Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth
Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
View full book text
________________
ચિત્ર-સંભૂતીય
૩૫૭
અધ્યયન ૧૩: શ્લોક ૯-૧૦, ૧૨ ટિ ૫-૭
મયંતી–મૃતગંગાના કિનારે. ચૂર્ણિ અને સર્વાર્થસિદ્ધિ અનુસાર ગંગા પ્રતિ વર્ષ નવા-નવા માર્ગે જઈ સમુદ્રને મળે છે. જે માર્ગ લાંબા સમયથી ત્યજાયેલો હોય–વહેતાં-વહેતાં ગંગાએ જે માર્ગ છોડી દીધો હોય તેને મૃતગંગા કહેવામાં આવે
છે.'
સિમૂપિ–કાશી દેશમાં. કાશી જનપદ પૂર્વમાં મગધ, પશ્ચિમમાં વત્સ, ઉત્તરમાં કોશલ અને દક્ષિણમાં સોણ નદી સુધી વિસ્તૃત હતું. તેની રાજધાની હતી વારાણસી, આજ બનારસને જ કાશી કહેવામાં આવે છે.
વિશેષ વિવરણ માટે જુઓ–ઉત્તરજઝયણાણિ, ભાગ ૨, પરિશિષ્ટ....
૫. સત્ય અને શૌચમય (ચૈસોય)
ચૂર્ણિકારે સત્યના બે અર્થ કર્યા છે–સહુ માટે હિતકર અને સંયમ. શૌચ શબ્દના ત્રણ અર્થ મળે છે–વિશુદ્ધિ, માયારહિત અનુષ્ઠાન અર્થાત્ વ્રતોનો સ્વીકાર અને તપ.
વૃત્તિમાં સત્યનો અર્થ છે–પૃષા ભાષાનો ત્યાગ અને શૌચનો અર્થ છે—માયારહિત અનુષ્ઠાન.
૬. (શ્લોક ૧૦)
પ્રસ્તુત શ્લોકનું વાક્ય છે– જ્ઞાન મેળ ન પીવું સ્થિ–કરેલાં કર્મોનું ફળ ભોગવ્યા વિના છૂટકારો નથી થતો. પ્રશ્ન થાય છે–શું બધાં કર્મોનું ફળ ભોગવવું પડે છે? ચૂર્ણિકારનો મત છે કે જે ક નિધત્તિ અને નિકાચિત રૂપમાં બદ્ધ છે, તેમને ભોગવવાં જ પડે છે. બાકીનાં કર્મોને બદલી શકાય છે તેમના રસને મંદ અને સ્થિતિને ઓછી કરી શકાય છે.
પરંતુ કર્મ-સિદ્ધાંત અનુસાર ચૂર્ણિનું આ મંતવ્ય વિચારણીય છે. નિયત્તિમાં ઉદ્વર્તન અને અપવર્તના–બંને હોય છે. નિકાચિતમાં કોઈ પરિવર્તન થતું નથી.
૭. (શ્લોક ૧૨)
વયUTUભૂથ–આનાં સંસ્કૃત રૂપો ‘વનાડuપૂતા' અથવા ‘વનાત્વપૂતા'—બંને થઈ શકે છે. બંનેનો અર્થ છે–અલ્પ અક્ષરવાળી.'
મનાવવેકા–આનો અર્થ છે–શીલ અને શ્રત વડે સંપન્ન. શીલ અને ગુણ—આ બે શબ્દોનો અર્થ ‘૩ પૃથ અને પૃથ–બંને રૂપો વડે કરી શકાય છે. વૃત્તિકારે “શીલ'નો અર્થ ‘ચારિત્ર' કરી તેને જ ગુણ માનેલ છે–ચારિત્ર રૂપી ગુ વિકલ્પ તેમણે ‘ગુણ'નો અર્થ ‘શ્રુત’ કર્યો છે."
વિશેષાવશ્યક ભાષ્યમાં ‘ચરણગુણ’ શબ્દ પ્રયોજાયો છે. વૃત્તિકાર મલધારી હેમચન્દ્ર આ બંને શબ્દોની વ્યાખ્યા આ પ્રમાણે કરી છે – ૧. (ક) ૩ત્તરાધ્યયન યૂળિ, પૃ. ૨૨ : મતક-ડેમૂuiા, ૪. ઉત્તરાધ્યયન યૂનિ, પૃ. ૨૨૯ :વદ્ધપુષ્યા થાયur w
अण्णमण्णेहिं मग्गेहि जेण पुव्वं वोदणं पच्छा ण वहति મોવો Oિ | सा मतगंगा भण्णति।
૫. વૃત્તિ , પત્ર રૂ૮૬ / (ખ) સર્વાર્થસિદ્ધિ, પૃ. ર૬ :
६. बृहद्वृत्ति, पत्र ३८५ : शीलं चारित्रं, तदेव गुणः, यद् वा गुणः गंगा विशति पाथोधि, वर्षे वर्षे पराध्वना ।
पृथगेव ज्ञानम् । ततः शीलगुणेन शीलगुणाभ्यां वा वाहस्तत्रचिरात् त्यक्तो, मृतगंगेति कथ्यते ॥
चारित्रज्ञानाभ्याम्। ૨. ઉત્તરાધ્યયન યૂઝિ, પૃ. ૨૨, I
૭. વિશેષાવથી માથ, માથા , શિશિતા થાક્યા, પૃ. ૨ | ૩. વૃત્તિ , પત્ર ૨૮૪ |
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
