Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth
Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
View full book text
________________
સંજયીય
૪૫૩
અધ્યયન ૧૮: શ્લોક ૩૧, ૩૩ ટિ ૨૧-૨૪
૨૧. ગૃહસ્થ-કાર્ય-સંબંધી મંત્રણાઓથી (પરલેટિં)
મુનિએ કહ્યું-હું અંગુષ્ઠ-વિદ્યા વગેરે પ્રશ્નોથી દૂર રહું છું, પરંતુ ગૃહસ્થ-કાર્ય-સંબંધી મંત્રણાઓથી વિશેષ દૂર રહું છું, કેમકે તે અતિ સાવદ્ય હોય છે. એટલા માટે મારા માટે કરણીય હોતી નથી.' ૨૨. સમજીને (વિજ્ઞા)
‘વિજ્ઞા' (વિકાન) શબ્દ ‘' પ્રત્યયાત છે. “શું” પ્રત્યય ભૂત અને વર્તમાન બંને અર્થમાં થાય છે. પ્રસ્તુત સંદર્ભમાં “ણું” પ્રત્યય વર્તમાન અર્થમાં નિર્દિષ્ટ છે. તેનો અર્થ છે જાણીને–સમજીને. વૃત્તિમાં વિદ્વાનનો અર્થ ‘જાણકાર’ એવો કરવામાં આવેલ છે. ૨૩. (શ્લોક ૩૧-૩૨)
ક્ષત્રિય મુનિએ રાજર્ષિ સંજયને કહ્યું તેં મને આયુષ્યના વિષયમાં પ્રશ્ન કર્યો છે. હું પોતાનો આયુષ્યકાળ અને બીજાઓનો આયુષ્યકાળ પણ જાણું છું, પરંતુ હું એવા પ્રશ્નોથી પર થઈ ચૂક્યો છું. છતાં પણ તેં જાણવાની દૃષ્ટિથી મને પૂછયું છે તે હું બતાવું
પછી ક્ષત્રિય મુનિએ સંભવિતપણે સંજયને તેના આયુષ્યકાળ વિશે કંઈક બતાવ્યું હોય એમ પ્રતીત થાય છે. તેમણે આગળ કહ્યું-મૃત્યુવિષયક જ્ઞાન જૈન શાસનમાં વિદ્યમાન છે. જિનશાસનની આરાધના કર, તે જ્ઞાન તને પણ પ્રાપ્ત થઈ શકશે જ
૨૪. ક્રિયાવાદ..અક્રિયાવાદ (વિરચં...વિર્થિ)
સૂત્રકૃતાંગ ચૂર્ણિ અનુસાર ક્રિયાનો અર્થ છેકંપન. એજન, કંપન, ગમન અને ક્રિયા (પ્રવૃત્તિ)–આ બધા કાર્થક છે. " મહર્ષિ પતંજલિએ ચિત્ત-નિરોધના પ્રયત્નને ક્રિયા કહેલ છે. તેમણે ત્રણ પ્રકારની ક્રિયાઓ માની છે–૧. શારીરિક ક્રિયાયોગતપસ્યા વગેરે ૨. વાચિક ક્રિયાયોગ-સ્વાધ્યાય વગેરે અને ૩. માનસ ક્રિયાયોગ-ઈશ્વર-પ્રણિધાન વગેરે.*
ભગવાન મહાવીરના સમયમાં ચાર પ્રકારના વાદો પ્રચલિત હતા–ક્રિયાવાદ, અક્રિયાવાદ, અજ્ઞાનવાદ અને વિનયવાદ, પ્રસ્તુત પ્રસંગમાં ‘વિડિઝા’ શબ્દ ક્રિયાવાદના અર્થમાં પ્રયુક્ત છે. ક્રિયાવાદનો અર્થ છે–આત્મા વગેરે પદાર્થોમાં વિશ્વાસ કરવો તથા આત્મ-કર્તત્વનો સ્વીકાર કરવો. તેના ચાર અર્થ ફલિત થાય છે–આસ્તિકવાદ, સમ્યગ્વાદ, પુનર્જન્મ અને કર્મવાદ,
અક્રિયાવાદની ચાર પ્રતિપત્તીઓ છે– ૧, આત્માનો અસ્વીકાર.
૧. એજન, પત્ર ૪૪૬ : પ્રતીપ માન પ્રતિમા–નિવર્સે,
M: ?* T' તિ સુસ્થત્યાત્ પ્રગ:' શુભાશુભसूचकेभ्योऽङ्गुष्ठप्रश्नादिभ्यः,अन्येभ्यो वा साधिकरणेभ्यः, तथा परे-गृहस्थास्तेषां मन्त्राः परमन्त्रा:-तत्कार्यालोचनरूपास्तेभ्यः, ....
g ifમ, તિલાવત્વ પામ્ | ૨. શ્રી પક્ષ દ્વાનુશાસ, બારૂાદ્દ : ‘જેવાં વ:'T 3. बृहवृत्ति, पत्र ४४६ : 'विज्ज' ति विद्वान् जानन् । ४. बृहद्वृत्ति, पत्र ४४७ : अप्पणो य परेसिंच' इत्यादिना तस्यायु
विज्ञतामवगम्य संजयमुनिनाऽसौ पृष्टः कियन्ममायुरिति, ततोऽसौ प्राह-यच्च त्वं मां कालविषयं पृच्छसि तत्प्रादुष्कृतवान् 'बुद्धः' सर्वज्ञोऽत एव तज्ज्ञानं जिनशासने व्यवच्छेदफलत्वाज्जिनशासन
एव न त्वन्यस्मिन् सुगतादिशासने, अतो जिनशासन एव
यत्नो विधेयो येन यथाऽहं जानामि तथा त्वमपि जानीषे । ૫. મૂત્રકૃતાં વૃષિ, પૃષ્ટ રૂરૂદ્દ : ઇનને પન અને શિલ્ય
નર્થાન્તરમ્' ६. पातंजलयोगदर्शनम् २११:'तपः स्वाध्यायेश्वरप्रणिधानानि
ક્રિયાયો : ' ૭. ૨. ગૂ. શા. ૨૭ : રિયા નામ થવાતો મUNIટ્ટા ૮. જુઓ-સૂયાડો શારાનું ટિપ્પણ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
