Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth

Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati

Page 402

હરિકેશીય
૩૩૯
અધ્યયન ૧૨: શ્લોક ૩૮ ટિ ૪૧-૪૪
દુષ્યવૃત્તિ કરે તો પણ શ્રેષ્ઠ છે અને શૂદ્ર જાતિમાં ઉત્પન્ન થયેલી વ્યક્તિ ભલેને ગમે તેટલી તપશ્ચર્યા કરે નીચ છે. વસ્તુતઃ
વ્યક્તિની ઉચ્ચતા અને નીચતાની કસોટી તપ, સંયમ અને પવિત્રતા છે, જાતિ નહિ. જે જેટલો આચારવાન છે, તે તેટલો જ ઉચ્ચ છે અને જે જેટલો આચાર-ભ્રષ્ટ છે, તે તેટલો જ નીચ છે. પછી ભલેને તે જાતિએ બ્રાહ્મણ હોય કે શૂદ્ર શૂદ્ર જાતિમાં ઉત્પન્ન થવાથી તે જ્ઞાનનો અધિકારી નથી તે પણ માન્ય નથી. બ્રાહ્મણ પરંપરા અનુસાર બ્રાહ્મણો માટે શૂદ્રને વેદોનું જ્ઞાન આપવાની મનાઈ હતી. લંકામાં વિલાપ કરતી સીતા કહે છે– હું અનાર્ય રાવણને પોતાનો પ્રેમ એમ જ આપી શકતી નથી. જેવી રીતે બ્રાહ્મણ શુદ્રને મંત્રજ્ઞાન આપી શકતો નથી. જૈન સંઘમાં દીક્ષિત થઈને જે રીતે બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય અને વૈશ્યોને સાધના કરવાનો અધિકાર હતો, તેવી જ રીતે શૂદ્રોને પણ હતો. હરિકેશબલ મુનિ તેનું એક જવલંત ઉદાહરણ છે.
૪૧. બહારથી (પાણીથી) શુદ્ધિ કરી (દિંવરિયા) પવનો અર્થ છે–શુદ્ધિ-નિર્મળતા. શોધિ બે પ્રકારની હોય છે-દ્રવ્યશોધિ અને ભાવ-શોધિ.
મલિન વસ્ત્રોને પાણીથી ધોવાં તે દ્રવ્ય-શોધિ છે અને તપ, સંયમ વગેરે વડે આઠ પ્રકારના કર્મ-મળોનું પ્રક્ષાલન કરવું તે ભાવ-શોધિ છે. દ્રવ્ય-શોધિ બાહ્ય-શોધિ હોય છે. તેનું કોઈ ધાર્મિક મૂલ્ય નથી. વાચકપ્રવરે લખ્યું છે?
'शौचमाध्यात्मिकं त्यक्त्वा, भावशुद्ध्यात्मकं शुभं ।
जलादिशौचं यथेष्टं, मूढविस्मापकं हि तत् ॥' ૪૨. (%િ)
આનો પ્રયોગ બે અર્થમાં થાય છે અને પૃષ્ઠ. અહીં તે પ–નિંદા કે તિરસ્કારના અર્થમાં પ્રયુક્ત છે." ૪૩. કુશળ લોક (સના) ‘સુનાતીતિ શતઃ—જે કુશ વાસ કાપે છે તે કુશળ કહેવાય છે. આવો આ શબ્દની વ્યુત્પત્તિલભ્ય અર્થ છે.
ચૂર્ણિમાં ‘jશત્તનો અર્થ-કર્મ-બંધનને કાપનાર એવો કરવામાં આવ્યો છે.” વૃત્તિ અનુસાર કુશળ તે છે જે તત્ત્વ-વિચારણામાં નિપુણ છે. ૪૪. (શ્લોક ૩૮)
પ્રસ્તુત શ્લોકનું ચોથું પદ છે-“ તું સુવિટું સત્તા વયંતિ' તથા ચાલીસમા શ્લોકનું ચોથું પદ છે- તે સુગટું સતા વયંતિ'. “સુનકુંનું સંસ્કૃત રૂપ છે-“શુ-ફઈ (fસ્વછં) અને અર્થ છે–શ્રેષ્ઠ યજ્ઞ, પ્રસ્તુત શ્લોકના ચોથા પાદનો પણ આ જ અર્થ અભિપ્રેત છે. એટલા માટે “વિટુંના સ્થાને “સુગટું અથવા “સુકું પાઠની સંભાવના કરી શકાય છે. ચુ. સુવિટું પાઠની જ વ્યાખ્યા કરાઈ છે.
૧. વાવીય રામાય, પારદાપ : માd 7 વાદHyપ્રવા
तुमलं द्विजो मंत्रमिवाद्विजाय । २. बृहद्वृत्ति, पत्र ३७० : 'सोहिं' ति शुद्धि निर्मलताम् । उ. उत्तराध्ययन चूर्णि, पृ. २११ : दुविधा सोधी-दव्वसोधी
भावसोधी य, दव्वसोधी मलिनं वस्त्रादि पानीयेन शुद्ध्यते, भावसोधी तवसंजमादीहिं अट्ठविहकम्ममललित्तो जीवो सोधिज्जति, अदव्वसोधी भावसोधी बाहिरियं, जं तं जलेण વાદિર |
૪. વૃવૃત્તિ, પત્ર રૂ૭૦ | પ. સત્તાધ્યયન યૂઝિ, પૃ.૨૨૦ :વિંદ વેવે પુછાય વકૃતિ,
खेवो निंदा, एत्थ निदाए। ૬. ઉત્તરાધ્યયન વૂળ, પૃ. ૨૨ : ગટ્ટા વE....નૂનંતીતિ
સની I ૭. વૃદ્ધત્વૃત્તિ, પત્ર રૂ૭૦ : વશભા:વિવારે પ્રતિ
નિપુII: I