Book Title: Jinmurti Pooja Sarddhashatakam
Author(s): Sushilsuri
Publisher: Sushil Sahitya Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002336/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HIDUOODUDUm OM zrIjinamUttipUjA sArddhazatakam (saMskRtabhAvArthamayaM-hindI anuvAda yuktama) goroza ATepAlamA racayitA: AcArya zrImada vijaya suzIla sUriH Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI nemi-lAvaNya-dakSa-suzIla granthamAlAratna 87 vA * 35555555555555555-5555555555555555 555555555555 zrIjinamUrtipUjA-sArdha zatakam // [ saMskRtabhAvArthamayaM-hindI anuvAda yuktam ] 55555555555 555555555555555555555555555555555 - viracitam - zAsanasamrATa-sUricakracakravatti-tapogacchAdhipati-mahAprabhAvazAli - zrIkadambagiripramukhAnekatIrthoddhAraka - parama - pUjyAcAryamahArAjAdhirAja zrImad vijaya nemisUrIzvarANAM divyapaTTAlaGkAra-sAhityasamrAT-vyAkaraNavAcaspati - zAstravizArada-kaviratna-paramapUjyAcAryapravara zrImadvijayalAvaNya- ala * sUrIzvarANAM pradhAnapaTTadhara-saMyamasamrATa-zAstravizArada-kavi8 divAkara - vyAkaraNaratna - dharmaprabhAvaka - paramapUjyAcAryavarya zrImadvijayadakSasUrIzvarANAM suprasiddhapaTTadhara-jainadharmadivAkara-jinazAsanazaNagAra-tIrthaprabhAvaka-zAstravizArada - sAhityaratna - kavibhUSaNa - pratiSThA ziromaNi - rAjasthAnadIpaka marudharadezoddhAraketipadasamalaGkRtena prAcArya shriimdvijysushiilsuurinnaa| walliwal MMAR - IN Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sampAdaka: * * prakAzaka: * aSTottarazatagranthasarjakAcArya) zrIsuzIlasAhityaprakAzana samitiH zrImadvijayasuzIlasUriH jodhapura, rAjasthAna vidioadindia Wan * saMzodhakaH * * satpreraka: * paMnyAsa paNDitapravara | zrIjinottamavijayagariNavaryazrIzambhudayAlapANDeyaH stathAzrIravicandravijayo- 4 muniH zrIvIra saM. 2520 vikrama saM. 2050 nemi saM. 45.5 sa pratiyA~ 1000 * prathamAvRtti ke mUlya-5) rupaye Wan prakAzana anudAna Wan saMghavI zrI pukharAjajI campAlAlajI pArasamalajI bAbUlAlajI putra-pautra zA. tArAcandajI / mu. bizanagar3ha, ji. jAlaura (rAja.) kI ora seke prApti-sthAnam ke * mudraka: * ra suzIla-sandezaprakAzanamandira ____tAja prinTarsa sUrANA kuTIra, rUpAkhAna ) jodhapura, rAjasthAna 8 mArga, purAne basa sTeNDa ke __ pAsa, mu. sirohI phAna / 21853 (rAjasthAna) phona : 21435, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana samAda parama pUjya AcArya mahArAjAdhirAja zrImadaM vijaya sAhilyasasAda parama pUjya AcArya deveza zrImad vijaya dharmarAbhAvaka parama pUjya AcAryapravara zrImadavijaya nimisUrIzvarajI mahArAja sAhaba / lAvaNyasarIdharajI mahArAjasA.. dakSasUrIzvarajI mahArAja sA. ma pajya Aca jajAra para yamujarA BENO HIUSI GERGESTION yogezA A. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra vandana ho guru caraNe - zAsana ke sAmrAjya meM, tape sUrya sA teja, tIrthoddhAra kiye kaI, sokara sUla kI seja / dharmadhurandhara sadguru, maMgalamaya hai nAma, nemisUrIzvara ko karU, vandana AThoM yAma / / 1 / / sAhitya ke samrAT ho, zAstravizArada jAna, svayaM zAradA ne diyA, jaise guru ko jJAna / vyAkaraNe vAcaspati, kAvyakalA abhirAma, zrI lAvaNya sUrIzvarA, vandana AThoM yAma / / 2 / / zabdakoza ke zahaMzAha, saritA zAstra samAna, kavi divAkara ne kiyA, kAvyazAstra kA pAna / granthoM kI racanA meM rAce, sarasvatI ke dhAma, dakSa sUrIzvara ko karU, vandana AThoM yAma / / 3 / / zAnta sudhArasa mRdumanI, rAjasthAna ke dIpa, marudharoddhAraka satkavi, tuma sAhitya ke sIpa / kavibhUSaraNa ho tIrthaprabhAvaka, nayanA hai niSkAma suzIla sUrIzvara ko karU, vandana AThoM yAma // 4 // **** Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sa...ma...paM...Na saMyamasamrAT zAstra - vizArada dharmaprabhAvaka kavidivAkara zruta saMyama-vaya- sthavira gItArtha-mahApuruSa bAlabrahmacArI upakArI jyeSThabandhu pUjya gurudeva zrImad vijayadakSa sUrIzvarajI unhIM ke kara-kamaloM meM dezana dakSa vyAkaraNaratna Wan satkriyApAtra svargIya AcArya pravara mahArAja sAhaba kI puNya saMsmRti meM yaha kRti sAdara samarpita- -- vijayasuzIlasUri Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAtma-nivedanam suviditacarametad yanmAnaveSu dharmaprAdhAnyameva tAna vyavacchedayati pazubhyaH / satyaJcaitad vividhAcAravicAravAdavyAkule vizvasmin sameSAmantaHkaraNeSu sadbhAvAvirbhAvapurassaraM vizvahitaM vizvabandhutvaJca dharmamantarAne kenApi tattvena samupasthApayituM zakyate / dharmasya vividha vivecane satyapi 'ahiMsA-satyA'steya-brahmacaryA'parigrahAH' iti vizvajanInatAmApnuvanti / ete mahAvratA evaM vizvadharmAdhArAH santIti viSaye na khalu visaMvAdaH / dharmamAcaratA manuSyeNa svakIyasyArAdhya-devasya pArAdhanA saguNa rUpeNa karttavyA, athavA nirguNarUpeNeti prazno'yamudati ? ubhayavidho mArgo nisargojjvalaH kintu mAnavAnAM cittaikAgratA sAdhanamantarA nAsambhAvinI / anyacca saralena sarasena saguNamArgeNa yadi saukaryaM syAt tadA ko nAma mandamatiH kaThinena mArgeNa prayatnazIla: syAta / sitazarkarayA ced roganivRtti stadA kaH khalu kaTukauSadhizamanIyamupAyamAzrayeta / ___ ataH saguNopAsanAmUttipUjA-paddhati zca sakale'pi saMsAre urarIkriyate janaiH / prAmANikametad yat bhAratIya ( 4 ) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtau caityAnAM mandirANAM mUrtInAzca prAdhAnyamAsIta / zrIkazmIrapradezAt kanyAkumArIparyantaM sarveSu grAmeSu nagareSu ca hindu - jaina-bauddhAnAM sthApatya - zilpAnAM navyAni bhavyAni mandirANi santi / mandirANAM nirmANAni atIva prAcInAni santi / samaye-samaye purAtana vibhAgena bhagnazeSANAM bhUgarbhANAJca mandirANAM mUrtInAJca sattA pramANI kriyate'nudinam / zrI jainAgamazAstreSu jainetaraveda-purANAdi-grantheSu ca bahutarANi mUrtipUjAyAH prAcInatAyAH pramANAni darIdRzyante / tadanu zAstreSu sAhitya-kAvyeSu vividha prabandheSu ca ' mUrtipUjApaddhatiH' vizeSataH pramANitA / anAdyanantazcAyaM vizvo'kSarAkRtimayaH / sarvajJa vibhu zrI jinezvara tIrthaGkarabhagavadbhirartharUpeNa bhASitAH zrutakevali zrIgaNadhara bhagavadbhiH sUtrarUpeNa gumphitAzca parama pavitrAH zrI jinAgamA: - jainAgamAH zAstrANi cAkSaramayApi tathaiva vItarAgadevAnAM zrI jinezvarANAM mUrttayaH, pratimA: prakRtimayAni / tayordvayoH zrI jinAgamapratimayozcAnanya bhAvairanupamArAdhanAbhiH upAsanAbhirahanizamavazyaM sevanIye / dvayo madhye ekatarasyApi upekSA nindA karmabandhakarI / anayormadhye ekasyApi parityAgena ( 5 ) - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nindayopekSayA vA vayaM sanmArgAt paribhraSTAH unmArgapatitAzca bhavAmaH / itthamunmArgamanusaratA AtmanA kadApi mokSaM zAzvat suravaJca nAvApyate, iti me vizvAsaH / prastutaM 'zrIjinamUttipUjAsArddhazatakam' nAmaiSA kRtimayA satpuruSANAM vidyAvicAracaturANAM-dakSAnAM janAnAM kareSu saMsthApatA harSa-prakarSo'nubhUyate / 'zrIjinamUrtipUjA' pariplutacetasA mayA yathAmati saralaM sarasaJca saMgumphitaM, kintu kiyanme sAphalyamiti viSaye tu zAstrAbdhipArAvArINAH dhurINA vidvAMsa eva pramANam / asyAH kRteH prastAvanAkArakAH vidvadvaryAH zrI zambhUdayAlapANDeyAH samaye-samaye mAM protsAhitavantaH pade-pade pariSkRtavantazcAtaste dharmalAbhayukta-dhanyavAdArhAH / manye kRtiriyaM sarveSAM cetadastu zrIjinamUttipUjAM bhAvanAM bhAvayitu sAphalyaM prApsyatIti / / / zrI vikrama 2046 tame varSe pAlekhitam-- vaizAkha zuklA caturdazyAM prAcArya vijaya tithau budhavAsare suzIlasUriH sAthIna grAme [sAthIna, rAjasthAna zrI kunthunAtha jinamandire zrI nAkor3A bhairavasya zrI padmAvatIdevyAzca pratiSThAdine dinAGka 5-5-1663 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA yaha 'zrIjinamUttipUjAsArddha zatakam' jaina dharmadivAkarazAstrAvizArad sAhityaratna pUjya AcArya zrI suzIlasUri mahArAja kI anupama-kRti hai| mUrtipUjA kI prAmANikatA evaM prAcInatA ko sarala evaM sarasa rIti se prakaTa karane kI dakSatA, bhASA-zailI kI prAJjalatA, pAlaMkAritA evaM rasasiddhatA racayitA kI racanA meM cAra cA~da lagAne meM sarvathA sahAyaka hue haiN| samprati, saMskRta-sAhitya-rasAsvAdakoM kI nyUnatA parilakSita hote hue saMskRta bhASA ko mahattva pradAna karate hue AcAryazrI kA racanAdhamitva svarUpa devavANI saMskRta ko amRtavarSI siddha karatA hai| viSaya ko sphuTa evaM sarvagrAhI banAne kI abhilASA se hI prAcAryazrI ne saMskRta bhAvAnuvAda evaM hindI anuvAda ko bhI sAtha hI AtmasAt kiyA hai / gujarAtI mAtRbhASA se prApyAyita mAnasa hone para bhI hindI kI prAJjalatA evaM hindI ke prati ApakA anurAga prazaMsanIya hai / phalataH saMskRta evaM hindI donoM bhASA sAhityoM ko sajAne vAlI yaha racanA apanA sahaja sthAna banAne meM sakSama hogI--aisA merA vizvAsa hai / ( 7 ) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta sAhitya, vastutaH bhAratIya saMskRti kA sAhitya hai / jainAcAryoM ne bhI samaya-samaya para isa bhASA kI zrIsamRddhi meM apanA mahattvapUrNa yoga diyA hai| saMskRta sAhitya kA 'zataka-sAhitya' bar3A hI vizAla, sarasa evaM hRdayasparzI hai / bhakta apane hRdaya ke udgAra apane upAsya ke samakSa prastuta karatA hai / apanI mAnyatAoM ko pramANita rUpa meM prastuta karane ke lie vividha prAmANika prasaGgoM ke sahAre vaha unheM paripuSTa evaM saiddhAntika siddha karatA hai| 'mUrtipUjA' bhI eka aisA hI siddhAnta hai, aisI hI paddhati hai, jisake viSaya meM aneka kaviyoM, manISiyoM evaM vicArakoM ne apane vicAra kAvyAtmaka tathA saiddhAntika rUpa meM prastuta kiye haiM / __zataka sAhitya meM bhartRhari ke nItizataka zRMgArazataka evaM vairAgyazataka apanI alaga hI chApa rakhate haiN| amarUka zataka, bhallaTa zataka, upAdhyAya zrI yazovijaya viracita- 'pratimAzataka', mayUra bhaTTa kA sUryazataka, bANa bhaTTa kA 'caNDI zataka', Anandavardhana kA devIzataka AcArya samantabhrada kA jinazataka (yA jinazatakAlaMkAra) Adi kA bhI viziSTa mahattva hai / prAcArya samantabhrada ke stotroM meM hRdayapakSa ke sAtha kalApakSa kA bhI maMjula samanvaya hai| jambUkavi kA 'jinazataka' sragdharA chanda meM ( 8 ) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nibaddha sundara evaM sarasa racanA hai / sragdharA chanda meM racanA kA saundarya hRdaya evaM kalA donoM kI dRSTi se uttama hai / isI krama meM mUttipUjA ko lakSya banAkara zikhariNI Adi chandoM meM nibaddha vidvadvarya prAcArya pravara zrImadvijaya suzIla sUrIzvarajI ma. kI yaha ramya racanA 'jinamUttipUjAsArddhazatakam' pUrNataH maulika evaM prAmANika racanA hai / pUjA ke sandarbha meM vizad prakAza DAlate hue mUrtipUjA kI prAcInatA evaM prAgama-zAstroM ke siddhAntoM ko prAmANikatA mukharita karanA, kavi kA uddezya rahA hai / ataH kAvya pakSa ko pUrNa gati nahIM mila pAI hai, kintu phira bhI yathAvat rUpa meM kAvyAtmaka zailI kI chaTA, alaMkAra, rasa, bhAvoM kI saMsRSTi sarvatra chiTakatI-sI diggocara hotI hai| 'zrIjinamUrtipUjAsArddhazatakam' meM prastuta kucha kAvyApakSIya tathA siddhAntapakSIya udAharaNa isa prakAra haiM-- iyaM jainI mUttihRdayakamale yasya lasitA na duHkhaM dAridrayaM dalitamakhilaM mohanikaram / vidhAtuM duHzakyaM bhavati sulabhaM tat pratipadam, ato dhyeyA geyA satatamabhipeyA'stiyugalaiH // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturbhinikSepaiHprathitataranAmAkRtimayaH subhAvaH sandiSTA vimalamatibhiH saMyamadhanaiH / sadA sadbhissevyArusumatisadanamra vacanaiH yatazcaitat zAstrairanubhavapadairdaSTamakhilam // sukhazreNI yasyAM vasati kalahaMsIva sukhadA guNagrAmArAmA nayanasukhasArA anudinam / mahIyante tasmAd bhavabhayavibhettuH pratikRtiH , labhantAM tAM siddhimiha bhavabhavAM vA paragatAma // zrIpAla kI zarIra-suSamA kA varNana kitanA saTIka haimradimnA yatpAdau kamalamRdutAM tAva jayatAm karau zuNDAdaNDau puravara kapATopamamuraH / lalATazcandrArdhaM vapurakhila zobhAtivasanam, sameSAM cAnandaM janayati yathA pArbaraNavidhuH // sudhI pAThakagaNa, 'zrIjinamUttipUjAsArddhazatakam' se pUrNarUpeNa santuSTa tathA AhlAda prApta kareMge, yahI vizvAsa hai| pUjya AcAryazrIjI ne mujhe isake saMzodhana ke lie jo kAryabhAra sauMpA hai, tadartha maiM unakA kRtajJa hU~ / dinAGka 12-5-1663 viduSAM vaMzavada : zambhudayAla pANDeya 10/430 nandanavana jodhapura-8 rAjasthAna Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AK saprema nivedana mAnyavara zrI ............ sAhitya samAja kA pratibimba kahA jAtA hai, jisameM maulika sAhitya kA mahattva sarvAdhika hai| maulika sAhitya ke paThana se Apake parivAra meM acche saMskAroM kA siMcana hogA, jisase jIvana meM prema aura zAnti ke phUla khileNge| * AdhyAtmika vikAsa ke lie tattva cintana kA saahity| * svastha jIvana ke lie maulika cintana kA sAhitya / jIvana ke zAzvata mUlyoM ko ujAgara karane vAlA kthaa-saahity| * bhItarI samasyA ko sulajhAne vAlA preraka sAhitya yaha saba prApta karane ke lie Apa zrI suzIla sAhitya prakAzana samiti (raji.) dvArA prakAzita dhArmika sAhitya pddh'iye| * sundara-sarala-sarasa / * surUcipoSaka-susaMskAravardhaka / * zubha aura zuddha vicAroM se samRddha / * aise sAhitya kI niyamita prApti hetu Apa AjIvana sadasya avazya bneN| samyak sAhitya ke pracAra aura prasAra meM sahabhAgI banane hetu hamArA saprema bhAvapUrNa nimantraNa hai| AjIvana sadasyatA zulka-2711 rupaye Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI suzIla sUrI jI .. jaina jJAna mandira, sirohI zrI suzIla sAhitya prakAzana samiti, jodhapura dvArA prakAzita bhUta-bhAvI-tamAma upalabdha prakAzanoM kI eka-eka prati niHzulka bhejI jaayegii| bhAvI tamAma prakAzanoM meM AjIvana sadasya ke rUpa meM nAma chapegA va eka-eka prati niHzulka preSita kI jaayegii| zrI suzIla-sAhitya prakAzana samiti, jodhapura ke nAma kA caika/ DrAphTa/rokar3a 2711 rupaye nimna pate para bhejeN| zrI suzIla-sAhitya prakAzana samiti c/o zrI guraNadayAlacaMda jI bhaMDArI rAIkAbAga, purAnI pulisa lAina ke pAsa, mu. jodhapura (rAja.) dAnavIra mahAnubhAva AjIvana sadasya banakara samyag jJAna ke pracAra-prasAra meM sahayogI bneN| * vinIta * TrasTa maNDala zrI suzIla sAhitya prakAzana samiti zrI guraNadayAlacaMda jI bhaNDArI, jodhapura zrI mAMgIlAla jI sI. jaina takhatagar3ha (nellora) zrI gaNapatarAja jI caupar3A, pacapadarA (bambaI) zrI hukmIcanda jI kaTAriyA, rUraNa (baiMgalora) DaoN. javAharacandra jI paTanI, kAlandrI zrI nainamala vinayacaMdrajI surANA, sirohI zrI mAMgIlAla jI tAter3a, mer3atA siTI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va-jIvana zravazya par3heM ! // OM hrIM zrI namo nAraNassa || par3hakara jJAna prApta kareM ! sarvajana hitAya sarvajana sukhAya kI satpreraNA se prakAzita mAnavameM prAdhyAtmika cetanA kA sajaga praharI jIvana meM susaMskAroM kI saurabha pravAhita karane vAlA hindI mAsika patra 5 suzIla-sandeza phra sthApita san 1687 * preraka parama pUjya AcArya bhagavanta zrImad vijaya suzIla sUrIzvara jI mahArAja sAhaba ke ziSyaratna pUjya paMnyAsapravara zrI jinottama vijayajI gaNivarya mahArAja * sampAdaka nainamala vinayacandra surANA sirohI (rAja.) * prakAzaka suzIla phAuNDezana (raji.) suzIla - sandeza meM zrApa kyA par3heMge ? * jIvana meM gunagunAhaTa karAne vAle gIta-saMgIta-kavitA kAvyakuJja * jaina saMskRti kI gaurava gAthA gAne vAlI madhura zikSAprada kahAniyA~ - par3ho aura pAtro * jaina tattvajJAna kI vizada jAnakArI hetu svAdhyAya praznottarI * suvacanoM kA apUrva saMgraha - samAdhAna ke prAyAma - anamola motI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jJAna ke sAtha meM vividha - cuTakuloM kA saMgraha - Ao Ananda kareM * prakAzita pustaka-granthoM kI samIkSAtmaka TippaNI -sAhitya samIkSA * vividha zAsana prabhAvanA ke anumodanIya samAcAra -dhanya jinazAsana * pAThakoM ke vividha vicAra - pratikriyA, mata-sammata * ina sthAyI stambhoM ke atirikta vividha lekha, aitihAsika kathAe~, jIvana-nirmANa ke upayogI lekha, tIrthamahimA, svAsthya cintana para lekha Adi kA prakAzana hotA hai / * vigata 7 varSoM meM suzIla - sandeza ke 17 bhavya vizeSAMka prakAzita hue haiN| * sadasyatA zulka eka varSa pA~ca varSa : 111/-ru. : 411/-ru. - zrAjIvana : 711/-ru. AjIvana sthAyI stambhaH 1511 / ru. * sampAdakIya kAryAlaya va sampUrka-sUtra suzIla sandeza prakAzana mandira surANA kuTIra, rUpAkhAna mArga purAne basa sTeNDa ke pAsa, sirohI - 307001 (rAja.) * kAryAlaya saMghavI zrI jauharIlAla surendra kumAra paTavA mu. po. jaitAraNa, ji. pAlI (rAja.) * vinIta * suzIla phAuNDezana * saMghavI zrI jauharIlAla jI surendra kumAra paTavA, jaitAraNa * zA. bAbUbhAI pUnamacanda jI, jAvAla ( UMjhA ) * zA. sukharAja kapUracanda jI, agavarI ( bambaI ) * zA. hanavantacanda jI mehatA, pAlI * zA. kizoracanda mIThAlAla jI (jAlora vAlA) pAlI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukRta ke sahayogI saMghavI zrI pukharAjajI tArAcandajI vizanagar3ha (rAja.) ji. jAlora Apane bizanagar3ha se acalagar3ha-pAbujI kI padayAtrA saMgha, mandira nirmANa meM mahAn lAbha, navapada olI Adi puNya kArya meM lAbha liyA hai| zAsana samrAT pa. pU prAcArya mahArAjAdhirAja zrImad vijaya nemi - lAvaNya - dakSa - suzIla sUrIzvarajI ma. sA. ke yazasvI paTTadhara rAjasthAna dIpaka pa. pU. AcArya bhagavanta zrImad vijaya suzIla sUrIzvarajI ma.sA. evaM pU. paMnyAsa pravara zrI jinottama vijayajI gariNavarya ma. sA. ke sadupadeza se isa pustaka prakAzana meM sukRta ke sahayogI ke rUpa meM lAbha liyA hai / etadartha hArdika dhanyavAda / -prakAzaka L'EREDERERSEVEREISER EXERESSERERENENSEXENEVEXXE sUcanA yaha pustaka pU. sAdhu-sAdhvIjI ma. evaM jJAna bhaNDAroM ko sAdara bheMTa svarUpa preSita kI jAyegI / prApti sthAna para samparka kara prApta kreN| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM zrI cintAmariNa pArzvanAtha chandaka ANI mana zuddha AsatA, deva juhArU zAzvatA / pArzvanAtha manavAMchita pUra, ciMtAmaNI mhArI ciMtA cUra // 1 // maNiyAlI torI A~khar3I, jANe kamalatasI paaNkhdd'ii| hai mukha dIThA duHkha jAve dUra, ciMtAmaNI // 2 // ko kehane ko kehane name, mhArA manamAM tU hI game / sadA juhAru ugate sUra, ciMtAmaNi // 3 // pichar3iyA bAlhesara mela, varI duzmana pAchA Thela / tU che mhAre hAjarA hajUra, ciMtAmaNi // 4 // eha stotra je mana meM dhare, tehanA kAja sadAi sare / Adhi - vyAdhi duHkha, jAve 'dUra ciMtAmaNi // 5 // mujha mana lAgI tumasuprIta, dUjo koya na pAve citt| kara mujha teja pratApa pracUra, ciMtAmaNi // 6 // bhava bhava deje tuma pada seva, zrI ciMtAmaNi arihntdev| samaya sundara kahe guNa bharapUra, ciMtAmaNi // 7 // Wan / mormonhommonsimon Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghavI pukharAjajI tArAcandajI chAjer3a bizanagar3ha nivAsI zrImatI pAnIdevI pukharAjajI chAjer3a Page #21 -------------------------------------------------------------------------- Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra prakAzakIya nivedana CarAAAAAAAAAAAAAAAIMIMS vizvavikhyAta paramapUjya zAsanasamrAT-samudAya ke suprasiddha jainadharmadivAkara-jinazAsanazaNagAra-rAjasthAna-dIpaka-marudharadezoddhAraka-zAstra vizArad-sAhityaratna-kavibhUSaNa-tIrthaprabhAvaka-bAla..hmacArI-parama pUjyAcAryadeva zrImad vijaya suzIla sUrIzvara jI ma.sA. ke dvArA viracita aneka granthoM kA prakAzana 'prAcArya zrI suzIla sUri jaina jJAna maMdira' zAntinagara, sirohI ne pUrva meM kiyA hai| zrI suzIla sAhitya-prakAzana samiti, jodhapura kI ora se pUjyapAda AcArya mahArAja zrI racita 'zrI jinamUtti pUjA-sArddhazatakam' nAmaka eka anupama nUtana grantha kA prakAzana karate hue Aja hameM ati Ananda-harSa ho rahA hai| _ 'mUtti kI siddhi evaM mUttipUjA kI prAcInatA' darzAne vAlA yaha grantha pUjyapAda gurudeva AcArya ma. zrI ne vi. saM. 1645 kI sAla meM jodhapura-kriyA bhavana cAturmAsa meM likhA thaa| usa samaya nyAyavizArada nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya zrI yazovijaya jI mahArAjazrI ke pratimA zataka' nAmaka grantha kA avalokana rate hue, aApake antaHkaraNa meM nUtana jinamUttipUjA sArddhazataka totra rUpa meM zikhariNI Adi chandoM meM racane kI bhAvanA spharAyamAna huii| Apake ziSyaratna pUjya munirAja zrI jinottama vijaya jI ma.sA. ne tathA praziSya pUjya muni zrI ravicandra vijaya jI ma. ne bhI isa kArya ko zIghra prArambha karane kI satpreraNA ( 15 ) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kii| bAda meM anukUlatAnusAra pUjyapAda zrI ne mandagati se saharSa zikhariNI Adi chandoM meM sarala saMskRta bhAvArtha tathA hindI anuvAda yukta isa grantha ko prArambha kiyaa| paramArAdhya zrI deva guru-dharma ke pasAya se tathA svargIya paramapUjya zAsanasamrATaparamagurudeva tathA svargIya paramapUjya sAhitya samrATa-pragurudeva kI adRzya anupama divya kRpA se isa varSa meM mer3atAnagara meM mahAmaMgalakArI aMjanazalAkA pratiSThA ke zubha prasaMga para vaizAkha suda chaTha aura budhavAra ke dina sAnanda yaha grantha pUrNa huaa| isa grantha kI saMskRta bhAvArtha tathA hindI anuvAda yukta zikhariNI Adi chandoM meM suramya racanAkAra pUjyapAda AcAryazrI ne isa grantha kA sampAdana kArya bhI svayaM ne kiyA hai tathA Atmanivedana saMskRta meM likhA hai| isa grantha kI hindI meM prastAvanA likhane kA tathA saMzodhanAdi kA kArya paNDitapravara zrI zambhUdayAla jI pANDeya ne rucipUrvaka kiyA hai| grantha ke svaccha, zuddha evaM nirdoSa prakAzana kA kArya DaoN. cetanaprakAzajo pATanI kI dekharekha meM susampanna huA hai| ina sabhI kA yahA~ para hama hArdika AbhAra mAnate haiM / isa grantha ko prakAzita karane meM dravya sahAyatA karane vAle vizanagar3ha (jAlora) nivAsI saMghavI zrI pukharAjajI tArAcandajI kA bhI hama saharSa AbhAra mAnate haiM / -prakAzaka ( 16 ) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // OM hrIM arha namaH / / sadgurubhyo namaH // // aiM namaH / / 555555555555555555555555555555555555555555 UUUUUUU555 * zrIjinamUrtipUjAsArddha zatakam * _[ saMskRtabhAvArtha-hindIanuvAda-saMyuktam ] ssssssssss 9555555555555555555555555555555555555555559 ___ - viracitaM - zAstravizArada-sAhityaratna-kavibhUSaNa padetisamalaGkRtena AcAryazrImadvijayasuzIlasUriNA [ maGgalAcaraNam ] natvA jinottamAn devAn , pUjyAn gaNadharAn varAn / smRtvA zrInemi-lAvaNya dakSasUrIzvarAn gurUn // 1 // zrIjina.-1 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudA / bhAratImAhatIM stutvA , bhaktibhAvanayA deva - guru - prasAdAcca , suzIlasUriraNA mayA / / 2 / / zrIjinamUttipUjAyAH , sArddhazatakanAmakam / svajinottamaziSyasya , prArthanayA viracyate / / 3 / / praziSya - ravicandrasya , prArthanayA'pi mayA / teSAM saMskRtabhASAyAM , bhAvArthazcApi likhyate // 4 // anuvAdo'pi vai hindI bhASAyAM kriyate zubhaH / jJeyArthaM sarvajIvAnAM, svAtmazreyArthakaM mudA // 5 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] D mUlazlokaH (zikhariNI-vRttam ) iyaM jainI mUttirha dayakamale yasya lasitA , na duHkhaM dAridraya dalitamakhilaM mohanikaram / vidhAtuM duHzakayaM bhavati sulabhaM tat pratipadaM , ato dhyeyA geyA satatamabhipeyA'kSipramukhaiH // 1 // + saMskRtabhAvArthaH-eSA vItarAga - paramAtmanaH zrIjinezvaradevasya mUttiH, yasyArAdhakajIvasya svahRdayakamale suzobhate, tasya duHkhaM dAridraya samastaM duritaM mohAdikaM kaSAyanikaraM svayameva sahasA vinaSTaM vinAzaM bhavati / asmin saMsAre yacca kattu duSkaraM kaThinaM mahatA prayAsena sAdhyaM, tadapi jhaTiti sukaraM sulabhaM pratipadyate / ___ ato bhakta : sarvajanaizca sarvadA manasA dhyeyA, vacasA geyA, dRSTayAdinA ca anavaratadarzanIyA, vandanIyA, arcanIyA, pUjanIyA ceti / / 1 / / * hindI anuvAda-yaha vItarAga paramAtmA zrIjinezvara deva kI mUtti-pratimA jisa pArAdhaka jIva ke hRdaya rUpI kamala meM suzobhita hai, usake duHkha, daridratA, moha, mUrcchanA tathA karkaza kaSAyAdi akasmAt vinaSTa ho jAte haiM / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa saMsAra meM jo kArya duSkara-prayAsasAdhya hote haiM, ve bhI sahasA sukara tathA sulabha ho jAte haiM / ___ ataH sarvajIvoM ko aharniza mana se, vacana se aura kAyA se (nayanoM Adi se) zrIjinezvaradeva kI niSkalaMka nirvikAra bhavyamUtti-pratimA kA dhyAna, gAna, darzanaM, vandana evaM arcana-pUjana karanA cAhie / / 1 // [ 2 ] - mUlazlokaHanArAdhyaM yad vai tadapi durArAdhya-kathitaM , tathA'labhyaM yatnaiH punarapi sulabhyaM bhavati tat / tadAhuvidvAn saH sakalakavayo vAkkulinaH , supUjanto mUtti kati na ca zivaM sAmyagamayan // 2 / / + saMskRtabhAvArthaH-vipulaiH prayAsairapi yat ArAdhyaM na prApyate / athavA kliSTa: kliSTataraizcopAyaduHkhenArAdhyam / saMsAre yadalabhyamucyate kRtaprayAse punarapi tat sulabhaM bhavati / ataeva pUrvoktAM kliSTatAM vIkSya tattvazibhiH kavibhiH siddhavaktRbhizconmuktakaNThaiH kathitam - mUrtipUjAM kurvanto Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kati mahApuruSA jhaTiti mokSaM na prApnuvantaH ? aneke mahApuruSAH mUrtipUjayA zivaM-mokSaM bhejire / / 2 // * hindI anuvAda-mahAn prayAsoM se bhI jo tattva ArAdhya nahIM hai, athavA kliSTa-kliSTatara upAyoM ke dvArA atyanta kaSTa sahana karake prApta hotA hai, saMsAra meM jo alabhya kahA jAtA hai, vaha bhI sat prayAsoM se phira sulabha bhI bana jAtA hai| ataH pUrvokta kaThoratA-kliSTatA ko samyak prakAra se dekhakara ke tattvadarzI kaviyoM tathA pravaktAoM ne unmukta kaNTha se sahaja sarala upAya mUrtipUjA ke viSaya meM kahA hai ki-'mUrtipUjA se asaMkhya hI mahApuruSa sahaja rIti se ziva-mokSa prApta kara cuke haiN|' vastutaH mUttipUjA sAdhanA kA, ArAdhanA kA sarala evaM sahaja upAya hai // 2 // [3] / mUlazlokaHcaturbhinikSepaiH prathitatara - nAmAkRtimayaiH , subhAvaiH sandiSTA vimalamatibhiH saMyamadhanaiH / sadA sadbhirasevyAH sumatisadanairnamravacanaiH , yatazcaitacchAstra - ranubhavapadai - dRSTamakhilam // 3 // + saMskRtabhAvArthaH- tattvazibhirmunibhividvadbhizca Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmA''kRti-dravya-bhAvaiH nikSepaiH pUjyA jinamUtiH-jinapratimA iti pUrvameva pratipAditam / kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcArya - praNIte zrIsakalArhat - stotre'pi kathitamivanAmA''kRtirdravya-bhAvaH, punatastrijagajjanam / kSetre kAle ca sarvasmi-nahataH samupAsmahe // 2 // ataH sajjanaH zAstrikaiH sadbuddhibhiH samyakprakAreNa nAmAdinikSepairArAdhyA puujniiyaa| yato hi zAstrAnubhavasiddheyaM jinapratimApUjanapaddhatiH / / 3 / / * hindI anuvAda-tattvadarzI munirAjoM tathA vidvAnoM ne nAma, prAkRti, dravya aura bhAva ina cAra nikSepoM se jinamUtti-jinapratimApUjana kA sanmArga prazasta kiyA hai / ataH sajjana, Astika, subuddhajanoM ko vidhivat nAmAdi cAra nikSepoM se zrIjinezvara bhagavantoM kI aMjanazalAkAprANapratiSThA kRta manohara mUrti-pratimA-bimba kI arcanApUjA avazyameva karanI caahie| kyoMki, yaha jinapratimApUjana-paddhati jinAgamazAstrAnubhavasiddha nizcaya hI pUrNataH prAmANika hai| vizeSaH (1) vastu-padArtha ke AkAra-prAkRti tathA guNa se Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 A rahita jo nAma vaha 'nAmanikSepa' kahalAtA hai / jaisejinezvara devoM ke zrIRSabhAdi caubIsoM tIrthaMkara bhagavantoM ke nAma, ve 'nAmajina' kahalAte haiM / ( 2 ) vastu - padArtha ke nAma tathA AkAra-prakRti yukta kintu guNarahita ho, vaha ' sthApanAnikSepa' kahalAtA hai / jaise - jinezvara zrI RSabhAdika tIrthaMkara bhagavantoM kI mUrti pratimA bimba-chavi-citra ve sabhI 'sthApanAjina' kahalAte haiM / - (3) vastu-padArtha ke nAma, AkAra AkRti tathA pratIta anAgata guNayukta kintu vartamAna meM guNarahita ho, vaha 'dravyanikSepa' kahalAtA hai / jaise - jinanAma gotrakarma bA~dhane vAle zrI RSabhAdi tIrthaMkara bhagavantoM ke jIva, ve 'dravyajina' kahalAte haiM / (4) vastu - padArtha ke nAma, AkAra AkRti tathA vartamAna guNayukta jo ho, vaha 'bhAvanikSepa' kahalAtA hai / jaise - divya samavasaraNa meM dharmopadeza - dharmadezanA ke lie sAkSAt birAjamAna zrIRRSabhAdika caubIsa jinezvaradeva 'bhAvajina' kahalAte haiM / 'zrIgrahazAnti stotra' meM kahA hai ki -- 7 -- Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmajiNA jiNanAmA, ThavaNajiNA punnjinnid-pddimaano| davvajiNA jiNajIvA, bhAvajiNA samavasaraNatthA // 20 // [ 4 ] / mUlazlokaHsunAmno mAhAtmyaM nigamanikhilaM gAyati sadA , mahAvIrasyaivaM nigaditavacaH - sAramatulam / vimarzantAM nityaM bhagavatimukhai - ruttaramukhaiH / sulogassaM sUtraM viditamarihantAdikamapi // 4 // saMskRtabhAvArthaH-nAmanikSepasya mahimA samasteSvAgameSu vividheSu jaina-jainetarazAstreSu sarvatradRSTipathamAyAti / nAmajapaprabhAvo'tulaH sarveSTakAryasampAdakaJceti / pratyakSamanubhUyate japadbhiH / bhagavatA zrImahAvIreNa yA dharmadezanA pradattA, tasyaiva sArabhUtAH jinAgamAHjainasiddhAntAH / zrIuttarAdhyayanasUtrasya dvitIye zrutaskandhe paJcadazame'dhyayane, zrIvyAkhyAprajJaptibhagavatIsUtrasya tRtIye zatake prathame uddeze tathA viMzatitame zatake navame uddeze, zrIsUtrakRtAGgasUtrasya SaSThe adhyayane, zrIsthAnAGgasUtrasya caturthe sthAne tathA dazame sthAne, zrIpraznavyAkaraNasUtrasya prathame tRtIyasaMvare ca Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamUti-jinapratimA - pUjAyAH spaSTanirdezAH prApyante / zrIlogassasUtrasArAMza: 'namo arihaMtANaM' iti mahAmantrasAro'pi nAmno mAhAtmyaM darzayati prakaTa yati ca // 4 // * hindI anuvAda-nAmanikSepa tathA nAmasmaraNa kI mahimA zrI jainAgamazAstroM meM hI nahIM, apitu jainetarazAstroM meM bhI prakIrtita hai| nAma jApa kA anupama prabhAva sabhI manovAMchita kAryakalApoM kA sampAdana karatA hai| yaha to japa-jApa karane vAle Aja bhI anubhava kara rahe haiM / zramaNa bhagavAn zrImahAvIrasvAmI dvArA diye gaye dharmopadeza hI zrIgaNadhara bhagavantoM dvArA AgamasUtroM meM nibaddha haiN| ataH zrIuttarAdhyayana sUtra ke dvitIya zrutaskandha meM Agata . dasaveM adhyayana meM, zrIvyAkhyAprajJapti-bhagavatI sUtra ke tRtIya zataka meM Agata prathama uddeza meM, tathA bIsaveM zataka ke nauveM uddeza meM, zrI sUtrakRtAGgasUtra ke chaThe adhyayana meM, zrIsthAnAGgasUtra ke cauthe aura dasaveM sthAna meM, zrI praznavyAkaraNasUtra ke prathama aura tRtIya saMvara ityAdi jinAgamoM meM jinamUtti-jinapratimA pUjA evaM nAmamahimA parilakSita hai| logassa sUtra evaM 'namo arihaMtANaM' mahAmantra bhI nAmanikSepa mahimA ko spaSTa karate haiM / / 4 / / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 5 ] - mUlazlokaHsunikSepaM dravyaM bhavabhayaharaM sarvaviditaM / viniryuktAvazye zramaraNaparamairiNatamaho / sadA''kRtyA sadyaH sulabha-sukhapAtraM hRdigataM / sadA dravyAt saukhyaM bhavati labhate zAntinicayam // 5 // saMskRtabhAvArthaH-viditavarametat yad dravyanikSepo bhavabhItihArI vartate / zrIaAvazyakaniyuktibhASye zramaNaparamaiH prabalaiH pramANaiH sarvaM suspaSTatayA pratipAditam / sadgrAkRtyA - sthApanAnikSepeNa mUtti - pratimA - sthApanena manorathAnAM sampUrtirbhavati / dravyAdinikSepaiH paramasukhasya zAntizca prAptirbhavatIti niHsaMdigdham / / 5 / / * hindI anuvAda-sarvavidita hai ki zrIjainAgamazAstrAnusArI dravya nikSepa sAMsArika Iti-bhIti ko sarvathA dUra karane meM samartha hai| Avazyakaniyukti bhASya meM yaha bAta mahAjJAniyoM ke dvArA atyanta spaSTa rUpa se pratipAdita hai| sthApanAnikSepa - mUtti - pratimAsthApana prAdi se manovAMchita samasta satkAryakalApoM kI saMsiddhi evaM sampUrti hotI hai| dravyAdika nikSepoM ke mAdhyama se paramasukha evaM paramazAnti kI prApti hotI hai| yaha bAta bhI sandeharahita hai, itanA hI nahIM, kintu prAmANika bhI hai / / 5 / / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] - mUlazlokaHsunikSepaM dhRtvA jinacaraNabaddhakamanasaH , mudA caitye stotre stavanaparame bhAvabharitAH / susaMrAdhyaitad bho! vyapagatamalAste tvatitarAM , labhante sajjJAnaM caritamanaghaM mokSamapi ca // 6 // + saMskRtabhAvArthaH-bhAvanikSepaM manasi saMsthApya ye bhaktAH zrIjinacaraNakamalayorAsthAM vidhAya prasannena prazAntena ca cetasA zrIcaityavandanastotre prabhoH stavane saMsaktA bhavanti te tu nirmalAH krodhAdirahitAH bhUtvA samyagdarzanajJAnacAritrANi prApya mokSamapi prApnuvanti / / 6 // * hindI anuvAda-bhAvanikSepa ko apane mAnasa meM saMsthApita karake jo bhaktajana paramArAdhya zrIjinezvaradeva ke caraNakamaloM ke prati pUrNa AsthA-zraddhA rakhate hue prasanna evaM prazAntacitta se caityavandana evaM prabhu ke stotroM kA uccAraNa-gAyana karate haiM, ve nizcita rUpa se krodhAdi kaSAyoM ke dUSaNa se rahita hokara samyagdarzana-jJAnacAritra prApta karake paramapada-mokSa ko bhI prApta karate haiM / * vizeSa-caitya kA artha isa prakAra kahA hai Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] 'caityaM jinaukastabimbaM, caityo jinasabhAtaruH' / (zrImanekArthasagrahagranthe proktam) [2] 'caityavihArau jinasadmani' / (zrInamidhAnacintAmaNikozagranthe kathitam) [3] 'caityavandanataH samyak , zubho bhAvaH prajAyate / tasmAt karmakSayaH sarvaH, tat kalyANamaznute / / ' __ (prAcAryadeva zrImad haribhadrasUrIzvaraH) [4] 'caityam-iSTadevapratimA / ' (prAcAryadeva zrImad abhayadeva sUrIzvaraH, zrIbhagavatIsUtra, zataka-2, uddeza-1) [ 7 ] - mUlazlokaHsubhAvassadbhAvo bharitabhagavadbodhanicayaH , pavitrazcAritryai - rguNagaNayutarAtmani rataiH / subhakta : sadraktaH satatasubhagaiH zodhiparamaiH , sadA sevyo loke'malakamalahRdyai - naravaraiH // 7 // + saMskRtabhAvArthaH-vItarAgavibhoH zrIjinezvaradevasya bhavyamUrterdarzana-pUjanasamaye devAdhidevAya vItarAga eva stutiprArthanA-stavanAdibhirguNagAnaM nAmabhAvapUjanaM bhAvadharmazca kathyate / nAtra lezamAtramapi sandehasyAvakAzaH / yato hi jinaparamAtmaniSThaiH pavitracAritrayutarbhakta : manISibhirAtma --- 12 --- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazodhakaizca yogibhirapi sevito variNatarazcAyaM panthAH / iti sarvaM parizIlya nirmalamanobhiH zreSThaiH manuSyaH sarvadA zrIjinezvaradevasya darzana-pUjanAdikaM dravyeNa bhAvena ca vidheyamiti / / 7 / / ___ * hindI anuvAda-vItarAgavibhu zrIjinezvaradeva kI bhavya mUrti-pratimA ke darzana-pUjanAdi ke samaya devAdhideva vItarAga vibhu kI stuti, prArthanA, stavana aura guNagAnAdi karanA bhAvapUjana tathA bhAvadharma bhI mAnA jAtA hai| yaha kathana nitAnta satya hai-sandeha kA yahA~ sthAna nahIM hai| kyoMki pavitra caritra ke dhanI, paramAtmaniSTha, maharSi, muniyogI evaM manISiyoM ke dvArA sevita, anubhUta tathA variNata hai| isakA samyak prakAra se anuzIlana karake nirmalacitta bhaktoM ko nitya jinamUrtipUjA dravya tathA bhAva sahita avazya karanI cAhie / / 7 / / [ 8 ] [ mUlazlokaHsuramye saMsthAne vigatabhayasAre'tisukhade , sumUttiH saMsthApyA vividhavidhapUjAdikakaraiH / bhavet tasmAnnityaM sarasasakalaM jIvanarasaH , ihatyaM satsaukhyaM milati paramaM svavyayapadam / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtabhAvArthaH-ramaNIye sukhade prazAnte sthAne bhagavataH zrIvItarAgadevasya manoharamUrtiH nAnAvidhapUjAdikaM vidhAya zrIjainAgama - zAstroktarItyA aMjanazalAkA - prANapratiSThA sthaapitvyaa| evamanuSThAnena sakalamapi mAnavajIvanaM saphalaM sarasaM smpdyte| manuSyaH sAMsArikaM saukhyaM samadhigamya durlabhaM mahatA prayAsena prApyaM paramapadamavinazvaraM janmajarA-maraNaduHkhatrayazUnyaM mokSamapi labhate / / 8 / / * hindI anuvAda-ramaNIya, sukhada tathA prazAnta sthAna para zrIjinezvara bhagavAna ko sumatti kI sthApanA zAstrokta vividha vidhi-vidhAnapUrvaka harSollAsa se karanI caahie| aisA karane se sampUrNa mAnava-jIvana saphala evaM sarasa vighna-bAdhArahita bana jAtA hai| manuSya sAMsArika saukhya ko prApta kara, pazcAt sadA avinAzI akSaya Adhidaivika, Adhibhautika, Adhidaihika tInoM prakAroM ke duHkha se rahita paramapada-mokSa ko bhI sahaja rIti se prApta karatA hai / / 8 // [6] - mUlazlokaHsvakIyAntAntaM zamayitumalaM vAJchasi yadi , tadA zAstraiH siddhA prathitamunirAjairadhigatA / guNAgArAdhArA paramasukhasauvidhya - saritA , sumUttiH sphUrtizcAkhilasarasabhAvaiH zraya sadA // 6 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM saMskRtabhAvArthaH-he bhavyapuruSa ! yadi tvamAdikAlAt antazcetasi parivyAptamajJAnarUpiNamandhakAraM vinAzayitumicchati tadA zrIjainAgamaiH zAstraiH pramANitAM susiddhAm, svanAmadhanyai vidvanmUrdhanyai - munirAjaiH sevitAM guNAgArasvarUpiNI paramasukhasuvidhA-saritAmiva sphurantIM jinamUtti sAdarasarasabhAvairAzrayaH / / 6 / / OM hindI anuvAda-he bhavyapuruSa ! yadi tuma anAdi kAla se vividha janma-janmAntaroM meM ajita ajJAna rUpI andhakAra tathA karma rUpI mala ko sarvadA sarvathA dUra karane ko abhilASA rakhate ho to tumheM zrIjainAgamAdi zAstroM se pramANita, svanAmadhanya vidvanmUrdhanya vidvAn munirAjoM dvArA sevita-ArAdhita guNa kI AgAra, paramasukha suvidhA kI saritA ke samAna sphUrtimayI zrIjinezvara bhagavAna kI mUtti-pratimA kA sAdara uttama bhAvoM se prAzraya avazya svIkAra karanA cAhie / / 6 / / [ 10 ] - mUlazlokaHkumAraNAM hetuM kSamaNazamanAdau sukhakarI sadA dhyeyA geyA''gamanigamasAraiH suvacanaiH / sadAA vandyA ca prathitavidhibhirmaGgalamayaiH , sumUttiH sphUrtizcAkhilasarasabhAvavimanutAm // 10 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArthaH-he bhavyAtman ! eSA zrIjinamUrtipUjA sarveSAmapi kumArgANAM mUlaM kAraNaM nirodhayati / duritAnAM zAntyarthamapi sukhAvahA vartate / ato bhavatA zrIjainAgamazAstrokta : sUkta : zrIjainAcAryapravaraiH pravartitaH sarasaH zAstroktavacanaiH sarasabhAvazca jinamUttiH jinapratimA sviikaaryaa| tathA ca pUrvokta reva suvacanaiH dhyeyA, geyA, arcanIyA-pUjanIyA, vandanIyA ceti / / 10 / / * hindI anuvAda-he bhavyAtman ! 'yaha zrIjinamUttipUjA' sabhI prakAra ke kumArga ke mUla kAraNoM kA rodhana karatI hai| pApakarmoM kA upazamana-zamana karane meM bhI sukhakArI hai| ataH Apako AgamazAstroM tathA prAcAryoM dvArA pratipAdita pravartita siddhAntoM tathA prAmANika vacanoM se mUti-pratimA ko svIkAra karake, zrIjainAgama-zAstroM kI AjJA ke anusAra hI zrIjinamUtti-jinapratimA kA sadaiva dhyAna, saMkIrtana, arcana-pUjana evaM vandana-namaskAra karanA cAhie / / 10 / / [ 11 ] - mUlazlokaHyadIyA satsevA zamazivasukhaM yacchati sadA , asAre saMsAre vividhavidhi-vidyA-balamapi / susaukhyaM saubhAgyaM satatamabhirAmaM guggagaNAM , sumUttiH sphUrtizcAnupamazubhabhAvaiH zraya sadA // 11 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtabhAvArtha:-he saMsArijIva ! yasyAH sphUrtimatyA zrIvItarAgadevasya mUrteH samyag arcanA, sevA-pUjA asmin duHkha-sandoha-samAkule asmin asAre saMsAre'nekavidyA balaM paramAM zAnti sukhaM saubhAgyaM saukhyaM sadA sundara guNAvalI dadAti / tAM sphUtimatIM zrIjinezvaramUrti anupamazubhabhAvena sarvadA''zraya / / 11 / / * hindI anuvAda-he saMsArI jIva ! vItarAga zrIjinezvara bhagavAna kI mUtti-pratimA kI satsevA, pUjA, arcanA, stuti-stavanA-guNagAna ityAdi isa duHkhada asAra saMsAra meM aneka prakAra kI vidyA, sambala-zakti, paramazAnti, sukha, saubhAgya tathA saukhyAdi pradAna karate haiN| ataH tuma usa jinezvara bhagavAna kI mUtti-pratimA kA Azraya pUrNa zraddhA, vizvAsa evaM niSThA ke sAtha karo / / 11 // [ 12 ] [] mUlazlokaHasAre saMsAre bhavati bahudhA duHkhasamayaH , same jIvAzcAnte sukhamabhilaSantIti viditaM / kRte yatne zAzvannahi sulabhate saukhyanicayaM , Rterhat sakti kathamapi jano bhautikarataH // 12 // zrIjina.--2 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAtman ! saMskRtabhAvArtha :- he sAMsArika pariNAmato'sAre saMsAre'dhikAMzataH samayo duHkhadAvAdalena samAkrAnto bhavati / sarve jIvAH sukhaM vAJchati na tu duHkham / ahaM vizvasImi yad bhautikavAdI janaH zrIjinamUrtipUjAM bhakti vinA kadApi saukhyanicayaM zAzvat sukhazca na prApnoti / / 12 / / - * hindI anuvAda - he sAMsArika prAtman ! vastutaH isa asAra saMsAra meM adhikAMza samaya duHkha kI karAla agni se prAkrAnta tulya vyatIta hotA hai / saMsAra ke sabhI jIva sukha cAhate haiM, tathA duHkha kisI ko abhISTa nahIM hai / merA vizvAsa hai ki zrI arihanta bhagavanta kI arcanA, bhakti ke binA bhautika padArthavAdI kabhI zAzvata sukha ko prApta nahIM kara sakatA hai / / 12 / / 1 [ 13 ] 0 mUlazloka: , kubuddhInAM zuddhi sahajanijadRSTyA prakurute bhavAndhau bhItAnAM bhramitaviSayAsaktamanasAm / suzAnti niSklAnti vigatabhavabhrAnti vitanute yadIyAM sAnnidhyaM zrayatu satataM tAM sukhakarIm // 13 // , -- 18 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 saMskRta bhAvArtha :- he bhavyAtman ! zrIjinezvaradevasya mUrteH sAnnidhyamanuSThAnaM vA kubuddhi zodhayati / bhavabhrAntAnAM caMcalacittavRttInAM mAnasaM suzAntaM niSklAntaM nirbhrAntaM vitanoti / ataH sarvato bhAvena sarveSTasAdhikAM sakalaklezaklAnti bhavabhrAntivinAzinIM sattattvaprakAzinIM tAM jinamUrtimArAdhayatu prAzrayatu / / 13 / / * hindI anuvAda - he bhavyAtmA ! zrIjinezvaradeva kI mUrti kA sAnnidhya tathA zrArAdhana durbuddhiyoM kI buddhi ko prathamadarzana meM hI zuddha parimArjita kara detA hai / saMsArasAgara meM bhayabhIta tathA caJcala vRttivAle manuSyoM ke mAnasa ko bhI suzAnta, prazAnta, niSklAnta evaM nirbhrAnti kara detA hai / samasta kaSToM tathA Apad - vipad kA vinAza karane vAlI parama sukhakArI zrIjinamUrti - jinapratimA kA zraddhApUrvaka Azraya graharaNa kara ArAdhana karo / / 13 / / [ 14 ] mUlazloka: prabho'yaM saMsAro jananamaraNAtApa janakaH " bahirdRSTo ramyaH priyajanavarAlApabharitaH / , prajAnan cAsyAntaM kaTutaravikAraM jaDatA praviSTo'smin jIvo bhramati tava pUjA virahitaH // 14 // 16 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . saMskRtabhAvArthaH-he jinezvara prabho ! ayaM saMsAro janma - mRtyu - pIDAnA - mutpAdakaH / AtmIya - janAnAM mRdusambhASaNAdinA bAhyarUpeNaiva ramaNIyaH pratIyate / anantAjJAnAndhakAratayA jIvo'sya kaTutaraM pariNAmaM ajAnan. atra praviSTo bhavati tathA ca tava pUjAvirahitaH san nAnAprakArakaM kaSTamanubhavan anekadhApIDitaH janma-mRtyu-pIDA saMyantramaye'smin saMsAre bhramatitarAm // 14 / / * hindI anuvAda-he jinezvara prabho ! yaha saMsAra janma-mRtyu-por3A kA janaka hai| AtmIyajanoM ke mudu sambhASaNa evaM vyavahAra se bAhya rUpa meM ramaNIya pratIta hotA hai| ajJAna ke prAvaraNa ke kAraNa jIva-prAtmA isake kaTu pariNAma ko na jAnakara isa saMsAracakra meM aneka prakAra se pIr3ita, duHkhita evaM khinna hote hue bhI ApakI pavitra pUjA, ArAdhanA nahIM karane ke kAraNa isI saMsAracakra ke pIr3Amaya vidhAna meM vAraMvAra ghUmatA rahatA hai / / 14 // [15 ] 0 mUlazlokaHyadA jAtAH sarve vigatamadamohA jinavarAH sumerau tAn sarvAnamarapatayo drAk samanayan / samAnacubhaktyA snapanavidhinA bhUrikusumaiH , guNagrAmaH ramyaiH stavananikaraiH zrotrasukhadaiH // 15 // --- 20 --- Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArthaH-prAcInAnAM prAmANikAnAM zAstrANAM parizIlanena vijJAyate / yat-yadA rAgadvaSaviyuktAnAM madamohAd vikAravimuktAnAM svanAmadhanyAnAM vizvopakAra-niratAnAM sarveSAM jinezvarANAM kramazo janmakalyANakaM sampadyate tadA catuHSaSTiH (64) indrAH sambhUyAgatya bhagavantaM sumeruparvataM nayanti / tatra pANDukambalA nAmnIM zilAmadhisaMsthApya prathamaM snAtramArabhante / tadanantaraM dravyapUjanaM bhAvapUjanaJca kurvanti / dravyapUjaneanekAneka varNa-rasa-saurabha-samudbhAsitaiH sumanoharaiH sumanaiH, zItalaizcandanaiH pUjayanti / bhAvapUjane - akAraNakaruNAvaruNAlayAnAM vizvajanInAnAM vizvavandyAnAM paraduHkha-kAtarANAM prabhUNAM zravaNapuTa nivedayAni guNagrAmAraNAmalaukikastavana-saGkIrtanAdIni kurvanti // 15 // * hindI anuvAda-prAcIna evaM prAmANika zAstroM ke adhyayana se yaha spaSTa hai ki-jaba vItarAga vizvopakArI zrI arihanta bhagavantoM kA janmakalyANaka hotA hai, taba cauMsaTha indra devaloka se Ate haiM tathA zizu-bAlaka ke rUpa meM rahe hue una prabhu ko zakrendra apane paMca rUpa yukta divya sanmAna ke sAtha sumeruparvata para le jAtA hai| vahA~ pANDukambalA nAmaka zilA para cauMsaTha indra Adi kramazaH --- 21 --- Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snAtrapUjana dravya tathA bhAva donoM hI vidhi se karate haiM // 15 // [ 16 ] - mUlazlokaHtato mAtuH pArve mRdulazayane nyasya vidhivat , dvayaM natvA gatvA surasahitanaMdIzvaravaraM / samAnacu - nityAM zubhajinavarANAM supratimAM , iyaM rItinityA kimiha jinazAstrena sulabhA // 16 // + saMskRtabhAvArthaH-svarNameruzikhare pANDuzilAyAM zrIjinezvarasya bhagavataH snAtraM vidhAya zakrendro zrIjinezvaradevaM mAtuH samIpamAnayati / tathA cAsau pUrvapradattAvasvApinI nidrAM prabhoH pratibimbaM cApanayati / sumanAdapi mRdulatarazayanIye vidhipUrvakaM prabhuM sthApayitvA sAmbaM prabhu praNamya saparivAraM zrInandIzvaradvIpaM prayAti / tatra ca dvipaMcAzad jinAlaye aSTAhnikA - mahotsavaM pratanute / rItiriyaM zrIjainazAstre pracalitA nityA zAzvatI sulabhA ceti / / 16 // * hindI anuvAda-svarNamaya meruparvata ke zikhara para AI huI pANDuzilA para cauMsaTha indroM Adi ke dvArA zrIjinezvara bhagavAna kA prathama snAtra-pUjana karane ke --- 22 -- Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcAt zakrendra prabhu ko sAdara bahumAnapUrvaka mAtA ke pAsa lAte haiM, tathA pUrva pradatta avasvApinI nidrA evaM prabhu ke bimba kA apanayana karake vidhipUrvaka prabhu ko atyanta komala mRdula zayyA para sulAkara mAtA sahita prabhu ko vandanAdikara saparivAra zrInandIzvara dvIpa meM jAkara prabhu ke janmakalyANaka nimittaka aSTAhnikA mahotsava karate haiM / yaha rIti jainazAstroM meM pracalita, nitya evaM sulabha [ 17 ] - mUlazlokaHcaturbhinikSepai - jagati janatAnandajanakaH , sadA dhyAnairjJAna - ramarapati - pUjyairgaNadharaiH / tathA divyairdevaivimalamatibhi - vizvamahitaiH , ajaryA sadvaryA jinapatisaparyA viracitA // 17 // saMskRtabhAvArthaH-surapatipUjya-bhagavato gaNadharaiH labdhapratiSThavidvadbhizca asmin saMsArasAgare nimajjitebhyo manuSyebhyo nAma-AkRti-dravya-bhAva nAmakaizcaturbhinikSeparahatAM pUjA prkaashitaa| eSA jinapatipUjA trilokIM pAtuM pavitrIkatu ca samarthA / nikSepastAvadanyasmin anyAropaH / jinamUtiH-jinapratimA, vastuto nAsti --- 23 --- Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinasvarUpA tathApi pratinidhirUpA virAjate / eteSu caturSu nikSepeSu ekaikamupAsyam / ekatarasyApi nopekSA krtvyaa| ekasyApyupekSayA sambhavati samyaktvasya hAniH / naitanmAtrameva prAptasamyaktvasyApi ucchedApattirityapyavadheyam / / 17 / / * hindI anuvAda-devAdhirAja zakrendrAdi devoM se sadA sevita aise devAdhideva zrIjinezvara bhagavantoM ne zrutakevalI gaNadhara mahArAjAoM tathA tattvadarzI vidvAnoM ne saMsAra-sAgara meM bArambAra DUbate hue manuSyoM ke avalambana ke lie nAma, sthApanA (prAkRti-prAkAra), dravya tathA bhAva nAmaka cAra nikSepoM se vItarAga zrI arihanta bhagavAna kI pUjA kA prakAzana kiyA hai| cAra nikSepoM ke mAdhyama se kI gaI zrI arihanta bhagavantoM ko arcanA-pUjA tInoM lokoM ke lie kalyANakArI evaM pavitra hai| ina cAra nikSepoM meM se eka kI bhI upekSA nahIM karanI caahie| kisI nikSepa kI upekSA bhI samyaktva kI hAni kA hetu bana sakatI hai / / 17 / / [ 18 ] D mUlasUtramcyutijainendrANAM jananamanaghaM pApazamanam , vrataM dIkSAdAnaM bhavabhayaharaM mokSanilayam / paraM yat kaivalyaM tribhuvanavikAse'pyatiravi , zivaM bhadraM zAntaM sukhamayamanantaM nigaditam // 18 // --- 24 --- Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke saMskRtabhAvArthaH-zrItIrthaGkara-jinezvarANAM paJcakalyANakAni bhavanti / kalyANakaM nAma anvarthatAM bhajate / paJcAnAmapi kalyANakAnAM samaye vizvamAtre zAntivirAjate narakastho'pi jIvo, prabhorjanmani kArAgArastheva kaSTazUnyo bhavati / nAtra manAgapi sandehasyAvakAzaH / zrItIrthaMkaraparamAtmanaH paJcakalyANakAni cettham-cyavanajanma - dIkSAgrahaNa - caturghAtikarmakSayarUpakevalajJAna - zeSa - caturaghAtikarmakSayarUpamokSarUpANi / zrItIrthaGkara-jinezvarANAM paJcasvapi kalyANakeSu vizvAsmin vizve saJjAyate zAntiH / / 18 / / * hindI anuvAda-zrItIrthaMkara-jinezvara bhagavantoM ke paJcakalyANaka lokavizruta haiN| "kalyANaM karotIti kalyANakam" isa prakAra vyutpatti ke AdhAra para 'kalyANa' pada sArthaka hai| zrojinezvaradevoM ke pA~coM kalyANakoM ke samaya tInoM lokoM meM divyaprakAza evaM sukhazAnti pravRtta hotI hai| prAcIna kAla meM rAjakumAra ke janma ke samaya kArAgAra (jelakhAnA) meM se kaidiyoM ko mukta kara diyA jAtA thA, usI prakAra nArakI jIvoM ko bhI alpa samaya ke lie kaSTa se mukti tathA sukhodaya hotA hai| prabhu ke paJca Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANaka-cyavana, janma, dIkSA, kevalajJAna aura mokSa ke nAma se prasiddha haiM / / 18 / / [16] / mUlazlokaHkramAccaitat sarva tribhuvanagurUNAJca samaye , purAbhUtaM yAsyatyamarapatipUjyaM bhavati vai / tadA''jagmurdevA jinavarasamotsukadhiyaH , kSitau kalyANAnAM kSipati duritaM paJcakamadaH // 16 // saMskRtabhAvArthaH-pUrvoktAni paJcakalyANakAni jagadgurUNAM tribhuvananAyakAnAM zrItIrthaGkara-jinezvaradevAnAM purA sajAtAni, bhaviSyati bhaviSyanti, vartamAnakAle'pi pUjAparAyaNarAyojyeta pUrvadivasAnusAreNa / surendradevA api tatrabhavatAM bhavatAM karuNAkalpadrumANAM pUjotsukabuddhayaH pRthivyAM ratnAnAM varSAM kurvanti / kalyANAnAM paramparayA ca mAnavAH pApa-tApa-santAparahitA bhavanti / / 16 / / * hindI anuvAda-pUrvakathita pA~coM kalyANaka vizvaguru tribhuvananAyaka zrItIrthaMkara-jinezvaradeva ke cyavanajanmAdika kalyANaka ke sandarbha meM bhUtakAla meM hue haiM tathA bhaviSyakAla meM bhI hoNge| zrIjainAgamazAstroM meM aisA --- 26 -- Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekabAra ullekha hone ke kAraNa-pUrvokta kathana akSarazaH prAmANika hai| devalokanivAsI zakrendrAdi cauMsaTha indraindrAriNayA~ tathA aneka deva-deviyA~ bhI zrItIrthaMkara bhagavantoM ke paMcakalyANakoM ke samaya harSa-prakarSa se Ate haiM aura aSTAhnikA-mahotsava kA Ayojana bhI bhaktibhAvapUrvaka karate haiN| kalyANakArI vividha ratnAdi vRSTi se sabhI pApa-tApa-santAparahita ho jAte haiM / / 16 / / [ 20 ] / mUlazlokaHidaM bhaktyA sarva vipulamahimAnaM vidadhire , vidhAyAnte naMdIzvarapravaradIpeSvanuyayuH / tatazcakruH pUjAM tribhuvanapatInAM pratikRteH , idaM satyaM mUrtevidadhatu sapathyanaravarAH // 20 // 5 saMskRtabhAvArthaH-sarvasurAsurendraH nirupamabhaktipUrvakaM mahotsAhena mahotsavaM vitanyate / nA'tra manAgapyavakAzaH saMzayasya / yato hi zrIjinAgamapramANasiddhaM yat svarganivAsi sarvasurAsurendrAH prati zrIjinakalyANakAnantaraM suprasiddha zrInandIzvaradvIpe dvipaJcAzad jinamandire jinamUrtINAM-pratimAnAM pUjAM, aSTAhnikAmahotsavamAyojya sampUjya ca nijavimAnaH prayAnti devalokam / ato he --- 27 --- Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavyajIvAH ! AtmakalyANabhAvanA cet sarvadA sarvathA sukhapradAyinIM zrIjinezvaramUrti - jinapratimAM pUjayantu / / 20 / / bhaktyA * hindI anuvAda - surAsurendroM ne svakIya bhakti, zakti evaM divya Rddhi-siddhi ke anusAra pratyeka zrIjinezvaradeva ke kalyANaka mahotsavoM kA Ayojana kiyA hai / yaha bAta pUrNa prAmANika hai evaM zrIjainAgamAdika akATya pramANoM se siddha hai / deva zrInandIzvara dvIpa meM jAkara aSTAhnikA mahotsava kA Ayojana karate haiM tathA zrIjinamUrti- pratimAnoM kA vandana-pUjana karake apane vimAna se devaloka ko prayANa karate haiM / he bhavyajIvo ! yadi apanI AtmA kA kalyANa cAhate ho to sarvadA sukhapradAyinI zrIjinezvara mUrtipratimA kA bhaktipUrvaka pUjana karo / / 20 / / [ 21 ] mUlazloka: , surAdrau sA devaMravadhimatibhiH prAgviracitA viluptA mohAndhavigalitavivekaiH kupuruSaiH / kiyanto no muktA bhavagurusupUjAM vidadhataH to bhavyaiH kAryA zivasukhanidhAnaMkajananIm // 21 // 1 -- 28-0 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 saMskRtabhAvArtha:- prAcInasamaye'vadhijJAnadhAribhirdevendraijinendrANAM pUjA sampAditA / pravRttA ca loke'pi, kintu madhye mahAmohAjJAnAndhakAra - vivekazUnyairmUDhajanaivilopitA / itthaM kRtaprayAse'pi zAzvatikaM tattvaM sarvathA na vilupyate / avalokayantu bhavantaH svayameva yat adhunApi zrIjinezvarapUjA pracalati / trayANAmapi lokAnAM paramapUjya zrI jinezvaradevAnAM pUjakA agariNatAH paramAnandapadamavAptavantaH / ataH sukhecchubhiH zivecchubhizca bhavya puruSaiH zrIjinapUjA'vazyameva vidhAtavyeti / / 21 / / satya, * hindI anuvAda - prAcIna kAla meM avadhijJAnadhArI devendroM ne paramapUjya zrIjinezvara devoM kI pUjA vidhipUrvaka kI hai tathA yaha pUjA lokaprasiddha pratiprAcIna bhI hai / kintu madhyakAla meM kucha ajJAnI avivekI mUr3hajanoM ne ise vilupta karane kA asaphala prayAsa kiyA hai / zAzvata tattva kabhI chipA nahIM raha sakatA / isakA pramANa pratyakSa hai ki zrIjinezvara bhagavAna kI pUjA Aja bhI pravRtta hai / tInoM lokoM ke ArAdhya zrIjinezvaradeva kI pUjA karane se asaMkhyajana paramasukha, paramapada prApta kara cuke haiM | ataH bhavijanoM ko jinapUjA avazya karanI cAhie / / 21 / / - 26-0 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] - mUlazlokaHayaM loko'nAdiH prakRti-subhago vAsya niyamaH , yugAdIzenAdau vimalamatinA tena racitaH / janAnAM bhUtyarthaM niyatavavahAro'mRtamayaH , jinendrANAM pUjA bhavabhayabhidA tena kathitA // 22 // + saMskRtabhAvArthaH-pravAhAvacchedenAyaM saMsAro'nAdiH, saralasvabhAvazca / janasAdhAraNanivAsasthAnaM, kintu samucitavyavasthAyAH abhAvena matsyagalAgalanyAyaH pravartate / ataeva lokavyavasthAkuzalena vizvapitAmahenAdinAthena prajAnAM hitArthaM yathA sarvA samIcInA vyavasthA vyAvaNitA tathaiva zrImad jinezvarANAM pUjA'pi vyavahAranayena proktaa| ato he bhavyajanAH ! bhavabhramaNAntakAriNIM jinamuttijinapratimAM zraddhayA, vizvAsena niSThayA manoyogena ca pUjayantu / / 22 / / * hindI anuvAda-pravAha rUpa se yaha saMsAra anAdi hai, sarala svabhAva vAlA hai, tathA janasAdhAraNa kA nivAsasthAna hai| kintu yadi ThIka vyavasthA na ho to avyavasthA phaila jAtI hai| eka vyakti anoti ke bala se anya para hAvI hone lagatA hai| jaise bar3I machalI choTI machalI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para hAvI ho jAtI hai| ataH samucita vyavasthA ke janmadAtA zrIprAdinAtha bhagavAna ne jaise anya asi, masi aura kRSi kI vyavasthAoM kA sampAdana kiyA ThIka usI prakAra zrIjinapUjA ko bhI vyavahAra naya kA Avazyaka aMga mAnA hai| ataH he bhavijano ! tuma pUrNa zraddhA, vizvAsa evaM manoyoga se jinapUjA kro| kyoMki yaha bhavabhaya dUra karane vAlI hai / / 22 / / [ 23 ] mUlazlokaHna yAvat loko'yaM tribhuvanagurorarcati padaM , bhavaM bhrAmyan dRSTaH pavananihato vAridanibhaH / ato bhaktAH zuddhA vimalagatinIreNasubhagAM , vimucyAnyat kAryaM jinavarasaparyA vidadhate // 23 / / + saMskRtabhAvArthaH-yAvan mAnavAH trayANAmapi lokAnAM pUjyamAnAnAM zrIjinezvarANAM pAvanacaraNakamalAnAM pUjAM na kurvanti, tAvat te caturpu gatiSu, caturazItilakSaparimitASu yoniSu bhrAmyanti / gagane pavanAhatajaladharA itra / ataeva vivekajalasnAtA iva bhaktA jagajjAlajaTilaM saMsArasaMvardhakaM karmajAlaM vimucya sarvasvadAtuM prabhu manovAkkAyebhyaH satataM pUjayanti samarcayanti ca / / 23 / / --- 31 --- Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda-jaba taka manuSya trilokapUjya zraddheya zrIjinendradevoM ke caraNAravinda kI pUjA, arcanA nahIM karate haiM taba taka ve AkAza meM vAyuvega se pAhata megha kI taraha isa saMsAra meM manuSyAdi cAra gatiyoM meM tathA . caurAsI lAkha jIvAyoniyoM meM bhramaNa karate rahate haiM / ataeva nirmala jJAna vAle aise bhaktajana prasAra saMsAra saMvardhaka kaluSita karmajAla kA parityAga karake, sarvasva pradAna karane meM samartha aisI zrIjinezvara bhagavAna kI pUjA mana, vacana aura kAyA se karate haiM / / 23 / / [ 24 ] - mUlazlokaHjalasnAnaM kRtvA janayati vizuddhi hi vapuSaH , prabhorarcA tadvat harati manaso mohakalilam / vibhoH pUjA dvadhA budhajanamarAlanigaditA , vizuddha: sadravyaramitasukha dairbhAvanikaraiH // 24 // saMskRtabhAvArthaH-pauna:punyena jalasnAnena kevalaM zArIrikamalazuddhiH bhavitumarhati, na caabhyntrmlshodhnm| anAdikAlikasyAntaHkaraNasaJcitamalasaMzodhikA sarvasamarthA prabhoH pUrjava virAjatetarAm / ataH prabhoH pUjA zreSThatamA / saiSA prabhoH pUjA dravya-bhAvabhedAbhyAM dvidhA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matA budhajanamarAlaiH / dravyapUjAH nAmasarasasubhagasugandhitaidravyaiH, bhAvapUjAzca anantAkhaNDAnandajanakasya prabhormaGgalamayadhyAna- guNagAna stavanAdibhirAyojyante sudhibhiH ||24|| * hindI anuvAda - manuSya cAhe kitanI bAra snAna karake pavitra honA cAhe taba bhI mAtra zArIrika zuddhatA hI sambhava hai / kintu anAdi kAla se vividha prakAra ke antaHkaraNa se sampRkta azuddhi, karmakaSAyoM kA zodhana to zrIjinezvara prabhu kI pUjA prabhupUjana se hI sambhava hai / ko jJAno mahApuruSoM aura vidvAnoM ne dravyapUjA tathA bhAvapUjA ke bheda se do prakAra kI kahA hai / ye donoM prakAra kI pUjAyeM sarvasva pradAna karane meM pUrNatayA samartha haiM / / 24 / / [ 25 ] - mUlazloka: viraktA ye bhavyA vimalamatayo vizvamahitAH, vibhedaM jAnanto sat vai jAyeta ito ramante tAM hitvA nigamanayanenaiva nigamanayanenaiva satatam / bhramaNaphalakaM bandhanamalaM , samarasamaye cAtmani zive / / 25 / / 5 saMskRta bhAvArtha:- pUjAdvaye ko bhedaH ? iti viSaye zrIjina. - 3 -- 33 --- Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjainAgama-pAradazino viraktAH vivekavijJAnabhAsurAH vidvAMso mahAntaH santaH samyakaprakAreNa jAnanti / dravyapUjA sukhada-devAdigatiH prdaatrii| bhAvapUjA tu bhavabhramaNavinAzinI, bhavyAtmano'khaNDAnandapradAtrI, aSTAvidhakarmakalApalavitrI paramasukha-pradAtrI ca vrtte| ataeva jJAninaH sarvadA bhAvapUjAyAM tanmayAH bhavanti / / 25 / / * hindI anuvAda-dravyapUjA tathA bhAvapUjA meM kyA bheda hai ? isa rahasya ko zrIjainAgama-zAstroM ke marmajJa viveka vijJAna se samullasita mahAn munimahAtmA, santapuruSa evaM vidvAn bhalIbhA~ti samajhate haiN| dravyapUjA sukhadadevagati Adi ke sukha pradAna karatI hai tathA bhAvapUjA bhavabandhana kA vinAza kara prAtmA kA sundara prakAza tathA akhaNDa Ananda prakaTa karatI hai aura aSTavidha karmajAloM kA samUla uccheda karatI hai| ataeva jJAnIjana sarvadA bhAvapUjA meM hI magna-lIna rahate haiM / / 25 // [26] / mUlazlokaHjalaM puSpaM dhUpaM na ca madhuranaivedyamakSataM , ghRtaM no vA dIpaM nirupamaphalaM candanazubham / karpUraM kastUrI na ca malayajaM vAsitavanaM , samIhante bhaktAH subhagapariNAmaistamayajan // 26 // --- 34 --- Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtabhAvArthaH-bhAvapUjAyAM jala-puSpa-dhUpa-naivedyaakSata-ghRta-dIpa-phala-karpUra-kastUrI - candanAdInAM padArthAnAmapekSA na bhavati, kintUttamamanasaH subhagapariNAmo'pekSyate / ataeva jJAnino bhaktAH pariNAmaM saMzodhya dattAvadhAnena niSThayA manoyogena zraddhayA jJAnenAtmavijJAnena japatapobhAvena paramazAntena cetasA, dAntena ca svarUpeNa bhAvapUjanaM kurvanti / / 26 / / * hindI anuvAda-bhAvapUjA meM jala, puSpa, dhUpa, naivedya, akSata, ghRta, dIpa, phala, karpU ra, kastUrI tathA candana ityAdi padArthoM kI kiJcid mAtra bhI AvazyakatA nahIM rahatI; apitu isake lie subhaga mAnasika ekAgratA apekSita hai / ataeva jJAnIjana satata caMcala-capala mana ko vizuddha karake ekAgracitta, jitendriya nirvikAra bhAva se zraddhA, niSThA tathA manoyoga se jJAna evaM prAtmavijJAna se japa-tapa ityAdi ke dvArA bhAvapUjana meM magna-lIna rahate haiM / / 26 / / [ 27 ] - mUlazlokaHna vA yasyAM dIpo ghRtalavanipAto na ca punaH , na vA dravyA''kAGkSA punarapi na dravyAntararuciH / na vA jainAgAraM na ca punaraho bimbamanaghaM , yajante vidvAnso vimalahRdayaM taM jinavaram // 27 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 saMskRta bhAvArtha:- bhAvapUjAyAM na dIpasyAvazyakatA, na satataM ghRtabinduprakSepasya, na cAnyeSAM dravyANAmapekSA, dravyAntararodho'pi naiva / jinAlayasya jinapratimAyAH vA apekSA nAsti / zrato jJAna-vijJAnanilayAH vizuddhabodhAnanda vibhUtayo nijitendriya grAmAH, AtmArAmA''rAmasmaraNotsukA jinamayAH santo jinamArAdhayanti / / 27 / / - * hindI anuvAda - bhAvapUjA meM na to dIpaka kI AvazyakatA hotI hai, na ghRtabindu-prakSepa kI / anya sugandhita pUrvakathita dravyAdika kI AvazyakatA bhI nahIM rahatI hai / yahA~ taka ki jinamandira - jinAlaya tathA jinamUrti jinapratimA kI bhI AvazyakatA nahIM hotI hai / ataH jJAna-vijJAna ke prakAza se prakAzita sthitaprajJa jJAnIjana capala bAhyamukhI indriyoM ko antarmukhI banAkara AtmA ke ramya udyAna meM ramaNa karane vAle krodha - mAna-mAyA lobha rUpI kaSAyoM ko jItane vAle, karmamala ko prakSAlita karake jinamaya hokara zrIjinezvaradeva kI ArAdhanA karate haiM / yahA~ yaha smartavya hai ki yaha bhAvapUjA paramaviziSTa jJAniyoM ke dvArA hI hotI hai / alpajJoM tathA sAdhAraNa viSayAsaktoM dvArA kadApi sambhava nahIM janoM, hai / / 27 / / --- 36 --- Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28 ] - mUlazlokaHtathaivAnyA ramyA bhavijanamarAlaiH paricitA , vidhIyante bhavya - navanavarasai - vyanikaraiH / apAre saMsAre vitatanigamAbdhau nigaditA , nibodhApetAnAM zamasukhavidhAnAya sugamA // 28 // saMskRtabhAvArthaH-bhAvapUjeva ramaNIyA dravyapUjA'pi bhavyajanaiH nIrakSIravivekibhiH praadRtaa| sA ca dravyapUjA sAMsArika manuSyaiH sAhityazAstra variNataH sarasaH pratipalanavInaH rasaiH, dravyasamUhaizca vitnyte| eSA dravyapUjApi na kAlpanikI prazasteSu jainAgameSu mAnyeSu zAstreSu prAmANikarUpeNa proktA-saMsAre sAgare nimajjamAnAnAM janAnAM sajjJAnarahitAnAM chadmasthAnAM kRte sugamA sulabhA zamasukhavidhAtrI ca vartate / * hindI anuvAda-sarvotkRSTa bhAvapUjA kI bhA~ti hI dravyapUjA bhI nIrakSIravivekI zrIgaNadhara mahArAjAdi ke dvArA AdRta hai| yaha dravyapUjA sAhityazAstra meM varNita vividha rasa, chanda, gIti tathA aneka dravyasaMsAdhanoM se sampanna hotI hai| yaha dravyapUjA bhI koI kAlpanika nahIM hai| kyoMki zrIjaina AgamoM tathA prAmANika zAstroM meM isake Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada-pada para ullekha haiN| yaha pUjA apAra saMsAra rUpI samudra meM DUbate-utarAte ajJAnI logoM ke lie eka sabala Alambana hai tathA isakI samArAdhanA se paramasukha, paramapada kI prApti hotI hai / / 28 / / [ 26 ] - mUlazlokaHamaM bhadrAM mUtti jinavaraguroH prekSya subhagAM , bhajante modante navanavarasaiH komaladhiyaH / pare dhIrAvIrA vimalamatayoH ye munivarAH , sadainAM dhyAyanto jahati malinaM karmanikaram // 26 // saMskRtabhAvArthaH-saMsAre'smin ye kecana komalavicArazIlAH manuSyAH bhAvapUjAdhikAriNo na santi / te dravyapUjayA pratimAyAM AropitamUttimantaM zrIjinezvaradevaM sAhitya rasasampRkta bhajanairdravyasaMsAdhanaiH samArAdhya toSaM poSaM prApnuvanti labhante cepsitaM phalaM paraM zAntim / vimalavicAravantaH tyaktaparigrahAH mahAntaH santo jJAna-dhyAnavizuddha pariNAmAH maGgalamayaguNagrAmAH jinAlayaM gatvA darzanaM vidhAya bhAvapUjanairAtmavizuddhi sampAdayanti / / 26 / / * hindI anuvAda-isa saMsAra meM jo komala vicAraka -- 38 -- Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana, bhAvapUjA ke adhikArI nahIM haiM, ve dravyapUjA se mUrti - pratimA meM prAropita mUrtimAn zrIjinezvaradeva kI pUjA, sAhityika - sarasa-rasa-chanda - alaMkAroM se samullasita stutistavanoM, bhajanoM, gItikAoM se tathA dravya-saMsAdhanoM se karate hue abhilaSita phala evaM paramazAnti ko prApta karate haiM / vimalavicAraka niSparigrahI sAdhu mahAtmA zrIjinezvaradeva ke nityadarzana tathA bhAvapUjana karake Atmazuddhi prApta karate haiM / / 26 / / [ 30 ] 0 mUlazloka: bhavyo yAM dRSTvA vrajati sahasA bhavyapadavIM, subhavyo drAg bhUtvA vidalayati mohaughanigaDam / idaM vai prajJaptau caramajinanAthena kathitaM tato bhaktayA kAryA jinavarasaparyA bhavijanaH // 30 // , 5 saMskRta bhAvArtha:- pUjyazrIvyAkhyAprajJapto aparanAma zrIbhagavatI sUtre carama jinezvareNa zrImanmahAvIrasvAmitIrthaGkareNa bhagavatA prokta- ye bhAvapUjAdhikAriNo na santi teSAM kalyANAya dravyapUjA ( jinAca ) kathitA / tatraiva ye jinamUrti- jinapratimAM prati zraddhAvanto na santi teSAM viSaye'pi kathitam / vizeSajijJAsA cet --- 36-0 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pUjya - zrIbhagavatI-zataka-sUtram-3, uddeza-2, sUtram144, 145, 146] ityAdIni draSTavyAni / prabhavyajIvo'pi jinamarteH-jinapratimAyAH darzanaM vidhAya subhagazarIro bhavati / abhavyAtmA tu darzanenaiva anAdikAlato vyApRtaM karmajAlaM manomAlinyaM prakSAlayati / ato bhavyajanaiH zrIjinezvaraprabhoH pUjA'vazyameva vidhAtavyA / / 30 // * hindI anuvAda-pUjyazrIvyAkhyAprajJapti aparanAma zrIbhagavatIsUtra meM antima caubIsaveM jinezvara zrImahAvIra svAmitIrthakara bhagavAna ne svayaM bhAvapUjA ke anadhikArIjanoM ke kalyANa hetu tathA zrIjinamUti-jinapratimA meM zraddhA na rakhane vAle ajJajanoM ko sAvadhAna kiyA hai| [ yadi isa viSaya meM vizeSa anveSaNa kI jijJAsA ho to pUjya zrI bhaga0 za0 sUtra-3, u0 2, sUtra 144 se 146 taka savistAra dekhiye] abhavya vyakti bhI jaba jinamUti-jinapratimA ke darzana se sundarazarIrI ho jAtA hai taba bhavyAtmA to darzana-pUjana se anAdikAla ke karmajAla evaM mana kI azuddhi ko sahaja rUpa se prakSAlita kara letA hai / / 30 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 31 ] - mUlazlokaHiyaM mUrterarcA jaDamati - janareva racitA , mahattvaM yat tasyAstadapi ca mahAmohajaTilam / na yA bra te mUttiH kimapi na vidhatte jaDamayI , kathaM kAryA pUjA vimRzatujano mIlitadRzA // 31 // + saMskRtabhAvArthaH-mUrtipUjAyAH viSaye AkSepavAdino vadanti evaM yan mUrtipUjA jaDabuddhibhireva pratipAditA / asyA mahattvamapi jADyajaTilaM, aprAsaMgika tathA atAttvikaM mandamatibhiH parivaddhitamiti / mUttiriyaM svayaM jaDamayI vAkzUnyA ca na kimapi karoti na ca kattu samarthA ? mUrtipUjAyAH viSaye kiyajjADyamiti vivekibhiH vicAraNIyam / / 31 / / / * hindI anuvAda-mUrtipUjA ke viSaya meM prAkSepavAdI virodhI pralApa karate haiM ki-mUttipUjA kA pratipAdana mandamatiyoM ne hI kiyA hai| sAtha hI isake mahattva kA pradarzana bhA buddhi ke divAliyepana kA dyotaka hai, aprAsaMgika tathA ayathArtha bhii| yaha mUtti svayaM jar3a-padArtha nirmita hai| na bolatI hai aura na hI kucha bhI karane meM samartha hai / isa mUrtipUjA ke viSaya meM inakI mUrkhatA kA vizleSaNa vivekIjana svayaM kareM / / 31 / / --- 41 -- Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] mUlazlokaHidaM pItvA prokta viSamavikaTAM mohamadirAM , vivekajrazAd vai vigatamatibhirmapuruSaiH / maNeH saGgAdalauhaM kimu na bhajate kAJcanamayaM , tathA mUrteH pUjA janayati na ki ki janahitam // 32 // + saMskRtabhAvArthaH-mUttivirodhakAnAM pUrvoktA kaTUktinizcayapratyayamidaM yadvivekanAzajJAnamadirApAne na sNvlitaa| ahaM manye yat mUttiH jaDamayI, kintu zraddhayA pUjitA sA kimapi kattu prabhavati hitam / jaDamayeSu padArtheSu yAdRzIM camatkAriNI zaktirasti, tAdazI zaktirastu ceteneSvapi nAvalokyate, kiM pArzvamaNeH saMyogena sAdhAraNamapi lauhaM naiva nRtyati ? jaDarasAyanasevanena kiM bhayaGkara rogopazamanaM na bhavati ? vivekino vicArya svayaM vadantu / mUttipUjA ki janahitaM na tanoti ? * hindI anuvAda-matti-virodhakoM kI pUrvokta kaTu ukti nizcita rUpa se pramAda-madirA-pAna garbhita ajJatAvilasita hai| maiM mAnatA hU~ ki mUti-pratimA jar3a hai, --- 42 --- Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kintu zraddhApUrvaka pUjane para vaha sarvasva pradAna karane meM samartha hai| jar3apadArthoM meM to jaisI adbhuta zakti dRSTigocara hai, vaisI cetana meM bhI nahIM hai| kyA pArasamaNi ke saMyoga se lohA suvarNamaya nahIM banatA ? kyA cumbaka ke prabhAva se lohA nAcane nahIM lagatA ? kyA jar3a rasAyana auSadhiyoM se bhayaMkara rogoM kA upazamana nahIM hotA ? vivekI jana svayaM vicAra kareM ki mUrtipUjA kyA-kyA lokopakAra nahIM karato ? // 32 / / [ 33 ] / mUlazlokaHjagatyAM yat kiJci-nnayanapathamAyAti subhagaM , praNetArasteSAM vimalamatayaste budhavarAH / yugAdIzenAdau prathamavidhinA prANisukRte , puraivokta sarva prathayati jano nAnyadaparam // 33 // + saMskRtabhAvArtha:-sAmprataM vaijJAnika-camatkArayute yuge yat kiJcidapi dRSTipathamAyAti, tanna sarvathA nAvInyaM bhajante / purApi vizeSajJairmahApuruSairAgamazA. strAdiSu nigamAdiSu ca savistAraM vaNitam / mahAbhAratamahAsaMgrAme tatraviziSTAH prAcInavaijJAnikAH vinaSTAH / pazcAt parAdhInakAleSvapi ArSavaijJAnikA kimapi kattu Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarthA nAbhavan / yato hi parAdhInatA paramukhApekSitA dAsyabhAvanA na kadApi bhadrAya zivAya ca kalpate / samprApte svAtantrye bhAratIyavaijJAnikAnAmAviSkArAH kasya na zrutipathamAyAtAH / itthaM vizvavyavahArapravartakena zrIAdinAthena-zrIRSabhadevena mUrtipUjApi muktakaNThena smrthitaa| tadanusAreNaiva sAmpratamapi lokavyavahAro mUrtipUjA dau parilakSyate / / 33 / / * hindI anuvAda-vartamAnakAlIna vaijJAnika camatkAra ke yuga meM jo kucha bhI hameM navInatA dikhAI detI hai, vaha sarvathA navIna nahIM hai| prAcInakAla meM bhI viziSTa mahApuruSoM ne apane AdhyAtmika tApasika camatkAra se saba kucha nirmita kiyA thA; kintu mahAbhArata ke mahAsaMgrAma meM aneka ArSa vaijJAnika hatAhata hue, tathA bAda meM bhI parAdhInatA ke kAraNa vikAsa, vaijJAnika-upalabdhi meM bAdhAyeM vyApta huiiN| parAdhInatA nAmaka pizAcinI kadApi zubhaMkarI, pragatipradAyaka nahIM bana sktii| svatantratA ke pazcAt avaziSTa bhAratIya vaijJAnikoM ke bhautika camatkAra sarvavidita haiN| ThIka isa prakAra mUttipUjA bhI koI nayI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM hai, apitu vizvavyavahAra - pravartaka - zrIAdinAthaRSabhadeva dvArA prabala samarthita hai| ataeva lokavyavahAra kA abhinna aMga Aja bhI mUttipUjA hai / / 33 / / [ 34 ] - mUlazlokaHpaThet pUrva zAstraM paramapi punaH pAThayatu vai , yajed devAn dravya nigamavidhinA yAjayatu saH / svayaM deyaM grAhya viha nigaditaM vizvagururaNA , kathaM ceyaM pUjA vada kimu kutarkeraNa racitA // 34 / / + saMskRtabhAvArthaH-vizvavyavahArapravartaka sya zrIgrAdinAtha-RSabhadevasya vyavahAranayo manorvyavahArAdhyAyazca parasparaM sAmyaM bhajatetaram / pratyekasya kartavyavyavahAraH zrInAgamazAstrAdiSu niyamitaH / pUrvaM svayaM zAstrAdInAmadhyayanaM kuryAt / pazcAccAnyairapi kAraNIyam / zAstroktavidhinA devAnAM pUjA svayaM karaNIyA kAraNIyA cAnyairapi / yathAzakti pAtrAnukUlaM sAdaraM-bahumAnapUrvakaJca dAnaM dadyAt / sammAnito bhUtvA dAnaM grAhyam / he kutarkakaNTakAkIrNa ! kathaya kathameSA zrIaAgamazAstrasammatA vijJapuruSaiH pratipAditA mUttipUjA asambaddhA kutarkaraciteti ? / / 34 / / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda - isa avasarpiNI kAla meM asi masi tathA kRSi kA vyavahAra prarUpita tathA prakAzita karane vAle zrIzrAdinAtha - RSabhadeva bhagavAna haiM / vyavahAra zAstroM meM manuSyoM ke samasta karttavya tathA karttavya nirdhArita haiM / . manuSya ko sarvaprathama AgamAdi zAstroM se jJAna prApta karanA cAhie | pazcAt anya ko bhI pratibodhita karanA caahie| zAstrokta vidhipUrvaka svayaM devapUjana karanA cAhie tathA anya ko bhI isameM satprerita karanA cAhie / yathAzakti satpAtra ke anusAra dAna denA tathA sammAnapUrvaka dAna lenA bhI cAhie / isa prakAra vyavahAra- zAstroM meM manuSya ke kArya nirdhArita haiM; to phira he kutarka ke kA~ToM meM pha~se mUrtipUjA virodhI ! tuma svayaM kaho ki zrIzrAgamazAstrasammata, vidvatpratipAdita yaha mUrtipUjA kaise kutarkaracanA ho sakatI hai ? / / 34 / / | 35 | mUlazloka: svakIyaM sammAnaM kathaya kimu necchanti manujA:, surAdIn cedarcen muditahRdayo bhavyapuruSaH / kathaM taM samprekSya jvalasi hRdaye jJAnavikalaH, patan gartAgarbhe kathamihaparAn pAtayasi bho / / 35 / / 046 ka Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArtha:-he kutarkakaNTakAkIrNa ! mUrtipUjAvirodhin ! asmin saMsAre ke puruSAH svakIyaM sammAnaM necchanti / bhaktibhAvaparilasitA bhaktAH yadi vividhairdravyarbhAvaizca yadA devArcanaM kurvanti tadA tava mAnase kathaM dAhaH pradIpate ? svayaM paranindA-devanindAdikaM kurvan garne patan katham anyAn api pAtayasi ? iti / / 35 / / * hindI anuvAda-he kutarka ke kA~ToM se prAbaddha mUrti virodhI ! tuma svayaM batalAyo ki, isa saMsAra meM apanA sammAna kauna nahIM cAhatA hai ? jaba prasannacitta, bhaktibhAvoM ke udreka se paripUrita bhaktagaNa apane iSTadevoM kA pUjana-arcana, dravya tathA bhAva se dRr3ha zraddhA-vizvAsa se karate haiM to tumhAre hRdaya meM IrSyA-dveSa kI prAga kyoM jalane lagatI hai| ajJAna kI khAI meM svayaM girate hue dUsaroM ko bhI usameM girAne kA prayAsa kyoM karate ho ? tumhArA isa prakAra kA AcaraNa, kisI kI dhArmika sadbhAvanA ko Thesa pahu~cAnA, Agama, nigama tathA zAstrasammata to kabhI ho hI nahIM sktaa| sAtha hI loka-vyavahAra sammata bhI nahIM hai| kyoMki manuSya kA Agama ke anusAra apanI upAsanA paddhati ko apanAnA nijI prAdhikAra hai / / 35 / / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] - mUlazlokaHiyaM mUrteH pUjA vitarati zivaM kottimamalAM , narANAM sadvAJchAmiha parabhavAM pUrayati drAk / surAnarcana loko vrajati paramAM pUjya padavIM , tato dhArya kArya suranarapate - rarcanamalam // 36 // + saMskRtabhAvArtha:-eSA mUrtipUjA manuSyANAM nirmalA kotti vistArayati, kalyANamArga ca vitanoti / manuSyANAM vartamAnAM parokSAM vA sadbhAvanAM sadIpsitaM ca sapadi pUrayati / devapUjanaM lokamapi pUjAspadaM vidadhati / asmAt kAraNAt vota rAga-zrIjinezvaradevAnAM pUjA, arcanA sadaiva manasA bhAvanIyA vimalena cetasA sanniSThayA bhaktayA zraddhayA manoyogena zAstroktavidhinA avazyameva karaNoyA / / 36 / / * hindI anuvAda-yaha mUrtipUjA, manuSyoM kI nirmala kItti tathA kalyANa ke mArga ko prazasta karatI hai| manuSyoM ke isa janma tathA parabhava kI anekAneka maMgalamayI bhAvanAoM kI pUrti atizIghra karatI hai| devapUjA manuSyoM ko bhI pUjanIya evaM AdaraNIya banA detI hai| ataeva vItarAga zrIjinezvara devoM kI pUjA, arcanA aharniza mana meM dhAraNa karanI cAhie tathA zraddhA, bhakti, pUrNamanoyoga evaM zAstroktavidhi se avazya hI karanI cAhie / / 36 / / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 37 ] - mUlazlokaHyathA bhavyaM citraM subhagapariNAmAya bhavinAm , bhayAkAraM bhIti sRjati bahudhA vepathumapi / striyAmArAgAraM smitamukhakucairaGkitamidam , vikAraM vibhrAnti capayati kaM no yuvajanam // 37 // saMskRtabhAvArthaH-viditacarametad yat zAntaM jaDamayamapi citraM janAnAmuttamapariNAmAya kalpate / nArakikavedanAbhivyaJjakaM bhayAnakaM vA citraM bhayAya prakampAya ca klpte| strINAM varNanaM mohanRpaticakrIva zAstreSu sandRbdham / tAsAM vivRtAGgopAGgAni citre'pi vilokya na kevalakAmukAnAM yuvakAnAmapi tu tapasi lInAnAmapi cittAni vikArapathamApnuvanti / etena sphuTatAmAyAti viSayo'yaM yat citrANAmapi prabalaH prabhAvo'mogha eva / sarvairapi lokavyavahAreNa anubhUyate ca / * hindI anuvAda-sarvavidita hai ki zAnta jar3acitra bhI manuSyoM ke uttamapariNAma kA kAraNa banatA hai| naraka kI vedanA ko abhivyakta karane vAlA tathA koI bhayAnaka citra bhayotpAdaka ka~paka~pI paidA karane vAlA hotA hai| strIvarNana, zAstroM meM mohasamnATa ke rUpa meM zrIjina.-4 --- 46 --- Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMprApta hotA hai / unake khule aGgoM tathA upAMgoM ko citra meM bhI dekhakara kAmukoM kI ho nahIM, apitu tapasyA meM lIna tapasviyoM ke mAnasa meM bhI vikRti utpanna ho jAtI hai tathA huI bhI hai / isa prakAra yaha viSaya spaSTa hotA hai ki jar3a citra bhI prabala prabhAva DAlane meM sakSama hotA hai / vyAvahArika vizva jagat meM sabhI isakA pratyakSa anubhava karate haiM / / 37 / / [ 38 ] 0 mUlazloka: vikArairmuktAnAM vijitakararaNAnAM zivajuSAM jinendrANAM bimbaM tribhuvanagurUNAM smitamukham / smaran dhyAyan pazyan dhruvamihavaro bhavyapuruSaH, parAM zAnti ki no zrayati manaso mohazamanIm // 38 // 5 saMskRta bhAvArtha:- krodha-mAna- mAyA lobhAdivikAraimuktAnAM mokSapadaM prAptAnAM sarvasurAsuranarendrAdivandanIyAnAM vItarAga-zrIjinezvarANAM prasanna mukhamudrAyutaM pratibimbajinamUrti dRSTvA, smRtvA kiM bhaktagaNaH zrAnandasAgara nimagna sa mohanIya karmavinAzinIM parAM zAnti na prApnoti ? cirazca pracuratvena prApnotyeva / -50 , - Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda-krodha, mAna, mAyA, lobha, mada, mAtsarya ityAdi vividha sAMsArika saMtApoM kI samRddhi karane meM sakSama doSoM kA sarvathA parityAga karane vAle vItarAgI aura sarvasurAsuranarendrAdi dvArA sadA vandanIya aise zrIjinezvara bhagavAna kI prasanna mukhamudrAvAlI bhavya mUtipratimA kA darzana, smaraNa tathA dhyAna karake bhaktajana Ananda ke sAgara meM nimagna kI bhA~ti mohanIyakarma kA vinAza karane vAlI akhaNDa zAnti ko prApta nahIM kara sakate ? avazyameva prApta kara sakate haiN| isameM lezamAtra bhI sandeha kI koI sthiti anubhUta nahIM hotI hai / / 38 // [ 36 ] 0 mUlazlokaHpurAtattvaM cedaM mahati nagare saJcitamadaH , Rte lAbhAt kiJcit kimiha cinute ko'pi zakalam / kalA kAsIt pUrva ka iha naranAtho'rcanavidhiH, purAtattvaM cedaM prathayati susambodhayati tat // 39 // saMskRtabhAvArthaH-pratyekeSu mahAnagareSu nagareSu ca purAtattva vibhAgena prAcInAnAM vastUnAM vividhapratimA(mUtti) zastra-astra-zAstrAdInAM saMcayo rAjakIyaniyamAnu Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAreNa kRtamAste / prayojanamanuddizya tu mando'pi na pravartate / purAtattvavibhAgo'yaM pUrvakAlikAnAM kalAkRtInAM racanAdInAM tathA ca kasmin rAjani zAsti ? kasya mandirasya nirmANam ? kIdRzI pUjApaddhatiH ? kIdRzI vAstukalA ? kIdRzI sthApatyakalA-mUrtikalA AsIt ? iti viSaye prAcInAt prAcInataraM sUkSma gahanaM vivicya prastauti, vitanoti ca prAcInakalAkaumudImiti / * hindI anuvAda-pratyeka mahAnagara evaM nagara meM purAtattva vibhAga ke dvArA prAcIna vastuoM pratimA-mUtti, astra, zastra, zAstra ityAdi kA saMcaya-saMgraha kiyA gayA hai| uddezya ke binA to sAmAnyajana kI pravRtti bhI kiso vizeSa kArya meM nahIM hotI hai| ataH purAtattvavibhAga kA kArya bhI soddezya hai| yaha purAtattva vibhAga-prAcIna samaya meM kisa rAjA-mahArAjA ke zAsanakAla meM kisa prakAra kI kalAkRtiyA~ tathA racanAyeM thiiN| vAstukalA, sthApatyakalA, mUrtikalA ityAdi kaisI thI, isa viSaya meM prAcIna se prAcIna sUkSma tathA gahana vivecana karake prastuti pradAna karatA hai tathA prAcIna kalAoM kI yazogAthA ko prAmANika vistAra detA hai / / 36 / / --- 52 --- Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 40 ] - mUlazlokaHyathA sAdhordAnaM jagati vapuSo rakSaNaphalaM , tato jJAnaM dhyAnaM zrayati tanute dharmamanagham / svayaM puNyaM kurvan vipulamanujaH kArayati saH, tato bhaktaM pAnaM zivasukhamanantAya zamine // 40 // saMskRtabhAvArthaH-supAtrAya saMyamadhAriNe zraddhAbahumAnapUrvakaM pradattamannapAnAdikaM pUrvaM tAvat kSudhAnivRttijanakatvAt zarIrarakSaNAya klpte| kintu vRkSamUlasiJcanena yathA phala-kusuma-chAyendhanAdInAM bahutarA lAbhA bhavanti tathaiva supAtradAnenApi sambhavanti vividhalAbhAH / yathAsaMyamadhArI svayaM dharmaM dhArayati, karoti ca jJAnAbhyAsa dhyAnAropaNam / svayaM pAraGgataH san anyAn api prerayati, kArayati ca dharmadhyAnAdikam / bhavanti ca sukhino santaH svayamAcaranto'nyAnapi yojayanto dhrmmaarge| ataH supAtradAnaM mukta rapi saMsAdhakam / neyaM atizayoktiH jainAgamAH zAstrANi ca supAtradAnamahattvakathAnakaiH samullasitAH santi / * hindI anuvAda-supAtra saMyamadhArI munirAja ko zraddhApUrvaka pradatta anna-pAnAdika dAna prathama dRSTayA kSudhA --- 53 --- Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRSAdika nivarttaka hone se mAtra deha zarIra rakSA hI karatA dikhAI detA hai, kintu jaise vRkSa ko sIMcane se vRkSavRddhi ke sAtha-sAtha phala, phUla, chAyA, zrauSadha tathA IMdhanAdika aneka lAbha hote haiM ThIka usI prakAra supAtra ko bhI usa dAna se aneka lAbha hote haiM / supAtra saMyamI svayaM dharma prArAdhanA, jJAna-dhyAna sAdhanA karatA hai tathA niSNAta hokara anya jana ko bhI prerita karatA hai / isa prakAra kramazaH supAtradAna mokSa kA sAdhaka bhI siddha hotA hai / yaha atizayokti nahIM, apitu jainAgamoM tathA zAstroM ke vividha prakAra ke kathAnakoM se pramANita hai / / 40 / / [ 41 ] mUlazloka: , jale'nantA jIvA jinavaramarAlairnigaditAH tathaivAgnirvAyustRNaphalasamUhe'pi ca tathA / kaNAnAM yaccUrNaM vimRzatu budho mIlitadRzA, nihatyaitAJjIvAn pariNamati bhojyaM rasamayam // 41 // 5 saMskRta bhAvArtha:- kecid virodhina prAkSipantijalabindau, agnikAye, vAyukAye tRNapuSpAdiSu vanaspatikAyeSu anantA jIvA bhavanti iti lokAlokajJAtrAbhagavatA zrIjinezvaradevena pratipAditam / pUjAyAmeteSAM padArthAnA --- 54 --- Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mupayoktA pApabhAk kathaM na bhavati ? vastutaH satyametad yad SaDjIvanikAyavinAzamantarA bhojyaM na sampadyate tadA mahAjIvarakSakA bhojanaM kathamupabhuJjante ? samAdhAnaM tAvat-upayogalakSaNAvazyakakAryapravRttiH na kadApi pApAya kalpate / pramAdapravRttistu pApAya / uktaJca zrIdazavaikAlikasUtre caturthAdhyayanejayaM care jayaM cir3he, jayamAse jayaM saye / jayaM bhuMjaM vA bhAsaMto, pAvaM kammaM na baMdhai // 8 // * hindI anuvAda-mUttipUjA ke virodhIjana AkSepa karate haiM ki apkAya, teukAya, vanaspatikAya Adi meM anantAnanta jIva haiM, trikAlavatti lokAloka ke svarUpa ko jAnane vAle zrIjinezvara-tIrthaMkara bhagavanta ne aisA pratipAdita kiyA hai| phira arcana-pUjana meM kAma Ane para bhI upayoktA ko pApakarma kA bandhana kyoM nahIM hotA ? vastutaH yaha satya hai ki pRthvIkAyAdi SaDprakAra ke jIvanikAya ke vinAza ke binA bhojyanirvRti nahIM hotI taba mahAjIvarakSaka bhojanAdi kyoM grahaNa karate haiM ? usakA samAdhAna yaha hai ki-yAvazyaka kAryoM kI pravRtti ke lie upayoga-viveka kI AvazyakatA hotI hai| 'pramAdAcaraNaM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA' pramAda- pravRtti pApa ke prati kAraNa hai / zrIvaikAlika sUtra nAmaka prAgama meM spaSTa hai ki sampUrNa viveka ke sAtha kiye gaye AhAra tathA vihAra zrAdi AcaraNa meM kisI bhI pApakarma kA bandha nahIM hotA hai, ataH prabhupUjA nirdoSa hai / / 41 / / [ 42 ] O mUlazloka: kiyanmAtraM toyaM vyayati jinabimbArcana - vidhau, tathaivAnyad dravyaM malayajayutaM pramAdo'yaM hiMsA vigatapariNAmo nigaditaH, vadan gacchan tiSThannapi sadupayogo na tu hatiH // 42 // dhUpadahanam / 5 saMskRta bhAvArtha:- prabhodravyamayI pUjAyAM kiyanmAtram ? - ISanmAtrameva jala-candana- puSpa - dhUpa-dIpa- prakSatanaivedya-phalAdInAM dravyANAmupayogo bhavati / tatra vicArapracAro vRthA / gRhakAryeSu asAvadhAnatayA vipulajalAdidravyANAM bhavati pravahaNaM na tatra vicAraH kurute / pUjA - virodhI pUjAyAM kiyajjalAdiprayoga iti nindakarItyA vivecayati / vastutastu hiMsAyAH kA paribhASeti vijJAya - tAm / 'pramAdAcaraNaM hiMsA' upayogazUnyA pravRttiH, vivekarahitA pravRttireva hiMsAyA janiketi manyatAm / zrAyuSyakarma -- 56 - - - Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAvat jinezvarA api lokopakArAya vihArapratibodhanAdikamupayogapUrvakaM kurvanti, tatra na bhavati hiMsA / sadupayogastAvad dharmajana ko na tu pApAya // 42 / / * hindI anuvAda-zrI vItarAgavibhu kI dravyamayI pUjA meM alpamAtra meM upayogapUrvaka zuddha jala, candana, puSpa, dhUpa, dIpaka, akSata, naivedya tathA phala ityAdika kA upayoga hotA hai| sAMsArika gRhakAryoM meM to aviveka asAvadhAnIpUrvaka vipulamAtrA meM tat-tat dravyoM kA apavyaya hotA hai| usa para pUjAvirodhI dhyAna nahIM dete apitu mattipUjA ko nindA karane meM kaTibaddha dikhAI par3ate haiM vaha samucita nahIM hai| vastuta: pramAdasahita pAcaraNa hiMsA hai| AyuSyakarma ke zeSa rahane para vItarAga zrIjinezvaradeva bhI vivekapUrvaka vihAra-nIhAra prabodhana Adi lokopakAra ke lie karate haiN| ataH upayogazUnya viveka rahita pravRtti hI hiMsA kI jananI hai, sadupayogavivekapUrvaka prayoga dharmajanaka hai / / 42 / / [ 43 ] - mUlazlokaHsaparyayaM bhartuH pariNati-vizeSA sumanasaH , vizuddhAyAM tasyAM luThati karamadhye zivasukham / vizuddhA pUjeyaM prathamazivapatinigaditA , vidhijJA abhyAsaM kimu na vidadhIran zivakRte // 43 // --- 57 --- Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtabhAvArthaH-trilokInAtha-paramezvara-zrIjinendradevasya dravyapUjA, bhAvapUjA ca vizuddha manasaH pariNAma vizeSe staH / manaso vizuddhe pariNAme pratiSThite sati mokSaphala hastAmalakavat samprApnoti karatalam / tatra dIkSA bhikSA naapekssyte| jinamUrtipUjA sudUramokSaprasAdArohaNArthaM kalyANakAriNI prathamApadaM paGktirastIti jJAnibhiH kathitam / yUyamapi vibodhino mithyAtvaM parityajya pUjayantu zrIjinezvaradevaM dravyeNa bhAvena vaa| anena mArgeNAnekaibhavyapuruSaiH moksso'vaaptH| ato 'mahAjano yena gataH sa panthAH' iti sUktimanusarantu / * hindI anuvAda-trilokInAtha paramezvara zrIjinezvaradeva kI dravyapUjA tathA bhAvapUjA vizuddha mana kI vizeSa pariNati haiN| mAnasa ke vizuddha pariNAma ke pratiSThita hone para mokSaphala hastagata ho jAtA hai| aisA hone para dIkSita hone, muniveSa dhAraNa Adi kI bhI koI apekSA nahIM rahatI hai| jinamUrtipUjA sudUra mukti-mokSamahala para ArUr3ha hone ke lie prathama sopAna kA kAma karatI hai / isalie tuma saba (mUrtipUjA virodhI bhI) mithyAtva kA parityAga karake vItarAga zrIjinezvara bhagavAna kI dravyapUjA aura bhAvapUjA meM tallIna ho jaano| isa mUti -0- 58 --- Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjA ke mArga se aneka bhavya puruSa mokSagAmI hue haiM / ataH 'mahAjano yena gataH sa panthAH ' isa sUkti ke anusAra mUttipUjA kA anusaraNa kro| yaha sahaja aura sarala mArga hai / / 43 / / [ 44 ] - mUlazlokaHcaturbhinikSepaigati jagadAnanda janakaiH , varaninivigatamadamohai viracitAH / stavaibhavyairbhAvairmadhumayarasaidravyanikaraiH / jinendrANAM pUjA janayati na keSAM zivasukham // 44 // saMskRtabhAvArthaH-paramatattvamarmajJairvItarAgaizca jJAnena dhyAnena paramavijJAnena nAma-sthApanA-dravya-bhAvaiH prakaTitA prakarSamayozrIjinamattipUjA cittAkarSakaiH saralazabdastavakai rbhAvaprasUnaizca satataM puujniiyaa| eSA mUrtipUjA keSAM kalyANaM na vidadhAti ? sarveSAmapi pUjakAnAmArAdhakAnAM bhadraM zivaM kalyANaM karotIti nizcitam / / 44 / / * hindI anuvAda-parama tattva ko jAnane vAle vItarAgadeva tathA mahAmanISiyoM ne apane alaukika jJAnadhyAnAtmaka zodha ke dvArA nAma, sthApanA, dravya tathA bhAvAtmaka cAra nikSepoM se samullasita mUrtipUjA karane kA --- 56 -- Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAna prastuta kiyA hai| zrIjinamUrtipUjA cittAkarSaka sarala sarasa zabda sumana-gucchoM se tathA bhAvasumanoM se tanmaya hokara avazya karanI caahie| yaha jinapUjA saMsAra meM sabhI ke lie kalyANakAriNI hai / / 44 / / [ 45 ] - mUlazlokaHanAthAnAM nAtho'pyamarapatipUjyo jinavaraH , tapastaptvA kSiptvA bhavabhayakaraM karmanicayam / jagad dIpAkAraM viditabhuvanaM kevalamalaM , sametyAgAt kvAsau vinayanayapUrNAM nijapurIm // 45 // saMskRtabhAvArthaH-zrIjinezvaradevo'nAthAnAM dInAnAmapi nAthaH svAmI vartate / sa jinezvaraH sarvasurAsurendraiH pUjanIyaH / jinezvaro'pi pUrvaM tAvat janmAdigrahaNaM karoti / anAdikAlataH saJcitaM karmasamUhai: ghoraM tapastaptvA bhAvapUjAdikaM vidhAya dUrayati / lokAlokaprakAzakaM kevalajJAnaM samadhigamyAghAtikarmANi samUlamunmUlayati tathA ca apunarAvRttiniyamaparipUrNAM zivapurI prApnoti / zivapurImavAptaye dhyAnarUpeNa so'pi bhAvapUjanaM vidadhAti / ataH pUjA anAdi upAdeyA ceti manyatAm / / 45 / / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda-zrI jinezvaradeva anAthoM ke aura dInoM ke bhI nAtha haiN| ve sarvasurAsurendroM ke dvArA pUjanIya haiN| kintu ve bhI pahale janmAdi prakriyA se gujarate hue anAdikAlika saMcita karma ko ghora tapasyA tathA bhAvapUjanAdi ke dvArA dUra karake lokAlokaprakA'ka kevalajJAna ko prApta karake aghAti karmoM kA bhI samUla unmUlana karake apunarAvRti niyama vAlI mokSapurI ko prApta karate haiM / zivapuro kI prApti meM jJAna-dhyAna kI prakriyA bhI bhAvapUjA kA aMga hai| ataH pUjA anAdi tathA satata upAdeya hai / / 45 / / [ 46 ] - mUlazlokaHtadAnIM tatputro bharata iti cakro kSitipatiH , bhuvaM jitvA sarvAM svabhujabalavIryeNa subhaTaiH / vinIto'sau bhUmi dhvaja-ratha-gajAdya H parivRtAM , guru prAptaM zrutvA balagajayuto'gAt pragataye // 46 // saMskRtabhAvArthaH-pAsId zrIAdinAtha - RSabhadevasya prathamaputro bharataH ckrvrtii| sa subhaTasenayA nijabhujabalena ca SaDkhaNDeSu vijayamavApya gajAzvapadAtibhiH dhvajApatAkAdibhiH susajjitAM vinItApurI prapede / tadaiva zrI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAdinAtha-RSabhadevaprabhoH pAdArpaNaM tatra anyasmAt sthAnAt saJjAtamiti saMzrutya mahaddhi-samanvito'sau vandanArthaM jagAma / / 46 / / * hindI anuvAda-zrIAdinAtha-RSabhadeva ke prathama putra bharata cakravartI the / unhoMne apane vizAla bhujAbala tathA subhaTasenAbala se SaTkhaNDa pRthvI para apanA adhikAra jamA liyA thaa| eka bAra jaba ve vijayazrI prApta karake gaja, azva tathA padAti senA ke sAtha dhvaja laharAtI susajjita vinItApurI meM praviSTa hue to unhoMne sunA ki paramArAdhya paramapUjya zrI AdIzvara prabhu kA padArpaNa huA hai, to ve avilamba, nitAnta vinIta bhAva se senA ke sAtha hI prabhu kA vandana karane ke lie zrIRSabhadeva bhagavAna ke samIpa gaye / / 46 / / [ 47 ] - mUlazlokaHnaman mauli natvA tribhuvanaguru durlabhapadaM , nisiJcan tat pAdau nayanasalilaiH prAtijanitaH / tadA proce protyA madhuravacanaM yojitakaraH , bhavadbhirnA grAhya vasanamazanaM sAdRzajanAt // 47 // + saMskRtabhAvArthaH-paramavinotaiva cakrI namraNa nija --- 62 --- Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mastakena devadurlabhaM trilokanAthAdIzvaraprabhoH caraNakamalayugalaM nattvA, prabhorAgamanena sajAtAnandAzrujalena bhagavatazcaraNayugalaM prakSAlitavAn / tadanantaraM baddhAJjaliH provAca"he bhagavantaH ! bhavantastu na kimapi AhArAdikaM vastrAdikaM vA gRhNanti mAdRzo janAt / evaM sati kathamasmAkaM kalyANaM syAditi bhAvaH' / / 47 / / * hindI anuvAda-parama vinIta samrATa zrIbharatacakravartI ne nijamastaka jhukAkara pUrNa zraddhA evaM vizvAsa se guruoM ke guru trilokanAtha zrI AdIzvara prabhu ke caraNakamaloM meM sAdara vandanAJjali arpita karake, prabhu ke zubhAgamana se prAdurbhUta aAnanda kI azrudhArA se unake caraNakamala prakSAlita kiye tathA atyanta vinamra bhAva se kahA ki-he prabho! Apa to hamAre jaise puruSoM ke ghara kA kucha bhI grahaNa nahIM karate to bhalA hamArA uddhAra kaise saMbhAvya hai ? // 47 / / [ 48 ] 7 mUlazlokaHvayaM vai jAnImo nigamavacanAt sAdhukathanAt , kathaM mAdgaloko bhavajalaniryAsyati zivam / vidan sarvaM svasmin tribhuvanavidA kevaladRzA , vinAyAsaM kaJcid vadavaramupAyaM bhavaguro / / 48 / / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArtha:-he bhagavan ! vayamapi satAM mukhAravindaiH jainAgamAbhyAsena ca jAnImo yad rAjJo'zanAdikasAdhuyogyaM naiva bhavati / bhavAn eva vadatu yat mAdRzo janAH saMsArasAgarAt kathaM tareyuH ? paJcamakevalajJAnatvAt trikAlajJAnI-trilokadarzI-sarvajJaprabhurapi vadantIti satyam na kalpate sAdhave tat / cakravartI akathayat-he jagatguro ! prayAsamantarA arthAt kaSTa rahitamupAyaM kathayatu bhavasindhu pAraM kartum / / 48 / / * hindI anuvAda-he bhagavan ! hama jaise ajJAnI vyakti bhI sAdhu-mahAtmAoM kI-santamahApuruSoM kI pravacanavANI tathA jainAgama ke abhyAsa se yaha jAnate haiM ki rAjA kA anna, vastra Adi sAdhu-muni ko grAhya kalpya nahIM hai / aisA hone para hama ApakI sevA se rahita rahakara isa saMsArasAgara ko kaise pAra kara sakeMge ? kevalajJAnI sarvajJa-vibhu ne kahA ki tumhArA kathana yathArtha hai| punaH samrATa ne nivedana kiyA ki he vizvaguro ! saMsAra-sAgara se pAra pahu~cane kA koI binA prayAsa arthAt kaSTa rahita upAya batAiye / / 48 / / --- 64 -- Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46 ] 0 mUlazlokaHnizamyaivaM vAcaM karuNahRdayo'pyAdi puruSaH , sudhA sArA vAcA zamitavipadA taM kathitavAn / zrutau dAnaM sarvaM zRNu sukRtisAraM nigaditaM , purA ye! dattaM bhramati hatabhAgyaM pratipadam // 46 // + saMskRtabhAvArtha:-zrIbharatacakravattino dayAvacanamidaM zrutvA zrIpAdozvaradevena sudhAsAravarSiNyA vipattihAriNyA vANyA bharato nigaditaH / he bharata ! zRNu AgamazAstreSu sarvadharmarahasyaM dAna manekadhA sphuTIkRtam / yaH pUrvaM dAnaM na kRtaM te bhAgyahInA bhavanti, saMsAre ca pratipadaM ta eva duHkhino bhUtvA bhavanti / / 46 / / * hindI anuvAda-zrI bharata cakravartI ke dInavacanoM ko sunakara zrI AdIzvara-RSabhadeva bhagavAn ne sudhAvarSI vipattihAriNI vANI se bharata cakrI ko kahA ki-he bharata ! suno ! aAgamazAstroM meM samasta dharmoM kA sAra dayAdharma ko kahA gayA hai / jinhoMne pahale dAna nahIM diyA, ve isa bhava meM bhAgyahIna haiM tathA saMsAra meM duHkhita pIr3ita hokara jIvana-yApana kara rahe haiM / / 46 / / zrIjina.-5 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 50 ] - mUlazlokaHparaM teSAM madhye varataramidaM tvannayajanaM , kSudhAoM loko'yaM kimu na kurute'kRtyamatulam / sadanne samprApte drutamahaha sA zAmyati kSudhA , tadA svIyaM kAryaM kimu na tanute cendriyagaraNaH // 50 // + saMskRtabhAvArthaH-zrInAgamaNiteSu sakaleSvapi dAnadharmeSu abhayadAnavat annadAnasyApi mahimA zreSThatamA varttate / kSudhA" manuSyo kiM kiM kukRtyaM na tanoti ? kSudhApIDitaH san manuSyaH kAryamakAryaM vA kimapi vicArayituna prabhuH / etasmin kSudhArte samaye kutsitamannamapi prApyet tadApi kSunnivRttirbhavati / sadannaprAptestu kA kathA ? tadA tu sarvANi ca indriyANi kukRtyajAlaM parityajya yathociteSu kAryeSu pravartante / / 50 // * hindI anuvAda-zrInAgamoM tathA samasta zAstroM meM jo dAna-mahimA varNita hai, una dAnadharmoM meM bhI zreSThatama 'abhayadAna' kI mAphika 'annadAna' ko zreSTha mAnA gayA hai| sarvavidita hai ki nitAnta kSudhA-bhUkha pIr3ita manuSya viveka ko kho detA hai, use kArya-akArya, karma-vikarma kA dhyAna nahIM rhtaa| vaha pApI peTa ke lie kaisA bhI kArya Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karane meM pravRtta ho jAtA hai / aise samaya meM, yadi use sahajatA se kadanna jvAra, bAjarA, kodoM ( kodrava) Adi bhI bhojya rUpa meM upalabdha hoM to kSudhA bhUkha nivRtti ho jAtI hai / sadanna gehU~, cAvala Adi kI to bAta hI aura hai, usakI prApti se kSudhArta vyakti kukarma chor3akara sat karma meM pravRtta ho jAtA hai, sabhI indriyA~ apane yathocita kArya meM laga jAtI haiM / / 50 / / [ 51 ] mUlazloka: , yathA zuSyan vRkSo jalabharamasau prApya jaladAt phalebhyaH puSpebhyaH spRhayati sudatte bahutaram / tathaivAnna prApte tviyamapi tanuH prApya svamasUn, sadA sUte dharmaM zivasukhamanantaM ca labhate / / 51 / / saMskRtabhAvArtha:- yathA grISmatauM tapanatApena zuSyan vRkSaH varSAkAle meghairjalamavApya harito bhavati, cirakAlaM yAvat sarasaphalakusumasamRddhiJca vitanoti / tathaiva bubhukSitaM zarIramapi sadanna labdhvA punaH saMjIvanIM zaktimApnoti, ciraM yAvat dhArmikakAryaM kurvan zrante jIvo'nantaM sukhamayaM mokSamapi labhate / / 51 / / 67 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda - jaise grISma Rtu meM sUrya kI prakhara kiraNoM se sUkhatA huA vRkSa varSA Rtu ke samaya bAdaloM se varSita jala ko prApta karake punaH harA-bharA ho jAtA hai aura cirakAla taka sarasa phala-phUla pradAna karatA rahatA hai, ThIka usI prakAra bhUkhA vyakti bhI sadanna prApta karake jIvanazakti ko punaH prApta karake sat kAryoM meM pravRtta hotA hai / pazcAt nirantara dharma karate hue ananta, akSaya, atulanIya paramapada mokSa ko bhI prApta karatA hai / / 51 / / [ 52 ] mUlazloka: tato bhaktyA zaktyA drutamiti vidheyaM zivakaraM, priye cAnenAhaM kSudhitamanujo'pyAti zamanAt / zuzrUSA pitRraNAM vacanakararaNAt syAd varatarA, ayaM mukhyo dharmaH kSudhitajanatArAdhanamayaH / / 52 / / 5 saMskRta bhAvArtha:- bhagavatA zrIzrAdIzvareNa proktaM yat yathAzakti yathAbhakti kSudhArtebhyo'nnadAnaM zIghrameva pradAtavyam etena kSudhArttAnAM kSudhAnivRttistu bhavatyeva / ahamapi prasIdAmi yadanena mamAjJAnirvAha: kRta iti / pitRNAM gurUNAM sevAdikaM kSudhArtebhyo annadAnAn nyUnataram / sadannadAnadharme sarvasmAd viziSyate / / 52 / / , 68 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda-bhagavAn zrIpAdIzvara ne kahA hai ki pUrvokta bAtoM ko dhyAna meM rakhakara ke yathAzakti yathAbhakti bhUkhoM ko 'annadAna' denA caahie| aisA karane se bhUkhoM kI kSudhA-zAnti tathA sanmArga-pravRtti to hotI hI hai, sAtha ho mujhe bho prasannatA hotI hai ki merI AjJA kA pAlana huaaa| mAtA-pitA tathA gurujanoM kI sevA se bhI dIna, hona, kSudhArtoM ko annadAna denA zreyaskara hai| annadAna sabhI dAnadharmoM meM pramukha hai / / 52 / / [ 53 ] / mUlazlokaHtato bhavyaM kArya jinapatigurUNAM susadanaM , vizAlaM sadravyaiH surapatinikAyAdapi varam / vidheyA sarveSAM jinavaragurUNAM supratimAH , pratiSThAH sadbhaktyA punarapi vidheyA varama haiH // 53 // + saMskRtabhAvArthaH-prathama - tIrthaGkareNa bhagavatA zrIpAdIzvareNa proktam-he bharata ! kSudhArtebhyo'nnadAnAntaraM sarveSAmapi jinezvarANAM yathAzakti uttamottamaM indrabhavanamiva jinamandira nirmApitavyam / mandira - nirmANAnantaraM pratimandire zrojinezvara-pratimA zAstroktavidhividhAnaiH mahotsavaiH bhaktibharitaiH pratiSThA-sthApitavyA / pramAdaM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parityajya pratidinaM bhaktyA vidhipUrvaka pUjanaM vidheyam / samaye-samaye mahatI pUjAmahotsava svavidheyaH / * hindI anuvAda-prathama tIrthaMkara bhagavAn zrIAdIzvara ne pharamAyA ki-he bharata ! kSudhAoM ko annadAna karane ke bAda bhI sabhI jinezvaradevoM ke mandira yathAzakti indrabhavana ke samAna divyarUpa meM nirmita karavAyo tathA pratyeka jinezvaradeva kI pratimA, vidhividhAna tathA zraddhA-bhakti-utsava ke sAtha pratiSThita karake nitya zraddhApUrvaka pUjana karo tathA samaya-samaya para bar3I pUjA tathA mahotsava kA bhI bhaktipUrvaka Ayojana karo / / 53 // [ 54 ] - mUlazlokaHparaM kArya hitvA pratidinamanA bahulatA , saparyA satkAryA satsamiha dheyA jinvraaH| tvayA tArya cAyaM bhavajalanidhiH pUrvavidhinA , ito nAnyo loke varataraupAyo bhavaharaH // 54 // + saMskRtabhAvArthaH-devAdhidevena bhagavatA zrIAdinAthajinezvareNa nigaditam he bharata ! tvaM sakalakArya parityajya nirdoSajinezvaraM sabhaktiH, sazraddhaH san zAntacittena prabhu Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjaya, japaM kuru / yadi tvaM saMsArasAgarAt pAraM gantumicchasi tadA tu sarvasukhapradAyakaM etadanantaraM ko'pyupAyaH sAdhIyAn sukarazca na varttate / * hindI anuvAda - devAdhideva bhagavAn zrIprAdIzvara ne kahA ki - he bharata ! tuma samasta citta vikRti- vividha bhrAnti paidA karane vAle kAryoM ko chor3akara ke pUrI tatparatA, niSThA, manoyoga evaM zraddhA ke sAtha zrIjinezvara - pUjana meM mana lagAo aura nAma japa-jApa karo / yadi tuma isa asAra saMsAra-sAgara se mukta honA cAhate ho to sarva sukhapradAyaka akSaya AnandakAraka prabhu-pUjA karo / isase zreyaskara tathA sulabha anya koI bhI mukti mokSa kA upAya nahIM hai / / 54 / / [ 55 ] D mUlazloka: jinAdezaM cakrI kSititalasametena zirasA vahan pAdau natvA surapatinarendrazca mahitau / prapede svAvAsaM surapatinivAsairupamitaM, tato'sau prArebhe jinavaragurUNAM susadanam // 55 // 5 saMskRta bhAvArtha:- sarvajJavibhoH zrIzrAdinAthajinendrasya nidezaM labdhvA cakravartI bharataH sarvasurAsurendrAdipUjitaM -- 71 --- Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhucaraNakamalaM bhUtalanamitazirasA vavande / tatazcendravimAnamiva zobhAsampannaM jinamandira nirmApya prabhupradazitena yathA dharmArambhaM praarebhe| * hindI anuvAda-sarvajJavibhu zrIAdinAtha jinendra ke. Adeza ko prApta karake cakravartI bharata ne sarvasurAsurendrAdi devoM se pUjita prabhu ke caraNa-kamaloM meM zraddhApUrvaka jhuka kara vandana kiyaa| tadanantara prabhu ke batAye hue saddharma ke anusAra AcaraNa karate hue devarAja indra ke vimAna ke samAna zobhAsampanna jinamandira kA nirmANa karavAyA tathA dharmArAdhana prArambha kara diyA // 55 // / mUlazlokaH mahAhaH sadravyairdhavalitadigantai - maNigaNaiH , vyadhAdAdIzvarazasya suragirinibhaM mandiramaho / tato bhavyAM mUtti vigatagaganAbhogavimalAM , spRzantIM svarlokaM pravaramaNiratnairagariNataH // 56 // + saMskRtabhAvArthaH-prathamaM tAvat zrIbharatacakravattinA prathamatIrthaGkarasya zrIRSabhadevasya bhagavataH nija kiraNajAlardhavalIkRta - didigantairbahumUlya ratnanikarai - gaganacumbi --- 72 -- Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumeruparvatAdapi zreSThataraM mandiraM akaari| jinamandiranirmANAnantaraM sadratnaprabhayA sUryamatizAyinI prabhoH zrIRSabhadevasya bhagavataH pratimA nirmApitA / *hindI anuvAda-sarvaprathama zrIbharatacakravartI ne prathamatIrthaMkara zrI RSabhadeva bhagavAn kA aisA divya mandira banavAyA, jisameM jaTita ratna apane kiraNajAla se samasta dizAoM ko zvetAbha banA rahe the, tathA usako vizAlatA gaganacumbI sumeruparvata se bhI zreSThatara thii| jinamandira ke bAda prabhu zrIRSabhadeva bhagavAna ko sUryAtizAyinI pratimA-matti kA nirmANa karavAyA / / 56 / / [ 57 ] / mUlazlokaHbhavad yAtA yAsyAjjinavaragurUNAM ca bhavanaM , vimAnAbhaM cakre bhavabhayaharIstAzca pratimAH / zubhe lagne kAle grahagaNasamete jinagRhe , pratiSThAH sadvyaH pravaravidhinA vai ca vidadhe // 57 // + saMskRtabhAvArthaH-pratIta-vartamAna-anAgata-kAlInazrIjinezvaradevAnAM janma-jarAmaraNabhayavinAzinInAM pratimAnAmuccaiH sthiteSu grahanakSatragaNe zubhalagnamuhUrtAdiSu -- 73 --- Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmahotsavapUrvakaM vidhividhAna - samanvitA pratiSThA sampAditA / / 57 // * hindI anuvAda-pratIta, vartamAna aura bhaviSyakAlIna zrIjinezvaradevoM kI (caubIsI kI) janma, jarA aura mRtyu Adi kI asahya vedanAoM ko zAnta karake paramasukha, paramazAnti, akSaya prAnanda ko pradAna karane vAlI pratimAoM kI pratiSThA zubhagraha-nakSatra Adi kI zAstrIya vizuddha gaNanA ke anusAra uccasthiti tathA zubha lagna-muhUrtAdi meM mahAmahotsavapUjana sahita vividha vidhi-vidhAnapUrvaka sampAdita kI / / 57 / / [ 58 ] / mUlazlokaHvimucyAnyat sarvaM jinavara - padAmbhojarasikaH , trikAlaM sadbhaktyA stavanapramukhazcandanavaraiH / jalai - dopai - dhUpaiH zubhakusuma-naivedya-phalakaiH , jinendrANAM cakre'kSatapravaraiH pUjanamaho ! // 58 // + saMskRtabhAvArthaH-zrIjinezvara - vibhoH caraNakamalAnurAgI cakrI bharato'nyat sarvaM rAjakIyakArya saciveSu nikSipya jinastavanapramukhaiH stuti-nRtya-gItagAna --- 74 --- Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnAdibhiH, jala-candana-puSpa-dhUpa-dIpa-naivedya-phala-akSatAdibhizca bhavabhramaNa - janma-jarA - maraNa-duHkha - damayitrIM zrIjinendra-jinezvaradevAnAM bhaktibhAvapUrvakaM darzanaM vandanaM pUjanaJca kramazaH cakAra / / 58 / / * hindI anuvAda-zrojinezvara bhagavAna ke caraNakamaloM ke anurAgI aise cakravartI bharata anya samasta rAjakIya kAryoM ko saciva prAdi para chor3akara svayaM trikAla bhaktibhAvapUrvaka zrIjinezvara bhagavAna ke darzana, vandana evaM pUjanAdi karate the| vividha prakAra ke tIrthajala, candana, sugandhita sumanoM, sarvatra prasaraNazIla surabhita dhUpa, zuddha ghRtamizritadIpaka, madhura miSThAnna-naivedya, uttama phala tathA akhaNDa akSatAdi se pUrNa zraddhA-vizvAsa-AsthA ke sAtha sAMsArika samasta duHkhavinAzinI zrIjinezvara kI bhakti, pUjA-pUjanAdi meM nitya magna-lIna rahate the / / 58 / / [ 56 ] - mUlazlokaHidaM ki no satyaM kimu na sa tadASTApadagiriH , na ki nityaM tIrthaM jinakRtakRtAnte nigaditam / surAdhIzAstasmin kimu na jinapUjAM vidadhire , prabhAbhUtAM pUjAM kimu na manute mIlitahazA // 56 // --- 75 - Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArthaH-ye pravAdinaH pUjApaddhati kapolakalpitAmazAstrIyAM svokurvanti, tAn prati kathanamidamkiM zrIbharatacakravatti zAsanakAle zrIaSTApada (tIrtha) parvato nAsIt ? yatra cakriNA zrIbharatena vartamAnakAlInacaturviMzatijinezvarANAM zrovRSabhAdi-vIrajinAntikAnAM bhavyapratimAgRhANi caityAni-mandirAriNa nirmApitAni ? kiM jinAgamA asatyaM, yatra etad varNanaM vizadarUpeNa prApyate ? kim sarvasurAsurendrAdibhirdevaiH sarvasukhadAyinI pUjA na kRtA ? etat tu sarvathA satyaM cet parama prAcInA prabhAvazAlinI prabho tipUjA mIlitanayanaiH zraddhAvanatastatra bhavadbhiH katham na svIkriyate / * hindI anuvAdaH-jo pravAdIjana pUjApaddhati ko azAstrIya tathA kapolakalpita mAnate haiM, unake prati yaha kathana hai ki-kyA zrIbharatacakravartI ke zAsanakAla meM yaha zrIaSTApada (tIrtha) parvata nahIM thA ?, jahA~ cakravartI bharata ne vartamAnakAlIna zrIRSabhAdi-vIrajinAntika sarvajinezvara bhagavantoM kI mUtti-pratimAe~ maNiratnamaya bharAkara pratiSThita kI thiiN| kyA vaha jinAgama asatya hai, jisameM mUrtipUjA ke spaSTa pramANa tathA ukta kathana kI satyatA pramANita hai ? kyA sarvasurAsurendrAdi samastadevoM ne sarva-sukhadAyaka mUrtipUjA nahIM kI thI? yadi yaha --- 76 --- Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNatayA satya hai to paramaprabhAvazAlinI jinamUrtipUjA ko zraddhAvanata nayanoM se tuma svIkAra kyoM nahIM karate ho ? / / 56 / / [ 60 ] - mUlazloka: , varaM citraM dRSTvA subhagamadhunA tuSyati naraH bhayAkAraM citraM vidalati na kasyAntarazamam / varAM zAntiM datte madayati ca nAryyAH pratikRtiH, jinAdhIzaM bimbaM pariharati tApaM racayituH // 60 // 5 saMskRta bhAvArtha:- suviditametat sameSAM suromuSImatAM yat sundaraM cittAkarSakaM citraM vIkSya sarve janAH prasannatAM prahlAdamanubhavanti / bhayaGkaraM bhUta-preta-siMha- vyAghrAdInAM citraM vIkSya bhItiM labhante / madhusmitAM tuGgakucAM capalanetrAM yuvatipratikRti vIkSya mohodayo mohodayo bhavati / kAmottejanA jAgarti / cittaM prazAntaM bhavati / etadapi sarve svIkurvanti nAtra lezamAtramapi sandehasyAvakAzaH / evameva zAstroktavacanaiH svAnubhavaizca mayocyate / yat prabhoH zAntAM nitAntakAntAM pratimAM nirIkSya bhavya puruSANAM cetassu vacanAtItazAntiravApyate / - -- 77 -- Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hindI anuvAda-samasta buddhimAn jIva jAnate haiM ki cittAkarSaka manohara citra ko dekhakara sabhI prasannatA kA anubhava karate haiN| bhayaMkara bhUta, preta, siMha, vyAghra Adi ke citra ko dekhakara bhIti kA anubhava karate haiM / madhura muskAna, yauvana se bharapUra yuvatI ke citra ko dekhakara moha kA udaya, citta kI azAnti, kAmottejanA-jAgRti hotI hai| ise bhI sabhI svIkAra karate haiN| ThIka isI prakAra zAstrokta evaM svakIya anubhava se bhI maiM kahatA hU~ ki prabhu kI jinezvara bhagavAna kI nitAnta kAnta zAnta pratimA ke darzana mAtra se anirvacanIya zAnti prApta hotI hai / / 60 // [ 61 ] / mUlazlokaHpramAraNIbhUteyaM jinapariSadeSAM ca pratimAH , sadA pUjyante smA'mara-manujanAthaiH sahRdayaH / idaM sarvaM satyaM nikhilanigama pazyatu janaH , saparyA devAnAM duritadavadAhaM zamayati // 61 // saMskRtabhAvArthaH-zrIjinezvaradevasya . pariSadiva divya-samavasaraNamAgameSu prthittrm| prabhoH mUttipratimA pUjA ca prAmANikatAM bhajatAm / divyairdaivarnaraiH Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svamanasA vAcA karmaNA zraddhayA ca pUjyate jinapratimA / etat sarvaM satyAnuprANitaM nijabhramAndhakAraM dUrIkattu zrIjainAgamazAstrANi jainetaraveda-vedAGgAni zAstrANi cAnusandheyAni sarvatra matti-pratimApUjanasya prAmANika pAramArthika rahasyamudghATitamAste / devAdhidevazrIjinezvara bhagavataH pUjA tu niHsande'haM sarvaprakAreNa pApatApa-santApAn dUrayati / nikhilAnandaM prakAzayati cAntarIyam / / 61 / / * hindI anuvAda-parama zraddhAspada zrIjinezvara bhagavAna kI dvAdazaparSadA ke samAna samudbhAsita divya samavasaraNa jainAgama zAstroM meM bhI prasiddha hai| prabhu kI pratimA tathA usakI pUjA pUrNatayA zrIjainAgamazAstrIya prAmANikatA para AdhArita hai| kiMcid mAtra bhI kapolakalpanA kA viSaya nahIM hai| deva, manuSya aura tiryaMca prANiyoM ne sadaiva mana, vacana aura kAyA se isa mUttipratimA kI ArAdhanA, pUjA tathA sevAbhakti Adi kI hai / yaha sabhI satya se anuprANita hai, apanI bhrAnti ke gahana andhakAra ko dUra karane ke lie Apa jaina Agama zAstra tathA jainetara veda-vedAGga ityAdi kA bhI anuzolana kara sakate haiN| sarvatra mUrti pratimA tathA unakI pUjA prAmANika evaM pAramArthika svIkRta hai| devAdhideva -- 76 -- Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvItarAga-jinezvara bhagavAna kI pUjA to niHsandeha samasta prakAra se pApa-tApa-santApa ko dUra kara antarAtmA meM nihita nikhila Ananda ko prakAzita karatI hai / / 61 / / [ 62 ] - mUlazlokaHjinAdhIzAH sarve satatajanatAnandajanakAH , kSaye'STau karmANAM zivasukhamanantaM hya pagatAH / tato devendrAdyA varasurabhidhUpAdivasubhiH , citAM bhadrAM kRtvA kSitimukhabhavaM dehamadahana // 62 // + saMskRtabhAvArthaH-sarve'pi tIrthaGkarAH zrImajjinezvarAH akhaNDAnandakandapradAH santi / yadA te nijASTakarmakSayAnantaraM svakIyaM bhautikazarIraratnaM parityajanti, tadApi devendrAdayaH surabhitacandanAdikASThaiH citAM nirmApayanti / caramazarIrasaMskArAdikaM kurvanti / * hindI anuvAda-sabhI tIrthaMkara zrIjinezvara bhagavAna samasta prANivarga ko akhaNDa-Ananda pradAna karane vAle hote haiN| jaba ve apane praSTa karmoM kA sarvathA kSaya hone para apane bhautika zarIra kA parityAga karate haiM, taba indrAdi deva surabhita candana-dhUpa Adi padArthoM kI citA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajAkara prabhu ke zarIra kA antima saMskAra karate haiM / / 62 / / [ 63 ] - mUlazlokaHtatastAM nIrogheH - jamadasuranAthA azamayan , balIndrAdyA devAstribhuvanagurUNAM ca vimalA / varA draSTAH nItvA nijanijaniketaM samagaman , varAM sthApyaM nityaM nizadinamaho tAM tu sisicuH / / 63 // + saMskRtabhAvArthaH-pratyekeSAmindrANAM kArya vibhaktamataH kramikaM yathA syAt tathA svakIyaM kAryaM tanvanti / atha meghakumAra - nAma kendrastAvat tIrthodakaiH niSicya citAM zamayati / tatazca balIndrAdayazcatvAraH pramukhendrAH prabhoH varA draSTAH nItvA vrajanti, tathA ca tAM svasthAne ratnamayamaMjUSAyAM sthApya trikAlaM pUjayanti / / 63 / / * hindI anuvAda-zrIjainazAstrAnusAra bhavanapativyantara-jyotiSa-vaimAnika ina cAra nikAyoM ke kula 64 indra haiM tathA asaMkhya deva haiN| ve prabhu kI bhakti meM kramazaH svakIya kArya karate haiN| meghakumAra devendra tIrthoM ke pavitra jala se citA prazAnta karatA hai tathA balIndrAdi cAra indra tabhI prabhu kI cAra dAr3ha lekara jAte haiM tathA unako apane-apane zrIjina-6 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna meM ratnamaya maMjUSA meM sthApita karake pratidina pUjana karate haiM / / 63 / / [ 64 ] / mUlazlokaH vidhAtuM vyApAra varavipulayAnairvasubhRtaiH , variNag vyApArArthI jaladhiparatIraM samagamat / akasmAt tad yAnaM nikhilamapi ruddhaM vidhivazAt , parAM cintAM lebhe kimapi na vidhAtu zamazakat // 64 // + saMskRtabhAvArthaH-kazcid vyApArI anekajalavAhanAni nItvA jalamArgeNa sAgarAntaM jagAma / tatazca vividha-dhana-dhAnyaiH pUrNAriNa vAhanAni sampAdya pratyAvartamAnassAgare'tarkitarUpeNa cintAturaH saJjAto yatastasya jalapotAni sahasaiva niruddhAni / kRte'pi mahat prayAse na kimapi saJjAtaM tatazca cintAsAgare nimagnaH kimapi kartumapi na shshaak| * hindI anuvAda-koI vyApArI, aneka jalayAnajahAja lekara vyApAra ke lie sAgara pAra gayA tathA vahA~ usane prabhUta mAtrA meM dhanopArjana kiyaa| jaba vaha vyApArI dhana-dhAnya se sampanna apane jalayAnoM ke sAtha A Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahA thA to madhya sAgara meM usake jalayAna sahasA hI ruka gye| aneka prakAra ke prayAsa karane para bhI ve Tasa se masa taka nahIM hue to vyApArI cintA ke sAgara meM nimagna kucha bhI karane meM samartha nahIM huaA / / 64 / / [ 65 ] / mUlazlokaHkulInaM svaM devaM vipulakusumaiH modakavaraiH , tadAnoM sadbhaktyA vipulataranatyAtamayajat / paraM prIto bhUtvA'pyacakatabhukteradhigamaM , sphurantI vIrasya paramapratimAzcaryajananI // 65 // + saMskRtabhAvArthaH-cintA cAntacaitasikasya tasya vyApAriNo manasi samAyAtaM yat svakIyakulArAdhyadevasya smaraNaM vandanaM karttavyamiti / ataH sa samupalabdhaH vividhakusumaiH modakAdibhiH niSThayA manoyogena ca vAramvAraM praNAmapUrvakaM taM apUjayat / ___ tasya bhaktyA prasannA devavAraNI babhUva, yat ekA vItarAga-zrIjinezvarasya jIvitA camatkAriNI pratimA vartate / / 65 / / ___* hindI anuvAda-cintAtura usa vyApArI ke mana meM Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyA ki apane kuladeva kA smaraNa-vandana karanA cAhie / ataeva upalabdha puSpAdika se pUrNa niSThA evaM manoyoga se vAraMvAra namana-vandana Adi ke dvArA usane kuladeva kI pUjA sampanna kii| usakI naiSThika bhakti se prasannatA sUcita karate hue devavANI huI ki eka mAtra jIvita asIma parama camatkAriNI vItarAga zrI jinezvara bhagavAna kI bhavya mUtti-pratimA hai / / 65 / / 0 mUlazloka :tvayA rItyA pUjyA vigalitaviSAdena manasA , zivaM bhadraM yAsyatyanupadamasau procya niragAt / kRtaM sarvaM tenA'pi gatanigaDaM yAnamacahAt , idaM sarvaM satyaM jinanigadite pazyatu janaH / / 66 // OM saMskRtabhAvArtha:-tvamanayA rItyA prasanna na cetasA zrI jinezvaradevAnAM mUttipUjAM kuru / avazyameva paramaM padaM mokSamavApsyasi / itthaM procya bhagavAn zrIpAdIzvaraH pratasthe / zrIbharatacakrI api prabhoH kathanAnusAreNa sarva kRtavAn iti jainazAstreSu nibaddha mAste / iti vizvasya zAntena cetasA granthAvalokanaM kuru sandehamapAkuru / / 66 / / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda-"tuma vidhi-pUrvaka prasannacitta hokara zrI jinezvaradeva kI mUtti-pratimA kI pUjA kro| avazya hI paramapada-mokSa tumheM sulabha hogaa|" aisA kaha kara zrI AdIzvara bhagavAna prasthAna kara gye| samrATa zrI bharata cakravartI ne bhI prabhu kI vANI kA akSarazaH anusaraNa kiyaa| aisA zrI jaina zAstroM meM spaSTatayA ullikhita hai| tuma (mUrtivirodhI) bhI jaina-jainetara zAstroM kA samyakprakAreNa anuzIlana, avagAhana karake apane sandeha ko dUra karo tathA mUrtipUjA ke prati pUrNatayA zraddhAvAn bano / / 66 / / [ 67 ] 0 mUlazloka:vinA caityaM mUtirnayanapathamAyAti na bhuvi, pratiSThApyA tasmin jinvrpteshcaapynukRtiH| vinA dIpaM gehaM subhagamapi naktaM na sukhadaM, pratiSThApyA kAryAvirapi jinendrasya zivadA // 67 // + saMskRtabhAvArtha :-mandiramantarA saMsAre darzanAya mUtirna prApyate / ata eva pUrva mandira nirmApaya, tatazca prabhoH pratimAyAH racanA, zAstrAnusAreNa vidhivat pratiSThA ca kaaryaa| zrIjinendradevasya pratimAyAH zobhA aGgaracanA ca sundararItyA bhakti-bhAvena krttvyaa| jinapratimA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSapradA hitakAriNI zreyakAriNI ca vartate / yathA rAtrI dIpamantarA gRhaM na zobhate tathaiva mUrtimantarA na mandiram / ataH mUrtisthApanA pUjanaM ca asmAkaM avazyameva kartavyamiti / ____hindI anuvAda-vizva meM mandira ke binA darzanIya mUtti-pratimA dRSTigocara nahIM hotI, ata eva sarvaprathama mandira kA nirmANa karavAnA caahie| tadanantara zAstrIya vidhAna se vidhipUrvaka mUrti-pratimA sthApita karavAnI caahie| mUrti-pratimA kI ati sundara aMgaracanA pUrNa bhakti evaM niSThA se karanI caahie| zrI jinezvara prabhu kI mUrti-pratimA bhavabhayavinAzinI tathA parama pada-mokSadAyinI hai| jaise rAtri meM dIpaka binA gRha nahIM zobhatA hai, vaise prabhu kI mUtti binA mandira nahIM zobhatA hai / ataH prabhu kI mUrti kI sthApanA-pratiSThA tathA aharniza vidhipUrvaka trikAla pUjA-pUjanAdi hI hamArA parama kartavya hai / / 67 / / [ 68 ] mUlazlokaHvidhatte yazcaityaM prasarati ca tasyAtimahimA , dhanAdhikyaM dharma pratidinamasAvarjayati vai / zivaM karturdAturanumatividhAtuzca niyataM , tatazcaityaM kAryaM bhavabhayavihartuzca pratimA // 68 / / -~-86 --- Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta bhAvArtha:- yo sadbhAgyazAlI puruSaH mandira - nirmANaM vitanoti tasya vimalA kIrttiH zaraccandracandrikeva sarvatra digdiganteSu prasarati / zodhitasatyametad yat bhautikadhanAd dharmadhanArjanaM varam / zrIjinezvara bhagavato mUrtiH - pratimA ArAdhanaM bhavabhItihAri cetaH prasAdakAri, antarmalApahAri varttate / ye ca zrIjinezvarasya mUrtipratimAM-bimbaM nirmApayanti, anumodayanti kurvanti ca te sarve'pi kramazaH svargApavargAdikaM labhante / : hindI anuvAda jo sadbhAgyazAlI puruSa mandira kA nirmANa karavAtA hai, usakI zaratkAlIna candramA kI kiraNoM ke samAna dugdha dhavala kIrti sarvatra phailatI hai / vastutaH yaha parIkSita satya hai ki bhautika dhana kI apekSA dharmarUpI dhana kA upArjana zreSTha hai / zrIjinezvara bhagavAna kI mUrti pratimA kI ArAdhanA bhava-saMsAra kA bhaya dUra karane vAlI, citta ko prasanna karane vAlI tathA AtmA ke abhyantara karma-doSoM ko vinaSTa karane vAlI pratyuttama prAmANika hai / jo loga jinamUtti - jinapratimA- jinabimba banavAte haiM, banAte haiM yA anumodita karate haiM, ve sabhI kramazaH svargAdi kA sukha yAvat mokSa kA bhI zAzvata sukha prApta karate haiM / / 68 / / -0-615 - Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ] / mUlazlokaHjinokto dharmo'yaM prabhavati yathA vizvavalaye , tathA kAryo yatnaH pravacanavidhau vakti sumuniH / latAvanno dharmaH svayamiha jagatyAM prasarati , dvayaM cAGga tasya pravacanavidhAnaM jinagRham // 66 // _ saMskRtabhAvArthaH-trikAladazinA vItarAgeNa vibhunA zrIjinezvaradevena prarUpito dharmo yena prakAreNa vizvasmin vizve pracAra prasAramApnuyAd, tena prakAreNa sarvadA sarvathA niSThayA zraddhayA pUrNamanoyogena prayatno vidheyaH / vizuddho'yaM zrIjainadharmaH lateva saMsAracakre prasarati / sAmpratamapi tattvamanISibhiH munIzvaraiH svakIyeSu pravacanakAleSu procyte| yat asya samucitaprakAreNa pracArasya prasArasya ca sarvotkRSTaM sAdhanayugalaM Aste-pravacanaM jinamandiraJca / __* hindI anuvAda-trikAladarzI vItarAga vibhu zrIjinezvaradeva dvArA bhASita yaha dharma, jisa prakAra bhI sampUrNa vizva kI sadbhAvanA sadAcaraNa kA viSaya bane, usI prakAra zubha prayatna karanA caahie| yaha vizuddha jainadharma sundaralatA (velar3I) ke samAna vizva meM phaila rahA -- 88 -- Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai| vartamAnakAla meM bhI tattvamanISI santa mahApuruSa pharamAte haiM ki jainadharma ke pracAra-prasAra ke lie do mukhya sAdhana haiM-(1) jinapravacana tathA (2) jinamandira / / 66 / / [ 70 ] - mUlazlokaHyathA zrotAvargaH jinapravacane zrotumadhikA , mahatyAM yAtrAyAM jinavaraprabho - darzanakRte / tathA caityArambhe snapanasamaye cAhatagRhe , jinokto dharmo'yaM prasarati digante zivakaraH // 70 // OM saMskRtabhAvArthaH-mahApuruSANAM sUrIzvarANAM sudhIzvarANAJca jinapravacanakAleSu zrotumabhilASukAH bahavo janAH samAyAnti / yathA jinatIrthAdiyAtrAprasaGgaSu mahatI janatA ekatrIbhUya gacchati, tathaiva jinamandireSu yadA laghu-bRhat zAntisnAtraM tathA zrIsiddhacakrAdimahApUjanAni bhavati / tadApi bahutarAH janAH samAyAnti, jinabhAvabhAvitA bhavanti / kurvanti ca nijajIvanasAphalyam itthaM zrIjainadharmaprasAraH pracArazca didiganteSu sukhaM zAnti sthApayan prasarati / * hindI anuvAdaH-paramAcArya, mahApuruSa tathA --- 86 -- Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manISiyoM kI jinapravacanavANI kA lAbha lene ke lie sunane kI icchuka janatA umar3a par3atI hai| jaiseM tIrthayAtrAoM ke zubhaprasaMga para tathA zrIjinendrabhaktimahotsavAdika meM vizAlakAya janagaNa umar3a par3atA hai| ThIka usI prakAra jaba jinamandirAdi meM laghu yA bRhatzAntisnAtra tathA zrIsiddhacakrAdi mahApUjana ityAdi kA Ayojana hotA hai taba dharmazraddhAlu janatA adhika saMkhyA meM upasthita hotI hai aura zrIjinabhaktibhAvanA se udbhAvita hokara apane jIvana ko dhanya banAtI hai-saphala karatI hai| isa prakAra zrIjainadharma kA pracAra-prasAra dig-diganta meM sukha-zAnti kI sthApanA karatA huA vistIrNa hotA hai / / 70 / / [ 71 ] 0 mUlazlokaHsamApanne pUjye jinajananakalyANadivase , vizAle saccaitye pracurakusumAmodabharite / mRdaGgasyArAvaiH zrutisumadhurai - varNanikaraiH , jinastotraM snAtraM namanamapi kArya naravaraH // 71 // OM saMskRtabhAvArthaH-paramazraddhAspadAnAM saccidAnandasvarUpANAM zrIjinezvarANAM cyavanAdi - paJcakalyANakeSu vizeSato janmakalyANakeSu suramye vizAle sugandhita Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumumAdibhiH surabhite jinamandire - jinacaitye zrutirasasamanvitaiH varNasamUhai: mRdaGgAdidhvanibhizca zrIjinastotraM zAntisnAtraM vandanaM gAyanaM nartanaJca janaiH zraddhAbhAvasamanvitaiH dattacittaiH sumadhuratayA karttavyam / * hindI anuvAda-paramazraddheya saccidAnanda svarUpI zrIjinezvaradeva ke cyavanAdi paMcakalyANaka hote haiN| vaise to ina sabhI kalyANakoM meM devapUjana-gItagAna-dhyAna Adi kA Ayojana karanA caahie| kintu vizeSa rUpa se prabhu ke janmakalyANaka ke divya prasaMga para to kusumoM se sugandhita, vizAlakAya jinamandira meM karNakuharoM meM amRta sA gholane vAlI sumadhura zabdasantAnamayI svaralaharI evaM mRdaMga ityAdi tAlavAdyoM ke sAtha zrIjinastotra, zAntisnAtra, vandanagIta, bhaktinRtya Adi kA rocaka bhaktipUrNa prAyojana prAtmazraddhA-bhAvanA se dattacitta hokara, manamohaka rUpa meM hI karanA cAhie / / 71 / / [ 72 ] 0 mUlazlokaHsadA pUjyo vandyo jinapatirakhaNDAmRtamayaH , priyo dhyeyo geyo vidhuriva manojJo nayanayoH / guraNagrAmArAmA bhavabhavavirAmA bhagavataH , vimukti vAJchadbhiH pratidinamupeyAH sahRdayaiH // 72 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArthaH--agAdhAbAdhAkhaNDAvacchinnAnandaghanasvarUpANAM viditaveditavyAnAM samyagdarzana-jJAna-cAritracacitAnAmacitAnAJca zrIjinezvaradevAnAM darzanaM vandanaM pUjanaM gAyanaM ca atipremNA, sadbhaktyA karttavyAni / vicintyatAM tAvat yadA nayanamanojJazcandro dvitIyAyAM tithau sazraddhairjanairvadyate tadA yasya paramakaruNA - varuNAlayasya guNagrAmAH ArAmA iva sukhapradAH bhavaduHkhavirAmAH santi tasya vandanA pUjA ca kathaM na karttavyA ? avazyameva karaNIyeti bhAvaH / zraddhAvanataiH sahRdayaiH muktimabhilaSadbhistu pratidinaM prabhoH guNagrAmAH smaraNIyAH, vandanIyA ca prabhoH sarvasukhakarI nitAnta - kAntA paramazAntA jinamUtti:-pratimA eva / + hindI anuvAda-ananta, agAdha, abAdha, AnandaghanasvarUpI, paramajJAnI, samyagdarzana-jJAna-cAritra se sampanna, trilokapUjya zrIjinezvara bhagavAna kI mUtti-pratimA kA darzana atIva manohArI evaM candramA ke samAna nayanasukhakArI hai / ataH zrIjinezvaradeva kA vandana, pUjana, bhakti, gItagAna saba sarvadA sarvathA sadbhakti se karanA caahie| sociye ki jananayana - sukhakArI dvitIya candra vandanIya hai to jisa paramopakArI prabhu ke guNagrAma sAMsArika duHkhoM kA vinAza --- 62 --- Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karane meM samartha haiM, usakI vandanA, pUjA to nitAnta Avazyaka hai| mukti cAhane vAle bhaktajanoM ko prazasta prAlaMbana ke lie to nitAnta kAnta paramazAnta jinamUrtipratimA vandanIya-pUjanIya hai / / 72 / / [ 73 ] 0 mUlazlokaHvitatyaivaM dharma jinapativareNAmaladRzA , samIkSyedaM proktaM zivasukhamanantAya bhavine / mahAmohadhvaMsI jinavarasaparyA zivakarI , varairdravyaiH kAryA bhavabhayaharaiH stotranivahaiH // 73 // 5 saMskRtabhAvArthaH-bhagavatA zrIpAdIzvareNa RSabheNa dharmatattvaM vistIrya rAga-dvoSarahitAbhyAM locanAbhyAM nirIkSya bhaktajanAnAM kalyANAya proktam-eSA zrIjinezvaradevAnAM pUjA mahAmohAndhakAravinAzayitrI prakAzayitrI ca zivaGkarANAM mokSatattvAnAm / ataH sAMsArika - kaSTanivAraNArthaM bhavabandhanocchedakartRbhiH stotraiH sadravyaiH zraddhayA jinapUjA vidhAtavyA / / 73 / / * hindI anuvAda-bhagavAna zrIpAdIzvara-RSabhadeva ne dharmatattva kA vistAra karake rAgadvaSAdi kaSAyarahita netroM --- 63 -- Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se sArI dUraMdeza sthiti ko dekhakara bhaktajanoM ke sahaja kalyANa ke lie jinapUjA kA nirUpaNa-pratipAdana karate hue kahA hai ki zrIjinendrapUjA ghora ajJAna rUpI andhakAra kA vinAza tathA zivaMkara mokSatattva kA prakAza karane vAlI hai| ataH sAMsArika kaSTa ko dUra karane ke lie bhavabandhana-chedaka stotroM tathA dravyoM se zraddhA evaM bhakti se jinapUjA avazya hI karanI cAhie / / 73 / / [ 74 ] / mUlazlokaHvidhatte yazcaivaM bhavati sa ca mAnyo naravaraH , kaSAyAH lIyante samudayati maitrI pratijanam / na tat kArye kazcid bhavati vinipAtaH paribhavaH, varairdravyairoM bhuvanahitakArI jinavaraH // 74 // + saMskRtabhAvArthaH-trikAladarzinA bhagavatA zrIpAdIzvareNa sphuTatarayA pratipAditaM yat yadi kazcid bhAgyazAlI dravya-bhAvAbhyAM jinapratimAM pUjayati sa tu nizcayatvena vizvamAnyo bhavati / tasya kaSAyA vinazyanti / prANiSu maitrIbhAvaH utpadyate / tasya kAryeSu kutrApi vighnAdikaM naiva bhavati / jinapUjA sarvathA sarvaprakAreNa sadravya-bhAvaiH parama zraddhayA sampAdanIyAH / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda - trikAladarzI bhagavAna zrIzrAdinAtha kahA hai ki yadi koI bhI bhAgyazAlI jinamUtti kI pUjA karatA hai to usa vyakti ke mana meM bhI maitrIbhAva utpanna hotA hai tathA vighnabAdhAoM kA niSkAsana aura Ananda kA prakAzana hotA hai / ataH sarvadA zrIjinamUrti kI pUjA dravya se tathA bhAva se vidhivat zraddhApUrvaka karanI cAhie / / 74 / / [ 75 ] - mUlazloka: na vidyante cAsmin bhuvanamahitAste jinavarAH, gaNAdhyakSA dakSA vimalamatayo ye munivarAH / vidhIyante lokairnRpatirahite vai praNidhiyaH, ataH sthApyA bhavyaijinapade mUrttiramalA / / 75 / / 5 saMskRtabhAvArtha:- zrIjainAgamazAstrAnusAreNa sarvaviditametad yat atraiva paJcamakAlo'yaM ( paJcamAraH ) pracalati / asmin paJcamakAle paJcamAre saMsAracakrapUjitAH sarvajJadevAH zrIjinezvarAH teSAM buddhimantaH zrutakevalIgaNadharAH api na santi / ataeva nRpaterabhAve yathA pratinidhi vyavahArastathaiva zrI jinasthAne vimalA zrIjinamUrtiH bhavyapuruSaiH pratiSThApayitveti prAkUtam / --- --- Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda-zrIjainAgama zAstroM ke anusAra yaha bAta suspaSTa evaM pracalita hai ki samprati pravartitakAla paJcama pAre ke rUpa meM vyavahRta hai| isa paJcama pAre meM vizvavandha-vizvavibhu vItarAga zrIjinezvara bhagavAna tathA unake zrutakevalI gaNadhara nahIM hote| jisa prakAra vyAvahArika vizva meM rAjA yA zAsanAdhikArI ke prabhAva meM usakA pratinidhi kArya-sambhAra grahaNa karatA hai, tathA sabhI usake Adeza ko rAjAvat pAlate haiM, usI prakAra sAkSAt zrIjinezvara bhagavAna ke abhAva meM unakI mUrtipratimA hI pratinidhi svarUpa hai / isalie usakI sthApanA . paramAvazyaka hai / / 75 / / [ 76 ] mUlazlokaHnRpasthAne kRtvA nijakRtikRte cet pratinidhi , bhavenmAnyo vandyo vahati janatAjJAM ca zirasA / pravarteran yasmAt janahitakarAH vyAvRtivarAH , vidhAtavyA ramyA vimalamatibhirmattiramalA // 76 // saMskRtabhAvArthaH-vyAvahArika jagati sarvairavalokyate yat pratinidhiH adhikArIvat bhavati / sAmAnyajanairAdaraNIyaH sammAnanIyaH / prabho ttiH-pratimA --- 66 --- Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratinidhirUpA asti| tAmevAzritya jagadvyavahArAH vyAvRtivarAH maGgalamayAH bhavanti / ataH tasya virodha parityajya prabhoH prabhAvamayI mUttiH-pratimA pratiSThApayitavyeti / * hindI anuvAda-vyavahAra-vizva meM sabhI anubhava karate haiM ki pratinidhi, adhikArI ke samAna sammAnanIya hotA hai| prabhu kI mUtti-pratimA bhI pratinidhi svarUpa hai| usakA avalambana-pAlambana lekara saMsAra ke vyavahAravyApAra maMgalamaya hote haiN| ataH mUtti-pratimA ke virodha ko tyAga kara prabhu kI prabhAvamayI mUtti-pratimA kI pratiSThA karanI cAhie / / 76 / / [ 77 ] - mUlazlokaHzivaM karturbhartuH svanumitividhAtuzca niyataM , . tataH kArya bimbaM bhavabhayabhido bhavyamanujaiH / bhavadbhiH kiM nokta satatamiha vyAkhyAnasamaye , yathA jaino dharmaH prathayati vidheyo'sti sa tathA // 77 // + saMskRtabhAvArthaH-ye manISayo mUtti na svIkurvanti / te'pi vadanti-yad ye bhAgyazAlino janA: sukArya dharma-: pracArAdikaM vA tanvanti, te tu uttama phalaM labhante / taiH zrIjina-7 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cottamaM sArdhamapi anumantAraH sahayogakartAro'pi phalamApnuvanti / yena kenApi prakAreNa zrIjainadharmaprasAra: pracArazca syAt - ityapi te manISayaH svIkurvanti / tadA tu bhavyapuruSaiH zrIjainadharmapracArArthamavazyameva jinamandiraM - jinAlayaM jinamUttiH- jinapratimA ca nirmAyitveti rahasyam / * * hindI anuvAda - jo mUrttivirodhI manISI mUrtipUjA ko svIkAra nahIM karate, ve bhI apane pravacana - vyAkhyAna meM kahate haiM ki he bhAgyazAliyo ! tumheM dharmapracAra-prasAra ke satkArya avazya karane cAhie, jisase uttama phala kI prApti hotI hai / sukAryakarttA ke sAtha hI anumodana evaM sahayogakarttAoM ko bhI samAnarUpeNa uttama phala prApta hotA hai| jainadharmapracAra-prasAra ke lie jinamandirajinAlaya evaM jinamUtti - jinapratimA atyanta sahAyaka hai tathA bhavabhaya - vinAzinI hai / ataH isakI sthApanA anivArya hai / / 77 / / [ 78 ] mUlazloka: nivAse sAdhUnAM yadi yuvati citraM vilikhitaM, vikRtyai tat proktaM nivasati na kazcinmunigaNaH / samAdhau lInAnAM zramaNasubhagAnAM yadi sakhe ! dhruvaM zAntiM lokAd viratikRtaye syAnmatamidam // 78 // , -- 23 - Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArthaH-zramaNAnAM-munInAM jainopAzrayeSu bhittiSu athavA kutrApi yuvatijanacitraM vilikhitaM bhavet cet tat vikRtijanakaM manyate / kAusaggadhyAne samAdhau vA lInAnAM zramaNAnAM citraM cet saMsAraviraktijanaka zAntipradaM proktam / / 78 / / * hindI anuvAda-zramaNa-munijanoM ke jaina upAzraya meM dIvAroM athavA kahIM para bhI yuvatI kA citra utkhacita (korA huaA) ho to vaha vikRti kA kAraNa mAnA jAtA hai| munijanoM ko vahA~ vizrAma karanA jainasiddhAntazAstrIya rIti se kalpatA nahIM hai| kAusaggadhyAna, samAdhi meM magna-lIna mahApuruSoM zrI tIrthaMkara bhagavantoM Adi kA yadi citra ho to sAMsArika virakti kA kAraNa tathA zAntiprada mAnA jAtA hai / / 78 / / [ 76 ] / mUla zlokaHyathA sAdhormAnaM zivasukhamanantAya niyataM , prabhorarcA bhadrA kathamiha tu tAdRk kimiva no ? viziSTA yAtrAbhirnavanavamahaiH zAntividhibhiH , avazyaM vizvasmin sphurati mahimA vizvaviditaH // 79 // --- 66 -- Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 saMskRtabhAvArthaH-'zramaNAnAM sAdhUnAM bahumAna sevAbhaktistu anantasukhAya kalpate' iti sarve sahamatipUrvaka mAmananti / evaM cet paramakalyANakAriNI prabhorarcanApUjA kathanna samAdriyate ? viziSTarItyA mahatA mahotsavena paramazraddhayA niSThayA cAnuSTitA prabhorarcanA-pUjA nizcayetvena akhaNDazAntipradA zrIjainadharmasya - jainazAsanasya pracArayitrI, ataeva kairapi antarAyo na karttavyaH / / 76 / / * hindI anuvAda-zramaNa-sAdhu santa mahApuruSoM kI sevA-bhakti ananta sukhadA hotI hai| yaha nirvivAda satya hai| yadi aisI mAnyatA sarvasammata hai to paramAtmAprabhu kI arcanA kA samAdara pUrNa zraddhA evaM vizvAsa ke sAtha svIkAra karane meM kyA Apatti hai ? zramaNa-sAdhusanta, mahApuruSa bhI to prabhu ke sevaka-bhakta haiM, itanA hI nahIM kintu prabhu-pradarzita patha ke bhI sacce anuyAyI haiM / merA to sAdara savinaya nivedana hai ki sabhI prakAra ke durAgrahoM ko chor3akara prabhu kI arcanA-pUjA-upAsanA nizcita rUpa se akhaNDa sukhazAntiprada hai| tathA dharmapracAra-prasAra meM sahAyaka hai| ataeva kisI bhI vyakti ko kisI prakAra kA koI antarAya nahIM karanA cAhie // 76 / / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [80 ] - mUlazloka:yadi grAvA toye tarati jaladhau potasadRzaM , jinArcA vizvasmin janayati zivaM cecca kathitAm / jinArcA mUrtazcet satatamiha pApaM tava mate , sudhApAnAnmRtyu bhavati vada maunaM vahasi kim ? // 80 // + saMskRtabhAvArtha:-nAstikajanAH kathayanti-yat vayaM tadaiva jinapratimA zivaGkaroM svIkariSyAmo yadA pASANaM sAgare jalapotamiva tarat pramANitaM bhavet / anyathA tu vayaM manyA mate yat jinamUtti-pUjA sarvadA pApajananIti / samAdhAtumAcAryaga kaTAkSyate-yadi tava dhAraNA IdRzI vartate tadA sudhApAnAt mRtyurbhavati-iti vada / etat zratvA maunAvalambI kathaM jAtaH ? / / 80 / / * hindI anuvAda-mUttipUjA kA virodha karane vAle nAstika jana anargala vArtAlApa prastuta karate hue kahate haiM ki-hama to taba 'zrIjinamUtti-jinapratimA' ko kalyANakAriNI mAna sakate haiM, jaba vaha jalarAzi-samudra meM jahAjanaukA kI taraha tairatI huI pramANita ho| anyathA hama to yaha mAnate haiM ki jinamUtti-pUjA sadaiva pApa-jananI hai| samAdhAna kI ceSTA se prAcArya virodhiyoM para Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaTAkSa karate hue kahate haiM ki-yadi tumhArI dhAraNA aisI hI hai to tuma sudhA-amRtapAna se mRtyu hotI hai, aisI viparIta sthiti ko svIkAra kyoM nahIM karate ? aisA sunakara maunAvalambI kyoM bana jAte ho ? // 80 / / [81 ] - mUlazlokaHiyaM tvarcA varyA dalayati vimohaM bhavakara , vidhatte samyaktvaM kuTilaparitApaM zamayati / cinotIhAtyantAM navanavasukhazreNImanaghAM, dhruvaM siddhi yacchatyamarapadalAbhastu sahasA // 81 // saMskRtabhAvArthaH-eSA zrIjinendramUttipUjA sarvatobhAvena sarvottamatAmAvahati-nAnAkaSTakaluSita - bhavabhramaNahetu mohanikaramapanayati / samyaktvaM pradAya antastApaM santApaM vigalayati, abhinavasukhaparamparAM cinoti / kramazaH svargApavarga ca pradadAti / ata: nizcapracamidaM yajjinamUttipUjA sarvotkRSTA sarvahitaGkarI / / 81 / / * hindI anuvAda-sarvajJa vibhu zrI jinezvara bhagavantabhASita zrI jainAgama-zAstrokta zrIjinamUtti-pUjA nizcita rUpa se sarvotkRSTatA dvArA susampanna hai| yaha mUtti-pUjA, --- 102 -- Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka prakAra ke kaSToM, pApoM se kaluSita saMsAra - bhramaNa ke mUla kAraNa moha tathA ajJAna-samUha ko sarvathA samUla vinaSTa karatI hai| samyaktva pradAna karake prAntarika tApa-santApa ko bhI dUra karatI hai tathA nUtana parama sukhada paramparA kA cayana karatI hai, kramazaH svarga tathA mokSa pradAna karatI hai| ataH niHsandeha zrIjinamUtti-pUjA sarvotkRSTa evaM sarvahitakAriNI hai / / 81 / / [ 82 ] * mUlazlokaHvinA potaM nAvaM jaladhiparakUlaM vrajati kaH , Rte vai vairAgyAt kathaya kimu syAt saMyamadhanam / idaM zIghra cittaM bhagavati na yAvaddhi ramate , kathaM ki kasyAho vada-vada sakhe ! syAt zamasukham // 82 // + saMskRtabhAvArthaH-yadi jalapotaH samudragAminI naukA vA na bhavet tadA kazcidapi taTAntaraM dvIpAntaraM vA kathaM gantu zaknoti ? tathaiva yAvat saMsArAt viraktirna bhavet tAvat mahAvratatvaM, ko nAma dhArayati ? etaccapalacittaM yadi zrIvItarAga-paramAtmani na ramate, vada mitra ! kena prakAreNa mokSamadhigantu zakyate ? / / 62 / / --- 103 --- Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... * hindI anuvAda-yadi samudra meM vicaraNa karane meM samartha naukA yA jalapota na ho to koI bhI vyakti samudra ke dUsare taTa para yA dUsare dvIpa meM kaise jA sakatA hai ? ThIka isI prakAra yadi vyakti ko saMsAra se virakti na ho to prANAtipAta - viramaNAdi paMca mahAvratoM ko kauna dhAraNa karegA? yaha capala-caMcala citta yadi zrI vItarAga paramAtmA meM na rame to mitra ! tumhIM batAyo ki vaha kisa prakAra mokSa-pada prApta kara sakatA hai ? // 82 // [ 83 ] - mUlazlokaHyathA vidyudyantraM prathayati digAlokitavarA , nirodhaM vA tad yad ghaTaprati kSaNenaiva bahudhA / bhavaccittaM tAdRg bhagavati vilInaM tvaharahaH , punarno vA tAdRk caladalanibhaM caJcalamadaH // 83 // + saMskRtabhAvArthaH-yathA vidyudyantreNa sapadi digantodyotate tathA svakIyasya manaso nirodhaH (saMyamaH) yadi syAt tadA kSaNenaivAjJAnAndhakAro vilayameti / AtmaprakAzazcakAsti / kintu sarvaM parityajya mano bhagavaccaraNAravindaM rameta / azvatthavRkSapatramiva caJcalaM na Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaveccet / paramAtmani nirate, virate saMsArAt dhruvaM paramapadalAbhaH / / 83 // * hindI anuvAda-jisa prakAra vidyut yantra ke mAdhyama se kSaNamAtra meM hI didiganta Alokita ho uThatA hai, ThIka usI prakAra mana ke cAJcalya-nirodha, mAnasika-saMyamana ho jAne para sahasA kSaNamAtra meM ajJAnarUpI andhakAra na jAne kisa nilaya meM vilaya ho jAtA hai, prAtmaprakAza phailatA hai, samullasita hotA hai| aisI AtmaprakAza se prakAzita sthiti ko prApta karane ke lie paramAvazyaka yaha hai ki pIpala ke patte kI taraha caJcala mana ko paramapitA-paramezvara ke caraNAravindoM meM ekaniSTha bhAva se samarpita kreN| paramAtmA meM magna-lIna tathA saMsAra se virakta hone para avazya hI paramapada-mokSa kA lAbha milatA hai / / 83 // [ 84 ] / mUlazlokaH janaH sopAnasya prathamavalaye nyasya caraNaM, dvibhUmaM prAsAdaM parisarati duHkhaM pariharan / samutkaNTho draSTuM zazadharamakhaNDaM nizivaraM, nirAdhAraM kazcit kathaya kimu roDhuMprabhavati ? // 84 // -- 105-0 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArthaH-prAdhAraM vinA kimapi kArya saphalatAzikharaM na cumbati, iti sarve janAH jAnanti / rAtrau candramasaM draSTumabhilASI manuSyo dvibhUmaM prAsAdaM (bhavanaM) AroDhu sopAnaparamparAyA AzrayaM gRhNAti / sopAnaparamparAmasvIkRtya, prathamapaMktau caraNamasaMsthApayan kena prakAreNa dvibhUmamAroDhuM samarthaH ko'pi janaH ? kathamapi naivetyuttaram / evameva vicArayantu bhavanto nirAdhArA bhaktiH kathaM sAdhayasI syAt sukumAramatInAM sahRdayAnAM sazraddhAnAJca janAnAGkRte iti / ataeva zrI jinamUrterAlambanaM nitAntamAvazyakatAM bhajate / muktinagaryAH prathamasopAnabhUtA mUrtipUjA eva / / 84 / / * hindI anuvAda-prAdhAra ke binA koI bhI kArya saphalatA ke zikhara para nahIM pahu~catA-aisA sabhI jAnate haiM / rAtri meM candra-darzana ke lie loga dumaMjile para car3hane ke lie sopAna (sIr3hI) kA sahArA lete haiN| prathama sopAna para kadama rakhe binA car3hanA sambhava nahIM hai| vicAra kIjie ki nirAdhAra bhakti kAryasAdhikA kaise ho sakatI hai ? ataeva zrIjinamatti-pratimA ke pAlambana kI nitAnta AvazyakatA hai| mukti-nagarI kA prathama sopAna 'mUttipUjA' hI hai / 84 / / -o- 106-0 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 85 ] - mUlazlokaHsukhazreNI yasyAM vasati kalahaMsIva sukhadA , guNagrAmA rAmA nayanasukha pArA tvanudinam / mahIyante tasmAd bhavabhayavibhetuH pratikRtiH , labhantAM tAM siddhi vihabhavabhavAM vA paragatAm // 5 // ke saMskRtabhAvArthaH-yathA kamalavaneSu rAjahaMsI vicarati tathA prabhuguNasumananikuJjeSu bhaktibhAvabharitAnAM sahRdayAnAM bhaktavRndAnAM manAMsi ramante / ataeva bhavyapuruSAH mokSAvAptaye paramasukhaprAptaye prabhoH pratimA sthApayanti pUjayanti ca / bhAvanaimalyAt tat prabhAvAcca muktizriyaM labhante / / 85 / / * hindI anuvAda-jisa prakAra kamala-vana meM (kamaloM ke samUha meM) rAjahaMsinI vicaraNa karatI hai, usI prakAra prAtaHsmaraNIya parama pUjanIya prabhu ke guNarUpI kamalanikuJjoM meM bhakti bhAva se paripUrNa sahRdaya bhaktavRnda ke pavitra mAnasa vihAra karate haiM, ramate haiN| ataeva bhavyajana mokSaprApti tathA parama sukhopalabdhi ke lie sadaiva prabhu kI mUtti-pratimA ko pratiSThita karake ananta zraddhA evaM bhakti se pUjate haiM aura bhAvanAtmaka nirmalatA tathA -- 107 --- Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvavizuddhi ke sadbhAva se hI muktirUpI lakSmI kA varaNa karate haiM / / 85 // D mUlazlokaH [56 ] kSitau kalyANArthaM vipulamatibhirdazitapathAH , pravartante lokA viSamarahitenaiva supathA / vinA vighnaM zazvad vahati yadi rAjJAkRtapathaH, pathe ko gaccheda bho! vipulakaTukaSTena jaTilam // 86 // ..saMskRtabhAvArthaH-lokakalyANakAribhiH svanAma.dhanyavidvanmUrdhanyaiH paramasatyAnveSibhiH zrutakelibhiH gaNadharabhagavadbhiH saralaM rAjamArga iva niSkaNTakaH zrIjinapUjAmArgo nirdezitaH, tenaiva mArgeNa janatA samprati gatimAtanoti / janatA kaNTakasaMkula panthAnaM sahasaiva parityajati / ko nAma sati sarale saMkSipte bhayarahite mArga, kaThine'tivistRte bhayAkule caraNau nikSipet ? na 'ko'pItyAzayaH / * hindI anuvAda-paramalokopakArI . : svanAmadhanya vidvanmUrdhanya parama satyAnveSI zrutakevalI zrIgaNadhara bhagavantoM ne jo rAjamArga kI bhA~ti sarala : tathA niSkaNTaka ----108-0 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjinamUtti pUjA kA mArga nirdezita kiyA hai| Aja bhI dharmazraddhAlu janatA usI mArga ke anusaraNa meM hI pragatizIla hai| kaNTakAkIrNa mArga ko to alpa vivekI vyakti bhI sarala tathA niSkaNTaka mArga kI prApti hone para chor3a detA hai| isa saMsAra meM bhalA aisA kauna hogA ki jo sarala, niSkaNTaka saMkSipta mArga ke rahate hue lambe tathA bAdhAoM: se ghire hue bhayAvaha mArga meM kadama bar3hAyegA ? koI bhI nahIM, yaha tAtparya haiM / / 86 // . [ 87 ] . . - mUlazlokaHayaM saumyo mArgo bhuvanapatinA divyagatinA , jinenaivAdiSTo mRdulamataye mAnavakRte / / samArAdhyaivA, milati yadi divyAM suragati , kramAt prAnte mukti vada pariharet ko budhavaraH // 87 // 7. saMskRtabhAvArthaH-ayaM pUjApaddhatinAmamArgo'pi prAmANika rUpeNa trilokanAthena divyajJAninA sukumAramatInAM mAnavAnAM kRte varNitaH prazastIkRtazca / vicArayantu yat yadi sugamenopAyena kramAt svarga-mokSAdikaM prApyeta, tahi ko buddhimAn enaM sanmArga parityajet ? yadi madhurauSadhisevanena rogaH zAmyeta tahi kaH kaTvauSadhi seveta ? / ' -~-106 --- Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda-yaha mUrtipUjA - paddhati kA mArga prAmANika rUpa se divyajJAnadarzI trilokInAtha zrIpAdIzvaraRSabhadeva bhagavAna ne sukumAramati, komalahRdaya mAnavoM ke lie prakaTa evaM prazasta kiyA hai| Apa svayaM vicAra kIjie ki sugama evaM sulabha upAya se hI yadi kramazaH svarga evaM mokSa kI prApti ho to saMsAra kA kauna-sA buddhimAn isa sarala, sarasa mArga ko chor3akara anyatra zramaparizrama karegA? yadi mizrI-zakkara ke samAna mIThI auSadhi se roga-zAnti sahaja hI sambhava ho to bhalA kauna kaTu-kar3avI davA-auSadha kA sevana karegA ? / / 87 / / [ 88 ] [] mUlazlokaHyajan kazcid vipro nigamavidhinA svaM sura-varaM , juhAvAgnau havyaM ghRtasurabhitai - dravyamatulaiH / niyante jvAlAbhirmudutanubhRto jantu nivahAH , upetyoce vipraM munivaramarAlo mRdugirA // 88 // + saMskRtabhAvArthaH-ekadA kazcit vipraH svazAstrIyavidhinA, nijamabhISTaM devaM lakSyIkRtya ghRtasurabhiH havanIyadravyaiH sandIptapAvake havanaM kurvannAsIt / tadA ko'pi paramadayAlu, niravalokayat anantAH jIvAH --- 110 --- Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yajJotthitajvAlAbhimriyante-iti vilokya sa vipraM sannikaTAgatya proce| * hindI anuvAda-eka samaya kI bAta hai ki koI eka vipra-brAhmaNa apanI zAstrIya vidhi se, apane iSTadeva ko uddezita karake sugandhita ghRta ityAdi havanIya padArthoM se jalatI huI yajJAgni meM havana kara rahe the, tabhI paramakupAlu eka munivara ne dekhA ki aisA karane se anantAnanta jIva yajJAgni se uThatI huI jvAlA se mara rahe haiN| aisA dekhakara ve vipra-brAhmaNa ke sannikaTa-samIpa Aye aura bole / / 88 // [86 ] D mUlazlokaHbhavanto dharmajJA vimalamatayo bodhanicayAH , zrutInAM vaktAraH karuNahRdayA vizvamahitAH / paropAyardevo yadi ca priyed yacchatu priyaM, mudhA hiMsA pApaM vidhimiha vitanvanti sahasA // 86 // + saMskRtabhAvArthaH-ahaM manye tatrabhavanto nirmala'buddhayaH jJAnanilayaH, vedapravaktAraH vizvavandyAH karuNa hRdayAH santi / anena vidhinA ahaM pazyAmi yat anekAnAM jIvAnAM prANaghAto bhavati / ato yadi kenApi anyena Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAyena bhavadIyo deva: prasannaH syAt tathA prayatnIyam / eSA hiMsA tu vRthaiva jAyate etattu pApapravRddhikaraM : syAt / * hindI anuvAda-maiM mAnatA hU~ ki mAnanIya prApa, : nirmalabuddhi jJAnI vizvavandya evaM paramakAruNika haiN| isa vidhi se havana karane se aneka jIvoM kI hiMsA svataH ho rahI hai| jvAlAoM se jhulasatA unakA jIvana kSAra-kSAra ho rahA hai| ataeva yadi kisI anya upAya se Apake abhISTa deva prasanna ho sake to usa vidhi se prayatna karanA caahie| nirdoSa jIvoM kI hiMsA vyartha ho rahI hai| sAtha hI yaha hiMsA pApa ko bar3hAne vAlI siddha hogI / / 86 / / .. [60 ] 0 mUlazlokaHihAste shriishaantestribhuvngurormuuttirtulaa| kSitau kenA'jJAnAt vihatamatinA vai vinihatA // khanitvA prekSadhvaM bhavatu bhavatAM nizcayamidam / : . tathA cakrurviprA muninigaditaM satyamabhavat // 60 // . 5 saMskRtabhAvArthaH-tena dayAlunA muninA kathitaM yatasmin sthale trilokanAthasya bhagavataH zrIzAntinAtha Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinasya pratimA kenApi prajJAninA pUrvaM khanitvA bhUmau pATitA, vizvAsArthaM bhavanta utkhAtya pazyantu / jijJAsAvazAt yadA te viprAH akhanan tadA tu munivacanaM satyamabhUt / tato bhUgarbhAd zrIzAntinAtha jinasya pratimA niSkAsitA / etenApi mUrtipUjAyAH prAmANikatA, prAcInatA ca pramAraNIbhavatItyAkUtam / * hindI anuvAda - dayAlu munirAja ne aura kahA ki isa sthala para trilokInAtha zrIzAntinAtha prabhu kI pratimA kisI ajJAnI jIva ne pahale khoda kara bhUmi meM gAr3a dI thI / yadi vizvAsa na ho to tuma khodakara dekha lo / isa taraha munirAja se sunakara vipra ne jijJAsAvaza usa sthala kI khudAI kI taba munirAja ke vacanAnusAra satyatA jJAta huI / bhUgarbha se bhagavAna zrI zAntinAtha kI pratimA nikAlI gaI / isase bhI mUrtipUjA kI prAcInatA tathA prAmANikatA ujAgara hotI hai, yaha abhiprAya hai ||10|| [ 1 ] - mUlazloka: , babhUvAdau kazcijjinavaramatiH sampratinRpaH yazasvI tejasvI karuNahRdayo nyAyanipuNaH / dayArebhe citte zirasi yaminAM vandanamalaM zrutau zraddhA dharme bhuvanatilako dAtRSu varaH // 61 // | zrIjina- -8 --- 1130 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArthaH-purA kazcit samprati nAmaka: zrIjinacaraNakamala-nibaddhAdaro mahArAjo babhUva / tasya yazAMsi, tejAMsi, dayAlutA, nyAyaniSThA ca vizvaviditA prAsIt / tasya cetasi karuNA varuNAlayAriGgattaraGgAdabhaGgA gaGgA, daridranArAyaNaM prakSAlayantIva virarAja / vinataM ziromaNDalaM munivaracaraNAravindeSu, jinaM prati prakhaNDAvacchinnA satata zuddhAH zraddhAzca satataM rejatuH / vidyA vadhUpajovanAH, vidyAcaNAH vAkcaNA: vicakSaNAH api tasya sammAnaM cakruH / sa ca jinAlayaH pratimAbhizca vasundharAM suzobhayAmAsa / ..... hindI anuvAda-prAcInakAla meM eka samprati nAmaka rAjA hue the, jinakA vizuddha hRdaya trikAladarzI zrIjinezvaradeva ke caraNa-kamaloM ke prati pUrNa niSThA evaM bhakti se samarpita thaa| unakA yaza evaM teja vizvavikhyAta thaa| unake hRdaya meM dayAlutA kI taraMgAyita abhaMga gaMgadhAra pravahamAna thI, jisase ve daridra-dInaduHkhiyoM ke duHkha prakSAlita karate the| unakA mastaka municaraNAravindoM meM sadaiva vinata rahatA tathA zrIjinezvarapUjA ke prati unakI zuddha zraddhA thii| vidvAn bhI unakA Adara-bahumAna karate the| unhoMne aneka jinAlayoM evaM --- 114 -- Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu-pratimAoM se pRthvI ko samullasita evaM prodbhAsita kiyA / / 61 // [ 2 ] / mUlazlokaHjinAnAM saccaityaiH subhagatarabimbainavanavaiH , munInAM sadvAsainigamasulabhaizcopakaraNaiH / sadA dInoddhArairdalitaduritarAdritabudhaiH , alacake bhUmi nigaditavarairbhUSaNamayaiH // 12 // + saMskRtabhAvArthaH-prAtaHsmaraNIyAnAM trikAlavandanIyAnAM zrIjinezvarANAM mandiraiH, upAzrayaiH, sAdhUpacitopakaraNaiH dInoddhArairdalitajanasahAyatAbhiH sampratinRpaH tathA vasundharAmalaJcakAra yathA raNadbhirnU puraizcaraNazobhA bhavati / * hindI anuvAda-prAtaHsmaraNIya trikAlavandanIya trikAladarzI saccidAnanda svarUpI bhagavAna zrIjinezvaradeva ke navya bhavya mandiroM, sAdhUpayogI dharmakriyA bhavanoM arthAt upAzrayoM, sAdhUpayogI sAdhanoM tathA dIna-hIna-dalitajanoM kI sahAyatA Adi zreyaskara kArya-kalApoM se isa parama pAvana bhArata-vasundharA ko samprati nAmaka bhUpati-rAjA ne ThIka usI prakAra alaMkRta kara diyA, jisa prakAra madhura ___-0-115--- Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhvani karane vAle ghugharuoM se susajjita pAyala se caraNakamala kI zobhA hotI hai / / 62 // [ 63 ] 0 mUlazlokaHjinArcAbhirbhavyarnavanavamahaiH prItijanakaiH , jinarukto dharmo'pyatisukhamayo'bhUttanubhRtAm / na ko'pyAsId grAmaM tribhuvanaguroryatra na gRhaM , sudharmoktiH kvApi vyabhicarati naivehabhuvane // 13 // + saMskRtabhAvArthaH-svanAmadhanyasya sampratinRpasya kAle zrIjinezvaradevasyAnekaprakAriNI pUjA pracalitA AsIt / janasAdhAraNaidviguNitotsAhairAnandaizca zrIjainadharmasya zobhA vddhitaa| kiM brU mastasmin samaye etAdRzaH kazcidapi grAmo na prAsIt yasmin prAtaHsmaraNIyAnAM nityaM sevanIyAnAM paramalokopakAriNAM bhagavatA jinezvarANAM mandiraM na syAt / sarvatra mandire-mandire pUjA, ghaNTAnAdo'jani / dayApradhAnasya yasya jainadharmasyaikasUtraM rAjyamAsIt / / 63 // * hindI anuvAda-svanAmadhanya samprati nAma ke rAjA ke samaya bhagavAna zrI jinezvaradeva kI pUjA pracalita --- 116 -- Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI / janasAdhAraNa atyanta zraddhA, prema tathA utsAha se isakI zobhA bar3hAte the / hama adhika kyA kaheM ? usa samaya gA~va-gA~va, DhANI-DhANI meM zrI jinezvara bhagavAna kI pUjA kA prabhAva thA tathA caitya-mandira the / aise sthala durlabha the jahA~ jinamandira na ho ? saba mandiroM meM prabhupUjA, AratI Adi tathA ghaNTAnAda hotA thA / ahiMsA - dayApradhAna dharma zrI jainadharma kA ekachatra rAjya thA / / 63 / [ 64 ] [] mUlazloka: idaM ki no satyaM kimuta nigamenAGkitamidaM, vidagdhAnAM bADhaM vigalitavikalpaM matamidam / pramANaiH siddhedaM tribhuvanagurobimbayajanaM, mudhA druhyantisma pragalitavivekA jaDadhiyaH // 64 // 5 saMskRtabhAvArtha:- mUrti pUjA kiM viduSAM kapolakalpitaM vAgjAlameva ? kimetasmin viSaye prAgameSu zAstreSu ca spaSTarUpeNa kimapi naiva likhitam ? athavA asatyametanmohavijRmbhitam / ahantu svIkaromi yat pramANaiH siddham, tat sarvathA zrAdarAspadam / kathamapi kenApi viduSA tasya virodho na karttavyam / trikAla - --- 117 --- Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazinAM trilokInAthAnAM mUrtipUjA vividhaH pramANaiH saMsiddhA / dUradazibhiH zrutakevaligaNadharaiH vidvadbhizca samyaktayA'smin viSaye pratipAditaM satyApitaJca devayajanam / avivekino mUDhA vyarthameva virodhayanti / / 14 // * hindI anuvAda-kyA mUrtipUjA kevala vidvAnoM kI kapolakalpita kathAvArtA hai ? kyA AgamoM evaM zAstroM meM spaSTa pramANa nahIM haiM ? kyA mUrtipUjA pUrNataH asatya hai ? maiM to yaha svIkAra karatA hU~ ki devapUjana pramANoM se siddha tathA prAdarAspada hai| isameM to kisI bhI vidvAn ko virodha nahIM karanA caahie| trikAladarzI trilokInAtha kI mUrtipUjA aneka pramANoM se siddha hai| zrutakevalI zrI gaNadharAdi ne bhI samyak prakAra se devapUjA ko satyApita evaM pramANita kiyA hai| avivekIjana vyartha meM hI virodha karate haiM / 64 / / [ 65 ] 0 mUlazlokaHpramArAziH kozo nigamamatasacchabdacayanAd , pramANaM siddhAntastadanugamanAt so'pi ca tathA / mahAzAstraM bhUyo vigalitamidaM tattvarucibhiH , pramANaM zAstraM te jagati satataM satyabharitam // 15 // -0-118-0 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArtha:-nigamAnAM AgamAnAM zAstrANAJca sAdhuzabda-cayanAt zabdakozazAstramapi pramAkaraNaM pramANamasti / pramANaM tAvat siddhaH antaHnirNayo'syeti siddhAntaH tasya siddhAntasya anugamanAt kozo'pi aAgamAdivat prAmANyamadhigacchati / tattvajijJAsayA saMracitaM zabdakozazAstramAgamAdInAM zabdApekSitatvAt prAmANyamupaiti / zabdazAstratvAcca pramANam / yato hi saMsAre 'tasmAcchAstraM pramANante kAryAkAryavyavasthitau' iti zAstravacanAt kArye'kArye ca vyavasthApakam / zaktigrahe'pi 'zaktigrahopamAnAt kozAptavAkyAd vyavahAratazceti kathitam / / 65 / / . * hindI anuvAda-nigama, Agama evaM zAstroM ke suSThu pariniSThita zabdoM kA saMcaya karane ke kAraNa kozazAstra pUrNataH prAmANika evaM pramAkaraNa pramANa hai| koza meM mUtti ke aneka nAma = paryAya haiN| pramANa, siddhAnta ko kahate haiN| AgamazAstra prApta kathita hone ke kAraNa svayaM pramANa haiM tathA unake zabdoM kA saMcaya karane vAlA koza bhI karttavya-akarttavya kI duvidhA hone para zAstra hI pramANa hai| isalie zAstrasammata hI kArya karanA cAhie / zaktigraha ke viSaya meM bhI koza Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI prAmANikatA siddha hai-"zaktigraho vyAkaraNopamAnAt, kozAptavAkyAd vyavahAratazca" // 15 // [66 ] 0 mUlazlokaHime kozAH sarve vimalamatibhivizvamahitaH , kRtAntAbdheH zabdAn kathamapi samAdAya rcitaaH| padaM caikaikaM yat tadapi varanAnArthajanakaM , harau viSNau sUrye hariritikapIndre surapatau // 66 // saMskRtabhAvArthaH-ime lokaprasiddhAH zabdakozAH sarve'pi vizuddhabuddhibhirlokaprasiddhaiH zAstrajJaiH sAdhuzabdAnveSibhiH AgamazAstrAdisAgarebhyaH cynitaaH| ekaikasyApi zabdasya nAnArthakatA ca saMdarzitA yathA-'hariH' iti zabde (pade) viSNu-sUrya-kapi-sarpa-devendrAdivAcakatA prmaarinntaa| nAnArthavAcakatvaM zabdazAstraiH kozaiH svayameva na prakalpitamapi tu AgamazAstreSu tat tad rUpeNa tat tacchabdaprayuktatvAcca pratipAditam / / 66 / / * hindI anuvAda-vizuddha buddhijIviyoM tathA zAstrajJamanISiyoM ne ina lokaprasiddha zabdakozoM kI racanA kI hai| sAdhu-zabdoM kI jijJAsA se una zAstrajJoM ne vividha -0-120 -- Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama zAstroM kA parizIlana-anuzIlana karake zabdaratnoM ko AgamazAstrarUpI mahAsAgaroM se cunA hai| isa zabdakoza zAstra meM eka hI pada kI nAnArthakatA ko bhI mahAkauzala ke sAtha pradarzita kiyA hai| jaise-'hari' nAmaka pada meM viSNu-sUrya-bandara-sA~pa-indra Adi kI vAcakatA hai / ye nAnArthakatA svayaM kozakAroM ne kalpita nahIM kI hai, kintu isakA prAdhAra tat tat prAmANika Agama evaM zAstroM ke prayoga haiM / / 66 / / [ 67 ] 0 mUlazlokaHtathA pUjA'pyA~ apacitisaparye ca yajanaM , upAsyevA'bhyA yajiriti tatheSTinigaditA / pare no vartante kati ca gaNayed tAn budhavaraH , vinA pUjAM naiti kathamiha citAste kavivaraiH // 17 // saMskRtabhAvArthaH-yathA 'hari'rityAdayo vaNitAstathaiva 'pUjA' zabdasyApi anekaparyAyavAcino nirdiSTAH santi / pUjA, arhA, apacitiH, saparyAH-yajanam, upAsyA, upAsanA, arcanA, abhyarcA, yajiH, iSTiH ityAdayaH / anye'pi caivameva vartante paryAyazabdAH keSAM keSAJca gaNanA kartavyA-sthAlIpulAkanyAyenaitadeva paryAptam / vicAra -0-121-0 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yantu bhavanto yat devapUjApaddhatimantarA kathameSAM pUjAparyAyavAcinAM zabdAnAM prayogAH kavivarairAptaizca kRtAH, kozakAraizca saMcitAH ? etena siddhayati yat devapUjA atIva prAcInA, prAmANikI ceti / * hindI anuvAda-jisa prakAra 'hari' ityAdi zabdoM kA upAkhyAna hai, ThIka usI prakAra 'pUjA' zabda ke bhI aneka paryAya zabdoM kA ullekha koza meM prApta hai| jinheM yathArtha vaktAoM, manISiyoM evaM kaviyoM ne apanI-apanI racanAoM meM prayoga kiyA hai| pUjA zabda ke paryAyavAcI ke sandarbha meM-pUjA, arhA, apaciti, saparyA, yajana, upAsyA, upAsanA, arcanA, abhyarcA, yaji, iSTi ityAdi zabdoM kA bahuzaH upAkhyAna hai| anya bhI haiM-inakA yaha nirdeza sthAlIpulAka nyAya se kiyA gayA hai| Apa svayaM vicAra kareM ki devapUjA ke binA pUjA ke aneka paryAyavAcI zabdoM kA prayoga prApta vaktAoM, kaviyoM evaM manISiyoM ne kaise kiyA ? ataH yaha svayaMsiddha hai ki devapUjA prAcIna evaM zAstrasammata hai / / 67 / / -0-122-0 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 68 ] - mUlazlokaHabhinnau zabdAthau satatamiha cocurbudhavarAH , japana vIraM vIraM suhari-hara-rAmAnapi janaH / bhavaM bhItvA pItvA bhavabhayaharAM kevalasudhAM , drutaM mokSe'ddha taM sukhamanubhavatyeva satatam / / 68 // + saMskRtabhAvArthaH-zabdazAstrapArAvArINAH dhurINA vidvAMsaH kathayanti yat zabdArthayorabhedasambandhaH / zabdAt arthaH pRthak vA bhavitumarhati / zrIkAlidAsena kavinA kathitaM-'vAgarthAviva sampRktau' hindyAmapi zrItulasIdAsenApi proktam-'girA artha jalavIci sama kahiyata bhinna na bhinna / ' iti saurasyaM jAnanto bhaktA sveSTadevaM tannAma vIra-vIreti, hari-hareti, rAma-rAmeti japanto saMsArabhayanAzinI kaivalyajJAnAmRtaM pItvA akhaNDaM mokSasukhaM sutarAmanubhavanti-iti sarvaiH viditacaram / / 8 / / * hindI anuvAda-pada-vAkyapArAvArINa marmajJa vidvAn kahate haiM ki zabda tathA artha meM abheda sambandha hai / zabda se artha ko pRthak nahIM kiyA jA sakatA hai| zrI kAlidAsa kavi ne apane raghuvaMza kAvya ke prathama zloka meM maMgalAcaraNa karate hue 'vAgarthAviva sampRktau= --- 123 --- Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda aura artha kI bhA~ti sadA mile hue kahakara tathA zrI tulasIdAsa ne 'girA artha jala vIci sama kahiyata bhinna na bhinna' kahakara ukta zabdArtha kI abhinnatA ko pramANita kiyA hai / isa saurasya ko jAnate hue bhaktagaraNa apane-apane ArAdhyadeva ke nAma kA smaraNa, japa karate hue kevalajJAnarUpI sudhA amRta kA pAna karake sadAsadA ke lie saMsArabhIti se mukti pAkara akhaNDa mokSa sukha kA Ananda lete haiM / / 68 / / [ 6 ] O mUlazloka: jinendrANAM pUjAmiha nu vidadhAnA naravarAH, drutaM dUrIkRtvA kaTuphalakaraM karmanicayam / varaM yat kaivalyaM tribhuvanavikAzaM zivamayaM kSaNAllabdhvA mukti dhra uvamupagatA yAsyati paraH // 66 // 155 saMskRtabhAvArtha:- yathA zrIjinezvara - nAmasmaraNena japena vA kaivalyalAbhastathaiva vizvavandyAnAM zrImajjinezvaradevAnAM pratimApUjanamapi phalapradamiti rahasyaM vidanto bhaktAH zrI jinapratimArcanaM-pUjanaM kurvANaH kaTu-karkaza - karma - kAluSyaM dUrIkRtvA vimalayA bhaktyA, jayA ca paramaM prakAzaM jagad -- 124 - Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAzaM zivaGkaraM kevalajJAnaM prApya kSaNAt muktizriyaM prAptAH, prApsyanti ca nAtra saMzItilezo'pi / . * hindI anuvAda-jisa prakAra sarvajJa zrIjinezvara ke nAmasmaraNa, saMkIrtana, japAdika se sAMsArika kaSToM se dUra kevalajJAna ke sukhada parama pavitra prakAza ko bhaktagaNa prApta karate haiM; ThIka usI prakAra se ve jinamUtti-pUjA ke rahasya ko jAnakara ke jinabhakti, pUjA-arcanA meM magnalIna hokara bhI sahaja tathA saralatayA kevalajJAna ko prApta kara prAcIna kAla meM mokSagAmI hue haiM, tathA samprati bhI mahAvidehakSetra se mokSagAmI hote haiM evaM bhaviSya meM zrIjinamUrtipUjA paddhati kA prAzraya lekara muktilakSmI kA varaNa karate raheMge / / 66 / / [ 100 ] D mUlazlokaHato bhavyA lokA maraNasamaye vIkSya svapituH , tathA mAturdhAtuH satatamupakartustanubhRtaH / vihAyAnyat sarvaM rutaruditamAvarNyamakhilaM , vadantazcAhantaM zivasukhamanantaM vidadhate // 100 // + saMskRtabhAvArthaH-dharmaniratAH janAH jAnanti yat -0- 125 --- Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asAre'smin saMsAre sarvaM khalu mohakalitaM prabhoH pUjAM vihAya ataeva satataM prabhu-pratimAnaM pUjayantaH, japanto vA prabho mAni kAlaM yApayanto lokavyavahAraM tanvAnAH kintu mRtyusamaye hya pAgate mAtaraM pitaraM bhrAtaraM tathAnyaM lokapaddhati vihAya sveSTadevaM prabhu arhantaM dhyAyantaH pUjayantaH smaranto japanto vA paramapadaM paramasukhaM mokSaM labhante / svaparijanasya mAtuH pituH bhrAturvA mRtyusamIpe samAgate satyapi te evamevAhannAmAni zrAvayantaH paramasukhaM tanvanti / * hindI anuvAda-dhArmika loga bhalI-bhA~ti jAnate haiM ki prasAra saMsAra meM prabhu-pUjA ko chor3akara saba mohajanita hai| ataeva ve prabhupUjA prabhunAma saMkIrtana japa Adi karate hue loka-vyavahAra kA AcaraNa karate haiM, kintu mRtyu ke sannikaTa Ane para ve lokapaddhati, jo mAtra mohaviz2ambhita hai, use chor3akara sadaiva apane ArAdhyadeva zrIarihanta bhagavAna kI pUjA, smaraNa meM lIna hokara parama sukha mokSa ko prApta karate haiN| apane gRhajana tathA parijana kI mRtyu samIpa Ane para bhI ve prabhupUjA, smaraNa, stotrapATha Adi sunAkara use parama sukha pahu~cAte --- 126 -- Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 101 ] - mUlazlokaHsa pUjA syAlloke'pyamarapatipUjyasya suguroH , zataM vA lakSaM vA viracayatu bimbaM zivamayam / kriyAkANDaM sarva drutamiha vinazyatyanudinam , kRtaM sarva bimbaM viphalamiha syAccitrapaTavat // 101 // + saMskRtabhAvArthaH-devarAjairAdRtA pUjitA ceyaM zrIjinamattipUjApaddhatiryadi kAlpanikI, asatyaM vA syAt tadA tu asyAH samUlocchedaH syAt / gItAkAreNApi kathitam-'nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate sataH' / arthAt-asataH sattA na bhavati, yasyAtyantAbhAvaH syAt tasya bhAvAtmakatA (sattA) kAlatritaye'pi na sambhavA / eSA zrIjinamUrtipUjA prAcInakAle prAsIt, adhunA vartate tathA bhaviSye bhaviSyati / no cet zatAni, lakSANi ca jinabimbAni zivaGkarANi karttavyAni-iti zAstrakAraiH kathamuktam / pUjApaddhati-pracAraka kriyAkANDazAstramapi asatyAyAM zrIjinamUrtipUjAyAM satyAmanupadaM vinazyet / evaM cet sarvApi mUttisaMracanA vRthA syAt / * hindI anuvAda-devarAja-indra Adi ke dvArA sammAnita evaM pUjita yaha zrIjinamUrtipUjApaddhati yadi -0-127 --- Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlpanika athavA asatya ho to isakA samUla vinAza ho jAtA / gItA meM bhI kahA hai tathA zrIjaina siddhAnta kI bhI isameM spaSTa svIkRti hai ki asat padArtha kI sattA nahIM hotI, tathA jisakI sattA hotI hai usakA trikAla meM prabhAva nahIM hotA / mUrtipUjA prAcIna kAla meM thI, samprati vartamAnakAla meM hai tathA bhaviSyat kAla meM bhI rahegI / ataH satpadArtha hai | / yadi aisA na ho to zAstrakAroM kI yaha ghoSaNA ki saikar3oM, lAkhoM jinabimba banAzro tathA pUjo tathA ye kriyAkANDa grantha saba vyartha ho jAte aura samasta mUrti - racanA hI vyartha ho jAtI / / 101 / / [ 102 ] mUlazloka: , vayaM brUmaH kiM kiM punariha tu tat pUjanaphalaM purA zrIpAlo'bhUjjanakajananI - saukhyajanakaH / zriyA kAntyA bAlo'pyamarapatibAlena sadRzaH, ratIzaM yasyAgre tRNalavanibhaM vetti manujaH // 102 // 5 saMskRta bhAvArtha:- zrIjinamUrtipUjAyAH viSaye vayaM piSTapeSaNarUpeNa kiM kiM kathayAmaH / tasya mahimA garimA ca lokavizrutA anantA, aparA ca vartate / sampUrNa --- 128-0 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpeNa kathayitu asmAkaM zaktirapi nAsti tathApi kimapi ekasya zrIzrIpAlacaritraviSaye kathayAmaH-prAcInakAle campApuryAH zrIsiMharathanRpateH kamalaprabhArAjyAH zrIzrIpAlanAma nandano'bhUt / bAlyakAle sa svakIyazarIrasya kAntyA zriyA ca devakumArasadRzaH manye yat taM puraM kAmadevo'pi tRNamAtramivA'sIt / * hindI anuvAda-hama zrIjinamUrtipUjA ke viSaya meM 'bArambAra kyA kaheM ? usakI mahimA evaM garimA ananta aura aparampAra hai| sampUrNatayA spaSTa karane kI hamAre pAsa zabda-sAmarthya bhI nahIM hai, tathApi gyAraha lAkha varSa pUrva hue zrIzrIpAla-mayaNA ke caritra ke viSaya meM kucha kahate haiM-prAcIna kAla meM campA nAma kI nagarI kA siMharatha nAma kA rAjA thaa| usake kamalaprabhA nAma kI rAnI thI tathA zrIpAla nAma kA putra thaa| bacapana meM vaha apanI zArIrika suSamA se devakumAra kI taraha sundara thA / usako sundaratA evaM sukumAratA se mAnoM kAmadeva bho usake Age tinake sA pratIta hotA thA / / 102 // zrIjina-6 --- 126 --- Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 103 ] D mUlazloka: 1 mRdisnA yat pAdau kamalamRdutAM tAvajayatAm karau zuNDAdaNDau puravara kapATopamamuraH / - kapAlazcandrArddhaM vapurakhilazobhAtivasanaM, sameSAM cAnandaM janayati yathA pArvaraNa vidhuH // 103 // saMskRta bhAvArtha:- tasya komalau caraNau kamalasya komalatAm / hastau gajazuNDau, vakSasthalaM pradhAnanagarakapATaM, lalATo'rddhacandramasaM sundaraM vapuH ratipatizobhAM mukhazca pUrNimAcandramasamajayan / arthAt tasya zarIrasuSamAtIvamanohAriNI, anupamA cAsIt / * hindI anuvAda- usa zrIpAla kI bAlyakAlIna zArIrika sundaratA evaM sukumAratA kA varNana karate hue kavi ne ukta zloka meM AlaMkArika zailI kA prayoga kiyA hai tathA prakaTa kiyA hai ki usake zarIrAvayavoM ke sAmane sAre upamAna bhI nissAra athavA tuccha se pratIta hote the / usa zrIpAla ke komala caraNa kamala kI komalatA ko, hAtha hAthiyoM ke zuNDAdaNDa ko, caur3A sonA nagara ke pradhAna phATaka kI vizAlatA ko, mastaka arddha candramA ko, zArIrika saundarya ratipati kAmadeva ko tathA -0- 130 -0 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhamaNDala pUrNimA ke candramA ko apanI ramaNIyatA se , nisteja karate the / / 103 / / [ 104 ] D mUlazloka: , kadAcid daurbhAgyAd bhavavihitakarmodayavazAt mahAkuSThaiH rogaviphalita - cikitsyairabhidRtaH / pratIkArAH sarve viphalamagaman tasya ca ruciH, vidhau vAme kAme ghaTayati na kazcid varataraH / / 104 // saMskRta bhAvArtha:- vicitrA karmaNAM gatiH iti pUrvajanmArjitakarmabhiH durbhAgyaparilasito'sau sarvAGgasundaraH zrIpAlo galitakuSTharogai rAkrAnto virUpo'bhavat / cikitsakAnAmapi saphalitAH saMsiddhAzvopacArAH viphalIbhUtA iva saJjAtAH / tasya zarIrasuSamA vidrUpA virUpA'bhavat / satyametad yat pUrvaduSkRtakarmodayAt vidhau bhAgye viparIte ca na jAne kiM kimaniSTaM pratipadyate / / 104 / / * hindI anuvAda - 'karmagati TAre na TarI' - karmagati vicitra hai / ataH pUrvakarmoM ke vazIbhUta, durbhAgya paribhAsita, sarvAGgasundara zrIpAla bhI galitakuSTharogI --- 131 --- Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ho gyaa| saphala evaM siddha vaidyoM tathA cikitsakoM ke saphala rahane vAle upacAra bhI vyartha hone lge| usakI zarIrakAnti virUpa tathA kSINa ho gyii| vastutaH yaha ThIka hI kahA gayA hai ki bhAgya viparIta hone para na jAne kyA-kyA aniSTa bhI ghaTita hotA hai / / 104 / / [ 105 ] - mUlazlokaHpriyodArA hArA mRditamadanA'sau ca madanA , jine baddhA zraddhA surabhitadigantAH sucaritaiH / vrataM yaccAmlAkhyaM zamitabhavarogaM suviditaM , samaM patyA bhaktyA vihitavidhinA sA tu vidadhe // 105 // saMskRtabhAvArthaH-priyaMvadA udArahRdayA manohAriNI kAmamAnamardinI bhagavati zrIjinezvara deve baddhA zraddhA zIlasadAcAraiH surabhitadizA madanA-mayaNAsundarI nAmnI tasya zrIpAlasya dharmapatnI AsIt / sA avantipatizrIprajApAlabhUpasya dharmapatnyAH zrIrUpasundaryAH putrI AsIt / sazraddhayA bhaktyA patyA saha tayA bhavaroga-zokasaMtApanAzaka vizvaviditaM zrI siddhacakrArAdhanaM prAyambilAkhyatapasA vidhipUrvakaM navadinaparyantaM kRtam / -0-132 -- Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda-usa zrIpAla (umbararANA) kI priyavAdinI, udArahRdaya vAlI, manohAriNo, kAmadeva ke abhimAna ko bhI mardana karane vAlI, bhagavAna zrIjinezvara deva ke caraNAravindoM meM baddha zraddhA vAlI suzIlA 'madanA-mayaraNAsundarI' nAmakI dharmapatnI thii| usane zraddhA, vizvAsa evaM bhakti se sAMsArika AvAgamana, roga, zoka, santApa Adi kA vinAza karane vAlA vizvavidita zrIsiddhacakrabhagavAna kA nau dina kA vidhipUrvaka ArAdhana apane pati ke sAtha prArambha kiyA / / 105 / / [ 106 ] - mUlazlokaHnavAha naiH pUjAdhyavihitavidhinA pUttimagamat , vratAnte sadbhaktyA hya pacitasaparyAyakusumaiH / varairmAlyairgandhaiH surabhitadigantaiH phalabharaiH , sudhAsAraha dhairmRdulabahubhi - rmodaka - cayaiH // 106 // + saMskRtabhAvArthaH-prAyambilaM nAma tapaH navasu divaseSu sampannatAmagamat / tadevaM nAma samprati 'navapadAyambilam' iti nAmnA prativarSa dvivAraM bhAvukAH tapodhanAzca vitanvanti / vratasya sampannatAyAM satyAM zraddhayA bhaktyA anupama-surabhita-sumanaiH dhUpa-dIpaH saurabhasamanvitai -- 133 -- Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naivedyaiRtuphalAdi - puraskRtaiH saMzodhananirmala - tIrthodakamizrita - jalai - bhagavataH zrIzAntinAthasya zAntisnAtrapUjAmakurutAm / pUjana - sAmagrI - sugandhibhidizo'pi surabhitA babhUvuH / * hindI anuvAda-nau dinoM kI satata ArAdhanA tathA tapasyA ke pazcAt vaha tapo'nuSThAna sampanna huaa| vahI vrata samprati 'zrI navapada aolI' ke rUpa meM prativarSa do bAra tapasvIjanoM ke dvArA pArAdhita hotA hai| vrata ke sampanna hone para unhoMne zraddhA-bhaktipUrvaka anupama sugandhita dhUpa-dIpa-phala-naivedya evaM pavitra jala se zrIzAntinAtha bhagavAna kI ArAdhanA meM 'zAntisnAtra' Adi pUjA-pUjana kiyaa| pUjana - sAmagrI kI surabhi se sArI dizAyeM surabhita ho gayIM / / 106 / / [ 107 ] - mUlazlokaHtayA tene'bhyarcA zivasukhanidheH zAntisuguroH , mahAhaiH sadravyairlalitavaranIraizca kalazaiH / akhaNDaH saddIpaiH rajatasamazubhrAkSatabharaiH , abhUt snAnaM dAnaM bhavabhayalavitraM suvidhinA // 107 / / --- 134 --- Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtabhAvArthaH-tacca zAntisnAtraM pavitrajalaiH saddavyaiH sudIpaiH bahumUlyadravyaiH rajatakalazaiH, akhaNDAkSataiH paramazraddhayA adamyotsAhairutkRSTaniSThAbhiH saJjAtam / zAntyA nirvighnarItyA prItyA ca sampadyamAnaM kAryamakhilasukhAyAbhISTa lAbhAya ca kalpate / saMsAre janma-maraNazoka-saMtApa-lavitraM dAtramiva bhagavataH zrIzAntinAthasya snAtraM didiipe| * hindI anuvAda-vaha zAntisnAtra pavitrajala, sadravya, bahumUlya dravya, rajatakalaza, akhaNDa akSata ityAdi adamya utsAha evaM utkRSTa niSThA evaM parama zraddhA se sampanna huaa| nirvighna zAnta rIti evaM prIti se sampanna hone vAlA kArya nizcita rUpa se manorathakArI evaM utkRSTa lAbhakArI siddha hotA hai| janma-maraNa-bhaya ke uccheda ke lie dAtra (darAtI) ke samAna vaha pavitra snAtra sampAdita huaa| usake sarvatra acche pariNAma ujAgara hue / 107 / / [ 108 ] - mUlazlokaHtadIyaM yannIraM mRditabhayabhIraM madaharaM , gRhItaM tatsarvaM nihitamapi sauvarNakalaze / sudhA niHsyandenApyadhikasukhadenAsya payasA , tayA patyurgAtraM variNatagalitaM rogakalitam // 108 // -0-135 --- Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 saMskRta bhAvArtha:- prabhoH zrIzAntinAthasya snAtrasya yat paramapAvanaM bhavabhItiharaM prakSAlitajalamAsIt / tattu madanA sauvarNakalaze gRhItavatI / amRtanirbharAdapi adhikasukhapradena tena snAtrajalena sA patyuH kuSTharogeNa variNatasakalamapi zarIraM prakSAlitavatI / snAtrajalAvasizvanena mahadAzcaryakaraM vRttAntaM saJjAtam / * hindI anuvAda - lokazAntipradAtA zrIzAntinAtha bhagavAn ke snAtra mahApUjana - mahotsava meM prabhu ke prakSAla ke jala ko zrIsiddhacakra kI sundara prArAdhanA karane vAlI dharmaparAyaNA madanA-mayaNAsundarI ne parama zraddhA ke sAtha suvarNakalaza meM grahaNa kiyA / vaha prakSAla kA jala amRta ke nirbhara jala se bhI adhika sukhaprada thA / pUjoparAnta usane usa pAvana jala ko apane pati zrIpAla ( umbara rANA ) ke galita kuSTha para sarvatra avalepita kiyA / avalepita karate hI eka mahAn prAzcaryakArI ghaTanA huI / vastutaH devapUjA se kyA-kyA Azcarya sambhava nahIM hai ? / / [ 106 ] 108 / / mUlazloka: didIde tat kAntI ratipatidyutezcApi jayinI, girA'vAcyaM saukhyaM punaraviSayaM cApi manasaH / jayArAvazcedRk samajani digantaM badhirayan, graho jaino dharmo jayati phalado devataruvat // 106 // -- 136 --- Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArthaH-camatkArakaraM tad vRttAntaJca etadeva yat tasyAH patyuH zarIraM yacca bahuvidhaM galitakuSTharogeNa vaNitaM pUtiyutamAsIt / tadevaM bhAsvarasauvarNakAntimadhijage / tat saukhyaM manovaco'tigaM svarUpaM prApnot / iti vRttAntacamatkRtA jainAH, netarAzca zrIjainadharmasya jayArAvamakurvan / tena jayArAveNa ca sarvA api dizAH guJjitAH kUjitAH pUjitAH iti sajAtAH / aho ! satyametat jainadharmaH kalpavRkSa iti manobhilaSitaM sapadi pUjayati / ataeva sarvotkRSTatvena vartate / * hindI anuvAda-camatkAra yaha huA ki jaise-jaise mayaraNAsundarI ne snAtrajala apane pati zrIpAla ke galita durgandhiyukta kuSTha-rogAkIrNa zarIrAvayavoM para lagAyA vaise-vaise hI vaha kuSTha-prakopa zAnta ho gyaa| phalasvarUpa usakA zarIra bhI suvarNa kAnti ke samAna dedIpyamAna hone lgaa| aise camatkArapUrNa vRttAnta ko dekhakara jaina evaM jainetara bhI zrIjainadharma kI jaya bolane lge| isa jayadhvani se aisA pratIta hotA thA mAnoM dizAyeM baharI ho jaayeNgii| vastutaH ahiMsA-saMyama-taparUpa jainadharma kalpavRkSa ke samAna sabhI manorathoM ko pUrNa karatA hai| ataeva sarvotkRSTa hai / / 106 // -0-137 -- Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 110 ] 0 mUlazlokaH pare lakSA prAsan puraparisare cAsya suhRdaH , parA bhUtA sarve vikaTaviSamAnena ca rujA / amISAM saMsargAdayamapi ca kuSThI samajanI , asiJcat sA sarvAn vimalapayasA'nena vidhinA // 110 // + saMskRtabhAvArthaH-nagarAt bahiH zrIpAlasya vipadsahAyAH anekAni mitrANi Asan ye kuSTharogeNa samAkrAntA Asan / vastutaH teSAM saMsargeNa zrIpAlo'pi kuSThiH snyjaatH| karuNAvaruNAlayA sA mayaNAsundarI teSAmapi rogopazamanArthaM tatra gatvA pativipadsahAyAn api niSecitavatI, evaJca snAtrajalaprabhAveNa pratApena ca te'pi svasthAH sajAtAH / aho ! mUrtiprakSAlita-jalamahimA yadA etAdRzI tarhi manasA vacasA vividhapUjayA ca sA zrIjinezvarasya pratimA sadaiva puujyaa| * hindI anuvAda-nagara ke bAhara zrIpAla kI vipatti meM sahAyatA karane vAle aneka mitra bhI kuSTha roga se pIr3ita the| ataeva karuNAmUrti zrImatI mayaNAsundarI ne usI avaziSTa snAtrajala se vahA~ jAkara unake zarIroM para bhI avalepa kiyA tathA ve bhI sundara prAkRti vAle -0-138-0 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hokara rogamukta hue| jisakA aisA alaukika prabhAva hai, hama vaisI zrIjinezvaradeva kI mUtti-pratimA kA pUjana kyoM na kareM ! yaha to mana, vacana aura kAyA se sarvadA bhaktipUrvaka vandanIya evaM pUjanIya hai / / 110 / / [ 111 ] 0 mUlazlokaHvinirmuktA rogairgaruDabhayato nAgakulavat , virejuH sadehAH grahaNarahito bhAnuvidhuvat / mahattvaM pUjAyAH snapanapayasorapyabhimataM , idaM satyaM kiM no kathayasirivAle sucarite // 111 // + saMskRtabhAvArthaH-paramapAvana - zAntisnAtrazuddhodakabhItAH rogAH, garuDAd bhItAH sarpA iva palAyitAH / roganirmuktAH janAH grahaNamukta bhAskaramiva virejuH / evaM tAvat prabhupUjanamahattvaM vizvaviditam tarhi kathaGkAraM vidviSanti bhavanto mUttipUjA - virodhinaH ? kimetat 'zrIpAlacaritaM' pAramAthikaM na ? / * hindI anuvAda-paramapavitra zrIzAntinAtha bhagavAna ke samavasaraNa meM pArAdhita pUjita usa zrIzAntisnAtramahApUjana ke prakSAla-jala se roga, ThIka usI prakAra bhayA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krAnta hokara palAyita ho gaye jisa prakAra garur3a ke bhaya se sarpagaNa bhAga jAte haiN| roga se vinirmukta sundara deha vAle jana bhI isa prakAra dikhAI diye jaise sUrya aura candra grahaNamukti ke pazcAt tejasvI dikhAI dete haiN| jaba pUjA kA itanA prabhAva evaM camatkAra hai taba Apa mUtti-pUjA se arthAt-pratimA-pUjana se vidvaSa kyoM karate haiM ? kyA yaha vRttAnta 'sirisirivAla kahA' meM arthAt-'zrIzrIpAlacaritra' meM paramArthataH vaNita nahIM hai ? / / 111 / / [ 112 ] - mUlazlokaHmahattvaM sanmUrte - budhavaramarAlanigaditaM , tato mAnyA pUjyA nikhilasukhadA muuttirmlaa| budhA yanmArgeraNa vigataparitApAH kila gatAH , sa panthA sarveSAM zamasukhavikAsAya kathitaH // 112 // + saMskRtabhAvArtha:-asyAH zrIjinamUttipUjAviSaye svayamarihantabhagavadbhiH zrutakevalizrIgaNadharaizca pade-pade kathitam / sarvasukhapradAyAH pUjAyAH viSaye kadAgrahaM vihAyAGgIkaraNameva varam / prahantu bravImi yenAntarAyarahitena mahApuruSAH gatavantastenaiva mArgeNa sadA gantavyam / -0-140 -0 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa eva mArgaH sukhadaH zAntipradazca varttate / sanmArgeNa prayAtavyaM na tUnmArgeNa / * hindI anuvAda-zrIjinamattipUjA ke sandarbha meM svayaM zrIAdinAtha Adi jinezvaradevoM evaM zrutakevalI gaNadharabhagavantoM ne spaSTa rUpa se anekazaH kahA hai aura likhA bhI hai| sarvasukhadAyinI zrIjinezvaramUrtipUjA ke prati durAgraha-kadAgraha chor3akara ke usI zraddhA, bhakti evaM pUrNa niSThA ko avazya apanAnA caahie| maiM to kahatA hU~ ki-jisa niSkaNTaka, antarAyarahita mArga se sajjana mahApuruSa gaye hoM usI mArga se calanA caahie| vahI mArga sukhada evaM zAntiprada hotA hai| vastutaH sanmArga se calanA cAhie, unmArga se nahIM / / 112 / / [ 113 ] 0 mUlazlokaHvikalpaM duStakaM tyajata khalu kimpAkaphalavat , zrutau zraddhAM badhvA tribhuvanagurostasya vacane / sapar2yAM kurvantu pravarajinabhartuH pratikRte , vinA zraddhAM kazcinna phalati kRto yatnanikaraH // 113 // + saMskRtabhAvArthaH-kimpAkaphalaM duHkhadaM bhavati, ataH --- 141 --- Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etat kutarkajAlaM vikalpaM vA parityajya svIkurvantu svIkaraNIyam / trilokamAnyAnAM zrIjinezvarANAM vANyeva zrutirAgamo veti / tatra ca zraddhA vizvAso vidheyaH / eSA jinamUttiH-jinapratimA zrIjinezvaradevasya pratinidhiriti svIkRtya jinabhAvaiH pUjyatAm / zraddhA-vizvAsamantarA saMsAre'smin kRte'pi bhavati prayAse sAphalyaM na labhyate / * hindI anuvAda-kimpAkaphala atyanta hI kaSTadAyI hotA hai / ataH yaha kutarka jAla evaM vikalpa jAla chor3akara svIkAra karane yogya isa mUttipUjA-paddhati ko svIkAra kro| trilokamAnya zrIMjinezvara bhagavAna kI vANI hI zruti yA Agama kahalAtI hai| usa para pUrNa zraddhA evaM vizvAsa kro| yaha 'jinamUtti-jinapratimA' jinezvaradeva kI pratinidhi svarUpa hai| isa bhAva se isakI pUjA karo / zraddhA va vizvAsa ke binA isa saMsAra meM mahAn prayAsa karane para bhI saphalatA prApta nahIM hotI hai / / 113 / / [ 114 ] 0 mUlazlokaHvanAnte codbhUtaM mRdulakamalaM kaM na sukhadaM , tadIyaM saurabhyaM prathayati digante zikhisakhaH / tathAt sanmUrte ! tava ca mahimA vizvaviditaH , vitanvanti prAyo dizi-dizi sadA zuddhamatayaH // 114 // -0-142 -- Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtabhAvArthaH-vanAntare sarase sarovare vikasitaM navalamamalaM kamalaM kasya kautukAya AnandAnubhUtaye na sambhavati ? tadIyAM surabhimAsAdya pavanaH suvAsitaH san tadguNagauravaM digante vistArayati / evameva tatrAkAraNakaruNAvaruNAlayasyAhato mahimA sanmUttimahattvaJca yadyapi vizvaviditaM tathApi sudhiyaH sUrIzvarAH caturSu dikSu vistArayanti / ___* hindI anuvAda-vana ke sarasa sarovara meM vikasita navala vimala kamala bhalA kise sundara nahIM lagatA, kintu usakI saurabha se surabhita vAyu kamalaguNagarimA ko dizAntarAloM meM saMcArita karatI hai| ThIka isI prakAra akAraNa karuNAvaruNAlaya arihantadeva kI mahimA yadyapi vizvavidita hai, tathApi aharniza sudhIzvara cAroM dizAoM meM arhat evaM arhat pratimA ke mahattva ko vistIrNa karate haiM / / 114 // [ 115 ] // mUlazlokaHsurA yad vAJchanti prariNahitadhiyA bhogamatulaM , vinA yatnAttebhyaH pravitarati sarvaM surataruH / tathArhantI mUttiH zamasukhasavitrI vasumatI , budhA dhyAntvenAmamitamahimAnaM vipuladAm // 115 // -0-143 --- Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArthaH-devAH yadapi atulanIyamalabhyaM vA bhogamabhilaSanti, tat sarvamapi tebhyaH kalpavRkSaH pradadAti / tadvadeva ArhantIva mUttiH kaivalyasukhapradAtrI vartate'to budhajanAH sadaivAsyAH mahimAnaM smarantu, dhyAyantu,. kIrtayantu / * hindI anuvAda-devatAoM kI atulanIya tathA alabhya vastuoM ke prati samudbhUta abhilASAoM evaM AkAGakSAoM ko devataru kalpavRkSa sadaiva sampUrita karatA hai| evameva arhanmUtti sphUrtimayI hai tathA kaivalyasukha pradAtrI hai| ataeva sajjana vivekI puruSoM ko sadaiva arhanmUtti-mahimA kA smaraNa, dhyAna evaM kIrtana karanA cAhie / / 115 // [ 116 ] [ mUlazlokaHbhavatyA mAhAtmyaM budhavaramarAlairadhigataM , vimucyAnyat sarvaM priyasutakalatrAdi-vibhavam / prabhAte madhyAhna pariNatadinAnte nadataTe , sarastIre puNye stavamanujapadbhizca munibhiH // 116 // + saMskRtabhAvArthaH-arhanmUrtyA mAhAtmyaM kSIranIravivekibhirbudhavaraiH samyagatayA paricitamasti / ataeva / --- 144 --- Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munivaraiH, sAdhakaizca priyasutakalatrAdivibhavaM parityajya prabhAtakAle sAyaMkAle ca sarovarataTe nadItaTe puNye sthale saMsthApite mandire'sya stavanAdikaM kriyate / * hindI anuvAda - zrIzrarhan mUrti kA mAhAtmya kSIranIra vivekI vidvAn bhalI bhA~ti jAnate haiM / ataeva vidvAn munIzvara sAdhaka sabhI priya putra, patnI, vibhava, dhana-dhAnya ko vismRta karake yA chor3akara ke bhI nitya nirantara prabhAta - madhyAhna-sAyaM trikAla hI pavitra sarovara nadI yA anya prAkRtika ramaNIya sthAna para saMsthApita prAsAda- mandira meM prabhu ke stuti-stavanAdika tathA samyak ArAdhanAdika karate rahate haiM / / 116 // [ 117 ] mUlazloka: yathA varSArambhe jalaparibhRte zyAmajalade, samAyAte haMsAH prahasitadigantA nijarucA / vimucyemAM bhUmi ciraparicitAM kAmajananIM zrayante pronmAnaM satatasubhagaM mAnasamalam / / 117 / / 1 saMskRta bhAvArtha:- yena prakAreNa varSArambhe kRSNavarNameghe jalapUrNe samAgate nijarucira - rucayo haMsAH sAmAnyAM zrIjina- 10 --- 145 --- Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmi vihAya manohAriNIM mAnasasarovarabhUmi zrayante / uktaJca 'ramate na marAladayamAnasaM mAnasaM binA' / * hindI anuvAda-(jisa prakAra) varSARtu ke prArambha meM kAle-kAle jalapUrNa bAdaloM ke AkAzamaNDala para chAne para manohArI mAnasapremI haMsa mAna sarovara ko yAda karake sAmAnya bhUmi ko chor3akara ke 'mAna sarovara' ke lie ur3Ana bharate haiN| kyoMki-marAla kA mana mAnasarovara ke binA prasanna nahIM rahatA hai / / 117 / / [ 118 ] / mUlazlokaHtathA vidvadvandAH paramasukhakandA dvijavarAH , nizAnte vizrAnte vigatatimirAnte dikamaNau / samudbhUte pUte sukhayati sukAntyA tribhuvane , tadA tvAM dhyAyantastava padamarandaM pramuditAH // 118 // saMskRtabhAvArthaH-mAnasaramaNA marAlA iva vidvAnso dvijavarAH andhakAre vinaSTe prodbhAsite ca bhAskare bhuvanadIpite sati ananyayA paramayA zraddhayA bhaktyA niSThayA paramamanoyogena ca tvAM arhanmUtti pUjayantaH sevamAnAH dhyAyantazvAtizayaM sukhaM labhante / / --- 146 --- Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda-mAnasarovara ke prati satata lAlAyita kSIranIra vivekI haMsoM kI bhA~ti vidvanmaNDala bhI sahasadIdhiti sUrya ke samudita, prodbhAsita hone para jaise andhakAra kI gahana cAdara chinna-bhinna ho jAtI hai, vaise hI ekaniSTha parama zraddhA, bhakti evaM vizvAsa se zrIarihantajinezvara bhagavAna kI mUtti pratimA kI sevA, pUjA tathA dhyAna karate hue ananta sukha-zAzvata sukha ko prApta karate haiM / / 118 / / [ 116 ] D mUlazlokaHsadAraGkaH kaGko nRpamanugatassevitapadaH , bhaved bhUpAkAro dhanavasanadhAnyaH parikaraiH / samArAdhyAM cainAM viditabhuvanAbhogaviSayAH , sadA svAtmA rAmA vyapagatabhayA yAnti manujAH // 116 // ke saMskRtabhAvArtha:-sarvatobhAvena dIno'pi manujo yadi napasya sevAyAM satataM lIno bhavati tadA sa nisvapracatvena dhanaiH dhAnyaH vasanabhUSaNAdibhiH nRpasannibhaM bhUyAt / svayameva lokavizrutAM bhagavato mUtti samArAdhya sarve'pi manujAH daihika-daivika-bhautika santApebhyaH sarvathA -0-147-0 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimucyante, tathA akSayamavyayaJca padaM labhante / nAtra manAgapi sandehasya gandhalavo'pi vartate / * hindI anuvAda-hara prakAra se dIna-hIna manuSya bhI yadi samrAT cakravartI kI sevA meM magna-lIna rahatA hai to vyavahArasiddha hai ki prasanna rAjA ke pratApa se vaha eka dina rAjA kI bhA~ti sampanna-sA ho jAtA hai| usakI daridratA kAphUra ho jAtI hai| ThIka isI prakAra se vizvavidita-pratApamayI zrIarhanta-jinezvara bhagavAna kI mUtti-pratimA kI pUjA meM magna-lIna sabhI manuSya Adhidaivika, Adhidaihika, Adhibhautika duHkhoM se sarvathA mukta hokara paramapada-mokSa ko prApta karate haiN| isa viSaya meM aMza-leza mAtra bhI sandeha ko sthAna nahIM hai // 116 / / [ 120 ] 0 mUlazlokaHvimucyAnyat kRtyaM pratipadamazAntipradamalaM , zamaM saukhyaM vAJchannamitaviSayAduHkhitamanAH / bhajanahana mUti zivasukhamayoM muktijananI , nirAbAdhaM sAraM zamazivasukhaM ko na labhate ? // 120 / / -0-148 -- Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArthaH-azAntijanakaM sakalaM bhautikakriyAkalApaM tyaktvA sukhaM zAnti AhlAdamabhilaSan viSayabhogaviraktaH zivasukhamayIM muktidAtrImahanmUtti sevamAnaH ko nAma bhaktaH paramasukhaM nirAbAdhaM sAraM na prApnoti ? arthAt-ko'pi puruSaH strI vA yadi sarvaguNasampannAM mokSadAyinI paramasukhasaulabhyapradAtrIM arhataH mUttipratimA svaiSAyikatRSNA-vihInaH paramazraddhayA pUjayati sevate vA tadA zamazivasukhaM nizcapracatvena labhate / * hindI anuvAda-bhautika-kAryakalApoM ko chor3akara ke sukha-zAnti, vizuddha AhlAda kI abhilASA rakhane vAlA viSayabhogavirakta paramakalyANakAriNI, muktisUktipradAtrI bhagavAn zrIarihantadeva kI mUrti-pratimA kI sevA-pUjAdi karate hue nizcita rUpa se prakhaNDa ananta nirAbAdha sArasvarUpa paramasukha ko prApta karatA hai| tAtparya yaha hai ki-vItarAga zrI arihanta jinezvara bhagavAna kI cAroM nikSepoM se pUjanIka aisI mUtti-pratimA kA pUjana-bhajana tathA kIrtanAdi sadyaHphaladAyI hotA hai tathA saMsAra-sAgara ke samasta kleza-jAloM ko dUra kara nirApada muktimArga ko prazasta karatA hai / 120 / / -0-146 -- Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 121 ] 0 mUlazlokaHkadAcidrako'sau kathamapi narAdhIzamanaghaM , sametastatsevAmapi savidadhAno dhanadhiyA / sa ki bhUpo'nUpo'mitakaruNayA pIDitamanAH , samAyAtasyehAmiha bhuvi bhavAM pUrayati no // 121 // + saMskRtabhAvArthaH-atyadhiko daridro'pi kasyacid napasya sevAyAM dhanAbhilASayAsaMlagnaH san anUpasya tasya bhUpasya kRpAkaTAkSanipAtena tasya daridratA dUrIbhavati / saMsAre'smin yadapi tasyAbhIpsitaM syAt tat sarvaM sapadi pUrayati / arthAt-paramakAruNikonRpaH tasya draridrasya sarvAM laukikI AvazyakatA jhaTiti pUrayati prasannaHsan tenasaMsAre'sAvapi sampanno dhanADhyaH prazasyazca bhavati // 121 / / * hindI anuvAda-kisI rAjA kI sevA meM dhanArtha tallIna rahate hue bhI anUpa bhUpa ke pratikAruNya kRpAkaTAkSasampAta se kisI daridra kI daridratA dUra ho jAtI hai, isa saMsAra meM usakI abhilASA sadyaH pUrNa ho jAtI hai| arthAt-parama kAruNika nRpati-rAjA usa daridra-garIba kI laukika AvazyakatA ko zIghra pUrNa karatA hai| ataeva --- 150 --- Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaha bhI saMsAra meM sampanna, dhanADhya evaM prazaMsanIya ho jAtA hai / / 121 // [ 122 ] 0 mUlazlokaHtathaivA'smilloke jana - maraNa - santApaharaNI , kathaJcid saubhAgyAcchyati matimando'pi manujaH / nirAtaGko raGko bhramati bhuvanAbhogaviSaye , tvadAyattaM loke manujamanaghaM vArayati kaH ? // 122 // + saMskRtabhAvArthaH-yathA rAjA sevayA prasannaH daridraduHkhadAvAnalaM vidalayati tathaiva arhanmUtti janAnAM maraNamevasantApaH - janmamaraNasantApaH tasya hariNI tAM manujamRtyusantApanAzinIM saubhAgyodayesati alpabuddhidhano'pi sevate prAzrayati vA tadA daridro mUryo'pi sanvividhaduHkhadAhadahanasvarUpe vizvasmin AtaGkarahito bhramati / nizcapracatvenatvadatiriktaH ko nAma manuSyaM pApaM nivArayati ? sarva khalu tava sevayA bhaktyA pUjayA ca sambhavati prAtyantikaduHkhatrayAbhighAtaH / pApAn manuSyamarihantaH nivArayituM prabhuH tat pratinidhisvarUpA pratimA vA / / 122 / / * hindI anuvAda-jisa prakAra rAjA kisI daridra Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI sevA se prasanna hokara usake bhautika kaSToM kA nivAraNa karatA hai, ThIka usI prakAra prabhu kI satata pUjA, seMvA evaM upAsanAdika se arhanpratimA mRtyurUpI santApa kA prAtyantika vinAza karatI hai| saubhAgyavaza mandabuddhi bhI yadi janma-maraNa-santApa ko dUra karane vAlI vItarAga zrI jinezvaradeva kI mUti-pratimA kI sevA karatA hai to vaha nizcita rUpa se nirApada evaM AtaMkarahita ho jAtA hai| vastutaH manuSya ko pApa-tApa-santApa se sarvathA mukta karane meM samartha aise zrIarihanta paramAtmA yA tat pratinidhi svarUpA jinamUrti-jinapratimA-jinabimba hai / / 122 // [ 123 ] - mUlazlokaHbhaved yo pApIyAn caraNakaraNAbhyAM prapatitaH , kathaJcit sadbodhAtsmarati jinamUtti sukhakarIm / drutaM pApAnmuktaH patitajanatA pAvayati vai , lavo gAGgo lokAn mukhamapi gataH pAvayati ca // 123 // + saMskRtabhAvArthaH-saMsAre lipsAbhAvairbaddhaH dharmakarmacaritraiH patito'pi kadAcit sajJAnodayAd yadi sukhakAriNI votarAgazrIjinadevasyamUtti smarati, sevate vA tadA sa jhaTiti pApAna muktaH san patitAnapi janAn pAvayati / --- 152 --- Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAre sarvejAnantyevayad gaGgAjalaM viSAktakITarahitaM paramapavitrajanAnAM mukhamapi gataM janAn pAvayati / / 123 / / / * hindI anuvAda-saMsAra meM tRSNA bhAvoM se baddha, dharma-karmacaritroM se patita manuSya bhI sadjJAnodaya se yadi sukhadAyinI vItarAga zrIjinezvara bhagavAn kI mUtti-pratimA kA Azraya letA hai, usakI pUjA karatA hai to vaha zIghra hI samasta pApoM-kaluSoM se mukta hokara dUsare logoM ko bhI pavitra karane meM magna-lIna ho jAtA hai| sabhI jAnate haiM ki gaGgA kA jalabindu bhI logoM ke mukha meM par3ate hI unheM pavitra karatA hai, unakI bhAvanAtmaka zuddhi karatA hai / / 123 / / ' [ 124 ] mUlazlokaHahaM manye samyak tava caraNasevAM na kRtavAn , tato mAM saMsAre vigatasukhasAre bhramayati / viSAhAro mantrI vasati yadi yasyAntaragRhe , vadaitattvaM deva ! gahanagaralaM ki prabhavati ? // 124 // .. + saMskRtabhAvArthaH-he arihantadeva ! ahaM svIkaromi yat zrImadacaraNAravindasevAM samyakprakAreNa nAkAravam / prataeva sukharahite'sAre'smin saMsAre nijakarmajAlaM mAM Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhrAmayati / satyametad yad viSApahArI mantro yasya pArveprAtmani vA ramate tasya garalaM kAM hAni tanoti ? kathamapi kenApi prakAreNa prabhavitu na zaknoti / / 124 / / * hindI anuvAda-he vItarAga arihanta paramAtmA !. maiM yaha svIkAra karatA hU~ ki-ApakI caraNa-sevA maiMne samyak prakAra se nahIM kii| ataeva sukharahita asAra saMsAra meM mere karmajAla mujhe bArabAra bhramita karate rahate haiN| yaha satya hai ki viSahArI mantra ke rahate bhalA viSajahara usa vyakti kA kyA bigAr3a sakatA hai ? arthAt vaha viSa-jahara kisI prakAra se bhI viSApahArI mantradhAraka ko prabhAvita karane meM samartha nahIM ho sakatA hai // 124 / / [ 125 ] - mUlazlokaHime catvAro me pravararipavo'vAritarayAH , vasantazcAnta, zamasukhaharanto'pi satatam / ahaM manye cAhat padavimukhatAyAH phalamidaM , samudbhUte bhAnau prabhavati tamisrA kathamaho ! // 125 // saMskRtabhAvArtha:-he arhan ! krodha-mAna-mAyA-lobhanAmadhAriNaH zarIrasthA: pravAritavegAH ete catvAro'pi -0-154 --- Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ me zatravaH antasthitAH santaH madIyAM zAnti sukhamapanayantaH satataM virAjante pIDayanti ca sarvathA / ahaM manye yadetat tava caraNavimukhatAyAH eva pariNAmo'yam / yena catubhirantaH sthitaiH zatrubhirhanyate / anyathA samudite sUrye yathArAtrirna prabhavati tathaiva mayi tava caraNasevAparAyaNe sati ete ripavaH kadApi pratyakSaM zarIre vA sthAtu N na zaknuvanti / / 125 / / * hindI anuvAda - he arhan ! krodha-mAna- mAyA-lobha nAmaka cAroM kaSAyarUpI prabhyantarika zatru sadaiva merA sukha-caina chIna rahe haiM, mujhe pIr3A evaM santApa pahu~cA rahe haiM tathA ve mere zarIra meM hI nivAsa kara rahe haiM / he prabho ! maiM to yaha mAnatA hU~ ki Apake caraNoM kI sevA-bhakti se vimukha rahane kA yaha pratiphala hai / anyathA sahasradIdhiti sUrya ke udita ho jAne para andhakAramayI rajanI kaise Tika sakatI hai ? / / 125 / / [ 126 ] D mUlazloka: 1 sukhAhaH santApo viSamaparipAko'pratirathaH bhavabhrAnte yantre tilamiva sadA pIlayati mAm / zrahaM zaGka cArhan ! tava padavirAgAdidamabhUt, gadAghAte pAde smRtipathagate pIDayati kaH // 126 // -0- 155-0 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtabhAvArthaH-he devAdhideva ! sukhApahArI duHkhadAyI aniyantritaH mAM bhava bhramaNarUpake yantraM tilamiva pIDayati / ahaM zaGka yat he prabho! etad sarvaM tava caraNaviraktaH samudbhUtam / sadauSadhe smRtipathagate ko nAma pIDayitu sakSamo bhavati ? na ko'pItyAzayaH / * hindI anuvAda-he devAdhideva ! sukhApahArI, duHkhadAyI, avArita zaktimAn yaha santApa saMsArarUpI calate yantra meM mujhe tila ke samAna sadaiva pIsa rahA hai, pIr3A pradAna kara rahA hai| maiM aisA mAnatA hU~ ki yaha Apake caraNakamaloM kI sevA-pUjA ke prati anAsthA, pramAda bhAva Adi ke kAraNa hI prastuta huA hai| anyathA sadauSadha sevana-parAyaNa rahane para bhalA koI roga kaise baca sakatA hai ? / / 126 / / [ 127 ] 2 mUlazloka:jagatyasminmUDhAH kanakalalanAcchAditadhiyA , dhanAtha gAhante jaladhijalayAnena viSayAn / asAraM vittAnAM kathamapi matau no padamagAt , tadetad prArhantyA guraNavimukhatAyA vilasitam // 127 // --- 156 --- Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMskRtabhAvArtha:-he deveza ! asmin saMsAre kaJcana-kAminISu raktAH mUrkhAH janAH dhanArthaM jalayAnena jaladhi gAhante-viloDayanti / bhogavilAsaviSayAn api mArgante / te'smin viSayajAle saMraktA viSayANAM vittAnAM asAratAM na cintayanti / ahaM manye yat etad arhanmUttipUjAyA: arhataH pUjAyAH virakta: pariNAma eva / * hindI anuvAda- he deveza ! isa saMsAra meM kanakakAminI meM magna-lIna mandamati,bhrAntamati loga vaiSayika sukhoM tathA dhanAdi ke lie sadaiva jalapota (pAnI kA jahAja) se samudroM kA vilor3ana sA karate rahate haiN| unakA dhyAna kabhI saMsAra kI asAratA tathA viSayabhogoM kI kSaNikatA vinazvaratA kI tarapha nahIM jAtA hai| maiM ise bhI arihanta bhagavAna kI upAsanA ke prati svakRta virakti kA hI kAraNa mAnatA hU~ / / 127 / / [ 128 ] / mUlazlokaHdharitrI sarveyaM maNigaNadharitrI mudakarI , dhanaM rUpyaM kUpyaM surakSitidharaH kAJcanamayaH / pradIyante yasmai gaja-ratha-hayA-dhUmagatayaH , na vA tuSyat kvAho kathamapi mahAlobhajaladhiH // 128 // -0-157-0 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtabhAvArtha:-he jineza ! viSayabhogAbhilASibhyaH ratnapratnanicayaiH khacitA, manohAriNIyaM vasundharA, sarvaM sarvaprakArakaM dhanaM, devagiriH kanakAcalaH sumeruH, gajarathAdikaM dhUmayAnAdikaM sarvANyapi vijJAtAni dhanAni dIyante cet tadApi teSAM mahAlobhasamudraH na tuSyati / * hindI anuvAda-he jinezvara bhagavan ! lobha kI koI sImA nahIM hai, kyoMki-isa saMsAra ke samasta sukhoM ko bArambAra bhogane kI abhilASA rakhane vAloM ko yadi samasta godhana, gajadhana, vAjidhana aura ratna dhana kI khAna vasundharA sabhI kucha de diyA jAye to bhI unakA mahAlobhasamudra santuSTa nahIM hotA hai / / 128 / / [ 126 ] / mUlazlokaHihAste yaccheya kvacidapi ca preyo'tigahanaM , kvacid geyaM dhyeyaM punarapi ca neyaM sukhakaram / kvacid deyaM heyaM viSayaviSavallI paribhRtaM , na cehante cAhan ! tava padasarojaikamadhupAH // 126 // + saMskRtabhAvArtha:-he jinezvaradeva ! iha vizvasmin vizve yat kiJcidapi zreyaH preyo vA vartate tat kvacit geyaM --- 158 --- Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyeyaM punazca sukhakaraM neyam / kvacid deyaM heyaM ( tyAjyaM ) viSayabhogalatAparilasitaM vartate / he arhan paramAtman ! bhaktAH kadApi evaMvidhaM tava caraNakamalacaJcarIkAH sAMsArika sukhaM nAbhilaSanti / * hindI anuvAdaH - he arhan paramAtman jinezvara deva ! isa saMsAra meM jo kucha bhI zreya evaM preya yA geya, dhyeya hai, vaha viSayabhogalatA se samAkrAnta hai / ataeva Apake caraNAravinda ke cazvarIka bhaktagaNa kadApi ina sAMsArika bhogavilAsa kI abhilASA nahIM karate haiM / / 126 / / [ 130 ] D. mUlazlokaH " yathAraNona sUkSmo gaganaparimAraNAcca na mahAn kuberAnnaivAnyo vipuladhanavAnatra bhuvane / sumerordevAdreH zikhariSu na cAnyo girivaraH tathA tvatto nAnyA jagati jina ! pUjA zivakarI / / 130 / / , - saMskRtabhAvArtha :- he sarvajJajinezvarabhagavan ! yathA asmin saMsAre sUkSmo na AkAzAnna mahAn kazcit / dhanapati kuberAt anyaH saMsAre dhanavAn na varttate / devagireH sumeroH anyaH parvataH parvateSu zreSTho na varttate / he deveza ! --- 156 --- Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAre tvatto'nyA zivakarI pUjA na vartate / arthAtarhatpUjA zivaGkarI maGgalapradAyinI vartate / ataH sadaivArAdhanIyA jinamattiH-jinapratimA jJeyA / * hindI anuvAda-he sarvajJa jinezvara bhagavan ! jaise . isa saMsAra meM aNu se sUkSma, AkAza se vistIrNa aura dhanapati kubera se dhanavAna koI bhI nahIM hai; devagiri sumeruparvata se zreSTha koI parvata nahIM hai| deveza ! isa saMsAra meM devAdhideva zrIarihanta-jinezvara bhagavAna kI pUjA se zreSTha-zreSThatara-zreSThatama zivakarI koI pUjAArAdhanA evaM upAsanA nahIM hai / ataeva zrIjinapratinidhi svarUpA yaha mUtti-pratimA sadaiva avazya pUjanIyA hai / / 130 / / [ 131 ] - mUlazlokaHyathAgne vAnyo jagati dahano vizvadahanaH , raveranyA ko vA taruNatimirAbhogabhiduraH / samIrAt kazcAnyaH satatagatimAn vizvakuhare , tathA tvatto nAnyA jagati jina! pUjA zivakarI // 131 // + saMskRtabhAvArthaH-he jinezvarabhagavan ! yathA asmin saMsAre pAvakaM parityajya anyaH kazcit vizvadAhaka: nAsti / --- 160 --- Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryAt anyaH kopya'tra gahanatimiravinAzako nAsti / vizvakuhare samorAt anyaH ko'pi satatagatizIlo nAsti / tathaiva tvattaH anyA kApi maGgalakAriNI pUjA na vartate / * hindI anuvAda-he jinezvara bhagavAna ! isa saMsAra meM agni ko chor3akara ke anya koI bhI vizvadAhaka nahIM hai| sUrya ko chor3akara ke koI gahanAndhakAra ko chinnabhinna karane vAlA nahIM hai| vizvakuhara meM pavana (havA) ke atirikta koI bhI sadA gatimAna nahIM hai| ThIka isI prakAra ApakI pUjA ke atirikta koI maMgalakAriNI pUjA nahIM hai / / 131 // [ 132 ] mUlazlokaHyato'yaM saMsAro janana - maraNApAyajanako , bahirdaSTo ramyaH priyajanasukhAlApabharitaH / ajAnannasyAntaM kaTumayavikAraM jaDatayA , praviSTo'smin jIvo bhramati tava sevAvirahitaH // 132 // . 5 saMskRtabhAvArtha:-he vItarAgavibho ! sphuTametad yadayaM saMsAro janmamRtyudukhapradaH bAhyadRSTayA priyajanamadhurAlApavilasito dRzyate / atra praveze samprApte sati zrIjina-11 -0-161 --- Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandabuddhitayA jIvaH asya sAMsArikasukhasya kaTutaraM pariNAma ajAnan tava sevA-pUjAvirahitaH janma-maraNAvarte sadaiva bhramatitarAm / / 132 // * hindI anuvAda-he vItarAga vibho ! yaha samyak prakAra se suspaSTa hai ki yaha saMsAra AtmIya priyajanoM ke madhura pAlApa-saMvAda evaM vyavahAra se bAhyadRSTi se atIva sukhada pratIta hotA hai| isa sAMsArika sukha ke kaTumaya pariNAma (phala) ko vidhivat na jAnate hue yaha jIva ApakI sevA-pUjA se vimukha hokara janma-maraNa ke Avarta meM sadaiva ghUmatA rahatA hai / / 132 / / [ 133 ] / mUlazlokaHudAro'sau vizve vigataparitApo vijayate , pitA mAtA bhrAtA muditamRduhAsA ca bhaginI / kvacit sphArA dArA bhavabhramaNakArA yuvatayaH , na vA trAtuM zaktAstavacaraNasevAvirahitAn // 133 // saMskRtabhAvArthaH-asmin saMsAre duHkha-paritAparahitaH pittA, mAtA, bhrAtA, mRduhAsA bhaginI, sphArA dArA, bhavabhrAmakA yuvatayo vA kvacit api zrImaccaraNapUjA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viraktAn asampRktAn mUDhAn janAn trAtuM zaktAH ( samarthAH ) na bhavanti / / 133 / / * hindI anuvAda - isa saMsAra meM duHkha paritAparahita pitA, mAtA, bhrAtA, bhaginI (bahina ), ISad hAsasamanvitA bhAryA (patnI) yA bhavabhrAmaka yuvatiyA~ Adi koI bhI kabhI kisI prakAra viSayAsakta mUr3ha ( ajJAnI) puruSa kA ApakI caraNasevA se virakta hone para trAraNa karane meM samartha nahIM hote haiM / / 133 / / [ 134 ] tRNatarutamAle'ti - mUlazloka:yathAraNye'gaNye gahane, vizAle vA zAle spRzati zazibhAle mRgagaNaH / prahRSTo hA ! dhRSTaH sutarutRraNatuSTo hatadhiyA, zarairvyAdhairvyAghra graMsitapazujAlaiH kavalitaH / / 134 // - G 5 saMskRtabhAvArtha:- yathA pragaNitatRNaiH tamAlAtizayenAtikrAnte vizAle zAlavRkSe zazibhAle spRzati vanapradeze mRgavRndaH, suSThutRNasamUhatuSTo hatabhAgyena vyAdhabANaiH vyAghra va AsvAdyate kAlakavalito bhavati tadA anyeSAM kA katheti vicAryantAm / / 134 / / --- 163 -~ Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . * hindI anuvAda-jaba agaNita tRNoM, tamAla tathA vizAla zAlavRkSoM dvArA saMspRSTa zazibhAlavAle vana meM vicaraNa karane vAlA mRgavRnda jo tRNa samUha se santuSTa hai, vaha bhI naSTa huI hai buddhi jisakI aise vyAdha ke bANoM dvArA yA vyAghrAdi ke dvArA mArA jAtA hai, kAlakavalita ho jAtA hai, taba anya kI kyA bAta kareM, jarA vicAra to karo // 134 / / [ 135 ] D mUlazlokaHtathA cAsmin loke mRga iva janaughaH paricaran , kvacidrogaiH zokaH kvacidapi mahAvyAdhikaribhiH / kuyoga bhogaiH kRtavidhiviyogairatitarAM , nipIDyante jIvAH jinazaraNahInAH kumatayaH // 135 // + saMskRtabhAvArthaH-yathA mRgo vyAdhaiH vyAghra rAkrAntaH tathaiva janasamUho'tra paricaran kadAcid sAmAnyarogaiH, kadAcid mahAdhivyAdhi-santApaiH, kvacit kuyogai gairvA kRtavidhiviyogaiH zokaraharahaH jinezvarazaraNahInAH jaDadhiyaH jIvAH nipIDyante / / 135 / / * hindI anuvAda-jisa prakAra mRgasamUha zikAriyoM evaM hiMsaka jantu vyAghra (bAgha) Adi ke dvArA AkrAnta Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hotA hai vaise hI janasamUha bhI kabhI sAmAnya rogoM se, kabhI mahAdhivyAdhi- santApa Adi se, kabhI kuyoga yA vidhiviDambanA se, zokAdika se pratidina zrIjinezvaradeva kI zaraNa ke Azraya ke binA janma - mRtyu - roga-zoka ke calate hue cakrayantra meM pisatA rahatA hai / / 135 / / [ 136 ] - mUlazloka:avidyAyAzvadaM vidhivilasitaM vA kaluSitaM, matibhrAntyA gatyA jagati bahulyA jinavara ! bhavatpAdAratyA kaTataravipatyA kRtamidam, gatAtaGka svayaM punarapi vidhattAM janamimam / / 136 / / saMskRta bhAvArtha :- he jinezvara bhagavan ! sAMsArikasukhaM prati ratibhAvAt buddhi-vibhramAt samudbhUtAjJAnakaluSitavidhiviDambanayA / bhavadIyacaraNAravindayorazraddhAbhAvaH, kaTutaravipatteH etat sarvamavAJchitaparitApaM prApnoti / he karuNArdravimalakoDe punarapi janamimaM sthApayatu / / 136 / / * hindI anuvAda - he jinezvara bhagavan ! sAMsArika sukhoM ke prati atyadhika prAsakti bhAva se, buddhivibhrama se samudbhUta ajJAna kaluSita vidhiviDambanA se, zrApake --- 165 -0 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNAravindoM meM azraddhAbhAva se tathA kaTutara vipatti se yaha sabhI avAJchita paritApa prApta hotA hai| aAtaMkarahita apanI vimala goda meM phira se isa jana ko sthApita kIjiye / / 136 // [ 137 ] - mUlazloka :yathArko dhvAntAnAM harati sakalaM gADhatamasAM , kRpoTazzuSkANAM dahati laghurAzi viTapinAm / pracaNDo vai vAto vighaTayati gAvAM ghanaghaTAM , tathArhantI mUttiharati paritApaM tanubhRtAm // 137 // + saMskRtabhAvArtha:-yena prakAreNa gahanAndhakAramarkaH (sUryaH) vidArayati / zuSkavRkSasamUhaM pAvako dahati / prabala: pracaNDo vAyuH gahanamapi meghamAlAM vighaTayati, chinnabhinnAM karoti / tathaiva zrImahanmUttiH dehadhAriNAM sakalamapi paritApaM jhaTiti dUrIkaroti / / 137 / / * hindI anuvAda-jisa prakAra se saghana andhakAra ko sahasra kiraNadhArI sUrya dUra kara detA hai, zuSka vRkSasamUha ko agni sahasA hI jalA detI hai, pracaNDa vAyu kA vega saghana ghanaghaTA ko chinna-bhinna kara detA hai; usI --- 166 --- Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAra zrI arihanta bhagavAna kI mUrti pratimA dehadhAriyoM ke samasta duHkha - santApoM ko sahasA hI miTA detI hai / / 137 / / [ 138 ] mUlazloka: saparyA te varyyA sakalabhayabhaGgApi na kRtA, na vA sevA-pUjAM bhavamRDasumantraM na ca kRtam / na vA tantraM stotraM zivasukhakalatraM paricitaM, tathApyarhanmUrtte ! mama hRdayatApaM zamayatu / / 138 // 5 saMskRtabhAvArtha :- he sarvajJa vibho ! jinezvaradeva ! samastabhayabhaGgakAriNI sarvazreSThA bhavatAM sevA-pUjApi mayA kadApi na kRtA / bhavabhramaraNavinAzakaM zrInamaskAramahAmantra - stotrAdika-smaraNaM tathA zrI zAntisnAtrAdikamahotsavamapi zraddhayA na kRtam / zrI siddhacakrayantra-tantramantrArAdhanApi mayA samyag na kRtA / zivasukha kalatraM mokSasukhadAyinI muktidevI api kadApi na sevitA tathApi vinamra prArthanayA he devAdhideva karuNAsindho ! zrI arihanta paramAtman ! mama hRdayatApaM zamayatu eva / mama * hindI anuvAda - he sarvajJa vibho ! jinezvaradeva ! --- 167 -0 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samasta sAMsArika bhaya ko dUra karane vAlI ApakI sarvazreSTha sevA-pUjA bhI maiMne kabhI nahIM kI hai| bhavabhramaNa vinAzaka zrInamaskAramahAmantra-stotrAdika smaraNa tathA zrIzAntisnAtrAdika mahotsava bhI zraddhApUrvaka kiyA nahIM hai| zrIsiddhacakrayantra-tantra-mantra kI bhI samyag ArAdhanA kI nahIM hai . evaM zivasukhakalatra mokSasukhadAyinI muktidevI kI upAsanA bhI maiMne kabhI nahIM kI hai| tathApi merI karuNa pukAra sunakara he devAdhideva ! karuNAsindho ! zrIarihanta paramAtman ! dera se bhI ApakI anupama sevA meM samupasthita isa adhama-pAtakI ke samasta hArdika-santApoM kA zamana kIjie // 138 / / [ 136 ] D mUlazlokaHna vA dattaM dAnaM duritadavato'yaM hatadhiyA , suzIlaM yaccholaM narakagatikIlaM na ca bhRtam / tapo vai no taptaM kukRtaparitApaM kathamaho !, tathArhan ! kAruNyAt tadapi mama tApaM zamayatu // 136 // 5 saMskRtabhAvArthaH-jaDabuddhayA pApAgnizamanAya dAnasvarUpaM jalamapi mayA na vitaritam / narakagatinAzaka suzIlaM sucaritamapi mayA nAnuSThitam / kukarmavinAzakaM -0-168-0 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa api mayA na taptam / evaM satyapi jagati vatsalatvAt he arihantadeva ! mama manastApaM pApaM zamayatu / * hindI anuvAda-mandabuddhi ke kAraNa pApa rUpI agni ko zamana karane ke lie dAna rUpI jala kA bhI maiMne vitaraNa nahIM kiyA hai| narakagati-vinAzaka sundara sucarita kA anuSThAna bhI maiMne nahIM kiyA hai| kutsita karmoM kA vinAza karane meM sakSama tapa bhI maiMne nahIM kiyA hai| isa prakAra kA merA jIvana hone para bhI he jagadvallabha ! he arihanta paramAtman ! Apa mere manastApa ko zAnta kareM / / 139 / / [ 140 ] - mUlazlokaHkriyA me no lIkA bhavadalanazIlApi ca na me , na bhAvassadbhAvo janimaraNadAvo'pi na kRtaH / kalAbhyAsA'hlAdo nahi paricito doSarahitaH , tathApyetat sarvaM mama hRdi gataM pUrayatu vai // 140 // .. saMskRtabhAvArtha:-saMsAradAvAnala - dalana - samarthA, pavitrA satyasamanvitA kriyA api madIyA nAsti / na ca mayA janma-mRtyuvinAzakaH sadbhAvo'pi samAzritaH / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doSazUnyaH kalAbhyAsa-AlAdenApi ahaM aparicito'smi tathApi he prabho! tvaM mamahRdayabhAvanAM kAruNyAt pUrayatu / * hindI anuvAda-saMsAra ke dAvAnala ko zAnta karane meM samartha pavitra satya kriyA kA anugamana bhI maiMne nahIM kiyA hai| janma-mRtyu-vinAzaka sadbhAva kA Azraya bhI maiMne nahIM kiyA hai| nirdoSa kalAbhyAsa kI prasannatA se bhI yaha vyakti paricita nahIM hai, tathApi he arihanta deva ! apane kAruNya bhAva se Apa mere hRdaya kI bhAvanA (manaH kAmanA) ko pUrNa kareM / / 140 / / [ 141 ] - mUlazlokaHkiyad bramo mUrtyA jina ! sumahimAnaM hitavahaM , nayA~no dInastava rativihIno vigatadhIH / na sanmArge cAhaM na kaviSu dhurINo budhavaraH , kRpAsindho ! nityaM tadapi paritApaM zamayatu // 141 // saMskRtabhAvArthaH-he devAdhideva ! jinezvarabhagavan ! ahaM tava sumUrtyAH kiyad mahimAnaM kathayAmi / nItijJAnahInaH zrImaccaraNAravindazraddhAvihIno buddhivilAsazUnyaH asmi| ahaM sanmArgArUDhaH, kavikarmamarmajJo vidvAn api Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAsti tathApi kRpAsAgara ! mama paritApaM bhavAn nityaM zamayatu / * hindI anuvAda-he devAdhideva ! jinezvara bhagavan ! maiM nItizAstrIya jJAnazUnya Apake caraNAravinda ke prati samyak zraddhAvihIna, buddhivilAsarahita ApakI mUtti-pratimA kI vistRta mahimA kA varNana kitanA kara sakatA hU~ ? maiM sanmArga kA rAhI tathA kavikarmadakSa vidvAn bhI nahIM huuN| tathApi he karuNAmaya ! Apa mere hArdika paritApa ko sadA dUra kareM / / 141 // [ 142 ] - mUlazlokaH kiyad brUmazcAhan gaganaparimANaM tava yazaH , sahasra lakSaM vA bhavatu rasanA me suvadane / mamAyuSyaM kvAho surapatisamAyuyadi bhavet , bhavat kIrterantaH kathamapi kadAcinna bhavitA // 142 // + saMskRtabhAvArtha:-he arihantadeva ! bhavatAM mahimA bhavanmUrtimahimA vA prAkAzamiva antahInA'sti / ahaM mandamatiH kiM vakta likhitu vA samarthaH ! ahaM cintayAmi yadi mama mukhe sahasra lakSaM vA jihvAH santu mamAyuSyamapi --- 171--- Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrAyuriva sudIrghA bhavatu tadApi tava kIttikaumudyAH antaM kadApi na bhaviSyati / * hindI anuvAda-he arihantadeva ! ApakI mahimA AkAza kI taraha ananta hai| usake viSaya meM bhalA mere jaisA avikasita buddhi vAlA' kyA kaha yA likha sakatA hai ? maiM kalpanA karatA hU~ ki yadi mere mukha meM hajAra yA lAkha bhI jihvAyeM hoM tathA merI Ayu bhI devarAja indra ke samAna ho to bhI maiM ApakI kItirUpI candrikA ke chora kA varNana bhI prastuta nahIM kara sakatA hU~ // 142 / / [ 143 ] - mUlazlokaHmanasi vacasi kAye tvAM sadaivodvahantaH , tava vizada guNaughaM vizvataH khyApayantaH / suramanujarasAyAM tvAM sadA pUjayantaH , pramuditamukhapadmAH santi santaH kiyantaH ? // 143 // + saMskRtabhAvArtha:-mAnase vacane zarIre sadA tvAmudvahantaH, tava vizadAM kItti vizvasmin vistArayantaH, svargabhUloke sadaiva tvAM pUjayantaH prasannamukhakamalAH santapuruSAH kiyantaH (parigaNitaH) eva santi / / 143 / / --- 172 --- Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hindI anuvAda - mana, vacana, kAyA se sadA zrApako dhAraNa karane vAle, ApakI vimala vizada kIrti ko saMsAra meM vistRta karane vAle bhUloka tathA svargaloka meM Apako sAdara pUjakara prasanna mukhamudrAvAle sacce dhArmika loga bhI ginatI ke hI haiM / / 143 / / [ 144 ] D mUlazloka: parakRtamupakAraM abhimataphalalAbhe tava padajalajAtaM kAmadaM vikasitavadanAbjAH santi santo cetasA dhArayantaH, tvAM sadA cintayantaH / kalpayantaH , mahAntaH / / 144 // 5 saMskRta bhAvArtha:- anyeSAmupakAraM vidhAya cetasA dhArayantaH abhISTaphalalAbhe sati tvAM sadaiva cintayantaH / bhavadIyacaraNakamalaM manovAJchitapradaM kalpayantaH, vikasitavadanAH santo mahAntaH santi / / 144 // * hindI anuvAda - dUsaroM kI bhalAI kI bhAvanA sadaiva apane citta meM dhAraNa karane vAle, abhilaSita phalaprApti ke samaya bhI ApakA cintana-manana karane vAle, Apake caraNakamaloM ko manovAMchita phaladAtA mAnakara, mahAn santa bahuta se haiM / / 144 / / -0- 173 -~ * Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 145 ] / mUlazlokaHjanimaragajarAbhissarvataH pIDayantaH , nanu kathamapi svAsthyaM kutracinnApnuvantaH / vidhikRtaparitApaistyAjitA jIvitAzAH , tadapi ca tava nAmnA jIvanaM dhArayantaH // 145 // saMskRtabhAvArtha:-janma-maraNa-vArdhakaH sarvataH pIDitAH, kasmi~zcit sthAne'pi svAsthyalAbhaM nApnuvantaH / vidhiviDambanAbhiH jIvanAbhilASAM tyajyantaH santi, tathApi bhavadIyanAmnA te'pi jIvanaM dhArayanti / / 145 / / ___* hindI anuvAda-janma-maraNa-bur3hApe se pIr3ita hokara kisI prakAra bhI kisI sthAna para svAsthya lAbha na prApta karake jo loga apane jIvana ke prati nirAza ho gaye haiM, ve bhI Apake nAma se jIvana dhAraNa kara rahe haiM // 145 // [ 146 ] / mUlazlokaHagaNitapuruSArthairlabhyate yo na lAbhaH , hRdi vinihitapApairmanyate tucchabhAlaH / kaluSitapariNAmanindyate dIrghakAlaH, tadapi tava kRpAtaH tIryate duHkhajAlam // 146 // --- 174-0 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtabhAvArthaH-yo lAbho'saMkhyaiH prayAsarna labhyate / saMcitapAparyaH svakIyaM bhAgyaM tucchaM mnute| vidhiviDambanAbhirdIrghakAlaM yAvat nindA karoti, kintu bhavadIya-kRpAbhiH duHkhajAlaM tarati / / 146 / / * hindI anuvAda-jo lAbha asaMkhya prayAsoM se prApta nahIM hotA, vaha ApakI kRpA se sahaja prApta ho jAtA hai / apane dvArA saMcita pApoM se jo vyakti apane Apako hatabhAgya mAnatA hai, vidhiviDambanA se dIrghakAla taka apane bhAgya ko kosatA rahatA hai, kintu ApakI kRpA se vaha bhI zIghra hI duHkhazreNiyoM ko pAra kara jAtA hai / / 146 / / [ 147 ] - mUlazlokaHdivi bhuvi phaNiloke durlabho yaH padArthaH , ativadhitalAbha - bhraMmyate yatra sArthaH / vidhigativiparItAt prApyate vA'pyanarthaH , arhan tava dRSTayA syAdyate'sau padArthaH // 147 // saMskRtabhAvArthaH-yaH padArthaH svargaloke, bhUloke, nAgaloke ca durlabho bhavati / atyadhika lAbhaiH yatra sArthaH bhramyate / vidhiviDambanAtaH asau padArthaH prApyate na veti --- 175 --- Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / sandehAspadameva / tathApi he arhan ! bhavadIya kRpAdRSTibhirasau padArthoM nizcapracatvena abhilASibhiH prApyata eva / / 147 / / * hindI anuvAda - svargaloka, bhUloka tathA pAtAla - loka meM jo padArtha durlabha hotA hai / atyadhika lAbha kI abhilASA se jahA~ vyApArIgaNa bhrAnta hote rahate haiM / vidhiviDambanAvaza vaha padArtha ve prApta karate haiM yA nahIM, isameM sandeha rahatA hai / kintu ApakI kRpAdRSTi se vaha padArtha nizcita rUpa se abhilASI gaNa prApta kara lete haiM / / 147 / / [ 148 ] - mUlazloka: 1 zrImajjineza ! tava kIrtikalA vizAlA chadmasthajIva itivannahi vakta zaktaH / manye tavaiva kRpayA parayA mayaitat zAstrAnusAri likhitaM - - zrutisAragarbham // 148 // akAraNakaruNAvaruNAlaya ! atIvazubhrA 15 saMskRtabhAvArtha :- he jinezvara ! bhavadIyA kIrtikalA-kaumudI vizAlA agamyA ca vartate / tasyA varNanamidamitthameveti ko'pi chadmastho jIvo kathamapi vaktuM samartho nAsti / --- 176 --- Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mayA suzolasUriNA yatkimapi zAstrAnukUlamAgamAnusAri ca mUrtipUjAyAviSaye tathyAtmakaM satyAtmakaJca likhitaM tanmanye bhavatAM paramakRpAyA eva pratApaH / * hindI anuvAda-he karuNAmUrti ! jinezvara !! ApakI kIrtikalA atyadhika vizAla hai| usakA samyaktayA varNana "yaha itanA hI hai, aisA hI hai / " koI bhI chadmastha jIva nahIM kara sakatA tathApi maiMne [vijayasuzIlasUri ne] yaha jo mUrtipUjA ke viSaya meM AgamazAstravacanAnusAra sAragarbhita pUrNa prAmANika likhA hai-vaha bhI mAnoM ApakI paramakRpA kA hI pratiphala hai| anyathA merI itanI sAmarthya kahA~ ? // 148 / / [ 146 ] - mUlazlokaHjainAgameSu nigameSu ca mUrtipUjA , sarvatra suSThuvacanaiH paramerudAraiH / eSAsti vaNitapadA paramAbhivandyA , tasmAdalaM mama manomalanAzanArtham // 146 // + saMskRtabhAvArthaH-vizvavizruteSu jainAgameSu vividheSu nigameSu ca mUrtipUjAyAH prAmANikatA sarvatra samulla sitA / sm ww3 m Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhanaiH udAraiH sAravadbhirvacanaiH eSA mUrtipUjA prAdRtA, abhivandyA ca vrnnitaa| ataeva zrIjinezvaramUrtipUjAsArddhazatakaM me manomalavinAzAya samartham-iti / / 146 / / * hindI anuvAda-vizvavidita jainAgamoM, vividha nigamoM tathA zAstroM meM prAmANika sadvacanoM, sutoM ke mAdhyama se jinamUrtipUjA kA samullekha hai tathA yaha jinamUrti sadaiva triloka meM abhinandanIya evaM vandanIya hai / ataeva merI AsthA hai ki yaha 'zrIjinamUrtipUjAsArddhazatakam' mere antarmana ke samasta pAparUpI kAluSya ko vinaSTa karane meM samartha hai / / 146 / / [ 150 ] ra mUlazlokaHitthaM zrIjinarAjamUtti-mahimA zAstraiH pramANIkRtA , sannAmAkRti-dravya-bhAva-bharitaiH sampUjitA sajjanaH / devairyA mahitA natena zirasA vighnaughavidhvaMsikA , tasmAt sarvaphalapradA jinapatermUttiH sadA pUjyatAm // 150 // + saMskRtabhAvArthaH-yuktiyuktAgamAdipramANaiH pramANitA 'zrojinamUttipUjA' pUrNarUpeNa satyAnuprANitA asti / sarvajJasatpuruSaiH zrItIrthaGkaraiH zrutakevalizrIgaNadharaizca satataM -- 178 --- Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAkRtidravyabhAvarUpaizcatunikSepaiH nityaM pUjiteyamiti / devalokavAsidevendrairapi devAdhidevazrIjinezvarANAM mUrtipUjApratimApUjA bhAvabhaktipUrvakaM kRtaa| ataH kalpavRkSAdapi adhikeyaM manorathapradA saMsArAvAgamanavidhvaMsinI zrIjinamUtti-jinapratimA sarvadA sarvathA zraddhayA bhaktyA ca pUjanIyA vandanIyeti saMsiddham / / 150 / / * hindI anuvAda-pAgamAdika aneka prakAra ke pramAraNoM se pramANita yaha 'zrIjinamUttipUjA' pUrNataH satyAnuprANita hai| zrI tIrthaMkara bhagavantoM, gaNadharoM, mahApuruSoM evaM indroM ityAdi dvArA bhI yaha nAma, prAkRti, dravya aura bhAva se sadA pUjita rahI hai| ataH kalpavRkSa se bhI adhika manorathadAyinI, bhavabandhanivAriNI 'zrIjinamUtti' sarvadA zraddhA aura bhaktibhAva se pUjanIya evaM vandanIya hai| yaha sarvadA siddha hai / / 150 / / -0-176-- Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM // pra za...stiH // zrIvikrame vare varSe, nidhivedanamAkSike / vaizAkhe hi zubhe mAse, zuklaSaSThayAM tithau dine / / 1 / prakhyAte bhArate deze, rAjasthAne hi prAntake / marudhare pradeze . vai, meDatAnagare vare / / 2 / / jIrNoddhArakRte prAcya - zAntinAtha jinaalye| zrIaJjanazalAkAyAH, paJcakalyANakotsave / / 3 / / pArzvanAthajinendrANAM, prAcya-navya subimbayoH / zrIgautamAdi mUrtINAM, pratiSThAyAH zubhotsave / / 4 / / AdinAthasya catye'pi, prAcyaparikarasya vai| zrIAdi-pArzvabimbAnAM, pratiSThAyAH mahotsave // 5 // zrImAnandaghanasyA'pi, puNyasmRtisumandire / prAnandaghanamUrtezca, pratiSThAyAH varotsave // 6 / / pUjyAnAM gurudevAnAM, sUrIzAnAM mahItale / nemi-lAvaNya-dakSAraNAM, suzIlasUriNA mayA / / 7 / / zrIjinamUttipUjAyAH, sArddhazatakanAmakam / bhaktirUpamidaM stotraM, pUrNakRtaM subhAvataH / / 8 / / etacca zatakaM sArddha, pramANazatazodhitam / nijabuddhayA mayA'kAri, paThyatAJca sudhIzvaraiH // 6 // samastasiddhi suvRddhiJca, sarvaduHkhavinAzanam / prApnoti puruSo bhaktyA, jinapAdAbja sevayA / / 10 / / asya stotrasya nityaM vai, smaraNAnmananAt tathA / prApnoti puruSaH sadyaH, suzIlapadamavyayam // 11 / / // zrIrastu // zubhaM bhavatu zrIsaGghasya / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // // zrIjinazAsanadevAya namaH // 5 // tIrthaprabhAvaka, jainadharmadivAkara, marudhara dezoddhAraka, rAjasthAnadIpaka, zAsanaratna prAcArya zrImad vijaya suzIla sUrIzvarajI ma. sAhaba ke kara-kamaloM meM sAdara samarpita.... * abhinandana-patram AcArya pravara ! laghudeha meM vipula jJAna kA sAgara liye hue zrApakI saMyama - yAtrA svopakAra va paropakAra rUpI "tinnANaM tArayANaM" bhAva kI abhivyakti karatI huI jIvana saritA ke taToM ko jhakajhora kara kalyANa - patha para Age bar3ha rahI hai / munipuMgava ! ApakA jIvana zveta paridhAna kI taraha hai / ApakI saMyamarUpI cAdara sarvatra sapheda hI sapheda dikhAI de rahI hai / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ santaziromaNi ! Apake vAtsalyabhAva se maitrI aura karuNA kI aisI ajasradhArA baha rahI hai, jo rASTra aura samAja kA kalyANa karatI huI nirantara pravahamAna hai / adbhuta vyaktitva ! sayama kI zuddha sAdhanA meM saMgama ApazrI ke jIvana meM jIvana sadjJAna ( vihagajJAna) para ur3akara mokSamArga kI ur3Ana bhara rahA hai / vipula jJAna kA apUrva milatA hai / ApakA aura kriyA ke paMkhoM Aja hama mA~ mIrA~, yogirAja AnandaghanajI evaM kavivara vRnda kI punIta pAvana sthalI mer3atA zahara kI isa dharatI para sakala saMgha kI upasthiti meM pUjya prAcArya bhagavanta ko 'zrIjinazAsanazaNagAra' ke alaMkaraNa se vibhUSita karate hue apAra gaurava kI anubhUti karate haiM / Apake zrIcaraNoM meM zata-zata vandana / zubha miti vaizAkha zuklA 6, budhavAra saMvat 2050 dinAMka 28-4-1963 vinIta : jaina sakala saMgha, mer3atA zahara Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00000000000000 * prApti sthAna * - AcAryazrI suzIla sUri jaina jJAna-mandira _ zAntinagara, mu. sirohI-307 001 (rAja.) 0 zrI arihanta-jinottama jaina jJAna-mandira ___ mu. jAvAla, ji. sirohI (rAja.) - suzIla-sandeza prakAzana mandira surANA kuTIra, rUpAkhAna mArga, purAne basa sTeNDa ke pAsa, mu. sirohI-307 001 (rAja.) hitya LET HINDIDI dA Arding -udrazyasamyarajJAnakA pracAra prasAra OM namo nANassa () mudraka-tAja priNTarsa, jodhapura dUrabhASa : 21435,21853