Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ || it || svaparasamayapArAvArapArINa-zAsanasamrATtIrtharakSakatapAgacchAdhirAja bhaTTArakAcArya-vijayanemisUribhagavadbhayo namaH // zrIgajasAramunipraNItaM // // daNDakaprakaraNam // 1887 // saMskRtAnuvAda-zabdArtha-vistarArtha--yantra -pariziSTa--TippaNyAdivibhUSitam // // svopajJAvacUrNi rUpacandramunipraNItanRtyalaGkRtaJca // // tadarthAvabodhakaprAcInastavanopazobhitaJca // --: saMyojakaH :-- tapAgacchAdhipati sUricakracakravartibhaTTArakAcAryazrIvijayanemisUrIzvara pahAlaGkAra-siddhAntavAcaspatinyAyavizArada-AcArya zrIvijayodayasUriH // tazca prAgvATa vaNigvaMzAvataMsa dharmakarmadhurINazreSThivarya manasukhabhAItanujanurmANekalAla bhAIzreSThimava reNasvadravyayena prakAzitam // A pustaka thI jaina eDavokeTa prI0 presamAM vADIlAla bApulAla zAhe chApyuM ghIkAMTA vADI-amadAvAda. prathamAvRttiH amUlyam / sane 1927.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ SE SE NE SE NG X X X X ale sta dla sie sie sie ale a se se 24 // zrI // // svaparasamayapArAvArapArINa - zAsanasamrATtIrtharakSakatapAgacchAdhirAja bhaTTArakAcArya - vijayane misUri bhagavadbhyo namaH // // zrIgajasAramunipraNItaM // // daNDakaprakaraNam // // saMskRtAnuvAda- zabdArtha-vistarArtha yantra-pariziSTa- TippaNyAdivibhUSitam // // svopajJAvacUrNi - rUpacandramunimaNIta vRzyalaGkRtaJca // // tadarthAvabodhakaprAcInastavanopazobhitaJca // -: saMyojakaH -: tapAgacchAdhipati sUricakracakravartibhaTTArakAcAryazrI vijayane misUrIzvarapaTTAlaGkAra - siddhAntavAcaspatinyAyavizArada - AcArya zrI vijayodayasUriH || prakAzaka granthaprakAzakasabhAnAonararI--sekreTarI. vADIlAla bApulAla zAha--amadAvAda. nakala 1000, prathamAvRtti: vikrama saM0 1982 vIra saM0 2451. sanne 9925, mUlya ru 1, zuddha zuddha zuddha zuddha zuddha zuddha zuddha zuddha zuddhaH zU
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwwwwwwwwwwww w wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww A pustaka-" zrI jaina eDavokeTa " prInTIMga presamAM bADIlAla bApulAla zAhe chApyu, ghIkAMTA jezIMgabhAinI vADI amadAvAda. mommmmmmmmwwwwwwwwwwwwwwwne prakAzake chApavA chapAvavA vigere tamAma iko 1867 nA 25 mA ekTa mujaba svAdhIna rAkhyA che. AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAM
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paramopakAri pUjyapAda sadguru zrImadvijaya nemisUrIzvarebhyo namonamaH // // zrIdaNDaka vistarArthaH // meM prastAvanA ( zArdUlavikrIDita chaMda.) jeno uttama bodha zodha karato tattvArthanA tattvanI, ekI sAtha prazaMsanA matidhano jenA kare sattvanI; pAmyo haMzratabodha yoga vidhine jenA prasAde karI, vaDhaM 'zrIguru nemisUri ' caraNe te upakAro smarI // 1 // sarvajJa zAsanarasika priyabaMdhuo ? niSkAraNa jagabaMdhubhAvakaruNAsiMdhu-AsannopakAri-zrI mahAvIraprabhuno-atIta bhAvi vartamAna samastatIrthapatinA vacanane anusaranAra-acala siddhAnta e pharamAveche ke- saMsAri jIvone kono baMdha yA mokSa potAnI adhyavasAyapariNatine AdhIna che.- tAtparya e ke- azubha adhyavasAyonA yoge karmono baMdha ane tethI viparIta apratipAti uttama adhyavasAyonA yoge mokSa thAyache. eja rahasyane prakaTa karatA pUjyapAda mahopAdhyAya nyAyAcArya zromayazovijayajI ma.. hArAja pratipAdana kareche ke-'mana eva manuSyANAM,kAraNa bandha mokSayoH // ' tevA prakArano viziSTa karmabaMdha paNa cauda guNasthAnako paikI dazamA sUkSmasaMparAyaguNasthAnaka sudhIja hoyache. paraMtu tethI agretana upazAnta mohAdi cAra guNasthAnakomA te saMbhavato
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. kAraNa te syale kaSAyodayanI abhAva che. pathI esiddha thayu ke- kaSAyodaya avasthAmA vidyamAna AtmapariNati viziSTa karmabaMdhamAM hetu thai zake. ena rahasya pazcama karmagranthanI TIkApAM adhyavasAyanI vyAkhyA karatAM zrI devendrasUrimahArAjAe jaNAvyu che ke "adhyavasAmAnyadhyavasAyAH, te ceha kaSAyajanitA jIvapariNAmavizeSAH " yadyapi upazAMtamohAdi traNa gu. gasthAnakomA zAtAvedanIyano baMdha varte che, to paNa tene (te baMdhane ] adhyavasAyanimittaka svIkArela nathI. kAraNake zrI. paMcasaMgrahAdimAM tenI dvisamaya mAtra alpasthiti pratipAdana karela che. baMdhaparatve karela A saMkSipta vivecana ena jaNAveche kejIvAjIvAdi navatatvo paikI pAMcamA Azva tatva ane AThamA baMdha tatvanA phalarUpe maMsArijIvo zubhAzravadvArA karela zubha karmavaMdhanA pratApe zubha daMDakoSAM eTale deva manuSyanA daMDakomA ane a. zubhAzravadvArA karela azubha karmabaMdhanA pratApe narakaniyaMconA azubha daMDakomA utpanna thAyache. jyAM utpanna thayA pachI viziSTamaMjJAvAlA ve te devAdi jIvone e prazno prAdurbhave che, je-A AtmAe - covIza daMDako paikI kayA kayA daMDakomA kayAkayA hetuothI kevI kevI sthiti anubhavI ? anuttaradevo paNa jenI niraMtara abhilASA karI rahyA che, ane je nirvANapadanuM parama sAdhana che, evA manuSyabhava rUpa ucca koTonuM sthAna vidyamAna chatAM paNa kayA kayA hetuothI A jIva te sthAna meLavavAmAM maMdabhAgya thayo?,kadAca pAmyo, topaNa kayA kayA sAphalya pratibaMdhakahetuothI yathArthalAbha melavavA asamartha thayo ? ane nigodAdimAM ananta kAlasudhI rahyo ? have pachI evA kayA kayA uttamasAdhano sevavA joiye ? ke jethI dIrghakALa sudhI anubhavela kliSTa duHkhamaya sthinine na pAme ! i. tyAdi anekaprazno rUpI grISmakALanI tRSAne zAMta karavAmAM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRta samAna A'zrIdaNDakavistarArtha' nAmano apUrva grantha cha, e vAta AhetasiddhAntanA rahasyanA abhijJamAnavone raheje jaNAi Avaze. te uparAMta A graMtha samyagdraSTine oLakhavAnA pAMca sAdhano paikI upazama 1. saMvega 2. nirveda 3. A traNa guNono AvirbhAva karavAmAM temaja paraMparAe mokSa prAptimA paNa asAdhAraNa kAraNa che. ATalAja vivecana parathI ' navatatva pachI daMDakapakaraNaceM adhyayana karavAmAM zuM prayojana ? e praznanA samAdhAnadvArA prastuna prakaraNaY -mudraNa prayojana paNa sahaja samajAya tema che. yadyapi prastuta prakaraNa sAmAnyataH zabdArtharUpe aneka saMsthAodvArA prakaTa thaela che, to paNa tevA sAmAnya saMkSepamAtrathI tArkika-tattvajijJAsuone saMpUrNa arthalAbhajanya saMtoSa bIlakula prApta thatoja nathI. kAraNa ke- jyAre teo te te mudrita prakaraNanA arthane jANeche, tyAre teonA hRdayamA svabhAveja A pramANe tarkaNi prAdurbhave che. je - 1 - daMDaka e kayo padArtha che ?. 2-adhika vA nyUna na svIkAratA covIza ja daMDako mAnavAnuzuM kAraNa ?. 3-bhuvanapatinA daza daMDakonI mAphaka sAta nArakIyonA sAta daMDako na mAnavAmAM zuM prayojana ?. 4amuka daMDakanA amukajIvone kahela zarIrAdithI adhika zarIrAdi kema na hoi zake ?. 5-devoe uttaravaikriya rUpe banAvela chatAM au. dArika jevA dekhAtA siMhAdi audArika kema na kahevAya. ?. 6vanaspatinI sAdhika sahasra yojananI avagAhanA kai apekSAye ?. 7-teiMdriya jIvonI traNa gAunI avagAhanA kayA jovanI ape. kSAe ghaTe ?. 8-avagAhanAdvAramA varNavela avagAhanA kayA kSetramA kayA kAle saMbhave?.9-kayA kayA devAdi kayA kayA hetuthI uttaravaikriya banAve ?. 10-devoe banAvela uttaravaiphiyanI sthiti ardhamAsathI adhika hoya ke nahi?. taijasa kAyayoga nahi svIkAravAnubhuMkAra
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Na 1. 11-jyAre ahIM devone saMghayaNa na hoya ema kIdhuso pachI zrI jIvAbhigamAdimAM prathama saMghayaNa mAnyu tenu zusamAdhAna ?. 12-lezyA kayo padArtha ?. 13-zu cAre gatinA jIvone eka sarakhoja lezyA hoya ?. 14-zuM chadmasthanI ane sarvajJanI zukla leNyA sthitinI apekSAe eka sarakhIja hoya 1. 15-samudghAta zuM padArtha ?. 16-tene karavAnu zu kAraNa 1.17-kayA kayA jIvo kayA kayA samaye kai kai samudghAta kare ? 18-eka kAle ekathI vadhAre samudghAta hoya ke nahi ?. 19-eka ThekANe sthAvarone mi. dhyAdRSTi kIdhA tyAre anyatra sAsvAdana darzana mAnyu tenu zuM kAraNa ?. 20-paryAptAvasthAmAM vikalendriya samyagdRSTi ke mi. thyAdRSTi ?. 21-vigrahagatimAM paNa acakSudarzana hoya ke nahi ?. 22-cakSudarzanano vyApAra kyAre hoya ?. 23-zaruAtathIna pa. ramAdhArmiko samyagdRSTi hoya ke nahi ?. 24-vibhaMgajJAnine avaghidarzana hoya ke nahi ?. 25-tiryacapaMcendriyane aparyAptAvasthAmAM avadhijJAna vA vibhaMgajJAna hoya ke nahi.26-sthAvaromAM jJAna ane ajJAna paikI be matabheda kai apekSAe che ?.27-sAsvAdanadarzanakAle jJAna ke ajJAna ?. 28-samakAle eka jIvane jJAnalabdhi keTalI . hoya ?. 29-amuka daMDake kahela yogo karatAM adhika yogo nahi hovAnuM zuM kAraNa ?. 30-uttara vaikriya ane AhArakanA prArambha anukrame vaikriyamizra ane AhArakamizra yoga hoya ke audArikamizrayoga hoya?. te vakhate-amukaja yoga hoya temAM , kAraNa?.31zuM badhAe vAyujovone vaikriyahoya ?. 32-pratyeka manuSyAdine labdhirupe keTalA upayoga kevI rIte hoya ?. 3:-amuka daMDakanA jIvane kahela upayogothI adhika upayoga kema na hoya ?.34kahela AyuHsthiti kayA jIvanI apekSAe ghaTe ?. 35-zuM sarva devalokomA devIyono sadbhAva hoya ?. 36-indronuM AyuSya ja.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghanya bhAMge ke utkRSTa bhAMge hoya ?. 37-phayA devaloka sudhI indrA. di vyavasthA hoya ?. 38-sarvajJone saMjJAna hoya tenu zuM kAraNa ? 39-anyadarzanakArI bhavAntara viSayaka gatyAgati izvarecchA ane tenI preraNAthI mAne che tyAre jaino karmadvArA mAne che. tenu zuM samA. dhAna ?. 40-devone zrIbhagavatIsUtra ane zrIvicArasaptatimA 5 paryAptio ane zrI navataca bhASyAdimAM 6 paryAptiyo kIdhI tenu zuM kAraNa ?. 41-anuttaravimAnavAsi devone zabdoccAranA abhAve vacanayoga kema ghaTe ? jo te na hoya to bhASAparyApti kevIrIte ghaTe ?. ityAdi // jo teonA te vyAjabI toMrnu paNa samadhAna dIrghakAla sudhI na thAya to e paNa toM cirasthAyi thatAM teonuM samyagdarzana potAnI pUrvasthiti sAcI zakaze nahi. ? kAraNake jijJAsAjanya tarka paNa kAlAntare evA saMzayarUpe pariName che, ke- je tarka-zraddhAne paNa aMze aMze ghaTADanAra nIvaDe che. AbhAva- vartamAnajamAnAnA aneka dRSTAntodvArA anubhavagocara thai zake tema che. temaja padArtha tasvono saMgIna bodha paNa prakaTa yayela tAnA samAdhAnaneja AdhIna che, jetho tArkika bhavyasamAjane sAnanda samAdhAna malavA pUrvaka saMgInabodha saMpAdana karAvavo, e paNa A prastuta prakaraNarnu bIju mudraNa prayojana che. have-1-prastuna prakaraNane vIjA koipaNa zabdathI na oLakhAvatAM daMDaka zabdathI oLakhAvavAnuY kAraNa ?, 2. kartAe A prakaraNane stutigranthanI mAphaka svataMtra paddhatie racyu ke ke siddhAntapatie ? jo siddhAntapadatie to kayA kayA siddhAntone avalaMbIne racyu ? 3 te te siddhAntomA daMDakornu sa vistaravarNana chatAM paNa pRthak racanAnuM zuM prayojana ? A praznonuM samAdhAna karavU vyAjabI che-te saMkSepamA A pramANe
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvane svakarmajanya phalAnubhava yogya kayA kayA sthAnako cha ? e jaNAvavA mATe prastuta prakaraNane daMDaka padathI oLakhAvela che. 2 A daMDakornu mukhyatve karI ApaNA paramapUjyatama pazcamAMga zrI vyAkhyAprApti ( zrI bhagavatI ) sUtra tathA caturthopAMga zrI prajJApanA sUtramA savistara varNana karela che. jethI ahIM saMjJAkamAdi paNa prAyaH tadanusAreja rAkhela che. 3 teona sArvajanika adhyayana nahi hovAmAM be prayojano che. je 1 mUla prAkRtabhASAno aparicaya tathA vRttigranthonI saMskRta bhASAnuM kAThinya. 2 jinAjJAdhAri sAdhuone paNa adhyayananimitte yogodahana kriyAnI AvazyakatA. tethI sArvajanika upakAra karavA mATe kartAra A mUla prakaraNa banAvela che.. ___sajjano ! jANamAMja haze ke "paricaya e pravRttinuM kAraNa hai" tethI A zrIdaDakavistarAdha keTalA bhAgamAM kevI rIte vheMcA. yela che ? A bAbata paNa TuMka paricaya karAvavo vyAjabIja che. traNa vibhAge vheMcAela A granthanA kartAe 1. prathamavibhAge-maMgalAcaraNAdi karavApUrvaka covIza daMDakonA nAmo, tathA bheda prabhedatuM savistaravarNana, temAM upayogI praznottaro, covIze dvAronuM savistara svataMtravarNana karavA pUrvaka covIze daMDa. komA te dvAro samajAvI, paryante zrI paramAtmApAse stutidvArA mokSapadanI prArthanA karI tathA svaparicaya karAvI granthasamApti karaila che. 2 dvitIya vibhAge-daMDakArya viSayaka bestavano temAM 1--prathama stavana zrIuttamavijayajI mahArAjanA ziSya paNDita zrIpadmavijayajIgaNiebhAvanagaramAM racela che. jemA 24 daMDakomA 29 dvAro TuMkamAM samajAvela che. temAM 24 dvAro uparAMta 1 nAmadvAra jemAM 24 daMDakonA nAmo darzAvela cha.2 saMpadAdvAra.jemAM 14 cakravartinA ratno tathA tIrthaMkarAdi 1. sarvamalI 23 saMpattiyo kahela che. 3
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhama banAvela vistArayA mala prakaraNa tAtichina jinAjasA dharmadvAra-jemAM dareka daMDakapatye viratidhamanI vicAraNA darzAvela che. 4 jIvayonidvAra-jemAM dareka daMDakanA jIvane keTalI keTalI yoniyo hoya e bhAva jaNAvela che. 5 kuladvAra-jemAM dareka daMDakanA jIvane keTalI keTalI kulakoTIyo hoya, e artha pratipAdana karela che. ema pAMca dvAro vadhAre jaNAvela che. 2. bIstavana- zrIvijayaharSavAcakanA ziSya zrI dharmacandramunie jesalameramA 1729 nI sAlamAM dIlIparvanA divase banAvela che. jepI zrI pArzvanAthabhagavAnanI stuti karavA dvArA gatyAgatinA be DAro vistArathI varNavela che. 3-tRtIya vibhAgamA - mUla prakaraNa tathA te upara svopajJa avacaNi che, prakaraNakAra jinasamudrasUrinA paTTapatiSThita jinahaMsamu. nIzvaranA rAjyamA vartamAna-zrIdhavalacandragaNinA ziSya gajasAragaNi che. temaNe A jinavijJaptirUpa daMDaka prakaraNa je temanAthI pUrva samayamAM patra upara yantrarUpe lakhela hatuM. te sugamatAne mATe eTale bAlajIvo alpazabdomAM arthalAbha lai zake, e hetuthI pATaNamA vikrama saMvat 1579 nI sAlamAM sUtrarUpe guMthyu. temaNe avacUrNimAM mUla sUtrano Azaya saMkSepamA sArI rIte samajAvela ke jepAMnA keTalAeka kaMThastha karaNIya jJeyamuhAo e ke je1 svakIya kSAyopazamika jJAnadvArA rAgAdibhAva zatruone haThAvavAmAM yathAzakti pravRttiparAyaNa samyagdRSTi jIvane dRSTivAdopadezakI sajJA hoya. . 2 landhidvArA uttaravaikriyakAraka jIva te zarIramA antarmuhUrta kAlayI vadhu avasthAna na karI zake. kAraNa teTalo kAla bItyA bAda te jIva audArika zarIramA svastha baneche. 3.kArmagranthika mate devone tathA nArakone saMhananano pratiSedha tathA saiddhAntikamate teno sadbhAva hoyache.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 4 - 10 saMjJAo uparAMta keTalAeka manuSyone zrI AcArAMga sUtramAM kahela 1 mokSa 2 dharma 3 sukha 4 duHkha 5 jugupsA 6 zoka e 6 saMjJAo paNa hoya che. parantu tevA jIvo alpa hovAthI mUlasUtramAM A adhikAra grahaNa karela nathI. 5 vAyu vigerenA dhvajAdi saMsthAno zrIbhagavatosUtramA AdhAre darzAvela che. 6 ' savve vi cauksAyA' A vacana prathapanA agIAra guNasthAnakonA jIvane uddezIne kahela che. 7 sAmAnyathI sAta narakasthAnakoni traNa lezyAo kaho. vizeSathI dareka narakasthAne ekaja avasthita lezyA hoya te A pramANe, pahelo bIjI narakamAM kA potalezyA, zrIjI narakamAM uparanA prastaTomAM kApotalezyA, nIcenA prastaTomAM nIlalezyA, cothI narakamAM nIlalezyA, pAMcamImAM uparanA prastaTomAM nIlalezyA, nIcenA prastaTomA kRSNalezyA. chuTTI sAtamI narakamAM kRSNalezyA ane tevI rIte devalokamAM paNa sAmAnyathI 6 - lezyAo kahI. vizeSathI bhuvanapati tathA vya nvaromAM pahelI - 4 - lezyAo tathA jyotiSi tathA saudharmezAna devalokamAM tejolezyA, 3-4-5mA devalokamAM padmalezyA hoya. AgaLaM anuttaravimAnasudhInA devasthAnomA zuklalezyA hoya. 8 pRthvI - jala - vanaspatimAM kArmamanthikamate ve ajJAna ane seDAntikamate aupazamika darzanane vamatAM tathA te traNa daMDakomAM utpanna thatAM - IzAnasudhInAM devone svIkArela sAsvAdanadarzananA yoge antarmuhurta kAla sUdhI aparyApta avasthAmAM ve jJAna paNa hoya. tathA avacUrNikAranA samayathI pazcAdbhAvisamayamAM vidyamAna vRttikAra zrIrUpacandrajI mahArAja -- jaM- zrI horasUrijI mahArAjanA ziSya upAdhyAya bhAnucandragaNinA ziSya udayacaMdrajonA ziSya hatA. temaNe vikrama saMvat 1675nA jeTha suda 6 guruvAre 536 loka pramANa - avarNine anusaranAre AvRtti banAvI. ema prazasti 0
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA zlokodvArA jaNAyache.jemAMnA keTalAeka kaMThastha karaNIyamuddAo A pramANe-1-prathamanA6 samudghAtonI sthiti aMtarmuharta ane 7. mA kevalIsamudghAtanI sthati samaya 8.2-zrIsarvajJamahArAjAne tra. Na saMjJAbho paikI eka paNa saMjJA na hoya. kAraNa-karmanA kSayopazamajanya saMjJAo che. te kSAyopazamika bhAva sarvajJane na hoya. 3-aveyaka ane anuttaravimAnavAsi devo-sAmarthya chatAM paNa prayojananA abhAva uttarakriya racanA na kare. 4-devornu uttaravaikriya zarIra-uMcAimA caturaMgulahIna lakSayojana. kAraNa-teo jamInathI cAra agula aspRSTa raheche. tathA manuSyo tevA nahi hovAthI cAra aMgula adhika lakSayojana pramANa uttaravaikriya racanA kare. 5-matAntare-vAyu jIvo. ne eka vaikriya zarIraja hoya era. zrI anuyogadvAra vRttimAM kahela che 6 saMmUchima paMcendriyatiryacane saiDAntikamate sevAsaMhanana ane kAmapanthikamate cha e saMghayaNa hoya. 7-paramAdhArmika devone eka kRSNa lezyAja hoya, 8 zravaNa netrane kAmecchA zeSatraNane bhogecchA. 9-jyAM kevala manuSyoja utpanna thai zakeche evA AnatAdi deva lokanA devo ekasamayamA saMkhyAtAja cyave tathA upaje, kAraNateonI utpatti saMkhyAtA evA garbhaja manuSyomAMja hoi zake che. 10-karmanAyoge zrotAone kadAca bodha na thAya topaNa anugraha. buddhithI upadezakane ghaNI nirjarA thAyaja. anantara jaNAvela kAbhagranthika ane saiDAntikanA be matabheda paikI amukaja mata sAco cha,evo nirNaya chadmastha jIvo na karI zake. kAraNa-e matabheda vAcanAbhedajanya che. vAcanA bheda thavA kAra che-kSayikajJAnavAlA pUjyapAda trikAlabhAvi sakalatIrthapati mahAgajAono to mUlathI ekajamata che. kAraNa-atIta ananta tIrthaMkaromAMnA eka paNa zrImAna tIrthaMkaramahArAjAe arthadezanAdvArA evo zabdaprayoga nathI karyoM je A- paramANu Adi padArthanA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpane hu~ poteja pratipAdana karuM cha parantu eja pratipAdana karyuche ke jema atIta anaMtA tIthakagee je padArthabhAva jevArUpe prarUpyo ane bhAvi anantA tIrthaMkaro je padArthabhAvane jevArUpe prarUpaze, teneja anusarIne hu A vivakSitaparamANu Adi padArthanA svarUpane nirupaNa. karUMcha. ane teja hetuthI avicchinna pramAvazAli-trikAlAbAdhita bhavobhava cAhanA karavAlAyaka-jainendrazAsananI lo. kottaratA siddha thAyache. jemAM trikAlabhAvi sarvadharmopadezakomA pra. rUpaNA bheda hoi zakeja nahi. eja praNAlikAnA virahathI anyada. rzanakArone nirupAye kahevU paDayu ke __ zrutivibhinnA smRtayo vibhinnA, naiko muniryasya vacaH pramANaM / (mataM na bhinnamityapyanyatra) dharmasya tatvaM nihitaM guhAyAM, mahAjano yena gataH sa panthAH // 1 // kAlAntare sUtrArthaviSayaka vismRti Adi hetuonA saMnidhAnathI vAcanAbheda thayo.A bhAva DhuMkAmAM zrIjaMbuddhIpa prajJapti TIkAmAM varNavela che. temaja paropakAradhurINa AcArya zrImalayagiri mahArAjAe paNa zrI jyotiSkaraNDaka nAmanA prakIrNakanI vRttimA kAMche ke-jainendrazAsanabhAvi zrI skandilAcAryanA samayamAM pAMcamA duHSama ArAnA pratApe durbhikSakAla pravayoM. jethI sAdhuo. mAM siddhAntavAcanAdi pravRtti maMda thavA lAgI. duSkAla vItyA bAda subhikSakAla samaye 1-calabhIpura [ vaLA ) 2-mathurA ema be sthale saMgha bhego thayo, jemAM sUtrArthanI saMyojanAnA samaye atItaduSkAlanA pratApe sUtrArthanI vismRti thaelI hovAthI-vAcanA. bheda thayo. te avasare saMsAramA anantakAla sudhI bhramaNakarAvanArI pravacanAzAtanAthI bhaya pAmanAra-kadAgraharahina-tathA ava.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAdi pratyakSa jJAnarahita-ane teja hetuthI amukaja vAcanApATha sasya che.evo nizcaya karavo azakya jANanAra saMghanAyaka pUjyapAda-zrI devADigaNi kSamAzramaNa mahArAjA vigere AcArya mahArAjAoe te te vAcanAonA pATho paraspara avisaMvAdapaNe smaraNane anusAre tadavasthana pustakArUDha karyA, jethI Aja mudhI paNa teja parati tadavasthabhAve dRSTigocara thAyache jemAM avasAne 'A be arthamAM satya artha kayo ? te keva ligamya che evo ullekha dekhAyache. A zrIdaMDakapakaraNano anuvAda-chUTA zabdArtha mAstara. caMdulAla nAnacaMde lakhela che. ane prakaraNanA viSamasthalone saiddhAntika saralazailIe spaSTa vivecana TippaNI yantrAdi sAthe samajAvanAra-mArA paramopakAriziromaNi- cAritrAdiguNone vRddhi pamADanAra- uttama brahmacaryAdi lokottara sadguNone dhAraNa karanAra--jaMgamakalpataru -kalikAle zrI gautama gurusamAna-zrI jainendrazAsanatIrtharakSaNaparAyaNa--paropakArazIla-bhAvakaruNAjalanidhi-pUjyapAda-prAtaHsmaraNIya-bhAvAcArya puraMdara-zrIsthAnAMgokta paJcAtizayadhAraka-tapogacchAcArya zrIparama guruvaya zrImadvijayanemisUrIzvarabhagavatpapUrvAMcalanabhomaNisadAcArazIlavairAgyagurubhaktiparAyaNa, vAsIcaMdananI mAphaka bhavya jIvone zrutAdinA adhyApanAdidvArA kRtArthI banAvanAra-mArA zrunAdipAThaka, satkRtisAMnidhyakAraka-paramopakArI gItArtha mukhyasiddhAntavAcaspati-nyAyavizArada pUjyapAda zrImadvijayodayasUrijI mahArAja che. jethI teozrIno A anahada AbhAra anAgrahIguNagrAhI tatvarasika bhavyajIvone avismaraNIya cha, payante bhavyajIvo A graMthanA adhyayana-adhyApana-manana-ane nididhyAsa. nadvArAdaMDakornu yathArtha svarUpa samajI, zubha daMDakone suvarNanI beDI samAna, ane azubha daMDakone lohanI beDI samAna gaNI, potAnA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 daMDakasthAno dUra karI, daza bhAvanAnA dhyAnarUpa pavananA jharA. sAthI aSTakamarUpa vAdaLAne haThAtrI-ponAnA avyAvAdha nirupAdhi zAzvata sacidAnanda sUryane prakaTa karo-ane te dvArA lokAlokanA bhAva jANI-svaparopakAra karavApUrvaka muktipada pAme. ema hArdika nivedana karI, have hu~ A TaMka prastAvanAne saMkSepI laiza. kAraNake zrIvItarAgaviMbarnu saMkSipta varNana paNa prabhudevapA rahelA lokottara guNonu bhAna karAvavAdvArA bhedajJAnimIvane tatsvarUpe lIna thavA. mAM nibaMdhanabhUta thAyaja che. tathA chamastha jIvone AvAraka karmonA pratApe anAbhogajanyaskhalanAyo dunivAryache yataH avazyaM bhAvino doSAH, chadmasthatvAnubhAvataH // samAdhi tanvate santaH, kinarAzcAtra vakragAH // 1 // tethI A graMthamAM guNayAhI-vijJavAcaka vargane dRSTidoSajanpa yA mudaNajanya. je koi yogya bhUlacUka jaNAya, tene mahAzayo sudhArIne vAMcaze. ane kRpA karI jaNAvavA tasdo leze, to bIjI AvRtimA sudhAro paNa thai zakaro. ityalaMgavastareNa bhUyAdra zrI zrayaNasaMghasya. nivedaka zrI guru nemisUrIzvaracaraNakiMkara & muni pdmvijyH| + Ro
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ // oM. arha namaH // ||svprsmypaariinn-vishvopkaardhuriinn-caarucaaritr-tpogcchaadhipti AcAryazrIvijayanemisUrisadgurubhyo namaH // // athadaMDakavistarArthaH // HERECTSAYESHRENDRTOISSES // yaMtrAdivibhUSitaH // natvA zrImanmahAvIraM, nemisUri guruM tathA / daNDakAkhyasya zAstrasya, vistarArtha tanomyaham // 1 // ___ avataraNa-A pahelI gAthAmAM maMgalAcaraNa karavA pUrvaka daMDakarUpa padavaDe zrIRSabhadeva vagere 24 bhagavAnanI stuti svarUpa daMDakapakaraNa aparanAma vicArachatrIzI athavA laghusaMgrahaNi grantha sAMbhaLavAmAM bhavyone sAvadhAna kare che.? . . namiuM cuviisjinne-tssuttviyaarlesdesnno| daMDagapaehiM te cciya-thosAmi suNeha bhobhavvA ? // 1 // ( saMskRtAnuvAdaH) natvA caturviMzatijinAn-tatsUtravicAralezadezanataH / . daMDakaMpadaiH tAMzcaiva, stoSyAmi zruNudhvaM bho bhavyAH ? // 1 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) // daMDakavistarArthaH // // zabdArthaH // nami- namaskAra karIne. cavIsa-cobIza. jiNe - jinezvaronetestatemanA siddhAMtano viyAra - vicAra - svarUpa. lesa- lezamAtra- kiMcitdesaNao - darzAvavAthI. daMDagapaehi - daMDakanAM padovaDete - teone (- zrIjinezvarone) ciMya- nizcaya. thosAmi- stavIza suNeha - sAMbhaLo. bho-he. bhavvA - bhavyajano ! gAthArthaH covIza jinezvarone namaskAra karIne temanA siddhAntanuM svarUpa lezamAtra dekhADavA pUrvaka (24) daMDaka + padovaDe ( - daMDakanAM sthAnavaDe ) nizcaya temanI ( - jinezvaronI) stuti karIza te he bhavyo sAMbhaLo ! vistarArthaH - A graMthamAM abhidheya ( - viSaya) 24 prabhunI stuti karavAnI che, have te stuti prabhunA guNanuM varNana - prabhunI kAyanuM varNana - prabhunAM vacanonuM varNana ityAdi dvArA aneka prakAre prabhu stuti thai zake che, tyAM A graMthakartA 'gajasAra muni' A ThekANe siddhAntarUpa prabhunAM vacanonA varNanarUpe prabhu stuti kare che, mATe mULa gAthAmAM kahyuM che ke " tasmuttaviyAralesadesaNao-temanA siddhAntanuM svarUpa leza mAtra dekhADavA pUrvaka ( covIza daMDakapadovaDe ) huM temane svIza. " vaLI e pramANe je stavanA karavI te paNa helo namaskAra karyA bAda thAya che mATe prathamamAM prathama " covIza jinezvarane namaskAra karIne " ema kahAM le. cAlu paddhati paNa eja ke ke bhagavAnane prathama namaskAra karyA bAda temanI stuti bolAya che eja paDati A gAthAmAM darzAvI le. have temanA siddhAntano vicAra leza mAtra dekhADavAne je stavanA kara +
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 3D // caturviMzatidaMDakavarNanam // (3) vI che, te siddhAntano vicAra to nayavarNanathI-nikSepavarNanayIdravyAnuyoganA varNanathI-gaNitAnuyoganA varNanathI. ityAdi aneka prakAre thai zake che to ahiM kayA prakArano vicAra darzAvI stavanA karavI cha ? te jaNAvavAne mATe kahe cha ke-'daMDagaparahi'-daMDakanAM 24 sthAna te vaDe stavanA karavAnI che. ahiM jaMTalA bhagavAnanI stuti karavI che teTalAMja daMDakanAM sthAnovaDe siddhAntanuM paNa kiMcit svarUpa darzAvavAnuM che. mATe he bhavyo tame sAMbhaLo.. arthAt A daMDaka prakaraNa te 24 jinezvaranI stutirUpe ra.. cAyalaM che, ane te stuti prabhunA guNa vagerenI nahiM paNa prabhunAM siddhAntagata vacanonI che. bharata ane aravatakSetramA prati utsarpiNI avasarpiNImA 24-24 ja tIrthaMkaro thAya che mATe covIzanI stavanAthI atIta anAgata vartamAna tamAma covIzIo ( ananta covIzIo) nI stavanA thai ! A prakaraNamA karelI stuti te namaskAra AzIH i. tyAdi svarUpa koi nahI paNa vijJApanArUpa che, je mATe prakaraNane ante poteja granthakAra 'gajasAra muni' te Azaya vyakta kare che. "daMDatiya virai sulahaM, lahuM mama ditu mukkhapayaM." ||prthm gAthA tAtparyAtha. // maMgalAcaraNa, daMDakapade karI abhidheya, bhavA epade karI bhavyajIva adhikArI, saMbandha tathA phala arthapattithI mUcavyAM che. (1), avataraNa-A gAthAmAM prakaraNa vaktavyatAno uddeza karavA 24 daMDakanAM nAma darzAye che. neraiyA asurAI, puDhavAi bendiyAdao ceva / gAbhayatiriyamaNussA, vaMtara joisiya vemANI // 2 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paM0 pacavi0 praNItaM // (163) godha pramukha paMkhI trInI lage, siMha pramukha coyI jAya. naraka0 // 3 // pAMcamI narake sImA sApanI, chahI lage strI jAya: sAtamI narake mANasa mAchalAM, upaje garbhana Aya. maraka0 // 4 // narakathakI Ave bohaM daMDake, tIryaca ke nara thAya: te paNa garbhana ne paryAvA, saMkhyAteja suhAya. naraka0 // 5 // nArakiyAne narakathakI nikaLyA, je phaLa prApti hoya: utkRSTa bhAMge karI te kahuM, paNa nizce nahIM koya. naraka0 // 6 // prathama narakathakI cavI cakravati hoye, bIjI harI baLadeva: trIjI lage tIrthakara pada lahe, cothIe kevala heva. naraka0 // 7 // pAMcamA narakano sarvariti lahe, chaThIe dezavirata; sAtamo narakathakI samakIta lahe, na hove adhIka nimittn0||8|| DhAla 3 jI. karama parokSA karaNa kumara calyo re, e dezI. mAnava gati viNa mukti hove nahire, ehano paha adhikAra; Ayu saMkhyAte nara sahu daMDakere, AvI lahe avatAra. mAnava0 // 1 // teu vAu daMDaka benajIre, bIjA te bAvIza; tihAMthI AvyA thAye mAnavIre, sukha duHkha punya gariSTa. mA0 // 2 // nara tiryaca asaMkhye AyuSere, sAtamI narakanA tema: tihAthI cavIne manuja hone nahire, arihaMte bhASyo ema. mA0 // 3 // vAsudeva baladeva tathA valI re, cakravarti arihaMta svarga narakanA AyA te hove re, nara tiryaMca na hovaMta. mA0 // 4 // cauviha deva thakI cavI upajere, cakravarti ne baladevaH vAsudeva tIrthakara te hove re, vaimAnikathI heca. mA0 // 5 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) // . daMDakavistarArthaH / / (saMskRtAnuvAdaH) nairayikA asurAdayaH pRthvyAdayo dvIndriyAdayazcaiva / garbhajatiyagmanuSyA, vyantaro jyotiSiko vaimAnikaH // 2 // // zabdArthaH // neraiyA-nAraka. gambhaya-garbhaja. asurAI-asurakumAra vagere (10) tiriya-tiryaca. maNussA-manuSyo. puDhavAi-pRthvikAya vagere (5) vaMtara-vyantara. bendiyAdao-dIndriya vagere(3) joisiya-jyotiSI. caiva-nizcaya. vemANI-vaimAnika. gAthArthaH-sAta nArakano 1-asurakumAra vagere 10-pRthvIkAyavagere 5-dvIndriya vagere 3-garbhajatiryaMcano 1-garbhaja manuSyano 1-vyaMtarano 1-jyotiSIno 1-ne vaimAnikano 1 (ema 24 daMDaka che.) ( ahiM ceva e zabdamAM cakAra samuccayavAcaka ne eva nizcayavAcaka gAthA pUrtyartha che ) vistarArthaH-A gAthAmAM 24 daMDakanAM nAma kayAM che, tyAM 'neraiyA'-sAte prakAranA nArakano 1 daMDaka gaNelo che, te 7 nArakanAM nAma-ratnaprabhA pRthvImA nAraka, zarkarAprabhAnA nAraka, vAlukAmabhAnA nAraka, paMkaprabhAnA nAraka, dhUmaprabhAnA nAraka, tamaH prabhAnA nAraka ne tamastamaHprabhAnA nAraka. tathA 'asurAi'-asurakumArAdi 10 bhavanapasinA 10 daMDaka, tenAM nAma-asurakumAra, nAgakumAra, vidyutkumAra, suparNakumAra, agnikumAra, vAyukumAra, stanitakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, ne dvIpakumAra (A a
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ // caturviMzatidaMDakavarNanam // (5) nukrama tatvArthano che.) ahiM 15 'paramAdhArmikadevo amurakumAranikAyanA che. tathA 'puDhavAI-pRthvIkAya vigere 5 daMDaka tenAM nAma -pRthvIkAya, apakAya, agnikAya, vAyukAya, ne vanaspatikAya tathA 'baMdiyAdao'-dIndriyAdi 3 daMDaka tenAM nAma-dIndriya,trIndriya, ne caturindriya e 3 vikalendriya paNa kahevAya che. tathA 'ga bhayatiriya'-garbhaja tiryacano 1 daMDaka, temaja (ganbhaya) 'maNussA'garbhaja manuSyano 1 daMDaka, tathA vyantara 8 prakAranA athavA 16 prakAranA athavA 105 prakAranA tenAM nAma-bhUta-pizAca-yakSa --rAkSasa--kinnara-kiMpuruSa--mahoraga--ne gaMdharva e ATha mULavyantara chetathA vyantaranI bIjI vANavyantara nAmanI jAtinA paNa 8 bheda che tenAM nAma-aNapanni--paNapani RSivAdi-bhUtavAdi--kaMdita-- mahAkaMdita--kohaMDa-ne pataMga e pramANe 8 maLI 16 prakAranA vyantara kahyA, ane e sarvanA uttarabheda maLIne 105 prakAranA vyantara devo che tenAM nAma 10 kinnara. / 10 kiMpuruSa. | 10 mahoraga. 12 gAMdharva. 1 kinnara 1 puruSa 1 bhujaga 1 hAhA 2 kiMpuruSa 2 satpuruSa 2 bhogazAlI 3 kiMpuruSottama 3 mahApuruSa 3mahAkAya 3 tuMbaru 4 kinnarottama 4 puruSavRSabha 4 atikAya 4 nArada 5 hRdayaMgama 5 puruSottama 5 skaMdhazAlI 5 RSivAdika 6 rUpazAlI 6 atipuruSa 6 manorama bhUtavAdika 7 anindita 7 marudeva 7 mahAvega 7 kAdaMba 8 manorama / 8 maruta 8 maheSvakSa 8 mahAkAdaMba 1 aMba- aMbarIva-zabala zyAma-raudra-uparaudra-asipatra-dhanukuMbha-mahAkAla-kAla-vaitaraNI vAluka-mahAdhoSa-kharasvara- e nAmanA 15 paramAdhArmika devo asurakumAra nikAyanA che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) // daMDakavistarArthaH // 9 ratipriya 9 merupama 9 merukAnta' / 9 raivata 10 ratizreSTha 10 yazasvat 10 bhAsvanta ... 10 vizvAvasu 11 gItarati 12 gItayaza 13 yakSa. / 7rAkSasa. | 9 bhUta. / 16 'pizAca 1 pUrNabhadra 1 bhIma 1 surUpa 1 kuSmAMDa 2 mANibhadra 2 mahAbhIma 2 pratirUpa | 2 paTaka 3 zvetabhadra 3 vighna ..3 atirUpa 3 joSa 4 haribhadra 1 vinAyaka 4 bhUtottama 4 Anhaka 5 sumanobhadra 5 jaLarAkSasa 5 skaMdika 5 kALa 6 vyatipAti- 6 rAkSasarAkSasa 6 mahAskaMdika 6 mahAkALa kabhadra | 7 brahmarAkSasa 7 mahAvega | 7 cokSa 7 subhadra 8 praticchanna 8 acokSa 8 sarvatobhadra 9 AkAzaga | 9 tApizAca 0. manuSyayakSa 10 mukharapizAca 10 vanAvipati 11 adhastAraka 11 vanAhAra 12 rUpayakSa 13 mahAdeha 13 yakSottama 14 mahAvideha 15 tUSNika 16 vanapizAca tathA 10 tiryagajuMbhaka nAmanA vyantarajAtinA deva che tenAM nAma-annajabhaka--pAnajaMbhaka-vastrajuMbhaka--- 3majuMbhaka--zayyAbhaka--puSpamuMbhaka--phalajubhaka---puSpaphalajubhaka---vibAjubhaka--ne avyaktana~bhaka e 10 prakAranA devo tIrkhAlokamAM 1 zrI dravyalokaprakAze deha-mahAdeha ne videhapUrvaka 16 . pizAca gaNAvyA che, ane zrItasvArtha bhASyamAM dehane mahAvi. deha // be bhedapUrvaka 15 pizAca kahyA che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ // caturvizatidaMDakavarNanam // (7) citra-vicitra-yamaka- samaka-kaMcanagiri-vaitAdayaH vakSaskAra vigere varvatomA vase che ane anAdi padArthomA rasAdikanI hInAdhikatA karavAnI jUbhanA--ceSTAvAlA hovAthI tiryagajabhaka kahevAya cha. e pramANe ( 10-10-10-12-13-7--9-16-10 ) uttarabhedo 97 tathA 8 mULabhedo maLI 105 prakAranA vyantara devo kahA. tathA 5 prakAranA athavA 10 prakAranA jyotipI devo che tenAM nAma-caMdra-sUrya-graha-nakSatra-ne tArA e 5 mULa jyotiSI devo che, te paNa dareka 2 // dvIpamA cara-cAlatA cha, ne 2 // dvIpa bahAra sthira che. mATe cara ane sthira e be bhedavaDe guNatAM 10 bheda thayA. dareka caMdra indranI AjJAmAM rahenAra ane pAchaLa pAchaLa cAlanAra athavA sAthe rahenAra dareka caMdranA 88 graha-28 nakSatra-ne 66975 koDA koDi tArA che, ane sarva caMdra tathA sarva mUrya asaMkhya asaMkhya che. chatAM jAtibhede 5 athavA 10 gaNAya che. punaH e 88 graha vigere je caMdrano parivAra kahyo teja sUryano parivAra paNa che, parantu sUrya indrano parivAra judo nathI, arthAt eka jAtanA parivAra upara be indronI AjJA cha, athavA be indrono bhego ekana parivAra che. temAM paNa mUrya indra karatAM candra indra moTo mahaDikane punyavAn baLavAn gaNAya che, mATe.sAmAnya rIte grahAdi candrano parivAra ke ema vizeSa prasiddhi che. tathA 'vemANI-vaimAnika devonA mULa kalpa ane kalpAtIta ema be bhedo cha, uttarabhedo 26 athavA 38 bheda che-temAM 12 kalpa ne 14 kalpAtIta devo maLo 26 bhedanAM nAma
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ) 12 kalpa. 1 saudharma. 2 IzAna. 3 sanatkumAra 4 mAhendra. 5 brahma. 6. lAMtaka.. 7 zukra. 8 sahasrAra. 9 Anata. 10 prANata. 11 AraNa. 12 acyuta. // daMDaka vistarArthaH // 14 kalpAtIta. 1 sudarzana, 2 supratibaddha 3 manorama. 4 sarvabhadra. 5 vizAla, 6 sumana. 7 saumanasa. 8 priyaMkara. 9 Aditya 1 vijaya. 2 vaijayaMta. 3 jayanta. 4 aparAjita. 5 sarvArthasiddha. ( A 9 graiveyaka devo kahevAya che. ) (A pAMca anuttara vimA navAsIdevo kahevAya che.) tathA brahmadevalokane ante rahenAra 9 lokAntika devo tathA 3 killipika devo che, te A pramANe 9 lokAntika. sta 3 kilbivika. 1 sArasvata. 1 saudharma ane IzAna 1 lokAMtikanA sarva devo 24455 ne matAntare 226377 e. te sarva ekAvatArI athavA matAntare 7-8 avatArI brahmadevalokanA, trIjA pAthaDe ATha kRSNarAjIonA madhyamAM rahelA nava vimAnomA rahenArA che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ D D // caturviMzatideDakavarNanam // (1) 2 Aditya. 3 vanhi. kalpanI nIce rahenArA. 4 aruNa. 5 gardatoya. 2 sanatkumAra ane mAhendra 6 tuSita. 7 avyAbAdha. kalsanI nIce rahenArA. 8 maruta. 9 ariSTa, 3 lAMtaka kalpanI nIce rahenAra. epramANe 26 ane 12 maLIne vaimAnikanA 38 bheda paNa thAya che. sarva deva saMkhyA. 10 bhuvanapati e pramANe "zrI dravyalokaprakAzamA" deva15 paramAdhAmI 105 vyantara / nA bheda 178 gaNAnyA che te pramANe ahIM 10 jyotiSI / paNa gaNAcyA. 38 vaimAnika 178 ( iti caturvizati daMDakabhedaprabhedavarNanam.) ___ zaMkA- 24 daMDakomA 7 nArakIno bhego 1 daMDaka gaNyo ane 10 bhuvanapatinA judA judA 10 daMDaka gaNyA tenu kAra* Na ? tathA sammUcchima tiryaca ane sammUcchima manuSyano daMDaka kema na gaNyo ? uttara-A daMDakapakaraNanA racanAra granthakAre daMDakanI saM. khyA siddhAntane anusAre rAkhI che, ane sidhdhAntomA sarvatra pU. varvokta rIteja saMkhyA gaNAvI che, tenuM yathArtha kAraNa zrI bahuzrutagamya che, parantu prAyaH ema samajAya che ke saMkhyA bAMdhavI e vaktAnI icchAne AdhIna che mATe sAta nArakIno ekaja ne 10 bhuvana
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) // daMDakavistarArthaH / nA 10 daMDakanI saMkhyA rAkhI ane samma0 tiryaMca tathA sammU0 manuSyane kaMika vasvata. tiryaMca-tathA manuSyanA daMDakamAM aMtargata karela che. chatAM dareka dvAra varNana prasaMge hue banne bhedamAM paNa spaSTa samajAya tevI rIte judo dvArAvatAra karIjha. tathA jene viSe jIva svakRtakarmano daMDa pAme te 'daMDaka kahe 1 ekArthaka sarakho pATha jenI aMdara Ave te daMDaka kahevAya che. jema ' ukha, nakha, Nakha, vakha, makha ityAdi gatI' e daMDaka dhAtu kahevAya che. tema prAyaH sAte narakamAM sarakhA pATha ALAvA : neraiyA ' zabde karI siddhAntomA ghaNuM karI dekhAya che. mATe te eka daNDaka jANavo ane daza bhuvanapatiomAM ghaNuM karI / asurakumArA ''jAva thaNiyakumArA' ityAdi zabdo baDe alaMga alaga AlAvAo sUcavyA che. mATe te dazadaNDako samajAya che. teja rIte ekendriyanA adhikAramA ghaNe bhAge 'puDhavikAiyA ' ityAdi zabdo baDe alaga alaga AlAvAo Ave che. mATe tenA pAMca daNDako alaga jaNAya che. dhaLI gurusampradAyathI e paNa eka hetu samajAya che je ratnaprabhA tathA zarpharAprabhAnI vacce tenA AdhAra bhUta ghanodadhi-ghanavAta-tanuvAta AkAzanuM antara che paNa asurakumAra ane nAgakumAranI vacce jema narakanA pAthaDAnuM ane nArakI jIvonuM antara cha tevU koi antara natho tevIja rIte sAte narakamAM paNa eka bIjAnI vacce bIju kAMi antara nathI mATe te sAte nArakInA jIvo avya. vahita gaNAya che. jethI teono eka daNDaka che. ane bhuvanapa. timAM eka bIjAnI bacce narakanA pAthaDAnuM antara hovAthI darekanA alaga alaga maLI daza daNDako jANavA, Aja kAra thI vyantaronA aneka prakAro hovA chatAM paNa temAM eka bI. jAne antara nahI hovAthI ekaja daNDaka che. temaja vaimAniko. nA kalpa-kalpAtIta-lokAntika-kilbiSika ityAdi aneka bhedo hovA chatAM paNa antarano abhAva hovAthI te vaimAnika ekaja daMDaka kahebAya che. ( sU. ca. se. u. ga.)
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ // caturvizatidaMDakecaturvizatidvAravarNanam // (11) vAya, athavA daMDaka zabda te te jIvono samudAya grahaNa karavA mATe che (ema zrIdaMDakavRttimAM kaDaM che.) punaH A prakaraNamA sUkSma ane aparyApta jIvono adhikAra paNa prAyaH nayI-(zrIdaMDaka vRttiH ) avataraNa--A be gAthAomAM ( 24 daMDaka upara utAravA) mATe 24 dvAranAM nAma kahevAya che. saMkhittayarI u imA, sarIramogAhaNA ya sNghynnaa| sannA saMThANa kasAya, lesindiya dusamugdhAyA // 3 // diTThI daMsaNanANe, joyuvaogovavAya cavaNaThiI / pajjatti kimAhAre, sannigai AgaI vee // 4 // (saMskRtAnuvAdaH) saMkSiptatarA tviyaM, zarIramavagAhanA ca saMhananAni / saMjJAsaMsthAnakaSAya-lezyendriyadvisamudghAtAH // 3 // dRSTidarzanaM jJAnaM, yoga upayoga upapAtazcyavanaM sthitiH| paryAptiH kimAhAraH, saMjJirgatirAgatirvedaH // 4 // ||shbdaarthH // sakhittayarI-ati saMkSepavALI. | saMghayaNa-saMghayaNa (6) u-vaLI. sannA-saMjJA (4) imA-A (24 dvArarUpasaMgrahaNI.) saMThANa-saMsthAna (6) sarIraM-zarIra (5) kasAya-kaSAya (4) ogAhaNA-avagAhanA.. lesa-lezyA (6)
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) // daMDakavistarArthaH // iMdriya-indriya (5) cavaNa-cyavana-(maraNa). dusamugghAyA-samudghAta. ThiI-sthiti-(AyuSya) dihi-dRSTi (3) pajjatti-paryApti (6) dasaNa-darzana (4) kimAhAre-kai dizino AhAra ? nANe-jJAna (8) sanni-saMjJA (3) joga-yoga (15) gai-gati. uvaoga-upayoga (12) Agai-Agati. uvavAya-upapAta-(janma). e-veda (3) __gAthArthaH-ati saMkSepavALI ( 24 dvArarUpa saMgrahaNI) A (pramANe che.)-zarIra-avagAhanA--saMghayaNa--saMjJA--saMsthAna--kapAya--lezyA--indriya-be samudghAta--dRSTi-darzana-jJAna- ajJAna--- yoga--upayoga--upapAta-janma-maraNa--AyuSya- paryApti- kai dizino AhAra--saMjJipa[---(saMjJA)--gati--Agati---ane veda ( e 24 dvAra che.) vistarArthaH-24 daMDakomA 24 dvArono avatAra mAtra 44 gAthAmAMja karelo hovAthI 'saMkhittayarI u imA'-A 24 dvArarUpa saMgrahaNI--( saMgrahana strIliMga saMgrahaNI ) ati saMkSipta che. te 24 chAronuM kiMcit svarUpa kahevAya che. // 1 shriirddaar.|| zIryate--vinAza pAme te zarIra pAMca prakAranA hai. te A pramANe-1 udAra--( vizALa-pradhAna ) guNavALA evA. zrI tI. thaikara--gaNadhara--sarvajJa--sarva virati--cakravarti- vAsudeva--prativAsudeva 1. mULa gAthAmAM. ajJAnadvAra kahyaM nathI kAraNake jJAnadvAramAM ajJAnadvArane aMtargata gaNela che, te aMtargata ajJAnadvArane chuTU pADatAM ahiM 24 dvAra thAya.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ // prathamazarIradvAravarNanam // (13) -baLadeva--ityAdine prApta thatuM hovAthI, athavA mokSarUpa udAraguNa athavA anaMta labdhirUpa udAraguNa e zarIra ghaDeja prApta thato hovAthI athavA udAra eTale sthUla pudgalornu banelaM tiryaMca--ane manuSyonuM zarIra audAraka kahevAya che. 1 2 tathA vividhaprakAranI kriyAovADhaM eTale eka hoine aneka thAya, aneka hoine eka thAya, bhUmicara hoine AkAzacArI thAya, AkAzacArI hoine bhUmicArI thAya, nAnA hoine moTA thAya, moTA hoine nAnA thAya, halakuM hoine bhArI thAya, ne bhArI hoine halakuM thAya, dRzya hoine adRzya thAya, ane adRzya hoine dRzya thAya ityAdi aneka prakAranI kriyAvAlaM athavA zaktivADaM je zarIra te vaikriyazarIra sarva deva-sarvanAraka--keTalAeka garbhaja manuSya--keTalAeka garbhajatiryaca ane keTalAeka bAdaraparyAptA vAyukAyane hoya che. 2 3 AmA~Sadhi Adi labdhivALA 14 pUrvadhara muni mahArAja zrIjinezvaranI Rdhi dekhavAne athavA sUkSmazaMkAnuM nirAkaraNa karavAne 1 hAtha pramANanu navu zarIra banAvI zrI viharamAna tIrthakara pAse mokale te 'AhAraka zarIra kahevAya.A zarIranA paramANuo vaikriya zarIranA paramANuothI taddana bhinna tathA sUkSma hovAthI ane keTalAeka guNa vai0 zarIrathI judA hovAthI e zarIra vaikriyAntargata na gaNAya. 4 AhAra pacAvavAmAM, tejolezyA mUkavAmAM, ne zItalezyA 1 AkhA bhavamAM vartatAM cAravAra AhAraka zarIra banA. ve eka. bhavamA utkRSTa be vAraja banAve. AhAraka zarIrano jaghanya viraha kAla 1 samaya, utkRSTa cha mAsa athavA matAntare varSapRthaktva virahakALa che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakavistarArthaH // mUkavAmAM je kAraNarUpa zarIra te taijasa zarIra sarva saMsArI jI. vane hoya. 4 5 karmapudgalothI banela te kAmaNa zarIra, keTalAeka ATha karma paramANuonA samudAyarUpa-(158 prakRtiyonA samudAya)ne kahe che. paNa te ucita samajAtuM nathI. kAraNa kArmaNa zarIra nAma karmanA bhedarUpa, borane kuMDAnI jema sarva karmano AdhAra che. te kAmaMNa zarIra paNa sarva saMsArI jIvane hoya che. A zarIra jIvane parabhavamAM lai janAra hoya che. 5 ||iti prathamaM shriirdvaarm||1|| // 2 avagAhanAhAra. // kayA jIvanuM zarIra keTalaM moTuM hoya, ema kahevU te avagAhanAdvAra kahevAya. // iti dvitIyamavagAhanAvAram // 2 // // 3 saMghayaNahAra. // hADakAnA samUhanuM baMdhAraNa te saMhanana kahevAya. tenA 6 bheda A pramANe-1 saMdhine sthAne hADanA be cheDA eka bojAne paraspara AMTI mArIne vAMdarInA baccAnI peThe vaLagI rahelA hoya, ne te banne cheDA upara madhyamAM hADakAnA pATo vauMTAyaLo hoya, ane te uparathI cAre aMgane eTale prathama pATAne, tenI nIce saMdhigatahADane, tenI nIce saMdhigata vIjA hAhane, ne tenI nIce pATAne 1 sarva zarIranI utpattimAM, bhavAntara javAmAM, prathama sa. maye AhAra pudgalo levA vigeremAM kAraNarUpa che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ // saMhananadvAravarNanam // (15) (e cArane) medIne hADakAnI khIlI ArapAra nIkaLI hoya, evA prakAranI saMdhInA hADakAnI majabutAinuM nAma vajrarSabhanArAca (-vajra-khIlI, RSabha-pATo, nArAca-markaTabaMdha ) saMhanana kahevAya: 1 2 hADakAnI khIlI sivAya pUrve kahelI saMdhigatahADanI majabu. tAi, ke jemAM RSabha-paTTo, ne nArAca-markaTabaMdha beja hoya te RSabhanArAca saMhanana kahevAya. 2 3 pUrvokta rIte ekalo markaTabaMdha hoya te nArAca saMhanana. 3 4 pUrvokta markaTabaMdha hADakAnAM vanne cheDAnA paraspara hato tema nahiM hotAM mAtra eka cheDo bIjA cheDAne markaTabaMdha rIte vaLagelo hoya ne bIjo cheDo sIdho hoya, tathA tenA madhyamAMthI hADa khIlI paNa ArapAra thai hoya to tevI saMdhi racanAnuM nAma ardha nArAca kahevAya. 4 5 tathA hADanA. be cheDA eka upara eka sIza caDhelA hoya ne vacamAM khIlI ArapAra thai hoya to tevI saMdhiracanAnuM nAma kIlikA saMhanana kahevAya. 5 6 tathA hADano eka cheDo khomaNa (-sheja khADA) vALo hoya ane temA hADano bIjo cheDo aDakIne rahelo hoya, tevI saMdhira canAnu nAma chedapRSTha saMhanana kahevAya, A saMhananamAM be cheDA sAmAsAmI AvIne sparzalA hoya paNa eka bIjApara caDelA hotA nathI, ane khIlI hotI nathI mATe koi hADane khecato khobhaNamAMthI bahAra nIkaLI jatAM " hADakuM utarI gayuM " kahevAya ane be hADakAMne evA prakArano AMcako lAgatAM khobhaNamAMthI nIkalI eka bIjApara caDhI jAya tyAre " hADa* caDhI gayuM " kahevAya. tathA tailAdi masalvArUpa sevA vaDe Ata eTale pIDAyalaM (-te vaDe dRDha rahenA5) hovAthI enuM bIju nAma sevAsa paNa che. 6 "saMha
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) / dNddkvistsrthH|| nyante-dRDhI kriyante. zarIrapudgalA yena tat athavA saMhanyante saMhati (zakti) vizeSa prApyante zarIrAvasthAvayavA yaistAni saMhananAni" (-jenAvaDe zarIra pudgalo saMhanyante eTale dRDha karAya athavA jenA paDe zarIramA rahelA avayavo zakti vizeSa pAme te saMhanana evo vyutpatyartha che.) // iti tRtIyaM saMhananadvAram // 3 // // 4 saMjJAhArama. // benA vaDe 'saMjAnAti eTale jANe che te saMjJA te jJAnarUpa ane anubhavarUpa ema ve prakAranI che tyAM mati-zruta-ityAdi ATha jJAnarUpa saMjJA che, ane bInI azAtA vedanIyAdikarmanA udayathI utpanna thayelI AhArAdikanI abhilASAtmaka anubhavarUpa saMjJA 4-10-ne 16 prakAranI che. te A pramANe 1 kSudhArUpa azAtA vedanIyakarmanA udayathI AhAra grahaNanI je icchA te AhArasaMjJA. 2 bhayamohanIya karmanA udayathI utpanna thayela trAsa upajavA. rUpa te bhayasaMjJA. 3 veda mohanIyanA udayathI utpanna thayela viSayAbhilASa te maithunasaMjJA. 4 lobha mohanIyanA udayathI utpanna thayela tRSNA te parigrahasaMjJA. e cAre saMjJAo sarva saMjJi jIvone pragaTa anubhavarUpa che ane ekendriyAdi sarva asaMjJi jIvone aspaSTa anubhavarUpa che. tathA e cAra saMjJAomAM cAra kaSAyarUpa 4 saMjJAo ane loka tathA ogha
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ // caturthasaMjJAdvAravarNanam // (17) saMjJA meLavatAM 10 saMjJAo paNa kahI che. tyAM matijJAnAvaraNanA kSayopazamathI zabda ane arthanA viSayavALI sAmAnya avabodharUpa kriyA te oghasaMjJA 1 ane zabda tathA arthano vizeSAvabodhakriyA te lokasaMjJA, 2 (iti prava0 sAro0 vRtti). athavA darzanopayoga te oghasaMjJA ane jJAnopayoga te lokasaMjJA (iti ThANAMga vRtti.) athavA vallInuM jamIna choDIne bhIMta vaMDI yA vRkSa ityAdi para caDhavU ityAdi oghasaMjJA, ane putrarahitane sadgati na hoya, kUtarA te yakSa che, brAhmaNa te deva cha, kAgaDA te pUrvaja che, mayUrIne moranI pAMkhanA vAyuthI athavA mayUranAM AMsu cATavAthI garbha rahe che ityAdi lokoe svacchaMdamati kalpanAthI upajAvelI kalpanA o te lokasaMjJA (iti AcArAMga vRtti). e 10 saMjJAo kahI. ____ tathA moha-dharma-sukha-duHkha-jugupsA-ne zoka e 6 saMjJAo zrI AcArAMgajImAM kahelI hovAthI pUrvokta 10 sAthe meLavatAM 16 saMjJAo paNa thAya. jIva je saMjJI athavA asaMjJI kahevAya che te e 4-10 vA 16 saMjJAovaDe nahiM, paNa AgaLa kahevAtI dIrghakAlikI Adi saMjJAovaDe saMjJi asaMjJipaNu kahevAya che. ___ ekendriya jIvomA bAdara pratyekavanaspatine aMge 10 saMjJAo liMgarUpe nIce pramANe kahI che 1 vRkSane jaLano AhAra hoya che mATe ekendriyane AhArasaMjJA. 2 lajjAlu nAmanI vanaspatine hAtha aDADavA jaie to saM. kocAi jAya che mATe ekendriyane bhayasaMjJA. velaDI potAnA taMtuovaDe vRkSane vIMTI leche tethI te ekendriyane parigrahasaMjJA. 4 kuruvaka nAmarnu vRkSa strInA AliMganavaDe phaLIbhUta thAya ke mATe eke0ne maithunasaMjJA..
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) / daMDaka vistarArthaH // % 3D 5 kokanada nAmano kaMda huMkAro kare ? mATe krodhasaMjJA. 6 rudaMtI velanA rasanA sparzathI suvarNasiddhi thAya che, ane te velamAthI rasanAM TapakA jharatAM rahe che, je parathI mAnasaMjJAnuM anumAna thAya che. arthAt huM hote chate jagatmAM garIbAi kema hoya? evA abhimAnathI AMsu TapakAve che e hetuthI mAnasaMjJAnuM anumAna thayelaM che. 7 velaDI potAnAM phaLone DhAMkI deche mATe mAyAsaMjJA. 8 bIlI athavA dhoLo khAkhara prAyaH dATelA nidhAna upara uge che ane potAnAM mULa te nidhAnapara phelAvI vIMTI leche mATe lobhasaMjJA. 9 kamaLo rAtre saMkoca pAme che mATe lokasaMjJA. 10 velaDI jamInamArga choDIne bhIMta yA vRkSapara urdhva caDe che. mATe oghasaMjJA. e pramANe bAdara vanaspatine 10 saMjJAonAM lakSaNa kayAM, ane te pramANe bIjA dareka jIvomAM koimAM spaSTa to koimAM aspaSTa paNa e saMjJAo rahelI che. (4) ||iticturth sNjnyaadvaarm||4|| // 5 saMsthAnadvAram // sAmudrikazAstrokta pramANasahita vA pramANarahita avayavonI racanAthI thayelo zarIrano zubhAzubha AkAra te saMsthAna kahevAya. te 6 prakAranAM che, tenuM svarUpa A pramANe. zarIranA sarva avayavo pramANasara hoya te samacaturasra saM
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paJcamasaMsthAnadvAravarNanamaH // (19) sthAna kahevAya. A saMsthAnavALo manuSya paryakAsane beThela hoyato tenA DAbA DhIMcaNathI jamaNA khabhA sudhIna mApa, jamaNA DhIMcaNathI DAbA khabhAnu, ane paryakAsananA madhyathI nAsikAgrasudhInuM mApa eka sarakhaM hoya che mATe sama-sarakhA che. catuH-(be khabhAne be TIMcaNarUpa)cAre asra khUNA te jemAM te samacaturana saMsthAna kahevAyaH 2 tathA nyagrodha eTale vaDanI peThe nAbhithI uparanA avayavo pramANasara hoya ne nAbhithI nIcenA avayavo pramANathI nyUnAdhika hoya te nyagrodha saMsthAna. 3 tathA Adi eTale paganA taLIyAthI nAbhi sudhInA prathama aMgAdhanA avayavo pramANasara hoya ne uparanA avayavo pramANa rahita hoya te sAdi saMsthAna (ahiM keTalAeka A saMsthAnane sAci eTale zAlmalI vRkSa sarakhA AkAravAla ema paNa kahe che.) 4 mastaka-grIvA-hAtha-ne paga e 4 aMga pramANa sara hoya ane zeSa avayavo pramANa vinAnA hoya te vAmanasaMsthAna. 5 mastaka-grIvA-hAtha-ne paga e 4 aMga pramANarahita hoya ane bIjA avayavo (prAyaH) pramANa sara hoyato kubjasaMsthAna. 6 prAyaH sarva avayava pramANa rahita hoya te huMDakasaMsthAna // iti paJcamaM saMsthAnadvAram. // 5 // // kaSAyahArama. // kapa eTale saMsArano Aya eTale lAbha janAvaDe thAya te ka. pAya kahevAya, te krodha-mAna-mAyA-ne lobha e cAra prakAranA che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) // daMDakavistarArthaH / / bIjA paNa 16 athavA 64 prakAra granthAntarathI jANavA. ||iti SaSThaM kaSAyadvAram. // 6 // // 7 lezyAhArama. // "zliSyate karmaNA saha jIva Abhiriti lezyAH"-jenAvaDe AmA kamavaDe zliSyate-saMbaMdhavALo thAya te lezyA kahevAya. tenA TravyathI ane bhAvathI ema be bheda che, tyAM AnmAnA yogapariNAma rUpa hetuthI prApta thatAM amuka prakAranAM pudgalo te dravyalezyA. dravyalezyArUpa pudgalothI yato je AtmapariNAma te bhAvalezyA. e banne lezyA kRSNa-nIla-kApota-tejo-pama-ne zukla ema 6 prakAranI che. temAM kRSNAdi prathamanI 3 lezyA azubhapariNAmarUpa che, ane temo Adi uparanI 3 lezyA zubha pariNAmavALI che, punaH azubha 3 lezyAmAM paNa kRSNalezyA atyaMta azubha pariNAmavALI, nIlalezyA tethI alpa azubha pariNAmavAlI, ne kApotalezyA tethI paNa alpa azubha pariNAmavALI che, tevIja rIte tejolezyA alpavizuddha pariNAmavALI, padmalezyA adhika vizuDivALI, ane tethI zuklalezyA adhika vizuddhivALI che. punaH kRSNalezyA asaMkhya adhyavasAyavALI che, ne te adhyavasAya( Atma pariNAma )mAM paNa phelA adhyava0thI bIjo adhyava0 ativizuddha tethI trIjo adhika vizuddha e pramANe asaMkhya adhyavamAyo anukrame adhika adhika vizuddha che, e pramANe nIlalelyAtathA kApotalezyAnA paNa asaMkhya adhyavasAyo anukrame adhikAdhika vizuddha jANavA. topaNa e sarva adhyavasAyo uparanI traNa
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ // stmleshyaadvaarvrnnnm|| (21) lezyAnA zuddha adhyava0nI apekSAe azubhaja gaNAya che. tathA tejo Adi praNe zubha lezyAmAM paNa asaMkhya adhyavasAyo anukrame adhika adhika vizuddha jANavA. ___ tathA prathamanI 3 (dravya)lezyAono varNa-gaMdha-rasa-sparza azubha che, ne uparanI 3 dravyalevyAono varNa-gaMdha-rasa-sparza zubha che. tathA manuSya ane tiryaMcanI dravyalezyAo dareka antarmuhUrta badalAyA kare che, arthAt kRSNalezyAnAM pudgalo te antarmu0 bAda nIlAdi 5 mAMthI koipaNa lezyArUpa thai jAya che, eja pramANe nIlAdi sarva lezyAnAM pudgalono varNa-gaMdha-rasa-sparza antarmuH bAda anya lezyAnA varNAdirUpe thai jAya che. mATe manutiryanI lezyAo vastra samAna kahI che, kAraNake vastrane raMgamAM boLatAM jema sad raMgamaya thai jAya che, temAM kRSNadravyo te nIladravyanA saMbaM. dhathI nIlarUpa thai jAya che. punaH deva ane nArakanI dravyalezyAo sphaTikavat kahI che, kAraNake sphaTika jema bhinnavarNanA puSpAdikanA saMyogathI sAze svarUpa tyAga karyA vinA te raMgavADaM dekhAya che, paNa svarUpano tyAga nathI karatuM. mATe devanArakonI dravyalezyA avasthita che. punaH bhAvalezyAo to cAre gativALAne antamU0 bAda badalAyA kare che. cAlu daMDaka prakaraNanA adhikAramAM dravyalezyAnoja adhikAra che. ||iti saptamaM lezyAhAram // 7 // // 8 indriyahAram // indra eTale AtmA tenu je cinha te indriya, athavA indra eTale AtmAne jJAna thavA je dvAra te indriya te sparzana-rasanAghANa-cakSu-ne zrotra ema pAMca prakAranI che, tyA sparzanAdi 5
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) // daMDakavistarArthaH // indriyo dravyendriya ane bhAvendriyarUpa be prakAre che, temAM paNa sparzana sivAyanI rasanAdi 4 dravya indriyo abhyantaraniti ane bAhyaniti-( aMtaraMga AkAra ne bahAra dekhAto AkAra ) ema be prakAranI che, tyAM jIvhA-nAka ityAdi je dRSTigocara thAya che te bAhyaniti che, ane e bAhya AkAronI aMdara viSaya grahaNa karavAnI zaktivALAM, ane dRSTithI nahiM dekhI zakAya evAM sUkSma pariNAmI pudgalo kadaMbapuSpAdi AkAre goThavAyalA che te abhyantaranivRti kahevAya che. tathA e banne dravyendriyomA svasvakArya karavArUpa rahelI je zakti te abhyantara tathA bAhya upakaraNandriya kahevAya che, e prasiddha siddhAnta che, ane AcArAMgajImAM to i. ndriyasthAne goThavAyalA svacchatara Atmapradezo te abhyantaraniIti, ane viSayagrahaNa zaktivALAM svacchatara sUkSmapudgalo ke je kadaMbapuSpAdi AkAravAlA che te bAhyaniti kahela che, arthAt prajJApanAdimAM jene abhyantaraniti mAnI che tene zrIAcArAMgajI vRttimAM bAhya niti mAnI che, e pramANe dravyendriyanA bheda kahyA. have bhAvandriya A pramANe labdhi ane upayoga ema bhAvendriya be prakAranI che, tyAM matijJAnAvaraNAdinA kSayopazamathI indriyadvArA viSaya grahaNa karavAnI je Atmazakti te labdhi bhAvendriya dareka jIvamAtrane samakALe pAMce indriyarUpa hoya che, ane prApta thayelI abhyantaranitirUpa dravyendriyadvArA viSaya grahaNamA pravartavU te upayoga bhAvendriya te eka bhavamA koi jIvane eka, koine be yAvat koine pAMce jude jude vakhate hoya che. jIva ekendriya dvIndriya ityAdi kahevAya che, te dravyendriya prAptino apekSAe che, nahiMtara labdhirUpa bhAvendriyanI apekSAe sarve
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 8-9 indriysmudghaatdvaarvrnnnm|| (23.) jova paMcendriya, ane upayogarUpa bhAvendriyanI apekSAe sarve jIva ekendriya gaNAya. ityAdi indriya saMbaMdhi ghaNuM vivecana navatattvavistarArthamAM karela hovAthI ahiM lakhAyu nathI. // ityaSTamamindriyadvAram // 8 // // 9 samudghAtahAram // sam-ekI bhAve-( ekadama-zIghra ) ut-prabaLatAvaDe-(AsmAnA atiprayatnavaDe ) ghAta-karmaparamANuono vinAza karavo te samudghAta, vedanA-kAya-maraNa-vaikriya-taijasa-AhAraka-- ane kevalika e pramANe 7 'prakAranI che. te darekana kiciMt svarUpa A prakAre-(1) samudghAtasvarUpa 1 atyanta vedanAvaDe vyAkuLa thayelo AtmA tIvra prayatnathI 1 gAthAmAM du samugghAyA-be samuddhAta te eka jIva samudghAta ne bIjI ajIva samudaghAta, e bemAMthI ahi jIvano adhikAra cAlato hovAthI mAtra jIvanIja 7 samudghAtonu va. rNana karyu che, ane acitta mahAskaMdha nAmanI pudgala vargaNAno eka skaMdha tathA vidha vizrasA-( svAbhAvika) prayoge athavA vizrasA pariNAme pariNata thayo chato AgaLa kahevAtI kevali samudghAtanI paddhatie prathama samaye daMDa, bIje samaye kapATa, trIje samaye maMthAna, cothe samaye maMthAnAntarapUrti karI lokamAM sarva vyApI thai pAMca me samaye antara saMharaNa, chaThe samaye maMthAna saMharaNa, sAtame samaye kapATa saMharaNa, ne AThame samaye daMDa saMharaNa karI svabhAvastha aMgulanI.. asaMkhyAtamA bhAganI avagAhanAvALo thAya, e acitta mahAskaMdha saMbaMdhi ajIva samurAtana atre prayojana nahiM hovAthI artha prasaMge kA nathI.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) // daMDakavistarArthaH // potAnA keTalAeka Atma pradezone zarIra bahAra kADhI mukhAdikanAM vivara ane khabhAdikanAM antara pUrI zarIranI uMcAi ne jADAi jeTalo eka sarakho daMDAkAra racI azAtAvedanIyanAM ghaNAM karma pudUgalono udIraNA karaNavaDe udayAvalikAmAM lAvI ghAta kare--(nijare te vedanA samudghAta. _____ 2 atyanta kaSAyavaDe vyAkuLa thayelo AtmA keTalAeka A. smapradezone zarIra bahAra kAhI mukhAdikanAM polANa ane khabhAdikanAM aMtara pUrI pUrvokta rIte svadehapramANa Atmapradezono daMDAkAra racI kaSAyamohanIyakarmanAM ghaNAM kama pudgalone udIraNA karaNavaDe udayAvalikAmAM lAvI ghAta kare-( bhogavIne nirjare ) te kaSAya samudghAta. . ___3 maraNanA anta avasare maraNathI vyAkuLa thayelo AtmA maraNathI antarmuH helAM potAnA Atma pradezone zarIra bahAra kADhI jyAM utpanna thavAno che te sthAna sudhI Atma pradezone laMbAvI svadeha pramANa sthULa ne utpattisthAna sudhI ( u0 asaMkhyayojana ) dIrgha daMDAkAra racI antarmu0 sudhI tevIja avasthAe rahI AyuSyakarmanAM ghaNA pudgalono udIraNA karaNavaDe udayAvalikAmAM lAvI ghAta kare te maraNa samudghAta. 4 vaikriya labdhivALo AtmA potAnA Atmapadezone zarIra bahAra kADhI je sthAne vaikriya navaM rUpa racavAna che te sthAnathI u. thI saMkhyAtayojana pramANa dIrgha ane svadeha pramANa sthULa daMDAkAra racI pUrve bAMdhelA vaikriyanAmakarmanAM pudgalone pUrvokta rIte udayamAM lAvavA sAthe vaikriya zarIra vargaNAnAM pudgalo grahaNa karato jAya ne uttaradehanI racanA kare te vaikriyasamudghAta. 5 tejolezyAnI labdhivALo AtmA potAnA Atmapradezone
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ // taijasaAhArakakevalisamudghAtadvAravarNanam // (.25) zarIra bahAra kADhI je sthAne tejolezyA ( athavA zIta lezyA) mUkavAnI che ne sthAna sudhI ( u0 thI saMkhyAtayojana ) dIrgha ane svadeha pramANa sthULa evo daMDAkAra racI pUrvopArjita taijasa paramANuono pUrvokta rIte ghAta karavA pUrvaka tejolezyA ( athavA zItalezyA) mUke te taijasa samudghAta. 6 AhAraka labdhivALA caudapUrvadhara muni zrIjinezvaranI Rddhi dekhavAne athavA sUkSmasaMdeha nivAravAne ityAdi kAraNathI svazarIra pramANa sthULa ane utkRSTathI saMkhyAta yojana dIrgha daMDa karI pUrvopArjita AhAraka nAmakarmanAM pudgalo pUrvokta rIte nijarakhA pUrvaka AhAraka dehayogya pudgalo grahaNa karI AhArakazarIra race te AhArakasamudghAta. 7 je kevaline nAma-gotra-ane vedanIya e praNa karmanI sthiti potAnA AyuSyanI sthitithI adhika rahI hoya to te traNanI sthitine AyuSyasthiti jeTalI sarakhI karavA mATe antarmu0 phelA jeNe AvajikaraNa kayu hoya chatAM karmasthiti adhika rahI jAya to tenuM samIkaraNa karavA mATe jeornu antarmu0 jeTalaM AyuSya bAkI rahyaM hoya evA kevali bhagavAn potAnA Atmapradezone zarIra bahAra kADhI prathama samaye lokanA nIcenA cheDAthI uparanA. cheDA sudhI dIrgha, ne svadehapramANa sthULa daMDAkAra karI, bIje samaye te daMDAkAramAthI Atmapradezone svadeha pramANa jADAi kAyama rAkhI uttara dakSiNa laMbAvI kapATa-(kamADa) AkAre racI, trIje samaye pUrva pazcima laMbAvI maMthAna-( ravaiyAno ) AkAra racI, cothe sa. maye cAre AMtarA pUrI samagra lokamAM vyApta thAya, tadanaMtara pAMcame samaye AMtarAmA rahalA Atmapradezo saMharo maMdhAnA karI, chaTTe samaye maMthAnAkAra saMharI kapATakAra karI, sAtame samaye kapATakAra saMharI daMDAkAra karI, AThame samaye daMDa saharI dehastha thAya. te kevali samudghAta.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (.26) // dNddkvistraarthH|| A ATha samayanA prayatnathI traNe karmonI sthiti AyuSya tulya thAya, ane te sAthe dareka samaye rasaghAta paNa thAya che, emAM trIje cothe ne pAMcame samaye anAhAraka tathA kArmaNa kAyayogI hoya, helene AThame samaye audA. yogI hoya ane bIje cha ne sAtame audA. mizra yogI hoya. (1) kALaniyama-kevali samu0 8 samaya pramANa, ane sarva antarmu. pramANa che. (2) grahaNavajananiyama-vedanIya maraNane kevali samu0 mAM karmaparamANuono vinAza che, paNa navaM grahaNa nathI, kaSAya samu0mAM kaSAyamohanIya karmapudgalono vinAza, ane tethI bIjA adhika kaSAya pudgalornu grahaNa paNa thAya che, ne jo tema na thAya to sarvathA karmano abhAva thavAthI vItarAgapaNuM prApta thavAno prasaMga Ave.-tathA vai0-0-ne AhA0 samu0mAM te te nAmakarmanAM pudgalono vinAza che, ne te te deha vargaNAnA pudgalornu grahaNa che. (3) AbhogAnAbhoganiyama-vedanAkaSAya-ne maraNa e 3 samudrAta svAbhAvika thAya che, paNa jIva jANI joine karavA jAya toja bane ema nathI mATe anAbhogika, ane zeSa cAre samuddhAta jIvanA vicAra pUrvaka thAya che mATe Abhogika, tathA dareka samudghAtamA Atmapradezo zarIrathI je bahAra nIkaLe che te sarva pradezo bahAra nIkaLatA natho paNa keTalAeka pradezo zarIramA paNa hoya ne bIjA keTalAeka bahAra nIkaLe che, jethI zarIra Atmapradeza rahita thAya nahi. ityAdi samunu vizeSa svarUpa siddhAntathI jANavU. ||iti navamaM samudghAtadvAram //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ // dRSTidvAravarNanam // (27) // 10 dRssttidvaarm.|| dRzyate arthAnAM sadasatsvarUpamaneneti darzana-pradArthonuM sat vA asat svarUpa jenAvaDe dekhAya-(jaNAya)te darzana athavA dRSTi samyag-asamyak ne mizra ema traNa prakAra hovAthI samyaktva-mithyAtva-ne mizra ema 3 prakAranI dRSTi che. tyA padArthanu sat svarUpa kadI satrUpe ne kadI asatarUpe jANe, asat svarUpane kadI asatrUpe ne kadI sarUpe jANe e rIte padArthanA svarUpane ya. thArtha na jANe te mithyAdRSTi, padArthanA sat svarUpane sat svarUpe jANe ane asat svarUpane asat svarUpe jANe ema vastu svarUpane yathArtha jANe, te samyagdRSTi, ane padArthanA sat svarUpa bA asava svarUpane samakALe keTaleka aMze yathArthane keTaleka aMze ayathArtha jANe te mizradRSTi e traNe dRSTinA uttara bheda A pramANe 1 samyakatva-AtmAno padArthane yathArthapaNe jANavArUpa samyakvaguNa rokanAra 3 darzana mohanIya ane 4 anaMtAnuvaMdhi e 7prakRtiyo upazAnta thatAM-(udayathI rokAtAM) AtmAne je zraddhAguNa pragaTa thAya te upazama samyaktva, antarmuhUrta kALa mAtra Take che. tathA AkhA bhavacakramAM pAMcavAraja, ane eka bhavamAM be vAra prApta thAyache. 1 arthAt jema madirA pIvAthI vivekavikala thayelo jIva mAne mA kahe ane strI paNa kahe, strIne strI kahe ane strIne mA paNa kahe, pote nidhana hoya chatAM dhanavAna kahe, ne nidhana paNa kahe e pramANe satya ane asatya bannerUpe bole topaNa vivekazUnya hovAthI satya te paNa asatya ane amatya te paNa asatyaja gaNAya, tema mithyAdRSTi sat ne kadI sat jANe ne phadI asat paNa jANe chatAM asat jJAnaja kahevAya. ( pa bhAvArtha zrItatvAbhASyamAM )...
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) / / daMDakavistarArthaH / ___tathA e 7 prakRtiyono sarvathA kSaya thavAthI AtmAne je zraDAguNa pragaTa thAya te kSAyikasamyaktva, AkhA bhavacakramAM athavA eka bhavamA ekavAra prApta thAya che. ane anaMtakALa sudhI raheche, paNa koi kALe vinAza pAmatuM nathI. . tathA e 7 prakRtiyomA 6 no kSayopazama (vA pradezodaya mAtra) ane samyaktva mohanIyano vipAkodaya vartatAM AtmAne je zraddhAguNa pragaTa thAya te kSayopazamasamyakava, AkhA bhavacakramAM asaMkhyAta vAra, ane ekabhavamA ghaNI hajAravAra-(prAyaH 9000 vAra) prApta thAya che, tathA jaghanyamAM jaghanya antarmu0 ane vadhumAM vadhu e zraddhAguNa 66 sAgaropamathI paNa adhikakALa Take che. tathA upazama samyaktvathI paDatAM mithyAtve na pahoce teTalo vacamAMno kALa jagha0 1 samaya ne u. 6 AvalikA pramANa je zraDAna guNa hoya te patita thato zraddhAgu / sAsvAdanasamyakatva, e paNa AkhA bhavacakramAM5 vAraja ane eka bhavamAM bevAra prApta thAya. 15 pramANe 5 prakAra- samyakatva jANavU athavA bIjI rIte paNa 1-2-3-4 ne 5 prakAranuM samyakatva che te A pramANe. 2 zrI sarvajJoe kahelA tatva upara pratIti rAkhavI te tatpazrahAna rUpa 1 prakAranuM samyaktva kahevAya. ____ gurvAdikanA upadezAdi prayatna vinA svAbhAvika rIte karmano vinAza thatAM je samyaktvaguNa pragaTe te naisargikasamya0, 1 ane gurvAdikanA upadeza Adi samyak prayatnathI thayelaM samyakatva adhigama samya02 ema be prakAre athavA samyaktvanI karaNI devapUjA-yAtrAdi vyavahArapravRtti ke je samyaktvaguNane utpanna karavAmAM kAraNarUpa che te vyavahArasamya01 ane jJAnAdimaya AtmAno vizudhdha naizcayikamamya02 ema be prakAre athavA sarvajJe kayuM te satya
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ // dRSTidvAravarNanam // (29) che ema mAne paNa paramArtha na jANe tene dravyasamya0,1 ane paramArtha jANavA pUrvaka zrIsarvajJarnu vacana satya mAne tene bhAvasamya0,2 ema be prakAre athavA samyakatvamohanIya pudgalanA udayathI prApta thayelaM kSayopa0 samya0 paudgalika hovAthI dravyasamya0,1 ne upazama tathA kSAyika samya0 bhAvapariNatirUpa apaudgalika hovAthI bhAvasamya02 ema be prakAre, e pramANe be prakAracaM samyaktva, traNa, athavA cAra A rIte che.. 3 zrI sarvajJokta samyakatvanI karaNIo devadarzana-deva-pUnAyAtrA-zAsanaprabhAvanA ityAdi karavAthI kArakasamya0,1 kriyA kaMDa paNa na kare chatAM sarvajJokta tattvapara prema bhAva hoya te rocakasamya0,2 ne potAne zraddhA na hoya chatAM dezanA labdhi ityAdivaDe bojA jIvane samyakala pamADe te dIpakasamya.3 abhavine paNa hoya, e pramANe 3 prakAraceM samyaktva che. athavA upazama-kSayopazama-ne kSAyika ema 3 prakAranuM samya0 prathamaja kA che. ___ 4 tathA upazamAdi 3 mAM sAsvAdana gaNatAM 4 prakAranuM samya0,5 ane kSayopazamasamyagadaSTine kSAyika samya0 prApta thatAMkSa. yopazamanA antya samaye vedaka samyaktva hoya te gaNatAM 5 prakAranuM paNa samyakatva thAya. 2 mithyAtva--asatya chatAM asalathI evAta cAlI mAvI mATe satya ema mAnavU te abhigraha mithyAtva,1 sarvadharma satya che, koine sAro khoTo na kahevAya ema mAnavu te anabhigraha mithyAtva,2 meM je vAta mAnI teja satya athavA te satyaja che ema mAnavu te a. bhinivezikamithyA0-( kadAgrahI mithyAtva),3 sarvajJokta vacanamAM saMdeha karavo-(jema kA che temaja ho ke bIjI rIte haze :tyAdi ) te 'sAMzayikamithyA0,4. ane asaMjJi jIvone je a / koi padArthamAM jANavAnI jijJAsApaDe je tarka thAya
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) // daMDakavistarArthaH // spaSTa mithyAtva che te avyaktamithyA0, athavA anAbhogamidhyA05 e pramANe mithyAtva - ( mithyAdRSTipaNuM ) pAMca prakAranuM che. 13 mizra - je padArtha joyo- sAMbhaLayo- ke anubhavyo nathI te padArtha upara ruci ke aruci bhAva na hoya tema sarvajJokta tatvapara je ruci ane aruci banne na hoya te mizradRSTipaNuM ? ja prakAratuM che. A mizra0 phakta antarmu0ja rahe che, tyArabAda. jIva mithyAtve vA samyaktve jAya che. // iti dazamaM dRSTidvAram // 10 // . // 11 darzanadvAram // darzana eTale sAmAnya upayoga arthAt ghaTAdi padArthano "A kAM ke " evo prathama je sAmAnyabodha thAya te darzana, cakSuacakSu avadhi - ne kevaLa ema 4 prakAranuM che te A pramANe 9 cakSu indriyadvArA dekhelA padArthano je sAmAnya bodha te cakSudarzana. 2 cakSu indriya sivAya zeSa 4 indriya ane manathI thato sAmAnyabodha te acakSudarzana, athavA indriya ane mana vinA paNa jIvanI je darzanalabdhi che te paNa acakSudarzana, ( A bIjo artha granthomAM ke siddhAntamAM spaSTa upalabdha nathI parantu jIvane pUrvabha mAMthI AtAM mArgamA ane aparyAptAvasthAmAM indriya-mana vinA paNa ukta prakAranaM acakSu darzana gaNeluM che, mATe ahiM tevA prakArano bIjo artha paNa lakhyo che. ). te saMzaya na kahevAya, kAraNake tarka, tathA saMzaya, zaMkA e be bhinna che tarka jijJAsArUpa le, ane saMzaya te avizvAsarUpa che.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ // darzanajJAnadvAravarNanam // (31) 3 avadhijJAnIne avadhijJAnavaDe prathama je sAmAnyabodha thAya te avadhidarzana. siddhAntamA vibhaMgajJAnine paNa hoya che. __ 4 kevaLa jJAnavaDe prathama vizeSa upayoga thayA bAda je sAmAnya upayoga thAya te kevaLadarzana. ___dareka padArthamA sAmAnya ane vizeSa e ve dharmoM rahelA che, tyAM AtmAno upayoga guNa je samaye padArthanA sAmAnya dharma upara pravartato hoya te samaye AtmA darzana upayogavAlo gaNAya aneM vizeSa dharma upara pravartato hoya tyAre jJAnopayoga kahevAya, te AgaLa jJAnadvAramA kahevAze. punaH ghaTa padArthamAM ghaTatva-ane varNatva e sAmAnya dharma, ane amuka sthAnano, amukano banAvelo, amuka va no, amuka upayogamAM AvanAro ityAdi aneka vizeSa dharmoM che. tathA A darzananuM bIjuM nAma nirAkAra upayoga paNa che. ||i. tyekAdaza darzanadvAram. 11 // 12 jJAnahAram // AtmAno paDhArtha pratye je vizeSa upayoga te jJAna, athavA da. reka padArthamA sAmAnya dharma ane vizeSadharma e be dharmoM che. tyAM AsmAno upayoga je samaye padArthanA vizeSa dharma pratye pravarte te samaye AtmA jJAna upayogavALo kahavAya. temAM chayastha jIvane prathama antarmu. sudhI sAmAnya upayoga ne tyArabAda antarmu0 jJAnopayoga, ane zrI sajJane kevaLajJAna utpattisamaye kevaLajJAna ane bIje sapaye kevaLAzana trIje samaye kevaLajJAna 4 the samaye kevaLadarzana e pramANe ekeka samayane antare darzanopayogane jJAnopayoga parAvarsamAna thayA kare che puna: ahiM jJAna te samyagajJAna grahaNa karavU
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ (32) ||dNddkvistraarthH / / paNa viparItajJAna nahi, kAraNake viparIta-ayathArtha jJAna mATe to 13 muM ajJAnadvAra AgaLaja kaheze, tyAM sarvajJokta tatva upara pratItipUrvaka samyagdRSTinuM je jJAna te jJAna kahevAya te pAMca prakAraceM A pramANe che.. ? mana ane indriyodvArA thatuM akSaropalabdhi rahita je yathArtha jJAna te bhatijJAna. 2.mana ane indriyodvArA yatuM akSaropalabdhirUpa (athavA arthapAcaka.) yathArthajJAna zrutajJAna, 3 mana ane indriyonI apekSAvinA AtmasAkSAt thatu rUpI padArtha- yathArthajJAna te avadhijJAna. 4 mana aMne indriyo vinA AtmasAkSAt manaHpaNe pariNamelA pu. dgalornu jJAna te manaHparyavajJAna ( A jJAna yathArtha ja hoya che.) 5 mana ane indriyo vinA sarva dravya ane sarva paryAyanu eka samayamAM je jJAna tharbu te kevaLajJAna. e pAMca jJAnamA prathama matijJAnI dravyamAM sarva dravyane sA. mAnyathI jANe che, kSetrathI loka ane aloka sarva kSetra (mAM rahe. lA padArthone ) sAmAnyathI jANe che. kALathI traNe kALane sAmAnyathI jANe, ane bhAvathI anaMtamA bhAga jeTalA ananta paryAya jANe zrutajJAnI dravyathI abhilApya-(vacanagocara ) dravyone jANe, ane dekhe, kSetrathI lokAloka sarva kSetrane, kALathI traNe kALane, ane bhAvathI abhilApya paryAyo je anaMtamA bhAga jeTalA anaMta che te sarva jANe--dekhe ( athavA karmagraMthaTIkA vageremA sarva dravya-sarvakSetra-sarvakALa-ne sarva bhAva jANe dekhe ema paNa kartuM che.) avadhijJAnI dravyathI sarvarUpIdravya, kSetrathI asaMkhya loka
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ajJAnadvAravarNanam // ( 33 ) pramANa, kALI asaMkhyakALa, ne bhAvathI anaMtamA bhAga jeTalA anaMta paryAyAne jANe ane dekhe. // 13 ajJAnadvAram // ajJAna eTale jJAnano abhAva evo artha nayI paNa a eTale ayathArtha - viparIta jJAna te ajJAna e ajJAna mithyAdRSTi jIvane mAne luM che. kAraNake mithyAdRSTi jIva koipaNa padArthanA svarUpane sarvazokta vacanAnusAre jANato athavA oLakhato nathI paNa svakalpanAvaDe nirNaya karelA svarUpe oLakhe che, ane pote sarvajJa nathI mATe koi padArthamAM koi varUpa ulaTa rIte paNa svIkArAya ane koi svarUpa samyag rIte paNa svIkArAya chatAM svakalpitasvarUpa hovAthI bannesvarUpe svIkAra karavo te ayathArtha che mATe midhyAdRSTituM jJAna te ajJAna hai. jemake nADI parIkSAmAM anubhava vinAno vaidya roganI yathArtha cikitsA karI zake nahiM. tema svakalpitaM svarUpavaDe pa dArthanuM yathArtha jJAna thAya nahiM, te ajJAna 3 prakAranuM che te A pramANe1 mana ane indriyovaDe yatuM ( akSaropalabdhi vinAnuM ) ayathArtha jJAna te mati ajJAna 2 mana ane indriyovaDe thatuM akSaropalabdhirUpa ayathArthajJAna te zrutaajJAna. 3 mana ane indriyo binA Atma sAkSAdarUpI padArthanuM ayathArtha jJAna te vibhaMgajJAna. ahiM pUrvAcAryo vibhaMgane ajJAna zabda nahi joDatAM jJAna zabda joDe che tenuM kAraNake vibhaMga zabdaja ayathArtha zabdanI vAcaka che, arthAt vibhaMga eTale ulaTa bhAMgAvALu eTale ayathArtha evaM (avadhi) jJAna te vibhaMgajJAna A jJAna svarUpe avadhi ajJAna che.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) // dNddkvistraarthH|| ____ ahiM ajJAnI jIva ghaTa padArthane dekhI paTa kahe athavA o. lakhe che ema nathI paNa ghaTa padArthamAM jeTalA sat dharmoM ane jeTalA asat dharmoM che teTalA sarva dharmoe karIne yukta nathI mAnato paNa keTalAka dharmoMne mAne che, vaLI keTalApha dharma mAne temAM je dharma je rUpe raheloche te rUpeja mAne evo paNa niyama nathI. mATe ghaTane ghaTa mAne topaNa mithyAdRSTinuM jJAna ajJAna gaNAya che. A 3 ajJAnano dravya-kSetra-kALa-ne bhAva e cAra prakArano viSaya ajJAnamAM grahaNa thayelA dravyAdi jeTalo aniyamita pramANe jANavo. // iti trayodazamajJAnadvAram. // 13 // // 14 yogahAram // yoga eTale AtmAno paugalika vyApAra. te 4 manayoga 4 vacanayoga ane 7 kAyayoga maLI 15 prakArano che, tyAM satyaasatya-mizra-ne vyavahAra e nAme 4 manayoga tathA 4 vacanayoga cha, ane audA0-audA0mizra-vaikriya-vaikriyamizra-AhAraka-- AhArakamizra ane taijasakArmaNa e nAme 7 prakArano. kAyayoga che. tenuM svarUpa A pramANe.. kAyayogadvArA manovargaNAnAM pudgalo grahaNa karI mana (ciMtavana)paNe pariNamAvI avalaMbIne visarjana karavAM te manoyoga. emAM mana te pudgala dravyano samudAya che, ane te pudgala samudAya che, ane te pudgala samudAyane kAyayogathI grahaNa-pariNamana-avalaMbana-ne visarjanarUpa vyApAra te kAyayoga vizeSatuM nAma manoyoga che. kAyayogavaDe bhAza vargaNAnAM pudgalo grahaNa karI bhASApaNe gmAvI-avalaMbI-ne visarjana karavArUpa AtmAno vyApAra te
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ // yogadvAravarNanam // (35) vacanayoga. A paNa kAyayoga vizeSaja che. audArikAdi zarIranA AlaMbanavaDe AtmAno je vyApAra te kAyayoga. (manoyoganA 4 prakAra ) 1 mokSamArgane anukULa evo manovyApAra te satya manayoga. 2 mokSamArgane pratikULa evo manovyApAra te asatya manoyoga, 3kaMika satya ane kaMika asatya evo manovyApAra te mizra manoyoga, 4ane mokSamAgane anukULa nahiM, tema pratikULa paNa nahiM evo, athavA jemAM ciMtavananA vastu svarUpano nirNayabhAva na hoya( amuka A rIte che, athavA A rIte nathI evA nirNaya vinAna citavana) te asatyA'mRSA athavA vyavahAra manoyoga che. e pramANe cAre artha vacanayoganA saMbaMdhamAM uccAra karavA pUrvaka vicAravA.(1)ahiM satyamanoyoga ane satya vacanayoganA 10-10 bheda che tenuM svarUpa vacanayogadvArA (sugama samajAtuM hovAthI ) darzAvAya che "jaNavaya sammaya ThavaNA, nAme ruve paDucca sacce a / vavahAra bhAva joge, dasame ovammasacce a // 1 // " artha:-janapadasatya, sammatasatya, sthApanAsatya, nAmasatya, rUpasatya, pratItyasatya, vyavahArasatya, bhAvasatya, yogasatya, ane 10 muM upamAsatya.1tyAM je dezamA je bhASA bolAtI hoya te dezamA te bhASAthI bolAyalo zabda satya kahevAya, jema gujarAtamAM pANIne pANI kahe che, ane bIjA koi dezamAM pANIne picca kahe ke to te pANIne oLakhAvanAra picca zabda asatya nathI paNa janapada-(deza) satya che. 2 aneka vastumAM tevA guNa hovA chatAM paNa paMDitajanoe amukanuja nAma amuka TharAvyu hoya, jema " paMka" eTale kAdavamAM
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakavistarArthaH / / "ja" eTale janmelI ghAsa vigere aneka vastu chatAM kamaLaneja "paMkaja" nAmathI oLakhavAno vyavahAra TharAvyo che te sammatasatya. 3 amuka vastu sarakhA citarelA athavA kotarelA AkAravALI bIjI vastune paNa te vastu kahevI. jema citarelA athavA kotarelA siMhanA AkAravAlA kASTAdine " A siMha che" ema kahevU te sthApanAsatya. A sthApanA satya atadAkAra vastumAM paNa hoi sake che, jema ghor3Ano AkAra nahiM chatAM nAnA bALako lAkaDIne "A mAro ghoDo che" ema kahe che te paNa sthApanA satya cha, paNa asatya nahi. 4 tevA. guNa nahiM hobA chatAM bIjI vastune tevA nAmathI bolAkvI, jema siMhano cAkara nahiM chatAM siMhadAsa mAma pADavU, nidha. na chatAM lakSmIdhara nAma kahevU ityAdi nAmAsasya che. . 5 tevA guNavAlo nahiM chatAM veSa upasthI tevA nAme bolAvayo jema sAdhunA guNa nahiM chatAM sAdhuno veSa paherelAne "A sAdhu che" ema kahevu te rUpasatya. 6 je kathana amukanI apekSAe kahe, jema anAmikA AMgaLI kaniSTAthI moTI ane madhyamAthI nAnI chatAM moTo yA nAnI koI ephaja apekSAe kahevI te pratItyasatya. 7 loka rUDhi pramANe boLavU te jema vAsaNamAthI pANI jharavA chatAMvAsaNa gaLe che, parvatapara ghAsa baLyA chatAMparvata baLe che, ne kanyAne peTa hovA chatAM garbha nahiM dhAraNa karavAnI apekSAe anudarA (udara vinAnI) kahevI ityAdi vyavahArasatya.. 8 koi vastunA saMbaMdhathI amuka vastune te vastunA saMbaDa nAmathI oLakhatrI jema chatra dhAraNa karanAranI pAMse chatra hoya na hoya
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ // yogadvAravarNanam // (37) topaNa chatrI, daMDa dhAraNa karanAranI pAMse daMDa hoya na hoya topaNa daMDI ko ityAdi yogasatya kahevAya. 9 bAhulyatAnI apekSAe kahetuM te jemake popaTamAM pAMce varNa( bhAva - varNAdiparyAya ) che chatAM lIlo kahevo. bhramara pAMce varNayukta che chatAM kALo kahevo ityAdi alpatvanI avivakSAe bhAvasatya 10 keTalAeka sarakhA dharmavALI vastu sAthe bIjI vastunI sarakhAmaNI karavI. jema moTA taLAvane samudra jevaDuM kahevu, caMdramA sarakhA kaDaka goLa ane kAntivALA manuSyanA mukhane caMdramukha kahetuM i. tyAdi upamAsatya. e pramANe 10 prakAranAM satya kahAM. (2) tathA ? krodhara mAna 3mAyA4lobha5 prema 6 hAsya bhaya- ane8dveSathI utpanna thayelI asa yabhASA te krodha niHsRta, mAnaniHsRta ityAdi kahevAya. 9 ane banAvaTI kathAvArtAo karavArUpa bhASA kathAniHsRta, 10 ane khoDaM kalaMka ApavArUpa upaghAtaniHsRta e rIte 10 prakAranA asatyayoga che. 3 punaH mizrayoga 10 prakArano te A pramANe - 1 " Aje. A nagaramA dazeka bALaka janmyA che. " ityAdi utpattinI anizcita 'saMkhyA kI te utpannamizrita 2 dazeka maraNa pAmyA che ityAdi vinAza saMkhyA kahevI te vigatamizrita, 3 dazeka janmyA, ane darzaka maraNa pAmyA ityAdi ubhayasaMkhyA kahevI te utpannavigata mizrita, 4 zaMkhAdi vaNA jIvatA ane thoDA marelA dekhI sarva samudAyamA "A jIva rAzi che." ema kahetuM jIvamizrita, 5 ghaNA marelA ane thoDA jIvatA dekhIa "jIvarAzi " kahe te ajIvamizrita, 6A rAzimAM ATalA jIvatA che ne ATalA maraNa pAmyA che ema Asare saMkhyA kahe te jIvAjIvamizrita, pratyeka 7 jIvamizrita sAdhAraNa vanaspatijIvarAzine sAdhAraNarAzi kahe che te sAdhAraNa - *
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) // DakavistarArtha: // mizrita, 8anaMtakAyamizrita pratyeka jIvarAzine "A pratyeka jI - varAzi che" ema kahe te pratyekamizrita, 9rAtrI chatAM zIghratA mATe kahe ke " jaladI uTha sUrya ugyo" ityAdi aDAmizrita, 107tAvaLane aMge divasa vA rAtrinA eka bhAgane bIjo bhAga kahIye jema rAtrino prathama prahara chatAM madhyarAta thai kahe te aDADAmizrita. ( 4 ) tathA asatyA mRSA eTale vyavahAra vacana yoganA paNa 12 bheda che te ApramANe - 1" he devadatta ! " ityAdi anyane bolAvA rUpa AmaMtraNI, 2"tuM A kara " ityAdi AjJA karavA rUpa AjJApanI 3 "amuka Apa " ityAdi mAMgaNI karavA rUpa yAcanI, 4prazna karabo te pRcchikI, 5 upadeza ApakA rUpa prajJApanI, aats kArya nivRtta (pratiSedha) karavA rUpa pratyAkhyAnI, 7anumati ( mata - abhiprAya ) jApavA rUpa icchAnukUlikA, Takor3ae abhiprAya pUchavAthI " tane je ThIka lAge te " ityAdi kaheM te anabhigRhitA, 9 amukana karavuM, ne amuka na karavuM ityAdi nirNayAtmaka salAha ApakI te abhigRhitA. 10 dvadyarthI vA aneka arthI vacana bolaM ke jethI nirNayAtmaka bhAvArtha na nIkaLe te sAMzayika, 11 pragaTa rIte jeno artha samajI zakAya tevI athavA spaSTa akSaro vALI ( paNa artha zUnya ) bhASA bolavI te vyAkRta (- vyakta ) 12ane gaMbhIra arthavALI athavA aspaSTa akSaravALI bhA SA te avyAkRta, A chaillI bhASA hIndriyAdi jIvone hoya che ane re-lola-lAla ityAdi kavitAnA alaMkArI artha vinAnA zabdo tathA pAraNaM jhulAvatAM ityAdi kAryamA patha halalala ityAdi artha vinAnA bolatA zabdoM to vyAkRta vacana yoga e pramANe satyanA 10, asatyanA 10, mizranA 10, vyavahAra - nA 12 bheda malI 42 manoyoga ne 42 vacanayoga thAya che.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ // yogadAravarNanam // (39) tathA kAyAnA yoga te A pramANe-pUrva bhavamAMthI parabhavamAM javAne kArmaNa zarIra kAraNa bhUta che, ne kArmaNa zarIranI sAthe taijasa zarIra sadAkALa rahelaM hoya che mATe kArmaNa zarIranI sahAya thI ( pUrvabhavathI parabhavarmA javArUpa) AtmAno je vyApAra te kAmaMNa kAyayoga, athavA bhavadhAraNIya zarIravyApAranA abhAve mAtra taijasakAmaNa kAyAdvArA AtmAno parabhavagamana-parabhavotpatti prathamasamaye AhAragrahaNa-tathA kevalisamudghAtanA 3-4-5 samaye pravartana rUpa je vyApAra te,kArmaNa kAyayoga athavA taijasa kA. maMNa kAyayoga. praznaH--taijasa samudghAta vakhate, AhAra pacana samaye taijasa kAyano vyApAra pragaTa che, ne kAmaNakAyano vyApAra che nahiM to ne vakhate ekalo taijasayoga kema na kahevAya ? . uttara-je vakhate tai0 samudghAtamAM, ane AhAra pacana vyApAramA jIva varte che te vakhate AtmAnuM audA0 zarIra saMpUrNa racAyalaM hovAthI audA0 zarIranA AlaMbanathI taijasa paramANuo vaDe pUrvokta kArya kare che, mATe prayatnamAM audArika kAya mukhya che, praznaH kevaLI samu0 nA 3-4-5 samaye tai0 kA0 kAyayoga vaDe AtmA zuM kare che ? nathI parabhavamA jato, nathI AhAra pacana karato, ke nathI AhAra grahaNa karato, tyAre taijasa vA kA. meNa dvArA AtmA te vakhate kai jAtano vyApAra kare che ? ke jethI te vakhate tai0 kA0 kAyayoga kahI zakAya.? uttara--sayogI AtmA sadAkALa yoga pravRtti vALo che, tyAM je bakhate je zarIranuM sAdhana male te vakhate te zarIradvArA yoga pravRtivALo hoya, ahi samu0 vakhate audA0 zarIrathI ghaNe aMze chUTo paDI gayelo AtmA taijasa kAmaNa vaDe sarvAMze vyApta hovA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) // daMDakavistarArthaH / / thI yoga pravRttimAM te vakhate e be zarIraja AlaMbana rUpa che, mATe e kAyayAMgato te vakhate saMbhave che, ane te yoga kai jAtanoM vyApAra kare che ? te saMbandhamAM to eja samajAya che ke kAmaNa zarIra nA AlaMbanathI AtmA svapradezonI vicalatAmA varte che, ane te vicalatA vaDe karmapradezonuM grahaNa kare che, athavA te be zarIranA AlaMbana vaDe ja te vakhate maMthanakaraNa--antarapUrti--antara saMharaNe rUpa vyApAra kare che. // iti caturdazaM yogadvAram // 14 // // 15 upyoghaarm.|| upa eTale samIpamAM yujyate-joDAya te upayoga, arthAt viSayadezamA prApta thayelA padArthonI parichittimAM (-vastu svarUpAvalokanamAM ) joDAya evo AtmAno guNa te upayoga. te ve prakArano che, sAmAnya upayoga eTale darzana, ane vizeSa upayoga te jJAna. tyAM darzanopayoga cakSudarzana-acakSudarzana- avadhidarzanane kevaLadarzana ema 4 prakAre che, tathA jJAnopayoga paNa be prakAre cha. yathArtha jJAnopayoga ane ayathArtha jJAnopayoga. tyAM yathArthajJAnopayoganI pUrvarSioe jJAna evI saMjJA rAkhI che, ane ayathAthaM jJAnopayoganI ajJAna evI saMjJA rAkhI che. tyAM jJAnanA 5 prakAra matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna-manaHparyavajJAna-ne kevaLajJAna e pramANe che, ane matiajJAna-zrutaajJAna-ne vibhaMmajJAna (-va. stutaH avadhiajJAna ) e pramANe ajJAna 3 prakAre che, manaHparyava jJAna samyagdRSTineja (munine ja) hoya che mATe manaH paryava ajJAna hotuM nathI, ane kevaLa jJAnIne to ajJAna na hoya e svabhAvika jache. tha tijJAna- tiajJAna OM 3 prakAra
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ // upyogdvaarvrnnnm.|| (41) mATe jJAna pAMca ane ajJAna 3 cha, ra pramANe 5 jJAna-3 ajJAnane 4 darzana malIne 12 upayoga che, temAM avadhidvika-manaH paryava -vibhaMga-ne kevaLadika e 6 upayogamA AtmA indriya ane mananI sahAya binA svataMtra rIte pravarte che, mATe pratyakSa athavA sAkSAt upayoga 6 che. ahiM pratyakSamA prati-samIpe ane akSa-jIva e. vo artha hovAthI pratyakSa eTale AtmasAkSAt kahevAya che, ane. AtmasAkSAt nahiM te parokSa upayoga mati 2-zruta 2-cakSuda0acakSuda0 e pramANe 6 prakAre che. e 6 upayogamA AtmAne indriya ane mananI sahAya avazya levI paDe che ane indriyodvArA ja jANI dekhI zake che, mATe e 6 upayoga AtmAne sAkSAt bhAve nathI. jema niroga cakSuvALo puruSa ghaTAdi padArthane pragaTa rIte anya sAdhananI sahAya vinA dekhI zake che, ane hInatejacakSuvAlo puruSa casmA vigere anya sAdhanathI ghaTAdi padArtha dekhI zake che tema AtmA indriyI ane mananI sahAyathI dekhI jANI zake to te upayoga parokSa upayoga kahevAya, ane indriyamananI sahAya vinA svataMtra dekhI jANI zeke to te upayoga pratyakSa upayoga kahevAya. e vAstavika rIta kahI, paNa vyavahAra rUDhImAM to indriyothI anubhavela ghaTAdi svarUpane pratyakSa jJAna-( upayoga ) kahe che, ane anumAnAdipramANathI nirNaya karelA svarUpane phakta manoviSayika jJAnane parokSajJAna kahe che, e vyavahAra (pratyakSane) paNa zAstramA vyavahArapratyakSanA nAmathI svIkArela che. ane anumAnAdi to banne rIte parokSa ja che. ahiM 12 upayogarnu svarUpa prathama darzanadvAramA jJAnadvAramAM kahevAi gayuM che, mATe punaH kahevAze nahiM. // iti paJcadazamupayogadvAram. // 16 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) // daMDaka vistarArthaH / / // 16 upapAtadvAram // kayA. daMDake eka samayamAM keTalI jIva saMkhyA utpanna thAya ema kahe te upapAtadvAra, ane kayA daMDakama keTalAkALa sudhI koipaNa jIva AvI utpanna thAya nahi ? ema kahevuM te upapAta viraha kahevAya. // 17 cayavanadvAram. // kayA daMDake eka samayamAM keTalA jIva maraNa pAme tenI saMkhyAno niyama ko te cyavanadvAra, ane kayA daMDakamA keTalA kALasudhI koipaNa jIva maraNa na pAye te saMbaMdhi kALa niyama darzAvavo te cyavanaviraha kahebAya. // // 18 sthitidvAram // kathA daMDake jIvotuM keTalaM AyuSya hoya te AyuSyakALano niyama darzAvana te sthitidvAra. // 99 paryAptidvAram // paryApti eTale jIvanI AhAra grahaNa karavAdikanI zakti, athavA te zaktinI samApti te paryApti kahevAya, te paryApta AhAra - zarIra - indriya- ucchavAsa - bhASA ne mana e pramANe 6 prakAranI che, tenuM saMkSipta svarUpa A pramANe m
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ - // paryAptidvAravarNanam // (43) AhAraparyAti--AhAra grahaNa karI AhArapaNe pariNamAvI khala-rasa judAM karavAnI zakti AhArapayosi A paryApti utpatti sthAne AvelA jIvane prathama samaye japragaTa thAya che, ahiM grahaNa karela AhArano keTaloka bhAga dehapaNe pariName nahiM evo hoya teno tyAga kare che, ane dehapaNe pariNamavA yogya AhArane deDapaNe pariNamAve che, tyAM dehapaNe pariNAma na pAme evA AhArane khalarUpa-(kUcArupa) kahI zakAya, ane zeSa AhArane rasarUpa kahI kAya, anyathA ma'La-mUtranema khalarasa mAnIye to vaikriya ane AhArakanI paryAptimAM khalarasa pRthakkaraNano asaMbhava che, to temAM e AhAra paryAptino artha kema samIcIna thAya ? punaH A paryApti ekaja samayamAM samApta thAya che. zarIra paryApti-grahaNa karelA AhArane zarIrapaNe pariNamAvavAnI zakti te dareka jIvane antarmuhUrtakALe pragaTa thAya che. ___ indriyaparyApti-grahaNa karelA :AhAramAthI indriya yogya pudgalone abhyantara nirdRtti indriyapaNe pariNamAvI indriyadvArA viSaya jANavAnI zakti prApta thAya te audA0 zarIrIne antarmu0kALe ane AhA0 tathA vai0 zarIrIne eka samaye pragaTa thAya che. ucchvAsa paryApti-zvAsozvAsa yogya pudgalo grahaNa karI, zvAsocchvAsapaNe pariNamAvI, avalaMbIne visarjana karavAnI zati. te audA0 zarIrane antarmuharta ane AhA0 vaizarIrIne 1 samaye pragaTa thAya che. bhASAparyApti-bhASAyogya pudgalo grahaNa karI, bhASApaNe pariNamAvI-(bhASArUpa banAvI) avalaMbone visarjana karavAnI zakti. teno kALa indriya paryAptivat.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- . . (44) // dNddkvistraarthH|| - manaHparyApti-mana yogya pudgalo grahaNa karI, manapaNe pariNamAvIavalaMbIne visarjana karavAnI zakti teno kALa indriya paryAptivat ___paryAptiyomA je jIvane jeTalI paryAptiyo pUrNa karavA yogya hoya che, teTalI paryAptiyo te jIva utpattisamaye samakALe prAraMbhe che, paNa pUrNa anukrame kare che, kAraNake prathamasamayagRhIta AhAranA upaSTaMbhathI-( AlaMbanathI ) jIvane AhAraparyAptirUpa zakti sarvAze pragaTa thai, ane zarIraparyAptyAdirUpa zaktiyo dezAMze pragaTa thai cha, ra pramANe prAraMbha samakALe ane samApti anukrame hoyache. tathA je jIvane jeTalI paryAptiyo che, te jIva teTalI paryAptiyo pUrNa kare ja evI labdhivALo jIva labdhiparyApta kahevAya. te'labdhiparyAptapaNuM bhavanA prathama samayathI bhavanA antyasamayaparyanta hoya. enuM Ayu u0 33 sAgara hoya. tathA je jIvane jeTalI paryAptiyo che te jIva teTalI paryAptiyo pUrNa nahija kare evI labdhivALA jIvo labdhiaparyApta kahevAya, palabdhi aparyA0paNuM paNa bhavanA prathama samayathI bhavanA antya samaya sudhI hoya che. A jIvonuM Ayu utkRSTa antarmu0 hoya. tathA je jIvane jeTalI.paryAptiyo che, te jIve teTalI paryAptiyo jyAM sudhI pUrNa nathI karI paNa karaze. evo jIva karaNaaparyApta, ane pUrNa karyA bAda karaNaparyApta kahevAya. tyAM karaNa aparyAptapaNuM bhavanA prathama samayathI antama0 paryanta, ane karaNaparyAptapaNuM antarmunyUna svasvaparyAptAyuSya jeTalA kALavALa che. paryApti saMbaMdhi vizeSa varNana prathama. navatattva vistarArthamAM vistAra pUrvaka karela hovAthI ahiM vizeSa varNana kayu nathI.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ // kimAhAradvAravarNanam // (45) // kimaahaardvaarm.|| kim eTale kai dizino (dizithI Avelo) AhAra eTale AhAra hoya ? te saMbaMdhi je nirNaya kahevo te kimAhAra kahevAya. tyAM lokane ante (kinAre) rahelA sUkSma aparyApta pRthvyAdi 5 tathA sUkSmaparyApta pRthvyAdi 5 tathA bAdaraparyAptavAyu ane bAdaraaparyAptavAyu e 12 jIvabhedane 3-4-5dizino AhAra hoya, ane e 12 sahita sarva jIvabhedo je lokanI aMdaranA bhAgamAM-(lokano daze dizAe pharato antya kinAro choDIne aMdaranA sarva bhAgamAM) rahelA che teone sarvane cha e dizithI Avelo AhAra hoya che. zaMkA:-jIva je AkAza pradezomAM avagAhyo che teja AkAza pradezamA rahelA AhArane grahaNa kare che to chae dizAthI Avelo AhAra grahaNa kare te kevI rIte ? uttaraH-e vAta satya che, parantu jIva je AkAza pradezomAM avagAhyo che te AkAza pradezamA AhAra grahaNa samaye 6 e dizithI AvatA pudgalone grahaNa kare che, mATe 6 dizithI AvelA pudgalo grahaNa kare ema kahI zakAya. e AhAra grahaNa vyAghAtabhAvI ane nirvyAghAtabhAvI ema be prakAraceM che, tyAM alokAkAzavaDe AhAra pudgalone AvatAM.je skhalanA thAya arthAt na AvI zake te vyAghAta kahevAya ane te vyAghAtanA kAraNathI jIva sarva dizithI AhAra na grahaNa karo zake paNa ochI dizithI AhAra grahaNa kare te ghyAghAtabhAvIAhAra kahevAya, prathama je 3-4-ne 5 dizithI je AhAra grahaNa karyu te vyAghAtabhAvI AhAra grahaNa jANavU. ane tevA vyAghAtanA abhAve sarvadizithI eTale. chae dizithI je AhAranuM grahaNa thAya te nirvyAghAtabhAvIAhAra kahevAya.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) // daMDakavistarArthaH // prazna:-dizAo 10 chatAM 6 dizithI AhAra grahaNa kema kAM? uttaraH-vidizAne paDakhe rahelI dizAmA antargata gaNatAM 6 dizA paNa kahI zakAya, mATe atre 6 dizithI AhAra grahaNa kA, punaH vAstavika rIte kSetravidizA ekeka AkAza madezanI zreNirUpa hovAthI AhArya pudgala skaMdha eka pradezAtmaka zreNimAM avagAhe nahiM paNa jaghanyamAM jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetramA avagAhe che, ane teTalA avagAhamAM vidizi pradezo karatAM dizi pradezo asaMkhyaguNA saMbhave che, mATe vidizine dizimAM aMtargata gaNavApUrvaka 6 dizino AhAra kahyo. prazna:-A kimAhAradvAramA AhArya pudgalo kai vargaNAnAM aMgIkAra karavAM ? ___ uttara:-tejasa ane kAmaNa vargaNA varjIne zeSa audA0vaikriya-ne AhAraka e 3 bhavadhAraNIya zarIra vargaNAnA pudgala skaMdhono ahiM AhAra aMgIkAra karavo, ane kArmaNa. pudgalano AhAra to jIvane sayogipaNA sudhI prati samaya hoya che, mATe A kimAhAra prasaMge te tai0 kA0 no AhAra aMgikAra na karavo. e AhArya pudgala skaMdha paNa kamImAM kamI abhavyathI anaMta guNa paramANuono banelo hoya che, kAraNake tethI kamI paramANuovALA skaMdho jIva grahaNa karI zakato nathI. punaH grahaNa karAtA AhAramAMthI asaMkhyAtamA bhAga jeTalo AhAra AhArapaNe pariName che, ne bIjo sarva AhAra gAye grahaNa karelA ghAsamAMthI jema keTaloka ghAsa paDI jAya che tema teja samaye vinAza pAmI jAya che. ane AhArapaNe pariNamatA AhAramAMno anaMtamo bhAga jIvanA AsvAdanamAM Ave che, ane zeSa bhAga jIvane AsvAdanamAM AvyA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ // kimAhAradvAravarNanam // (7) vinAja dehane-indriyapaNe pariNamI jAya che. vaLI A AhAra sacitta-acitta-ne mizra-ema 3 prakArano, tathA oja ane loma ema be prakArano che, ( ahiM kavalAhArane diziAhAra sAthe yogya saMbaMdha nahiM hovAthI kavalAhArane diziAhAramA gaNyo nathI, ane e saMbaMdhi zAstramA ullekha nathI.) punaH Abhogikane anAbhogika ema bheda paNa che, te bhedo saMbaMdhi vizeSa varNana granthAntarathI jANavu. tathA prasaMge nirAhArIpaNuM jIvane kyAre hoya che ? te paNa kahevAya che. tyAM parabhavamAM vakragatie jatAM ve traNa cAra ne pAMca samaya lAge te vakhate helo ne chello samaya varjI madhya samayomAM anAhArIpaNuM hoya che, mATe be samayanI eka vakragatimAM anAhArIpaNuM nathI paNa traNa samayAtmaka divakragatimAM, cAra samayAtmaka trivakragatimAM, ne pAMca samayAtmaka caturvakragatimAM anukrame 1-2-3 samaga nirAhAra che, ne kevali samudghAta vakhate 3-4-5 nabaravAlA samayomA anAhArIpaNuM che, ne ayogI tathA siddhajIvo sadAkALa anAhArI che. // iti kimAhAradvAram . // 20 // // 21 sNjnyaahaarm.|| saM-samyak prakAre jJAna-jANavU te saMjJA. 3 prakAranI che, tyAM prathama hetu-kAraNa-nimitta eTale dRSTa ane aniSTanI prAptiparihAra rUpakAraNanA upadeza-kathanavALI. te hetUpadezikI saMjJA. A saMjJA vyakta ( vA buddhipUrvaka-abhisaMdhija) ane avyakta (vA anabhisaMdhija) ema ve prakAranI che, tyAM ekendriyone anabhisaMdhija hetUpadezikosaMjJA che, kAraNake teonI AhArAdikamAM pravRtti spaSTa
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) dNddkvistraarthH|| jIvonI kaMika buddhipUrvaka iSTamAM pravRtti ane aniSTathI nivRtti ho. vAthI e jIvo abhisaMdhija hetUpadezikI saMjJAvAlA che, paNa manaH paryAptiyukta nahiM hovAthI saMjJIvat ati spaSTa buddhipUrvaka pravRtti nivRttivAlA nathI chatAM paNa hetUpadezikI saMjJAvaDe dvIndriyAdi jI. vo saMbI athavA manavALA gaNAyache, ne ekendriyo ( hetu vaDe ) asaMzi-manavinAnA gaNAya che. parantu zAstravyavahAramAMto hetUpa0 saMjJAvaDe saMjhI evA dIndriyAdikone paNa viziSTa manovijJAnamAM kAraNarUpa manaHparyAptinA abhAve asaMjJija gaNyA che. punaH e hetUpa0 saMjJA vartamAnakALa viSayika cha, paNa bhUta bhaviSyanA vicArathI vikala-(rahita ) che, te kAraNathI jema hetUpa0 saMjJAvaDe saMjJi chatAM paNa alpadhanavALo dhanavAn na kahavAya, ane alparUpavALo rupavAn na kahevAya tema dvIndriyAdi jIvo hetUpa0 saMjJAvaDe alpa vi. cAravALA chatAM saMjJi na kahevAya. tathA manaHparyAptidvArA manovargaNA grahaNe karI manapaNe pariNamAnyAdhI viziSTa manovijJAna labdhivaDe ativyakta ane traNe kALanI vicArazakti te dIrghakAlikI saMjJA manaHparyApta jIvane eTale garbhaja paryA0 tiyeca garbhaja paryA0 manuSya sarva deva ane sarva nAraka ne hoya che. zAstramA saMjJi asaMjJipaNAno vyavahAra A dIrghakAlikI saMjJAne ageja pravarte che, kAraNake je jIvo dIrghakA0 saMjJAvAlA hoya te saMni ane dIrghakA0 saMjJA vinAnAM je jIvo hoya te sarva asaMjJi kahevAya che. tathA dRSTi-samyakadarzanAdi saMbaMdhi vAda-kathana tenA upadeza-apekSAvaDe je saMjJA te dRSTivAdopadeza saMjJA. arthAt dRSTivAdanA eTale zrutajJAnanA upadezavaDe-kSayopazamavaDe je samyagajJAna te dRSTivAdopadeza saMjJA. tAtparya eche ke kSayopazamajanya sammAna
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ // saMjJAdvAravarNanam // (19) yukta evo samyagdRSTijIva dRSTivAdopa0 saMjJAvALo gaNAya ke, paNa viziSTa zrutajJAnanA kSayopazamarahita evA nAraka-deva-manuSyone tiryaco samyagdRSTi chatAM paNa dRSTivAdasaMjJAvAlA gaNAya nahi. kAraNake jo ke keTalAeka devomAM ane tIrthakara thanArA nArakomA ane kacit ga0 tiryaMcomAM viziSTa zrutajJAna sadbhAve dRSTivAdo 50 saMjJA hase chatAM te jJAna vizeSataH hitamA pravRtti ane ahitamAM nivRttivALu nahiM hovAthI teone ahiM dRSTivAdo0 saMjJA na gaNI hoya tema saMbhave che, (keTaloka bhAvArtha zrInaMdisUtramAMyI kahyo che.) jene hetUpa0 saMjJA cha tene dIrghakA0 ne dRSTivAdo0 saMjJA nathI, jene dIrghakA0 saMjJA che tene hetU0 saMjJA nathI, ane dRSTivAdo0 saMjJA hoya ne na paNa hoya. ane jene dRSTivAdo0 saMjJA che tene hetU0 nayI paNa dIrgha saMjJA avazya che. zrIsarvajJane e traNamAMnI koipaNa saMjJA na hoya. // iti saMjJAsaMvedhaH // // 22 gtidvaarm.|| . amuka daMDakamAMno jIva maraNa pAmIne kayA kayA daMDakamAM jAya-( upaje ) e saMbaMdha kahevo te gati. // iti gatikAram // // 23 aagtihaarm.|| amuka daMDakamAM kayA kayA daMDakanA jIvo maraNa pAmI Avone utpanna thAya e saMbaMdha kahevo te aagti.||ityaagtidvaarm.|| ahiM gati-Agatine prasaMge jIvone parabhava gamanano vidhi
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (50) // daMDakavistarArthaH // kahevAya che.-jIvo parabhavamA jatAM ve prakAranI gati kare che, tyAM ramaNa samudghAtapUrvaka upajanAra jIvanI ilikAgati hoya che, kAraNake yeLa jema zarIranA agrabhAgane AgaLa pheMkayA bAda zarIranA pazcAt bhAgane upADI AgaLa pheMke che, tema maraNa samudghAtane prApta thayelo jIva utpatti sthAne Atmapradezo pheMkathA bAda antarmu0 kALe pUrvabhavasaMbaMdhi zarIramAMthI Atmapradezo saMkocI lai utpatti sthAne lAvI mUke che, A ilikAgati vA maraNasamudghAta Rjugatie ane vakragatie paNa hoya che, tyAM jIvanuM utpattikSetra samazreNie hoya tyAre Rjugati thAya che, ane viSama aNie hoya tyAre vakragati thAya cha, tathA daDo athavA topamAMthI chUTelo golo jema sarvapiMDAtmakarUpe cAlyo jAya che tema zarIramAMthI chuTelo AtmA piMDitarUpe-(dIrgha zreNirUpe nahiM ) parabhavamA cAlyo nAya te kaMduka-(daDAsarakhI) gati kahevAya. A kaMduka gati prAyaH RjugatimAM saMbhave che. ne vakragatimAM hoya che ke nahi te zrI bahuzrutathI jANavU. tathA mastaka bhAgamAMthI nikaLelo AtmA devalokamAM jAya, udarathI nikaLelo AtmA manuSyagatimAM jAya, pagathI nikaLelo AtmA narakagatimAM jAya, ane sarvAMgathI nikaLelo AtmA mokSe jAya. // 24 vedahAram // veda eTale nokaSAyamohanIyakarmanA udayathI utpanna thayela viSayAbhilASa te puruSavedAdi bhede 3 prakArano che. tyAM puruSako ( strIpratye) viSayAbhilASa te puruSaveda, strIno (puruSapratye ) je viSayAbhilASa te strIveda, tathA napuMsa kano ( strI ne puruSa ubhaya pratye ) viSayAbhilASa te napuMsaka veda kahevAya. emAM puruSa paNu
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paryAptidvAravarNanam // (51) strIpaNuM ne napuM0 pazuM nirvRtyAdi bhede traNa traNa prakAranuM che, te A pramANe liMga - dADhI- mUcha ityAdi yukta dehAkRtivALo nirvRtipuruSa ( AkAra puruSa ), yoni - stana ityAdi yukta dehAkRti vALI nirvRti strI, ane puruSAkAranAM keTalAMka lakSaNa hoya ne keTalAMka na hoya temaja strI paNAnAM paNa keTalAMka lakSaNa hoya ne keTalAMka lakSaNa na hoya e pramANe ukta lakSaNonA bhAvAbhAva yukta dehAkRti vALA jIvo nirvRti napuMsaka kahevAya. tathA strIupara viSayAbhilASI jIva veda puruSa, puruSa pratye viSayAbhilASI jIva veda strI ne ubhayAbhilASI jIva veda napuMsaka kahevAya. tathA puruSa nahiM chatAM jeNe puruSano veSa paheryo hoya te nepathya puruSa, strI nahiM chatAM strIno veSa paheryo hoya te nepathya trI, ane napuMsaka nahiM chatAM napuMsaka no ( - hIjhaDA vagere sarakho ) veSa paheryo ho te nepathya napuMsaka kahevAya. e pramANe 9 bheda che. tathA puruSAdi AkRtino dravya veda ane viSayAbhilASane bhAvaveda tarIke gaNAya che. punaH eka jIvane ekaja bhavamAM purubane 3 dravya veda ane 3 bhAvaveda thai zake, napuMsakane ekaja bhavamAM napuM ne strI ebe veda dravyane 2 bhAvaveda hoya, ne strIne AkhA bhava sudhI 1 dravyavedane 1 bhAvaveda hoya e vAta dravyavedAzrayi bhAvaveda gaNavAnI paddhatie kahI, ane dravyavedanA Azraya vinA kevaLa bhAvaveda gaNatAM strI-puruSane napuMsakane darekane 3-3 bhAvaveda antarmuhUrta antamuhUrta parAvRtti pAmyA kare che. puruSa veda vAsanA agni samAna che, kAraNake ghAsano agni ekadama bhaDako thai turta samI jAya le, tema puruSaveda ekadama jAgRta thai trInA saMgamathI turta zamI jAya che, tathA strIveda bakarInI lIMDIyonA agni sarakho che, kAraNa ke bakarInI lIMDIyono agni
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakavistarArthaH / / saLagyA bAda ekadama holavAya nahiM tema strIveda paNa jAgRta thatAM puruSanA saMgamathI paNa zIghra upazame nahiM. tathA napuMsakaveda nagara dAhanA agni sarakho che, kAraNake dvArikA nagarIno dAha jema 6 mAsa mudhI zAnta na thayo tema napuMsakaveda saMgamathI zAnta na thAya athavA napuMsakapaNAthI saMgama thai zake nahiM ne tethI viSayecchA jAgRta ne jAgRta rahe che. e napuMsaka vedanA 16 bheda che teno vistA. ra navatatva vistarArthamAM kahyo che. tyAMthI jANavo. avataraNa-have covIza daMDake 24 dvAra utAratAM prathama 24 daMDake zarIra dvAra utArAya che.. / // mULa gAthA 5 mI, // cau gambhatiriyavAusu, maNuANaM paMca sesa ti sarIrA / thAvaracauge duhao. aMgula asaMkhabhAgataNu // 5 // // saMskRtAnuvAdaH // catvAri garbhajatiyaMgavAyuSu, manuSyANAM paMca zeSeSu trINi shriiraanni| sthAvaracatuSke dvidhA, aMgulAsaMkhyeyabhAgatanuH // 5 // // zabdArtha // cau-cAra sarIrA-zarIra che. gambhatiriya-garbhajatiryaMca thAvaracauge-4 sthAvaramAM (ne) vAumu-vAyukAyamAM (ne) duhao-banne prakAre maNuANa-manuSyone aMgula-aMgulano paMca-pAMca ( zarIra ) asaMkha-asaMkhyAtamo zeSa-bAkInA daMDakomAM bhAga-bhAga ti-traNa taNU-zarIra che.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ // kimAhAradvAravarNanam // ( 53 ) gAthArthaH garbhajatiyaija ane vAyukAyane 4 zarIra che, manuyone 5 zarIra che, ane bAkInA (22) daMDake RNa traNa zarIra che. // cAra sthAvaratuM zarIra aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che. vistarArthaH -- ahiM 24 daMDakamA prathama zarIra dvAra utAratAM garbhajatiryaMca ane vAyukAyane audA0 - vai0 - tai0 ne kArmaNa e 4 zarIra hoya che, e sAmAnyathI kahu~ ane vizeSataH A pramANe eka ga0 tiryaMcane 2-3 - ke 4 zarIra hoya che, tyAM pUrva bhamAMthI AvatA ga0 ti0 ne rastAmAM taijasa tathA kArmaNa e bezarIra hoya, tyAra bAda utpatti sthAne utpanna thavAnA prathama samayathIja audA0 zarIra nAmano udaya hovAthI audA0 zarIra sahita 3 zarIra hoya ane koi labdhiparyApta garbhaja tiryace tapa Adi karavA. thI vai0 labdhi utpanna karI hoya ne vaikriya zarIranI racanA kare to te vakhate vadhumAM vadhu 4 muhUrtta sudhI vai0 zarIra sahita 4 zarIra hoya, paNa AhA0 zarIra to phakta caudapUrvadhara labdhivaMta muni mA ne ja hovAthI garbhaja ti0 ne e zarIra koipaNa kALe na hoya punaH yugalika tiryacane rastAmAM AvatAM ve ane utpatti sthAne AvyAbAda RNa zarIra hoya paNa teone vrata tapa AdinA abhAve vai0 labdhinA abhAvathI baiM0 zarIra na hoya tathA daMDaka prakaraNamAM anadhikArI evA saMmU0 tiryaMca paMcendriyane paNa rasvAmAM 2, ane svasthAne audA0 zarIra sahita 3 zarIra hoya. tathA vAyukAyama paNa sarva jIvane cAra zarIra na hoya paNa rasvAmAM AvatAne tai0 kA0 e be, svasthAne audA0 sahita 3, ne lAeka labdhi paryApta bAdara vAyukAneja vinA vratAdike paNa tathA svabhAve vaikriya zarIra sahita antarmu0 kALa sudhI 4 zarIra hoya ne tyAra bAda punaH 3 zarIra vALo ja hoya, ne bai0 la -
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) ||dNddkvists bdhi vALA la0 paryA0 bA0 sivAyanA sarva vAyukAmI jIvone rastAmA be ane svasthAne audA0 sahita 3 zarIra ja hoya, tathA garbhajamanuSyamAM paNa rastAmAM AvanArane tai0 ne kA. maNa e be zarIra ane svasthAne 3 zarIra to dareka garbhaja manuSyane ane daMDakamAM anadhikArI saMmR0 manuSyane paNa hoya. tathA keTalAeka garbhaja la0 paryA0 manuSya ke jeo e vrata tapa Adi baDe vai0 zarIra racanA vakhate 4 muhUrta sudho ekaja jIva Azrayi 4 zarIra hoya athavA jeo e caudapUrvano abhyAsa karI AhA0 labdhi prApta karI hoya teone AhA0 zarIra racanA vakhate antarmu. kALa sudhI 4 zarIra eka manuSya Azrayi hoya che.. paNa eka manuSya Aayi 5 zarIrano saMbhava nathI. kAraNake vai0 ane AhA0 zarIra samakALe hoya nahi, mATe. manuSyamAM eka manuSya Azrayi samakALa 2-3 ne 4 zarIra hoya ane sarva manuSya Azrayi tathA eka-manuSyane bhinnakALa Azrayi 5 zarIra hoya. __ tathA deva ane nAraka saMbandhi 14 daMDakane viSe eka jIva Azrayi rastAmAM AvatAM tai0 ne kA0 e be, ane svasthAne vai0 zarIra hoya che vaLI e jIvo uttara vai0 paNa race che te paNa vaikriyaja nAma vAla hovAthI eka jIvane samakALe 4 zarIra na gaNAya. ane e jIvone audA0 'zarIra tathA AhA0 zarIra koipaNa kALe saMbhavatuM nathI. tathA zeSa 7 daMDakone viSe dareka cA sarva jIva Azrayi rastA mAM be ane svasthAne audA0 sahita 3 zarIra hoya, itizarIradvAram 1 devo uttara vaikriya karatI vakhate siMha-manuSya Adi audA0 zarIra sarakhAM rUpa race cha paNa te zarIra audArika na jANaSAM, paNa vaikriya vargaNAone ja AdA0 sarakhI dekhAvavALI kolI jANavI.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ // upyogdvaarvrnnnm|| (55) have bIjaM avagAhanAbAra kahe che te A pramANe thAvaracauge-eTale pRthvi-apa-agni-ne vAyu e cAra sthAvara ( nA dareka bheda )nAM zarIra duhao eTale jaghanyathI ane utkRSTathI ema banne prakAre aMgulaasaMkhabhAgataNu eTale aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganuM zarIra hoya. e pramANe sAmAnyathI cArenuM aMgulano asaM0mo bhAga zerIra ka topaNa paraspara nAnu moTuM che chatAM aMgulanA asaM0mA bhAgathI vadhIne saMkhyA0mA bhAga jevaDaM nathI, tyAM zarIranI avagAhanAno paraspara taphAvata A pramANe. sUkSmamA. bAdaramAM. sU0 vanaspatinuM alpa bAdaravAyu, alpa mU0 vAyunuM asaM0guNa bAdarata nu asaM0 mU0 taijasanuM ant sU0 aparnu bAdarapRthvIna sU0 pRthvIna bAdaranigodamuM , bAdarapratye0vana na , ___ avataraNa-ahiMthI 6-7-8-9-10 gAthAo sudhImAM daMDakamAM avagAhanAdvAra kahevAya che. savvesipi jahannA, sAhAviya aMgulassa'saMkhaMso / ukosa paNasayadhaNa, neraiyA sattahattha surA // 6 // __ (saMskRtAnuvAdaH) sarveSAmapi jaghanyA svaabhaaviko'gulsyaasNkhyeyaaNshH| utkarSataH paMcazatadhaSi, nairayikANAM spthstsuraaH||6||
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) // daMDaka vistarArthaH // // zabdArthaH // savvesi sarva daMDakone. SPE 'pi - paNa. jahannA - jaghanya (avagAhanA ) sAhAviya - svAbhAvika - ( mULa zarIranI. ) aMgulassa- aMgulano. 'saMkhaso - asaMkhyAtamo bhAga kosa - utkRSTa (avagAhanA ) paNa saya-pAMca seM. dhaNU -dhanuSya. neraiyA - nArakajIvo (nI). nArakanu. ratnaprabhAmAM zarkarAprabhAmAM. sattahattha -sAta hAtha. surA - devo (nI). gAthArtha :- sarve paNa daMDakonA svAbhAvika - ( mULa zarIranI jaghanya ( avagAhanA ) aMgulano asaMkhyAtamo bhAga le, ane nArakajIvonI utkRSTa avagAhanA 500 dhanuSya tathA devonI 7 hAtha pramANa che. (ahiM avagAhanA eTale zarIranI uMcAI athavA laMbAi jANavI . ) vistarArthaH - pUrva gAthAmAM pRthvyAdi cAra jIvonuM jagha0 ane u0 zarIra kathuM, ne have A gAthAmAM zeSa savvesiMpi- sarva daMDakanuM mAtra jahannA eTale jaya0 sAhAviya- mULa zarIra aMgulassasiso eTale aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganuM ke ane utkRSTa zarIra dareka daMDakamA bhinna bhinna che te kahe le. neraiyA eTale nAraka jIvonuM zarIra ukkosA - utkRSTadhI paNa sayadhaNU - 500 dhanuSya he. ahiM dhanuSyanu pramANa 4 hAthanu che. mATe nArakanu zarIra 2000 hAtha eTale 0 / koza jeTalaM uca che. e paNa sAmAnyathI kahAM ane vizeSataH A pramANe jagha0 zarIra, u0 zarIra 3 hAtha. / / dha0 6 aM0 70 1 aMgula. 15 // gha0 12 aM0
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAlukAprabhAmAM. paMkaprabhA. dhUmaprabhA. tamaHprabhA. tamaH tamaH prabhA. 6 to me sattahatthasurA - eTale devonuM mULa zarIra utkRSTathI 7 hAthanuM hoya che, eMTalaM zarIra bhavanapati - vyantara jyotiSI - tathA saudharma bhane izAna kalpanA dareka deva ane devItuM sarvanuM jANavu. ema korapaNa deva ke devI 7 hAthathI nAnAM hoyaja nahi. tyAMthI AmaLanA devotuM zarIra A pramANe. devonuM. jagha0 za0 3-4 kalpaM . 5 me kalpe.. 8 me 9 me 10 me 11 me 12 me 33 19 19 " 39 // zarIradvAravarNanam // 15 // gha0 12 aM0 31 // 60 55 62 // dha0 125 dha0 250 dha0 6 hA0 5 hA0 - hA0 11 4 hAtha. hA. 3. -hA 11 3 hA0 318 dha0 62 // gha0 125 60 250 60 500 dhanu0 hA0 (57) u0 zarIra. 7 hAya. 6 hAtha. 4 11 5 hAtha. 8-12-1710 4 hA0 22 hA0 hA0 16 11 haoN0 hA0
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) // dNddkvistraarthH|| 1 le aveyake. 1 # B : B 4 anuttare. 1 hAtha. ? sarvArtha. 1 hAtha0 e pramANe japa0 utkRSTa kahyA chatAM paNa sarva devo prAraMbhamAM upajatI vakhate to aMgulanI asaMkhyAtamA bhAganI jaba0 avagAhanAvAlA hoya, paNa tyAravAda antarmu0 mAtramA vRddhi pAmIne darzAvelI jagha0 athavA u0 avagAhanAvAlA hoya. tathA nArako paNa upajatI veLAe aMgulanA aMsaM0 bhAga jeTalA hoi antarmu0 mAtramAM tRddhi pAmI pUrvokta jaya0 vA u0 avagAhanAvALA hoya. punaH je sthAne je devo athavA je nArako jeTalA uMcA zarIra vAlA kahyA che te sthAne utpanna thayelA ne utpanna thanArA sarvadevone nArako tulya uMcAivALA hoya paNa koi eka nAraka paNa adhi. kavA nyUna uMcAivALo na hoya.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ // shriiraavgaahnaadvaarvrnnnm|| (59) avataraNa-pUrvagAthAvat. gabhatiri sahasa joyaNa, vaNassaI ahiyajoSaNasahassaM / narateiMdi tigAU, beiMdiya joyaNe bAra // 7 // // saMskRtAnuvAdaH / / garbhajatiyacaH sahasrayojanAH, vnsptirdhikyojnshsrH| naratrIndripAstrigavyUtA, dIndriyA yojanAni bAdaza // 7 // zabdArthaH // gapmatiri-garbhajatiryaMca. nara-manuSya. sahasa-hajAra. teiMdi-trIndriyajI joyaNa-yojana.. ti-traNa. vaNassai-vanaspati. gAu-gAu. ahiya-kaMDakaadhika. beiMdiya-dIndriya. joyaNasahassaM-1000 yojana. joyaNe-jojanA bAra-bAra (12) gAthArtha:-garbhajatiryaMca (zarIra)1000 yojana, ke naspati (zarIra) kaMika adhika 1000 yojana, manuSya ane vIndriyajIvo (tuM zarIra) 3 gAu, ane dvIndriya (tuM zarIra) 12 yojana che. vistarodha:--gambhatiri sahasajoyaNa eTale " ga. tiryaMcanuM zarIra utkRnthI 1000 yojana lAMbu hoya che" e 1000 yonuM zarIra te garbhaja maccharUpa jaLacara tiryaca paMvendriyarnu hoya che paNa dareka garbhajati nuM nahiM te sivAyanA bImA garbhajatiyaca tathA daMDakamAM anadhikArI samu0 ti0 paMvenAM zarIra A pramANe che. '
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) / / dNddkvistraarthH|| tirya0paMcennu u0 zarIra. garbhaja jaLacaranu-1000 yo0 samu0 jaLa0nu-1000 yo0 garbhaja sthaLacaranu-6 gAu.. samu0sthaLa0-2 thI 9 gAu garbhaja khecaranu-2 thI 9 dhanu0 / samu khecara0-2 thI 9 gAu garbhaja uraparisarpana-1000 yo0 samu0urapa0-2 thI 9 yo0 garbhajabhujaparinu-2 thI 9 gAu / samu0bhujapa0-2 thI 9gha0 vaNassaha ahiyajoyaNasahassaM eTale vanaspati 1000 yojanayI kaMika adhika hoya che. eTalI moTI avagAhanAvALI bAdara pratyeka vanaspatikAya kamaLa ane latA-( valli) vi. gere 1000 yoja0'uDA samudromAM ane mAnasarovarAdi jalAzayo mAM hoya che, ane bIjI bAdara vanaspatiyonA aMga vigerenI a. vagAhanA vistAravALI hovAthI ahiM lakhI nathI paNa granthAntarathI jANavI. tathA ahiM je kaMika adhikatA kahI te pANInI sapATIzrI kamaLa vigere jeTalaM upara vadhIne Avela hoya teTalI adhikatA jANavI. punaH e avagAhanA kamaLAdinA skaMdhanI (nALnI) che che paNa mULa patra-puSpAdikanI avagAhanA nahiM, teonI avagAhanA zAstramA judI judI kahI che te tyAMcI jANavI. .. nara teiMdi tigAu eTale manuSya ane trIndriya 3 gA~u nA pramANavAlA che, tyAM dareka manuSya athavA dareka trIndriya 3 gAu pramANanA nathI paNa bhinna bhinna pramANavAlA che te A pramANe 1 samudrAdi jaLAzayonI uMDAi utsedhAMgulane hisAbe hajAra jojanathI ghaNI adhika che, ane jIvonI uMcAi utse. zaMgulane hisAbe cha mATe utAra tathA caDhAvavAlA jaLAzayamAM jyAM utsedhAMgula pramANe 1000 yojana uMDAi Ave tyAMnI ka. maLanALa-latAdi 1000 yojanavALAM vanaspatirUpa jANavAM, ane vadhu uMDAimA rahelAM kamaLa latAdi pRthvikAyarUpa jANavAM.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shroraavgaahnaadvaarvrnnnm // (61) . manuSyanu. aghazarIra.. | u0 zarIra. devakuru ane uttarakurukSetranA yu-galano asaMkhyAgalikanu sadAkALa, tathA bharata | tamo bhAga (aparyAne auravata kSetranA yugalikonu tA maraNa pAme te. " avasarpiNInA phele Are ane | apekSAe.) utsarpiNInA 6 he Are. harivarSa ane ramyakakSetranA yugalikonuM sadAkALa ane bharata -auravratanA yugalikonu avasa0nA bIjA Are ane, utsa0 nA pAMcame Are. himavaMta-hiraNyavaMtakSetranA yugalikonuM sadAkALa ane bhara 1 gAu. tairavrattanA yugaliko, avasa. nA 3 je Are ane utsanA / nA 4 the Are. 2 gAu. antIMpanA yugalikonu sadAkALa ane bharata-auravratanA yugamanuSyornu ava0nA 3. je." ne utsa0 nA.4 the Are. 800 dhanuSya.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62 ) // daMDaka vistarArthaH // sarva mahAvidehamAM sadAkALa ane bharataira' vattamAM ava0 nA 3-4 ne utsanA 4-3 Are. bharata - avatamAM ava0nA 5 me ane utsanA 6 hai Are. bharata - bhairavatamAM ava0nA 6he ane utsannA 1 le Are. " 99 59 500 dhanuS. 7 hAtha. 2. hAtha. tathA daMDakamA anadhikArI saMmu0manuSyanuM jagha0 zarIra uti samaye aMgulano nAno asaM0mo bhAga, ane u0 zarIra aMgu0 no moTo asaM0mI bhAga jANavo kAraNake e jIvo aparyA0 avasthAmAMja maraNa pAme che. athavA maraNa pAmatI vakhate paNa aneka jIvo Azraya koi nAnI avagAhanAe maraNa pAme to koi moTI avagAhanAe maraNa pAme ema maraNa vakhate paNa avagAhanAnI viSamatAno apekSAe jagha0 vA u0 zarIra saMbhave che. tathA trIndriya jIvomAM paryA0 trIndriyanIja ane temAM paNa kAnakhajurA vigere koikanIja 3 gAunI laMbAI bahAranA dvIpa - samudromAM jANavI. bIjA kIDIAdi trIndriyonI evaTI moTI avagAhanA saMbhave nahi. zAstramAM koisthAne ekalA kAnakhajurAnI ane 1 bharata - bhairavatamAM avannA 3 jA ArAmAM keTalAMka varSa sudhI ane utsannA 4 thA ArAmAM keTAMka varSa pachI yugalikapaNaM hoya te mitrAya na hoya.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ / zarIrAvagAhanAvAravarNanam // koisthAne kAnakhajurA vigairenI laMbAi 3 gAu 'kahI che. veiMdiya joyaNe bAra eTale dvIndriyajIvonI laMbAi12 yo. jana che, tyAM paryA0 dvIndriya ane temAM paNa zaMkha vigerenI laMbAi 12 yojana che paNa dareka dvIndriyanI nahiM. evA moTA zaMkha vigere svayaMbhUramaNAdi mahAsamudromAM pedA thAya che paNa A manu0 kSetramA nahi. avataraNa-pUrva gAthAvat (gAthAnA 3 jA caraNathI uttara vai0 dehanI avagAhanA kahevAya che.) joyaNamegaM cAraidi-dehamuJcattaNaM sue bhaNiyaM / veuviyadehaM puNa, aNgulsNkhNsmaarNbhe|| 8 // ||sNskRtaanuvaadH / / yojanamekaM caturindriya-dehocatvaM zrute bhaNitaM / vaikriyadehaH punaraMgulasaMkhyeyAMza AraMbhe // 8 // // zabdArthaH // joyaNaM-yojana bhaNiyaM-kadhu che. ega-eka ubviya-baiMkriya (-uttaravaikriya) cauridi-caturindriyanA deha-zarIra deha-zarIranI aMgula-eka aMgulano uccattaNa-uMcAi saMgvaMsaM-saMkhyAtamo bhAga sue-zrutane viSe AraMbhe-prAraMbhamAM 1 AryasamAja matanA AcArya saMnyAsI dayAnaMda sarasvati A sthAne jU paNa trIndriya hovAthI jainonI mazkarI kare che ke " 3 gAu jevaDI moTo jU to jainonA mAthAmAMja paDatI haze" paNa kRvAno deDako samudranI bAta ze jANe? kevala temAM teonI zAstranI anabhijJatA-dveSAlutA IrSyAlutA ja sUcave che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64) ||deddkvistraarthH / / gAthArtha:-caturindriyajIvonA zarIranI ucAi siddhAMtamAra yojana (-4 gAu ) kahI che, ane uttara vaikriya deha prAraMbhakelAe ( vAyu vinA sarvane)aMgulano saMkhyAtamo bhAga hoya che. vistarArthaH-caturindriyanu zarIra 1 yojananu kartuM tyAM pa0 bhamarA vigere 1 yonana avagAhanA vAlA bahAranA dvIpa samudromAM pedA thAya che. ... tathA uttaravaikriya zarIra prAraMbhatI veLAe aMgulano saMkhyAtamo. bhAga hoya ema kaDaM te vAyukAya sivAyanA ga0 manu0-garbha ti0-deva-ane nArakane aMge jANavU, kAraNake vAyukAyanu zarIra aMgulanA asaM0 mA bhAgathI adhika hotuM nathI, mATe vAyukAya jIva jyAre vaikriya prAraMbhe tyAre te u0 vaikriya zarIra aMgulanA asaM. khyAtamA bhAga jeTalaM jANavU. ane deva nArakanu mULa vaikriya AraM. bhamAM aMgulano asaMkhyAtamo bhAga hoya, temaja AhAraka dehanA saM. bandhamAM kaMipaNa kayu nathI chatAM AhA0 zarIra paNa prAraMbhaveLAe aM. gulano saMkhyAtamo bhAgaja saMbhave, kAraNa ke e paNa uttara deha che, avataraNa-AgAthAmAM uttara vai0 nI utkRSTa avagAhanA kahevAya che. devanara ahiyalakkhaM, tiriyANaM nava ya joyaNa syaaii| duguNaM tu nArayANaM, bhaNiyaM veubviya sarIraM // 9 // ||sNskRtaanuvaadH // devanarANAmadhikalakSa tirazcAM nava ca yojanazatAni / dviguNaM tu nArakANAM, bhagitaM vai kriyazarIraM // 9 // || zabdArthaH // deva-deva | sayAI-so nara-manuSya duguNaMce gaNu
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shriirbaarvrnnnm // |tu-vaLI ahiya-kaMika adhika lakkha-1 lAkha (yojana) | nArayANa-nArakajIvona tiriyANa-tiryaMcornu bhaNiya-kA che. nava-nava veuviya-uttaravaikriya ya-vaLI sarIraM-zarIra joyaNa-yojana ___gAthArtha:-deva aMne manuSyana ( uttaravaikriyazarIra ) kaMDaka adhika (-4 aMgula adhika) 1 lAkha yojana, tithacornu 900 yojana, ane nArakornu uttaravaikriya zarIra bamaNuM kartuM che, vistarArtha:-devanara ahiya lakkhaM eTale devarnu uttaravai0 zarIra 1 lAkha yojana, ane manuSyanuM vai zarIra 1 lAkha yojanathI kaMDaka adhika kayuM che tyAM adhikatA 4 aMgula jeTalI jANavI kAraNake ' deva bhUmithI 4 aMgula adhara rahe che, paNaM bhUmi upara pa. ga rAkhatA nathI ane 1 lAkha yojana- bIjuM zarIra race che, ane manuSya to bhUmi para ubho rahI devanA zIrSanI ( mastakanI) sapATIe sarakhA AvI rahe teTalaM uttara zarIra0 race cha mATe manuSyarnu u0 vai0 zarIra 1 lAkha yojana ne 4 aMgula adhika hoya che. AvaDu moTuM uttara vaikriya zarIra padmacakravartinA pApI ane munione va kALamAM paNa dezanikAla thavAno hukama pharamAvanAra tathA munioe bahu samajAvyA chatAM paNa uddhatAi darzAvI 3 pagalAM jeTalIja jamInamA rahevAnI rajA ApanAra duSTa namucine zikSA karavA mATe AcArya potAnA be ziSyodvArA meruparvataparathI bolA 1 vaikriya rUpa vikurvanArA devo acyutakalpasudhInA jANavA, ane 9 graiveyaka tathA 5 anuttaranA devo vaikriya vikuvaNA karatA nathI.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) // daMDakavistarArthaH // velA, ane vaikriyAdi aneka labdhivAlA viSNukumAra munie racI be pagalAM jaMbUdvIpane be cheDe mUkI trIjA pagalAnI jamIna mA. gatA nahiM ApanAra namucinI chAtIpara trIju pagalu mUkI saMghane upajelo upadrava zAnta karI zAsana prabhAvanA karI. 'tiriyANaM nava ya joyaNasayAI' eTale tiryacornu utkRSTa vai0 zarIra 900 yojana jeTalaM hoya che. ane 'duguNaM tu nArayAgaM' eTale nArakajIvonu u0 uttaravaikriya zarIra potAnA mULa vai. kriya zarIra karatAM bamaNu hoya che, jemake 7 mI nArakInA nArakarnu mULa vai0 zarIraM 500 dhanu0 che, to teo 1000 dhanuSyanuM u0 vai. zarIra racI zake che, tathA vAyukAyanA u0 uttara vai0 zarIranI avagAhanA ahiM ka. hI nathI topaNa aMgu0 nA asaM0 mA bhAga jeTalI jANavI. e pramANe 'bhaNiyaM veubviya sarIraM'-uttara vaikriya zarIranuM pramANa kA ____ ahiM uttaravai0 zarIra racavAnuM prayojana A pramANe-devo tIrthakara bhagavAnanAM kalyANaka Adi vakhate manuSya kSetramA AvavAne, parajIvanA upakAra mATe athavA apakAra mATe, svaRddhidarzanAthai, viSaya sevanArtha ityAdi aneka kAraNe vai0 zarIra race che. tathA manuSyo upakAra ane apakAra karavAdi aneka kAraNe. nArako phakta bojA nArakane duHkha devAne kuMthu Adi rUpa vikurve che, vAyu. kAya svabhAvathI vikuvai che, ane tiyeca paMce0 ne vai0 zarIra racavAnu Na tathAvidha viziSTa kAraNa samajavU avataraNa:-A gAthAmAM uttara vaikriya zarIra keTalA kA. La sudhI Take ? te kahevAya che. // mULa gAthA 10 mii.|| aMtamuhuttaM nirae-muhutta cattAri tiriya maNuesu / devenu addhamAso, ukkosa viuvaNAkAlo // 10 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ // uttaravaikriyakAlavarNanam // (67) // saMskRtAnuvAdaH // antarmuhUrta nairayike, muhUrtAzcatvAri tiryagmanujeSu / deveSvadhamAsa, utkRSTo vikurvaNAkAlaH // 10 // ||shbdaarthH // aMtamuhuttaM-aMtarmuhUrta devesu-devomAM nirae-nArakajIvomAM addhamAso ardhamAsa muhutta-muhUrta ( 2 ghaDI) ukkosa-utkRSTa cattAri-cAra viuvvaNA-vikurvaNAno(-uttatiriya-tiryaMca ( ane) ravai0 zarIrano) maNurasu-manuSyomAM | kAlo-kALa gAthArthaH-nAraMkajIvomAM (vai0 za0 u0 no kALa ) a. nta,0, tiryaMca ane manuSyomA 4 muharta (-8 ghaDI ), ane devomA 0 // mAsa uttara vai0 zarIrano utkRSTa kALa kahyo che. vistarArtha:-sugama che. vizeSa e ke devakRta vai0 zarIrano kALa 6 mAsa paNa kahyo che. kAraNa ke paramAdhAmIkRta parvatanI 6 mAsa sthiti zrI sUyagaDoga sUtramA kahI che. avataraNa-A gAthAmAM 24 daMDake saMghayaNa kahe che, // mULa gAthA 11 mI. // thAvarasuraneraiyA, assaMghayaNA ya vigala bevahA / saMghayaNabagaM gapbhaya, naratiriesu vi muNeyavvaM // 11 // // saMskRtAnuvAdaH // sthAvarasuranarayikA asaMhananAzca vikalAH sevaartaaH| saMhananaSaTakaM garbhajanaratirazvo'pi jJAtavyaM // 11 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) // dNddkvistraarthH|| chagaM-cha // zabdArthaH // thAvara-sthAvara chevaTThA sevA saMghayaNa vALA saMghayaNa-saMghayaNa neraiyA-nAraka asaMghayaNA-saMghayaNa rahita / gapbhaya-garbhaja ya-ane nara-manuSya vigala-vikalendriyo tiriesu-tiryaMcamAM muNeyavyaM-jANavAM gAthArtha:-sthAvara-deva-ane nArako saMghayaNa rahita che, a. ne vikalendriyo sevA saMghayaNavALA che, ane garbhaja manuSya tathA tiryaMcone cha e saMghayaNa jANavAM - vistarArtha:-have A gAthAmA 24 daMDake saMghayaNadvAra kahevAya che. thAvarasuraneracyA asaMghayaNA--sthAvaranA 5 daMDaka, devanA 13 daMDaka, ane nArakano 1 daMDaka e pramANe 19 daMDaka saMghayaNa vinAnA che, kAraNake devone nArakone ane sthAvarone hA. DakAM hoya naho, ane hADakAM na hoya to hADakAMnI racanArUpa saM. ghayaNa paNa kyAthI'hoya? __ ya vigalachevaTThA--caLI vikalendriyo chedaspRSTha saMghayaNavALA hoya che, ahiM dvIndriya-trIndriya-ne caturindriya jIvomA keTalAekane hADakAMno saMbhava che, jemake zaMkha-koDA caMdanaka ityAdi dvIndriyonuM zarIra hADa ane mAMsayukta che, zeSa aLasIyAM vi 1 zrI jIvAbhigamamAM devIne paNa varSabhasaMghayaNavALA, ane ekendriyone chedaspRSTa saMghayaNavALA kahyA che te zaktinI bhapekSAe paNa hADa racanAnI apekSAe nahiM. ane tyAMja nAra. kane asaMghayaNI kayA che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ || saMghayaNadvAravarNanam // ( 69 ) gere dvIndriyonuM zarIra hADa vinAnuM che, tathA keTalAeka trIndriyone tathA keTalAeka caturindriya jIvone hADano saMbhava che, paNa spaSTa rIte oLakhAtAM nahi hovAthI nAma ApatrAM azakya che, mATe e pramANe je je vikalendriyAne hADa hoya te te vikalendriyone saMghayaNa hoya, ne bIjAne na hoya, temAM paNa e jIvone mAtra chedaspRSTa saMghayaNaja hoya che, kAraNa teonA hADanA be cheDA saMdhisthAne maLelA hoya che, athavA jeone ekaja AkhuM hADakuM paNa kakaDA na hoya to pa (sevA vaDe karIne pIDAyalaM e arthane anusAre ) sevA saMgha - yaNa ja hoya (ahiM chedaspRSTa ane sevA banne nAma chevaDA saMghayaNanAM che. ) saMghayaNa chagaM ganbhayanara tiriesu vi muNeyavaM - garbhaja manuSyane ane tiryacone 6 saMghayaNa hoya parantu eka jIvane ekasaMghayaNa hoya che. mATe aneka garbhaja manuSya vA tiryacanI apekSare 6 saMghayaNa ho zake. ahiM koipaNa garbha0 manuSya vA koi paNa garbhaja tiryaca saMghayaNa vinAno hoya nahiM, tathA daMDakamA anadhikArI sammU0 tiryaca ane sammU0 manuSyane darekane sevA saMghayaNa zrI jIvAbhigamajImAM kahyuM che. *(0)< avataraNa - A gAthAnA helA caraNamAM sarva daMDakone vive saMjJA kahevAya che, ane zeSa traNa caraNamAM saMsthAna kahevAya che. // mULa gAthA 12 mI // savvesiM cau daha vA, sannA savve surA ya cauraMsA / naratiri cha ssaMThANA, huMDA vigaliMdi neraiyA // 12 // // saMskRtAnuvAdaH // sarveSAM catvAri daza vA saMjJAH sarve surAzca caturastrA: (raMzAH) naratiryacaH patra saMsthAnA - huMDakAH vikalendriyanairayikAH // 12 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) // daMDakavistarArthaH / / // zabdArthaH // savvesiM-sarve daMDakone cauraMsA-samacaturasra saMsthAnavAlA cau-cAra nara-manuSya tiri-tiryaca vA-athavA cha-cha (6) sannA-saMjJAo saMThANA-saMsthAnavALA sabave sarva huMDA-huMDaka saMsthAnavALA murA-deva vigaliMdi-vikalendriya ya-ane neraiyA-nArako gAthArtha:-sarva daMDakane (-jIvone ) 4 athavA 10 saMjJA hoya che, ane sarva devo samacaturastra saMsthAnavAlA che. manuSya ane tiyecI 6 saMsthAna vALA, ane vikalendriya tathA nArako huMDaka saMsthAna vAlA che.. vistarArtha:--A gAthAmAM saMjJAdhAra tathA saMsthAna hAra kahevAya che. sabvesiM cau daha vA sanA-sarva daMDakomA cAra athavA 10 saMjJA hoya che. ahiM garbhana manuSya sivAya 23 daMDakamAM prA. velA sarva saMsArI jIva mAtrane 4 ke 10 saMjJA hoya che, paNa garbha ja manuSyamAM dareka garbhana manuSyane jyAM sudhI mohanIya karmano udaya che, tyAM sudhI sarva daze saMjJAo hoya, ane mohanIyano upazama vA kSaya thatAM vItarAgI jIvane phakta vedanIyajanya, athavA sarvajJane AhArasaMjJA paNa na hoya AhArasaMjJA hoya. samve surA ya cauraMsA-sarva devo samacaturasra saMsthAnavAlA che, e mULa vaikriya zarI nI apekSAe temana uttara vaikriyanI a. pekSAe paNa samacatu0 karmano udaya hobAthI anya saMsthAnavALe
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ // sNsthaandvaarvrnnnm|| (71) zarIra vikuA chatAM te devane samacatu0 saMsthAnana kahevAya, athavA dekhavAnI apekSAe uttara vaikriya deva 6 saMsthAnI gaNAya paNa tevA vyapadezanI prAdhAnyatA nathI. naratiriya chasaMThANA-garbhaja manuSya ane garbhaja tiryaca 6 e saMsthAna vALA hoya, ema sAmAnyathI kaDaM ane vizeSataH A pramANe sarva yugalika manuSyo yugalika tiryaMco sarva tIrthakarasarva cakravarti-sarva vAsudeva-sarva baLadeva-sarvapativAsudeva-ityAdi uttama puruSo samacaturastra saMsthAna vAlA che, sAmAnya kevali vigere tathA sAmAnya manuSyo 6 e saMsthAnavAlA che. tema yugalika sivAyanA tiryaca paMcendriyo paNa 6 e saMsthAnavALA cha, ahiM eka jIvane eka saMsthAna bhavaparyanta hoya. - tathA daMDakamAM anadhikArI sammU0 ' niyaMca ane sambhU0 manu dhyane zrI jIvAbhigamamA huMDaka saMsthAnI kahyA cha, ... huMDA vigaledineraiyA-sarva vikalendriyo ane sarva nArako huMDaka saMsthAna vAlA che. emAM nArakonuM huMDakasaMsthAna to pAM kho ukheDI lIdhelA pakSI sarakhaM atyaMta kutsita kadhuM che, avataraNa-A gAthAmAM paNa pRthvyAdi pAMca sthAvaranAM saMsthAna kahevAya che. // mULa gAthA 15 mii.|| nANAviha dhaya sUI, bubbuya vaNa vAu teu apkaayaa| puDhavI masUra caMdA-kArA saMThANao bhaNiyA // 13 // // saMskRtAnuvAdaH // 1 sammU0 tiryaMcane chachA karmagraMthanA abhiprAyathI zrI bR. hasaMgrahaNIvRttimA 6 saMsthAnI kahyA che-iti dravyalokaH
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) // dNddkvistraarthH|| nAnAvidhAdhvajasUcIbubudAzca vanavAyutaijasapUkAyikAH / pRthvimasUracaMdrAkArAH saMsthAnato bhaNitAH // 13 // // zabdArthaH // nANAviha-nAnA prakAraceM / apakAyA-apakAyatuM (-anekaprakArac) | puDhavI-pRthvikAya dhaya-dhvajanA AkAranu masUra-masUranI dALa sUI-soyanA AkAra- caMdAkArA-ardhacaMdranA bubbuya-parapoTAnA AkAra AkAra vAlI vaNa-vanaspatikAyarnu saMThANao-saMsthAnathI vAu-vAyukAyarnu (-AkArathI) teu agnikAyaneM bhaNiyA-kahI che. gAthArtha:-vanaspati kAyarnu (saMsthAna ) aneka prakAraceM, vAyukAyanu dhvajAne AkAre, agnikAya soyane AkAre, apakAya pANInA parapoTAne AkAre, ane pRthvikAya AkAra baDe masUranI dALa athavA ardhacaMdranA AkAre kahelI che. vistarArthaH--A gAthAmAM pRthvikAyAdi 5 sthAvarornu saMsthAna kahe che te A pramANe-- vaNa vAu teTha apakAyA-vanaspati-vAyukAya-agnikAya -ne jaLakAyana saMsthAna anukrame nANAviha dhaya sUi babbuya-a. neka prakArac-dhvanA saragvaM, soya sarakhu, ne parapoTA sarakhaM che, arthAt vanaspatinuM zarIra anitthaMstha (-amuka prakAranu cha ema nahiM mATe aniyata ) AkAravALa zrI tatvArthavRttimAM kahela che. kAraNa ke koi vanaspati kevA AkAranI ne koi vanaspati kevA AkArano hoya che mATe vanaspatina saMsthAna aneka AkAratuM kahela che, tathA vAyunuM saMsthAna eTale vAyukAyI eka jIvanA au
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ // saMsthAnadvAravarNanam // (73) dA0 zarIrano AkAra dhvajA-patAkA sarakho che, ane uttaravaikriya zarIra race te paNa mULa zarIranA AkAreja ( eTale patAkAne AkAreja) race che, tathA agnikAyI eka jIvanA audA0 zarIrano AkAra soya sarakho che, ane jaLakAyI eka jIvanA audA0 zarIrano AkAra parapoTA sarakho ardha vartula che. puDhavImasUracaMdAkArA saMThANao bhaNiyA-AkAravaDe pRthvI masUra ane caMdra AkAranI kahI che. arthAt pRthvikAyI eka jIvanA audArika eka zarIrano AkAra masaranI dALa athavA ardhacaMdanA AkAra vALo che. e pramANe zAstramA je saMsthAno kahyAM che, te ekeka zarIrane Azrayi jANavAM, ane te ekeka zarIra dRSTigocara nahiM hovAthI te saMsthAno paNa dRSTigocara thatAM nathI, phakta vanaspati jIva mahAkAyAvALo hovAthI tenuM anekavidha saM. sthAna to pratyakSa che. punaH e saMsthAno bAdarasthAvaranI apekSAe che, ane sUkSma jIvomAM sUkSma vanaspatinuM saMsthAna stibuka AkAra- eTale prAyaH ghana goLAkAra che. vIjA sUkSmajIvono AkAra bAdaravat che ke ghana golAkAra che te mArA jANavAmAM nathI iti saMsthAnadvAram avataraNa-A gAthAnA phelA caraNamAM sarva daMDakane kA. ya keTalA hoya ? te, ane zeSa traNa caraNamAM kayA daMDake kai lezyA hoya ? te kahevAya che. // mULa gAthA 14 mii.|| savve vi caukasAyA, lesa chagaM gambhatiriyamaNuesu / nAraya teU vAU, vigalA vemANi yati lesA // 14 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) // daMDakavistarArthaH // // saMskRtAnuvAdaH // sarve'pi catuSkaSAyA lezyASaTakaM garbhajatiyagmanujayoH / nArakatejovAyuvikalA vaimAnikAca nilezyAH // 14 // // zabdArthaH // savve-sarva nAraya-nAraka iMvi-paNa teU-agnikAya cau-cAra vAU-vAyukAya kasAyA-kaSAyavALA vigalA-vikalendriyo lesa-lezyA mANiya-vaimAnikadevo chagaM-6 (cha) ti-traNagatiriya-garbhanatiryaca lesA-lezyAvAlA maNuesu-manuSyomA ___ gAthArtha:-sarve jIvo cAre kaSAyavAlA che. garbhana tiryaca ane manuSyomA 6 lezyA, ane nAraka-agnikAya-vAyukAya-vikalendriya-tathA vaimAnika devone 3 lezyA che. vistarArtha:-have A gAthAmAM kaSAya tathA lezyAhAra kahe che. samvevi caukasAyA-sarve daMDako cAra kaSAyavAlA che. tyAM sAte nArakanA nArakone eka bIjApara vairabhAva hovAthI krodhavAlA che, temana mAna-mAyA-ane lobha kaSAyI paNa che. tathA de. vomAM paNa paraspara vairabhAva cha, eka bIjAnI sAthe yuddha kare che, koi koinI devAMganAo upADI jAya che, indro paraspara vimAnonA bhAga mATe yuddha kare che, eka vIjAnI prabhutA sahana karatA nathI, mATe devamAM paNa cAre kaSAya rahelA che, temA 9 avayaka ane te karatAM paNa 5 anutaravAsI devono kaSAya atimaMda the, tyAM paraspara yuddha-laDAi-jhagaDA-irSyA-abhimAna che nahiM, parantu a
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ // uttaravaikriyakAlavarNanam // (-75) lpa kaSAya che, punaH anuttaravimAnavAsI devo ati vairAgyavAna, devalokane kedakhAnA tulya samajI manuSyamA AvI mokSa javAnI AkAMkSA vALA, ane sadAkALa dravyAnuyoganA citavanamA anurakta che, tathA ati maMdakaSAyI che, tathA garbhaja tiryaMcone to kaSAya pratyakSa dekhIe choe, tathA garbhaja manuSyomAM vItarAga sivAyanA sarve kaSAyavAlA che, parantu yugalika tiryaMco bahu alpa kaSAyavAlA che, tathA uttarottara guNaddhine prApta thayelA evA avItarAgI munimahAtmAo paNa alpakaSAyavALA che. yugalika tiryacomAM siMhAdi hiMsaka prANImI paNa ati dayAI cittathI mRganAM baccAMnI sAthe vAtsalya bhAvavAlA che, potAnAM mAta pitA sAthe paNa alpa rAga dhAraNa karanAra che to yugalika manuSyonI to vAtaja zI? tathA sthAvaro ane vikalendriyo paNa aspaSTa athavA spaSTa kaSAyavAlA che. temaja sammU0 niyeca ane sammU0 manuSyo paNa cAre kaSAyavAlA che. // iti kaSAyadvAram // lesachagaM gabhatiriyamaNuesu-garbhajatiryaca ane manuSya e be daMDakamAM 6 e lezyA hoya che, tyAM eka ti0 vA manu0 ne antarmuH ' sudhI ekana lezyA hoya paNa eka jIvane samakALe ve lezyA na hoya, tathA manuSyamAM apramattane 3 zubha lezyA, ane zreNigatatathA sarvajJane kevaLa zukla lezyA che. nAraya teUvAU vigalA vemAgiya tilesA- nAraka-agni-vAyu-vikale0-vaimAnika-mAM traNa lezyA che ema sAmAnyathI kahyu ane vizeSataH A pramANe 1 sarvajJane zukla lezyA de guNa pUrvanoDa varSa sudhI hIya che mATe te sivAyanA zeSa kALamAM sarca-tiryaMca manuSyone mA. Te eja niyama che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) // daMDakavistarArthaH // ratnaprabhA ne zarkarAprabhAmAM sarvanArakone kApotalezyA che, ane vAlukAprabhAmAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhoga adhika 3 pa lyopamanA AyuSyavALA sudhInA nArakone kApota lezyA che, ne tethI uparAMta AyuSyavALAne nIlalezyA che, tathA paMkaprabhAmA sarva nArakane nIla lezyA che, ane dhUmaprabhAmAM palyo0 nA asaM0 mA bhAga adhika 10 sAgaropamanA utkRSTa AyuSyasudhInA nArakone nIlalezyA che, ane tethI uparAMta AyuSyavALA sarvanArakone nIlalezyA che, ane tethI uparAMta AyuSyavALA sarva nArakone kRSNalezyA che, tathA chaThThI ane sAtamI narakamAM sarvane kRSNalezyA che. ahiM prathama pRthvithI bIjI pRthvimAM adhika malina lezyA yAvat sAtamI sudhI adhika adhikatara malina lezyA jANavI e lezyAo AyuSyaparyanta avasthita jANavI. agni- vAyu -ane vikalendriyane prathamanI traNa azubha kuSNanIla-ne kApota lezyA che. paNa emAMnA eka jIvane eka antarmu0 sudhI ekaja lezyA hoya che. vaimAnika devomAM - 1-2 kalpe tejo lezyA, 3-4-5 kalpe padma lezyA ane tyAra pachI 6 hA kalpathI sarvArtha sudhI sarvatra sarva devone kevala zukla lezyA che, 1 lA kalpathI upara uparanA svargI anukrame adhika adhikatara vizuddha lezyA hoya che, ane e Tufanit zyAo sva sva AyuSya paryanta avasthita che. avataraNa - A gAthAnA pUrvArdhamA lezyA ane uttarArdhamAM ( trIjA caraNamAM ) indriyadvAra ane ( cothAcaraNathI ) samudghA - tadvAra kahevAya hai. // mULa gAthA 19 mI. //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ // lezyA-indriya-samudghAtadvAravarNanam // (77) joisiya teulesA, sesA savve vi huMti caulesA / iMdiyadAraM sugamaM, maNuANaM satta samugghAyo // 15 // // saMskRtAnuvAdaH // jyotiSkAstejolezyAkAH, zeSAHsarve'pi bhavaMticaturlezyAkAH indriyadvAraM sugamyaM, manujAno sapta samudghAtAH // 15 // ||shbdaarthH // joisiya-jyotiSIdevo iMdiyadAraM-indriyadvAra teulesA-tejolezyAvALA sugama-sugama che sesA-bAkInA .. maNuANaM-manuSyone savve vi-sarve paNa daMDako satta-sAta hu~ti-che samugghAyA-samudghAta che caulesA-cAra lezyAvALA gAthArthaH-jyotipIdevo tejolezyAvAlA che, ane bAkInA sarve daMDaka 4 lezyAvAlA che. indriyadvAra sugama che. manuSyane sAta samudghAta che. . vistarArtha:--jyotiSIdevo sarve tejolezyAvAlA che, ane zeSa pRthvI-ap-vanaspati-10 bhuvanapati ne vyantara e 14 daMDakamAM cAra cAra lezyA che, ema sAmAnyathI kAM, ane vizeSataH A pramANe___ pRthvI ne jaLa-e be bAdaramA ja prathamanI cAra lezyA cha, ne sUkSmapRthvI ane jaLamAM prathamanI traNa ja lezyA che, tathA vanaspatimAM bAdaraparyApta pratyeka vanaspatimAM.ja 4 lezyA che, ne bIjI sarva va. naspatimAM 3 lezyA che. temAM paNa dareka bAdara pRthvyAdine 4 le
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (-78) || daMDavastarArthaH || zyA nahiM paNa svAbhAvika lezyA traNa ja che, parantu tejolezyA emaraNapAmelA izAna sudhImAMno koi deva bAdara pRthvIpaNe bAdara ja paNe athavA bAdara pratyeka vanaspati paNe utpanna thAya to utpanna thatI vakhate ja aparyApta avasthAmA antarmu0 sudhI te pRthvyAdine tejolezyA hoya che, ne tyArabAda te jIvane AkhAbhava sudhI 3 lezyAo ja jude jude antarmuha prApta thAya che, parantu tejolezyA kadI paNa prApta thatI nathI. ane zeSa sUkSma pRthvyAdi bhedomAM devano jIva AvI zakato nathI mATe teone cothI tejolezyAno kadI paNa saMbhava nathI. tathA 10 bhuvanapatimA asurakumAra nikAyanA je 15 paramAdhArmika devo che teone phakta kRSNalezyA che, ne bAkInA asura kumAranikAyI devobhAM keTalAeka deva kRSNalezyAvALA, keTalAeka nIlezyAvALA-keTalA eka kApotavAlA ne keTalAeka tejolezyAalLA paNa che, e rIte cAra prakAranA asurakumAra nikAyI devo che. paNa eka devane jude jude vakhate cAre lezyA che ema nahi, kAraNake devonI lezyA avasthita che tathA jema asurakumAra nikAyI devo 4 lezyAvALA hyA tevI ja rIte zeSa 9 bhuvanapati ane vyantaranI paNa sarva (16 ) nikAyomAM cAra cAra lezyA jANavI. - tathA daMDakamAM anadhikArI sammU0 tiryaca ane sammU0 manuSyane paNa prathamanI 3 lezyAo jANavI // iti lezyAdvAram // * ed start isai Haarai granthakartA kahe che ke iMdiyadAraM sugamaM -- indriyadvAra sugama che mATe tenuM vivecana karAtuM nathI, chatAM vizeSa samaja A pramANe narakano 1 - bhuvanapatinA 10 - garbhajatiryaca 1 - garbhajamanuSya 1- vyantara - jyotiSI ne vaimAnika e 16 daMDakamAM sarva jIvane 5
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ || indriya-samudghAtadvAravarNanam // (79) indriyo che, pRthvikAyAdi 5 sthAvarane kevaLa sparza indriya che, dvIndriyane sparza tathA rasanendriya, zrIndriyane sparzana - rasanA - ghrANaindriya, ne caturindriyane zrotrendriya sivAyanI 4 indriyo ke e saMkhyA dravyaindriyonI apekSAe jANavI. anyathA labdhirUpa bhAvaindriya to dareka jIvamAtrane pAMca pAMca che. sarvajJa sivAyanA sarva jIvane indriyadvArA tathA manadvArA jJAna thai zake che, ne sarvajJa bhagavAnane indriyo che, paNa jJAnaprAsimAM kAraNa paNe pravartatI nayI, kAraNake aindriyajJAna antarmuhUrtta kALe thAya che, ne sarvajJane to e kaja samayamA sarvajJAna thAya che, mATe ja zrI sarvajJane 10 prANamAMthI 5 prANa gaNAya. punaH dareka jIvane indriya paryApta pUrNa karyA bAda indriyadvArA jJAnaprApti hoi zake // iti iMdriyadvAraM // have dareka daMDake samudghAtadvAra avatArAya che, tyAM prathama maNuyANaM satta samugdhAyA - manuSyone 7 samudghAta ho ya, temAM vedanAkaSAya ne maraNa e 3 samu0 sarva manuSyane hoya, vai0 samu0 vai0 labdhivALA koika garbhaja manuSyane, taijasa samu0 paNa tejasalabdhivALA koika manuSyane, AhA0 samu0 koika cauda pUrvadhara munine ane kevalisamudghAta kelAeka keva bhagavAna hoya paNa sarva kevaline nahiM, kAraNake antarmu0 thI 6 mAsa sudhInuM AyuSya zeSa rahetAM kevalajJAna pAmelA jIvo nizraya samudghAta kare ane vIjA 6 mAsathI samayAdi adhika Ayuya bAkI rahetAM kevaLajJAna pAmelA jIvo samudghAta kare athavA na paNa kare ema ( zrI Ava0 vRttimAM ) kahyuM che. athavA dareka kevaline vedanIyAdi 3 avAti karmanI sthiti AyuSya karatAM adhikaja hoya evo niyama nahiM hovAthI paNa koi kevaLI samu0
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) // daMDakavistarArthaH // kare ne koi na ' kare. avataraNa-- gAthAmAM 7 samudghAtanAM nAma kahe che. // mULa gAthA 16 mI // veyaNa kasAya maraNe, veubviya teyae ya AhAre / kevali ya samugghAyA, satta ime huMti sannINaM // 16 // // saMskRtAnuvAdaH // ghedanA kaSAyo maraNa, vaikriyastaijasazcAhArakaH / kevalizca (kaivalikaH) samudghAtAH, saptaite bhavaMti saMjJinAm ||shbdaarthH // veyaNa-vedanA samudghAta kevali (ya)-kevalasamu0 ( kekasAya-kaSAya samu0 balika samu0) maraNe-maraNa samu0 samugyAya-samudghAta. veubviya-vaikriyasamu0. satta-sAta teyae-taijasasamu0 ime-e pUrvokta ya-ane AhAre-AhAraka samu0 sannINa-saMjJIjovone huti cha 1 guNasthAna pratye vicAratAM mithyAtve ve0-ka0-ma0 - vai0-ne tai0-e pAMca mamu0 che. tathA 2-4-ne 5 guNasthAne paNa eja pAMca samu0 che. 3 je maraNa -vai0 mizrayoga ne ati saMklezane abhAve maraNa vai0 te 5.3 samu0 sivAya mAtra vedanA -ne kaSAya samu0 2. 6-7-8-910-11 me maraNa samu. ahiM matAMtare 6 thI 11 sudhImAM maraNa che paNa maraNa samu0 na. hi. 12-14 me sam0 mathI. ne 13 me kevali samu0 ekaja che
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - -- - // zyA-indriya-samudghAtadvAravarNanam // (1) gAthArtha:-vedanA-kaSAya-maraNa-vaikriya-taijasa AhAraka-ane kaipalika e 7 samudghAta saMjJijIvone che, (-saMjJi manuSyone che.) vistarArtha:-dvAravarNamamA juo. avataraNa-A gAthAmAM kayA daMDake keTalI samudghAta hoya! te kahe che. // mULa gAthA 17 mii.|| egidiyANa kevala, teU AhAragaviNA u cattAri / te veuvviya vajA, vigalA sannINa te ceva // 17 // // saMskRtAnuvAdaH // ekendriyANAM kevalataijasAhArakAn vinA tu catvAri / te vaikriyavarjA vikalAH, saMjJinAM te caiva // 17 // // zabdArthaH // egidiyANa-ekendriyajIvone / te-te (4 samu0) mAMthI kevala-kevala samudghAta veubviya-vaikriya samu0 teja-taijasa samu0 vajA-rahita AhAraga-AhArakasamu0 vigalA-vikalendriyone viNA-vinA sannINa-saMjJijIvone u-vaLI-ane te-te [ sAte samu.] pacAri-cAra caiva-nizcaya gAthArtha:-ekendriya jIvone kevali-taijasa-AhAraka sivAyanI 4 samudghAta che, vikalendriyo vaikriya samu0 sivAya te ( cAra samu. mAMthI traNa) samudghAtavAlA che. ane saMjJijIvone ( manuSyanI apekSAye) nirupa se sarva (sAta) samadhAto cha,
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) // daiDakavistarArthaH // vistarArthaH - egiMdiyANa ityAdi - ekendriya jIvone ke bali - tejasa ne AhAraka sivAyanI 4 samud0 hoya, temAM paNa prasanADImA rahelA pRthvI - apa agni-ne vanaspatinA sarva bhedomAM dareka jIvane 3 samudghAta prathamanI hoya, ane phakta keTalAeka ( - saMkhyAtamA bhAganA ) bAdara labdhiparyApta vAyukAyane ja vaikriyasahita 4 samu0 hoya, ne zeSa vAyunA sarvabhedomAM dareka jIvane 3 - 3 samu0 hoya. tathA trasa nADI bahAra lokanA niSkuTamAM rahelA pAMce ekedriyone vedanAsamudghAta hoya nahi, temaja kapAyasamuddhAta paNa ekendriyone pUrvabhavAnuvRttie che, paNa trasa jIbonI peThe atyaMta tIvrAdhyavasAyano abhAva hovAthI kaSAya samudghAta prAyaH manAyalo che. ne maraNasamuddhAta paNa darekane hoya evo niyama nathI. paNa dareka daMDakamAMnA keTalAeka jIvoneja hoya che 'te veubviyavajjA' ityAdi te eTale ekendriya saMbaMdhi 4 samu0 mAMthI vaikriya samu0 sivAyanA 3 samu0 vikale0 ne hoya che, anesaMjJi jIvane AhAraka zarIri - kevalI Adi manuSyonI apekSAye sarva sAMte samudaghAtI hoyache. avataraNa-- A gAMthAnA pUrvArdhamAM bAkI rahelA daMDake samudyAta ane uttarArdhI daMDakomA dRSTidvAra kahe che. // mULagAthA 19 mI. // paNa gapbhatirisuresu, nArayavAUtu caura tiya sese vigala dudiTThI thAvara, micchatti sesa tiyadiva // 19 // // saMskRtAnuvAdaH // paMca garbhajatirthaksurayornArikavAyvocatvAri trINi zeSeSu vikale dve dRSTI sthAvare mithyeti zeSe tiloTaM // 18 "
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ // uttarapaikriyakAlavarNatayaH // e) // shbdaarthH|| paNa-pAMca vigala-vikalendriyamA gambhatiri-garbhajatiryaca suresu-devanA diTThI-dRSTi nAraya-nAraka thAvara-sthAvara jIvAM, vAUsu-vAyukAyamAM miccha-mithyAdRSTi caura-cAra tti-iti-e nAmanI tiya-traNa sesa-bAkInA daMDake se-bAkInA daMDakomAM tiya-traNa | dihi-dRSTi gAthArtha:-garbhajatiryaMcane ane devAne pAMca samu0, nAraka thA vAyukAyane cAra samu0, ane bAkInA daMDake traNa samu0 ch.|| vikalendriya ne be dRSTi che. sthAvarane mithyAtva e nAmanI dRSTi De, ane bAkInA sarva daMDake traNa dRSTi che. vistarArtha:-garbhaja tiryaMca ane devomA 5samu0 hoya, kA raNa ke AhA samu0 phakta koika cauda pUrvadhara munine ane kevala samu0koika kevaline hoya mATe e be sivAyanI zeSa pAMca samuhoya temAM paNa dareka gatiryacane prathamanI3 samu0 hoya, vai0labdhivAlA koika garbhaja tiryacane vai0 samu0, ne tai0 labdhivAlA koika ga0 tiryaMcane tai0 samuddhAta.paNa hoya. nArayavAusu caura-nAraka ane vAyukAyane prathamanI cAra samu0 hoya tyAM nArakamAM dareka nAraka jIvane ane vAyumA sava vAyujIvothI saMkhyAtamA bhAga jeTalA asaMkhya labdhaparyApta bAdara vAyujIvone vai0 samu. hoya' paNa e jIvone hai0 samu0 na hoya, ne 3 samu0 to sanADIgata jIvane hobAthIrane paNa
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ - hoya chai- mATe 4 samu0. tiyasese-zeSa daMDakamAM 3 samuddhAta hoya. ahiM 24 daMDakamAM samudghAto kahI paNa temAM ogha ( sAmAnya ) ekendriyamAM cAra kahI te mAtra paryApta labdhivaMta vAyukAyaneja hoya ane bAkInAone upara vistarArthamAM batAvyA pramANe samudghAto hoya che. te jANavI " tiyasese" bAkInAone traNa ema lakhyu cha, paNa teno vicAra upara lakhyA pramANe jANavo, // iti samudghAtahAram // vigala dudiTThI-vikalendriya jIvone samyakatva ane mithyAtva ebe dRSTi che, tyAM pUrve bhavamAthI upazama samyakala vamato jIva sAsvA0 samya0 kaMika bAkI rahetAM bIndriyAdi paNe utpanna thAya toaparyAptapaNAmAM prathama antarmu. mAtra sAsvAdana samyaktva hoya, ne tyAravAda AkhA bhavaparyanta mithyAdRSTipaNuMja hoya che. ___thAvaramiccha-sthAvaranA pAMce daMDaka mithyAdRSTi vAlA che. AvicAra sidhyAntakArane mate jAgavo kAraNake teo ' ubhayAbhA. vo puDhavAisu kahe che ane karmagraMthakAroe to prathama mithyA ane dvitIsa sAsvAdana guNasthAna kahelA che. sesatiyadihi-zeSa 17 daMDaka traNe dRSTivAlA che, tathA sammUmanu0 mithyAdR0che ane sammU tiyaco mithyAha0 nathA aparyA0 paNAmAM mathama antarmu0 mAtra( sAsvAdanI hovAyI )samyagadRSTi che, // itissttidvaarm||
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ // vanadvAraparNana // (4) ____ avataraNa-A gAthAmAM sarve daMDake darzanadvAra kahe cha. ..... // mULagAthA 19 mI // / thAvarabitisu acarakU, cauriM disu tadurgasue bhaNiyaM maNuA caudaMsaNiNo, sesesu tigaM tigaMbhaNiyaM // 19 // // saMskRtAnuvAdaH // sthAvaraditriSvacakSuzcaturindriyeSu taddhikaM zrute bhaNitaM / manujAzcaturdazaninaH, zeSeSu trikaM trikaM bhaNitaM // 19 // ||shbdaarthH // thAvara-sthAvarajIvone bhaNiyaM-kahela che, vi-dIndriyane maNuo-manuSyo tim-trIndriyane caudaMsagiNo-4 darzanavAlA acarakU-acakSudarzana sesesu-bAkInA daMDake cariMdisu-caturindriyane tiga tigaM-traNa traNa taduga-te ve (-be darzana) bhaNiyaM-kayuM che, sue-siddhAntamAM gAthArthaH-sthAvara-dvIndriyane trIndriyane acakSudarzana ane caturindri yane be darzana (cakSu sahita) zrutane viSe kahyAM cha' manuSyo 4 darzanavAlA che, ane bAkInA daMDakomA traNa traNa darzana kayAM che, vistarArthaH-thAvara vitisu acaskU-sthAvaranA 5 daMDaka tathA dvIndriya ne trIndriya e 7 daMDakamAM acakSudarzana cha, tyAM acakSudarzana sparzendriya-rasanendriya-ghrANendriya-zrotraMndriyane mana saMbaMdhI ema 5 prakAranu cha, temaja indriya ane mana sivAya svAbhAvika labdhirUpa darzanaguNane paNa acakSudarzana mAnatAM 6 prakAranu' paNa acakSudarzana gaNAya, mAM pUrvabhavamAMthI AvatA
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAvarajIvone darekane rastAmAM tathA utpattisthAne utpanna thayAbAda indriyaparyApti samApta na thAya tyAM sudhI labdhirUpa acakSu darzana, ne indriya paryAptie paryApta thalAne sparzanendriyarUpa acakSudarzana cha, tathA dIndriyane paNa pUrvabhavamAthI AvatAM mArgamA ane utpattisthAne indriyaparyApti samApta na thAya tyAM sudhI labdhi rUpa acakSudarzana, ane indriya paryApti pUrNa thayA vAda sparzanendriya tathA rasanendriya saMbaMdhI be prakAraceM acakSudarzana che. tema trIndriya jIvane dvIndriyavat acakSudarzana jANavU paNa vizeSa e ke indriya paryApti pUrNa karyA bAda sparzana saMbaMdhi-rasanAsaMbaMdhi-ne ghrANendriya saMbaMdhi ema 3 prakAraceM acakSudarzana jANaQ. cauridisu tadugaM-caturindriya jIvane te be eTale cakSu ane acakSu ema be darzana jANavAM. tyAM caturindriyane zrIndriyavat labdhirUpa-vigere 4 prakAranAM acakSudarzana che, ane svayogya paryA. ptio pUrNa thayA bAda 'paryAptAvasthAmAM cakSudarzana kahevU. e bhAvArtha sue bhaNiyaM-siddhAntamAM ko che. maNuA caudaMsaNiNo-manuSyo 4 darzanavAlA che, temAM sarva sAmAnya manuSyone acakSudarzana tathA cakSudarzana caturindriyavat jAgavaM, ne keTalAka ga0 manuSyo ke jeone avadhijJAna ane kevalajJAna hoya tevA manuSyone avadhidarzana tathA kevaLadarzana hoi zake paNa sarvane nahi. temaja eka manuSya samakALe 1-2 ne 3 darzana labdhivALo hoya paNa darzanopayoga to eka manuSyane samakALe eka ja hoya, tyAM 1-2-3 darzana samakALe labdhirUpe hoya te A pramANe 1 cakSudarzana sarva paryAptionA samAptirUkha kAraNa paryApta vasthAmAMja hoya paNa indriyaparyApti pUrNa karyA bAda turtahoya nahi.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ // indriya-samudghAtabAravarNanam // (27) - aparyApta garbhaja manuSyane mAtra acakSu darzanaja hoya mATe. samakALe 1 prakAracaM, athavA zrI sarvajJane phakta kevaladarzanaja hoya mATe 1 prakAraceM darzana che, tathA avadhijJAna ane kevaLajJAnarahita eka ga0 manuSyane samakALe cakSu ne acakSudarzana labdhi hoya mATe meM prakAre, ane avadhijJAnI manuSyane traNe darzanelabdhi hoya, epra. mANe 1-2-3 darzanalabdhi samakALe hoya paNa 4 labdhi na hoya, tathA eka samaye ekaja darzanopayoga to dareka jIva mAne jANavI sesesu tigaM tigaM bhaNiyaM-zeSa 15 daMDakamAM RNa traNa darzana kahyAM che, tyAM devanA 13 daMDaka ane nArakano 1 daMDaka e 14 daMDakamAM to dareka devane ane dareka nArakane aparyAptapaNAmAM acakSu ane avadhidarzana be hoya ane paryAptapaNAmAM dareka deva nArakane traNe darzanalabdhi che, paraMtu ahiM eTalo apavAda che ke pUrva bhavamAMthI sammRcchima tiryaMca paMcendriya jo devapaNe utpanna thayo hoya to te devane aparyA0 avasthAmA avadhijJAna na hoya mATe avadhidarzana paNa na hoya ema jANavU.. tathA garbhaja tiyecamA acakSudarzana ne cakSudarzana to caturindriyavat ane avadhidarzana ga0 manuSyavata koikaneja jANavU.0 tathA daMDakamAM anadhikArI sammU0 tiryaMca paMcendriyane acakSu tathA cakSudarzana caturindriyavat jANavU, ane sampU0 manuSyane mAtra acakSudarzanaja hoya che kAraNa ke e jIvo aparyApta avasthAmAMja maraNa pAme che.. // iti darzanadvAram // avataraNa-A gAthAmAM sarva daMDake jJAnadvAra kahe che. - // mULa gAthA 20 // annANanANatiyatiya, suratirinirae thire anANa durg|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) // deDakavistarAdhA // - - nANannANa du vigale, maNue paNa nANa tianoNA 20 // saMskRtAnuvAdaH // ajJAnajJAnatrikaM trikaM, suratiryagnairayikeSu sthire'jnyaandik| jJAnAjJAnadikaM vikale, manuje paMca jJAnAni triinnyjnyaanaani|| ||shbdaarthH // annANa-ajJAna dugaM-be nANa-jJAna nANa-jJAna tiya tiya-traNa traNa annANa-ajJAna mura-devane tiri-tiyecane vigale-vikalendriyone nirae-nArakane maNue-manuSyane thire-sthAvarane paNa nANa-5jJAna anANa-ajJAna ti anANA-3 ajJAna gAthArthaH-deva tiryaMca ane nArakane 3 ajJAna ne 3 jJAna cha, sthAvarone ve ajJAna che, vikalendriyone be jJAna tathA be ajJAna hai, ane manuSyane 5 jJAna ane 3 ajJAna che (ahiM jJAna tathA vajJAna eve dvAra kahevAyAM). vistarArthaH-annANanANatiyatiya suratiriniraedevanA 13 daMDaka, ga0 tiryacano 1 daMDaka, ane nArakano 1 ki e 15 daMDakamAM paNa jJAna 3 ajJAna cha, ema sAmAnyayI kahyu, se vizeSataH A pramANe sarva indra-dareka vimAnanA adhipati devo-AyaH sarva lokAka. 5 anuttaranA sarva devo e sarva samyagdRSTi hovAthI ma0-aba kAnavAlA ke. 15 paramApArmika bhane / kilki
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ // lezyA-indriya-samudghAtadvAravarNanamaH // (89) pika devone paNa samyaktva hovAthI 3 jJAna ane mithyAtva hovAthI 3 ajJAna hoya che, tyAM paramAdhAmIne pUrvanI sobatavAlA devanA upadezAdi prayatnathI samyaktva thAya che, parantu prathamathIja samyaktva hovAno saMbhava nathI, zeSa bhuvanapatyAdi devo utpanna thatAM ane utpanna thayA bAda paNa samyattava yukta thavAthI 3 jJAnavALA hoya ane midhyAdRSTi bhavanapatyAdi devone 3 ajJAna hoya. e pramANe devomA 3 jJAna ane 3 ajJAna krayA bAda have tirvacomA kahe che, :.. tiryaMcamAM paNa 3 jJAnane 3 ajJAna che. ahiM tiryaMca sAmAnye kahela che to paNa garbhaja tiryaMca paMcendriyoja jANavA, teone paryApta ane aparyApta avasthAmAM paNa samyatva hovAthI3 jJAna hoyale ane mithyAdRSTione : ajJAna hoya che. ahiM tiryaMcane aparyApta avasthAmAM paNa manuSyavat parabhavathI sAthe lAvelu avadhi ane vibhaMgajJAna hovu keTalAeka mAneche. ane keTalAeka nahi mAnatA hovAthI be mata che. parantu vizeSata: to tiryaMcone guNapratyayika hovAthI vrata tapazcaryAdi guNathI paryApta avasthAmA avadhi ane vibhaMga utpanna . thAya che. e pramANe garbhaja tiryacapaMcendriyamA 3 jJAna ajJAna kahyAM nArakomA sAtamI pRthvInA aparyApta nAraka sivAyanA 13 nArakomA samyaktva hovAthI 3 jJAna ane mathyAtva hovAthI 3 ajJAna che, ane sAtamI pRthvInA aparyApta nArakane to kevaLa mithyAtvaja hovAthI 3 ajJAna hoya paNa jJAna na hoya. nArakone bhavapratyayika avadhi ane vibhaMga hovAthI tyAM utpanna thatI vakhate e jJAna pAme che. thire anANadugaM-sthAvarane 2 ajJAna ja che, ahiM siddhAntane mate alpa paNa samyaktvAMza nahI hobAthI 2 ajJAna jANavAM, ane karmagraMthakAranemate paNa jeo pUrvabhavamAMthI upazama samyaktvavamatAM ki
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ (90) // daMDakavistarArthaH 1. cit sAsvAdana samyaktva bAkI rahye kALa kI ekendriya thaelA labdhiparyApta bAdara pRthvIkAya-apakAya-ane vanaspatikAyane aparyAptAvasthAmAM alpakALa paryanta sAsvAdana samyaktva hote chate paNa sAsvAdana bhAvamAM kArmagraMthikamate jJAna mAnelaM nahI hovAthI sarva ekendriyone ajJAnaja hoya che, ___ nANanANaduvigale-siddhAntakAramate sAsvAdana samyaktve jJAna mAnyu che ane keTalAka vikalendriyone aparyAptAvasthAmA sAsvAdana samyaktva mAnelaM hovAthI samyaktvavALAne 2 jJAna ane bAkInAone 2 ajJAna hoya che ane karmagranthakArane mate sAsvAdana samyaktva chatAM paNa ajJAnaja kayuM che. maNue paNa nANa ti anANA-garbhaja manuSyomA 5 jJAna ane 3 ajJAna che te A pramANe eka jIvane samakAle 1-2-3 ne 4 jJAnalabdhi hoya che, tyAM je ga0 manuSyane avadhi-manaH pa0-ne kevaLajJAna na hoya tevA samyagdraSTione matijJAna ane zrutajJAna che, tathA avadhijJAna athavA manaHparyavajJAna bemAMthI koipaNa eka jJAna utpanna thayu hoya to eka jIvane ma0-zru0-ava0 athavA ma0--zru-manaH0 ema be rIte 3 jJAna hoya, ne jene avadhi ane mana:pa0 banne utpanna thayAM hoya to eka ga0 manuSyane samakALe cAra jJAna hoya, ne sarve kevali bhagavAnane ekaja kevaLajJAna hoya paNa matyAdi 4 jJAna na hoya. tathA mithyAdRSTi ga0 manuSyone vibhaMgajJAnarahitane be ajJAna ane vibhaMgajJAna sahitane 3 ajJAna, e pramANe eka ga. manune samakAle 1 athavA 3 ajJAna che, iti jJAnAjJAnadvAradvayaM, avataraNa-A gAthAmAM 15 yoganAM nAma kahe che.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ // indriya- samudghAtadvAravarNanam // // mULa gAthA 21 mI. // saccaaramIsa sacca mosa maNavaya viuThiva AhAre uralaM mIsA kammaNa, iya jogA desiyA samae // 21 // saMskRtAnuvAdaH satyetara mizrA satyamRSA mano vacAMsi vaikriya AhAraka: audAriko mizrAH kArmaNaH ete jogA dezitAH samaye // 21 // // zabdArthaH---- sacca-satya. iyara -asatya. mIsa - mizra. asaccamosa -asatyAmRSA. maNa - manayoga. vaya - vacanayoga. as for- vaikriyayoga. uralaM -- audArikayoga. mIsA - etraNe mizrayoga. kammaNa-kArmaNayoga. iya- e sarva. nogA - yoga. desiyA - batAyA hai. samae - sidhdhAntamAM (91) AhAre - AhArakayoga. - mAthArthaH - satya-asatya - mizra ne asatyAmRSA (ecAra ) manayoga tathA (e cAre) vacanayoga ( tathA ) vaikriyakAyayoga? - AhArakakAyayoga 2 - audArikakAyayoga 3 - ne ( e traNe) mizra tathA kAmakAyayoga 71 sarvapalI 15 yoga siddhAntamAM kahyAche. visvarArthaH - dvAravarNana prasaMge kahyo che tyAMthI jANavo. avataraNa -- A gAyAmAM sarvadaMDake yogadvAra kahe che, // mULagAthA 22 mI; // ikkArasa suranirae, tiriesu tera panara maNuesu / vigale caDa paNa vAe, jogatiyaM (gaM) thAvare hoi 22
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (92) // daMDakavistarArthaH // - - // sNskRtaanuvaadH|| ekAdaza suranairayikayostiyakSu trayodaza paMcadaza manujeSu vikaleSu catvAri paMca vAyuSu, yogatrikaM sthAvare bhavati 22 // zabdArthaH // ikkArasa-agIAra, vigale-vikalendriyone, sura-devane cau-4 yogaH nirae-nArakane, paNa-5 yoga, tiriema-tiryacone vAe-vAyukAyane, tera-13 yoga, joga-yogaH panara-15 yoga, tigaM-traNa: maNuesu-manuSyone; thAvare-sthAvarane, gAthArthaH-deva ane nArakane 11 yoga, tiryaMcane 13 yoga manuSyane 15 yoga, vikalendriyane 4 yoga, vAyune 5 yoga, ane sthAvarane 3 yoga che, - vistarArthaH--ikArasa suranirae-deva ane nArakane 11 yoga hoya te A pramANe pUrvabhavamAMtho AvatA devane mArgamAM tathA utpattinA prathama sa. maye taijasa kArmaNa yoga, utpatti sthAna prApta thayelA devane dvitIya samayathA antarmuH sudhI zarIraparyApti samApta thAya tyAM sudhI athavA bIje mate aparyApta avasthA sudhI taijasa kArmaNa sahita vai0 kAyayoga hovAthI vaikriya mizrakAya yoga, athavA uttaravaikriya racanAra devane racanAnA prAraMbhamAM ane ante vai0 mizrakAyayoga, tadanaMtara zarIraparyApti samApta thayA bAda athavA paryApta thayA bAda
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu darzanadvAravarNanam // (93 ) 4 pananA-4vacananA--ne 1 vaikriyakAyayoga ema 9 yoga hoya e pramANe sAmAnyapaNe 11 yoga jema 'devamAM kahyA tema nArakamAM paNa vicAravA. tiriesu tera--ga tiryaMcane pUvokta 11 mAM audA0mizra ane audA0 meLavatAM 13 yoga thAya te A pramANe mArgamAM AvatAne ane utpattinA prathama samaye tai0, kA0, utpattinA dvitIya samayathI zarIrAparyAptapaNA sudhI athavA aparyA ptapaNA sudhI odA0 mizra0, zarIra paryAptane athavA paryAptane audAra, paryAptane 4 mananA ne 4 vacananA, koika vai0 labdhivaMta tiryaMca vaikriya racanA kare to racanAnA prAraMbhamAM ne ante vai0 mizra, ane vai0 zarIra saMbaMdhi zarIra paryApti vA sarvaparyApti samApta thayA bAda vaikriya kAyayoga e pramANe 13 yoga hoya ahIM vaikriya racanAnA prAraMbhamA je vaikriya mizrayoga kahyo che. te siddhAntakAranA mate jANavU ane karmagranthakArane mate prAraMbhamAMto audA0mizra mAnyoche paNa ante eTaleke vaikriyazarIra choDatI vakhateja vaikriyamizrayoga mAnyo che. tithaMcamAM je tiryaMco popaTa vigere spaSTa bhASA bolI zake tezrone vacananA cAre yoga che, ane aspaSTa bhASA bolanAra tiyaco paNa manasaMjJA pUrvaka satyAdika sUcavatA hovAthI aspaSTa bhASakone paNa 4 bhASAyoga mAnI zakAya, anyathA to sammU0 tiryacavat 1 vyava0 vacanayoga hoya, pannara maNuesu-garbhaja manuSyone 15 yoga hoya. temAM 1 nava graiveyaka devone uttara vaikriya saMbaMdhi vai mizra-ne vai0 kAyayoga na hoya, ane anuttara vAsI devone zabdoccAranA abhAve pravRtti rUpa vacanayoga paNa na hoya.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (94) // dNddkvisraarthH|| - 13 yoga to ga. tiyecavat 'jANavA ane zeSa ve yoga A pra. mANe-AhAraka zarIra racanAra cauda pUrvadhara munine siddhAntakArane mate ravanAnA prAraMbhe ane ante ane karmagranthakArane mate prAraMbhamAMto audArika mizra mAnyo che paNa ante eTale ke AhAraka za. rIra choDatI vakhate AhA. mizra, ane AhAraka zarIraparyApti pUrNathayA bAda athavA 6 paryApti pUrNa, thayA bAda AhA0 yoga ho. ya e pramANe aneka jIva Azrayi manuSyane 15 yoga kahA, vigale cau-vikalendriyone 4 yoga hoya te A pramANepUrvabhavathI ovatAM mArgamAM ane utpattinA prathama samaye te0kA0, utpattinA bIjA samayathI zarIrAparyAptAvasthA athavA aparyAptA. vasthA sudhI odA mizra, ane paryAptAvasthAmAM Akho bhavaparya sa odA. ane vyavahAra vacanayoga e ve yoga che e pramANe vikalendriyanA 4 yoga. paNa vAe--vAyukAyane 5 yoga che temAM tai0 kA0-audA0 -ne audA0mizra e 3 yoga vikalendriyavat jANavA ane vai.. mizra tathA vai0kAyayoga garbhanatiryaMcavata jANavA, vAyukAyane va. dhanayoga hoya nahi. jogatigaM thAvare hoi-vAyukAya sivAyanA 4 sthAvarIne taikA0-audA. mizra-ane audA0 e 3 yoga che te viSalendriyavat jANavA. ____ ahiM tai0 kA0 kAyayoga jo ke paryApta avasthAmAM paNa hoya chatAM bhavadhAraNIya zarIranI mukhyatA hovAthI bhavadhAraNIya zarIra 1 parantu vizeSa e che ke.-zrI sarvajJane samudrAta samaye ATha samayamAM vIje chaThe ne sAtame samaye audA. mizra tathA pIje cothe ne pAMcame samaye kAbhaNa yoga hoya che,
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ / uttaravaikriyakAlavarNanam // (95) noja yoga gaNAya. tathA eka jIvane samakALe upayoga pUrvakano 1 ja yoga che, parantu upayoga rahita ceSTAmAtrane yoga gaNIe to vadhumAM vadhu : manano 1 vacanano ane audA0 sAthe AhA0 vA AhA0mizra vA vai0 vA vai mizra e be kAyayoga athavA mULa vai0 sAthe vai0 mizra ema pAMca rIte be kAyayoga maLI 4 yoga hoya kAraNake AhA0 ane vaikriya e ve zarIra samakALe eka jIvane na hoya. __ tathA daMDakamAM anadhikArI samu0 tiryaMca paMce0 ane samu0 ma.. nuSyane pUrvokta paddhatie tai0kA0-au mizra ane audA0 ezyoga kAyAnA ane vyavahArabhASArUpa 1 vacanayoga maLI 4 yoga vikalendriyavat hoya che. // iti yogadvAram // avataraNa-A gAthAmA 12 upayoganAM nAma kahe che. // mULa gAthA 23 mii.|| ti anANa nANa paNa cau, desaNa bAra jia lakkhaNu vayogA . iya bArasa uvaogA, bhaNiyA telukka daMsIhi // 23 // // saMskRtAnuvAdaH // troNyajJAnAni jJAnAni paMca, catvAri darzanAni dvAdaza jiivlkssnnopyogaa| ete dvAdaza upayogA bhaNitAstri loka darzibhiH // 23 // // zabdArthaH // ti-traNa ..--- lakhkhaNa-lakSaNa rUpa : anANa--ajJAna | uvaogA-upayoga
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 96 ) nANa-- jJAna praNa-yAMca cau-vAra daMtraNa - darzana // daMDakavistarArthaH / bAra-bAra ( 12 ) jia - jIvanAM telukkasIhiM--traNa lokane de khanAra ekA zrIjinezvaroe gAthArtha:--- 3. ajJAna -- 5jJAna -ne 4 darzana e jIvanAM lakSaNa rUpa 12 upayoga ke, e 12 upayoga RNa lokane ( kevalajJAnadazenavaDe) dekhanAra evA zrI jinezvaroe kahyA che, vistarArthaH - sugama hai. iya- e ( pUrvokta ) bArasa-bAra uvaoogA - upayoga bhaNiyA-ka 10/ avataraNa -- A gAthAmAM sarva daMDake upayogadvAra utAre che. // mULa gAthA 24 mA0 // uvaogA maNuesu, bArasa nava niraya tiriya devesu vigaladuge paNa chakkaM caThariMdIsu thAvare tiyagaM // 24 // ". ' // saMskRtAnuvAdaH // upayogA manujeSu dvAdaza nava nairayikatiryagdeveSu / vikaladvike paMca, SaT caturindriyeSu sthAvare trayaH // 24 // // zabdArthaH // uvaogA - upayoga maNupasu - manuSyone bArasa-bAra nava-nava upayoga niraya-nArakane tiriya - tiryacane - devesu - devane tiagaM-traNa upayoga vigaladuge - ve vikalendriyane paNa - pAMca upayoga chakkaM -cha upayoga cariM disu - caturindriyAne thAvare - sthAvarane
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ // upayogadvAravarNana // (57) gAthAthaH - manuSyone 12 upayoga, nAraka -tiryaca--ane devone 9 upayoga, be vikalendriyane ( dvIndriya- trIndriyane ) 5 upayoga, caurindriyone 6 upayoga, ane sthAvarane 3 upayoga che. upayoga hoya ema sAmAnyathI kahIM paNa vizeSataH A pramANe vistarArtha -- have A gAthAmAM kayA daMDake keTalA upayoga hoya te darzAvatAM vaogA maNuesu bArasa - manuSyone 12 upayoga hoya ema sAmAnyathI kAM ane vizeSataH A pramANe aneka manuSyonI apekSAe athavA eka manuSyane bhinna kALanI apekSAe manuSyane 12 upayoga che. ane eka manuSyane samakALe tapAsIe to 2-4-5-6-7 upayoga labdhirUpe hoya, tyAM samakALe kevaLa jJAna ane kevaLadarzana e ve upayoga zrI sarvajJane labdhirUpe hoya, tathA mati - zrutajJAna athavA mati-zruta ajJAnasahita cakSu ane acakSudarzana gaNatAM samakALe 4 upayoga hoya, ta thA 3 ajJAna ane cakSu - acakSudarzana gaNatAM 5 ' upayoga athavA mati - zruta ne manaH paryavajJAnayukta cakSu acakSudarzana gaNatAM paNa 5 upayoga, tathA mati - zruta--avadhijJAnasahita cakSu - acakSu ane avadhidarzana gaNatAM 6 upayoga tathA emAM manaH paryavajJAna meLavatAM upayoga eka manuSyane labdhibhAve hoya paNa upayogarUpe na hoya, upayoga rUpe to eka jIvane 1 samaye 1 ja upayoga hoi zake. nava niraya- tiriya- devesu --nArako 1 ticaryeno ? - ane de -- banA 13 daMDaka maLI 15 daMDakamAM kevaLajJAna- kevaLadarzana-ne manaH paryavajJAna zivAyanA 9 upayoga ke kAraNake manaH paryavajJAna apramattamunine ja utpanna thAya che, ane mamattAdi munine ja hoyache 1 vibhaMga jJAnIne avadhidarzana na mAne to 5 payoga ane siddhAntakArane mate vibhaMgajJAnIne avadhidarzana mAnelu che to te apekSAe 6 upayoga 3 ajJAna ne 3 darzana sahita thAya
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 98 ) || daMDakavistarArthaH / punaH A manaH paryava jJAna jo ke adhyavasAyanI nirmalatAthI thAya che. paNa tathAprakAranI jagatmaryAdAe e adhyavasAyo dravyabhAvamuniliMgadhArIneja AvI zakeLe mATe e jJAna muniveSa sivAya bIjA gRhasthAdi veSamAM hotuM nathI mATe tiryacAdi 15 daMDakamA~ muniliMgapUrvaka adhya vasAyI tathAprakAranI nirmalatAnA abhAve apramattAdipaNAno abhAva hovAthI cAritrapratyayika manaH paryavajJAna hotuM nathI, ane bhAvacAritranA abhAve kevaLa jJAnano abhAva hovAthI kevaLa jJAna ane kevaLadarzana paNa hoya nahi mATe tiryacAdi 95 daMDakamAM e beupayogano paNa abhAva che tathA e9 upayoga paNa aneka tiryaMcapaMcendriya aneka deva ane aneka nArakanI apekSAe kalA che. paNa dareka tiryapaMcendriyAdine labdhibhAve samakALe na hoya mATe ekatiryaMcane yA 1 devane vA 1 nArakane keTalA upayoga hoya te pUrvokta paddhatie svayaM vicAravA. vigaladuge paNa - vikaladvika eTale dvIndriyane tathA trIndriyane matijJAna matiajJAna - zrutajJAna - zrutaajJAna - ne acakSudarzana e 5 upayoga ke temAM pUrvabhave upazama samyakatva vamIne sAsvAdana samyaktva kiMcit zeSa rahetAM maraNa pAmI dvIndriya trIndriyapaNe u spanna thayelA jIvone aparyA0 avasthAmA antarmu0 mAtra ve jJAna ne acakSu0 da0 sahita 3 upayoga hoya ne tyArabAda te tathA anya sarva dvIndriya trIndriya jIvone sadAkALa ve ajJAna ne acakSudarzanarUpa 3 upayoga hoya . O chakkaM cauriMdisu - caturindriyajIvone cakSudarzanasahita 6 upayoga hoya zeSa sarvabhAvanA dvIndriyavata jANavI. thAvare tithagaM - sthAvaranA 5 daMDakamAM mati ajJAna zrutaajJAna -ne acakSudarzana e 3 upayoga che, karmagranthakAramate pUrve jJAnAjJAna
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ // upapAta-cyavanadvAravarNanam // dvAramA varNavyA pramANe jANavU tathA daMDakamAM anadhikArI evA sammU0 tiryacapaMce tathA sammU0 manuSyane paNa sthAvaravat 3 upayoga jANavA, // iti upayogadAraM // avataraNa-AgAthAmAM dareka daMDake upapAtadvAra ane cyavana dvAra e be dvAra kahe che. saMkhamasaMkhA samae, gabbhatirivigalanArayasurA ya / maNuyA niyamA saMkhA, vaNaNaMtA thAvara asaMkhA // 25 // saMskRtAnuvAdaH saMkhyeyA asaMkhyeyAH samaye garbhajatiyaMgavikalanArakasurAzca manujA niyamAt saMkhyeyA vanA anaMtAHsthAvarA asaMkhyeyAH25 // shbdaarthH|| saMkha-saMkhyAtA maNuA-manuSyo asaMkhA-asaMkhyAtA niyamA-nizcayathI samae-eka samayamAM saMkhA-saMkhyAtA ganmatiri-garbhajatiyaco vaNa-vanaspati vigala-vikalendriyo aNaMtA-anaMta naraya-nArako thAvara-sthAvaro surA-devo asaMkhA-asaMkhyAtA ya-ano gAthArthaH-garbhajatiyaMca-vikalendriya-nAraka-ane devo eka samayamAM saMkhyAta athavA asaMkhyAta ( upaje ane cave ) manuSyo nizcaya saMkhyAtA ja, vanaspatikAyajIvo anaMta, ane sthAvaro a. saMkhyAta ( upaje ane cave che ) ....
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) // daMDaka vistarArthaH / vistarArthaH - A gAthAmAM kayA daMDakanA jIvo eka samayamAM eTale samakALe keTalA upaje ! ane maraNa pAye ? tenI saMkhyAno niyama jaNAvavA mATe kahe che ke saMkhamasaMkhA samae-gagbhatirivigalanArayasurA ya - garbhajatiryaMca - dvIndriya-trIndriya-caturindriya- nAraka ne devanA 13 e pramANe 18 daMDakanA jIvo 1 samayamAM jaghanyathI saMkhyAta eTale kamImAM kamI. 1-2-3 yAvat utkRSTa saMkhyAtA utpanna thAya, ane utkRSTathI asaMkhyAtA utpanna thAya, paNa anaMta na upaje, kAraNake e18daMDakama dareka daMDakanI aMdara traNe kALamAM tapAsIe to sarva jIvo paNa ' asaMkhyaja che. punaH maraNa paNa eTalA ja jIvo pAne e pramANe AgaLa sarvatra utpattivat maraNasaMkhyA jANavI, " tathA - maNuA niyamA saMkhA - garbhajamanuSyo nizvayathI. saMkhyAtaja che. ane te paNa benI saMkhyAno 6 vAra varga karI 5 mA varga sAthe guNAkAra kare teTalI athavA 1 ne96 bakhata ThANa bamaNA kare teTalA ga0 manuSyo che. te sarva saMkhyA 79228162514264337593543950336 e pramANe 29 AMkaDAnI saMkhyAe garbhajamanuSya hoya che, ane manuSyanA azuci 14 sthAnakomAM upajatA sammUcchima manuSyo asaMkhyAtA ja hoya che tethI beu (ga0 saM0) manuSyonI sekhyA asaMkhyAta pramANa thAya, paNa koika kA - vizeSamAM sammUcchimano 24 muhUrtano virahakAla paDe che, te bakhate pUrvanA utpanna thayelA antarmuhUrtanuM AyuSya hovAthI antarmuhUtaiM cavI jAya che. te vakhate sAdhika 23 muhUrta sudhI ekalA garbhaja manuSyo ja hoya che tenI saMkhyA upara lakhyA pramANe jANavI, 1 'vaimAnikadaMDakamAM sarvArthasiddhamAMja mAtra saMkhyAta devo che, zeSa sarva devalokamAM asaMkhya devote,
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu darzanadvAravarNanam // (101) vaNaNaMtA-vanaspati kAya rUpa 1 daMDakamAM eka samaye anaMta jIvo utpanna thAya che, ane maraNa pAme che. tyAM pratyeka vanaspatijIvo asaMkhyAta ja hovAthI eka samayamA asaMkhya upaje ane asaMkhya maraNa pAme, ane sUkSma sAdhAraNavanaspati tathA bAdarasAdhAraNavanaspati e bannemA pratisamaya eka nigodagata jIvarAzithI asaMkhyAtamA bhAga jeTalA jIvo utpanna thAyache ane maraNa pAme che, kAraNake banne vanaspatijIvo jagatmAM anaMta anaMta che, ___thAvara asaMkhA-vanaspati sivAya pRthvIkAyAdi 4 daMDakanA jIvo ekasamayamA asaMkhyAta upaje ane asaMkhyAta maraNa pAme kAraNake pRthvIkAyAdi cAre jIvo asaMkhya asaMkhya che, paNa bhananta nathI vaLI emAM koi paNa samaye saMkhyAta jIvo na upaje. ___avataraNa-A gAthAnA pUrvAdhamAM bAkI rahelA daMDake upapAta ane cyavana dvAra ane uttarArdhathI dareka daMDake AyuSyadvAra kahe che. // mULa gAthA 26 mI. // asanni nara asaMkhA, jaha uvavAe taheva cavaNe vi| bAvIsa saga ti dasa vosa--sahassa ukiTa puDhavAi. 26 // saMskRtAnuvAdaH // asaMjJinarA asaMkhyeyA, yathopapAtastathaiva cyavanamapi / dvAviMzatsaptatridazavarSa-sahasrA utkRSTaM pRthvyaadyH||26|| // zabdArthaH // asanni-asaMjJi (sammUcchima)| uvavAe- upapAtadvAramA nara--manuSya taheva-tevI rIteja asaMkhA- asaMkhyAta cavaNe'vi- vyavanadvAramA paNa jaha--jebI rIte bAvIsa-bAvIsa
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ (102) // daMDaka vistraarthH|| saga-sAta sahassa--hajAra ti--traNa ukiTa--utkRSTa dasa-daza puDhavAi--pRthvIkAyAdi vAsa--varSa gAthArthaH-sammacchima manuSyo ( eka samayamAM) asaMkhyAta ( upaje ne cave ) e pramANe jevIrIte upapAtadvAramA ( kA ) tevo rIte ja cyavanadvAramAM paNa (kahevu). pRthvIkAyAdijIvonuM utkRSTa AyuSya 22000 varSa--7000 varSa--3000 varSa ne 10000 varSa ( anukrame jANavU ) vistarAtha:-asannI nara asaMkhA-asaMjJimanuSyo eka samayamA asaMkhyAta upajeche. ne cave che, ahiM daMDakamAM anadhikRta evA sammU0 manuSyonI saMkhyA paNa kahI. punaH je rIte upapAtadvAramA che. teja rIte cyavanadvAramA paNa che. (ke je upapotanI sAthe sAthe cyavana dvAra paNa kahevAyu che,) evI rIte upapAta--cyavanadvAra samaya sakhyAe kaDaM paNa te upapAtano abhAva kayA daMDakamAM keTalA kALa sudhI hoya te " upapAtaviraha" ane kayA daMDakamAM keTalA kALa sudhI koipaNa jova maraNa ja na pAme te "cyavanaviraha" paNa prasaMgathI kahevAya che utpatticyavanano viraha kAla. daMDakomA jagha0 sAte narakamAM 1 samaya | 12 muhUrta * ratnaprabhAmAM 24 muhUrta zarkarAprabhAmAM 7 divasa utkRSTa - - - - -
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / daMDakavistarArtha: 15 mAsa 1mAsa 2 mAsa 4 mAsa 6 mAsa vAlukAmabhAmA paMkaprabhAmAM dhUmaprabhAmA tamaHprabhAmAM tamastamaHprabhAmAM cArenikAyanA devomAM bhavanapatimA vyantara jyotiSI saudharma 12 muhUrta 24 muhUrta IzAna sanatkumAramA mAhendramAM brahmalokamAM lAMtakamAM zukramAM sahasrAramA AnatamAM prANatamAM 9 divasa-20 muhU | 2 di0-10 muhU0 | 22 // di0 45 di0 80 di0 100 di0 saMkhyAtamAsa (10 mAsa) | " ( 11 mAsa) saMkhyavarSa (100varSe nI aMdara che.) " " " - AraNamA acyutamA /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ (104) // daMDakavistarArthaH // .. - prathama traNa vaiyake bIjAM traNa graiveyake trIjAtraiveyake sakhyAta 100 vaSa (-1000 nI aMdara saMkhyAta 1000 varSa (-1 lAkhanI aMdara sakhyAta lakSavarSa. (--1 koDanI aMdara palyopamanoasaM khyAtamo bhAga palyo0nosaMkhyAtamo 4 anuttare sarvArthasiddhe bhAga | 12 muhate | 24 muhUrta | antarmu0 garbhajatiyecamAM garbhaja manuSyamAM sammU0manuSya dIndriyamAM trIndriyamAM caturi0mAM asannipaMce0 pRthvIkAya apakAya agnikAya " | antama viraha nathI | viraha nathI vAyukAya vanaspa0
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu upapAta-cyavanahAravarNanam // (105) e pramANe jyAM jeTalo virahakALa kahyo che, tyAM teTalA kALa sudhI koipaNa jIva navo upaje nahiM, tema koi mare paNa nahiM, ___tathA daMDakamAM anadhikRta sammU0 manuSyonI eka samayamA utpatti cyavana saMkhyA to graMthakAre gAthAmAMja kahI ane sammU0 paMcendriya tiryaMca eka samayamAM nizcaya asaMkhyAta ja upaje ane asaMkhyAta maraNa pAme che, paNa saMkhyAta nahiM, // iti upapAta-cyavanadvArayumalam, // have dareka daMDakamAM AyuSyadvAra kahevAnA prAraMbhamAM bAvIsa saga ti dasa vAsa sahassuki puDhavAI-pRthvikAyAdi pAMcarnu anukrame 22000 varSa-7000 varSa-3000 varSa-20000 varSe-utkRSTa AyuSya cha ema sAmAnyataH kA, ane vizeSataH A pramANe pRthvikAyamAM hIrA-pannA vigere atinakara pRthvina 22000 varSa AyuSya che, kAMkarA-haDatAla-suramAdikanuM 18000 varSa AyuSya maNasila vigerenuM 16000 varSa, retinuM 14000 varSa, gopIcaMdana kumAramATI vigere- 12000 varSa ane suhALI mATInuM 1000 varSa AyuSya cha, zeSa pRthvIonuM AyuSya zrI sarvajJadRSTie je hoya te jANavU, te utkRSTa AyuSya nirvyAghAta sthAnamA rahelA ranAdikanuM jANavU, anyathA jagha0 AyuSya darekarnu antarmu0 che. tathA nirvyAghAta sthaLe rahelA ghanodadhyAdi jaLanu, agninu, vAyunuM vanaspatinu utkRSTa AyuSya keTalAka jIvonuja hoi zakeche. punaH vanaspatimAM phakta bAdara pratyeka vanaspannuMja utkRSTa AyuSya
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (106) // daMDavistarArthaH // che, ne pRthvyAdikamAM paNa dareka bAdaranuja utkRSTa AyuSya jANavU, kAraNake dareka sUkSmajIvana antararmuthI adhika AyuSya hotu nathI ___avataraNa-AgAthAmAM paNa ( agni-manuSya-tiryaca-vaimAnika-nArakane vyantararnu ) AyuSya kahevAya che. mULa gAthA 27 mI, tidiNaggi tipallAU, maratirisuranarayasAgaratittIsA vaMtarapalaM joisa, varisalakkhAhiyaM paliyaM // 27 // // sNskRtaanuvaadH|| tridinamagnisvipalyAyuSko naratiyazcau suranArako sAgara. trystriNshtko| vyaMtarasya palyaM, jyotiSo varSalakSAdhikaM palyaM // 27 // // zabdArthaH // ti-traNa sAgara-sAgaropama diNa-divasa tittIsA-33 (tetrIsa) aggi-agnikAyana vaMtara-vyantaratuM ti-traNa pallaM-1 palyopama palla-palyopama joisa-jyotiSInaM Au-AyuSya varisa-varSa nara-manuSyona lakkha-1 lAkha tiri-tiryacornu ahiyaM-adhika mura-devornu paliyaM-1 palyopama / niraya-nArakornu / ___ gAthArtha-agnikAyacaM ( utkR0 AyuSya ) 3 divasa, manujya ne tiryaMconuM AyuSya 3 palyopama, deva ne nAraka- 33 sA
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu AyurivarNanam // (107) garopama, vyantaranu 1 palyopama, ane jyotiSInuM ( u0 AyuSya ) 1 lAkha varSa adhika 1 palyopama che, vistarArtha:-tidiNaggi-agnikAyanA eka jIvana u skRSTa AyuSya3divasatuM che,ane tipallAu naratiri-manuSyanu A yuSya 3 palyopamanu kahyaM te devakuru uttarakurunAM yugalika manuSyonu sadAkALa ane bharata-auravata kSetramA avasarpiNI kALe 1 lA ArAnA ane utsapiNi kALe chaTThA ArAnA manuSyonujANavU,punaH e yugalikonu jagha0 AyuSya palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna 3 palyopama che ( ema praznottara sArdhazatakamAM kahayuM che.) kroDapU. vathI adhika AyuSyavALA yugalika manuSyo hoya che, ane teo asaMkhya varSanA AyuSyavALA gaNAya che,ne kroDapUrva sudhInA AyuSya vALA te saMkhyAta AyuSyavALA gaNAya evo zAstravyavahAra che. vaLI aparyAptA yuga0 manuSyonu jagha0 AyuSya antarmu0 mAtrajache. tathA je pramANe manuSyanu utkRSTa AyuSya yuga0 manu0 Azrayi kahyu te pramANe ga0 tiryaMcanu u0 AyuSya paNa yuga0 tiyeca siMhAdikanI apekSAe jANavu zeSa sarva vaktavya manuSyavat vicAravaM. suranirayasAgaratittIsA-vaimAnika deva ane nArakarnu AyuSya utkRSTathI 33 sAgaropama che, te sAtamI naraphanA nAraka ane anuttara devone Azrayi kahayu, ane zeSa saudharmAdikalpamA AgaLa yantramA kahayu che, te pramANe jANavU. vantarapallaM-vyantaranu 1 palyopama AyuSya che, te joisa parisalakkhAhiyaM paliyaM-jyotiSI devanu lA. kha varSa adhika 1 palyopamaH utkRSTa AyuSya che, ahiM devomAM sarva indrona, ane devIyomAM sarva indrANIyonu
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108) // dNddkvistraarthH|| avazya utkRSTa AyuSya hoya ane prajA deva-devIyok (jyotiSI sivAya ) sarva praprakAre Ayu. hoya, avataraNa-A gAthAmAM paNa ( bhuvanapati-ne vikalendriyomuM) AyuSya kahevAya che, mULa gAthA 28 mI, asurANa ahiya ayaraM, desUNadupallayaM nava nikAe bArasa vAsuNapaNadiNa, chammAsukkiTha vigalAU // 28 // sNskRtaanuvaadH|| asurANAmadhikamataraM, dezonadvipalyaM nava nikAyeSu / dvAdazavarSonapaMcAzadinaSaNmAsA utkRSTaM vikalAyuH 28 // // shbdaarthH|| asurANa-asurakumAronu vAsa-varSa ahiya-kaMika adhika ayaraM-1 sAgaropama paNa-pacAsa / desUNa-kaMDaka nyUna.. diNa-divasa dupallaM-ce palyopama chammAsa-6 mAsa nava-nava (9) ukkiTa utkRSTa nikAe-nikAyamAM (bhedamAM) vigala-vikalendriyonu bArasa-bAra AU-AyuSya gAthArtha:-asurakumAra (nikAya) nu kaMDaka adhika 1 sAgaropama ( utkR0 AyuSya ) che, ane ( zeSa )nava nikAyonu uNa-1 nyuun| - 49
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu AyuravarNanam // (109) AyuH ) kaMika nyUna 2 palyopama che, tathA vikalendriyonu utkRSTa AyuSya ( anukrame ) 12 varSa-49-divasa ne 6 mAsa (jeTala) che, vistarArthaH-mugama che, vizeSa AgaLa opelA yantra juo. avataraNa-A gAthAmAM (pRthvyAdi 10 padonuM tathA bhavana0 nAraka ne vyantaronu jagha0 AyuSya kahevAya che. mULa gAthA 29 mI. puDhavAi dasa payANaM, antamuhuttaM jahanna aautthiii| dasa sahasa varasaThiiA, bhavaNAhiva nirayavaMtariyA 29 saMskRtAnuvAdaH pRthvyAdidazapadAnA- mantarmuhUrtajaghanyamAyuHsthitiH / dazasahasravarSasthitikA, bhvnaadhipnryikvyntraaH||29|| zabdArthaH puDhavAi-pRthvikAya vigere dasasahasa-daza hajAra dasa-daza (10) parisa-varSa payANaM-padonu-daMDakonuM ThiiA-AyuSyavALA antamuhutta-antarmuhUrta bhavaNAhiva-bhavanapati jahanna-jaghanya-ati alpa niraya-nAraka AuThii-AyuSyanI sthiti vantariyA-vyantaro gAthArtha-pRthvikAya vagere 10 daMDakonI jaghanya Ayusthiti antarmuhUrta che, ane bhavanapati-nAraka-ne vyantaro ( jagha0 thI) 10000 varSanA AyuSyavAlAche, vistarArtha:-sugama che, vizeSa AgaLa Apelo yantra juo.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ (110) devonuM da0 asura0 devonuM da0 " devInaM u0 " devanuM u0 " devInuM da0 9 nikAya devanuM da0 " devInuM u0 " devanuM u0 " devInuM vyantara devanuM vyantara devInuM // daMDaka vistarArthaH // // devonuM AyuSya | jagha0 10 hajAra varSa "" " 56 rd d' "," 99 34 " " candra indranu candranI prajAdevanuM 10 hajAra varSa sUrya indraM sUryanA prajAdevonuM 10000 varSa utkRSTa 1. sAgaro0 3 // palyo0 sAdhika 1 sAgaro0 4 // palyo 0 1 // palyo0 0 / palyo 0 dezUna 2 palyo 0 " 2 palyo 0 1 palyo 0 * // palyo 0 1 lAkha varSAdhika 1 palyopama "" 1000 varSAdhika 1 palyo 0
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu AyuddhavarNanam // graha adhipatinuM graha devonuM nakSatra adhipatinuM nakSatra devonuM tArA adhipatinuM tArA devonuM sUryanI indrANInuM sUrya 'devIyonuM candranI indrANInuM candra devIyonuM grahAdhipatidevinuM graha devIyonuM nakSatrAdhipati devIM nakSatra devIyonuM tArAdhipati devInuM 10000 varSa 10000 varSa 100000 varSa 10000 varSa 10 hajAra varSa 10000 varSa 10000 varSa 1 palyo 0 dd * // palyo 0 0 ! palyo 0 sAdhika *| palyo * sUryathI a " 39 ahiM devIyo te prajA devIyo jANavI. candrathI ardha 59 (111) grahathI ardha 36 " nakSatrathI artha " tArAthI ardha
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ (112) // dNddkvistraarthH|| palyA0 / tArA devIyonuM 10000 varSa adho kiliviSika 1 palyo 3 palyopama saudharma devonuM / 1 palyo 2 sAgaro0 IzAna devornu / | sAdhika 1 palyo0 | sAdhika 2 sAgaro0 saudha0 indranuM 2 sAgaro0 IzAna indranuM | sAdhika 2 sAgaro0 saudha0 parigRhItA 1 palyo 7 palyo0 devInuM 50 palyo 9 palyo0 55 palyo0 saudharma aparigRhItA devIyonuM IzAne parigRhItA | sAdhika 1 palyo devIyona IzAne aparigRhItA devIyonuM madhya kilbiSikotuM| 2 sAgaro.. sanat kumArendra sanata ku0 devonuM | 2 sAgaro0 3 sAgaro0 7 sAgaro0 1 ahiMthI AgaLa devIonI utpatti nathI mATe AyuSya paNa kA' nathI..
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu upapAMta-cyavanabAravarNanam / / mAhendra devonuM sAdhika 2 sAga0 | sAdhika 7 sAgaro. brahma devornu 7 sAgaro 10 sAgaro0 9 lokAMtirnu / urdhva kilvipikona lAMtaka devona | 10 sAgaro0 zukra devornu 14 sAgaro0 sahasrAra devonuM AnaMta devonuM prANata devornu AraNa devona acyuta 'devonuM 1 lI avayakanu 2 jI" 3 jI" * vicAra saptatikA granthe. 1-2 e nava devalokanA indrornumAtra utkRSTa AyuSyaja che. 3 ahiMthI AgaLa sarvatra devoja che paNa indrAdi bheda nathI
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ (114) // daMDakavistarArthaH // 4 thI" + + + + + 4 anuttare sarvArthasiddhe
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu AyurivarNanam // (115) / nArakarnu thAyuSya // pRthvimA 10000 varSa / 1 sAgaro0 ratnaprabhAmA zarkarAmabhAmAM 1 sAgaro vAlukAmabhAmAM paMkaprabhAmAM dhUmaprabhAmAM tamaHprabhAmAM tamastamaHprabhAyAM e pramANe vaimAnika devo utkRSTa bhAyuSya sarvathI uparanA prata. ramAM jANavU ane nArakonu u. AyuSya sarvathI nIcanA prataramA jANa, bhane jyAM 1 ja pratara hoya tyAM keralAekanu jagha0 ne keTalAekanu utkRSTa jANavU, zeSa prataromAM keTalaM AyuSya che teno vistAra siddhAntAdikathI jANavo.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ (116) // daMDakavistarAthaH // // manuSyanuM AyuSya // manuSyonuM jaghanya utkRSTa devakarumA paryA nuM | desUNa 3 palyo0 gaM 3 palyo uttarakurumAM " harivarSamA " desUNa 2 palyo0 | saMpUrNa 2 palyo. ramyakamAM " himavUna " desUNa 1 palyo0 | saMpUrNa 1 palyo hiraNyavaMta " antadvIpomAM" | desUNa palyopamAsaM- | palyopamAsaMkhyeya khyeya bhAgaH bhAgaH mahAvidehamA " antarmu0 pUrvakroDa varSa bharata-auravata " | antarmuH 3 palyopama saMmu0 manuSya | laghu antarmu0 antamu aparyApta yugalikona antarmu0 laghu antarmuH ahiM desUNa eTale palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna jANavo.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANNEL jagha0 | antarmuH / / daMDakeSu AyurivarNanam // ____ (117) // tiryaMconu ayuSya // tiryaMcanu / jagha0 utkR utkR sarva sUkSmasthAvaranu antarmu0 bAdara pRthvina 22000 varSa bAdara apnu 7000 varSa / bAdara agninu 3 divasarnu bAdara vAyunu 3000 varSa bAdara sAdhAraNava-0 antarmu0 bAdara pratyekavana0 10000 varSa dvIndriyarnu 12 varSa trIndriya 49 divasa caturindriyarnu 6 mAsa garbhaja jaLacaranuM pUrvakroDa varSa garbhana sthalacaranuM 3 paMlyopama 1 manuSyAyuSya AyantramA lakhyA pramANe yugalika sthalaca. ronAM 3-2-1 palyo0-palyopamAsaMkhyeya bhAga AyuSya utkRSTa tathA jaghanyathI desUNa vicAravAM,
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ (118) // dNddkaavistraarthH|| pUrvakroDavarSa garbhaja uraHparisapaMrnu garbhaja bhujaparisarpa garbhaja khecaranuM saMmu0 sthalabAna saMmu jaLacaranuM saMmu0 uramparinu saMmu0 mujaparinnu saMmu0 khecaranuM aparyA0 tiryaMca palyonoasaMkhyAtamo , bhAga, 84000 varSa pUrvakroDa varSa 53000 varSa 42000 varSa 73000 varSa anchue
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu AyurivarNanam // (119) avataraNa-A gAthAnA pUrvAdhamAM bAkI rahelA daMDakonuM jagha. AyuSya ane uttarArdhathI daMDakomA paryAptidAra kahevAya che. // mULa gAthA 30 mii.|| vemANiajoisiyA, pallatayaTuMsaAuyA huMti / suranaratiriniraesu, chapajjattI thAvare caugaM // 30 // // saMskRtAnuvAdaH // vaimAnikajyotiSkAH palyatadaSTAMzAyuSkA bhavanti / suranaratiyagnarayikeSu, SaT paryAptayaH sthAvare catuSkaM // 30 // ||shbdaarthH|| vemANiya-vaimAnikadevo nara-manuSyone joisiyA-jyotiSIdevo tiri-tiyacone palla-1 palyopama niraesu-nArakone tayaTuMsa-teno( palyo no) cha-6 (cha) AThamo bhAga) pajjattI-paryAptiyo AuA-AyuSyavALA thAvare-sthAvarone hu~ti-che caugaM- paryAptiyo sura-devone gAthArthaH-vaimAnika devo ( jagha0 thI) 1 palyoyamanA, ane jyotiSI devo ( jagha0 thI) palyopamanA AThamA bhAga je. TalA AyuSyavALA che, deva-manuSya-tiryaca ane nArakone 6 paryApti che. ane sthAvarone 4 paryAptiyo che, vistarArthaH-vemANiya joisiyA palla tayaIsaAuA hunti-vaimAnikanu jagha0 AyuSya 1 palyopama te saudharma devalokanA devone Azrayi jANavu. ane jyotiSInu AyuSya palyopamano AThamo bhAga che te tArAnA vimAnavAsI devonI ape- .
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (120) // daMDavistarArthaH // kSAe jANavU, zeSa devone ethI adhika AyuSya che te saMbandhi vizeSatA yantramA kahI che, suranaratiriniraemu cha pajatti-devone, garbhaja manuSyone -garbhaja tiryaMcone ane nArakone e sarva jo labdhi paryAptA hoya to teone 6 paryAptiyo hoya che, __thAvare caurga----labdhiparyApta sthAvarone AhAne--zarIra-indriya ane ucchavAsa e 4 paryApti hoya che, avataraNa-A gAthAmAM vikalendriyone paryApti tathA . sarva daMDake kai dizino AhAra hoya ? te kahevAya che, ||muul gAthA 31 mii.|| vigale paMca pajattI, chadisi AhAra hoi sambesi paNagAipaebhayaNA, aha sannatiyaM bhaNissAmi // 31 // sNskRtaanuvaadH|| vikale paMca paryAptayaH SadigAhAro bhavati sarveSAM / panakAdipade bhajanA, atha saMjJAtrikaM bhaNiSyAmi // 31 // ||shbdaarthH|| 1 devIne siddhAntamA (-zrI bhagavatI jI mAM) 5 paryAptiyo paNa kahI che, parantu bhASA ane mana paryApti eka sa. mayamAM samakALe utpanna thavAthI e be paryAptine eka gaNo che. mATe vastutaH to devane 6 paryAptija kahevAya, punaH anuttara vAsI devone zabdoccAra karavA jarura nahiM hovAthI zabdo. ccAra karatA nathI parantu zaktirUpa vacana paryApti che. _ tathA zrI vicArasaptatikAmAM devane nArakane bannene mULa vaikriya tathA uttara vaikriya saMbandhi uparokta rIte 5-5 pa. ryAptiyo kahI che.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu AhArahAram // (121) vigale-vikalendriyone [athavA sU0vanaspatyAdi] paMca-pAMca pade-sthAnakamAM pajattI-paryApti bhayaNA-bhajanA-vikalpe chaddisi-cha dizAothI aha-have AhAra-AhAra sanna-saMjJA hoi-che tiyaM-traNa savvesiM-sarvadaMDakone - bhaNissAmi-kahIza paNagAi-pAMca dizi ityAdika gAthArthaH-vikalendriyone pAMca paryApti che. 6 dizithI Avelo AhAra sarva jIvone hoya che paNa pAMca dizi ityAdi (traNa) padamAM (-5 dizi-4 dizi-ne 3 dizi e 3 padamAM) vikalpe che, bIjo artha-sarva jIvone 6 dizithI Avelo AhAra hoya che, paNa sU0 vanaspatyAdi ( pAMca ) sthAnakomA vikalpa cha, have traNa saMjJAonuM dvAra kahIza. vistarArthaH-vigale paMcapajjattI vikalendriyone AhAra --zarIra--indriya--ucchvAsane bhASA e pAMca paryApti che, kAraNake e jIvone jIhAindriya ane mukha hovAthI avyakta uccAra karI zake che, ane sammUcchima hovAthI manano abhAva cha mATe mana:paryApti hoya nahiM. ___ tathA daMDakamAM anadhikRta samma0manuSya AhAra--zarIra-ne i. ndriya e 3 paryAptiyo hoya, ane sammUtiryaca paMce0 ne vikale. vat 5 paryAptiyo hoya. // iti paryAptidvAram //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (122) // daMDavistarArthaH // have dizi AhAradvAramA prathama chadisiAhAra hoi savvesiM-sarva daMDakamAM chae dizithI Avelo oja AhAra ane loma AhAra hoya, kAraNake sarve daMDakanA jIvo lokanI aMdaranA bhA. gamA rahyA che, parantu vizeSa e che ke paNagAi pae-panaka eTale sUkSma vanaspati ityAdi pAMca padamAM (--mU0 vana0 banne vAyu--mU0 agni sU0 apane sU0 pRthvine ) bhayaNA-bhajanA eTale vikalpe, arthAt cha dizinoja AhAra hoya evo niyama nahiM parantu 6-5-04--ne 3 dizino AhAra paNa hoi zake, kAraNake, e jI vo lokanI aMdaranA bhAgamA ane lokane ante-kinAre paNa rahelA che. tyAM 6-5-4--3 dizino AhAra kevI rIte hoya ? te darzAvAya che lokanA sarvathI nIcenA chellA prataromAM niSkuTa sthAne khUNe rahelA ekendriya jIva nIce alokAkAzano vyAghAta hovAthI pudgala dravyanA abhAve adho dizino AhAra na grahaNa kare, ane dizimAM paNa alokAkAzanA vyAghAte pudgalAgamana nahiM hovAthI khUNAnI be pAsanI be dizAomAMthI paNa AhAra na meLavI zake mATe lokanI nIce cheDe rahelA jIvane 3 dizAnoja AhAra maLI zake, ane eja pramANe lokanA sarvopari ante niSkuTasthAne khuNAmAM vartano ekendriya jIva be dizIthI ane Urdhva dizIdhI AhAra na meLvI zake mATe be rIte 3 dizino AhAra ekendri yone ja hoya. lokanA sarvathI nIcenA chellA prataromAM niSkuTa sthAne di 1 ekendriyonA 22 bhedamAMthI vAyu ne pratye0 vana - sicAyanA 4 bAdaro nahiM hovAtho 12 bheda lokane ante rahyAche ema zrI bhagavatI jImAM ka che.hya
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu saMjJAbAram // (123) zimA rahelo ekendriyajIva nIce ane eka pAsanI dizAmAM alo. kAkAza hovAthI be sthAnethI AhAra meLavI zake nahiM mATe 4 dizino AhAra kare. e pramANe sarvoparitana prataromAM udhvadizitho ane eka paDakhAnI dizimAMthI AhAranA abhAve be rIte 4 dizino AhAra hoya. ___tathA sarvathI nIce ekAdi pratara choDIne uparanAM prataromAM lokane ante dizAmA rahayo hoya to mAtra jamaNI bAjUnI dizAe alokano vyAghAta thavAthI pudgala grahaNa nahiM karI zakavAthI pAMca dizithI Avelo AhAra grahaNa 'kare, __ ane lokanI aMdaranA bhAgamA rahelA ekendriyone koipaNa dizAe alokAkAzano vyAghAta nahiM naDavAthI chae 'dizimAMthI AhAra meLavI zake che. // // iti AhAradvAram / / tathA sammU0 ti ne sammU0 manuSyane 6 dizino AhAra hoya ane jIvonA nirAhArIpaNAno samaya AhAradvAranA varNana prasaMge kahyo che, // iti AhArabAram // 1 sarvAdhastana vA sarvoparitana prataromAM lokano tIjanti bhAga varjIne adaranA bhAgamA rahelo eke0 jIva paNa udhva vA adhomAMthI koipaNa eka dizino AhAra na meLavI zaketo e rIte paNa pAMcadizIno AhAra saMbhave che parantu siddhAntomA upara pramANenuM dRSTAMta batAveluM hovAthI ahIM te pramANe lakhyuM che, tattva kevalimahArAja jANe. 2 ahIM vidizAo eka pradeza zreNirUpa hovAthI teTalA eka pradezarUpa bhAgamAM AhAra hoi zake nahiM kAraNa eka pradeza sthita dravya jIvagAhya hoya nahI. AhAradezamAM Avelo vidizAno eka pradeza bahutama dezavAlI dizAomAMja gaNAi jato hovAthI 10 dizAno AhAra kahevAya nahI.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ (124) // daMDakavistarArthaH // ahasamitiyaM bhaNissAmi-have huM hetubAdopadezikIdIrghakAlikI-ne dRSTivAdopadezikI e traNa saMjJAomAMnI kaye daMDake keTalI saMjJAo hoya te kahIza. avataraNa-A gAthAmA daMDakAne viSe saMjJAhAra kahe che. ||muul gAthA 32 mii.|| cauvihasuratiriesu, niraesu ya dohakAligI sannA vigale heuvaesA, sannArahiyA thirA savve // 32 // ||sNskRtaanuvaadH|| caturvidhasuratiyA, nairayikeSu ca dIrghakAlikI saMjJA / vikale hetUpadezikI, saMjJArahitAH sthirAH sarve // 32 // shbdaarthH| cauviha-cAra prakAranA vigale-vikalendriyomAM sura-deva heuvaesA-hetuvAdopadezikI tiriesu-tiyacomAM saMjJA niraesu-nArakomAM sannArahiyA-saMjJArahita ya-ane thirA-sthAvaro dIdakAligI-dIrghakAlikI samve-sarve saMjJA gAthArtha:-cAra prakAranA devo-tiryaMco-ane nArakomAM dIrghakAlikI saMjJA che, vikalendriyomA hetuvAdopadezikI saMjJA che. ane sarve sthAvaro saMjJArahita che, vistarArthaH-sugama che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ - // daMDakeSu saMjJAdvAravam // (125) avataraNa-A gAthAnA pUrvAdhamAM bAkI rahelA daMDakoe saMjJA, ane uttarArdhamAthI Agati tathA gatidvAra kahevAnAM prAraMbhamAM prathama devamAM AgatidvAra kahe che. ||muul gAthA 33 mii,|| maNuANa dIhakAliya, diTThIvAovaesiyA kevi / pajjapaNatirimaNuacciya,cauviha devesu gcchti||33|| ||sNskRtaanuvaadH|| manuSyANAM dIrghakAlikI, dRSTivAdopadezikAH kepi / paryAptapaMcendriyatiryagmanujA eva caturvidhadeveSu gacchaMti / 36 ||shbdaarthH|| maNuANa-manuSyone | paNa-paMcendriya dIhakAliya-dIrghakAlikIsaMjJA | tiri-tiryaMcane dichIvAovaesiyA-dRSTi- maNua-manuSya vAdopadezikI saMjJA cia-nizcaya ke-keTalAeka cauviha-cAraprakAranA vi- paNa vaLI devesu-devomAM pajja-paryApta gacchati-jAyache gAthArtha:-manuSyone dIrghakAlikI saMjJA che. ane keTalAeka ( manuSyo )ne to dRSTivAdopadezikI saMjJA paNa hoya che, // paryApta paMcendriya tiryaMca, ane paryA0 manuSyo ja cAre prakAranA devomAM jAya che, 1 cothI gAthAmAM dvArono je anukrama darzAvyo che, te mAM prathama gatidvAra ane bIjaM AgativAra kayu che, ne ahiM daDakomA avatAratAM prathama AgatidvAra ane tyArabAda gatidvAra kahevAze e kramaviparyaya vaktAnI vivakSAne AdhAre hoya che.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDaka vistarArthaH // -- vistarArthaH - manuSyone dIrghakA0 saMjJA kahI paNa te sarva garbhaja manuSyane che, ane sammU0 manuSyo to manarahita hovAthI haituvAdo0 saMjJAvALAja che, punaH keTalAeka manuSyone je dRSTivAdo0 saMjJA kahI te saMbandhadvAra prasaMge kahayo che, dRSTivAdo0 saMjJA samyadRSTine ja hoya che, (126) tathA paryA0 paMce0 ti0 ane manuSyaja cAre prakAranA devomAM jAya. e devomAM Agati sAmAnyathI kahI, ne vizeSathI A pramANe -- 10 bhavana, 16 vya0, 15 paramAdhAmI, 10 jRMbhaka, e 51 devomA 101 prakAranA labdhiparyApta manuSyo tathA yugalika catuSpada sahita 5 garbhaja tiryaca labdhiparyAptA ne 5 sammU0 tirtha - calabdhiparyApta eTalA jIvo ( e 51 devomAM ) AvI upaje. ane 10 jyotiSI tathA saudharmakalpamAM antadvIpa vinA 45 kSetranA manuSyo ne 5 garbha0 tiryaca e 50 jIvo AvI upaje che, IzAnamAM pUrvokta 50 mAMthI 5 himavanta ne 5 hiraNyavanta kSetranA yugalika manuSya ane yugalika tiryeca sivAyanA 40 jIvo AvI upaje, adho kilbiSakamA 15 karmabhUminA saMkhyeya varSAyuSka ( vadhumAM vadhu pUrvakroDa varSAyuSka ) paryA0 ga0 manuSyo, 5 devakuru ne 5 uttarakuru kSetranA yugalika tiryaMca ane yugalika manuSyo tathA saMkhyeyAyuSka 5 garbhaja tiryaMca labdhiparyAptA e 30 jIvo AvI upaje, tathA 3 jA thI 8 mA kalpasudhImAM saMkhyeyAyuSka labdhiparyApta 15 karmabhUminA garbhaja manuSyo ane eja vizeSaNavALA 5 garbha0 tiryaco malI 20 jIvo upaje ne AnatathI sarvArtha sudhImAMukta vizeSaNavALA 15 karmabhUmi manuSyo AtrI upaje. avataraNa - A gAthAmAM devanuM gatidvAra ( - devo maraNa pAMmI ne kyA upaje ? te ) kahe che,
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu gatyAgatidvAram // (127) // mULa gAthA 34 // saMkhAupajjapaNiMdi, tiriyanaresu taheva pajatte / bhUdagapatteyavaNe, eesu cciya surAgamaNaM // 34 / / sNskRtaanuvaadH|| saMkhyayeyAyuSkaparyAptapaMcendriya tiryagnareSu tathaiva pryaaptessu| bhUdakapratyekavaneSu, eteSveva murAgamanaM // 34 // shbdaarthH|| saMkhAu-saMkhyAtavarSanA Ayu- | bhU-pRthvIkAya byavALA daga-apakAya pajja-paryApta patteyavaNe-pratyeka vana0 kAyamAM paNidi-paMcendriya eema-e 5 daMDakomA tiriya-tiryaMcamAM ciya-nizcaya naresu-manuSyamA sura-devana taheva-temaja-tathA AgamaNaM-Avaq (-gati) pajate-paryAptamAM gAthArthaH-saMkhyAtavarSanA AyuSyavAna paryApta paMcendriya tiryaMcapAM ane ( saMkhyA0 paryA0 paMce0) manuSyamAM, temaja paryApta pRthvIkAya--apakAya--ane pratyekavanaspa0 kAyamA e 5 daMDakomA ja devornu Avaq ( upajaq ) thAya che, ' vistarArtha:-saMkhyAta AyuSyavALA eTale karmabhUmimAM utpana thayelA, vadhumAM vadhu kroDapUrva varSanA AyuSyavALA labdhiparyApta paMcendriya garbhaja tiryacomAM, karmabhUmImAM utpanna thayelA vadhumAM vadhu kroDapUrva varSanA AyuSyavAlA labdhiparyApta garbhaja manuSyomAM, sa
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ (128) // daMDakavistarArthaH // vatra utpanna thatI labdhiparyA0 bAdara pRthvI, labdhiparyA0 bA0 apa, ane la0 paryA0 bA0 pratyeka vanaspatimAM ja devonuM Agamana( gati. -utpatti) che. kAraNake devo maraNa pAmIne aparyAptA thatA nathI, temaja devocyavIvamAM ane nArakamAM paNa na jAya ane vikalendriyamAM tathA agni vAyumA utpanna thatAM nathI, e pramANe deva ( nA 13) daMDaka nI gati sAmAnyathI kahI, ane vizeSa ema che ke bhuvanapati--vyantara--jyotiSi-saudharma- ne iMzAna eTalA devalokanA devoja pUrvoka 5 sthAne jAya cha, sanat kumArathI sahasrAra sudhInA devo saMkhyeyAyuSka la0 paryA0 ga0 tiryaMca ane eja vizeSaNavA. lA ga0 manuSyomA jAya che AnatAdithI sarvArtha sudhInA devo phakta karmabhUmimAM saMkhyAta AyuSyavAlA paryApta garbhaja manuSyo. mAMja jAya che, punaH pratyeka vanaspatimA je devo utpanna thAya che, te paNa amukaja utpanna thAya che. te saMbandhi vizeSa vigata zrI bhagavatIjImAM athavA dravya lokaprakAzamAM che tyAMcI jANavI. punaH keTalAeka devone jeo prathamathI jANe che ke mAre amuka vRkSamA utpatna thavAnuM che to te devo mAna dazAnA bazathI te . kSano daivika camatkAra darzAvI lokomAM pUjanIka kare che, ne se kSano mahimA vadhAre che, avataraNa-A gAthAmAM nAraka jIvonI Agati tathA gati (-kayA kayA jIvo nArakagatimAM Ave. ane nArako maraNa pAmIne kai kai gatimAM jAya te ) kahe che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu gatyAgatidvAram || // mULa gAthA 30 mI0 // pajattasaMkhagabbhaya, tiriyanarA nirayasattage janti / nirayauvahA eesu, uvavajaMti na sesesu // 35 // // saMskRtAnuvAdaH // paryApta saMkhyeyAmurgarbhajatiryagnarA narakasaptake yAnti / narakottA eteSUpapadyante na zeSeSu // 35 // // zabdArthaH // pajjatta - paryApta saMkha - saMkhyAta AyuSyavALA gavbhaya - garbhaja tiriya - tiryaca narA - manuSyo niraya- narakamAM sattage - sAta (mA~) janti - jAya che, nirayanarakamAMthI . (129) uvaTTA - nIkaLelA jIvo eesa - e bannemA uvavajjanti upaje che na - nathI upajatA sesesu - bAkInA daMDakomAM gAthArthaH - paryApta saMkhyAta AyuSyavALA garbhaja tiryaMca ane paryA0 saMkhyAyuSyavALA garbhaja manuSyo sAte narakamAM jAya che, e nArakanI Agati kahI, ane narakamAMthI nikaLelA (arthAt ) nArako e bemAM ja upaje ke paNa bAkInana (22) daMDakomAM upajatA nathI e nArakanI gati kahI, vistarArthaH --- paryApta saMkhyAta AyuSyavALA garbhaja tiryaco ane eja vizeSaNavALA ga0 manuSyo sAta narakamAM jAya e nArakamAM Agati sAmAnyathI kahI, ane vizeSathI A pramANe ratnaprabhAmA - 15 karma0 manu0 -5 ga0 ti0 -5 samu0
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (130) // daMDakavistarArthaH // ti0-e 25 labdhiparyAptA Ave, yugalika manuSya vA tiryaMconI avazya devagati hovAthI teo narakamAM upajatA nathI. zarkarAprabhAmAM-15 karma0 manu0-ne 5 ga0 ti0-20 vAlukAprabhAmAM-15 karma0 manu0, ne bhujapari0 vinA 4 garbhaja tiryaMca e 19 labdhiparyA0 jIvo Ave. paMkaprabhAmAM-15 karma0 manu0, ga0 jala0-T0 thala0 ne ga0 ura0 e 18 la0 paryAH jIvo Ave, dhUmaprabhAmAM-15 karma0 manu0 ga0 jala0-ga0 thala0-17 tamaprabhAmAM-15 karma0 manu0-ga0 jala0 -16 tamatamaprabhAmAM-strIvinA 15 karma / manu0-gajala0-16 e pramANe nArakajIvomAM Agati kahIne have nAraka jIvo kyA utpanna thAya ? te nArakanI gati kahe che, ratnaprabhAdi 6 nI--labdhiparyApta saMkhyeyAyuSka garbha0 manuSyo 15 karmabhUminA, ane eja vizeSaNavALA garbha0 tiryaca paM cendriya pAMca e 20 bhedamAM jAya, nArako maraNa pAmIne labdhi aparyA0 na thAya. // iti nArakagatyAgatiH // ___ avataraNa-A gAthAmAM pRthvi-ap-ane vanaspatinI (mAM kai kai gatinA jIva Ave te ) Agati kahe che. ||muul gAthA 31 mii.|| puDhavI thAuvaNassai-majjhe nArayavivajiyA jIvA / savve uvavajaMti, niyaniyakammANumANeNaM // 36 // sNskRtaanuvaadH|| pRthvyavanaspatimadhye nArakavivarjitA jIvAH / sarve upapadyante nijanijakarmAnumAnena // 36 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu gatyAgatidvAram // - ||shbdaarthH|| puDhavI-pRthvikAya jIvA-jovo AU-apakAya savve-sarve jIvo vaNassai-vanaspatikAya uvavajanti-utpanna thAya che, majjhe-madhye-mAM. | niyaniya-potapotAnA nAraya-nAraka kammANumANeNaM-kamane anusAre vivajjiyA-varjIne-sivAyanA | gAthArthaH -pRthvikAya-apakAya-ne vanaspati madhye nAraka sivAyanA sarve jIvo pota potAnA karmane anusAre utpanna thAya , che, (e pRthvyAdi 3 mAM Agati kahI.) vistarArthaH-A gAthAmAM pRthvyodi 3 daMDakamAM Agati sAmAnyathI kahIne vizeSathI A pramANe-- pa0 pRthvi-apa-ne pra0 vanaspatimA-48 tiryaca-1. 01 sammU0 manuSya karmabhUminA paryA0 aparyA. malI 30 manuSya15 paramAdhAmI-10 bhavanapati-16 vyantara-10 muMbhaka-10 jyotiSI-saudharma-IzAna-adho kilbiSika e pramANe 243 jIvo e 3 labdhiparyAptamAM bhAvI upaje. aparyA0 pR0 apa-pra0 vana tathA sarva sAdhA. vanaspatimoM 48 tiryaMco tathA 30 karma0 manuSyo,101sammU0 manuSyo AvI upaje che, e pramANe e 3 daMDakamAM pUrvokta daMDakanA jIvabhedo pota potAnA kamane anusAre (-karmanA vazathI ) utpanna thAya che, e cothA caraNamAM jIvone parabhava javAmAM IzvarapreraNAnA laukika matanuM nivAraNa kathu jANavU. . 1 karmane anusAre kahevAthI je keTalAka ghAdIbho IzvarecchA athavA IzvarapreraNAthI gatyAgati kare che tema kahe che tenu khaMDana karyu kAraNa icchA athavA preraNA. sakarmajIvanuM kArya che, ane karma rahita thayA vinA Izvara kahI zakAya nahI
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ // dNddvistraarthH|| - avataraNa-A gAthAnA pUrvAdhamAM pRthvI-apa-ne vanaspati jIvo maraNa pAmIne kA gatimAM upaje ? (e praNanI gati ) te ane uttarArdhamAM teukAya-vAyukAyamAM kayA jIvo Aye ? (e benI Agati ) kahevAya che, . mULa gAthA 37 mii|| puDhavAidasapaesu, puDhavIAUvaNassaI janti / puDhavAidasapaehi ya, teUvAUsu uvavAo // 37 // // sNskRtaanuvaadH|| pRthvyAdidazapadeSu pRthvyApo vanaspatayo yAnti pRthvyAdidazapadebhyazca tejovAyvorupapAtaH // 37 // ||shbdaarthH|| puDhavAi-pRthvikAya vigere puDhavAi-pRthvikAya vigere dasa-daza dasa-daza paesu-padomAM-sthAnamA parahi-padamAMthI-sthAnamAthI puDhavI-pRthvikAya ya--vaLI AU- apakAya teu--agnikAya vaNassai--vanaspatikAya vAUsa--vAyukAyamAMmanti--jAya che. | uvavAo--upajavaM-utpatti-Agati gAthArtha:-pRthvikAya vigere 10 sthAnamAM pRthvi-apaane vanaspatikAya jAya che, agnikAya ane vAyukAyamAM pRthvikAya vigere 10 sthAnakathI ( jIvornu ) upajaq ( Avaq ) thAya che vistarArthaH-pRthvi-apa-ne vanaspatijIvo pRthvi-apagni-vAyu-vanaspati-dIndriya-trIndriya-caturindriya-ga0 tiye
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu gatyAgatibAram // (133) ca-ne ga0 manuSya e 10 sthAnamAM jAya che, parantu vizeSa e cha ke-e 3 jIvo karmabhUminA 30 manuSyabhedomAM 101 sammR0 manu0mAM, ne 48 tiryaMcamA malI 179 jIvabhedamA utpanna thAya che, paNa yugalikomA jatA nathI. pRthvyAdi 3 nI gati kahI, have agni ane vAyumA Agati kahe che ke pRthvyAdi 10 padamAMthI nIkaLIne jIvo agni ane vAyumAM upaje che, tyAM 101 samma0 manuSya, 30 karma0 manuSya, ne 48 tiyeca e 179 jIva bheda agni-- vAyumA AvI zake che, paNa yugaliko AvatA nathI, // iti agnivAyumA Agati // avataraNa-A gAthAnA pUrvArdhamAM agni ane vAyu maraNa pAmIne kyoM jAya ? (-agni-vAyunI gati te ), ane uttarArdhamAM vikalendriyonI Agati tathA gati kahevAya che. * ||muul gAthA 38 mI, teUvAUgamaNaM, puDhavIpamuhaMmi hoi payanavage / puDhavAiThANadasagA, vigalAitiyaM tahiM janti // 38 // // saMskRtAnuvAdaH // tejovAyugamanaM, pRthvIpramukhe bhavati padanavake / . pRthvyAdisthAnadazakAd vikalatrikaM tatra yAnti // 38 / // shbdaarthH|| teU--agnikAya | puDhavI-pRthvikAya vAU-vAyukAyarnu pamuimmi-vageremAM gamaNa- gati-javU | hoi--che, .
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ (134) // daMDakavistarArthaH // :payanavage-nava sthAne vigalAi-vikalAdi puDhavAi-pRthvikApa vigere tiyaM-trika ThANa--sthAna-pada tahi-tyAM (pRthvyAdi10sthAnamAM) dasagA--dazamAMthI | jaMti-jAya che, gAthArtha-agnikAya ane vAyukAyanI gati pRthvikAya vigere nava sthAnakamAM hoya cha, vikalendriyo pRthvikAya vigere 10 sthAnamAthI Ave che, ane (punaH ) tyAMja (pRthvyAdi 10 sthAnamAM ) jAya che. vistarArtha:-agni ne vAyunI gati pRthvyAdi 9 padamA (--48 tiryaMcamAM )che, ____ tathA vikalendriyamA Agati-pRthvyAdi 10 padathI kahI te pRthvyAdi 3 daMDakavat 179 jIvabhedathI jANavI. tathA vi. kale0 nI gati paNa tevIja rIte 179 jIvabhedomAM jANavI. gAthAmA puDhavAiThANadasagA vigalAi tiyaM eTalAM padI vikalendriyonI Agati kahe cha, ane vigalAitiyaM tahiM jaMti e padathI vikale. nI gati kahI che. tyAM vigalAitiyaM e pada DamarukamaNi nyAyathI banne bAju lAgI zake che. avataraNa-A gAthAnA pUrvAdhamAM garbhanatiryaMconI Agati tathA gati, ane uttarArdhamAM garbhaja manuSyonI Agati tathA gati kahe che, ||muul gAthA 39 mii.|| gamaNAgamaNaM gabbhaya--tiriyANaM sayalajIvaThANesu / savvattha janti maNuA, teUvAUhi no janti // 39 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ - // daMDakeSu gatyAgatidvAram // (135) ||sNskRtaanuvaadH|| gamanAgamanaM garbhajatirazcAM sakalajIvasthAneSu sarvatra yAnti manujAstejovAyubhyAM no yAnti // 39 // ||shbdaarthH|| gamaNa-gati- jaQ sambatya-sarva sthAnake AgamaNa-Avaq jati-jAya che, gambhaya garbhaja maNu-manuSyo tiriyANa-tiryaMcona teu-agnikAyamAMthI sayala-sakala-sarva vAUhiM-vAyukAyamAMdhI jIvaThANesu-jIvasthAnomAM no-nathI (jIvabhedomAM) / jaMti-jAya che gAthArtha:-garbhana tiryaMconI gati Agati sarva jIvabhedomA hoya che, (ga. tiryaco sarva jIvabhedomAM jAya che ), manuSyo sarve jovabhedomAM jAya che, ( ane sarva jIvabhedomAMthI Ave che parantu ) agni ane vAyupAMthI jatA ( AvanA ) nathI. vistarArthaH-gabhaMja tiryaMconI gati ne Agati sarva jIva sthAnomAMche eTale garbhaja tiryaMco sarva daMDakamAM upaje che, ane ga0 ti0 mAM paNa sarva daMDakanA jIva AvI upaje che. topaNa vizeSa jIvabhedane Azrayi ga0 tiyecanI gati A pramANe paryA0 ga0 jalacara-AnatAdi 18devaloka sivAyanA527 jIvabhedamAM utpanna thAya che. paryA0 ga0 uraparisarpa-arcanA 'Ta devaloka tathA 6-7 pR. thvInA nAraka sivAya 523 bhedamAM.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ (136) // daMDakavistarArthaH // garbha0 paryA0 catuSpada-urdhva 18 deva0, tathA 5-6-7 pR. thvi sivAya 521 bhedamA ga0 paryA0 khecara-Urdhva 18 deva0- tathA 4.5-6-7 pRthvi sivAya 519 bhedamA ga0 paryA0 bhujapari0-Urdhva 18 deva0-tathA 3-4-5-6 -7 pRthvi sivAya 517 bhedamAM, ___ sammU0 paryA0 tiyeca paMce05-jyo0 vai0 sivAya 51 devamAM, 56 antIpamA, ratnapra0 mAM, 30 karmabhUmi manu0 mAM, 101 sammU0 manu0 mAM ne 48 tiryacamA paryApta paNe ne aparyAptapaNe paNa upaje tathA e 10 aparyApta tiryaMca paMcendriyo 30 karma0 manuSyomAM 101 sammU0 manu0mAM, ne 48 tiryacamAM upaje e pramANe 20 tiyeca paMcendriyonI gati kahIne have 20 ti0 paMce0 nI Agati kahevAya che, 5 paryA0 ga0 tiryaMcamAM-101 sammU0 manu0, 30 ka. meM0 manu0, 48 ti, 15 paramA0, 10 bhuva0, 16 vya0, 10@0, 10 jyotiSI, 3 kilbi0, 9 lokAM, 8 kalpa, ne 7 nArakanA jIvo AvI upaje, 5 apa0 ga0 tiryaMcamAM-101 sammU0 manu0, 30 karma0 manu0, 48 ti0, eTalA jIvo AvI upaje. 10 sammU0 tirthaca paMce0 mAM-101 sammU0 manu0, 30 karma0 manu0, ne 48 tiryaco AvI upaje. e pramANe tiryaconI gatyAgati kahIne have ga. manuSyonI gatyAgatimA prathama ga0 manu0 nI Agati ne tyArabAda gati kahevAya che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu gatyAgati dvAram // 15 ga0 paryA0 karma0 manu0- 563 jIvamedamAM jAya, 30 paryo0 akarma0 manu0-10 bhu0, 16 vye0, 15 paramA0, 10 jUM0, 10 jyo0, 1 adhokilbi0, sau0, ne IzAna e 64 sthAne jAya. (137) 56 paryA0 antarjIpa manu0-21 devomAM --- 101 aparyA0 0 manu0 148 tiryaca, 30 karma0 manuSya, ne 101 sammU manu0 101 sammR0 manuSyomAM upaje. e pramANe manuSyonI gati kahI ne have Agati kahe che, 15 ga0 paryA0 karma manu0 mAM - 15 karmabhU0 manu0, agnine vAyu vinA sarva sUkSmavAdara ekendriya, 3 vikale0, sarvaprakAranA ti0 paMce0, 101 sammU0 manuSya, 99 deva, ane prathama 6 pRthvinA nAraka AvI upaje. 30 akarma manu0 mAM- 15 karma0 paryA0 manu0, ne 5.50 paryA0 ti0 e 20. 56 antarDI0 manu0 mAM- 15 karma0 paryA0 manu0, 10 paryApta ti0 paMce0 e 25. zeSa sarva manuSyamAM - - 101 sammU0, manu0, teu0 vAyu vinA zeSa sarva tirya0, ne 15 karma0 manuSya AvI upaje. / iti gatyAgatidvAram // avataraNa - A gAthAmAM sarva daMDakane viSe vedadvAra kaDevAya che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - (138) // daMDakavistarArthaH // .... // mULa gAthA 34 // veyatiya tirinaresu, itthi puriso ya cauvihasuresu / thiravigala nAraesu, napuMsavezro havai ego // 40 // sNskRtaanuvaadH|| ghedanikaM tiryagnarayoH strI puruSazca caturvidhasareSu / sthiravikalanArakeSu, napuMsakavedo bhavatyekaH // 40 // shbdaarthH|| veya-veda thira-sthAvara tiya-traga vigala-vikalendriya tirinaresu-tiryacamanuSyomA nAraema-nArakopAM (ne) itthI-strIveda napuMsaveo-napuMsaka veda puriso-puruSaveda ya-ane havai-che cauviha-cAramakAranA ego-eka suresu-devomAM (devone) gAthArtha:-tiryaca ane manuSyomA traNa veda cha, cAra prakAranA devomAM strIveda ane puruSaveda che, ane sthAvara ( ekendriya ) --vikalendriya-tathA nArakomA eka napuMsamaveda ja che. vistarArtha:----tiryaMca tathA manu0mA 3 veda kahyA tyAM sa4 samma0manuSya tathA samma tiryaMca paJcandriyane phakta eka napuMsakaveda hoya, ane garbhaja jIvomAM keTalAeka puruSavedI keTalAeka strIvedI ne keTalAeka jIvo napuMsakavedI paNa hoya che, ___ tathA cAre prakAranA devomAM napuMsakaveda nahiM hovAyI mAtra strIveda ane puruSavedaja che, zeSa vyAkhyA sugama che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu alpabahutvadvAram // avataraNa----ive lA gAthAthI 24 daMDakamAMthI kayA daMraphanA jIvo alpa ane kayA daMDakanA jIvo adhika che, ? te kahe che. . // mULa gAthA 40 mo. // pajamaNu bAyaraggI, vemaanniybhvnnniryvNtriyaa| joisacau paNa tiriyA, beiMdi teiMti bhuumaauu||40|| // saMskRtAnuvAdaH // paryAptamanujabAdAgnivaimAnikabhavanapatinairayika vynsrkaaH| jyotizcatuSkapaJcendriyatiryaco dvIndriyatrIndriyabhvApaH // 40 // zabdarArthaH paja-paryApta noisa-jyotiSIdeva maNu-manuSya cau-caturindriya bAyara-bAdara paNa-paJcendriya aggI-agnI tiriyA-tiryaco vemANiya-vaimAnika veiMdi-dIndriya bhavaNa-bhavanapati teiMdi-trondriya niraya-nAraka | bhU-pRzcikAya vaMtarIyA-vyaMtaroM | AU-apkAya - gAthArtha:-paryAptamanuSya--bAdara agni-baimAnika--bhavanapati --nAraka-vyantara-jyotiSI- caturindriya-paMcendriyatiryaca--dIndriya -trIndriya-pRthvikAya-apkAya ( saMbandha AgaLanI gAthA sAthe.) 1 AgaLa laghu alpAbahutva juo.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ (140) // dNddkvistraarthH|| vistarArtha:-mugama che. paNa AgaLa laghu ane mahAlpabahutA juo avataraNa--A gAthAmAM paNa vAkI rahelA daMDakona alpabahutva kayuM che. mULa gAthA 38 mii,|| vAu vaNassai cciya, ahiyA ahiyA kameNa me huNti| savvevi ime bhAvA, jiNA mae gaMtaso pattA // 4 // // saMskRtAnuvAdaH // vAyurvanaspatizcaiva adhikA adhikA krameNeme bhavanti / sarve'pi ime bhAvAH, he jinA mayA 'nantazaH prAptAH 42 // ||shbdaarthH|| vAu--vAyukAya | haMti che. vaNassai-vanaspatikAya savvevi--sarve paNa ciya-nizcaya | ime--e pUrvokta(paryA0manuSyAdi) ahiyA ahiya--adhika bhAvA--bhAva adhika jiNA he jinezvarI kameNa--anukrame mae-meM ime--e pUrvokta ( paryApta aNaMtaso- anaMtavAra manuSyAdi ) | pattA--prApta karyA gAthArtha:----vAyukAya ane vanaspatikAya nizcaya e pUrvokta (paryA0 manuSyAdi ) anukrame adhika adhika che. he jinezvaro e sarva / paryA0manuSyatvAdi ) bhAvo meM anaMtavAra prApta karyA ke. ( mATe have ekavAra prApta thanAru mokSa pada Apo ..-e daMDaka rUpa stutinuM tAtparya AgaLanI gAthA sAthe saMbandhavALu che. )
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - // daMDakeSu alpabahutvadvAram // (141) vistarArtha:---alpabahutva saMbandhi banne gAthAomAM jIvo sAmAnyataH adhika adhika kahyA paNa keTalA adhika ? te kachu nathI mATe te spaSTa rIte darzAvAya che.--. // 24 daMDakanuM*alpabahutva // paryApta manuSya 1 bAdara agni 1 vaimAnika bhavanapati 10 nAraka vyantara jyotiSI caturindriya ? paJce0tiryaMca 1 dvIndriya trIndriya 1 pRthvikAya ? apakAya 1 vAyukAya vanaspatikAya ? sarvathI alpa asaMkhya guNa asaMkhya guNa asaMkhya guNa asaMkhya guNa asaMkhya guNa saMkhya guNa saMkhya guNa vizeSAdhika vizeSAdhika asakhya guNa asaMkhya guNa asaMkhya guNa anaMta guNa * ahiM paryApta jIvAzrayi A alpabahutva kA cha
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ (142) // dNddkvistraarthH|| // mhaadNddkaalpbhutvm..|| sarvathI alpa saMkhya guNa 27adhikaraNa asaMkhya guNa saMkhyAta guNa 1 garbhaja manuSya 2 garbhaja manuSya strI 3 paryA0bA0 agni 4 anuttara deva 5 urvatraNa graive0devo 6 madhmovai trikadevo 7 adho 30 devo 8 acyuta kalpadevo 9 AraNakalpa devo 10 prANatakalpa devo 11 Anatakalpa devo 12 namatamA nAraka 13 tamA nAraka 14 sahasrAra kalpadevo 15 mahAzukra kalpa devo 16 dhUmaprabhAnAraka 17 lAMtaka kalpa devo 18paMkaprabhAnAraka 19 brahmakalpadeva 20 vAlukAprabhA nAraka asaMkhya guNa 2 garbhaja manuSyathI garbhaja manu0 bI saMkhyaguNa che. e pramANe dareka alpa bahutva pUrva pUrva saMkhyAnI apekSA e. jANavU
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu alpabahutvavAram / / 21 mahendra kalpadeva 22 sanatkumAra kalpadeva 23 zarkarAmabhAnaraka 24 samucchima manuSya 25 IzAna kalpadevo 26 IzAna kalpadevI saMkhyagaNa (32 adhika32guNa) 32adhika 32guNa asaMkhyaguNa 32adhika32guNa ". . asaMkhyaguNa. saM0(3 adhikazguNa) "3 adhika 6 guNa) 27 saudharmakalpa devo 28 saudharmakalpa devI 29 bhavanapati deva 30 bhavanapati devI 31 ratnaprabhA nAraka 32 khecara ti paMce0 puruSa 33 khecara ti050strI 34 catuSpada ti0 puruSa 35 catuSpada ti0 strI 36 jaLacara ti0 puruSa 37 jaLacara strI 38 vyantara.deva 39 vyantaraHdevI 40 jyotiSIdeva 41 jyotiSIdevI 42napuM0khecara ti0 43 napuMsaka sthalacara ti 44 napuM0 jaLacara " (3 adhikazguNI) "(32adhika 32guNa) "(32adhika 32guNa)
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakavistasarthaH // (144) 45 paryA0 caturindriya 46 paryA0 pa0 47 paryA0 dvIndriya 48 paryA0 trIndriIya 49 aparyA0 paJcendriya 50 aparyA0 caturi0 51 aparyA0 trIndriya 52 aparyA0 dvIndriya 53 paryA0 pratyeka vanaspati 54 paryA0 vA0 nigoda 55 paryA0 vA0 pRthvi 56 paryA0 vA0 apkAya 57 paryA0 vA0 vAyu 58 aparyA0 vA0 agni 59 aparyA0 pratyekavana 0 60 aparyA0vA0 nigoda 61 aparyA bA0 pRthvi 62 aparyA0 bA0 apakAya 63 aparyA0 vA0 vAyu 64 aparyA0 sU0 agni 65 aparyA0 sU0 pRthvi 66 aparyA0 sU0 apakAya 67 aparyA0 sU0 vAyu 68 paryApta sU0 agni 69 paryApta sU0 pRthvi " vizeSAdhika " JM... asaMkhyaguNa vizeSAdhika asaMkhya guNa "" " " ' zd " " 33 39 " vizeSAdhika "" 19 saMkhyAta guNa vizeSAdhika
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakeSu alpabahutvadvAram || 70 paryApta sU0 apkAya 71 paryA0 sU0 vAyu 72 aparyA0 sU0 nigoda 73 paryA0 sU0 nigoda 74 abhavya 75 patitasamyakatvI 76 siddha 77 paryA0 bA0 vana0 78 bAdara paryApta 79 aparyA0 80 bA0 aparyApta 0 bA0 vana0 81 bAdara 82 sU0 aparyApta vana0 83 sU0 aparyApta 84 paryA0 sU0 vanaspati 85 sU0 paryApta 86 sUkSma 8 kA 88 nigoda 89 vanaspati 90 ekendriyo 91 tiryaca 92 midhyAdRSTi 93 avirata 94 sakaSAyi . d " asaMkhyAta guNa saMkhyAta guNa anaMta guNa 'd '' 77 vizeSAdhika asaMkhya guNa vizeSAdhika d 'd " saMkhyaguNa vizeSAdhika 99 **** (145) "
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ (146) // dNddkvistraarthH|| - 95 chadmastha . 96 sayogi 97 saMsArIjIva 98 sarvajIva avataraNa-A daMDakarUpa stuti karavAnuM phaLa graMthakAra zrI jinezvaronI pAse mAge che. saMpai tumha bhattassa, daMDagapayabhamaNabhaggahiyayassa daMDatiyavirayasulaha, laha mama ditu mukkhpy||43|| / saMskRtAnuvAdaH // saMprati tava bhaktasya, daMDakapadabhramaNabhagnahRdayasya / daMDatrikaviratasulabha, laghu mama dadatu mokSapadam // 43 // // zabdArthaH // saMpai-hamaNAM-have daMDatiya 3 daMDa (mana-vacanatumha-ApanA kAyAnA azubhavyapAra bhattassa-bhaktanuM virassa-virativaDe [tyAgavaDe] daMDagapaya-daMDakasthAnamA sulabhaM-sahaje prAptathanAra bhamaNa-bhramaNakaravAthI laghu-zIghra bhagga-bhagna-udAsIna mama-mane hiyayassa-hRdayavALA (nu) ditu-Apo manavAlA sukkhapayaM-mokSapada gAthArtha:-( e sarva bhAvo anaMtavAra prApta karyA che. ) have daMDakasthAnomAM bhramaNa karavAthI udAsIna manavAlA ApanA bhaktane ( mane gajasAramunine ) traNa daMDanA tyAga karavAyIM sahaje prApta thanAra ebuM mokSa pada zIghra Apo.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakapraNetuH prabhunIprArthanA || (147) e pUrvokta 24 daMDa vistarArthaH -- zrIgajasAramuni zrIvIraprabhune prArthanA kare che ke anAdi kALathI paribhramaNa karavA vaDe karIne have mA hRdaya bahu khedavALaM udvigna ( udAsIna ) thayeluM che mATe manane azubha vikalpamAM pravartAvavArUpa manadaMDa, mokSamArgane pratikULa vacano bolavA rUpa vacanadaMDa, ane muktimArgane pratikUla kriyAmAM kAyAne pravavavA rUpa kAyadaMDa, e 3 daMDanA tyAgathI sahaje malanAruM mokSapada mane zIghra Apo e daMDakaprakaraNarUpa zrI mahAvIra svAmInI stutino antima paramArtha ( sAra ) jaNAvyo. avataraNa - A gAthArmA zrI graMthakAranI prazasti che. sirijiNahaMsamuNIsara - rajje siridhavalacaMda sIseNa gajasAreNa lihiyA, esA vinnatti appahiyA // 44 // // saMskRtAnuvAda | zrIjinahaMsa munIzvararAjye, zrIdhavalacaMdra ziSyeNa / gajasAreNa likhitA: eSA, vijJapti rAtmahitA // 44 // // zabdArthaH // - siri-zrI jiNahaMsa - jinahaMsanAmanA muNIsara -- AcAryanA rajje - rAjyamAM siri-zrI dhavalacaMda - dhavalacaMdra gAthArthaH - zrI jinahaMsanAme AcAryanA rAjyamAM (zAsanamaH zrI dhavalacaMdamuninA ziSya gajasAra munie A vijJapti Atma hitakArI lakhI che. sIseNa - ziSye gajasAreNa - gajasAramunIe lihiyA -- lakhI esA - A vibhatti - vijJapti apahiyA - AtmahitakArI
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ - (148) // derakavistarArthaH // vistarArthaH-gajasAramuni 16 mAsaikAnI zaruAtamAM thadelA tema temanA hAyano banAvelo jaMbuddhIpano nakazo (paTa) jovAmAM Avyo che. te uparathI jaNAya che. A prakaraNa teozrIe paropakArArthe banAvela chatAM Atmahitane mATe lakhyu tema lakhI potA. nA AtmAnI laghutA bhAvI che. zrI daNDakavistarArthaH sampUrNaH
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shrii mahAvIraprabhustutigarbhita paramakAruNika paM0 padmavijagaNipraNitaM // vividharAgabaddhaM, ekonahiMzatidvAreSu caturviMzati daNDaka samavatArarUpaM stavanama, (duhA) maNamI sarasati bhagavati, tIma jinavara covIza, gautama pramukha sUri tathA, guru uttama mujagIza // 1 // covIza daMDakane viSe, dvAra ache guNatiza; vivarI kahizu tehane, jima bhAkhyA jagadIza // 2 // nAma 1 lezyA 2 trIjuM tanu, 3 avagAhanA 4 saMgheNa, 5 saMjJA, 6 AkRti sAtamu, 7 saMparAya 8 muNo seNa // 3 // 9indri10samudghAta 11 dRSTi12darzana, 16nANa14-15jogopayoga: 16upapAta ne17vacana18sthiti19pajjatti20AhArano bhoga // 4 // 21gati Agati 22veda 23bhavanano, covizamo 24mANadAra; 25saMpadA26dharma27jIvAyoni,28kuLa 29alpabahutva vicAra // 5 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakastAnam // (dvAre 1 laM)-ghamA, vaMzA selA, aMjanA riSTA nAma: maghA, mAghavati sAtamI, e sAte duHkha khANa // 6 // 1asura 2nAga 3suvarNa, 4vidyuta ne 5agnikumAra; 6dIva udadhi 8dizi 9vAyuH 10stanita e daza shriikaar||7|| sAta 11nara kanuM eka che, ekAdaza daMDaka ema; thAvara 16 pAMca tathA 19 traNa, vigaleMdriya gaNie tema // 8 // 20 paMcendritiryaca 21 manuja ne, 22vyaMtara ne 23jotiSaH 24 vaimAnika covIza e, nAma dvAra muNa ziSya // 9 // (dvAre 2)-naraka, teu, vAu, vigalendriya, apajja lezyA tIna paMceMdriya tIryaca manuSane, SaT lezyA hoya pIna // 10 // bhavanapati daza vyaMtara, pRthvI apa vaNa kAya; e cauda daMDakamAMhi, AgalI pAra kahAya // 11 // jyotiSi sohama izAna, eka tejo hoya; paMcama devaloka lage padma, upare zukla joya // 1 // (dvAre 3)--nArakI devatA sarvane, vaikriya tejasa karma, vAyu tiryaMca paMcendriya, AhAraka vinu e marma // 13 vAyu vinA cau thAvara, vigalane traNa zarIra; audArika tejasa karma, manujane paNa kahe vIra // 14 // ||ddhaal ?-rAga maaru.|| (dvAre 4) naraka gate zata paMca dhanuS avagAhanAre; samucce utkRSTa bhAkhIre (2) sAkhi pannavaNAachere // 1 // ... 124 daMDakonA mAma, 2 kRSNa, nIla, kapota, tejaH, pama zukla, e 6 lezyAo che, 3 audArika, vaikriya, AhAraka, te jasa, kArmaNa, e pAMca zarIra che, 4 zarIra pramANa,
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ || paM0padmavigaNi praNItam // puNA ATha dhanuS SaT aMgula dehaDIre; ghamA utkRSTa, trayare (2) hAtha jaghanya zarIra che re sADApaMdara dhanuS bAra aMgula lahare; bIje savA ekatrIza; paMkere (2) sADIbAsaTha dhanuSnIre savAso dhanupUnI dhUmaprabhe lahIre; maghAma aDhIzata, dhanuSya (2) zata paMca guru sAtamI re e utkRSTa kahI mheM sAte narakanI rai; preravanI utkRSTa, uttare (2) uttaranI te jaghanyathI reM bhuvanapati vaiNa jyotiSIne sAta hAthanI re, (151) // 2 // 11311 11811 // 5 // tima sohama izAna, trIjere (2) tIje cothe SaT taNI re // 6 // pAMcame chaThe pAMca, cAra sAtame AThamere; cAra lage tina hAtha, hAthare (2) nAtha bhAkhe traNa lokanore // 7 // nava graiveyaka be kara, anuttare eka che bhU jala agni ne vAya, tehanI re (2) aMgula asaMkhyama bhAga che re 8 lAkha jojananI uttarakriya devatAre, 1 vanaspati pratyeka. jhAjhIre [2] joyaNa sahasa utkRSTadhIre // 9 // aMgula asaMkhya bhAga jaghanyathI jANIyere; beiMdriya jojana bAra kozare (2) traNa cauticauriMdriyere // 10 // tina koza danujanI sahasa joyaNa taNIre; tiri paMcendriya deha, vaikriyare ( 2 ) lAkha joyaNa nava zata tathAre // 11 // (dvAra 5 ) - SaTa saMghayaNa manuja tiri paMcendri lahyAre: farlendriya chevaTa, jANore (2) zeSa saMghayaNi achere 59 // 12 // 5 prathama prathama narakanA utkRSTa avagAhanA te Agala Agala jaghanya jANavI. 6 vyaMtara, 7 navame, dazame, agIyArame, bArame devaloke, 8 vajrarSabhanArAca, RSabhanArAca, nArAca, ardha nArAca koTikA, sevA e 6 saMghayaNa che,
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ (152) // daMDakastavanam // (dvAre 6)--AhArAdika cauvIze daMDake lahAre (dvAra 7)--devane samacauraMsa, Agere(2)SaT naratiri pNceNdrinere||13|| *(dvAra 8) nAraka thAvara vigala samuThima manuSyanere; eka hu~Daka saMThANa, hoyare (2) cAra kaSAya savi daMDakere // 14 // // DhALa 2 jI. piyu piyu karatAM nAma japu dina rAtIyAM--e dezI. (dvAra 9). deva nAraka nara tiripaMcendriya paNaindri, thAvara bi ti caurIMdri iga vi ti cau badi; (dvAra 10)-nAraka vAyune cAra samudghAta AgalA, deva tiyeca paMcendriyane paNa(5) AdilA // 1 // thAvara cau vigalendriyane pahelA tina kahyA, manujane sAta samudghAta panavaNAe lahyA; (dvAra 11)-nAraka nara deva tiri paMcendri tidRSTi che, thAvara paMcane eka mithyAtva te iSTa che // 2 // vigalendriyane samakita mithyA e doya che. eNIpere dvAra ekAdazabhu dRSTi hoya che; (dvAre 12) deva nAraka tiri paMcendriyane kevala vinA, cauridine cakSu bhacakSu be darzanA 9 AhArasaMjJA, bhayasaMjhA, maithunasaMjhA, parigrahasaMjJA, e cAra saMjJA che, 10 samacaturasra, nyagrodha, sAdi, vAmana, kubja, huMDaka e 6 saMsthAna cha, + krodha, mAna, mAyA, lobha e 4 kaSAya che, 11 sparza, rasanA, ghrANa, cakSuH, zrotra e 5 indriya che, 12 vedanA, kaSAya maraNa, paikriya, taijasa, AhA. raka, kevalika e 7 samudaghAta che. 13mithyAtva samyaktva mi. zra, e traNadRSTi che, 19 cakSudarzana che, acakSuda0, avadhida0, kevaLada0 e 4 darzana che,
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paM0pavi0Ni praNItam // eka acakSu yAvara bi ti iMdriya taNe, cakSu acakSu ohi kevala cau manujane; (dvAre 13)-traNa jJAna ajJAna naraka deva tiryaMcane. thAvarane mati zruta ajJAna e bihuM bhaNe // 4 // vigalendriyane jJAna ajJAna dudhA bha', manujane jJAna paMca ajJAna te traNa gaj (dvAra 14)-audArika AhAraka duga viNu suNo, yoga agyAra nAraka deva daMDake bhavi muNo // 7 // audArika duga karma bhU jala vanhi vaNa prate, vaikriya duga yuta paMcayoga vAyu mate; audArika duga karma cotho vAga yoga e vigalendriyane cAra yogano bhoga e tiripaMcendrine AhAra duga viNa jANIe, panara yoga manuSyane bhavi mana ANIe; (bAra 15)-traNa jJAna ajJAna darzana deva naraka tiri, jJAna ajJAna do eka acakSu be tiriMdari // 7 // jJAna ajJAna darzana doya e cha caridine, mai su ajJAna acakSu thAvara ekadine 15 matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaHpayavajJAna, kevalajJAna. e pAMca jJAna tathA matiajJAna, zrutaajJAna, vibhaMgajJAna e traNa ajJAna che, 16 satyamana, asatyamana, mizramana, vyavahAra (asatyAmRSA) mana, satyavacana, asatyavacana, mizravacana, vyavahAravacana,e cAra mananA ane cAra vacananA malI ATha yoga, tathA audArikayoga, audA0 mizrayoga, vaikriya,vaikriyamizra, AhAraka, AhArakamizra, taijasakAmaga, e sAta kAyayoga maLI 15 yoga che, 17 5jJAna, 3 ajJAna, 4darzana e 12 upayoga che,
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ (154) || daMDakastavanam // bAra upayoga manuSyane lahie ima suNo, nANa annANa darzana paNa tica krama thuNo // 8 // (dvora 16 - 17 - nAraka deva tica paMcendri vigala tathA, upapAta cavana kahuM bhavi bhagavati kahe yathA; eka ve traNa jaghanyathI saMkhya asaMkhyAtA, 'utkRSTA upapAta vacana same vikhyAtA eka same asaMkhyAtA thAvara prANiyA, upaje cave anNt| sAdhAraNa jANiyA; eka Adi dei jAtra saMkhya manuSya laho, samurchima naramahi asaMkhyAtA sadaho // DhALa 3 jI. || // 9 // // 10 // have kumara isyuM mana citave, e rAga. (dvAraM 18 ) - ratnaprabhAra jaghanyathI, dasa sahasa varasanA Ayore; sAgara eka utkRSTo laho, bIje RNa sAgara thAyore. jinavara bhArakhe ima vayaNaDAM // 1 // vAluprabhA narake sAtanuM paMke daza sattara te ghUme re kadhI bAvIza tama narakamAM, sAgara tetriza tamatamere. ji0 // 2 // Adi utkRSTI je kahI, uttaranI teha jaghanyare: 18 amuka daMDakamAM eka samaye kelA jIvo jaghanyathI yA utkRSTathI upaje ! ema kahetuM te upapAtadvAra ane amuka daMDakana eka samayamAM keulA jIvo java0 thI vA utkR thI maraNa pAme ena kahetuM te cyavanadvAra, 19 karA daMDake kaMTalu jaghanya AyuSya ane utkRSTa AyuSya hoya ema kahevuM te AyuSyadvAra,
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paM0 padmavi0Ni praNItama || (155) tera pratara pahelI narakamAM, tasa utkRSTa suNo dei karNare. ji0 // 3 // ne sahasa tathA neu lakSa che, purava koDi zrIje jANore; eka sAgaranA daza bhAgamAM, eka bhAga cothe mana ANore, ji0 // 4 // ema bhAga ekeka vadhAratAM, terame thAya daza bhAgare, sAgara eka puruM thai rahe, have jaghanyanI suNo vAgare. ji0 // 5 // daza sahasa tathA daza lakSa che, netuM lAkha ne pUrava koDI re; have AgalInuM utkRSTa je, uttara jaghanye joDI re. ji0 // 6 // ekAdaza nava sata paNa tathA, traNa eka anukrama dhArore: pratare guNavAna kahuM, AmanAya te eka udArore ji0 // 7 // je narakanI sthiti utkRSTa che, tasa kIje jaghanya te bAdIre; pratara jeTalA te narakanA, kIje bhAga pratare sAdhIre. ji0 // 8 // dasa sahasa varasa te jaghanyathI, Ayu bhavanapati taNu hoya re; utkRSTa camaranuM sAgarataNu, bali indranuM adhikuM joyare. ji0 // 9 // sADA traNa tathA sADA cAra che, tasa devI taNu anukrame re; have nava nikAya dakSiNataNuM, Aukhu doDha palyopamare. ji0 // 10 // palya doya dezona uttarataNuM, tasa devInaM aDa ekore; deze uNa palyopama kahUM, krame gaNIe dharI vivekore ji0 // 11 // sannA zuddhA vijI vAlukA, cothI maNazilA nAma zarkarA khara pUDhavI jANIe, anukrame suNo Ayu ThAmare, ji0 // 12 // eka bAra cauda sola tema valI, aSTAdaza ne bAvIsore: sahasa zabda te tIhAM joDIe, Aukhu bhAkhe jagadIzore; ji0 // 13 // sAta sahasa varasa apUkAyanuM, vAsara traNa agninuM Ayure; traNa sahasa varasa vAyukAyanuM, daza sahasa varasa vaNakAyare. ji0 || 14 | beindrinuM bAra varasataNuM, teindrinuM ogaNapacAsa dinare; paT mAsanuM caurendritaNu, vanya muhUrta hoya bhinnare. ji0 // 15 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakastavanam // janapara garbhaja samurchima tathA, garbhaja urabhUjaparisappare; pUSa koDI varasanu Aukhu, bhinnamuhUrta sappanuM bhalpare. ji0 // 16 // tharucara garbhama praNa palyanu, samUrchima varSa sahasa corAsIre: bhAga palyopama asaMkhyAtamo, garbhaja khecaranuM khAsIre. ji0 // 17 // khecaranuM bahotera sahasa, uraparinuM trepana hajAra re bhUjaparinuM betAlIza sahasa, e traNa sammUrchima dhArare. ji0||18|| garbhaja naranuM traNa palyana, jaghanyathI bhinnamuhUrta re| daza sahasa varasa vyantarataNuM utkRSTa palya- iMtare. ji0 19 // bhaya palyana tasa devI taNu, lAkha varasa ne palya zazikerure; sahasa varasa ne palyopamataNu, sUryanu graha palya dhAruM re. ji0 // 20 // caMdra sUrya ne graha devItaj. nija Ayu aradha karI dIyore; ardha palya tathA pA palyanu, nabhatra tArAnuM lahIyore. ji0 // 21 // cotho AThamo bhAga jhAjheraDo palyano devIno mAna re; be sAgara sohama jANIe, be udadhi jhAjherAM izAna re. ji0 // 22 // eka palya tathA adhikaraI, jaghanya Aukhu sAro re sAta sAgara atha jhAjheraDaM, trIje ne cothe udArore. ji0 // 23 // be sAgara adhIkeraDaM, Ayu jaghanya kA tAsareH / have utkRSTa anukrame kahUM, suNajo te dharI ullAsare, ji0 // 24 // daza cauda sattara aSTAdaza, sAgaranuM anukrame jANIre; AgaLe ekeka vadhArIe, ekatrIza aveka lage ANIre. ji0 // 25 // tetrIza sAgara vijayAdike, cArane ekatriza jaghanyare; AgaLane utkRSTa jaghanya te, uttaratuM dhAro sajjanare. ji0 // 26 // // DhAla 4 thI. // dezI ekatrIzAnI.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paM0padmavigaNi prnniitm|| (157) (bAra-19) thAvara paMcanere, cAra paryApti agalI, vigalendriyanere, TALo mana eka chehalI; zeSa sarvanere, SaT paryApti dvAre bhaNI, (dvAra-20) dvAra vIsamure, bhAkhe haSe tribhuvanadhaNI // 1 // [truTaka] manuSya tiri vigalendri paNa e daMDake traNa AhAra e zeSane karala AhAra TAlI doya AhAra niradhAra e; (dvAra-21) tiri paMcendri manujamAMhi.nArakI jAi sahi, Ave paNa e bihumAMthI pAye vedanA bahutahI // 2 // ( DhALa ) vyaMtara jyotiSire, bhuvanapati vaLI jANIe, sohama izAnare, pAMca daMDakamAMhi ANoe; pRthvI are, vaNa tiri paMcendriya manu, upaje tihAra, tiri paMcendri manuja nanu // 2 // (ghuTaka ) trIjAthI sahasAra jAvata gatyAgati manu tIritaNI, navamAthI sarvArthasiddha manujanI jinavare bhaNI; covizamAhe manuja jAe, bhAya teu vAu viNu, covIzamAhe gatyAgati kare tiri paMcendriya ghaNuM // 4 // ( DhALa ) gati Agatire. vigalendrine daza daMDake, niri paMcendrire, thAvara vigala manuja jIke; bhU apa vaNanere, ehIja dazanI gati kahI, vIzamAre, nAraka viNu Agati lahI (ghuTaka ) navanI gati Agati dazanI teu vAune tadA, 20 AhAra paryApta, zarIrapa0, indriya pa. ucchavAsa pao, bhASA paryA0 manaH paryA0 e 6 paryApti che, 21 ojasUAhora, lomaAhAra, prakSepAhAra ( kavalAhAra ). e 3 AhAra che, 22 amuka daMDakanA jIva kayA kayA daMDakamAM jai upaje te gati, amuka daMDakamAM kayA kayA daMDakanA jIvo AvI upaje te Agati,
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ (158) // daMDhakastavanam // thAvara vigala tiri paNendra manuja sahi karo jadA: zrI vIrajinavara taNA padayugapadmane avalaMbatA, gatyAgati savi dUra thAya pAmIe sukha shaashvtaa||6|| // DhALa 5 mii.|| // copAinI dezI, // (dAra-22) nAraka thAvara vigala napuM veda, devane puM tri veda mana gheda; tiri paMcendri manuja traNa jANaM, have bhuvana dvAra mana ANa // 1 // sAta narakanA anukrame suNI, trIza pacavIza pannara daza trINi; lAkha zabda sayale joDIe, chaThThIe lakhamAM paNa choDIe // 2 // sAtamIe paNa narakAvAsa, corAzI lakha sarvani vAsa; cotriza coyAliza (44)aDatrIza, navamI nikAya vinA cAliza3 navamIne pacAsa udAra, lakSa zabda saghaLe vistAra; dakSiNa dize daza indranA eha, cau koDi SaT lakha sarva guNeha have uttara daza indranA kahuM, uNA pratyeke cau lakha lahu ; sAta koDi ne bahotera lAkha, sarva thai e jinavara bhAkha // 5 // eka lAkha aMzI sahapta jojana, stnaprabhA piMDa bhAkhe jina; sahasa jojana upari adha TAla, vacamAM bhuvanapatine bhALa // 6 // saMkhya asaMkhyAta jojana mAna, bhavana kahyA che tehane thAna; lokavyApI sUkSma thAvarA, vAdara deze kahe jinavarA // 7 // bAdara agni munuja e doya, aDho dvIpamAM kahIe soyaH uparI sahasa jojanamA thakI, uparI adha zata jojana mukI // 8 // nagara asaMkhyAtA tihAM kahyAM, nAnA bharata jevaDA lahyA: mahAvideha sama madhyama jANa, moTA jaMbudvIpapramANa // 9 // 23 strIveda, puruSavedana, pusakaveda, e 3 veda che,
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakapaNetuH prabhunImArthanA / / - saMbhUtala pRthvI maryAda, sAtazeM nevU jojana saMvAda, tArAthI daza jojana ravi, aMzI jojana tihAtho zazi pvi||10|| nakSatra budha jojana cAra cAra, zukra guru maMgala zani traNa dhAra; jyotiSIno che asaMkhya vimAna, have devalokanI saMkhyA jaann||11|| batrIza aDavIza bAra aDa cAra, lAkha zabda joDIe udAra: pacAsa cAliza ne cha hajAra, Anata prANate cau zata dhAra // 12 // AraNa acyute paNazeM rakhA, e mAna vimAna saMkhyAmAM lakSA, prathama troke ephaso agyAra, bIje ekaso sAta vicAra // 1 // trIje so ne upari paMca, anuttaramA paNa puNyano saMca: bAra jojana uMcI siddhazilA, dvAra24'prANa kahuM have daza mAhIlA14 pharasa indrI tanu baLa zvAsozvAsa, Aukhu e thAvara hoya tAsa; rasa indrI ne vacana sahita, beindriyane SaT e rIta; nAraka sahita teindine sAta caurendrine cakSu avadAta; mana ne zrotra indriya e yuta, zeSa daMDakane daza e utta // 17 // // DhALa 6 ho.|| rAga velAvala. (chAra 25) navanidhAna coda ratana e. bhAkhyA bhagavate cakra, chatra, daMDa, asi vali, kAMgaNI, carma maNi, te namiye jinarAyane // 1 // sAta ekeMdriya ratana e, gAthApati, senApati: purohita, vArSika, azva, gaja, strI saMpatti. te // 2 // tIrthakara, cakrI. paLa, vAsu, kevali, sAdhu, zrAra; samakiti, maMDalika maLi, sani traivIza lAdhu. te // 3 // 24 prAgadaza Agala kA che te. 25. cauda cakravartinA ratna ane nava tIrthakarAdi malI 23 saMpattidvAra. -
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ daMDakastavanam // . .rnia // 5 // pahelI narakano nIkaLyo, soLa saMpadA pAme; sAta ekendriya TALIne, guNajyo iNe ThAme. // 4 // bIjIno paMdara cakrI vinA, trIjIno tera; bala vAsudeva e TALajo, cothIno bAra. tIrthaMkara viNu pAMcamIno, pAme agIAra; kevalI viNu daza chaThThIno, sAdhu viNu niradhAra. te0 // 6 // azva gaja samakIta traNa, sAtamIno jANa; bhavanapati vaNa jotiSI, ekavIza lahe ThANa. te0 // 7 // tIrthaMkara vAsudeva vinA, bhU apa vaNa nara tirIno: tIrthakara cakrI bala vAsu, viNu ogaNIza kIno. te0 .8 // teu vAuno nIkalyo, azva gaja e doya .. sAta ekendri ima nava, pAme jIva koya. te0 // 9 // vigala aDhAra saMpada lahe, tIrthaMkara cakrI bala vAsuH kevalI e pAMca TAlajo, sohama izAne te vIzu. te0 // 10 // pahelI naraka pare jANajo, sola saMpada ihAM; trIjAthI AThamA lage, navamAthI cauda jihAM. te // 11 // ekondra azva gaja TALajo, anuttaranA kahIe; * ATha niyAna vAsudeva vinA, dvAra saMpadA lahie. te0||12|| (dvAra-26) karaNIrUpa dharma manu tathA, tiri paMcaMdrimAMhiH bAvIza daMDake te nahi, dharma dvAra e tyAMhi. te||13|| (dvAra-27) bhu apa teu vAu sata, daza lAkha pratyeka sAdhAraNa vaNa manu cauda, cau cau lakha tiri naraka te0 14 * tIrthaMkarAdi ATha padavIo pratyekavanaspati 21 daMDake aviratino udaya che. 26 viratirUpadharma. 27 84 lAkha jIyA. yonidvAra,
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paM. padmavi0 praNItaM // (161) lAkha lAkha do do vigaleMdrimAM, devane lakha cAra: ima corAzI lakha jIvAyonimAM, nava nava avatAra te||15|| (dvAra-28) pacavIza chavIza bAra sAna, traNa sAta aDavIza; sAta ATha nava bAra lAkha, kuLakoTi jagIza. te0 // 16 // sADIvAra daza bAra daza, nava lAkha kulakoDi; nAraka deva anukrame, pAMca thAvara joDi. te // 17 // bi ti caureMdri anukrame, manuja jalacara thalacara khecara urapari bhujapari, anukrame savi vistara. te // 18 // (dvAra-29) garbhana nara thoDA sarvathI, SaD guNa asaMkhyAtA; bAdara agni vaimAnika, bhuvanapati AkhyAtA. te0 // 19 // nAraka vyaMtara jyAtiSi, saMkhya guNa cariMdi; praNa vizeSAdhika laho. paMceMdri bi tiiMdi. te // 20 // traNa asaMkhyAtaguNa karo, pRthvI apakAya; caudame bola vanaspati, anaMta guNa thAya. te0 // 21 // uttama vijaya gurutaNA, sAdhu kahevAya: bhAvanagaramAM vIranA, padmavijaya guNa gAya. te // 22 // iti zrI vIrajinastutigarbhita covIza daMDaka stavana. coviza daMDakanuM stavana. ( gati Agatinu svarUpa.) - DhALa 1 lI. Adara jIva kSamA guNa Adara, e dezI. pure manoratha pAsa jinezvara, eha karUM aradAsajI: tAraNa taraNa viruda tuja sAMbhaLI, Avyo tAharI pAsajI. pure0 // 1 // eNe saMsAra samudra athAge, bhamIyo bhavajalamAMhinI; golagIlIyo jIma Ayo gIlato, sAheba hAthe sAhInI. pure // 2 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ (162) // daMDakastavanam // Hanuman tuM jJAnI to paNa tuja AgaLa, vInaka kahIe vAtajI; covIze daMDake huM pharIo, varNavu eha vikhyAtajI. pure0 // 3 // sAte narakataNo eka daMDaka, asurAdika daza jANajI; pAMca thAvara ne traNa vikaleMdriya, ogaNIza gaNatAM ANajI. pure0 // 4 // paMceMdriya tiryaMca ne mAnava, eha thayA ekavIzajI; vyaMtara jyotiSI ne vaimAnika, ema daMDaka covIzanI. pure0 // 5 // paMceMdriya tithaMca ne mAnava, paryAptA je hoyajI; e saghaLA devamAhe upaje, ema deva Agati doyajI. pure0 // 6 // asaMkhyAta AyuSe nara tIri, nizce devaja thAyanI: nija AyuSe sama ke oche, paNa adhike nava jAyajI. pure0 // 7 // bhuvanapati ne vyaMtaramAMhe, saMmurchima tiryaMcajI; svarga AThame tAMi puhave, garbhana sukRta saMcajI. pure0 // 8 // Ayu saMkhyAte je garbhaja, nara tiryaMca vivekajI: bAdara pRthvI ne baLI pANI, vanaspati pratyekajI. pure0 // 9 // paryAptA eNe pAMce ThAme, Avo upaje devanI; eNe pAMve mAhI paNa Age, adhikAi kahuM hevajI. pure0 // 10 // trIjA svargathakI mAMDIne sura, ekeMdriya navI thAyanI; AThamAthI uparalA saghaLA, mAnavAhi jAyajI. pure // 11 // DhAla 2 jI. Aja nahI jore dIse nAhalo, e dezI. narakataNI gati Agati eNI pere, jIva bhame re saMsAra; doya gati ne doya Agati jAgIe, vaLo vizeSa vicAra. naraka0 // 1 // saMkhyAte AyuSa paryAptA, paMceMdriya tiryaMca: timahoja manuSya ehija narakameM, jAe pApa prapaMca. naraka0 // 2 // prathama narakalage jAe asanIyo, goha nakula tIma bIya;
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ (164) // daMDakastavanam // DhALa 4 thI. hema ghaDo ratne jaDayo re, e dezI. have tiryaMca taNI gati, Agati kahIe azeSa, jIva bhame eNI pare, bhavamAMhi karma vizeSa Ayu saMkhyAte je, nara tiyeca vicAra. te saghalA tiryaMca, mAMhe lahe avatAra. // 1 // jiNe tiryaMcamAMhe, Ave nAraka deva, te kahyo pahele, tiNa kAraNa na kahuM heva; paMceMdriya tiryaca, saMkhyAte AyuSe jeha, te marI caugati mAhe, jAve ihAM na saMdeha... // 2 // thAvara paMca traNa, vigaleMdriya AThe kahAve, tihAMthI Ayu saMkhyAte, nara tiryaMcamAM Ave: vikala cavI lahe sarvavirati, te paNa mokSa na pAve, teu vAuthI Ayo, tehane samakita nAve. nAraka varjIne, saghalA e jIva saMsAra, pRthvI Au vanaspati, mAMhe lahe avatAra, e traNa ihAMdhI cavI, te Ave daza ThAme, thAvara vigala nIri, naramAMhe utpatti pAme. // 4 // pRthvIkAya Ade, lai daza daMDaka eha, teu vAu mAMhe, AvI upaje teha; manuSyavinA nava mAhe, teu vAu ve jAve, vigaleMdriya te dazamAMhI, jAve pAchAhI Ave. ema anAdi taNo e, mithyA jIva ekaMta, .. vanaspati mAMhe tihAM, rahio kAla anaMta;
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakamakaraNaM saTIkam // (165) pRthavi pANI agni, ane cotho vali vAya, kAlacakra asaMkhyAtA, tyAMi jIva rahAya. beiMdriya teiMdriyane, valI caureMdri majhAra, saMkhyAtA varasA lage, bhamIyo karma prakAra: sAta ATha bhava lage, nara tiyecameM rahiyo, mAnava bhava lahine, sAdhuno veSa meM prahiyo. // 7 // rAga dveSa chuTe nahi, kima thAye chuTakabAra, pINa che sAdhya mana mAhare, tuMhIja eka AdhAra; tAraNa taraNa meM trikaraNa, zuddhe arihanta lAdho, have saMsArataNA bhavameM, bhamavo pudgala Adho // 8 // tuM manovAMchita pUraNa, ApadAcUraNa svAmI, tAharI seva lahine meM, have nava nidhi pAmI, avara kAine icchu nahi, iNa bhava tuhija deva, cha mane eka tAharI, hojo bhava bhava seva. // 9 // // kaLA // ima sakaLa sukhakara nagara jesalamera mahImA dine dine saMvata sattara ogaNatrIze, divasa divAlI taNe; gurU vimaLacaMda samAna vAcaka,vijayaharSa muziSya e, zrI pArthanA guNa ima gAve, dharmacaMdra sujagIzae. // 1 // // iti covIza daMDakastavana / /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM arha namaH // svaparasamayapArAvArapArINebhyaH sUrigaNasArvabhaumebhyaH tapogacchAcAryazrI vijayane misUribhagavadbhyo namaH / svopajJAvacUrNi - zrIrUpacandramunivinirmita vinRtyalaGkRtaM zrIgajasAramunipraNItaM // daNDakaprakaraNam // (ava0) zrIvAmethaM mahimAmeyaM, praNidhAya bAladhIgamyam / svopajJa kurve'haM vicAraSatriMzikA sUtram // 1 // iha caturviMzatidaNDakeSu pratyekaM saMkSiptasaMgrahaNI 24 padAnAmatAraNaM cikoiing, tathAIDiGgatidvArA prakaTayamAha sUtrakRt namiuM cauvIsajiNe, tassuta viyaralesa desaNao / daNDagapaehiM te cciya, thosAmi suNeha bho bhavvA ! |1| (ava0) natvA manovAkkAyaiH mahIbhUya, kAna?, caturviMzatijinAn, atra bharate sAmpratInA'vasarpiNImAzritya anyathA'tItAnAgatakApazcadazakarmabhUmIzca pratItya jinabahutvApatteH / ahaM tAneva jinAna, stoSye / kuta: ?, teSAM sUtramAgamo jinAgamasta ceha " sarIramogAhaNA ya saMghaNA saNNetyAdirUpaM " tasya vicAro vicAraNaM tasya lezastasya dezanataH kathanataH / kaiH saha, zrIbhagavatyA digAthAkramanibaddhadaNDaka
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) ||saavcuunnik saTIkaM ca // - saMzita 24 jIvasthAnaH, zRNuta bho bhavyA iti- " apatipaddhe zrotari, vasturvAcaH prayAnti vaiphalyam" itivacanAt zrotsamA. khIkaraNArtham // 1 // atha daNDakamAha(TIkA) praNamya parayA bhattyA, jinendracaraNAmbujam / / laghusaGgrahaNITIkA, kariSye'haM mudA varAm // 1 // nami0 caturvizatijinAn natvA-abhinamya caturviza. tidaNDakaiH kRtvA tAneva-jinAnevAdinAthaprabhRtInahaM stodhyAmi-stavomItyarthaH / kasmAt ? tastuttati tatsUtravicAralezadezanataH teSAM-bhagavatAM sUtra-siddhAntastarasUtraM tatsUtrasya vicArasta. ssUtravicAraH tatsUtra vicArasya lezo-lavaH tatsUtravidhAralezaH tatsUtra vicAralezasya dezanaM-kathanaM tasmAta iti tatsUtravicAralezadezanataH 'bho bhavyA ! ' bhI bhavikA! yUyaM zRNuta-zravaNaviSaya kuruta ityrthH|sukrtvaalleshtH prathamagAthAyA vyAkhyAnaM kRtm||2|| ath ar'ihaaniknyaa neraithA asurAI, puDhavAI beiMdiAdao ceva / gabbhayatiriyamaNussA vantarajoisiyavemANI // 2 // (ava0) saptapRthivInarayikANAmeko daNDakA, bhavanapatInAmamuM. rAdidazanikAyabhedAdaza daNDakAH, pRthivyAdInAM paJca vikalAnAM yaH, garbhanatiryagamanuSyanyantarajyotiSkavaimAnikadaNDakAveti sarve 24, iha sUkSmA aparyAptakAzca pAyA nAdhikriyante // 2 // ( TIkA )nereti. atra nairayikAH pRthivIbhedena saptadhA jJAtavyAH, saptavidhAH sapta prakArA yeSAM te saptavidhAH / yathA-1 ratnaprabhA 2 zarkarAprabhA 3 vAlukAprabhA 4 paGkaprabhA 5 dhumaprabhA 6 tamaHprabhA 7 tamastamaHprabhA / etAsu bhavAnAM nairayikAnAmeko daNDako zeyaH / iha hi daNDakAdhikAratvAt caturvizatisthAneSu
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakapakaraNaM / / pUrvagAyoktadaNDakazabdo yojanIyaH / asurakumArAdInAM bhavanapatinikAyabhedena daza daNDakAH syurityarthaH, asyanti kSipanti deSAn surAn te asurAH, kumArAkArAH kumArapatkrIDApriyatvAJca kumArAH, te ca te kumArAzca asurakumArAH / te Adau yeSAM te asurakumArAdayaH / teSAM dazaprakAratvAdaza daNDakAH syurityarthaH, tathA pRthivyAdInAM pRthivyaptejovAyavanaspatinikAyabhedAnAM pazca daNDakAH syuH / dvIndriyA Adau yeSAM te hIndriyAdayaH / tatra (a) zarIrarasanAlakSaNe indriye yeSAM te dvIndriyAH / ythaashtkprdetyaadyH| trINi zarIrarasanAghrANalakSaNAni indriyANi yeSAM te trIndriyAH / yathA-pipIlikAmatkuNetyAdayaH / catvAri zarIrarasanAghrANacakSulakSaNAni indriyANi yeSAM te cturindriyaaH| yathA-makSikAbhramarapatavRzciketyAdayaH / evaM dvitricaturindriyaiH kRtvA daNDakAstrayo jAtAH syurityarthaH / garbha bhavAH garbhajAH te ca te niryazcazca manuSyAca garbhajatiyagmanuSyAsteSAM dvau daNDako syAtAmityarthaH / tathA vividhamantaraM banAntarAdikamAzrayatayA yeSAM te vyantarAH yadvA bhRtyavaJcakravArAdhakanvana vigato'ntaraM -vizeSo manuSyebhyo yeSAM te tathA, vanAnAmantare bhavAH pRSodarAditvAnmAgamaH vAnamantarAH teSAmeko daNDakaH syAt / jyotiSkANAM candra sUryagrahanakSatratArANAmeko daNDako. jJeyaH / vaimAnikAnAmeko daNDakaH / te ca dvidhA-kalpopapannAH kalpAtItAzca / tatra kalpaH sthiti taM maryAdetyekArthAH / sa ca indratatsa. mAnikAdivyavasthArUpastaM pratipannAH kalpopapannAH graiveyakAnuttaravAsinastu kalpAnItAH, teSAM savaiSAmapyahamindratvA / vimA. nti vartante'smin devA iti vimAnaM tatra bhavA vaimAnikAH / nairayikAdivaimAnikAntA ete caturvizatidaNDakAH jJAtavyAH / atra cakAraH samuccayArthaH evazabdo nizcayAthai jJeyaH / atra gAthA. yAM daNDakazabdo'nukto'pi daNDakazabdo grAhyaH / atra daNDaka. zabdena kimucyate ? tabAha-tajAtIyasamUhapratipAdakatvaM jJeyamityarthaH / saMkSepato gAthAdvitIyasya (dvitIyagAthAyAH ) vyA. khyAnaM vihitaM / iha sUkSmA aparyAptAzca prAyo nAdhikriyante // 2 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) // sAvacUrNikaM saTIkaM ca // atha caturvizatidvAreSu gAthAdvayena zarIrAdisvarUpavaktavyamAhasaMkhittayarI u imA, sarIramogAhaNA ya saGghayaNA / sannAsaMThANakasAya, lesindiyadusamugghAyA // 3 // dichIdaMsaNanANe, joguvayogovavAyacavaNaThiI / pajjattikimAhAre, sannigaithAgaI vee // 4 // (ava0) gAthAdvayaM laghusaMgrahaNIsatkamiheSAmeva padAnAM vicAraNI yatvAt padizikAyAM likhitam, vyAkhyAlezazca yathA-svAbhAvikazarIraM ca paJcadhA,audArikavaikiyAhArakataijasakArmaNabhedAt / / eSAM cAvagAhanocchayamAnaM jaghanyamadhyamotkRSTabhedAva tridhA / / kArmagranthikAbhiprAyeNa asthiracanAvizeSaH saMhananaM tacca SoDhA-vajraRSabhanA. rAca 1 RSabhanArAca 2 nArAcAzrdhanArAca 4 kIlikA 5 sevAtta 6 bhedAt, saMhananAdilakSaNaM tallakSaNazAstrAdavaseyam / 3 / saMjJA catasraH--AhAra-bhaya-parigraha-maithunalakSaNAH, daza vA etAste ca catuSkaSAyasaMjJA 4 lokasaMjJA 1 oghasaMjJA 2 kSepAt / 4 / samacaturasra 1 nyagrodha 2 sAdi 3 vAmana 4 kubja 5 huMDaka 6 bhedAni saMsthAnAni / 5 / kaSAyAzcatvAraH / 6 / lezyAH SaT-kRSNa 1 nIla 2 kApota 3 taijasa 4 padma 5 zukla 6 rUpAH paramatra tA dravyarUpA avasthitA vicAryAH, na bhAvarUpAH / 7 / indriyANi pshc|8| dvau samudghAtau-samavahananamAtmapradezavikaraNaM samuddhAtaH sa cAjI. vaviSayo'cittamahAskandharUpaH, nojIvaviSayaH saptadhA, "veyaNa 1 kasAya 2 maraNe 3, veuviya 4 teue ya 5 AhAre 6 / kevalie ceva bhave,jIvamaNussANa satteva ||1||'ttiaa| dRssttistridhaa-mithyaatvsaasvaadnmishrbhedaav|10|drshn-caarckssurvdhikevlbhedaacturvidhm|11||jnyaan
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakapakaraNam // matizrutAvadhimanaHparyAyakevalabhedAt paJcadhA / 12 / atra jJAnasAhacadinuktamapyajJAnaM grAhyam / tacca vidhA, matyajJAnaM zrutAjJAnaM vibhaGgajJAnarUpam / 13 / yogAH paJcadaza, manoyogazcaturdhA vAgyogacaturdhA, audAriko 1 dArikamizra 2 vaikriya 3 vaikriyamizrA 4 hArakA5 hArakamizra 6 taijasakArmaNarUpa 7 saptadhA kAyayogabhedena / 14 / upayogo dvidhA, tatra jJAnAjJAnabhedASTakarUpaH sAkAropayogaH, caturbhedadarzanarUpo'nAkAropayogaH,saMyoge dvAdaza / 16 / ekasamaye utpadyamAnAnAM cyavamAnAnAM saGkhyeti dvAradvayaM / 16 / / 17 / sthitirAyuSo jaghanyotkRSTamAnaM / 18 / AhArAdigrahaNazaktayaH paryApnayastAzcaSaTU AhAra 1 zarIre 2 ndriya 3 zvAsocchvAsa 4 bhASA 5 manaH 6 svarUpAH / 19 / ke jIvAH katibhyo digbhya AgatamAhAradravyamAhArayantIti kimAhAradvAraM / 20 / viziSTAH saMjJAstisraH / yayA trikAlamartha jAnAti sA dIrghakAlikI saMjJA manaskAnAmeva 1, yazca dehapAlanAtoriSTavastuSu pravartate ahitAcca nivartate vartaH mAnakAlaviSayaM ca cintanaM yasya tasya hetuvAdopadezasaMjJA dvIndriyAdInAmeva 2, yazca samyagdRSTiH kSAyopazamikajJAnayukto yathAzakti rAgAdinigrahaparastasya dRSTivAdopadezikI saMjJA 3 // 21 // gatibhaMvAntaragamanaM / 22 / AgatiH parabhavAta. 123 // vedazca strInapuMsakabhedAt / 24 / // 3-4 // athaitAni dvArANi 24 daMDake'vatArayati (TIkA)--sakhitta0 dichI0 gAthAdvayasya vyAkhyAnaM sukaramapi tu punaH kimapi kriyate-mayeti kartRpadaM bahirgamya / saMkSiptatarA tu saMgrahaNI iyaM zarIrAdicaturvizatidvArAtmikA / tatra zarIrANi pazca audArikAdIni / zIryate iti zarIraH vinAzakAritvAt ( vinAzitvAt ) / puMklobaliGgaH / avagAhante avatiSThante jIvA asyAmiti avagAhanA / saMhanyante dRDhI kri
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ // sAvarNikaM saTIkaM ca // yante zarIrapudralA. yena tat athavA saMhanyante saMhati. vizeSa prApyante zarIrAvasthApayavA yaistAni saMhananAni / tAni ( ca ) vajrarSabhanArAcAdibhedAt SoDhA / saMsthAna dvedhA, jIvAnAM ajIvAnAM ca / satiSThante prANino'nenAkAravizeSeNeti saMsthAna taJca SoDhA samacaturananyagrodhasAdivAmanakubjahuMDabhedaH saMsthAnAni bhavanti / dvitIya tu ajIvAnAM rUpiNAM paJcadhA saMsthAna yathA,-parimaNDalaM vRttaM yatraM catumramAyataM ca / iha tu jIvAnAM saMsthAne (na ) prayojanamityarthaH / saMjJAzcaturdhA dazadhA vA bhapanti / catvAraH prakArA yAsAM tAH / athavA daza prakArA yA. sAM tAH / yathA-AhArabhayaparigrahamaithunabhedAccaturdhA / ( pUrvoktabhedacatuSka ) krodhamAnamAyAlobhaoghalokabhedAcceti daza saMjJAH syurityarthaH / tathA granthAntaroktAH sukhaduHkhamohadharmarUpAzcatasraH etAsvevAntarbhavanti ityarthaH ( anayA ) saMjAnAtIti saMjJA / kaSyante hiMsyante prANino'smi niti kaSaH saMsArastasyAyo lAmo yebhyaste kaSAyAH krodhAdayazcatvAro'pyanantAnubandhyAdibhedena SoDaza bhavanti / lezyAH kRSNAdyAH SoDhA syuH / lizyate -zliSyate karmaNA saha jIvaH Abhiriti lezyAH / yaduktaM.. " kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmoM ya AtmanaH / sphaTika.syeva tatrAyaM, lezyAzabdaH pravartate " // 1 // kRSNAnIlakApo. tatejaHpadmazuklarUpAH,paramatra tA dravyarUpA avasthitA vicAryA na bhAvarUpAH / indriyaM zrotrAdibhedAt paJcadhA / dusamugdhAyeti. bau samudghAtau jIvAjIvasambandhinau bhavataH / tatrAcaM jIvasamu. ghAtamAha-tathAhi-samyak Atmano vedanAdibhirekIbhAvena u. sprAbalyena ghAtaH samudrAtaH / sa ca saptadhA, yathA-vedanAkaSAyamaraNavaikriyetyAdi / vedanAdInAM SaNNAM mAnamantarmuhUrta syAt saptamastu kevalisamudghAto daNDAdinA lokavyApI, daNDAdi krameNa sakalalokasya pUraNAt, kAlato'STasAmayikaH / dvitIyantu samudghAto'cittamahAskandharUpaH; sa ca kevalisamudghAtavat a. TasAmayikaH paramihAnadhikArAnnoktaM / diTTI0 dRSTividhA, yathA samyagdRSTiH 1, mithyAvRSTiH 2, samyagmithyAvRSTiH 3 ( ca ) /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... // dezkAkaraNa / (7) - - darzanAni catvAri bhavanti; yathA-cakSudarzanaM acakSudarzanamadhaH dhidarzana kevaladarzana (ca) ghaTapaTIdipadArthasArthasAmAnyAkAraparikSAnaM jJAtavyaM / padArthavizeSAkAraparijJAnaM punazani jJAtavyam / ayameSa jJAnadarzanayo daH / paJca jJAnAni bhavanti / yathA paJcabhirindriyaiH SaSThena manasA jIvasya yat jJAna syAt tanmatijJAna / zrataM dvidhA bhavati / dravyazrutaM bhASazrutaM ca, yathA-dravyazrutaM dvAdazAjIrUpaM, bhAvabhutaM pAdazAhIsamutpannopayoga. rUpaM / abaMdhijJAnaM dviprakAra-bhavatuka zrAddhasAdhutirazcoM (guNa. hetukaM ) ca / manaHparyAyajJAnaM sAdhatI (vaya) dvIpasamudrasthitasaM. jJipaJcendriyamanoviSaya vibhedaM RjumativipulamatirUpaM sAdhUnA. meva bhavati / kevalajJAnaM dhanaghAtikarmacatuSTayakSayasamutpanna sakalalokAlokaviSayaM / jJAnasAhacaryAdatrApyanu(dhAnukkamapi vidhA. 'jJAnaM, yathA-matyajJAnaM zrutAjJAnaM vibhAjJAnaM / sapta dvIpasamudrAn yAvat vibhAjJAnaM tu pazyati mithyAdRSTInAmeva trINyajJAnAni bhavanti / etatsUtre noktaM bahirgamyaM / pAcAM manasAM cApratI va. kSyamANAH pratyeka caturdhA (catvAro ) yogAH / tathA kAyAnAM yogAH saptadhA (sapta sarvamIlanena paJcadaza yogAH syurityrthH| upayogo vidhA-tatra jJAnAjJAnabhedASTakarUpAH sAkAropayogAH (itare ) casvAraH, yathA- cakSurzanAcakSurdarzanAvadhidarzanakevaladarzanampAH / saMyoge evaM dvAdaza upayogAH syurityarthaH / utpa. dhante ( papattiH ) upapAtaH / cyavante ceti (cyutiH) yadhanaM / jIvAnAM upapAtacyavanayorihApi sambandhAdupapAtasyavanaviSayayovirahakAlalakSaNa-apAntarAlakAlalakSaNamekasamayasalyA cedi gRghete ityadhyAhAraH / tiSThanti narakAdibhave zRGkhalAbaddhA iva jantavaH pApa(puNya)karmapariNatyA sthitiraayurjiivitmityekaarthaaH| 'pajattiti' AhArAdInAmaMtra nirvRttiniSpatiryato dalikAd-dalabhUtAtpulasamuhAd bhavati nasya dalikasya tAmevAhArAghabhinivRttiM svasvaviSayapariNamanarUpAM prati yat karaNaM jIvasambandhi. zaktirUpaM so paryAptiH / tAca SoDhA AhuH, yathA-AhArazarI. rendriyazvAsocchvAsabhASAmanaHsvarUpAH / kimAhAretti0 kimAhArako'nAhArako vA jIvaH ? yahA kiMsvarUpaH sacittAdi
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ // sAvarNikaM saTIkaM ca // AhArakaH 1 kena vA zarIreNAhAro'syeti kimAhAraH ? / Aha. raNaM AhAraH / sannItti0 viziSTA saMjJAstinaH / yayA trikAla. viSayamartha jAnAti sA dIrghakAlikI(kye)samanaskAnAmeva / yatha svadehapAlanahetoriSTavastuSu pravartate ahitAca nivartate vartamAna. kAlaviSayaM ca cetanaM jJAnaM yasya tasya hetuvAdopadezikIsaMjJA hIndriyAdInAmeva / yazca samyagdRSTiH kSAyopazamikajJAnayukto yathAzaktiheyopAdeyanigrahaparastasya dRSTiSAdopadezikIsaMjJA chana. sthasamyagdRzAmeSa iti saMjJAtrikamadhamantavyaM / gamanaM gatiH / AgamanamAgatiH / atha vedatrayamAha-puMvedaH bIvedaH napuMsakavedaH / prajJApanAdiSu vistareNAbhihitAH arthAH tataH saMkSipya gRhyante pratipAdyante'bhidhIyante vA'syAmiti graheraNirityauNAdike aNipratyaye DIpratyaye va sagrahaNoti niSpannaM / saMkSepato dvAra* gAthA yasya vyAkhyAnaM kRtamityarthaH / atra cakAraH samuccayArtha: // 3 // 4 // atha caturvizatidaNDakeSu caturvizatidvArANi nirUpayannAhacau gapbhatiriyavAusu, maNuzrANaM paMca sesa tisriiraa| thAvara cauge duhayo, aMgulaasaMkhabhAgataNU // 5 // ( ava0 ) 'duvbayaNe bahuvayaNa' miti prAkRta lakSaNena garbhajatiryavAdyozcatvAri zarIrANi sambhavanti, sambhavazca na bhavantyeveti nizcayaH, evaM sarvatrApi jJeyam / AhArakatyAgena kayozcitayokriyakaraNena caturNI sambhavaH, manuSyANAM pazcApi / zeSA daNDakAstrizarIrA audArikayuktAbhyAM ca taijasakArmaNAbhyAM / 1 / sthAvaracatuSke pRyivyaptejovAyurUpe 'duhatoci dAbhyAM prakArAbhyAM jaghanyotkRSTarUpAbhyAM aGgulAsaMkhyeyabhAgAni zarIrANi, yadyapi bAdarANAM vAtAnyapRthivInAM zarIrANi mithoGgulAsakhyeyaguNavRddhAni tathApi yathoktamAnAnyeva // 5 // ..
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ .:-- // daMDakapakaraNam (9) - (TIkA)-caugalbhetti0 garbhaja tiryagvAyozcatvAri audArika* phaikriyatajasakAmaNalakSaNAni zarIrANi bhavanti bhavantIya'dhyA hAra / " dugdhayaNe bahuvayaNamiti ra prAkRtalakSaNena (dvitve'pi : bahuvacanaM ) gabhajatiryagvAyvozcatvAri zarIrANi sambhavanti, 1. saMbhava eSa na nizcayema / AhArakatyAgena caipriyakaraNena ca catu. oNAM sNbhvH| 'maNuANaM paJceti' manuSyANAM paJca audArikapriyaAhArakataijasakAmaNalakSaNAH zarIrAH syuH / seseti zeSeSu daNDakeSu trINi zarIrANi bhavanti, tAna daNDakAn vistareNAhaprayodaza devAnAM saptapRthivIbhedenaikaH naira nikANI sarvamIlanena caturdaza daNDakAH jAtAsteSu yo vaikriyataijasakArmaNalakSaNAH zarIrA bhavanti / tathA pRthivyaptejobanaspatInAM catvAraH paJcamo bIndriyANAM SaSThasvIndriyANAM sarvamIlanena sapta daNDakA jAtAsteSu trINi audArikatajasakAmaNalakSaNAni bhavanti / sarvamIlane naiva viMzatirdaNDakA jAtAsteSu zrINi zarIrANi bhavanti ityayaM bhAvaH / prathama zarIradvAraM vyAkhyAtaM / athAvagAhanAdvAramAha, thAvare ti0 vanaspati muktvA sthAvaracatuSkeSu zarIraM dvidhA, yathA jaghanyataH utkRSTa tazcAGgulAsaGkhyeyabhAgapramANaM zarIraM syAt , agulAsaMkhyAtabhAgavapurmAnaM syAdityarthaH, paraM. jaghanyApekSayA utkRSTamasaGkhyeyaguNamityarthaH // 5 // savvesipi jahannA, sAhAviya aNgulsssNkhelo| ukkosa paNasayadhaNU, neraiyA sattahattha surA // 6 // (ava0)zeSANAM sarveSAM viMzatidaNDakajIvAnAM svAbhAvikasya maulagya zarIsya jaghanyAvagAhanA aGgulasyAsaGkhyAtoM bhAgaH / utkRSTataH paJcazatadhanuruccA nairayikAH, surAH saptahastoccAH // 6 // (TIkA)-samvesipi jahanne ti0 pRthivyaptejovAyUna sthAghara. catuSkAna saMtyajya vihAya sarveSAmapi viMzatidaNDakAnAM svabhA. ghato jaghanyAGgulAsaMkhyAtabhAgatanuH syAt / sarva nikRSTaM dhapurmAnaM syAdityarthaH / atha utkRSTadehamAnamAha ukkosa paNasayeti.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) // sAvacUrNikaM saTIkaM ca // saptamyAM mAghavatyAkhyAyAM narakapRthivyAM dhanuHpaJcazatapramANavapuSaH paJcazatakodaNDazarIramAnAH nairayikAH jIvAH syuH, syurityadhyAhAraH / tato'ddhoM( (o )nA jJeyA ratnaprabhAM yAvat / saudharmazAna yordevAnAM tathA bhavanapativyantarajyotiSkANAM tUccatvaM vapuH.. pramANaM utkRSTataH sapta hastAH jJeyAH, sapta ratnayo bhavanti ityazaH, "baddhamucTirasau raniH" iti vacanAt // 6 // gabbhatiri sahasajoyaNa,vaNassaI ahiyajoyaNasahassaM / narateiMdi tigAU, beiMdiya joyaNe bAra // 7 // joyaNamegaM cauriM-didehamuccattaNaM sue bhaNioM / veviyadehaM puNa, aMgulasaMkha samAraMbhe // 8 // (ava0) garbhajatirazcAM matsyAdInAM yojanasahasra, vanaspateH sAdhikayojanasahasraM tavaM tu pRthviivikaarH| narAstrIndriyAzca trigavyUtocAH / dIndriyA 'joyaNe bAratti' dvAdazayojano chuupaaH| caturindriyadehamuccatvena yojanamekaM / zrute prajJApanAdau bhaNitamuktaM prastAvAdAha-vaikriyadehaM punaH prArambhe'GgulasaGkhyAtabhAgamAnaM, utkRTaM tu ' devanaraahiyalakkhaMti' 2dvA0 // 8 // (dIkA)-gabbhatirisahasetika matsyoragAdayo garbhajAstiryaJcaH sahasrayojanamAnAH sahasrayojanapramANA bhavanti bhavantItyadhyAhAraH / vaNasseti. pratyekavanaspatInAM sAgagadigatA manAlAdInAM zarIraM dehamAna kiJcidadhikaM yojana sahasramuca tvaM syAt / nanu zarIramAnaM. utsedhAMgulena samudrapadmadAdInAM pramANAMgura yojanayojanasahasrAvagAhatvAt tA tapa dAnAlApInAM tu. utsedhAMgulApekSa yAtyantadairghyaM syAt ? ata Aha- utsedhAra layojanasahasramAne * jala zaye gotIrthAdisthAne vanaspateH sAdhika yojanasahasraM, tadu z2a tuM pRthivIvikAra ityarthaH / narateinti0 zrute siddhArate narA.' - NAM manuSyANAM trIndriyANA karNamRgAlikAdInAM krotrikaM deho
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakapakaraNaM // catvaM bhaNitaM kathita ahateti kartRpadaM / gavyUtitrayamuJcatvaM zarIramAnena naratrIndriyo bhavata ityarthaH / beIdiyeti. hIndriyANAM zaGkhaprabhRtInAM dvAdazayojanapramANa dehozcatvaM vapurmAnaM syAdityarthaH // 7 // joyaNe ti0 caturindriyANAM makSikAbhramaradaMzakakaMzArizalabhapatanavRzcikapramukhANAmutkRSTato yojanamekaM dehamAnamuccatvaM bhaNitaM kathitaM / atra khaNDAnvayo jJeyaH, gAthAtrayeNAvagAhanAstharUpaM vyAkhyAtaM / atha punarvaikiyAvagAhanAmAha-veuThivayeti ,punakriya dehasya prArambhe jaghanyato'Gagulasya saMkhyAMzaH saMkhyeyabhAgaM vapurbhavati uttaravaikriyazarIrApekSayA / bhavadhAraNIyaM tu agulAsaMkhyeyabhAga prArambhe // 8 // athotkRSTAM vaikriyAdhagAhanAmAhadevanara ahiyalakkhaM, tiriyANaM nava ya joSaNasayAI / duguNaM tu nArayANaM, bhaNiyaM venaviyasarIraM // 9 // (ava0) labdhikriyazarIriNo jIvato'ntarmuharcAta taparo na vaikriyazarIre'vasthAnamasti / punaraudArikazarIrasya avazyaM pratipateriti // 9 // (TIkA ) devanareti0 asurakumArAdivyantarajyotiSkasaudhadharmAdyacyutAvasAnadevAnAM ca utkRSTataH sahajazarIragrahaNottarakAlaM kArya mAzritya vividhA miyata iti uttaravaikriyA ca punadevAnAM uttara kriyatanoryojanAnAM kiJcidadhikaM lakSaM / tathA narANAM vaikriyazarIraM kiJcidadhikaM yojanalakSa bhaNitaM kathitaM / veyakAnuttareSu devAnAmuttaravaikriyatanurnAsti, sAmarthya sani kAryAbhAvAttadakaraNamityarthaH / tiriyeti0, atra tuzabdaH punararthe tirazcAM utkRSTA vaikriyatanuSayojanazatapramANA bhaNitA / tu punaH nairayikANAM svasvAbhAvikadehAduttaravaikriyazarIraM dviguNa kSeyaM,
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) // sAvacUrNikaM saTIkaM ca // - yathA''dhAyAM ratnaprabhAyAM dhanuHpaJcadazakaM hastadvayaM dvAdazAMgulapramANaM / tato dvitIyAyAM dhanuSa(naSi) ekatriMzaddhastamekaM / tRtIyAyAM dvASaSTi hastadvayaM / turyAyAM dhanuSaH (SAM) paJcaviMzatya. dhikaM zataM / paJcamyAM paJcAzadadhikaM zatadvayaM nairayikANAM dehamAnamuJcatvena syAt / SaSThayAM nArakANAM dhanuHpaJcazatAni zarIraM syAt / punaH saptamyAM nairayikANAmuccatvena dhanuHsahasramekaM uttaravaikriyadehamAna syAdityarthaH / jaghanyatastu tadeva nArakANAM dvividhA'pi svAbhAvika uttaravaikriyazca kramAdaMgulAsakhyAtAMzo''GgulasaMkhyAtAMzazca, jaghanpazcotpattisamaya eva nAnyadA // 9 // atha uttaravaikriyazarIramAnamAhaaMtamuhurta nirae,muhuttacattAri tiriymnnuesuN| devesu zraddhamAso, ukkosa viuvaNAkAlo // 10 // (ava0) itivacanasAmarthyAt antarmuhUrtacatuSTayaM teSAM dezabandha ityucyate sanmatAntaramityavaseyam / tRtIyasaMhananadvAramAha // 10 // TIkA-antamuhuttanti narakasthajIvAnAM vaikiyazarIrasyAnta. muhUrtamutkRSTamAnaM bhavati / tiryagmanuSyayokriyazarIrasya catvAro muhUrtAH utkRSTAH sthitayo bhavanti (tirbhavati) ityadhyAhAraH / bhavanapatyAdisaudharmAdyacyutAntadevAnAM utkRSTata: uttaravaikriyavapu. So'rddhamAsaH kAla: syaat| krizcidvizeSamAha-devanairayikayoH svAbhAvikavaikriyadeha uttaravaikriyadehaca syAt,ca punaH tiryagnarayokiyadeha. (asvAbhAvikaH) syaat| vAyorasvAbhAvikaM svAbhAvikadeha syAt / keSAJcinmate audArikaM vaikriyaM ca, keSAJcinmate vaikriyamevetyanuyogadvAravRttau proktamityarthaH / pRthivyaptejovanaspatiSu vikalendriyeSu ca vaikriyadehA na syuriti bhAvaH / dehazabdaH puM. klIbatvaM (baH) / avagAhanAdvAraM dvitIyaM prarUpitaM // 10 // atha saMhanana dvAraM tRtIyamAhathAvarasuraneraiyA, assaMghaNA ya viglvhaa|
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daNDakapakaraNaM // (13) saMghayaNachakkaM gabbhaya-naratiriesuM muNeyavvaM // 11 // (ava0)sthAvaramuranairayikAH saMhananarahitAH asthyabhAvAdeva / caH samuccaye kiM samuccinoti saiDAntikamatena surA nArakAca prathamasaMhananinaH vikalAH sevArtA iti asthisambandhamAtrasaMhananavantaH,garbhajanaratirazcoH saMhananaSadakaM jJAtavyam / 3 dvA0 // 11 // caturthe maMjJAdvAramAha TIkA-thAvarasureti. pAnAM sthAvarANAM, trayodazadevAnAM, sAtapRthivIbhedenaikaH nArakANAM sarvamIlanenaikonaviMzatirdaNDakA jAtAsteSu daNDakeSu SaDapi mahananAni na santi na jJAtavyAni ityarthaH / vikalendriyANAM dvitricaturindriyANAM saMmUcchimapaJcendriyatiryagnarANAM ca saMhananaM sevArta jJAtavyam / kArma granthikAstu saMmUcchimapaJcendriyatirazcAM api ssddpyaahuH| kvacidekendri. yANAM sevAta devAnAM ca varSabhanArAcamukta, tadopacArikaM / tuzabdArtha apizabdaH, tu punaH garbhajatiryagmanuSyayoH SaDapi saMhananAni jJAtavyAni / ko bhAvaH ? garbhaja tiryagnareSu SaDapi maMhananAnyAhuH vikale'veka sevAta manyeSvekonaviMzatidaNDakeSu na saMhananAni bhavanti ityarthaH / atra cakAraH samuccayArthaH // 11 // saMhananadvAraM tRtIyaM nigamayannatha saMjJAdvArAbhidhitsayA caturtha majhAdavAraM vyAkhyAnayati--- savvesiM cau daha vA, sannA savve surA ya cauraMsA / nara tiri chastaMThANA, huMDA viglindineriaa||12|| (ava0)saMjJA sarvajIvAnAM catasro daza vA, keSAzcinnRNAM SoDazApi paramalpatvAnna vivakSitama / 4dvA0 / paJcamaM saMsthAnadvAramAha- sarve murAzca bhImo bhImasena itinyAyena samacaturasra sNsthaanaaH| naratiyazcau SaT saMsthAnau vikalendriyanairayikA huNDasaMsthAnAH // 12 // sthirANAM SaividhasaMsthAnarAhitye'pi saMsthAnAnAM AkArabhedatvAdeva etaccharIrAkArAnAha
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) // sAvacUrNikaM saTIkaM ca // TIkA--savvesiM cau daheti0 sarveSAM caturvizatidaNDakajI. vAnAM AhArabhayabhaithunaparigrahalakSaNAzcatasraH saMjJAH syuH / athavA daza saMjJAH syuH yathA- pUrvoktA tasraH krodhamAnamAyAlobhalokaAghalakSaNAH(NAzceti) saMjJAH daza bhavanti, bhvntiitydhyaahaarH| caturtha saMjJAdvAraM vyAkhyAtaM / atha paJcamaM saMsthAnaharaM procyate / samve sureti bhavanapatyAdivaimAnikAntA devAH sarve'pi samacaturasra saMsthAnAH syuH, samAzcatasro'nayazcaturdigvibhAgopalakSitAH zarIrAvayavAH yatra samA vA catvAro'srAH koNAH yatra te (tat) samacaturasrAH (Te) gabhajanarA garbhatiryaJcazca tayoH samacaturasra. nyagrodhaparimaNDala.sAdikuTaja vAmana huNDAkhyAni SaDa pi saMsthAnAni bhavanti / huMDA vIti0 vikale ndriyANAM narayikANAM sthAvarANAM ca huNDAkhya saMsthAna syAt / huNDasya kiM lakSaNaM syAt ? taducyate / yathA- sarvAvayaveSu alakSaNa syAta, zubhAkArarahita huNDaM bhavati ityartha / nanu caturvizatidaNDakAnAM SaDapi saMsthAnAni proktAni, yadi sthAvarANAM nAnAvidhadhvajara cikhudakhu. dArdhamara rA (A)kArA vartante tarhi bahUni saMsthAnAni bhavanti ! procyate, amI bhedA huNDAntargatA bhavanti ityarthaH // 12 // huNDasya bhedanAhanANAviha dhayasUi, bubbuya vaNavAuteuapakAyA / puDhavAmasUracaMdA-kArA saMThANao bhaNiA // 3 // (ava0) nAnAvidhaM, 1 dhvajaH patAkA, 2 sUcI, 3 budbudAkArANi krameNa vanaspativAyutejo'pkAyazarIrANi / pRthvI arddhamamurAkArA bhaNitA bhagavatyAdau // 13 // SaSThaM kaSAyadvAramAha TIkA-nANAvihe ti0 banaspatayo nAnAvidhasaMsthAnA vici. ghasaMsthAnAH bhnnitaaH| ca punaH vAyavo dhvajasaMsthAnA bhaNitAH / agnayaH sUcikalApasaMsthAnAH bhaNitAH proktAH / Apa: stibukabindusaMsthAnAH budabudAkArAH bhaNitAH kathitAH paMpoTA iti lokoktiH / pRthivyo masUracandrAkArA ardhama urAkArA ityarthaH / / 13 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daNDakaprakaraNaM // ( 15 ) savvevi caukasAyA, lesachagaM gabhatiriyamaNuesuM / nArayatevAU, vigalA vemANiya tilesA // 14 // (ava0) sarvepi jIvAH catuSkapAyavantaH / niSkanAyAca kecana manuSyeSu / saptamaM leNyAdvAramAha- leyyApaTkaM garbhaja tiryagmanuvyeSu nArakatejovAyuvikalA vaimAnikAya trilezyAH prathamadvitIyoH pRthivyoH kapotA / tRtIyasyAmupari kApotA adho nIlA / paMkAyAM nIlA dhUmAyAM nIlA kRSNA ca / SaSThIsaptamyoH kRSNA evaM | tathA saudharmezAnayostejaH kalpatraye padmA lAntakAdiSu zuklA eveti / / 14 / / paJcamaM saMsthAnadvAraM saMharan SaSThaM kAyadvAraM prarUpayati || TIkA 'savvaivicau0 iti kevamiddhajIvAn muktvA catuvizatidaNDakAnAM jIveSu catvAraH vRSAyAH bhavanti / SaSThaM kaSAyadvAraM varNitaM / atha saptamaM lezyAdvAraM vivRNoti / leseti0 garbhaja tirthagmanuSyayorlezyAH SaDapyAhuH / ca punaH nArayeti0 nairayikAnAM tejasAM vAyUnAM vikalendriyANA ca. kRSNAdyAstisro lezyA bhavanti / vaimAnikAnAM devAnAM tejaAdyAstisro lezyA bhavanti, bhavantItyadhyAhAraH || 14 || 4 joisiya teulesA, sekhA savvevi huMti caulesA / vayadAraM sugama, maNuAeM satta samugdhAyA // 15 // (a) jyotikAH kevalaja lezyAvantaH / zeSAH sarve'pi pRthivya chana panipatuyyA bhavanti / tejolezyAvatAM keSAdevAnAM vane kitkAlaM tallezyAsambhavaH // 7 // indriyadvAraM sugamam | 8 | navamaM samudyatadvAramAda - manuSyeSu sapta smudvaat|| 1 saptasamudvAyAnAM nAmAnyAha
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) // sAvacUrNikaM saTIka ca // TIkA--joisiyeti0 tejolezyAkA jyoniSkAH bhavanti / AdyapadaM vyAkhyAtaM / gAthAdvitIyapAdasya vyAkhyAnamAha-sesA savvevitti0 zeSAH sarve'pi catulezyAvanta: syuH / ko bhAvaH / caturdazadaNDakeSu catasro lezyAH bhavanti / tad vistareNAhabhavanapatInAM vyantarANAM ca kRSNA nolA kApotA taijasI ceti catasro lezyAH syuH / ca punaH pRthivyavanaspatInAM kRSNAcAca. tasro lezyAH syuH, atrApi vizeSamAha-paramAdhArmikANAM kRSNaiva jyotiSkeSu Adhakalpadvike ca tejolezyA / kalpatrike sanatku mArAdike pAlezyA lAntakAdiSu cAnuttarAnteSu zuklalezyA bhavati bhavati ityadhyAhAraH / saptamaM lezyAdvAraM nirUpitaM / atha aSTama indriyadvAraM vyAkhyAnayati-iMdiyeti. indriyadvAraM sugamamapi vahistaH kimapi vizeSamAha-tatra indriyANi paJca zrotrAdIni prasiddhAnyeva sAmAnyataH, vizeSataH punastAni vidhA dravyendriyANi bhAvendriyANi ( ca ) / tatra dravyendriyANi pud. ladravyarUpANi bhAvendriyANi labdhyupayogalakSaNAni, tatra puna vyendriyANi nirvRtyupakaraNabhedAt / vidhA / nirvRtirapi dvidhA antarbahizca / tatra zrotrendrisyAntamadhye kadambapuSpAkAradehAthayavarUpA cakSuSormasUrAkArA ghrANayoratimusa puSpAkAra' rasanA. yAH kSuraprAkArA sparzendriyasya ca nAnAkArA picitrasaMsthAnA nivRttirasti ityarthaH / dravyendriyasvarUpaM proktaM, atha bhAvendri yANi labdhyupayogarUpANi jIvasya jJAnAvaraNAdikarmakSayopaza. mabhAvAt yA zabdagrahaNazakti: sA labdhiH , yena punaH zadAdI. nAM grahaNapariNAmaH sa upayogaH, etadvayarUpANi bhAvendriyANi / dravyendriyabhAvendriyayoH saMsthAnaM svarUpaM ca vyAkhyAtaM / atha eSAM paJcendriyANAM viSayamAha- zravaNayorvAdazayojanaviSayaH syAt, dvAdazayojanAt meghAdInAM zabdagrahaNazaktirasti ityrthH| ca punaH cakSuSoH kiJcidadhikaM ekaM lakSa viSayaH syAta, utkRTataH kiJcidadhikamekaM lakSa dRSTipramaraNaM bhavati ityarthaH, atra jJAtaM viSNukumAradRggocaratA / ca punaH ghrANendriyasya nava yo. janAni yAvat viSayaH syAt, navayojanAt viSayaM gRhNAti i. tyarthaH / punaH utkRSTato rasanAyAH nava yojanAni yAyadviSayaH
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daNDakaprakaraNaM // ( 17 ) syAta, navayojamAtpularasamAsvAdayatItyarthaH / yathA dUratastitiDIrasAla kSArAdIn dRSTvA mukhe jalaM sameti iti dRSTAto jJeyaH / tathA sparzendriyasya navayojanAni yAvat viSayo bhavati, svazarIraM prArabhya navayojanaprAntaM yAvat pudgaladravyaM sparzendriyo gRhaNAti ityarthaH / ca punareSAM paJcAnAM viSayabhedaM vivRNoti - zrotrayorAkarNanaM zravaNaM tridhA bhavati, yathA- zubhaH azubhaH mizrazca / athavA jIvebhyo dvIndriyAdibhyaH, ajIvebhyaH paTahAdibhyo mizrebhyo bheryAdibhyaH, ( zabdAnAmutpannAnAM ) karNayorAkarNana trividhaM syAt / ca punaH cakSuSorvilokanabhedAH paJcadhA bhavanti, yathA-cakSuSA paJca zuklapItaraktanIlakRSNA varNA gRhyante, paJcavarNA dRSTigocarA bhavanti ityarthaH / tathA ghrANendriyasya dvau sugandhadurgandhaviSayabhedau bhavataH, ghrANendriyaM sugandhadurgandhe gRhNAti ityarthaH, ghrANaviSaye samabhyeta ityarthaH / rasanA - yAH paJca kaTukAdiviSayadA bhavanti / ke'pi paDaNyAhuH, yathA kaTukatiktakaSAyAmla madhurakSArabhedAt / SaNNAmapi rasAnAM svAda jihvA jAnAti ityarthaH / tathA sparzendriyasyASTau sukumAlAdiviSayabhedA bhavanti, yathA - sukumAlakarkaza gurulaghuzItoSNasnigdharUkSabhedAt sparzendriyaH sparzana sparza jAnAti ityarthaH / paJcendriyANAM sarvve'pi trayoviMzanirviSayabhedA jAtA ityarthaH / atha zravaNAdInAmavagAhanAmAha-caturNAM karNacakSurdhANarasanAnAmaGagulAsaMkhyeyabhAgAvagAhanA bhavati / ca punaH sparzedriyasya svadehapramANAvagAhanA jJAtavyA / atha keSAmindriyANAM kAmabhogecchA bhavati tallakSaNamAha-zravaNacakSuSoH kAmecchA bhavati, ca punaH ghrANarasanAsparzendriyANA bhogecchA bhavati, Adyau dvau kAminau jJeyau trayaH prAntAH bhogino jJeyA ityarthaH / atha paSAM paJcendriyANAM punarupakaraNaM kiM syAttadAha- karNendri yAdInAM nijanijaviSayagrahaNazaktiryathA candrahAsasya chedanazatiriva / indriyANAM sadRSTAnto vicAraH pravacanasAroddhAravRtito bhAvanIyaH / aSTamamindriyadvAraM vyAkhyAtaM / atha navamaM samudvAtadvAraM prarUpayAMta - maNupasu iti manuSye sapta samudraghAtA bhavanti // 15 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) // sAvacUrNikaM saTIkaM ca // veyaNakasAyamaraNe, veuviya tethae a aahaare| kevaliya samugghAyA, satta ime huMti sannINaM // 16 // TIkA-veyaNakasAyeti0 saMjJimanuSyANAmamI sapta vedanAkaSAyamaraNAdi(dyAH)samudghAtA bhavanti, bhavantItyadhyAhAraH // 16 // egidiyANa kevala-teuyAhAraga viNA u cattAri / te viuviyavajjA, vigalA sannINa te ceva // 17 // TokA-- egindiyANeti. ekendriyANAM kevala taijamaAhArakAn vinA- varjayitvA catvAge vedanAkaSAyamaraNa kriyalakSaNA: samudghAtA bhavanti / tu punaH vaikriyavastei pUrvajJAH ( kAH ) / ke te ? kevalataijasa AhAra kavai kriyasamudghAta varjA vikalA bhava nti, vikalAnAM trayo vedanAkaSAyamaraNarUpAH samudghAtA bhavantItyarthaH / saMjJinAM te sapta samudaghAtA bhavanti / tuH punararthe / eva nizcayArthe / caH samuccayArthe // 17 // paNa gabbhatirisuresu, nArayavAusu caura tiya sese / vigala dudichI thAvara, micchatti sesa tiya dihii|18| (ava0) garbhatiryakasurayoH paJca, nArakavAvozcanvAraH / zeSe sthAvare vikale ca trayaH samudghAtAH sarvatrAnukrameNa / 9 / dazamaM dRSTi dvAramAha- vikaleSu dRSTidvikaM samyaktvamithyAtvarUpaM,sthAvarA mithyAvinaH / zeSAstiryakasuranArakanarAstridRSTayaH samyamithyAtvamizra sahitA bhavanti 10 // 18 // athaikAdazadarzanadvAramAha TIkA-paNagabbheti, garbhaja tiryakSu bhavanapatyAdivaimAnikAnteSu deveSu cAdyAH paJca samudaghAtA bhavanti / tatrAhArakakevali samu. dudhAtAbhAvAt / nArayeti. nairayikavAyavorAdyAzcatvAraH samudaghA
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakapakaraNaM // % tA bhavanti / tiyasese iti0, zeSeSu trayaH samudghAtA bhavanti / cakArAt catuSu pRthivyaptejovanaspatiSu vikalendriyeSu cAdyAstrayaH samudaghAtA bhavanti / arthAt saptadaNDakeSu trayaH samudaghAtA bhavantItyarthaH / navama samudaghAtadvAraM vyAkhyAtaM / atha da. zamaM dRSTidvAraM kathyate / vigaleti0 vikaleSu dvitricaturindriyeSu , dRSTI bhavataH, samyagdRSTimithyAdRSTizcetyarthaH / sthAvarANAmekA mithyAdRSTi: syAt / sesati zeSeSu daNDakeSu timro dRSTayo bhavanti / savistareNAha-nairayikANAM bhavanapatyAdivaimAnikAntAnAM devAnAM manuSyANAM garbhaja tirazcAM ca tisro dRSTayaH prApyante / ko'rthaH ? SoDazadaNDakeSu tisro dRSTayo bhavantItyarthaH / dazamaM dRSTidvAraM vyAkhyAtaM / caH samuccayArthaH // 18 // atha ekAdazaM darzanadvAramAhathAvarabitisu yacakkha, cauridisu tadgaM sue bhaNiyaM maNuA caudaMsaNiNo, sesesu tigaM tigaMbhaNiaM // 19 // __ (ava.) sthAvaraddhIndriyatrIndriyeSu kevalamacakSurdarzanaM, caturindriyeSu tad dvikaM cakSuracakSurUpaM zrute karmagranthAdau nnitN,mnussyaashvturdshninH| zeSeSu suranArakatiryakSu trikaM trikaM darzanasya cakSuracakSuravadhirUpaM / 11 / // 9 // dvAradvayaM samakamAha TIkA-thAvara vitisuktiH paJcasu sthAvareSu dvIndriyeSu trIndri yeSu ca acakSurdarzanamekaM bhaNitaM proktaM zrute / caturindriyeSu taddvikaM bhaNitaM tayozca cakSuracakSudarzanayoDhikaM tadvikaM / ca punaH manuSyAH caturdaza nino bhavanti, manuSyeSu catvAri cakSuracakSurava dhikevalarUpANi darzanAni bhaNitAnItyarthaH / sesesu tiga tigaM. ti0 zeSeSu daNDakeSu trikaM trikaM bhaNitam / nairayikeSu bhavanapa. tyAdivaimAnikAvasAneSu tiryakSu cAdyAni trINi darzanAni bhavanti, etAvatA paJcadazadaNDa keSu trINi AdyAni darzanAni bhaSantItyarthaH / darzanadvAraM samudIritam // 19 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) ||saavrnnikN saTIkaM ca // atha dvAdazaM jJAnadvAraM vyAkhyAnayatiannANa nANa tiya tiya, suratirinirae thire anANadugaM nANannANadu vigale, maNue paNa nANa ti anaannaa20|| (ava0) dvandvaikavadbhAvAt suratiyagniraye jJAna trikaM jJAnatrikaM ca bhavati samyattavaprAptau sthire jJAnadvikaM,yadyapi bhUdakavaneSu saDAntikamatena samyattavaM vamatA devAnAM teSUpAde sAsvAdanasadbhAvAcca zrunamatI bhavataH, para nehAdhikRte vikale jJAnAjJAnayoTivaM,manuSyeSu pazca jJAnAni trINyajJAnAni bhavanti // 20 // caturdazaM yogadvAramAha TIkA- annANanANeti0 marveSu deveSu tiyakSu narayitheSu ca jJAnatrikaM bhavati, trINi matijJAnazrutajJAnAdhijJAnarUpANi bhava. sItyarthaH / ca punaH vikaleSu vitricaturindriyeSu jJAna dvikaM bha. pati, matijJAnazratajJAne syAtAmityarthaH / ca puna: manuSyeSu paJcajJAnAni bhavanti, matijJAnazrutajJAnAvadhijJAnamanaHparyAyajJAna kevalajJAnarUpANi bhavantItyarthaH / dvAdazaM jJAnadvAra prarUpitam / atha gAthAntabhUtaM prayodazamazAnadvAraM nirUpyate-sarveSu deveSu tiryakSu nairayikeSu trINi matyajJAnazratAjJAna vibhaGgajJAnarUpANi ajJAnAni bhavanti / ca punaH sthAvareSu ajJAna dvikaM bhavati, matyajJAnaM zratAjJAnaM ca syAdityarthaH / punaH vikaleSu ajJAna hi kaM bhavati, matyajJAnaM zrutAjJAnaM ca syAdityarthaH / manuSyeSu matyajJAnazratA jJAnavibhAjJAnarUpANi trINyajJAnAni bhavanti / jJAnadvArAntarajJA nadAramantabhUtaM tacca prAduSkRtaM / atra cakAra: samuccayArtha: // 20 // ajJAnadvAraM saMharanatha caturdazaM yogadvAramAhasaccearamIsaasacca-mosa maNavaya viuvviAhAre / uralaM mAsA kammaNa, iya jogA desiyA sme||21||
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakapakaraNam // (21) TIkA-sacceareti0 prathamaH satyamanoyogaH 1 / itaro dvitI. yo'satyamanoyogaH 2 / tRtIyo mizramanoyogaH 3 / caturtho'sa. tyAmRSAmanoyogaH 4 / tathaiva vacanasyApi catvAro yogA kSeyAH / navama audArikayogaH 9 / dazama audArikamizrayogaH 10 / ekAdazo vaikriyayogaH 11 / dvAdazo kriyamizrayogaH 12 / trayodaza AhArakaryagaH 13 / caturdaza AhArakamizrayogaH 14 / prayANAmaudArikAdInAM pratyeka mizrazabdaH pryojyH| paJcadazastu taijasakArmaNayogaH 15 / ko bhAva: ? manovacanayoraSTau yogAH kAyasya sapta yogAzca syuH, sarva paJcadaza yogA zegA ityarthaH / samaye siddhAnte bhagavatA iti yogA darzitA:, Agame yogA: kathitA ityarthaH / kathamitIti kiM te pUrvoktA evetyarthaH // 21 // . keSAM kiyanto yogA bhavanti tadAhaikArasa suranirae, tiriesuM tera panara maNuesuM / vigale cau paNa vAe, jogatiyaM thAvare hoi // 22 // (aba0 ) audArikadvikAhArakadvikAbhAvAtsuranirayayorviSaye ekAdaza yogaaH| tiryakSu trayodaza keSAMcidai kriyala bdhisambhavena taddhikasambhavAt / paJcadaza manuSyeSu, vikale audArikadvikakArmaNAntimabhASArUpaM yogacatuSka, pazca bAte audArikadvikavaikriyadvikakArmaNarUpaM yogatrikaM sthAvaracatuSke bhavati // 22 // pazcadazamupa. yogadvAramAha TIkA-ikAreti0 bhavanapanyAdivaimAnikAnteSu nairayi keSu caudArikaudArikamizrAhArakAhArakamizravarjA ekAdaza yogA bhavanti / te ke ? manovacanayoraSTau kAyasya trayo vaikriyavaikriya. mizrataijasakAmaNarUpAH yogAH syuH / tathA tiryakSu AhArakAhArakamizrI vihAya anye trayodaza yogA bhavanti / ca punaH manujyeSu paJcadaza pUrvoktA yogA bhavanti / ca punaH vikaleSu vidhi
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) // sAvacUrNikaM saTIkaM ca // caturindriyeSu asatyavacanaudArikaudArikamizrataijasakArmaNabhedAcatvAro yogAH syuH / ca punaH vAyau audArikaudArikamizravaikriyavaikriyamizrataijasakAmaNalakSaNabhedAt paJca yogA bhavanti / vAyUna varjayitvA catuSu sthAvareSu audArikaudArikamizrataijasa. kArmaNalakSaNAH prayo yogAH syuH / yogadvAraM byAkhyAtam / atra cakAro'dhyAhAraH // 22 // atha paJcadazamupayogadvAraM vyAkhyAnayatiti anANa nANa paNa cau, daMsaNa bAra jialakkha nnuvogaa| iya bArasa uvaogA, bhaNiyA telukadaMsIhiM // 23 // TIkA-tianANanANeti0, trilokadarzibhirvAdaza upayogAiti bhaNitAH / trayANAM lokAnAM samAhArastatrilokaM, trilokaM pazyanti te trilokadarzinastaiH kathamitIti kiM te ? tAnAha-matyajJAna-QtAjJAna-vibhaGgajJAnarUpANi trINyajJAnAni tathA paJcajJAnAni ca prasiddhAni, ca punaH catvAri cakSura vakSuravadhikevaladarza nalakSaNAni dazanAni, sarva'pi militA dvAdaza upayogA jAtA bhavanti, bhavantItyadhyAhAraH tatra jJAnAni vizeSArthAvagAhoni / darzanAni tu sAmAnyArthAvagAhIni / eteSAM ( ete ) dvAdaza joya lakSaNAni, iti mvarUpakathanam / upayogA nAmne ti jJAta dhyAH // 23 // keSu keSu kati kati upayogA bhavanti ? tAnAhauvaogA maNuesu, bArasa nava nirayatiriyadevenu / vigaladuge paNa chakaM, cau redisu thAvare tiagaM // 24 // (ava0 ) manuSyeSu dvAdazopayogAH / aSTau sAkArAzcatvAro nirAkArAH,eta eva manaHparyAyakevalajJAna kevaladarzanarahitA nava ni
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daNDakaprakaraNam // (23) raya tiryagadeveSu, vikaladrike mati 1 zruta 2 matyajJAna 3 zutAjJAna4 acakSudarzanarUpAH paJcopayogAH / caturindriyeSu paJca pUrvoktAH cakSu. darzanasahitAH paT upayogAH / sthAvare trikaM.matyajJAnazrutAjJAnA cakSurdarzanarUpam // 24 // SoDazaM saptadazaM ca saMkhyAdvAramAha TIkA-uvaogA meti0 manuSyeSu dvAdaza upayogA bhavanti / ca punaH naira yi keSu tiryakSu ca bhavanapatyAdivaimAnikAnteSu nadha upayogA bhavanti, trINyajJAnAni AdyAni trINi jJAnAni keSa. ladarzanarahitAni trINi darzanAni jJeyAni. sarve'pi militA nava upayogA jAtA ityarthaH / ca punarvikala dvike dvIndriye trIndriye ca matijJAna-zrutajJAna-matyajJAma-zrutAjJAna-acakSudarzanabhedAt pakSa upayogA bhavanti / tathA caturindriyeSu matijJAnazratajJAnamatyajJAnatAjJAnacakSadarzanAcakSurdarzanabhedAt SaT upayogA bhavanti / paJcasu sthAvareSu matyajJAnazrutAjJAnaacakSudezanabhedAstraya upayogA bhavanti / upayogadvAraM vyAkhyAtam / / 24 // atha SoDazamupapAtAkhyaM saptadazaM cyavanAkhyaM ceti dvAravayaM gAthayA''ha ( ekayaivAha )saMkhamasaMkhA samae, gabbhayatirivigalanArayasurA yA maNuA niyamA saMkhA, vaNaNaMtA thAvara asaMkhA // 25 // (ava0) caturdazarajjvAnmake'pi loke ekasmin samaye utpadyamAnA niyameti padaM sarvatra grAhya, tena niyamAnizcayena garbhajatiyavikalanArakasurAzca eko dvau trayo daza viMzatiryAvatsaGkhyAtA asaGkhyAtA vA prApyante natvanantAH / manuSyAstu niyamAtsaGkhyAtA eva / vanaspatayo'nantAH " niccamasaMkho bhAgo aNaMtajIvo cayai ei " itivacanAt zeSAzcatvAraH sthAvarA asaGkhyAtA eva na saGkhyAtA na cAnantAH // 25 / / prastAvAdAha
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ // sAvarNikaM saTIkaM ca // TIkA-garbhajatiyaJco vikalA dvitricaturindriyA nairayikA bhavanapatyAdivaimAnikAntAzcaikasmin samaye jaghanyata eko ho prayo vA utkRSTataH saMkhyAtA asaMkhyAtA vopapAte tathaiva cyavane ca bhavanti / ko bhAvaH ? ekasmin samaye utkRSTataH saMkhyAtA asaM khyAtAzca garbhaja tiryagAdayaH utpadyante cyavante cetyarthaH / vizeSamAha-kevalaM sahasrArAdUrdhva sarvatra devAH saMkhyAtA utpadyante cyavante ca, yatastatra manuSyA eva yAnti, AnatAdicyutA deva zca nareSvAgacchanti ayaM vizeSaH / tathA ekasmin samaye eka disaMkhyAnAM cIpapAte tathaiva cyavane kSeyA, athavA niyameti padaM sarvatra yojyam / sammUcchimamanuSyA asaMkhyeyA utpadyante dhyavante ca / ca punaH ghanaspatikAyikA jIvAH svasthAnataH pratisamayamanantA evotpadhante / tathaiva cyavante, yadhasmAt kAraNAta ekaikasmAdapi nigodAt tadasaMkhyeyabhAgo'nantajIvAtmako nityaM cyavate udvartate eti cotpadyate / yadA tu parasthAnata u. tpadyamAnAzcintyante tadA saMkhyAtA asaMkhyAtA evetyarthaH / atha sthAgharAH pRthivyAdyAH ekendriyA: svasthAnataH parasthAnato vetyanapekSya sAmAnyataH utpattau cintyamAnAH pratyekamanusamayamasaMkhyAtA bhavantyutpadyante tathaiva asaMkhyAtA eva cyavante, na punaH samayAdhantareNa nApyekAcAH saMkhyAtAH // 25 // asainninara asaMkhA, jaha uvavAe taheva cavaNe vi bAvIsasagatidasavAsa-sahassa ukiTTha puDhavAI // 26 // (ava0) asaMjJino narA utpadyamAnA asakhyAtA labhyante / atraivAtidezamAha- yathopapAtadvAraM saGakhyAmAzritya vyAkhyAtamevaM cyavanadvAramapyavasAtavyama, samAnatvAdupapAtacyavanayoH / aSTAdazaM AgaramAha- agresthitamapyAyuriti padaM sarvatrAnuvartanIyama, tena pRthi: gAH dvAviMzativarSasahasrANyutkRSTamAyuriti sarvatra yojyam / evaM udakasya sapta vAyostrINi, vanaspaterdazavarSasahasrANi // 26 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daNDakaprakaraNam // (25) TIkA-asannitti. asaM zino mithyAdRSTayaH sarvaparyAptibhirapaptiAzca evaMvidhA narA asaMkhyAtAH prAdurbhavanti tathaivAsakhyAtA eSa dhyayante-mriyante ca / yathA upapAto bhavati tathava cyavanamapi zeyamityartha: / apizabdaH samuccayorthaH / upapAtacyavanadvAramabhidhAya athASTAdazaM sthitidvAramAha- bAvIra se ti0 pRthivI. kAyajIvAnAM dvAviMzativarSasahasrA utkRSTA sthiti: syAt / a. thApkAyasthitimAha- apkAyasya saptavarSasahasrA utkRSTA A. yuHsthitimavati / atha dhAyukAyasya sthitimA- vAyukAyasya trayo varSasahasrA utkRSTA sthitiH syAt / atha banaspatikAya. jyotkRSTAM sthitimAha- vanaspatInAM tarugaNAnAM utkRSTA dazavarSasahasrA sthitirbhavati // 26 // tidiNaggi tipallAU, naratirisuranirayasAgarAtattIsA vaMtarapallaM joisa, varasalavakhAhiyaM paliyaM // 27 // ( ava0 ) agneH trINi dinAnyAyuH / garbhajatiryagnarA tripalyAyuSo devakurvAdiSu suranArakANAM trayastriMzatsAgaropamANi dhyantarANAM palpopamama, jyotiSAM varSalakSAdhikaM palyopamam // 27 // amurANAmAyuHsthitimAha TIkA-tidiNaggIti tejaskAyasya utkRSTA sthitiH trINi dinAni bhavanti / sthAvarANAM sthiti prarUpyAtha maratirazcAH sthitimAha-tipahale ti0 naratirathotrINi pakSyopamAni sthiti. bhavati / atha suranairayikAnAM sthitimAha-suranairayika yosrayastriM. zatsAgarANi utkRSTA sthitirbhavati / atha vyantarANAM sthiti. mAha-vantareti0 vyantaradevadevInAM dazavarSasahasrANi jaghanyA sthitiH syAt / atha utkRSTAM sthitimAha- vyantaradevAnAM pahayopamaM vyastaradevInAM tu patyAI jyotiSyANAM candraravigrahanakSatrANAM ca varSANAM lakSaNAdhikaM palyopamamutkRSTamAyura vgntvym| eSAM kiJcidvivaraNamAha-candrANAM lakSaNAdhikaM palyopamamAyustato ravINAM varSANAM sahasrAdhikaM patyopamaM tato prahANAM palyApamaM
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) ||saavcuurnnikN saTIkaM ca // tato nakSatrANAM palyopamArddha tatastArakANAM palyasya caturthI bhA. gaH / eSAM devInAM sthitimAha-candradhimAnavAsidevInAM paJcAzavarSasahasrAdhika palyAI tata: sUryadevInAM paJcazatavarSAdhikaM pa. lyAI tato grahadevInA palyAddhameva nakSatradevInAM vizeSAdhikaH palyasya caturtho bhAgaH tatastArakadevInAM kiJcidadhikaH palyamyASTamo bhAgaH / atha jyotiSkANAM jaghanyAM sthitimAha-candrA dideva devIrUpANAM caturNI yugalAnAM palyasya caturtho bhAgaH pa 'camake yugale tArakadevadevIrUpe palyASTamo bhAgaH // 27 // asurANAM sthitimAhaasurANa ahiyaayaraM, desUNadupallayaM navanikAe / bArasa vAsuNapaNadiNa, chammAsukiTTa vigalAU // 28 // (10) asurANAM camarAdInAM kiyatApyadhikamataraM sAgaropama. zeSe nikAyanavake dezonapalyopamaTrikaM dakSiNadizamAzritya vayapalyopamaM uttarasyAM tu dve dezonapalyopame / dvIndriyANAM bAdazavarSANi / trIndriyANAmekonapazcAzaddinAni / caturindriyANAM SaNmAsA u. skRSTAmAyuH / 28 / uktotkRSTA sthitiH / atha jaghanyAntAmevAha TIkA-asurANa ahiyeti. asurANAM kiJcidadhikamekamatara. mekaM sAgaropama mityarthaH / tatra dAkSiNAtyAnAma surANAmekamatara. mauttarANAM sAdhikamataramityarthaH / dAkSiNAtyAnAM dharaNendrAdInAM naka nikAyAnAM dvitIyamaI yasya ..( dvitIyasyAdha yatra ) tad vayaI sArddhapalyopamA sthitirbhavati ityarthaH / tathA uttaradi. gvatinAM navanikAyAnAM dezone kiJcidane dve palyopame bhvtH| tarItamazakyaM prabhUtakAlataraNIyatvAdataraM sAgaropamaM / asugaNAM sthiti prarUpya atha vikalAnAM sthitiM prarUpayati / bAraseti. vikalAnAM-dvIndriyANAM trIndriyANAM caturindriyANAM ca dAdaza varSANi ekonapaJcAzaddinAni SaNmAsAzca krameNotkRSTA sthiti. yA jJAtavyA ityarthaH // 28 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daMDakapakaraNaM // pRthivyAdidazapadAnAM jaghanyAM sthitimAhapuDhavAidasapayANa, aMtamuhuttaM jhnnaautthiii| dasasahasavarisaThiiA, bhvnnaahivniryvNtriyaa||29|| (ava0) sthAvarapaMcakavikalatrikatiryakanarANAmatarmuhattai jaghanyA. yuH sthitiH / bhavanAdhipanarakavyaMtarA jaghanyato dazasahasrasthitikA bhavati . 29 // atha vaimAnikAnAmAyuHsthitimAha / TIkA-puDhavAidase tiH paJca sthAvarAnayo vikalendriyA dvau manuSyatiryaJco sarvANi mIlitAni pRthivyAdIni daza padAni jAtAni / eteSAM pRthivyAdidazapadAnAmantarmuhUrta jaghanyamAyurbhavati / atha bhavanAdhipAnAM jaghanyasthitimAha- sasahaseti. -bhavanAdhipAnAM nairavikANAM vyantarANAM ca dazavarSasahasrANi jadha. nyA sthiti:yA // 29 // atha vaimAnikAnAM sthitimAhavemANijoisiyA, pallatayauMsaAuA huMti / suranaratiriniraesuM, cha pajattI thAvare caugaM // 30 // ( ava0 ) vaimAnikA jyotiSikAca jaghanyataH krameNa ekapalyopamASTabhAgAyuSo bhavanti / athaikonaviMzatitama paryAptidvAramAha / suranaratiyanirayeSu paryApteSu SaTparyAptayo bhavanti / sthAvare AhArazarIraiMdriyazvAsovAsarUpaM paryApticatuSkaM, aparyAptA api jIvA paryAptitrayaM samApyaiva mriyate nArvAk // 30 // TIkA-vemANIti0 vaimAnikAnAM jaghanya palyopamamAyubhavati / jyotiSkANAM ca tadaSTAMza Ayurbhavati / tasya palyasya a. STAMzaH palyasyASTAMzo'( palyASTAMzo' ) STamo bhAgo bhavatI.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) ||saavcuurnnikN saTIka ca // tyarthaH / utkRSTajaghanyayoH sthitimabhidhAya athaikonaviMzatitama paryAptihAramAha-suranaretika bhavanapatyAdivaimAnikAnteSu sureSu nareSu nai yiveSu tiryakSa ca SaDapi paryAptayo bhavanti / paJcasu sthAvareSu AhArazarIrendriya zvAsocchravAsabhedAt catasraH paryAtayo bhavanti // 30 // atha vikalAnAM paryAptimAhavigale paMca pajattI, chadisi AhAra hoi savvesiM / paNagAipae bhayaNA, aha sannatiyaM bhaNissAmi // 31 // ( ava0 ) pUrvoktaM paryApticatuSka bhASAparyAptyadhikaM vikale paryAptipanakama / atha viMzatitamamAhArabAramAha / sarveSAM jIvAnAM padikka AhAro bhavati / sarve jIvA divaSaTkasthAnAhArapudgalAn gRhantIti bhAvaH / paJcadikkAdike AhAre bhjnaa| yathA lokAtvartijIvAnAM pazcadikkaH / lokaniSkUTasthAnAM tricaturdikkaH / ekaviMza saMjJAdvAramAha / atha saMjJAtrikaM bhaNiSyAmi // 31 // TIkA-vigale paJceti vikalAnAM dvitricaturindriyANAmA. hArazarIredrayazvAsocchvAsabhASAbhedAt paJca paryAptayA bhavanti / paryAptidvAraM vyAkhyAtaM / atha viMzatitamamAhAradvAraM vi. vRNoti / cha disitti0 SaTsu dikSu sarveSAM saMsAriNAM jIvAnAM gata AhAro bhavati / SaDbhyo digbhyo jIvA AhAraM gRti ityarthaH / lokAnte lokaprAnte ca puna: lokakoNe lokATe ye jIvAssaMti teSAM jIvAnAM paJcasu athavA catasRSu tisRSu yathA saMbhavamAhAro bhavati, paJcakATi padeSu bhajanA ko'rthaH ? kecana jIvAH paJcasu dikSu gatAna pugalAna kecana catasRSu dikSu gatAn pugalAna kecana tisRSu dikSu gatAna pudalAn AhArayanti iti bhAvaH / kimAhAradvAraM vyAkhyAtaM / athaikaviMzatitamaM saMjJAdvAraM vyAkhyAnayati / ahe ti0 atha saMjJAtrika bhaNiyAmi bhaNAmI. tyarthaH // 31 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daNDakamakaraNaM // (29) cauvihasuratiriesuM, niraesu ya dIhakAligI sannA / vigale heuvaesA, sannArahiyA thirA savve // 32 // ( ava0 ) caturvidhasuratiryakSu nirayeSu ca dIrghakAlikI saMjJA / dIrghau'tItAnAgatavarttamAnaviSayaH kAlo jJeyo yasyA iti vyutpatteH, vikale hetUpadezikI saMjJA / kiJcinmanojJAnasahitA vartamAnaviSayA saMjJetyarthaH / viziSTaitatsaMjJAtrayarahitAH sarve sthirA jJeyAH ||32|| TIkA - cauviheti0 caturvidhasureSu tiryakSu nairayikeSu ca dI. kAlikasaMjJA bhavati / atra cakAraH samuccayArthaH bhavatItya dhyAhAraH / yaH puruSaH dIrghamapi kAlaM viSayamatItamartha smarati bhaviSyazca vastu cintayati / kathaM nu nAma mayA kartavyamiti sa dIrghakAlikyupadezena yuktaH / vikaleSu vikalendriyeSu hetUpadezikI saMjJA syAta / yastu saMvintyeSTAniSTeSu chAyAtapAdivastuSu svadehapAlana hetoH pravRttinivRttI vidhatte sa hetUpavAdopadezena yuktaH / sarve sthAvarAH saMjJArahitA bhavanti / sthAvareSu saMjJA na bhavantItyarthaH // 32 // keSu keSu kAH saMjJA bhavanti ? tA AhamANa dIhakAliya, diTThIvAUvaisiyA kevi / paNa pajatirimaNuacciya, cauvihadevesu gaccheti // 33 // ( a0 ) manujAnAM dIrghakAlikI saMjJA / dRSTivAdopadezikI kSAyopazamikAdisamyaktasahitAH ke'pi / paJcendriya tiryaco'pyeta saMjJAyuktA bhavanti / kecit paramatyatvAnna vivakSitAH, dvAviMzaM ga vidvAraM trayovizamAgatidvAraM cAha / paryAptAH paJcendriyAzca tiryaco manujAzcaturvidhadevaSu gacchanti / na zeSajIvAH / iti devAnAmAgati dvAram || 33 || atha devAnAM gatidvAramAha
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) ||saavcuurnnikN maTIkaM ca // ___TokA--maNuANeti. manuSyAmAM sAmAnyataH dIrghakAlikIsaMjJA bhavati, vizeSastu ke'pi manujAH dRSTipAdopade zikAH syuH / yastu samyagdRTitoyathAzakti rAgadveSAdiripUna parAbhavati jayatItyarthaH, sa dRSTivAdopadezikyA samyagdRSTirevenyarthaH / ke'. pi paJcendriyatiryazco'pi etatsaMjJAyuktA api, paramalpatyAnna vivakSiH / sukhAvabodhAya svAmitayA saMjJAtrayaM yojagati, yathA-dhIndriyAdInAM arthAt sammUcchimapaJcendriyANAM ca hetU padezikIsaMjJA, garbhajatiryagnarasuranArakANAM dIrvakAlikIsaMjJA, chamasthasamyagdRzAM manuSyANAM keSAJcit tirazcAM ca vRSTivAdopadezikI saMjJA, tu punaH manuSyANAM dIrghakAlikIsaMjJA syAt, ato manuSyeSu ve dRSTI bhavata ityarthaH / pRthivyAghekendriyANAM ghallyArohaNAdhabhiprAyarUpA oghasaMhavetyarthaH / saMjJAdvAraM prarUpitaM / atha dvAviMzatitamaM gatidvAramAha- paNapajeti. caturvidhadeveSu paryAptibhiH pUrNAH garbhajapaJcendriyatiryaJco manuSyAca gacchantiyantItyarthaH / caturvidhadeveSu saMkhyAtAyuSo manuSyAsteSAM gamanaM atra gamanaM prAptiH syAdavAdo bhavatItyavaseyam / devAnAM gatidvAraM samAptam // 33 // atha devAnAmAgatidvAramAhasaMkhAu pajapaNidi, tiriyanaresu taheva pajate / bhUdagapatteyavaNe, eesucciya surAgamagaM // 34 // (ava0 ) saMkhyAtAyuHparyAptapaJcendriya tiryagnareSu / tathaiva pa. ptiAbhUdakAnyekavane eteSveva surANAmAgamanamutpAdo bhavati / iti sureSu gatyAgatI nArakANAM gatyAgatI Aha // 34 / ' TokA-saMkhAu pajeti saMkhyAtAyuSSu paryApteSu paJcendriyatiryakSu tathA manuSyeSu ca tathaiva paryAptayobhU dakayobhUjalayoH pratyeka nApatau ca eteSveva paJcasvevetyarthaH. surANAmAgatirAga. manaM bhavati / surANAmAgatidvAraM vyAkhyAtaM // 34 / /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ || daMDakaprakaraNam // pajjattasaMkhagabbhaya, tiriyanarA nirayasattage jaMti / nirayauvA eesu, uppajaMti na sesesu // 35 // ( 31 ) ( ava0 ) paryApta saMkhyAtAyuSo garbhajatiryagnarAH narakasaptake yAMti 'asanni khalu paDhama' miti vacanAt asaMjJino'pi prathamAM pRthivIM yAvadyAMta / paraM teSAmiha nAdhikRtatvAt / narakAduDatAtha jI - vA etallakSaNeSu eteSveva tiryaGnerapRtpadyate na zeSeSu jIyeSu / iti nArakagatyAgatI ||36|| atha pRthvyabvanaspatInAM gatyAgatI Aha TIkA pajjatteti0 paryAptAH saMkhyAtAyuSo garbhajatiryacaH saM. khyAtAyuSo narAzca saptasu nirayeSu yAnti - gacchanti / " asannI khalu paDhamaM " iti vacanAt asaMjJino'pi prathamAM pRthivIM yAvat yAnti paraM teSAM ihAnadhikRtatvAt noktaM / nairayikagatidvAraM vyAkhyAtaM / atha nairayikAgatidvAraM vyAkhyAnayati / nirautti0 tathA nirayAnnarakAt udhdhRtAzcyutA jIvA eteSveva saMkhyAtAroy garbhaja tiryagmanuSyeSvapyutpadyante AyAntItyarthaH zeSebhyo dvAviMzatidvArebhyo nairayikA jIMvA na bhavanti, eteSu ca notpadyante nAyAntItyarthaH / nairayikAgatidvAraM prarUpitaM // 35 // atha pRthivyavanaspatiSu jIvAnAM gatidvAramAhapuDhavI AuvaNassai, majjhe nArayavivajjiyA jAvA / savve uvavajjaMti, niyaniyakammANamANeNaM // 36 // (ava0 ` pRthivyanvanaspatikAyamadhye nAraka vivarjitAH sarve trayoviMzavidaMDakasthA jIvA utpadyate / nijanijayathAkRtakAritAnumoditakarmaNAmanumAnena / najanijetivadatA sUtrakRtA svayaM kRtaM karma bhujyate na parakRtamityAveditam / karmanumAneneti satkarmaNA zubhasthAne asatkarmaNAzubhasthAne || 36 || eteSAmeva gatidvAramAha /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ (32) ||saavrnnikN saTIkaM ca // TIkA puDhadhIti. pRthivyavanaspatImAM madhye nArakavivarjitA iti, kA'rthaH-nirayajIvAna vihAya anye sarve prayoviMzatida. paDakasa jIvA nijanijakarmAnumAnena-nijazubhAzubhakarmAnusAre. gAtpadyante prAdurbhavantItyarthaH / gativAraM vivarNitam // 36 // atha pRthivyabvanaspatInAM trayANAmAgatihAramAhapuDhavAidasapaesuM, puDhavIAUvaNassaI jaMti / puDhavAidasapaehi ya, teuvAusu uvavAzro // 37 // (ava0)tasyaiva daMDakatrayasya jIvAnAM gatibAramAha / pRthivyAdidazapadeSu anukramasthitiSu pRthivyabbanaspatijIvA yAMti / na mAraka. sureSvityarthaH iti pRthvyabvanaspatInAM gtyaagtii| tejovaayvoraagtiaarmaah| tejovAyvorviSaye pRthivyAdidazapadebhya eva utpadyante jIvAH // 37 // atha tejovAsvorgatimaha ___TIkA-puDhavAitti0 pRthivyAdidazapadeSu- sthAvaravikalendriya. tiryagmanuSyeSu pRthivyavanaspatayaH- pRthivyavanaspatisatkajIvA yAnti gacchantItyayaH / pRthivyAdibhyaH dazapadebhyaH jIvAnAM tejovAyavorupapAta utpatirbhavati ityarthaH / trayANAM pRthivyavanaspatInAmAgativAraM vyAkhyAtam // 37 // atha tejovAyvorgatidvAramAhateuvAugamaNaM, puDhavIpamuhami hoi pynvge| puDhavAiThANadasagaM, vigalAitithaM tahiM jaMtI // 38 // (ava0 ) tejovAyavorAgamanaM pRthivIpramukhe padanavake bhavati iti tejovAyugatyAgatI / vikalendriyA pRthivyAdidazasthAnebhya evotpate mRtvA ca tatraiva yAMti nAnyatra / iti vikalagatyAgatI 138 / / atha garbhanatiryagamanuSyANAM gatyAgatI Aha /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ || daNDakaprakaraNam // TIkA - teuvAU itti0 tejovAyvorgamanaM pRthivyAdinavapadeSu sthAvara vikalendriyatiyakSu tejovAyujIvAnAmupapAtaH syAt, syAdityadhyAhAraH / pRthivyAdinavapada sambandhino (pu) jIvA (veSu) (gaccha) bhavantItyarthaH / prAkRtatvAt dvivacanaM na syAt ekavacanaM bahuvacanaM ca syAt, (tAM), dvayostejovAyvorgatidvAraM kathitam / atha vikalAnAM gatidvAramAha-puDhavAiTANeti0 vikalendriyeSu pRthivyAdisthAnadazakA jIvA yAnti, sthAvaravikalendriyatiryagmanuSyA gacchanti ityarthaH / vikalAnAM gatidvAraM vyAkhyAtam / atha vikalAnAmAgatidvAramAha-teSu pRthivyAdisthAnadazakeSu vigaleti0 dvIndriyatrIndriyacaturindriyatrikaM yAti vikalendriyAsteSu bhavantItyarthaH vikalAnAmAgatidvAraM vivarNitam // 38 // atha garbhajatirazrAM gatyAgatidvAramAha gamaNAgamaNaM gabbhaya - tiriAeM saMyalajIvaThANesuM / savvattha jaMti maNuA, teuvAuhiM no jaMti // 39 // (33) ( ava0 ) garbhajatiryaMco mRtvA caturviMzatidaMDakeSu yAMti / caturviMzatidaMDakebhyazvotpa / iti garbhajatiryagUgatyAgatI / manujA manuSyAH sarvatra yAMti / sarvatretivacanabalAt caturviMzatidaMDakajIveSu kAlakSetrasaMhananasadbhAve ca siddhAvapi yAMti | Ayatazca manujAstejovAyuvarjitebhyo dvAviMzatidaMDakebhyaH samAyati / iti samarthite savistaraM gatyAgatidvAre | atha caturviMzaM vedadvAramAha / I TIkA- gamaNeti sakalajIvasthAneSu caturviMzatidaNDakeSu garbhajatirazcAM gamanAgamane - gatyAgatI bhavataH / atha manuSyANAM gatimAha - sarvatra caturviMzatidaNDakeSu manuSyA yAnti gacchanti / atha manuSyANAM gatidvAraM cyate- dvAviMzatidaNDakebhyo udhRtAzcyutA jIbA manuSyA bhavanti, tejovAyubhyAm cyutA jIvA manuSyatvena notpadyante, na manuSyA bhavantItyarthaH / sUtrapAThatvAt a vApi vyastaM pratipAditaM, anukrameNa noktamityarthaH / gatyAgatidvAre vivarNite / / 39 / / 0
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) // sAvacUrNikaM saTIkaM ca // atha catuvizatitamaM vedadvAramAhaveyatiya tirinaresu, itthI puriso ya cauvihasuresu / thiravigalanAraesuM, napuMsaveo havai ego ||40|| (ava0) veda trikaM tiryaGanareSu, strIvedaH puruSavedazca caturvidhasusvaravikalanArakeSu napuMsakaveda eka eva bhavati / atha saMkSitasaGgrahaNIgAthAdvayAnuktamapi sopayogitvAtkiMcijjIvAlpabahutvaM dazyate // 40 // * TIkA - veatiyeti0 tiryagnareSu puruSastrInapuMsakalakSaNA vedA bhavanti / tathA caturvidhasureSu zrIpuruSalakSaNau vedau bhavataH / ca punaH sthAvara vikalendriyanairayikeSveko napuMsakalakSaNo vedo bhavati / atra cakAraH samuccayArthaH / tatra yena striyaM prati abhilASaH syAt sa naravedaH tRNadAhRtulyaH / yena puruSaM prati abhilASaH syAt sa khIvedaH karISadAhatulyaH / yena puMkhIvivaye abhilASaH syAt sa napuMsaka vedaH nagaradAhatulyaH / vedadvAraM prarUpitam ||40|| atha gAthAdvayenAlpabahutvadvAramAha pajama bAyaraggI, vemANikaprabhavaNanirayavaMtariyA / joisa caupaNatiriyA, beiMdi teiMdi bhU Au // 41 // vAU vaNassaicciya, ahiA ahiyA kameNime huMti savvevi ime bhAvA, jiNA ! mae'yaMtaso pattA ||42 // ( ava0 ) pajjattipadaM bAyaratipadaM ca vadataH sUtrakRto'yamAzaya:, yadahaM paryAptabAdarajIvaviSayamevA lpabahuvaM vadiSyAmino' paryAptasUkSmaviSayamiti / iha saMsAre stokAH paryAptamanuSyAH / manuSyebhyo bAdarAgnijIvAH asaMkhyAtaguNAH / ebhyo vaimAnikA a
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ // daNDakapakaraNam // (35) saMkhyAtaguNAH / ebhyo bhavanapatayo'maMkhyAtaguNAH / ebhyo nArakA asaMkhyAtaguNAH / ebhyo vyaMtarA asaMkhyAtaguNAH / ebhyo jyotiSkAH saMkhyAtaguNAH / ebhyazcaturiMdriyAH saMkhyAtaguNAH / ebhyo paMcendriyAstiyaco vizeSAdhikAH / ebhyo hIMdriyA vizeSAdhikAH ebhyastrIndriyA vizeSAdhikAH / ebhyaH pRthvIkAyA vizeSAdhikAH / tato'pukAyA vishessaadhikaaH| apkAyikebhyo vAyukAyikA asaMkhyAtaguNAH / tato vanaspatayo'nantaguNAH / saMkhyAtaguNena asaMkhyAtaguNena anantaguNena ca yathAsambhavamime jIvAH krameNAdhikA bhavanti / atha granthakAro jimAn stauti / sarve'pi ca ime pUrvoktA bhAvAH teSu teSu jIvasthAnakeSu gamanAgamanarUpA he jinAH mayA bhave bhramatA anantazaH anantakRtvaH prAptAH yathA mayA tathA'nyairapi jIvaiH / etena svAminaH puraH svaduHkha niveditam / atha tadvimocanalakSaNAM praarthnaamaah| TIkA- panjamaNuiti0 pajatti bAyaratti padaM vadataH sUtrakRto. 'yamAzayaH-yadahaM paryAptabAvarajIvaviSayamevAlpatvabahutvaM vadiSyA. mi nAparyAptasUkSma viSayamiti / iha saMsAre sarvajIvebhyaH sarvastokA: garbhajamanuSyAstebhyobAdarAgnayaH paryAptAH asaMkhyeyaguNAdhi kAstebhyo vaimAnikA devA asaMkhyeyaguNAdhikAstebhyo bhavanavA sino devA asaMkhyeyaguNAdhikAstebhyo nairayikA asaMkhyeyaguNAdhikAstebhyovyantarA asaMkhyeyaguNAdhikAstebhyo jyotiSkAH saMkhyeya guNAdhikAstebhyazcaturindriyAH paryAptAH saMkhyeyaguNAdhikAstebhyaH saMjJinaH paJcendriyA vizeSAdhikAstato dvI. ndriyA vizeSAdhikAstatastrIndriyA vizeSAdhikAstebhyaH pRthavIkAyikA jIvA asaMkhyAtaguNAdhikAstebhyo'pkAyikA jIvA asaMkhya guNAdhikAstebhyo vAyukAyikA jIvA asaMkhyeyaguNAdhikAstebhyo vanaspatikAyikA jIvA anantaguNAH krameNa ime pUrvoktapadArthAH adhikA adhikA bhavanti, manuSyAdivanaspa.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ // sAvacUrNikaM saTIkaM ca // tyavasAnAnU zabdAn prati pratyekaM bhavantIti kriyA prayojyetyarthaH / atra cakAraH samuccayArthaH / ghaNTAlAlAnyAyena pUvamagrataH sarvatra adhikA bhavanti ca iti grahaNIyamlpabahutvadvAraM samAptam / atha gAthottarArdhena ( daNDakabhrAnti darzayati-) sarve'pi ca ime pUrvoktA bhAvAH paryAptAsteSu teSu jIvasthAneSu gamanAgamanarUpAH hai jinA ! mayA bhave bhramatA anantazo'nantakRtvaH prAptAH / yathA myA tathA'nyairapi jIvaiH / etena svAminAM puraH svaduHkhaM niveditam / atha tabimocanalakSaNAM prArthanAmAha-savvevi ime bhAveti. he jinA ! parameSThino ! mayA sarve'pi ime catu. vizari daNDakabhASAH anantazaH prAptAH anantavArAnU saMprAptA ityarthaH, anantadhArAn anantazaH // 41 // 42 // saMpai tumha bhattassa, daMDagapayabhamaNabhaggahiyaassa / daMDatiyaviraya(i)sulahaM,lahuM mama diMtu mukkhapayaM // 43 ( ava0 ) he jinA iti padaM pUrvasthita mihApi gRhyate / tena he jinAH ! sampati iha bhave bhavatAM bhaktasya trikaraNazuddhayA bhaktimataH / daNDakapadeSu sUkSmabAdaraparyAptAparyAptarUpeSu bhramaNaM punaH punagatyAgatirUpaM tasmAdbhagnaM nivRttaM hRdayaM mano yasya evaMvidhasya mama vijJaptikattuH / daNDatrikAt manovAkkAyAnarthapravRttirUpAdviratAnAM sulabhaM suprApaM daNDatrikaviratamulabhaM mokSapadaM laghu zIghraM bhavanto dadatu vitarantu // 43 // granthakAraH svanAma kathayati TIkA-sampai tumhe ti0 he jinA ! he parameSThino bhavantaH samprati zIghraM mama mokSapadaM-zivapadaM dadatu dizantu dintu iti kriyApadaM bhavanta iti kartRpadamadhyAhArya / athavA prA. kRte hi sarve vidhayo vikalpyante itivacanAt yuSmadarthe anya. darthavAnapravRttirityarthaH / kathambhUtaM ? mokSapadaM daNDatrikavirati. mulabhaM daNDyante sarvasvApahAreNa lupyante jantavaH prANina ebhi. riti daNDAH manovAkkAyarUpA ityarthasteSAM trikaM daNDatrika
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ (37) || daNDakaprakaraNam // daNDaka daNDatrikasya virativiramaNaM daNDatrika viratiH trikarityA sulabhaM suprApaM daNDatrikaviratisu bhaM kiMbhUtasya mama bhaktasya-bhaktimataH keSAM ? yuSmAkaM punaH kiMbhUtasya mama ? daNDaka padabhramaNa bhagnahRdayasya daNDapadeSu sUkSmabAdaraparyAptAparyAptarUpeSu bhramaNaM punargatyAgatirUpaM tasmAt bhagnahRdayasya nivRttacittasyetyarthaH / daNDakAnAM padAni daNDakapAni daNDapadeSu bhramaNaM daNDakapadabhramaNaM daNDapadabhramaNAt bhagnaM- ni vRttaM hRdayaM cittaM yasya sa daNDakapadabhramaNa bhagnahRdayastasya daNDakapadabhramaNa bhagnahRdayasya iti gAthArthaH // 43 // sirijiNahaM samuNIsara- rajje siridhavala caMdasIseNaM / gajasAreNaM lihiyA, esA vinnatti appahiyA // 44 // ( ava0 ) zrIjinahaM samuninAmAno ye zrI jinasamudrasUripaTTapratiSThitAH munIzvarAH kharataragacchAdhipatayaH / teSAM rAjyaM gacchAdhipatyalakSaNaM tasmin vijaye saiddhAntikaziromaNAnAM zrIbhavalacandragaNInAM ziSyeNa saMvignapaNDitAbhayodayagaNi lAlitapAlitena gajasAragaNinA nAmnA sAdhunA / eSA vicAraSaTtriMzikArUpA zrItIrthakRtAM vijJaptilikhite tipadenauDatyaM parihRtaM / yadvA pUrva yantra patratayA likhitA tataH sugamatAyai sUtratayA gumphitA ityarthaH / kibhUtA AtmahitA anena " na bhavati hi dharmaH zrotuH sarva syaikAntato hivazravaNAt / bruvato'nugrahabuddhyA vaktustvekAntato bhavati // 1 // iti sUktaM sthApitam // 44 // " nidhimunizarendu (1579 ) saMvallipIkRtA pattane'vacUrNiriyam / saMzodhyA dhImadbhirmatvedaM bAlacApalyam || 1 || // zrIgajasAramunipraNitA stropajJA'vacUrNiH samAptA //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) // sAvaNikaM saTIkaM ca // TIkA- sirijiNeti. he jinAH ! jinahaMsamunIzvararAjye gajasAreNa eSA vicAraSatriMzikAkaraNarUpA vijJaptilikhitA / kiMbhUtena gajasAreNa ?-zrIdhaSalacandraziSyeNa zriyA yukto dhavala. candraH zrIdhavalacandrastasya ziSyaH zrIdhavalacandraziSyastena zrIdhavalacandraziSyeNa, kiMbhUtA vijJaptiH ?-AtmahitA Atmane hitA AtmahitA, pareSAM bodho bhavatu vA mA bhavatu paraM vakturbodho bhavati, yaduktaM-astu vA mA'stu vA bodhaH, pareSAM karmayogataH / tathApi vaktumahatI, nirjarA gaditA jinaiH // 1 // 44 // atha TIkAkAraprazastiH-- (AryA) zrIhIravijayasUrIzvarA babhUvurjagattrayIviditAH / tavAcakA mahodayarAjaH zrIbhAnucandrAhAH // 1 // jayantu te vAcakabhAnucandrA, abhyastasavAGmayavItatandrAH / ye mAnase haMsatayA babhUvurakabbarakSoNipatestu bhUte: // 2 // zrIbhAnucandrAmalapaTTacAruprAsAdagArjunakumbhakalpAH / te santu cArUdayacandrasantaH, sukhApanoH sUrikalAlasantaH // 3 // sarvArthasArthAkRtikAmadhenvAH, yasya prAsAdAda guNacakradhAmnaH / SaTtriMzikAyAH kila rUpacandro vRttiM cakArodayacandraziSyaH 4 saMvatzararNyaGganizeza 1675 varSe, jyeSThasya kRSNetaracArupakSe / SaSThayAM tithau vAkpativaryavAre,svasyAvabodhAya vinirmiteyam 5 anuSTubha-granthAgragaNitaM sarva, saMkhyayA'tra vinizcitam / SaTtriMzadadhikaM pazca, zataM jAtamanuSTubhAm // 6 // // zrIrUpacandramunipraNitA vRttiH samAptA // sexsexexexeySPEAKeysexsex
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ . // samAptamidaM vRttyavacUrNivibhUSitam // ys // zrIdaNDakaprakaraNam //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina granthaprakAzakasabhAnuM pustaka prasiddhi khAtuM jainadharmanA mahAn tattvajJAnathI bharapUra 1 saMbodhaprakaraNa, mulya ru, 1-80 2 nyAyAlokavRtti (tattvaprabhA) " 3 syAhAdabindu. 2-0-0 4 jainatattvaparikSA 0-60 5 stotrabhAnu. 0-40 hAlamAM ja bahAra paDayo che. 6 navatattvavistarArthaH 50 pharamAnu DemIsAijhamAM 3-0.0 7 daNDakavistarArthaH 25 pharamAnu DemIsAijhamAM 1-8-0 maLvAnu ThekANu:zrIjainagranthaprakAzaka sabhA. ghIkAMTA, zeTha jezIMgabhAinI vADImAM jaina eDavokeTa presa-amadAvAda.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
_