Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth
Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
View full book text
________________
ઉત્તરઝયણાણિ
૧૯૪
અધ્યયન-૬: શ્લોક ૧૦-૧૨ ટિ ૧૯-૧૨
છે. હરમન જેકોબીએ પૂર્વવ્યાખ્યાઓને અમાન્ય કરેલ છે. તેઓ તેનો અર્થ ‘શાવાઈ' કરે છે.'
‘ ’નાં સંસ્કૃત રૂપ આરિત’ અને ‘વાર્ય બંને થઈ શકે છે, એટલા માટે ‘ગરિતને અમાન્ય કરવાનું કોઈ કારણ લાગતું નથી. પરંતુ આ શ્લોકમાં એકાતિક જ્ઞાનવાદનું નિરસન છે. સાંખ્ય વગેરે તત્ત્વજ્ઞતા, ભેદજ્ઞાન કે વિવેકજ્ઞાન વડે મોક્ષ માને છે. તેમની સુપ્રસિદ્ધ ઉક્તિ છે
पंचविंशतितत्त्वज्ञो, यत्र तत्राश्रमं रतः ।
शिखी मुण्डी जटी वापि, मुच्यते नात्र संशयः ॥ ‘આનો અર્થ તત્વ પણ છે એટલા માટે પ્રકરણની દૃષ્ટિએ શાન્યાચાર્યની વ્યાખ્યા અનુયુક્ત નથી. તેઓ “આરિતનું રાંત રૂપ કાર્ય હોવામાં પોતે જ સંદિગ્ધ હતા. એટલા માટે તેમણે આ પ્રયોગને સૌત્રિક ગણાવ્યો. “બાવરિય’નું સંસ્કૃત રૂપ ‘અતિ પણ થાય છે. બારિત અર્થાત આહાન-વચન. કેટલાક લોકો માત્ર આહાન-વચનો-મંત્રોના જાપથી સર્વદુ:ખમુક્તિ માને છે, પ્રત્યાખ્યાન કે સંયમ કરવો આવશ્યક માનતા નથી. “બાયા'િ પાઠના આધારે આ વ્યાખ્યા પણ થઈ શકે છે.
૧૯. વિવિધ (વિ)
‘વિત્રા' ભાષાનું વિશેષણ છે. તે ધાતુ, ઉપસર્ગ, સંધિ, તદ્ધિત, કાળ, પ્રત્યય, પ્રકૃતિ, લોક, આગમ વગેરે ભેદો વડે વિભિન્ન શબ્દોવાળી' , અથવા પ્રાકૃત, સંસ્કૃત વગેરે વિભિન્ન રૂપીવાળી હોય છે. એટલા માટે તેને વિચિત્ર કહેવામાં આવી છે.* ૨૦. વિદ્યાનું અનુશાસન (વિનીસા)
માનો અર્થ છે--મંત્ર વગેરેનું શિક્ષણ. ડૉ. હરમન જેકોબીએ આનો અર્થદાર્શનિક શિક્ષણ–કર્યો છે."
૨૧. (શ્લોક ૧૧).
મન, વચન અને કાયા વડે શરીરમાં આરાસ્ત હોય છે ને સ્પષ્ટ કરતાં નેમિચન્ટે કહ્યું છે–“આપણે સુંદર અને હૃષ્ટપુષ્ટ શરીરવાળા કેવી રીતે બનીએ--મનમાં સતત આવો વિચાર કરવો. શરીર વડે સદા રસાયણ વગેરેનો ઉપયોગ કરી શરીરને બલિષ્ટ બનાવવાનો પ્રયત્ન કરવો અને વાણી વડે રસાયણ આદિ સંબંધિત પ્રશ્નો કરતાં રહેવા તે આસક્તિ છે.” દેહાસક્તિ પદાર્થાસક્તિનું મૂળ કારણ છે. જે દેહાસક્તિથી બચે છે તે પદાર્થો પ્રત્યે અનાસક્ત રહી શકે છે.
૨૨. જન્મ-મરણના લાંબા માર્ગને (રીમદ્ધિાdi) ચૂર્ણિકારે અહીં એક શ્લોક ઉદ્ધત કર્યો છે–
'प्रपन्ना दीर्घमध्वानमनादिकमनन्तकम् । स तु कर्मभिरापन्नः हिंसादेरुपचीयते ॥
૧, Sacred Books of the East, Vol. XLV, Uttara-
dhyayana, P. 25. છે. તિરધ્યયન , g. ૨૩ : જિલ્લાના ધાનૂપffધ
तद्धितकालप्रत्ययप्रकृतिलोपापगमविशुद्ध्या।। . હસવૃત્તિ, ર૬૭: ‘ચિત્ર'પ્રતિપંતરિક્ષા મા
विषयं ज्ञानमेव मुक्त्यगंमित्यादिका वा।
૪, એજન, વ્ર ર૭ : વિદત્યથા તપત્તિ વિદ-વિવિ
मंत्रात्मिका तस्या अनुशासन-शिक्षणं विद्यानुशासनम् । 4. Sacred Books of the East, Vol. XLV, Uttara
dhyayana, P. 26. ૬. સુકવવા, વત્ર શરૂ, ૨૨૪૫ ૭. સત્તરાધ્યા યૂનિ.પૃ. ૨૪ /
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
