Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth
Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
View full book text
________________
કપિલીય
૨૩૩
અધ્યયન-૮: શ્લોક ૩-૪ ટિ ૪-૭
૩. દોષો અને પ્રદોષોથી (વોલપટ્ટિ )
અહીં બે શબ્દો છે–દોષ અને પ્રદોષ. દોષનો અર્થ છે-માનસિક સંતાપ વગેરે. પ્રદોષનો અર્થ છે–નરક-ગતિ વગેરે.'
૪. હિત અને કલ્યાણ માટે (હિનિલેથા)
દિતનો અર્થ છે-નિરુપમ સુખના હેતુભૂત, આત્મા માટે સ્વાથ્યકર. નિઃશ્રેય નો અર્થ છે–મોક્ષ અથવા કલ્યાણ. ચૂર્ણિમાં નિઃશ્રેયસનો અર્થ ઈહલોક, પરલોકમાં નિશ્ચિત શ્રેય અથવા અક્ષય શ્રેય કરવામાં આવ્યો છે.”
પ્રાકૃત વ્યાકરણ અનુસાર ‘નિસ્તેનો અર્થ નિઃશેષ અથવા સમસ્ત, સંપૂર્ણ પણ હોઈ શકે છે. આ સંદર્ભમાં નિઃશેષહિતનો અર્થ–સંપૂર્ણ હિત છે. ૫. તે પાંચસો ચોરોની મુક્તિને માટે (તે વિમgણા)
કપિલે પૂર્વભવમાં આ બધા પાંચસો ચોરોની સાથે સંયમનું પાલન કર્યું હતું અને તે બધાએ એવો સંકેત કર્યો હતો કે સમય આવે ત્યારે અમને સંબોધિ આપજો. તેની પૂર્તિ માટે કપિલ મુનિ તેમને સંબુદ્ધ કરી રહ્યા છે–તેમની મુક્તિ માટે પ્રવચન કરી રહ્યા છે.
૬. કલહનું ( ૬)
શાન્તાચાર્યો અને નેમિચન્દ્ર આનો અર્થ ‘ોધ અને ચૂર્ણિકારે “ભs’ કર્યો છે. ૫ “નો અર્થ છે–વા-કલહ, ગાળો દેવી અને ક્રોધ કરવો.
ડૉ. હરમન જેકોબીએ તેનો અર્થ ‘તિર –વૃણા કર્યો છે. મોનિયર વિલિયમ્સ તેના મુખ્યત્વે ત્રણ અર્થ કર્યા છે-ઝઘડો, જૂઠ કે છેતરપીંડી, ગાળભેળ.
કલહ ક્રોધપૂર્વક થાય છે. આથી કારણમાં કાર્યનો ઉપચાર કરીને “કલહને ક્રોધ કહેવામાં આવેલ છે. ૭. વીતરાગ તુલ્ય મુનિ (તા)
વ્યાખ્યાકારોએ આનાં બે સંસ્કૃત રૂપ આપ્યાં છે–તાથી અને ત્રાથી. જાલં સરપેન્ટિયર ટીકાકારો દ્વારા કરાયેલા આ અર્થને યોગ્ય માનતા નથી. તેમનો મત છે કે તારું ને તાદ્રિતીક સમાન ગણવું જોઈએ. તો તેનો અર્થ થશે–તેના જેવું, તેવું. તેઓ કહે છે કે કાળાંતરમાં આ શબ્દના અર્થનો ઉત્કર્ષ થયો અને તેનો અર્થ તેના જેવું અર્થાત બુદ્ધ જેવું–આવો થયો. ત્યાર પછી આનો અર્થ–પવિત્ર સંત વ્યક્તિ વગેરે થયો. આ આશયનો આધાર પ્રસ્તુત કરતાં તેઓ એસ. વી. ચાઇલ્ડર્સ અને દીર્ઘનિકાય પૃ. ૮૮ પરની ફેંકની ટિપ્પણી જોવાનો અનુરોધ કરે છે. સરપેન્ટિયરનો આ મત સંગત લાગે છે. અમે તેના જ આધારે આનું સંસ્કૃત રૂપ તાવ આપ્યું છે. વિશુદ્ધિમાર્ગ પૃ. ૧૮૦માં તાવિન શબ્દનો પ્રયોગ “એક જેવા રહેનારા'ના અર્થમાં કરાયો છે– ૧. કુઉવોઘા,પત્ર ૨૨૬: રોષા:-વમનતાપાય:, :- (ખ) સુવવધા, પત્ર રદ્ ા परत्र नरकगत्यादय।
५. उत्तराध्ययन चूर्णि, पृ. १७१ : कलाभ्यो हीयते येन स कलहः २. उत्तराध्ययन चूर्णि, पृ. १७१ : इह परत्र च नियतं निश्चितं वा મમિત્યર્થ श्रेयः निःश्रेयसं अखयं।
. Sacred Books of the East, Vol. XLV, ૩. એજન, પૃ. ૨૭: તે િવોરા, હિંસદિંપુદ્ગમ સહ્ય Uttarādhyayana, p. 33.
कविलेण एगटुं संजमो कतो आसि, ततो तेहिं सिंगारो 9. Sanskrit English Dictionary, p. 261. कतिल्लओ जम्हा अम्हे संबोधितव्वेति।
८. बृहद्वृत्ति, पत्र २९१ : तायते-त्रायते वा रक्षति दुर्गतेरात्मानम् ૪. (ક) વૃત્તિ, પત્ર ૨૧૧ : નતુ ત્યા ન દુ:- ___ एकेन्द्रियादिप्राणिनो वाऽवश्यमिति तायी-वायी वा। શોધતમ્ |
૯. ૩dધ્યયન, પૃ. ૩૦૭, ૩૦૮.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
