Book Title: Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth
Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati
View full book text
________________
ઉત્તરઝયણાણિ
૧૬૨
અધ્યયન-૫
શ્લોક ૫ ટિ ૭-૮
સમનસ્ક પ્રાણી ઉત્પન્ન થાય છે. તેને ‘તંદુલમસ્ય' કહેવામાં આવે છે. મગરમચ્છ સમુદ્રમાં મોટું ખુલ્લું રાખી પડ્યો રહે છે. તેના ખુલ્લાં મોંમાં પાણીની સાથે હજારો નાનાં-મોટાં માછલાં પ્રવેશી જાય છે અને જલપ્રવાહ બહાર નીકળે એટલે બહાર નીકળી જાય છે. આ ક્રમ ચાલતો રહે છે. પેલું તંદલમસ્ય મનોમન વિચારે છે–“અરે ! કેટલો મુર્ખ છે આ મગરમચ્છ ! મોઢામાં પોતાની મેળે જ પ્રવેશનારા માછલાને કેમ ગળી જતો નથી? જો હું તેની જગ્યાએ હોઉં તો બધાને ગળી જાઉં.’ આ વિચાર તેના મનમાં નિરંતર ચાલતો રહે છે. તેની શક્તિ નથી હોતી કે તે પેલાં માછલાઓને ગળી જાય, પણ તે મનમાં જ આટલો ક્રૂર વિચાર કરી પ્રચૂર કર્મોનો સંચય કરી લે છે.
૭. કામભોગોમાં (ામો)
કામ અને ભોગ-આ બે શબ્દો છે. ચૂર્ણિકારે આ બંને શબ્દોના બે-બે અર્થ કર્યા છે – કામ- ૧. જેની કામના કરવામાં આવે છે.
૨. કામ-વાસના. ભોગ- ૧. જેનો ઉપભોગ કરવામાં આવે છે.
૨. બધી ઇન્દ્રિયોના વિષય. બૃહવૃત્તિમાં આના ત્રણ અર્થ આ પ્રમાણે છે – ૧. જેની કામના કરવામાં આવે છે તે છે કામ અને જેનો ઉપભોગ કરવામાં આવે છે તે ભોગ. ૨. શબ્દ અને રૂપ છે કામ તથા સ્પર્શ, રસ અને ગંધ છે ભોગ.
૩. સ્ત્રીઓનો સંસર્ગ કે આસક્તિ છે કામ તથા શરીર-શૃંગારના સાધનો-ધૂપ, વિલેપન વગેરે છે ભોગ. ૮. મિથ્યા ભાષણ (ક્રૂડાય)
‘કૂટ શબ્દના અનેક અર્થો છે—માયા, જૂઠ, યથાર્થનો અપલાપ, છેતરપીંડી, ચાલાકી, અંત, સમૂહ, મૃગોને પકડવાનું યંત્ર વગેરે.
પ્રસ્તુત પ્રકરણની ચૂર્ણિમાં તેના ત્રણ અર્થો મળે છે–નરક, મૃગને પકડવા માટેનું યંત્ર અને ઇન્દ્રિય-વિષય.
વૃત્તિકારે પણ આના ત્રણ અર્થ આપ્યા છે. પ્રથમ બે અર્થ ચૂર્ણિની જેવા જ છે અને ત્રીજો અર્થ છે-મિથ્યાભાષણ વગેરે.”
સૂત્રકૃતાંગ ૧|૪૪૫ માં “TWI-7 તથા ‘ડે’—એ બે પદો પ્રયોજાયાં છે. “TWIનને 'માં ‘’નો અર્થ છે–વિષમ. ‘Uન્તિજૂનો અર્થ છે–એવું સ્થાન કે જયાં કોઈ પણ સમતળ ભૂમિ ન હોય.'
‘ફૂડેન’ શબ્દમાં ‘જૂનો અર્થ છે—ગલય–પાશ અથવા પાષાણ-સમૂહ. *
સૂત્રક્તાંગ ૧/૧૩૯માં પણ ‘ડે’ શબ્દનો પ્રયોગ છે. ત્યાં તેનો અર્થ છે માયા. વૃત્તિમાં તેનો અર્થ “મૃગપાશ’ કરવામાં આવ્યો છે.” ૧. સત્તરાધ્યયન વૂfળ, પૂ8 ૨૩૨ : TAત્ત ત ામ:, ૩. ઉત્તરાધ્યયન મૂળિ, પૃ. ૨૩૨-૨૩૨
નંત કૃતિ : , #TET પ્રતિ વિયા:, મનેTI: ૪. વૃત્તિ , પત્ર ૨૪રૂ I सेसिंदियविसया।
૫. સૂત્રવૃત્તાં વૃff, પૃ. ૨૮ : આંતનૂ || વાસ્તવિષમ: | २. बृहद्वृत्ति, पत्र २४३ : काम्यन्त इति कामाः, भुज्यन्त इति ६. सूत्रकृतांग वृत्ति, पत्र १३९ : कूटेन गलयन्त्रपाशादिना
HTI: THI વદ પUIRા–સ રૂ વા , મા पाषाणसमूहलक्षणेन वा। તિવિદ પUUTRા, તેં નહા-રH #ામા ય ઉત્ત............. ૩. એજન, વૃત્તિ, પત્ર ૨૪૨ : વટવ૮ વથા જૂન कामेषु-स्त्रीसंगेषु, भोगेषु-धूपनविलेपनादिषु ।
મુર્વિદ્ધઃ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
