Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth
Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
View full book text
________________
નમિ-પ્રવ્રજ્યા
અધ્યયન-૯ : શ્લોક ૧૬-૧૮ ટિ ૨૧-૨૪
સાધુ નિર્વ્યાપાર હોય છે. તે નિવૃત્તિ-પ્રધાન જીવન જીવે છે. તેને માટે પ્રિય કે અપ્રિય કંઈ પણ હોતું નથી. તે ભિક્ષાજીવી હોય છે. તેની બધી આવશ્યકતાઓ ભિક્ષા વડે પૂરી થઈ જાય છે, એટલા માટે તેણે વ્યવસાય કરવો પડતો નથી.
૨૧. એકત્વદર્શી (નંતમળુપલ્લો)
ચૂર્ણિકારે ‘એકાંત’ શબ્દના બે અર્થ કર્યા છે—(૧) એકત્વદર્શી—હું એકલો છું, હું કોઈનો નથી. અને (૨) નિર્વાણદર્શી.૧ ચૂર્ણિ અને વૃત્તિની વ્યાખ્યાના આધારે એવું અનુમાન કરી શકાય કે ચૂર્ણિકાર અને વૃત્તિકારની સામે ‘ત્તમભુપસ્સો’ પાઠ હતો.
જુઓ—શ્લોક ૪નું ટિપ્પણ.
૨૨. કિલ્લો (પાર)
પ્રાચીનકાળમાં નગર કે ગઢની સુરક્ષા માટે માટી કે ઈંટોની એક મજબૂત દીવાલ બનાવવામાં આવતી હતી, તેને પ્રાકાર કે કિલ્લો કહેવામાં આવતો. તે ત્રણ પ્રકારના બનતા—પાંશુ પ્રાકાર (રેતીના કિલ્લા), ઈષ્ટિકા પ્રાકાર (ઈંટના કિલ્લા) અને પ્રસ્તર પ્રાકાર (પથ્થરના કિલ્લા). પ્રસ્તર પ્રાકારને પ્રશસ્ત માનવામાં આવતા.
૨૩. બુરજવાળા નગર-દ્વાર (ગોપુરટ્ટાનfત્ત)
‘ગોપુર’નો અર્થ ‘નગર-હાર’ છે.
ટીકાકારે તેનો અર્થ ‘પ્રતોલિ-દ્વાર’–નગરની વચ્ચેની સડક કે ગલીનું દ્વાર એવો કર્યો છે.” ‘અટ્ટાલક’નો અર્થ બુરજ છે. ‘ગોપુર અટ્ટાલક’—બુરજવાળા નગર-દ્વારો સુરક્ષા અને ચોકી-પહેરા માટે બનાવવામાં આવતાં હતાં. વાલ્મીકિ રામાયણમાં ‘ગોપુરટ્ટાલક’ અને ‘સાટ્ટ-ગોપુર’ એવા પ્રયોગ મળે છે.
૨૪. ખાઈ અને શતની (સ્પૂન સવધીઓ)
૨૬૭
‘૩સ્કૂલન’નો એક અર્થ છેખાઈ. ખાઈ શત્રુસેનાને પરાજિત કરવા માટે બનાવવામાં આવતી. તે ઘણી ઊંડી અને પહોળી રહેતી. તેમાં પાણી ભરી રાખવામાં આવતું કે જેથી કરીને શત્રુસેના તેને સરળતાથી પાર કરી શકે નહિ. ‘ઉસ્કૂલ’નો બીજો અર્થ ‘ઉપરથી ઢાંકેલો ખાડો' પણ કરવામાં આવ્યો છે. જાર્લ સરપેન્ટિયરના મત મુજબ ‘ઉસ્તૃત’નો અર્થ ‘ખાઈ’ બરાબર નથી. સર્વાર્થસિદ્ધિમાં ‘૩દ્ભૂત’ શબ્દ છે.૧૦ ચૂર્ણિ, બૃહવૃત્તિ અને સુખબોધામાં ‘કમ્પ્યૂ’ છે. વીસમા શ્લોકના ‘તિવ્રુત્ત’ શબ્દની વ્યાખ્યામાં, બૃહદ્વૃત્તિમાં ‘૩વૃત્ત” અને સુખબોધામાં ‘ઉજ્જૈનવ” પાઠ છે.' તેનાથી જાણી શકાય છે કે ‘૩સ્કૂલ’ અને ‘પુત’ એક શબ્દનાં જ બે રૂપો છે.
૧. વૃત્તવૃત્તિ, પત્ર રૂ૧૦ : જાનમ્—જોઽમ્ । २. बृहद्वृत्ति पत्र ३११ : प्रकर्षेण मर्यादया च कुर्वन्ति तमिति प्राकारस्तं-धूलीष्टकादिविरचितम् ।
૩. અભિયાન ચિન્તા, ૪૦૪૭ : पुद्वरि गोपुरम् ।
૪. વૃવૃત્તિ, પત્ર રૂ : શોમિ: પૂર્વન્ત કૃતિ નોપુnfoप्रतोलीद्वाराणि ।
૫. એજન, પત્ર રૂ૧૧ : ગટ્ટાન્તાનિ પ્રાના જોĐોપરિવર્ત્તનિ आयोधनस्थानानि ।
Jain Education International
૬. વાલ્મીકિ રામાયળ, કાંટા ૮ ।
૭. વૃત્તવૃત્તિ, પત્ર રૂ૧૧ : ‘૩ભૂય’ત્તિ ગ્રાતિજા । ૮. એજન, પત્ર રૂ૧૬ : પવનપાતાર્થમુધ્ધિવિતાતાં વા । ૯. The Uttarādhyayana Sutra, p. 314. ૧૦. સર્વાર્થસિદ્ધિ, પૃ. ૨૦૭ : ‘૩‰ળ' ત્તિ ધ્વાતિષ્ઠા । ૧૧. વૃત્તવૃત્તિ, પત્ર ૨૨૨; મુલવોધા, પત્ર ૧૪૮ ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
