Book Title: Prathamanuyoga Dipika
Author(s): Vijayamati Mata, Mahendrakumar Shastri
Publisher: Digambar Jain Vijaya Granth Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090380/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamAnuyoga dIpikA ( grantha - 4 ) lekhikA zrI gaNinI 105 AryikAratna viduSI samyagjJAna ziromaNI, siddhAnta vizArada vijayAmatI mAtAjI ( zrI 108 prAcArya mahAvIra kIrtI jI paramparAya ) prabandha vyavasthApaka nAthUlAla jaina "ToMka vAlA " jhoTavAr3A, jayapura sampAdaka mahendra kumAra jaina (bar3ajAtyA ) bI. kAma. kATaka zrI di. jaina vijayA grantha prakAzana samiti : kAryAlaya "jaina bhagavatI bhavana", 114, zilpa kAlonI jhoTavAr3A jayapura-302012 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. kra. saM. nAma tIrthaGkara 1005 zrI AdinAtha jI zrI ajitanAtha jI zrI saMbhavanAtha jI zrI abhinandana jo zrI sumata jI zrI padma prabhu jI 3. 4. 5. 6. 7. 8. E. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 16. w lan anukramaNikA 21. 22. 23. 24. catuvizati jina stotram tIrthaGkara paMcakalyANaka tithi tIrthadUra cihna zrI supArzvanAtha jo zrI candA prabhu jI zrI puSpadanta jI zrI zItalanAtha jI zrI zreyAMsanAtha jI zrI vAsupUjya jI zrI vimalanAtha jI zrI anantanAtha jo zrI dharmanAtha jI zrI zAntinAtha jI zrI kunthunAtha jI zrI aranAtha jI zrI mallinAtha jI zrI munisuvratanAtha jI zrI naminAtha jI zrI neminAtha jI zrI pArzvanAtha jI zrI mahAvIra svAmI 1 www.w 5 pRSTha 5 61 75 85 65 104 113 125. 135 143 151 156 165 173 176 187 165 dw// 211 216 225. 233 2.41 *** ----------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- SHRESTERROORKERARMSmritiMINowtwarenmerammawwmanman- ...... ..... "atha paMvaThI yaMtra garbhita catavizati jima stotra" .. .. ......... yada dharma jinaM sadA sukhakara, candrapra nAbhijA' ! zrImadIra mizvara jayakara, kunthu ca bhAnti jinam / / bhuSita zrIphaladArayananta muniyaM, yandai supArthaM vibhum / zrImandhanapAramaya tha sukhada. pAzca mano'bhISTadam / / 1 / / zrImiyara suvA va vimalaM, pApabhaM sAMvaram / seve saMbhavakara nami jirna, mallim jayAnandanam // vande bhI jinazrItalaM ca suvidhaM, saMyamita bhuktidam / zrIsaMghapatapazavapratitanaM, sAkSAdaraM SNavam // 26 stotraM sarva jinezvara bhigataM, teSumataM varam / etata saMgata yaMtra ethavijayo, syaM likhitvA abhaiH / / pAveM saMdhiyamAna eva sukhadI, mAMgalyamAlA prdrsh| yAmAge thanitA narA staditare kurvantu yaM bhAvataH 131t prasthAna Tithati vAdakaraNaM, saNAdi saMdarbhane vazyAya suta hetayaM dhana kRte. rakSantu pAva sA // mANe saMviSamedavAgni gvalite. cintAdinirmAtrane / yato'yaM muni neva siMha kathinA, saMgrandhita saukhyadaH ||4|| uparyukta slola ke par3hate samaya jo-jo tIrthakara yA nAbara AtA hai use usa saMkhyA ko rakhane se E5 yA yaMta tayAra ho jAtA hai / yathA +0000 14 / 22 2013 Ram *AdinAtha svAmI 4 vAsapaNya jI zrI sumatinAtha jI zrI zreyAMsanAtha jI zrI abhinandana jI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI caubIsa tIrthaMkaroM ke paMca kalyANaka tithiyAM garbha grAmAda kRSNA (V 2 13 12 tIrthakara 1 zrI prAdinAthajI 2 zrI ajitanAmajI 3 zrI sambhavanAthajI 4 zrI abhinandanajI 5 zrI sumatinAthajo 6 zrI paramaprabhUjI 7 zrI supArzvanAthajI 5 zrI candraprabhujI 6 zrI puSpadantajI 17 zrI zItalanAthajI 11 zrI zreyAMsanAthajI 12 zrI vAsupUjyajI 13 zrI vimalanAthajI 14 zrI anantanAthajI 15 zrI dharmanAthajI 16 zrI zAntinAthajI 17 zrI kunyunAthajI 18 zrI arahanAthajI 16 zrI mallinAthajI 2. zrI munisuvratanAthajI 21 zrI naminAthajI 22 zrI neminAthajI 23 zrI pArzvanAthajI 24 zrI mahAvIrajI jyeSTha vI phAlguna sudI baisAkha mudI zrAvaNa mudI mAtha vadI bhAdo sUdI caitra vadI phAlguna vadI caSa vadI ___ jyeSTha vadI prAsAda vakI jyeSTha vadI kArtika vadI mAtra sudI bhAdo vadI thAvamA vaDhI phAlguna sudI caitra sudhI zrAvaNa vajhe prAsoja thI kAtika mudI vaizAkha vadI prAsAnu sudI caitra vadI mAgha sudI kArtika mudI bhASa sudI caitra sudI kArtika sudI jyeSTha sudI pobha vado maMgasira sudI mAgha vadI phAlguna vadI phAlguna vadI bhASa sukSa jyeSTha zrI mAgha suko jyeSTha vadI vaisAkha sudI maMgasira sudI maMgasira sudI sAmna vadI aAmA badI zrAvaNa sUdI poSa vadI caitra sudI 2 11 13 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PORRHener zrAvakoM ko nIce likhe dinoM meM pUjana aura svAdhyAya karanA cAhiye majJAna 10 14 5 11 ? 5 14 caitra vadI bhASa sudI maMgasira mudI mAgha sudI caitra sudI kArtika sudI jyeSTha mujhe pauSa vado maMgasira sRdo mAtra badI phAlguna nadI phAlguna vakI mAgha sUtrI mAgha vadI mAdha mudI jyeSTha subI bamArata mudI bhagasira mudI magira sUdI mAya nadI nAsAra babI zrAvaNa mudI poSa vI magasara bI phAlguna vadI pauSa surI kAtika nadI poSa sudI caitra sudI caitra sudI phAlguna vadI phAguna vadI kAlika sudI poSa vI mAdha bI bhAdI nadI mAgha sarI sb ny' poSa sadI poSa sudI natra sudI kAtika mudI poSa yadI mAkha nadI magasira sudI mAmAMga sudI caitra vadI vaisAva bhI bhASa vI caitra sudI caitra sudI vaisAda mujhe * sudadhe jhAlguna vadI phAlguna vadI phAlguna sudare sAmoja sudI zrAmoja sudI yAvaraNa sudI bhAkSe sudI prApAra nadI bs yii jyeSTa sudI jyeSTha vadI basAntra sudI caitra sudI phAlguna sudo phAlguna vadI vaimAstra vadI qaakhaaH puuH dhAvaNa mudI kAlika bI Ovi 11 11 14 11 1 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI caubIsa tIrthaMkaroM ke cihna vRSabhanAtha kA "vRSabha' ju jAna / ajitanAtha ke 'hAthI' mAna / saMbhava jinake 'ghoDA' kahA, abhinandana pada 'bandara' lahA / / sumatinAtha ke 'cakavA' hoya / padmaprabhu ke 'kamala' ju joya / jinasupAsa ke 'sAthiyA' kahA, candra prabhu pada 'candra' ju lahA / / puSpadanta pada 'magara pichAna, 'kalpavRkSa' zItala pada mAna / zrI zreyAMsa pada 'geMDA' hoya, vAsupUjya ke 'bhaisA joya 11 vimalanAtha pada 'zUkara' mAna, anantanAtha ke 'sehI jAna / dharmanAtha ke 'vaja' kahAya, zAntinAtha pada 'hirana' lahAya / / kunthunAtha ke pada 'aja' jIna, arajina ke pada cihna ju 'mIna' ! mallinAtha pada 'kalaza' kahA, munisuvrata ke 'kachuA' lhaa| 'lAlakamala' namijina ke hoya, neminAtha-pada 'zaGkhaju joya / pArzvanAtha ke 'sarpa' ju kahA, varddhamAna pada 'siMha' hi lahA / / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRC CAT-Adar 49He ER pa awardomi m agemarwadisease RTAINormalainesamadewr japanistraMagluses RAPARi - - - i gitanyanp. zrI siddha ahaMdabhyo namaH zrI 1008 AdinAtha anAdi ananta hote hue bhI saMsAra parivartanazIla hai / "sasaramAM saMsAra:" jo pariNAmita hotA rahe vaha saMsAra hai| isakA abhiprAya yaha hai ki ananta saMsAra meM sthita padArthoM meM satala utpAda vyaya prauvyAtmaka sthiti hotI rahatI hai| kyoMki sat kA yahI lakSaNa hai| cUMki saMsAra bhI satrUpa hai ataH parivartana anivArya hai / yaha parivartana 6 bhAgoM meM vibhakta hai / parivartana kI dhurA kAla-dravya hai isake mukhya aura vyavahAra se do bheda haiM kAla ke do bheda haiM......1 -utsapisI aura 2-avasapiNI / pratyeka ke 6-6 ... bheda haiN| inakA samaya 10-10 koDAkor3I sAgara kAla hai / 20 koDAkoDI sAgara kA eka yuga kahA jAtA hai / aksapiragI kA prathama bhAga sukhamA-sUkhamA 4 koDAkoDI sAgara ko hai. dUsarA sUkhamA 3 koDAkoDI sAgara, sosarA sukhamA-duHkhamA 2 koDAkoDI sAgara, cauthA duHkhamA-sukhamA 42 hajAra varSa kama 1 koDAkor3I sAgara, pAMcavAM duHkhamA praaura chadA duHkhamA-duHkhamA pratyeka 21-21 hajAra varSa mAtra haiN| isa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAMAMMo n tempoo0000 LIMIL A MMA0000000dnMarnaram kAla meM manuSyAdi kI avagAhanA, sUkha, aizvarya, vaibhava, buddhi, parAkrama, bala-vIrya, kalA-vijJAna Adi kramazaH svabhAva se kama-kama hote jAte haiN| tadanusAra bana. parvata, nadI Adi kA pramANa bhI uttarottara kama hotA jAtA hai / isake viparIta utsapiNI kAla hai jisakA kama isase viparIta hotA hai / 1-duHkhamA-durakhamA, 2-duHkhamA, 3-duHkhamA-sukhamA, 4-sukhamAduHkhamA, 5-sukhamA aura 6-sUkhamA-sustramA / inake samaya bhI pUrvokta prakAra hI hai| isa kAla meM jIvoM kA zarorAkAra, prAyu, bala, buddhi, parAkrama, jJAnAdi gugA kalA-vijJAna uttarottara svabhAva se vRddhigata hote rahate haiN| nadI kA vega, pavana kI gati kisI prakAra rokI jA sakatI hai parantu samaya (kAla) kI cAla meM puruSArtha ko hAra mAnakara hI baiThanA par3atA hai / yaha eka naisagika-prAkRtika prakriyA hai prayatna sAdhya nhiiN| vartamAna yuga avasarpiNI cala rahA hai| isake prArambha (prathama kAla ) meM jIvanopArjanakA sAdhana daza prakAra ke kalpavRkSa the| 1. gahAMga (ghara dene vAlA), 2. bhojanAMga (bhojana dAtA), 3. bhAjanAGga (pAtra dAtA), 4. pAnAMga (madhura rasa dAtA), 5. vastrAMga, 6. bhuSaNAMma, 7. mAlyAMga, 4. dIpAMga, 6. jyotirAMga aura 10. tuvA~ga (nAnA prakAra ke vAdina pradAna karane vAle) sarva yUgaliyA~ inhIM se jIvana calAte the / uttama bhogabhUmi ke samAna sampUrNa racanA thI / dusare sukhamA kAla meM madhyama bhogabhUmi aura tIsare sukhamA-duHkhamA kAla meM jaghanya bhogabhUmi ke samAna vyavasthA rahI / ina kAloM meM yugaliyA~ (strI-puruSa ) eka sAtha utpanna hote aura eka sAtha hI saMtAna utpanna kAra chIMka aura jaMbhAI lekara maraNa ko prApta ho jaate| usa samaya samAja, parivAra, rAjya prAdi kA saMgaThana nahIM thaa| sabhI jIva kalpa vRkSoM se Avazyaka padArtha lekara apanA jIvana-yApana karate the| kulakaroM kI utpati tRtIya kAla meM palya kA pAThavA bhAga zeSa rahane para kalpavRkSoM kI gati kSINa ho gaI / jyotiraGga jAti ke kalpavRkSoM kA prakAza manda hone se prASADha sudI puNimA ke dina sAyaMkAla pUrva dizA meM sarva prathama candra darzana humA aura isI samaya pazcima dizA meM prastAcala kI ora jAtA huA sUrya dikhAI diyA / ekAeka acAnaka inakA avalokana kara Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . samasta jana-samUha Azcarya aura bhaya se abhibhUta ho gayA / ve socane lage ye kyA suvarNa vimAna hai, yA ghar3e haiM, athavA graha haiM, ki vA rAjA haiM ? hama para kyA vipatti pA sakatI hai ? inakA bhaya nivAraNa karate hue prathama manu ne prajA ko bodha pradAna kiyA / he sajja ! prAyoM, pApa Daro mata 3 ye bhayaMkara padArtha nahIM haiM na koI navIna hI utpanna hue haiM / apita, anAdikAlIna haiM. abhI taka kalpavRkSoM ke tIna prakAza ke kAraNa inakA teja pA sA aba manda hone se dRSTigata hone lage haiM ye cAMda aura sUrya haiM / isa prakAra prajA ko nirbhaya banAyA isIse inakA nAma (1) prathama manu "pralizruti' prathayAta huA / punaH kramaza: bhogabhUmi kA pralaya hone lagA aura manuaoM kI utpatti bhii| tathA hi... (2) sanmati nakSatra jyoti se utpanna bhaya ko dUra karane vAlA dUsarA mnu| (3) kSemakara..... mRgAdi (hiramA-gAya bhaisAdi) zAnta svabhAva ko chor3akara Rra svabhAvI hone lage unase rakSaNa karane kA upadeza diyaa| (4) kSemadhara-bhayaMkara-bhIti utpanna karane vAle siMha vyAghra Adi ko vaza meM karane ke lie lATI, kAThI kA prayoga karanA sikhAyA / (5) sImakara-kalpavRkSoM ke phalAdi svarUpa-kama ho jAne se prajA paraspara jhagar3A karane lagI.....merA-terA kA bhAva jAgrata ho gayA, taba kalpavakSoM kI sImA nirdhArita kara virodha nivAraNa kiyA / (6) sImaMdhAra..dina pratidina kalpavRkSoM kI phaladAna zakti kama hone lagI aura paraspara virodha ugratara hone lagA / prataH inhone parakoTA vAuNDo lagAne kA upAya ghoSita kara sAmya sthApita kiyaa| (7) vimala vAhana.....isakI patnI kA nAma padmA" thA / isameM hAthI, ghor3e Adi ko vaza meM kara aMkuza lagAma kA prayoga simbA kara savArI karane kA upAya btaayaa| (4) cakSuSmAn---ina ke kAla meM yugala saMtAna kA kSaNamAtra mukhAvalokana kara mAtA-pitA marane lage / arthAt putra-putrI kA mukha dekhane se utpanna bhaya ko dUra kiyA / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HowskoNIMAMMADUA53900RRUANJRDANARASWAMMea n Mwww (6) yazasvAna-aba saMtAna kucha adhika kAla taka rahane se use AzIrvAda dene kA upadeza diyA / mAtA-pitA kucha samaya ke lie putra ko sukhAnubhava karane lage isalie isa manu kA bhI prayogAna hone lagA / (10) abhicandra .....inhoMne baccoM ko candramA, candA-mAmA dikhalAkara khela-khilAne kA upadeza diyaa| (11) candrAbha ----putra pAlana-poSaNa kI vidhi btaaii| (12) marudeva ----parvatArohana, nadI snAna, zrAdi vizeSa-kriyAe~ sikhAIM sAtha hI baccoM kA sarvAnI vikAsa pUrvaka lAlana-pAlana Adi kI prakriyA batalAI / (13) prasenajita .....inake kAla meM yugaliyA~ jarAyu meM lipaTa kara paidA hone lage / isa samaya prajA ko jarAyU paTala cIrakara saMtAna ko bAhara nikAlane kI prakriyA batAkara unheM svastha aura sukhI kiyaa| prasena kA artha hai / "mala' mamala se nikAlane kA upAya batAne se isa manu kA nAma "prasenajita' prasiddha huaa| (14) nAbhi ..inake kAla meM janma jAta baccoM ke sAtha nAla Ane lagA use kATane kA upAya batAyA isIse ye nAbhigaja khlaaye| inakA zarIra 525 dhanUSa UMcA thA / prAya 1koTipUrva kI thii| isa samaya medhoM kA ghiranA, mayuroM kA bolanA, nRtya karanA, cAtaka nRtya, garjana, varSA Adi prArambha ho maI / kalpavRkSa samUla vilIna ho gaye / cAvala, yava, geha, rAle, sAMve, harIka, kAMganI, mAvA, kodoM, nIvAra, tila, masUra, sarasoM, jIrA, mUMga, ur3ada, arahara, caulA, canA, pAvaTA, kAlathI, DAr3A, ilAyacI, ityAdi / 10 dina meM pakane vAle dhAnya kapAsa zrAdi binA boye utpanna ho gae / parantu inakA upayoga karanA prajA ko jJAta nahIM thA / isalie bhukha-pyAsa se vyAkula ho 'nAbhi ke pAsa upasthita ho nivedana kiyA "hama kisa prakAra jIvana noTa :- "sAr3he tIna hAtha kA eka dhanuSa / 184 lakSa varSoM kA 1 pUrvAGga aura 84 pUrvA kA 1 pUrva hotA hai| 1 pUrva meM eka karor3a kA guhA karane se eka koTi pUrva *847000.48400077-1 pUrva 41000.. - eka koTi pUrva Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shi dhAraNa kareM ?" manu nAbhi ne avadhijJAna se sakala vRtAnta jAnakara unheM bhakSyAbhakSya padArthoM kI pahicAna aura sevana kI prakriyA batalAyI / ikSudaNDAdi ko yantra dvArA pelakara rasapAna karanA sikhaayaa| dAMtoM se caraNa karanA btaayaa| miTTI ke pAtra banAnA, bhojana pakAnA Adi sikhAyA / smaraNIya hai ye sabhI manu pUrvabhava meM videha kSetra meM kSatriya sUravIra rAjA hote haiM samyaktva hone ke pUrva manuSyAyu kA baMdha kara puna: zrI jinendra bhagavAna ke caraNa sAnnidhya meM kSAyika samyagdarzana prApta kara zrutajJAna kA vaiziSTa lie yahA~ utpanna hote haiM (yadi pu0 pa0 3 zlo0 206206 ) | yahAM utpanna hone para jAti smaraNa aura avadhi ke bala para videha kSetra ke samAna hI karmabhUmi kI racanA karate haiM / isake lie Adi purANa klo0 207 se 212 taka dekhanA cAhie / prathama 5 manunoM ke samaya aparAdhI ko 'hA' kahanA mAtra daNDa kI vyavasthA prArambha kii| 'hA' mAtra sUkSma daNDa thA / hA kahanA arthAt aparAdhI ho itanA mAtra ho paryApta thA / buddhi vikAsa ke sAtha aparAdhadoSa bhI bar3hane lage / ataH zrAme ke 5 manunoM ne 'hA' 'mA' ye do daNDa sthApita kiye| isakA abhiprAya "tuma aparAdhI ho yAge aisA mata karatA huzrA / punaH zeSa cAra manudhoM aura aMtima manu nAbhirAya ke putra zrI vRSabhadeva svAmI ne hA mA, aura dhik ye tIna daNDa sthApita kiye| isa samaya sAmAnya sAdhAraNa aparAva hI hotA thA / nAbhirAya ke putra zrI vRSabha kumAra ke kAla meM bhI yahI daNDa vyavasthA rahI / uparyukta vivecana se spaSTa hotA hai ki mAnava saMskRti kA vaijJAnika DhaMga se kramika vikAsa huA hai| guNa aura doSoM kA samAnarUpa se pracAra aura prasAra bar3hatA gayA jisake madhya se mAnavatA aura dAnavatA kA antardvanda hokara dAnavatA para mAnavatA kI vijaya karane vAlA bhavya jIva apanA sampUrNa vikAsa kara ajara-amara pada-mukti pada prApta karatA hai / yaha kama anAdi se calA khAyA hai aura anantakAla taka calatA hI rhegaa| parantu kAla parivartana ke nimitta se bhogabhUmi se karmabhUmi aura punaH karmabhUmi se bhogabhUmi kA zrAvirbhAva aura tirobhAva ke AdhAra para hama eka ke bAda dUsare ko navIna yuga kI saMjJA pradAna karate haiM / vartamAna karmabhUmi kA yuga hai, jisakA zrI gaNeza prathama tIryaGkara zrI Adiprabhu se mAnA jAtA hai| pratyeka utsarpiNI ke tIsare aura f c Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke cauthe kAla meM bharata kSetra evaM airAvata kSetra meM 24-24 tIrthakara avatarita ho dharmatIrtha kA praNayana karate haiM / eka tIrthaMkara se dUsare tIrthakara ko kevalotpatti ke pUrva taka pahale tIrthaGkara kA tIrthakAla mAnA jAtA hai / karmabhUmi kA prArambha arraft kA nta aura karmabhUmi kA prArambha 'sandhikAla' kahA jA sakatA hai| isa samaya samAja pUrNa asaMskRta, bholI, ajJAnI aura jar3a thI / rahana-sahana, khAnA-pInA, pArasparika prema-mela-milApa Adi se pUrNata: anabhijJa thI / na samucita rAjya thA na yogya prajA / sabhI nyAya nIti, kalA-vijJAna, zrAyavyaya, arjana kharca ko prakriyA ko jAnate ho nahIM the / khAdya sAmagrI kA prabhAva bar3hA aura phalataH pArasparika jhagar3e aura vitaNDAvAda bhI ugratara hone lagA / yadyapi "manu" isa avyavasthA kI rokathAma karate rahe kintu unheM pUrNa saphalatA prApta nahIM huii| cAroM ora arAjakatA kA sAmrAjya chAyA thA, trAhi-trAhi macI huyI thI / cAtaka jisa prakAra meghoM kI ora dRSTi gar3Aye rahatA hai usI prakAra janatA apane rakSaka kI ora palaka pAMvar3e bichAye baiThI thI / isI samaya karmabhUmi ke sRSTA Adi brahmA avatarita hue / garbhAvataraNa brADambara vihIna, parizuddha padArthoM se alaMkRta dhArmika bhAvoM se paripUrNa rAjamahala ratnoM ke sukhada prakAza se Alokita hai| gaMdha, puSpoM se suvAsita komala gayA para gayita marudevI mahArAnI nidrA ke aMka meM virAjamAna hai| rAtri ke tIna pahara vyatIta ho cuke haiN| siddha parameSThI ke nirmala dhyAna karatI huyI mahArAnI bhAvI sukha kA mAnoM AhvAna kara rahI hai| cAroM ora zAnta vAtAvaraNa hai| TimaTima pradIpa muskurA rahA hai / yatra-tatra khadyota kA prakAza bhI camaka rahA hai| isI prabhAta velA meM mahArAnI marudevI ne 16 zubha svapna dekhe | isase ha mAsa pUrva hI indra kI prajJA se kuvera ne bharata kSetra ke ThIka madhya meM 48 yojana vistRta, sundara prayodhyA nagarI kI racanA kI thI usake madhya meM rAjaprAsAda nirmita kiyA / zubha muhUrta meM gRha praveza kara pratidina cAra samaya arthAt prAtaH madhyAhna sAyaMkAla evaM arddharAtri ko 3|| 3|| karor3a ratnoM kI varSA kI thI, pratidina 14 karor3a ratna barasane se gharA ratnagarbhA 10] 3 1 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ho gii| isa camatkAra kA pratyakSa phala dene kI sUcanA rUpa, ye maMgalakArI. svapna mAnoM mAtA ko badhAI dene prAye haiM | prathama hI garjanA karatA sapheda hAthI, 2. sapheda bela, 3 siMha, 4. lakSmI kA suvarNa kalazoM se gaja abhiSeka karate hue, 5. laTakatI do mandAra mAlAe~, 6. pUrNa candramA, 7. udaya hotA huA sUrya, 8. sarovara meM krIDA karatI huI do mIna, 6. suvarNamaya maMgala kalaza yugala, 10. padma-sarovara, 11. unmatta lahara yukta samudra, 12. ratnajaTita siMhAsana, 13. deva vimAna, 14 gharaNendra bhavana, 15. prakAzita ratnarAzi aura 16. nirdhUma agni / svapnoM kI pUrti ke sAtha hI apane mukha meM praviSTa hotA vRSabha dekhA / baMdIjanoM ke maMgalagAna, cAraNoM kI vAdya dhvani evaM pakSiyoM ke madhura kalarava ke sAtha mAM zrI kI nidrA bhaMga huii| isa samaya unheM landrA tanika bhI nahIM thI ve svabhAva se hI apratima sundarI thIM, saundarya kA sAra puMja thI phira svapnoM ke dekhane se Ananda aura vizmaya se unakI kAnti dvigurita ho rahI thI / samasta sRSTi unheM Ananda vibhora pratIta ho rahI thI / atyanta prasannacitta mahAdevI maGgala snAnAdi kriyA kara apane patideva ke pAsa grAyI mAnoM hRdaya meM nahIM samAte grAmanda ko bAMTanA cAhatI ho / svapna phala mahArAja nAbhi chatra camarAdi rAjacihnoM se maNDita ho rAja siMhAsana para yAsIna the / sabhA bharI thI | manda manda gamana karatI huyI prasanna vadanA mahArAnI bhI praviSTa ho arddhasiMhAsana para yA virAjI / vinayopacAra pUrvaka ziSTatA se mRduvAraNI meM nivedana karane lagI- "he deva Aja prAtaH maiMne solaha zubha svapna dekhe haiM, kRpayA inakA phala varNana kara merI utkaNThA kA samAdhAna kreN| svapnoM ke nAmAnusAra mahArAja nAbhirAya apane avadhi locana se bole, he devI! gaja dekhane se tumheM uttama putra lAbha hogA, vRSabha se sarva zreSTha aura jyeSTha hogA, isI prakAra zrama se svapnoM ke anusAra ananta baladhArI, dharma tIrtha pravartaka, indroM dvArA abhiSikta, saMsAra ko sukhadAtA, tejasvI, prati sukhI, zubha lakSaNoM se yukta, jagadguru, svarga se AnevAlA zravadhijJAnI, samasta karmoM kA nAza kara mukti pAne vAlA anupama putra ratna hogA / sunate hI rAnI romAJcita ho uThI, mAnoM putraratna goda hI meM A gayA / 1 jisa samaya avasarpiNI ke tIsare kAla meM caurAsI lAkha pUrva, tIna varSa sADe ATha mahIne bAko rahe the usa samaya ASAr3ha zuklA dvitIyA, 11 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarASAr3ha nakSatra meM bananAbhi cakravartI kA jIva ahamindra sarvArthasiddhi / kI 33 sAgara Ayu pUrNa kara cyuta ho jaganmAlA marudevI kI kukSI meM avatarita huprA / samasta pRzya rAzi ke sArabhUta prabha, jisa prakAra sIma meM motI rahatA hai usI prakAra deviyoM dvArA parizuddha aura sugandhita dravyoM se parivyApta, svaccha, nirmala marbha meM avatarita hue| jina mAtA pAhAra karatI haiM kintu unake mala-mUtra nahIM hotA, na rajasvalA hI hotI haiM / ataH unakA garbhAzaya svabhAva se nirmala hotA hai phira deviyoM dvArA parama divya gaMdhAdi se saMskRta hokara pUrNa zuddha ho jAtA hai / tIrtha ra prakRti kA mahattva..... samasta kamoM ko 148 prakRtiyoM meM tIrthaGkara prakRti zreSThatama hai / yaha sAtizaya puNya kA carama vikAsa hai| loka meM sAdhAramA garbhavatI nArI kI bhI paricaryA kara use prasanna rakhane kI ceSTA kI jAtI hai, phira trailokyAdhipati tIrthaGkara kI jananI hone vAlI mAtA kI deviyAM sevA kareM to kyA prAzcarya hai / be-tAra kA tAra jisa prakAra sucanA detA hai usI prakAra svarga meM puNya paramANuoM kA tAra tIrthaGkara prabhu ke kalyAgakoM kI sUcanA pahuMcAte haiM 1 kalpavAsI devoM ke ghaMTA, jyotiSiyoM ke siMhanAda dhvani, bhannamavAsiyoM ke zavanAda aura vyantaro ke paTaha-sAse kI dhvani svabhAva se hI hone lagatI hai| Asana kaSita hone lagatA hai jisase avadhinAna jor3akara gAdi kalyAyoM ko avagata kara lete haiN| astu, indrAdi catunikAya ke deva-devI garaNa samanvita ho nAbhirAjA ke prAMgana meM prA paha~ce / saudharmendra ne sakala devoM sahita saMgIta prArambha kiyA, praci, deviyAM nRtya karane lagI, koI maMgalagAna gAne lagIM / nAnA prakAra ke utsava kara stra sthAna ko cale gaye / kintu indra kI AjJAnusAra dikkumAriyAM aura SaTa kulAcala bAsinI zrI, hrI, vRti, kIrti, buddhi, lakSmI deviyAM dAsI ke samAna jina mAtA kI sevA meM tatpara hayIM / zrI devI ne mAM kA saundarya bar3hAyA, ho ne lajjAgaraNa, dhati ne dhairya, kIti ne yA, buddhi ne takaraNA-vicAra zakti aura lakSmI ne vibhUti ko vRddhigata kiyA / koI darpaNa dikhAtI to koI tAmbUla lAtI, koI vastra lie khar3I rahatI to koI prAbhUSaNa, koI parakhA jhalatI, seja bichAnA, cauka pUranA, pAMva dabAnA, uThAnA, baiThAnA, AhAra-pAna Adi kI vyavasthA karanA Adi kArya karatIM / koI snAna maJjana, ubaTana dvArA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA kI sevA meM rata rahatI / koI talavAra lie rakSA meM tatpara rahatI / abhiprAya yaha hai ki deviyAM aharniza mAtA kI sevA meM rata rahatI / mAtA ko jo kucha rucatA vahI vahI kArya karatI, vehI padArtha detI evaM usI prakAra AcaraNa krtiiN| mAtA bhI putrANA se parama AnandAnubhava karatI / vanakrIr3A, jalakeli, udyAna paryaTana, nRtya, gAna, vAdya, vINAvAdana Adi manoraMjaka sAdhanoM se marudevI mA~ kA mana bahalAtIM / kathA kahAnI sunAtI paheliyAM pUchatoM prazna karatIM, uttara pAkara Azcarya cakita ho mA~ kI stuti karatIM / jinameM guDa artha hai, kiyA aura pAda gur3a haiM, bindu, mAtrA, akSara chUTe hue haiM aise zlokoM se mAtA kA manoraMjana bar3hAtI / mAtA una gRha saMviyoM ko samajhAtI akSara mAtrAoM kI pUrti kara garbhastha bAlaka kA camatkAra prakAzita karatI / deviyoM ke mAtA ke sAtha praznotara garbhastha bAlaka kI vRddhi ke sAtha mAtA kA viveka, matijJAna aura buddhi uttarottara bar3ha rahI thI parantu udara (peTa) nahIM bahA-trivalI bhaMga nahIM huI / pramAda aura zithilatA ke sthAna me utsAha aura sphUrti bar3ha gaI thii| vaha satata sAvadhAna citta thIM / deviyAM nAnA prazna karatI / dekhiye kisa prakAra paheliyAM bujhAtI hai mAtA / he mAte ! piMjare meM kauna rahatA hai ? kaThora zabda kisakA hotA hai ? jovoM kA AdhAra kauna hai ? syuta akSara hone para bhI par3hane yogya kyA hai ? sabhI praznoM kA "ka" ke sAtha alaga-alaga zabda jor3akara uttara detI haiN| kramaza: 'zu' lagAkara zukaH, 'kA' joDakara "kAkaH " 'lo' milAkara "loka:" aura 'glo' joDakara "zlokaH " hotA hai| cAroM praznoM ke kitane Thosa saMkSipta aura yathArtha uttara haiN| isI prakAra anyadeviyoM ne pUchA, he jaganmAta ! "dhAnya meM kyA choDa diyA jAtA hai ? ghaTa kauna banAtA hai? vRSAn arthAt cUhoM ko kauna khAtA hai ? Her: uttara Adi akSara ko badalate hue batalAiye ? mAtA ne pratyutpanna buddhi se 'la' zabda ko rakhakara kramaza: "palAla" kulAla' (kumbhakAra) aura "viDAla" uttara diyA / anta kA akSara saba meM 'la' hai / isI prakAra ke anekoM praznottaroM se garbhastha bAlaka kA gaurava prakaTa hotA | anekA afari pracchanna rUpa se bhI mAtA kI sevA-suzruSA karatI / punaH prazna karatI he devI! Apake kisa a kI kaisI rekhAe~ prazaMsanIya hai| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aooooooo00000000000000000-50-500-A EPARSSETBAlimATANIRODIGRSSSSMEANINNAIMIMonomen hathanI kA dUsarA nAma kyA hai ? donoM praznoM kA eka hI uttara diijiye| bhAta bolI, "kareNukA" arthAt 'kare' hAtha meM "aNukA" sUkSma rekhAe~ prazaMsanIya hotI haiM aura hathinI kA nAma "kareNakA" bhI hai| anya deviyA~ bolI, he pikavadhaNI mA~ ! sIdhe, U~ce aura chAyA sahita vRkSoM ke samUha ko kyA kahate haiM ? prApakA sabase manohara aGga kauna sA hai ? donoM praznoM kA eka uttara cAhatI haiM hama / mAtA tatkAla bolI, "sAlakAnana' / sAlavRkSoM ke bana ko "mAlakAnana" kahate haiM aura saM alaka+pAnana arthAt kezapAza sahita mukha mere aGgoM meM sabase garma meM jina bhagabAna skasa the? bhagavAna apane sAtizaya puNyAnusAra garbha meM sIdhe hI rahate haiM / yahA~ mala-mUtra raktAdi apavitra vastuoM se alipta rahate haiN| aMga saMkocanajanya pIDA unheM nahIM hotii| dharmAbhyudaya meM bar3A sumbara bhAvapUrNa vivecana kiyA hai "the jima bhagavAna garbhAvAsa meM rahakara bhI mala se prakalaMka the, mati zruta aura avadhi / zAmaya ke dhAraka the| unnata uvayAcala ke gahana limira meM chipA hamrA bhI simarazmi arthAta sUrya kyA kabhI apane teja ko chor3a sakatA hai ? 6.6 / / manohara hai / mAtA kI dUradazitA aura sUkSma vicAra zakti se deviyAM bhI parAjaya mAnatIM / ma kebala rAjA-rAnI hI harSotphulla the apitu samasta nagarI (ayodhyA) sAketA hI paramAnanda meM nimagna thI / lagabhama 15 mAsa se dikya ratnoM kI varSA se bhUmi rasnagarbhA' nAma se alaMkRta ho gaI / yatra-tatra sarvatra yAcakoM kA abhAva sA ho gayA / sRSTi kA prathama kartA utpanna hone jA rahA hai to bhalA dharA kyoM na apane ko dhanya samajhatI / anekoM prakAra ke phala-phala, dhAnya prAdi se harI-bharI ho Ananda nartana karane lagI / parantu bholI anabhijJa janatA usake abhiprAya ko na jAnane se usa pAnandopabhoga meM sahayogI nahIM ho pA rahI thii| prasavakAla.. ...kSaNa-kSaNa pala-pala ghar3iyA~ bItane lgii| dina ke bAda rAtri aura puna: saverA, isI kramaza: pakSa aura mAsa Ane-jAne lage / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArataPapermane sabhI ko dRSTi bhAvI putra ratna kA mukhAvalokana karane ko prAtura ho rahIM thiiN| mA~ kA prAnanda to asIma thaa| use eka-eka pala bhArI ho rahA thA apane lAla kA mukhacandra nihArane ke lie / jisa prakAra cAtaka svAti. nakSatra kI megha bindU kI pratIkSA karatA hai, mayura megha garjana kI ora kAna lagAye rahatA hai, kokilA basanta kA AhvAna karane ko prAtura rahatI hai, sAdhujana ni:zeSa karma nirjarA kI pratIkSA karate haiM usI prakAra mAtA marudevI apane putrotpanna kI velA kI pratIkSA karane lgii| samaya jAte dera nahIM lgtii| phira sukha kI ghar3iyA~ kaba aura kaise nikala jAtI haiM yaha AbhAsa bhI nahIM ho pAtA / dhIre-dhIre nava mAsa pUrNa hI gaye aura lo vaha zubha ghar3I mAhI to gaI / tIrthapura prAvi prabhu kA janma .. __ RtuoM kA rAjA basanta pAyA / pIlI-pIlI sarasoM kI phUlavAr3I visa uThI / pAdapoM ne nava-pallava paridhAna dhAraNa kiyA / rasAla vRkSa maMjariyoM se lada gaye / kokilAe~ paJcama svara se gAne lgii| mandasugandha bahane lgaa| lagatA thA mAnoM basanta apanA sArA vaibhava lie Adiprabhu kA janmotsava manAne AyA hai| ThIka hI hai deva, indra, nAgendra, narendra sabhI usa maMgalavelA ko palaka-pAMvar3e bichAye tatpara haiM to bhalA basanta kyoM vaMcita rahatA ? sArI prakRti dulahina sI saja gaI / isI samaya caitra kAraNA navamI ke dina sUryodaya ke samaya uttarASADha nakSatra (aMtimapAda abhijita) aura brahma mahAyoga meM zrI RSabhadeva prathama tIrtha ra avatarita-udita hue arthAt janme / mati, zruta aura avadhisona jJAnoM se sahita svayaMbaddha bhagavAna kI kAnti se marudevI kA prAMgana prakAzita ho uThA / prabhu janme parantu mAtA ko prasava vedanA nahIM huI / samasta sRSTi harSa mayI thii| jala-thala aura prakAza meM sarvatra harSollAsa chAyA thaa| jisa prakAra atyanta priyajana ke paradeza meM hone para unake zubha kArya sUcaka cihna-netroM kA phar3akanA, aMgUThe meM svajalI calanA, hicakI prAnA Adi cihna ho jAte haiM usI prakAra prAdiprabhu ke janma kA jJApaka indrAsana kampita ho utthaa| ghaMTA, zahA, keharinAda, paTaha-dhvani hone lagI / catunikAya ke devoM ne apane-apane cihnoM se janma kAla zAta kara liyA / ye cihna kisa prakAra se hote haiM kyA koI vaijJAnika samAdhAna hai ? yadi koI aisA pramana kare to usakA samAdhAna isa prakAra hai-jinAgama meM pudgala kA mahAskaMdha jagadvyApI mAnA gayA hai aura Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsarA sUkSma / Aja ke bhautikavAdI vaijJAnikoM ne eka "Ithara" nAma kA tatva mAnA hai jisake mAdhyama se hajAroM-lAkhoM mIla kA zabda reDiyo yaMtra dvArA sunAI par3atA hai| isa viSaya meM prAgama kA yaha prAdhAra dhyAna dene yogya hai / pudgala ke zabda, baMdha Adi paryAya bhedoM meM sUkSmatA ke sAtha sthalatA bhI batAyA hai / tattvArtha rAjavAtikA meM zrI akalaMka deva svAmI ne likhA hai "dvividha sthaulyamavagantabyaMtadhAnyaM jagadvyApini mahAskandhe" (a0 sUtra 24 ) pudgala kI aMtima sthUlatA, jagat bhara meM vyApta mahAskaMdha meM hai, isI ke dvArA jina janma kI sUcanA tasdAga samasta loka arca, madhya aura adho loka meM jJAta ho jAtI hai| astu samasta deva deviyA~ indra indrANo sahita jina bhagavAna kA janmotsava manAne ke lie saudharma ko sudharmA sabhA meM samanvita ho jAte haiN| yahIM se indra rAjA apane vaibhava ke sAtha julUsa prArambha karatA hai| ina kI senA.... yadyapi svargaloka meM sabhI deva haiM. sabhI ke devagati nAma karmodaya hai to bhI hona puNya hone se kilviSaka jAti ke devoM ko indra kI prAjAnusAra vividha vAhana rUpa dhAraNa karanA par3atA hai| isI prakAra kilviSaka deva bhI azuddha piNDa nahIM hone para bhI kSINa puNya ke kArasaha zUdroM ke samAna anya devoM se alaga rahakara gamana karate haiN| sAta prakAra kI senA 1. gajarUpa dhArI devoM kI senA / 2. turaMga-ghor3erUpa dhArI deva senA / 3. ratharUpa dhArI deva senA / 4. paidalarUpa dhArI deva senA / 5. vRSabharUpa dhArI deva senaa| 6. gaMdharva-gAna-gAyaka rUpI deva 7. nRtya kAriNI deva senaa| samasta deva devI gaNa niSAda svara meM tIrtha pura bhagavAna ke chiyAlIsa guNa aura unake puNya jIvana kA. madhura guNAnuvAda evaM jayajayakAra karate hae pAte haiM / wwwmmenAmAnamrata - RIDAI -Ammmmm Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ intra kA hAthI---- (airAvata) ----yaha eka lAkha yojana kA hotA hai / isake 100 mukha hote haiM / pratyeka mukha meM ATha-pATha dA~ta hote haiN| pratyeka dA~ta para ekaeka sarovara hotA hai / eka-eka sarovara meM 125 kamalinI (kamalalatA) hotI haiN| pratyeka kamalinI para paracIsa kamala hote haiN| eka-eka kamala kI eka sau ATha paMkhur3iyA~ hotI haiN| pratyeka kalI para eka-eka apsarA nRtya karatI hai / isa prakAra 1x100 x 84 1254 254 108x1270000000 apsarAe~ natya karatI haiN| isI para indra zacI sahita baiThakara anekoM devoM se samanvita hokara AtA hai| isa gaja kA varNana bhI adabhuta rasa jagAtA hai / daivika camatkAra kA advitIya rUpa hai yaha / vikriyA zakti se devoM meM kalpanAtIta yogyatA rahatI hai / isa prakAra dhama-dhamAtI, mAtI-bajAtI, uchalatIkRdatI harSolphulla indra senA ne ayodhyA kI tIna pradakSiNA dii| cAroM prora bAraha karor3a bAoM ko dhvani gUMja uThI / jaya-jaya nAda se bhU-nabha ninAdita ho gaye / natya, vAdya evaM gItoM kI laya meM sArI sRSTi kho gaI 1 harSonmAda meM jhUmate nara-nArI kahA~ haiM, kyA kara rahe haiM svayaM ko hI bhUla se gaye / kabhI pRthvI para dekhate to kabhI gamanAMgaraNa meM nihArate / indra kI senA jala pravAha kI bhAMti taraMgita ho rahI thii| prAkAza sAgara-sA jAna par3atA thA / samasta devagaraNa apane-apane vAhanoM para car3hakara AkAza ko vyApta kara rahe the mAnoM svarga ke 63 paTala dharA para hI utara kara AnA cAhate haiM / utkRSTa RddhiyodhArI deva senA dhIre-dhIre ayodhyA meM utara kara zrI nAbhirAya ke prAMgana meM prA gii| tIthaMDara bAlaka kA prathama darzana indrAriNa kA karsamyA -... bar3abhAginI zaci kA puNyAMkura bar3hA / runajhuna paijaniyA~ bajAtI, thirakatI ullAsa bharI prasUti gaha meM praviSTa huii| prabhu ke prAlaukika rUpa, zarIra se nikalatI manohara surabhi, paseva rahita, mala-mUtrAdi rahita zarIra kI anupama chavi ko dekhate hI raha gayI / AnandAtireka se dhIre 1( prA0 pu. pR0 836 ) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIre tIna pradakSiNA kara mAtA kI maMgalamaya stuti karI / he mAte ! tuma ghanya ho, aApakA hI mAtA bananA sArthaka hai / jisa prakAra ApakA bAlaka saMsAra meM advitIya hai usI prakAra Apa bhI advitIya mAtA haiN| mahAbhAge Apake guNoM kA kyA varNana karU ? RSi-muni bhI ApakI prazaMsA karate haiN| Aja Apa tIna loka kI mA~ ho gaI haiN| nAnA stuti (gupta rUpa meM) kara mAtA ko mAyA nidrA meM sUlA diyA jisa prakAra prAjakala rogI ko TebaleTa dekara nIMda meM sulA dete haiM / mA~ ko putra ke viyAga se kaSTa na ho isake lie mAyAmayI eka bAlaka bhI bagala meM sulA diyA aura usa sadyojAta tIrthaGkara bAlaka ko uThA liyA / kara yUgala meM lie indrANI kI prasannatA asIma thI / mAnoM tInoloka kA vaibhava hI mila gayA ho| vaha socatI "jisa prakAra sUrya ko janma dene kA adhikAra pUrva dizA ko hI hai aura tIrtha zrara ko janma dene kA bhAgya isa mAtA ko hai usI prakAra prathama bAlaka kA sukhada sparza karane kA mujhe saubhAgya prApta huA hai / jinamAtA aura jina prabhu kI bhakti-pUjA aura sevA se avazya hI meM eka bhava dhAraNa kara siddha pada pAU~gI / " bhagavAna kA rakta dUdha ke samAna sapheda thA / ThIka hI hai eka bAlakapUtra para sneha karane vAlI mAtA ke stanoM kA rakta dUdha rUpa meM pariNita ho jAtA hai to prANI mAtra ke prati snehI, dayAlu, paramopakArI prabha kA saGgi rakta dUdha rUpI honA hI caahie| samacaturasa saMsthAna aura banavRSabha nArAca saMhananadhArI bhagavAna kI rUpa rAzi kA kona varNana kara sake ? paramAnanda se vibhora mantrI prasUtigRha se bAlaka lekara bAhara nikalI / cAroM ora prakAza phaila gayA mAnoM nizA timira kA saMhAra kara bAla ravi udita huaA ho| indra ke sahasranetra -- dIrgha pratIkSA ke bAda abhISTa siddhi vizeSa prAnandakArI hotI hai| teja bhukha meM bhojana kA mAdhuyaM dviguNita ho jAtA hai ! indra palaka pabir3e bichAye zacI devI ke Agamana kI pratIkSA kara hI rahA thA ki parama punIta saundarya sArabhUta bAlaka ko goda meM chipAye indrANI upasthita hayI / indrANI ke prAge-mAge deviyAM chatra, dhvajA, kalaza, camara, sapratiSTha (ThonA) jhArI, darpaNa, tASTakA paMkhA ina prATha magala dravyoM ko lie hue pA rahI thiiN| atyanta vaibhava ke sAtha ati umaMga se zacI 18 ] Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devI ne mukulita bAlaka ko indra ke hAthoM meM samarpita kiyA / indra jaise , tejasvI, pratApI kI zAkheM bhI usa saundarya-pukaja ke teja se cakamakA gii| vaha lAvaNya sUtrA ke pAna se tRpta hI nahIM huA / antataH apanI bikriyA Rddhi kA prayoga kara eka hajAra netra banAkara dekhA / yadyapi isase bhI adhAyA nahIM / sambhavataH isase adhika usakI zakti hI nahIM hogI / nAnAprakAra se prabhu kA mRNAnuvAda kiyA / anta meM indra kI mAjhAnusAra "he deva pApa jayavanta ho, savA prAnanda svarUpa raheM." jayathoSa se prAkAza ko gujAte hue devagaNa gagana mArga se cala par3e / airAvata hAthI para AsIna indra indrANI bhagavAna ko lie atizaya ghanya apane ko mAnane lage / apsarAe~ nRtya karane lgiiN| gaMdharva devoM ne gAna prArambha kiyA / kinara deva guNagAna karane lge| aizAna indra ne sapheda chatra lagAyA thA / sAnatakumAra aura mahendra donoM kSIrasAgara kI taraMgoM ke samAna camAra DhulA rahe the| . sumerugiri..... meruparvata paryanta. devagaNoM kA samUha chAyA huA thaa| kitane hI mithyAdRSTi devoM ko ina jinendra bhagavAna ke janmotsava ke vaibhava ko dekhakara zraddhA utpanna ho gaI / arthAta samyagdaSTi ho gaye / meruparvata paryanta indranIla mariNa kI sIr3hiyA~ banAI gayI thii| anukrama se jyotirmaNDala pAra kara indra Upara paha~cA ninyAgAveM hajAra yojana U~ce girirAja para prAye isakI culikA 40 yojana kI hai aura RvimAna (prathama svarga) se mAtra 1 bAla pramANa hI nIce hai| prathama hI bhUmi para bhadrasAla bana saghana chAyA se suzobhita hai| isase 500 yojana Upara nandana vana hai punaH saumanasa vana 62500 yojana para hai / anantara pANDaka bana zikhara paryanta 3600 yojana para suzobhita hai / pratyeka vana kI hara eka dizA meM 1-1 akRtrima jinAlaya hai isa prakAra saba 16 jina bhavana hai| yahA~ cAraNamUni satata vihAra karate haiN| vidyAdhara loga niraMtara krIr3A karate haiN| uttara kUma aura devakara kSetra ko maMjadata rUpa zAkhAoM se rakSita rakhatA hai / isakI guphAe~ itanI ramaNIka haiM ki svarga ke deva aura bhavanavAsI asUrakumAra bhI apane-apane svarga vimAna aura bhavanoM ko chor3akara yahA~ krIDArtha pAyA karate haiM / pANDakavana meM jinAbhiSeka karane kI nirmala sphaTikamariNa kI zilAe~ haiN| inameM eka pANDaka nAma kI zilA uttara dizA meM arddha candrAkAra siddha zilA ke samAna hai| yaha sau yojana Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lambI, pacAsa yojana cauDAI, aura pATha yojana U~cI kahI hai / isake Upara eka uttama aura U~cA siMhAsana hai isake donoM ora do siMhAsana haiM jina para saudharma aura aizAna svarga ke indra khar3e hokara bhagavAna kA abhiSeka karate haiN| yahA~ devagaraNa satata pujA karate haiM jisase yaha bhI pavitra ho gaI haiN| zrI prAdi prabhu kA janmAbhiSeka... sphaTika mariNa zilA svaya svaccha thI to bhI indra ne kSIra sAgara ke jala se saikar3oM bAra use dhoyaa| samasta darzaka deva-devI maraNa ise ghara kara yathA sthAna baiTha gaye / dikapAla jAti ke deva samasta dizAoM meM yatho cita sthAna para prAsIna hue| devoM kI senA bhI gagana se yA utarI / usa samaya sumeru kI chaTA se pratIta hotA thA ki svarga hI prA gayA hai / sodharma indra ne bhagavAna bAlaka ko pUrvAmimukha kara madhyastha siMhAsana para virAjamAna kiyaa| caturdika dhAditra baja rahe the, jaya-jaya ghAsa gaMja rahA thA, sugaMdhita dhUpa dhanaghaTA se ghirA thA / devagaNa cAroM ora se akSata, puSpa aura jala sahita argha car3hA rahe the / indro ne ativizAla maMDapa banAyA thA / sarva prathama saudharma indra ne bhagavAna kI stuti kara abhiSeka kA kalaza uThAyA dUsarA aizAna indra ne liyaa| devoM kI paMkti pAMcaveM kSIra sAgara taka lagI thI jo hAthoM hAtha kalaza de rahe the / ye kalaza 6 yojana mahare, mukha eka yojana aura udara cAra yojana pramANa thaa| ve sUvA kalaza masiyoM se ar3ita the / patroM aura puSpoM se susajjita the| mAlAeM laTaka rahIM thiiN| eka sAtha aneka kalazoM se abhiSeka karane kI icchA se unhoMne anekoM bhujAe~ banA lI thiiN| prathama dhArAsaudharma indra ne chor3I / indroM ke anantara deva, deviyoM ne bhI indrANI sahita zrI prabhu kA abhiSeka kiyaa| (harivaMza pu0 8 sarga) usa samaya abhiSeka kA jala uchalatA huaA AkAza se uttaratI hayI gaMgA ke samAna dizA-vidizAoM meM pravAhita hone lgaa| jalAbhiSeka ke anantara sugaMdhita carNa mizrita pavitra jala se abhiSeka kara sugaMdhita candana lepana kiyA tathA indrANI ne deviyoM sahita dadhi dUrvA rakhakara ratna-dIpaka se prAratI utArI / svaccha vastra se aGga poMchA / vastrAbhUSaNa pahanAye zacI devI ne samyaka prakAra se prabha ke sukomala zarIra ko poMchakara saudharma aizAna svarga ke karaNDoM se lAye hae sundara, amulya vastrAbhUSaNa 20 ] Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAye / bhagavAna ke kAna svabhAva se chide rahate haiM 1 kuNDala, mukuTa, hAra, aGgada prAdi pahanA kara niraMjana prabhu kI A~khoM meM aMjana amAyA, tilaka lagAyA / punaH dRSTi doSa nivAraNArtha nIrAjanA kI / devendroM ne sugaMdhita cUrNa eka dUsare para DAlakara mahotsava kI mAnoM vRddhi kI (holI khelii)| bhagavAna ke zarIra para 1008 lakSaNa aura 600 vyaJjana hote haiN| inameM se dAhine paira ke aMgUThe meM jo cihna hotA hai vahI lAJchana yA cihna mAna liyA jAtA hai| pUrNa susajjita prabhu ko indra kI goda meM biThAkara unakI rUparAzi ko bArambAra nirakhane lagI indra ne to eka hajAra netra banAkara dekhaa| apUrva Ananda se bhare indra, indrANI deva deviyoM ne nAnA prakAra se maMgala bAkyoM, vAdyoM, jayanAdoM se bhagavAna kI stuti kI, gunagAna kiyA / punaH ayodhyA lauTe... jisa utsava, sambhrama aura vaibhava se lAye the usI prakAra bAditraghoSa, jayanAda ke sAtha airAvata hAthI para prAsIna prabha ko ayodhyA lAye / dhvajA, patAkA, chatra, cAmara, gIta, nRtya Adi dhUma-dhAma se vaha gajendra nAbhirAja ke prAMgana meM prA utraa| ayodhyA nagarI svayaM kuvera dvArA nirmita, dhvajA, patAkAnoM se majjita, marigacitta suvarNa zikharoM me maNDita thI / indra ke vaibhava se dvigugita chavi ho gaI / amulya ratnoM se pUrita nAbhirAjA ke AMgana meM praveza kara indra ne prabhu ko siMhAsana para biThAyA / indrANI ne mAtA kI mAyA nidrA smettii| nAbhirAya kA roma-roma ullasita ho gayA / mAtA jaise nidrA se uThI ki romAnita ho prabhu ko nihArane lagIM / ve dampatti prAnandavibhora, vismayayukta kabhI indra indrANI ko dekhate kabhI prabhu ko aura kabhI deva senA ko / tadanantara pUrvadizA ke samAna zobhita mAtA aura pitA kI indra ne anekoM vastrAlaMkAroM se pUjA kI tathA nAnA prakAra se stuti kii| bhagavAna ko mAtA-pitA ko arpaNa kara prAci sahita indra ne "tANDava nRtya' kiyA / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayodhyA meM abhmotsava - indra dvArA manAye janmotsava kI kathA sunakara mAtA-pitA ne prAnanda se indra kI sammati pUrvaka prayodhyA nivAsI svajana parijanoM ke sAtha putra janmotsava mnaayaa| ayodhyA dulahina-sI sajAI gii| nara-nArI maMgala gAna, saMgIta, vAdya, nRtya Adi meM saMlagna ho zarIra kI sudha-budha hI bhUla gaye | kauna deva devAMganAeM haiM yA manuja, nArI bheda hI mAlUma nahIM hotA thA / nAriyA~ apsarA aura niriyoM ko bhI apane nRtya aura gAna se parAsta kara rahIM thIM / kahIM maiM pIche na raha jAU~ soca kara hI mAnoM indra ne Ananda nATaka prArambha kiyA jisake rasa meM ubhaya loka ( madhya aura Urdhva ) DUba gaye / usa samaya sAr3he bAraha karor3a jAti ke bAditra baja rahe the / prathama hI indra ne dharma, artha aura kAma kA zrotaka garbhAvataraNa abhinaya kiyA, punaH janmAbhiSeka kA mahatva darzAyA, nantara mahAbala, vajrajaMdha Adi ke 10 bhavoM kA abhinaya kiyaa| aga meM paramANu jaisA sUkSma aura kSaNa meM sarvavyApI jaisA vizAla rUpa banAtA / indra ke atizayakArI nRtya se bhUmi aura samudra bhI zobhita ho gaye / lada nAma karaNa porI porI maTakA kara nRtya kara indra ne apane ko dhanya mAnA / mAtA marudevI aura pitA nAbhirAya ko paramAzcarya evaM asIma Ananda huA / indroM ne mAtA-pitA kI khUba prazaMsA kI / anta meM "ye svAmI saMsAra meM sarvottama hai, jagata ke hitakartA hai / varmAmRta kI varSA kareMge / isalie inakA 'aredeva' sArthaka aura anvarthaka nAma prakhyAta kiyA / 'vRSa' zabda kA artha dharma hotA hai| ye pUjya dharma se suzobhita hoMge isI - lie indra ne "vRSabhasvAmI" nAma diyA | janmAbhiSeka aura nAmakaraNa kara indra saparivAra apane svarga ko cale gaye / bhu kI bAlakrIDA bhagavAna mA~ kA stanapAna nahIM karate / indra bhagavAna ke aMguSTha meM amRta sthApita kara detA hai use hI cUsate haiM / indra kI AjJA se anekoM ta ararts bAlaka banakara khelate the| anekoM deviyA~ dhAya banakara dUdha pilAnA, snAna karAnA majana karAnA, vastrAlaMkAra pahanAnA, 22 ] r Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khilaunA denA, u~galI pakar3AnA prAdi kArya karAtoM / bhagavAna bAlakrIr3A,. ghuTarama calanA, mukulAnA, na chUna calanA yAdi kriyAoM se mAtA-pitA ko to harSita karate hI the samasta janoM ko bhI candramA ke samAna prAGgAdita karate the| svarga se pAyA divya bhojana hI prabhu karate the / pratidina indra navona-navIna kapar3e evaM gahane lAkara phnaataa| use avadhijJAna netra se pratidina bar3hate bAlaprabhu kI vRddhi jJAta hotI thii| isIlie unake mApa se nirmita nita naye vastrAbhUSaNa lAtA thaa| bAlacandrabata prabhu bar3hane lage 1 bhagavAna kA manohara zarIra, madhuravANI, saumya citavana, manda hAsya, saMsAra ko saMtuSTa karatA / bhagavAna kI vidyA--- _ve svayaM buddha the / janma se hI mati, zruta, avadhi tIna jJAna ke dhArI the / janmajAta zarIra kI mAMti ye vidyAe~ bhI svayameva vRddhiMgata ho gii| unheM kisI skula, yUnisiTI yA pAzrama Adi meM vidyAdhyayana ko prAvadhyakatA nahIM huyI / svabhAva se samasta vidyAoM ke Izvara the / janmAntara ke dRr3ha saMskAroM se bahuta-sI smRtiyAM anAyAsa svayaM jAgrata ho gii| tabhI to videha kSetra ke samAna yahA~ bhI karmabhUmi-saSTi ke kartA bane / kalA, vijJAna, zilpa. lipi, vyAkaraNa, sAhityAdi samasta 500 mahAvidyAe~ aura 700 kSullaka vidhAnoM ke adhiSThAtA hae / ve sarasvatI ke avatAra vAcaspati the / ata: jagadguru ho gaye / prAgamajJAna hone se ve svabhAva se zAnta the / manda kaSAyI the| jJAna ke sAtha kaSAya mandatA anivArya hai / isa prakAra mAtA-pitA, kuTumba evaM saMsAra ko tuSTa karate hue bar3hane lge| bhagavAna kA jIvanakAla (prAthu ..... prabha kI prAya 84 lAkha pUrva kI thii| kadalIghAta se rahita aura nirvAdha sukha se sahita thI / ve dIrghAyu ke sAtha dIrghadarzI aura dIrghabhuja the / saMsAra mArake guNoM kA anukaraNa karatA thA / "kAvya zAstra viznodena kAlo yAti dhImatAma" ke anusAra grApa chanda zAstra, alakAra zAstra, maSTodiSTa vicAra, vyAkaraNa zAstra, vijJAna zAstra Adi ke manana, cintana, paThana, pAThana, meM hI ApakA sukhada jIvana aMjuliMgata jala kI jalabinduvat vyatIta hone lagA | kabhI gAna kalA, kabhI nRtya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WAmALIAMARRIZMATMAVIMARoom RARIYARARAMH zra ! kalA, vAdyagoSThI karate the / devamaNa zuka kA rUpa banAkara pAte unheM sulalita, suspaSTa zloka raTAkara zuddha uccAraNa karAte / haMsa veNa dhArI devoM ko kamala daNDa svayaM apane kara se khilAte / isI prakAra gaja, prazna, kauMca malla prAdi ke rUpa meM Aye devagaNoM ke sAtha nAnA prakAra kI krIr3AeM karate / vana krIr3A, jala krIr3A Adi devoM ke sAtha hI karate / ve hI unheM hAra, mukuTa, puSpamAlA, gaMdha, vastrAdi lAte the / amata samAna AhAra-bhojana bhI devoM dvArA hI lAyA jAtA thaa| isa prakAra 20 lAstra pUrva bAlyakAla ke pUrNa kara prabha yauvana kAla meM praviSTa haa| sakha-varSa pala ke samAna aura duHkha-pala varSa ke samAna bItate haiN| sarva sukhI RSabhadeva kA samaya tejI se daur3a rahA thA aura unake zarIra kA saundarya prAMgopAMgoM se hor3a lagAye saMsAra ko cakita kara rahA thaa| SCSewa devAlizAyi prabhu ke umar3ate yauvana me pitA ke mAnasa para eka gambhIra rekhA striicii| ve cauMka utthe| Ananda se uchala pdd'e| kitanA suhAnA rUpa, kitanA salaunA gAta ? kyoM na isa kalpadruma ke sahAre kalpalatA car3hAU~ ? arthAt vRSabha kumAra kA vivAha inake hI anukUla sundara guNavatI mAnanIya uttama vaMza kI kanyA se karanA cAhie / yadyapi kumAra isa rUpagAzi meM bhI nivikAra haiM, bhogeSaNA nahIM ke barAbara haiM, kaSAya atyanta manda hai, to bhI prastAva rakhakara unakI sammati prApta karanA caahie| kyA vaha merA prastAva asvIkRta karegA ? nahIM ! vaha jagannAtha hokara bhI vinayI aura pitRbhakta bhI hai| bhalA apane pitA ko kaSTa ho, mA~ ko pIr3A ho aisA vaha karegA ? nahIM, nahIM / cala Aja nirarNaya kara isa kAmanA ko sAkAra rUpa de hI dN| vivAha prastAva uSAkAlIna ravi razmiyA~ jisa prakAra prasArita hotI haiM usI prakAra mAbhirAjA kA manoratha sUrya nAnA sasvada kalpanAmoM ke sAtha bar3ha rahA: thA / ye bar3I umaMga, prIti vAtsalya aura bhakti se prabhu ke pAsa pahale vaSama svAmI kI ceSTAoM se unakA hRdaya dolAyamAna ho rahA thaa| eka ora vizva kalyANa, zivapatha dikhAI par3a rahA thaa| dUsarI ora loka-yavahAra kA prapayana / dharya se pahu~ca hI maye prabha ke pAsa bola he deva ! zrApa jamanAyaka haiM, mokSa mArga ke pathika haiM to bhI meM kahA prArthanA karatA huuN| gRhasthAzrama ke binA AtmAzcama-mokSamArga kI siddhi Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asambhava hai / saMsAra pUrvaka hI mukti hai / astu, gRhastha jIvana meM praviSTa ho loka ko sammArga para grAruDa kareM | saMsAra mArga calAveM / ubhaya dharma kI paramparA ke adhinAyaka bneN| saMsAra ApakA anukaraNa karane ko lAlAyita hai| Apa kisI iSTa kanyA se vivAha kara loka paddhati calAyeM prajAsaMtati se hI dharma saMtati bhI avicchinna rUpa se calatI rhegii| dhIra-vIra nAbhirAya ke yuktiyukta vacanoM ko dhyAna se sunA aura smita mAnana se zabda uccAraNa kara apanI svIkRti pradAna kI / prabhu kA vivAha - AzAoM kA tAMtA pUrA nahIM hotA / jaba kabhI koI grAzA pUrNa ho jAtI hai to mana bAMsoM uchalatA hai grAnanda se, aura nirAzA huyI to paMgu-sA baiTha jAtA hai nikammA-sA mAtA maru devI ke harSa kA kyA kahanA ? asIma Ananda se nAca uThI mahArAja nAbhirAya ke putra vivAha kI vArtA sunakara | mukha se mahArAja ne indra kI sammati se uccakulotpanna kaccha mahAkaccha kI parama sundarI yuvatI, kalAguNa sampanna yogya yazasvatI aura sunandA ke sAtha vRSabhadeva kA pANigrahaNa karanA nizcita kiyA thA / vizAla maNDapa taiyAra huA / jahA~ svayaM indra saparivAra kArya kare vahA~ ke sAjasajjA kA kyA kahanA ? suvarNa mAlAeM, toraNa, bandanavAra, motiyoM kI jhAlara, sphaTika ke khambhe evaM madhya meM ratna jaDita vedI taiyAra kii| nara-nAriyoM ke sAtha deva-devAMganAe~ bhI paramaM zrAnanda se nRtya, gIta, vAditra, neka vAra meM saMlagna the / jaise pratyusama vara vaisI hI pranidya sundara kanyAe~ thIM / sarvAGga sundara vara-vadhU kI chavi dekhate hI banatI thI / svayaM vRhaspati ne indra kI AjJAnusAra vivAha vidhi-vidhAna sampanna kiyA / karmabhUmi kI racanA yahIM se calanI hai / zrataH yuktiyukta Agama paddhati, prAvidhi se pratyeka kriyA-kalApa karAyA gayA thA / jo vara-vadhU ko dekhatA yahI kahatA "inhoMne pUrvabhava meM pravazya hI kaThora vratopavAsa rUpa tapa kiyA hai / " svAbhAvika rUparANi vividha alaMkAroM se vizeSazradbhuta ho uThI thI / saghana bAdaloM ke bIca vidyuta sau natra vadhue~ aura here bAla ravi se prabhu suzobhita ho rahe the / zranekoM vAdya eka sAtha baja uThe 1 maMgala pAThoM se maNDapa gUMja utthaa| svAstika vacanoM se cAroM ora gUMja maca gii| havana ghuMgrA AkAza meM jAkara bikhara gyaa| [ 25 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugala deviyoM sahita prabha sAkSAta kAmadeva ko bhI tiraskRta karate hue zobhane lge| mogakAla... ___kAma bhI eka nazA hai / jo isakI ora tAkA ki unmatta ho gayA | svabhAva se virakta citta prabhu kA mana paJca kAmavAraNoM se vidha gayA / yUgala paliyoM kI rUparAzi meM ulajha gyaa| kamala parAga se mata bhramara jaisI dazA ho gaI / varSoM gujara gaye / agni to Idhana milane para jalatI hai aura nahIM milane para bujha jAtI hai, kintu mohAgni ubhayatra prajvalita rahatI hai / phira bhogopabhoga kI asIma sAmagrI rahane para yaha kyoM cupa baiThatI / samaya jAtA rahA / prAnandotsava bikharate gye| cakravartI kA janma..... mahAdevI yazasvatI svanAma dhanyA thii| usake saubhAgya kA yaza parAga cAroM ora abhivyApta thaa| eka dina zayanakakSa meM sote hae rAtri ke pichale prahara meM cAra zubha svapna dekhe / prathama-meru parvata samasta bhU-maNDala ko nigala rahA hai / dUsare.....sUrya, candra sahita sumeru / tIsare-.. haMsa sahita sarovara aura cauthe .....kallolayukta sAgara dekhA / tatkSaNa vandIjanoM dvArA maMgalapATha sunakara nidrA bhaMga haI / jagAne vAle nagAr3e baja rahe the cAroM ora maMgala AzIrvAda kI dhvani gUMja rahI thii| yazasvatI mahAdevI bar3e harSa se praphulla, pAlasya rahita utthiiN| zIghra hI paMcaparameSThI kA dhyAna kara nitya kriyA se nivRtta ho apane prAganAtha zrI vRSabhadeva svAmI ke pAsa prA adrasihAsana para virAjamAna huI / kyoM na hotI nArI kA adhikAra nara se kama nahIM, yaha batAnA thA prabha ko / punaH vinamra kara yugala jor3a rAtri ke svapnoM kA phala puuchaa| smitAnana prabhu ne kahA kramaza: carama-garIrI, saMsArAtIta avasthA pAne vAlA, ikSvAku kula kA tilaka, sau putroM meM jyeSTha putra hogaa| mAnoM goda meM salaunA cA~da-sA putra A gayA ho; itanA harSa hunA, svapna phala sunakara rAnI ko| sarvArthasiddhi kA ahamindra cyuta hokara zrI sunandA devI ke garbha meM pA virAjA / zanaiH zanaiH garbha vRddhiMgata hone lagA / palaka mArate navamAsa pUrNa ho gaye / parimaNDala se maNDita sUrya ke samAna tejasvI, pratApI putra 26 ] Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apane pitA ke janma dina, lagna, nakSatra, yoga aura rAzi meM utpanna humA / mahodayayuta putra ko dekhakara dAdA-dAdI, mAtA-pitA ko paramAnanda huA / sAdhAraNa putra kA prAnanda hI aparimita hotA hai phira SaTkhaNDAdhipati putra ho to kahanA hI kyA ? jAtakarma ke sAtha aneka prakAra janmotsava manAyA / bAla candravat bahane lgaa| bAlaka kA nAma "bharata" dharA jisake nAma se prAryakSetra bhAratavarSa kahalAyA / bharata ke EE bhAI aura hae / prathama kAmadeva dvitIya mahArAnI zrI sunandA devI ne pUrvadizA ke samAna kAmadeva pada dhArI putra ratna ko janma diyaa| ye 24 kAmadevoM meM prathama kAmadeva hue / prApakA bala, pratApa aura buddhi jaisI vilakSaNa thI utanA hI anupama zarIra saundarya bhI thA / mAnoM sampUrNa rUparAzi kA sAra hI ho / aAjAnu vAhu hone se inakA nAma bAhuvali yA bhujabalI prasiddha huaa| tIrthaGgura ke kanyA ratna sAmAnyata: tIrthayAroM ke kanyA kI utpatti nahIM hotii| bhagavAna vaSabhadeva ke zrI nandA (yazasvatI) mahArAnI se "brAhmI" aura zrI sunandA devI se "sundarI" nAmaka kanyAeM huyiiN| donoM kanyAe~ adbhuta, aniya sundarI aura vilakSaNa buddhiyukta thiiN| kanyAnoM kA honA huMDAva sapizI kAla kA prabhAva thA / kalA evaM vidyApoM kA upadeza ... sukha kI ghar3iyA~ kidhara jAtI haiM patA nahIM calatA / eka dina vaSabha svAmI siMhAsana para sukhAsIna the ki sahasA unake cisa meM kalA aura vidyAnoM ke upadeza karane kI bhAvanA jAgRta huyI / "jahA~ cAha vahA~ rAha' ke anusAra usI samaya brAhmI evaM sundarI donoM kizoriyoM apanI lAvaNya bikheratI upasthita huyIM / donoM hI vinayaguNA se maNDita thiiN| unheM dekhane para dikkanyakA, nAgakanyA, lakSmI yA sarasvatI kA bhrama hotA thaa| donoM hI natamastaka, vinayapUrvaka pitA ke sammukha pAyauM / bhagavAna ne bar3e prema se donoM ko goda meM biThAyA, kaSTha se lagAyA evaM kucha kSaraNa vinoda kiyaa| tadanantara manda muskAnayuta Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bole, "tumhArA zarIra, avasthA aura anupama zIla yadi vidyA-vibhUSita kiyA jAya to hI sArthaka hai| strI kA zikSita, vidyAyukta honA para.. mAvazyaka hai / vidyA, hita-kalyANa evaM samasta sukha saubhAgya ko dene vAlI hotI hai| mahilAoM ko viduSI honA puruSa se bhI adhika prAvazyaka hai / prastu, pAmo tumheM sukha kI sAra vidyA sikhAU~ / isa prakAra kaha suvarNapaTa lekara dAhine hAtha se lipi...-a, A, i, I, prAdi akSara likhe aura bA~ye hAtha se ikAI, dahAI Adi aMkoM dvArA saMkhyA likhI / "namaH siddhaM" uccAraNa kara siddha mAlikA--varNamAlA prakAra se hakAra paryanta, visarga, anusvAra, jihvAmUlIya, upadhmAnIya evaM yogavAha paryanta akSarAvalI atizaya buddhimatI brAhmI ko dhAraNa karAyAsikhAyA tathA sundarI ne saMkhyA jJAna kiyA / gariNata zAstra meM naipuNya prApta kiyaa| vyAkaraNa, chanda, alaMkAra Adi kA saMzaya, viparyaya rahita adhyayana karAyA 1 nArI kI mahattA sthApita kI / guru ke anugraha aura brahmacarya ke teja se samasta vidyAe~ svayaM prAjAtI haiM phira svayaM sarasvatI kI avatAra svarUpA ye kyoM na vidyA prakAza se prakAzita hotI ? bar3I pUtrI brAhmI ke nAma se hI brAhmI lipi prakhyAta calI A rahI hai / caki puruSa kI apekSA kanyAoM kA uttaradAyitva adhika hotA hai isIlie prabha ne prathama kanyAoM ko suzikSita kara puna: putroM ko vidyAdhyayana karAyA / jyeSTha putra bharata ko nIti-zAstra, nRtya-zAstra par3hAyA, vRSabhasena ko gaMdharva-zAstra-gAne bajAne kI kalA-zAstra, ananta vijaya ko citrakalA vidyA, sutradhAra makAna banAne kI kalA sikhalAyI tathA prathama kAmadeva zrI bAhavali putra ko kAma zAstra, vaidyaka zAstra, dhanvaMda, azva gajAdi parIkSA, ratna parIkSA prAdi zAstroM kA samyaka upadeza diyA arthAt adhyayana karAyA / saMsAra meM jitanI kalA, vidyA ho sakatI haiM sabhI prabhu ne apane baccoM ko sikhalAkara naipuNya prApta karAyA / prabha se prAjIvikA ko prArthanA __ anukUla dAmpatya saukhya aura santati prAmoda-pramoda meM bahuta-sA kAla agratIta ho gasA ! kAla kI gati ke sAtha jIvana ke sAdhanabhUta binA boye dhAnyAdi padArthoM ke rasa, auSadhi rUpa pAktiyA~, svAda Adi naSTa prAya: ho gaye / phalataH prajA bhUkha-pyAsa kI pIr3A ke sAtha rogAdi vyAdhiyoM se bhI AkrAnta ho gaI / vyAkula citta prajA mahArAja nAbhi 28 ] Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAja kI zaraNa AI aura apanA duHkha nivedana kiyA / mahArAja ne prajA. ko zAntvanA dete hue vRSabhadeva ke samIpa Ane kI AjJA dI / tadanusAra samasta prajA mastaka navA, hAtha jor3a prabhu se prArthanA karane lagI "bhagavana, hama kSudhA-tRSA se pIr3ita aneka rogoM ke zikAra ho gaye haiM kyoMki aba dhAnya ugate nahIM jo the ve sUkha gaye unakA rasa bhI sUkha gayA / aba hama kyA kareM ? kisa prakAra jIvana dhAraNa kareM? kalpavRkSa samUla naSTa ho hI gaye / aba to ApakI hI zaraNa haiM, Apa hI kalpataru haiM / hameM jIvanadAna dIjiye / aba hamArA kyA kartavya hai ? ApakI prAjJA pramANa hai| jIvanopAya.. pitA ko jisa prakAra santAna priya aura pratipAlya hotI hai usI prakAra rAjA ko prajA bhI bhagavAna AdIzvara ne prajA kI pUkAra sUna apane vizada avadhijJAna se nirNaya kiyA ki "pUrva videha aura pazcima videha meM jisa prakAra ko sthiti hai bahI sthiti Aja yahA~ bhI honA caahie| vahIM inake jIvana rakSaraNa kA upAya hogii|" prastu, prabhu ne smaraNa kiyA aura usI kSaNa vahA~ indra yA upasthita prA / prAdInAtha svAmI (rAjA) meM indra ko asi, masi, kRSi, zilpa, vidyA aura bAriNajya ina SaTkarmoM kI pravRtti prArambha karane kA Adeza diyaa| mAjJA pAte hI indra apane kartavya meM rata huaaa| indra ne dekhA yaha dina zubha nakSatra, zubha mUharta, zubha lagna aura zubha grahAdi se yukta hai ataH prathama maMgala kriyA kara sarva prathama ayodhyA ke madhya bhAga meM jina mandira kI racanA kii| kyoMki dharma puruSArtha ke Athita hI artha, kAma aura mokSa puruSArtha siddha ho sakate haiM / punaH pUrva, dakSiNa, pazcima, aura uttara meM kramaza: jinAlayoM kI racanA kii| taduparAMta 52 dezoM kI racanA kara anya anekoM vibhAga nirdhArita kiye| nagara, zahara, gA~va, galI, makAna, koTa, khAI, bAi (kAMTedAra vakSa), nadI, nAle, siMcAI Adi kI vyavasthA kI / rAjA aura rAjya nirdhArita kiye / daNDa, kara vasUla, khetI, vyApAra, paThana-pAThana evaM nimna cha karmoM kA yathAyogya ucita vibhAjana evaM prayoga karanA prabha ne sikhAyA / 1. zastra dhAraNa kara sevA karanA asi karma hai| 2. likhakara jIvikA karanA masi karma hai| 3, pRthvI ko jotanA-bAnA, dhAnyAdi paidA karanA kRSi karma hai| 4. zAstra arthAt natya mAnAdi Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wireomhiwanHAMMAnnar MASTRAMAImmunuwa r lAnAlA kara pAjIvikA karanA vidyA kama hai| 5. vyApAra karanA vANijya karma hai aura 6. kuzalatA se jIvikA calAnA zilpa karma hai| isI samaya bhagavAna ne tIna varNa bhI prakaTa kiye....jo zastra dhAraNa kara sva-para rakSaNa meM lage yA jIvikA calAne lage ce 'kSatriya hae / jo khetI, byApAra, pazupAlanAdi se jIvikA karane vAle the ve vaizya aura jo kSatriya aura vaizyoM kI sevA suzruSA kara jIvana nirvAha karane vAle the ve zUdra kahe jAne lge| isa prakAra 1. kSatriya, 2. vaizya aura 3. zUdra ye tIna varNa sthApita yA prakaTa kiye / isI prakAra jAti vyavasthA nirdhArita kara apanI-apano jAti meM vivAhAdi sambandha karane kI prathA nirdhArita kI / prajA prabhu kI AjAnusAra apane-apane kartavyoM kA pAlana karatI aura prabhu videha kSetra kI paddhati ke anusAra anAdi paramparA ke anurUpa sanAtana, pApa-rahita, samIcIna mArga nirdezana karate / isa prakAra prathama yuga kA prArambha prathama brahmA zrI AdIzvara mahArAja ne kiyA / isakA nAma 'kRtayuga' bhI hai / yaha dina prASAr3ha kRSNA paDivA kA dina thA / isa prakAra SaTkarmoM meM saMlagna ho prajA sukhI sampanna aura dharma kArya saMlagna ho gaI / bhagavAna dvArA nirdiSTa mArga se prajA ko apUrva prAnanda hA, ve bhagavAna ko hI rAjA mAnane lage / aba saba subuddha ho gaye aura vRSabha svAmI hamAre nAyaka ho isako icchA karane lge| prabhu kA rAjyAbhiSeka pitA apane yogya putra kI rAjyAdhipatya pradAna karatA hai| parantu bhagavAna kA prathama indra ne savibhUti rAjyAbhiSeka kiyaa| prajA jIvana sAmagrI pAkara phalI na samAyI 1 dharma nItipUrvaka apane kartavya meM juTa gaI to bhI unakA niyaMtA koI honA hI cAhie isalie rAjA prajA aura indra ne vicAra-vimarza kara vaSabha svAmI ko rAjapadAsIna karane kA nizcaya kiyA / svarga loka aura bhUloka donoM hI prAnanda se bhara maye / nAnA prakAra kI sajjA, anekoM prakAra ke bAje, vividha rasa bhare natya aura maMgalagAna hone lage / ayodhyA to navor3hA-sI saja gii| cAroM ora Amoda, pramoda, harSa, ullAsa sajIva ho utthaa| apsarAe~ camara hulA rahI thiiN| prathama hI devagaNa gaMgA, sindhu nadiyoM ke udaya sthAna se tIrthajala lAe / suvarNaghaTa bhara kara sajAye / maMgAkuNDa, sindhukuNDa, naMdIzvara dvIpa Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI yApikAoM, kSIra sAgara evaM svayaMbhUramaNa samudra kA jala bhI lAyA . gyaa| isa svaccha nirmala pavitra jala se devendra evaM devoM ne rAjyAbhiSeka kiyaa| usa samaya aisA pratIta hotA thA mAnoM prabhu ke pAvana zarIra kA sparza pAkara hI yaha jala pavitra ho gayA hai| zrI, hrIM evaM ti deviyoM ne papa, mahApA aura tigicha sarovaroM se jala lAkara prabha kA abhiSeka kiyaa| punaH kaMkuma, kapUra, agara, caMdana, prAdi sugaMdhita padArthoM se mile kaSAya jala se abhiSeka kiyaa| tadanantara pAnI meM puSpoM kA sAra nikAla kara abhiSeka kiyA / anta meM ratnAdi dravyoM se abhiSeka kiyA / aMgapoMchana kara divya navIna vastrAlaMkAra dhAraNa karAye aura nIrAMjanA utArI / didhya ratnakhacita siMhAsanArUla hone para nAbhirAja bole, "aba samasta muphuTabadha rAjAoM ke adhipati ye vRSabhakumAra haiM, maiM nhiiN|" isa prakAra kaha kara apanA mukuTa prabhu ke sira para dhAraNa karAyA arthAta svayaM hAtha se bAMdhA / rAjyalakSmI kA paTTa bandhana kiyA / tilaka lgaayaa| isake sivAya mAsA, kuNDala, kaNThahAra, karadhanI evaM yajJopavIsa bhI prabhu ne dhAraNa kiye / isa samaya ve sAkSAta kalpavRkSa jaise pratIta ho rahe the| jaya-jayakAra aura maMgalavAdana se bhU-ambara gUMja uThA / usI samaya indra ne haSita ho prAnanda nATaka kiyaa| pitA se rAjya prApta kara sarva prathama prajA kI sRSTi kI / punaH AjIvikA ke niyama banAya tathA maryAdA kA ullaMghana na ho isake lie niyama nirdhArita kiye / svayaM donoM hAthoM meM zastra dhAraNa kara zastravidyA sikhAI / yahI kSatriya dharma hai sabala se nirvaloM kI rakSA kare / punaH apane pairoM se yAtrA kara vANijya vidyAM vaizyoM ko sikhAyI / kSatriya, vaizyoM kI nAnA prakAra sevA karanA zUdroM ko sikhAyA / sabako apaneapane kartavya kA dattacitta hokara pAlana karanA caahie| koI bhI maryAdA kA atikramaga na kreN| vijAti vivAha na kareM kyoMki isase vargAzaMkara doSa hotA hai jisase kSatriya, vaizyAdi bhI zUdra samAna gine jAte haiM ityAdi mAna-maryAdA kA upadeza diyaa| aba pUrNataH karmabhUmi prArambha huyii| sarva prathama hari, akampama, kAzyama aura somaprabha kSatriyoM ko bulAyA tathA yathocitta prAdara-sammAna kara rAjyAbhiSeka kara unheM mahAmaNDalIka rAjA banAyA / 1-1 hajAra rAjA inake adhIna hone cAhie Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isalie 4 hajAra choTe rAjA banAye / somaprabha kuruvaMzAdhipati, hari, harivaMza kA pravartaka, grakampana nAthavaMza nAyaka evaM kAzyama umravaMza kA netA ghoSita kiyaa| isI prakAra apane putroM ko bhI yathAyogya choTe-bar3e rAja pradAna kiye 1 ikSvAku vaMza--- 14 bhagavAna ne prajA ko ikSurasa nikAlane kA upadeza diyA isalie inakA vaMza ikSvAku vaMza kahalAyA / "ikSUn" prAkathayatIti "ikSvAku : ' arthAta jo I-Isa lAne kA upadeza de use "dakSvAkuH " kahate haiM / prastu prabhu kA vaMza ikSvAku huA / rAjyakAla bhagavAna kA sampUrNa zAsana kAla 63 lAkha pUrva varSoM taka rahA / agAdha aura asIma puNyodaya se prApta nAnA vibhUtiyoM, santatiyoM ke madhya se gujaratA kAla kSaNamAtra ke samAna vyatIta ho gayA / prabhu bhogoM kI tarAI meM apanI tarAI ko bhUla se gye| sukhopabhoga kA nazA aisA hI vicitra hai / jo mahApuruSoM ko bhI vargalA detA hai / bhagavAna ko vairAgya kA nimitta paJcendriya viSaya na milane para jitanA kaSTa dete haiM usase bhI adhika milane ke bAda duHkhadAyI ho jAte haiM / inake prabhAva se anuraMjita buddhi paramArtha kI ora se vimukha ho jAtI hai| vRSabha svAmI kA bhI yahI hAla thA / merA rAjyabhoga meM kitanA samaya pAra ho gayA aura zeSa Ayu kitanI raha gayI hai, isameM mujhe kyA karanA hai ? yaha saba bhUla se gaye / paropakArI dharma bandhu indra ko cintA huyI / "myAU~ ( billI ) kA muMha kauna pakar3e" vAlI dazA thii| kintu "buddhiryAsyavalaM tasya " / indra ne prabhu ko saMsAra, bhogoM se virakta karane kI yukti soca nikAlI / vaha saparivAra apsarAnoM ko lekara sabhA meM upasthita huaa| alpAyu bAlI "nIlAMjanA" kA nRtya prArambha kraayaa| kucha hI kSaNoM meM sArI sabhA vibhora ho sugdha ho gaI / usI samaya vaha apsarA bhI maraNa ko prApta ho - vilIna ho gaI / indra ne tatkSasa usake anurUpa anya nIlAMjanA nirmita kara dii| isa parivartana ko koI bhI darzaka samajha na sakA parantu 32 ] Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ podorymuTuneum . . 1 Mir wa HINDI MINIAN www nidrA meM moyI mAtA ke pAma se mAyAmayI bAlaka ko sulAkara bhagavAna vaSabhanAtha ko le jAte ..... zaci indrAmA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MARHI Anitarika 1117 / bhagavAna ke nikSita kezoM ko indra indrANI ke hAtha meM rakha ramnakaraNa meM rakhate hae / ...... 1008 bhagavAna zrI AdinAtha ko prAhAra dete hue rAjA rAnI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 bhagavAna kI divya dRSTi kyoM cUkatI ? usI samaya unake sAmane saMsArakI prasAratA kSaNabhaMguratA jhalaka uThI / "ve vicArane lage, yaha jIvana, dhana, yauvana, vibhUti, saba prAtaHkAlIna prosa bindunoM ke samAna haiM, bijalI ke sadRza nAzavAna aura meghoM se caMcala haiM / eka mAtra grAtmA hI zAsvata hai| mujhe avinAzI pada prApta karanA caahie| maiM mUDhavat bhogoM meM ApAdamastaka DUbakara apane svarUpa ko bhUla gayA / ghaba kSaNabhara bhI nahIM raha sakatA / mujhe zIghra hI grAtma siddhi karanA caahie| bAla brahmacArI devoM (lokAMtika) kI prajJapti nizcala berAgya dhArA hote hI, isakI sUcanA svarga loka meM phala gayI / vAyaralaisa jo hai vahA~ / pA~ca brahma svarga meM rahane vAle devaga yA pahu~ce aura namaskAra kara prabhu ke vairAgya kI puSTi karane lage, "he prabho Apa tIrthaGkara haiM, dharma tIrtha ke pravartaka haiM, Apake dvArA isa karmabhUmi yuga meM mokSa mArga khulegA / ataH yaha uttamottama vicAra sarAhanIya hai Apa zIghra dIkSA dhAraNa kara mokSapatha ke netA bneN|" isa prakAra saMbodhana kara apane sthAna para cale gaye / ye deva niSkramaNa - dokSA kalyANaka ke samaya hI Ate haiM / prabhu dvArA dIkSA grahaNa - alaukika nATyazAlA hai yaha saMsAra / eka ora vRSabha svAmI kA dIkSA kalyANa manA rahA hai indra aura dUsarI ora bhArata kA rAjyAbhi Seka kI taiyAriyoM ho rahI haiN| eka ora indrAkhiyA~ devAMganAe~, apsarAeM maMgalamAna, nRtya, maNDapa maMDana, cauka pUrana Adi kriyAoM meM saMlagna haiM dUsarI ora mahArAnI yazasvatI evaM sunandA saparivAra putroM ke rAjyAbhiSeka ke lie taiyAriyAM kara rahIM haiM / sarvatra zrAnanda, utsAha aura vAdya dhvani gUMjane lgii| prathama hI prabhu ko svarNa siMhAsana para virAjamAna kara indra ne kSIra sAgara ke jala se dIkSAbhiSeka kiyA / navIna navIna vastrAlaMkAra dhAraNa karAye / punaH sobhAgyavatI striyoM ne nAnA sugandhita dravyoM se bharata aura bAhubali kA maMgalAbhiSeka kiyA / vividha bahumUlya vastrAlaMkAra pahanAye / tadanantara vRSabha svAmI ne samasta prajAvarga ke sammukha apanA rAjamukuTa bharata putra ke sira bAMdhA arthAt bharata ko sampUrNa loka kA rAjya pradAna kiyA tathA bAhubali ko yuvarAja banAyA / anya prakIti, vRSabhasena Adi putroM ko bhI yathAyogya rAjya [ 33 1 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradAna kara samasta rAjya ko suvyavasthita kara prajA ko saMtuSTa kiyA / isa prakAra vRSabha svAmI samasta rAjyalakSmI se virakta ho vana jAne ko udyata hue / sarvaprathama samasta kuTumba parivAra parijana purajana se prAjJA mAMgI / usI samaya indra "sudarzanA" nAmaka pAlakI le AyA / nAnA veSabhUSA se susajjita prabhu zivikA meM virAjamAna hue / indra palyaMka uThAne ko taiyAra hI thA ki manuSyoM ne virodha kiyA / ve bole, bhagavAna hamAre haiM, hamArI paryAya meM hai isalie hama pAlakI prathama uThAyeMge / viSama samasyA thI indra ke sAmane / buddhi sampanna janoM kA nirNaya thA "jo prabhu ke samAna saMyama dhAraNa kara sake vahI prathama pAlakI uThAye" becArA indra kyA kare ? samasta indra kA aizvarya dekara bhI mAnava paryAya nahIM pA sakA eka kSaNa ko parAsta honA par3A / sarva prathama bhUmigocarI rAjAoM ne zivikA uThAyI, sAta peMDa lekara gaye, punaH vidyAvara rAjA 7 peMDa le gaye, tadantara deva, indra prAdi AkAza mArga se le caleM / kucha hI kSaNoM meM siddhArtha vana meM jA phuNce| unake pIche pUrA ranavAsa umar3A calA A rahA thA / nAbhirAja, marudevI mAtA yazasvatI, sunandA, bharatezvara bAhubali, mantrI, purohita sabhI khale yA rahe the prabhu kA niSkramaNa mahotsava dekhane ke lie / hayaM triSAda kI laharoM meM utarate jana-samUha ne bhI usa vana meM praveza kiyA 1 indra dvArA sthApita candrakAnta mariNa kI zilA para prabhu virAjamAna hue | "namaH siddhebhya" kaha kara vastrAlaMkAroM kA tyAga kiyA / antaraGga viSaya kAyoM kA sarvathA tyAga kara 24 prakAra ke vAhyAbhyaMtara parigraha rahita hue| svayaM paJcamuSThI loMca kiyA / usa samaya indrANI dvArA ratna cUrNa se maNDita zilA para prabhu zobhAyamAna nahIM hue zrapitu prabhu kI kAnti se vaha zubhra zilA kaMcanavarNa ho ramya ho gaI / kezoM ko indra ne ratna piTAre meM saMjoyA / bhagavAna ne pAMca mahAvrata 5 samitiyA~, paJcendriya nirodha, paDAvazyaka evaM 7 zeSa guraNa isa prakAra 28 mulagura dhAraNa kara jainezvarI dIkSA dhAraNa kI ora akhaNDa maunata lepa meM lIna ho gaye / yaha caitra kRSNA navamI kA dina thA / samaya sAyaMkAla, uttarASAr3ha nakSatra, zubha muhUrta aura zubha lagna kI belA thI / indra ne kezoM ko ratna piTArI meM rakha sapheda vastra se bAMdhA aura kSIra sAgara meM jAkara kSepaNa kiyA / ThIka hI hai mahApuruSoM kI saMgati se 34 ] Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manawmmenmitiwwwmarwrming..... nikRSTa vastu bhI utkRSTa ho jAtI hai / pUjya puruSoM ke prAdhaya se nIca bhI pUjya ho jAtA hai / dekhAdekhI--... nAnA prakAra pUjA, bhakti kara indrAdi deva saparivAra apane-apane sthAna ko lauTa gaye / anekoM nara-nArI bhI cale gye| to bhI cAra hajAra rAjA vahIM raha gaye / unhoMne socA ye bhagavAna hamAre netA haiM, pAlaka haiM isalie inheM jo iSTa hai vahI hameM bhI mAnanA caahie|" dIkSA, tapa, sAdhanA se anabhinna ve bhI prabhu ke samAna nagna ho, bAhya veSa dhAraNa kara unhIM ke samAna dhyAna mudrA vara khar3e ho gye| unakA eka hI abhiprAya thA ki sacce sevaka svAmI ke anusAra calate haiM ata: hameM bhI yahI karanA yogya hai| bharata dvArA pitA RSamadeva kI pUjA indra dvArA vividha prakAra stotra aura aneka dravyoM se pUjya prabhu prAtaHkAlIna sUrya ke samAna bhita ho rahe the| unake nagna zarIra se svAbhAvika kAnti bikhara uThI / usa samaya rAjA bharata ne bhI paramaguru pitAjI kI aneka prakAra stuti kara bar3I bhakti se sUgaMdhita jala kI dhArA, candana, akSata, puSpa, dIpa, dhUpa tathA pake hue manohara susvAda rasIle Ama, jAmuna, kaitha, panasa, vijaurA, kelA, anAra, supAriyoM ke sundara gucche aura nAriyaloM se bhagavAna ke caraNa kamaloM kI pUjA kii| AnandAvarSaNa karate hue bhArata ne zraddhA, bhakti aura vinaya se sASTAMga bAra-bAra namaskAra kiyA / harSa-viSAda se bharA bharata saparivAra punaH punaH prabhu kA badana kara ayodhyA lauTe tathA apane pitA ke anurUpa hI nIti se prajA pAlana karate hue zrAvaka dharma meM tatpara hue| sapolIna bhagavAna ... prAtmA kA svabhAva jJAna hai / jJAna kA carama vikAsa hI mokSa hai| jhAna kI purNa abhivyakti rUpa paryAdha kA nAma hI kevalajJAna hai| kevalajJAna ke pUrva samasta.jJAna kI paryAyeM apane meM adhUrI haiM yaha dazA "astha" kahalAtI haiN| svayaM apane meM apUrNa azeSa padArthoM kA yathArtha upadeSTA nahIM ho sakatA / isIlie tIrthaGkara tapakAla meM akhabATa mauna se hI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanA karate haiM / mahAmaunI, mahAdhyAnI, dhIra-vIra prabhu ne dIkSA dhAraNa kara 6 mahInoM kA upavAsa liyA aura sakala cittavRttiyoM, vikalpa jAloM ko chor3a, mana indriyoM kA nirodha kara ekAgra dhyAna meM kAyotsarga se khar3e ho gaye / donoM pairoM ke bIca cAra aMgula kA aMtarAla thA / donoM bhujAyeM nIce laTaka rahIM thIM / nAsAgra dRSTi, sarva aMga nizcala the / mandamanda svAMsa kI sugaMdha se maMDarAte madhukara aise jAna par3a rahe the, mAnoM prazubha lezyAe~ nirAzraya ho bAhara bhaTaka rahI hoM / uttarottara zubha bhAva bar3ha rahe the, azubha kaTa rahe the 1 cAroM jAnoM kA dIpa jala rahA thA, doSa rUpI cora yatra-tatra bhAgane kI ceSTA meM laga rahe the| prati samaya ananta guNI karmoM kI nirjarA ho rahI thii| Atmastha prabhu svasaMvedanajanya prAnandAmRta kA pAna karane lage / jaTAyeM bar3ha gaI kintu karma jaTAe~ chinna-bhinna ho rahI thIM / eka hI sthAna para acala akampa aDIla khar3e the bhagavAna / saha vIkSita rAjAgaraNa.--.. do-tIna mahInoM meM hI kacchAdi cAra hajAra rAjAoM kA dhairya chUTa gayA / bhagavAna kA mArga itanA kaThina hogA, yaha unhoMne kalpanA bhI nahIM kI thii| ve kyA jAnate the ki hameM khAne-pIne ko bhI nahIM deNge| bhagavAna to parama dayAlu the, para aba jAne kyA socakara ye mauna lie khar3e haiM 1 hama to bhUkha-pyAsa se mare jA rahe haiN| kyA kareM, lauTa kara jAyege to rAjA bharata daNDa deMge, rahate haiM to bhUkha-pyAsa se mare jA rahe haiM / idhara girai khAI udhara gireM kNpaa|" burI dazA hai aura kucha nahIM to na sahI para bhojana mAtra hI karA dete to bhI hama raha sakate the para ye to na khAte haiM na khilAne kA hI saMketa karate haiM / ye to samartha haiM to kyA hama asamartha inake sAtha mare ? ye kyoM hameM tapa meM lagAye haiM ? calo aba hama bhakha-pyAsa nahIM saha sakate ? are vana meM bahuta se phala-phUla haiM inheM khAkara jIvana nirvAha kyoM na kareM ? nAnA takoM meM jhUmane vAle kitane hI asakta bhagavAna ke caraNoM se lipaTa gaye, kitane hI pradakSiNA karane lage, kitane hI jAne kI prAjA mAMgane lage, kintu uttara kauna detA ? hatAza ho bana meM bandaroM kI bhAMti phala-bharita vRkSoM para jA car3he aura phala tor3akara khAne kA prayatna karane lge| parantu acAnaka jinazAsana priya vanadeva prakaTa ho unheM tAr3anA dete hue bolA, he bhavyoM ! yaha parama bharahata liga sarvotkRSTa hai. pUjya aura pavitra hai isa veSa meM prApa Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phala-phUla svayaM lekara nahIM khA sakate / aprAsuka jala bhI nahIM pI sakate / devatA ke vacana sunakara ve Dara gaye aura zarIra rakSArtha bhikhArI kI bhAMti chAla, pa, cithar3e prAdi jo milA use hI lapeTa kara veSa parivartana kiyA, tathA phala-phUla, kanda khAne lage sarovaroM kA jala pIne lge| jaTAye bar3hAlI / DaNDe rakhane lage / kAna phAr3a lie| rudra mAlAe~ pahana lI / tilaka-chAne lagA lie / svecchAnusAra parivrAjaka, sanyAsI, eka daNDI, do daNDo prAdi pAkhaNDI sAdhu ho gye| ye phala, pUSpa aura jala se bhagavAna ke saragA kamalo kI pUjA karane lge| bhagavAna kA polA marIcI kUmAra jo bharata kA putra thA vaha bhI sanyAsI ho gayA usane yoga, naiyAyika aura sAMkhya zAstroM kA pracAra kiyaa| pAkhaNDiyoM kA netA banA / phalataH 363 prakAra ke mithyAtva yahIM se prArambha hue| bhagavAna kA sapotiyAyaH---- bhagavAna ne pA~ca mahAvata...-1-ahiMsA mahAvata, 2-satya mahAvrata, 3-pracaurya mahAbata, 4-brahmacarya mahAvrata aura 5-aparigraha mahAnata dhAraNa kiye| pAMca samitiyA~ -- 1-IyAM, 2-bhASA, 3-epaNA, 4-prAdAna nikSepaNa aura 5-utsarga kA pAlana karate the| paJcendriya aura mana ko sarvathA jIta liyA thA / tIna gupti hI unakA kilA thaa| pahAvazyaka pUrvaka hI unakA pariNAmana thaa| anazanAdi 6 vAdya aura prAyazcita Adi 6 antaraGga tapoM se dedIpyamAna the| sAta zeSa guNoM ke pAlana meM sAvadhAna the| isa prakAra kaThora tapa karate cha: mAha pUrNa ho gaye / bhagavAna nirbhIka siMhavata, meruvat acala the, unake pAtmateja se siMhAdi krUra prANI bho zAnta ho gaye the| 6 mAha upavAsa kara bhI prabha kI zarIra kAnti jyoM kI tyoM thI, unakA nAmakarma gajaba kA thaa| athavA koI dikSya atizaya thaa| zirISa kusUma se bhI adhika komala bhagavAna isa samaya tapa karane meM vacha se bhI adhika kaThora ho gaye the| hiraNa, siMha, zyAna, gAya, camarI gAyeM, nevalA, sarpa Adi jAti virodhI mRgamaraNa vaira tyAga nivAsa karate the / palaka mArate hI bhagavAna kA cha: mahIne kA pratimA yoga samApta huaa| vinami aura namI kI yAcanA-- bhogI aura yogI kA yuddha calA / yogIrAja vRSabha svAmI meruvat acala dhyAnArUr3ha the / apane meM hI unakA saMsAra simaTa cukA thaa| unheM / 37 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MOOD saMsAra aura nazvara bhogoM ke prati na ruci yI na pAzA aura na AkAMkSA / unakA to eka mAtra uddezya sva-dAna, Atma darzana thA / parantu bhogI kyA jAne isa rahasya ko ? vicitra ghaTanA hai| rAjA mahAkaccha ke putra nami aura vinami arthAt bhagavAna ke sAle eka dina dhyAnI prabhu ke pAsa Aye aura caraNoM meM lipaTa kara prArthanA karane lge| "he prabho! hama para prasanna hajiye / hamArA duHkha nivAraNa kriye| Apane yoga sAdhanA lene ke pUrva apanA rAjya putra-pautroM ko bAMTA para hameM ekadama bhalA diyA / hamako bhI kucha dIjiye / hama Apake caraNoM meM par3ate haiN|" isa prakAra kaha kara bhagavAna ko jala, patra, puSpa Adi car3hAkara vividha prakAra se pUjA karane lage / hameM kucha na kucha denA hI hogA, isa prakAra bAra-bAra prAgraha karane lage / unheM kyA mAlama thA vItarAgI prabha ke pAsa tila tuSa mAtra bho kucha nahIM hai / ajJAnavasa, viSayAsakta virakta prabhu ko rakta banAne kI vyartha ceSTA kara upasarga karane lage / prabhu ke asIma pUNyodaya se dharaNendra kA prAsana kampita huyA / usane avadhizAna se nami-vimi ke durAgraha ko jAnakara bhagavAna kA upasarga dUra karane ke lie pAtAla loka se paayaa| sarva prathama nAgendra ne anekoM divya dravyoM se munirAja prabhu kI aSTavidha arcanA kara stuti kii| tIna pradakSiNA dekara namaskAra kiyaa| punaH apanA rUpa chipA kara bar3I yukti se una donoM kUmAroM se kahA, "Apa kauna haiM ? isa zAnta, nirApada vana meM zastravaddha mRtyu ke samAna bhayaMkara Apa logoM kA rahanA ucita nhiiN| ye bhagavAna parama vItarAgI haiM inheM rAjya se, bhogoM se aba koI prayojana nahIM hai / tuma bhogoM meM prAsakta viveka zUnya, buddhi vihIna inase vyartha hI viSayoM kI cAha kara rahe ho? yadi Apa ko rAjya sampatti hI cAhie to rAjA bharata ke pAsa jAo / unase mAMgo ve de sakate haiN| yahAM vyartha araNya rodana karane se kyA lAbha ? saca hai yAcaka kI viveka zakti naSTa ho jAtI hai / ucita anucita kA use bhAna nahIM rahatA ? "mUrkhatA chor3o" sunate hI donoM kI kopAgni bhar3aka utthii| ve bole hA~, ho hama to mUrkha haiM, para mApa kyoM dUsaroM ke bIca meM bolate haiM ? apako kisane bulAyA nyAya karane aura upadeza dene ko / aApa buddhimAna haiM to cupacApa apane ghara jAiye / hamAre yogya prayogya ko hama jAnate haiM prApako isase kyA prayojana ? kyA bAla sapheda hone se bar3e ho gaye Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apa ? vRddhAvasthA meM buddhi chor3akara bhAga jAtI hai| binA pUche tAche dUsaroM ke kArya meM dakhala DAlanA kyA mUrkhatA nahIM ? ApakA tattvajJAna, nItizAstra, dharmazAstra grApa hI ke pAsa rahane dIjiye | bhagavAna hamAre guru haiM guru kI prasannatA ubhaya loka meM sukha dene vAlI hai / hama apane guru ko prasanna kara rahe haiN| mahAsAgara ko chor3akara sAdhAraNa tAlAba ke pAsa kyoM jAyeM ? kalpavRkSa kA tyAga kara babUla ke pAsa kyA jAnA ? cintAmariNa ko chor3akara kAMca ke Tukar3e ko lenA kyA buddhimAnI hai ? Apa vyartha kaSTa na kareM | apanA rAstA dekheM / hama svayaM bhagavAna se nipaTaleMge / zrApa padhAriye / artindra inake bhole aura mIThe boloM ko sunakara tathA bhagavAna ke prati unakI aTUTa bhakti aura apratima zraddhA ko dekhakara mana hI mana Anandita ho rahA thA inake svAbhimAna para vaha nyochAvara thA / prasanna hokara vaha bolA, kumAra ho ! Apa taruNa hokara bhI buddhi kauzala se vRddha samAna ho / tumhAre vIra, vIra, niSkapaTa antraraNoM se maiM prasanna hU~, maiM nAgakumAra jAti ke devoM kA indra huuN| merA nAma dharaNendra hai / maiM bhagavAna RSabhadeva kA sevaka huuN| "prabhu ne mujhe AjJA dI hai ki ye kumAra bar3e bhakta haiM isalie inheM icchAnusAra bhogopabhoga kI sAmagrI de do / " ataH Apako icchita rAjya dene AyA hU~ Apa mere sAtha shraaiye| vizvAsa dilAkara ki maiM bhagavAna kI AjJAnusAra hI de rahA huuN| unheM lekara vimAna dvArA AkAza mArga se zIghra hI vijayArddha parvata para pahu~ca kara vidyAdhara loka ko dekhA / yaha parvata mUlabhAga meM bar3e yojana se 50 yojana caur3A, 24 yojana U~cA, aura 6 ( savA cha ) yojana pRthvI meM gar3A thA / 100 yojana lambA thA / zrarandra ne vahA~ ke kRtrima jinAlaya, koTa, khAI, vana, nadI yAdi ko dikhalAyA. kinnara - kinnarI samAna vidyAvara vidyAdhariyoM se inakA paricaya karAyA / unase kahA, dekho ye donoM rAjakumAra haiM, bhagavAna vRSabhadeva svAmI kI AjJA se Aye haiM ye Apake rAjA haiN| Apa inakI zrAjJAnusAra pravRtti kareM | "bhagavAna kI AjJA hai" yaha sunakara sabhI ne inako rAjA svIkAra kiyA / vijayArddha kI dakSiNa zreNI meM 50 nagariyA~ hai inakA abhipati 'nami' ko banAyA aura uttara kI 60 nagariyoM kA rAjA 'vinami' ko banAyA | svayaM dharaNendra ne inakA paTTAbhiSeka kiyA do vidyAeM dI aura vidyAoM kI siddhi kA krama batalAyA / samasta vidyAdharoM ne bhI inheM { 36 ------- Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanA svAmI svIkAra kara utsava manAyA | saccI bhakti kA phala are fmalatA hai| jina bhakti sadA sukhadAyI hai / AhAra caryA mArga 1 SaTmAsa kA yoga samApta huA / bhagavAna ne vicAra kiyA ki yadyapi merA zarIra binA AhAra ke bhI cala sakatA hai, kintu bhAge anya hIna saMhanana vAle sAdhuoM ko caryA mArga pravartana karanA Avazyaka hai / "astu, ve nispRha munirAja AhAra ke lie cAra hAtha pramANa Age dekhate hue madhyamagati se nikale anabhijJa prajAjana prabhu ko nagara kI ora Ate dekhakara nAnA prakAra kI bheMTa lie bAgavAnI ko prAne lge| koI ratna, hIrA, motI lAyA to koI hAthI, ghor3e, baila Adi / koI vastrAbhUSaNa lAye to koI kanyA ratna lie munirAja ko prasanna karane kI veSTA karane lge| kitane ratha, pAlakI bheMTa karate / munirAja pratidina caryA ko Ate aura binA AhAra kiye vana meM lauTa jAte / kAraNa ki usa samaya kisI ko pagahana vidhi, navadhAbhakti karane kA jJAna hI nahIM thA / sAdhu mArga se saba anabhijJa the / zrAvaka dharma bhI nahIM jAnate the / sabako mahattI cintA ho rahI zrI / kyA kareM ? nAnA prakAra ke bhojya padArtha lAkara sAmane rakhate / prArthanA karate prabho hamAre aparAdha kSamA karo, hama para prasanna hoyo / jo cAho grahaNa kro| kintu uttara kauna detA / prabhu to mauna the / vidhi ke abhAva meM AhAra bhI nahIM le sakale the| kitane hI pAnaka, ilAyacI, lavaMga lAte aura ro-ro kara prabhu khAne kA Agraha karate / saba hairAna the kyA kareM kyA nahIM | svayaM rAjA bharata bhI isameM saphala na ho sakeM / isa prakAra jaMgala ko cakita karane vAlI guptacaryA se vihAra karate hue 7 mahIne 8 dina aura bIta gaye parantu kisI ko bhI AhAra dAna vidhi jJAta na hone se bhagavAna kA AhAra nahIM huA | se vAnata thaM pravartana 13 yuvarAja zreSAn yAja pratizaya prasanna the / prAtaHkAlIna kriyAoM se nivRtta ho Ananda se sabhA meM jA pahu~ce / mahArAja somaprabha bhAI kA teja dekhakara harSa se bole, kumAra Aja kyA bAta hai, tumhArI kAnti anokhI dikhalAI par3a rahI hai| vismaya aura AnandakArI ghaTanA kyA 40 ] Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai ? bar3e bhAI ko vinayapUrvaka kumAra zreyAn kahane lage "prabho, prAja rAtri ke pichale prahara meM maiMne adbhuta svapna dekheM haiM, tabhI se mela hRdaya apUrva ullAsa se uchala rahA hai na jAne kauna alaukika phala hogaa|' acchA, to sunAo bhAI ve svapna ? suniye, prathama vizAla sumeru parvata dekhA hai, dUsarA laTakate hae prAbhUSaNoM se yukta mAtrA vAlA kalpavRkSa dekhA, tIsare svapna meM kezarI-siMha dekhA, cauthe kinAre ko ukhADatA baila, pAMcaveM candramA aura sUrya, chaThaveM samudra, sAtaveM aSTa maMgala dravya dhAraNa kI huI vyatara devoM ko mUrtiyoM dekhI haiM / inakA kyA phala hogA yaha prApa batalAiye / svapna sunate hI rAjA ne purohita jI se phala puuchaa| purohita nimitta lagAkara bolA, he kurujAMgala dezastha gajapura nareza ! mahAmeru ke dekhane se meruvAta unnata aura meru para jisakA abhiSeka hudhA ho aisA koI mahApuruSa avazya hI prApake ghara mAja pdhaaregaa| unake dvArA prApako mahAn puNyodaya prApta hogaa| Aja hastinAgapura nagara jaga prasiddha hogA / bar3I bhArI sampati logoM ko prApta hogI, hama dhanya hoMge isameM sandeha nahIM / anya svapna bhI usa mahApuruSa ke sarvottama guNoM ke sUcaka haiM / he rAjan ! usa narottama kA svAgata zreyAna dvArA hI hogaa| yaha tatva bettA aura vinayazIla hai, avazya hI prAja koI mahattI paramparA prArambha hogI / avazya koI nara ratna pAne vAlA hai| isa prakAra donoM bhAI bhagavAna ke viSaya kI kathA kara rahe the| donoM hI ati prasanna the| idhara nagarI meM kolAhala hone lagA / loga idhara-udhara daur3ane lge| darzakoM ko bhIr3a laga gii| koI kaha rahA thA are hameM namaskAra to karane do, koI bolA dekho sanAtana prabho rAjapATa chor3akara vana meM cale gaye the aba hama para anugraha kara lauTa Aye haiN| hA~, ye aba hamArA pAlanapoSaNa kareMge, ye tInoM lokoM ke svAmI haiM, hA~, hA~ saba parigRha ke tyAgI haiM, are tana para tAra nahIM to bhI teja phUTA par3a rahA hai, kitanA dhairya hai nirbhaya akele hI vihAra karate haiM, kisI kI paravAha nahIM, thakAvaTa bhI to nahIM hai, khAnA-pInA chor3ane para bhI zarIra zithila nahIM hai, are aise panIta svAmI kA darzana to karane do, hAM namaskAra karanA caahie| pUjA karanI cAhie / sAmane AnA cAhie / isa prakAra bhagavAna kA gunagAna karate strI, puruSa, bAla, vRddha cAroM ora se Ane lge| isa kolAhala meM bhI ve saMyamI jinamuni, saMvega aura vairAgya kA cintavana [ 41 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara rahe the / jagata aura kAya se vinazvara svabhAva kA vicAra karane meM lage the / maitrI, pramoda, mAdhyastha aura kassA bhAvanAoM meM nimagna the / yathAyogya 'Iyapatha' zuddhi se pratyeka ghara ke sAmane se vihAra karate hae rAja mandira meM praviSTa hue dUra hI se dekhakara dvArapAla daur3A aura apane bhAI zreyAn ke sAtha baiThe rAjA somaprabha ko prabhu ke prAgamana kI sUcanA dii| donoM bhAI parama bhakti, vinaya se raNavAsa, senApati aura mantrI ke sAtha prAMgana ke bAhara Aye aura bhagavAna ko atiH vinaya se namaskAra kara ratnacUrNa mizrita jala kA acaM diyA / pradakSiNA dii| donoM bhAI khar3e ho prabhu se kucha kahanA hI cAhate the ki usI kSaNa zreyAna kumAra ko jAtismaragA ho gyaa| pUrva bhava meM mahArAnI zrImatI kI paryAya meM apane pati banajaMdha ke sAtha jo do cAraNa muniyoM ko pAhAra dAna diyA thA vaha dRzya pratyakSa unake sAmane A gyaa| zraddhA, bhakti, vijJAna, alubdhatA, kSamA, zakti aura tyAga ina sAta dAtA ke mUraNoM se yukta zreyAna karabaddha ziromata ho bola uThA "he svAmin atra atra, niSTha tiSTha, namostu prabho ! mana, vacana, kAya, zuddhi pUrvaka AhAra jala zuddha hai / zAstrokta vidhi se tIna pradakSiNA dekara par3agAhana kiyA, ucca sthAna diyA. pAda prakSAlana kara pUjA kI aura mana, vacana, kAya evaM prAhAra zuddhi pUrvaka prabho ke kara pAtra meM sarva prathama prAsuka ikSurasa kA AhAra diyA / isI prakAra rAjA somaprabha ne bhI apanI patnI lakSmImatI mahArAnI ke sAtha navadhAbhakti pUrvaka ikSarasa kA AhAra diyA / paJcAzcarya bhagavAna kA 13 mahIne 1 dina bAda niraMtarAya prathama prahAra sampanna hayA / lakSaNa devoM dvArA AkAza se 1-ratna varSA hone lagI / 2-ati sugaMdhita puSpoM kI varSA prArambha huyI, 3-deva dundubhI bajane lagI 4-mandra-manda pyArA-pyArA sugaMdhita pavana bahane lagA aura 5-aho, dhanya yaha dAna, dhanya yaha pAtra aura dhanya yaha dAtA, jaya ho, jaya ho nAda aAkAza meM gUMja uThA / isa prakAra pacAzcarya hone lgaa| donoM bhAI phUle nahIM samAye / unhoMne athAha puNya maMtraya kiyA / anya aneka logoM ne isa dAna kI anumodanA kara mahAn puNyArjana kiyA / kautuhala se bhare donoM bhAiyoM ne bAra-bAra bhagavAna ko namaskAra kiyaa| bhagavAna bhI zrAhAra kara vana kI ora prasthAna kara gye| pIche42 ] Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArA wwwwwwwwwwwwnewwwwwwgrewomagrsMAAw.. pIche donoM bhAI kucha dUra taka cale punaH eka sthAna para khar3e ho bhagavAna ke caraNa cihna dekhate rahe / usa bhUmi ko bAra-bAra namana kiyA / nagara meM cAroM aura zreyAn mahArAja kA yazogAna hone lgaa| tIrthara ko prathama pAraNA karAne vAlA uso bhava meM mokSa jAtA hai athavA tIsare meM / cAroM ora se Aye jana-samuha una donoM bhAiyoM ko ghera kara nAnA stuti karane lge| akSaya tRtIyA---- bhagavAna AdinAtha ke prathama pAraNA kA dina thA vaizAkha zuklA toja / isa dina AhAra dene ke bAda zreyAMsa rAjA ne samasta zrAvakajanoM ko AhAra dAna dene kA upadeza diyA, vidhi-vidhAna samabhAyA / usa samaya devoM ne bho bar3e prApacaya se isa dAna kA mahatva prakaTa karate hae zreyAMsa mahArAja kI bhakti se abhiSeka pUrvaka pujA kI / devoM dvArA prakAzita mahAtmya ko sunate hI mahArAja bharata bhI daur3e aAye aura baDe pAdara se zreyAMsa kumAra se isa rahasya ko jAnane kA kAraNa pUchA / he mahAna dAnapate ! maunI bhagavAna ke isa abhiprAya ko prApane kaise jAna liyA ? Aja Apa hamAre vRSabha svAmI ke samAna hI pUjya ho / dAnatIrtha ke pravartaka sabase bar3e puNyavAna prApa hI ho| satya kaho, yaha rahasya kisa prakAra vidita huaA ? zreyAMsa bole. he rAjan ! zrI vRSabha svAmI ke darzana mAtra se merA citta atizaya nirmala ho gayA, mujhe bar3I bhArI prasannatA huyI. merA samasta kAluSya dhula gayA, isa bhAva zuddhi se usI bhe| mujhe jAtiramAravA--(pUrvabhava kA smaragA) ho gyaa| jisase bhagavAna kA abhiprAya jAna liyA / mahArAja bharata yaha sunakara paramAnandita hue / vastutaH yaha dina akSaya dAnatIrtha kA pravartaka hai / isIlie aAja taka "akSaya tRtIyA" svohAra calA A rahA hai| pAhAra na milane kA kAraNa .... pratyeka kArya apane hetu pUrvaka rahatA hai| binA nimitta ke kAryopati nahIM holI / bhagavAna mani vIrapI ko nikale aura 7 mAha dina taka ghUmate rahe isakA vAdya kAramA lo loka kA AhAra dAna vidhi nahIM jAnanA thA kintu antaraGga kAraNa kyA ho sakatA hai ? yaha prazna svAbhAvika hai / dharma tIrtha pravartaka sAkSAt tIrthaGkara hone vAle isa [ 43 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAra bhikSaka bane ghara-ghara ghamate rahe, avazya isakA koI vizeSa kAraNa honA caahie| jainAgama meM karma siddhAnta apanA vizeSa mahatva rakhatA hai| isakA kArya niSpakSa, samadarzI aura binA kisI cUsa bAjI ke calatA hai| bhagavAna ne rAjyAvasthA meM prajA kI pukAra suna, unake du:kha nivAraNa ke lie upadeza diyA thA ki "tumhArA dhAnyAdi khAne vAle baila, gAya, bhaisa, bachar3A Adi ke mukha meM machIkA lagA do| basa unakA annapAna nirodha karAne se hotIda bhogAntarAya karma baMdha gayA jisane maukA pAte hI apanA dAba cuka liyA / tIrthaGkara ko bhI karmaphala ne nahIM chor3A to anya kI kyA bAta ? ata: prati samaya parahita ke sAtha svahita ko dRSTi meM rakhakara kArya karanA parama viveka pUrNa hai / kevamazAnotpatti--- mokSa mArga prakAzaka ugrogra dhora tapasvI mahA-munirAja bhagavAna karmoM kI holI jalAne meM sannaddha hue / apane paMca mahAvratoM ko zuddha karane ke lie satata unakI paccIsa bhAvanAoM kA cintavana karate the| 12 prakAra kA tapa, 10 prakAra dharma aura cAra prakAra aArAdhanAoM meM sadA sAvadhAna the| tInoM guptiyAM unake prAstraka ko rokane vAlI dala argalA thii| ve bhagavAna jinakalpI the| jisake prasa', saMyama, niyama, yama dhyAna meM kisI prakAra kA doSa na lage, arthAt pratikramamA, chedopasthApanA jinake na ho, jo mAtra sAmAyika cAritra meM hI lIna raheM, unheM jinakalpI kahate haiM / ve svabhAva se ho paMcAcAroM kA pAlana karate the| varSA yoga abhrAvakAza yoga, vRkSamUlAdhi-vAsa yoga, belA, telA, paMca, paMcadaza, mAsopavAsa, prAdi dvArA vRhad siMha niSkoDita, kanakAvalI, ratnAvalI Adi pratoM dvArA kAya kleza karate hue Atma zakti kA poSaNa karane lage / eka mAtra siddha paryAya rUpa honA hI jinakA lakSya thA, ve bhagavAna 1 hajAra varSa taka ghora tapa: sAdhanA meM saMlagna rahe / tapazcaraNa rUpI agni meM karma rUpI iMdhana ghAya-dhIya jala rahA thA / prati samaya asaMkhyAta guNa zreNI nirjarA ho rahI thI / AtmA rUpI suvarI kundana paryAya meM prA rahA thA / isI kA dhyAna thA unheM / ve ekAnta, nirjana pradeza meM dhyAnastha ho kaI dina bitAte the / prAtma svabhAva meM tallIna prabhu nizcaya svAdhyAya karate the / nAti zIta uSNa, nirApada-pazu-pakSI rahita, nirjantuka sthAnoM kA sevana karate the / paramopekSA saMyama ko zira kA kavaca banAyA, tathA apahRta saMyama ko zarIra kA kavaca bnaayaa| pariNAmoM kI vizuddhi Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama na ho isake lie jJAna rUpI maMtrI, parama vizuddha pariNAma senApati ke sthAna para niyukta kiye| guNa rUpI yoddhAoM kI senA banAyI / moha rAjA kI senA rAga-dveSAdi para car3hAI karane kI yAmA dI / basa, guraNa zreNI nirjarA ke bala se karma rUpI senA chinna-bhinna ho gayI, khaNDa-khaNDa ho gaI / azubha prakRtiyA~ zubha rUpa pariNata ho gii| azubha karmoM kI sthiti anubhAga zakti mRta prAyaH ho gii| isa prakAra karmodyAna ko dalana-malana karate prabhu apramata sAtizaya guNasthAna meM jA pahu~ce / mokSa mahala kI sIr3hI samAna kSapaka zreNI para ArUr3ha hue / antarmuhUrta meM adha: pravRtta karA kara apUrva karaNa, anivRtti kararaNa guNasthAna meM jA pahu~ce / yahA~ pRthaktva fan nAmA prathama zukladhyAna dhAraNa kara moha-rAjA kA kavaca tor3a DAlA, cAritra moha kI dhajjI ur3AyI aura cAritra patAkA phaharAte bar3hane lage / sthiti kANDaka, anubhAga kAMDa ghAta, guNa zreNI nirjarA aura guNa saMkramaNa se balavAna zatruoM ko nirbala kara anukrama se sUkSma sAmparAya nAmA dasaveM guraNasthAna meM pahu~ca ekatva vitarka zukladhyAna kA zrAlambana liyA / yahA~ sUkSma lobha ko bhI samApta kara bArahaveM zrI-kaSAya meM kadama jA gharA / yahA~ mohanIya ke nizzeSa ho jAne se snAtaka saMjJA prApta kI / punaH eka sAtha jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura atyanta uddhata antarAya karma ko jar3a se jalAkara bhasma kara diyA / isa prakAra ekatva vitarka zukla dhyAnAnala se cAroM ghAtiyA karmoM kI iti zrI kara bhagavAna ne jJAna kI sarvotkRSTa paryAya - kevalajJAna ko prApta kara liyaa| ve ananta catuSTaya - ananta jJAna ananta darzana, ananta sukha aura ananta vIrya ke dhanI tathA kSAyika nava labdhiyoM ke bhoktA bana gaye / isa prakAra vRSabhadeva phAlguna kRSNA ekAdazI uttarASAr3ha nakSatra meM kevalI bhagavAna hue / samasta digmaMDala prakAzita ho uThA / jJAna svabhAva kA pUrNa prakaTa ho jAnA ho kevalajJAna hai / I kevalajJAna kalyANa mahotsava . RSabhadeva vastutaH trailokyAdhipati hue / rAjA kA kartavya prajA ko sukhI karanA hai | bhagavAna dvArA bhI tInoM loka sukhI honA caahie| astu, prabhu kevalI huye / svic saMcAra huA / saudharmendra ke vimAna meM riMga baja utthii| kalpa vAsiyoM ke ghaMTA nAda, jyotiSiyoM ke siMhanAda, vyaMtaroM ke nagAr3e kI dhvani aura bhavana vAsiyoM ke yahA~ sabako jAgrata karane vAlA nAda gUMja utthaa| sabhI apanI-apanI senA vibhUti aura [ 45 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnA pUjA sAmagrI lekara samavasaraNa meM jAne ko udyata hue / indra kI AjJAnusAra samasta svarga loka ke divya praSTadravya saMjokara bhakti, zraddhA, dina se cala par3e | devoM kA mUla zarIra to apane vimAna meM hI rahatA hai / anyatra unakI vikriyA hI jAtI hai| prathama indra meM sihAsana chor3akara vahIM se namaskAra kiyA / punaH pRthvI para zrAne ko cala par3A / AkAza maNDala jaya-jayakAra se gUMja utthaa| divya puSpa vRSTi hone lagI / dizAe~ evaM AkAza nirmala ho gayA / sarva RtuoM ke phala- puSpa eka sAtha phalita ho gae mAnoM prabhu caraNoM kI arcanA kI spardhA kara rahe hoN| AkAza maNDala meM cAroM ora sura vimAna utarate car3hate najara A rahe the / Ane vAle deva, indra bar3I bhakti se bhagavAna ko namaskAra kara rahe the / nabha se sugaMdhita gaMdha vRSTi, gaMdhodaka vRSTi ho rahI thI, mAnoM samavasaraNa kI bhUmi kA zodhana hI karatI ho / indra kI AjJA se kubera ne bhagavAna kI dharma sabhA - samavasaraNa kI anUThI racanA kI / jisameM baiThakara prathama indra ne aura phira cakravartI zrAdi narezoM ne apaneapane parivAra sahita tIna loka ke nAtha prAdibrahmA zrI vRSabhadeva kI kI / mahApUjA samavasaraNa maNDapa - kevalajJAna hone ke pUrva bhagavAna mauna se tapa karate rhe| aba samasta jIvoM ke kalyANa hetu upadeSTA ho gaye / upadeza bhavana honA zrAvazyaka hai bhagavAna virAjamAna ho yAgata bhavyAtmA samyagdRSTi prANiyoM ko dharmAmRta pilA sake / ataH kubera ne indra kI AjJAnusAra nIlamaNi ratna kI bhUmi banAkara usa para 12 sabhAyoM se yukta pravara-prakAza meM samavasaraNa kI racanA kI / yaha 12 yojana lambA aura itanA hI caur3A thA arthAt 48 kosa lambA-caur3A thA / golAkAra thA / pRthvI se 500 yojana Upara thaa| Upara jAne ko 20,000 sIDiyAM ratnajaDita suvarNa kI thiiN| bAharI bhAga meM sarva prathama ratnoM kI dhUli se banAyA ghulisa koTa thaa| yaha mAnA maNiyoM ke cUrNa se vyApta thA / kahIM lAla, kahIM pIlA, sapheda, nIlA, kAlA, kesariyA harA ghAdi rUpoM meM camakatA mayUra, totA, kokilA Adi kA bhrama paidA karatA thA | kahIM sra are aura kahIM candrikA kI zobhA bikheratA thaa| isa dhUliyAla ke bhItara kucha dUra jAne para galiyoM ke bIcoM bIca cAroM dizAoM meM 46 ] Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 cAra mAnasthambha zobhita ho rahe the| isa mAnasthambhoM ko ghera kara tIna koTa the / pratyeka koTa meM cAroM dizAoM meM cAra-cAra daravAje the| tInoM koThoM ke bhItara eka pIThikA thI. vaha arahaMta deva ke abhiSeka ke jala se pavitra thii| usa para car3hane ko suvarNa kI 16 sIr3hiyAM banI thiiN| ina pIThikA para mAmasthambha the| jinake darzana mAtra se midhyAdRSTiyoM kA abhimAna zIghra naSTa ho jAtA thaa| ye suvarNa ke the| inheM indradhvaja bhI kahate haiM inake najadIka nirmala jala se bharI bAvar3iyA~ thiiN| unameM lAla, sapheda, nIle kamala khile the / ye 16 zrIM / pratyeka dizA meM cAra-cAra thIM / inake kinAroM para pAdaprakSAlana ko do-do kuNDa bane the / isase kucha dUra jAne para jAne kA mArga chor3akara jala se paripUrNa khAI thii| isameM mIne kilola kara rahIM thI / isake bAda latA vana thA jisameM RtuoM ke puSpa khila rahe the| isase kucha dUra Age jAkara eka suvarNa koTa thA jo samavasaraNa kA prathama koTa kahalAtA hai / raMga-biraMge lAla, motI, mariyoM se jar3ita thA aura indra dhanuSa kI zobhA dhAraNa karatA thA / varSAkAla kA dRzya upasthita karane vAle isa koTa ke cAroM dizAoMoM meM 1-1 vizAla dvAra thA / pratyeka dvAra para devagaNa, gAna, nRtyAdi kara rahe the evaM 108 maMgala dravya bhI sobhita the / maziyoM ke 100 torA baMdhe the / saMkha, padyAdi navanidhiyoM rakkhI thIM / pratyeka dvAra ke pAsa tIna maMjila kI 2-2 nATyazAlAe~ thiiN| inakI zobhA pradbhuta thI / pratyeka nATyazAlA meM do-do dhUpa ghaTa the / inase kucha Age mArga rUpabagala meM cAra vana the / prathama azoka vRkSoM se, dUsarA saptaparNa vRkSoM se, tIsarA campaka vRkSoM se aura cauthA Ama ke vRkSoM se bhare the / yatra-tatra tAlAba, bAvar3iyA~ Adi banI thIM / nAnA prakAra ke puSpoM se sajjita the / pratyeka vana meM apane nAmAnusAra arthAt azoka, saptaparNa, campaka aura Amra nAma ke bahuta U~ce cAra caitya vRkSa the| unake mUla bhAga meM jina pratimA virAjamAna thI / ye pRthvIkAya arthAt mariNa nirmita the / inako gherakara vana vedikA thI / isa para dhvajAe~ phaharA rahI thI / caitya vRkSa, vedI koTa, khAI, siddhArtha vRkSa, stUpa, toraNayuta mAna sthambha aura dhvajoM ke khambha ina sabakI UMcAI tIrthaGkaroM ke zarIra kI U~cAI se bAraha gunI hotI hai / caur3AI zraura moTAI bhI itanI hI hotI hai / dhvajAzroM meM, mAlA, vastra, mayUra, kamala, haMsa, garur3a, siMha, baila, hAthoM aura cakra ke cihna hote haiM / pratyeka dizA meM eka-eka cihna kI 108 dhvajAe~ arthAt saba 1080 thIM / 1 [ 47 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa dhvajAkoTa ke bAda puna: eka cAMdI kA koTa thA jisameM 10 prakAra ke kalpa vRkSa suzobhita the| inake madhya bhAga meM siddhArtha vRkSa the jinakA prAkAra-prakAra caitya vRkSoM ke samAna thA / mopura ke anta meM donoM pAvoM meM aneka samunnata makAna bane the| madhya meM rAgapadyamaNi se bane nau stUpa the / ina para arahata aura siddhoM kI pratimAe~ virAjamAna thiiN| yaha koda bhI prathama koTa ke samAna thaa| prathama koTa ke dvAroM para vyaMtara deva, dUsare koTa ke dvAroM para bhavanavAsI deva, tIsare koTa ke dvAroM para kalpavAsI deva hAthoM meM gadA, talavAra grAdi lekara khar3e the| tIsarA koTa sphaTika maNi kA thaa| isake prAge 12 galiyAM thiiN| 16 divAleM thiiN| inameM se cAra divAleM chor3akara 12 sabhAe~ bana jAtI haiM / madhya meM eka yojana lambA-saur3A zrImaNr3apa thaa| isake andara baiThe sUra, asara, manuSya, timaMcoM ko eka dUsare se koI bAdhA nahIM hotI thI yaha mahAtmya thaa| isakI prathama pIThikA vaiDUryamariNa kI banI thii| inake mastaka para dharmacakra lie yakSoM kI matiyAM banI thiiN| eka hajAra pAre pratyeka ghamaMcaka the| isa pIrikA ke Upara dUsarA kaJcana kA pITha thA / isa para sundara mahAsvajAaiM phaharA rahIM thiiN| isake Upara tIsarA pITha samasta ratnoM se nimita thaa| isakI tIna kaTanI thiiN| isa hI pITha para madhya meM cAra dhanuSa U~ce maNimaya siMhAsana para cAra aMgula aghara antarikSa meM prabhu devAdhideva AdIzvara virAjamAna the| gaMdhakuTI - tIsare pITha para vistAra aura saundaryayukta gaMdhakuTI svarga vimAnoM ko bhI tiraskRta kara rahI thii| kuvera jisakA kArIgara hai usakI zobhA kA kyA varNana ho? yaha 600 dhanuSa lambI aura 600 dhanuSa hI caur3I thI evaM kucha adhika U~cI thii| prabhu ke zarIra kI sugaMdhI aura nAnA puSpoM kI sugaMdha tathA uttama dhUpa kI gaMdha se prapUrita isakA "gaMdhakuTI" nAma yathArtha thA / isake madhya meM suvarNa siMhAsana kI kAnti cAroM ora dhyApta thI / isa para antarikSa meM virAje bhagavAna kI devendra, narendra sabhI pUjA, bhakti, stuti, vandanA, namaskAra kara rahe the| 8 pratihArya 1-bAraha yojana kI bhUmi meM devoM dvArA divya puSpa vRSTi ho rahI thI, 2-bhagavAna ke samIpa hI azoka vRkSa thA, 3-..sira para sapheda 48 ] Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIna chana trailokyAdhipatitva kA dyotila kara rahe the / 4.--bhagavAna ke donoM ora 32-32 yakSa khar3e 64 camara dulAte the| 5-yAkAza meM deva dudami bajA rahe the / 6.--bhagavAna kI zarIra kAnti se banA prabhAmaNDala sUrya kI kAnti ko tiraskRta karatA thA / isameM darzaka apane-apane 7 bhavoM ko dekhate the| 7-megha garjanA ke samAna bhagavAna kI divya-dhyAna ho rahI thI tathA 8-AkAza meM devoM dvArA jayaghoSa ho rahA thaa| ye hI pATha prAvihArya kahe jAte haiM / vimya-vyani sarvaja-tIrthaGkara prabhu kI vANI ko "divya-dhvani" kahate haiM / yaha nirakSarAtmaka evaM eka rUpa hotI hai, kintu varSAjala jisa prakAra eka hokara bhI bhUmi, vRkSa, sIpAdi ke saMyoga se aneka rUpa ho jAtA hai, usI prakAra bhagavAna kI dAraNI bhI zrotAoM ke kaNoM meM pahu~ca kara una-una kI bhASA ke rUpa meM pariNamita ho jAtI hai . gaNadhara ke rahane para hI bhagavAna kI divyavANI prakaTa hotI hai / samavasaraNa meM indra indrANI---- suroM se pariveSTita indra praura apsarAmoM evaM devAMganAnoM se parimaNDisa indrANI ne dUra hI se bhagavAna ko dekhate hI bar3I bhakti se namaskAra kiyaa| donoM ne zuddha bhAvoM se jala, candana, akhaNDa divya akSata, pArijAla, mogarAdi aneka sugaMdhita puSpamAlAe~, ghRtAdi se nimita nAnA prakAra ke naivedya, ralamaya jyoti yuta dIpa, sugaMdhita damAga dhUpa aura prAna, jAmbU, kadalI, pistA, bAdAma Adi phaloM se zrI jinadeva kI sAtizaya pUjA-arcanA kii| indrANI ne aneka bhA~ti ke ratna coM se bhagavAna ke sAmane uttama prati manohara maNDala purA thaa| suvarNa thAla meM dIpakoM se veSTita amRta piNDa se bhagavAna kI pUjA kii| yadyapi bhagavAna vItarAga haiM, unheM isa pUjA ke karane aura nahIM karane se koI prayojana nahIM, parantu to bhI bhakta apanI zraddhA bhakti aura pariNAma zuddhi ke anusAra sAtizaya puNyArjana karatA hI haiM, yaha mahAna prAzcarya hai| bhavanavAsiyoM ke 40, vyantaroM ke 32. kalpavAsiyoM ke 24, jyotiSiyoM ke candra-sUrya 2, manuSyoM kA 1 cakravartI aura tiryaJcoM kA 1 siMha isa prakAra ye 100 indra haiN| sabhI ne saparivAra bhagavAna kI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : nAnA prakAra se stuti, bandanA kara apane-apane karma bandhana ko zithila banAyA / anantara apane-apane koThe meM yathAyogya sthAna para baiTha gye| .. bAraha sabhAeM.. zrI prabhu svabhAva se pUrvAbhimukha: virAjate haiM, parantu unakA divya mukha cAroM ora spaSTa dikhAI detA hai| isase pratyeka dimA meM baiThe bhavyagaraNa samajhate haiM ki bhagavAna hamArI ora mukha kara virAje haiM / samavasaraNa kI racanA golAkAra hotI hai / sabhAe~ bhI golAkAra racita hotI haiN| pradakSiNA rUpa se 1. prathama koThe meM gaNadhara Adi munirAja virAjate haiM / 2. dUsare meM kalpavAsinI deviyA~, 3. tIsare meM prAyikAe~ evaM zrAvikAe~, 4. cauthe maiM jyotiSka devAMganAe~: 5. pA~caveM koThe meM vyaMtarI devAMganAe~, 6. chaThaveM meM bhavanavAsinI deviyAM, 7, sAlaveM meM bhavanavAsI deva, 8, pATha meM vyantara deva, 6. naveM meM jyotiSka deva, 10, dasaveM meM kalpavAsI deva, 11. gyArahaveM meM cakravartI prAdi rAjA mahArAjA evaM sAdhAraNa manuSya aura 12. bArahaveM meM tiryaJca samudAya baiThatA hai / isa prakAra bhagavAna ke cAroM ora zrotAgaNa baiThate haiM / madhyastha gaMdhakuTI meM kevalajJAna saMkSmI se vibhUSita bhagavAna zobhita ho bhavyaMjanoM ke prazAnAndhakAra ko harane vAlA punIta ghamIpadeza dete haiN| bharata cakavatoM dvArA kevalazAma pUjA... saMsAra ke samasta sArabhUta bhogoM kA nirbAdha rUpa se sevana karate hue bharata cakravartI ko kAla ke bItane kA bhAna bhI nahIM thA / vaha zama dama meM RSiyoM ke samAna thA / eka dina dharma kA phala rUpa bhagavAna ke kevalajJAnotpatti kA samAcAra, artha puruSArtha kA phala rUpa prAyudhazAlA meM cakrolpatti aura kAma puruSArtha kA phala putrotpatti kA samAcAra eka sAtha jJAta hue / vaha vivekazIla vicAra kara prathama dharma kA phala pujya hai, isalie bhagavAna ko kevalajJAna pUjA mahotsava sampanna karanA cAhie / dharma se artha aura artha se kAma hotA hai| ataH AnandabherI gUMja utthii| sarva prathama cakrI ne samAcAra vAhaka banamAlI ko apane vastrAlaMkAra utAra kara ve diye / punaH siMhAsana se 7 paiDa calakara bhagavAna ko parokSa namaskAra kiyA / samasta prajA ko samavasaraNa meM calane kI prAzA dI / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUma-ghAma, sajjA, parivAra, senA prAdi sahita umar3ate sAgara kI bhauti jaya jaya nAdoM sahita cakravartI bharata rAjA samavasaraNaM ke pAsa jo pahu~cA / vaha hAthI se utara kara rAjaciloM ko chor3a paidala hI samavasaraNa meM praviSTa humaa| . sarva prathama samavasaraNa kI tIna pradakSiNA (parikramA) dIM / punaH mAnasthambhoM ko pUMjA kii| tadanantara bar3e saMbhrama aura Azcarya se khAI, latAvana, koTa, upavana dhvajAoM, kalpavakSa, stUpoM kI zobhA nihAratA zrI maNDapaM ke dvAra pahu~cA / vahA~ dvArapAloM kA satkAra kara unakI anuzA se andara praveza kiyA / prathama pIThikA para sthita cAroM dharmacakroM kI pUjA ko, dvitoya poThikA para dhvajAnoM kI pUjA kara tIsarI pIThikA para madhyastha siMhAsana para AsIna zrI jina rAja kA. pAvana darzana kiyaa| bhagavAna ke dAhinI ora gomUkha yakSa, bAMyIM ora cakrezvarI devI, madhya meM kSetrapAla, prAja-bAjU zrIdevI, zrutadevI aura sarasvatI devI prAdi jinazAsana vatsala bhakta apane-apane ucita sthAnoM para AsIna the| sarva prathama bharatezvara ne prabhu ko sASTAMga namaskAra kiyA nAnA dravyoM se pUjA kI / punaH nAnA prakAra stuti kI / puna: puna: mAnandavibhora ho namaskAra kara yathAyogya (manuSyoM ke koThe meM) sthAna para baiThakara, karabaddha ho prabhu se jIvAdi tattvoM kA svarUpa sunane, jAnane aura samajhane kI prArthanA kii| tadanusAra prabhu ne apanI anupama, alaukika vAMgI se tatvopadeza prArambha kiyA / usa samaya bhagavAna ke kaNTha, proTha, tAlu, jihvA, dAMta Adi koI bhI uccAraNa sthAna nahIM hila rahe the| mukha para koI bhI vikAra nahIM hA 1 indriyoM ke prayatna binA hI vANI divya-dhvani khiratI thii| Var ___ "he AyuSmana, bhavyAtman ! jIva ko lekara, pudagala dharma, adharma, AkAza aura kAla ye 6 dravya haiN| jIvaM, ajIka, asaka, baMdha, saMghara, nirjarA aura mokSa se sAta tatva haiN| inameM puNya, pApa ko milAne para nava padArtha ho jAte haiN| 6 dravyoM meM se kAla dravya ko nikAlane para jIva, pudgala, dharma, adharma, prAkAza ye gAMca astikAya kahalAte haiM / inase tInoM loka bhare haiN| ina saba meM jIva dravya hI pramukha hai ! jIva aura pudgala anAdi se azuddha haiM / apane-apane puruSArtha se donoM zuddha ho sakate haiN| jIva kA puruSArtha kriyAtmaka hai parantu pudgala kA svabhAva se galana pUraNaM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa parimana hotA rahatA hai / yaha zuddha paramANu rUpa hokara bhI punaH azuddha-skaMdha rUpa ho jAtA hai, parantu jIva kI azuddhi kA kAraNa pATha karmoM kA saMyoga hai / jIva svayaM apane dvArA isa sambandha ko AmUla chedakara pUrNa zuddha ho sakatA hai| eka bAra zuddha hone para jIva puna: kabhI bhI azuddha nahIM hotA / jIva kI isa avasthA kA nAma hI mokSa hai| pratyeka vastu utpAda, vyaya aura dhovya svabhAva lie hai| ye tonoM eka hI samaya meM rahate haiN| jahAM sat haiM vahA~ ye tInoM haiM hI / guraNa-paryAyoM kA samudAya hI dravya hai. ye guraNa paryAya bhI dravya se koI alaga padArtha nahIM haiN| samyagdarzana, samyagjJAna aura samyaka cAritra ina tInoM kA ekameka rUpa ho AtmA hai / inako ratnatraya kahate haiM / ratnatraya hI AtmA hai aura AtmA hI ratnatraya hai / isa svarUpa ko pAnA hI mukti hai, jise pratyeka bhavya jIva svapuruSArtha se vyakta kara mere jaisA ho zAzvata, avinAzI mukti ghAma ko pA letA hai / isake pAne kA puruSArtha do prakAra hai. yati dharma aura gRhastha dharma / prathama gRhastha dharma pAlana kara yati dharma svIkAra kara karma kATa amara bana sakatA hai| gaeSara jisa prakAra cA~da ke binA caMdrikA, sIpa ke binA motI, medhAbhAna meM varSA, dharma binA sukha nahIM hotA, usI prakAra gaNadhara ke binA ahanta parameSThI kI divyadhvani bhI nahIM khiratI / prastu, bharata rAjA kA choTA bhAI jo purimatAla kA rAjA thA, jisakA nAma vRSabhasena thA, bhagavAna kI vANI sunakara saMsAra, zarIra bhogoM se virakta ho, dIkSA dhAraNa kI / usI kSaNa cauthA manaH paryaya jJAna prakaTa humA evaM sapta RddhiyA~ prApta haI / ye prathama gaNaghara baneM / yahA~ prazna ho sakatA hai ki gaNaghara hAe binA bhagavAna kI vANI nahIM khiratI phira upadeza kahA~ se sUnA ? ThIka hai, parantu vRSabhadeva svAmI kI divyadhvani cakravartI bharata ke nimitta se khirI thI / rAjA somaprabha zreyAn Adi 84 maNaghara hue| prAyikA brAhmI sundarI---- puruSa ke samAna nArI bhI yathAzakti prAtmakalyANa karane meM svatantra aura yogya hai / ata: bhagavAna ke anugraha se unhIM kI putrI brAhmI ne 52 ] Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra virakta ho dIkSita hone kI prArthanA kI tathA zikSA grahaNa kI taba prabhu kI anujJA se prAyikA dIkSA dhAraNa kara sarva prathama mukhya-gaNinI HRAM HAR rIsApUrva kAhI sundarI zikSA REVI karate hue tathA kumAra bharata evaM bAhuvalI kalA citrAnopadeza sunate hue pada dhAraNa kiyA / upacAra mahAvrata maNDita inakI devoM ne mahApUjA kI / usI samaya dUsarI putrI sundarI vairAgya rasa pUrita saMsAra zarIra bhogoM kA tyAga kara dIkSita hyii| ye donoM hI zreSTha tapArUDha ho karmajAla kATane meM lIna huyIM / anya bhI anekoM rAja-kanyAoM ne brAhmI se dIkSA le prAramazodhana kA prayatna kiyaa| bhagavAna kA zrI vihAra.. cAra ghAtiyA karmoM ke sarvathA nAza se utpanna kevalajJAna lakSmI ke dhAraka vRSabha deva kI indra ne 1008 nAmoM se stuti kI / punaH tIrtha vihAra karane ko prArthanA kI ki "he bhagavana he dayAnidhe, he janapAlaka", Apa apanI divyadhvani rUpa megha kI dharmAmRta varSA kara, cAtaka samAna bhavyoM kA kalyANa kreN| arthAta sarvatra vihAra kara dharmopadeza deM jisase Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAnAndhakAra meM DUbA loka bhavyAtmA zrAtmasvarUpa ko samajhakara Apake samAna samasta tatvajJAnI bana sakeM / : vihAra kAla meM indra ne bhagavAna ke caraNoM ke nIce AkAza hI meM zradharaM parAgaraMjita, sugaMdhita, manohara suvarNa ke kamaloM kI racanA kI / prabhu ke caraNoM ke nIce 1, Age 7, aura pIche isa prakAra 14 / punaH donoM pAzrcoM ( bagala ) meM 7-7-14 kamala the| cAroM dizAoM ke antarAla -vidizAoM meM bhI 7-7 hone se 28 kamala rahe the / punaH ina AThoM antarAloM meM 7-7 = 7 x 6 = 56 kamala the / punaH 16 antarAloM meM pratyeka meM 7-7 kamala isalie 1647 112 kamala hue / saba milAkara 15+14+2856 : 112 - 225 kamaloM kI racanA karatA jAtA thA / zrAkAza maNDala caturikAya devoM se evaM jaya ghoSoM, vAdinoM se vyApta thA / vaha dRzya apane meM apane hI samAna thA arthAt upamA rahita thaa| bhagavAna kA vihAra varSARtu ke samAna thA / isa prakAra una vIra vIra prabhu ne kAzI, avaMtI, kurujAMgala (hastinAgapura), kauzala - ayodhyA, suhA, puMDra, cedi, aMga, baMga (baMgAla), magagha (bihAra), AMdhra, kaliMga, madra-madrAsa (tamila), paMcAla mAlavA, dazArNa, vidarbha zAdi aneka dezoM meM vihAra kara dharmAmRta-dharmopadezAmRta pilAkara bhavyoM ko saMtuSTa kiyA / brAhmaNa varNa kI utpatti aura usakA phala mahArAja bharata ne yajanayAjana, pUjana vidhAna, dAna-dAtA, par3hanApar3hAnA Adi kA krama anubaddha-satata calatA rahe isa abhiprAya se kSatriya zrI vaizyoM kI parIkSA lI | sabako bhojana ke lie AmaMtrita kiyA / apane prAMgana meM kIcar3a, aMkura aura dhAna bikharavA diye| jo loga inako khUdate hue A gaye ve pravratI kahalAye aura jinhoMne inheM joba kahakara una para se AnA svIkAra nahIM kiyA ve vratI kahalAye | bharata mahArAja ne inakA yajJopavIta (janeU) vAraNa saMskAra karAyA aura inakA varNa brAhmaNa" nizcita kiyA / i 1 16 svapna dekhe | jinakA apane jJAna se yaha jAna eka dina bharata ne rAtri ke pichale pahara meM phala kucha duHkhotpAdaka thaa| yadyapi bharata jI ne liyA ki inakA pariNAma yAgAmI kAla meM kaTurUpa hogA, to bhI pUrNa nizvayArtha zrI Adi bhagavAna ke samavasaraNa meM gaye / vidhivat zrI maMDapa 54 ] Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pahu~ca kara bhagavAna ko atyanta bhakti evaM vinaya se saparivAra pUjA,. namaskAra, stavana,kara manuSyoM ke koThe meM yathAsthAna baiTha gaye / dharmopadeza sunakara bole he bhagavana ! prAja pichalI rAtri meM maiMne 1. siMha, 2. siMha kA baccA, 3, hAthI kA bojha lAde ghor3A, 4. sUkhe patte khAte bakare, 5. hAthI savAra vAnara, 6. aneka pakSiyoM se pIDita ulla, 7. bhUtoM kA natya, cAroM ora sukhA kintu madhya meM pAnI bharA tAlAva, 6, cUla se malina ratna rAzi, 10. naivedya khAtA kuttA (sone ke thAla meM), 11. taruNa baila, 12, pariveza sahita candramA, 13. lar3ate hue do baila, 14. meghoM se DhakA sUrya, 15. chAyA rahita sUkhA vRkSa evaM 16. purAne vRkSoM kA samUha svapna meM dete haiM / he deva inakA phala kyA hogA ? maiM sunanA cAhatA huuN| __.. uttara meM vacanAmRta se sabhA ko siMcita karate hue prabhu bole, he narottama, tumane sAdhuoM ke samAna ina dvijoM kI pUjA kI hai yaha bahuta acchA hai / parantu isameM kucha doSa bhI hai| aba taka caturtha kAla hai ye apanI mAna-maryAdA ke anusAra uttama cAritra. dhAraNa kara kartavyaniSTha raheMge, parantu kalipuga-paJcama kAla ke Ane ke samaya ahaMkArI hokara sadAcAra se praSTa hue mokSamArga ke- jaina dharma ke kadAra virodhI ho jAyeMge / "hama sabase bar3e haiM" isa mithyAbhimAna se samyakstha ratna' ko chor3akara mithyAtva kA sevana kreNge| dharma ke zatru ho jAyeMge / ahiMsA dharma kA tyAga kara hiMsA rUpa kudharma kA pracAra aura prasAra kreNge| yaha to brAhmaNa racanA ke viSaya meM hai| isI prakAra svAnoM kA phala bhI 1. mahAvIra bhagavAna ke zAsana meM mithyA nayoM aura zAstroM kI utpatti, 2. kuliMgI bheSadhArI adhika hoMge, 3. sAdhu kaThina tapa nahIM kareMge, 4. uccakula vAle zubhAcAra kA tyAga kareMge, 5. kSatriyoM kA rAjya nahIM hogA, 6. ghamAtmAoM kA apamAna hogA, 7, kudevoM kI pUjA hogI, 8. uttama tIrthoM meM dharma kA prabhAva aura hIna tIrthoM meM sadbhAva hogA, 6. zukla dhyAna kA prabhAva, 10, kupAtroM kA Adara, satpAtroM kA apamAna, 11. taruNa aura taruNI dIkSA leMge, 12. avadhi, mana:paryaya jJAnI nahIM hoMge prAyaH, 13. saMgha meM na rahakara ekalavihArI muni hoMge, 14. kevalajJAna kA prabhAva, 15. prAya: dRzzIlI strI puruSa hoMge, 16. auSadhiyAM nIrasa hoMgI / isa prakAra ye phala prAge paMcama kAla meM hoNge| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EARCORRRRRRRRRRABANDHANDSABAIRAMAULAIIIIIIm bharata mahArAja prabhu dvArA praznottara suna vizeSa rUpa se dharma dhyAna meM dattacitta hue / rAjA prajA donoM hI SaTkarmarata huye / svayambara prathA kA prArambha ---- hastinAMgapura kA rAjA somaprabha thaa| isakI rAnI lakSmImatI se "jaya" nAma kA putra hubhA / somaprabha ne kAraNa pAkara apane bhAI zreyAna kumAra ke sAtha zrI vRSabha svAmI ke samakSa dIkSA le parama mokSa lakSmI prApta kI / jayakumAra rAjA huA / banArasa ke rAjA akampana kI rAnI suprabhA se utpanna sulocanA nAma kI atyanta manohara kanyA thii| yauvana meM praviSTha dekha akampanna ne vicAra-vimarza kara sarva prathama 'svayamvara' prathA ko calAyA / sulocanA ne phAlguna mAsa kI aSTAlikA meM zrI jinendra deva kI pUjA kI tathA atyanta Ananda vibhora ho zeSA lekara apane pitA ke samakSa gaI / ise yuvatI dekha, rAjA kucha cintita hue / mantraNA kara "svasambara maNDapa karane kA nirNaya kiyaa| deza dezAntara ke rAjA pAye / jayakumAra bhI upasthita hue| sulocanA kanyA ne apane anurUpa uttama guNadhArI jayakumAra ke gale meM vara mAlA DAlo / yahIM se "svayambara" prathA prArambha huyI / samavasaraNa meM yatiyoM evaM zrAvakoM kA pramANa... bhagavAna zrI bRSabha deva ke samavasaraNa meM 84 gaNadhara munirAja, 20000 (bIsa hajAra) sAmAnya kevalI, 4750 pUrvadhArI, 4150 upAdhyAya-pAThaka yA zikSaka, 12705 vipulamati mana: paryAyajJAnI, 20600 vikriyA RvidhArI, 1000 avadhi jJAnI, 12750 bAdI isa prakAra sampUrNa 64000 thii| pramukha garienI AyikA brAhmI ko lekara 350000 prAyikAeM thIM, bharata cakrI ko lekara 3 lAkha dhAvaka aura 5 lAkha bhAcikAe~ thIM tathA deva, devI evaM tiryakaca asaMkhyAta the / bhagavAna kI zAsana yakSI cakrezvarI evaM yakSa zrI momukha thA / apavezakAla - bhagavAna ne 1 hamAra barSa 14 dina kama 1 lAkha pUrva kAla taka dharmopadeza diyaa| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoganirodha- AyuSya ke 14 dina zeSa rahane para divyadhvani banda ho gaI / bhagavAna pUrNa yoga nirodha kara dhyAnastha ho gaye / nirdhAraNa sthAna - zrI kailAza parvata se muktidhAma sidhAre / samaya - mukti prayANa kAla aparAhna kAla thA / prAsana ... padmAsana | sahamukti pAne vAle - 10,000 muni the / mukti tithi mAgha kRSNa caturdazI ke dina sUryodaya ke zubha muhUrta aura abhijita nakSatra meM, pUrvAbhimukha paryakAsana se a, i, u, R, lR, ina hrasva svara ke uccAraNa karane ke kAla mAtra 14veM guraNa sthAna meM Thahara mukti lAbha kiyA / eka samaya mAtra meM siddhazilA para jA virAje / wwwwwww mokalyAka 7 Ayu, nAma, gotra aura vedanIya ina cAroM karmoM kA bhI uccheda ho gayA, no karma bhI AmUla naSTa karane se bhagavAna siddha prabhu ke 1. samyaktva, 2. ananta jJAna, 3. ananta darzana 4. ananta vIrya, 5. anyAbAdha sukha, 6. sUkSmatva, 7. aguru laghutva aura zravyAvAghatva ye grATha guNa pUrNa prakaTa ho gaye / zuddha, niraMjana, caitanya zrAtmA tanuvAtavalaya meM jA virAjI / jisa prakAra svica dabAte hI ghaMTI bajane lagatI hai / usI prakAra bhagavAna ke mokSa jAne kA samAcAra bhI tatkSaNa svarga loka ke kone-kone meM gUMja utthaa| siMhAsana kaMpila hote hI surendra ne avadhi se jAna kara mokSa kalyANaka mahAmahotsava manAne kI taiyArI kI / sasainya zrI kailANagirI para zrA pahu~cA / nAnA prakAra ke sugaMdhita agara, tagara, kapUra, candana, uzIra, kezara, chArachavIlA Adi divya padArthoM ko saMgraha kara prabhu ke divya zarIra kA saMskAra kiyaa| usa samaya agnikumAra jAti ke devoM ke mukuToM se agni utpanna huyI / dIpa, dhUpagaMdhAdi se agni kuNDa kI pUjA kI / indra ne bhagavAna ke zarIra ko parama pavitra bhasma ko pratyanta bhakti se mastaka para car3hAyA aura ratna karaNDa meM rakhakara svarga ko le gayA / anya samasta caturnikAya devoM ne bhI bhasma mastaka para dhAraNa kI evaM pUjA kii| bhasma ko gale, 17 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhoM meM bhI lagAyA aura hama bhI aise (bhagavAna samAna) ho" isa prakAra bhAvanA kI / indra-indrANI, deva deviyA~ sabane bar3I bhakti se harSita ho Ananda nATaka kiyA / mahArAja bharata ne bhI paramotsava manAyA parantu sAtha hI mahAzokAbhibhUta ho, iSTaviyogaja prArtadhyAna meM phaMsa gayA / vaha bAlakavat vilApAdi ceSTA karane lagA / usa samaya zrI vRSabhasena gaNadhara mahArAja ne use dharmopadeza evaM sabake pUrvabhava sunAkara santuSTa kiyA ve bole he bharata ! jo maraNa grAmAmI janma rUpI bhayaMkara duHkha dene vAlA hai vaha yadi honA hai to ronA ThIka hai parantu jo viyoga (marasA) punaH janma na hone de usase kyoM ronA / are tU indra se bhI pahale mokSa jAyegA / phira zoka kaisA ? he bhavyottama tu kRtakRtya hone vAlA varama zarIrI hai prasanna bhavya hai isalie harSa ke sthAna meM terA zoka zobhita nahIM hotA / isa prakAra ke vacana rUpI amRta se abhisiMcita rAjA bharata sambuddha ho apane nagara meM praviSTa hue| bharata kI mukti eka dina bharata ne darpaNa meM apanA sapheda keza dekhA, aura turanta jainezvarI dIkSA dhAraNa kara antarmuhUta meM kevalI bhagavAna ho gaye / bhagavAna ke 10 maya 1. jayavarmA rAjA / 2. rAjA mahAbala / 3. lalitAMgadeva | 4. rAjA vAjaMgha / 5. uttama bhogabhUmi meM yArya / 5] amava cihna 6. zrIdhara nAma kA deva / 7. suvidhi rAjA / 5. indra acyuta svarga meM / 9. rAjA vajranAbhi cakravartI | 10. grahamindra sarvArthasiddhi meM / vahA~ se RSabha deva ho muktidhAma sidhAre / baila (vRSabha ) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznAvalI -TVE 1. kulakara kitane hote haiM ? 2. yadi brahmA kauna haiM ? 3. vRSabha svAmI ko kitane dina meM AhAra milA ? 4. AhAra na milane kA kyA kAraNa hai ? 5. nami, vinami kauna the ? 6. bhagavAna ke sAtha kitane rAjA sAdhu hue aura ve kyoM bhraSTa ho gae ? 7. 'samavasaraNa' kA kyA artha hai ? usakA svarUpa kyA hai ? treat kA kartA kauna hai ? 8. 6. sarva prathama svayamvara kisakA huA ? 10. mokSa kalyANaka kA varNana karo ? 11. bhagavAna ke 10 bhava kauna-kauna se haiM ? [ ** Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2- 1008 zrI ajitanAtha jI jinake vacanAmRta se pAvana hotA bhavya hRdaya / ajita jinezvara ke caraNoM meM hove merA zat-zat bandana // "manoreva kAraNaM baMtramokSayoH " prANI manuSya manobhAvoM ke anusAra zubhAzubha karmoM se lipta aura mukta hotA hai / apane-apane pracche-bure bhAvAnusAra yogya-ayogya AcaraNa kara puNya aura pApa kA arjana va vinAza karatA hai / sItA nadI ke dakSiNa taTa para sthita vizAla vatsadeza kA adhipati rAjA vimala vAhana thaa| vaha rAjyocita guNa- garimA se sampanna zrIra nyAya evaM dharma se prajA kA santAna ke samAna pAlana kara kSamA evaM karuNA bhAva se puNyArjana karatA thA / puNya se prApta dhana-vaibhava meM bhI use tanika bhI prAzakti nahIM thI / mukta hasta se dAna evaM pUjA meM nirantara nirata rahatA thaa| vaha jinadharma para akATya zraddhAlu thA / "buddhi' karmAnusAriNI ke anusAra saMjvalana kaSAya ke udaya meM rAjA saMsAra zarIra bhogoM kI asAratA kA vizvAra karane lagA / " ------------------ [ 61 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NMAm ma rawwwdn0000000000wwwHARRRRAHaryanahiwaosamman pUrvamava pAnI kA pravAha rokA nahIM jAtA, usI prakAra prAyu ko niSeka bhI nahIM Thahara sakate / ata: zodha Atma kalyANa kara lenA hI buddhimattA hai / vasa, anekoM rAjAoM ke sAtha jinamudrA dhAraNa kara ghora tapa meM saMlagna ho 16 kAraNa bhAvanAoM kI ArAdhanA kara pUNya kI kAmaThArUpa tIrtha ra nAmakarma kA bandha kiyA / sa-samAdhi maraNa kara vijaya vimAna meM 33 sAgara kI Ayu prApta kii| arthAt ahamindra humA / dravya-bhAva se zukla lezyA yuta 1 hAtha pramANa zubha varNa, gaMdha, rasa aura sparza vAlA zarIra prApta kiyaa| solaha mahIne 15 dina meM ucchavAsa letA thA, tetIsa hajAra varSa meM mAnasika amRtamaya pAhAra karatA thaa| lokanAr3I paryanta rUpI dravyoM ko apane avadhijJAna se dekhatA thA / pravicAra se ananta gurae apravicAra sukha kA upabhoktA thA / lokanAr3I ko ukhAr3a de itanI sAmathrya thI / kSaNa-kSaraNa kara 33 sAgara pUrNa hone lage / mAtra 6 mAha zeSa raha gaye taba? garmAvataraNa bharata kSetra kA kirITa svarUpa nagarI hai, ayodhyaa| tIrtha pravartakoM kI jananI hone se yaha dharma kI dhvajA svarUpa thii| dhana-jana se sampanna, ativRSTi-anAvRSTi kA nAma bhI nahIM thaa| samasta mara-nArI zIla, saMyama, dayA, kSamA prAdi guNoM se sampanna sundarAkRti evaM santoSI the| yAnaka lo khojane para bhI nahIM milate the / isa pUNya nagarI kA adhipati thA jitazatru / rAjA jisazatru yathA nAma tathA guraga the| inakA koI virodhI zatru na thaa| ikSvAkuvaMza ke tilaka, kAzyapa motrI rAjA ne apanI guNa garimA se prajA ko anuraMjita kara diyA thA / arthAt 'yathA rAjA tathA prajA' kI yukti akSaraza: sArthaka thii| inakI mahArAnI vijayasenA bhI apratima rUpalAvaNya ke sAtha samasta nArI ke guNoM se yUkta thI / anukula dharmapatnI ke sAtha prAmoda-pUrvaka rAjA kA samaya sukha pUrvaka vyatIta hone lagA / dharma, artha, kAma tInoM puruSArtha hor3a lagAye daur3ate the, parantu koI kisI kA avarodha nahIM karatA thA / mokSa puruSArtha kyoM capa baiThatA bhalA ? mAnoM, vaha bhI svargAvataraNa kara pAnA cAhatA thaa| jeSTha kA mAsa thA, andherA pakSa / ghora timira kA chedaka sUrya jisa prakAra udita hotA hai, usI prakAra ajJAnAndhakAra kA nAza karane ko Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa hone vAlI bhavyAtmA kA avatAra hotA hai| pativratA, dharmaparAyaNA, jagadambA svarUpa mahAdevI zrI vijayasenA mahArAnI sUkha' zayyA para zayana kara rahI thI / rAtri kA avasAna pAyA / puNyavatI mA~ apane pUrva saMcita puNyodaya se svAlaloka meM vicaramA karane lgii| unhoMne marudevI mAtA ke samAna vRSabha, gaja Adi 16 svapna dekhe / prAnandavibhora pulakita aMga mAtA ne anta meM apane mukhakamala meM gaMdhagaja ko praviSTa hote dekhA aura usI kSaNa vandajanoM ke mAMgalika bAditroM kI dhvani ke sAtha nidrA bhaga ho gaI / siddhaparameSThI kA smaraNa karatI hayI moM kA saumya mukha advitIya thaa| hRdaya kA ullAsa cehare para damaka uThA / nitya kriyA kara apane pati mahArAjA jitazatru se 16 svapnoM kA vRtAnta kahA aura unake phala jAnane kI abhilASA vyasa kii| mahArAja ne bhI yathocitta uttara dete hue, "paramotkRSTa, dharmatIrtha ke pravartaka tIrthaGkara kA janma hogA" yaha zubha sandeza sunAyA / dampatti varga paramAnandita hue| zubha ho yA azubha advitIya ghaTanA ko pholate dera nahIM lgtto| idhara rohaNI nakSatra ke udaya meM brahmamuharta se kucha pUrva jyeSTha kRSNA amAvazyA ke dina, vijayavimAna se cyuta hudA ahamindra garbha meM avatarita hamrA aura udhara indrarAja kA pAlana DagamagAne lgaa| apane avadhijJAna netra se tIrthaGkara prabhu kA garbhAvataramA jAnakara sasaMnya, saparivAra garbha kalyANaka mahotsaba manAne cala par3A / yadyapi cha: mahine pUrva se hI usakI AjJAnusAra kuvera pratidina eka-eka bAra meM 3 // karor3a ratnoM kI varSA karatA rahA / SaT-kUmArikAnoM meM garbha podhanA kI / bhagavAna sphaTika ke karapar3a samAna garbha meM nirbAdha virAjamAna hue / samasta 56 kumArikAnoM ko mAtA kI yathAvat sevA suzruSA karane kI prAjJA dekara indra apane sthAna ko calA gyaa| sIpa meM motI jisa prakAra bar3hatA hai usI prakAra tIrthaGkara kA jIva binA kisI bAdhA ke udara meM puSTa hone lgaa| mA~ ko isase kisI prakAra kA kaSTa nahIM humA apitu buddhi, kalA, gusA, smaraNa zakti, pratyutpannamati prAdi guNoM ke sAtha zarIra kI kAnti, rUpa, lAvaNya vRddhimRta hae bAhya rUpa meM koI bhI cihna-udara vRddhi, pramAdAdi kA nAma bhI nahIM humA / samasta bhogopabhoga ke sAvana, indra kI prAjJAnusAra deva Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deviyA~ svarga se lAkara upasthita karatI thiiN| kramazaH prAmoda-pramoda, . dhArmika tattva carcA, praznottara karate hue navamAsa pUrNa hue| pUrvavat pratidina 30-3 / / karor3a ratnoM kI trikAla bRSTi hotI rhii| janma kalyANaka--- vijayasenA mahArAnI yadyapi hamezA harSita rahatI thIM duHkha kA leza bhI nahIM jAnatI thIM, kintu Aja vizeSa harSollAsa, utsAha aura umaMga kA anubhava kara rahI thiiN| jabaki sAdhAraNa mAtA-jananI prasavakAla meM pIr3Anubhava karatI hai / vaha yahA~ kucha nahIM thA apitu sukhAnubhUti thii| puNya kA yahI mahAtmya hai| mahArAjA jitazatru bhI apratyAzita pAnanda kI anubhUti meM nimagna the / prakRti inake sukhopabhoga kI vRddhi ke lie apanA vaibhava bikhera rahI thii| mAgha mAsa zukla pakSa, rohiNI nakSatra, vRSabha lagna, zubha muhUrta meM vijayasenA mahAmAtA ne ayajJAna netradhArI jagatpUjya, sarva lakSaNa sampanna bhAvI tIrthaGkara putraratna ko prasava kiyA / anmAbhiSeka : evaM nAmakaraNa -- indrAsana kampana dvArA indra ne apane avadhijJAna se vidita kiyA ki mati, zrata, avadhijJAna dhArI bhagavAna kA janma ho gayA / basa phira kyA thA. janmotsava manAne ko cala par3A / airAvata hAthI para AsIna indra kI samUdra garjanayata kolAhala karatI hayI samasta deva senA prAkAzaprAMgaNa meM prA DaTI / samasta vaibhava prAdIpravara bhagavAna ke samAna thA, hA~ vastrAbhUSaNa kucha choTe the / mahArAnI ke mahala kyA nagarI kI tIna pradakSiNA dekara indra ne zaci-indrANI ko prasUtigRha meM jAne kI AjA dI / tadanusAra indrANI namaskAra kara bAlakakI pratikRti sthApita kara prabha ko goda meM le ghanyabhAgI anubhava karatI huyI le pAyI / indra ko sauMpate hI vaha vizmita ho gayA usane eka hajAra netra banAkara rUparAzi ko nihArA / samasta deva samUha ke sAtha prabhu ko lAkara sumeru parvata para sthita pANDaka zilA para virAjamAna kara 1008 kalazoM meM hAthoMhAtha pAMcaveM kSIrasAgara se jala lAkara snAna karAyA-janmAbhiSeka kiyaa| pazcAta samasta indrANiyoM deviyoM ne bhI kiyA / punaH zanidevI ne komala vastra se aMga poMchakara vastrAbharaNa pahanAye, aMjana lagAyA / indra meM bhagavAna kA zakti vaibhavAnusAra sArthaka "ajita" arthAt ajitanAtha 64 / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma sthApita kara punaH ayodhyA nagarI meM Akara mAtA-pitA ko bhagavAna ko dekara harSa se prAnanda nATaka kara apane sthAna ko prasthAna kara gyaa| idhara mAtA-pitA ne bhI samasta prajA ke sAtha mahotsava kiyA tathA purohita prAdi ne indra dvArA nirdhArita nAma kA samarthana kiyA / usI samaya dAhine aMguSTha meM sthita gaja dekhakara hAthI kA cihna bhI nizcita kiyaa| bAlyakAla AdinAtha tIrthaGkara ke 50 lAkha barSa bAda ApakA janma humA / inakI sampUrNa Ayu 72 lAkha pUrva kI thii| sarIra kAnti tapAye hue suvarNa ke sadasya thii| bajravRSabha nArAca saMhanana aura samacaturasra saMsthAna thA / janma se hI kSIravat rakta, sugandhita, zarIra thaa| daza atizayoM se yukta the devakumAroM ke sAtha vAlya krIr3A karate hue kumAra kAla paryanta 18 lAkha pUrva varSoM ko kSaNamAtra ke samAna vyatIta kiyaa| ApakA pAhAra-pAna vAlyakAla meM indra dvArA aMguThe meM sthApita amRta dvArA hayA evaM kumAra kAla meM atimiSTha, svAdiSTa, sugandhita, saccikkAna AhAra jo svarga se pAtA thA usI se yApana humA / vivAha ___ jisa prakAra bIja se aMkura, aMkura se paudhA, paudhe se vRkSa, vRkSa se patte, DAliyAM aura phUla hote haiM, usI prakAra putra, putra se putrabadhu aura usase saMtAna pratisaMtAna hone se vaMza vRddhi hotI hai / yahI socakara mahArAjA jita zatru ne kumAra bhagavAna ajita ko yauvanAvasthA meM praviSTa hote dekha unake vivAha kA prastAva rkhaa| kumAra ne bhI "OM" kahakara apanI svIkRti pradAna kI / basa kyA thA anekoM sundara-sundara kanyAoM ke sAtha prApakA vivAha huA (1700 kanyAoM ke sAtha vivAha humA / "kannaDa ajitanAtha purAga") tIrthara jaise anupama lAvaNyayuta pati ko pAkara bhalA kauna apane ko dhanya nahIM maanegii| apsarAmoM ke samAna bahurUpa saundarya kI rAzi kanyAoM ko pAkara ajita kumAra atyanta sUkhopabhoga se samaya bitAne lage / yadyapi prAmoda-pramoda meM the nimagna the kyoMki idhara rAjakIya vaibhava udhara svargoM kI vibhUti donoM hI inakI caraNa dAsI ke samAna sevA meM tatpara thii| tathA'pi ye mugdha Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM hue| apane ko bhUle nahIM / yahI kAraNa thA ki bhogoM kI vRddhi ke . sAtha buddhi, jJAna, viveka, kalA-kauzala, nyAya-nIti, vividha vidyAkauzala bhI uttarottara bar3hatA rahA / zarIra vRddhi hone para bhI prApa kumAra jaise hI the / yauvana kA unmAda yA vRddhatva ke cihna mAtra bhI jAgnata nahIM he| zarIra kI dIpti aura grAtmA kA seja nikharatA hI gayA / prApa dayA aura kSamA kI mUrti the, janma se aNubatI-saMyamI vat prApakA AcaraNa aura svabhAva thaa| prAragI mAtra ke prati karuNA bhAva thA / sabako sukho karane se ApakA ajita nAma sArthaka thaa| rAjyAbhiSeka sadguNa sampanna suyogya rAjya saMcAlaka putra ko pAkara jitazatru paramAnanda meM DUbe the / putra, pautra evaM asAdhAraNa rAjya vaibhava meM nimagna the / samaya pAkara yauvana sampanna putra ko rAjyabhAra dene kA nirNaya kyaa| bhoga kitane bhI kyoM na hoM tRpti nahIM kara sakate / khArA jala agAdha hone para bhI tRSA bujhAne meM samartha nahIM hotaa| kSaNabhaMgura rAjya vaibhava kyA prAtmIka zAnti de sakatA hai ? kadApi nahIM ! yahI socakara mahArAja ne zrI ajita putra ko rAjA banAne kA nirNaya kiyA / prajA ne bhI prastAva saharSa svIkAra kiyaa| mantrI purohita Adi sabhI isase prasanna the| zubha dina, zubha muharta, zubha lagna meM zrI ajita prabhu kA rAjyAbhiSeka mahotsava, mahAn vaibhava ke sAtha sampanna huA / AdIzvara bhagavAna ke samAna hI putravata prajA kA pAlana karane lge| lothaMkara prakRti kA prabhutva, rAjya sampadA, niSkaNTaka bhogoM ko pAkara bhI Apa usameM prAtyAsakta nahIM hue anekoM sura-sundariyoM ke sAtha vivAha humA thA to bhI siddha prabhu kA dhyAna satat hRdaya meM rahatA / Apake dayA, kSamA aura sneha se prajA cAkaravat sevA meM tatpara rahatI thI / vastutaH jinakI sevA indra, dharaNendra, deva, deviyA~ kareM unakI sevA bhalA manuSya kyoM na kreNge| dampattiyoM kA kAla varSa bhI kSaraNa samAna sukha zAnti se vyatIta hone lgaa| barAmya-- pApAda mastaka bhogoM meM nimagna vyakti usI prakAra virakta bhI ho sakatA hai jisa prakAra prAkaNTha bhojana karane vAlA miSThAnna se virakta ho Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtA hai / yahI dazA huI rAjA ajita prabhu kii| eka dina ajitanAtha apane mahala kI chata para sukha se virAje the / sahasA ambara meM vidyuta (bijalI) camaka kara vilIna ho gii| isake dekhate hI prabhu ke hRdaya kA cAritramohAvaraNa bhI vilIna ho gayA / kSaNa bhaMgura lakSmI, vaibhava, yauvana bhI isI prakAra eka dina naSTa hone vAlA hai / " yahI vicAra unake hRdaya meM samA gayA / vairAgya bhAva jAgRta huyA / viSayoM se sarvathA virakti ho gaI / parigraha poTa kA bhAra unheM asahya ho gayA / moha kA paradA phaTa gayA / jJAnodaya ho gayA / saMsAra kI anityatA kA cintana karate hI sArasvAtAdi laukAMtika deva zIghra hI thA upasthita hue, dIpaka jalate hI prakAza kI bhA~ti / ve bhagavAna ke vairAgya bhAva ko prazaMsA karate hue use puSTa karane kA prayatna karane lage / yadyapi bhagavAna svayaMbuddha the, to bhI apanI bhava saMtati kA uccheda karane ke lie unake vairAgya meM sahakArI hue / loga dekhate apane- apane netroM se haiM parantu sUrya usameM hetu bana jAtA hai usI prakAra lokAntika devoM ne apanA niyoga pUrA kiyA / I rAjya syAga- vairAgya kI kASThA para pahuMce bhagavAna ne apane suyogya, rAjyanIti meM fry, kalA, guNa, rUpa sampanna jyeSTha putra ajitasena ko rAjyAbhiSeka kara rAjamukuTa pahanAkara rAja tilaka kiyaa| jhUThana ke samAna rAjya ko dete samaya unheM paramAnanda ho rahA thA / tinake samAna use chor3ate samaya prati saMtuSTa the prabhu / nirmohI prabhu-rAjA prajA ko saMtuSTha kara sarvArambha-parigraha kA tyAgarUpa dIkSA dhAraNa karane ko tatpara hue, ki tatkSaNa indra mahArAja 'suprabhA' nAma kI zivikA (pAlakI) lekara mA upasthita hue / pariniSkramaNa yA dIkSA kalyANaka devendra saparivAra cala par3A / vaha harSa se bhUma rahA thaa| sAtha hI viSAda se bhI / kyoM ? kyoM ki bhagavAna saMyama dhAraNa karane jA rahe the parantu aba vaha unake sAtha saMyamI banakara unakI sevA nahIM kara sakatA thaa| yahI nahIM use prathama prabhu kI pAlakI uThAne kA bhI suavasara isI kAraNa prApta nahIM huA / prathama hI prabhu kA maMgalAbhiSeka kiyA / sundara [ 67 --------------- Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnAbhUSaNa evaM sukomala vastra pahanAyeM / nirAMjanA kara zivikA meM grArUr3ha kiye / yahA~ taka indrarAja pramukha the| parantu aba unheM pIche haTA rAjA loga Age Aye kyoMki manuSya paryAya meM hI saMyama pAlana kI yogyatA hai, isIlie pAlakI uThAne kA prathama adhikAra rAjAzroM ko prApta huaa| dekhiye saMyama dhAraNa karane kI yogyatA kI mahimA | yogyatA mAtra kA mahatva itanA vizAla hai to pAlana karane kA to kahanA hI kyA ? yastu sAta peMDa paryanta bhUmigocarI rAjAgaraNa pAlakI le gaye / isake anantara indra evaM devatAgaNa AkAza mArga se lekara sahetuka vana jA pahu~ce / mAgha zukla navamI ke dina sAyaMkAla rohiNI nakSatra meM saptaparNa vRkSa ke nIce svaccha zilA para pUrvAbhimukha virAjamAna hokara eka hajAra (1000) rAjAoM ke sAtha parama digambara mudrA dhAraNa kii| paMcamuSThI lona kiyA SaSThopavAsa kI pratijJA kara dIkSita hue| usI samaya pari raNAmoM kI parama vizuddhi se caturtha manaH paryAya jJAna bhI utpanna ho gayA / devendroM ne atyanta bhakti se prabhu kI pUjA kii| isa prakAra tapa kalyANaka mahotsava vidhivat sampanna kara ve svarga ko lauTa gaye / loka jana yathAyogya pUjA arcanA kara apane-apane sthAna ko cale gaye / prabhu kA pAraNA SThapavAsa ke sAtha prabhu pravRjita huye the / zrataH zuddha mauna se do dina taka dhyAnArUr3ha rahe / mAgha zuklA dvAdazI ko yoga pUrNa kara caryA nimitta vihAra kiyA / Iyasamiti pUrvaka manda gamana karate hue bhagavAna prayodhyA nagarI meM pdhaare| cAroM ora rAjA, mahArAjA, prajA brAhvAna karane ko utsuka ho namana karane lage pratyeka apane ko asIma puNya kA adhikArI banAnA cAhatA thA parantu lAbha to eka hI ko milanA thA / zrataH paramAnanda upajAne vAle prabhu ko prathama pakSagAna kA lAbha brahmA mahIpAla ko prApta huA / navadhA bhakti se saptaguNa yukta 'brahmA' rAjA ne sapatnIka bhagavAna ko prathama pAraNA karAyA / dAtA aura pAtra ko vizeSatA se dAna meM vizeSa camatkAra hotA hai / sAkSAt tIrthaGkara hone vAle munirAja se bar3hakara aura kauna pAtra ho sakatA hai ? tIrthaGkara ko prathama prahAra dene vAle se adhika kauna puNyAtmA dAtA ho sakatA hai ? koI nahIM / ataH eva prabhu ke AhAra lene ke bAda tatkSaNa paMcAzcarya 68 ] wwwwww Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratna, puSpa, gaMdhodaka vRSTi, duMdubhi bAje aura jaya-jayanAda devoM dvArA hue prabhu tapovana ko pdhaare| prakhaNDa mauna se bAraha varSa paryanta ghora tapazcaraNa kara sya kAla bitAyA / caturvidha dharma dhyAna kI pUrti kara zukla dhyAna meM sthita hue / kevalajJAna kalyAnaka "yera fcantA nirodho ghyAnaM" ke anusAra bhagavAna sampUrNa saMkalpavikalpoM kA pUrNa parityAga kara nijAtma svarUpa meM tallIna hue / sAtizaya zrapramatta se Upara car3hane ke lie 'pRthaktvavitarka' zulla dhyAna kA Alambana liyA / arthAt kSapaka zreNI mAMDa kara dhyAnAnala se mohanIya karma ko mUla bhasma kara jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI aura antarAma ko bhI "ekatva vitarka" zukla dhyAna rUpI khaDaga se eka sAtha dharAzAyI kara diyA | muhUrta mAtra kAla meM 63 prakRtiyoM kA samUla prabhAva kara kevalajJAna prApta kara sarvajJatA prApta kI / pauSa zukla ekAdazI ke dina sAyaMkAla rohaNI nakSatra meM tInaloka ke carAcara padArthoM kI unakI ananta paryAyoM ke sAtha yugapat jAnane vAle akSaya ananta jJAna ke ghArI hue / www prabhu ko sarvajJatA prApta hote hI indrAsana DagamagAyA aura apane avavijJAna se bhagavAna ko sarvajJatA huyI jAnakara sa-vibhUti indrarAjaM matryaloka meM prA pahu~cA / niyogAnusAra kuvera ne indra kI prAjJA se vizAla saptakoTa yukta, trimekhalA yukta samavazaraNa maNDapa kI racanA AkAza meM ko| yaha bhUmi se 5000 dhanuSa Upara aura 20000 sIr3hiyoM se sahita mahA-manohara evaM sukhada thA / isakA vistAra 11 || yojana pramANa arthAt 46 koza thA / kramazaH 1. caityabhUmi, 2. khAtikA, 3. latA bhUmi, 4. upavana bhUmi, 5. bvajA bhUmi, 6. kalpAMga bhUmi, 7. gRha bhUmi, 8. sadgaNa bhUmi tathA 6, 10, 11. ye tIna pIThikA bhUmi isa prakAra 11 bhUmiyoM se yukta thA / ( 0 0 pu0 ) antima kaTanI ke madhya suvarNamaya siMhAsana para antarikSa virAjamAna bhagavAna kI indra ne atizaya vaibhava ke sAtha aSTa prakArI pUjA kI / 1 hajAra ATha nAmoM se stavana kiyA evaM pavitra bhAva se namaskAra kara sAtimaya puNyArjana kara jJAna kalyANaka mahotsava mnaayaa| tatpazcAt rAjA, mahArAjA, maMDalezvara Adi nara-nAriyoM ne yathAzakti yathAbhakti bhagavAna kI sarvajJatA kI pUjA kI ET Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapaYURJARWinneyasataniwossiommistandinalistunneyramamavanuaruwaurI m m me samavazaraNa ekAdaza bhUmiyoM se yukta samavazaraNa meM antima tIna kadiyoM se yukta gaMdhakuTo ke madhya meM bhagavAna ajitanAtha svAmI ratnakhacita suvarNamaya siMhAsana para cAra aMgula pradhara virAjamAna the| unake cAroM ora 12 koThoM meM kramazaH 1. gaNavara evaM RddhidhArI Adi munirAja, 2. kalpavAsinI deviyA~, 3. AdhikAe~-manuSyaniyA~, 4. jyotiSI devoM kI deviyoM, 5. vyaMtara deviyAM, 6. bhavanavAsinI deviyA~, 7. bhavanavAsI deva, 8, vyantara deva, 1. jyotiSka deva, 10. kalpavAsI deva, 11. manuSya, cakravartI, vidyAdharAdi, 12. veM hAthI, ghor3A, mRga, sarpa, mayUra, billI, cahA Adi tiryaJca prANI baiThe the ! maNDapa ko zomA prAdiprabhu ke samAna hI thI / aSTa prAtihAryAdi vibhUti usI prakAra thii| kintu yakSa mahAyakSa aura yakSI rohiNI (aparAjitA) thI / tapakAla 1. pUrvAMga kama 1 lAkha pUrva thaa| kevalajJAna sthAna sahetuka vana meM saptaparNa vRkSa ke nIce thA / Apa samavazaraNa meM padmAsana virAjamAna the| samavazaraNa meM sAmAnya kevalI 27000 the, 3750 pUrvadhArI. 21600 pAThaka-upAdhyAya sAdhu, 12450 vipulamati manaH payaMya jJAna dhArI, 20400 vikriddhidhArI, 1400 avadhijJAnI the / 12400 vAdI the / siMhasena prathama gaNadhara ko lekara 60 gaNadhara the / saba milAkara 1,00060 (eka lAkha navve) the / mukhya gaNinI AtmaguptA yA prakubjA thI, sampUrNa prAyikAe~ 3,30000 (sona lAkha tIsa hajAra) thiiN| prathama zrotA zrAvaka satyabhAva ko lekara 3 lAkha zrAvaka aura 5 lakSa zrAvikAe~ thiiN| (bhagavAna RSabhadeva ke kAla se 50 lAkha karor3a sAgaropama aura 12 lAkha pUrva bAda ajitanAtha kA janma hA isa prakAra dvAdaza garagoM se pariveSTita bhagavAna ne prAtmA, saMsAra, mokSa aura unake kAramA-prAsrava-baMdha evaM saMvara, nirjarA kA nirUpaNa kiyaa| bhakSyoM ko upayatatva aura upAyatatva kA pratibodha diyaa| vizadarUpa meM anekAnta siddhAnta ko syAdavAda zailI se nirUpita kara naya-pramANoM kA vizleSaNa kiyA / asIma-sAtizaya puNya se inakA yaza akhaNDa rUpa se prArthakhaNDa meM vyApta hnaa| zatra-mitra meM samabhAva thA isIse mahAna vidvAnoM, patiyoM se stutya the / indra bhI jinake guNAnuvAda meM apane ko asamartha mAnatA thA, vRhaspati bhI sahasra jihvAnoM se bhI hAra Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FHMIRRORaneeyamara mAna cukA ho to bhalA unakI guNagarimA kA kyA ThikAnA ? ajita . nAma sArthaka thA, prathama dezanA sahetuka bana (ayodhyA ke nikaTa) meM dekara indra kI prArthanA ke bAda samasta prAryakhaNDa meM vihAra kara ubhaya dharma-yati dharma aura zrAvaka dharma kA upadeza kiyaa| 12 varSa kama 1 pUrvAMga paryanta sarvajJatA prApta kara dharma varSaNa kiyaa| anta meM 1 mAha Ayu kA pravaziSTa rahane para prApa dezanA kA parityAga kara zrI sammeda zikhara mahAgirirAja para pdhaare| ghavaladatta kUTa para yoganiroSa kara dhyAnastha ho zeSa aghAliyA karmI kI kSAra uDAne meM dattAvadhAna hue| samukhAta-- mUla zarIra kA tyAga na karake prAtma-pradezoM kA bAhara nikalanA samuddhAta kahalAtA hai / jina kevaliyoM kI prAyu karma kI sthiti se nAma, gotra aura vedanIya kI sthiti adhika hotI hai ve kevalI una kamoM kI sthiti ko Ayu ke samAna karane ke lie samuddhAta karate haiN| ise kevalI samuddhAta kahate haiM / astu bhagavAna ne bhI daNDa, pratara, kapATa aura loka pUraNa rUpa samukhAta kara cAroM karmoM ko samAna kiyA / isameM samaya mAtra kAla lagatA hai kyoMki jisa krama se prAtma-pradeza nikalate haiM usI prakAra punaH saMvRta ho zarIra pramANa ho jAte haiM / isa samaya prabhu kI asaMkhyAta guNI nirjarA ho rahI thii| unhoMne sUkSma kriyA pratipAtI nAmaka tRtIya zukla dhyAna dvArA sampUrNa yoga niruddha kiye aura asaMkhyAta guNI pAsma-vizuddhi prati samaya bddh'aayii| nirvANa kalyANaka karma kA rAjya sarvathA niSpakSa hotA hai / bhagavAna ke mukti pAne ke pahale hI unake 70100 munirAja sarvajJatA prApta kara siddha parameSThI ho gaye / zrI ajitanAtha svAmI ne bhI caitra zuklA paMcamI ke dina prAtakAla rohaNI nakSatra meM "vyuparatakriyAnivRtti" cauthe zukla dhyAna ke bala se zeSa 4 aghAtiyA karmoM kA samUla nAza kiyA aura "a i u R la" ina pA~ca ladhvakSaroM ke uccAraNa meM jo samaya lage utane hI samaya mAtra meM zrI siddha kSetra meM siddha zilA para jA virAje / usI kSaNa surAsura mokSa-kalyANaka mahotsava manAne apane-apane vaibhava ke sAtha aaye| bhagavAna kI zudvAtmA mukti ko prApta ho gayI, zarIra bhI kapUra kI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMti ur3a gayA, to bhI unakA dAha saMskAra avazya honA cAhie, yaha socakara indra ne niyoga kara puNyArjana kA nizcaya kiyA | agnikumAra jAti ke devoM ke mukuToM se utpanna agni dvArA dAha saMskAra kiyA / anantara bRhad nirvANa pUjA kara ratnamayI dIpa jalAye, nirvANa lADU car3hAyA evaM harSAtireka se nAnA prakAra ke nRtyAdi kara svarga ko gaye / usI prakAra martyalokavAsI jana samUha ne bhI dIpArcanA, modakAcaMnAdi kara prabhu kI bhasma ko mastaka para car3hAyA / aSTa dravya se nirvAraNa pUjA kara mahotsava manAyA / bhagavAna kAyotsarga se mukti sidhAre 1. Apake saMghastha 2600 sAdhu saudharma se UrdhvaM graiveyaka paryanta vimAnoM meM utpanna hue anuttara vimAnoM meM 20000 RSIzvara pdhaare| Apake sAtha 1000 muni mokSa padhAre / inake kAla meM 84 anubaddha kevalI hue / anya prAcAryoM ke anusAra 100 anubaddha kevalI hue / 50 lAkha karor3a sAgara aura 1 putra pramAraNa kAlaM zrApakA tIrtha pravartana samaya rahA / Apake kAla meM sagara cakravartI, vali nAmaka dvitIya rudra aura prajApati kAmadeva mahApuruSa hue| inakA vaibhavAdi pUrva ke samAna hI thaa| isa prakAra dvitIya tIrthakara zrI ajitanAtha ne tIrthaGkaratva gotra kA uttama phala mukti prApta kiyaa| isa caritra ke pAThaka adhyetA ko bhI usI kA sAdhaka puNya saMcaya hotA hai || zrI ajita prabhu kI jaya // 72 ] cihna Com hAthI Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSipta prazna-- 1. bhagavAna ajitanAtha kahA~ se cyuta hue ? 2. Apake mAtA-pitA aura janma nagarI kA kyA nAma hai ? 3. aApakA vaMza aura gotra kyA hai ? 4. bhagavAna kA prathama pAraNA kisane karAyA ? 5. Apako sarvajJatA kahA~ prApta huyI ? 6. Apake samavazaraNa meM kitane gaNadhara the ? 7. mukhya zrotA kauna hai ? 8. chagrastha kAla kitanA hai ? 6. bhagavAna AdIzvara ke kitane varSa-kAla bAda hue ? 10. kisa kSetra se mukta hue ? 11. Apake sAtha kitane loga mukta hue ? 12. Apake samakAlIna kauna-kauna mahApuruSa haiM ? 13, ApakA rAjya kAla kitanA hai ? . . 14. prApakA vivAha huA yA nahIM ? 15. dezanA kAla kitanA hai ? prathama dezanA-upadeza kahA~ huA ? Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PanasannainamviiiiiiiiiivewappswwwindisMissgaa| cric .... " N 3-1008 zrI saMbhavanAtha jI pUrvamana saMsAra anAdi hai ananta kAla taka calegA / parantu jJAnI kA saMsAra anAdi zAnta hai| usakI dRSTi hI usake duHkhoM kA prabhAva karatI hai / jAnI hI zAna kA svAda jAne / jisa samaya usake anubhava meM sArAsAra kA bheda AtA hai, usI kSaNa vaha 'sAra' bhUta tattva ke anveSaNa meM laga jAtA hai / pUrva videha ke kaccha deza kI nagarI kSemapura kA mahArAjA vimala vAhana saMsAra, garIra, bhogoM se virakta ho vicArane lagA, "prahoM moha kA mAhAtmya yaha jIva mRtyu kI tIkSNa dAdoM ke bIca rahakara bhI jIvana icchA kI DorI se baMdhA rahanA cAhatA hai, prazAraNa bhUta Ayu koM hI bhArata rUpa samajhatA hai aura AzA rUpI tIna tApa se saMtapta ho viSaya bhoga nadI ke jIrNa-zIrNa purAne taToM para khar3e nAzonmukha vRkSoM kI chAyA cAhatA hai|" kitanA ghora aMdhAkAra hai yaha / kyA isa vizva meM kucha abhaya rUpa hai ? koI sAzvata zaraNa haiM ? hA~ hai, vairAgya mAtra [ 75 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhaya hai aura eka mAtra jina dharma hI pAlaka zaraNabhUta hai| mahArAjA vimala vAhana ne kSaNabhaMgura jIvana meM amara prAtmA kI khoja karane ke . vicAra se nazvara rAjyavibhUti ko apane putra vimalakIti ko pradAna kiyA aura svayaM ne svayaMprabha jinendra se dIkSA lekara ghora tapa, kaThora sAdhanA se mohamAla kI jar3a khodane meM dastAvadhAna ho gaye / zAstrAdhyayana kara 11 aGgoM kA samaya rahasya jJAta kiyA / tattvajJAna se soDaSa 16 kAraNa bhAvanAoM ko bhAkara samyagdarzana ko pUSTa kiyA jisase puNya kA aMtima phala "tIrtha kara gotra" baMdha kiyA / samAdhi pUrvaka zarIra syAga 23 sAgara kI prAyu ke sAtha prathama sudarzana aveyaka meM sudarzana vimAna meM mahARddhi sampanna ahamidra ho gye| zarIra 60 aMgula mAtra thA, zukla lezyA thI, sAr3he 11 mAsa ke bAda zvAsa lete the, teIsa hajAra varSa bAda mAnasika prAhAra thA, pravIcAra-strI saMbhoga rahita parama sukhabhoga thA, 7ve naraka paryanta pravadhijJAna thA / vahIM taka gamana karane kI zakti thii| vahIM taka zarIra kAnti aura vikriyA kA prasAra ho sakane kI yogyatA thI pariNamA mahimA Adi RddhiyoM se sampanna the, vicitra hai tapa kA mahAtmya / vitaraNa. patajhar3a ho cukA thA / banaspati nUtana zRgAra karane kI taiyArI meM saMlagna thI / basaMta saja-dhaja ke sAtha bhU-maNDala para vicaramA karane kI taiyArI meM jhUma rahI thI / cAroM mora harSa chAyA thaa| udhara dharma kSetra meM ullAsa bharA aSTAhnikA mahAparva prA upasthita huaa| zrAvastI nagarI meM cAroM ora prAnanda chAyA thaa| ullAsa pUrNa rAja mahala meM cAroM mora khuziyA~ chAyIM thI / mahArAja dRDha rAja apanI mahArAnI suSeraNA ke sAtha ikSvAku vaMza kI zrI-zobhA ko bar3hA rahe the ! kAzyapa gotra vRddhi kI pratIkSA meM the / dampatti varga kA samaya prAmoda-pramoda ke sAtha dharma dhyAna pUrvaka yApita ho rahA thaa| pratidina prAtaH madhyAhna aura sAyaMkAla 3 // karor3a 3 / / karor3a ratnoM kI vRSTi hone lgii| vaha ratnadhArA lagAtAra 6 mAha se samasta rAjA-prajA ko vismita kiye hue thii| sadyapi rAjA isake rahastha ko samajha rahe the to bhI mauna the / AkAza se hone vAlI ratna vRSTi ne sabako santuSTa kara diyA thaa| khojane para bhI yAcaka nahIM the| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAAAAAAAAAAAmarimmswwwline * chaha mAha pUrNa hue, ratnadhArA cAlU thI hI sAyaMkAla mahArAnI ahadbhakti kara siddha prabhu kA dhyAna kara zaiyA para AsIna huyIM Aja mahArAnI suSeNA vizeSa praphulla aura harSita thIM / rAtri ke pichale prahara meM unhoMne mAtA marudevI kI bhA~ti 16 svapna dekhe aura anta meM apane mukha meM gaja praveza karate hue dekhA / tatkSaNa mAMgalika vAditra aura jayanAda ke sAtha nidrA bhaMga haI / snAnAdi devasika kriyA kara mahArAnI sabhA meM praviSTa ho mahArAja dRDha rAja yA jitAri se 'svapna' nivedana kara phala jAnane kI icchA vyakta kii| 'tIrtha chura' putra kA avatAra jAnakara harSAtireka se phUlI na samAyI / ataH phAlguna zuklA aSTamI ko mRgazira nakSatra meM prAta: svapnoM ke anantara ahamindra loka kI Ayu pUrNa kara vimala vAhana kA jIva darSaNa kI svaccha peTI ke samAna nirmala, deviyoM dvArA zodhita garbha meM avatarita hue| cAroM ora AkAza maNDala, deva, deviyA~, indra indrANiyoM se bhara gyaa| jaya-jayanAda se dika maNDala vyApta ho gayA / mahArAja jitAri bar3ho, naMdo, vRddhi karo Adi dhvani cahu~ ora gaMja rahI thii| indra airAvata hAthI para car3ha, nagarI kI tIna pradakSiNA de prAMgana meM A phuNcaa| pAnanda se mAtA-pitA kI pUjA kara prAnanda nATaka kiyA / nAca-gAna kara deviyoM ko mAtA kI sevA meM niyata kara svarga loka calA gayA / kuvera pUrvavata ratna varSA karatA rahA / " hA Amoda-pramoda, tatvacaryA, dharmakathAlApa, praznotaroM se manoraMjana kara deviyAM mAM kI sevA karane lagI hai garbha bar3hane para bhI udara ko vivalI bhaMga nahIM huyI / na mAM ko kisI prakAra garbha bhAra ko anubhUti hI huyI / apitu smaraNa zakti, dhAraNA zakti, avadhAna zakti atyanta baliSTha ho gii| vaha svayaM zAnta rahakara samasta prANiyoM ko zAntI cAhane lgii| kisI ko kisI prakAra kaSTa na ho yahI bhAvanA rhtii| zanaiH zanai: navamAsa pUrNa ho ge| janmAtaraNa--- zaradakAla pAyA / apanA pUrNa vaibhava bikhera diyA / bhU-maMDala svaccha ho gayA / gagana maNDala nirmala ho gyaa| cahu~aura kAza ke puSpa haMsane lage, mAnoM varSA kI vRddhatA ko cir3hAte hoM athavA varSAkAlIna kIcar3akAMde se trasita janoM kA manoraMjana hI karanA cAhate ho / nada-nadI svaccha [ 7 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jala prapUrita ho gye| bhAvI sukha-zAnti kA maMgalamaya sandeza lie dizAe~ nirmala ho gaI / Aja kArtika pUrNimA hai, AkAza meM pUrNa candra kA udaya huA aura bhU-maNDala para candramA ke yoga meM mRgasira nakSatra ke rahate bhagavAna kA janma humA / bhU-ambara nRtya, saMgIta evaM jayadhvani se guMja utthaa| bhagavAna kI zarIra dIpti sapAye hue suvaraNa ke samAna kaJcanamaya thI, udhara sumeru kI jambUnada kAnti, pANDuka zilA para virAjamAna bhagavAna kI zarIra dhuti se sumeru kI kAnti anupama ho gaI / indra ne prAdiprabhu ke samAna hI indrANI, deva-deviyoM sahita janmAbhiSeka kiyA, zacI meM vastrAlaMkAra dhAraNa karAye tathA anUThe vaibhava se zrAvastI nagarI meM Akara mAtA-pitA ko bAlaka prabhu sauMpa diyA / indradvArA stutikaraNa evaM nila janma kalyANaka ke anta meM indra bar3I bhakti vinaya aura zraddhA se natazira stavana karane lagA, "he deva ! tIrthaGkara nAmakarma ke udaya ke binA hI, kevala Apake janma lene se trailokyavartI samasta jIvoM ko sukha milA hai, zAnti prApta huyI hai ata: pApa "saMbhavanAtha' haiM / he saMbhavanAtha ! lakSaNa aura vyaJjanoM se zobhita ApakA zarIra kalpavRkSa kI upamA dhAraNa karatA hai, prAjAnu lambI bhujAe~ zAkhAoM ke sadRza zobha rahI haiN| devatAoM ke netrarUpI bhramara prAsakta ho supta ho rahe haiN| kapilAdi matoM kA tiraskAra kara jisa prakAra sthAdvAdavANI kA teja suzobhita hotA hai usI prakAra ApakA teja sabake teja ko tiraskRta kara dIpita ho rahA hai| Apa apane janmajAta nalijJAna, zratajJAta aura avadhijJAna se agata kA hita kara rahe haiN| he deva, samasta loka ApakI garimA ke samakSa natamastaka ho rahA hai / isa prakAra nAnA prakAra guNastavana kara indra ne prAnanda nATaka kiyA / bhagavAna ke dAMye aMguSTha para sthita azva ke cihna ko dekhakara bhagavAna kA lAJchana "ghoTaka" (ghoDA) nizcita kiyaa| isa prakAra janma kalyANaka mahotsava manA kara indra devI. devatAoM ke sAtha apane svargadhAma ko calA gayA / mAtA-pitA ke sAtha samasta zrAvastI ke nara-nAriyoM ne bhI prabhu kA janmotsava manAyA / rAjA ne sabako abhayadAna aura kimicchaka dAna dekara saMtuSTa kiyaa| bhagavAna ajitanAtha svAmI ke tIsa lAkha karor3a Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara bIta jAne para ApakA janma humA / ApakI prAyu 60 lAkha pUrva kI thI / zarIra kI UMcAI 400 dhanuSa thii| prAyu kA vibhAjana--- cauthAI bhAga arthAt 15 lAkha pUrva kumAra kAla meM vyatIta hue / 44 lAkha pUrva aura 4 pUrvAga pramANa kAla paryanta rAjya zAsana kara pratyeka kSaNa meM devoM dvArA prApta hae bhogopabhoga ke sukhoM kA anubhava kiyA / 15 lAkha pUrva kI vaya meM vivAha sambandha kara dAmpatya jIvana kA prAnandAnubhava kiyaa| bhogoM meM pApAda mastaka tallIna paMcendriya viSayoM kI tRpti meM massa hue bhagavAna kA 44 lAkha pUrva aura 4 pUrvAga kSaNamAtra ke samAna vyatIta ho gyaa| inake rAjya meM prajA sarva sukha aura sarva guNa sampanna thii| varAgya... zaradakAla thA / nabha meM megharAja aThakheliyAM kara rahe the / koI pAte koI jAte, idhara-udhara daur3a lagA rahe the bhagavAna saMbhava prabhu manoraMjana ke rAga meM DUbe ina calacitroM ko nihAra rahe the / ekAeka meghoM kA samUha vilIna ho gayA mAnoM vAyu ke jhokoM kI mAra se bhayAtura ho chupa gayA ho / prabhu kA mana inakI dInatA se tilamilA uThA, rAga-virAga meM badala gayA / "saMsAra kA prasAra rUpa praba sAmane thA / dhana, yauvana, rUpa, lAvaNya aura jIvana bhI inhIM meSoM ke samAna eka dina, na jAne kaba vilIna ho jAyeMge" yaha vicAra kara unakI sUkSma daSTi kisI sthAyI vastu kI aora jA lgii| hA~ satya hai merI 'AtmA' avimAzI hai, basa ise hI pAnA caahie| vaha ina bhogoM meM nahIM mila sakatI inake tyAga meM milegI / karmoM kI mAra se ghAyala prAraNI cAroM matiyoM meM giratA-par3atA bhaTakatA hai / isa anAtha dazA kA nAza karUgA pratra / isa prakAra dRr3ha vairAgya se yukta prabhu ke vicAroM kA poSaNa karane brahmaloka ke anta bhAga meM nivAsa karane vAle lokAntika devagaNa Akara samarthana karane lge| "he prabhu ! Apa dhanya haiM, pApakA vicAra zlAghya hai, yahI mokSa kA upAya hai, Apa hI mahAn haiN|" mRtyu ke nAza ko dRr3ha pratijJa bhagavAna ke vairAgya bhAvoM kA samarthana kara una sArasvatAdi devoM ne apanA 'lokAnta' nAma sArthaka kiyA aura apane sthAna ko cale gaye / / bhagavAna ne samyak jJAta kiyA ki saMsArI jIvoM ke andara rahane vAlA Ayu kama hI yamarAja hai| anya matAvalambI bhrama se anya ko Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamarAja kahate haiM / yaha Ayu rUpI "yama" anantoM bAra jIva ko mAratA hai, isa zarIra meM rahakara isI kA nAza karatA hai / to bhI ajJAnI prANI isI zarIra meM rahane kI icchA karatA hai| nIrasa viSayoM ko sarasa mAnakara sevana karatA hai / iSTAniSTa buddhi kara saMsAra vRddhi karatA hai / dhikkAra hai isa upadrava ko / zrAtmA kA samAgama hI nitya hai, vahI sukha hai, apanA hai, bAkI saba para' hai anitya hai, duHkha hI duHkha hai / isakI icchA kA tyAga hI samyagjJAna rUpI lakSmI ko pAkara zrAtma-svabhAva meM rata hotA hai / isa prakAra tatva cintana kara aura lokAntika devoM ke cale jAne para zrI prabhu ne apane putra ko bulAyA aura use vaizyAsama caMcala rAjya lakSmI ko sauMpa diyaa| zrarthAt putra ko rAjyabhAra de svayaM vana ko jAne ke lie udyata hue / bolA kalyANaka devendra kI bhagavAna ke vairAgya kI sUcanA milate dera nahIM lagI / betAra kA tAra jA pahu~cA / basa kyA thA, indrarAja "siddhArthaM" nAmA zivikA sajA kara le Aye / samasta vaibhava-parivAra ke sAtha zrAvasthI ke prAMgaNa meM zrA pahu~ce / prabhu kA dIkSAbhiSeka kara vastrAlaMkAra se suzobhita kara zivikA meM prArUr3ha hone kI prArthanA kii| bhagavAna saharSa pAlakI meM virAje / prathama sapta uga bhUmi govarI rAjAtroM ne punaH vidyAdharoM ne aura anantara devendra, devoM ne pAlako uThAyI / zrAkAza mArga se zIghra hI ve sahetuka vana meM jA pahu~ce / pahale se indra dvArA svaccha kI huyI zilA para pUrvAbhimukha virAja kara 1000 rAjAoM ke sAtha paJcamuSThi lauMca kara bhava bandhana chedaka digambarI dIkSA mArgazIrSa zuklA pUrNimA ko aparAhna kAla meM jyeSThA nakSatra meM sadyojAta digambara rUpa dhAraNa kara prabhu dhyAnArUr3ha hue| Apane zAlavRkSa jo 4800 dhanuSa U~cA thA ke nIce dIkSA vAraNa kI thI / ekAgra mana se utpanna grAtma vizuddhi se caturtha manaH paryaya jJAna utpanna ho gyaa| do dina kA upavAsa vAra kiyA / deva deviyoM meM atyanta samAroha se dIkSA kalyANaka mahotsava manAyA aura apane svAmI indra ke sAtha svarga cale gaye / prabhu kA prathama pArA do dina taka nizcala dhyAna lIna rahe / pauSavadI 3 ko AhAra ke liye caryA mArga se nAtimanda gamana karate hue prabhu zrAvastI nagarI meM 05 J Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padhAre / vahA~ kA rAjA surendra suvarNa kI kAnti ke samAna rUpa vAlA thA / usane caryA ko prAte hue zrI jina munirAja ko dekhA aura dAtA ke saptaguNoM se yukta ho bar3I zraddhA, bhakti, vinaya se prabhu kA paDagAhana kiyA / navadhA bhakti se vidhivat kSIra kA pAraNA karAyA / arthAta AhAra dAna diyA / usI samaya vidhidrAtA, pAtra aura dravya kI vizeSatA ke sUcaka paMcAzcarya hue| atyanta daidIpyamAna rana vRSTi sAr3he bAraha koTI puSpa vRSTi, gaMdhodaka vRSTi, jaya-jayani aura manda sugandha pavana bahane lgii| chapastha kAla___ AhAra kara pramu punaH zuddha mauna se hI dhyAnArUr3ha hue / zuddha buddhi ke dhAraka prabha caudaha varSa paryanta prakhaNDa zUddha mauna se tapArUda rhe| tapazcaraga rUpI agni meM tapa-tapa kara prAtmA kundana banane lagI / karma kAlimA bhasma ho kSAra banakara ur3ane lagI / 14 varSa kAla / kevalajJAnotpati __ dharma dhyAna kI bhUmikA pAra kara zAlivRkSa ke nIce dhyAnastha hue, prabhu ne zukla dhyAna meM-pRthaktvaM vitarka meM praveza kara kSapaka thegI calanA prArambha kiyA tatkSaNa 10veM guNasthAna se 12veM kSINa kaSAya meM ekattva vitarka zukla dhyAna kA pAlambana le prathama upAntya samaya meM karmoM ke rAjA mohamalla kA vinAza kara anta samaya meM eka sAtha jJAnAvarI, darzanAvarapI aura antarAya ko prAmula bhasma kara sarvajJatA prApta kI arthAt kevalajJAna utpanna kiyA / 14 varSa mauna sAdhanA ke bAda kAtika cadI cautha ke mRgazira nakSatra meM zAma ke samaya usI sahetuka vana meM pUrNazAna prakaTa kiyaa| kevalajJAna kalyANaka koTi sUryoM se bhI adhika dIptivAna prabhu kA paramaudArika zarIra adbhuta camatkRta hone lgaa| navIna kadalIvRkSa kI koMpaloM ke samAna harita varNa ho gyaa| usI samaya surendra kI prAjJA se unake sAthasAtha deva-devI Adi samasta parivAra ne pAkara mAna-kalyANaka mahotsaba mnaayaa| kuvera ne adbhuta samavazaraNa rUpa sabhA-maNDapa taiyAra kiyA jisake madhya tIna mekhalAyuta vedI para suvarNa siMhAsana racA aura usa Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " ............... para cAra aMgula adhara AkAza meM zrI prabhu ko virAjamAna kara 1008 . nAmoM se indra ne stuti kii| nAnA dravyoM se praSTa prakArI pUjA kii| sugaMdhita puSpa car3hAye / tadanusAra rAjA surendra dattAdi ne bhI ratnAdi se aSTa dravyoM se pUjA kara kevalajAna mahotsava manAyA 1 lamavazaraNa basava cAroM prakAra ke deva-deviyoM se ghire hue prabhu aise suzobhita ho rahe the jaise choTe-choTe parvatoM se veSThita sumeru parvata / 12 sabhAe~ thiiN| praSTa prAtihArya aura daza atizayoM se yukta the| cAruSeNa prathama gaNadhara ko lekara 105 gaNaghara the| samavazaraNa kA vistAra 11 yojana arthAta 44 ko pramANa thaa| unake 2150 pUrvadhArI muni the, 126300 upAdhyAya parameSThI-zikSaka yA pAThaka the, 6600 adadhijJAnI, 15000 kevalI, 16800 vikriddhadhArI the, 12150 vipUlamatI manaH payaMya jJAnI the, samasta prativAdiyoM ko jItane vAle bAraha hajAra (12000) vAdiyoM kI saMkhyA thI / isa prakAra samasta 200105 do lAkha eka sau pAMca munirAja the / dharmAryA (dharma zrI) mukhya-gaNino ko lekara 330000 (tIna lAkha tIsa hajAra) AyikAe~ thIM, satyavIrya mukhya zrotA ko lekara 300000 (tIna lAkha) zrAvaka aura 50000 (paca lakSa) zrAvikAe~ thIM / asaMkhyAta deva-deviyoM aura khaMkhyAla tibaMdha the| gaMdhakuTI ke madhya prabhu ke prAja-bAja trimukha yakSa aura prajJapti yakSI thii| donoM prora 32. 32 yakSa camara borate the / cauMtosa atizaya aura 8 prAtihAryo se zobhita the / divya-vani rUpo candrikA se sabako prasanna karate the / namaskAra karane vAle bhavya-kamaloM ko sUrya ke samAna praphulla karane vAle the / kalaMka rahita 18 doSoM se sarvathA rahita the / munigaNa rUpI tArAoM se veSTita niSkalaMka candramA the / kAma zatru ke hantA, sakala jhAna dhArI the| puraNaM cAritra ke dhArI tInaloka se sevitta the| vAhyAbhyaMtara donoM aMdhakAroM kA nAza kara vAhyAbhyaMtara ubhaya lakSmI ke dhAraka the / medhoM ke samAna dharma varSA kara samasta prANiyoM kA hita karane vAle the / indra dvArA prAthita prabhu ne samasta Arya khaNDa meM vihAra kara bhavya rUpI ghAtakoM ko apanI divya-vanI dvArA dharmAmRta varSaNa kara tRpta kiyA / yoga nirodha.. 10 lAkha karor3a sAgara 4 pUrvAGga varSa paryanta prApane dharma varSA kara jagatI kA uddhAra kiyA (tIrtha pravartana kAla rahA ) / prAyu karma kA 82 ] Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 mAsa zeSa rahane para dezanA banda kara Apa zrI sammeda zaila kI dasaghavala kuTa para prA virAje / kubera ne bhI samavazaraNa vighaTita kara diyaa| 1000 muniyoM ke sAtha pratimA yoga dhAraNa kiyA / tIsare zukla dhyAna "sukSma kriyA nivRtti kA prAzraya le zeSa adhAtiyA karmoM kA nAza karane lage / anta meM caitra zuklA SaSThI ke dina janma nakSatra mRgasira meM sUryAsta samaya caturtha vyUparata kriyAnivRtti dhyAna kA bhI ulaMghana kara paMca hasva svara uccAraNa kAla mAtra raha kara aSTa bhU-para eka samaya mAtra meM jA virAje arthAt ananta yAtma guraNoM kA prakAza kara akSaya avinAzI muktidhAma ko sidhAre / mokSa kalyANaka pA~caveM jJAna ke svAmI, pA~cavIM gati ko prApta, pAMcace kalyAraNa--- mokSa kalyAgAka manAne pAye deva, surendra aura asaMkhya deviyoM ne paramotsava kiyaa| dIpa jalAye, modaka car3hAyA, agnikumAra devoM ne apane mukUTa meM jar3ita ratnoM kI kAnti se agni prajvalita kara antima saMskAra kiyA / saboM ne bhasma mastaka para car3hAyI / apane ko dhanya mAnA / chaTha se 143 guraNa sthAna ke svAmI anukrama se inakA ullaMghana kara siddhAvasthA ko prApta, bhagavAna saMbhavanAtha jIva mAtra kA kalyANa kareM / kAyotsarga prAsana se mukta hue| vizeSa sAtavya viSaya..... 170100 (eka lAstra sattara hajAra eka sau) muni prabhu se pahale hI mokSa gaye / 6607 saudharmAdi Udhrva greveyaka paryanta gaye / 20000 anuttara vimAnoM meM utpanna hue / 1000 saha mukta hue arthAt bhagavAna ke sAtha moca gaye / 84 anuvaddha hae, dusare prAcAryoM ke matAnusAra 100 hae / ajitanAtha se inakA mokSa gamana antarAla kAla 10 lAkha karor3a sAgara pramANa haiM / zama-zAnti ke pratIka bhagavAna hameM bhI kaSAyoM kA nigraha kara zAntimaya banane kI kSamatA pradAna kareM / arthAta nimitta ho / cihna ghor3A R2xG Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paya prAnAvalI---- .1, tIsare tIrthaGkara kA nAma kyA hai ? 2. saMbhavanAtha nAma kI sArthakatA kyA hai ? 3. inakA janma kisa nagarI meM huA ? 4. saMbhavanAtha ke mAtA-pitA kA nAma kyA hai ? 5. tIsare bhagavAna ke samavazaraNa kA vistAra kitanA hai ? 6. dIkSA pAlakI kA nAma kyA hai ? 7. bhagavAna ne kisa samaya dIkSA dhAraNa kI ? 8, 'sarvajJa' kA artha kyA hai ? 6. divya dhvani kA mukhya viSaya kyA hai ? 10. inake samavazaraNa meM kula kitane kevalI aura gaNadhara the ? 11. pramatha pAraNA kahA~ huA? Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DADAAmasmineralnivDAkA *7MPA / 3. .twaha mimld Ani SajistassolndianRamaye Municamisamar STOREAniciaronicianRainimimitunesimmiaawar 4-1008 zrI abhinandana nAtha jI satya tattva pratipAdana se avirodhI divya-dhvani jinakI / sunakara jana prAnandita hote, sthAvAda bANI unakI // 1 // namana karU zat-zat caraNoM meM, harai kaluSa mere mana kA / likhakara jIvana caritra unhIM kA, kAda sA pherA bhavakA 2 garbhAvataraNa se pUrva bhava.. - "vigataH dehaH videhaH" jahA~ se zarIra kA sarvathA nAza kara satat bhavya jana mukti prApta karate rahate haiM vaha videha kSetra hai| pUrva videha meM sItA nadI pravAhita hotI hai / isake uttara meM 8 nagariyA haiM aura na hI dakSiNa bhAma para sthita haiN| unameM se eka maMgalAvatI deza meM ralasaMcaya nagara thaa| isakA pAlaka rAjA 'mahAbala' thaa| rAjA SaDguNoM se sampanna sAnanda rAjya karatA thaa| sarasvatI, kIti aura lakSmI yadyapi sapatnI ke sadRza haiM kintu usa rAjA ke tInoM prema se nivAsa karatI thiiN| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NU ARMAdminiMgaraminematteememroombhalAMMIRMA zarIra kAlpalatA ke samAna thaa| sundaratama aneka rAniyoM thI / aTa bhoga padArtha the / aneka bhogoM meM rata thA / kimI dina use vairAgya huA aura apane putra dhamapAla ko rAjyabhAra pradAna kara zrI vimala vAhana guru ke samIpa jA dIkSA dhAraNa kii| muni hokara vaha gyAraha aMga kA pAThI ho gayA / usane dahatA se solaha kAraNa bhAvanAoM kA cintana kiyA aura tIrthaGkara prakRti kA banA kara prAyu ke avasAna meM samAdhipUrvaka zarIra tyAga prathama vijaya nAmaka anuttara vimAna meM utpanna huA / tetIsa sAgara ko utkRSTa prAyu thii| pravIcAra rahita anupama sukha bhogatA thA / yahA~ ke zarIra, prayAsocchavAsa, AhAra Adi kA kAla vahA~ ke anusAra hI thA / kramaza: jaba Ayu ke chaha mAha zeSa raha gaye to tIrtha kara prakRti kI sattA kA camatkAra hone lgaa| zuddha suvarNAvat Atma sukha kA anubhava karate hae bhI jina bhakti aura tatva cintana meM hI rata rahatA thA / zAnta citta se vairAgya rUpa sampatti kA dhyAna karatA thaa| satat sakala karma vinAza kA cintana krtaa| idhara bharata kSetra meM ayodhyA nagarI kI zobhA bar3hane lagI / yahA~ kA rAjA svayambara apanI paTarAnI siddhArthA ke sAtha rAjakIya sukhoM kA anubhava karate the / donoM dampatti gRhasthAzrama samasta kriyAyoM kA pAlana karate hue usake phala (putra) kI pratIkSA karane lage / sahasA unake prAMgana meM trikAla ratnavRSTi prArambha huyI aura lagAtAra chaha mAha hotI hI rhii| garbhAvataraNa anumAna pramANa bhI pratyakSavat vastu ke yathAramya kA pratIka hotA hai| rAjAMgaNa meM SaTamAsa se hotI havI ratnaSTi se sabhI prAzAnvita the kuvera kI udAratA se yaha vRSTi niyamita rUpa se hotI rahI, vaizAkha zuklA SaSThI ke dina 6 mahIne pUrNa hue| isI rAtri ko siddhArthA mA~ meM pichale prahara meM 16 svapnoM ke anta meM vizAla maja ko apane mukha meM praviSTa hote dekhA / pUnarvasu nakSatra meM bhagavAna garbha meM prA virAje / mAtA siddhArthI ko mala-mUtra rajasvalA dharma svabhAva se hI nahIM thA, phira garbhAzaya kA zoSana vizeSa rUpa se deviyA~ kara cukI thiiN| svarga se atisugaMdhita dravya lAkara garbha sthAna ko pavitra banA diyA thaa| prataH ahamindra vahA~ se cyuta ho prAnanda se prA virAjA / siddhArthA prAtaH pati se svapnoM kA phala, tIrthaGkara hone vAle putra kA janma jAnakara vizeSa saMtuSTa huyii| 86 ] Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA bhI phUlA na smaayaa| jahA~ deva-deviyoM paricAraka ho vahAM ke sUkha-sAdhana, aizcarya kA kyA kahanA? nimiSa mAtra ke samAna nava mAsa pUrNa ho gye| janma kalyANaka binA kisI bAdhA ke mAM ne apane vizeSa puSyodaya se mAgha zuklA dvAdazI ke dina prAditya yoga aura punarvasu nakSatra meM uttama putra utpanna kiyA / maukA pUNya to thA hI putra kA pUNya usase bhI kaI guNA thA jisane indrAsana kapita kara diyA aura svarga ke 12 / / karor3a bAjoM ko eka sAtha bajA diyaa| yahI nahIM eka kSaNa ke lie nArakiyoM ko bhI sUkha ulAna kiyA 1 apane deva, deviyoM ke sAtha usI samaya indra prakara bAlaka ko zaci dvArA prasUti gRha se maMgAkara zaci sahita airAvata hAthI para savAra ho sumerU parvata para jA paha~cA / pANDaka zilA para pUrvAbhimukha virAjamAna kara kSIra sAgara ke jala se 1008 kalazoM se abhiSeka kiyA / puna: deviyoM ne indrAgI sahita kASAya jala, sugaMdhita jala se abhiSeka kara prabhu ko vastrAlaMkAroM se sajjita kiyA / sadyojAta bAlaka kA rUpa nirakhane ko indra me 1 hajAra netra kiye unake saundarya kA prayA pAra? cAroM aura prAnanda chA gyaa| indra ne bAlaka kA nAma 'abhinandana ghoSita kiyA aura usI samaya 'vAnara' kA cihna bhI nipicata kara diyA / janmAbhiSeka kara ayodhyA prAye, AkAzagaraNa meM aneka prakAra ke hAna, bhAva rasa yukta hajAra netra aura aneka bhujAe~ banAkara indra ne tANDava natya kara puNyArjana kiyA / mAyAmayI bAlaka haTAkara bAlaprabha ko mAtA-pitA ko pradAna kara svarga loTa gaye / antarAla kAla-- bhagavAna saMbhavanAtha ke bAda daza lAkha karor3a sAgara vyatIta hone para zrI abhinandana svAmI hue / inakI Ayu bhI isI meM sammalita hai| prAyu pramANa aura zarIra utseSa.-. inakI prAyu pacAsa lAkha pUrva kI thii| 12 // sAr3he bAraha lAkha pUrva kumAra kAla meM bIte / zarIra kI U~cAI 350 dhanuSa thI, udita hote candra ke samAna zarIra kI kAnti thI ke puNya ke puJja the / sUrya Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwww samAna dedIpyamAna the / apane guNoM se sabako prasanna karate hue zobhA - aura lakSmI kI parama vRddhi kI / rAjyabhoga...... kumAra kAla pUrNa hote hI mahArAja (pitA) ne rAjyabhAra unheM arpaNa kiyA / svayaM vairAgya se dIkSA dhAraNa kara Atmahita meM anurakta hue / abhinandana rAjA apanI priya patnI evaM putrAdi ke sAtha nirAsakta bhAva se prajA pAlana karane lge| inake zAsana meM saba thAnanda se sukhI jIvana bitAte the / jaba mokSa lakSmI bhI apane tIkSNa kaTAkSoM se inheM anuraMjita karane ko udyata thI to phira rAjyalakSmI yadi anurAga kare to kyA Azvarya hai / ye kSAyika samyagdaSTi, tIrthakara puNya karma ke netA the / Atma svarUpa sampatti inheM prApta thI, phira anya kaunasI sampatti raha gaI thI ? arthAt koI nahIM / ve kumAra avasthA meM dhIra aura manohara the, rAjyAvasthA meM dhIra evaM uddhata aura tapa kAla meM dhIra aura zAnta the / anta avasthA meM dhIra aura udAtta the / kIrti se anekoM zAstra, varNAkSaroM se gIta bhare the / logoM kI dRSTi meM prema bharA thA, guraNoM kI vivecanA meM unakA smaraNa hotA thA / proDhatA aura yogitA ke samasta guNa unake bAlya jIvana meM hI yA cuke the, tabhI to indra sevaka ho gayA thA / unake buddhayAdi sakala guNa spardhA ke sAtha baDha rahe the una prabhu ne saMsAra ke sArabhUta bhogoM kA upabhoga kiyA | 36 || (sAThe chattIsa ) lAkha pUrva aura / 5 pUrvAGga taka rAjya kiyA / vairAgya utpatti kiye zizira Rtu apane pUrNa vaibhava ke sAtha bhUmaNDala ko prAvRtta the / gulAbI jADA sabako sukhada pratIta ho rahA thA / yadA-kadA gagana meM megha samUha zrA jA rahe the suhAnI vAyu baha rahI thI / eka samaya mAgha zuklA dvAdazI ke dina ve apane suramya satakhane mahala kI chata para sukha se AsIna AkAza kI zobhA dekha rahe the / sahasA unhoMne zrAkAza meM bAdaloM kA nagara banA dekhA aura usI kSaNa vaha vilIna bhI ho gayA / basa, isa izya se unakA prAtma bodha jAgrata ho gyaa| ve saMsAra, zarIra, bhogoM kI kSaNabhaMguratA kA cintavana kara Atma kalyANa kA upAya dama I ----------- Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ socane lge| ve socane lage "yaha zarIra yadyapi anekoM prakAra se laDAyA. gayA hai, puSTa kiyA gayA hai to bhI eka dina avazya hI nadI ke jIrNazrI kinAre para khar3e vRkSa ke samAna gira kara merA nAza kara degA ! yaha lakSmI rare vezyA ke samAna puNya kSINa hote ho dhokhA degI / zarIra meM rahane kA aura marane ke hetu Ayu hai isalie isakA hI nAza karanA zreSTha / isa saMsAra kI sampadAe~ isa zrAkAza ke ghana nagara ke samAna avazya nAzavAna haiN| ise to mUrkha bhI samajha sakatA hai phira mere jaise buddhimAna ko kyA dhokhA khAnA ucita hai ? laukAntika devoM kA Agamana - bAraha bhAvanAoM ke cintana meM dhyAnastha bhagavAna ko jJAta kara sArasvatAdi laukAntika devoM kA ullAsa bar3hA / ve usI kSaraNa vahA~ Aye aura prabhu ke nizcaya kA samarthana kara vairAgya kI puSTa kiyA / zrathavA apane jainezvarI dIkSA ke prati anurAma ko vyakta kiyA / jo jisake guraNoM ko jAnatA hai, vaha unhIM kI prazaMsA karatA hai / zrataH bar3e bhArI bhava ke sAtha unhoMne zrI prabhinandana rAjA kI pUjA kara dIkSA mahotsava manAyA aura apanI bhavAvalI ko naSTa kiyA / idhara laukAntika RSi deva gaye aura udhara se sodharmendra apanI sakala senA lekara 'hastacitrA' nAma kI pAlakI ke sAtha zrAyA / dIkSA kalyANaka - nAnA ratnoM se alaMkRta zivikA taiyAra kara indra ne una prabhu kA pravRjyAbhiSeka kiyaa| prabhu ne bhI apane rAjyabhAra ko apane putra ko prapita kiyA aura grAtma rAjya sthApana ke hetu vana vihAra karane ko udyata hue| arthAt zivikA meM virAjamAna hue / kramazaH rAjA mahArAjA aura indra, devoM dvArA vaha pAlakI uThAyI gayI ugrodhAna meM lAyI gayI / yahA~ pahale se indra ne marizilA taiyAra kara rakkhI thI / mAgha zuklA dvAdazI, punarvasu nakSatra meM sAyaMkAla 1000 ( eka hajAra ) rAjAoM ke sAtha jainezvarI dIkSA dhAraNa kI / siddhasAkSI zrIkSA lekara Upara mauna se usa zilA para dhyAnastha ho gaye / indrAdi evaM rAjAdi ne unakI pUjA bhakti kI / stuti kii| nAnA prakAra se utsava kara apaneapane sthAna ko cale gaye / manorodha ke bala para prabhu ko usI samaya manaH [ 86 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryaya jJAna jyoti jAgrata ho gii| belA kA upavAsa dhAraNa kiyaa| isa prakAra niSkramaNa kalyANaka sampanna humA / prathama pAraNA-prAhAra---- tIrtharoM ke janma se punIta ayodhyA nagarI kA rAjA indra datta thA / Aja use vizeSa harSa aura saMtoSa anubhava huaa| vaha yathA samaya atithi satkAra ke lie dvArApekSA karane lgaa| udhara vana se bhagavAna do dina kA upavAsa niSThApana kara caryAmArga se pAye / atyanta saMbhrama se rAjA ne navadhAbhakti pUrvaka par3agAna kiyA / saptaguNa yukta dAtA aura uttama pAtra kA saMyoga maNi kAMcanavat humA / nirantarAya mAhAra hA / indradatta ke ghara paJcAzcarya hae / bhagavAna ne dhana ko prasthAna kiyA / isa prakAra prakhaNDa zuddha mauna se prabhu ne 18 varSa taka ghora tapazcaraNa kara chamastha kAla vitamyA / aThAraha varSa bItane para belA.. do dina kA upavAsa lekara baizAlivRkSa ke nIce virAjamAna ho ghAtiyA karmoM ko cUra karane meM tatpara hue / kevalotpatti--- dhyAnArUDha bhagavAna apane svarUpa meM nirvikalpa sthira hue / nija vabhAva meM praviSTa hone para vAhya chora kaise pA sakate haiM aura pahale se chupe hue bhI kase Thahara sakate haiM ? arthAt na pA sakate hai aura na hI raha sakate haiM / prataH ve kSapaka zreNI para AsIna ho kramaza: zukla dhyAna ke tRtIya bheda ko prApta hue| cAroM ghAtiyoM karma naSTa kara pUrNa sarvajJatA prApta kI / pauSa zuklA caturdazI, punarvasu nakSatra meM sAyaMkAla kevalazAna utpanna havA / carAcara samasta padArthoM ko unakI ananta paryAyoM sahita eka hI samaya meM pravalaukita kara liyA / kevalajJAna kalyANaka mahotsava zrI prabhu ko ananta catuSTaya kI prApti hote hI indrAsana kampita hA aura vaha saparivAra kevalajJAna kalyANaka utsava manAne ke lie martyaloka meM praayaa| kuvera ko AjJA dekara divya samavazaraNa sabhA maNDapa taiyAra karAyA usake madhya meM 12 koThoM kI golAkAra gaMdhakuTI ke madhya kaMcanamaya siMhAsana para bhagavAna ko prAsIna kiyA / prabhu nispRhI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u rmusu RoistanRRORRB0BAEREONARREARSHBHARAAMROINTRommayamINEERINT usa siMhAsana ko aspRza karate hue cAra aMgula adhara virAje / indra ne. deva-deviyoM sahita aSTaprakArI kevalajJAna pUjA kI / 1008 nAmoM se stuti kara dharmopadeza ke lie prArthanA kI / gaNadhara vajranAbhi ko sambuddha kara divya dhvani khiranA prArambha hayI / jIvAdi sapta tatvoM kA upadeza kara bhavya jIvoM ko saMsAra samudra se pAra hone kA mukti mArga pradarzana kiyA / hiMsA, jhUTha, corI, abrahma prora parigraha yAtmA ke zatru haiM, tyAga, saMyama, zIla, sadAcAra AsmA ke mitra haiN| prAtmA aura zarIra donoM vijAti haiM inakA mAtra saMyoga sambandha hai / jisa prakAra ghoMsale aura pakSI kA saMyoga hai, athavA aMDe aura pakSI kA hai, usI prakAra prAtmA kA zarIra se sambandha hai| zarIra ke jIrNa-zIrNa hone yA nAza hone se prAtmA kA koI bhI apAya yA nAza nahIM hotaa| AtmA akhaNDa asaMkhyAta pradezI TakotkIrNa jJAnadhana svabhAvI hai| yadyapi paryAya se vikAra yukta huyI saMsAra meM paribhramaNa karatI hai, parantu zuddha svabhAva meM prAkara puna: azuddha nahIM ho sakatI / he bhavyo ! jisa prakAra dUdha meM ghI, lakar3I meM prAga, kiTa-kAlimA meM suvarNa, patthara meM hIrA pA rahatA hai, usI prakAra zarIra meM AtmA hai use bhI puruSArtha dvArA prApta kiyA jA sakatA hai| puruSArtha hai tyAga aura tapa / isa prakAra prabhu ne catusikAya devoM-deviyoM, manuSyoM tIryakacoM se veSTita samavazaraNa meM ratantraya svarUpa mokSamArma kA sadupadeza diyA / indra dvArA prAthita prabha ne aMga, vaMga kaliMga prAdi dezoM meM bihAra kara Arya kSetra ko mukti aura saMsAra kA yathArtha svarUpa smjhaayaa| pApa mukhya zAsana deva yakSezvara aura yakSI vana zRkhalA yA duri. tArI thI / zrAvakoM meM mukhya zrotA mitrabhAva thaa| samavazaraNa parimAra--- samavazaraNa kA vistAra 10 // yojana pramANa thaa| arthAta 42 koSa pramANa / sAmAnya kevalI 16000, pUrvadhArI 2500 zikSaka yA pAThaka muni 230050 the, vipulamatI manaH paryaya jJAnI 12650, vikriyARddhidhArI 16000, avadhijJAnI 9860, vAdiyoM kI saMkhya 11000 thii| isa prakAra samasta saMkhyA 301000 muni the| samasta gaNadhara 103 the| mukhya gaNinI gAyikA meruSeNA thI samasta prAryikAoM kA pramAe 3030600 thA, 300000 (tIna lAkha) zrAvaka aura Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saba 500000 pA~ca lAkha zrAvikAe~ thIM / asaMkhyAta deva-deviyA~ aura tiryaJca prANI the / samayamaraNa meM saMjJI, bhavya jIva hI jA sakate haiM / 12 sabhAoM ke adhinAyaka prabhu ne samasta AryAtha meM vihAra kara lAkha karor3a sAgara aura 4 pUrvAGga kAla paryanta dharmAmbu varSA kara bhavyoM ko muktimArga meM prArUr3ha kiyA yoga nirodha--- I dharmopadeza dete hue prabhu zrI sammeda zikhara parvatarAja para padhAre / yahA~ bhAyu kA 1 mAha mAtra zeSa rahane para Apane yoga nirodha kiyA / samavazaraNa racanA samApta ho gaI / dharmopadeza banda huaa| Apa pUrNa nirvikalpa samAdhi prArUr3ha hue / anta meM samucchita kriyA nAmA caturtha zukla dhyAna ke bala se zeSa 4 aghAtiyA karmoM kA saMhAra kara vaizAkha zukla SaSThI ke dina punarvasu nakSatra meM prAtaHkAla pratimAyoga (kAyotsarga Asana) se grAnanda kUTa se 1000 muniyoM ke sAtha mukta hue / uttara purANa meM muniyoM ke sAtha mokSa padhAre likhA hai vizeSa --AM inake kAla meM 7600 muni kalpoM meM gaye, 12000 anuttaroM meM ahamindra hue / 280100 inake pahale mukta hue| 84 anubaddha kevalI hue / arthAt jisa samaya eka ko mukti huyI usI samaya dUsare ko kevala . jJAnotpatti huyI / kinhIM prAcAryoM ne 100 bhI pratubaddha kevalI likhe haiM / mokSakalyANaka mahotsava -- ! bhagavAna ko mukti hote hI indroM ne grAkara nAnAvidha pUjA kI 1 pratikumAroM ne mukuToM se jvAlA jalAkara saMskAra kriyA kI sabhI ne bhasma mastaka para car3hAyI / narendroM evaM nara-nAriyoM, zrAvaka-zrAvikAoM ne bhI yathAzakti prakArI pUjA kara modaka car3hAye, dIpa jalAye aura bhakti se utsava manAyA / isa prakAra mokSakalyAka manA kara apane-apane sthAna gaye / 62 ] Y Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo prathama bhava meM ratna saMcayapura nagara meM mahAbala nAma ke rAjA the, vijayanAmA anutara vimAna meM ahamindra hue, punaH zrI vRSabhadeva ke ikSvAku vaMza meM ayodhyA nagara ke svAmI rAjA abhinandana hue ve tIrthaGkara prabhu hameM bhI Atma svAtantrya prApta karane kI zakti pradAna kreN| OMzAnti-OM / anusalim cihna AnandakUTa mahAsukhadAya, abhinandana prabhu zivapura jAya / koDAkoDi bahattara jAna, sattara koDi lakhi chattisa mAna / sahasa biyAlIsa zataka ju sAta, kahe jinAgama meM iha bhAta / ye RSi karma kATi zivagaye, tinake padajuga pUjata bhaye / / [ 63 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznAvalI... 1. cauthe tIrthaGkara kA nAma naura cihna kyA hai ? 2. abhinandana bhagavAna ko kisa nimitta se vairAgya huA ? 3. janma sthAna kahA~ hai ? kahA~ se caya kara Aye ? 4. bhagavAna ko janma se kitane aura kauna-kauna se jJAna hote haiM ? 5. prAyu pramANa kitanA thA ? kumAra kAla kitanA rahA ? 6. samavazaraNa kA pramANa kitanA hai ? 7. inake kitane gaNadhara the ? prathama gaNadhara kA nAma batAo? 8. indra ne bhagavAna kA rUpa dekhane ke lie kitane netra banAye ? 6. indroM ne kitane kalazoM se anmAbhiSeka kiyA aura kahA~ kiyA? 10. inake samavazaraNa meM kitane zrAvaka aura kitanI zrAvikAe~ thIM? 11. samavazaraNa kA artha kyA hai ? vahA~ kauna-kauna rahate haiM ? 14 ] Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A.PRAM ramreme-w-t Fabriate Anema Jawinni 5-1008 zrI sumatinAtha jI sumati sumati dAtAra ho. haratA kumati prajJAna / moha timira ke nAza ko, puni puni kara praNAma / / tIrthara prakRti baMdha kaise humA.... pUrva videha / puSkalAvatI deza / sItA nadI kA uttara taTa / puNDarIkinI nagarI / ratiSaNa raajaa| sAtha thA usake pUrvopAjita tIna prabhUta pUNya / vizAla rAjya milA, vaha bhI uttarotara bar3hatA gayA / binA krodha kie samasta rAjA vaza meM ho gaye / kyoM yuddha karatA phira? vaha vyasanoM se rahita aura rAjyanIti se sampanna thaa| usakI rAjya vidyA usI meM thii| AnvIkSi, trayI, vArtA aura daNDa cAroM vidyAe~ usake pAsa thIM, kintu to bhI daNDa nIti kA usane kabhI bhI prayoga nahIM kiyaa| usane arjana, rakSaNa, varddhana aura vyaya kAroM upAyoM se dhana kamAyA thA / arahata deva hI deva haiM, isa aTala zraddhAna se dharma kA sevana Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatA thaa| isI se dharma, artha aura kAma tInoM puruSArtha anukUla ho usakI sevA karate the / kyA itanA mAtra hI sukha hai ? kyA yaha cirasthAyI hai ? yaha socate ho rAjA kisI gaharI cintA meM DUba gayA aura tatkAla apane praznoM kA uttara khoja lAyA / pro, ho ! jina zAsana kA rahasya maiMne nahIM samajhA / ina kSaNabhaMgura rAja baibhava, devAMganA samAna kAmaniyoM kA sahavAsa putra-pautra sabhI to nAzavAna haiM / eka mAtra AtmA hI apanA hai prAtmika sukha hI saccA, sthAyI sUkha hai| mujhe use hI khojanA cAhie ? basa usI kSaNa apane putra atiratha ko rAjyabhAra de diyA aura svayaM vAhyAbhyantara parigraha kA tyAga kara zrI arhannadana bhagavAna ke samIpa digambara dIkSA dhAraNa kara digambara mUni bana gye| moha granthI ko kATa gyAraha aMgoM kA abhyAsa kiyA, ghora tapa kiyA, solahakAraNa bhAvanAe~ bhAyIM aura tIrthaGkara prakRti baMdha kiyA / anta meM samAdhi pUrvaka prANa taja vaijayanta vimAna meM 33 sAgara ko prAyu bAMdhakara ahamindra utpanna hae / eka hAtha pramANa zarIra, zukla lezyA aura apravIcAra sukha thA vahA~ / tattva carcA mAtra hI sAdhana thA kAla yApana kA / kahA~ humA vaha toyaMDara jambUvRkSa se lAJchita jambUdvIpa ke andara hai bharata kSetra / isa kSetra kA tilaka rUpa hai ayodhyA nagara / rAjA thA megharatha, vaMza vahI ikSyAka bhagavAna vRSabha svAmI kA ho thA gotra / isakI paTarAnI kA nAma thA "maMgavA" / vastuta: yaha maMgalarUpiNI hI thii| usa ahamindra kI prAyu 6 mAha zeSa raha gayI taba devoM ne ratnoM kI dhArA varSA kara usa mahAdevI kI pUjA kii| pratidina tInoM kAla 3 // sADhe tIna karoDa ranoM kI varSA se rAjA kA prAMgana jaga-magA uThA / yAcaka vRtti hI samApta ho gii| zrAvaNa zuklA dvitIyA ke dina mahArAnI maMgalA sUkha zaiyA para saMtoSa kI nidrA le rahI thii| pichalI rAtri meM unhoMne hAthI, vRSabha Adi 16 svapnoM ke bAda apane mukha meM zubhra vizAla gaja ko praviSTa hote dekhaa| usI samaya vaha ahamindra maghA nakSatra meM usa devI ke zuddha garbha meM pA virAje / - prAta: uThakara nitya snAnAdi kriyA kara Ananda vibhora vaha rAjA : meyaratha ke samIpa gaI aura svapnoM kA phala pUchA / "lokya vijayI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putra hogA" yaha phala sunakara dampatti parama Anandita huye / garbha bar3hane lagA para mA~ kA udara nahIM baDhA apitu kAnti, rUpa, buddhi avazya baDhate gaye / SaT kumArikA aura 56 kumArI deviyoM se sevita mA~ ke sukha saubhAgya kA kyA kahanA ? nimiza mAtra ke samAna nava mAsa bIta gaye / lagA ki Aja hI devaloga garbha kalyANaka manA kara gaye hoM / janma kalyANaka navaveM mAsa ke pUrNa hone para caitra zuklA ekAdazI ke dina mA nakSatra meM aura pitRyoga meM matijJAna, zruta aura avadhi ina tIna jJAnoM ke vArI, divyasvarUpa, sajjanoM ke pati tIna loka ke svAmI usa ahamindra ke jIva ne janma liyaa| tInoM loka eka sAtha harSa meM DUba gaye / indra loga usI samaya prAye | zani devI ne bhagavAna ko le indra ke kara meM diyA aura saparivAra bar3e ThATa-bATa se merUparvata para le jAkara janmotsava manAyA / unakA sumatinAma rakhakara vApisa lAye | inakA cinha cakavApakSI nizcita kiyA / tAMDava nRtya kara mAtA-pitA ko badhAI dekara indra apanI vibhUti sahita loTa gayA / 1 1 bAlaka bhagavAna, aMgUThe meM sthApita amRta kA pAna kara bahane lage | abhinandana bhagavAna ke bAda nau lAkha karoDa sAgara bItane para inakA avatAra huaa| inakI Ayu bhI isI meM sammalita hai / ApakI prAyu 40 lAkha pUrva kI thii| zarIra kA utsedha ( U~cAI ) 300 dhanuSa pramANa thI zarIra kI kAnti tapAye hue suvarNa ke samAna thI / AkAra samacaturasa saMsthAna nAma karmodaya se sundara thaa| atula zakti sahita the / inake gopAGga, rUpa lAvaNya dvitIya thA, svayaM buddha ve Li inhoMne kisI kA ziSyatva svIkAra nahIM kiyA / pranidya netroM ke vilAsa se sabakA mana harate the| mere binA to ina ke zarIra kI zobhA hI nahIM hogI mAnoM isI ghamaNDa se U~cI uThI nAka unake mukha kamala kI gaMdha sUMghatI thii| donoM kapola rakta varNa the / vakSa sthala vizAla thA / daMta paMkti kunda puSpa kI zrI ko jItatI thI / avara aruNa aura sundara the 1 indra bhI apanI indrANI sahita jinake saundarya ko bAra bAra nirakhatA huA bhAzcarya cakita ho jAtA thA unake rUpa sAgara kA kyA varNana kiyA jAya / ubhaya kaMdhe parvata samAna unnata the| bhujAe~ jAnU paryanta lambI aura surar3a thiiN| saMsAra ke samasta zreSThatama paramANuoM ne apanA [ 67 ---------- Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / yaza bahAne ko inakA Azraya liyA thaa| nakha zistra ko saundarya apratima thA tabhI to mukti ramA bhI ina para pAsakta ho baiThI thI / yauvanAsthA ke pUrva hI kAmadeva ke samAna inakA saundarya ho gayA thaa| 10 lAkha pUrva kumAra kAla ke vyatIta ho gaye / vivAha... yauvana meM praviSTa kumAra ko dekhakara pitA ne aneka sundara uttama vaMzotpanna rAjakanyAnoM ke sAtha prApakA vivAha kara diyA / ve svabhAva se praNavati the| sarala, madrala, komala svabhAva dhArI the| indra dvArA preSita devoM dvArA lAye bhogo-pabhoga padArthoM kA upabhoga karate the| unheM iSTa viyoga aniSTa saMyoga svapna meM bhI nahIM thaa| satata dharma dhyAna meM lIna rahate the| vaya ke sAtha hor3a lagAye guNa bhI vRddhigata ho rahe the| sarva ora se unakA puNyodaya thA / pitA me bhI harSita ho unheM rAjyabhAra apita kara diyA / ubhaya bhogoM ko pAkara bhI Apa meM tanika bhI grahamAna nahIM pAyA sarvasampadAmoM se bharapUra unakI deva, dAnava, vidyAdhara, manuSya saba hI sevA meM tatpara the ! manadhya loka aura devaloka kI vibhUti pAkara, aneka samAna avasthA kI rUparAzi striyoM ke sAtha nAnA prakAra krIDAe~ karate hue bhI ve dharma se vimukha nahIM the apitu mAdhyasthabhAva se bhogoM kA sevana karate hae sadA dharmadhyAna meM vizeSa kAla yApana karate the| prabhUta bhogoM meM evaM rAjyakArya saMcAlana meM unakA unatIsa lAkha pUrva evaM bAraha pUrvAGga vyatIta ho gye| dharmadhyAna lIna prabha eka dina akasmAta apane jIvana kSaNoM ko gaNanA kara bhogoM se virakta hue / nikaTa bhavya jIva kA aisA hI niyoga hotA hai / vairAgya cintana poha; yaha kyA ? itanA dIrghakAla, ina bhogoM meM ? kyA ye bhoga nitya haiM ? yaha jIvana sthAyI hai kyA? ye sundara kAminiyA~ kyA isI prakAra yovana kA rasa de sakatI haiM ? kyA prAyu kA anta nahIM hogA? mAMsa ko ilo ke lie jIvana dene vAlI machalI ke samAna yaha rAjya bhoga kriyA nahIM kyA ? kyA mere jaise trijJAna dhArI ko bhogoM meM phaMsA rahanA ucita hai ? nahIM ! nahIM ! ye saba nAzavAna haiM, dukha rUpa haiM, dukha Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke kAraNa haiM / AtmA ke zatru haiM / ataH aba mujhe nitya, sAzvata sukha kI khoja karanA caahie| yaha rAja bhavana tyAjya hai / dukha:da hai / aba eka kSaNa bhI yahA~ nahIM raha sakatA / laukAntika devoM kA zrAgamana prabhu virakti meM nimagna the ki sArasvatAdi deva gaNoM ne zrAkara unake vairAgya ko poSaka anumodana pradAna kiyA / "he prabho ! ApakA vicAra zlAghya hai, uttama hai, janma jarA maraNa kA nAzaka hai, mukti kA kAraNa hai / zIghra dIkSA dhAraNa kara Atma kalyANa siddha kareM | sakalajJa ho jana-jana kA uddhAra kreN|" anya bhI nAnA stuti kara ve bAla brahmacArI deva gaNa apane sthAna ko gye| udhara indra kA Asana calAyamAna huA / 1 indrAgamana aura tapa kalyANaka indrAdi devoM ne grAkara unakA abhiSeka kiyA aura "abhayA" nAmakI pAlakI meM virAjane kI prArthanA kii| usI samaya prabhu ne apane jyeSThaputra kA rAjyabhiSeka pUrvaka rAjya tilaka kiyaa| svayaM pAlakI meM virAje / prathama manuSya aura phira devoM ne le jAkara sahetukavana meM prabhu ko phuNcaayaa| sphaTika tulya zilA para pUrvAbhimukha virAje / vaizAkha zuklA naumI ke dina pUrvAnhakAla meM maghA nakSatra meM eka hajAra rAjAzroM ke sAtha telA kA upavAsa lekara parama digambara dIkSA "namaH siddhebhya" uccAraNa kara dhAraNa kii| usI samaya manaH paryaya caturtha jJAna ho gayA / zrAhAra Adve vaizAkha zuklA 12 ko prabhu caryA ke lie vidhivat 'saumanas' nAmake nagara meM pdhaare| 'padmadyuti' rAjA ne prati zrAnanda se paDamAhana kiyA / navadhA bhakti se saptaguNa yuta prabhu ko khIra kA pAraNA karAyA / rAjA kI bhakti vizeSa se devoM ne usake prasAda meM paJcAzcarya kiye aura usakI pUjA kii| bhagavAna mana pUrvaka vana meM prAye aura kaThora tapa karane lage / tapa karate-karate chadyastha kAla ke 20 varSa pUrNa hue| eka dina telA kA upavAsa le nirvikalpa dhyAna meM ArUr3ha hue| karma kAlimA tapo jvAlA meM bhasma hone lagI / kSapaka zreNI meM A gaye prabhu / [ ce Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevala mAnotpatti.. antamUharta mAtra ekApracita hote hI caitra sudI ekAdazI ke dina maghA nakSatra meM jaba sUyaM pazcima kI ora jA rahA thA usI samaya unheM kevalajJAna prakaTa huaa| mAna kalyANaka purNa jJAnI hote hI indra saparivAra pAyA aura aSTa prakArI kevalajhAna pujA kI tathA utsava mnaayaa| kuvera ne samavazaraNa racanA kI tathA nara-tiryaJcoM ne apane-apane sthAna meM baiThakara dharmopadeza-zravaNa kiyaa| bhagavAna kI divyadhvani anekAnta vANI yA siddhAnta ke rUpa meM khirI / bhanya jIvoM ko sadAcAra, prema, vAtsalya kA upadeza diyA / ratantraya hI mukti mArga hai| upayoga lakSaNa vAlI prAtmA ratantraya svarupa hai, yaha smjhaayaa| prANImAtra kA mitra samyagdarzana hai, ityAdi dharmadezanA pradAna kii| samavazaraNa parivAra.-.- : saptaRvidhArI 116 gaNadhara the| prathama gaNadhara camara yA amaravaca the / 2400 gyAraha aga aura caudaha pUrvadhArI, 254350 (do lAkha cauvana hajAra, tIna sau pacAsa) zikSaka-upAdhyAya, 11000 (gyAraha hajAra) avadhi jJAnI, 13000 (teraha hajAra) kevalajJAnI, 18400 vikriyA-Rddhi dhArI, 10400 mana: paryayajJAnI, 10450 vAdI, prabhu kI bhakti meM saMlagna the / isa prakAra saba milAkara tIna lAkha, bIsa hajAra (3,20,000) muniyoM se ve prabhu suzobhita the / unake samavazaraNa meM tIna lAkha, tIsa hajAra prAyikAe~ thiiN| inameM pramukha-gazinI anantamatI grAyikA thii| isI prakAra tIna lAkha zrAvaka aura 5,00,000 (pA~ca lAkha) zrAvikAe~ zrIM / inake atirikta asaMkhyAta deva evaM deviyA~ aura saMkhyAta tiryana the / isa prakAra vibhUti sahita bhagavAna ne 18 aThAraha kSetroM meM dharmopadeza diyA thaa| urvarA bhUmi meM uttama vIja sarvottama phala pradAna karatA hai| usI prakAra prama ne uttama Arya kSetroM meM zreSThatama divya dhvani rUpa vIja vapana kara bhavyoM ko uttamottama dharmaphala pradAna kiyaa| 10 ] Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ayu kA eka mAha zeSa rahane para Apane dezanA nirodha kiyA. arthAt upadeza banda kiyA / ziva gamana -mokSa kalyANaka eka mAsa kA yoga nirodha kara bhagavAna parama pavitra zrI sammedAcala ke "avicala kUTa" para jA virAje / pratimA yoga dhAraNa kara antima zukla dhyAna ke dvArA zeSa 4 aghAtiyA karmoM ko sarvathA grAtmA se pRthaka kara parama zuddha dazA prApta kI / paJca laghu svara uccAraNa kAla paryanta Thahara kara caitra sudI ekAdazI ke dina maghA nakSatra meM sAyaMkAla mukti dhAma pdhaare| usI samaya indrAsana kampana se mokSagamana jJAta kara deva deviyoM sahita AyA aura prabhu sumatijina kA mokSakalyAka mahotsava vidhivat manAyA | agni kumAra jAti ke devoM ke mukuToM se utpanna gratala se dAha saMskAra kiyA, dIpa jalAye, zraSTaprakArI pUjA kI / tadantara zrAvaka zrAvikAoM ne bhI pragADha bhakti pradarzita karate hue mahotsava mnaayaa| nirvANa lADU caDhAyA pUjA kI anekoM dIpoM se AratI kI evaM nAnA stotroM se prabhu kA guNAnuvAda kiyA 1 1 zrI sumati tIrthakara garbhAvataraNa samaya "sadyojAta" janmabhiSeka ke samaya "vAma" ( sundara ), dokSA kalyAraMga ke samaya "aghora" kevalItpatti kAla meM "IzAna" aura mukti lAbha samaya meM "satpuruSa yA tatpuruSa: kahalAye the / prarthAt uparyukta nAma vizeSoM se prakhyAta hue the / ve prabhu hameM sadbuddhi aura zAnti ke pradAyaka ho / cihna / / jaya zrI sumatideva svAmI || **Wand andando cakavA [ 101 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katipaya prazna 1. sumatinAtha bhagavAna kauna se tIrthaGkara haiM ? 2, inhoMne tIrthara prakRti kA baMdha kaba kiyA ? 3. ye ( sumatinAtha ) kisa svarga se avatarita hue ? 4. inake mAtA-pitA kauna the ? unake viSaya meM vizeSa jAnakArI ho to likheM ? 5. inhoMne vivAha kiyA yA nahIM ? rAjya bhogA yA nahIM ? 6. tapazcaraNa kAla kitanA hai ? 7. kitane kSetroM meM dharma dezanA upadeza diyA ? K. mukti sthAna kahA~ hai ? Apane darzana kiye yA nahIM ? 6. garbhAdi kAla meM hone vAle viziSTa nAma kauna-kauna hai ? prANI mAtra ko apane samAna samajho, kisI ko mata satAyo, kyoMki parAye ko satAnA hI apane lie duHkha ko bulAnA hai / 102 ] 7 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EF ASE 6-1008 zrI padmaprabhu bhagavAna pUrvamana--- saMsAra cakra kI prakriyA karmacakra kI gati se calatI hai / zubhAzubha karmoM ke anusAra jotra mahAna yA laSa hotA hai, dhanADhya, daridrI, sundara, prasundara, mAnya, amAnya, pUjya, prapUjya, kurUpa, surUpa hotA hai / inake pradarzana kA nAma hI saMsAra hai / karmoM kI prakriyA meM vAhya dravya, kSetra kAla evaM bhAva bhI sahAyaka hote haiN| dhAtakI khaNDa puNya kSetra hai kyoMki vahA~ puNya puruSoM kA satat nivAsa pAyA jAtA hai| pUrva videha meM sItA nadI ke dAhine taTa para vassa deza hai, usameM hai eka sUsImA nAmaka anupama nagara hai| yahA~ kA rAjA thA aparAjita / viziSTa puruSoM ke kriyA-kalApa bhI apane DhaMga ke nirAle hote haiM / yaha vAhyAbhyantara zatruoM ko jItane meM samartha thA kintu svayaM ajeya thA / apane parAkrama se kuTila rAjAnoM ko vaza kara liyA thA / mahAna bhujabala ke sAtha sAta prakAra kI senA bala se yukta thA / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAkrama yA zUratA kI zobhA hai, satya aura nyAya / satya aura nyAya kI sthiti kA hetu hai tyAga aura dAna / aparAjita ina guNoM se sampana thA | ataH satat subhikSa se rAja meM daridratA zrAkAza kusumavata thI / pahale jo daridra thA vaha Aja kubera samAna bana gyaa| sAtha hI rUpa, lAvaNya, saubhAgya ke sAtha prajA dharma-niSTha, dAna-pUjA meM tatpara aura jJAna-dhyAna meM saMlagna thI, kyoMki rAjA aparAjita svayaM ina guNoM meM advitIya the| rAjA SaDguNoM se sampanna thaa| aneka bhakSoM meM upArjita puNya ke udaya se prApta rAjavaibhava kA upabhoga apane bhAI-bandhuoM ko bA~Ta kara karane se usakA udaya uttarottara bar3ha rahA thA to bhI usakI frrutsuka buddhi thI / samaya calA jA rahA thA / zraparAjita kI samyaka dRSTi meM na kevala kAla hI kSaNika thA apitu saMsAra ke samasta padArtha kSaNabhaMgura pratIta hote the| RjusUtra naya kI apekSA samasta padArtha kSaNabhaMgura haiN| yaha nizcaya kara usane apane dhruva Atma svarupa kI siddhi kA vicAra kiyaa| vairAgya jage to sAMsArika vaibhava tRNavat hai, basa kyA thA rAjA aparAjita ne apane putra sumitra ko rAjyabhAra de svayaM zrI pihitAzrava munIndra ke ziSya bana gaye / kucha hI samaya meM gyAraha aGga ke pAragAmI ho SoDazakAraNa bhAvanA ke bala se tIrthakara gotra bandha kara grAyu ke anta meM samAdhimarA kara navaveM graiveyaka ke prItikara' vimAna meM 31 sAgara kI Ayu vAle ahamindra paryAya ko prApta kiyaa| vahA~ unakA do hAtha prabhAraNa zarIra zukla leyA thii| ikatIsa pakSa meM pravAsa lete the / ikatIsa hajAra varSa bAda mAnasika grAhAra karate the / tathA 7 vIM pRthvI taka avadhijJAna thA / isa prakAra vaha apravicAra sukhoM kA anubhava karane lagA / garbhAvataraNa - www. "bhAgyaM phalati sarvatra naM ca vidyA na pauruSam" pUrva saMcita puNya apanA saurabha bikheratA hai / ahamindra loka meM rahate hue jaba grAyu ke cha mAha mAtra avazeSa raha gaye to martyaloka meM usakA puNya prakAza phailane lagA / jambUdIpa ke bharata kSetra meM kauzAmbI nagarI meM ikSvAkuvaMzI, kAzyapa gotrI mahArAjA 'ghara' aura mahArAnI susImA ke AMgana meM 104 ] Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyIM de ratna kiraNeM / agina jaga-magA uThA divya ratnoM ke prakAza se / jo AtA le jAtA kauna rokatA vahA~ ? kyoM ki nitya kA yahI to krama thA ki tInoM saMdhyAoM meM 12 / / karoDa divya rala vRSTi hotI / sukha kI ghaDiyo jAte dera nahIM lgtii| palabhara ke samAna pUrNa ho gaye cha mahIne / mAgha kRSNA SaSThI kA sUhAnA dina A gyaa| mahAdevI susImA sukhanidrA meM vicaraNa kara rahI thii| pichalI rAtri meM hAthI Adi 16 svapna dekheM / anta meM apane mukha meM praviSTa hote hue bRSabha-vaila ko dekhA / nidrA bhaMga huyI para tandrA nahIM thii| mana ullAsa bharA thA / magara meM sphati thii| siddha parameSThI ke nAmoccAra ke sAtha yA tyAgI / zIghra nitya kriyA kara prasanna vadanA apane pati mahArAja 'dharA' ke pAsa rAjasabhA meM padhArI aura svapnoM kA phala jJAta karane kI prabhilASA kI / "lokyAdhipati putra hogA" isa prakAra rAjA ne bhI svapnoM kA phala kahA / dampati harSa se pratyakSa putra darzana kI prAzA meM DUba gye| puNya se puNya bar3hatA hai yaha vicAra catumita kAya devendra deva aura deviyoM ne prAkara garbhakalyANaka mahotsava sampanna kiyA / 56 kumAriyoM mAtA kI sevA meM tatpara huyiiN| garbha kI vRddhi ke sAtha mAtA kA rUpa lAvaNya, buddhi jJAna parAkrama bhI bar3hane lagA / cAroM ora harSa kA sAmrAjya chA gyaa| anmotsava zarada kAla jitanA suhAnA hai utanA hI sukhada bhii| varSA Rtu kI kIcaDa isa samaya zamina ho jAtI hai, cAroM ora kAsa ke kAma dhavala cAdara se bhUmaNDala para vicha jAte haiM mAnoM jina zAsana kA yazogAna hI kara rahe hoN| isa kAla meM jana mAnasa bhI praphUlla ho jAte haiN| kyoMki varSA kAla kI jhaDI aura aMdhiyArI, DarAvanI rAta evaM bAdaloM kI ghaDapar3AhaTa aba nahIM rhtii| bhaya kA bhUta bhAga jAtA hai| dAna-pUjA, prAdi nivina calane lagate haiN| pramAda nikala bhAgatA hai / moda bhAva jAgrata ho jAtA hai| cAroM ora harilimA chA gii| nada, nadI svaccha * : jala se paripUrNa ho gaye / nAnA prakAra ke sundara pakSiyoM kA kalarava hone lgaa| kauzAmbI nagarI ke kUpa, taDAga, upavana kSetra anupama zobhA se zobhita hone lage / eka mAsa pUrA ho gyaa| dekhate hI dekhate isa Rtu kA dvitIya mahInA A gayA / Amoda-pramoda kI.ghar3iyA~ jAne meM, kyA dera [ 105 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagatI hai ? rAja bhavana meM mahArAnI "musImA" kA saundarya prakRti kI chavi ko tiraskRta kara rahA thA / zanaiH zanaiH nava mAsa pUrNa ho gye| kArtika kRSNA trayodazI kI puNyavelA, maghA nakSatra meM binA kisI pIDA ke, aAnandollAsa ke sAtha, anupama lAvaNya yukta bAlaka kA janma huaa| adho, madhya aura kala tInoM loka harSa sAgara meM DUba gaye eka kSaraNa ke lie / nimiSa mAtra bhI jinheM zAnti nahIM ve nArakI bhI eka samaya ko Ananda vibhora ho gaye, mAnoM vAyaralaisa se vahA~ sUcanA mila gaI ho / svarga loka kA kyA kahanA? indra bhI apane bhogoM ko choDa prAdura ho jaThA bhagavAna kI rUparAzi ko dekhane ke lie prAno, calo, yAna, vAhana taiyAra karo, airAvata maja kahA~ hai ? zaci devI prAiye, calidhe ityAdi zabdoM kA kolAhala maca gayA Urya loka meM / sAta prakAra kI senA sajjita ho gaI / pratyeka deva devI mAnanda vibhora ho prabhu kA janmotsava manAne ko Atura ho utthe| pratyeka vyakti jisa prakAra sarvathA, nirdoSa yA sadoSa nahIM hotA usI prakAra prApyeka ghaTanA bhI sampUrNa rUpa se ekAntapane se sukhada aura dukhada nahIM hotii| yadyapi prabhu ke janma se lInoM loka meM Ananda chA gayA parantu moha rAja thara-thara kAMpane lgaa| doSoM ke samUha titaravitara ho gaye / kAmadeva na jAne kahA~ chipane ko bhAgA jA rahA thaa| idhara yaha bhagadar3a macI udhara devendra prA ahuMcA rAja prAMgaNa meM dhUma-ghAma, sAja-bAja aura nRtya gAna ke sAtha / "navebhavetprIti' ke anusAra atyAtura zacidevI ne prasutigraha meM praveza kiyA / bAlaka ke zarIra kI kAnti se prakAzita kakSa meM mAtA ko mAyA nidrAbhibhUta kara indrANI bAla prabhu ko le aayii| rUparAzi ke nirIkSaNa se atRpta indra ne 1 hajAra netra banAkara saundaryAvalokana kiyA / saMbhrama ke sAtha sumerUparvata para le jAkara 100 kSIra jala kalazoM se bhagavAna kA janmAbhiSeka kiyA, punaH samasta deva deviyoM ne abhiSeka kara indrANI ne anupama divya vastrAbhUSaNa pahanA kara niraMjana prabhu ko aJjana lagAyA, kuMkuma tilaka lagAkara ratnadIpoM se prAratI utaarii| vividha utsavoM ke sAtha rAjabhavana prAkara bAlaka ko mAtA kI goda meM dekara mAnanda nATaka kiyA aura sAnanda svarga ghAma ko lauTa gaye / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . rAjabhavana meM zahanAiyA~ baja utthii| prAnanda bherI guMjane lagI, jidhara dekho udhara, nRtya, gAna, vAditra, badhAI, Adi nAnA prakAra ke utsava hone lge| bhagavAna ke pravayatroM ke sAtha unakA rUpa saundarya bar3hane lgaa| mani zruta avadhi zAna sphurAyamAna hone lge| bAla prabhu zaizava se prauDhatA kI ora Ane lge| janmotsava samaya indra ne prabhu ke aMgUThe meM amRta sthApita kara diyA thA, aba svargIya vyaJjana prAne lge| samavayaska devakUmAra unake sAtha ramA karate the| ApakA zarIra lAla kamala ke samAna daidIpyamAna thaa| ataH indra ne 'padmaprabha'mAma vikhyAta kriyA / inakI bAla krIDAyoM ne na kevala mAtA-pitA ko hI mudita kiyA thA apitu samasta nara-nAriyoM ko haSita kara diyA thaa| bAla candravata prabhu apanI kAnti ke sAtha sAtha guraNoM kI vRddhi ko prApta hue / zrI sumatinAtha tIrthaGkara ke bacce hajAra karoDa sAgara kAla vyatIta hone ke ananta ra aApakA udaya huaa| inakI zrAyu 30 lAkha pUrva bhI isI antarAla kAla meM mabhita hai| inakA 250 dhanuSa unnata zarIra thA / striyA~ puruSa kI icchA karatI haiM, puruSa striyoM ko cAhate haiM parantu paramaguru svarupa anupama candra samAna padmaprabhu ko strI-puruSa sabhI hI bAhate the / jisa prakAra bhramaroM kI paMkti pAnamaMjarI meM hI tRpta rahatI hai usI prakAra saba logoM kI dRSTi unake zarIra meM hI tRpti ko pAtI thii| deva deviyAM sadA unako sevA meM tatpara rahate the| amana-caina kI ghar3iyA~ kighara kaise jAtI rahatI haiM koI nahIM samajha paataa| sADhe sAta lAkha pUrva (AyuSya kA cauthAI bhAga) kumAra kAla meM vyatIta ho gyaa| mAtA-pitA kI eka mAtra lAlasA hotI hai saMtAna ko vivAhita dekhnaa| tadanusAra padhaprabhu ko bhI anekoM rUpasundariyoM ke bAhupAza meM bAMdha diyA gayA arthAt apti rUpavAna kanyAoM ke sAtha vivAha kara diyaa| rAjyAbhiSeka mahArAja dharaNa jisa prakAra kuzala rAjA the usI prakAra tattvajJa bhI the / apane putra ko yogya dekhakara AtmasAdhanA kI ora pravRtta hue / padmaprabha ko rAjya pradAna kara svayaM tapa sAdhanA meM rata ho gye| idhara pamakumAra ne apanI nyAya priyatA, prajAvatsalatA, kuzala vyavahAra se prajA ko saMtAnavata apanA liyA jisase ve ghara rAjA ke viyoga ko Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa zIghra hI bhUla gaye / unake rAjya meM 8 prakAra kA bhaya sarvathA naSTa ho gayA thaa| daridratA dUra bhAga gaI, ghana apanI icchAnusAra phaila gayA sarva prakAra maMgala aura sabhI sampadAe~ sadA upalabdha rahatI thiiN| saMyamIjana, dAsA jana dAna dene ko yAcakoM kI khoja karate the / arthAt sarvatra dAnI hI dAnI the yAcakoM kA nAma bhI nahIM thaa| ThIka hI hai rAjya kA prayojana hI hai prajA ko sUkha-zAnti honA / sarvatra amana-caina rahanA / pazu-pakSiyoM ko bhI kisI prakAra kA kaSTa nahIM ho| aisA hI thA mahArAja padmaprabhu kA zAsana / dharma, artha aura kAma tInoM pUruSArtha hoDa lagAye bar3ha rahe the mokSa puruSArtha kI siddhi ke sAdhaka hote hue / vairAgya dvAra meM praviSTa hote hI paraprabha rAjA kI dRSTi sAmane baMdhe gaja para pdd'ii| usakI dayanIya dazA ne dayAlU prabhu ko dravita kara diyA / pUrva bhava kA citra calacitra kI bhAMti unake nayana patha para pratyakSa-sA ho gayA / jaso kSaNa ke kAma aura duHkhada bhogoM se virakta ho gaye / vairAgya bhAva jAgrata ho gayA / saMsAra zarIra kI nissAratA sAmane prAgaI / ve vicArane lage, dekho isa moha kI lIlA, ina mAMgoM kI cakAcaudha, mujhako bhI apane caMgula meM phaMsA liyA, Ayu kA adhikAMza bhAga bIta gayA ina khokhale dRzyoM meM / aba mAtra solaha pUrvAGga kama eka lAkha pUrva kI hI prAyu raha gaI hai| ve vicAra karane lage isa saMsAra meM binA dekhA huA kyA hai ? kucha bhI nahIM / binA sparza kiyA, binA saMghA, binA sUnA, binA khAyA kyA hai ? kucha bhI nahIM / "paJcendriyoM" ke samasta viSaya bhoga DAle para kyA sApti huyI ? nhiiN| kaisA ajJAna hai jIva kA, itanA hone para bhI naye ke samAna inhIM ucchiSTa bhogoM kI icchA karatA hai / anantoM bAra bhogI vastuoM meM puna: unake bhoga kI AzA tRSNA meM phaMsA duHkhI hotA hai / aAzA asIma hai / mithyAtva prAdi se dUSita indriyoM se prAtmA kI tRpti nahIM hotii| atRpti kA mUla hetu hai azAna / maiM aba isa ajJAna kA nAza karUgA / yaha zarIra, roga rUpo sapoM ko vAmI hai| sadA ahita karane vAlA hai phira bhalA isa meM rahane kA kyA prayojana ? pApa-puNyArjana kA hetU hai / ise hI samApta kara denA hai| janma-maraNa kA kAraNa hI nahIM rahegA to phira duHkha kahA~ ? aba mujhe zIghra prAtmahita sAdhana karanA cAhie / isa prakAra prabhu saMsAra, zarIra aura bhogoM kI prasArasA kA . 1.8 ] Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cintana karate hue parama vairAgya ko prApta ho dIkSA dhAraNa meM tatpara hue| usI samaya lokAntika devoM ne unake vairAgya kI puSTi karate hue stuti kii| devoM ne Akara dIkSA kalyANaka mahAbhiSeka kiyA / nivRtti' nAmaka pAlakI taiyAra kii| usI samaya padmaprabhu ne apane putra ko rAjyabhAra samarpita kiyA / svayaM ne kArtika kRSNA trayodazI ke dina zAma ko citrA nakSatra meM eka hajAra rAjAoM ke sAtha manohara vana meM parama prAdara se janezvarI dIkSA dhAraNa kii| usI dina unheM manaH paryaya jJAna prakaTa ho gayA / siddha sAkSI meM dIkSA dhAraNa kara belA kA upavAsa kiyaa| arthAt do dina kA upavAsa kara paJcamuSTI lauMca kara nirgrantha avasthA-jAtarUpa dhAraNa kiyA / prathama pAraNA nirjana kintu suramya vanasthalI / ekAgracitta yogirAja dhyAna meM lIna virAje haiM / jAti virodhI prANI bhI Asa-pAsa sAnanda prIti se vicaraNa kara rahe haiM / bana ke cAroM ora tapaHlIna munIrAja kI sarvabhUtahita bhAvanA kI rozanI phaila rahI hai| parama dayA aura ahiMsA kA prakAza vyApta ho gayA hai / palaka mArate do dina pUrNa ho gye| tIsarA sUryodaya huA / andhakAra miTA dina car3hane lagA / AhAra kI belA grA gii| zrI prabhu ne zrAgamAnusAra ucita samaya para caryA ko prayAsa kiyA / " jaise ko taisA mile" kahAvata hai| puNyakAlI ko puNyarUpa pAtra kA samAgama prApta hotA hai / astu, zreSThatama buddhizAlI muni kuJjara pAraNA ke lie varddhamAna nagara meM praviSTa hue| cAMdI sadRza zubhrakAnti ke sadRza rUpazAlI mahArAja somadatta ne apanI satI sAdhvI bhAryA sahita vidhivat paDamAna kara navadhA bhakti se prAsuka kSIrAma yAdi kA prahAra diyA / dAnAtizaya se usake yahAM paJcAzcarya hue / arthAt ratna-vRSTi, puSpa vRSTi, gaMdhodaka-vRSTi, dudubhInAda aura jaya-jayadhvani huI / zubhabhAvoM se sAtizaya puNyArjana kiyA / AhAra grahaNa kara zrI guru vana meM jA virAjamAna hue / nAnA prakAra ghora tapazcaraNa karane lage / 6 mahIne paryanta prakhaNDa maunavrata dhAraNa kara ugrona kaThina sAdhanA ke bala se karma samUha ko bhasma karane lage / jaise-jaise karma paTala haTa rahe the vaise ho vaise grAtma teja prakAzita ho rahA thA / I 1 106 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mayDA-00-00 vasya prApti.. 6 mahIne kaThora sAdhanA meM vyatIta ho gye| prabhu pUrNa sAdhanA ke phalasvarUpa kSapaka therapI para prArUr3ha hue| kahAM taka chipate becAre chAtiyA Rra karma pATha se navameM, dasameM aura bArahameM mA sthAna meM A pahu~ce / tar3a-tar3a karmoM kI ber3iyA~ TUTa gii| samUla naSTa ho gaye cAroM ghAtiyA ! tatkSaNa ajAna kI jar3a ukhAr3a priyaMgu vRkSatale kevalajJAna kA prakAza prasArita ho uThA / caitra zuklA pUrNamAsI ke dina madhyAhna samaya citrA nakSatra meM jagadyotaka jJAnI sarvajJapada se alaMkRta hae / ananta catuSTaya prakaTa ho gaye / usI samaya indroM ne kevalajJAna kalyANa mahotsava kiyaa| mahAmaha pUjA kara vizAla, anupama maNDapa racanA kii| samavazaraNa-- jahA~ paJcendrI saMjJI samasta bhavya prANiyoM ko samAna rUpa se prAtmakalyANa kA prAzraya prApta hotA hai use samavazaraNa kahate haiN| ApakA samavazaraNa maNDapa yojana arthAta 35 kosa pramANa vistAra vAlA thA / madhyastha dvAdaza guNoM se veSTita bhagavAna ratna jaDita suvarNa siMhAsana para padmAsana antarikSa virAjamAna hue| sapta bhaMgamaya anekAntamayI divya-dhvani dvArA trikAla dharmopadeza de bhavyoM ko saMbodhita kiyaa| sapta tatva, nada padArtha, paTamadhya aAdi kA svarUpa pratipAdita kiyaa| yathArtha satya dharma prakAzita kiyA / ubhaya dharma kA pratipAdana kara mokSamArga darzAyA / deza-dezAntara meM vihAra kara bhavyajana sambuddha kiye / sabhA maNDapastha prathama gaNadhara zrI camara (vacacamara) ko lekara 110 garadhara the / sAmAnya kevalI 12000, pUrvadhArI 2300, zikSaka 266000, vipulamati manaHparyaya jJAnI 10300 vikriyA RddhidhArI 16800, avadhimAnI 10000, vAdI 1600 the| isa prakAra saba milAkara 330000 munirAja the / ratiSevA prAdi ko lekara cAra lAkha bIsa hajAra prAyikAe~ unako stuti evaM pUjana karatI thIM / 30 4000 tIna lAkha zrAvaka aura 500000 lAkha zrAvikAeM thiiN| inake atirikta asaMkhyAla deva-deviyoM aura saMkhyAle tiryana the / isa prakAra samasta gaNoM ko upadeza dekara bhavya jIvoM ko mukha ke sthAna meM pahuMcAte the| isa prakAra 16 pUrvA 6 mAha kama 1 lAkha pUrva taka dharmopadezAmRta varSA kara prAyu kA mAsa zeSa rahane para zrI sammeda zikhara parvatarAja para "mohana kuTa" para A virAje / 11 / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga niroSa evaM muktigamana - eka mahine kA yoga nirodha kara sammedAcala kI mohanakuTa para pratimAyoga dhAraNa kara prA virAje / isa pavitra sthAna se 1000 muniyoM ke sAtha phAlguna kRSNA cautha ke dina citrA nakSatra meM sAyaMkAla dayuparata kriyA nivRtti mAma ke cauthe zukladhyAna se karmoM ko nAza kara mokSa pada prApta kara liyaa| usI samaya indrAdi deva deviyoM ne prAkara nirdhAraNa kalyANaka pUjA kI indra stuti karane lagA, sevA kisakI karanI cAhie ? kamala ko jIta lene se lakSmI ne bhI jinheM apanA sthAna banAyA hai aise bhagavAna padmaprabhu svAmI kI pUjA karanA cAhie / sunanA kyA cAhie ? 18 doSoM kA nAza karane vAle unhIM payaprabhu bhagavAna kI satyavANI ko / dhyAna kisakA karanA cAhie ? sabako vizvAsa va zraddhAna karAne vAle padmaprabha svAmI kA / isa prakAra nAnA praznottaroM dvArA indra ne prabha kA gunagAna kiyaa| tadanantara samasta nara-nAriyoM, vidyAdhara, prAdi meM bhI milakara parama bhakti, zraddhA aura vinaya se prAnanda vibhora ho nirvAgahotsava manAyA, lADU Adi car3hAkara arcanA kii| aAja bhI jo bhavya isa mohana kuTa kI vandanA karatA hai use 1 koTi upavAsa kA phala prApta hotA hai / naraka aura tiyaMJca gati kA nAza hotA hai evaM 46 bhava se adhika saMsAra paribhramaraNa nahIM hotA ! kalikAla meM sammedAcAla bhanyatra bhAva kA nirNAyaka hai / bhavya prANiyoM ko avazya darzana karanA caahie| || jayatu zrI padmaprabhu zAsanam / / cihna kamala - - - - Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katipaya praznAvali---- 1. pamaprabhu kA va konasA hai ? 2. padmaprabhu kittane nambara ke tIrthaGkara haiM / inake mAtA-pitA kA -- kyA nAma hai ? 3, janma aura nirvANa tithi kaunasI hai ? . 4. jAna kalyANaka ke viSaya meM kyA jAnate haiM ? 5. padmaprabhu kI zarIra U~cAI, prAyu aura rAjyakAla kitanA hai / rAjanIti ke bAre meM varNana karo? 6. bhagavAna ke vairAgya kA nimitta kyA huA ? 7. inakA chadastha kAla kitanA hai ? Com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PUSTA mirmire INRN Heria I matUPEninger MOTUSHARMA .LPA 7-1008 zrI supArzvanAtha jI pUrNabhava.. mAnava sAmAjika prANI hai| kisI ke sukha vaibhava aura pratiSThA kA mUlyAMkana prAyaH sAmAjika dRSTikoNa se kiyA jAtA hai| sAtha hI manuSya buddhi jIvI hai / puruSArthI hai / sat puruSArtha dvArA vaha svayaM zubha yA azubha karma karatA hai| tadanusAra zubhAzubha baMdha karatA hai aura usI prakAra acchA burA phala bhogatA hai 1 jaina zAsana meM jIva mAtra, sukha aura dukha: pAne meM pUrNa svatantra hai / jo apane caitanya ko pAne kA prayatna karatA hai sukhI ho jAtA hai aura nija svabhAva ko pAkara amara ho jAtA hai| ubhaya loka meM samyagdarzana, samyagjJAna aura samyaka cAritra hI sukha dene vAle haiN| isa tatva kA jhAlA hI zreyasa kI siddhi kara sakatA hai / ghAtakIkhaNDa dvIpa meM pUrva videha kSetra hai| yaha sotA nadI ke uttara taTa para sthita hai / yahA~ prAya: puNya puruSa hI utpanna hote haiN| aneka dezoM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM sukaccha deza hai, isameM kSemapura nAma kA nagara hai / isa nagara kA rAjA thA nandiSeNa / vastutaH yaha mAnanda kA puJja thaa| mAnavatA ke samasta guNoM kA AkAra thA / puNya aura pratApa isake sAthI the| binA vaidya ke zarIra noroga aura binA maMtrI ke rAjya sukha sampanna thaa| samasta prajA svabhAva se isameM anurAgI thii| isakI rAjya lakSmI sukhada thii| to bhI ahaMkAra aura mamakAra isase kosoM dUra kyA nahIM se the| jinabhakti, vinaya, gurusevA aura adhyayana isake prAraNa the / dharma arthaM aura kAma tInoM puruSArtha hoDa lagAye, binA rukAvaTa ke bar3ha rahe the| parantu tInoM hI eka dUsare ke upakAraka the / zatru vijaya kI icchA na kevala isa sambandhI zrI apitu para loka sambandhI zatruoM ko bhI jItane kI thI / 1 jJAnI kA loka nirAlA hI hotA hai| vaha saba kucha karake bhI kartA banA rahatA hai aura saba kucha bhogatA huA bhI zrabhoktA raha jAtA hai / yahI hAla thA rAjA nandiSesa kA / usakA lakSya Atma hita para thA / yaha nirantara saMsAra, zarIra aura bhogoM kI kSaNabhaMguratA kA vicAra karatA / AtmA ke jJAtA dRSTA svabhAva meM rahatA cidvilAsa ko pAne kA udyama karatA / "jahA~ cAha vahA~ rAha" sahasA vairAgyAMkura prasphuTita huA / dvAdazAnuprekSAyoM ke cintana meM rata ho gyaa| rAga-dveSa moha kA phandA phaTa gayA / indriya viSaya bhoga ko dala-dala se Upara uThA / zarIra roga rUpI sapoM kI vAmI pratIta hone lagA / nava dvAroM se bahatA huA vapu mahA zucikara hai yaha pavitra padArthoM ko bhI refer banAne kA kArakhAnA hai / socate-socate vaha manISI mumukSu parama virakta ho gayA / oha, ina bhogoM ne mujhe khUba pelA hai| pratra to mujhe ajara-amara Atmasukha kA sAdhana saMyama kI zaraNa jAnA caahie| isa prakAra vicAra kara parama zAnta citta rAjA ne apane putra dhanapati ko bulAyA aura samasta rAjyabhAra dekara vana prasthAna kiyA / mahA tapodhana prasrandana munirAja kI zaraNa meM jA param disambara mudrA dhAraNa kI / arthAt ubhaya parigraha kA tyAga kara bhAvaliGgI sAdhu ho gaye / gyAraha kA gradhyayana kara ghose kAraNa bhAvanAoM kI bhAyA, cintana kiyA / phalataH tIrthaGkara gotra baaNdhaa| anta meM uttama samAdhimaraNa kara madhyama graiveyaka ke subhadra nAma ke vimAna meM ahamindra ho gaye / yahA~ do hAtha kA zarIra zukla lekyA pAyI / vaha 13 || mAha F 114 ] 1wwwww 7 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Maineraininewwmvdomomwwwmommon s meM zvAsa letA thA / 27 hajAra varSoM meM mAnasika AhAra letA thA, vikriyA aura avadhi jJAna sAtavIM pRthvI taka thA / 27 sAgara kI prAyu thii| isa prakAra strI saMbhoga rahita anupama sukha bhogane lagA / yaha hai tapa kI mahimA / garbha kalyANaka kAzI deza apanI suSamA se svarga loka ko bhI tiraskRta karatA thA / banArasa nagara ne vizeSa saundarya dhAraNa kara liyaa| puNyAMkura phalita hone para sAMsArika vaibhava, prakRti chaTA kA vistAra honA svAbhAvika hI hai / jambUdvIpa kA tilaka svarupa isa nagara kA bhAgyazAlI rAjA thA supratiSTha / vastutaH sampUrNa prajA pitA tulya ise pratiSThA-mahattva detI thii| nyAya priya rAjA ko kauna nahIM cAhegA? sUryodaya se bhalA paMkaja kyoM na vikasita hogA ? hotA hI hai / usI prakAra isake karmacArI garaNa satat apane-apane kartavya pAlana meM dattacitta the / mana se AjJA kI pratIkSA karate the| rAjA apanI mahAdevI pRthvISeraNA ke sAtha indrIya janya bhogoM ke sAtha zrAvaka dharma kA bhI niyamita rUpa se pAlana karatA thA / ladanUsAra mahAdevI bhI satata siddha bhagavAna kA dhyAna karatI thiiN| niraMtara bhogoM meM udAsIna vRtti karate hue prAtma cintana kA prayAsa karatI thIM / mAM kA jaisA bhAva-pariNAma hotA hai usakI saMtAna bhI usI prakAra ko utpanna hotI hai| dampati varga apane grahastha jIvana ke sAra bhuta putrotpati kI pratIkSA karate the / eka dina donoM hI zayanAgAra meM nidrAdevI kI goda meM so gaye / / prAtaHkAla ho gyaa| pazu bandhana khula gaye / pakSIgaNa kalarava karane lage / munahalo ravi ramimayo bhUmaNDala para khelane lagIM / aAkAza maNDala suhAnA ho gayA / ekAeka bandojanoM ke AzIrvAdAtmaka gIta-saMgIta ke sAtha rAjA rAnI ne gayA tyAga kI / prAMgana meM pAye / ratnoM kI jagamagAhaTa se pAlokita prAMgaNa ko dekhakara vizmaya aura prAnanda meM DUba gaye / pratidina nikAla yahI dRzya hotA rahA / kramaza: cha mAha vyatIta ho gye| tInoM saMdhyAoM meM 12 karoDa ratnoM ke varSa se na kevala rAjakula kA apitu samasta rAjya kA duHkha dAridra naSTa ho gayA / yAvakoM kA abhAva ho gyaa| vasantrA ne sArthaka nAma prApta kiyA / arthAt 'vasu' kA artha haiM dhana, 'dhA se dhAraNa karane vAlI yaha anvartha nAma humA / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chama-chama varSA kI phuhAra paDa rahI thI saMdhyA phUla uThI / pUrva dizA maiM indradhanuSa muskurAne lagA / zanaiH zanaiH rAtri kA Agamana huA | rAnI ne zaiyA kA zrAzraya liyaa| bhAdra mAsa kI zukla pakSa kI chaTha kA dina thA / isI dina rAtri ke pichale prahara meM mahArAnI pRthvISeNA ne 16 svapna dekhe | mAtA marudevI kI bhAMti hI ye svapna the / prAtaH bandIjanoM kI viradAvalI ke sAtha tandrA rahita nidrA bhaMga huii| anya dinoM kI apekSA Aja vizeSa harSita, praphulla citta thIM / atizIghra dainika kriyA se nivRtta ho rAjyasabhA meM padhArIM / mahArAja ne bhI bar3e prema aura zrAdara se mahArAnI ko asat dekara apane pAsa biThAyA | namratA pUrvaka mahAdevI ne rAtri ke svapna sunAye anta meM sukha meM hAthI ne praveza kiyA yaha bhI batalAyA aura kiMcita mukhAravinda nIce kiye hue phala rUpa uttara kI pratIkSA karane lagI / svapnoM ke vRttAnta se siddha manoratha rAjA ne kahA, devI, Apake svapnoM kA phala trailokya vijayI putra hogA", vaha dharma tIrtha kA pravartana kara mokSa jAyegA / svapna phala sunakara mahAdevI ko kitanA zrAnanda huA kyA koI kaha sakatA hai ? mizrI kA miThAsa khAne vAlA hI anubhava kara sakatA hai dUsare ko nahIM batA sktaa| basa yahI hAla thA mahArAnI kA / ataeva bhAdoM sudI 6 vizAkhA nakSatra meM, agnimitra yoga meM vaha puNyavAna ahamindra mAtA ke garbha meM zrA virAjamAna hRzrA, sIpa meM muktA kI bhA~ti sukha se / anma kalyANaka- varSAkAla gayA / kramaza: zarada, zizira, hemanta aura basanta Rtu bhI samApta ho calI | mAtA pRthvIsenA kI garbha vRddhi ke dhana, vaibhava, buddhi, kalA vijJAna kA pUrNa vikAsa huaa| jisakI deviyA~ rakSA kareM bhalA usakA abhyudaya kyoM na hogA ? SaT kumArikAoM ne garbha zodhanA kI chappana kumAriyA~ maharniza dAsI ke samAna sevA meM tatpara zrIM / svayaM indra ci sahita jisakI bhakti meM tanmaya ho usa mA~ ko kaSTa kahA~ ? na udara vRddhi huyI na kRzakAya / apitu tejapuJja saundarya chaTA phUTa paDI / nAnA vinodoM, paheliyoM ke uttara pratyuttara, tattvacarcA praznottara paThanapAThana Adi meM kAla yApana ho rahA thA / dhIre dhIre natra mAsa pUrNa ho gaye / zrI hI gaI vaha suhAnI prabhapsita ghaDI jisakI pratIkSA meM rAjA-rAnI prajA sahita palaka paoNvar3e bichAye samaya yApana karate the / jeTha sudI dvAdazI ke dina agnimitra yoga meM airAvata ke samAna unnata aura mahA 116 ] * Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nimila m jaardhinionNTRIB000manda r mer puNyazAlI putra kA janma huaa| bAlaka kI kAnti se pUrA kamarA prakAza se jaga-magA uThA / deviyoM dvArA jalAye ratnadIpa manda ho gaye / usa dIpamAlikA kA kevala maMgala-zubhAcAra mAtra prayojana raha gayA / siMhanAda ghaMTA, bherI Adi kI dhvanI se jAgrata hae devagaNa apane-apane parivAra sahita indra ko prAge kara banArasa nagarI meM aaye| usa samaya zaci devI prasUligraha se bAlaka ko lAI aura indra ne hajAra netroM ke dvAra se bAla prabha ko dekhA / yaha dRzya bar3A hI ramya thA / airAvata hAthI para bhagavAna ko virAjamAna kiyA / saparivAra aura sazainya indra bhagavAna ko lekara sumerU parvata para maye aura kSIra sAgara ke jala se 1008 kalazoM se janmAbhiSeka kiyaa| sabhI ne prAnanda se gaMdodhaka lagAyA aura pUnaH lAkara bAlaka ko mAtA kI goda meM virAjamAna kiyA / ApakA nAma sUpArzvanAtha indra ne niyukta kiyaa| isI kA samarthana pitA aura jyotiSiyoM ne diyaa| mA~ bAla candra ko dekha pAnanda sAgara meM nimagna ho gii| indra ne prAnanda nATaka kiyA / mahArAjA supratiSTha ne bhI putra janmotsava ke upalakSa meM nagara kI zobhA karAI tathA ayAcakadAna, abhayadAna zrAdi diye / indra bAla prabhu ke sAtha kucha devoM ko bAla rUpa dhAraNa kara rahane kA Adeza de svayaM savaibhava svarga calA gayA / yadyapi supratiSTha ke ghara meM supArzva bAla ke lAlana-pAlana, khela-kUda ke sabhI sAdhana paryApta the| to bhI indra svarga se pratidina vastrAlakAra, kalpa vRkSoM ke phUloM kI mAlAe~, anokhe khilaune prAdi bhejatA thaa| aMgUThe meM sthApita amRta kA pAna karate hue doja ke mayaMka ke samAna bar3hane lage / bAlaka kI krIr3AeM kisakA mana nahIM haratI ? phira bhAvI bhagavAna kI lolAe~ to jana-jana kA manovinoda kareMgI hI / mRdu muskAna, capalacAla, nirantara sukhada thI / kramazaH bAlAvasthA pAra kara kumAra vaya meM Aye aura punaH yauvanAvasthA ko svIkAra kiyA / rAjyakAla--- pAprabhu ke nau hajAra karor3a sAgara bIta jAne para ApakA janma hunA / ApakI prAyu 20 lAkha pUrva kI thI aura zarIra kI U~cAI 200 dhanuSa pramANa thI / apanI kAnti se candramA ko bhI lajjita karate the / pA~ca lAkha varSa kumAra kAla ke vyatIta hone para inheM pitA dvArA rAjya prApta huaa| yaha kevala dAna dene aura tyAga karane ke lie hI thA / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAMASWAJ. arthAt rAjya meM tanika bhI inakI proti nahIM thI / ina dinoM indra suzruSA mAdi ATha buddhi ke dhAraka, zAstroM meM nipuNa, nRtya-kalA meM pravINa, dekhane meM sundara, madhura kaNTha vAle saMgItakAra evaM nAnA kalAoM meM nipuNa devAMganAoM ko bulAkara bhagavAna ko prasanna karatA thA / sabho indriyoM ke viSayoM kA sevana karate the / zubha nAma karma ke udaya se zarIra meM 10 atizaya svabhAva se the| sabake hitU aura priya the| ve sadA prasanna rahate the / zarIra kalyANa rUpa thA ve mati zrata aura avadhijJAna se maMDita the / unakI kAnti priyaMga pUSpa ke samAna thii| unakI prazubha-prakRtiyoM kA anubhAga atimanda aura zubha prakRtiyoM kA anubhAga utkRSTa thA / mokSa ke abhyudaya aura aizvarya kA kaNThahAra thaa| caraNa nakha kI zobhA indroM ke mukhoM kI kAnti ko bhI tiraskRta karatI thii| ATha varSa kI vaya se pratyAkhyAna aura saMjvalana kaSAya kA udaya thaa| svabhAva se hI dezasaMyamI the / ataH pracura, asIma bhogoM kA bhoga karate hue bhI unakI prasaMkhyAta guNI nirjarA hotI thI / anekoM sundara prArya kanyAoM ke sAtha unakA vivAha humA thA / nAnA vinodoM ko ve anAsakta bhAva se karate the / apane atula baibhava ko bhoga ke lie nahIM apitu dAna ke lie samajhate the / satya hI hai "paropakArAya satAM vibhUtayaH" satpuruSoM kI vibhUti vizva-kalyANa ke lie hI hamA karatI haiN| jinake caraNoM meM tInoM lokoM kI sampadA dAsI samAna nivAsa karatI hai unheM apane bhogoM kI kyA cintA ? prAyo mAtra unakA thA aura ve the prANI mAtra ke / unakA mukha-duHkha sabakA thA aura sabakA sukha-duHkha unakA hA thA / isa prakAra nirmala vicAroM, parizuddha bhAvanA, ujjvala sadAcAra se unake rAjya meM amana caina thA / parantu rAjakumAra kI dazA to svaNaM piMjare meM palane vAle rAja zuka (tote) ke samAna thii| kaba dvAra khule ki maiM ur3akara svatantra bana vihAra karU / prAnandopabhoga meM bIsa pUrvAdha kama eka lAkha pUrva mAtra AyU raha gaI / 14 lAkha pUrva se 20 pUrvA kama kAla taka rAjya kiyaa| vairAya-- asanta gyaa| grISma Rtu praayo| jIvana meM kitane ho basanta pAye, gaye para unheM kauna dekhe, pahicAne kauna ? samajhe kauna ? jJAnI puruSa / yaha bhI tabhI jaba jJAna kA upayoga kre| zrI supArzva ke samakSa AyI 11. ] Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAgala000mAAAAPAN grISma Rtu ! unhoMne dekhA basanta kA saundarya phIkA par3a gayA, jhulasa gayA grIDama tApa se hRdaya meM vedanA jagI, mAnasa para satya kI amiTa rekhA khica gii| pratyeka padArtha pariNamana zIla hai, nazvara hai, jIvana bhI isakA apavAda nahIM / mujhe bhI maranA hogaa| nahIM, maiM aba isa maraNa kI zreNI se bAhara pAne kA prayatna karUgA / moha, bhUla gayA apane amaratva ko, ajaratva ko / kitanA bar3A pramAda hai merA? kitanA bhayaMkara duSpariNAma hai isa jaga jaMjAlakA, bhogo kA aura rAjya sampadA kA? saba kucha chAyA ke samAna hI asthira hai / kyA mere jaise jAnI ko sAmAnya janavat ina tuccha pralobhanoM meM phasanA ucita hai ? maiM aMdhe ke samAna ina viSayoM meM ulajhA hU~, proha ! kitanI vicitra hai moha kI lIlA ! ajJAnAndhakAra phaTa gayA / botra ravi udita hA eka kSaNa bhI rAja-vaibhava aura rAjA unheM nahIM suhAyA / tatkSaNa apane putra ko rAjya pradAna kara saMyama dhAraNa karane kA daDha saMkalpa kiyA / kyA sumeru ko pralaya pavana calA sakatA hai ? nahIM / dala manasvI-prAtmArthI kA saMkalpa kauna calAyamAna kara sakatA hai ? koI nhiiN| usake samakSa to zUla phUla banakara pAte haiM, Apatti-sampatti ho jAtI hai, nirAzA mAzA bana kara chAtI hai, aMdhakAra prakAza rUpa meM phailatA hai / basa yahI hamA rAjA sUpAparva ko / jeTha kA tapalA suyaM unake caraNoM meM nata ho gayA, jalatI bhUmi zItala bana gayI / prAgaye deva RSi-laukAntika devagamA unake vicAroM kI puSTi ke lie. jaya-jaya ghoSa se stuti karane lage, dhanya dhanya kara puNyavarddhana kiyA, hameM bhI manuSya bhava mile aura zIghra Apake padacihnoM kA anugamana kareM isa bhAvanA ke sAtha-sAtha apane nivAsa sthAna ko lauTa gaye / paramANu kI cAla vidyuta gati se bhI tIba hai| prabhu ke puNya paramANu jA pahu~ce svarga loka meM / cAroM nikAyoM ke devoM ko atizIghra dIkSA patrikA prApta ho gaI binA kAgaja aura syAhI kI / indra rAjA kyoM cuke isa pUNyAbasara ko| "manogati" nAmaka zikSikA sajAkara le prAyA / saparivAra A pahu~cA bANArasI nagarI meM atizIghra isa bhaya se ki kahIM mujha se pahale koi praura na le jAya prabhu ko / mahArAjA supArva bhI taiyAra the, aba rAjA se bhagavAna banane ko| indra dvArA abhiSikta hone ke bAda tatkSaNa pAlakI meM savAra hue| prathama bhUmigocarI rAjA loga phira vidyAdhara rAjA 7.7 kadama zivikA lekara cale aura tadanantara [ 116 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indra, devAdi grAkAza mArga se prA pahu~ce sahetuka vana meM / 3000 dhanuSa U~ce priyaMgu vRkSa ke nIce svastika prapUrita svaccha zilApaTTa para A virAje / aparAhna kAla, vizAkhA nakSatra, kAzI nagarI ke sahetuka vana meM velA (do dina kA upavAsa kA niyama kara jyeSTha zuklA dvAdazI ke dina "namaH siddhebhya" uccAraNa kara svayaM paJcamuSThI keza lakhakara jainezvarI bhagavatI dIkSA dhAraNa kii| cAroM ora sura-nara asuroM dvArA jaya jaya nAda gUMja uThA / prabhu ne ubhaya parigraha ko tRNavat sarpa kaMculI ke samAna tyAga diyA 1 guptiyoM se prasAda se usI samaya prApako caturtha manaH paryaya jJAna prakaTa ho gayA / prabhu tapaH lona hue / sUryakSitija meM laya huA aura Agata surAsura, nara nAriyA~ apane-apane sthAnoM ko prasthAna kara gaye / prabhu ke sAtha 1000 rAjAoM ne munimudrA dhAraNa kI jinake madhya zrI supArzva nakSatroM se veSTita candravata zobhita hue / vAraNA wwwm manovala bhI eka Azcarya janaka sthiti hai| isakI zakti kA pAra nahIM / 'mana caMgA to khaTatI meM gaMgA / " jahA~ lagAdo beDA pAra udhara hI kA / prabhu ekAgracitta dhyAna nimagna ho gaye / nimiSa ke samAna 3 dina cale gaye / pArasA ke dina bhagavAna ne IryAya zuddhi pUrvaka vana se prayANa kiyA / nAtimanda gamana karate hue somakhaNDa ( paTalI khaNDapurI ) meM praveza kiyaa| sUryodaya hone ke pUrva prAcI meM lAlimA vizvaraM jAtI hai usI prakAra yAja nagarI meM svabhAva se ullAsa chAyA thA / rAjA-rAnI ko vizeSa pramoda bhAva jAgrata ho rahA thaa| ve dampatti vizeSa jina pUjA kara, tattva carcA ke sAtha paramotkRSTa pratithi- munirAja kI pratIkSA meM dvAra para vinamra bhAva se khar3e the / bhAvanA bhava majjanI punIta, zraddhA bhakti ke phala svarupa unhoMne eka vizAla kAya divya jyoti puJja jAta rUpa svAmI munirAja ko sammukha prAte dekhA / harSa se gad gad, saMtuSTa, ra bhakti se karAJjuli mastaka para rakha, he svAmin namo'stu, namo'stu namo'stu, atrAvatara, atrAvatara, tiSTa, tiSTa kahakara paDagAhana kiyA | tIna pradakSiNA dekara parama ullAsa se dampatti varga ne navadhA bhakti pUrvaka kSIrAna se pAraNA karAyA / rAjA mahendradatta kI kAnti suvarNa samAna, prabhu pAtra harita varNa pannA samAna, ravi razmiyA~ zubha varNa 120 ] Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ milakara indradhanuSa kI zobhA ko lajjita kara rahI thii| prabhu kA niraMtarAya sukha se AhAra samApta hote hI devoM ne paJcAzcarya kiye| 1 ranavRSTi, 2 puSpavRSTi, 3 gaMdhodaka vRSTi, 4 dudubhinAda aura 5 jaya-jaya dhvani huyI / rAjA-rAnI ne apane ko dhanya mAnate hue saMsAra bhavAvatI ko cheda kara 3 bhava mAtra kA bnaayaa| arthAt tIsare bhava se mukti prApta kreNge| chacaspa kAla khAna se prApta sonA kundana banatA hai / yaha manuSya sAdhya hai / karmalipta prAtmA paramAtmA meM banatA hai yaha bhI mAnava puruSArtha kA antima mAhAtmya hai| kUndana banAne ko cAhie agni / paramAtmA banane ko cAhie kaThora tapa: sAdhanA / vaha (kundana) banAyA jAtA hai para paramAtmA banA jAtA hai| svayaM tapanA hotA hai| apane hI dvArA apane ko zuddha karanA hotA hai / prastu, bhagavAna apane meM laya hae, apanI mAtmA meM hI tallIna he| eka do dina nahIM pure 6 varSa vyatIta kiye mauna sAdhanA meM / prakhaNDa mauna meM chamastha kAla vyatIta kiyA / prAtApana yoga, vRkSamUlAdhi yoga, zubhrAvakAza yoga ityAdi nAnA prakAra ke yoga dhAraNa kara karma zatru ko vaza kiyA / dhyAnAnala meM jhoMka diyA / pakSopavAsa, mAsopavAsa Adi kara indriya nigraha kara prAtmA meM samAhita hue| moha zatru ko jItane meM samartha hue| aAtma zakti bar3hane lagI, karma zakti kSINa hone lgii| durbalatA bhaya kA kAraNa hai| becAre karma thara-thara kAMpane lage, koI idhara-udhara bhAga-dauDa meM lage, koI girA, koI paDA: saba ora bhagadaDa maca gaI / prabhu apane meM masta the, bar3ha rahe the mukti patha para, carasmoM se nahIM-bhAvoM se, pariNAma zuddhi se / A hI pahu~ce usa sImA para ahA~ se tIra lakSya para sahI pahu~ce / dharmadhyAna kI sImA pAra huii| zukladhyAna kA prArambha kiyaa| sAtizaya apramatta guNAsthAna se kSapaka zreNI prArohaNa kiyA / kramaza: pAThaveM, nau aura daza se bArahaveM guNasthAna meM jA pahu~ce / kramaza : karma prakRtiyoM kA kSaya karate hue 63 prakRtiyoM kA samUla kSaya kara sarvajJa hue / kevala jJAna kalyANaka..... dhAtiyA karma cAroM nAza hae / idhara kAraNa ke abhAva meM kArya kahA~ se rahe / prastu, jJAnAvaraNI ke azeSa prabhAva se sakalajJAna kevalamAna [ 121 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaTa huA, darzanAvaraNI ke vinAza se ananta darzana, mohanIya kA sarvathA . vigalita hone se ananta sukha aura antarAya ke prabhAva se anantavIrya prakaTa humA / sakala carAcara padArtha azeSa paryAyoM sahita eka sAtha unake nirmala jJAna meM prativimbita ho uThe / udhara devendra tAka meM baiThA hI thA, saMketa milate hI bhU loka meM pAyA / samavazaraNa maNDapa taiyAra karane ko kuvera ko prAdeza diyA / phAlguNa kRSNA chaTha ke dina zAma ko vizAkhA nakSatra meM kevalajJAna aura kevala darzana yugapata prApta hue / vizAla vaibhava se indra ne jJAna kalyANaka pUjA kii| samavasaraNa racanA-.... baddhi kA phala hai tattva vicAra / tatva parijJAna kA sAdhana hai tattvajoM kI saMgati, unakA upadeza-dezanA / ataH sumati dhArI indra ne bhagavAna ke tatva jJAna se lAbha lenA cAhie, socakara sabhAmaNDapa kI racanA karAyI / bAraha sabhAoM ko samanvita kiyA / apane udAra manobhAva se ha yojana pramANa vistAra (36 koza meM meM samavazaraNa racanA kii| sahetuka vana meM zirISa vRkSa ke nIce dhyAnastha prama ko sarvAtA prApta huyI thI-arthAt kevalI hue the / isalie kuvera ne sahetuka vana meM hI sabhA bhavana taiyAra kiyA / bhavya samyagdRSTi manuSya, striyA~ bAla bAlikA (aATha varSa ke) cAroM prakAra ke deva deviyA~ 100 indra-indrANiyAM, pAra pakSI prAdi sabhI prema se yathA yogya sthAna para baiThakara parama zraddhA se bhagavAna kI dharma dezanAmRta kA kampuToM se pAna karate the-sunate the| samavazaraNa meM 11000 sAmAnya kevalI the, 2030 pUrva dhAriyoM kI saMkhyA thI, 244620 pAThaka-zikSaka, 1150 manaH paryayajJAnI, 15300 vikriyA Rddhi dhArI, 6000 avadhijJAnI'8600 cAdI the| sampUrNa 300000 aryAt tIna lAkha the / valadatta yA valI pradhAna gaNadhara sahita 65 gaNadhara the| mIna zrI pramukha gariNani (mukhya prAyikA) thiiN| sampurNa prAyikAoM kI gaNanA 330000 thii| inakA 'dAnavIrya pramukha zrotA thaa| tIna lAkha zrAvaka, pAMca lAkha zrAvikAeM thiiN| varanandI yA mAtaMga inakA yakSa aura kAlI (mAlinI) nAmakI yakSI thii| isa prakAra asaMkhyAta deva-devI evaM pazu pakSiyoM ke sAtha parivata bhagavAna supArzva prabhu gaMdha kuTI meM suzobhita hote the| sabhI surAsura, narAdi unakI nAnA vidha praSTa prakArI pUjA karate the / tInoM lokoM ke sakala padArtha tInoM kAla sambandhI sampUrNa paryAyoM sahita una ke jJAnAloka 122 . Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM hastAmalaka bata jhalakate the / bhagavAna ne ziSyAnugraha karane vAlA apanA pAvana bihAra samasta prArya kSetra meM kiyA / sarvatra dharmAndu vRSTi kara bhavyAMkuroM kA abhisiMcana kara sanmArga pradarzita kiyaa| yoga nirodha - mahAn yogiyoM kI samasta kiyAe~ mahAn hI hotI haiN| ve apane meM lIna rahate haiN| vastuta: ve apane hI prAtma kalyANa kI dRSTi rakhate haiN| isa sAdhanA ke mAdhyama se anya bhavyAtmAtroM kA unake nimitta mAtra se parama kalyANa ho jAtA hai| ataH Ayu kA eka mAha zeSa rahane para ve param vItarAgI bhagavAna yoga nirodha kara parama pAvana zailendra zrI sammedagiri kI samunnata prabhAsa kUTa para prA virAje / isa samaya bhI eka hajAra kevalI bhI sAtha meM vidyamAna the / pratimAyoga se nizcala padmAsana se dhyAna nimagna ho gaye / mokSa kalyANaka pala-pala kara varSoM vyatIta ho jAte haiN| phira bhalA eka mAsa kA kyA mulya ? palaka mArate jaisA samaya pUrA ho gayA / prabhu ne zukladhyAna kA antima caraNa saMbhAlA-myUparata kiyA nivRtti dhyAna dvArA duSTa-sAlTa adhAtiyA-cAroM karmoM ko dhvasta kiyaa| phAlguNa zuklA saptamI ke dina vizAkhA nakSatra meM, sUryodaya ke samaya adhAtiyA catuSka kA bhI nAza kara parama pada-mukti pada prApta kiyA / Apake sAtha hI 1000 anya kevaliyoM ne bhI amaratva-mokSa prApta kiyaa| tadanantara puNyavAna kalpavAsI uttama devoM ne (indrAdikoM ne) usI samaya pAkara usa prabhAsaGkaTa para prabhu kA mokSa kalyANaka mahA mahotsava manAyA / agnikumAra devoM ne apane kirIToM se utpanna agni dvArA antima saMskAra kiyaa| parama pavitra bhasma ko mastaka para car3hAyA hai atyantAnanda ke sAtha catuNikAya deva apane-apane sthAna ko gaye / isake bAda samasta * bhakta jana zrAvaka zrAvikAoM ne praSTa dravya se pUjA kara, lADU car3hAkara tIna pradakSiNA de guNastavana kiyA, apane karmoM ko vizeSa nirjarA kii| isa prabhAsa kuTa ke darzana mAtra se 32 koTi upavAsoM kA phala prApta hotA hai / anekoM asAdhya rogoM kA zamana hotA hai| isa ToMka Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI miTTI ke lagAne se kuSTAdi vyAdhiyAM taka dUra ho jAtI haiN|. inakA cihna svAstika hai| . atyanta parAkramI, prAtma sAdhanA meM nipuNa, zrI supArzvanAtha svAmI hameM bhI viSaya vAsanAoM se uThakara, mukti patha prArUr3ha hone kI zakti pradAna kreN| / / bhUyAt bhava zAntiH / / cihna svAstika indian prAnAdhali 1. zrI supArzvanAtha kA cihna kyA hai ?, kitane nambara ke haiM ? 2. janmabhUmi, mAtA-pitA, jJAnotpati vRkSa, mokSa sthAna ke ___ nAma batAo? 3. bhagavAna supArzva kA vAlyakAla kitanA thA ? 4. rAjyakAla kI kyA-kyA vizeSatAe~ haiM ? 5. chamastha kAla, aura dezanA kAla kA pramANa batAzrI? 124 ] Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *Jio. --------- 8-1008 zrI candraprabhu jI pUrvabhava Upara svarga aura nIce naraka loka ke madhya meM asaMkhyAta dvIpa samudroM se veSTita hai "madhyaloka" / isakA mApadaNDa hai sumeru parvata | isI ko ghere tIsare nambara kA puSkaravara dvIpa hai / ThIka isake madhya meM mAnuSottara parvata hai| isake pUrva aura pazcima dizA meM mandara aura vidyunmAlI nAma ke do meru haiM / pUrva dizA ke mandara meru se pazcima kI ghora mahA videha kSetra hai / usakI sItA nadI ke uttara taTa para eka sugandhi nAmaka deza hai / yaha sarva prakAra sampanna hai| isameM zrIpura nAma kA nagara hai / yaha racanA anAdi hai parantu rAjya zAsana aura zAsaka - rAjA badalate rahate haiM / pUrvakAla meM yahA~ zrISeNa nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| yaha rAjA balavAna, dharmAtmA, dayAlu aura nyAyapriya thA / vicAraza aura vivekavAna thA / ahaMkAra se dUra vinaya sampanna thaa| cUka hone para pazcAttApa kara sudhArane kI ceSTA karatA thaa| usakI mahArAnI kA nAma zrIkAntA thA, [ 125 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo lakSmI aura saundarya kI pratimA svarUpa thii| dampatti varga meM aTUTa prema thA / vaha zIla, saubhAgya aura patibhakti parAyaNa thii| donoM kA sukhamaya kAla jina bhakti ke sAtha vyatIta ho rahA thA / ve apane ko sarvasukha anubhava karate the| kyA saMsAra meM koI sarbasUkhI ho sakatA hai ? yadi hove to bairAgya kyoM pAve ? sAdhu kauna bane? tyAga karane kA bhAva hI kyoM Ave? ye bhI isake apavAda nahIM the| zrIkAntA kA yauvana Dhalane lagA / saba kucha hokara bhI usakI aMka sUnI thI / saMtAna to nArI jIvana kA zRgAra hai usake binA gRhastha jIvana hI kyA ? dina Dhala gayA thA / sUrya ne apanI kiraNoM ko saMkocA / kucha hI kSaNa meM pratIcI meM lAlI bikharane lgii| sugaMdhita manda vAya baha rahI thI / usI samaya vaha 'zrIkAntA' apane prAsAda pRSTha para AsIna nagara ko zobhA nihAra rahI thI ! sahasA nIce geMda khelate zreSThI putroM para dRSTi par3I / duSTi kyA thI usake hRdaya ko pIr3A ko kuredane vAlI kudAlI thI / prasanna mukha malhA gayA, zrI ur3a gaI, diSAda chA gayA cehare para, azrudhArA baha calI, saheliyA~ hakkA-bakkA ho unake isa parivartana kA kAraNa kyA hai ? soca meM par3a gii| vaha svayaM vicAroM meM DUba gaI "zroha, vaha strI dhanya hai jisake ye mUlAba se komala mAtra bAlaka krIDA kara rahe haiM / nArI ke saMtAna nahIM to usakI zobhA hI kyA hai ? latA prasUna rahita hone para kyA zobhita hotI hai ? maiM puNyahIna hU~ / puNyavAna ko yogya saMtAna kA varadAna prApta hotA hai| isa prakAra anekoM vicAra taraMgoM meM ibI udAsIna vaha rAnI zayanAgAra meM jA par3I / saheliyoM tAr3a gaI usako manovyathA ko para cArA kyA thA? unhoMne rAjA ko sUcanA dii| rAnI dIrgha nizvAsa ke sAtha karavaTeM badala rahI thii| mahArAja zrIrSaNa isa apratyAzita sthiti meM prAkula ho utthe| aneka yuktiyoM se kAraNa samajhane kI ceSTA kI / para rAnI ke maunAvalambana se saba vyartha gaI / anta meM hRdayagata bhAvoM ko jAtA eka sahelI ne chata kI ghaTanA sanAyo / rAjA bhI isa viSaya se duHkhI ho gyaa| para kara kyA sakatA thA? to bhI dhairyAvalambana le samajhAyA, "jo vastu puruSArtha siddha nahIM ho usakI cintA nahIM karanI cAhie / karmoM ke Upara kisakA vaza hai ? : koI tIdra pApa karma hI putra prApti meM bAdhaka hai| isalie pAtra-dAna, 126 } Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina pUjA, vrata, upavAsa Adi zubha kAryoM ko karo jisase azubha kamoM kA bala naSTa hokara zubha karmoM kI vipAka zakti bddh'egii|" patibhakti parAyaNA rAnI kA zoka kucha halakA huA, viveka jAyA aura kramaza: punaH dharma-dhyAna meM tatpara ho gii| aba pahale kI apekSA adhika pAtradAnAdi zubha kriyAyeM karane lgii| eka dina zrISaraNa mahArAja apanI priyA zrIkAntA sahita vana vihAra karane gaye 1 puSya yoga se tapodhana munIndra kA darzana humA / dharmopadeza zravaNa kara rAjA ne "prabho mujhe bhI yaha digambara rUpa dhAraNa karane kA avasara milegA?' prazna kiyaa| zrI guru ne kahA, "he bhabdhaH, tere mana meM putra prApti kI tIna abhilASA hai isake pUrNa hone para tuma gRha tyAga karoge / tumhArI patnI ne eka garbhavatI yuvatI kA kaSTa dekhakara pUrvabhava meM "mujhe yauvanakAla meM saMtAna na ho" yaha nidAna bAMdhA thA ! vaha karma aba nivRtta hone vAlA hai tuma aSTAhnikA vrata aura pujA vidhAna karo / dampatti varga ne vidhivat vrata dhAraNa kiyA / saharSa ghara lauTe / pirohita kI parAmarzAnusAra ratnamayI jinanimcha pratiSThA kraayii| donoM ne paMcAmRtAbhiSeka kara gaMdhodaka se snAna kiyA prati sampurNa aMgoM meM lagAyA / siddhacakra vidhAna pUjA kara prabhUta puNyArjana aura azubha karma prakSAlana kiyA / rAtri ke pichale pahara meM rAnI ne hAthI, siMha, candra aura lakSmI ye 4 svapna dekhe, isI samaya garbhAdhAna kiyA / kucha hI mahInoM bAda garbha ke cihna prakaTa hae / lajjAzIla rAnI kI dAsiyoM se yaha samAcAra suna rAjA ati prasanna hue| unheM anekoM vastrAbhUSaNa dAsa meM diye / dhIre-dhIre navamAsa pUrNa hae / pUrva dizA jaise sUrya ko janma detI hai usI prakAra zrIkAntA ne dharmaprakAzI putra ratla utpanna kiyA / rAjA ne paramAnanda se pUtra janmotsava ke sAtha usakA zrI varmA nAma rakkhA / doja mayaMka sama pUtra vRddhi ko prApta hmaa| eka dina rAjA vanamAlI se sUcanA pAte hI zibaMkara dhana meM zrIprama jinarAja ke darzanoM ko gyaa| tIna pradakSiNA de dharmopadeza zravaNa kara vahIM zrI varmA ko rAjya de digambara dIkSA dhAraNa kara ghora tapolIna ho kevalI ho poSa karmoM ko dhvasta kara mukta hue / zrI varmA ne bhI prASTAlika vizeSa pUjA ko / pUNimA ke dina apane kucha pArivArika lokoM ke sAtha saudha (mahala) kI chata para baiThe Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ulkApAta dekhA / basa kyA thA, iSTi phirI, apane zrIkAnta putra ko rAjya de svayaM zrI prabha prAcArya ke caraNoM meM jA digambara ho tapa karane lgaa| prAyu ke anta meM zrI prabha nAmaka parvata para sanyAsa bharaNa kara prathama svarga meM zrIdhara nAma kA deva hamA / icchAnusAra bhoga bhoga kara prAyu ke anta meM cyuta huaa| ghAtakI khaNDa ke bharata kSetra ke alakA deza kI ayodhyA nagarI ke rAjA ajitaMjaya kI rAnI ajitasenA ke garbha se ajitasena nAma kA putra hayA / yauvanAvasthA prApta kara pitA dvArA datta rAjyopabhoga kiyA / . pitA dIkSA dhAraNa kara mukta hue| ajitasena ne apane puNyodaya se cakravartI ho asIma bhogopabhoga sAmagrI prApta kii| kintu viSayoM se sadA udAsIna rahe / eka dina guNaprabha tIrthaGkara kI vandanArtha gye| dharmopadeza sunA / bhogoM se virakta ho anekoM rAjAoM ke sAtha jainezvarI dIkSA dhAraNa kara kaThora tapa kiyaa| anta meM namastilaka parvata para samAdhi maraNa kara solahaveM svarga meM zAntikara vimAna meM indrapada prApta kiyaa| nimiSamAtra ke samAna sukha kA kAla sAgaroM pramANa pUrNa ho jAtA hai / prAyu ke anta meM cyuta ho vaha indra pUrva pAta kI khaMDa ke maMgalAyatI deza ke ratnasaMcayapura nagara ke rAjA kanaka prama kI mahArAnI kanakamAlA ke padmanAbha nAma kA putra hmaa| yaha nyAya evaM tarka zAstra kA jJAtA hamA / pitA se prApta rAjya kA nyAya pUrvaka saMcAlana kiyA / pitA dIkSA le mukta hue| papanAma kI somaprabhA se survaNanAbhi putra huzrA / eka dina zrI zrIdhara nAma ke munirAja kI vandanA kara dharmopadeza suna rAjA ne suvarganAbhi ko rAjya de digambara mudrA dhAraNa kii| usane ghora tapa ke sAtha agAdha adhyayana kiyA / ve gyAraha aMga ke pAThI ho gaye tathA zoDaSa kAraNa bhAvanAoM kA pragAr3ha-sukSma cintana kara tIrtha gura gotra kA bandha kiyA / prAyu ke anta meM sanyAsamaraNa kara jayanta nAmaka anuttara vimAna meM 33 sAgara Ayu, eka hAtha kA sapheda zarIra bAlA ahamindra ho gyaa| vaha 33 hajAra varSa bAda mAnasika AhAra letA, 33 pakSa bAda ucchavAsa letA thA / janma se 7 vI bhUmi taka kA avadhijJAna locana thaa| yahI hoMge candraprabha bhagavAna / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garbhAvasaraNa kalyANa- RturAja baMsata kA Agamana humA / bhUmi ne nava zRgAra kiyaa| vRkSoM ne purAne patoM kA tyAga kara nava kopaloM se apane ko alaMkRta kiyaa| latAeM lahalahAne lgii| TesU ke phaloM ko zobhA kA kyA kahanA? pAna maMjarI kI mAdaka gaMdha ne aura bhramaroM kI madhura guMjAra ne cAroM ora bhogiyoM ko sukha sAmrAjya sthApita kara diyA / dharA ke vaibhava ko lajjita karane mAnoM svarga kA vaibhava Ilui ho uThA aura jambudvIpa meM candrapurI ke mahArAja mahAsana ke prAMgana meM ratnarAzi ke rUpa meM varSA ke bahAne Ane lgaa| eka do dina nahIM, lagAtAra 6 mahIne ho gaye the| ikSvAkuvaMzI, kAzyapa gotrIya mahArAjA mahAsena apanI mahAdevI lakSmaraNA ke sAtha pahale hI mahAvibhUti kA bhoga kara rahe the, phira aba to anekoM deviyA~ unakI (lakSmaNA) sevA meM nAnA padArthoM ke sAtha prA gaI / ghara aAMgana-divya vastra, mAlA lepa, mayana, saMbIla, natya Adi mukha sAmagrI se bhara gayA / caitra kRSNA paMcamI ke dina jyeSThA nakSatra meM usane saMtuSTa hokara solaha svapna dekhe / sUryodaya ke sAtha hI maMgala pAThoM ke zravaNa pUrvaka nidrA se uThI / alaMkRta ho rAjyasabhA meM padhAra kara rAjA ko svapna sunAye / mahAsena nRpati ne "tIrthaGkara bAlaka garbha meM pAyA hai" kaha kara svapna phala batalAyA / zrI, hrI, dhRti, kIrti, buddhi aura lakSmI deviyoM ne mA~ lakSmaNA kI kAnti, lajjA, dhairya, koti, buddhi aura saubhAgya kI vRddhi kii| nAnA vinoMdoM, kathA-vAtatrioM se deviyAM sevA kara puNyArjana karane lagIM / dhIre-dhIre garbha bar3hane lagA kintu mAtA kA udara sAdi jyoM kA tyoM rhaa| arthAt vikAra nahIM huyA / anmAbhiSeka Amoda-pramoda ke dinoM ko jAte kyA dera lagatI hai ? krIDA mAtra meM mAsa pure ho gye| pauSa kRSNA ekAdazI kA dina praayaa| anurAdhA nakSatra meM mati, zruta, pravadhi jJAna bArI bAlaka kA janma huaa| na kevala candrapurI apitu tInoM lokoM meM aAnanda chA gayA / sajA kA AMgana devendra, deva deviyoM se bhara gyaa| bAla prabha ko aMka meM dhAraNa kara zaghi indra ko lalacAne lgii| indra ne sahasra locanoM se unakI rUpa rAzi ko nirakhA / punaH indrANI sahita bAla prabhu ko le airAvata Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthI para savAra hokara pANDuka vana meM prakAza mArga se jA pahu~cA / pANDuka zilA para madhyapITha-siMhAsana para sadyojAta bAlaka ko pUrvAbhimukha virAjamAna kara 1008 kalazoM meM hAthohAtha lAye kSIra sAgara ke jala se abhiSeka kiyA / punaH samasta deva deviyoM ne abhiSeka kara samasta aMga meM gaMdhodaka lagAyA / indrANI ne komala vastra se zarIra poMchA, vastrAlaMkAra pahanAye, niraMjana hone vAle bAlaka kI A~khoM meM aJjana lagAyA | svabhAva se tilaka hone para bhI apane puNya varddhana ko tilakAcaMna kiyA / nitya vAdiyoM kI dhvani aura jayaghoSa ke nAda ke sAtha zrAkara mahAsena nRpa kI goda meM bAlaka ko dekara indra ne harSa se Ananda nATaka kiyA / sabako vismita kara bAlaka ke aMgUThe meM amRta sthApita kiyA / candramA kI kAnti ko lajjita karane vAle rUpa ko dekha bAlaka kA nAma 'candra prabhu' ghoSita kiyA / indra saparivAra svarga loka calA gayA / mahAsena rAjA ne putrotsava meM kiicchaka dAna diyA / kramazaH bAlaka mAtA-pitA ko harSita karatA huA devAMganAoM aura bAlarUpa dhArI devoM ke sAtha krIDA karatA bar3hane lagA / zrI supArzvanAtha bhagavAna ke mokSa jAne ke bAda nau so karoDa sAgara bItane para unhIM kI paramparA meM ApakA udaya huA / inakI zrAyu daza lAkha pUrva ko thI / tathA zarIra DeDha sau ( 150 ) dhanuSa U~cA thA / kautuhalI deviyoM se lAlita candraprabhu ne kumAra kAla meM praveza kiyaa| inake rUpa lAvaNya aura sugaMdhita pradi 10 atizayoM se yukta zarIra kAnti ko dekha loga nAmakarma kI prazaMsA karate nahIM aghAte the / mAnoM lakSmI inhIM ke sAtha paidA huI thI / kumAra kAla gIta zarIra vRddhi se guNoM kI vRddhi hoDa lagAye thI / vINA bajAnA, gAnA, mRdaMga Adi bAje bajAnA, kubera dvArA lAye vastrAlaMkAra dekhanA, vAdI prativAdiyoM ke pakSoM kI parIkSA karanA, bhavyajanoM ko apanA darzana nA Adi kAryoM ke sAtha samaya vyatIta hotA thA / dharmAdi guNoM kI vRddhi hotI thI / isa prakAra do lAkha pacAsa hajAra pUrva vyatIta hue / rAjya prApti yauvana kI dehalI para paira rakhate / / unake mana meM vicAra AyA mahArAjA mahAsena ne kumAra ko dekhA / unake guNoM ko dekha phUle na samAye 130 ] Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyoM na inheM rAjya vibhUti se alaMkRta karU ? jahA~ svayaM indra utsava manAne prAbe vahA~ ke vaibhava aura Amoda-pramoda kA kyA ThikAnA? anekoM rUparAzi sampanna kanyAoM ke sAtha unakA vivAha hA / sugaMdhita kamala para bhramara samUha kI bhAMti ye cAroM ora se kamalanayaniyoM se ghire nAnA sukhopabhoga sevana karate the| isa prakAra 50 hajAra pUrva aura 24 pUrvAMga rAjya sampadA kA sukhAnubhava karane meM vyatIta hue / vairAgya saje hue alaMkAra gRha meM virAje the| deviyoM dvArA pralaMkRta prabhu ne darpaNa meM mukhAkRti dekhI / sahasA ve cauMka uThe, na jAne kahA~ kauna cihna unheM vikRta dikhAI diyA / ve socane lage, 'poha yaha rUpa sampadA, dhana vaibhava vikuta hone vAlA hai| eka dina naSTa ho jaayegaa| kyA Ayu kSINa nahIM hogI ? rAga-dveSa kI zRkhalA saMsAra kI kAraNa hai| maiM ise jar3a se ukhADUMgA / aba eka kSaNa bhI ina bhogoM meM nahIM rahanA hai / usI samaya brahmasvarga ke anta meM nivAsa karane vAle laukAntika devaSi pAye aura unake vairAgya bhAvoM kI puSTI kara cale gye| dIkSA kalyANaka manISiyoM ke hRr3ha saMkalpa ko kauna calA sakatA hai| AtmadRSTi hone para kauna saMsAra se vimukha nahIM hotA / tattvajJa kA abhiprAya acala hotA hai| zrI candraprabhu rAjA ne usI samaya apane jyeSTha putra varacandra ko bulAyA aura rAjyabhAra arpaNa kara diyA / svayaM devoM dvArA lAI gayI "vimalA' nAmaka pAlakI meM savAra ho gaye / sAta paiMDa rAjAmoM ne pAlakI uThAyI / punaH deva prakAza mArga se le jAkara 'sarvartuka" vana meM jA phuNce| indra dvArA svaccha kI huyI, ratnacUrNa se maNDita zilA para virAjamAna ho "namaH siddhebhya" ke sAtha bhagavAna svayaM dIkSita hue / vastrAlaMkAroM kA tyAga kiyA, antaraMga parigraha ko proDA, pauSa kRSNA ekAdazI ke dina anurAdhA nakSatra meM eka hajAra rAjAoM ke sAtha nirgrantha muli ho gaye / antaH zuddhi ke kAraNa usI samaya caturtha manaH paryana jhAna prApta havA / belA kA upavAsa dhAraNa kiyaa| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pawanianimline pAraNA. parama maunI, parama dhyAnI munipuMgava pAhAra kI icchA se vana se cale / nirakha-nirakha ca rasa nyAsa karate prabha ne malinapura nagara meM praveza kiyaa| cAroM ora dvArAprekSaNa karane vAle apane-apane pUNyodaya kI pratIkSA kara rahe the| vahA~ kA rAjA somadatta bhI apanI priyA sahita bhakti se pratIkSA kara rahA thA / usakA puNyavakSA phalA / navadhA bhakti se prabhu kA par3agAhana kara nivina pAhAra diyA / pAzradAna ke prabhAva se devoM ne usake ghara ratnavRSTi prAdi paMcAzcarya kiye / prAhAra le prabhu vala meM gaye aura akhaNDa mauna se kaThora tapa karane lage / kaSAyoM kA unmUlana kiyA / ubhaya tapa kiyaa| uttama dhyAna dhAraNa kiyA / isa prakAra jinakalpa avasthA meM tIna mAsa vyatIta kiye| lazAna kalyANaka.. dIkSA vana meM hI ve prabhU belA kA niyama lekara nAga vRkSa ke nIce zAnta citta se virAjamAna ho gye| samyagdarzana ko ghAmaka prakRtiyoM kA pahale hI nAza kara diyA thaa| aba adha: karamA prAdi tIma pariNAmoM ke dvArA kramazaH kSapaka zreNI kA prAzraya liyA usa samaya dravya-bhAva rUpa cauthA sUkSma sAMparAya nAma kA cAritra daidIpyamAna hA / uttama dharma-dhyAna prathama zukla dhyAna kuThAra se moha zatru kA nAza kiyA pragADha samyagdarzana paayaa| tadanantara dvitIya zukla dhyAna se zeSa tInoM dhAtiyA karmoM kA samUla nAza kara kevalajJAna lakSmI ko paayaa| paramAvagADha samyagdarzana aura yathAkhyAta cAritra se alaMkRta prabhu zobhita hone lge| phAlguna kRSNA saptamI anurAdhA nakSatra meM sadhyA ke samaya divya jyoti lokAloka prakAzaka jJAna se maNDita prabha jinarAja bana gaye / indra kI prAzA se kuvera ne sabhA maNDapa, samayamaragA kI racanA kii| / . samavazaraNa pararNana bhagavAna kI divya vANI jisa prakAra prANI mAtra ko sukha zAnti aura saMtoSa ko kAraNa thI usI prakAra kuvera dvArA nirmita unakA sabhA maNDapa (samavazaraNa) bhI sabako sukhaprada thaa| bAraha sabhAoM ke madhya ratna jaDita suvarNa siMhAsana para virAjamAna the / prabhu kA cAroM ora 132 / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukha maNDala dikhalAI detA thaa| isIlie gola maNDalAkAra sabhA hone. para bhI pratyeka sabhAsada saMtuSTa thaa| tInoM saMdhyAoM aura arddharAtri meM bhI bhagavAna kI divya dhvani binA rukAvaTa ke barAbara khiratI thI / sabhA-samavazaraNa kA vistAra 1 yojana aura 34 kosa thaa| datta (vaidarbha) ko Adi lekara 63 gaNadhara the / 8000 sAmAnya kevalI, 4000 pUrvadhArI, 210400 zikSaka-pAThaka, 8000 vipUlamati mana: paryayajJAnI, 10600 vikriyAddhidhArI, 2000 avadhi jJAnI, 7000 vAdI, saba milAkara 250000 munirAja the / varuNa zrI mukhya pariNanI prAyikA ke sAtha 380000 tIna lAkha, assI hajAra prAyikAeM thii| pramukha zrotA-rAjA maghava ke sAtha 3 lAkha zrAvaka aura 5 lakSa zrAvikAe~ thIM / vijaya yA zyAma mAsana yakSa aura jvAlAmAlinI mahAdevI yakSI thI / isa prakAra vizAla samudAya se prApane sampUrNa pAya khaNDa meM bihAra kara dharmAmbu vRSTi kii| prApakA tIrtha pravartana kAla 10 karoDa sAgaropama aura 4 pUrvAGga pramANa thaa| inake bAda 64 anubaddha kevalI hae / asaMkhyAta deva deviyoM aura saMkhyAtahI tiryaca dharma zravaNa karate the| pUjA bhakti stuti karate the| nirvANa kalyANaka --- prAyu 1 mAsa zeSa rahane para bhagavAna zrI sammeda zikhara kI "lalita. kUTa" para A virAje / yoga nirodha ho gayA / samavazaraNa vighaTita huA / aba dharmopadeza nahIM hotA thaa| parama zukla dhyAna ke bala para asaMkhyAta guraNI nirjarA ke sAtha prabhu kAyotsagaM se prAtmalIna ho gye| / 1000 muniyoM ke sAtha pratimAyoga dhAraNa kiyA / 1 mahine kA yoga nirodha kara phAlguna zuklA 7 saptamI ke dina jyeSThA nakSatra meM zAma ke samaya tosare zakla dhyAna se dhaudahaveM gaNa sthAna ko prApta kara uso samaya cauthe zukladhyAna se zeSa karmoM ko prazeSa vivaMzaza kara karmAtItaazarIrI siddha pada prApta kiyaa| 1070 muniyoM ne bhI saha mukti prApta kI / inakA cintA candramA hai| indra ke sAtha devoM ne usI samaya pAkara parinirdhAraNa kalyANaka mahotsava manAyA / indrANI aura deviyoM sahita mahA pUjA kii| pranikumAra devoM ne antima saMskAra kiyaa| tadanantara nara-nAriyoM ne adbhuta mahimA se aSTa prakAro pUjA kara nirvANa lADU bahAkara prabhUta puNyArjana [ 133 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyA / apane-apane bhAvAnusAra sabhI puNya rAzi baTora kara apaneapane sthAna cale gaye / zrI varma bhUpati pAla puhamI, svarga pahale sura bhayo / puni ajitasena cha khaNDa nAyaka, indra acyuta meM thayo / vara padmanAbhi nareza nirjara, vaijayanta vimAna meM | candrAbha svAmI sAtaveM bhava, bhaye puruSa purANa meM || lalitakUTa ke darzana karane kA phala 86 lAkha upAsa kA phala hotA hai| cihna praznAvali 134 } candramA 1. candraprabhu kA cihna kyA hai ? 2. inake kitane pUrvabhava Apa jAnate haiM ? kisI eka bhaya kA varNana kariye ? 3. dIkSA vRkSa aura samavazaraNa kI prathama racanA kA sthAna kyA haiM ? 4. janma aura mokSa kI tithi batAiye ? 5. inake zarIra kI U~cAI kitanI aura raMga kaisA thA ? 6. candraprabhu ke mAtA-pitA aura nagarI kA nAma batAIye ? 7. Apake jinAlaya meM candraprabhu bhagavAna haiM kyA ? 8. inakA kumAra aura rAjakAla kitanA thA ? 6. kisa vana meM kisa vRkSa ke nIce kevalajJAna huA ? Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6-1008 zrI puSpadanta jI zAntaM vapuH zravaraNahArI vacazcaritra sarvopakArI tavadeva ! tato bhavantam / saMsAra mArava mahAsthalarudrasAndra cchAyA mahIruha mimesuvidhi zrayAmaH // ( prA0 guraNabhadra ) pUrva mava- "manohara udyAna meM bhUtahita nAma ke tIrthaGkara padhAre haiM" sunate hI mahArAjA mahApadma pulakita ho utthaa| sihAsana se sAta kadama calakara usa dizA meM namaskAra kiyaa| Ananda bherI bajI / zrAjJAkAriNo, sarvaguNa sampanna prajA -'yathA rAjA tathA prajA kI ukti ko caritArtha karatI huyI - nAnAvidha ratnapAtrAdi sAmagrI lekara jina vandanA ko taiyAra ho gaI / mAno 'puNDarIkanI' nagarI apane nAma ko sArthaka karanA cAhatI hai kyoMki sabhI puNDarIka sapheda kamala liye the jina pUjana mahApadma ke rAjya meM kabhI daNDa vidhAna nahIM huA thA, kyoMki vaha apane samAna hI prajA ko zikSita aura nyAyapriya banAye hue thaa| kisI ko ko [ 135 TITTY Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisI prakAra kA prabhAva nahIM thA / prajA usakI bhakta zrI / puNDarIkanI' namarI ko puSkalAvatI deza' apanA gaurava samajhatA thA / yaha thA puSkarArddha ke pUrva videha meM / mahArAja mahApadma ne parijana purajana ke sAtha bhagavAna kI tIna pradakSiNA dI, praSTavidha pUjA kI aura yathAyogya sthAna para baiThakara dharmopadeza zravaNa kara saMsAra zarIra bhogoM se virakta ho gayA / "moha, mAyA mithyAtva kI jar3a binA tapa ke nahIM ukhar3a sakatI, ataH maiM dIkSA lekara karmoM kA unmUlana karUMgA / " isa prakAra dRr3ha nizcaya kara apane putra dhanada ke lie rAjya samarpaNa kara svayaM aneka rAjAnoM ke sAtha dIkSita - muni ho gaye / anukrama se 11 aMgarUpI Agama ke pAragAmI bane | solaha kAraNa bhAvanAoM kA cintana kara tIrthaGkara gotra kA bandha kiyA / anta meM samAdhimaraNa kara caudahaveM prAraNata svarga meM indra utpanna hue / unakI grAyu 20 sAgara 2 lAkha pUrva kI thI, zarIra U~cAI sAr3hetIna hAtha, zukla lezyA, mAnasika pravIcAra thA, pA~cavI pRthvI taka vijJAna thA, dasa mahone bAda zvAsa lete the, bIsa hajAra varSa bAda mAnasika amRta AhAra thA, aNimAdi RddhiyoM se sampanna aura mahAbalavAna thA / apUrva aura adbhuta vaibhava kA adhipati hokara bhI bhogoM meM udAsIna aura jinabhakti meM dattacitta rahatA thA / garbhAvataraNa. indra kI zrAyu mAtra 6 mahIne raha gayI / yaha jAnakara bhI zoka rahita thA / puNya kI mahimA acintya hai / somendra ne kuvera ko dhAjJA dI aura usane jambUdvIpa ke bharatakSetra ko kAkandI nagarI ke mahArAjA sugrIva ke prAMgaNa meM trikAla ratna vRSTi karanA prArambha kara diyA / tear vaMzI kAzyapa gotrIya zreSTha kSatriya mahArAja ne bhI yaha zubhodaya aura bhAvI kalyANa kA cihna hai, samajhakara usa ratna-rAzi ko dAna meM upayukta kiyA / phalata: dAna lene vAloM kA nAma hI nahIM rahA / lakSmI 7 " kA bhoga bAMTa kara hI karanA cAhie / sajjanoM kA vaibhava sAmAnya hotA hai| jisakA upabhoga sabhI kara sakate haiM / mahArAnI - jayarAmA bar3e harSa se siddha parameSThI kI bhakti aura dhyAna karatI thI / Aja sAyaMkAla use apUrva Ananda ho rahA thaa| dhIre-dhIre 136 } VOLUNTE Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59wala sakhiyoM ke sAtha jinagaNa kA kathana karate hue nidrA kI goda meM kho gaI / rAtri ke pichale prahara meM usane 16 svapna dekhe aura anta meM apane mukha meM vRSabha ko praveza karate dekhA / prAtaH patideva se nivedana kara sanakA phala 'tInaloka kA svAmI putra hogA' sunakara donoM dampatti paramAnandita hue| phAlguna kRSsA navamI ke dina mUla nakSatra meM vaha indrarAja vyutta ho mA virAjA isa mahAdevI ke garbha meM / isake pUrva hI indra ko prAjJA se rucakagiri nivAsinI deviyoM ne mAtA kI garbha zodhanA kara dI thii| yadyapi vaha rajasvalA nahIM hotI thI aura na usake mala-mUtra vikAra hI the to bhI deviyoM ne anekoM divya-sugaMdhita padArthoM se garbhAzaya ko sugadhita kara diyA thaa| bhAbI bhagavAna sukha se pA virAje / janmotsava-masyAeka devAMganAnoM dvArA sevita mAtA kA garbhakAla purNa ho gayA / unheM kisI prakAra kA kaSTa thA bhAra nahIM hayA thA / aAja cAroM ora harSa chAyA thaa| ghara-AMgana deva deviyoM, indra indrANiyoM se khacita thA / koI prAtA aura koI jaataa| cahala-pahala thii| mArgazIrSa zuklA pratipadA ke dina prayoga meM isa mahAdevI ne uttamottama putra ratna utpanna kiyA / prasUtigRha meM jAkara svayaM indrANI bAla prabhu ko lAyI aura indra kI goda meM diyA / saphala manoratha indra indrANI saparivAra sumerU kI pANDaka zilA para pahu~ce aura una sadyojAta bAlaka kA 1008 kalazoM se abhiSeka kiyaa| ina kalazoM meM kSIra sAgara (5veM samudra) se deva loga hAthoM hAtha jala lAye the| dUgdha gaMgA baha clii| indrANI ne prAratI utArI, zarIra poMchakara vastrAlaMkAra pahanAye / indra ne hajAra netra banAkara rUpa saniya pAna kiyA aura puSpavata nAma viSyAta kara magara kA citra nirdhArita kiyaa| sotsAha kAkandI prAye prAnanda nATaka kara apane-apane dhAma cale gye| rAjA aura purajana logoM ne bhI yathA zakti anmotsava mnaayaa| deva kumAroM ke sAtha vRddhi ko prApta suvidhikumAra (dUsarA nAma ) zanaiH zanaiH zaizava se bAla aura bAlAvasthA se kumAra kAla meM prAye ye candraprabhu ke mokSa jAne ke bAda 60 karoDa sAgara bIta jAne para hue / inakI Ayu do lAsa pUrva kI thii| 100 dhanuSa kA zarIra thaa| [ 137 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MRIRRORMWAREATMEMOImamIIALorreneumorrorumeanerumsumawaaMIR M IRMIRRITAARA A R 50 hajAra pUrva kumAra kAla meM pUrNa hue| pitA ne sarvaguNa sampanna yogya jAnakara anekoM suyogya kanyAoM ke sAtha vivAha kiyA aura rAjya bhI pradAna kara diyA / rAjyakAla-.. puSpadanta kI rAniyoM ke rupa lAvaNya aura guNa prakarSatA se devalalanAe~ bhI lajjita thiiN| unake hAva bhAva aura krIDApoM se mugdha rAjA bhogoM meM pUrNa rupa se nimagna the, kintu to bhI ve prajApAlana meM pUrNa sAvadhAna the| unake rAjagaddI para Ate hI asaMkhya rAjA mitra ho gye| sarvatra amana-caina chA gyaa| bhikSuka khojane para bhI nahIM milate the / sabhI sarva prakAra sukhI the| rAjya kI sarva prakAra vRddhi huyI / sukha zAnti aura Amoda-pramoda se zAsana karate hue 50 hajAra pUrva aura aTThAIsa pUrvAGga varSa kAla samApta ho gyaa| kisI eka dina ve apane mahala para pAsIna dizAoM kA saundarya dekha rahe the / mArgazIrSa mAha ke bAdala dhImedhIme AkAza meM ghumar3a rahe the| sahasA eka jyoti camakI aura usI kSaNa vilIna ho gyii| rAjA zrI puSpadanta kA hRdaya isa dRzya se dahala utthaa| unakI dRSTi bAhara se bhItara gii| "saMsAra kI prasAratA spaSTa ho gaI / saMsAra meM kucha bhI sthira nahIM, sAra nhiiN| eka mAtra prAramA hI amara hai / yahA~ na kucha zubha hai, na sukha dAyaka hai, na merA hI kucha hai / merA prAtmA hI merA hai, paramANu mAtra bhI mujhase pare hai| maiM hI merA sukha, zubha, zAnti aura nitya hai| poha! mohAviSTa ho Aja taka para ko apanA mAna kara ghUmatA rahA / aba eka kSaNa bhI bilambana karanA hai|" isa prakAra svayaMyuddha mahArAja ne apane suyogya putra sumati ko rAjyabhAra arpaNa kiyA / dIkSA kalyANaka-- zrI puSpadanta janma maraNa se chUTakArA pAne ko kaTivaddha hae / idhara laukAntika devarSi prAkara unake cAroM ora upasthita hue / ve kahane lage "prabhu Apa dhanya haiM / manuSya bhava pAnA Apa hI kA sArthaka hai / hama svarga vAsI hone se saMsAra kI asAratA ko jAnakara bhI tyAga nahIM sakate / ApakA vicAra mahAna hai / hameM bhI zIghra yaha avasthA prApta ho| 138 ] Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apa pUjya haiM, vivekI haiN|" isa prakAra stuti kara apane niyoga kA sampAdana kara brahmaloka ko cale gye| devendra bhI saja dhaja kara 'sUrya prabhA' nAmaka pAlako lekara prA pahu~cA / maMgala snAna aura vastrAlaMkAra se alaMkita prabhu zivikA meM savAra ho kramazaH rAjA, vidyAdhara aura devoM dvArA puSpaka vana meM jA pahu~ce / indra dvArA sthApita ratnapUrNa se maNDita zilA paTTa para pUrvAbhimukha virAja kara siddha sAkSI meM mArgazIrSa zuklA pratipadA ke dina zAma ke samaya eka hajAra rAjAoM ke sAtha digambara mudrA dhArA kI / dIkSA lete hI paMcamuSTI lauca karane para mana: paryaya jJAna utpanna huaa| do dina kA upavAsa le prabhu dhyAna meM tallIna ho prAtmadarzana meM nimagna ho gye| pAraNA mAtmAnanda kA svAda kauna batA sakatA haiM ? svayaM hI jAne jo pAce / prabhu ke nizcala dhyAna meM do dina pUrNa ho gaye / tIsare dina caryA mArga se pAhAra ko nikale / vana se dhIre-dhIre jIva rakSaNa karate prabhu ne zailapura meM praveza kiyA yahA~ kA rAjA puSyamitra apanI svariMgama kAnti se pratibhA vikheratA dvArApravAsA ko khar3A thA / prama ko dekhate hI vaha mAre harSa ke gad-gad aura romAzcita ho gayA / sapatnIka vinaya, bhakti aura zraddhA se munirAja puSpadanta jI kA par3agAhana kara, zuddhanirdoSa uttama AhAra diyA / navadhAbhakti se dithe pAhAra dAna ke prabhAva se usake ghara ratna vRSTi prAdi paJcAzcarya hue / tIrthaGkara ko prathama pAraNA dene vAlA 3 bhava se adhika saMsAra meM nahIM rahatA / sAtizaya puNyArjana kara zoghra mukti pAtA hai| yaha hai AhAra dAna kI mahimA / isa prakAra dAtAnoM ko puNya prApta karAte hue ve munirAja prakhaNDa mauna se kaThora prAtma sAdhanA meM saMlagna hae / chapastha kAla----- tapAgni se parizuddha prAtmA uttarosara jJAna-vana svabhAva ko pA rahA thA / sUrya ke Upara se bAdaloM ke haTane para jisa prakAra usakI kiraNe prakAzita hotI jAtI haiM usI bhAMti karma-karamaza ke dUra hone se prAtma prakAza prasphuTita ho rahA thA / cAra varSa ke athaka parizrama se prabhu ne saghana, zaktizAlI ghAtiyA karmoM ko jarjarita kara ddaalaa| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalajJAna kalyANaka parAsta zatru yA to Atma samarpaNa kara detA hai yA bhAgakara chupa jAtA hai | bhagavAna ke karma-zatru bhI kAMpa rahe the, kyA kareM kyA nahIM / Tikane kA koI sahArA nahIM thA / zukla dhyAna ke tora dhArapAra ho rahe the / azakta ghAtiyA kyA karate, dharAzAyI ho gaye / prabhu do dina kA upavAsa dhAraNa kara apane dIkSA vana-puSpaka vana meM prakSa ( baher3A ) vRkSa ke tale virAje / aba kyA thA, kArtika zuklA dvitIyA ke dina mUlA nakSatra meM zAma ke samaya AkAza meM candra muskurAyA idhara prabhu ko kevalajJAna rUpI sUrya prApta huA / ananta catuSTaya ke dhArI ho gaye prabhu / 1 I indramAyA | deva Aye | deviyA~ prAyoM / kubera ne kalpanAtIta samavazaraNa bnaayaa| tIna kaTaniyoM se maNDita vedI ke madhya maNimaya siMhAsana rcaa| usa para cAra aMgula ghara virAje prabhu sarvajJa hokara / 12 sabhAoM se veSTita prabhu adbhuta zobhA dhAraNa kara rahe the / divyoMpadeza prArambha huaa| deza-deza meM vihAra kiyA / 225 suvarNa kamaloM para caranyAsa kara vihAra karate hue bhagavAna ne samasta prArya khaNDa ko dharmAmRta pilAyA / isa prakAra 28 pUrvAGga 4 varSa kama 1 lAkha pUrva taka prabhu ne mokSamArga kA upadeza diyA / samasta tatvoM kA yathArtha svarUpa darzAyA anAdi karma baMtra AtmA ko bandhana mukta kara ananta kAla taka sukhapUrvaka rahane kI yukti sikhAyI / samavazaraNa vaibhava - + inake samavazaraNa meM vidarbha ko Adi lekara saptaddhi sampanna ma gaNadhara the / 1500 zrutakevalI 1 lAkha 55 hajAra 500 zikSaka the, 8 hajAra 4 so avadhijJAnI, 7 hajAra 500 kevalajJAnI, 13 hajAra vikriyA RddhivArI 7 hajAra 500 mataH paryayajJAnI, 6600 vAdamunirAja maMgala svarUpa unakI sevA meM tatpara the| samasta muniratnoM kI saMkhyA do lAkha thI / "ghoSA" nAma kI pramukha gaNinI prAyikA ko Adi le tIna lAkha assI hajAra AryikAe~ thiiN| do lAkha zrAvaka aura pA~ca lakSa zrAvikAe~ sabhA meM virAjatI thIM / asaMkhya deva-deviyA~ aura saMkhyAta saMjJI tiryaJca dharma lAbha lete the| inakA yakSa prajita aura yakSI mahAkAlI (bhRkuTI ) gaMdha kuTI meM prabhu ke pArzva bhAga meM hI rahate the / 140 ] -------- Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199HAN prabhu niyamita rUpa se cAroM saMdhyAoM meM meghavat bhavya jIva rUpI zasyoM kA abhiSicana karate hue dharmAmbu varSaNa karate the| poga niroSa ... pAyu kA 1 mAsa zeSa rahane para Apane yoga nirodha kiyA arthAt dezanA banda kii| niSprayojana kucha bhI kArya nahIM hotaa| ataH samavazaraNa racanA bhI samApta ho gyii| avicala rUpa se bhagavAna sammedAcala ke suprabhAsa zikhara para yogAsana se prA virAje / Apake sAtha 1000 munirAja jo samAna aAyu ke dhArI the yoga lIna ho gye| mukti gamana-- varSAkAla / rimajhima suhAvanI bauchAra mayUrI aura mayUroM kA mohaka nRtya / prakRti kA saundarya umar3a par3A mAnoM prabhu ke dhyAna kI parIkSA hI karanA cAhatA ho / udhara prabhu saMsAra vimukha antaraGga vAsI, apane meM samAhita karmoM ko lar3iyoM ke kATane meM saMlagna the| bhalA, pralayakAlIna jhajhA bhI sumeru ko kaMpA sakatA hai ? nhiiN| tar3a-tar3a karma jaMjIre eka sAtha TUTa pdd'iiN| paramANu-paramANu bikhara kara dhUla meM mila gaye / atA-patA bhI nahIM rahA / bhAdrapada zuklA aSTamI ko prabhAta kI suhAvanA velI ( pUrvAhna) meM bhagavAna siddha silA para jA virAje / dharma dravya kA Alo astitva na hone se yahAM rahanA anivArya hai / pUrNa zuddha paramAtma dazA prakaTa hA gaI / / mokSa kalyANaka...... buddhijIvI prANI sadA apane svArtha siddha karane meM tatpara rahate haiM / deva-deviyA~ aura devendra-zaci kyoM cUkate sa-samArambha-sammedAcala para pA samanvita hue / nAnA prakAra pUjA stavana kara zrI puSpadanta svAmI kA guraNAnuvAda kiyaa| agnikumAra devoM ne mukuToM se adbhuta agni dvArA saMskAra kriyA sampAdana kara apane svayaM zIghra mokSa prApti kI kAmanA kI / nara-nAriyoM ne bhI pUNyavarddhaka, pApa nAzaka mahA mahotsava kiyaa| dIpa jalAye, lADU car3hAye, gaMgha-puSpAdi arparae kiye / mUlA nakSatra meM prabhu mukta hue / sabhI mahAmahimA prakaTa kara apane-apane sthAna ko cale gaye / [ 141 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo prathama bhava meM madhyaloka meM hI mahApadma rAjA hue tapa kara ate kalpa meM zreSTha indra hue, vahA~ se caya kara isI bharata kSetra meM nauveM tIrthakara hue ve puSpadanta suvidhinAtha Apa sabakA rakSA kreN| praznAvalI yo'jAyata kSitibhUdatra mahAdipadyaH, pazcAdabhUvivi caturdaza kalpanAthaH / prAnte vabhUva bharate suvidhinRpendraH, tIrthezvara: sa navamaH kurutAcchriyaM vaH / / 62 / / mitra 142 ] AMING magara 1. puSpadanta bhagavAna kA dUsarA nAma kyA hai ? 2. inakI pahicAna kyA hai ? ye kaunase nambara ke bhagavAna haiM ? 3. inakA vivAha huA yA nahIM ? rAjya kitane dina kiyA ? 4. inake mAtA- -pitA aura janma sthAna ke nAma batAo ? 5. inake kitane aura kauna-kauna se kalyANaka hue ? 6. janma nakSatra aura jJAna kalyANaka kI tithi batAyo ? 7. kisa dina mokSa gaye ? kahA~ se gaye ? 8. sammeda zikhara kahA~ hai ? grApa gaye yA nahIM ? 6. inake samavazaraNa meM kitane muni aura AryikAeM thIM ? wwwwwwww Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SRH Mmmmmmi-wainment M Priti HTROLDMATERIWwws 10-1008 zrI zItalanAtha jI pUrva mava paricaya - "rAjan vana kI zobhA nirAlI hI ho gaI hai| basanta RturAjA mApake sukha sAmrAjya se ISyA kara apanA sArA vaibhava lekara chA gayA hai| udyAna meM prA.sa vRkSa maMjariyoM se lada gaye haiM, kAliyoM kI madhura. kalarava. dhvani gUMja rahI haiM / bhauMroM kA saMgIta karaNau kA prAkRSTa kiye hai / kunda. puSpoM se dizAe~ dhavalita ho gaI haiM / mola siri ke sugaMdhita puSpa madhupoM se prAktta haiN| sarovaroM meM kamala, pUraharIka evaM kumuda vihaMsa rahe haiM unakI pIlI parAga (kezara) se jala pIjirita (pIlA) ho gayA hai / manda-suganda pavana se jhUmate hue latA-gulma pApako bulA rahe haiM / udyAna kI pratyeka vastu sApakI pratIkSA kara rahI hai|" isa prakAra vinamra nivedana karate hue vana pAlaka ne susImA nagarI ke adhipati mahArAja pabhagulma ke samakSa kucha madhura-sugaMdhita phala-puSpa bheMTa karate huzA namaskAra kiyaa| [ 143 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muuumARRRRRAMRIWASwame r amme MONTHSITIVEORAINEmlimmittee puSkarAI ke pUrva mandarAcala ke pUrva videha sthita vatsa deza ke gaurava svarupa susImA nagarI kA adhipatti sAma, dAma, daNDa aura bheda nIti kA jAtA thA / saMdhi; nigraha prAdi tatvoM kA vettA thA svAmI, mantrI, kilA, khajAnA, mitra, deza aura senA ina sAta zAkhAoM se usakA rAjyarupI vRkSa vRddhi rUpI jala se abhisiMcita ho bar3ha rahA thA-vistRta ho gayA thA / dharma, artha aura kAma rupa phaloM se phalita thaa| zatrunoM kA nAma na thA / mogoM meM prAkaNTha magna rAjA basaMta zrI ko pAkara unmatta sA ho gayA / saparivAra arthAta rAniyoM sahita evaM purajanoM sahita vana vihAra ko cala paDA / vana mahotsava meM nimagna rAjA ne jAte hue kAla ko nahIM samajhA kintu kucha hI samayoparAnta vaha vana zrI vidyata vata vilIna ho gaI / rAjA vismita ho use khojane lagA para kahAM pAtA ? hatAza rAjA viSayoM se virakta ho gayA / bhomoM kI asAratA se usakA mana khinna ho gyaa| vaha vicArane lagA, oha ! maiMne merI prAyu kA bahabhAga yahI viSayoM meM gamA diyaa| moha meM par3akara AtmA ko bhUla hI gyaa| ina napavara viSayoM meM aMdhA banA rahA / aba antaraMga jyoti prakaTa huyI hai| mere hRdaya kI divya jyoti meM aba maiM AtmAnveSaNa karUmA / basa, basa aba yahI karanA hai| zIghra rAjya jaMjAla se myUTa muni dIkSA dhAraNa kara nirjana vana meM prAtmAnanda kA AzvAda saMgA" A.. Atmonmukha rAjA udyAna se rAjaprAsAda meM prAye aura apane candana nAmake putra ko rAjyasiMhAsanArUr3ha kiyA / samasta vaibhava kA parityAga kara prAnanda nAmaka AcArya zrI ke caraNAmbujoM meM jA mani dIkSA pAra kara lii| samasta antaraGga-viSaya-kaSAyoM kA parityAga kiyaa| prAtmazuddhi karane lge| zAstrAdhyayana meM mana lgaayaa| gyAraha aMgoM taka kA adhyayana kiyA / tattva parijJAna kara solaha kAraNa bhAvanAoM kA cintavana kiyA / tIrthaGkara prakRti kA aMdha kiyA / anta meM samAdhi siddha kara pandrahaveM pAraNa svarga meM indra hue| 22 sAgara Ayu, 3 hAtha kA zarIra aura zukla lezyA thii| garbha kalyANaka bhadrapura nagara ke rAjA isa ratha kI rAnI sunandA kA prAMgana divya jyoti se jaga-magA uThA / anekoM bahumUlya ratnoM ke Dhera laga gaye / Aja jaise proloM se bhUmi zubhra ho jAtI hai aura ghar3a-dhar3a aAvAja se AkAza Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUMja uThatA hai usI prakAra ratnoM ko kAnti se prAMgaraNa raMga-biraMgA ho / uThA / jaya-jaya dhvani se karNa kahara sapta ho gaye / dAsa-dAsiyoM kA kolAhala maca gayA / koI uThAce, koI dikhAve koI rakhAye yaha acahA, yaha sundara prAdi vArtAlApoM se kolAhala maca gayA / ikSvAkuvaMza kA yaza mUrtimAna ho pAyA kyA ? mahArAja dRDha ratha cakita nahIM the| viveka se sthitaprajJa rahe aura una ratnoM se rAjya ko daridra hIna banA liyA ! cha mAha kI avadhi pUrNa huyI / mahArAnI sunandA prAnanda kI ghAma thii| zIla, saMyama prAdi guNoM ko khAna aura adbhuta zarIra zobhA se yukta thiiN| caitra mAsa prArambha huA / vRkSa latAoM ne purAtana pattoM ko chor3akara nayI kopaloM ko dhAraNa kiyA / caitra kRSNA aSTamI ke dina hI mAtA sunandA ne bhI pichalI rAtri meM 16 zubha svapnoM ke sAtha pUrvASADha nakSatra meM garbhAdhAna kiyaa| svabhAva se raja-rakta rahita udara hone para bhI rucakagiri ke bhavanoM se pAyI deviyoM ne nAnA prakAra sugaMdhita divyadravyoM se suvAsita kara diyA thaa| jar3a rupa puNya karma bhI jIva ke sAnnidhya meM prA, kyA kyA nahIM karatA ? bahuta kucha sukha sAmagrI pradAna karatA hai| prAta: mahArAnI ne rAjasabhA meM patideva se svapnoM kA phala jJAta karanA caahaa| mahArAjA ne 'prAraNa svarga kA indra garbha meM avatarita huA hai jo tIrthaGkara bana mukti prApta kregaa|" kaha kara ati harSita hA / nAnAvidha anekoM deviyoM se sevita mAtA binA kisI kheda ke sukha sAgara meM nimagna ho, samaya yApana karane lgii| devendra ne saparivAra garbha kalyANaka pUjA kara deviyoM ko sevArtha niyukta kiyA / janma satyAgaka kramaza: nava mAsa purNa hue / mAgha kRSNA dvAdazI kA dina pAyA, pUrvASADhA nakSatra thA / prAkAza jaya-jaya nAda se gUMja uThA sAgara ke jala kI bhAMti indra senA dala umar3a paDA / airAvata hAthI prakAza meM prA khar3A hayA / kAraNa abhI-abhI mahAdevI sunandA ne zirISa kusuma se bhI adhika komala, sarvAGga sundara putra ratna ko janma diyA / bhadrapUra aAnandotsava se saja uThA / zaci dvArA lAye bAlaka ko hajAra netroM se dekhakara bhI atRpta indra me zikhara para para phuNcaa| pANDaka zilA para bane tIna siMhAsanoM meM se madhyavAle sudIrgha siMhAsana para pUrvAbhimukha sadyojAta prabhu bAlaka ko virAjamAna kiyA / 100 kalazoM se sAnanda [ 145 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhI indra indrAriNayA~, deva deviyoM ne mahA mastakAbhiSeka kara janmotsava manAyA / punaH bAlaka ko mAtA-pitA ko dekara tANDava nRtya pradarzana kara indra rAjA apane parivAra ko lekara svarga loka ko calA gyaa| mahArAjA suddha ne bhI vizeSa rupa se dAna, pUjAdi kara putra janmotsava mnaayaa| kumAra kAla ... indra ne janmotsava samaya inakA "zItalanAtha" nAma prathita kara kalpa vRkSa kA cihna nirdhArita kiyaa| inake dekhane mAtra se logoM kA hRdaya zItala-zAnta ho jAtA thA / zrI puSpadanta ke mokSa jAne ke bAda 6 karoDa sAgara varSa bIta jAne para inakA janma huaa| inake janma lene ke pUrva palya ke caudhAI bhAga taka dharma kA viccheda rahA / inakA purNa prAyu pramANa eka lAkha pUrva kI thii| zarIra kI U~cAI 60 dhanuSa thI / zarIra kI kAnti suvarNa samAna thii| inakA kumAra kAla pUrva mAtra rahA / kumAra avasthA meM samasta bhogopabhoga padArthoM tathA manoraMjana ke sAdhana devendra dvArA samanvita kiye jAte the / rAjyakAla.... kumAra zItala kaumAra avasthA pAra kara yauvana ko dehalI para prAye / pitA ne sarvaguNa sampanna aura rAjya yogya dekhakara prathama anekoM sundara, zIla guNa sampanna kanyAoM ke sAtha unakA vivAha kara diyaa| zItalanAtha manoraMjaka apsarAmoM ko bhI tiraskRta karane vAlI una lalanAtroM ke sAtha nAnA prakAra krIDAe~ karane lge| pitA dvArA pradatta rAjya pAkara prabhu ne prajA kA putra vat pAlana, aura samyaka prakAra varddhana kiyA / gatyAdi zubha nAma karma, sAtAvedanIya udaya, U~cagotra, apacataM prakAma maraNa rahita prAyu, tIrthaGkara gotra karma ye saba karma milakara uskRSTa bhogAnubhava karate the| unakA sukha upamAtIta thA / rAjya bhogoM meM prAcA pUrva samaya samApta ho gayA / vairAgya gIta kAla apanA vaibhava vikhere thaa| rAtri pAle se vyApta ho jAtI / prAta: taru pattoM para prosa bindu motI se ilakate najara pAte / sUryodaya kI lAlI abhI chAyI hI huyI thI ki rAjA zItalanAtha vana Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihAra ko nikale / ravi razmiyoM se dyotita prosa binduoM kA sundara vitAna unako iSTi meM AyA aura dekhate hI dekhate vaha naSTa ho gayA / basa, vAhya dRSTi ko antakSetrako nirIkSaNa karane kA avasara milaa| arthAt isI nimitta se unheM vairAgya ho gyaa| ve vicArane lage, pratyeka padArtha paryAya apekSA nAzavAna hai, kSaraNakSaraNa meM badalate haiM / prAja mujhe duHkha, duHkhI aura inake nimitta kA sahI parijJAna huA hai| isa duHkha kI jar3a moha karma ko aba zIghra hI unmUlita karUgA / yaha socanA ki maiM sukhI hU~, ye saba mere sukha haiM, puNya karma se prAge bhI mileMge, mahA ajJAna hai-mahA moha hai / karma pUNya rUpa ho yA pApa rUpa, donoM hI Atma svarupa ke dhAtaka haiM / yadyapi pApa karma merA naSTa sA ho cukA hai aba isa puNya karma ko bhI bhasma kruugaa| saccA sukha udAsInatA meM hai, sAmyabhAva se prApta hai| prArama vikAsa kA zuddha nizcaya karate ho unhoMne apane putra ko rAjyArpaNa kiyaa| usI samaya laukAntika devoM ne prAkara unake vairAgya bhAva kI puSTI kara prabhUta puNyArjana kiyaa| dokSA kalyANa devaSiyoM ke jAte hI indra mahArAja zukraprabhA nAmakI pAlakI le praaye| prathama prabha kA abhiSeka kara alaMkRta kiyA, pUjA kI aura zivikArUDha hone kI prArthanA kii| prabhu bhI pravIna savAra hue / rAjAoM ke bAda devagaNa pAlakI le sahetuka vana meM jA pahu~ce / mAgha kRSNA dvAdazI ke dina pUrvASADha nakSatra meM zAma ke samaya 1000 rAjAnoM ke sAtha digambara dIkSA svayaM pArA kii| do dina upavAsa kI pratIjJA kii| prakhaNDa mauna se dhyAna prArambha kiyaa| devendra dIkSA kalyANa pUjA kara deva loka gaye / pAraNA...- do dina belA ke anantara prabhu AhAra ke lie caryA mArga se nikale / Ipitha zuddhi pUrvaka una RSirAja ne ariSTa nagara meM praviSTa kiyA / vahA~ ke rAjA punarvasU ne bar3I bhakti se paGagAhana kiyaa| bar3I prasannatA se navadhA bhakti se kSIrAna kA prAhAra diyaa| niraMtarAya AhAra hone para devoM dvArA paMcAzcarya hue| bhagavAna munirAja ne, vividha prakAra bhayaMkara kaThora tapa karate hae nAtmAnveSaNa kiyaa| [ 147 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shwarMhA chapastha kAla.... ghorAtughora tapa karate hue tIna varSa vyatIta kiye arthAt chadmasthakAla vyatIta kiyA / kevalamAna kalyANaka pauSa kRSNA caturdazI ke dina sAyaMkAla, pUrvASADha nakSatra meM vizvavRkSa ke nIce do dina kA upavAsa kara pA virAje / pItAbhA se camatkRta prabha usI samaya sakalajJAna sAmrAjya ke adhipati hae / arthAta pUrNajJAnI hue indrAdika caturiekAya deva-deviyoM ne prAkara kevalajJAna kalyANaka mahotsava kiyA / nAnAvidha phala-pUSyAdi se aSTavidha pUjA kI / mahotsava kara svarga gaye / nara-nAriyoM, rAjA mahArAjA, rAniyoM Adi ne bhI praSTa prakArI pUjA kii| samavazaraNa racanA--- indra kI prAjJA se kubera ne 8 yojana 32 kosa pramANa vistAra vAlA, golAkAra aSTabhUmiyoM se veSTita, bAraha sabhApoM se maNDita zreSThatama anupama samavazaraNa maMDapa divya zakti se banAyA / yaha prakAza meM bhUmi se 500 yojana Upara thA, cAroM aura 1-1 hAtha lambI-caur3I 20000 sITiyA~ banAtA hai| prAbAlabaddha sabhI antama harta maiM Upara jA baiThate haiN| kevalajJAna prApti kA bilva vRkSa azoka vRkSa banakara samavazaraNa ko zobhA baDhAtA hai / ThIka madhya bhAga, tIna kaTAniyoM ke sUvarNa siMhAsana para bhagavAna adhara virAje / zuddha zAna kI nirmalatA se zarIra bhI paramau. dArika parizuddha ho jAne se unakA cAroM ora mukha dikhalAI dene lagA / trikAla divyadhvani dvArA tatvopadeza, ghopadeza hotaa| nara-deva aura pazu-pakSI bho yathAyogya sthAna meM baiThakara ghameM zravaNa kara yogya vrata-dIkSA zrAvakAdi ke niyama dhAraNa krte| isa prakAra samasta prAyakhaNDa ko pAvana caraNa dhUli se pavitra karate hue sarvatra dharmAmRta varSaNa kiyA / inake ubhaya pArya meM satata nevaka bhAva yuta brahma zvara (brahma) yA aura mAnavI (cAmuMDe) yakSI vidyamAna rahatI thii| madhya meM pazAsana se bhagavAna virAjate the / inake samavazaraNa meM anagAra ko pramukha kara 81 gaNadhara the / ye saptaRddhi aura mana : payaMya jJAna sampanna the / samavazaramA meM 2007 148 ] AN D -ROHRARINImwwwwwsa-AVM anhAMAntent..... Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # sAmAnya kevalI 1400 pUrvadhArI 56200 pAThaka upAdhyAya, 7500 vipulamati manaH paryayI, 12000 vikriyAddhi dhArI, 7200 avadhijJAnI, 5700 vAdI the, saba milakara 100000 munirAja tathA dhAraNA zrI ko pradhAna kara 380000 prAryikAe~, zrI mandara ko pramukha kara 2 lAkha zrAvaka aura 400000 zrAvikAe~ thIM / asaMkhyAta deva devI aura saMkhyAta tiryaya the | divya dhvani khirane ke samaya sabhI stabdha zAnta bhAva se dharma zravaNa karate the / yoga niroSa - 1 prAyu ke niSekoM ko kevalI bhI sthira nahIM kara sakate / ve to prati samaya eka-eka kara jAte hI haiM-bhaDate hI haiM / zrastu 1 mAsa Ayu zeSa rahane para bhagavAna ne dharmopadeza denA banda kiyaa| ve zeSa karmoM kI chAra ur3Ane ko tatpara hue| yoga nirodha kara zrI sammeda giri ke vidyutprama kUTa para mrA virAje / mokSa kalyANa 1 mAha kA pratibhA yoga pUrNa huprA / tRtIya zukla dhyAna ko prArambha zeSa karmoM ke nAza karane ko udyata hue aura anta meM caturtha vyuparakriyAnivRtti zukla dhyAna kuThAra se zeSa cAroM aghAtiyA karmoM ko samUla da kara ziva ramaNI bhartA arthAt muktiramA ke kaMtha ho gaye / prazvina zuklA bhI ko pUrvASADhA nakSatra meM saMdhyA samaya samasta karma samUha kAM vidhvaMza kara parama mokSa pada prApta kiyA / apanI zarIra kAnti se samasta dizAoM ko prakAzita karate hue indra deva, indrANiyAM, deviyA~ Akara mokSa kalyANaka mahA pUjA mahotsava karane lage / Ananda se utsava manAkara apane-apane svarga ghAma cale gye| janma grahaNa samaya meM jinhoMne tInoM loka ke prANiyoM ko kSaNa bhara ke lie sukhI banA diyA unake alaukika mAhAtmya kA kauna kathana kara sakatA hai ? koI nahIM / vizeSa zrAkhyAna inake kAla meM malaya deza kA svAmI rAjA megharatha huA / isakA maMtrI satyakIrti thA / yahA~ jinabhakta aura tattva detA thA / rAjA ko satata cAra prakAra ke uttama dAnAdi meM pravRtta karane kI ceSTA karatA thA / [ 14e Jalyo Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Modalonawaniyasanatanimoondhala nMMMMU kintu kapota lezyA ke dhArI rAjA ne usakI bAta na mAnakara mithyAtvo bhUtazarmA brAhmaNa ke putra muNDazAlAyana ke kathana se 10 prakAra ke mithyAdAna pravartita kie| 1 kanyAdAna, 2 hAthI 3 sonA 4 dhoDA 5 gAya 6 dAsI 7tila 8 pRthbI 9 ratha praura 10 ghara dAna ko utsama dAna ghoSita kiyaa| moha karma kA aisA hI mAhAtmya hai / usake tyAga se hI zuddha ho sakatA hai / ataH mithyAbuddhi tyAga samyaksva grahaNa karanA cAhie / ma cihna kAlpa vRkSa bacurri ---... ............mam praznAvalI-- 1. dasaveM tIrthaGkara kA nAma, cihna aura janma sthAna batAyo ? . 2. zItalanAtha kA mokSa sthAna aura tithi batAyo ? 3. inake mAtA pitA kA kyA nAma hai ? 4. rAjya kAla kitanA hai ? 5. inakI dharma sabhA kA nAma kyA hai / usakA varNana karo? 6. bhagavAna kise kahate haiM ? 7. bhagavAna ke garbha kalyANaka kA varNana karo? 150 ] Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 11 - 1008 zrI zra yAMsanAtha jI pUrvamatha vRtAnta cAroM ora rAjA nalinaprabha ke prazaMsA gIta sunAI par3ate the / vaha utsAha maMtra aura prabhAva tInoM paktiyoM se yukta thaa| usakI rAjadhAnI meM nirantara maMgala kSemakuzala yA isIlie "kSemapura" sArthaka nAma thA / usakI buddhi kA ThikAnA nahIM thA / kaThina se kaThina samasyAoM ko kSaNamAtra meM hala kara letA thA / usakA prantaHpuraH suzIla va sundara striyoM se bharA thA, prajJAkArI putra the, niSkaNTaka rAjya thA, aTUTa sampatti thI, svayaM svastha thA, niroga thA / saMkSepa meM sarvasukha sampanna thaa| yaha kSemapura puSkarArddha dvIpa meM pUrva videha ke sukaccha deza meM sthita hai / sItA nadI ke taTa para rahane se dhana-dhAnya se paripUrNa thA / "mahArAjezvara ! Apake puNya se 'sahasrAma' vana meM ananta nAma ke jitendra padhAre haiN| unake pratApa se chahoM RtudmoM ke kala phalita ho gaye. [ 151 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 haiM, sarpa-nakula suhA-billI Adi jAti virodhI jIva bhI paraspara parama prIti se krIr3A kara rahe haiM / " isa prakAra vijJapti kara vana pAlaka ne saba RtuoM ke phala-phUla bheMTa kara nivedana kiyA / prasanna citta rAjA ne sarva vastrAlaMkAra vanamAlI ko dekara svayaM prajA evaM parijanoM ke sAtha, zuddha praSTa dravyAdi le jina vandana ko zrAye / bhakti aura zraddhA se pUjA kI yathA sthAna baiThakara dharmopadeza zravaNa kiyA / bheda-vijJAna jAgrata huA / saMsAra se virakti ho gaI / stuti kara dIkSA kI yAcanA kii| apane suputra putra ko rAjyabhAra arpaNa kiyA aura svayaM vAhyAbhyantara sarva parigraha kA tyAga kiyaa| gyAraha aGgoM kA adhyayana kiyA | solaha kAraNa bhAvanAoM kA cintana kiyA aura tIrthaGkara gotra bandha kiyA / samyak samAvi -maraNa kara pracyuta svarga meM indra huA / 22 sAgara zrAyu, tIna hAtha kA zarIra zukla lezyA, avadhijJAna ( bhavAvadhi) se yukta thA / garbha - kalyANaka uSA vihaMsane lagI / prAcI ne lAla cAdara moDalI | pakSI gaNa kalarava karane lage / prakRti ullAsa meM jhUma rahI thI / idhara mahArAnI sunandA devI ne nidrA kA parityAga kiyaa| mahArAjA viSNu bhI Aja vizeSa prasannacita the / yahIM nahIM sihapura nagara hI mAnoM vizeSa ullAsa meM DUbA thA | jambUdvIpa ke bharata kSetra kA mAnoM mukuTa hI ho / ikSvAkuvaMza kA yaza hI mAnoM cAroM ora bikhara gayA ho / rAjaprAsAda meM dAsa dAsiyA~ harSotphulla ho gyiiN| ThIka hI hai / svAmI ke sukha-duHkha meM sukhaduHkha mAnanA zreSTha sevakoM kA kartavya ho hai / "arI, kyA kara rahI ho ? zodha mere snAna kI vyavasthA karo ? vastrAlaMkAra lAnI" sunate hI dAsiyA~ daur3a pdd'ii| kucha hI kSaNoM meM mahAdevI sunandA solaha zrRMgAra se vibhUSita ho gaI / siddha parameSThI kA dhyAna karate hue rAtri ke pichale prahara meM dekhe 16 svapnoM kA rahasya jAnane kI icchA se vyaya thI / zIghra taiyAra ho mahArAja se apane 16 svapna kahe / "he nAtha, prAja chaTha ke dina antima prahara rAtri meM maiMne vizmayakArI anupama svapnoM ke bAda apane mukha meM praviSTa hote vRSabha ko dekhA hai| isakA phala jAnane kI icchA rakhatI huuN|" rAjA ne bhI aAntarika Ananda kI vRddhi karane vAlA "Apake tIna lokAdhipati hone vAlA putra garbha meM AyA hai" yaha phala 152 ] rAjasabhA meM padhArI / jeSTha kRSNA SaSThI 2 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batalAyA / yaha carcA pUrI bhI nahIM huyI thI ki AkAza meM devendra saparivAra A gye| garbha kalyANaka mahotsava manAyA / 6 mAha se trikAla ratnoM kI varSA ho rahI thI usakA rahasya Aja saba kI samajha meM AyA / ina 6 mahInoM meM rAjakoSa hI nahIM apitu sampUrNa rAjya kI prajA kA khajAnA bhara gayA thA, ratna rAziyoM ke Dhera laga gaye / indra ne rucakamirI nivAsiyoM ko prathama hI garbha zodhanA kI AjJA dI thI / ataH garbhastha bhagavAna bAlaka prAnanda se pA virAje the / saba ati utsAha se mAtA-pitA (rAjA-rAnI) kI pUjA kara, nAnA prakAra yazogAna kara devendra saparivAra apane sthAna ko prasthAna kara gaye / rAjA-prajA bhI sukha sAgara meM nimagna hue| anmotsava--- dina cale jA rahe the| kAla kA kAma hI hai / eka ke bAda eka mAsa pUre hue / mA~ ko na pramAda thA na koI bAdhA ! apitu unakI zarIra kAnti aura manobala bar3hatA jA rahA thaa| nirmala jJAna prakAzita ho rahA thaa| zuddha samyaktva kI jyoti sAmyabhAra ke sAtha prasphuTita ho rahI thI / prAmoda-pramoda se navamAsa pUrNa hue| vaha ghar3I AI jisake lie AbAla vRddha palaka pAMvar3e bichAye pratIkSA kara rahe the| phAlguna kRSNA ekAdazI ke dina zravaNa nakSatra meM mahAdevI sunandA ko tIrthakara kI mA~ banane kA saubhAgya prApta havA / jisa bAlaka kA janmotsava manAne indra bhI apane bhogoM ko chor3a kara daur3a par3A usake pratApa aura yaza kA nayA kahanA? usa utsava kA mahattva bhI avarNanIya hai| indra hI jAne usane kyA-kyA kiyaa| ammAmiveka..... - mA~ sukha nidrA meM nimagna hai aura bAlaka zaci dvArA airAvata hAthI para AsIna / indra le gayA pApaDaka zilA para / devagaNa bhara lAe kSIrasAgara se jalA madhyapITha para pUrvamUta virAje bAlaka, hone lagA abhiSeka / baha calA jala, pravAha ho jaise nado kA / pavitra gaMdhodaka dhArA meM dUba gaye deva-deviyAM, indra shcii| sabhI ne to abhiSeka kiyA ! puNya kA saMcaya kiyA ! pApoM kA saMkSaya kiyA / janma ko saphala kiyA / indrANI ne prabha kA gAra kiyaa| deviyoM ke sAtha mirAMjanA utArI / umaMga [ 153 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aalamallaMNANANdih00000000m illuwari DRUMARimarwarimamremATIVITATION bhare Aye siMhapUrI / mAtA-pitA ko bAlaka dekara prAnanda nATaka kiyA indra ne / nAkapati ke svarga lauTa jAne para rAja prAsAda maiM janmotsava manAyA / indra dvArA ghoSita zreyAMsanAtha nAma kA saboM ne samarthana kiyaa| prApakA cihna 'geMDA' prakhyAta humA / bAla lIlA-- prabha bAlaka bar3hane lage bAla candravat / indra dvArA niyukta deva-deviyoM bAla rUpa dhAraNa kara inake sAtha krIr3A, manovinoda, hAsa-vilAsa, khela-kUda karate the| inakA bhojana, vastrAlaMkAra bhI yathA samaya indra hI upasthita karatA thA / dina cale jA rahe the apane svabhAva se / kumAra kAla aura rAjya bhoga..... _zItalanAtha bhagavAna ke janma ke bAda 1 karor3a sAgara aura 1 lAkha pUrva meM se 100 sAgara aura 15026000 varSa kama karane para jitanA kAla rahA utane bAda zreyAMsanAtha kA janma huaa| inake janma ke pUrva prAdhe palya taka dharma kA viccheda rahA / inake janma lete hI puna: dharmodyota ho gyaa| inakI prAya 84 lAkha varSa kI thii| zarIra kI kAnti suvarNa ke samAna thii| zarIra kI U~cAI 80 dhanuSa thii| ve bala, parAkrama tathA teja ke bhaNDAra the / kumAra avasthA meM 21 sAta varSa sukha-sAgara meM vyatIta hue| kumAra vaya ko pAra kara yauvana meM praveza hue| pitA ne anekoM kalA guNa vijJAna vibhUSita nava yauvanA sundariyoM ke sAtha vivAha kara diyA / rAjya saMcAlana meM yogya dekha kara apanA rAjya samarpaNa kiyaa| indra ne rAjyAbhiSeka kiyaa| saba rAjA unheM bhakti se namaskAra karate the / ve candramA ke samAna sabako prasanna karate the| unake rAjya meM prajA bharapUra sUkhopabhoga karatI thii| parantu abhimAnI dUjanoM ko ve sUryavata saMtapta kAraka the / ve mahAmariNa ke samAna param tejasvI, samudravat gaMbhIra, malayAcala kI pavana samAna zItala the| dharma, artha, kAma tInoM puruSArtha unake pUrvopArjita puNya se parAkASThA para pahu~ca cuke the / nAnA vinodoM meM unakA samaya vyatIta hotA thaa| isa prakAra 42 lAkha varSa rAjya kiyA / mAnava takaraNAzIla hai| kisI eka dina basanta parivartana dekha inheM vairAgya ho gyaa| 154 ] Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HIMMAnnanoo naries niSkramaNa kalpApaka ve vicArane lage "yaha saMsAra prasAra hai jIvana vyaya hone vAlA hai| yauvana ilatI chAyA hai / eka mAtra dharma hI nitya hai / vaha dharma prAramasvabhAva rUpa hai / aba mujhe use hI prApta karanA caahie| usakI prApti tapa se hI ho sakatI hai / pravazyameva tapa kara saMsAra ke kAramAbhUta karma jAla ko sarvathA bhasma karUgA / "isa prakAra dRr3ha nizcaya kara unhoMne apane zreyaskara putra ko rAjyabhAra pradAna kiyaa| laukAntika devoM ne nAkara unake vairAgya kA samarthana kiyA aura apane brahmaloka cale gaye / saudharmendra pravadhi se prabhu ko virakta jAnakara "vimalaprabhA" nAma kI pAlakI lekara praayaa| prabhu kA niSkramaNa kalyANaka abhiSeka kiyaa| alaMkRta kara unake abhiprAyAnusAra manohara nAma ke udyAna meM prAkAza mAma se le gye| vahA~ zuddha, nirmala zilApaTTa para ratnacUrNa se pUrita svAstika para ve virAje / do dina kA upavAsa dhAraNa kara pUrvAbhimukha virAja kara phAlguNa kRSNA ekAdazI ke dina zravasA nakSatra meM savere ke samaya 1 hajAra rAjAoM ke sAtha dIkSA dhAraNa kI / usI dina unheM manaH paryaya jhAna utpala hmaa| akhaNDa mauna se bhagavAna manirAja dhyAnAruDha ho gye| pArakhA aura chamasma kAla-~ do dina ke bAda ve dhIra-vIra, parama vItarAgI munIndra AhAra ke nimitta caryA mArga se nikale / kramaza: siddhArtha nagara meM gaye / vahA~ kA rAjA nanda thaa| usakI kAnti suvarNa sadRza thii| bhagavAna munirAja ko prAte dekha usane atyanta vinamna bhAva se, navadhAbhakti pUrvaka paragAhana kara niraMtarAya kSIrAna se pAraNA karA nava puNya baMdha kiyA / paMcAzcarya prApta kiye| devoM se prazaMsanIya haa| ananta karmoM kI nirjarA kI / munirAja bhI nirdoSa pAhAra le tapolIna ho gaye / nirantara jAna dhyAna aura manaH zuddhi ko vRddhigata karate hue do varSa kA chadasya kAla vyatIta kiyA / kebalamAna kalyANaka - do varSa pUrNa hone para ve do dina kA upavAsa dhAraNa kara manohara udyAna meM tubura (palAsa) nAmaka vRkSa ke nIce nirvikalpa dhyAnAruka ho / 155 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ishyaiwwwdesimaan gaye / varSA hara samaya lAbha dAyaka hai / nidAgha kAla meM varSe to prANiyoM ko vizeSa sukhada hotI hai| isI prakAra dharma vismRta yuga meM bhagavAna ko mAgha kRSNA amAvazyA ke dina zravaNa nakSatra meM zAma ke samaya kevalajJAna bhAskara udita hmaa| lokAlokAvabhAsI pUrNa jJAna ko pAkara bhagavAna ananta catuSTaya rupa antaraGga aura samavazaraNAdi vAhma lakSmI ke nAyaka ho gaye / samavasaraNa -- kuvara ne indra kI AjJAnusAra 7 yojana arthAt 28 kosa pramANa vistAra vAlA prati ramaNIya, nirupama sabhA maDapa racA / dvAdaza sabhAtroM-garaNoM se pariveSTita gaMdhakuTI meM zrI prabhu zobhita hue / ubhaya dharma kA divya upadeza humA / nAnA dezoM meM bihAra kiyaa| unake samavazaraNa meM kunthu Adi 77 gaNadhara the, 1311 caudaha pUrvI, 48200 pAThaka, 6000 avadhi jJAnI, 6500 kevalI, 11000 vikriddhi ke dhArI, 6000 manaH paryaya jJAnI, 5000 mukhya vAdI the / isa prakAra saba 14000 munirAja unakI sevA karate the| 'dhAraNA' pramukha garimanI ko prAdi lekara 1 lAkha bIsa hajAra prAyikAe~ thiiN| do lAkha zrAvaka aura 4 lAkha zvAvikAeM unakI pUjA karatI thiiN| asaMkhya deva-deviyA~ aura saMkhyAta tirthaJca ne dharmopadeza zravaNa kara mathA yogya vratAdi dhAraNa kiye the / bhagavAna ne apanI divya vArasI se samasta prArya khaNDa ko abhisiMcita kiyaa| yoga nirodha.. prAyu kA 1 mAsa zeSa rahane para dezanA banda ho gayI / samavazaraNa vighaTita ho gayA / prabhu zrI sambheda girI kI saMkuTa (saMvala) kUTa para pA virAje / inake jina zAsana pravarddhaka yakSa kumAra (Izvara) aura yakSI gaurI (gomadhakI) yI / ye bhI apane-apane sthAna para cale gaye / nirantara deva vidyAdharAdi inakI pUjA karate rhe| 1 hajAra rAjAoM ke sAtha pratimA yoga dhAraNa kara khar3e ho gaye / zukla dhyAna ke prabala prabhAva se unhoMne zeSa adhAtiyA ko ko azeSa kiyA aura zrAvaNa zuklA pUNimA ke dina 85 karma prakRtiyoM se rahita zuddha paramAtma dazA prApta kI...mukta hue| 156 } Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa kalyANaka --- zrAvaNa zuklA pUrNimA ke dina dhaniSThA nakSatra meM saMdhyA samaya catuNikAya devendra, deva-deviyoM prAdi saMvala kUTa para prAye / agni kumAra devoM ne aupacArika agni saMskAra kiyA / saboM ne mokSa kalyANaka vRhad pUjA, stuti kara mahotsava mnaayaa| ratna-dIpamAlikA jalAyI, nRtya-saMgItAdi kiye aura "hameM bhI yahI dazA prApta ho" isa bhAvanA ke sAtha apane-apane sthAna para cale gaye / punaH manuja-vidyAdhara, zrAvakazrAvikAoM ne nAnA manohara stotroM se stuti kara arcanA ko, modaka car3hAyA / aMSTa-dravyoM se pUjA kara puNyArjana kiyA / vizeSa....... : . . . inake samaya meM prathama arddhacakrI nArAyaNa hA yaha prathama bhava meM vizvanandI thA, vahA~ muni ho nidAna baMdha kara mahAzukra vimAna meM 16 sAgara prAyu lekara deva huprA / punaH jambUdvIpa ke bharata kSetra ke surampadeza kI podanapura nagarI meM mahArAja prajApati kI priyA mRgAvatI se tripRSTa nAma kA putra hayA apane bala parAkrama se tIna khaNDoM ko vijaya kara yaha prathama nArAyaNa prasiddha hunaa| inakA bar3A bhAI vijaya balabhadra thA / inakA 80 dhanuSa U~cA zarIra aura 84 lAkha varSa kI Ayu thI / azvagrIva ko mArakara zrikhaNDAdhipati banA / tripRSTha ke banuSa, zaGka, cakra daMDa, talavAra, pAkti aura gadA ye 7 ratna the / vijaya balabhadra ke gadA, ratnamAlA, hala aura musala ye cAra ratna the| zripRSTha vAhavAsa meM raudradhyAna se maraNa kara 73 naraka mayA aura balabhadra samasta prArambha-parigraha tyAga muni ho mokSa pacAre | eka sAtha rAjyAdi kara anta meM donoM hI viparIta dazA ko prApta hue / he bhavyoM ! moha ko dhikkAra hai / apane jIvana ko tyAgamaya banAyo / binA samyak tapa kiye saccA sukha nahIM mila sakatA / ataH yathAzakti saMpa karanA cAhie / - Prapt" - cihna -. [ 157 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100000000000000000000dbhihdiandhi T APMRO00000000000 praznAvalI 1. isa upAkhyAna meM kyA vizeSatA hai ? usase kyA zikSA milI? 2. zreyAMsanAtha bhagavAna kA cihna, janma sthAna, tapovana kauna hai ? 3. inakA saMkSipta jIvana paricaya batAo? 4. inhoMne rAjyazAsana aura vivAha kiyA yA nahIM ? 5. inake saMtAna thI yA nahIM? 6. dIkSA kaba, kahAM aura kisa prakAra lI ? 7. Apako bhoga acchA lagatA hai yA tyAga ? 8, bhogoM se kyA hAniyA~ hai ? 6. tyAga kA mAhAtmya kyA hai ? 158 ] Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va 12- 1008 zrI vAsupUjya jI pUrva va paricaya... tRtIya dvIpa hai puSkarArddha / pUrva merI kI ora bahatI hai sItA nadI / isake pazcima kinAre para basA hai 'vatsakAvatI' deza | isameM hai ratnapura nagara / yahA~ kA rAjA thA padmotsara / usake kIrti guNoM meM sabake vacana pravartate the / vaha puNyarUpa thA, saba kI praoNkhoM kA tArA, dharmarUpa AjivikA kA dhAraka, mela milApa kI vAraNI se saMyukta, teja rupa zarIra se maNDita buddhi kA bhaMDAra thA / dhana dAna meM vyaya karatA thA / bhakti jina deva meM hI thI / isI prakAra ke guraNoM se maNDita zIta ziromaNi usakI mahAdevI lakSmI thI / prajA sukhI thI / eka samaya manohara parvata para yugamaMdhara nAmaka jinarAja padhAre / padmottara rAjA purajana, parijana sahita vandanArtha gayA / mahA vibhUti se aSTa prakArI pUjA kii| dharmopadeza sunA apane putra dhanamitra ko rAjya [ 156 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura adholoka meM bhI eka kSaNa ko zAnti vyApta ho gii| dizAeM aura AkAza bhI nirmala ho gye| mAtA-pitA "kyA kareM" yaha soca bhI nahIM pAye ki indra rAja svarga loka kA vaibhava luTAtA, gAtA, bajAtA, nAcatA zrA dhmkaa| zani devI ne mAyA prasAra kara mAM ko sukha nidrA meM sulA diyA / bAlaka prabhu ko uThA laayo| kitanA sukha usa sadyojAta bacce ke sparma kA huA vaha svayaM indrANI hI anubhava kara rahI thI / indra ne atRpta ho 1 hajAra netra bnaaye| sumeru parvata para le gayA / kSIra sAgara se vizAla baDe bhara-bhara kara indra, deva, ci, deviyoM ne kramaza: 1008 kalazoM se mahAbhiSeka kiyA / sarvAGga meM gaMdhodaka lgaayaa| zaci ne komala vastra se poMcha kara sukhada, yogya, anupama prAbhuSaraNa, vastra pahanAye / kAjala lagAyA, prAratI utArI, natya kiyaa| pUna: lauTakara campAnagarI meM pAye / dhUma-dhAma se bAlakako mAM kI goda meM virAjamAna kiyA nAma vAsupUjya aura lAJchA bhaiMsA ghoSita kiyA / mAnanda se tANDava nRtya kiyA aura saparivAra apane nAka loka ko calA gayA / zreyAMsanAtha ke 54 sAgara bItane para aura anta meM tIna palya taka dharma kA viccheda hone ke bAda inakA janma huA / inakI Ayu 72 lAkha varSa kI thii| zarIra U~cAI 70 dhanuSa aura varga kuMkuma samAna lAla thaa| urbarA bhUmi meM jisa prakAra aneka guraNI bIja kI vRddhi hotI hai usI prakAra inakA prAdhaya pAkara guraNa samUha niraMtara vRddhi ko prApta hone lAge / ve inake prAzraya se zreSThatama ho gaye the / deva gaNa samavayaska bAlaka rUpa dhAraNa kara inake sAtha khelate the| vastrAlaMkAra, bhojana kI vyavasthA svayaM indra ke hAtha meM thii| bhalA kyA sImA hai ina bhojya padArthoM kI ? svarga hI dharA para utara paayaa| isa prakAra unake 18 lAkha varSa kumAra kAla ke vyatIta ho gaye / mAtA-pitA kI svabhAvika icchA putra ke vivAha kI hotI hai| ve apane kula vRddhi kA svapna vivAha kAla ke bAda se hI dekhane lagate haiN| mahArAjA vAsupUjya aura jayAvatI bhI isake apavAda na the / parantu bhAvI balavAna hotI hai / vAsupUjya kumAra ko vivAha kA prastAva mAnya nahIM humA / unakI dRSTi meM bandhu-bandhana, zarIra-kArAgAra, nArI-nAgina, bhoga-bhujaMga aura saMsAra-prasAra thA / phira bhalA kaise ramate ? Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSkramaNa kalyANaka yauvana pUrNa zakti aura prabhAva ke sAtha AyA, parantu vAsupUjya kumAra ko tanika bhI prabhAvita nahIM kiyaa| unhoMne anAdi kAla se cale prAye janma maraNa ke phera ko jar3a se ukhAr3a pheMkane kA nizcaya kiyaa.| dvAdazAnuprekSAnoM kA cintana kiyaa| isI samaya lokAntika devaSiyoM ne Akara unake vairAgya kI puSTI kI / anumodanA kara apane brahmaloka meM cale gaye / kAla labdhi pAkara ve karma zatruoM kA unmUlana karane ko kaTibaddha ho gaye / catuNikAya deva divya vimAna-pAlakI lekara prAye / prathama unakA abhiSeka kiyA vastrAlaMkAra se vibhUSita kiyA aura punaH zivikA meM prArUr3ha kara manohara nAma ke vana meM le gaye / prAtmIyajanoM ko AzvAsana de svayaM buddha kumAra ne "namaH siddhebhyaH" uccAraNa kara jainezvarI dIkSA dhAraNa kara lI, paJcamuSThI lauMca kara digambara ho gaye / phAlguna kRAraNA caturdazI ke dina vizAkhA nakSatra meM saMdhyA ke samaya do dina ke upavAsa kI pratIjJA lekara mauna se dhyAnArUddha ho gye| pAraNa...... do dina kA yoga pUrNa huaa| munizvara AhAra kI icchA se pAraNA ke lie caryA patha se vana ke bAhara prAye / mahAnagara kA rAjA sundara (surendranAtha) Aja vizeSa bhakti se dvArApekSA ko sapatnIka dvAra para khar3A thaa| prAtaH se usakI dAyIM A~kha aura bhujA phar3aka rahI thI, mana ullAsa se bharA thaa| rAnI bhI prasanna citta uttama pAtra ke padhArane kI prAzA meM haSita thii| "yAzI bhAvanA yasya phalaM bhavati tAdRzaM" ke anusAra prabha vAsupUjya munirAja IryA patha zuddhi pUrvaka zanaiH zanaiH usake dvAra para prA khar3e hue| he svAmin ! atra-patra, tiSTha-tiSTha, namo'stu namo'stu bolakara samyak vidhivat pAhAra ko prA hvAna kiyA / navadhA bhakti se, uttama, prAmuka, zuddha kSIrAna se trikaraNa muddhi pUrvaka pAraNA kraayaa| dAtA, pAtra, vidhi kI vizeSatA se usake prAMgana meM AzcaryakArI, sarvottama ratnoM kI varSA prArambha huyI tathA anya bhI paJcAzcarya hue / prabhu, punaH vana meM lauTa gaye / kaThinatama tapa tapane lge| nAnAvidha niyama, vrata, upavAsoM dvArA karmoM ko cUra-bUra karane lage / karma bhI vicAre jAna lekara bhAga khar3e hue| 162 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chamastha kAla aura kebalotpati (kevala zAna kalyANaka)---- prApakA chanastha kAla 1 varSa rhaa| isa varSa meM samasta anya vikalpoM kA tyAga kara prabhu yogAstu rhe| dhana ghora tapa aura akhaNDa mauna ke dvArA dIkSA vana meM jAkara dhastha kAla bitaayaa| puna: usI vana meM upavAsa dhAraNa kara kadamba vRkSa ke nIce dhyAnastha-yAtma lIna sAdhu zreSTha ne mAgha zuklA dvitIyA ke dina vizAkhA nakSatra meM sacyA samaya meM unheM jagayotaka kevalajAna" ho gayA / caturiNakAya devoM ne saparivAra upasthita hokara prabhu ko abhyarthanA kI / Atma prakAza Adi anekoM kArya sampanna kiye| kevalajJAna pUjA kara deva deviyA~ parama harSa ko prApta hue / indra ke AdezAnusAra kuvera ne bhagavAna ke divyopadeza ko vyavasthA kI / 6 / / yojana ke vistAra meM prarthAla 26 kosa kA vyAsa vAlA golAkAra zamavazaraNa maNDapa taiyAra kiyaa| isameM khAI, koTa, vApikA, dhvajA, caitya Adi pATha bhUmiyAM taiyAra kara madhya meM tIna kATanI yukta 12 sabhAyoM se pariveSTita maMdha kuTI tayAra kii| gaMdha kuTI ke madhya ratna jaTita suvarNa siMhAsana para antarIkSa bhagavAna virAje / deva, vidyAdhara, nara nAriyA~, saMkhyAta tiryaJca bhavya prANiyoM se khacita sabhA maNDapa meM bhagavAna ne sapta, tatva, nava padArtha, chadravya, paJcAstikAya Adi tatvoM kA upadeza diyaa| samasta tasva utpAda, vyaya dhrauvyAtmaka haiM / anekAnta siddhAnta kA pratipAdana kiyA / ___ aApake samakzaraNa meM 6000 sAmAnya kevalI, 1200 pUrvadhArI, 36200 pAThaka, 6700 vipulamatI jJAnI, 10000 vikriyAddhidhArI, 5400 avadhi jJAnI, 4200 vAdo, 72000 kula mAdhugaraNa unakI bhakti meM tatpara the| sadharma Adi 66 garAdhara the| barasenA Adi 106000 prAyikAe~, dvipaSTha ko prAdi le 2 lAkha zrAvaka, 4 lAkha zrAvikAra thiiN| idakA zAsana yakSa SaNmukha (kumAra) aura mAMdhArI (vidyutmAlI) yakSI thii| bhavya jIvoM ke prArthanA karane para unhoMne sampUrNa Arya khaNDa meM vihAra kara dharmopadeza diyaa| anekoM bhavyAtmAoM ne vrata niyama dhAraNa kiye / sarvatra sadAcAra aura ziSTAcAra kA sAmrAjya chA gayA taba bhagavAna cammApurI meM pdhaare| 1 hajAra varSa paryanta yahA~ dhambUi varSarA kara bhavya rUpI zasyoM ko phalita kiyA / yoga nirodha----- prAyuSya kA eka mAsa zeSa rahane para prabhu ne dezanA denA banda kara [ 163 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I diyA / yoga nirodha kara zrI mandAragiri para manohara vana meM paryakAsana se A virAje / antima zukla dhyAna ke prabhAva se zeSa karmoM kA nAza karanA prArambha kiyA | Apake sAtha hI 94 munirAja bhI ekAMgradhyAna cintana meM lIna hue / mokSa kalyANaka dhyAnAnae prajvalita ho rahA thA / karma kAlimA bhasma hone lagI / grAtma kaMcana apane zuddha svabhAva meM Ane lgaa| kyA dera lagI ? kucha nahIM, 85 prakRtiyA~ khAka ho gaI / 14 veM guru sthAna meM a i u R lR uccAraNa meM jitanA samaya lagatA hai utane kAla Thahara kara mukti ramA ke kaMta ho mokSa saudha meM jA virAje 94 munirAjoM ke saath| usI samaya catuNikAya deva deviyoM se mandAra giri khacAkhaca bhara gayA / jaya-jaya nAda gUMja uThA / cAroM ora harSollAsa chA gyaa| nAca-kUda, stuti dhvani gUMja hone lagI / agnikumAra devoM ne agni saMskAra kara mAnoM apane samasta kalmaSoM ko jalA DAlA / zrapane-apane bhAvoM ke anusAra puNyArjana aura pApahAni kara devagaraNa mokSa kalyANaka pUjA-vidhAna kara divoloka ko prasthAna kara gaye / nara-nAriyoM- zrAvaka bhAvikAnoM ne bhI nAnAvidha dIpamAlikA jalAkara praSTa dravyoM se mahA pUjA kI / nirmala samyaktva prApta kara ananta saMsAra kA nAza kiyaa| bhAdrapada zuklA caturdazI ke dina mukta hue| saMdhyA samaya vizAkhA nakSatra meM / bhagavAna vAsupUjya svAmI bAlabrahmacArI the / inake kAla meM dvipRSTha nArAyaNa huA aura acala balabhadra, tAraka nAma kA pratinArAyaNa hue / nArAyaNa aura pratinArAyaNa rAjya kI lipsA se hisAnandI raudra dhyAna kA mAhAtmya se sAtaveM naraka meM gaye aura acala balabhadra dokSA le tapa kara karmoM ko dhvasta kara mokSa padhAre / grAzApAza saMsAra duHkhoM kI khAna hai aura vairAgya prananta sukha kA nimitta / 164 ] cihna adblown B bhaiMsA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MiliyAlamA ...."RPAN . .. HD I mpaihinimi | HORROR 13-1008 zrI vimalanAtha jI pUrvamava paricaya---- anAdi saMsAra meM jIva bhI anAdi se paribhramaNa karatA A rahA hai / kyA usakA varNana zakya hai ? nahIM / anta ke do cAra bhavoM kA hI varNana ho sakatA hai| dhAtakIkhaNDa dvIpa jambU dvIpa se dviguNA vistAra vAlA hai| Aja hama 6 mahAdezoM ko mAtra saMsAra mAna baiThe haiM kintu yaha sAgara meM bindu ke samAna bhI nahIM hai| jainAgama meM asaMkhyAta dvIpa-sAgara kahe haiM unameM .yaha dUsare nambara kA hai isameM meru ke pazcima bhAga meM sItAnadI ke taTa para ramyakAvatI deza hai / usameM pAsena rAjA rAjdha karatA thaa| isake rAjya meM pAzcaryakArI vicitra racanA thI / cora nahIM the corI bhI nahIM, koI para strI haraNa nahIM karatA thA, koI bhI varNa vyavasthA kA ullaMghana nahIM karatA thaa| jhaMTha bolanA, nindA karanA, eka dusare kA apamAna [ 162 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samanApAssa monilioni karanA ityAdi pApa kA nAma bhI nahIM thA / sarva prajA dharma, artha aura kAma kA samAna rUpa se pAlana karatI thii| usake vaibhava, mAjJA aizvarya barAbara calate the| kintu nyAya, dharma aura virakti bhAva bhI utanA hI bharA thaa| "mahArAjana ! prItikara vana meM "sarvagapta" kevalI ke zubhAgamana se sarva RtunoM ke phala-phUla phalita ho gaye haiM, jAti-virodhI jIva bar3e prema se krIr3A kara rahe haiN| udyAna kI zrI advitIya ho gayI hai / " sAmane phala-phUla bheMTa karate hue bana pAlaka ne nivedana kiyaa| rAjA rAjacihna ke atirikta anya AbhUSaNa mAlI ko dekara bhagavadbhakti prakaTa kI, usa dizA meM 7 paiDa calakara bhagavAna ko parokSa namaskAra kiyA / puna: parijana-purajana ko sAtha le mahA-vibhUti se pratyakSa jina pUjana ko calA dharmopadezaza sUna apanI bhavAvalI jJAta kii| do hI bhava zeSa haiM jAnakara parama santoSa huaa| viveka mahimA bhI alaukika hotI hai / apane putra pamanAbha ko rAjyabhAra de dIkSA dhAraNa kI / ghora tapa kiyA / bhAvaliga hone se manaH zuddhi zIghra hone lgii| gyAraha aMga kA jJAna unheM zIna ho gayA / darzana vizuddhadhAdi solaha kAraNa bhAvanAoM ko bhAkara (cintana kara) tIrthakara nAma karma bAMdhA-anta meM samAdhi kara sahasrAra-bArahaveM svarga meM indra huaa| svargAvataraNa garbha kalyANaka... martyaloka puNyArjana kA pramukha sthAna hai aura svarga usa puNya ke bhogane kA manorama udyAna hai| padmasena rAjA kA jIva 18 sAgara kI prAyU bhogopabhogoM meM vyatIta kara avatarita hone ke sammukha humA, mAtra 6 mAha prAyu bcii| idhara bharata kSetra ke kApilya nagara meM ikSvAku vaMzI rAjA kRtavarmA ke AMgana meM bahuvidhi ratna-vRSTi hone lagI / kyA kareM ? kise deM ? kahA~ rakheM ? yahI carcA thI sarvatra / mahArAnI jayazyAmA kI nAnAvidhi se deviyA~ sevA karane lagIM 1 rucakagirI nivAsinI devabAlAeM garbha zodhanA meM tatpara ho gii| rAta-dina kahA~ jA rahe haiM yaha bhI patA nahIM claa| nidAghakAlA gayA / ravi pratApa pUrNa rUpa se bhU-para chA gyaa| mahArAjA kRtavarmA kA kula pratApa hI mAnoM udaya ho rahA hai / jyeSTha Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MIRKwami-UNITM kRSNA dazamI ke dina rAtri ke pichale prahara meM sukha se sote hue 16. svapna dekhe / mukhakamala meM praviSTa hotA uttama hAthI dekhA / nidrA bhaMga huii| siddha parameSThI kA dhyAna karate hue zaiyA kA tyAga kiyA / snAnAdi kriyAoM se nivRtta ho sabhA meM pdhaarii| asina para baiTha svapnoM kA phala patideva se pUchA / mahArAja ne bhI saMtuSTha ho "tIrthara" putra hogA kaha-usake asoma pramoda ko bddh'aayaa| usI samaya cariMgakAya detroM ne Akara garbha-kalyANaka pUjA kI / arthAt mAtA kA sammAna kiyA / bhakti kI aura sAtizaya puNyArjana kiyA / aneko svargIya sukhasuvidhAoM ke sAtha garbha bar3hane lgaa| arthAt bAlaka kI vRddhi hone lagI kintu mAM kI udara vRddhi nahIM huyii| kisI prakAra bhI pramAda grAdi yA anya kaSTa kucha bhI nahIM huA / zarIra saundarya ke sAtha buddhi, kalA, guNA vijJAna vRddhiMgata hue| janma kalyANaka---- ___ mAM ko saMtAna mAtra ko prApti prAnandakara hotI hai phira putra ho to aura adhika harSa hotA hai aura jisake tIna loka kA nAtha banane vAlA pUtra ho, jisane garbha meM Ane ke pahale hI indra ko nata kara diyA ho usa putra kI jananI ke sukha-grAnanda aura saMtoSa kA kyA ThikAnA ? __ mAgha zuklA caturthI ke dina uttarA bhAdra nakSatra meM jaganma jayazyAmA devI ne vizvatraya ke sAtha aSTa karma vijayI zreSThatama putra ko prasava kiyA / tInoM loka abhila ho gaye / bhUkampa ke samAna svarga loka kampita hamA | indra tIrthaGkara janma jAta kara sapta prakAra senA sahita airAvata gaja para zaci sahita savAra hokara praayaa| nagara kI tIna parikramA kara indrANI ko prasUtigRha meM bhejA / sadyojAta prabhu kI zarIra kAnti se Alokita kakSa meM indrANI pAzcarya se ki kartavya vimUra sI ho gaI / mAyA nidrA meM sukha se sulA, bAlaka ko lAkara indra ko diyA usane bhI 1 hajAra netroM se prabhu bAlaka ko rUpa rAzi kA pAna kiyaa| sasaMbhrama meru parvata para jA phuNce| mati, zruta, avadhi jJAna yuta bhagavAna bAlaka ko pANDuka zilA para sthita tIna siMhAsanoM meM madhya sphaTika siMhAsana para bAlaka prabhu ko virAjamAna kiyA / devagaNa hAthoM hAtha kSIra sAgara kA jala lAye / 100 kalazoM se janmAbhiSeka kara sa ga meM gaMdhodaka lagAyA / indrANI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne abhiSeka kara komala vastra se aMga poNchaa| sabhI alaMkAroM se alaMkRta kiyA vastra pahanA kara kAjala evaM tilaka lgaayaa| punaH nRtya gAna vAdinAdi se kAmpilya nagara meM bAlaka ko lAkara mAtA-pitA ko sauNpaa| harSa se Ananda kiyA | bAlaka kA nAma vimalanAtha kumAra prakhyAta kiyA inakA cihna kara nizcita kiyA / janma kalyANaka pUjA kara apane-apane sthAna para cale gaye / kumAra kAla I dvitIyA ke mayata vat bAlaka baDhane lagA unake zarIra vRddhi ke sAtha buddhi, kalA, jJAna, pratibhA bhI bar3ha rahI thI / itanA hI nahIM samasta prajA kA sukha vaibhava bhI baDha rahA thA / deva bAlaka prabhu ke sAtha krIr3A karate, khelate, vinoda karate devAGganAe~ svarga se lAe vastrAlaMkAroM se sajjita kara apane ko dhanya kRtakRtya samajhatI / inakI Ayu 60 lAkha varSa thI / ye zrI vAsupUjya svAmI ke bAda 30 sAgara bItane para hue / granta ke 1 palya taka dharma kA viccheda rhaa| inakA zarIra 60 dhanuSa U~cA thA, suvarNa ke samAna unakI kAnti thI, ve sarva prakAra puNya samUha the / saMsAra ko pavitra karane vAle deva kumAroM ke sAtha kor3A karate hue samasta janoM ke nayana sitAre the / inakI bAla lIlAoM meM viveka thA, buddhi cAturya aura vAtsalya - maMtrI kA bhAva thA / prANI mAtra ke utthAna kA abhiprAya rahatA / kabhI bhI kisI ke tiraskAra kI bhAvanA jAgrata nahIM hotI thI / isa prakAra 15 lAkha varSa khela-kUda meM samApta ho gaye / --- rAjya bhoga I kumAra kAla pUrNa hote hI mAtA-pitA ne gArhastha jIvana meM praveza karAyA / pitA ne rAjyabhAra dekara apanA niyoga pUrA kiyA | lakSmI unake sAtha janmI thii| svayaM indra ne paTTAbhiSeka kiyA / kIrti janmAMtaroM se sAtha zrI sarasvatI ne svayaM inheM svIkAra kiyaa| bar3e-bar3e RSi suniyoM meM pAye jAne vAle guNa inameM aMkurita rUpa meM vidyamAna the 1 kunda phUla ke samAna inakA yaza loka vyApta ho gyaa| isa prakAra 30 lAkha varSa rAjya bhogoM meM vyatIta ho gaye / vairAgya - pratyeka kArya kI siddhi ke pIche koI na koI parokSa yA pratyakSa nimitta kAraNa avazya rahatA hai / paJcendriya viSayoM meM bhApAdamastaka 168 ] Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DUbe prabhu eka dina hemanta Rtu kI zobhA dekha rahe the / prakAza meM megha zrAcchAdita ho rahe the / palaka jhapakane ke sAtha vaha sundara dRzya vilIna ho gayA / basa prabhu kA bhI moha paradA phaTa gayA / unheM apane pUrvabhava kA smaraNa ho gayA / eka bhISaNa rogI kI bhAMti unakA mana kheda khinna ho gyaa| ve socane lage jaba taka saMsAra kI avadhi hai, taba taka ye tIna jJAna, yaha vaibhava yaha vIrya kucha bhI kAryakArI nahIM / aba mujhe prAtma svAtantra prApta karanA hai / usI samaya sArasvatAdi laukAntika devoM ne Akara unakI pUjA kI, stuti kI aura vairAgya kI puSTi kara apane sthAna ko cale gaye / dIkSA kalyANaka--- puNya kA karaNTa kahIM nahIM pahuMcatA ? mokSa ke sivAya sarvatra isake tAra lage haiN| bhagavAna ko virakti hote hI indra gaNa apanA-apanA parivAra lekara Aye / indra 'devadatA' nAma kI pAlakI lekara AyA | prabhu kA abhiSeka kara vastrAbhUSaNa pahinA kara sahetuka vana meM le gaye / udyAna kI nirAlI zobhA ke madhya zuddha zilA para "namaH siddhebhyaH" kaha kara virAje / paJcamuSTi lA~ca kiyA / belA kA upavAsa dhAraNa kara 1000 rAjAoM ke sAtha mAtra zuklA caturthI ke dina uttarA bhAdrapada nakSatra meM sAyaMkAla svayaM dIkSita hue| usI samaya unheM manaH paryaya jJAna utpanna ho gyaa| vahIM yogAsana se dhyAnArUDha ho svayaM meM svayaM kI khoja karane lage / I pAraNa: ----- do dina bItane para dhyAnI, parama monI prabhu bhagavAna zrAhAra ke lie caryA mArga se nandanapura meM zrAye / suvarNa ke samAna kAnti ko dhAraNa karane vAle mahArAja jayakumAra ne apanI patnI sahita navadhAbhakti se bAhAra dekara devoM dvArA paJcAzvarya prApta kiye / saMsAra kA nAza karane vAlA puNyArjana kiyaa| munirAja bhI kSIrAma kA prathama pAraNA kara udyAna meM gaye / vividha prakAra kaThora tapa kara karmoM kA nAza karane lage umro saMyama vRddhi ho rahI thii| ananta guNI karmoM kI nirjarA bhI baDha rahI thI / [ 169 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtanian- i wwwARAT H OLIMAHIMAMMANIT A me chamastha kAla..... lapolIna prabhu ne 3 varSa sAdhanA meM vyatIta kiye / puna: eka dina ve usI samaya dIkSA vana meM padhAre / jambUvRkSa (jAmuna) ke nIce belA kA niyama lekara virAjamAna hue / kevalotpatti --- mAgha zuklA SaSThI ke dina zAma ke samaya, uttarA bhAdrapada nakSatra meM prathama mohanIya karma ko cura, zeSa tInoM dhAtiyA karmoM kA bhI nirdayatA se saMhAra kiyA aura 16 prakRtiyA~ aghAtiyA kI bhI naSTa kI / saba 63 prakRtiyoM ko bhasma kara carAcara prakAzaka akSaya kevalajJAna ko prApta kara ahat hue / arthAt vizva baMdhAsa indroM se pUjya mahanta parameSThI bne| kevalajJAna kalyANaka-.. kevalotpatti ke sAtha hI svarga meM vAriNaga bela bjii| sabhI indra apanI-apanI senA parivAra ke sAtha harSotphulla jJAna kalyANaka pUjA karane ko prA gaye / anekoM utsama sugaMdhita gaMdha, puSpa, phala, akSatAdi se bhagavAna vimalanAtha kI pUjA kii| prabhu ke dharmopadezAmRla kA pAna pratyeka bhavya prANI kara sake isa abhiprAya se indra ne kuvera ko sabhAmaNDapa racane kI AjJA dii| usane bhI prasAdhArasA, bhUmi se 500 dhanupa Upara prakAza meM cAroM ora 20 20 hajAra kaMcanamayI sIr3hiyoM se yukta sabhAmaJca taiyAra kara "samavazaramA' nAma diyaa| isake Thoka madhya meM golAkAra gaMdhakuTI kI racanA kI / isake cAroM ora vRtta rUpa meM 12 vimAla hola banAI / gaMdhakRTI ke Upara sihAsana, usase 4 aMgula aMtarIkSa meM prabhu virAje 1 inheM ghera kara 12 prakoSThoM meM kramama; garAdharAdi zrotAgara baiThe / bhagavAna kA mukha prAtmavizuddhi ke kAraNa cAroM ora dikhalAI par3atA thA / ataH samasta zrotAoM ko saMtoSa rahatA thA / mpliamisrinivasanswicanRawtandanomimaniapiens-.. INE unakI sabhA meM mandara ko prAdi kara 55 gaNadhara the / 1100 caudahapUrva, gyAraha aMga ke jJAtA the, 36530 pAThaka, 4800 tIna prakAra ke avadhijJAlI, 5500 kevalI, 1000 bikriyAddhidhArI, 5500 manaH paryayajJAnI, 3600 vAdI the / isa prakAra saba milAkara 60000 mani 170 ] Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnoM se prArthita prabhu - bhagavAna rAjate the / padmA mukhya gariNatI ke sAtha. 1 lAkha tIna hajAra prAyikAe~ unakA stavana karatI thiiN| do lAkha zrAvaka aura cAra lAkha zrAvikAe~ thiiN| sabhI prabhu ke guNagAna aura pUjA meM rata rahakara dharma lAbha letI thiiN| inake sivAya asaMkhyAta deva-deviyA~ aura saMkhyAta tiryaJca the / isa prakAra indra kI prArthanA aura bhavya prANiyoM ke puNyodaya se unhoMne sampUrNa dharma kSetra (zrArya khaNDa) meM bihAra kiyaa| saMsAra bhaya se saMtrasta jIvoM ko rakSita kara mokSamArga para lagAyA / yoga nirodha --YVT prAyu kA 1 mAha zeSa rahane para Apa dharmadezanA saMkoca kara zrI sammeda zikhara jI parvata para Aye / vahA~ zaMkula ( subara) kUTa para yogAsana se virAje / kramazaH zeSa karma prakRtiyoM ko bhI prasaMkhyAta guNazreNI dvArA nirjarita karane lage / isa kuTa ke darzakoM ko 1 koTi upavAsa kA phala prApta hotA hai| pratimAyoga dhAraNa kara bhagavAna virAje / jisa samaya bAyu karma kI sthiti se nAma, gotra aura vedanIya karmoM kI sthiti adhika rahatI hai to kevalI bhagavAna samuddhAtakriyA kara una karmoM kI sthiti ko prAyu ke samAna kara lete haiM / arthAt grAtma pradezoM kA daNDa, kapATa, pratara aura lokapUrNa phailAkara puna: usI krama se saMkocate haiM isa prakAra = samayoM meM karma sthitiyoM kA samarUpa kara lenA kevalI samudrAta kahalAtA hai| bhagavAna vimalanAtha svAmI ne bhI zrASAr3ha kRSNA zraSTamI ke dina uttarASAr3ha nakSatra meM prAtaHkAla prati zIghra samuddhAta kiyA, sUkSmakriyA pratipAti aura vyuparatakriyA nivRtti donoM zukla dhyAnoM kA dhyAna kiyA / usI samaya 85 prakRtiyoM kA nAza kara jisa prakAra koI rogI asAdhya roga se mukta ho sukhI hotA hai, usI prakAra mokSa pavAra kara akSaya ananta sukha ke dhArI ho gaye / mokSa kalyANaka AsAr3ha kRSNA aSTamI ko grAja bho kAlASTamI ke nAma se pUjate haiM, utsava manAte haiN| kyoMki indra ko, bhagavAna ko mukti ho gaI yaha vidita hote hI vaha suvIra kuTa para saparivAra yAyA / mokSa kalyANaka pUjA kii| agnikumAroM se prabhajana utpanna karA saMskAra kiyA kI / anekoM uttamottama ratnoM ke dIpa jalAye / tadanusAra zrAvaka-zrAvikAoM ne bhI aneka prakAra bhAratI, bhajana, stotroM dvArA apanI-apanI bhakti [ 171 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradarzita ko / anta meM ati utsAha bhare "hameM bhI mukti lAbha ho" isa . bhAvanA se apane-apane sthAna meM cale gaye / vizeSa..... inake kAla meM hI dharma aura svayaMbhU nAma ke balabhadra evaM nArAyaNa hae / svayaMbhU nArAyaNa ne dvArAvatI ke rAjA rudra kA putra madhu (pratinArAyaNa) ko usI ke cakra dvArA mArakara tIna khaNDa kA rAjya prApta kiyaa| madhu marakara naraka meM gayA / kyA hI puNya-pApa kA khela hai| puNyapApa rUpI agni meM svayaM hI yaha jIva mulasatA hai, maratA hai aura 84 lAkha yoniyoM meM duHkha bhogatA hai / svayambhU nArAyaNa ne yadyapi 3 khaNDa kA rAjya pAyA kintu bhogAsakta hone se narakAsU baMdha kara usI sAtaveM naraka meM gayA / ataH prema yA dveSa kI vAsanA kabhI nahIM rakhanA cAhie / dharma baladeva isa kRtya se bhayabhIta hae / saMsAra, zarIra bhogoM kA parityAga kara dIkSita ho kaThora tapaH sAdhanA se karma kANDa bhasma kara zuddha ho mokSa sthAna para jA virAje / 7%3- 3000m A MOMALoc triha zukara ..A AII -- praznAvalI-- 1. vimalanAtha bhagavAna ke jIvana kI kyA vizeSatA hai ? 2. samudrAta kise kahate haiM ? 3. kevalI bhagavAna Ayu ke barAbara anya karmoM kI sthiti ko kisa prakAra karate haiM ? 4. nArAyaNa kitane svaNr3oM kA rAjA hotA hai ? 5. inakI janma nagarI kA nAma batAno ? mAtA-pitA kA kyA nAma hai ? 6. inakA mokSa sthAna kahA~ hai ? usake darzana kA kyA phala hai ? 7, inake samavazaraNa meM kitane muni, zrAvaka aura zrAvikA thIM ? 172 ] Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14- 1008 zrI anantanAtha jI pUrva mava--- yauvana kA sAra hai tyAga, dhana kA phala hai dAna, vidyA kA phala hai vinaya, prabhutA kA sAra hai anugraha, isI prakAra rAjya prApti kI garimA hai nyAya prajAvatsalatA / ghAtakI khaNDa dvIpa ke pUrva meru kI ora uttara deza meM eka ariSTa nAma kA sundara nagara thA / isakA pAlaka pravanipAla padmaratha nAma kA rAjA thA / uparyukta sabhI guNa eka sAtha isameM pAye jAte the / puNyodaya se samasta saubhAgya-sukha sampatti ise prApta thI / to bhI ahaMkAra aura mamakAra kA leza bhI nahIM thA / sadaiva saMvega aura nirveda bhAvanA meM lIna rahatA / mahArAjan ! udyAna meM 'svayaMprabha' jinarAja padhAre haiM / vanapAlaka ne vizapti kI / vaha darzanArtha gayA / vinaya pUrvaka darzana kara dharmopadeza sunA / use vairAgya prakaTa huA / usane apane putra dhanaratha ko rAjyArpaNa [ 173 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara janezvarI dIkSA le 11 aMgoM kA adhyayana kara 16 kAraNa bhAvanAmoM kA cinnabana kara nAyaDU gotra maMtra kiyA / mAga ke amra meM mAhira maraNa kara 16 3 puSpottara vimAna meM uttama deva huA / garbhAvataraNa... solahaveM svarga meM 22 sAgara kI Ayu pUrNa ho gaI nimidha mAtra ke samAna ! mAtra 6 mAha zeSa raha gaye / idhara bhU-loka meM adbhuta ghaTanA haI / jambUdvIpa ke bharata kSetra meM ayodhyA mahAnagarI hai| isakA rAjA ikSvAkuvaMzI, kAzyapagotrIya siMhasena the / inake prAMgana meM nAnA ranoM kI varSA prArambha ho gaI / trikAla pratidina prAkANa se giratI ratnadhArA ne sabako saMtuSTa kara diyA / isa prakAra cha mAha pUraga hue| mahAdevI (rAnI) jayazyAmA sukha nidrA meM nimagna hai / vaha samajha bhI nahIM pAyI ki kArtika kRSNA pratipadA se use zarada pUNimA banakara pAyegI / revatI nakSatra meM rAtri ke antima pahara meM usane solaha svapna dese aura anta meM mukha meM praviSTa hote hAthI dekhA / prAta: maMgala vAdyoM ke sAtha jAgrata ho, nityakarma se nivata ho rAjasabhA meM padhArI / patideva se svapnoM kA phala jJAta karane kI bhAvanA vyakta kI / mahArAjA sihasena ne bhI "bhAvo tIrthara" kA garbhAktaraga hazrA hai" batalAkara paramAnanda prApta kiyA / rucaka giri vAsI devAMganAyoM dvArA dhita mugaMdhita, zuddha garbha meM deva pAkara avatarita huaa| usI dina cAroM prakAra ke deva-deviyA~ indra-indrAgiAyA~ svagItha sukha-daMbhava choDakara garbhakalyAnAka mahotsava manAne aaye| mAtA kI pUjA kI sevA kI-manoraMjana kiyA / grAmoda-pramoda ke sAtha utsava manAkara apane apane sthAna gaye / anekoM deviyA~ indra kI prAjJA se mAtA kI sevA karane lgii| binA kisI kaSTa aura vikAra ke mukha se garbhastha bAlaka prabha bar3hane lge| anma kalyANaka zanaiH zanai: nava mAsa pUrNa ho gye| jyeSTha kRSNA dvAdazI ke dina puNyayoga meM puNyavAna bhAvI bhagavAna bAlaka ko utpanna kiyA / bAlaka kI kAnti se kakSa prakAzita ho gyaa| mA~ sAtA se nidA kI goda meM so gii| eka kSaraNa ko nArakiyoM ne bhI sukhAnubhava kiyA / tatkSaNa saudharmendra cAroM nikAyoM ke deva-deviyoM sahita pAyA / zaci devI ne 174 } Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasUtigRha se bAlaka ko lA indra ko pradAna kiyA / hajAra netroM ko pasAre indra ne bAlaka ko airAvata hAthI para prAsIna kiyaa| sameru kI pANDaka zilA para lejAkara virAjamAna kiyA / hArthoM-hAtha lAye kSIrasAgara jala ke 1008 kalazoM se sadyojAta bAlaka kA janmAbhiSeka kiyA / sArthaka 'anantanAtha' bhAma prakhyAta kiyA / 'hI' kA cinha (lAgchana) nirdhArita kiyA / indrANI dvArA vastrAbhUSaNoM se alaMkRta bAlaka ko punaH ayodhyA meM lAkara mAtA kI goda meM zobhita kara mAnanda nATaka kiyA / saparivAra svargadhAma lauTa gaye / antarAla vimalanAtha parahaMta ke nau sAgara aura pauna palya bItane para anantanAtha hue| inakI Ayu bhI isI meM sammilita hai| inakI Ayu 30 lAkha varSa kI thii| pacAsa dhanuSa U~cA vapuzarIra thA / vaidIpyamAnasuvaraNaM ke samAna zarIra ko kAnti thI / kumAra kAla deva kumAroM ke sAtha khela-kUda meM baDe prAnanda se bAlaka bahane lgaa| saMsAra kA sitArA bhalA kise priya na hotA ? savako prAnanda dene vAlA thaa| sAta lAkha 50 hajAra varSa vyatIta ho gaye / yauvana meM praveza hmaa| parantu rUpa lAvaNya AkRti meM koI vikAra nahIM pAyA / indra kI parAmarza se siMhasena ne anekoM sundara nava yauvanA sukumArI rAja kanyAoM ke sAtha inakA vivAha kiyaa| kucha hI dinoM meM rAjyabhAra bhI samarpita kara diyA / rAjyakAla aura barAgya mahArAja anantanAtha, dayAlu, parama kRpAlu, prajApAlaka, dharmabhIru rAjA thA / samyaktvamariNa vibhUSita vicAroM meM pApa kA leza nahI thA / unakI pratyeka kriyA pApa-karmamala prakSAlana kI nimittabhUta thii| prajA unake anuzAsana meM rahakara AtmasvAtantraya rUpa prAnandAnubhava krtii| sabhI zrAvakoMcita kriyAoM meM nirata the| jina snapana, pUjana, stavana, zAstra svAdhyAya, japa aura dAna dene meM dakSa the| isa prakAra sukha zAnti se rAjyabhoga karate 15 lAkha varSa samApta hue| [ 175 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti kI suSamA kAla kI gati ke sAtha-sAtha sadA pariNamita hotI rahatI hai| prAyu ke sAtha jIva kI paryAya badalatI hai / artha paryAya prati samaya caja hotI hI hai ! kauna roke ? svabhAva atarkaya hotA hai / ananta rAjA AkAza kA saundarya nirakha rahe the / sahasA ulkApAta hA / vaha vAhya nirasvana antaraGga parakhane meM badala gayA / ve vicArane lage "karma viSavallI hai, prajJAna isakA bIja hai, asaMyama bhUmi meM bar3hI hai, pramAda jala se abhisiMcita hai, kaSAyarUpa zAkhAoM se vyApta hai, yogoM ke mAdhyama se laharAtI hai, bUDhApA rUpa puSpoM se ladI hai, du:kha rUpI bure phaloM se vyAkIraNaM hai / maiM isakA mUloccheda kruuNgaa| zukla dhyAna se ise dagdha kara apane siddha svarUpa ko avazyameva paauuNgaa|" isI cintana ke samaya sArasvatAdi laukAntika devagaNoM ne prAkara prApake vicAroM kA samarthana kiyA aura apane sthAna para lauTa gye| una param virAgI rAjA ne karma vijayI banane ko rAjyabhAra apane pUtra ananta vijaya ko samarpita kiyaa| usI samaya devendra ne saparivAra prAkara unakA pUjana-abhiSeka kiyA tathA unheM sAgaradattA nAma kI pAlakI meM savAra kara sahetuka vana meM pdhaare| vahA~ svayaM bhagavAna ne "namaH siddhebhyaH" ke sAtha paJcamuSTI lauca kara jinadIkSA dhAraNa kii| jyeSTha kRSNA dvAdazI ke dina revatI nakSatra meM zAma ke samaya 1 hajAra rAjAnoM ke sAtha telA kA niyama kara dIkSita hue| usI samaya unheM manaH paryaya jJAna humaa| pAraNA telA pUrA kara zreSTha evaM jyeSTha ne munirAja pAhAra ke lie caryAmArga se ayodhyA nagarI meM padhAre / suvarNa samAna kAnti vAle rAjA vizAkha ne unheM zraddhA, bhakti, tuSTi, saMtoSa Adi sapta musA sahita, navadhA bhaktiyuta atyanta harSa se aAhAra dekara paJcAzcayaM prApta kiye| zuddhAhAra se manaH zuddhi bhI bar3hatI gii| chapastha kAla-- do varSa paryanta unhoMne mauna pUrvaka tapa karate hue samApta kiye| upona ghora tapa se asaMkhyAta guNita kama se kama nirjarA hotI rhii| . 176 ] Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S . kevalotpati-kalyANaka (zAna kalyANaka)--- basanta kAla kA Agamana huA / prabhu ke hRdaya meM tRtIya zukla dhyAna kA udaya huA / ati nikRSTa zarIra bhI utkRSTa hone lgaa| Thoka hI hai suvarNa kI saMmati se kAyakhapa bhI bahumUlya mariNa kI kAnti ko dhAraNa karatA hai / caitra kRSNA amAvasa ke dina revatI nakSatra meM sAyaMkAla pIpala ke nIce kevalajJAna utpanna hyaa| usI samaya indra ne zaci evaM deva deviyoM sahita pAkara anekoM divya dravyoM se bhagavAna kI pUjA kI, jJAna kI pUjA kI / sarvajJa prabhu kI priya, hita, mita vANI kA prANImAtra ko lAbha ho isa uddeza se kuvera ko AjJA dii| usane bhI usI kSaNa vizAla maNDapa taiyAra kiyaa| 12 koThe race / isakA vistAra 5|| yojana (22 kosa) thA / indra jJAna kalyANaka pUjA kara svargaloka ko lauTa gye| sarvajJa, vItarAgI, hitopadezI, thI jinarAja kI divya dhvani prArambha hyii| anekoM bhavyoM ne brata, niyama, saMyama dhAraNa kara ziSyatva svIkAra kiyaa| samavazaraNa meM sabhAsadoM kI saMkhyA unake upadeza kI vRddhi karane vAle 50 gaNadhara the| pramukha garAdhara jayAya (jaya) thaa| 5500 sAmAnya kevalI, 1100 pUrvadhArI, 38500 pAThaka (upAdhyAya), 5500 manaH paryaya jJAnI, 6000 bikriyAddhidhArI, 4800 avadhijJAnI, 3200 vAdI the| sampUrNa muni saMkhyA 66000 thI / sarva zrI ko mukhya kara 1080. prAyikAe~ thIM / puruSottama ko pradhAna kara 2 lAkha zrAvaka aura 4 lAkha zrAvikAe~ thIM / asakhya devadeviyA~, saMkhyAta tiryaJca the| inakA zAsana yakSa kinnara (pAtAla thA evaM yakSI anantamatI (viz2a bhizI) thii| inakA tapa kAla 750 hajAra varSa thaa| kevalajJAna utpatti kA sthAna sahetuka vana meM pIpala vRkSa ke nIce thA / kevalI yA sarvajJa hone ke bAda unhoMne samasta prAyakhaNDa ko apane dharmAmRta se abhiSicita kiyaa| muktigamana evaM mokSa kalyANaka mAyu kA 1 mAsa zeSa rahane para ve yoga nirodha kara arthAt upadezAdi sthagita kara zrI sammedAvala para svayaMprama kara (svayaMmU) para pA 147 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAje / Apake sAtha 6100 munirAja aura bhI dhyAnArUr3ha ho gye| eka mAsa kA pratimAyoma dhAraNa kara caitra kRSNA amAvasyA ke dina prAtaHkAla cauthe zukla dhyAna ke prabhAva se parama mokSa pada prApta kiyA / usI samaya indrAdi ne Akara mokSa kalyANaka pUjA kara parinirvAsA kalyANaka mahotsava manAyA / revatI nakSatra meM mukta hue| anantanAtha prabhu ke isa zuddha svarUpa kA dhyAna karane vAloM ko bhI ... zuddhAtma svarUpa kI prApti hotI hai / vizeSa----- ina ke samaya meM suprabha balabhadra aura puruSottama nAmaka nArAyaNa hue / madhusUdana ko mAra kara puruSosama trikhaNDa kA adhipati hue| rAjyalobha-parigraha kI tIna lAlasA se donoM hI 73 naraka meM jA utpanna he| suprama balabhadra tapazcaraNakara-ubhaya parigraha kA sarvathA tyAga kara mukta hue / mavyAtman bandhu evaM bahinoM ko AzA pizAcI kA tyAga karanA caahie| cihna sahI aawaran -iOLAIMIREsNRNALISONall praznAvalI 1. anantanAtha ke jIvana kI vizeSatA kyA hai ? 2. inake mAtA-pitA kA nAma kyA thA ? nagarI kaunasI thI ? 3. kevalajJAna kaba aura kahA~ prApta huA ? 4. Apako kaunasA kalyANaka sabase adhika priya hai ? kyoM hai ? 5. tapa kahA~ aura kaba dhAraNa kiyA ? rAjyakAla kitanA thA ? Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 men 15-1008 zrI dharmanAtha jI pUrvamaya vizeSa vilakSaNa puruSoM kA caritra bhI vilakSaNa huA karatA hai / pUrvaghAtakI khaNDa kI bAta hai| pUrva dizA meM sItA nadI ke dakSiNa taTa para susImA nagara apanI zobhA se kubera kI alakApurI ko tiraskRta karatA thA / isakA rAjA thA dazaratha / yaha bala, buddhi, vidyA, parAkrama kA banI rAjya ko pUrNa surakSita banAye hue thaa| bhogoM kI kamI na thI / yazopAkA sarvatra phaharAtI thI / pratApI bhA ho / pacendriya viSaya anya sukhoM meM DUbA thA / puNya kI mahimA hI nirAlI hotI hai / bhavitavyatA kA apanA prabhutva hai, apanA kArya hai| eka bAra basantAgamana para prajA janoM ne utsava mnaayaa| rAjA kyoM vaMcita rahatA ? udyAna kI chaTA aura candramA kA prakAza eka-dUsare se bAjI lagAye the| rAjA kabhI bhU-khaNDa aura kabhI gagana pradeza ko nihAratA [ 176 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thA / mana hI mana phUlA na samAyA / kintu sahasA vaha cauMka par3A, usakA hRdaya kane lagA, zarIra kAMpane lagA, "haiM, yaha kyA huA ? isa candramA kI kamanIyatA kahA~ gaI ? groha ! rAhu ne Dasa liyA ise ? ThIka hai hamArI yA rUpI cA~da ke pIche bhI mRtyu rUpI rAhu taiyAra khar3A hai / basa, O rAjA ratha candramA kI kSINa hotI jyoti ko dekhate hue basa aba taka ThagA gayA, aba to sAvadhAna honA cAhie / aba maiM zIdha hI vRddhAvasthA zrAne ke pUrva hI apanA Atma-kalyANa kruuNgaa| yaha saMsAra ulajhana hai| isameM phaMsakara ajJAnI makar3I kI bhA~ti jIvana naSTa nahIM hone dU~gA / " dRr3ha saMkalpI mahArAjA ne apane putra mahAratha ko rAjyArpaNa kiyA / svayaM zrI vimalavAhana munirAja ke caraNoM meM gayA aura dIkSita hokara 11 aGga kA pAThI bana zuddha hRdaya se darzanavizuddhayAdi 16 bhAvanAoM kA cintana kara tIrthaMkara nAmagotra bandha kiyA / samAdhipUrNa maraNa kara sarvArthasiddhi vimAna meM 33 sAgara kI Ayu le utpanna huA / 1 hAtha kA sapheda zarIra thA / samyaktva lekara hI upajA / 33 hajAra varSa bAda mAnasika prahAra karatA thA / avadhi se lokanAr3I pramANa ko jAnatA 150 } --------------98888888 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaa| anAsakta ahamindra pravIcAra rahita anupama sukha sAgara meM masta thA / tatva cintana mAtra hI jIvana kA kArya thA / samaya bIta gayA / garbha kalyANaka mahotsava jambUdvIpa ke bharatakSetra meM ratnapurI nagarI kA saubhAgyodaya humA / yahA~ kA rAjA mahAsena apanI priyA sunatA devI ke sAtha nikaNTaka rAjya karatA thA ! yaha bahuta hI zUra-bIra aura raNadhIra thA / isIse inakA rAjya suvistRta aura vipula dhanarAzi kA khajAnA thaa| 6 mAha se to bAr3ha A gaI AkAza se nirantara ratna-vRSTi hone lgii| kauna uThAve unheM ? para roka bhI kauna sakatA thaa| binA prayatna ke deviyA~ pA-mAkara mahAdevI kA manoraMjana karAtI, mevA, suzraSA karatI rhiiN| 6 mAsa pUre hone lge| rucakagirI vAsinI deva kanyAyeM pAkara usa devI (rAnI) ke garbha ko zodhanA kara sugaMdhita kara diyA / mahArAnI bhI zuddha mana se zrI siddha parameSThI kA hI dhyAna karatI / vikkumAriyoM se sevita mAM prasanna citta thI / baizAkha zuklA prayodazI ke dina revatI nakSatra meM rAnI ne 16 svapna dekhe, uso samaya vaha muramya ahamindra, svArthasiddhi se yUta ho isake garbha meM pravarita hA / rucagiri kUmAriyoM dvArA zoSita garbha meM sIpa meM muktA kI bhA~ti bhAvI tIrthaGkara kA jIva avatarita huA / saverA hote hI rAjasabhA meM mahAsena se apane svapnoM kA phala 'tIrthaGkara' kA janma jAnakara atyAnandita ho anta:pura meM prA gaI / mahArAja mahAsena ko kitanA mAnanda hamA? yaha varNanAtIta hai / usI samaya devendra saparivAra prAyA aura garma-kalyANaka mahotsava manA kara apane sthAna para calA gayA / svargIya vastrAlakAroM se rAja-rAniyoM ko sajisa kiyaa| deviyoM se manoraMjita mahAdevI kA kAla bItane lgaa| anma kalpAraNaka-- kamazaH prAnanda pUrvaka, utsAha se nau mAha pUre hue ! mAgha zuklA trayodazI ke dina puSya nakSatra meM tIna jJAnadhArI putraratna ko utpanna kiyA / bAlaka kI mukhAbhA se kakSa prakAzita ho utthaa| mAM ko kisI bhI prakAra kI bAtrA nahI huI / va prAnanda se soyI rahI / indrAdi deva, Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deviyA~ zacI Adi janma kalyANaka mahotsava manAne Aye / dekhiye, adbhuta puNya pratApa, inake janmate hI nArakiyoM ko bhI sukha-zAnti kA anubhava ho jAtA hai / sArI sRSTI prAnanda vibhora ho gii| indra airAvata gaja para savAra hokara prabhu bAlaka ko sumeru para le maye / vahA~ pANDuka vana ke madhya, pANDuka zilA para prabhu ko baiThAyA aura 1008 kSArasAgara ke jala se bhare sUbA ghaToM se abhiSeka kiyA / nAca-kUda kara indrANI Adi ne bhI abhiSeka kiyA, komala vastra se unakA zarIra poMchA, alaMkAra pahanAye, AratI utArI / puna: ratnapurI meM pAkara mAtA kI goda meM baiThAkara mAtA-pitA kA bhI sammAna kiyA / indra ne svayaM tANDava-Ananda nRtya kiyA aura apane-apane sthAna para cale gaye / bacce ke sAtha deva bAlaka hI krIr3A karane Ate the| deviyA~ unakA snAna, gAra Adi kArya svargIya vastunoM se hI karatI rhiiN| zrI anantanAtha ke mokSa jAne ke bAda 4 sAgara bItane para inakA janma havA / inake janma se pUrva prAdhepatya taka dharma kA uccheda rahA / indra ne inakA nAma "dharmanAtha" vikhyAta kiyA / batradaNDa cihna nizcita kiyA / inakI Ayu 10 lAkha varSa kI thI, zarIra kI kAnti sapAye hue suparNa ke samAna thI / zarIra 100 hAtha U~cA thA / kumAra kAla---- bAla lIlAoM ke sAtha DhAI lAkha varSa kumAra kAla ke samApta ho gaye / ye sabako haSita karane vAle the| pitA ne paramAnanda se apanA rAjyabhAra indra kI anumati se inheM arpita kiyA aura anekoM sundarI, guNavatI, yogya kanyAnoM ke sAtha vivAha kara diyA / ye bhI rAjya vaibhava pAkara yathocita, nyAya mArga se prajA pAlana karane lge| sarva prakAra dharmarAjya vRddhi ko prApta huA / isa prakAra rAjya karate 5 lakSa varSa vyatIta ho gye| vairAgya---- kisI eka dina "ulkApAta' dekhakara inheM sahasA virakti bhAvoM ne aA gherA / hRdaya saMvega se bhara gayA / inhoMne prAtmakalyANa kI ora cittavRtti ko lgaayaa| usI samaya laukAntika devoM ne Akara apanAapanA niyoga pUrNa kiyA aura brahmaloka meM cale gye| Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 2w Sent 1 frokramaNa kalyANaka sneha aura moha kI phAMsI ko kATane ko udyata prabhu kA dRDha saMkalpa jAnakara indra bhI apanI samasta senA parikara ko le AyA / prathama dIkSAbhiSeka kiyA pranekoM ratnamaya vastrAlaMkAra pahinAye / dharmanAtha ne bhI apane sudharma nAma ke putra ko rAjyabhAra arpaNa kiyaa| svayaM indra dvArA lAyI gayI nAgadattA pAlakI meM savAra hue| svayaM indra aura deva AkAza mArga se lekara zAlavana meM pahu~ce / vahA~ unhoMne mAgha zuklA trayodazI ke dina puSya nakSatra meM sAyaMkAla 1 hajAra rAjAzroM ke sAtha lelA ke upavAsa dhAraNa kara "namaH sidebhya ke sAtha paJcamuSThI lauMcakara bhava vinAzinI jina dIkSA dhAraNa kI / usI samaya unheM manaH paryaya jJAna utpanna ho gayA / prakhaNDa maunavrata dhAraNa kara prabhu dhyAna lIna ho Atmavizuddhi karane lage / pAraNA aum telA pUrNa hone para ve bAhAra ke lie pATalIputra vA paTanA nagarI meM praviSTa hue / unheM vahAM ke rAjA dhanyasena ne saptaguNamaNDita hokara gAna kiyA / he bhagavan namo'stu namo'stu namo'stu, atra tiSTha tiSTha prahAra jala zuddha hai ityAdi kaha usgAna kiyA | navadhA bhakti se sapatnIka AhAra diyA / dAtA, pAtra, vidhi aura dravya kI viziSTatA se usake ghara devoM dvArA paJcAzcarya hue| suvarNa kI kAnti ko dhAraNa vAlA rAjA baDabhAgI harSa se phUlA nahIM samAyA / chapasya kAla eka varSa taka mahA maunI, mahAdhyAnI bhagavAna tapaH lIna rahe / ghora tapa kiyaa| karmoM kI sthiti aura anubhAga zakti ko kSINa tama kara diyA / kevalajJAna aura jJAna kalyANa karma kyA hai ? svayaM vikArI jIva dvArA upAvita kAmasrivargagAnoM kA piNDa hai, usI kI vikAra bhAvanA se utpanna usameM anubhAgaphala dene kI zakti hai / isa dravya aura bhAva rUpa karma ko jIva ho svayaM [ 18 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apane puruSArtha se naSTa kara pUrNa svatantra hotA hai, apane prAtmA ko zuddha banA sakatA hai| bhagavAna banane ko udyata dharmanAtha munirAja ne zukla-dhyAna prArambha kiye / kSapaka gheNI para car3hane ke kSaNa se ve kama apane prakarSa rasa sahita naSTa hone lge| prathama karmoM kA rAjA mohanIya AmUla dagdha ho gyaa| dUsare hI kSaNa jJAnAvarago, darzanAvaraNI aura antarAya bhI samApta hue| isa samaya prabhu apane dIkSAvana-zAla vana meM saptacchada vRkSa ke nIce dhyAnArUDha the / pauSa zuklA paurNamAsI ke dina Apane isI vana meM tatkSA pUrNajJAna-kevalajJAna prApta kiyaa| aba munirAja sarvajJa hue / vAstavika arhanta avasthA prApta kii| indra kI prAjJA se kuvera ne 'samavazaraNa sabhA maNDapa kI racanA kI 1 kyoMki chAstha kAla meM tIrthara upadezaza nahIM karate / pUrNa jJAnI hone para hI unakI 'divya dhvani khiratI hai| ata: 12 sabhA kakSoM se yukta gaMdhakuTI kI racanA kara madhya meM siMhAsana ramA usa para cAra aMgula apara prabhu virAje / cAroM ora deva, vidyAdhara, muni, prAyikA, zrAvakazrAvikAe~ upadeza zravaNa karane ko vyavasthita iMga se baitthe| yaha maNDapa 5 yojana (20 kosa) vistRta golAkAra thA / isameM baiThane vAloM kI saMkhyA nimna prakAra thii| ariSTasena prAdi 43 gaNadhara the, '4500 kevalI, 600 aMga aura 14 purvadhArI the, 40700 pAThaka, 4500 mana: paryayajJAnI, 7000 vikriyAddhidhArI, 1600 avadhijJAnI, 2800 vAdIgaNa, isa prakAra samasta 6400 munirAja the| sukSatA mukhya garipanI prAyikA ke sAtha 62400 ajikAeM thiiN| pUrupavara ko prAdi le 2 lAkha zrAvaka evaM cAra lAkha dhAvikAe~ thiiN| inakA pramukha yakSa kiMpuruSa (kinnara) aura yakSI mAnasI (paribhRte) thii| donoM prabhu ke dAMye bAMye pArzvabhAga rahate the / prathama indra ne jJAnakalyANaka mahotsava pUjA kI / eka hajAra nAmoM se stavana kiyA 1 punaH sabhI ne ariSTasena magadhara munirAja ke mAdhyama se prabha kI dezanA-dharmopadeza zravaNa kiyA / indra ke nimitta se bhagavAna ne samasta prAryaskhaNDa meM yathArtha tattvopadeza, zrAvaka aura yati dharma svarUpa pratipAdana kara anekoM zrAvaka-zrAvikA, muni-pAyikA banAye, mokSa mArga para lgaaye| bhavyoM kA kalyANa karate hue 250 hajAra varSa tapaH puta jIvana bitaayaa| 184 ] Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga nirodha--- 1 mahinA Ayu zeSa rahane para fter | zrI sammeda zikhara parvata kI pratimAyoga dhAraNa kara A virAje saMkoca kara liyA / mokSa kalyANaka - ekAgracitta (upacAra mana ) se prabhu prAtma svarUpa meM lIna ho gaye / parama zuddhAtmA kA dhyAna hI aba dharmanAtha prabhu kA iSTa kArya thA / eka mAsa kAla samApta humrA / jyeSTha zuklA caturthI ke dina puSya nakSatra meM rAtri ke antima pahara ( uSAkAla) meM 806 munirAjoM ke sAtha antima zukla dhyAna dvArA sampUrNa atrAtiyA karmoM kA jar3amUla se uccheda kara mokSa avasthA prApta kii| usI samaya indrAsana kampita huA / bhagavAna ne siddhaloka prayAsa kiyA jAnakara samasta parijana purajana sahita zrAkara asaMkhyAtoM deva deviyoM sahita parinirvANa kalyANaka pUjA kara mahA mahotsava fear | ratna dIpamAlA jalAyI / nAnA prakAra stuti stotrAdi par3e / tadanantara zrAvaka-zrAvikAoM ne bhI mahotsava kiyA / vizeSa.... Apane dezanA - dharmopadeza banda kara basavara kUTa para kAyotsargAsana se / kubera ne samavazaraNa racanA kA bhagavAna dharmanAtha prabhu ke mokSa padhArane ke bAda 32 anubaddha kevalI hue / zrImAn sudarzana balabhadra, balavAna puruSasiMha nArAyaNa aura madhukrIDa pratinArAyaNa hue / niyamAnusAra madhukrIDa dvArA calAye carana ko prApta kara usI cakra se puruSasiMha ne use mArakara tIna khaNDa kA rAjya liyA | nArAyaNa rAjya bhogoM meM grAsakta ho maraNa kara naraka meM gayA / pratinArAyaNa kI bhI yahI dazA huyI thI / valabhadra sudarzana virakta ho dIkSA dhAraNa kara karmanAza mukta hue / inhIM ke samaya maghavAna nAmaka cakravartI huA / 6 khaMDa kA zAsana kara, tyAga kara dIkSA le tapazcaraNa kiyA / karma kATa kara mokSa pdhaare| 1 185 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ inhIM ke kAla meM sanatkumAra cauthA cakravartI huA ye bhI jinadIkSA dhAraNa kara parama pada mokSa ko padhAre / : // - cihna wAKIRATRAIL- INDIA praznAvalI 1. zrI dharmanAtha tIrthaGkara ke samaya kI vizeSatAe~ balalA ithe ? 2. inakA cihna, mAtA-pitA aura janma nagarI kA kyA nAma hai ? 3. ye kaunase nambara ke bhagavAna hue ? 4. inakA mokSa sthAna kahA~ hai ? usakA nAma kyA hai ? 5. inakA kevalajJAna vRkSa kaunasA hai ? kahA~ sarvajJa hue ? 6. inakA zarIra kisa raMga kA thA? 7. Apake mandira meM kauna kauna bhagavAna hai ? 5. inake samavazaraNa meM zrAvaka-zrAvikA kitane the 6. mukhya AryikA kA nAma kyA hai ? 10, inake kitane gaNadhara the ? prathama. kA nAma batAyo ? 11. mokSa jAne ko kitane karma nAza karanA par3atA hai ? Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 16- 1008 zrI zAntinAtha jI pUrvamava- svadoSa zAstyAvahitAtmazAntiH zAntavidhAtA zaraNaM gatAnAm / bhUyAd bhavakleza bhayopazAntya, zAntijino me bhagavAn zaraNyaH || samasta dvIpa samudroM kA kendra bindu hai jambUdvIpa / isameM videha kSetra hai / isakI pUrvadizA meM puSkalAvatI deza hai / isa deza meM puNDarIkinI nagarI hai | isakA pAlaka rAjA yA ghanaratha / usakI mahArAnI kA nAma thA manoharA | isake megharatha aura dRDharatha do putra hue| donoM meM aTUTa prema thaa| inakI samasta kriyAe~ sAtha-sAtha hotIM / ve sUrya-candravat sundara aura pratApI the / parAkrama, buddhi, vinaya, kSamAdi guNoM se vibhUSita the / megharatha kI priyamitrA aura manoramA patniyA~ thIM / dRDharatha kA vivAha sumati ke sAtha huA / medharatha ko pravadhijJAna thA / mahArAjA [ 187 ------------- Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mhotodolan dhanaratha ko ulkApAta se vairAgya ho gayA / megharatha rAjA humA / nyAya . se choTe bhAI ke sAtha prajA kA rakSaNa kiyA / eka dina dhana ratha jinendra manohara udyAna meM padhAre / megharatha mahArAjA sUcanA pA parijana-purajana sahita mahA vebhava ke sAtha jina vandana ko gaye / upAsakAdhyayana kA upadeza sunA, caturmati ke du:khoM ko sunakara unakA hRdaya kAMpa gayA / vaha saMyama dhAraNa karane kA nizcaya kara ghara aayaa| apane choTe bhAI danDaratha ko bulAkara rAjya denA cAhA / parantu usane yaha kahakara ki "jisa vastu ko pApa tyAga rahe haiM vaha mujhe kisa prakAra sukhakara ho sakatI hai ?" asvIkAra kara diyaa| phalataH usane apane putra meghasena ko rAjyAparaNa kara bhAI ke sAtha doznA dhAraga kii| ghora tapa kiyaa| SoDazakAraNa bhAvanA bhAkara tIrthaGkara gotra badha kiyaa| donoM hI bhAiyoM ne uttama samAdhi-maraNa kara sarvArthasiddhi meM ahamindra pada pAyA / vahA~ eka hAtha kA zubhra zarora thA / 33 pakSa bAda zvAsa lete the / 33 hajAra varSa anantara mAnasika AhAra lete / zukla lezyA thI / niransara tasva cintana karate the / inameM se megharatha kA jIva dusare bhava meM zAntinAtha tIrthakara aura dRDharatha unakA gaNadhara hokara mukti prApta kareMge) isa samaya alaukika sukha kA anubhava karane lge| garbhAvataraNa hastinAgapura prAcIna kAla se apane vaibhava, gaurava aura mahAtmya se prasiddha rahA hai| yaha kurujAMgala deza meM hai / usa samaya isakA rAjA vizvasena thA / yaha atyanta zUravIra aura raNadhIra thaa| isakI paTarAnI kA nAma "airA" thA / saMsAra meM yaha advitIya sundarI thii| donoM rAja dampatti sukha se rAjabhoga karane lage / 'airA' mahAdevI sukha nidrA taja, utthii| unheM mahAna Azcarya huzrA, AMgana meM anekoM ratnoM kI rAzi dekhakara / ye kahA~ se Aye ? "devIjI Apake saubhAgya se AkAza se varSe haiN|" paricArikAoM meM bar3e vinamra bhAva se kahA / udAramanA usa rAjarAnI ne AjA pradAna kI ki "yAcakoM ko icchAnusAra vitaraNa karo" yaha krama 6 mAha taka calatA rahA / tInoM saMdhyAoM meM karor3oM ratnoM ko varSA ho aura unheM dAna meM diyA jAye to bhalA kauna daridrI rahegA? yAcaka hI nahIM rahe / deviyA~ prA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N zrI kara rAnI kA manoraMjana karAne meM lagI thiiN| sevA meM tatpara rahatI / nAnA prakAra zubha zakuna hue| ina sabhI kAraNoM se mahArAjA vizvasena ko nizcaya ho gayA ki mere ghara pUjya 'tIrthaMkara' kA janma hogA / bar3e. Ananda se unakA samaya vyatIta hone lagA / bhAdrapada kRSNA saptamI ke dina bharaNI nakSatra meM rAtri ke pichale samaya mahArAnI 'airA' ne pUjya hone vAle putra ke dyotaka 16 svapna dekhe / muMha meM praveza karatA huA sundara hAthI dekhA | vaha megharatha kA jIva ahamindra usI kSaNa sukha se garbha meM avatarita huA / prAtaH hote hI airA devI ne patideva se svapnoM kA phala pUchA "tumhAre zuddha pavitra garbha meM tIrthakara ne praveza kiyA haiM" yaha svapnoM kA phala sunakara vacanAtIta harSa prApta kiyA / rucakavAsinI deviyoM ne pahale se hI garbha-sthAna ko sugaMfar punIta svargIya padArthoM se suvAsita kara diyA thaa| bAlaka ko kisI prakAra kaSTa na ho aura mA~ ko bhI garbhajanya pIr3A na ho isa prakAra baha bAlaka garbha meM bar3hane lagA / usI dina saudharmendra saparivAra AyA / garbha kalyANaka mahotsava sanAyA mAtA-pitA kI nAnA prakAra ke sundara vastrAlaMkAroM se pUjA ko| mA~ ko kisI prakAra kaSTa na ho, yaha prAdeza de, deviyoM ko sevA rata kara, apane sthAna para calA gayA / janma kalyANaka --- dhIre-dhIre garbha ke nau mAsa pUrNa ho gaye / mAtA ke rUpa saundarya ke sAtha buddhi, zIlAdi guNa bhI carma sImA para jA pahu~ce / jyeSTha kRSNA caturdazI ke dina bharaNI nakSatra meM prAtaHkAla kI zubha belA meM airA mahAdevI ko jagadguru kI mA~ banane kA saubhAgya prApta huaa| cAroM zrora bAlaka kI rUpa rAzi se prakAza lA gyaa| tInoM lokoM meM Ananda khA gayA / kampita Asana se indroM ne prabhu ke janma ko jJAta kiyA aura utsava manAne yA pahu~ce / nagarI kI tIna parikramA kI / indrANI svayaM prasUtigRha meM jAkara sadyojAta bAlaka ko lAyI aura indrarAja hajAra netra banAne para bhI atRpta rahU sumeru parvata para laayaa| poNDuka vanastha pANDuka zilA ke madhya siMhAsana para pUrvAbhimukha virAjamAna kiyA / prathama ho saudharma aura IzAna imdoM ne kSIrodaka se mare 1008 suvarNa 1 f tee * Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0000000 HRAMMARAMARRIARAMATARARIAnsatsaniyatusRYAmeanMAHATHIHOTMINIMINAMAMMAHITIONA M E kalazoM se jammAbhiSeka kiyA / puna: samasta deva-deviyoM ne bhI kiyaa| gaMdhodaka lagAyA / indrANI ne gaMdha lepana kiyA / prAratI utaarii| sugaMdhita dravyoM se abhiSeka kara komala vastra se zarIra poMchA / kAna varga bhagavAna, sphaTika mariNa kA siMhAsana bhI suvarNa karaNaM dIkhane lgaa| zaci devI ne nAnA prakAra ratna jar3ita prAbhuSaNa pahinAye, vastra dhAraNa karAye / natya gItAdi sahita vApisa pAkara mAtA-pitA kI goda meM bAlaka ko dekara "Ananda" nATaka kiyA / nAma 'zAntinAtha' ghoSita kiyA / hiraNa kA bila bhI nirdhArita kiyA / hAtha ke aMgUThe meM amRta sthApita kiyA / devoM ko bAlaka bana prabhu ke sAtha krIDA karane kA Adeza de apane sthAna para gyaa| dvitIyA ke mayaMka bat adbhuta bAla bhI baddhatA hA vihaMsane lgaa| bhagavAna dharmanAtha ke bAda pauna palya kama tIna sAgara bIta jAne para Apa hue| inakI prAyu bhI isI meM sammilita hai / inakI Ayu 1 lAkha varSa thii| zarIra utsedha 40 dhanUSa, kAnti suvarNa samAna aura 1008 lakSaNa the / kramaza: mapa rAzi ke guNoM ko vRddhi hone se yauvana kA Agamana huaa| vizvasena mahArAjA kI dUsarI patnI yazasvatI se dRDharatha kA jIva ahamindra loka se cyuta ho cakrAyudha nAma kA putra huaa| donoM hI putra kula, vaya, rUpa lAvaNya bhIlAdi se zobhAyamAna the| ata: vizvasena mahArAjA ne tadanurUpa anekoM kulIna kanyAnoM ke sAtha inakA vivAha kiyaa| apanI apanI deviyoM ke sAtha vividha prakAra krIDA, bhogabilAsoM ke sAtha unakA kAla vyatIta hone lagA / isa prakAra zAntinAtha kamAra ke 25000 varSa bIta gye| taba vizvasena mahArAjA ne unakA rAjyAbhiSeka indra kI sahAyatA se kiyaa| arthAt svayaM indra bhI pApArA / vizvasena svayaM dIkSA dhAraNA kara vana cale gye| apane sautele bhAI cakrAyudha ke sAtha zAntinAtha bar3I nipuNatA se rAjya saMcAlana karane lge| rAjyakAla aura cakravatitva-vigvijaya-- inake janma ke pUrva cauthAI patya taka dharma kA viccheda rahA thA / tIrthapura kA rUpa lAvaNya apratima hotA hI hai, phira ye 12 the kAmadeva 160 ] Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI the| ata: jisa prakAra saundarya thA usI prakAra aneka guNa samUha bhI. the| prajA hai yA saMtAna yaha bheda hI nahIM thA / prANI mAtra para vAtsalya thaa| kucha hI dinoM bAda unakI prAyudhazAlA meM cakra ratna utpanna huaa| isake sAtha hI chatra, talavAra aura daNDa ratna bhI Ayudha zAlA meM hI utpanna hue| kAkaNI carma aura cUDAmaNi ratna zrIgRha meM prakaTa hue / purohita, sthapati, mahapati, senApati hastinApura meM hI mile the tathA kanyA (paTTarAnI), hAthI aura ghoDA ratna vijayAI parvata para prApta he| ina 14 ratnoM ke bhoktA hae / isI samaya nau nidhiyoM indra ne pradAna kii| asaMkhya senA ke sAtha ve digvijaya ko nikale / unake pratApa se chahoM khaNDoM ke rAjA svayaM hI bheMTa le le kara Aye aura unakI prAjJA rUpI mAlA ko zirodhArya kiyA / isa prakAra bharata kSetra ke 6 khaNDoM ke prAdhipatya ko bhogate hae unake 50000 (pacAsa hajAra) varSa vyatIta hue| dazAGga bhogoM meM jAtA kAla patA hI nahIM claa| vairAgya--- ___cakravartI mahArAjA apanI alaMkAra zAlA meM praviSTa hue| ve bhogoM meM ApAda mastaka DUbe the| merA vAstavika hita kyA hai ? yaha vicAra hI nahIM thaa| usI samaya unhoMne darpaNa meM apanA mukha dekhA, usa samaya do mukha dikhAyI diye / ve cauMke, ye do prativimba kyA sucanA de rahe haiM? yaha prazna uThA aura Atmabodha jAgrata ho gyaa| basa, ve vicArane lage, "yaha zarIra chAyA sahaza hai, lakSmI prosa bindU vata hai, ye sampadAe~ vidhuta ke samAna caMcala haiM, bhoga roga ke kAraNa haiM, saMyoga ke sAtha viyoga jur3A hai, janma ke sAtha maraNa tripakA hai|" aba mujhe janma kA hI nAza karanA hai| yaha kArya bhogoM meM nahIM tyAga meM hogA / saMyama dhAraNa kara tapa se karmoM ko khipaauuNgaa|" ina vicAroM ke samaya hI zIghra laukAntika deva A gaye, aura kahane lage, "bhagavan pApa dhanya haiM ApakA vicAra uttamottama hai, vicchinna dharma ko bar3hAne kA yaha samaya hai, Apa dvArA hI yaha kArya saMbhava hai|" isa prakAra anumodana se mahAn puNyopArjana kara ve apane sthAna ko cale gye| tadanantara siMhanAdAdi cihnoM se jJAta kara indra deva, deviyA~ saparivAra paaye| indra ne zaci sahita prathama prabhu kA dIkSAbhiSeka kiyA / indrANI dvArA lAye gaye vastrAlaMkAroM se alaMkRta kiyaa| 1 161 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariniSkramaNa-dIkSA kalyANaka --- zrI prabhu ne SaT khaNDa pRthvI ko tRNavat apane putra nArAyaNa ko samarpita kii| rAjyabhAra dekara bhAI-bandhu, parivAra se yathAyogya yukti yukta vacanoM se vidA lii| indra ne 'sarvArtha siddhi' nAmaka pAlakI meM virAjane kI prArthanA kii| sAla peMDa mAnavoM dvArA pAlakI uThAne ke bAda, indra devagaNa AkAza mArga se le gye| sahasrAna vana meM uttarAbhimastra palyaMkAsana se virAjamAna hA / Apake teja se zilA bhI kAntimAna ho gaI / jyeSTha kRSNa caturthI ke dina sAyaMkAla bharagI nakSatra meM khelA kA niyama lekara sAkSAt dhyAna ke samAna virAjamAna hae / indra ne dIkSA kalyANAka pUjA kii| bhakti se bAra-bAra namaskAra kara apane sthAna para calA gyaa| bhagavAna ne siddhoM ko namaskAra kara svayaM dIkSA dhAraNa kii| paJcamuSTI lauMca kiyA / indra una parama pavitra kezoM ko ratna piTArI meM rakhakara le gayA aura kSIra sAgara ke jala meM kSepaNa kara mahApuNyArjana kiyA / dIkSA grahaNa ke sAtha hI unheM caturtha mana: paryaya jJAna utpanna ho gyaa| bhagavAna ke sAtha cAyudha Adi eka hajAra rAjAoM ne saMyama dhAraNA kiyaa| hameM bhI aisA avasara mile, hama bhI saMyama dhAraNa kareM isa prakAra kI bhAvanA deva indra bhAne lage / apanI-apanI bhakti anusAra sabhI ne puNya rUpI saudA khriidaa| pAraNA-mAhAra vavavRSabha nArAca thA, to bhI aupacArika rUpa se zarIra kI sthiti kA kAraNa AhAra lenA cAhie, isa bhAva se prabhu telA pUrNa kara caryA ke lie pavitra mandarapura meM pdhaare| yahA~ rAjA sumitra ne apanI pativratA, SaTkarma parAyaNa patni ke sAtha saptaguNa sahita navadhA bhakti pUrvaka unheM prAsuka kSIrAna se pAraNA karAyA prArthAt AhAra diyA devoM ne paJcAzcayaM kiye / isa prakAra tapazcarasA karate hue prabhu ko kI dhUla ur3Ane lge| chaprastha kAla-... AtmA kA svarUpa hai jJAna / lakSaNa hai upayoga / upayoga sthira kara svarUpa ko prApta karane ke saphala prayatna meM munizvara zAntinAtha ne 192] Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOOemaelanAlApAnAeremediemegrantenmarraimirmiremain 16 vaSa vyatIta kiye| isa kAla meM prakhaNDa mauna se, indriyoM kA damana. aura kaSAyoM kA zamana kiyA / nAnA prakAra yoga sAdhanA dvArA tInoM prakAra ke (dravya, bhAva, no karma) karmoM kA nAza karane lge| kevalotpatti, mAna kalyANaka-- __solaha varSa kI kaThina sAdhanA kA phala prApta hone ko thA ki mUninAtha sarvazreSTha sahasrAma vana meM padhAra lelA kA niyama kara naMdyAvarta nAma ke vRkSa tale pA virAje | usa samaya ve pUrvAbhimukha the| tInoM karaNoM (pariNAma) adha: karaNa, anivRtti karaNa aura apUrva karaNoM ke sAtha kSapaka zreNI para prArohaNa kiyaa| dharmadhyAna kI kASThA aura zukla dhyAna ke prathama bhAga ke sahAre sUkSma sAmparAya rUpI cauthe cAritra ratha para savAra hue aura moha rUpI zatru kA saMhAra kiyaa| dvitIya zukla dhyAna se zeSa samasta ghAtiyA karmoM kA vinAza kiyaa| pauSa zuklA dazamI ke dina zAma ke samaya kevalajJAna rUpI zAnta sAmrAjya lakSmI prApta kI / usI samaya tIrthaGkara karma rUpI mahAvAyu cAroM prakAra ke devoM ke samudAya rUpa sAgara ko zubhita karatA huA vyApta ho gayA / uttama bhakti rUpI taraMgoM se saba loga pUjana sAmagrI lAye, ratna samUhoM ke parvata bana gaye, svAmI zAntinAtha kI pUjA kI / nAnAvidha stuti kii| indra ne tatkSaNa kubera ko prAjJA de 4 // yojana arthAt 18 kosa lambA-caur3A golAkAra samavazaraNa maNDapa taiyAra karAyA / aSTabhUmiyoM se veSTita kara madhya meM gaMdhakuTI kI uttama racanA kii| madhya meM ratna jaTita sUvarNa siMhAsana para aMtarikSa lokyAdhipati bhagavAna virAjamAna hue| chatra traya prayalokanAtha kA baibhava vikhyAta kara rahe the| cAroM ora 12 koThoM meM yathA yogya. muni deva, prAyikAe~, zrAvaka, zrAvikAe~ evaM tiryaJca virAje aura dharmAmRta pAna kara nAnA vidha bata, niyama, yama dhAraNa kara mokSa mArga para prArUr3ha hue| jinezvara prabha ne 24684 varSa paryanta pArya bhUmi ko divyadhvani rUpI vacanAmRta se abhisiMcita kiyaa| inake samavazarasA meM vAyudha pramukha gaNadhara ke sAtha sAtha 36 gaNadhara the, 800 aMga-pUrvadhArI, zrutakevalI, 41500 pAThaka-upAdhyAya, 3000 avadhijJAnI, 4000 kevalI, 6000 vikriyAddhidhArI, 4000 manaH paryayajJAnI, 2400 pUjyavAdI the| isa prakAra saba milA kara 62000 munirAja the| inake sivAya hariSeNA Adi 60300 ajikAe~ thiiN| sUrakIti Adi do lAkha [ 163 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka aura ahaMdAsI prAdi 4 lAkha zrAvikAe~ thiiN| asaMkhyAta deva, .. deviyA~ aura saMkhyAte tiyaJca bhavya jIva the| sabako dharmAmRta pAna karAte / inakA yakSa gAra aura yakSI mahAmAnasI thii| yoga nirodha prAya kA 1 mAha zeSa rahane para Apa upadeza banda kara zrI sammeda zikhara parvata kI kundapramA kUTa para prA virAje / tIsare zukla dhyAna se yoga nirodha kiyA / mokSa prApti aura mokSa kalyANaka-... a i u R la ina laghu akSaroM ke uccAraNa meM jitanA kAla lagatA hai, utane samaya meM cauthe zukla dhyAna se tInoM prakAra kamoM kA azeSa nAza kara siddhAvasthA prApta kii| isa prakAra jyeSTha kRSNa caturdazI ke dina bhagavAna ne mukti prApta kii| usI samaya indra aura indrANI, deva deviyA~ pAye aura zrI prabhu kI mokSa kalyANaka mahotsava pUjA vidhAna kara apane ko dhanya mAnA / agni kumAra devoM ne mukuTa ratnoM kI kiraNoM se agni prajvalita kara saMskAra kiyaa| cakrAyudha grAdi 1000 nau hajAra munirAjoM ne bhI saha mukti prApta kii| sAyaMkAla bharaNI nakSatra meM mukta hue| prathama zrISeNa rAjA, 2 uttama bhoga bhUmi meM Arya, 3 deva, 4 vidyAdhara, 5 deva, 6 haladhara 7 ahamindra, 8 rAjA megharatha, 6 sarvArthasiddhi . meM ahamindra 10 zAntinAtha tIrthaGkara hue / AdinAtha svAmI ke bAda dharmanAtha svAmI taka mokSa mArga bIcabIca meM vichinna ho jAne se phira se prakaTa kiyA parantu zrI zAntinAtha bhagavAna ne jo mukti mArga prakaTa kiyA vaha Aja taka avicchinna rUpa se calA pA rahA hai / isa apekSA prAdha guru zrI zAntinAtha svAmI haiN| - "H ones cihna hiraNa SA mawammmmmuTuepruakdio 164 ] Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA M Probmirmanity .. ElewwewIHARIWWPORT 17-1008 zrI kunthunAtha jI pUrvabhava pariSaSa are! yaha kyA ? ulkApAta / hA~ satya hai, yaha samasta saMsAra bhI isI prakAra kSaraNa havaMzI hai / kyA zarIra kI yahI dazA nahIM ? bAla se kumAra aura kumAra se kramaza: yauvana, vRddhatva aura nAza maraNa, yahI cakra to ghUmatA hai anAdi se / AtmA kyA hai vaha aMjara-amara hai kintu kSasika padArthoM ko apanA mAna duHkhI hotA rahA hai, yaha merA bhayaMkara moha hai, prajJAna hai, aparAdha hai| isa prakAra socate-socate mahArAjA siharatha adhIra ho gyaa| punaH vicAratA hai yaha videha kSetra, sItA nako ke dakSiNa taTa para sthita vatsa depA, sumImA nagarI, meMrA rAjya kyA sadA rahegA? maiMne samasta rAjAoM ko parAjita kara bhagAyA, para yaha vibhUti, rAja-pATa sthira raha sakegA? nhiiN| vaha thara-thara kAMpane lgaa| yaha moha bhayaMkara timira hai| maiM siMha samAna parAkramI mere pratApa se nAma mAtra sunakara bar3e-bar3e rAjA mahArAjA merI zaraNa meM A jAte haiM, para Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyA yaha merA yathArthaM parAkrama hai ? aba mujhe saccA puruSArthaM karanA cAhie / basa, apane putra ko rAjyabhAra samarpaNa kara "yativRSabha" munirAja ke zaraNa sAnidhya meM dIkSA dhAraNa kara jJAna, dhyAna, tapolIna ho gaye / munirAja siMhastha ne 11 aGgoM kA adhyayana kiyA / 16 kAraNa bhAvanAe~ bhAyoM aura sarvottama puNya kA phala rUpa tIrthaGkara gotra baMdha kiyA / anta meM samAdhi siddha kara sarvArthasiddhi vimAna meM 33 sAgara kI Ayu aura 1 arani pramANa zubhra zarIra vAle ahamindra hue / 33 pakSa bAda ucchvAsa ra 33 hajAra varSa ke pIche mAnasika AhAra thA / nirantara tatvacintana meM lIna rahate the / garbhAvataraNa- garbha kalyANaka mahotsava- kururine deza meM vizeSa rUpa se ahiMsA aura dayA kI strotasvinI vega se bahane lagI / jana-jana ke hRdaya se kAluSya ghulane lagA, kRpA kA upavana lahalahAne lgaa| kuruvaMzI kAzyapa gotra ziromaNa gaMjapura ( hastinAgapura ) ke rAjA sUrasena kA rAjya dayA kA jIvanta mUrtamAna rUpa thA / unako paTarAno 'zrIkAntA' to satata siddha parameSThI kA dhyAna karato | prANomAtra ko jinavara samAna samajhatI thI / akasmAt eka dina usa mahArAjA ke prAMgana meM AkAza se ratna - vRSTi huyo | 12|| karor3a anupama ratnadhArA girii| yaha krama pratidina tInoM saMdhyAoM meM hotA rhaa| na kevala rAjA-rAnI zrapitu samasta prajA kisI vizeSa yu kI AzA se saMtuSTa ho gii| uparyukta zrahamindra samApta huyI aura yahA~ ratnavRSTi ke 6 mahIne pUrNa hue / kI rimajhima varSA, kRSNa pakSa rAtri kA samaya, mahArAnI zrIkAntA zrI, hrI, dhRti, kIrti Adi deviyoM se sevita sukha nindrA meM magma thI / vaafift vAsinI deviyoM ne usake garbhAzaya ko divya sugaMdhita dravyoM se suvAsita kara diyA thA / bhAdoM kRSNA dazamI, kRtikA nakSatra meM mahAdevI ne adbhuta 16 svapna dekhe aura prAtaH zrAnanda se jhUmatI mahArAjA ke samIpa jAkara vinamratA se una svapnoM kA phala bhAvI tIrthaGkara bAlaka honA jJAta kara ubhaya dampatti paramAnandita hue| usI samaya indrAdi deva deviyoM ne sAkara mAtA-pitA ( rAjA-rAnI) kI vastrA PE Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w wwwwwwwwwwwwwwwwwMMMM.0000 laMkAroM se aneka prakAra pUjA-satkAra kiyA, utsava kiyA / garbhakalyA-. eka sambandhI vidhi-vidhAna kara apane-apane sthAna cale gaye / amma kalyAeka sIpa muktA ko dhAraNa kara aura meghamAlA candra ko goda meM lekara jisa prakAra zobhita hotI hai, usI prakAra mAtA zrIkAntA garbhadhAraNa kara apUrva lAvaNya, prAzcarya cakita karane vAlI buddhi se maNDita huyIM hai jaisA jIva garbha meM prAtA hai mA~ ko usI prakAra ke dohale hA karate haiM / ata: zrIkAntA bhI saba para merA zAsana ho, koI duHkhI na ho, sarvatra dharma kA sAmrAjya ho ityAdi bhAvoM se yukta thiiN| dhIre-dhIre navamAsa pUrNa hue| jisakI sevA meM anekoM deviyA~ apanA svargIya vaibhava tyAga kara tatpara haiM usakI mahimA aura sukha kA kyA kahanA hai ? . jisa prakAra pazcima dizA candra ko udaya karatI hai usI prakAra jaganmAtA zrIkAntA ne vaizAkha zuklA par3akA ke dina kRtikA nakSatra meM jagatrAtA putra ratna ko utpanna kiyA, parantu use tanika bhI prasava pIr3A nahIM huyI apitu parama zAnti aura saMtoSa humAI ghaMTA nAda Adi cihnoM se tIrthaGkara prabhu kA janma humA jJAta kara catuNikAya ke indra, deva-deviyA~ pAye / saudharmendra kI zacI devI prasUtigaha meM gii| mAyAmayI bAlaka sulAkara prabhuta teja pUja svarUpa bAlaka ko lAkara indra kI goda meM zobhita kiyA / hajAra netroM se nirakha phara bhI atRpta indra sadyojAta bAlaka ko airAvata hAthI para virAjamAna kara pANDuka zilA para le gayA / 1708 kalazoM meM kSIra sAgara kA hAthohAtha jala lAkara abhiSeka kiyA / punaH pranya devi-devoM ne janmAbhiSeka kiyaa| indrANI ne anekoM auSadhiyoM ke kalka kA abhiSeka kiyaa| gaMdhAbhiSeka, candanAnulepana kiyA / prAratI utaarii| komala vastra se aGga pauMchA / vastrAlaMkAra dhAraNa karAye va tilaka aura ajana lgaayaa| lavaraNAvatarae kiyA / nAnAvidha jaya jayakAra, aneka vAdyaghoSoM ke sAtha deva devAMganAe~ indra ke sAtha vApisa paayiiN| bAlaka ko "kumbumA" nAma se prakhyAta kiyaa| aura cihna vizravaNa" nirdhArita kiyaa| Ananda nATaka pradarzita kara bAlarUpa dhArI devoM ko chor3akara saba apane apane sthAna [ 167 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myyao para gye| bAlaka baDhane lagA | bar3hane hI kyA lagA rAjA prajA zrAdi sabakA harSa baDhAne lagA | ma ko kitanA zrAnanda hogA ? kauna batAye ? kumAra kAla zrI zAntinAtha svAmI ke bAda prAdhA palya bIta jAne para puNyaghAma zrI kunthunAtha jI kA janma huA / inakI Ayu isI meM sammilita hai / inakA Ayu kAla 25000 ( picAnave hajAra) varSa thA, paiMtIsa dhanuSa U~cA zarIra thA, zarIra kAnti suvarNa varga kI thI / 23750 varSa kumAra kAla meM samApta ho gaye / rAjya prApti aura cakravatitva- teisa hajAra sAtasau pacAsa varSa kumAra kAla jAne para pitA sUrasena mahArAjA ne indra ke sAtha milakara inakA rAjyAbhiSeka kiyA / kucha dina rAjya karane para zAntinAtha svAmI ke samAna hI inakI mAyudhazAlA meM 'cakaratna' utpanna huA / 14 ratnoM aura nava nidhiyoM kA Adhipatva prApta kara samasta bharata khaNDa ke adhirAjA hue / arthAt chahoM khaNDoM ko jIta kara cakravartI kahalAe / tIrthaGkara pada to hai hI, cakravartI zraura kAmadeva pada bhI prApta thaa| tInoM padoM se usI bhA~ti zobhita the jaise ratantraya teja se muni puMgava zobhita hote haiM / pUrNa zAnti aura nyAyapriyatA ke kAraNa 96 hajAra rAniyoM ke sAtha bhogopabhoga karate hue inakA 23750 varSa kAla palaka jhapaka kI bhA~ti bIta gayA / inake rAjya meM dharma, artha, kAma puruSArthoM kA samAna rUpa se saba prajA bhoga karatI thI anta meM mokSa puruSArtha sAdhanA kA lakSya banA kara bhoga bhogate the / niraMtara 10 taraha ke bhogoM meM inakA samaya jA rahA thA / vairAgya kisI eka dina ve apanI 6 prakAra kI senA ke sAtha vana vihAra ko gye| vahAM aneka prakAra krIr3A kI / vApisa Ate samaya eka munirAja ko pratApanayoga dhAraNa kiye virAjamAna dekhA / tarjanI U~galI ke saMketa se mantrI ko dikhaayaa| kyoMki tIrthaGkara siddhoM ke sivAya granya kisI ko namaskAra nahIM karate / mantrI ne bhakti se mastaka jhukA kara unheM namaskAra kiyA / evaM rAjA se isa kaThora sAdhanA kA 165 ] Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phala pUchA / unhoMne svarga mokSa kI prApti aura saMsAra duHkhoM kA nAza phala batalAyA / svayaM bhI vairAgya bhAva se yukta hue| maiM tIrthaGkara padAdhikArI hokara bhI ina bhogoM meM paDA hai, kyA ucita hai ? isa prakAra citavana karane lge| aba prAtma sAdhanA karanA cAhie, yaha dRr3ha nizcaya kiyA / usI samaya laukAntika deva pAye aura vairAgya bhAvoM kI anumodanA kara apane sthAna ko cale gye| bhagavAna kundhanAtha kA mANDalika rAjA kA jilanA kAla thA utanA hI cakravatitva kAla hai| inheM pUrvabhava kA smaraNa hone se vairAgya utpanna humA / niSkramaNa kalyANaka __ mahArAjA kunthunAtha ne apane yogya pUtra ko rAjyabhAra arpaNa kiyaa| usI samaya indra, deva deviyoM ke samUha ke sAtha prAyA / prathama dIkSAbhiSeka kiyA / vastrAlaMkAroM se susajjita kiyaa| tathA 'vijayA' nAmaka pAlakI meM pAsa hone kI prArthanA kii| bhagavAna palyakI meM prAsIna hue anukrama se manuSyoM ne pAlakI DoyI puna: devagaNa AkAza mArga se sahetuka vana meM jA phuNce| .. ratnacUrNa se cacita zilA para virAjamAna ho "namaH siddhebhyaH" ke sAtha ubhaya parigraha kA sarvathA tyAga kara pUrNa nirgrantha ho gaye / paMcamuSThI lauMca kiyA sAyaMkAla dIkSA lii| telA kA vrata dhAraNa kara dhyAnArUDha hue| usI samaya caturtha manaH paryaya jJAna prakaTa ho gyaa| prApake sAtha eka hajAra rAjAoM ne dIkSA dhAraNa kI / indra ne dIkSAkalyANaka mahotsava mnaayaa| prabhu aMsakhyAta guraga zreNI karma nirjarA karane lge| pAraNA 3 dina pUrNa hue / pArassA ke nimitta muni zreSTha ne vana se prayANa kiyA / nAtimanda IrthApatha zuddhi pUrvaka ve calate hue hastinAgapura nagarI meM pdhaare| rAjA dharmamitra ne puNya vRddhi karate hue sAta guNoM sahita parama vinaya se paDagAhana kriyA / navadhA bhakti se AhAra dAna diyaa| paJcAzcarya hue| bhagavAna pAhAra lekara punaH mauna se kaThora sAdhanA meM tallIna ho gye| [ 166 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gANaNamAnaNaNAra chapatyakAsa kaThina tapa: sAdhanA, nAnA prakAra yoga sAdhanA karate hue unhoMne 16 varSa vyatIta kiye / puna: ve vihAra karate hue usI sahetuka dIkSA vana meM padhAre / vahA~ dhyAnArUDha ho gye| kebalotpatti aura kevalajJAna kalyANaka -- tIna dina kA upavAsa (telA) kA niyama lekara tilaka vRkSa ke nIce ve bhagavAna ekAgra ho tIna karaNoM ke dvArA kramazaH kSapaka zreNI meM prArUr3ha hue| dhyAnAnala se mohanIya karma ko dhvasta kara dvitIya zukladhyAna se zeSa tInoM dhAtiyA karmoM kA sarvathA nAza kara parama zuddha dazA prApta kii| zarIra bhI parama-audArika rUpa ho gayA / kadalI vRkSa kI navIna koMpala kI bhAMti raMga ho gayA / sabhI kevaliyoM kA yahI raMga ho jAtA hai / caitra zuklA tRtIyA ke dina kRtikA nakSatra meM saMdhyA ke samaya kevalajJAna utpanna hayA / usI samaya devendra ne deva deviyoM sahita A kevalajJAna kalyANaka mahotsava pUjA kii| kuvera ne samavazaraNa racA / samavazaraNa-- yaha golAkAra 4 yojana vistAra meM vyApta kara racanA kii| 5 bhUmi ke madhya gaMdha kuTI rcii| tIna kaTaniyoM ke Upara kaJcana kA siMhAsana ratna jar3ita racA / usa para adhara bhagavAna virAje / 16 kosa kA sabhA maNDapa 12 sabhAmoM se veSTita hmaa| unake samavazaraNa meM 4000 kevalI, 800 pUrvadhArI, 41800 zikSaka-pAThaka, 4000 mana: paryayajJAnI, 6000 vikriyAddhidhArI, 3000 avadhijJAnI evaM 2000 bAdI the| svayaMbhU ko prAdi lekara 35 garAdhara hae / isa prakAra sarva 60000 munirAja the / bhAva zrI (bhAvitA) Adi 60350 prAyikAe~ thI 1 datta nAma ke pramukha zrotA ko lekara 1 lAkha zrAvaka aura 3 lAkha zrAvikAeM thIM 1 gaMdharvaM yakSa aura jayA (gAMdhArI) yakSI thii| cAroM kAla (saMdhyAoM) meM zrI prabhu kI divyadhvani khiratI thii| sabhI dharmopadeza zravaNa kara aneka brata dhAraNa kara mokSamArga para prArUr3ha ho pAtma sAdhanA karane lge| samasta tapakAla 23450 varSa thA / 200 ] Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moga niropa samasta pArya-khaNDa meM dharma dezanA pracAra kara prAyu kA 1 mAsa zeSa rahane para unhoMne yoga nirodha kiyA / dezanA banda ho gaI / samavazaraNa bhI kyoM rahatA / bhagavAna zrI sammeda zikhara parvata kI 'jJAnapara kUda para A virAje / yahA~ pratimAyoga dhAraNa kara zeSa aghAtiyA karmoM ko bhI cUra-dUra kiyA / khIsare zukla dhyAna kA Azraya liyaa| caudahaveM gurA sthAna meM au Rla paJca lavakSara uccAraNa mAtra kAla paryanta rahakara caturtha zukla dhyAna ke Azraya se mukta hue| isa kUTa ke darzana mAtra se 1 koTi upavAsa kA phala hotA hai| mokSakalyANaka mahotsava --- baizAkha zuklA pratipadA ke dina kRtikA nakSatra meM rAtri ke pUrva bhAga meM muktidhAma meM jA virAje / Apake sAtha-sAtha 1000 munirAjoM ne siddha pada prApta kiyA / usI samaya cariNakAya devagaNa svaparivAra sahita Aye, agni kUmAra jAti ke devoM ne apane mukUTa se agni utpanna kara agni saMskAra aMtima kriyA kii| indra ne praSTa prakAra divya dakSyoM se nirvANa kalyANaka pUjA kI evaM nAnA ratnoM ke dvIpoM se utsava mnaayaa| pUjA-vidhAna kara apane-apane sthAna cale gaye / vizeSa bhagavAna kunthunAtha svAmI 3 padoM ke dhArI the / 1. tIrthapura 2. cakravartI aura 3. kAmadeva inakA cihna bakarA kA hai| cihna bakarA InI-D iamwin.aniruLLLire [5.1 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznAvalI--- 1. kunthunAtha kitane padoM se vibhUSita the ? 2. tIrthaGkara muni-mahArAz2a ko namaskAra karate haiM yA nahIM ? 3. inakI kitanI rAniyA~ thIM ? 4. cakra-ratna kI utpatti kahA~ hotI hai ? 5. cakravartI ke kisane ratna hote haiM ? 6. inakA cihna kyA hai ? 7. inakA tapakAla kitane varSa hai ? 1. janma tithi aura kevalajJAna tithi batAnI ? 9. kisa kUTa se mukta hue ? tIrthakara vAsupUjya bhagavAna se sambandhita prazna 1. zrI vAsupUjya svAmI ke kAla meM kauna-kauna mahApuruSa hue ? 2. inakA cihna kyA thA ? rAjya kiyA yA nahIM ? 3. inake janmasthAna aura mAtA-pitA kA nAma likho ? 4. inakA mokSasthAna aura mukti prAsana kA nAma batAiye? 5. mokSa tithi kyA hai ? aApa mandAra giri gaye yA nahIM ? 6. campApurI kI mahimA kyA hai ? 7. vAsupUjya svAmI kA cihna aura mAtA-pitA kA nAma batAyo? tIrthakara zAntinAtha magavAna se sambandhita prazna -- 1. zAntinAtha kitane padoM ke dhArI haiM ? 2. inakA cihna kyA hai ? janma sthAna aura mAtA-pitA ke nAma . batAiye ? 3. inakA mukhya gaNaghara kauna hai ? 4. sarva muniyoM kA kitanA pramANa hai ? 5. mukhya zrAvikA kA nAma batAiye ? 6. chamastha kAla kitanA hai ? 7. dIkSA vana, kevalajJAna vRkSa aura mokSa tithi batAiye? 202 ) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA kaartrpaalaapaarvaalaalaaTanvrmanyammwwwwwwwwwww.itnnnngnn| 18-1008 zrI aranAtha jI pUrvabhava kahAvata hai "yathA rAjA tathA prajA" kaccha deza ke kSemapura nagara meM rAjA dhanapati atyanta prajAvatsala thA / pRthvI bhI kAmadhenU ke samAna rAjA ke sarva manoratha pUrNa karatI thii| binA mAMge bhI dAna detA thaa| rAjA aura prajA. usakI prAjJA kI pratIkSA karatI thii| dharma, artha aura kAma tInoM puruSArtha pratispardhA pUrvaka banate the| usake rAjya meM rAjAprajA sabhI apanI-apanI grAjivikA prAnanda se dharmapUrvaka ajita karate the| A aAnanda se samaya jA rahA thaa| eka dina rAjA ne ahaMnanda tIrthahara ke darzana kiye / dharmopadeza sunA aura saMsAra bhogoM se virakta ho gayA / glAni hone para susvAduniSTha bhojana kA bhI mana ho jAtA hai / dhanapati ne bhI rAjya kA vamana kara diyaa| pUrNa bhAva zuddhi se jina dIkSA dhAraNa kI / gyAraha aMGgoM kA adhyayana kiyA / solaha kAraNa [ 203 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyu bhAvanAoM ko bhAyA aura parama punIta tIrthaGkara prakRti kA baMdha kiyA / ke anta meM prAyopagamana saMnyAsa maraNa kara "jayanta" nAmaka anuttara vimAna meM 33 sAgara kI zrAyu vAlA kA zubhra zarIra thA / 33 pakSa meM zvAsa letA, sika AhAra thA / pramindra huA / 1 hAtha 33 hajAra varSa meM mAna svargAvataraNa- garbha kalyANaka jambUdvIpa kA vaibhava nirAlA hai| bharata kSetra meM kurujAGgala deza meM hastinApura apane vaibhava se indra ko bhI tiraskRta karatA thA / yahA~ 'somavaMza' apane ujjvala yaza ke sAtha vikhyAta thA, isI vaMza meM kAzyapa gotrIya mahArAja sudarzana rAjya zAsana karatA thaa| inakI priyA mitrasenA samasta striyocita guNoM kI khAna thii| rAjA ko prANoM se bhI adhika priya thii| donoM dampati do zarIra eka prAraNa samAna prIti se jIvana yApana karate the / rAjA bhI apane guNoM ke sAtha prajA ke sukha sAdhana kA dhyAna rakhatA thA 'jayanta' ke ahamindra kI Ayu 6 mAha kI zeSa raha gayI / idhara mahArAjA sudarzana ke prAMgaNa meM ratnavRSTi prArambha huyI / puNyodaya se samaya para varSA hone se kisAnoM kA mahAnanda hotA hai, meghoM kI garjana ke sAtha mayUra thirakiyA~ lene lagate haiM usI prakAra mahAdevI mitrasenA isa trikAla avirala ratnavRSTi se parijana purarjana sahita parama pramoda ko prApta huii| mahArAja bhAvI putra kI prAzA se Ananda vibhora ho gaye / kramaza: ratna- vRSTi hote-hote 6 mahIne pUrNa ho gaye | phAlguNa kRSNA tRtIyA ke dina revatI nakSatra meM pichalI rAtri meM sukha nindrA lese samaya zubha sUcaka 16 svapna dekhe, anta meM vizAlakAya gaja mukha meM praviSTa hote dekhA / pramudita mahAdevI mitrasenA zrI siddha-parameSThI kA sare karate hue jaagii| unakA tana-mana harSa se vizeSa romAJcita zrA / mukha ko kAnti pradhika ujjvala thI / rucakagiro vAsinI deviyoM ne usakI suganti vastunoM se garbha zodhanA kara dI thI jisase divya sugandha se unakA zarIra vyApta thA / bar3e bhArI Ananda se snAnAdi kara deviyoM se pUjita ve apane patideva ke nikaTa padhAroM / rAtri ke svapnoM kA phala kyA hai ? jAnane kI jijJAsA prakaTa kI / "he sumukhe ! tumhAre uttama garbha meM 'ahamindra ne avatAra liyA hai, tuma trijagata guru kI mAM banogI" 204 ] ------------------- Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ballia kahakara mahArAnI kI jijJAsA zAnta kI usI samaya svargaloka meM pUrvAjisa puNya kA vAyaralesa pahu~cA, ghaMTAnAda, siMhanAda Adi cihnoM se jJAta kara garbha kalyANaka mahotsava manAne samasta indrAdi saparivAra Aye / nAnA prakAra ke amUlya divya vastra evaM AbhUSaNoM se mAtA-pitA ko gralakRta kara pUjA kI / garbha kalyANaka mahotsava sampAdana kara svarga meM gaye / I janma kalyANaka--- I zanaiH zanaiH garbha kI vRddhi hone lagI | mAtA kA rUpa lAvaNya, buddhivaibhava Adi bhI vRddhigata hone lage / prasanna huI / kRtakRtya mada rahita, sadA manohara, zAnta citta aura pavitra usa devI kI anekoM deviyA~ yogya vastuoM, gUDha praznottaroM se sevA kara manoraMjana karatIM thIM / meghamAlA meM candrakalA ke samAna zobhita vaha mAM prAzcaryakArI kalA, vijJAna se zobhita huyii| isa prakAra garbhakAla pUrNa hone para maMgasira zuklA caturdazI ke dina puSya nakSatra meM usane mati zruta pravavi jJAnadhArI apUrva saundarya rAzi puJja guNa viziSTa putra ko janma diyaa| tInoMloka zrAnanda se kSubhita ho gaye / nArakI bhI eka kSaNa ko sukhI hue| mA~ binA prasava vedanA ke sukha se sotI rahIM / satkAla sUcanA yA indra-indrANI sahita airAvata hAthI para savAra ho gajapura ko lona pradakSiNA dekara rAjabhavana meM zrAyA / deva deviyoM, apsarA ke jayanAda, gAna, nartana se prakAza vyApta ho gayA | iMdrANI prasUtigRha meM jAkara bAlaka ko le aayiiN| mA~ ko putra viyoga janya kaSTa na ho, isake lie dUsarA mAyAmayI bAlaka sulA diyA aura mA~ ko mAyA nidrA meM nimagna kara diyaa| pratIkSA meM palaka pAMvar3e bichAye indra bAlaka ko dekhate hI hakkA-bakkA sA ho gayA / 1 hajAra netra banAkara prabhu bAlaka kI rUparAzi kA pAna karake bhI atRpta hI rahA / merugirI para le gayA / pANDuka zilA para madhya sphaTika ratna ke siMhAsana para bhagavAna bAlaka ko virAjamAna kiyA / deva-devI maraNa pA~caveM kSIrasAgara se hAthoM hAtha jala bharakara lAye / prathama ubhaya indroM ne bar3e utsAha se 1008 kalazoM se abhiSeka kiyA / punaH anya deva deviyoM ne abhiSekAdi kara iMdrANI ne poMchakara vastrAlaMkAra pahinAye / tilakArcana kara aMjana lgaayaa| bhAratI utaarii| nRtyAdi kiye / punaH indra lekara gajapura grAye mAtA-pitA ko de Ananda nATaka kiyaa| abhiSeka karane [ 205 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RTOILETERIAreNAyakalam ke bAda hI bAlaka kA nAma 'paranAtha' sthApita kiyA / 'machalI' kA cihna ghoSita kiyaa| dIna, anAtha, yAcaka to pahale hI tRpta ho cuke the phira bhI isa samaya apUrva dAnAdi diyA gyaa| kunthunAtha bhagavAna ke bAda 1 hajAra karor3a varSa kama cauthAI palya bIta jAne para aranAtha hue / inakI Ayu bhI isI samaya meM sammilita hai / prAyu pramANa--- inakI Ayu 84 hajAra varSa kI thI / 30 dhanuSa U~cA zarIra aura kAnti suvarNa ke samAna thii| lAvaNya kI parama had the kyoMki kAmadeva padavI ke dhArI the / bhAgya kI uttama khAni, sundaratA ke samudra the / sampadAnoM ke ghara the / kumAra kAsa--- logoM ko cakita aura bhramita karate hue bAla zizu dvitIyA ke candra samAna bar3hane lage / lakSmI ke sAtha choTA kalpavRkSa hI ho aise pratIta hote the| deva kumAroM ke sAtha nAnA vinoda-krIr3Ae~ karate the / sabhI kheloM meM sAmyabhAva jhalakatA thA / svabhAva se vratI the| isa prakAra kumAra kAla ke 21000 varSa pUrNa hue / rAjya aura cakravartItvapada ikkIsa hajAra varSa kI Aya meM unakA aneko sundara kanyAoM ke sAtha vivAha humA / indra ke prAdezAnusAra pitA ne rAjyabhAra pradAna kiyA / 21000 varSa paryanta mANDalika rAjA rahe / isake bAda unakI prAyudha zAlA meM cakraratma kI utpatti huii| 66 hajAra rAniyoM ke sAtha aneka prakAra ke bhogopabhoga kA anubhava karane lge| 14 rala aura nava-nidhiyA~ thii| 363 rasoIye the| bharatezvara cakravartI ke samAna hI sampUrNa vaibhavAdi the| isa prakAra 21000 varSa paryanta cakravartI padatva kA bhoga kiyaa| bairAgya-- adhika svAdiSTa, rucikara padArthoM ko yadi AvazyakatA se adhika khAtA hI jAya to niyama se vAnti hogI, yadi kadAca na ho to upAya Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gar karAnI par3atI hai / usI prakAra adhika bhogAnubhava karane se virakti honA svAbhAvika hai| satpuruSoM kI dRSTi nimitta pAkara zIghra parivartita ho jAtI hai / 1 1 zarada kAlIna meghamAlA jitanI suhAnI hotI hai, utanI hI caMcala bhI / eka dina suramya megha paTala ko naSTa hote dekhakara unheM vairAgya ho gyaa| jisa prakAra bhUkampa se samasta vastue~ asthira ho jAtI haiM usI prakAra sArA saMsAra unakI dRSTi meM asAra pratIta hone lagA / usI samaya tAka lagAye baiThe laukAntika deva garaNa Aye aura stuti kara prabala vairAgya bhAvanA kA samarthana kara apane sthAna ko prasthAna kiyA / punaH samasta deva, devendra devAMganA- indrANiyA~ Aye / sabane milakara unakA dIkSAbhiSeka kiyA / vairAgya bar3hAne vAle utsava kiye | arahanAtha svAmI ne apanI rAja sampadA apane aravinda kumAra ko arpaNa kI / putra kA rAjyAbhiSeka hone para ve virakta mahAmanA devoM dvArA lAyo 'vaijayantI' nAma kI pAlakI meM savAra ho sahetuka vana meM pahu~ce / indra se pUrva sthApita maNi-zilA para ratna cUrNa maNDita svastika virAja kara siddhaparameSThI sAkSI pUrvaka jina dIkSA svIkAra kii| maMgasira zuklA dazamI ke dina revatI nakSatra meM zAma ke samaya belA kA niyama kara 1000 rAjAoM ke sAtha parama digambara mudrA vAraNa kI / keza lauMca kara pheMke kezoM ko indra ne uThAkara ratnapiTArI meM rakha le jAkara kSIra sAgara meM frefer kiyA / bhagavAna ko pravrajyA dhAraNa karate ho manaH paryayajJAna utpanna ho gayA / inhoMne 360 dhanuSa U~ce prAmravRkSa ke nIce dIkSA grahaNa kI thI / prakhaNDa mauna dhAraNa kara prabhu munirAja ghora sAdhanA rata hue / pAraNA - prathama grAhAra belA ke do upavAsa pUrNa kara mahAmunivara caryA mArga se prahAra ke lie nikale / nAtimanda gati se caRpura nagara meM praviSTa hue / suvarNa sama kAntiyuta mahArAja aparAjita ne unheM navadhA bhakti se pavitra, zuddha kSIrAma kA pAraNA karA kara farse puNya prakAzaka pavAracayaM prApta kiye | bhagavAna muni AhAra le punaH belA, telA, bhraSTa, pakSopavAsa, mAsopavAsa zrAdi nAnA prakAra tapazcaraNa karane lage / [ 207 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma kAla jana sAdhAraNa se azakya pratApana yoga Adi viziSTa sAdhanA, tapoM kA anuSThAna prArambha kiyA / ghoratighora tapazcaryA meM 16 varSa mauna se vyatIta kiye / kevalotpatti evaM jJAna kalyANaka mahotsava - MP mahA dhyAnI munipuMgava vihAra karate punaH sahetuka vana meM padhAre / yahA~ do dina ke upavAsa kA niyama lekara AmravRkSa ke nIce virAje / zukla dhyAna ke bala se kSapaka zreNI ArohaNa kara kArtika zuklA dvAdazI ke dina zAma ke samaya mohanIya Adi cAroM ghAtiyA karmoM ko khUra sarvadarzI aura sarvajJa avasthA zrahanta pada kevalajJAna prApta kiyA / deva, devendroM ne usI samaya divya aSTa dravyAdi se pUjA kara jJAna kalyANaka mahotsava manAyA | I kubera ne ati nipuNatA se 3 // yojana arthAt 14 kosa ke lambe* caur3e golAkAra samavazaraNa kI advitIya racanA kI / madhya meM manohara tIna kaTaniyoM yukta evaM 12 sabhAoM se pariveSTita gaMdhakuTI ravI / madhya meM ratna jaTita suvarNa siMhAsana, chatra traya bhraSTa prAtihArya sahita racanA ke madhya prabhu bhagavAna antarikSa virAjamAna hue| usa samaya unakA zarIra paramodArika dedIpyamAna evaM caturmukha rUpa atizaya sampanna thaa| inake dAhinI ora mahendra ( yakSendra ) yakSa aura bAMyI ora vijayA (kAlI) yakSI virAjamAna thI / bhagavAna ne saptabhaMga taraMgoM se yukta divyavANI rUpI srotasvinI pravAhita kara bhavyajanoM ke manomA linya kA prakSAlana kara sammA pradarzita kiyA / prAryakumbha mukhya garadhara the| sampUrNa gaNadhara 30 the / 610 pUrvadhArI, 35835 upAdhyAya 2800 avadhijJAnI, 2800 kevalajJAnI, 4300 vikriyAdvivArI, 2055 manaH paryayajJAnI, 1600 anuttara vAdI the / isa prakAra sarva 50000 munirAja the / kurma zrI yA pakSilA pramukha garinI zrAyikA ke sAtha 60000 prAyikAeM unakI bhakti meM tatpara thIM / eka lAkha 60 hajAra zrAvaka, 3 lAkha zrAvikAe~ thIM / mukhya zrotA subhama the / asaMkhyAta deva deviyoM evaM saMkhyAta tiryaJca ye / isa prakAra zobhanIya parikara sahita bhagavAna ne prAkhaNDa bhUmi: 208 ] Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko vihAra se pavitra kiyaa| prAyu kA 1 mAsa zeSa rahane para yoga nirodha kiyaa| yoga niroSa pAyu meM 1 mahInA bAkI raha gayA taba dezanA banda ho gaI / samavazaraNa vighaTita ho gyaa| bhagavAna cupacApa zrI sammeda zaila kI nATaka kaTa para prA virAje / maunI ke pAsa maunI hI raheMge,prataH 1 hajAra muniyoM ke sAtha pratimA yoga dhAraNa kiyaa| tIsare zukla dhyAna se zeSa adhAtiyA karmoM ko cUrane lage / mokSa kalyANaka parama vizUddhi ke sAtha kama samUha bhasma hone lge| jisa prakAra cakraratna se zatruoM ko vijaya kiyA usI prakAra samAdhi cakra-caturtha zuksadhyAna ke prabhAva se samasta karma zatroM ko vijaya kiyA / caitrakRSNA amAvasyA ke dina revatI nakSatra meM, sAyaMkAla azeSa 85 prakRtiyoM kA mUloccheda kara 'ma I u R la' akSara uccArA kAla mAtra 14 meM guNa sthAna meM Thahara guNasthAnAtIta siddha avasthA ko prApta kiyA / loka zikhara para jA virAje 1000 munirAjoM ke sAtha | kAyotsargAsana se makti varaNa kii| isI samaya deva, devendra nATaka kUTa ko pariveSTita kara mokSa kalyANaka manAne pA gaye / agni kumAroM ne praupacArika antima saMskAra kriyA kii| isa kUTa ke darzana kA phala 66 koTi upavAsa hai| arahanAtha svAmI bhI kAmadeva, cakravartI aura tIrthaGkara ina tInoM padoM se alaMkRta the| inhIM ke kAla meM 5vA~ mubhIma cakravartI hayA / yaha arahanAtha ke bAda do sau karoDa battIsa varSa bItane para huA thA / nandIsena valabhadra, puNrIka nArAyaNa tathA nizaMbhu nAmaka pratinArAyaNa bhI inhIM ke kAla meM hue| unden cihna machalI pranaarineetishwavimus : [ 201 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARTAIJATRITTAmemmmmmmmmm Sure praznAvalI 1. arahanAtha svAmI kA janma sthAna batAyo ? 2. inake kitane vivAha hue ? vairAgya kaise humA ? kaba huA ? 3. zAnakalyANaka ko tithi batAnoM ? mokSa tithi kaba prAtI hai| 4. mokSa sthAna ke darzana se kyA lAbha haiM ? 5. inake mAtA-pitA kA nAma kyA thA ? cinha kyA hai ? 6. kauna kauna mahApuruSa inake kAla meM hue ? 7. ye kahA~ aura kaba arhanta hue ? 8. inake jIvana se prApako kyA zikSA milatI hai ? 6. inake kumAra, rAja, tara kAla meM se Apako kaunasA kAla pasaMda hai ? aura kyoM ? 21.] Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X meMITRAg ainmeg PHANTARNime 16-1008 zrI mallinAtha jI pUrvamava--- dvIpoM meM sAra jambUdvIpa hai| videha kSetra isake andara avasthita hokara satata muktimArga pradarzana karatA hai / alakApurI ko bhI lajjita karane vAlI vItazokA nagarI thii| isakA rAjA thA vaizravaNa / yaha pratApI, buddhimAna, kalAguNa nipuNa catura evaM prajAvatsala thA / rAjya kI sarvAGgavRddhi ho rahI thii| - eka dina kuccha mitroM ke sAtha rAjA vanakrIDArtha gayA / vahA~ sundara hariyAlI, nirmala jala pUrNa nijharane, saritAoM kI taraMge, prayAmala ghanaghaTA, indra-dhanuSa, capalA camaka, bagulAmoM kA utpatana, mayUroM kI kekI evaM manohara nRtya dekha usakA citta mugdha ho gyaa| vahIM vicaraNa karate hue usane eka vizAla zAkhA-upa-zAkhAmoM se vyApta prati saghana bar3a kA vRkSa dekhA / usakI zAkhAeM jamIna meM baMsakara bhU-ko zItala evaM [ 211 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhada banAye hue thIM / usane apane mitroM ko use dikhAyA aura prazaMsA . karatA Age bar3hA / kucha samaya ke bAda vaha lauTA to dekhA ki vaha vizAla vRkSa bijalI par3a jAne se prAmUla bhasma ho gayA / rAjA hatabhrata ho gayA / use saMsAra kI nissAratA vidita haI / ghara lauTA aura apane pUtra ko rAjya de nAgazrI munirAja ke sannikaTa daigambarI dIkSA dhAraNa kara gyAraha aMga ke pAThI ho gye| solaha kAraha bhAvanA bhAkara (cintavana kara) uttama tIrthaGkara puNya prakRti kA baMdha kiyA / prAya ke anta meM samAdhi siddhakara 'aparAjita' nAma ke anuttara vimAna meM jAkara utpanna hue / 33 sAgara kI Ayu zrI ahamindra ke samasta pravIcAra rahita bhogoM ko sAnanda bhogatA thA / yahI ahamindra yahA~ se cyuta ho mallinAtha tIrthakara hogaa| svargAvataraNa-garbha kalyANaka mahotsava ahamindra kI prAyu 6 mAha zeSa raha gayI / bharatakSetra ke baMgAla deza meM mithilA nagarI kA abhyudaya bar3hane lagA / izvAku vaMzIya, kazyapa gotrIya mahArAjA kumbha apane vaibhava ke sAtha guraNoM kI vRddhi kara rahA thA / usakI mahAdevI kA nAma prajAvatI thaa| anekoM deviyA~ usakI sevA karane lagIM / svargIya divya pAhAra, pAna, vastrAlaMkAra prAdi se sevita thIM / pratidina prAkAza se bAraha karor3a ratnoM kI varSA hotI thii| ina camatkAroM se rAjA-rAnI parama saMtuSTa the / isa prakAra bhUmitala yathArtha vasudhA nAma ko dhAraNa karatA zobhita huA / 6 mAha pUrNa ho gye| caitra zuklA pratipadA ke dina azvinI nakSatra meM rAtri ke pichale prahara meM mahAdevI prajAnatI ne ati adabhata 16 svapna dekhe / prAtaH siddha parameSThI ke smaraNa ke sAtha nidrA taja, utthii| zrI ho Adi deviyA~ nAnA vidhi stuti kara gArAdi sAmagrI lie taiyAra thIM / zIgha sajjita ho sabhA meM padhArI / mahArAja se svapna nivedita kara unake phala jAnane kI jijJAsA vyakta kI / "tIrtha ra putra hogA" kahakara rAjA ne atyAnanda anubhava kiyA / mahAdevI paramAnanda meM vibhora ho gii| ammakaspAraNaka sukha kI ghar3iyA~ zIgha calI jAtI haiN| kramazaH nava mAsa pUrNa ho gaye / mAtA ko zarIra janya koI vikAra nahIM huprA / pramAda ke sthAna 212 ] Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NRN para sphUrti bar3ha gaI / sukha se garbha vRddhi huthii| bAlaka sIpa meM muktA kI bhAMti bar3hA / anta meM mArgazIrSa (agahana) sudI ekAdazI ke dina azvanI nakSatra meM zarada-pUrNimA ke samAna jyotirmAna, sarvAGga lakSaNa sampatha, adbhuta bAlaka ko janma diyA / usI samaya zaMkhanAda Adi cihnoM se tIrthara kA janma jJAta kara devagaNoM se pariyuta indra rAjA airAvata hAthI sajAkara pA gayA / nagarI kI tIna pradakSiNAe~ dI / zacI prasUtigRha meM jAkara sadyojAta bAlaka ko le prAyoM / mAM ko kaSTa na ho isake lie jina bAlaka kA prativimba rakha paayiiN| indra dekhate hI hozahavAza bhUla gayA / eka hajAra netra banAkara bhI nirAza hI rahA, unake rUpa dekhane meM / tatkAla sumeru parvata paaye| anmAbhiSeka pApaDaka zilA para pUrvAbhimukha virAjamAna kara kSIra-sAgara ke jala se bhare 1008 kalazoM se jina bAlaka kA mastakAbhiSeka kiyA / saboM ne abhiSeka kara apanI-apanI bhakti ke anusAra pApa paMka prakSAlita kii| indrANI ne deviyoM sahita bhagavAna bAlaka ko zRgArita kiyA, indra ne mahilAnAtha nAma ghoSita kiyA / nRtyAdi kara paramAnanda se puna: mithilA nagarI meM Aye / mAtA-pitA kI goda meM sthApita kiyaa| kumbha-kalasa cihna nirdhArita kiyA / indra ne svayaM prAnanda nATaka kiyA aura sapha. rivAra apane-apane dhAma ko lauTa gaye / deva-deviyoM ke hAthoM hAtha meM uchalate-kUdate, khelate bAla prabhu bar3hane lge| apane kotUhaloM se sabakA mana harate the| bAla rUpadhArI devI-deva hI unake prAhAra-vihAra, hAsa-vilAsa ke sAthI the, vyavasthApaka the| aranAtha tIrthaGkara ke bAda eka hajAra karor3a varSa bItane para puNyazAlI mallinAtha bhagavAna hue the / inakI prAyu bhI isI meM zAmila hai / inakI prAyu 55000 varSa kI thii| zarIra 25 dhanuSa U~cA thaa| zarIra kAnti suvarNa sadRza thI / kumAra kAla-bairAgya mAva prAmoda-pramoda meM 100 varSa pUrNa ho gaye / pitA ne bar3e hI utsAha se kumAra kA vivAha racAne kA vicAra kiyaa| anekoM sundara kanyAmoM [ 213 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko taiyAra kara utsava kI taiyAriyAM hone lgiiN| kumAra mallinAtha kA citta kisI chipI zakti kI khoja meM lagA thaa| phaharAtI patAkAe~ toraNa mAlAoM ko laTakatI dekhIM, raMgolI se pUre cauka dekhakara ve apane ahamindra bhogoM kA smaraNa kara vicArane lage graho ! kahA~ vaha vaibhava aura kahA~ yaha lajjAspada tuccha vivAha ? yaha mAtra viDambanA hai / zvAna vRtti hai| bhoge bhogoM ko bhoganA kyA satpuruSoM ke yogya hai ? dhana, cauvana, rAjya, bhoga sabhI ucchiSTa haiM inheM kisa-kisa ne nahIM bhogA ? maiM kadApi inheM svIkAra nahIM karU~gA / isa prakAra vicAra kara Atma zodhanA kA dRr3ha saMkalpa kara saMyama dhAraNa karane kA nizcaya kiyA / niSkramaNa kalyANaka bAla brahmacArI zrI mallinAtha ko suddha vairAgya hote hI laukAntika devagaNa zrAye / aupacArika pratibodha de apanI anumodanA vyakta kI / unakA niyoga pUrNa hote hI caturnikAya deva, devendra, deviyA~ grAdi Aye / indra ne dakSAbhiSeka kiyA aura anekoM vastrAlaMkAroM se sajjita kara prabhu ko 'jayanta' nAma kI pAlakI meM savAra kiyaa| kucha dUra rAjA gaNa le gaye / pazcAt devagaraNa gagana mArga se zveta vana ke udyAna meM le gaye / pUrva sajjita svaccha milA para virAja do dina ke upavAsa ke sAtha parama farar mudrA dhAraNa kI / paJcamuSTi lauMca kiyA / indra ne ratna piTAre meM kezoM ko rakha mastaka para car3hAyA aura kSIra sAgara meM jAkara kSepaNa kiyA / ThIka hI hai pujya puruSoM ke grAzraya ko pAkara tuccha bhI mahAna ho jAtA hai / gahana sudI 11 ko azvinI nakSatra meM sAyaMkAla 300 rAjAoM ke sAtha siddha sAkSI dIkSA lekara Atma dhyAna lIna ho gaye / manaH zuddhi se dhyAna zuddhi aura usase jJAna siddhi ho jAtI hai ataH usI samaya manaH paryayajJAna prakaTa huA / pAraraNA kisI prakAra zrama nahIM hone para bhI "yaha sanAtana mArga hai " zocakara do dina bAda prahAra ko munIzvara Aye / carcA mArga se mithilA nagarI meM praveza kiyA / suvaNaM kAnti sahA rAjA nandiSeNa ne unheM saptaguNa yukta navadhA bhakti se prAsuka grAhAra dekara paJcAzcarya : 214 ] Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da prApta kiye| yogirAja niraMtarAya prAhAra kara vana meM jA mauna pUrvaka dhyAna lIna ho gaye / agrastha kAla mAtra 6 dina chadmastha kAla thA / kevaloerfe 6 dina ke bAda usI zveta vana meM azoka vRkSa ke nIce do dina ke upavAsI una prabhu ne kSapaka zreNI zrArohaNa kiyaa| prathama aura dvitIya zukla dhyAna ke bala se 3 karaNoM ko karate hue agahana sudI 11 zrazvani nakSatra meM mohanIya ke bAda tInoM anya ghAtiyA karmoM kA nAza kara prakSaya, pUrNa kevalajJAna prApta kiyA / kevalajJAna kalyANaka zrahaMta avasthA pAte hI indra saparivAra prAyA / aneka prakAra se sarvajJa prabhu kI pUjA kara kevalajJAna kalyANaka mahotsava manAyA / kuvera ne usI samaya bhavya jIvoM ke kalyANArtha samavazaraNa maNDapa racanA kI / samavazaraNa WALL bhagavAna mallinAtha svAmI ne 6 dina kama 54600 varSa paryanta arhanta avasthA meM rahakara sampUrNa zrAkhaNDa ko dharmAmRta pAna karAyA / bAla brahmacArI hone se inakA rAjya bhoga kAla nahIM rahA / samavazaraNa kA vistAra 3 yojana arthAt 12 kosa thaa| ATha bhUmiyoM ke madhya maMtra kuTI thI / isakI tIna kaTaniyA~ unake Upara bhraSTa prAtihArya sahita kaJcanamaya ratna jaTila siMhAsana thA / isa prakAra prabhu antarikSa padmAsana se virAje / usa samaya unakI Atma vizuddhi se cAroM ora mukha dikhalAI par3ate the / caturdika baiThe zrotAgaNa samajhate ki zrI prabhu hamArI ora dekha rahe haiN| anekoM bhavyAtmAoM ne aneka prakAra vrata, niyama, saMyama Adi dhAraNa kiye / inake samavazaraNa meM vizAla yAdi 28 gaNadhara the, 2200 kevalI 550 pUrvadhArI zrutakevalI, 29000 pAThaka-zikSaka muni, 2200 pUjya avadhijJAnI muni 1400 vAdI, 2600 vikriyAddhivArI 1750 manaH [ 215 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryayajJAna maNDita munirAja the, isa prakAra saba 4000 muniga the baMdhusenA ko Adi lekara 55000 prajikAe~ thIM, mukhya zrotA nArAyaNa ko lekara 1 lAkha zrAvaka aura 3 lAkha zrAvikAe~ thIM / kuvera nAma kA yakSa, aparAjitA (anajAna ) yakSI thI / isa prakAra samasta AryakhaNDa kI puNyabhUmi ko mukti mArga pradarzana kara Ayu ke 1 mAha zeSa rahane para ve zrI sammedAcala ke sambala kUTa zikhara para pratimA yoga se A virAje / yoga nirodha - eka mahinA Ayu rahane para divyadhvani honA banda ho gayA / samavazaraNa vighaTita huA / Apa 5000 muniyoM ke sAtha nizcala sammeda zaila para virAje / dhyAna kI zakti apAra hai, zukla dhyAna kI mahimA acintya hai / Ayu ke antarmuhUrta kAla zeSa rahane para antima zukladhyAna kA prayoga kiyA / zravazeSa 65 karma prakRtiyoM ko mAmUla bhasmasAta kara a i u R lR uccAraNa kAla mAtra 14 veM guNa sthAna meM sthita ho, ananta kAla ke lie parama siddha sthAna meM jA virAje / niSkala bhagavAna fra parameSThI dazA ko prApta hue| inake sAtha hI phAlguna zuklA paJcamI ke dina bharaNI nakSatra meM zAma ke samaya karmoM ko naSTa kara tanuvAtatralaya meM jA virAje / samasta indra deva deviyoM ne Akara nirdhAraNa kalyANaka pUjA kara utsava mnaayaa| agni kumAra devoM ne mukuTa maNiyoM kI jyoti se agni utpanna kara saMskAra kiyA / nAnA prakAra maMgalotsava manA apane-apane sthAna meM cale gaye / vizeSa zvetAmbara grAmnAya meM mallinAtha svAmI ko strI kahA hai yaha sarvathA nirAdhAra aura prAgama yukti se pratikUla hai| ve svayaM bhI strI kahate hue pratimA puruSAkAra mAnate haiN| jo ho digambara AmnAya se yaha sarvathA asatya hai / ye kAma vijayI bAla brahmacArI rAjakumAra the / kevalI kavalAhAra bhI nahIM karate / I inhIM ke samaya meM padmanAma kA cakravartI huyA | sAtaveM valabhadra, nArAyaNa aura pratinArAyaNa bhI hue| valadeva kA nAma nandImitra, 'datta' 216 ] Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArAyaNa aura balIndra pratinArAyaNa thaa| inameM datta aura valIndra saptama bharaka meM gaye aura rAjya tyAga sakala saMyama dhAra nandImitra ajara-amara pada (mukti) ko prApta hue| mAnava jIvana kA sAra eka mAtra tyAga hai, saMyama hai| cita kalaza maram V praznAvalI 1. mallinAtha tIrtha ra strI the yA puruSa ? 2. inake jIvana kI kyA-kyA vizeSatAe~ haiM ? 3. vairAgya kA kAraNa kyA hai ? pUrvabhava meM kauna the ? 4. inake mAtA, pitA, janmasthAna, dIkSA sthAna ke nAma batAo? 5. kitane dina mauna se tapa kiyA? kevalajJAna kahA~ hamA? . 6. prathama prAhAra kisane diyA ? use kyA milA ? 7. aApane tIrthaGkara hone vAle munirAja ko AhAra diyA kyA ? .. 8. kevalI pAhAra lete haiM kyA ? 6. mokSa kalyANaka tithi kauna sI hai? . . . Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lossomAINMotoreatenewpm-0000000000mmmmmmmmmmmMMAAMIR wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww w w TARVAD 2 an PANANsputringal Ant 20-1008 zrI munisuvratanAtha jI pUrvabhava bhArata bhUmi ko dharma aura dharmAtmAoM kI jananI kA sadA saubhAgya prApta huA hai / munisuvrata tIrthakara kA jIva tIsare pUrvabhava meM aMgadeza kI campApurI meM haricarmA nAma ke rAjA the| kaI priyAoM ke sAtha sukhAnubhava karate the / eka dina zrI anantavIrya nAmaka munirAja padhAre / vandanA kara harivarmA ne saparivAra jamakI aSTa prakAra dravyoM se pUjA kii| varmopadeza zravaNa kiyaa| jIva tatva ko samajhA / pAlava ko rokane vAle samiti, gupti, mahAvata Adi kA svarUpa samajhA / karma baMdha ke kAraNabhUta mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAyoM kA tyAga ho pAramasiddhi kA upAya hai, samajha kara virakta hae / bar3e putra ko rAjya de svayaM dIkSita hue / kucha hI samaya meM 11 aGgoM ke pAramAmI ho gye| darzanavizuddhi Adi solaha kAraNa bhAvanAoM kA citavana kara tIrthakara motra karma baMdha kiyA / prAyu ke anta meM samAdhi dhAraNa kara caudahaveM prAta svarga meM [ 216 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indra hue| inakI 20 sAgara kI Ayu thI, zukla lezyA, 3 // hAtha zarIrotsegha, 10 mAha meM ucchavAsa, 20 hajAra varSa bAda mAnasika amRta pAhAra thA / mana se hone vAlA mAtra kiMcita saMbhoga thA / pATha RddhiyoM se sampanna the / 5veM naraka taka avadhijJAna thaa| isa taraha 10 prakAra kalpavRkSoM ke divya bhogoM kA bhI prAcurya thA / svargAvataraNa vRkSa pallavita hotA hai to usakI chAyA bhI saghana aura vistRta ho jAtI hai / jova ke puNya ke sAtha usakA yaza, mahimA aura vaibhava bhI bar3hane lagatA hai, astu, indra kI Ayu 6 mAha zeSa raha gaI / devagA harSa se pRthvI para ratna varSAne lge| bharata kSetra ko rAjagRhI nagarI (paJca pahAr3I) meM magadha deza ke rAjA sumitrA kA bhAgya sitArA camakA / yaha haribaMza kA ziromaNi, kAzyapa gotra kA zikhAmaNi thA / isakI paTra-mahAdevI kA nAma somA thA / somA ko garbha-godhanA ke lie sthagiri nivAsI deviyA~ prAkara divya sugadhita padArthoM se guddhi karane lagI / zrI, hrI, pati Adi deviyA~ nAnA vidhi mukhopabhoga sAmagriyoM se Anandita karane lgii| pratidina rAjAGgaraNa meM ratnavRSTi hotI hI thii| koI yAcaka hI nahIM rahA / Dhera par3e the hIrA, motI, mArigakoM ke jaise prAja myunisipaliTI kI adhyavasthA se sar3akoM para kacare ke Dhera lage rahate haiN| eka dina zrAvaNa kRSNA dvitIyA ke dina zravaNa nakSatra meM usa devAMganA sevita mahArAnI meM rAtri ke antima prahara meM 16 svapnoM ke bAda mukha meM vizAlakAya hAthI ko praviSTa hote dekhA / bandIjanoM kI maMgala-dhvani se nidrA bhaMga huyii| nirAlasya, siddha-parameSThI kA dhyAna karatI uThI / zIghra saja-dhaja kara patideva ke pAsa jAkara svapnoM kA phala puuchaa| "tIrthaGkara kumAra kI mAM banogI" sunakara harSa se phUlI nahIM samAyIM / dhIre-dhIre sphaTika mariNa ke karaNTu meM zobhita marigavat garbha kI vRddhi hone lagI, parantu na to mA~ kI udara vRddhi huyI na anya hI pAlasyAdi cihna hI prakaTa hue / apitu unakA rUpa lAvaNya, kAnti, saubhAgya, buddhi prAdi guNa samUha bar3hane lge| 22. ] Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma kalyAeka dhIre-dhIre ati Ananda pUrvaka nava mAsa pUrNa hue| mAtA ko kisI prakAra bhI garbhajanya prAyAsa mAlUma nahIM huA / apitu lAghavasA pratIta huI / vaizAkha vadI dazamI ke dina zravaNa nakSatra meM, makara rAzi ke rahate. prAtaHkAla saMtoSa pUrvaka binA kisI bAdhA ke apUrva kAntiyuta putra ratna ko utpanna kiyA / janmAbhiSeka - janma hote hI tInoM loka kSubhita ho gaye / pala bhara nArakiyoM ne bhI sukhAnubhava kiyA | siMha, ghaMTA, zaMkha, bherI nAda se bhagavAna kA janma avagata kara cAroM prakAra ke deva, devendra saparivAra prAye | saudharmendra airAvata hAthI sajA kara laayaa| usakI zaci mahAdevI prasUtigRha se mAyAmayI bAlaka sulAkara bAlaka jina ko lAyIM / indra ne 1 hajAra netra banAkara unheM nihArA / satRSNa netroM se pANDuka zilA para le jAkara hAthoM hAtha lAye kSIra sAgara ke jala se bhare 1008 kalazoM se abhiSeka kiyA / kramazaH deviyoM indrANI yAdi ne bhI sadyojAta bAlaka kA snapana, maNDana, majjana kara bhAratI utArI tilaka lagAyA / indra ne munisuvrata nAma ghoSita kiyA / susajjita bAla kumAra ko lAkara rAjA sumitra aura rAnI somA kI goda meM sthApita kiyA / putra janma hI saMsAra meM sukha kA kAraNa hai phira tIrthaGkara jaisA putra vaha bhI dIrghakAla pratIkSA ke bAda DhalatI vaya meM prApta ho to kitanA harSa hogA ? donoM dampati Ananda vibhora ho gaye / indra ne bhI samayAnusAra " zrAnanda" nATaka kiyaa| devoM ko bAlarUpa dhara bAlaka prabhu ke sAtha ramaraNa karane kI AjJA dI aura apane sthAna ko calA gayA / deva deviyoM sabhI dAsadAsI ke samAna bAlaka aura mA~ bApa kI sevA bhakti meM tatpara hue / inakA cihna kA hai / zrI mallinAtha tIrthaGkara ke 54 lAkha varSa bItane para inakA janma huA / inakI Ayu bhI isI meM garbhita hai / inakI Ayu 30 hajAra varSa kI thI / 20 dhanuSa ( 80 hAtha ) kA U~cA zarIra thA. zarIra kI kAnti mayUra ke kaNTha samAna nIlavarNa kI thI / rUpa lAvaNya, buddhi apratima thI / [ 221 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra kAla ... deva kumAroM ke sAtha mAnanda kIr3A karate hue 7500 varSa bIta gaye / nAnA prakAra kI krIr3AoM meM jAtA samaya vidita nahIM huaa| vivAha aura rAjabhoga kumAra vaya kA anta aura yauvana kA prArambha ke sandhikAla meM pitA ne indra kI parAmarza se aneka guraNa, zIla maNDita, sundara, nayayauvanA kanyAoM ke sAtha vivAha kiyA aura rAjya bhI arpaNa kara svayaM nivRtta ho tapasvI ho gaye | munisuvrata bhI nava yauvanAoM ke sAtha nAnA krIDAyoM meM rata ho, nyAyocita rAjyabhoga ke sAtha prajA pAlana karane lge| rAjabhogoM meM 15000 varSa bIta gaye / parAgya..... eka dina jora se megha garajane lge| unakI ghar3aghaDAhaTa suna paTTahastI ko vana kI yAda A gayI aura usane khAnA-pInA chor3a diyaa| usake sevakoM ne mahArAja munisuvrata ko yaha sUcanA dii| unhoMne vahA~ Akara avadhijJAna se kAraNa Ana liyA aura usake pUrvabhava bhI jJAta kara use sambodhita karate hue bole "dekho, yaha isase pahale bhava meM tAlapUra nagara kA svAmI narapati nAma kA rAjA thaa| ise usa samaya apane kula, aizvarya prAdi kA bhayakara abhimAna thA / apAtra, pAtra, kRpAtra kA vicAra na kara kimicchaka dAna diyA thA jisase yaha mara kara hAthI hanA hai / yaha mUrkha usakA smaraNa nahIM kara kevala vana kA smaraNa kara rahA hai. dhikkAra hai moha ko|" isa prakAra rAjA ke vacana suna usa hAthI ko jAti smaraNa ho gayA aura usane eka deza saMyama vArA kiyA / mahArAja munisuvrata ko bhI isa ghaTanA ne Atma bodha karAyA aura unhoMne bhI saMsAra bhoga tyAga kA suddhA nizcaya kiyaa| usI samaya lokAntika devoM ne pAkara unakI stutI kara vairAgya poSaNa kiyaa| tapa kalyANaka-- vairAgya bhAva maNDita mahArAja ne apane jyeSTha putra vijaya ko rAjyabhAra arpaNa kiyA aura svayaM pravRjyA dhAraNa ko vana vihAra ke lie tatpara hae / usI samaya devendra, devAdi pAye / indra "aparAjitA" nAmakI 222 / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlakI lAyAM / prathama dIkSAbhiSeka kara vastrAlaMkAra pahinAye aura frfect meM savAra kiyA / punaH rAjAgaraNa lekara cale / tadanantara devagaNa gagana mArga se 'nIlavana' meM le gye| vaizAkha kRSNA 10 mIM ke dina zravaNa nakSatra meM saMdhyA ke samaya telA ke upavAsa ko pratikSA kara siddha sAkSI meM dIkSA dhAraNa kii| svayaM paJcamuSThI lauMca kiyA / indra ne kezoM ko mastaka para cddhaayaa| ratna piTAre meM rakha kSIra sAgara meM kSepaNa kiyaa| zrI munisuvrata mahA munirAja dhyAnAcala ho grAtma cintana karane lage / pAraNA -- pAtra dAna kA yoga puNya se hotA hai aura puNya kA hI varddhaka hai / tIrthakara prabhu ko prathama pAraNA karAnA nizcita do tIna bhava se mukta hone kA nimitta hai| munIzvara tIna dina bAda AhAra ko nikale / caryA mArga se rAjagRhI nagarI pahu~ce / janma se tIna jJAna ghArI the, dIkSA lete hI cauthA manaH paryaya jJAna bhI ho gyaa| isa prakAra cAra jJAna dhArI munIzvara ko Ate dekha mahArAja vRSabhasena ne bar3e utsAha se par3agAhana kiyA | navavAbhakti se zuddha prAsuka AhAra diyaa| usake puNya vizeSa aura bhakti vizeSa se paJcAzcarya hue niraMtarAya grahAra kara prabhu vana meM, karmoM ke sAtha yuddha karane lage / chagrastha kAla kaThora sAdhanA rata una munirAja ne grakhaNDa mauna se 11 mahIne vyatIta kiye| .. kevalajJAna utpati aura kevalajJAna kalyANaka mahotsava - gyAraha mAsa kI prakhaNDa mauna sAdhanA ke bAda vaizAkha kRSNA navamI ke dina zravaNa nakSatra meM saMdhyA ke samaya usI nIla vana meM campaka vRkSa ke tale lokAloka prakAzaka kevalajJAna utpanna huaa| yaha vRkSa 240 dhanuSa U~cA thA / usI samaya deva aura indroM ne prAkara kevalajJAna kalyANaka pUjA mahotsava kiyaa| indra kI prAjJAnusAra dhanapati ne samavazaraNa racanA ko / isakA vistAra 2||yojana arthAt 10 kosa pramANa thA / isake madhya gaMdhakuTI meM sthita ho 12 sabhAoM se ghire bhagavAna ne 11 mAha kA mauna visarjita [ 223 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyA arthAt divyadhvani prArambha kara bhavya jIvoM ko dharma rasAyana pilAyI / tasva svarUpa aura cAroM gatiyoM kA svarUpa nirUpaNa kiyA / anekoM bhavya jIva sambuddha hue / samasta bhAryakhaNDa meM bihAra kiyA / Apake samavazaraNa meM malli yAdi 18 gaNadhara the / 500 dvAdazAGga ke vettA, 21000 upAdhyAya - zikSaka, 1800 avadhijJAnI, 1500 namaH paryaya jJAnI, 1800 kevalajJAnI the, 2200 vikriyAdvidhArI the, 1200 vAdI ye saba milAkara 30000 muni the / puSpadattA pramukha prAyikA ke sAtha 50000 prajikAe~, 1 lAkha zrAvaka, 3 lAkha zrAvikAeM, zrasaMkhyAta deva deviyA~ aura saMkhyAta pazu pakSI the / varuNa nAma kA yakSa aura bahurUpiNI yA sugaMdhinI yakSI thii| unakA 7500 varSa sampUrNa sapakAla rahA | bhavyoM ko sambuddha karate jaba kevala 1 mAha zrAyu zeSa raha gaI taba yoga nirodha kara zrI sammeda zikhara para nirbhara kUTa para A virAje / isa kUTa ke darzana kA phala 1 koTi proSadha ke barAbara hai / mokSa kalyANaka- eka mAsa taka pratimAyoga dhAraNa kara dhyAnArUr3ha bhagavAna 1 hajAra yoM ke sAtha bAkI karmoM ke nAza karane meM tatpara hue| tRtIya zukla dhyAna meM sthita hue| zeSa 85 prakRtiyoM kA saMhAra kiyaa| cauthe zukla dhyAna ke Azraya a i u R lR varNa uccAraNa kAla paryanta raha ananta saukhyadhAma mukti mahala meM jA virAje / siddha zilA para pahu~ca nikala paramAtmA hue| usI samaya indra deva deviyoM ne grAkara mokSa kalyANaka mahA mahotsava mnaayaa| agni kumAroM ne saMskAra kiyA / dIpodyotana kiyA aura saharSa apane apane sthAna cale gye| inake kAla meM rAma, lakSmaNa, rAvaNa zrAdi hue / 224 ] cihna K kachUyA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwbiluups e emswinitini .1 21-1008 zrI naminAtha jI pUrvamava--- . . jambUdvIpa 1 lAkha yojana vistAra liye haiM / isameM 7 kSetra haiM jinameM eka bharata kSetra jisameM hama loga haiM / yahA~ kauzAmbI nAma kI nagarI hai| isakA rAjA thA siddhArtha / yaha mahAna vidvAna, atyanta sundara aura parAkramI thA / usake zrIdatta nAma kA putra thA / eka dina usane apane pitA pArthiva munirAja kI samAdhi kA samAcAra sunA / usI samaya vaha viSayoM se virakta ho gyaa| zrIdatta putra ko rAjya dekara mahAbala nAmaka kevalI ke sannikaTa digambara dIkSA dhAraNa kI / unake caraNa sAnidhya meM kSAyika samyaktva prApta kara gyAraha prakSoM kA adhyayana kiyA, solaha kAraNa bhAvanAoM kA cintayana kiyA / vizuddha hRdaya se tIrtha ra prakRti kA baMdha kiyA / prAyu ke anta meM samAdhi maraNa kara aparAjita nAmaka antara vimAna meM mahamindra hmaa| usakI prAyU 33 sAgara kI thii| mapravIcAra sukha thA / mahaniza tasya cintana meM dasa citta rahatA thaa| [ 225 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THI . svavitaraNa ahamindra kA AyuSya 6 mAha raha gaI / idhara baMga deza kI mithilA nagarI meM ikSvAku vaMzIya mahArAja zrI vijaya rAjya karate the| unakI bhaTTarAnI varipalA devI zrI / dampatti puNya ke puja svarUpa the / mahAdevI kI sevA ke lie zrI, hrI, dhati prAdi deviyA~ AyI / prAMgaNa meM ratnarAzi varSaNa hone lgii| rAjA-rAnI, rAjya, parijana sabhI prAnanda meM DUba gaye / rucakagiri nivAsinI deviyoM ne mahAdevI kI garbha zodhanA kii| ina cilloM se unheM tIrthaGkara utpanna hone kA AbhAsa mila gayA thaa| 6 mAha puraNa ho gye| Azvina kRSNA dvitIyA ke dina azvinI nakSatra meM rAta ke pichale bhAga meM mahArAnI vappilA devI ne 16 svapna dekhe aura vizAla hAthI ko mukha meM praveza karate dekhA / prAtaH palideva se svapnoM kA phala tIrthaGkara bAlaka kA garbhAvataraNa jAnakara pAlAda se bhara gii| usI samaya svaya indra saparivAra pAyA / mAtA-pitA (rAjA-rAnI) ko nAnA prakAra divya vastrAlakAroM se pUjA kI / garbha-kalyANaka pUjA mahotsava manAyA aura deviyoM ko sevA meM tatpara kara apane sthAna ko cale gaye / amma kalyANaka mahotsava ---- dhIre-dhIre garbha bar3hane lagA / parantu mA~ kI udara vRddhi nahIM huii| kisI prakAra pramAda prAdi vikAra prakaTa nahIM hugrA / utsAha, buddhi prAdi garaNa vaddhigata hae / kamaza: natra mAsa pUrNa hae / prASAr3ha kRSNA dazamI ke dina svAti nakSatra meM tejasvI bIra bAlaka ko utpanna kiyA / usake divya teja se prasUti maha jyotita ho gyaa| sarvatra mAnanda chA gayA / nArakiyoM ko bhI sAtA milI / usI samaya indra-devoM ne prAkara garbhakalyANaka mahotsava manAyA / janmAbhiSeka prAtaHkAla hI indrANI prasuti gRha meM jAkara bAlaka ko le AyI / indra harSa se airAvata maja para ArUna kara meru para le gyaa| 1008 vizAla kalazoM se kSIra sAgara kA jala lAkara mahA-mastakAbhiSeka kiyA / prabhu kA nAma zrI naminAma rakhA / lAla kamala kA cihna 226 ] Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirdhArita kiyA punaH mAtA-pitA ko sauMpa kara mAnanda nATaka kiyA aura puna: apane-apane sthAna para cale gye| bAla zizu bar3hane lagA / kumAra kAlA... namikumAra svAmI bAla-sulabha mana-mohaka, krIr3AnoM meM uttIraga hue / deva aura samavayaska manuja kumAroM ke sAtha kumAra kAla ke 2500 varSa samApta hae / inakI pUrNa prAyu 10000 varSa kI thii| zarIrotsedha 1500 dhanuSa U~cA thA / zarIra kI kAnti suvarNa varaNaM kI thii| vivAha aura rAjya-.. moharAja kA cakamA calatA hI rahatA hai / tIrthaGkara hone vAle puNyAtamAoM ko bhI kucha samaya ke lie phaMsA letA hai / yauvana kAla ne praveza kiyaa| kAmadeva sazainya vijayI hA / mahArAjA vijayarAja ne aneka sUndarI, nava yauvanA kanyAoM ke sAtha nami kumAra kA vivAha kara diyA / zIghra hI rAjyAbhiSeka bhI indrarAja kI upasthiti meM kara diyA / dhana, yauvana, prabhutA eka sAtha inheM prApta huyI, parantu viveka nahIM gayA / purNa nyAya, tyAga aura vAtsalya se prajA pAlana karane lage / rAjya meM sarvAGga vikAsa, sukha, zAnti chA gayI / dharma, artha, kAma ke sAtha-sAtha mokSa puruSArtha bhI vRddhi ko prApta huaa| isa prakAra unhoMne 5000 varSa paryanta niSkaNTaka rAjya kiyA / vairAmyotpatti---- bhagavAna munisuvrata ke mokSa jAne ke bAda 60 lAkha varSa vyatIta hone para inakA pravatAra hA / inakI prAya bhI isI meM mabhita hai| varSA kAla thaa| rima-jhima phuhAre par3a rahI thiiN| zrI namirAjA vana vihAra ko padhAre / meghoM kI nirAlI chaTA dekha rahe the / usI samaya prAkAza patha se do deva kumAra utre| prAkara unheM namaskAra kiyaa| Ane kA kAraNa pUchane para ve kahane lage "he deva! hama aparAjita tIrthara deva ke samavazaraNa se pA rahe haiN| kala vahA~ kisI ne prazna pUchA thA ki isa samaya bharata kSetra meM koI tIrtha dhara hai kyA ?" svAmI aparAjita mahaMta parameSThI ne kahA ki mithilA nagarI ke mahArAja Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naminAtha kucha samaya bAda tIrthaGkara hokara-sarvajJa ho bhavyoM kA kalyANa kareMge" he nAtha ! unakI divya dhAraNI sunakara Apake darzanoM kI tIvra Sal abhilASA se svarga se hama yahA~ pAye haiN| mahArAja ne saba sunA aura apane nagara meM lauTa paaye| isa ghaTanA se unake mAnasa paTala para pUrva bhava calacitra kI bhA~ti chA gayA / vairAgya ghaTA umar3a par3I / ve vicArane lage "yaha jIva naTa kI bhauti U~ca-nIca galiyoM meM bheSa banA-banA kara nRtya kara rahA hai / kyA mujha jaise satpuruSa, kulIna mAnava ko isa prakAra bhaTakanA zobhanIya hai ? maiM digambara mudrA dhAraNa kara isa satrakAra karma zatru ko samUla naSTa karUgA ? isa prakAra vicArate hI laukAntika deva jaya-jaya ghoSa karate prA pahu~ce / dhanya-dhanya kara ati harSa se unake vicAroM kI puSTI kI / anumodanA kii| kramaNa kalyANaka - naminAtha mahArAja ne apane suprabha' putra ko bulAkara rAjyAdhikArI bnaayaa| usI samaya indra saparivAra paayaa| prabha kA dIkSAbhiSeka kiyaa| 22 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAMnA vitha ratnAlaMkAroM se sajAyA / divya vastra pahanAye / 'uttarakurU" nAmakI divya pAlakI meM virAjamAna kiye / bar3e-baDe rAjAoM meM prathama 7 kadama taka pAlakI uThAyI / punaH devatAgaNa viyad mArga se le uDe / kSAraNa bhara meM citravana meM jA pahu~ce / vaha 'citravana' yathA nAma tathA guNa thA / yahA~ sundara zuddha-svaccha zilA para pUrvAbhimukha virAje / do dina upavAsa kI pratijJA kI, paJcamuSThI lauMca kiyA, vAhyAbhyantara parigraha tyAga svayaM siddha sAkSI meM 1000 rAjAoM ke sAtha sakala saMyama dhAraNa kiyA aura prAtmadhyAna meM tallIna ho gye| prASADha kRSNA 10 mI ke dina azvini nakSatra meM saMdhyA samaya dIkSA lii| indra ne dIkSA kalyANaka pUjA ko / kezoM ko rama piTAre meM le kSIrasAgara meM kSepaNa kiyaa| tapa dhAraNa ke sAtha hI mana: paryaya jJAna bhI utpanna ho gyaa| indra lapa kalyANaka mahotsava kara apane sthAna para gyaa| varyA-vihAra.... __kAraNa hai lo kArya hotA hI hai| samartha dhyAna ke rahate asaMkhyAta guNI karma nirjarA ke sAtha prabhu yogirAja ne do dina pUrNa kiye| tIsare dina aupacArika rUpa se pAhAra kI icchA se vana se caryA mArga se cale / IryApatha zuddhi purvaka parama dayAlu, ahiMsaka munirAja 'vIrapura' nagara meM praviSTa hue / zubha zakunoM se sAvadhAna rAjA datta ne saptaguNa yukta ho navadhA bhakti se kSIrAma kA prAsuka, zuddha nirdoSa sAhAra diyaa| isase usake ghara paJcAzcayaM hue / munIndra prahAra kara, bana vihAra kara gaye / chamasthakAla -- sarvajJatA pAne ke pUrva prakhaNDa mauna se sAdhanA dhyAnAdi karanA pratyeka tIrthara kA kartavya hai| astu munIzvara nAminAtha bhI lagAtAra 6 varSa taka zuddha mauna se tapolIna rahe / vihAra bhI mauna pUrvaka kiyA / sarvazatA-kevalajJAna kalyANakotsava-... ____ nava varSa kA dIrghakAla tapaH sAdhanA se prAtma zodhanA karate ve jinamuni prapane. dIkSAvana-citravana meM pdhaare| do dina kA upavAsa dhAraNa kiyA / molizrI-nakUla vRkSa ke nIce virAje / zanaiH zanai: dhyAnAlIna prabhu ne ghAtiyA karmoM ko kramaza: chedanA prArambha kiyA / [ 226 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgazIrSa zuklA paurNamAsI ke dina azvinI nakSatra meM tIsare zukladhyAna ghanaJjaya meM azeSa ghAtiyA karmoM ko bhasma kara ananta jJAna-kevala jJAna utpanna kiyA / bhAva vizuddhi se kyA prasaMbhava hai ? kucha nahI / antamuMhata meM munIndra 'mahaMta' ho gaye jamata pUjya bana gye| isa dazA ko kaunda nahIM cAhegA? sabhI cAhate haiM, para phala cAhane mAtra se nahIM, kAryarUpa pariNata karane para hI prApta hotA hai | ciha vizeSoM se jJAta kara indra samasta devoM ko lekara pAyA / kevalajJAna kalyANaka pUjA kI / utsava manAyA / 1008 nAmoM se stavana kara apUrva puNyAjana kiyA / dhanapati ne samavazaraNa racanA kii| yaha 2 yojana arthAt + koza lambA caur3A vRttAkAra thaa| isake madhya virAja kara sarvaza prabhu kI divyazvani prArambha hyii| yaha maNDapa aAkAza meM bhUmi se 500 dhanuSa UMcA thaa| cAroM ora pratyeka dizA meM 20-20 hajAra suvaNa kI sIDhiyoM thiiN| inheM 'vakula' vRkSa ke nIce kevalajJAna humA isase yaha prazoka vRkSa khlaayaa| samavazaraNa meM suprabhArya prAdi 17 gaNadhara the, 450 gyAraha aMga 14 pUrva ke pAThI the, 12600 pAThaka-upAdhyAya the, 1600 avadhijJAnI, 1600 kevalajJAnI, 1500 vikriyA Rddhi vArI, 1250 mana: paryayajJAnI evaM. 1000 bAdI munirAja the / isa prakAra sampUrNa munirAjoM kI saMkhyA 20000 thii| bhArgaka zrI (maMgalA) ko Adi le 45000 prAyikAe~ thIM / ajitajaya ko prAdi le 1 lAkha dhAraka aura 3 lAkha bhAvikAe~ thiiN| vidyutprabha yakSa aura cAmuMDI (kusuma mAlinI) yakSI thI / isa prakAra aneka dezoM meM vihAra kara bhavyAtmAnoM ko mokSamArga darzAkara yoga nirodha kiyA / moganirodha... Ayu kA eka mahInA zeSa rahane para bhagavAna ne divyadhvani banda kara dI / sammeda zikhara para bhitradhara kuTa para pratimA yoga bAraNa kara virAje / 1000 munirAjoM ke sAtha prAtmalIna hue ! anta meM tRtIya zukla dhyAna kA prayoga kara 85 prakRtiyoM kA saMhAra karane lge| mokSakalyANaka anta meM vaizAkha zuklA 14 ke dina prAtaHkAla azvinI nakSatra meM naminAtha svAmI ne au R la ladhvakSara uccAraNakAla pramANa cauthe 230 ] Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukla dhyAna se 14 ve guNasthAna meM sthita ho ananta avyAbAdha sukha sampanna mokSa ko prApta kiyA / usI samaya indrAdi devoM ne Akara mokSakalyANaka pUjA-vidhAna mahotsava manAyA / ratnadIpamAlikA jalAyI / inake samaya meM jayasena nAma ke 11 veM cakravartI hue / mitravara kuTa kA darzana karane se 1 koTi upavAsa ke phala kI prApti hotI hai naminAtha svAmI hameM bhI mukti mArga pradarzaka ho isa bhAva se caritra par3hanA cAhie / praznAvalI cihna MANGONG lAla kamala 1. naminAtha kauna se tIrthaGkara haiM ? 2. inako pahicAnane kA upAya kyA hai ? 3. grApane naminAtha bhagavAna kA darzana kiyA kyA ? kahA~ kiyA ? 4. inako vairAgya kisa prakAra huA ? 5. inakI janma nagarI, mAtA, pitA, dIkSA vana, kevalajJAna vRkSa kA nAma likho ? ------------------------- 6. rAjyakAla kitanA thA ? pUrNa vAyu kitanI thI ? 7. zarIra kA raMga kaisA thA ? mukti kahA~ se aura kaba prApta kI ? [ 231 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22- 1008 zrI neminAtha jI pUrvabhavAntara jIva ke pariNAmoM kI bar3I vicitratA hai | kSaNa-kSaNa meM kucha se kucha hote rahate haiM / bhagavAna nemInAtha kA jIva pahale jambUdvIpa ke pazcima videha ke siMhapura nagara kA aparAjita nAma kA rAjA thA / vah bar3A parAkramI aura puNyazAlI thaa| eka dina use vidita huA ki usake pitA zraddAsa vimalavAhana ke sAtha mukta ho gaye haiM / usI samaya usane pratijJA kI ki vimala vAhana tIrthaMkara kI vANI suna kara hI bhojana karU~gA / zrAMTha upavAsa ho gaye / indra kA zrAsana usakI dar3ha pratijJA se hila gayA / kubera ko prAjJA de kRtrima samavazaraNa racakara vimalavAhana jinarAja ke upadeza karAyA aparAjita ne darzana, pUjana kara bhojana kiyA / anta meM prAyopagamana maraNa (satyAsa ) kara acyutendra huA 22. sAgara prAyupA sukhopabhoga kiye| [ 230 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastinAgapura meM rAjA zrI candra aura rAnI zrImatI se supratiSThita nAma kA putra hmaa| rAjya bhoga karate ulkApAta ko dekha virakta ho dIkSA dhAraNa kI / 11 aGgoM kA adhyayana kiyA, solaha kAraNa bhAvanAe~ bhAyIM aura tIrthakara prakRti kA baMdha kara samAvimarasA kara anuttara vimAna meM ahamindra humA / 33 sAgara ko prAyu, 1 hAtha kA zarIra, zuklalezyA, 33 pakSavAda ucchvAsa letA thA / 33 hajAra varSa bAda mAnasika AhAra latA thA / susvAnubhava karate hue bhI tatvAnuprekSA meM dattacitta rahe / vartamAna paricaya..... ___jambUdvIpa sambandhI bharata kSetra ke kuzArtha deza meM gorIpura ati ramaraNoka, suvikhyAta nagara thA vahA~ zUrasena nAma kA rAjA rAjya karatA thA / yaha harivaMza rUpI gagana kA camakatA sUrya thA / kucha samaya bAda usake zUravIra nAma kA putra huaa| usakI mahAdevI dhAraNo thI / usake andhaka vRSTi aura naravRSTi do putra hue| aMdhaka buSTi kI rAnI mubhadrA se samudravijaya prAdi 10 putra hue| samudravijaya kI mahAdevI zivAdevI thI / mahArAjA samudravijaya mahAbIra aura parAkramI the / jarAsaMgha kA senApati kAlayavana kAraNavaza kRSA ko mArane ke lie prAyA / usakA saMnyavala adhika hai yaha jJAta kara samudravijaya prAdi zaurIpura syAga, bhAgakara vidhyATavI pAra kara samudra taTa para pahu~ce / mArga meM inakI kuladevI vRddhA kA rUpa ghara anekoM citAe~ jalAkara baiTha gayI aura rone lago / kAlayavana ke pUchane para "yaduvaMzI jala mare" kaha diyA / kAlayavana loTa gayA / udhara kRSNa mahArAja ne prAu upavAsa kiye, DAbha ke ke pAsana para baiTha paramAtmA kA dhyAna kiyA / phalataH naMgama mAma kA deva prasanna ho prakaTa hokara kahA, samudra ke bIca 12 yojana lambI-caur3I nagarI hai, vahA~ Apa jAiye / uso kSaraNa eka sundara ghor3A pAyA / kRSNa usa para savAra hue aura samudra meM praviSTa ho gaye unake puNya pratApa se sthala mArga bana gayA aura indra kI prAjJA se kuvera ne nagarI racanA bhI kI / isakA nAma "dvArAvatI" prakhyAta humaa| dvArAvatI meM samudravijaya sukha pUrvaka rahane lge| garbhakalyANaka varSAkAla Ane se pUrva AkAza meM garvI dIkhane lagate haiM, nadI meM bADha pAne vAlI ho to pAnI meM jhAga Ane dikhAI par3ate haiM / isI prakAra puNyavAna mahApuruSoM ke avatAra ke cinha bhI hone lagate haiN| Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRAWAmitUMARNAMAMIndial MMWWWMmmmmmmUIRLIM.MMAP ... mahArAja samudravijaya kA prAMgana deviyoM se bhara gayA ! zrI hI prAdi deviyoM mahArAnI zivAdevI kI anekoM prakAra se sevA bhakti prAdi karane lgiiN| devagaNa ratna varSA karane lge| rucagiri se prAI deviyA~ garbha zodhanA meM laga gii| yatra-tatra deva deviyAM sAjhA kI pratIkSA meM upasthita ho gye| yaha saba dekha kara yaduvazI tIrthakara hamAre ghara meM avatarita hoMge, yaha nizcaya kara harSa se phUle nahIM samAye / isa bhAMti 6 mAha ho gye| taba, kArtika zuklA SaNThI ke dina uttarASAda nakSatra meM rAtri ke pichale pahara meM rAnI sivAdevI ne 16 svapna dekhe aura anta meM vizAlakAya hAthI ko apane mukha meM praviSTa hote dekhaa| svAnAntara bandIjanoM ke maMgala gIta vAditroM ke sAtha nindrA bhaMga hii| paramazuddha siddha parameSThI kA smaraNa karate hue zaiyA taja mahAnanda se nitya kriyA kI / patideva ke pAsa pahuMca svapnoM kA phala jAnane kI abhilASA kii| ...' he maMgalarUpiNI Aja tumhAre pavitra garbha meM jayantavimAna se vyata hokara ahamindra kA jIva pAyA hai / nI mAha bAda mahAyazasvI tIrthaMkara bAlaka utpanna hogaa|" kaha, mahArAjA ne harSAtireka se rAnI ko dekhaa| usI samaya AkAza 'jaya jaya' nAda se gUMja utthaa| indra, deva, deviyA~ dala-bala se paaye| nAnA prakAra vastrAlaMkAra uttamottama padArthoM se dampatti kA Adara satkAra kiyA / garmakalyANaka mahA mahotsava mnaayaa| jahA~ svayaM deva deviyA~ paricArikA kA kAma kareM unake sukhopabhoga aura mAnanda kA kyA kahanA? janmotsava-janma kalyANaka kramazaH naba mAsa pUrNa hue / mAtA kA bala, teja, parAkrama, jJAna usarotara bar3hate gaye / zrAvaNa zuklA vaSThI ke dina citrA nakSatra meM jisakI kAnti se prasUti gRha prakAzita ho uThA, suvAsita ho gayA aise abhaduta putra ratna ko janma diyaa| tInoM loka hAMkaroM se bhara gaye / prANImAtra kSaNabhara ko mAnanda meM DUba gaye / svayaM svabhAva se hue siMhanAda prAdi ko suna cAroM prakAra ke deva devAMganAe~ saudharmendra aura zacI ke sAtha dvArikA meM pAye / indra ne sadyojAta bAlaka ko indrANI se maMgA, sumerU para lejAkara 100 suvarNa kalazoM se janmA. bhiSeka kiyaa| sabhI deva deviyoM ne bhI usakA anukaraNa kiyA arthAta [235 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000000mAvivation0 A MMAR abhiSeka kiyaa| indrANI ne deviyoM ke sAtha unakA zrRMgAra kiyA / punaH dvArikA meM lA mAtA-pitA ko arpaNa kara 'mAnanda nATaka' kiyA ! deva deviyoM ko bAla rUpa banA bAla tIrthaMkara ke sAtha khelane-kudane, sevAdi karane kI prAjJA dI / bAlaka kA nAma meminAtha prakhyAta kiyA / indra ne svayaM janmakalyANaka pUjA kI aura svarga calA gayA / dvArAvatI meM ghara-ghara aneka utsava kiye gaye / unakA cinha zaMkha thA / ve apanI madhura ceSTAoM se mayaMkavat bar3hane lge| bhagavAna naminAtha ke mokSa jAne ke bAda 5 lAkha varSa bItane para inakA avatAra huA / inakI prAyu 1000 varSa bhI isI meM hai| zarIra 10 dhanuSa U~cA (40 hAtha) thA ! varNa mayUra grIvA sahaza nIla thaa| janma se hI neminAtha nirmala mati, zruta aura avadhijJAnI the| inake pitA samudra vijaya ne rAjyabhAra apane bhAI ke putra kRSNa ko de diyA thaa| kRSNa jarAsaMdha para car3hAI karane jA rahe the usa samaya nemi kumAra se pUchA "bhagavan ! isa yuddha meM merI vijaya hogI yA nahIM?" prabha avadhi se vijaya jJAta kara mAtra muskurAye / isase kRSNa apanI vijaya jAna harSita ho gaye / vijaya prApta kii| . kumAra kAla. neminAtha ne apane bala se zrI kRSNa ko parAsta kara diyA thA, zaMkha phaMkA, nAgazaiyA para soye, dhanuSa caDhAyA ityAdi kautUkoM se ke sabako cakita kara cuke the| unakI prazaMsA ke nAre cAroM ora gaMjate / parantu nemi kumAra ko tanika bhI garva nahIM thaa| to bhI kurAmA mahArAja unake prati zaMkAkula rahate the| paramparA se rAjyAdhikArI nemi svAmI the aura balavAna bhI isa lie kRSNa satata bhayabhIta rahane lge| nemi prabha bhI 300 varSa pAra karane vAle the| vivAha prastAva zrI kRSNa ne samudra vijaya, baladeva Adi se nemi kumAra kA vivAha karane kI salAha kii| sabakI anumati pAkara jUnAgar3ha ke rAjA ugrasena se sarvAGga sundara, gugAja kanyA rAjamatI (rAjUla) ke sAtha vivAha karanA nizcita kiyA / zaMkA zaMku samAna hotI hai, usase mAnava ko jaina nahIM milatA / astu kRSNa ne SaDayantra rcaa| bArAta jAne ke mArga meM pazuoM ko ghiravA diyaa| Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... . 3 BARDA TA . ET Sast S bannA (dulhA ) neminAtha rAjaprAsAda ke pAsa bAr3e meM muka pazuoM kI karugA pukAra sunakara Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s bye A tsh *R.. :: E d | # yi - 43 3 :.: .: : shu---2- - :; paa-, 3 lt:: waa, y1 * T g , Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaNa zuklA 6 ko bArAta ravAnA huyI / nemi kumAra kA ratha . sabase prAge thA / pazu-pakSiyoM ke bAr3e ke pAsa ratha jA pahuMcA, kumAra dUlhA ne kAraNa pUchA to patA calA ki kRSNa mahArAja ne unake vivAha meM Ane vAle kSatriyoM ko mAMsAhAra ke lie ekatrita karAye haiM / sunate hI unako antarAtmA tharA tharA utthii| gAta kAMpane lgaa| unhoMne avadhi se kRSNa kI kaluSita bhAvanA pahicAnI / kSaNika rAja vaibhava ke lie, viSayabhogoM ko yaha niroha hatyA ! dhikkAra hai isa amAnuSika kriyA ko / mere lie hatyA, niraparAdha, jIvoM kA ghAta / hAya-hAya yaha kaisA anAcAra hai, atyAcAra hai / maiM pala bhara bhI yahA~ nahIM Thahara sakatA? unhoMne pIghra bADhA khulvaayaa| sabhI pazu pakSiyoM ko mukta kiyA aura svayaM mukta hone kA nizcaya kiyaa| unake sudRr3ha vairAgya ko suna ugrasena, samudra vijaya, baladeva, kRSNA prAdi aaye| kintu kyA hotA? maccharoM kA samUha kyA parvata ko calA sakatA hai ? . usI samaya vahIM laukAntika deva prAye / vairAgya poSaNa kara cale gye| . niSkamarA kalyANaka ... jamAgada meM cAroM ora hAhAkAra maca gyaa| kyA hamA? kyoM humA ? kaise huA ? Adi praznottaroM kI gUMja hone lgii| idhara saudharmendra saparivAra praayaa| vahIM prabhu kA dIkSAbhiSeka kiyA / vastrAlaMkAra pahinAye aura "uttara kuru" nAmakI pAlakI meM savAra kara "sahasrAma" vana meM le gye| vahA~ una vItarAga bhAva meM prApyAyita prabhu ne 'namaH siddhebhyaH" kara siddha sAkSo meM zrAvaNa zuklA SaSThI ke dina citrA nakSatra meM sAyaMkAla telA kA niyama lekara parama sUkhakArI sarvottama daigambarI dIkSA dhAraNa ko / paMcamuSThI lauMca kiyaa| nizzeSa vAhyAmyatara parigraha kA tyAga kiyA aura prAtmadhyAna meM lIna ho gaye / Apake sAtha 1000 rAjAoM ne dIkSA dhArakSA kii| usI samaya unheM manaH paryaya jJAna utpanna huaa| atyanta sukumArI, lADalI. vizuddha pariNAma yuta kumArI rAjula ne bhI yaha kaha kara ki, "zreSTha kulavantI kumArI kA eka hI vara hotA hai, mana se jise pati rUpa svIkAra kara liyA vahI pati hotA hai|" prAyikA dIkSA dhAraNa kara lii| Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indra, deva, devAMganAeM, ugrasena, samudra vijaya, kRSNa prAdi rAjA, mahArAjA sabhI ne una parama pitAsvarUpa munIzvara kI parama bhakti se pUjA kI, stuti kI aura apane apane sthAna para cale gye| pAraNA----- tIna divasa pUrNa kara sajjanottama zrI nemIzvara gurUdeva AhAra ke lie caryA mArga se lAye / dvArAvatI meM praviSTa hote hI mahArAja varadatta ne bar3e saMbhrama ke sAtha bhakti zraddhA se paDagAhana kiyaa| navadhA bhakti pUrvaka nirdoSa, zuddha prAzuka kSIrAna kA prAhAra diyA / unake ghara pazcAscarya hae / 12 karoDa ratna varSa, puSpavarSA huyo, zItala manda sugandha bahane lagI, dudubhI bAje AkAza meM gUMja uThe, jaya jaya, ahodAna, dhanya pAtra, dhanya dAtA Adi zabda devoM dvArA vyApta hue| bhuvara punaH tapasyA lIna ho gye| isa prakAra taponiSTha svAmI ne prakhaNDa mona sahita 53 dina vyatIta kiye / punaH telA kA niyama kara revatika-giranAra parvata (urjayantagiri) para A virAje / bAMsa ke pakSa ke nIce virAje dhyAnamagna prabhu kI Atma jyoti zarIra ke romoM se nikala sarvatra vyApta ho gaI 1 kebalotpatti, jJAna kalyANaka ---- channastha kAla ke 56 dina ho gaye / aba pAsauja zuklA pratipadA ke dina prAtaHkAla citrA nakSatra meM lokAlokaH prakAzaka, carAcarAvabhAsI pUrNa jJAna utpanna huaa| ahaMta avasthA prApta huI-sarvajJa hue / indrAdi devoM ne prAkara jJAna kalyANaka pUjA mahotsava kArya sampanna kiyA / kavera ne 1 / / yojana (6 koza) vistAra meM golAkAra samavazaraNa racanA kara jinezvara svAmI kA divyazvani dvArA dharmopadeza kraayaa| bhagavAna ne 56 dina kA mauna bhaMga kara bhavya jIvoM ko dharmAmRta pAna kraayaa| SaT dravya, nava padArtha Adi kA vizada vivecana kiyaa| kevalotpati kA samAcAra pAkara kRtaraNa, valabhadra, apane-apane parivAra sahita prAye aura apane-apane bhavAntara pUche / inakA yakSa sa Saha aura yakSI kUSmANDinI devI hai| samavazaraNa Apake samavazaraNa meM varadatta Adi gyAraha (11) gaNaghara the| 400 zrata kevalI the, 11800 zikSaka-upAdhyAya the, 1500 abadhi 238 / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOVioaswandAMERA00000000000Mwimwealhododay D IMRAMMAWW zAnI, 600 manaH paryaya jJAnI, 1500 kevalI, 1100 vikriyA Rddhi- . dhArI, aura 800 bAdI the| isa prakAra samasta munizvara 18000 the| pakSa zrI, rAjamatI Adi 4000 AyikAe~ thIM, 1 lAkha zrAvaka aura 3 lAmba zrAvikAe~, asaMkhya deva. deviyA~, saMkhyAta tiryaJca the / ina sabake sAtha unhoMne anekoM Arya dezoM meM vihAra kara dharmAmRta varSamA kiyaa| mokSa mArga prakaTa kiyaa| unhoMne 666 varSa 6 mahInA aura 4 dina taka vihAra kiyA / dharmopadeza diyaa| yoga niroSa -... Ayu kA 1 mAha zeSa rahane para puna: divya vANI kA saMkoca kara bhagavAna karjayanta giri (giranAra) para A virAje 533 muniyoM ke sAtha yoga nirodha kara padmAsana se dhyAna nimagna ho zeSa aghAtiyA kamoM ke nAza meM juTa gye| grASADha zuklA 7mI ke dina citrA nakSatra meM pradoSa kAla (rAtri ke pradhama pahara) meM parama zukla dhyAna se samasta aghAtiyA karmoM kA nAza kiyA / 536 munIzvaroM ne unake sAtha siddhapatha prApta kiyaa| inake bAda 4 anvaddha kevalI he| mukti prayAe karate hI indra, deva, detriyoM ne Urjayanta giri para prAkara nirvAsa kalyANaka mahotsava manAyA / siddha kSetra pUjA kii| hamAre bhava vinAzaka zrI bAlabrahmacArI nemizvara prabhu jayazIla ho| hameM bhI muktidhAma pAne kI zakti pradAna kreN| 12 vAM cakravartI brahmadatta bhI inake rAjya meM hA thA / PAR T wimmaamirr. [ 236 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PIV-01- ALIDABADRILLAHMMMMMMM praznAvalI 1. neminAtha svAmI ne vivAha kyoM nahIM kiyA ? 2. rAjula ne dIkSA kyoM dhAraNa kI ? 3. neminAtha kI anma bhUmi, tithi batAnI ? mAtA-pitA kA nAma kyA hai ? 4. dIkSA kahA~ lI ? kevalajJAna kahA~ huA ? 5. nirvANa tithi kyA hai ? 6. janmotsava kisane manAyA ? kahA~ huA? 7. Apane kauna kalyANaka dekhe haiM ? Apa koI kalyANaka manAte haiM kyA ? nAma batAyo?. bhagavAna munisuvrata mAya mI (20veM tIra) se sambandhita prazna 1. inake vairAgya kA kAraNa kyA hai ? 2. rAjya kAla kitanA hai ? 3. inake mAtA-pitA, janma sthAna kA nAma kyA hai ? 4. tapa kalyANa tithi kyA hai ? 5. Apako kaunasA kalyANa pasaMda hai ? . Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 1008 zrI pArzvanAtha jI pUrvabhava paricaya jambUdvIpa ke kauzala deza meM ayodhyA nagarI prati punIta purI hai / pratyeka karmabhUmi meM 24 tIrthaMkaroM ko janma dene kA ise varadAna prApta hai / kisI samaya dakSvAkuvaMzI rAjA ghaJcabAhu isakA pAlana kara rahA thA / usakI priyatamA kA nAma prabhAkarI thA / yaha vastutaH aneka striyocita guNoM kI kAnti thI / puNya yoga se inake Ananda nAma kA putraratna utpanna huA / Ananda sacamuca Ananda thA | zarada ke indU samAna sabako Ananda dene vAlA thaa| jana-jana ke nayanoM kA tArA aura kaNThahAra thA / guNADhya, vayADhya hone para yaha mahAmaNDalezvara rAjA huA / yaha prajAvatsala, udAra, jinabhakta, dharmapremI aura dayAlu thA / isakA purohita bhI isI samAna dharmAnurAgI thA / usakA nAma svAmihita yathArtha thA / eka dina svAmiti ke dvArA zraSTAvhikA vrata kA mAhAtmya sunakara rAjA ne phAlguna mAsa aSTAnhikA meM bar3I bhArI pUjA kI / patnI sahita [ 22 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savidhi abhiSeka pUjA kii| use dekhane ko vipulamatI nAma ke munirAja padhAre / rAjA ne vinaya pUrvaka unakI vandanA kI vinaya se uccAsana pradAna kara saddharma zravaNa kiyA / pUjAvidhi samApta kara usane vinamratA se prazna kiyA 'gurudeva, jinendra prabha ko pratimA acetana hai, vaha kisI kA hitAhita nahIM kara sakatI phira usakI pUjA karane se kyA lAbha hai ? zAnta citta, prasanna mudrA munirAja bole, rAjana prApakA kahanA satya hai, jina pratimA jar3a rUpa hai, kisI ko kucha de nahIM sakatI / parantu usake somya, zAnta prAkAra ko dekhakara hRdaya meM vItarAga bhAdoM kI taraMbha laharAne lagatI haiM, zAnta bhAva, sAmya bhAva, uTane lagate haiM, kaSAya yAtruoM kI dhIMgAdhIMgI ekadama banda ho jAtI hai / prAtmA ke sacce svarUpa kA patA cala jAtA hai / jisa prakAra kI upAsanA kI jAtI hai usI AkAra kA pratibimba hRdaya para aMkita hotA hai / parama vItarAga mudrA rUpI mUtti kA darzana karane se rAga-dveSa kA zamana hotA hai| jaisA kAraNa vaisA kArya hotA hai / ata: jina caitya aura caityAlaya ke darzana se pUjana se azubha kamoM kI nirjarA hotI hai, pApabandha ruka jAtA hai, puNyabandha hotA hai / isalie prathama avasthA meM jinendra pratimAoM kI arcA-pUjA karanA atyAvazyaka hai| phira isake prabhAva meM "zrAvakatva" bhI siddha nahIM hotaa| isa prakAra kaha una munIzvara ne prakRtrima catyAlamoM kA varNana karate hae AdityavimAnastha jinAlaya aura zrI padhaprabhu jina vimba kA vistRta varNana kiyaa| rAjA ne sUrya vimbastha jina vimboM ko lakSya kara bhakti se namaskAra kiyaa| samasta prajA ne usakA anukaraNa kiyaa| pUnaH usane sUrya vimAna ke AkAra kA camakIle ratnoM se vimAna banAkara usameM 100 ratnamayI jinavimba pratiSThita karA kara pUjA karane lagA tabhI se sUrya namaskAra aura pUjA kI prathA prArambha huyI, jo aAja midhyA rUpa se pracalita hai / eka dina rAjA ne apane zira meM sapheda bAla dekhA / mRtyu kA vAreNTa hai, socakara barAgya utpanna huA, jyeSTha putra ko vizAla rAjya samapita kara svayaM samudradatta munirAja ke caraNoM meM dIkSA dhAraNa kii| cAroM ArAdhanAoM kI ArAdhanA kI / parama vizuddha hRdaya se 16 kAraNa bhAvanA bhaayii| gyAraha aGga ke pAThI hae / tIrthakara puNya prahAti kA baMdha kiyA / prAyopagamana sanyAsa dhAraNa kara kSIra bana meM dhyAnastha ho gaye / nisaMkula prAtmadhyAna karane lge| usI samaya pUrvabhava kA vairI 242 ] Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaTha kA jIva isI vana meM siMha humA thA vahA~ praayaa| munirAja ko dekhate hI jhapaTA aura paine nakhoM se unakA kaNTha vidIrNa kara ddaalaa| sAmyabhAva se upasarga vijaya kara mAnanda RSirAja samAdhikara aAmata svarga ke prANata vimAna meM jAkara indra utpanna hue / 20 sAgara kI prAya thii| zukla leNyA thii|10 mAha bAda zvAsa aura 20 hajAra varSa bAda mAnasika AhAra lete the| svargAvataraNa--garbhakalyANaka - kAraNa ke anusAra kArya hotA hai / puNya puruSoM ke nimitta se dravya kSetra, kAla, bhAva bhI puNyamaya ho jAte haiN| indra kI bhAyU 6 mAha raha gaI / idhara jambUdvIpa ke bharata kSetrAnantara kAzI deza kI vAraNArasI meM puNvAMkura utpanna hone lage / mahArAja vizvasena kA kAzyapa gotra camaka utthaa| unakI paTarAnI vAmAdevI (brahmAdevI) kA bhAgyodaya humA / unakI sevA-suzrUSA, paricaryArtha, zrI lI prAdi 56 kumAriyAM devI tathA anya anekoM deviyA~ svargIya dikSya padArthoM ko lA lAkara upasthita hone lgii| rucakagirI vAsI devavAlA atyanta surabhita padArthoM se mahAdevI ko garbha zodhanA karane lgii| prAMgana meM devagaNa pratidina 12 karoDa amUlya ratnoM kI varSA karane lage hai cAroM ora rAma prasAda deva-devIyoM ke saMcAra se bhara gayA / isa prakAra 6 mAha pUrNa hae / vaizAkha kRSNA dvitIyA ke dina vizAkhA nakSatra meM rAtri ke pichale prahara meM rAnI vAmAdevI ne sura-kuJjara prAdi 16 svapna dekhe / svapnAntara apane mukha meM vizAlakAya eka matta gaja praviSTha hote dekhA / mAMgalika vA aura mAna ke sAtha nidrA bhaMga huyI / siddha prabhu kA nAmoccAraNa kara zaiyA kA tyAga kiyA / deviyoM ne maMgala snAna karAyA vastrAlakAroM se alaMkRta kiyaa| prAganAtha se svapnoM kA phala pUchA / unhoMne hasate hue kahA "Aja tumhAre garbha meM 23 ce tIrthakara ne avatAra liyA hai| nau mAha bAda tumheM uttama putra ratna prApta hogaa|" sunate hI usa mA~ kA zarIra harSa se. romAMcita ho gayA / prAnanda se: phalI nahIM smaayii| usI samaya devendroM ne prAkara vizeSa rUpa se dampatti kA vastrAlaMkAroM se satkAra kiyA-pUjA kii| garbhakalyANaka mahotsava manAyA / stuti kara svarga cale gye| . . . . . . . / 243 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ammakalyANaka-- nAnA prakAra Amoda-pramoda se navamAsa pUrNa ho gaye / zubha ghar3I AI / pauSa kRSNA ekAdazI ke dina anila yoga meM mahA pratApI 10 atizayoM se yukta, adbhuta saundarya prabhA se yukta bAlaka ko janma diyA / tInoM loka kSabhita ho gye| saba pora prAnanda chA gyaa| nArakI bhI kSaNabhara ko sukhI hae / usI samaya saudharmendra prAdi devagaraNa sva-sva parivAra sahita prAye / harSa bhare nAnA prakAra nRtya, gIta, saMgItAdi se utsava karane lge| zaci dvArA lAye gaye bAla tIrthara ko sahasra netroM se nihAratA indra mumerU para le gayA / vahA~ pANDuka zilA para 1008 kSIra sAgara ke vizAla kumbhoM se zrI jina bAla prabhu kA bhakti, vinaya se janmAbhiSeka kiyA / unakA nAma pArzvanAya vikhyAta kiyA / sarpa kA cihna ghoSita kiyaa| indrANI dvArA vastrAlaMkAroM se sajjita kara vApisa bAragAraso aaye| mA~ kI aGka meM zizu prabhu ko virAjamAna kara indra ne "tANDava natya-Ananda nATaka kiyA / bhakti se gada gad indrAdi gaNa janma kalyANaka mahA mahotsava sampanna kara apane-apane sthAna para gye| bAlarUpI dhArI deva-deviyoM ke sAtha haMsate-khelate kudate dhIre-dhIre zrI prabhu rAjagharAne meM bar3ane lage / bhagavAna neminAtha svAmI ke mukti jAne ke bAda 83750 varSa ke bAda pAzvanAtha svAmI haae| inakI prAya 100 varSa bhI isI meM sammilita hai| zarIrotsedha (U~cAI) hAtha thii| varNa paccA harita varNa thA 1 inakA vaMza ugravaMza thA / dhIre-dhIre bAlyakAla samApta hunA | kumArAvasthA meM praviSTa hue / kumAra kAla..... SoDaSa (16) varSIya kumAra pArvanAtha eka dina apane iSTa mitroM ke sAtha kIddhArtha udyAna meM manye / pAte samaya mArga meM unhoMne eka mahIpAla nAmaka tApasI ko paMcAgni tapa karate dekhA / vaha unakA nAnA hI thA / yaha kamaTha kA hI jIva thA / pArzvanAtha aura unakA mitra subhauma usako binA namaskAra kiye usake sAmane jA khar3e hue ! tApasa ko unake isa prAcaraNa se bahuta kopa prA, usakA mAna zikhara cUra-cUra hone lagA / ve andara hI andara koNAgni meM jhulasa ho rahA thA ki kumAra bole, "bAbA, Apa mahA pApa kara rahe haiM / hiMsA meM dharma nahIM ho 244 ] Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -. 1 do / Times _ apane nAnA kalApamI kI paMcAgni napa ke jayakAra se nikAle adhajale hAgagana ko mAra pAnAtha gAmaDekAra maMtrapadepA daile ho / Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MmmmmmivorimaziaNSAHARANIRNOHANIAkanksonIMERIA MEDA ... / An / MADA SHNA / - Reso AHAT HAI MAMMITTER - - . . kamaTha dvArA bhagabAna pAzvanAtha para bhayaMkara vApasarga, jisase deva dhaNendra evaM padyAvatI nAga nAginI rUpa meM rakSA karate hue / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Swi sakatA / " are, tr e kala ke chokare kyA kahatA hai ? kahA~ hiMsA hai ? mujhe pApI kahate zarma nahIM prAtI / " jhallAte hue tApasI bolA / subhama ne kutapa kI nindA kara use aura bhar3akAyA / prabhu kumAra ne zAnta bhAva se lakkar3a meM jalate nAga-nAgina ke jor3e ko nikalavAyA, unheM karUNAbhAva se patra namaskAra mantra bhI sunAyA jisake prabhAva se ve donoM zAntacitta se mara kara bararaNendra aura padmAvatI hue / tApasa ko samajhAne para bhI usane apanA haTha nahIM chor3A / prArtadhyAna se mara kara saMvara nAma kA jyotiSI deva huA / ayodhyApati jayasena ne eka samaya inhe uttamottama upahAra bhaTa meM bheje / upahAra svIkAra kara dUta se prayodhyA nagarI kA mahatva pUchA / zrI vRSabha tIrthakara Adi kI gaurava gAthA sunate hI unheM jAti smarA ho gayA / prabuddha hue / vicArane lage proha, maiM bhI to tIrthaGkara hU~ / para maiMne yUM hI 30 varSa gamA diye / pAyA kyA ? aba zIghra zrAtma svarUpa prApta karUMgA / virakta hote hI sArasvatAdi lokAntika deva Aye aura unake vicAroM kI puSTI kara cale gaye / rAjA vizvasena Adi ne bahuta samajhAyA, vivAha evaM rAjya karane kA prAgraha kiyA / parantu kyA koI buddhimAna prajvalita agni dekhate hue usakA sparza karegA ? kabhI nahIM / usI samaya indra A gayA / dIkSA kalyANaka - indra ne asaMkhya deva deviyoM ke sAtha prabhu kA dIkSAbhiSeka kiyA / nAnA alaMkAroM se sajAyA, uttamottama vastra pahanAye / "vimalA" nAma kI divya pAlakI laae| prabhujI anekoM rAjakumAriyoM ke zrAjJA bandhana tor3a zivikA meM savAra hue| 'azva' nAmaka vana meM phuNce| telA kA niyama kara siddha sAkSI meM jinala dhAraNa kiyA / inake sAtha 300 rAjA dIkSita hue / indra ne bhI dIkSA kalyANaka mahotsava manA, aneka prakAra muni tIrthaGkara kI pUjA kara apane svargaloka meM gaye / unakI Atma vizuddhi ke prasAra se dIkSA lete hI unheM manaH paryaya jJAna utpanna ho gayA / cAhAra- prathama pAraNA tIna upavAsoM ke bAda cauthe dina ve virakta tapodhana, mahAmaunI AhAra ke lie nikle| vahA~ dhanya nAmaka rAjA ne vidhivat paugAhana [ 245 wwwwwww Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : FF sakatA / " are, e kala ke chokare kyA kahatA hai ? kahA~ hiMsA hai ? mujhe pApI kahate zarma nahIM prAtI / " jhallAte hue tApasI bolA / subhIma ne kulapa kI nindA kara use aura bhar3akAyA / prabhu kumAra ne zAnta bhAva se lakkar3a meM jalate nAga-nAgina ke jor3e ko nikalavAyA, unheM kahAbhAva se paJca namaskAra mantra bhI sunAyA jisake prabhAva se ve donoM zAntacitta se mara kara dharandra aura padmAvatI hue / tApasa ko samajhAne para bhI usane apanA haTha nahIM chor3A / zrArtadhyAna se mara kara saMbara nAma kA jyotiSo deva huA / ayodhyApati jayasena ne eka samaya inheM uttamottama upahAra bhaTa meM bheje / upahAra svIkAra kara dUta se ayodhyA nagarI kA mahatva pUchA / zrI vRSabha tIrthakara Adi kI gaurava gAthA sunate hI unheM jAti smaraNa ho gayA / prabuddha hue / vicArane lage groha, maiM bhI to tIrthaGkara hU~ / para maiMne yUM hI 30 varSa gamA diye / pAyA kyA ? aba zIghra prAtma svarUpa prApta karUMgA / virakta hote hI sArasvatAdi lokAntika deva prAye aura unake vicAroM kI puSTI kara cale gaye / rAjA vizvasena Adi ne bahuta samajhAyA, vivAha evaM rAjya karane kA Agraha kiyA / parantu kyA koI buddhimAna prajvalita agni dekhate hue usakA sparza karegA ? kabhI nahIM / usI samaya indra A gayA / vokSAkalyAraka indra ne asaMkhya deva deviyoM ke sAtha prabhu kA dIkSAbhiSeka kiyA / nAnA alaMkAroM se sajAyA, uttamottama vastra pahanAye / "vimalA" nAma kI divya pAlakI lAe / prabhujI anekoM rAjakumAriyoM ke yAjJA bandhana tor3a zivikA meM savAra hue / 'azva' nAmaka vana meM phuNce| telA kA niyama kara siddha sAkSI meM jinaliGga dhAraNa kiyaa| inake sAtha 300 rAjA dIkSita hue / indra ne bhI dIkSA kalyANaka mahotsava manA, aneka prakAra muni tIrthaMkara kI pUjA kara apane svargaloka meM gaye / unakI Atma vizuddhi ke prasAra se dIkSA lete hI unheM manaH paryaya jJAna utpanna ho gayA / cAhAra- prathama pAralA tIna upavAsoM ke bAda cauthe dina ve virakta tapovana, mahAmonI AhAra ke lie nikle| vahIM dhanya nAmaka rAjA ne vidhivat paDagAhana { 245 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara unheM prAka AhAra diyA aura paJcAzcarya prApta kiye / punaH prabhuH vana vihAra kara gaye / isa prakAra cAra cha, dasa Adi upavAsoM ke sAtha mIna se dhyAna karate rahe / zrAtmAnveSaNa meM saMlagna hue / khupastha kAla tapolIna zreSTha sunizvara ke adhasya kAla ke kucha kama 4 mAha pUrNa hue / taba ve 7 dina kA upavAsa le usI dIkSA vana meM AmravRkSa ke nIce yA viraaje| ve dhyAna meM meruvata acala ho gaye / AtmasvarUpa hI unake sAmane thA / pasarga nivAraNa usI samaya tApasI kA jIva saMvara jyotiSI deva vahA~ se nikalA / usakA vimAna acAnaka ruka gyaa| idhara-udhara kAraNa khojane para parama digambara muni puMgava pArzvanAtha para dRSTi pdd'ii| pUrva baddha vera kA smaraNa kara zrAga-babUlA ho gayA / ghora upasarga karanA prAraMbha kiyA / prathama pora zabda kiye / puna: lagAtAra 7 dina taka vIra bhayaMkara jalavRSTi, upala ( olA ) vRSTi, azani (bijalI) pAta Adi kiyA / parantu ve sumeru sadRza 'acala rahe / sarpa sarpiNI jo gharaNendra yathAvatI hue the, unhoMne apane avadhijJAna se upasarga jAnakara pratyupakAra kI bhAvanA se vahA~ yaaye| bhagavAna kA ghora upasarga dekhakara svaMbhita aura cakita hue| usI samaya padmAvatI ne karaNa phailAyA aura prabhu ko adhara uThAyA dharandra ne chatravata apanA vajramayo pharaNaM tAna diyA / upasarga dUra hote hI dhyAna kI ekAgratA se prabhu kSapaka zreNI para zrArUDha hue / bijalI ke zaoNTa se bhI avika tIkSNa dhyAna kuThAra se khaTAkhaTa ghAtiyA karmoM kI jaMjIreM kaTa gaI / kevalajJAna kalyA raMgaka saMvara lajjA se abhibhUta huA / kSamA yAcanA kI / caraNoM meM par3a gayA / zuddha samyaktva dhAraNa kiyaa| usI samaya caitra kRSNA caturthI ke dina vizAkhA nakSatra meM pArzvanAtha arhanta, yathArtha tIrthaGkara bhagavAna sarvajJa parameSThI bana gaye / prAtaHkAla kevalajJAna utpanna huA / devendra, devoM ne Akara jJAna kalyAsAka pUjA kI / kubera ne samavazaraNa racanA kI / 246 ] 'wow' Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tags . jo 1 yojana prayAt 5 koza lambA caur3A golAkAra thA / madhya meM. 12 sabhAoM se veSTita gaMdhakuTI meM pATha prAtihArthoM se samanvita bhagavAna virAjamAna hue / sakalaza prabhu ne cAra mahine kA mauna samApta kara bhavya jIvoM kA kalyAsa karane vAlA mokSa mArga kA sadupadezAmRta varSa kiyA / 5 mAha kama 70 varSa taka sampUrNa bhAryakhaNDa kI puNya bhUmi kA dharmAmRta se abhiSicana kara yoga nirodha kiyA / inake samavazaraNa meM svayambhU Adi 10 gaNadhara the / sAmAnya kevaliyoM kI saMkhyA 1000 zruta kevala 350, upAdhyAya parameSThI 10600, manaH paryaya jJAnI 750, vikriyA Rddhi dhArI 1000, pravadhijJAnI. 1400 uttama vAdI 600 the / sampUrNa munigaNa 16000 the| zrI sulocanA mukhya garinI ko lekara 38000 prAdhikAe~ thiiN| mukhya zrotA zrajita ko lekara 1 lAkha zrAvaka, 3 lAkha zrAvikAeM thiiN| mukhya yakSa gharaNendra aura yakSI padmAvatI mAtA thIM / kevalajJAna prApti kA vRkSa devadArU thA / pUrvASha kAla meM inheM sakalajJAna paidA huA thA / samavazaraNa meM paramodArika zarIra ke mAhAmya se cAroM ora mukha dikhAI detA thA / usa samaya inake prabhAva se haru vAdiyoM ko bhayaMkara bhaya ho gayA thA / inhIM ke samavaraNa se ahaMkArI teri muni nikala gayA thaa| jisane muslima dharma calAyA / yoganirodha www Ayu kA 1 mAsa zeSa raha gayA / aba bhagavAna ne upadeza banda kara diyA / ve sammeda zikhara kI suvarabhadra kUTa para pratimAyoga dhAraNa kara acala khar3e ho gaye / 36 munirAjoM ne Apake sAtha-sAtha pratimAyoma vAraNa kiyaa| kUTa ke darzana kA phala 16 karor3a upavAsa hai / nirdhAraNa kalyANaka - mokSagamana -- zrAvaNa zuklA saptamI ke dina pradoSakAla meM (sAyaM-rAtri ke prathama prahara meM ) vizAkhA nakSatra meM usI suvarNabhadra kUTa se 36 munirAjoM ke sAtha tRtIya evaM caturtha zukla dhyAna ke dvArA zeSa sampUrNa aghAtiyA karmoM kA nAza kara siddhAvasthA prApta kI / zrApake mokSa jAte hI indrAdi deva deviyoM ne lAkara nirvANa kalyANaka mahotsava mnaayaa| mahA pUjA kI / agnikumAroM ne agni saMskAra Adi niyoga kiyaa| anekoM ratnadvIpa jalAye | anekoM phala-puSpoM se arcanA kara stuti kii| ve zrI pArzvaprabhu hama logoM ko bhI mukti dAtA hoM / [ 247 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvamavAvalo--- 1 marubhUti maMtrI 2 hAthI, 3 sahasrAra, (12) svarga meM deva, 4 vidyAdhara rAjA, 5 acyUta svarga (16) meM deva, 6 vanAbhi cakravartI, 7 madhyama prabeyaka meM ahamindra, prAnanda rAjA, prAnata svarga meM indra, 10 pAzvanAtha bhagavAna tIrthakara | . ___ inake sAtha vara bAMdhakara kamaTha kA jIva 1 kamaTha, 2 kukkuTa sarpa, 3 pA~caveM naraka kA nArakI, 4 ajagara, 5 naraka meM, 6 bhIla, 7 nArakI, + siMha, nArakI aura 10 mahIpAla, 11 zaMvara deva humA upayukta bhavAvalI kA avalokana kara kisI ke sAtha virodha nahIM karanA cAhie / svayaM vara kA kada pariNAma bhogakara jIva apanI hI durgati kA pAtra hotA hai / prANI mAtra ke prati kSamA bhAva rakhanA cAhie / kSamA ke kAraNa pAzrvanAtha tIrthakara hue| praznAvalI-- 1. zrI pArzvanAtha ne vivAha kiyA yA nahIM? 2. inakA cinha kyA hai ? kisa nagara meM janma huA ? 3. mAtA, pitA aura nirvANa bhUmi kA nAma batAyo ? 4. inake kitane bhava grApa jAnate haiM ? 5. inakA zatru kauna thA ? zrutA kA phala kyA hai? 6. pArzvanAtha ke jIva ne kamaTha se badalA liyA kyA ? nahIM ! to kyoM ? usakA phala kyA humA? 7. Apako kSamA priya hai yA zatrutA ? 8. inakA nirvANa sthAna kahA~ hai ? 6. Apane darzana kiye haiM yA nahIM ? darzana kA phala kyA hai ? 10. jina pratimA ke darzana kA phala kyA hai ? . . 11. sUrya pUjana kaba kyoM calI ? 24] Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ammam LOGRAMMARCHIVNI 24-1008 zrI mahAvIra-varddhamAna jI parvamaya--- bhagavAna mahavIra kA jIva sampUrNa saMsAra kA abhinelA banakara hamAre sAmane prAtA hai / isane ekendriya se lekara saMjI paryAyataka paJce. ndriya paryanta kI samasta choTI, baDI, nIca U~ca, jAti, paryAyoM aura kuloM meM bhramaNa kiyA / asaMkhyAta bhavoM kI citrAvalI prAgama meM upalabdha hai| yahA~ mAtra do cAra bhavoM kA saMkSipta digdarzana karAyA jaayegaa| prasiddha jambUdvIpa ke videha kSetra meM, puSkalAvatI deza hai| usameM svargapurI sadRza puNDarIkinI nagarI hai| usake madhu nAmaka vana meM kisI samaya pururavA nAma kA bhIloM kA rAjA rahatA thA 1. kisI eka dina vihAra karate zrI sAgarasena nAmake munirAja vicaraNa kara rahe the / bhIlarAja ne unheM mRga samajha kara bAraNa kA nizAnA banAnA cAhA / kintu usakI patnI kAlikA ne kahA "ye vana ke devatA haiN| inheM nahIM mAro / anyathA pApa se tuma saMkaTa meM par3a jAnoge / " bhIla DarA aura Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patnI sahita munirAja ke pAsa jAkara namaskAra kiyA / parama dayAnidhi akAraNa mitra munirAja ne sarala evaM madhura vANI meM use barmopadeza diyA / madya, mAMsa, madhu kA tyAga karAyA / paJca raNamaskAra maMtra diyA / bhIla dvArA nagara mArga para pahu~cAne se munirAja vihAra kara gaye / niraticAra vrata pAlana kara Ayu ke anta meM zAntacitta se samAdhi marA kara saudharma svarga meM deva huaa| eka sAgara paryanta vahA~ ke anupama sukha bhoga bharata cakravartI kA mArIci kumAra nAma kA putra huaa| apane bAbA AdIzvara mahArAja ke sAtha dIkSita ho anya cAra hajAra rAjAoM ke sAtha naSTa ho ajJAna tapa kiyaa| sabakA mukhiyA banakara sAMkhya mata calAyA | zrI vRSabha svAmI ke samavazaraNa meM bharata ke prazna ke uttara meM zrI AdinAtha svAmI ne apanI divyadhvanI meM kahA thA ki yaha 'marIcI' tIrthaGkara hogA / basa, mAna kaSAya ke zrRMga para caDha apanA hI ghAta karatA, mithyA pracAra kara asaMkhyAtoM bhavoM meM rulatA -phirane lagA / anta meM kAla labdhi zrayI / jambUdvIpa ke kSetrapura nagara meM rAjA nandavarddhana kI rAnI vIravatI se nanda nAmakA putra huA / yaha atyanta dharmAtmA, nyAyapriya aura dayAlu svabhAva kA thA / kucha kAla rAjabhoga anubhava kara usase virakta ho proSThila nAma ke munirAja ke pAsa jina dIkSA dhAraNa kI / ugrogra tapazvaraNa aura gurU caraNa sevA prasAda se usane gyAraha aMgoM kA adhyayana kiyA, zoDaSa kAraNa bhAvanAoM kA cintavana kara samyagdarzana kI parama vizuddhi se utpanna nirmala zuddha, parama kAruNya pariNAmoM se tIrthaGkara gotra bandha kiyaa| Ayu ke anta meM ArAdhanA pUrvaka samAdhi kara 16 veM acyuta svarga meM utpanna hue| vahA~ 22 sAgara kI zrAyu, 3 hAtha kA sundara vaikriyika zarIra zukla lezyA, 22 hajAra varSa me eka bAra mAnasika AhAra, 22 pakSa meM eka bAra zvAsocchvAsa letA thA / aba zrAyA bhagavAna mahAvIra banane kA nambara vartamAna- garbhAvatarA kalyANaka--- udhara svarga meM puSpottara vimAna vAsI indra kI Ayu kevala 6 mAha kI avazeSa raha gayI; idhara bharata kSetra ke magadha deza (bihAra prAnta ) meM kuNDalapura ke rAjA siddhArtha kI paTarAnI priyakAriNI ke AMgana meM pratidina 12|| karor3a nAnA prakAra ke amulya ratnoM kI vRSTi hone 257 ] * Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ f lagI / priyakAriNI sindhu deza kI vaizAlI nagarI ke rAjA ceTaka kI rUpavatI evaM buddhimatI putrI thii| abhimAna se achUtI, satat siddha para haar ke guNoM meM anuraktA thI / vaha saccI pativratA thii| usakI sevA se mahArAja siddhArthaM prati prasanna the, unakA anurAga bhI inake prati sarvopari thA / vaha dayA kI pravatAra thI / naukara-cAkara sAdhAraNa jana bhI usake prema pAtra aura ananya bhakta the / vaha satat unake vighna nivAraNa kI ceSTA karatI thiiN| siddhArtha mahArAja nAthavaMza ke ziromaNI ye | trizalA ko pAkara apane ko pavitra mAnate the| priyakArisI ( trizalA ) ke 6 bahine aura thIM / jinameM zreNika mahArAja kI patnI celanA bhI thI / ratnavRSTi ke sAtha rucakagiri vAsinI deviyA~ 56 kumArI deviyA~ tathA anya anekoM deviyoM isa mahAdevI kI sevA, cAkarI manoraJjana, snAna, zrRMgAra, bhojana-pAna karAne meM saMlagna ho gaIM / ina cihnoM se mahArAja siddhArtha ko nizcaya ho gayA ki avazya koI mahApuruSa kA avatAra hogA / 1 I eka dina ASADha zuklA 6 ke dina uttarASADha nakSatra meM rAtri ke pichale prahara meM trizalA devI sukha nidrA meM soI thiiN| usI samaya unhoMne zubha sUcaka pavitra 16 svapna dekhe / granta meM vizAla kAya gaja (hAthI) ko apane mukha meM praviSTa hote dekhA / kahanA na hogA ki acyutendra gaja ke bahAne unake nirmala, zuddha sphaTika vat kukSi meM zrA virAjA / maMgala bAloM ke sAtha nidrA bhaMga huyI / deviyoM dvArA snAna, maMjana, maNDana kiye jAne para devI mA~ apane pati ke pAsa jAkara svapnoM kA phala pUchane lagI / avavijJAnI se vicAra kara siddhArtha mahArAja ne kahA he manoje / tumhAre nava mAsa bAda tIrthaGkara bAlaka janma legA / " svapnoM kA phala kahA | usI samaya saudharmendra asaMkhya deva deviyoM ke sAtha AyA / garbha kalyANaka pUjA kii| mAtA-pitA kA bahumAna kara vastrAlaMkAroM se pUjA kI / aneka prakAra gIta nRtyAdi dvArA Ananda manA apane svarga gyaa| deviyoM ko vizeSa sevA kI prAjJA dI / janma kalyANaka sIpa meM muktA kI bhA~ti prabhu nivighna, nirvAdha rUpa se bar3hane lage / mAtA vizeSa sukha, zAnti, zrAnanda aura sphUrti kA anubhava karane lagIM / unheM garbhajanya kisI bhI prakAra kA kaSTa nahIM huA / kramazaH nava mAsa [ 251 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ O R owom MRODGPRABHROBRARURDURRRRRRREWARRIOSYasooran pUrNa hue| caitra zuklA trayodazI ke dina uttarA phAlgunI nakSatra prAla; zrI trizalA mahAdevI ne ati manoja, sUndara, uttama lakSaNoM sahita parama pavitra putra utpanna kiyA / usa samaya sarvatra zubha zakuna hue / deva, dAnava, mAnava, mRga, nArakI sabako prAnanda hmaa| canikAya deva pAye, kuNDalapura ko sajAyA, ghUma-dhAma se janmotsava mnaayaa| devarAja kI prAzA se indrANI prasUtigRha se bAlaka prabhu ko lAyI / airAvata gaja para savAra kara indra saparivAra hajAra netroM se unakI saundarya chavi ko nihAratA mahAmeru para le gyaa| pANDakaH zilA para pUrvAbhimUkha virAjamAna kiyA / hAthoM-hAthoM devagaNa 1008 vizAla suvarNa ghaTa kSIra sAgara se bhara lAye / indra ke mana meM vicAra pAyA ki bAlaka kA zarIra 1 hAtha kA choTA sA hai, kalaza vizAla haiM, kahIM prabha ko kaSTa na ho jAya / mati. zruta, avadhi jJAnI usa asAdhAraNa bAla ne apane avadhi se vicAra jJAta kara liyA / basa, pAMva kA aMgaThA dabAyA ki sumerU kAMpa gyaa| indra ne bhI avadhi se meru kaMpana kA kAraNa jAna liyA, unakA "vIra" nAma rakhA / tatkAla karabaddha mastaka navA, kSamA yAcanA karate hue abhiSeka prArambha kiyaa| prabhu para zirISa puSpavat vaha jaladhArA par3I / indrANI Adi ne bhI nAnA sugandhita lepoM se prabhu zarIra ko lipta kara abhiSeka kiyaa| vastrAlaMkAroM se susajjita kara bhAratI utArI 1 anya saba deva-deviyoM ne natya, gAna, stuti, jaya jaya nAda.Adi dvArA janmotsava mnaayaa| devarAja ne inakA ' vamAna' nAma prakhyAta kiyA / siMha kA cinha ghoSita kiyA / puna: kuNDalapura lAkara mAtA kI aMka ko zobhita kiyA / svayaM devendra ne 'aAnanda nATaka kiyaa| mahArAja siddhArtha ne bhI bharapUra janmotsava manAyA ! dIna-dukhiyoM ko dAna diyA / kumAra varddhamAna ko jo bhI dekhatA nayana harSa se vigalita ho jAte the / isa prakAra dvitIyA ke cAMda bata prabhu zava se bAla aura bAla se kUmAra avasthA meM paaye| alpAyu aura alpakAla meM hI inheM svayaM samasta vidyAe~, kalA, jJAna prApta ho gye| inake agAdha, prakANDa pANDitya ko dekha kara bar3e-bar3e vidvAna dAMtoM tale aMguliyAM dabAye raha jAte / vidvattA ke sAtha zUratA, vIratA, sAhasa, dRr3hatA bhI advitIya thii| inake kAla meM anekoM mata-matAntara, pAkhaNDa pracalita the / hiMsA ko dharma mAnate / dharma ke nAma para anekoM pazuoM kI bali, hatyA sAdhAraNa bAta ho gaI thii| inake dayAlu hRdaya, karUNAmayI vAtsalya Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Muwwwwwwwwwwwwwww wwwwwwwwwwwwwwwwMMAMALAHMMMMMMMMMMMmswwwwsar .rr. Train ' ' CHECi aad bhumeru parvata para pahaDaka zilA para indra-indrArAtI bhagavAna kA abhiSeka karate hue / (pramArA-harabaMsa pugaraNa) Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - U maMgama deva mahAbhayaMkara nAga rUpayArI meM rAjakumAra 'bIra kIr3A karate hA! naba saMgamadeva ne unakA nAma "mahAvIra diyA / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra aura yathArtha pANDitya ko carcA se sarvatra sana-sanI maca gii| hala-cala ho gii| kSaNika vAda, kUTastha nitya vAda, zUnyavAda, sAMkhya siddhAnta ityAdi dharma kI oTa meM svArtha gAMThate aura bhole jIvoM ko Atma svarUpa se sarvathA bhinna ekAnta, bhrAnta, mithyApatha para le jAte / cAroM aura ajJAna, pravidyA, moha kA timira vAyA thA / bhagavAna mahAvIra kA janma isa timira ke nAzArtha hI hnaa| astu bAlodaya ravi ke samAna inakI pratApa kiraNeM vyApta hone lagI / svayaM deva, deviyA~ devendra inakI paricaryA meM karabaddha rhte| inakI prAyu 72 varSa aura zarIra janma samaya 1 hAtha mAtra thA / eka dina sIdhamendra sabhA meM kahane lagA / " isa samaya varddhamAna kumAra ke samAna zUra-vIra, parAkramI anya koI nahIM hai / " usI samaya vahA~ se saMgama nAma kA deva parIkSArtha paayaa| usa samaya bAlaka varddhamAna iSTa mitroM ke sAtha vakSa para.car3he krIDArata the / vaha deva bhayaMkara viSadhara (bhajaMga) kA rUpa dhAraNa kara vakSa ke skaMtra meM cAroM ora lipaTa gyaa| bhayaMkara phaMkAra mArane lgaa| sabhI bacce per3a se kuda-kUda kara bhAma gaye / vartamAna ko bhaya kahoM, ye muskurAte usake vizAla phasA para khar3e ho gaye, usake Upara uchala-kUda kara usI ke sAtha khelane lge| deva unakA sAhasa dekha prakaTa huprA / khUba stuti kI aura unakA "mahAvIra" nAma rkhaa| ve bacapana se hI parama dayAlu the| dIna, anAtha, vidhavA, asahAyoM kA jabataka kaSTa nivAraNa nahIM karate inheM caina nahIM pdd'taa| unake hRdaya meM agAdha prema kA sAgara umar3atA thaa| varddhamAna jana-jana kA aura janajana varddhamAna kA bA / bhArata kA konA-konA, nadI, nada. parvata coTiyA~. latA, gulma, vana kahIM bhI jAo, nara, nAriyA~, sura, asura, kinnaroM ke mithuna inhIM kA yazogAna karate milte| . zrI pAzvanAtha bhagavAna ke mukta hone ke bAda 250 varSa vyatIta hone para pApakA prAvirbhAva hyaa| inakI Ayu isI meM gabhita hai| inakA zarIra 7 hAtha thA / raMga suvarNa ke samAna kAntimAna thaa| eka bAra saMjaya aura vijaya nAma ke do cAraNa muniyoM ko tatva sambandhI kucha saMdeha ho gayA / the bhagavAna mahAkora ke pAsa Aye, unake [ 253 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekhate hI darzana mAtra se zaMkA dUra ho gii| unhoMne bar3I bhakti se unakA 'sammati' sArthaka nAma prasiddha kiyA / MARA Sedem ~.~. kramaza: Ayu ke 30 varSa bIta gye| zarIra meM yauvana ke cinha vikasita hone lge| yaha dekha mahArAja siddhArtha ne kahA, "priya putra, tuma pUrNa yuvA ho, tumhArI gambhIra mudrA, vizAla nayana, unnata lalATa, prazAnta vadana, manda muskAna, catura vANI, vistRta vakSasthala Adi tumhAre mahApuruSatva kA dyotana kara rahe haiM / aba tumhArA yaha samaya rAja-kAja saMbhAlane kA hai| isalie maiM ApakA vivAha kara rAjyamukta ho Atma sAdhanA karanA cAhatA huuN| "pitA ke vacana sunate hI kumAra barddhamAna kA praphulla ceharA kumhalA gayA / ve cauke / kucha gambhIratA ke sAtha, saMyaMta vANI meM uttara diyA, "pitAjI, grApa kyA kaha rahe haiM, jisa jaMjAla se zrApa bacanA cAhate haiM usameM mujhe kyoM ulajhAne kI ceSTA karate haiN| maiM ina kaMToM meM kabhI nahIM phaMsa sakatA huuN| merA jIvana bahuta choTA hai 254 ] Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura mujhe kArya bahuta karanA hai| ina bhole, patha bhrAnta, svArthI, dharma . virodhI ekAnta vAdiyoM ko sattaSa dikhAnA hai| pApa vyartha mohameM nahIM phasAiye / " siddhArtha mahArAja sunate hI tilamilA utthe| bar3e prema aura bhAgraha se rokane kA prayatna kiyA parantu barddhamAna tanika bhI vicalita nahIM he| unhoMne spaSTa kara diyA, maiM kadA'pi vivAha nahIM karUMgA aura na rAjya hI bhogUgA / nizcaya maiM avinAzI rAjya prApta karUgA / vartamAna kA rAya mavAda sunakara mAtA priyaMkAriNI kA hRdaya viSapaNA ho gayA / akhioM ke sAmane aMdherA chA gayA / kintu vIra prabhu ne madhura vANI se unakA ajJAnatama dUra kiyA / prabuddha mAM ne AzIrvAda diyA, " he. deva, vAstava meM tuma manuSya nahIM manuSyottara ho, tumhAre jaise putra ko pAkara maiM dhanya ho gaI / prApa ArAdhya deva bano / yahI merI prAzA hai|" isa prakAra mahAvIra parivAra moha se mukta ho mukti zrI ko pAne ke lie kaTibaddha hue / kumAra varddhamAna ko vairAgya hote hI laukAntika deva pAye hai. inheM jAtismaraNa se vairAgya humA / sArasvatAdi ne vairAgya puSTi karate hue stavana kiyA aura apane sthAna para cale gye| baukSA kalyANaka asaMkhya deva, deviyoM, indra, indrAziyoM ke jaya-jaya nAda se prAkAzabhU gUMja uThe, kuNDalapura meM paaye| bhagavAna kA dIkSAbhiSeka kiyaa| aneko sundara-sundara vastrAbhUSA dhAraNa kraaye| pUnaH deva nimita 'candraprabhA' nAmakI pAlakI meM prArUr3ha hue| prathama pAlakI manuSyoM ne uThAyI, phira vidyAdhara rAjAnoM ne, tadanantara deva loga le gaye / paNDa vana meM pahuMce / vahIM tIna dina (telA) kA upavAsa dhAraNa kara agahana vadI dazamI, hastA nakSatra meM bAhyabhyantara parigraha kA tyAga kiyA / "nama:siddhebhyaH" kaha kara svayaM nigrantha-jina dIkSA dhAraNa kara prAtmadhyAna meM nimagna ho gye| prAtmavizaddhi aura saMyama jyoti se usI samaya unheM manaH paryaya jJAna utpanna ho gayA / devendra aura deva-deviyoM ne paramottama pUMjAdi sampanna kii| isa prakAra dIkSA kalyANaka mahotsava sampanna kara saba apane-apane sthAna meM gye| / 255 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mini m ummydol-000DWImammer pAraNA-mAhAra akhaNDa mauna se tIna dina ke upavAsa ke bAda prabhu jI caryA mArga se 'kulagrAma' nAmaka nagarI meM phuNce| vahA~ rAjA 'kUla' ne bar3I bhakti se par3amAhana kiyA / tIna pradakSiNAeM dii| usa samaya indra dhanuSa kA bhrama hotA thA kyoMki vItarAga prabhu kI zarIra kAnti suvarNa dhaNe, rAjA kA priyaMgu phUla samAna lAla, usake (rAjA) vastra zubhra, mukuTa aneka maNiyoM se jaTita nAnA prAbharaNoM sUta usakI mahAdevI thii| caraNoM meM namaskAra kiyA / "Aja mujhe mahAnidhi prApta hayo" isa prakAra mAnakara navadhA bhakti se, ati prAsuka, utama paramAna-kSIra kA AhAra diyA / isase usake paJcAzcarya hue / paramapuruSa bhagavAna mahAvIra kaThora karmoM kA saMhAra karate, mAtmasAdhanA rata ho vihAra karane lage / ratnatraya mAkti se utpanna zIlarUpI AyuSa ko lekara, guraga samUhoM kA kavaca pahana, zuddhatArUpI mArga se cala nizaMka yogirAja pratimuktaka vana ke pramazAna meM A viraaje| upasarga dhairya kambalAvRtta jina munIndra dhyAnArUDha hue| pratimAyoga dhAraNa kara prAtma saMvitti kA prAnanda lene lge| usI samaya dveSa abhiprAya se mahAdeva ne unheM dekhA / unake dhairya kI parIkSA karanA cAhA pAyopArjana meM dakSa usane prathama vidyA se ghanaghora aMdhakAra kiyA, pUna: bhUta, betAla, prAdi bhayakara rUpa dhAraNa kara nAcate-kUdane, gajane lage / adrahAsa karane lage / sarpa, hAthI, siMha, bhola prAdi kI senAe~ pAyIM / nAnA prakAra se bhayabhIta kara tapazacyuta karane kA prayatna kiyaa| parantu zrI prabhu to me cala acala rahe / mahAdeva parAsta huprA / mAyA sameTI / nAnA prakAra unakI stuti kI aura "prativIra" nAma rastra kara mAnanda se nRtya kiyA / pAravatI ke sAtha vandanA kara abhimAna chor3a calA gayA / bandanA DArA mAhAra vRSabhadatta seTha kI seThAnI ne kumArI candanA ko zaMkAyaza muMDa muDA, veDiyoM se jakar3a kArAgAra meM DAla diyA thaa| use uDada ke bAMkale khAne ko diye / puNyodaya se vipatti bhI sampati bana jAtI haiM, zula phUla, zatru mitra ho jAte haiM / dharma jIva kA cira sAthI aura saphala rakSaka hai| Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MINIMAR NAGeen PAN HIN ghar V AD Ans SARA amounter MORA - - LALITI ANIMAR . hintri (MA mahAdeva dvArA bhayaMkara pA kara vIra prabha ko napazcata karane kA asaphala prayAsa pazcAt pAbanI gahina prabhu kI vandanA kI aura atiko nAma diyA / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ......................... mvirmmunoonreleteAIIANSaxipAMAmitramMKomayanam - satI candanabAlA dvArA 1008 bhagavAna mahAvIra ko grAhAra dAna - -LALAme dI Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisI dina sunIndra barddhamAna kauzAmbI nagarI meM bAhAra ke nimita aaye| jisa dazA meM jandanA thI, vahI unakA avagraha thA / astu, ve nispRhI, vItarAgI munirAja usa ceTaka kI putrI candanA ke sAmane zrAye / vaha bhI bhakti se ugAhna karane kI daur3I, ki caTacaTa, bhata-jhanAtI beDiyA~ TUTa gaI, sira para ghuMgharAle kAle keza suzobhita ho gaye, mAlatI mAlA se galA zaubhita ho gayA, vastrAbhUSaNa saja gaye / miTTI kA pAtra suvarNa pAtra aura kodoM kA bhAta sundara sugaMdhita zAlI kA bhAta ho gayA / usa buddhimatI ne vidhivat zrAhAra dAna diyA / paJcAzcarya hue / zIla mahAtmya prakaTa huA / bhAI bandhutroM se milana huA / kintu usane virakta ho AryikA mAtAjI ke pAsa prajikA dIkSA dhAraNa kara lI / bhagavAna AhAra kara punaH vana meM jA virAje / isa prakAra mauna pUrvaka 12 varSa taka aneka tapa karate vyatIta hue : chapasya kAsa bhagavAna munIzvara ne 12 varSa chadmastha kAla meM anekoM kanakAvalI, siMha niSkriDita Adi upavAsa kara karma zatruoM ko jarjarita kiyA / pramatta se zrapramatta dazA ko prApta kara satata nija zuddha svarUpa kA cintana kiyA / manotpatti- kisI eka dina bihAra karate hue bhagavAna jRmbhikA gAMva meM RjukUlA nadI ke samIpa manohara udyAna meM pdhaareN| vahA~ sAgona vRkSa ke nIce svaccha zilA para virAjamAna ho zukladhyAna prAraMbhA uttarottara baDhatI vizuddhi se kSapaka zreNI ArohaNa kiyA / vaizAkha zuklA dazamIM ke dina hasta nakSatra meM saMdhyA samaya unheM kevalajJAna utpanna huaa| vahI sAgona vRkSa kalpa vRkSa rUpa pariNata ho gyaa| usI samaya indra, deva deviyA~, nadI pravAha kI bhA~ti sara-sara svargaloka se A gaye / Ana kayaka asaMkhya deva deviyoM ke sAtha indra ne bhagavAna arhanta zrI barddhamAna* svAmI kI jJAna kalyANaka pUjA kI / utsava kiyA / kubera ko samaya 257 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaraNa racanA kI AjJA do| dhanada ne bhI bhUmi se 5000 dhanuSa Upara AkAzaM meM uttama 12 sabhAoM se maNDita gaMdhakuTI yukta 1 yojana (4 koza) lambA-cauDA golAkAra samavazaraNa racanA kI / isake cAroM ora 1-1 hAtha lambI-U~cI 20-20 hajAra sIDhiyA~ banAyIM (sukarNa kI) zrAne-jAne kA sabhI prabaMdha devoM dvArA thaa| gAMdhakuTI ke madhya ratna jaTita suvarNa siMhAsana para bhagavAna aMtarikSa virAje cAroM ora sura-asura, nara-mArI, deva-deviyA~; tiryaJca, muni, prAyikAe~ virAja gaye aura .. dharmopadeza zravaNa kI pratIkSA karane lge| sivyadhvani kyoM nahIM huyo ? . . kevala jJAna ho gyaa| sarvajJa bana gaye bhagavAna sarvadarzI / parantu 66 dina paryanta divyopadezaH nahIM aayaa| mauna se virAje ve jinarAja / kisakI tAkata thI ki trilokAdhipati se pUche, "kyoM nahIM upadeza dete ?" indra ne pravatri lagAyI / avadhijJAna se kAraNa vidita kiyA ki gaNaghara ke prabhAva se prabhu mauna haiM / yaha bhI jAnA ki mahA abhimAnI indrabhUti brAhmaNa gaNadhara hogA . . . . . indra gautama grAma meM pahu~cA / indrabhUti apane 500 ziSyoM ko vedavedAMga par3hA rahA thA / indra bhI ziSya rUpa meM gayA, namaskAra kiyA, jijJAsU rUpa meM baiTha gayA / indrabhUti ne bhI naye ziSya ko gambhIra dRSTi se dekhA aura pUchA tuma kahA~ se Aye ho ? kisake ziSya ho ? "maiM sarvaza bhagavAna mahAvIra kA ziSya huuN|" indra ne kahA / sarvajJa aura bhagavAna vizeSaNa sunate hI vaha tunaka kara bolA, ho sarvana ke ziSya ho? ve sarvajJa kaba ho gaye? mujhase zAstrArtha kiye binA hI ce sarvaza ho gaye?'' yaha suna indra ne bhauhe car3hA kara kahA to kyA tuma unase zAstrArtha karanA cAhate ho ? indrabhUti bolA "hA~, avazya' to prathama mujha ziSya se hI kara lo 1 kahakara-kAlyaM dravya paTaka nava pada sahita... prAdi zloka kA artha pUchA / use artha samajha meM nahIM pAyA, para kaDaka kara bolA, cala, tujhase nahIM tere guru se hI zAstrArtha kruuNgii| indra bhI haMsatA huA usake prAge ho gyaa| viSyadhvani prArambha---- zrAvaNa vadI pratipadA ke dina indra ke sAtha indrabhUti bAhAraNa ne samavazaraNa meM praveza kiyaa| mAnasthabha para iMDiTa par3ate hI usakA mAna 258 ] Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMkAra parvata cUra-cUra ho gyaa| vinIta bhAva se gaMdhakuTI meM praviSTa, namaskAra kara manuSyoM ke koThe meM baiThA / dIkSA kI yAcanA kI / muni ho ...H A RAHARiskewatimePaikisodewasirad basias manaH paryavajJAna prApta kara prathama maNadhAra, bane, aura bhagavAna kI divyasvani prArambha habIgo vANI ko jhelA isalie isakA nAma.mItama prasiddha hRyaa| kramazaH 10 gaNadhara aura hue. ... ... .... . . . / inake samavazaraNa meM 710 sAmAnyakevalI, 300 zrutakevalI,6600 upAdhyAya, 50 manaH paryayajJAno - vikriyA RddhidhArI,. 13.00 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhijJAnI aura 400 vAdI the| saba 14000 munirAja the| candanA ajikA mukhya thIM inake sAtha 36000 mAryikAe~ thiiN| zreNika rAjA mukhya zrotA the-1 lAkha zrAvaka aura 300000 (tIna lAkha) dhAvikAe~ thiiN| mAtaMga yakSa aura siddhAyanI pakSI thii| bhagavAna ne sabako naya, pramANa, nikSepoM dvArA vastu svarUpa samajhAyA / indra ne sahasra aura ATha nAmoM se stuti kI aura anya pArya dezoM meM vihAra kara dharmAmRta varSaNa kI prArthanA kii| zrI vIra prabhu ne saptabhaMga rUpI vANI se anekAnta siddhAnta ke bala se zreNika jaise kaTTara bauddha rAjA ko jaina banAyA, pazUyajJa, naramegha yaza, Adi ko ahiMsA siddhAnta se nirnAma kiyA / dhArmika mAbhika syAvAda vANI dvArA bauddha, naiyAyika, sAMkhya Adi mata-matAntaroM kI asAratA kA prakAzana kara sArabhUta dharma kA pradipAdana kiyA / zreNika mahArAja ne kSAyika samyaktva utpanna kiyaa| tIrthakara gotrabandha kiyaa| prAgAmI utsapiNI kAla meM prathama padyanAmi nAma ke tIrthakara hoge| ____ bhagavAna mahAvIra kA vihAra bihAra prAnta meM adhika humA / rAjagRhI ke vipulAcala para kaI bAra samavazaraNa AyA / isa prakAra bihAra karate jaba zrAyu ke.2 dina raha gaye taba pAvApura ke paga sarobara ke taTa padhavana ke madhya prA virAje / mokSa kalyANaka-- do dina yoga nirodha. kara pratimA yoga dhAraNa kiyaa| kArtika kRSNA amAvazyA ke dina prAtaH vyuparatakriyA nivRtti zukla dhyAna ke prabhAva se samasta adhAliyA karmoM kA nAza kara svAti nakSatra meM pAvApura padma sarovara se ananta kAla sthAyI mukti prApta kii| bhagavAna mahAvIra jisa samaya mokSa padhAre usa samaya caturtha kAla ke 3 varSa 8 mAha aura 15 dina bAkI the / ye bAla brahmacArI the| Aja inheM mokSa gaye 2512 varSa ho gaye / prabhI inhIM kA zAsana hai| inakA garbhakAla 6 mahInA 8 dina, kumAra kAla 25 varSa 7 mAha, 12. dina, chanastha kAla 12 varSa 5 mAha 15 dina kevali kAla 26 varSa 260 ] Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 mAha 20 dina kula 71 varSa 3 mahInA aura 25 dina hue| kucha AcAryoM ne 72 varSa mAnI hai / unake mata se 30 varSa kumAra kAla, 12 varSa chadmastha aura 30 varSa upadeza kevalI kAla hai / inake bAda gautama, sudharmasvAmI aura jambUsvAmI ye tIna anubaddha kevalo hue | Aja digambara zrAmnAya inhIM ke sAra garbhita upadezoM se cala rahI hai | zreNika mahArAja ne bhagavAna mahAvIra svAmI se 60000 prazna puuche| unhIM ke uttara svarUpa bhAja hameM jinavANI prApta hai| bhagavAna varddhamAna, vIra, mahAvIra, sanmati aura prativIra ye 5 nAma prasiddha haiM / yathArtha tatva parijJAna karane ke lie jinavAsI kA adhyayana, manana, cintana karanA anivArya hai / bhAva vizuddhi aura tRSNA vijaya ke lie tIrthaMkara purANa par3hanA Avazyaka hai| bhagavAna vIra hameM bhI mukti lAbha karAyeM isa bhAvanA ke sAtha isa caritra ko samApta karatI haiM / cihna siMha vaizAkha kRSNA 13 budhavAra tA. 17-4-85 prathama prahara rAtri, guNavADI gAMva, zrI 1008 mallinAtha jinAlaya (tamilanADu) meM lipi visarjana kI / [ 261 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . praznAvalI...-... ....... 1. bhagavAna mahAvIra kauna the ? janma sthAna batAo? 2. bairAgya kA kAraNa kyA thA ? 3. vivAha kiyA yA nahIM ? rAjya bhogA kyA ? nahIM to kyoM ? 4. inake samaya meM kauna kauna se mata the ? . . 5. kevalajJAna ke bAda diyadhvani kyoM nahIM khirI? . .. 6. kisa dina upadeza prArambha huA ? . 7. mokSa kaba, kahA~ se huA ? . . . 5. inake samavazaraNa kA vistAra kitanA thA. ?. . . . . . . . . 6. mukhya prAyikA kauna thIM? 10. prathama pAraNA kisane karAyA ? 11. inake kitane nAma haiM ? 'ativIra' nAma kyoM par3A ? . . 7. mAkSakSa ka hA ..... .... .. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra svAmI kI AratI OM jaya mahAvIra prabho, svAmI jaya mahAvIra prabhu / kuNDalapura avatArI, trizalAnanda vibho / / OM jaya mahA prabho / / siddhAratha ghara janme, vaibhava thA bhArI, svAmI vaibhava thA bhArI bAla brahmacArI vrata, pAlyo tapadhArI / / jaya mahA0 prabho / / prAtama jJAna virAgI, samadRSTi dhArI / mAyA moha vinAzaka, zAna jyoti jArI / / OM jaya mahA0 prabho / / jagameM pATha ahisA, ApahI vistArayo / hiMsA pApa.bhiTAkara, sudharma paricArayo / / OM jaya mahA prabho // yahI vidhi cAMdanapura meM, atizaya darzAyo / / bAla manoratha pUrayo, dUdha gAya pAyo / OM jaya mahA prabho / / prANadAna mantrI ko, tumane prabhu diinaa| mandira tIna zikhara kA, nirmita hai kInA / / OM jaya mahAprabho / / jayapura nRpa bhI tere, atizaya ke sevii| eka grAma tina dInoM, sevA hita yaha bhI / / OM jaya mahA prabho / / jo koI tere dara para, icchA kara Ave / dhana suta saba kucha pAve, saGkaTa miTa jAve / / OM jaya mahA0 prabho // niza dina prabhu mandira meM, jagamaga jyoti jre| hari prasAda caraNo meM, prAnanda moda bhare / / OM jaya mahA prabho / / DIAsawaim [.163 .