Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth
Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
View full book text
________________
ઉત્તરઝયણાણિ
અધ્યયન ૩: શ્લોક ૧૪-૧૫ ટિ ૨૫-૨૮
પહેલાં આનો અર્થ દેવ હતો. ઉત્તરવર્તી સાહિત્યમાં તેના અર્થમાં અપકર્ષ થયો અને આ શબ્દ નિમ્ન કોટિની દૈવજાતિ માટે વપરાવા લાગ્યો.
૧૧૮
૨૫. મહાશુક્લ (મહાસુરા)
1
ચન્દ્ર, સૂર્ય વગેરે અતિશય ઉજ્જવલ પ્રકાશવાળા હોય છે. એટલા માટે તેમને મહાશુક્લ કહેવામાં આવ્યા છે. ‘સુ’નું સંસ્કૃત રૂપ ‘શુ’ પણ થઈ શકે છે. તેનો એક અર્થ અગ્નિ પણ છે. એમ માની લઈએ તો તેનો અર્થ થશે–મહાન અગ્નિ. ૨૬: (શ્લોક ૧૪)
બધા દેવો સમાન શીલવાળા હોતા નથી. તેમના તપ, નિયમ અને સંયમ-સ્થાન સરખાં નથી હોતાં. વ્યક્તિ પોતાના પૂર્વજન્મમાં જે પ્રકારનાં શીલ-સંયમનું પાલન કરે છે, તેને જ અનુરૂપ દેવગતિને તે પ્રાપ્ત કરે છે. બધા દેવતાઓની સંપદા એકસરખી નથી હોતી. પહેલા દેવલોકથી બીજા અને બીજાથી ત્રીજાની સંપદા અધિક હોય છે. આ રીતે આ સંપદા ઉત્તરોત્તર વધતી જાય છે. તેનું કારણ છે—‘નહીં નહીં ાં તેસિ યેવાળ તવ-નિયમ-ચંમપેળિ ક્ષિતાનિ મતિ, નસ્લ નારિસ, સીતમાસિ तारसो जक्खो भवति ।
વિજ્ઞાતિન્દુિઆ માગધી ભાષાનો શબ્દ છે. તેનું સંસ્કૃત રૂપ છે—વિવૃÎ:.
૨૭. ઈચ્છાનુસાર રૂપ ધારણ કરવામાં સમર્થ હોય છે (જામવ વિન્નિો)
૫
ામ વિન્ત્રિોનો અર્થ છે-ઈચ્છાનુસાર રૂપ ધારણ કરવા સમર્થ, આઠ પ્રકારના ઐશ્વર્ય-યુક્ત. ' તત્ત્વાર્થરાજવાર્તિકમાં એકસાથે અનેક આકારવાળા રૂપ-નિર્માણની શક્તિને કામરૂપીત્વ કહેવામાં આવેલ છે. ચૂર્ણિકારે તેનું સંસ્કૃત રૂપ ‘ઝામરૂપવિવિળ:’ અને શાન્ત્યાચાર્ય તથા નેમિચન્દ્રે ‘વાનરૂપવિળા:’ આપ્યું છે.” ‘વિદ્યુર્વિન' પ્રાકૃતનું જ અનુકરણ છે. ૨૮. સેંકડો પૂર્વ-વર્ષો સુધી—અસંખ્ય કાળ સુધી (પુલ્લા વાસમા વર્તે)
૮૪ લાખને ૮૪ લાખ વડે ગુણવાથી જે સંખ્યા મળે તેને પૂર્વ કહેવામાં આવે છે. સિત્તેર લાખ છપ્પન હજાર કરોડ– ૭૦, ૫૬૦,૦૦૦,૦૦૦,૦૦૦–વર્ષને પૂર્વ કહેવામાં આવે છે. બહુ અર્થાત્ અસંખ્ય. અસંખ્ય પૂર્વ અથવા અસંખ્ય સો વર્ષ સુધી. આનું તાત્પર્ય છે—પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગ સુધી દેવોની ઓછામાં ઓછી આટલી સ્થિતિ તો હોય જ છે. મુનિ પૂર્વજીવી કે શત્વર્ણજીવી હોય છે, એટલા માટે તેમના વડે તેમનું માપ બતાવવામાં આવ્યું છે.
૧. વૃત્તવૃત્તિ, પત્ર ૨૮૭ : ‘મહાશુવન્તા' અતિશયો વાતવા
चन्द्रादित्यादयः ।
૨. ઉત્તરાધ્યયન વૃત્તિ, પૃ. ૨૦૦ ।
3. बृहद्वृत्ति, पत्र १८७ : विसालिसेहिं ति मागधदेशीयभाषया विसदृशैः ।
૪. (ક) મુદ્દોધા, પત્ર ૭૭: ‘ામરૂપવિરા: ' યજ્ઞેષ્ટરૂપાર્િनिर्वर्त्तनशक्तिसमन्विताः ।
(ખ) ઉત્તરાધ્યયન વૃત્તિ, પૃ.૧૦૬ : અષ્ટપ્રાશ્ર્વયંયા કૃત્યર્થ: । ૫. તત્ત્વાર્થવાતિ, ફારૂ૬, પૃ. ૨૦૩ : યુ પવનેજાવારરૂપविकरणशक्तिः कामरूपित्वमिति ।
૬. (ક) ઉત્તરાધ્યયન યૂપ્તિ, પૃ. ૨૦ : જયંતે મનીયા वा कामाः, रोचते रोचयति वा रूपं, कामतो रूपाणि विकुर्वितुं शीलं येषां त इमे कामरूपविकुर्विणः ।
Jain Education International
(ખ)વૃત્તવૃત્તિ, પત્ર ૧૮૭ : 'ામવિવો 'ત્તિ सूत्रत्वात्कामरूपविकरणाः ।
(ગ) સુદ્ધવોયા, પત્ર ૭૭ ।
७. बृहद्वृत्ति, पत्र १८७ : પૂર્વા-િવર્ષમતિकोटिलक्षषट्पंचाशत्कोटिसहस्र-परिमितानि बहूणि, जघन्यतोऽपि पल्योपमस्थितित्वात्, तवापि च तेषामसङ्ख्येयानामेव सम्भवात् एवं वर्षशतान्यपि बहूनि पूर्ववर्षशतायुषामेव चरणयोग्यत्वेन विशेषतो देशनौचित्यमिति ख्यापनार्थमित्थमुपन्यास इति ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
