Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth

Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati

Page 379

ઉત્તરઝયણાણિ
૩૧૬
અધ્યયન ૧૧: શ્લોક ૨૯, ૩૧ ટિ ૩૯-૪૧
વર્તમાન ભૂગોળ-શાસ્ત્રીઓ અનુસાર–ચીની તુર્કસ્તાનની ચારે બાજુ રહેલા પર્વતોમાંથી ઘણી નદીઓ નીકળે છે, જે ‘તકલામકાન’ રણની તરફ જાય છે અને અંતમાં આ જ રણના રસ્તામાં સુકાઈ જાય છે. કાશગર નદી અને મારકંદ નદી ક્રમશ: ‘તિયેન-શાન’ અને પામીરમાંથી નીકળે છે. બંને નદીઓ મળીને તારિખ નદી બને છે, જે ‘લોબનોર’ સુધી જાય છે. ભારતીય સાહિત્યમાં આ જ નદી ‘સીતા'ના નામે જાણીતી છે.'
પૌરાણિક વિદ્વાનો નીલ પર્વતની ઓળખાણ આજના કારાકોરમ વડે આપે છે. પુરાણોના હેમકૂટ, નિષધ, નીલ, ચેત તથા શૃંગી પર્વત અનુક્રમે આજના હિન્દુકુશ, સુલેમાન, કારાકોરમ, કુવેનલન તથા થિયેનથાન છે.
૩૯. મંદર પર્વત (મરે નિરી)
મંદર પર્વત સહુથી ઊંચો પર્વત છે અને ત્યાંથી દિશાઓનો પ્રારંભ થાય છે. તેને વિવિધ પ્રકારની ઔષધીઓ અને વનસ્પતિઓ વડે પ્રજવલિત કહેવામાં આવ્યો છે. ત્યાં વિશિષ્ટ ઔષધીઓ પેદા થાય છે. તેમાંથી કેટલીક પ્રકાશ કરનારી હોય છે. તેમના યોગથી મંદર પર્વત પણ પ્રકાશિત થાય છે. સૂત્રકૃતાંગની વૃત્તિમાં પણ મેરુપર્વતને ઔષધિ-સંપન્ન કહેવામાં આવ્યો છે." - કાશમીરની ઉત્તરમાં એક જ સ્થાન કે કેન્દ્રમાંથી પર્વતોની છ શ્રેણીઓ નીકળે છે. તેમનાં નામ છે–હિમાલય, કારાકોરમ, કુવેનકુમ, હિયેનશાન, હિન્દુકુશ અને સુલેમાન. આમાં જે કેન્દ્રબિંદુ છે, તેને પુરાણોના રચયિતાઓ મેરુ પર્વત કહે છે. આ પર્વત ભૂ-પદ્મની કર્ણિકા જેવો છે.
૪૦. (સમુદ્રમીરમાં)
વ્યાકરણની દષ્ટિએ અહીં ‘સમુદ્દસમગ્ધીરા' હોવું જોઈતું હતું, પરંતુ છંદરચનાની દષ્ટિએ “પીરનો પૂર્વનિપાત થયો છે. બ્રહવૃત્તિ અનુસાર “TITHીના સ્થાને “મીર'નો આર્ષ-પ્રયોગ થયો છે. ૪૧. દુરાશય (કુરીયા)
‘દુરસ’ શબ્દના સંસ્કૃત રૂપો ત્રણ થાય છે– ૧.તુરાત્ર–જેનો આશ્રય દુઃખપૂર્વક થાય છે. ૨ ટુરીસઃ–જેને પ્રાપ્ત કરવાનું કઠણ હોય છે. ૩.સુરીશ—દુષ્ટ આશયવાળું.
આગમોમાં આ ત્રણે અર્થોમાં આ શબ્દ વપરાયેલો મળે છે. 9. India and Central Asia (by P.C.Bagchi)p. 43. ५. सूत्रकृतांग, १।६।१२, वृत्ति पत्र १४७ : 'गिरिवरे से जलिएव ૨. વૈદિ સંસ્કૃત વિકાસ, પૃ. ૬૪
भोमे'असौ मणिभिरौषधिभिश्च देदीप्यमानतया "भौम इव" 3. उत्तराध्ययन चूर्णि, पृ. २०० : जहा मन्दरो थिरो उस्सिओ
भूदेश इव ज्वलित इति। दिसाओ य अत्थ पवत्तंति ।
૬. વૈદિક સંસ્કૃતિ વિશ્વાસ, પૃ. ક્8 I ૪. વૃઇવૃત્તિ, પત્ર રૂ૫૨ : નાનીપથfr:' વિવિધવિશg- ૭. વૃત્તિ , પત્ર રૂપરૂ.
माहात्म्यवनस्पतिविशेषरूपाभिः प्रकर्षेण ज्वलितो-दीप्तः ८. (6) दशवैकालिक श६ : पक्खंदे जलियं जोइं, धूमकेउं नानौषधिप्रज्वलितः,ता ह्यतिशायिन्यः प्रज्वलन्त्य एवासत इति
કુરાસ (કુરાય) तद्योगादसावपि प्रज्वलित इत्युक्तः, यद्वा-प्रज्वलिता
(ખ) ૩રરાધ્યયન ૨ા ૨૩ : પસાયા તે દુ કુરાસ ful नानौषधयोऽस्मिन्निति प्रज्वलितनानौषधिः, प्रज्वलित-शब्दस्य
(કુરાસર) तु परनिपातः प्राग्वत्।
(ગ) પ્રસ્તુત ક્રોવાયા