Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth

Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati

Page 301

ઉત્તરન્નયણાણિ
૨૩૮
અધ્યયન-૮: શ્લોક ૧૨ ટિ ૨૦
આ જ સૂત્રમાં છે કારણોસર આહાર કરવાનો અને છ કારણોસર આહાર ન કરવાનો ઉલ્લેખ છે.*
૨૦. (શ્લોક ૧૨)
પંતા ચેવ સેવેન્જાઆની વ્યાખ્યા બે પ્રકારે થાય છે–પ્રાન્તાનિ વ સેવેર્સવ’ અને ‘પ્રાન્તન ચૈવ સેવેતા’ ગચ્છવાસી મુનિ માટે આવો વિધિ છે કે તે પ્રાન્ત-ભોજન મળે તો પણ તેને ખાઈ જ જાય, પરંતુ ફેંકી દે નહિ. ગચ્છનિર્ગત (ર્જિનકલ્પી) મુનિ
ધિ છે કે તે પ્રાન્ત-ભોજન જ કરે. પ્રાન્તનો અર્થ છે-ક્નીરસ ભોજન, શીતપિડ (ઠંડો આહાર) વગરે તેના ઉદાહરણ છે.
નવ –શાન્તાચાર્યે ‘નવજી’નો અર્થ-યાપન-કર્યો છે. ગચ્છવાસીની અપેક્ષાએ ‘નવપટ્ટા'નો અર્થ થશે-જો પ્રાન્તઆહાર વડે જીવન-ચાપને થતું હોય તો ખાય, વાયુ વધવાથી જીવનયાપન ન થતું હોય તો ન ખાય. ગચ્છનિર્ગતની અપેક્ષાએ તેનો અર્થ થશે-જીવન-યાપન માટે પ્રાન્ત-આહાર કરે.
‘ઝવણ'નું સંસ્કૃત રૂપ “ચમન’ હોવું જોઈએ. પ્રાકૃતમાં “T'કારનો ‘વકાર આદેશ પણ થાય છે, જેમ કે–ત્રHળના બે રૂપોસમગી, સવળો | પ્રકરણની દૃષ્ટિએ યમન શબ્દ અધિક યોગ્ય લાગે છે. ઇન્દ્રિયોનું યમન અથવા સંયમ કરવા માટે પ્રાન્તભોજનનું સેવન યોગ્ય છે. જીવન-યાપન માટે આ ભોજન યોગ્ય નથી.
મા-શાન્તાચાર્ય અને નેમિચન્દ્ર આનો અર્થ–ાનમg'–મોટા અડદ કર્યો છે.“મોનિયરમોનિયર વિલિયમ્સ આનો અર્થ ‘તરલ અને ખાટું પેય-ભોજન, જે ફળોના રસમાંથી અથવા બાફેલા ચોખામાંથી બનાવવામાં આવે છે' કર્યો છે."
અભિધાનપ્પદીપિકામાં ફન્માષ ચંનનને ‘સૂપ કહેલ છે. વિશુદ્ધિમાર્ગમાં આ જ અર્થને માન્ય રાખી ન્મા'નો અર્થ ‘દાળ' કરવામાં આવ્યો છે.
સિંહલસન્નય (વ્યાખ્યા)માં “HIS' શબ્દનો અર્થ ‘ગુ' અર્થાત્ પીઠા જણાવેલ છે. ‘ન્માષ'ના અનેક અર્થો છેકળથી, મગ વગેરે દ્વિદળ, કાંજી. તે કાળે ઓદન, કુલ્માષ, સર્ (સાથવો) વગેરે પ્રચલિત હતા. ‘કુમપ’ દરિદ્ર લોકોનું ભોજન હતું. તે અડદ વગેરે દ્વિદળમાં થોડું પાણી, ગોળ કે મીઠું અને ચીકાશ નાખીને બનાવવામાં આવતું. જુઓ–સાત્તિ, પી૯િ૮નું ટિપ્પણ.
કારે આનાં બે અર્થ કર્યા છે—તીમન અથવા સુરા માટે પીસેલા લોટનો વધેલો ભાગ. શાન્તાચાર્યું અને નેમિચન્દ્ર આનો અર્થ–મગ, અડદ વગેરેની કણકીમાંથી નીકળેલ અન્ન અથવા જેનો રસ કાઢી લેવામાં
वुक्कसं
૧. ૩રાધ્યયન, દારૂ, રૂ૪T ૨. વૃત્તિ , પત્ર ૨૧૪, ૨૨૬: ‘પ્રાન્તર' નીરસન, સત્ર
पानानीति गम्यते, च शब्दादन्तानि च, एवाऽवधारणे, स च भिन्नक्रमः सेविज्जा इत्यस्यान्तरं द्रष्टव्यः, ततश्च प्रान्तान्यन्तानि च सेवेतैव न त्वसाराणीति परिष्ठापये, गच्छनिर्गतापेक्षया वा प्रान्तानि चैव से वेत, तस्य तथाविधानामेव ग्रहणानुज्ञानात्, कानि पुनस्तानीत्याह'सीयपिंडं' ति शीतल: पिण्ड:- आहारः, शीतश्चासौ
पिण्डश्च शीतपिण्डः। ૩. એજન, a ૨૬૬: મૂર્તાિ –ર શરીરથાપના પતિ તવૈવ
निषेवेत, यदि त्वतिवातोद्रेकादिना तद्यापनैव न स्यात्ततो न निषेवेतापि, गच्छगतापेक्षमेतत्, तन्निर्गतश्चैतान्येव यापनार्थमपि निषेवेत ।
૪. (ક) એજન, પત્ર ૨૨૬: ‘ન્યાપા:' રામાપ: I
(ખ) મુ9ોથા, પત્ર ૨૨૬. 4. A Sanskrit English Dictionary, p. 296. Sour
gruel (prepared by the spontaneous fermen
tation of the juice of fruits or boiled rice.) ૬, જાનgવીfપા , પૃ. ૨૦૪૮ : ભૂપો ( ITH
ચંન) ૭. વિશુદ્ધિમી, ૨૬, પૃ. ૩૦૧ / ૮. વિનયપિટલ, કા૨૭૬ ! ૯. ઉત્તરાધ્યયન વૂળ, પૃ. ૨૭૧ : યુસ જામ સfમાં
डणं च, अथवा सुरागलितसेसं बुक्कसो भवति ।