Book Title: Agam 40 Avashyaka Sutra Satik Gujarati Anuvad
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009076/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda (31 anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH AgamasaTIkaao'vAda vimyaka saMdarajI be -- anuvAda-zreNInA sarjaka nI/zrI : 7/zrI AzAparaNa) pArthanAza na muni dIparatnasa" 2tI tA. 23/10/2009 zukvAra 2066 kA.su.5 Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-ra-10,000 0 zrI kRta prakAzana nidhi 0 KsaMparka sthaLo Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, - khAnapura, amadAvAda. 8i1/11 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamaza saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 31 mAM che... 0 Avazyaka mUlara-1 nI -0- niryukti-1 thI AraMbhIne -0- niryukti-563-sudhI adhyayananI bhUmikA - x-x-x - - - - * TAIpa seTIMga ka - mudraka - zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. ghIkAMTA roDa, amadAvAda. | (M) 9824419736 IN Tel. 079-25508631 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra vaMdanA e mahAna AtmAne 0. vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kAryapreraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya viSNarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI cakaryasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa? 0 cAritra prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe bhAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI deveksAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamasatra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [31] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadeva zrImad vijaya bhaktisUrIzvarajI ma.nA - samudAyavartI A sALI zI rANIjI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra A zrI bhagavAnanagano Tekaro, jenasaMgha amadAvAda -- ASSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyasahAyako anudAna dAtA Agama saTIka anuvAdanA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI sadguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI aThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjya saraLa svabhAvI, bhadrika pariNAmI, zrutAnusagI sva AcAryadevazrI vijaya cacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda (2) zrI bhAvanagara jaina zvebhU.pU. saMgha, bhAvanagara (3) zrI AdinAtha jaina zve mU.pU. saMgha, navasArI (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda (5) zrI jaina zve mU.pU. tapAgaccha saMgha, boTAda (6) zrI pArzvabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA be bhAga. be bhAga. be bhAga. be bhAga. eka bhAga. eka bhAga. [paramapUjya AcAryadeva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sAdhvIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta AdevazrI bhaktisUrIzvarajI maLyA samudAyavartI zramaNIvaryA mokSanaMditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvebhUpU. saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAryadeva AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI zruta anurAgINI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sAdhvIzrI caMdrayazAzrIjI mAthI prerita -1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -2- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA 5.pU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI manA zrutAnurAgI ziSyA sAzrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthIzrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI AdinAtha jaina zve saMgha," bhopAla. 66 (4) paramapUjyA vardhamAnatapasAdhikA, zatAvadhAnI sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte "karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI,' karacelIyA, surata. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda prakAzano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tattvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A AgamasUtra-hindI anuvAd mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane Anama saTI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga 6-prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyoganuM saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuruSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nihavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane dRSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThAMka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. A "Agama kathAnuyoga'' kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rUA. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya - 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRt "laghuprakriyA' para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe, saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 4 1 0 kRdantamAlA : A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 23 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. 3 (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannaha jiNANuM" nAmaka sajjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samaja-jainakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI suMdara guMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla 1 zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacaritra paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tatvAbhyAsa sAhitya : 0 tattvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 A graMthamAM tattvArtha sUtranA daze adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUtrahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUtrapadha, sUtraniSkarSa jevA daza vibhAgo che. 1 10 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH Avazyaka sUtra-TIkA sahita-anuvAda 9 - X - X - X - X - X - X - X - X - X - mULa sumano AraMbha to cheka niyukti-886 pachI thAya che. amArA A bhAga-1mAM AvazyakadI nimukiraNa-thI 463mo ja samAveza karela hovAthI A AkhA bhAgamAM kyAMya mULamUka Avaze ja nahIM. ahIM phakta pIThikA ane upodaghAta niyukti tathA tenI vRttino ja samAveza karelo che.) | bhAga-3140 Avazyaka-mUla sUtra 1 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana Agama saTIka anuvAda zreNImAM A cAlIzamuM Agama che. je cAra mULasUtromAM paheluM mULa sUtra che. te Avazyaka nAmathI prasiddha che. tenuM prAkRtamAM mAthAva evuM nAma che. paNa gujarAtI ke saMskRtamAM to tene "Avazyaka" nAme ja oLakhe che. tenA cha adhyayano che. mULa Avazyaka sUtranuM kada to ghaNuM ja nAnuM che. mAtra-92 sUtromAM cha e adhyayano pUrA thaI jAya che, paraMtu tenI niyuktinI saMkhyA 1623 che, vaLI temAM bhASya ane hAribhadrIya TIkAne kAraNe tenuM kada ghaNuM ja vistRta thaI jAya che. jo tenA uparanI cUrNi, pU.malayagirijI kRta vRtti, bRhat bhASya Adi badhuM ja sAhitya sAthe rAkhavAmAM Ave to to A sUtranuM kada ghaNuM-ghaNuM ja vistAsvALuM thaI jAya. mULa Avazyaka sUtramAM to sAmAyika, caturvizatistava, vaMdana, pratikamaNAdi cha viSayo che, paNa niyukti sahitanI cUrNi ane vRttio sAthe gaNatAM to jaina vAkumaya banI jAya teTalI viSaya vastuo ane kathA-daSTAMta vaDe A Agama pracura mAhitIno srota banI rahela che. ahIM ame anuvAdamAM niyukti, bhASya, jinadAsagaNIkRta cUrNi ane hAbhidrIya vRttinI mukhyatA rAkhela che. paraMtu vizeSAvazyaka bhASya, tenI TIkA, pU. malayagirijInI vRtti Adi paNa bhUlavA jevA nathI. amArI racelI AgamazreNimAM mArAmasuttaLa - mUla, teno gujarAtI anuvAda, hindI anuvAda, 1THsukha savajaM paNa joDe rAkhI zakAya ane mAtra mULa viSaya jovA mATe AgamaviSayadarzana paNa jovuM. ahIM anuvAdamAM kyAMka koIka saMdarbho umerAyA che, to kyAMka nyAya, vyAkaraNa, vAda Adine choDI paNa dIdhA che. kathA-ndaSTAMtomAM paNa kyAMka daTAMtanI vAkyapUrti vaDe te moTA thayA che, to kyAMka saMkSepita paNa karyA che, purI kathA jANavA amAruM "Agama kathAnuyoga" jovuM. ame A Agamane ahIM cAra bhAgomAM niyuktinA AdhAre vibhAjIta karela che. [31/2] che Avazyaka satra-pIThikA che - X - X - X - X - * jinavarendra vIraprabhu, zrutadevatA, guru ane sAdhuone namaskAra karIne huM gunA upadezathI Avazyaka sUtranI vRttine kahIza.. 0 TIpaNAI - AnA vaDe abhiSTa devatAnI stavanA kahI. nina - avadhi jina Adi, temAM zreSTha te kevaLI, temanA Indra te jinavarendra. vidana dUra karavA vaDe mAnya thAya te abhimata devatA-zAsana devatA, zrutadevatA - zrutanI adhiSThAtrI devatA, zrata rUpA devatA te zrutadevatA evo vigraha karIe to abhimata devatApaNuM na thAya, paNa adhikRta devatApaNuM thAya. temane namaskAra jJAnAvaraNIyanA kSayopasamasAdhakavacI anucita nathI. athavA ItyAdi vacanathI te yogya che. * x * x * sAdhu zabdathI upAdhyAya, vAyanAcArya, gaNAvacchedaka Adine namaskAra karyo che. 0 A AvazyakasUtranI vRtti meM tathA bIjAe karelI che, to paNa saMDropathI tevI racivALA jIvonA anugraha hetuthI meM A prayAsa karelo che. 0 zlokanI vRtti - A Avazyaka TIkAno prayAsa prayojanAdinA abhAvathI kAMTAnI zAkhA maraDavA mAphaka nakAmo che, ItyAdi zaMkAne nivAravA prayojanAdi prathama kahe che. kahyuM che - vidvAnonI pravRtti mATe khullI rIte phaLa vagere tathA maMgaLa zAstranA AraMbhI ISTArthanI siddhi mATe batAvavAM joIe ItyAdi. tethI prayojana, abhidheya, saMbaMdha ane maMgala yathA avasara kahIzuM. temAM prayojana - para ane apara ema be bhede che. vaLI te ekaika kartA ane zrotAnI apekSAthI be bhede che. temAM dravyAstikAyanA mate AgamatA nityavathI katanio ja abhAva che. kemake A dvAdazAMgI koI vakhata na hatI tema nathI, kadAcita nahIM hoya tema paNa nathI, nahIM haze tema paNa nathI evo naMdIsUtrano abhiprAya che. paryAyAstika nayanA mate anitya hovAthI kartA saMbhave che. tava vicAraNAthI to sUtra-artha baMne rUpe AgamanA arthanI apekSAthI nitya hovAthI tenuM katapaNuM nathI. sUtra sthanAnI apekSAthI anitya hovAthI tenuM kaMIka katapaNuM siddha thAya che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni - temAM sUkAMti pama mokSapadanI prApti che ane 'apara'-te jIvonA upakArane mATe che. tenA arthanuM pratipAdana karanArane zuM prayojana che tema prazna thAya. to uttare che - kaMIpaNa nahIM. kemake te jinezvaro kRtakRtya che. prazna jo temane prayojana nathI to A artha pratipAdana prayAsa ayukta che. [uttara] nA, ema nathI. kemake temane tIrthakara nAma gotrakarmano A vipAka che. te vAta niryukti-185 mAM paNa AgaLa kaheze ke - tIrthakara nAma gotrakarma kaI rIte vedAya che ? aglAnapaNe dharmadizanA Adi vaDe. zrotAne apara lAbha te arthano adhigama che. "para' lAbha te mokSa che. kaI rIte ? jJAna ane kriyA baMne vaDe mokSa che, tenAthI yukta A Avazyaka sUtra che. Avazyaka satranA artha zravaNa vinA viziSTa jJAna ane kriyA prApti thatI nathI. zA mATe ? tenA kAraNe viziSTa jJAna-kriyAnI prApti thAya. tenI prAptimAM paraMparA mokSa siddha thAya che. tethI A Avazyaka sUtranA arthanA prAraMbhano prayAsa che. Avazyaka sUtramAM abhidheya zuM che? sAmAyikAdi Avazyaka. saMbaMdha - upAya ane upeya bhAvanA lakSaNavALA takanusArI che. kevI rIte ? upeya - te sAmAyikAdi parijJAna che ane para prayojana mokSa che. upAya to Avazyaka saNa ja vacanarUpe racAyuM che. A AvazakanA zravaNathI ja sAmAyikAdinA arthano nizcaya thAya che. te prApta thavAthI samyagadarzana AdinI nirmaLatA thAya che ane kriyA karavAno prayatna thAya che. tenAthI mokSapadanI prApti thAya che. athavA upodaghAta niryuktimAM "uddezA pramANe nirdezo" ItyAdi graMthamAM yukti sahita pote ja kaheze. koI pUche - zAstra ane artha bhaNelAo jAte ja prayojanAdinuM parijJAna meLavI leze. zAstranI AdimAM prayojana kahevuM nirarthaka che ? nA, tema nathI. zAstrArtha na bhaNelAne te zAstra pravRttino hetu che tethI tenA prayojanano prayAsa jarUrI che. prazna kadAca prayojanAdi pUrvethI kahezo to paNa zAane jANyA vinA tenA nizcayanI khAtarI nahIM thAya, kemake temAM saMzaya rahevAthI pravRttino abhAva thavAthI tamAro upanyAsa karavo nirarthaka thaze ? nA, temana nathI. saMzaya paDe tyAM paNa lAbha mATe pravRtti dekhAya che. jema kheDUto jamIna kheDe che. maMgalane kahe che - kemake uttama kAryamAM ghaNAM vino hoya che. kahyuM che - moTA puruSone paNa sArA kAryo karatAM ghaNAM vighno Ave che, kemake akAryamAM pravartelAne kayAMya paNa vijJa karatAM aTakAva nathI. A Avazyakano anuyoga mokSanI prAptinA bIjabhUtapaNe hovAthI zreyarUpa ja che. tethI AraMbhamAM ja vina karanArAnI upazAMta mATe maMgalane batAve che. te maMgala zAstranI AdimAM, madhyama ane aMte Icche che. prazna] A zAstra ja saMpUrNa maMgaLarUpa che, kemake tapa mAphaka nirjarA karAvanAra che. tethI te maMgaLa kAyama raho. tethI traNe maMgaLano svIkAra ayukata che. kemake tevA maMgalanA prayojanano ja abhAva che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 [uttara] tevuM nathI. prayojanano abhAva che, tevuM siddha thatuM nathI. kemake te batAvyA vinA navA ziSyo kaI rIte vivakSita zAstrArthano vinA vine pAra pAmaze ? mATe pahelAM ja arthano upanyAsa jarUrI che. te vinA bhaNeluM sthira kema thaze ? ziSyapraziSyAdi vaMzamAM avicchinnapaNe upakAraka kema banaze ? ema chevaTanuM maMgala paNa Avazyaka hovAthI tamAro prazna nakAmo che.. temAM maffrofthanAdf gAyAmAM Adi maMgala kahyuM. UT Ftti - Adi madhyamaMgala che, kemake vaMdana vinayarUpa che, te atyaMtara tapano bheda che, tapanA bhedapaNAthI maMgalapaNuM che tathA "paccakakhANa" ItyAdi chelluM maMgala che. kemake te bAhya tapanA bhedarUpa che. [prazna A traNe maMgalo zAthI judA che ke ekapaNe che? jo te bhinna che to zArA amaMgala che, anyathA teno bheda utpanna na thAya. jo amaMgala che, to bIjA so maMgala karo to paNa te maMgaLa thAya nahIM. tethI maMgalane batAvavuM vyartha che. maMgalanA upAdAnathI paNa Icchita siddhi nahIM thAya. jema pUrve amaMgala mATe maMgala kahyuM tema bIjuM paNa maMgala kahevuM joIe. kemake Adha maMgala kahevA chatAM zAstra to amaMgala ja rahyuM. e rIte pharI pharI kahevA chatAM paNa bhinna hovAthI amaMgala maMgala thaze nahIM. jo tene abhinna mAno to zAstra pote ja maMgala thayuM, to anya maMgala batAvavuM nakAmuM thayuM, kemake maMgalabhUta zAstra chatAM anya maMgala batAvo cho ! ema maMgala mATe bIjuM maMgala batAvo to e rIte anavasthA doSa Avaze. have jo anavasthA na Iccho to maMgalanA abhAvano prasaMga Avaze. kaI rIte ? maMgaLabhUta zAstrane anya maMgaLanI apekSA rAkhavI paDe to maMgalanA abhAve amaMgaLapaNuM Avaze. * X - e rIte maMgalano abhAva siddha thayo. (samAdhAna) bhinna pakSamAM kahela doSano abhAva che, kemake ame te bhi paTTA mAnatA ja nathI. kadAca bhinna pakSa mAnIe to paNa lavaNa ane pradIpa AdinI jema sva-parane anugraha karavAthI tame kahela doSono abhAva thayo. abhipakSamAM paNa maMgalanuM upAdAna anarthaka nathI. ziSyanI matinA maMgalane grahaNa karavA mATe zAstrAnuM maMgalava batAvavAthI ja te lAbha che. Ano bhAvArtha e che ke- A zAstra ja maMgala che, tema ziSya kema jANe ? e rIte A zAstra maMgala che, tema kahevAya che. [prazna kadAca A zAstra maMgala che, tema ziSya na jANe to paNa svataH maMgalarUpapaNe hovAthI potAnuM kArya sAdhavA mATe paryApta che, pachI maMgaLa batAvavuM anarthaka kema nahIM ? (samAghAna] nA, amAro abhiprAya tame jANatA nathI. sAdhunI jema maMgalane paNa maMgalabuddhie mAnatAM te maMgalakArI thAya che. jemake - sAdhu maMgalabhUta hovA chatAM paNa maMgalabuddhithI svIkAratA prazasta cittavRttivALA bhavyane te kArya prasAdhaka thAya che. jo te pramANe na mAne to kALA hRdayavALA kapaTIne sAdhu lAbha na kare. tema zAsanuM paNa che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni - Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 (prazna tema hoya to amaMgalane paNa maMgalabuddhie mAnatA te lAbhadAyI thAya. e to aniSTa che. [samAdhAna ema nathI. amaMgala to svarUpathI ja amaMgala hovAthI svabuddhi apekSAe maMgala mAnavA chatAM lAbha na kare. jema koI mANasa sonAne sonuM samajI vyavahAramAM le to ISTa siddhi thAya, paNa pIttaLane sonuM mAnIne le to. * x * kArya siddha na thAya. (zaMkA] traNa maMgalo madhya vaccenuM maMgala, amaMgala thaI jaze ? nA, ema nathI. kemake tavathI AkhuM zAstra ja maMgalarUpa che. kemake AkhA zAstrane traNa bhAgamAM vaheMcela che. jema lADunA traNa bhAga pADo to koIpaNa bhAgamAM temAM lADu na hoya tevuM na bane, tema A zAstra AkhuM maMgalarUpe che. tenuM maMgalava karmanI nirjarA kare che. manumAna - A vivakSita zAstra maMgala che, nirjarahetu che, tapa samAna che. [zaMkA AnuM nirjarApaNuM kaI rIte che ? jJAnarUpe hovAthI ane jJAna, karma nirjarAno hetu kahelo che. kahyuM che - nAkIno jIva karoDo varSe je karma khapAve te trividhe gupta jJAnI ucchavAsa mArAmAM khapAve che. (zaMkA] ema hoya to paNa maMgala traNanI kalpanA vyartha che ? nA, ema nathI. ame teno uttara kahI dIdhela che. tethI A nakkI thayuM ke - zAstranA Adi, madhya ane aMtamAM maMgala upAdeya che. maMgala zabdano artha zo che? - x - x * jenA vaDe hita maMgAya, samajAya ke sadhAya te maMgala che athavA maMA eTale dharma, nA eTale levuM. - x-x- je dharmane lAve ke dharmano upAdAna hetu che, te maMgala che athavA mate bhavathI arthAt saMsArathI bacAve ke dUra laI jAya te maMgala. * maMgalanA arthamAM sUrNa judI ja rIte artha prakAro che, te jarUra jovuM ane virodhAvacaka bhANa-TIkramAM to ati vistArathI maMgalano artha che.) maMgala, nAma Adi cAra bhede che - nAma maMgala, sthApanA maMgala, dravya maMgala ane bhAva maMgala. temAM - X - je jIva, ajIvAdi vastunuM nAma hoya, jemake - koI gopAlanA bALakanuM nAma Indra hoya, te paramArthathI devono svAmI Indra sAthe maLatuM Ave che chatAM te devono svAmI na kahevAya. paNa devono Indra to guNathI nAma che. aizvaryapaNAthI Indra, '' dhAtuno artha parama aizcarya thAya che. te temAM ghaTAvAya. govALayugamAM nahIM. paryAyo vaDe - zaka, puraMdarAdi nAmo kahevAya che. tenI sAthe Indra nAmanA gopAla putranuM nAma na sarakhAvAya, ahIM phakta nAma ane nAmavALo e bemAM bheda upacAra karavAthI govALIyo vastu ja levAya tathA bIjA sthaLe na vartatu kaMI paNa 'fsO' Adi mAphaka IcchA pramANe nAma hoya. - zabdathI te nAma dravya hoya tyAM sudhI rahe. je nA mAvahive kaheluM che - nAma chevaTa sudhI rahe, te amuka dezamAM je saMjJA cAlatI hoya te nAmane AzrIne jANavuM. A nAma sAthe maMgala joDatAM "nAma maMgala' zabda thayo. temAM koI jIva ke ajIva ke baMnenuM nAma maMgala rAkhyuM hoya te che jema jIvane AzrIne siMdhu dezamAM agnine maMgala kahe che, ajIvane AzrIne lATa dezamAM vALelI dorIne maMgala gaNe che ItyAdi - 4 - sthApanA maMgala - je vastu bhAva, Indra Adi artha rahita hoya, chatAM temAM teno abhiprAya-buddhi hoya, te Indra vagerenI AkRti leyAdi karmakRtu hoya athavA AkRti vinA paNa akSa AdimAM sthApanA nikSepa-karyo hoya te sthApanA Ivara ke alakALanI hoya. gha zabdathI keTalIka sthApanA vagere te vastu rahe tyAM sudhInI hoya che, sthapAya te sthApanA. sthApanA evuM A maMgala te sthApanA maMgala. temAM svastikAdi sthApanA maMgala che. bUtartha gAthAno artha - atIta ke bhAvi pacayionuM je nimitta lokamAM hoya che, tene dravya kahe che. te dravya te-te paryAyone pAme che, mATe tene dravya kahe che. tatvajJa-tIrthakaro kahe che, temAM sacetana dravya te je puruSane te padArthanuM lakSya na hoya, moTethI bolato hoya, to te dravya ja che ane acetana dravya te jJa zarIra, bhavya zarIra ane tevuM bIjuM kaMI dravya hoya che. A pramANe batAvela che. te dravya sAthe maMgala joDatAM dravyamaMgala kahevAya che. A dravyamaMgala be bhede che - AgamacI ane noAgamacI. temAM AgamathI - AgamanI apekSAe, noAgamathI - tenAthI viparItane AzrIne. AgamacI - maMgala zabdane jANato hoya paNa temAM upayoga na hoya, te dravya maMgala. noAgamacI traNa bhede che - (1) jJazarIvyamaMgala, (2) bhavyadarIdravya maMgala, (3) te baMnethI vyatirikta dravya maMgala. temAM 1 - jANakAra, tenuM zarIra - saDe te zarIra. A jJazarIra e ja dravya maMgala hoya te zarIradravyamaMgala athavA jJazarIra te dravyamaMgala evo samAsa kaQo. arthAtu maMgalapadArthano jJAtA, tenuM AbhArahita je zarIra, te atitakALe anubhUta bhAvanI anuvRtithI siddhazilA-mokSamAM gayela chatAM dhRta-ghaTAdi nyAyathI noAgamathI jJazarIradravyamaMgala kahevAya che. kemake tenuM maMgalanuM jJAna zUnya che. ahIM no zabda sarvathA niSedhavAcI che. TLa - yogya, maMgala padArthane bhaviSyamAM jANaze, paNa hAla te jANato nathI che, tenuM zarIra te bhavya zarIra. bhavya zarIra ja dravyamaMgala che athavA bhavya zarIra ane dravya maMgalano samAsa karavo. teno bhAvArtha A che - bhAvi vRtine anusarIne maMgala upayoganA AdhArabhUtapaNAthI bhAvimAM A ghaDAmAM madha bharAze ema khAtarI thavAthI te madhano ghaDo kahevAya. tema bALa AdinuM zarIra te bhathazarIra dravya maMgala jANavuM. ahIM paNa no zabda niSedhavAcI che. jJa zarIra ane bhavya zarIra, baMnethI juduM te dravya maMgala saMyama tapa niyama kriyA anuSThAnano karanAro anupayukta hoya che. tene AgamathI upayogarahita mAphaka jANavo. athavA je zarIra ke Abhadravya pUrve karelAM saMyama Adi kiyA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni - parimANavALo che, te ubhaya vyatikti dravya maMgala che jJa zarIra dravyamaMgaLavat che. tathA je bhAvi saMyamAdi kriyA pariNAma yogya zarIra ke Atma dravya che, te baMnethI juduM che te bhavya zarIra dravyamaMgalavat jANavuM. tathA je svabhAvathI zubha varNa, gaMdhAdi guNayukta suvarNa, mALA Adi che te paNa bhAvamaMgala pariNAmanA kAraNapaNAthI dravya maMgala che. ahIM paNa no zabda sarva niSedhavAcI che. e pramANe dravya maMgala kahyuM. bhAvo vivakSita gAthAno artha - thavuM te bhAva che. te bolavA mATe ISTa kriyAnA anubhava lakSaNavALo sarvajJoe kahela che. IndranA kriyA anubhavanAra Indra mAphaka jANavo. temAM bhAvathI maMgaLa te bhAvamaMgala athavA bhAva te ja maMgala. te Agama ane noAgama be bhede che. temAM AgamathI te maMgalanA jJAnathI upayukta te bhAva maMgala che. 23 [zaMkA] bhAva maMgalanA upayoga mAtrathI kevI rIte tanmayapaNuM gaNAya ? kemake agninA jJAnathI upayukta mANavaka agni mAphaka dahana, pacana, prakAzana Adi artha kriyAnA sAdhakatvanA abhAvayukta ja che. [samAdhAna] nA, tema nathI. amAro abhiprAya tame jANatA nathI. kemake saMvit, jJAna, avagama, bhAva e badhAM zabdo ekArthaka che ane ekAryaka pratyayo sarakhA nAmavALA che. te badhAM vAdIone eka sarakhuM mAnya che. agni evA jJAnathI avyatikti jJAtA, tenA lakSaNavALo grahaNa karAya che. anyathA tenA jJAnamAM atanmaya hovAthI padArthane na jANe. aMdhanA hAthamAM dIvo aMdhane kAma na lAge. ekanuM jANela bIjo na jANe. jo jJAna ane padArtha eka rUpe na hoya to padArtha paNa na samajAya. te jJAna anAkAra paNa nathI. kemake tema na mAnatA anubhavelo padArtha paNa na jaNAvAno prasaMga Avaze ane baMdhano abhAva thaze. tathA jJAna, ajJAna, sukha-duHkhanA pariNAmanuM anyapaNuM thaze. te AkAza mAphaka jANavuM. paNa agni mAphaka haMmezAM bALavAnI kriyAvALo nathI. - 4 - have noAgamathI bhAvamaMgala kahe che - zrutajJAnane choDIne bIjA cAra jJAna bhAva maMgala che. no zabda sarvathA niSedhavAcI che athavA samyak darzana, jJAna, cAstri upayoga pariNAma je che te mAtra Agama [zruta] nathI paNa anAgama paNa nathI. mATe mizravacanapaNAthI no zabda joDatAM no AgamathI jANavuM athavA arhat namaskArAdi upayoga AgamanA eka dezapaNAthI no AgamathI bhAvamaMgala che. [zaMkA] nAma, sthApanA ane dravyamAM vivakSita bhAvanA zUnyatvathI dravyapaNuM samAna varte che, to temAM zuM vizeSa che ? jema sthApanA IndramAM Indrano AkAra dekhAya che ane kartAnA hRdayamAM sAcA IndranI buddhi thAya che jonAra paNa AkArathI A Indra che, tema nizcaya kare che. phaLanA arthI namaskAra buddhithI temane stave che. keTalAMka, devanA anugrahathI dhana Adi phaLane pAme che tevo lAbha ekalA nAma ke dravya IndrathI thato nathI te ahIM vizeSatA che. vaLI dravya Indra bhAva IndranA kAraNapaNAne pAme che, temaja upayoganI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 apekSAmAM paNa, tenI upayogatAne bhAvimAM prApta karaze. te pramANe nAma ane sthApanAmAM thatuM nathI. te dravyamaMgalamAM vizeSa che. [zaMkA] no pachI bhAvamaMgala e ja eka yukta che, kemake potAnuM kArya sAdhe che. te nAma Adi na sAdhI zake. jema pApa kaMI sAruM phaLa na ApI zake tema. [samAdhAna] ema nathI. nAma vagerenuM paNa bhAvamAM vizeSapaNuM che. kemake aviziSTa IndrAdi vastu uccAvA mAtrathI nAmAdi cAra bhedavALI jaNAya che ane bhedo te ja paryAyo che athavA nAmAdi traNe bhAvamaMgalanA aMgo che, kemake tenA pariNAmanA kAraNarUpa che tathA maMgalAdinuM abhidhAna te siddha AdinuM abhidhAna sAMbhaLIne tathA arhat pratimA sthApanAne joIne, tathA bhUtayati bhAva, bhavyayati zarIrane joIne prAyaH samyak darzanAdi bhAvamaMgala pariNAmo utpanna thAya che. - 4 - 24 noAgamathI arhat namaskArAdi bhAvamaMgala kahyuM, athavA noAgamathI bhAvamaMgala te naMdI che. temAM AnaMda te naMdI athavA bhavya jIvone jenA vaDe AnaMda maLe te naMdI A naMdI paNa maMgalanI mAphka nAma Adi cAra bhede che, tema jANavuM. nAma, sthApanA pUrvavat dravya naMdI be bhede - AgamathI ane no AgamathI AgamathI jJAtA paNa anupayukta. noAgamathI - jJa zarIra, bhavya zarIra ane ubhaya vyatirikta - dravya naMdI te bAra prakAranA vAjiMtrono samudAya - bhaMbhA, mukuMda, mAIla ItyAdi. bhAva naMdI be bhede - AgamathI ane noAgamathI. AgamathI jJAtA ane temAM upayogavALo. noAgamathI jJAna pAMca prakAre, te A - * niyukti-1 AbhinibodhikajJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna ema pAMca bhede jJAna che. * vivecana-1 :- [cUrNimAM pratyakSa ane parokSa bhedathI vyAkhyA che. arthAbhimukha niyata bodha thAya te Abhinibodhika - x - athavA abhinibodhamAM thAya ke tenA vaDe thAya ke tevA rUpe thAya ke tenuM prayojana hoya ItyAdi badhuM Abhinibodhika che. te avagrahAdirUpa matijJAna ja che. tenA svasaMviditarUpatvathI bhedopacArAdi che athavA jenA vaDe abhinibodha thAya te Abhinibodhika. tenA AvaraNa karmano kSayopazama athavA jemAMthI abhinibodha thAya te Abhinibodhika. temAM te karmanA AvaraNano kSayopasama ja che. athavA jemAM abhinibodha thAya ItyAdi te Abhinibodhika. je saMbhaLAya te zruta. eTale zabda ja. bhAvazrutanA kAraNapaNe te zabda che athavA jenA vaDe saMbhaLAya te zruta. tenA AvaraNarUpa karmano kSayopazama te zruta athavA jenAthI saMbhaLAya te zruta, te paNa AvaraNano kSayopazama ja che, jemAM saMbhaLAya te kSayopazama zruta che athavA je sAMbhaLe che, te sAMbhaLanAra AtmA ja upayoganA ekamekapaNAthI zruta che. zruta evuM te jJAna te zrutajJAna. tra zabda matijJAna ane zrutajJAnanI tulyatA batAve che. kemake te baMnemAM svAmInuM sAmyapaNuM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 1 che. je matijJAnano svAmI che, te ja zrutajJAnano svAmI che. jyAM matijJAna che, tyAM zrutajJAna avazya hoya ja. 25 matijJAnanI sthiti jeTalI ja zrutajJAnanI sthiti che. pravAhanI apekSAthI atIta-anAgata-vartamAnamAM baMne sAthe ja hoya che. eka jIvane AzrIne kAyama rahe to 66-sAgaropamathI adhika kALa rahe che. te mATe bhASyakArazrI kahe che - be vakhata vijyAdimAM ke traNa vakhata acyutamAM vacce manuSyabhava karIne jAya to ATalo kALa thAya. matinI jema zrutajJAna paNa kSayopazama-hetuka ja che. baMne sarva dravyAdi viSayaka che. baMne parokSa jJAna ja che. kemake te Indriyo ke manadvArA kArya kare che. - 4 - Java - nIce, nIce vadhAre vistArathI jaNAya mATe avadhi che. athavA avadhimaryAdAthI jaNAya te. avadhijJAna paNa kSaya-upazama rUpa ja che arthAt te avadhijJAnAvaraNa kSayopasamano hetu che. athavA jenAthI maryAdA baMdhAya te avadhi. jemAM maryAdA baMdhAya te avadhi. bhAvArtha pUrvavat. avadhAna arthAt viSayanuM jJAna te avadhi. avadhi evuM jJAna te avadhijJAna. - zabda anaMtarokta baMne jJAnanA sAdharmsa-sthiti AdinA samAnapaNAne jaNAve che. kevI rIte? jyAM sudhI mati ane zrutano sthitikALa che, te pravAhanI apekSAe tathA apratipatitapaNuM eka jIvanA AdhAranI apekSAthI pUrvavat sAdhika 66-sAgaropama che. tethI sthiti sAdharmI kahyuM. vaLI mati - zrutanA viparyayajJAnanI mAphaka ahIM paNa mithyArdaSTinuM vibhaMgajJAna che te viparyaya sAdharmAMtA che. e rIte svAmIpaNAnuM sAdharmsa paNa che. vibhaMga jJAnI deva Adine samyagdarzana thatAM eka sAthe traNa jJAnano lAbha thAya che. avadhi pramANe manaH paryavajJAna che, teno bhAvArtha A che - sarvathA bhAvamAM gamana, vedana vagere paryAyo che. te be maLatAM paryava che. athavA paryavana te paryava. manamAM ke manano paryava te manaHparyava. sarvathI pariccheda-bodha thAya te. te ja mana:paryava saMbaMdhI jJAna che. athavA mananA paryAyo te mana:paryAya - bhedo, dharmo. je bAhya vastunA AlocanAnA prakAro che, A badhAM eka arthamAM che. te saMbaMdhI jJAna te mana:paryavajJAna. A jJAna 2sA dvIpa ane 2-samudranI aMdara rahelAM saMjJI manogata dravyonA AlaMbanathI ja A jJAna thAya. 'tathA' zabda avadhijJAnanI sAthe mana:paryava jJAnanuM sarakhApaNuM batAve che. kevI rIte ? baMnenA svAmI chAstha che. baMnemAM pudgala mAtranuM AlaMbana che. baMne kSAyopazamika bhAvamAM che. pratyakSa jJAnanI sAmyatA che. matyAdi cArethI nirapekSa te zuddha ke kevala. tenA AvaraNarUpa karmamala kalaMkathI rahita che. athavA saMpUrNa te kevaLa. te utpatti samayathI ja saMpUrNa AvaraNanA abhAvavALuM che. saMpUrNa utpatti che athavA asAdhAraNa che. ananya sardeza che. anaMtapaNAne jANavAthI anaMta che. yathAvasthita saMpUrNa bhUta-vartamAna-bhAvi svabhAvabhAsI che. kevala evuM te jJAna. tra zabda ukta jJAnanA samuccaya rUpa che. kevaLajJAna pAMcamuM 26 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 che athavA anaMtara abhihita jJAnasArUpya pradarzaka che. apramatta bhAvayatinA svAmIpaNAthI tenuM manaH paryavajJAna sAthe sAdharmsa che ane A baMne jJAnamAM viparyaya bhAvano abhAva che. [prazna] mati ane zrutajJAnamAM zo bheda che ? utpanna avinaSTa artha grAhaka ane vartamAnakALa viSayaka te matijJAna. zrutajJAna trikALaviSayaka utpanna vinaSTa athavA anutpanna padArthanuM grAhaka che. baMneno bheda che te je tenI vizeSatA che. tethI matijJAnanA 28 bhedo che. zruta aMga ane anaMga bhede che. athavA matijJAna AtmaprakAzaka che, zrutajJAna sva ane para baMne prakAze che. [prazna] A jJAnono Avo anukrama kema lIdho che ? parokSapaNuM AdinA sarakhApaNAthI tathA mati-zrutanA sadbhAvamAM bIjA jJAnono saMbhava hovAthI mati ane zruta ja pahelAM lIdhAM che. [prazna] matine zrutanI pahelAM kema lIdhuM ? bhAvadyuta matipUrvaka hoya che. - x - prAyaH mati zrutapUrvaka hoya ane pratyakSapaNAnuM sAdharmsa hovAthI pachInA traNa jJAnano upanyAsa che. temAM paNa kALa, viparyayAdi sAmyathI turaMta ja pachI avadhi lIdhuM. pachI chAAsmikapaNAnA sAmyathI manaHparavajJAna lIdhuM. pachI bhAvamunitvanA sAmyathI kevaLajJAna lIdhuM. have uddeza pramANe nirdezanA nyAyathI pAMca jJAnamAM pahelAM Abhinibodhika jJAnanA nirdezathI tenuM svarUpa kahe che - te Abhinibodhika jJAna be bhede che - (1) zrutanizrita, (2) azrutanizrita. avagrahAdi lakSaNavALuM zrutanI apekSAe varte che te, tathA tenI apekSA vinA varte che te. saMskArI mati vinA ja je kSayopazama ja kuzaLatAvALo hoya, te utpAtikI Adi rUpa thAya che te zruta vaDe anizrita che. tivasuttatva Adi vacanathI buddhimAM paNa zrutopakara che, te zA mATe azrutanizrita kaho cho ? avagrahAdimAM zrutanizrita kahevAthI ane utpAtikI buddhimAM avagrahAdi hovAthI azrutanizrita yathAyoga che tema jANavuM paNa sarvathA nathI. bhAvArtha e ke - zrutathI karelA upakArathI nirapekSa je jJAna che, te autpAtikI Adi azrutanizrita pratibhA che. temAM vaineyikI na levI. buddhinA samAnapaNAthI tene paNa niryuktikAre sAthe lIdhI, temAM kaMI khoTuM nathI. have zrutanizrita matijJAnanuM svarUpa batAve che - * niyukti-2 avagraha, IhA, apAya ane dhAraNA e cAra bheda saMkSepathI Abhinibodhika jJAnanA che, tema jANavuM. * vivecana-2 : saMpUrNa ke vizeSane choDIne sAmAnyathI arthane eTale rUpa Adine avagrahesamaje te avagraha. tenA artha vizeSanI AlocanA te 'IhA' prakrAMta arthano vizeSa nizcaya te 'avAya'. = zabda pRthak pRthak avagrahAdi svarUpa svAtaMtrya jaNAvavA mATe che, avagrahAdinA IhAdi paryAyo thatAM nathI. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 2 samajelA ane vizeSa prakAre hRdayamAM dhAravo te 'dhAraNA' che. kAra krama jaNAvavAnuM che. A pramANe cAra ja bhedo thAya che. abhinibodhika jJAnane bhede che mATe bhedo, viko, aMzo e paryAya zabdo che. te ja vastuo bheda vastuo che. kaI rIte ? avagrahaNa vinA Ihita na thAya. nizcaya vinA dhAraNA na thAya. athavA A pramANe matijJAnanA saMkSepathI aviziSTa avagraha Adi bhAva svarUpanI apekSAyo batAvyA. have vistArathI bheda kahe che. * niyukti -3 - ArthonuM AvagrahaNa te avagraha, vicArA te IhA, artha nakkI karavo te apAya, tene dhArI rAkhavo te dharaNA. * vivecana-3 - je zodhAya che, pamAya che, samajAya che te rUpa vagere aryo che. te arthonuM darzana thayA pachI turaMta grahaNa thAya te avagraha kahevAya che. pri vastunA sAmAnya vizeSAtmakapaNAthI aviziSTapaNAthI pahelAM darzana che, paNa jJAna nathI. ema tame darzana kema batAvyuM ? jJAnane prabaLa AvaraNa che ane darzanane ochuM AvaraNa che, tethI darzana pahelAM kahyuM. te avagraha be bhede - vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha. vyaMjanAvagraha eTale zuM? dIvA vaDe ghaDo dekhAya tema jenA vaDe padArtha jaNAya te vyaMjana. te upakaraNa Indriya saMbaMdhI bodha athavA zabda Adi pariNata dravya saMghAta che. upakaraNa Indriya vaDe je samajAya te zabdAdi pariNata dravya te vyaMjana che, teono avagraha te vyaMjanAvagraha che. A vyaMjanAvagraha AMkha ane manane vajIne jANavo. kemake AMkha ane manane padArthono dUrathI ja bodha thAya che. te saMbaMdhI apAyakAritva pAMcamI gAyAmAM kaheze. jemake - zabda sRSTane sAMbhaLe che, ItyAdi. vyaMjanAvagrahanA chellA samayathI je zabdAdi arthano bodha grahaNa thayo te athavigraha che. arthAt sAmAnya mAtra nirdeza vinA grahaNa thAya, te eka samaya saMbaMdhI bodha che. te athavagraha pachInI vicAraNAne IhA kahe che. arthAta avagraha pachI ane avAya pUrve sabhUta artha vizeSanA upAdAna abhimukha ane asabhUta artha vizeSanA tyAgarUpa che. jemake prAyaH madhuravAdi zabdo zaMkhanA hovA joIe, paNa khara, karkaza, niSpharatAdi raNazIMgAnA zabdo nathI evI mati vizeSa te IhA che. viziSTa avasAya arthAt nirNaya, nizcaya ke avagama te avAya kahevAya che. jemake - A raNazIMgaDAno ja avAja che, evI avadhAraNA. zabda va kAranA arthamAM che. te avadhAraNa arthe che. pachI te visarAI na jAya ane yAda Ave mATe tene dhArI rAkhavuM te dhAraNA che. puna: zaGda 4 kAra arthamAM che. - x * dhArI rAkhavuM te ja dhAraNA kahevAya che. AnA vaDe zAstranuM parataMtrapaNuM kahyuM. ema tIrthakara ane gaNadharo kahe che. A pramANe zabdane AzrIne zromendriya nibaMdhana avagrahAdi pratipAdita karyA 28 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 che. zeSa Indriya nibaMdhana paNa rUpAdi gocara ThuMTha, puraSa, koThapuTa, saMmRta, mAMsa, kamaLanI nAla AdimAM te pramANe jANavuM. e rIte mananA paNa svapnamAM zabdAdi viSaya avarahAdi jANavA. anyatra svapnamAM Indriya vyApAranA abhAvamAM mana doDe te jANavuM. vyaMjanAvagraha cAra prakAre che, kemake AMkha ane manane laIne che. athavagraha cha bhede che - kemake te badhI IndriyomAM saMbhave che. e pramANe IhA Adi paNa pratyekanA cha prakAro ja che. e pramANe badhAM maLIne 28 matijJAnanA bhedo jANavA. bIjA AcArya kahe che - arthonA avagrahaNamAM avagraha nAme matijJAnano ja bheda che, ema IhAdimAM paNa yojavuM. * * * * * * * have avagrahAdino kALapramANa jaNAve che - * niyukti -4 : avagAha eka samayano, IhA ane apAya aMtarmuhUrtano ane dhAraNAno kALa asaMkhyAta ke saMkhyAta kALa jANavo. * vivecana-4 : mUrNimAM ahIM be suMdara deTAMto mUkela che.]. temAM pUrvokta lakSaNavALo arthAvagraha nizcayathI eka samayano che. te kALa e paramanikaTa samaya kahevAya che. te pravacanamAM kahela-kamaLanA komaLa seMkaDo pAMdaDA koI baLavAnuM manuSya tINa dhArathI chede ke junuM kapaDuM phADatAM tyAre eka patra ke tAMtaNAne toDatA jeTalo kALa thAya, temAM saMkhyAta samaya jAya, temAMno eka samaya levo. sAMvyavahArika athavagraha ke vyaMjanAvagraha to pRthaka pRthak mAtra aMtarmuhUrta levo. ihA ane apAya paNa temaja jANavA. - X - X - ahIM ihA ane apAya pratyeka aghamuihUrvanA che. muhUrta zabdathI be ghaTikA parimANa kALa jANavo. tenuM aDadhuM te muhaiI. 'tu' zabdathI muhAI e vyavahAra apekSAthI che. tevathI tamuhUrta che. bIjA AcAryo kahe che, ahIM muhUrtAnta zabda che, teno artha aMtar te madhya che. tethI ihA ane apAya aMtamahadnA ja jANavA. kalana te kALa. jenI hada pakSa, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara AdinA ATalA mApavALI nathI. te asaMkhya kALa che te palyopamAdi lakSaNa rUpa che. je gaNAya te saMkhyA. ATalI saMkhyA pakSa, mAsAdi gaNAya. e rIte saMkhyAnuM mApa che. saMkhyA sAthe 2 zabdathI aMtamuhartAnI dhAraNA thAya che. ema jANavuM. teno bhAvArtha A che - 'avAya' pachIno uttakALa avismRtirUpa aMtarmuhUrta che e pramANe smRtino paNa kALa che. paNa vAsanArUpa to tenA AvaraNanA kSaya-upazama nAme smRti dhAraNAnA bIjarUpe saMceya varSanA AyuvALA jIvonI apekSAe asaMkhyaya kALa che ane te popamAdi AyuvALA jIvonI apekSAcI che. avagrahAdi kahIne have zrobendriyAdino viSaya kahe che - * niyukti -5 :skRSTa zabdone sAMbhaLe, rUpa a ne jue, gaMdharasasparza traNe baddha Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni pa ane RSTane jANe che. * vivecana-5 : vyaMjanAvagrahanA nirUpaNAnA dvAramAM zromendriyAdinuM prAptaprApta viSayapaNuM batAvyuM ja che, to ahIM pharI zA mATe kaho cho? tyAM te gAthAnA vyAkhyAna dvAra vaDe kahyuM ane ahIM sUtra gAthAthI kahyuM mATe doSa nathI. pRSTa eTale zarIramAM dhULa coTe tema. sAMbhaLe - paryAyo grahaNa kare. [zuM ?] jenA vaDe avAja thAya te zabda. zabdane prAyogya dravya samUha. arthAt te kAna IndriyamAM sUkSamatva tathA bhAvukava hovAthI ane prayura dravyapaNe hovAthI zrobendriyanuM bIjI Indriyo karatAM prAyaH vadhu paTava hovAthI spaSTa mAtra ja zabda dravyanA samUhane grahaNa kare che. na dekhAya te rU5, te rU5 AMkhe pudgalo sparyA vinA ja anAliMgita ja dekhAya che. paNa gaMdhAdivat saMbaddha nathI. tu zabdano artha nizcaya che. rUpa aspRSTane ja jue che, kemake cakSanuM apAyakAritva che. puna: zabdathI "yogya sthAnamAM raheluM ja" jue, devalokAdi nahIM. suMghAya te gaMdha, svAda levAya te rasa, sparzAya te sparza. - x - baddha sRSTa * navA zarAvalAmAM pANI nAMkhatA ekarUpe thaI jAya, tema AtmA sAthe pudgalo ekameka thaI jatAM gaMdhAdi jaNAya che. * x - gaMdha Adi baddhano ja sparza thAya che, aspaSTano baMdha thavo ayogya che, tethI skRSTa zabda uccAravo, paNa te gatArthapaNAthI anarthaka che ? sarva zrotA sAdhAraNavathI zAraMbhe A doSa nathI. traNa prakAranA zrotA che. keTalAMka udghATitajJa, keTalAMka madhyamabuddhi ane prapaMcitajJa. temAM A bIjAnA anugrahane mATe kahyuM che, mATe doSa nathI athavA vizeSaNa samAsa karavAthI adoSa che. tethI pRSTa-baddha samAsa karyo ItyAdi - 4 - (zaMkA ema vicAratAM paNa pRSTa grahaNa kaMIka vadhu che, kemake je baddha che pRSTava sAthe AvyabhicArI che. ubhayapada vyabhicAramAM ja vizeSaNa - vizeSa bhAva joyelo che, jemake nIlakamaLa, paNa baddha pRSTamAM tevo vyabhicAra nathI. samAdhAna evo doSa nathI. kemake eka padanA vyAbhicAramAM paNa vizeSaNa-vizeSya bhAva joyelo che. * x - x - AliMgita AMtarA vinA Atmapadezoe grahaNa karela gaMdhAdi bAdarapaNAthI, abhAvakavaNI, alpa dravyarUpavaMcI ghANAdinA ApadutvathI grahaNa kare, pachI dhANendriya teno nizcaya kare. A pramANe gAthAnI vyAkhyA karavI. zaMkA Ape kahyuM ke - yogya dezamAM rahela rUpane jue che. paNa ayogya dezamAM rahelane nahIM. temAM AMkhano yogya viSaya keTalo ? athavA dUWI AvelA zabdAdine kAna vagere keTalAM dUrathI grahaNa kare ? kAna jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAta bhAga mAgaNI ane utkRSTa bAra yojanathI sAMbhaLe. rUpa jaghanyathI aMgulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI eka lAkha yojana sudhI jue. dhANa, sa, sparza Indriyo jaghanyathI gulano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI nava yojanathI AveluM grahaNa kare che. A 30 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 yojana AmAMgalathI jANavo. prina] AthI vadhu pramANamAM cakSu Adi rUpAdine kema na grahaNa kare ? sAmarthyano abhAva che. bAra yojana tathA nava yojanathI vadhu dUrathI AvelA zabdAdi dravyomAM tevA yogya parimANano abhAva che ane mana saMbaMdhI to phoga saMbaMdhI viSayanuM parimANa ja nathI, kemake pudgala maganA viSayanA nibaMdhanano abhAva che. manane pudgalano nibaMghana thato nathI tathA tene viSayano pariNAma nathI. jemake kevaLajJAna. paNa jene viSaya parimANa che, tene pudgalanuM nibaMdhana niyata che, jema avadhijJAna ane mana:paryavajJAnanuM che, tema ahIM jANavuM. prazna Ape je hamaNAM kahyuM ke- AMkha ane mananuM prAptakArItva che, tathA skRSTa zabdane sAMbhaLe te AgaLa kahIzuM. to have te kaho - AMkha yogya dezamAM rahela aprApta padArthane mana mAphaka dUrathI jANe te evI rIte ke jo prApta thAya to tenA anugrahathI upaghAta thAya che, mATe AMkha dUrathI padArthane jue che, sparzana Indriyano A vipakSa che. [prazna sUyadi jotAM upaghAta thAya che mATe tamAro hetu siddha che * x - x- [samAdhAna] amArA prApti nibaMdhana nAmaka hetune vize paNa artha nirAkRta karelo che ItyAdi [A vAdano viSaya che, ame amArA kAryakSetramAM teno samAveza karelo na hovAthI anuvAda karatAM nathI.) |[prazna AMkhanA kiraNo AMkhathI bahAra nIkaLIne te padArthane grahaNa kare che, teonA tejava ane sUkSmatvathI agni AdinA sparza thavA chatAM paNa dAha Adino abhAva che, tenuM zuM ? (uttara) tame amArA hetune pUrve anugraha upaghAtanA bhAva saMbaMdhI kahyuM, te ayukta che. AMkhanA kiraNo paDadAnI bahAra jatAM nathI, mATe upapatithI grahaNa karavA azakya che. prina paDadAmAM rahela padArthanI upalabdhi na hovAthI tenuM astitva nathI? [uttara] vyAM paDadAmAM rahela cIjane jovA to kSayopazama AtmAne nathI, tethI dekhAtI nathI. *x* x - ItyAdi lAMbI carcAmAM vAda ane prativAda che, je amArA kAryakSetramAM ame svIkArela nuNI, vaLI madhya anuvAdathI te samawnya paNa nakkI che tenA tajajJa pAse pratyakSa samajavuM paDe mATe ame te samagra vRtti ahIM choDI dIdhela che.) prastuta viSaya - zabada pRSTa thayelo jANe che, ItyAdi. zabdanA prayogathI utkRSTa thayela ja phakta zabda dravyone grahaNa kare che ke tenAthI bhAvita thayelA bIjAne ke baMne mizra thayelA dravyone paNa grahaNa kare che ? mAtra utkRSTa dravyone nahIM. paNa temanA vAsakapaNAthI tene yogya lokanA dravyonA AkuLapaNAthI mizra ke vAsita dravyone grahaNa kare che, te batAve che - * niyukti -6 : bhASAnI samazreNimAM rahela zabda je sAMbhaLe che, te mizra zabda sAMbhaLe che. vizreNImAM rahela je zabda sAMbhaLe che, te parAghAta thayAM pachI sAMbhaLe che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 6 * vivecana-6 : bolAya te bhASA, moDhethI zabdapaNe choDela dravya pudgalano samUha, tenI samazreNi te bhASAsamazreNi che. vizreNi bhegI na levA mATe samazreNi lIdhI che. ahIM zreNi-kSetra pradezanI paMktio. te badhAM vaktAnI chae dizAmAM hoya che. jemAM utkRSTa thayela bhASA prathama samaye ja lokanA aMta sudhI doDe che. te zreNi sAthe bhASA samazreNi ekamekapaNe rahelI che. jenA vaDe avAja thAya te zabda - bhASApaNe pariNata pudgala sazi. te zabda je puruSa, azva Adi saMbaMdhI sAMbhaLe - grahaNa kare - upalabdha kare e badhAM paryAyio che tenAthI mizra zabdane sAMbhaLe che. paramArtha e ke - mukhathI nIkaLela tathA tenAthI bhAvita vacamAM rahelA zabda dravyo tenAthI mizra thayelane sAMbhaLe.. vizreNimAM rahela zrotA to mukhathI nIkaLela zabdo samazreNie jatAM joDenA dravyone tevA zabda pariNAma sthApavA mATe niyamathI parAghAta kare, tethI sAMbhaLe athatui vAsita zabdo sAMbhaLe, mukhatI nIkaLelA nahIM. zA mATe ? mukhathI nIkaLela zabdo samazreNie jAya, kAnamAM pratighAta na kare athavA vizreNimAM rahelo ja vizreNi kahevAya. jema satyabhAmAne bhAmA kahe che, tema ahIM paNa jANavuM. have kayA yoge A vAdravyonuM grahaNa tathA mUkavuM thAya che athavA kevI rIte thAya che ? te kahe che - * niyukti-7 : kAyayogathI dravyo grahaNa kare, vAkrayogathI tene choDe che. ekAMtare tene grahaNa kare che ane ekAMtare tene mUke che. * vivecana-7 : kAyAthI nivarse te kAyika, yoga-vyApAra, tenA vaDe kriyA ke karma thAya che. vaktA kAyA vaDe zabda dravyone grahaNa kare che, va zabda nizcaya arthamAM che. teno vyavahita saMbaMdha che, eTale kAyA vaDe ja le che, utpanna kare che - sarje che - mUke che. vaktA vacanayogathI te pudgalone mUke che. kevI rIte le che ane mUke che ? pratyeka samaye ke AMtare AMtare ? ekAMtare ja le che ane mUke che. teno bhAvArtha A che - dareka samaye levanI ane mUkavAnI kriyA sAthe ja thAya che. jema eka gAmathI bIje gAma te gAmAMtara kahevAya. tema eka puraSathI bIjo puruSa te puruSAMtara kahevAya. e pramANe ekAMtara eTale pratyeka samaye evo artha karavo. (prajJAkAyA vaDe ja grahaNa kare te yukta che, kemake temAM AtmAno vyApAra che, paNa vAcA vaDe mUke che kaI rIte ? athavA A vAyoga zuM che ? zuM vAkya ja vyApArathI utpanna thayela che ke tenA visargano heta kAya saMraMbha che ? jo pahelAMno vikalpa hoya to te ayukta che. tenuM yogapaNuM svIkAratA nathI ane ekalo vA jIvano vyApAra nathI. kemake te pudgala mAsanA pariNAmarUpe sa vagere mAphaka che ane 32 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 yoga to zarIravALA AtmAno vyApAra che, te bhASA vaDe zabdanA dravya samUharUpe bhASA utpanna na thAya ane tame to pUrve kahyuM ke te bhASA ja mUke che, jo bIjo pakSa lo, to te kAyika vyApAra che, kAyika vaDe ja mUke che ema siddha thAya ? | [samAdhAna] ema nathI. tame amAro abhiprAya jANyo nathI. kemake je zarIrano yoga che, te ja vAgyoga ane mana sAthe manoyoga che. jo kAya vyApAra na hoya to siddhanI mAphaka vAcAno abhAva ja thaI jAya. AtmAno zarIra vyApAra thatAM jenA vaDe zabda dravyanuM upAdAna karyuM te kAyika yoga che kAyA saMraMbha vaDe e ja pudgala mUke te vAcika yoga che. kAyA mananA dravyone grahaNa kare te mAnasa yoga che. * x - Ama amAruM vacana nirdoSa che. ekAMtare le ane mUke temAM keTalAMka AcAryo evo artha kare che ke ratnAvalI mAphaka eka motI, bIjuM ratna, vaLI motI e krama che. paNa tema mAnavAmAM sUma virodha che. kemake zAstramAM kahyuM che ke- "pratyeka samaye AMtarara vinA le che." e vidhAnamAM vAMdho Avaze. (pra] AMtare nIkaLe, niraMtara nahIM. eka samaye grahaNa kare, eka samaye nIkaLe, tethI tamArA vacanamAM virodha Ave che. [uttara) * x * ahIM prathama samayathI AraMbhIne pratisamaye grahaNa kare che, tema mUkavAnuM nathI, kemake prathama samaye lIdhA vinA kyAMthI mUke ? [prazna nisarganI apekSAe grahaNa paNa sAMtara batAve che ? [uttara) nA, tema nathI. kemake grahaNa svataMtrapaNe che, mUkavAnuM lIdhA pachI hovAthI parasaMga che. kemake je lIdheluM nathI te mUkAtuM nathI. tethI ja pUrva pUrva grahaNa samaya apekSAthI AMtarAno vyapadeza che. tathA eka samaye grahaNa kare ane eka samaye mUkI de. tenAthI ema kahe che - pahelAM samaye je dravyo grahaNa karyA te badhAM ja bIjA samaye choDI de che athavA eka samaya vaDe ja grahaNa kare che, pahelAM samaye mUkato nathI tathA chellA samaye choDe che, paNa grahaNa karato nathI. vaccenA samayamAM grahaNa ane mUkavuM artha pramANe che. prina] AtmAnA grahaNa ane nisarga e be parasparavirodhI prayatno eka samaye kevI rIte thAya ? [uttara] A doSa nathI, kemake eka samaye karmanuM AdAna nisarga kriyAvatuM tathA utpAda-vyaya kriyAva tathA aMguli AkAza deza saMyogavibhAga kriyAvat be kriyAnA svabhAvanI upapatti thAya. kAyA vaDe grahaNa kare te kAyika yoga pAMca prakAre che - dArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, kArmaNa. te pAMca prakAre kAyA vaDe grahaNa kare che ke bIjI rIte te zaMkAne nivAravA mATe kahe che - * niyukti -8 - traNa prakAranA zarIramAM jIvanA jIva pradezo hoya che. jenA vaDe bhASAnA dravya samUhane grahaNa karI, bolanAra bhASA bole che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 8 34 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-8 : traNa prakAre. je saDe te zarIra. audArikAdi pAMcamAMthI koI eka jIve che te jIva. tenA pradezo te "jIva pradezo", ema kahetA bhikSanuM paNa bhikSathI juduM che, tevI judApaNAMnI zaMkA na thAya, mATe te pradezo jIva sAthe ekamekapaNe che. A kathana vaDe jIvomAM pradezapaNuM nathI" tevA vAdInA matane nirAkRta karyo. jo niudezava na hoya to eka ja jIvanA zarIramAM hAtha, paga, urU, gardanAdinA saMsargano abhAva thAya, tenuM ekapaNuM thaI jAya. kevI rIte? hAtha AdithI saMyukata jIvanA pradezono uttamAMga Adi saMbaddha AtmapradezathI bhedabheda vikatAnI upapatti na thAya. prina] jIva pradezo vaDe zuM kare che? grahaNa kare che. tu zabdathI jaNAve che - sarvadA grahaNa karato nathI. paNa bhASA bolavI hoya tyAre grahaNa kare che. * * * A kathanathI niSkriya AtmavAdanuM khaMDana karela che. jo te niSkriya hoya to cApaTuta, anuNat, sthira, ekarUpapaNe rahevAthI bolavAnA abhAvano prasaMga Ave. AmAM zuM bola che ? bhASA bole che. prazna bhASA bole che." kahetA ja spaSTa che, pachI "bhASA bole che" e atiti padanI zI jarUra ? (uttara) ema nathI, amAro abhiprAya tame jANyo nathI. kemake bolAya te ja bhASA kahevAya, pUrve ke pachI nahIM. A artha batAvavA bhASA zabda lIdho. tethI doSa nathI. have traNa zarIra kayA kayA che ? te samajAve che. * niyukti-9 : audArika, vaikriya, AhAka zarIrI bhASA grahaNa kare che ane mUke che satya, satyAmRSA, mRNA ane asatyAmRSA cAra bhede bhASA che. * vivecana-9 :- [niyuktidIpikAmAM ghaNAM vijApasthI che.] dArika zarIravALo AtmA sAthe abhedapaNe levAthI ke pratyaya lopathI dArika zarIravALo ema jANavuM. te rIte vaikriya zarIravALo, AhAraka zarIvALo levuM. A traNemAMthI koIpaNa grahaNa kare che ane mUke che. te zabdanA prAyogyapaNe tenA bhAve pariNata thayela dravya samUharUpa je bhASA che, te bolAtI hovAthI bhASA kahevAya. te bhASA keTalA bhede che? cAra - (1) sajjanonuM hita kare te satya. saMta eTale muni, tene upakAra karanArI athavA mULa ane uttaraguNa te saMta, tene upaghAta na kare mATe satyA athavA satta te jIvAdi padArtho, tenuM hita karanAra ke khAtarI karAvanAra janapada satyAdi bhASA te satyAbhASA. tenAthI viparIta krodhAzritAdi bheda vALI te mRSAbhASA. te baMne svabhAvavALI vastunA eka dezanI khAtarIvALI te utpannamizrAdi bhedavALI te satyAmRSA bhASA. te traNethI judI, zabdamAtra svabhAvavALI - AmaMgaNI Adi bhedayukta te asatyAmRSAbhASA che. te badhuM sUtrathI jANavuM. [31/3] prina] dArikAdi zarIrI bhASA grahaNa kare ane mUke che, te mUkelI bhASA utkRSTathI keTale dUra jAya ? samasta loka sudhI jAya. prina] pAMcamI gAthAnA arthamAM kahyuM ke bAra yojanathI vadhu dUrathI Avelo zabda na sAMbhaLe, kemake dravyonuM pariNAma maMda paDI jAya che, to zuM dravyo tenAthI dUrathI paNa Ave ? ane A saMbaMdhe niraMtara tenI vAsanAnuM sAmarthya che, to tethI bahAra paNa thAya che ke ? [uttara) te vAta sAcI che ke bhASA bahAra paNa jAya che, keTalAMkane AzrIne samasta loka ke lokAMta sudhI jAya che. jo ema che to - * niryukti-10 :keTalAM samaye loka bhASAthI niraMtara RSTa thAya che. lokanA keTalAmAM bhANe bhASA che? bhASA keTalAmo bhAga che? * vivecana-10 ; je jovAya te loka. keTalAM samaye bhASA vaDe 14-rAja kSetralokamAM vyApta thAya che ? bhASA niraMtara sRSTa, vyApta, pUrNa thAya che. lokanA keTalA bhAgamAM bhASAno keTalo bhAga hoya che ? * niyukti -11 - cAra samayamAM loka bhASA niraMtara dhRSTa thAya che. lokano caramata pUrAtA, bhASAno paNa cheDo Ave che. * vivecana-11 : cAra samayamAM Adi sUgAvatuM. [prazna sarvathA bhASA vaDe ke koI viziSTa bhASA vaDe ? viziSTa bhASA vaDe. [zA mATe ?] koI maMda prayatna vakatA hoya che, te abhinna zabda dravyone ja choDe che, te mUkelAM bhASA dravyo asaMkhyaya skaMdho rUpe hovAthI ane sthaLarUpe hovAthI te bhUdAI jAya che, bhedAyelA saMgAtA yojana jaIne zabdanuM pariNAma tyajI de che, ane koI mahAprayanavALo levA-mUkavAnA prayano vaDe bhedIne ja choDe che, te sUkSma ane bahupaNe hovAthI anaMta guNavRddhie vadhatAM cho dizAmAM lokAMta sudhI pahoMce che. bIjA dravyo tenA parAghAtathI vAsita thaIne vAsanA vizeSathI samasta lokane pUre che. ahIM cAra samayanA grahaNathI traNa ane pAMca samayanuM grahaNa tulA AdinA madhyama grahaNa mAphaka jANavuM. traNa samayamAM kevI rIte AMtarArahita bhASA vaDe loka dhRSTa thAya ? lokanA madhya rahela vaktAya purapathI nIkaLela bhASA dravyo pahelAM samaye cha e dizAmAM lokAMtamAM doDe che. kemake jIva ane sUkSma pudgalanI anuzreNi gati che. bIjA samaye cha e daMDarUpe cAre dizAmAM vadhatAM maMthAnanA dAMDArUpe thAya che. bIjA samaye judA judA AMtarA pUravAthI pUrNa lokamAM vyApta thAya che. e traNa samaya AzrIne kahyuM. paNa jo bolanAro lokAMte rahela hoya, te cAre dizAmAM ke koIpaNa dizAmAM kasa nADI bahAra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 11 35 36 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 hoya, te cAra samaye pUre te batAve che. kaI rIte? eka samayamAM lokanI aMtanaDImAM praveze che, bAkInA traNa samayamAM pUrvavat jANavuM. jo vidizAmAM rahela hoya, to te bole tyAre pudgalonuM anuzreNie gamana hovAthI be samaye aMtanaDImAM praveza kare che, bAkInA traNa pUrvavata thatAM pAMca samaye lokamAM spaSTa thAya che. bIjA kevalI samuThThAtanI gatie lokane pUre che tema kahe che. temanA mate prathama samaye bhASAnuM udarvagamana tathA adhogamana thavAthI mizra zabdanA zravaNano saMbhava nathI. avizeSathI kahyuM che - bhASA samazreNie je zabda sAMbhaLe te mizra sAMbhaLe che, ItyAdi - X - X - mata kahyo. e mate traNa samaye lokanuM pUraNa saMbhave che, paNa cAra samayano saMbhava na thAya. pahelAM samaya pachI turaMta badhI dizAmAM parAghAta dravyano saMbhava che, bIjA samayamAM maMthAnanI siddhi thAya che ane bIjA samayamAM AMtarA pUrI de che. prina) kevalI samudgAta mAphaka cAra samaye ja pUre to zuM doSa ? (uttara) ema nathI, kemake tamane siddhAMtanuM jJAna nathI. ahIM jaina samuThThAta madhye parAghAta thanAra vAsya dravyano saMbhava nathI, paNa temAM sakarmaka jIvano vyApAra che, tethI bIje samaye daMDa ane kapATa thAya che. paNa zabda dravyonuM anuzreNie gamana thavAthI parAghAta dravya vayamAM vAsakapaNe hovAthI bIje samaye ja maMthAna thaI jAya che. acita mahAtkaMdha paNa vaiRsika hovAthI ane parAghAtanA abhAvathI cAra samaye ja pUre che. paNa zabdanuM tema nathI. kemake te sarvatra anuzreNi gamanAvALo che. - 4 - tame pUcheluM ke lokanA keTalAmAM bhAge keTalo bhAga sparze ? te kahe che. zrotra gaNitanI apekSAthI lokanA asaMkhya bhAge samagra lokavyApIra bhASAno asaMkhyaya bhAga thAya che. * x* ane bhedathI matijJAnanuM svarUpa kahIne have vividha dezanA ziSya samUhane sukhe jaNAvavA kahe che - niyukti -12 - IhA, apoha, vimarza mArgaNA, gaSaNA, saMjJA, smRti, mati, prajJA e sarve abhinibodhika jJAnanA payayo che. * vivecana-12 : juda dhAtu ceSTA arthamAM che. vidhamAna padArthonA anvaya ane vyatirekanI paryAlocanA che. A IhAnA paryAyo kahyA. apoha-nizcaya. vimarza te IhA pachI thAya che. prAyaH mAthu khaNavA vagere manuSyanA dharmo che ema ghaTe che, evo saMpratyaya te vimarza che. anvayadharmanI anveSaNA te mArgaNA che. vyatireka dharmanI AlocanA te gavepamAM che. saMjJAna te saMjJA. vyaMjana avagrahathI uttarakALa bhAvi mati vizeSa che. maraNa te smRti, pUrvAnubhUta arthanuM AlaMbana te pratyaya che. manana te mati che. koI aMze arthano bodha thavA chatAM pachIthI sammadharmanI AlocanArUpa te buddhi che. prajJAna te prajJA, viziSTa kSayaupazamathI utpanna thayela prabhUta vastugata yathAvasthita dharmanA AlocanarUpe mati che. A badhuM abhinibodhika matijJAna che. A pramANe kaMIka bhedathI bheda batAvyo. tavathI to te badhAM matinA paryAya vAcako che. * matijJAna svarUpa kahyuM, have anuyoga dvAro vaDe pharIthI tenuM nirUpaNa karavA kahe che - * niryukti -13 thI 15 : sarva pada prarUpaNA, dravyapamANa, kSetra sparzanA, kALa, aMtara, bhAga, bhAva ane alAbhadutva e nava dvAra jANavA... gati, Indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, vaizyA, samyakatva, jJAna, darzana, cAritra, upayoga, AhAra, bhASaka, pratyeka, payayi, sUma, saMjJI, bhavya, carama e gati Adi sthAnomAM pUrvapaww ane prArdhamAna matijJAnInI vicAraNA thaze. * vivecana-13 thI 15 - (1) sAcuM pada te satpada, tenI prarUpaNA te satpada prarUpaNA, teno bhAva te satpadaprarUpaNatA che. te gatyAdi dvAro vaDe Abhinibodhika jJAna saMbaMdhI kahevuM. athavA sat viSaya saMbaMdhI pada te satpada. [prazna zuM satpadanI prarUpaNA paNa thAya che ? ke jethI tame kaho cho ke - satpadanI prarUpaNA karIe chIe. [samAdhAna khara-viSaNAdi asat pado paNa che, tethI sanuM grahaNa karyuM. athavA AvA paNa pado che ke gati Adi sarpadomAM jenA vaDe matijJAnanI prarUpaNA karAya che. (2) dravyapamANa - te jIvanuM dravya pamANa batAvavuM. eka samayamAM keTalAM jIvo matijJAna pAme che ke badhAM pAme che te. (3) kSetra - keTalAM kSetramAM matijJAna saMbhave che, te kSetra batAvavuM. (4) sparzana - te keTaluM kSetra matijJAnIo sparze che, te kahevuM. prina] phoga ane sparzanAmAM zo bheda ? avagAha che te kSetra che, ane sparzanA to bAhyathI paNa hoya che. eTalo bheda che. (5) kALa-sthiti, (6) aMtara-pratipatti Adi AzrIne kahevuM. (3) bhAga - bIjA jJAnInI apekSAe matijJAnI keTalAye bhAge che ? (8) bhAva-kayA bhAvamAM matijJAnI che ? (9) abadutva kahevuM. prina| bhAga dvArathI A artha AvI jAya che, pharI zA mATe batAvyo ? [samAdhAna nA, tame amAro abhiprAya jANatA nathI. ahIM matijJAnImAM ja pUrve pAmelA ane navA pAmatAnI apekSAe alAbaheva kahevuM. * * * have ukta gAthA 14,15mAM Abhinibodhika jJAnanI satpada prarUpaNAnA dvArono avayavArtha kahe che. te A pramANe-], (1) gatidvAra - Abhinibodhika jJAna che ke nahIM, jo che to kyAM che? gatine AzrIne te vicArIe. te gati cAra prakAre che - nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva e cAre gatimAM Abhinibodhika jJAnane pUrve pAmelA jIvo niyamathI che, navA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 13 thI 15 pAmatA to vivakSita kALe kadAca hoya - kadAca na hoya. A navA pAmatA te e che ke jeo prathamathI ja Abhinibodhika jJAna pAmatA hoya, te samaya ja levo. bAkInA samayamAM to je che teo pUrva pratipanna ja gaNAya. (2) IndriyadvAra - Indriyane AzrIne vicArAya te. temAM pUrve pAmelA paMcendriyo to avazya hoya che, navA pAmatA pUrvadvAravat kahevA. be-traNa-cAra IndriyovAlA pUrva pratipanna saMbhave che, paNa pratidhamAna saMbhavatA nathI. ekendriyo ubhayathI rahita hoya che. 39 (3) kAyadvAra - kAyane AzrIne vicArAya. temAM trasakAyamAM pUrva pratipanna niyamathI hoya. pratiSadhamAna vikalpe che. zeSa kAyomAM pRthvIkAyAdi ubhayano abhAva hoya che. (4) yoga dvAra - traNe yoga sAthe letA paMcendriya mAphaka kahevuM. mana rahita vAkyogamAM vikalendriyavat, kevaLakAyayogamAM ubhayano abhAva. (5) vedadvAra - traNe vedomAM vivakSitakALamAM pUrve matijJAna pAmelA avazya hoya, pratipadhamAna hoya ke na paNa hoya. (6) kAyadvAra krodha, mAna, mAyA, lobha e cAre anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI, saMjvalana bhede che. temAM anaMtAnubaMdhI krodhAdimAM baMne prakAre abhAva che. bAkInA paMcendriyavat jANavA. (7) lezmA dvAra - AtmAne ATha prakAranA karmothI lepe - coTe te lezyA. kAcA AdinA koIpaNa yogavALAne kRSNAdi dravya saMbaMdhathI Atma pariNAmo te lezyA che. temAM tejo-padma-zuklamAM paMcendriyavat kahevuM ane kRSNAdi traNamAM pUrvapattipanna saMbhave, pratipadhamAna nahIM. (8) samyakatvadvAra - samyakdaSTinI vicAraNA be nayathI -1- vyavahAranaya :samyagdaSTi pUrvapratipanna hoya, pratiSadhamAnaka na hoya. Abhinibodhika jJAnanA lAbhavALAne samyagdarzana, mati, zruta traNeno sAthe lAbha thAya che. anyathA Abhinibodhika pratipatti anavasthA prasaMga thAya. -2- nizcayanaya - samayaSTi pUrvapratipanna ane pratipadhamAnaka baMne hoya. kemake Abhinibodhika jJAnavALAne samyagdarzana sahAyaka che. kemake temAM kriyAkALa ane niSThAkALa baMneno abheda che. jo bheda mAnIe to kriyAnA abhAvanA avizeSatvathI navI vastu utpanna ja na thAya. (9) jJAnadvAra - jJAna pAMca bhede che - mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLa. ahIM paNa vyavahAra ane nizcaya bhede vicArAya che. 1- vyavahAranaya - matyAdi cAra jJAnI pUrvapattipanna hoya paNa pratipadhamAnaka na hoya. kemake matyAdi jJAnIne samayagdarzana sahacArI che. paNa kevaLI to pUrva pratipanna ke pratiSadhamAna eke na hoya, kemake te kSAyopazamika jJAnathI atita hoya che. matyAdi traNe ajJAna vivakSita kALe pratidhamAna hoya paNa pUrvapratipanna na hoya. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 2- nizcayanaya - matyAdi traNa jJAnI nizcayathI pUrvapattipanna hoya. pratipadhamAna paNa samyagdarzana sahacAritvathI matyAdino lAbha saMbhave che. ahIM paNa kriyAkALa niSThAkALa abheda che. mana-paryavajJAnI to pUrvapratipanna ja hoya, kemake te bhAva yatine ja thAya. kevalIne baMneno abhAva che. matyAdi ajJAnI bemAMthI eke na hoya, kemake pratipatti kAlamAM abhedatva hoya che. ajJAnanA abhAvamAM pratipatti kriyAno abhAva che. 36 (10) darzanadvAra - darzana cAra bhede cakSu, acakSu, avadhi, kevaLa. darzanalabdhisaMpanna paNa darzanano upayoga karanArA nahIM, kemake "badhI labdhi sAkAropayoga upayuktane hoya. te niyamathI pUrvapratipanna hoya. vivakSita kALe pratipadhamAnaka hoya ke na paNa hoya. paraMtu avadhidarzanavALA to pUrva pratipanna ja hoya. kevaLadarzanavALA baMnethI rahita hoya. - (11) saMyatadvAra - saMyata pUrvapratipanna hoya, pratidhamAna nahIM. (12) upayoga dvAra - upayoga be bhede - sAkAra ane anAkAra. sAkAra niyamathI pUrvapratipanna hoya, pratipadhamAna vivakSita kALe hoya ke na hoya. anAkAra upayogI pUrvapattipanna hoya, pratipadhamAna nahIM. (13) AhAkadvAra - AhAsko niyamathI pUrvapatipanna hoya, vivakSita kALe pratipadhamAna hoya ke na hoya. anAhArako vigrahagatimAM pUrvapatipanna saMbhave che, paNa pratipadhamAna na hoya. (14) bhASaka dvAra - bhASAlabdhisaMpanna te bhASaka. te bolatA ke na bolatA hoya, teo niyamathI pUrvapattipanna hoya, vivakSitakALe teo pratipadhamAna hoya ke na hoya. tevI labdhi rahita baMne prakAre na hoya. (15) parItadvAra - pratyeka zarIrI niyamathI pUrvapattipanna hoya, pratimAna vivakSita kALe hoya ke na hoya. sAdhAraNa jIvo ubhayarahita che. (16) paryAptakadvAra - AhArAdi cha paryAptithI paryApta te paryAptaka. te niyamathI pUrvapratipanna hoya. pratipadhamAnanI vivikSata kALe bhajanA. aparyAptaka cha paryAptinI apekSAthI pUrvapattipanna saMbhave, bIjA nahIM. (17) sUkSmadvAra - sUkSma baMne prakAre na saMbhave, bAdara niyamA pUrvapratipanna hoya. pratipadhamAnaka vivakSita kALe hoya ke na hoya. (18) saMjJIdvAra - dIrghakAlikI upadezathI saMjJI levA. te bAdara mAphaka jANavA. asaMjJI pUrvapratipanna saMbhave, pratipadhamAna nahIM. (19) bhavadvAra - bhavasiddhikone saMjJIvat jANavA, abhavasiddhiko-abhavyo to baMne prakAre na hoya. (20) caramadvAra - jeno chello bhava thaze te jIva, abheda upacArathI te carama che. te niyamA pUrvapattipanna hoya, pratidhamAnanI bhajanA, acarama to baMnethI rahita hoya che. have Abhinibodhika jIva dravya pramANa kahe che - Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 13 thI 15 40 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 temAM pratipatine AzrIne vivakSita kALe hoya ke na hoya. jo hoya to jaghanyathI eka, be ke traNa hoya. utkRSTathI kSetra palyopamanA asaMya bhAga pradezanI sazitulya hoya. pUrva pratipanna jaghanyathI kaMIka vizeSa jANavA. have kSetrapramANa - temAM vividhajIvo ane eka jIvane AzrIne kSetra kahe che. badhAM matijJAnI lokanA asaMkhyaya bhAgamAM varte che. eka jIva to IlikAgatithI jatAM uMce anuttara devamAM za14 bhAgamAM varte che. athavA tyAMthI Ave che. nIce chaThThI nAcchImAM jatAM-AvatAM 5 bhAgamAM varte che. kemake tyAMthI nIce matijJAnI AzrIne apoloka nathI. samyakdaSTi tyAMthI nIce sAtamI nAraDImAM na jAya. pri sAtamI narakamAM paNa samyagdarzanano lAbha batAvyo che, mATe AvatA jIvane Is thI adhika kSetra kema na saMbhave ? [uttara] nA, kemake sAtamI nArakIthI samyakavInuM Agamana nA thAya. kema na thAya ? tyAMthI nIkaLI tiryaMca gatimAM ja Ave che. * * sparzanAdvAra - pUrve kahyuM che ke - avagAha te kSetra che, sparzanA tethI adhika jANavI. jemake - paramANunuM kSetra eka pradeza, sAta pradeza sparzanA. kALadvAra - upayogane AzrIne eka ke aneka jIvono upayoga kALa aMtamuharta ja che. tenI labdhine AzrIne jaghanyathI aMtarmuharta ane utkRSTathI 66 sAgaropamathI adhika - x - pUrvavat jANavuM. pachI vayamAM bIjI gatimAM na jAya to avazya mokSa thAya. judA judA jIvone AzrIne to sarvakALa matijJAnI jIvo che. paNa matijJAna hita loka koI kALe nathI. aMtaradvAra - eka jIvane AzrIne matijJAnanuM aMtara jaghanyathI tamuhUrta che, kemake samyakatva pAme ane vame, pAchuM aMtarmuhUrtamAM jJAna AvaraNa karmanA kSayopazamathI matijJAna pAme. utkRSTathI to ghaNI AzAtanA karIne apAI pudgala parAvartana kALa rakhaDIne pAme. kemake tIrthakara, zrata, pravacana, AcArya, gaNadhara, mahartika sAdhunI ghaNI AzAtanA kare to jIva anaMta saMsArI thAya, vividha jIva apekSAthI AMtarAno abhAva che. bhAgadvAra - matijJAnI, bIjA jJAnInA anaMtamAM bhAge varte che. bhAvadvAra - matijJAnI kSAyopathamika bhAvamAM varte che. - 4 - alAbahatva - matijJAnImAM pratipadhamAnaka ane pUrva pratipakSanI sApekSAthI A vibhAga che. sadbhAva hoya tyAre sarvathI thoDAM pratipadhamAnaka che, pUrvapatipanna to jaghanyathI paNa temanAthI asaMkhyAtagaNAM che. utkRSTa padavALA tenAthI paNa vizeSAdhika che. have matijJAnanA bhedo - * niyukti-16 pUrvAddha :abhinibodhika jJAnanI 28 prakRtio hoya che. * vivecana-16 pUrvAddha : pUrvokta - mana ane AMkhane choDIne bAkI vyaMjanAvagraha cAra bhede che. athavigraha badhI Indriyo ane manano saMbhave che, te ja prakAre che IhA, apAya, dhAraNA pratyekanA cha-cha bhedo, ema kula-28 bhedo thayA. pUrve avagrahAdi kahelAM ja che, to pharI ahIM kema kaho cho ? tyAM sUtramAM saMkhyA niyamathI kahI nathI, ahIM te kahI, mATe temAM virodha nathI. A matijJAna cAra bhede che - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. dravyathI - sAmAnya AdezathI matijJAnI sarva dharmAstikAyAdi dravyo jANe, paNa vizeSAdezathI na jANe. kSetrathI lokAlokane, kALathI sarvakALane, bhAvathI audayikAdi pAMca bhAvone ane sarva bhAvanA anaMta bhAgane jANe. matijJAna kahyuM, have zrutajJAna kahe che - * niyukti-16 uttarAddha :zrutajJAnanI prakRtio have vistArathI kahIza. * vivecana-16 uttarAddha :- x * zrutajJAnane kahIne, avadhi jJAnane sopathI kahIzuM. * niyukita-17 : lokamAM pratyeka akSaro ane tenA jeTalAM saMyogo thAya, teTalI prakRtio zrutajJAnanI hoya che, tema jANavuM. * vivecana-13 : ekaika pati te pratyeka. meM kArAdi akSaro aneka bhede che. jemake sAnunAsika ke niranunAsika ma kAra. vaLI te ekaika hUha, dIrdha, plata evA traNa bhede che. vaLI te udAta, anudAtta, svarita bhede che. ema 18-bhedo che. te pramANe ' kAradimAM bhedo yathAsaMbhava batAvavA. akSaronA saMyogo te be vagere maLIne saMyoga thAya che. te ghaTa, paTa vagere che. vAgha, hasti Adi A anaMtA saMyogo che. te dareka sva-para paryAyi apekSAe anaMtA che. [prazna e kArAdi saMkhyaya akSaronA anaMtA saMyogo kevI rIte thAya ? kahevA yogu pudgalAstikAyAdi padArtho anaMtA che, te dareka padArthanA kaMIka bhinnapaNAMthI bhedo che, te padArthonAM nAma anaMtA hovAnuM siddha thavAthI anaMta saMyogasiddhi che. have abhidheyanuM anaMtapaNuM batAve che - eka paramANu, be pradezavALo, anaMtapradezavALo skaMdhAdi bhedo che. athavA ekTa paNa aneka abhidhAnanI pravRttinA abhidheya dharma bhedo che. jemake paramANu niraMza che, nipradeza, nirbheda, nivayava Adi che. A badhAM sarvathA eka abhidheyanA vAcaka dhvanio nathI. kemake badhAM zabdomAM kaMIka aMze bhinna pravRtti nimitapaNuM che. ema badhAM dravya paryAyomAM yojavuM. sUtramAM paNa kahyuM che ke - anaMtA gamo, anaMtA paryAyio che. A ja arthane akSaromAM AropIne kahe che - ATalAM parimANavALA pravRttinA nimitapaNAthI sarve bhedo zrutajJAnamAM thAya che. sAmAnyathI batAvela anaMta zrutajJAnanI prakRtine yathAva batAvavAnA AtmAnAM sAmarthya abhAve thoDAmAM batAve che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 18 * niyukti-18 : zutajJAnanI sarva prakRtio batAvavAne mArI keTalI zakti? to paNa zrutajJAnane vize cauda prakAre nikSepane huM kahIza. * vivecana-18 : sUtrArtha mujaba * * * * te zakti kema nathI ? ahIM je zratagraMtha anusAriNI mati vizeSa che, te paNa zrata rUpe varNavI che. kahyuM che - matinA vizeSa bhedo zrutajJAnAnusAra jANavA. te bhedo utkRSTathI mRtadhara paNa sarva abhilAya bhedone paNa teo anaMta hovAthI kahI na zake. kemake Ayu parimita pramANa hoya che. bolavuM krame karIne thAya. mATe azakti che. tethI cauda prakAre nikSepa - nAmAdi vinyAsa zrutajJAna saMbaMdhI batAve che. stra zabdathI zrutajJAnano viSaya paNa batAvaze. upa zabada vaDe te baMnenA saMbaMdhI bhedo paNa batAvaze. zrutajJAnamAM samyakazruta ane zruta ajJAnamAM asaMjJInuM ane mithyAzruta tathA ubhayazruta te darzananA vizeSa abhigrahathI che. akSara-anAra mRtAdi bhedo kahIza. * x - * niyukti-19 : akSara, saMta, samyaka, sAdi, saparyavasita, gamika, gapaviSTa e sAta ane tenA pratipakSI sAta ema cauda bhede zruta che. * vivecana-19 :- [Avazyaka mUrNimAM ghaNo vistAra karela che.) ahIM zruta zabda badhAM sAthe joDavo. temAM (1) akSara zruta - kSara eTale khare, na khare te akSara, jJAna eTale cetanA. arthAt upayoga na hoya tyAre paNa aivita thatuM nathI. kemake A bhAva aDhAranuM kAraNa che. meM kAra Adi paNa akSara kahevAya che. athavA arthone khecche che, paNa pote kharato nathI te akSara, te saMkSepathI traNa bhede che - saMjJAkSara, vyaMjanAkSara, ladhyakSara. - saMjJAkSara - akSarano AkAra vizeSa, jema ghaTikAnA AkAravALo 'i' kAra che ane A AkAro lipi vidhAnathI aneka prakAre che... vyaMjanAkSara-dIvA vaDe aMdhArAmAM dekhAtA ghaDAnI jema jenA vaDe arthane oLakhAvAya che, te A badhAM ja bolAtA >> kArathI 4 kAra sudhInA che. kemake te bolAtA zabdanA artha pragaTa karanArA che. je akSarano upalaMbha - bodha thAya te labdhi akSara. te jJAna Indriya ane mananA nimite zratagraMtha anusarIne thAya. athavA tenuM AvaraNa phAya-upazama thAya te che. ahIM saMjJAkSara, vyaMjanAkSara, dravya akSaro kahyA. te zruta jJAna nAme bhAva akSaranuM kAraNa hovAthI kahA. paNa bhAva akSara to labdhi akSara ja che. kemake te vijJAna svarUpa che. ahIM akSarAtmaka zruta te akSara zrata che. te dravya pakSane AzrIne che. athavA akSara te ja zrata te akSaradbhuta che. te bhAvaakSarane AzrIne che. have anakSaragruta kahe che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niyukita-20 : ucchavAsa, niHzvAsa, thuMkavuM, khAMsI, chIMkavuM, nAkathI avAja kADhavo ke nAsikAthI nIkaLato anusvAra moDhuM baMdha rAkhI karAto avAja te badhuM AnAkSara zuta che. * vivecana-20 :- mUrNimAM A sUmanI suMdara vyAkhyA karela che.] sUtrArtha mujaba - x - anusvAra mAphaka anusvAra che eTale te akSara nathI. chatAM teno uccAra huMkAra karavAnI jema thAya che. * x * A ucchavAsa Adi anakSakRta mAtra dravyazrata che, kemake temAM mAtra dhvani thAya che athavA zrutanuM jene vijJAna che, tevo zrutajJAnavALo koI paNa jIvano badho vyApAra che, tenA bhAva vaDe pariNata thavAthI zrutajJAna che. [prazna che tema che, to teno upayoga rAkhanAranI ceSTAne zA mATe zruta kahetA nathI ke zvAsa levo vagere ja kaho cho ? [uttara] rUDhithI. athavA sAMbhaLIe te zrata. avarya saMjJAne AzrIne ucchavAsAdi zruta kahevAya che. paNa ceSTAmAM avAja na saMbhaLAvAthI anAra zrata na kahyuM. anusvArAdimAM artha samajAto hovAthI zruta kahyA. - - have saMjJIdvAra kahe che - saMjJI eTale saMjJAna. saMjJA je hoya te saMjJI. te traNa bhede che - dIrdhakAlikI, hetuvAda, dRSTivAdopadezathI. jema naMdIsUtramAM batAvI che. saMjJIjIvanuM zruta te saMjJIzruta. aiInuM zruta te asaMjJIzruta. - sabhya zruta- aMga ane anaMgapraviSTa, AcAra ane AvazyakAdi. mithyAzruta * purANa, rAmAyaNa Adi. A badhuM ja samyagdarzanavALanuM zruta samyak zruta che. asamyak darzanavALAnuM te mithyAzruta che. sAdi sAMta, anAdi anaMta - nayAnusAra jANavuM. dravyAstika naya mujaba anAdi apayavisita (anaMta che. kemake astikAya mAphaka nitya che. paryAyAstika naya mujabane sAdi sAMta che, kemake nAkAdinA paryAyovat atitya che. athavA dravyAdi catuthI sAdi, anAdi vagere jema naMdIsUtramAM batAvyuM che, tema jANavuM. khalu zabda nizcayArthe che. A sAta ja pratipakSavALA che, paNa pakSAMtara nathI, kemake te sAtathI viruddha sAta maLI kula cauda bheda thAya che. gamika zruta : rAma (AlAvA) jevA vidhamAna che, te gamika. te prAyaH daSTivAdamAM che. agamika - gAthAdi asamAna canAvALo graMtha te gamikazrata che. te prAyaH kAlika zruta che. aMga praviNa te gaNadharavRt "AcAra' Adi che. anaMta praviNa te avirakRta AvazyakAdi che. - * - satpada prarUpaNAdi matijJAnava yojavI. zrutajJAna arthathI batAvyuM. have viSayadvArathI batAve che - te dravya, kSetra, kALa, bhAvathI cAra prakAre che. zrutajJAnI dravyathI baghAM dravyone jANe che, paNa joto nathI. e pramANe zrotrAdimAM paNa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 20 jANavuM. azrutajJAna satizaya rUpa ratnonA samudra samAna che. prAyaH guru pAsethI maLatuM hovAthI parAdhIna che. tethI ziSyAnugrahArthe jene je lAbha thAya te darzAvatA kahe che 43 * niyukti-21 : ATha buddhinA guNo vaDe AgamazAstronuM grahaNa karavuM, tene pUrva vizArada dhIrapuruSo zrutajJAnanI prApti kahe che. * vivecana-21 : A - abhividhi ke maryAdA arthamAM che. Agamana te Agama. ma - pariccheda [bodha]. te Agama che, te kevaLa, mati, avadhi, manaHparyava lakSaNa hoya che. te khulluM batAvatA kahe che - jenA vaDe zIkhavAya te zAstra, zAstra e ja zruta. Agama grahaNa, SaSTitaMtrAdi kuzAstranA vyavacchedArthe che kemake te Agama nathI. kemake temAM samyak bodhapaNAMno abhAva che, chatAM te lokamAM zAstrarUpe rUDha che. Agama e ja zAstra te Agama zAstra. tenuM grahaNa. have pachI batAvAnAra ATha guNo vaDe zrutajJAnano lAbha dekhela che, te grahaNa karavAnuM batAve che. koNa batAve che ? pUrvomAM vizArada ane vratapAlanamAM sthira evA dhIrapuruSo. buddhinA ATha guNo kahelA che, te A pramANe - * niyukti-22 suzruSA, pratipRcchA, sAMbhaLavuM, grahaNa karavuM. ihA-vicAravuM, pachI apohanizcaya karavo, pacI dhAravuM, te mujaba samyak karavuM. * vivecana-22 : vinayayukta thaI ziSya, guru mukhethI sAMbhaLavAnI IcchA kare, pharI pUche-pUchIne te zrutane azaMkti kare. pharI kahevAya te sAMbhaLe, sAMbhaLIne grahaNa kare, grahaNa karIne IhA kare - paryAlocanA kare ke zuM A Ama che ke bIjI rIte che ? = zabda samuccaya maTo che. api zabdathI paryAlocana karato kaMI svabuddhithI paNa utprekSA kare. tyArapachI pohana kare - e pramANe AcAryae je Adeza karyo che. pachI te arthane te pramANe dhArI rAkhe. te mujaba samyak anuSThAna kare, kemake temAM kahevAyela anuSThAna paNa zrutaprAptino hetu thAya che. kemake te anuSThAno jJAnAvaraNa karmanA kSayopazamAdinA nimitta paNe che. athavA guru je-je AjJA kare che, tene samyag anugraha mAnato sAMbhaLavAne Icche che te zuzrUSA kahevAya che. pUrve AjJA karela sarve kAryo karIne pharI pUche te pratipRcchA. pharI Adeza karAya tene sArI rIte sAMbhaLe. bAkI pUrvavat. A sUtranI vyAkhyA yUrti ane niyukti dIpikAmAM vadhu vyavasthita che. * niyukti-23 mauna, huMkAra, gADha rIte bole, patipRcchA, vImaza, pachI sarve padArthonA 44 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 arthamAM pAraMgata thAya, pachI pariniSTha thAya te sAtamuM. * vivecana-23 : (1) mUMgA thaIne sAMbhaLe, arthAt pahelAM zravaNamAM zarIra saMyata karI, mauna thaIne rahe. (2) pachI huM kAro Ape - vaMdana kare. (3) bADhatkAra kare arthAt te temaja che, bIjI rIte nathI. (4) sAMbhaLIne pUrvApara sUtra abhiprAyathI kaMIka pratikRcchA kare ke A kevI rIte che ? (5) mImAMsA kare - tenA pramANanI jijJAsA kare. (6) zravaNamAM tenA uttara uttara guNa prasaMga ane pAragamana thAya. (7) zravaNamAM pariniSThA thAya arthAt gurue kahelane anubhASaNa karI zake. zravaNa vidhi kahI. 1 have vyAkhyAna vidhi kahe che . * niyukti-24 - pahelA sUtrano artha, bIjuM niyukti sahita mizra artha kahevo. trIjuM saMpUrNa [pAta ke AparAta] kahevuM, A anuyoga vidhi kahI che. * vivecana-24 H sUtrano artha te sUtrArtha ja mAtra je anuyogamAM pratipAdita karAya tene sUtrArtha kahevAya. athavA sUtrArtha mAtra batAvanAra mukhya anuyoga te sUtrArtha. - X - gurue pahelAM sUtrano artha mAtranA nAmavALo anuyoga kahevo, jethI navA zIkhanAranI mati saMmoha na pAme. bIjo anuyoga sUtra sparthika niryukti sahita karavo. e pramANe jinezvara ane cauda pUrvI kahe che. trIjo saMpUrNa arthAt prasakta ke anuprasakta paNa jyAM lAgu paDe tevuM badhuM kahI batAve, Avo traNa prakArano vidhi jinAdie batAvelo che. kyAM ? sUtranA potAnA abhidheya sAthe anukULa yoga te anuyoga arthAt sUtranuM vyAkhyAna. - 4 - zrutajJAna samApta. have avadhijJAna - * niryukti-25 : avadhijJAnanI badhI pravRtio kharekhara asaMkhyAta che. keTalIka bhavapatyayika che ane keTalIka kSAyopazarmika che. * vivecana-25 -- gaNAya te saMkhyA, te saMkhyAthI atita te asaMkhyeya. te saMkhyAtItamAM anaMta paNa thAya che. tethI te anaMta paNa che. tu vizeSaNa arthe che. tethI kSetra ane kALa nAmaka prameya apekSAthI ja saMkhyAtIta che. dravya ane bhAvathI anaMtA che. avadhijJAnanI prakRti-bheda ke aMzo che. arthAt - - avadhijJAnI lokotranA asaMkhyaya bhAgathI AraMbhIne pradezanI vRddhithI asaMkhyeya loka parimANa utkRSTa AlaMbanathI kSetra kahyuM. kALathI AvalikAnA asaMkhyeya bhAgathI mAMDIne samaya vRddhie asaMkhyeya utsarpiNI avasarpiNI pramANa kahyo che. jJeyabhedathI jJAnabheda che. tethI saMkhyAtIta tenI prakRtio kahI che. vaijA vAdravyamAM apAMtarAlavartI vargaNAo anaMta pradezavALA dravyothI laIne vicitravRddhithI sarve mUrta dravyo utkRSTathI jue, te viSaya parimANa kahyuM. prativastugata asaMkhyeya paryAya Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-nika 25 viSayamAna che. tethI pagalAstikAya tathA tenA payayone aMgIkAra karIne DroyanA bhedathI jJAnanA bhedo anaMtA che. temAM keTalAMka bhedo - je bhavamAM karmavazavartI prANIo varte che, te nArakAdi lakSaNa bhava AzrayI - bhavapatyayI prakRtio che. jema pakSInuM AkAzamAM uDavuM. tema nAka ane devone bhavapratyayI avadhijJAna hoya. guNa pariNAma pratyayI te kSayopazamathI koI tiryaMca ke manuSyane thayela che. prazna - avadhijJAna kSAyopathamika bhAve batAvyuM che, paNa nAkAdi bhava audayika che. to te prakRtimAM te bhAva kevI rIte ghaTe ? [uttara] te paNa kSayopazama nibaMdhana ja che. paNa A kSayopazama nAraka ane devanA bhavamAM ja udayamAM Ave che. mATe bhavapratyayI kahI. sUtra-niyuktikAra - x * apAyune kAraNe sAmarthya dazavi che - * niyukti-ra6 : avadhijJAnanI sarva prakRtti varNavavAnI mArI zakita keTalI ? tethI cauda bheda nikSepa karIza ane Rddhi prAptane huM kahIza * vivecana-26 : AyuSya maryAdita ane kramathI bolavAnuM hovAthI avadhijJAnanI badhI prakRti varNavavAnI mArI zakti kyAMthI hoya? tethI ziSyonA anugrahane mATe avadhijJAnane cauda prakAre kahIza. avadhi saMbaMdhI AmarpoSadhi Adi lakSaNa prApta Rddhi jenAthI che, te prApta Rddhi. - x * huM kahIza. te A - * niyukti -27,28 : 1- avadhi, ra- kSetra parimANa, 3- saMsthAna, 4- anugAmika, 5- avasthita, 6- cala, 3- tIva-maMda, 8- pratipAta-utpAdAdi, 9- jJAna, 10- dazana, 11vibhaMga, 12- deza, 13- kSetra, 14- gati ane prApta ddhi anuyoga. - vivecana-27,28 - ahIM avadhithI gati sudhInA cauda dvAra ane paMdaramuM Rddhi kahyuM. bIjA - 'avadhi' pada choDIne AnugAmuka - anAnugAmuka sahita arthathI laIne 14-dvAro kahe che. kemake avadhi prakRti nathI. - x - tethI 14 vikSepa kahyAM. baMne pakSamAM avirodha che. temAM prathama avadhinA nAmAdi bheda bhinna svarUpa kahevuM. avadhi zabda be vAra AvRtti pAmaze tema vyAkhyA karavI. pachI kSetra parimANa viSayaka avadhi kahevuM. e rIte saMsthAna viSaya kahevuM athavA avadhinuM jaghanya, madhyama, utkRSTa bhedavALuM kSetra pramANa kahevuM Adi. AnugAmuka dvAra - anugamananA svabhAvavALuM te AnugAmuka che. teno vipakSa te anAnugAmuka avasthitadvAra - dravyAdimAM keTalo kALa paDyA vinA upayogathI ane labdhithI avasthita rahe che. cala avadhi te avasthita na rahe che. te vadhatuM athavA ghaTatuM paNa hoya. tIvra maMdadvAra - tIvra, maMda tathA madhyama avadhi batAvyuM. tIvra 46 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 vizuddha che, maMda avizuddha che, madhyama mizra che pratipAtotpAda - eka kALe dravyAdi apekSAthI avadhinA pratipAta ane utpAda batAvavA te. - - have bIjI gAthA kahe che zuM A jJAna che ? ke darzana che ? ke vibhaMga che ? parasparathI AnuM apamahatva vicAravuM. dezadvAra - konA deza ke sarva viSayamAM avadhijJAna thAya ? te kahevuM. phogadvAra - kSetra saMbaMdhI avadhi kahevuM. te saMbaddha, asaMbaddha, asaMkhyayanA vacamAM rahelo lakSaNa kSetra avadhi kahevo. gati-Iti. ahIM Iti zabda AdinA arthamAM che. tethI gatyAdi, dvArajAla avadhimAM kahevo. tathA prApta Rddhi ane anuyoga karavo. anuyoga - anukathana. A rIte hamaNAM batAvelA pratipattio avadhinA ja bhedo che. have ukta gAyAnA dareka dvArane juduM kahe che - * niyukti -29 : nAma, sthApanA, dravya, homa, kALa, bhava ane bhAva. A sAta prakArano kharekhara avadhijJAnano nikSepa che. * vivecana-29 : avadhi sAthe nAma joDatAM nAma nipAmAM - (1) "avadhi' evuM koInuM nAma karAya che jemake mayadAnuM. (2) avadhinI sthApanA, jemake akSa Adi canA, te sthApanA avadhi. sthApanA avadhi te te dravya kSetranA svAmIno AkAra vizeSa che. (3) dravyamAM avadhi te dravyAvadhi, dravyanuM AlaMbana. athavA - X - dravya e ja avadhi, te bhAvAvadhinuM kAraNa che. athavA utpanna thanAra zarIrAdi avadhinuM kAraNa hovAthI dravyAvadhi che. (4) kSetrAvadhi - kSetramAM avadhi athavA je kSetramAM avadhi utpanna thAya che, te avadhinuM kAraNa hovAthI kSetrAvadhi che. athavA jyAM avadhinuM varNana thAya che. (5) kAlAvadhi - kALamAM avadhi athavA je kALamAM avadhi utpanna thAya che athavA je kALamAM varNana karIe te. (6) bhavAvadhi - thavuM te bhava ce ane te nArakAdi lakSaNavALo che. temAM thAya che. (3) bhAvAvadhi-kSAyopathamika ke dravya paryAya che, temAM avadhi utpanna thAya che. anaMtavaNita ja sAta prakAre avadhino nikSepa che, bIjI rIte nathI. have kSetra parimANa nAme bIjuM dvAra khulAsAthI kahe che - * niyukti-30 - jeTalo traNa samaya AhAra lenAra sUkSma panaka jIvanI jaEAnyA avagAhanA che, teTaluM jaghanya avadhi kSetra jANavuM. * vivecana-3o : phojha parimANa jaghanya, madhyama, utkRSTa bhedathI traNa prakAranuM che. te prAyaH AdimAM jaghanya che, tethI te ja pahelAM bAtave che. traNa samayamAM sUma nAma Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 30 . Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 karmodayathI sUma padaka vanaspati vizeSa jIva AhAra karIne jeTalI avagAhanAnI kAyA kare, teTaluM avagAhanA phojha avadhijJAnI jaghanyathI juyo. teno prayoga A pramANe - avadhinuM jaghanya kSetra ATaluM ja che. dhe saMpradAyathI Avelo artha A pramANe che - [ahIM vRttikAra maharSi pAMca gAyAnuM kulaka noMdhe che, tyArapachI teno kaMIka arva kahe che, te A 3 A mahAmatsya zuM che? teno bIja samaye nideha dezamAM utpAda zuM che? athavA traNa samaya AhAkava kaI rIte kalAvuM ? te ja mahAmasya traNa samayo vaDe AtmAne prayatna vizeSathI saMkSepa karato, sUkSama avagAhartA yukta thAya che. bIjo nahIM. pahelAM - bIjA be samaye ati sUkSma ane cothA Adi samayamAM ati cULa. traNa samaya AhAraka ja tene yogya che, mATe te lIdhuM. bIna kahe che - bAba samaya AhAraka. laMbAi-pahoLAIno saMhAra be samaya ane sUci saMharaNa utpAda samaya, e traNa samaya. vigrahanA abhAve AhAra hoya. tethI utpAda samaye ja traNa samaya AhAka sUma panakajIvanI jaghanya avagAhanA hoya, tethI te pramANa ghana avadhioga jANavuM. paNa A ayukta che, kemake traNa samaya AhAkava e pafkanA jIvanuM vizeSaNa che. matsyanI laMbAI ane pahoLAIno saMhaNa samaya be aneka pakana samaya ayoga che. kemake traNa samaya AhAkavA nAmaka vizeSaNanI anupAtino prasaMga Avaze. ukta vyAkhyAmAM 1000 yojanano matsya marIne je potAnI kAyAmAM sUma panaka jIvapaNe je utpanna thAya, te ahIM levo. dhe utkRSTathI kahe che - * niyukti -31 : sava bahu anikAra ivo atirA vinA eew sarva dizAmAM jeTalA bharelA hoya, teTalAM otra pramANa utkRSTa avadhi phojha batAvela che. * vivecana-31 - vivakSita kALamAM avasthita rahelA agninA jIvo sauthI vadhAre vidhamAna hoya te "sarva bahu.paNa bhUta ke bhAvinA nahIM. tema bIna jIvo paNa nahIM. kemake te asaMbhava che. te agni jIvo sauthI vadhAre che. te jeTalAM pramANanA phonamAM vyApe, te AMtara rahita viziSTa sUcinI anAe bharAya. ahIM bhUtakALa nirdeza e kAraNe che ke A avasarpiNImAM prAyaH ajita svAmInA kALamAM aninA jIvo sauthI vadhAre hatA. te jaNAvavAno che. A vizeSaNa vakhate eka dizAnA kSetra AzrayI paNa levAya. tethI kahyuM ke sarva dizAmAM, AnA dvArA sUci paribhramaNa pramita kahyuM, te parama avadhinuM kSetra che. mATe paramAvadhi phoma upara batAvelA ghaNAM agninA jIvo AzrayI gaNadhasadie dekhADela che, tethI paryAya vaDe paramAvadhi kSetra ATaluM che tema kahyuM athavA sarva bahu agni jIvo AMtarArahita jeTaluM kSetra seke te sarva dizAvALA kSetramAM jeTalAM dravyo rahe, tenA paricchedanA samAcya yukta paramAvadhi utkRSTa thakI batAvyo. bhAvArya pUrvavatu, paNa A akSarArya che. have sAMpradAyika batAve che - sarva bahu astikAya bAdara jIvo prAyaH ajitanAtha svAmI tIrthakanA kALe hatA. kemake tyAre tenA AraMbhaka jIvo ghaNAM hatA. utkRSTa padavALA sUkSma jIvo bAdara jIvomAM umeratA sarva bahu thAya che. temane svabuddhithI cha prakAre avasthAna kabhIe - ekaika ho pradeza, ekaika jIva avagAhanA vaDe cotarapha cokhUNo ghana pahelAM sthApIe. te ja jIvanI sva avagAhanArI bIjI sthApanA, ema pratara bheda paNa be prakAre che. zreNI paNa be bhede che, temAM pahelAM pAMca prakAro anAdeza che, kemake phonanI ayatA che, kaMIka aMze zAyA viruddha che. chaThTho prakAra sUgAdeza che, tethI A zreNi avadhijJAnIne badhI dizAmAM zarIra paryAyI bhame che. te alokamAM loka mAtra asaMkhyAta kSetra vibhAga pramANa che. ATaluM utkRSTa avadhiphojha che. ATalA phonamAM jo dekhI zake to paNa alokamAM tevI vastu nathI. A rIte jaghanya ane utkRSTa avadhi homa kahyuM. dhe vimayama pratipAdita karavA kahe che. avadhijJAnI ATaluM kSetra jue to ATalo kALa upalaMbha thAya. athavA ATalA kALa upalaMbhamAM ATaluM kSetra jANI zake, e batAvavA niyuktikAra cAra gAthA kahe che. * niyukti -32 thI 35 - baMnemAM gula ane AvalikAno asaMkhya bhAga che, x ane kALamAM saMkhyAta bhANa dekhe. galathI jUna AvalikA, saMpUrNa AvalikAmAM gula pRthakatva jue. hAthamAM aMtamuhad divasamAM gAuM mau, divasa pRthakatva vaDe yojana, pakSamAM pacIza yojana jue bhAratamAM dhamAsa, bhUdvIpamAM sAdhika mAsa, manuSyalokamAM varSa, rucakadvIpa sudhIno varSa pRthakatva jue. saMkhyAtakALanA avadhijJAnamAM saMkhyAta dvIpasamudro paryanta, asaMkhyAta kALamAM hIpa-samudranI bhajanA jANI.. * vivecana-32 thI 35 - phogAMgulanA adhikArI ahIM pramANAMgula levo. keTalAMka kahe che. vidhino adhikAra hovAthI ucachUca aMgula levo. AvalikA asaMkhyaya samayanI naNavI. * x - koI avadhijJAnI kSetranI galano asaMkhyAtamo bhAga che, te kALajI AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga jANe. ahIM kSetra ane kALa jovAnuM kahyuM, te upacAsthI jANavuM kemake phonamAM rahela darzanayogya dravyo ane tenA paryAyo vivaNita kAlAMtaravartIne jue che paraMtu kSetra ane kALane na jue kemake tene mUdravyanuM AlaMbana che. e pramANe sarvatra jANavuM. ema cAre gAyAmAM bhAvanA karavI. jyAre te avadhijJAnI aMgulano asaMkhyAta bhAga jue, tyAre AvalikAnA paNa saMkhyaya bhAgane jue che. jyAre aMgula kSamate jue tyAre thoDo samaya ochI evI AvalikAne jue che. paraMtu jyAre AvalikAno pUro kALa jue tyAre phonanA gula pRthakatva - be thI tava sudhI juo. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 pIThikA-ni 32 thI 35 avadhijJAnI eka hAtha kSetra jue tyAre kALathI aMtarmuhUrta jue. kALathI divasa karatAM thoDuM ochuM jue tyAre avadhijJAnI kSetrathI gAu jue. jyAre eka yojana zoma juo tyAre kALathI be thI nava divasa sudhI jue. pakSathI thoDuM ochuM jue tyAre kSetrathI 5cojana jue. bharatotra jue tyAre kALathI paMdara divasa jue. jaMbUdvIpa phoga jue tyAre mAsathI kaMIka adhika jue. aDhIdvIpa ane be samudra manuSya phona jue tyAre kALathI 1-varSa jue. tathA be thI nava varSa jue tyAre rucaka nAmanA bAhya dvIpanA viSayane jue. jenI saMkhyA thAya saMkhyaya che, te saMvatsara pramANa thAya, tu zabdathI saMkhyaya hajAra uparano paNa thAya. te saMkhyAtA kALamAM jevuM dekhAya tevuM vidhi thAya, tene kSetrathI saMgAtA hIpa-samudro dekhAya che. upa zabdathI mahAnuM eka saMkhyAtA yojanano dvIpa samudra paNa hoya athavA teno bhAga paNa hoya tathA asaMkhyAto kALa te palyopamAdi lakSaNavALAnuM avadhijJAna thAya. tene kSetrathI paNa asaMkhyAtA dvIpa samudronA jJAnanI bhajanA jANavI. koI vakhata asaMkhyAtA hIpa-samudranuM avadhijJAna thAya, koIne moTI saMkhyAtA hIpa-samudronuM jJAna thAya. koIne eka dvIpasamudranuM jJAna thAya, koIne svayaMbhUramaNa jevA mahAnuM samudrano eka bhAganuM avadhijJAna thAya. A avadhijJAna tIrachuM jANavuM athavA svayaMbhUramaNa viSayanuM te manuSyotranI bahAnuM avadhi che tema jANavuM. eTale ahIM asaMkhyayanuM pramANa lIdhuM te yojananI apekSAe sarva pakSamAM jANavuM. - x * A pramANe kSetra vRddhi sAthe kALa vRddhi aniyata che ane kALavRddhie kSetravRddhi nizcayathI batAvI che. have dvavyAdi apekSAthI jenI vRddhimAM bIjAnI vRddhi vize - * niyukti-36 : kALamAM cAra prakAranI vRddhi thAya, kSetra vRddhimAM kALanI bhajanA jANavI. dravya-pAyinI vRddhie kSetra ane kALanI bhajanA jANavI. * vivecana-36 : avadhijJAnanI kALamAM vRddhi thatAM dravyAdi cArenI vRddhi thAya che. A sAmAnyathI kahyuM. tethI paNa kALanI bhajanA kSetranI vRddhimAM jANavI. tethI phonanI vRddhimAM kALanI vRddhi thAya paNa kharI, na paNa thAya. kemake phonanuM sUmapaNuM che ane kALanuM zULapaNuM che. dravya-paryAyo to vadhe che. * X - X - dravya ane paryAyanI vRddhi thavA chatAM paNa kSetra ane kALanI bhajanA jANavI. kemake dravya-paryAyo paristhala hovAthI ane kSetra, kALa sUma hovAthI kSetrakALa vadhavAnuM nakkI nathI, paNa dravyanI vRddhi thatAM paryAyonI vRddhi avazya thAya che. paraMtu paryAyonI vRddhimAM dravyanI vRddhinI bhajanA jANavI. kemake dravyathI pacayio sUkSamANe che. akamavartInI paNa vRddhino saMbhava che. tethI paryAyanI vRddhi thAya to paNa kALavRddhino abhAva che. prijha jaghanya, madhyama, utkaTa bheda bhinna avadhijJAna saMbaMdhI kSetra-kALanA [31/4 aMgula AvalikAnA asaMkhyaya bhAgathI upalakSita paraspara pradeza ane samaya saMkhyA paristhala ane sUmapaNuM che chatAM keTalAM bhAgathI hInAdhikapaNuM che ? to kahe che - jenuM varNana karavuM che te AvalikAnA asaMkhyAta bhAga Adi kALathI asaMkhyAtagaNuM kSetra che, kaI rIte ? * niyukti-39 : kALa sukSma hoya che, tenA karatAM kSetra sUkSmatara hoya che. eka aMgula pramANa IkAza pradezanI zreNimAM asaMkhyAta avasarpiNI hoya che. * vivecana-3 : sUkSama ane glaNa kALa che. kemake te so komaLa kamaLapatrane bhedavAmAM eka patra bhedAtA paNa asaMkhyAtA samaya jAya che. te kALathI paNa kSetra vadhu sUkSmatara batAvela che. kemake saMgala zreNI mAtra kSetramAM eka pradeze eka samayanI gaNatarI karatAM asaMkhyAtI avasarpiNI gaNAI jAya, ema tIrthakaroe pratipAdita karela che. kaI rIte? aMgata zreNi mAsamAM pradezanuM sthAna vicAratA asaMkhyaya avasarpiNI zazi parimANa thAya. A pramANe jaghanyAdi bhedabhinna avadhijJAnanuM kSetraparimANa batAvyuM. phonamAM rahela dravya vastu dekhAya yogya hoya tene avadhijJAnI jue ane jANe. mAM dravyAvadhitva hovAthI pachI turaMta ja avadhijJAnane jANavA yogya dravyane kahe che * niryukti-38 : taijasa ane bhASA dvAnA vacamAM avadhijJAnano prasthApaka che. te gurulaghu ane aravadhu dravyane joto ja patana pAme. * vivecana-38 - avadhi jaghanya, madhyama, utkRSTa traNa bhede che. pahelAM jaghanya avadhine jANavA yogya dravyane batAve che. taijasa ane bhASA temanA dravyanA vacalA AMtarAne jANe. * * * ati maLe te bene ayogya anya dravyane te avadhijJAnI che. te koNa ? avadhijJAnano prAraMbhaka. tenuM vizeSapaNuM kahe che - guru tathA laghu ane agurulaghune jANe. teno artha e ke - gurulaghunA paryAyavALuM tathA agurulaghunA paryAyavALuM dravya jANe. temAM taijasadravyanI samIpamAM hoya te gurulaghu che ane je bhASA dravyanI samIpamAM hoya te agurulaghu che. avadhijJAnI paDato evo ukta dravyanA dekhAvA vaDe ja niSThA - samAtine pAme che. upa zabdathI jANavuM ke pratipAti avadhijJAna hoya to ja te ghaTe che. paNa avadhijJAna mAtra pratipAti ja hoya tema na jANavuM. zabda nizaya arthamAM che tethI avadhijJAnathI ja paDe, bAkInA jJAnothI nahIM. pri te dravya keTalAM pradezavALuM che, je taijasa bhASA dravyonA vayamAM rahela che, ane jaghanya avadhijJAnIne jANavA yogya che ? te paramANu kramathI laIne, dArikAdi vargaNA anukrame kahevI joIe, te kahe che - Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 39,40 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niyukti -39,40 : audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, bhASA, zAsocchavAsa, mana ane karma e dravya varmA krama che, kSetra apekSAe viparIta krama che. karma upara dhava, Adhava, zunya, Azunya anaMtI vaMNA hoya. cAra dhuva pachI tenuM mitra ane acitta vaNAo jANavI. * vivecana-39,40 : dArikAdi zarIra prAyogya dravya vargaNA zA mATe prarUpo cho ? ziSyone muMjhavaNa na thAya te mATe. tenA mATe deTAMta Ape che- A bharatakSetramAM magadha dezamAM kuMcIkarNa nAme dhanapati hato. tenI pAse hajAronI saMkhyAmAM gAyo hovAthI tene pALavA mATe ghaNAM govALo rAkhelA. paraspara gAyo maLI javAthI na oLakhI zakatA govALo paraspara kalaha karavA lAgyA. te joIne temane oLakha paDe te mATe lAla, dhoLI, kALI, kAbaccItarI Adi raMgovALI gAyo judI pADI, vagaNA karI alaga alaga govALone soMpI. A deTAMtano upanaya * gAyanA mAlika jevI tIrthakara che, govALo jevA ziSyo, gAyo jevA pudgalAstikAyo che, paramANu Adi varmaNAnA vibhAga vaDe tIrthaMkara ziSyone samajAve che. pahelAM dArika grahaNa karavAthI dArika zarIrane grahaNa yogya vargaNA lIdhI, te A pramANe - vargaNA sAmAnyathI cAra bhede che - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. temAM dravyathI eka pradezathI anaMta pradeza pramANa. kSetrathI coka pradezAvagADhathI asaMkhyAta pradezAvagADha, kALathI eka samaya sthitikathI saMkhyaya samaya sthitika, bhAvathI kRSNathI zukla varSa sudhInI, baMne gaMdha, tiktAdi pAMca rasa, mRdu Adi ATha sparza. e pramANe dravyAdi cAra prakAre vargaNA che. have cAlu vAta kahe che - temAM paramANunI eka vargaNA che, e rIte hipadezikanI paNa eka, e pramANe eka eka paramANu vRddhinI saMkhyAtapradezikonI saMkhyAtI vargaNA ane asaMkhyAta pradezikonI asaMkhyAtI, anaMta pradezanI anaMtI vargaNA che, paNa grahaNa mATe ayogya che. tene ullaMghIne viziSTa pariNAmavALI audArika zarIra grahaNa yogya anaMtI vargaNA che, tene paNa oLaMgIne pradezanI vRddhithI audArika zarIrane paNa kAma na lAge tevI anaMtI vargaNA che, kemake ghaNAM dravyothI ane sUkSma pariNAme pariNatA thavAthI dArika zarIrane te nakAmI che, tema A vargaNA a5 paramANuthI banelA ane bAdara pariNAmavALI hovAthI vaikriya zarIrane paNa ayogya che. pachI paramANu vRddhie bIjI anaMtI vargaNA ullaMghavAthI tenA pariNAmavALI vaikriya zarIrane yogya anaMtI vargaNAo che. te paNa pradezavRddhithI vaghatAM grahaNane ayogya chatAM anaMtI che. kemake te AhAraka zarIrane aA paramANuthI nivRtta ane bAdara pariNAmathI yukta hovAthI grahaNa yogya thatI nathI. e pramANe AhAraka ane taijasanI bhASAthI AnApAnanI, mana ane karmanI ayogya yogya vargaNAo pradeza vRddhithI anaMtanI traNa traNa yojavI. prazna A dArikAdinI vaNA traNa traNa kevI rIte samajavI ? (uttara) taijasa bhASA dravyAMtaravartI ubhaya ayogya dravya avadhijJAna joI zake che mATe... A dravya vargaNAkrama che, temAM vaMNA eTale varga ke sazi. vipasa vaDe kSetra te kSetra saMbaMdhI vagaNAno krama jANavo. kahevA e mAMge che ke- eka pradezAvagAhI paramANu skaMdhonI eka vargaNA, te pramANe dvipadeza avagAhInI bIjI vaNA, ema kaika pradeza vRddhie saMkhyaya pradezavagrAhInI saMkhyaya, asaMkhyaya pradezAvavAhInI asaMkhyaya che. pradeza pradezotara asaMkhyaya ulaMghIne karmane yogya asaMkhyaya vargaNA thAya. pachI pradeza vRddhithI tene ayogya evI asaMkhyaya vargaNAo thAya che. zeSa pUrvavata traNa traNa vargaNA yojavI. A pramANe sarvatra bhAvanA karavI. * * * * * have bIjI gAthA - parva gAthAmAM karma dravyanI varSA batAvI. have ekeka pradeza vRddhithI tene grahaNa yogya batAve che. "karAya te karma." te karmanI upara dhava vaNA anaMtI che. ghava-nityakALa rahenArI. tenA upara pradezavRddhithI azAzvatI, kadI na paNa hoya tevI anaMtI vargaNA che. tyArapachI zUnya vargaNA - zUnyAMtaravALI vargamA. eTale ekaika uttara vRddhie vyavahita aMtaravALI anaMtI vargaNA che. tethI, viparIta azUnya aMtarA te avyavahita aMtaravALI paNa ekaika pradeza vadhatI anaMtI vagaNA che. pachI cAra dhRvAMtarA pradeza uttaravALI ja vargaNA thAya. pachI tanuvarmaNA che. teno bhAvArtha A pramANe - bheda abhedanA pariNAmo vaDe audArikAdi yogyatA abhimukha hoya athavA mizra acita skaMdha dvayane yogya te cAra ja vargaNAo thAya, pachI mizraDhaMdha thAya. te sUkSma ja thoDA bAdara pariNAmAbhimukha hoya te mizra che. tyArapachI acita mahArUMdha che. te vizrasA pariNAmane kAraNe kevalI samuThThAta gatithI lokane pUrato ane saMkocAto hoya che. amitapaNAnA avyabhicArathI tenuM acitta vizeSaNa vyartha nathI ? nA, nathI kevalI samadaghAta sacita karma padagala lokavyApI mahArUMdha che, tenAthI A ayitA judo che. keTalAMka Ane ja sarvotkRSTa pradeza kahe che. paNa te svIkArya nathI. kemake avagAhanA ane sthiti vaDe utkRSTa pradeza asaMkhyaya bhAga hInAdi bhedathI catuHsthAnamAM paDe che. tema kahe che - utkRSTa pradezikanA keTalAM paryAyo kahyA che? gautama! anaMtA. zA mATe ema kaho cho ? utkRSTapadezI utkRSTa pradezikanA dravyapaNAthI tulya che, pradezapaNAthI paNa tulya che. avagAhanAthI catuH Adi sthAnamAM paDe che, sthiti vaDe paNa cAra che, vaNa-gaMdha-rasa-sparzathI cha sthAna patita che. * * * * * prasaMgathI ATalo gAthArtha kahyo. pUrve taijasa bhASA dravyanA aMtarAlamAM tathA gulaghu, guladhu dravya jaghanya avadhijJAnI jue ane jANe ema batAvyuM, paNa dArikAdi dravyonuM batAvela nahotuM. te have batAve che - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 41 * niyukti -41 : audArika, vaikriya, AhAraka, saijasa e gurulaghu dravyo che, karma, mana ane bhASA e agurulaghu dravyo nizcayanayathI che. * vivecana-41 - [niyukti dIpikAmAM vyAkhyA vistArathI che.] sUNAI mujaba che - x * have kahevAnArI be gAthAno saMbaMdha - pUrve makALanuM avadhijJAna saMbaMdhI aMgula AvalikAnA asaMkhyaya Adi bhAganI kalAnA vaDe paraspara upanibaMdha kahyo. have te baMneno ja ukta lakSaNathI dravya sAthe paraspara upanibaMdha darzAvatA kahe che - * niyukti -42,43 : manodravyamAM loka ane palyopamano saMkhyAtamo bhAga jANavo ane kamadravyamAM lokapamANano thoDo jUna palyopama jANavo - x * taijasa ane kAmaNa zarIranA avadhivALo taijasa ane bhASA dravyone asaMkhyAta hIpa-samudrone ane asaMkhyAta kALane jue che. * vivecana-42,43 - saMkhyA gaNAya saMkhyaya, mana saMbaMdhI yogya dravya te manodravya. te manodravyamAM avadhijJAnamAM kSetrathI saMkhyaya lokabhAga jANe kALathI paNa saMkhyAta ja palyopamane jANe. arthAt avadhijJAnI manodravyane jANe te kSetrathI lokanA saMveya bhAgane ane kALathI paDyopamanA saMkhyaya bhAgane jANe. karmadravyane jANanArA avadhijJAnI hoya, te lokanA tathA palyopamanA judA judA saMkhyaya bhAgone jANe. saMpUrNa cauda-rAja pramANa lokogane je avadhijJAnI jANe, te kALathI thoDuM nyUna palya jANe. arthAt samasta lokane joto nathI, kALathI dezona palyopamane jue che. prina] dravya saMbaMdhI kSetra-kALanA avadhijJAnanA varNanamAM phakta ekalA loka kSetranuM ane palyopama kALanuM grahaNa ayukta nathI ? (uttara] nA, ema nathI. ahIM paNa dravyanA upanibaMdhananA sAmarthyanuM vyAptapaNuM che, tethI ja tenI upara paNa dhruva vaMNAdi dravyane jonArA avadhijJAnIne kSetra ane kALanI paNa vRddhi jANavI. have bIjI gAthAnI vyAkhyA - tejomaya te taijasa, zarIra zabda badhe joDavo. taijasa zarIra viSaya avadhimAM phogathI asaMkhyAta dvIpasamudro prameyapaNe jANavA. kALa asaMkhyAto ja che. mithyAdarzanAdithI karAya te jJAnAvaraNIyAdi ATha karma. tenAthI nivRtta ke tanmaya kAmaNa zarIra, temAM paNa taijasavanu kahevuM. e pramANe jasadranA viSayamAM sAvadhimAM ane bhASAdravya viSayamAM phogathI jANavuM. gaNAya te saMkhyA ane saMkhyaya nathI te asaMkhyaya. dvIpa ane samudrone jANe. kALa paNa asaMkhyAta ja levo, te palyopamano asaMkhyaya bhAga samudAya pramANa jANavo. ahIM asaMkhyayava chatAM yathA yoga dvIpAdi a5bahurva sUkSma bAdara dvArathI jANavuM. prazna - tenI sAthe taijasa bhASAnuM aMtarAla dravya batAvanAra gula AvalikA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 asaMkhyaya bhAgAdi zotrakALa pramANa batAvyuM, te taijasa bhASA dravyonuM lokALanuM asaMkhyayapaNuM kahyuM, tethI virodha Avaze. samAdhAna - nA, prAraMbhaka avadhijJAnIne baMnene grahaNa karavA yogya nahIM te ja dekhe. dravyonA vicitra pariNAmacthI cokta kSetrakALa pramANa aviruddha ja che. athavA alpadravyane AzrIne te kahyuM. pracura taijasa bhASA dravyone AzrIne A pharI aMgIkAra karyuM. have vadhuM kahetA nathI. prina] jaghanya avadhi prameya batAvatA kahyuM ke gurulaghu ke agurulaghu dravyane jue che, paNa badhuM rUpI dravya nahIM. vimadhyama avadhi paNa cAMgula AvalikAnA asaMgeya bhAganA abhidhAnathI amuka dravya jANe paNa badhAM nahIM. to utkRSTa avadhi badhAM rUpI dravyo jANe ke na jANe ? * niyukti-44 : eka pradezamAM rahelAne paramAvadhi jue, kAmaNa zarIrane jue, agaraladhune paNa jue che. taijasazarIravijayI bhava pRthakRtvane jue. * vivecana-44 : prakRSTa deza te pradeza. tevA eka pradezamAM avagADha - rahela paramANu ke be aNu Adi dravyane parama avadhijJAnI jue che. kArpaNa zarIra paNa jue che. [prazna paramANu tathA be aNu AdinuM dravya nathI kahyuM, te kema jANIe ke tenuM Alabana paramAvadhijJAnI le che, mATe A kAmaNa zarIra lIdhuM, tethI ja siddha thaze ke A be aNu vagerenuM kAmaNa zarIra haze ? [uttara) nA, tema nathI. kemake tenI eka pradezAvAhitA prApta thatI nathI. agurulaghunuM jJAna pAme che. 2 zabdathI gulaghune paNa jANe che. pudgala lakSaNa jAti apekSAthI eka che. anyathA badhAM badhA pradezAvagADha dravyo jue che. tathA taijasa zarIra dravya viSayavALA avadhimAM kALathI bhavapRthakava bodhapaNe samajavo. teno sAra e che ke - je avadhi taijasa zarIrane jue che, te kALathI bhava pRthakavane jue che. pUrvokta taijasa zarIrane jue te kALajI palyopamano asaMkhyAta bhAga jue che. te ja ahIM bhavapRthakatvathI vizeSa kahyo. [prazna eka pradezAvagADhanuM ati sUkSmapaNuM hovA chatAM kAmaNa zarIrAdinuM tene darzana thAya tyAre tene kahevuM vyartha che ? eka pradezAvagADha paNa na kahevuM. kemake badhAM rUpI dravyane jANe che, ema kahevuM che. [uttara] sUma jue mATe bAdara paNa jue ke bAdara jue mATe sUkSma paNa jue tevo niyama nathI kemake - avadhijJAna upajatA aguralaghuno AraMbhaka tene jovA chatAM gurulaghune joto nathI athavA ati sthaLa ghaTAdine manodravyamAM ja jANavApaNuM rahe, paNa atipUla bIjA dravyomAM nahIM. A pramANe vijJAna viSayamAM vaiciyano saMbhava thatAM saMzaya nivAravA eka pradezAvagAhInA grahaNa chatAM bAkI viSayonuM vizeSa batAvavuM te adoSa che athavA eka pradezAvagAhI grahaNa karavAthI paramANuthI kAmaNa sudhInuM grahaNa che. * * * * * ItyAdi badhAM rUpI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 44 padArthane jANe che, mATe temAM doSa nathI. - x * A pramANe parama avadhino dravyAzrita viSaya kahyo. have kSetra-kALa Azrita batAve che - * niyukti -45 - paramAvadhi kSetrathI lokapramANa asaMkhyAta khaMDo, kALathI asaMkhyAta, dravyathI rUpI, stra pramANa agnijIvonI upamAthI jANavuM. * vivecana-45 - parama evI A avadhi te paramAvadhi, avadhi ane avadhijJAnInA abheda upacArathI A paramAvadhi kSetrathI asaMkhyAta loka mAga khaMDone jANe. kALathI asaMkhya utsarpiNI avasarpiNIne jANe. dravyathI mUrtadravyone jANe. tethI paramANuthI mAMDIne badhAM bheda sahita pagalAstikAyane jANe, bhAvathI have kahevAnAra paryAyone jANe. * x * agni jIvonuM svarUpa pUrvavat jANavuM. prinu rUpagata sarvane jANe. tema anaMtara gAthAmAM jaNAvela che ja, to ahIM pharI kema jaNAvyuM ? bIjuM rUpagata dravya nathI, te batAvavA kahyuM che. athavA pUrva gAthAmAM eka pradezAvagADhAdi paramAvadhinuM dravya parimANa kahyuM, ahIM te "rUpagata badhAM dravyo jANe" te kSetra, kALa baMnenuM vizeSaNa kahyuM. teno sAra e che ke - rUpI dravyAnugata lokamAtra asaMkhyaya khaMDa utsarpiNI avasarpiNI lakSaNa kSetra kALa baMnene jue, pudgala dravyone nahIM. kemake arUpIpaNuM che ane avadhijJAna rUpI dravya nibaMdhanapaNe che. A pramANe puruSAzrayI kSAyopathamika avadhi anekabhede che. have tiryaMcane AzrIne kahe che - * niyukti-46 : tiryaMca yonimAM utkRSTa avadhijJAnI AhAra ane taijasa dravyone jue che. nArakamAM eka gau ane utkRSTa eka yojana jANavuM. * vivecana-46 : AhAra, taijasa grahaNa karavAthI dArika, vaikriya, hAka ane taijasa dravyo levA. tethI AhAra ane taijasano lAbha tiryaya yonimAM che. teno artha e che ke- tiryaMcayonimAM je avadhijJAna che, te utkRSTathI dravyathI AhAka ane taijasa zarIranA dravyone jANe. have bhavapratyaya avadhinuM svarUpa kahe che. te deva ane nArakone hoya che. temAM nAkone thoDuM hoya che, mATe tene prathama kahe che, te jaghanyathI gAune jANe che. "je narone bolAve te nAka" temane utkRSTa avadhijJAna eka yojananuM hoya. teno sAra e ke- nArakImAM thatuM utkRSTa avadhijJAna mathI eka yojanA che. ahIM pUrve kahela che tema dravyaparyAyo Adi saMbaMdhI paNa jANavuM. A pramANe nAkajAtine AzrIne jaghanya utkRSTa bheda kahyo. have ratanaprabhA pRthvIne AzrIne kahe che - * niyukti -43 - cAra gAuM, sADA traNa gAuM, traNa gAu, aDhI gAu, be gAu, doDha gAu, Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 eka gAu e krame pahelIthI sAtamI naraka sudhI utakRSTAvadhi hoya. * vivecana-47 : naraka te nArakane rahevAnA sthAno. te sAta pRthvInA AdhApaNe hovAthI sAta bhede che. temAM ranaprabhAdi AdhAravALA nakomAM anukrame utkRSTa ane jaghanya bhedathI avadhinuM kSetra parimANa kahyuM che. naraka kahevAthI nAkInA jIvo tyAM rahyA che, te levA. temAM pahelI ratnaprabhAmAM utkRSTa avadhi kSetra cAra gAu ane jaghanyAvadhi all gAu che. e pramANe zarkarApabhAmAM utkRSTa 3 gAu, jaghanya 3-gAu che. ema sarvatra ukATamAM aDadho ghaTADatAM jaghanyamAM chevaTe mahAtamaprabhA nAkamAM utkRSTa avadhi 1 gAu ane jaghanya aDadho gAu Ave. ratnaprabhA narakAdi jAti apekSita ekavacana che. [prazna] utkRSTathI yojanA ane jaghanyathI rUpA gAuM, ema zAthI kahyuM ? (uttara) sUgathI te pramANe che. tatA kahyuM che - bhagavat ! ranapabhA pRthvI nairayika avadhijJAna vaDe keTalAM kSetrane jue ane jANe ? gautama! jaghanyathI 3 gAu ane utkRSTathI 4-gAu. ItyAdi * x * jyAM jaghanya avadhijJAna nArakonuM 1-gAu kahyuM, tyAM vAMdho Avaze ? [uttara) nA, tyAM jaghanyathI olii gAu che, mATe doSa nathI. AthI jANavuM ke - sAtamI narakamAM utkRSTa ugAu kahyuM. tyAM jaghanyatI oil gAu samajI levuM. nAskInuM kahyuM, have devasaMbaMdhI bhavapratyaya kahe che - * niyukti -48 thI 50 - zaka ane IzAna pahelI naka sudhI, sanatakumAra ane mahendra bIjI sudhI, brA ane lAMtaka trIjI sudhI, zukra ane sahastrAra cothI sudhI, anitA ane prANata pAMcamI sudhI, AraNa-Tyuta paNa pAMcamI sudhI paNa vimalatara ane ghaNuM vadhAre avadhijJAAnathI jue. adho ane madhyama vayakatAA chaDI sudhI, uvamivALA sAtamI sudhI, anuttaradevo saMpUrNa lokanADIne jue. * vivecana-48 thI 50 : zaka ane IzAna eTale saudharma ane IzAna kalpe rahelA sAmAnika Adi devatAo sva avadhijJAna vaDe ratnaprabhA pRthvI sudhI jue che. sanatu kumAra ane mAhendrakalAnA devAdhipane AzrIne tenA sAmAnikAdi devo bIjI pRthvIne avadhijJAna vaDe jue che. e rIte smAryavat badhe samajavuM. lokapurAnI grIvA sthAne rahelA te paiveyaka vimAno. tenA adho ane madhyama praveyakanA devo tamopabhA nAme chaThThI naka sudhI jue che. uparanA raiveyakavAsI devo sAtamI nAka sudhI jue che. anuttara vimAnavAsI devo cauda rAjaloka te kanyAnA colaka saMsthAna samAna avadhijJAna vaDe lokanADIne jue che. "deva' zabdanuM grahaNa tyAM rahela ekendriyonA varjana mATe karela che. e pramANe kSetrAnusArathI dravyAdi paNa jANavI. e rIte vaimAnika avadhinuM adho kSetrapamANa karyuM. have tIrNa ane ud Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 48 thI 45 pramANa batAvavA kahe che - * niyukti -51 - tIrNa asaMkhyAta dvIpa ane sAgara sudhI tathA upa-uparanA ghaNuM vadhAre ane potAnA kAnA tRSa sudhI jue che. * vivecana-51 - saudharmAdi devonuM tIrNa avadhijJAna asaMkhyAta dvIpa-jaMbUdvIpa Adi ane sAgara-lavaNasamudra Adi kSetrathI jANavuM. upara-uparanA devo vadhu-vadhu dvIpa ane sAgarane jue che. paraMtu te dareka kalAvAsI devo uMce to potAnA stUpa tathA dhajA Adi jeTaluM jue. A pramANe vaimAnikanuM avadhioga batAvIne have sAmAnya devanuM avadhi kahe che - * niyukti-para : AI sAgaropamathI ochA AyavALA devone saMkhyAta yojana ane tenI uparavALAne asaMkhyAta yojana tathA jaghanyathI ra5-yojana hoya. * vivecana-para - niyukta dIpikAmAM ghaNAM vistArathI che.] saMkhyAta evA yojana te saMkhyAtayojana. 7 zabda "ja'kAra arthamAM che. teno baMne sAthe saMbaMdha thAya te batAvIzuM, je devanuM ardha sAgaropamathI ochuM AyuSya hoya tene saMkhyAtA yojanAnuM avadhijJAna kSetranI hoya, tethI uparanA AyuSyavALAne asaMkhyAta yojananuM avadhijJAna hoya. A adhikAra pUrve varNita vaimAnika devomAM na gaNavo. sAmAnyamAM gaNavo. vizeSathI to uMce, nIce ane tIkhuM saMsthAnA vizeSa jANavuM. jaghanyathI devone ra5-yojananuM avadhijJAna hoya che. tu zabda "ja'kAranA arthamAM che. tethI ema jANavuM ke 10,000 varSAyuvALA bhavanapati ane vyaMtara devone rapa-yojana hoya. jyotika devone to asaMkhyAta varSAyu hovAthI saMkhyAta yojananuM avadhijJAna jaghanya-utkRSTathI jANavuM vaimAnikone jaghanyathI avadhijJAna aMgulano asaMkhyaya bhAga mAtra jANavuM ane te upapAta kALe parabhava saMbaMdhI hoya, tene AzrIne kahyuM. utkRSTathI to anuttara devo saMbhinna lokanADIne jue, tema pUrve kahyuM che - x - have A avadhi jemane sarvotkRSTa bhedathI bhinna che, te kahe che - * niyukti -53 - manuSyomAM utkRSTa, manuSya ane tiryaMcamAM jau, lokamaex, utkRSTa te pratipAti ane pachI apatipati avadhijJAna hoya che. * vivecana-53 - dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI utkRSTa avadhi manuSyomAM ja che, deva AdimAM nathI tathA jaghanya paNa manuSya ane tiryacomAM ja che, deva ane nArakImAM nathI. temAM sauthI utkRSTa loka mAtra avadhi che, ke je pAchuM paDI paNa jAya, tyArapachI je avadhi vadhe te apatipAti ja che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 loka mAtra avadhinuM mAna batAvatAM prasaMgathI pratipAti-patipAtinuM svarUpa batAvyuM, temAM doSa nathI. kSetra parimANa dvAra kahyuM, have saMsthAna dvAra - * niryukti-54 : jaghanya avadhijJAna ptinukAkAre, utkRSTa goLa ane kaMIka lAMbu, AjaghanyotkRSTa kSetrathI aneka prakAranA AkAre hoya che. * vivecana-54 : tibaka-pANInuM biMdu, tenA jevo AkAra jaghanya avadhino hoya, te ja spaSTa karatAM kahe che - te sarva bAjuthI vRta hoya che. kemake panakakSetranuM vartuLapaNuM che. utkRSTathI dIdhuM che. tathA agni jIvonI zreNinA parikSepanI svadehAnuvRttipaNe che. madhyama avadhi anekAkAre che. jaghanya, utkRSTa saMsthAna kahI, have madhyamAvadhine kahe che. * niryukti -papa : kApo, pyAlo, paha, jhallarI, mRdaMga, puSpa chAbaDI ane yava AkAre [nAkAdinI avadhijJAna anukrame che. manuSya ane ticinuM avadhijJAna vividha AkAre kaheluM che. * vivecana-55 - mUrNimAM ahIM AnugAmikanuM varNana paNa che.]. gApo-uDupaka jevo AkAra, lATa deze dhAnyAlaya vizeSa te pyAlo, paTaha-vAdha vizeSa, jhallarI - cAmaDAthI maDhela vistIrNa valayAkAra, te paNa vAdha vizeSa che, upara lAMbu ane nIye vistIrNa tathA upara pAtaLuM te mRdaMga, e paNa vAdha che. pukha zikhAnI AvaliyI racela caMgerI te pupacaMgerI che. yava eTale saMvanAyaka kanyAno colaka. e badhAM AkAro levA. bhAvArtha e che ke - trApAdi AkAre avadhijJAna che, te anukrame nAka, bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnika kAvAsI, kapAtIta deva te paiveyaka ane anuttara devone anukrame sarva kALa niyatathI avadhi jANavuM. tiryaMca ane manuSyane vividha AkAre rahela che. daTAMta kahe che - svayaMbhamaNa samudranA matsya samUha samAna AkAra che. jo ke tyAM valayAkAra niSedha che, avadhijJAna to tevA AkAre paNa hoya. ema sUtrathI gaNadharoe ane arthathI tIrthakaroe kahela che. A avadhi bhuvanapati ane vyaMtarone uMce ghaNuM hoya, bAkInA devone nIce vadhu hoya, jyotika ane nArakIne tII vadhu hoya. manuSya ane tiryaMcane vicitra prakAre hoya. saMsthAna dvAra kahyuM, have AnugAmuka dvAra kahe che - * niyukti-pa6 : nAsko tA devone anugAmI avadhijJAna hoya che. manuSya ane ticine AnugAmI, nAnugAmI ane mizra avadhijJAna hoya che. * vivecana-56 :locana mAphaka jyAM jAya tyAM sAthe jAya, te AnugAmuka avadhi. tu zabda Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-nika pa6 ja' kArArthe che. kone hoya? narane laI jAya te naka, temAM thAya te nArako. te nArakone tathA svargamAM rahe te devo, tene hoya che. kAnana+TTPva - sthita dIvAnI jema sAthe na janAra, fSa - eka deza jAya tevA svabhAvavALa, jema dezAMtara jatA puruSanuM eka locana upaghAta pAmela hoya tevuM. AvuM traNe prakAranuM avadhijJAna manuSya ane tiryaMcane hoya che. AnugAmuka kahyuM, have avasthitadvAranA avayavone kahe che - * niyukti -53,58 - phone AzIne kALathI 31-sAgaropama avasthAna, dravyamAM aMtamuhUrta ane sAtaATha samaya sudhI maryAyione jue... avadhijJAnano utkRSTa kALa 66sAgaropamathI adhika che ane jaghanya eka samaya che. * vivecana-53,58 : avasthita te avasthAna. te avadhijJAnanuM AdhAra, upayoga tathA labdhithI ciMtave che. kSetra teno pahelo AdhAra che mATe kSetra saMbaMdhI kahe che. avicalita hoya te 33-sAgaropama sudhI anuttara devone hoya. te kALa AzrayI paNa batAvI dIdhuM. dravya saMbaMdhI avadhinuM upayoga thAna bhinna muharta che. dravya - je drave che, te te pacayione pAme che te, A dravyanA viSayamAM. - x * paryavo AzrIne sAta ATha samaya che. bIjA kahe che ke - paryavomAM sAta samayanuM che ane guNomAM ATha samayanuM che. TM * sahavartI te guNo - zuklata Adi. paryAyo kramavartI navA-jUnA Adi che. A dravya, guNa, paryAyomAM sUkamapaNAthI sToka uyogapaNuM che. ahIM labdhithI avasthAna kahe che. addhiA - kALa. te avadhijJAnanI labdhine AzrIne ciMtave che. temAM anya kSetrAdimAM 66-sAgaropama che. '' vizeSaNanAM arthamAM che, tethI sAdhika 66-sAgaropama utkRSTa kALa. jaghanyathI dravyAdimAM eka samayanuM avasthAna che. te manuSya ane tiryaMcane AzrIne sapratipAta upayogane AzrIne aviruddha che. deva ane nArakone paNa chellA samaye samyakatva prApta thAya ane pachI strave to eka samayanuM vibhaMgajJAnathI avadhijJAna thAya, tethI temAM koI virodha nathI. A rIte avasthita dvAra kahIne cala dvAra kahe che - * niyukti-59 - homa ane kALanI vRddhi ke hAni cAra prakAre che. dravyamAM vRddhi ke hAni be prakAre che ane payarayamAM cha prakAre che. * vivecana-59 - mUrNimAM A vyAkhyA ghaNAM vistArathI che.) cala avadhi vardhamAna ke ghaTanAra hoya che. te vRddhinahAni, phona ane kALane AzrIne jinezvare cAra prakAre batAvI che, te A rIte - asaMkhyaya bhAga vRddhi, saMkhyaya bhAga vRddhi, saMgeya guNa vRddhi, asaMkhyaya guNa vRddhi. e pramANe hAnimAM paNa samajavuM. paNa anaMta bhAga ke anaMta guNa vRddhi ke hAni na thAya. kemake phona Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ke kALamAM anaMtu avadhijJAnathI dekhAtuM nathI. paNa te cAra sivAyanI paNa anaMta bhAga vRddhi - anaMtaguNa vRddhi dravyomAM thAya che, tema hAninuM paNa jANavuM. kemake pudgala dravyo anaMtA che ane te avadhijJAnI jue che tathA paryAyomAM paNa che bheda uparokta dravyo jevA che, kemake paryAyo paNa anaMtA che, te cha bheda A pramANe - anaMtabhAga vRddhi, asaMkhyAta bhAga vRddhi, saMkhyAta bhAga vRddhi, saMkhyAtaguNa vRddhi, asaMkhyAta guNavRddhi, anaMta guNa vRddhi. tema hAni paNa jANavI. prina] kSetranI asaMkhyaya bhAgAdinI vRddhimAM tenA AdhyeyarUpa dravyo paNa tenA nibaMdhana hovAthI asaMgeya bhAgAdi vRddhi ja hoya, te pramANe paryAyamAM paNa che, to cha sthAnaka kyAMthI thAya ? [uttara sAmAnya nyAyathI A kahyuM jo kSetra anuvRttithI pudgalo gaNIe to tame kahyuM tema ja thAya, tevuM ja paryAyamAM che. paNa ahIM potAnA phonathI anaMtagaNAM pudgalo che, tethI anaMtagaNAM paryAyo che, mATe je kahyuM te yogya che. kemake dareka pratiniyata viSaya che. cala dvAra kahyuM, have tIvra ane maMda dvAra kahe che - * niyukti -60,61 - eka jIvane asaMkhyAta ke saMkhyAta spardhaka hoya che. eka spardhakamAM upayoga hoya tyAre niyamo sarvamAM upayoga hoya che. anugAmI, ananugAmI, mizra tathA pratipati, Apatipati, mizna e cha prakAranA sAdhaka manuSya ane tiryaMcane hoya che. * vivecana-60,61 : A spardhako te avadhijJAnanA nirmama hAro che athavA gokha ke jALI AdimAMthI AvatI dIvAnI prabhA jevA spardhako che. te eka jIvanA asaMkhyAta ke saMkhyAta hoya che. temAM eka spardhakanA upayogamAM niyamathI sarve spardhako upayogamAM Ave che. kemake spardhako ghaNAM paNa jIvano upayoga eka ja hoya che, jema be locanano upayoga eka ja che athavA prakAzamaya hovAthI dIvAnI mAphaka spardhako badhuM sAthe ja jue che. prazna-tIva-maMda dvArano cAlato viSaya choDIne spardhakanA avadhinuM svarUpa batAvatAM krama virodha na thAya ? prAyaH anugAmuka, apatipAti lakSaNavALA spardhako tIvra che, tethI viparItamAM maMda che ane baMne svabhAvavALA mizra spardhako che. have bIjI gAthAnI vyAkhyA - spardhakanuM svarUpa pahelI gAthAmAM batAvyuM. temAM anugamana svabhAvavALA te AnugAmuka. viparIta te anAnugAmuka, ubhaya svabhAvI te mizra. paDavAnA svabhAvavALA te pratipAti ItyAdi * x * A badhAM spardhaka manuSya ane tirthayanA avadhijJAnamAM ja hoya che. [pra] AnugAmuka ane apatipAtimAM zo phera ? tethI viparItamAM zo phera ? Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 60,61 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 apatipAti to AnugAmuka ja hoya, paNa AnugAmuka pratipAti ke apatipAti game te hoya, je paDe te pratipAti ane paDela hoya te dezAMtaramAM utpanna paNa thAya, paNa te rIte anAnugAmuka na hoya. have pratipAta ane utpAta dvAra kahe che - * niyukti -62,63 : dravya, homa, kALa, bhAvamAM eka samaye utpAta, pratipAta, ubhaya ane bAhya avadhimAM bhajanA hoya che... atyaMtara avadhimAM eka samaye utAda ane pratipAta sAthe na hoya, paNa te bemAMthI eka hoya. * vivecana-62,63 : jonAra bahAra je avadhi te eka dizAmAM athavA ghaNI dizAmAM vichinna hoya te bAhya che. teno lAbha te bAhya avadhi kahevAya. A bAhya avadhi prAptimAM bhajanA jANavI. pri] zAnI ? utpAda, pratipAda, tadubhaya guNa eka samayamAM thAya. kayA viSayamAM? dravyanA viSayamAM. e pramANa kSetra, kALa, bhAvanA viSayamAM paNa jANavuM. - x * tenA bhAvArya A che - eka samayamAM dravyAdi viSayamAM bAhya avadhijJAnano kadAca utpAda thAya to kadAca vyaya paNa thAya, koI vakhata baMne na thAya. jema koI dAvAnaLa eka kALe ja eka bAjue dIpe [baLa] ane bIjI bAjue bujhe tema eka bhAgamAM avadhi thAya ane bIje naSTa thAya. ahIM jonArane sarva bAjue saMbaddha dIvAnI prabhAnA samUha mAphaka hoya te avadhine atyaMtara avadhi kahe ce, tenI labdhi atyaMtara labdhi che. tuM zabda vizeSaNa rUpa che, tethI te labdhi hoya tyAre utpAta ane pratipAta baMne eka samayamAM na hoya, "dravyAdinA viSayamAM'' e pado anuvarte che. utpAda hoya athavA pratipAta eka samayamAM hoya. mafpa zabda "ja'kAra arthamAM che. teno bhAvArtha e che ke - pradIpano utpAda athavA pratipAta eka samayamAM eka ja hoya. paNa agyetara avadhimAM baMne sAthe na hoya, * x - jema AMgaLInuM AkuMcana ane prasAraNa sAthe na hoya. pratipAta ane utpAda dvAra kahyA. niryukti-4ramAM kahyuM ke - "saMgeya manodravya viSayamAM avadhimAM loka ane palyopama bhAga'' temAM dravyAdi traNano paraspara upanibaMdha kahyo. have dravya-paryAyanA prasaMgathI ja utpAda-pratipAta adhikAra kahe che - * niyukti-64 - eka dravyathI asaMkhyAta ane saMkhyAta pacayione paNa jue che, jaghanyathI bamaNA be paryAya eTale vadi cArane jue che. * vivecana-64 : paramANu Adi eka dravyane joto dravyanA saMbaMdhathI utkRSTathI asaMkhyaya, madhyamathI saMgeya tenA paryAyone jue. jaghanyathI eka dravyamAM be paryAyo jue. ahIM evuM kahe che ke- varNa, gaMdha, rasa, sparzone ja dareka dravyamAM jue, eka dravyamAM anaMtA payayio na jue, paNa sAmAnyathI to dravyo anaMtA hovAthI anaMtA dravyonA anaMtA paryAyo utkRSTathI jue. have jJAna darzana vibhaMga dvAronA avayavone kahe che - * niryukti-65 - AkAra ane anAkAra evA avadhijJAna ane virbhAgajJAna uparanA zaiveyaka sudhI jaghanyathI samAna che. pachI asaMkhyayojana che. * vivecana-65 - je vizeSa grahaNa kare te sAkAra, te ja jJAna kahevAya che. je sAmAnya grAhaka che, te avadhi hoya ke vibhaMga hoya te anAkAra che, tene ja darzana kahe che. te sAkAra ane anAkAra avadhi-vibhaMga jaghanyathI to tulya ja che. ahIM samyaga daSTinuM avadhi ane mithyAdarzanInuM te vibhaMga ja che. lokapuruSanI grIvA samAna nava raiveyaka che. tuM zabda 'pa' nA arthamAM che, tethI ema jANavuM ke bhuvanapatithI laIne nava vaiveyaka sudhI A ja jAya che, ke sAkAra-anAkAra avadhi vibhaMgajJAna jaghanyathI laIne tulya che, paNa utkRSTathI tulya nathI. anuttara vimAnomAM mithyASTi utpanna na thAya, tethI avadhijJAna darzana ja hoya che, te avadhi homanI apekSAthI asaMkhyaya yojana hoya che. have deza dvAra - * niryukti -66 : nAraka, deva, tIrthakarone atyaMtara avadhi hoya che ane saMd bAjuthI jue che, bAkInA dezathI jue che. * vivecana-66 - nArata - zabdArtha pUrve kahela che. tIrthane karavAnA svabhAvavALA te tIrthakaro. va zabda 'jakAra arthamAM che. * x - A nAraka, deva, tIrthakaro avadhijJAnathI abAhya hoya che. arthAta avadhithI upalabdha kSetranI aMdara varte che. kemake jema dIvo cAre bAju prakAze che, tema A traNenuM avadhi badhI bAjue jue che. tethI teo arthathI abAhya avadhivALA che. eTale ke badhI ja dizA ane vidizAmAM joI zakatA hovAthI bAhya avadhivALA nathI. 'atu' zabda "ja'kAra arthamAM che. prazna avadhinI bAhya ema kahevAthI ja cotarapha jue che, te siddha che, pachI badhI dizAmAM dekhe che, ema vadhu kahevAnI zI jarUra che ? [utara] nA, ema nathI, avadhinuM abAhAtva kahevAthI ane atyaMtara avadhiva chatAM badhAM badhI dizAmAM joI zakatA nathI. kemake avadhinA vicitrapaNAthI digaMtarAla dekhAtA nathI. tethI te lakhavuM ucita che. bAkInA manuSyo ane tiryaMco eka dezathI jue che. ahIM ema samajavuM ke badhAM avadhijJAnI manuSya ane tiryaMco dezathI dekhe che ema nahIM, paNa temAMnA bAkInA jIvo dezathI jue che. athavA bIjI rIte vyAkhyA kare che - nAka, deva, tIrthaMca avadhithI abAhya che arthAta te niyata avadhivALA ja Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 66 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 hoya che. tethI zaMkA thAya ke teo sarvazI jue ke dezathI ? tenI spaSTatA karI ke teo sarvathI jue che. [prazno jo sarvathI jue ja che, to avadhithI abAhya evuM niyata avadhipaNuM kahevuM anarthaka che ? (uttara) ema nathI, niyata avadhipaNAnuM ja e vizeSaNa che, ke vidhi to abAhya che, tethI evuM samajAya ke sadA avadhijJAnIo che, mATe aduSTa che.. pri nAraka ane devone bhavapratyaya avadhi grahaNa karavAthI tIrthakarone paNa vagha prasiddha che ke pAbhavika avadhi AvatuM hovAthI niyata avadhipaNuM hoya che, to "tIrthakara" ema kahevAnI zI jarUra ? [uttara] niyata avadhipaNuM siddha thayA chatAM sarvakALa avasthAyIpaNuM siddha na thAya, tethI batAvyuM ke avadhithI abAhya che ke tIrthakaro haMmezAM avadhijJAnavALA hoya che, mATe temAM koI doSa nathI. prazno jo ema che, to tIrthakaronA sarvakALa avasthAyIpaNAmAM virodha nahIM Ave ? [uttara] nA, kemake teone kevaLajJAna upajatAM kharI rIte to temane te vastutavano pariccheda sarvotkRSTapaNe che. kemake saMpUrNa anaMtadhamatmika vastuno cheda thaze athavA A kathana chadmasthakALa AzrIne che. mATe doSa nathI - dezadvAra kahyuM, have kSetra dvAra kahe che - * niyukti-67 : saMbaddha ke asaMbaddha avadhithI saMkhyA ke asaMkhya, lokamAM saMbaMdha ke asaMbaMdhavALuM paNa hoya, alokamAM to Atma saMbaddha ja hoya. * vivecana-67 : temAM saMbaddha ke asaMbaddha avadhi thAya. arthAta dIvA sAthe prabhAtI mAphaka koI jonArane saMbaddha hoya, ati aMdhArAmAM dUrathI dekhAtA dIvA mAphaka koIne asaMbaddha hoya. te saMkhyaya ke asaMkhyaya yojana hoya. puruSa-pUrNa sukhathI ke duHkhathI hoya athavA nagaramAM zayana kare te puruSa. te puruSathI aMtarAle hoya to asaMkhyAta ke asaMkhyata yojana hoya. bhAvArtha A pramANe- asaMbaddha avadhi ogathI saMkhyAta yojanA ke asaMkhyAta yojana paNa hoya. A rIte svataMtra avadhi ciMtavyo. have abAdhA vaDe ciMtave che. temAM sobhaMgI che - saMkheya aMtara ane saMgeya avadhi. saMkheya aMtara ane asaMkhyaya avadhi. asaMkhyaya aMtara ane saMkhyaya avadhi. asaMgeya aMtara ane asaMmeya avadhi asaMbaddhamAM A cAre vikalpo saMbhave che. saMbaddhamAM vikalAno abhAva che. tathA lokamAM - cauda rAjalokamAM paMcAstikAyavALo che. alokamAM kevaLa AkAzAstikAya che. loka ane alokamAM saMbaddha che. kaI rIte ? paraSamAM ane lokamAM paNa saMbaddha hoya te loka pramANa avadhi. purapamAM hoya paNa lokamAM na hoya, te dezathI atyaMtara avadhi. puSamAM na hoya, paNa lokamAM saMbaddha hoya, te bhAMgo zUnya che. baMnemAM saMbaddha nathI, te bAhyAvadhi. alokamAM saMbaddha te mAtra AtmasaMbaddha ja che. have gati dvArano avayava artha batAve che - * niyukti -68 : gati svairayikAdi dvAro jema pUrve varNavyA. temaja ahIM samajavA. avadhinI Rddhi varNavIe chIe, pachI bAkInI varNavIzuM. * vivecana-68 : temAM gatithI oLakhAtA badhAM ja IndriyAdi dvArA levA. tethI je gati vagere satpada prarUpaNAnI vidhio tathA dravyapramANAdi che, te badhAM pUrve mati-smRtAdimAM vaveilAM che, tema ahIM paNa jANavA. madhya "mati prApta kare"ne sthAne "avadhi prApta kare" tema jANavuM. paraMtu Avedaka tatA akaSAyI paNa avadhinA pratipadhamAnaka hoya che ke je kSapaka zreNImAM rahelAM hoya che tathA mana:paryavajJAnIo anAhAraka piyaktiA pUrva samyagRSTi deva-nAkI paNa apAMtarAla gatimAM hoya che. A badhuM zaktine AdhAre jANavuM. pUrvapatipatta to te ja je matinA vikasendriya asaMjJithI zunya jANavA. avadhijJAnI utkRSTathI dravyathI badhAM mUrta dravyone jANe ane jue. phogathI AdezathI asaMkhyAta phonane jue, kALathI paNa upacArathI asaMkhyAtA kALanA rUpI dravyone jue. bhAvathI anaMtA paryAyone jue. avadhi vizeSa che tema kahyuM, tethI zeSa Rddhi paNa varNave che - * niyukti-69,90 - AmaSadhi, vipaauSadhi, khelauSadhi, jalaSadhi, saMbhijJa zrota, Rjumati, savaSadhi, cAraNa, ANIviSa kevalI, mana:paryavajJAAnI, pUvaghara, arahaMta, cakavatI, baladeva ane vAsudeva * vivecana-69,30 : THf - saMparza, te ja auSadhi jene che, te Amirza auSadhi-jema koI sAdhu sparza mAtrathI ja vyAdhi dUra karavAmAM samartha hoya. A labdhi labdhivALAthI bhinna nA hovAthI te ja guNa batAvyo che. e pramANe viSTA, baLakho, melamAM paNa jANavuM. A viTAdi gaNe sugaMdhavALA hoya che. je sAdhune badhAMthI saMbhaLAya te saMbhijJa zrota athavA zrota te Indriya, te saMbhinna hoya, te baghAM viSayone dareka Indriyo jANe cAyavA paraspara lakSaNathI ke nAmathI judA judA zabdone sAMbhaLe te saMbhijJa zrota. bAju mati jenI che te, sAmAnyathI viSayane grahaNa kare, A mana:paryavajJAnano bhAga che. A paNa ladhi vizeSa che. guNa-guNInA abhedapaNAthI te labdhidhara sAdhu hoya tathA badhAM ja viNa, mUtra, vALa, nakha Adi jene auSadharUpe thayA hoya, je bIjAnA roga maTADI de te sarve auSadhi jANavI. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni 69,70 -- have bIjI gAthAnI vyAkhyA kahe che - = atizaya gamana kare che, tethI cAraNa che. tenA be bhedo che - vidhA cAraNa ane jaMghAcAraNa. temAM jaMghAcAraNa zaktithI rUcakavaradvIpa sudhI javA zaktimAna che, eka ja utpAta vaDe ja rUcakavara dvIpe jAya che, pAchA AvatA pahelA utpAte naMdIzvara dvIpa, bIjA utpAte mULa sthAne Ave che. uMce eka ja utpAte meru parvata paMDuka vanamAM ane pAchA pharatA eka utpAte naMdanavana ane bIjA utpAte jyAMthI Avyo hoya tyAM pahoMce. 65 vidhAcaraNa naMdIzvaradvIpa sudhI javA ja samartha che, te eka utpAte mAnuSottara parvata, bIje naMdIzvare jAya che, pAcho eka utpAtamAM ja mULa sthAne Ave. uMce eka utpAte meru parvate, bIjA utpAte pAcho phare. bIjA paNa labdhivALAo zaktithI ja rUcakvara Adi dvIpomAM jAya che. te tIrchA temaja uMce A pramANe vicAravA. te pramANe ja dADhAmAM jene viSa hoya te AsIviSa kahevAya. temnI be jAtio che. eka jAti vaDe, bIjA kRtya vaDe. jAti viSavALA deDako, sApa, manuSya, vIMchI che karmathI tiryaMcayoni tathA manuSyo ane sahasrArAdi devo che. A jIvo tapa ane cAstri prabhAve ke anya kAraNe AsIviSa jevA thAya che. devo paNa potAnI zaktithI tevA thAya che. devo zrApa ApI mArI nAMkhe che. kevalI prasiddha che. manaH paryavajJAnI pUrve kahyA sivAyanA vipula mana:paryavajJAnI levA. pUrva bhaNelA te pUrvadhara sAdhu. azokAdi ATha mahAprAtihArya pUjAnI yogyatAthI arahaMta devo tIrthaMkaro che. cakravartI te cauda ratnAdhipa che. baLadeva prasiddha che. vAsudeva ardhabharatAdhipa che. uttama sarve cAraNAdi labdhi che. ahIM vAsudeva, cakravartI, tIrthaMkara Adi kahyA, te RddhimAM temanA atizayo batAve che - - * niyukti-71 thI 75 : ahIM niyukti ane nRtyarthanI samAnatA hovAthI niyukti artha lakhyo nathI. * vivecana-71 thI 75 : ahIM vIryAntarAya karmanA kSayopazama vizeSathI vAsudevano baLa atizaya kahe che - 16,000 rAjAo hAthI-ghoDA-tha-pAyadaLanA samUhathI sAthe maLI eka sAMkaLe kuvAnA kAMThe ubhelA vAsudevane kheMce, tyAre vAsudeva DAbA hAthe sAMkaLa pakaDe, jamaNe hAthe khAto hoya vilepana karato hoya, avajJAthI hasato hoya, to paNa teo kheMcI na zake. - cakravartInuM baLa A che 32,000 rAjA sarva sainya sAthe sAMkaLa kheMce, cakravartI kuvAne kAMThe besIne DAbA hAthe sAMkaLa pakaDI rAkhe, jamaNe hAthe khAto ke vilepana karato hoya, to paNa teo cakrIne kheMcI na zake. kemake vAsudeva karatAM cakravartInuM baLa bamaNuM hoya che. 31/5 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 baLadevanuM baLa bIjA sAmAnya manuSyothI ghaNuM vadhu hoya. saMpUrNa vIryAntarAya karmanA kSayathI aparimita baLavALA tIrthaMkaro to cakravartIthI vadhu baLavAn hoya che. jenI gaNatarI ja na thaI zake. 66 A badhI labdhi karmanA kSaya ke kSayopazamathI jIvane hoya. * niyukti-76 : mana:paryavajJAna manamAM ciMtavelA padArthone pragaTa kare che. te guNa pratyayika ane cAstrivaMtane hoya che. * vivecana-76 : 'mana:paryavajJAna' zabda pUrve nirUpita che. puna: zabda vizeSaNa arthe che. A rUpI dravyane jANanAra, kSAyopazamika bhAvanuM tathA pratyakSa Adi aneka viSayamAM avadhijJAnane maLavuM chatAM tenA svAmI Adi bhedavALuM che. tenuM svarUpa A che - janma le te jana. temanA manamAM te jana-mana tenA vaDe ciMtavelo padArtha, tene manaH paryAyajJAnI prakAze che. manuSya kSetra te aDhIdvIpa ane be samudra pramANa che. tene AzrIne A jJAna che. tenI bahAra rahela prANInA mano ciMtitamAM na pravarte. guNo - kSAMti Adi, te ja jenA kAraNo che te guNa pratyaya, jene cAstri che, te cAstrivAna, te cAstrivaMtane ja A jJAna thAya arthAt apramattasaMyatane AmoMdhi Rddhi mAphaka prApta thAya che. A dravyAdi vaDe nirUpe che - temAM dravyathI manaH5vajJAnI aDhI dvIpa be samudra aMtargat prANInA manobhAva pariNata dravyone jANe che ane jue che. A avadhijJAna saMpanna manaH paryAyajJAnIne AzrIne kahela che. anyathA jANe ja, paNa jue nahIM. athavA jethI sAkAra te jJAna, jenAthI dekhe te darzana. e pramANe sUtramAM saMbhave che mATe darzana paNa lIdhuM anyathA cakSu, acakSu, avadhi ane kevaLa e cAra darzana che, temAM virodha Ave. kSetrathI aDhI dvIpa - samudrAdimAM, kALathI palyopamano asaMkhyAta bhAga Icchela ke atItakALanuM jANe che. bhAvathI anaMtA manodravya paryAyone jANe temAM manodravyanA paryAyone sAkSAt jue. paNa bAhya - te viSaya bhAvane pAmelA bhAvone to anumAnathI jANe. kevI rIte ? manamAM mUrta amUrta dravyanA AlaMbanathI. temAM chAstho amUrtane na jue. satpada prarUpaNAdi avadhijJAnavat jANavA. vizeSa e ke - aNAhAraka, aparyAptaka jIvo pratidhamAnaka ke pratipanna na hoya, eTaluM avadhijJAnathI judA paNuM che. have kevaLajJAna - * niyukti-77 : have sarve dravyonA pariNAmonA bhAva, tenA vizeSa jJAnanuM kAraNa, anaMta zAzvata ApatipAti ekavidha kevaLajJAna che. * vivecana-77 : manaHparyavajJAna pachI sUtrakramanA uddezathI zuddhi tathA lAbhathI pUrve kevaLajJAna Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA-ni37, 68 batAveluM che. tenA arthane kahevA atha zabda che. * X - jIva lakSaNavALA baghAM dravyo, temanA pariNAmo - prayoga, visasA ke baMnethI janya utpAda Adi sarve dravya pariNAmo, teno bhAva, satA, lakSaNa che. tene vizeSathI jANavuM te vijJapti. temAM bhedo upacArathI che. te vijJaptinuM kAraNa kevaLajJAna che. tethI sarva dravya, phoga, kALa, bhAva viSaya saMbaMdhI che. kemake kSetrAdi paNa dravyapaNe che. te badhAM dravyo anaMtA hovAthI A kevaLajJAna jANanAra paNa anaMta che. haMmezAM hovAthI zAzvata che, vyavahAranayanA mate pratipAti paNa thAya, mATe kahyuM ke te sadA avasthita che. - prina] pratipAti zabda ja rAkho, zAzvata ayukta che [uttara] nA, avadhijJAna, pratipAti hovA chatAM zAzvata nathI. mATe baMne zabdo upayogI che. AvaraNanA abhAvathI A vaLajJAna eka prakAranuM che. karmakSaya thavAthI eka ja rU5 che. mati. AdithI nipekSa che. kevaLa evuM te jJAna te kevaLajJAna che. ahIM tIrthakara kevaLajJAna thayA pachI savonA anugrahane mATe tIrthakara nAma karmanA udayathI dezanA Ape che. tethI vatinA mRtarUpavathI ane te bhAva mRtanuM pUrva kAraNa hovAthI zrutajJAnano saMbhava hovAthI aniSTa ApattivALo mati moha maMdabuddhine na thAya mATe kahe che - - niyukti-38 : kevaLajJAna vaDe artho jANIne prApya bhAvone tIra kahe che. zabdono samUha temano vacana yoga che, zrutajJAna nathI. * vivecana-98 : ahIM tIrthakara kevaLajJAna vaDe dhamastikAyAdi mUd-amUrta abhilAyaanabhilAno nizcaya karIne, kevaLajJAna vaDe ja jANIne paNa zrutajJAnathI nahIM kemake te kSAyopathamika che, teno kevalIne abhAva hoya che. sarva zuddhimAM dezazuddhino abhAva hoya. tenA arthonI prajJApanA, tene yogya te prajJApanIya. tene ja kahe che, bIjuM nahIM. anaMta hovAthI ane Ayu parimita hovAthI prajJApanIya badhuM kahetAM nathI. paNa grahaNa karanAra jIvonI apekSAthI jeTaluM yogya hoya te kahe. temAM kevaLajJAnathI upalabdha arthano abhidhAyaka zabda rAzi bolAya. te bhagavaMtano vAkyoga che, paNa zrutajJAna nathI. kemake bhagavaMta nAmakarmanA udayathI bole che ane zrutajJAna to kSAyopathamika che. te ja zeSa zrutajJAna che. teno paramArtha A pramANa che zrotAne zrutapjyAnusAra bhAvakRtajJAnanA nibaMghanavathI zeSa * apadhAna te dravyadbhuta che. bIjA kahe che - vAkyoga zrata che, kemake te zrotAne bhAva zrutanA kAraNapaNe che. athavA vAkyogazruta te dravyazruta che. satpada prarUpaNAmAM ane gatine AzrIne kevaLajJAna siddhi gatimAM ane manuSyagatimAM hoya. Indriyane AzrIne noIndriya ke atIndriyamAM hoya. e pramANe trasakAya ke akAyamAM, sayogI ke ayogImAM, avedakamAM, kaSAyImAM, zukalatezyI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ke alezyImAM, samyagRSTimAM, kevaLajJAnImAM, kevaladarzanImAM, saMyata ke nosaMyatamAM, sAkAra-anAkAra upayogIne, AhAka-anAhArakane, bhASaka-abhASakane, parIdnoparitane, paryApta nopayatakane, bAdarasnobodarane, saMjJI-nosaMjJImAM, bhavya-nobhavane hoya che. kemake bhavastha kevaLIne mokSaprApti prati bhavyatva che, carama-acaramane, carama-kevalI, acarama-siddha kemake bhavAMtaranI prAptino tene abhAva che. uktane kevaLajJAna hoya. pUrva pratipakSa ane pratipadhamAnanI yojanA karI levI. dravya pramANane AzrIne pratipadhamAna utkRSTathI 108 che. pUrva pratipanna kevaLI to anaMtA jANavA. kSetra - jaghanyathI lokano asaMkhyAta bhAga, utkRSTathI loka ja jANavo. kemake kevali samudhdhAta kare. e pramANe sparzanA paNa jANavI. kALathI sAdi anaMta che. pratipAtanA abhAve aMtara nathI. bhAga dvArA matijJAna mAphaka jANavuM. bhAvamAM kSAyika che. alabatta matijJAnavat ja che. kevalajJAna kahyuM. te jJAnanA nAmathI naMdI thayuM tenAthI maMgala thayuM. maMgaladvAramAM jJAnapaMcaka kahyuM. cAlu adhikAra zrutajJAna saMbaMdhI che. tethI niyuktikAra kahe che - * niryukti-39 vivecana : ahIM adhikAra zrutajJAna vaDe che. kemake zrata vaDe ja bAkInA matyAdi jJAno, AtmA ane mRtano anuyoga thAya che. kemake sva-para prakAzakavaNI dIvAnA daSTAMtavatu te raheluM che. muni dIparatnasAgare karela AvazyakasUtranI pIThikA-niyukti ane vRttino anuvAda pUrNa | Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta niyukti che upodghAta-niyukti che - x - x - x0 pe maMgaLanI cAlu anuyoga sAdhya che, te batAve che, kemake te zrutajJAnano anuyoga sva-para prakAzaka tathA gurune AdhIna che. kahyuM che ke- ahIM zrutajJAna vaDe adhikAra che. zikA] jo Avasyakano anuyoga che, to 'zrutajJAnano' ema kahevuM ayukta che. [samAdhAna zrutamAM AvazyakanuM samAvApaNuM che, te batAvavA mATe Ama kahyuM che. pri] je Avakano anuyoga che, to Avazyaka aMga che ke aMgo ?, zrutaskaMdha che ke zrutaskaMdho ? adhyayana che ke adhyayano ? uddezaka che ke uddezako ? (uttara) Avazyaka zrutaskaMdha ane adhyayano che. bAkInA vikalpo thatAM nathI. prazno naMdInA vyAkhyAnamAM aMgapraviTAdi zruta nirUpaNAmAM AnI anaMgatA kahI ja che, pachI A zaMkA zA mATe ? (utara] naMdInI vyAkhyAno niyama batAvavA che. dareka zAstranI AdimAM naMdI adhyayanano artha kahevo evo niyama nathI. prina] maMgaLane mATe zAstranI AdimAM avazya naMdI kahevAya chatAM aniyama zA mATe ? jJAnanA nAma mAgaNI maMgaLapaNuM hovAthI avazya avayava abhighAnA kavi nathI, te na karatAM zaMkA thAya che. * x - [] Avazyaka zrutaskaMdhAraMbhe zA mATe jJAna paMcakano anuyoga kahyo ? ziyanA anugraha mATe athavA A niyama nathI teno apavAda batAvavAne mATe. tethI jarUra lAge to anya kRtanuM vyAkhyAna paNa thAya. zAkAnuM abhidhAna Avazyaka zrutaskaMdha che, tenA bhedo adhyayano che, jethI Avazyaka ane zrutaskaMdhanA niopA kahevA joIe. - A zAstranuM jenuM nAma che tevuM dIvA jevuM yathArtha che ke palAza mAka ayathArtha che ke DityAdiva anarthaka che ? jo te yathArtha hoya to grahaNa karavuM. * * - mATe pahelAM zAstranuM nAma vicArIe chIe - Avazyaka zabdano zo artha che ? avazya karavuM te Avazyaka athavA guNonuM avazya AtmAmAM AvavuM te Avazyaka, jema aMta lAve te aMtaka. guNazunya AtmAne guNothI vAsita karAve te Avazyaka ke vAsaka, AbhAmAM guNonuM sAMnidhya kare che, te maMgaLanI mAphaka nAma Adi cAra bhedavALuM che. A badhuM vistAcI sUga vaDe jANavuM. teno uddeza to ziSyano anugraha ja che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravya Avazyaka be bhede che - AgamacI, noAgamacI. AgamacI jJAtA paNa upayogarahita, anupayoga dravya' che ema karIne. noAgamayI dravyAvazyaka traNa bhede che - jJazarIra, bhavyazarIra, tenAthI vyatikti. A tathyatirita paNa traNa bhede che - laukika, lokottara, kupAvayanika. je anuyogadvAra sUtramAM kahela che. temAM ahIM lokottarI adhikAra che. te jJAnAdi zramaNaguNamukata yoganuM Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 pratikamaNa che. kemake bhAvasUcava ane abhipreta kuLanA abhAvathI tema che. tenuM TAMta kahe che - vasaMtapura nagara hatuM, tyAM gItArtha sarvajJa nAyaka hita ga7 vicarato hato. temAM eka zramaNaguNamukta saMvijJa sAdhu hatA. te divase pANI vagerethI doSita gaucarI laI sAMje devanI pratikamaNamAM moTA saMvega thakI kahI batAve che. temane agItArtha AcArya prAyazcita ApatAM kahe che "aho! A sAdhu ghama zraddhALu che." kemake azuddhane guru AgaLa kahevuM duSkara che. kaMIpaNa chUpAvyA vinA AlocanA kare che. zaThapaNuM hovAthI te zuddha che. e joI bIna agItAryo paNa prazaMsA kare che ane vicAre che ke - mAtra AlocanA ja mukhya che, pApanA sevanamAM koI doSa nathI. koI vakhata tyAM gItArtha saMvina sAdhu vicarato Avyo. teNe pelA sAdhune joIne kahyuM- ranano vepArI ratnothI ghara bharI temAM Aga lagADe che, te joI badhAM prazaMsA kare che ke aho A zeTha dhanya che. koI bIjI vakhata teNe ghara saLagAvatA prabaLa pavanathI nagara baLI gayuM. rAjAe tene mArIne deza nikAla karyo. DhaDhero pITAvyo ke koI bIjo AvuM karaze to tene paNa dezanikAla karaze. te dAMtathI bodha Apyo ke vANIyAe potAnA ghara sAthe bIjAnA paNa ghara bALyA. tema he sAdhanAyaka! tame A sAdhunI prazaMsA karI badhAM sAdhuone tajazo ? paNa te na mAnyA, tyAre gItArtha sAdhue bAkInA sAdhune kahyuM - A sAdhunAyaka mahA adhama, amItArtha che, teno saMga choDI do. nahIM to bIjA bhavyAtmA dharmabhraSTa thaze. - ema dravya Avazyaka kahI, have bhAvAvazyaka kahe che - te paNa be bhede che - AgamathI, noAgamaLI. AgamathI jJAtA tathA temAM upayukata ane noAgamathI jJAna ane kriyA baMnenA pariNAmavALo, te bhAvAvazyaka che. ahIM mizravacanamAM tozabda che. A paNa laukikAdi traNa prakAre che. temAM ahIM lokotarano adhikAra che, AvazyakatA payi nAmo kahe che - (1) Avazyaka, avazvakaraNIya, dhRva, nigraha, vizodhi, cha adhyayana, varga, vyAya, ArAdhanA ane mArga. (2) zramaNa ane zrAvake te kAraNe ahorama avazya karavuM joIe, te kAraNe tene Avazyaka kahevAya che. e pramANe zrutaskaMdhano nikSepa cAra bhede jANavo. temAM kaMIka kahIe chIe. togamacI jJazarIra-bhathazarIrI vyatirikta dravyayuta pustaka, pAnAmAM lakheluM jANavuM athavA sagamaMDajAdi che. bhAvakRtane AgamacI jJAtA ane upayukta che. noAgamacI A Avazyaka che. e pramANenoAgamacI jJazarIra, bhavya zarIra vyatiti dravyaskaMdhasayetanAdi che. temAM sacitta te dvipada Adi, acita te dvipadezikAdi, mizra te senA vagereno deza Adi. bhAva aMdha te AgamacI tenA arthamAM upayogano pariNAma ja che. toAgamathI A Avakano zrutaskaMdha ja che. kemake mA zabdathI dezavacanano niSedha Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara upodyAta niyuktiche athavA jJAna kriyA guNanA samUharUpa sAmAyikAdi adhyayanono samAveza che. tethI jJAna, darzana, kriyAno upayoga che. ahIM no zabda mizravacana che. badhAM padonI ekavATyatA sAmAyikAdi zratarUpa cha adhyayanono skaMdha te zrutaskaMdha che. tenAthI Avazyaka zrutaskaMdha kahevAya che. [prazno A Avazyaka cha adhyayanAtmaka kema kahevAya che ? kemake te chA arthanA adhikAravALuM che, te A sAmAyikAdi yathAyoga jANavA. pAvana vija (1) avadha eTale pApa, yojAya te yoga - vyApAra. pApa sahita varte te sAvadha. sAvadha yogo, tenI virati te sAmAyikano adhikAra che. (2) ukIrtana te ukIrtanA. temAM guNanI utkIrtanA te arahaMtono caturvisaticovIzanI stavanA [logassa (3) guNa-jJAnAdi athavA mULa ke uttaraguNa. te jemAM che te guNavAnuM te guNavaMtanI pratipattirUpa vaMdana adhyayana. (4) zrata zIla khalitanI niMdanA te pratikramaNa adhyayana. (5) cAritra AtmAnI prANa cikitsA te kAyotsarga. (6) vratAticArAdi dUra karI, cIkaNAM karma na baMdhAya te mATe anazana Adi guNa saMdhAraNA te pratyAkhyAna. ema cha adhikAra che. ahIM saMkSepamAM skaMdhanA upadarzana dvAra vaDe kahyA, vizeSa A cha e adhyayananA adhikAra dvAra avasare kahIzuM - have adhyayana nyAsa prastAva che - anuyogadvAra krame AvelA dareka adhyayanamAM oghaniSpanna nikSepAmAM TuMkANamAM batAvIzuM - A Avazyakano samudAyArtha kahyo. have avayava arthane kahevA eka-eka adhyayanane kahIzuM. temAM paheluM adhyayana sAmAyika-samabhAva lakSaNathI che. caturvizati stavamAM tenA bhedavathI sAmAyika adhikAra pahelAM kahevAya che. tenA cAra anuyogadvAro che - - anuyogadvArano zabdArtha zuM che? anuyoga te adhyayanano artha che. dvAro tenA pravezamukha che. jema daravAjA sahita nagara che anagara che. eka dvAra hoya to paNa kAryavaza bahAra jatAM vilaMba thAya che. tethI mULa cAra daravAjA, bIjI nAnI bArIthI sukhapUrvaka AvAgamana thaI zake che. te pramANe sAmAyika rUpI nagarano arthaadhigama, upAya dvArA vinA zakya che cAra hAravALuM banAvatA sukhethI avabodha thAya che, mATe A hArano upanyAsa lAbhadAyI che. te dvAro - upakrama, nikSepa, anugama, naya che. zAstranuM upakramaNa jenA vaDe, jenAthI, jenAmAM karAya, te upakrama. arthAt zAstranA nyAsano deza lAvavo [zrotAnuM lakSaNa kheMcavuM e rIte ja nikSepa levo. niphopa - nyAsa - sthApanA e game paryAya zabdo che. te rIte anugamana te anugama che. sUrano anukULa bodha Apavo te. ziSyanI buddhine doravI te nayo che. vastunA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 paryAyiono je je saMbhava thAya te samajAvavuM. [prazna A upakramAdi dvArono Avo krama zA mATe ? lakSya kheMcyA vinA ziSyane kaMIpaNa kahevAthI vastu svarUpa barobara sthApI zakAze nahIM. sthApanA vinA padArthane samajI na zake. padArtho purA batAvyA vinA naya na jaNAvI zakAya, mATe A krama batAvyo che. upakrama be bhede - zAstrIya ane Itara. Itara cha prakAre che - nAma, sthApanA, dravya, phona, kALa ane bhAvathI. temAM nAma, sthApanA sugama che. dravyopakama be bhedo - AgamathI, noAgamathI. AgamathI-jJAtA hoya paNa upayogarahita hoya, noAgamathI jJazarIra, bhathazarIra ane talyatirikta. te traNa bhede che - sacitta, acita, mizrA dravyopakrama. temAM sacita dravyopakama dvipada, catuSpada ane pada bhedathI. te pratyeka paNa be bhede - parikarma ane vastu vinAza. temAM pazkirma-dravyanA guNa vizeSa pariNAmavALuM karavuM. te A rIte ghI Adi upabhogathI purapatuM vaNadikaraNa athavA karNaskaMdhamAM vardhanAdi kriyA. bIjA kahe che - zAstra gaMdharva nRtyAdi kaLA meLavavI, te paNa dravyopakama kahevAya. paNa te artha barobara nathI. kemake te zAstra jJAna vijJAnarUpa che. te bhAvapaNAmAM gaNAya che. paraMtu Atmadravya saMskAra vivAnI apekSAthI zarIrasvaNadi karavA mAphaka koI aMze dravyopakrama paNa thAya. e pramANe menA, popaTane zIkhavIne guNavizeSavALA karAya, catuSpadomAM hAthI Adi, apadamAM vRkSAdino upayoga te dravyopakama che. [pra] je svayaM vRkSane sutAra AdithI sudhArA mATe upAya levarAya temAM dravyopakamatA yogya che, paNa varNa karaNa tathA kaLA Adi saMpAdana karanArane bhAvimAM paNa vivakSita hetu vinA upapatti na thAya, tethI parikarmamAM tenI dravya upakramatA kaI rIte ghaTAvI zakAya ? [uttara) vivakSita hetu vinA upapatti na thAya, ema kahevuM asiddha che. kemake varNanA nAmakarma vipAkIpaNAMthI svayaM paNa thaze. kaLA AdinuM kSAyopathamikapaNuM hovAthI kALAMtare svayaM paNa thaze. jema vibhuma, vilAsa Adi yuvAvasthAmAM svayaM dekhAya che. tathA vastu vinAzamAM ane puruSAdine talavANadithI vinAza pratyakSa dekhAya che. * x - 4 - sacitanA upakrama mAphaka acita dravyanA upakramamAM padArAgamaNine khAra mATInuM paDa karI pakAvavA vagerethI anukrame nirmaLatA thAya, athavA khAkha thAya. mizradravyopakrama to kaTakAdi vibhUSita purapAdi dravyano jANavo. vivekSAthI kAraka yojanA karavI. jemake dravyano, dravya vaDe Adi. kSetrano upakrama te kSetropakama. kSetra amUrta ane nitya che, to teno sudhAro ke vinAza kevI rIte thAya? te kSetramAM rahelA dravyano sudhAro ke nAza karasvo, temAM upacArathI kahyuM. - X - kALanA vartanAdi rUpavathI dravya paryAyarUpatvathI dravyopakama ja upacArathI kAlopakrama kahevAya. athavA caMdragrahaNAdi lakSaNavALo Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niryukti kALa upakrama che. bhAvopakrama be bhede che - AgamathI, noAgamathI. AgamathI jJAtA ane upayogavALo hoya. noAgamathI prazasta ane aprazasta. aprazastamAM DoDiNi, gaNikA ane amAtya AdinA dRSTAMta che. 93 0 eka nagaramAM eka brAhmaNI, te vicAre che - dIkarIo kevI rIte sukhI thAya ? moTI dIkarIne zIkhavyuM ke vara tArI pAse Ave tyAre varanA mAthAmAM paganI eDI mAravI. tenAthI vara khuza thayo, pagane IjA thaI haze mAnI paga dabAvavA beTho strIne dhamakAvI paNa nahIM. tyAre mA e kahyuM have tane khuzI paDe tema karaje, te tane kaMI karI zakaze nahIM. bIjI dIkarIne paNa tema zIkhavyuM. teno pati bodha ApIne cUpa rahyo, mA e kahyuM ke tAre DaravAnuM nathI, mAtra te bolabola karaze. trIjI dIkarIne paNa tema zIkhavyuM. teno pati krodhita thaI gayo. teNIne mArI, dhamakAvI kahyuM ke tuM akuLamAM utpanna thayelI che. teNIne mAtAe zIkhavyuM ke tArA patine kaheje ke amArI kuLarItithI Ama karyu, paNa devanI jema tene upAsaje, tenAthI viruddha na cAlatI. 0 gaNikA kathA - eka nagaramAM 64 kaLAmAM kuzala gaNikA rahetI hatI. teNIe bIjAnI bhAva parIkSA mATe gharamAM badhI prajAnA potapotAnA vyApAra karanArA puruSonA citro banAvyA. AvanArA potAnI kaLAne prasaMsatA. tethI vezyA tenuM vartana joI bhAvaparIkSA karI, temane anukULa vartatI. anukULa vartana jANI, te puruSa paNa vaizyAne vAraMvAra dravya Apato. A paNa prazasta bhAvopakrama che. 0 amAtya dRSTAMta - koI nagaramAM rAjA, amAtyasAthe ghoDA doDAvavA gayo. rastAmAM viSayabhUmi joI ghoDAe pezAba karyo. pezAbe khADo pADI khAbocIyuM banAvyuM. rAjAe te dhArI dhArIne joIne vicAryu ke A sthAne taLAva sAruM banI zake, paNa bolyo nahIM. amAtya rAjAnA IMgita ceSTAdimAM pravINa hovAthI rAjIne pUchyA vinA moTuM sarovara khodAvyuM. kinAre bagIcA banAvyA. bIjI vakhata rAjA tyAMthI pasAra thatAM sarovara joIne bolyo ke - A koNe banAvyuM ? amAtya kahe - Ape. rAjA kahe kevI rIte ? Ape pezAba joyo tethI. rAjAe teno mAna maratabo vadhAryo. A paNa aprazasta bhAvopakrama che. have prazasta bhAvopakrama kahe che - zrutAdi kAraNe AcAryanA bhAvano upakrama karavo [tene anukULa vartavuM] te prazasta bhAvopakrama che. [prazna] vyAkhyAnanuM aMga batAvavAnA adhikAramAM guruno bhAvopakrama batAvavo anarthaka nathI ? nA, kemake te gurubhAvano upakrama paNa vyAkhyAnanA aMgapaNe che. kahyuM che - zAstranA badhAM AraMbho gurune AdhIna che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bhASyakAra paNa kahe che - vyAkhyAnanA aMgo sarve gurunA cittane AdhIna che, mATe jema te prasanna thAya tema karavuM. AkAra ane IMgitamAM kuzaLa guru ziSyane kAgaDo dhoLo kahe, to paNa gurunA vacananuM khaMDana na karavuM paNa dhImethI ekAMtamAM pUchavuM ke Ama kahevAnuM zuM kAraNa che ? uttama ziSyae guru jema prasanna thAya tema - karavuM. 74 [prazna] jo ema che, to guruno bhAva upakrama kahevo hato, bIjA kahevAnI jarUra nathI kemake te nirupayogI che. [uttara] ema nathI. gurunuM citta prasanna karavA mATe ja temanuM upayogIpaNuM che. - x - dezakALa apekSAthI lAbha ane hAnine vicArIne AhArAdi kAryamAM upayogavaMta ziSya gurunA cittane prasanna rAkhe athavA upakramanA sAmyapaNAthI cAlatA viSayamAM kaMIka aMze upayogI na hoya tevA anyatra batAve tethI adoSa che. zAstrIya sivAyano upakrama kahyo, have zAstrIya kahe che - te paNa cha prakAre che - AnupUrvI, nAma, pramANa, vaktavyatA, arthAdhikAra, samavatAra. temAM AnupUrvI te nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, gaNanA, utkIrtana, saMsthAna, sAmAcArI ane bhAva e daza bhede che. temAM yathAsaMbhava samavatAraNa karavuM. vizeSathI utkIrtana ane gaNanAmAM AnupUrvI levI. utkIrtanA - saMzabdanA, jema ke sAmAyika, caturvizati stava ItyAdi gaNanaparisaMkhyAna, eka be traNa cAra ItyAdi. te gaNana anupUrvI traNa prakAre che - pUrva, pazcAt ane AnupUrvI. temAM pUrvAnupUrvImAM paheluM sAmAyika che. pazcAtupUrvIthI chaThThuM che. anAnupUrvIthI aniyata che. kyAreka paheluM vagere. temAM AnupUrvI karavAno A upAya che - eka vagere vivakSita padonI sthApanA karavI. jemake traNa pada che, to pahelAM 1,2,3 le. pachI 2,1,3 le. pachI 1,3,2 levA ityAdi. - 4 - X - have nAmanuM varNana kare che. prati vastu tarapha namavAthI nAma che. te ekathI daza sudhI jema anuyogadvAramAM batAvela che, tema jANavuM cha nAmamAM teno avatAra che. temAM cha bhAvo audayikAdi batAvAya che. te chatAM sarva zrutano avatAra kSAyopazamikamAM ja che. kemake zruta te kSAyopazamika che, tema pramANa vicAratAM jenA vaDe dravya vagere mapAya te pramANa, te prameyanA bhedathI cAra rUpavALuM che - dravyapramANa, kSetrapramANa, kALa pramANa ane bhAvapramANa che. temAM sAmAyika bhAvarUpa hovAthI bhAvapramANanA viSayamAM samajavuM. A bhAva pramANa traNa prakAranuM che. guNa, naya, saMkhyAnA bhedathI bhinna che. temAM guNapramANa be bhede che - jIva guNa pramANa, ajIva guNa pramANa. temAM jIvathI apRthak hovAthI sAmAyikano jIva guNapramANamAM samavatAra karavo. te jIvaguNa jJAna, darzana, cAstri bhedathI che. temAM bodhAtmaka hovAthI sAmAyikano jIvaguNa pramANamAM samavatAra thAya. te jJAna paNa pratyakSa anumAna upamAna Agama bhedathI bhinna hovAthI sAmAyika prAyaH bIjAne upadeza devArUpa savyapekSapaNe hovAthI teno AgamamAM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta nikita 36 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 samavatAra karavo. te Agama paNa laukika lokotara sUtra artha ane baMne tathA AtmA, anaMtara ane paraMpara bhedathI bhinna hovAthI temAM sAmAyikanA parama prakaSi praNita gaNipiTakamAM hovAthI lokotara gaNavuM. sUga artha baMne rUpe hovAthI ubhayamAM utAravuM, gautamAdine te sUgathI Abhagata che ane temanA ziSyo jaMbUsvAmI Adine anaMtarAgama ane praziSyo prabhavAdine paraMparAgama che. e pramANe arthazI jinezane AtmAgama, gaNadharone anaMtara, temanA ziSyone paraMparAgama che. - X - X - sAmAyikano ukAlikAdi zrata parimANanI saMkhyAmAM samAvatAra karavo. temAM sUgathI sAmAyika parimita parimANavALuM che, arthathI anaMta paryAyapaNe hovAthI aparimita parimANa che. have vaktavyatA kahe che. te traNa bhede che - svasamaya vakatavyatA, parasamaya vaktavyatA, ubhayasamaya vaktavyatA. svasamaya - jaina siddhAMta, vaktavyatA-padAthI vicAra, temAM svasamaya vaktavyatAmAM Ano avatAra che. e pramANe para ane ubhaya samayanA pratipAdaka adhyayanomAM paNa temAM samavatAra che. kemake badhuM ja kRta samyagRSTijIve grahaNa kareluM parasaMbaMdhI hoya to paNa samyaka ja che. kemake tulanA vaDe te paNa svasamaya upakArI che. have adhikAra kahe che - te adhyayanano samudAyA che te svasamaya vaktavyatAno eka deza che, sarva sAvadha yoganI viratirUpa che. *x* A rIte upakrama kahyo, have nikSepa kahe che - | nikSepa traNa bhede che - odAniSpanna, nAmaniSA, sUnAlApakaniSag. temAM - sAmAnya zAbhidhAna, te ahIM cAra prakAranuM adhyayanAdi che. te pratyeka nAma Adi cAra bhede che, te anuyogamAM batAvyA pramANe jANavuM. *X - nAma niSaa nikSepAmAM 'sAmAyika' nAma che. te nAmAdi cAra bhede che te niruktidvAramAM tathA sUtra sparzika niryukitamAM vistArathI kahIzuM. tenuM nAma ahIM che, avasara che, to zA mATe niruktimAM tenuM svarUpa kahevAnuM kaho cho ? ahIM nikSepAramAM nikSepAno avasara che ane nirutimAM tenuM anuvyAkhyAta che. nirati dvAramAM sAmAyikanuM vyAkhyAna karavuM che to pachI sUtramAM zA mATe pharI kahezo? tyAM sUtra AlApakanuM vyAkhyAna che, nAmanuM nathI. niruktimAM to nikSepadvAramAM sthApela 'sAmAyika evuM adhyayana nAma che, tenuM nirUpaNa kare che. eTaluM ja basa che nAma niSpanna nikSepo kahyo. dhe sUgAlApaka nipajJa nikSepAno avasara che. sUtrano abhAva hovAthI, te ahIM kahetAM nathI. * x * anugama dvAramAM teno nikSepa karIzuM. have anugama - te be bhede che. (1) niyukti anugama, (2) sUra anugama niryukti anugama traNa prakAre che. (1) nikSepaniryuktino (2) upodbhAva niyuktino, (3) sUrNa parzika niryuktino. temAM nikSepa niyukti anugama hamaNAM kahyo. have upodghAta niyukti anugamano prastAva che, te uddezAdi dvAra lakSaNavALo che. temAM "mahAna viSaya hovAthI vina na thAo !" mATe AraMbhe maMgala kahe che - prina] maMgaLa to pUrve kahyuM, pharI tenuM zuM prayojana che ? ItyAdi * * * koI kahe che - maMgaLa zAstranA AraMbhe, madhya ane aMte kahevuM joIe temAM prathamanuM kahyuM, have madhya maMgaLa kahe che. paNa te uttara vyAjabI nathI. kemake zArAno AraMbha karyA pahelAM maMgaLano avakAza kyAMthI hoya? tyAre AcArya khulAso kare che ke cAra anuyoga dvAra rUpa zAstramAM be anuyoga upakama ane niphopanuM varNana karyuM, have madhyamaMgalano avasara che. [zaMkA A pramANe paNa zAstranuM madhyamaMgala na thAya, kemake adhyayananuM madhyapaNuM che, zAstranuM nahIM, mATe A uttara yogya nathI. pahelAM maMgala kahevAyuM te AvazyakanuM Adi maMgala hatuM. have che te sarva anuyoganA upoddAta niyaMtipaNAnuM che. - x * kaheze ke- Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, AcAra, sUtrakRta, dazAzrutaskaMdhanI niyuktine kahIza. AgaLa kaheze ke bIjA adhyayanonI A pramANe niyukti thaze. ema mahApaNAthI tathA koI aMze zAomAM samAveza thato hovAthI upodghAtanA AraMbhe maMgaLano upanyAsa yukta ja che. [prazna sAmAyikane anukULa vyAkhyAnAdhikAramAM dazavaikAlikAdino prastAva zA mATe ? upodghAtanA sAmyapaNAthI. * x * te maMgala A - * niyukti-80 - tIrthakara bhagavaMta, anuttara parAkramI, amApajJAnI, tINa, sugati pAmelA, siddhipathanA upadezakane huM vaMdu chuM. - vivecana-80 : tIrtha karavAnA svabhAvavALA tIrthakarane huM vaMdu chuM. - x * x * jenA vaDe tarAya te tIrtha. te tIrtha nAmAdi cAra bhede che. temAM noAgamathI ta vyatiriktamAM dravya tIrthanadI Adino samabhUbhAga, apAya rahita hoya te che, puruSa bAhu ke nAva vaDe tyAM to che, te taritA che. tenuM dravyapaNuM eTalA mATe che ke- te taryA pachI taravAnuM bAkI rahe che, tema bhAMDUbI paNa javAya che, tyAM snAna karavAthI bAhyamala dUra thAya che, paNa pAmInA jIvone du:kha thavAthI prANAtipAtAdi atyaMtara malanuM kAraNa navuM thAya che atyaMtara mela dUra thayA vinA bAhyamatanI utpattinA nirodhano abhAva che. pUrve mithyAtva Azrita kriyA karI je karmamaLa prApta karyA hoya te azubha kRtyothI viruddha samyagdarzana pAmI sAthe kriyA karavAthI ane nirmaLa bhAvanA bhAvavI ke jethI te mela kSaya thAya che. paNa kSayanA abhAvamAM bhavataraNanI prAptina thAya, mATe noAgamathI bhAvatIrtha to saMgha che, kemake samyagadarzanAdi pariNAmathI te ekamekapaNe che. kahyuM che ke - tIrtha che te tIrtha che ke tIrthakara te tIrtha che ? gautama! arahaMta to niyamathI tIrthakara che, tIrtha te caturvidha zramaNa saMgha ke prathama gaNadhara che. paNa taranAra te sAdhu Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 80 ja che. te samyagdarzanAdi traNa karaNa bhAva pAmelA che, te taraNa kahevAya. taravA yogya te bhavodadhi che. athavA paMkadAha arthAt pAparUpIdAha te kaSAyo ane pipAsA te viSayonI IcchA, e badhAMne dUra kare che, te dharma sAdhana sAcu tIrtha che, tema paMDito kahe che. 99 athavA (1) sukhathI uttarAya ane sukhathI nIkaLAya, (2) sukhe utarAya paNa duHkhe nIkaLAya, (3) duHkhe uttarAya ane sukhe nIkaLAya, (4) duHkhe utarAya ane duHkhe nIkaLayA. te dravyatIrtha che. te A pramANe anukrame zIvamata, bauddhamata, digaMbara ane jaina sAdhu jANavA. maga - samagra aizvaryAdi lakSaNa. samagra aizvarya, rUpa, yaza, zrI, dharma, prayatna e cha arthamAM bhaga' zabda che. tenAthI yukta te bhagavaMta. [prazna] tIrthaMkaramAM bhagavaMtano artha samAI jAya che. - 4 - to bhagavaMta zabdanI zI jarUra che ? [uttara] ema nathI, bIjA matavALA amuka nayane avalaMbIne rahelA che, temanA matamAM mAnelA tIrthaMkara nahIM paNa ukta guNavALA tIrthaMkara levA ema sUcavavAne 'bhagavaMta' zabda lIdho che. arthAt tevA uttama guNothI rahita nahIM paNa yukta evA tIrthaMkarane huM vaMdu chuM. - te pramANe 'pa ' te krodhAdi zatruo che, temanA upara AkramaNa karI, temano parAjaya saMpUrNapaNe karyo mATe anuttara parAkramI tIrthaMkaro che. [prazna] aizvaryavALA bhagavaMto anuttara parAkramI ja hoya, kemake tenA vinA bhagavaMta na kahevAya. tethI "anuttara parAkrama'' vizeSaNa nakAmuM che. [uttara] anAdi zuddha, aizvaryAdiyukta parama puruSanI kalpanA karatAM nasavAdInuM nirAkaraNa karavA mATe A pada nakAmuM nathI. vaLI keTalAMka anuttara parAkrama vinA paNa brahmAdine anAdithI bhagavaMta mAne che, teo kahe che - "jenuM na haNAya tevuM nirmaLa jJAna, vairAgya, aizvarya, dharma e cAra jagatpattine svAbhAvika che.'' athavA bIjA AtmAne akartA mAne che. te baMnenA matakhaMDana karavA ke "AtmA parAkrama karIne zuddha thAya che." te batAvavA A vizeSaNa jarUrI che. amita te aparimita kevaLajJAna che, kemake jANavA yogya padArtha anaMta che, te jJAnavALA bhagavaMta che. [prazna] anuttara parAkramI niyamathI anaMtajJAnI che, to te vizeSaNa zA mATe kahyuM. kemake krodhAdi kSaya thavAthI turaMta anaMta kevaLajJAna thAya che. [vAdImata-] te badhuM dekhe ke na dekhe paNa ISTa padArthane jarUra dekhe, kemake kIDAnI saMkhyA gaNavA jevuM jhINuM jJAna ApaNe zuM upayogI? A matanA khaMDana mATe kahyuM. bhavasamudrane taryA te tIrNa, bhavaugha tarIne sugatimAM gayelA temAM sarvajJapaNuM, sarvadarzIpaNuM prApta thavAtI nirUpamasukha bhAgI che. sugati kahevAthI bhavabhramaNanI tiryaMcAdi gati choDIne paMcamIgatie pahoMcyA che. siddha zabdathI laukika aNimAdi ATha prakAranA aizvaryavALI, svecchAthI cAlavuM Adi na letAM mokSagativALI siddhi Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 levI. - 4 - 4 - siddhi nAme sugatino paMtha tenA pradezaka arthAt siddhi gatinuM bIja sAmAyikAdi batAvanAra tIrthaMkara che, A vizeSaNathI aneka jIvone upakArI tIrthaMkara nAma karmodayathI teo upadeza vaDe tIrthane sthApe che, temane huM vAMdu chuM. A rIte RSabhadevAdine maMgalArthe vaMdana kahyuM. have AsannopakArI vardhamAnasvAmIne - 4 - vaMde che- * niryukti-81 : mahAbhAgA, mahAmuni, mahAyazA. devendra-narendrothI pUjita A vartamAna tIrtha sthApaka tIrthaMkara mahAvIrane huM vAMdu chuM. * vivecana-81 : - 'vaMmi' Adi pada saMpUrNa uttarapadAnuyAyI jANaLA. temAM mAi - aciMtya zakti, - 4 - jagatne traNe kALamAM sarvajJatvathI mAne mATe muni, te paNa mahAmuni che. traNe jagamAM vyApelA yazavALA hovAthI moTA yazavALA, kaSAyAdi zatruno jaya karavAthI mahA-vIra, kevaLajJAna rUpI lakSmIthI zobhe che, mATe vIra. kahyuM che je karmone vidAre che, tapa vaDe zobhe ce, tapa-vIrya vaDe yukta che, mATe te vIra che. devendra ane cakravartI vaDe pUjita evA vardhamAnasvAmI che, jemaNe A vartamAna tIrthane sthApela che, mATe temane namaskAra karuM chuM. A rIte jinezvara mahAvIrane maMgalapArthe vaMdana karyu. have sUtra racanArA gaNadharAdine paNa pUjyabuddhithI vaMdana kare che - * niyukti-82 pravacananA pravAcaka evA agIyAre gaNadharone, sarve gaNadharavaMzane, vAcakavaMzane ane pravacanane huM vaMdu chuM. * vivecana-82 : 11 nI saMkhyAthI vAcI evA anuttara jJAnadarzanAdi dharmagaNane dhAka te gaNadharo, prakarSathI pradhAna ke prathama evA te vAcaka te pravAcaka, konA? pravacana - AgamanA, temane huM vaMdu chuM. e rIte mULa gaNadharane vaMdana karyu tathA badhAM ja AcAryano pravAha. temane, tathA upAdhyAyonA pravAhane ane Agamane huM vaMdu chuM. ahIM baMne vaMza tathA pravacanane zA mATe vAMdo cho ? te kahe che - jema artha kahenAra arahaMta vaMdha che, sUtrakAra gaNadhara vaMdha che, te pramANe arthasUtrarUpa pravacana amArA sudhI lAvanArA AcAryAdino vaMza amAre upakAraka hovAthI vaMdha che. Agama to sAkSAt vaMdha ja che. - - - have cAlu viSaya kahe che - --- * niryukti-83 :- pUrNimAM kA sahita lAMbu viveyAM che. temane mastaka vaDe vaMdIne, temaNe kahela artha pRthakatvane ane zrutajJAna rUpa bhagavaMtanA svarUpanI niyuktine huM kahIza. * viverAna-83 : pUrvokta tIrthaMkarAdine vAMdIne-mastaka vaDe namIne, huM niryukti kahIza. konI ? Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ co upoddAta ni 83 39 zrutamAM abhidheya artha, tethI sUga pRthakno bhAva arthAt sUganI ane arthanI. zruta vizeSaNa che tenI, je tIrthakara ane gaNadhara Adi vaDe pratipAdita che. AvA zrutajJAAna bhagavaMtane. sUra ane arthanuM paraspara niyojana te niyukti kahIza. badhAMnI niyukti kahezo ? nA. zruta vizeSa Avazyaka AdinI. tethI have kahe che - * niyukti-84 thI 86nuM vivecana : Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, AcArAMga, sUyagaDAMga tathA dazAzrutaskaMdhanI niyuktine kahIza. kalArkanI, parama nipuNa vyavahAra sUranI, sUrya prajJapti ane RSibhASitanI niyuktine kahIza. huM jinezvaranA upadezAnusAra A niryuktio kahIza, te udAharaNa, hetu, kAraNa, pada samUhathI upadezAnusAra A niyuktio kahIza, te udAharaNa, hetu, kAraNa, pada samUhathI yukta saMeopamAM kahevAze. * x * x * ukata pattanipuNa eTale mokSanA aMgapaNAthI "parama'nuM ane nipuNa - baMsakapaNAnuM sUcaka che. tethI ahIM manu mRta jevo saMsAra saMbaMdhI vyavahAra nathI, paNa satya pratijJA vyavahAra che. kriyA abhidhAnanuM kAraNa, AmAM aneka judA graMthono viSaya che. - 4 - A kRtavizeSa niyukti svabuddhithI nahIM paNa jinopadeza vaDe kahIza. mANaT - sAdhya, sAdhana, anvaya, vyatirekanuM pradarzana-TAMta, sAdhya dharma anvaya vyatireka lakSaNa te hetu. kyAMka hetu choDIne dRSTAMta ja kahe che. * x * kyAMka mAtra hetu kahela che. - x - titikAra kahe che ke - "jinezvaranuM vacana siddha che, koI vakhata udAharaNa kaheze e koI vakhata zrotAne AzrIne hetu kaheze. kemake te upapatti mAtra che, jemake nirUpama sukhavALA siddha che, kemake jJAnamAM koI prakAre kSati nathI. * x - X - 4 - pahelI sAmAyika nAme upodghAta niyukita kahIza - * niyukti-87 : garajanoe upadezela ane AcAryanI paraMparAmAM Avela enI sAmAyikanI niyukitane huM kahIza. * vivecana-87 : sAmAyika sUtranI niyukti, je tIrthakara, gaNadharAdie ziSyo sanmukha upadezelI ane AcAryanI paraMparAthI AvelI che, tene kahIza. te paraMparAthI be prakAre che - dravyathI ane bhAvathI. dravya paraMparA - jema iMTone paraMparAe eka puruSa, bIjA puruSane pahoMcADe che, te saMbaMdhe kathA gAthA kahIzuM. bhAva paraMparA te upodghAta niyukti ja AcArya paraMparAthI Avela che. kevI rIte? jaMbUsvAmIe prabhavasvAmIne ApI, teNe zayyabhava svAmIne kahI e rIte athavA AcArya paraMparAthI AvelI garae kahI. [prazna dravya - je iMTo Adi che, te paraMparAe pahoMcADavI yogya che, paNa bhAva to zrutajJAnanA paryAyapaNAthI eka vastumAMthI bIjImAM javAno abhAva che, to Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 te paraMparAthI kema Ave ? ItyAdi prazno - (uttara) A upacAra hovAthI doSa che. jema rUpiyAthI ghI AvyuM e pramANe AcAryanI paraMparAno hetu hovAthI "Avela che" tema jANavuM eTale bodhavacana A Agamana zabda che, paNa kriyArUpe nathI. dravya paraMparAnuM dRSTAMta - sAketanagara hatuM. tenI IzAne surapriya nAmaka yakSamaMdira hatuM, temAM surapriyanI mUrtinuM citra hatuM. te prativarSa navuM cItarAya che, teno parama mahotsava karAya che. te citarela yakSa sadezya rUpe rahI te citra karanArane mAre che, te DarathI jo na citare to maskIno roga phelAve che. tethI badhAne bacAvavA sitArAmAM ekane maravAnI pharaja paDe che. tethI badhAM citAsa jIva laIne bhAgavA lAgyA. rAjAne khabara paDI. teNe vicAryuM ke badhAM citArA cAlyA jaze, to A cakSa amane badhAMne ociMtA mArI nAMkhaze. tethI citArane bolAvIne InAmo ApI saMtuSTa karyA. temanA nAmanI ciThThI lakhI. jenuM nAma nIkaLe te citra banAve ane mRtyuvaza thAya. koI divase kosAMbIthI eka citArAma bhAgIne kAma zIkhavA Avyo. cItArAnA gharamAM bharANo, te gharamAM DosIne eka putra hato, tenI sAthe citArAnA putrane maitrI thaI. koI divase ciThThImAM te DosInA dIkarAnuM nAma nIkaLatA, dosI raDavA lAgI. paradezI chokarAe kahyuM ke - raDa nahIM, huM citra karI AvIza. * x * pachI teNe chaTTanuM paccakakhANa karyuM, akhaMDita be vase pahe, mukhakoza bAMdhyo. navA kaLazonI bhUmi sApha karI, navA kucaDA-pIMchI-malakAdi taiyAra karyA - x - yogya rIte citra banAvI, te citranA page paDIne kahyuM - yAdeva ! meM tamAro kaMIpaNa aparAdha karyo hoya to kSamA karazo. tyAre yakSe varadAna mAMgavA kahyuM. citArApune kahyuM - AjathI tamAre koIne mAravo nahIM. co kahyuM - bhale ! tema thAo. yakSe bIjA varadAna mATe kahyuM. citAra putra bolyo ke jeno ekadeza jouM te dvipada, catuSpada ke apada je hoya tenuM citra huM banAvI zake. yakSe kahyuM - jA, tema ja thaze. yakSa gayo. rAjAe A vAta sAMbhaLI tenuM sanmAna karyuM. pachI te citAro kosAMbI nagarI gayo tyAM zatAnika nAme sajA hato. tene tyAM misabhA na hatI, sitArAne bolAvyA, sabhAnA bhAga pADI dIdhA, temAM varadAnavALA sitArAne aMtaHpurano kIDApadezano bhAga cItaravA Apyo. teNe tyAM jevuM aMtaHpura hatuM, tevuM citra karyuM. koI vakhate jALInA paDadAmAMthI mRgAvatI rANInA pagano aMgUTho joyo, teNe upamAnathI rANInuM rUpa doryuM. te citArAnI AMkha mIMcakAtA eka zAhInuM TapakuM gaNInA citramAM sAthaLa upara paDyuM. sitArAo bhuMsI nAMkhyuM. e rIte traNa vakhata banyuM tyAre tene khyAla Avyo ke A Ta5kuM talane mATe jarUrI che. cirasabhA taiyAra thaI, rAjA jovA Avyo, rANInA citramAM gupta bhAge tala jotA kopita thayo, A duSTa nakkI mArI rANIne bhogavI che, ema vicArI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 87 82 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 tiryaMcarUpe upajelI, te tyAMthI marIne koI brAhmaNanA ghera dAsIputra thaI. te pAMca varSano thayo. te sonI paNa tiryaMcathI marIne te ja kuLamAM kanyArUpe janmI. pelA chokarAne te kanyAne ramADavA mATe nokarImAM rAkhyo. te kanyA nitya raDatI hatI. te chokaro kanyAne chAtI rAkhavA peTe hAtha pheravato hato, tyAM akasmAta teNInA yonidvArano sparza thayo kanyA raDatI baMdha thaI gaI. chokarAe jANyuM ke A chAnI rAkhavAno upAya che, chokarI jayAre raDe tyAre te chokaro yonine sparzato, kanyA raDatI baMdha thaI jatI. kanyAnA mAbApa te joI jatAM chokarAne kADhI mUkyo. mAravA hukama karyo. badhAM citArAe rAjAne kahyuM ke A devatAe varadAna Apelo citAro che. rAjAe dAsInuM mukha dekhADI tenI parIkSA karI, citArAe rUpa cItarI ApyuM, to paNa rAjAe teno aMguTho ane joDenI AMgaLI kapAvI nAMkhyA, dezanikAla karyo. citArAe pharI cakSanI ArAdhanA karI, yakSe varadAna ApyuM ke tuM DAbA hAthe cItarI zakIza. zatAnIkanuM vaira levA citAro pradhotarAjA pAse gayo. mRgAvatInuM citra bheMTa dharyuM. rAjAne mAhitI ApI. caMDaudhote zatAnIka rAjA pAse mRgAvatInI mAMgaNI karato dUta mokalyo. pachI - x - moTuM lazkara laI AvIne caDAI karI, alAbalI zatAnIka tenA bhayathI maraNa pAmyo. mRgAvatIe nAno bALaka hovAthI yukti karI * x " nagarane majabuta killo karAvyo. * x * dhana vaDe nagarI samRddha karI, guthI nagara na gherAya tevuM karI dIdhuM. pachI vicAryuM ke - x * bhagavata mahAvIra vicare che, jo te svAmI ahIM Ave to huM dIkSA lauM, bhagavaMte kevaLajJAnathI jANI, te tarapha vihAra karyo. samosaraNa cAyuM. vairo zAMta thayA. te vakhate prabhune sarvajJa jANIne manamAM ja prazna karyo. te samaye bhagavaMte pragaTa kahyuM ke- manamAM pUchavA karatAM vacanathI jAheramAM pUcha, jethI ghaNAM puraSo bodha pAmaze. tyAre teNe prazna karyo ke bhagavad ! nA sA sA sA ? je pUrve hatI te A che ? bhagavaMte kahyuM - hA, tyAre gautama svAmIe [bhavya jIvonA pratibodha mATe pUchyuM - ANe nA nA sA sA kema pUchyuM? bhagavaMte teNInuM cAstri kahyuM - te kALe te samaye caMpA nAme nagarI hatI. tyAM eka sonI A laMpaTa hato. te pa00-500 sonAmahoro ApI je koI suMdara kanyA maLe tene paraNato. e rIte pa00 kanyA paraNyo. te ekaika strIne cauda prakAranA dAgInA karAvI dIdhA. jeno je divase vAro hoya, tene te divase AbhUSaNo Ape. paNa bIjA divasomAM na Ape. bIjA koI tenI strI sAthe anAcAra na kare mATe te sonI gharamAMthI nIkaLato ja na hato ane koIne gharamAM pravezavA deto na hato. koI vakhate mitranA AgrahathI sonIne tene tyAM javuM paDyuM. tene gayelo jANI badhI strIoe IcchAnusAra nAnA karI, * x - sugaMdhI lepa karI, sArAM vastro paherI, caude AbhuSaNo paherI, darpaNa hAthamAM laIne beThI, tevAmAM sonI pAcho Avyo. - strIone joIne kopAyamAna thayo. temAM mukhya hatI tene ekane maraNatola mAra mAryo. bIjI badhIne thayuM ke ApaNAM A ja hAla thaze. badhIe paraspara saMketa karyo. sonIne 499 strIoe darpaNo eka sAthe te sonI upara pheMkyA. sonI tyAM ja maraNa pAmyo. pachI pastAvo thavAthI - 4 - badhIe oraDA baMdha karyA, saMketathI Aga saLagAvI badhI baLI marI. A pramANe pazcAtApanA komaLa pariNAme aMtakALe akAma nirjarAcI marIne te 499 strIo puruSarUpe janmI. coronI ToLImAM te badhAM dAkhala thayA. te sonI paNa marIne tiryaya thayo. sonIe mArelI prathama strI tyAM [31/6] te chokaro - 4 - kALakrame coraspallImAM pahoMcyo. pe'lA 499 coro sAthe thaI gayo. koI vakhata 500 cora pe'lA nagaramAM gayA, dhADa pADI, pe'lI brAhmaNa kanyAne suMdara jANIne laI lIdhI. 500 puruSoe bhogavI. pachI temane ciMtA thaI ke A biyArI ekalI kema sahana karaze ? jo koI bIjI maLe, to teNIne vizrAMti maLe. tema vicArI bIjI strI lAvyA. koI vakhata te bIjI strIne * x * prapaMcathI kuvAmAM pADI dIdhI. coroe AvIne tapAsa karatAM khabara paDI ke pahelI strIe ja bIjIne mArI nAMkhI che tyAre pe'lA dAsIputrane thayuM ke A ja amArA brAhmaNazeThanI kanyA che. teno nizcaya karavA * x - bhagavaMtane prazna karyo. bhagavaMte kahyuM ke hA, te tArI ja bahena che. tyAre te dAsIpaNe jANyuM ke pUrvabhavanA pApanA udayathI tene kevI duSTa buddhi che ke bALapaNathI ja kAma vikAra hato. pao0 coronA kaTa chatAM teNIe bIjI strIne mArI nAMkhI A kAmavikAravALA saMsArane dhikkAra che. ema vairAgya pAmI bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI. AkhI paryA tyAre vadhu vairAgyavALI banI. tyAre mRgAvatI rANI ubhI thaIne bhagavaMta pAse AvI vaMdana karI bolI ke - jo caMDaudhotarAjA AjJA Ape to huM dIkSA lauM. tyAre deva-manuSya-asuranI parSadAmAM lajjA pAmI caMdrapote AjJA ApI. - x - mRgAvatIe dIkSA lIdhI. 499 coroe paNa dIkSA lIdhI. pradhotanI aMgAravatI Adi AThe paTTarANIe paNa dIkSA lIdhI. ukta kathAmAM - cauda rAjAnA sainyae paraMparAthI iMTo lAvIne mUkI, te dravyaparaMparA kahevAya. have niyukti zabdanuM svarUpa kahe che - * niyukti88 : nizayathI je artho kahyA che, te artho joDelA hovAthI niyukita kahevAya che, tene suganI paripATIthI kahevAne Icache che. * vivecana-88 : nizcaya vaDe athavA prathama sarvathA adhikapaNe yukta karyA te niryukta. padArtha te jIva Adi, te zratanA viSayamAM che, tenI satramAM ja yojanA thayelI che, tenA vaDe A niyukti che. arthAt niyukta je padArtho tenI yukti te niyukti. athAt sUtramAM Avela viSayanI niyukti batAvavI te ja niyukti kahevAya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upoddAta ni 88 [zaMkA sUramAM samyaka rIte a yojelA che, to pharI pAchI ahIM zAnI yojanA karo cho ? [uttara jo ke satromAM artho yojyA che, to paNa te badhAne samajI zakAtA nathI. tene samajAvavA mATe Ave che. zrotAne badhuM na samajAya to tenA anugrahane mATe sUga paripATIthI kahevAne Icche che athavA ziSya ja na samajAtA viSayane pharI pharI pUche che ke he guru ! amane sUgaparipATI kaho. ahIM vyAkhyAnano artha niryukti che, mATe pharI yojanA karavI adoSa che. have mahApuruSonuM zIla Adi saMpadAnuM yuktapaNuM kahe che - * niyukti -89,0 : tapa, niyama, phAnarUpa vRkSa upara ArUDha thayela, amitajJAnI evA arihaMta bhavikajanonA bodAne mATe jJAnanI vRSTi kare che. buddhimaya paTa vaDe gaNadho tene grahaNa karIne pravacanArthe tIrthakara bhASita vacanone sUkapaNe guMthe che. * vivecana-890 : A eka rUpaka batAvyuM. temAM vRkSo be bhede che - dravyathI ane bhAvathI. dravyavRkSa te kAtarU. jemake koI puruSa tenA upara caDIne tenA gaMdhAdi guNovALA phUlono saMcaya karIne tenA nIce ubhelA puruSone anukaMpA vaDe uparathI Ape che, lenArA paNa dhULa ke kAdavamAM paDI bagaDI na jAya te mATe vimala vistIrNa paTamAM khIle che, IcchAnusAra upabhogamAM laI AnaMda pAme che, tema ahIM bhAvavRkSAmAM samajavuM. tapa, niyama, jJAna te ja vRkSa che temAM sanasanAdi bAhya ane atyaMtara bheda te tapa. niyama eTale Indriya ane mananuM niyamana jemake zromAdine saMyama ane krodhAdino nigraha. jJAna-kevaLajJAna. AvA vRkSe caDIne, jJAna saMpUrNa-saMpUrNa be bhede che, temAM saMpUrNane jaNAve che - jene saMpUrNa kevaLa che, te kevalI. te paNa cAra bhede che - zrata, samyakatva, cAstri ane kSAyikajJAna. athavA zruta, avadha, mana:paryava ane kevaLa. te kRtAdino vyavaccheda karavA sarvajJano khulAso batAvavA amitajJAnI kahyuM. temAMthI jJAnavRSTi - x - arthAt zabda vRSTi kare che. zA mATe ? bhavyapuruSone bodha thavA mATe. [zaMkA kRtakRtyane tavanuM kathana karavuM prayojananA abhAve nirarthaka che, prayojana bAkI raheluM mAnIe to kRtakRtyatva ghaTe nahIM vaLI sarvajJa ane vItarAga hovAthI bhavone ja bodha kare evuM siddha na thAya, abhavyane bodha na karavAthI asarvajJa ane avItarAgavano prasaMga Ave. [samAdhAna] ame sarvathA kRtakRtyatA svIkAratA nathI, kemake sAkAra prabhune tIrthakara nAma karmanA vipAkano anubhava bAkI che, te dhamadizanAdi vaDe ja bhogavAya che. bIjuM bhagavaMta dhamadizanA pravatavi, te svabhAva bhinnatAthI ekane bodha pamADe, bIjAne na pamADe. jema puruSa ane ghuvaDamAM sUrya sarakho ja prakAze che, to paNa purapa sUrya prakAzathI khIle che, ghuvaDa AMkho mIMcI de che. siddhasena divAkajI kahe che - he bhagavan! ApanA nirmaLa ane ekAMta hitakara vAkyathI paNa keTalAMkane bodha thato nathI. e Azcarya che, kemake sUryanA prabhAtanA kiraNo kone jovA yogya thatAM nathI ? paNa jyAre huM ghuvaDanI sthitimAM houM, tyAre Azcarya thatuM nathI. kemake svabhAvathI ja kliSTa cittavALAne sUryanA tejasvI nirmaLa kiraNo paNa AMkho mIMcAve che. athavA sAro vaidha sAdhya vyAdhinI davA Ape to tene asAdhyanuM jJAna nathI ema na kahevAya, rIte bhavya-abhavyano karmaroga joIne bhavyano karmamaLa dUra kare ane abhavyano na kare, tethI bhagavaMtanuM A gI-dveSIpaNuM na kahevAya. - uparokta jJAnavRSTine buddhimaya eTale buddhi AtmA vaDe ja athavA buddhi ja jeno AtmA che tevo koI buddhirUpa paTTa varDa gaNadharo saMpUrNa jJAnakusumanI vRSTine grahaNa kare che, kemake gaNadharonA pUrvanA punyathI bIjAdi buddhi hoya che. pachI te tIrthaMkara pAse sAMbhaLelA vacanarUpa phUlone vicitra kusumavALA mAphaka guMce che. zA mATe ? pragata, prazasta ke prathama pradhAna evuM vacana te pravacana che. te ja dvAdazAMgI che, gaNipiTaka che, eTale bhagavaMta pAse artha sAMbhaLIne bAra aMganI sthanA kare che athavA bIjuM prayojana kahe che - * niyukti-1-vivecana : pada, vAkya, prakaraNa, adhyAya, prAkRta Adi niyatakame sthApelAM jina vacano thoDI mahenato laI zakAya che, tathA tenuM gaNavuM. dhAraNA karavI, te paNa canA karI hoya to sakhe thaI zake, eTale ATaluM bhaNyA, ATaluM bAkI che te gaNanA kahevAya. tene na vItavuM te dhAraNA tathA zIkhavavuM, pUchavuM saMhevuM paDe che -x * yAna - ziSyone zIkhavavuM te, prajhana * saMzaya ke ApattimAM asaMzayAyeM pUchAya ke A kaheluM vAkya potAnI, vivakSAnuM sUcaka che? ukata hetuthI haMmezAM kAyama rahe te nayanA abhipAyathI jIvita karyuM. aNa itha viyAtAM gaNadharoe sUtra thyA che ane te viSayane zIkhavIne atyAra sudhI kAyama rAkhyo athavA jIvitane badale jIta laIe to, A gaNagharonuM avazya karmala che. temano nAma karmodaya che, tenA udaye sUga canA kavarI. [prazna tIrthakaroe kahelAM te ja sUtro che, gaNadhare sUtro karyA temAM zuM vizeSa che ? (uttara) te bhagavana tIrthakara viziSTa mativAlA gaNadharonI apekSAthI ghaNAM arthavALuM gaMbhIra thoDuM viSaya mAtra kahe che, paNa bIjA badhAM samaje eTaluM vistAravALuM kahetAM nathI - * niryukti-2 : raheto ane kahe che, te sAMbhaLI nipuNa gaNadharo zAsananA hita mATe sUjhane ce che, tethI paraMparAe sUtra pravarte che. * vivecana-2 :prina) artha kahevA yogya nathI, kemake te 'azabda' rUpe che, to tevA zabdane Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 92 86 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 A vAta, kevI rIte kaho ? (uttara) zabda ja arthanA pratyAyana [oLakhAvanAra) nuM kArya hovAthI upacArathI zabdano artha kahyo. jemake AcAra vacana bolavAthI AcAra [vartana samajAya che. nipuna - sUma paNa ghaNAM arthavALuM athavA niyaguNavALuM te niguNa, kemake temAM saMpUrNa guNo sthApelAM che athavA pAThAMtarathI nipuNa ke tiguNa gaNadharo racanA kare che. prina) artha oLakhAvanAra zabdane jinezvara bole che, paNa sAkSAt artha batAvatA nathI, gaNadharo paNa zabdarUpa ja zrata guMthe che, to temAM bheda zo che ? [uttara] pUrve gAthAmAM batAvela ja che. have te sUtra kyAMthI kyAM sudhI keTalAM parimANanuM che? te kahe che - * niryukti-93 - sAmAyikathI biMdusAra sudhI zrutajJAna che, teno sAra cAstri che, cAstrino sAra te nivaNa che. * vivecana-93 : jenI AdimAM sAmAyika che, te zrutajJAna che, te biMdusAra paryanta che. mAva zabdathI sUcavela che ke paheluM, bIjuM evA bAra aMga te dRSTivAda sudhI che, te zrutajJAnanuM pradhAnaphaLa cAstri che. A varaVT zabda vartanarUpe che athavA jenA vaDe mokSapada prApta thAya te cAstri che. cAstrino sAra mokSa [nirvANa) che. sAra - pradhAna phaLa paryAya. Apa zabdathI samyakatvano sAra paNa cAritra che athavA zrutajJAnano sAra paNa cAstri che. jo tema na laIe to nirvANamAM jJAnanuM hetupaNuM na thAya ane te aniSTa che. tavArtha sUtrakAra paNa kahe che - samyak darzana, jJAna, cAmi e traNeno samanvaya mokSamArga che. zruta e nirvANanA hetupaNe sAmAnya hovA chatAM cAtrithI mokSa ane zruthI cAstri eTale zrutathI paraMparAe mokSa thAya. chatAM jJAna ane caraNanuM mokSamAM pradhAnapaNuM che te batAvavA Avo upanyAsa karela che ke zrutakI cAstri ane cAritrathI mokSa thAya che. ahIM 'vara ' saMyama ane tArUpe che, nivaNi te badhAM kamarUpa rogano maLa dUra thavAthI jIvatuM potAnA rUpamAM niraMtara muktipadamAM rahevuM che ahIM paNa niyamathI zailezI avasthA spazane turaMta mokSa pAme. cAra ghanaghAti kama kSaya thayA pachI kevaLajJAnAdi uttama guNo AtmAmAM pragaTa thayAM chatAM zailezI avasthA vinA mokSa na maLe. tethI ahIM kahyuM ke - cAritrano sAra nivaNa che. anyathA te ja zailezI avasthAmAM kSAyika jJAna, darzana na hoya. tethI darzanAdi traNenA samuditapaNAthI nivaNa hetutva che, traNemAMthI eke ochuM hoya to nahIM - niyuktikAra kahe che - * niryukti -94 - je jIva tapa, saMyamamaya yogone vahana karavAmAM samartha nathI, te zutAnavALo hovA chatAM paNa mokSa pAmI zakato nathI. * vivecana-94 - zrutajJAnamAM, apa zabadathI mati AdimAM paNa vartato mokSane pAmato nathI. AnA dvArA pratijJArtha sUcavela che ke je tapa saMyamarUpa yogone sahana karavA zakitamAna na thAya. A rIte hetvartha kahyo. daSTAMta AgaLa kahevAze. prayoga A rIte - jJAna ekaluM Icchita arthanuM prApaka nathI, salkiyAnA abhAvathI. jemake * x * mArgano jJAtA niyamika hoya, vahANa hoya, chatAM Icchita dizAmAM preraka pavananA abhAve vahANa na cAle. * niryukti-5,96-vivecana : jema sAro nAvika vahANanA sukarNanI dhArA upara beTho hoya, to paNa aMdara beThelA vepArInI Icchita bhUmie javA te dizAnA pavana vinA samudra taravA zaktimAna nathI. Ama je rIte nipuNa khalAsI pavana vinA vahANa na calAvI zake, tema zrutajJAnI sAdhu pota-nAva vaDe matijJAnarUpa sukAne beThelo hoya to paNa tapa, saMyamanA anuSThAna vinA saMsAra samudra taravA zaktimAna na thAya. nipuNa zabdathI-zrutajJAnane vadhAre meLavelo artha karyo. arthAta sAdhue jJAna bhaNIne paNa tapa ane saMyamanA anuSThAnamAM apamAdapaNe vartavuM. Aloka saMbaMdhI daSTAMta kahe che - * niyukti-97 : saMsArarUpa' samudrathI upara AvelA che pANI ! tuM pharI saMsAramAM DUbIza nahIM. cAtriguNarahita pANI ghaNuM jANavA chatAM saMsAramAM DUbe che. * vivecana-97 : daSTAMta vaDe padArthanuM svarUpa barobara samajAya che, mATe kahe che - koI kAcabo ghaNAM pAMdaDAthI chiddharahita paDalathI DhaMkAyelA pANIvALA aMdhakAranA moTA kuMDamAM rahyo che. * * * pIDAthI Amatema bhaTakato hato. koI vakhate paDalamAM paDela chidrathI bahAra Avyo. tyAre zaradapUrNimAno caMdra hato. tenA kiraNonA zItaLa sparzanuM sukha bhogavI, potAnA baMdhuone paNa bahAra lAvavA pharI pANImAM gayo. pharI pe'lu chidra na maLatAM bahu duHkhI thayo. A pramANe jIvarUpa kAcabo anAdi karma saMtAna paDalathI DhaMkAyelo, mithyAdarzanAdi aMdhakArathI vyApta saMsAra sAgaramAM vividha vedanA ane aniSTa saMyogAdi du:khothI pIDA pAmato koI vakhata manuSya janma saMbaMdhI chidra meLavIne jinacaMdra pravacanarUpa kiraNanA prakAzathI saMtoSa pAmI, manuSya janmane duwAya jANIne nehamAM Aturacita thaIne saMsAramAM pAcho paDe, to he ziSya ! tuM kAcabA mAphaka DUbato nahIM. prazna - kAcabo ajJAnI hovAthI DUbe, paNa sAdhu to jJAnI che, hita-ahita prApti-parihArano jJAtA che, te kema DUbe ? caraNa guNo vaDe aneka rIte hIna hoya, te ghaNuM jANe to paNa be athavA nizcayanayathI bhaNelo paNa DUbato hoya to te ajJAnI ja che. kemake jJAnanuM phaLa meLavI na zakyo. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 98,99 98 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niyukti -98,9-vivecana : ghaNuMe zruta bhaNyo hoya, paNa AMdhaLAne jema lAkho dIvA nakAmA che, temAM tene kriyA karyA vinA jJAna nakAmuM che. tathA thoDuM bhaNyo hoya to paNa caraNayuktane kAmanuM che, kemake dekhatAne eka dIvo paNa upayogI thAya che. prazna jo Ama hoya to caraNahIna puruSane jJAna saMpadA sugatinA phalanI apekSAthI nirarthaka che ? ame tema IcchIe chIe ke - * niyukti-100-vivecana : jema gadheDo caMdanano bhAra upADe to caMdananI zItaLatA na pAme, tema cA>>iAhIna jJAnI, jJAnano bhAgI thAya paNa sugatino bhAgI na thAya. have ziSyane A vayanA sAMbhaLI ekAMte jJAnamAM anAdara na thAo ane jJAnarahita zunya kriyAmAM papAta na thAo, tethI baMne paNa ekalAM hoya to ITa phala sAdhaka na thAya te kahe che - * niyukti -101 - mto evo pAMgaLo, doDato evo AMdhaLo baMne maLI mAM, tema kiyArahita jJAna ane jJAna vagaranI kriyA baMne nakAmA che. * vivecana-101 - eka mahAnagaramAM Aga lAgI, temAM be anAtha hatA. eka AMdhaLo, bIjo pAMgaLo, nagaramAM mANasone AgamAM baLI maravAnA bhaye, bhAgatA joyA. pAMgaLo paNa vinA doDI na zakyo, jANavA-dekhavA chatAM mArgamAM agni AvatA baLI maryo. AMdhaLo doDavA gayo, doDavAnA nirbhaya mArgane na jANavAthI zIgha agni mArgamAM paDIne maraNa pAmyo. A dRSTAMtano upanaya e che ke - jJAnI kriyA hita hoya te karma agnithI bacAvavAne asamartha che. bIjo jJAna vinA asamartha che. tethI - sankriyA yoganA zUnyapaNAthI nagara dAhamAM paMgu locanarUpa vijJAnavALo hoya to paNa viziSTa phaLa sAdhaka na banI zake, te ja pramANe saMjJAnasaMraMkarahitapaNAthI nagara dAhe AMdhaLAnI doDavAnI kriyA mAkaka mAtra kriyAnuM phaLa na maLe. [prazna] A rIte jJAna ane kriyA sAthe maLIne paNa nivaNasAdhaka sAmarthyavALA na banI zake, kemake baMnemAM mokSano abhAva che. retInA telanI mAphaka A aniTa che. [samAdhAna samudAya sAmarthya pratyakSa siddha che. kemake jJAna-kriyA bhegA maLavAthI sAdaDI Adi kAryasiddhi dekhAya ja che. tethI retInA telanI mAphaka pratyakSa vAta uDAvI zakAya nahIM. - x * mATe tamAro prazna nakAmo che. jaina matamAM ekAMtathI sarvathA jJAna ke cAritramAM sAdhanapaNuM nathI, evuM IcchatA nathI. darekamAM koI aMze to upakArIpaNuM che, te ame svIkArIe chIe. tethI ja kahe che ke - * niyukti-102 jema AMdhaLo ane pAMgaLo maLIne saMyukta potAnA nagaramAM pravezyA, tema jJAna ane kriyAnA saMyogathI mokSarUSa phaLa maLe che. paraMtu eka cakrathI ratha cAlato nathI. * vivecana-102 : te baMne bhegAM maLe to ISTaphaLa sAdhaka thAya, paNa ekaluM hoya to bIjAnI apekSAvALuM hovAthI asAdhaka che. tethI baMne ekalAM asAdhaka che eTale saMyoga siddhithI phaLa meLave che. jema eka cakrathI ratha na doDe. * x * tenuM daSTAMta kahe che - eka araNyamAM rAjabhayathI nagarathI AvIne loko rahyA. coronA bhayathI potAnAM vAhana rAyacIluM choDI jIva laIne bhAgyA. tyAM AMdhaLo ane pAMgaLo be anAtha hatA, te rahI gayA. coro pAchA gayA, tyAM dAvAnaLathI Aga lAgI. baMne karyA. aMdha kaccho chUTo mUkI doDavA lAgyo. paMgue kahyuM - aMdha ! tuM tyAM na jA, agni che. aMdhe pUchyuM - to kyAM jauM ? teNe kahyuM - huM paNa ati dUrano mArga batAvavA asamartha chuM. mane khaMbhe besADa, jethI huM tane agni Adi apAyothI bacAvI sukhethI nagare pahoMcADuM. aMdhe te vAta svIkArI, baMne kSema kuzaLa nagare pahoMcyA. e rIte jJAnakriyA baMne maLavAthI mokSa thAya. prayoga A pramANe - viziSTa kAraNa saMyoga abhilakSita kAryanA sAdhaka che. samyakRkriyA upalabdhi hoya to, aMdha paMkunA maLavAthI jema nagare pahoMcyo. paNa sammakriyA upalabdhi na hoya to abhilaSita phaLa sAdhaka na thAya. jema ISTa gamana kriyAthI vikala evo eka cakrano ratha Icchita sthAne na pahoMce. (pra) jJAna-kriyAnA sahakArIpaNe kayA prakAre kevo upakAra thAya ? pAlakhI upADanAra mAphaka eka samAna ke bhinna svabhAvapaNe gamana kriyAmAM AMkha ane paganA samUhanI mAphaka che ? bhinna svabhAvapaNe - * niyukti -103 - prakAzaka jJAna, zodhaka tapa, guptikara saMyama e traNeno samAyoga thatAM jinazAsanamAM mokSa kahelo che. * vivecana-103 - kacarAthI bharela moTuM ghara sApha karavA pradIpa lIdhelA puruSanA vyApAra jevuM che. ahIM jIvarUpa gharamAM kamarUpa kacaro bharelo che. te zodhavA AlaMbanarUpa jJAnAdino svabhAva bheda vaDe vyApAra jANavo. temAM - je jaNAya te jJAna. te prakAze che mATe prakAzaka. te jJAna prakAza karavA rUpe upakAraka che. jema aMdhakAramAM dIvo prakAzathI upakAra kare, tema jJAnano svabhAva prakAzakara che. kriyA to tapa-saMyamapaNAthI A rIte upakAra kare che - je zodhe te zodhaka. aneka bhavamAM meLavela ATha karmone tapAve te tapa che, te ja zodhaka hovAthI upakAraka che, kemake te teno svabhAva che. kacaro kADhavA rAkhelA majUra mAphaka tapa kacaro kADhe che. saMyamana te saMyama. te ja AzrayadvAne zekavArUpa che 4 zabda jJAnAdi mokSaphaLanI siddhimAM bhinna upakAra karanArA che, tema batAve che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 103 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 gopavavuM te gupti. te AvatAM karma kacarAne roke che. gupti kare te guptikara, saMyama apUrva karma kacaro rokavAmAM upakArI che. * x - A rIte tapa, saMyama, gupti traNe kacaro kADhavAmAM upakArI che. paraMtu jJAna ane sAtri baMne kSAyika hoya te mokSa Ape. kSayopazamathI karmamala na kapAya. kSAyika jJAna ane cAritranA samAyoge saMpUrNa mela kapAya, tema jinazAsanamAM kahyuM che. prazna - samyagu darzanAdi traNathI mokSa thAya te Agamano virodha thaze. kemake samyagdarzana vinA ukta jJAnAdi traNathI ja mokSa thaze evuM tame kaho cho (uttara) samyagudarzana te jJAnano eka bhAga hovAthI racirUpe che. tethI jJAnamAM aMtabhavi che, mATe adoSa che. pUrva niryuktikAre kahela ke zrutajJAnamAM vatato jIva moho na jAya, temAM A hetu che ke, te kSAyopathamika bhAvamAM che, x* at kSAyika jJAna-cAritra thAya tyAre mokSe maLe. have sUtranuM kSAyopathamikapaNuM batAve che - * niyukta-104 - bAra garUpa paNa sutajJAna sAyopayamika bhAve hoya che ane kevaLajJAnanI prApti mAtra kaSAyono kSaya thavAthI kSAyika bhAve ja thAya. * vivecana-104 : thavuM te bhAva, te audayikAdi aneka bhede che. tethI kahyuM ke bAra aMgavALu zrutajJAna tathA Apa zabdathI aMga bahAranuM jJAna tathA mati, avadhi, mana:paryava e traNa, sAmAyikAdi cAra cAstri kSAyopasamika bhAve che, paNa kevaLano bhAva te kaivalya, te dhAtikarmanA viyogathI utpanna thayela kevaLajJAna kSAyikabhAve che. A grahaNa karavAthI "ajJAnI prakRti muktapuruSa" matanuM khaMDana thAya che. * * * * * sva matathI to krodhAdi kaSAyano kSaya thatAM kevaLajJAnanI prApti thAya, anya prakAre nahIM. ahIM jo ke chAstha vItarAga avasthAmAM bArame guNa ThANe kSApaka zreNimAM kapAyo kSaya thatAM mohanIya sarvathA kSaya thayA pachI aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna na hoya paNa jJAnAvaraNa (Adi ?] kSaya thayA pachI kevaLajJAna thAya. chatAM kaSAya kSaya batAvavAnuM kAraNa mohanIyanA bhedamAM kaSAyonuM prAdhAnya batAvavAnuM che. kaSAya kSaye nivaNa (kevaLajJAna ?] thAya. kevaLajJAna thAya tyAre samyagudarzana, jJAna, cA>>i gaNe kSAyikapaNe hoya tema siddha thAya che. prazna to pachI je kahyuM ke- zrutajJAnamAM jIva vartavA chatAM je tapa, saMyamarUpa yogathI zUnya che, te mokSana pAme te vizeSaNa nakAmuM thaze ne ? kemake - 4 - kevaLajJAnanA abhAve mokSa to nahIM ja thAya. [uttara) tamArI vAta satya che, paNa kSAyopathamika samyakatva-zruta-cAstri e traNe ekaThAM thAya pachI kSAyika samyakavAdi thatAM paraMparAe mokSa thAya che mATe amAruM kathana adoSa che - kSAyika jJAna ke zratAdino lAbhAlAbha kaI rIte thAya ? te kahe che - * niryukti-105,106 : ATha prakRtinI utkRSTa sthitimAM vatato jIva cAramAMthI eke sAmAyikane na pAmI zake. jo sAta koMnI eka koDAkoDI sAgaropamanI aMdaranI sthiti hoya to cAramAMthI eka sAmAyika pAme che. * vivecana-105,106 - - jJAnAvaraNIyAdi ATha karmaprakRtinI utkRSTa sthitimAM vatato jIva pUrvokta sAmAyikAdi arthAta samyakatva, zrata, dezavirati ane sarva virati temAMnuM koIpaNa eka sAmAyika paNa maLe nahIM. Apa zabdathI mati, avadhi, mana:paryava, kevaLajJAnAdi paNa na maLe, pUrve pAmela paNa na hoya. kemake je eka vakhata samyakatva pAmIne vamela hoya te paNa graMthIne ulaMghIne utkRSTa sthitika karma prakRti pharI na bAMdhe. ekalA AyanI utkRSTa sthitimAM vartamAna pUrva pratipanna hoya te anutara vimAne upapAta kALe deva che, paNa te tyAM utpanna thatAM pUrve samyakatyAdi pAmelo gaNAya, paNa navuM samyakatva na pAme. tu zabdathI samajavuM ke jaghanyasthitimAM vartanAro jIva pratipanna paNa na hoya ane ekalA Ayu karmanI jaghanya sthitimAM vartamAna jIva pUrva pratipanna ke pratipadhamAnaka paNa na hoya, kemake kSullaka bhavamAM jaghanyAya anaMtakAya vanaspatimAM ja hoya che. temAM pUrva pratipanna ke pratipadhamAnakano abhAva hoya che. te prakRtinI utkRSTa, jaghanya bhedathI bhinna sthiti A pramANe - pahelAMnA traNa te jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya tathA aMtarAya karmanI utkRSTa sthiti 30 koDAkoDI, mohanIyanI 30, nAma ane goganI 20 koDAkoDI ane Ayu karmanI 33-sAgaropama che. jaghanya sthiti - vedanIyanI 12-muhUrta, nAma ane goganI 8-muhUrta, bAkInA cha karmonI aMtarmuhUrta che. tema tavArthamAM kahela che. [prana] A badhI sAthe ja utkRSTa sthiti meLave ke ekanI utkRSTa sthiti thatAM bIjI niyamathI hoya? [uttara] mohanIyanI utkRSTa sthitimAM bAkInI chanI utkRSTa hoya ja. AyunI utkRSTa ke madhyama sthiti hoya paNa jaghanya na hoya. mohanIya sivAyanI koInI paNa utkRSTa sthitimAM mohanIya ane zeSa prakRtinI utkRSTa ke madhyama hoya paNa jaghanya na hoya. Ayu choDIne sAta karmanI je paryantavartinI sthitine AzrIne eka sAgaropama koDAkoDI sthitimAM vartanAro thAya tyAre te uparokta cAra zrata sAmAyikAdine meLave che, paNa vadhu sthiti bhogavavI bAkI hoya to te cAramAMnuM ekapaNa na maLe. * x * have AkhI gAvAno artha vizeSathI kahe che jyAre sAta karmanI paryantavartinI sAgaropama koDAkoDI sthitimAM eka palyopamano asaMgeya bhAga hIna thAya tyAre ghana gaNadvaipano pariNAma atyaMta darbhedya che. tethI lAkaDAMnI gAMTha cIravA mAphaka karmagraMthi bhedavI muzkela che. bhASyakAra kahe che - A mithyAtvanI karma gAMTha karkaza dhana rUDha guDha gAMTha mAphaka bhedavI muzkela Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 105,106 che. kemake jIvane karmajanita cIkaNa rAgadveSano pariNAma che. A karmagraMthi bhedAvAthI ja samyakatva lAbha thAya che. te graMthi bheda mano vighAtanA pazrimAdithI duHsAdhya che, te A pramANe - te jIva karma ripunA madhyamAM gayelo, te graMthIne pAmIne ghaNo thAkI jAya che, kemake tyAM ghaNAM aMtakara karmazatru ekaThA thaIne kheda Ape che. - x - bIjo vAdI kahe che - te karmagraMthi bhedavAthI zuM prayojana che ? athavA samyakatvAdinA lAbhathI zuM prayojana ? ghaNI lAMbI karmasthiti samyakatvAdi rahita hato tyAre paNa kSaya karyo temaja guNarahitapaNe bAkInA koDAkoDI sAgaropamathI kaMIka nyUna khapAvIne mokSano bhAgI thAya to zuM vAMdho? tevI avasthAmAM rahelo, jo bIjA guNo saMpAdana na kare to bAkI rahelI 1 sthitino kSaya karavAmAM tathA mokSamAM javAne samartha nathI kemake cittavighAta Adi ghaNAM vighno che, pUrve aprApta evA viziSTa phaLanI najIka AvI pahoMcela che, pUrve bhogavela sukhAdithI mokSaphaLa meLavavuM azakya thAya - 4 - 4 - 4 - karmanI sthiti khapAvatA pahelAM ghaNuM saheluM che. paNa mokSa sAdhatI vakhate ghaNI kaThaNa che, te vakhate cAritra pAlana ane samyagdarzana pAlana badhuM kaThina ane vighnavALuM thAya che. - x - X - samyaktva prApti vinA alpa karma paNa dUra karyA vinA mokSa na sAdhI zake. have samyaktva guNa prApti vidhi kahe che - jIvo be bhede che - bhavya, abhavya. bhavyane traNa karaNa thAya che La - eka jAtano vizeSa pariNAma. te A - cayA pravRtta karaNa, apUrvakaraNa, anivRtti karaNa. yathA pravRtta - je rIte pravarte te. te anAdi che. aprApta pUrva te apUrva. pAchuM na phare te anivarti. samyagdarzana lAbhathI na nivarte te. temAM abhavyone yathApravRtta karaNa ja hoya. jyAM sudhI graMthi che tyAM sudhI paheluM karaNa che, tene ullaMghavAthI bIjuM thAya. samyag darzana lAbhAbhimukhane trIjuM karaNa hoya. have traNa karaNone AzrIne samyakatva sAmAyika Adi lAbhanI dRSTAMtone kahe che - * niyukti-107 : pAlo, girinadIno patthara, kIDI, puruSa, mArga, tAva, kodrava, jaLa, vastro vagere sAmAyikanI prAptinA STAMto che. * vivecana-107 : temAM palakanuM dRSTAMta kahe che - lATadezamAM dhAnyanA mApane pAlo kahe che. te mApa moTuM hoya, temAM thoDuM thoDuM dhAnya nAMkhe, ghaNuM ghaNuM kADhe, to te kALAMtare khAlI thAya. ema karmarUpa dhAnyanA pAlAmAM jIva anAbhogathI yathA pravRttakaraNa vaDe thoDuM thoDuM karma bAMdhe ane ghaNuM ghaNuM khapAve to A graMthi AgaLa Ave, jo bhavya hoya to tene ullaMghIne apUrvakaraNavALo thAya che ane samyagdarzana sanmukha jAya to anivarti thAya. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 prazna - A dRSTAMta ja anupapanna che. kemake saMsArI vyApAvALA jIvane dareka samaye caya-apacaya batAvyA che. temAM asaMyatane caya ghaNo thAya ane 92 apacaya thoDo thAya, kahyuM che ke - jema koI moTA pAlAmAM ghaDo bharI bharIne nAMkhe ane naLa bharI-bharIne kADhe tevuM asaMyata aviratine hoya che, te ghaNAM bAMdhe ane thoDAM khape che. cAstrivaMtane ulaTuM che - pramatta saMyatane ghaNI nirjarA ane thoDo karmabaMdha thAya che. have apramattane bIlakula baMdha na thAya te kahe che - jema moTA pAlAmAM ghaDo bharI-bharIne kADhe ane nAMkhe jarA paNa nahIM, tema apramatta saMyata ghaNI nirjarA kare ane jarA paNa na bAMdhe. asaMyata mithyArdaSTine ghaNo baMdha ane thoDI nirjarA thAya, to tene graMthi bhedanI prApti kyAMtI thAya ? te bAhulyatAne AzrIne kahela che. jo sarvathA temaja mAnIe, to ghaNo caya thavAthI badhAM karma pudgalo teo grahaNa karI le, paNa tema mAnavuM aniSTa che. samyagdarzanAdinI prApti anubhava siddha che. mATe palyAdi dRSTAMta koI-koI jIvane AzrIne jANavA. anAbhogamAM vadhu karmano kSaya kevI rIte thAya, tene AzrIne parvatIya pattharanA dRSTAMto che. parvatIya nadInA pattharo paraspara ghasAIne vinA prayatne goLa-goLa thAya che, tema yathApravRttikaraNe jIvo thAya che. kIDInuM dRSTAMta - te pRthvImAM svabhAvathI ja gamana kare che, pachI ThuMThA upara caDe che, pAMkho AvatA tyAMthI uDI jAya che, Toce caDIne pAchI utare che, ema jIvonuM paNa pRthvImAM gamana mAphaka yathApravRttakaraNa thAya che. ThuMThe caDavAnI jema apUrvakaraNa thAya, uDavA mAphaka anivartikaraNa thAya, TocethI utaravA mAphaka sthiti vadhAravA jevuM thAya. puruSadRSTAMta - koI traNa puruSo moTA nagare javAnI IcchAthI potAnA gAmathI nIkaLIne aTavIe AvyA. ghaNo lAMbo rasto oLaMgI thoDA vakhatamAM pahoMcavAne, bhaya sthAna joIne ghaNAM jorathI cAlatA baMne bAju ughADI talavAravALA be corane joyA, temAM eka sAmo thayo, bIjo coroe pakaDI lIdho, trIjo musAphara corone harAvIne Icchita nagare pahoMcyo. e pramANe saMsAra aTavImAM traNa prakAre saMsArI puruSo che. paMtharUpa karmanI dIrghasthiti che, bhayasthAna te graMthinI jagyA che, taskara rUpa rAga dveSa che. temAM zatru sAme thanAra graMthi deza pAmIne pachI aniSTa pariNAmI thatAM karmanI vadhu utkRSTa sthiti bAMdhe, bIjo puruSa ke je tyAM aTakI gayo. trIjo puruSa te apUrvakaraNa pAmIne rAgadveSarUpa corone harAvI chelle samakita pAmyo. [prazna] A samyagdarzana upadezathI maLe ke vinA upadezathI? baMne prakAre maLe. kevI rIte? te kahe che - rastAmAM bhulA paDelA traNa musAphara mAka. eka musAphara potAnI meLe ja rasto zodhI kADhe che, bIjo jANItAne pUchIne sIdhA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 107 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 rasta Ave che, koI sIdho rasto paNa meLavI zakato nathI. tema ahIM sarvathA sAthathI dUra thayelo jIva yathApravRtti karaNa vaDe saMsArATavImAM bhamato graMthi meLavI, apUrvakaraNa vaDe ullaMghI, anivarti kAraNa meLavI Apa meLe samyagadarzanAdi nivaNano rasto meLave che. bIjo mANasa paropadezathI meLave che, bIjo graMyika satva ja pAmato nathI. jvara deTAMta - koI tAva meLe utare, koI davA levAthI jAya, koI tAva jAya ja nahIM, tema ahIM mithyAdarzanarUpa javara svayaM jAya, jina vacanathI jAya, bIjAne jAya ja nahIM. karaNa yojanA pUrvavatu. - kodravanuM daTAMta - keTalAMka kodarAmAM meNo caDhe te svayaM kAlAMtare dUra thAya, koI chANa vagere sApha karI dUra thAya, keTalAMkamAM dUra thAya ja nahIM * * bAkI varavatu jANavuM. bhAvArtha A - apUrvakaraNethI ardha zuddha, purAzuddha evA kodarA mAphaka azaddha mithyAdarzanavALA, ardha zuddha samyagu-mithyAdarzanI, purA zuddha te samyakatvathI ema traNa bhede che - x * praNe karaNavALA bhavyane samyagradarzana na thAya, abhavyane yathA pravRtta karaNa ke jinezvaranI vibhUti joIne ke bIjA prayojanathI zrutasAmAyikano lAbha thAya, bIjo nahIM. jaLanuM deTAMta - pANI gArAvALuM, ardhazuddha, taddana nirmaLa ema traNa bhede che ItyAdi badhuM - X - X - kodravavat jANavuM. vastra dRSTAMta - te pramANe ja yojanA karavI. have prAsaMgika kathana * samyagdarzanano lAbha thayA pachI bAkI rahelAM karmanI sthiti palyopama pRthakava thatAM dezavirati pAme che. bAkI zeSa sthitimAM saMkhyaya sAgaropamo jatAM sarva virati pAme. bAkInI sthitinA paNa saMkhyAta sAgaropama jatAM upazamazreNI pAme, te ja rIte kSapaka zreNI pAme. ukata kALa dezavirati AdinI prApti saMbaMdhI deva-manuSyomAM utpanna thAya ane samyakatvathI bhraSTa nA thAya, to niyamathI ukADho jANavo. nahIM to zreNi thayA vinA samyakavAdi guNonI prApti eka bhavamAM paNa maLe, emAM koI doSa nathI. ahIM bhANakAranI sAkSI paNa Apela che. zrata samyakavAdinI prAptino prAsaMgika hetu kaho. have jenA udayathI samyakatva sAmAyika Adi na thAya ke maLyA pachI jato rahe, te kaSAyo keTalA che, keTalA pramANamAM che, kayuM athavA kone samyakatvAdi sAmAyikanuM AvaraNa che ? kono kayo upazamanAdi krama che te kahe che - * niyukti-108 - saMsAramAM joDanAra anaMtAnubaMdhI kaSAyonA udaye niyamA te ja bhAve siddhi pAmanAra paNa sabhyajavane pAmatA nathI. * vivecana-108 - pachInI gAthA paNa prAyaH keTaleka aMze ukata saMbaMdhavALI ja che. vyAkhyA * temAM prathamanA anaMtAnubaMdhI krodhAdinA udayathI samyakAvano ghAta thAya che. anaMtAnubaMdhInI prAthamikatAnuM kAraNa e che ke - badhAM guNonuM mULa samyakatva che. tenA ghAtaka anaMtAnubaMdhI kaSAya che athavA karma kSapaNAno A krama che. kapAyodaya - karmonI udIraNAnI AvalikAmAM Avela te pudgalothI utpanna sAmarthyatA, tenA udayamAM niyamathI zuM thAya? te pacI kahIzuM. hAla te prathama kaSAyone ja vizeSa rIte kahe che. te mohanIya karma vaDe ke tenA phaLabhUta saMsAra vaDe saMyoje te saMyojanA. A saMyojanA kaSAyonA udayathI tene aviparIta darzanano lAbha na thAya. je koIpaNa bhavamAM mokSe janAro che, te bhavasiddhika che, paNa ahIM tadubhava mogAmI jIva ja levo. tene anaMtAnubaMdhInA udayathI samyakatva na thAya. pa zabdathI jaNAve che ke- abhavya to na ja maLe. athavA parIta saMsArI paNa prathama kaSAyonA udayathI samyakatvane pAme. * niyukti -109 - bIjA-apatyAkhyAnI kaSAyanA udayamAM jIva samyakatva pAme paNa dezavirati na pAme. * vivecana-109 : dezavirati lakSaNa bIjA guNanA ghAtatvathI ke kSapaNAthI A krama che. 5 * karma athavA bhavano, lAbha karAve te kaSAya. #pAya - krodhAdi teno udaya athati apratyAkhyAna kaSAyanA udayathI dezavirati ke sarva viratirUpa pratyAkhyAna, jenI prAptimAM udayamAM na Ave te apratyAkhyAna. 4 zabda sarvathA niSedha arthamAM che. apratyAkhyAnanA udaye bhavyo samyagu darzana to pAme * x * paNa pApathI aTakavuM te viramaNa ke virati che ane virati na hoya te avirati che. koI aMze virati ane koI aMze avirati jenI nivRttimAM maLe te dezavirati che. tenI prApti na thAya. * niyukti-110 - | MIja pratyAkhyAna kaSAyanA udaye jIva dezavirati to pAmI zake che, paNa cAstri [sarva virati] pAmato nathI. * vivecana-11n : sarva virati nAme trIjA guNanA dhAtIpaNAthI ke kSapaNakamathI te bIjo kaSAya che. A pratyAkhyAna sarva virati lakSaNavALuM che, tene Avaka A bIjo kaSAya che. A pratyAkhyAtAvaraNanA udayathI sarva virati prApta na thAya. (pra] apratyAkhyAnamAM 4 niSedhAtmaka che ane pratyAkhyAnavaraNamAM mArA zabda paNa pratiSedhaka ja che, to baMnemAM taphAvata zo che? [uttara] na zabda sarva niSedha vayanavALo che ane ahIM AvarA mAM pratiSedhaka mAM thoDAM ke maryAdAvALA arthamAM che. tethI sarvaviratino niSedha karanAra che, paNa dezavirati niSedhaka nathI. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 110 - - - deza ane eka deza maLI dezaikadeza che. temAM deza - thoDo bhAga. sthULa prANAtipAta zrAvakanuM paheluM vratabhaMga te jIvahiMsA che, teno ja eka deza te vanaspatikAyanI hiMsA che, te baMnenI virati te nivRtti che. tene pAme te deza cAritra che. pratyAkhyAnA varaNa kayodayathI dezaikadeza cAstri [virati] pAme, tethI vadhu (sarva virati na pAme. ECh vitti - nivRtti. - x - jenA vaDe aniMdita carAya te castri, teno bhAva te cAstri che. tenA paramArtha - pUrva bhave upArjita ATha prakAranA karmono apacaya karavA mATe caraNa cAstri che. te sarva sAvadha yoga nivRttirUpa kriyA che. teno lAbha na thAya. have upasaMhAra - * niyukti-111 : mULaguNano ghAta karanArA-anaMtAnubaMdhyAdinA udaye mULaguNone pAmI zakato nathI, saMjavalana kaSAyanA udaye yathAkhyAta cAstri na pAme. * vivecana-111 : mULaguNo uttaraguNanA AdhArarUpe che, te samyakatva, mahAvrata ane aNuvratarUpe che, te mULaguNono lAbha na meLave. kyAre ? mULa guNono ghAta karanArA te mULaguNaghAtI kaSAyo - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnAvaraNa, te pratyekanA krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra bhede gaNatAM bAra bhedanA udayamAM. te pramANe thoDuM baDe te saMjvalana, pariSahAdinA saMghAtathI baLe, te saMjvalana krodhAdi cAra kaSAya che. temanA udaye cAtri na maLe athavA maLeluM jatuM rahe. [prazna] zuM badhuM cAstri jatuM rahe ke na maLe? [uttara] cathAkhyAta cAritra kaSAyarahita che, te jAya. paNa kaSAyavALuM sarva viraticAstri maLe. A saMjvalana kaSAyo yathAkhyAta cAstri mAtranA ghAti che ema nathI, bIjA deza cAstrinA paNa ghAti che. paraMtu bIjA cAstrinA dezaghAti paNa che, kemake saMjvalananA udaye bIjA cAstrimAM paNa thoDAM aticAra lAge. * niyukti-112 : sarve paNa aticAro saMjvalananA udare hoya che, bAra kaSAya to vaLI mULathI guNano cheda karanArA che. * vivecana-112 : AlocanAdithI chaMda paryanta prAyazcita vaDe zodhavA yogya che. api zabdathI keTalAMka cAtrimAM skhalanA thavAthI atiyAro che, te saMjvalana kaSAyonA udayathI ja hoya, - 4 - te sivAyanA bAra kaSAyonA udayathI mULa chaMda paNa thAya che. mULa - aTTamanA prAyazcitta vaDe thayela doSa chedAya, te mULa cheda, te saMpUrNa cAstrino cheda karanAra che. puna: zabda cAlu arthano vizeSArtha batAve che anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyonA udayathI saMbaddha thAya che athavA mUla cheda yathAsaMbhave A yojavuM - pratyAkhyAnAvaraNa Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 kaSAyonA udaye sarva cAstrino vinAza che. apratyAkhyAnathI dezavirati ane anaMtAnubaMdhIthI samyakatvanAza thAya. * niyukti-113 : yoga vaDe bAra prakAranA kaSAyono kSaya ke upazama thatAM yAtrine pAme Ex che. te yAtrinA pAMca bheda vizeSa che. * viverAna-113 : bAra prakAre anaMtAnubaMdhI Adi bhedavALA krodhAdi lakSaNa kaSAyo prazasta yoga vaDe kSaya karavAthI eTale taddana bujhAyelA agni samAna thAya athavA upazamabhasmasAt agni tulya, kSayopazama - ardhA bujhAvelA agni udghaTTana sama. yoza - mana, vacana, kAyAnA prazasta hetubhUta. cAstrilAbha thAya. A sAmAnyathI kahyuM. pachI bAre prakAranA kaSayonA kSayAdithI kahevAtA pAMca bhedo A che - * niyukti-114,115 : paheluM sAmAyika cAstri, bIjuM chedopasthApanIya, parihAra vizuddhi trIjuM, cothuM sUkSma saMparAya, pachI yathAkhyAta nAme pAMcamuM sarve jIvalokamAM prasiddha che. jene AcarIne suvihito mokSamAM jAya che. * vivecana-114,115 : sama - jJAna, darzana, cAritrano Ava - lAbha, te samaya, - 4 - te ja sAmAyika. te sAvadhayoga viratirUpa che. tethI badhuM paNa A cAstri avizeSathI sAmAyika che. paNa sAthe chedAdi bIjA vizeSaNo lagADavAthI zabda arthathI judApaNuM batAve che. temAM prathama vizeSaNa vinA sAmAnya zabda "sAmAyika' ja rahe che. tenA be bheda - itvara, cAvatkathika. temAM thoDAM kALa mATe te Invara, te bharata, auravatamAM pahelA-chellA tIrthaMkaramAM anAropitavratavALA zaikSane jANavuM. yAvatkathika - AtmAne AkhI jIMdagInuM hoya - x - madhyama ane videhanA tIrthanA sAdhune jANavuM. kemake temane upasthAnAno abhAva che. ahIM prasaMgathI sAdhunA sthita ane asthita kalpane kahe che - - x - zveta gAthA - AmAM cAra kalpa sthita che, cha kalpa asthita che. sthitacAra kayA che ? zayyAtara piMDa, cAra mahAvrata, puruSa jyeSTha, kRtikarmakaraNa bAkInA cha kalpa asthita che. te A pramANe - (1) cela - vastra jene nathI te acelaka, temAM rahelAM te acelakatva. videhanA ane madhyama tIrthaMkaranA tIrthanA sAdhu, pahelAM-chellA tIrthavartI sAdhuvat acelapaNe rahetA nathI. kema? teo Rju ane prAjJa hovAthI mUlyavAn ane vicitrAdi vastra paNa bhogave. paNa pahelAM-chellA tIrthanA sAdhu Rju-jaDa ane vakra-jaDa hovAthI mUlyavAn ane suMdara vastro na bhogavavAthI tathA jIrNAdi vastra paribhogathI acelakatva che. jIrNAdi vastronA sadbhAve acelakatva kema kahevAya ? jIrNapaNuM, asArapaNuM, alpapaNuM, viziSTa arthakriyA-sAdhanapaNuM, asaNuM che. lokavyavahAramAM tevI pravRtti Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 114,115 che. jIrNa vastravALA kahe che ke bhAI ! mArI pAse vastra nathI, jaldI Apa ItyAdi. (2) auddezika - te asthita che. kemake pahelA-chellA sAdhune AzrIne banela badhAM sAdhune akalpya che. bAkInA tIrthanA sAdhumAM jene mATe banAvela che, tene ja akathya che, bIjAne nahIM. (3 ane 4) zayyAtara piMDa, rAjapiMDa - pahelAM chellA tIrthanA sAdhune na kalle, bAkInAne paNa na kalpe, mATe te niyata kalpa che. (5) kRtikarma - vaMdana, badhAM ja tIrthaMkaranA sAdhumAM navadIkSitane paNa cIrakALanI dIkSita sAdhvI paNa vAMde ane nAnA sAdhuo moTA sAdhune paNa vAMde mATe niyata kalpa che. EUR9 (6) mahAvrata - prANAtipAta viramaNAdi badhAM ja sAdhu pAlana kare che, mATe niyata kalpa che. [prazna] pahelA-chellA sivAyanA tIrthanA sAdhune maithuna viramaNa varjIne cAra vrata che, to sthita kalpa kaI rIte kahevAya ? temane pagrihamAM aMtarbhAvathI te che ja. parigraha vinA strI kyAMthI bhogave ? (7) jyeSTha-sthita kalpa che. mAtra pahelAchellA tIrthanA sAdhune te kalpa vaDIdIkSAthI che, bAkInA sAdhune sAmAyika uccare tyArathI che. (8) pratikramaNa - asthitakalpa che - pahelA chellA tIrthanA sAdhune niyamathI ubhayakALa pratikramaNa che. bAkInAne doSanA abhAve sarvakALe paNa apratikramaNa thAya che. (9,10) mAsakalpa ane paryuSaNAkalpa - asthitakalpa che. pahelAM - chellA tIrthanA sAdhune niyamathI mAsakalpa vihAra che, bAkInAne doSanA abhAve na paNa hoya, e rIte paryuSaNA kalpa paNa jANavo. saMkSepamAM A artha kahyo. vistAthI artha bRhatkalpathI jANavo. have cAluvAta - [prazna pahelAM, chellAne Itvara sAmAyika hovA chatAM jAvajjIvanI sAmAyika uccarAvAya che, to vaDI dIkSAmAM pUrvanA sAmAyikanA tyAgathI pratijJA lopa na thAya? [uttara] aticAranA abhAvathI doSa nathI. te ja sAmAyika pahelAM dIkSAmAM sAmAnyathI sAvadhayoga viramaNarUpe che, tene vadhu zuddha karavAthI saMjJA mAtra ja vizeSa che. A prathama cAstri kahyuM. have bIjuM chedopasthApanA kahe che - pUrva paryAyano cheda karI ziSyane mahAvratamAM sthApavo. te be prakAre che - sAticAra ane niraticAra. temAM niraticAra je Itvara sAmAyikavALAne vaDI dIkSAmAM sthApavo. athavA pArzvaprabhunA sAdhu mahAvIra prabhune kalpa svIkAre tyAre pAMca mahAvratano svIkAra kare ane aticAra pUrvaka mULaguNonA dhAtakane pharI vrata uccarAvavuM te che. parihAra vizuddhi - temAM pariharaNa te parihAra - tapa vizeSa che. tenA vaDe jemAM vizuddhi thAya te parihAra vizuddhika te be bhede - nirvisamAnaka ane nirviSTakAyika nirvizamAnaka - te tene Asevana karanArA che ane cAstrinI sAthe ekamekapaNe che. Asevita vivakSita cAstrikAyavALA to nirviSTakAyavALA che. cAstri paNa ekamekapaNe 31/7 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 hoya che. A cAstri ArAdhavAmAM nava sAdhuno samUha hoya che. pahelo cAra pArihArika tapa karanArA, bIjA cAra vaiyAvacca karanArA, eka kalpamAM rahIne vAcanAcArya guru tarIke rahe che. emAM nirvizamAnakono A parihAra che. hRda dhIra puruSoe A pArihAki tapa jaghanya, madhyama, utkRSTathI zIyALe, unALe, comAse Avo batAvyo che - unALAmAM jaghanyathI eka, madhyamathI be, utkRSTathI traNa upavAsa che. zIyALAmAM anukrame utkRSTa upavAsa be, traNa, cAra che. comAsAmAM te traNa, cAra, pAMca che. pAraNAmAM AyaMbila, pAMcanuM grahaNa ane gaucarImAM beno abhigraha che. A pramANe kalpamAM rahIne haMmezAM pAraNe AyaMbila kare. pahelAnA tapasvIno tapa cha mAse pUro thAya, tyAre tenI sevA karanArA tapasvI banI upara pramANe cha mAsano tapa kare. e rIte kalpamAM rahela vAcanAcArya paNa cha mAsano tapa kare, bAkInA sevA kare - 4 - A pramANe trIjA cAstrino ta5 18 mAsano che. ahIM saMkSepathI kahyuM, vizeSa jANavA IcchanAre vizeSa sUtrothI jANavo. kalpa samApta thatAM A nave sAdhu jinakalpa svIkAre athavA potAnA gacchamAM jAya. - 4 - A tapa tIrthaMkara ke samIpe rahelA gaNadhara pAse uccare anya pAse nahIM. cothuM sUkSma saMparAya cAritra - x - jenA vaDe saMsAra vadhe te saMparAya, te ja kaSAyo che. kemake A cAtrimAM sUkSma lobhanA aMzo bAkI che. tethI tene sUkSma saMparAya kahe che. te be bhede che - vizudhyamAnaka, saMkvizyamAnaka vizuddhayamAnaka kSakSaka ane upazamaka evI be zreNI caDhe ane saMlizyamAnaka to upazama zreNIthI pAcho paDato hoya che. pAMcamuM yathAkhyAta cAtri - sUkSma saMparAya pachI turaMta akaSAya cAstri te yathAkhyAta che. A badhAM jIvalokamAM prasiddha che. te cAstri chAstha vItarAga ane kevaLIne hoya. temAM chAsya upazAmakane tathA kSapakane hoya che. kevaLIne to sayogI ke ayogI guNaThAmuM hoya che jene pAmIne jIvo ajara amara pada pAme che. ukta pAMca cAritromAM pahelAM traNa kSayopazama labhya che, bAkInAM chellA be upazama ke kSayamAM labhya che. tethI karmopazama krama batAve che - * niyukti-116 : anaMtAnubaMdhIkaSAya, darzanamohanIya, napuMsakaveda, strIveda, hAsyAdi SaTka, puruSaveda babbe ekAMtare sadeza upazamAve che. * vivecana-116 : athavA chellA be cAstri zreNImAM rahelAne ke zreNImAMthI upara caDelAne hoya che, mATe be zreNIno avasara che. temAM pahelI upazamazreNI che, tethI tenuM svarUpa kahe che - upazama zreNIno prAraMbhaka apramata sAdhu hoya che. bIjA kahe che ke - avirata, deza vista, pramatta, apramatta saMtamAMno koIpaNa prAraMbhaka hoya che. zreNInI parisamAptimAM pramatta, apramatta saMyatamAM koI paNa hoya te A rIte AraMbhe - aLati - avAja kare Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 116 1oo Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 che, jeo avikala hetupaNe azAtAvedanIyavALuM nArakI AdinuM Ayu bhogave che. te ana che. teno artha anaMtAnuM baMdhI krodhAdi che - x * A anaMtAnuM baMdhIne prazasta, pazasta adhyavasAyanA sthAnomAM rahIne cArene sAthe ja pahelAM aMtarmuhad kALamAM upazamAve, A rIte badhe upazamaka kALa aMtarmuhUrtano jANavo. pachI darzanagika upazamAve te ja che, te traNa prakAre mithyA, samithyA, samyagdarzana che. traNene sAthe ja upazamAve. tyArapachI puruSa jo prAraMbhaka hoya to anudIrNa paNa napuMsaka veda zamAve, pachI strIveda zamAve. pachI hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, guptAne zamAve. pachI puravadane ane chelle prIvedane zamAve, napuMsaka prAraMbhaka hoya to anudIrNa strIvedane, pachI puruSaveda ItyAdi zamAve. tyArapachI apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI be krodhane zamAve. pachI saMjvalanA krodhane zamAve. te rIte be mAna tathA saMjavalana mAna, pachI be mAyA ane saMjavalanA mAyA chevaTe ekalo saMjavalana lobha rahe che. tene upazamAvavA traNa bhAga kare che. be bhAga sAthe zamAve. trIjA bhAganA saMkhyaya khaMDo kare che. te paNa judA judA vakhate zamAve chatAM thoDo bhAga bAkI rahe, tenA asaMkhyaya khaMDo kare che. tene paNa eka eka samaye zamAve che. ahIM darzana saptakanI cAra krodha ane traNa darzananI maLIne sAta prakRti zamAvavAthI nivRttinAdara kahevAya. pachI anivRtti bAdara kahevAya. saMceya khaMDono chelo khaDuM bAkI rahe tyAM sudhI sUkSmasaMparAya hoya che. chellA khaMDanA asaMkhyaya karI samaye samaye upazamAve. (prajJa] saMjavalana Adi A pramANe kahelo upazama yukata che, paNa anaMtAnubaMdhIno to darzana pratipattimAM ja upazama hovAthI ghaTatuM nathI. [uttara] darzana pratipattimAM teono kSaya, upazama hoya che. ahIM upazama che, mATe virodha nathI. [prazna kSayopazama ane upazamamAM zo bheda che? [utara) udIrNano kSaya ane anudInA vipAka anubhavanI apekSAthI upazama che, paNa pradeza anubhavano udayamAM vidhamAna che ane upazamamAM pradeza anubhava paNa na hoya. A vAta bhASyamAM paNa kahI che. - saMyatone anaMtAnubaMdhI kaSAyonA udayano niSedha kahyo che, to upazama kevI rIte ghaTe ? ahIM paNa vipAka kamane AzrIne kahyuM, pradezakamane AzrIne udayano niSedha nathI. mATe teno upazama ghaTe che. zAstromAM paNa kahyuM che ke - kama be bhede che, pradezakarma ane anubhAva karma. pradeza karma avazya vede che, anubhAva karma keTaluMka vedAya - keTalaMka na vedAya. tethI pradeza karmano anubhAvano udaya hoya teno upazama kare, ema jANavuM. saMyatane anaMtAnubaMdhInA pradezano udaya che, to samyagdarzanano vighAta kema na hoya ? pradeza kamano anubhava maMda hovAthI teno ghAta thato nathI, temaja koIne anubhAva karmano thoDo anubhava hoya to atyaMta apakAra mATe thato nathI. jema saMparNa matyAdi cAra jJAnavALAne tenA AvaraNano udaya hoya chatAM paNa badhAnI mati muMjhAtI nathI. ahIM saMkhyaya lobha khaMDone upazamAvato bAdara saMparAya, chellA saMkhyaya khaMDa asaMkhyAya khaMDone upazamAvato sUma saMparAya che te kahe che - * niyukti-117 : je upazAmaka ke Apaka lobhanA aNune vedato hoya te sUkSma saMparAya cAIi gaNAya ati kaMIka jUna yAkhyAta cAIi bane che. * vivecana-117 : gAthArtha kaho. vizeSa A - cayAkhyAta kaMIka nyUna che. tethI sUkSma saMparAya avasthAna aMtarmuhad mAtra kALamAna anubhavIne upazAmaka nirgastha yathAvAta cAstriI thAya che. te jo baddhAyu hoya, te avasthAmAM ja maraNa pAme to niyamathI anuttara vimAnavAsImAM upaje. zreNInI paDelA mATe niyama nathI. abaddhAyu hoya, to tamuhad mAtra upazAmaka nigrantha thaIne niyamathI pharI paNa udita kaSAya thaI saMpUrNapaNe zreNIthI nIce Ave - * niryukti-118 : guNa mahattAvALA pANI upaNAma paNa pamADelA kaSAyo kevaLIsama cAstriI upazAmakane pADI de che, to bIjAnI zI vAta karavI ? * vivecana-118 : zAMta avasthA te upazama che. tene tathA kSayopazamane pAmelA ane guNothI mahAna evA uttama upazAmakone kapAyo saMyamathI bhavabhramaNamAM pADe che. A upazamakanuM cAritra jina yAtri tulya che. tenI A dazA thAya to sarANa sthAnIya munionI kevI bUrI avasthA thAya ? bhamacchanna agni jema DhAMkelI rAkha uDI jatAM potAnuM kharuM svarUpa batAve, tema A upazAmaka saMyata krodhAdithI paDI du:kha bhogave che vaLI jaghanyathI zubha saMyoge te ja upazAmaka kSApaka banI mokSa paNa meLave nahIM to utkRSTathI kaMIka nyUna ardhapudgala parAvarta kALa saMsAra vadhAre. tIrthakara upadezavat hovAthI upadezanI be gAyA kahe che - * niyukti-119,120 : upasamita kaSAyo paNa pharI udayamAM Ave to saMsAramAM anaMta kALA rakhaDAve, mATe thoDAM paNa rahelAM zeSa kaSAyono vizvAsa na karo. thoDuM RNa, thoDo ghA, thoDo agni, thoDo kaSAya, teno tamAre vizvAsa na karavo kemake te thoDuM paNa ghaNuM thAya che. * vivecana-119,120 :thoDu paNa traNa karatAM vaNikapugI dAsatvane pAmI. A vAta ja bhANakAre paNa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 119,120 101 thoDAM bhinna zabdomAM kahelI che. * x - x - pathamika cAritra kahIne have kSAyika kahe che athavA - x - have kSapaka zreNIne kahe che - * niyukti-121 - anaMtAnubaMdhI kaSAya, mithyAtva ke mizra mohanIya, ATha kaSAyo, traNe veda, hAsyAdi Saka ane saMvalana krodhAdi apAve che. * vivecana-121 : kSapaka zreNI mAMDato asaMyatAdi koI atyaMta zuddha pariNAmI hoya che te uttamasaMhanana, pUrvavida, apamata, zukladhyAnI hoya. bIjA dharmadhyAnI hoya. pahelAM aMtarmahartarI anaMtAnubaMdhI krodhAdine sAthe khapAve che. tenA anaMtabhAge mithyAtvamAM prakSepIne mithyAva sahita ja tene bhego khapAvI de. jema ati saMbhUta dAvAnaLa ardha baLelA lAkaDAmAM rahIne bIjA lAkaDAMne paNa sAthe bALI mUke che. tema kSapaka zreNIvALo tIvra zubha pariNAmapaNe ekane khapAvatA zeSa vadhe, tene bIjAmAM nAMkhI khapAvI de. e pramANe mizra khapAve. pachI samyakatva mohanIya khapAve. jo Ayu pUrve zreNI bAMdhI hoya to anaMtAnubaMdhI khapatAM tyAM ja aTake. tyAM kadAca mithyAdarzanano udaya thAya to tene pAchA cokaThAM kare, kemake tyAM mithyAtva bIja saMbhave che, jo niyyAtvabIja sarvacA kSINa thaI gayuM to mithyAtva na bAMdhe. te avasthAmAM marelo avazya devaloke jAya. sAta prakRti kSaya thayelo paNa pratipAti pariNAmI rahe che. jo paDela pariNAmI hoya to matibhinnatAthI judAjudA jIvo sarva gatine bhajanArA thAya. [prazna mithyAdarzanAdi kSaye te jIva darzanarahita thAya ke nahIM ? [utara] samyagudRSTi ja rahe. (pra] sabhya darzana kSaye samyagurdaSTiva kaI rIte ? mINArahita banAvela zuddha kodA jevuM che. mithyApaNuM dUra thatAM samyagdarzana thAya. te zuddha pudagalo paNa sarvathA kSaya thatAM patita pariNAmI thatAM nathI. - X-X - te zuddhatara bhAva e ja kSAyika samyagudarzana che. - A zreNI jo baddhAyuvALo mAMDe to sAta prakRti kSINa thatAM tyAM ja aTake ane te uparokta zeSa samyagdarzana ja khapAve. Ayu na bAMdhelA satata bAme guNaThANe pahoMce, svalA samyagdarzananAM thoDAM pudgala rahyAM hoya tyAre apatyAkhyAna ane pratyAkhyAnAvaraNa sAthe khapAvavAnuM AraMbhe. je 13-prakRti khapAve te A pramANe - * niryukti -122,123 : -narakagati ane nakAnapa rastIcagati, tIcAnapUrva, ekendriyathI caurindriya, tapa, udhota, sthAvaranAma, sUkSma, sAdhAraNa, apAyata nidrAnidrA, pracalApacalA, viNaddhine khapAvI ATha kapAyanA zeSane khapAve. * vivecana-12,123 :- [sArAMza * x * AnupUrvI - baLadanI nAsikAmAM nAMkhela ju saMsthAnIya che, jenAthI 102 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 karmapudgala saMhatithI viziSTa sthAna pAme che. jenA vaDe uparanuM tathA nIcenuM AkhuM zarIra utpanna thAya che, te AnupUrvI. e rIte gati ane AnupUrvI nAmanI baLe ekendriyAdi jAti nAmanI cAra. [prazna ekendriyAdinI AnupUrvI nAma kema kahetA nathI ? tIrdhaca AnupUrvI kahevAthI temAM samAvAI jAya che. mAta5 - jenA udaye AtAvAna thAya che. e rIte udhota sthAvarA - pRthvI Adi, * x - zeSa pragaTa arthavALA che. vizeSa e ke - tyAnaddhi - jenI caitanya Rddhi che te. tenA uttarakALamAM zeSa je ATha kaSAyo, tene aMtarmuhamAM khapAve. pachI napuMsakaveda, pachI strIveda, pachI hAsyAdi Saka, pachI puruSavedane traNa khaMDa kare. be khaMDa sAthe khapAve che. bIjA khaMDane saMjvalana krodhamAM nAMkhe che, paravedamAM zreNI mAMDanArano A krama che. paraMtu napuMsakAdi zreNI mAMDe to upazamazreNIvatu jANavuM. pachI saMjavalana krodhAdine anukrame pratyekane aMtarmuhartamAM khapAve. jo ke AkhI zreNIno kALa aMtarmuhUrta ja che. kemake aMtarmuhUrtanA asaMkhya bhedo che. lobhanA cama khaMDanA saMkhyaya khaMDa karIne judA judA vakhate khapAve ItyAdi. * X - X * chelle sUkSama saMparAya lobhano chello aNu khaMDa kSaya thatAM sudhI che, tyArapachI yayAcAta cAstriI che. pachI mahAsamudrane taravA mAphaka mosAgarane tarIne tyAM vizrAMti le che. tyAre chaThAsthavItarAgapaNe A guNasthAnanA chellA be samayamAMnA prathama samayamAM nidrAdi khapAve che, te kahe che - * niyukti-14,125 : visAmo laIne nigrantha kevaLajJAnanA be samaya bAkI rahetA pahelAM samaye nidrA, pracalA, nAma kamanI prakRtti apAve che, te A rIte - devagati, devAnapaLa, vaikriyazarIra ane AMgopAMga, pahelAM sivAyanAM saMghayaNa, bIjA saMsthAno, tIra hoya to mAtra AhAkazarIra A prakRti apAve. * vivecana-124,125 : saMghayaNo cha che - vajasSabhanArAya, RSabhanArAya, nArAya, ardhanArAya, kIlikA, sevAd. saMsthAna - potAnuM vartamAna saMsthAna choDIne bAkInA khapAve che. saMsthAno cha - caturasa, nyagrodha maMDala, sAdi, vAmana, kuja ane haMDaka. vistAra ane bAhacamAM tulya, uMcAImAM vadhAre, maDabhakoTha, adhokAyamaDaha ane sarvathA asaMsthita te huMDa saMsthAna che. * niryukti-126-vivecana : chellA samaye pAMca jJAnAvaraNo- mati jJAnAvaraNAdi, cAre darzano - cakSurdazanAdi, pAMca bhede aMtarAya - dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIryAntarAya khapAvIne kevalI thAya che. [sthApanA vRttimAM jovI.] * niyukti -123 :sarve loka ane alokane sarva prakAre ekI sAthe cheto bhUtakALa, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 127 103 vartamAnakALa, bhAvikALa saMbaMdhI evI koI vastu nathI jene na joto hoya. * vivecana-127 : eka bhAvapaNe bhinna te saMbhinna jevuM bahAra tevuM ja aMdara che. athavA saMbhijJa te dravya che. kevI rIte? kALa ane bhAva tenA paryAyo che. te baMnenA samastapaNAM vaDe athavA badhI bAjuthI bhinna te saMbhinna loka tathA alokane sarva dizAmAM sarva vastu mAtrane kevaLI jue che. temAM dharma, adharma Adi dekhAya che, mATe loka, ekaluM AkAza che te aloka che. A baMne vaDe kSetra batAvyuM, emAM badhAM dravyo AvI gayAM. A loka ane alokamAM kaMI evuM nathI ke jene kevaLI na jue. tema te dravyonA paryAyo bhUta, vartamAna ane bhAvi saMbaMdhI paNa jANI le che. * * * upodghAta niyukti varNavatAM prasaMgathI kaheluM ke - tapa, niyama, jJAna vRkSo caDhelA kevalI - te kevalInuM svarUpa batAvyuM. temanI pAsethI sAmAyikAdi zruta AcArya paraMparAe AveluM che. A jinapravacananI utpati thaI che. e badhuM prasaMgathI kahyuM have A jinapravayananI utpatti zuM che? keTaluM jinapravacana kahevAnuM che ItyAdi - x - hAra saMgraha kahe che - * niyukti-128 + vivecana : jina pravacananI utpatti, pravacananA ekArthika, ekArsikanA vibhAga e traNa paNa prasaMgathI bAkI che tayA dvAronI vidhi, vidhAna vidhi che te upodghAta ja che ane navidhi to cotho anuyogadvAra che. ziSya ane AcAryanI parIkSAnuM varNana te vyAkhyAna vidhi che. anuyoga te sUtra sparzika niyukti ane sUkAnugama che. A samuccaya artha che. prazna cotho anuyoga dvAra nAvidhi kahI pachI trIjo anuyoga dvArarUpa anuyoga zA mATe kahyo ? [uttara] naya ane anugama baMne sAthe sahacara bhAve varte che. te batAvavA mATe che, kemake nayonA matathI zanya evA anagamano abhAva che. cAre anuyoga dvAronuM varNana karatAM nayone aMte kahyA te paNa yogya che. kemake anugama ane naya baMne sAthe bolavA azakya che. * * * * * have pravacananA eka arthavALA zabdone ane tenA vibhAgone darzAvatA kahe che - * niyukti-129 thI 131 : ekArthI nAmo gaNa che - pravacana, sUtra ane artha. pravacana vagere eka ekanA ekA pAMca che... zatadhama, tIrtha, mArga, pravacana, pravacana ekAvALA che. suga, ba, graMtha, pATha, zAstra e ekAI che... anuyoga, niyoga, bhASA, vibhASA, vArtika e anuyoganA kArthI nAmo che. * vivecana-129 thI 131 : jeno eka artha hoya che ekArSika che. pravacana - pUrve varNana karyuM che. sUcanA karavAthI sUga che. jenAthI vastu pamAya te artha che. ahIM pravacana te sAmAnya zruta 104 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 che, stra ane artha baMne tenAM vizeSa che. prazna sUtra ane arthanI pravacananI sAthe kArthatA yukta che kemake te tenA vizeSapaNe che, paNa sUtra artha baMne paraspara bhinna hovAthI kArthatA ghaTatI nathI ? sUtra vAgyeya che - artha, tenuM vyAkhyAna che athavA A traNemAM paNa bhigiArthatA ja ghaTe che. kemake darekanA vibhAgano sadbhAva che. ItyAdinuM zuM ? [uttara be kamaLa che, eka khIleluM - bIjuM na khIleluM. saMkoca-vikAsanA paryAyano bheda hovA chatAM kamaLanA sAmAnyapaNAthI abheda che. tema sUtrArtha paNa pravacananI apekSAthI paraspara abheda che. pravacana baMnemAM kamaLanI mAphaka ghaTe che. traNenA ekArthika vibhAgo paNa dekhAya che. jemake- kamaLa, araviMda, paMja ItyAdi - X- tema pravacana, satra, arthanA ekArcika vibhAgo kamaLa-biDAyela-khIlela mAphaka aviraddha che. bIjI rIte kahe che - ekArthika traNa ja che, tene AzrIne kahevuM. -x- [zaMkA dvAra gAthAmAM kahyuM ke pravacananA ekArcika kahevA, temAM have phera paDI jase. [samAdhAna] nA, upara kahyuM tema sUtra ane artha baMne pravacananA vizeSa che, kemake sUjha ane arthamAM paNa pravacananuM ghaTavApaNuM che. [zaMkA ja ema che to vibhAga dvAra judu batAvavuM vyartha thaze ? (samAdhAna) nA, avizeSapaNe ekAyiko kahevA. sAmAnya-vizeSapaNe pravacananA 15-ekArjika che. vizeSa gocara paryAyionuM sAmAnya gocara pacipaNuM na thAya, mATe baMneno vibhAga kahevo. jemake AMbo vagere vRkSAdi zabdonA paryAyo nathI, kemake lokamAM paNa tevo vyavahAra nathI - 4 - zrutano dharma-svabhAva te kRtadharma. kemake te bodhanA svabhAvapaNe che. zrutano bodha pravacana kare che. athavA zruta te jIvano paryAya che, ane "zruta te ja dharma''. te zratadharma. athavA sugatine dhAraNa karavAthI zruta te ja dharma che. tIrthano artha pUrve kahI gayA, te caturvidha saMgha che, saMghane ananyapaNe upayogI hovAthI pravacana te tIrtha che. jenA vaDe AtmA zodhAya te mArga che. athavA mArgaNA karavI te mArga che. zivane zodhavuM tathA abhividhie pragaTa thayeluM jIvAdi padArthomAM vacana mATe vaparAtuM pravacana tathA pravacana pUrve kaheluM che. eTale tenA pAMca nAmano vibhAga kahyo. - - - have sUjhavibhAga kahe che - sUcanA karavAthI che, tenA vaDe, tenAthI ke tenAmAM artha vistAAya te taMtra che. guMthAya te graMtha che, paThana thAya mATe pATha che, athavA tenA thI-cakI-vaDe paThana thAya mATe pATha che. teno artha khulluM karavuM thAya che. tenA vaDe, tenAthI ke tenAmAM zAsana thAya te zAstra athavA AtmA vaDe jANavA yogya che mATe zAstra che. ekArdikanA punaH kathanathI sAmAnya ane vizeSamAM paNa koI aMze bheda che, te jaNAve che. sU sAthe arthane joDavo te anuyoga athavA sUtranuM abhidheya vyApAra tathA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 129 thI 131 105 anukULa yoga te anuyoga che. jema ghaDA zabdathI ghaDo e padArtha samajAya che. niyata yoga te niyoga che. jema ghaTa zabdathI ghaTa ja levAya paTa nahIM. bhASaNa kasvAthI bhASA-pragaTa karavuM. ghaTana kaQAthI ghaTa ceSTAvALo ghaTa artha che. tathA vividha bhASA te vibhASA che eTale paryAya zabdothI tenA svarUpanuM kathana karavuM. jemake ghaTa kuMbha che. vArtika eTale badhAM paryAyo kahI batAvavA. samudAyArtha kahyo. vizeSathI pratyeka dvAre kahIzuM. - X - X * have anuyoganA prathama dvAranuM varNana - * niyukti-132 - nAma, sthApanA, dravya, jha, kALa, vacana ane bhAvathI anuyogano A sAta prakArano nikSepa che. * vivecana-132 : 'nAma' pUrve nirUpela che. nAmano anuyoga te koIpaNa jIvAdi padArthanuM cAnuyoga evuM nAma karavuM, te nAmAnuyoga. akSa vageremAM anuyoganI sthApanA te sthApanAmAM anuyoga karavo e sthApanAnuyoga. dravya viSaya saMbaMdhI anuyoga che dravyAnuyoga. te Agama ane noAgama be bhede che - AgamamAM jJazarIra, bhavyazarIra, tavyanirikA anuyoga. dravya ke dravyono, dravya ke dravyo vaDe, dravya ke dravyomAM anuyoga te dravyAnuyoga. A pramANe phogAdimAM paNa cha bhedanI yojanA karavI. ahIM dravyAnuyoga be prakAre che - jIva dravyano, ajIva dravyano. te ekaika cAra prakAre che - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. dravyathI jIva eka dravya che, kSetrathI asaMkhyaya pradezAvagADha che, kALathI jIvava apekSAthI anAdi anaMta che. bhAvathI anaMta jJAna-darzana-cAtri acAtri dezayAtri guralaghupayacivALo che. te pramANe ajIva dravyo paramANu Adi che. paramANuM dravyathI ekadravya, kSetrathI eka pradezAvagADha, kALathI jaghanyathI eka ke be samaya utkRSTathI asaMkhyaya utsarpiNI avasarpiNI, bhAvathI eka sa-be sa, be sparza ane eka gaMdhavALo che ane A badhAMnAM svasthAnamAM rasAdi paryAyo anaMtA eka guNa tIkhA Adi bhedothI jANavA. e pramANe be aNu AdithI laIne anaMta aNunA DaMdha sudhInuM svarUpa jANavuM. dravya anuyoga kahyo. have dravyono anuyoga kahe che. te jIva ane ajIva saMbaMdhI jANavo. pannavaNA sUtra - jIva paryavo saMkhyaya, asaMkhyaya ke anaMta che ? gautama ! te anaMtA che. e pramANe ajIva paryavo jANavA. dravya vaDe anuyoga - pralepa athavA akSAdithI vyAkhyAna karavuM. jema penathI pATI upara lakhAya tema vyAkhyAna karavA lakhe. dravyo vaDe anuyoga - akSo vagere ghaNAM dravyothI anuyoga kare. dravyamAM anuyoga * pATIyA AdimAM anuyoga. dravyomAM anuyoga. ghaNAM makAnAdimAM rahI anuyoga kare. 106 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 e pramANe phogAnuyogamAM jANavuM. bano anuyoga - bharata DromAdino phonono anuyoga - jaMbUDIpAdino phona vaDe - pRthvIkAyAdi saMkhyAnuM vyAkhyAna karavuM. kahyuM che - pRthvInA jIvo mATe jaMbUdvIpa jevaDo prasthaka banAvI tenA vaDe jIvo mApIe to asaMkhyaya lokamAM te samAya. kSetro vaDe anuyoga - ghaNAM dvIpasamuddho vaDe pRthvIkAyanA jIvone mApe. kSetramAM anuyoga - tIcha loka ke bharatakSetramAM anuyoga karavAM. kSetromAM anuyoga - aDhI dvIpa, be samudramAM. kALano anuyoga * samayAdinI prarUpaNA karavI. kALa vaDe anuyoga-bAdara vAyukAyika jIvonA vaikriya zarIro addhA palyopamanA asaMkhya bhAga mAtra vaDe cApata karAya. kALo vaDe anuyoga-x-x- asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI jAya. kALamAM anuyoga-jemake sUtranA arthanI vyAkhyA karavI te bIjI porisimAM thAya. ItyAdi - x - 4 - vacanAnuyoga-jemake ekavacana. vacanono anuyoga-dvivacana, bahuvacanAdi. vacana vaDe anuyoga - jema koI AcArya, sAdhu vagerethI prArthanA karAtA ekavacana vaDe anuyoga kare. vacano vaDe - te ja AcArya ghaNAM vacano vaDe anuyoga kare - x * vacanamAM anuyoga te kSAyopathamikamAM anuyoga karavo ItyAdi - X * bhAva anuyoga be prakAre - AgamacI, noAgamathI. AgamacI jJAtA ane upayoga sahita. nogamathI - audayikAdimAMthI koIno paNa cAnuyoga karavo. * x * bhAva vaDe saMgrahAdi, kahyuM che - pAMca sthAne sUpa vAcanA karavI - (1) saMgraha mATe, (2) upakAra karavA mATe Adi. ItyAdi bhAvo vaDe, bhAvamAM, bhAvomAM vRtti mujaba jANavuM - X - X * A badhAM dravyAdi anuyogono paraspara samAveza thAya che, te svabuddhie vicAravuM bhASyakArazrI kahe che - dravyamAM niyamathI bhAvo che. kemake bhAva vinA dravya na hoya, bhAvo paNa phona ane kALa sAthe hoya. kSetramAM traNenI bhajanA jANavI. kALamAM traNenI bhajanA jANavI. anuyoga kahyo. tethI viparIta ananuyoga hoya che. baMnenA daTAMto Ape che - * niyukti -133 - vAcharaDuM ane gAya, kubaDI, svAdhyAya, bahero, gAmaDIyo vacanamAM ane bhAvamAM sAta TAMta jANavA. * vivecana-133 - paheluM dRSTAMta dravyanA ananuyoga ane anuyoganuM vAcharaDA ane gAya saMbaMdhe che. jema gAya dohanAro pATalA gAyano] vAcharaDo, bahulA gAyane vaLagALe ane bahulA pATalAne vaLagALe to ananuyoga thAya. gAyane prema na thavAthI dUdha na Ape paNa je gAyano je vAcharaDo hoya tene te vaLagADe to gAya dudha Ape, te anuyoga thAya. ema sUtramAM jIva lakSaNa vaDe ajIvanI prarUpaNA kare ke ajIva lakSaNo vaDe jIva prarUpaNAM kare to ananuyoga thAya. tethI bhaNanAro Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 133 103 ulaTuM samaje, tethI arthamAM visaMvAda thAya, artha badalAtA nirmaLa cAmi na pALe, tethI mokSa na maLe, mokSa na maLe to dIkSA nirarthaka jANavI. jIvanA lakSaNathI jIvane samajAve to anuyoga thAya, kAryasiddhi thAya, saMpUrNa arthabodha thAya. yAvatu mokSa maLe. photra ananuyoga tathA anuyoga saMbaMdhe kubbAnuM dRSTAMta - dakSiNa dezamAM paiThaNa nAme nagara che, tyAM zAlivAhana rAjA che, dara varSe bharUca nagaramAM naravAhana rAjAne roke. varSARtu Ave tyAre dezamAM pAcho jAya. e pramANe kALa vIte che. koI vakhate rAjAe sabhAnI mAMDavImAM cUMkaryuM. tene tyAM kunnAdAsI hatI. teNe vicAryuM ke rAjAe ahIM cuMkyu mATe te javAnI taiyArIvALo che. te dAsIne rAjano cAnazAlika oLakhIto hato, tene vAta karI. teNe badhAM vAhano sajja karyA. te joIne badhAM taiyAra thaI gayA. savAre joyuM to tenuM badhuM lazkara cAlavAnI taiyArI vALuM hatuM. rAjAne Azarya thayuM. chelle khabara paDI ke tenA thuMkavAnA kAraNe kujAdAsIe A 108 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 dvivacana bole to paNa ananuyoga. paNa pUDyAno yogya uttara Apavo te ane vacana je ghaTe te bolavuM te anuyoga. gAmaDIyAnuM daSTAMta - vacana upara ja che ane anuyoganI pradhAnatA jaNAvavA mATe che. koI nagaramAM eka strI, pati marI jatAM lAkaDAM vecI peTa bhare. dAriddhathI marela jevI thaI putrane laI bIje gAma gaI. bALake moTo thatAM pUchyuM ke - mAre bApa kayAM ? te marI gayo. pharI pUchayuM - kaI rIte jIvato hato ? khela karIne. huM paNa khela karIza. beTA! vinayathI zIkhyA vinA na thAya. vinaya kevo che ? jayakAra karavo, nIcA namavuM. kahe tema karavuM. mAnI jA laIne nIkaLyo. rastAmAM zIkArI mRgane pakaDavA saMtAyelA. temane joIne bALake vicAryuM - teo paNa bhaNavA beThA haze. mAnA kahevA pramANe jayanAda karyo. tethI bhaya pAmelAM mugo nAsI gayA. zIkArI tene mAravA lAgyA. bALakanI sAcI vAta sAMbhaLI choDI dIdho. AvI rIte tuM jyAM dekhe tyAM dhIre dhIre javuM, jorathI na bolavuM. AgaLa jatAM dhobIne joyA. tene dhIme cAlato joI dhobIe cora mAnIne pakaDyo, mAravA lAgyA. sAcI vAta jANI choDI dIdho ane kahyuM ke - "zuddha thAo !" ema jAmyuM. bolavuM. rAjAne ayogya sthAne cuMkavAno ananuyoga thayo. paNa jo te rAjA mAMDavIno vicAra karatA ke ahIM thuMkAya nahIM to koIne te vAtanI khabara na paData. to anuyoga thAta. e pramANe AcArya evuM prarUpe ke pradeza rahita ekAMta nitya AkAza che, AvuM mAnatA ananuyoga thAya, paNa apadezavALo anekAMta apekSAthI nityAnitya nathI, ema prarUpe to anuyoga thAya. kALanA ananuyoga tathA anuyoganuM svAdhyAyanuM daTAMta - eka sAdhune vadhu rAtri gayA pachI pAchalo pATha gokhI javAmAM keTalo kALa gayo, tenI khabara na hatI. samyagRSTi devIe tenA hita mATe vicAryuM ke rakhene koI mithyAdeSTi devI temane du:kha na de, tethI chAzanI mATalI bharI jorathI pokAre che "maLeluM dahIM dezo" pe'lA sAdhune sahana na thatAM bolyA ke "zuM A chAza vecavAno samaya che ?" devI bolI ke - to zuM A svAdhyAyanI veLA che ? tyAre sAdhune upayoga mUkatA khabara paDI ke ghaNI satri vItI gaI che. tyAre teNe kahyuM "mAru dukRta mithyA thAo." - x * x * A akALe gokhavuM te ananuyoga che. kALe bhaNe te anuyoga. vayana viSayamAM ananuyoga ane anuyoganuM dRSTAMta - eka gAmamAM eka bahera kaTuMba vase che. tyAM Doso, DosI, teno putra ane vahu rahe. te putra khetI kare, tyAM haLa calAvatA pathike rasto pUchayo. pelo bahero hovAthI bolyo ke A mArA be baLada to ghera janmelA che. tyAM tenI strI khAvAnuM lAvI, teNIne kahyuM baLadanA zIMgaDA samAya ? strI bolI A dahIM meM valovyuM nathI ke mIThuM nAMkhela nathI. vahue ghera jaIne pUchayuM ke mIThuM nAMkhyuM che ke nahIM ? DozI bolI jADuM-kharabacaDuM game te vastra hoya te DosAnI potaDI haze. DosIe DosAne pUchayuM, te bolyo sogana khAIne kahuM chuM. meM talano dANo nathI khAdho. A pramANe samajyA vinA bolAya te ananuyoga. te rIte eka vacanane badale kheDUto bIja vAvatA hatA, chokaro bolyo "zuddha thAo' AkAza svaccha thAo.] ulaTuM samajI kheDUte mAryo. sAcI vAta sAMbhaLI choDI dIdho, kahyuM ke "ghaNuM thAo" ema bolavuM. rastAmAM maDadAne laI jatA mANaso joyA. tyAM "ghaNuM thAo" tema kahevuM. rastAmAM kyAMka lagna hatA, tyAM te zabdo bolatAM pharI mAra paDyo ane samajAvyuM ke - tAre bolavuM ke "aDavuM jovAne ghaNAM loko maLo." rastAmAM gunhegArane bAMdhIne laI jatAM joIne tema bolatAM pharI mAra paDyo. tenAM sagAM zIkhavyuM ke have tAre bolavuM ke "jadI chUTA thAo" rastAmAM dostI bAMdhatA mitrone joIne tyAM tema bolatAM pharI mAra khAdho. tyAM koI daMDika kulaputrane tyAM nokarI rahyo. dukALamAM dhAnyanA abhAve khATI chAzanI gheMsa rAMdhI bAIe chokarAne kahyuM ke - corAmAM mahAjana beThuM che, tyAMthI tArA mAlikane bolAva. teNe jaIne jorathI kahyuM - theMsa ThaMDI thAya che, jaldI Avo. pe'lAnI Ijjata jatAM ghera AvIne chokarAne dhamakAvyo ke AvI gharanI vAta dhImethI kahevI. koI vakhate gharamAM Aga lAgI. tyAre dhIme jaIne kAnamAM kIdhuM ke ghera Aga lAgI che. moDuM thatAM gharanuM ghaNuM baLI gayuM. mAlike Thapako daI zIkhavyuM ke A rIte dhumADo dekhAya tyAM ja pANI, chANa vagerethI bujhavI nAMkhavuM. koI vakhate gharamAM dhupano dhumADo joI tema karavA lAgyo. AvI murkhAIthI tene chuTo karI dIdho. kathAsAra - samajyA vinA kaMIne badale kaMI karAya te ananuyoga, samajIne ucita karAya te anuyoga che. have bhAvaviSaya kahe che - * niyukti-134 :zrAvakanI strI, saptapada, koMkaNakaputra, noLIyo, kamalAmelA, zAMba ane Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upodghAta ni 134 1be zreNikano kopa e sata daiSTAMta bhAvamAM che. * vivecana-134 : zrAvakanI patnInuM daSTAMta - koI zrAvake potAnI strInI sakhIne ubhuta rUpe joI, Asakta thaI dubaLo paDavA lAgyo. potAnI strIne sAcI vAta karI, strIo tene AzvAsana ApyuM, ekAMtamAM aMdhArAmAM varAbharaNathI sajja thaI, tenI sakhInA rUpe bolAvI patinI IcchA pUrNa karI, bIje divase vrata bhaMga thayuM jANI pazcAtApa karavA lAgyo. strIe purAvo ApI kahyuM ke- A meM ja karyuM che, mATe vizvAsa rAkho. ahIM bIjI strInuM rUpa dhAraNa karyuM te ananuyoga. e rIte svasamayanuM kathana parasamayane nAme kahe ke audayika bhAvanA lakSaNathI pathamika varNave te ananuyoga ane samyaka prarUpaNA kare te anuyoga kahevAya. saptapadika cora- koI kharAba gAmaDAmAM cora raheto. te sAdhu, brAhmaNAdimAM mAnato na hato ke sevA karato na hato. utaravA jagyA paNa Apato na hato, kyAMka koI dharma na batAvI de ke huM dayALuM na banI jAuM ? koI vakhate gAmamAM sAdhuo AvyA utasvA sthAna mAMgyuM. tyAre ToLakIe te coranuM ghara batAvyuM. saraLa svabhAve sAdhu gayA. sAdhu bolyA ke A zrAvaka na hoya, kyAMka ApaNe kaMgAyA chIe. corane thayuM ke huM bhale ThagAuM paNa AvuM bolIne koIe sAdhune na ThagAvA joIe. pachI dharma na kahevAnI zarate jagyA ApI. sAdhue te vAta kabUla rAkhI. sAdhue comAsuM karyuM. comAsA bAda vihAra karatAM sAdhue zarata pUrI thatAM dharma saMbhaLAvyo - X - chevaTe niyata karAvyo ke koIne mAravo hoya to sAta ATha DagalAM pAchaLa khasIne pachI mAravo. - x * koI vakhate corI karavA gayo paNa apazukana thatAM pAcho pharyo. te raNe coranI bena AvelI. teNe puruSano veza paherI bhAbhI sAthe nAca joI moDI rAtre pAchA AvyA, tethI naNaMda-bhojAI eka ja pathArImAM sUI gayAM. core joyuM ke A to parapuruSa che. talavArathI mAravA dhasyo tyAM gue Apela vrata yAda AvatAM sAta DagalAM pAchaLa khasyo. tyAM naNaMda kaMIka bolI, teno avAja sAMbhaLI sone khyAla Avyo ke A to mArI bahena che, teNe ja puruSaveza paherelo che. aho ! jarA vilaMba kasvAthI huM kArya karatAM bacI gayo chuM jema zrAvakanI strIthI zrAvaka bacyo tema sAdhunA bodha cora bacyAM. bodha pAmIne dIkSA lIdhI. koMkaNaka putranuM dAMta - koMkaNa dezamAM eka chokaro hato. tenI mA mRtyu pAmI. bALakanA kAraNe tenA bApane bIjI strI maLatI na hatI. * x * lAkaDA levA gayo tyAre bApe tene mArI nAMkhavA vicAryuM. eka tIra mAryuM, bIjuM mAratuM te chokaro bolyo, kema tIra pheMko cho ? huM viMdhAI gayo. bApe bIjuM tIra mAryu ahIM pahelAM ajANatA mAre che, tema vicAryuM te ananuyoga, pachI khabara paDI ke mane jANIne mAre che, te anuyoga che -x- A pramANe kahevuM hoya tenAthI ulaTuM kahe te viparItapaNAthI ananuyoga thAya, cayAyogya prarUpaNAthI anuyoga thAya che. noLIyAnuM dRSTAMta- eka cAka brAhmaNI garbhiNI hatI. tyAM eka noLIyAnI mAtA paNa garbhavatI thaI. baMnene sAthe baccAM janmyA. bAIe vicAryuM ke A mArA bALakane ramavA yogya thaze, tethI dudha tathA khAvAnuM ApyuM. noLIyAnuM bacyuM moTuM thayuM. chokarAnI mA khAMDavA rokAyelI, bALaka pAraNAmAM suvADelo, sarSe DaMsa detAM bALaka marI gayo. noLIyAe sApane pAraNAthI utarato joIne tenA TukaDe TukaDA karI nAMkhyA. lohIthI kharaDela moDhe Avelo joI te bAIe vicAryuM ke - ANe mArA bALakane mArI nAMkhela che. tethI sAMbelAjI mArI nAMkhyo. paNa gharamAM sApanA TukaDA joIne sAcI khabara paDI. bAIne pahelAM ulaTuM samajAyuM te ananuyoga ane pachI sAcuM samajAyuM te anuyoga jANavo. ema ekane badale bIjuM svarUpe te jAnanuyoga ane sAcI prarUpaNA te anuyoga. kamalAmelAnuM daSTAMta - dvArikAmAM baLadevanA putra niSaghane sAgacaMdra nAme putra hato. te utkRSTa rUpavAnuM hovAthI zAMba vagere badhAMne vahAlo hato. tyAM dvArikAmAM bIjA rAjAnI kamalAmelA nAme suMdara rUpavALI putrI hatI. tenI sagAI ugrasenanA paNa nabhasena sAthe thayelI. koI vakhata nAradajI AvyA sAgacaMdre teno satkAra karyo. beThAM pachI namatAthI pUchayuM ke prabhu ! kaMI Azcarya joyuM. nArade kahyuM ke A dvArikAmAM ja kamalAmelA nAme kanyA che. paNa koIne apAyelI che. sAgacaMdre pUchayuM - mane kevI rIte maLe ? nAka kahe - huM jANato nathI. nAradanA gayA pachI sAgaracaMdrane dhIraja rahetI nathI. tethI kamalAmelA, kamalAmelA karato rahe che, nArada kamalAmelA pAse gayA, tyAM kanyAe AArya pUchatA be kahA - eka to rUpamAM sAgaracaMdra che ane bIjuM kurUpamAM nabhasena che. te sAMbhaLI kamalAmelA sagacaMdranI rANI ane nabhasenathI virakata thaI. nArade pAchA AvIne sAgaracaMdrane kahyuM ke teNI tane cAhe che. * x * zAMbakumAre sAgacaMdrane kahyuM ke huM tane kamalAmelAno meLa karAvI ApIza. tyAM badhAM kumAroe khuza thaIne zAMgakumArane nazo karAvyo, tenA moDhe vAta kabUla karAvI. nazo utaryA pachI zAMbane thayuM ke meM A azakya vacana ApyuM che paNa have anyathA kema thAya ? pachI te pradhumna ane prApti vidhAne laIne nabhasenanA lagnanA divase sAgaracaMdra, zAMba Adi kumAro udhAnamAM gayA nArada dvArA chupI rIte kamalAmelAne bolAvI sAgacaMdra sAthe paramaAvI. lagna maMDapamAM ugrasene kanyAne zodhI paNa te maLI nahIM. pachI udhAnamAM joI. pradhumna vidhAdharanA rUpa vikavya. vAsudeva pote ugrasena taraphathI lazkara laI laDavA AvyA. vakhata Ave zAMbe page paDIne badhI vAta kahI dIdhI. kathAsAra e ke jyAre sAgacaMdrae zAMbane kamalAmeLA kahI te ananuyoga che, paNa jyAre te zAMba che tema jANyuM te anuyoga che. A pramANe viparIta prarUpaNA * ananuyoga, satya prarUpaNA - anuyoga. zAMbanA sAhasanA daSTAMto - jAMbuvatI rANI kRSNa vAsudevane kahe che ke - Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 134 111 meM mArA putranI koI bhUla joI nathI. vAsudeva kahe - Aje ja tane batAvuM. ema kahI te baMne AbhIra ane AbhIraNInuM rUpa lIdhuM. chAsa vecavA dvArakA AvyA. sAMbe tene gorasa vecatA joyA. AbhIraNIne kahyuM - Ava tAruM dahIM laI lauM. te al, pAchala AbhIra Avyo. sAMbe kahyuM - X* to paNa AbhIraNa dezamAM pravezatI na hatI, eTale sAMbe tene hAtha pakaDIne aMdara kheMcI. tyAre baMne potAnA asalIrUpamAM AvyA. A to mArA mAbApa che tema jANI zAMba bhAgyo. bIje divase baLAkAre ghera lAvyA tyAre khIlo ghasavA lAgyo. vAsudeve pUchyuM - A zuM kare che ? zAMbe kahyuM ke - gaI kAlanI jUnI vAta je kaheze tenA mukhamAM A chAlI daIza. * x * sAra e ke vAsudevane na oLakhyA tyAM sudhI ananuyoga ane kharuM jANatAM anuyoga nIka pUrvavatuM. zreNikanA kopa saMbaMdhI daSTAMta - rAjagRhI nagarI, zreNika rAjA, celaNA saNI. mahA mahine vardhamAna svAmIne vAMdIne sAMje mahele AvyA tyAre rastAmAM pratimApArI munine kAyotsargamAM joyA. te divase ghaNI ThaMDI hatI. rAtanA rANIno hAtha bahAra khullo rahI jatAM kamakamI AvavAthI jAgIne hAtha aMdara lIdho. hAthanI zItaLatAthI AkhuM zarIra zIta thaI jatAM bolI ke te tapasvI hAla zuM karatAM haze? A sAMbhaLI zreNike vicAryuM ke A rANIe koIne saMketa Apyo haze. durAcAranI AzaMkAthI prabhAte abhayakumArane kahyuM ke celaNAno mahela bALI mUka. abhaye mAtra hAthI sakhavAnI jagyAe thoDI Aga lagADI. bhagavaMta mahAvIra pAse jaI zreNike pUchyuM ke celaNA zIlavaMtI ke kulaTA? bhagavaMta kahe - zIlavaMtI. zreNika teNIne bacAvavA jaldI pAcho pharyo. sAme abhayakumAra maLyo, kema saLagAvyo ? abhaya kahe hA. * x * kathAno sAra e ke zreNike zaMkA karI te ananuyoga, kharI vAta jANI te anuyoga. have pUrve batAvela bhASAdi svarUpa samajAve che - * niyukti -135 - kASThamAM, pustamAM, citramAM, zrIdharamAM, paSAmAM, mArdizakamAM, bhASA-vibhASA ane vArtikanA TAMto jANavA. * vivecana-135 : kATha viSayaka daTAMta * koI sutAra lAkaDAmAM putaLAno AkAra mama kare, koI zULa avayava banAve, koI saMpUrNa aMgo pAMga kare. e pramANe kASTha samAna sAmAyikAdi sUga che, temAM bolanAro thoDAmAM artha mAtra batAve che. jemake - samabhAva te sAmAyika. paNa vibhASika vidvAnuM tenA aneka prakAre artha batAve che. jemake samabhAva te sAmAyika athavA sama - madhyasthatAno lAbha te sAmAyika. vyakta karavAnA svabhAvavALo te vyaktikara che. je saMpUrNa vyutpatti kare, sAmAyikamAM lAgatAM atisAra, anAcAra, phaLa AdinuM vibhinna svarUpa bole te che te saMpUrNapaNe batAvanAra 112 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 nizcayathI cauda pUrvI che. - x * x - pustaka saMbaMdhI daiTAMta - koI kAgaLamAM AkAra mAtra kare, koI sthaLa AkRti kare, koI saMpUrNa avayava banAve, tenA uparathI sAmAyika vagerenI ghaTanA upara mAphaka jANavI. citranuM dRSTAMta - koI cItAro vaheNAM ke pIchIthI AkAra kare, koI haritAla AdithI judA judA raMga pure, koI saMpUrNa avayavo tevA AkAranA raMganA banAve. sAmAyikAdi yojanA upara mujaba. zrI gRhikAnuM dRSTAMta - zrI gRha te bhaMDAra, te jene hoya te zrI gRhika, bharelA vAsaNa joI te kahe ke A ratnonuM bhAjana che, koI te ranonI jAti tathA mUlya kahe, koI ranonA guNo paNa jANe. zeSa pUrvavatuM. puMDarikanuM deTAMta - thoDuM khIleluM, ardha khIleluM, saMpUrNa khIleluM ema kamaLa traNa bhede che. e pramANe bhASAdi jANavA. dezikanuM daSTAMta - dezana eTale kathana karavuM, te kathana karanArane dezika kahe che, jema koI dezika mArge pUchatAM dizA mAtra batAve. e pramANe sAdhu viparIta prarUpe to anasuyoga, sAcuM svarUpe to anuyoga. e rIte dRSTAMtathI anuyoga samajAvyo. niyoga paNa pUrve kahela svarUpavALo che, A batAvelA udAharaNathI samajI levo. A pramANe bhASaka, vibhApaka, vyaktikara saMbaMdhI daiTAMto batAvyA. A rIte vibhAga kahyo. have dvAravidhino avasara choDIne vyAkhyAna vidhi kahe che - * niyukti-136 : gAya, caMdana kaMthA, ceTI, zrAvaka, bahero, godho, TaMkaNano vepArI e. sAta TAMta AcArya ane ziSya saMbaMdhe jANavA. * vivecana-136 - cAra anuyogadvAramAM na lIdhelo vyAkhyAna vidhi zA mATe ahIM kaho cho ? ziSyane sukhe zravaNa thAya, AcAryane sukhe pravRtti thatAM zAstrano upakAra thAya athavA adhikRta ja jANavo. kevI rIte ? anugamamAM teno samAveza thAya che, kemake aMtarbhAva vyAkhyAnanA aMgapaNe che. jo A anugAmanuM aMga che, to tenA dvAra vidhinI pUrve kema kaho cho ? dvAra vidhinuM paNa ghaNuM kahevAnuM hovAthI ahIM vyAkhyAna vidhino viparyaya na thAo. tethI ahIM pahelAM AcArya tathA ziSyanA guNadoSa batAvyA che. jethI AcArya guNavaMta ziSyane anuyoga karAve ane ziSya paNa guNavaMta AcArya pAse ja sUtra sAMbhaLe. je vyAkhyAna vidhi anugama aMgane ahIM avatArIne kaho cho to dvAra gAthAmAM paNa evI rIte yojanA kema na karI ? sUtra vyAkhyAnanuM mahatva batAvavA mATe ke vizeSa prakAre sUga vyAkhyAnamAM AcArya ke ziSya guNavAna zodhavo. have cAlu Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 136 113 vAtanI gAthAnuM vyAkhyAna - o gAyanuM daSTAMta - koI nagaramAM koIke koI dhutArA pAsethI uThavAne asamartha evI rogI, beThelI gAya kharIdI, pachI gAyanA doSo jANIne te vecavA gayo. lenAra bolyA ke tenI cAla tapAsIe, tyAre vecanAre kahyuM ke meM beThelI lIdhI che, tamane anukULa Ave to lo. e pramANe AcArya pUchelA praznonA uttaro ApavA asamartha hoya, ziyane kaheze ke meM Ama sAMbhaLela che, te tame paNa sAMbhaLo. to AvA AcArya pAse na sAMbhaLavuM. kemake sAMzayika padArthamAM mithyAtva saMbhava bane. paNa jema avikA go, gAyanI cAla sArI jANIne levI. tema AkSepanA nirNayamAM pAra pahoMcela AcArya pAse sAMbhaLavuM. ziSya paNa avicAragrAhI pahelAMnI mAMdI gAya kharIda karanArA jevo hoya te ayogya che. paNa vicArIne guru pAse le te yogya che. 0 caMdana kaMthAnuM daSTAMta - dvArakA nagarImAM traNa bherIo hatI. saMgrAmika, AgRdayikI, kaumudIkI. te traNe gozISa caMdananI banAvela hatI, devatA adhiSThita hatI. cothI bherI azIva upazAminI hatI. tenI utpatti A rIte - koI vakhata zakendra devasabhAmAM vAsudevanI prazaMsA karI ke juo uttamapuraSonA guNo ke je bIjAnA durguNo jotAM nathI tathA nI sAthe yuddha karatAM nathI. tyAM beThelA eka deve te na mAnyuM. te parIkSA karavA Avyo. kRSNa vAsudeva tyAre jinavarane vaMdanArthe nIkaLelA. te deve mAmiAM saDelA, gaMdhAtA kutarAnuM rUpa lIdhuM. cotarapha durgadha phelAvA lagI, badhAM kaMTALIne bhAgI gayA. paraMtu vAsudeva kutarA pAsethI nIkaLyA. tenA mukhamAM sudaMra dAMta joIne tenI prazaMsA karI. deve vicAryuM ke A guNagrAhI che te satya che. - bIjI parIkSA karavA ghoDAramAMthI azcaratna laIne nAsyo. turaMta rAjakumAra, bIjA rAjAo Adi laDavA AvyA. deve tene mArIne hAMkI kADhyA. vAsudeva jAte AvyA. deve yuddha mATe AhvAna karyuM. kRNe pUchyuM - kevI rIte laDavuM che ? deve eka pachI eka yuddha mATe nA pADI. chelle teNe adhiSThAna yuddha karavA kahyuM. A nIya rIti hovAthI vAsudeve kahyuM ke - tuM ghoDo laI jA, huM nIca yuddha karato nathI. deve prasanna thaI varadAna mATe kahyuM. vasudeve aziva haranArI bherI mAMgI. A devatAI bherI cha-cha mAse vAge che, te sAMbhaLanAranA pUrvanA vyAdhi zAMta thAya che, cha mAsa sudhI navo utpanna na thAya. eka vakhata dUrathI koI vaNika tyAM Avyo. te ghaNAM dAha javarathI pIDita hato. bherI vagADanArane teNe kahyuM - A lAkha rUpiyA le ane mane A bherImAMthI thoDo kaTako kApI Apa. lobhathI teNe Apyo. te sthAne teNe caMdanano TukaDo coMTADI dIdho. A rIte jeNe jeNe mAMgyo tene tene Apyo. tenAthI A bherI caMdananA TukaDAMnI jhaMjhara kaMthA jevI banI gaI. [31/8]. 114. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 koI vakhate ociMto azivano upadrava thayo. tyAre bherI vagADatA teno avAja sabhAne paNa na saMbhaLAyo. bherInI tapAsa karAvatAM, temAM mAtra TukaDA joDelAM hatA. bherIvALAne mArI naMkhAvyo. navI bherI lIdhI. bIjo bherIvALo rAkhyo. potAnA jIvathI paNa vadhu tenI rakSA kare che. jethI jarUra paDatAM bherI vAgavAthI rogazAMta thAya. - A pramANe je ziSya potAnA sUtra-arthane caMdana bherInI kaMthA mAphaka paramata sAthe mizra karI de che, te ayogya che. sUtra-arcane bhUlI janAra AcArya paNa anuyoga karavA ayogya che. e rIte ziSya ane guru baMne avinAzita sUraathavALA batAvyA. - x * x - o ceTInuM dRSTAMta >> vasaMtapure jIrNa zeTha ane navA zeTha baMnenI putrInI paraspara prIti hatI. to paNa baMnene vaira thayuM. jIrNazeTha bIne kahetA ke enAM mAtApitAe ApaNane halakAM pADyA. te koI vakhate nhAvA gayA. temAM navakazeThanI putrI tilaka sahita 14-zaNagAra sajIne Avela, te nadI kinAre AbhuSaNa mUkI nahAvA gaI. jINa zeThanI putrI dAgInA laI doDavA mAMDI * x* navakanI putrIe ghera AvIne mAbApane kahyuM ke A pramANe mArI sakhI dAgInA laI bhAgI gaI ane pAchA nathI ApatI. tenA mAbApe jIrNa zeThane kahevaDAvyuM. jIrNa zeThe dAgInA pAchA na ApatA rAjayamAM phariyAda karI sAkSI koI hatuM nahIM. nyAya karanAre jIrNazeThanI putrIne AbhuSaNa paheravA kahyuM. paNa te paherI zakI nathI, kemake teNIne anubhava na hato. navakazeThanI putrI roja paheratI hovAthI turaMta paherI ane kADhI batAvyA, dAgInA teNIne soMpI dIdhA. jIrNazeThane mArI nAMkhyo. A rIte jUTha bolavAthI te zeTha maraNane pAmyo. te rIte AcArya utsarganuM sUtra apavAdamAM ke apavAdanuM sUtra utsargamAM bole ke koI vAta joDI daI lokone bhramamAM pADe to saMsAra daMDathI daMDAya che. tevA AcArya pAse na sAMbhaLavuM. paNa visaMvAda nA karatA yogya prarUpaNA karatAM arahaMta devanI AjJAnA pAlaka hoya tevA pAse zAstra zravaNa karavuM. te saMbaMdhe be gAthA paNa vRttimAM noMdhI che. o zrAvakanuM daSTAMta * te pUrvavatuM. upasaMhAra * ciparicita evI potAnI strIne na oLakhI zakayo. tema jo ziSya ghaNuM bhaNAvyA chatAM yAda na rAkhe to tene dUra karavo. guru bhUlI jAya to tenuM gurupaNuM dUra karavuM. vRttimAM noMdhela gAthArtha ahIM AvI gayo che. 0 baheranuM daSTAMta * pUrvavatuM. upasaMhAra - pUchanAranuM sAMbhaLyA vinA game te uttara Ape to te guru nathI, paNa bahero che, tema guru kahe kaMIka ane ziSya samaje kaMI te ziSya nathI. o godhAnuM daTAMta - pUrve beThI gAyanuM daSTAMta hatuM, tema ahIM gAyane badale godho jANavo. tema ziSya pATha le te pahelAM tapAsela hoya to tene yogya rIte bhaNAvI zakAya, AcAryanI mahenata paNa phaLe. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 136 115 0 TaMkaNa deTAMta - uttara dizAmAM TaMkaNa nAme pleccho rahe che te sonA vaDe dakSiNa paMthanA mANaso pAsethI vAsaNa Adi le che. paraspara bhASA jANatA nathI, vAsaNanA DhagalAne hAtha vaDe DhAMke, IcchA pramANe dhana maLe tyAre hAya laI le. e pramANe temano Icchita pratIti vyavahAra cAlato. A rIte AkSepa-nirNayamAM dAna grahaNane anuvartanArA guru-ziSya hovA joIe. ziSya paNa svecchAnI mAphaka Icchita viSaya na samajAya tyAM sudhI vAraMvAra pUchI samAdhAna karavuM. A pramANe gAya vagerenA deTAMtamAM batAvelo sAkSAt artha viparyaya pratipakSa darekamAM ulaTo, sIdho AcArya ane ziSya saMbaMdhI yojavo. te yojita che. have vizeSathI ziSyanI yogyatA jaNAve che - * niyukti-13,138 : cutamAM anAdaravALo, nirUpakArI, potAnI IcchA mujaba cAlanAro, asthika ane javAnI IcchAvALo kone helarUpa na thAya ? vinaya vaDe namelo, aMjalI joDelo, guru IcchAne anusaranAro, ziSya vaDe ArAdhita gurujana, bahu prakAranuM zuta jadI Ape che.. ziSyanA doSa ane guNa vizeSapaNe zA mATe kaho cho? bhAvimAM tene ja gupaNuM maLavAnuM che tethI, kemake ayogyane gupada ApavAthI tIrthakaranI AjJAdino lopa thAya che. kone Dhela ke AkhIti na thAya, je yuta upasaMpadA anupasaMpanna hoya. upasaMpanna paNa badhe aDheNa thAya tevuM nathI, tethI kahe che - nirakAranA svabhAvavALo - garane akRtyakArI hoya. upakArI paNa badhe aheNa nathI te kahe che - svacchaMda mativALo hoya che. Athata potAnA abhiprAya mujaba kArya karanAro. je gurune anusaranAra mativALo hoya to paNa badhe ahepI na thAya. kema? je te bhaNI-gaNIne, taiyAra thaIne gurathI judo paDavA mAMge ane bole paNa kharo ke zrutaskaMdhAdi taiyAra thatAM huM avazya jaIza. pachI koNa ahIM besI rahe? AvuM bolato ziSya paNa ayogya che. have doSonA parijJAnapUrvaka guNo batAve che - gurune vaMdana AdithI vinaya karanAro hoya, gurane pUchatAM be hAtha joDI ziSya mAthuM namAveluM hoya, garano abhipAya te sUtrokta zraddhAne samarthana karanAra * karAvanAra vagerethI garanA vacanane ArAdhe. tevA vinayavAna, buddhivAn gurunI AjJA pALanAra ziSyane guru yogya jANIne sUnArUpa zruta aneka prakAre khulAsAthI jaldI zIkhave che. bIjI rIte ziSya parIkSA - * niyukti-139 - gela, megha, kuDaga, cAlaNI, paripUrNaka, haMsa, mahiSa, bakarI, masaka, jaLo, bIlADI, haka, gAya, bherI, bharavADaNAdi STAMta che. * vivecana-139 :ATalAM ziSyanI yogrAyogyatA batAvanAra deTAMto che udAharaNo kathita ke 116 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 carita ema be prakAre hoya. jema bhAta saMdhavAne lAkaDAM joIe tema padArthane samajavAne udAharaNa joIe. temAM pahelAM kalpita daTAMto kahe che - o zaila - maganA dANA jeTalo eka nAno kaThaNa patthara che, tenA sAme pukarAvartano megha jaMbUdvIpa jeTalo moTo che. temAM nArada jevo kajIyAkhora AvIne magarelIyA pattharane kahe - sAMbhaLa! pukarAvatuM meghe kahyuM ke - magarolIyAnI vAta choDo, tene to eka dhArAmAM ja palALI cure yuro karI vahevaDAvI dauM. tyAre ahaMkArathI patthare kahyuM. jo megha mAro talanA photarAnA trIjo bhAga paNa palALe, to huM mAruM nAma choDI dauM. nArade meghane jaIne A vacano saMbhaLAvyA. ' meghe kopAyamAna thaIne mUsaLadhArAcI sAta samidina vaSa karI. pachI meghane thayuM ke te magazaila palaLIne taNAI gayo haze, tethI baMdha paDyo. pANI ghaTyA, magaraula patthara vadhu caLakato thaI kahevA lAgyo, kema bhAI jItI gayo ? megha lajavAIne pAcho gayo. koI ziSya maNazaila samAna hoya, eka paNa pada na bhaNe, AcArya garjanA Ave ane kahe ke - AcAryanI ja ochI buddhi che ke jethI ziSya bhaNato nathI. jekha kutIrthe gAyone utAre to govALano ja doSa che. ema kahI bhaNAvavA lAgyA. ziSya na bhaNyo, AcArya lajavAIne pAchA gayA. AvA ziSyane na bhaNAvavo. kemake AcArya tathA sUtranuM bahumAna thAya. guru paNa bhaNeluM vIsarI jAya, bIjA bhaNanArane vina thAya, vaMdhyA gAyane dudha na Ave, tema kuziSyane bhaNAvavAM chatAM na AvaDI. kALI bhUminuM suziSya upara TAMta ghaTAve che - droNa megha paDe to paNa kRNabhUmithI pANI pAchuM nIkaLI jatuM nathI. tema je ziNa sAMbhaLavA ane ghArI rAkhavAmAM samartha hoya, tevAne zrutajJAnanI vRddhi karavA gurue haMmezAM ApavuM. * kuTa (ghaDA)nuM TAMta - ghaDA be jAtanA hoya - navo, jUno. jUnA paNa be jAtanA - bharelA, na bharelA. bharelA paNa be jAtanA - prazasta vastuthI ane apazasta vastuthI. prazasta te agaru, turaka Adi. apazasta te kAMdA, lasaNa AdithI. prazata bharelA vAsa sahita ke rahita paNa thAya. e pramANe apazastanA be bheda thAya. AmAM prazastavAsavALA nakAmA che, prazasta vAsavALA vAsa uDI jAya to suMdara na kahevAya. bAkInA hoya te suMdara jANavA. abhAvita eTale na bharelA, navA eTale nIbhADethI turaMta lAvelA. A pramANe navA ziSyomAM mithyArdaSTine pahelA levAM, jenA hoya paNa kubhAvanAthI bhAvita na hoya tene zIkhavavuM suMdara che. anyadarzanI ane pAsatthAe potAnA pakSamAM lIdhelA te bharelA ghaDA jevA jANavA, saMvijJa sAdhuthI prazasta bhAvanAvALA jANavA. tevA paNa bodha vamI jAya, te ThIka nahIM. na vame te ThIka che. paNa je apazasta vame ane prazasta na vame to suMdara che. paNa je kubodha na choDe tene sArA na jANavA. (athavA ghaDAnA cAra bhedo-]. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 136 113 chidravALo ghaDo, kAnA vinAno ghaDo, bhAMgelo ghaDo, pUro ghaDo. chidravALA ghaDAmAM nAMkhela pANI nIkaLI jAya, oThA vagaranAmAM jeTaluM samAya teTaluM pANI kAyama rahe, bhAMgelAmAM bhAMgela bAjuthI pANI nIkaLI jAya. e rIte chidravALAmAM jarApaNa pANI na rahe, boDIyA ke khaMDIyAmAM thoDuM rahe, paraMtu saMpUrNa ghaDAmAM pANI, barobara rahe. A pramANe bhaNanArA ziSyo cAra prakAranA jANavA - eka to bhaNAvavA sAthe ja bhUlI jAya, bIjA boDIyA - pahelAnuM bhUle ane pachInuM navuM yAda rAkhe. khaMDIyA jevA ghaNuM bhUlI jAya, A traNe nakAmAM che. pahelAM ane pachInuM baMne saMpUrNa yAda rAkhe te saMpUrNa kAmanAM che. o cAlaNInuM dRSTAMta - loka prasiddha che, jenAthI loTa caLAya che. jema cAlaNI pANImAM nAMkhatA taLIye jAya, tema bedakAra ziSya bhaNAvelA sutra ane bhUlI jAya ke durUpayoga kare tevA ziSyo. * x - keTalAMka ziSyo eka kAnathI praveza karAvI, bIjAthI kADhI nAMkhe tyAre cAlaNI kahe che - te mArA jevA dhanyavAdane yogya che. magaulIyA kahe che - dhanya to ame chIe ke jarA paNa kAnathI sAMbhaLatA ja nathI. paNa kamaMDala tenuM pratipakSa che. temAM game te pravAhI padArtha nAMkho to paNa biMdu mAtra na maLe. AvA apamAdI ziSyo bhaNelA sUtrArthane saMpUrNa yAda rAkhe che. paripUNakanuM dRSTAMta - ghI ke dUdha gALavAnI garaNI, sugharIno mALo te ghI nIce nAMkhe paNa kacaro Adi saMgharI rAkhe che. tema kuziyo doSo zodhIne hRdayastha kare che ane guNo mUkI de che. tene na bhaNAvavo. sarvajJa matamAM paNa doSa che, tema kahevuM yogya che. tamAruM kathana satya che. bhANakAra : sarvajJanAM kahela jinamatamAM kaMIpaNa doSa nathI, paNa upayoga rahita bole ke apAranA hAthamAM AvavAthI durUpayoga thatAM guNavALuM paNa doSita thAya che. o haMsanuM dRSTAMta - haMsa - x * pote dudha pI, pANI rahevA de che. tema suziSya * x * guNane zodhI-zodhIne grahaNa kare che te zAstrakAra yogya che. o pADAnuM dRSTAMta pADo pote pANI na pIe, DoLI nAMkhIne bIjA Dhorane paNa na pIvA de, tema kaleza, vikathA, nakAmA prazno karI kuziSyo pote bhaNatA nathI, bIjAne bhaNavA detA nathI. o bakarAnuM daSTAMta - thoDA paNa pANImAM bakaro nAnuM mukha hovAthI pIe che, paNa te pANI DahoLato nathI tema ziSya thoDuM paNa jJAna zAMtithI sAMbhaLe, bIjAne kaleza karAvyA vinA bhaNavA de. 0 mazaka STAMta * potAnI cAMcathI DaMkha mArI pIDe, tema kuziSya paNa gurune tenI jAti vagere halakI batAvI pIDe che. o jaLonuM daSTAMta - jaLo che te mANasane du:kha dIdhA vinA lohI pIe che, tema suziSya gurune pIDA karyA vinA zrutajJAna bhaNe che. 0 bilADInuM dRSTAMta - jamInamAM chAMDeluM dUdha cATe, tema kuziSya gurune badale 118 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bIjA pAsethI vinayano lopa karIne pAchaLathI pUchI le che. o jAhakanuM daSTAMta - eka jAnavara che, te vAsaNanI baMne bAjuthI dhIme dhIme dUdha cATe che, tema suziSya thoDuM thoDuM bhaNeluM pAkuM karI buddhimAnuM banI gurune duHkha dIdhA vinA bhaNe che. o gAyanuM daTAd - eka dhamarthI puruSe cAra vaidikone gAya ApI. temaNe vAra karyA. pahelA vAvALo vicAre che ke kAle dudha bIjAnuM che, to mAre gAyane zA mATe ghAsa-pANI nAMkhavA. badhAMe evuM karatAM gAya bhUkhI-tarasI marI gaI, cAre brAhmaNonI niMdA thaI ke hatyArA che. te gRhastho bIjAne paNa dAna ApatA acakAvA lAgyA ke ApamI gAyone te mArI nAMkhaze. * * * * * viparIta deTAMta - bIjA cAra bhAIne gAya maLatA temaNe vArA bAMdhI dIdhA, pahelAM vAravALAe vicAryuM ke- mAro avarNavAda na thAo ke 'A gAyanA haNanArA che.' vaLI jIvatI raheze to dUdha Apaze, bIjAne vadhu dUdha maLaze to paropakAra thaze. [teno bodha A che - koI AcArya pAse potAnA tathA bIjAnA ziSyo bhaNatA hoya tyAre ziSyo vicAra ke pahelA AvelA sAdhuo gurunI vaiyAvacca karaze, mahemAna sAdhu jANe ke temanA ziSayo vaiyAvacca karaze. e pramANe AcAryanI khabara na rAkhavAthI zarIra bagaDatA baghAMne bhaNavAmAM hAni thAya. AvI kuTevathI bIjA paNa koI temane bhaNAvatA nathI. o bherInuM daTAMta - kRSNa vAsudevanA daSTAMtamAM che. 0 AbhIra * AbhIraNInuM dRSTAMta - judA judA rabArI gADAmAM ghI bharIne zaheramAM veMcavA gayA. eka rabArIe ghIno bhAva karAvIne tolavA mAMDyuM. rabAraNa nIce utarI pati pAsethI gADAmAMthI ghI nIce muke che. pramAdathI baMnene vAMke ghaDo paDIne bhAMgyo. strI tenA patino vAMka kADhI bolI ke- he gamAra ! teM A zuM karyuM? mbArI bolyo - abhAgaNI ! tuM yuvAnI madamAM bIjAne tAke che, tethI A doSa tAro che. ema baMnene kaleza thayo, mArAmArI karavA lAgyA. te ghaDAnuM thoDuM ghI paNa DhaLI gayuM. mahA mahenate bIjAe temane zAMta pADyA. sAMje bAkInA ghInA rUpiyA laI pAchA pharatAM coro maLyA. temaNe rUpiyA tathA baLadanI joDI baMne laI lIdhA. baMne nibhagI pazcAtApa karatAM ghera AvyA. A rIte kuziSyane bhaNAvatAM khoTo uccAra ke anyathA prarUpamA kare tyAre guru Thapako Ape to sAmo vAMka kADhe ItyAdi 0 pratipakSanuM dehAMta - ghaDo bhAMgatA rabArIe strIne Thapako na Apyo paNa ThIkarAthI ghI bharI lIdhuM, thoDuM DhaLyuM. baMnee potAnI bhUla mAnI lIdhI. ziSya khoTuM zIkhe ke zIkhaveluM bhUlI jAya to guru pharI samajAve, suziSya paNa potAnI bhUla mAnI karI grahaNa kare ItyAdi - x - AyArya paNa dhyAna Ape ke ziSya bhaNI zake te Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 136 119 10 Avazyaka-mUlasaNa saTIka anuvAda/1 pramANe pATha Ape. A AcArya - ziSya doSa guNa-kathana lakSaNa vyAkhyAna vidhi kahI. have maMgalopacAra karIne - X - vyAkhyAna vidhi upoddhAta mATe kahe che - * niyukti -140,141 - uddeza, nirdeza, nimi, kSetra, kALa, puruSa, kAraNa, pratyaya, lakSaNa, naya, samavatAra, anumata [ema bAra dvAro jANavA.) zuM, keTalAM prakAre, konuM, cAM, konA vize, kevI rIte, keTalo kALa, keTalA, keTaluM aMtara, avirahita, bhava, AkarSa, sapanA ane nirukti eTalAM dvAro jANavA. * vivecana-140,141 : uddeza kahevo joIe. ema badhe kriyA joDavI. temAM sAmAnya nAma te uddeza. jemake adhyayana, vizeSa nAma te nirdeza, jema sAmAyika. nirgamana ne nigama, A kyAMthI nIkaLyuM ? ema kayA kSetramAM, kayA kALamAM, kayA purapathI. kayA kAraNathI gautamAdi sAMbhaLe che ? vizvAsa karAya te pratyaya, te kahevo. kayA hetuthI bhagavaMte A upadezya ane gaNadharoe sAMbhaLyuM ?, zraddhA Adi lakSaNo, naigamAdi nayonuM avataraNa ane kayA nayane kayuM sAmAyika anumata che, ItyAdi dvArA ahIM vicAravAnA che. *x - sAmAyika zuM che ? guNa pratipanna jIva ItyAdi. sAmAyika keTalAM prakAre che ? traNa bhede - samyakatva, zruta tathA cAritra. ItyAdi kaheze. konuM sAmAyika - jeNe AtmAne sama ANela che. sAmAyika kyAM ? - kSetrAdimAM. sAmAyika zemAM ? sarve dravyomAM. "sarvagata samyakatva zruta cAtrimAM sarve paryAyo nahIM" ItyAdi kema pamAya ? keTalAM kALanuM ? samyakatva ane zrutanI 66-sAgaropama sthiti che. keTalAM svIkAre che ? ke pUrva pratipanna che ? samyakatva dezavirata palyopamanA asaMkhya bhAga mAtra che te sAMtara che ke niraMtara che ? kALa anaMta che - x * keTalAM bhava sudhI sAmAyika prApta thAya ? "ATha bhava cA*i Idi. AkarSaNane AkarSa. eka ke aneka bhavomAM grahaNa, traNa hajAra pRthakatva ane so pRthakava viratinuM AkarSaNa hoya che. sparzanA - keTaluM phoga sAmAyikavALA sparze che ? samyakatva ane cAritra sahita sarva lokane sparze nizcita ukti te tikti * x - ATalo be mAthAno samudAyArca kahyo. avayavArtha prati dvAre yuktipUrvaka kahIza. ahIM koI kahe che - pUrva adhyayana sAmAyikanA cAra anuyogadvAra kahyA. tethI tenA upanyAse ja uddeza-nirdeza kahyA ane ogha nAmaniSpanna nikSepa kahyA. have pharI tenuM abhidhAna ayukta che. - X - X - je nigama na kahIe to tenuM Agama dvAra ja abhihita che. tathA maHTTP ItyAdi kahyA. tethI tIrthakara ane gaNadharathI ja nIkaLela che. ema kahevuM na joIe ? satya che, paraMtu A tIrthakara ane gaNadharono ja nirgama kahela che. te tIrthakara ane gaNaghara koNa che ? vardhamAna ane gautama aAdi. tenAthI nIkaLela che. * X - X - X - X - naya Adi anuyogadvAra viSayo saMbaMdhI praznottara che, jenuM vivaraNa ahIM choDI dIdhela che. mUrNikAre to kazuM ja novaita veNI, niyukti dIpikAkAre paNa choDI dIdhela che. have uddeza dvAra pratipAdana kare che - * niryukti -14ra : nAma, sthApanA, dravya, phoga, kALa, samA, uddeza, uddezoddeza e pramANe bhAva uddezamAM alTha uo jANavA. * vivecana-14ra : nAmauddeza - jenuM jIvAdi uddeza evuM nAma karAya che te nAmoddeza. sthApanA uddeza - sthApanA nAme uddezano nyAsa. dravyoddeza - dravya viSayaka uddeza, te Agama noAgama jJazarIra bhavyazarIra tavyatirikta che. dravyane dravyathI ke dravyamAM uddeza. kemake A dravya che, A dravyano svAmI che, dravyamAM - siMhAsana upara rAjA Adi. e pramANe kSetra viSayaka uddezo paNa kahevo. e pramANe kALa viSayaka paNa kahevo. saETH - saMkSepa, te viSayaka uddeza te samAsoddeza. te mAMga, zrutaskaMdha, adhyayanomAM jANavo. aMgasamAsoddeza - aMga, aMga dhAka, tene bhaNanAra, tenA arthajJa, e pramANe bIje paNa yojanA karavI. uddeza - adhyayanano aMza, teno uddeza te uddezoddeza - uddezavaMta, tenA bhaNanAra, tenA arthajJa. uddeza bhAvaviSayaka hoya che. te A bhAva, bhAvadhAka ke bhAvajJa che. A ja uddeza ATha bhede viziSTa nAma sahita nirdeza che, tema jANavuM. tethI niyuktikAra kahe che - * niyukti-143 : e pramANe nirdeza paNa ATha prakArano jANavo. temAM sAmAnya thakI kathana karavuM te uddeza ane vizeSathI kathana te nirdeza. vivecana-143 - jema uddeza kahyo, tema nirdeza paNa ATha bhede jANavo. sarvathA sAmya prApti atiprasaMga nivAravA kahe che - avipata - sAmAnya abhidhAna AdithI kahevAya te udeza, vizeSita thAya tyAre te nirdeza kahevAya. jema nAmanirdeza - jinabhadra ityAdi abhidhAna vizeSa nirdeza. sthApanA nirdeza - sthApanA vizeSa abhidhAna ke nirdeza. viziSTa dravyAbhidhAna te dravya nirdeza, jemake - gAya. e pramANe kSetra vizeSa kahevuM te kSetra nirdeza jemake - bharata, kSetrathI - saurASTra ItyAdi, kALa vizeSa kahevo te kAlanirdeza jemake - samaya vagere. athavA tenA vaDe * vAsaMtika, samAsa nirdezaAcArAMga vagere. uddeza nirdeza- zastraparijJAdino pahelo ke bIje uddezo. bhAvanirdezaaudayika vagere. tenAthI audayikavAna te krodhI vagere. A samAsoddeza - nirdeza vaDe adhikAra che kaI rIte ? adhyayana samAsoddeza che. sAmAyika - samAsa nirdeza che. tenA nirdeSTA strI, puruSa, napuMsaka che. temAM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 143 1rara Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 naigamAdi kayo naya, kayA nirdezane Icche che ? * niyukti-144 - naigama naya be prakAre, saMgraha ane vyavahAra nirdeza pramANe, jusUba nirdezaka pramANe, zabda baMnene samAna che. * vivecana-144 :- (saMkSepathI taigamanaya nirdezya ane nirdezakane AzrIne baMne prakAre nirdeza Icche che. kayAMthI ? loka saMvyavahAra pravaNatvathI paNa eka gamavathI nahIM. lokamAM nirdezya ane nirdezakavaza nirdeza pravRtti prApta thAya che. jemake - vAsavadattA priyadarzana, te nirdeya. nirdezaka vaza - mana vaDe kahela graMtha mana. lokotaramAM paNa nirdezyavazathI - cha jIvanikAya. temAM cha ivanikAya kahela che. tathA nirdezakavazathI - jinavacana, kapile nirdeza karela mATe kApilIya. e pramANe sAmAyika artharUpa rUDhithI napuMsaka ema karIne taigamanA nirdezavazathI napuMsaka nirdeza. sAmAyikavaMta- te strI ane napuMsaka liMgavathI che - X- nirdezakavaza paNa gaNe liMge che. maigamane be bheda kahela che, temAM nirdezya ane nirdezakavaza nirdezane Icche che te kriyA adhyAhAra che. kaI rIte jANavuM ? nirdiSTa vastu aMgIkAra karIne saMgraha ane vyavahAranaya che. - x * bhAvanA A pramANe che - dIvAnI jema vacana ja artha prakAzaka che jema dIvo prakAzIne prakAzatAnI mAphaka AtmarUpa pratipAdIta kare che, e pramANe vani paNa artha pratipAdana kare che. * x * sAmAyika artharUpa rUDhithI napuMsaka che, tene AzrIne saMgraha ane vyavahArano nirdeza Icche che athavA sAmAyikavALo strI, puruSa ke napuMsaka hoya, sAmAyikano artha gaNe liMga paNa manAya che. nirdezaka sattane AzrIne sAmAyika nirdeza kasUtra mAne che. vacananA vaktAne AzrIne tenA paryAyapaNAdithI traNe liMgamAM nirdeza che. nirdezya-nirdezakanuM samAna liMga ja che. * x * upayukta nirdeTA nirdezyathI abhinna ja che. kemake tenA upayoganuM ananyapaNuM che. tethI puruSane oLakhAvato purapaliMga nirdeza che. e pramANe strI nirdeza ane napuMsaka nirdeza kahevo. - * - * * * * * * [amane ja na samajAto hovAthI A artha adhuro choDela che, cUrNi tathA niyukti dIpikAkAre to Ano ullekha suddhA karyo bhaNI.) A badhAM nayonA alaga viSayapaNAthI pramANa nathI. samudita hoya to - x * pramANa che. * x - have nirgama vizeSa svarUpa pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-145 : niminA nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI ema cha prakAranA nikSepo jINavA. * vivecana-145 :nAma ane sthApanA pUrvavat. dravya nirgama-Agama, noAgama, jJazarIra, bhavyazarIra, tavyatirikta. te traNa bhede che - sacita, acita, mizra. sacita nirgama * bIjathI aMkuro, sacitathI mizra-bhUmithI pataMgIyu, sacitathI ayita * bhUmithI uSNatA. mizramI sacita-zarIrathI kRmi, mizrayI mizra - A dehathI garbha, mizrayI acita - zarIrathI viThA, ayitathI sacita - lAkaDAthI kIDA, atithI mizra - lAkaDAthI dhaNo, acitathI acitta - lAkaDAthI dhUNAnuM cUrNa. * athavA dravyathI dravyano, dravyathI dravyono, dravyothI dravyano, dravyothI dravyono temAM dravyathI dravyano, jemake * rUpakathI rUpakano nirgama thatu ekamAMthI ja bIjI kalA prayojavI. ekamAMthI ghaNI kaLA nIkaLI te bIjo bhaMga, ghaNAmAMthI thoDA kALe yokano nigama te trIjo bhaMga ItyAdi * x * kSetra-kSetra viSayaka nirgama. kAlanirmama - kALa ja amUrta che, to paNa upacArathI vasaMtano nirgama athavA dubhikSathI devadatta nIkaLyo athavA kALa dravyadharma che. teno dravyathI ja nirgama. e pramANe bhAvanirgama-pudgalathI vaNadino nigamajIvathI krodhAdino nirgama. * * * * * e pramANe ziSya matinA vikAsArthe prasaMgathI aneka bhede nigama kahyo. A prazasta bhAva nigama mAtrAthI ke apazasta dUra karavAno adhikAra che. bAkInA tenA aMgapaNe che. ahIM dravya - vIra che, kSetra-mahAsata vana che, kAla-pramANakALa che, bhAvabhAvapuruSa che. e pramANe nirgamanA aMgo jANavA. have pahelAM jinanA ja mithyAtvAdithI nirgama kahe che - * niyukti-146 - aTavImAM mArgathI bhraSTa thayela sAdhune mArga batAvIne vardhamAnasvAmIne samyakatvano prathama lAbha jANavo. * vivecana-146 : aTavImAM mArgathI vipranaSTa thayelA sAdhune mArga dekhADI, pachI temanI pAsethI dezanA sAMbhaLIne samyakatva pAmyA. e pramANe bhagavata mahAvIrane samyakatvano pahelo lAbha thayelo jANavo. kathAnaka A rIte - pazcima videhamAM eka gAmamAM balAdhika hato te rAjAjJAthI gADAM laIne lAkaDA levA mahATavImAM gayo. A bAju sAdhuo mArgamAM prApta sArthanI sAthe jatA hatAM. sArthamAM rahela sAdhu bhikSArthe gayA. sArtha cAlyo gayo. ajANa hovAthI mAga bhraSTa thayA. mArgane na jANatA teo aTavI mAthI madhyAhna kALamAM tarasa, bhukhathI vyApta thaI, jyAM gADAMno paDAva hato te bhAgamAM gayA. temane joIne balAdhika mahAna saMvegathI bolyo. aho ! A sAdhuo tapasvI che, aTavImAM pravezelA che. temane anukaMpAthI vipula azana-pAna ApIne kahyuM - he bhagavaMto ! huM tamane mArge caDAvI dauM. te AgaLa cAlyo. tyAre te sAdhuo paNa tenI pAchaLa cAlyA. * * * pachI gurue tene dharma kahevAnuM AraMbhya. tenAthI te bodha pAmyo. sAdhu paNa mArge caDI nivRtta thayA. te balAdhika karI avirata samyagudRSTi thayo, kALa karIne saudharma Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 146 kalpe deva thayo. 123 * bhASya-1,2-vivecana : pazcima videhamAM grAmaciMtaka, rAjAnA lAkaDAM mATe vanamAM javuM bhikSA nimitte sAdhunuM sArthathI bhraSTa thavuM. temane joIne anna-pAna ApavA. anukaMpAthI mArge caDAvavA, gurunuM kathana, samyakatva prApti, marIne saudharmabhe, palyopamAyuSyavALo mahaddhika deva thayo. * niyukti-147 : suvihita sAdhunI anukaMpAthI samyakatva pAmIne daidIpyamAna zarIradhArI vaimAnika devarUpe utpanna thayo. * vivecana-147 : [gamanikA ukta arthamAM kahI.] mAsvara - dIptivALA, va-pradhAna, bodi zarIrane. vaimAnika deva thayo e niryukti gAthArtha che. * niyukti-148+vivecana : pachI sva AyuSyamano kSaya thatAM devalokathI cavIne A ja bharata kSetramAM IkSvAkukulamAM utpanna RSabhadevanA putra [bharata] nA putra arthAt bhagavaMta RSabhanA pautra rUpe marIci nAme utpanna thayA. * niyukti-149 : bharatano putra marIci IkSvAku kuLamAM thayo. [kyAre ?] kulakara vaMza samApta thatAM. tethI IkSvAku kuLanI utpatti kahevI joIe. * vivecana-149 : IkSvAkunuM kuLa te IkSvAkukuLa. temAM utpanna thayo [koNa ?] bharatano putra marIci. tyAM RSabhano pautra ema sAmAnya vidhAna karyu. ahIM vizeSa abhidhAnamAM koI doSa nathI. te kulakaravaMza vItyA pachI thayo temAM kulakara have kahevAnAra lakSaNavALA che, temano vaMza-pravAha. te atikrAMta thayA pachI. tethI ahIM IkSvAku kuLanI utpatti kahevI, pahelA kulakaronI utpatti batAve che. kyA kSetra-kALamAM thayA? * niyukti-150,151+vivecana : A vartamAna avasarpiNIno je trIjo Aro-suSamaduHzyamA, tenA pAchalA bhAgamAM, keTalo bhAga ? palyopamano AThamo bhAga bAkI rahetA, kulakaronI utpatti thaI..... ardhabharatanA madhya tribhAgamAM, zemAM ? gaMgA-siMdhu nadI madhye, ahIM bahu madhya bhAgamAM, cheDe nahIM. sAta kulakaro utpanna thayA. ardhabharata - vidhAdharanA nivAsarUpa vaitADhya parvatanI A tarapha levuM. have kulakara vaktavyatArUpa dvAra gAyA kahe che - * niryukti-152 : kulakarano pUrvabhava, janma, nAma, pramANa, saMghayaNa, saMsthAna, varNa, strI, Ayu, bhAgo, bhavanapatimAM utpatti, nIti kahevA. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-152 : kulakaronA pUrvabhavo kahevA, janma kathana, nAma, pramANa tathA saMghayaNa kahevA. va zabda pUraNa arthe che. tathA saMsthAna, varNo, strI, Ayu ane bhAgo kahevA. kyA vaya bhAgamAM kulakaro saMvRtta thayA ? bhavanomAM upapAta kahevo. bhavana zabdathI bhavanapati levA tathA nIti - "hakAra' Adi lakSaNavALI kahevI. gAthArtha kahyo, avayavArtha prati dvAre kaheze. 124 temAM paheluM dvAra - teno avayavArtha kahe che - * niyukti-153,154 : pazcima videhamAM bhe vaNika mitro hatA. eka mAyAvI ane bIjo Rju. kALadharma pAmI A bharatamAM hAthI ane manuSyarUpe janmyA. snehakaraNa ane gaja ArohaNa joIne tenuM nAma niSpanna thayuM kalAvRkSanI hAnithI gharamAM kalaha thayo, te bAbata vicAraNA karI, kulakarane vinaMtI karI, hA!' ema daMDanIti nakkI karI. * vivecana-153,154 7 pazcima videhamAM be vaNika mitro hatA. - x - [gAthArtha mujaba che.] sAmaLatya - dezI zabda hovAthI 'paryAlocana karIne' artha karyo. kathAnaka - pazcima videhamAM be vaNik mitro hatA. vizeSa A - hAthI ane manuSyarUpe avataryA. AnA dvArA punarjanma kahyo. pUrva bhave eka mitra mAyAvI ane bIjo mitra Rju hato. teo eka sAthe ja vicaratA hatA. temAM je eka mAyAvI hato, te Rjune atisaMdhAna karato hato. bIjo badhuM chUpAvyA vinA samyak vyavahAra karato hato. baMne jo ke dAnarucika hatA. pachI te Rjuka marIne A ja dakSiNAddhamAM yugala rUpe janmyo. vakra hato te te ja pradezamAM hastiratna thayo. te zveta varNano, cAra dAMta vALo hato. baMne jyAre moTA thayA tyAre te yugalika puruSe hAthIne joyo. joIne tene prIti utpanna thaI. tene abhiyoga janyakarma udayamAM AvyuM. tyAre te yugalika puruSe te hAthInA skaMdhe vaLagyo. te joIne badhAM lokoe kahyuM ke A manuSyomAM adhika che, tenuM vimalavAhana evuM nAma karyu. te baMnene jAtismaraNa jJAna thayuM. tyArapachI kALadoSathI kalpavRkSo hAnI pAmyA. te A " mattAMga, mRgAMtra, truTitAMga, citrAMga, citrarasAMga, gRhAkAra, anagna, e sAta kalpavRkSo. tenI hAni thatAM kaSAyo utpanna thayA. "A mAruM ahIM bIjuM koI na rahI zake" evuM kahevA lAgyA. je tyAM ADA Ave tenA pratye kaSAyo thatAM ane grahaNamAM khaMDita karI detAM. tethI teoe vicAryu ke - koIne paNa ApaNe adhipatirUpe sthApIe. je vyavasthA kare tyAre te vimalavAhanane potAnAmAM adhika RddhivAn jANI sthApita karyo. tyAre teNe vRkSonA vibhAga karyA ane kahyuM ke - je tamArAmAMthI A maryAdAnuM atikramaNa karaze, te mane kahevuM. huM teno daMDa karIza. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 153,154 15 teNe te kaI rIte jANavuM? jAtismaraNathI vaNikad yAda karyuM. tyAre je koI aparAdha kare, tene teo kahetA. tyAre te daMDa karato. kayo daMDa? "hAkAra". hA! teM khoTuM karyuM. tyAre daMDya vyakti jANato ke mAruM badhuM luMTAI gayuM. AnA karatA to mAruM mRtyu ke ziraccheda sAro to AvI viDaMbanA na pAmata. e pramANe ghaNo kALa hAkAra daMDa varyo. tene caMdrayazA nAme patnI hatI. tenI sAthe bhoga bhogavatA eka yugalane janma Apyo. te yugale kAlAMtare bIjAne janma Apyo. ema sAta kulakaro utpanna thayA. A prathamAnuyogathI jANavAM. badhAMno janma ahIM ja kahevo. pUrvabhava jamadvAra kahyuM. have kulakaranAmone pratipAdana kare che - * niryakta-155+vivecana : ahIM pahelo vimalavAhana, pachI cakSumAna, yazasvI, cotho abhicaMdra, pachI prasenajita, maradeva ane sAtamo nAbhi. bhAvArtha sugama che. nAma dvAra kahyuM. have pramANadvArano avayavArtha kahe che - * niyukita-156+vivecana : pahelAMnI uMcAI 900 dhanuSya hatI, pachI anukrame - 750,700650,600,550 ane para5 dhanuSa hatI. pramANa dvAra kahyuM. have kulakaronA saMhanana ane saMsthAna kahe che. * niyukti-15+vivecana : sarve kulakaro vajaRSabhanArAya saMghayaNavALA ane samacatustra saMsthAnavALA hatA. varNadvAra saMbaMdhe jaNAvatAM kahe che - jeno je varNa hato te pratyekane huM kahIza. * niyukti-158+vivecana : cAkhAnuM, yazasvI, prasenajitu A traNa priyaMgu varNavALA hatA. abhicaMdra caMdra jevA gauravarNavALA ane bAkInA nirmaLa suvarNa jevA varSanA hatA. bAkInA eTale vimalavAhanAdi. bhAvArtha sugama che. ghaNA - chAyA. varNadvAra pUruM thayuM. have strIdvAra jaNAvatAM kahe che - * niyukti-15lavivecana : caMdrayazA, caMdrakAMtA, surUpa, pratirUpA, cakSakAMtA, zrIkAMtA ane maradevI anukrame kulakara patnInA nAmo che. A badhI strIo saMghayaNa AdithI kulakara tulya ja jANavI. tethI kahe che - * niyukti-160+vivecana : saMghayaNa, saMsthAna, uccavA potAnA kulakarane anurUpa A strIonA jANavA. jo ke uMcAInuM pramANa kaMIka nyUna hoya tevo mata che. to paNa kaMIka nyUnatA hovAthI tene bheda gaNela nathI. varNathI badhI ja priyaMguvarNavALI hatI te gAthArtha che. zrIdvAra kahyuM, have AyudvAra - * niyukti -161 - pahelAM kulakaranuM Ayu palyopamanA dazamAM bhAganuM jANavuM. tyArapachI 126 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bIjAnuM AyuSya asaMkhyAta pU, te paNa anukame ochA ochA jANavA. nAbhikulakaranuM saMkhyAta pUrva che. * vivecana-161 - pahelA kulakara vimalavAhananuM Ayu palyopamano dazamo bhAga che pachI bIjAnuM palyopamano asaMkhyAtabhAga, te anukrame ghaTatuM bIjA-bIjAnuM Ayu jANavuM. tyAMthI nAbhikulakaranuM saMkhyAta pUrva jANavuM. A vyAkhyA yogya che. bIjA kahe che - pahelAM kulakaranuM Ayu palyopamano dazamo bhAga, pachI bAkInAnuM samuditapaNe palyopamano asaMkhya bhAga che arthAtu bIjAnuM palyopamano asaMkhyAta bhAga, bAkInAnuM tenAthI asaMkhyAta bhAga, asaMkhyAta bhANa ghaTADatAghaTADatA nAbhinuM asaMkhyaya pUrva hatuM. paNa A vyAkhyA ayogya che. kema ? pAMcanA asaMkhyaya bhAga 4 bhAga na Ave. kaI rIte ? palyopamanA 20 bhAga karAya che. tenA ATha bhAgamAM kulakaranI utpatti che. pahelAM kulakaranuM daza bhAga Ayu, bAkInAnuM pAMcenuM ardharUpathI 40mAM bhAgathI asaMkhyAta-asaMkhyAta bhAga Ayu tathA paNa adhathI kaMIka nyana 40mo bhAga raheze. je kAraNe palyopamanA ATha-ATha bhAge A thAya che, tethI paNa daza bhAgamAM be jatAM asaMkhyAta paMca bhAga thAya. aDadhAMnuM je aDadhuM te kaMIka nyUna te 40mo bhAga che. te A rIte - palyopamanA ATha bhAgamAM bAkInA kulakaranI utpatti che. temAM paNa pahelAMnuM dazamo bhAga AyuSya kahyuM, te jatAM beno vIsamo bhAga jatAM chelle 44 bhAga raheze. te saMkhyAtA che. * x * ItyAdi. paNa A gaNita aniSTa che. maradevInuM Ayu saMkhyaya varSa hovAtI nAbhikulakaranuM Ayu paNa saMkhyAta varSa ja hoya. kemake kevaLajJAnIne asaMkhyAta vaSayuSa ja hoya che. [mara devA kevalI thayA hatA tethI kahe che - * niyukti-16ra+vivecana : je AyuSya kulakaronuM hoya, te ja Ayu kulakaronI strIonuM paNa hoya. saMkhyAnA sAmyathI te ja kahevAya che. tathA je pahelA kulakanuM Ayu hoya, te ja hAthInuM hoya che. e pramANe bAkInA kulakaranA hAthInuM paNa Ayu kulakara samAna jANavuM. have bhAga dvAra kahe che kayA kulakarano keTale bhAga Ayu che. * niryukti-163+vivecana : je kulakaranuM jeTaluM Ayu hoya, teno dazamo bhAga sarakhAM vaheMcI madhyanA ATha bhAgano trIjo bhAga kulakara kALa jANavo. te ja kahe che - * niyukti-164 :- (niyuktidIpikAmAM vistRta viveyana che.) pahelo bhAga kumArapaNe, chello bhAga vRddhabhAvamAM hoya. pAtaLA paDelA rAga-dveSavALA teo badhAM devalokamAM utpanna thayA. * vivecana-164 - kulakarAyunA daza bhAgomAM pahelo bhAga kumArapaNe levo. chello bhAga vRddhapaNe Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 164 127 che. bAkInA madhyama ATha bhAga te kulakara rUpe hoya. tethI kahyuM ke traNa bhAgamAM madhyama ATha bhAgane kulakara kALa jANavo. bhAgadvAra kahIne upapAta dvAra kahe che - te pAtaLA rAgadveSavALA che. prema - rAga. A vimalavAhanAdi badhAM devalokamAM utpanna thayA. ame jANatA nathI ke kayA devalokamAM ? tethI kahe che - * niyukti-165+vivecana : be kulakaro suvarNakumAra devomAM, be udadhikumAramAM, be dvIpakumAmAM ane eka nAgakumAradevamAM utpanna thayA. A upapAta anukrame vimalavArtA Adino jANavo. have temanI strI ane hAthIno upAta - niyukti-166+vivecana : (sAta) hAthIo, caMdrayazA Adi cha strIo nAgakumAramAM utpanna thaI, bIjA kahe che - eka ja hAthI ane cha strIo nAgakumAramAM utpanna thaI, bAkInAno adhikAra nathI. eka sAtamI - nAbhi kulakaranI patnI marudevI mokSamAM gayA. upapAta dvAra kahyuM. have nIti dvAra kahe che - * niyukti-16+vivecana : hakkAra, makkAra ane dhikkAra daMDanItio varte che. temAM je vizeSa che tene huM yathAkrame varNavIza. AnupUrvI - paripATI, kramathI. * niryukti-168 : pahelAM ane bIjInI prathamA, trIjA ane cothAnI pahelA sahita navI bIjI, pAMcamAM, chaThThA ane sAtamAnI pahelA be sahita trIjI nIti. * vivecana-168 : pahelA ane bIjA kulakane pahelI 'hakkAra' nAme daMDanIti hatI. trIjA ane cothA kulakarane vadhArAnI navI bIjI paNa hatI. athati thoDo ja aparAdha hoya to pahelI vaDe daMDa kare che, moTA aparAdhIne bIjI eTale ke navI daMDanIti apanAve, te 'makkAra' nAme hatI tathA pAMcamA, chaThThA ane sAtamAne trIjI dhikkAra nAme daMDanIti hatI. A traNe laghu-madhyama-utkRSTa aparAdhamAM jANavI ema gAthArtha kahyo. * niyukti-169 - bAkInI daMDanIti bharatarAjAnI mANavakanidhimAM hoya che. RSabhadevane gRhasthAvAsamAM asaMskRta AhAra hato. * vivecana-169 : bharata rAjAnI mANavaka nidhimAM bAkInI daMDanIti hoya che. ahIM vartamAna kriyA nirdeza badhI avasarpiNInI sthiti dazavi che. bIjI paNa atIta ke AgAmI avasarpiNImAM A ja nyAye prAyaHnItino utpAda hoya che. te bharatanA pitA RSabhanAtha hatA. te RSabhane gRhavAsamAM asaMskRta AhAra-svabhAva saMpanna AhAra hato. tene devendranA AdezathI devo devakuTu-uttarakuru phoganA svAdiSTa phaLo ane kSIra samudranuM 128 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 pANI lAvIne ApatA hatA. A mULa niyuktigAthAnuM bhASyakAranuM vyAkhyAna kahe che - * bhASya-3 - pahelI paribhASA, bIjI maMDalIbaMdha, zrIjI kArAgRha, cothI cAmaDIno cheda, e cAra prakAre bharata mahArAjanI daMDanIti jANavI. vivecana-3 - bharatanI bAkInI nIti mANavaka vidhithI che" tema kahyuM, te A pramANe - (1) paribhASaNA * kopathI tiraskAra karavo. (2) "A sthAnathI na jato.' tema aparAdhIne kahevuM. te maMDalIbaMdha. (3) cAraka-kedakhAnuM (4) chaviccheda hAtha, paga, nAsikAno cheda karavo. A bharatanI cAra prakAre daMDanIti che. bIjA e rIte kahe che - kharekhara paribhASaNA ane maMDalibaMdha e baMne bApabhanAthe ja utpanna karelI hatI. cAka ane chaviccheda e mANavaka nidhithI utpanna thayelI. bharata cakravartInI A cAra bhede nidhi hatI. paNa A bharata koNa ? RSabhanAthano putra. to pachI RSabhanAtha koNa ? tenI vaktavyatAne jaNAvatA kahe che - athavA kulakara vaMza kahyo. have pUrve sUcavela IkvAkuvaMza pratipAdita kare che. te RSabhanAthathI utpanna thayo. tethI tenI vaktavyatA kahe che - * niryukti-130 : nAbhirAjA, vinItAnagarI janmabhUmi, marudevI mAtA, uttarASADhA naps, pUrvajanme vajanAbha rAi, saviisaddha vimAnathI rayavyA. * vivecana-130 : A niryukti gAthA ghaNAM arthanI pratipAdaka che. * x * nAbhi nAme kulakara thayA. tenuM vinItA bhUmimAM prAyaH avasthAna hatuM, marudevI tenI patnI hatI. pUrvabhave koI vairanAbha nAme rAjA hato, dIkSA laIne tIrthakara nAma gotra karma bAMdhya, marIne savarthisiddha vimAne deva thayo. tyAMthI te marudevInI kukSimAM te vinItAbhUmimAM sarvArthasiddha vimAnathI cyavIne RSabhanAtha nAme janmyo. ahIM je pUrvabhave vairanAbha hato, je rIte samyakatva pAmyo. jeTalAM bhavo samyakatva pAmIne saMsAramAM paryaTana karyuM, je rIte teNe tIrthakara nAmagogakarma bAMdhyuM. te batAvavAnuM kahe che. * niyukti-131,172SpakSepa gAthA-1 - dhanya sAviAhe ghoSaNA karAvI. sArthanI sAthe yationuM gamana. vaSaRitumAM aTavImAM vAsa. ghaNAM divase dhanyane ciMtA. ghInuM darzana. tyAMthI uttarakaramAM yugalika, tyAMthI saudharmakahyuM, tyAMthI mahAvideha mahAbala rAjA, tyAMthI IzAna jo lalitAMga deva, tyAMthI vajarjagharAjI.. uttaramAM sugalika, saudAma je deva, pachI mahAvidehamAM vaidhaputra. rAjapux, jeThI-amAtya Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 171,172 sArthavAhaputra tenA mitro. 129 * vivecana-171,172 : - x - avasara jANIne saMmoha nimitte huM upanyAsa karIza - dhana sArthavAha Adi gAyAryane kathAnakathI jANavo. - x - te A pramANe - dhana nAme sAryavAha hato. teNe dezAMtare jatAM ghoSaNA karAvI. te kahe che - te kALe te samaye pazcima videhakSetramAM dhana nAme sArthavAha hato. te kSitipratiSThita nagarathI vasaMtapure vANijya arthe cAlyo. teNe ghoSaNA karAvI ke - je mArI sAthe Avaze. tenA yoga-kSema huM vahana karIza. te A pramANe - AhAra, pANI, vastra, pAtra, auSadha, bhaiSaja ke bIjA je kaMIthI viSAda pAme te badhuM. te sAMbhaLIne ghaNAM taTika, kAryaTika Adi AvyA. yAvat tenI sAthe sAdhuno gaccha paNa cAlyo. te kALa kayo hato ? carama unALo. te sAthe jyAre aTavI madhye pahoMcyo. tyAre varSArAtra-comAsuM beThuM. tyAre te sArthavAha ati durgama paMtha che, tema jANI tyAM ja sAthe niveza karyo. comAsuM rahyA. te rahI paDatAM Akho sArtha paNa tyAM rahyo. jyAre te sArthikone bhojana pIrasyu tyAre kaMda-mUla-phala khAvAnuM AraMbhyu tyAre sAdhuo duHkhI thayA ke jo kaMIpaNa kalpatuM maLaze, to laIzuM. e pramANe kALa vItavA lAgyo. thoDuM comAsu rahyuM. tyAre dhanasArthavAhane ciMtA thaI ke - A sArthamAM koI duHkhI che? tyAre yAda AvyuM ke mArI sAthe sAdhuo AvyA che, temane kaMda Adi kalpatA nathI. te tapasvIo duHkhI che. kAle dAna karIza, ema vicArI prabhAte nimaMtrine kahyuM - AmAM amAruM kaMI kalpe to grahaNa karazo ? Apane zuM kalpaze ? akRt-akArita bhikSA mAtra ke ghI vagere. pachI teNe sAdhune vipula pramANamAM prAsuka ghI vahorAvyuM. te yathAyuSya pALIne kALamAse kALa karIne te dAnanA phaLathI [samyakatva pAmI] uttakurumAM manuSya thayo. tyAMthI AyukSaya thatAM saudharmakalpe devapaNe utpanna thayo. tyAMthI cyavIne A ja jaMbudvIpamAM pazcima videhamAM gaMdhilAvatI vijayamAM vaitADhya parvatamAM gAMdhAra janapadamAM gaMdhasamRddha vidhAdhara nagaramAM atibalarAjAnA pautra zatabala rAjAnA putra mahAbala nAme rAjA thayo. tyAM subuddhi zrAvaka maMtrI evA priyamitra vaDe nATaka-prekSaNamAM AkSipta manavALA evA tene bodha pamADyo. bAkI eka mAsanuM Ayu rahetA, chelle bAvIza divasanA bhakta pratyAkhyAna karI, marIne IzAna kalpamAM zrIprabha nAmaka vimAnamAM lalitAMga nAme deva thayo. tyAMthI vIne A ja jaMbudvIpamAM puSkalAvatI vijayamAM lohArgala nagarano svAmI vajaMgha nAme rAjA thayo. tyAM patnI sahita, pAchalI vayamAM dIkSA lauM, ema ciMtaveluM paNa putra vaDe vAsagRhamAM dhUpa-dhumADAnA yoge mArI naMkhAyo. marIne uttakumAM potAnI patnI sahita yugalika rUpe janmyo. tyAMthI saudharmakabhe deva thayo. tyAMthI cyavIne pharI mahAvideha kSetramAM kSipritiSThita nagaramAM vaidhaputra rUpe 31/9 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 janmyo, je divase janmyo, te divase ekasAthe A cAra vayasya janmyA - rAjaputra, zreSThIputra, amAtyaputra, sArthavAhaputra. teo moTA thayA. anya koI divase te vaidhanA ghera ekasAthe bhegA thaIne beThA hatA. tyAM koI sAdhumahAtmA bhikSArthe AvyA ke je kRmi kuSTha rogathI pIDita hatA. te badhAM mitro sAthe praNaya ane hAsya karatA te vaidhaputrane bolyo. A lokamAM tamArI sAthe badhuM khAdhuM-pIdhuM, paNa koI tapasvI ke anAthanI cikitsA na karI. vaidhaputra bolyo - karIza. paNa mArI pAse auSadha nathI. te mitro bolyA-ame mUlya ApIzuM. zuM auSadha joIze ? vaidhaputre kahyuM - kaMbala ratna, gozISa caMdana ane trIjuM sahasapAka tela. tyAre te badhuM zodhavA nIkaLyA. tyAre temaNe jANyuM ke - amuka vaNika pAse A auSadhAdi che. 130 te mitro temanI pAse gayA, be lAkha mudrA lIdhI. vaNik saMbhrAMta thaI bolyo - zuM ApuM ? teoe kahyuM ke kaMbala ratna ane gozIrSa caMdana Apo. vaNike pUchyuM - AnuM zuM prayojana che ? teoe kahyuM sAdhunI cikitsA karavI che. vaNike kahyuM - * mAre mUlya nathI joItuM. ema ja laI jaIne cikitsA karo. mane paNa dharma thaze. te vaNik vicAre che ke - jo A bALakone dharmanI upara AvI zraddhA hoya teTalI to mArA jevA maMdapuNya ke je Aloka pratibaddha che, tene AvI zraddhA nathI. te saMvega pAmyo, tathArUpa sthavIro pAse dIkSA laIne siddhi gati pAmyo. A mitro paNa te auSadha laIne, te sAdhunI pAse te je udhAnamAM pratimA dhyAne sthita hatA. tyAM gayA. tyAM pratimAsthita temane vaMdana karIne anujJA mAMgI ke - he bhagavan ! amone anujJA Apo. ame Apane dharmavighna karavA Avela chIe. te vAta niryuktikAra kahe che - niryukti-173,174 : te mitroe vaidhaputranA ghera koDhanA kIDAthI pIDita koIka munine joIne, teo vaidhaputrane kahe che, tame A muninI cikitsA karo... lakSapAka tela vaidhaputre ApyuM, vaNike ratnakaMbala ane gozISa caMdana ApIne dIkSA lIdhI. te vaki te ja bhave AMtakRt kevalI thaI mokSe gayo. * vivecana-173,174 : [kathAnakano zeSa bhAga ahIM kahe che -] tyArapachI tela vaDe te sAdhune atyaMgana karyu. te tela romakUpo vaDe badhuM ja vyApta thayuM. te vyApta thatAM badhAM kRmio kSobha pAmyA, temanA cAlavAthI te sAdhune atIva vedanA thaI. tyAre te kRmine nIkaLatA joIne kaMbala ratna vaDe te sAdhune prAvRtta karyA-DhAMkI dIdhA. te zItala hatuM. tela uSNatAvALuM hatuM. kRmio temAM coMTI gayA. tyAre pahelAthI lAvelA gAyanA maDadAmAM te kRmine nAMkhyA. te badhAM ja kRmi nIkalI gayA, pachI teNe sAdhune caMdana vaDe lipta karyA. pachI AzvAsita karyA. e pramANe eka-be-traNa vakhata te sAdhune atyaMgana karI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 173,174 131 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 nirogI karyA. pahelAM prakSaNa karyuM. pachI gozISa caMdanathI Alepana karyuM, pharI mANa karyuM. e pramANe A paripATIthI pahelA atyaMgane cAmaDInA kRmi nIkaLyA, bIjAmAM mAMsamAM rahelA kRmi nIkaLyA. trIjAmAM hADakAmAM rahelAM beIndriyo nIkaLyA. pacI sauhaNI auSadhithI kanakavarNanA karI dIdhA. tyArapachI munine khamAvIne pAchA pharyA. pachIthI te mitro sAdhu thaI gayA. AyuSya hatuM. te pALIne te pAMce jaNAM azruta devalokamAM utpanna thayA. tyAMthI cyavIne A ja jaMbUdvIpamAM pUrva videhamAM pulAvatI vijayamAM puMDarIkiNI nagarImAM vajasena rAjAnI dhAriNI devInI kukSimAM vaidhaputra vajanAbha nAme rAjA thayo. je cakravartI thayo. bAkInA kramathI bAhu, subAha, pITha, mahApITha nAme bhAIo thayA. sajA vajasene dIkSA lIdhI, teo tIrthakara thayA. bAkInA moTA thaI pAMca prakAranI bhogone bhogave che. - je divase vajasena RSine kevaLajJAna utpanna thayuM. te ja divase vajanAbhane cakarA utpanna thayuM. te vajanAbha cakravartI thayo. teNe sAdhunI vaiyAvaccethI cakavartInA bhoga prApta karelA hatA. bAkInA cAre mAMDalika rAjAo thayA. tyAM vajanAbha cakavartIe 84 lAkha pUrvanuM sarvAyu pALyuM. kumArapaNe 30, mAMDalikapaNe-16, cakavartIpaNe24 ane zrAmANya paryAyamAM 14 lAkha pUrva, e pramANe 84-lAkha pUrvo savayui pALela, temAM bhogone bhogavatA vicArato hato tyAre - A tarapha tIrthakaranuM samosaraNa racAyuM. vajanAbhe pitAnA caraNa kamaLamAM cAre paNa sahodaro sahita dIkSA lIdhI. temAM vajanAbha cauda pUrve bhaNyA. bAkInA cAre 11-cAMga bhaNyA. temAM bAhu vaiyAvacca kare che, subAhu sAdhunI vizrAmaNA kare che. e pramANe te baMnene karatA joI vajanAbha svAmI tenI upabRhaNA kare che - aho ! AmaNe janma-jIvitanuM phaLa prApta karela che. e pramANe te baMnenI vaiyAvacca ane vizrAmaNAnI prazaMsA kare che. e pramANe prazaMsA karatAM tenI pachInA baMne [pITha ane mahApITha ne apati thAya che. ApaNe baMne svAdhAyavAna chIe, to prazaMsA thatI nathI, je (kAma) kare che te ja prazaMsA pAme che, kharekhara ! loka vyavahAra ja satya che vajanAbhasvAmIe vizuddha pariNAmathI tIrthakara nAmagoba karma bAMdhyuM. A ja arthanA upasaMhArane mATe A cAra gAthA kahe che - * niyukti-15 thI 178 - sAdhunI cikitsA karI zramaya pAmIne devaloke gayA, tyAMthI ravIne pauDarIkiNI nagarImAM vajasenanA putro thayA. temAM pahelo vrajanAbha, pachI bAhu, subAha, pITha, mahApITha thayA. temanA pitA tIthara thayA, niSkrimaNa karyuM, tyAM ja pitA pAse dIkSA lIdhI. pahelo caudapUrNa thayo, bAkInA cAra 11-cAMgonA jJAtA thayA. bAhu Adi cAramAM bIjo 'bAha vaiyAvacakArI, trIje vizrAmaNAkArI thayo. te baMnee anukrame bhogaphaLa ane bAhubaLa upArjana karyA moTA prazaMsA karatAM, baMne nAnA bhAIone ApIta thaI. pahelAM vIsa nakanI AirAdhanA karI tIkarad kaMpA.. * vivecana-135 thI 108 : gAthArtha upara mujaba che. - x - je kahyuM ke - pahelAM tIrthakarava vIsa sthAno vaDe ArAdhya, te sthAnone jaNAvavA A traNa gAthA che - * niyukti-16 thI 181 - [1 thI ) arihaMta siddha, pravacana, guru, sthavITa, bahuta, tapasvI. A sAte paratvenI vatsalatA. [8] abhisma jJAnopayoga... [9 thI 1] aticAra rahita evA darzana, vinaya, Avazyaka, zIla-qta, [13 thI 17] kSaNa lava, tapa, caNa, vaiyAvacca ane samAdhi, [18 thI 20] pUrva jJAna grahaNa, [19] zrutabhakti, pravacanapabhAvanA. A kAraNothI jIva tItharatva pAme che. vivecana-139 thI 181 - (1) arahaMta - azokAdi aSTa mahAprAtihAryAdi rUpa pUjAne yogya che te. (2) siddha - saMpUrNa niSThita kamaza, paramasukhI ke kRtakRtya. (3) pravacana-zrutajJAna athavA tenA ananya upayogathI saMgha, (4) zAstrArthane guMthe mATe guru arthAt dhamapadezAdi dAtA. (5) sthavira - temAM jAti sthavira-60 varSanA, zrutasthavirasamavAyAMgadhara, paryAyasthavira - 20 varSano paryAya. (6) bahuzruta - ghaNAM zrutavALA ke apekSika bahuzrutatva, temAM sUgadharI arthaghara pradhAna che, tenAthI ubhayadhara pradhAna che. (3) tapasvI-vicitra anazanAdi rUpa tapavALA athavA sAmAnya sAdhu. A arahaMta, siddha, pravacana, gu, sthavira, bahuzruta ane tapasvIno vAtsalya bhAvane vatsalatA. te anuyoga yathAvasthita guNa kIrtana rUpa che. (8) abhINa - satata jJAnopayoga, (6) darzana-samyakatva, (10) vinayajJAnAdi, te dazavaikAlikathI jANavo. A darzana ane vinayamAM atiyAra rahitatA. (11) Avazyaka - avazya kartavya saMyama vyApAra niSpakSa temAM niraticApaNuM, (12) zIla-uttaraguNa, vrata-mUlaguNa. A zIla ane vratamAM niticAratA. (13) kSaNalava * kALa lakSaNarUpa che. kSaNalavAdimAM saMvega bhAvanA dhyAna ane AsevanathI. (14) tapa thAzakti tapanuM sevana, (15) bhAga-catijana vaDe vidhipUrvaka karAya che. (16) vaiyAvacca-daza bhede che. (13) samAdhi - gura AdinA kArya karavAthI svasthatA ane samAdhimAM baMdhAya che. (18) apUrva jJAna grahaNa (19) zratabhakti - zrutabahamAna, (20) pravacana prabhAvanA - te yathAzakti mAgadizanAmI thAya. A 20 kAraNothI tIrthakaratva prApta thAya. [noMdha:- ujA ra0 kAraNonA nAma ane kamamAM ghaNAM taphAvato jovA maLela che. mUrNimAM paNa zIla ane vrata judA sthAnaka che ane samAdhine pUrvanA tapa Adi kaNa sAthe joDela che. vaivastranuM varNana mUrNimAM vadhu sAruM karela che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 182 133 * niyukti-182+vivecana : pahelA ane chellA tIrthakare A sarve sthAnone vAraMvAra pRSTa karyA che, madhyama jinezvaroe eka, be, traNa ke sarva sthAno sevyA che. * niyukti-183+vivecana : te tIrthakara nAma gotrakarma kaI rIte vedAya che ? azlAna dharma dezanAdi vaDe, tene bhagavaMta tIrthakaranA bhava pUrvenA trIjA bhavamAM bAMdhe che - x - tenI sthiti utkaTathI koDAkoDI sAgaropamanI hoya che ane te prAraMbha baMdha samayathI AraMbhIne satata upayaya pAmatA yAvatu pUrvakaraNanA saMkhyAtA bhAgo vaDe baMdhAya ane kevalIkALe teno udaya thAya che. te kaI gatimAM baMdhAya te kahe che - * niyukti-184 - niyamAM manuSya gatimAM strI, puruSa ke napuMsaka zubhavecAvALo vIsA sthAnaka padamAMthI eka, be, traNa ke vIze pada sevIne bAMdhe. * vivecana-184 : niyamathI manuSyagatimAM baMdhAya che. tene koNa bAMdhe ? strI, puruSa ke napuMsaka badhAM bAMdhe? nA, zabhalezyAvALo aneka prakAre sevIne bAMdhe che - x - vIzamAMnA koIpaNa sthAna vaDe bAMdhe che. - - - zeSa kathAnaka kahe che - bAhu vaDe vaiyAvacca karaNathI cakravartInA bhoga nirvatita thayA. subAhu vaDe vIzrAmaNAthI bAhabala nivartita thayuM pAchaLanA be-pITha ane mahApITha vaDe mAyAthI strInAma gotra karma arjita thayuM. pachI teo vAyune pALIne pAMce kALA karIne savarthisiddha vimAnamAM 33sAgaropama sthitika devapaNe utpanna thayA. tyAM paNa yathA Ayu pALIne pahelo vajanAbha cyavIne A avasarpiNImAM suSama suSamA Aro vyatikrAMta thayo, suSamAM Aro paNa gayo, suSamaduSamA Aro ghaNo gayo. 84 lAkha pUrvamAM 89 pakSa bAkI rahetA, aSADha vada cothe jeiTha vada-4] uttarASADhA yoga yukta caMdra thayo tyAre IvAku bhUmimAM nAbhi kulakaranI maradevA patnInI kukSimAM garbhapaNe utpanna thayA. mAtA RSabha, hAthI Adi cauda svapno joIne jAgI. svapno nAbhi kulakarane kahyA. teNe kahyuM - tAro putra mahAt kulakara thaze. tyAre zukanuM Asana calita thayuM, jadI ahIM Avyo, bolyo he devAnupiya ! tamArA putra sakala bhuvananA maMgala AlayarUpa pahelo rAjA, pahelo dharma cakravartI thaze. to koI kahe che ke - bagIze Indroe AvIne AvuM kahyuM. pachI marudevA haSTa-tuSTa thaI garbhane vahana kare che. A ja arthano upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-185+vivecana :badhAMno upayAta sarvArthasiddha thayo. pachI Ayuno kSaya thatAM pahelAM rASabhadeva 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 vyA. ASADha nakSatramAM, kRSNa caturthIe AvyA. ahIM vakatavyatA kahI, have A dvAra gAyAne niyuktimAM kahe che - * niyukti -186 - arihaMtano janma, nAmakaraNa, vRddhi, jAtismaraNa, vivAha, saMtAno, abhiSeka, rAjyasaMgraha [di dvArA kahevA.] * vivecana-186 : janma viSayaka vidhinuM kathana. "caitravada-8" Adi kaheze. nAma viSayaka vidhinuM kathana, "dezona" Adi kaheze, bhagavaMtanI vRddhi - "have te bhagavaMta moTA thAya che" vagere. jAtismaraNamAM vidhinuM kathana - "jAtisara" Adi kaheze. vivAha vidhi kathana, "bhoga samartha" Adi kaheze. apatyamAM krama kahe che. rAjyasaMgraha viSaya kahevo - "azva, hasti, gAya ItyAdi. A samudAyArtha kahyo. avayavArtha pratidvAre avasara mujaba kaheze. temAM paheluM dvAra - avayavArthe jaNAve che - * niyukti-187 : zaijhavada AThama gujarAtI phAgaNavada-8] nA divase ASADhA nakSatramAM RSabhadevano janma mahotsava badho jANavo - ghoSA sudhI kahevo. * vivecana-187 - cUirNikAre dikumArI varNana vadhu vistRta karela che.] te maradevA mAtA nava mAsa bahu pratipUrNa thayA, sADA sAta ahorAtra purA vyatikAMta thayA pachI madhyarAtri kALa samayamAM caitra vada-8 uttarASADhA nakSatramAM ArogyavALI mAtAe ArogyavALA putrane janma Apyo. tIrthaMkarano janma thayo tyAre sarvalokamAM udhota thayo. tIrthakaranI mAtA prasanna garbhavALI hoya che. jara, lohI, kalamala yukta hoya che. pachI milokanA nAthano janma thatAM adholokamAM vasanArI ATha dikakumArIo - bhogaMkarA, bhogavatI, subhogA, bhogamAlinI, suvasA, vasamikA, puSpamAlA ane aniMditA. e ATha dizAkamArInA Asano calita thayA. tyAre bhagavat RSabhasvAmIno janma thayA tema avadhijJAna vaDe joIne divya cAnavimAna vaDe jadI AvIne tIrthakara ane tIrthakaranI matAtA maradevIne vaMdana karIne bole che - [mUrNine khAsa jevI, varNana vadhu che.]. - he jagat pradIpadAyikA ! tamane amArA namaskAra thAo. he devAnupiyA ! ame adholokamAM vasanArI ATha dizAkumArIo tIrthakara bhagavaMtano janmamahimAM karIe chIe. to tame bhayabhIta na thazo. tyArapachI te pradezamAM aneka staMbha upara rahelA evA janma bhavanane vikrvane saMvartaka vAyu vikaryo che, pachI te bhagavaMtanA janma bhavanathI cotarapha eka yojanamAM vraNa, kATha, kAMTA, kAMkara, patnane laI-laIne ekAMtamAM pheMke che, pachI jadIthI ja vAyune upazAMta karI de che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddhAta ni 183 135 pachI tIrthakara bhagavaMtane, mAtAsahita praNAma karIne ati dUra nahIM te rIte rahIne gItagAna karatI ubhI rahe che. tyArapachI urvalokamAM vasanArI ATha dizAkumArIo - meghaMkarA, meghavatI, sumeghA, meghamAlinI, toyadhArA, vicitrA, vArisenA ane balAhakA, A badhI paNa pUrvokta vidhithI AvIne megavAdaLane vikrvIne bhagavaMtanA janmabhavananI cotarapha eka yojanamAM ati jaLana thAya, ati mATI na thAya te rIte chUTo chUTo sparzata raja-reNu vinAzaka, sugaMdhI jaLanI varSA varasAvIne puNyanA vAdaLa vikarSe che. vikrvIne jaLa, sthala dIpatA evA ghaNAM vaMtasthAyI paMcavarNA puSpone jAnu pramANa uMcA rahe tevI puSpa varSA kare che. pUrvavat gItagAna karatI rahe che. tyArapachI pazcima rucakamAM vasanArI ATha dizAkumArIo - naMdotarA, naMdA, AnaMdA, naMdivardhanA, vijayA, vaijayaMtI, jayA, aparAjitA te pramANe ja AvIne cAvatu tame bhayabhIta na thazo, tema kahIne tIrthakara bhagavaMtane mAtA sahita pUrvamAM hAthamAM darpaNa laI gItagAtI rahe che. e pramANe dakSiNarucakavAsinI ATha - samAhArA, supadattA, yazodharA, lakSamImatI, bhogavatI, citraguptA ane vasuMdharA e AThe pUrvavatu AvIne cAvatuM bhuvanane AnaMda ApanAne jananisahita dakSiNamAM hAthamAM mUMgAra laIne gItagAna karatI rahe che. e pramANe pazcima rucakavAsinI paNa ATha - IlAdevI, surAdevI, pRthvI, paDAvatI, kanAsA, navamikA, sItA ane bhadrA. A badhI paNa tIrthakarane mAtA sahita pazcimethI hAthamAM vIMjhaNo laI gItagAtI rahe che. e pramANe uttara gucakavAsinI paNa ATha - alaMbusA, mizrakezI, puMDarikiNI, vANI, hAsA, sarvaprabhA, zrI ane hI, te pramANe ja AvIne tIrthakarane mAtAsahita uttaramAM bahu dUra nahIM, tema hAthamAM cAmara laI gIta gAtI rahe che. pachI vidizA racakamAM vasanArI cAra vidhakumArI svAminI-citra, citrakanakA, saterA, saudAminI. te pramANe ja AvIne milokabaMdhu prabhune mAtA sahita cAre dizAmAM hAthamAM dvipIkA laIne bahu dUra nahIM tevA sthAne gItagAna karatI ubhI rahe che. tyArapachI madhyamarucakavAsI cAra dikakumArI pradhAno - rucakA, cakAMzA, surUpA, cakAvatI. te pramANe ja AvIne cAvatu uparodha rahita jaIne bhavyajanakumudapaMDa maMDana bhagavaMtanI cAra AMgaLa vajIne nAbhinALane chede che, khADo khode che, nAbhinAlane khADAmAM dATe che, ratna ane vajathI khADo pUre che, haritAlikA - duva vaDe pIThane bAMdhe che. tIrthakara bhagavaMtanA janma bhavanathI pUrva-dakSiNa-uttaramAM traNa kadalIgRho vidurve che, tenA bahu madhyadeza bhAgamAM traNa caMdrazALA vidurve che, tenA bahumadhya bhAgamAM traNa siMhAsana vikarSe che. tIrthakara bhagavaMtane hatheLImAM grahaNa karIne ane mAtAnI 136 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bAhA pakaDIne dakSiNanA kadalIgRhanI caMdrazALAnA siMhAsane besADIne zatapAka, samrapAka tela vaDe atyaMgana kare che, sugaMdhI gaMdhavartaka vaDe udvartana kare che. pachI tIrthakara bhagavaMtane kara kamala yugalano rodha karIne ane mAtAne sArI rIte bALA vaDe grahaNa karIne pUrvanA kadalIgRhanI caMdrazALAnA siMhAsane besADe che. tyAM snAna vidhi kare che. gaMdha kASAyika vAthI aMga luMche che sarasa gozISacaMdana vaDe lepana kare che. divya devadUSyayugala paherAve che. sarva alaMkArathI vibhUSita kare che. pachI uttaranA kadalIgRhanI caMdrazALAmAM sIMhAsane besADe che. pachI Abhiyogika vaDe laghu himavaMta parvatathI sarasa gozI"caMdana kATha maMgAve che, araNI vaDe ati utpanna kare che. tenAthI gozIpacaMdana kASThano agni ujavAlita kare che, agnihoma kare che, bhUtikarma kare che, rakSApoTalI kare che, tIrthakara bhagavaMtanA karNamUla pAse be pASANavartakane be hAyanA saMpuTamAM ane tIrthakaramAtAne bAhu vaDe grahaNa karIne jyAM bhagavaMtanuM janma bhavana che, jyAM zayyA che, tyAM lAve che, tIrthakaranI mAtAne tyAM zayyAmAM besADe che, bhagavaMtane tenI pAse sthApana kare che. tyArapachI tIrSakane mAtA sahita jyAM che, tyAMthI bahu dUra nahIM tema gIgAna karatI rahe che. A ja vAtano upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-188 : saMvataka vAyu, meghavRSTi, ariso, zRMgAra, vIMjhaNo, cAmara, dIpaka, rakSA e pramANe chappana dikakumArI kare che. * vivecana-188 : artha kahevAI gayo. dvAra yojanA mAtra batAve che - ukta prayojana mATe saMvartaka meghane vikaryo che. arIsA laIne ubhe che, te rIte mUMgAra, vIMjhaNo, cAmara, dIpaka paNa jANavA ane rakSA dikakumArIo kare che. tyArapachI devendra zakanuM vividha maNinA hajAro kiraNothI raMjita sIMhAsana calita thAya che. tIrthakara bhagavaMtane avadhijJAnathI jue che jaldI pAlaka vimAna vaDe Ave che. ahIM mUrNimAM A varNana ghaNuM ja suMdara ane ghaNAM ja vistArathI karela che, kharekhara / vAcavA lAyaka che.) tIrthakara bhagavaMta ane mAtAne traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kare che, vaMdananamaskAra kare che, vaMdI-namIne A pramANe kahe che - he ratnakukSighArikA ! tamane namaskAra thAo. huM devendra zaka Adi tIrthakara bhagavaMtano janma mahimA karIza. tamArA vaDe uparodha na thAo. ema kahIne avasthApinI nidrA Ape che. tIrthaMkaranuM pratirUpaka vikarSe che. tIrthakaranI mAtA pAse rAkhe che. tIrthakara bhagavaMtane be hAthanA saMpuTamAM grahaNa kare che. tyArapachI potAnA pAMca rUpane vikarSe che - eka Indra jinendrane grahaNa kare che. be Indro baMne tarapha cAmara vIMjhe che, eka ujjavaLa Atapagane grahaNa kare che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 188 939 ane eka vajrane dhAraNa kare che. tyArapachI zakra caturvidha deva nikAya sahita jaldIvaritapaNe jyAM meru parvata che, paMDakavananI meru culikA che tyAM dakSiNamAM ati pAMDukaMbalazilA upara abhiSeka sIMhAsana pAse Ave che. AvIne sIMhAsananI pUrvAbhimukha bese che. e pramANe batrIze paNa Indro bhagavaMtanA pAya samIpe Ave che, [vRttikArazrIe A varNana ghaNuM TuMkAvela che, yUrNimAM ghaNAM ja vistArathI ane suMdara rIte zanuM, zakra vimAnanuM, zakra dvArA bolAvAtA deva-devInuM, kevI rIte Ave che ? te, ItyAdi varNana che IzAnendra AdinuM varNana paNa vistArathI che. pahelAM acyutendra abhiSeka kare che, pachI anukramathI yAvat zakra sudhInA Indro abhiSeka kare che. tyArapachI rAmara Adi yAvat caMdra ane sUrya kare che. tyArapachI bhagavaMtanA janmAbhiSeka mahotsavathI nivRtta thaIne zaka, tevI sarva RddhithI, caturvidha devanikAya sahita tIrthaMkarane grahaNa karIne pAcho Ave che, tIrthaMkaranA pratirUpane pratisaMhare che, tIrthaMkara bhagavaMtane mAtAnI pAse sthApana kare che, avasvApinI nidrA prati saMhare che. divya kSomayugala ane be kuMDalo tIrthaMkara bhagavaMtanA ozikAnI samIpe sthApe che. eka zrIdAmakhaMDa, tapanIya ujjvala laMbUzaka, sonAnA patarAthI maMDita, vividha maNiratna hAra - ardhahAranA samUhathI upazobhita, tIrthaMkara bhagavaMtanI uparanA ullocamAM nikSepe che. jethI tIrthaMkara bhagavaMta animeSa dRSTi vaDe jotAM sukhe sukhe abhiramamANa karatAM rahe che. tyArapachI zakranI AjJAthI vaizramaNa deva 32-hiraNyakoDI, 32-suvarNa koDI, 32-naMdAsana, 32-bhadrAsana subhaga-saubhAgya-rUpa-cauvana-guNa-lAvaNya tIrthaMkara bhagavaMtanA janmabhavanamAM saMhare che. tyArapachI zakranA Abhiyogika devo moTA-moTA zabdothI ghoSaNA kare che - sAMbhaLo sAMbhaLo ! ghaNAM bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka, vaimAnika devo ane devIo ! je tIrthaMkara bhagavaMta ke tIrthaMkara mAtAnuM azubha manamAM vicAraze, tenA AMbAnI maMjarI mAphaka mastakanA sAta TukaDA thai jaze. ghoSaNA karyA pachI bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnika devo tIrthaMkara bhagavaMtano janma mahotsava karIne naMdIzvaradvIpe gayA. tyAM aSTAhikA mahA mahotsava karIne pota-potAnA Alaye pAchA gayA. janmadvAra puru thayuM. have nAmadvAra kahe che - temAM bhagavaMtanuM nAma nibaMdhana caturvizatistavamAM kahevAze. ahIM vaMza nAma nibaMdhana kahevA mATe jaNAve che - * niyukti-189 - eka varSamAM kaMIka nyUna samaye vaMza sthApana karavA mATe IndranuM Agamana thAya che, AhAra mATe devo AMgaLImAM amRta sthApe che. 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-189 : bhagavaMta kaMIka nyUna eka varSanA thayA, teTalAmAM pharI zakranuM Agamana thayuM. teNe bhagavaMtanI vaMza sthApanA karI. A RSabhanAtha che. temane gRhAvAsamAM asaMskRta AhAra hoya. paraMtu badhAM tIrthaMkaro bAlabhAvamAM vartatA stanano upayoga karatAM nathI, paraMtu AhAranI IcchA thAya tyAre potAnI ja AMgaLI moDhAmAM muke che. te AhAra AMgaLImAM amRtarA samAna devoe sthApelo ane manonukUla hoya che. e pramANe bAlyabhAva atikrAMta thatAM agnithI pAkelane grahaNa kare che, RSabhanAthe paNa pravrajyA svIkArI na hatI tyAM sudhI devatAe lAvela AhArano ja upabhoga karyo hato. ATaluM AnuSAMgika kahyuM. have prastuta sUtra - Indrae vaMzanI sthApanA karI, te jaNAve che - te kaI rIte karI ? svAbhAvika ke pravRtti nimitta pUrvikA? pravRtti nimita pUrvikA hatI, IcchAnusArI nahIM. kaI rIte ? * niyukti-190 Isu [zeraDI] khAvAnI prabhunI IcchA jANIne prabhunA vaMzanuM nAma Indre IkSvAkuvaMza sthApyuM. je vayamAM je yogya hoya te Indra kare che. * vivecana-190 : atIta-vartamAna-anAgata devendra zakono e AcAra che ke pahelA tIrthaMkaranA vaMzanI sthApanA kare. pachI Indra lokothI parIvarIne tyAM Avyo. khAlI hAthe kema javuM? tema vicArI moTuM IkSu-zeraDI laIne Avyo. A tarapha nAbhi kulakara RSabhasvAmIne khoLAmAM laIne beThelA hatA. zakra AvatA bhagavaMte zeraDI tapha dRSTi karI. tyAre zake pUchyuM - bhagavan ! zuM Apa IkSu [zeraDI] khAso ? tyAre svAmIe hAtha phelAvyo ane harSita thayA. tyAre zake Ama vicAryu - je kAraNe tIrthaMkarane IkSuno abhilASa thayo, te kAraNathI teno IkSvAku vaMza thAo. ane - 4 - bhagavaMtanuM gotra kasApa hatuM. A pramANe zake vaMzanI sthApanA karI ane gayo. - X + akSaragamanikA - devarAj zakra IkSu laIne Avyo. bhagavaMte hAtha phelAvatA Indre pUchyuM - bhagavan ! zuM Izyu [zeraDI] khAzo ? bhagavaMte Itru grahaNa karI. tethI IkSvAkA - Isu bhojI thayuM. tethI RSabhanA vaMzajo IkSvAkA [IkSvAku vaMzanA kahevAyA. e pramANe je vastu, je prakAre, je vayamAM yogya hoya tema zake badhuM ja karyu. pazvArdhamAM pAThAMtara che. "tADanA phaLathI haNAyela bhaginI patnI thaze." kharekhara bhagavaMta ane naMdA [sunaMdA] nI samAna vaya jamAvavA A pramANe pATha che. tethI bhagavaMtanA bAlyabhAvamAM ja eka yugalika tADanA phaLathI mRtyu pAmatA tenI yugalinIne lAvIne kahyuM - te RSabhanI patnI thaze mATe tenI saMgopanA karavI. AgaLa paNa kahe che - "naMdA ane sumaMgalA sahita." Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddhAta ni 190 139 bIjI kahe che - A badhI ja janmadvAra vaktavyatA che. dvAragAthA paNa e rIte kahevAya che - janma ane vivRddhi have vRddhidvAra kahe che - * niyukti -191,192 - devalokathI cyavela ane anupama zobhAvALA bhagavaMta devagaNazI parivarelA ane naMdA tathA sumaMgalA sahita vRddhi pAme che. kALA bhammaravALavALA, suMdara nayanavALA, biMbaphaLa samAna hoThavALA, zvetadata paMkitavALA, zreSTha pAkamaLa jevA gauravarNavALA, vikasita kamaLanI sugaMdha jevA zAsavALa bhagavaMta hatA. - vivecana-101,192 : gAthArtha upara mujaba che. vizeSa A - azveta eTale kRSNa, mastakamAM thayelA te zirojA-vALa, zobhana nayana te sunayana, bilva phaLa samAna baMne hoThavALA. - X - X * have jAtismaraNa dvAra kahe che - * niryukti -193+vivecana : jAtismaraNa ane apatipAti traNa jJAno - mati, kRta, avadhi vaDe bhagavaMta (yukta hatA) avadhijJAna devalaukika ja bhagavaMtane aparcyuta hoya che. tathA kAMti ane buddhi vaDe te yugalika manuSyo karatAM adhika hoya che. - have vivAhadvAra vaktavyatA - * niyukti-194 - sugalikomAM paheluM akALa mRtyu thayuM, tADa phaLa paDavAthI bALaka maraNa pAmyo. bacelI kanyAne RSabhanI panIrUpe grahaNa karI. * vivecana-194 : bhagavaMtane kaMka jUna eka varSanuM Ayu hatuM. tyAre koI yugale apatyane janma Apyo. apatya yugalikane tADa vRkSanI nIce rAkhIne te krIDagRhamAM gayA. tyAre tADavRkSane pavana AvatA eka tADa phaLa nIce paDyuM tenAthI bALaka mRtyu pAmyo. to paNa te yugale te bAlikAne ucherIne, pAtaLA kaSAyathI mRtyu pAmI devaloke utpaNa thayA. te kanyA udhAnanI devI samAna utkRSTa rUpavALI ekalI ja vanamAM vicaratI hatI. tene indrANI jevI joIne mithunaka puraSo vismayathI visphArita nayane nAbhikalakarane nivedana karyuM. ekalI te kanyAne kulakare grahaNa karI ane gasSabhanI patnI thaze, tema kahyuM. bhagavaMte te baMne kanyA sAthe vicaratAM yauvanane prApta karyuM. A arasAmAM devarAja zakane ciMtA thaI - atIta, vartamAna. anAgata Indrano A AcAra che ke te pahelAM tIrthaMkaranuM vivAhakarma kare e pramo vicArIne aneka devadevI sahita tyAM Avyo. AvIne bhagavaMtanuM svayaM ja vara karma karyuM ane baMne patnInuM 140 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 devIoe vahakarma karyuM. Ano ja upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-15+vivecana : bhoga samartha jANIne devendrae temanuM vakarma karyuM. devIoe baMne mahilAnuM vaDukarma karyuM. bhAvArya upara kahyo che. have saMtAna dvArA jaNAvavA kahe che - * niryukti -196 - jinezvara devane janmathI cha lAkha pUrNa thayA tyAre bharata ane brAhmI tathA suMdarI ane bAhubalI (be yugala)no janma thayo. * vivecana-196 : gAthArtha kahyo. vizeSa e ke - anuttara vimAnathI avatarIne sumaMgalAnI kakSImAM Avela bAha ane pIThane bharata ane brAhmI nAme yugalane janma Apyo, subAhu ane mahApITha sunaMdAnI kukSIrI bAhubalI ane suMdarI nAme yugalarUpe janmyA. A ja vAtane mULa bhASyakAra jaNAve che - * bhASya-4 - sumaMgalA devIe bharata ane brAhmI yugalane janma Apyo. devI sunaMdAe bAhubalI ane suMdarI yugalane janma Apyo. * vivecana-4 : sugama hovAthI vivaraNa karatAM nathI. - - zuM bhagavaMtane ATalAM ja saMtAna thayA ke bIjA paNa ? te kahe che - * niyukti-197 + vivecana : 49 5Na yugalane sumaMgalAe pharI janma ApyA. AnI madhya pUrve nirUpita hakArAdi prakRti daMDanItinuM pracura kaSAya thakI atikramaNa kasvA lAgyA. tethI nItinuM atikramaNa thatAM lokoe bhagavaMtane atyadhika jJAnAdi guNavALA jANIne nivedana karyuM - Adi tIrthakarane Ama kahyuM. e pramANe nivedana karatAM bhagavaMtane kahyuM * niyukti-18 : daMDa kare te rAjA" ema kahetA, teo bolyA ke mAre paNa tevo rAja thAo. kulakara pAse jaIne mAMgalI karo. RSabha tamAro rAja thAo. * vivecana-198 - mithunakoe nivedana karatAM bhagavaMte kahyuM - nIti atikramaNa karanArane badhAM narezaro - rAjA daMDa kare che. te amAtya, ArakSakAdi baLa yukta, abhiSeka karAyela, AjJA atikramaNa na karela hoya che. ema bhagavaMte temane kahetA te yugalo bolyA - amAre paNa tevo rAjA thAo. ahIM vartamAnakALa nirdeza badhI avasarpiNImAM samAnatA batAvavA mATe che. athavA sUtranI trikALagocaratA darzAvavA mATe che. * x * bhagavaMte kahyuM - jo ema che, to kulakara pAse rAjAnI mAMgaNI karo. teoe yAcanA karI. kulakare kahyuM - RSabha tamAro rAjA thAo. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 198 141 142 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 pachI te yugalo rAjyAbhiSeka karavA mATe jaLa lAvavAne pAinI sarovara gayA. te avasare devendranuM Asana kaMpyuM. cAvat ahIM AvIne abhiSeka karyA. A ja vAtano upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-19 * Asana kaMpathI bhagavaMtanA rAjyAbhiSeka kALa jANI Indra tyAM AvIne abhiSeka karyo ane rAja yogya mugaTAdi vaMkAra paherAvyA. * vivecana-19 : upayogapUrvaka avadhijJAna vaDe jANIne zaka Avyo. bhagavaMtano rAjyAbhiSeka karyo. tathA rAjAne yogya mugaTa, kaTaka, kuMDala, keyurAdi alaMkAra paherAvyA. ahIM paNa vartamAnakALa nirdezanuM prayojana pUrvavat jANavuM. - X - eTalAmAM mithunaka puruSo pAsarovaramAM nalinI pro vaDe jaLa lAvavA bhagavaMtanI pAse AvIne temane alaMkRta - vibhUSita joIne vismayathI visphArita nayanavALA thayA. mUDha thaI vyAkuLa cite keTaloka kALa rahIne bhagavaMtanA baMne caraNe te jaLa nikSepa karyo. tenI AvI kriyA yuktatA joIne devendrae vicAryuM ke A puruSo kharekhara vinIta che tethI vaizramaNa yakSarAjane AjJA karI ke- ahIM 12-yojana lAMdhI, 9 yojana pahoLI vinItA nagarInI canA karo. teNe AjJA pAmIne divya bhavana, prAkAra, mALathI upazobhita nagarI banAvI. upasaMhArArthe kahe che - * niyukti-200 + kamaLAmAM ghaNI laI jaLane caraNamAM nAMkhatA te yugaliko vinIta hovAthI vinItA nagarI vasAvI. * vivecana-20o : gAthArtha kaho. vizeSa A - gifta - prakSepa kare che. vartamAna nirdeza pUrvavat. * x - abhiSekadvAra kahyuM. have saMgrahadvAra kahe che - * niyukti-201+vivecana : azva, hAthI, gAya e catuSpadane rAjyanA saMgraha nimite grahaNa karIne, have kahevAnAra svarUpanA cAra prakArano saMgraha kare che. vartamAnakALa nirdezanuM prayojanA pUrvavatuM. niyukta-202vivecana : ugra, bhoga, rAjaya, kSatriya AmanA samudAyarUpa saMgraha te cAra bhede thAya. A cArenuM anukrame svarUpa kahe che - ArakSaNa karanAra te ArakSaka, ugradaMDa karanArA hovAthI ugra, guru sthAnIya te guru-bhogA. mitra rUpa te rAjanya-samAna vayavAlA. ukta sivAyanA te kSatriyo. - X - dhe loka sthitinuM vaicica nibaMdhana jaNAvatA kahe che - * niyukti-203 thI 206 :(1 thI 11) AhAra, zilya, karma, mamatva, vibhUSaNA, lekha, gaNita, rUpa, lANa, mAna ane potaja.. (1ra thI 1) vyavahAra, nIti, yuddha, bhANazAstra, upAsanA, cikitsA, arthazAstra, baMdha, ghAta, tADanA... (22 thI 30) yajJa, utsava, samavAya, maMgala, kautuka, vastra, gaMdha, mALA ane alaMkAra.. (31 thI 40) sUDA upanayana, vivAha, daktidAna, mRtaka pUja, agni saMskAra, subha, zabda, khelAvavuM ane pUchavuM. vivecana-203 thI 206 : A cAre bAra gAthA che. bhASyakAra A pratyeka dvAranI vyAkhyA karaze. to paNa kaMIka kahIe chIe - (1) AhAra viSayaka vidhi, kaI rIte kalAvRkSAno AhAra saMbhave ? kaI rIte pakava AhAra thAya ? (2) zibhaviSayaka vidhi, kyAre kyAM kaI rIte keTalAM zilpo upajyAM ? (3) krama viSayaka vidhi - kRSi, vANijyAdi karma thavA ane agnimAM utpannAdi. (4) mAmaNA-tenAthI parigraha mamava kahevuM. (5) vibhUSAmaMDananI vakatavyatA, te bhagavaMtane pahelAM devendrae karI, pachI lokamAM paNa pravRta thaI. (6) lekha - lipIvighAna, tenI vidhinuM kathana. te jinezvare jamaNA hAthe brAhmIne batAvI ane (3) gaNita vidhi, gaNavuM che, te prabhue DAbA hAthe suMdarIne upadezI. (8) rU5 - kASTha kamadi, te bhagavaMte bharatane kahyuM. (9) lakSaNa - puruSa lakSaNAdi, te bhagavaMte bAhubaline kahyA. (10) mAta - mAna, unmAna, vimAna, gaNima, pratimAnA lakSaNa. (11) pota - AnA vaDe mAna potAnI vidhi kahevI. temAM mAna be bhede che - dhAnyamAna ane samAna. te dhAnyamAna - be asatInI pasatI ItyAdi kahyA. samAna-cosaThIyA ItyAdi. unmAna - je unmAna karAya te karyuM ItyAdi. avamAna - jethI avaktavya thAya te hAtha ke daMDa vaDe, gaNima - je gaNAya ItyAdi. A badhuM tyAre pravRtta thayuM. - x - 4 - bIjI gAthA - vyavahAra viSayaka vidhi kahevI, rAjakula karaNa bhASA pradAnAdi rUpa vyavahAra, te tyAre pravRtta thayo. kemake loko prAyaH sva sva bhAvathI apagama pAmelA. nItividhi kahevI - hakkAdi lakSaNa, zAma Adi upalakSama. yuddha viSayaka vidhi, temAM bAhuyuddha Adi -x - ISazAstrA-dhanurveda viSayaka vidhi, rAjadharma hovAthI tyAre je pravRtta thaI * x * x - upAsanA-nApita karma tyAre ja jagyuM kemake pUrve prANIone vyavasthita nakha ane roma hatA. athavA guru ke narendrAdinI upAsanA. cikitsA - rogaharaNa rU5, te tyAre ja thaI arthazAstra, nigaDa Adi janya baMdha, daMDAdi vaDe tADana-ghAta, mAraNa-jIvitAdithI chuTA pADavA. A badhuM bahaSabha devanA kALe ja utpanna thayuM. bIjI gAthA - yajJa eTale nAgAdi pUjA rU5, utsava - zaka mahotsavAdi, samavAya - goSThI Adi meLo. A tyAre pravRtta thayuM. maMgala-svastika, siddhArthakAdi. kautuka - rakSAdi maMgala - x * A bhagavaMtane pahelAM devo vaDe karAyuM. vastracInAMzunAdi, gaMdhakoThapuTAdi, mALA-puSpadAma, alaMkAra - keza bhUSaNAdirUpa, A badhuM vastrAdi tyAre ja thayA. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niM 203 thI 206 cothI gAthA - bALakonuM cUDAkarma tyAre pravRtta thayuM. kanyAnuM dAna-pitA Adi vaDe paraNAvavI, e tyAre ja thayuM. bhikSAdAna, mRtakanI pUjA - marudevA pahelA siddha thayA tyAre devo vaDe karAI. agni saMskAra - bhagavaMta nirvANa pAmyA tyAre pahelAM devoe karyo, pachI lokamAM paNa A pravRtti thaI. bhagavaMta AdinA agni saMskAra sthaLe stUpa tyAre ja karAyA, lokamAM paNa pachI pravRtta thayA. zabda-rudita zabdo, jyAre bhagavaMta mokSamAM gayA tyAre bharatane asAdhAraNa duHkha thayuM jANIne zakra vaDe karAyA. lokamAM paNa rUDha thayA. bAlakrIDApana, pRcchA - 4 - kAnanA mULa pAse ghaMTikA calita thAya. pharI yakSo AvI kAnamAM kahe che - koI paNa praznanI vivakSA kare che athavA niminAdi pRcchatA, sukhazAtA Adi pRcchA. - X - have pahelI gAyAnuM paheluM dvAra bhAmAM kahe che - * bhASya-pa+vivecana : 143 kaMdAhAra, mUlAhAra, pagAhAra, puSpa-phaLa khAnArA paNa hatA. kyAre ? jyAre RSabhadeva kulakara hatA. bhAvArtha spaSTa che. vizeSa e ke te yugaliko AvA prakAre thayA. vina zabda parokSa Apta AgamavAdano sUcaka che. - tathA - * bhASya-6+vivecana : IkSune khAnAra hovAthI kSatriyo IkSvAku kahevAya ane zaNa vagere satara prakAranA dhAnya-zAlyAdi, apava-nyUna ema bhojana karatA hatA. to paNa kALadoSathI te paNa jIrNavaMta na thatAM, te bhagavaMtane pUchatA, bhagavaMte kahyuM - hAthamAM ghasIne AhAra karo. A ja arthane pratipAdita karatAM bhASyakAra kahe che - * bhASya-vivecana : thoDo paNa AhAra karatAM ajIrNa thatAM te yugalo pahelA tIrthaMkara pAse AvyA, sarva avasarpiNI sthiti darzAvavA vartamAna nirdeza karyo. bhagavaMte be hAtha vaDe ghasIne kahyuM ke A rIte AhAra karo. bhASya-8nuM vivecana : te yugaliko bhagavaMtanA upadezathI be hAtho vaDe ghasanArA thayA tethI pALiyaLa, ahIM ema kahe che - teo vanaspatidhAnyane be hAtho vaDe ghasI, photarA kADhI khAtA. e pramANe kALanA doSatI keTaloka kALa jatAM te paNa ajIrNa - apaco thavAM lAgyuM. pharI bhagavaMtanA upadezathI ja be pAnanI vacce mUkI thoDIvAra rAkhI khAvA lAgyA. tethI tImitAMdula pravAlapuTa bhojI kahevAyA. ahIM taMdula zabdathI dhAnya vanaspati ja kahevI. pharI keTaloka kALe jatAM ajIrNanA doSathI bhagavaMtanA upadezathI hastatalapuTAhArA thayA. hatheLInA saMpuTamAM AhAra rAkhI, keTalAMka kALa pachI dhAnyavanaspati khAtA. te pramANe kAMkhamAM rAkhIne jANavuM. tyAre te yugaliko AvA prakAranA thayA pharI abhihita prakAranA saMyogo vaDe AhAra karanAra thayA. te A pramANe - hAtha vaDe ghasIne, pAMdaDAnA saMpuTamAM rAkhIne, kAMkhanA parasevAmAM rAkhIne ItyAdi kahevuM. - 144 X - X + X >> X - Ano ja upasaMhAra karatAM kahe che - * bhASya-+viverAna - * uktArtha ja che. vizeSa e ke uktArya akSara yojanA A pramANe maMDala ghasIne khAnArA, AnA dvArA pUrve kahela pratyeka bhaMgaka jaNAvyA. ghasI pravAlapuTamAM rAkhIne khAnArA, AnA dvArA bIjI yojanA - be bhAMgA batAvyA. ghasIne pravAlapuTamAM rAkhIne hAthapuTamAM keTaloka kALa rAkhIne khAnArA, AnA dvArA traNa bhAMgA batAvyA tathA kAkhamAM rAkhIne khAnArA, ema kahIne anaMtara kahela traNe bhAMgA sahita coyo bhAMgo batAvyo. bhASya-10-vivecana : - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 - [prazna] badhuM ja ghasIne khAvuM Adi te yugalikoe tIrthaMkaranA upadezatI karyuM ane te bhagavaMte jAti smaraNavALA hatA. to pachI temaNe agninA utpAdano upadeza kema na Apyo ? [uttara tyAre kALa ekAMta snigdha ane rUkSakALa hato, tethI prayatna chatAM agni utpanna thato nathI. te vAta bhagavaMta jANatA hatAM. paraMtu snigdha rUkSakALanA anatipaNAmAM - madhyama kALamAM thAya che, tethI Adeza karyo nahIM. cotho bhAMgo batAvyA chatAM kALanA doSathI AhAranuM ajIrNa thavA lAgyuM, eTalAmAM acAnaka agninuM utthAna te kALe thayuM. kaI rIte ? vRkSanA gharSaNathI. te pravRddha jvAlA zreNIvat utpanna thaI jamInamAM rahelA ghAsane bALato hato, te joIne apUrvaratna prApta thayuM mAnI buddhi vaDe grahaNa karavAM pravRtta thayA. baLI javAthI DarIne RSabhadevane kathana karyuM. - 4 - bhagavaMte kahyuM AjubAjunuM ghAsa chedI nAMkho. - x - agni zAMta thayo, pachI bhagavaMte kahyuM ke agnine grahaNa karI pAkane karo. teoe dhAnyane agnimAM nAMkhatA te dhAnya vanaspati badhI baLI gaI. pachI zuM thayuM te bhASyakAra svayaM batAve che - * bhASya-11+vivecana : prabhu racavADIe nIkaLyA tyAre yugalikoe nivedana karyuM ke A agni badhuM khAI jAya che. tyAre te bhagavaMte hAthInA skaMdha upara beThAM beThAM ja kahyuM ke te rIte agnimAM badhuM naMkhAya nahIM. paraMtu mATIno piMDa laI Avo. teo mATIno piMDa lAvyA. bhagavaMte hAthInA kuMbha sthaLe piMDa rAkhIne kuMbhano AkAra banAvyo ane kahyuM ke - AvA paripakva patra banAvI, temAM anna pakAvIne khAo. teoe tema karyu. e rIte tyAM paheluM kuMbhakArazilpa utpanna thayuM ane pakAvavAnI pravRtti zarU thaI. A ja vAtano upasaMhAra karatAM zilpadvAranI vyAkhyA kare che - * niyukti-207+vivecana - pAMca ja mULa zilpa thayA, te A - ghaTa, loha, citra, vastra ane vANaMdanuM. temAM ghaTa-kuMbhakAranuM zilpa, loha-luhAranuM zilpa, citra-citrakAra zilpa, khaMta - A Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 207 dezI zabda che tenAthI vastra zilpa levuM. kAzyapa-vANaMdanuM zilpa levuM. A eka eka zilpanA 20-20 bhedo thAya che. [ahIM pU. malayagirijI kRt TIkAmAM suMdara spaSTIkaraNo che, ke pAMce zilpanI utpatti zA mATe thaI ? have bAkInA dvAronA pratipAdana mATe bhASyakAra kahe che - * bhASya-12 thI 30 : [12] kRSi vANijyAdi karma kahevAya, parigrahamAM mamatA te mAmaNA kahevAya, pUrve devoe bhagavaMtanI je vibhUSA karI te khaMDanA kahevAya. [13] brAhmIne jamaNA hAthe bhagavaMte lipIvidhAna zikhavyuM ane DAbA hAthe suMdarIne gaNita batAvyuM. [14] bharatane rUpakarma, bAhubalIne manuSyonA lakSaNAdi kahyA. mAna, unmAna, avamAna, pramANa, gaNimAdi pAMca prakAre mAna che. [15] maNi Adine dorAmAM parovavA, samudramAM vahANo vahAvavA, vyavahAra lakhavo, kArya jANavA mATe lekhAdi mokalavA te vyavahAra jANavo. 145 [16] hakAra Adi sAta prakAranI nIti che athavA zAma Adi bhedo che. bAhu Adi yuddho ane lAvakAdi paMkhInA yuddho che. [17] bANazAstra, dhanurveda, dADhI-vALa-nakha AdinuM chedana te upAsanA athavA guru ane rAjAdinI paryApArAnA te upAsanA che. [18] roga dUra karavA cikitsA, artha - dhana kyAMthI Ave tevI mAhitIvALA zAstra, nItizAstra, kedInA niyama ane baMdha, aparAdhIne beDImAM nAMkhavA, daMDAdi vaDe ghAta karavo. [19] mAravA vaDe jIvavadha, yajJo, nAgAdinI pUjA, IndrAdi mahotsavo prAyaHniyata hoya che. - x - [20] saMgha-samAja bhego thayo, mitra-sagAsaMbaMdhInuM maLavuM, gAmanA mukhInuM milana, koI uddezathI ekaThAM thavuM, pILA sarasavAdi mAMgalika vastunI pravRtti thai. [21] sahuthI pahelAM kautuka-rakSAdi, vastra, gaMdhamAlA Adi mAlsa, alaMkAra, kezabhUSA vagere devoe bhagavaMtanI karI. [2] te joIo loko alaMkAra vidhimAM pravRtta thayA, cUDAkarma vidhi, bAbarI-coTImAM pravRtta thayA. [23] bALakone guru pAse bhaNavA mokalavA, pachI sAdhu pAse dharma grahaNa karI zrAvaka thavuM, keTalAMka dIkSAne paNa grahaNa kare che. [24] jinezvarano vivAha joIne lokomAM paNa vivAhano AraMbha thayo. pitAdie Apela kanyA paraNavAnI pravRtti thaI. [25] RSabhadevane dAna ApatAM joIne dAnanI pravRtti thaI athavA jinane bhikSA letA joIne bhikSA levAnI pravRtti thaI. [26] marudevA mAtA prathama siddha thayA. tenuM mRtaka devoe pahelAM pUchyuM ane agni saMskAra karyo tyAMthI te pravRtti zarU thaI. jinezvaranA dehAdino agnisaMskAra karyo, citAnA sthAne stUpo karyA, rUdanano zabda devoe karyo, lokamAM paNa tevI pravRtti thaI. [28] harSathI hasavuM, bAlakrIDA, cItkAra, ghuMgharIno avAja, kAryanI pRcchA Adi athavA [29] nimittAdi pUchavA, svanAdi pUchavA, sukhazAtAdi pUchavA, e badhuM RSabhadevanA kALamAM 31/10 146 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 prAyaH utpanna thayeluM. [30] kaMIka bharatanA kALamAM ane kaMIka kulakaranA kALamAM paNa utpanna thayuM. prabhunA darzAvavAthI sarve kaLA-zilpa ane karyo utpanna thayA. * vivecana-12 thI 30 : A badhuM spaSTa hovAthI vizeSa vyAkhyA karatI nathI. [niyukti dIpikAmAM koIkoI bhASyanI vyAkhyA maLe che, paNa te prAyaH ahIM kahevAI gaI che. * niyukti-208+vivecana : RSabhadevanA castri adhikAramAM ajitAdi badhAM jinezvaronuM sAmAnyathI saMbodhanAdi RSi zabdathI parityAgAdi paNa levA, te kahIne ekalA RSabhadevanuM vaktavya kahIza. * niyukti-209 thI 211 - arihaMtonuM saMbodhana, tyAga, pratyeka, upadhi, anyaliMga, kuliMga, grAmyAcAra, parISaha... jIvAdinuM jJAna, zrutanuM jJAna, pratyAkhyAna, saMyama, chAstha, tapokarma, jJAnotpAda, saMgraha... tIrtha, gaNa, gaNadhara, dharmopAya, upadezaka, yi, aMtakriyAmAM kono keTalo tapa thayo ? A 21-dvAro kahyA. * vivecana-209 thI 211 : (1) badhAM ja tIrthaMkaro svayaMbuddha hoya che, to paNa potAno AcAra samajIne lokAMtika devo badhAM tIrthaMkarone saMbodhana kare che. (2) parityAga-tyAga viSayaka vidhi kahevI. bhagavaMta cAstri svIkAra pUrve zeno tyAga kare che ? (3) pratyeka - keTalA parivAra sahita dIkSA levA nIkaLyA ? (4) upadhiviSayaka vidhi kahevI. konA vaDe ziSyone kaI upadhinI anujJA apAI ? kaI upadhi sevI ? (5) anyaliMga - sAdhuliMga sivAyanuM ane kuliMga-tApasa Adi liMga, temAM tIrthaMkaro anyaliMge paNa na nIkaLe ke kuliMge paNa na nIkaLe paNa tIrthaMkara liMge ja nIkaLe che. (6) grAmyAcAra Indriya viSayo, (7) parISaha - bhukha, tarasa Adi, A baMnenI vidhi kahevI. kumArAvasthAmAM dIkSite viSayo na bhogavyA, bAkInAe bhogavyA. parISaho badhAMe jItyA. A pahelI gAthA. have bIjI gAthA (8) jIvopalaMbha eTale badhAM tIrthaMkaroe nave jIva Adi padArtho kahyA. (9) mrutalAbha - pUrvabhavamAM pahelAM tIrthaMkare bAre aMgo ane bAkInA 11-aMgo bhaNyA. (10) pratyAkhyAna - pahelAM chellAne pAMca mahAvrata rUpa ane madhyamanAne cAra mahAvrata rUpa hatA. kemake maithuna parigrahamAM Ave. (11) saMyama paNa pahelAM-chellAne sAmAyika ane chedopasthApanA rUpa be bhede. vaccenA badhAMne sAmAyika rUpe athavA badhAMne 17 prakArano. - - (12) chAstha - chAdana kare te chA - karma, temAM rahelAM te chAsya. koNa keTalo kALa chadmastha rahyuM ? (13) tapokarma - kone keTalo tapa hato tenuM kathana. (14) jJAnotpAda, kone kayA divasamAM kevaLajJAna thayuM ? (15) saMgraha-ziSyAdi saMbaMdhI. A bIjI dvAra gAthA kahI. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 209 thI 211 14 dhe bIjI dvAra gAthA - (16) tIrtha-pUrve kahela che, te cAturvarNa zramaNa saMgha, temAM RSabhAdine pahelAM samosaraNamAM ja utpanna thayo. vIra bhagavaMtane bIjAmAM thayo. (1) gaNa - eka vAcanA cAra kriyA sthAnono samudAya, paNa kuLa samudAya nahIM. te RSabhAdine kone keTalo hato ? (18) gaNadharasUtranA kartA, kone keTalA thayA ? (19) dharmopAyanA dezaka, temAM durgatimAM paDatAM jIvone dhArI rAkhe te dharma, teno upAya - dvAdazAMgaravacana athavA pUrvo. te badhAM ja tIrthakaro ane gaNadharo hoya athavA bIjA paNa jene jeTalAM caudapUrvavid hoya te. (20) paryAya - kono keTalo dikSAdi paryAya che ? (21) aMtakriyA - te nirvANa lakSaNa che. te kone kayA tapathI thaI ? athavA kone karelAM parivArathI thaI ? e bIjI gAthA vakatavyatA kahI. have pahelI dvAra gAyAno avayavArya kahe che - * niyukti-212+vivecana : badhAM ja tIrthakaro svayaMbhuddha hoya che, kemake garbhasthAnamAM paNa traNa jJAna vaDe yukta hoya che. lokAMtika - sArasvatAdi, teo bodha karavAno potAno AcAra jANIne Ave tathA sthiti A che ke teo svayaMbaddha hovA chatAM bhagavaMtane bodha Ape che. badhAM bhagavaMtano tyAga ane sAMvatsArika mahAdAna have kahevAnAra lakSaNa pramANe che. * niyukti-213+vivecana : rAjyAdino parityAga paNa parityAga ja che. eka-eka - koNa keTalAMnI sAthe tyAga karanAra che, te pratyeka dvAra ane konI kaI upadhi ke konA vaDe ziSyone kaI upadhinI anujJA apAI e upadhi dvArA A baMne gAthA samAsa vyAkhyArUpe jANavI. have prapaMcathI pahelI dvAra gAthAno Adi avayava jaNAvatA kahe che - * niyukti-214 - sArasvata, Aditya, vahi, aruNa, gaItoya, tuSita, avyAbAdha, agni ane riSTha [ nava lokAMtika devo jANavA.]. * vivecana-214 - sArasvatAdi, ahIM ja anusvara alAkSaNika che. varuNamAM 2 no paNa lopa thAya che mATe araNa. - X* X - agnine saMjJAMtarathI maratu paNa kahe che. brahmalokamAM rahela riTha pratara AdhAre ATha kRSNarAji che. temAM temano nivAsa che. * x * bhagavatI sUtramAM kahela che - bhagavan! A kRNarAjio kyAM kahelI che ? gautama ! sanatakumAra ane mAhendra kalpanI upara ane brahmaloka kapanI nIye riSTha vimAna prataTamAM rahela che. A akSATaka samacaturasa saMsthAna saMsthita che. *x* A kRNAjio svabhAvathI, ja atyaMta kRSNavarNa che. - 4 - * niyukti-15+vivecana :A devaniDAyo svayaMbhuddha hovA chatAM paNa jinavara bhagavaMtane bodha Ape che. 148 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 kemake devono AyAra che. he bhagavan! sarva jagatanA jIvonA hitane mATe tIrtha pravartAvo. saMbodhana dvAra kahyuM. have tyAgadvAra - * niyukti -216 : [lokAMtika devo bodha Ape tenA saMvatsara pachI jinavarendronuM abhiniSkramaNa thAya che. sUryodayathI pUvarNa kALa sudhI haMmezAM artha saMpadAnuM dAna Ape che. * vivecana-216 :bhAvArtha spaSTa che. pUrvasUrya-pUrvIrNa. roja keTaluM Ape? * niyukti-213 - eka karoDa ane anna ATha lAkha sonaiyA sUryodayathI laIne pAtarAza kALa sudhI bhagavaMta darzana Ape che. * vivecana-213 : pUrvArdha sugama che. kaI rIte Ape che ? te kahe che - je dAnanI AdimAM sUryodaya che, te sUryodayAdi arthAt sUryodayathI. keTalo kALa sudhI ? prAtaH kAzana te prAtarAzana eTale prAtaH bhojanakALa sudhI. [eka prahara sudhI] je rIte Ape che, tenuM pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti -218,219 : zRMgATaka, ki, catuka, catvara, caturmukha, mahApatha, pathamAM, nagaranA dvAromAM, zerInA AgaLanA bhAgamAM ane vaccenA sthAnomAM. sura, asura, deva, dAnava, narendrothI pUjita evA ane bhagavaMtanA niSkramaNa kALe varivaAi ghoSaNApUrvaka je bahupakAre Icchita hoya te Apeca che. * vivecana-218,219 : * x * paNa zabda badhe joDavo. - x - nagaranA dvAre arthAtu pratolimAM, racyAmukha-zerIno praveza * * * varavarikA-"tame mAMgo, tame mAMgo' evI ghoSaNAne siddhAMtanI bhASAmAM varavakiA kahe che. koNa zuM Icche che ? je je Icche che, tene te dAna ApavuM te. eka paNa vastu svIkArIne AnI parisamApti thAya che. tethI ghaNI prakAre motI Adi devArUpa je dAnamAM che, te bahuvidhika. sura mayura zabdathI cAre prakAranA devo levA. deva-dAnava zabdathI IndranuM grahaNa jANavuM. pratyeka tIrthaMkara keTaluM dAna Ape ? * niyukti-20+vivecana : traNa abaja, 88 karoDa, 80 lAkha sonaiyA eka varSamAM Ape. 360 divasane ukta 1 karoDa, 8 lAkhathI guNatA A kama Ave. * niyukti-221 thI 223+vivecana : bhagavaMta vIra, ariSTanemi, pArzva, malli ane vAsupUjya sivAya bAkInA jino rAjAo thayA. rAjakuLamAM, vizuddhavaMza ane kSatriya kuLamAM janmyA chatAM strI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni rara1 thI 223 149 ane rAjyAbhiSeka rahita kumAra vAsamAM pravajita thayA. zAMti-kuMthu-cAra e traNe arihaMto cakravartI paNa hatA. bAkInA tIrthakaro mAMDalika rAjApaNe thayA. * * * parityAga dvAramAM AvatAM rAjyane choDIne dIkSA lIdhI, e pramANe bhAvanA karavI. have pratyeka dvAra - * niyukti-24,25 : vIra prabhue ekalA, pArga ane malI Boo-BoonI sAthe, vAsupujya 6oo paronI sAthe nIkaLyA. ugra-bhoga-rAjanya-kSatriya kuLavALA 4ooo sAthe RSabha ane bAkInA 1ooonA parivasaha hatat. * vivecana-224,25 : bhagavaMta vIra-chellA tIrthakara, * * * nikAMta-dIkSA lIdhI, * * * zeSA * ajitAdi. bAkI gAthArthamAM kahela che. ugrAdinuM svarUpa pUrve kaheluM ja che. have prasaMgathI je-je uMmare dIkSita thayA, te kahe che - * niyukita-226+vivecana : bhagavaMta vIra, ariSThanemi, pArza, mallI ane vAsupUjyae pAMce prathamavayamAM pravRjita thayA,bAkInA pAchalI vayamAM thayA. - pratyeka dvAra kahyuM. have upadhidvAra kahe che - * niryukti-223 badhAM paNa - covIze jinavaro eka devaduSya vaDe dIkSita thayA araheto anyaliMga, gRhasthaliMge ke kuliMge dIkSita thatAM nathI. * vivecana-223 : dUSya-vastra, covIse jinavaro eka vaTAvI, Apa zabdathI badhAM atIta jinavaro paNa eka vAthI nIkaLyA. [zaMkA temanA matAnusAra sopadhika kema na kahyA ? pachI bhagavaMta vaDe sevita upadhi che, te sAkSAt kahela che vaLI je ziyo vaDe sthavira kanikAdi bheda vaDe anujJA karAyela te Apa zabdathI jANavI. covIzanA saMkhyA bhedathI vartamAna avasarpiNInA tIrthakara kahelA jANavA. upadhi dvAra kahyuM. have liMgadvAra kahe che - badhAM tIrthakaro tIrthakara liMga ja nIkaLyA, anyaliMga, gRhastha liMge ke kuliMga nahIM. anya liMgAdino artha pUrve kahela che. have jeo je tapathI nIkaLyA, tene kahe che - * niyukti-228+vivecana : sumatinAtha nityabhaktathI, vAsupUjya jina caturthabhAthI, pArtha ane malli aTTama karIne, RSabhAdi chaThTha karIne dIkSita thayA. have kayA udhAnAdimAM dIkSA lIdhI, tene kahe che - * niyukti-229 thI 231+vivecana :RSabhadeva ayodhyAmAM, ariSThanemi dvArikAmAM ane bAkInA tIrthakaro pota 15o Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 potAnI janmabhUmimAM dIkSita thayA che. RSabhadeva siddhArthavanamAM, vAsupUjya vihAragRha udhAne, dharmanAtha vapaka udhAnamAM, munisuvratasvAmI nIlaguphA udhAnamAM, pArzvanAtha Azramapada udhAnamAM, vIrajinendra jJAnakhaMDavanamAM, bAkInA tIrthakaro saharAma vana udhAnamAM dIkSita thayAM. have nirgamanakALane jaNAve che - * niyukti-232+vivecana : bhagavaMta pArza, ariSTanemi, zreyAMsa, sumati ane malli divasanA pUrva bhAge ane bAkInA pAchaLanA ardhabhAge dIkSita thayA. - x - have grAmyAcAra dvArano avayavArtha pratipAdana kare che - * niyukti-233+vivecana : grAmyAcAra-eTale viSayo. kumAra sivAyanA tIrthakaro vaDe tenuM sevana karAyelA che. grAma, Akara AdimAM kyAM kono vihAra thayo ? te kahe che. ema gAthArtha kahyo. temAM - * niyukti-234+vivecana : magadha dezamAM rAjagRhI nagarI ItyAdi AryogomAM tIrthakaroe vihAra karyo. bhagavaMta RSabha, nemi, pArtha ane vIre anAryakSetromAM paNa vihAra karelo. * * * grAmyAcAra dvAra kahyuM, have parISaha dvAranI vyAkhyAne karavA mATe kahe che - * niyukti -235 - udayamAM Avela parISaho sarva jinezvaro vaDe sahana karAyA. jIvAdi nava padArtho jANIne sarve tIrthakaro dIkSita thayA. * vivecana-235 : parISaho - zIta, uSNa Adi. Ane sarve jinavarendroe parAjita karelA che. parISaha dvAra kahyuM. pahelI dvAragAthAnI vyAkhyA karAI. have bIjI vAra gAthAnI vyAkhyA karIe chIe - temAM paNa paheluM dvAra - nava jIvAdi padArtha, temAM jIra zabdathI ajIva, Azrava, baMdha, saMvara, punya, pApa, nijerA ane mokSanuM grahaNa karavuM. jIvopalaMbha dvAra kahyuM, have kRtopalaMbhAdi dvAro kahe che - * niyukti -236,237 : parvajanmamAM pahelA tIrthakarane bAra aMgonuM, bAkInA 3-ne 11-aMgonuM zutajJAna hatuM. pahelA ane chellA jinane pAMca vAma [mahAvata hoya ane bAkInA rara-ne cAra yAma hoya che. A pratyAkhyAna dvArA jANavuM. saMyamamAM pahelA ane chellA tIrthakaromAM be vikalpa che. bAkInA 22-mAM mAtra sAmAyika che. athavA badhAMne 1prakAre saMyama hoya. * vivecana-236,237 :baMneno gAthArtha kahyo. vizeSa A - be vikalpa eTale sAmAyika ane Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 236,237 151 chedoSasthApanIya. have chaThAsyakALa ane tapokarma dvAranA avayavArthanI vyAkhyA karavA mATe kahe che - * niyukti238 thI 240 : RSabhadeva Adi covIza tIrthakarano chAWkALa A pramANe - (1) hajAra varSa, (2) bAra varSa, (3) cauda varSa, (4) aDhAra varSa, (5) vIsa varSa, (6) cha mAsa, (3) nava mAsa, (8) traNa mAsa, () cAra mAsa, (10) traNa mAsa, (11) be mAsa, (12) eka mAsa, (13) be mAsa, (14) traNa varSa, (15) be varSa, (16) eka varSa, (13) 16-varSa, (18) traNa varSa, (19) eka ahorama, (20) 11-mAsa, (21) nava mAsa, (22) 54 divasa, (3) 84 divasa ane (24) 12-varSa jinonuM chaSAtha kALa parimANa jANatuM. badhAMe ugra tapokarma karyuM paNa vardhamAnasvAmInuM vizeSa hatuM. * vivecana-238 thI 240 :A traNe gAthAo sugama che. have jJAnotpAda dvAra kahe che - * niyukti -241 thI 53 : (1) RSabhadevane phAgaNa vada-11nA uttarASADhA nakSatramAM kevaLajJAAna utpanna thayuM. (2) ajitanAthane poSa suda-11nA rohiNI nahAtramAM, (3) saMbhava jinane kArataka vada-5-nA mRgazirSa nakSatramAM thayuM. () abhinaMdana jinane poSa suda-14nA abhIji nAmamAM, (5). sumatinAthane caitrasuda-11 maghA nakSatramAM kevaLajJAna thayuM. (6) pApabha jinane mIpUrNimAe citra natvmAM, (5) supAnAthane phAgaNavada-6-nA vizAkhAnA yoge, (8) caMdraprabhune phAgaNa vada-7-anurAdhAmAM. (9) suvidhi puudatane kArataka suda bIjanA mUla nAmomAM, (10) zItala jinane poSa vada-14nA pUrvASADhA nakSatramAM, (11) zreyAMsajinane mahAvada amAro zravaNa nakSatranA yoge, (12) mahAsuda-ra-nA vAsupUjya svAmIne zatabhiSA nakSatramAM, (13) vimalanAthane poSa suda-6-nA uttarA bhAdrapadamAM, (14) anaMtanAthane vaizAkhavada-14 revatI nakSatramAM.. (15) dharmanAthane poSI pUrNimAe puSya nakSatranA yoge, (16) zAMtinAthane poSa suda nome bharaNI nakSatranA yoge, (17) kuMthunAthane caitra suda-bIje kRtikA napnA yoge, (18) aranAthane kArataka suda-12nA revatI nakSatramAM kevaLajJAna thayuM. (19) mallinAthane mAgasara suda-11nA abhinI naDDAnA yoge, (20) sudtajinane phAgaNa vada-12, zravaNa nakSatramAM. () namijinendrane mAgasara suda-11nA aPianI nagnanA yogamAM, (ra) nemijinendrane AsonI amAse citrA nakSamamAM. (3) pAzvanAthane catravadana cothe vizAkhA nakSatranA yoge. (24) vIrasvAmIne vaizAkha suda dazame uttarA phAgunI nakSatramAM kevaLajJAna thayuM. 15ra Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 0 grevIsa tIrthakarone pUIlamAM ane vIraprabhune pazcimAkSamAM pramANa prApta carimAe kevaLajJAna thayuM. * vivecana-241 thI 253 : A tera gAthA sugama che. pUrvArNa - savAre, pazcimANahe - sAMje [bhagavaMta mallinA kevaLajJAna bAbata matabheda che.] kevaLajJAna kayA kSetramAM thayuM, te jaNAvavA mATe have kahe che - * niyukti-254+vivecana : | RSabhadevane purimatAlamAM, vIraprabhune RjuvAlikA nadInA kAMThe, bAkInA tIrthakarane je udhAnamAM pravajyA thaI, temAM ja kevaLajJAna utpanna thayela che - gAthArtha gama che. have ahIM ja jenI je tapa vaDe utpatti thaI, te tapa pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti-255+vivecana : bhagavaMta pArzva, mali, ariThanemine aThThamabhaktayI, vAsupUjya svAmIne eka upavAsathI ane bAkInAne chaOM bhaktathI kevaLajJAna thayuM. jJAnotpAda dvAra kahyuM. have saMgraha dvAra kahe che - * niryukti -256 thI 264 : bhagavaMta RSabhadeva Adi covIse tIrthakaranA ziSyonA saMgraha A pramANe anukrame jANo - (1) 84,000, () eka lAkha, (3) be lAkha, (4) traNa lAkha, (5) 3,ra0,000 (6) 3,30,000, (7) traNa lAkha, (8) aDhI lAkha, (9) be lAkha, (10) eka lAkha, (11) 84,000, (12) 32,000. (13) 68,000 (14) 66,0eo, (15) 64,ooo, (16) 6ra,0eo, (17) 60,000, (18) 50,000, (19) 40,000, (20) 30,ooo, (21) 20,0eo, (22) 18,000, (23) 16,000 ane (24) 14,000. have RSabhadeva di covIze tIrthakaronA sAdI saMgrahanuM mAna anukrame kahe che, te A pramANe - (1) traNa lAkha, (2) 8,30,ooo, (3) 3,36,ooo, (4) 6,30,000, (5) 5,30,ooo, (6) 4,20,000, (3) 4,30,ooo (8) 3,80,000, (9) 1,20,ooo, (10) 1,06,000, (11) 1,03,000. (12) eka lAkha, (13) 1,00,800, (14) 62,ooo, (15) 62,400, (16) 61,600, (17) 60,600, (18) 60,000, (19) pa5,ooo, (20) pa0,000, (21) 41,000, (22) 40,000, (23) 38,ooo, (24) 36,ooo sAkhI saMgraha hato. sarve jinezvaronA ziSyo (kevalI ziSyono ane zrAvaka Adi pratyekano saMgraha prathamAnuyogamAM prasiddha che. * vivecana-256 thI 64 :A nave gAthA spaSTa hovAthI teno vistAra karatA nathI. [sAdhusAdhvInI A Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni256 thI 264 153 saMkhyAmAM AgamamAM, pravacana sAroddhArAdimAM kyAMka bheda paNa che.] saMgrahadvAra kahyuM, bIjI dvAra gAvAnI vyAkhyA paNa kAI, have trIjuM Adi dvAra pratipAdana karavAne kahe che - * niyukti-265 - sAdhu aAdi cAra bheda tIrtha che. te ja saMya kahevAya che. tenI sthApanA badhAM ja jitezare kevaLajJAna pAmIne pahelAM samosaraNamAM kare che, paNa vIra bhagavaMtane bIjI samosaraNamAM thaI. * vivecana-265 - gAthArtha kahyo. vizeSa o - vIra jinendrane jyAM kevaLa utpanna thayuM, tyAM kaya * AcArathI samosaraNa karAyu tenI apekSAthI bIjuM kahevAya che. tIrthadvAra kahevAyuM. have gaNa dvAranI vyAkhyA kare che. * niyukti-266 thI ra68 : jinendronA gaNanuM pramANa anukrame A pramANe che - (1) 84, (ra) 95, (3) 102, (4) 116, (5) 100, (6) 107, () 95, (8) 3, () 88, (10) 81, (11) 2, (12) 66 (13) 57, (14) 50, (15) 43, (16) 36, (1) 35, (18) 33, (19) 28, (20) 18, (1) 17, (2) 11, (3) 10, (24) 9 gaNo jaNavA. * vivecana-26 thI 268 : gAthArtha kahyo. eka vAranA ane AcAra kiyAnA sthAno jemanA samAna che, temano samudAya te gaNa. paNa kuLanA samudAya rUpa gaNa ahIM na kahevo, tema pUjyo kahe che. gaNa dvAra kahyuM, have gaNadhara dvAra kahe che - * niyukita-269+vivecana : vIra jinendranA 11-gaNadharo hatA. bAkInA tIrthakaromAM jenA jeTalAM gaNa hatA, teTalAM temanA gaNagharo hatA. TOTdhara * mULabhUganA kartA. gaNadhara dvAra kahyuM. have dharmopAyanA dezakanI vyAkhyA kare che - niyukti-20,271+vivecana : sarva jitezaronA gaNagharo dharmopadeza-upAya eTale pravayana athavA cauda pUrvonA kahenArA caudapUrva temaja gaNadharo hoya che, jenA je-je caudapUrvI hoya che, te badhAM dharmopadeza kahenArA che. sarve jinezvaroe sAmAyika Adi athavA vrata, jIvanikAya, bhAvatA pahelAM kahela che. A dhamoMpAya che, sarve jineroe Ama upadeza karela che. dharmopAyadezaka dvAra kahyuM, have paryAya dvAra batAve che - - niyukita-2 thI 26 : jinendrono dIkSA kALa * dIkSA pacayi anukrame A pramANe che - (1) eka lAkha pUrva (2) eka lAkha pUrvamAM eka pUvaga nyUna, () eka lAkha pUrvamAM 154 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 cAra pUvaSa jUna, (4) eka lAkha pUrvamAM ATha pUmi jUna, () 1ra pUvaga jUna eka lAkha pUrva(6) 16 pUvaga nyUna eka lAkha pUrva, (2) ra0 pUvaga jUna eka lAkha pUrva (8) 24-pUvagi nyUna eka lAkha pUrva (9) 28 pUvaga jaina eka lAkha pUrvanA dIkALa jANavo. (10) 25,ooo pUrva (11) sa lAkha varSa (12) 54 lAkha varSa, (13) paMdara lAkha varSa (1) / lAkha varSa, (15) zI lAkha varSa, (16) 25,000 varSa, (1) 3,750 varSa, (18) 1,000 varSa, (19) 55,000 varSamAM 100 varSa jUna, (20) 05oo varSa () 500 varSa, (2) 700 varSa (3) 70 varSa, (24) 4ra varSano dIkSAkALa jANavo. vivecana-202 thI 26 : gAthArtha kahyo. sAmAnyathI pravajayA payaci kahyo. dhe bhagavaMtano kumArAvasthA Adi payaya pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti -237 thI 305 : * RSabhadeva 20 lAkha pUrva kumAravasthA pALI, 63-lAkha pUrvani rAyAvasthAmAM pALIne dIkSA lIdhI. [A ja pramANe anukamathI bAkInA tIrthakaronI kumArAvasthA ane rAyAvasthAne huM kahIza | o ajitanAtha - 18 lAkha pUrva kumArapaNe, 53 lAkha pUrva 1 pUvaga rAjyamAM. * saMbhavanAtha - 15 lAkha pUrva kumArapaNe, 44 lAkha pUrva 4 pUvaga rAjyamAM. 0 abhinaMdana * 1ra lAkha pUrva kumArapaNe, 36ll lAkha pUrva 8 pUvaga rAjyamAM.. * sumatinAtha - 10 lAkha pUrva kumArapaNe, ra9 lAkha pUrva 12 pUvaga rAjyamAM. 0 paDApabha * * # lAkhapUrva kumArapaNe, sall lAkha pUrva * 16 pUvaga rAjyamAM. o supArzvanAtha * 5 lAkha pUrva kumArapaNe, 14 lAkha pUrva - 20 pUvaga rAjyamAM. * caMdraprabha * zal lAkha pUrva kumArapaNe, 6 lAkha pUrva - 24 pUvagi rAjyamAM. * suvidhinAtha * 1 lAkha pUrva kumArapaNe, 1,28,000 pUvaga rAjyamAM. dhei niyuktikara dazamAM tIrtharathI kumArasvAsa, rANAvasthA sAthe dIkSA mahine paNa kahe che. paraMtu te pUrve niyukti rara thI ra7mAM kahevAI gayela hovAthI ame tene pharI ahIM noMdhatA nathI.) * zItalanAtha - 25,ooo varSa kumArapaNe, 50,000 varSa sabhya haLI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 156 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upoddAta ni 237 thI 305 dIkSAmAM. * zreyAMsanAtha - 21 lAkha varSa kumArapaNe, ra-lAkha varSa rAjyapAlana. o vAsupUjya - 18 lAkha varSa gRhavAse. [rAjyapAlana karyuM ja nathI.) o vimalanAtha - 15 lAkha varSa kumArapaNe, 30 lAkha varSa rAjyapAlana >> anaMtanAtha - ll lAkha varSa kumArapaNe, 15 lAkha varSa rAjyapAlana. o dhamanAtha - lAkha varSa kumArapaNe, 5 lAkha varSa rAjyapAlana. o zAMtinAtha - ra5,000 varSa kumArapaNe, rapa hajAra varSa mAMDalika rAjapaNe ane ra5 hajAra varSa cakavarNapaNe rAjayapAlana karI dIkSA lIdhI. 0 kuMthunAtha - kumAravAsa, mAMDalikapaNuM, cakIpaNuM dareka 3,750 varSa. 0 aranAtha : kumAravAsa, mAMDalikapaNuM, cakrIpaNe dareka 21,00 varSa. 0 mallinAtha - 100 varSa gRhasthapaNe rahyA. [rAjayapAlana karyuM ja nathI.) 0 munisuvrata - 3500 varSa kumArapaNe, 15,000 varSa rAjayapAlana. * naminAtha - rapa00 varSa kumArapaNe, 5ooo varSa rAjyapAlana. ariSTanemi - 30 varSa kumArapaNe, [rAjyapAlana karyuM ja nathI.] 0 pAzvanAtha - 30 varSa kumArapaNe, [rAjyapAlana karyuM ja nathI.. 0 vamiAna svAmI - 30 varSa kumArapaNe, [rAjyapAlana karyuM ja nathI.) [niyukti-3oo] A niyukita, pUrve kahela niyukti-72 mujaba ja che. [ A nikti 300 ane 301 baMne grAmaya paryAya jaNAve che. ahIM vRttikAra kahe che ke- zikSonA anugraha mATe be vakhata brAmaNaya paryAyanI gAthA niyuktikAre nodhelI che, tema jANavuM. kemake pUrve gANA-ra7ra thI ra76mAM paryAya helo ja che.) o have nikitakara kevaLI kALane mATe sUcanA ApIne AyuSyakALa kahe che - sarve jinezvaranA dIkSA payayamAMthI chaSAstha kALa bAda karatA kevaLIkALa jANavo. dIkSA payaya, gAjA-27ra thI ra76mAM che, chaghakALa, gANA-38 thI 240mAM Apela che. tethI A rIte jANavuM - bhagavaMta RSabhadevano dIA payaya eka lAkha pUrva che, chAWkALa-10eo varSa che, to 1ooo varSa nyUna eka lAkha pUrva te kevalI kALa kahevAya. have anukrame covIza tIranuM Ayu kahe che - (1) coryAzI lAkha pUrve (2) 3ra lAkha pUrva, (3) 60 lAkha pUrva, (4) vo-lAkha pUd, (5) 40-lAkha pUrva, (6) 30-lAkha pud, (3) ra0-lAkha pUrva, (8). 10 lAkha pUrva, (6) be lAkha pUrva ane (10) zItalanAthanuM eka lAkha pUrva varSanuM Ayu kahela che. (11) 84 lAkha varSa (1) ra lAkha varSa, (13) 60 lAkha varSa, (14) 30-lAkha varSa, (15) 10 lAkha varSa (16) 1-lAkha varSa. (1) 95,000 varSa, (18) 84,000 varSa, (19) 25,000 varSa, (20) so,ooo varSa, () 10,000 varSa, (22) 1000 varSa, (3) 100 varSa ane (24) vardhamAnasvAmInuM AyuSya-72 varSa hatuM. * vivecana-237 thI 305 : A ra9 gAthA saNa siddha ja che. paryAyAdi dvAra samApta. have aMtakriyA dvArano avasara che. temAM chellI kriyA te aMtakriyA - nirvANarUpa che. te kone kayA tapathI kyAM thaI ? vA zabdathI keTalAM parivAra sAthe thaI, tenA pratipAdanA gAthA-306 nI 313 e ATha gAthA kahI che - * niyukti -306 thI 313 - aMtakriyA eTale nivaNa, nivasitama RSabhadevane cha upavAsa hatAM, vIrajinendrane cha ane bAkInA mAsikI tapathI nivaNa pAmyA. sSabhadeva aSTApadaparvata, vAsupUjya caMpApurIe, neminAtha ujjayaMta girio, vIraprabhu pAvApurImAM ane bAkInA vIsa sametazikhare mokSe gayA. vIra jiHda ekalA, pAWprabhu 33sAdhu sAthe, neminAtha pa36 sAthe mokSe gayA. mallinAtha 5oo sAthe, zAMtinAtha 900 sAthe, dharmanAtha 108 sAdhu sAthe, vAsupUjya-6oo sAdhu sAthe mokSe gayA. anaMtanAtha Booo sAdhu sAthe, vimalanAtha 6ooo sAthe, supArzvanAtha paoo sAthe, pApabha 308 sAthe, gasSabhadeva 10,ooo sAthe, bAkInA tIrthakaro 1ooo sAthe mokSe gayA. kALa, tithi, nAdi prathamAnuyogathI jANavuM. ItyAdi jinezvara saMbaMdhI sarva hakIkata pathamAnuM yogathI jANavI. ahIM. sthAna zunya na rahe mATe pharIthI kahela che. tethI have huM cAlu vAtane kahIza. kaSabharjinanuM samuthAna prastuta che, kemake RbhitvaNI pachI marIcinI utpatti thaI. RSabhadevathI prathama sAmAyikano nigama che eTale "pahelA kayA puruSathI A sAmAyika nIkaLyuM" te adhikRta che. * vivecana-306 thI 313 - A AThe gAyA sugama ja che. mATe koI vRtti nathI. * niyukti-314vivecana : kaSabhadeve caitra vada AThamanA divase aparANahe 4ooo puruSo sAthe sudarzanA nAme zibikAmAM besI siddhArtha vanamAM chaTTha tapa sahita dIkSA lIdhI. alaMkArono tyAga karI, catumuSTika loca karIne... [zaMkA 4ooo sAthe ema kahyuM. to temane dIkSA zuM bhagavaMta Ape ke nahIM? te kahe che - * niyuktiA-315+vivecana : 4000 puSe potAnI meLe ja loca karIne A pramANe pratijJA karI ke je kriyA - anuSThAna A bhagavaMta je prakAre karaze, te pramANe ame paNa karIzuM ema gAthArtha che. bhagavaMta paNa gurupaNAthI svayaM ja sAmAyika svIkArIne viyaya, tethI kahe che * niyukti-316 :zreSTha vRSabha jevI gativALA RSabhadeva bhagavata pama zora mauna abhigraha Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 316 153 grahaNa karIne dehanI sArasaMbhALano tyAga karIne eka gAmathI bIje gAma vicaraNa kare che. * vivecana-316 : paramapora * parama sukhanA hetubhUtapaNAthI, ghora - sAmAnya lokothI karavA azakya hovAthI. vyagp nipratikarma zarIrapaNAthI. kahyuM che ke - AMkhane paNa pramArjana na karatA, zarIranI khajavALatA paNa nahIM tevA. divyAdi upasargone sahana karavA paDe. bAkI sugama che bhagavaMte te svajanothI parivarIne vihAra karyo. te vakhate bhiudAna pravartatuM na hatuM. kemake loka paripUrNa hato ane arthapaNAno abhAva hato. * bhAga-31 - tyAre loko jANatA na hatA ke bhikSA zuM ? bhikSAcara kevA hoya? te bhikSA prApta na thatAM cAre hajAra vanamAM tApasa thayA. * vivecana-31 - * x * bhagavaMtanA parivArarUpa te badhAMne bhikSA na maLatAM kSaghA pariSahathI pIDAtA hatA. bhagavaMta maunavratamAM rahyA hovAthI upadeza prApta na thatAM kaccha ane mahAkacchane ema kahyuM ke - amArA jevA anAthanA Apa baMne netAo cho. keTalo kALa amArA vaDe bhukha-tarasathI yukta rahevAze ? te baMnee javAba Apyo ke ame paNa nathI jAmatA. jo bhagavaMtane pUrve ja pUchyuM hota ke amAre zuM karavuM? zuM na karavuM ? to sAruM thAta. have jo ghera jaIe to bharatanI lajjAthI ghera javuM te paNa ayukta che ane AhAra vinA rahI paNa na zakIe. tethI ApaNe mATe have vanavAsa ja zreSTha che. tyAM upavAsarata paDelA pariNata prAdino upabhoga karatAM bhagavaMtanuM ja dhyAna dharatAM rahIe ema vicAryuM. vicArIne badhAM saMmata thatAM gaMgA nadInA dakSiNa kinAre ramya vanamAM valkalanA vAdhArI, AzramavAsI thaIne rahyA. A rIte teo tApasa thayA tema batAvyuM. te kaccha ane mahAkacchanA putro nami ane vinami pitAnA anurAgathI te baMnenI sAthe ja vicAravA lAgyA. kaccha ane mahAkaccha baMnene kahyuM ke - amAsa vaDe aMgIkRta vanavAsa vidhi ghaNI dArUNa che, tethI tame svagRhe jAo athavA bhagavaMta pAse ja mAMgaNI karo. teo anukaMpAvI abhilaSita phaLane denArA thaze. te baMnee paNa pota-potAnA pitAne praNAma karIne pitAnI AjJA pramANe karyuM. bhagavaMtanI samIpe AvIne pratimA dhyAne rahelA bhagavaMtane, jaLAzayomAMthI nalinI patramAM jaLa lAvIne cotarapha chAMTaNA karyA, pachI jAnU sudhI uMce sugaMdhI puSpono Dhagalo karyo ane namelA mastake bhUmimAM DhIMcaNa ane baMne hAtha rAkhI pratidina ubhaya saMdhyA rAjyano bhAga ApavA mATe bhagavaMtane vijJapti karatAM, pharI prabhunI baMne paDakhe hAthamAM khaga laI ubhA rahetA. tethI niyuktikAra kahe che - * niyukti-317 :nami-vinami yAcanA karatA hatA te avasare nAgendra bhagavaMtanA vadanane 158 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 mATe Avyo. teNe vidyAnuM dAna ApIne vaitAdya parvatanI uttara-dakSiNa zreNIo yathAyogya 60 ane 50 nagaro ApyA. * vivecana-317 : koI divase dharaNendra nAgarAja bhagavaMtane vaMdanArthe Avyo. A baMne vinaMtI karatA hatA. dharaNendrae nami-vinamine e pramANe yAcanA karatAM joIne kahyuM, bhagavaMta to parigrahanA tyAgI che, emanI pAse devA lAyaka kazuM nathI, temanI pAse na mAMgo. huM bhagavaMtanI bhaktithI tamane ApuM chuM. kemake svAmInI sevA saphaLa na thAo. pATha karatAM ja siddha thAya tevI gaMdharvapajJakao. 48,000 vidhA grahaNa karo. temAM A cAra mahAvidhA che - gaurI, gAMdhArI, rohiNI, prajJapti. tyAM jaI tame vidhAdhara RddhithI svajana ane janapadane pralobhIne dakSiNa ane uttaranI vidhAdhara zreNImAM thanAra cakravAla Adi gaganavallabhapramukha 50 ane 60 vidhAdhara nagara banAvIne raho. tyAre te baMne prAsAdaprApta bhAIo puSpaka vimAnane vikuvane tIrthaMkara bhagavaMtane ane nAgarAjane vaMdana karIne puNAka vimAnamAM besIne kaccha ane mahAkacachane bhagavaMtanI kRpA dekhADI, vinItA nagarI bharata rAjA pAse jaI te arthanuM nivedana karI, potAnA svajana ane parijanane laIne vaitAdya parvata namie dakSiNa dizAnI vidhAdhara zreNImAM 50-vidhAdhara nagara ane vinamIe uttara dizAnI vidhAdhara zreNImAM 6 vidhAdhara nagara banAvIne rahevA lAgyA. * niyukti-318 : RSabhadeva bhagavaMta eka varSa sudhI adIna manathI bhojana rahita vicaratA rahyA. kanyA, vastra, AbharaNa, Asana vaDe loko prabhune nimaMgA rahyA. * vivecana-318 ; "TXT - aizvayiida lakSaNa jene che te bhagavaMta. adIta manavALA arthAt niprakaMpa yitavALA. eka varSa sudhI bhojana hita rahyA, kemake loko bhikSAnA dAna mATe ajJAna hatA. lokoe prabhune kanyA mATe, vapaTTAMzuka, AbharaNa - kaTaka, keyurAdi, Asana-siMhAsanAdi vaDe nimaMtraNA karI. *x* e pramANe vicaratA bhagavaMtane keTalAMka kALe bhikSA prApta thaI. tenuM pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti -319 - lokanAtha RSabhadevane eka varSa bAda pahelI bhikSA prApta thaI bAkInA tIrthakTone bIje ja divase pahelI bhikSA maLI. * vivecana-319 : -x- lokanAtha - pahelAM tIrthakara, zeSa - ajitAdi, bharatakSetranA tIrthakarone. * x * tIrthakarone paheluM pAraNuM jenAthI thayuM tene kahe che - * niyukti-320 : prathama tIefkara RSabhadevane zeraDInA rasa vaDe pAraNuM thayuM. bAkInA tIrthakarone amRtarasa samAna khIra vaDe pAraNuM thayuM. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 320 159 160 * vivecana-320 : gAthArtha kahyo. vizeSa A - paramAnna eTale khIra, kevI ? amRtanA sa jevI. tIrthakarane pahelAM pAraNe je thayuM te have kahe che - * niyukti-31 - ahodAna" evI uoSaNA, divya vAjiMtranAda, sonaiyAnI vRSTi jaLa ane puSya vRSTi, vastrAvRSTi. jinezvarane pAraNe thAya.] * vivecana-321 - devo AkAzamAM rahI "ahodAna" - mo zabda vimaya arthe che. aho dAnaahodAna evI udghoSaNA kare arthAta Ape sAruM dAna ApyuM tathA svarganA devo vaDe divya vAjiMtra nAda. pachI vasu-dravya tenI dhArAnI vRSTi. jiLa puSa vRSTi ke vaTavRSTino ullekha A likitAmAM efNI ke A vRttimAM paNa elii.) A pramANe sAmAnyathI pAraNAno kALa ane bhAvi kahyA. have jyAM, je rIte ane je Adi tIrthakaranuM pAraNuM thayuM te kahe che - * niyukti -322 - hastinApuramAM zreyAMsa vaDe zeraDInA rasanuM dAna, vasudhAsa, gura pIThikAnI pUja, takSazilAmAM gamana, bAhubalinuM nivedana. * vivecana-322 - [A kathA mUrNimAM vistArathI ApelI che.] kurajanapadamAM gajapura (hastinApura nagaramAM bAhubalino putra somaprabha ane teno putra zreyAMsa yuvarAja hato. teNe svapnamAM meru parvatane zyAmavarNa joyo. tethI amRtanA kaLazo vaDe teno abhiSeka karyo. tethI ati adhika zobhavAne lAgyo. nagara zreSThI subuddhie evuM svapna joyuM ke sUryanA hajAro kiraNo potAnA sthAnathI calita thayAM, zreyAMsa vaDe tene joDI devAyA ane te adhikatara tejathI saMpUrNa thayo. rAjAe svapnamAM eka puruSane moTA pramANavALA mahAt zatrusainya sAthe laDato joyo, zreyAMsa vaDe sahAya devAtA te sainyabaLa bhAMgI gayuM. - pachI te badhAM sabhA maMDapamAM ekaThAM thayAM, svapnanI carcA karI paNa jANyuM nahIM. ke zuM thavAnuM che. rAja bolyA ke zreyAMsa kumArane koI mahAna lAbha thavAno che. sabhAmaMDapathI uThIne zreyAMsa paNa potAnA bhavanamAM gayo. tyAM avalokana karato beTho che. tyAM svAmIne pravezatA joyA. te vicAre che ke - meM Avo veza kyAM joyo che, jevo paradAdAno che ? jAtismaraNa thayuM. te pUrva bhave bhagavaMtano sArathI hato. tyAM teNe vajasena tIrthakara vezamAM joyA hatA. vajanAbe dIkSA lIdhI, te paNa dIkSita thayo. tyAre teNe sAMbhaLela hato ke - A vajanAbha bharatakSetramAM pahelAM tIrthakara thaze, te ja A bhagavaMta che. teTalAmAM koI manuSya zeraDInA rasanA ghaDA bharIne Avyo. te laIne zreyAMsa bhagavaMta sAme upasthita thayo. te kaze tevA hovAthI svAmIe hAtha pasAya. hAthamAM (khobAmAM] badho sa nAMkhyo. bhagavaMta achidrapANI-chiddha vagaranA hAthavALA hatA. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 zikhA upara vadhavA lAgI, paNa nIce paDatI nathI. AvI bhagavaMtanI labdhi hatI. bhagavaMte pAraNuM karyuM. tyAM divyAM pragaTa thayAM te A pramANe - (1) vasudhArA vRSTi, (2) vastra vRSTi, (3) devaduMdubhi nAda, (4) gaMdhodaka puSa varSA, (5) AkAzamAM udghoSaNA. tyAM te deva saMnipAta joIne loko zreyAMsane ghera gayA. tApasI ane bIjA rAjA paNa AvyA. tyAre zreyAMse temane kahyuM - bhikSA A pramANe devAya che. Amane dAna devAthI sadgati maLe che. tyAre te badhAMe pUchyuM ke teM kevI rIte jANyuM? zreyAMse kahyuM - jAti maraNathI, meM svAmI sAthe ATha bhavo karyA che. tyAre teo kutula utpanna thavAthI pUche che - ame Apano A ATha bhavano saMbaMdha jANavAne IcchIe chIe. tyAre zreyAMse potAnI ane bASabhadevanI ATha bhavanI kathA kahIjema vasudevahiMDimAM che. te saMkSepathI A pramANe che - [1] dhaja sAryavAha, [2] uttarakurukSetramAM yugalika, [3] pahelAM devalokamAM, [4] mahAvidehamAM mahatva sa. e mAra bhava RSabhadevanA thayA pachI pAMcamAM bhavathI 5thdeva ane zreyAMsano saMbaMdha zarU thayo che A rIte - IzAnamAM zrI prabhu vimAmAM bhagavaMta lalitAMga deva hatA ane zreyAMsa tenI svayaMprabhA devI hato ke svayaMprabhA pUrvabhave nirnAmikA hatI. pachI pUrvavidehamAM pulAvatI vijayamAM lohArbala nagaramAM bhagavaMta vajajaMgha rAjA thayA, zreyAMsa, tenI zrImatI bhAya thayo. pachI uttarakurumAM bhagavaMta yugalika, zreyAMsa sugalinI. pachI saudharma ko baMne devo thayA. pachI bhagavaMta pazcimavidehe vaidhaputra thayA ane zreyAMsa thayo jIrNa zreSThInA putra kezava, to chaThTho mitra hato. tyAMthI azruta kalAmAM te baMne devo thayA. tyAMthI puNDarIkiNI nagarImAM vajanAbha ane zreyAMsa sArathI. pachI savarthisiddha vimAnamAM baMne devo thayo. e pramANe baMneno ATha bhavano saMbaMdha thayo. pachI ahIM zreyAMsa, bhagavaMtano prapautra thayo. traNenA svapnonuM A phaLa che ke zreyAMse bhagavaMtane bhikSA ApI. e pramANe lokoe sAMbhaLIne zreyAMsane abhinaMdana ApI baghAM potAnA sthAne gayA. zreyAMse paNa jyAM rahIne bhagavaMtane pratilAbhita karelAM, te sthAne temanA caraNane koI paNa vaDe Akamita na kare te mATe bhakti vaDe tyAM ranamaya pITha karI. traNe saMdhyA tenI arcA karavA lAgyo ane parva dezakALe vizeSathI arcanA karIne bhojana karato. loko pUchatA ke A zuM che ? zreyAMsa kaheto - AdikAra maMDala che. pachI lokoe paNa jyAM jyAM bhagavaMta rahyA, tyAM tyAM pITha banAvI. kALa jatAM te Aditya pITha rUpe prasiddha thayuM. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 322 161 e pramANe bhagavaMta AdikaranI pAraNA vidhi kahI. have prasaMgathI ajitAdi bAkInA tIrthakarone je sthAnamAM paheluM pAraNuM thayuM, jeNe karAvyuM, tenI gati ItyAdi pratipAdita kare che. tenI gAthA A rIte - * niyukti gAthA-323 thI 334 : jyAM sarve (covI) jinezaroe pahelI bhikSA prApta karI, te nagarInA nAmo anukrame A pramANe che - (1) hastinApura () ayodhyA, 3) zrAvastI, (4) sAketapura, (5) vijayapura, (6) brahmasthala, (7) pATalI khaMDa, (8) pA khaMDa, (9) zreya:pura (10) sTipura, (11) siddhArthapura ane (12) mahApura (14) dhanya kara (14) vardhamAna, (15) somanasa, (16) maMdira (17). capura, (18) rAyapura, (19) mizilA, (20) rAjagRhI, (21) vIrapura, (2) dvArikA, (3) kopaTaka ane (24) kollAkagrAma e pramANe gaNavA. have covIze tIrthakaroe jene pahelI bhikSA ApI. temanA nAmo kramazaH kahuM chuM - (1) zreyAMsa, (2) brahmadatta, (3) surendradatta, (4) Indradatta, (5) pau, (6) somadeva, (5) mahendra, (8) somadatta, () puSya, (10) punarvasu. (11) pUNanaMda, (1) sunaMda, (13) jaya, (14) vijaya, (15) dharmasIha, (16) sumitra, (13) vyAdhusiMha, (18) aparAjita, (19) vizvasena, (20) bahAdad, (21) dad, (22) varadatta, (3) dhanya (24) bahula jaNAvA. A badhAMe be hAtha joDI, bhakita bahumAnathI, zubhaleyAvALA thaI, te kALe prahaSTa manathI jinavarendrone pratibhAkhyA hatA. badhAM ja jinendrone jyAM pahelI bhikSA prApta thaI, tyAM vasudhArA ane puSpavRSTi thayelI. vasudhArA utkRSTathI sADA bAra koDI suvarNa ane jaghanyathI 12ll lAkha suvarSanI hoya che. | sarve tIrthakarone jeNe prathama bhikSA ApI, teo pAtaLA rAgadveSavALA thaI divya zreSTha parAkramavALA thaze. temAMthI keTalAMka te ja bhave jinavara pAse sarva karmathI mukta thaI te ja bhave mokSe gayA. keTalAMka bAkInA] trIjA bhave mokSe jaze. * vivecana-323 thI 334 : - x * gajapura [hastinApura nagara hatuM. tyAM zreyAMsa rAjA hato. [niryuktiBraranI vRttimAM vRttikAre tene yuvarAja kahyo che, ahIM rAjA kahe che . teNe zeraDInA rasanuM dAna karI, bhagavaMtane adhikRtya pravaryo. tyAM 12 karoDa sonaiyAnI vasudhArA thaI. fa - zreyAMse jyAM bhagavaMtanuM pAraNuM karAvyuM. tyAM paga vaDe koI AkramaNa na kare te mATe ranamaya pITha karAvI. tyAM pUjA-arcA karI. eTalAmAM bhagavaMta takSazilA javA nIkaLyA. bhagavaMtanI pravRtti mATe niyukta para bAhubalIne nivedana karyuM - 4 - have kathAno zepa bhAga kahe che - bAhubalie vicAryuM ke kAle sarva baddhithI vaMdana karIza. savAre te nIkaLyo. bhagavaMta to vihAra karI gayA. bhagavaMtane na jovAthI [31/11] 162 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bAhubaline dhRti thaI. bhagavaMta jyAM rahelAM tyAM dharmacakranuM cihna karAvyuM. te sarva ranamaya ane eka yojana parimaMDala hatuM. temAM pAMca yojana uMco daMDa hato. bhagavaMta paNa bahalI - yonakAdi dezamAM nirUpasarga vicaratA vinItA nagarInA udhAna sthAna parimatAla nagare AvyA. tyAM IzAna khUNAmAM zakaTamukha udhAnamAM, grodha vRkSAnI nIce ama bhakatathI pavahaNa deza kALamAM phAgaNa vada-11nA uttarASADhA nakhamAM pravajyA divasathI AraMbhIne 1000 varSa vItyA pachI tribhuvananA eka ja bAMghava rUpa bhagavaMtane divya - anaMta kevaLajJAna thayuM. A ja arthane upasaMharatA cha gAthA kahe che - * niyukti -335 thI 34o : kAle sarva RddhithI pUjIza. bhagavaMtane na jotAM dharmacakra ra. bhagavaMta chaThAsthapaNe 1000 varSa bharata mAM vicaI. bahalI, aDaba, IlA, yavana dezo ane suvaNabhUmimAM bhagavaMta RSabha tapane caratA vicayI hatA. bahalI, yavana, pahaka dezomAM bhagavaMta vaDe [loko sArI rIte sparzanA pAmyA, bIja paNa heccha jAtinA loko bhadrika thayA. tIrthakaromAM prathama evA RSabha RNI nipasarga vicaryo. temanA vihAranI mukhya bhUmi aSTApada parvatanI agrabhUmi hatI. RSabhadevane 1000 varSa chAsta pacayi pALI pumitAlamAM nyagrodha vaDa nIce kevala jJAna utpanna thayuM. phAgaNavada11, aThThama bhakatapUrvaka anaMta jJAna utpanna thatAM tyAM pAMca prakAre mahAvatanI prarUpaNA karI. * vivecana-335 thI 34o : Ano bhAvArtha sugama che. vizeSa e ke- anurUpa kiyAne adhyAhAra karavI. * x * gAthArtha kahyo. devakRta samavasaraNamAM rahIne pAMca mahAvratonI prajJApanA karI, tethI kahe che - * niyukti -341 - anaMta evuM kevaLajJAna utpanna thatAM, jarA-maraNathI mukta thayelA jinendrano devendro ane dAnavendro mahotrAva kare che. * vivecana-341 - cAra ghAtikane kSaya thatAM kevaLajJAna utpanna thayuM. kharA * vayanI hAnirUpa, * x * tenAthI mukta - x * mahimA - jinavarendranI jJAna pUjA. devendranA grahaNathI vaimAnika ane jyotikanuM grahaNa karavuM. dAnavendranA grahaNathI bhavanavAsi ane baMtarendranuM grahaNa karyuM. baghAM tIrthakarone devo avasthita nakha ane roma kare che. bhagavaMta kanakavaNa zarIramAM jaTA samAna aMjanarekhAvat zobhe che. have ukta-anuktanA saMgrahane mATe saMgrahagAthA kahe che - * niyukti -34ra :vinItA nagarInA purimatAla udhAnamAM bhagavaMtane kevaLajJAna thayuM. camana Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 342 utpanna thayuM. bharatane baMne samAcAra sAthe mA. * vivecana-34ra : - x - gAthArtha kahyo.] bhagavaMtane kevaLajJAna utpanna thayuM. te ja divase bharatarAjAnI AyughazALAmAM cakrano utpAda thayo. bharatane jJAna ane cakraratanA baMnenA samAcAra tenA niyukta puruSoe ApyA. tyAre bharate vicAryuM ke - baMnenI, pUjA karavI joIe, pahelAM konI karavI yogya che ? * niyukti-343 : tAtanI pUjAthI caka pUjAyela ja che, tAta ja pUjA yogya che. cakra to Aloka sukha Ape che, paNa tAta paralokamAM sukha ApanAra che. vivecana-343 : tAta - trilokanA guru. - x * devendrAdi paNa nAmanA hovAthI tAta pUjAne yogya varte che. * * * cakra A lokanA arthAt sAMsArika sukhanA ja heturUpa che. paNa zivasukhanA hetu hovAthI tAta paralokamAM sukha Ape. tethI cakra bhale rahyuM, trilokagunI pUjA karavI yogya che, ema vicArIne temanI pUjA karavA saMdeza Apyo. have kathAnaka kahe che - bharata sarvaRddhithI bhagavaMtane vaMdana karavAne pravRtta thayo. maradevI mAtA bhagavaMtanI pravajyA pachI bhAratanI rAjyalakSmI joIne bolyA - mArA putrane AvI rAjyalamI kyAM ? hAla te [bicAro] bhUkha-tarasathI parisvarelo, nagna, cAlato haze, e pramANe udvega kare che. bharate tIrthakaranI vibhUtine varNavI to paNa vizvAsa karatI nathI. putranA zokathI teNIne raDatAM-raDatAM cakSu ADAM paDala bajhI gayA. tyAre bhArate jatAM-jatAM kahyuM, he mAtA! cAlo, tamane huM bhagavaMtano vaibhava dekhADuM chuM. tyAre bharata hAthInA skaMdhe AgaLa besADI nIkaLyo. samosaraNa deze AkAzamaMDala devanA samUha vaDe vimAnamAM besI utaratA, virATa dhvajA, vagADAtI devadUdubhino nAda, tenA vaDe ApUrita dizAmaMDala joIne bharate kahyuM - juo mA ! AvI Rddhi tamArA putranI che.] tenA lAkhamAM bhAge paNa mArI Thaddhi nathI. pachI teNIe bhagavaMtA chatrAtichatra jotAM ja kevaLa jJAna utpanna thayuM. bIjA kahe che - bhagavaMtanI dharmakathAnA zabdo sAMbhaLIne marudevA mAtAne kevaLajJAna thayuM. temanuM Ayu takALa tuTI jatAM tyAM ja siddha thayA. A bharatanI A avasarpiNImAM pahelA siddha thayA. ema jANIne devoe tenI pUjA karI, zarIrane kSIrasamudramAM padharAvyuM ane bhagavaMte samavasaraNamAM deva-manuSya-asura sahitanI sabhAmAM dharma kahyo. tyAM RSabhasena nAme bharatano putra, je pUrva baddha gaNadhara nAma gokhavALo saMvega utapanna thatAM pravajita thayo. brAhmIe paNa dIkSA lIdhI, bhakta zrAvaka thayo. suMdarI dIkSA levA taiyAra thaI paNa strIratta thaze tema vicArI bharate nA pADI, tethI te paNa zrAvikA thaI. A caturvidha zramaNasaMgha thayo. te tApasI bhagavaMtane jJAna utpanna thatAM kaccha ane mahAkaccha sivAyanA 164 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bhagavaMtanI pAse AvIne bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnika devAdinI rmadA joIne bhagavaMta pAse pravajita thayA. A samosaraNamAM marIci Adi ghaNAM kumAroe dIkSA lIdhI. have cAra saMgrahagAthA kahe che - * niyukti -344 thI 347 : bharata maradevI mAtA sAthe nIkaLyo. dharmakathA kahI. RSabhasene pAmyA lIdhI. brAhmI, marIcie dIkSA lIdhI. suMdarI ta:purane zobhAvaze mAnI, bharatanI rokavAthI suMdarI ghera rahI... bhAratanA yaoo wo ane 900 poe eka sAthe turaMta prabhunA samosaraNamAM dIkSA lIdhI. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka ane vaimAnikAdi sarve devo potAnA parivAra ane sajhiddhi saha AvI bhagavaMtano jJAna mahimA karyo. devoe karela mahimA joIne samyaktva pAmela buddhivALA kSatriya maricie ghama sAMbhaLIne dIkSA lIdhI. * vivecana-344 thI 347 :- (bharata kathA yUrNimAM paNa jovI.] kathana - dharmakathA sAMbhaLIne athavA marudevIne bhagavaMtanI vibhUti ke kathanathI. * x * satharAda * dezI zabda che teno artha yugapa ke varita thAya. kafa - janmatAM ja marIci-kiraNo choDelA tethI marIci nAma rAkhyuM. - x * x * samyakatvathI prApta buddhivALo. bAkI sugama che. bharata paNa bhagavaMtanI pUjA karIne cakaranano TAlikA mahimA karyo. aSTAlikA mahotsava nivRta thatAM, te cakaratna pUrvAbhimukha cAlyuM. bharata sarva sainya sAthe tene anusaryo. te yojana jaIne rokAyuM. -x - pUrvamAM mAgaghatIrthe amabhakta karI, rathane samudramAM cakanAbhi sudhI avagAhI, pachI nAmathI aMkita bANa pheMkyu. te bAra yojana jaIne mAgadhatIrthakumAstA bhavanamAM paDyuM. te joI kopAyamAna thaI te deva bolyo - A koNa apArjitano prArthaka che. nAma joI jANyuM ke cakravartI utpanna thayo che. bANa ane mugaTa laI upasthita thayo. kahyuM - huM tamAro pUrvano tapAla chuM. tyAre tyAMno aSTAlikA mahAmahotsava karyo. A ja krame dakSiNamAM varadAma, pazcimamAM prabhAsa, pachI siMdhu devInI sAdhanA, pachI vaitAdya girikumAra deva, pachI tamizraguphA, kRtamAla deva, pacI suSeNa senApati sinya laI dakSiNanA siMdhu nikuTe gayo. pachI suSeNe tamisA guphAne ughADI. pachI tyAM maNiratna vaDe udhotA karIne baMne paDakhe 500 dhanuSanI laMbAI-pahoLAIvALA maMDalo evA 49 mAMDalA karyA. udhota karIne unmajJA - nimagnAmAM saMkramamAM utarIne tamisaguphATI nIkaLyo. AvelA kirAta sAthe yuddha karyuM. parAjita thayelA kirAtoe meghamukhakumAra nAmaka kuladevatAne ArAdhyA, temaNe sAta satri varasAda varasAvyo. bharata paNa carmaranamAM chAvaNI sthApIne upara chabaranA sthAya, maNiratnane chagaradananA maNe daMDamAM sthApyuM. cAcI lokamAM iMDAmAMthI nIkaLela jagata kahevAyuM. te carmaratnamAM savAre zAli vAve te sAMja pahelAM ugI jAya, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 344 thI 347 165 tene rAMdhIne jamatAM, ema sAta divaso gayA. pachI Abhiyogika devo vaDe meghamukha kumArane nirdhArita karAyA - bhagADI mUkAyA. temanA vacanathI kirAto bharatane namyA. pachI laghuhimavaMta gikuimAra deva pAse AvyA. tyAM 72 yojana bANa uMce gayuM. pachI RSabhakUTe nAma lakhyuM. pachI suSeNa senApati autarIya siMdhu niSkRTe gayo. bharata gaMgAmAM utaryo. pachI senApati uttara gaMgA niSkRTe Avyo. bharate paNa gaMgAdevI sAthe 1000 varSa bhogo bhogavyA. pachI caitADhya parvata nami ane vinami sAthe 12-varSa yuddha thayuM. te baMne parAjita thatAM vinami e strItna ane nami ratno laIne Avyo. pachI khaMDa prapAta guphAmAM nRtyamAla deva pAse AvyA, tyAMthI nIkaLyA. gaMgAkUle nava nidhi meLavyA. pachI dakSiNanA gaMgA niSkRTe senApati Avyo. [ItyAdi] A kramathI 60,000 varSe bharatakSetra jItIne bharata vinitA rAjadhAnI Avyo. bAra varSIya mahArAjAbhiSeka thayo. rAjAone vidAya karyA. pachI svajanone yAda karavA lAgyo. tyAre badhAM nijako dekhAyA. e krame suMdarIne joI. teNI karamAyelA mukhavALI joI. teNIne je divase dikSA leto rokI te divasathI AraMbhI AyaMbila karatI hatI. te joIne roSathI bharate kuTuMbIne kahyuM - kema mAre tyAM bhojana na hatuM ke jethI A AvI thaI gaI ? ke vaidho na hatA ? teoe kahyuM ke suMdarIe AyaMbila tapa karyo che. tyAre bharata teNI upara pAtaLA rAgavALo thayo. teNIne kahyuM - jo tane game to mArI sAthe bhogo bhogava athavA dIkSA le. tyAre page paDI gaI, vidAya karI ane suMdarIe dIkSA lIdhI. koI vakhate bharate tenA bhAIo pAse dUto mokalyA, mArI AjJAmAM raho. teo bolyA - amane paNa pitAe ja rAjya Apela che. tane paNa temaja che ame pitAne pUchIne te kaheze tema karIzuM. tyAre bhagavaMta aSTApade AvIne vicaratA hatA. ahIM badhAM kumAro AvyA, bhagavaMtane kahyuM - Ape Apela rAjya bhAI bharata harI levA mAMge che, to zuM karavuM ? ame yuddha karIe ke tenI AjJA pALIe ? tyAre svAmIe bhogathI nivartavA mATeno temane dharma upadeza Apyo. kahyuM ke - muktisamAna sukha nathI. tyAre aMgAradAhakanuM dRSTAMta kahyuM - eka aMgAra dAhaka hato, pANInuM eka vAsaNa bharIne gayo. eka sthAne pANI rAkhyuM, upara sUrya, bAjumAM agni, vaLI parizrama, ghera jaI pANI pI mUrchita thaI svapna jue che. e rIte asadbhAva sthApanAthI kUvA, taLAva, nadI, draha, samudra badhAM pI gayo, tenI tRSNA na chApI. tyAre eka jIrNa kUvAmAM ghAsano pUDo laIne pANI sIMce che, je thoDuM paDyuM tene jIbha vaDe cATyuM. e pramANe tame badhAM sarvalokamAM anuttara zabda, sparzAdi sarvArthasiddhamAM anubhavyA paNa tRpti na thaI. e pramANe vaitAliya adhyayana kahyuM, "bodha pAmo, kema bodha nathI pAmatA ?' ema 98 vRtto vaDe 98 kumAroe dIkSA lIdhI. koI pahelAthI bodha pAmyA, koI bIjAthI. - 4 - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bAkI bhAIoe dIkSA letA, bharate bAhubali pAse dUta mokalyo. teNe bhAIonI dIkSAnuM jANatA krodhita thayo. teNe kahyuM ke teo bAla hatA mATe dIkSA lIdhI, paNa huM yuddha mATe samartha chuM. te vAta ahIM kahe che - * niryukti-348 : 166 bharate mAgadhAdino vijaya karyo. suMdarInI dIkSA thaI, bAra varSa abhiSeka cAlyo, bhAIone AjJAmAM AvavA kahyuM. samosaraNamAM jaIne bhAIoe bhagavaMtane pUchyuM, bhagavaMte dRSTAMta ApyuM. * vivecana-348 : - 4 - 4 - [gAthArtha upara kahyo che. keTaluMka kathAnaka pUrve kahela che.] bAhubali ane bharata pota-potAnA sarva sainya sahita dezanI sarahade bhegA thayA. bAhubalie kahyuM - niraparAdhI lokone zA mATe mAravA ? ApaNe be ja laDIe. pahelAM dRSTi yuddha thayuM temAM bharata hAryo. pachI vAcAyuddhamAM paNa bharata hAryo. bAhu yuddhamAM paNa hAryo, muSTi ane daMDa yuddhamAM paNa hAratA bharate vicAryu ke zuM A cakravartI che ke huM durbaLa chuM ? ema vicArato hato tyAM devatAo AyudhamAM cakraratna ApyuM tyAre bharata tene laIne doDyo. bAhubalie tene divyaratna laI Avato joyo. pahelA to thayuM ke Ane bhAMgI nAMkhu. pharI vicAryu ke A tuccha kAmabhogothI bhraSTa pratijJa ane mAravo yogya nathI. mAre paNa bhAIonI jema anuSThAna karavuM ja yogya che. ema vicArIne bharatane kahyuM - dhikkAra che tArA puruSatvane ke A adharmayuddha karavAne taiyAra thayo che. mAre bhoganuM kaMI kAma nathI, A rAjya tuM pakaDa ! huM dIkSA lauM chuM daMDa mukta thaI dIkSA lIdhI. bharate bAhubalInA putrane rAjyamAM sthApyo. bAhubalI vicAre che ke pitAjI samIpe mArA bhAIo je nAnA che, te samutpanna jJAnAtizayavALA che. huM atizaya vagarano tene kema jAuM ? kevaLajJAna thAya tyAM sudhI ahIM rahuM. e rIte te pratimA dhyAne rahyA. mAnarUpI parvata jaIne beThA. svAmI jANavA chatAM koIne mokalatA nathI kemake tIrthaMkaro amUDha lakSavALA hoya che. tyAre eka varSa sudhI bAhubalI kAyotsargamAM rahyA. velo vIMTaLAI vaLI. pagamAM sarpoe rAphaDA banAvyA. varSa pUruM thatAM bhagavaMte brAhmI, suMdarIne mokalyA. pUrve na mokalyA kemake tyAre samyapaNe samajata nahIM. te baMne bahena sAdhvIo bAhubalIne zodhe che, vela ane ghAsathI vIMTAyelA joyA, ghaNAM vALa vadhI gayA che, temane joIne vAMdhA. A pramANe kahyuM ke - pitAjI [bhagavaMta] AjJA kare che ke - hAthI upara besIne kevaLajJAna utpanna na thAya. tyAre te vicAre che ke ahIM hAthI kyAM che ? bhagavaMta jUThuM bole nahIM, vicAratAM jANyuM ke mAnarUpI hAthI che, huM jauM bhagavaMtane vAMdu, sAdhune vAMdu. ema vicAratA paga upADyo tyAM kevaLajJAna thayuM. pachI kevalInI paryAdAmAM jaIne rahyA. bharata rAjya bhogave che. marIci paNa sAmAyika Adi 11-aMgo bhaNyo. have Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 348 A arthane sAta gAthA vaDe batAve che - 167 * niryukti-349 ane bhASya-32 thI 37 : ni-bAhubalIne krodha caDyo, dUte te vAta bharatane kahI, devatA AvyA, bAhubalInuM kathana - adharma yuddha mAre nathI karavuM. dIkSA lIdhI. pratimA dhyAna svIkAra karyo. bhAta - pahelAM STiyuddha, pachI anukrame vAyuddha, bAhu yuddha, muSTi yuddha, daMDayuddha thayuM badhAMmAM bharatano parAjaya thayo. parAjita thayelo narapati zoka pAmI vicAre che ke kharekhara cakravartI A che ke pachI huM atyAre durbaLa thayelo chuM. varSa vItyA pachI amUDhalakSyavALA arihaMte putrIone [brAhmI, suMdarIne] mokalI, "hAthI uparathI utaro' ema kahyuM, bAhubalI vicAre che ke hAthI kyAM ? paga upaDatAM kevaLa jJAna pAmyA. ItyAdi - 4 - 4 - badhuM pUrve niyukti ane vivecanamAM kahevAI gayuM che, te ja marIci 11-aMga bhaNyA sudhI jANavuM. * vivecana-349 + bhA. 32 thI 37 : Ano artha to kahevAyelo ja che, chatAM asaMmohArthe akSara gamanikA batAve che - bharatano saMdezo sAMbhaLIne bAhubaline kopa thavo. te nivedana cakravartI bharatane dUte karyu. yuddhamAM parAjita thayela bharatane vicAra Avyo ke zuM A cakravartI che ke huM? tyAre deva AvyA. bAhubali vaDe pariNAme dAruNa evA bhogonI vicAraNA karI kathana karAyuM ke mAre rAjyanuM prayojana nathI, huM adharmathI yuddha nahIM karuM. teNe dIkSA lIdhI, jJAnotpatti vinA huM moTo bhAI, nAnA bhAIo pAse kema jAuM ? tethI pratimA svIkArI pratijJA karI ke huM jJAnotpatti thayA vinA jaIza nahIM. A niyukti gAthA kahI, have bAkInI bhASya gAthA che. [bhASya gAthAnI vRtti, arthamAM ane pUrvanI vRttimAM kahelI che mATe pharI kahetAM nathI bAhubalI kevalI thaIne kevalInI paryAdAmAM beThA, bharata paNa bhuvanane eka chatra karI vipula bhogo bhogave che. marIyi paNa svAmI pAse tapa ane saMyamapUrvaka viyare che. te paNa sAmAyika Adi agiyAra aMgonuM adhyayana kriyAmAM udhukta rahI bhagavaMtanA zrutamAM bhaktivaMta thaI, guru pAse bhaNyo. * niyukti-350 + vivecana : have anya koI divase unALAmAM uSNa pariSahathI [tApathI] vyApta zarIravALo asnAna vaDe na rahevAtA saMyama tyajIne have kahevAnAra kuliMganI vicAraNA kare che. * niyukti-351 * vivecana : [marIci vicAre che -] meru giri jevA bhAravALo [saMyama] huM muhUrta mAtra paNa vahevAne samartha nathI. tethI zramaNa guNamAM guNarahita te saMsAranI abhilASAvALo thayo. te guNo kyA? kSAMti Adi, huM dhRti Adi guNa rahita arthAt saMsArano anukAMkSI chuM. to have mAre zuM karavuM joIe? zramaNaguNAnupAlana zakya nathI, gRhasthatva paNa ucita nathI, to zuM karavuM? 168 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niryukti-352 * vivecana : e pramANe ciMtavatA marIcie tenI potAnI kalpanA buddhi utpanna thatA vicAryu ke mane upAya jaDyo, A mArI zAzvata buddhi janmI che - thaI che. - A mati paropadezathI thayela na hatI. tene thayuM ke mane vartamAna kAlocitta upAya maLI gayo. zAzvata eTale AkAlikI kemake prAyaH niravadha jIvikA hetupaNe che. have kevuM kuliMgatva vicAryuM. te batAvatA kahe che - * niyukti-353 zramaNo tridaMDathI virata che. te bhagavaMto nizcala ane saMkucita gAtravALA che, paNa huM to Indriyo ane daMDane jItyA vinAno chuM. mATe mAre "tridaMDanuM cihna thAo. * vivecana-353 : tridaMDa - - mana, vacana, kAcA lakSaNavALA. bhagavaMta-aizvarya Adi bhaganA yogathI. niSkRta - aMtaHkaraNanA azubha vyApAranA ciMtanano tyAga karelA, saMkucita - azubhakAya vyApAranA tyAgavALA jenA aMgo che tevA, ajitendriya - cakSu Adi Indriya na jItelo. tethI mane tridaMDa cihna thAo, jethI huM visarI na jAuM. * niyukti-354 * vivecana : muMDa be prakAre che - dravyathI ane bhAvathI. A zramaNo baMne rIte muMDa che, kaI rIte ? loca vaDe ane IndriyothI muMDa, saMyata paNa che paNa huM IndriyathI muMDa nathI, tethI A dravyamaMDapaNuM paNa zA kAmanuM ? huM charAthI muMDita mastaka ane coTalIvALo thaIza. tathA zramaNo badhAM prANivadhathI virata hoya che, huM tevo nathI. tethI huM sthULaprANAtipAtathI sadA viramaNa vratavALo thaIza. niyukti-355 + vivecana : kiMcana - suvarNAdi parigraha cAlyo gayo hovAthI niSkiMcana evA zramaNo che, tathA jemane alpa paNa parigraha nathI tevA jinakalpikAdi che. paNa huM tevo nathI. tethI have mArganI avismRti arthe mane sonAnI janoI Adi parigraha thAo. zIla vaDe zobhana gaMdhavALA zramaNo che. huM to zIlathI durgandhayukta chuM, tethI mane gaMdha caMdana grahaNayukta thAo. * niyukti-356 + vivecana : jenAmAMthI moha cAlI gayela che te vyagatamohavALA, evA zramaNo che. huM tevo nathI. tethI mohathI AcchAdita evA mane chatra ho. zramaNo upAnaha rahita hoya che, paNa mAre upAnaha thAo. * niryukti-357 + vivecana : jene zveta vastro che te zvetAMbara zramaNo che. je vastrarahita che te nirvastra che, jevA ke jinakalpikAdi. mA~ - mane, A zabdathI tatkALa utpanna tapAsa ane zramaNono viccheda karyo. mane dhAtukta [geru raMganA] vastro yAo. kemake kaSAyathI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 350 169 10 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 kaluSita mativALA mane te ja yogya che. * niyukti-358+vivecana : pApabhIru sAdhuo ghaNAM jIvothI vyApta jaLanA AraMbhane varje che kemake tyAM ja vanaspatinuM avasthAna hoya che. paraMtu mAre to parimita jaLathI snAna ane pAna baMne ho. kemake huM tevo nathI. AvA - pApa. * niyukti -356 : e pramANe teNe racikamatithI ane potAnI matinI vikalpanAthI tene hitakArI hetuthI yukta Avo pariztAka veza rahyo. * vivecana-356 : sthaLa mRSAvAdAdithI nivRtta. e pramANe AnI racitAmati, tethI nija mati vaDe vikalita, AvuM cihna-veza racyo. - X - X - X - bhagavaMta sAthe vicaratA, sAdhu vacce vijAtika jevo joIne kautukathI loko tene pUchatA, te kahe che - * niyukti-360 : A tenuM pragaTa [navuM] rUpa joIne ghaNAM loko dharma pUchatA hatA. Avo dharma kema grahaNa karyo pUche to pUrva kathita badhuM kahetA. * vivecana-360 - pragaTarUpa-vijAtiyapaNuM. - xmarIci sAdhuono kSAMti Adi dharma ja kahetA. tyAre loko pUchatA ke sAdhudharma zreSTha che to tame kema svIkAratA nathI ? tyAre zramaNo maNa daMDathI virata hoya" ItyAdi parikathana karyuM. *x - ema gAthArtha kahyo. * niyukti-361 - dharmakathA kahevAthI * pratibodha pAmI dIkSArthe upasthitane marIci, bhagavaMtane ziSyapaNe arpaNa kare che. pote gAma, nagarAdimAM svAmI [bhagavata] sAthe vicare che. * vivecana-361 - gAthArtha kahyo. koI divasa vicaratA bhagavaMta aSTApade pahoMcyA, tyAM samosaca. bharata paNa bhAIonI dIkSAthI manamAM janmela saMtApathI avRti karato hato. tethI kadAca bhogo ApavAthI pharI grahaNa kare to sAruM ema vicArI bhagavaMta pAse AvIne potAnA bhAIone pharI nimaMtraNA karI, temane bhogathI nirAkRta jANIne vicAre - have A badhAM saMgane tyajelAne AhAra dAna vaDe huM dharmanuM anuSThAna karyuM. tethI 500 gADAmAM vividha AhAra lAvIne nimaMtraNA karI, paNa sAdhune AdhAkarmI ane hadaya AhArAdi na khape. tethI pratiSedha karyo. akRta - akArita jJa vaDe nimaMtrita karyA. paNa rAjapiMDa na kalo mATe niSedha karyo. huM bhagavaMta vaDe sarvathA tyajAyela chuM ema jANI purepUro du:khI du:khI thaI gayo. tene duHkhI thaI gayelo jANIne Indrae tenA kopanI upazAMti mATe bhagavaMtane avagraha pUNyo - bhagavaMta!! avAha keTalAM bhede che ? bhagavaMte kahyuM - pAMca bhede che. devendra, rAjA, gRhaspati, sAgArika ane sAdharmikano avagraha. pAnA - bharatano adhipati, gRhapati-mAMDalika rAja, sAgArika-sajjAtara, sAdharmika-saMyata. temAM uttara uttarathI pUrva-pUrvano avagraha bAdhita che. devendrae kahyuM - bhagavan! A je zramaNo mArA avagrahamAM che, tene huM avamUhanI anujJA Apu chuM. bharad - X * potAnA avagrahanI anujJA ApI. bharate pUchyuM ke A lAvelA anna-pAnanuM zuM karavuM? devendrae kahyuM ke guNottarane pUjA. bharate vicAratA kahyuM ke zrAvako dezavirata che mATe guNottara che, tene Apo. bharate devendranuM mULarUpa jANavA pUchyuM - x-x - Indra kahyuM - manuSya na joI zake. bharate kautukathI AkRti mAtra jANavA pUchyuM, Indra kahyuM - tuM uttama puraSa cho mATe eka avayava darzAvu chuM pachI mAtra teNe AMgaLInuM bhAsvara rUpa dekhADyuM. joIne bharata atIva khuza thayo. zakranI AMgaLI sthApI mahotsava karyo. bharate zrAvakone bolAvI kahyuM - tamAre roja mAre tyAM bhojana karavuM. khetI Adi na karavI, svAdhyAyAdimAM rata rahevuM jamavAre mane kahevuM - "Apa jitAyelA cho, bhaya vadhe che, tethI koIne haNo nahIM - haNo nahIM. teoe te pramANe karyuM. bharata ratinA sAgaramAM DUbela hovAthI ane pramAdavathI te zabdo sAMbhaLI uttara kAle vicArato - huM konA vaDe jItAyo chuM ? kapAyo vaDe. tenAthI ja bhaya vadhI rahyo che, ema vicArI saMvega pAmato. e avasare ghaNAM lokone kAraNe soIyA rasoI karavA asamartha thayA. bharatane nivedana karyuM - ame jANatA nathI ke zrAvaka koNa che ane koNa nathI ? bharate kahyuM - pUchIne ApavuM. tyAre teo pUchatA ke tame koNa cho ? zrAvaka. zrAvakone keTalAM vrata hoya ? zrAvakone vrata na hoya, paNa amane pAMca aNuvata hoya. keTalAM zikSAvato hoya? teo kahetA ke sAta zikSAvato hoya. AvA prakAranA je hoya te zrAvakone kAkiNI ranathI lAMchita karyA. pharI cha mAse je bIjA thatAM temane paNa lAMchita karatA hatA. - x * e pramANe brAhmaNo thayA. teoe potAnA putrone sAdhuone soMpyA, temaNe dIkSA lIdhI, teo parISahathI DaratA hovAthI zrAvako ja hatA. A bharatanA rAjyanI sthiti hatI. AdityayazA pAse kAkiNI ratna na hatuM. tethI teNe sonAnI janoI karAvI. mahAyazA vagere rAjAmAMthI keTalAMke rUpAnI, keTalAMke vicitra sutaramaya panI janoI banAvI. e pramANe janoI prasiddha thaI. have upasaMhArArthe samosaraNAdi gAthA vaDe kahe che - * niyukti-362 + vivecana : bhagavaMtanuM samosaraNa aSTApade thayuM. bharata vaDe bhojana lavAyuM. tene grahaNa na karAtA vyathita thayelA bharatane joIne devendrae avagraha pUchyo. bhagavaMte tenuM pratipAdana karyuM. bharatarAjAe devalokavAsInA rUpanI pRcchA karI, Indra AMgaLI batAvI. tyArathI prajotsava pravaryo. bharate AhAranuM zuM karavuM te pUchavuM ItyAdi badhuM upara kahevAI gayuM che. A rIte ATha puruSa sudhI athavA ATha tIrthaMkara sudhI dhamAM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 362 pravaryo. tyArapachI AgaLa mithyAtva pravartana thayuM. * niryukti -363,364 + vivecana : rAjA AdityayazA, mahAyazA, atibala, balabhadra, balavIrya, kRtavIrya, jalavIrya ane daMDavIrya (e ATha rAjA thayA.) A badhA vaDe sakala ardhabharata bhogavyuM ane jinendranA mugaTane mastake dhAraNa karyo ke je mugaTa devendrae bheTa dharelo. pachInA narapati tene dhAraNa karI na zakyA kemake te mugaTa ghaNo moTo hato. * niyukti-36pa : zrAvaka pratiSedha karAyo, cha-cha mAse parIkSA thaI, kALa jadf jinanA aMtaramAM mithyAtva pAmyA. sAdhuno viccheda thayo. * vivecana-365 - zrAvakone janoI karIne azrAvakono pratiSedha karAyo. AgaLa paNa cha-cha mahine parIkSA karAtI hatI. kALa jatAM mithyAtva pAmyA. kyAre ? navamAM jina pachInA aMtaramAM, kemake tyAre sAdhuno viccheda thayelo. have ukta-anukta arthane jaNAvavAne saMgrahagAyA kahe che - * niyukti-366 - mAhaNone dAna, vedonI anA, pRcchA, nivaNi, kuMDo, sUpa, jinagRha, kapila, bharatanI dIkSA e nava dvAro kahe che - * vivecana-366 : (1) bharate pUjela hovAthI loko brAhmaNone dAna devAmAM pravRtta thayA. (2) tIrthakaranI stutirUpa ane zravaka dharma pratipAdaka evA AvidonI bharate te zrAvakonA svAdhyAya nimite canA karI. sulasA ane yAjJavalkayAdithI anAraMvedo thayA. (3) aSTApade bhagavaMta samosa kyAre bharate pUchyuM ke jevA tIrthakara tame cho tevA koI ahIM thanAra che ? (4) aSTApade bhagavaMtanuM nirvANa pAmavuM. (5) devo vaDe agnikuMDa canA, (6) stUpa nimaNa, () bharata jinagRha karAvyuM, (8) kapilanI marIci pAse dIkSA, (9) bharatanI dIkSA. pahelAM be dvAra kahyA. trIjA pRcchA' dvAranI gAthA kahe che - * niyukti -367 : bharata cakavatIe pharI bhagavaMta samosA tyAre pUchyuM ke bharatamAM keTalA tIrthakara thaze ane dazAhadi vize na pUchayuM. * vivecana-367 : pharI paNa samosaraNamAM bharata cakravartIe RSabhajinane pUchyuM. * * * * * bhagavaMte te kahyuM. dazAha vize na pUchyuM. tathA A parSadAmAM koI tIrthakara (jIva) che tema paNa pUchyuM. bhagavaMte kahyuM "marIci' tathA niryuktikAra kahe che - * niyukti-368mavivecana :jina, cakI, dazAIno (1) varNa, (2) pramANa, (3) nAma, (4) gotra, (5) 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 Ayu, (6) nagara, (9) mAtA, (8) pitA, (9) payaya, (10) gati kahyA. ane 'va' zabdathI jinezvaronA aMtaro paNa kahyA. A dvAra gAyAno saMkSepArtha che. vavayArtha AgaLa kaheze. temAM prazna avayavane AzrIne bhASyakAra kahe che - * bhAga-38+vivecana : bhAratavarSamAM jevA prakAranA lokaguru kevalI Apa cho, he tAtA evA prakAre koI anya ahIM tIrthakara thanAra che ? * niyukti-369 + vivecana : jinavarendra bolyA - bharatakSetramAM jevo huM chuM. tevA 23-bIjA tIrthakaro bhAvimAM thaze. * * te A pramANe che - * niyukti -380,391 - ajita, saMbhava, abhinaMdana, sumati, supabha, supArza, caMdra, puSpadaMta, zItala, zreyAMsa, vAsupUjya, vimala, anaMta, dharma, zAMti, kuMtha, ara, mallI, munisuvata, nami, nemi, pArza, vardhamAna. * vivecana-30,331 - * ajitAdi vevIza tIrthakaro bhAvimAM ahIM thaze. * niryukti-372 thI 375 - pachI naravarendra bharate pUchyuM - bharatakSetramAM jevo huM chuM tevA bIjA keTalA he tAtA rAjAo thaze? tyAre jinavarendrae kahyuM ke jevo tuM che tevA narendra zArdula rAja bIja-11-thaze. [te A pramANe -]. sagara, maghavA, sanakumAra, zAMti, kuMtha, aru, subhama, mahApaw, haripeNa, jaya ane brahmadatta e 11-zArdUlarAjAo thaze. - vivecana-32 thI 305 - zAlasiMha, (siMhasamAna parAkramI), kairava-kuruvaMzanA. have na pUchelA evA dazAhaMta bhagavaMte kahyA, te bhAgakAra batAve che - * bhASya-39 : nava baLadeva ane nava vAsudevo thaze. baLadeva nIlavaavALA, tAlatvAvALA, haLa ane muLa vastrAvALA haze. jyAre vAsudeva pILA vAvALA, riDa vAvALA, cakanA zawvAlA haze ane A baMne sAthe ja hoya che. * vivecana-39 : na kahevAyelA evA baLadevo paNa thaze. kemake vAsudeva ane baladeva sahacArIpaNe hoya che. * x - kazeya-vA, -x - A baMne sAthe-sAthe thAya che. temAM vAsudevo A pramANe - * bhASya-40 thI 4ra : nava vAsudevo A che - tripRSTha, dvipRSTha, svayaMbhU, puraSottama, puraSasIMha, purapuMDarIka, dad, nArAyaNa ane kRSNa. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 372 thI 35 133 nava baladevo A che - Acala, vijaya, bhadra, supabha, sudarzana, AnaMda, naMdana, pA, rAma e chellA baLadeva thaze. nava prativAsudevo A che - azvagrIva tAka, meska, madhukaiAbha, nizuMbha, baliprahalAda, rAvaNa ane navamo jarAsaMgha. * vivecana-40 thI 4ra :vAsudeva kahIne baladevo kahyA. pachI vAsudevanA zatrue prativAsudevanuM pratipAdana karela che. * bhAga-43 : nipuNa vAsudevanA nize A pratizatruo che. badhAM ja cakacodhI che ane badhAM ja potAnA cakro vaDe haNAyelAM che. * vivecana-43 : te rAtuM - A ja. a7 zabda avadhAraNArthe che, bIjA nahIM, konA ? kIrtipuraSa vAsudevanA. - x* svacaka vaDe, teo vAsudevane haNavA mATe je caka pheMke che, te puNyanA udayathI vAsudevane praNAma karIne tene ja [prativAsudevane ja haNe che. e pramANe pUrve kahela gAthAnA varNAdi dvArane choDIne saMmoha na thAya te mATe ulkamazI jinezvarAdinA nAma dvArA kahyA. pAbhavika AnA varNa, nAma, nagara, mAtA, pitA Adi prathamAnuM yogathI jANavA. ahIM vistAranA bhayathI kahyAM nathI. have tIrthakaranA varNa kahe che - * niyukita-336,399 - pApabha ane vAsupUjya baMne lAla varNavALA, caMdraprabha ane puSpadaMta (suvidhi) baMne gauravarNavALA, suuta ane nemi kALA vaNanA, pArtha ane mali baMne piyagu-nIlavarNavALA, bAkInA 16-tIrthakya tapAvelA suvarNa jevA vaNavALA jANavA. 24 jinavarono Avo varNa vibhAga kahelo che. * vivecana-396,339 - baMne gAvA sugama che. have tIrthakaranI uMcAI kahe che - * niyukti -308 thI 380 : cauvIze tIrthakaronI uMcAI kramazaH A pramANe (1) 500 dhanuSa, (2) 450 dhanuSa, (3) 400 dhanuSa, (4) 35o dhanuSa, (5) 300 dhana, (6) 50 hanuSa, (2) ra00 dhanuSa, (8) 15o dhanuSa, (9) 100 dhanuSa, (10) 90 dhanuSa, (11) 80 dhanuSa, (12) 90 dhanuSa, (13) 60 dhanuSa, (14) 50 dhanuSa, (15) 45 dhanuSa, (16) 40 dhanuSa, (17) 35 dhanuSa, (18) 30 dhanuSa, (19) 5 dInuNa, (20) ra0 dhanuSa, (21) 15 dhanuNa, (22) 10 dhanuSa, (3) 9 hAtha, (24) bhagavatavIranI sAta hAtha uMcAI hatI, nAmo pUrve kahelAM che. * vivecana-338 thI 380 :A traNe gAthA sugama che. have bhagavaMtanA gotrane kahe che - 14 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niyukti-381 - arahaMta munisuvrata ane ariSTanemi baMne gauma gomanA hatA. bAkInA badhAM tIrthakaro niSe kAzyapa gotranA jANavA. * vivecana-381 - gAthA sugama che, AyuSya pUrve kahevAyela che. bhagavaMtanA nagaro jaNAvavA traNa gAyA kahe che - * niyukti-382 thI 384 + vivecana : bhagavaMta RSabhAdinI janmabhUmi anukrame A pramANe - (1) IkvAku, (2) ayodhyA, (3) zrAvati, (4) vinitA, (5) kaizalapura, (6) kosAMbI, (9) vANArasI, (8) caMdrAyaNa, (9) kAkaMdI, (10) bhaddhilapura, (11) zIhapura, (12) caMpA, (13) kAMpica, (14) ayodhyA, (15) ratnapura, (16 thI 18) gajapura, (19) mithilA, (20) rAjagRhI, (21) mithilA, (22) zauryapura, (23) vANArasI, (24) kuDapura, o gAthA sugama che. have bhagavatInI mAtAnA nAma kahe che - * niryukti-385,386 : (1) maradevI, (2) vijyA, (3) senA, (4) siddhAtha, (5) maMgalA, (6) suzImA, (2) pRvI, (8) lakSmaNA, () camA, (10) naMdA, (11) vitNu, (12) jayA, (13) rAmA, (1) suyazA, (15) suvatA, (16) acira, (17) zrI, (18) devI, (19) prabhAvatI, (20) pAvatI, (21) vapA, (2) zivA, (3) vAmAM, (ra4) trizalA, e covIza anukrame covIza tIrthanA mAtAnA nAmo che. * vivecana-385,386 :baMne gAthA sugama che, have bhagavaMtanA pitAnA nAmo kahe che - * niryukti-387 thI 389 : (1) nAbhi, (2) jitaLu, (3) jitArI, (4) saMvara, (5) megha, (6) ghara, () pratiSThA, (8) mahAsena, (9) sugrIva, (10) Dharatha, (11) viSNu, (12) vAsupUjya, (13) kRtavamAM, (14) sIharona, (15) bhAtu, (16) vizvasena, (17) sUTa (18) sudani, (19) kuMbha, (20) sumitra, (21) vijaya, (2) samudra vijaya, (23) azvasena, (24) siddhArtha * vivecana-387 thI 389 : gAthA sugama che, bhagavaMtano gRhasthAdiparyAya kahyo che. have bhagavaMtanI gati jaNAvavA mATe kahe che - * niyukti-390 : janma, janma, maraNathI vimukta badhAM paNa tIrthakya bhagavaMto zAzvata ane nirAbAdha sukhavALA mokSane pAmyA. * vivecana-390 :e pramANe tIrthakarane AzrIne pratidvAra gAthA kahI. have cakavartIne AzrIne Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 390 15 kahe che. AmanI pUrvabhavAdi vakatavyatA pramAnuyogathI jANavI. have cakravartInA varSanA pratipAdana mATe kahe che - * niyukti -391 thI 394 - badalAM cakravartI eka varNavALA nirmaLa sonA jevI kAMtivALA jANavA. bharatanA cha khaMDanA svAmI thayA. have temanI uMcAI kahe che - (1) 5eo, () 450, (3) 4rAM, (4) 41, (5) 40, (6) 35, (7) 30, (8) 28, (9) 20, (10) 15, (11) 1ra ane chellAnI sAta dhananI kAyA jANavI. badhAM kAracaya gotrIya ane cauda ratananA adhipati hatA. evuM devendrothI vaMdAyelA ane rAgadveSane jitelA jinezvaroe kahela che. - vivecana-31 thI 394 :cakravartInA nAmo kahyA ja che, pachI gotra kahyA. have Ayu - niyatti-35 thI 39 - bAre cakavartInA Ayu anukrame A pramANe - (1) 84 lAkha pUrva, (2) 72 lAkha pUrva, (3) pa-lAkha varSa, (4) 3-lAkha varSa, (5) 1-lAkha varSa, (6) 95,000 varSa, (9) 84,000 varSa, (8) 60,000 varSa, (9) 30,000 varSa, (10) 10,000 varSa, (11) 3,000 varSa, (12) chellAnuM 300 varSa. bAre cakravartInI janmanagarI kramazaH A pramANe - (1) vinItA, (2) ayodhyA, (3) zrAvastI, (4 thI 8) hastinApura, (9) vANArasI, (10) kaMpilapura, (11) rAjagRhI, (12) kaeNpilapura, * vivecana-35 thI 397 :AyuSya ane janma nagarI kahyA, have mAtA-pitAnA nAmo - * niyukti -398 thI 400 : bhAre cakrInI mAtAnA nAma kramazaH A pramANe - (1) sumaMgalA, (2) cazaravatI, (3) bhadrA, (4) sahadevI, (5) cirA, (6) zrI, () devI, (8) tArA, (9) javAlA, (10) merA, (11) vavA, (1) cUlanI. bhArenA pitAnA nAmo kramazaH A che - (1) RSabha, (2) sumivijaya, (3) samudra vijaya (4) sena, (5) vIzvasena, (6) sUra () sudarzana. (8) kAvI, (9) pasottara, (1) mahAhari (11) vijayarAja ane (1) brahA. avasarpiNImAM A nAmo che. * vivecana-398 thI 4oo - cakravartInA mAtA, pitAnA nAmo kahyA. keTalAMkano dIkSAparyAya che te prathamAnayogathI jANavo. keTalAMkane pravajyA abhAve dIkSAparyAya nathI. have cakavartInI gatine kahe che - * niyukti -401 - ATha cakravartI mokSe gayA. subhUma ane bahAdad ne sAtamI narake gayA. mAvA ane sanakumAra baMne sanatakumAbhe gayA. 176 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-401 : cakavartIne AzrIne vyAkhyAna karyuM. have vAsudeva ane baladevane AzrIne kahe che - AmanI pUrvabhava vakatavyatA, cyavanAdi prayamAnuyogathI jANavA. have vAsudevAdinI varNa vagere kahe che - * niyukti -402 thI 413 - - varSa - badhAM vAsudeva nIlavarNavALA ane badhAM baladeva zota vaNavALA che. have temanA zarIranI uMcAI anukrame A pramANe - - uMcAI - (1) 80, (2) 70, (3) 60, (4) 50, (5) 45, (6) ra9, () 26, (8) 16 ane (6) 10 dhanuSa uMcAI che. - gojha-ATha baLadeva, vAsudeva gautama gogavALA che, navamA baLadeva, vAsudeva kAzyapagonIya che. 'A' - vAsudevanuM Ayu kramazaH A rIte - (1) 84 lAkha varSa (2) 9 lAkha, (3) 60 lAkha, (4) 30 lAkha, (5) 10 lAkha, (6) 65,000, (). 56,ooo, (8) 1ra,ooo ane () 1ooo varSa che. jayAre baladevanuM ANu kramaza: (1) 85 lAkha varSa, (2) 35 lAkha, (3) 65 lAkha, (4) 55 lAkha, (5) 17 lAkha, (6) 85,000, () 65,000, (8) 15,000, (9) 1ra00 varSa Ayu jANavuM. nagarI' - (1) potanapura, (2 thI 4) dvArikA (5) azvapura, (6) cakapura, () vANArasI, (8) rAjagRhI, (9) chellAnI janmabhUmi mathurA. mAtA' - vAsudevanI mAtAnA nAmo kramazaH- (1) mRgAvatI, () umA, (3) pRvI, (4) sItA, (5) amakA, (6) lazrImatI, (7) zeSa matI, (8) kegamatI, (9) devakI. baladevanI mAtAnA nAmo kramazaH- (1) bhadrA, (2) subhadrA, (3) subhA, (4) suda nA, (5) vijayA, (6) vaijayaMtI, () jayaMtI, (8). aparAjitA ane (6) rohiNI. -0-0- pitA vAsudeva ane baladevanA pitAnA nAmo A pramANe - (1) prajApati, (2) brahma, (3) rudra, (4) soma, (5) ziva, (6) mahAziva, (5) anizikha, (8) dazaratha ane (6) vasudeva hatA. 'dIuparyAya' - vAsudevanI dIkSA thatI ja nathI, tethI tene dIkSAno pathayi na hoya. baLadevano payaraya prathamAnuyogathI jANavo. 'gati' . eka sAtamImAM, pAMca chaThThImAM, eka pAMcamImAM, eka cothImAM ane kRSNa zrIjI narakamRedImAM gayA. * vivecana-402 thI 413 : vAsudevano varNa, uMcAI, gotra, Ayu, janmanagarI, mAtA-pitAnA nAmo, dIkSApayayi, gati kahyA. baLadevatA paNa vaNadi kahyA. baLadevanI gatinuM pratipAdana karatAM have kahe che - * niyukti-414 - ATha baladeve mokSe gayA, eka brahmaloka kalyuM gayo. te tyAMthI cyavIne bharatotramAM janma laIne mokSe jaze.. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 414 17 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-414 : aMtakRta - jJAnAvaraNIyAdi karmano aMta karanAra arthAt moho gayA. * * * prazna badhAM vAsudevo adhogAmI ane baladevo urdhvagAmI che ? * niyukti-415 - baladeva niyANA rahita hoya ane vAsudevo badhAM niyANA karelA hoya che. baladeva udagamI hoya ane vAsudeva adhogAmI hoya che. * vivecana-415 - sama eTale baladeva, kezava-vAsadeva. - X - X - e pramANe "jina-cakIdazAha"nI vyAkhyA karI. have cakavartI ke vAsudeva je je jinanA kALamAM ke aMtaramAM thayA, te kahe che. e saMbaMdhathI be jina madhyenuM aMtara Ave. tethI prasaMgathI ane kALathI jinanA AMtarA kahe che - * jina aMtara gAthA-1 thI 13 - bIja ArAnA aMtakALamAM, bharatakSetramAM zreSTha vRSabhagatika kaSabhadeva, bharatanA pitA ane prathama jina hatA te mukitamAM utpanna thayA bhadevathI 50 lAkha karoDa sAgaropame ajitanAtha mokSe gayA. ajita nAthathI 30 lAkha karoDa sAgaropame saMbhavanAtha mokSe gayA. saMbhavanAthathI daza lAkha karoDa sAgaropame abhinaMdana svAmI mokSe gayA. abhinaMdanathI 90,000 karoDa sAgaropame pApabhasvAmI mokSe gayA. pApabhathI 9000 karoDa sAgaropame supArzvanAtha mokSe gayA. supArzanAthathI 900 karoDa sAgaropame caMdraprabha mokSe gayA. caMdraprabhathI cha karoDa sAgaropame suvidhinAtha moho gayA. suvidhinAthathI 9 karoDa sAgaropame zItalanAtha moTo gayA. zItalanAthathI 100 sAgaropama ane 66,26,000 varSa jUna evA eka karoDa sAgaropame zreyAMsanAtha mokSe gayA. zreyAMsanAthathI 54 sAgaropame vAsupUjya mokSe gayA. | vAsupUjyathI 30 sAgaropame vimalanAtha, vimalanAthathI 9 sAgaropame anaMtanAtha, anaMtanAthathI 4nsAgaropame dharmanAtha, dharmanAthathI 3/4 palyopama jUna -sAgaropame zAMtinAtha, zAMtinAthathI AI palyopame kuMthunAtha, kuMthunAthathI 1000 karoDa varSa jUna palyopamanA caturtha bhAge aranAtha, aranAthathI kroDa hajAra varSe mallinAtha, mallinAthathI pa4 lAkha varSe munisuvrata, munisuvatathI 6 lAkha varSe naminAtha, naminAthathI pAMca lAkha varSe ariSTanemi, ariSTanemilI 50 varSe pAzva jina, pazvajinathI ra50 varSe camajina vIraprabhu mokSe gayA. * vivecana gAthA-1 thI 13 : gAcArya mujaba ja che, mAtra sthApanAnI rIta vRttikAre batAvI che. jinanI aMtara kahyA. have cakavartIne AzrIne A aMtara kahe che. [28/12] * niyukti -416 thI 418 : bhagavaMta RSabhamAM bharata, ajitanAthamAM sagara, dhamajina ane zAMti jinanA aMtamAM madhavA ane sanakumAra e be cakI, zAMti, kuMtha ane ara gaNe arahaMto pote cakravartI hatA, aranAtha ane mallinAthanA aMtaramAM kIraNa subhrama, munisatata ane naminA AMtarAmAM pAnAbha ane haripeNa be, nami ane nemi jinanA AMtaraDAmAM jaya nAme cakI ane ariSTanemi ane prArthanA aMtaramAM brahmadatta cakI thayo. * vivecana-416 thI 418 : ahIM asaMmohane mATe - badhAM ja jina, cakravartI, vAsudevonuM jenuM je jinanA kALamAM aMtara ke cakravartI - vAsudeva thayA, tenI pachI varNavela pramANa, Ayu yukta sakhaparijJAnArthe A upAya-gIza ubhI rekhA karavI, pAMca ADI rekhA karavI ItyAdi [ ahIM koTho banAvavA mATenI rIta ane koThAmAM kema noMdha #vI te jaNAvela che. vizeSa kaMI nathI jemake - pahelA khAnAmAM tIrthakaranuM nAma, bIjA khAnAmAM cakavartI hoya to tenuM nAma, bIjA khAnAmAM vAsudeva hoya to tenuM nAma ityAdi. gAthArtha kahyo, temAM vizeSa A pramANe - ahIM bhaviSyakALamAM noMdha che, te tIrthakare kahela vAtano anuvAda che, bhUtakALano artha karo to paNa temAM doSa nathI, jemake RSabhadevanA kALe bharata cakravartI thayA." * x - zAMti, kaMtha ane ara, e traNe paNa zokAdi ATha mahApAtihArtha Adipa pUjAne yogya arahaMta ane cakvatna baMne padane pAmyA. ara ane mali arahaMtanA aMtaramAM subhama cakI thayo. ahIM gAthAmAM rahela 'tu' zabda 'aMtara' zabdanuM vizeSaNa che. mAtra jina AMtaruM nahIM, paNa puruSa puMDarIka ane datta be vAsudevanI madhye subUma cakI thayo che. -x - aSTa zabdathI 'ariSTanemi' levA. 'pAsa' zabdamI pArzva svAmI levA. have je tIrthakaranA kALa ke aMtaramAM vAsudeva thayA te kahe che - * niyukti-419,420 : pAMca vAsudeva pAMca arahaMtane vaMde che, Athati temanA kALamAM thayA che) anukrame - zreyAMsanAthamAM tripRSTha tyAMthI laIne dharmanAthamAM puruSasaha thayo. bhagavata ra ane mallInA aMtaramAM be vAsudeva thayA purapuMDarIka ane dad, munisuvata ane naminA AMtarAmAM nArAyaNa [lakSmaNa ane neminAthamAM paNa vAsudeva thayo. * vivecana-419,420 : pAMca vAsudeva arahaMtane vaMde che, ahIM ya e samyakatva jaNAvavA mATe che. keTalAM arahaMta? eka, be ke traNa ? nA, pAMca. te paNa paripATI kamathI. zreyAMsa Adi pAMcamAM bipRSTha Adi pAMca. * * * * - zeSavRtti gAthArtha mujaba ja che. chello vAsudeva kRSNa thayo. e rIte cakravartI ane vAsudeva je jenA AMtarAmAM ke kALamAM thayA, te Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 419,420 kahA. have cakavartI ane vAsudevanuM aMtara batAvavA kahe che - * niyukti -421 - be cakavatI, pachI pAMca vAsudeva, pachI pAMca cakI. pachI vAsudeva, cakravartI, vAsudeva, cakavata, vAsudeva, pachI be cakravartI, pachI vAsudeva ane pachI cakravartI e krame thayA. * vivecana-421 - pahelA kahevAyelA lakSaNa kALamAM be cavartI thayA, pachI bipRSTha Adi pAMca vAsudeva thayA, pharI maghavA Adi pAMca cakravartI thayA. pachI purapuMDarIka vAsudeva, pachI subhUma nAme cakI, pachI datta nAme vAsudeva, pharI paDAnAbha cakI, pachI nArAyaNa vAsudeva, pachI haripeNa ane jaya nAme be cakravartI, pachI kRSNa vAsudeva, chelle brahmadatta nAme cakravartI thayo. -- AnuSaMgika kahI have pharI mULa kathana kare che - * bhASya-44+vivecana : eTalAmAM naravarendra bharate pUchyuM ke he tAta ! A ATalI parSadAmAM bharatogamAM thanAra bIjA koI tIrthakarano jIva che ? * niyukti -422 thI 424 : Adha parivrAjaka, bhagavaMta RSabhano patra, svAdhyAya ane dhyAna yukta che, ekAMtamAM te mahAtmA dhyAna dhare che... tyAre narendra bharate pUchatAM jinendra RSabha kahe che ke A - dharmavara cakravatI chellA "dhIra' nAme tIra thaze... A marIci vAsudevomAM pahelo tripRSTha nAme vAsudeva ane potAnapura adhipati thaze. videha kSetramAM mUkA nagarImAM piyamitra nAme cakravartI thaze. * vivecana-422 thI 4ra4 - gAthArtha kahyo, te sivAya vizeSa A - parivrAjakad pravartAvAthI Adi - pahelo. natA - patra. svAdhyAya e ja dhyAna te svAdhyAyayAta * * * * * potAnAdhipati-potA nAme nagarIno adhipati - 4 - * niyukti-45 thI 432 : bhagavaMtane te vacana sAMbhaLIne bharata rAja ubhA thayelAM rUMvATAvALA zarIrayukta thayo, pitA-RSabhane vaMdana karIne marIcine vaMdana karavA gayo. te vinayapUrvaka tyAM jaI marIcine traNavAra pradakSiNA karIne vAMde che, AvA madhura, vacano vaDe stavanA karatAM kahe che - jeTalAM sArA lAbho che, te tame prApta karyA che, tamo dharmacakravartI athati 'vIra' nAme chellA a4i covIzamAM tIkra thazo ItyAdi gAthA-4ra4 mujaba badhuM kahevuM. huM tArA A janmane ke paritAjakapaNAMne vaMdana karato nathI, paraMtu tame chellA tIra thazo, tethI taMdana karuM chuM. e pramANe stavanA karI, traNa pradakSiNA karI, pitA-RSabhadevane pUchIne vinItAnagarImAM gayo. bharatarAjAnA vacanone sAMbhaLIne tripadIne traNavAra pachADIne, utpanna 180 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 thayelAM hAvALo marIci Ama bole che - huM pahelo vAsudeva thaIza, mahAvidehamAM mUkA nagarImAM cakava thaIza ane chello tIrthakara thaIza, mAre ATaluM to bahu thayuM. vAsudevomAM huM pahelo, mArA pitA pahelAM cakravartI ane mArA dAdA pahelAM tI , kharekhara ! mAruM kuLa ghaNuM uttama che. * vivecana-45 thI 432 - gAthArtha badho kahela hovAthI, have mAtra vizeSavRti ja noMdhela che - tarvavana * tIrthakaranA mukhathI nIkaLela vacana. pitA-tIrthakara, marIcine abhinaMdanArthe gayo. vinA - karavA yogya, tivaNu - traNa vakhata, yaMtra - vANI, nA[ - amyudaya prAptirUpa - YkAra arthe che. rAvaturvaram - covIzamAM. ekAMta sabhya darzanAturaMjita hRdayathI bhAvi tIrthakaranI bhakti mATe, tenA vaMdanArthe udhata thayo - x *x - *' - nipAtArthe avayava che, pitat - pitA RSabhadevane, vinItA - ayodhyA, pripadI - raMga madhye gayelA mallanI jema, faa - traNa vakhata. pRcchAdvAra kahyuM, have nirvANa dvArane kahe che - niyukti -433,434 - have bhavanuM mathana karanAra RSabhadeva bhagavaMta arjuna eka lAkha pUrva sAdhupaNAmAM vicarIne, anukrame aSTApada parvata pahoMcyA. tyAM cauda bhakata athati che upavAsathI 10,000 sAdhuo sAthe anuttara evA nivaNi-mokSa sukhane pAmyA. * vivecana-433,434 - - x - bhAvArya sugama che. vizeSa e ke - cauda bhakta eTale cha upavAsa. bhagavaMtane aSTApada parvate mokSe gayA sAMbhaLIne bharata du:khathI saMtapta mAnasathI, page cAlIne aSTApade gayo. devo paNa bhagavaMtane mokSe gayelA jANIne aSTApada parvata divya vimAmAM ArUDha thaIne AvyA. kahyuM che ke - bhagavaMtanuM mokSagamana thatAM devo devAvAsathI sAva aSTApada parvate AvavA udhata thayA. avirahitapaNe devo ane devI tyAM saMcare che. - x - have nirvANa gamana vidhi kahe che - * niyukti -435 - (1) nivaNa, (2) citikA canA - jinanI, IkvAkunI ane bAkI muninI, (3) dADhA, (4) sUpa ane jinagRha, (5) yAcaka (6) hitAni zaEUR. * vivecana-435 - mUirNimAM paNa A varNana jovuM (1) nivaNa-bhagavaMta 10,000 muni sAthe nirvANa pAmyA. -x-(2) citikA racanA - goLa, trikoNa ane corasa traNa citA cI. eka pUrvamAM, bIjI dakSiNamAM, trIjI pazcimamAM. pUrvamAM tIrthakaranI, dakSiNamAM IkvAkunI, pazcimamAM bAkInAnI. pachI agnikamAroe mukhamAMthI agni pheMkayo. - x * vAyukumAra pavana vahevaDAvyo, mAMsa ane lohI baLI gayA pachI meghakumAra devoe sugaMdhI kSIrodajaLathI tene zAMta karyo. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 435 181 HkathA - dADhA. temAM bhagavaMtanI dakSiNanI dADhA zakae lIdhI, DAbI IzAnendra, nIcenI jamaNI amarendrae, nIcenI uttaranI balIndrae lIdhI. bAkInA devoe bAkInA aMgo grahaNa karyA ane cakravartI Adie bhasma lIdhI. bAkInA lokoe te bhasma vaDe paMDraka-tilako karyo. pachI te prasiddha thayA. stUpa ane jinagRha * bharate bhagavaMtane AzrIne, vardhakInane kahIne eka yojana lAMbo, traNa gAu uMco, siMha niSadhAkAre jinagRha karAvyuM. temAM sva-sva vaNI pramANayukta ane jIvAbhigamamAM kahelA parivArayukta 4-tIrthaMkara pratimA tathA 100 bhAIonI ane potAnI pratimA karAvI. 100 phUpa koI AkramaNa na kare te mATe cAvyA. temAM eka bhagavaMtano ane 9-bhAIonA hatA. loDhAno caMdra puraSa tyAM bApAla rUpe mUkyo. daMDavattathI aSTApadane cotaraphathI cholI nAMkhyo, yojane yojane evA ATha pagathIyA karyA. gara cakravartInA putroe potAnA vaMzanA anurAgAdithI khAI karAvIne temAM gaMgA nadInuM avataraNa karAvyuM. vizeSa bIjA graMthathI jANavuM. devo vaDe bhagavaMtanI dADhA grahaNa karAtA zrAvakoe devo pAse atizaya bhakitathI yAcanA karI. devo paNa temanA prayurapaNAthI mahA prayatnathI yAcanA vaDe dravita thaI kahe che "aho yAcako aho yAcako" pachI yAcaka zabda rUDha thayo. pachI agnine grahaNa karIne potAnA gharamAM sthApyo. te kAraNe teo 'hitAgni prasiddha thayA. te agninA paraspara kuMDamAM saMkrAMtamAM A vidhi che - bhagavaMta saMbaMdhI agni badhAM kuMDomAM saMcare che, IkvAku kuMDano agni bAkInA kuMDomAM saMcare che, paNa bhagavaMtanA kuMDamAM eke saMcarato nathI. * x * have patihad dvAra - * bhANa-45+vivecana : bharate 100 bhAIonA rastUpo karAvyA. tathA covIza jinagRha karAvyuM ItyAdi. have bharatavaktavyatA saMbaMdhI saMgrahagAthA - * niyukti -436 - bharatano AdarzagRhamAM praveza, vIMTInuM AMgaLIthI paDyuM, bAkInA AbharaNo utaravA, saMvega pAmavo, jJAna prApti ane dIkSA. * vivecana-436 : bhagavaMta nirvANa pAmyA. bharata jinAyatana karAvIne ayodhyA pAcho Avyo. samaya jatAM zokarahita thayo. tyAre pharI paNa bhoga bhogavavAmAM pravRtta thayo. e pramANe tene pAMca lAkha pUrvo bhoga bhogavatA vItyA. anya koI divase badhAM alaMkArathI vibhUSita thaI AdarzagRhamAM Avyo. tyAM puraSa savagika dekhAya che. tyAM potAne nikhato hato tyAre vIMTI paDI gaI. paNa tene khabara na paDI ke kyAre paDI. e pramANe potAne joto hato tyAre jyAM vIMTI paDela AMgaLI joI, tyAre zobhArahita lAgI. pachI kaTakane utAryA, e rIte eka eka karatA badhAM AbharaNo utAya. te vakhate kamaLo kADhI lIdhAM pachInA pA sarovara mAphaka potAne zobhArahita 182 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 joIne saMvega pAmyo. vicAravA lAgyo ke AgaMtuka dravyo vaDe mArA zarIranI vibhUSA che, svabhAvika suMdara nathI. ema ciMtavatA apUrvakaraNa dhyAnamAM upasthita rahI kevaLajJAnane pAmyo. tyAre devarAja zake AvIne kahyuM ke - dravyaliMgane svIkAro, jethI nikamaNa mahimA karuM. tyAre teNe paMcamuTTI loca karyo. devatA vaDe joharaNa ane pAdi upakaraNo apAyA. 10,000 rAjAo sAthe dIkSA lIdhI. bAkInA nava cakI 1000nA parivAra sAthe nIkaLyA. zako vAMdhA, eka lAkha pUrvano paryAya pALIne nirvANa pAmyA. AdityayazAno zakae rAjApaNe abhiSeka karyo. e pramANe ATha yugapuruSa sadhI abhiSeka karAyo. bhAvArtha kahyo. akSaragamanikA mATe gAyArya jovo. AnuSAMgika kahyuM. have marIci vakatavatA kahe che - * niyukti-433 : marIci pUchanArane zuddha dharma kahe che. taiyAra thayela ziSya sAdhune Ape che, te bimAra thatAM sAdhuo saMbhALa letA nathI. kapilane kahyuM ke dharma ahIM paNa che ane tyAM paNa che. * vivecana-437 : pUrve varNita svarUpavALo marIyi bhagavaMtanA nirvANa pachI sAdhuo sAthe vicarato ane loko pUche tyAre jinapaNita dharma ja kaheto. dharma sAMbhaLI taiyAra thayela ziSyo sAdhune soMpato hato. koI divase te bimAra thayo. sAdhuoe tene asaMyata jANI tenI saMbhALa na lIdhI. marIci vicAre che ke A badhAM to niSThikArya che, asaMyatanI sevA na kare. mane paNa tema karAvavuM kapatuM nathI, tethI koI bodha pAme to huM tene dIkSA ApuM. rogamukta thayA pachI kapila nAme koI rAjaputra dharma zravaNa mATe tenI pAse Avyo, tene sAdhu dharma kahyo. teNe pUchyuM ke - jo A mArga che, to tame kema Avo [vicitra veza svIkAryo che ? marIcie kahyuM "huM pApI chuM." loyAdi kathana pUrvavat kahyuM. kapila paNa karmanA udayathI sAdhudharma prati abhimukha na thayo. teNe pUchyuM ke - zuM tamArA darzanamAM dharma nathI. marIci paNa vicAre che ke - A bhAre karyAM che, tIrthakarokata dharma tene gamato nathI. mAre mATe yogya sahAyaka che. ema vicArI kahyuM "kapila ! ahIM paNa dharma che ja. * x* kapile te sAMbhaLIne tenI pAse dIkSA lIdhI. marIcie paNa A vacanathI saMsAra vadhAryo ane paga pachADatAM nIca gotra karma bAMdhyuM. * niyukti-438,439 : eka ja dubhASiNathI marIcie duHkhasAgara prApta karyo. eka koDAkoDI saMsAra sAgaramAM bhamyo. te prarUpaNA saMsAranuM mULa banyuM, paNa pachADatAM [ahaMkAra vaDe nIcagotra bAMdhyuM. tene pratikrakhyA vinA jahA devaloke gayo. kapila paNa ahiMta kathana karI brahma devaloke gayo. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 438,439 183 * vivecana-438,439 x niryukti-437nI vRtti mujaba durbhASita ekavacanathI marIcie duHkha sAgara prApta karyo. sAgaranI upamAvALA koDAkoDI sAgaropama bhamyo. A durbhASita e saMsAranuM mULa thayuM. tathA pUrve kahyA mujaba nIcagotra bAMdhyu. te marIci 84 lAkha pUrvanuM sayui pALIne te duSita ane garvathI nivaryA vinA brahmaloke 10 sAgaropama sthitika deva thayo. kapila paNa granthAryanA parijJAna rahita ja te darzAvela kriyAmAM rata thaI vicaryo. Asuri nAme ziSyane dIkSA ApI. tene potAnA ja AcAra zIkhavyA. bIjA paNa ziSyo teNe karyA. ziSyane pravacananA anurAgamAM tatpara te marIne brahmaloke gayo. tyAM utpanna thayA pachI avadhijJAna prayojI vicAryu ke - meM zuM ISTa karyu ke dAna dIdhuM. jethI AvI divya devaRddhi pAmyo. potAno pUrvabhava jANIne vicAryu ke - mArA ziSyone tattva upadeza karuM. AkAzamAM paMcavarNa maMDalamAM rahIne tattva kahyuM - x - avyaktathI vyakta utpanna thAya che. pachI paSTitaMtranI utpatti thaI. tenA matAnusAra kahe che - prakRti mahAna che, tenAthI ahaMkAra, tenAthI traNa poDazaMka, tenAthI pAMca bhUto pragaTe che ItyAdi - 4 - * niryukti-440,441 : IkSvAku kuLamAM marIci thayo, 84 lAkha pUrvIyu bhogavIne brahmalokamAM gayo kollAga saMnivezamAM kauzika nAme brAhmaNa thayo, 80 lAkha pUrva ANupALI, pachI saMsAramAM ghaNuM bhamyo. pachI cUNA nagarImAM puSpamitra nAme brAhmaNa thayo. tyAM 72 lAkha pUrva Ayu pALI saudharma kare gayo. pachI caitya saMnivezamAM 64 lAkha pUrvAyuvALo agnidhota nAme brAhmaNa thayo. tyAMthI marIne IzAkamAM deva thayo. * vivecana-440,441 : gAcArya kahyo. vizeSa A - brahmaloka ko AyuSyano kSaya thatAM cavIne kauzika brAhmaNa. pachI tiryaMca, naska, devanI anubhUti rUpa saMsAramAM ghaNuM bhamyo. saMsAramAM keTaloka kALa bhamyA pachI bhrUNAnagarImAM brAhmaNa thayo tyAM parivrAjaka darzanamAM pravrajyA grahaNa karI, pALI, marIne saudharmakalpe gayo. * niyukti-442,443 IzAnakothI AvIne marIci maMdira saMniveze agnibhUti nAme 56 lAkha pUrvanA AyuvALo brAhmaNa thayo. tyAMthI marIne sanatakumAra kalpe deva, tyAMthI cyavI zvetAMbikAmAM 44 lAkha pUrvAyuvALo bhAradvAja brAhmaNa, marIne mAhendra kalpe deva. tyAMthI AvI keTaloka kALa saMsAramAM bhamI, rAjagRhamAM sthAvara nAme brAhmaNa ane 34 lAkha pUrvIyu, marIne brahmalokamAM deva thayo. cha vakhata e rIte parivAjakapaNuM pAmI pharI saMsAramAM bhamyo. 184 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * vivecana-442,443 : gAthArtha kahyo, vizeSa vRtti A pramANe - agnibhUti brAhmaNa thayo tyAre paNa parivrAjakapaNuM svIkAryu. sanatkumAko vimadhya sthitika deva. bhAradvAja brAhmaNanA bhave paNa parivrAjaka thayo. - 4 - * mAhendra kalpathI AvI keTaloka kALa saMsAre bhamyA pachI sthAvara brAhmaNa thayo. badhuM maLI kula cha vakhata parivrAjakapaNuM svIkAryu. brahmalokethI cavIne paNa ghaNo ja kALa saMsAramAM bhramaNa karyu. * niyukti-444,445 rAjagRhImAM vizvanaMdI rAjA, vizAkhAbhUmi tenA yuvarAja, te yuvarAjane vizvabhUti nAme putra ane vizvanaMdIne vizAkhAnaMdI putra thayo. rAjagRhImAM vizvabhUti e vizAkhAbhUtino kSatriyaputra karoDa varSAyuvALo thayo. saMbhUti muni pAse 1000 varSanI dIkSA pALI. * vivecana-444,445 : rAjagRha nagaramAM vizvanaMdI rAjA hato, teno bhAI vizAkhA bhUti yuvarAja hato. te yuvarAjane dhAriNI nAme rANI hatI. tene vizvabhUti nAme putra thayo. rAjAne paNa vizAkhAnaMdI nAme putra hato. vizvabhUtinuM karoDa varSanuM Ayu hatuM. tyAM puSa karaMka nAme udhAna hatuM. tyAM vizvabhUti potAnA zreSTha aMtaHpura sAthe svayaMda sukhe vicarato hato. vizAkhAnaMdinI mAtA tenI dAsI sAthe udhAnamAM phUla-trAdi levA AvI vizvabhUtine krIDA karato joI teNIne IrSyA thaI. teNIe vicAryu ke - huM evuM kaMIka karuM ke jethI mAro kumAra vilAsa kare. A rAjya ke baLa zuM kAmanuM - jo vizAkhAnaMdI AvA bhogo na bhogave? mAre nAmanuM rAjya che. kharekhara to A yuvarAja putra ja vilAsa kare che. te rANI kopagRhamAM cAlI gaI. hajI to rAjA jIve che, tyAM A dazA che, to rAjAnA mRtyu pachI amane koNa gaNaze ? rAjA gayo, teNIe bhojana na karyu ItyAdi - x - amAtyae rAjAne kahyuM - devInA vacananuM atikramaNa na karo. potAnAne na mAro. rAjAe pUchyuM - zo upAya karavo ? ApaNA kuLamAM koI eka udhAnamAM jAya tyAre bIjo na jAya tevo paraMparA che - 1 - amAtye kahyuM ke - koI ajJAta puruSane khoTo lekha lakhIne mokalo. tyAre rAjAe khoTo lekha karI mokalyo. tyAre rAjAe yAtrA javA AraMbha karyo. vizvabhUtie te jANIne kahyuM ke mArA jIvatA tame zA mATe jAo cho? pote gayo. tene gayelo jANI vizAkhAnaMdI udhAnamAM cAlyo gayo. vizvabhUtie jyAre bahAra koI upadrava na joyo tyAre pAcho Avyo. pharI puSpa karaMDaka udhAnamAM pravezavA gayo tyAre dvArapALoe potAnA hAthamAM daMDa laIne kahyuM ke - aMdara jazo nahIM. vizvabhUtie pUchyuM kayA kAraNe ? ahIM vizAkhAnaMdI kumAra krIDA karI rahela che. A sAMbhaLIne vizvabhUti kopAyamAna thayo. tene khyAla AvI gayo ke mane kapaTathI ahIMthI kaDhAyela che. tyAM koThAnA phaLanuM eka vRkSa hatuM. muThThInA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 444,445 prahArathI badhAM phaLa jamIna upara pADI dIdhA vizAkhAnaMdIne kahyuM ke - je rIte A pADI dIdhA, te ja rIte huM tAruM mAthuM paNa pADI dauM, jo huM kAkAnuM bahumAna na karato hota. huM tArA chaoLane lIdhe dUra karAyo chuM. have A bhogo basa che. apamAnane lIdhe te bhoga choDIne nIkaLI gayo. Arya saMbhUta sthavira pAse dIkSA lIdhI. tene dIkSA lIdhI jANI, rAjA aMtApura ane parivArajana sahita yuvarAja sAthe nIkaLyo. temanI kSamA mAMgI, paNa vizvabhUtie tenI vinaMtI na svIkArI. tyArapachI ghaNAM cha, ama Adi vaDe potAnA AtmAne bhAvita karatAM vicare che. e rIte vicatAM mathurA gayo. A bAju vizAkhAnaMdI kumAra tyAM mathurAmAM paNa tyAM gayela, tene rAjamArgamAM AvAsa Apelo. vizvabhUti sAdhu mAsakSamaNanA pAraNe cAlatA te sthaLe AvyA. jyAM vizAkhAnaMdIkumAra rahelo. tyAre tenA nokare kumArane kahyuM - tame Ane jANatA nathI. vizAkhAnaMdI bolyo- nA, nathI jANato, teNe kahyuM ke - A vizvabhUtikumAra che. tene joIne roSa caDyo. eTalAmAM prasUtA gAyanA dhakkAthI vizvabhUtimuni paDI gayA. tyAre vizAkhAnaMdIe utkRSTa hAsya karyuM. pachI bolyo ke - tamAruM koThAnA phaLa pADI denAruM baLa kayAM gayuM ? tyAre vizvabhUti aNagAre tene joyo. tene joIne roSathI te gAyanA zIMgaDAno agrabhAga pakaDIne uMce AkAzamAM uchALI. siMha durbaLa hoya to paNa zuM ziyALanA baLathI hArI jAya? vizvabhUtine thayuM - A durAtmA hajI paNa mArA pratye roSa dharAve che ? tyAre teNe niyANuM karyuM ke- jo mArA tapa, niyama ane brahmacaryanuM phaLa hoya to huM AvatA bhave aparimitabaLavALo thauM. tenI AlocanA karyA vinA marIne vizvabhUti mahAzuka kaye deva thayo. tyAM utkRSTa sthiti pAmyo. tyAMthI cyavIne potanapura nagaramAM prajApati rAjAnI mRgAvatI rANInI kukSimAM utpanna thayo. tenuM prajApati nAma kaI rIte hatuM ? pUrve tenuM nAma ripatizabu hatuM. tene bhadrA nAme jANIthI asala nAme putra thayo. te asalanI bahena mRgAvatI nAme kanyA ati rUpavatI hatI. te bAlabhAvathI mukta thaI, savaliMkArathI vibhUSita thaI, pitAnA page paDavA AvI. teNIne potAnA khoLAmAM besADI, te rAjA tenA rUpa, cauvana ane aMga sArzamAM mUcha pAmyo. teNIne vidAya ApI nagarajanone pUchyuM - je koI rana rAjamAM utpanna thAya, te konuM? badhAM bolyA- tamAruM. e pramANe traNa vakhata pUchIne te pugIne bolAvI. badhAM lajjA pAmI nIkaLI gayA. rAjAe jAte gAMdharva vivAha karI, putrIne panIrUpe sthApI dIdhI. bhadrA saNI putra ayalanI sAthe dakSiNApaye mAhezvarIpurI jaIne rahyA. mahA Izvara vaDe banAvelI hovAthI mAhezvarI. acala mAtAne tyAM rAkhIne pitA pAse Avyo. tyAre lokoe prajApati evuM nAma te rAjAnuM karI dIdhela. kemake ApaNe prajAne aMgIkAra karelI. tyAre mahAzukathI cyavIne te marIcino jIva mRgAvatInI kukSImAM 186 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 utpanna thayo. mAtAe sAta svapno joyA. ravaM pAThakoe kahyuM - pahelo vAsudeva thaze. janma thayo. tyAre tenI pIThamAM gaNa karaMDaka hovAthI tripRSTha nAma thayuM. anukrame yuvAna thayo. A tarapha mahAmAMDalika azvagrIva rAjAe naimittikane pUchyuM - mane konAthI bhaya che ? teNe kahyuM - je caMdameghadUtane AgharSita karaze, tamArA mahAbalI sIMhane mArI nAMkhaze tenAthI bhaya che. teNe vicAryu ke - prajApatinA baMne putro mahAbalI che, tyAM dUtane mokalyo. dUta Avyo, rAjA ubho thayo. nATaka-pekSaNamAM bhaMga paDyo. baMne kumAre pUchyuM - A koNa che? teNe kahyuM ke - azvagrIvarAjAno dUta che. te baMne bolyA ke - jyAre A pAcho jAya tyAre kahejo. jyAre dUtane vidAya ApI, * x * mArgamAM jaIne aDadhA mArge te baMne bhAIoe tene mAryo temanA je sahAyaka hatA, te badhAM cAre dizAmAM bhAgI gayA. rAjAe sAMbhaLyuM ke - mArA dUtane AgharSita karyo, tyAre rAjAe te dUtane bamaNuM - gaNagaNuM bheTamuM ApIne kahyuM ke - tArA mA aghaNIvane na kaheto ke baMne kumAroe Ama karyuM che. dUte kahyuM - sAruM. paNa jeo nagare pahoMcI gayA, teNe rAjAne kahI dIdhuM. tyAre azvagrIva kopAyamAna thayo. pachI bIjA dUtane mokalI prajApati rAjAne kahyuM ke- mArA zAlinA khetaranI rakSA karo. rAjAe baMne kumArone bolAvIne kahyuM ke - kema akALe mRtyune notaro cho ? * x * pachI rAjA javAne nIkaLyo. bipRSTha ane acale kahyuM - ame baMne jaIe chIe. temane rokyA to paNa dharAra gayA. jaIne kSetrikone kahyuM - bIjA rAjAo kaI rIte kSetranI rakSA karatA hatA ? teoe kahyuM - ghoDA, hAthI, ratha, sainyo vaDe. prAkAra karIne. keTalAM kALa sudhI ? khetI thAya tyAM sudhI. bipRSThae kahyuM ke - badhAMne mAranAra te sIMha kyAM rahe che ? mane te pradeza batAvo. teo bolyA ke- A guphAmAM rahe che. tyAre kumAra laIne te guphAmAM pravezyo. lokoe baMne paDakhe kakaLATa karI mUkyo. te siMha bagAsu khAto nIkaLyo. kumAre vicAryuM ke A paga vaDe Ave che ane huM stha vaDe jauM, te yuddha visadeza kahevAya. hAthamAM talavAra ane khaga laIne thI utarI gayo. pharI vicAryuM ke - A siMha dADha ane nakha vaDe laDe che, huM talavAra ane khaga vaDe laDu A paNa barAbara nathI. tyAre talavAra ane khagnano paNa tyAga karyo. sIMhane roSa utpanna thayo. A ekalo rathamAM guphAmAM Avyo, bIjuM jamIna upara utaryo, bIjuM hathiyAro choDI dIdhA. have huM ane mArI ja nAMkhyuM. ema viArI moTuM kALI, garjanA karato Avyo. tyAre kumAre eka hAthe uparano hoTha (jaDabu), bIjA hAthe nIcenuM jaDabuM pakaDI lIdhuM. pachI tenA jIrNa varu mAphaka be phADIyA karI dIdhA. tyAre lokoe utkaTa klikilATa karyo. nIkaTanA devoe tyAM AbharaNa ane puSponI vRSTi karI. tyAre sIMha roSathI kaMpato hato. huM AvA kumAranA hAthe marAyo. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 444,44pa 183 tyAre gautamasvAmIno jIva rathano sArathI hato. teNe kahyuM - tuM roSa na karaA narasIMha che, tuM mRgAdhipati che, to jyAre sIMha siMha vaDe marAya, to temAM apamAna kyAM thayuM ? tenA vacanone madhunI jema pIto te siMha marIne nakamAM utpanna thayo. te kumAra, siMhyama laIne potAnA nagaramAM cAlyo gayo. tyAre tyAMnA grAmajanone kahyuM ke - tame azvagrIvane jaIne kaho, jethI tene vizvAsa bese. te grAmajanoe jaIne kahyuM - roSa pAmIne tane turaMta vidAya karyo ane azvagIvarAjAe prajApatirAjAne kahevaDAvyuM ke A baMne putrone mAre tyAM mokalI do. tame vRddha thayA cho, huM temane joIza, sakArIza ane rAjya paNa ApIza. paNa mone na mokalatAM azvaprIve kahevaDAvyuM ke - kema mokalatA nathI, have yuddha mATe taiyAra thaI jAo. teNe dUtane mArIne kADhI mUkyo. tyAre azvagrIva rAjA potAnA sarva sainya sAthe upasthita thayo. prajApati paNa dezanI sImAe ubho rahyo. lAMbA gALA sudhI yuddha cAlyuM. ghoDA, hAthI, ratha, manuSyAdino kSaya joIne gipRSThakumAre dUtane mokalyo. jo huM ane tame, be yuddha karIe to kema ? ATalA badhAM lokone mAravAthI zo lAbha? azvagrIve kahyuM - bhale tema thAo. bIje divase ratha vaDo baMnee yuddha karyuM. jyAre zo khalAsa thaI gayA tyAre azvagrIve caka mUkyuM. te tripRSThanA mAthe thaIne khoLAmAM paDyuM. te cakra vaDe ja pRSTha e teno ziraccheda karyo. devoe udghoSaNA karI ke- A bipRSTha pahelo vAsudeva utpanna thayo che. pachI badhA rAjA, tene namIne gayA. pachI gipRSTho adha bharatane jItI lIdhuM. daMDa-bAhu vaDe koTIzilAne upADI. e pramANe racAvata parvatanI samIpe yuddha thayuM. e pacI ghaTatAM jatAM baLathI kRSNa vAsudeva vaDe jAnu sadhI keme karIne upADI. bipRSTha vAsudeva 84 lAkha varSa savayui pALIne, marIne, sAtamI nakke apatiSThAna narakAvAse 33sAgaropama sthitika tairayikapaNe utpanna thayo. A gAthAno bhAvArtha kahyo. gAcArya to upara alaga kahela ja che, mATe ahIM pharI noMdhatA nathI. * niryukti-446,447 + vivecana : mathurAmAM pAraNe gayA tyAre gAya vaDe trAsita thayA. niyANuM karyuM. niyANA sahita ane tenA AlocanA, pratikramaNa karyA vinA mAsabhakta anazana karIne mahAzuka ko utkRSTa sthitika deva thayA. mahAzukrathI cyavIne potanapura nagaramAM prajApati rAjAnI rANI mRgAvatInI kukSimAM utpanna thayA. pRSTha nAma rakhAyuM, pahelAM vAsudeva thayA, 84 lAkha varSa Ayu pALIne adhaHsaptamI narakamRthvImAM pratiSThAna narake 33-sAgaropama sthitika nAka thayA. A ja arthane kahe che - - niyukti-448 : 84 lAkha ya, marIne ApatiSThAna naDe, tyAMthI sIMha, tyAMthI nakamAM, keTalAMka bhava tici ane manuSyomAM upajIne mahAvidehamAM mUkA nagarImAM piyamix 188 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 cakravartI, 84 lAkha pUrva Ayu. * vivecana-448 - vAsudevanA bhavamAM 84 lAkha varSanuM Ayu hatuM. te bhogavIne pratiSThAna nahe utpanna thayA. tyAMthI udvartIne sIMha thayA. marIne pharI paNa narakamAM utpanna thayA. tyAMthI keTalAMka bhavo tiryaMca ane manuSyamAM utpanna thaIne pachI videhamAM piyamitra nAme cakravartI thayA. tyAM dhanaMjaya rAjAnI dhAriNI rANInI kukSimAM upajelA. tyAM 84 lAkha pUrva Ayu thayuM. * niyukti-449 - dhanaMjayano patra, poulAcArya pAse dIkSA, koDa vAIno paryAya, savartha vimAne deva, chagakApurImAM "naMdana' nAme thayo, 5 lAkha vayui. * vivecana-449 - dhanaMjaya ane dhAriNI rANIno putra thaI, cakavartInA bhogo bhogavIne kaMIka saMvega utpanna thatAM proSThilAcArya pAse dIkSA lIdhI. eka karoDa varSano pravajyA payayA pALIne marIne mahAzuka kalAmAM sarvArtha vimAnamAM 17-sAgaropama sthitika deva thayo. tyAMthI cyavIne chaTAgrA nagarImAM jitazatru rAjA ane bhadrA gaNIno naMdana nAme putra thayo. tyAM 25-lAkha varSanuM Ayu pALyuM. tyAM 24 lAkha varSa rAjyAdimAM gayA. * niyukti-450 : mhilAcArya pAse dIkSA, eka lAkha varSa pazi, badhAM varSo mAsakSamaNa, puSottara vimAne utpatti. tyAM AvIne brAhmaNa kuLamAM. * vivecana-45o : naMdanakumAre rAjya choDIne dIkSA lIdhI. poThilAcAryanA ziSya thayA, lAkha varSa dIkSA pALI. kaI rIte ? niraMtara mahinA-mahinAnA upavAsathI. A bhavamAM vIsa kAraNo vaDe [sthAnaka vaDe tIrthakara nAma gotra karma nikAcIta karI, mAsikI saMlekhanA vaDe AtmAne sAdhIne 60 bhakta-bhojana choDIne AlocanA ane pratikramaNa karI, marIne prANata kalAmAM puSpotarAvataMsaka vimAnamAM 20-sAgaropama sthitika deva thayo. tyAMthI vI brAhmaNakuMDa grAma nagaramAM RSabhadata brAhmaNanI devAnaMdA panInI kukSimAM utpanna thayA, te 20 kAraNo [sthAnako kyAM che ? jenA vaDe tIrthakara nAma gotra karma teNe bAMdhyuM, te kahe che - * niryukti-451 thI 456 + vivecana : arihaMta, siddha ItyAdi cha gAthA pUrve RSabhadevAdhikAramAM niryukita-179 thI 184mAM vyAkhyAyita thayelI che. * niyukti-457 : mahAkuMDa gAma nagaramAM koDAla gogavALo brAhmaNa hato, tenA ghera devAnaMdAnI kukSimAM utpanna thayo. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 453 189 * vivecana-453 : (naMdanamunino jIva) puSottarathI cyavIne, RSabhadatta brAhmaNa have vadhamAnasvAmI vaktavyatA nibaddha dvAragAthA kahe che - * niyukti -458 : svata, apahAra, abhigraha, janma, abhiSeka, vRddhi, maraNa, bhISaNa, vivAha, apatya, dAna, saMbodha, niSkramaNa. * vivecana-458 : (1) tIrthakaranI mAtA jue che te mahAsvapta kathana, je devAnaMdAe pravezatA ane nIkaLatA joyA, trizalA pravezatA joyA. (2) bhagavaMtanuM garbha-apaharaNa, (3) bhagavaMta garbhamAM rahIne grahaNa karela abhigraha kathana, (4) janmavidhi kathana, (5) abhiSeka - je rIte devo kare che. (6) vRddhi - je rIte bhagavaMta vRddhi pAmyA. (9) jAtismaraNa kathana, (8) deve bIvaDAvyA che. (9) vivAha vidhi kathana, (10) apatya-putrAdi, (11) dAna-dIkSA kALe Apela che. (12) saMbodhana vidhi kathana, jema lokAMtika kare. (13) tikramaNa vidhi. bhASyakAra svayaM badhAM dvAranA avayavArtha mATe kahe che - * bhASya-46,4s : hAthI, vRSabha, sIMha, abhiSeka, mALA, caMdra, sUrya, vaja, kuMbha, padma sarovara, sAgara, vimAna bhavana, ranarAzi, sIMha... A cauda svapnone sukhe sutelI devAnaMdA brAhamaNI, je rAtrie mahAyazavALA vIrapabhu teNInI kuNImAM utpanna thayA tyAre jue che. * vivecana-46,4s : gAthArtha kahyo. vizeSa A - 3 zabdathI "zrI devI grahaNa karavI. rAma - puSpanI mALA, vimAnabhavana - vimAna evuM te bhavana arthAtu vaimAnika devano nivAsa athavA vaimAnika deva ayyata thatAM vimAnane jue che. adholokathI udvarte to bhavana jue paNa baMne na jue. A cauda mahAsvapnone te brAhmaNI jue che. * bhANa-48 thI 50 - tyAM brAhmaNInI kukSimAM 8ra-divasa rahyA tyAre saudharmapati ciMtave che, jinezvarane saMharavAno kALa thaI gayo che... arahaMta, cakravartI, baladeva ane vAsudeva A uttamaparo tuccha kuLomAM janmatA nathI. paNa ugakuLa, bhogakuLa, kSatriyakuLamAM, IzvAku jJAta, kauravyamAM ane harivaMzakuLamAM A purapasiMho AvA vizALa kuLamAM utpanna thAya che. * vivecana-48 thI 50 : gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A pramANe - 'ne' - pAda pUraNArthe che. zA mATe garbhanuM saMkaraNa karavuM ? te kahyuM. temAM tucchakuLa - asArakuLa. to pachI kevA kuLomAM 190 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 janme ? te kahyuM. temAM Ave che arthAta utpanna thAya che. purapasiMha - tIrthakara Adi. jo e pramANe che, to bhuvanagurunI bhaktithI prerAIne zaka e hariNegameSI devane bolAvIne kahyuM - A bharatakSetramAM chellA tIrthakara, pUrvopArjita bAkI karmanI pariNati vaza tuccha kuLamAM janmyA che, to tyAMthI saMgharIne kSatriyakuLamAM sthApo. teNe paNa AdezAnusAra karyuM. bhASyakAra A arthane kahe che - * bhASya-51 thI 53 : have Indra haribhegamepI devane kahe che - A lokamAM uttama ane mahAtmA tIrthakara bAhakuLamAM utpanna thayela che.. kSatriyakuMDamAM siddhArtha nAme kSatriya che. te siddhArthanI patnI trizalAnI kukSimAM saMhara... "Na huM karIza" ema huM kAra karIne varSa ramanA pAMcamAM pakSamAM (Aso vadamAM uttarA phAlganI nAmAM terasanA divase madhyarAtrie saMharyo. * vivecana-51 thI 53 : (gAthArtha kahA, vizeSa vRtti A -] fSa - haribhegamelI. brAhmaNa kuLamAM utpanna thayA, te ayogya che mATe Ama karo - trizalAnI kukSimAM saMharo. vAya atyartha, huM Adeza mujaba karIza ja. svAmIno Adeza mastake caDAvuM chuM. pUrvajatra - pahelAM be praharane aMte. * * bhANa-54 thI 53 + vivecana : gaja, vRSabha, gAyA. pUrvavatu. te brAhmaNIe A cauda svano pAchA pharatA joyA. [kyAre ?] je rAtrimAM mahAyazavALA vIra prabhu teNInI kukSiAmAMthI saMharAyA, pharI gaja, vRSabha gAthA pUrvavatu. pachI trizalAne AzrIne kahela che ke - bhagavaMta mahAvIra saMharAyA tyAre sukhe sutela trizalAe A cauda svapno joyA. apahAra dvAra kahyuM, have abhigraha dvAranI vyAkhyA karatAM kahe che - * bhASya-58,59 - vIra prabhu trizalA devanI kakSimAM saMpUrNa traNa jJAnavALA hatA. tyAM saMjJI evA garbharUpe 6II mAsa rahyA. have garbhavAsathI sAtame mahine teoe abhigraha karyo ke mAtA-pitA jIvatA hoya, tyAM sudhI huM zramaNa thaIza nahIM. * vivecana-58,59 - (gAthArtha kahyo, vizeSa A -] apahAra karAyA pacI ahIM saMjJI garbha vase che, kyAM - trizalAnI kukSimAM. [zaMkA] badhAM garbhastha saMjJI ja hoya, mATe vizeSaNa nakAmuM che ? (samAdhAna nA, daSTivAdanA upadezathI vizeSaNa che, te be jJAnavALo paNa hoya, ahIM traNa jJAnayukta kahyA che. keTalo kALa ? ll mAsa. garbhathI AraMbhI sAtamA mAse tenA mAtA-pitAno garbhamAM atyaMta sneha jANIne "aho ! mArA upara Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 458 191 Amane ati sneha che, "huM AmanA jIvatA dIkSA laIza nahIM' ema garbhamAM rahIne ja abhigraha grahaNa kare che, kemake traNa jJAnathI yukata hatA. - 4 - * bhANa-60 + vivecana : be strIonA garbhamAM rahIne garbhamAM sukumAra te 'garbhasukumAra' prAyaH du:khane prApta na thayela evA. keTalo kALa rahyA ? pratipUrNa nava mAsa ane samadhika sAta divasa. * bhANa-61 thI 31 - have bhagavaMta mahAvIra caitrasuda 13nA madhyarAtrie utarAphAgunI nakSamAM phaMDAme jamyA. tIrthakara janme tyAre AbharaNa, ratna ane varunI vRddhi thAya che. devarAja zaka Avyo, nidhio AvI. traNa lokane sukha ApanAra bhagavaMta vartamAnano janma thatAM devIo saMtuSTa thaI ane parSadA sahita devo AnaMda pAmyA. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika e cAre prakAranA devo saparivAra ane Rddhi sahita tyAM AvyA devothI parivarelA Indra tIrthakarane kasaMpuTamAM grahaNa karIne meru parvata upara laI jaIne abhiSeka karyo. devo ane dAnavo sahita devendrae prabhuno janmAbhiSeka karIne, prabhune mAtAne samarpita karyA ane janma mahotsava karyo. zao rezamI vastra, be kuMDala, puNAnI mALa ApI ane jaMbhaka devoe maNi, ratna, kanaka ane vastronI vRSTi karI. kuberanA vacanathI prerita jaMbhagadevo koTI pramANa hiraNya ane ratnone lAve che. devalokathI cyavelA ane anupama zobhAvALA pIThamako ane dAsadAsIthI parivarelA bhagavaMta vRddhi pAme che. te bhagavaMta kALA bhammara vALa vALA ItyAdi ane jAtismaraNAdi jJAnavALA vagere varNana pUrve RSabhadevanA adhikAramAM niyukita-12 ane 193 pramANe jANavuM. * vivecana-61 thI 31 - caitrasuda-13nA saginA be praharane aMte, uttarAphAlyunI nakSatramAM kuMDagrAmamAM prabhu mahAvIra janmyA. dikakumArI vaDe jAta karma karAyuM. pachI - kaTaka, keyurAdi ane IndranIlAdinI vRSTi, tIrthakarano janma thatAM karAI * x * x * kailokyane sukhAvaha bhagavaMta vardhamAnano janma thatAM deva-devI Adi parivAra AnaMdita thayo. have abhiSeka dvAramAM kahe che - bhavanapati Adi cAre tikAyanA devo AvyA. devothI parIvarelo devendrae tIrthakarane laIne meru parvate abhiSeka karyo. ahIM deva - zabdathI jyotiSa ane vaimAnika levA ane rAnava zabdathI vyaMtara ane bhavanapati levA * x * naMdIzvara dvIpe janmamahotsava karyo. have je Indra Adi bhuvananA pratyenI bhakitathI Ape che, te dazavi che - 192 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 deva vastra, kAnanuM Abhama, aneka ratnothI khacita ane bhagavaMtane subhaga darzana ApatuM zrI dAma Ape che. *x - vaizramaNanA vacanathI prerAIne te tiryarjubhaka devo koTi parimANathI na ghaDelA suvarNa ane ratnone tyAM lAve che. have vRddhi dvArane kahe che - gAthArthamAM jovuM. have meSaNa - "bhaya pamADavo" dvAra kahe che - * bhASya-02 thI 35 - have bhagavana ATha varSathI kaMIka nyUna vayanA thayA tyAre saudharmako suravaro maLe kendra bhagavaMta vidhamAna guNonI stuti kare che. bhagavata mahAvIra bhAla hovA chatAM AbAla bhAvavALA ane abAla parAkramI che, Indra sahita devo paNa tene bhaya pamADavAne samartha nathI. have te vacana sAMbhaLIne zraddhA karato eka deva temane bhaya pamADavAne zIgha jinezvara samIpe Ave che. sarSa rUpa le che. te vakhate vIra prabhu bALako sAthe vRkSanI krIDAthI mI rahelAM che. tyAre te devane pIThamAM mukI mArIne hasyo. te deva zraddhALuM thaI vIrAbhane vAMdIne cAlyo gayo. * vivecana-72 thI 3pa : (gAthArtha kaho, vizeSa A - kIrtana - stuti, sudhamAM - A nAmanI sabhAmAM. abAlabhAva - bAlabhAva sahita, parAkrama - ceSTA-x* kaSAyAdi zatruno jaya karavAmAM vikrAMta-vIra, mahA evA vIrane mahAvIra. - x* tenA vacana sAMbhaLIne eka deva temAM azraddhA karato varita jina samIpe Ave che. meghaT * bhaya pamADavo che. AvIne zuM karyuM? deva bhagavaMta pAse Avyo. bhagavaMta bALarUpe-bALako sAthe vRkSanI krIDA ramI rahyA hatA. je pahelAM vRkSa upara caDe ane pahelAM utare tene bIjo bALaka upADe. te deve AvIne vRkSa nIce sarpanuM rUpa vikubU, svAmIe amUDhapaNe DAbA hAthethI tene ghaNo dUra pheMkI dIdho. tyAre deve vicAryuM ke - A chaLAyo nahIM. pachI svAmI daDA vaDe ramatA hatA. te deve bALarUpa vikavyuM, svAmI sAthe ramavA lAgyo. bhagavaMta te devane jItI gayA, tenI pITha upara beThA. te pizAca rU5 vikurtIne vRddhi pAmavA lAgyo. tyAre tene bhagavaMte DaryA vinA [pIThamAM jorathI muThThI mArI) tala prahAra karyo, tyAM ja paDI gayo ane chaLa karavA te deva samartha na rahyo. pachI vAMdIne gayo. anya koI divase bhagavaMta sAdhika ATha varSanA thayA, temane kalA grahaNa yogya jANIne mAtA-pitA lekhAcArya pAse lAvyA. * bhANa-6 : have bhagavaMtanA mAtApitA, temane sAdhika ATha varSano jANIne kautukAdi karI, alaMkAra paherAvI lekhacArya pAse lAvyA. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 457 193 * vivecana-76 : bhagavaMtanA mAtApitA, bhagavaMtane sAdhika ATha varSanA thayA jANIne rakSA Adi kautuka karI tathA keyurAdi alaMkAro paherAvIne temane upAdhyAya pAse lAvyA. - x - tyAre devarAjanuM Asana kaMpyu. avadhi vaDe prayojana jANyuM, aho ! saMtAnanA snehamAM vilasita mAtApitAne juo ke je bhagavaMtane paNa upAdhyAya pAse laI javA udhata thayAM che, tema vicArIne Indra Avyo. upAdhyAya mATenA uMcA Asane besADIne bhagavaMtane zabda lakSaNo pUchyA. te ja bhASyakAra kahe che. . bhASya-9 zakrae te bhagavaMtane Asane besADyA. zabdanA lakSaNo pUchyA. [bhagavaMte tenA javAbo ApyA] aindra vyAkaraNanI racanA thaI. * vivecana-77 : zakrae upAdhyAyanI sanmukha tIrthaMkarane uMcA Asano besADI zabdanA lakSaNo pUche che. - x - bhagavaMte paNa vyAkaraNa [tenA uttaro] ApyA. A vyAkaraNa eTale zabda zAstra, temAMthI keTalIka vAta upAdhyAye grahaNa karI, tenAthI aindra vyAkaraNa sarjAyu. have vivAha dvAra kahe che - bhASya-38,39 - bAlyabhAvathI mukta thaI, anukrame yauvanane prApta thayA. bhagavaMta vIrane mAtApitAe bhoga samartha jANIne - prazasta tithi ane nakSatramAM moTA sAmaMta kuLamAM janmela zreSTha rAjakanyA yazodA sAthe vivAha karyA. * vivecana-78,79 : e pramANe bAlyabhAva choDI, ukta prakAre vaya vizeSa arthAt yauvana pAramyA - bALa Adi bhAva pachInI vaya pAmyA. ahIM bhogavAya te bhoga-zabdAdi. temAM samartha te bhoga samartha. - x - kSa - nakSatra. prazasta-zobhana, - x - yazodA sAthe pANi grahaNa karAvyuM. 'vararAjakanyA' zabda vaDe te kALe rAjyasaMpatti yuktatAne jaNAvI. have apatya dvAra kahe che - . bhASya-80 : yazodA sAthe pAMca prakAranA mAnuSI bhogo bhogavatA bhagavaMtane teja vaDe lakSmI jevI surUpavALI piyadarzanAne janma Apyo. * vivecana-80 : pAMca prakAranA - zabda Adi, manuSyonA te mAnuSI. tejanI lakSmI samAna, priyadarzanA nAme putrIne janma Apyo. A kALamAM bhagavaMtanA mAtA-pitA mRtyu pAmyA. bhagavaMta paNa tIrNapratijJa thavAthI pravrajyA grahaNa karavAnI mativALA thayA. bhAI naMdivardhana saha svajanone dIkSA mATe pUchyuM. naMdivardhane kahyuM - ghA upara mIThuM na nAMkho, keTaloka kALa rahI 31/13 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 jAo. bhagavaMte pUchyuM - keTalo kALa ? tyAre svajanoe kahyuM - be varSa. bhagavaMte kahyuM - mArA mATe bhojanAdi pravRtti na karavI. teo saMmata thatAM bhagavaMta sAdhika be varSa prAsuka ane eSaNIya AhAra laI, sacitta jaLa paNa na pItA tyAM rahyA. A aMtaramAM ja mahAdAna dIdhuM. lokAMtikoe pratibodha karyo. avadhi purI thatAM bhagavaMte dIkSA grahaNa karI. A ja vAta kahe che - 194 * niyukti-459,460 : jAta kSatriya, vaRSabha saMghayaNavALA, devothI parisevita bhavyajana pratibodhaka prabhuvIra kuMDagrAmamAM kula 30 varSa gRhavAsamAM rahyA. temanA mAtApitA devatva pAmyA pachI. uttarA phAlgunI nakSatramAM dIkSA lIdhI. * vivecana-459,460 hastotara - uttarA phAlgunI. khAta - utkRSTa. - 4 - 4 - 30 varSa gRhavAsamAM vasyA. have bhASyakArazrI pratidvAranI vyAkhyA karatAM kahe che - bhASya-81 thI 85 + vivecana : saMvatsarathI, eka hiraNya, zrRMgATaka, vavarikA, tIrNa. A pAMca bhASyo che. je pUrve RSabhadeva bhagavaMtanA adhikAramAM niryukti gAthA-216 thI gAthA-220mAM AvI gayela che. tethI tenI ahIM pharI vyAkhyA ke gAthArthanuM vivaraNa karatAM nathI. have saMbodhana dvAra kahe che - bhASya-86 thI 88 : sArasvata, Aditya, A devanikAyo [baMne gAthA pUrvavat e pramANe kuMDagrAmamAM lokAMtika devo vaDe abhistavAyelA vikasita kamaLa jevA mukhavALA prabhu mahAvIra sArI rIte baudha pAmyA. * vivecana-86 thI 8 : pahelI be gAyA RSabhadevanA adhikAramAM niryukti-214 ane 215mAM kahevAI gayela che. trIjI gAthA paNa vyAkhyA hovAthI ahIM vistAra karela nathI. saMbodhana pachInA kALamAM parityAga dvAra kahyuM ane mULabhASyakRta vyAkhyA karAI. ItyAdi - X - ahIM dAna dvArane saMbodhana dvAranI pUrve kahela che, tyAM saMbodhana dvAra pachI parityAgadvAra che te viruddha nathI ? nA, badhAM tIrthaMkaro mATe A niyama che ke - saMbodhananA pachInA kALamAM ja mahAdAna pravRtti thAya. - 4 - niyama chatAM A dAna dvAra bahutara vaktavyatvathI saMbodhana dvAranI pUrve kahevAyela che, te nyAyanA dekhADavA mATe hovAthI aviruddha ja che. adhikRta dvAra gAthA vyatyanA parihAra mATe che - alpavaktavyatA hovAthI saMbodhana dvAranI pUrve kahI che. A AvA saMbhavita pakSo che. paNa tattva to viziSTa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 196 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upoddAta ni 453 zrutavido ja jANe. he tikamaNa dvArane kahevA mATe batAve che - * bhASya-89 : jinavarendra mahAvIrane dIkSA levAnA mano pariNAma thayA, tyAre cAre bAjunuM AkAza devo ane devIo vaDe vyApta thaI gayuM. * vivecana-89 :abhiniSkramaNa - dIkSA levAne mATe, ucchayaM-vyApta, gagana-AkAza. * bhASya-0 - bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devo gaganatalathI pRedItala upara AvatA zigha vidhodhota karyo. * vivecana-60 : je devo vaDe gaganatala vyApta thayuM te A - bhavanapati, vyaMtara, jyotiryAsI ane vimAnavAsI. "jyoti" zabdathI ahIM temano nivAsa kahe che. vidhuta samAna udhota te vidhodhota. - 4 - * bhASya-91 - devonA avirahita saMcaraNa vaDe kuMDayura nagara sudhI ane devonA bhavana ane AvAsa sudhI vyApta thaI gayuM. * vivecana-6 : kaMDagrAma ane devonA bhavanAvAsanA aMtaramAM bhUmitala ane gaganatala devadavIo vaDe saMcaraNa karAtA vyApta thayuM eTalAmAM devo vaDe ja bhagavaMtanI zibikA lavAI, temAM besIne bhagavat siddhArthavanamAM gayA. A ja arthane jaNAve che - * bhASa-92 - jaLa ane sthaLamAM utpanna divya puSpo vaDe ane phUlanI mALAthI zaNagArAyela caMdraprabhA zibikA janmasmaraNamukta prabhu mATe lAvyA. * vivecana-92 : caMdraprabhA nAmanI zibikA lAvyA. konA mATe ? jarA ane maraNathI mukta vardhamAnasvAmI mATe. - x * have zibikAnuM mApa dazavi che - * bhASya-93,94 : 85 dhanuSa lAMbI, 5 dhanuSa pahoLI, 3ra dhanuSa uMcI evI caMdraprabhA zibikA kahelI che. te zibikAnI madhye devo nirmita maNi, kanaka, ranathI khacita mahAe, sapAdapITha, jinavaranuM sIMhAsana che. vivecana-93,94 : mAvaE - laMbAI, fkanIf , pahoLAI, fbadva - uMcAI - X * tIrthakara ane gaNadharoe tene caMdraprabhA nAme jaNAvela che. Ama kahIne zAstra paratvenI parataMtratA jaNAvelI che. zibikAnI madhyamAM ja, tri - devo nirmita, mA - caMdramaMta Adi, nevI * deva kaMcana, ratna - marakata Adi, 'ciMcaI' dezI vacana che, tenAthI khacita artha thAya che. sIMhapradhAna Asana te sIMhAsana, mahAMta-bhuvananA gurune yogya. * bhAga-W,96 - mALA ane mugaTa dhAraNa karelA, suMdara zarIravALA, laTakatI puSamALAthI yukta, zveta vastrone dhAraNa karanAra ke je lAkha mUlyavALA che tevA, chaThTha bhakta tapavALA, zubha adhyavasAyavALA, vizuddha vaizyAvALA evA zobhatA jinezvara uttama zibiA upara ArUDha thayA. * vivecana-5,96 - mAna. dhAraNa karela. mALA - aneka deva puSpothI gracita. - x - bhAskara * chAyA vaDe yukta, boMdi-zarIra. - x - niyatna-paherelA. * * * * - zveta vastro dhAraNa karelA che. jenuM mUlya lAkha dInAra che. AvA prakAranA bhagavaMta mAgasara vada-10nA uttaraphAgunI nAmanA yogamAM chano vapa-ple upavArathI. adhyavasAna-aMtaHkaraNa sabhapekSa vijJAna, tenA zobhatA. lezyA-mana, vacana, kAyApUrvaka kRSNAdi dravyanA saMbaMdhathI janita evA Atma pariNAmo, je sphaTika jevA hoya che te. AvI vizuddha thatI vezyA. uttama-pradhAna zibikAmAM bhagavaMta Arohe che - bese che. * bhAga-93 - bhagavaMta sIMhAsane beThelA che, zaka ane IzAna baMne paDakhe maNi-suvarNavijhi daMDa vaDe banela cAmarane vIMjhI rahyA che. * vivecana-97 - temAM bhagavaMta sIMhAsanamAM beThA tyAre zakrendra ane IzAnendra baMne paDakhe rahyA. kaI rIte? vIMjhatA. zenA vaDe ? cAmaro vaDe. cAmara kevI ? maNi-ratna cita daMDavALI. e pramANe bhagavaMta beThA tyArapachI zibikAne siddhArtha udyAne laI javAne mATe uMcakI konA vaDe ? * bhAga-98 - harSathI vivara romarAjIvALA manuSyoe pahelAM zibikAne upADI, pachI asurendra, surendra ane nAgendra zibikAne vahe che. * vivecana-98 : pUrva * pahelAM. ueiAtA-uMcakI, bAkI gAcArya mujaba jANavuM. have asura AdinA svarUpane varNavatA kahe che - * bhASya-9 :cala, capaLa AbhuSaNane ghAraNa karanAra, svachaMda vikurvita AbharaNadhArI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 457 evA devendro ane dAnavendra jinendranI zibikAne vahe che. * vivecana-99 : cala - gamanakriyAnA yogathI. svacchaMda - svAbhiprAyathI, vikurvita-devazakti vaDe karela, AbharaNa - kuMDala Adi. zuM teo paranirmita AbhuSaNone dhAraNa kare che ? tevA vikalpano viccheda karavAne kahyuM ke - sva mati anusAra vikurvita AbharaNadhArI, koNa ? devendra, dAnavendra. = bhASya-100 : paMcavartI puSponI dRSTi karatAM, devaduMdubhi vagADatA khuza thayelA, devonA samUhathI AkAza cotaraphathI vyApta thayuM. * vivecana-100 : 197 bhagavaMta zibikAmAM ArUDha thaIne jatA hatA tyAre AkAza sthaLamAM rahelAM, zuklAdi paMcavartI puSpone veratA Adi koNa ? deva samUha. prahaSTa-prakarSathI harSita thayelA. bhagavaMtanI ja stuti karatA. e pramANe stavatA devo vaDe badhI dizAmAM AkAza vyApta thayuM. * bhASya-101 : jema zaradaRtumAM kusumita vanakhaMDa ke padmasarovara - kamaLa puSpanA samUhathI zobhe che. tema devagaNothI AkAzatala zobhe che. * vivecana-101 - vanakhaMDanI jema kusumita - x - kusumabhareNa-hetubhUta thakI. 7 bhAvya-102 - jema siddhArthavana, Asanavana, zaNana, azokavana, cUtavana navA puSpothI zobhe che, tema AkAzatala devasamUhathI zobhe che. * vivecana-102 : asana eTale bIjaka, bAkI gAthArtha mujaba che. bhASya-103 : atIvana, kaNavIvana, caMpakavana, tilakavana jema puSpita thayela zobhe che, tema A AkAzatala devasamUhathI zobhe che. * vivecana-103 : pratI - mAlavadezamAM prasiddha che. - 4 - zobhe che Adi pUrvavat * bhASya-104 : zreSTha paTaha, bherI, jhallarI, duMdubhi, zaMkha sahita vAjiMtro vaDe AkAzatala ane pRthvItalamAM vAjiMtranAda ghaNo ramaNIya banyo. * vivecana-104 -- gAcArya mujaba che. vizeSa A - ninAd - nirdoSa, vAjiMtranAda. 198 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * bhASya-105 : e pramANe deva, manuSyanI paryAdAmAM parivarelA, madhura vANIthI stavAtA bhagavaMta jJAtakhaMDa vanamAM AvyA. * vivecana-105 : ukta vidhithI deva, manuSya, asura sahita, gIrA-vANI. * bhASya-106 : udhAnamAM AvelA bhagavaMta uttama zibikAthI uttare che, svayaM ja loya kare che. zaka te kezane grahaNa kare che. * vivecana-106 : zakra eTale devarAjA vRtta anuvAdathI ane granthAkAranA vacanathI badhe ja vartamAnakALano nirdeza aviruddha ja che. - bhASya-107 : jinezvaranI AjJA laIne Indra, te aMjana, megha, rucaka jevA nirmaLa camakavALA kezone kSaNamAM kSIra samudramAM padharAve che. * vivecana-107 : jinavanI anujJA pAmIne zakra vaDe - 4 - dhana-megha, ruk-dIpta, tevA. saMkAzachAyA vizeSa. athavA jana dhanarucaka vimalavat chAyAvALA, sucaka - kALo maNi vizeSa ja. evA keza [vALa] kSaNamAM laIne, kSIra jevo samudra te kSIrodadhi. A samaye cAstri svIkAravA IcchatA bhagavaMtane lIdhe, zakanA AdezathI suraasura-manuSyanA vRMdano udbhavela avAja ane vAjiMtranAda rokAI gayo. A ja arthane jaNAvavA kahe che - . bhASya-108 * zakranA vacanathI divya ane manuSyano avAja, vAjiMtrono nAda turaMta ja baMdha thayA, jyAre bhagavaMta cAstri grahaNa kare che. * vivecana-108 : divya-devono, - 4 - kSIpa-jaldIthI, nilukA-aTakyA. have bhagavaMta je rIte cAstri grahaNa kare che, te varNavatA kahe che - A bhASya-109 - siddhone namaskAra karIne, cAtri ArUDha bhagavaMte "sarve pApa mAre akaraNIya che" e pramANe abhigraha grahaNa karyo. * vivecana-109 : bhagavaMta '" mayaMta' zabda rahita sAmAyika uccare che. - 4 - cAstrinA svIkAra kALe ane svabhAvathI bhuvananA bhuSaNarUpa paNa svayaM AbhuSaNa rahita thayelA bhagavaMtane Indra devaSyavastra Ape che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 453 19 200 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ahIM A kathA che - eka ja devaduSya vaDe dIkSA le che. * x* pitAno mitra dhigujAtiya Avyo. te dAna avasare kyAMka gayelo hato. Avyo tyAre patnIe tataDAvyo. svAmIe Avo parityAga karyo. have tame vanamAM jAo ane temanI pAse mAMgo to kadAca kaMIka paNa maLaze. te brAhmaNe kahyuM - bhagavaMta! tame mane kaMI Apela nathI, to hajI paNa kaMIka Apo. tyAre svAmIe te devadUSyanuM aDadhuM ApyuM. kemake bAkIno parityAga na karyo. pachI taMtuvAra pAse Avyo. AnI dazI bAMdhI Apa. vaNakare pUchyuM ke A kyAMthI, prApta thayuM ? brAhmaNe jaNAvyuM ke- bhagavaMte ApyuM che. vaNakare kahyuM - tenuM bAkInuM aDadhuM laI Ava. jyAre bhagavaMtanA khaMbhethI paDe tyAre lAvaje, huM tane vaNI ApIza. te vakhate tenA lAkha mUlya upajaze, te ApaNe baMne aDadhA-aDadhA laI laIzuM. bAkI AgaLa kahIzuM. te bhagavaMtane cAritra svIkAranA bIjA ja samaye mana:paryava jJAna utpanna thayuM. badhAM ja tIrthakarane A krama che - * bhAga-110 : tIrthakaro jyAM sudhI gRhavAsamAM hoya che, tyAM sudhI traNa jJAnathI yukata hoya che, cAai svIkAre pachI chAstha rahe tyAM sudhI teo cAra jJAnavALA rahe che. - vivecana-110 : traNa jJAna - mati, zrata, avadhi. tIrthaMkara - tIrtha svAnA AcAra vALA. zuM sarvakALa ? nA, jyAM sudhI gRhavAsamAM rahe tyAM sudhI. *x - chAsthAvasthA sudhI cAra jJAnavALA rahe che. e pramANe A bhagavaMte paNa yAtri svIkArIne mana:paryava jJAna prApta karyuM. jJAtakhaMDathI svajanone pUchIne kamaragAme gayA. * bhASya-111 - kuMDa5thI bahAra jJAtakhaMDa udhAnamAM, sarve jJAtakone pUchIne muhUrta pramANa divasa bAkI raho tyAre bhagavata pahoMcyA. * vivecana-111 - kaMDapurathI bahAra ItyAdi. temAM jJAtaka-svajana, baghAM - jeo nIkaTa hatA te. tyAMthI kamagAma javAne mATe nIkaLyA. temAM be mArga hatA. eka jaLamArga, bIjo sthaLamArga. bhagavaMta sthaLa mArge gayA. muharta zepa divasa rahetA teo. kamarigrAma pahoMcyA. tyAM pratimA yAne sthita thayA. eTalAmAM - tyAM eka govALa te divase be baLadonuM vahana karato gAma najIka Avyo, tyAre vicAre che ke A baMne gAmanI najIka care che, teTalAmAM huM gAyane dohIne AvuM. te paNa ghera kAma patAvIne Avyo. baMne baLado paNa caratA-caratA aTavImAM pravezI gayA. te govALe AvIne bhagavaMtane pUchyuM ke - A baMne baLada kyAM gayA ? tyAre bhagavaMta mauna ja rahyA. govALane thayuM ke A jAmatA nathI. tyAre baLadone zodhavA lAgyo. AkhI rAtri tapAsa karI. te baMne baLado paNa ghaNe lAMbe bhaTakIne gAmanI najIka AvI gayA ane mANasane joIne khuza thaI tyAM ubhA rahyA. tyAre govALe AvIne baLadane joyA. tyAre krodhita thaI te govALa doraDuM laIne bhagavaMtane mAravA doDyo. ANe ja baLadane chUpAvyA hatA, jethI savAre laI jaI zake. te vakhate devarAja zaka vicAre che : bhagavaMta, Aje pahelAM divase zuM kare che ? jouM. jyAM joyuM tyAM govALane mAsvA doDato joyo. tyAre tene khaMbhita karI dIdho. pachI AvIne tenI tarjanA karI - he durAtmA ! tuM jANato nathI ke siddhArtha rAjAno putra che ane dIkSA lIdhI che. A avasare bhagavaMtanI mAsIno putra siddhArtha, ke je bAlatapa karma vaDe marIne vyaMtara thayelo, te Avyo. tyAre zakae kahyuM- bhagavat ! ApanuM zrAmANya upasarganI bahulatAvALuM che. huM bAra varSa ApanI vaiyAvacca karIza tyAre bhagavaMte tene uttara Apyo - he devendra ! evuM thayuM nathI, thatuM nathI ke thaze paNa nahIM ke arahaMto koI devendra ke asurendranI nizrA karIne kevaLajJAna utpanna kare. athavA siddhi gatimAM jAya arahaMto potAnA ja utthAna, baLa, vIrya, purakSakAra parAkramathI kevaLajJAnane utpanna kare che . pAme che. tyAre zakrendrae siddhArtha vyaMtaraste kahyuM ke - A tArA svajana che. vaLI A mArI AjJA che - jo bhagavaMtane koI mAraNAMtika upasarga kare, to tAre tene rokavo. siddhArthe te vAta svIkArI, zaka pAcho gayo. te divase bhagavaMtane chanuM pAraNuM hatuM. pachI bhagavat vihAra karatAM kollAma saMnivezamAM gayA, tyAM bhikSArthe praveza karyo. bahala brAhmaNanA ghera gayA. tyAM kollAka saMnivezamAM bahula brAhmaNe khAMDa-ghIthI saMyukta paramAnna-khIra vaDe pratilAbhita karyA. tyAM paMca divya pragaTa thayA. A ja kathanano upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-461 - govALanA nimite Avelo devendra zaka bhagavaMta pAse rahevA vinaMtI kare che. kollAnamAM bahulane tyAM chaEnuM pAraNuM, khIra vahorAvI. vasudhArA-dhananI vRSTi thaI. * vivecana-461 - mAravAne mATe ughata thayela govALanA nimite, avadhijJAnane prayuktala evo Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 461 201 202 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 devarAja zaka tyAM Avyo. govALane nivAryo. pachI devendrae bhagavaMtane vaMdana karIne kahyuM - vinaMtI karI. he bhagavana! huM ApanI bAra varSa vaiyAvacca karIza. pachI. * x* tatkALa vyaMtaravane pAmela siddhArthane kahyuM ke- tAre bhagavaMtane choDIne kyAMya javuM nahIM. devarAjanA gayA pachI bhagavaMte paNa kollAka saMnivezamAM bahula nAme brAhmaNane tyAM cha tapavizeSanA pAraNA mATe praveza karyo. teNe khIra vahorAvI. tenA gharamAM dhananI vRSTi thaI, e gAthArtha che. kathAnaka. pachI svAmI vicaratA morAka saMniveze gayA. tyAM mosamamAM "dUIjjata' nAmano pAkhaMDI gRhastha hato. tyAM teno AvAsa hato. teno kulapati bhagavaMtanA pitAno mitra hato. tyAre te svAmInA svAgata mATe Avyo. tyAre svAmIe paNa pUrva paricitatAthI hAtha phelAvyA. teNe bhagavaMtane kahyuM - ghara che, he kumAra zreSTha ! ahIM raho. tyAM bhagavaMta eka rAtri rahI, pachI nIkaLI gayA. vicaratA hatA. dUIjjate kahyuM - vasati vivikta che. jo varSAvAsa karavo hoya to padhArajo, mArA upara anugraha thaze. tyAre bhagavaMta ATha Rtubaddha mAsa vicArIne te ja duIjjatanA gAmamAM AvyA. tyAM eka jhuMpaDImAM comAsu rahyA. pahelA varasAdamAM gAyone cAro na maLavAthI jIrNa ghAsa khAya che. tenA gharane ukheDavA lAgI. pachI te gRhapatie tene vArI, paNa bhaNavaMta vAratA nathI. pachI dUIjjatame te kulapatine kahyuM ke A gAyone nivArato nathI. tyAre te kulapatie zikSA ApIne kahyuM - he zreSThakumAra !pakSIo paNa potAnA mALAnI rakSA kare che. to tame vAratA kema nathI ? A pramANe zeSa pUrvaka kahyuM. tyAre bhagavaMte A vasati aprItika che. ema samajI tyAMthI nIkaLI gayA, pachI bhagavaMte pAMca abhigraho grahaNa karyA. (1) apItika avagrahamAM vasavuM nahIM. (2) nitya kAyotsargamAM rahevuM, (3) haMmezAM mauna pALavuM. (4) be hAthamAM ja bhojana karavuM. (5) gRhasthAno vaMdanA - abhyatyAnAdi vinaya na karavo. e pAMca abhigraha. tyAM bhagavaMta ardhamAsa rahIne pachI asthikagrAme gayA. vaLI te asthikagrAmanuM pahelAM vardhamAnaka nAma hatuM. to pachI asthika grAma kaI rIte thaI gayuM ? dhanadeva nAme eka vaNika hato. te pano gADAmAM gaNima, dharima, meya, bRta karIyANuM Adi laIne mArgathI Avato hato. tenI samIpamAM vegavatI nAme nadI AvI. temAM gADA utAryA. tyAre eka baLadane te mULadhurimAM joDyo. tenA vIrya-zaktithI gADA pAra utAryA. paNa pAchaLathI te baLadanA sAMdhA bhAMgI gayA. te vaNika, tyAM ghAsa pANI Adi rAkhI, te baLadane choDIne gayo te paNa tyAM retImAM jeThamAsanA atIva uNa tApathI tarasa ane bhukhathI pIDAvA lAgyo. vardhamAnaka nagaranA loko te ja mArgethI ghAsa ane pANIne vahana karatA hatA, paNa koI te baLadane kaMI ApatuM na hatuM. te baLadane grAmajano prati hepa thayo akAma tRSA ane bhukhathI marIne te ja gAmanA agra udhAnamAM te zUlapANi nAme yakSa rUpe utpaNa thayo. co upayoga mUkIne joyuM to baLadanA zarIrane paDeluM joyuM. tyAre roSathI mArI-marakIne vikuva. te grAmajano maravA lAgyA. tyAre adhRti pAmelA loko seMkaDo kautuko karavA lAgyA. to paNa maravAnuM aTakayuM nahIM. tyAre teo bIje gAma javA lAgyA. tyAM paNa yakSe temane na choDyA. tyAre teo vicAravA lAgyA ke ame paNa hajI jANatA nathI ke koIpaNa deva athavA dAnavane ame kyAre virAdhela che ? te tyAM jaIe. pachI grAmajanoe AvIne nagaradevatA pAse vipula azana, pAna, khAdima, svAdimano upahAra dharyo. balinA bheMTaNA karyA. cotarapha ane urva mukha tema karIne "zaraNa-zaraNa" ema pokAra kare che. amArA vaDe je samyaka AcaraNa na thayela hoya, tenI amane kSamA karo. tyAre aMtarIkSAmAM rahevA deve kahyuM - tame dusabhA ane anukaMpA vaganA cho, mArgamAM ja AvatA ke jatAM te baLadane ghAsa ke pANI ApatA na hatA. have tamane AmAMthI chuTakAro nahIM maLe. tyAre grAmajanoe snAna karI, hAthamAM puSpabali laIne kahyuM kopane choDI do, amArA upara kRpA karo. tyAre te yo kahyuM - A mANasonA asthi che, teno Dhagalo karIne tenA upara devakula karAvo. temAM zUlapANI cakSane ane eka paDakhAmAM baLadanI tame sthApanA karo. [yakSa maMdira banAvo.] bIjA AcArya kahe che - baLadanuM rUpa karavAnuM kahyuM. pachI tenI nIce tenA hADakAMne sthApita karo. teoe jaldIthI yakSanI AjJAnuM pAlana karyuM ane tyAM IndrazarmA nAme sevaka mUkyo. tyAre loko musAphara Adine joIne pAMDura asthika grAma ane devakuLane vize pUchatAM - x * athavA kahetAM ke jyAM te asthi che. e rIte 'asthikagrAma' evuM nAma paDI gayuM. tyAM yaMtagRhamAM je saginA vasatA, tene te zulapANI yakSa laI jaIne pachI rAtrinA mArI nAMkhato. tethI tyAM divasanA loko rahetA paNa pachI bIje jatAM rahetA. IndrazarmA paNa dhUpa ane dIpa karIne divasanA ja tyAMthI bIje cAlyo jato. A tapha bhagavaMta duIjjatanA gAmathI tyAM padhAryA. tyAM badhAM loko ekaThA thaIne rahelA hatA. bhagavaMte te devakRlikAmAM rahevAthI AjJA mAMgI. teNe kahyuM gAmano mukhI jANe. bhagavaMte grAmamukhIne maLIne AjJA mAMgI tyAre mukhIe kahyuM - ahIM rahevuM zakya nathI. bhagavaMte kahyuM - paNa mane tame anujJA Apo. tyAre teNe rahevAnI AjJA ApI, paNa ekaika vasatine dekhADI, bhagavaMte te vasatimAM rahevAnI anicchA jaNAvI. jemake bhagavaMta jANatA hatA ke A zUlapANI yakSa bodha pAmaze. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 461 203 204 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 pachI bhagavaMta eka khUNAmAM pratimA dhyAne rahyA. tyAre te IndrazarmA surya hato tyAM ja dhUpa ane puNya pUjA karIne kApeTika, kAroTikAdi badhAMne joIne bole che - ahIMthI jAo, jethI vinAza na pAmo. teNe devAryane paNa kahyuM - tame paNa nIkaLI jAo, jethI tamane mArI na nAMkhe, tyAre paNa bhagavaMta mauna thaIne rahyA. tyAre te vyaMtara vicAre che ke- devakulike ane grAmamukhIe kahevA chatAM A jato nathI, juo ! tenA zuM hAla karuM chuM. tyAre saMdhyA thatAM bhayaMkara aTTahAsya mukato bIvaDAve che. ukata kathanano upasaMhAra karatA A be gAthA kahelI che - * niyukti -462,463 - dUIjjataka prabhunA pitAno mitra hato. bhagavaMte tIvra pAMca abhigraho karAI. Apatika vasatimAM na rahevuM kAyA vosirAvavI, mauna pALavuM, hAthane ja pAtra karavuM, gRhIne vaMdana na karavuM. tyAMthI vegavatI nadIne kAMThe vardhamAnapura hatuM. dhanadeva, zUlapANI yakSa, Indrazama, asthika gAme gamana. * vivecana-462,463 - vicaratA bhagavaMta morAka saMniveza pahoMcyA. tyAMno nivAsI dUIjjataka nAme pAkhaMDI tijjataka ja kahevAto. pitA siddhArthano mitra. teNe bhagavaMtane vasati ApavAnuM kahyuM. bIje vicArIne bhagavaMta varSa kALa AvatA pharI tyAM ja AvyA. kulapatino abhiprAya jAyo. bhagavaMte pAMca raudra abhigraho grahaNa karyA. te A pramANe che - vetta - prIti. bhagavaMta prati je avagrahamAM prIti na hoya te prItika avagraha, mAre te vasatimAM rahevuM nahIM. haMmezA kAyAne vosirAvIne ane maunapUrvaka rahevuM. hAtha e ja paNa ema svIkArI hAthamAM ja bhojana karavuM. gRhasthane vaMdana ke sAmA javuM ItyAdi kartavya na karavA. AvA abhigraho laIne tathA tyAMthI nIkaLIne varSAkALamAM asthika grAmamAM rahyA. te asthigrAma pUrve vardhamAnapura nAme hatuM. pachI A rIte tenuM nAma asthigrAma thaI gayuM. tyAM vegavatI nadI hatI. dhanadeva nAme eka sArthavAha hato. te mukhya baLada vaDe aneka gADA sahita utaryo. te baLadane aneka gADAMne utAratA hadaya cheda thaI gayo. sArthavAha tene tyAM ja tyajIne cAlyo gayo. te vardhamAna nivAsI lokoe te baLadanI darakAra na karI, tenAthI marIne te baLada tyAM ja zulapANI yakSa thayo. bhaya pAmIne lokoe eka Ayatana banAvIne, te yakSanI tyAM pratiSThA karI. tyAM Indrazama nAmano prati jANaka - sAra saMbhALa lenAro mUkyo. e rIte bIjI gAthAnI akSara gamanikA svabuddhithI karavI. zeSa kathAnaka - jyAre zUlapANI yakSa aTTahAsya vaDe bhagavaMtane kSobhAyamAna karavA pravRta thayo, tyAre badhAM loko tenA zabdo sAMbhaLIne DarI gayA. hamaNAM te devAyane mArI nAMkhaze. tyAM utpala nAme dIkSA choDela pArzvanAtha paraMparAno sAdhu pachI padhriAjaka ane aSTAMga nimita jANanAra thayelo loko pAsethI te sAMbhaLIne A kyAMka tIrthakara nA hoya ema avRti karavA lAgyo. kemake rAtrinA jatAM te Darato hato. bhagavaMta jyAre hAsyathI na DaryA, tyAre pakSe hAthInuM rUpa laI upasarga AraMbhyA. pachI pizAcanuM rUpa, nAganuM rUpa vikuvyuM. A badhAMthI jayAre bhagavaMtane kSobha pamADavA samartha na thayo tyAre sAta prakAranI vedanAnI udIraNA karI. te A pramANe - mastakanI vedanA, karNavedanA, cakSuvedanA, nAsikA vedanA, daMta vedanA, nakha vedanA ane pIThanI vedanA. eka eka vedanA sAmAnya lokonA jIvitanuM saMkramaNa karavAne mATe samartha hatI. to sAte vedanA sAthe kevI trAsadAyI thAya ? bhagavaMte AvI vedanA paNa sahana karI. tyAre paNa te deva jyAre bhagavaMtane calAyamAna karavA ke kSobha pamADavA samartha na thayo. tyAre thAkIne bhagavaMtane page paDI gayo. he bhaTTAka ! mane kSamA karo. tyAre siddhArtha vyaMtara doDato AvIne bolyo - he zUlapANI ! pAyitanA prAciMka ! zuM tuM jANato nathI ke A siddhArtharAjAnA putra evA bhagavaMta tIrthakara che. jo A zaka jANaze to te tAro dezanikAla karI deze, tyAre te yakSa DarIne bamaNI kSamAyAcanA kare che. siddhArtha tene dharma kahe che. tyAM upazAMta thaI te yakSa svAmIno mahimA kare che. tyAre loko vicAre che ke - te yakSa devAIne mArI nAMkhIne have krIDA kare che, tyAM svAmI dezona cAra prahara ati paritApa pAmyA. prabhAtakALe muharta mAtra nidrApramAdamAM saryA. tyAre A daza mahA svapno joIne jAgRta thayA. te A pramANe - (1) tAla pizAcanuM haNAvuM, (2) zeta pakSI, (3) cimakokIla, bIjA ane trIjA baMne paryApAsanA karatA joyA. (4) be puSpanI mALA, sugaMdhI phUlathI yukta, (5) paryApAsanA karato gAyono varga, (6) paDA sarovara, (7) mArA vaDe sAgara tarI javAvo, (8) sUryanA prakIrNa razmi maMDalanuM uMce javuM. (9) AMtaraDA vaDe mArAthI mAnuNottara parvatane vIMTavo, (10) mera parvata caDhI javuM. prabhAte loko, utpala ane IndrazarmA AvyA. teoe pUjA, divyagaMdha cUrNa, puSpa varSA joyA, bhaTTAraka bhagavaMtane sarvAga akSata joyA. tyAre te badhAM loko utkRSTa sIMhanAda karatAM page paDIne kahe che - devAryae devane upazamita karyo, mahimA thayo. utpale paNa bhagavaMtane joIne, vAMdIne kahyuM - he svAmI ! Ape aMtima rAtrimAM dasa svapno joyA. tenuM phaLa A pramANe che - (1) je tAla pizAca haNyo tethI thoDo ja kALamAM tame mohanIyane mULathI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 462,463 205 ukheDI nAMkhazo. (2) je zveta pakSI - tethI zukladhyAna karazo. (3) je vicitra kokIla - tenAthI dvAdazAMgInI prajJApanA karazo. (4) AgaLa kaheze. (5) gAyonA varganuM phaLa - Apane zramama, zramaNI, zrAvaka, zrAvikArUpa caturvidha saMgha thaze. (6) pA sarovarathI caturvidha deva saMghAta thaze. (3) je Apa sAgara tarI gayA, tethI, saMsArathI pAra utarazo. (8) je sUrya joyo tethI jaldI kevaLajJAna pAmazo. (9) AMtaraDA vaDe je mAnuSottara parvatane vIMTyo, tenAthI Apano nirmaLa yaza ane kIrtino pratApa sakala traNa bhuvanamAM vistaraze. (10) je meru upara ArUDha thayA tenAthI Apa siMhAsanamAM besIne deva-manuSya-asuranI "dAmAM dharma kahezo. paraMtu he bhagavan! cothA svapnamAM phUlanI be mALA joI, teno artha che jANato nathI. tyAre bhagavaMte kahyuM - he utpala ! je tuM nathI jANato te A che - huM sAgArika ane anagArika ema be prakAre dharmanI prarUpaNA karIza. pachI utpala vAdIne gayo. bhagavaMte ardhamAsakSamaNa karyuM. A paheluM comAsuM thayuM. pachI zaradaRtamAM nIkaLIne morAka saMniveze gayA. tyAM svAmI bahAranA ughAnamAM rahyA. tyAM morAka saMnivezamAM yathA chaMdA nAme pAkhaMDIo hatA. temAMno eka cavAchaMdaka te saMnivezamAM kAmaNa, vazIkaraNAdi vaDe jIvato hato ane bhagavaMtanI bahu samudita pUjA joIne ekalo du:khe rahyo hato. tyAre jatAM govALane joIne kahyuM - tuM jyAM jAya, jyAM jame, je pacikane jue, badhAMne A pramANe kaheje. te Avarjita thaI gAmamAM jaIne mitra-paricitone kahe che, badhAM gAme jaIne kahI dIdhuM ke - A devArya che te bhUta-vartamAna-bhAvi badhuM ja jANe che. tyAre bIjA paNa loko AvyA. te badhAMne paNa kahyuM. e rIte badhAMne AvajIne mahimA vadhAryo, lokothI avirahita raheto hato. pachI loko jyAre pUchatA ke ahIM koI yayAchaMdaka nAme jANakAra che ? siddhArthe kahyuM - te kaMI ja jANato nathI. tyAre lokoe jaIne kahyuM ke - tuM kaMI ja jANato nathI. devArya [bhagavaMta jANe che. tyAre te achaMdake lokamaye potAnA AtmAne sthApavAnI IcchAthI kahyuM ke je Aje mArI AgaLa bhagavaMta jANe che tema sAbita thAya to huM mAnuM ke te jANe che. pachI te bhagavaMta AgaLa gayo. hAthamAM vraNa lIdhuM ane pUchyuM ke zuM A tRNa chedAze ke nahIM. teNe vicAreluM ke jo "chedAze' tema kaheze to nahIM cheduM ane "nahIM chedAya" ema kaheze to huM chedI nAMkhIza. tyAre siddhArthe kahyuM - nahIM chedAya. chaMdake chedavAnI zarUAta karI. te vakhate zakano upayoga gayo teNe turaMta vaja pheMkayuM. yathAchaMdakanI daze AMgaLI kapAIne bhUmi upara paDI gaI. tyAre lokomAM helaNA pAmyo. A ja vAta saMkSepamAM kahesvA mATe batAve che - 206 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 * niyukti-464 : sAta raudra vedanA, stuti, daza hapta, utpala, dhamAsaNAmaNa, morAkamAM sakAra, zakra, acchedaka, kopAyamAna. * vivecana-464 - yo sAta raudra vedanA karI, teNe ja stuti paNa karI. bhagavaMte daza svapno joyA. utpale phaLa kathana karyuM. ardhamAsanA upavAsa prabhue karyA. morAka saMnivezamAM lokoe satkAra karyo. acchedake tIrthakaranI helanA karatAM zaka tenA upara kopAyamAna thayAM. A niyukti che, A kathana mUla bhASyakAra gAthA kahe che - * bhASya-112 thI 114 - bhayaMkara aTTahAsya, hAtha-pizAca-nAgarUpe upasarga, sAta vedanAo - zira, karNa, nAka, dAMta, nakha, AMkha ane pRSTha. tAlapizAca, be kokilo ane be phUlamALA, gAyono samUha, sarovara, sAgara, sUrya, caMdra, meru e daza stanonA phaLa utpale kaII. mohanIya, dhyAna, pravacana, dharma, saMgha, devaloka, saMsAra, jJAna, yaza, dharma varSA maLe tenA phaLa che. * vivecana-112 thI 114 - bhIma aTTahAsya, hAthI, pizAca ane nAga, sAta vedanA A badhuM vyaMtare karyuM. tAla pizAyAdi svapno bhagavate joyA ane utpale A svapnonA phaLanuM kathana karyuM. je moha, dayAna ItyAdi che temAM devaloka eTale devajananI ItyAdi artho pUrve kahelA che. morAka saMnivezanI bahAra, siddhArtha dvArA atItAdi kathana, achaMde lokone sAdhyA, pradveSa, chedana, zaka. 0 A gAthAno artha kathAnakamAM kahyA mujaba jANavo. A gAthA badhuM pustakomAM nathI. paNa upayogI che. zeSa kathAnaka - tyArapachI siddhArthane acchedaka pratye prasveSa thayo. te lokone kahe che ke - A cora che. AnA vaDe konuM zuM corAyuM te kaho. teNe kahyuM ke ahIM eka vIraghoSa nAme karmakara hato ? te karmakara page paDIne bolyo - hA, te huM chuM. tArI pAse amuka kALe dazapalanA pramANavALI vATakI hatI te nAza pAmelI ? teNe kahyuM - hA, te khovAI che. siddhArthe kahyuM - AnA gharanI AgaLa khajUrInA vRkSanI pUrvamAM hAtha mAmA jaIne tyAM khADo khodI laI lo. loko gayA. vATakI pAchI laIne kalakala karatAM AvyA. bIjuM paNa sAMbhaLo - zuM ahIM Indrazama nAme gRhaspati che ? tyAre kahe che Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni 462,463 203 - hA, che. tyAre te svayaM ja hAjara thayone bolyo ke te huM chuM, Apa AjJA kare. siddhArthe pUchyuM - tAro gheTo amuka kALe khovAyo che ? teNe kahyuM - hA, te A acchedake mArIne khAI gayo che tenA hADakAM A boraDInI dakSiNa bAjue ukaraDAmAM dATelAM che. loko gayA, tyAM joyuM utkRSTa kalakala karatA AvyA kemake hADakAM tyAM hatA. tyAre siddhArthe kahyuM ke - A bIjI corI. have A ja kathanane pratipAdita katarAM niryuktikAra kahe che - * niyukti-465 - tRNa, aMgali cheda, kamara, vIraghoSa, mahironka, dazapalika, bIjI IndramAM gheTuM badarIvRkSa, dakSiNI ukaraDo. - vivecana-465 :achaMdake vRNa lIdhuM ItyAdi pUrvavatu jANavuM. karmakara vIraghoSa saMbaMdhI dazapalano koTaka laIne mahiNendu vRkSanI nIce sthApelo che. te A eka corI [achaMdakanI che.]. bIjI - Indrazamanio gheTo A khAI gayo che. tenA hADakAM hajI paNa bonA vRkSanI nIce - boranI nIce dakSiNanA ukaraDAmAM che. tenI trIjI vAta kahevA yogya nathI - te na kahevAmAM ja sAra che. lokoe ghaNo Agraha karyo tyAre siddhArtha kahe che - jAe, te tenI patnI ja kaheze. teNI pachI tenA chidro zodhatI rahI. teNIe sAMbhaLyuM ke - te kaI rIte viDaMbanA pAmyo, tenI AMgaLIo chedAI, achaMdaka vaDe teNIne te divase mAra mAravAmAM Avyo. teNI vicAre che ke - gAma AvavA do, tyAre huM kahIza. gAma AvI gayuM, teo pUche che ke zuM che ? achaMdakanI patnI bolI - tenuM nAma paNa na lezo. te tenI ja bahenano pati che, mArI te IcchA karato nathI. te badhAM hAhAkAra karatA bolyA A pApa che - pApa che. e rIte tenI udAharaNa thaI. A pApane kAraNe tene koI bhikSA paNa ApatuM nathI. tyAre te aA sAgArika AvIne kahe che - bhagavanA! tame to bIje paNa pUjAzo, huM kyAM jaIza ? tyAre A prItika avagraha che, ema jANIne bhagavaMta tyAMthI nIkaLI gayA. tyAMthI jatA mArgamAM be vAyAla AvyA - utaravAyAla ane dakSiNavAcAla. te baMnenA mArgamAM be nadI hatI - suvarNavAlukA, rUvAlukA. tyAre svAmI dakSiNa vAyAlanA saMnivezathI utasvAyAla tarapha gayA. temAM suvarNavAlukA nadImAM rahe kAMTAmAM temanuM vA bharAyuM. bhagavaMte pharIne tenuM avalokana karyuM ke jyAM bharAyuM? kyAM kAraNe joyuM - koI kahe che - mamatvathI ane koI kahe che - sthaMDila 208 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 bhUmimAM paDyuM ke atyaMDila bhUmimAM, koI kahe che - sahasAkArathI joyuM. koI kahe che - ziSyone varA, paga sulabha thaze ke nahIM ? mATe joyuM. pe'lA dhinuM jAtiya brAhmaNo te laI lIdhuM. vaNakara pAse te lAvyo. tenA lAkha mUlya upajyA. baMnee pacAsa-pacAsa hajAra laI lIdhA. A ja kathanane jaNAvavA mATe kahe che - * niyukti -466 : bIjuM to avAcya che. tenI patnI kaheze, huM nahIM kahuM. pachI pitAno mitra, dakSiNa vAcAle suvarNa tAlukA nadImAM kAMTAmAM vastra. * vivecana-466 :[ukta padonI kathA pUrve niyukti-465mAM kahelI che.] zeSa kathAnaka. pachI svAmI uttaravAyAla tarapha jAya che. tyAM mArgamAM kanakapala nAme Azrama che. tyAM be mAgoM che - kAju ane vakra. je Rju mArga che, te kanakakhala maLe jaIne jAya che, je vaka che tene choDIne bhagavaMta Rju mArgethI cAlyA. tyAM govALoe vAryA. bhagavatu ! A mArge daSTiviSa sarpa che, A mArge Apa jazo nahIM. bhagavaMta jANatA hatA ke A sarpa bhavya che ane te bodha pAmavAno che. tyAM jatAM cagRhamaMDapikA madhya bhagavaMta pratimA dhyAne sthira rahyA. te sarSa pUrvabhave koNa hato ? sAdhu hatA. pAraNe vahoravA gayela. paryASita bhojanArthe jatAM tenA vaDe deDakI marI gaI. bALa sAdhue te pAtakane yAda karAvyuM tyAre te kahe che - zuM meM tene mArI nAMkhelI, lokoe mArI nAMkhI hoya tema jaNAya che. tyAre bALa sAdhue jANyuM ke saMdhyAkALe kadAca te sAdhu AlocanA karI leze. te tapasvI AlocanA karIne AvazyakamAM upasthita thayA. bALa sAdha vicAre che - nakkI A bhUlI gayela che, tema jANI pharI yAda karAvyuM, tapasvI roSathI te bALasAdhune mAsvAne mATe doDyA. tyAM mArgamAM taMbha hato. te staMbhamAM athaDAIne mRtyu pAmyA. zrAmacanI virAdhanAne lIdhe teo jyotikamAM utpanna thayA, tyAMthI cyavIne kanakaMlamAM 500 tApasanA kulapati hatA. tApasI tyAM garbhavatI thatAM tenA putrarUpe jamyA. tyAM tenuM kauzika nAma rAkhyuM. teo svabhAvathI atyaMta krodhI hatA. tyAM AzramamAM bIjA paNa kauzika nAmavALA sAdhuo hatA, tethI AnuM nAma caMDakauzika paDI gayuM. te kulapati mRtyu pAmyA. tyArapachI A caMDakauzika kulapati thayo. te tyAM vanakhaMDamAM mUrNita banyo. te tApaso dvArA phaLo apAtA na hatA. te prApta na thatAM cAre dizAmAM bALako doDAdoDa karatA. tyAre tyAM je govALAdi AvatA tene te caMDakauzika mArI haTAvato hato. tenI najIka zvetAMbikA nAme nagarI hatI. tyAM rAjapura AvIne bhUlo paDelo. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niM 466 govALoe tene Azramano mArga batAvyo. te kAMTALA mArge tyAM javA lAgyo. tene joI hAthamAM parasu laI te dhamadhamato doDyo. kumAre tene Avato joyo. joIne kumAra tyAMthI bhAgI gayo. caMDakauzika paNa hAthamAM kuhADo laI doDatAM khADAmAM paDyo. te kuhADo sanmukha rahI gayo, tenAthI caMDakauzikanA mastakamAM be phADayA thaI gayA. tyAM marIne te ja vanakhaMDamAM dRSTiviSa sarpa thayo. 209 dRSTiviSa sarpa roSathI ane lobhathI te vanakhaMDanuM rakSaNa kare che. pachI tyAMnA tApasone badhAMne bALI nAMkhyA, je baLyA na hatA, teo nAzI gayA. te sarpa traNe saMdhyAe vanakhaMDamAM pharIne je koI pakSIne paNa jue, tene bALI nAMkhato hato. te avasare teNe bhagavaMtane joyA, joIne kruddha thayo. zuM tuM mane jANato nathI ? sUryanI sanmukha joI, pachI bhagavaMtane joyA, paNa te dRSTiviSa sarpathI svAmI baLyA nahIM. e pramANe be, traNa vakhata joyuM, to paNa svAmIne kaMI na thayuM. tyAre jaIne bhagavaMtane DaMsa dIdho. DaMsa daIne pAcho bhAgyo, rAkhene ! mArI upara paDe to ? e pramANe paNa traNa vakhata DaMsa dIdho, chatAM svAmInuM mRtyu na thayuM. tyAre khUba roSathI bhagavaMta samakSa joto ubho rahyo. te bhagavaMtanA rUpane jotA, te viSathI bharelI dRSTithI dhyAna karatA svAmInI saumya kAMti te sarve joI. tyArapachI svAmIe tene kahyuM, are o, caMDakauzika ! tuM upazAMta thA ! tyAre sarpane IhA-apoha-mArgaNA-gaveSaNA karatAM jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tyArapachI teNe traNa vakhata AdakSiNa-pradakSiNA karIne manathI bhojananA pratyAkhyAna karyA. jo ke tIrthaMkara te jANe che. pachI te bilamAM mukha rAkhIne rahyo. teNe vicAryu ke - "mArA roSathI koI loka marI na jAo.' bhagavaMta tenI anukaMpAthI tyAM ubhA rahyA. bhagavaMtane joIne govALa, vatsapAlo AvI gayA. pachI pote vRkSa pAchaLa chupAIne te gopAlAdi te sarpanI upara pattharo pheMke che. paNa sarpane calita thato na joIne lAMkaDA vaDe kaMIka ghase che. to paNa spaMdita na thato joIne teoe lokone bolAvyA. loko tyAM AvyA. bhagavaMtane vaMdana karIne pachI te sarpanI paNa pUjA kare che. bIjA vaLI dudha, ghI, lAvIne te sarpane copaDe che, sparze che. pariNAma e AvyuM ke sarpanI upara te kAraNe kIDIo caDavA lAgI. te vedanAne sahana karato sarpa ardhamAsa pachI marIne sahasAra nAme AThamAM devalokamAM utpanna thayo. A ja kathanano upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-467 : uttaravAcAlanA mArge, vanakhaMDamAM caMDakauzika sarpa, bALI na zakyo, ciMtA, 31/14 210 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 jAtismaraNa, jyotika, huM krodhathI sarpa thayo. * vivecana-467 : uttaravAcAlanA mArganA vanakhaMDamAM caMDakauzika sarpa hato vagere badhI ghaTanA upara kathAnakamAM kahevAI gayela che. have anukta arthanA pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-468 : uttara vAcAlamAM bhagavaMtane nAgone khIra vaDe bhojana karAvyuM. divyo pragaTa thayA. zvetAMbImAM pradezI, paMcarazomAM, nika [arthAt naiyaka rAjA athavA sagotrIya artha karela che.] * vivecana-48 : 0 gAthArtha kahyo che. bAkIno bhAvArtha kayAnakathI jANavo. 0 kathAnaka A pramANe - tyArapachI bhagavaMta uttara vAcAle gayA. tyAM paMdara divasanA pAraNe gayA. tyAM nAgona nAme gAthApatie kSIranA bhojana vaDe pratilAbhita karyAM. pAMca divyo pragaTa thayA. tyAMthI zvetAMbI gayA. tyAM pradezI rAjA zramaNopAsaka hato. teNe bhagavaMtano mahimA karyo. pachI bhagavaMta surabhipura gayA. mArgamAM taiyaka nAme rAjA hato. te pradezI rAjA pAse pAMca ratho vaDe Avato hato. teNe tyAM bhagavaMtane vaMdanA karI, pUjA karI. tyAMthI svAmI surabhipura gayA. tyAM gaMgA nadI uttaravAnI hatI. tyAM siddha yAtra nAme nAvika hato. kSemila nAme zakunano jJAtA hato. tyAM nAvamAM loko vaLagyA. te kauzika mahAzakunathI vAsita hato. kauzika nAme ulUka [ghuvaLa] pachI kSemile kahyuM ke - jevA prakAranA zakuna dekhAya che, te prakAre ApaNane mAraNAMtika upasarga thaze. pachI zuM? A maharSinA prabhAvathI bacI jaIzuM. te nAva cAlI. sudRSTa nAgakumAra rAjAe bhagavaMtane nAvamAM beThelA joyA. tene krodha utpanna thayo. te kharekhara je siMhane tripRSTha vAsudeva vaDe mArI naMkhAyelo te jIva hato. saMsAra bhamatAM bhamAtAM suSTra nAme nAgarAja thayelo. te saMvartaka vAyu vikurtIne nAvane DUbADavA Icchato hato. A tarapha kaMbala ane zaMbala devanuM Asana calita thayuM. vaLI A kaMbala ane thaMbalanI utpatti zuM che ? mathurA nagarImAM jinadAsa nAme zrAvaka vaNik hato. somadAsI nAme tenI patnI zrAvikA hatI. baMne pati-patnI jIvAdi jJAnanA jJAtA ane kRta pariNAmI hatA. te baMne e catuSpadano parigrahane karavo tevA paccakkhANa karelA hatA. teo rojeroja gorasa letA. tyAM AbhIrI gorasa laIne AvI. teNIne te Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 468 zrAvikAe kahyuM - tuM bIje kyAMya bhamIza nahIM. tuM jeTaluM gorasa lAvIza, te badhuM huM laI laIza. e pramANe te baMnenI saMgati-maitrI thaI. 211 zrAvikA teNIne gaMdhayuTikA Adi ApatI. AbhIrI paNa tene kUcika Adi ke dUdha, dahIM ApatI hatI. e pramANe temane dRDha maitrI thaI. koI divase AbhIrInA gopano vivAha nakkI thayo. tyAre teNIe zrAvakazrAvikA baMnene nimaMtryA. teoe kahyuM ke ame kAmamAM hovAthI AvI zakIzuM nahIM. paNa jo tamAre upayogamAM hoya to bhojana mATe vAsaNa, kaDAyA, vastro, AbharaNo, dhUpa, puSpa, gaMdha, mALAAdi va-vahu mATe je joIe te laI jajo. paNa te pramANe ApyuM. tenA vaDe AbhIrIne tyAM ghaNI zobhA vadhI. lokoe paNa prasaMsA karI, te AbhIra-AbhIrIe khuza thaIne be-traNa varSanA baLado, je haSTazarIrI hatA tene lAvIne bheTa ApyA. tenA kaMbala ane zaMbala nAma pADyA, zrAvaka-zrAvikA to levA IcchatA na hatA, paNa AbhIra daMpati dharAra baLadone bAMdhIne gayA. tyAre te zrAvake vicAryu - jo Ane choDI mUkazuM, to loko tenuM vahana karaze. tenA karatAM bhale ahIM ja rahetA. prAsuka cAro kharIdIne ApatA hatA. e pramANe tenuM poSaNa karatA hatA. te zrAvaka AThama, caudazAdi divase upavAsa karatAM ane pustaka vAMcana karatA hatA. baMne baLada paNa te sAMbhaLIne bhadrika thaI gayA. je divase zrAvaka na jamatA, te divase te baMne paNa jamatA na hatA. te zrAvakane evo bhAva janmyo ke - A baMne baLada bhavya ane upazAMta jIvo che tenA pratye abhyadhika sneha thayo. te baMne baLada rUpavaMta - sohAmaNA lAgatA hatA. te zrAvakane eka mitra hato. tyAM bhaMDIramaNa yAtrA nIkaLavAnI hatI. A be baLada jevA bIjA koI ja baLado tyAM na hatA. tyAre te mitrae zrAvakane pUchyA vinA ja te baMne baLadane laI jaIne te bhaMDI yAtrAmAM joDI dIdhA - [gADA AdimAM lagADyA] tyAM bIjA-bIjAo vaDe paNa sArI rIte doDa karAvAI, tyAre te baMne baLadone sAMdhA bhAMgI gayA. te mitra baMne baLadane lAvIne cupacApa tyAM bAMdhIne pAcho cAlyo gayo. tyArapachI te baMne baLado caratA na hatA, pANI pItA na hatA. jyAre sarvathA bhojana-pANInI IcchA na karI tyAre te zrAvake te baMne baLadane bhojananA pratyAkhyAna karAvI dIdhA. pachI navakAra saMbhaLAvyA. te baMne kALa karI nAgakumAra devamAM utpanna thayelA. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 baMne devo hajI avadhijJAnano prayoga karIne jue che, teTalAmAM tIrthaMkara bhagavaMtane upasarga karAto joyo. 212 tyAre te baMnee vicAryu ke, bIjA kAryothI saryu, pahelAM to bhagavaMtane A upasargamAMthI mukta karAvIe. baMne deva nIce AvyA. eka deva nAvane grahaNa karI, bIjo deva suSTra sAthe yuddhe caDyo. A deva mahARddhivALo hato. jyAre sudRSTra to cyavanakALa hato, vaLI A deva hamaNAM ja utpanna thayelo. te deva kaMbala-zaMbala deva vaDe parAjaya pAmyo. tyAre te baMne nAgakumAradevoe tIrthaMkara bhagavaMtanA satva ane rUpanI stuti karI, lokoe paNa tema karyu. pachI svAmI gaMgA nadI pAra utaryA. tyAre devo vaDe tyAM sugaMdhI gaMdhodakanI ane puSpanI vRSTi karAI kaMbala-zaMbala baMne devo paNa pAchA nAgakumArabhavane gayA. A ja kathAno upasaMhAra karatA kahe che - * niyukti-469 thI 471 : surabhipura, siddhayAtra, gaMgAnadI, kauzika, vidvAn kSemalika, nAgakumAra surdaSTa, siMha, bala-zaMbala ane nimahimA, mathurAmAM jinadAsa, AbhIra, vivAha, baLada, upavAsa, bhaMDIrayAtrA, mitra, apatya, bhakata, nAgalokamAM, Agamana. vIravara bhagavaMta, nAvamAM ArUDha, uparArga karyo, mithyAdaSTi, bhagavaMtane vikSepa, kaMbala-zaMbala, nAva pAra utAravI. [A traNa niyuktimAM ATalA zabdo nodhAyelA che. * vivecana-469 thI 471 : vRttikAre paNa zabdonI noMdha karIne jaNAvI dIdhuM che ke akSara gamanikA sva buddhie karI levI. ame gAthArthamAM zabdo noMdhela ja che ane kaMbala-zaMbalanI kathA uparanI niyuktinA vivecanamAM kahela che.] tyArapachI bhagavaMta nadI kinAre IpithikI pratikrame che tyAMthI AgaLa cAlatA bhagavaMtanA pagalAM nadInI retImAM paDe che tyAre puSpa nAme sAmudrika bhagavaMtanA paganA lakSaNo kAdavamAM jAmelA joIne te lakSaNo uparathI vicAre che ke - A koI cakravartI ekalA jaI rahyA che, huM tenI pAchaLa jaIne anusaruM. tenAthI mane AvA bhogo prApta thaze. tethI huM tenI kumArapaNAmAM ja sevanA karuM. bhagavaMta paNa sthUNA saMnivezanA bahAranA bhAgamAM pratimA dhyAne sthita rahyA. tyAM jaIne bhagavaMtane joIne te puSpa sAmudrika vicAre che ke - aho! huM ghAsanA pULA ja bhaNyo. AvA lakSaNothI yukta che. AnA vaDe sAdhupaNuM to bhAvita thatuM nathI. A tarapha devendra devarAja zakrae avadhijJAna vaDe joyuM ke - hAla bhagavaMta Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 upodghAta ni 469 thI 401 213 kayAM vicarI rahyA che ? tyAre bhagavaMtane joyA ane puSa sAmudriko paNa joyo. tyAM AvI, zakrae bhagavaMtane vaMdana karIne pupane kahyuM - o puSa ! tuM lakSaNone jANato nathI. A to aparimita lakSaNa mahAtmA che. tyAre atyaMtara lakSaNone varNave che - gAyanA dUdha jevuM prazasta ane gauravarNIya lohI. zAstra kadApI asatya hotA nathI. A dharmavara cAturaMta cakravartI che, devendro-narendro vaDe pUjAyelA che. bhavyajana rUpI kumudane AnaMdakAraka thavAnA che. tyArapachI bhagavaMta rAgRhI gayA. tyAM nAlaMdA nAmanA zAkhApuramAM taMtuvAya zALAmAM eka bhAgamAM yathApratipa avagrahanI anujJA yAcanA karIne rahyA. tyAM paheluM mAsakSamaNa tapa aMgIkAra karIne vicaravA lAgyA. - te kALe, te samaye maMkhali nAme maMkha hato, tenI patnI bhadrA garbhavatI hatI. zaravaNa nAmanA saMnivezamAM gobahula brAhmaNanI je gozALA hatI, tyAM teNIe bALakane janma Apyo. tenuM gauNa nAma "gouLo' karavAmAM AvyuM kramazaH te moTo thayo. teNe maMkhali zipano abhyAsa karyo. citraphalaka kare che. pacI ekalo ja vicarato rAjagRhImAM taMtuvAyazALAmAM rahyo ke jyAM bhagavaMta mahAvIra rahelAM hatA. tyAM teNe comAsu karyuM. bhagavaMta mAsakSamaNanA pANe atyaMtaskiAmAM vijayanA ghera vipula bhojanavidhi vaDe putilAbhita karyA, pAMca divyo pragaTa thayA. | gozALo te sAMbhaLIne Avyo. pAMca divyo joIne bolyo - bhagavana ! huM tamAro ziSya. bhagavaMta mauna rahI, nIkaLI gayA. pachI bIjuM mAsaNAmaNa karyuM. bIjA mAsakSamaNamAM AnaMdanA ghera khAdhakavidhi - khAjA vaDe pAraNuM karyuM. pachI trIjuM mAsakSamaNa karyuM temAM sarva kAmaguNitathI sunaMda gAthApatine ghera pAraNuM thayuM. tyArapachI cothuM mAsakSamaNa svIkArIne vicAre che. abhihita arthanA saMgraha mATe A kahe che - * niyukti -472,473 - khUNA saMniveza bahAra, puSpanimittaka, abhyatara lakSaNo devendrae kahyA. rAjagRhInI taMtuzALAmAM mAsakSamaNa ane gozALo. saMkhali maMkha, subhadrA, zaravaNa gAma, gobhahulabAhaee, gozALo, vijaya, AnaMda, sunaMdane tyAM bhojana khAna ane kAmaguNita. * vivecana-432,473 :[baMne niyuktimAM pado batAvyA che, vRttikAra zrI paNa A padone ja dazavi che. temAM je vizeSavRtti che, te A pramANe -] kharavA - gozALAnuM utpatti sthAna. bAkI svabuddhithI akSara gamanikA vicArI levI. [kathAnaka pUrvanI vRttimAM che ja.] zeSa kathAnaka - gozALo kArtika pUrNimAnA divase pUche che - zuM have Aje mane bhojana prApta thaze ? siddhArthe kahyuM - kodarA, cokhA, khATo stra ane dakSiNAmAM khoTo rUpiyo maLaze. te nagarImAM sarva AdarathI cAlyo. jema gADAMnA azvo hoya, koIe paNa bhAga na Apyo. tyAre bapora pachI eka karma kare khATa bhAta ApyA, tyAre jAmyo. teNe eka rUpiyo dakSiNA ApI, rUpiyAnI parIkSA karI yAvata te khoTo rUpiyo hato. tyAre gozALo bolyo - "je jyAre thavAnuM hoya te ja thAya che, tenAthI anyathA catuM nathI. lajjA pAmI pAcho Avyo. pachI bhagavaMta cothA mAsakSamaNanA pAraNe nAlaMdAyI nIkaLyA. kollAka saMniveza gayA. tyAM bahula brAhmaNa ghaNAM brAhmaNone ghI-khAMDayukata khIra vaDe bhojana karAvato hato. tyAre teNe bhagavaMtane pratilAbhita karyA. tyAre tyAM pAMca divya pragaTa thayA. gozALo paNa taMtuvAya zALAmAM svAmIne na jotAM rAjagRhanI aMdara ane bahAra gaveSaNA karavA lAgyo. jyAre kyAMya na joyA tyAre potAnA kopane karato, jAtane dhikkAra Apato dADhI-mUMcha sahita mastakanuM muMDana karIne kollAka saMniveze gayo. tyAM bhagavaMta maLyA. pachI bhagavaMta gozALAnI sAthe savarNakhala javA nIkaLyA. tyAM mArgamAM govALo gAyothI dudha laIne moTI thALImAM navA cokhA vaDe khIra saMghatA hatA. tyAre gozALo bolyo - bhagavatu cAlo. ApaNe ahIM jaIe. siddhArtha bolyo - A khIranuM nirmANa ja thavAnuM nathI. AnuM vAsaNa bhAMgI javAnuM che. tyAre tene zraddhA thaI nahIM. tethI teNe govALone kahyuM - A devArya che. te bhUta ane bhAvinA jANakAra che. teo kahe che - A hAMDalI bhAgI javAnI che, mATe prayatnapUrvaka tenuM rakSaNa kajo. tyAre govALo prayatna kare che. te hAMDalI vAMsanA phADIyA vaDe baMdhAyela hatI. govALoe ghaNAM ja cokhA nAMkhelA hatA tene kAraNe te hAMDalI phUTI gaI. pachI govALoe je mAMsa saMghelane gosALo jo. bIjuM kaMI tene prApta na thayuM. tyAre sArI rIte niyativAdane pakaDyo. A ja kathAno upasaMhAra karatAM kahe che - * niyukti-434 : kollAka, bahala, khIra, divya, gozALo, joIne pravajyA, suvarNa khalanI bahAra, khIranI thALI, niyativAdano svIkAra Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 474 215 * vivecana-434 :vRttikArazrIe paNa ahIM pado ja noMdhela che. kathA pUrve kahI che. * niyukti -43pa : brAhANa gAmamAM naMda ane upanaMda, teja, pAI, caMpA, prabhuno bhemAsIno tapa, comAsu, muni khame che. * vivecana-475 - pado kahyA. AnA padono artha kathAnaka vaDe jANavo. te A - tyArapachI bhagavaMta brAhmaNagrAme gayA. tyAM naMda ane upanaMda be bhAIo hatA. gAmamAM be pALA hatA. eka naMdano ane bIjo upAnaMdano. tyAre bhagavaMta naMdanA pALAmAM pravezyA. naMdanA ghera gayA. tyAM naMde paryaSita anna vaDe pratilAbhita karyA. gozALo upanaMdanA ghera gayo. teNe upanaMdane kahyuM ke - bhikSA Apo. tyAre tyAM bhikSAnI veLA na hatI. tethI ThaMDA bhAta lAvyA. te gozALAne ThaMDA bhAtanI IcchA na hatI. pachI teNIne dAsI kahIne gozALAe tenA upara te bhAtane pheMkyA ane apItithI bolyo ke - je mArA dhamacAryanuM kaMI tapa-teja hoya to AnuM ghara baLI jAo. tyAre tyAM nIkaTamAM rahelAM vyaMtaroe bhagavaMtanuM vacana khoTuM na thAya, tema samajI teoe te ghara bALI nAMkhyuM. pachI bhagavaMta caMpA nagarI gayA, tyAM comAsu rahyA. tyAM bemAsakSamaNa [be mAsI) nuM tapa karyuM. vicitra tapokarma karyA. sthAna Adi pratimAkAyotsarga kare che. ukUTaka sthAnAdi kare che. A pramANe trIjuM comAsuM thayuM. * niyukti-436 : kAlAya saMnivezamAM zUnyagRhamAM, sIMha, vidhummatI gohIdAsI, kaMda, daMtilikA, mAlaka, zUnyAgAramAM. (A pado che.J. * vivecana-436 : vRttikArazrI paNa A rIte ja pado noMdhIne kahe che ke- akSara gamanikA kriyA adhyAhArathI sva buddhithI karI levI ane padArthanI jANakArI kathAnakathI prApta thaI zake che - pachI chellI bemAsI tapanA pAraNuM bahAra karIne kAlAka nAme saMnivezamAM gozALAnI sAthe bhagavaMta gayA. tyAM bhagavaMta zunyagRhamAM pratimA dhyAne rahyA. gozALo paNa tenA dvArA mArge raho. tyAM sIMha nAme grAmakuTa-koTavALano putra hato. te vidhumatI nAme goSThI dAsInA sAthe te ja zUnya gRhamAM pravezyo. 216 Avazyaka-mUlaka saTIka anuvAda/1 tyAM AvIne te bolyo - jo ahIM koI zramaNa ke brAhmaNa ke pathika athavA anya koI rahelA hoya ane te sAdhanA karatA hoya to ahIMthI bIje cAlyA jAya. bhagavaMta to maunapUrvaka rahyA. gozALo paNa mauna rahyo. te baMne (yugala) tyAM rahI [krIDA karI] nIkaLI gayA. gozALA vaDe te strIno sparza thayo. dAsI bolI - ahIM koI che sIMha grAmakRTe tene pakaDIne mAryo. A dhUrta amane anAcAra karatA joIne rahelo hato. tyAre gozALAe bhagavaMtane kahyuM - mane ekalAne mAra paDyo, tame kema nivAravA na AvyA. tyAre tyAM rahelA siddhArthe kahyuM - zA mATe tArA zIlanI rakSA karato nathI. zuM amAre paNa mAra khAvo ? aMdara kema raheto nathI ? pachI dvAramAM rahyo. tyAMthI nIkaLI bhagavaMta pamAlake gayA. tyAM paNa zUnyagRhamAM rahyA, gozALo paNa bhayathI aMdara rahyo. tyAM kaMika nAme grAmakUTa-koTavALano paNa hato. potAnI dAsI daMtilikAnI sAthe lajjAne kAraNe te ja zUnyagRhamAM gayo. te baMnee paNa sIMha koTavAlaputra mAphaka ja pUchyuM. te pramo ja bhagavaMta ane gozALo baMne mauna rahyA. jayAre skaMdaka ane daMtilikA krIDA karIne nIkaLyA tyAre gozALo hasyo - upahAsa karyo. tyAre karI paNa mAra khAdho. tyAre bhagavaMtanI gupsA karatAM bolyo. mane mAra paDe che, to paNa tame tene aTakAvatA nathI. * x - tyAre siddhArthe gozALAne kahyuM - tuM tArI potAnA doSathI mAra khAya che, zA mATe moTuM ThekANe rAkhato nathI ? pachI bhagavaMta kumAraka saMniveza gayA. tyAM caMparamaNIya udhAnamAM pratimA dhyAne bhagavaMta rahyA. A tarapha pAzvapitya municaMdra nAmanA vira, bahuzruta ane ghaNAM ziSyanA parivAravALA hatA, te tyAM saMnivezamAM kUpanaya kuMbhAranI zALAmAM rahyA. te jinakalapatimA karatA hatA. tethI ziSyane gacchamAM agraNIrUpe sthApIne nIkaLelA. A ja kathAne jaNAvatA niyuktikAra kahe che - * niyukti-477 : municaMdra sUri, kumAra saMniveza, phUpanaya, caMpasmaNIya udhAna, caurAka saMniveza, guptacara kUvamAM nAMkhavA, somA ane jayaMtI uparAMta karyo. * vivecana-437 : pado to vRttikArazrIe upara mujaba ja kahyAM che. padArthanA jJAna mATe kathAnaka dvArA jANakArI rajU karI che. te A - kumAra saMnivezamAM kUpanaya kuMbhAranI zALAmAM municaMdrasUri savabhAvanA vaDe Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 477 rA 218 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 potAnA AtmAne bhAvita karatA hatA, jinakAnI tulanA tapa vaDe, sava vaDe, sUtra vaDe, ekavavI ane baLathI e pAMca rIte kahevAyela che. A bhAvanAo kahI. temAM municaMdrasUri sava bhAvanA vaDe bhAvita karatA hatA. temAM pahelI upAzrayamAM, bIjI bahAra, bIjI cAra raste, cothI zUnya gRhamAM ane pAMcamI zamazAnamAM bhAvavAmAM Ave che. temAM te bIjI bhAve che. gozALo bhagavaMtane kahe che - A dezakALa che, cAlo ApaNe bhiArthe nIkaLIe (bhagavaMtavatI) siddhArtha kahe che - hajI amAre upavAsa che. pachI gozALo ekalo nIkaLyo. teNe pArzvanAthanA saMtAnIya ziSyo joIne pUchyuM- tame koNa cho ? teoe uttara Apyo - ame zramaNa nirmaLyo chIe. gozALAe kahyuM - aho nirNanyo ! Apano Avo graMza-parIgraha che, to Apa nigraMtho kaI rIte cho ? teNe potAnA AcAryanuM varNana karIne kahyuM ke - mahAtmA AvA hoya, tame evA kyAM cho ? tyAre teo bolyA ke- jevo tuM che, tevo tAro dharmAcArya haze? tArI jemaja svayaM vezadhArI ja haze ! tyAre gozALAe roSathI kahyuM - mArA dharmAcAryanI sogaMda che, jo mArA dharmAcAryanuM tapa haze, to tamArI vasati baLI jAo. municaMdrasUrinA ziSyoe kahyuM ke- tamArA kahevAthI kaMI amArI vasati baLI na jAya. tyAre gozALAe jaIne bhagavaMtane kahyuM ke - meM hamaNAM sAraMbhI ane saparigrahI zramaNo joyA. ItyAdi badhuM kahyuM. tyAre siddhArthe kahyuM - teo bhagavaMta pArsanA saMtAnIya sAdhu che, te na baLe. tyArapachI rAtri thaI. te municaMdra AcArya upAzrayanI bahAra pratimA dhyAne rahyA. te kapanaka te divase zreNI pIne vikAle unmatta thaIne Avela hato. jeTalAmAM te municaMdra AcAryane jue che, te vicAre che ke - A cora lAge che, ema vicArI tene gaLethI pakaDyA. temano zvAsa rUMdhI nAMkhyo to paNa AcArya bhagavaMta dhyAnathI calita thayA nahIM. teone avadhijJAna utpanna thayuM, A samApta thayuM ane devaloke gayA. ' tyAre tyAM AsapAsa rahelA vyaMtara devoe mahimA karyo. tyAre gozALo bahAra rahIne joyA karato hato. tyAre te tyAM gayo. eTalAmAM devo mahimA karIne pAchA gayA. tyAre tyAM gaMdhodakanI vRSTi ane puSponI vRSTi thaI. te joIne abhyadhika varSa thayo. pachI gozALAe te sAdhuone uThADyA ane kahyuM - are ! tame jANatA nathI. AvA prakAranA muMDakA cAlatA hatA. uTho-uTho, tamArA AcArya kALadharma pAmyA ane tame jANatA paNa nathI. AkhI rAtri sutA ja paDyA cho? tyAre teoe vicAryu ke satya che. pizAco rame ja cAle che. tyAre teo paNa gozALAnA zabdothI uThI gayA. AcArya pAse gayA. eTalAmAM kALadharma pAmelA joyA, teTalAmAM temane adhRti thaI. arere ame jANyuM paNa nahIM ke AcAryae kALa karyo. gozALo paNa tiraskAra karIne gayo. tyArapachI bhagavaMta corAka saMniveze gayA. tyAM temane jAsusa che, tema samajIne koTavALe kUvAmAM pheMkI dIdhA. pachI temane bahAra kADhyA tyAre pahelAM gozALAne bahAra kADhayo, paNa bhagavaMtane nahIM. teTalAmAM somA ane jayaMtI, e be utpalanI baheno, je bhagavaMta pArzanI ziyAo hatI, saMyama pALavA zaktimAna na hovAthI baMne bahenoe parivrAjikApaNuM svIkArela hatuM. te baMnee sAMbhaLyuM ke AvA prakAranA koI be jaNAne koTavALe kUvAmAM pheMkyA che. teoe pharI vicAryuM ke chellA tIrthakara dIkSA lIdhI che. te jANIne tyAM gayA, jevA bhagavaMtane joyA ke turaMta temane choDAvyA. koTavA bano tiraskAra karatA kahyuM - aho ! vinAzA pAmavAnI IcchAvALA! te sAMbhaLI temaNe paNa bhaya pAmI bhagavaMtanI kSamAyAcanA karI. * niyukti-478 - pRSTha caMpAmAM comAsu, tyAM cAramAsI tapa karyo. kRtAMgalAmAM devakuLa, daridra sthaviro, gopAlaka dvArA upahAsa. * vivecana-438 :pachI bhagavaMta pRSThacaMpAmAM gayA. tyAM cothuM comAsuM karyuM. tyAM comAsAmAM bhagavaMte cAramAsI tapa karatA, vicitra kAyotsargAdipUrvaka comAsu karyuM. puru karIne kRtAMgalA gayA. tyAM daridra sthavira nAmanA pAkhaMDIo sAbhI, parigrahayukta ane strIo sahita rahetA hatA. tenA vATaka madhya devakuLa hatuM. bhagavaMtane devakuLamAM pratimAdhyAne rahelA hatA. te divase svapabiMdu pramANa ThaMDI paDI. te sthavira pAkhaMDIne te divase jAgaraNa hatuM. teo strIo sahita gAtA hatA. tyAM gozALo bolyo - AnuM nAma te ja 'pAkhaMDa' kahevAya che. AraMbha sahita ane strIo sahita badhAM eksa gAya che ane vagADe che. tyAre teoe gozALAne tyAMthI kADhI mUkyo. gozALo tyAre mAghamAsamAM tevI ThaMDImAM, varasatA varasAdamAM rahelo hato, dhrujato hato. tyAre te pAkhaMDIoe anukaMpAthI pAcho bolAvI lIdho. pharI gozALAo temane upahAsa karyo, pharI paNa kADhI mUkyo. e pramANe traNa vakhata tyAMthI bahAra kADhI mUkyo ane pAcho bolAvyo. tyArapachI kahe che - have jo amane kaMI kahyuM to ame tene kADhI mUkaze. tyAre Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 478 219 O bIjAoe paNa kahyuM - A devAryano [bhagavaMtano koI pIThamaIka ke chaghara che. pachI mauna rahyo. badhAM vAdho e rIte vAgatA hatA ke teno koI ja zabda saMbhaLAto na hato. * niryukti-439 : zrAvatI nagarI, zrIbhadrA, niMdu, pitRdad, khIra, zivadatta dvAre agni, nakha, vALa, harindra, pratimA, agni, pathiko. * vivecana-439 :vRittikArazrIe A rIte pado ja mUkyA che, artha kathA vaDe jANavo.] tyArapachI bhagavaMta zrAvatI gayA. bhagavaMta tyAM bahAra pratimA dhyAne rahyA. tyAM gozALo pUche che ke - Apa bhikSArge cAlo cho ? [bhagavaMtane badale siddhArtha vyaMtare kahyuM - Aje amAre abhaktArtha atha [upavAsa che] bhojana levAnuM nathI. gozALo bolyo - Aje mane AhAramAM zuM maLaze? tyAre siddhArthe kahyuM - tuM Aje manuSyanuM mAMsa khAIza. gozALo bolyo - to huM evA sthAne jamIza ke jyAM mAMsano saMbhava ja na hoya, pachI manuSyanA mAMsano to prazna ja kyAM rahe ? pachI gozALo bhikSArthe nIkaLyo. te zrAvatI nagarImAM pitRdatta nAme gRhastha hato. tene zrImatI nAme panI hatI. te niMdu hatI eTale tene marelA bALako ja avataratA hatA. teNIe zivadad nAmanA naimitikane pUchyuM - mArA putro kaI rIte jIve ? zivadate jaNAvyuM ke - jo koI sutapasvI hoya, tene tuM garbhane sArI rIte zodhIne, saMskArIne, saMdhIne, khIra banAvIne Apa. te gharanuM dvAra paNa bIjI dizAmAM karI nAMkhaje, jethI te tapasvI jANI jAya to tane mArI na nAMkhe, e pramANe tane sthiraprajA thaze. teNIe te pramANe ja karyuM. gozALo bhamaNa karato teNInA gharamAM pravezyo. tene te khIra khAMDa-ghI Adi nAMkhIne bhikSAmAM AhArDe ApI. gozALAe vicAryuM ke ahIM mAMsano saMbhava kaI rIte rahe ? tethI teNe maLela AhAra saMtoSapUrvaka khAdho. jaIne bolyo ke - tamArA naimittikapaNuM Aja sudhI cAlu, Aje tuTI gayuM. siddhArtha vyaMtare kahyuM - nimita kathanamAM kyAMya visaMvAda thayo nathI. jo tane vizvAsa na hoya to vamana kara. gozALAe vamana karIne joyuM to nakha, vikharAyelA manuSya-avayavo Adi joyA. tyAre roSAyamAna thaI. teNInuM ghara zodhavA lAgyo. jo ke zrImatI ane pitRdo gharanuM dvAra pheravI nAMkhela hatuM. tethI gozALo jANI na zakyo ke tenuM ghara 220 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 kayu hatuM. gozALo tyAre bumo pADavA lAgyo. to paNa tene te ghara na maLyuM. tyAre te bolyo - jo mArA dharmAcAryanuM tapa ane teja hoya to A bAhirikA AkhI baLI jAo. badhuM baLI gayuM. tyArapachI bhagavaMta haridvA nAmanA gAme gayA. tyAM ghaNAM badhAM pramANamAM haridraka nAmanA vRkSo hatA. tyAM zrAvatI nagarIthI nIkaLI ane tyAM vasatimAM pravezatA jAnapada hatuM, sArthano niveza hato. bhagavaMta tyAM pratimA dhyAne sthita rahyA. te sAthiMkoe saginA zItakALamAM agni pragaTAvelo hato. te ughaDatA prabhAte uThIne gayA. te agni teoe bajhAvyo nahIM. te baLato baLato bhagavaMtanI pAse pahoMcyo ane bhagavaMtane tuM agni paritApa pahoMcADavA lAgyo. tyAre gozALo bolyo - nAzo, A agni AvI rahyo che tyAre bhagavaMtanA baMne paga baLA, gozALo nAzI gayo. * niyukti-480 : tyArapachI baMgalA gAme bALako hatA. gozALa dvAra AMkhanI vikRta ceSTA karavI. AvaI, mukhatrAsa, pizAca, bahirbaladeva. * vivecana-480 - vRittimAM A rIte pado ja ApelA che, padArtha jJAna kathA vaDe -]. zeSa kathAnaka - tyArapachI bhagavaMta naMgalA nAmanA gAme gayA. tyAM vAsudevanA gRhamAM (maMdiramAM pratimA dhyAne rahyA. tyAM gozALo paNa rahyo. tyAM bALako ramatA hatA. gozALAe paNa kAMdarSika rUpe te bALakone AMkho bihAmaNI karI DarAvavA lAgyo. tyAre bALako doDavA lAgyA. doDatAM paDavA lAgyA, ghUMTaNa bhAMgavA lAgyA. hADakAM vagere eka eka bhAMgavA lAgyA. pachI temanA mAtApitA AvyA ane temaNe gozALAne mAryo. pachI bolyA ke- A devArya bhagavaMta no dAsa che, te sthAne sarakho raheto nathI, bIjAoe rokyA ane devAryane khamAvyA. pachI gozALAe bhagavaMtane kahyuM - mane mAratA hatA, to paNa tame temane kema na vAya ? tyAM rahela] siddhArtha vyaMtare kahyuM - tuM ekalo kyAMya raheto ja nahIM, nahIM to avazya mAra khAIza. tyAMthI bhagavaMta Avarta nAmanA gAme gayA. tyAM paNa bhagavaMta baladevanA maMdiramAM pratimAthAne rahyA. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 480 221 tyAM gozALAe vAMdarA jevuM mukha karIne bALakone vhIvaDAvyA. tyAM paNa mAra khAdho. pachI te bALakoe rotArotA jaIne mAtA-pitAne kahyuM. teoe paNa jaIne mAryo pizAya che ema mAnIne choDI dIdho. loko bolyA ke - Ane mAsvAmI zo phAyado ? tenA karatAM tenA svAmIne mAse ke je Ane rokatA nathI. tyAre te baLadeva pratimA hAthamAM haLa laIne ubhI thaI gaI. tyAre lokoe page paDIne bhagavaMtanI kSamA mAMgI. * niyukita-481 - corAka, maMDapa, bhoya, gozALo, hanana, teja, dAha, megha, kAlahasti, kalaMbukamAM upasarga * vivecana-481 vRitikArazrIe paNa A rIte pado ja mUkelA che. kathAnaka A rIte tyArapachI bhagavaMta corAka nAmanA saMnivezamAM gayA. tyAM goThI saMbaMdhI bhojana pAtu ane pakAvAtuM hatuM. tyAM vIra bhagavaMta pratimA sthAne sthita-rahyA. gozALo bolyo - have ahIM vicarIe. (tyAM rahelo siddhArtha vyaMtara bolyo - ame ahIM ja rahIzuM. gozALo paNa tyAM nikRtyane ukaTatAthI avaloke che ke dezakALa che ke nahIM ? te sthAne corano bhaya hato. tyAre te goSThIkoe vicAryuM ke - A vAraMvAra avaloke che, kadAca A [gozALo] cora hoya. tyAre tene pakaDIne atyaMta mAryo. bhagavaMtano pracchanna rahelA hatA. tyAre gozALo bolyo ke - jo mArA dhamacAryanuM jo tapa hoya to A maMDapa baLI jAo. tenA zrApathI - x * maMDapa baLI gayo 4 - pachI bhagavaMta kalaMbuDA nAmanA saMniveze gayA. tyAM pratika evA be bhAIo - megha ane kAlahastI hatA. te kALahastIe conI jema pakaDavA doDyo. methe bhagavaMtane pUrve joyelA hatA. kAlahastIe pUchyuM - tame baMne koNa cho ? bhagavaMta mauna ja rahyA. tyAM te baMnene kAlahastIne mAryA. to paNa bhagavaMta kaMI na bolyA. tyAre te bAMdhIne moTAbhAI megha pAse mokalyA. bhagavaMtane joIne megha ubho thaI gayo. bhagavaMtane pUjyA, khamAvyA. kemake teNe pahelA kuMDagAmamAM bhagavaMta vIrane joyelA hatA. * niyukti-48ra : lADha dezamAM ghora upasargo, pUrNa ane kaLaza be coro, zae vajathI hasyA. bhadrikA, cAtumati, comAsI tA. - vivecana-482 :vRittikAzrIe A pramANe pado ja noMdhyA che. arya kayA mujaba) 222 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 zeSa kacAnaka A pramANe che - pachI bhagavaMta vicAre che ke - ghamAM karmonI nirjara karavAnI che, lADha dezamAM huM jauM. tyAM te anArya loko che tyAM huM nirjara karIza. te viSayamAM lAvakanuM TAMta yAda kare che. duniyukita dIpikAmAM ya eid ApeluM che, tyAM joI zakAya) pachI bhagavaMta varita karma nirjara mATe lADha dezamAM pravezyA. tyAM hIlanA, niMdanA vaDe ghaNAM karmonI nirbhara kare che. pachI tyAMthI nIkaLe che. tyAM pUrNa kaLaza nAme anArya gAma hatuM. tenA mArgamAM be coro lADha dezamAM pravezavAne IcchatA hatA. sAdhune joIne apazukana thayA jANIne bhagavaMtanA vadhane mATe vicArI talavAra kheMcIne mAthuM vADhI nAMkhavA doDyA. devarAja zakae avadhijJAnanA upayogathI te jANIne vaja vaDe te baMnene haNI nAMkhyA. e pramANe viyatA bhadrikA nagarI pahoMcyA. tyAM pAMcamuM comAsu karyuM. tyAM comAsI tapa vaDe rahyA ane sthAnAdi vicitra tapokarma karyA. * sUtra-483 : kadali samAgama, bhojana, mati, dahIM-bhAta, bhagavatanuM pratimA dhyAna, jaMbUNDa, goSThI bhojana, bhagavaMtanI pratimA. * vivecana-483 - vRittikArazrIe A pado ja mUkelA che, artha kathAnaka AdhAre - tyAMthI pAraNuM karIne bhagavaMta bahAra vicaratA kadalI samAgad nAme gAme AvyA. tyAM zaradakALamAM lAvaka-bhojanamAM dahIM-bhAta ghaNAM apAtA hatA. tyAre gozALAe kahyuM - cAlo jaIe. (tyAM rahelA) siddhArtha vyaMtare kahyuM - amAre abhaktArtha athatuM bhojana tyAga ke upavAsa che. gozALo tyAM gayo. teNe dahIM-bhAta khAdhA. paNa nAnuM hatuM ane upadhinA phoTapaNAthI dhAraNa karI zakAtuM na hatuM. teoe kahyuM - moTuM bhAjana karavuM joIe ItyAdi tyAre te dahIM-bhAta tenI upara pheMkyA. pachI bhagavaMta jaMbUkhaMDa nAmanA gAme gayA. tyAM paNa lAvaka bhojana hatuM. te badhuM pUrvavatuM. vizeSa tyAM dudha ane bhAta (kuriyAhatA. teoe paNa te ja rIte gozALAne karyuM. * niyukti -484 - taMbAkamAM naMdipeza AcArya pratimA, ArakSaka , hanana, bhaya, dahana, kUvo, jayusa, mukita, vijayA ane pragabhA, pratyeka Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 484 * vivecana-484 - vRittikArazrIe A rIte ja pado ApyA che. padArtha kathA vaDe -1. tyArapachI bhagavaMta taMbAka nAmanA gAme AvyA. tyAM naMdighaNa nAme sthavira, bahuzruta, ghaNAM parivAvALI, bhagavata pAzcanA saMtAnIya sAdhu (AcArya hatA. teo paNa jinakAnuM parikarma karatA hatA. bhagavaMta paNa bahAra pratimA dhyAne rahelA hatA. gozALo pUrvavat naMdipeNa AcAryanA ziSyo pAse jAya che, pUche che ane khiMsA [tiraskArAdi] kare che. te AcArya bhagavaMta te divase cAra raste pratimA vaDe sthira rahelA hatA. pachIthI tyAMnA koTavALanA putra vaDe AcAryane cora che tema mAnIne bhAlA vaDe hasyA. bAkI municaMdrasUrizvatu jANavuM. cAvatu gozALo temanA ziSyone jagADIne Avyo. pachI bhagavaMta kUpikA saMniveza gayA tyAM te lokoe bhagavaMtane (ane gozALAne jAsusa mAnIne pakaDyA, bAMdhyA ane mAryA. tyAM loko bolavA lAgyA ke aho ! devArya rUpa ane cauvanathI apatima che, temane jAsusa mAnIne pakaDelA che. tyAM vijayA ane pragabhA baMne bhagavaMta pArzvanI aMtevAsinI hatI, jemaNe pachIthI padhriAjikApaNuM svIkArela hatuM. teoe ko pAse sAMbhaLeluM ke- tIrthakaranI dIkSA thaI che, to ApaNe jaIe ane tyAM joIe. koNa jANe ? kadAca bhagavaMta paNa hoya. tyAM jaIne bhagavaMtane mukta karAvyA ane kahyuM - he durAtmAo ! zuM tame jANatA nathI ke A chellA tIrthakara che ane rAjA siddhArthanA putra che ? have tamane baMnene zaka upAlaMbha Apaze. tyAre teoe bhagavaMtane mukta karI dIdhA ane temanI kSamAyAcanA karI. 'pratyeka' eTale pRthak - pRthaka, svAmI ane gozALo. te baMne AgaLa cAlatA be mArgo AvyA. tyAre gozALo kahe che ke - huM ApanI sAthe AvIza nahIM. kemake tame, mane mAranArane rokatA ke nivAratA nathI. vaLI ApanI sAthe ghaNAM upasargo thAya che ane bIjAe pahelAM mane mAre che. tethI huM ekalo ja vicarIza. tyiAM rahelAM siddhArtha vyaMtare [bhagavaMtane badale javAba Apyo ke tuM jANa. tyAre bhagavaMta vizAlAmukha tarapha cAlyA. gozALo bhagavaMtane choDIne bIje cAlyo. mArgamAM bhAMgela rasto Avyo. tyAM coro vRkSa vaLagIne avalokatA hatA. temaNe joyA ane bolyA ke koI eka nagna zramaNa Ave che. teo bolyA ke - A bIto nathI, kaMI haraNa karavA yogya paNa nathI, tethI 224 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 tene pIDavo nahIM ItyAdi * niyukti-485 - sara vaDe mAmi gauzALo pakaDAyo. mAmA-mAmo karIne mAryo. bhagavaMta vaizAlImAM, karmakAra, ghaNa vaDe doDavuM, devendranuM AvavuM. * vivecana-485 - [vRttikArazrIe A rIte pado ja mUkyA che, padArtha kathAnusAra jANavo.] mArgamAM 500 coro maLyA, gozALAne mAryo. "A to mAmo che - mAmo" ema kahIne cIDavyo. tyAre gozALo vicAre che ke- AnA karatA to bhagavaMta sAthe ja vicaravuM sAruM. kemake bhagavaMtane to koIka paNa choDAvaze. tyAM nize mukti thaze * koIka choDAvaze. tyAre bhagavaMtane zodhavAnuM teNe AraMbha karyo - zaruM karI dIdhuM. bhagavaMta paNa vaizAlI gayA. tyAM karmakarazALAmAM anujJA laIne pratimA dhyAne rahyA. te zALA jana sAdhAraNanI svAdhIna hatI. tyAM temane rahevA mATenI anujJA prApta thaI hatI. koI divase tyAM koI karmakara cha mAsathI bimAra hato. te sAjo thaIne Avyo. prazasta tithi ane karaNamAM Ayudho laIne Avelo, teNe bhagavaMtane jovA tethI amaMgala thaze ema mAnIne bhagavaMtane ghaNa laIne mAravA doDyo. te vakhate devendra zakrae avadhijJAnano prayoga karyo. eTalAmAM zaka jue che, teTalAmAM te luhAra ghaNI najIka AvI gayo. zako turaMta je tenA upara ghaNane sAdhya, luhAra turaMta ja mRtyu pAmya. tyArapachI zaka bhagavaMtane vAMdIne gayo. * niyukti-486 : grAmaka, bibhelakayA, tApasI, upazama thatA stuti, cha8 vaDe zAliza, vizuddhayamAna leyAthI lokAvadhi jJAna. * vivecana-486 : tyArapachI bhagavaMta grAmIka nAmanA saMniveze gayA. tyAM bibhitaka nAmanI udhAnamAM bibhelaka nAme yakSa hato. teNe pratimA dhyAne rahelA bhagavaMtane mahimA karyo pUijAdi kiryA.]. tyAMthI bhagavaMta zAlizI" nAmanA gAme gayA. tyAM udhAnamAM pratimA sthAne rahyA. tyAre mAgha mahino vartato hato. tyAM kaTapUtanA nAme vyaMtarI hatI. teNIe bhagavaMtane joyA. bhagavaMtanA tejane sahana na karatI evI te pachI tApasI rUpa vikrvIne AvI. valkalanA vastro dhAraNa karyA. jaTAmAM bharelA pANI vaDe bhagavaMtanA samagra zarIra upara pANIno chaMTakAva kare che, pachI tyAM rahIne vAyu vikarve che te ThaMDA vAyu ane ThaMDA pANIthI bIjo koI hota to bhAgI gayo ke thIjI gayo hota. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 486 225 bhagavaMta te vedanAne sahana karatA-karatA vikasita avadhi mAphaka lokane jovAno AraMbha karyo. bAkInA kALamAM garbhathI AraMbhIne AvalizIrSa sudhI, agiyAra aMga ane suraloka pramANa mAtra avadhi hatuM ItyAdi * x * paNa have lokAvadhijJAna pragaTa thayuM. tyArapachI te vAMtarI paNa hArI-thAkIne pachI upazAMta thaIne bhagavaMtanI pUjA ane mahimA kare che. * niyukti-487 : pharI paNa bhadrikA nagaramAM vicitra tapa ane chaThThuM comAsuM magadhamAM nirUpasarga munie Rtubaddha vihAra karyo * vivecana-483 - tyArapachI bhagavaMta bhadrikA nAmanI nagarIe gayA. tyAM chaOM varSAvAsa arthAt comAsu karyuM. tyAM comAsAmAM gozALA sAthe samAgama thayo. bhagavaMtane cha mAsa pachI gozALo tyAM bhego thayo hato. bhagavaMte tyAM comAsI tapa ane vicitra abhigraho karyA tathA snAnAdi Asane bhagavaMta rahyA. pAraNuM karyA pachI bahAra magadha dezamAM vicaratA upasarga rahitapaNe tubaddhikamAsa mAsa vihAro karyA. vicArIne - * niyukti-488 : AlabhikAmAM comAsu, kuMDAgamAM, devakuLamAM parAMcamukha, madanagAma, devakuLasAska, mukhamUle, baMne paNa muni. * vivecana-488 - AlaMbhikA nagarI hatI. tyAM bhagavaMta sAtamuM comAsu rahyA. tyAM bhagavaMte comAsI tapa vaDe tapa karyo. pAraNuM karyA pachI bahAra kuMDAka nAmanA koI saMniveza hatuM, tyAM gayA. tyAM vAsudevanA maMdiramAM bhagavaMta, eka khUNAmAM pratimA dhyAne rahyA. gozALo paNa vAsudeva pratimAnA mukhamAM liMga rAkhIne rahyo. tyAM maMdinA pazciAka- sevako AvyA. tene te svarUpe rahelo joyo. tyAre teo vicAre che, rAgadveSavAnuM dhArmika hovAthI kaMI bolyA nahIM. paNa gAmamAM jaIne kahe che - juo A rAgavALAne juo. gAmaloko maMdire AvyA. gozALAne te svarUpe joyo, tene mAryo. pachI bAMdhI dIdho. koIe kahyuM - A pizAya che. eTale choDI dIdho. tyAMthI nIkaLIne te baMne maInA nAmaka gAme gayA. tyAM baLadevanuM maMdira hatuM. bhagavaMta tyAM eka khUNAmAM pratimA dhyAne rahyA. [31/15] 226 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 gozALo pUrvavat tenuM liMga nAkhIne rahyo. tyAM paNa tene te ja rIte mAra paDyo. muNita [118] che ema samajI choDI dIdho. * niyukti-489 : bahuzAlaka vana, kaTapUtanA, pratimA, vidana karaNa,pazama, lohAlamAM jasusa, jitazatru utpala, mokSa. * vivecana-489 - tyArapachI bhagavaMta bahuzAlaka nAme gAmamAM gayA. tyAM zAlavana nAme uMdhAnA hato. tyAM zAlArma vatarI hatI. te bhagavananI pUjA kare che. bIjA AcAryo kahe che - jema te kaTapUtanA vyaMtarIe pratimA dhyAne rahelA bhagavaMtane upasarga karyo hato, tema zAlAe paNa karyo. teNI upazAMta thatA bhagavaMtano mahimA kare che. tyAMthI nIkaLIne bhagavaMta lohArmelA rAjadhAnIe gayA. tyAM jitazatru nAme rAjA hatA. te bIjA rAjA sAthe viruddhamAM hato. temanA cara puraSoe bhagavaMtane jAsusa mAnI pakaDyA. teoe koNa cho ? tema pUchavA chatAM bhagavaMte kaMI uttara na Apyo. tyAre temane jAsusa mAnatA rAjAe bhagavaMta ane gAzALAne baMnene kedakhAnAmAM nAMkhI dIdhA. tyAM utpala, asthika gAmathI Avyo. te pahelAMthI bhagavaMtano parIcita hato. teNe bhagavaMta ane gozALAne bAMdhIne lavAyelA joine ubho thayo. traNa vakhata vaMdanA karI, pachI te kahe che - A jAsusa nathI. A siddhArtha rAjAnA putra ane dharmavara cakravartI evA bhagavaMta che, AmanA lakSaNo to juo. tyAra lohA"le satkAra karIne temane choDI mUkyA. * niyukti-490 : tyArapachI pumitAlamAM, valvara zeTha, IzAnendra, pratimAnI pUja, mallIjinanuM jinAlaya, pratimA, Benka saMniveza, bahugoSThI. * vivecana-40 : tyArapachI bhagavaMta purimatAlamAM gayA. tyAM vaghura nAme eka zreSThI hato. tene bhadrA nAme panI hatI. te vaMdhyA hovAthI koI bALakane teNIe prasava Apelo na hato, te mA potAnA ghUMTaNa ane koNInI ja mAtA hatI. ghaNAM devo pAse yAcanA karIne thAkyA hatA. anya koI divase zakaTamukha udhAnamAM te baMne daMpatI udhAnikA mATe gayA. tyAM teoe jIrNa devakuLane joyuM, je saDela-paDela jevI sthitimAM hatuM. tyAM mallinAtha svAmInI pratimA hatI. tyAM baMnee namaskAra karI yAcanA karatA kahyuM ke - jo amone koI paNa Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 490 223 228 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ke putrIno janma thaze to ame A devakulane navInI karaNa karAvIzuM. ahIMnA bhakta banIzuM. e pramANe namIne gayA. tyAM nIkaTamAM rahenArA vyaMtara devatAe prAtihArya karatAM teNIne garbha utpanna thayo. jevA garbhanI utpattinA samAcAra jANyA ke taraMta devakaLa karavAnuM zarU karyuM. traNe saMdhyA khUba ja pUjA kare che. parva trikamAM paNa vizeSa Azraya kare che. e pramANe te zrAvaka thayA. A tarapha bhagavaMta nagaranA zakaTa mukha udhAnanI mATe pratimA dhyAne rahyA. te vagura snAna karI, bhInuM vastra paherI, parijano sahita, moTI Daddhi sahita, hAthamAM vividha puSpo laIne, te mallInAtha prabhunA Ayatane pUjA karavAne mATe kAThathI jaI rahyo che. devendra IzAna paNa pUrve AvIne bhagavaMta mahAvIranI paryApAsanA karI rahyo che. valgara tyAMthI pasAra thato jue che. tyAre kahe che - o vaghura ! tuM pratyakSa tIrthakarano mahimA-pUjAdi karato nathI ane pratimAnI pUjA karavA jaI rahyo che ? A bhagavaMta mahAvIra vardhamAnasvAmI ahIM sAkSAtu ubhA che. tyAre valgara tyAM Avyo. "micchA mi dukkaDaM" daI, kSamA yAcanA karI, bhagavaMto mahimA kare che. tyArapachI bhagavaMta uNaka gAme gayA. A vakhate mArgamAM koI va-vahu sAmethI AvatA hatA. vaLI te baMne virUpabahAra nIkaLela dAMtavALA hatA. temane joIne gozALo bolyo - aho! A to kharekhara saMyoga che - vidhirAja paNa kevo kuzaLa che ke dUradUra rahetA hoya tene paNa jANe che. je jene mATe yogya hoya te tene ApI de che. hajI to ATaluM kahyuM teTalAmAM te pITAyo. tene mArIne vAsanA kuDaMkamAM nAMkhI dIdho. tyAM paDela koI zaraNa ke rakSaNa vinAno rahyo. bhagavaMta tenI rAha jotA ubhA rahyA, tyAre te tyAM paDyo paDyobhagavaMtane sAda kare che. te vakhate siddhArtha vyaMtara kahe che - A pIDA te jAte ja vahorelI che. svAmI dUra tenI rAha jotA hovAthI. pachI te loko vicAre che ke- nakkI A devAryano pIThikAvAhaka athavA chabaghara hovo joIe, tethI ja A devAya tenI rAha jotAM ubhA rahyA che. tethI Ane choDI mUko. ema vicArI tene mukta karyo - choDI mUkyo. bIjA AcAryo kahe che - bhagavaMtane saha jotA ubhelAM joIne tyAM mArgamAM jatA musApharo ane tene vAMsa kuMDakathI bahAra kADhyo. * niryukti-41 : gobhUmi vajalADha, gopano kopa, vaMzI, jinopazama, rAjagRhImAM AThama comAsu, vajabhUmimAM ghaNAM upasargo. * vivecana-491 - [vRttikArazrIe A rIte ja pado mUkyA che, padArtha kathAnusAra jANavA.] tyArapachI bhagavaMta gobhUmi jatA hatA. tyAre mArgamAM ghana aTavI AvI. tyAM sadA gAyo caratI hatI tethI tene gobhUmi - gocarabhUmi kahe che. tyAre gozALo govALone kahe che - are vajalADhA! A mArga kyAM jAya che ? vajalADha eTale mleccho.. tyAre te govALo kahe che - zA mATe tuM Akroza kare che ? tyAre gozALo kahe che - o asUyaputro !, kSaura putro ! huM yogya rIte Akroza karuM chuM. tyAre te govALoe bhegA thaIne gozALAne mAryo ane pachI bAMdhIne vAMsanI jALImAM pheMkI dIdho. tyAre bhagavaMtano upazamabhAva joIne tyAM bIjAoe pharI paNa tyAMthI choDAvyo. tyAMthI bhagavaMta ane gozALo rAjagRhImAM gayA. tyAM bhagavaMte AThamuM comAsu karyuM. tyAM comAsI tapa karyo. vividha abhigraho karyA. pachI pAraNuM karIne tyAMthI zaradabAtumAM bahAra vihAra karyo. 'asuyaputra' zabdano eka artha jenA pitAnI khabara nathI tevAnA putro karela che. [A eka halako zabda che.] svamatithI dRSTAMta kare che - eka kauTuMbikane ghaNAM zAli thayA. tyAre te parikone kahe che - Apane IcchA pramANenuM bhojana huM ApIza. paNa mane tame A zAlI laNavAmAM madada karo. e pramANenA upAyathI laNaNI kare che. e pramANe mAre paNa ghaNAM karmo bAkI che. tethI A lAvakonI madada vaDe huM nirjarA karuM. [ema vicArI bhagavaMta pachI te anArya dezamAM lADhA vajabhUmi ane zaddha bhUmi hatI, tyAM vicaryA. te anAryo e tenI ghaNI ja hIlaNA ane niMdA karI. jemake - kutarAne cha-chu karIne zramaNane karaDAvatA ItyAdi. tyAM navamuM comAsu karyuM. te comAsu asthira hatuM. vasati paNa maLatI na hatI. tyAM cha mAsa sudhI anitya jAgarikAthI vicaryA. e pramANe navamuM comAsu. * niryukti-492 - aniyata vAsa, siddhArthapura, talano choDa, pRcchA, niSpatti, te anArya gozALA dvArA choDa ukheDI nAMkhavo, bahulAmAM comAsu. * vivecana-492 :[vRttikArazrIe Ama ja pado mUkyA che. padArtha kathAnakathI jANavo.] tyAMthI nIkaLI bhagavaMta pahelI zaradaRtumAM siddhArthapura gayA. te siddhArthapurathI baMne kUrma grAma javA nIkaLyA. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 492 tyAM mArgamAM eka talano choDa hato. te joIne gozALAe pUchyuM - bhagavan ! A talano choDa ugaze ke nahIM uge ? bhagavaMte kahyuM - te jarUra ugaze - niSpanna thaze. AmAM talapuSpanA sAta jIvo che, te upadravIne eka ja talanA sAThAmAM pharI utpanna thaze. 229 tyAre gozALAne te vAtanI zraddhA na thaI. tethI teNe te choDane mULa sahita jamInamAMthI kheMcI laIne ekAMtamAM pheMkI dIdho. te vakhate tyAM AsapAsamAM rahelA vyaMtara devoe bhagavaMta mRSAvAdI na thAo, ema vicArIne te sthAne varasAda varasAvyo. bhUmi Azvasta karI. tyAM ghaNI ja gAyo AvI gaI. te gAyanI khUra vaDe, te pheMkAyelA choDa pharI jamInamAM sthApita thaI gayo. puSpo paNa AvyA. * niyukti-493 : magadha, gobaragAma, gozaMkhI, vaizika, pANAmA, kurmagrAma, AtApanA, gozALo, govana, paheSa thayo. * vivecana-493 : vRttikAthI A rIte ja pado noMdhe che, padano artha kathAthI jANavo.] tyArapachI bhagavaMta ane gozALo kUrma grAme pahoMcyA. tyAM bahAra vaizyAyana nAmano koI bAla tapasvI AtApanA laI rahyo hato. A vaizyAyananI utpatti zuM che ? caMpA nagarImAM ane rAjagRhanA aMtarAlamAM gobara grAma hatuM. tyAM gozaMkhI nAme eka kauTuMbika vasato hato. te tyAMnA AbhIrono adhipati hato. tene baMdhumati nAme patnI hatI. teNe bALakane prarAvyo. A tarapha tenI najIka coroe gAma bhAMgyuM, tyAM koI puruSane mArIne baMdI banAvIne tyAMthI coro anyatra bhAgI gayA. eka turaMtanI prasUtA, patine mArIne bALaka sahita pakaDI lIdhI. teNIe te bALaka tajI dIdho. te bALaka, te gothaMkhIe jatAM-jatAM joyo, pakaDIne potAnI strIne ApI dIdho. tyAM evuM jAhera karyu ke - mArI strI gUDha garbhA hatI. tyAM koI chagalakabokaDAne mArIne lohI gaMdha karIne prasUtino dekhAva karyo. tene yogya je kaMI kartavyo karavA joIe te karyA. tyArapachI te bALakha moTo thavA lAgyo. tenI mAtAne paNa koIe caMpAmAM veMcI dIdhI. teNIne koI sthavirA vaizyAe kharIdI lIdhI. A mArI putrI che, ema batAvIne rAkhI. tyArapachI je gaNikAnA upacAra hoya, te badhAM te strIne zIkhavI dIdhA. teNI tyAM nirgata nAme gaNikA thaI. te gozaMkhIputra taruNa thayo. ghInA gADAM bharIne caMpA nagarImAM gayo mitro Adi sAthe hatA. teNe tyAM joyuM ke nagarajano tyAM IcchA mujaba abhiramaNa karatAM 230 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 hatA. tene paNa evI IcchA thaI ke - huM paNa tema ramaNa karyuM. te tyAM vaizyAnA pALAmAM gayo. ApI, saMdhyAkALe snAnAdi karI jAya che. tyAM te ja potAnI mAtAne ucita mUlya te tarapha jatAM mArgamAM vISThA vaDe teno paga lepAyo. te jANato na hato ke konA vaDe paga lepAyo che. paraMtu A avasare tenA kuLadevatAne thayuM ke A yuvAna akRtya na AcarI bese mATe tene bodha 5mADuM. tyAre kuladevatAo tyAM vAcharaDA sahitanI gAyanI vikurvaNA karI ane tyAM rahyA. tyAre te gozaMkhIputrae tevA paga vaDe vAcharaDAne sparza karyo. tyAre te vAcharaDo bolyo ke - he mAtA ! A kema mane vISThA vaDe lepAyelA gaMdA pagathI sparza kare che ? tyAre te gAye manuSyanI vANImAM javAba Apyo ke - he putra ! tuM zA mATe avRtti kare che ? A atyAra tenI potAnI mAtAne ja bhogavavA jaI rahyo che. tethI tenuM AvA prakAranuM kRtya kSamAne yogya che. [je potAnI mAtAne bhogave] te bIjA kayA kayA pApo ke akRtyo na kare ? tyAre te sAMbhaLIne tene ciMtA utpanna thaI ke "jaIne huM puchuM." pachI te vaizyAnA ghera jaIne teNIne tenI utpatti pUche che ? tyAre te vaizyA gozaMkhIputrane pUche che tArI utpatti bolane. ema kahIne strInA hAvabhAvone pragaTa kare che. tyAre gozaMkhIputra kahe che - huM tane bIjA ATalA ja mUlyo ApIza. tethI je sAcuM hoya te mane jaNAva. sogaMda ApIne badhuM kahyuM. tyAre te yuvAna tyAMthI nIkaLIne potAnA gAme gayo. mAtApitAne pUche che [ke satya zuM che ?] mAtA-pitA kaMI uttara ApatA nathI. tyAre teNe mAtApitA na kahe tyAM sudhI khAvAnuM choDI dIdhuM. tyArapachI te potAnI mAtAne vaizyA pAsethI choDAvI lAvyo. pachI tene vairAgya janmyo ke viSayarAganI AvI avasthA che. tethI prANAmI pravajyAno svIkAra karIne rahelo che. A tenI utpatti. vicarato evo te, te kALe kUrma grAmamAM AtApanA laI rahyo che tenI jaTAmAM ghaNI hatI, sUryanA tApathI tapIne paDatI hatI. jIvanA rakSaNane mATe te paDelI 'jU'ne potAnA mAthAmAM mUkI deto hato. gozALAe jyAre joyuM, tyAre tyAMthI sarakIne turaMta vaizyAyana pAse pahoMcyo. tyAM jaIne tene pUchyuM ke - 'hUM'nI pathArI jevA tame zuM muni cho, dIkSita cho ke pachI pIzAca cho ? athavA zuM tame strI cho ke puruSa ? A pramANe be, traNa vakhata vaizyAyanane Ama pUchyuM. tyAre roSAyamAna thayelA vaizyAyane teja [tejolezyA] mUkI. te vakhate gozALAnI anukaMpAne mATe vaizyAyana tApasanI uSNa tejolezyAnA prati saMharaNane mATe teTalAmAM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 493 231 232 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ja bhagavaMte zItala tejalezyA mUkI. te tejolesyA jaMbUdvIpane aMdarathI vITe ce, jyAre zItalA tejolezyA te tejolesyAne bahArathI vIte che. te uSNa tejolezyA tyAM ja zItalA tejovaizyA vaDe olavAI gaI. tyAre bhagavaMtanI AvI Rddhi libdhi joIne vaizyAyana bolyo he bhagavana! meM ApanI haddhi jANI, bhagavan! meM ApanI Rddhi jANI. mane khabara nahIM ke A Apano ziSya che, Apa mane kSamA karo. tyAre gozALAe bhagavaMtane pUchayuM ke he svAmI ! A "jU' no sajAtara zuM kahe che ? bhagavaMte badhI vAta kahI, tyAre DarI gayelA teNe pUchyuM - A saMkSipta vipula tejalezyA kaI rIte thAya ? - bhagavaMte kahyuM - he gozALA ! niraMtara chane pAraNe chaThThuM karI, AtApanA levAmAM Ave, pAraNAmAM nakhe caDe teTalA aDadanA bAkaLA khAvAmAM Ave ane eka kholo prANuka pANI laIne nirvAha karavAthI cha mAsamAM te saMkSipta vipula tejolezyAnI prApti thAya che. anyadA bhagavaMta kUrmagrAmathI siddhArthapura javA nIkaLyA. pharI paNa talano choDa najIkamAM ja jatAM-jatAM joyo. gozALAe bhagavaMtane pUchayuM ke A kaMI rIte niSpanna thayo ? bhagavate jaNAvyuM ke - te kaI rIte tipanna thayo. A pramANe vanaspati jIvono parAvarya parihAra-zarIramAM utpatti thAya. gozALAne te vAtanI zraddhA na thatAM jaIne te talanA choDIne toDIne vidAya, hAthamAM tala lIdhA, gaNIne sAta tala ja thatAM bolyo - A pramANe badhAM jIvo paNa parAvarta thaIne parisvarte che. pote mAnelA niyativAdane gADhapaNe avalaMbita kare che. bhagavaMte je upadeza karelo ke je rIte saMkSipta vipula tejolezyA utpanna thAya che, te mATe pachI bhagavaMtathI chUTo paDIne zrAvastImAM kuMbhAranI zALAmAM rahIne tejolezyA mATe AtApanAdi vidhi kare che. cha mAsa thatAM tene tejalezyAnI utpatti thaI. kUvA kAMThe dAsIne bALI nAMkhI. tyArapachI gozALA pAse cha dizAyaro AvyA. teo nimitta joIne kathana karI zakatA hatA. e pramANe te gozALo ajita hovA chatAM potAne "jina' kahIne vicavA lAgyo. A tenI vibhUti thaI. * niyukti-494 : vaizAlImAM pratimAdayAna, zaMkha gaNarAja tenA pitAno mix. caMDikAnaMdI pAra utaravI, citranuM nAvathI gamata rAjAnI benano putra. * vivecana-494 - [tikArazrIe A rIte ja pado noMdhyA che, teno artha kathA vaDe -]. bhagavaMta paNa vaizAlI nagarI gayA. tyAM pratimA dhyAne rahyA. pizAcaspa karI Sibhe khalanA karI. tyAM zaMkha nAme gaNarAjA hatA. te rAjA siddhArthanA mitra hatA. teNe bhagavaMtane pUjelA. pachI bhagavaMta vANijyagrAma gayA. tyAM mArgamAM gaMDikA nadI AvI. te bhagavaMta nAva vaDe utaryA. te nAvike bhagavaMta pAse bhADu mAMgyuM. e pramANe pIDA karavA lAgyo. tyAM zaMkharAjAno bhANe ja citra nAme hato, te dUta kArya mATe jato hato. bhAva laIne tyAMthI nIkaLyo. tyAre teNe bhagavaMtane choDAvyA ane temanI pUjA paNa karI. pachI bhagavaMta vANijayagrAma gayA. * niyukti-45 - vANijyagrAma gayA, AnaMda zrAvaka, avadhijJAnI, parISaha sahevA, zrAvastImAM vAsa, vicitra tapa, sAnuSTinI bahAra, * vivecana-495 - bhagavaMta vANijyagrAmanI bahAra pratimA dhyAne rahyA. tyAM AnaMda nAme zrAvaka hato. cha-chano tapa karI AtApanA leto hato. tene avadhijJAna utpanna thayuM. jevA tIrthakara bhagavaMtane joyA ke turaMta vaMdanA karIne kahyuM - aho ! bhagavaMta ! Ape ghaNAM parISaho sahana karyA. ATalA kALamAM Apane kevaLajJAna utpanna thaze, pachI pUjA karI. tyApachI bhagavaMta zrAvastI gayA. tyAM dazamuM comAsu karyuM ane sthAnAdi vicitra tapokarma karyA. tyAMthI sAnulakkI gAme gayA. tyAM bhadra pratimA ArAdhI. A bhadra pratimA kevI ? divasanA pUrvamukha thaIne rahe, pachI samimAM dakSiNamukha thaIne, divasanA pazcima mukha ane rAtrinA uttaramukha thaIne rahe. e pramANe chaOM tapa vaDe pUrNa kare. pachI paNa pAratA nathI. pAryA vinA ja mahAbhadra pratimA kare che. temAM pUrva dizAmAM horama dhyAna kare, e pramANe cAre paNa dizAmAM karatA, cAra ahorAtra thAya. e pramANe te cAra upavAsa vaDe pUrNa thAya che. tyAWchI pAraNuM karyA vinA ja sarvatobhadrA pratimA kare che, te A - | sarvato bhadrAmAM aindI dizAmAM ahorAtra, e pramANe ApTecyImAM, cAmImAM, taimatImAM, vAraNImAM, vAyabImAM, somAmAM, zAnImAM e AThe dizAomAM tathA vimalAmAM arthAtu urvalokikamAM je dravyo che, tenuM dhyAna kare, tamAmAM eTale adhistananIcenI dizAmAM, e pramANe A daza dizAmAM ahorAtra dhyAna kare ane te bAvIza bhakta arthAt daza upavAsa vaDe pUrNa thAya. pahelI cAra e pramANe pUrva dizAmAM cAra cAma, dakSiNa dizAmAM cAra yAma, pazcima dizAmAM cAra yAma, uttara dizAmAM cAra cAma. bIjImAM ATha eTale pUrvamAM ATha cAma, e pramANe dakSiNa, uttaramAM paNa Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niM 495 ATha-ATha, trIjImAM vIza, pUrvamAM ATha yAma cAvat adho dizAmAM ATha yAma. e pramANe che. [vizeSa vidhi granthAMtarathI jANavI] 233 * niyukti-496 bhadra pratimA, mahAbhadra pratimA, sarvatobhadra pratimA. temAM pahelImAM cAra, pachI ATha, pachI vIsa, AnaMda, bahulA, udbhuita, divyo. * vivecana-496 : pratimAdi varNana karyu, zeSa kathA A pramANe - pachI pratimA pUrNa thatAM AnaMda gAthApatine tyAM bahulA dAsIe rasoDAmAM vAsaNo dhotAM paryuSita ane tajavA yogya bhojana hatuM. bhagavaMta pravezatA, teNIe pUchyuM - bhagavan! zuM prayojana che? bhagavaMte hAtha phelAvyA. teNIe parama zraddhAthI ukta bhojana ApyuM, pAMca divyo pragaTa thayA. * niyukti-497 : DhabhUmithI bahAra, peDhAla nAme ughAna, polAza caityamAM, ekarAtrikI mahApratimAe bhagavaMta rahyA. * vivecana-497 : tyArapachI bhagavaMta dRDhabhUmimAM gayA. tyAM bahAra peDhAla nAme udhAna hatuM. tyAM polAsa nAme caitya hatuM. tyAM aTThamabhakta vaDe eka rAtrikI pratimA rahyA. eka pudgala upara niruddha dRSTithI animeSa nayane jovAnuM. temAM paNa je acitta pudgala hoya temAM dRSTine sthira rAkhavI ane sacitta pudgalathI dRSTi khaseDI levI te rIte dhyAna kare. yathAsaMbhava bAkInI paNa kahevI joIe. Izvat prAbhAra gata ane ISat [kaMIka] namelI kAyA vaDe. pudgalane jue che. * niyukti-498 : devarAja zaka, sabhAmAM rahelo ane harakhAto vacana bole che - traNe paNa lokamAM vIra jinezvarane manathI calita karavA koI samartha nathI. * vivecana-498 : A tarapha devarAja zakra bhagavaMtane avadhijJAnathI avalokato sudharmAMsabhAmAM zreSTha sthAne besIne, harSita thaIne, svAmIne namaskAra karIne bole che - aho ! bhagavan trailokyane abhibhUta karIne rahyA che. koI deva ke dAnava vaDe temane calita karavAnuM zakya nathI. * niryukti-499 thI 501 6 * saudharma kalpavAsI, Indra virodhI, sAmAnika evo saMgama nAmano deva ISmAthI zakrane A pramANe kahe che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 0 traNa lokamAM paNa bhagavaMte calAyamAna karavAne koI samartha nathI. ema tuM mAne ce, have jo Aje ja Ane (bhagavaMtane) tapa yogathI bhraSTa ane mane vaMza thayelo tame badhAM jojo. 234 0 mithyArdaSTi ane pratyenIka zatru evo te zakrendrano sAmAnika deva turaMta ja Avyo ane IrSyAthI bhagavaMtane uparArga karavA lAgyo. vivecana-499 thI 501 : A tarapha saMgama nAmano saudharmakalpavAsI deva je zakrano sAmAnika che, abhavasiddhika che te kahe che - devarAja kevA rAgathI baLabaLATa kare che. zuM manuSyane deva calita na karI zake ? huM calita karI daIza. te vakhate zakra tene aTakAvato nathI kemake zakrane thayuM ke saMgama evuM vicAraze ke bhagavaMta bIjAnI nizrAe rahIne tapokarma kare che. e pramANe saMgama Avyo. have upasargo kahe che - * niyukti-502 thI 506 H 1- dhUlI, 2- kIDIo, 3- DAMsa, 4- dhImela, 5- vIMchI, 6- nakula, 7sarpa, 8- uMdara [e ATha tathA-] - hAthI, 10- hAthaNI, 11- pizAcanuM ghora rUpa, 12- vAgha, 13sthavira, 14- sthavirI, 15- rasoIyo tyAM AvIne rAMdhe che, 16- pI. 17- kharavAta, 18- kalaMkalikA, 19- kAlacakra, 27- prabhAta vipurvavuM. te vIsAmo anukULa upasarga. sAmAnika devaRddhi vimAnamAM rahIne te deva batAve che ane kahe che - he maharSi ! svarga ane mokSarUpa A niSpattine varo. bhagavaMta vIrane balAtkAre sAdhavAne haNAyela che mativijJAna jemanuM, tevo saMgama deva bhagavaMtanA manane vibhaMgajJAnathI jue che, paNa prabhu cha jIvanikAsanA hitanI ja ciMtavanA karI rahyA che. * vivecana-502 thI 506 H tyAre bhagavaMtanI upara dhULanI vani varasAve che. jenA vaDe AMkha, kAna vagerenA badhAM zroto-chidro pUrAI jAya che ane bhagavaMtano zvAsa rUMdhAvA lAge che, tenA vaDe bhagavaMta tala-tuSanA tribhAga mAtra paNa dhyAnathI calita thayA nahIM. tyAre saMgama thAkI gayo. tyArapachI teNe kIDIo vikurtI, je vajra jevA mukhavALI hatI. te kIDIo cotaphathI vaLagIne khAvA lAgI, bIjA-bIjA zrotothI zarIramAM pravezIne koI anya zrota vaDe bahAra nIkaLavA lAgI. bhagavaMtanuM zarIra cAlaNI jevuM karI dIdhuM. to paNa bhagavaMta calita na thayA. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni 502 thI pa06 235 tyAre DAMsane vikuvya, jenuM mukha vaja jevuM hatuM. bhagavaMtanA zarIrane teo khAvA lAgyA. eka prahAra vaDe lohIne bahAra kADhI de che. jyAre te pramANe paNa calita na karI zakyo, tyAre saMgama deve dhImelo vikarvI. - x - te dhImelo tenI tIkSNa tuMDa vaDe atIva DaratI hatI. jema jema saMgama upagoM kare che, tema tema bhagavaMta tIva dhyAnathI AtmAne bhAvita kare che. saMgama te rIte paNa samartha na thayo tyAre noLIyAone vikuLaM. te tINa dADho vaDe khAvA-DasavA lAgyA. khaMDa-khaMDa kare che. pachI viSa ane roSapUrNa evA ugra viSavALA ane dAha jvarane karanArA evA sapane vidurgA (ane upasarga karyo.] teo paNa bhagavaMtane calita na karI zakayA, tyAre uMdarone vikaryo che. te zarIrane baTakA bharI, tyAM mugAdinuM visarjana karavA lAgyA. tenAthI atula vedanA thavA lAgI. te rIte paNa calita na karI zakatA pachI hAthInuM rUpa vikavyuM. te hAthIrUpa vaDe bhagavaMtane zuMDhathI grahaNa karIne sAta-ATha tADa AkAzamAM ukALIne pachI daMtakuzalo vaDe jhIle che. pachI bhUmimAM pachADe che, caraNa tala vaDe mardana bhagavaMtanA zarIranuM mardanA kare che. jyAre te pramANe paNa bhagavaMtane calita karI na zakyo tyAre saMgama deva hAthaNIne vikarve che, jema kAmadevazrAvakamAM kahevAyuM che, tema tenAthI upasarga kare che. juo upAsakadazAmAM kAmadeva) te pramANe paNa bhagavaMtane calAyamAna na karI zakyo, tyAre vAghanA rUpane vikarSe chete vAgha dADha ane nakha vaDe zarIrane phADe che. kSAravALA mUgathI sIMce che. [atyaMta pIDita kare che.] te rIte paNa bhagavaMtane calita karavA samartha na banyo tyAre saMgama deve rAjA siddhArthanuM rUpa vikavyuM. teo karuNa kaTathI vilApa karatA kahe che - he putra ! cAla, amAro tyAga na kara. e pramANe mohamayI vANI bole che. tyArapachI trizalA vaDe tevI vANI bolAya che. [arthAt saMgama deva tevI vidurvaNA kare che.]. tyArapachI soIyo vikarSe che. kaI rIte ? te pachI chAvaNI vikarSe che. te cotaraphathI vIMTaLAyela hatI. tyAM soIyo pratara Adi prApta na thatAM bhagavaMtanA baMne paNa maLe agni saLagAve che. temanA baMne paga upara piTharikA karIne rasoI pakAvavAno AraMbha kare che.. jyAre AnA vaDe paNa bhagavaMtane calAyamAna na karI zakyo tyAre cAMDAlane vikarSe che, te tevA pAMjarAne bAhAmAM, gaLAmAM, baMne kAnoe lagADe che, te pakSIo 236 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 cAMca vaDe bhagavaMtane khAya che, viMdhe che, tyAM viSTA AdinuM visarjana kare che. [to paNa calita na thayA.] tyArapachI kharaghAta vidurve che, tenA vaDe meru paNa calita thaI jAya. to paNa tenAthI bhagavaMta calita na thayA tenA vaDe uDADI-uDADIne bhagavaMtane nIce pADe che. tyArapachI kalaMkalikA nAmano vAyu vikarSe che. jenA vaDe cakaraDAne jema bhamADAya tema bhamADe che athavA naMdAvarta pheravAya che. te pramANe bhagavaMtane calita na karI zakyo tyAre saMgame tyArapachI kALacakanI vikurvaNA karI upasarga karyo. kALacakane grahaNa karIne uMce AkAzataLamAM jaI, hamaNAM huM tamane mArI nAMkha chuM ema kahIne kALacaka mUkyuM. A kALacaka vaja samAna meru parvatano paNa cUro karI zake che, tenA prahAra vaDe bhagavaMta baMne hAthanA agra nakho sudhI DubI gayA. to paNa bhagavaMtane calita karavA samartha na banyo, tyAre vicAre che ke - Amane mAravA zakya nathI. to have anukULa upasarga karuM. tyAre saMgamadeva prabhAta vidurve che. loko badhAM bhramaNa karavAne pravRtta thayA. he devArya ! hajI ubhA cho ? [prabhAta thaI gayuM bhagavaMta jJAna vaDe jANe che - tyAM sudhI prabhAta na gaNAya, jyAM sudhI svAbhAvika prabhAta thayela na hoya. A vIsamo upasarga. bIjA AcArya kahe che - huM ApanAthI saMtuSTa thayo chuM. bhagavad ! bolo, Apane zuM ApuM ? tamArA zarIrane svargamAM laI javuM ke mokSamAM laI javuM ? traNe loka tamArA pagamAM pADI dauM. e eka paNa prakAre bhagavaMtane calita karavA samartha na banyo tyAre sArI rIte pAcho gayo. have kAle upasarga karIza. - x - * niyukti-507 : tAlukAnA mArge jadi cora maLyA. mAmo-mAmo kahevuM. pANe tyAM AMkha marAvatI, pachI subhoma gAme, aMjali, sukSetramAme, viTarUpa. * vivecana-5os : tyArapachI bhagavaMta vAlukA nAmanA gAma tarapha gayA. tyAM mArgamAM 500 coro saMgame vikavya. mArgamAM retI pAtharI dIdhI. pachI te coroe temane "mAmo Avyo * mAmo Avyo" ema karIne mazkarI karI, pachI bhagavaMtanA khabhe caDI beThAM vaja jevuM zarIra karavA lAgyA, jenAthI parvato paNa phUTavA mAMDe. [to paNa bhagavaMta dhyAnathI calita na thayA.]. tyArapachI bhagavaMta vAlukA gayA. tyAM bhikSArthe nIkaLyA. tyAM deve temane AvarIne pIo sAme AMkha mIcakArasvI Adi kare che tyAM taruNI strIo bhagavaMtane mAre che. tethI nIkaLI gayA. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 507 233 tyArapachI bhagavaMta subhauma jAya che. tyAM paNa bhikSAcarthei nIkaLyA tyAre deve tene AvarIne - zarIramAM pravezIne strIone aMjali kare che pachI tyAM paNa strIo vaDe mAra khAya che. bhagavaMta tyAMthI paNa nIkaLI gayA. pachI sukSetra nAmaka gAma che, tyAM jAya che. jyAre svAmI bhikSAne mATe nIkaLyA. tyAre saMgama deve temanAmAM praveza karIne viSakanuM rUpa vikavyuM. tyAM hase che, gAya che ane aTTahAsya kare che. strIo sAme AMkha mIMcakAre che. viduSaka jevA cALA kare che. aziSTa bole che. tyAM paNa bhagavaMtane mAra paDyo. tyAMthI paNa bhagavaMta nIkaLI gayA. pachI malaya gAme gayA. tene niyuktikAra jaNAvatA kahe che - * niyukti-508 : malayagAme, pizAcarUpa ane zivarUpa hastielSa gAme karyuM. oghasaMjJA, pratimA, smazAnazaka, yamapracchA. [eTalA pado che.] * vivecana-508 : tyAMthI malaya gAme gayA tyAM saMgama deve zarIramAM pravezIne pizAyanuM rUpa vikavyuM. bhagavaMtanuM unmatta rUpa vikuvyuM. aviratikapaNuM dekhAtAM lokoe pakaDIne trAsa gujAryo. pachI saMgamadeve tyAM bALakone bIvaDAvyA, DhephA vagerethI mAryA. ItyAdi vaDe bALako paDatAM-AkhaDatA nAcavA lAgyA. jaIne gAmamAM kahyuM. tethI lokoe AvIne bhagavaMtane mAryo. pachI bhagavaMta tyAMthI paNa nIkaLI gayA. hatizISa gAme gayA. tyAM bhikSAne mATe nIkaLyA. tyAre deve bhagavaMtane ziva rUpe vikuvya. pachI temanuM pracila-liMgane stabdha karyuM. (kaThaNa karI, ubhuM karyuM e pramANe jyAre aviratika joyA, tyAre uThThANA karIne pITAvyA. bhagavaMta vicAre che ke - A mArI ati gADha apabhAjanA karAve che ane AhAra paNa aneSaNaya karI de che. tethI have huM gAmanA praveza karIza ja nahIM, gAmanI bahAra ja rahIza. bIjA AcAryo kahe che - paMcAla devanA rUpe vikuLaM. tyAre kharekhara ! paMcAla utpanna thayo. pachI gAmathI bahAra nIkaLyo. jyAM mahilA varga hato tyAM vikRta liMga karIne ubho rahyo. tyAre saMgama deve bhagavaMtanI ghaNI ja helanA karavI. je kAraNe zaka vaDe pUjAyo, te rIte sthita rahyA. arthAt lokamAM liMgapUjA pravartI. tyArapachI bhagavaMta ekAMtamAM rahe che. tyAre saMgamadeva mazkarI kare che tamane sthAnathI calita karavAnuM zakya nathI. have gAma Ave eTale joje. 238 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 tyAre zakra Avyo ane pUche che - bhagavanApane saMyama yAtrA varte che, yApanIya avyAbAdha che ? vihAra prAsuka che ? vAMdIne gayo - * niyukti-509 : tosalImAM, kuziSyarUpa, saMdhi cheda karato, mane bahArathI gae mokalela che, vadhya che, mahAbhUtila IndrAliyAe mUkAvyA. * vivecana-509 - tyArapachI bhagavaMta tosalI saMniveze gayA. bahAra pratimA dhyAne rahyA. tyAre te saMgamadeva vicAre che ke A gAmamAM jato nathI, have A ahIM rahelAne upasarga karuM. pachI bALakarUpa vikavIne saMdhi cheda kare che, upakaraNo laI le che Adi. jo koI mAre to kahe che ke mane na mAro, huM zuM jANuM, mArA AcAryae mane mokalelo che. teo pUche che ke te AcArya kyAM che? ahIM bahAra amuka udhAnamAM che. tyAM jaI bhagavaMtane mAre che ane bAMdhI de che. mAratA-mAratA laI jAya che. tyAM bhUtila nAme IndrajAlika hato. teNe svAtine kuMDagrAme joyelA hatA, tyAre te choDAve che ane kahe che - A siddhArtha rAjAnA putra che. tyAre tene mukta karIne pamAve che. pachI bALa sAdhune zodhe che, paNa kyAMya dekhAto nathI tyAre khabara paDI ke A koI devano upasarga hato. * niyukti-510 : mosahita, saMdhi, samAgadha, choDAve che, saSTika, pitAno mitra, tosatI, sAta doraDA, tuTI javA, toralI, mukta. [ATalA pado che.] * vivecana-510 - tyArapachI bhagavaMta mosalI gayA. tyAM paNa bahAra pratimA dayAne rahyA. tyAM paNa saMgama deve bALa sAdhunuM rUpa lIdhuM, saMdhimAgane zodhe che ane pratilekha kare che. bhagavaMta pAse badhAM upakaraNo vidurve che tyAre loko bALasAdhune pakaDe che ane pUche che - tuM ahIM zuM zodhe che ? tyAre bALasAdhu utare Ape che ke - mArA dhamaciAryane rAtrinA kAMTA na lAge zodhuM chuM jethI rAtre khAtara pADavAmAM temane takalIpha na paDe. te tAro AcArya kayAM che ? ema pUchIne bhagavaMta pAse jAya che. tenI pharate badhuM jue che. bhagavaMtane pakaDIne lAve che. tyAM sumAgadha nAmano caNika che, je bhagavaMtanA pitAno mitra hato, te bhagavaMtane choDAve che. tyAMthI bhagavaMta toralI jAya che. tyAM paNa te pramANe ja pakaDe che. vizeSa e ke- doraDA vaDe bAMdhavAno prayatna kare che. tyAM temanuM doraDuM tuTI jAya che. e pramANe sAta vakhata doraDuM bAMdhavA chatAM tuTI gayuM. tyAre tosalikAya kSatriyo pAse laI jAya che. te kahe che ke - Ane choDI do, A cora nathI, nirdoSa che. pachI te bALa sAdhune zodhe che, zodhavA chatAM dekhAto Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 510 nathI. tyAre khabara paDe che ke A koI devamAyA hatI. * niyukti-511 239 siddhArthapura gayA, cora mAA, azvavarNik kauzike choDAvyA, vajragAma, cAlyA. aneSaNA jAmI, bIje dine jANyuM, upazAMta che. * vivecana-511 : [ATalA pado che, padano artha A kathAthI jANavo- pachI bhagavaMta siddhArthapura gayA. tyAM paNa deve temane cora paNe karAvyAM. loko cora samajI bhagavaMtane pakaDI gayA. tyAM kauzika nAme ghoDAno vyApArI hato. teNe kuMDapure bhagavaMtane joyelA hatA. teNe choDAvyA. tyAMthI bhagavaMta vajragAmamAM gayA, gokuLamAM te divase kSaNa hovAthI badhe ja khIra banAvelI hatI. te saMgama deve ghaNAM ja upasargo karIne rahyo. bhagavaMte vicAryu ke - cha mAsa gayA. te deva gayo lAge che ama mAnIne bhikSArthe cAlyA. paNa deva jevI aneSaNA kare che, tyAre svAmI upayogavALA thaIne jue che. tethI bhagavaMta aDadhuM cAlIne pAchA Ave che ane bahAra ja pratimA dhyAne rahI jAya che. saMgama deva paNa svAmIne avadhi [vibhaMga ?] jJAna vaDe avaloke che. zuM te bhagna pariNAmI thayA ke nahIM? tyAre bhagavaMtane pUrvavat ja zuddha pariNAmavALA joyA. tyAre tevA joIne saMgamadeva vicAre che ke Amane kSobhita ke calita karavA zakya nathI. je cha mAse calita na thayA, te dIrgha kALe paNa calita karavA zakya nathI. tyAre bhagavaMtane page paDIne kahe che - je zakrae kahyuM hatuM te satya che. bhagavan ! mane badhAM mATe kSamA karo. huM bhagna pratijJa thayo chuM ane Apa samApta pratijJAvALA thayA cho. * niyukti-512,513 : jAo, bhikSA mATe cAlo, huM kaMI nahIM karuM. mane kaMI kahevAnI jarUra nathI, tyAM ja gharaDI govAlaNe khIra vahorAvI, vasudhArA thaI. cha mAsano anubha deve karyo, uparArgo karyA. vaja gAmamAM acalita joIne, vIra bhagavaMtane vAMdIne pAcho pharyo. * vivecana-512,513 : jyAre saMgame kahyuM ke have Apa vicaro, have huM upasarga nahIM karuM, tyAre bhagavaMta kahe che ke - o saMgama ! huM koInA kahevAthI ke IcchAthI bhramaNa karato nathI ke rokAto paNa nathI. tyArapachI bIje divase tyAM ja gokuLamAM cAlatA, koI vRddha govAlaNe paryuSita [vAsI] khIra vaDe pratilAbhita karyA. tyAM paMca divyo pragaTa thayA. koI kahe che - te divase khIra vaDe lAbha prApta na thayo, tethI bIje divase maLaze ema dhArIne taiyAra karIne pratilAbhita karyA. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 A tarapha saudharmakalpamAM badhAM devo, te divasa sudhI udvigamanathI rahelA hatA. saMgamadeva saudharma ko gayo. tyAM zakrae tene joIne avaLu mukha karI lIdhuM ane bolyo ke - o devo ! sAMbhaLo. A durAtmA [saMgama deva che. teNe amArA ke anya devonA cittanI zAMti rAkhI nathI. kAraNa ke teNe tIrthaMkaranI AzAtanA karI che, tenuM amAre koI kAma nathI. tenI sAthe koIe vAta karavI nahIM, tene tatkALa dezanikAla karo. 240 tyAre kADhI mUkAyelo saMgamadeva devInI sAthe meru parvatanI cUDAe yAnaka vimAna vaDe AvIne rahyo. bAkInA devone Indrae rokI lIdhA. tenI sAgaropamanI sthiti che. te niryuktikAra kahe che - * niyukti-514 * vivecana : deve nikAla karela te maharSika, Indrano sAmAnika deva devalokathI bhraSTa thaIne meru parvatanI cUlikAe vimAna vaDe AvIne potAnI strI sAthe parivarIne tyAM rahyo. bAkInuM sAgaropama AyuSya tyAM puruM karaze. IndranA dvArA niSedha karavAthI tenA bhakta devo devalokamAM ja rahyA. * niyukti-515,516 - AlabhikAmAM vidyutakumArendra jinezvaranI bhaktithI vAMdIne jAya che, bhagavaMtanI sAtA pUche che, bole che ke - he prabhu ! Ape ghaNAM upasargo jItI lIdhA che, have thoDAM ja bAkI che. zvetAMbikAmAM harisaha, zrAvastImAM skaMda pratimAne zakra prabhu pratye namAve che, lokone pratimA avataraNa dvArA vaMdana karAve che. * vivecana-515,516 : tyArapachI bhagavaMta vihAra karI AlaMbhikAe gayA. tyAM vidhutakumArendra harI Avyo. tyAre teNe vaMdana karIne bhagavaMtano mahimA karyo. pachI kahyuM ke - he bhagavan! huM ApanI zAtA pUchuM chuM. upasargo ghaNA badhA purA thayA, have thoDAM ja bAkI che. Apane have thoDA kALamAM kevaLajJAna utpanna thavAnuM che. tyAMthI bhagavaMta zvetAMbI nagarI gayA. tyAM vidhutkrumArendra harissaha bhagavaMtane zAtA pUchavAne Avyo. tyAMthI bhagavaMta zrAvastI gayA. bahAra pratimA dhyAne rahyA. tyAM kaMda pratimAno lokamAM ghaNo ja mahimA hato. zakrae avadhi jJAna prayojyuM teTalAmAM skaMda pratimAne pUjA karatA ane bhagavaMtano Adara na karatAM lokone jue che. tethI nIce Avyo. te pratimA alaMkRta hatI, rathamAM vaLagI gaI. tyAre zakrae te pratimAmAM pravezIne bhagavaMta hatA te mArge prasthAna karyu. loko saMtuSTa thaIne kahe che - deva svayaM ja cAlyA che. jyAM svAmI hatA tyAM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni pa15,516 41 jaIne vaMdana kare che. tyAre loko AvarmayA. A devanA paNa deva che ema samajIne bhagavaMtano mahimA karatAM tyAM rahyA. * niyukti-513 : kauzAMbImAM caMdra ane sUryanuM avataraNa vaNArasImAM zaka, rAjagRhamAM IzAna mithilAmAM rAja janaka ane dharaNa. * vivecana-517 : tyArapachI bhagavaMta kauzAMbI gayA. tyAM sUrya ane caMdrae vimAna sahita AvIne bhagavaMtano mahimA karyo ane sAta pUchI. vANAsImAM zakrae sAtA pUchI, rAjagRhamAM IzAne sAtA pUchI. mithilAmAM janaka rAjAe pUjA karI ane dharaNendrae priya pRcchA karI. * niyukti-518 : vaizAlimAM bhUtAnaMda, saMsamArapuramAM camarano utpAta, bhogapurAmAM khajUrInA kAMTA vaDe mahendra kSatriye pIDA karI. * vivecana-pa18 : tyArapachI bhagavaMta vizAlA nagarIe gayA. tyAM bhagavaMte agiyAramuM vaparAtra comAsuM karyuM. tyAM bhUtAnaMde sukhazAtA pUchI, jJAnane vyAkRta karyuM. tyAMthI bhagavaMta suMsumArapure gayA. tyAM camarano utpAta thAya che te camanuM urvaloke gamana jema bhagavatImAM kahyuM che tema jANavuM. tyAMthI bhagavaMta bhogapura gayA. tyAM mAhendra nAmanA kSatriye bhagavaMtane joIne khajurInA kAMTA vaDe huM mAruM" ema vicArI doDyo. A samaye sanakumArendra Avyo. te kahe che - * niyukti-pa19 : sanakumAre vAyoM, naMdigrAme pitAnA mitro vAMdha, meBka gAme govALe mArA Indra tene trAsa pahoMcADyo. - vivecana-519 : satakumAre AvIne mAhendra kSatriyane trAsa ApI bhagADI dIdho, bhagavaMtanI sukhazAtA AdinI pRcchA karI. tyAMthI bhagavaMta naMdIgrAma gayA tyAM naMdI nAme bhagavaMtanA pitAno mitra hato, teNe bhagavaMtanI pUjA karI. tyAMthI bhagavaMta meMTikA gAme gayA, tyAM govALe kumagriAmamAM thayelo tevo upasarga AraMbhatA zakae AvI, tene trAsita karI bhagADyo. * niyukti -520,521 - kauzAMbImAM zatAnika, abhigraha, poSavada ekama, cAtumasa, mRgAvatI, [31/16] 242 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 vijaya, sagapta ane naMdA, tavavAdI, caMpA, dadhivAhana, vasumati, vijaya, dhanAvaha, mUlAzekANI, locana, saMpula, dAna, padjyA (ATalAM pado che.] * vivecana-para0,521 - tyArapachI bhagavaMta kauzAMbImAM gayA, tyAM zatAnika nAme rAja hato. mRgAvatI rANI hatI. tavavAdI nAme dharmapAThaka hato. sugupta nAme amAtya hato. tenI patnInuM nAma naMdA hatuM. teNI zramaNopAsikA hatI. te paNa zrAvikA hovAthI mRgAvatInI sakhI hatI. te ja nagaramAM dhanAvaha nAme zreSThI hato, tene mUlA nAme patnI hatI. e pramANe teo vakarmamAM joDAIne rahelA hatA. tyAM svAmIe poSavada ekame Avo adabhuta, AvA prakArano abhigraha grahaNa karyo - je dravyAdithI cAra prakAre hato - dravyathI - sUpaDAMnA khUNAmAM rahelAM bAphelA aDada, phogathI DahelI - uMbarAnI pahoLAI. kALathI - bhikSAyaro cAlI gayA pachIno samaya, bhAvathI - rAjaputrI hoya, dAsatvane pAmelI hoya, beDImAM bAMdhelI hoya, mastake muMDita hoya, rotI hoya ane ATha bhaktanI tyAgI - traNa divasanI bhUkhI hoya cUirNimAM * bhojana na karelI eTaluM ja kahyuM che te vahorave, to mAre pAraNuM karavuM kaze, anyathA na kaze. evo abhigraha laI kauzAMbI rahyA. rojero bhikSAcaryA mATe nIkaLe che. zA mATe ? bAvIze parISaho bhikSAyamAM udIrAya che. e pramANe cAra mAsa kauzAMbImAM gayA. tyArapachI naMdAne ghera pravezyA, tyAre bhagavaMta che tema teNIe jANyuM. tyAre te parama AdarathI bhikSA lAvI bhagavaMta nIkaLI gayA. teNIne adhRti thaI. teNIne dAsIe kahyuM - A devArya rojeroja ahIM Ave che. tyAre naMdAe jANyuM ke nakkI bhagavaMtane koI abhigraha che. tyArapachI tene satata AvI adhRti thavA lAgI (ke have zuM karavuM ? teTalAmAM sugupta amAtya Avyo. tyAre te kahe che - kema avRti karo cho ? teNI bolI, amAtyane kahyuM - tamArA amAtyapaNAnuM zuM mahatva, jo ATalA kALamAM svAmIne bhikSA prApta na thAya. tamArA vijJAnanuM zuM, je Amano abhigraha tame ne jANI zako ? teNe naMdAne AzvAsana ApyuM - kALe divasa thayA pachI je kaMI thAya, te badhuM banatuM karI chuTIza. A kathA pravartatI hatI. teTalAmAM vijayA nAme prAtihAriNI aTavI. teNIe mRgAvatIne kahyuM - te koI kAraNathI AvelI che. teNIe te vAta sAMbhaLIne mRgAvatIne kahI. mRgAvatI paNa te sAMbhaLIne ghaNI duHkhI thaI te ceTaka rAjAnI putrI ghaNI ja adhRti karavA lAgI. rAjA Avyo ane pUche che, tyAre kahe che - tamArA rAjyathI mAre zuM lAbha ? Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni pa20,521 243 A pramANe bhagavaMta ATalA kALathI bhramaNa kare che, paNa temane bhikSAmAM zo abhigraha che, te jANatA nathI. ahIM bhagavaMta vicare che, te paNa tame jANatAM nathI. teNe paNa AzvAsana ApyuM ke - huM kAle evuM kaMIka karIza jevuM thaI zake. pachI sugupta amAtyane bolAvIne kahyuM - bhagavaMta padhAryA che, te zuM tame jANatA nathI. A cothA mAsa bhagavaMtane AvyAne thayo che. tyArapachI tatvavAdIne bolAvIne zatAnIka rAjAe pUchyuM- tamArA gharmazAstramAM badhAM pAkhaMDanA AcAro Ave che, te kaho * x - teoe kahyuM - ghaNAM abhigraho hoya che, jANatA nathI ke zo abhigraha hoya. kemake dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI abhigraho hoya che. vatI picaiSaNAo sAta che, pAnaiSaNAo sAta che, [zI khabara paDe ?]. tyAre rAjAe badhe ja lokone AjJA karI, temaNe paNa paraloka kAMkSAthI karyuM. bhagavaMta padhAryA. teo te eke prakAre grahaNa karatAM nathI. * x- A tarapha zatAnIka rAjA caMpAmAM dadhivAhana rAjAne pakaDavA - jitavA nIkaLelo. eka rAtrinA naukaTaka vaDe gayelo. ociMtI nagarIne gherI lIdhI. tyAMthI dadhivAhana rAjA nAsI gayo. zatAnIka rAjAe 'cakjhaho' - jene je levuM hoya te laI le - evI ghoSaNA karI. e pramANenA cad grahamAM dadhivAhana rAjAnI rANI dhAriNI ane tenI putrI, vasumatIne koI nAvike grahaNa karelI, paNa rAjA nIkaLI gayelo. te nAvika kahe che - A mArI patnI thaze. paNa A bAlikAnuM huM vecANa karIza. dhAriNI te mano mAnasika duHkhathI vicAre che - A mArI putrIne na jANe kevuM bhaviSya prApta thaze, evA duHkhamAM ja teNI mRtyu pAmI. pachI te nAvikane ciMtA thaI ke meM A khoTuM kahI dIdhuM ke - A mArI prI thaze. AnI putrIne tema kahIza nahIM. kyAMka e chokarI paNa marI jaze. to mane kaMI mUlya maLaze nahIM. tyAre te nAvika te vasumatI [caMdanA ne hATamAM lAvyo ane teNIne vecavA mATe ubhI karI. dhanAvaha zreSThIe teNIne joI. alaMkAra rahita chatAM ATaluM lAvaNya che. teNI avazya rAjA ke IzvaranI putrI hovI joIe. teNIne koI Apatti na thAya, te jouM. jeTaluM mUlya nAvike kahyuM, teTaluM ApIne laI lIdhI. zeThe vicAryuM ke tenI sAthe mAre nagaramAM javuM - AvavuM sAru paDaze. laIne potAne ghera gayo. teNIne putrIrUpe svIkArI, tene snAna karAvaDAvyuM. mUlAne paNa teNe kahyuM - A tArI putrI che. e rIte teNI potAnA gharamAM hoya tema sukhasukhe rahevA lAgI. caMdanAe paNa tyAMnA dAsa-parijanAdi lokane zIla ane vinaya vaDe badhAMne potAnA karI lIdhA. te badhAM manuSyo kahevA lAgyA aho ! A zIlavaMdanA che. teNInuM bIjuM nAma e rIte caMdanA thaI gayuM. e pramANe kALa jAya che. tyAMnI gRhiNIne apamAna lAgatuM hatuM teNI IrSyA 244 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 paNa karatI hatI. te mUlA vicAratI hatI ke koNa jANe ? zeTha Ano svIkAra karI leze to ? tyAre huM gRhanI asvAmInI thaI jaIza. caMdanAnA vALa atIva dIdha ane ramaNIya tathA kALA hatA te zreSThI madhyAhai janavirahita kALe Avyo. tyAre koI ja na hatuM ke je zeThanA baMne paga dhoI Ape. tyAre caMdanA pANI laIne nIkaLI. zeThe tene rokI, to paNa teNI dharAra pANI lAvI, tyAre zeThanA paga dhotA-dhotA vALa chuTI gayA. te vakhate caMdanAnA vALa nIce kAdavamAM na paDe e hetuthI zeThanA hAthanuM bhInuM kASTha hatuM tenA vaDe dhAraNa karyA ane pharI caMdanAnA vALane bAMdhI dIdhA aMboLo laI lIdho mUlA zeThANI A badhuM avalokana jALImAM rahIne jotI hatI. teNIe vicAryuM ke have kArya bagaDaze. zeTha Ane game te rIte paraNaze. tyAre mArI koI kiMmata nahIM rahe. "vyAdhi ugatI hoya tyAM ja DAmI devI sArI." ema vicArIne jevA zreSThI bahAra gayA ke turaMta ja mUlA zeThANIe vANaMdane bolAvIne caMdanAnuM muMDana karAvI dIdhuM. beDImAM baMdha karAvIne khUba mArI. tyAre bIjA parijane tene rokI. * x * mUlA zeThANIe DarIne teNIne koI gharamAM nAMkhI daI, koThArane mudrita karI dIdho. tyArapachI zeThe anukrame pAchA AvatA teNe pUchyuM ke - vaMdanA kyAM che ? koIpaNa kaMIpaNa DarathI kahetA nathI. zeThe vicAryuM ke kadAca upara ramatI haze. e pramANa rAtre paNa pUchyuM, javAba na maLatAM zeThane thayuM ke - nakkI sutI haze. bIje divase paNa teNI jovAmAM na AvI. trIje divase dabANa karIne zeThe pUchyuM - have mane jaldI kahe, nahIM to huM tane mArIza. tyAre eka vRddha dAsI hatI, te vicAre che ke - have mAre jIvIne paNa zuM kAma che ? te bicArI caMdanA jIve to sAruM teNIe zeThane kahI dIdhuM ke - caMdanA amuka gRhamAM baMdha che. zeThe jaIne te ghara kholI nAMkhyuM. caMdanAne bhUkhI haNAyelI joI. bhAta mATe zodha karI, paNa te gharamAM saMdhelA na hatA tyAM teNe bAphelA aDada joyA. teNIne te supaDAnA khUNAmAM laIne ApyA. tyArapachI zeTha luhAranA ghera gayo. teNInI beDI chedI nAMkhu. tyAre te caMdanA potAnA kuLanuM smaraNa karavA lAgI. pahelI - uMbarA upara beThI. tenA hRdayamAM A vicArothI teNI raDavA lAgI. bhagavaMta tyAM padhAryA. teNIne vicAra Avyo ke bhagavaMtane huM kaMIka ApuM. mArA A adharmanuM phaLa che. pachI bhagavaMtane pUchyuM ke - Apane A bAkuLA, kahyuM che ? - bhagavaMte turaMta hAtha phelAvyA. kemake bhagavaMtanA cAre abhigraho pUrNa hatA. tyAM pAMca divyo pragaTa thayA. caMdanAnA vALa pUrvavat ja lAMbA-kALA-suMvALA thaI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodaghAta ni para0,521 45 gayA. teNInI beDIo paNa ApoApa tuTI gaI. tenA pagamAM sonAnA jhajhA thaI gayA. devoe caMdanAne tyAre sarva alaMkAro vaDe alaMkRta karI dIdhI. te vakhate tyAM devarAja zaka Avyo. sADA bAra karoDa suvarNanI vasughArA paDI arthAt dhananI vRSTi tyAM thaI. kauzAMbImAM sarvatra udghoSa thaI gayo ke kaMI puNyavaMtIe Aje bhagavaMtane pratibaMbhita karyA? tyA rAje aMtaHpura sahita Avyo. tyAre tyAM saMpula nAme dadhivAhana rAjAno kaMcuDI paNa Avyo. tene bAMdhIne lavAyo tyAre caMdanAe oLakhyo. tyAre te page paDIne ghaNuM ja rUdana karavA lAgyo. rAjAe pUchyuM ke A koNa che ? tyAre saMpule kahyuM ke - A dadhivAhana rAjAnI putrI che. mRgAvatI bolI uThI, are! mArI bahenanI putrI-bhANeja che ? amAtya paNa potAnI patnI sAthe Avyo. vaMdana kare che. bhagavaMta mahAvIra paNa tyAMthI nIkaLI gayA. tyAre te rAjA te vasudhArAne grahaNa karavA gayo, tyAM devarAja zako tene rokyo. A dhana caMdanAne Apo, kemake caMdanAnuM ja che. jyAre caMdanAne pUchyuM, tyAre teNI kahe che - mArA pitAne A dhana Apo. tyAre zreSThIe te dhana grahaNa karyuM. tyArapachI devarAja zake zatAnIkane kahyuM - A caMdanA carama zarIrI che, mATe ane saMgopana karIne rAkhaje, bhagavaMtane kevaLajJAna upaje tyAM sudhI saMrakSaNa karaje. A bhagavaMtanI pahelA ziSyA che. tyAre sAme te kanyAne aMtaHpuramAM rAkhI, moTI thavA lAgI. bhagavaMtane cha mAsamAM pAMca divasa bAkI hatA tyAre bhikSA prApta thaI. te mUlA lokamAM tiraskAra ane helaNA pAmI. * niyukti-522 - pachI sumaMgala gAme, sanatakumAra, sukSetra gayA, mahendra, pAlaka gAme vAtila vaNi, amaMgala mAnI potAnI talavAra laI doDyo. vivecana-pa22 :- bhagavaMta tyAMthI nIkaLIne sumaMgala nAme gAmamAM gayA. tyAM sanakumAra Ave che, vAMde che, sukhazAtA pUche che. - bhagavaMta tyAMthI sukSetramAM gayA. tyAM mAhendra sukhazAtA pUchavAne Avyo. - tyAMthI bhagavataM pAlaka nAmanA gAme gayA. tyAM vAta bala nAme vaNika yAtrAne mATe jato hato. amaMgala thayuM ema mAnIne talavAra laIne doDyo. te joIne tyAM rahelA siddhArtha vyaMtare potAnA hAthe 246 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ja te vaNinuM mAthuM chedI nAMkhyuM. * niyukti-523 : caMpAmAM vaSavisa, yakSendronuM AvavuM, svAdidatta dvArA pRcchA, uttara Apavo, be prakAre upadeza, be bhede pratyAkhyAna * vivecana-pa23 : tyArapachI bhagavaMta caMpAnagarI gayA. tyAM svAti dad brAhmaNanI agnihoma zALAmAM vasati meLavI, bAramuM comAsuM karyuM. tyAM caumAsI tapane ArAdhyo. tyAM pUrNabhadra ane mANibhadra baMne pakSo saginA paryApAse che. cAra mahinA pUjA kare che. te pUjA joIne svAtidatta vicAre che ke - A evuM zuM jANe che ke - be devo temanI pUjA kare che ? tyAre vivAdanI IcchAthI pUche che - "AtmA vaLI koNa che ?" bhagavaMte kahyuM - "huM chuM" ema je kahe che, te AtmA che. te AtmA kevo che ? te sUkSma che. huM tema mAnato nathI. kemake - zabda, gaMdha ItyAdi A AtmAmAM dekhAtA nathI. te Indriya vaDe grAhya nathI. nA, tema nathI, sUma hovAthI Indri vaDe grAhya nathI. Indriyone atikrAMta karyA pachI dekhAya che. cakSu vaDe dekhAto nathI. bhagavat ! pradezanA zuM che ? pratyAkhyAna zuM che ? bhagavaMte kahyuM - he svAtidata !pradezanA be prakAre che - dhArmika ane adhArmika. pradezana eTale upadeza. pratyAkhyAna paNa be bhede che - mUlaguNa ane utaguNa. A-A pado vaDe svAtidatte temane jJAnI jAmyA. tyArapachI bhagavaMte tyAMthI nIkaLIne vihAra karyo. * niyukti -pa24 : jaMbhika gAma, jJAna utpatti Indra batAvI, mejhika gAme amarendrae vAMgha ane sukhazAtA pUchI. * vivecana-para4 : bhagavaMta bhika gAme gayA. tyAM zaka Avyo. vaMdana karI, nATya vidhi dazaviIne jaNAve che ke - ATalAM divasomAM kevalajJAna upajaze. tyAMthI bhagavaMta meMTikagAma gayA. tyAM camane vaMdana karI, sukha zAtA pUchI vadaMna tathA pRcchA karIne gayo. * niyukti-pa5 :chANI, govALa, kAnamAM sIsuM nAMkheluM. madhyama pApAnagI, kharaka vaidha, Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 525 siddhArtha vaNi, khIlA kheMcyA. * vivecana-525 : 243 tyArapachI bhagavat chammANI nAmaka gAme gayA. tyAM bahAranA sthAne pratimA dhyAne rahyA. tyAre bhagavaMtanI pAse koI govALa be baLada choDIne gAmamAM gayo. gAyo dohIne nIkaLyo. te baMne baLado aTavImAM caravAnA mATe cAlyA gayA. tyArapachI te govALe AvIne pUchyuM, he devAryaka ! te baMne baLada kyAM gayA ? bhagavaMta mauna ja rahyA. tyAre te pakuipita thayelA govALe bhagavaMtanA kAnamAM vAMsanA khIlAo nAkhI dIdhA. eka eka kAnamAM nAMkhyo ane bIjo khIlo bIjA kAnamAM nAMkhyo. jyAre te baMne khIlA kAnamAM ekabIjAne coMTI gayA, tyAre bahAranA bhAganA khIlA kApI nAkhyA. jethI bIjo koI te khIlAne bahAra kheMcIne kADhI na zake. keTalAMka kahe che - eka ja khIlo hato, je bIjA kAnathI nIkaLyo tyAre bIjI bAjuthI tene bhAMgI nAMkhelo hato- tripRSTha rAjAe baMne kAnamAM tapeluM sIsuM reDAveluM te kAraNe bhagavaMta mahAvIranA kAnamAM kaTazalAkikA - coranA khIlA naMkhAyA. bhagavaMte tenA dvArA vedanIya karma udIrNa thayA. tyAMthI bhagavaMta madhyamA pApAmAM gayA. tyAM siddhArtha nAme vaNik hato. tenA ghera bhagavaMta gayA, teno mitra kharaka nAme vaidha hato. te baMne siddhArthanA ghera hatA. bhagavaMta bhikSArthe gayA. vaNike vaMdanA ane stuti karI. vaidhae tIrthaMkarane joIne kahyuM - aho ! A bhagavat sarva lakSaNathI saMpUrNa che, to sazalya kema jaNAya che. tyAre te vaNike saMbhrAMta thaIne kahyuM - jone kyAM zalya che ? vaidhe nirakhatA kAnamAM zalya jaNAyuM. te vaNike mitrane kahyuM ke - A zalya dUra karavuM joIe. te mahAtapasvI hovAthI ApaNane punya thaze. bhagavaMta niSpati karyA hovAthI cikitsAne IcchatA nathI. tyAre bhagavaMtane jyAre udhAnamAM pratimA dhyAne rahelA joyA, te baMne mitro auSadhi laIne gayA. tyAM bhagavaMtane taila vaDe mAlIza karyo - mardana karyu. pachI ghaNAM manuSyo vaDe yaMtrita karIne, AkrAMta karyA. pachI sANasIthI pakaDIne khIlA kheMcyA. tyAre lohI sahita zalAkA kheMcAI. te baMne khIlA kheMcavAthI bhagavaMtanI rADa phATI gaI. te rADa vaDe manuSyo uchaLI paDyA. te udhAna mahAbhayaMkara thaI gayuM. devakuLa paNa bhayaMkara thaI gayuM. tyArapachI saMrohaNI auSadhI vaDe ghA rujhAvI dIdhAM ane tyAM ja bhagavaMtane guNakArI thayuM. pachI vaMdana karI, kSamA mAMgIne baMne gayA. badhAM upasargomAM keTalAM upasargo durviSaha hatA ? kaTapUtanA vaDe karAyelo sIta upasarga, kALacakra ane A zalyane bahAra Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 kheMcavA te rviSaha hatA athavA jaghanyamAM utkRSTa upasarga kaTapUtanAno zIta upasarga hato, madhyamomAM utkRSTa te saMgame mUkela kAlacakra hatuM ane utkRSTomAM utkRSTa te A zalyanuM uddharaNa hatuM. 248 A pramANe govALathI upasarga zarU thayA, govALa vaDe pUrA thayA. khIlA ThokanAra govALa sAtamI narake gayo. kharaka vaidha ane siddhArtha vaNika baMne devaloke gayA. jo ke temaNe tIvra vedanA udIrela hatI, paNa zuddha bhAva hovAthI svarge gayA. * niyukti-526 : kRbhika grAmanI bahAra, RjuvAlikAnA kinAre, zyAma kheDUta, zAlavRkSa nIce, jIrNa caitya najIka, chaTTha tapa, utkruTuMka Asane, kevaLajJAna thayuM. * vivecana-526 : tyAMthI bhagavaMta zRMbhika gAme gayA. tyAMthI bahAra koI jIrNa caityanI samIpe, - x - Rju vAlikA nadInA kinAre, uttarIya kUbe, zyAmAka gRhapatinA kASThakaraNa kSetramAM, zAlavRkSanI nIce, utkaTuka niSadhA vaDe, godohika Asane AtApanA vaDe AtApanA letA, nirjaLa chaOM bhakta vaDe. vaizAkha suda-10nA divase hastottara nakSatramAM caMdrAMno yoga thatA prAcInagAminI chAyA abhinivRtA pauruSInA pramANa prAptimAM dhyAnAMtakiAmAM vartatA bhagavaMtane ekatvavitarka vyatikrAMta thaI ane sUkSma kriyA anivRtti prApta na thayela tyAre zreSTha evA kevaLajJAna ane darzana utpanna thayA. have tapa vaDe kevaLajJAna thayuM, te kAraNe bhagavaMte je tapanI sevanA karI - je tapo AdaryA, tene jaNAve che. * niyukti-527 : vIravara mahAnubhAva vaDe je tapa chAsthakALamAM AcarAyA, tene yathAkrame huM vaNavIza. * vivecana-527 : vIvara mahAnubhAve je tapa chAsyakALamAM AcarelA che, je-te nityasaMbaMdhathI anukrame - je kramathI bhagavaMte AcarcA - ArAdhyA che te kramathI huM kahIza. te A pramANe - * niyukti-528 thI 133 : - nava saumAsI, cha be mAsI upavAsa karyA. bAra mAsa kSamaNa, boterapaMdara upavAsa [ardhamAsa kSamaNa] karyA. -- * eka chamAsI, be traNa mAsI, be aDhImAsI, be doDha mAsInA upavAsa bhagavaMte karyA hatA. - bhadrA ane mahAbhadrA pratimAM, tyArapachI sarvato bhadra pratimA anukrame be, cAra ane daza divase pAraNA vinA satata ArAdhI. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni pa28 thI pa33 49 - vatsA nagarImAM gaucarInA abhigrahayukata cha mAsamAM pAMca divasa ocho tapa pIDA pAkhyA vinA karyo. - bAra upavAsa sahita mahAtmA evA maunI bhagavaMte eka bikI pratimA aThThamabhakta vaDe ekaika chellI rAtrie karI. - bhagavaMte rara9 chaThTha karyA. tathA cotha bhakata tapa ke nitya bhakta [ekAsaNu bhagavaMte kadApI karyuM nahIM * vivecana-pa28 thI pa33 - - nize nava caumAsI tapa, tathA cha bemAsItapa upavAsa karyo. viAna zabda parokSa-Ata Agama vAdanA sUcaka che. bAra mAsakSamaNo ane 32 ardhamAsakSamaNanA upavAsa bhagavaMte karyA. - nize eka chamAsI, be bimAsInA upavAsa karyo. tathA aDhI mAsathI niSa evo tapa-upavAsa athavA aDhI mAsI be vakhata karI. ahIM = zabda kriyAnA anukarSaNArthe kahyo che ane be ja doDhamAsI athati sArdhamAsI tapasvI rahyA. - bhadrA ane mahAbhadra pratimA ane pachI sarvato bhadrA pratimAe bhagavaMta rahyA. 'anubaddha' ema joDavuM. A traNe pratimAnuM anukrame divasa pramANa A pramANe - be, cAra ane daza divasa haya. anubaddha - satata. - gaucarI saMbaMdhI abhigraha, tenA vaDe yukta tapa te pAMca divasa nyUna cha mAsa karyo, temAM apIDita rahyA. vasA eTale kauzAMbImAM rahIne. - daza ane be arthAt bAra saMkhyAthI A mahAtmA mauna rahIne eka samikI pratimA - X * ArAdhI. kaI rIte ? amabhakta ati traNa rAtrinA upavAsa vaDe. yata - prayanavALA, ekaika caramarAtri nipajJa. - 229 vakhata cha tapa karyo. te bhagavaMte kayAreya nitya bhakta ke cothA bhakta karelo na hato. e pramANe jANavuM. * niyukti-534 thI 536 : - bAra varSathI adhika tapakALa, jaghanya tapa chaThThano hato ane vIra bhagavaMtanA badhAM tapakarma nirjaLa hatA. - bhagavaMtano pAraNAkALa 349 divasano hato. ukuTukAsane rahIne bhagavaMte seMkaDo pratimA vahana karI. - dyAno eka divasa, tene umerIne, sarva saMkalanA karatAM je prApta thAya, te mArI pAsethI sAbhaLo. * vivecana-534 thI pa36 - - bAra varSathI adhika, bhagavaMtano dAkALa hato tyAre cha bhakta ati be ahoraNa upavAsa lakSaNa rUpa te jaghanya tapa hato tathA badho ja tapakarma bhagavaMtavIre nirjaLa-pANI pIdhA vinAno karelo. 250 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 ema kahevAya che ke - kSIra Adi drava AhAra bhojana kAle prApta hoya te sivAya pANIno paribhoga karyo nahIM. pAraNAnuM kAlamAna pratipAdita karavA kahe che - - 349 divasano bhagavaMtano pAraNAkALa hato tathA utkaTaka niSadhA - sthiti pratimA seMkaDo vahana karI. - pravajyA saMbaMdhI evo divasa te pahelo. ahIM ukata lakSaNa divasagaNamAM umerIne saMkalita karatAM je prApta thAya, te sAMbhaLo. * niryukti-pa37,538 - - - bAra varSa ane sADA cha mAsa bhagavaMta vIravarano A chaThastha paryAya hato. teima gAthArtha kahyo.] - e pramANe tamoguNamAM te muni mahAvIre anukrame vicaraNa karatAM ghora parISahanI senAne adhyAsita-sahana karI. * vivecana-537,538 :- (niyukti dIpikAmAM vistRta vivecana che.] - gAthArtha mujaba niryuktinuM vivecana iMtikAre karela che. - ukata prakAre tapoguNomAM ta, kramathI, bikAlAvasthAmAM jagata che, tema mAnatA hovAthI muni, vicaratA-vicaratA, rauddha evI parISahonI senAne mahAvIre sahana karI. * niyukti-pa39 : anaMta jJAAna utpanna thayuM, chAzasthika jJAna naSTa thayuM. rAzinA saMpAd, mahArona vana udhAnamAM gayA. * vivecana-539 : - utpanna * pragaTa thayuM, 3manaMta - zeyanA anaMtapaNAthI ane saMpUrNa Droya viSayapaNAthI kevaLa eTale anaMta. - chADAsthika jJAna [matyAdi cAra naSTa thatAM. - satrimAM mahasenavana udhAnamAM pahoMcyA. kema ? te kahe che - bhagavaMtane jJAnarananI utpatti pachI turaMta ja cAre prakAranA devo paNa AvI gayA hatA. tyAM pradjyA svIkAranAra koI vidhamAna na hatuM. e pramANe bhagavaMte jANIne viziSTa dharmakathanane mATe pravRta na thayA. tyArapachI tyAMthI bAra yojanamAM madhyamA nAme nagarI hatI, tyAM somilArya nAme brAhmaNa hato. te yajJa karavAne udhata thayelo ane temAM agiyAra upAdhyAyo nizce AvelA hatA. te agiyAre caramazarIrI hatA. tethI tene jANIne jJAnotpatti sthAnamAM muhUrta mAtra devapUjA e AcAra che, tema samajIne anubhUta dezanA mAtra karIne asaMkhyAta karoDa devo vaDe parIvarIne, devodhotathI saMparNa paMtha-mArgane udhota karatAM ane devo dvArA parikalita kamaLo upara caraNone mUkatA-mUkatA A mayamAM nagarInA mahAsenavana udhAnamAM padhAryA. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niM 539 51 [ahIM nave kamaLomAM kaI rIte paga mUke, be sivAyanA kamaLo kaI rIte dekhAya, kamaLa kevA hatA ? ItyAdi varNana cUrNimAM khAsa jovuM.) * niyukti-540 H deva ane manuSyonA rAjA vaDe pUti, prApta dharmavara cakravartItva, bIjuM samosaraNa madhyamA pApA nagarImAM thayuM. * vivecana-540 : te ja bhagavaMta deva ane manuSyonA rAjA vaDe pUjAne prApta thayA. kema ? zreSTha dharmanuM cakravartItva arthAt prabhutva pAmyA. pharI bIjuM samosaraNa racAyuM. - X - kyAM ? madhyamA pApA nagarImAM, ahIM jJAnotpatti sthAnakRt pUjAnI apekSAthI bIjuM, ema jANavuM. niryukti-541 : tyAM saumila Arya brAhmaNa, tenA yAgakAle, pracura jana ane jAnapada yajJapATamAM AvelA hatA. 7 vivecana-541 : madhyamA pApAmAM somilArya brAhmaNa hato. tenA dIkSA kALamAM arthAt yAga kALamAM viziSTa nagaravAsI loka samudAya ane sAmAnya loko, janapadamAM thanAra te jAnapadA arthAt dezanA loko yajJa pATe AvelA. * niryukti-542 + vivecana : yajJapATakanI uttara bAjue ekAMtamAM ane alaga, pachI devo ane dAnavendroe jinendrano mahimA karyo. athavA karatA hatA. A ja arthane kaMIka vizeSatAthI bhASyakAra kahe che - * bhASya-115 + vivecana : bhavanapati, vyaMtara, jyotika ane vimAnavAsIoe sarva Rddhi vaDe hetubhUtapaNe parSadA sahita jJAnotpatti mahimA karyA. have samosaraNa vaktavyatAne prapaMcathI kahe che - * niyukti-543 : (1) samosaraNamAM, (2) keTalA, (3) rUpa, (4) pRcchA, (5) uttara, (6) zrotAnA pariNAma, (7) dAna, (8) devamAlya, (9) mAlyAnayana tIrthamAM. A pramANe dvAra gAthA kahI che. * vivecana-543 : (1) samosaraNa vidhinuM kathana - je devo je prAkArAdi, jevA prakAre kare che te. (2) bhagavaMta keTalI sAmAyika kahe che ane manuSyAdi svIkAre che te. athavA kayA bhU bhAgathI apUrva ke adRSTa samosaraNamAM sAdhu vaDe avAya che (3) bhagavaMtanuM rUpa, (4) kayA utkRSTa rUpapaNAthI bhagavaMtane prayojana che e pramANe pRcchA ane Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 kAryottara vaktavya. athavA eka sAthe keTalAM loko hRdayagata saMzayane pUche che. (5) vyAkaraNa - bhagavaMtanuM vaktavya, eka sAthe saMkhyAtIta loko pUche to paNa bhagavaMta uttara Ape che te athavA prazna-uttara e eka ja dvAra che. 252 (6) zrotAmAM pariNAmanuM vaktavya. jemake sarve zrotAne bhagavaMtanI vANI potAnI bhASAmAM pariName che. (7) dAna-vRttidAna ane prItidAna cakravartI Adi keTaluM Ape che - tIrthaMkaranI pravRttinuM kathana karanArane, tenI vaktavyatA (8) devamAlya - gaMdha prakSepathI devo saMbaMdhI je mAlya - balI Adi. koNa kare ? keTaluM parimANa ? (9) mAlyAnayananI je vidhi che, tenI vaktavyatA ane pauruSI atikrAMta thatA tIrtha - gaNadhara dezanA kare che. gAyA samudAyArtha kahyo, have pratidvAre avayavArya kaheze - - 4 - 4 - A samosaraNamAM, zuM bhagavaMta jyAM dharma kahe, tyAM ja niyamathI thAya ke na tAya, te zaMkA nivAravA paheluM dvAra varNave che - * niyukti-544 : jyAM ApUrva samosaraNa, jyAM maharSika devo jAya, vAyu-udaka-puSpa vAdaLa, - traNa prakAro ane Abhiyogika devo. * vivecana-544 : je kSetramAM apUrva samosaraNa hoya tathA jyAM bhUta samosaraNa kSetramAM mahaddhika devo Ave, tyAM reNu Adi nivAravA vAyu, bhAvi reNunA saMtApane nivAravA jaLanA vAdaLa, pRthvInI vibhUSArthe puSpa vAdaLa, traNa gaDho te badhuM Abhiyogika devo kare che. pacInA samosaraNamAM niyama nathI. e rIte sAmAnya samosaraNa karaNa vidhi kahI, have vizeSa vidhi kahe che - - * niryukti-545 maNi, suvarNa, ratnathI citrita bhUmibhAga, cotarapha sugaMdhI, eka yojananA - aMtaramAM devo vividha racanAmaya kare che. * vivecana-545 : caMdrakAMtAdi maNi, deva kaMcana, IndranIlAdi ratno ke sthaLathI utpanna maNI, jaLathI utpanna ratno vaDe citrita, bhUbhAga badhI dizAmAM sugaMdhI gaMdhayukta, devo yojana parimANamAM vividharUpe kare che. - X + X * * niyukti-546+vivecana : biMTa sahita, sugaMdhI, jalaja-calaja divya puSponI jema atIva prasaratI gaMdhavALA, paMcavartI puSponI varSA kare che. - x - * niyukti-547 thI 550 : maNi kanaka ratnauthI jvela toraNo cAre bAjuthI viku che. te toraNo chatro, putalIo, magaramukha, dhvajA, svastikAdi sahita jANavA. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni 547 thI 550 ratnathI jaDela traNa prAkAra sura gaNendro vika che, te traNe gaDha maNi ane kaMcananA kAMgarAthI zobhita hoya che. atara madhyama ane bahAra ema traNa gaDha anukrame vaimAnika, jyotika ane bhavanapati kare che. je ratna, kaMcana ane rUpAnA hoya che. maNi-ratna-suvarNanA kapizIrSako sarva ratnayukta dvAro, sarva ratnamaya dhvaja, patAkA, toraNAdi race che. * vivecana-547 thI 550 : 253 maNi-kanaka-ratnathI citrita cAre dizAmAM toraNo vikurve che. chatra, staMbhanI putaLI, magaramukhopalakSaNa, dhvajA, svastikAdi saMsthAnanI racanA vizeSa, te badhuM tyAM zobhe che. A badhuM vyaMtara devo kare che. traNa zreSTha prAkArane ratnothI citrita tyAM suragaNanA Indro maNi, suvarNanA kapizIrSakathI vibhUSita vikurve che. te A rIte - atyaMtara, madhya ane bAhya, te anukrame vaimAnika, jyotiSka, bhavanapati vaDe traNa prAkAro vipurvAya che. ratnanogaDha vaimAnika kare, suvarNano jyotiko kare ane rUpAno gaDha bhavanapati kare che. karizirSako maNi-ratna-hemamaya hoya che. temAM pahelA prAkAramAM paMcavarNI maNImaya vaimAniko kare. bIje vividha ratnamaya jyotiko kare, trIje hemamaya bhavanapati kare tathA sarva ratnamaya dvAro kare che. ItyAdi gAthArthavat - X - X - jANavuM. * niyukti-551 + vivecana : tyArapachI cotarapha kRSNa agaru, kuMduka mizra gaMdha vaDe manahara evI dhUpaghaTikAne devo vikurve che. * niyukti-552 + vivecana : - tIrthaMkaranA pAdamUlamAM paDatA evA devo utkRSTa siMhanAda kare che. utkRSTa-harSa vizeSa presti dhvani. vaLI kalakala zabdathI badhI dizAmAM yukta ane saMpUrNa evo kalakala kare che. * niyukti-553 caityavRkSa, pITha, chaMdaka, Asana, chatra, cAmara. te sivAya bIjuM je kaMI karavA yogya hoya te vANavyaMtara devo kare che. * vivecana-553 : bhagavaMtanI uMcAIthI bAra gaNuM azoka vRkSa, tenI nIce ratnamaya pITha, tenI upara deva chaMdaka, tenI madhyamAM siMhAsana, tenI upara chatrAtichatra. sakSamAM hAthamAM rahela be cAmara, padma saMsthita dharmacakra ane ja bIjA vAyu-udakAdi karmavya che, tene vyaMtara devo kare che. prazna - zuM jyAM je samosaraNa hoya, tyAM A Avo niyoga che ke nathI ? te kahe che - * niyukti-554 - sAdhAraNa samosaraNamAM A pramANe, jyAM RddhimAna hoya te deva ekalo Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 paNa samosaraNa stre, alpaRddhika deva mATe bhajanA jANavI. * vivecana-554 -- sAdhAraNa samosaraNamAM jyAM devendro Ave che, tyAM A ja niyoga che, jyAM RddhimAna samosare che - koI Indra, sAmAnikAdi. tyAM ekalo ja te prAkArAdi badhuM kare che. mUla TIkAkAre paNa kahela che ke - jyAM Indro AvatA nathI, tyAM bhavanavAsI Adi samosaraNa kare ke na paNa kare te bhajanA. na 254 * niyukti-555 : sUryodaye ane pazcimamAM prabhu pUrvadvArethI praveza kare che. be padmo upara caraNo ane anya sAta mArgamAM hoya che. * vivecana-555 : deva niSpAdita samosaraNamAM pahelI ane chellI porisimAM pUrva dvArethI AvIne bhagavaMta praveza kare che. kaI rIte ? devatA racita baMne sahasatra kamaLa upara baMne pagane sthApe che. mArgathI ane pAchaLa sAta bIjA kamaLa bhagavaMtane cAle che. pachIpachInA kamaLa upara paga mUkIne bhagavaMta AgaLa-AgaLa cAle che. * niyukti-556 : pradakSiNA karI pUrvamukha rahI, traNa dizAmAM devakRt pratirUpo, jyeSTha gaNadhara ke bIjA gaNadharo agni khUNAmAM nIkaTa bese. * vivecana-556 : bhagavaMta pUrva dvArethI pravezIne azoka vRkSane pradakSiNA karIne, pUrvAbhimukha bese che. zeSa traNa dizAmAM siMhAsanayukta tIrthaMkara AkRti devakRt hoya che - x - bhagavaMtanA pAdamUle eka gaNadhara vaDe avirahita hoya che. te jyeSTha ke anya hoya. prAyaHjyeSTha hoya te jyeSThagaNi ke bIjA agni khUNAmAM bhagavaMtanI nIkaTa bhagavaMtane praNAma karIne bese. bAkInA gaNadharo bhagavaMtane vAMdIne, prabhunI nIkaTa bese che. bhuvanagurunuM rUpa trailokyagata rUpanA suMdaratarapaNAthI devoe racela pratikRtinA rUpamAM zuM sAmya hoya ke asAmya, te kahe che - * niyukti-557 * vivecana : je te devo vaDe karAyela traNa dizAmAM jinavaranI pratikRtio te paNa tIrthaMkaranA prabhAvathI tIrthaMkarane anurUpa ja hoya che. * niyukti-558 * vivecana : tIrtha-gaNadhara, temanA hovAthI atizayavALA saMyato tathA vaimAnikonI devI ane zramaNIo tathA bhavanapatyAdi traNenI devIo. A gAthArtha kahyo, have avayavArtha kahe che - * niyukti-559 : kaivalIo traNa vakhata jinavarane, tIrtha praNAma, tenA mArgathI, mana:paryAya Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni papa9 55 256 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/1 mahaddhikane praName che. mahaddhika beThA hoya to pachI AvelA apaddhika temane praNamIne jAya che. tyAM pIDAdi nathI. virodhI jIvone paNa paraspara IrSyA ke bhaya nathI. tevo bhagavaMtano anubhava che. pahelA gaDhamAM manuSyAdi ja kahyA, tethI kahe che - bIja gaDhamAM tirmayo hoya che, bIjAmAM vAhano che. prAkAra bahAra tiryaMco sAthe manuSyo ane devo paNa hoya, te badhAM pratyeka ke mizra paNa hoya. Avazyaka niryukti-1 thI pa63no muni dIparatnasAgara kRtu saTIka anuvAda pUrNa bhAga-31-mo samApta ghanI Adine namatA, svasthana-svasthAne jAya che. * vivecana-papa9 : kevalIo tIrthakarane traNa pradakSiNA karIne ane tamane praNAma karIne, tIrtha ane gaNadharanI pAse bese. mana:paryavajJAnI paNa bhagavaMtane vAMdhIne, tIrtha ane kevalIne vAMdIne kevalInI pAchaLa bese che. mAtra zabdathI atizaya vagastA sayato paNa tIrthakarane vAMdIne mana:paryavajJAnInI pAchaLa bese che. vaimAnika devIo paNa tIrSaka dine vAMdIne vaimAnika devInI pAchaLa ubhI rahe che, paNa besatI nathI. bhavanapatyAdi traNenI devIo paNa tIrthaka dine vAMdIne naiRtya dizAmAM bhavanapatinI, pachI jayotikanI, pachI yaMtaranI devI ubhI rahe che e pramANe mana:paryava jJAni Adi paNa namIne sva-sva sthAne jAya che. * niyukti-pa60 + vivecana : bhavanapati, jyotika, vyaMtara devo bhagavaMtane vAMdIne, sAdhune vAMdane, anukrame vAyavya pArve rahe che tema jANavuM. vaimAnika, manuSyo ane mAnuSI strI cAkarmI IzAnamAM rahe che. kaI rIte? pradakSiNA karIne, tIrthaMkara Adine vaMdanA karIne anukrame rahe che - x * x * pUrvAcAryoe kahyuM che ke - koI devI besatI nathI, devo, paraSo, strIo bese che. je parivAra jenI nizrA karIne Ave, te tenI paDakhe ja rahe che. have bhASyakArano mata - * bhASya-116 thI 11juM vivecana : sAdhu, vaimAnika devI, sALI pUrva dvArethI pravezI prabhune pradakSiNA daIne agni khUNe rahe che. jyotika, bhavanapati, vyaMtaranI devIo dakSiNa dvArethI pravezI maitrAtya khUNAmAM pUrvavat rahe che. bhavanapati, vyaMtara, jyotika devo pazcima dvArethI AvIne vAyavya khUNAmAM pUrvavat rahe che. mahendra saha kA devo, manuSya, manuSya zrI uttara dvArethI AvIne IzAna khUNAmAM aMjalI joDIne rahe che. have upasaMhAra gAthA - * niyukti -pa61 thI pa63 : ekaika dizAmAM padAnI kaka-kinI beThako hoya. pahelI-chellI dizAmAM vimizrI , paraSo bAkInI dizAmAM pratyeka hoya che. pahelAM beThelA sAmAnya loko AvelA RddhivALAne praNAma kare che, beThelA mahaddhikane paNa sAmAnya loko paName che. tyAM pIDA-vikathA-paraspara Ima ke bhaya nathI. bIjI gaDhamAM tici, trIja gaDhamAM yAna hoya. prakAranI bahAra tiryaMco paNa pratyeka ne mizra hoya che. * vivecana-pa61 thI pa63 : pUrva Adi ekaika dizAmAM ukta lakSaNa saMyata Adi trika hoya che. agni ane IzAna dizAmAM strIpuruSo baMne hoya, bAkInI be dizAmAM pratyeka ja hoya che. temAM rahelAM deva-manuSya sthiti kahe che - aA Rddhika pUrve rahela hoya te AvanArA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa - 16 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA - 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa 15 vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA 17 jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 5 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA | | 30 Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42 29 ] 41. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda (32) anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlAcArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladaMsaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH AgamasaTIka anuvAda Avazyaka-2 wla0 sa na 4. - anuvAda-zreNInA sarjaka baS: chuM /zrI AzApUraNa pArzanArA gatabaMDAra muni dIparatnasArIratabhaMDAra, tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.supa Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 4ra saMpUrNa mUlya-3-10,000 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 KsaMparka sthaLo Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. [3221) Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 Agama saTIka anuvAdanA 32 mAM che... A bhAga - AgamasUtra saTIka anuva 0 Avazyaka-mUlasUtra-1 nI -0- niryukti-564 thI AraMbhIne - -0- niryukti-1005 sudhI adhyayana-1-sahita X - X * -- * - * -- X X -- -: TAIpa seTIMga che zrI mahAkAlI enTaraprAIjha cAMdaloDiyA, amadAvAda. (M) 9824419736 -H mudraka HnavaprabhAta prinTIMga presa ghIkAMTA roDa, amadAvAda. Tel. 079-25508631 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNasuda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano kSepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte azirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vighnarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI RcacaMdrasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIzaH vaMdanA 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAritra prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravrajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratna-- pUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdhaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. 3 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [32] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI papU AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma.nA samudAyavartI sAbI zrI bhANIjI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI kSetrapAla bhakti TrasTa navasArI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - - Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasahakroso 4-prakAzano 11 A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI' jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalItho kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che 3 thI 4 paryaMtano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIze pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. wwxxx vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttALi - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIka mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakroso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza'. A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, cUrNi ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke dRSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakrama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke dRSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM AgamasuttALi-saTI to che ja. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 (8) jinabhakti sAhitya - * caityavandana parvamAlA * caityavandanasaMgraha - tIrthajina vizeSa * caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rUpa caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. d zatruMjaya bhakti * zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI AgamasUtra saTIka anuvAda 0 abhinava jaina paMcAMga * abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) sUtra abhyAsa-sAhitya - 0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa . pratikramaNasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. = = X = E G ma Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH bhAga-32 40 Avazyaka-mUla # 2 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana Agama saTIka anuvAda zreNImAM A cAlIzamuM Agama che. je cAra mULasUtromAM paheluM mULa sUtra che. te 'Avazyaka' nAmathI prasiddha che. tenuM prAkRtamAM mathakSaya evuM nAma che. paNa gujarAtI ke saMskRtamAM to tene "Avazyaka'' nAme ja oLakhe che. A AgamamAM cha adhyayano che. mULa Avazyaka sUtranuM kada to ghaNuM ja nAnuM che. mAtra-92 sUtromAM cha e adhyayano pUrA thaI jAya che, paraMtu tenI niyuktinI saMkhyA-1623 che, vaLI temAM bhASya ane hAribhadrIya TIkAne kAraNe tenuM kada ghaNuM ja vistRta thaI jAya che. jo tenA uparanI cUrNi, pU.malayagirijInI vRtti, bRhata bhASya, dIpikAo ItyAdi badhuM ja sAhitya sAthe rAkhavAmAM Ave to to A sUtranuM kada ghaNuM-ghaNuM ja vistAravALuM thaI jAya. mULa AvazyakamAM to sAmAyika, caturvizati stava, vaMdana, pratikamaNAdi che viSayo che. paNa niyukti sahitanI cUrNi ane vRtti sAthe gaNatAM to jaina vADmaya banI jAya teTaluM viSayavastu ane kathA-daSTAMta saha A Agama pracUra mAhitIno srota banI rahela che. ahIM ame anuvAdamAM niyukti, bhASya, cUrNi, hAribhadrIya vRttinI mukhyatA rAkhela che. paraMtu vizeSAvazyaka bhANa, tenI TIkA, pUjya malayagirijInI vRtti Adi paNa choDavA jevA nathI. ahIM anuvAdamAM kyAMka koIka saMdarbho umerAyA che, to kyAMka nyAya, vyAkaraNa, vAda Adine choDyA paNa che. kathA-daSTAMtomAM paNa kyAMka daSTAMtanI vAkyapUrti vaDe te laMbAyA paNa che, to kyAMka saMkSepita paNa karyA che, purepurI kathA jANavA amAruM "Agama kathAnuyoga" jovuM. ame A Agamane niyuktinA AdhAre cAra vibhAgamAM vaheMcyuM che, jemAM pahelA bhAgamAM 1 thI pa63 niyukti samAvI. A bhAgamAM pa64thI 1oo5 niyukita samAvI che. sAthe adhyayana-1, sUga-1 paNa samAvAyuM che. [32/2] Avazyaka sUtra-TIkA sahita-anuvAda 9 -X - X - X - X - X - X - X - X - X - mULa sUjhano AraMbha to cheka niyukti-886 pachI thAya che. A pUrve bhAga-1 mAM (bhAga-1mAM] Avazyaka niyukti-1 thI 563no samAveza karyo che. A bhAga-2mAM liktii-64 thI 1oo5 che. temAM niyukti-89 sudhI upoddhati che. pachI 886 sudhI namaskAra niyukti che. pachI adAyana-1 nuM sUjha-1- Ave che ane A AkhA bhAgamAM maw sUma-1-che.) have bIjA dvAne kahe che - * niyukti-564 - sarvavirati, dezavirati athavA samyakatva koI grahaNa karaze to ja dezanA thAya, anyathA amUDha lakSavALA bhagavaMta dezanA na Ape ane kahe to koI na le tevuM banatuM nathI. * vivecana-564 - dezanA kathana koI sarvavirati Adi le to pravarte. anyathA amUDhalakSa thatu aviparItavetA dezanA na Ape. kahe che - devono samavasaraNa karaNapayAsa anarthaka che. kemake karyA pachI paNa niyamathI dezanA thaze nahIM ane jo bhagavaMta dezanA Ape to koIpaNa prakAranuM sAmAyika koIka svIkAre ja che. * x - manuSyAdi keTalI sAmAyika svIkAre, te kahe che - * niyukita-565 - manuSya cAramAMthI koI eka, tiryaMca gaNa ke be mAMthI eka svIkAre, je. te na hoya to niyamathI dene samyakatvane svIkAre che. * vivecana-565 - * x * manuSya cAramAMthI koI eka sAmAyika svIkAre, tiryaya sarvavirati sivAyanI koI eka athavA samyakatva ke zrata sAmAyika kare. jo koI manuSya ke tiyaya na hoya to niyamathI devo samyakatvane svIkAre che, ema gAthArtha che - teo A rIte dharma kahe che - * niyukti-pa66 : tIrtha praNAma karIne bhagavaMta dezanA kahe che, sAdhAraNa zabdothI, badhAM saMjJIne, rojana vyApinI. * vivecana-566 - 'no riWH' kahI, praNAma karIne dezanA Ape che. te dezanA deva, manuSya, tiryaMca badhAM samajI zake tethI sAdhAraNa bhASAmAM ane yojana vyApInI hoya te rIte bhagavaMta kahe che arthAta bhagavaMtano 'vani saMpUrNa samosaraNamAM rahela saMjJIne artha samajAya tevI bhASAmAM hoya che. kemake bhagavaMtano atizaya che - kRtakRtya bhagavaMta tIrthapraNAma kema kare ? Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni * 567 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti -pa67 : arahaMto tIefpUrvaka hoya che. pUjitoe pUjela che, vinayakarma che, tethI kRtakRtya paNa bhagavaMta jema dezanA Ape che, tema tIrthane name che. * vivecana-567 : tIrtha - zrutajJAna, tenA sahita tIrthakaratA che. kemake te abhyAsa prApta che. pUjita vaDe pUjA te pUjitapUjA, te jenI karAyela che. kemake lokanA pUjitapUjakapaNAthI che. bhagavaMta paNa tene pUjita gaNI pravRtti kare che. tathA have kahevAnAra vainasika gharmamULa che athavA kRtakRtya hovA chatAM jema dharma kahe che, tema tIrthane paNa name che. [zaMkA tIrthaMkaranAma gotra karmano vipAka hovAthI A paNa dharmakathana kRtakRtyane ayukta ja che. [uttara] nA, te kaI rIte vedAya? ItyAdi gAthArtha jovo. kyAM kayA sAdhu vaDe, kayA bhU bhAgathI samavasaraNamAM AvavuM ke javuM, tyAre zuM prAyazcita Ave? te kahe che - * niyukti-pa68 : jyAM apUrva samosaraNa hoya athavA sAdhue je purve dekhela na hoya, te bAra yojanamAM Ave, je na Ave to vadhu prAyazcitta. * vivecana-568 : jyAM te-te tIrthakaranI apekSAe abhUtapUrva samosaraNa thAya, athavA bAra yojanamAM koI zramaNe pUrve na joyela hoya te Ave. avajJAthI jo te na Ave to caturvadhu prAyazcita Ave che. * X - X - rUpa-pRcchAdvArane varNavavAne mATe kahe che - * niyukti-pa69 - badhAM devo aMguThA pramANa rUma kare to paNa jinezvara devanA paganA aMguThA AgaLa aMgArAnI jema na zobhe. * vivecana-569 : bhagavaMtanuM rUpa kevuM che? potAnI saMpUrNarUpa nimaNi zakti vaDe aMguThA pramANa rUpa viku to paNa bhagavaMtanA paganA aMguThA pramANa paNa na zobhe. have gaNadharAdinI rU5 saMpatti kahe che - * niyukti-pa30 - gaNadhara, AhAraka, anuttaravAsI cAvata vyaMtara, cakI, vAsudeva, baladeva, maMDalika, hIna hoya che. bAkInA cha sthAna gata hoya che. * vivecana-pa0 : tIrthakaranA rUpathI anaMtagaNahIna rUpathI gaNadharo hoya che. tenA karatA anaMtaguNahIna AhArakadehI hoya, tenAthI anaMtaguNahIna anuttara vaimAnika devo hoya, e pramANe dehanA rUpathI uttarottara anaMtaguNa hAni zaiveyakadevathI baMtara sudhI, pachI cakravartI, vAsudeva, baladeva, mAMDalika sudhI jANavI. bAkInA rAjA ane janapadanA loko cha sthAnagata hoya che - anaMta bhAgahIna, asaMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAta guNahIna, asaMkhyAta guNahIna, anaMta guNahIna. * x * have saMhananAdi kahe che - * niryukti-pa31 - saMghayaNa, rUpa, saMsthAna, varNa, gati, satva, sAra, ucchavAsa, A badhAM tIrthanA nAma karmanA udayathI anuttara hoya che. * vivecana-pa31 : vajaRSabhanArAya saMghayaNa, samacaturaDha saMsthAna, rUpa dehanI chAyA, gamana, vIyanirAya karmanA phAyopazamacI janita AtmapariNAma, mAra - bAhyathI gurupaNu ane atyaMtarathI jJAnAdi, ucchavAsa, te bhagavaMtane A badhuM anuttara hoya che. Adi zabdathI lohI ane mAMsa gAyanA dudha jevA hoya. nAmakarmanA udayanA aneka bheda che, tenA udayathI Ama hoya. prazna bIjI prakRtinI vedanA, gotrAdi, nAma, je Indriya gAdi te prazasta udayavALA hoya, te bhagavaMtane chArIkALe ke kevalIkALe anutara hoya ke nahIM ? te have kahe che - * niyukti-pa3ra : bIjI pravRtti paNa prazasta udayathI anuttara hoya che. kSaya ane upazamathI paNa, kSayamAM to avikalpa sarvottama hoya che. vivecana-para : bIjI pravRtti paNa prazasta udayathI ucca gogAdi hoya che te paNa ananya sadeza. upa zabdathI 'nAma' je jAtyAdi levA. kSayopazamamAM paNa je dAna, lAbhAdi kArya vizeSa, upazama zabdathI paNa je koI che, te anutara hoya che. karmano kSaya thatAM kSAyika jJAnAdi guNa samudaya thAya. avikalA-thatu sarvottama kahela che - tIrthakara, gaNadhara, [prazno asatAvedanIyAdi prakRti je azubha che, te kaI rIte temane du:khadAyI na thAya ? te kahe che - * niyukti-53 : asAtA Adi je paNa zubha prakRtio che, te dudhamAM lIMbaDanA rasanA biMdu mAphaka temane sukhadAyI nathI. * vivecana-pa33 : asAtA Adi je paNa azubha prakRti hoya Adi gAthArthavatu prakRti dvArane AzrIne kahe che - utkRSTa rUpathI bhagavaMtane zuM prayojana ? * niryukti-pa34 - dhamoMdayathI rUpa thAya, pastI paNa je dharma kare to surapa grAhya vacanI thAya. tethI ame temanA rUpanI prazaMsA karIe chIe. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 534 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * vivecana-pa34 - gatimAM paDatA AtmAne dhAre te dharma. tenA udayathI rUpa thAya tevuM sAMbhaLanArA mAne che. jo rUpavaMta paNa dharma kare che, to bAkInAe sArI rIte karavo joIe evI zrotAnI buddhi che. surUpa Adeya vAkya thAya. zrotAnA rUpanA garvano chedanAra thAya che. tethI bhagavaMtanuM rUpa prazaMsIe chIe. bhagavaMta devAdi badhAMnA saMzayane eka sAthe kaI rIte chede ? * niyukti-535 + vivecana : asaMkhyAta kALe paNa saMkhyAtIta saMzayIo - devAdinA saMzayo na chedAya. kAraNa ke krama vyAkaraNa doSa che. bhagavaMta eka sAthe chede che. eka sAthe uttara ApavAnA guNane pratipAdita karavA kahe che - * niyukti-536 : sarva savomAM aviSamatva, RddhivizeSa ane akAlaharaNa, sarvajJa prati vizAsa, aciMtya guNasaMpadA, eka sAthe thAya. (A pado che... * vivecana-536 : badhAM jIvomAM eka sAthe kathanathI bhagavaMtanuM tulyatva pragaTe che. kemake rAgadveSarahitanA tulyakALa saMzayInA ekasAthe jijJAsAmAM kALa bheda kathanathI lagadveSa gocara cittavRtti prasaMga che. sAmAnya kevalIne tevo prasaMga Ave. temane AvI dezanA karaNanupapatti nathI. A bhagavaMtanI Rddhi vizeSa che ke je ekasAthe badhAM saMzayInA saMpUrNa saMzayano cheda kare che. ekasAthe saMzayo dUra thavAthI A bhagavaMtanuM akAlaharaNa che. kemake kramathI kAnamAM koIka saMzayInA saMzayo anivRtta hoya ane maraNa thaI jAya, paNa bhagavaMta jIvone saMzaya nivRtyAdi phalarahita thatAM nathI. tathA sarvajJano vizvAsa paNa temane A rIte thAya che. - X - X * tathA bhagavaMta aciMtya guNasaMpadAvALA che. je kAraNe A guNo che tethI ekasAthe kahe che. have zrotAnA pariNAmanI AlocanA karatA kahe che - X - X - * niyukti-537 : vaSa udakanA je rIte varNAdi bhAjana vizeSathI thAya che, tema badhAmAM paNa sva bhASAthI jina bhASA pariName che. * vivecana-57 : vRSTinuM ke anya jaLa, je rIte bhAjananA vizeSapaNAthI varNa AdivALuM thAya che. kALI sugaMdhI mATImAM svaccha, sugaMdhI ane rasavALuM thAya che, ukhabhUmimAM viparIta thAya che. e rIte badhAM paNa zrotAne jinavANI svabhASAmAM pariName che. tIrthakaranI vANIno saubhAgya guNa kahe che - * niryukti -pa38 : sAdhAraNa, advitIyA, teno upayoga, grAhakanI girA, zrotA kaMTALe nahIM, vaNikanI kid dAsInuM dRSTAMta che. * vivecana-pa38 : aneka prANIne svabhASApaNe pariNamavAthI ane narakAdi bhayathI rANavathI te bhASA sAdhAraNa che. advitIyA che. zrotAne teno ja upayoga che. bhASA vANInI prAhikA che. upayogamAM hovA chatAM zrotAne kaMTALo ApanAra nathI. A ani jANavA - x - eka deTAMta Ape che - eka vaNikane eka vRddhA kAThiDI dAsI hatI. te savAre lAkaDA levA gaI, bhukha ane tarasathI thAkIne madhyAhe AvI, ghaNAM thoDAM lAkaDAM lAvI. tene mArIne, bhukhI-tarasI evI tene pharI mokalI. te ghaNAM lAkaDAno bhAra vahetI pauruSIe jaIne AvatI hatI. jyeSTha mAsa hato. tenA bhArAmAMthI eka kASTha paDI gayuM. teNIe vaLIne lIdhuM. te samaye tIrthakara yojanavyApI svarathI dezanA detA hatA. te vRddhA te rIte namelI ja vANI sAMbhaLavA lAgI. garamI, bhukha, tarasa, parizramane bhUlI gaI. sUryAsta samaye tIrthakara dharma kahIne, ubhA thayA, vRddhA paNa gaI. e pramANe - * niyukti-539 : zrotA badhu Ayu khapI jAya tyAM sudhI satata jinadezanA sAMbhaLe to paNa zItauSaNa, bhukha, tarasa, parizrama, bhayane na gaNakAre * vivecana-539 : bhagavaMta dezanA de tyAre zrotAnuM Akhu AyuSya bhagavaMtanI samIpe vartatA khapI jAya ane je satata jina dezanA sAMbhaLe to paNa zItAdi uktane na gaNakAre * have dAnadvArane AzrIne kahe che - bhagavaMta je nagaromAM vicare, tenA samAcAra je lAve tene maLatuM dAna zuM ? - * niryukti-pa80 thI 582 : cakI vRttidAnamAM 1 lAkha sonaiyA Ape ane pragatidAnamAM 12 karoDa sonaiyA Ape. ATaluM ja dIna vAsudeva rajadnA pramANathI Ape che, mAMDaliko. 12,500 vRttidIna ane 1ra lAkha patidAna Ape che. bIjA zreSThI Adi bhakti ane vaibhavane anurUpa Ape che. jinanuM Agamana sAMbhaLIne niyukata ke aniyukatane yathAyogya Ape che. * vivecana-580 thI pa02 - vRtti - AjIvikAthI niyukta puruSa. - x * prItidAna eTale je bhagavaMtanA AgamananuM nivedana kare tene parama harSathI apAya ane te niyukta puruSa karatAM anya hoya. temAM vRtti e niyata vArSika dAna che. jyAre prItidAna aniyata che. * * * jemAM cakravartI suvarNanuM, vAsudeva cAMdInuM ane mAMDalIka rAjA rUpiyAnuM dAna Ape che, tema jANavuM. zuM A ja mahApuruSo Ape ? nA, bhakti ane vaibhava mujaba zreSThI Adi paNa Ape temAM Ibhya - mahAdhanavAnuM. mAre zabdathI nagara, gAmanA bhogikAdi jANavA. kyAre Ape ? jinanuM Agamana sAMbhaLIne. kone ? niyukta ke aniyuktane. temane A rIte ApatA zA guNa thAya ? Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra upodghAta ni * 583 23 * niryukti-583 - devAnuvRtti, bhakita, pUjA, sthirIkaraNa, jIvonI anukaMpa, sAtA udaya, dAnaguNa, tIrthanI prabhAvanA eTalA guNo thAya. * vivecana-583 : jema devo bhagavaMtane pUje che, tema tenI anuvRtti thAya, bhagavaMtanI bhakti ane pUjA thAya. navA zrAvakonuM sthirikaraNa thAya, kahenAra jIvanI anukaMpA thAya. sAtA vedanIya baMdhAya. ItyAdi - 4 - have devamAtya dvAra - bhagavaMta pahelI saMpUrNa poiisa dharma kahe. tenI madhye devamAtra eTale bali praveze. [zaMkA te koNa kare ? * niyukti -584,585 - rAjA, maMtrI, tenA bhAve nagarajana ke janapada kare. durbaLa chIe khAMDela, baLavAne chaDela, dula kalama [cokhA] te paNa aDhaka pramANa, te zrImaMtane tyAM vINavA ApIne pAchA lAvela hoya, akhaMDa ane asphaTita hoya, phalaka sahita hoya, teno balI karavo, devo paNa temAM ja gaMdha Adine nAMkhe che. [tevA balI lAve.]. * vivecana-584,585 - cakravartI Adi rAjA, majAno maMtrI, te na hoya to nagaravAsI viziSTa loka samudAya ke gAmAdimAM janapada - teno nivAsI loka te kare te dubaLI strI vaDe khAMDela, baLavAna strI vaDe chaDela (vINelA cokhA hoya. cAra prastha pramANa eTale eka ADhaka [cAra maNa] hoya - X * tene Izvara Adine ghera vINavA Ape, tene ja pAchA lAve. vaLI te cokhA akhaMDa saMpUrNa hovA joIe, asphaTita-dhArI vagaranA hoya, pATIyuM mUkyA chatAM na bhAMgela hoya, teno bali thAya. devo paNa temAM ja bali-gaMdhAdi nAMkhe. A rIte te ahIM nipajJa bali devo sahita rAjAdi laIne, vA>>i nAdapUrvaka, dizA maMDalone pUratA, pUrva dhArelI Ave tyAre bhagavaMta paNa dezanA detA virame che. * niyukti -586,583 - pUrva dvArethI balinA praveza kALe dharma pa&ithanA baMdha rahe che. rAjAdi traNa pradakSiNA kare che, tenuM ardha bali devo laI le che. AdhunuiM A rAjAdi che, bAkInuM sAmAnya loko le che. badhAM roga balithI zAMta thAya che ane navA roga cha mAsa sudhI utpanna thatAM nathI. vivecana-586,587 : gAthArtha kahyo. vizeSa A pramANe -] balino praveza pUrva dvArethI thAya che. bali praveza thavAnA kALe bhagavaMta dharma kathana roke che. rAjAdi je koI bali laIne praveze te bhagavaMtane traNa pradakSiNA Ape che, te bali bhagavaMtanA paganI AgaLa pADe che. paDyA pahelAM ja aDadhA devo laI le che. bAkInA aDadhAnuM aDadhUno adhipati rAjA hoya. bAkInA aDadhA sAmAnya loka le che. teno eka dANo paNa mAthA upara mUkatA roga zAMta thAya, ItyAdi - x * x - A balino kSepa thayA pachI bhagavaMta prathama prakAranA aMtaramAM uttaranA dvArethI nIkaLI IzAna khUNAmAM devachaMdakamAM yathAsukha samAdhithI rahe che. bhagavaMta jAya pachI bIjI pauraSImAM koI gaNadhara dharma kahe che. bhagavaMta kema na kahe ? gaNadhara kahe temAM kayA lAbha che ? * niyukti-588 + vivecana : bhagavaMtane kheda vinoda - parizramamAM vizrAma thAya. ziSyanA guNonI prakhyApanA karela thAya che. zrotAone ubhayamAM vizvAsa thAya che ke jema bhagavaMte kahyuM tema gaNaghara paNa kahe che athavA gaNadhara tyArapachI bhagavaMtanA kathananA anuvAdI che, tevo vizvAsa bese che tathA ziSya ane AcAryano krama dekhADayo tema thAya che. AcArya pAse besIne yogya ziSyathI tenA anvaryanuM AkhyAna te kartavya che - gaNadhara kahe temAM ATalA lAbha thAya che. gaNadhara kyAM bese ? te kahe che - * niyukti-pa89,50 - rAjAe lAvela sIMhAsana ke pAdapIThe besI i ke bIjA koI gaNadhara bIjI porisimAM dezanA Ape. gaNadharo asaMkhyAta bhavo kahe che athavA bIjAe pUchela sarva kahe che. atizayAdi rahita puraSa A chaSAstha che tema na jANe. * vivecana-pa89,pa0 : (gAthAthI pAdapITha-bhagavaMtanI pAdapIThe, mA - sAdhu Adi samudAya lakSaNa ghAravAnuM zIla jenuM che te. te gaNadhArI kaI rIte kathana kare ? saMkhyAtIta arthAt asaMkhyAta. sAhag - kahe che. asaMkhyAta bhavomAM je thayuM ke thaze te. athavA bIjAe pUchela sarva vastune kahe che. AnA vaDe saMpUrNa abhilAya padArtha pratipAdananuM sAmarthya kahyuM. sanattazaya - avadhi Adi atizaya hita. - x - ( A pramANe sAmAnyathI samavasaraNa vaktavyatA kahI. have A kahe che - samavasaraNa thayA pachI devano jayakAra zabda mizrita divya daMdubhi zabda sAMbhaLI vikasita nayanathI AkAzamAM devAMganA sameta deva vRMdane yajJapATaka najIka Avela lokone saMtoSa thayo o ! devo AvyA. * niryukti-51 + vivecana : te divya ghoSa sAMbhaLIne manuSyo yajJapATake saMtuSTa thayA. yajJa vaDe lokone pUjo te yAjJika. aho ! kadAca devo ahIM Ave che. ahIM 'kadAca' zabdathI "cAnyama gamana" paNa kare, tema kahyuM. 11-vedavidonuM kathana - * niryukti-52 thI 594 - agiyAre paNa gaNadharo, badhAM uttta vizALa kuLa vAvALA, madhyama pApApurImAM yajJavATakamAM AvyA. anukrame temanA nAmo A che - indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti, vyakta, sudhamAM, maMDitayuga, mauryaputra, arkApita, alabhrAtA, metArya, prabhAsa e 11 vIra prabhunA gaNadhara thaze. * vivecana-pa92 thI 594 - -x- badhAM gaNagharo pradhAnajAtivALA, pitA-dAdA Adi aneka vaDe samAkula Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 592 thI 594 kuLa-vaMzavALA, samavasRtA - ekaThA thayA. A gaNadharanA nAma ane krama zuM che ? te be gAyAmAM jaNAvyuM. - 4 - * niyukti-55 * vivecana : je nimite temanuM niSkramaNa [dIkSA] thayuM, te A gaNadharonuM anukrame kahIza. tathA tIrtha sudharmAsvAmInuM thayuM kemake bAkInA IndrabhUti Adi gaNadharo ziSyagaNa rahita thayA. temAM jemanA je saMzayo hatA te kahe che - 25 * niyukti-56 : jIva, karma, te jIva, bhUta, tAzaka, baMdha ane mokSa, deva, nairayika, punya, paraloka ane nirvANa [11 gaNadharonA anukrame A saMzayo che.] * vivecana-596 H (1) jIva che ke nathI ? (2) karma-jJAnAvaraNIyAdi lakSaNa che ke nathI ? (3) te zarIra e ja jIva che ke anya che ?, jIvanI sattA nathI. (4) pRthvI Adi pAMca bhUta che ke nahIM ? (5) je A bhave jevo che tevo ja parabhave che ke judo che ? (6) baMdha ane mokSa che ke nahIM ? [zaMkA] karmanA saMzayathI A saMzayamAM zo bheda che ? karma-sattA darzAve che, A zaMkAmAM tenuM astitva mAne ja che, paNa jIva e karmano saMyoga che ke kema ? te prazna che. (7) devo che ke nahIM ?, (8) nAsko che ke nahIM ? (9) putya vize saMzaya, karma che paNa zuM punya prakRSTa sukhano hetu che ? te ja ghaTI jAya to ati duHkha prApta thAya che ke kema ? arthAt pApa che ke nahIM ? (10) paraloka vize saMzaya che. paraloka - bhavAMtara, te che ke nahIM ? (11) nirvANa che ke nathI ? baMdha ane mokSanA saMzaya karatA A praznamAM zuM vizeSatA che? te prazna ubhayane jaNAve che, A prazna eka viSayamAM ja che - zuM saMsAra abhAva mAtra ja A mokSa che ke nahIM? have gaNadhara parivAra - * niyukti-597 + vivecana : pahelAM pAMce gaNadharono pratyekano pAMcaso - pAMcaso to parivAra, be gaNadharono pratyekano 350no parivAra. ahIM La - samudAya arthamAM ja kahela che. be gaNadhara yugalano pratyekano 300no parivAra hato. ahIM evuM kahevA mAMge che ke - chellA cAre gaNadharonuM pratyekanuM pramANa 300no parivAra che [arthAt 300 x 4 = 1200 ATaluM prAsaMgika kahyuM. have prastuta dvAra kahe che - te devo yajJapATakane choDIne samosaraNAM AvyA. te joIne loko paNa tyAM gayA. bhagavaMtane devo vaDe pUjyamAna joIne atI harSa karyo. pravAda thayo ke ahIM sarvajJa samosaryA che, temane devo pUje che. tyAre sarvajJano pravAda sAMbhaLIne IrSyAthI dhamadhamato indrabhUti bhagavaMta prati cAlyo, te kahe che - * niryukti-58 thI 600 H devo vaDe karAto nivarendrano mahimA sAMbhaLIne abhimAnI ane IrSyAthIyukta IndrabhUti Ave che. sarvajJa, sarvadarzI ane janma-jarA-mRtyuthI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 mUkAyelA jinezvare tene nAma ane gotra sahita bolavyo. huM jANuM chuM ke "jIva che ke nahIM" evo tane saMzaya che. tuM vedapadanA arthane jANato nathI. tethI tane A saMzaya che. * vivecana-598 thI 600 : devo vaDe jinendrano mahimA karAto sAMbhaLIne ke joIne, A prastAvamAM - bhagavaMta samIpe AvatA, abhimAnI - huM ja vidvAna chuM tevuM mAna jene che te. matsaraIrSyA vizeSa. mAro jevo bIjo sarvajJa koNa che ? hamaNAM sarvajJavAdathI ukheDI nAMkhu. ItyAdi saMkalpathI kaluSita aMtarAtmAvALo IndrabhUti. te bhagavaMta samIpe AvatA bhagavaMtane 34-atizayo yukta ane devendra-asurendra-narendrathI pavRitta joIne zaMkA sAthe temanI AgaLa ubho rahyo. tyAre jinavare tene bolAvyo. kevA jinavara ? jAti-prasUti, jarA-vaya ghaTavA rUpa, maraNa-daza prakAre prANa viyogarUpa, e badhAMthI mukta. kaI rIte bolAvyo ? IndrabhUti gautama ! ema kahIne, kemake jinavara-sarvajJa sarvadarzI che. 26 [zaMkA] je jarA maraNarahita che, te sarvajJa ja hoya mATe vizeSaNa vyartha nathI ? nA, nathI - 4 - keTalAMka vAdano nirAsa karyo che. temaNe nAma-gotrathI bolAvatA gautamane vicAra Avyo ke - are ! A to mAruM nAma paNa jANe che, athavA huM prasiddha chuM, mane koNa na oLakhe ? jo mAro mano saMzaya jANe ke nivAre to Azcarya kahevAya. teTalAmAM bhagavaMta bolyA - he gautama ! zuM jIva che ke nathI tema zaMkA che ? A anucita saMzaya che. A saMzaya tArA viruddha vedapadanA zravaNathI thayelo che. huM te veda padono artha jANato nathI. te huM tane kahuM chuM - te have pachI kahevAze. keTalAMka hri zabdane paripraznArthe oLakhAve che, paNa te yogya nathI. bhagavaMta sArva saMzayAtIpaNe che - 4 - 4 - viruddha vedapada janma saMzaya kahyo, te A che - vijJAna dhana vato ane sa yai ayamAtmA ItyAdi. teno A artha thAya che - vijJAna ja caitanya che, nIla Adi rUpatvathI. tenA vaDe dhana te vijJAnaghana. te ja adhyakSathI parichidmamAna svarUpathI, kevA - pRthvI Adi lakSaNathI utpanna thaIne pachI temAM ja vinAza pAme che. marIne punarjanma arthAt paraloka saMjJA nathI. to pachI jIva kyAM che ? [gautamanI zaMkA] AgaLa kahe che ke - AtmA pratyakSa nathI, Indriyano saMprayoga nathI, anumAnathI paNa AtmA jaNAto nathI - 4 - X + X - Agama gamya paNa nathI - 4 - A AtmA zarIrathI bIje kyAMya prayojAyela paNa dekhAto nathI - 4 - 4 - vaLI AtmA amUrta che, akartA nirguNa ane bhoktA che, tema paNa kahe che te A AtmA jJAnamaya che e badhAM paraspara virodhI ekAryAbhidhAyaka hovAthI pramANa nathI. - 4 - tethI jANato nathI ke AtmA che ke nahIM ? tuM vedapadonA arthane he indrabhUti ! jANato nathI. tenI ekavAkyatAmAM A Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 598 thI 600 artha che - vijJAna eTale jJAna darzananA upayogarUpa. tenA ananyapaNAthI AtmA ja vijJAnaghana kaho athavA pratipradeza anaMta vijJAna paryAya saMghAbhakAvathI 'vijJAnadhana' che - X- e pRthvI, pANI AdithI kathaMcita thaIne bhUtadharma e vijJAna nathI. kemake tenA abhAve mukti avasthAno bhAva che. tenA sabhAvamAM mRtazarIrAdino abhAva che. ItyAdi - X - X - X - [A badhI yaya sUyagaDAMgasUjhanI TIkAmAM paNa Avela che, vizentvazvakabhANa-TIkAmAM paNa vistArI che ane kyasutra TIkAomAM paNa Ave che, je ame choDI dIdhela che.) bhagavaMte A rIte uttara ApyA pachI zuM thayuM? * niyukti-601 : jasa ane maraNathI mukata jinavara vaDe saMzayano cheda thatAM, tenA pa00 chAtro sahita IndrabhUti pajita thayo. * vivecana-601 : e pramANe fchatra - nirAkRta thayA, chedAyA. - x * te IndrabhUti sAdhu saMvRtadIkSita thayo. khaMDika-chALo. * x * gaNadhara-1-samApta. * niyukti-602 thI 605 : tenI dIu sAMbhaLIne bIje IrSyAthI Ave che ane kahe che ke - huM temane jItIne indrabhUtine pAchA lAvuM chuM. janma-jarA-mRtyuthI mUkAyelA sarvajJa, sarvadarzI jinezvare nAma ane gogathI tene bolAvyo. kahyuM ke - "karma che ke nahIM e tAro saMzaya che, kemake vedapadanA arthone huM jANato nathI, teno A Arya che. teno paNa saMzaya chedAtA - teNe paNa potAnA 5oo ziSyo sAthe prajJA lIdhI. * vivecana-602 thI 60pa : IndrabhUtinI dIkSA thaI sAMbhaLIne agnibhUti IrSyAthI pUrva varNita svarUpa hetubhUtathI huM jAuM ane IndrabhUtine pAcho lAvuM, te zramaNa at IndrajAlika samAnane harAvuM ema vicArato jAya che. athavA indrabhUti zramaNathI chaLa pAmIne jItAyo, tenI zuM vAta karuM ? ItyAdi ciMtavato jinezvara pAse Avyo. bhagavaMtane joIne agnibhUti vismaya pAmyo. teTalAmAM bhagavaMte tene nAma ane goma sahita bolAvyo - agnibhUtine paNa thayuM ke - x* x * mane koNa nathI jANatuM ? paNa jo mAro saMzaya jANe ane nivAre to sarvajJa che tema nakkI thAya. teTalAmAM bhagavaMte kahyuM ke "karma che ke nathI" evI tane zaMkA che ne ? tAro saMzaya anucita che. viruddha veda pada jANIne tane A saMzaya thayela che. kemake tuM vedapadonA arthane jANato nathI ItyAdi pUrvavatuM. te vedapada A pramANe che - puruSa v fina kartha ItyAdi tathA puSya: puSyana ItyAdi. A samagra vAda sUyagaDAMga vRtti, vizeSAvazyaka bhASya-TIkA, kalpasUjhanI TIkAomAM Avela che. (fbhaya matane samajadi ane samajAvI zakatA tajajJano viSaya che, ame tenI mAtra zAbdika anuvAdathI saMtuSTa nathI mATe ame che e ya choDI dIdhela che.) Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 bhagavaMte agnibhUti je veda padone mAne che, te ja vedapadone AdhAre tenuM samAdhAna karyuM, temanA ja zAstrothI samAdhAna pAmatA teno paNa saMzaya chedAyo. * * * pUrvavatu 500 ziSyo sAthe teNe dIkSA lIdhI. e rIte bIjo gaNadhara samApta thayo. * niyukti -606 thI 609 : IndrabhUti ane agnibhUti baMnene dIkSita thayelA jANIne trIje vAyubhUti jinera pAse Avyo. huM tyAM jAuM. vAMdu ane paryApAsu. janma-jarA-maraNathI mukAyelA jinezvare - x - tene nAma ane gogathI bolAvyo. kahyuM ke "te ja jIva te ja zarIra" evo tane saMzaya che paNa koIne pUchela nathI. veda padono artha tuM jANato nathI. paNa teno artha e che - e rIte jinezvaranA kathanathI tenA paNa saMzayano cheda thatAM teNe paNa potAnA paoo ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. * vivecana-606 thI 609 : vAyubhUti pUrvanA benI dIkSA sAMbhaLIne jinavara pAse Avyo. benI dIkSA sAMbhaLavAthI abhimAna rahita ane sarvajJano vizvAsa janmatA have huM paNa jauM, bhagavaMtane vaMda, vAMdIne paryApAsanA karuM. e saMkalpa janmatAM bhagavaMta samIpe jaIne, vAMdIne bhagavaMtanI pAse Avyo. tyAre bhagavaMte pUrvavatu nAma-gotrathI bolAvyo. A paNa manogata saMzaya pUchavA vicAre che paNa kSobhathI pUchavA asamartha che, tethI bhagavaMte tene kahyuM - je jIva e ja zarIra che, evo saMzaya tane che, paNa koIne pUchIne saMpUrNa tatvane teM jANela nathI. tAro A saMzaya viruddha jaNAtAM vedapadone AzrIne thayela che, kemake te tenA arthane jANato nathI. te veda vAkyo A pramANe che - ** vinayana va pa mUrtaga: samunhAya tathA cena naga: tapasaT Upa ItyAdi visanadhana no artha pUrvavat che paNa na carsanA kati no artha "zarIra ane AtmAnI bheda saMjJA nathI" tevo tuM kare che. [ahIM paNa sUyagaDAMga vRtti, viroSAvasaka bhASyaTIkA, bhUsujhanI TIkAo jevI. ame A samagra vAdacayano anuvAda che choDI dIdhelo ja che tenI noMdha levI.] vRttikArazrI paNa chelle lakhe che ke - vizeSa vistAra karatAM nathI, A to gamanikA mAtra che." zeSa kathana pUrvavatuM. trIjo gaNadhara samApta thayo. pahelA ane trIjA gaNadhara vacce A bheda che ke - pahelAMne jIvanA astitva vize ja zaMkA hatI. jyAre A bIjAne jIvanA astitvanI zaMkA nathI paNa jIva e zarIrathI vyatirikta che ke nahIM, te zaMkA che. * niyukti-610 thI 613 : te traNe e dIkSA lIdhAnuM sAMbhaLIne 'vyakta' nAme cothA bhagavata pAse Ave che. huM jAuM, bhagavaMtane vAMdu ane vAMdIne cupAtu. tyAre janama-jarAmaraNathI vimukata jina - x - tene nAma ane gomathI bolAvyo ane kahyuM ke - tane saMzaya che ke "pAMca bhUta che ke nahIM?" vedapadonA arthane tuM jANato nathI, teno artha A che - artha kahevAthI saMzayano cheda thatAM - X * te potAnA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 610 thI 613 paoo chatro sAthe pravajita thayo. * vivecana-610 thI 613 : IndrabhUti Adi traNene pravajita thayA jANIne vyakata nAme gaNadhara jinavara pAse AvyA. kevA viziSTa adhyavasAyathI ? huM jauM, jina bhagavaMtane vAMdu, vAMdIne papAsu. evA prakAranA saMkalapa vaDe jaIne bhagavaMtane praNamIne temanA paga pAse bhagavaMtanI upalabdha saMpattithI vismaya pAmelA nayane raho. teTalAmAM janma-jarAmaraNathI mukta bhagavaMte kahyuM - zuM pRthvI Adi pAMca bhUto che ke nahIM tevI zaMkA che ? ItyAdi pUrvavatu. tane saMzaya viruddha veda padanI zrutithI udbhavela che. bAkI parvavata. te vedapado A che - 'hanIpamAM hai sanam ItyAdi ane ghAvI thavI ItyAdi. tathA pRthvI devatA, mApo devatA ItyAdi teno artha A che - [ahIM' vizeSAthI ane samagra vAda kathana vizeSAvazyaka bhASya-rIkra ane zvasumanI TIkAo AdhAre jANavuMsamajavuM. baMne matavALAnA matonI jANakArIthI te samajI ke samajAvI zakAya, te amArA kAryakSetranI bahAra che, tethI choDI dIdhela che.) e pramANe vyakta gaNadharano saMzaya chedAtA teNe paNa dIkSA lIdhI. e cotho gaNadhara puro thayo. * niyukti-614 thI 617 : te cArane patAjita thayA sAMbhaLIne sudhamAM jinavara pAse AvyA. huM jauM, va, vAMdIne paryApAsu. teTalAmAM janma-jarA-maraNathI mukta, sarvajJa saIda jinavare nAma ane gogathI tene bolAvyo ane kahyuM ke - "je jevo A bhave hoya tevo ja parabhave thAya ke nahIM?" evI tane zaMkA che. te vedapadonA arthane na jANavAthI che. paNa teno artha ema che. te sAMbhaLIne - X * saMzaya naSTa thayo, tethI teNe potAnA paoo ziSyo sAthe dIkSA grahaNa karI. * vivecana-614 thI 613 : IndrabhUti Adi cAranI dIkSA cayAnuM sAMbhaLIne pAMcamo sudharma gaNadhara jinavara pAse Ave che, kevA adhyavasAyathI ? pUrvavata jANavuM. te bhagavaMtane joIne atIva pramodIta thayo. teTalAmAM bhagavaMte tene bolAvyo Adi pUrvavatuM. tenI zaMkA kahI - manuyAdi jevA svarUpe A bhave hoya tevA ja svarUpe paramane paNa thAya evo tane saMzaya che ne ? te saMzaya viruddha vedapadanA zravaNathI thayelo che. te A pramANe che - Ypa jai gutvanusai pAva: pavan ItyAdi tathA zraFITno 1 jIpa nAthate ya: sapura te, ItyAdi. tuM A vedapadono yogya artha jANato nathI, tethI tane zaMkA thaI. badhAM gaNadharanA saMzaya nivAraNArthe paramAtmA dvArA apAyela uttara ane veda padati rahasthAnI samI ame pUrvavata choDI dIdhela che, saMbaMdhIta loNo ke AgamavRttimAMthI patNI tevI, ame anuvAda karela nathI.] jinavare vedapadonA yogya arthane kahetA saMzaya naSTa thavAthI sudharma gaNaghare paNa dIkSA lIdhI. e rIte pAMcamo gaNadhara samApta. 30 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra * niryukti -618 thI 621 - te badhAMne pravajita thayA jANIne maMDita miDika) jinavara samIpe Ave che. huM tyAM jauM, jinavarane vAMdu, vAMdIne paryApAsu. teTalAmAM sarvajJa savadarzI jinavare tene nAma ane gotrathI bolAvIne kahyuM ke - "baMdha ane mokSa che ke nahIM" evI tane zaMkA che ne ? paNa tane A zaMkA veda padonA artha na jANavANI thaI che teno artha Ama che. te sAMbhaLIne saMzaya dAtA maMDite paNa 35o ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. * vivecana-618 thI 621 - te IndrabhUti Adi pAMcane pravajita thayA sAMbhaLIne maMDita [maMDika] chaTTo gaNadhara jinavara pAse Ave che. kevA adhyavasAya sahita Ave che te kahe che, te pUrvavatu. te bhagavaMta samIpe jaIne ane bhuvananAthane praNAma karIne ghaNo ja khuza thayo, temanI AgaLa ubho rahyo. teTalAmAM janma-jarA-maraNathI mukta, sarvajJa sarvadarzI jinavare tene nAma ane gogathI bolAvIne kahyuM - tane zaMkA che ne ke- baMdha ane mokSa che ke nahIM ? paNa tAro A saMzaya anucita che. tAro A saMzaya viruddha vedapadanI zratimAMthI udabhavela che. tuM vedapadonA arthone jANato nathI. te vedapado A che - iu farm vimune vadhyatta saMsati vA, mukhyate, joyate ItyAdi tathA nA sAra tha prayo: mAtApti [A baMne pado vize maMDite karela arthanuM kathana, te vedapadono vAstavika artha ane tenuM kathana virodhAvazyaka bhASya-rIkA tathA AgamonI vRttiothI jANavuM - samajavuM ame anuvAda karela nathI, ItyAdi pUrvavatu samajI levuM vaLI ahIM hAribhadrIya TIkAmAM je kahevAyela che, te mATe jainetara to ThIka jaina matanuM paNa jJAna jarUrI che kyAyAdi kAna paNa samA paDe e pramANe jinezvaranA vacane jeno saMzaya chedAyo che tevA maMDite 350 ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. e pramANe chaThTho gaNadhara samApta thayo. * niryukti-622 thI 625 : te badhAMne pavajita thayA jANIne maurya paNa jinavara pAse Avyo. huM jAuM, jinavarane vAMdu ane vAMdIne paryApAsa. teTalAmAM janma-jarA-maraNathI mukata, sarvajJa sarvadarzI jinavare tene nAma ane gautra kahIne bolAvyo. kahyuM ke - daivo che ke nathI' evo tane saMgAya che ne ? vedapadonA arthone jANato nathI, teno artha Ama che. tyAre mauryano saMzaya jinavara vaDe chedAtA teNe 35o ziSyo sahita dIkSA lIdhI. * vivecana-622 thI 625 : IndrabhUti Adi che te pravajita thayA sAMbhaLIne maurya paNa jinavara samIpe Avyo ItyAdi pUrvavata. jinavare bolAvyo Adi pUrvavatu. pachI kahyuM ke- zuM devo che ke nathI tevI zaMkA che ?" A saMzaya tane viruddha vedapadonI zrutithI thayelo che. bAkI pUrvavatu. te vedapado A pramANe che - "ka pa vasAyudha thanamAno ItyAdi tathA kAja samabha, amRtA adhUma * x * x - fmu pUrtiAsakRtamaryastha ItyAdi. tathA ya Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 upodyAta ni - 622 thI 625 nAnAti ? mAyopamanuM jIvana ItyAdi. tArA mate te je kArya karyA te A pramANe che - x-x- ItyAdi kahI, bhagavaMta vedapadonA rahasyArthIne samajAve che. pachI pratyakSa dekhAtA devono nirdeza kare che. devo kema AvatA nathI, tenA kAraNone jaNAvatA kahe che ke - sadaiva apsarAono divya prema ane viSayAsaktithI - x " tathA samApta kartavyapaNAthI - x * anuja kAryavaNI - x * x * manuSya bhavanI azubha gaMdhAdine sahI na zakavAthI devo AvatA nathI, -x- vaLI jina janma mahimAdimAM, puna:bhakti vizeSathI ke bhavAMtaranA rAgathI kyAreka Ave paNa che. * x * e pramANe saMzaya chedAtA teNe dIkSA lIdhI. sAtamo gaNadhara samApta. * niryukti -626 thI 629 : te badhAMne pravajita thayelA sAMbhaLIne arkApita jinavaranI samIpe Ave che. huM jauM, jinavarane vAMdu, vAMdIne paryApAsu. teTalAmAM janma-jara-maraNathI mukAyelA, savajJasarvadarzI jinavare tene nAma ane gogathI bolAvyo ane kahyuM ke - "zuM nairayiko che ke nathI ?" evo tane saMzaya che ne ? kemake te vedapadonA ni jANato nathI. teno artha Ama che. ema AI kahetA jinavara vaDe teno saMzaya chedayo ane te zramaNa potAnA 300 ziSyo sAthe pravajita thayo. * vivecana-626 thI 629 - kepita [arkaSika] pUrvavat Avyo. bAkI badhuM pUrvavatu ja che manuSyone pIDe. che te naka, temAM thAya te nArako. evA nAsko che ke nathI ? evo tane saMzaya che. paNa tAro A saMzaya viruddha vedapadanI kRtithI udbhavela che. bAkI pUrvavatuM. A vedapado A pramANe che - nAra hai apanIyate : kAnnamannA" ItyAdi - x - nA hai nara nAra , ItyAdi teno artha pUrve kahevAyela che. ahIM yukti ja kahe che. he akaMpita ! tuM mAne che ke devo to caMdrAdi pratyakSa ja che, bIjA paNa mAMgelA phaLanA darzanathI anumAnathI jaNAya che, paNa nAskone kema mAnavA ? tethI ane anumAnathI paNa nAsko jaNAtA nathI. he saumya nArako karmanI parataMtratAthI ahIM AvavA samartha nathI, ahIMthI tyAM javuM paNa zakya nathI. paNa kSAyikajJAnI vItarAgane te pratyakSa ja che ItyAdi * x - X - X - X - X * tene paNa anumAnagamya che. te A pramANe - vidhamAna prakRSTa pApanuM phaLa bhogavavAthI, punya phaLanI jema pApakarmanuM A phaLa che. kemake tiryaMca ane manuSya prakRSNa pApanA kuLane bhogavatA nathI. temane audArika zarIrathI vedavuM zakya che. - X - X - X - ItyAdi kathanathI teno saMzaya chedAtA akaeNpite tenA 30o ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. - AThamo gaNadhara samApta - * niyukita-630 thI 633 - teone pratajita thayA jANIne "acalabhAtA" jinavara pAse Ave che. huM jauM ane jinavarane vAMdu, vAMdIne payuusa. - savajJa, sarvadarzI ane janma Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra jarAmaraNathI mukta jinavare tene nAma ane gomathI bolAvyo. pachI kahyuM ke - "punya ane pApa che ke nathI" tevI tane zaMkA che, te zaMkA tane vedapadonA athana na jaNavAthI thaI che. te padono artha Ama che. e rIte - x * teno saMzaya chedAtA te zramaNe paNa 30 ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. * vivecana-630 thI 633 - alabhrAtA jinavara pAse Ave che, bAkI pUrvavat. jinavara tene bolAve che, ItyAdi pUrvavatuM. "punya pApa che ke nahIM?" te zaMkA bAkI pUrvavatuM. A tAro saMzaya viruddha vedapadanI kRtithI thayelo che ane bIjA darzana viruddha kRtithI janmelo che. temAM vedapadono artha jANato nathI. zabdathI manamAM yukita dhAravI. A akSarArtha kahyo che. te veda pado A pramANe che - puruSa pravehuM #na sarvam Adi jema bIjA gaNadharamAM kahyuM tema che. vyAkhyAdi badhuM tema ja jANavuM. he alabhrAtA !* x * koI darzana kahe che ke eka punya ja che. pApa nathI. te vadhe to svarga maLe ane ghaTe to tiryaMca-nAkAdi bhavo thAya. tenA saMpUrNa kSayathI mokSa thAya. * x x - keTalAMka mAne che mAtra pApa che paNa punya nathI. tenI uttaramAvasthAmAM nAkanA bhavo maLe ane pApano kSaya thatAM deva-manuSyAdi bhavo maLe, teno atyaMta kSaya thatAM mokSa maLe che. * x - x * bIjA bIjA vaLI potAnA bIjA matothI pApa ane punyane sadbhAva, abhAva ke mizrabhAva rajU kare che - * * * * * * * * * * * punya ane pApa alaga ja che, tenAthI ja sukha, du:khano atizaya ane vaividhya prANIone hoya che. ItyAdi kathana pachI * x * saMzaya chedAtA te alabhrAtAe potAnA 300 ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. navamo gaNaghara samApta. * niryukti-634 thI 633 : te navanI dIkSA sAMbhaLIne "mRtArya" jinavara pAse Ave che. huM tyAM jauM, jinavarane vahu, vAMdIne paryApAsu. [Avyo tyAruM sarvajJa, sarvadarzI ane janma-jarA-maraNathI vimukta jinavare tene nAma ane gogathI bolAvyo ane kahyuM ke - tane saMzaya che ke "paraloka che ke nahIM." tuM vedanA padono artha jANato nathI, teno artha ema che - [bhagavate arthakathana karo] metAryano saMzaya chedatA, te zramaNe 300 ziSyo sAthe dIkSA lIdhI. * vivecana-634 thI 637 - pUrvavat metArya Ave che. bhagavaMta nAma laIne tene bolAve che, teno saMzaya kahe che * x * paraloka eTale bIjA bhavamAM gamanarUpa. bAkI badhI vyAkhyA pUrvavatuM jANavI. vizeSa A pramANe - vedapado - vijJAnadhana ItyAdi. tathA sa hai matanA sAnamaya ItyAdi. pahelA gaNadhara mAphaka parAbhipreta ayukta che ane bhUtasamudAya dhamavathI che. pachI caitanyane bhavAMtagati lakSaNa pazloka saMbhave kaI rIte ? evI tArI mati che. ItyAdi * x Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni -634 thI 633 * * * jinavare kahyuM. * * * * * pachI bhagavaMte vedapadono rahasyArtha kahyo. je caya ame badhe choDI dIdhI che, vijANI jANavA vizeSAvazyaka bhASyanI TIkAo jevI, sAmAnyathI javA jamunI o jodhaa.gujara-maraNamukatajinavanA kathanagI metAryano saMzayA chedAtA, teNe 300 chAtro sAthe dIkSA lIdhI. 10mo gaNadhara samApta. * niyukti -38 thI 641 - te dI tIra vayana sAMbhaLIne "prabhAsa* jinavanI pAse Avyo ke huM jinAvara pAse jauM, vAMdu, vAMdIne paryApAsu. tyAre tene jotAM] sarvajJa, sarvadarzI ane jama-rA-maraNathI mukata jinavaTe tene nAma ane gomathI bolAvyo ane kahyuM ke - "nivaNa che ke nahIM" tevo saMzaya tane thayelo che. kemake tuM vedapadonA arthone jANato nathI. paNa teno artha Ama che : 'rahasyArtha kahea] teno saMzaya chedayo, tethI prabhAse paNa potAnA 30o ziSyo sAthe dIkSA grahaNa karI. * vivecana-638 thI 641 - pUrvavat prabhAsa gANaghara Ave che. bhagavaMta bolAve che, zaMkA kahe che ItyAdi badhAMnI vyAkhyA pUrvavatu. "nivaNi che ke nahIM" A zaMkA tane viraddha vedapadonI zrutithI udabhavelI che. te paNa A pramANe che . * TYTHM thA Itatparya zani = '' tathA ke jA tirtha ItyAdi * * * * * * * AmAM mokSAno abhAva pratipAdaka pada che ane bAkInAM mokSanA astitvane jaNAvatA pada che, tethI tane saMzaya thayo che. jo * saMsArano abhAva. saMsAra * tiryaca, manuSya, nAka ane deva bhavarUpa. vida por waa/ wwI pudvanuM choDI dIdhela che.) te rahasyane samajavI mokSanivaNino sadabhAva samajAvyo. tenAthI potAno saMzaya chedAtA prabhAse paNa 3oo ziyo sAthe dIkSA lIdhI. e rIte A chello-agiyAramo gaNadhara samApta thayo. gaNadharonA saMzayane dUra karavAnI vakatavyatA kahI. have temanI ja zeSa vaktavyatAne pratipAdita karasvAmI dvAra gAthA kahe che - * niyukti-64ra : x, kALa, janma, gaux, gAra, chAstha paryAyi, kevalI payaci, Ayu, AgAma, parinirvANa, tA. [TalA dvAro che.) * vivecana-64ra : * x * gaNagharone AzrIne kSetra * janapada, gAma, nagara Adi tenI vakatavya jamabhUmi. jAna * nakSatra, caMdrano yoga upalakSita kALa. janma vaktavya, mAtA-pitA, gotra jenuM je hoya te, aT * gRhasya paryAya, chAsthapayayi, kevaliyayaya, savaya, kone keTaluM Agama hatuM ke, parinirvANa, koNa bhagavaMta jIvatA hatA tyAre, koNa pachI nirvANa pAmyA, nivaNamAM jatAM kone keTalo tapa karyo ? 8 zabdathI saMhatanAdi. A gAyAsamudAya artha kahyo, have avayavAryamAM kSetra dvAra kahe che - [32/3] Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra * niryukti-643 thI 645 : magadha dezanA gobagrAma sajiverAmAM A maNa jamyA, temanuM gAma gautama hatuM. kollama saMniverAmAM vyakata ane sudhamAM janmyA. maurya saMniverAmAM be bhAIo maMkti ane maurya jamyA. koyalAmAM acalamAtA ane mithilAmAM arkApita thayA. kauzAMbInA taMgika saMnivezamAM metA jA, rAjagRhImAM bhagavaMta prabhAsa gaNadhara jagyA. * vivecana-643 thI 645 ? (gAthArtha kaho. vizeSa A che - gautama - traNenuM gotra hatuM. vatsabhUmi eTale kauzAMbI. kALadvAra avayava kahIe chIe temAM kALa ja nakSatra-caMdrayoga upalakSita che, ema karIne je gaNagharanuM je nakSatra che, tene jaNAvatA kahe che - * niyukti-646 + vivecana : peThA, kRtikA, svAti, zravaNa, uttarAphAgunI, maghA, rohiNI, uttarASADhA, mRgazirSa, azvinI, pu ATalA anukrame indrabhUti AdinA nakSatro hatA. have janmadvAra kahe che, jema mAtA, pitAthI thAya tethI mAtA ane pitAnA nAmo kahe che * niyukti -64,648 : vasubhUti, nimitra, dharmila, nideva, maurya, deva, vasu, datta ane bala te gaNadAronA pitA hatA. praNavI, vANI, bhaDhilA, vijayadeva, jayaMti, naMdA, varuNadevA ane atibhadrA e gaNadharanI mAtA hatA. * vivecana-647,648 : pahelAM traNa gaNagharonA pitA eka hatA, bAkInA gAronA pitA dhanamiSAdine anukrame jANavA. pRthvI pahelA traNa gaNagharonI mAtA hatA. vijayadevA e maMDika ane mauryapuranI mAtA hatA, jo ke temanA pitA judA judA hatA. kemake ghanadevanA mRtyu pachI maurya vaDe teNIne grahaNa karAI hatI. temanA dezamAM punarlanano virodha na hato. have gogadvAra kahe che - * niryukti-649 + vivecana :| indrabhUti Adi traNa gautama gotrIya hatA. bhAradvAja, anivaizya ane vAziSTha goviya anukrame vyakta, sudharma ane meDikanA gotra hatA. kAzyapa, gautama, hArita e maurya, arkApita, alabhrAtAnuM gotra hatuM ane metA tathA prabhAsa baMne kauDinya gotranA gaNadharo hatA. have gRhIparyAya kahe che - - niyukti -650,651 - 11-gaNadharono gRhavAsa paryAyi anukrame - 50, 46, 2, 50, 50, , 65, 48, 46, 36 ane 16 varSa jaNAvo. have huM anukrame prastha pacayine kahIza* vivecana-650,651 - TRvAsa * gRhasvAsa, A gaNadharono anukrame paryAya kaho. aMtara dvAra Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 650,651 36 pratipAdita karavA kahe che - anukame chaThA paryAya A pramANe - * niyukti-652 + vivecana 11-gaNadharono anukrame chadmasthaparyAya - 30, 12, 10, 12, 42, 14, 14, 9, 12, 10 ane 8 varSa che. have kevali paryAya kahe che - * niyukti -653,654 : AyuSyamAMthI prasthAyikALa ane gRhasthanAsakALa bAda karatAM je rahe te gaNadhara bhagavaMtono kevaliyayaya jANavo. te kevali payaya A pramANe - 12, 16, 18, 18, 8, 16, 16, 21, 14, 16, 16 varSa. * vivecana-653,654 - - X - X - gAthA sugama che, savayu jaNAvatAM kahe che - * niyukti-655,656 + vivecana : gaNadharono Ayu payaya anukrame A pramANe - 2, 34, 30, 80, 100, 83, 95, 38, 72, 62, 40. have AgamahArane kahe che - niyA-653 - badhAM gaNadharo brAhaNa jAtinA, badhAM ja adhyApaka, vidvAna hatA tathA badhAM dvAdazAMgI ane cauda pUrvadhara thayA. * vivecana-653 - gAya azuddha na hatA. adhyApaka-upAdhyAya, vidvAnuM - paMDita, A gRhasthAzramanA vizeSaNa che. pachI caudapUrvI Adi thayA, tei zramaNa paryAyinI vizeSatA che. have parinirvANa dvAra kahe che - * niryukti-658 + vivecana : bhagavaMta mahAvIrasvA jIvatAM ja nava gaNadharo parinirvANa pAmyA. IndrabhUti ane sudhamAM bhagavaMtanA nirvANa bAda rAjagRhImAM nirvANa pAmyA. - - have tapodvAra kahe che - * niyukti -659 : badhAM gaNadharo savalabdhisaMpanna, vajaRSabhanArAya saMghayaNI, samacaturasya saMsthAnavALA hatA, mAsikI pAdapopagamana anAna karyuM. * vivecana-659 : badhAM gaNadharo eka mAsanuM pAdapopagamata anazana karIne mokSe gayA. 2 zabdathI kahe che ke badhAM AmarpoSadhi Adi sarva labdhithI yukta hatA. ItyAdi - x - sAmAyikano artha ane sUtranA praNetA tIrthakara ane gaNadharono nigama kahyo. have kSotradvAranA prApta avasarane ullaMghIne kALadvAra kahe che. anaMtara ja dravya nigama kahyo ane kALanA dravyaparyAyitvathI aMtaraMga hatuM - X - kSetranA aA vaktavyatvathI anyathA upanyAsa karyo. te kALa nAmAdi 11 bheda bhinna che. temAM nAma ane sthApanA sugama che have dravyAdi kALa svarUpa jaNAvavAnuM kahe che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti-660 : dravyakALa yathA-AyumAM, upakramamAM, dezakALamAM ane kALamAM, te ja rIte pramANamAM, varamAM, bhAvamAM prakRta bhAvathI adhikAra che.. * vivecana-660 : dravya-vartanAdi lakSaNa dravyakALa, zraddhA - caMdra, sUryAdi kriyA viziSTa aDhI dvIpa-samudra aMtarvatakALa - samayAdi lakSaNa kahevo. yathAyuSya kALa te devAdi AyukALa jANavo. upakramakALa * abhipreta artha sAmIyane lAvavArUpa sAmAcArI yathAvuka bheda bhinna kALa kahevo. deza-prastAva avasara ke vibhAga ke paryAyi. abhipTavastunI avAptino avasakALa. kALakALa-temAM kALa zabda pUrve kahyo te athavA sAmAyika kALa-maraNa. maraNakriyA-kalana te kAlakAla. pramANakALa - ddhAkALa vizeSa divasAdi lakSaNa. bhAvakALa - dayikAdi bhAvakAza - sAdi sAMta Adi bheda bhinna jANavo. ahIM bhAvakALa vaDe adhikAra che. have avayavArya kahe che - * niyukti -661 - cetana, acetana dravyanI sthitinA cAra vikalpo che. te dravyakALa che athavA dravya te pramANe che. * vivecana-661 - cetana ane acetana dravyanA skaMdhAdi athavA cetana ane acetana dravyanI sthiti je sAdi sAMta Adi cAra bhede hoya che. dravyano kALa, tenA paryAyapaNAthI jANavo athavA dravya e ja kALa te dravyakALa. cetana, acetana dravyanI cAra prakAranI sthiti darzAvatA kahe che - * niyukti-662 : gati, siddha, bhavya, abhavya pudgala, anAgatakALa-atIta kALa, traNa kAya, jIvAjIva sthiti e cAra che. * vivecana-662 - rfsa - deva Adine AzrIne jIvo sAdi sAMta che. siddha - pratyeka siddhapaNAthI sAdi anaMta che, bhavya-bhavyane AzrIne keTalAMka anAdi sAMta, abhavyapaNe anAdi anaMta che A jIva sthiti caubhaMgI thaI. pudgala-pUraNa ane galana dharmavALA che. te pudgalapaNAthI sAdi sAMta che, anAgatakALa * te vartamAna samayAdithI sAdi anaMtapaNe che ane atItakALaanaMtatvathI anAdi che. sAMprata samaya vivekSAthI sAMta che. traNa kAya-dharma, adhamI ane AkAzAstikAya anAdi anaMta che A jIvAjIvanI cAra bhede sthiti kahI. have addhAkALanI vyAkhyA - - niryukti-663 : samaya, AvalikA, muhUd, divasa, ahorAtra, pakSa, mAsa, varSa, yuga, palyopama, sAgaropama, avasarpiNI, parAvarta. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni * 663 * vivecana-663 : temAM paramanikRSTa kALane samaya kahe che. te pravacanamAM kahelA "paTTazATikA pATana" daSTAMtathI jANavo. AvalikA - asaMkhyAta samaya samudAya lakSaNa. be ghaDInuM eka muhad. cAra prahararUpa divasa athavA sUrya vaDe AbhAyI vyApta AkAzakhaMDa hoya te divasa kahevAya, bAkI satri kahevAya. ATha prahara rUpa che te ahoraNa - samidina. pakSa-15-ahoraNarUpa, mAsa-pakSathI bamaNo. saMvatsara-bAra mAsarUpa, yuga-pAMca saMvatsararUpa. asaMkhyaya yugarUpa te palyopama ane daza koDAkoDI palyopama te sAgaropama. te dravya Adi bheda bhinna che, je pravacanathI jANavuM. jema AyukakALadvAra kahe che, temAM addhAkALa ja Ayuka kamanubhava viziSTa sarva jIvone vartanAdimaya yathAyukakALa kahevAya che tethI - * niyukita-664 + vivecana : nAka, tiryaca, manuSya ane devonuM je Ayu, je AtmA vaDe pUrvabhavamAM raudradhyAnAdi vaDe upArjita hoya te yathAyuSya, te vipAkathI ja anupAlita thAya che. te vAyukakALa. have upakramakALa dvAra - * niyukti-665 : upakramakALa be bhede che - sAmAcArI ane yathAyuSya. temAM sAmAcArI traNa bhede che - oghathI, pada vibhAgathI ane dAdhA. * vivecana-665 : upakramakALa be bhede che - sAmAcArI ane yathAyuka. samAcAra-sama AcaraNA athati ziSTa Ayarita kiyAkalApa, teno bhAva te sAmAcArye. * * * * * * * yayAyukano upakrama - dIrdhakALa bhogyano laghutara kALathI khapI javuM te upakrama. - x * temAM kALa ane kALavALAnA abhedathI kALanI ja Ayuka Adi upAdhi viziSTano upakrama jANavo ema abhiprAya che. sAmAcArI traNa bhede che - ogha eTale sAmAnya, sAmAnyathI saMkSepa abhighAnarUpa te ogha sAmAcArI te oghaniyukti che. dazavidha sAmAcArI IcchAkArAdi lakSaNA che. padavibhAga te chedasUtro che. temAM ogha sAmAcArI navamA pUrvanI trIjI AcAra nAmaka vastuthI che, temAM paNa 20mAM prAmRtathI che * * * turaMtanA dIkSita ane zrata parijJAnazani rahitone Ayu Adi hAsanI apekSAthI nIkaTa lAvela. dazavidha sAmAcArI - uttarAdhyayatanA 26mAM adhyayanathI lIdhI. pada vibhAga sAmAcArI chedasUgarUpa navamAM pUrvathI lIdhI che. bdha oghaniyukti kahevI joIe, te supapaMcita hovAthI varNavatA nathI. tethI have dazavidha sAmAcArI svarUpa dazavi che - * niyukita-666,667 :IcchAkAra, micchAkAra, tathAkAra, AvazvikI, naiSedhikI, ApRcchanA, 38 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 pratikRcchA, chaMdaNA, nimaMtraNA, upasaMpadA e daza bhede sAmAcArI che. e dareka padonI huM parUpaNa karIza. * vivecana-666,667 : (1) IcchA eSaNA, karavI te kAra. temAM 'vara' zabda badhe joDavo. IcchA vaDe - balAbhiyoga sivAya karavuM te IcchAkAra arthAt IcchAkiyA. IcchAkiyA vaDe mAre A karavuM paNa balAbhiyogapUrvaka nahIM. (2) mithyA vitatha ke amRta, mithyAkaraNa eTale mithyAkiyA. te saMyamayogathI viparIta AcaraNamAM jANavI. sAdhuonuM te kriyAmAM vaitavya darzAvavuM te. (3) tayAkAra - sUtra prazna viSayamAM jema Ape kahyuM te A - evA svarUpe, tathA karaNa che. (4) avazya kartavya yoga vaDe niSajJa te AvazcikI, (5) niSedha vaDe nivRta te auSadhinI. () pUchavuM te pRcchA - te vihArabhUmi-gamana Adi prayojanomAM gurune pUchavuM te. () pratipRcchA - pUrve niyukta chatAM karaNakALe karavI te, niSiddha hoya athavA prayojanathI karavA yogya hoya. (8) chaMdaNA - pUrvagRhita azanAdi karavA te. (9) nimaMtraNA - agRhIta evA azanAdi vaDe - "ApanA mATe zanAdi lAvuM" te rU5. (10) upasaMpadA - vidhi vaDe svIkAravI. e pramANe kALaviSayaka sAmAcArI daza bhede thAya. te saMkSepathI kahI have vizeSathI kahevA Icche che. * x * x * IcchAkAra sAmAcArI - * niyukti-668 : je bIjA koIne kAraNe utpanna thatAM prArthanA kare to koI bIje tenuM kArya kare te IcchA kArya che, balAbhiyogathI te na ko. * vivecana-668 : kAraNa hoya to - sAdhune kAraNe abhyarthanA na ja ko. jo anya sAdhu glAnAdi kAraNe abhyarthanA kare, te karavAnI IcchAvALA anya sAdhu - x * x - ke tenI bIjA sAdhu vaLe cikitsA karavA Icche te IcchAkriyA. - x * x * paNa te balAbhiyogathI na kaze. uktagAthAno avayavArya - * niryukti-669 + vivecana : jo zabda svIkAra arthamAM hoya to bIjAne prArthavA yogya nathI. baLa ane vIryane na gopavanAra sAdhue potAnuM kArya jAte ja karavuM joIe. fH - jo zabda, svIkAra arthamAM jaNAya to abhyarthanA karavI yogya nathI ja. zA mATe ? bala - zArIrika, vIrya-AMtarika zakti. A bala ane vIrya na gopavavA che. te sAdhumAM yogya che. - x athavA je kAraNe baLa-vIrya gopavyA vinA sAdha vaDe hovuM joIe te kAraNe prArthanA karavI yogya nathI. to abhyarthanA viSayamAM IcchAkAra anarthaka che ?. * niyukti-690 - je te kArya karavAne te asamartha hoya, athavA na jANato hoya athavA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni * 600 plAnAdi kAraNe vyasta hoya che...... * vivecana-690 - jo prastutakAyane mATe te asamartha che, jANato nathI ItyAdi tyAre abhyarthanA viSayaka IcchAkAra rastAdhikane choDIne kare. kahe che - * niryukti-631 - ra(nAdhikane vajIne bAkInAne IcchAkAra kare. kevI rIte ?] tame jo tamArI IcchA hoya to e mAruM kArya karo. * vivecana-631 - ratna be bheda- dravyaratna ane bhAvarana. temAM marakata, nIla Adi dravyarano che - X * bhAvaratna - samyak darzanajJAna cAstri che. * x * bhAvarano vaDe adhika te nAdhika, tene choDIne IcchAkriyA kare che. kaI rIte ? A mArA vastra sIvaNAdi karAya tame IcchA hoya to karo, balAbhiyoga vaDe nahIM, ahIM gAyA 668nI thoDI vyAkhyA karI. have 'nA hai vorU' e gAyAno avayavArtha kahe che. anyakaraNa saMbhavamAM kAraNa batAve che - * niyukti -672 thI 675 - athavA anya sAdhune kAryano vinAza karato, bIjAne prArthanA karato joIne nirjarArthI koIpaNa sAdhu te sAdhune kahe... huM tamArI IcchA hoya to te kArya karuM. temAM paNa te katanI maryAdA mujaba teno bhaMga na thAya te rIte IcchAkAra kahe. athavA potAnuM ke anyanuM kArya karatAM anyane joIne mAruM paNa A kArya karato tema IcchAkAra kahe. tyAre paNa tene IcchAkAra kahe athavA guvadinA kAryane lIdhe mAphI mAMgI le, kArya na hoya to AtmAnA anugrahane mATe sAdhunuM kArya karavuM joIe. * vivecana-672 thI 676 : (gAthArtha kahayo, taduparAMtanI vRtti A che -] vinAza karato hoya to kArya karavuM joIe athavA gurattara kArya karaNa samartha hoya to vinAza na karato hoya to paNa abhyarthanA kare, abhilapita kArya karavAne anya koI sAdhune joIne te nirjarArthI sAdhu te karavAne samartha koIne kahe - huM, tamAruM jo tamArI IcchA kriyAnI hoya to A ISTa kArya karuM chuM, dharAra nahIM. IcchAkAra zA mATe kare ? sAdhunI A mayadA che . koInI IcchA sivAya kaMI ja karAvavuM na joIe. adhikRta gAthA avayavanI vyAkhyA karI, have 'tatthava cho vAro' A zabdanA viSaya pradarzanArthe kahe che - athavA potAnA pAtrane lepanAdi karatA bIjA koIne joIne, tene paNa prayojana jaNAtA IcchAkAra kare, mArA paNa A pAtra lepanAdi karo. have agarcita sAdhu viSayaka vidhi darzAvavAne kahe che - temAM paNa prArthita thaI - "huM tamAruM kArya karavA IcchuM chuM." te paNa guviidanA kArya karyA pachI karavuM joIe tyAre kAraNa zobhe, ItyAdi - x - IcchAkAra vize vizeSa - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti-676 thI 679 : athavA jJAnAdi arthe je koI AcAryanI vaiyAvacca kare, temAM paNa te IcchAkAra thavo joIe. nigranthone AjJA ke balAbhiyoga na kahyuM, zaikSa temaja ranAvikane mATe temAM IcchA vyakta karavI paDe. jema jAtya ghoDA vinita hovAthI potAnI meLe ja lagAma pakaDI le che paNa janapadamAM thayeza ghoDAmAM keTalAMka Apa meLe pakaDe che, keTalAMkane balAbhiyogathI lagAma pakaDAvavI paDe che te pramANe paraparAtamAM paNa vinita ziyamAM balAbhiyoga hoto nathI. paNa bAkInAne janapadamAM thayela azva mAphaka balAbhiyoga hoya che. * vivecana-676 thI 679 : athavA jJAna, darzana ke cAritranA grahaNane mATe jo AcAryanI vaiyAvacce koI sAdhu kare - vizrAmaNAdi kare, te sAdhune vaiyAvaccamAM joDatAM IcchAkAra sahita joDavo joIe. kema ? kemake mAsA - AjJApana, A tAruM ja kArya che. te na kare to balAbhiyoga karavo te sAdhune karavo kAto nathI. IcchAkArathI joDavo joIe. prayojana utpanna thAya to zaikSa tathA rAdhikane IcchA pUchavI. ahIM zaikSAdithI badhAM sAdhunuM grahaNa karavuM. A utsarga kahyo. apavAde to AjJA ane balAbhiyoga paNa durvinitamAM prayojavo joIe. tenI sAthe utsargathI saMvAsa ja kalAto nathI. - 4 - temAM vidhi A che - pahelAM IcchAkriyAthI joDe, na kare to AjJA vaDe ane pachI balAbhiyogathI joDavo joIe. kahyuM che ke - jema magadhAdi janapadomAM janmela ane jAtyavAhIka azomAM svayaM ja lagAmanuM grahaNa kare che athavA balAbhiyogathI karAvAya che A daSTAMtano upanaya evo che ke - paraSomAM paNa aneka prakAre vinayane prApta hoya tevAomAM kalAbhiyoga nathI ItyAdi gAyArca mujaba che. avayavArtha kathAnakathI jANavo, te A rIte - bAhyIka dezamAM eka kizora azva hato. te zikSita karavAne vikAle adhivAsita karI prabhAte bAhAlI laI gayA. tene lagAma nAMkhI, teNe svayaM grahaNa karI kemake vinita hato. rAjA svayaM tenA upara beTho, teNe IcchA mujaba vahana karyo, rAjA nIce utaryo, AhArAdi vaDe sArI rIte caryo. roja zuddhatvathI ja vahana karato, tene bahAbhiyoganI jarUra na hatI. bIjo magadhAdi janapadamAM janmela aa, te paNa zikSita karavA te rIte adhivAsita karAyo, mAtAne pUche che - A zuM che ?, teNI bolI, tane kAle vahana karaze, tyAre tuM svayaM lagAma grahaNa karI rAjAne khuza karaje. teNe tema karyuM. rAjAe paNa mahArAdi vaDe teno upacAra karyo. mAtAe kahyuM - A vinayaguNanuM tane phaLa maLela che. have kAle svayaM lagAma leto nahIM ane koIne vahana karato nahIM. teNe te pramANe karyuM. rAjAe paNa cAbukAdithI phaTakAryo. baLapUrvaka lagAma daIne vahana karyo. khAvA na dIdhuM tyAre mAtAe kahyuM - A tArA duzekhitanuM phaLa che tane A be stA batAvyA, have tane ruce te kara. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 upodghAta ni - 676 thI 679 upanaya - je svayaM vaiyAvacca na kare, tene dharAra karAvavI. tethI balAbhiyoga sivAya mokSArthI vaDe svayaM ja 'IcchAkAra' ApIne pArjitanI paNa vaiyAvacca karavI. (zaMkAvuM to zuM apArjitanI svayaM IcchAkAra karaNa ayukta che, te AzaMkAne mATe kahe che - * niryukti-680 - abhyarthanAmAM marakanuM, ziSyane preraNAmAM vAnaranuM dRSTAMta che. gurakaraNamAM svayaM ja be vaNikonA daSTAMta che. * vivecana-680 :saMkSepathI gAthArtha kahyo, have vistArArthe kathAnaka kahe che - eka sAdhune labdhi hatI, te bALa-vRddhanI vaiyAvacca karato na hato. tene AcAryae preraNA karI tyAre teNe kahyuM - mane koNa abhyarthanA kare che ? AcAryae kahyuM - tuM abhyarthanA zodhatA cukIza, jema te maTuka [brAhmaNa]. eka brAhmaNa jJAnanA madamAM masta hato. kArtika pUrNimAmAM rAjA janapadomAM dAna devA lAgyo, to tyAM na gayo. tenI patnIe kahyuM - jAo. tyAre brAhmaNa bolyo - huM eka to zudrano pratigraha karuM chuM bIjuM tenA ghera jauM, jene sAtamI peDhIthI kuLanuM kArya mane AvIne Ape che, mATe na jauM] e rIte te cAvajajIvana daridra rahyo. e pramANe tuM paNa abhyarthanA zodhato nirjAthI cUkIza. A bALa-vRddhonI vaiyAvacca karanArA bIjA che, tArI A labdhi che, te ema ja nAza pAmaze. tyAre te bolyo ke - jo suMdara che, to svayaM kema karatA nathI ? AcArya kahe che ke - tuM te vAnara jevo che. eka vAnara hato, vRkSo raheto. varasAdamAM ThaMDI havAthI dhrujato hato. tyAre sugharIe tene kahyuM - he vAnara ! tuM puruSa che paNa bAhu daMDane nirarthaka vahe che, tuM vRkSanA zikhare koI ghara vagere karato nathI. teNIe Ama kahetA vAnara mauna rahyo, tyAre teNI be-traNa vakhata tema bolI. tyAre te roSita thaIne vRkSa uparathI utaravA lAgyo, teNe sugharInA mALAne vIMkhI nAMkhyo sugharI bhAgI. vAnare kahyuM - he sugharI ! tuM mArI mahatakiA nathI ke mArI mitrAdi nathI, have tuM paNa ghara vagaranI rahe. * x - ema he ziSya ! tuM paNa mArI upara karI rahyo che. paNa mAre bIjA paNa nirjarA dvAra che, tenAthI mane ghaNI nirjarA che. te lAbhathI bhraSTa thaIza, jema te be vaNiko thayA hatA. eke pahelAM varasAdamAM svayaM ja potAnA gharane DhAMkato vyApAranA lAbhathI bhaTa thayo, bIjo mUlya ApI bIjA pAse DhaMkAvatA, te divase ghaNo vyApAra thavAthI ghaNAM lAbhane pAmyo. - 4 - e pramANe huM jAte ja vaiyAvacca karuM to sUtrArthanA ciMtana vagara te nAza pAme. te baMne nAza pAmatA ga9nI sAraNAnA abhAve gaNanA AdezAdinA patitapaNathI mAruM ghaNuM badhuM nAza pAme. sUtrArthanA aciMtana AdezamAM vRddha, zaikSa, glAna, bAla, paka, vAdI, RddhimAnuM ane Rddhi rahitanuM dhyAna na rahe, A kAraNothI AcArya tuMbarUpa hoya che. [taMba eTale cakanI nAbhi tethI te vaiyAvacca na kare, te bAkInAnuM kartavya che. jema kuLanA mobhIrUpa puruSanuM AdarathI rakSaNa karavuM joIe kemake tuMbanAbhino vinAza thatAM ArAone koI AdhAra raheto nathI. * x * pANI levAne gayelA AcAryanI laghutA thAya che. lokomAM paNa "AcAryano prabhAva nathI" ItyAdi lokApavAda thAya che. - x * bAkI sugama che. IcchAkriyAthI huM tArA mATe prathamAlikAne lAvuM chuM. ema vicArI jo labdhi abhAve meLavI na zake tyAre zuM tene nirjarA lAbha na thAya? * niryukti-681 + vivecana : saMyamavyApAramAM amyunjitane tathA manaHprasAdathI Aloka paralokanI AzaMsA choDIne karavAnI IcchAvALA tapasvI-sAdhune labdhi AdinA abhAve na maLavA chatAM adIta manavALA tene nirjarAno lAbha che ja. dvA-1 samApta. have mithyAkAra viSaya jaNAvavA kahe che - * niyukti-682 thI 685 - saMyamayogamAM udhamI banela, je kaMI viparIta AcaraNa kare, te khoTuM che ema jANIne miyA duSkRta devuM joIe... je pApakarma karIne avazya pratikamavuM joIe. te pApa karmanuM na karavuM te utsarga pade pratikAMta che... je dukRtane ApIne miyAkRta ApyuMtenA kAraNane pharI na Acarato, gividhe paDikkamatonivRtta thatA, tenuM nize mithyAdu thAya che... je dukRtane ApIne mizrAdukRtva ApyuM. te ja pApane pharIthI seve tene pratyakSa mRSAvAda, mAyA ane nikRtino prasaMga Ave. * vivecana-682 thI 685 : saMyamayoga- samiti, guptirUpa te viSayamAM upasthita thayela, je kaMI anyathA Acarela hoya, tene A viparIta che, tema jANIne mithyA dukRta ApavuM joIe. saMyama yoga viSayomAM pravRttane vitaya sevanamAM mithyAdukRtu e doSane nivAravAne che. * x * utsarganA pratipAdana mATe kahe che - jo pratikarma arthAtu nirvatavuM hoya to mithyAdukRta ApavuM joIe niyamathI karavuM. pachI pApakarma na karavuM te utsarga pade pratikAMta che * x * have A mithyAdukRta sudatta kaI rIte thAya te jaNAve che :*x - je vastu duSTha karI che te dukRta, e pramANe jANIne, "sUcanathI sUjha" ema samajIne mithyAdukRta ApavuM. pUrvokta dukRta kAraNane na karato ke na Acarato je varte tene nize mithyAdukRta che. te * x* trividha arthAt mana-vacana-kAyArUpa yogathI, karavA-karAvavA-anumodavA rUpa bhedathI nivRtta, te dukRta kAraNothI tenuM ja pUrvokta dukRta phaLa dAtRvane AzrIne mithyA thAya che athavA vyavahita yogathI tenuM ja mithyAdukRt thAya che, bIjAnuM nahIM. have mithyAdukRta devA chatAM sakhya na thAya Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 upoddAta ni - 68ra thI 685 tenuM pratipAdana kare che :- je pApa-koI anuSThAna dukR che tema jANIne mithyAdukRta Ape, je te pApane pharI seve, te pratyakSa mRSAvAdI che. kemake A dukRta che tema jANavA chatAM pharI seve che. vaLI tene mAyA kapaTano prasaMga o. te duSTa aMtarAtmA nizcayathI pitta vaDe anivRta che, mAtra guru AdinA raMjanArthe mithyAdukRt Ape che. - X * mithyAdukRtano artha - * niryukti-686,687 : fja e mRdu mArdavatA, * doSonuM chAdana, fja - maryAdAmAM rahIne, TuAtmAnI jugupsA karuM chuM. * meM pApa karyuM che, 4* atikama karuM chuM. te pApane upazamAvatuM A "micchA mi dukkaDa" padano saMkSepathI akSarAI che. vivecana-686,687 : mRdutva - kAyAnI namatA, mArzavatva - bhAva namatA, doSa - asaMyama yoga rUpanuM chAdana Dgana karavuM, maryAdA - cArirUpamAM huM sthita chuM evo artha kare che, dukRta karmakArI AtmAne huM viMdu . - X - X - vAkyanA eka dezavathI padano artha che, padanA eka dezathI varNano artha jANavo. - X - X - 4 - have 'tathAkAra' jene devAya te pratipAdita karavA kahe che - * niyukti-688,689 : kapAkatAmAM pariniSThita, pAMca sthAnamAM sthita, saMyama ane tapamAM saMvi, nizcayathI tathAkAra karavo... vAsanA, patizravA, sutrArtha kathana, e badhAmAM patizravaNamAM vitatha che tathAkAra che. * vivecana-688,689 - taja - vidhi, AcAra, kalpathI viparIta te akalpa athavA jina kahyuM ane sthavira kalA. vaLI caraka AdinI dIkSA ekalA che. te kalpAkakSamAM cotaraphathI rahelo athati jJAnaniSThAne prApta. jemAM rahevAthI prANI zAzvata sthAnamAM, sthAna - mahAvato, te pAMca sthAnomAM sthita arthAt pAMca mahAvrata yuktane. tathA saMyama ane tapathI saMpanna, AnA vaDe uttaguNayuktatA jaNAvI. tene nizcayathI tathAkAra karavo. have tathAkAra viSayane batAve che - vAyanA - pradAnarUpa, tenI pratizravaNAmAM tathAkAra karavo thatu gura vAranA Ape tyAre sama grahaNakatani tathAkAra karavo. cakravAla sAmAcArImAM gura ke anyane tathAkAra karavo. sUkArya kathanamAM - vyAkhyAnamAM tathAkAra karavo. tathAkAra eTale "je tame kaho cho te barAbara che" tema kahevuM pratikRcchA karatAM AcArya je uttara Ape temAM tathAkAra pravRtti. dhe sva sva sthAne IcchAkArAdi prayoktAne phaLa zuM ? te kahe che - * niyukti-690 + vivecana : jene IcchAkAra ane mithyAkAra baMne paNa paricita che, tene trIjo tathAkAra paNa che, tene sugati durlabha nathI. * x* have AvazyakI ane naipedhikI e be dvAno avayavArtha jaNAvavA kahe che - * niyukti-61 thI 694 : Avazyaka kArya mATe nIkaLato ane praveza karato nisIhi kare che ke gaNivara / huM tamArI pAse tenuM sUkSma svarUpa jANavAne IcchuM chuM. te zabdarUpe be prakAre che, paraMtu baMneno artha eka ja che. ekAgra ane prazAMta cittavALAne tyAM rahetA Iyadi thatA nathI, svAdhyAyAdi guNo thAya che. javAnA avaya kAraNo hovAthI AvazayakI hoya che. AvaricakI eTale pratikramaNAdi vaDe yukta yogavALAne, mana-vacana-kAya Indriya guptane AvazyakI hoya che. * vivecana-61 thI 694 - AvazcikI - pUrve kahI, te AvazcikI ane jato ke Avato naivedhikI kare che. AvazyakI auSadhithI baMne paNa svarUpAdithI bheda bhinnane huM jANavA IcchuM chuM. he gaNivara ! ApanI pAse sama jANavAne IcchuM chuM A pramANe ziSyae kahetAM, AcArya kahe che - nikaLatA AvazyakI ane pravezatA naiSedhikI kare che. te zabdarUpe be bhede che, baMne arthathI eka ja che kemake avazya kartavyayoga kriyA te AvazyakI ane AtmAne aticArothI roke che nepedhikI, te paNa avazya kartavya vyApArane ullaMghIne pravartatI nathI. zaMkA to Avo bheda kema kahyo ? kvayi sthiti ane gamanakriyAnA bhedathI ane abhidhAna bhedathI. [zaMkA AvazyakI ane nirgamana kahyuM, temAM sAdhune zuM rahevuM te zreya che ke bhramaNa karavuM ? rahevuM te zreya che kema ? ekAgra ane prazasta AlaMbana thAya che, tethI kahe che - krodharahitanuM rahevuM. tethI IryAdi na thAya. Iya eTale gamana. A Iya kArya karma ya zabda vaDe grahaNa thAya che, jemAM Ama saMyama virAdhanAdi doSo che, te IyadimAM thatAM nathI. tathA juna - svAdhyAya, dhyAnAdi thAya che. saMyatanuM Agamana zreya che. teno apavAda kahe che -- * avazya kAraNa hoya to javuM joIe. avazya - niyogathI, 2UT * gura, glAna Adi saMbaMdhI. * x * temAM kAraNe jatAM AvazyakI thAya che. [zaMkA kAraNe jatAM badhAMne AvazyakI thAya ke nahIM ? na thAya. to kone thAya ? te kahe che - AvazyakI to pratikamaNAdi vaDe badhAMthI yukta yogIne thAya che. zeSakALamAM paNa niraticAra kriyAmAM rahelane evo bhAvArtha che. tene gurunA niyogAdi pravRttikALamAM paNa mana-vacana-kAya Indriyo vaDe guptane te AvazyakI thAya. ahIM Indriya zabda gAyA bhaMganA bhayathI mUkela che. kAyAthI pRthapha Indriya grahaNa prAdhAnya jaNAvavAne che. * x - have naiSedhikI kahe che - * niyukti-65,696 : zA ane sthAna jyAM ane jyAre anubhavAya tyAM ane tyAre naizvikI thAya che. kemake je kAraNe tyAM ane tyAre nisiddha ke niSedha che, tethI tyAM naidhikI ane niSedhamayI hoya che. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 65,696 45 * vivecana-65,696 : zacyA-jemAM suvAya te, zayanIya sthAna. te zayyA ane urva sthAna - kAyotsarga. jemAM anubhavarUpapaNe jANe - vede athavA kare che. zayana kriyAne karatAM, nizcayathI zayyAkriyA karela thAya che. arthAta jyAM suve che. va zabdathI vIrAsanA Adi anutanA samuccayane mATe che. * x-x* pratikamaNAdi saMpUrNa kRta Avazyaka arthe gura vaDe anujJAta zayyA ane sthAna jyAM anubhavAya, evA prakAre sthitikriyA viziSTa sthAne naidhikI thAya che, anyatra thatI nathI. je kAraNe tyAM niSedha che te kAraNeja naidhikI thAya che, kemake tenI niSedhAtmakatA che. have pAThAMtarI kahe che - gAthArtha kahela che. * * * * * * - A ja arthano upasaMhAra bhASyamAM - * bhASya-120 thI 12 : AvazyakI ane nIkaLatAM ke AvatA je naivikI kare che. zayyA ane niSidhinAmAM naidhikI abhimukha thAya che. je niSidhAtmA che, tene bhAvathI niSivikA hoya che, aniSiddhane niSivikA kevaLa mAtra zabada hoya che. AvazyakamAM yukata niyamA niSiddha hoya tema jANavuM athavA nidhidhAtmA niyamA Avazyakayukta jANavo. * vivecana-120 thI 122 : AvazyakI nIkaLatA ane AvatA je naiSedhikI kare che, tenI A vyAkhyA che - Xhave artha: pranata ja 4 te gAyA avayavano artha kahe che - temAM A eka ja artha thAya che. je kAraNe naidhikI paNa avazya kavi vyApAra gocastAne oLaMgIne vartatI nathI, je kAraNe pravezatA saMyama yoganI sAnupAlanA mATe ane zeSa parijJAnArthe kahe che. zayyA ja naivedhikI, tenA viSayabhUta zarIrane paNa naiSedhikI kahe che. tethI kahyuM - zarIra naidhikI vaDe Agamana pratyabhimukha. AthI saMvRta gaNo vaDe thavA yogya che e pramANe saMjJA kare che. e rIte eka ja artha che, tethI kahe che - je niSiddhAtmA hoya che, mULa ane uttaguNanA aticArothI niSiddha Atma vaDe je naipedhikI, niSiddhAtmA paramArthathI thAya che. je niSiddha nathI te aniSiddha, kahevAyelA aticArothI te anupayuktanA AvatA naidhikI. te kevaLa zabda mAtra thAya che, bhAvathI nahIM zaMkA jo nAma ja tenI ekAryatAmAM che to 'AyAta'nuM zuM ? niSiddhAtmanane te taiBdhikI ja thAya che, ema kahyuM che ane te - bAvarathI mUlaguNauttaraguNa anuSThAna lakSaNayuktane niyatathI niSiddha thAya che, tema jANavuM. AvazyakI paNa Avazyakayuktane ja hoya, te kAryatA che. athavA bIjA prakAre kahe che - pa zabdano vyavahita saMbaMdha che. niSiddhAtmA paNa niyamathI AvazyakamAM yuddha che. tethI paNa tenI kAryatA che athavA e pramANe kriyAnA abhedathI AvayakI ane naipedhikInI ekAWtA kahI che ahIM te kArya abhedathI kahe che athavA niSiddha AtmA paNa siddhonI pAse jAya che. Apa zabdathI Avazyakayukta hovA chatAM, kAryanA bhedathI ekAryatA che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda have ApRcchAdi cAra dvAra kahe che - * niyukti-697 : kAryamAM ApRcchanA, pUrvaniSiddha vaDe pratikRcchA thAya, pUrvagRhita vaDe chaMdaNA ane amUhitamAM nimaMtraNA hoya che.. * vivecana-697 : kArya AvI paDe tyAre - "huM karuM chuM" ema gurunI pAse pUchavuM, te ApRcchanA dvAra chaThuM kahyuM. pUrve niSedha karyo hoya ke - "tAre A kArya na karavuM." chatAM prayojana utpanna thatAM pratipRcchA kartavya hoya che athavA pUrve niyukti vaDe - jemake "tAre A kArya karavuM" te karavA Icche tyAre gurane pratikRcchA kartavya hoya che - huM te karuM chuM." temA kadAca te bIjA kAryanAM Adeza kare athavA tenuM prayojanA samApta thayuM hoya, te sAtamuM dvAra, pUrva gRhita azanAdi vaDe bAkInA sAdhune chaMdaNA karavI. A mArA vaDe azanAdi lavAyela che, jo kaMI upayogI hoya to Ane Apa IcchAkriyA vaDe grahaNa karo, te AThamuM dvAra nimaMtraNA - agRhIta azanAdi hoya, tenA vaDe huM ApanA mATe azanAdi lAgI ApuM te dvAra navamuM. have upasaMpadA dvArano avayavArtha kahe che - te upasaMpadA be bhede che :gRhastha upasaMpadA ane sAdhu upasaMpadA. temAM gRhasthanI upasaMpadAnuM prayojana nathI. sAdhu upasaMpadA ahIM kahe che - * niyukti-698 + vivecana : upasaMpadA traNa bhede che - jJAna viSayaka, darzana viSayaka ane cAstri viSayaka. temAM darzana ane jJAna saMbaMdhI traNa bhede che ane cAritrane mATenI be bhede che. temAM darzana-jJAnanI traNa bhede kahI, te jaNAve che - * niyukti-699,700 : vatanA, saMghanA ane grahaNa e traNa sUtra, artha, ubhaya viSayaka jANavA. vaiyAvacca ane tapa saMbaMdhI che. e kALathI cAdckathika che. gura vaDe AjJA pAmela ane saMdiSTanI upasaMpadA grahaNa kare ItyAdi cAra bhaMgo che, temAM pahelo bhAMgo zuddha hoya che. * vivecana-69,700 : vatanA-pUrve gRhIta ja asthira thayelA sUyAdinuM gaNavuM che. saMghanA * tenA ja vimRta pradezAMtaranuM melana athati yojavuM te. grahaNa-tenuM ja prathamapaNe AdAna. A traNe sUtra-artha-ubhaya viSayaka jANavA. e pramANe jJAnamAM nava bhedo che. darzanamAM paNa darzanaprabhAvanIya zAstra viSayamAM A ja nava jANavA. ahIM saMdiSTa, saMdiptanI upasaMpadA levI Adi caturbhAgakA che, temAM pahelo bhaMga zaddha che, bAkI azuddha che. sAtrimAM be bheda * vaiyAvaccasaMbaMdhI ane tapasaMbaMdhI cAstri upasaMpadA. te kALathI cAvakayika hoya che 2 thI itvakAlina paNa hoya cAritrane mATe AcAryanuM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 699,700 kaMIka vaiyAvRSyakaratva svIkAre. te kALathI Itvara ke yAvatkathika hoya. have A ja arthane vizeSathI kahe che. - 4 - 4 - saMdiSTa-guru vaDe abhihita saMdiSTa ja AcAryanI jemake amukanI upasaMpadA - svIkAre ItyAdi caturbhagI. te A pramANe saMdiSTa saMdiSTanI ja kahelI, asaMdiSTa anya AcAryanI te bIjI, adiSTa saMdiSTanI - AnI pAse na javuM paNa amukanI pAse javuM e trIjI, asaMdiSTa asaMdiSTanI - na ahIM javuM, na amuka pAse javuM. ahIM pahelo bhAMgo zuddha che * X - x - have vartanAdinA svarUpane jaNAvatA kahe che - *ka * niryukti-701,702 : pahelAM grahaNa karela sUtrAdi asthira hoya, to tene sthira karavA te vartanA, te ja sUtra amuka sthAne bhUlAyu hoya tene pAchuM joDavuM te saMdhanA, pahelI vakhata sUtra, artha, ubhayanuM bhaNavuM te grahaNa. artha grahaNamAM prAyaH A vidhi hoya che, tema jANavuM. * vivecana-701,702 - gAthArtha kahyo. vizeSa A - prAyaH grahaNathI sUtra grahaNa karatA paNa koIka bhUmi pramArjanAdi vidhi thAya che, tema jaNAve che. have adhikRta vidhinA pradarzanane mATe dvAra gAthA kahe che - * niryukti-703 thI 706 H pramArjanA, niSadhA, akSa, kRtika, kAyotsarga, jyeSThane vaMdana. temAM vAcanA ApanArane jyeSTha jANavo paNa paryAyathI nahIM. tene vaMdana. sthAna pramAIne be niSA karavI joIe - eka guru mATe bIjI akSane mATe [sthApanA mATe]. be mAtraka eka zleSma mATe ane bIjuM kAyikI [mUtrAdirdI mATe, jeTalI vAra vyAkhyAna sAMbhaLe teTalIvAra te badhAMne vaMdana kare che. badhAM kAyotsarga kare, pharIthI paNa badhAM vaMdana kare, gurunA vacanane grahaNa karanArA atidUra ke ati nIkaTa nahIM tema sAMbhaLavA bese. - * vivecana-703 thI 706 : - pramArjanAdi padonI vyAkhyA karatAM kahe che ke te sugama che. vizeSa A pramANe * aA - samavasaraNanI, amRta samavasaraNathI vyAkhyA na karavI e utsarga che. have kRti karmadvAra. temAM mAtraka eTale samAdhi. kRtikarma dvAra ja vizeSa abhidhAnathI saduSTa che. ardhakRta vyAkhyAnathI utthAna ke anutthAnanA palimaMca AtmavirAdhanAdi doSo vicAravA have kAyotsarga-badhAM zrotA sarve vighnonI zAMti mATe anuyoga prAraMbha nimitte kAyotsarga kare che. te pArIne badhAM pharI vAMde ane guru vacana zravaNArthe yogya sthAne bese che. have zravaNavidhi pratipAdanArthe kahe che - * niryukti-707 thI 714 : nidrA ane vikathA choDIne, gupti vaDe, be hAtha joDIne, bhakti ane Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 bahumAnapUrvaka upayogayukta thaI sAMbhaLavuM joIe. arthasAra vacano ane subhASitonI IcchAvALAoe vismita mukhethI, harSathI AvIne ane harSane utpanna kare tema sAMbhaLavuM joIe. guru bhaktithI temaja vinayathI gurune saMtoSa pamADanAra Icchita sUtra ane arthane jaldI pAra pAme che. vyAkhyAna samApta thatA, kAyikI [mUtrA]i no yoga karIne, pachI moTAne vaMdana kare che, bIjA kahe che - vyAkhyAna pUrve vaMdana kare che. jo moTA kathaMcit sUtra-arthane dhAraNa karavAne asamartha hoya ane vyAkhyAna labdhithI hIna hoya to tene vaMdana nirarthaka che [ema koI pUche] - vaya ane paryAya vaDe nAno paNa vyAkhyAnakAra hoya to ahIM ratnAdhika pAse vaMdana karAvavAmAM he bhagavan ! tene jyeSThanA viSayamAM AzAtanA thAya? jo ke vaya AdithI nAnA chatAM paNa sUtrArtha dhAraNa karavAmAM paTu ane vyAkhyAna labdhivALo hoya tene ja ahIM nizne jyeSTha [moTo] gaNavAno che. tethI AzAtanA thatI nathI. je kAraNathI jinavacana vyAkhyAtA che, te guNa vaDe je tenuM ratnAdhikatva raheluM che. * vivecana-307 thI 14H [gAthArtha kahelo che, have vizeSa vyAkhyAno anuvAda ja karIe chIe - risAya - saMjAta harSa, bIjAne saMvega kAraNAdi vaDe harSane utpanna karavA - vaDe. e pramANe sAMbhaLatA temanA vaDe gurune ati saMtoSa thAya che. - 4 - tethI - X - samyak sadbhAva prarUpaNA vaDe Icchita sUtrArthane zIghra pAra pahoMcADe che, bIjA AcAryo A pramANe kahe che . vyAkhyAna AraMbhakALa pUrve ja jyeSThane vaMdana karAya che. - 4 - 4 - prazna kare che ke - lAMbAgALAnA pravrujitane nAnAne vaMdana karavuM yogya nathI, A abhiprAyathI zaMkA vyakta kare che. A AzAtanA doSa nathI. te jaNAvavA mATe kahe che - arhat vacana vyAkhyAnarUpa guNa hovAthI te ratnAdhika che. have prasaMgathI vaMdanaviSayamAM ja nizcaya-vyavahAranaya matane jaNAvavAne mATe kahe che - * niyukti-715,716 : nizcayamatathI ahIM vaya pramANa nathI, paryAya paNa pramANa nathI vaLI vyavahArathI baMne nayo pramANa che tema yojavuM... nizcayathI du:khe karIne jANI zakAya che ke koNa sAdhu kayA bhAve varte che ? vyavahAramAM je sAtrimAM pUsthita hoya tene vaMdana karAya che. * viverAna-715,716 - vaya - avasthA vizeSarUpa, paryAva - pravrajyA svIkAra rUpa, nizvaya mata - nizcaya naya abhiprAya, jyeSTha vaMdanAdi vyavahAranA lopanA prasaMganI nivRtti mATe kahe che - vyavahArathI to karAya ja che. ahIM pramANa zuM che ? te saMdehanA nivAraNArthe kahe che ubhayanayamata tenuM pramANa che. A arthanA samarthana karatA kahe che - nizcayathI prazasta - aprazasat kayA bhAvamAM zramaNa varte che te jANavuM muzkela che. bhAva ja ahIM Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 715,716 reSTha che. tenAthI atizaya vagaranAne vaMdana karavAno ja abhAva prApta thAya, tethI vidhi jaNAve che - vyavahArathI vaMdana karAya che, je pahelA pravajita thayA hoya - 4 - vyavahAranA balavAnapaNAne bhANakAra jaNAve che - * bhASa-123 + vivecana : vyavahAra paNa baLavAnuM ja che. jethI chavAstha paNa pUrvaratnAdhika gura Adine vaMde che, kevali paNa vaMde che. zuM haMmezAM vaMde ? nA, jyAM sudhI A kevalI che, tevuM jJAta hoya tyAM sudhI vade che. Ane dharma jANavo ke jemAM vyavahAranaya balAtizaya lakSaNa che. * * AzAtanA prasaMgane kahe che - * niyukti -317 - ahIM jina-vacanathI sUtra AutanAno ghaNo doSa hovAthI vyAkhyA karatAM [bolau] jyeSThane vaMdana karavuM joIe. * vivecana-717 : ahIM vyAkhyA prastAva vaMdanAdhikAramAM tIrthakare kahela hovAthI tathA vaMdana nA karavAthI sUtra AzAtanAnA ghaNAM doSatvathI, bolatA jayeThane ati vyAkhyAna sAmarthyavALAne vaMdana karyuM te kartavya che. e pramANe jJAna-upasaMpadA vidhi kahI. darzana-upasaMpadA vidhi paNa ema ja che. tuvyayoga - kSemapaNAthI ema jANavuM. darzana prabhAvaka zAstranuM parijJAna e ja darzanaupasaMpadA che. have cAstri upasaMpadA - * niyukti-718 + vivecana : cAstri viSayaka upasaMpadA be bhede che - vaiyAvacca viSayaka ane tapa viSayaka potAnA gayachI bIjA gacchamAM javAmAM mukhya kAraNarUpa A saMpadA che. sIdAvuM Adi kAraNe bIjA gacchamAM gamana thAya che. A zabdathI anya bhAvAdi grahaNa karavA. * niyukti-319 - vaiyAya ane te rIte temAM paNa tarika Adi vibhASA che. avikRSTa ke vikRSTa tapasvI upasaMpadA svIkAravA Ave tyAre AcArya potAnA gacachane pUchIne upasaMpadA Ape. * vivecana-719 : ahIM cArine mATe AcAryanA koI vaiyAvaccapaNAne svIkAre che. te kALathI Ivakacika ane cAvakayika hoya che. AcAryanA paNa vaiyAvaccakara hoya ke na hoya, temAM A vidhi che - jo vaiyAvaccakara na hoya to lavAya ja, jo vaiyAvaccakara hoya ane te Ingarika hoya ke yAvakayika paNa hoya. e rIte AvanAramAM paNa A be bheda hoya ja. temAM je baMne yAvakacika hoya to je labdhimAna hoya tene vaiyAvaccakara karAya. bIjAne upAdhyAyAdine Apavo. je baMne ladhiyukta hoya to vasanArane rAkhavo, bIjA upAdhyAyAdine Apavo. have jo te bIjo na Icche to tene [32/4] 5o Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 rAkhavo ane vasanArane prItipUrvaka bIjAne ApI devo. have pUrvanAne upAdhyAyAdi na Icche, to AgaMtukane vidAya ja ApavI. have vasanAro yAvakayika ane AgaMtuka Ivarakathika hoya, to ahIM paNa e pramANe ja bhedo karavA yAvatu AgaMtukane vidAya devI vizeSa e ke vasanArane upAdhyAyAdi vaDe na Icche to paNa prIti vaDe vizrAmaNA karAya che. have jo vasanAro Ivarakathika ane AgaMtuka cAvakathika hoya to A vAstavyane avadhikALa sudhI upAdhyAyAdine Apavo. bAkI pUrvavatuM. have jo baMne Ivarika hoya to eka upAdhyAyAdine Ape, bAkI pUrvavatuM. athavA bemAMthI ekane avadhikALa sudhI rAkhavo. e pramANe yathAvidhi vibhASA karavI. vaiyAvacca upasaMpadA kahI, dhe tapanI upasaMpadA cAtri nimite koI tapane mATe upasaMpadA le. te tapasvI be bhede - Itvarika ane cAvakacika. cAvakayika uttarakAle anazanakata che Ivarika be bhede che - vikRSTa tapasvI ane avikRSTa tapasvI. amAdi kad vikRSTa tapasvI ane upavAsa, cha Adi kad avikRSTa tapasvI. tenI vidhi - - avikRSTa kSapakane AcArya pUche - tuM pAraNe kevo rahe che ? te jo kahe - glAna jevo. to tene kahevuM ke tAre tapa na karavo, svAdhyAya - vaiyAvaccamAM yajJa kara. - x - bIjA kahe che - vikRSTa kSapaka pAraNAkAle glAna jevo thAya to paNa IcchavA yogya ja che jo mAsakSamaNAdi kSepaka hoya to rAkhavo ja. temAM paNa AcArya gacchane pUche - zuM A kSepakane upasaMpadA ApIzuM ? jo na pUche to sAmAcArI virAdhanA thAya. teone kSApakanI upadhinuM paDilehaNAdi karavA kahe, to paNa teo na kare. jo pUche ane teo ema kahe ke - ApaNI pAse eka kSapaka che, tenuM tapa para thAya, pachI Ane upasaMpadAvALo karIzuM. to tene rAkhavo. jo sAdhuo nA pADe to teno tyAga karavo gaccha baMnenI jA Ape to bIjAne rAkhavo. tenI vidhipUrvaka udvartanAdi karavA. jo pramAda ke anAbhoga vaDe na kare, to AcArya e pota ziSyone preraNA karavI. cAstri upasaMpadA vidhi vizeSa pratipAdanA mATe kahe che - * niyukti -320 : je nimite upasaMpatR karAya, te nimittane AgaMtuka na Acare to tenI sAraNA karavI ke tyAga karavo athavA tenuM kArya pUrNa thaye tene yAda karAvavuM athavA tene choDI devo. * vivecana-720 : je nimite upasaMpanna hoya, 'tu' zabdathI bIjA sAmAcArImAM kaMIpaNa grahaNa kare, te vaiyAvRtyAdi na karato ja rahe to kAryArthei tene preraNA karavI, vinIta hoya to teno tyAga karavo. jo karato paNa hoya to paNa -x * kArya pUrNa thatAM ke prayojana na rahetA tene yAda karAvAya che - tAruM kArya pUruM thayuM che athavA tene vidAya karAya Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 720 para Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra che. saMyatanI upasaMpadA kahI. have gRhasthanI upasaMpadA kahe che - temAM sAdhunI A sAmAcArI che. - X - X - * niyukita-31 trIjI mahAvatanA rakSaNane mATe, akALa paNa anujJA na Apela bIjAnA avagrahAdimAM rahevuM ke besavuM na kahyuM. * vivecana-721 : thoDAM paNa kALa mATe na ko. zuM ? na apAyelA bIjAnA avagraha AdimAM rahevuM - kAyotsarga karavo ke besavuM. zA mATe ? adattAdAna virati nAmanA vratanA rakSaNa mATe. tethI bhikSAbhramaNAdimAM paNa vyAghAta saMbhavamAM kvacita svAmI vaDe rahevAnI anujJA maLe to vidhipUrvaka rahevuM. aTavI AdimAM paNa vizrAma karavA Icche to pUrvasthitanI anujJA laIne rahevuM. - 4 - dazavidha sAmAcArI kahI, have upasaMhAra karatA kahe che - * niyukti-72,3 : e pramANe A dazavidha sAmAcArI saMkSepathI kahI [koNe ?] saMyama, tapa, yukata nirmantha maharSioe. A sAmAcArI AcaratA, caraNa-karaNa yuddha sAdhuo aneka bhavanA saMcita anaMta karmone khapAvI de che. * vivecana-322,323 : gAthArtha kaho. vizeSa A - have padavibhAga sAmAcArI prastAva che. te kA vyavahAra rUpa bahu vistRta che, svasthAnathI jANavI. A sAmAcArI upakrama kALa kahyo. have yayAyuka upakramakALa kahe che te sAta bhede che - * niyukti -324 - adhyavasAnathI nimittathI AhAramAM, vedanAmAM, parAghAtamAM, mAM, zvAsocchavAsa nirodhamAM ema sAta bhede sopakrama Ayuno kSaya thAya che. * vivecana-724 : adhyavasAna e ja nimita te adhyavasAna nimitta athavA adhyavasAna traNa bhede - raNa, sneha, bhaya, temAM. tathA daMDa Adi nimitathI, prayura AhAravI, caTTA Adi saMbaMdhI vedanAmAM, khADAmAM paDavuM Adi parAghAtathI, bhujaMgAdi saMbaMdhI sparzathI, prANa ane apAnanA virodhamAM. Ayu bhedAya che. rAganA adhyavasAnamAM Ayu tuTe tenuM daSTAMta - koInuM gAyanuM haraNa karAyuM, tethI ArakSako pAchaLa paDyA, teo nivAryA. temAM eka taraNa atizaya divyarUpadhArI "vRSita' gAmamAM pravezyo. tene mATe taraNI pANI lAvI. teNe pANI pIdhuM. taraNI tenAmAM Asakata thaI. taraNa uThIne gayo. taraNI tene jota-jotI tyAM ja rahI. jyAre taraNa dekhAto baMdha thayo tyAre te rIte ubhI ubhI ja nathI samUDha manavALI teNI mRtyu pAmI. e rIte rAgathI Ayu tuTe. eka vaNikane taraNa strI hatI. te baMne paraspara ati anukata hatA tyAre te vepAra mATe gayo. pAchA pharyA tyAre tenA mitroe kahyuM - zuM joyuM che ke teNIne anurAga che ke nahIM ? tyAre eka mitre AvIne te taraNa strIne kahyuM - tAro pati mRtyu pAmyo che. te bolI - zuM A vAta satya che ? teNIe traNa vAra ema pUchyuM, pachI teNI mRtyu pAmI. vaNikane te vAta karI, vaNika paNa marI gayo. dvArikAmAM vAsudeva rAjA hato. tenA pitA vasudeva ane mAtA devakI hatA. teNIe koI mahilAne putrane dudha pAvA Apyo. joIne dhRti thaI. tyAre vAsudeve pUchyuM - mA ! kema avRti kare che ? mA bolI - meM ekapaNa putrane dudha pIvaDAvyuM nathI. vAsudeve kahyuM - adhRti na kara. hamaNAM devAnubhAvathI tamane puga saMpatti karuM chuM. devatA ArAdhI, teNIne kahyuM ke- tane eka divyapuraSa jevo putra thaze. te pramANe ja putra janmyo. tenuM gajasukumAla nAma rAkhyuM. te badhAM yAdavomAM priya hato, sukhasukhe ramato hato. somila brAhmaNanI svarUpavAna kanyA sAthe teno vivAha goThavAyo. bhagavaMta ariSTanemi pAse dharma sAMbhaLI teNe dIkSA lIdhI. bhagavaMta sAthe gayo pe'lA brAhmaNane apIti janmI. kALakrame pharI bhagavaMta sAthe dvArikA Avyo. [ahIM dIkSAnI rae ja kevaLajJAnanI vAta nathI.] zmazAnamAM pratimA dhyAne rahyo. brAhmaNe tene joIne kopathI mastakamAM pALI bAMdhI, temAM aMgArA bhaca. gajasukumAle samyapaNe te sahana karatAM kevalajJAna utpanna thayuM. aMtakRta kevalI thayo. vAsudeve bhagavaMtane namIne bAkInA sAdhune vAMdIne pUchyuM - gajasukumAla muni kayAM che zmazAnamAM - x * x * kArya sAdhI gayA. vAsudeve pUchyuM - tene koNe mAya ? bhagavaMte kahyuM - je tane nagaramAM pravezatA joze tyAre zIgha tenuM mastaka phUTI jaze teNe mAryo. brAhmaNe pAchA karatA vAsudevane joyA, bhayathI saMbhrAMta evA tenuM mAthuM phATI gayuM. e pramANe bhayanA adhyavasAnamAM Ayu tuTe che. nimittathI Ayu tuTe che, tema kahyuM. te nimittanA aneka prakAra jaNAvatAM kahe che - * niyukti -725,0ra6 :- daMDa, cAbuka, zastra, doraDAM, agni, pANImAM buDavuMparvatAdithI paDavuM, jhera, sarSa, ThaMDI, garamI, arati, bhaya, bhUkha, tRSA ane roga (e soLa nimitto che tathA mUtra-maLa nirodha, jiNajiNa, ghaNIvAra bhojana, varSaNa, dholaNa ane pIlaNa A AyuSyanA upakramo che. * vivecana-35,326 : gAthArtha kahyo, vizeSa A pramANe-] - x * cAna - sarpa, caMdananI jema gharSaNa karavuM, aMguThA ane AMgaLI vaDe jUne masaLavA mAphaka dholana, zeraDInI jema pIlAvuM. tathA AhAra hovA - na hovAthI Ayu tuTe che. jema - eka brAhmaNa kSaNamAM aDhAra vakhata khAIne zULa vaDe mRtyu pAmyo. vaLI bIjA bhukhathI maryA. mAthAnI, AMkhanI vedanA vaDe paNa aneka mRtyu pAmyA. parAghAta thatAM Ayu tuTe, jema kAdava ke taTImAM khodatA mare, sparzathI - vasAnA viSa vaDe ke sarpa vaDe sparzatA mare athavA brahmadad cakInI rIrana hatI. cakI maryA pachI putrae teNIne kahyuM - mArI sAthe bhoga Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra upoddAta ni - ka25,726 bhogava, teNIe kahyuM - tuM mAro sparza sahevAne zaktimAna nathI. putrane vizvAsa na beTho, tethI ghoDAne maMgAvyo. teNIe hAtha vaDe mukhathI kaTi sudhI azvane sparza karyo, te ghoDAnuM badhuM zaka kSaya pAmatAM marI gayo. to paNa putrane vizvAsa na beTho tyAre teNIe loDhAnA puruSane AliMgana karyuM, te paNa ogaLI gayo. tathA zvAsocchavAsanA nirodhathI Ayu tuTe jema bakarAne yajJa pATakAdimAM mAre che. e rIte sAta prakAre Ayu bhedAya che. jo ke A pramANe sopakamAyu vALAne ja saMbhave, nirUpakama AyuvALAne nahIM temAM devo ane nAskI asaMkhya vayuivALA che. tiryaca, manuSyamAM uttama puruSo ane carama zarIrI nirUpakamAyuvALA che. bAkInA saMsArI nirUpakama ke sopakrama hoya. * * * * * * * [zaMkA jo e rIte Ayuno upakama thAya to kRtanAza ane akRta Agamano doSa na lAge ? 100 varSanA nibaddha Ayu madhye marI jAya to kRtanAza, je karma vaDe te upakamita thAya, te amRtanuM Agama che. teno uttara Ape che - x-x* vRttikArazrIe ahIM bhAyanI pAMca gAthA dvArA ukta vAdInI zaMkAnuM nirasana karela che temAM khAsa vAta e kahI che ke - badhAM ja pradezapaNAthI karmane bhogave che ane anubhAvathI paNa bhogave che, avazya anubhAva thatAM kRtano nAza kaI rIte kahevAya ? jema lAMbu doraDuM bALo to ghaNo kALa jAya paNa guMcaLuM vALIne bALo to jaldI baLe che. e rIte upakrama kALa kahyo. have dezakAla dvAra kahe che. temAM dezakALa prasatAva jaNAve che. te prazasta ane prazasta baMne che. temAM prazastanuM svarUpa pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-323 + vivecana : dhUmADA rahita gAma, mahilA stUpa eTale kUvAno taTa, tene zUnya joIne tathA kAgaDAo nIce-nIce ghara upara paribhramaNa kare che te joIne bhikSA mATe khUba ja yogya avasara che tema jANavuM. te prazasta kALa che. have Apazasta dezakALanuM svarUpa jaNAvavAnuM kahe che - * niyukti-28 + vivecana : mAkhI vagaranuM madha, pragaTa nidhi, khAdha padArthanI khAlI dukAna, jeno pati paradeza gayelo che tevI ane madonmatta strI AMgaNAmAM sutelI hoya. ahIM madha AdinA grahaNano prastAva che, e rIte sutelI strIe paNa grahaNano prastAva ja che. te kAma vaDe AkuLa karIne tene bhogavavI te. have kAlakAlanuM pratipAdana kare che. kSati - sAvanA, vAta * maraNa kALa, te kAlakAla. A ja arthane pratipAdana karatA kahe che - * niyukita-329 : kALA kutarA vaDe karAyela kAla-maraNa mArA svAdhyAyanA dezakALanA avasare te kAla haNAyo. akAla maraNathI svAdhyAyakALa haNAyo. * vivecana-729 : gAthArtha kahyo. vizeSa A - ti:vAta eTale svAdhyAyakALa bhagna thayo. kavana - prastAva. vani - maraNa. have pramANa kALa kahe che. temAM addhA kALa vizeSa ja manuSyalokAMtavartI viziSTa vyavahAra hetu ahorArUpa pramANakALa che, tethI, kahe che * niyukti-30 : pramANakALa be bheTe che - divasapamANa ane rAzipramANa. cAra para divasano pramANakALa ane cAra prahara rAtrino pamANakALa che. * vivecana-730 - * * * * * pramANa e ja kALa te pramANakALa paurUSI pramANa bIje utkRSTa hInAdi bhedathI pratipAdita ja che. have varNakALanuM svarUpa - * niyukti -631 - pAMca varNono je niro varSa-chAyA vaDe kALo vaNa, te varNakALa athavA jemAM je kALane AzrIne vavAya te vaNakALa. * vivecana-731 - zukla Adi pAMca varNono je nize varNa-chAyA vaDe kALo varNa, enuM zabdathI kALo varNa ja, AnA vaDe gaura Adino vyavaccheda karyo. te varNakALa thAya che. paNa evo je kALa te varNakALa. varNana-prarUpaNA te varNa. tethI varNavAya - prarUpAya je koI padArtha je kALe, te varNakALa, varNapradhAna kALa. have bhAvakALa kahe che - bhAvo dayikAdinI sthiti te bhAvakALa - * niyukti -732 : ahIM sAdi sAMta Adi caturbhAga vibhAga bhAvanA audayikAdi bhAvanI karavI tene ja bhAvakALa jANato. * vivecana-73ra : dayikAdi bhAvonI sAdi sAMta Adi caturbhAganI vibhAga bhAvanA karavI. pachI je jenI vibhAga bhAvanAno viSaya, tene bhAvakALa jANavo. - x* audayikabhAva - (1) sAdi sAMta (2) sAdi anaMta, (3) anAdi sAMta, (4) anAdi anaMta. e pramANe aupazamitAdimAM paNa caturbhagikA kahevI. ahIM bIjo bhaMga zUnya che, bAkInA bhaMgono A viSaya che - nAkAdine nArakAdibhava, dayika bhAva te sAdi sAMta che. mithyAd Adi bhavyono audayika bhAva anAdi sAMta che. te ja abhavyone cothA bhaMga che. dayika bhAva kahyo. aupathamika caturbhagikAmAM mAtra prathama bhaMga ja che. pathamika samyakatvAdi, pathamika bhAva sAdi sAMta che. kSAyika caturbhAgakAmAM bIjA ane cotho zunya, kSAyika cAtri ane dAnAdi labdhi paMcaka te kSAyika bhAva te sAdi sAMta, siddhano yAtri-asAtri Adi vikalA rahita che. kSAyika jJAnamAM sAdi anaMta che, bIjA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 upodghAta ni * 32 kSAyika bhAvane bIjA bhaMgamAM ja badhe pratipAdita kare che. kSAyopathamika caturbhagikAmAM bIjo bhAMgo zunya, bAkInA bhAMgAno A viSaya che - cAra jJAno kSAyopathamikamAM sAdi sAMta che, mati ane zruta ajJAna bhavyone anAdi sAMta, abhavyone chello bhaMga, pAriNAmikanI caturbhagikAmAM bIjo bhAMgo zUnya, bAkInA bhaMgamAM Ama jANavuM - 5galamAM dviaNakAdi sAdi sAMta, bhavyatva anAdi sAMta, jIva anAdi anaMta. e rIte pAriNAmika bhAva kahyo. - x - 4 - * niryukti -333 - vaLI A adhikAra pramANakALathI jANato. kSetramAM kayA kALe jinavarendra vibhASA karI ? * vivecana-33 : ahIM anekavidha kAla prarUpaNAmAM prayojana prastAva pramANakALathI thAya che, tema jANavuM. * * * kSAyika bhAvakALamAM bhagavaMta vaDe pramANakALamAM pUrvAdhyimAM sAmAyika kahI, temAM koI virodha nathI. athavA pramANakALa paNa bhAvakAla ja che. * x * kAla dvAranI vyAkhyA karI. have je phogamAM sAmAyika kahI. tene na jANato pramANakALanA anekarUpattathI vizeSa na jANato ziSya gAthAnA pazcAddhamAM kahe che - kSetramAM kayA kALamAM jinendrae sAmAyika batAvela che ? ziSyanA praznano uttara jaNAvatA kahe che - * niyukti-34 : vaizAkha suda-11nA pUvaNaha dezakALamAM mahasenavana udhAnamAM anaMtara, paraMpara sesa [sAmAyika kahI.] * vivecana-734 - vaizAkha suda-11nA pahelI pauraSImAM. kALanA aMtaraMgavane jaNAvavA ja praznano viparItapaNe nirdeza che mahasenavana kSetramAM sAmAyikano anaMtara tirgama che. bAkInA kSetrone AzrIne paraMpara nigama che. - X - X * kSetra kAladvAra kahyuM, homa kALa puruSa dvAranI nirgamatA kahI. tethI nirgamadvAranI vyAkhyA karatAM kahe che - nAma, sthApanAdi nigamano nikSepa cha bhede thAya. - x * have bhAva nirgamane pratipAdita karavA nitikAra kahe che - * niyukti -735 - jinendra bhagavaMtane kSAyika bhAvamAM vartatA sAmAyika nIkaLyuM. kSAyopazamika bhAve vartA gaNadharoe te grahaNa karyuM. * vivecana-735 - | gAthArtha kahyo, vizeSa A -1 bhAve zabda baMne bAju joDAyelo che. temAM gautamasvAmIe traNa nipadhA vaDe cauda pUrvone grahaNa karyA. bhagavaMtane praNamIne pUchavuM te niSadhA. bhagavaMte kahyuM - upanne I vA, vigame I vA ane juve I vA. A ja traNa niSadhA che. AnAthI ja gaNadharone "utpAda-vyaya-dhrauvya yukata saMtu" e Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda pratIti thAya che. te pUrvabhava bhAvita mativALA bAra aMganI sthanA kare che. pachI bhagavaMta anujJA kare che. zaka divya vajaratnamaya thALane divya cUrNa vaDe bharIne svAmI pAse jAya che, tyAre bhagavaMta siMhAsanathI ubhA thaIne pratipUrNa muSTi gaMdhacUrNanI grahaNa kare che. tyAre gautamasvAmI Adi 11-gaNadharo kaMIka namIne anukrame ubhA rahe che. tyAre devo gIta ane vAjiMtranA zabdone roke che. tyAre bhagavaMta pUrva tIrtha gautamasvAmIne dravya-guNa-paryAya vaDe huM anujJA karuM chuM, ema kahIne tenA mastake gaMdha cUrNa Tropa kare che pachI devo paNa cUrNavarSA ane puSpavarSA temanI upara kare che. gaNa sudharmasvAmIne AgaLa sthApIne anujJA Ape che, e pramANe sAmAyikano artha bhagavaMtathI nIkaLyo ane sUtra gaNadharothI nIkaLyuM. have puruSAra avayavArtha kahe che - * niyukti-36 : dravya, abhilAya ciha, veda, dharma, artha, bhoga ane bhAva e ATha praNa jANavA. bhAvapuruSa te jIva, bhAvamAM bhAvathI A pragaTa thayuM che. * vivecana-336 - (1) dravya puruSa traNa bhede - AgamI, noAgamacI, jJazarIra bhavya zarIra atikti , eka bhavika, baddhAyuka, abhimukha nAma-gotra bheda bhinna jANavo athavA vyatirikta be bhede - mUlaguNa nirmita, uttaraguNa nirmita. temAM mUlaguNa nirmita puruSa prAyogya dravyo, uttaraguNa nirmita tenA AkAravALA te ja. (2) jenA vaDe abhilApa thAya te abhilApa - zabda, temAM abhilApa-puraSa paMliMga abhidhAna mAtra * ghaTa ke paTa. (3) cihapuruSa - apuruSa chatAM paNa puruSa vesa upalakSita, jemake napuMsaka nA dADhI mUMchAdi cila. (4) vedapuruSa - strI, puruSa napuMsakamAM traNe liMgamAM tRNa-javALA upamAvALA vedAnubhava kALamAM vedapurapa. (5) dharma upArjana karavAmAM tatpara te sAdhu dharmapuraSa, (6) artha upArjanamAM tatpara che mammaNa nidhipAlanI mAphaka arthapuruSa, (7) saMpAta amasta bhogopabhoga samarNa cakI samAna bhogapuraSa, (8) bhAvapurA te jIva. * X - X - 5 - zarIra, zarIramAM rahe te niktithI bhAva puraSa kahevAya. te jIva che. bhAradvAramAM nirUpaNA karatA, bhAvadvAra vicAraNAmAM. athavA bhAva nirgama prarUpaNAne AzrIne. upayoga bhAvapurapa vaDe - zuddha jIva arthAta tIrthakara vaDe. tu zabdathI vedapuraSa - gaNadhara vaDe. * * * * * purapa dvAra gayuM. have kAraNahAra avayavArtha jaNAvavA kahe che - * niyukti-737 : kAraNamAM niphopA cAra bheda che, dravyamAM kAraNa be bheTe che - te dravya ane anya dravya. athavA nimitta kAraNa, naimitika kAraNa. * vivecana-839 - niphopa karavo te niphopa arthAt nyAsa. kare che te kAraNa, kArya nirta che Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ti, * 30 ema dhAravuM. te kAraNa - viSaya cAra bhede che, nAma sthApanA dravya ane bhAvarUpa. temAM nAma ane sthApanA sugama che. tadhyatirikta dravya kAraNa be bhede che, tethI dravyamAM be bhede nikSepa hoya. * x - dravya kAraNa viSayamAM nikSepa be bhede levo. te ja dravya kAraNanuM vaividhya dazavi che - te ja paTAdinuM dravya, tadravya - taMtu Adi, tenuM ja kAraNa jANavuM * x - athavA dvividhatva bIjI rIte - nimitta ane naimittika. - x - X - X - * niyukti -738 : samavAyI ane asamavAyI be prakAranuM kAraNa athavA kad, karma, karaNa, saMpadAna, apAdAna ane saMnidhAna e cha prakAre kAraNa jANavuM. vivecana-338 - ekI bhAve apRthakatvamAM rahe te samavAya - saMzleSa, jemAM hoya te samavAyI kAraNa, jema taMtuomAM paTa rahelo che, te samavAyI kAraNa che ane * x * tenA resA vagere judA paDe che mATe te asamavAyI kAraNa jANavuM, kemake dravyAMtara dharmathI paTa nAmaka kArya dravyAMtanuM dUravartI che. arthabheda hovA chatAM be kAraNano upanyAsa anarthaka che ? nA, saMjJAbhedathI tema che athavA cha prakAranA kAraNa che. sva vyApArI kAryamAM je upayojAya che, te kAraNa che. cha bheda kaI rIte ? kata ane kAraNa, te kAryamAM svataMtratAthI upayogathI che. tenA vinA vivakSita kAryanI anutpati che jema ghaTanI utpattimAM kulAla kAraNa che. mATIno piMDa karaNa che, kemake te tenA sAdhakapaNe che - X - X - X - X - semyam ke satkRtya prayatnanI dAna te saMpradAna. tethI ja "dhobIne vara Ape che''mAM saMpadAnamAM caturthI nathI paNa brAhmaNane ghaTa Ape che, temAM saMpadAna che. apAdAne kAraNa - vivakSita padArthanA apAyamAM paNa tenA dhruvapaNAthI kAryanA upakAratvathI che. jemake - X - X - mATIno piMDa ghaDA mATe apAdAna kAraNa che, tenA vinA tenI utpatti na thAya. saMnidhAna kAraNa tenA AdhArapaNAthI kAryamAM upakArapaNAthI che jemAM kArya thAya te saMnidhAna - adhikaraNa. jemake ghaTatuM caka. cakano AdhAra jamIna * x * tenA abhAve ghaTanI utpatti na thAya. dravya kAraNa kahyuM, have bhAva kAraNa - * niyukti-339 - bhAvamAM be prakAra che - Apazasta ane prazasta. Apazasta bhAva saMsArano che, te eka prakAre, be prakAre ane traNa prakAre jANavo. * vivecana-739 : je thAya te bhAva. te audayikAdi che. te ja saMsAra ke mokSanuM kAraNa che, mATe bhAva kAraNa kahyuM. te be prakAre che - x - x * apazasta-azobhana, prazasta-zobhana. - X - X * te ekavidha Adi kAraNa kahe che - * niyukti -340 asaMyama te eka, ajJAna ane avirati te be bheda ane AjJAna, 58 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra avirati tathA mitsAva e traNa bheda che. * vivecana-74o : * aviratirUpa, te ja eka saMsAranuM kAraNa che. jJAna Adi tenA upakArIpaNAthI apradhAnapaNe che. - X - X - masAna karmathI AcchAdita jIvano viparIta avabodha. madhati - sAvadhayoganI anivRtti, - X - X - mithyAd - atavArthanI zraddhA * x * e pramANe kapAyAdinA saMparkathI bIjA paNa bhedo kahevA joIe. - x - have prazasta bhAvakAraNa - * niyukti -341 : te ja pramANe saMsAranA kAraNothI viparItapaNe mokSanuM kAraNa te prazasta kAraNa che. tenA eka, be, traNa bhedo che. * vivecana-741 : mokSanuM kAraNa prazasta bhAva kAraNa thAya che. tenA eka, be, traNa bheda saMsAra kAraNathI viparIta jANavA. te A rIte- saMyama eka bheda, jJAna ane saMyama be bheda, samyagu darzana-jJAna-saMyama te traNa bheda che. - x - ahIM sAmAyika avAkhyAnamAM mokSanA aMgapaNAthI bhAvakAraNa che. - x - ahIM kAraNadvAramAM adhikAra dazavIne pharI kAraNadvAra saMgata ja saMpUrNa vakatavyatAnI AzaMkAthI jaNAvatA kahe che - che niyaMtti -342 thI 344 - tIrthakara kyA kAraNe sAmAyika adhyayana kahe che? mare tIra nAma karma vedavuM joIe - e kAraNe kahe che... te kaI rIte vedAya che? kheda rahita dharma dezanA vaDe. te karma bhagavaMtane te bhava pUrvenA trIjA bhavamAM baMdhAya che... niyamathI manuSyagatimAM AI, paraSa ke napuMsaka zubhalecI hoya, vIsamAMnA koI sthAnaka (kAraNa)ne bahulatAthI sevita hoya, to bAMdhe. * vivecana-342 thI 344 - tIrthane karavAno AcAra te tIrthaMkara, tIrtha pUrve kahela che. ahIM tu zabdathI sAmAyika sivAyanA adhyayano paNa grahaNa karavA. *X - tIrthakara nAma saMjJaka goma zabada saMjJArUpa karma mAre vedavuM joIe, e kAraNe sAmAyikAdi adhyayana kahe che - x * tIrthakarane sAmAyika kathananuM kAraNa kahyuM. have gaNagharone te zravaNa karavAnuM kAraNa pratipAdita karatA kahe che - * niyukti -745 - gautamAdi kA kAraNe sAmAyika sAMbhaLe che ? jJAnanI, suMdara ke suMdara bhAvonI upalabdhi mATe sAmAyika sAMbhaLe che. * vivecana-745 - gautamAdi gaNadharo kayA nimita ke prayojanathI sAmAyikane sAMbhaLe ? jJAnArthe * x * bhagavaMtanA mukhethI nIkaLela sAmAyika zabdane sAMbhaLIne tenA arthaviSayaka jJAnanI utpatti mATe ItyAdi - X * zubhAzubha bhAvopalabdhi pravRtti nimita vRttinuM Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 3745 kAraNa che kahyuM che - - ChE * niryukti-746 : tenAthI pravRtti, nivRtti, saMyama, tapa, pApakarmanuM agrahaNa, karmanuM alaga thavuM ane zarIrIpaNAnuM kAraNa che. * vivecana-746 : zubhAzubha bhAvanA jJAnathI zubhamAM pravRtti ane azubhamAM nivRtti thAya te pravRtti nivRtti saMyama ane tapanuM kAraNa che. temAM nivRtti kAraNatvamAM paNa saMyamanuM - apUrva karmanA AvavAnA nirodhamAM prAdhAnya batAve che. tenA sahita ja vastutaH tapa saphaLa thAya - 4 - 4 - saMyama ane tapathI pApa karmanuM agrahaNa ane karma viveka thAya tathA prayojana kahe che - saMyamamAM anAzrava phaLa che. tapamAM karma nirjarAphaLa che. - - x - azarIratA paNa pAme che. e gAcArya kahyo. have vivakSita arthano anuvAda kahe che - * niyukti-747,748 : karmano prabhAva zarIra mATe thAya, azarIratA anAbAdhapaNA mATe thAya, abAdhAthI avedanA thAya, avedanAthI anAkuLapaNuM, tenAthI nirogI thAya. nirogIpaNAthI acalatA, tethI zAzvatatA thAya. zAzvata bhAvane pAmelo avyAbAdha sukha pAme che. * vivecana-747,748 - karmano pRthabhAva e azarIratAnuM kAraNa che - 4 - 4 - [ItyAdi gAyArtha mujaba jANavuM. vizeSa A -] nimitta - kAraNathI meM A AraMbhela che. avena - vedanA rahita jIva thAya che. - 4 - 4 - A rIte paraMparAthI avyAbAdha sukhane mATe sAmAyikanuM zravaNa thAya che. kAraNa dvAra gayuM. - have pratyaya dvAranI vyAkhyA karAya che * niyukti-749 : pratyaya nikSepo pUrvavat, dravyamAM tapta aDadAdi che. bhAvamAM avadhi Adi traNa prakArano pratyaya bhAvamAM che, ahIM bhAva pratyaya levo. * vivecana-749 : pratyaya eTale pratIti, vizvAsa thavo te. teno nikSepa-nyAsa. nu zabda anaMtarokta kAraNa ane nikSepanuM sAmya darzAve che. tethI pratyayano nikSepa nAma Adi cAra bhede thAya. nAma ane sthApanA saraLa che. dravyaviSaya tapta aDada Adi che. dravyo ja pratIti karAvanAra hovAthI athavA dravya dvArA pratyaya thAya che te dravya pratyaya. bhAvathI vicAratA avadhi Adi traNa prakAre bhAva pratyaya che. kemake tene bAhya liMga-kAraNanI apekSA nathI. Adi zabdathI manaHparyava ane kevala jJAna levA. mati ane zrutamAM bAhyaliMga kAraNa apekSita hovAthI vivakSA karI nathI. - 4 - tethI kahe che - 60 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti-750 : kevaLajJAnI huM chuM ema jANI arahaMto sAmAyikane kahe che. teo sarvajJa che, evo vizvAsa thavAthI gaNadharo sAMbhaLe che. * vivecana-750 : huM kevaLajJAnI chuM evA sva-pratyayathI arahaMta pratyakSa ja sAmAyikanA arthane pAmIne sAmAyikane kahe che. zrotAnA-gaNadharAdinA hRdayagata zeSa saMzaya chedIne temane sarvajJapaNAno avabodha thAya che. - 4 - 4 - 4 - 4 - tevo pratyaya janmavAthI gaNadharo sAMbhaLe che. pratyaya dvAra samApta. have lakSaNa dvAra avayavArthanA pratipAdana mATe kahe che. * niryukti-751,752 : nAma, sthApanA, dravya, sAdRzya, sAmAnya, AkAra, gatiAgati, vividha prakAre, nimitta, utpAda, nAza, vIrya ane bhAva A lakSaNo saMkSepathI kahyA. athavA bhAvalakSaNa sahaNA Adi cAra bhede che. * vivecana-751,752 : jenA vaDe lakSya karAya te lakSaNa - padArtha svarUpa, te bAra bhede che. temAM nAmalakSaNa te bIjAthI judA pADI Ape te, A varNAnupUrvI. sthApanA lakSaNa - na kAra Adi varNono AkAra vizeSa. dravat lakSaNa - jJazarIrAdi atikti je je dravyanuM bIjAthI vyavacchedaka svarUpa jemake gati Adi dharmAstikAyAdinuM lakSaNa che. A ja kaMIka mAtra vizeSathI sAdRzya, sAmAnya Adi lakSaNa bhedathI nirUpaNA karAya che. temAM - sAdRzya - A ghaTa jevo pATaliputrano ghaTa che. sAmAnya lakSaNa - jemake - siddhonuM siddhatva sadravya jIvamukta Adi dharmothI sAmAnya che AkAra - bAhya ceSTA rUpa che, tenA vaDe abhipretane jANe che. - X - jemake AkAra vaDe - iMgita gati, ceSTA, vANI vaDe AdithI antargata mana grahaNa karAya che. gati Agati lakSaNa - x - anukULa gamana te gati, pAchuM pharavuM ke prAtikAthI Agamana te Agati, gati ane Agati vaDe ke te ja lakSaNa te gatyAgati lakSaNa. te cAra bhede che - (1) pUrvapada vyAhata, (2) uttarapada vyAhata, (3) ubhayapada vyAhata, (4) ubhayapada avyAhata. temAM pUrvapada vyAhatanuM dRSTAMta - bhagavan! jIva nairayika che? nairayika jIva che? - x - uttarapada vyAhatanuM dRSTAMta - bhagavan! jIve che te jIva ke jIva jIve che. - x - ubhayapada vyAhatanuM dRSTAMta - bhagavan! bhavasiddhika nairayika che ke nairayika bhavasiddhika che? - 4 - ubhayapada avyAhatanuM dRSTAMta - bhagavan! jIva jIve che ke jIve te jIva che? gautama! jIva niyamA jIve che. jIve te paNa niyamA jIva che. - 4 - lokamAM paNa gatyAgati lakSaNa A rIte che / - - X - jIva sacetana ItyAdi - 4 - nAnAbhAva - bhinnatA, te rUpa lakSaNa. te cAra bhede che - dravyathI, kSetrathI, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 51,35ra kALathI ane bhAvathI. temAM dravyathI bhinnatA be bhede che - tadravya bhinnatA ane anya dravya bhinnatA. temAM paramANunI paraspara bhinnatAne tadravya bhinnatA, acaMdravya bhinnatA - paramANune dviaNukAdi bhade. e rIte ekAdi pradezAvagADha, ekAdi samaya sthiti, ekAdi guNa zuklamAM tad ke atad bhinnatA jANavI. A lakSaNo padArtha svarUpanA avasthApakapaNAthI che. niSa7 - zubhAzubhathI lakSya karAya te lakSaNa athavA nimita e ja lakSaNa te nimita lakSaNa. te ATha prakAre che - bhauma, svapna, aMtarIkSa, divya, aMga, svara, lakSaNa ane vyaMjana e AThathI nimita jANavuM tenuM svarUpa bIjA graMthothI jANavuM. 1 utpAda - anutpanna vastunuM lakSya na thAya, tethI utpAda paNa vastu lakSaNa che. vigama - vinAza te vastu lakSaNa che. tenA vinA utpAdano abhAva thAya. jema vakatAthI avinaSTa aMguli dravya bAjutAthI utpanna na thAya. vIrya - je je vastunuM sAmarthya. te ja lakSaNa te vIryalakSaNa. bhANakAra kahe che - vIrya eTale baLa, te jIvanuM lakSaNa che, je - jenuM sAmarthya. - x tathA bhAvonuM - audayikAdinuM lakSaNa pudgalavipAkAdi rUpa bhAvalakSaNa. jemake udaya lakSaNa te audayika, upazama lakSaNa te aupazamika, anutpati lakSaNa te kSAyika, mizra lakSaNa te kSAyopathamika, parimANa lakSaNa-pAriNAmika saMyoga lakSaNa - sAMnipAtikanuM che athavA AtmAnA bhAvo rUpa lakSaNa te bhAva lakSaNa che temAM sAmAyikanuM jIvaguNatvathI kSayopazama, kSaya, upazama svabhAvatvathI bhAva lakSaNatA che. A ja lakSaNa citamAM AropIne kahe che mA - vicAratA. saMkSepamAM A lakSaNo kahyA. sAmAyikanA vaizeSika lakSANa jaNAvatA kahe che - athavA bhAva - sAmAyikanI lakSaNa zraddhA Adi cAra che te A pramANe - * niyukti -353 - zraddhA, jJAna, viratI ane mizra lakSaNa dhamane kahe che. e cAra lakSaNa saMyuktane te gautamadi sAMbhaLe che. * vivecana-353 : A sAmAyika cAra bhede thAya - samyakatva, zrata, cAritra ane cAstriAcA>>i. AnuM yathAyoga lakSaNa che - zraddhA, samyakatva sAmAyikanuM lakSaNa che. jJAna-jANavuM te zrata sAmAyikanuM lakSaNa che - x virati-viramavuM te, sarva sAvadhayoganI nivRtti te yAtri sAmAyikanuM lakSaNa che mizra - viratAvirati, te cAtriAsAtri sAmAyikanuM lakSaNa che. AnA vaDe, svabuddhino tyAga karIne zAstranuM pAradSya kahe che. bhagavaMta jinA ja kahe che, teo kahe tyAre gaNadharAdi sAMbhaLe che. - 4 - lakSaNadvAra kahyuM, have nayadvArane pratipAdita kare che - * niyukti-754 + vivecana :taigama, saMgraha, vyavahAra, jusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e sAta Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 mULa nAyo che. navanIta navA; - vastunA avabodha viSayaka ane dhamatmika Droya adhyAvasAyAMtara hetuo prApta karAve che. avayavane mATe pratyeka nayane nayAbhidhAna nirakta dvArathI kahe che - * niryukti -355 thI 358 : [sAte yonI vyAkhyA sAthe ApavA cAre niyukti sAthe mUkela che, paraMtu arthamAM akSarAne badale bhAvAne prAdhakya Ape che.] - (1) aneka pramANo vaDe je mApe che ke mAne che, te maigamanayanI nirati che. () saMgrahita, ekaThAM thayelA artha saMgrahavacanane saMkSepathI saMgrahanI kahe che. ) sarva dravyomAM vizeSa nidAya mATe vyavahAranayane upayogI jANavo. (4) vartamAnane grahaNa karanAra te RjusUtra naya jANavo. (5) zabdanaya vizeSitatara vartamAnane Icche che. (6) vastunuM saMkramaNa te vastu che ema samabhirUDha nayavALo mAne che, (7) vyaMjana, artha, taMdubhaya ema vizeSa prakAre edbhUta nayavALo mAne che. * vivecana-355 thI 358 : simama ya prakaraNa virodhaNI anuyoga dvAramAM Ave che. naya rahasya Adi piNo paNa che, ahIM 'ya' saMbaMdhe je viverAna che, temAM mUrNimAM saMkSepamAM che, hAmidIyavRttimAM kaMIka viroSa che, niyukti dIpikAmAM bhinna rIte A nayanI vyAkhyAno vistAra karAyelo che, ame ahIM saMkSepa juAta ja karI che. kemake naya vize max anuvAdathI kAma na sare, te mATe tajajJa pAse samajavuM paDe. (1) eka nahIM paNa aneka artha, tethI meM kahyuM. sAmAnya ane vizeSa jJAnathI mApe che athavA nigamamAM thAya te svaigama. nigama eTale padArthano pariccheda. - X X [zaMkA to zuM taigama nayavALo samyagudRSTi ja che. kemake sAmAnya-vizeSanA svIkArathI apara che, sAdhunI jema ? nA, evuM nathI. sAmAnya - vizeSa vastunA atyaMta bhedanA svIkAracI tema nathI. * X - X - X - X * athavA nilayata prasthaka grAmanA udAharaNathI anuyogadvAramAM te pratipAdita karela che, tyAMthI jANavuM. ahIM gamanikA mAtra che. bAkInA - saMgrahAdinA A lakSaNa che, tene tame sAMbhaLo. (2) AbhimukhyamI gRhIta, te saMgRhIta. pIMDita - ekajAtimAM rahela, artha * viSaya. te saMgRhIta piDitArtha saMgrahanuM vacana - saMgrahavayana. saMpathI tIrthakara gaNagharo kahe che. sAmAnya pratipAdanamAM rahela A 'satu' ema kahetA sAmAnyane ja svIkAre che, vizeSane nahIM tathA mAne che ke vizeSa e sAmAnyathI athAira rUpa che ke anarthAntara rU5. je arthAntara rUpa hoya to te nathI, kemake sAmAnyathI judA che. anAra rUpa hoya to te mAtra sAmAnya ja che. - X - saMgrahanaya kahyAM. (3) adhikatAthI cayamAM jAya che te nizcaya, vigata nizcaya te vinizcaya - niHsAmAnya bhAva. sAmAnya abhAvathI A bhAvanA che vyavahAranaya - sarva dravya viSayamAM vizeSa pratipAdanapara che. ahIM sat ema kahetA vizeSa evA ghaTa AdinuM Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta niM- 755 thI 758 ja pratipAdana che. kemake tenuM vyavahAramAM hetupaNuM che. - 4 - 4 - 4 - athavA vizeSathI nizcaya te vinizvaya - gopAla - strI Adine avabodha. koI vidvatsannibaddha nathI. te artha badhAM dravyomAM jAya che. - x - 4 - 4 - ItyAdi, vyavahAra naca kahyo. 63 (4) hamaNAM utpanna te pratyutpanna arthAt vartamAna athavA prati prati utpanna te pratyutpanna arthAt bhinna vyakti svAmika. tene grahaNa karavAnA svabhAvavALuM te pratyutpanna grAhI, RjusUtra ke Rjuzruta nAvidhi jANavI. temAM Rju-vartamAna atIta anAgata vakranA tyAgathI vastu akhila Rju, temAM jAya te RjusUtra athavA vakrathI viparIta je abhimukha che te. zruta te jJAna, tenI abhimukha te Rjuzruta. te bAkInA jJAnone svIkAratuM nathI. - 4 - 4 - te atIta ke anAgatane svIkAratuM nathI ane parakIya vastu paNa svIkAratuM nathI. vartamAna sva vastune ja svIkAre che. te liMgAdi bhedathI bhinna svarUpane svIkAratuM nathI. - X + X + X - (5) jenA vaDe Akroza thAya te zabda. tenA arthanA parigrahathI ane bheda upacArathI naya paNa zabda ja che. tethI kahe che - A nAma, sthApanA, ke dravyakuMbha nathI tema mAne che. kemake te kArya karatA nathI. liMga ane vacana bhinnatAne paNa te svIkArato nathI. jemake - ghaDo ane ghaDI e liMgabhedathI arthabheda thAya che, mATe tene eka mAnato nathI. (6) samabhirUDha nayanA mate vastunuM saMkramaNa te avastu thAya che jemake ghaTa e vastu che, tenuM kUTa AdimAM saMkramaNa thatAM avastu-asat thAya che. nayathI vicAratA ekamAM vividha arthanuM sam abhirohaNa thavAthI te samabhirUDha kahevAya che. ahIM bhAvanA A pramANe che - ghaTa, kuTa, kuMbha ItyAdi zabdo bhina pravRtti nimitapaNAthI bhinna artha gocara ja manAya che. vaLI vyutpattithI ghaTa, kuMbha Adi judA che, judA arthamAM prayojAya che. vyaMjana - zabda, artha - zabdazI kahevA yogya padArtha, tadubhaya - zabdArtha lakSaNa. evaMbhUta - yathArbha naya vizeSita kare che - zabda arthathI vizeSita karAya che, artha zabdathI vizeSita karAya che. jemake ceSTA vaDe ghaTa ane ghaTa zabdathI ceSTAne vizeSita kare che. tethI jo strInA mastake rahela ceSTAvAn artha ghaTa zabda vaDe kahevAya tyAre ja te ghaTa che. anyathA te ja vastu ceSTAnA ayogamAM aghaTapaNe kahevI. e pramANe naigamAdi nayo mULa jAtibhedathI saMkSepa lakSaNa kahyA. have tenI prabheda saMkhyA kahe che - * niyukti-759 : eka eka nayanA so-so bheda gaNatAM 700 naso thAya che ane bIjA eka mata pramANe naso 500 thAya che. * vivecana-759 : anaMtara kahela taigamAdi nayonA eka ekanA svabheda apekSAthI 100 bhedo gaNatAM 300 bhedo thAya che. bIjA mate zabdAdi traNanA ekatvathI A bhedo 500 64 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 thAya che. pa zabdathI naigamanayano saMgraha ane vyavahAramAM samAveza karatAM 600 bhedo thAya, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra ane zabda e cArene mULanaya gaNavAthI 400 bhedo thAya, vaigamathI RjusUtra sudhInA nayone dravyAstika rUpe ane zabdAdine paryAyAstikarUpe gaNavAthI be ja bheda thatAM 200 peTA bhedo paNa thAya. * niyukti-760 : A nayo vaDe dRSTivAdamAM sUtra ane artha kathanarUpa prarUpaNA che. ahIM vaLI teno svIkAra nathI. ahIM prAyaH traNa vaDe adhikAra che. * vivecana-60 : naigamAdi nayonA bheda sahitathI dRSTivAdamAM sarva vastunI prarUpaNA karAya che ane sUtrArtha kathana thAya che. - 4 - hAla kAlika sUtromAM te naya vaDe avazya vyAkhyA karAtI nathI. paNa zrotAnI apekSAthI prAyaH pahelAM traNa nayo vaDe vyAkhyAna karavAmAM Ave che. have - 4 - A traNa nayonI anujJA zA mATe ? te jaNAve che - * niryukti-761 * vivecana : jinamatamAM nayathI rahita koI ja sUtra ke artha nathI. tethI traNa naya no parigraha karAya che. bAkInA naya no pratiSedha AcArya ane ziSyonI viziSTa buddhibhAvane AzrIne che. vimalamati zrotAne AzrIne vaLI kahe che, naya vizAradane guru kahevAya che. naya dvAra kahyuM. have samavatAra dvAra kahe che A nayono samavatAra kyAM che? kyAM anavatAra che ? - * niryukti-762 : kAlika sUtra mUDha nayavALuM che, tethI ahIM nayono samavatAra thato nathI. pRthamAM samatatAra che, pRthamAM samavatAra nathI. * vivecana-762 : jemAM mUDha nayo che, te mUDhanayika athavA avibhAgamAM rahela te mUDha. evA te mUDha nayo jemAM che te mUDha nayika. zrutamAM kAlika zruta te pahelI ane chellI porisimAM bhaNAya che. temAM nayo na samavatare. to teno samavatAra kemAM thAya? apRthakatva, caraNa-dharma-saMkhyA ane dravya e cAra anuyoganA pratisUtra avibhAgathI varte, temAM nayonA vistArathI virodhAvirodhanA saMbhava vizeSAdithI samavatAra che. pRthakatvamAM nathI keTalo kALa apRthakatva rahyuM, kyArathI pRthakatva thayuM ? te kahe che - * niyukti-763 : Arya vajra sudhI kAlika sUtranA anuyogo pRthak na hatA. tyAra pachIthI laIne kAlikasUtra ane dRSTivAdamAM alaga anuyoga thayo. * vivecana-763 t<< jyAM sudhI vajrasvAmI guru hatA, te mahAmati sudhI kAlikAnuyoga apRthak hatA, kemake tyAre sAdhunI buddhi tIkSNa hatI. ahIM kAlika sUtranuM grahaNa, tenuM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 363 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 prAdhAnya batAve che anyathA sarvAnuyoga apRcakava ja hatA. tyArapachIthI pRthakava thayuM. A Arya vaja koNa hatAM? temAM stava dvAramAM tenI utpatti kahe che - * niryukti -364 - dbhavana saMnivezathI nIkaLyA. cha mAsamAM jeo pitAne arpaNa karAyA, chakAyamAM canAvALA, mAtA sahita evA temane vAMdu chuM. * vivecana-764 - gAthArtha kahyo. avayavArya kathAnakathI jANavo. te A pramANe - vajasvAmI pUrvabhavamAM devarAja zakanA vaizramaNa sAmAnIka hatA. A tarapha bhagavaMta vardhamAnasvAmI pRSThacaMpA nagarInA subhUmibhAga udhAnamAM padhAryA. tyAM zAla nAme rAja ane mahAzAla nAme yuvarAja, te baMnenI bahena yazomatI, teno pati piThara, te baMnene gAgalIkumAra nAme putra hato. tyAre zAla bhagavaMta pAse dharma sAMbhaLIne kahe che - huM mahAzAlane rAjyamAM abhiSeka karIne pachI ApanA caraNakamaLamAM dIkSA laIza. teNe jaIne mahAzAlane kahyuM ke tuM rAjA bana, huM dIkSA laIza. te bolyo - huM paNa dIkSA laIza, je rIte tame ahIM amArA meDhI pramANa cho, te rIte dIkSAmAM paNa rahezo. tyAre gAgalIne kAMpilyapurathI lAvIne rAjApaNe abhiSeka karyo. tenI mAtA je kaMpilapura nagare pIThara rAjapugane apAyela, tene paNa tyAM lAvyA. pachI te baMne bhAIoe saharApuruSavAhinI be zibikA karAvI, cAva te baMnee dIkSA lIdhI. te baMnenI bahena yazomatI zrAvikA thaI. te baMne bhAI munio paNa agiyAra aMgone bhasyA. anyadA bhagavatu rAjagRhe padhAryA. tyAMthI bhagavaMta nIkaLIne jyAre caMpAnagarI tarapha jaI rahyA hatA, tyAre zAla ane mahAzAla munie bhagavaMtane pUchyuM ke - ame baMne pRSThacaMpA javA IcchIe chIe. kadAca tyAM koIpaNa teomAMthI dIkSA le athavA samyakatvano lAbha pAme. bhagavaMta jANatA hatA ke- tyAM koI bodha pAmanAra thaze. tyAre te baMnenI sAthe bIjA gautamasvAmIne mokalyA ane bhagavaMta pote caMpAnagarI gayA. - gautamasvAmI paNa pUThAMpA gayA. tyAM samavasa, gAgalI, piThara ane yazomatI nIkaLyA, te badAM parama saMvegavALA hatA. dharma sAMbhaLIne gAgalIyo potAnA putrano rAjA rUpe abhiSeka karyo. mAtA-pitA sahita dIkSA lIdhI. gautamasvAmI te badhAMne laIne caMpAnagarI cAlyA. te zAla ane mahAzAlamunine caMpAnagarI jatAM harSa hato ke koIne saMsAra pAra utAryA. te vakhate zubha adhyavasAyathI baMnene kevaLajJAna utpanna thayuM. te vakhate gAgalI Adine paNa vicAra Avyo ke mane A baMnee rAjya ApyuM. pharI paNa dharmamAM sthApyA, saMsArathI paNa choDAvyA. ema vicAratA zubha adhyavasAyathI te traNene paNa kevaLajJAna utpanna thayuM. e pramANe te baghAM utpanna jJAnavALA caMpAnagarI gayA, bhagavaMtane pradakSiNA daIne, tIrthane praNAma karIne kevalinI parSadAmAM gayA. [32/5] gautamasvAmI paNa bhagavaMtane pradakSiNA daI, page paDIne ubhA thaIne kahe che - tame badhAM kyAM jAo cho ? A bhagavaMtane tame vaMdana karo. tyAre bhagavaMta bolyA - gautama ! kevalInI AzAtanA na karo. tyAre nivArAyelA gautame kSamA mAMgI. saMvegane pAmyA. vicAre che ke - huM kvalI thaIne siddhi nahIM pAmuM zuM ? A tarapha bhagavaMte pUrve kahela ke- he gautama! je aSTApada jaIne caityone vAMde, te dharaNIgocara [manuSya te ja bhave siddha thAya che. devo paNa paraspara te ja vAta kare che ke - jo nize dharaNIgocaro aSTApada caDI jAya, te manuSya te ja bhave mokSe jAya che. tyAre gautamasvAmI ciMtave che ke - huM aSTApada tIrthe jauM. tyAre bhagavaMta gautamanA hRdayAkUta jANIne ane tApaso paNa bodha pAmaze jANavAthI, bhagavaMte kahyuM - he gautama ! tuM aSTApada caitye vaMdana karavAne jA. tyAre gautama harSita-saMtuSTa thaIne, bhagavaMtane vAMdIne aSTApade gayo. tyAM aSTApadamAM janavAda sAMbhaLIne traNa tApaso pratyeka 500nA parivAravALA hatA, te aSTApada caDavA udhamI thayelA. te A pramANe - kauDinya, dad yAne zevAla. temAM kauDinya parivAra sahita eka-eka upavAsa karIne ane pachI kaMdamULa ane sacittano AhAra karato hato. te aSTApadanI pahelI mekhalAe pahoMcelo. data paNa cha-cha tapa vaDe paDelA pAMDugAdino AhAra karato hato. te bIjI mekhalAe aTakelo ane zevAla ama-aTTama tapa karato svayaM myAna thayela zevAlano AhAra karato hato, te trIjI mekhalAe rahI gayo. A tarapha gautamasvAmI moTA zarIravALA, taraNa sUryanA kiraNo jevA tejavALA aSTApade jaI rahyA hatA. temane AvatA joIne teo bolyA- A sthULakAya zramaNa ahIM kaI rIte caDaze ? jo ApaNe mahAtapasvI, zuka ane rakSa chaIe to paNa caDI zakatA nathI. gautamasvAmI jaMdhAyAraNa labdhi vaDe bhUtAtaMtu (kadAca-sUryanA kiraNo nI nizrAe upara caDavA lAgyA. eTalAmAM teo avaloke che ke A AvI rahyA che, eTalAmAM to A dekhAto paNa nathI. e pramANe traNe tApaso gautamasvAmInI prazaMsA kare che. vismaya pAmelA teo tene avalokatA ubhA rahe che. jyAre gautamasvAmI nIce utare tyAre ame tenA ziSyo thaIzuM. gautamasvAmI paNa caityone vAMdIne IzAna dizA bhAgamAM pravIzilApake uttama azokavRkSanI nIce rAtri vAsa karavA rahyA. A tarapha zakano lokapAla vaizramaNa caityavaMdana karavA Avelo. te caityone vAMdIne gautamasvAmIne vaMde che. tyAre tene gautamasvAmI dharmakathA avasare sAdhunA guNone kahe che. jemake bhagavaMtanA sAdhuo aMta AhArI, prAMta AhArI vagere hoya che. tyAre te vaizrama ciMtave che - A bhagavaMta AvA svarUpanA sAdhu guNone vavi che, tenI potAnI zarIranI sukumAtA jevI che tevI devone paNa nathI. tyAre gautame temane zaMkAzIla joIne puMDarIka nAmaka adhyayananI prarUpaNA karI. te A pramANe - paMDarIkiNI nagarI hatI, tyAM puMDarIka nAme rAjA ane kaMDarIka nAme yuvarAja Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda upoddAta ni - 364 hato ItyAdi "jJAtAdharmakathA'mAM kahyA mujaba jANavuM tethI tuM balava ke durbalavane grahaNa na kara. jema te kaMDarIka te daurbalyathI Ad-du:khAd thaI kALa karI sAtamI narake utpanna thayo. paMDarIka pratipUrNa goLa maToLa hovA chatAM savathi sidaghamAM utpanna thayo. e pramANe he devAnupiya ! durbala ke balika kAraNa nathI. ahIM dhyAnanigraha karavo joIe. dhyAnanigraha e parama pramANa che. tyAre te vaizramaNane thayuM ke aho bhagavaMte mArA hRdayanI zaMkA jANIne nivArI. te saMvega pAmI vaMdana karIne pAcho gayo. tyAM vaizramaNano eka sAmAnika deva jaMbhaka hato. teNe te puMDarIka adhyayana 50 vAra avagRhIta karyuM. te samyakatva pAmyo. pachI gautamasvAmI bIje divase caityone vAMdIne pAchA Ave che. tyAre te tApaso bolyA- tame amArA AcArya ane ame tamArA ziSyo chIe. gautamasvAmIe kahyuM - amArA ane tamArA AcArya trilokanA guru che teoe pUchyuM- tamAre paNa bIjA gura che ? tyAre gautamasvAmI bhagavaMtanA guNanI stavanA kare che. te tApasone dIkSA ApI, devatAe veza Apyo. tyAre badhAM gautamasvAmI sAthe cAlyA. bhikSAnI veLA thaI gautame pUchyuM - tamArA pAraNA mATe zuM lAvuM ? teo bolyA - khIra. gautama svAmI savaladhi saMpanna hatA. pAtramAM ghI-khAMDa yukta khIra laIne AvyA. temaNe AkSINa mahAnasI labdhithI badhAMne pAraNAM karAvyA, pachI pote karyuM. tyArapachI teo sArI rIte AvRtta thayA. teomAM zevAlabhakSI 500ne gautamasvAmInI labdhi joIne kevaLajJAna utpanna thayuM, dattane pasviAra sahita, bhagavaMtanA chatrAtichama joIne kevaLajJAna utpanna thayuM. kauDinyAdine bhagavaMtane joIne kevaLajJAna thayuM. bhagavaMtanI AgaLa jaIne bhagavaMtane pradakSiNA karIne te badhAM kevalInI parSadAmAM gayA. gautamasvAmIe kahyuM - tame bhagavaMtane vaMdana karo svAmI bolyA - kevalInI AzAtanA na karo. gautame - micchAmidukkaDama ApyA. tyAre gautamasvAmIne ghaNo ja kheda thayo. tyAre bhagavaMte gautamane pUchyuM - zuM devonuM vacana grAhya che ke jinavaronuM ? gautame kahyuM - jinavaronuM, to kema kheda kare che ? te vakhate bhagavaMte cAra kaTa [sAdaDI] nI prajJApanA karI. kaTa cAra prakAre che - zuMbakara, vidalakaTa, carmakaTa, kaMbalakaTa. ema ziSyo paNa cAra prakAre che. he gautama ! tuM mAre kaMbalakaTa samAna che. paNa tuM mAro cira kALano paricita che. gautama ! ahIM bhagavatI sUtranA AlAvA kahevA. yAvatu aMte ApaNe baMne koIpaNa bhinnatAvagaranA thaIzuM. tyAre bhagavaMte gautama nizrAthI kumapatraka" adhyayana kahyuM. te vaizramaNa sAmAnika deva tyAMthI cyavane avaMtI janapadamAM tuMbavana saMnivezamAM dhanagirinA garUpe thayo. te dhanagiri zrAvaka hato. pravajayA grahaNa karavAnI IcchAvALo hato, paNa tenA mAtA-pitAe rokayo hato. pachI jyAM jyAM tenA vivAhanI vAta thatI, tyAM tyAM te kanyAnA pariNAmone pheravI nAMkhato ane kaheto ke huM to dIkSA levAno chuM. A tapha dhanapAlanI putrI sunaMdA hatI. te kahe che - huM tene paraNavA taiyAra che. tethI sunaMdA tene ApI. sunaMdAno bhAI Arya samita nAme hato, te pUrve siMhagiri pAse pravajita thayela. te deva sunaMdAnI kukSimAM utpanna thayo. tyAre dhanagirie kahyuM- have A tAro garbha tAro AdhAra banaze. teNae siMhagiri pAse dIkSA lIdhI. te deva paNa nava mAse ga rUpe janmyo. tyAM strIo AvIne bole che ke - jo AnA pitAe dIkSA na lIdhI hota to ghaNuM suMdara thAta. te saMjJI bALake jANyuM ke - mArA pitA pravrujita che. tenuM ciMtavana karatAM tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tyAre te satadivasa rahe che. jethI badhAM kaMTALe to huM sukhe dIkSA laIza. e pramANe cha mahinA gayA, anyadA AcArya samosaryA tyAre Arya samita ane dhanagiri AcAryane kahe che - sagAone ame joI AvIe AjJA ApI. zakunathI jANIne kahyuM - mahAlAbha thaze. je kaMI sayita ke acita tamane maLe te badhuM ja laI lejo. te baMne gayA. temane upasarga karavA lAgyA. bIjI strIo paNa bolI - A bALakane laI jAo. kyAM laI jaIe ? sunaMdA bolI - meM ATalo kALa rAkhyo, have tame tamArA putrane sAcavo. tyAre dhanagirie kahyuM - pachI pastAvo na karatI, tyAre sAkSI rAkhIne bALakane svIkAryo. te cha mAsano hato. olapaka vaDe pAtra bAMdhIne (jhoLI karIne lIdho roto baMgha thayo. saMjJI jANe che tyAre AcAryae bhAre bhAjana jANI hAtha phelAvyo. hAthamAM Apyo, bhUmie paDyo tyAre kahyuM - he Arya ! A 'vaja' jaNAya che cAvata devakumAra jevo bALaka che. AnuM tame saMrakSaNa karo. A bhaviSyamAM pravacanano AdhAra thaze. tyAre tenuM vaja evuM nAma rAkhyuM. tyAre sAdhvIne soMpyo. teoe zayyAtara kULamAM Apyo. zayyAtara tene potAnA bALakanI jema havaDAve che. maMDita kare che, dudha pAya che tyAre tenI AgaLa je uccarA Adi Acare che, teno AkAra dazavi che. e rIte uchere che. sAdhu paNa bahAra vicaravA lAgyA.. tyArapachI sunaMdA tene zodhe che. zayyAtaro bALakane ApatA nathI. sunaMdA AvIne dUdha pIvaDAve che. e rIte te traNa varSano thayo. anyadA sAdhuo vicaratA tyAM AvyA. tyAre bALakano jhaghaDo rAjamAM pahoMcyo. dhanagiri kahe che - bALaka ANe mane Apela che. paNa nagara sunaMdAnA pakSamAM rahyuM. teNI ghaNAM ramakaDAM lAvI. rAjA pAse nyAya karAvavA beThA. tyAre pUrvAbhimukha rAjA, jamaNI bAju saMgha ane sunaMdA potAnA svajana sAthe rAjAnI DAbe rahyA, rAjA kahe che - tamAro A bALaka jenI pAse jAya, te teno thaze. sAMbhaLo, koNa pahelAM bolAvaze ? puruSAdika dharma hovAthI pahelAM purapa bolAve nagarajano bolyA ke - nA, A temano paricita che, mATe mAtA bolAve. vaLI mAtA ja dAkarakAztiA hoya che. vaLI komaLa savA hoya che. mATe teNI ja bolAve. tyAre teNI hAthI-ghoDA-sthAdi vaDe bALabhAvane lobhAvatI kahe che - he Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - so Avazyaka-mUlasaba saTIka anuvAda/2 vaja ! A laI le. tyAre bALaka tene phakta joto ubho rahe che. te jANe che ke jo saMghanI avamAnanA thAya to dIdhasaMsAra vadhe. nahIM to A paNa dIkSA leze. gaNacAra vakhata bolAvavA chatAM mAtA pAse na gayo. pitAe kahyuM - jo dharmanI jarUra hoya to he dhIra/ karma jane pramArjanAra A nAnuM joharaNa grahaNa kara. tyAre jaldIthI teNe laI lIdhuM. lokoe jainadharmano jayajayakAra karyo. tyAre mAtAne thayuM ke mAro bhAI, pati, putra badhAMe dIkSA lIdhI. mAre rahIne zuM karavuM che ? e rIte teNIe paNa dIkSA lIdhI. * niyukti-365 - deve bALaka evA vajane vaSamAM bhojana mATe nimaMcyo, chatAM te vinIta evA vinayathI te na svIkAryuM. te vajasvAmIne huM namuM chuM. * vivecana-765 - gAthArtha kahyo. avayavArya kathAnaka vaDe jANato. te A pramANe - te vaja paNa jayAre dudha paNa pIto na hato tyAre pravajita thayo. pravajitonI pAse rahyo. te zramaNI pAse 11-aMganuM zruta bhaNyo. tene tevI padAnusArI labdhi hatI. tyAre ATha varSano thatAM saMyatInA upAzrayathI bahAra lavAyo, AcArya pAse rahe che. AcArya ujainI gayA. tyAM varSA akSatadhAre paDatI hatI. tyAM tenA pUrvasaMgatika jaMbhaka devo, mArgamAM jatAM evA tenI parIkSA kare che. tyAre parIkSA nimite AvI, vaNika rUpe sAdhune gaucarI mATe nimaMtre che. paraMtu vajasvAmI sAmAnya biMdurUpa varSa cAlu hatI tyAM sudhI na gayA. deva pharI bolAve che. tyAre vaja upayoga mUke che - dravyathI puSa phaLAdi, phonathI ujainI, kALathI prathama varSA, bhAvathI jamInane sparzatA nathI, AMkhanuM maTakuM mAratA nathI ane harSita saMtuSTa jaNAya che. nakkI A deva che. tethI hAra grahaNa karatA nathI. tyAre devo vaja svAmI upara khuza thaI bolyA - tamane jovA AvelA, pachI vaikriya vidhA Ape che. * niyukti- 66 - ujainImAM je jaMbhaka deve AvIne, parIkSA karIne stuti mahimA karyo. evA akSINa mahAnasika labdhivALA ane sIhagiri dvArA prazasita ti vajavAmIne huM vaMdanA karuM chuM. * vivecana-366 :gAthArtha kahyo. teno avayavArtha kathAnaka vaDe jANavo. te A - pharI paNa anya koI divase jeTha mAsamAM saMjJAbhUmi jatAM temane vijasvAmIne ghebara vaDe deva nimaMtraNA kare che. tyAre paNa dravyAdi upayoga mUke che, jANIne ghebara letA nathI. tyAre devo nabhogAminI vidhA tene ApIne jAya che. e pramANe vajasvAmI viyare che. je rIte temaNe padAnusArI labdhithI 11-aMgakRta grahaNa karyuM, tenAthI te saMyamamAM atisthira thayA. tyAre je pUrvagata bhaNyA, te paNa teNe badhuM grahaNa karyuM. e pramANe teo ghaNuM bhaNyA. tyAre tene bhaNavAnuM kahyuM, tyAre te bhaNela chatAM tyAM bolatA rahe che. bAkInA sAMbhaLatA hatA. koI divase AcArya bhagavaMta madhyAhe sAdhuo bhikSArthe gayelA, tyAre saMjJAbhUmi javA nIkaLyA. vajasvAmI upAzraya sAcavavA rahyA, teNe sAdhunA vIMTIyAne mAMDalInI jema goThavyA. madhyamAM pote beThA ane vAMcanA ApavA lAgyA. tyAre kramathI 11-aMgonI ane pUrvanI vAcanA ApI. teTalAmAM AcArya AvIne vicAra kare che - nAnA sAdhuo AvI gayA. zabdo sAMbhaLyA che ogha megha sadeza hatA. bahAra sAMbhaLatA besI rahyA. tene khabara paDI ke A to vaja bole che. pachI taiyadhika zabda kare che. te vakhate AcAryane zaMkA na paDe te mATe vajae jaldIthI vIMTIyA tvarita svasthAne rAkhI dIdhA. bahAra nIkaLIne daMDa pucchaNaka grahaNa karyo. AvIne AcAryanA baMne pago pramArje che. tyAre AcArya vicAre che. Ano koI sAdhu parAbhava na kare, tethI huM temane jANa karIza. rAtrinA pUche che ke huM amuka gAme jauM chuM. tyAM be traNa divasa rahevAnuM thaze. tyAre yogamAM rahelAe pUche che ke- amArA vAcanAcArya koNa ? AcArya kahe che - vaja. sAdhuo vinIta hovAthI, temaNe svIkArI lIdhuM. AcArya gayA. sAdhuo paNa prabhAte vasatinI pratilekhanA karI, kAlanivedana Adi vaja pAse kare che, tene mATe niSaghA (Asana) goThave che. vaja tyAM bese che. teo paNa jema AcAryano karatA hato temaja vinaya kare che. tyAre vaja teone vyakta-spaSTa zabdothI badhAMne anukramathI AlAvA Ape che. jeo maMda medhAvALA hatAM, teo paNa zIghatAthI prasthApita thavA lAgyA. tyAre te badhAM vismaya pAmyA. jeoe pUrve AlAvA bhaNelA, teo paNa vinyAsane mATe pUchavA lAgyA. vaja paNa badhuM ja kahe che. te sAdhuo paNa badhAM saMtuSTa thaIne kahe che - jo AcArya thoDAM divasa rokAI jAya to sAruM. A zrutaskaMdha jaldI karAve che, AcArya pAse ghaNA divase grahaNa karAya che. jyAre A eka ja parisimAM karAvI de che. e pramANe te vaja badhAM sAdhano bahumAnya thaI gayo. AcArya paNa jANIne pAchA AvyA. - AcArya pUche che - svAdhyAya yAda rahyo ? te bolyA - rahyo. have A vaja ja amArA vAcanAcArya thAo. AcAryae kahyuM - te ja thaze. tame teno parAbhava na karo, te jANavAnA nimite ja huM gayelo. paNa Ane te vAcanA devAnuM kAtuM nathI. kemake teNe zruta kAna vaDe corIne lIdhuM che. tethI teno usAkalpa karavo joIe [AgamanI anujJA ApavI te. tene jaldI-jaldI anujJA apAya che. bIjI porisimAM artho kahevAya che. e pramANe ubhayakAne yogya karIne, je artho AcAryane paNa zaMkita hatA, te paNa vajae udghATita karyA. dRSTivAdamAM jyAM sudhI jANatA hatA, te grahaNa karyuM. teo vicaratA dazapura nagare gayA. unImAM bhadragupta nAme AcArya hatA. teo sthavira kapasthita hatA. temane dRSTivAda upasthita hatuM vajasvAmIne saMghATaka Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e2 upodghAta ni - 776 Apyo. temanI pAse gayA. tyAre bhadragupta sthavite svapna AvyuM - koI AgaMtuka mAsa pagamAMthI bharela khIra pIne AzvAsita thayo. prabhAte sAdhuone kahe che. teo anya-anyane kahe che. guru kahe che - tame jANatA nathI, hamaNAM mAro grAhaka Avaze ane te badhAM ja sUtrArtho grahaNa karaze. guru pote bAhirikAmAM AvIne rahyA. tyAre vajane AvatA jue che. pUrve sAMbhaLela ke A vaja che. khuza thaIne svIkAryo. tyAre temanI pAse vajasvAmI daza pUrve bhaNyA. tenI anujJA nimitte jyAM uddezo karAyo tyAM ja anujJA karI ema karIne dazapure AvyA. tyAM anujJA AraMbhI. teTalAmAM te jaibhaka devoe anujJA upasthApita karI. divya cUrNa ane puSpo lAvyA. A ja arthane niyaMtikAra kahe che- * niyukti -367 - jemanI anujJAthI dazapura nagaramAM vAcakad - AcAryatva paNa thayuM, jaMbhaka devoe mahotsava karyo, te padAnusArI [labdhivaMta vajasvAmIne mArA namaskAra thAo. * vivecana-767 : anya koI divase siMhagirie vajasvAmIne gaNa soMpIne bhakta pratyAkhyAna karyuM, devaloke gayA. vajasvAmI paNa 500 aNagAra sAthe parivarIne vicAravA lAgyA. teo jyAM jyAM jatA tyAM tyAM udAra zabdothI prazaMsA pAmatA paribhramaNa kare che - aho bhagavan! aho bhagavad teo bhavyajanone vibodhana karatAM vicare che. A tarapha pATalIputra nagaramAM dhana zreSThI hato. tenI putrI ati rUpavatI hatI. tenI yAnazALAmAM rahelAM sAdhavIo vAraMvAra vajasvAmInA guNonI stavanA karatA. svabhAvathI ja loka kAmitakAmaka che. zreSThIpanI vicAre che ke jo te mArA pati thAya to huM bhogo bhogavuM. nahIM to A bhoganuM kaMI kAma nathI. te Ave to sAruM * x * sAdevIoe tene kahyuM ke te paraNe nahIM. tyAre zreSThI putrI bolI ke - jo te lagna nahIM kare to huM paNa dIkSA laIza. vajasvAmI vicaratA pATalIputra pahoMcyA. tyAre teno rAjA parivAra sahita ahaM pUrvaka nIkaLyo. te sAdhuo thoDA-thoDAM AvatA hatA. temAM ghaNAM udArazarIrI paNa hatA. rAjA pUche che - zuM A vajasvAmI che ? teo kahetA - nathI, A tenA ziSya che. evuM chellA vRMda sudhI banyuM. temAM pravirala sAdhu sahita joyA. rAjAe vaMdanA karI. te udhAnamAM zreSThIputrI lokonI pAse sAMbhaLIne huM kaI rIte joIza ema vicAre che. bIjA divase pitAne vinaMtI karI - mane vajasvAmI sAthe paraNAvo, nahIM to huM ApaghAta karIza. tyAre teNIne sarvAlaMkAra vibhUSitA karI, aneka koTi dhana sahita laI gayo. vajasvAmIe dharma kahyo. te bhadaMta kSIrAgnavalabdhika hatA. loko bolyA - aho ! susvaro bhagavaMta sarvaguNa saMpanna che. paNa rUpavihIna che. jo rUpavAnuM hota to sarvaguNa saMpatti thAta. bhadaMta vaja e temanA manogata bhAvane jANIne tyAM lAkha pAMkhaDIvALuM kamaLa vikuvyuM. tenA upara beThA. ati saumya rUpa vikuvyuM, jevuM devonuM hoya. loko Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 AvayA ane bolyA - A emanuM svAbhAvika rUpa che, teo sAtizaya hovAthI have virUpa rahe che tema prArthavuM nahIM. rAjA paNa bolyo - aho ! bhadaMta, AvA paNa che. tyAre aNagAranA guNone varNave che. ItyAdi - X - X - tyAre zreSThIne bolAvIne bhagavaMte viSayonI niMdA karI, jo mane IcchatA ho to pravajyA lo, tyAre pradjyA lIdhI. A ja arthane hRdayagata karIne kahe che - * niryukti -368 : je kanyAne mATe dhanazreSThIe yauvanamAM nimaMtraNA karI, (kyAM ?) kusuma nAmanI vyakti pATaliputra nagarImAM, te vajasvAmIne huM namuM chuM. * vivecana-768 - gAthArtha kahyo. vizeSa vRti A pramANe - te bhagavaMte padAnusArIpaNAthI vismRta thayela mahA parijJA adhyayanathI AkAzagAminI vidhAnuM uddharaNa karyuM. tethI te bhadaMta AkAzagAminI labdhi saMpanna thayA. te kahe che - * niyukti-769 - mahAparijJAthI jeNe AkAzagAminI vidhA uddharI, tevA chellA kRtaghara Arya vajasvAmIne huM vaMdu chuM. * vivecana-769 : AkAzagama - AkAza mArge gamana jemAM che te vidhA. mArca - sarva heya dhamAMthI dUra rahe te Arya - x * have bIjI adhikRta vidhAno niSedha jaNAvavA mATe ItyAdithI - x * Ama kahe che - * niyukti -390 - kahe che ke - A vidhA vaDe jaMbUdvIpane paryaTana karI zake ane mAnuNottara parvate jaIne rahI zake, evo A mArI vidhAno viSaya che. * vivecana-730 :- x - ftvheta - paryaTana kare, nA - parvata, bAkI gAthArtha mujaba, * niryukita-371 - teo kahe che - A vidhA pravacanopakArArthe dhAraNa karavI, mArI A vidhA koIne ApavI nahIM, kemake have Rddhika manuSyo thaze. * vivecana-701 - gAthArtha kahyo. have zeSa kathAnaka kahe che - te bhadaMta e pramANe guNa vidhA yuta viyaratA pUrvanA dezathI uttarApatha gayA. tyAM dukALa hato. mArgo paNa naSTa thayelA. tyAM saMgha ekaTho thayo. teno vistAra karavA paTavidhAthI paNa vikarvI, saMghane besADayo. tyAM zayyAtara Arya vaja pAse Avyo. dAMtaraDA vaDe potAnI zikhA-coTalI chedIne bolyo - huM paNa tamAro sAdharmika chuM. te paNa paTa upara caDI gayo. pachI badhAMne laIne uDIne purikA nagarI gayA, tyAM sukALa hato. tyAM zrAvako ghaNAM hatA, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 771 paNa tyAMno rAjA bauddhadharmopAsaka hato. ApaNA zrAvako ane bauddhanA upAsakone viruddhapaNe mAlyArohaNa hoya che. teno rAjA phula Apato nathI. papaNAmAM puSpo nahIM maLavAthI zrAvako khedavALA thayA. tethI bALa-vRddha badhAM vajasvAmI pAse AvyA. temane kahyuM ke jo tamArA jevA nAtha hovA chatAM pravacana mAlinca thAya to tame jANo. ema ghaNAM prakAre kahetA, uDIne mAhezvarI purI gayA. tyAM hutAzana nAme vyaMtarAyana hatuM. tyAMthI puSpono ghaDo bharyo. tyAM vajasvAmInA pitAnA mitrano bagIco hato, te ekadama bolyo - Apane AvavAnuM zuM prayojana che ? tyAre kahyuM - puSpa mATe. te bolyo Apa anugraha karo, vajrasvAmIe kahyuM - tame ekaThAM karo, teTalAmAM AvuM chuM. pachI culla himavaMte zrI devI pAse gayA. zrIdevIe caityanA arcana nimitte kamaLa Apyu, te laIne agnigRhe AvyA. tyAM deve vimAna vipulyuM. temAM puSpono kuMbha mUkyo. pachI vRMbhaka devagaNathI parivarIne divya gIta-gaMdharva-ninAda saha AkAza mArge AvyA. te pAnA vRMtamAM vajrasvAmI beThA. 93 - tyAre te boddha upAsako bolyA - amAre A prAtihArya kyAM ? aDadhAM phUlo laIne gayA. tyAMthI nIkaLI jinAlayamAM gayA. tyAM devoe mahotsava karyo. tyAM lokamAM ghaNuM bahumAna thayuM. rAjA paNa Avarjita thaIne zramaNopAsaka thayo. ukta artha ja buddhanA bodhane mATe kahe che - * niryukti-732 * vivecana : mAhezvarI nagarIthI bAkInA puSpo laIne te yurikAnagarI vyaMtara devakula yukta udhAnathI gayA. kaI rIte ? AkAzatalane atIva ullaMghIne, mahAnubhAga evA aciMtya zakti Arya vajra e pramANe vicaratA zrImAle gayA. e pramANe yAvat AgamanA cAra anuyoga apRthak hatA. * niryukti-993 -- karAtA te arthe pachI viccheda pAmyA. apRthak anuyogamAM cAra dvAro ekamAM ja kahevAtA. pRthak anuyoga = * vivecana-773 : cAra dvAro - caraNAnuyoga, dharmAnuyoga, kAla-gaNitAnuyoga, dravyAnuyoga eka sAthe kahevAtA hatA. paNa caraNa Adi te artho pRthakatva anuyoga karaNathI viccheda pAmyA. have jenA vaDe pRthakatva karAyu te jaNAve che * niyukti-774 : devendrothI vaMdAyelA, mahAnubhAga, AryarakSite hInayuga-kALane pAmIne cAre anuyogone alaga vibhakata karyA. * vivecana-774 : durbalikA puSpamitra jevA prAjJane paNa A Anuyogo atigUDha lAgatA hovAthI ane sUtrArtha vistRta thato jANIne, hInayugane jANIne, zAsananA hitane mATe Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 anuyoga alaga-alaga sthApyA. cAra bhAga karyA. have AryarakSita svAmInI utpattine jaNAvatAM kahe che - * niryukti-735,376 : AryarakSitanI mAtA-dromA, pitA-somadeva, bhAI-phalyurakSita, AcArya tosaliputra hatA. teNe bhadraguptasUri pAse judA rahIne pUrvano abhyAsa karyo, potAnA bhAIne ane svajanane dIkSita karyA. * vivecana-775,776 : baMne gAthAno artha kathAnakathI jANavo. te A pramANe che - 74 te kALe - te samaye dazapura nAme nagara hatuM, temAM somadeva brAhmaNa hato, tene rUdra somA nAme patnI hatI. teno putra rakSita hato, teno nAno bhAI phalgu rakSita hato. AryarakSitanI vAta pachI karIzuM. dazapura nagaranI utpatti - te kALe, te samaye caMpA nagarImAM kumAranaMdI nAme strI lolupa sonI raheto hato. te jyAM jyAM svarUpavatI kanyA jue ke sAMbhaLe tyAM 500 suvarNa mudrA ApIne tene paraNato hato. e pramANe teNe 500 kanyAne ekaThI karelI. tyArapachI te IrSyALue eka staMbha prAsAda karAvyo, te strIo sAthe ramaNa karavA lAgyo. tene nAgila nAme eka zrAvaka mitra hato. anya koI divase paMca zailakadvIpamAM rahenArI be vyaMtarI surapatinA niyogathI naMdIzvaradvIpanI yAtrAne mATe nIkaLI. teno vidhutmAlI nAme paMcazailAdhipati pati hato te (mArgamAM) 2AvI gayo. teNI baMne vicAravA lAgI ke koIne ApaNe vyuAhita karIe, je ApaNo pati thAya. bhaTakatA-bhaTakatA caMpAmAM kumAranaMdIne 500 mahilAnA parivAra sAthe ramaNa karato joyo. teNI baMnee vicAryu ke A strIlolupa che. Ane vyuAhita karIe. tyAre te baMnee udhAnamAM jaIne potAne sonI samakSa darzAvI. tyAre sonIe temane pUchyuM - tame baMne koNa cho ? te bolI ame baMne devIo chIe. sonI tenAmAM mUrchita thayo. tenI pAse bhoganI prArthanA karI. devIo bolI - jo amArAthI tAre bhoga kArya hoya to paMcazaila dvIpe Avaje, ema bolIne uDI gaI sonI te baMnemAM mUrchita thayo, rAjakuLamAM suvarNa ApIne paTaha vagaDAvyo - kumAranaMdIne je paMcazaila laI jaze, tene koTi dhana Apaze. koI vRddhe te paTaha jhIlI lIdho. pravahaNa-vahANa taiyAra karyu, mArga mATe bhAthuM bharyu. dravya laI te sthavire potAnA putrone Apyu. ApIne kumAranaMdIne laIne yAna-vAhanathI nIkaLyo. jyAre samudramAM ghaNe dUra gayo tyAre sthavire kahyuM - kaMI paNa dekhAya che ? sonIe kahyuM ke kaMIka kALA varNanuM dekhAya che. vRddha nAvike kahyuM - A vaDa che, te samudra kULamAMthI parvata mULamAM jAya che. AnI nIcethI A vahANa nIkaLaze. tyAre tuM amUDha thaI vaDanI DALe vaLagI jaje. tyAM paMcazailathI bhAraMDapakSI Avaze. te yugalane traNa paga haze. jyAre teo sUI jAya tyAre vaccenA pagamAM sArI rIte Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 375,776 coMTIne, vastra vaDe tArA zarIrane bAMdhaje. pachI te pakSIyugala tane paMcazailadvIpe laI jaze. jo tuM vaDamAM nahIM vaLagI zake to A vahANa bhamaramAM pravezaze, tyAM vinAza pAmaze. e pramANe sonI vaLagI gayo. pakSI vaDe paMcaula laI javAyo. tyAre te baMne vyaMtarI vaDe jovAyo. sonIne te devIoe potAnI trAddhi darzAvI. sonI teomAM ghaNo ja gRddha thayo. te devIo bolI - A zarIra vaDe ame bhogavI zakAze nahIM. kaMIka agni pravezAdi kara. jethI paMcazailAdhipati thaIza. sonI vicAre che have mAre kyAM javuM ? te baMnee karatalano saMpuTa karI tene laIne, tenA potAnA udhAnamAM mUkI dIdho. tyAre lokoe AvIne pUchyuM - to sonIe je kaMI joyuM, sAMbhaLyuM ane anubhavyuM, te paMcazailadvIpano badho vRtAMta kahyo. tyArapachI mitra nAgale aTakAvavA chatAM iMgitamaraNathI marIne paMcazailano adhipati thayo. tyAre te nAgila zrAvakane nirveda jamyo. A bhogane kAraNe ATalo kaleza pAmyo. ApaNe jANatA nathI ke zuM thaze ? ema vicArI teNe dIkSA lIdhI. kALa karIne azrutakalo utpanna thayo. avadhijJAna vaDe teNe te sonIne joyo. anya koI divase naMdIzvara yAtrAmAM jatAM te sonI Dhola na vagADavA palAyana thato hato, tyAre] Dhola tenA gaLe vaLagI gayo. tyAre Dhola vagADato naMdIzvare gayo. tyAM nAgiladeva Avyo. tene (sonI) jue che. te tenA tejane sahana na karI zakato palAyana thavA lAgyo. nAgiladeva tejane saMharIne kahyuM - o ! mane oLakhe che ? sonI deva bolyo - zakAdi Indrane koNa nathI jANatuM ? tyAre nAgile zrAvakarUpa dekhAyuM ane oLakhANa yAda karAvI. tyAre sonIdeve kahyuM ke - mane AjJA karo ke have huM zuM karuM ? tyAre nAgila deve kahyuM - tuM vardhamAna svAmInI pratimA kara, te tArA mATe samyakatvanA bIjarUpa thaze. tyAre te [vidhummAlIdeva banelo sonI mahAhimavaMta pati gayo, gozISa caMdananA vRkSane chedIne tyAM pratimA banAvI. lAkaDAnA saMpuTamAM mUkIne bharatotramAM Avyo. samadramAM utpAtathI cha mAsathI bhamatA vahANane joyuM tyAre teNe te utpAtane upazAMta karyo. pratimAne peTImAM mukI nAvikane ApI. tene kahyuM ke- A devAdhidevanI pratimA che, tene vItabhaya nagare utAje tyAM udAyana rAjA tApasa bhakta che, prabhAvatI devI [saNI] che. vaNike kahyuM - Ane devAdhidevanI pratimA karavI. te IndrAdi vaDe karAI. parazuM na vAparyuM. A vAta prabhAvatI rANIe sAMbhaLI. teNI bole che - vardhamAnasvAmI devAdhideva che, tenI pratimA thAo. jevI peTI upara Ahata karI ke pUrva nirmitApratimA nIkaLI. aMtaHpuramAM caityagRha karAvyuM. prabhAvatI nhAIne traNe saMdhyA tenI 36 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda mastaka na dekhAyuM, kheda thayo, hAthamAMthI vINA paDI gaI. rANI roSAyamAna thaIne bolI - zuM nRtya barAbara na hatuM ? bahu Agraha karatAM rAjAe sAco javAba Ayo. saNI bolI - mAre zuM ? meM to sArI rIte zrAvakantanI anupAlano karI che. anya koI divase nhAIne dAsI pAse vo maMgAvyA. te lAla vastro lAvI. saNIe roSathI arIso mAryo, jinagRhamAM javAnuM che ane lAla vastro Ape che ? dAsI mRtyu pAmI. tyAre rANI vicAravA lAgI ke mArA vaDe vrata khaMDita thayuM. have jIvIne zuM karavuM che ? rAjAne pUchIne huM bhakta pratyAkhyAna karyuM. rAjAe tenI pAse vacana lIdhuM ke jo tuM divaloke jAya to AvIne mane] pratibodha karavo. rANIe kabUla karyuM. bhaktapatyAkhyAna karI, mRtyu pAmIne devaloke gaI. jinapratimAnI sArasaMbhALa devadattA nAme kuchajAdAsI kasvA lAgI. prabhAvatI deve udAyanane bodha karavA prayatna karyo. te bodha pAmato nathI. kemake te tApasa bhakata hato. tethI deve tApasanuM rUpa lIdhuM, te amRtaphaLa laIne Avyo. rAjAe te phala cAkhyA. pUchayuM ke - A phaLo kyAMnA che ? deve kahyuM - nagaratI dUra Azrama che, tyAMnA A phaLa che. tenI sAthe rAjA gayo. te tApaso tene mAravA lAgyA. bhAgIne vanakhaMDamAM gayo, tyAM sAdhune joyA. sAdhue dharma kahyo, rAjA bodha pAmyo. prabhAvatIdeve potAne pragaTa karIne pRcchA karI. pachI pAcho gayo. udAyana rAjA zrAvaka thayo. A tarapha gAMdhAra zrAvaka badhI jinajanmabhUmine vAMdIne vaitADhya kanaka pratimAnuM sAMbhaLIne upavAsa karIne rahyo. * x tyAM devatAe saMtuSTa thaIne tene sarvakAmita 100 guTikA ApI. tyAMthI nIkaLI vItabhaya nagare gozISacaMdanamayI jinapratimA vize sAMbhaLyuM. tyAM vaMdana karavAne Avyo. vaMdanA karI, tyAM bimAra paDyo. devadattAe tenI ghaNI sevA karI, saMtuSTa thaIne gAMdhAra zrAvake te guTikA devadattAne ApI, teNe dIkSA lIdhI. koI divase devadattAe vicAryuM - mAro suvarNa samAna varNa thAo. tyAre guTikA prabhAva suvarNa jevA rUpa-varNavALI te thaI gaI. pharI paNa te vicAre che ke - huM bhogo bhogavuM, paNa A rAjA to mArA pitA samAna che, bAkInA godhA jevA che. mane prAdho rAjA game che. tene manamAM dhArIne guTikA khAdhI, pradhotane devatA vaDe kahevAyuM ke AvI rUpavatI strI che. tethI caMDaudhote suvarNagulikA pi'lI kujA dAsI), ne mATe dUta mokalyo. tyAre suvarNagulikA kahevaDAve che ke - to tuM mane rUbarU jovA Ad. tyArapachI caMDaudhota analagiri hAthI upara saginA Avyo. teNIne joI, tene gamI gaI. teNI bolI ke jo pratimA sAthe lo to huM AvuM. tyAre tyAM rAtri rokAI, pAcho gayo. bIjI tevI ja jinapratimA karAvIne Avyo. mULa pratimAnA sthAne tene sthApIne pachI jIvita svAmInI pratimA ane suvarNagulikAne laIne ujainI pAcho gayo. tyAM analagiri hAthI vaDe maLamUtra tyAga karAyelo. tenI gaMdhathI bIjA hAthI unmatta thayA, je dizA taraphathI gaMdha AvatI hatI, te dizAmAM pUjA kare che. koI divase rANI nRtya karatI hatI. rAjA vINA vagADato hato tene rANInuM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 375,776 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 rAjAe avalokana karyuM. analagirinA pagalAM joyA, rAjA vicAre che - kayA nimitte Avyo haze? yAvata pe'lI dAsI paNa dekhAtI nathI. rAjA kahe che - dAsIne te upADI gayo. have jAo pratimA che ke nahIM te juo. sevakoe AvIne kahyuM - pratimA che. tyArapachI rAjA pUjAnA samaye Avyo. jue che ke pratimAnA puSpo plAna thaI gayA che. pratimAnI nirvaNatA joIne jANyuM ke- A to pratimAnuM pratirUpaka che. mULa pratimAnuM haraNa karAyeluM che. tyAre rAjAe padhotanI pAse dUta mokalyo, kahevaDAvyuM ke - mAre dAsInuM kaMI kAma nathI paNa mArI pratimA pAchI ApI de. pradhote pratimA na ApI. tethI udAyana rAjA jayeSTha mAsamAM daza rAjA sAthe jaIne pradhAMta upara caDAI karI. marabhUmine pAra karatI veLA AkhuM sainya tarasathI maravA lAgyuM rAjAne nivedana karyuM. tyAre rAjAe prabhAvatIne yAda karI, te prabhAvatI deva Ave che. teNIe traNa puSkariNI banAvI. AgaLanI, madhyanI, pAchaLanI. tyAre badhAM Azvasta thayA. pachI ujajainI gayA. udAyane protane kahyuM ke lokone mAvAthI zuM lAbha ? tArI ane mArI vacce yuddha karIe, tane hAthI-ghoDA-ratha ke page jema ye tema yuddha karIe.tyAre pradhAne kahyuM ke - ApaNe ratha vaDe yuddha karIe. tyAre analagiri hAthI vaDe te Avyo. udAyana rAjA ratha laIne nIkaLyo. tyAre rAjA bolyo ke- zaratano bhaMga karyo che, to paNa have tuM bacavAno nathI. tyArapachI udAyane ratha mAMDalika rAjAne Apyo. hAthInA vegathI padhotanI pAchaLa paDyo. hAthI jyAM jayAM paga mUke che, tyAM tyAM bANa pheMke che. hAthI paDI na gayo tyAM sudhI tema karyuM. pachI pradhotane bAMdhI dIdho. tenA kapALe aMkita karAvI dIdhuM - "udAyana rAjAnI dAsIno pati" pachI potAnA nagara tarapha cAlyo. paNa pratimAo sAthe AvavAnI IcchA na karI [arthAtu na AvI.] mArgamAM varSa vaDatuM AvI, tyAM ja rahyA. tyAM daze rAjAo dhULano killo banAvIne rahyA. jethI avaDhaMdano bhaya na rahe. je rAjA udAyana jamato te ja pradhotane apAtuM hatuM. paryuSaNAmAM pradhotane rasoIyAe pUchayuM - Aje zuM jamazo ? tyAre pradhota vicAre che - mane [bhojanamAM jhera ApI] mArI nAMkhaze tevI pUche che - Aje kema rasoInuM pUchyuM ? soIyAe kahyuM - Aje paryuSaNA (saMvatsarI] che, amArA rAjAne upavAsa che. pradhAna bolyo - mAre paNa upavAsa che. mArA paNa mAtApitA sayata che, mane yAda na rahyuM ke Aje paryuSaNA che. - rasoIyAe udAyana rAjAne kahyuM. rAjA bolyo - huM jANuM chuM ke A dhUtAro che, paNa Ane baMdhanamAM rAkhIza to mArI paryuSaNA zuddha nahIM thAya. tethI mukta karIne kSamA karI, suvarNano paTTa banAvIne padhotanA kapALanA akSaro DhAMkavA mATe bAMdhI dIdho. te deza paNa praghotane ApI dIdho. cAcI pabaddha rAjAo thayA, pUrve mugaTabaddha rAjAo hatA. varSARtu vItyA pachI udAyanarAjA gayo. tyAM je vaNikaM Avela, te tyAM ja rahyo. tyAre te dazapura nagara thayuM e pramANe dazapuranI utpatti jANavI. te dazapuramAM AryarakSita utpanna thayela. te rakSitanA pitA je kaMI jANatA hatA, teTaluM teTaluM tene jaNAvyuM. pachI ghera bhaNavAnuM bane tema na hatuM. tethI pATalIpuNe rakSita bhaNavA gayo. tyAM sAMgopAMga cAra vedo bhayo. samasta pArAyaNa zIkhyo ane zAstrano pAga thayo. cauda vidhAsthAna grahaNa karyA. pachI dazapure Avyo. rAjakula sevakoe te jANIne rAjAne kahyuM, rAjAnA kahevAthI nagarane patAkAdiyakata karyuM. rAja svayaM abhimukha gayo. teNe philatane jotAM ja teno sakAra karyo. agAsana ApyuM. e pramANe nagaranA badhAMe abhinaMdita karyo. zreSTha hAthI upara besI potAne ghera Avyo. ghera paNa bAhya ane atyaMtara parSadAe Adara karyo. te paNa caMdana kaLazo vaDe zobhita karyuM. tyAM bAhya upasyAnazALAmAM rahyo. aDadhAM loko pAchA gayA, tyAre vayasyo, mitro Adi badhAM AgaMtukone maLyo. parijana ane lokoe artha ne pAdha vaDe pUjyo. tenuM ghara paNa dvipada, catuSpada, sonuM, rUputhI bharAI gayuM. tyAre vicAre che - mAtA dekhAtA nathI. gharamAM gayo. mAtAnuM abhivAdana karyuM, mAtA bolI - he putra ! tAruM svAgata che. pachI madhyastha rahI. rakSite kahyuM - he mAtA ! tame khuza nathI zuM ? mArA AvavAthI nagarane vismaya thayuM, huM cauda vidhAno pAragAmI thayo. mAtA bolI - putra ! mane kaI rIte saMtoSa thAya ? tuM ghaNAM jIvono vadha karavAnuM bhaNIne Avela cho. jenAthI saMsAra vadhavAno che, temAM huM zuM khuza thAuM? zuM tuM daiSTivAda bhaNIne Avela cho ? (te huM khuza thAuM ?]. pachI te vicAre che - te kyAM bhaNAze ? to huM jaIne bhaNuM. jethI mAtAne saMtoSa thAya. lokone khuza karIne zuM lAbha ? tyAre pUche che - he mA ! te daSTivAda kyAM bhaNAya? mAtA kahe che - sAdhunI pAse hoya, tyAre te padArtha ciMtavavA lAgyo. tyAre tene thayuM ke - nAma ja suMdara che - "daSTivAda" jo koI zIkhave, to huM bhaNuM. mAtA-pitA khuza thaze. tyAre pUche che - te dRSTivAdane jANanAra kyAM maLe ? mAtA bolI - ApaNA IzugRhamAM tosaliba nAme AcArya che. kSita bolyo - kAle bhaNIza. tuM utsuka na thA. tyAre te saginA dRSTivAda nAmano artha ciMtavato uMdhyo nahIM, bIje divase prabhAtamAM ja cAlyo. tenA pitAno mitra brAhmaNa upanagara gAmamAM vasato hato. teNe te joyela nahIM. hamaNAM kSaNamAM joIza. te zeraDInA sAMThA laIne Avato hato, temAM nava pratipUrNa hatA, ekano khaMDa hato. kSita nIkaLato hato tyAre te sAme maLyo. teNe pUchyuM - tuM koNa che? huM rakSita chuM tyAre teNe khuza thaIne svAgata karI bolAvyo. - 4 - Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodaghAta ni - 375,776 80 rakSite kahyuM ke huM tamArI pAse Avyo chuM. tyAre te brAhmaNe kahyuM. huM zarIra ciMtArthe jauM chuM. A zeraDInA sAMThA mAtAne ApIne kaheje. - x - teNI vicAre che - mArA putrane suMdara maMgala thayuM che. te nava pUrva ane thoDuM vadhAre bhaNaze. rakSita paNa vicAre che ke - mAre daiSTivAdanA navAMga adhyayano grahaNa karavA. dazamuM pUruM nahIM. pachI IzugRhamAM gayo. tyAM jaIne vicAre che - huM kaI rIte praveza karuM ? huM vidhithI ajANa che. jo ahIM Amano koI zrAvaka haze, to huM tenI sAthe praveza karIza. eka bAju ubho rahyo. tyAM DhaDhara nAme zrAvaka hato, te zarIraciMtA karIne upAzraye jato hato, tyAre tevo dara rahIne kaNa nadhiDI karI. e pramANe te DhAre Iya Adi moha svarathI karI. rakSita to medhAvI hato, teNe dhArI lIdhuM te paNa te ja krame upAzraye pahoMcyo. badhAM sAdhune vaMdana karyuM, paNa te zrAvake vaMdana na karyuM. tyAre AcAryae jANyuM ke A navo zrAvaka che. AcAryae tene pUchyuM - dharmano bodha kyAM pAmyo ? rakSita kahyuM - A zrAvaka pAsethI. sAdhuoe kahyuM- A zrAvikAno putra che, kAle ja hAthI upara besIne Avela che. AcAryae "kema ?' pUchatA teNe badhI vAta karI. teNe kahyuM ke huM dRSTivAda bhaNavA mATe ApanI pAse Avela che. AcArya bolyA - amArI pAse dIkSA lenArane ja ame bhaNAvIe chIe. kSite kahyuM - huM dIkSA laIza. te paNa paripATI kramathI bhaNAvAya che. rakSita kahyuM - bhale, tema thAo. paripATI krame bhaNIza. paraMtu mane ahIM dIkSA levAnuM yogya nathI. bIje jaIe. A rAjA ane bIjA loko mArAmAM anukta che. pachI mane baLajabarIthI pAcho laI jaze. mATe bIje jaIe. tyAre tene laIne bIjA sthAne gayA. e pahelI ziSyaniSphaTikA. pachI te thoDAM ja kALamAM agiyAra aMga bhaNI gayo. toyalIputra AcArya pAse jeTalo dRSTivAda hato, te paNa ANe zIkhI lIdho. te vakhate Aryavaja yugapradhAna AcArya saMbhaLAtA hatA. temanI pAse ghaNo dRSTivAda hato. tyAre AryarakSita urjanI madhya thaI temanI pAse javA nIkaLyA. mArgamAM bhadragupta sthaviranI pAse pahoMcyA. AcArya bhagavaMte paNa tenI upabRhaNA karI - dhanya cho, kRtArtha cho. huM saMlikhita zarIrI chuM, mArI pAse koI niyamaka nathI. tuM mAro niyamika zA. rakSite paNa svIkAryuM. bhadraguptAcAryae kALa karatAM pahelAM kahyuM ke- tuM vajasvAmInI sAthe raheto nahIM, alaga upAzrayamAM rahIne bhaNaje. kemake jeo tenI sAthe eka sani paNa vasaze, te tenI sAthe mRtyu pAmaze. rakSite te vAta svIkArI. bhadraguptAcArye kALa karyA pachI te vajasvAmI pAse gayA. paNa bahAra sthiratA karI. vajasvAmIe paNa svapna joyuM ke koI AvIne temanA pAtramAMthI khIra pIdhI, temAMthI] thoDIka bAkI rahI gaI. temaNe paNa bhadraguptAcArya mAphaka ja A vAtane pariNAmita karI [kahI.]. Arya rakSita AvyA. vajasvAmIe pUchyuM - kyAMthI Avo cho ? tosaliputra AcArya pAsethI. koNa ? AryarakSita. barAbara, sarasa. tAruM svAgata che. tyAM utaryA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda cho ? kSite kahyuM - bahAra. vajasvAmIe pUchyuM ke - bahAra rahIne kaI rIte bhaNavuM * bhaNAvavuM zakya bane ? zuM tuM nathI jANato ? tyAre AryarakSite kahyuM - mane kSamAzramaNa bhadraguptae kaheluM ke- bahAra raheje. tyAre vajasvAmIe upayoga mUkyo ne jANyuM ke barAbara che. AcAryo kAraNa vagara kaMI na bole. bhale, bahAra rahe. tyAre bhaNavAnuM AraMbha thayuM. Arya rakSita thoDAM ja kALamAM nava pUrve bhaNI gayA. dazamuM bhaNavuM zarU karyuM. tyAre vajasvAmIe kahyuM - "cAvako" karo. te AnuM parikarma che. te sUkSma ane gADha aMtavALA hatA. covIza avikA grahaNa karI. Arya rakSita teTaluM bhaNyA. A tarapha tenA mAtA-pitA zokamagna thaI gayelA. tyAre AryarakSitane thayuM ke - "mane hatuM huM udhota karIza, paNa aMdhakAra karI dIdho." tyAre mAtA-pitAe pAcho bolAvyo. to paNa na gayA. tyAre nAnA bhAI zurakSitane mokalyo. cAla, tuM Ava to badhAM dIkSA leze. paNa AryarakSitane vizvAsa na beTho. jo te badhAM dIkSA levAnA hoya to tuM pahelAM dIkSA le tyAre kRSNurakSite dIkSA lIdhI. tene bhaNAvyo. - ArakSita 'yaviko'nA adhyayanamAM ghaNAM kaMTALIne pUche che bhagavana ! dazamAM pUrvamAM keTaluM bAkI rahyuM ? tyAre vajasvAmIe biMdu ane samudra tathA sarasava ane meranuM daTAMta ApyuM. biMdumAtra bhaNyo, samudra jeTaluM bAkI che, tyAre Arya rakSita viSAda pAmyA, mArI ATaluM pAra javAnI kayAM zakti che? tyAre pUche che - bhadaMtA huM jauM ? A mAro bhAI Avela che, te bhaNaze, tene bhaNAvo. A pramANe te nitya pUche che. tyAre Arya vajae upayoga mUkyo - zuM A kRta mArI sAthe ja viccheda pAmaze ? tyAre temaNe jANyuM ke- mAruM Ayu thoDuM che, A pharI pAcho Avaze nahIM. tethI mArI sAthe ja A dazamuM pUrva viccheda pAmaze. tethI Arya rakSitane vidAya ApI. Arya rakSita dazapura prati prasthAna karyuM. vajasvAmI paNa dakSiNApaye vicAravA lAgyA. temane kaphano vyAdhi thayo. tethI sAdhuone kahyuM ke mArA mATe suMTha lAvajo. teo lAvyA. suMThane vajasvAmIe kAnamAM bharAvI. bhojana laIne tene cusIza tema vicAryuM. pachI bhUlI gayA. vikAle Avazyaka karatA mukhavIkA vaDe calita thaIne paDI. temano upayoga gayo. aho ! mane pramAda thaI gayo. pramAdIne saMyama na hoya. to mAre mATe zreyakara che ke have huM bhakta pratyAkhyAna karuM ema vicAre che. teTalAmAM bAra varSIya dukALa thayo. badhuM cotaraphathI chinna thayuM, mArgo bhAgI gayA, nirAdhAra thayA. tyAre vajasvAmI vidhA vaDe lAvela AhA pravajitone Ape che ane kahe che - A pramANe bAra varSa AhAra bhogavo, bhikSA paNa maLatI nathI. jo tamane lAge ke saMyama guNo vadhe che, to bhogavajo jo lAge ke tema thatuM nathI, to bhaktapatyAkhyAna karajo. tyAre badhAM kahe che - AvA vidhA piMDane bhogavIne zuM lAbha ? ame bhakta pratyAkhyAna karIzuM. AcAryae pUrve ja te jANIne vajasena nAme ziSyane levA mokalyo. kahyuM ke jo tuM lAkha mudrAthI niSpanna bhikSA meLave to jANaje ke have dukALano nAza thayo Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 upoddAta ni - 775,776 che. tyArapachI vajasvAmI zramaNagaNathI parIvarIne eka pati caDavAnuM Avyu. ahIM bhakta pratyAkhyAna karIzuM. tyAre eka bALa sAdhune kahyuM - tuM pAcho jA. te javA Icchato nathI. tyAre te eka gAmamAM tene vimohita karI bhulavADyo. pachI parvate AgaLa vadhyA. bALa sAdhu temanA gatimArgathI jaIne, te vaDIlone samAdhi na thAya, te mATe tenI ja nIcenA bhAge zilAtale pAdapopagata anazane rahyo. tyAre tApa vaDe jema mAkhaNa ogaLI jAya tema thoDAM ja kALamAM kAlagata thayo. devoe tenA kALadharmano mahotsava karyo. tyAre AcArya bolyA - bALa sAdhue potAno artha sAdhI lIdho che. pachI te sAdhuo bamaNAM zraddhA-saMvega pUrvaka bolyA - je bAlake teno artha sAdhyo, to ApaNe zuM tenA karatAM suMdaratara na karIe ? teTalAmAM pratyanIkA devI, te sAdhune zrAvikArUpe bhakta-pAna vaDe nimaMtre che. have tamAre pAraNuM che, pAraNuM karo. tyAre AcAryae jANyuM ke- A aprItika avagraha che. tyArapachI bIjA giri upara gayA. tyAM devIno kAyotsarga karyo. te devI AvIne bolI - aho ! mAro upara anugraha thaze, ahIM raho. tyAre samAdhi pUrvaka kALadharma pAmyA. pachI Indra vaDe rathacI vaMdana karAyuM. ratha vaDe pradakSiNA karI. ItyAdi - X - X - tethI te parvata rayAvarta parvata kahevAya che. te bhaKtanA kALadharma pachI ardhanArAya saMghayaNa ane dazamuM pUrva viccheda pAmyA. [daza pUrvo vyacchinna thayA.] te vajasena jene mokalela, te bhramaNa karatAM sopAraka nagare gayo. tyAM zrAvikA jIvAjIvanI jJAtA ane IzvarI hatI. teNI vicAre che - kaI rIte jIvIzuM ? koI AghAra paNa nathI. tyAre lAkha mudrA vaDe te divase bhojana banAvyuM ane vicAryuM ke - ahIM ame sarvakALa urjita jIvyA. hAla ahIM ja dehabalikA vaDe vRtti kAvI [marI javI koI AdhAra vahe che nahIM. lAkha mudrAthI niSpanna AhAramAM jhera bheLavI, jamIne, namaskAra dhyAnapUrvaka kALa karIzuM. te mATe sajja thayA. paNa hajI viSa bheLavela na hatuM. te vajasena sAdhu cAlatAcAlatA tyAM pahoMcyA. tyAre te zrAvaka-zrAvikA harSita ane saMtuSTa thaIne te sAdhune te parama jJa vaDe pratilAbhita karyA. paramArthane sAdhe che. te sAdhu bolyA- tame bhakta pratyAkhyAna karazo nahIM. mana vajasvAmIe kaheluM ke- jyAre tuM lAkha mudrAthI niSpanna bhikSAne pAmIza, tyArapachI prabhAte ja sukALa thaze. tyAre tyAMthI nIkaLaje. te vakhate zrAvikAo aTakAvavAthI rahI gayA. e ja divase vahANa vaDe cokhA AvyA. tyAre AjIvikAno AdhAra thayo. te sAdhu tyAM ja rahyA. subhikSa [kALa] thayo. te badhAM zrAvakoe temanI pAse dIkSA lIdhI. pachI vajasvAmInI pATa paraMparAmAM vaMza sthira thayo. A tarapha Arya rakSiAta dazapura jaIne badhAM svajana vani dIkSA ApI. mAtA, [32/6] bahene paNa dIkSA lIdhI tenA je pitA, te paNa anurAgathI temanI sAthe rahevA lAgyo. paNa pitAjI lajjAne kAraNe veza svIkAratA nathI. huM zramaNa pravajyA kaI rIte laIza? ahIM mArI dIkarI, patnI Adi badhAM svajana che, temanI AgaLa nagna kaI rIte rahI zakuM? AcAryae temane ghaNI vAra kahyuM - dIkSA laI lo. te kahetA - jo sarakhA vastra, kuMDikA, chatra, upAmaha, janoI rahevA de to dIkSA lauM. Arya rakSita sUrie te kabUla karyuM. tenA pitAe dIkSA lIdhI. te pharI caraNa-karaNa-svAdhyAyamAM anuvad tema karIza. pachI te kaTIpaTTaka (dhotI], chatra, upAmaha, kuMDikAne mUktA na hatA. bAkI badhAMno tyAga karyo. anya koi divase caityane vAMdavA gayA. AcAryae pUrve bALakone bolAvIne kaheluM ke - A chatrIdhArIne choDIne badhAMne vaMdana karajo. tyAre te pitA muni vicAre che ke - A mArA putra-pautrone vaMdana kare che, mane kema nathI karatAM ? tyAre te bolyA ke - kema huM pravajita nathI ? bALako bolyA- pravajitane chaba kyAMthI hoya ? mATe nathI vAMdatA. tyAre pitA munie vicAryuM ke A badhAM paNa mane tiraskAre che, mATe chatrIno tyAga karuM. tyAre putra Arya rakSita]ne kahyuM - he putra ! A chatrInuM zuM kAma che ? tyAre te kahe che - kaMI nathI. jo tApa paDaze to upara vastra rAkhIzuM. pachI pharI bALakone zIkhavyuM ke - A kuMDikAvALAne choDIne badhAMne vaMdana karajo. e pramANe thatAM pUrvavat Arya rakSite kahyuM - mAtraka vaDe saMjJA bhUmi javuM. e pramANe yajJopavita paNa choDAvI dIdhI. pachI AcAryae kahyuM - ApaNane koI ahIM jANatuM nathI ke ApaNe brAhmaNa chIe, e pramANe tene te badhuM ja choDAvI dIdhuM. pachI bALakone zIkhavyuM ke pe'lA kaTIpaTTaka [dhotI] vALAne choDIne badhAMne vaMdana karajo. tyAre pitA munie kaTIpaTTa na choDyo ane kahI dIdhuM ke- kaMI nahIM, tame na vAMdatA, mane bIjA vaMdana karaze. teTalAmAM koI sAdhue bhojananA pratyAkhyAna karyA, mRtyu pAmyA. tyAre kaTIpaka choDAvavAne AcAryae kahyuM - je A mRtakanuM vahana karaze tene mahAphaLa prApta thaze. pahelAMthI ja sAdhune evI saMjJA karI rAkhelI ke - tame bolajo - rAme Ane vahana karIzuM. tethI AcAryane svajana varga kahevA lAgyo ke - ame A mRtakane vahana karaze - ame vahana karazuM. teo kalaha karavA lAgyA. AcArya pAse AvyA. AcAryae kahyuM - amAro svajana varga kema nirjara na pAme. tame ja kaho ke - ame vahana karIzuM. tyAre te sthavira kahe [pitA muni che - he putra ! zuM AmAM ghaNI nirjarA thAya ? AcArya bolyA - thAya. tyAre te bolyA - to huM mRtaka laI jaIza. AcAryae kahyuM - ahIM upasarga utpanna thaze. bALako nagna paNa karI deze. te saMhane karavAnuM sAmarthya hoya to ja mRtakanuM vahana kajo. paNa jo sahana karI na zako to Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 775,776 amAre mATe te sAruM kahevAze nahIM. sthavira bolyA - huM sahana karI laIza. jevA te ubhA thaIne cAlyA ke tenI pAchaLa pravrujita sAdhu ubhA thayA. tyAre bALasAdhu kahe che - A kaTIpaTTa choDI do. te choDIne AgaLa cAlyA. davaraka [colapaTTa] bAMdhI dIdho. tyAre lajjAthI tene vahana karavA lAgyA. kemake pAchaLa mArI putrI vagere jue che. e pramANe teNe upasargane sahana karyo. e pramANe mRtakane vahana karyu. pachI sthavira muni te rIte ja pAchA AvyA. tyAre AcAryae pUchyuM - he vRddha ! A zuM che ? sthavira muni kahe che - upasarga thayelo. AcAryae kahyuM - have dhotI lAvo. tyAre sthavira bolyA - dhotInuM zuM kAma che ? dekhAvAnuM hatuM te to dekhAI gayuM have bhale A colapaTTo ja rahyo. e rIte colapaTTo svIkAryo. 83 pachI teo bhikSArthe jatAM na hatA. AcArya vicAra kare che ke - jo A bhikSArthe jaze nahIM, to koNa jANe - kyAre zuM thaze ? pachI te ekalA zuM karaze ? Ane nirjarA prApta thAya tema karavuM. te mATe evuM kaMIka karuM ke te bhikSA mATe nIkaLe. e pramANe jo potAnI vaiyAvacca karaze to pachI bIjAnI paNa vaiyAvacca karaze. tyArapachI AcAryae badhAM sAdhu - alpa sAgArikone kahyuM - huM jauM chuM. tame ekalAM ja samuddeza karajo. pitAmuni Agama vAta karI, te sAdhu badhAMe svIkArI. - X + X - AcArya gayA. te sAdhuo bhikSArthe nIkaLyA. badhAM ekalAM ja samuddeza kare che. tyAre pitAmuni vicAre che ke mane - A loko Apaze. paNa eka paNa sAdhue temane AhAramAM kaMI na ApyuM. ema karatAM karatAM koIe kaMI na ApatA te pitA muni krodhita thayA. koI kaMIja bolatuM nathI. tyAre te sthavira vicAre che, kAle mAro putra Avaze, tyAre jo jo, huM A badhAMnI khabara laIza ! bIjo divase AcAryae AvIne pUchyuM - he pitA ! tamAro kAlano divasa kevo rahyo? tyAre pitA muni bolyA - he putra ! jo tuM nahIM ho to huM eka paNa divasa jIvI zakIza nahIM. A bIjA je mArA putro-pautro che, te paNa kaMI ApatA nathI. tyAre AcArya e tenI sAme ja badhAMne tataDAvyA. teoe paNa kabUla karyu. tyAre AcArya bolyA - pAtrA lAvo, huM jAte ja pitAnuM pAraNuM karAvavA kaMIka laI AvuM. tyAre vRddhi vicAryu ke - mAro putra kema jAya ? loko pAse kadApI pUrve A rIte gayela nathI. tethI vRddha bolyA - huM ja jaIza. pachI te vRddha jAte ja nIkaLyA. te labdhisaMpanna hatA. lAMbo kALa gRhasthapaNe ja rahelA. te bhramaNa karavAnuM jANatA na hatA. kyAM dvAra ke apadvAra che te paNa khabara na hatI. pachI te eka ghera padvArathI gayA. - 4 - 4 - gRhasvAmI pUche che - apadvArathI he pravrujita kema AvyA ? vRddhe kahyuM - lakSmI AvatI hoya tyAre dvAra ke apadvAra zuM? jyAMthI Ave tyAMthI sAruM ja che ne. gRhasvAmIe kahyuM - Ane bhikSA Apo. tyAre 32 lADavA maLyA. vRddha muni te laIne AvI gayA. enA vaDe AlocanA karAI. pachI AcArya Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 Apane bIza ziSyo thaze. paraMparAthI AvalikA sthApaka thaze. pachI kahe che AcAryae pUchyuM - jo tame koI rAjakuLathI kaMI vizeSa meLavo to kone Apazo ? te bolyA brAhmaNone amArA sAdhu paNa eTalAM ja pUjya che Amane teno lAbha pahelAM Apo. badhAM sAdhune ApyuM. tyAre pharI potAne mATe bhikSA levA gayA. pachI temane paramAnna ghI-khAMDa sahita prApta thaI. pachI svayaM samuddeza karyo. e pramANe te potAnA mATe bhramaNa karatA ghaNAM ja labdhisaMpanna thaI bALa ane durbaLanA AdhArarUpa thayA. 84 - te gacchamAM traNa puSpamitro hatA. eka durbalikApuSpamitra, eka dhRtapuSpamitra ane eka vastrapuSpamitra. je durbalika hatA te smAraka yAda rAkhanAra hatA. dhRtapuSpamitra ghIne utpAdita karatA hatA. tene labdhi hatI. dravyathI ghIne utpAdita kare, kSetrathI ujjainImAM, kALathI - jeTha ane aSADha mAsamAM, bhAvathI - eka brAhmaNI-prasUtAtenA patie thoDuM-thoDuM ekaThuM karIne cha mAsa vaDe ghIno ghaDo upArjana karelo. jethI te prasUtA mATe kaMIka upayogI thAya. tenI yAcanA karavI. bIjAnI nahIM. catAM paNa te harSita ane saMtuSTa thaIne ApI de. parimANathI - jeTaluM gacchane joItuM hoya teTaluM. te sAdhu vahoravA nIkaLe tyAre pUche, kone keTalA ghInuM prayojana che ? jeTaluM bole, teTaluM lAvI de. - je vastrapuSpamitra hatA, tene AvI ja labdhi hatI. te vastrone upArjita karI zakatA hatA. dravyathI vastra, kSetrathI vaideha ke mathurAmAM, kALathI varSAmAM ke zItakALamAM. bhAvathI - jema koI eka vidhavA hoya. te ati duHkhathI bhukhe maratI, kAMtaNa karatI, eka vastrane vaNIne kAle paherIza ema vicAre. eTalAmAM jo te vastrapuSpamitra tenI yAcanA kare to harSita ane saMtuSTa thaIne ApI de. pariNAmathI - gacchanA badhAM sAdhune joIe teTaluM. bolyA je durbalikApuSpamitra hatA, teNe nave paNa pUrve bhaNelA. te tene rAta-divasa yAda karatA. e pramANe smaraNa karatAM-karatAM te dubaLA thaI gayA. jo teo smaraNa na kare to tenuM badhuM vistRta thaI jatuM. tene vaLI dazapuramAM ja svajano hatA. teo vaLI, raktapaTa upAsakA hatA. AcAryanI pAse AvatA-Azraya karatA. teo kahetAamArA bhikSu dhyAnarata che. tamAre dhyAna nathI. AcAryae kahyuM - amAre dhyAna che. A tamAro je svajana durbalikA puSpamitra che, te dhyAnane lIdhe ja durbaLa che. teo bolyA ke - A gRhasthapaNAmAM snigdha AhAra vaDe balika hato, ahIM te maLatuM nathI, mATe durbaLa che. AcAryae kahyuM - A ghI vinA kadAcit bhojana karato nathI. teo pUche che ke tamArI pAse ghI kyAM che ? AcAryae kahyuM dhRtapuSpamitra lAve che paraMtu te svajanone vizvAsa beTho nahIM. tyAre AcArya bhagavaMte pUchyuM ke - - e zuM tamArI pAsethI lAve ? teo ghIno gADavo laI Avo. temane bodha pamADavA temanA ghera mokalyA. have - Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 375,776 ghI lAvo. te pramANe devAne pravRtta thayA. te paNa maTe che. to paNa ghaNuM ja ghI Ape che. pachI nirviNa thAya che. tyAre kahe che - have smaraNa karazo nahIM. sAdhu saMtaprAMta AhAra karavA lAgyA. tyAre te pharI paNa purANa zarIravALA thaI gayA. pachI temanA svajanone khAtarI karAvI, dharma kahyo. teo zrAvako thayA. te gacchamAM A cAra vyakti mukhya hatA - durbalikApuSpamitra, viMdhamuni, phazurakSita ane goThA mAhila. temAM je viMdhamuni hatA te ghaNAM medhAvI hatA. sUtrArtha ane tadubhaya dhAraNAmAM samartha hatA. te vAraMvAra sUNAmaMDalImAM viSAda pAmatA cAvatuM paripATIe AlAvA AvatA teTalAmAM khedita thaI jatAM. temaNe AcAryane kahyuM - huM sUtra maMDalImAM viSAda pAmuM chuM kemake ghaNAM kALe AlAvAnI paripATI Ave che. to mane vAcanAcArya Apo. tyAre AcAryae durbalikApuSpamitrane tenA vAyanAcAryarUpe ApyA. tyArapachI te keTalAMka divaso vAcanA ApIne AcArya pAse AvyA ane kahyuM - mane vAMcanA detA [bIjuM jJAna nAza pAme che -x - x * jo huM smaraNa nahIM karuM to navamuM pUrva nAza pAmaze. tyAre AcArya vicAre che - jo AvA parama medhAvIne A pramANe maraNa karatAM nAza pAme, to bAkInAne to cirana ja che. temaNe atizayano upayoga mUkyo - mati, medhA, dhAraNA vaDe zeSa puruSone parihIna thatAM ane kAlAnubhAvane paNa ghaTato jAyo. tethI AryarakSita sUrie anugrahane mATe anuyogane zrutavibhAgathI pRthak karyA. jethI sukhethI grahaNa thaI zake. nayonA paNa vibhAga karyA. - X - X - X - ItyAdithI kAlika zratamAM naya vibhAga na rahyo. * bhAga-124 - kAlika zrata, RSibhASita [e be anuyoga], trIjo Anuyoga sUrya prajJapti, dRSTivAda e cotho anuyoga jANo. * vivecana-124 : kAlika zruta te 11-aMgarUpa che, RSibhASita - te uttarAdhyayanAdi, trIjo kAlAnuyoga giNitAnuyoga te sUryaprajJapti, upalakSaNathI caMdraprajJapti Adi. kAlikakRta te caraNakaraNAnuyoga che. RSibhASita te dharmakathAnuyoga che ema jANavuM. Akho daSTivAda te cotho anuyoga che arthAt tene dravyAnuyoga jANavo. temAM gaThaSi bhASitane dharmakathAnuyoga ema kahyo. tethI mahAkalpakRtAdi paNa RSibhASitatvathI daSTivAdathI uddharela chatAM tenA pratipAditatvathI dharmakathAnuyogatvano prasaMga Ave. tethI teno apoddhAra karavAne mATe kahe che - * niryukti -- je mahAkAbuta ane je paNa bAkInA chedasUtro che, te carakaraNAnuyoga che ema karIne kAlika arthamAM samAvAyA che. * vivecana-730 - (gAthArtha kaho.] ahIM je rIte AryarakSitane devendro vAMdhA, te pramANe kahe 86 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda che. teo vicaratA mathurA gayA. tyAM bhUta guphAmAM vyaMtaragRhe rahyA. A tarapha devendra devarAja zaka mahAvidehamAM sImaMdhara svAmIne pUche che - nigoda jIvanuM svarUpa zuM ? jyAre bhagavaMte nigodanA jIvonuM svarUpa kahyuM, tyAre Indra pUchyuM ke- zuM bharataddogamAM evuM koI che, je nigodanuM AvuM svarUpa jaNAvI zake ? bhagavaMte kahyuM - hA, AryarakSita che. tyAre brAhmaNanuM rUpa laIne Indra Avyo. tyAM sthavira [vRddha rUpa karIne sAdhu nIkaLatA hatA tyAre Avyo. vaMdana karIne pUchyuM - bhagavanuM ! mArA zarIramAM A mahA vyAdhi thayo che. mAre bhakata paccakakhANa karavuM che. to mane jaNAvo ke mAruM AyuSya keTaluM che ? AyazreNi yavikomAM kaho. tyAre upayogavaMta AcArya jeTalAmAM jue che ke - AnuM Ayu to 100 varSathI adhika che, be ke traNa. tyAre vicAre che - bharatakSetramAM Avo manuSya na hoya. A koI vidhAdhara ke yaMtara hovo joIe. cAvatu AnuM Ayu to be sAgaropamanuM che. tyAre be hAtha paDe bhramara kheMcIne kahyuM - tame zaka cho. te vakhate zake badhI vAta karI. jemake - meM mahAvidehamAM sImaMdhara svAmIne pUchyuM ane e rIte ahIM Avyo. to huM nigodanA jIvonuM svarUpa sAMbhaLavA IcchuM che. tyAre AryarakSite tene kahyuM. tyAre saMtuSTa thaI zaka pUche che - huM jauM ? AcAryae kahyuM - muhUrta mAtra raho. teTalAmAM sAdhuo Ave che. hAla dukathA pravarte che, je calita thayA che, teo sthira thaI jaze ke hajI paNa devendro Ave che. tyAre zakae kahyuM ke - jo te mane joze to teo ala saravI hovAthI niyANuM karaze, mATe huM jauM. tethI cihna karIne jauM. pachI zakae upAzrayanuM dvAra bIjI tarapha karI dIdhuM. tyArapachI saMyato AvyA. jue che ke - A dvAra Ama kema thaI gayuM ? AcAryae uttara Apyo ke - x- zaka Avela hato. teo kahevA lAgyA - aho ! ame na joyo. kema muhad dhIraja na rAkhI ? tyAre kahe che ke - aA savavALA manuSyo nidAna karaze, tema jANIne A pratIhArya karIne gayo. e pramANe Arya rakSita devendra vaDe vaMdita kahevAyA. teo kyAreka vihAra karatAM dazapura gayA. mathurAmAM akriyAvADI utpanna thayela. mAtA nathI, pitA nathI, e pramANe nAstika vAda kare che. * x * tyAre saMghe eka saMghATaka [sAdhu yugalane AryarakSita sUri pAse mokalyA. teo yugapradhAna AcArya che. te baMnee AvIne rakSita sUrine kahyuM. teo vRddha thaI gayelA. tyAre tenA mAmA goThA mAhilane mokalyA. temane vAdalabdhi hatI. teNe jaIne te vAdIno nigraha karyo. pachI zrAvakoe goThA mAhilane pakaDI rAkhyA, tyAM ja teo comAsu rahyA. A tarapha AryarakSita sUri vicAre che ke - have gaNane dhAraNakartA koNa thaze ? tyAre temaNe dubalikApuSpamitrane nirdhArita karyA. vaLI je temano svajanavarga Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 upodghAta ni * 999 hato, te goThAmAhila ke phazurakSita mATe abhimata hato. tyAre AcAryae badhAMne bolAvIne dehAMta kahyuM - jemake traNa ghaDA hoya - niSpAvakUTa, telakUTa ane ghIkUTa. te traNene jo uMdhA mukhe karavAmAM Ave to niSpAva-aDada badhAM ja bahAra nIkaLI jaze. tela paNa nIkaLI jaze to paNa tenA aMzo rahI jaze. ghI ghaDAmAM ghaNuM badhuM coMTI raheze. e pramANe he Aya ! huM durbalikApuSpamitra prati sUtra, artha, tadubhayamAM nipAvakuTa samAna thayo chuM. zurakSitamAM tailakUTa samAna thayo ane goThAmAdilamAM ghInA ghaDA samAna thayo chuM. e rIte sUtra ane arthathI durbalikApuSpamitra upagata che mATe te tamArA AcArya thAo te badhAMe paNa tema svIkArI lIdhuM. bIjA paNa kahe che - jemake huM kazurakSita ane goThA mAhilane mATe varyo chuM. te pramANe tamArA vaDe paNa vartana thavuM joIe. teo paNa bolyA - jema Apa amArAmAM vatya, tema AmAM paNa vartajo. vaLI - huM kRta ke akRtamAM jema roSa ke kSama karato nathI, te e pramANe vartavuM sAruM e pramANe baMne vargone AjJA karI, bhaktapratyAkhyAna karI devaloke gayA. goThA mAhile paNa sAMbhaLyuM ke AcArya kALagata thayA. tyAre AvIne te pUche che - gaNane dhAraNakartA rUpe kone sthApyA che ? ghaDAnuM dRSTAMta paNa sAMbhaLyuM. tethI te pRthaka upAzraye rahevA AvI gayo. temanI pAse tyAre namIne badhAMe ubhA thaIne kahyuM ke - ahIM ja raho. paNa goThAmAhila na mAnyA. tyAre bahAra rahIne bIjAne vyagrAhita karavA lAgyo. paNa temane sugrahita karI zakyo nahIM. A tapha AcArya artha porisi kare che, te sAMbhaLato nathI ane kahe che - tame ahIM aDadanA ghaDA samAna cho. tyAre tyAM uThIne viMdhamuni anubhASaNa karatAM te sAMbhaLe che. AThamAM karmapravAda pUrvamAM karmonuM varNana Ave che. je rIte karma baMdhAya che. jIva ane karmano baMdha kaI rIte thAya ? e vicAramAM te abhinivezathI anyathA mAnato ane prarUpato nikUva thaI gayo. A prastAva vaDe A nikUvo koNa ? te AzaMkA nivAravA mATe tene pratipAdana karavAnI IcchAthI kahe che - * niyukti -778 - bahurata, pradeza, Avyakata, samuccheda, dvika, mika, abhAvika e pramANe sAta nikuvo nize vadhamAnavAmInA tImiAM thayA. * vivecana-738 : (1) bahurata- eka samaya vaDe kriyAdhyAsita rUpathI vastunI utpatti na thAya, paNa ghamAM samaye utpatti thAya. ghaNAM samayamAM Asakata te bahurata arthAtu dIrdhakALe dravya prasUtine prarUpanArA. (2) pradeza-jIvapradezo. * x - jenA jIvapadezo che te jIvapadezanikUva - carama pradeze jIva che tema prarUpaNa karanAra, (3) avyakta - 4 - avyakatA * x * vyakata eTale skUTa, vyakta nathI te avyakta-arUTa matavALA. saMyatAdinA avagamamAM saMdigdha buddhivALA. (4) samuccheda - prasUti pachI sAmatyathI prakarSa cheda te samuccheda - vinAza. tene jANanAra ke bhaNanAra te sAmucchedA arthAt kSaNa kSayi bhAvanI prarUpaNA karanArAo. (5) ddhika - eka samayamAM be kriyA samuditamAM dvikIya, tene bhaNatA ke jAmatAM laikriya. kALabhedathI be kriyAno anubhava parUpanArA. (6) trika - airAzika eTale jIva, ajIva, nojIva bhedathI traNa rAzinI gApanA karanArA te airAziko. (9) baddhika - jIva vaDe RSTa karma skaMdhavat baddha nathI te abaddha, te abaddha che tema mAnatA ke jANatA te baddhiko - pRSTi karmanA vipAkanI prarUpaNA karanArA. A sAta nikUvo vardhamAna svAmInA tIrthamAM thayA. temAM nilavano zo artha che ? potAnI yuktithI tIrthakaranA kahevAne chupAve te nilava eTale mithyArdaSTi. kahyuM che - sUtroktanA eka paNa akSaranI aruci je manuSyane thAya, te mithyArdaSTi che. ApaNe to jinezvare kahela sUtra ja pramANa rUpa che. 7 zabda vizeSaNa che, zuM vizeSita kare che ? bIjA to vyaliMgathI paNa bhinna - boTika nAme che. te paNa vardhamAnasvAmInA tIrthamAM. temanuM nirgamana anukrame kahIMza - hAla A mato jenAthI samutpanna thayA, te kahe che - * niryukti-379,780 : bahurata mata jamAlithI, jIvapadeza mata tiSyaguptathI, avyatA apADhaNI, sAmuccheda a#mitrathI, lekriyA gaMgAcAryathI, girAzika mata lalakathI ane skRSTa addhikarmamata sthavira goSThA mAhilathI nIkaLyo. * vivecana-339,380 - gAthArtha kahyo. vizeSa A - baddhika mata goThA mAhitathI utpanna thayo. have je nagaramAM A nikUvo utpanna thayA te kahe che - * niyukti -381 - zrAvatI, RSabhapura, zevikA, mithilA, ulakAtIra, aMtaraMjikApurI, dazapura ane rathavIrapura nagaro hatA. * vivecana-781 - ukta sAte nagaro nihnavonA anukrame prabhavasthAno che. kahevAnAra bhinna dravya-liMga-mithyAdaSTi boTikanuM prabhavasthAna rathavIrapura che. bhagavaMtane kevaLajJAna utpanna thayA pachI parinivRta thatAM koNa keTalA kALe niva rUpe utpanna thayA tenuM pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti -382,383 : cauda varSe, 16 varSe 14 varSe, rara0 varSe, rara8 varSe 544 varSe, 584 varSe, 609 varSe anukrame nikUvonI utpatti thaI. temAM pahelA be kevaLajJAna pachI ane bAkInA bhagavaMtanA nivasi bAda utpanna thayA. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 382,783 90 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * vivecana-382,383 : gAthArtha kahyo. avayavArtha to bhANakAra kaheze. jJAnotpattithI AraMbhIne 14 varSa ane 16 varSa vyatIta thayA pachI temAM pahelAM be nikUvo utpanna thayA. bhagavaMta nivaNi pAmyA pachI cokta kALe bAkInA atui avyakatAdi utpanna thayA. boTika prabhavakALa lAghavAyeM kahyo. have sUcitArthane mULa bhASyakAra yathAkrame kahe che - * bhAga-15 - jinavara mahAvIrane jJAnotpAdana pachI cauda varSa gA bAda bahurata nAmano mata zrAvattimAM utpanna thayo. * vivecana-15 :gAthArtha rahyo. je rIte utpanna thayo, te darzAvatI gAthA kahe che - * bhASa-126 : vIra bhagavaMtanI putrI jyeSThA ke sudarzanA ke anavadhA hatI. jamAI jamAlI hatA. jemAlIe paoo puruSanA parivAra sAthe ane putrIe 1ooonA parivAra sAthe dIkta lIdhI. jamAlIe zrAvatInA hiMduka udhAnamAM bahurata mata sthApyo. jamAline choDIne bIjAne TaMka zrAvake bodha karyo. * vivecana-126 : kaMDapura nagaramAM tyAM jamAli bhagavaMta vIrano bhANeja hato. teNe bhagavaMtanI pAse 5oonA parivAra sAthe dIkSA lIdhI. tenI patnI je bhagavaMtanI putrI hatI, tenA nAmo jyaThAke sudarzanA ke anavadhA paNa 10oonA parivAra sAthe pravajita thaI [ahIM nAmamAM kaMI pAThadoSa saMbhave che, aAma sudarzananuM nAma bahena rUpe che. jema bhagavatI satramAM che, tema kahevuM. jamAlI 11 aMga bhacA. svAmIne kahIne pa00nA parivAra sAthe jamAlI zrAvatI gayo, tyAM tiMduka udhAnamAM koSTaka rItyamAM samosaya. tyAM tene aMtaprAMta AhArathI roga thayo. vihAra karavA asamartha thayA. tyAre zramaNone kahyuM - zayyA saMskAraka karo. teoe saMthAro karavAno AraMbha karyo. eTalAmAM jamAli dAhajvarathI abhibhUta thayA. ziSyone pUche che saMthAro patharAyo ke nahIM ? teoe kahyuM - patharAyo, jamAlie uThIne joyuM to ardha saMskRta [patharAyela] joIne kodhita thayo. siddhAMta vacana yAda AvyuM - "karAtuM karAyuM" kahevAya. karmanA udayathI viparIta ciMtave che. "karAtuM karyu" e bhagavaMta vayanA viparIta che. kemake pratyakSa viraddha che ahIM aDadho patharAyela saMthAro patharAyelo nathI te dekhAya che. tethI karAtApaNAthI pratyakSa siddha vaDe 'karAyu' ghama dUra karavo ema bhAvanA che. tethI je bhagavaMta kahe che, te asatya che. paraMtu "karAyu te ja karAyu" kahevAya. ema vicArIne e pramANe ja prarUpaNA kare che. teNe AvI prarUpaNA karatA vagacchanA sthaviroe A pramANe kahyuM - hai AcArya bhagavaMta vacana che "karAtuM karAyuM" te aviparIta ja che, te aviruddha nathI. jo "karAtI kriyAviTane karAyI" IcchatA nathI, to pahelAM kriyA anAraMbha samayanI jema pachI paNa kriyAnA abhAve kema Iccho cho ? nitya prasaMga che. kemake kriyAnA abhAvanuM aviziSTava che. tathA je tame kahyuM ke "aDadho patharAyela saMthAranuM na patharAyeluM dekhAya che." te paNa ayukta che, kemake je jyAre jeTalAM AkAza dezamAM vara6 patharAya che te tyAre teTalAmAM patharAyuM ja che. e pramANe pachInA vastra pAtharavAnA samaye nize e patharAyela ja che. bhagavaMtanuM vacana viziSTa samaya ApekSI che, mATe temAM doSa nathI. e pramANe jayAre te svIkArato nathI, tyAre keTalAMka tenA vacananI zraddhA karatAM bhagavaMta pAse gayA. bAkInA tenI sAthe ja rahyA, priyadarzanA paNa sAthe rahyA. [paheai sudanA kahed, ahIM priyadarzana lakhyuM, je aya zAstramAM saMmata nAma che.] tyAM Dhaka nAme kuMbhAra zrAvaka hato. tyAM rahyA, teNI vedana karavAne AvI, teNIne paNa temaja prajJApanA karI. teNI jamAlInA anurAgathI mithyAtvane pAmI. sAvIone ema kahevA lAgI. TaMkane paNa kahe che. TUMka jANe che ke A bhagavaMta vacanathI viparIta matavALI thaI che. tethI DhaMka kahe che - huM A vizeSatara samyaka jANato nathI. anya koI divase svAdhyAya porisi kare che. tyAre TaMke vAsaNa kholIne temAMthI aMgAro pheMkyo tyAre priyadarzanA sAdhvInI saMghATI-vastramAM eka sthAne baLI gayuM. te kahe che - he zrAvaka ! tame mArA varane kema bALo cho ? TaMka bolyo - tame ja kaho cho ke "baLatuM banyuM na kahevAya." to pachI tamAro kapaDo kaI rIte baLyo. tyAre teNI bodha pAmIne kahe che - huM sabhya praticoyaNAne IcchuM chuM. tyAre teNIe jaIne jamAlIne ghaNuM kahyuM. jamAlIe jyAre svIkAryuM nahIM, tyAre teNI ane bAkInA sAdhuo bhagavaMta pAse upasaMpanna thayAM - joDAyAM. bIjo paNa ekAkI - anAlocita kALagata thayo. A saMgrahArtha kahyo. [gAthArya pUrve kahyo ja che.] bIjA AcAryo kahe che - ceSThA eTalI moTI, sudarzanA nAme bhagavaMtanI bahena hatI, jamAli teno putra hato. tene anavadhA nAmanI bhagavaMtanI putrI, jamAlInI patnI hatI. pahelo nidbhava kahyo. have bIjAnuM pratipAdana kare che - * bhANa-127 : vIra bhagavaMtane kevalajJAna utpanna thayA pachI 16 varSa bAda jIvapadeza saMbaMdhI mata RSabhapura nagaramAM utpanna thayo. * vivecana-123 : bhagavaMtane jJAna utpAditAnA 16-varSa pachI jIvaprAdezika mata kaI rIte utpanna thayo ? rAjagRhanagaramAM guNazIla caitya hatuM. tyAM vasu nAmanA caudapUrva AcArya samosaya. temanA ziSya tISyagupta hatA. tene AtmapravAda pUrvamAM A AlAvo bhaNavAmAM Avyo - bhagavaneka jIva pradeza jIva hoya tema kahevAya ? nA, A Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 upodghAta ni - 382,383, bhANa-127 artha barAbara nathI. e pramANe be jIvapradeza, traNe, saMkhyAd, asaMkhyAta ? yAvatu eka pradeza nyUna hoya to paNa jIva na kahevAya. kemake saMpUrNa lokAkAza pradeza tulya pradeze jIva che. e pramANe adhyApana katAM tene mithyAtvano udaya thayo. tethI teNe A rIte vicAryuM ke - jo ekAdi jIvapradeza vize eka pradezahIna hoya to paNa jIva kahevAto nathI. paraMtu caramapadezayukata ja jIva kahevAya. tethI te eka pradeza ja jIva che. tenA bhAvabhAvitvathI jIvavuM che. teNe Ama pratipAdana karatAM gurue kahyuM ke - nA, tema nathI. to jIvano abhAva prasaMga thAya. kaI rIte? Apane abhimata che ke aMtyapradeza paNa ajIva che, bIjA pradezanA tulya pariNAmapaNAthI kahyuM. prathamAdi pradezavat, athavA prathamAdi pradeza jIva che. kemake zeSa pradeza tulya pariNAmava che. aMtyapradezavatuM. ekaikanA pUraNavanA avizeSathI, eka paNa vinA tenuM saMpUrNatva e pramANe kahela che. to paNa jyAre tiSyagupta e te vAta na svIkArI. tyAre teno kAyotsarga karyo. e pramANe te ghaNI sadbhAva udbhAvanAthI mithyAtva abhiniveza vaDe potAne, bIjAne ane ubhayane sugrahita, vyutpAdita karato AmalakapA nagarI gayo. tyAM mazAla vanamAM rahyo. tyAM mitrazrI nAme zrAvaka hato. te jANe che - A nihava che. anya koI divase tenA ghera saMkhaDI - jamaNavAra hato. tyAre teNe tiyaguptane nimaMtraNA karI, Ape svayaM ja ghera padhAravuM. teo gayA, tyAre tyAM taiyAra karAyela vipula khAdhakavidhi lAvavAmAM AvI. tyAre te temAMthI eka eka TukaDo TukaDo Ape che. e pramANe bhAtano kaNIyo, zAkano TukaDo, vastrano khaMDa Ape che, pachI page paDIne svajanone paNa kahe che - Avo, vaMdana karo. ApaNe sAdhune pratilAbhita karyA. aho ! huM dhanya chuM, puNya sahita chuM ke Apa svayaM mAre ghera padhAryA. tyAre tiSyagupta kahe che - mArI mazkarI kema karI? mitrazrI bolyo - ApanA siddhAMta mujaba meM Apane pazilAgyA che. jo vardhamAnasvAmInA siddhAMta mujaba pratilAbhita karuM to Apane A mazkarI nahIM lAge.] tyAre tigupta bodha pAmyA. he Arya! huM samyak paDicoyaNA IcchuM chuM. pachI zrAvake vidhipUrvaka temane paDilAvyA ane 'micchA mi dukkaDa' dIdhuM. e pramANe te badhAM bodha pAmyA. AlocanA ane pratikramaNa karI vicAravA lAgyA. A ja vAtano upasaMhAra kare che - * bhASa-128 - rAjagRhImAM guNazIla caityamAM caudapUrvI vasu AcAryanA tigupta ziSyathI AmalakathA nagarImAM mata nIkaLyo. mitrazrI e krUra piMDathI bodha karyo. vivecana-128 - vizeSArtha kahevAI gayo che. vasu AcArya samosa. tiSyaguptane evI daSTi Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda utpanna thaI, AmalakA nagarI gayo. mitrazrI zrAva ke bodha karyo. bIjo nidbhava samApta. have bIjAne pratipAdita kare che - * bhASya-129 : vIra bhagavata siddhi gayA pachInA ra14-varSe zvetAMbikAmAM Avyakatono mata samutpanna thayo. * vivecana-129 : gAthArtha kaho. mata kevI rIte nIkaLyo? zvetAMbikA nagarI polAza udhAnamAM Arya aSADha nAme AcArya hatA. temanA ghaNAM ziSyo AgADha yoga svIkArIne rahelA. te ja AcArya temanA vAcanAcArya hatA. tyAM bIjuM koI na hatuM. te sagie hRdayanA zULathI mRtyu pAmI, saudharmaka nalinIgubha vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. avadhijJAnano upayoga mUkyo. eTalAmAM potAnuM zarIra joyuM, tyAM te sAdhuo AgADha yogane vahana karatA hatA, teo paNa jAmatA na hatA ke AcArya kALa pAmyA che. tyAre te ja zarIramAM pravezIne te sAdhuone uThADIne kahyuM - vairAmika karo. e pramANe teNe tenA divyapabhAvathI jaldIthI sAraNA karI. pachI teNe kahyuM - he bhaKto! kSamA karo. kemake mArA jevA asaMyate Apane vaMdana karAvyA. huM amuka divase kALa pAmyo. paraMtu ApanI anukaMpAthI Avyo chuM. e pramANe te kSamA mAMgIne pAchA gayA. sAdhuo paNa temanuM zarIra tyajIne vicAre che - ATalo kALa ame asaMyatane vAMdhA. tyArapachI teo avyakta bhAva bhAva ce - koNa jANe ahIM koNa sAdhu che. ke deva che ? mATe paraspara vaMdana karavuM nahIM. jethI asaMyatane vaMdana ke mRSAvAda sevana na thAya. bIjAnA sthavira vacanamAM saMdeha rahe ke zuM te deva haze ? ke sAdhu haze ? ItyAdi. jo te rU5 dazavi deva che ema kahe to ThIka. sAdhu che ema kahe to samAna rUpamAM kema zaMkA thAya ? ItyAdi ghaNI rIte sAdhuone samajAvyA paNa teo na mAnyA eTale temane gaccha bahAra karyA. tyAMthI vicaratA rAjagRhI gayA. tyAM mauryavaMzamAM janmela balabhadra nAme zrAyaka rAjA hato. teNe A vAta jANI ke te sAdhuo ahIM AvelA che. tyAre teNe koTavALane AjJA karI ke - jAo ane guNazIlathI sAdhuone laI Avo. teo laI AvyA. rAjAe sevakone kahyuM ke - jadI Amane cAbukanA mAra vaDe mAro. pachI hAthInA kaTakane lAvatA, teo bolyA - ame jANIe chIe ke- tuM zrAvaka che, to amane zA mATe marAvaza. rAjA bolyo - tame cora cho ke jAsusa cho ke pachI abhimarA cho ? koNa jANe che. teo bolyA ke - ame sAdhuo chIe. sajA pUche che ke - tame kaI rIte zramaNa cho ? jo avyakto paraspara paNa vaMdana karatAM nathI. to pachI tame - zramaNa cho ke jAsusa cho? huM zrAvaka chuM ke nathI ? tyAre te sAdhuo bodha pAmyA, lajita thayA, pratipatta ane zaMkitatA rahita thayA. tyAre mRdutAthI nirbhatsata karyA, jethI bodha pAme. pachI temane mukta karIne Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 382,383, bhASya-130 4 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 khamAvyA. have A ja arthano upasaMhAra karatA kahe che - * bhASya-130 - zotA nagarInA polAsa udhAnamAM aSADhAcArye yoga karAvatA te divase hadayaraLathI mRtyu pAmI saudharmakaze nalinigubha vimAnamAM utpanna thayA. rAjagRhImAM mauryavaMzI balabhadde pratibodayA. * vivecana-130 : gAthArtha kahyo vizeSa A - aSADha deve utpanna thaIne avadhi jJAna vaDe pUrva vRtAMta jANIne ziSyone yoga pUrA karAvyA. devaloke gayA pachI temAM avyakatagatavALA temanA ziSyo vicaratA rAjagRhI pahoMcyA ItyAdi pUrve kathAnakamAM kahela che, bIjo nidbhava kahyo. have cotho kahe che - * bhASA-131 - vIra bhagavaMta siddhimAM gayA pachI rara0 varSe mithilApurImAM sAmuchedika nAmano mata utapanna thayo. * vivecana-131 - [gAthArtha kahyo je rIte utpanna thayo, te batAvatA kahe che - * bhASa-13ra : mithilAmAM lakSmIdhara caityamAM mahAgirinA kauDinyanA Azcamika ziSyathI anuvAda pUrvamAM naipuNika vastu bhaNatAM sAmuccheda mata utpanna thayo.] rAjagRhImAM khaMDarakSA dvArA pratibodha pAmyA.] * vivecana-13ra : mithilA nagarImAM lakSmIgRha caityamAM mahAgiri AcAryanA kauDinya nAme ziSya hatA. temanA ziSya mitra hatA. te anupavAda pUrvamAM auSaNika vastu bhaNatA hatA. temAM chinna chedanaka vaktavyatAmAM AlAvo Avyo. jemake - vartamAna samaya tairayika vyuccheda pAme che. e pramANe vaimAnika sudhI jANavuM. e pramANe dvitIyAdi samayamAM paNa kahevuM. ahIM tene vicikitsA janmI - badhAM pratyutpanna samaye janmela viccheda pAme che - e pramANe karmanuM anuvedana sukRta-dukRtone kaI rIte thAya ? kemake utpAda pachI badhAMno vinAza thAya che. teNe AvI - AvI prarUpaNA karatA gurue kahyuM - eka nayanA matathI A sUtra che, mithyAtvamAM jaIza nahIM. nirapekSa bAkInA paNa nayone hadayamAM vicAra, kALaparyAya mAtra nAzamAM sarvathA vinAza nathI, vastu sva-para payayothI anaMtadharmathI yukata che. sUtramAM paNa kahe che - vastu dravyArthapaNe zAzvata che, payipaNe azAzvata che. tethI abhihita evA samayAdi vizeSaNathI sarvanAza thato nathI. evuM badhuM samajAvavA chatAM potAnA matane choDato nathI. pachI te sAmuccheda matane vyakta karato kAMpIlyapura gayo. tyAM khaMDarakSA nAme zrAvako hatA. teo mUAthI pAlita hatA. teoe A matavALAne jamyA. teoe temane pakaDyA, temane mAravA lAgyA. te sAdhuo bhayabhIta thaI bolyA - ame to sAMbhaLela ke tame zrAvako cho, to paNa sAdhune kema mAro cho ? teo bolyA - je sAdhu hatA, te to tamArA siddhAMta pramANe viccheda pAmyA, have tame to bIjA koI cora Adi cho. ItyAdithI teone bodha pamADyo. samyakatva svIkAryuM. * bhASya-133 - vIrapabhanA siddhigamana bAda rara8 varSe "be kiyA''no mata ulukA nadInA kinAre utpanna thayo. * vivecana-133 :gAthArtha kahyo. have je rIte utpanna thayo te kahe che - * bhASya-134 - ulakA nadInA kAMThe kheTaka sthAnamAM mahAgirinA ziSya, dhanaguptanA ziSya AryagaMgathI be kriyA mAM nIkaLyo. rAjagRhImAM mahAtapanA kAMThe maNinAga yakSe pratibodha karyo. * vivecana-134 - ulakA nAme nadI hatI. tenA upalakSathI janapada paNa te ja kahevAya che. te nadInA kAMThe eka kheTasthAnamAM, bIjuM ulakAtIra nagare, bIjA kahe che te ja kheTamAM. tyAM mahAgirinA ziSya dhanagupta nAme hatA, tenA paNa ziSya gaMgA nAme AcArya hatA. te te nadInA pUrvanA kAMThe hatA AcArya tenA pazcimI kAMThe hatA. pachI zaradakALamAM AcArya vaMdana mATe nIkaLyA. temane mAthe TAla hatI. ulukA nadI utaratA te TAla tApa vaDe baLavA lAgI, nIce zItaLa pANI vaDe zIta hatuM. tyAre tene vicAra Avyo - sUtramAM kahe che ke eka ja kriyA vedAya che, zIta ke uNa. huM be kriyA vedu chuM. tethI be kriyA eka ja samaye vedAya che, tyAre AcAryane kahyuM. AcArya bolyA- he Arya! evI prarUpaNA karato nahIM. eka samaye be kiyA na vedAya. kemake mana sUma samayane pakaDI na zake. tene samajAvavA chatAM teNe potAno mata na choDyo. te bhramaNa karatAM rAjagRhe gayo. mahAtapanA kAMThe prabhA nAme sarovara hatuM. tyAM maNinAga nAme yakSa, tenA caityamAM raheto hato. gaMgA AcArye tyAM parSadA madhya kahyuM - eka samaye be kriyA vedAya che. tyAre maNinAga yakSe te parSadAmAM kahyuM - are duSTa zaikSa ! aprajJApanA kema kare che ? A ja sthAne rahIne bhagavaMta vardhamAnasvAmIe kahela che ke - eka samaye eka ja kriyA vedAya che. zuM tuM tenAthI vadhu hoMziyAra thaI gayo che ? A bakavAda baMdha kara, nahIM to tane zikSA karIza. maNinAge mAravA letA te bhayathI pratibodha pAmyo, bolyo ke huM guru pAse jaIne pratikramavA IcchuM chuM. pAMcamo nihava kahyo. have chaThTho batAve che - bhAga-135 - bhagavaMta vIranA siddhigamana bAda 544 varSe AMtaraMjikApurimAM birANika Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 382,83, bhASya-135 matanI utpatti thaI. ech - vivecana-135 H gAcArya kahyo. have A matanI utpatti darzAve che. * bhASya-136 - aMtaraMjikA nagarImAM bhUtagRha caityamAM balazrI rAjAnA kALamAM zrIguptAcAryanA rohagupta ziSya. parivAka poTTazAle vAda mATe ghoSaNA karI. * vivecana-136 : kathAnakathI artha samajavo, te A pramANe - aMtaraMjikA nAme nagarI hatI. tyAM bhUtagRha nAme caitya hatuM, tyAM zrIgupta nAme AcArya hatA. tyAM balazrI nAme rAjA hato. te zrIgupta sthaviranI sAthe eka rohagupta nAme ziSya hato. anyagAme rahela. pachI te upAdhyAyane vaMdana karavAne Ave che. koI parivrAjaka loDhAnA paTTathI peTa bAMdhIne, hAthamAM jaMbu vRkSanI DALI laIne cAlI rahyo hato. tene pUchatAM te kahe che - jJAna vaDe peTa phATI jAya che, mATe loDhAnA paTTa vaDe bAMdhela che. jaMbU zAkhA eTale lIdhI che ke mAro koI pratipAdi jaMbudvIpamAM nathI. tyAre pachI teNe paTaha vagaDAvyo - parapravAdI koI rahyA nathI. tethI lokoe tenuM poTTazAla nAma karyu. te paTaha rohagupte rokI lIdho. teNe kahyuM - huM vAda karIza. tyAre te pratiSedhita thayo. AcArya pAse jaIne kahe che ke - meM eka paTahane rokela che. AcAryae kahyuM - khoTuM karyu. te vidhAbali che. vAdamAM parAjita thavAthI vidhA vaDe upasthita thAya che. tenI pAse A sAta vidhAo rahelI che - - bhASya-139 - viMchI, sarpa, uMdara, haraNI, bhUMDaNa, kAgaDI ane samaDI, A vidhAo vaDe te parivAka kuzaLa che. * vivecana-137 : viMchI-viMchIpradhAna vidhA levI e rIte sarpa, uMdara, mRgI - haraNIrUpe upaghAtakAriNI, ema ja bhuMDaNa, kAkavidhA, potakI vidhA arthAt samaLI vidhA. A vidhAo vaDe te parivrAjaka nipuNa che. rohagupte pUchyuM - have tenA nigraha mATe zuM karavuM? tyAre te AcAryae kahyuM - pATha karatAM ja siddha thAya evI A sAta pratipakSI vidhA grahaNa kara. te A che -- * bhASya-138 - mayurI, nakulI, biDAlI, vyAghI, sIMhI, ghuvaDI ane bAjaNa. A sAta vidhA parivAjakanA mathAM mATe tuM grahaNa kara. * vivecana-138 - gAthArtha kahyo. tene abhimaMtrita karela rajoharaNa paNa ApyuM. jo anya paNa koI prayoga kare to tyAre rajoharaNa ghumAvaje tenAthI ajayya banIza. Indra vaDe paNa jItavAne mATe zakya nathI. tyAre te vidhAo grahaNa karIne sabhAmAM gayo. teNe Ex Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 poTTazAla mATe kahyuM - A zuM jANe che ? bhale te ja vAda zarU kare. parivrAjaka vicAre che - A loko nipuNa hoya che. tethI temanA ja siddhAMtone grahaNa karyuM. jemake rAzi be che - jIva ane ajIva. tyAre rohagupte vicAryu ke ANe amAro ja siddhAMta grahaNa karyo. tethI tene buddhithI parAjita karuM. teNe traNa rAzi sthApI - jIva, ajIva ane nojIva. temAM jIvo - saMsAramAM rahelA, ajIva-ghaTa Adi. nojIva-garoLInI pUchaDI vagere. jemake daMDane Adi, madhyama, aMta che. bhAvo traNa bhede che. e pramANe teNe poTTuzAlane niruttara karI dIdho. tyAre te parivrAjake ropAyamAna thaI vRzvikA vidhA mUkI. tyAre rohagupte mayuravidhA mUkI. tenAthI vRzciko haNAyA. pachI teNe sarpa vidhAmUkI, rohagupte nakulI vidhA mUkI. e rIte uMdara sAme bIlADI, haraNa sAme vAgha, bhuMDa sAme siMha, kAka sAme ghuvaDa, samaDI sAme bAjaNa vidhA mUkI. e pramANe harAvI na zakatA poTTazAle gardabhI vidhA mUkI. te vidhAne rajoharaNa vaDe haNI. pachI parivrAjakanI hIlanA karIne kADhI mUkyo. pachI rohagupta parivrAjakne harAvIne AcArya pAse gayo. kahyuM ke - kaI rIte jItyo. AcArya bolyA ke - to pachI uThatAM kema na bolyo ke rAzio traNa hotI nathI, Ano buddhithI parAjaya karavA meM Ama kahela hatuM. hajI paNa jaIne kahI de. paNa tene e vAta na svIkArI, kyAMka mAruM apamAna thAya to? vAraMvAra AcAryae kahyuM. rogagupta bolyo - emAM zuM doSa che? jo rAzi traNa kahIe to? rAzi traNa ja che. AcAryae kahyuM - he Arya ! asadbhAva ane tIrthaMkarAzAtanA che, to paNa rohagupta na mAnyo. pachI te AcArya sAthe vAda karavA lAgyo. tyAre AcAryae rAjakule jaIne kahyuM - te mArA ziSyae khoTo siddhAMta kahela che. amArA mate rAzi be ja hoya che. tyAre rohagupta tethI vimukha thayo. rAjAne kahyuM ke - have tame amAro vAda sAMbhaLo. rAjAe te vAta svIkArI. pachI te baMnee rAjasabhAmAM nagarajano sAme vAda AraMbhyo. -- e pramANe eka-eka divasa karatAM cha mAsa thayA. tyAre rAjA bolyo, mAruM rAjya sIdAya che. tyAre AcAryae kahyuM - mArI IcchAthI meM ATalo kALa lIdho. have juo kAlanA divase AvIne teno nigraha karIza. tyAre prabhAtamAM kahe che kutrikApaNamAM parIkSA karo [vastu lAvo.] tyAM badhAM dravyo hoya che. tyAMthI jIva, ajIva ane nojIva lAvo. tyAre devatAe jIva ane ajIva ApyA paNa nojIva hatA nahIM. e pramANe 144 prazno vaDe temaNe rohaguptano nigraha karyo. A ja artha nA upasaMhAra mATe kahe che - * bhASya-139 - zrIguptAcArye rohagupta [ugka] nI sAthe 144 prazno vaDe ane kumikApaNamAM dRSTAMto batAvI cha mAsa sudhI vAda karI tene jItyo. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 382,083, bhAga-139 98 * vivecana-139 :- [niyukti dIpikAmAM Ano ghaNo vistAra che.] gAthArtha kahyo. vizeSa A - 144 vaDe rohagupta cha mUla padArtho grahaNa karyA. te A pramANe - dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa, samavAya. temAM dravya nava, te A rIte - bhUmi, jaLa, agni, vAyu, AkAza, kALa, dizA, AtmA ane mana. guNo 17, te A rIte - rUpa, rasa, gaMdha, sparza, saMkhyA, parimANa, pRthakava, saMyoga, vibhAga, parava, aparad, buddhi, sukha, duHkha, IcchA, dveSa ane prayatna. karmo pAMca bhede - uopaNa, avakSepaNa, AkuMcana, prasAraNa ane gamana. sAmAnya traNa bhede - mahA sAmAnya, sattA sAmAnya, traNa padArtha savRddhikArI, sAmAnya vizeSa - dravyatva Adi. bIjA ema vyAkhyA kare che ke- traNa padArtha sakarI satA, sAmAnya dravyavAdi. sAmAnya vizeSa-pRthvIvAdi vizeSa - saMta ane anaMta ane Ano pratyaya hetu te samavAya. A 36 bhedo che. AnA ekaikanA cAra bhaMga che. te A pramANe - bhUmi, abhUmi, nobhUmi, noabhUmi. e pramANe sarvatra. - temAM kRmikApaNamAM bhUmi mAMgatA TekuM ApyuM. abhUmi mAMgatA pANI ApyuM. nobhUmimAM jalAdi ja. noabhUmimAM TekuM ja. ema badhe che. jIva ane ajIva ApIne nojIva mAMgyA, pharI ajIva ApyA. *x * pachI bhalUkano nigraha karAyo. gurue tenA mastake glemanI kuMDI bhAMgIne tene samudAya bahAra karI dIdho. gurunI paNa pUjA thaI ane nagaramAM ghoSaNA karAI ke - vardhamAnasvAmIno jaya thAo. A arthano ja upasaMhAra karatAM kahe che - * bhASya-14o - te vAdamAM parAjaya pAmyo. tethI rAjAe teno dezanikAla kauM vadhamAna jinezvarano jaya thAo. ema nagaramAM ghoSaNA karAvI. * vivecana-14o : tenA vaDe paNa vaizeSika mata prarUpyo. acAnya vaDe khyAti karI, te ulUka vaDe praNita che, ema kahevAya che kemake te gotra vaDe ulUka hato. chaThTho nilava kahevAyo. have sAtamo kahe che - * bhAga-141 - bhagavaMta vIranA siddhigamana pachI 584 varSe abhaddhika nAme mata dazapura nagaramAM utpanna thayo. * vivecana-141 : gAthArtha kahyo.] kaI rIte utpanna thayo ? tyAM AryarakSitanI vaktavyatAmAM kathAnaka prAyaH kahela ja che. yAvat goThAmAhilane AlAvAmAM karmabaMdha vicAraNAmAM karmanA udAyathI mithyAva udaya thayo. tathA kathAnakanA anusaMdhAnane mATe pUrvoktanA anuvAdanI gayAne kahe che - * bhASya-142 - dazapura nagaramAM IzugRhe AyarakSite dIkSA lIdhI. traNa puSpamitra Adi [32I7 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda ziSyo thayA. goSThA mahile viMdhyane navamA ane AThamA pUrvamAM pRcchA karI. * vivecana-14ra : pUrve arthathI AnI vyAkhyA karelI ja che. tethI have karatA nathI. prastuta saMbaMdha A pramANe - viMdhya muni AThamAM karmapravAda pUrvamAM karmanI prarUpaNA kare che. koIpaNa karma jIvapadeza vaDe baddha che, kAlAMtara sthiti pAmIne pRthak thAya che. kaMIka vaLI skRSTabaddha che ane kAlAMtarathI pRca thAya che. kaMIka vaLI dhRSTabaddha che ane kAlAMtarathI pRthaka thAya che. kaMIka vaLI baddhaskRSTa nikAcita, tenI sAthe kAlAMtare ekava pAmIne vede che. Addha lepa karAyela bhIMta upara snigdha cUrNa samAna che. kaMIka vaLI baddha-skRSTa-nikAcita jInI sAthe ekatva pAme che. kAlAMtare vede che. e pramANe sAMbhaLIne goThAmAhile pUchyuM - e rIte mokSAbhAvano prasaMga nA Ave ? kemake jIvaTI karma chuTA na paDe, svapadezavatu anyonya vibhAga-baddhatva che. tethI e pramANe IcchAya che. * bhASya-143 - jema abaddha ane sparza karAyela kaMcuo kaMcukIne saMbaddha che. te pramANe spaSTa chatAM abhadrakarma jIva sAthe saMbaddha rUpe ghaTe che. * vivecana-143 - pRSTa je rIte abaddha kaMcukI puruSa kaMcukane anusare che. e rIte pRSTha abaddha karma jIvane anusare che. prayoga A rIte- jIva karma vaDe dhRSTa baMdhAto nathI kemake viyojyamAnapaNe che. *x - e pramANe goThAmAhile kahetAM viMdhyamunie kahyuM - mane e pramANe ja guru vaDe vyAkhyAta karela che. tyAre te zaMkita thaIne jaIne pUche che ke meM kyAMka anyathA grahaNa karela nathIne ? tyAre AcAryae kahyuM - je meM kahyuM, te teM paNa jANe che, e te rIte ja che. tyAre teNe goThA mAhilano vRtAMta kahyo. tyAre gurue kahyuM - mAhila kahe che te mithyA che. kaI rIte ? je kahyuM - jIvathI karmo jUrya paDatA nathI vagere.. ahIM pratyakSa virodhI pratijJA che. kemake AyukarmanA viyogarUpa maraNa pratyA siddha che. hetu paNa anaikAMtika che. anyonya avibhAgasaMbaddha chatAM dudha ane pANIno upAyathI viyoga thaI zake che. daTAMta paNa sAdhana dharmAnugata nathI, svapadezanA yuktavathI asiddha che. * x - jIva ane karma bhinna che. jIva karma vaDe RSTa baddha thato nathI. * * * * * * * badhAM ja jIva kamargama rahitapaNAthI mokSanA bhAjaka che. ItyAdi * x + x * tyAre goThA mAhila kaMI na bolato mauna rahyo.. anya koI divase navamAM pUrvamAM sAdhunA pratyAkhyAnanuM varNana AvyuM. jAvajIvane mATe huM prANAtipAtanuM pratyAkhyAna karuM chuM ItyAdi. tyAre goThA mAhila kahe che, te zobhana paccakhANa nathI. kema ? - bhAga-144 + vivecana :pratyAkhyAna kALanI avadhi choDIne karavuM ja zreyaskAra che. ema karavAthI Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 782,783, bhASya-144 kalyANa thAya che, jenA pratyAkhyAnamAM parimANa hoya, tenuM pratyAkhyAna duSTa-azobhana che. zA mATe ? kemake temAM AzaMsA rahe che. - x - A viSayamAM paNa viMdhya muni tenI sAthe saMmata na thatA goSThA mAhila abhinivezathI puSpamitra pAse jaIne bolyo - AcArya kaMIka judu kahe che, tame kaMIka anyathA prarUpaNA karo cho. tene puSpamitra AcAryae - 4 - 4 - 4 - vividharUpe samajAvyo ke sAdhune huM mRtyu bAda A badhuM sevIza tevI bhAvanA hotI nathI, paNa pratyAkhyAna pAlana IcchA ja hoya che paraMtu mRtyu bAda devabhavAdimAM vratano bhaMga na thAya te mATe kALanI avadhi karAya che. aparimANa pakSamAM to ghaNAM ja doSo che. - x - x - x - EE e pramANe ghaNI rIte AcArya e samajAvyA chatAM goSThA mAhile teno svIkAra na karyo. e pramANe koIpaNa rIte svIkAra na karatA saMgha ekaTho karyo. devI mATe sarva saMghe kAyotsarga karyo. je bhadrikA hatI te devI AvIne kahe che ke AjJA karo. tyAre teNIne kahyuM ke - tIrthaMkara pAse jA ane pUche ke - je goSThAmAhila kahe che, te satya che ke durbalikA puSpamitra Adi saMgha kahe che te satya che ? tyAre devIe kahyuM ke - mArA upara eka upakAra karo. mArA gamananA apratighAta nimitte tame badhAM kAyotsarga karo. tyArapachI teNI bhagavaMtane pUchIne AvI, AvIne kahyuM ke - je saMgha che, te samyavAdI che ane goSThA mAhila micchAvAdI che. tyAre goSThA mAhila bolavA lAgyo ke A to alpaRddhivALI che, te bicArInI javAnI zakti ja kyAM che ? pachI paNa zraddhA karato nathI. tyAre tene saMgha bahAra karyo. pachI te te doSanI AlocanA, pratikramaNa karyA vinA mRtyu pAmyo. sAtamo nihava kahyo. e pramANe dezavisaMvAdI nihavo kahyA. have A ja prastAvathI prabhUta visaMvAdI boTikone kahe che - teo kyAM thayA ? e pratipAdana karavAne kahe che - * bhASya-145 - vIra bhagavaMtanA nirvANa pachI 609 varSa vItyA pachI, te boTika mata thavIrapuramAM samutpanna thayo. * vivecana-145 : gAthArtha kahyo. boTika mata je rIte utpanna thayo te jaNAve che * bhASya-146 H rathavIrapura nagara, dIpaka udyAna, Arya kRSNa, zivabhUtino upadhi saMbaMdhI prazna, sthaviro dvArA kathanA. * vivecana-146 : thavIrapura nAme nagara hatuM. tyAM dIpaka nAme udhAna hatuM. tyAM Arya kRSNa nAme AcArya padhAryA. tyAM eka sahabhramalla hato, tenuM zivabhUti nAma hatuM, tenI patnI tenI mAtA sAthe jhaghaDatI rahetI. tamAro putra rojeroja aDadhI rAtre Ave che. huM jAgatI ane bhukhathI coDavAtI rahuM chuM. tyAre mAtAe teNIne kahyuM - bAraNuM Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 ughADatI nahIM huM hajI jAgu chuM. patnI sUI gaI, mAtA jAge che. aDadhI rAtre AvIne zivabhUtie bAraNuM khakhaDAvyuM. mAtA khIjANI-A AvavAno samaya che? jyAM ughADA bAraNA hoya, tyAM jA. te gherathI nIkaLI gayo. zodhatA-zodhatA sAdhune upAzraye dvAra ughADA joyA. vAMdIne kahyuM - mane dIkSA Apo. sAdhuoe te vAta na svIkArI. zivabhUtie svayaM loca karI lIdho. tyAre tene veza Apyo. vicaravA lAgyA. pharI pAcho Apyo tyAre rAjAe tene kaMbala ratna ApyuM. AcAryae tene kahyuM ke - sAdhune AnuM zuM kAma che ? zA mATe lIdhuM ? tene pUchyA vinA gurue ratnakaMbala phADIne tenI niSadhA karI dIdhI. zivabhUtine krodha caDyo. anya koI divase jinakalpikanuM varNana AvyuM. jinakalpiko be prakAre che - (1) karapAtrI (2) pAtradhArI. te baMnenA be bhedo - (1) vastravALA, (2) vastra vinAnA, jinakalpIne upadhinA be, traNa, cAra, pAMca, nava, daza, agiyAra ane bAra A ATha bhedo hoya che. keTalAMkane be upadhi che - rajoharaNa, muhapatti. bIjAne traNa upadhi - eka kapaDAM sahita pUrvanA be. cAra bhede - be va6 sahita, pAMca bhede - traNa vastra sahita, nava bhede - rajoharaNa, muhapatti, pAtra, pAtrabaMdha, pAtra sthApana, pAtra kezarikA, paDalA, rajastrANa, gucchA ane pAtra niyoga. bAkInA traNa bhedomAM eka eka vastra umeratA javuM. tyAre zivabhUtie pUchyuM - kema hAla ATalI upadhi dhAraNa karAya che ke jethI jinakalpa karAto nathI? gurue kahyuM - hAla zakya nathI. jinakalpa hAla viccheda che. tyAre zivabhUtie pUchyuM - kema viccheda thayo? huM te karIza. paralokArthInuM te ja kartavya che, upadhinA jinakalpa hAla viccheda che. tyAre zivabhUtie pUchyuM kema viccheda thayo? huM te karIza. paralokArthInuM te ja kartavya che. upadhinA parigrahathI zuM lAbha? parigrahanA sadbhAvamAM kaSAya, mUrchA, bhayAdi ghaNAM doSo che. zrutamAM to aparigrahatva kahela che. jinendro paNa acelaka hatA. tethI acelakatva suMdara che. gurue kahyuM - dehanA sadbhAvamAM paNa kaSAya, mUrchA Adi kyAreka thAya che, tethI dehano paNa parityAga karavo joIe. sUtramAM aparigrahatva kahyuM che dharmopagaraNamAM paNa mUrchA na karavI joIe. jyAre jinezvare paNa ekAMta acela kahela nathI. kahyuM che - badhAM jinavara eka vastrathI nIkaLelA. e pramANe sthaviroe temane kathana karyu. 100 - zivabhUtine ema kahevA chatAM karmanA udayathI vastro choDIne gayo, tene uttarA nAme bahena hatI. udhAna sthita tene vaMdana karavAne AvI. tene joIne uttarAsAdhvIe paNa vastrono tyAga karyo. teNI bhikSArthe pravezI. gaNikAe joI. lokone amArAthI vikta na karI de, ema vicArI gaNikAe teNIne uparanA bhAge vastra bAMdhyu. uttarA te IcchatI na hatI. zivabhUti bolyo - tuM vastra rAkhI le, devatAe Apela kahevAya. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 382,83, bhASya-146 101 tenI pAse be ziSyoe dIkSA lIdhI. kauDinya ane kovIra. pachI ziSyonI paraMparA thaI. e rIte boTiko utpanna thayA. teno upasaMhAra - * bhASya-147, 148 : boTika mata zivabhUti ane uttarAe kutarka dvArA prarUpyo. Avo mithyAdazanarUpa mata rathavIrapuramAM utpanna thayo. boTika zivabhUtithI boTika matanI utpatti thaI. kauDinya ane kobIra paraMparAo thayA. * vivecana-147, 148 - kAva - svatarkabuddhithI, boTika zivabhati ane utara vaDe A mithyAdarzana kahevAyuM - x * boTika zivabhUtinI pAsethI boTika liMganI utpatti thaI che. * x * x * kauDinya ane koruvIrathI - paraMparA sparza-AcArya ane ziSya saMbaMdha lakSaNane AzrIne utpanna thayo. - x - have nivonI vaktavyatAnuM nigamana kahe che - * niyukti -384 - e pramANe avasarpiNImAM sAta nikuvo kahela che. te vIravaranA zAsanamAM kahA, bAkInA tIrthakaronA zAsanamAM kahelA nathI. * vivecana-784 : parva - ukata prakAre, purta - anaMtarokta, yata - pratipAdita karyA, * x * pravaghana - tIrthamAM, zevAnAm - bAkInA arahaMtonA tIrthamAM. - 4 - * niyukti -385 - A ekane choDIne bAkInA matamAM cAvajIva pratyAkhyAna che A ekaeka nikUvane AkSIne banne doSo jANavA. * vivecana-385 : A badhAmAM eka adhama nidbhava goThA mAhilane choDIne jamAli vagere badhAMe yAdjIvana pratyAkhyAna karelA paNa apratyAkhyAnane IjA nathI. [zaMkA prakaraNathI ja A jaNAya che, arthano upanyAsa zA mATe ? dararoja upayogathI pratyAkhyAnanA upayogIpaNAthI AtmA kaMIpaNa na rahe, te ja svIkAre, te mATe kahela che. ahIM jaNAve che - nikUvomAM paNa pratyAkhyAnamAM A ja mata che. have AmanAmAM eka-eka maLe baLe doSa jANavA. eka nilavane mUkIne A kathana che. bhAvArtha ame kahIe chIe. parasparathI jema bahu-baharatA jIva-pradeziko. be kAraNathI tene mithyASTi che. je kahe che - eka pradezo jIva tathA karAtuM karyuM. ema badhe ja yojavuM. goThAmAline AzrIne ekaikane traNa doSo che. jemake baharatone goThAmAhila kahe che - Apane traNa doSathI mithyAdRSTi che - jema kareluM karyuM. tathA baddha karma vedAya che ane cAvajIva pratyAkhyAna. temAM A mato zuM saMsArane mATe che ke apavargane mATe ? te AzaMkA nivAravAne 102 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 kahe che - * niyukti-786 : A sAte mato janama, jarA, maraNa, garbhavAsanA sthAnarUpa saMsAranuM mULa che. A sAte nirgastharUpe [vezI rahelA che. * vivecana-786 : A sAta mata che, boTiko to mithyAdRSTi ja che. teno vicAra na karavo. nAti - nAkAdi prasUti levI. tethI garbhavAsanuM grahaNa aduSTa che. mUna - kAraNa thAya che. janma-jarA-maraNa-garbhavAsanuM mULa na thAya. tethI kahe che - baMsAra - tiryaca, manuSya, nAraka, deva bhavanI anubhUtirUpa, evo dIrdha saMsAra grahaNa thAya che. nirmulya rUpathI ja. [zaMkA zuM A nikUvo sAdhuo che? ke anyatIrthika che ? ke gRhastha che ? [samAdhAna] sAdhu nathI. mAtra vezathI tevA dekhAya che. kemake eka sAdhune mATe karAyelA azana Adi bAkInAne akalaca che. tevuM nivAmAM nathI. kahe che - * niyukti-387 : pravacana mujaba kriyA karanArAne AzrIne je karyuM ke rAvyuM hoya te mUlaguNa ke uttarguNa saMbaMdhI hoya to paNa paribhogamAM bhajanA. * vivecana-387 :- yarNimAM AnI vyAkhyA bhinnapaNe paNa sArI che.) pravacana nIhaya - yathokata kriyAkalApa pratyekiMcita karone je azanAdi, temanA mATe kare, je kALa - je kSetramAM tenI pariharaNAmAM bhajanA. kadAyitu upabhoga thAya, kadAyitu na thAya. jo loko na jANatA hoya ke A nivo che, sAdhuthI judA che, tyAre paribhoga thAya. jo loko jANatA hoya to paribhoga na thAya athavA pasmioga kahe che - dhAraNA, upabhoga, pariharaNA teno paribhoga. temAM bhajanA karavI joIe. mUna - mUlagaNa viSaya AdhAkarma Adi, uttaraguNa viSaya krIma-kRtAdi, teo sAdhuo nathI, gRhastha paNa nathI, kemake veza dhAraNa karela che anyatIrthika paNa nathI. A badhAM kAraNe temanA mATe je kaMI karAyela hoya te-te badhuM kaze. kemake A badhAM avyakta che, ema gAthArtha che. zaMkA-boTiko mATe je karela che, temAM zuM kaho cho ? * niyukita-388 : misyAEURSTikone mATe mULaguNo ane uttaguNone AzrIne je kaMI banela ke banAvela hoya te zuddha hovAthI sAdhune kahyuM che. * vivecana-788 - mithyAdeSTi eTale boTiko. temane mATe je kALa ke je kSetramAM je kaMI azanAdi karela hoya te badhAM ja kahyuM che. *x* samavatAra dvAra kahyuM. have anumata dvAranI vyAkhyA kahe che - temAM je je nayanA sAmAyika mokSamArgacthI anumata che, tene darzAvavAne mATe kahe che - Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 389 103 * niyukti-389 - vyavahAra nayathI tapa pradhAna saMyama ane nirthIi pravacana [d sAmAyika che] zabda ane RjusUtranA mate saMyamane ja mokSa mAnela che. * vivecana-389 - je tapAve te tapa. tapa pradhAna saMyama te tapasaMyama. mokSanA aMgapaNe Ane abhiSTa-anumata che. nirbhyonuM A che - naiJcca eTale AutamzuM ? pravacanazrata. gha zabda anukana samyakatva sAmAyikanA samuccayane mATe che. yavaNaT1 * e pramANe vyavahAramAM rahela che. vyavahAranA grahaNathI tenI pUrvenA naigama ane saMgraha baMne nayo paNa grahaNa karavA. tethI A pramANe kahevAya ke - naigama, saMgraha ane vyavahAra traNe paNa sAmAyikane mokSamArgapaNe svIkAre che. tapa ane saMyamanA grahaNathI cAstri sAmAyika, pravacananA grahaNathI zrata sAmAyika, va zabdathI samyakatva sAmAyika levuM. zaMkA - jo ema che, to mithyArdaSTio zA mATe ? samAdhAna-kemake vyastane paNa anumata che, sApekSa ja nathI. vaLI zabda ane bAjumULa kAraNamAM kAryanA upacArathI nirvANamArga ja nirvANa, tene saMyama mAne che. jusUjhane ullaMghIne zabdanuM kathana bAkInA AgaLanA nayanA anumatanA saMgrahane mATe che. ahIM evuM kahe che - bAjumUtrAdi badhAM rAtri sAmAyikane ja mokSamArgapaNe anumata mAne che. bAkInA be nahIM. kemake tenA abhAvamAM mophAno ja abhAva che. tethI kahe che - samagra jJAna-darzananA lAbhamAM paNa anaMtara ja mokSa nathI. paNa sarva saMvararUpa rAtrinI prApti pachI ja mokSa che. tethI te bhAvanA bhAvitapaNAthI te ja mokSamArga che. * X - X - have bIjI dvAragAthAno pahelo avayava "vikrama" e dvAranI vyAkhyA kare che - sAmAyika zuM che ? zuM te jIva che ? ke ajIva che ? athavA baMne che ? athavA baMne nathI ? jIva-ajIvatvamAM paNa zuM dravya che ? ke guNa che ? te AzaMkAne saMbhavamAM kahe che * niyukita-90 - AtmA e ja sAmAyika che. pratyAkhyAna karato AtmA thAya che. tethI nize sarva dravyonA viSaya saMbaMdhI pratyAkhyAna hoya che. * vivecana-90 - AtmA - jIva. anu zabada nizcaya arthamAM che. AtmA ja sAmAyika che, tethI jIvAdi pUrvokta vikatAno vyavaccheda kare che. - x * pratyAkhyAna karato, kriyAkALa ane niSThAkALanA abhedathI vartamAnamAM ja atItanI ApatithI kRta pratyAkhyAna grahaNa karAya che. te ja paramArtha thakI AtmA che. zraddhAna-jJAna-sAvadha nivRttimAM asvabhAva avasthita hovAthI, bAkInA saMsArI AbhA na ja thAya, kemake temane pracura ghAtikarmo vaDe svAbhAvika guNono tiraskAra kare che. tethI bIjI vakhata "AtmA' 14 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 zabdanuM grahaNa karela che. te atu mAM thatu zabda sAmAyikanI jIva pariNativanA jJApana arthe che. te pratyAkhyAna jIvapariNati rU5tvathI viSayane AzrIne badhAM dravyonA AbhimukhyatAthI samavAyamAM nipanna thAya che. tenA zraddheya, ya, kriyA upayogItvathI sarvadravyonA - ema kahyuM. | [zaMkA sAmAyika zuM che ? e svarUpa pragna prastuta chatAM viSaya nirUpaNa Ano anyAcya che kemake bAhya zAstravatu aprastuta che. [samAdhAna ApanuvAdi asiddha che, tethI kahe che - sAmAyikanuM viSaya nirUpaNa prastuta ja che. kemake te sAmAyikanA aMgabhUtapaNe che. sAmAyikamAM AtmAvatuM. vadhu vistAra karatA nathI. temAM je kahyuM - "AbhA ja sAmAyika che, temAM jevA svarUpanI A sAmAyika che tevA svarUpe jaNAvatA bhAgakAra kahe che - * bhAga-149 - sAvadha yogathI virata trigupta, chakAyamAM saMyata, upayukata, yatanI karato AtmA sAmAyika hoya che. vivecana-149 - cUirNimAM naya ati suMdara vivecana che.) sAvadha yoga virata - avadha te mithyAtva-kapAya-nokapAyarUpa. avadha sahita te sAvadha. tenA yogathI nivRta, mana-vacana-kAyAthI gupta, cha javanikAyamAM yatanAvAnuM, avazya kartavya yogamAM sadA upayukta tenA sevanathI temAM prayatnavAnuM. Avo AtmA sAmAyika thAya. have je kaheluM ke ''te isu parvavA'' temAM sAkSAt mahAvatarU5 cAstri sAmAyikane AzrIne sarvadravya viSayatA dekhADe che. * niyukti -391 - pahelA mahAlatamAM sarve jIvo, bIjA ane chellAmAM sarve dravyo, bAkInA mahAvratamAM te dravyanA eka deza saMbaMdhI dravyo che. * vivecana-791 - pahelA prANAtipAta nivRttirUpa vratamAM viSayadvArathI vicAratA kasa, sthAvara, sakSama, bAdara rUpa baghAM jIvo viSayapaNe jANavA. tenA anupAlanarUpavathI tema kahyuM. bIjA mRSAvAda nivRttirUpa ane parigraha nivRttirUpamAM sarva dravyo viSayapaNe jANavA kema ? paMcAstikAyAtmaka loka nathI, e mRSAvAdanuM sarvadravyaviSayava ane bIjA vratanA nivRtarUpavathI ema kahyuM. mUcha dvArathI parigrahanuM paNa sarvadravya viSayava ane pAMcamAM vratanI nivRttirUpatnathI saMpUrNa dravyaviSayatA che. bAkInA mahAvato dravyanA ekadezathI ja che. * x * kaI rIte ? bIjA grahaNa dhAraNIya dravya adattAdAnanI viratirUpatvathI che. cothAmAM rUpa ane rUpa sahagatadravya saMbaMdhI abrahmanI virati rUpavI che ane chAmAM rAtribhojanavirati rUpavathI che. e pramANe cAAi sAmAyika nivRtti dvAthI sarva dravyaviSayaka che zrata sAmAyika Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni * 991 15 106 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 paNa zrutajJAnAtmakavathI sarva dravya viSayaka ja che. samyakatva sAmAyika paNa sava dravyonA guNa ane paryAyo sahanA zraddhAna pavathI sarva viSayaka ja che. have prastuta vAta - sAmAyika jIva AdinA bhudAsathI jIva ja che. tenA nayamata bhedathI dravyaguNa prAptimAM sarve nayanA AdhAra dravyArthika-paryAyArthika vaDe svarUpa vyavasthA * niyukti-32 - dravya nayathI guNa yukata jIva e sAmAyika che, ane paryAyi nayathI jIvano guNa e sAmAyika che. * vivecana-392 - [A vivecana tajjJa pAsethI samajavuM.. jIva eTale AtmA. guNo vaDe pratipanna - Azrita. guNa eTale samyakatva Adi. dravyArthika nayathI sAmAyika e ja vastutaH "AtmA ja sAmAyika" che. guNo - tenAthI vyatirikta anavagamya mAnavathI hotA nathI. tenI pratipatti e tenI bhrAMti che. te ja sAmAyikAdi guNo paryAyArthika nayatA che. * x * guNathI atirikta jIva hoto nathI. tethI guNa ja sAmAyika che tema mAnavuM, paNa jIvane sAmAyika na mAnavo. have payayArthika ja pakSanA samarthana mATe kahe che - * niyukti-393 - guNo utpanna thAya che, nAza pAme che ane pariName che, paraMtu dravyo utpAdi thatAM nathI. dravyathI utpanna thayelA guNo che, paNa guNothI utpanna thayelA dravyo nathI. * vivecana-393 - utpanna thAya ane vyaya pAme. AnA vaDe guNo utpAda vyayarUpe pariName che. gha zabda ja kAra arthe che. teno prayoga A rIte- dravyo nahIM paNa guNo ja utpAda ane vyayarUpe pariName che. mATe guNo ja che - pAMdaDAnA lIlA ane lAla vaNadiva4. te sivAya koI guNI che ja nahIM. kemake guNImAM utpAda-vyaya-pariNAma rahitatA che. dravyathI prabhavatA guNo na hoya, guNathI prabhavatA dravyo na hoya. kAraNatva ane kAryava na hovAthI dravyono ja abhAva thAya. [ItyAdi badhuM tajajJa pAsethI jANavuM.] e pramANe pAyArthika mate svamata - "guNo ja sAmAyika" ema sthApatA dravyArthika naya kahe che - dravya ja pradhAna che, guNo nahIM. * niyukti -394 - je je dravya je je bhAvarUpe prayoga ane viyasArUpe pariNAme te dravya che. jinezara te dravyone te bhAve jANe che, paryAyamAM jJAna Athati jANapaNuM nathI. * vivecana-794 - [niyukti dIpika AdhArita ja noMdhyuM che.] arihaMta paramAtmA je-je dravya je je bhAvarUpe prayogathI ke svAbhAvika rUpe pariName che, te dravyone te te bhAve-pariNAme jANe che, aparyAyamAM parijJA nathI. mATe pacayi viziSTa dravya pramANabhUta che. tethI samatAyukta AtmA ja sAmAyika che. e ja tavarUpa che. e pramANe ubhayanayane jANIne ziSya pUche che - ahIM tatva zuM che ? sAmAyika bhAva pariNata AtmA ja sAmAyika che. tethI je satu che, te dravya-paryAya ubhayarUpa che. tethI AgamamAM kahyuM che - * niyukti-- je je dravya je je bhAvarUpe prayoga ane svAbhAvika rUpe pariName che, te dravya che. jinezvaro tene te rUpe jANa che. apayayimAM jJAna nathI. * vivecana-kalpa : je je dravya je-je AdhyAtmika ane bAhya bhAvomAM prayokathI ke virAsAthI pariName che Adi bhAvArtha pUrvavata. te te pariNAmathI ja jinavara jANe che. Adi - x - kevalIe tema jANela che. have katividha dvAra - * niryukti-396 - sAmAyika traNa bhede che - samyakatva, zrata ane cAritrya. cA>>i be bheda che - agArika ane aNagArika * vivecana-796 - mUrNi ane dIpikAnuM viveyana kaMIka vizeSaNI che.] sAmAyika zabdano artha pUrve kahyo. traNa bheda kahyA. 'va' zabda svagata bhede che - gArika ane aNagA.i te be bhede che - nisargathI ane adhigamathI. athavA daza bhede che - pratyekanA pathamika, sAsvAdana, kSAyopathamika, vedaka ane kSAyika bhedathI. athavA traNa bhede che - kSAyika, kSAyopayamika ane aupathamika athavA kAka, rocaka ane vyaMjaka bhedathI che. zruta eTale zrutasAmAyika, te sUtra, artha ane ubhayarUpa traNa bhede che. akSara, anakSarAdi bhedathI anekavidha che. cAAi sAmAyika - kSAyikAdi traNa bhede che athavA sAmAyika, chedoSasthAya, parihAra vizuddhi, sUmasaM5rAya ane yayAkhyAta bhedathI pAMca prakAre che. athavA gRhIta saMpUrNa vikalpa be bhede che - AmAra sAmAyika ane ANagAra sAmAyika, * x * aTT:- vRkSo, tenA vaDe karela te agAra-gRha, te jene che te * AgArika. dezaviratinA vividharUpathI A aneka bhede che. ANagAra- sAdhu, tenuM A te AgAki. [zaMkA samyakatva ane zrata sAmAyika choDIne cAstri sAmAyikanuM sAkSAta abhidhAna zA mATe ? (samAdhAna cAstri sAmAyika hotAM te baMne sAmAyika niyamAM hoya, te jaNAvavAne mATe che athavA caramavathI AnA bhedo kahevAthI, bAkI baMnenA paNa kahevA. tema jaNAvavA mATe che. have bhANakRta zruta sAmAyikanI vyAkhyA * bhASya-15o : adhyayana kaNa bhede che - sUtra, artha ane tadubhaya. bAkInA paNa adhyayanomAM e ja niyukita che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 791, bhASya-150 * vivecana-150 : - - adhyayana paNa traNa bhede che sUtra viSayaka, arthaviSayaka ane tadubhaya viSayaka. api zabdathI samyakatva sAmAyika paNa aupazamikAdi bhedathI traNa prakAre che. A upodghAta niryuktithI saMpUrNa adhyayana vyApa darzAvatA kahe che caturvizatistavAdi anya adhyayanomAM A ja niyukti hoya che. - X - x - have sya dvAranuM pratipAdana kare che te kone hoya? - * niryukti-797 - jeno AtmA saMyama, niyama ane tapamAM sthita hoya, tene sAmAyika hoya che, ema kevalIe kaheluM che. * vivecana-97 : 107 jeno sAmAni - sannihita, apravasita, AtmA, saMyama - mUla guNomAM, niyama-uttaraguNomAM, ta5s - anazanAdirUpa hoya evA prakAranA apramAdIne sAmAyika hoya che, e pramANe kevalI vaDe kahevAyela che. * niryukti-798 je trasa, sthAvara sarvabhUtomAM samAna che, tene sAmAyika thAya che, e - pramANe kevIe kahela che. * vivecana-789 : sama - madhyastha, AtmAnI mAphaka jue che. sarvabhUta - sarvaprANI, trasa - beIndriyAdi, sthAvara - pRthvI Adi, - 4 - - have phala pradarzanadvArathI - * niryukti-799 - sAvadhayoga parivarjanArthe sAmAyika paripUrNa prazasta che. te gRhastha dharmathI pradhAna jANI, vidvAno Atmahita ane mokSa mATe kare. * vivecana-799 : sAvadhayogano tyAga karavAne mATe sAmAyika paripUrNa pavitra che A ja gRhastha dharmathI pradhAna che. ema jANIne vidvAno AtmopakAraka ane mokSanA hetu mATe paNa devalokAdinI prApti mATe nahIM, sAmAyika kare. AnA dvArA niyANAno tyAga kahyo. paripUrNa sAmAyika karavAnI zaktinA abhAve gRhastha paNa gRhastha sAmAyika kare che - reSi aMte sAmADyuM. Adi. tene badhuM trividha-trividhe paccakkhANa karavAmAM zo doSa che ? te kahe che. pravRtta karma AraMbhanI anumatithI anivRttine lIdhe karavAno asaMbhava che. tathA bhaMga prasaMga doSa lAge kahe che - * niyukti-800 : "huM sarva sAvadha tajuM chuM'' ema bolI jene sarva sAmAyika nathI te sarva virativAdI dezathI ane sarvathI baMnethI cUke che. * vivecana-800 : sarva zabdathI sarva sAvadha yogane trividha trividhe paccakhe che. A pramANenI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 nivRtti pragaTa karIne, jene sarva virati nathI. kemake pravRtta karmanA AraMbhanI anumatino sadbhAva che, te sarva virati vAdI deza ane sarva virati baMnene cUke che. kemake 'pratijJAta'ne karela nathI. AgamamAM trividha trividhe gRhastha pratyAkhyAna kahela che, te kevI rIte ? te sthULa sAvadhayoga viSayaka che. ahIM vRttikAzrI bhASyanI traNa gAthA dvArA ukta kathananI sAkSI Ape che. pachI lakhe che ke - to paNa paralokanA gRhastha sAmAyika karavI joIe. kemake te paNa viziSTa phala sAdhakapaNe che. * niyukti-801 108 : sAmAyika karato evo zrAvaka zramaNa samAna thI thAya che. te - te kAraNothI vAraMvAra sAmAyika karavuM joIe. * vivecana-801 : sAmAyika ja karato evo zrAvaka zramaNa jevo thAya che, kAraNa ke prAyaH azubhayogarahitatvathI arthAt karmavedaka che mATe vAraMvAra sAmAyika karavuM. * niryukti-802 ghaNAM prakAranA zabdAdi viSayamAM haMmezAM jIva ghaNo pramAdI che. e kAraNathI gRhasthe vAraMvAra sAmAyika karavuM joIe. * vivecana-802 : jIva pramAdanI bahulatAvALo che. vadhu: aneka prakAre paNa, ghaNAM prakAranA zabdAdimAM pramAdavAna ane ekAMte azubhabaMdhaka ja che. tethI - A kAraNathI teno parAjaya karavA mATe vAraMvAra sAmAyika kare arthAt madhyastha thAya. have saMkSepathI sAmAyikavALAnA madhyastha lakSaNa - * niyukti-803 : je rAgamAM vartato nathI, doSamAM vartato nathI, baMnenA madhyamAM varte che, te madhyastha gaNAya che, bAkInA badhAM amadhyastha cha * vivecana-803 : gAthArtha kahyo. have kyAM kayuM sAmAyika hoya che ? te kahe che - * niryukti-804 thI 806 : kSetra, dizA, kALa, gati, bhavya, saMjJI, ucchavAsa, dRSTi, AhAra, prApti, sutela, janma, sthiti, veda, saMjJA, kaSAya, Ayu, jJAna, yoga, upayoga, zarIra, saMsthAna, saMghayaNa mAna, vezyA, pariNAma, vedanA, samudghAta, karma, nirlepTana, uttana, AzravakaraNa, alaMkAra, zayana, Asana, sthAna ane saMkramaNane AzrIne kyAM karyuM sAmAyika thaze ? * vivecana-804 thI 806 Ano samudAyArtha kSetrathI AhArakane AzrIne Alocavo joIe ke kyAM kayuM sAmAyika hoya? tathA paryApta Adi sthAna sudhInA dvArone AzrIne ane Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 804 thI 806 saMkramaNane viSaya karIne kyAM - karyuM sAmAyika te vicAravuM joIe. avayavArtha to pratidvAre svayaM ja kaheze. temAM urdhva lokAdi kSetrane AzrIne samyakatvAdi sAmAyikonA lAbhAdi bhAva - 109 * niyukti-807 : samyakatva ane zrutasAmAyikanI prApti urdhva, adho ane tIMchaliokamAM, virati manuSyalokamAM, dezavirati tiryaMcomAM hoya che. * vivecana-807 : samyakatva ane zrutasAmAyikanI prApti traNe lokamAM hoya che. ahIM AvI bhAvanA che - urdhvalokamAM meru ane asuralokAdimAM je jIvo samyakatva pAme temane zrutajJAna paNa hoya tyAre te samyak ta thAya. e rIte adholokamAM paNa mahAvidehamAM adholaukika gAmomAM ane narakomAM je pAme che, e pramANe tIrthAlokamAM paNa che. sarva virati sAmAyikano lAbha manuSyalokamAM ja thAya che. bIje nahIM. - x - kSetra niyama to viziSTa zrutavido ja jANe che. dezavirati sAmAyika lakSaNanA lAbhanA vicAramAM tiryaMcomAM hoya, keTalAMka manuSyomAM paNa hoya. * niryukti-808 : pUrvapatiSaka vaLI traNe lokamAM niyamathI traNenA hoya. cAritra be lokamAM niyamA ane urdhvalokamAM bhajanA hoya che. * vivecana-808 : gAthArtha kahyo. have dizAnuM svarUpa pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-809 -- nAma, sthApanA, dravya, kSetra, tApakSetra, prajJApaka ane sAtamI bhAvadizA te aDhAra prakAre che. * vivecana-809 : nAma ane sthApanA sugama che. dravyadizA che te jaghanyathI 13 pradezika ane daza dizAthI utpanna dravya che. temAM ekaika pradeza vidizAno te cAra, madhyamAM eka, cAre dizAmAM babbe e rIte 13 pradeza thAya. - 4 - 4 - utkRSTathI te anaMta pradezika che. kSetradizAnA aneka bhedo che - meru madhye ATha prAdezika rucakathI bahAra be Adi uttara zreNimAM zakaToddhi saMsthAnavALI cAra dizA, cAra aMtarAla koNamAM avasthita eka pradezikA chinnAvali saMsthAnavALI cAre vidizA, urdhva catuHpradezika caturA daMDa saMsthAne eka, nIce paNa e ja prakAre bIjI che. vRttikArazrI tenA sAkSI pAThamAM traNa gAthA paNa uktArtha noMdhe che. sthApanA darzAve che - - A dizAonA nAmo A pramANe che aindrI [pU], AgneyI, yamA [dakSiNa], naitI, vAruNI [pazcima], vAyavya, saumyA [uttara], IzAna, vimalA [udhva], tamA [agho] e daza dizA jANavI. vijayadvArane anusaratI aindrI Adi dizA pradakSiNA krame jANavI. temAM ATha tIrdI ane urdhvamAM vimalA tathA adhomAM tamA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 dizA che. tApakSetra dizA - tApa eTale sUrya, tene AzrIne kSetra dizA te aniyata che. jene jyAMthI sUrya uge, temane te pUrva dizA thAya. pUrvathI pradakSiNA krame bAkInI dizA jANavI. prajJApaka dizA - vaktA je dizAnI sAme hoya te pUrva dizA ane bAkInI dizA pradakSiNA krame niyamathI jANavI. sAtamI bhAvadizA - te aDhAra prakAre ja che. jemake - A amuka jAtano saMsArI jIva che, evuM jenA vaDe darzAvAya te bhAva dizA che. te aDhAra bheda A pramANe che . . - pRthvI, p, teuM, vAyu, mULa, skaMdha, agra, parvabIja, be-traNa-cAra-pAMca IndriyavALA, tiryaMca, nAka ane deva samUha, saMmUrcchamaja, karmabhUmija, akarmabhUmija ane aMtaAipaja manuSyo e aDhAra bhAvadizA kahevAya. ahIM nAma, sthApanA, dravya dizAno adhikAra nathI. bAkInI dizA vize anukrame sAmAyikanA pratipadhamAnaka ke pUrvapattipanna kahevA. temAM kSetradizAne AzrIne kahe che - * niyukti-810 : pUrvAdi mahAdizAomAM pratipadhamAnaka hoya che, vaLI pUrva-pratipanna to bIjI dizAomAM paNa hoya che. vivecana-810 : 110 pUrvAdi mahAdizAomAM vikSita kALamAM badhAM sAmAyikonA pratispadhamAnako hoya che, vidizAmAM hotA nathI. kemake temAM ekapradezikapaNAthI jIvanI avagAhanAno bhAva che. - 4 - 4 - pUrva pratipannaka vaLI anyatara dizAmAM hoya che ja. punaH zabda ja kAra arthamAM che. tApakSetra prajJApaka dizAmAM vaLI AThamAM ane cAremAM paNa sAmAyikonA pUrva pratipanna hoya che. pratidhamAnako saMbhave che. adho ane urdhva be dizAmAM samyakatva ane zruta sAmAyikane mATe ema ja che dezavirati ane sarvavirati sAmAyikanA pUrva pratipannaka saMbhave che, paNa pratipadhamAnaka hotA nathI. - 4 - 4 - bhAva dizAmAM ekendriyomAM pratiSadhamAnaka hotA nathI. pUrvapratipanna paNa na hoya. vikalendriyomAM samyakatva ane zrutasAmAyikanA pUrvapratipanna saMbhave che, pratidhamAna na saMbhave. paMcendriya tiryaMcamAM sarvavirati sivAyanA pUrvapratipanna hoya, pratipadhamAnamAM bhajanA. vivakSita kALe nAka, deva, akarmabhUmija, aMtartIpaja manuSyomAM samyakatva ane zrutanA pUrvapratipannaka hoya che ja bIjAnI bhajanA. karmabhUmija manuSyomAM cAre sAmAyikamAM pUrva pratipanna hoya ja, pratiSadhamAnakanI bhajanA. saMmUrttimamAM ubhayano abhAva che. - 4 - have kALadvAra - kALa traNa bhede che. utsarpiNI kALa, avasarpiNIkALa ubhayanA abhAve avasthitakALa. temAM bharata ane airavatamAM vIza koTikoTi sAgaropama pramANa kALacakra bhedathI utsarpiNI-avasarpiNIgata pratyeka cha bhede hoya che. temAM avasarpiNImAM suSamasuSamA nAme cAra koDAkoDI sAgaropamanA pramANanA pravAhathI Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 810 pahelo, traNa koDAkoDI sAgaropame suSamA nAme bIjo, suSamadudhamA nAme be koDAkoDI sAgaropamano trIjo, dudhamasuSamA nAme 42,000 varSa nyUna eka koDAkoDI sAgaropamano cotho duSamA nAme 21,000 varSano pAMcamo, duHSama duH5mA nAme 21,000 varSano chaThTho Aro che. A ja kALa paNa ulaTA kramathI utsarpiNImAM hoya. avasthikALa cAra bhede che - suSamasuSamA pratibhAga, suSamA pratibhAga, suSamaduSamA pratibhAga, duHSamasuSamA pratibhAga. temAM pahelo devakuTu-uttarakurumAM, bIjo harivarSa-ramyak varSamAM, trIjo auraNyavat-haimavatamAM, cotho mahAvidehamAM jANavo. temAM AvA aneka bhede kALa hovA chatAM je sAmAyikanI je kALamAM pratipatti hoya te jaNAve che - 111 * niyukti-811 cha e prakAranA kALamAM samyakatva ane zrutanI pratipatti ane bemAM athavA traNamAM sarvavirati ane dezavirati lenArA hoya. -: - vivecana-811 : samyakatva ane zruta e baMne sAmAyikanI pratipatti suSamAsuSamAdi rUpa cha e kALamAM saMbhave che. paraMtu teno svIkAra suSamasuSama AdimAM deza nyUna pUrva koTi AyuSkamAM ja thAya che. pUrva pratipanna to hoya ja che. viti - samagra cAritrarUpa, viratAviti - deza cAstrirUpano svIkAra koIne baMne kALamAM ane koIne traNe paNa kALamAM saMbhave che Ano artha AgaLa kahIzuM. temAM A prakRta bhAvanA che - utsarpiNImAM duHSamasuSamA ane suSamaduSamA e baMnemAM ane avasarpiNIkALamAM sudhamadhamA, dukhamasuSamA ane duSamA kALamAM, pUrva pratipanna to vidhamAna hoya ja. api zabdathI saMharaNane AzrIne pUrva pratipAka sarvakAlamAM saMbhave che. pratibhAga kALamAM to traNemAM samyakatva ane zruta sAmAyikavALA pratipadhamAnaka saMbhave che. pUrva pratipannaka to hoya ja. cothA pratibhAgamAM cAre prakAranA pratispadhamAnaka saMbhave che. pUrva pratipannaka to vidhamAna hoya ja. bAhya dvIpa samudramAM kALa ane liMga rahitamAM traNe prakAre pratipadhamAnaka saMbhave che, pUrvapratipanna to hoya ja. have gatidvAra kahe che * niyukti-812 - cAre gatiomAM niyamA samyakatva ane zruta sAmAyikanI prApti hoya che, manuSyomAM sarvavirati ane tiryaMcomAM dezavirati hoya. * vivecana-812 : cAre gatiomAM niyamathI arthAt samyakatva ane zrutanI prApti hoya ja arthAt vivakSita kALe saMbhave che. cAremAM mokSagati na ja hoya tema jANavuM. pi zabda pRthvI Adi gati aMtargat na hoya. pUrvapattipanna to AmAM paNa vidhamAna hoya. manuSyomAM vitIno svIkAra - sarva viratirUpa saMbhave che. pUrva pratipannane AzrIne sadA hoya ja. dezavirati tiraMcomAM hoya che. bhAvanA manuSyatulya jANavI. bhavya saMjJIdvArano avayavArtha kahe che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 niryukti-813 bhavasiddhika jIva cAramAMthI koIpaNa sAmAyika aMgIkAra kare che. asaMtImizrane niSedha che, saMjJI cAre sAmAyika svIkAre. * vivecana-813 : 112 bhavasiddhika eTale bhavya. teo samyakatva sAmAyikAdimAMthI koI eka, be ke badhI svIkAre che. A vyavahAranayathI pratipAdita karela che, nizcayathI kevaLa samyaktva sAmAyika saMbhave che. tene zruta sAmAyika anugatapaNe hoya che. e pramANe saMjJIne paNa jANavuM. bhavya saMjJImAM pUrva pratipannaka vidhamAna ja hoya che, asaMjJI-mizra ane bhavyamAM pratiSedha che. ahIM A rIte jANavuM - koIpaNa sAmAyikano pratipadhamAnaka ke pUrva pratipannane AzrIne pratiSedha hoya. mizraja - siddha. kemake te saMjJI nathI, asaMjJI nathI, bhavya nathI ke abhavya nathI, tethI mizra che. - x - pUrva pratipanna asaMjJIne sAsvAdana janmamAM saMbhave che. e rIte gAyArtha kahyo. have uzrvAsa ane dRSTidvAra baMne jaNAvatA kahe che - * niyukti-814 : ucchavAsaka, ni:zvAsaka, mizraka pratiSedha dvividha pratipanna, dRSTi, be naya vyavahAra ane nizcaya. [evA pado che.] * vivecana-814 : ucchvAsa - niHzvAsa eTale AnApAna paryAptithI niSpanna. te cAre sAmAyikanA pratipadhamAnaka saMbhave che. pUrva pratipanna to hoya ja che mizra - AnApAna paryApti vaDe aparyApta kahevAya. temAM pratipattine AzrIne pratiSedha che. te cArenA pratispardhImAnaka saMbhavatA nathI. paNa te ja samyakatva ane zruta sAmAyikanA pUrva pratipanna hoya che. jema devAdino janma kALa athavA mizra - siddha. temAM cAreno ane baMneno niSedha che. zailezI avasthAmAM darzana ane cAstri sAmAyikano pUrva pratipanna hoya che. - - dRSTine vicAratA be naya vicAravA - vyavahAra, nizcaya. temAM Adha sAmAyika rahita sAmAyika pAme che. bIjA to tenAthI yukta ja hoya, kemake kriyAkALa ane niSThAkALano abheda che. have AhAska ane paryAptaka be dvAra kahe che - * niyukti-815 : AhAsya jIva cAremAMthI koIpaNa sAmAyika aMgIkAra kare e pramANe paryApto paNa jANavo. samyakatva ane zruta Itarane hoya. * vivecana-815 : AhArakajIva te cAramAMthI koIpaNane pAme. pUrvapratipanna to niyamathI hoya ja. e pramANe AhArAdi cha e paryAptithI paryApta cAramAMnI koIpaNa pAme pUrvapratipanna Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 815 13 to hoya ja. 'Itara' eTale anAhAraka ane apayatA. anAhAkane apAMtarAlagatimAM samyakatva ane zrata pUrvapatipanna hoya, pratipadhamAnaka na hoya. kevalIne samudyAta ane zailezIpaNAmAM anAhArakatvamAM darzana ane cA>>i baMne sAmAyika che. apayaptio paNa samyakatva ane zrutamAM pUrvapatipanna hoya. have supta ane janmadvAra - * niyukti-816 - niddhA ane bhAvathI jaganArane cAramAMthI koIpaNa hoya aMDaja potaja, jarAyujane anukrame traNa, traNa ane cAra hoya che. - vivecana-816 : ahIM supta be bhede che - dravyasuta ane bhAvasud. e pramANe jAgRta paNa levA. temAM dravyamukha nidrA vaDe che. bhAvasukha te ajJAnI. tathA dravya jAgRta te nidrA vaDe rahita. bhAva jAgRta te samyagadaSTi. temAM nidrAthI ane bhAvathI paNa jAgRtane cAra sAmAyikamAMthI koIpaNa pAme. pUrvapatipanna to hoya ja. * x * bhAva jAgRta be rIte- pahelo pUrva-pratipanna ja ane bIjAne pratipatti thAya. nidrAsukha cAremAM pUrvapati hoya, pratipadhamAnaka nahIM. bhAvasukhane baMne na hoya. * * * janma traNa bhede - aMDaja, potaja, jarAyuja, aMDaja - haMsa Adine traNenI prApti saMbhave che. pUrvapatipanna to hoya ja. potaja - hAthI Adine paNa ema ja che. jarAyuja : manuSyo. temane cAre sAmAyika hoya. papAliko pahelAM baMne sAmAyika hoya. - - have sthiti dvAra kahe che - * niyukita-813 : utkRSTa sthitivALAne cAre pUrva pratipakSa ke pratipAdhamAna na hoya. Ajaghanya ane anuSkRSTane cArenI prApti ke pUrvapatinnatA hoya. vivecana-817 : Ayu sivAyanI sAte karma prakRtinI utkRSTa sthitivALA jIvane cAramAMthI eka paNa sAmAyika nathI - x-x- AyunI utkRSTa sthitimAM pahelI be pUrvapatipanna hoya, ajaghanyovRSTa sthitikane cAre sAmAyika hoya. jaghanyAyuka sthitivALAne baMne nathI. kemake kSullaka bhavagata hoya che zeSakarmAzi jaghanyasthitikane deza virati rahita traNe sAmAyika pUrva pratipanna hoya. darzanasaptaka atikAMta kSapaka ane aMtakRta kevalIne te avasthAmAM dezavirati pariNAmano abhAva che. temane jaghanya sthiti karmabaMdhavathI jaghanyasthititva che. karmapravAha apekSAthI nahIM. * * * have veda, saMjJA ane kaSAya e traNa dvAra kahe che - * niyukti -818 : traNe vedamAM cAre paNa sAmAyika che, ane saMjJAmAM cArenI pratipatti che. kaSAyomAM pUrve vaNavI, te ahIM paNa kahevI. * vivecana-818 : cAre sAmAyika strI, puruSa, napuMsaka lakSaNa traNe vedomAM hoya che ahIM bhAvanA [32/8] 114 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 A che - cAre paNa sAmAyikane AzrIne traNe vedamAM vivakSita kALamAM pratipadhamAnaka saMbhave che, pUrva pratipanna to hoya ja che. avedakamAM dezavirati hita traNemAM pUrva pratipakSa hoya che. kSIraveda kSapaka che, temAM pratipadhamAnaka na hoya. * - * tathA cAre saMjJA-AhAra, bhaya, maithuna ane parigraharUpamAM cAre prakAranI sAmAyika hoya che. pratipadhamAnaka hoya ke na paNa hoya. saMjJArahitane to hoya ja che. * x - 4 - sakaSAyIne cAre sAmAyika baMne prakAre hoya che, akaSAyImAM chavAstha vItarAgane gaNamAM pUrva pratipanna hoya. pratipadhamAnaka na hoya. - - - have Ayu ane jJAnadvAra kahe che - * niyukti-819 :-. saMkhyAtacuka manuSyane cAre hoya che. asaMkhyAtayukane bhajanA che. odha ane vibhAgathI jJAnI cAre sAmAyikane pAme. * vivecana-819 : saMgAta AyuvALA manuSya cArene pAme che, pratipaka to hoya ja che. mananA * vikalo hoya. samyakatva ane zruta sAmAyika asaMkhyAta varSa AyuvALAne vikaze. A bhAvanA che - vikSitakALamAM asaMkhyAta varSAyune samyakatva ane zruta pratipadhamAnaka saMbhave che, pUrva pratipanna to hoya ja che. pa - sAmAnyathI jJAnI cAre sAmAyikane naya matathI pAme che. pUrva pratipast to hoya ja. vibhAgathI Abhinibodhika ane zrutajJAnI eka sAthe pahelAMnI be sAmAyikanI prApti saMbhave che. pUrva pratipanna hoya ja che. AgaLanI be sAmAyikanI prApti saMbhave che, pratipanna to hoya ja che avadhi jJAnIne Adha be sAmAyika hoya ja, prApti na saMbhave. dezavirati sAmAyika prApta na thAya kemake guNapUrvakapaNAthI tenI prApti che. pUrva pratipanna hoya. sarva virati sAmAyika prApta paNa thAya, pUrva pratipat paNa hoya. manaH paryavajJAnIne dezavirati hitanI traNe sAmAyika pUrva pratipanna hoya ja, prApta na thAya. athavA ekasAthe te cAstri pAme, jemake - tIrthakara. * * * bhavasthA kevalIne pUrva pratipanna sAmAyika ane cAstri hoya, pratipadyamAnaka na hoya. have yoga, upayoga, zarIra dvArane kahe che - * niyukti-820 : vividhayogamAM cAre paNa hoya. baMne upayogamAM care pAme, dArika kAya yogamAM care hoya, vaikriya kAyayogamAM Adha benI bhajanA. * vivecana-820 : cAre paNa sAmAyika sAmAnyathI mana, vacana, kAyArUpa gaNe yogamAM pratipatine AzrIne vivakSita kALamAM saMbhave che. pUrva pratipakSane AzrIne hoya ja. vizeSathI dArika kAyayoga vALAne traNe yogamAM cAre sAmAyika baMne rUpe hoya. taijasa kArpaNa kAyayoga ja mAtra apAMtarAla gatimAM ardha be sAmAyika pUrva pratipakSane AzrIne hoya. manoyogamAM kevalamAM kaMI na hoya kemake tenA abhAva ja hoya. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 820 115 116 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 vAdyogamAM paNa temaja jANavuM. kAyA ane vA yoga baMnemAM baMne Adha pUrvapatipattane AzrIne hoya, kemake samyakatvathI paDatA vikasendriyamAM upapAtamAM te hoya. upayoga- sAkAra ane anAkAra bhedamAM cAre sAmAyika pAme ane pUrvapatipanna to hoya ja. [zaMkA kahyuM che ke - badhI labdhi sAkAropayogane ja hoya che, anAkAne sAmAyika labdhi na hoya. [samAdhAna] pravardhamAna pariNAma jIvaviSayavathI teno Agama kahyo. avasthita pathamika pariNAtanI apekSAthI anAkAra upayogamAM sAmAyika labdhi svIkArano virodha nathI. ahIM vRttikAre bhASyanI be gAthAno sAkSI pATha Apelo che. | audAki zarIramAM cAre sAmAyika baMne prakAre hoya. samyakatva ane zrutanI vaikriyazarIrane bhajanA jANavI. * x* uparanI baMne sAmAyikavALAne pUrva pratipanna ja che. vikarvita paikriya zarIra cAraNa zrAvaka Adi ke zramaNane prApti nathI, kemake te pramata che. bAkInA zarIra vicAro yogadvArAnusAra anusaravA joIe. dhe saMsthAnAdi traNa dvArano avavacArya - * niyaMti -821 : badhAM saMsthAnomAM ane badhAM saMghayaNomAM ema ja hoya. utkRSTa ane jaghanya pramANa vajIne manuSya paNa e pramANe prApta kare. * vivecana-821 - saMsthiti te saMsthAna - AkAra vizeSa, te cha bhede hoya. kahyuM che - samacatustra, godhamaMDala, sAdi, vAmana, kunja, huMDaka e cha saMsthAna jIvone jANavA. * * * te badhAM saMsthAnomAM cAre sAmAyikanI prApti thAya che pUrva pratipanna hoya ja. e pramANe badhAM saMghayaNa viSayamAM paNa jANavuM te cha saMghayaNo hoya che. kahyuM che - vajApabhanArAya, kaSabhanArAya, nArAya, ardhanArAya, kAlikA ane sevAd. - X - ahIM AvA prakAranA asthisaMcayathI upamita zakti vizeSane saMghayaNa kahe che, asthi saMcaya ja nahIM. devone asthirahita hovA chatAM paheluM saMghayaNa yuktatvathI Ama kahyuM. utkRSTa ane jaghanyane vajIne mAna - zarIra pramANa prApta thAya. manuSyanA prakaraNanA anuvartamAnapaNAthI cAre paNa sAmAyika pUrvapatipanna to vidhamAna hoya ja che. anyathA nArakAdine paNa sAmAnyathI baMne ke traNa sAmAyika prApta thAta. ahIM eka Agama pATha ApatA kahe che ke -1. zuM jaghanya avagAhanako pAme ke utkRSTa avagAhanako ke ajaghanya-utkRSTa avagAhanako pAme te prazna. gautama ! nairayiko ane devone jaghanya avagAhanAthI kaMIpaNa na pAme, samyakatva ane zrutanA pUrvapatipannaka hoya che. te ja ajaghanyotkRSTa avagAhanA ane utkRSTAvagAhanA vALA samyakatva ane zruta sAmAyika pAme che. bAkInI nahIM. pUrvapatipatraka baMne paNa baMnene hoya. tiryaMcamAM prazna. gautama ! kendriyone traNe paNa avagAhanamAM kazuM prApta na thAya, pUrvapatipanna paNa na hoya. jaghanya avagAhanAvALA vikasendriyone samyakatva ane zrata sAmAyika pUrva pratipanna hoya che, pratipadhamAna na hoya. ajaghanyotkRSTa avagAhanAvALA ane utkRSTa avagAhanAvALAne pratipadhamAna ke pUrvapratipanna eke na hoya. bAkInA tiryacomAM jaghanya avagAhanAvALAne samyakatva ane zrutanA pUrva pratipanna hoya, pratipadyamAna na hoya, rAjaghanyovRSTa avagAhanAvALAne vaLI traNe sAmAyika baMne prakAre hoya che. utkRSTa avagAhanAvALAne baMne sAmAyika baMne prakAre hoya che. have manuSya vize prazna. he gautama ! saMmUIna ja manuSyone AzrIne traNe paNa avagAhanAmAM cAre paNa sAmAyikonA pUrva pratipanna ke pratipadhamAna hotA nathI. garbhavyutkrAMtika jaghanya avagAhanAvALA manuSyone samyakatva ane zrata sAmAyika pUrva pratipanna hoya paNa pratipadhamAna na hoya. ajaghanyotkRSTa avagAhanAvALAne vaLI cAre paNa sAmAyika baMne prakAre hoya. utkRSTa avagAhanAvALAne baMne sAmAyika baMne prakAre hoya. have vezyA dvArano avayavArtha kahe che - * niyukti -822 - sarva legyAmAM samyakatva ane zruta sAmAyika pAme. zuddha traNa leyAmAM cADhi pAme. bIjI vezyAomAM badhAM sAmAyika pUrvapatipaka hoya. * vivecana-822 - samyakatva ane zrata kRNAdi badhI lezyAmAM prApta thAya che. jokezyAdi traNa zuddha lezyA ja che, te virati lakSaNa varte che. e pramANe pratipadhamAnakane AzrIne lezyAhAra nirUpita karela che. have pUrva pratipakSane AzrIne kahe che - kRNAdi koIpaNa lezyAmAM hoya che. [zaMkA mati, zrutajJAnanA lAbhanI vicAraNAmAM traNe zuddha legyAmAM pratiSadhamAnaka kahyA. to tenAthI badhI legyAmAM samyakatva ane zruta prAptino virodha na Ave ? [samAdhAna kRNAdi dravyane AzrIne janita Atma pariNAma rUpa bhAvalezyAne AzrIne kahyuM. ahIM avasthita kRNAdi dravyarUpa dravyalezyAne AzrIne hovAthI virodha nathI. kahyuM che ke - bhadaMta! zuM kRSNalezyA nIlalezyAne pAmIne te rUpa-varNa-gaMdharasa-sparzapame vAraMvAra pariNamatI nathI ? hA, gautama! kRSNalezyA, nIlalezyAne pAmIne te rUpapaNe cAvatu pariNamatI nathI. kayA kAraNe bhakta! ema kaho cho ? gautamA te AkArabhAva mAtrayI athavA pratibhAna mathI tema thAya, te kRNayA che, nize te nIlalezyA nathI. - X - X - Ano artha A che - AkAra ja bhAva te AkAbhAva mAna. mAtra zabda ahIM AkAra bhAva vyatirita pratibiMbAdi dharmAnonI pratiSedhano vAyaka che. tethI te AkA-bhAva mAtrathI A nIlalezyA thAya, paNa tenuM svarUpa na pAme pratibhAga eTale pratibiMba. prati bhAga mAtra. ahIM 'mA' zabda vAstava pariNAmanA pratiSedhano vAcaka che. tethI pratibhANa mayathI A nIlaleyA nathI. tyAM jaIne utsarje che arthAt tyAM svarUpastha ja nIlalezyAdi lezyAMtane Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 822 pAmIne AkAra bhAva ke pratibiMba bhAga nIlalezyA saMbaMdhI prApta kare che. e pramANe yAvat nIlalezyA kApotalezyAne pAmIne yAvat te nIlalezyA ja che, kApotalezyA nathI. tyAM jaIne utsarve che athavA apasarpe che arthAt AkArabhAva ane pratibiMba bhAga kApotalezyA saMbaMdhI pAme che - x - ItyAdi pUrvavat. e pramANe kApotalezyA tejolezyAne pAmIne, tejolezyA pAlezyAne pAmIne, pAlezyA zuklalezyAne pAmIne jANavA. bhAvArtha pUrvavat che. - 4 - 4 - 4 - tethI samyakatva ane zruta sAmAyika badhAM avasthita kRSNAdi dravyalephsAmAM nAskAdi paNa pAme. zuddha tejolezyAdimAM te te dravyane AzrIne thatAM Atma pariNAma lakSaNomAM traNemAM cAritra che. bAkI pUrvavat. have pariNAmadvArano avayavArtha kahe che - 117 * niyukti-823 vadhatAM pariNAmamAM te cAramAMthI koIpaNa sAmAyika pAme che. e pramANe avasthita pariNAmamAM jANavuM, paNa ghaTatAM pariNAmamAM na pAme. * vivecana-823 : -- pariNAma eTale adhyavasAya vizeSa. temAM zubha, zubhatarapaNe vadhatAM pariNAmamAM samyakatva sAmAyikAdimAM cAremAMthI koIpaNa pAme. e pramANe avasthita zubha pariNAmamAM paNa cAremAMthI koIpaNa sAmAyika pAme. kSINa thatAM zubha pariNAmamAM koI sAmAyika na pAme. pUrvapratipanna traNe pariNAmomAM hoya che. have vedanA samuddAta ane karmadvAra kahe che - * niryukti-824 -- baMne prakAranA vedanIyamAM te cAramAMthI koIpaNa sAmAyika pAme ane samudghati rahitamAM paNa ema ja che. pUrva pratikamAM bhajanA jANavI. * vivecana-824 - [niyukti dIpikAmAM ghaNuM lAMbuM vivecana che. sAtA ke asAtArUpa baMne vedanAmAM cAramAMthI koIpaNa prApta kare. pUrva pratipanna hoya ja che. asamuddAtamAM paNa e pramANe ja pAme ItyAdi. kevalisamudghAtAdi sAte bhedamAM na pAme. paNa pUrva pratipannaka samudghAtamAM vicAratA AraMbhamAM bhajanA-sevanA-samarthanA karavI. arthAt pUrvapratipanna hoya. samudghAtanA sAta bheda - kevali, kaSAya, maraNa, vedanA, vaikriya, taijasa ane AhAraka samudghAta, e sAta vItarAge kahelAM che. ahIM samudghAtamAM paNa be athavA traNa sAmAyikanA pUrvapratipatraka kahevA. have nirlepTanadvAra pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-825 : dravyathI ane bhAvathI nirjarA karato cAremAMthI koIpaNa sAmAyika pAme. narakamAM anuvartatAne pahelI be ane urtana pachI cAra ke traNa ke be sAmAyikane te jIva pAme. * vivecana-825 : - X - dravyanirjarA - karmapradezonA visaMghAtarUpa. bhAvanirjarAkrodhAdi hAnirUpa Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 che. badhI karma nirjarAmAM cArene pAme. vizeSathI jJAnAvaraNa nirjarato zruta sAmAyika pAme, mohanIyanI nirjarAmAM bAkInI traNe pAme. anaMtAnubaMdhIne anubhavato sAmAyika na pAme. bAkI karmomAM baMne prakAre hoya. uddhartanA - narakamAMthI nIkaLato. - x - tyAM rahelo Adha be sAmAyika pAme, pUrva pratipanna hoya. uddhartIne to cAra ke traNa paNa pAme. 114 * niryukti-826 : tiryaMcamAM rahelo traNa sAmAyika ane nIkaLIne cAra paNa kadAca pAme. manuSyamAM rahelo cAra ane nIkaLIne cAra, traNa ke be sAmAyika pAme. * vivecana-826 H garbhavyutkrAMtika nirNayomAM saMjJImAM rahelo Adha traNa sAmAyikane AzrIne prApta karanAra thAya ane pratipanna hoya che. urvIne manuSyAdimAM AvatA kadAyit cAra thAya, traNa thAya, be sAmAyikane AzrIne baMne prakAre thAya che. manuSyamAM rahelane cArenI prApti thAya che, pUrva pratipannaka hoya che. udghardIne traNa ke be tiryaMca, nAka, devamAM AvatA baMne prakAre thAya. * niyukti-827 : devomAM rahelane be sAmAyika ane nIkaLyA pachI cAre sAmAyika pAme. urtatA [vAmAM] sarve paNa nAkAdi koI sAmAyika prApta na kare. * vivecana-827 : devomAM rahelAne Adha be sAmAyikane AzrIne baMne prakAre hoya. ItyAdi pUrvavat. uddhartatA hoya tyAre apAMtarAlagatimAM badhAM paNa devo Adi kaMIpaNa pAmatA nathI. pUrvapratipannane baMne paNa hoya che. have Azrava karaNa dvAra pratipAdanArthe kahe che - * niyukti-828 : nizrAvayato jIva te cAramAMthI koIpaNa sAmAyika prApta kare ane Azravaka tathA nizravakane cAre sAmAyika pUrvapattipanna hoya. * vivecana-828 : nizrAvayan eTale jemAMthI sAmAyika aMgIkAra thAya, tenA Avaka karmanI nirjarA karato. bAkInA karmo bAMdhavA chatAM paNa AtmA cAramAMthI koI eka sAmAyikane pAme che. jyAre Azravaka arthAt baMdhaka pUrvapratipatraka hoya che. athavA niHzrAvaka, vA zabdano vyavahita saMbaMdha che. nirveSTana dvArathI AmAM zuM taphAvata che ? nirveSTana ane niHzrAvaka baMne samAna hovA chatAM nirveSTanamAM karmapradezanA visaMghAtapaNAthI kriyA kAla grahaNa thayo. niHzravaNamAM to nirjarArUpatvathI niSThAkALa che athavA temAM saMvepTana vaktavyatA arthathI kahelI che. ahIM te sAkSAt kahelI che. have alaMkAra, zayana, Asana, sthAna, caMkramaNa dvAra kahe che - * niryukti-829 : keza ane alaMkAra mUkela ane na mUkela tathA mUto cAramAMthI koI paNa Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 120 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 upodyAta ni - 829 sAmAyika pAme che. zayana AdimAM paNa temaja jANavuM. * vivecana-829 : umukta-parityajela, anubhukta-aparityajela ane tajato keza-alaMkArone, ahIM sa nA grahaNathI kaTaka, keyurAdi levA. cAramAMthI koIpaNa sAmAyika pAme che. e pramANe zayana AdimAM paNa game paNa avasthAmAM e pramANe ja yojanA karavI. - X - X - upodghAta niyuktimAM bIjI dvAra gAthAmAM have pu dvAra kahe che - * niyukti-830 - samyakatva sarvagata hoya, zrata ane sAtrimAM sarva paryAyo na hoya, dezaviratine AzrIne baMneno niSedha karavo joIe. * vivecana-830 - kayA dravya ane paryAyiomAM sAmAyika hoya che ? sarvadravya-paryAya racinA lakSaNavathI samyakatva sarvagata hoya che. zruta sAmAyika ane cAritra sAmAyikamAM badhA viSayonA paryAyo nathI. kemake zratano abhilAya viSaya che. jyAre dravya abilAya ane anabhilA paryAya yukatapaNe che cAritranI paNa sarva dravya asaparyAya viSayatAnuM pratipAdana thayo che. deza viratine AzrIne baMne paNa-sarva dravya-pacayino pratiSedha karavo joIe. kemake badhAM dravya viSaya paNa nahIM, badhAM pacayi viSaya paNa nahIM evuM dezavirati sAmAyika che, ema bhAvanA karavI. [zaMkA] A sAmAyika viSaya urjA dvAramAM prarUpita che ja, to karI zA mATe kahyo ? (samAdhAna] vi tat e pramANe, tyAM sAmAyika jAti mAtra kahI, viSaya ane viSayanA abhedathI. ahIM vaLI sAmAyikanA mi dvAre ja dravyad-guNava nirUpitanA ya bhAvathI viSayanuM abhidhAna che. - X - have sAmAyika "kaI rIte" prApta thAya ? temAM caturvidha manuSyAdi sthAnamAM prAptimAM tenA kramanI durlabhatA jaNAvatA kahe che - * niyukti-831 - manuSyapaNuM, kSetra, jAti, kuLa, Arogya, Ayu, buddhi, zravaNa, vAha, zraddhA ane saMyama. e badhuM lokamAM durlabha che. * vivecana-831 - viveyana-83mAM sAthe che.) gAthArtha kaho.] bIjA kahe che - Indriya, labdhi, nirvatanA, paryApti, nirUpata, kSema, dhAta, Arogya, zraddhA, grAhaka, upayoga ane artha. * niyukti-832 - collaka, pAsA, dhAnya, jugAra, rana, svapna, cakra, carma, suga ane paramANu e daza deTAMtothI manuSya janmanI durlabhatA batAvI. * vivecana-83ra : manuSyava, Arya, mAtRthI samusthita jAti, pitAthI samultha kula, nyUnAMgatA te 5, rogano abhAva, jIvita, paraloka pravaNA buddhi, dharmasaMbaMdhI zravaNa, avagraha * tenI avadhAraNA athavA zravaNa avagraha ke yati avagraha, zraddhA-ci, saMyama - anavagha anuSThAnarUpa. A sthAno lokamAM durlabha che. A badhuM maLatAM viziSTa sAmAyikano lAbha thAya che. A durlabha che - Indriyalabdhi arthAt paMcendriya labdhi. IndriyonI nirvatanA. pati - svaviSaya grahaNa sAmarthya lakSaNA, nirUpahata IndriyapaNuM, ga . viSayanI svasthatA, ghAta * bhikSA, Arogya-nirogatA, zraddhA * bhakita ke bhAvanA, grAhakagu, upayoga-zrotAnI temAM abhimukhatA, arcaaciva ane dharma. A gAthA kadAca bIjA kartAnI che. jIva manuSyatva pAmIne pharI te ja du:khe karIne pAme che. kemake ghaNAM aMtarAyothI aMtaritapaNe hoya che. brAdata cavartAnA mitra brAhmaNane collaka bhojanavatu ahIM kathAnaka che - (1) zahAdattane eka kApeTika maLela. ghaNI ApattivALI avasthAmAM sarvatra sahAya karI. brahmadattane rAjya prApta thayuM. bAra varSano rAjyAbhiSeka thayo. kApeTikane tyAM praveza paNa na maLyo. tyAre teNe upAya vicAryo - joDAMne vaja rUpe bAMdhIne vijavAhaka samAna sAme cAlyo. rAjAe tene joyo. utarIne joyo. bIjA kahe che - kApaTikane dvArapAlane khuza karatA bAra varSo gayA. tyAre rAjA maLyA. tyAre rAjA tene joIne saMbhamamAM paDyo. A bicAro mArA sukha-du:khano sahAyaka che. huM tenI AjIvikA bAMdhI Apu. tyAre rAjAe pUchayuM - tane zuM ApuM? te bolyo - kara bhojana Apo. eTale ke kara vaDe je bhojana, jemAM ghare ghare cAvatuM sarva bhAratamAM bhojana karavAnuM ane jyAre badhe bhojana thaI jAya tyAre pharIthI tArA gheracI zarU karIne jamIza rAjAe pUchyuM - ATalAthI zuM thAya? huM tane deza ApI dauM, tethI sukha chatrachAyAmAM zreSTha hAthInA skaMdhe besIne jaIza. kArpaTika bolyo, mAre AvA ADaMbaranuM zuM kAma che? tyAre tene karabhojana dIdhuM. pahelAM divase rAjAnA ghera jamyo. teNe kAparika yugalane dInAra ApI. e pramANe te kramathI badhAM rAjakuLamAM jamatA 32,000 rAjya kulamAM je bhojikA - prAmAdhipatio, tenA nagaramAM aneka kula koTi, te nagarano aMta kyAre Ave? pachI gAmo, pachI AkhuM bharataba ema karatAM kadAca daiivayoge teno aMta Ave, paNa je manuSyapaNAthI buTa thAya to pharI manAya janma na pAme. (2) pAzaka - cANakya pAse sonuM na hatuM. kyA upAyathI suvarNa upArjana karuM ? te mATe yaMtra pAsAo karyA. koI kahe che - deve dIdhela varadAna hatuM koI eka dakSa puruSane zikSita karyo. dInArano thALa bharyo. te puruSa kahe che - jo koI mane pAzakamAM jIte to te A cALo grahaNa kare. jo huM jItuM to eka dInAra jItIza. [laIza tenI IcchAthI yaMtra pAsA pADatuM hatuM tethI jItavo zakya na hato. kadAca tene koI jItI paNa le [tema bane paraMtu jo mAnuSya lAbha gumAve to karI manuSya janma maLavo muzkela che. (3) dhAnya * bharatakSetramAM jeTalA dhAnya che, te badhAM ekaThA karAya. temAM eka prastha pramANa sarasava nAMkhavAmAM Ave, te badhA bhegA karAya pachI halAvI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 832 121 nAMkhavAmAM Ave. tyAM eka vRddha sthavirAne sUpaDu laIne te sassavanA dANA chuTa pADavA bese to kadAca devanI kRpAthI chUTA pADI zake paNa eka vakhata manuSya janma gayo to pharI na maLe. (4) jugAra - eka rAjA hato, tenI sabhAmAM 108 staMbha rAkhelA, jyAM sabhA besatI. ekaika staMbhane 108 aMzo-dhAro hatI. te rAjAno putra rAjya meLavavA ciMtave che ke rAjA vRddha thayo che, tene mArIne rAjya grahaNa karyuM. te amAtyae jANatAM teNe rAjAne jaNAvyuM, tyAre rAjAe putrane bolAvIne kahyuM - ApaNA kuLamAM je kulakama na sahI zake, te jugAra rame che. jo te jItI jAya to tene rAjya ApavAmAM Ave che. jItavuM kevI rIte ? tArI eka Aya, bAkInA mArA Ayo. jo tuM dareka thAMbhalAnI eka eka dhArAne 108 vAra jIte to rAjya tAruM. devanI kRpAthI kadAca jItI paNa jAya paNa pharI manuSya janma na maLe. (5) ratno - eka vaNika vRddha thayo. tenI pAse rano hatA. tyAM bIjA-bIjA vaNikone tyAM koTIpatAkA uMcI rahetI. te patAkA uMcI na rAkhato tenA putrae te sthavirane kahyuM - te ratno dezIya vaNikonA hAthamAM veMcyo. nahIM to ApaNe tyAM paNa koTi patAkA laherAta. te vaNija cAre bAju gayo. vRddha pAcho Avyo. je rIte veMcI nAMkhyAnuM jANya, tethI tene Thapako Apyo. pachI badhAM ratno pAchA ekaThA karavAno puruSArtha Adaryo zuM te badhAM rano ekaThAM karI zake ? devaprabhAvathI kadAca badhAM rano pharI ekaThAM karI paNa le, paraMtu manuSya janma gumAvyA pachI pAcho na maLe. () svapna eka kArpaTika svapnamAM caMdra gaLI gayo. kAuMTike kahyuM, nimitakoe kahyuM - saMpUrNa caMdramaMDala samAna pAlikA maLaze, gRhachAniki varDa prApta thaI. bIjAe paNa AvuM svapna joyuM. teNe snAna karI, puSpa ane phaLa lIdhA, svapna pAThakane nivedana karyuM. teNe kahyuM - tuM rAjA thaIza. te divasathI sAtame divase te rAjA thayo. tyAre te kApeTike te sAMbhaLyuM. teNe paNa AvuM svapna joyela. pe'lo Adeza phaLathI rAjA thayo. kArpaTika vicAre che ke huM jAuM ane gorasa pIne sUI jauM cAvatu pharI paNa te svapna joIza. zuM pharI tene te svapna jovA maLe ? [kadAca devayoge maLI paNa jAya paraMtu gumAvela manuSya janma pharI prApta na thAya. (3) cakra * Indrapura nAme nagara hatuM, tyAM Indradad sajA hato. tenI ISTa ane zreSTha gaNIonA bAvIza go hatA. bIjA kahe che - eka ja devInA mo hatA. te rAjAne prANa samAna hatA. eka amAtyane putrI hatI. tene paraNavA yogya jANI te koI divase RtunAtA rahelI. rAjAe joIne pUchayuM - A kanyA koNa che? teoe kahyuM - A tamArI devI che, tyAre te teNIne sAthe eka rAtri rahyo. te Rtu snAtA hovAthI tene garbha rahyo. teNIne amAtya vaDe pUrve kahevAyela ke - jo tane garbha utpanna thAya to mane kahevuM tyAre amAtyane kahyuM - X - nava mAsa jatAM bALaka janmyo. tenA dAsIpucho te divase jamyA. te A pramANe - agni, parvata, bAhulika, sAgara. te badhAM sAthe jamelA. temane kalAcArya pAse laI gayA. lekhAdi gaNita pradhAna badhI kaLAo grahaNa karI. jyAre AcArya te kaLA grahaNa karAvatA tyAre teo tenI niMdA karatA ane 1ra0 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda vyAkuLa karatA hatA. pUrvaparicayathI teo hiskAra karatA hatA. te bALake temane nagaNya karyA. kaLA zIkhI lIdhI. bIjA je bAvIza kumAro grahaNa karatA hatA te AcAryane mAratA ane apavacana kahetA hatA. jo AcArya tene mAre to jaIne mAtAne kahetA. tyAre te mAtA te AcAryane upAlaMbha ApatI - kema mAro cho? zuM mane janma Apavo sahelo che. tethI teoe kaMI zikSA prApta na karI. A tarapha mathurAmAM parvata rAjA hato. tenI putrI nivRtti nAme hatI. rAjA teNIne alaMkRta karIne lAvyo. rAjAe teNIne kahyuM - je tane gamato hoya tene patirUpe svIkAra. tyAre teNIe kahyuM - je zUra, vIra, vikAMta hoya te mAro pati thAo. tene pachI rAjya ApavuM. tyAre teNI te balavAhanane laIne Indrapura nagare gaI. tyAM Indradatane ghaNAM putro hatA. Indradatta saMtuSTa thaIne vicAre che - nakkI huM bIjA rAja karatAM laSTa che, tethI AvyA. tyAre teNe nagarane dhajA-patAkAthI zaNagAyuM. pachI eka akSATakamAM ATha cako mUkyA. tenI AgaLa zAlabhaMjikA- putaLI sthApI. tenI AMkha vedhavAnI hatI. paNa Indradatta rAjA sannadha thaI putro sAthe nIkaLyo. te kanyA paNa sarva alaMkArathI bhUSita thaI eka bAju beThA. - X - X - tyAM rAjAno jyeSTha putra zrImAlI nAme kumAra hato. te rAjA bolyo - he putra ! A putrI ane rAjya grahaNa kara. te mATe pahelA zAlabhaMjikA viMdhavI. tyAra te karI zakyo nahIM. te samUha madhye dhanuSya grahaNa karavAnuM zakya na banyuM. pachI koI bIjAe grahaNa karyuM - x * pachI koIe bANa choDyuM, te cakamAM aphaLAIne bhAMgI gayuM. e pramANe koIne eka askanA aMtaramAMthI vyatikAMta thayuM. koIna che, koIne traNa to koIne bahArathI ja bANa nIkaLI gayuM. tyAre rAjA kheda karavA lAgyo. * x - tyAre amAtyae kahyuM - zA mATe kheda karo cho ? rAjA bolyo - A putrothI huM apadhAna banI gayo. amAtyae kahyuM- tamAro bIjo paNa putra che, je mArI putrIno tanuja che, tenuM surendradatta nAma che. te veda karavAmAM samartha che. tene bolAvI kaho. te kyAM che ? amAtyee batAvyo. tyAre rAjAe kahyuM - zreyaskara banaze, jo tuM A ATha rathayako bhedIne zAlabhaMjikAnI AMkha viMdhIne sajA ane nivRtti kanyAne prApta karIza. tyAra pachI te kumAne je rIte AjJA karAI, te pramANe sthAne rahIne dhanuSya grahaNa kare che. lakSyanI abhimukha bANane sajja kare che. te dAso cAre dizAmAM rahIne tene khalanA kare che. bIjA be baMne paDakhe hAthamAM khaga laI ubhA rahyA. jo koIpama rIte lakSya mUkI jAya to tenuM mAthuM chedI nAMkhavuM. te paNa tenA upAdhyAyanI paDakhe raho. bhaya dekhAyo - jo cUkI jaIza to mArI nAMkhaze. te bAvIza kumAro A vidhi zakaze nahIM, paNa vizeSa ullaMTha hovAthI vidano karaze. tyArapachI te catura evA te be puraSo, bAvIza kumArone na gaNatAM, te AThe rathacakranA aMtarane jANIne tenA lakSyamAM ja dRSTi rAkhIne anyatra mati na karatA te zAlabhaMjikAnI DAbI AMkha vidhi. tyAre lokoe utkRSTa siMhanAda ane kalakala karI, dhanyavAda ApyA. jema te caka duHkhe bhedI zakAya tema hatuM tema manuSya janma Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ti, *832 123 124 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 paNa duHkhe karIne prApta thAya che. (8) carma - eka sarovara hatuM. te lAkha yojana vistRta carma vaDe AcchAdita hoya. tenI madhye eka chidra hoya, jemAM kAcabAnI Doka mAtra samAya. tyAM kAcabo so-so varSe Dokane uMcI karato. teNe koI rIte Doka uMcI karelI ane jevI te chidrathI nIkaLI, jyonAnI jyoti ane purUSa ane phaLo joyA. te pAcho Avyo. tene thayuM ke mArA svajanone dekhADuM badhAMne bolAvIne jue che, te jayonAnI zobhA dekhAtI nathI, te pramANe manuSyajanma paNa gumAvyA pachI prApta karavo durlabha che. have (9) yuga-dhuMsarAnA deTAMtane pratipAdana karatA kahe che - * niryukti-833 - sarI pUrva cheDe hoya, tenI samIkSA pazcima cheDe hoya, dhuMsarAnA chidramAM teno praveza zaMkAspada che, tema manuSyajanmano pharI lAbha durlabha che. * vivecana-833 :jalanidhi - samudranI pUvati dhuMsaru hoya ane pazcime ItyAdi. * niyukti-834,835 : jema apara sAgaranA jaLamAM bhraSTa thayela samilA bhamatA-bhamatA koIpaNa rIte yuganA chidramAM praveza kare.. jema pracaMDa pavananI preraNAthI kadAca dhuMsarInA chidramAM samIlA praveNI paNa jAya, paNa manuSyapaNAthI bhaSTa jIva pharI manuSyapaNuM pAmato nathI. * vivecana-834,835 : sArasahitana - samudranuM pANI, ArapAra - pracura arthe upacArathI nIkaTanA ane dUranA bhAgathI rahita. - X - X - Q (10) paramANu - jema eka moTA pramANavALo taMbha hoya, tenuM cUrNa karIne deva vaDe avibhAga khaMDa karIne nAlikAmAM nAMkhavAmAM Ave, pachI meranI cUlikAe jaIne kuMka mArIne tene uDADI devAmAM Ave. pharI koI te ja pudgalo vaDe te ja staMbhane banAvavA prayatna kare. te banI zake kharo ? nA, e pramANe mAnuNathI bhraSTa thayelo pharI manuSyajanma na pAme. athavA aneka lAkha staMbho upara cAyelI sabhA, kAlAMtare baLI jAya * paDI jAya. koI te pudgalo vaDe pharI taiyAra karavA prayatna kare to thAya ? na thAya. e pramANe manuSyajanma durlabha che. * niyukti-836 - AvA durlabha manujanmane pAmIne je jIva pahoka saMbaMdhI hita karato nathI, te jIva maraNakALe pastAvo kare che. * vivecana-836 :- X - ita - dharma, saMtramAzIta - maraNakALa. * niyukita-837,838 :jema gajabaMdhanamAM paDela hAthI, galamAM pakaDAyelo maccha, jALamAM AvI paDelo mRga, jALamAM phasAyela pakSI hoya... tema jarA ane mRtyuthI vyApta utAvaLI nidrA-maraNathI parAbhavita, rakSaNa karanArane na meLavato, kamanA bhArathI gherAyelo jIva zoka kare che. * vivecana-833,838 : vAra - gajabaMdhana. saMva7 - jALa... H - akRtapunya, AstRta eTale vyApta. tvaritinadrA - maraNanidrA, vin - na pAmato. te A pramANe mRtyu pAmatA [zuM thAya ?. * niyukti-839 : aneka janma-maraNa vaDe seMkaDovara paribhramaNa karI, kaSTa karIne Icchita sAmagrI sahita jIva manuSya janma pAme che. * vivecana-839 : gAthArtha kahyo. jyAre kuzala pakSakArI jIva sukhethI mRtyu pAmIne sukhethI manuSya janmane pAme che. * niyukti-840 - vijaLI samA caMcaLa ane durlabhapaNe prApta manuSyapaNuM pAmI je pramAda kare che, te kApuruSa nathI sanduruSa che. * vivecana-84o : gAthArtha kahyo. ATaluM prAsaMgika kahyuM. have prastuta vAta kare che - je rIte A daza deTAMto vaDe manuSya janmanI durlabhatA kahI. te rIte Arya TromAdi, sthAno paNa kahevA. tema sAmAyika paNa duwApya che athavA manuSya janma pAmyA pachI paNa A kAraNothI sAmAyika durlabha che, te jaNAve che - * niyukti -841,842 - ALasa, moha, avajJA, staMbha, krodha, pramAda, kRpaNAtA, bhaya, zoka, ajJAna, vyagratA, kutuhala, maNa... AvA kAraNothI atyaMta durlabha evA manuSyapaNAne pAmIne paNa saMsArathI pAra utAranAra ane hitakara evA zravaNane pAmato nathI. * vivecana-841,84ra : (1) ALasathI sAdhunI pAse na jAya ke na sAMbhaLe. (2) mohathI gRha kartavyatA mUDha, (3) avajJA - A vaLI zuM jANe? (4) staMbha-jAti Adi abhimAnathI (5) krodha - sAdhunA darzanathI ja kopa pAme, (6) pramAda-madha Adi lakSANathI (7) kRpaNatA - kyAMka kaMIka devuM paDaze to? (8) bhaya nakAdi bhayanuM varNana, (9) zoka-ISTanA viyogathI janmela, (10) ajJAna-kudaiSTithI mohita, (11) vyAkSepa-kAmanI vyagratA, (12) kutUhala-naTa AdinA viSayathI, (13) ramaNa - lAvakAdi kheDu, [viSayomAM ramaNatA] ALasAdi kAraNothI surlabha evo manuSyajanma prApta thavA chatAM hitakAriNI zravaNAdi jIva na pAme. vratAdi sAmagrI yukta to karmazagune jItIne avikala cAstri sAmAyika lakSamI pAme che. jema yAna Adi guNayukta yoddho jayalamIne pAme che - Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 126 Avazyaka-mUlaka saTIka anuvAda/2 upoddAta ni - 841,842 kahyuM che ke - * niyukti-843 - cAna, kavaca, zastra, yuddhamAM kuzalatva, nIti, dakSata, vyavasAya, zarIra, ArogyatA e subhaTanA jItanA hetuo che.] * vivecana-843 : yAna-hAthI Adi, AvaraNa-kavaca Adi, praharaNa-khaga Adi, yuddhamAM kuzalava-samyajJAna, nIti-nirgamana praveza rUpa, dakSad-AzukAritva, vyavasAya - zaurya, zarIranuM avikalapaNuM, ArogyatA-vyAdhi rahitatA. ATalI guNa sAmagrIthI avirahita yoddho jaya-zrIne pAme che. A dRSTAMtano marma-jIva te yoddho che, vratarUpI yAna, uttama kSAMti rUpa kavaca, dhyAnarUpI zasA, gItArthavarUpI kauzalya, dravyAdimAM yathopAya anurUpa vartavuM te nIti, yogya avasare ahIM kriyA karaNa te dakSata, tapanuM karavuM ane upasargane sahevA rUpa vyavasAya. A badhAMthI sunIroga karmazatrune jIte che. * niyukti-844 - jovAthI, sAMbhaLavAthI, kamano kSaya thavAthI, kamano upazama thavAthI, manavacana-kAyAnA zubha vyavasAyathI bodhinI prApti thAya che. * vivecana-844 : bhagavaMtanI pratimAdi jotA sAmAyika pAme. jema zreyAMsakumAra bhagavaMtanA darzanathI pAmyo. kathAnaka pUrve kahela che. sAMbhaLatA pAme jema - AnaMda ane kAmadeva pAmyA. ahIM kacAnaka aMgasUtrocI jANavuM. anubhUta kriyAkalApasI pAme, jema valkalacIei pitAnA upakaraNa jotA prApta karyuM. karmano kSaya karavAthI pAme, jema caMDa kauzika pAmyo, upazama kasvAthI pAme - jema gajhaSi pAmyA. prazasta mana-vacana-kAyAnA yogamAM pAmyA. bodhi arthAt sAmAyika. athavA anukaMpAdi vaDe pAme. kahe che - * niyukti -845,846 : anukaMpA, kAmanirjarA, bAlatapa, dAna, vinaya, vibhaMga, saMyoga ane viyoga, vyasana, utsava, Rhita, sakAra. [e 11 dvArA anukrame vaidha, mahAvata, IndranAma, kRtayNaya, puzAlasuta, ziva, be mathurAnA vaSika, be bhAIo, AbhIra, dazANabhadra ane IlAciputra [sAmAyika pAmyA.] * vivecana-845,846 - anukaMpAmAM rad-citavALo jIva sAmAyika pAme che, kemake te zubha pariNAmayukta hoya che. jema vaidha. A ja pratijJAne vizeSathI kahe che. hetudaSTAMta anyatva pratiprayoga kahIzuM. akAma nirjarAvALA jIvane sAmAyika prApta thAya. jema zubha pariNAmavALA mahAvatane thaI. bAlatapoyuktavaNI IndranAgavatuM, supagapayukta yathAzakti zraddhAdAnathI kRtapuNyakavatu, Asadhita vinayatvathI puSazAlapuNavat, virbhAgajJAnava pAmIne tApasa zivarAjarSivatu, deTa saMyoganA viprayogavathI mathurAnA be vaNikavatuM, anubhUta vyasanavathI be bhAI zakaTayavyApAdita maiDIlabdha mAnuSatva strI garbha jAta priya putraddhayanI mAphaka, anubhUta utsavatvathI AbhIravatu, mahARddhi joIne dazArNabhadrarAjAvatu, sakAra kAMkSI hovA chatAM sakAra na pAmanAra IlA puNavatuM. A akSara gamanikA kahI. have udAharaNa - (1) dvArikAmAM kRSNa vAsudevane be vaidho hatA - dhavaMtarI ane vaitaraNI. dhavaMtarI abhavya hato, vaitaraNI bhavya hato. te sAdhu ane glAnane prIti vaDe kaheto. te prAsaka auSadha batAvato. jo tenI potAnI pAse auSadha hoya tyAre Apato. dhavaMtarI vaidha sAvadha auSadha batAvato, te asAdhupAyogya kaheto, tyAre sAdhuo kahetA - amAre A zA kAmanA? te bolato ke meM sAdhu mATe vaidhaka zAstrano abhyAsa karelo nathI. te baMne mahAbhI ane mahAparigrahI AkhI dvArikAmAM cikitsA karatA hatA. koI divase kRSNa vAsudeve pUchyuM - A baMne ghaNAM DhaMkAdinA vadha karIne kayA jaze? tyAre bhagavaMte kahyuM ke- A dhanaMtarI pratiSThAna nakamAM utpanna thaze. A vaitaraNI kAlejasvartI aTavImAM gaMgA mahAnadI ane viMdhanA AMtarAmAM vAMdarApaNe janma leze. tyAre te yuvAna thaIne svayaM ja cUthapatitva karaze. tyAM koI divase sArthanI sAthe sAdhuo Avaze. eka sAdhunA pagamAM kAMTo lAgaze. tyAre sAdhuo kaheze ke - ame tArI pratikSA karIzuM. te sAdhu jaNAvaze ke - badhAMe maravAnI jarUra nathI, tame cAlo, huM ahIM bhakta pratyAkhyAna karIza. tyAre te paNa nibaMdha karIne rahyo. zalyane kADhavuM zakya na banyuM. pachI te spaMDila bhUmi ane chAyA prApta karI rahyo. sAdhu paNa gayA. tyAre te vAnarayUthAdhipati jyAM sAdhu hatA tyAM Avyo. Amane pUrve joyA che ema vicArI kilakilATa karavA lAgyo. pachI -x nyUyAdhipatie sAdhune joyA. temane joIne IhA-apoha karatAM meM Amane kyAM joyA che? ema vicAratA jAtismaraNAnA thayuM. dvArikA yAda AvI. tyAre te sAdhune vaMdanA karI, tenuM zalya joyuM. tyAre badhI cikitsA yAda AvI. tyAre te parvata jaIne zalya uddharaNI ane zarA rohiNI baMne auSadhi laIne Avyo. pachI zaca kADhavA mATe page auSadhi lagADI, eka muharta bAda zalya nIkaLyuM. saMrohiNI auSadhithI ghA jhavyo. tyAre tenI AgaLa akSaro lakhyA - huM vaitaraNI nAme paidha pUrvabhave dvArikAmAM hato. sAdhue tene dharma kahyo. tyAre te vAnare bhApatyAkhyAna karyuM. traNa ahorama jIvIne sahasADalo gayo. avadhijJAnano prayoga karI jyAM potAnuM zarIra joyuM, sAdhune joyA. tyAM AvIne devaRddhi dekhADIne kahyuM - ApanI kRpAthI mane A devaddhi maLI. te deva vaDe te sAdhu temanA sAdhu pAse pahoMcyo. teoe pUchayuM - ahIM kevI rIte AvI gayo ? tyAre badho vRtAMta kahyo. e pramANe te vAnarane samyakatva sAmAyika, zrata sAmAyika, dezavirati sAmAyikano anukaMpAthI lAbha thayo. *x - devalokathI cyavIne cAstri sAmAyika ane mokSa pAmaze. [ahIM ame kathA saLaMga ApI che tenI niyukti A pramANe che | * niyukti-843 - te vAnara cUthapati aTavImAM suvihitanI anukaMpAvI dedIpyamAna zarIrano dhAraka deva ane vaimAnika thayo. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 847 123 * vivecana-847 : (gAthArtha kahyo.) kathAnaka niryukti-846nA vivecanamAM kahela che. (2) akAmanirjarAnuM dRSTAMta H- vasaMtapura nagaramAM zreSThI patnI nadImAM snAna karatI hatI, anya koI taruNe teNIne joIne kahyuM - sArI rIte snAna karyu ? A nadI matavAraNakara. A nadI, vRkSo ane huM tArA page paDIe chIe. teNI bolI - nadI subhagA thAo, A nadI ane vRkSo ghaNuM jIvo ane sustAna pUchanAranuM paNa priya karavAne prayatna karIe. tyAre te taruNa teNInA gharane ke dvArane na jANato vicAre che - teNInA sahagata ceTarUpa vRkSone avalokato ubho rahe che. temane puSpo ane phaLo ApIne pUche che - A koNa che ? teo kahe che - amukanI patnI che. tyAre te taruNa vicAre che - kayA upAyathI AnI sAthe saMyoga thaI zake? tyAre ANe cArikAne dAna-mAna saMgRhIta karIne tene vidAya karI. te caskiA jaIne pe'lI yuvatIne roSathI vAsaNomAMthI udghardayana karIne masI vaDe hAtha bagADI te cakiAnI pAchaLa dhabbo mAryo, paMcAMgulInuM nizAna thaI gayuM. pAchalA dvArathI kADhI mUkI. - te caskiAe jaIne kahyuM - teNI tamAruM nAma paNa sAMbhaLavA mAMgatI nathI paNa yuvaka samajI gayo. kRSNapakSanI pAMcame maLaze. tyAre teNe pharI paNa carikAne praveza jJAnArthe mokalI. tyAre teNIe lajjA sahita teNIne ghakelIne azokavanikAnI chiMDikAmAMthI kADhI mUkI. caskiAe jaIne kahyuM. te taruNa praveza jANI gayo. te baMne apadvArathI jaI azoka vATikAmAM sutA teTalAmAM yuvatInA sasarAe baMnene joyA. te jANI gayA - A mAro putra nathI. pachI teNInA pagamAMthI jhAMjhara kADhI lIdhuM. teNI cetI gaI. pe'lA yuvakane kahyuM - have tuM bhAga. pachI jaIne potAnA patine kahyuM - ahIM ghaNI garamI che cAlo - azokavATikAmAM. baMne gayA, baMne azokavATikAmAM sUI gayA. pachI patine uThADIne bolI - tamArA kuLane zuM A anurUpa che ? mArA pagamAMthI sasarAjIe jhAMjhara laI lIdhuM. teno pati bolyo - savAra paDe tyAM sudhI sUI jA. tene pitAe vAta karI. te yuvaka roSita thaI bolyo. pitAjI ! tame viparIta bolo cho. pitA bolyA - meM bIjAne joyelo hato. tyAre vivAda thatAM teNI bolI - huM AtmAnI zuddhi karIza. pachI te snAna karI yakSagRhe pahoMcI. je aparAdhI hoya te be jaMghAnA aMtaramAM phasAI jAya che ane anaparAdhI hoya te vaccethI nIkaLI jAya che. teNI [A parIkSA devA] cAlI tyAre pe'lo teno cAra puruSa pizAcarUpa karIne teNIne AliMganathI grahaNa kare che. - - pachI tyAM jaIne teNI yakSane kahe che - * je mArA pitAe Apelo vara che te ane te pizAcane choDIne jo koI mane jANatuM hoya [meM saMyoga karela hoya] to mane tame zikSA karo. yakSa vilakho thaIne ciMtave che A juo kevA prakAre mAyA kare che? huM paNa AnA vaDe chetarAyo chuM. A satI nahIM dhUrta che. hajI yakSa vicArato hato. teTalAmAM teNI nIkaLI gaI badhAM loko vaDe te sthavira helaNA pAmyo. tyAre khedathI tenI nidrA naSTa thaI gaI. A vAta rAjAnA kAne paDI. rAjAe tene aMtaHpurapAlaka nImyo. AbhiSeksa hastiratna rAjAnA vAsagRhanI nIce baMdhAyela hatuM. rANI mahAvatamAM Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 Asakta hatI. rAtrinA hAthI suMDha pasArato, teNI prAsAda thakI bhoMyarAmAM utarI jatI. pharI prabhAte pAchI AvI jatI, e pramANe kALa jato hato. koI divase bahu vAra lAgI, tethI mahAvate teNIne hAthInI sAMkaLa vaDe mArI. teNI bolI - Avo koI puruSa che, te suto nathI. roSa na kara. te sthavira-vRddhe joI, te vicAre che - jo A rANI paNa AvI hoya, to pachI mArI putravadhu kema na hoya, ema vicArI sUI gayo. prabhAte badhAM loko uThI gayA. te vRddha na uThyo. rAjAe kahyuM - suvA do. sAtame divase uThyo. tyAre rAjAe pUchatAM kahyuM - eka rANI che, te koNa che te nathI jANato. tyAre rAjAe bhiMDamaya hAthI karAvyo. badhI aMtaHpurikAne kahyuM ke - AnI pUjA karI ullaMghI javuM. badhI vaDe ullaMghAyo, teNI eke nA pADIne kahyuM - nA, mane Dara lAge che. tyAre rAjAe kamaLanI nALa vaDe mArI, teTalAmAM teNI mUrchA khAIne paDI gaI. tyAre rAjA jANI gayo ke A ja aparAdhinI che. teNIne kahyuM ke - unmatta hAthI upara caDI jAya che, bhiMDamaya hAthIthI Dare che, ahIM kamaLanI nAla vaDe haNAtA mUrvA pAme che, tyAM sAMkaLa vaDe mAratA paNa mUrchA nathI pAmatI. teNInI pITha joI, tyAM sAMkaLanA prahAra jovA. tyAre rAjAe mahAvata ane te rANI baMnene paNa te hAthI sAthe bAMdhI chinnATakamAM mUkI dIdhA. tyArapachI mahAvatane kahyuM - tArA sahita have tuM parvatathI paDatuM mUka. hAthInA baMne paDakhe bhAlAdhArI rAkhyA. teTalAmAM hAthI vaDe eka paga AkAzamAM uMco karAyo. loko bolavA lAgyA ke - tiryaMca paNa jANe che ke zuM ? A baMne mAravA lAyaka che. to paNa rAjA roSane mUkato nathI. tyAre hAthIe be paga AkAzamAM uMcA karyA. trIjI vakhata traNa paga AkAzamAM uMcA karIne eka page ubho rahyo. loko AkraMda karavA lAgyA - A hastiratnano zA mATe vinAza karo cho? rAjAnuM citta dravI uThyuM, mahAvatane bolyo ke - bacAvavAne samartha cho? 128 mahAvata bolyo - mane abhaya Apo to bacAvuM. rAjAe tene abhaya ApyuM. teNe aMkuza vaDe hAthIne niyaMtrita karyo. bhamADIne sthaLamAM ubho karyo. tyAre te baMnene utArIne deza nikAla karyo. mahAvata ane rANI bhegA thaIne prAMta gAme zUnyagRhamAM rahyA. tyAM koI cora te zUnyagRhamAM Avyo. teo bolyA - ApaNe vIMTaLAIne rahIe. jethI koI aMdara praveze nahIM. savAre badhuM grahaNa karIzuM. te cora paNa jato hato tyAM koI rIte te rANIno sparza thayo. rANI to sparzane oLakhI gaI [jAgI gaI] teNI sparza thatAM bolI - tuM koNa che? te bolyo - huM cora chuM. te rANI bolI - tuM mAro pati thA. tyArapachI [AvelA koTavAlane kahyuM A mahAvata cora che. teo prabhAte mahAvatane pakaDI gayA. tene bAMdhIne zULIe caDAvI dIdho. rANI coranI sAthe cAlavA lAgI, mArgamAM nadI AvI. rANIe corane kahyuM. ahIM A zarastaMbhe ubho rahe, tyAM sudhImAM huM A vastra-AbharaNa utArI nAMkhu. te gayo. nadI utaravA lAgyo. teNI bolI - nadI bharelI dekhAya che, priyAnA badhA bhAMDaka tArA hAthamAM che, jo Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 840 129 tuM pAra javAne Icche che ke tuM bhAMDa grahaNa karavAne Icche che. cora bolyo - he bAlA ! asaMskRtane mATe lAMbA kALanA saMstutane choDI de che, adhuva vaDe dhuva evA priyane choDe che. huM tArI prakRti ane svabhAvane jANuM chuM. bIja puruSane IcchanArI ! tAro koNa vizvAsa kare ? rANI bolI - kyAM jaIza ? cora bolyo - jema te mahAvatane mArI nAMkhyo, e pramANe mane paNa koI pAse marAvI daIza. mahAvata paNa tyAM zaLImAM viMdhANo. pANI-pANI kare che. tyAM koI zrAvaka hato. te kahe che - jo namaskAra karIza [navakAra gaNIza to huM pANI ApuM. zrAvaka pANI levAne gayo. te Ave tyAM sudhImAM mahAvata navakAra gaNato mRtyu pAmyo. marIne vyaMtara thayo. teTalAmAM pe'lA zrAvakane ArakSaka puNyoe pakaDI lIdho. te vyaMtara deve avadhijJAnano prayoga karyo. potAnA zarIrane ane bAMdhelA zrAvakane joyo. tyAre zilA vikarvIne choDe che. zastaMbhe rahelI saNIne jue che. tyAre tene dhRNA utpanna thaI, zIyALanuM rU5 vikrvIne mAMsa pezI grahaNa karIne pANInA kinAre cAlyo. teTalAmAM nadIno matsya uchaLIne kinAre paDyo. tyAre te mAMsapezI choDIne matsyane mATe doDyo. te pANImAM paDI gayo, mAMsapezI paNa samaLIe laI lIdhI. ziyALa muMjhANo. saNI bolI - mAMsapezI choDIne mAchalAne Icche che, he ziyALa ! tuM mAMsathI paNa bhraSTa thayo ane matsyathI paNa bhraSTa thayo. have kema karuNa rUdana kare che ? ziyALa bolyo - he patrapuTa pratijJA ! pitAne apayaza karAvanArI! tuM patithI paNa bhraSTa thaI ane cArathI paNa bhraSTa thaI. he pazcali! zA mATe karaNanI ciMtA kare che ? tyArapachI te ziyALa banelA deve potAnuM rUpa darzAvyuM, bodha pamADIne kahyuM - dIkSA laI le. tyAre tenI tarjanA karI te rAjAe svIkAra karI sakAra karIne vidAya ApI. devaloke gayA. A mahAvatanI akAma nirjarA. (3) bAlatapasvI, - vasaMtapura nAme nagara hatuM. tyAM zreSThInA ghera mArI phelANI. IndranAtha nAme bALaka hato te bacI gayo. bhukhyo ane glAna thayelA pANIne zodhe che. teTalAmAM badhAMne marelA jue che. dvAro paNa loko vaDe kaTakathI AcchAdita karAyelA che. tyAre zUnyachidra vaDe nIkaLIne te nagaramAM karpara vaDe bhikSAne mATe jAya che. loko tene potAnA dezano bhUtapUrva rahevAsI che, tema jANIne bhikSA Ape che e pramANe te moTo thayo. eTalAmAM eka sArthavAha rAjagRhe javAne mATe ghoSaNA karAve che teNe sAMbhaLI, te paNa sAthenI sAthe cAlyo. tyAM sArthamAM tene kUra-bhAta prApta thayA, teNe jamI lIdhuM. paNa dhAyo nahIM. bIje divase sAthe rahyo. sAryavAhe tene joyo. te vicAre che - nakkI A upavAsI lAge che. te avyaktaliMgI che. bIje divase bhikSArthe nIkaLyo, zreSThIe tene ghaNuM ghI vagere ApyuM. te tenAthI be divasa ajIrNa vaDe rahyo. sAryavAhe jANuM ke A SaSThAnnakAlika che. tene zraddhA janmI. bIje divase nIkaLyo tyAre sArthavAhe bolAvyo. tene pUchyuM ke kema kAle na Avyo? te mauna ja rahyo. [32/9] 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda sArthavAhe vicAryuM ke ANe cha karyo lAge che. tethI tene kaMIka ApavuM teNe paNa bIjAe paNa be divasa sthApita karyo. loko paNa pariNata thayA. bIjA nimaMtraNa kare to paNa grahaNa na karato. bIjA kahe che - te ekapiDika hato. teNe te arthathI pada meLavyuM. vaNiko kahevA lAgyA - bIjAnuM pAraNuM grahaNa karato nahIM, nagara pahoMcIe tyAM sudhI huM ApIza. nagara gayA. teNe tenA potAnA ghera maTha banAvyo. pachI mastaka muMDAvyuM. kApAyika vo lIdhA, tyAre lokamAM vikhyAta thayo. je divase tene pAraNuM hoya te divase loko bhojana lAvatA. koI ekane lAbha maLato. tyAre loko na jANatA ke kone lAbha maLaze ? tyAre lokone jANavAne mATe merI banAvI. je AhAra dAna Ape, te bherI vagADe. tyAre loko pravezatA, e pramANe kALa jato. bhagavaMte samosaryA. tyAre sAdhuo bolyA- muharta raho, aneSaNA che. tenA jamyA pachI bolyA - padhAro. gautamasvAmIe teine pratibodha karavA kahyuM -] o anekapiDika ! ekapiDika tane jovAne Icche che. e pramANe gautamasvAmIe kaheto, te ropAyamAna thayo. bolyo ke - tame anekazata piMDano AhAra karo cho, huM to eka piMDa ja khAuM chuM. tethI huM ekapiDika che. paraMtu muharta vItyA pachI vicAre che - A loko mRSA bolatA nathI. paNa Ama kaI rIte bane ? zruti prApta thaI. huM anekapiDika thayo chuM. je divase mAre pAraNuM hoya, te divase anekazata piMDa karAya che A loko to na karela - na karAvela bhojana kare che. tethI sAcuM bole che. e pramANe vicAratA tene jAtismaraNajJAna thayuM te pratyekabuddha thayo. adhyayana kahyuM. pachI te IndranA siddha thayA [mokSamAM gayA.] e pramANe bALa tapasyAthI teNe sAmAyika prApta karI. (4) dAna - eka vatsapAlI - govAlaNano paNa hato. lokoe utsavamAM khIra rAMdhelI. tyAM nIkaTanA gharamAM bALakone khIra khAtA joyA. tyAre te mAtAne kahe che - mArA mATe paNa khIra banAva. tyAre dudha vagere koI sAmagrI na hovAthI teNI avRtithI raDavA lAgI. tenI sakhIo pUche che, khUba dabANa karatA te bolI ke mAro putra khIra mATe rahe che. te badhI anya anya pAsethI anukaMpAthI dudha, cokhA vagere lAvI ApyA. tyAre te vasapAlIe khIra pakAvI. tyArapachI te bALakane nhAIne ghI-goLa Adi yukta khIrano thALa bharIne Apyo. te vakhate mAsakSamaNane pAraNe AvelA sAdhu joyA. eTalAmAM vansapAlI kaMI kAmamAM vyAkuLa hatI, teTalAmAM "mane paNa dharma thAya" evI buddhithI te khIranA traNa vibhAga karyo. trIjo bhAga vahorAvyo. pharI vicAryuM. A to bahu thoDuM che, tethI bIjo vibhAga khIra vahorAvI dIdhI. vaLI vicAryuM ke jo bIjA koI AmAM khATA khala Adi nAMkhaze, to khIra nAza pAmaze. tyAre bIjo vibhAga paNa khIrano vahorAvI dIdho. tyAre teNe dravyazuddha, dAyakazuddha, grAhakazuddha gaNe vaDe traNa yoga ane traNa karaNathI zuddha bhAva vaDe devanuM Ayu bAMdhyuM. tyAre tenI mAtAe jANyuM ke - ANe jamI lIdhuM. pharI kharI ApI. ghaNA ja Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni : 847 131 garIbapaNAthI khIra vaDe peTa bharI dIdhuM. tyAre rAtrinA tene jhALA thayA. marIne devaloke gayo. tyAMthI cyavIne rAjagRhInagarImAM pradhAna dhanAvahano putra ane bhadrA nAme tenI panIno Atmaja thayo. te garbhamAM hato tyAre loko kahetA - A kRpuSya jIva che. tethI te jyAre jamyo tyAre tenuM kRtapuNya evuM nAma rAkhyuM te moTo thayo. kalAnuM zikSaNa lIdhuM. pariNata thayo. tenI mAtAe tene durlalita goThImAM mUkyo. te gaNikAnA gharamAM pravezyo. bAra varSa jatAM tenuM kuLa nidhana thaI gayuM. to paNa te gaNikAne tyAMthI nIkaLyo nahIM. tenA mAtA-pitA mRtyu pAmyA. chelle divase tenI panIe AbharaNa mokalyA. gaNikAnI mAtA samajI gaI ke have A kRtapunya khAlI thaI gayo che. - x - gaNikAnI mAtA bolI ke - Ane have ahIMthI kADhI mUka. paNa gaNikA tema IcchatI na hatI. tyAre corI chUpIthI kADhI mUkyo. bAraNA baMdha karI dIdhA. utarIne bahAra ubho rahyo. tyAre dAsI vaDe kahevaDAvyuM - kADhI mUkyo to paNa ubho cho ? tyAre saDela-paTela potAnA ghera gayo tyAre tenI patnI saMbhamathI ubhI thaI, tyAre teNIne kRtapunyane badhI vAta karI. zoka vyApta thaIne pUchyuM - have kaMI che ? jenAthI huM bIje jaIne kaMIka vyApAra karuM ? tyAre je AbharaNo ane hajAra kapasimUlya gaNikAnI mAtAe ApelA te batAvyA. te divase koI sAthe koIpaNa dezamAM javAne nIkaLato hato. te paNa kaMIka bhAMDamUlya grahaNa karIne tenI sAthe cAlyo. bahAra devakulikAmAM khATalo pAtharIne suto hato. bIjA koI vaNikanI mAtAe sAMbhaLyuM ke - vahANa bhAMgavAthI tAro putra mRtyu pAmyo che. teNIe tene dhana ApIne kahyuM ke - "tuM A vAta koIne kaheto nahIM. mAtAe vicAryuM ke - "mAruM dhana rAjakuLamAM na cAlyuM jAya," kemake aputra evA mAre tyAM rAjanA paraSo pravezaze to badhuM dhana laI jaze. tyAre rAtrinA tene tyAM sAthe Avyo. jo koI anAtha dekhAya to tyAM jovo, samajAvIne ghera lAvavo. tyAre ghera lAvIne rovA lAgI. he putra! tyAM kyAM cAlI gayelo ? cAre putravadhune paNa kahe che ke - A tamAro devara che, ghaNA samayathI nAzI gayelo. te cAre putravadhu te kUtapunya sAthe joDAI gaI. e rIte te tyAM bAra varSa sudhI rahyo. tyAM ekaikane cAra-pAMca putro thayA tyAre te vRddhAe kahyuM ke - have Ane kADhI mUko. te cAre putravadhu tema na karavA samartha na hatI. tyAre teNIoe bhAthuM ApavA lADavA banAvyA. aMdara rano vaDe bharI dIdhA. jo tene kRitapunyane prAyogya thAya to ghaNuM sAruM tyAre vikaTa [uMghanI davA pIvaDAvIne te ja devakulikAmAM ozIke te bhAthuM rAkhIne pAchA AvI gayA. te paNa zItaLa pavanathI prabhAte jAgyo. gayelo sAthe paNa te ja divase pAcho Avelo. kRtapunyanI patnIe paNa gaveSakane mokalelA. tene laIne ghera AvyA. tenI paranI jaldIthI uThIne AvI bhANuMzaMbala laI lIdhuM. gharamAM lAvyA. atyaMga Adi kare che. kRpuSya gayo tyAre tenI 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 patnI garbhiNI hatI. te putra paNa agiyAra varSano thaI gayelo lekhazALAthI AvIne raDato hato. mane jaldI khAvA Apa. tyAre teNIe kRtapunyanA bhAthAmAMthI eka lADavo Apyo. khAtA khAtA rahano nIkaLyA. temAM ranane joyA, lekhadArake paNa joyA, puDalAnA badalAmAM teNe rana ApI dIdhA. ItyAdi - x - kRtapuje paNa jamIne lADavo bhAMgyo, teNe paNa ratno joyA, te ratno te pramANe ja rAkhI mUkyA. tei avasare eka banAva banyo.] secanaka gaMdhahastIne nadImAM magare pakaDyo. rAjA kheda pAmyo. abhaye kahyuM ke - jo jalakAMta maNi hoya, to magara tene choDI de. te rAjakuLamAM ghaNAM-ghaNAM rano lAMbA kALathI hatA. teoe paDaha vagaDAvyo ke je koI jalakAMta maNi Apaze tene rAjA aDadhuM rAjya ane kanyA Apaze. tyAre kaMdoIe te rana ApyuM. laIne pANImAM prakAzita karyuM, magare jANyuM ke ahIM sthaLa che, hAthIne choDIne cAlyo gayo. rAjA vicAre che ke A konI pAsethI AvyuM haze? ApUpikane pUche che - tArI pAse A kyAMthI AvyuM? dabANa karatAM bolyo ke - kRtapuNyanA bae ApyuM. rAjA khuza thayo. bIjA koIkanuM haze? rAjAe kRtapucakane bolAvyo. potAnI kanyA paraNAvI, tene deza paNa Apyo. te teNI sAthe bhogo bhogavavA lAgyo. gaNikA paNa AvI gaI. kahe che - ATalA kALa sudhI huM veNI bAMdhIne rahI. badhAM vaitAliko tamArA mATe mokalyA. tyAre ahIM joyA. tyArapachI kRtapunyae abhayane kahyuM - ahIM mArI cAra panIo che, paNa huM tenuM ghara jANato nathI. tyAre abhayakumAre caityagRha karAvyuM. kRtapuNya saMdeza yuyakSa karyo. tenI pA-arcananI jAherAta karI. be dvAra karAvyA. ekathI praveza ane bIjAthI nirgamana. tyAM abhaya ane kRtapunya eka dvAranI dhAra pAse zreSTha Asana rAkhIne beThA. kaumudInI AjJA karAI * pratimAM praveza pUjA karavI. nagaramAM ghoSaNA karAvI ke - badhI strIoe pharajiyAta AvavuM. loko AvavA lAgyA. cAra putravadhuo cAra putro sAthe AvI gaI. tyAM te bALako bApA, bApA bolatA tenA khoLAmAM besI gayA. kRtapunya jANI gayo ke A ja tArA putro che. pe'lI vRddha mAtAne dhamakAvI. te cAre putravadhuone paNa lAvavAmAM AvI. e rIte kula sAta strIo sAthe kRtapunya bhogo bhogavavA lAgyo. vardhamAna svAmI padhAryA. kRtapunya svAmIne vAMdIne pUche che - mane A saMpatti ane vipatti kaI rIte prApta thaI ? bhagavaMte kahyuM - khIranA dAnathI. Akho vRtAMta sAMbhaLI saMvega pAmIne pravajyA lIdhI. A rIte dAnathI sAmAyikanI prApti thAya che. (5) vinaya * magadha dezamAM gUrjaragAmamAM puSpazAla gAthApati hato. tenI patnInuM nAma bhadrA hatuM. tenA putrane "puNyazAlasuta' kahetA hatA. te mAtApitAne pUche che - dharma zuM che ? teoe kahyuM - "mAtApitAnI sevA karavI che.' A jIvalokamAM mAtA-pitA baMne daivatA samAna che. temAM paNa pitA viziSTa che kemake mAtA tenA vazamAM varte che. te putra mAtApitAnI sevA-zuzruSA daivanI mAphaka karavA lAgyo. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra upoddAta ti, * 84 133 anya koI divase gAmabhojika-mukhI Avyo. puSazAla ane bhadrA baMne bhrAMta thaIne tene namavA - atithivat sevA karavA lAgyA. te putra vicAre che ke - huM AnI ja pUjA karuM, to mAre dharma thaze. pachI gAma mukhInI sevA AraMbhI. pachI te mukhIyAne bIjA koine namato joyo, te bIjo paNa koI bIjAne yAvata zreNika rAjAne namato joyo. tethI te puSazAlaputre zreNika rAjAnI sevA-zuzraSAno AraMbha karyo. bhagavaMta padhAryA. zreNikarAjA Rddhi sahita tene vAMdavAne gayo. tyAre te putra bhagavaMtane kahe che - huM tamArI sevA karuM ? bhagavaMte kahyuM - joharaNa ane pAnaka, mAtrathI ja mArI sAthe rahI zakAya. te puNyazAlapuga A sAMbhaLIne bodha pAmyo. A pramANe vinayathI sAmAyikanI prApti thAya che. (6) virbhAgajJAna - magadha janapadamAM ziva nAme rAjA hato. tenA dhana, dhAnya hiraNyAdi rojeroja vadhatA hatA. tene vicAra Avyo. A dharmanuM phaLa che ke mAre hirANa Adi vadhe che. to huM punya karuM AvatI kAle bhojana karAvI, tenA vaDe dAnA ApI, pachI putrane rAjayamAM sthApI, vakRta dhAmamaya bhikSAbhAjana, kaDachI, upakaraNa Adi laI dizApokSika tApasonI maLe tApasa thaIza. cha aThThama karI paDelA hovA pAMDu pAdi lAvIne AhAra karIza. e pramANe zivarAjarSie karyuM. karatA-karatA amuka kALe virbhAgajJAna utpanna thayuM. te saMkhyAta dvIpa samudrane jovA lAgyo. pachI nagaramAM AvIne jevA bhAvo upalabdha thayelA tenI prajJApanA karavA lAgyo. anya koI divase sAdhuo joyA. temano kriyAkalApa vibhaMgAnusAra jANyA. cAvatu lokanA pramANane jANIne vizuddha pariNAmathI apUrvakaraNa karatAM sAmAyika pAmI, kevalI thaI, saMvRta thayA. (8) saMyoga-viyoga vaDe paNa sAmAyikanI prApti thAya che. jemake - be mayura vepArI hatA. eka dakSiNa tarapha, bIjo uttara tarapha. temAM uttarano vaNika dakSiNamAM gayo. tyAM eka vaNika tenA jevo hato. teNe tenuM prAdhU-mahemAna gati karI. tyArapachI te baMne niraMtara mitra thaI gayA. temaNe vicAryuM ke ApaNI sthiratara prIti thaze, je ApaNe putra ke putrI janme to teno saMyoga-vivAha karAvIe. tyAre dakSiNavALA utaravALAnI putrIne varyo. bAlikA ApI. A arasAmAM dakSiNa mathurAno vaNika mRtyu pAmyo. tenA sthAne teno putra beTho. koI divase teNe snAna karyuM. cAre dizAmAM cAra sauvarNika kaLazo sthApyA. tenI bahAra rupAnA ane tenI bahAra tAMbAnA, tenI paNa bahAra mATInA kaLazonI sthApanA karI. bIjI paNa snAnavidhi cAvI. pachI teno pUrva dizAno suvarNa kaLaza nAza pAmyo. e pramANe cAre dizAnA paNa nAza pAmyA. e pramANe badhAM kaLazo nAza pAmyA. uDyA pachI nAnapITha paNa nAza pAmI. tene ghaNo kheda thayo. nATakIyAe vAryA. eTalAmAM te gharamAM pravezyo, bhojanavidhi upasthita karI. tyAre suvarNa-rUpAmaya bhAjano goThavyA. tyAre ekaika bhAjanano nAza thavAno AraMbha thayo. tyAre teNe nAza pAmatA najare joyuM. je tenI mUlapAmI hatI. te paNa nAza thavA lAgI. tyAre teNe grahaNa karI, jevI grahaNa karI tevI rahI, bAkInI nAza pAmI. tyArapachI zrIgRhamAM jaIne joyuM, badhI lakSmI paNa khAlI thaI gaI. je nidhAnamAM dATeluM, te paNa nAza pAmyuM. je AbharaNa hatA. te paNa nAza pAmyA. je vyAje ApelA teo paNa kahevA lAgyA ke ame tamane oLakhatA nathI. je dAsI varga hato, te paNa nAza pAmyo. tyAre te vicAre che - aho ! huM adhanya chuM. tyAre tene thayuM ke - have huM dIkSA laI lauM. tyArapachI dIkSA lIdhI. thoDuM bhaNIne cAlyo. hAthamAM rahelA khaMDane kutUhalathI jyAM jue che, tema karatAM uttara mayurA gayo. te badhAM ratno zvazukULe pahoMcI gayelA, kaLazo paNa tyAM hatA. ItyAdi badhuM joyuM -x-x-x- te sAdhu paNa tenA ghera pravezyA. tyAM te sArthavAhanI putrI prathama yauvanamAM vartatA vIjhaNo laIne beThelI. tyAre te sAdhae te bhojananA vAsaNo joyA. sArthavAha bhikSA lAvyo. grahaNa karIne sAdhu ubhA rahyA. tyAre pUche che - bhagavatu ! kema A bAlikAne joI rahyA che ? tyAre te kahe che ke - mAre bAlikAnuM prayojana nathI, huM A bhojananA bhAMDa joI rahyo chuM. tyAre sArthavAha pUche che - ahIM ApanuM Agamana kyAMthI thayuM ? te bolyo - dAdA, paradAdAthI Avyo. sArthavAhe kahyuM - ema nahIM, mane sadbhAva kaho. tyAre sAdhu kahe che ke te vakhate mArA nAna vakhate A ja snAnavidhi upasthita karAyelI hatI. e pramANe badhI jamaNa-bhojana vidhi hatI, zrIgRha paNa bharela hatuM. nidhAno paNa hatA. adoTa pUrva dhArako AvIne ApI gayA. sAdhu bolyA - A mAsa hatA. kaI rIte? tyAre sAdhu kahe che - snAnAdi, jo vizvAsa na Avato hoya to A che bhojanapANIno TukaDo rAkho. tyAM te TukaDo jaldIthI besI gayo. pachI pitAnuM nAma kahyuM. tyAre jANyuM ke aho! A to mAro jamAI che. tyAre ubhA thaIne moTethI raDatAM raDatAM bolyo - A badhuM te ja avasthAmAM rahela che. A tamArI pUrve ApelI kanyA svIkAre. tyAre sAdhue kahyuM - puraSa pahelAM kAmabhogano tyAga kare che athavA kAmabhogo pahelA purapano tyAga kare che. tyAre te sArthavAha paNa saMvega pAmyo. kyAMka mane paNa e pramANe ja bhogo choDIne jaze. te pravajita thayo. tyAre eka mathuravaNike viyogathI sAmAyika prApta karI, bIjAe saMyogathI sAmAyika prApta karI. (8) vyasana - have vyasana vaDe sAmAyikanI prApti batAve che - be bhAIo gADuM laIne jatA hatA. cakolaMDikA ane be mukhavALA sarpa gADAnA mArgamAM Avato joyo. moTA bhAIe kahyuM - gADAMne bAjumAMthI vALI de. nAnAe tenA uparathI gADuM calAvyuM. te saMjJInIe sAMbhaLyuM. cakra vaDe chedAI. te cakkalaMDikA marIne hastinApura nagaramAM strI thaI. te moTo bhAI pahelAM maryo. marIne te strInA udaramAM Avyo ane putra thayo. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 840 135 136 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra te putra te strIne ISTa hato. nAno bhAI paNa te ja strInA udaramAM Avyo. jyAre te utpanna thayo tyAre te strI vicAre che ke - zilAnI mAphaka pachADuM, garbhapAtanA karavAthI paNa te paDyo nahIM. pachI teno janma thayo. dAsInA hAthamAM ApIne te pugano tyAga karI dIdho. zreSThIe tene laI javAto joyo. teNe pAcho laIne bIjI dAsIne ApI dIdho. te tyAM moTo thavA lAgyo. moTAnuM nAma rAjalalita, nAnAnuM nAma gaMgadA rakhAyuM. je moTo hato, tene je kaMI prApta thAya, te nAnAne Apato, mAtAne to nAno aniSTa ja hato. jyAre jue tyAre kASThAdi vaDe mAratI. koI divase Indra mahotsava thayo. tyAre pitAe alA sAgArikane bolAvyo. palaMganI nIce rahIne te gaMgadatta jamato hato. gupta rIte tyAMthI bahAra kADhIne, hAthethI pakaDIne mAtAe khALakUvAmAM pheMkI dIdho. tyAre te savA lAgyo. pitAe bahAra kADhI nAna karAvyuM. e arasAmAM sAdhu bhikSAne mATe AvyA. zreSThIe pUchyuM - bhagavad ! zuM mAtAne putra aniSTa hoya ? sAdhue kahyuM - hoya paNa kharo. zA mATe ? tyAre te bolyA - jene joIne krodha vadhe che ane sneha ghaTe che, to manuSyae tene joIne jANavuM ke - A mAro pUrva vairI che ane jene joIne sneha vadhe che ane krodha ghaTe che, to manuSyae jANavuM ke A mAro pUrva bAMdhava che. tyAre zreSThIe kahyuM - Ane tame dIkSA Apazo? tene jadI dIkSA ApI vidAya karyo. tenA AcAryanI pAse tenA snehAnurAgathI bhAIe paNa dIkSA lIdhI. te baMne bhAI sAdhu thayA. IryAsamita thayA. anizrita tapa karavA lAgyA. tyAre du:khI nAnA bhAIe niyANuM karyuM - jo A tapa, niyama, saMyamanuM phaLa hoya to AvatA janmamAM huM lokonA mana-nayanane AnaMda ApanAro thauM. pachI te ghora tapa karIne devalokaeN gayo. tyAMthI cyavIne vasudevano putra vAsudeva thayo. moTo bhAI baladeva thayo. e pramANe tene vyasanathI sAmAyikanI prApita thaI. (9) utsava - koI eka atyaMta gAmamAM AbhIro * bharavADa rahetAM hatAM. teo sAdhu pAse dharma sAMbhaLe che, tyAre devalokanuM varNana Ave che. e pramANe temane dharmamAM subuddhi thaI. anya koI divase Indramahotsava ke anya koI mahotsavamAM nagarImAM gayA. te nagarI dvArikA jevI hatI. tyAM lokane jue che. maMDita prasAdhita sugaMdha, vicitra vastro hatA. teo tene joIne kahe che ke - A ja te devaloka che, je sAdhue varNavela hato. have jo ahIM ApaNe AvIzuM to suMdara karIzuM. ApaNe paNa svarge utpanna thaIzuM. tyAre temaNe jaIne sAdhune kahyuM - Apa amane je devaloka kahelo hato, te ame pratyakSa jovo. sAdhue temane kahyuM - devaloka tevA prakAre nathI. bIjA prakAre che, AnAthI anaMtaguNa che. tyAre teo atyadhika vismaya pAmIne pravajita thayA. e pramANe utsavathI sAmAyikano lAbha thayo. (10) baddhi - dazANapura nagaramAM dazArNabhadra rAjA hato. tene 500 gaNIo hatI. e pramANe te rUpathI, yauvanathI, baLathI, vAhanathI yukta hato. AvI Rddhi koIne nathI tema vicArato hato. te arasAmAM bhagavata dazArNakUTa parvata padhAryA. tyAre rAjA vicAre che ke - AvatI kAle ApaNe evI rIte bhagavaMtane vaMdana karavA jaIzuM. jevI rIte koIe paNa pUrve bhagavaMtane vAMdhA na hoya. te pramANe rAjA gayo. zakendrae A vAta jANI, te vicAre che - bicAro AtmAne jANato nathI. rAjA moTA samudAya sAthe vaMdana karavAne sarva Rddhi sahita nIkaLelo che. zaka paNa aisavaNa devarAja upara nIkaLyo. | [A airAvaNa kevo hato?] tenA ATha mukho vikuvya. pratyeka mukhamAM ATha-ATha daMtazULo vikuvya. dAMte dAMte ATha-ATha puSkariNI vikrvI pachI ekaika puSkariNImAM ATha-ATha kamaLo vikaLyAM. pratyeka kamaLamAM ATha-ATha pAMdaDA vikulya pratyeka mAM ATha-ATha batrIzabaddha divya nATako vikuvya [anya sthAne lAkha-lAkha pAMdaDI viku ane kamaLa vacce Indra pote beTho evo ullekha paNa che. e rIte sarva RddhipUrvaka Indra tyAM Avyo. e rIte rAvaNa upara beThelA rahIne ja zae bhagavaMtane dakSiNa-pradakSiNA kare che. tyAre te hAthI amrapAda vaDe bhUmi upara ubho rahyo. tyAre te hAthI dazArNakUTa pati devatAnI kRpAthI amrapAde ubho rahyo hovAthI tenuM nAma gajAgrapAdaka thayuM. te avasare dazArNabhadra vicAre che - mArI AvI trAddhi kyAM ? aho ! ApaNe dharma karyo che. huM paNa karIza. tyAre te badhuM choDI pravajita thayo. A pramANe baddhi vaDe paNa sAmAyikanI prApti thAya. (11) asatkAra - koI eka brAhmaNa hato. teNe tevA prakAranA sthaviro pAse dharma sAMbhaLIne, potAnI patnI sahita dIkSA lIdhI. ugrAtiugra pravajyAne pALe che paraMtu te baMnenI paraspara prIti ghaTatI nathI. te strI brAhmaNajAtinI hovAthI kaMIka garvane karatI hatI. baMne mRtyu pAmIne devaloke gayA. AyuSya hatuM teTaluM bhogavyuM. A tarapha IlAvardhana nagaramAM IlA nAme devI hatI. teNIne eka sAryavAhI puganI IcchAthI ArAghavI zarU karI, pe'lo brAhmaNa devalokathI cyavIne teNInA putrarUpe jamyo. tenuM nAma paNa IlAma rAkhyuM. te brAhmaNapatnI paNa devalokathI cyavI, paNa pUrva bhavanA gavadoSathI laMbaka cAtinA kuLamAM utpanna thaI. baMnene yauvana prApta thayuM. koI divase IlAgae te naTakanyAne joI. pUrva bhavanA anurAgathI teNImAM Asakta thayo. teNIne zodhavA - mAMgaNI karavA chatAM prApta na thaI. IlApue kahyuM - teNInA bhAra pramANa suvarNathI tolIe. naTa-bolyo- A kanyA amArI prAyanidhi che. jo tuM amArI kaLA zIkhe ane amArI sAthe cAla to tane A kanyA ApIe. IlAputra temanI sAthe gayo ane nAnI kaLA paNa zIkhyo. pachI vivAha karavAnA nimite [dhana meLavavA mATe] rAjAnI sAme prekSaNaka - khela karavAnuM tene naTe kahyuM. - tyArapachI teo bennAtaTa gayA. tyAM rAjA aMtaHpura sahita khela jovAne beTho. IlAputra paNa krIDA-khela karavA lAgyo. rAjAnI najara naTakanyA upara hatI. rAjA InAma Apato nathI. tethI saNI paNa ApatI nathI. bIjA koI paNa dAna ApatA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 840 137 38 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda nathI. mAtra "sAra karyuM - sAruM karyuM" evA avAjo thAya che. rAjA bolyo - he naTa ! patana nAmano khela kara. temAM vAMsanA zikhare ADu lAkaDuM kare, temAM baMne bAju kAlikA hoya. IlApura taLIyAmAM chidra hoya tevI pAdaDA paherI, hAthamAM talavAra grahaNa karI, AkAzamAM uce uchaLI te kIlikAne pAdaDA nalikAmAM praveza karAve che, sAta DagalA AgaLa jaIne, sAta DagalA AgaLa jaIne, sAta DagalA pAchaLa jaIne e rIte vAraMvAra pAdukAnA chidramAM khIlIne praveza karAve che. jo tema karatA paDe to paDatA ja so TukaDA thaI jAya. to paNa IlAge te khela karyo. sA naTakanyAne avalokyA kare che, loko lakala karavA lAgyA. to paNa rAjA InAma Apato nathI. rAjA jANe ke khela joto ja nathI. rAjA vicAre che ke - jo A mare to huM A kanyAne paraNuM. jeTalI vakhata IlAputra khela kare tyAre ema kahe ke- meM joyo nathI, pharIthI kara - pharIthI kara trIjI vakhate paNa meM joyo nathI ema kahyuM. cothI vAre kahyuM tyAre ka paNa virakta thayo. tyAre te IlAba vAMsanA agrabhAge rahIne vicAre che - A bhogane dhikkAra thAo. A sajA ATalI gaNIzI paNa tRpta na thayo. A saMkaDo upajIvikAne mATe A kanyAnI abhilASA rAkhe che. teNInA kAraNe ja sajA mane mArI nAMkhavA Icche che. teNe tyAM rahIne eka zreSThInA ghera sAdhune pratilAlavA mATe sarvAlaMkAro vaDe yukata strIne joI. sAdhu viraktapaNAthI teNIne jotA paNa nathI. tyAre bole che - huM zreSThIputra, ahIM AvI avasthAmAM rahyo chuM. tyAM ja vairAgya jAgyo. kevaLajJAna utpaNa thayuM. tyAre naTakanyA paNa vairAgya pAmI, paTTANI paNa vairAgya pAmI. rAjA paNa vairAgyavaMta thayo. e rIte te cAre paNa kevaLI thayA. mokSe gayA. A pramANe asakArathI sAmAyikanI prApti thAya. athavA tIrthakarono devo ane asurone sakAra karatAM joIne marIcie dIkSA lIdhI. athavA - - - * niyukti-848 : abhyatthAna, vinaya, parAkrama, sAdhusevanAmAM, samyagREzanano, deza viratino ane viratino lAbha thAya che. * vivecana-848 : abhyatyAna karatAM samyagdarzanano lAbha thAya che. A vinIta che ema jANI sAdhu dharma kahe, vinayamAM aMjali joDavI ItyAdi Ave. parAkramamAM kaSAyano jaya thAya. sAdhunI sevanAmAM kathaMcit te kriyAnI upalabdhi AdimAM samyagdarzana lAbha thAya che. virati, dezavirati paNa pAme. ( dhe kyA sAmAyikano keTalo kALa ? jaghanyathI keTalo ? ukAsTathI keTalo kALa ? te pratipAdana karavAne kahe che - * niyukti -849 - samyakatva ane zuta sAmAyikanI 66-sAgaropama sthiti che. bAkInI sAmAyikanI dezona pUvakoDI sthiti che. * vivecana-849 - [ahIM malayagirinI TIkA jovA jevI che.] samyakatva ane zratanI 66-sAgaropama sthiti kaI rIte? vijaya AdimAM be vAra gayela athavA traNa vakhata acyate jatAM 66, temAM manuSya bhavanA pUrvakoTi pRthakava varSa utkRSTathI adhika jANavA. bAkI deza virati, sarva virati sAmAyikavALAnI dezona pUrvakoTI sthiti te utkRSTa sthitikALa jANavo. jaghanyathI Adha traNanI aMtarmuhUrta sthiti ane sarva virati sAmAyikavALAnI eka samaya che. kemake cArUi pariNAmanA AraMbhathI eka samaya pasI AyuSyanA kSayano saMbhava che dezavirati svIkAranA pariNAma aMtarmortika ja niyamita prANAtipAta Adi nivRtirUpatvathI che.. upayoganI apekSAthI to badhAM aMtamuharta hoya che. have sAmAyika keTalAM svIkAre che te dvAra. arthAta vartamAna samayamAM keTalAM samyakatavAdi sAmAyikane svIkAranAra che, pUrva pratipatta athavA pratipatita keTalA che? ahIM pratipadhamAnaka karatAM pUrva pratipanna pratipatitanA saMbhavathI tene ja pratipAdana kare che. * niyukti-850 - samyakatva ane dezavirati pAmanArA kSetra palyopamanA asaMkhyAtabhAga pradeza pramANa hoya che. zreNinA asaMkhya bhAga pramANa zrata sAmAyika svIkAranAra hoya che ane sarva virati svIkAranArA sahasrAgaNa che. * vivecana-85o : samyakatva ane dezavirati jIvonA kSetra palyopamanA asaMkhyAta, bhAga mAtra ja. ahIM bhAvanA A che - kSetra palyopamanA asaMkhyAta bhAgamAM jeTalAM pradezo hoya teTalA ja utkRSTathI samyakatva ane dezaviti sAmAyikanA prApta karanAra eka samaye hoya. paraMtu deza virati sAmAyikanA prApta karanArA karatA samyakatvanA prApta karanAra asaMkhyAtagaNI hoya. jaghanyathI to eka ke be ja hoya. zreNI - ahIM saMvartita cAra khUNA karAyela lokanA eka pradeza nivRtta sAta rAja rU5 zreNI levI, teno asaMkhyAta bhAga. te asaMkhyAta bhAgamAM jeTalA pradezo hoya teTalA ja eka vakhatanA utkRSTathI sAmAnya zruta-akSarAtmaka samyagRmithyAtva anugata pAmanAra hoya che, tema dhyAna rAkhavuM. jaghanyathI eka ke be hoya. sahasAgaza viratine AzrIne utkRSTa pAmanArA jANavA. jaghanyathI eka ke be hoya. - ahIM pUrvapatipakSane pratipAdita kare che - * niryukti -851,85ra : samyakatva ane dezavirati pratipanna atyAre asaMkhya che. cAstri svIkAranArA asaMkhyAtA che. A traNethI patita anaMtaguNA che. zutapatipanna atyAre prataranA asaMkhya bhAga mAtra che. bAkInA sarve saMsAramAM rahelA kRta paripatita che. * vivecana-851,852 - samyakatva ane dezavirata pratipanna vartamAna samaye asaMkhyAta utkRSTathI ane Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 851,85ra 139 140 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda jaghanyathI che, paraMtu jaghanyapadathI utkRSTa pade vizeSAdhika che. A pratipadhamAnakathI, asaMkhyAtagaNA che. ahIM sAmAnyakRtanI apekSAthI pUrvapatipanna pratipAdita karatA A bIjI gAthAnI vyAkhyA karavI joIe. temAM akSAtmakAviziSTa zrata pratipanna vartamAnamAM prataranA sAta raju pramANanA asaMkhyAta bhAga mA hoya. asaMgeya zreNImAM jeTalA pradeza hoya teTalA jANavA. cAstrimAM pUrvapatipanna saMgAtA jANavA. cAtri, deza cAtri ane samyakatvathI patita pratipadhamAna ane pUrvapratipakSathI anaMtagaNA che. temAM cAritra pratipatita anaMtA, tenA asaMkhyAtapaNA dezavirati pratipatita, tenA asaMkhyAtapaNA samyakatvathI pratipatita hoya che * * * * * samyakatva pratipatitathI te anaMtagaNa che. have aMtaradvAra avayavArthe kahe che - eka vakhata pAmela ane cAlI gayela samyakavAdi keTalA kALe prApta thAya? keTaluM AMtaru paDe ? temAM akSarAtmaka aviziSTa zratanuM aMtara jaghanyathI aMtamuharta hoya che utkRSTane kahe che - * niyukti-853 - mRtanuM aMtara anaMtakALa pramANa che. bAkInA sAmAyikonuM aMtara dezona ardhapudgala rAvatakALa che. ukTa aMtara AtanA bahula jIvonI apekSAe che. * vivecana-853 : eka jIvane AzrIne anaMtakALa ja che - x - zrata - sAmAnyathI aArAtmaka utkRSTa aMtara thAya. samyakatvAdi sAmAyikomAM jaghanya aMtara aMtarmuhartakALa ja. ukATathI dezona adhapudgala parAvarta ja aMtara thAya. konuM ? AzAtanA bahala jIvonuM kahyuM che - tIrthakara, pravacana, zruta, AcArya, gaNadhara, mahartikanI vAraMvAra AzAtanA karanAra anaMta saMsArika thAya che. dhe avirahita dvArArtha kahe che. have keTalAM kALe avirahathI eka, be Adi sAmAyika prApta thAya che ? te kahe che - * niyukti-854 - samyakatta, zud, tetviratine AzIne sAmAyikane niraMtara svIkAravAno kALa AvalikAno asaMkhyAta bhAga pramANa che. sarva viratino niraMtarakALa ATha samaya che. badhAmAM jaghanya niraMtara kALa be samaya che. * vivecana-854 : gAthArtha kahyo, vizeSavRtti A rIte - samyakavAdi badhAM sAmAyikono jaghanya aviraha pratipatti kALa be samaya. temAM ame ja aviraha dvArathI virahakALa pratipakSa gamyamAnavathI na kahevAyelo hovA chatAM paNa dvAra gAyAmAM kahe che - * niyukti -855 - zrata ane samyakattano virahakALa sAta ahora, dezavirati virahakALa 1ra-ahorama ane sarvavirati virahakALa * 15-ahorAtra che. * vivecana-855 - uparokta kALa utkRSTathI kahela che. tenI pachI avazya kyAreka koIka samyakatvAdi pAme che. jaghanya viraha eka samaya che. dezaviratino jaghanya virahakALa traNa samaya che. sarva viratino paNa temaja che. - x - have bhavahAra kahe che - keTalAM bhave eka jIva cAre sAmAyikane pAme che, teno nirdeza karatAM kahe che - * niyukti -856 : samyakatva ane dezaviratinA utkRSTI kSetra palyopamanA asaMkhya bhAga pramANa bhavo thAya che, sAtrinA ATha bhava ane zruta sAmAyikanA anaMta bhavo thAya che. * vivecana-856 : samyakatva ane dezaviratavALAne te be sAmAyikanA svIkArane AzrIne bhavonA prakAMtatvathI kSetrapalyopamanA asaMkhyaya bhAga mAtra jeTalAM pradezo hoya teTalAM bhavo utkRSTathI jANavA. jaghanyathI to eka bhava hoya. cAstrinA vicAramAM ATha bhavo, utkRSTathI ATha bhavonI prApti bAda mokSe jAya che. jaghanyathI eka ja bhava thAya. anaMta bhavarUpa te anaMta kALe ja uckRSNanI pratipatti sAmAnya zrata sAmAyikamAM thAya, jaghanyathI eka bhava ja madevI mAphaka jANavo. have AkarSa dvArane AzrIne kahe che - * niyukti -853 : samyakatta, kRta ane dezavirati sAmAyikanA eka bhavamAM saharA pRthakad AkarSo thAya ane sarvaviratinA zata pRthakatva AkarSo thAya. * vivecana-857 : AkarSaNa te AkarSa. pahelIvAra athavA mUkelAnuM pharI grahaNa karavuM te AkarSa kahevAya. temAM samyakatavAdi traNanA sahasra pRthakava arthAtu be thI nava hajAra ane sarvaviratinA basothI navaso AkarSa thAya. A utkRSTathI kahyuM. jaghanyathI to eka AkarSa ja thAya. * niyukti-858 : aneka bhavanA bhegA gaNatAM traNa sAmAyikanA asaMkhya hajAra ane sarva viratinA sahastra pRthakava AkarSo thAya * vivecana-858 : samyakatva, zrata ane dezavirati sAmAyikonA asaMkhyAta hajAro ItyAdi kahyuM, te vividha bhavanA AkarSo kahyA. - x* temAM paNa zrutasAmAyika ane samyakatva sAmAyikanI aMtarIyakavaNI na kahevA chatAM jANavI. sAmAnya zrutamAM anaMtA jANavA. ahIM bhAvanA A che - traNa sAmAyikanA eka bhavamAM sahasa pRthakatva Akarmo kahyA. bhavo - palyopamanA asaMkhyaya bhAga samayatulya che. tethI sahastra pRthakava thAya. tenA vaDe guNita asaMkhya hajAra thAya. sahasa pRthakatva A rIte thAya. viratinA eka Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 858 bhavamAM zata pRthakatva AkarSo kahyA. ATha bhavo kahyA. tethI zatapRthakatvane ATha vaDe guNatAM sahasra pRthakatva thAya che. ema avAvArtha kahyo. have sparzadvAra kahe che. tenI A gAthA che - * niyukti-859 samyakatva ane cAstriyukta AtmA samasta lokane sparze che. samakita ane zruta sahita 14 bhAgamAMthI 7 bhAgone ane dezaviratiyukta 14-bhAgamAMthI pAMca bhAgone sparze che. - 141 * vivecana-859 : samyakatva ane cAritrayukta prANI utkRSTathI sarva lokane sparze che, zuM bahivyiiptathI ? nA, asaMkhyAta pradezane paNa sparze che. ATalA kevali samudghAta avasthAmAM sparze. jaghanyathI asaMkhyAta bhAgane sparze che zruta sAmAyika sahita 7/14 bhAgone sparze che. anuttara devomAM IlikA gatithI utpanna thatAM, = zabdathI pAMca tamaHprabhAmAM dezavirati sahita 5/14 bhAgone sparze che, acyutamAM utpanna thatAM. ItyAdi - 4 - 4 - e pramANe kSetra sparzanA kahI. have bhAva sparzanA kahe che - zrutAdi sAmAyika zuM che ? keTalAM jIvo vaDe sRSTa che, te kahe che - * niryukti-860 : prAyaH sarve jIvoe zrutane sparzela che. sarve siddhoe samyakatva ane cAstrino sparza karela che, tenA asaMkhyAtabhAga pramANa jIvoe dezaviratino sparza karela che. * vivecana-860 H sAMvyavahArika rAzimAM rahelAM badhAM jIvoe sAmAnya zrutane sparzela che ane siddhoe samyakatva ane cAritrane sparzela ce. tene anubhavyA sivAya siddhatvanI upapatti nathI. asaMkhyeya siddha bhAgo vaDe dezavirati paNa sRSTa che. ahIM ATaluM dhyAna rAkhavuM - sArva siddhonA buddhi vaDe asaMkhyAta bhAga karIne, asaMkhya bhAgo vaDe bhAga nyUnathI dezavirati spaSTa che. asaMkhyeyabhAga vaDe spaSTa nathI. jema marudevAsvAminI. have nirukti dvAra, sAmAyikanuM nirvacana cAra prakAre che chatAM kriyA-kArakabheda paryAyo vaDe zabdArtha kathana te nirukti. temAM sAmAyikanI nirukti jaNAvavA mATe kahe che - * niyukti-861 : samyakdaSTi, amogha, zodhi, sadbhAva, darzana bodhi, aviparIta, sudRSTi Adi [pAyiothI] nirukti che. * vivecana-861 : (1) samyak - prazaMsA arthe che. darzana - daSTi, samyak - aviparIta. samyakdaSTi eTale arthonuM aviparIta darzana. (2) mohAvuM ke vitatha grahaNa karavuM te moha, evo moha na hovo te amoha. (3) zodhavuM te zuddhi - mithyAtva maLanA dUra thavAthI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 samyakatvanI zuddhi thavI te. (4) jinezvare batAvela pravacanano bhAva te sadbhAva. (5) teno uparaMbha te sadbhAva darzana. (6) bodha karavo te bodhi, paramArtha saMbodha. (7) tenA adhyavasAya viparIta na thavA te aviparIta, arthAt tatvanA adhyavasAya. (8) sudRSTi eTale zobhana dRSTi. A badhAM samyagdarzananA nirukto che. - have zruta sAmAyikanI nirukti darzAvavA kahe che * niyukti-862 : akSara, saMjJI, sabhya, Adi, savasita, garmika, gAviSTa. e sAta ane pratipakSa gaNatA bIjA sAta ema 14-bhedo che. 142 * vivecana-862 : AnI vyAkhyA pIThikAmAM karela che. have dezavirati sAmAyika nirukti - * niyukti-863 vitAvirati, saMvRttAsaMvRtta, bAlapaMDita, dezaikka dezavirati, aNudharma ane agAradharma [e dezaviratinA paryAya che.] * vivecana-863 : (1) viramavuM te virati, viratino abhAva te avirati. - X - (2) je yogamAM sAvadhayogo che. te saMvRttAsaMvRtta. arthAt sthagitA sthagita ke parityakatA parityakta. (3) bAlapaMDita - ubhaya vyavahAranuM anugatatva. (4) dezaikadezavirati - prANAtipAtavirati chatAM pRthvIkAyAdinI avirati grahaNa karI hoya. (5) aNudharma - bRhat sAdhudharma apekSAthI dezavirati (6) agAradharma - gRha, tenA yogathI agAra eTale gRhastha, teno dharma. sarvavirati sAmAyikanI niruktine darzAvavA mATe kahe che - * niyukti-864 : sAmAyika, samayika, samyavAda, samAsa, saMkSepa, anavadha, parijJA ane pratyAkhyAna e ATha [sarva virati sAmAyikanA paryAyo che.] * vivecana-864 - (1) sAmAyika - rAgadveSanA aMtarAlamAM vartanAra te sama arthAt madhyastha. tha - gamana, javuM te. samano aya te samAya. te vyAkaraNanA niyamathI banyu sAmAyika arthAt ekAMta upazAMti gamana. (2) samayika - sama e samyak zabdArtha upasarga che. samyak apa. samyak dayApUrvaka jIvomAM gamana, samaya jemAM che te samayika, (3) samyavAda rAgAdithI virahita, te samyak, tenA vaDe ke te pradhAna kahevuM te arthAt yathAvat kahevuM. (4) samAsa - temAM anna eTale opa, mama zabda prazaMsArthe che. zobhanaasana te samAsa arthAt AtmAnuM ke jIvathI ke karmathI apavarge javuM athavA traNa padanA svIkAra vRttithI kSepa te samAsa. (5) saMkSepa - saMkSepavuM te. thoDA akSara sAmAyikano dvAdazAMga piMDAryatvathI mahA artha. (6) anavadha - avadha eTale pApa, jemAM avadha Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta ni - 864 143 nathI te anavadha sAmAyika. () pari - cotaphathI je jJAna, pApanA parityAgathI thAya te parijJA sAmAyika. (8) pratyAkhyAna - pariharaNIya vastu prati AkhyAna te pratyAkhyAna. A ATha sAmAyikanA paryAyo che. A AThe paNa arthonA anuSThAtAnA anukrame je ATha deTAMta rUpa mahAtmA che, tene pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti-865 - damadaMta metArya, kAlaka pRcchA, cilAta, Atreya, dharmaruci, IlAputra ane tetaliputra. A ATha sAmAyikanA udAharaNo che. * vivecana-865 - [gAthArtha kahyo.] avayavArya kathAnakocI jANavo. "uddeza pramANe nirdeza" nyAye sAmAyikamAM damadaMtazaNagAranuM dRSTAMta che. tenA cAritranuM varNana upadezArthe A kALanA manuSyonA saMvegotpati mATe kahe che. (1) sAmAyika - hatizIrSa nagaramAM damadaMta nAme rAjA hato. A tarapha gajapura nagaramAM pAMca pAMDavo hatA. teone damadaMta sAthe vaira hatuM. jyAre te damadaMta rAjA jarAsaMdha pAse rAjagRhe gayelo tyAre teno deza pAMDava Adie luMTI laIne bALI nAMkhelo. koI divase damadaMta rAjA pAcho Avyo. teNe gajapura (hastinApura)ne rUMdhyuM. tyAMnA nivAsI bhayathI nIkaLyA nahIM. tyAre damadaMta rAjAe temane kahyuM- zIyALanI jema zUnya dezamAM jema IcchA paDe tema pharo. huM jyAre jarAsaMdha pAse gayo, tyAre mAro deza luMTelo hato. dhe bahAra nIkaLo. paNa teo [pAMDavo na nIkaLyA. tyAre pAcho gayo. anya koI divase damadaMta rAjAe kAmabhogathI nirvirNa thaI dIkSA lIdhI. pachI ekAkI vihAra svIkArI vicaratA hastinApura gayA. tyAM bahAra pratimAM dhyAne rahyA. yudhiSThire yAtrAe nIkaLatAM temane vaMdana karyA. pachI bIjA cAre pAMDavo vAMdhA. tyAre duryodhana Avyo. teNe tenA mANasone kahyuM - A damadaMta che, tene koLAthI mAro. bAkInA sainyae jatAM-jatAM pattharo mAryo. e rIte pattharano Dhagalo karI dIdho. yudhiSThire pAchA pharatAM pUchyuM - A sAdhune koNe trAsa Apyo? te kayAM che? lokoe kahyuM ke- A pattharano Dhagalo duryodhane karela che. tyAre tene Thapako Apyo. pattharo dUra karyA. tela vaDe munine mAlIza karyo. pachI yudhiSThire temanI kSamA mAMgI. damadaMta munine duryodhane ane pAMDavo badhAmAM samabhAva rahyo. e pramANe sAmAyika karavuM joIe. A arthanA pratipAdana mATe bhANakAra kahe che - * bhASyata-151 - kAmabhogane choDIne damadata rAja hasvizIrSathI nIkaLyo [dIkSA lIdhI.] te anuskatamAM saga karatAM nathI, heNImAM dveSa karatA nathI. * vivecana-151 :gAthArtha kahyo. vaE - IcchA, roga - zabdAdi anubhava athavA kAma pratibaddha 144 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 bhogo te kAmabhoga * x * munioe vize AvA prakAranA ja thavuM joIe. tethI kahe che ke - * niyukti-866 : vaMdana karAtA garva na pAme, niMdA karAtA krodhathI baLe nahIM cagadveSano ghAta karanArA dhIra munio dAMta cittathI vicare che. * vivecana-866 :gAthArtha kahyo. ta - upazAMta. * * * * * tathA * niyukti-867,868 : je samana krimaNa ke sama-manavALo] sumana [sAsa manavALo thAya, bhAvathI paNa je pApamanavALo na thAya, svajana ke parajanamAM temaja mAna ke apamAnamAM sama rahe... badhAM jIvomAM tene koI hepya nathI ke piya nathI. tenAthI te samaNa [zramaNa thAya che. A bIje paNa 'samaNano payaraya che. * vivecana-867,868 - samana - je sumana cAya. zobhana dharmadhyAnAdi pravRtta mana jenuM che te sumana, HIT kahevAya che. kevI rIte ? te kahe che - AtmapariNAma lakSaNa vaDe jo na thAya, [i ] pApamanA-anavasthita manavALo paNa. athavA bhAvathI jo te pApamanavALo na thAya, bhAvanA e che ke - nidAnamAM pravRtta pApa manathI rahita rahe. vajanamAM ane mAtrAdika janamAM ke bIjAmAM sama - tulya rahe, mAna-apamAnamAM sama rahe. - tathA - badhAM jIvomAM dveSa ke priti rahita varte, to samajI thAya, san Tchata tti samaUT, (2) have "samayika"nuM kathAnaka kahe che - sAketa nagaramAM caMdrAvatuMsaka rajA hato, tene be patnI hatI. sudarzanA ane priyadarzanA. sudarzanAne be putro hatA - sAgacaMdra ane municaMdra. priyadarzanAne paNa be putro hatA - guNacaMdra ane bAlacaMdra. sAgacaMdra yuvarAja thayo. municaMdrane ujajenI kumAra bhakitamAM ApI. A tarapha caMdrAvataMsaka saM mAgha mAsamAM pratimA dhyAne rahelA, vAsagRhamAM dIvo baLe tyAM sudhI pratimA dhyAnamAM rahevuM. tyAre zayyApAlikA vicAre che - svAmI aMdhakAramAM duHkhe raheze. teNIe bIjA praharamAM dIvAmAM taila nAMkhI dIpta rAkhyo. te dIvo ardharAtra sudhI baLato rahyo. pharI paNa tela nAMkhyuM. pAchalA prahara sudhI dIvo baLato rahyo. tyAre te sukumAla rAjA chellI samimAM vedanAthI abhibhUta thaI mRtyu pAmyo. pachI sAgaracaMdra sajA thayo. koI divase teNe mAtAnI sapanI [zokyane kahyuM - A rAjaya grahaNa karo, e tamArA pagonuM thAo. he dIkSA laIza. te rANInI IcchA na hatI ke A rIte rAjya prApta thAya. - X - X - X - te rANI sAgacaMdrane mAravA mATe chiMDA zodhe che te bhukhyo thayo, teNe soIyAne saMdezo mokalyo, je kaMI savAranuM ke pahelAnuM hoya te khAvA mokala. rasoIyAe siMha kezarikA lADu dAsIne hAthe mokalyA. jotAM ja gamI jAya tevA hatA. rANIe tene viSamizrita karIne mokalyA. dAsIe te rAjAne ApyA. baMne kumAro rAjA pAse ubhelA. sAgaracaMdrane thayuM - A baMne bhukhyA che ane Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 867,868 145 huM ekalo kaI rIte khAuM ? teNe be bhAga karI te baMnene ApyA. te baMnee lADu khAvAno AraMbha karyo. tyAre viSa phelAvA lAgyuM. rAjAe gabharAIne vaidhone bolAvyA. suvarNa pIvaDAvyuM. sAjA thayA. " tyArapachI dAsIne bolAvIne pUchatA te bolI - bIjA koIe joyA nathI, maNa A baMnenI mAtAe sparyA hatA. tenI mAtA-rANIne bolAvIne kahyuM - he pApINI ! jo tane rAjya apAtuM ISTa na hatuM. have huM AnA vaDe tane paralokanA bhAthArUpa saMsAramAM pADIza. baMne bhAIne rAjaya ApIne dIkSA lIdhI. koI divase saMghATaka sAdhu ujainI AvyA. teNe pUchyuM - tyAM badhuM nirUpasarga che. te baMne bolyA - mAtra rAjaputra ane purohita ba sAdhu ane sthAnomAM pIDe che. te tyAM roSathI gayo. sAdhune vizramita karyA. temaNe sAMbhogika sAdhune bhikSAveLAe kahyuM- kaMI lAvuM? huM Atmalabdhika chuM. mAtra mane sthApanA kuLo kaho. teoe bALa sAdhune sAthe Apyo. teNe purohitanuM ghara dekhADyuM ane pAcho gayo. A sAdhupaNa tyAM ja pravezyo. moTA-moTA zabdothI "dharmalAbha" bole che. tapuranI strI hAhAkAra karatI nIkaLI. te moTAmoTA zabdothI kahe che - zuM A zrAvikA che? te baMnee nIkaLIne bahAranuM dvAra baMdha karI dIdhu. pachI sAdhune kahevA lAgyA - bhagavana! tame nAco. te baMne vagADavAnuM jANatA na hatA. tyArapachI sAdhune kahyuM - cAlo yuddha karIe. te baMne [rAjaputra ane purohita puga] sAthe AvyA. sAdhue marmamAM mAryuM. yaMtranI mAphaka asthira saMdhika karyA. tyAMthI nIkaLI bAraNAne lAta mArI ughADIne gayA. udhAnamAM rahyA. rAjAne vAta karI. rAjAe temanI zodha calAvI sAdhuo bolyA - koI mahemAna sAdhu Avela, ame jANatA nathI. zodha karatAM udhAnamAM joyA. rAjAe jaIne kSamA yAcanA karI. putrone mukta karavA kahyuM. sAdhue kahyuM - dIkSA le to mukta karIe. tyAre pUchatA teo kabUla thayA. baMne sAthe maLIne cAlyA. svasthAne sAMdhA besADI dIdhA. loca karIne dIkSA ApI dIdhI. rAjaputra samyak dIkSA pALe che. kemake A mArA kAkA che, tema jANe che. purohita paNa gupsA kare che. amane ANe kapaTathI dIkSA lIdhI. te baMne kALadharma pAmIne devaloke gayA. saMketa karyo ke je pahelAM ve, tene bIjo bodha karavo. purohitaputra vIne, pUrvabhave karela guNAthI sajagRhamAM cAMDAlaNanA udaramAM Avyo. teNIne eka zreSThINI sakhI hatI. te maitrI kaI rIte thaI ? cAMDAlaNI mAMsa vecatI hatI. zreSThInI bolI - bIje kyAMya na jatI huM badhu kharIdI laIza. cAMDAlaNI rojeroja AvatI hatI, e pramANe te baMnenI prIti vadhe che. tenA ja ghera AvatI ane rahetI. te zreSThInI niMdu hatI. bALaka na rahetA tyAre cAMDAlaNIe khAnagImAM ja, zreSThInIne patra Apyo. zreSThInIne marelI putrI avatarI, te cAMDAlaNIe rAkhI lIdhI. tyArapachI te zreSThInI bALakane te mAtaMgInA page lagADatI. tArA prabhAvathI A bALaka jIve che, tethI tenuM metArya (mAtaMgIno Atmaja) ema nAma rAkhyuM che moTo. [32/10] 146 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda thavA lAgyo. kaLA zIkhyo. deva AvIne tene bodha karyo, paNa te bodha pAmato nathI. tyArapachI metAryae ATha kanyAo sAthe eka ja divasamAM pANIgrahaNa karyuM. zibikAmAM nagarImAM jato hato. te vakhate migadeva cAMDAlaNInA zarIramAM pravezyo ane rovA lAgyo. jo mArI paNa pamI jIvatI hota to teNInA paNa vivAha Aje karyA hota. cAMDAlone bhojana paNa karAvata. tyAre cAMDAlaNane AzvAsita karI. tyAre ropAyamAna thayelA deve te zibikAthI pADI dIdho. tuM kema asamAnane paraNe che, ema kahI khADAmAM pADI dIdho. tyAre deva bolyo - kaI rIte asamAna che ? te bolyo - avarNa che. metAryae kahyuM - hAla mane thoDo kALa mukta kara, bAra varSa huM ghera rahuM. deve pUchyuM - huM zuM karuM ? metArya bolyo - rAjAnI kanyA apAva. tyAre deve badhI akriyAne parAvartIta karI dIdhI. pachI metAne eka bokaDo Apyo. te rananI lIMDI karato hato. tenA vaDe ratnono thALa bharyo. metAryae pitAne kahyuM - rAjAnI kanyAne varIza. ranano thALa bharIne gayo. rAjAe pUchyuM - zuM joIe che? meM to bolyo - kanyA. rAjAe teno tiraskAra karIne kADhI mukayo. e pramANe rojeroja thALa bharIne laI jato, paNa rAjA kanyA Apato na hato. abhayakumAre pUchyuM - A rano kyAMthI lAve che ? cAMDAle kahyuM - bokaLo haMge che, abhaya bolyo - bokaDo amane Apa. cAMDAle lAvI Apyo. bokaDo maDadAnI vAsa Ave tevI lIMDI karavA lAgyo. tyAre abhaya kumAre kahyuM - A devAnubhAva jaNAya che ke zuM ? parIkSA karavI joIe. kaI rIte karavI ? abhaya bolyo - rAjA kADhe karIne vaibhAra pati bhagavaMtane vaMdanArthe jAya che, tuM thamA karAvI Apa. teNe raya mArga karyo. te hajI paNa dekhAya che. pharI kahyuM - suvarNano prAkAra karAva. te paNa karyo. pharI kahyuM - jo samudrane lAvI Apa to nhAIne zuddha thaI zakIza, tethI te Apa. te paNa karyo. pharI kahyuM - jo samudrane lAvI Apa to hAIne zuddha thaI zakIza, tethI te Apa. te paNa lAvI Apyo ane samudranI veLAmAM nAna karyuM. tyAre rAjakanyA sAthe vivAha thayo - x ". e pramANe bhogo bhogavatA bAra varSo gayA. deva pharI bodha karavA Avyo. strIoe metAryanI patnIoe bAra varSa mAMgyA, te paNa ApyA. covIza varSe badhAM paNa dIkSita thayA. metArya muni navapUrvI gayA. ekAkI vihAra pratimA svIkArI. te ja sajagRhamAM jAya che. sonInA ghera AvyA. te zreNikane mATe sonAnA jvalI 108 karato hato. caityanI arcanA mATe roja zreNika karAvato hato. te trisaMdhyA pUjA karato. te sonIne ghera sAdhu gayA bhikSA na lAvyo. javalA krauMca pakSI khAI gayuM. sonI AvIne jue che, javalA dekhAyA nahIM. rAjA maitya arcanAnA samaye devAnA hatA. *x - sAdhu tarapha zaMkA jatAM pUche che. sAdhu mauna rahyA. tyAre mastakane AveTana vaDe bAMdhyuM. sAdhune kahe che - bola jvalA koNe lIdhA. te prakAre bAMdhavAthI metAryamuninI AMkho bahAra nIkaLIne jamIna upara paDI gaI. tyAre DhIMca pakSIne lAkaDuM phADatA gaLAmAM saLI lAgI gaI. pakSIe vamana karatAM javalA bahAra nIkaLyA. loko kahevA lAgyA - o! pApa thayuM. A tAsa javalA rahyA. metAryamuni paNa kALa Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddAta ni - 867,868 143 karI mokSe gayA. loko AvyA. metAryamunine joyA. rAjAne jaIne kahyuM. rAjAe sonInA vAnI AjJA ApI. sonI bAraNA baMdha karIne, sAdhuveza paherIne pravajita thaI ubho raho. te bole che - he zrAvaka! dharmathI vRddhi pAma. rAjAe choDI mUkyo, paNa kahyuM - je have dIkSA choDI che to tane loDhAnI kaDAImAM taLI nAkhIza. e pramANe potAmAM ane paramAM 'samayika' karavuM joIe. bdha kathAnakanA eka dezanA pratipAdana mATe kahe che - * niyukti-869 je kauMca pakSInA aparAdha chatAM pANInI dayAthI, jIvana pratye apekSA vinAnA augha jeNe kauMcapakSInuM nAma na ApyuM te metArya RSine huM namaskAra * vivecana-869 : gAthArtha kahyo. potAnA prANano tyAga svIkAryo paNa anukaMpA na choDI. tevA jIvitamAM anapekSa metArya manine namaskAra, * niyukti-830 : mastakanA AveTanathI jenI baMne AMkho bahAra nIkaLI AvI, chatAM meragiri jevA Dha metArya muni calita na thayA. * vivecana-80 : nikAsita * bhUmi upara paDI gaI - x - e pramANe kadarzanA pAmavA chatAM anukaMpA vaDe je saMyamathI calita na thayA. - x - (3) have samyagravAdanI kathA : tumalI nagarImAM jitazatru rAjA hato. tyAM bhadrA nAme brAhmaNI hatI. teNInA putranuM nAma dad hatuM. te dattanA mAmAnuM nAma kAlakAyAyaM hatuM ke je dIkSita hatA. te data jugAra ane madhamAM Asakta hato, te pradhAna daMDika thaI gayo. kulaputrane bhedIne rAjAne bahAra kADhI mUkayo, te rAjA thaI gayo. tene yajJo karavA ghaNAM ja ISTa hatA. koI divase mAmAne joyA. tene pUchayuM - huM dharma sAMbhaLI khuza thayo chuM. yajJonuM phaLa zuM che? kAlakAcAryae pUchayuM - dharma zA mATe pUche che? dharma kahyo. pharI paNa pUche che. zuM tuM narakano mArga pUche che? kAlakAcArya tene dharmanuM phaLa kahe che. pharI paNa pUche che. zuM tuM azubha karmono udaya pUche che? kAlakAcArya te paNa kahe che. pharI datta pUche che - dharma zuM che? tyAre chelle kAlakAcArya kahe che - yajJanuM phala naraka che. tyAre krodhita thayelo data kahe che - khAtarI zuM ? kAlakAcAryae kahyuM - tuM sAtame divase pAka kuMbhamAM pakAvAIza [marIne nakke jaIza.] dad pUchayuM - tenI zI khAtarI che ? kAlakAyAryae kahyuM - AjathI sAtamA divase tArA mukhamAM viTA paDaze. ropAyamAna thaIne data bolyo - tamAruM mRtyu kyAre thaze ? huM lAMbokALa pravajyA pALI devaloke jaIza. ropAyamAna thaI datta bolyo - Ane purI do, daMDikoe nirveda pAmIne tema na karyuM. 148 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 pachI datta chupAIne rahyo. tene divaso bhUlAI gayA. sAtame divase rAjapatha sApha karAvyo. manuSyo vaDe rakSaNa karAve che. koI eka hAthamAM puNano karaMDIyo laIne vahelI savAre devakulikAmAM pravezyo. guruzaMkAtI vyAkuLatA thatA viSTA karIne kUlo vaDe DhAMkI dIdhI, rAjA paNa sAtame divase azvonA samUha sAthe nIkaLyo, jaIne huM te zramaNane mArIne AvuM. nIkaLyo jato hato tyAre koI kizora pukha sahita viTAne paganI khUra vaDe uchALI te viSTA sIdhI datanA mukhamAM jaIne paDI. datta samajI gayo ke have maravAno chuM. tyAre daMDikone pUchayA vinA pAchA javAnI taiyArI karI. daMDiko samajyA ke nakkI rahasya khulI gayuM che. have rAjA ghera na pahoMce te pahelAM kAlakAryane pakaDI lo. rAjA bIjI taraphathI lAvavo. tyAre rAjAne kuMbhimAM zuna-zvAna nAMkhIne baMdha karI dIdho. nIce agni pragaTAvyo. tene tApa lAgavAthI khaMDe khaMDa chedI nAkhyA. e pramANe kAlakAryanI jema samyagravacana bolavuM. A ja kahe che - * niyukti-871 - turamaNImAM dad kAkAcAryane yajJanuM phaLa pUchyuM. samatAthI bhAvita te bhadad samyapha phaLa kahyuM.. * vivecana-801 - dad * brAhmaNa patinA rAjAe kAlika munine yajJanuM phaLa pUchyuM. madhyasthatA grahaNa karIne ane AlokanA bhayathI niSpakSa thaIne te bhadaMte samyagu vacana kahyuM. jethI mArAthI vayanAdhikaraNa pravRtti na thAya. (4) have sasamAsa dvAra, tenuM kathAnaka A pramANe che - kSitipratiSThita nagaramAM eka brAhmaNa hato, te potAne paMDita mAnato hato ane zAsananI niMdA karato hato. te vAdamAM pratijJAthI ugrAhita thayo, harAvIne dIkSA ApI. pachI devatAnI preraNAthI bodha pAmyo, paNa gupsA mUkato nathI. tenI patnI zrAvikA banI, paNa patino sneha tajatI nathI. teNIe kAmaNa karyuM. koI rIte mAro pati mane vaza thAya ? te kArmaNathI te brAhmama mRtyu pAmyo ane devalokamAM utpanna thayo. brAhANIe paNa nirveda thavAthI dIkSA lIdhI. AlocanA karyA vinA mRtyu pAmI devaloke gaI. tyAMthI cyavIne pe'lo brAhmaNa deva rAjagRha nagaramAM dhana nAme sArthavAha hato, tene cilAtA nAme dAsI hatI, teNInA garUpe utpanna thayo. tenuM nAma cilAtaka rAkhyuM. ghana sArthavAhane pAMca putronI upara chaThThI putrI janmI. tenuM suMsumA nAma rAkhyuM. pilAtakane bAlagrAha rUpe suSamAne soMpI. susumA sAthe te ceSTA karato hato. tethI kADhI mUkyo. te siMhaguphA nAme coranI pallImAM gayo. tyAM prapadArI thayo. cara senApati mRtyu pAmyo. te senApati thaI gayo. teNe ka divase corone Ama kahyuM - rAjagRhamAM dhana nAme sArthavAha che, tenI putrI susumA nAme che. tyAM ApaNe jaIe. je dhanamaLe te tamAruM ane susumA mArI. tyAM jaIne avasthApinI nidrA ApI dIdhI. kArya sAdhIne dhanasArthavAha sAthe putrone paNa mAryA. tenA gharamAM pravezI kanyA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ni - 871 ane dhana badhuM laIne cAlI gayA. dhana sArthavAhe nagaraguptikane bolAvyo. tene kahyuM ke - tuM mArI putrIne choDAva, dhana badhuM tuM laI jaje. coro bhAgyA, loko dhana laIne cAlyA gayA. dhana sArthavAha putronI sAthe cilAtanI pAchaLa lAgyo. cilAta kanyAne laIne nAsyo jyAre cilAta susumAne vahana karavA samartha na rahyo ane dhana sArthavAha Adi paNa nIkaTa AvI gayA tyAre suMsumAnuM mastaka chedI, laIne cAlavA lAgyo. sArthavAha dhaDa joIne pAcho pharyo. tyAM sudhImAM te sArthavAha ane tenA putro bhukhathI pIDAvA lAgyA. tyAre sArthavAhe putrone kahyuM - mane mArIne khAI jAo, pachI nagaramAM jAo, putroe te vAta na svIkArI. pachI moTAputrae paNa temaja kahyuM - mane khAI jAo. e pramANe nAnAputra sudhI badhAMe kahyuM. tyAre pitAe temane kahyuM - ApaNe aMdaraaMdara koIne na mArIe. A cilAte mArI nAMkhela susumAne khAIe. e pramANe putrInuM mAMsa khAdhuM. sAdhue A pramANe AhAra karavo joIe. putrInA mAMsanI upamA kAraNika che. teno AhAra karIne nagaramAM gayA. pharI paNa bhoganA bhAgI thayA. e pramANe sAdhuoe paNa nirvANa sukhanA bhAgI thavuM joIe. te cilAta paNa mastaka grahaNa karIne digmUDha thaI gayo yAvat eka sAdhune jue che, te AtApanA laI rahyA che. tene kahe che - saMkSepamAM mane dharma kaho. nahIM to tamAruM paNa mAthuM vADhI nAMkhIza. sAdhue kahyuM - "upazama, viveka, saMvara. cilAta ATalA pado grahIne ekAMtamAM vicAravA lAgyo ke - upazama eTale krodhAdine zAMta karavo, huM krodhita chuM. viveka dhana ane svajanano karavo joIe. tethI mastaka ane talavAra pheMkI dIdhA. saMva-Indriya ane noIndriyano hoya. e pramANe dhyAna kare che, teTalAmAM lohInI gaMdhathI kIDIo AvIne, tenuM zarIra khAvA lAgI, tenuM zarIra cAlaNI jevuM karI dIdhuM. pagamAMthI pravezatI kIDIo yAvat mastakanI khopaDIthI nIkaLavA lAgI. to paNa te cilAta dhyAnathI calita na thayo. A kathAno aMta tAdharmamAM taddana bhinnarUpe che, tyAM cilAta durgAnathI durgatimAM gayelo che. ukta kathAnA arthane pratipAdita karatAM kahe che - 149 * niyukti-832 je traNa pado vaDe samyakatvane pAmelo, saMgama upara ArUDha thayelo, te - upazama-viveka-saMvaranA ArAdhaka cilAtaputrane huM namuM chuM. * vivecana-872 : gAthArtha kahyo. paNama - krodhAdi nigraha, vivevjha - svajana ane suvarNAdino tyAga. saMvara - Indriya ane noIndriyanI gupti. - x + X - * niyukti-873 : kharaDAyelA pago vaDe lohInI gaMdhathI jene kIDIo pagathI mAthA sudhI khAI gaI, te duSkarakArakane huM vaMdana karuM chuM. * vivecana-873 : gAthArtha kahyo. kIDI vaDe khavAvA chatAM je adhyavasAyathI vicalIta na thayA, 150 paganI zirAthI mastaka sudhI kIDIo gaI. - x - * niryukti-874 3 mudgala jevA mukhavALI kIDIo dvArA calaNI jevA karAyo te rIte khavAvA chatAM te dhIra cilAtIputre uttamArthane aMgIkAra karyo. * vivecana-874 : dhI - sarvIsaMpanna, mUrti niyarlRi - kIDIo vaDe khavAvA chatAM, zubha pariNAma na tyAgIne uttamArthane sAdhyo. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti-875 : aDhI ahorAtramAM cilAtiputra vaDe apsarAnA samUhathI vyApta ane ramya, Indra tulya deva bhavanane pAmyo. * vivecana-875 : deviMdAmara bhavana - devendranI jema amara bhavana. have saMkSepadvAra - * niyukti-876 : lAkha graMthone pAMca hajAramAM, tenAthI aDhI hajAramAM, chelle eka zlokamAM sthApita karyA, tene saMkSepa jANavo. * vivecana-876 : (5) saMkSepa - cAra RSioe pratyeke lAkha graMtha karIne jitazatru rAjA sAme upasthita karyA. tame amAruM zAstra sAMbhaLo kemake tame pAMcamAM lokapAla cho. rAjA bolyo keTalA che ? RSio bolyA - lAkha zloka pramANa cAra saMhitA che. rAjA bolyo - mAruM rAjya sIdAya che. e pramANe aDadhuM - aDadhuM ghaTADatA yAvat aikeka zloka rahyo. te paNa rAjAe na sAMbhaLyo. tyAre cArae paNa potAno mata pradarzita karavA eka zloka rahyo. te A pramANe - - Atreya kahe che - po pachI bhojana karavuM. kapila kahe che - prANInI dayA pALo, bRhaspati kahe che - koIno vizvAsa na karo, pAMcAla kahe che - strIone vize mArdavatA-mRdutA rAkhavI. - 4 - 4 - e pramANe sAmAyika paNa cauda pUrvanA arthano saMkSepa kahevAya che. (6) anavadha - have anavadha dvAra viSayaka kathAnaka - vasaMtapura nagaramAM jitazatru rAjA hato, dhAriNI rANI hatI. temane dharmaruci nAme putra hato. te rAjA sthavira hato - vRddha thayo. tyAre te pravrajyA levAnI IcchAvALo thaI, dharmarucine rAjya ApavA Icche che. te mAtAne pUche che - pitAjI rAjyano tyAga kema kare che ? mAtAe kahyuM - rAjyae saMsAra vadhAranAra che. dharmaruci mAre paNa rAjyanuM kAma nathI. te pitA sAthe tApasa thayo. teTalAmAM amAvAsyA AvI. maruke udghoSaNA kare che - AzramamAM kAle amAvAsyA thaze, to Aje puSpa-phaLono saMgraha karI lo, kAle chedanano niSedha che. tyAre dharmarucine thayuM - jo sarvakALa chedana na thAya to kevuM sAruM ? bolyo koI divase sAdhuo amAvAsyAmAM tApasa AzramanI najIkathI nIkaLyA. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodaghAta ni -876 151 dharmaracie temane joIne pUchyuM - bhagavan! zuM tamAre anAkuddhi nathI ? (chedana niSedha nathI ?. te aTavImAMthI jAo cho? sAdhuo bolyA ke - amAre mAvajIva anAkarI che. dharmaci saMbhramathI vicAravA lAgyo. sAdhu paNa gayA. dharmaracine jAtismaraNa thatAM, te pratyekabuddha thayo. A ja artha kahe che - * niyukti-837 - anAkahi sAMbhaLIne pApabhIru dhamarucie pApano tyAga karIne anavadhapaNuM svIkArI aNagAra [sAdhu thayo. * vivecana-837 - zravA * sAMbhaLIne AkuDhi-chedana ke hiMsA, tethI anAvRSTi-hiMsA na karavI te. aNabhIta - te te yonimAM jIvo jene kAraNe jAya che te mana eTale pApa, tenAthI karela te pApabhIruM, aNagavajIna" - sAvadha yogano parityAga karIne. - aNavaryatAne pAmela eTale saMvRta sAdhu thayela. have parijJA dvArano avayavArtha kahe che, temAM kathAnaka pUrve kahela che. have tenI gAyA kahe che - * niyukti-878 - 4-parijJA vaDe jIva ane jIvane jANIne sAvadha yoga kriyAne pratyAkhyAna parijJAthI te IlApaNe jANI che. * vivecana-838 :gAthArtha kaho. () parijJA sAmAyika dRSTAMta pUrve kahela che. (8) pratyAkhyAna dvAra - have tenuM kathAnaka kahe che. tetalapura nagaramAM kanakaratha nAme rAjA hato. tene pAvatI rANI hatI. rAjA bhoga lola5 hato. tethI je-je paNa janme tene mArI nAMkhe che. tyAM tetalIpatra nAme amAtya hato. kalAda puNyakAra zreSThI hato. tenI putrI poTilAne agAsImAM joI, tetalIne tenI mAMgaNI karI, kalAde tene paraNAvI. pAvatIe ekAMtamAM amAtyane kahyuM - koI paNa rIte ekAda kumArane bacAvI lo, to te tamArA * mArA mATe bhikSA bhAjana thaze. hAla mArA peTamAM patra che, A rahasyane tame sAcavI rAkhajo. teNe kabUla karyuM. poTilA paNa te ja samaye prasUtA hatI. poliAe putrIne rANIne ApI, rANIe kumArane porilAne soMpyo. te putrane moTo kare che, kaLA-zikSaNa ApyuM. koI divase teTalIputrane podilA aniSTa thaI gaI. tenuM nAma paNa leto nathI. koI divase sAdhvIone pUche che - tame kaMI jANo cho, jenAthI huM mArA patine priya thAuM ? sAdhvIoe kahyuM - amane evuM kaMI kahevAnuM kAtuM nathI. dharma kaho. pokilA saMvega pAmI, teTalIputrane pUchyuM - huM dIkSA lauM ? teNe kahyuM ke jo mane tuM bodha karavAnuM vacana Ape to tane rAjA ApuM, poThThilAe te vAta svIkArI. zrAmaNa pALI devaloke gaI. A tarapha kanakaratha rAjA mRtyu pAmyo. tyAre nagarajano samakSa kumArane jU 15ra Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 karyo. rahasyodghATana karyuM pachI kumArano rAjyAbhiSeka karyo. kumArane tenI mAtA pAvatIe kahyuM ke teTalIputra sAthe sArI rIte vartaje. temanI kRpAthI tuM rAjA thayo che. te putranuM kanakadhvaja nAma hatuM. badhe sthAne amAtyane prAdhAnya ApyuM. polideva teTalIputrane bodha pamADavA Ave che, te bodha pAmato nathI. tyAre deva rAjA kanakadhvajane tenA tarapha aNagamo utpanna karAve che. teTalIputra rAjamAM gayo tyAre kanakadhvaja rAjA avaLu mukha karIne rahyo. teTalIputrane Dara lAgyo, te ghera AvI gayo. tenA parijano paNa teno Adara karatA nathI. te vadhAre bhayabhIta thayo. tyAre tAlapuTa jhera khAdhuM paNa maryo nahIM. gaLA upara charI pheravI to paNa na chedAyu. doraDuM bAMdhI laTakI gayo, doraDuM chedAI gayuM. pathara gaLe bAMdhIne pANImAM DULyo. to tyAM taLIyuM thaI gayuM. tyAre ghAsamAM agni saLagAvIne praveza karyo, to paNa saLagyo nahIM. tyAre nagaracI nIkaLI gayo yAvatuM pAchaLa hAthI paDyo AgaLa prapAtagartA (khAI AvI. baMne bAju aMdhakAra, bANonI varSa thavA lAgI. tyAM ubho rahI jaIne teTalIputra bole che - hA poDhilA zrAvikA! mane AmAMthI bacAva. he AyuSyamati! poThThilA ! have huM kyAM jauM ? - x * tyAre teNI kahe che - Daryo ho to pravajyA svIkAra [ahIM jJAtAdharma pramANe AlAvA kahevA. tene joIne bodha pAmyo ane kahyuM - rAjAne upazAMta kara. DarIne ke roSamAM dIkSA levI nathI. tyAre deve badhI mAyA saMkelI lIdhI, rAjA tene mAtA sAthe zodhavA nIkaLyo. tetalIne khamAvIne nagaramAM praveza karAvyo. nikramaNa zibikA vaDe nIkaLyo. tyArapachI dIkSA lIdhI. e pramANe dRDhapaNe ApatithI gRhita thaI pratyAkhyAnamAM samatA karI. A pramANe pratyAkhyAna sAmAyika kahI] * niyukti-89 : jIvAjIva ane punya pApa sAkSAt joIne tetaliputrae sAvadheyoganA pratyAkhyAna kaya. * vivecana-839 :gAthArtha kahyo. vizeSa koI vRtti nathI. nirukti dvAra purU thayuM. upoddAta niyuktino muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda samApta Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaskAra ni - 880 153 154 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra namaskAra niyukti che. varacanabhinna-vacana thAya. A be vRkSo puSpavALA che, temAM prathama pada dvivacana che, bIjuM pada bahuvacana che. -5) vibhakita bhinna * vibhakina vyatyaya. jIpa yukAnuM kahevuM. -- x -- x x = x have sUga paNa niyuktiAno avasara che. te prApta avasara chatAM paNa kahetA nathI, * x * pachI sUtrAtugamamAM kahIzuM. [zaMkA] jo ema che to teno ahIM upanyAsa kema karyo. [samAdhAna] niryukti mAjhanA sAmAnyapaNAthI, e pramANe sUjhAtugama paNa avasara prApta che ja. temAM sUtra kahevuM joIe. te kevA prakAre che ? te lakSaNa gAyA - * niyukita-480 ? AvyagraMtha ane mahA artha hoya, je batrIza doSa rahita hoya, lakSaNo vaDe yukata hoya, tevuM sUtra ATha guNo vaDe upapeta hoya che. vivecana-880 : "utpAda-vyaya-dhrauvya yukta te sa" ItyAdi mAphaka che, aA graMtha hoya ane artha moTo thato hoya tevuM. athavA adhikRtu sAmAyika sUtravat banIza doSa hita je che te. A doSo kayA che ? te kahe che - - niryukti-881 thI 884 + vivecana : -1) ANI - amRta, satya na hoya te batAvavuM e abhUtaubhAvana, te praghAna kAraNa che ane bhUta nilava * hoya te chupAvavuM. jemake "AtmA nathI" vagere. - 2) upaghAta janaka - jIvone upaghAtakArI, jemake - vedamAM kahela hiMsA dharmane mATe thAya che. (3) nirarthaka * vaNanA kramanuM nidarzana mAtra hoya paNa abhidheyapaNe koI artha na hoya, e nirarthaka kahevAya. o--4) apArthaka * pUvapiranA yogathI pati saMbaMdhArge apAki che, jemake - daza dADama, cha pUDalA, kuMDamajAjina ItyAdi - 4 - 0- (5) chala-vacanavighAta arthavikala upapatithI chala, vAchala Adi. na6) dhvahiladroha svabhAva, - x * athavA kaluSa te tRhila, jemake - A loko ATalo ja che, jeTalo Indriya gocara che, ItyAdi na ) niHsApariphathuM vedavacana samAna, 0-8) adhika * vaNiida vaDe agadhika, 6-76) jUna-varNAdi vaDe hIna. athavA hetu udAharaNathI adhika te adhika, jemake : anitya zabda ItyAdithI kaMIka adhika ke hIta. - X - X - 017) punara- zabda ane aryanuM punarvacana, anyatra anuvAdathI. temAM zabda punarukita, jemake indraindra. arcanI punarati che, jemake Indra zaka. acI Avela sva zabdathI punarakti, jemake sthULa devadatta divase khAto nathI, asa irame khAya che te arthasI Avela punarukti temAM je ema kahevuM ke divase khAto nathI, rAtre khAya che, te punarukti kahevAya. na11) vyAhata * jemAM pUrvathI pachInuM haNAya che, jemake - "karma che, phaLa che (paNa) karmano katAM nathI. na12) ayukta-anupapatti kSama. - X - X - naB) krama bhig - jemAM yathAsaMga (anukame anudeza na karAya che. - X - X - 0-14) 0na16) liMgabhinna * liMga vyatyaya. jemake artha zI baMne pada strI liMga nathI, 6-(17) anabhihitam - svasiddhAMtamAM anupadiSTa hoya. sAMkhya ke zAkayAdino koI mata hoya, je jainamatamAM na kahela hoya. o-18) apada * padha vidhimAM padhamAM vidhAtavyamAM anya chaMdanuM abhidhAna hoya, jemake AryA padamAM vaitAlika pada kahevo. -19) svabhAva hIna - je vastunA svabhAvathI anyathA vacana hoya, jemake zIta agni. -20) vyavahita - anahiMta, jemAM prakRtane choDIne apakRtane vyAsa cakI batAvIne karI prakRtane kahe - X - X - 1) kAloSa * atItAdi kAlavyayaya, jemake - gama vanamAM pravezyA temAM prafthazafsa kahyuM, 0-22) catidoSa - asthAnaviccheda ke tenuM na karavuM te. (23) chavi - alaMkAra vizeSa, tenAthI zUnya. 0-24) samaya viddha - sva siddhAMta viruddha * * 025) vacana mAga- nirdetuka, jemake ISTa bhUdezamAM lokamathe kahevuM che. o26) apittidoSa - jemAM arthathI aniSTa Apatti hoya, jemake - brAhmaNane na haNavA, temAM 'brAhmaNane haNavA' evI sAmapiti thAya. -(27) asamAsa doSa - samAsa thAya, samAsa vidhi chatAM jemAM asamAsavayana hoya, jemake A rAjapura che, temAM talpaya samasa karavo ke vizeSaNa samAsa karavo ke bahuvIhisamAsa karavo ItyAdi. 0-28) upamA doSa * hIna ke adhika upamAna nAme jema merane sarasavanI upamA ke biMdune samudranI upamA. 0-29) rUpaka doSa * svarUpa avayava vyatyaya, jema parvatarUpa avayavane parvata vaDe na oLakhavo, samuddha avayava kahevo. 0-30) anirdeza doSa - jemAM uddezya padono rokavAkya bhAva na karAya che. jema devadatta thALImAM bhAta pakAve che, ema kahevAmAM "pakAve che" zabda na kahevo che. 0-31) padArtha doSa - jemAM vastu paryAyavAcI padanA zapathavitaranI parikalpanAno Azraya karAya che. * * * * * 032) saMdhidoSa - viSTi saMhitava vyatyaya. A bagIzadoSarahita lakSaNayukta sUtra hoya che. "mIsadoSa hita je" e vacanathI teno zabda nirdeza jaNAya che. ATha guNo vaDe yukta je te lakSaNayukata varte che. te guNo A che - * niryukti-885 : nirdoSa, sAdd, hetuyukata, alaMkRta, upanId, sopacAru mita ane madhura [e ATha guNo che.] * vivecana-885 : (1) nirdoSa-doSamukta, (2) sAvaMta - ghaNAM paryAya, go zabda ke sAmAyikavatuM, (3) anavaya vyatika lakSaNa hetu vastuthI yukata, (4) alaMkRta-upamA AdithI yukta, (5) upanIta - upanayathI upasaMhata, (6) sopacAra * agrAmya abhighAta, (3) mita-varNAdi niyata pariNAma, (8) madhura - sAMbhaLavAmAM manohara athavA sUtranA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 namaskAra ni - 885 155 bIjA guNo A che - * niyukti-886 - aAkSara, asaMdigdha, sAravata, vizvatomukha, Atobhaka, anavadha sUtra, sarvajJabhASita [e ATha guNo che.] * vivecana-886 : (1) alAkSa-mita akSara, sAmAyika abhidhAnavata, (2) saMdigdha-seMdhava zabdavatu lavaNa, ghoTaka Adi anekArca saMzayakArI thatAM nathI. (3) sArasvata bahu paryAyi, (4) vizvatomukha : anekamukha, pratiSNa cAra anuyoganA abhidhAnathI, athavA pratimukha aneka arcanA abhidhAyaka. (5) stobhaka * * * - stobhaka eTale nipAta, (6) anavadha - agarca, hiMsAbhidhAyaka nahIM. evA prakAre sarvajJabhASita sUNa jANavuM. pachI sUtranA anugamathI, sUtramAM anugata te anavadha, nizcita pada cheda pachI sUmapada niopalakSaNa te sUkAlApaka nyAsa. 0i adhyayana-1-sAmAyika che. -- X - X - X - X - * sUtra-1 : nimo arihaMtANa, namo siddhA, namo AyariyANaM, namo uvajajhAyANaM, namo loe savvasAhUNa, eso paMca namukkAro, savvapAvapaNAsaNo, maMgalANaM ca sabesiM, paDhamaM havaI maMgala) * vivecana-886 :- (cAlo. [niyukti-886nuM vivecana cAlu che, sUma ame goThavela che, 'namaskAra' zabdanI niyukti-887 thI zarU thAya che.) sUtra sparza niyukti chellA anuyogadvArathI vihita ane nayo hoya che. samaka ane anusare che. *x-x- sAnugama Adino A viSaya che - padaccheda sahita sUNa abhighAya avasita prayojana sUjhAtugama hoya che, sAlApaka nyAsa paNa nAmAdi nikSepa maga ja jaNAve che. sutra sparza niyaMti padArtha vigraha vicAra pratyayasthAnAdi abhidhAyaka che. te prAyaH naigama Adi nayamata viSayaka che. vastutaH tayo tenA aMtarbhAvI ja che. A ame maga amArI buddhithI kahetA nathI, paraMtu bhASyakAre paNa be gAyAmAM kahela che. (zaMkA jo e pramANe utkramathI nikSepadvAramAM che to zA mATe sUga AlApaka nyAsa kahela che ? (samAghAna nikSepa sAmAnyathI lAghavAyeM kahela che. prasaMgathI ATaluM kahyuM te puratuM che. e pramANe ziSyajanonA anugrahane mATe anugama Adi prasaMgathI vijaya vibhAga batAvyo. have prakRta vAta prastuta karIe chIe. temAM sUtra sUtrAnugamamAM kahevuM joIe. te paMcanamaskArapUrvaka che. kemake te saMpUrNa zrutaskaMdha aMtargatapaNe che. have A ja sugAdinI vyAkhyA kasvI joIe. kemake te sarva sUjhanA AdipaNe che. sarva saMmata sUtranA Adi paNe che. sUtranuM Adiva A sUtranA AdimAM vyAkhyAnamALavaNI che, ane niryuktikRta upanyAsavathI che, bIjA kahe che - maMgalavathI A ma AdimAM vyAkhyAta che. tathA kahe che - maMgala traNa bhede che - AdimAM, madhyamAM ane aMtamAM. Adi maMgalArce naMdInI vyAkhyA karI. madhya maMgalAyeM to tIrthaMkarAdinuM guNa abhidhAyaka che, namaskAra te aMtya maMgalArce che. A ayukta che. zAstranA parisamApiNAthI aMtya maMgala ayukata che. Ane Adi maMgalapaNe kaheluM paNa ThIka nathI kemake te karela che, karelAnuM karavuM te anavasthA prasaMga che. - X - X - ame to sarvathA guravacanathI avadhAryA pramANe tavArtha ja pratipAdita karIe chIe. sUtranI AdimAM "namaskAra" che. tethI pahelAM tenI ja vyAkhyA karIe chIe. sUganI A vyAkhyA utpatti Adi anuyoga dvAra anusAra kahevI joIe. temAM namaskAra niyukti prastAvinI A gAthAne kahe che - * niyukti-887 : (1) utpatti, (2) nikSepa, (3) pada, (4) padArtha, (5) prarUpaNA, (6) vastu, (3) AkSepa, (8) prasiddhi, (9) krama, (10) prayojana, (11) phaLa e hArothI namaskAranI vicAraNA karavI. * vivecana-883 - (1) utpAdana te utpatti, prasUti, utpAda. te A namaskAranI naya anusArathI vicAraNA. (2) nikSepaNa te nikSepa, nyAsa. te Anu kArya che (3) jenA vaDe padha thAya te pada ane te nAmika Adi che, te AnuM vAcya che. (4) padArtha - padano artha, te vAcya che. teno nirdeza sata Adi anuyoga dvArA viSayavathI che. (5) prarUpaNA - prakarSathI rUpaNA kasvI. (6) jemAM guNo vase che te vastu, te aIm vAcya che. (3) AkSepaNa te AkSepa, AzaMkA. te karavI. (8) prasiddhi - te parivAra rUpa kahevI. (9) krama - ahaMta Adi abhidheya. (10) prayojana - teno viSaya ja. athavA jenA vaDe prayukta pravarte che te prayojana-apavarga nAme che. (11) phaLa - te kriyA aMtabhAvi svagadi che. * x - ATalA dvArothI namaskAranI vicAraNA karavI. * * a utpattidvAra tipaNAne mATe niyuktikAra kahe che - * niyukti-888 : namaskAra utpaEMAnua che, aAdha naigamanayanI apekSAthI te anua che, zeSa nayapekSAe utpanna che. kaI rIte? vividha svAmItvathI. vivecana-888 : syAdvAdIone namaskAra utpannAnutpanna che, bIjA ekAMtavAdIne tema nathI. kemake paraspara viruddha dharmanA svIkAracI ekasapaNe ema kahyuM. [zaMkA syAdvAdIne paNa ekaza ekadA paraspara viruddha dharmAdhyAsa kaI rIte ? [samAdhAna ahIM nayo pravarte che. te naigamAdi sAta che. naigamanaya paNa be bhede che - sarvasaMgrAhI ane deza saMgrAhI. Adi taigama sAmAnya mAtra avalaMbItvathI che, temAM utpAda-vyayarahitavathI namaskAra paNa tenI aMtargatuM hovAthI anutpanna che. tenA vizeSagrAhIpaNAmAM bAkInA nayothI Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 888 153 158 Avazyaka-mUlasaNa saTIka anuvAda/2 - x * x * utpanna che. [zaMkA bAkInAmAM saMgrahAdi che, tenuM vizeSagrAhita nathI ? teno Adi taigamamAM ja aMtarbhAva thavAthI doSa nathI. utpanna kaI rIte kahyA ? tenuM svAmItva traNa prakAre che atha itrividha svAmIbhAvathI ke gividhakAraNathI kahyuM. * X - X * graMtha vistAranA bhayathI ahIM kahetA nathI, bhASyakAre kahyuM che. have trividhasvAmItva kahe che * niyukti-889 - samasthAna, vAsanA ane labdhi e traNa kAraNa pahelA traNa nI apekSAe. che, Rju sUtra nayApekSAe paheluM choDI bAkI be kAraNo ane zeSa nayo max labdhine kAraNa mAne che. * vivecana-889 - samutthAnathI, vAcanAthI ane labdhithI namaskAra utpanna thAya. samyaka saMgata ke prazasta utthAna te samulyAna. tenA nimite namaskAranuM, konuM samuOAna? anya zrutatvathI AdhArabhUtacvathI prayAsakUvathI zarIrane ja grahaNa kare che. dehasamutthAna namaskAranuM kAraNa che. tenA bhAvabhAvitvathI, anyathA anupapatti che. tethI samutyAnathI e (1) kAraNa. vAyanA * pachI zravaNa arthAt adhigama ke upadeza. namaskAranuM che kAraNa che te bhAva bhAvitvathI ja che. tethI vAcanAthI e (2) kAraNa. labdhi - tenA AvaraNa karma kSayopazama lakSaNa. te kAraNa (3) padane aMte prayukta zabda nayanI apekSAthI traNemAM paNa prAdhAnya jaNAvavAne mATe che, tethI ja kahe che - zuddha naigama, saMgraha, vyavahAranayathI vicAratA samutthAnAdi gaNe namaskAra kAraNa che. [zaMkA pahelAM nayamAM azuddha gaigama ane saMgraha kema trividha kAraNa Icche che ? te baMne to sAmAnya mAmA cAvalaMbIvavI che. simAdhAna tene anutpanna kahevAthI pahelAM naya trikathI, te baMnenA utkalitvathI doSa nathI. bAjusUNa samutyAna kAraNa sivAyanA be kAraNa Icche che. ItyAdi * * * * - naya pradhAna viSaya hovAthI tajajJa pAse samajavo. - x - dhe nikSepa kahe che. te cAra bhede che - nAma namaskAra, sthApanA namaskAra, dravyanamaskAra ane bhAvanamaskAra. temAM nAma ane sthApanA sugama che. jJa ane bhavya zarIra atirikta dravya namaskAra kahe che - * niyukti-80 - nilavAdine dravya namaskAra hoya che, upayukta sabhyardaSTi kare te bhAva namaskAra che. nama: naitika pada che dravya-bhAva saMkoca ke padArtha che. * vivecana-80 : nidvavAdi dravya namaskAra che kemake namaskAra ane namaskAravALAthI abhinna che. Adi zabdathI dravyartha ke je maMgadevatA ArAdhanAdimAM che te. A dravya namaskAranuM udAharaNa che - vasaMtapura nagare jitazatru rAjA, dhAriNI rANI sahita avalokana kare che. dhamakane joyo. anukaMpAthI nadI sadeza rAjAne saNI kahe che. rAjAe te dramakabhIkhArIne bolAvyo, alaMkAra paherAvyA, vastro ApyA. teNe kaccho lIdho, dedIpyamAna lAgato hato. kAlAMtare sajAe tene rAjya ApyuM. daMDabhaTa-bhojikone devAyatanamAM pUjA karatA joyA, te vicAre che - huM konuM karuM ? rAjAnuM Ayatana karuM, teNe devakULa karyuM. temAM rAjA-rANInI pratimA karAvI. pratimA praveza mATe lAvatA pUchyuM, teNe vAta karI. saMtuSTa thaI rAjA sakAre che. te traNa saMdhyA arcanA kare che. khuza thayelA rAjAe tene badhAM sthAno ApyA. anya divase rAjA daMDayAtrAe nIkaLyo. te badhAMne aMtaHpura sthAnamAM sthApIne gayo. temAM aMtaHpura rIo nirodha sahana na karI zakavAthI tene ja upayare che. tene gamatuM nathI, tyAre te bhojana karato nathI. pachI dhIme dhIme te pravezyo ane vinAza pAmyo. rAjA Avyo. vinAzita thayela joyuM. ahIM rAjA sthAne tIrthakara che, aMtaHpura sthAne chakAya jIvo che athavA cha kAya jIvo nathI paNa zaMkAdi pado levA, jethI zreNikAdino paNa dravya namaskAra nA thAya. dramaka sthAne sAdhuo che. kacchanA sthAne mithyAtva che, bhAsvara sthAne samyaka che. daMDa saMsAramAM vinipAta che. A dravya namaskAra, noAgamayI bhAva namaskAra, je zabdadiyAdi samyagurdaSTi ja kare che. ahIM nAmAdi nikSeponA je nayo je nikSepane Icche che, te vizeSa AvazyakathI zaMkA ane parivAra sahita jANavuM. ahIM te kahela nathI. have pada dvAra kahe che :- pada pAMca prakAre che - nAmika, naipAtika, aupasargika, AkhyAtika ane mizra. temAM azva nAmika che, tu taipAtika che, paft - aupasaka che, thAvata e AkhyAtika che, saMta mizra che. ema nAmAdi pAMca prakAre padano saMbhava che chatAM kahe che - ahaMtu Adi padAdi paryanta nipata thAya che mATe nipAta, nipAtathI Avela ke nipAta vaDe nivRtta hovAthI naipAtika kahyuM. nama: naipAtika pada che. - have padArtha dvAra:- * x - e pUjAryuM che. 'namo arahaMtANaM' te dravya-bhAva saMkoca lakSaNa che. temAM dravya saMkoca te hAtha, mastaka ane paga Adi vaDe saMkoya, bhAva saMkoca te vizuddha manano niyoga, dravyabhAva saMkocana pradhAna padArtha. * x * ahIM caturbhagI che - (1) dravya saMkoca hoya, bhAva saMkoca nahIM. jemake - pAlaka. (2) bhAvasaMkoca hoya dravya saMkoca na hoya jemake - anuttara deva, (3) dravya ane bhAva baMnethI saMkoca, jemake - zAMba, (4) dravya-bhAva baMne saMkocano abhAva, te zUnya bhaMga che. ahIM bhAva saMkoca pradhAna che. vyasaMkoya paNa tenI zuddhi nimitte che. have prarUpaNA dvArA pratipAdanArthe kahe che - * niyukti -891 - prarUpaNA be prakAre che - cha padavALI, nava padavALI. cha pada A pramANe - zuM, konuM, konAthI, kyAM, keTalo kALa, keTalAM prakAre 7 thAya. * vivecana-81 - be prakAre - prakRSTa-pradhAna ke pragata ane rUpaNA - varNanA, te prarUpaNA. tenuM Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 81 159 vaividhya kahe che - cha padI, nava padI. 4 zabdathI pAMca padI. temAM cha pado A rIte che - zuM ? vagere. temAM Adha dvAra avayavArtha kahe che - * niryukti-82 - namaskAra zuM che? namaskAra pariNata jIva namaskAra che. pUrvapatipanna to te ghaNAM jIvone che. pratipAdhamAna apekSAthI eka jIvane ke aneka jIvone paNa che. * vivecana-89 : li zabda sarvanAma napuMsaka nirdeza che. badhAM liMga sAthe yoga anusAra saMbaddha thAya che. jemake ti sAmAyajo nama :. temAM ajIva Adino nirAsa karavA kahe che - jIva che, jIva nathI. - sarva astikAyamaya skaMdha, teno deza che jIva. te ekadezatvathI skaMdha na thAya. aneka kaMpanI Apatti thAya, askaMdha paNa na thAya kemake skaMdhanA abhAvano prasaMga thAya. vastu vizeSavI anabhilAya na thAya. tethI noskaMdha arthAt vaikalpeza che. skaMdha deza vizeSArthano dhotaka no zabda che. e pramANe nAma paNa paNa kahevuM. vizeSa e ke - grAma - cauda bhUtagrAmano samudAya. ekendriya sUkSma ane bAdara, saMjJI-asaMjJI paMcendriya, baiIndriya. teIndriya, caurindriya e payartiA - aparyAptA bhedathI cauda grAma thAya. prasaMge ATaluM kahyuM, have cAluvAtane kahe che - sAmAnyathI azuddha nayonA mate jIva. tenuM jJAna ane labdhiyukta ke yogya namaskAra che. zabdAdi zuddha nayamatane AzrIne tatpariNata jIva varte che. te ja namaskAra pariNAma pariNata ja namaskAra che, apariNata nahIM. ekad ane anekavanI vicAraNAmAM taigamanA saMgraha, vyavahAra aMtargatatvathI saMgrahAdi vaDe ja vicAra che. temAM saMgrahano namaskAra jAti maNanI apekSApaNAthI eka namaskAra che. vyavahArano vyavahAra paratvathI ghaNAM namaskAra che. ItyAdi - X - X * kula dvAra kahyuM. have zI e dvAra. ahIM pUrva partipanna ane pratipadhamAna aMgIkaraNathI abhISTa artha nirUpaNArthe kahe che - pUrvapatipanna ja jo adhikAra karAya to to vyavahAranaya matane AzrIne jIvonA ati jIva svAmika cha pratipadhamAnane AzrIne jIvanA ke jIvonA kahyA. bhAvArtha nayothI kahevo - jethI namaskAra ane namaka baMnene AdhIna namaskAra karaNa che. temAM naigamAM ane vyavahAranA mate namaskAryano namaskAra, na karavo. jo ke namaskAra kiyA nipAdaka karyA che to paNa tene nahIM kemake svayaM anupayujyamAnavathI che - yatibhikSAvatuM. tethI kahe che - bhikSA nipAdakane na ApavI, paNa bhikSane bhikSA ApavI te prasiddha che. ahIM saMbaMdhavizeSa apekSAvaza prApta ATha bhaMgo thAya che. te A pramANe - (1) jIvanA, (2) jIvanA, (3) jIvonA, (4) jIvonA, (5) jIvanA ane ajIvanA (6) jIvanA ane ajIvonA, (3) jIvonA ane jIvanA, (8) jIvonA ane ajIvonA. ahIM tenA udAharaNo kahe che - (1) jIvanA te jinanA ja ane ajIvanA te jinendrapratimAnA. (2) jIvonA te yationA, ajIvonAM eTale pratimAonA. ItyAdi vRtimAM jaNAvyA mujaba jANavA. * * * * * 160 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 saMgraha mate nama: sAmAnya mAtra che ane tenA svAmI mAtra vastuno jIva 'nama' e tucAdhikaraNa che. kemake teno abheda paramAtvathI che. koI to zuddhatara - pUjyajIvapUjaka jIva saMbaMdhathI jIvano ja namaskAra e coka bhaMga che. bAjusUtra mate namaskArano jJAnakriyA zabda rUpacthI tenA katano anathApaNAthI kaUsvAmIka ja che. zabdAdino paNa A ja pramANe che. ItyAdi - - X - X - 'vastha' dvAra kahyuM, have na dvAranI nirUpaNA - kayA sAdhana vaDe namaskAra sadhAya che? tenI A gAthA che - * niyukti-893 : jJAnAvaraNIya ane darzanamohanA. kSayopazamathI namaskAra prApta thAya che. jIvamAM, AjIvamAM ItyAdi ATha bhaMgomAM sarvatra hoya che. * vivecana-893 : 'jJAnAvaraNIya' ema sAmAnya zabda chatAM mati ane zrutajJAna AvaraNIya grahaNa karAya che. kemake te mati ane zrutajJAna aMtargatavaNI che, tathA samyagudarzananA sAhacaryathI jJAnanA ane darzana mohanIyanA kSayopazamathI sadhAya che. * x * tenA AvaraNa be prakAranA spardhako hoya che - sarvopaghAtI ane dezopaghAtI. temAM badhAM sarvaghAtimAM ane udghAtitomAM dezopaghAtinA pratisamaye vizuddhi apekSAe anaMta bhAgothI kSayane pAmIne vimukta thatA kramathI pahelo akSara pAme che. e pramANe eka eka varSa prAptithI samasta namaskAra nivakAra pAme che. have mana dvAra - zemAM ahIM adhikaraNa che, adhikaNa eTale AdhAra. te cAra bhede che, te A pramANe - vyApaka, aupazleSika, sAmIpsaka, vaiSayika. temAM (1) vyApaka - talamAM tela, (2) pazleSika-sAdaDI upara beso, (3) sAmIyaka - gaMgA kinAre ghoSa, (4) vaiSayika - rUpamAM cakSu temAM pahelA bheda atyaMtara ce, bAkInA bAhya che. temAM naigama ane vyavahAra baMne bAhyane Icche che, temanA matanA anuvAdI sAkSAtuM A gAthA khaMDamAM kahe che - jIva ajIva - X - dvataH jIvAjIva Adi ATha bhaMgomAM thAya che sarvatra e pramANe bhAvanA kasvI. namaskAra ja jIvanA guNatvathI jIva che. te jyAre gajendra AdimAM hoya tyAre jIva che, jyAre sAdaDI AdimAM hoya tyAre jIva che, jyAre ubhayAtmaka hoya tyAre jIvAjIva che. e pramANe ekavacana, bahuvacananA bhedathI ATha aMgo pUrvokta ja yojavA. (zaMkA pUjya namaskAranA e pramANe taigama ane vyavahAranaya che, te ja kema AdhAra na thAya ? ke jethI pRthak Icche che. [samAdhAna avazya svathI ke svaAbhamAM thAya ja kema nahIM, anyatra paNa hoya. jemake devadatanA dhAnya kSetra. zabdathI zeSa nayano AkSepa karyo. saMkSepathI dazavi che - temAM saMgraha abheda paramArcasvathI koIka vastu mAtramAM Icche che koIka tenA dharmavathI jIva kahe che. Rjusaba jIvavathI jIva ja mAne che. [zaMkA] jusUga anya AdhAra paNa Icche che ja "AkAzamAM vasati" e vacanathI [samAdhAna] te dravya vivakSAcI che, guNa vipakSAthI nahIM. zabda Adi Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni : 8-3 161 upayukata jJAnarUpa jIva ja Icche che, anyatra nahIM, zabda kriyArUpa paNa nahIM. * * have 'fvaryAvara' keTalA kALe thAya che, te batAve che - * niryukti-894 - upayogane AzrIne aMtarmuhUrta ane labdhine AzrIne jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI 4 sAgaropama hoya che. arahaMtAdi paMcavidhane namaskAra pAMca prakaTe che. * vivecana-894 - upayogane AzrIne jaghanyathI ke utkRSTathI aMtarmuhUrNa sthiti jANavI. labdhi kSayopasamaNI thAya, te jaghanyasthiti aMtarmuharta ja hoya, utkRSTa sthiti 66 sAgaropamAM samyakatva kALa jANavo. A eka jIvane AzrIne kahyuM, vividha jIvone vaLI adhikRtya upayoga apekSAthI jaghanyathI ane utkaTathI temaja che. labdhithI sarvakALa hoya che. tividha * namaskAra keTalA bhede ? arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu padAdithI pAMca prakAre che. AnA dvArA arthAntarathI vastu sthiti vaDe 'nama:' padano abhisaMbaMdha kahe che. A rIte cha pada prarUpaNA kahI, have navapada prarUpaNA kahe che - * niyukti-85 - 1- sAda parUpA, ra- dravya pramANa, 3- kSetra, 4- spanA, 5- kALa, - aMtara - bhAga, 8- bhAva 9 a bahatva nava pada che. * vivecana-8w : (1) sat - sadbhuta, vidhamAna. sat evuM te pada - sAda, tenI prarUpaNA karavI te satpada prarUpaNA. (2) jethI namaskAra jIva dravyathI abhinna che. tethI dravya pramANa kahevuM joIe. namaskAravALA jIvadravyo keTalA che? (3) kSetra - keTalA photramAM namaskAra. e pramANe 4 thI 6 - sparzanA, kALa ane aMtara kahevuM tathA (3) bhAga - namaskAravALA zeSa jIvo keTalA bhAgamAM varte che? (8) bhAva-kayA bhAvamAM che? (9) alAbahatva - pUrva pratipakSa ane pratipadhamAnakanI apekSAthI kahevuM. vistAra arthe pratidvAra kahe che - * niyukti-896,897 : vivakSita vartamAna samayamAM namaskAranA pUrva pratipakSa ane pratipardhamAnane AgrIne gati, Indriya, kAya, veda, yoga, kaSAya, lerayA, samyakatva, jJAna, darzana, saMyata, upayoga, AhAra, bhASaka, parita, pApti, sUkSma, saMjJI, bhava ane cazma vize mANita karavI. * vivecana-896,897 : A baMne gAthA pIThikAmAM vyAkhyAta karI hovAthI ahIM vivaraNa karatA nathI. traNa anuddvArano avayavArtha pratipAdana karavA kahe che - * niyukti-898 - namaskAra pratipanna kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge hoya ane [32/11] 162 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 lokanA caudabhAgamAM sAta bhAga pramANa che. tathA sparzanA paNa ema ja che. * vivecana-898 : namaskAra pratipanna jIvarAzi pramANa sUkSmotra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge rahela AkAzapradeza pramANa che. kSetralokavALo gAcArya kahyo. vizeSa e - adholokamAM pa/14 bhAga hoya. sparzanA e pramANe ja che. vizeSa e - paryAvarta pradezone sparze che, ema bhedathI kahyuM. have kAladvAno avayavArya kahe che - * niyukti-89 : eka jIvane ApIne pUrve batAvyA mujaba kALa jANavo. vividha jIvane AzrIne sarvakALa namaskArano jANavo. aMtarane AzrIne eka jIvane AzrIne jaghanyathI aMtamuharta hoya che. * vivecana-89 : eka jIvane AzrIne cha pada prarUpaNAmAM jema kALa kahyo temaja jANavo. vividha jIvone AzrIne paNa temaja che. - x * bAkI gAthArtha mujaba. * niyukti -900 - utkRSTathI aMtara dezona adhapugala parAvarNa kALa che. vividha jIvane AalIne aMtara nathI. bhAvane vize kSayopazama bhAvamAM namaskAra che.. * vivecana900 : ahIM utkRSTathI kahyuM te dezona ardhapugala parAvarta. vividha jIvane AzrIne sadA avyavacchinnapaNAthI aMtara nathI. bhAvathI kSayopazamamAM kahyuM te prAyuryane AzrIne kahela che. anyathA koI eka to kSAyika ane aupazamikamAM paNa kahe che. kSAyikamAM * zreNikanI jema. aupathamikamAM - zreNI aMtargat jIvone. * * * * * have bhAgadvAranI vyAkhyA - * niyukti -901 - sarva jIvono anaMtamo bhAga namaskArane pAmela che. bAkI anaMtagaNA midaSTi che. namaskArane yogya vastu arihaMtAdi pAMca che, teno hetu A che - * vivecana-901 - jIvono anaMtabhAga namaskArane pAmela che. * x * alAbahava dvAra jema pIThikAmAM mati jJAnAdhikAra mAphaka jANavuM. have 2 zabdane AkSepacI paMcavidha prarUpaNAne anabhidhAnathI pazcAIthI vastuhAranI nirUpaNAne mATe kahe che - vastu dravya dalika yogya aImue anantara che. vastu namaskArane yogya arahaMtAdi pAMca ja che. temAM varatutvathI namaskAra ahevamAM A hetu - kahevAnAra lakSaNa che. have = zabda sUcita paMcavidha prarUpaNAne kahe che - * niyukti2 - AropaNA, bhajanA, icchA, dApanA, niyapiNA e pAMca prakAre namaskAra, namaskAra, nonamaskAra, nonimaskAra ema nava bheda che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 902 * vivecana-902 : AropaNA, bhajanA, pRcchA, dAyanA - darzanA ke dApanA ane niSinA, temAM zuM jIva ja namaskAra che ? athavA namaskAra ja jIva che e pramANe paraspara avadhAraNA AropaNA che tathA jIva ja namaskAra e uttarapada avadhAraNa che. ajIvathI vyavaschidha jIva ja namaskAra avadhAre che jIva to anavadhArita che. namaskAra ke anamaskAra che. A epadanA vyabhicArathI bhajanA che. jIva namaskAra zuM viziSTa che? athavA anamaskAra zuM viziSTa che, te pRcchA. ahIM prati uttara dApanA - namaskAra pariNata jIva che, namaskAra apariNata nathI. nipinA to A ja namaskAra paryAya pariNata jIva namaskAra che. namaskAra paNa jIva pariNAma ja che, ajIva pariNAma nathI. ahIM Ama samajavuM ke - dA5nA e praznArtha vyAkhyAna che, niryApanA e tenuM nigamana che athavA A bIjI cAra bhede prarUpaNA che - 163 temAM prakRti prajAra, mojAra ubhaya niSedhane AzrIne cAra bhedapaNuM che. prakRti - svabhAva, zuddhatA jemake namaskAra. te ja nam nA saMbaMdhathI akArayukta che - tethI anamaskAra. te ja no zabdano upapadathI no namAra, ubhayanA niSedhathI noanamaskAra. temAM 'namaskAra' te temAM pariNata jIva, anamaskAra te temAM apariNata jIva, labdhi zUnya ke bIjo koI. athavA no Adi yukta namaskAra ane anamaskAra, AnA dvArA be bhaMga AkSepa jANavo. no zabda vaDe Adi yukta je namaskAra ke anamaskAra tenI A akSaragamanikA kahI. temAM nonamaskAra vivakSAthI deza namaskAra ke anamaskAra thAya. kemake no zabda deza ke sarva niSedhaparatvathI che. noanamaskAra paNa deza anamaskAra ke namaskAra che kemake dezathI ke sarvathI niSedhatva che. A cAra bhedo kahyA. Ano naigamAdinaya azrupagama pUrvokta anusAra kahevo. navadhA vA - pUrvokta pAMca bheda ane A cAra bheda e rIte nava prakAre prarUpaNA bIjA prakArathI jANavI. prarUpaNA dvAra kahyuM. A niHzeSa che. have gAyAnA khaMDa vasyuM te kahI che, te avasara prApta ane vastudvAranA vistArathI vyAkhyA kare che. - 4 - 4 - te vastutvamAM A hetu che, tethI ahIM hetu kahe che, tenI gAthA - * niyukti-903 mArga, aviSanAza, AcAra, vinayatA, sahAyatva e pAMca hetuthI huM pAMca prakArano namaskAra karuM chuM. * vivecana-903 : - mArga Adi pAMca arahaMtAdinA namaskAra yogyatAmAM A hetuo che. - x - ahIM A bhAvanA che - arahaMtanA namaskAra yogyatAmAM mAnlR - samyagdarzanAdi lakSaNa hetu che, je kAraNe teoe dekhADyo, te kAraNe mukti che, kemake tenAthI paraMparAe muktino hetu hovAthI pUjya che. siddhonA namaskAra yogyatAmAM aviSanAza, zAzvatatva hetu che. tethI kahe che - tenA avipanAzane jANIne prANIo saMsAranI vimukhatAthI mokSane mATe ghaTe che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 - te AcAryanI namaskAra yogyatAmAM AcAra ja hetu che, tethI kahe che AcAravAn ane AcAra kahenArAne pAmIne prANI AcArajJAna anuSThAnane mATe thAya che. upAdhyAyonI namaskAra yogyatAmAM vinaya hetu che. teo svayaM vinIta thaIne zarIrInA karmanA vinayamAM samartha thAya che. sAdhunI namaskAra yogyatAmAM sahAyapaNuM e hetu che. teo mokSe javAmAM - 4 - sahAyaka bane che. e pramANe saMkSepathI arahaMtAdinA namaskArapaNAthI mArga Adi guNo kahyA. have prapaMcathI guNone darzAvavA kahe che - * niyukti-904 ma 1- aTavImAM mArga batAvanAra, 2- samudramAM niyamika, 3- chakAya rakSaNArthe 164 mahAgopa tene kahevAya che. * vivecana-904 : aTavImAM arahaMte mArga batAvyo, te pramANe samudramAM niryAmaka ane bhagavaMte ja chakAya rakSaNane mATe je kAraNe prayatna karyo tethI mahAgopa, tene kahevAya che. avayavArtha pratidvAre kahe che - 4 - * niyukti-905,906 : jema vighnavALI aTavIne sArthavAha oLaMgAvI Ape che ane tenA mArgadarzanathI musApharo Iccita nagarane pAme che, tema jinezvare upadezela mArge saMsArarUpI aTavIne oLaMgI jIvo nivRtti purIne pAme che. tethI jinezvarone aTavImAM sArthavAha jANavA. * vivecana-905,906 - aTavI, 'sapratyapAya'-vAgha Adi ghaNAM vighno, 'voletta' - ullaMghIne, 'dezikopadeza' nipuNa mArgajJaupadeza. 'ISTapura' - ISTa pattana. bhava aTavI paNa ullaMghIne. nivRttipurI - siddhipura, jinopadiSTa mArgathI paNa bIjAnA upadezathI nahIM. gAthArtha kahyo che. have vistAra artha mATe kathAnaka - ghoSaNA karAve che 1 ahIM aTavI be prakAre - dravya aTavI ane bhAva aTavI. temAM dravya aTavImAM A dRSTAMta che - vasaMtapura nagara hatuM, dhanasArthavAha hato. te bIjA nagare javA mATe jema naMdIphalajJAtamAM kahyuM tema jANavuM. tyAre temAM ghaNAM kArpaTikAdi ekaThA thayA. te temane maLIne mArganA guNone kahe che - eka mArga Rju che, eka mArga vakra che. je vakra che tenAthI kaMIka sukhesukhe javAya che, ghaNAM kALe Icchita nagara prApta thAya che. puro thayA pacI te mArga paNa Rju mArge ja utare che. paNa RjumArga nAno ane kaSTavALo che. te kaI rIte? te ghaNo viSama che paNa zlaNa che. temAM jatAM ja be mahAghora vAgha ane siMha vase che. te baMne tenA paga pakaDI le che. tene mUkyA vagara sto maLato nathI. puro thAya tyAM sudhI anuvarte che. ahIMnA vRkSo manohara che, tenI chAyAmAM vizrAma na karavo. tenI chAyA mAraNapriya che paDelA pAMDupatronI nIce muhUrta mATe vizrAma karavo manohararUpadhArI ane ghaNAM madhura vacanathI ahIM mArgAntara sthita Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao-1, namaskAra ni - 05,906 165 puraSo bolAve che, temanA vacana na sAMbhaLavA, sArthikone kSaNavAra mAtra mukavA nahIM. ekalAne niyamathI bhaya che. duraMta ghora davApti apamata paNe zAMta karavo. na zAMta karela agni niyamathI bALe che. pachI durga ucca parvata upayogapUrvaka oLaMgavo, nA oLaMgo to nakkI mRtyu thaze. pachI moTI atigupila khAI vAMsakuDaMkI jaldI oLaMgavI. temAM rahevAmAM ghaNAM doSa che. pachI nAno khADo che. tenI najIka manoratha nAme brAhmaNa nitya najIka rahe che. tenI vAta na sAMbhaLI, khADo na pUravo, jo tene purazo to mArga bhAMgavo ghaNo moTo thaI jaze. ahIM divya kuLo che, te pAMca prakAranA ane negone sukhakara che. te kipAka phaLa che mATe jovA ke khAvA nahIM. ahIM bAvIza mahAkAla pizAco kSaNe kSaNe abhidrave che, tene paNa gaNakAravA nahIM. tenA bhojanapAna vibhAgathI durlabha ane virasa che. apayANa na karatAM anavarata cAlavuM. rAtre paNa mAtra be prahara suvuM, bAkInA bemAM cAlavuM e pramANe jatAM-jatAM he devAnupiyo ! jaldIthI aTavI pAra thaze. pAra karIne te ekAMte durgati vajIne prazasta zivapure javAze. pachI tyAM koI kaleza thaze nahIM. ItyAdi ItyAdi * * * * * e pramANe dravya aTavI mArgopadeza jANyo. have bhAva aTavI mArgopadeza jJAta yoje che. sArthavAhanA sthAne arahaMta che, udaghoSaNAnA sthAne dharmakathA che. taTikAdi sthAne jIvo che. aTavI sthAnIya saMsAra che. bAjue sAdhamArga che. vako zravakamArga che. prAyapura sthAnIya mokSa che. vAgha ane siMhanulya saNa ane dveSa che. manohara vRkSa chAyA sthAnIya strI Adi saMsakata vasati che. pari zaTita sthAnIya anavadha vasati che. mArgataTasTa bolAvanAra puraSone sthAne pAkSiAdi akalyANa mitro che. sArjikanA sthAne sAdhao che. davAni sthAne krodhAdi kaSAyo che ane phaLa sthAnIya viSayo che. pizAcanA sthAne bAvIza parISaho che. eSaNIya bhojana-pAnamAM nitya udhama karavo. be prahara svAdhyAya karavo nagara prApta thatAM mokSanuM sukha che. A kAraNe te nagare javAnI IcchAvALA loko janaupadezadAna Adi upakAra sArthavAhane namaskAra kare che. e pramANe mokSanA arthIoe te bhagavaMtane namaskAra karavo joIe. tathA kahe che - * niyukti -903,908 : jema A lokamAM te potAnA nagare javAnI IcchAvALo mANasa te sAviAhane popakArI mAnI, vidata nivAka jANIne bhakitathI namana kare che, tema mokSArthInA vino nivArI rAga-mada-moha rahita jinendra temane mokSanagarImAM laI jAya che, tethI popakArI hovAthI arahaMto bhAvathI namakaraNIya che ja. * vivecana-3,908 :gAthA baMneno artha kahyo. vizeSa A - kara eTale dveSa. * niyukti -909 : saMsAra aTavImAM - ke je miyAtva ane ajJAnathI mohita mArga che temAM jeNe mAsikapaNe karela che, te arihaMtane praNAma karuM chuM. 166 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda * vivecana-09 : saMsAra aTavI, kevI che ? mithyAtva ane ajJAnathI mohita mArga vALI, temAM, jeNe dezakava karyuM, te arahaMtane abhyaNuM chuM. joIne ane jANIne samyak mArgane sevavo, anyathA nahIM, te kahe che - * niryukti-910 : samyagdarzanathI daSTa, jJAnathI sArI rIte jANela nivaNimAnuM jinendroe caraNa-karaNathI sevana karela che. * vivecana-910 : aviparita darzanathI joyela, jJAna vaDe tene yathAvasthita te arahaMta vaDe jANela, caraNa ane karaNa evA ekavatu bhAvathI jinendro vaDe Asevita mokSamArga che. temAM rana * vrata Adi. jarA - piMDa vizuddhi Adi. jema kahela che ke - vrata, zramaNadharma, saMyama, vaiyAvacca, brahmagupti, jJAnAdi trika, tapa, kopanigrahAdine caraNa jANavuM. - tathA - piMDa vizuddhi, samitI, bhAvanA, pratimA, Indriyanirodha, paDilehaNa, guptI ane abhigrahane karaNa jANavuM. -- . mAtra teo kahetA nathI, paNa A ja mArge nivRttipurIne pAmyA paNa che, te jaNAve che - * niyukti -611 - teo siddhirUpa vasatine pAmyA, nivaNasukhane prApta karyuM, zAzvata, avyAbAdha ane ajarAmara sthAnane pAmyA. * vivecana-911 - siddhivasati- mokSAlaya, upagata-sAmIpyathI, kamarahitatAthI pAmyA. AnA vaDe ekendriya jIvonA sAmayano viccheda karyo. siddho tyAM kevA sukha du:kharahita rahe che, te dazavi che - nivaNa sukha eTale niratizaya sukhane pAmelA che. teo kevA darzana paribhavAdithI ahIM na Ave, te kahe che. te sthAna nitya che. vyAbAghA rahita che, jarAmaraNarahita sthAna che. have bIjA dvAranI vyAkhyA kare che. * niyukti -912 - jema niyamika sArI rIte samudrane pAra pamADe che, tema jinezvara saMsara sAgarane pAra pamADe che, tethI teo namaskArane yogya che. vivecana-1ra : prapati - laI jAya che, je prakArathI, pAra - paryA, sakhya zobhana vidhi vaDe niyamika, konI ? samadranI, te pramANe jinendro paNa bhavasamano pAra pamADe che. te kAraNathI arahaMto namaskaraNIya che. te saMkSepArtha kahyo. bhAvArtha A pramANe che - niyamiko be bhede * dravya niyamika ane bhAva niyamika. dravya niyamikamAM udAharaNa pUrvavatuM, 'ghoSaNA' kahevI. ahIM ATha vAyu varNavavA. te A pramANe - pUrvano vAyu, pazcimano vAyu, uttarano vAyu, dakSiNano vAyu, IzAnI te savAsuka vAyu, Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 912 167 agnino te DuMgAra, naiRtyano te bIjApa ane vAyavyano te garbha ja vAyu jANavo. ItyAdi - 4 - 4 - bIjA paNa ATha vAyu maLIne kula soLa prakAranA vAyu thAya che. temAM jema samudramAM kAlikAvAta rahita garjabhAnukUla vAyumAM nipuNa niryAmaka sahita, nichidra vahANa Icchita nagare pahoMcADe che, tema - * niyukti-913 mithyAtvarUpI kAlikAvAtarahita, samyakatva rUpa gabhavAyu vaDe eka samayamAM -- siddhivasati nagare jahAja pahoMcI jAya che. * vivecana-913 : mithyAtva e ja kAlikAvAya che, tenAthI rahita bhavasamudramAM tathA samyakatva rUpa anukULa vAyu vAtA, (kemake) kAlika vAyu asAdhya che jyAre garbhajavAyu anukULa che. pota - bodhistha jIva, tenA niyamikanA upakArathI pahoMce che. temAM sAMyAtrika sAthe, niyamikane lAMbI yAtrAe jatAM siddhine mATe pUje che. e pramANe graMthakAra paNa siddhi nagara prati prasthita abhiSTa yAtrAnI siddhine mATe nirdhAmaka ratna evA tIrthaMkarane stave che - * niyukti-914 : niyamikomAM ratnasamAna, traNa daMDathI vita, amUDha jJAnarUpa matinA dhAraka karNadhArane vinayathI namelo huM trividhe vaMdana karuM chuM. * vivecana-914 : niryAmakaratna - ahaMta, amUDhajJAna - yathAvasthita jJAnavALA, manana te mati-saMvida ja, te ja jemAM karNadhAra che, tevA prakAranA teone vinayathI praNamelo trividhe tridaMDavitane vAMdu chuM. have trIjA dvAranI vyAkhyA kahe che - * niyukti-915 thI 917 : jema govALa gAyone sApa, jaMgalI pazu Adi durgathI bacAve che, pracura ghAsa, pANI Adi maLatA hoya tevA vanomAM laI jAya che, tema jIvanikAyarUpI gAyone ahiMto maraNAdi bhayo vagerethI bacAve che ane nivarNirUpI vanamAM mokale che. tethI jinezvaro mahAgopa che. ema upakArI hovAthI ane lokotama bhAvone pAmelA hovAthI jinendro badhe badhAM bhavyajIva rUpI lokane namaskAra karavA yogya che. * vivecana-915 thI 917 : traNe gAyAno artha kahyo. e pramANe ukta prakAre namo arahaMtANaM nA hetumAM guNo pratipAdita karyA. have bIjA prakAre te guNo kahe che - * niryukti-918 - rAga, dveSa, kapAsa, pAMce Indriyo, parISaha, upasarga A badhAne namAve che mATe arahaMta namaskArane yogya che. * vivecana-918 :- [mUrNimAM paNa suMdara vivecana che. - X - jenA vaDe ke jenAmAM raMgAya-raMjana pAme te rAga. te rAma nAma Adi cAra 168 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 bhede che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravyarAga be prakAre che - AgamathI ane noAgamathI. AgamathI rAga padArthane jANe paNa temAM upayukta na hoya. no AgamathI jJazarIra, bhavya zarIra, tenAthI vyatikti evA traNa bhedo che. vyatikti paNa karmadravya rAga ane nokarma dravyarAgathI che. temAM karmadravyarAga cAra bhede che, te A rIte - (1) rAgavedanIya pudgala yogya, (2) badhyamAnaka - baMdhAtA, (3) baddha ane (4) udIraNA AvalikAne prApta. baMdha pariNAma abhimukha yogya, baMdha pariNAma prApta. te badhyamAnaka, nivRtta baMdha pariNAma satkarmatAthI sthita jIve AtmasAt karelA te baddha, udIraNA karaNathI kheMcIne udIraNAvalikAmAM ANelA te carama ane nokarmadravyarAga te karmarAgano eka deza ke tenAthI anya. tadanya be bhede che - prAyogika ane svAbhAvika. temAM prAyogika te kuTuMbharAgAdi ane vaizrasika te saMdhyAbhrarAgAdi. bhAva rAga paNa Agama ane no AgamathI be bhede che. AgamathI rAga padArthano jJAtA ane temAM upayogavALo. noAgamathI rAgavedanIya karmathI utpanna pariNAma vizeSa. te be bhede che - prazasta ane aprazasta. temAM aprazasta rAga traNa bhede che - dRSTirAga, viSayarAga ane sneharAga. = temAM 363 vAdIonA pota-potAnA darzanano anurAga te dRSTirAga. jema kahyuM che ke - 180 kriyAvAdI, 84 akriyAvAdI, ajJAna vAdI-67 ane painayiko-32. e badhAM jinavacana bAhya matithI mUDha ane potAnA darzananA anurAgathI sarvajJakathita A mokSapathane pAmatA nathI. - - - viSaya rAga zabda Adi viSaya gocara che. sneharAga viSayAdi nimitta rahita avinIta evA saMtAnAdimAM paNa hoya che. temAM A rAganuM udAharaNa kahe che - kSitipratiSThita nagara hatuM. tyAM be bhAIo rahetA hatA. arhannaka ane ahanmitra. moTo bhAI patnI ane bALakomAM rakta hato. nAno bhAI 5tnIne na Icchato, ghaNuM herAna karato hato. tenI patnIe kahyuM - kema tArA bhAIne joto nathI? tyAre patie tene mArI ItyAdi. teNe tenAthI kaMTALIne dIkSA lIdhI. sAdhu thayo. tenI patnI paNa ArtadhyAne marIne kutarI thaI. sAdhuo te gAme gayA. kutarIe te sAdhune joyo. pAchaLa-pAchaLa cAlavA lAgI. upasarga jANIne te rAtrinA nAzI gayo. pe'lI kutarI paNa marIne vAMdarI thaI. aTavImAM janmI. te sAdhu paNa karma-dharma saMyogathI te aTavI madhyethI cAlyA. vAMdarIe tene joyo. tenA gaLe vaLagI gaI. tyAMthI paNa kaleza pAmI te sAdhu palAyana thaI gayo. vAMdarI marIne yakSiNI thaI. avadhi vaDe kyAMthI AvI te jue che. sAdhunA chidro zodhe che. sAdhu apramata hovAthI teNIne koI chidra jovA na maLyA. te vyaMtarI sarva AdarathI tenA chidro zodhavA lAgI. e pramANe kALa pasAra thato hato. tenI sAthe je samavayaska sAdhuo hatA, "hAsya karatA taruNa zramaNo kahe che - he arhat mitra ! tane dhanya che. tuM kutarIno priya che, aTavImAM vAMdarIno sakho--vayasya che. koI divase te sAdhu vitaka utarato hato. tyAM paga pramANa pahoLuM pANI hatuM. teNe paga phelAvyo, tyAre vyaMtarIne chidra maLI gayuM, teNe uru-sAthaLathI paga bhAMgI nAMkhyo. sAdhu bolyA teo bole che - -- Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni 18 169 mAruM dukRta mithyA thAo. huM apakAyamAM jamIna upara na paDyo. samyagurdaSTi devIe teNIne bhagADI dIdhI. devatA prabhAvathI te pramANe ja pradeza prApta thayo. bIjA koI kahe che - te sAdhu koI gAmamAM bhikSAne mATe gayela. tyAM te vyaMtarIe te sAdhunuM rUpa chAdana karIne te rUpe mArgamAM taLAvamAM snAna kare che, bIjAe te joyuM. gurune vAta karI. Avazyaka-pratikramaNakAle AlocanA kare che, tyAre guru kahe che - he Arya! badhI ja AlocanA karo. te mukhAnaMtakAdimAM upayogavALo kahe che - he kSamAzramaNa ! mane smaraNamAM nathI. gue sAme kahyuM - je na hoya to, AlocanA mATe upasthita na hoya tevAne AcAryo prAyazcita ApatA nathI. te sAdhu vicAre che - zuM kaI rIte thayuM ? te vyaMtarI upazAMta thatAM bolI - e to meM karela hatuM. teNI zrAvikA thaI, badhuM ja kathana karyuM. A traNa bhede apazasta che. te prazastanI A nirati gAthA che - azubha kalimala ane prANInA aniSTa mAMsamAM je raMjana pAme che, tene paNa kahevAya che, jemAM te samastha gAya che. te apazasta che. prazasta rAga arahaMta Adi viSayaka che. arahaMtamAM je rAga hoya, brahmacArI sAdhumAM je raNa hoya, te arAgI sAdhuno prazasta raNa che. evA prakAranA rogane dUra karavo joIe - X - X - sarAga saMyatane kUvo khodavAnA udAharaNathI prANatya kahyuM. have doSa ke te kahe che - jenAthI, jemAM ke jenA vaDe dUSita thavAya che te dUSaNa ke doSa che. jenA vaDe aprIti thAya te hepa. A hepa paNa nAmAdi cAra bhede che te rAgavatu jANavA. to paNa dizA mAtrathI nirdeza karIe chIe. noAgamathI dravyadveSa jJazarIra bhavya zarIra vyatikita kamI dravyadveSa ane nokarpadravyadveSa che. karmabhaTveSa yogya Adi bhedathI cAra prakAre ja pudgalo che. nokarpadravyadoSa te duSTa vraNa-ghA vagere che. bhAvaaSa te heSakarma vipAka, te prazasta ane apazasta be bhedathI che. prazasta hepa ajJAnAdi viSayaka che. tethI ja ajJAna avirati ItyAdi dveSa kare che. apazasta veSa samyakatvAdi viSayaka che. tenuM udAharaNa - naMda nAme nAvika hato. gaMgAnadImAM lokone pAra utArato hato. tyAM dharmaruci nAmanA ANagAra, tenI nAvathI utaryA. loko mUlya ApIne gayA. sAdhune nAvike rokyA, bhikSAnI veLA vItI gaI. to paNa sAdhune choDyA nahIM. uSNa retImAM tarasathI pIDAvA chatAM temane mukta na karyA. tyAre roSAyamAna thayelA te sAdhu dRSTi viSa labdhivALA hatA. teNe bALI nAMkhyo. tyAM marIne te naMda nAvika sabhAmAM garoLI thayo. sAdhu paNa vicaratA te gAme gayA. bhojanapAna grahaNa karIne bhojana karavA mATe te sabhAmAM gayA. te garoLIe joyA. te jotAnI sAthe ja kuddha thayo. bhojanano AraMbha karyo tyAM te garoLo kacaro pADavA lAgyo. sAdhu bIje sthAne gayA. tyAM paNa ema ja karyuM. e pramANe kyAMya paNa bhojana sthAna na pAmatA te sAdhue te garoLA sAme joyuM. koNa re ! A naMda 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 nAme amaMgala nAvika che ? tyAM ja bALI nAMkhyo. jyAM samudramAM gaMgA praveze che, tyAM prati varSe anya-anya mArgathI vahe che. pahelAMnA loko tene mRtagaMgA kahe che. te garoLo tyAM haMsarUpe janmyo. sAdhu paNa mAgha mAsamAM sAthe sAthe prabhAte Ave che. te haMse temane joyA. te pANI vaDe pAMkhone bharIne sAdhune pANI uDADe che. tyAM paNa sAdhue teno vinAza karyo. pachI te naMdano jIva janaka parvata siMha thayo. te sAdhu paNa sArthanI sAthe tyAM jAya che. temane joIne siMha ubho thayo. sArtha bhAMgyo. te siMha A sAdhane mUkato nathI, tyAM paNa sAdhue tene bALI nAMkhyo. marIne te siMha vArANasImAM baTuka thayo. tyAM paNa bhikSArthe jatAM sAdhune bIjA bALakarUpathI sAme patthara mAre che, dhULa uDADe che, tyAre sAdhu roSita thaIne tene bALI nAMkhe che. tyAM ja te baTuka rAjA thayo. rAja jAtismaraNathI potAnA badhAM zubha pUrvajanmo yAda kare che. have jo mAraze to ghaNuM moDuM thaI jaze. tethI sAdhunI jANa mATe eka samasyA vahetI mUke che. je A samasyAne pUrI karaze. tene huM aDadhuM rAjya ApIza tema ghoSaNA karI, samasyA pada chu kare che - "gaMgAmAM naMda nAvika, sabhAmAM garoLo, mRtagaMgA kinAre haMsa, aMjanaka parvata siMha, vArANasImAM baTuka ane tyAMthI AvIne rAjA thayo che. e pramANe govALo bole che. te sAdhu vicaratA tyAM padhAryA. bagIcAmAM rahela che. ArAmika e samasyA pada bolato hato. sAdhue pUchatAM teNe pada kahyuM. sAdhue kahyuM - huM A pada puruM karIza. "A badhAMno je ghAtaka che te ahIM ja Avela che." ArAmika te pada laIne rAjAnI pAse gayo. sajA sAMbhaLIne mUcha pAmyo. rAjAe kahyuM - te haNAze. ArAmika bolyo - kAvyanA katane haNo, huM jANato nathI. lokanA kalikAraka A zramaNe mane te pada ApyuM che. rAjAe Azvasta thaIne pUchyuM - tane koNe ApyuM ? teNe kahyuM - eka zramaNe. rAjA tyAM potAnA mANasone mokale che. jo tame AjJA Apo to huM rAjA * vaMdana kastAne AvuM chuM, Avyo. pachI zrAvaka thayo. sAdhu e paNa AlocanA ane pratikramaNa karyo. pachI teo siddha thayA. AvA prakAranA hepane rAganI jema yojavo joIe. A rAga ane dveSa krodhAdi apekSAthI nayo vaDe vicAravo joIe - naigamanA saMgraha ane vyavahAranA aMtargatavaNI saMgrahAdi vaDe ja vicAra che. temAM saMgraha - cApIti jAti sAmAnyathI kodha ane mAna e heSa che. mAyA ane lobha e prIti jAti sAmAnyathI rAga che. vyavahAranayanA mate krodha, mAna ane mAyAe hepa che, kemake mAyA paNa paropaghAta arthe che. pravRttidvArathI apati jAtino tabhava che. lobha te raga che. jusUganayanA mate pati rUpavI krodha ja paraNuNa hepa che. mAna AdinI bhajanA che. kaI rIte ? jo mAna rava ahaMkAramAM prayojAya tyAre AtmAmAM bahumAna prItinA yogathI raNa che, jo te ja paraguNa telamAM yojAya to aprItirUpatvathI te Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 918 11 dveSa che. e pramANe mAyA ane lobha paNa potAnA mATe mUchapaNAthI rAga che, te baMne ja paropaghAta nimitta yogathI aprItirUpattathI dveSa che. zabdAdi nayothI lobha ja mAna ane mAyAmAM svaguNopakAra mUchatmakatvathI prIti aMtargatatvathI lobha svarUpavat che mATe traNe rAga che. svaguNa upakAra aMzarahita te mAnAdi aMza ane krodha paropaghAtAtmakacvathI dveSa che. prasaMge ATaluM basa che. vizeSa vizeSAvazyakathI jANavuM. have kaSAyadvAra - zabdArtha pUrvavatuM. tenA ATha niphopA che - nAma, sthApanA, dravya, samutpati, pratyaya, Adeza, rasa ane bhAva rUpa. temAM nAma ane sthApanA sAmAnya che. dravyakaSAya vyatirikta karyadravyakaSAya ane nokarpadravyakaSAya. kadravyakaSAyanA yogya Adi bhedo kaSAya pagalo che. nokadravyakaSAya sarjakaSAyAdi che. je dravyathI bAhya kaSAyapabhava che, te ja kaSAyanimitatvathI utpatti kaSAya che. * X - X " pratyaya kapAya ta kAraNa vizeSa, tenA pudgala lakSaNa ce. Adeza kaSAya kaitave karela bhRkuTi bhaMgura AkAra che, te ja kaSAya aMtarachatAM te pramANe dezanA darzanathI kahyuM. rasa kaSAya harItaka Adino sa che. bhAva kaSAya be bhede - AgamathI temAM upayogavaMta, noAgamathI kaSAyano udaya ja bhAva kaSAya che. te krodhAdi bhedathI cAra prakAre che. krodha paNa nAmAdi bhedathI cAra prakAre che. te kaSAya prarUpaNAmAM kahela ja che. to paNa vyatirikta dravya krodha prAkRta zabda sAmAnya apekSavathI carmakAranI kothaLI ane dhobInI nIlakoLI sama levo. bhAva krodha te krodhano udaya ja che, te cAra bheda che. jemake bhASyakAre kahela che - jaLa, retI, bhUmi, parvatarAjI sardeza cAra bhede krodha che. prabheda phaLa ame AgaLa jaNAvIzuM. temAM krodhanuM udAharaNa - vasaMtapura nagaramAM utsA vaMza eka bALaka dezAMtara jatAM sArtha vaDe tyAga karAtA tApasanI pallImAM gayo. tenuM nAma agnika hatuM. tApaso vaDe moTo karAyo. cama nAme te tApasa hato. yamano putra e rIte tenuM nAma jamadagni thayuM. te ghora tapazcaryA karatA vikhyAta thaI gayo. - A tarapha be devo hatA- vaizvAnara zrAvaka ane dhanavaMtarI tApasa bhakta hato. baMne e paraspara kahyuM ke ApaNe sAdhu ane tApasanI parIkSA karIe. zrAvakadeve kahyuM - amArAmAM je savaktika [jaghanyuM hoya ane tamArAmAM je sarvathI pradhAna hoya, tenI ApaNe parIkSA karIe. A tarapha mithilA nagarImAM taraNadharmo padAratha rAjA hato. te caMpAnagarI jatAM vAsupUjya svAmInA caraNakamaLamAM pravajyA lIdhI che, tenI bhojana ane pAna vaDe parIkSA karIe. mArgamAM ane dezamAM te sukumAra duHkhI thAya che, tene anukULa upasargo karIe. te ghaNo ja sthira rahyo. te rAjarSi A devothI kSobhita na thayo. bIjA kahe che - te bhaktapatyAkhyAna karela zrAvaka hato. baMne devo siddharUpe gayA. atizayone kahyA. 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 pachI bolyA ke A pratyAkhyAna na kara, tuM ghaNuM lAMbu jIvIza. te rAjA bolyo - mane ghaNo dharma thaze prityAkhyAna na choDyA tene kSobhita na karI zakAyo. tyArapachI baMne devo jamadagninI pAse gayA, pakSIonuM rUpa karyuM. jamadagninI dADhImAM mALo banAvyo. pakSI bolyo- he bhadro ! himavaMta jaIe. teNI javAnI jA ApatI nathI. pakSIe sogaMda lIdhA - jo huM jauM to godhAtakAdi dauM. mATe huM jaIza. te pakSINI bolI - jato nahIM, pahelAM mane vizvAsa Apa kei pAcho AvIza.] jo tuM A RSinA dukRtane pI jAya to huM tane javAnI rajA ApuM. jamadagni te sAMbhaLI ropAyamAna thaI gayA. teNe baMne pakSIne baMne hAthe pakaDI lIdhA. pacI pUchyuM ke mAruM dukRta zuM che ? te pakSI bolyA- he maharSi ! tuM saMtAna rahita che. RSie kahyuM - te satya che, te kSobha pAmyA. e pramANe te deva zrAvaka thayo. RSi paNa tenI AtApanA bhUmithI utarIne mRgakoThaka nagare gayA. tyAM jitazatru rAjA hato. te ubho thayo, RSine pUchyuM - zuM ApuM ? RSi bolyA, tArI paNI Apa. tene 100 kanyAo hatI. teNe kahyuM - je tamane Icche te kanyA tamArI. RSi kanyAnA aMtaHpuramAM gayA. RSine joIne badhI kanyAo bhAgavA lAgI. lajjA AvatI nathI tema kahyuM. tene kubaDI karI dIdhI. tyAM eka kanyA reNumAM ramatI hatI. tene RSio phaLa ApyuM pUchyuM ke - zuM tuM Icche che ? te kanyAne hAtha phelAvyo. te kanyAne laI jatA hatA tyAre kujA AvI. mane rUpa Apo ema kahetA RSie teNIne akujA karI. kunja kanyA nagaramAM gaI, bIjI kanyAne RSi AzramamAM lAvyA. te kanyAne parijanane ApI. teoe ucherI kanyA cauvana prApta jyAre thaI, tyAre vivAhadharma karyo. koI divase te RtukALamAM hatI, tyAre kahyuM - huM tArA mATe carane sAdhu che, jenAthI tane brAhmaNomAM pradhAna evo putra thaze. te kanyA (raNukA] bolI - e pramANe karo, mArI bahena hastinApuramAM anaMtavIryanI patnI che, tene mATe paNa eka kSatriya carane sAdho. RSie te pramANe caru sAdhyo. reNukAe vicAra karyo ke huM to aTavInI mRgaNI thaI chuM. mAro putra paNa tevo na thAo, e pramANe nirNaya karIne teNI kSatriya caru khAI gaI. tenI bahenane brAhamaNa cara mokalyo. baMnene putra thayA. tApasI-reNukAno paNa rAma ane tenI bahenano putra kArtavIrya. te rAma tyAM moTo thavA lAgyo. koI divase eka vidhAdhara tyAM Avyo. tyAM tenI sAme ghaNI sevA karI, khuza thaIne tene parazu vidhA ApI. zaravaNamAM tene sAdhita karI. bIjA kahe che ke - jamadagnine paraMparAthI AvelI pazuvidhA rAmane bhaNAvI. te reNakA bahenanA ghera gayelI. te tyAM rAja cArnatavIryanA premamAM Asakta thaI, tenI sAthe saMbhoga karyo. tenAthI reNukAne eka putra thayo. putra sahita jamadagni teNIne ghera [AzramamAM lAvyA. parazurAme krodhita thaI teNIne paga sahita mArI nAMkhI. te tyAM vize inphazAya-bANavidyA zIkhyo. reNukAnI bahene te sAMbhaLyuM, teNe Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 918 rAjAne te vAta karI. rAjA Avyo, Azramano vinAza karI gAyane uThAvIne cAlyo gayo. A vAta rAmane kahI. rAma tenI pAchaLa dhasI gayo ane anaMtavIryane mArI nAMkhyo. tyArapachI kArtavIrya rAjA thayo. tenI tArA nAme rANI hatI. koI divase tene pitAnuM mRtyu kema thayuM te kahyuM. teNe AvIne jamadagnine mArI nAMkhyA, te vAta rAmane khabara paDI. teNe AvIne dedIpyamAna pazuthI kArtavIryane mArI nAMkhyo. svayaM ja rAjya laI lIdhuM. A tarapha te tArAdevI tenA bhayathI bhAgI jaIne tApasonA AzramamAM gaI, teNIne sva mukhathI garbha paDI gayo. tenuM nAma subhUma rAkhyuM rAmanI parazu jyAM jyAM kSatriyane jotI tyAM tyAM saLagavA lAgatI hatI. 173 koI divase tApasanA AzramanI pAsethI te jato hato. tyAM tenI parasu saLagavA lAgI, tApaso bolyA ame ja kSatriyo chIe. tethI rAme sAta vakhata pRthvIne niHkSatriyA karI. tenI dADhAdithI cALa bharyo e pramANe rAme krodhathI kSatriyone haNyA. mAna paNa nAma Adi cAra bhede che. karmadravyamAna pUrvavat che nokarmadravyamAna stabdha dravya lakSaNa che, bhAvamAna teno vipAka che. te cAra bhede che. jema kahyuM che ke - tinizalatA, kASTha, asthi, zailastaMbha e cAranI upamAthI mAnane jANavuM. ahIM tenuM udAharaNa che - - te subhUma tyAM moTo thAya che, vidhAdhare grahaNa karyo. koI divase vizvAdi vaDe parIkSA karI. A tarapha rAme naimittikane pUchyuM - mAro vinAza kaI rIte thaze ? teNe kahyuM - je A siMhAsana upara besaze, tenA jotAM ja A dADho khIrarUpa banI jatAM khAI jaze. tenA taraphathI tamane bhaya che. - tyArapachI parasurAme bhojana taiyAra karAvI badhAMne bolAvyA. tyAM siMhAsananI AgaLa sthApanA karI, tenI AgaLa dADho mUkI. A tarapha meghanAda vidhAdhara hato, teNe tenI putrI padmazrI vize naimittikane pUchyuM A kone paraNAvavI joIe? teNe subhUmane kahyuM, tyArathI meghanAda subhamanI sAthe rahyo. e pramANe kALa vIte che. A tarapha subhUma tenI mAtAne pUche che - zuM loka ATalo ja che ? ke bIjo paNa che ? mAtAe badhI vAta karI. - 4 - subhUma te badhuM sAMbhaLIne hastinAgapura gayo. tyAM sabhAmAM jaIne siMhAsane besI gayo. devatA rADo pADatA nAsI gayA. te dADhAnI khIra banI gaI. tyArapachI te brAhmaNone haNavA lAgyA, te vidhAdhara tenA upara prahAra karavA lAgyo, subhUma ArAmathI kharI khAvA lAgyo. A vAta rAmane kahI, teNe bakhIrabaddha thaI, tyAM AvIne parazu pheMkI. subhUme te ja cALo grahaNa karyo ane ubho thayo. te thALo cakraratna thaI gayuM. tenA vaDe parasurAmanuM mAthuM chedI nAMkhyu. tyArapachI te subhUme abhimAnathI 21-vakhata pRthvIne brAhmaNa rahita karI. garbho paNa pADI nAMkhyA. e pramANe mAna kahyuM Adi pUrvavat. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 mAyA cAra bhede kahI che karmadravya mAyA yogyAdi bhedo pudgalo che. nokarmadravyamAyA nidhAnAdi prayukta dravyo che. bhAvamAyA tenA karmavipAka svarUpa che. tenA bhedo A pramANe che - avalekhanikA, gomUtrikA, meghazrRMga, dhanavaMzImUla samAnA mAyA che. 174 - have mAyAnuM udAharaNa Ape che - pAMDurAryA. jema te prakAre pratyAkhyAta bhaktithI pUjA nimitte traNa vakhata lokane bolAvyo. tyAre AcAryae jANyuM, AlocanA karI, trIjI vakhata AlocanA na karI. te bolI ke A to pUrvAbhyAsathI Avela che. teNI A mAyAzalyanA doSathI kilbiSikI thaI. mAyA AvA prakAre duraMtA che. athavA sarvAMgasuMdarInI kathA che. te A pramANe - vasaMtapura nagara hatuM, tyAM jitazatru rAjA hato, dhanapati ane dhanAvaha be zreSThI bhAIo hatA. te baMnenI bahena dhanazrI hatI. te bALa vidhavA ane paralokamAM rakta hatI. pachI mAsakalpa rahelA dharmaghoSAcArya pAse pratibodha pAmI. tenA baMne bhAIoe paNa teNInA snehathI bodha pAmyA. dhanazrI dIkSA levAne IcchatI hatI. baMne bhAIo saMsAranA snehathI teNIne dIkSAnI rajA ApatA nathI. dharmazrI dharmavyaya ghaNo - ghaNo ja kare che. bhrAtRjAyA-bhAbhIo kacakaca kare che. teNIe vicAryuM ke - huM bhAIonA cittane tapAsu, zuM temane citta temanI patnIomAM che. pachI nikRti AlocIne [kapaTa vicArIne zayana praveza kALe vizvasta karI karIne ghaNuM dharmagata bolIne, pachI naSTakrIDAthI jema teNIonA pati sAMbhaLe tema eka bhAbhIne kahyuM - vadhu zuM boluM ? paNa sALI [vastra] cokhkhA rAkhavA joIe. te bhAIe vicAryuM ke. nakkI A duzcAriNI che. bhagavaMte asatI poSaNanI manAI pharamAvelI che. tethI Ano mAre have tyAga karavo joIe. teNIne palaMga upara besavA jatAM aTakAvI dIdhI. - teNI vicAre che - hA! A zuM thayuM? pachI te bhAIe tenI patnIne kahyuM - mArA gharamAMthI nIkaLI jA. teNI vicAre che - meM evuM zuM duSkRta karyu ? tevuM kaMI dekhAyuM nahIM. tyArapachI tyAM ja bhUmi khotaratAM rAtri pasAra karI, prabhAte myAna aMgavALI thaIne nIkaLI. dhanazrIe teNIne pUchyuM - kema mlAna aMgavALI thaI cho? teNI rotA-rotA bolI, huM mAro aparAdha jANatI nathI, mane gharamAMthI kADhI mUkI che. dhanazrI bolI - vizvasta thaIne rahe. huM tAro meLa karAvI daIza. dhanazrIe bhAIne pUchyuM - A badhuM zuM che? bhAI bolyo mAre A duSTazIlAnI jarUra nathI. dhanazrIe pUchyuM - te duSTazIlA che, te teM kema jANyuM? bhAI bolyo - tArI pAsethI jANyuM. - x - dhanazrI bolI - vAha! tAruM pAMDitya ane vicAra kSamatva ane dharma pariNAmane dhanya che. - meM sAmAnyathI kahyuM, A ghaNAM doSane mATe thayuM. bhagavaMte kaheluM, teno tene upadeza karyo ane vArela hatI. zuM eTalAmAM te duzvAriNI thaI gaI. tyAre te lajjA pAmyo. teNIne 'micchA mi dukkaDaM' ApyuM. - x - bIjA bhAInI paNa e pramANe ja parIkSA karI. vizeSa eTaluM ke teNI bolI ke - vadhuM zuM kahuM? hAtha cokhkhA rAkhavA Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 918 joIe. bAkI badhuM pUrvavat jANavuM. e rIte baMne bhAImAM kALuM-dhoLuM jANI lIdhuM. ahIM dhanazrIe A mAyA vaDe abhyAkhyAna doSathI tIvra karma bAMdhyuM. pachI te karmane pratikramyA vinA bhAvathI dIkSA lIdhI. baMne bhAIo paNa teNInI sAthe patnI sahita dIkSita thayA. Ayu hatuM te pALIne badhAM devalokamAM gayA. temAM paNa hatuM te Ayu pALIne teNInA baMne bhAIo pahelA racavIne sAketa nagaramAM azokadatta zreSThInA samudradatta ane sAgaradatta nAme putra rUpe janmyA. dhanazrI paNa AvIne gajapura nagaramAM zaMkhazreSThI zrAvakanI putrIrUpe janmI. ati suMdara hovAthI teNInuM sarvAMgasuMdarI evuM nAma rAkhyuM. baMne bhAbhIo paNa cyavIne kauzalapuramAM naMdana nAmanA zreSThInI zrImati ane kAMtimati nAmanI putrI rUpe janmI. 175 badhAM yauvana pAmyA. sarvAMgasuMdarI koI rIte sAketathI gajapura AvatA azokadatta zreSThI vaDe jovAI. teNe pUchyuM - A konI kanyA che ? zaMkha zreSThInI putrI che. azokadatte bahumAnapUrvaka samudradattane mATe teNInI mAMgaNI karI, zaMkhazreSThIe vAta kabUlI ane vivAha paNa karyA. kAlAMtare te levAne Avyo. upacAra-vinaya karyo. vAsagRhane sajAvyuM. e arasAmAM sarvAMgasuMdarIne te mAyA vaDe bAMdhela paheluM karma udayamAM AvyuM. tyAre teNInA pati [samudradatte] teNIne vAsagRhamAM rahela hatI. tyAre jatAM evA daivikI puruSanI chAyA joI. tayAre tene vicAra Avyo ke mArI patnI duSTazIlavALI che. koIpaNa joIne gayuM. tyArapachI sarvAMgasuMdarI AvI, teNe bolAvI nahIM. tethI Arta ane duHkhe sthita bhUmi khotaratA ja rAtri pasAra karI. prabhAte tenA patine pUchyA vinA svajana vargamAMnA eka brAhmaNane kahIne sAketanagara cAlI gaI. A tarapha samudradatta kauzalapuranA naMdana zreSThInI putrI zrImatIne paraNyo ane teno bhAI sAgaradatta zrImatInI bahena kAMtimatine paraNyo. sarvAMgasuMdarIe sAMbhaLyu tyAre teNIne gADha adhRti-kheda thayo. tyArapachI teono javA-AvavAno vyavahAra paNa viccheda pAmyo. teNI dharma parAyaNA thaI, pachIthI dIkSA lIdhI. kALakrame vicaratI pravartinI sAthe sAketa nagare pahoMcI. pahelAnI bhAbhIo upazAMta thaI, ItyAdi. e arasAmAM sarvAMgasuMdarIne teNIe mAyAthI bAMdhela bIjuM karma udayamAM AvyuM. pAraNe bhikSArthe praveza karyo. zrImatInA vAsagRhamAM rahela hAra paheratI hatI. sAdhvIne joIne amyunthina thaI, teNI hAra mUkIne bhikSArthe upasthita thaI. eTalAmAM citrakarmamAMthI utarIne mora Avyo ane te hArane gaLI gayo. sarvAMgasuMdarI sAdhvI vicAramAM paDyA, A Azcarya che. pachI ardha zATaka vaDe baMdha karIne, bhikSA grahaNa karI, nIkaLyA. zrImatIe joyuM ke hAra nathI. teNI vicAravA lAgI ke AvuM kema thayuM ? parijanoe pUchyuM, zrImatI bolI ke eka sAdhvI sivAya ahIM bIjuM koI Avela nathI. teNInI nirbhartyanA karIne pachI kADhI mUkyA. bIjA pravartinIe paNa kahyuM. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 sarvAMgasuMdarI AryA bolyA - karmanA pariNAmo vicitra che. pachI teNI ugratara taporata banyA. teo paNa anarthanA bhayathI tenA ghera jatAM nathI. zrImatI ane kAMtimati pati dvArA hAsya karatA hatA. - X - sAdhvIe paNa ugra tapamAM kta banI karmone alpa karI dIdhA. e arasAmAM zrImatI pati sAthe vAsagRhamAM rahela hatI. teTalAM citramAMthI mora utaryo ane hArane nilita karyo - vI nAMkhyo. te baMnene saMvega janmyo. aho ! te bhagavatI sAdhvInuM gAMbhIrya, jeNe Apamane A vAta ja na karI. kSamA karavAne pravRtta thayA. e assAmAM sAdhvIjIne kevaLajJAna utpanna thayuM. devoe teno mahimA karyo. teoe paNa pUchyuM, kevalI sAdhvIe paNa parabhavano vRttAMta kahyo. mAyA ATalI duHkhAvahA hoya che. 176 athavA popaTanuM dRSTAMta - eka vRddhano putra, kSullaka sukhazIla yAvat aviratika hato. te vRddhe tene gharamAMthI kADhI mUkyo. lokonA preSaNanA kAma karato, cAlIne Artta-vazArta thaIne mRtyu pAmyo. [pachInI AkhI kathAmAM amane kaMI samaja paDI nathI, mAtra anuvAda karyo che, te paNa kSatiyukta che, mATe mULa vRtti ja jovI. mAyA doSathI vRkSanI koTaramAM popaTa rUpe janmyo. te AkhyAnaka ane dharmakathAne jAtismaraNathI jANato hato, bolato hato. koI vanacare tene pakaDI lIdho, paga kuTI nAMkhyo, AMkha kANI karI dIdhI, rastAmAM pheMkI dIdho. koI tene IcchatuM na hatuM. te zrAvakanI dukAnamAM rakhAIne veMcAIne gayo. tenA Atmo jANyuM. te kharIdAyo, pIMjarAmAM purAyo, svajano mithyArdaSTi hatA. temane dharma kahe che. teno putra mAhezvaranA dohitrIne joIne unmatta thayo. te divase dharma na sAMbhaLyo ke pratyAkhyAna paNa na karyA. pUchatAM javAba Apyo. vizvasta karAtAM rahyo. te bALaka bolyo ke sarajaskonI pAse jAo, TikkarikA arpaNa karo, ItyAdi. teoe te pramANe karyu. te avita page paDIne vijJapti kare che. dohitrane vara Apo. popaTe mahezvarane kahyuM - jinadattane Apo. ApI te devadattA garva kare che. koI divase tene majAkamAM bAMdhyo. Iti vahana karavA lAgyo. saMkhaDImAM vyAkSiptomAM harAI. tene kahyuM ke - tuM paMDita che eTale pIMchu ukhADI nAMkhyu. te vicAre che "huM kAlane harI lauM.'' teNe kahyuM huM paMDita nathI. te paMDitA paNa nathI - eka nApitI kUra kSetramAM laI gaI. core grahaNa karI. huM paNa A prakAre rAtrinA zodha-mArgaNA karIza. AvelA rUpiyA lAvIne ApaNe jaIzuM. teTalAmAM coro AvI gayA, nAkane chedIne gayA. bIjA kahe che. kSatramukhamAM charAthI nAsikA chedAI. bIje divase pakaDIne mAthu kuTI nAMkhyu. - x - tenI sAthe cAlI gaI. koI eka gAmamAM bhojana laI AvuM ema kahIne kalAlakulamAM - veMcI dIdhI, teo rUpiyA laIne cAlyA gayA. rAtrinA vRkSe vaLagI gayA. teo paNa palAyita thaI gayA. mahiSI haraNa karIne tyAM ja AvAsa karyo. mAMsane khAya che. eka mAMsane grahaNa karIne vRkSe Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni : 18 133 vaLagIne dizAnuM avalokana kare che. teNe joI rUpiyA dekhADyA. te AvI gayo ane jIbha vaDe grahaNa karyA. paDatA "raho" ema kahyuM. tema karIne nAsI gayA. teNI ghera gaI. te paMDitA paNa nathI ane huM paMDita nathI. tyAre pharI paNa anya pIMchAne ukheDI nAMkhyuM. pharI paNa kanyAnA pitA dAridghathI dhanadane chaLa karI laMcyo, teNe rUpiyA ApyA. khoTI sAkSI dIdhI. pachI kanyAnI mAMgaNI karI. kUvAmAM pheMkyo. suraMga khodAvI. pitAe kapAsa lAgyuM. suputro nIkaLI gayA. te dizAmAM gayo. ahIM paNa gaNikA veSathI pUrve AvI gaI. talakhAdikA kolikI cora nimitte caMdrapagane huM bolAvIza e pramANe na hovA chatAM rAjAne vaNika putrIe vizvAsa pamADyo. e pramANe 5oo rAzio gaI. pIMchA rahita karIne choDyo. pachI cena pakSI vaDe grahaNa karAyo. be spenano kalaha thatAM te azoklanikAmAM paDyo. preSyikAnA vaDe jovAyo. kahyuM ke - tenuM saMgopana kare. huM tAruM kAma karI daIza. teNe saMgopita karyo. bIjA koIne rAjya devAtuM hatuM. tyAre bhiMDamaya mayUramAM vaLagIne rAtrinA rAjAne kahyuM ke preNikAnA mane rAjya ApavuM. tenA vaDe sAtame divase mArgaNA karAI. baMne paNa kuLamAM pravAjita thatAM bhakta pratyAkhyAnane svIkArIne sahasAra kalo utpanna thayA. [vAyakone vinaMtI - ame A kathAno anuvAda yogya rIte karI zakyA nathI to mULa vRtti joIne ja artha jANavo.] AvI mAyA che. lobha cAra prakAre che - karmadravya lobha yogrAdi bhedo pudgala, nokarpadravyalobha - Akara mukti at cikkaNikA. bhAvalobha - te karma vipAka che. tenA bhedo A pramANe che - lobha * hAridra - khaMjana - kardama- kRmi raNa samAna che. badhAM krodhAdinI yathAyoga sthiti phaLa A pramANe kahela che - anukrame te pakSa, cAtumasa, saMvatsara, jAvajajIva anugAmI che ane te anukame deva, manuSya, tiryaMca, nAkagati sAdhavAno hetu che, e pramANe jANavuM joIe. lobhamAM lubdhanaMdanuM udAharaNa ApAyela che - pATalipugamAM lubdhanaMda vaNika hato. jinadatta zrAvaka hato, rAjA jitazatru hato. te taLAva khodAvato hato. karmakAroe kuzyane joyuM. be susamUAthI grahaNa karIne mArgamAM zrAvakane mATe laI AvyA. zrAvake tenI IcchA na karI - ISTa gamyuM nahIM. pachI tene naMdanI pAse laI gayA. te bolyo - bIjA paNa laI Avajo, huM ja grahaNa karI laIza - kharIdI laIza. rojeroja babbe kuzya grahaNa kare che. koI divase abhyadhika svajana AmaMtraNamAM baLAkAre laI gayA. teNe putrone kahI dIdhuM - be kuzya grahaNa karI levA. naMda to gayo. karmakAro AvyA. temanI pAsethI be kuzya na kharIdhA. AkRSTa thaIne teo ApUpika zALAmAM gayA. teoe ochA mUlyamAM laIne ekAMtamAM nAkhyA. paDatAM joIne rAjapuraSoe [32][2] 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda temane pakaDI lIdhA. je banyuM hatuM te vRttata temaNe rAjAne kahI dIdho. te naMda Avyo ane bolyo ke- kuzya kharIdhA ke nahIM. bo bolyA- ame ja graha vaDe grahaNa karAyA. teNe ati locapaNAthI ATalA lAbhathI huM bhraSTa thayo e pramANe baMne paganA doSathI eka kuzyA vaDe baMne paNa paga bhAMgI gayA. svajano vilApa karavA lAgyA. pachI rAjapuraSo zrAvakane ane naMdane pakaDIne rAjakSe laI gayA. teonI pUchatAcha karatAM, zrAvake kahyuM - mAre IcchA parimANa vrata karatAM adhika hatA, vaLI kUTamAna hatuM tethI grahaNa na karyA. tyAre te zrAvakane pUjana karIne sajAe vidAya ApI. naMdane zULIe caDAvI mArI nAMkhyo. kula sahita utsAdita karyo ane zrAvakane zrIgRhikapaNe sthApyo. Avo duraMta lobha che. zeSa pUrvavatuM. have Indriya dvAra kahe che - temAM Indriya zabdano artha zo che? - x * x * sarva upalabdhi bhoga parama aizcarya saMbaMdhathI jIva, tenuM liMga-cihna tenA vaDe daiTa ane sRSTa ItyAdi. * * * * - te Indriya be bhede che - dravyendriya ane bhAvendriya. temAM nivRtti ane upakaraNamAM bendriya ane labdhi ane upayogamAM bhAvendriya che. A Indriyo sparza AdinA bhedathI pAMca prakAre thAya che. tethI bahuvacana mUkela che. kahyuM che ke - sparzana, sana, prANa, cakSu zroma e Indriyo che. ATalI nAmita paNa du:kha devAne mATe paryApta che. have tenA udAharaNa kahe che - temAM zrotra Indriya viSayaka udAharaNa A pramANe che - vasaMtapura nagaramAM puSpazAla nAme gAMdharvika hato. te ghaNo ja susvaravALo ane virUpa hato. teNe lokone harAyelA hRdayavALA karI dIdhA. te nagaramAM koI sArthavAha digyAnAe gayela hato. bhadrA tenI patnI hatI. teNIe koIpaNa kAraNathI dAsIne mokalelI. te dAsI te gAMdharvikane sAMbhaLatI tyAM ubhI rahI, samaya keTalo vItyo te jANatI nathI. te dAsI ghaNAM lAMbA samaya pachI AvI, AvIne bolI, he svAmInI: roSa na karatAM. je amArA vaDe saMgIta saMbhaLAya, te pazune paNa lubhAvanAra hatuM. to pachI be kAnavALAne lobhAve tenI to vAta ja zuM karavI? kaI rIte? dAsIe bhadrAne kahyuM. bhadrA vicAravA lAgI ke- huM Ane kaI rIte joIza? koI divase tyAM nagaradevatAnI yANAno avasara Avyo. AkhuM nagara gayuM, bhadrA paNa temanI sAthe gaI. loko paNa praNamIne pAchA AvyA tyAre prabhAta dezakALa vatato hato. te gAMdhavika paNa gAIne thAkIne parisaramAM suI gayo. te bhadrA sAryavAhI dAmInI sAthe AvI. devakuLane praNipAta karI pradakSiNA kare che. tyAre dAsIe batAvyo ke A te gAMdharvika che. bhadrA saMbhrama pAmI, tyAM jaIne jue che te virUpa lAgato hato. kahe che ke - jo teNe rUpa vaDe ja gAna karyuM che. - x - tene vidUSaka vaDe kahyuM. teNIne roSa jabhyo. pachI sArthavAhInA gharamAM pracUSakALa Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 918 samaye gAMdharvike gAvAno AraMbha karyo. jeno pati paradeza gayo che tevI te bhadrA tenAmAM nibaddha thaI. pachI tenI ja pRcchA kare che, tenI ja ciMtA kare che, patro mokale che. jANe AvIne gharamAM praveze che. teNI vicAre che ke bhUmi upara samIpa ja varte che, tethI huM have ubhI thauM, ema vicAratA vicAratA teNI agAsI uparathI paDIne mRtyu pAmI. e pramANe te zrotrendriya duHkhane mATe thAya che. have cakSurindriyanuM udAharaNa Ape che - mathurA nagarImAM jinazatru rAjA hato, dhAriNI rANI hatA. teNI prakRti thakI dharmazraddhAvALI hatI. tyAM bhaMDIravana caitya hatuM. tenI yAtrA AvI rAjA sAthe rANI ane nagarajano mahAvibhUtithI nIkaLyA. tyAM eka zreSThIputra vaDe yAnamAM beThelI rANIthI yavanikAMtathI nIkaLI lakataka sahita, nupuro sAthe, atIva suMdara caraNane jovAyA, zreSThI putre vicAryu ke jo A strInA paga ATalA suMdara che, to teNI rUpathI devalokanI apsarA karatAM paNa abhyadhika suMdara hovI joIe. zreSThIputra teNImAM Asakta banyo. pachI tApasa karI ke A koNa che? jANyuM. 179 tenA gharanI najIkathI jatI zerImAM gayo. tenI dAsIone bamaNAM dAma ApIne mahA manuSyatva darzAvyuM. teNIne hadayA karI. rANIe paNa kahevaDAvyuM. baMne vacce vyavahAra cAlu thayo. rANI paNa tenI pAsethI ja gaMdha Adine grahaNa kare che. koI divase zreSThIyuSe kahyuM - tuM AvI mahAmUlya gaMdhAdi puTikA kyAM laI jAya che ? dAsIe javAba Apyo. amArI svAmInI kharIdI che. teNe eka puTikAmAM bhojapatramAM lekha lakhIne nAMkhyo. jemake - kALe prasupta janArdananA. medhAMdhakAra ane zarvarImAM he vizAlanetravALI ! huM juThuM bolato nathI. je prathamAkSara che. temAM vizvAsa kara. pachI udgAhita karIne vidAya ApI. rANIe bhojapatra ughADIne patra vAMcyo. teNIne vicAra Avyo ke A bhogane dhikkAra che. teNIe pratilekha lakhyo. "A lokamAM sukha nathI, manuSyanuM jIvana thoDuM che, mATe he yuvaka ! tuM dharmamAM mati kara. pAda prathamAkSara pratibaddha bhAvArtha pUrvanA zloka pramANe jANavo. pachI bAMdhela puTikA suMdara gaMdhavALI nathI ema kahIne dAsI sAthe pAchI mokalI. dAsIe puTikA pAchI mokalI ane kahyuM - rANIe AjJA karI che ke A puTikA suMdara gaMdhavALI nathI. yuvake khuza thaIne puTikA kholI. lekha joyo, lekhano artha jANyo. du:khI thaI vastro phADIne nIkaLI gayo. yuvaka vicAravA lAgyo ke jo A strI prApta na thAya to mAre ahIM rahIne zuM kAma che ? paribhramaNa karato bIjA rAjyamAM gayo. siddhaputrano Azraya karyo. tyAM nItinI vyAkhyA karAtI hatI. tyAM paNa A zloka Avyo - rUpa saMpanna bhAryA ane zatrunA parAjayamAM sudurlabha prApta arthomAM ramaNa na karavuM te zakya nathI. ahIM eka udAharaNa che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 vasaMtapura nagaramAM jinadatta nAme sArthavAhaputra che. te zramaNa zrAddha hato. A tapha caMpAmAM parama mAhezvara dhana nAme sArthavAha hato. tene be Azcaryo hatA - cAra samudranA sArabhUta muktAvalI ane duhitA kanyA hAraprabhA. jinadatte sAMbhaLyu. ghaNAM prakAre tenI mAMgaNI karI, paNa te Apato nathI. 180 - tyAre jinadatte brAhmaNano veza karyo. ekalo ja pote caMpAe gayo. aMcita vartatuM hatuM. tyAM eka adhyApaka hato tyAM jaIne huM bhaNIza ema kahyuM. adhyApake kahyuM - mArI pAse bhojana vyavasthA nathI. jo te bIje kyAMyathI tuM prApta karI le to thAya. dhana ane bhojana sarajakane ApyuM. tyAM upasthita thaIne kahyuM - mane bhojana Apo. jethI huM vidhA grahaNa karuM. mane je kaMI Apazo te huM svIkArIza. putrIne kahyuM ke - Ane je kaMI hoya te Apa. teNe vicAryuM - ghaNuM sAruM che. - x - te teNIne phaLa Adi vaDe upacAra kare che. teNI grahaNa karatI nathI. te paNa atvarita paNe nItine grahaNa karato avasare avasare samyak sevA kare che. sarajaka paNa tenI nirbharsanA kare che. te yuvaka vaDe ghaNAM kALe teNI Avarjita thaI. tenAmAM Asakta thaI ane bolI - cAlo ApaNe palAyana thaI jaIe. yuvake kahyuM - A ayukta che. paraMtu huM unmattA thA. vaidho paNa Akroza karavA lAge. teNIe te pramANe karyu. vaidhoe paNa teNIne sAjI karavAnI nA pADI dIdhI. teNInA pitAne adhRti-kheda thavA lAgyo. - vipane kahyuM - mArI pAse paraMparAthI Avela vidhA che. A kanyAno upacAra duSkara che. teNe kahyuM - huM teNIno upacAra karIza. vipue kahyuM - tame prayoga karo, paraMtu brahmacArI vaDe karavo. teNe kahyuM - sarajakA che, temane huM ahIM lAvuM chuM. caTTe kahyuM - jo kaMIka paNa abrahmacArI haze, to kArya siddha thaze nahIM. te vAta paNa kabUla rAkhI. teNe kahyuM - je suMdara haze, tene lAvIza. te zabdavedhI ane dikpAlane lAvyo. maMDala banAvyuM. dikapAle kahyuM - jyAMthI zivA zabda Ave che, tene zIghra vIMdhavuM. sarajaskAne kahyuM ke - 'huM phUTa' ema karIne zivAno avAja karavo. duhitAne kahyuM - tuM te pramANe ja ubhI raheje. te pramANe karavAthI sarajaka viMdhAI gayo. putrI pragulIbhUta thaI. dhanya vipariNata thayo. caTTe kahyuM - meM kaheluMne ke - jo kaMIpaNa rIte abrahmacArI hoIza to kArya siddha thaze nahIM. tyAre dhanyae pUchyuM - have koI upAya? viSae kahyuM - Avo brahmacArI thA. guptIno upadeza karyo. teNe parivrAjakomAM te guptI zodhI, tenAmAM na hatI. pachI sAdhunI pAse AvyA. sAdhue guptI batAvI - vasati, kathA, niSadhA, Indriyo, bhIMtanI pAchaLa pUrvakrIDita, praNIta, ati mAtrAmAM AhAra, vibhUSA e nava brahmacaryanI guptio che. ATalAmAM je zuddha manathI rahe che te brahmacArI che. tethI brahmacarya manano nirodha jinezvaroe kahela che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 918 181 tyAM jaIne kahyuM - mAre brahmacArIthI kArya che. sAdhue kahyuM - nigranthone A kalpatuM nathI. caTTane jaIne vAta karI ke brahmacArIno maLI gayA, paNa teo A kAryanI IcchA karatAM nathI [teo anumata nathI.] teNe kahyuM - AvA prakAre ja loka vyApArano tyAga karanArA munio hoya che. paraMtu teone pUjavAthI paNa kAryanI siddhi thAya che. - X - tenuM nAma lakhavAthI kSudra vyaMtaro paNa AkramaNa karatA nathI. tyAre sAdhunI pUjA karI, maMDala banAvyu. sAdhunA nAmo lakhyA. dikpAlonI sthApanA karI. - 4 - kanyA paNa praguNA-sAjI thaI gaI. dhana paNa sAdhuno Azraya karIne zrAddha thayo. dharmopakArI jANIne putrI ane motInI mALA paNa tene ja ApI dIdhI. e pramANe atvarAthI te kanyA Adi tene prApta thayA e pramANe zlokArtha kahyo. te A sAMbhaLIne paramamita thayo. huM paNa svadeza jaIne atvarAthI ja tyAM koI upAyane vicArIza. te zreSThIputra svadeza gayo. tyAM vidhAsiddha caMDAla ane daMDarakSaka hatA, tene te vaLagI rahyo. pUchyuM - tAre amArI pAse zuM kAma che ? zreSThI putrae badhI vAta karI. rANIne meLavI Apo. - rANIne kaMIka ALa caDAvIe, jenAthI rAjA teno teoe vicAryu ke parityAga karI de. teoe mArI [maskI] vi. loko maravA lAgyA. rAjAe caMDAlane AjJA karI - mArIne tuM prApta kara. temaNe kahyuM - huM mArI vidhA vaDe gaveSaNA karuM chuM. rANInA vAsagRhamAM manuSyanA hAtha-paga vikrvyA. teNInuM mukha lohIthI lipta karyu. rAjAne nivedana karyu - 'mArI' ahIM ja vAstavyA che. tamArA potAnA gharamAM ja gaveSaNA karo, rAjAe gharamAM gaveSaNA karatA 'mArI'ne joI. - caMDAlane AjJA karI - svavidhi vaDe 'mArI"no vinAza kara. tyAre avazya maMDalamAM madhyarAtrinA alpasAgarikamAM vinAza karavo. tema svIkArIne svagRhe teNIne laI gayo. rAtrimAM maMDala karyu. zreSThIputra paNa tyAM pUrve nakkI karelA kapaTa mujaba gayo. upacAra sahita [rANIne] mAravAno AraMbha karyo. zreSThI putrae kahyuM - Ane tuM zuM kare che? cAMDAla bolyo "A mArI che" tethI tene mArI nAMkhu chuM. zreSThI putrae pharI pUchyuM - A strI vaDe kaI rIte akRtya karAyuM che ke te 'mArI' thaI che ? tane zuM kaMI apazabdo kahyA. teNIne mAra nahIM. tuM Ane choDI mUka. cAMDAla tenI vAta mAnavA rAjI nathI. zreSThIputrae tene ghaNuM kahyuM - huM tamane koTi mUlyanA alaMkAra ApIza, paNa tene A [rANI] ne choDI do. teNIne mAro nahIM, ema kahIne dharAra temane alaMkAra ApyA. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 tyAre rANI vicAravA lAgI ke - A niSkAraNa vatsala che. tethI teNIne paNa Asakti janmI. cAMDAle paNa kahyuM ke - jo te tArI sAthe joDAya to ame teNIne mArIzuM nahIM, paNa tamAre nirviSayatA arthAt dezanI bahAra nIkaLI javuM paDaze. te vAta rANIe kabUla karatAM teNIne mukta karI. zreSThI putra paNa teNIne grahaNa karIne tyAMthI palAyana thaI gayo. pachI zreSThIputrane prANapadA vatsala jANIne rANI tenI sAthe dRDhatara Asakta thaI, AlApa Adi vaDe paNa mIlana thayuM. dezAMtaramAM bhogone bhogavatA rahyA. 182 anya koI divase te zreSThIputra prekSaNaka jovA javAne pravRtta thayo. rANI snehathI javAnI rajA ApatI nathI. tyAre te zreSThIputra hasyo. rANIe pUchyuM ke - Ama hasavAnuM zuM kAraNa ? khUba ja Agraha karatAM yuvake badho vRttAMta kahyo. tyAre rANI nirviNa thaI - kheda pAmI. tevA svarUpanA AryAonI pAse dharma sAMbhaLIne dIkSA lIdhI. zreSThIputra paNa Arta-duHkhAI thaI marIne te doSathI ja naske utpanna thayo. A pramANe cakSurindriyanA duHkho jANavA. have ghANa IndriyanuM udAharaNa kahe che - gaMdhapriyakumAra hato. te niraMtarapaNe nAvanA kaTaka vaDe ramato hato. tenI mAtAnI zoke tenI maMjUSAmAM jhera nAMkhIne nadImAM vahAvI dIdhI. te kumAra ramamANa hato tyAre teNe maMjUSA joI. te peTIne utArI lIdhI. kholIne tene jovAmAM pravRtta thayo. pratimaMjUSAdinI gaMdha letA eka samudgaka - dAbaDo jovo. gaMdhapriyakumAre tene ughADyo, sugaMdha letAM ja mRtyu pAmyo. dhrANendriyanA AvA duHkho thAya te jANavA. have jihendriyane AzrIne udAharaNa Ape che - sodAsa nAme eka rAjA hato. te ghaNo mAMsapriya hato. te mATe jIvono ghAta karato [karAvato] hato. popaTanuM mAMsa bIlADAe grahaNa karyuM. kaSAyo te mAMsa zodhavA lAgyA. paNa kyAMya maLyuM nahIM. tyArapachI koI bALakane mArIne tenuM mAMsa kADhI saMskArita karyu. tyAre pUchyuM - A konuM mAMsa che ? tyAre vRttAMta kahyo. temane puruSo ApyA. (bALakone) mAravA lAgyA. nagarajanoe jANyuM ke nokaro ja rAkSasa che, madha pAIne aTavImAM praveza karyo. catvaramAM sthita rahIne hAthIne laI jaIne rojeroja manuSyane mAravA lAgyA. koIka kahe che viraha sthAnamAM lokone mAre che. te mArge sAthe jato hato. teo sutA hatA, tethI temane khabara na paDI. - sAdhuo Avazyaka karatA hatA. teo joIne tenI pAchaLa gayA. tapa vaDe temano Azraya karavAne samartha na banyA. te vicAravA lAgyA ke Ama kema? dharmakathana karyu, pravrajyA lIdhI. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni 18 183 184 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 bIjA ema kahe che ke - rAjA bolyo - jatAM evA tame ubhA raho. sAdhuo bolyA - ame to sthita ja chIe, tame ja sthita raho. rAjA vicAramAM paDyo. bodha pAmyo. AcAryo atizayayukata hatA. te avadhijJAnI hatA. AvuM kema bane ? e pramANe jilaeNndriya du:khane mATe thAya che. have sparzanendriyanuM udAharaNa Ape che - vasaMtapura nagaramAM jitazatru rAjA hato, tenI patnI sukumAlikA nAme hatI. teno sparza atyaMta sukumAla hato. sajA rAjayano vicAra karato na hato. te rANIne nityapaNe pratibhogavato raheto hato. e pramANe kALa vaheto hato. mRtyo vaDe sAmaMto sAthe maMtraNA karIne rANI sAthe tene bahAra kADhI mUkayo ane tenA premanI sajagAdIe sthApanA karI. rAjAsaNI aTavImAM cAlyA gayA. rANIne tarasathI pIDA thavA lAgI. teNIe pANI mAMgyuM. tyAre rAjAe teNInI AMkho baMdha karIne kahyuM ke DarIza nahIM. nasamAMthI lohI kADhIne teNIne pIvaDAvyuM. lohImAM mUlikA nAMkhI jethI thIjI na jAya. pharI maNI bhukha vaDe pIDita thaI. sAthaLamAMthI mAMsa kApIne khAvA ApyuM. pachI saMrohiNI auSadhithI sADhaLane rUjhavI dIdho. ema karatA teo janapadamAM pahoMcyA. AmaraNone gopavI dIdhA. ekatra vaNikava kare che. tenI zerI-galI zodhanAro eka pAMgaLo hato. rANI ane te eka vakhata maLyA. pachI rANIe rAjAne kahyuM ke - mane ghera ekalI rahevuM gamatuM nathI - rahI zakatI nathI. koI bIjuM hoya to rahI zakuM. rAjAe vicAra karyo - nirapAyamAM A pAMgaLo rAkhavo ja sAro che. teNe Ane gRhapAlaka rUpe niyukta karyo. teNe gIta-chalita-kathA Adi vaDe zaNIne AvaM lIdhI. pachI tenI sAthe ja saNI coMTI rahI. rANI patinA chidro zodhavA lAgI. jyAre koI ja chidra na maLyA, tyAre udhAnikAmAM gayA. te rAjAne suvizvasta karyo. ghaNo ja dAru pIvaDAvI dIdho. pachI rAjAne gaMgAmAM pheMkI dIdho. saNI paNa tenuM dravya khAIne khaMbhA upara pAMgaLAnuM vahana karavA lAgI. ghera ghera gIgAna karatAM phare che. koI pUche to jaNAve che ke - mAtApitA dvArA mane Avo pati maLela che, to huM zuM karuM ? te sajA paNa gaMgAmAMthI koI eka nagare nIkaLyo. vRkSanI chAyAmAM suto hato. chAyA parAvartana pAmatI na hatI. tyAMno rAjA apujhIyo maraNa pAmyo. adhivAsita karelo aza tyAM gayo. tethI "jaya-jaya" zabda vaDe tene rAjA tarIke ghoSita karAyo. te rAjA thaI gayo. pe'lo pAMgaLo ane saNI baMne te nagaramAM jaI caDyA. rAjAne te samAcAra maLyA, te baMnene rAjamAM bolAvyA. rANIne pUchayuM ke A koNa che ? saNI kahe che - mArA mAtApitAe Apelo A mAro pati che. tyAre rAjA te gaNIne kahe che - bAhunuM lohI pIdhu che, sAthaLanuM mAMsa khAdheluM che, patine gaMgAmAM vahAvI dIdhA che. he pativratA ! dhanya che tane. ghaNuM sAruM karyuM, ghaNuM sAru karyA. rAjAe turaMta ja teNIne dezanikAlanI AjJA ApI. e pramANe rAjA-rANI baMnene ane vizeSa to sukamAlikAne sparzanendriya du:khane mATe thaI. zabdanA saMgamAM je doSa che. te mRgAdIne zarIranI hAni kare che. satata sukhano artha ane vidvAn zabdamAM kema saMgavALo thAya? e rIte pataMgIyAno rUpanA prasaMgathI kSaya thato joIne, svasthayitano rU5mAM kema vyartha saMgama saMbhave ? gaMghanA doSathI sarSonI parataMtratAnI samIkSA karIne koNa gaMdha Asakta thAya athavA kAya svabhAva na ciMtave ? rasanA AsvAdanA prasaMgathI masyAdinuM utsAni jANIne tevA du:khAdijanaka rasamAM koNa saMgama pAme ? sparzamAM Asakta cittavALA hAthI Adine cotaraphathI asvAtaMtrya samakSa joIne paNa koNa sparzane vaza thAya ? e pramANe AvA prakAre Indriyo saMsArane vadhAranArI che, viSaya lAlasA durjaya, duraMta che ItyAdi pUrvavatuM. have parISahadvArano avasara che. temAM mArgathI na cyavIne nirjarArthe parisahana karavuM te parISaha, temAM mArgathI na cyavavA mATe darzana ane prajJA parISaha che. bAkInA parISaho nirjarArthe che. A parISahonI saMkhyA bAvIza che. te A pramANe - bhukha, tarasa, zIta, uSNa, daza-mazaka, nAnya, arati, strI, caryA ItyAdi - X - X * tene vistArathI jANavA joIe. teno bhAvArtha A pramANe che - (1)- bhukhathI pIDAtA, zaktimAn sAdhu zoSaNAnuM ullaMghana na kare cAmAmAtrAmAM udhata vidvAna adIna ane aviplavacI care. -2)- tRSAtura hoya, mArgamAM rahela hoya to paNa tavavid dInatA choDIne kAyu pANInI abhilASA na kare, kathita jaLa zodhe. (3)- zItathI abhighAta thavA chatAM yati vayA vastranA rakSaNane choDIne akaya vastra prahaNa na kare ke agni na saLagAve. (4)- uNathI tapavA chatAM tene niMde nahIM ke chAyAnuM smaraNa kare nahIM. snAna, gAtra abhiSekAdi ane vIMjhaNo paNa varSe. na5)- daMzamazaka kaDe tyAre muni trAsathI hepa na pAme, tene nivAre nahIM paNa upekSA kare ke badhAM AhArapriyatvavALA che. | -6)- mArA vara azubha na hoya, tema sAru ke na sAru na Iccha, lAbha ane alAbhanuM vicitratva jANIne nagnatAne sahe. na9)- jatA, rahetA ke besatA arativALo na thAya, dharmarUpI AsamamAM rastA nitya svasthacittavALo muni thAya. -8)- saMgarUpI paMka sudubathi che, AIo mokSamArganI ArmalA samAna che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 918 185 teNIne dharmanA nAza mATe ciMtave athavA tene vicAre nahIM. 19)- gAma Adi aniyata sthAyI athavA sadA aniyata Alapa che. vividha abhigraho vaDe yukta evI 'caryA' ekano Azraya kare. 110 - zmazAnAdimAM paNa niSadhA kare, strI Adi kaMTakane varSe. aniTa ke ISTa evA koIpaNa upasarganI spRhA na kare, paNa khame. (11)- zubha ke azubha zayyAmAM, sukha ke duHkhamAM samusthita thaI sahe na12)- AkRSTa thaI muni Akroza na kare - X - koI pratye dveSa na kare. na13)- haNatAne sahapta kare te ja muni, pratihaNavAnuM kAma na kare. na14)- paradAnA upajIvI hovAthI yatIne ayAyita kazuM na hoya. je kAraNe A yAcanA du:kha che. te sahana kare paNa agArIpaNuM na Icche. na15)- bIjA mATe karela ke bIjA mATenuM aNa Adi prApta thAya ke na paNa thAya, prApta thatAM ahaMkAra ke niMdA na kare. - 4 - (16)roga Ave tyAre udvega na kare, cikitsAnI IcchA na kare, te rIte adItapaNe sahana kare, zrAmasthanI anupAlanA kare. 17)- vastramAM ke kadAcit tRNAdimAM tenA saMsparzathI udbhavela du:khane sahana kare, paNa temAM mRdunI IcchA na kare. 118)- mela, paMka, raja Adi, grISmanA unALAmAM parasevo thAya to paNa udvega na pAme. snAnane na Icche paNa tene sahana kare. -19)- utthAna, pUjana, dAnanI spRhA na kare. labdhimAM mUrzita na thAya ane sahakAra na pAme dInatA na lAve. (20)- karmanA doSane jANanAro jijJAsu ajANa vastumAM moha na pAme. na1- virata, tapayukta evo huM chAstha chuM, to paNa dhamadi phaLa na Icche. 22)- jinezvaroe temane ke jIvane bhavAMtaramAM dhamadhirma kahela che. te parokSarUpe mRSA nathI, mahata grahathI tema ciMtave. zArIrika ke mAnasika sva-para prerita evA parISa hoto muni sadA mana, vacana, kAyAthI sahana kare. jJAnAvaraNIya, vedanIya, mohanIya ane aMtarAya karmanA udayabhUta parISaho saMbhave che. bhUkha, tarasa, zIta, uSNa, dezamazakAdi, ca, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala e vedanIyakarmathI udbhave che ane alAbha nAmano paraSaha aMtarAyakarmathI udabhave che. prajJA ane ajJAna parISaha jJAnAvaraNathI saMbhave A cauda parISahono saMbhava sUkSma saMparAya ane chAsya arANIne paNa saMbhave che tema jANavuM. bhukha, tarasa, zIta, uNa, daMza, zIta, uSNa, daMza, caryA, vadha, mala, zayyA, roga, nRNa sparzI jinane vedavAnA saMbhave che. A artha saMkSepamAM kahyo. avayavArtha parISaha adhyayanathI jANavo. 186 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 ahIM paNa dravya bhAva vibhASA che. dravyaparISaho AlokanA nimite jeo paravaza thaIne ke baMdhanAdithI sahana kare che. tenuM udAharaNa jema cakramAM sAmAyikamAM IndrapuramAM IndradattanA putranuM kahyuM te jANavuM. bhAvaparISaha , je saMsArasuccheda nimite anAkuLapaNe sahana kare che, tene ja prazasta jANavA. have upasarga dvArano avasara che - temAM 35 - sAmIthI, sarjana te upasarga athavA jenA vaDe upasarjana thAya te upasarga - karaNa sAdhana. upasarjana thAya te - e upasarga karmasAdhana che. upasarga pratyaya bhedathI cAra prakAre che - divya, mAnuSa, tiryaMcayonika ane Atma saMvedana bhedathI. temAM divya upasarga cAra prakAre che - hAsyathI, praaSathI, vimarzathI, pRthak vimAtrAthI. hAsyamAM-kSalaka. nAnA sAdhuo bIjA gAmamAM bhikSAcarthei gayA. vyaMtarI pAse upayAcanA karI. jo ApaNane kaMI maLe to vikaTacya laghu kRSNa varNavI arcana ApIzuM. temane prApta thayuM. vyaMtarIe mAMgyu, teo paraspara bolyA ke mAMge te ApI devuM. tyAre svayaM ja teNIne prasthAdita karI. kAMdarpika devo temanuM 5 AvarIne matA hatA. vikAle zodhyA, na joyA. devatAe AcAryane kahyuM. praaSamAM saMgama thayo. vimarza karavA eka devakulikAmAM sAdhuo vaSarAma rahIne gayA. temAMno eka pUrve mokalela, tyAM ja vaparakha karavAne Avyo. te devakulikAmAM rahyo. devatA vicAre che ke - A deDha dharmI che ke nahIM. zrAvikA rUpe upasarga kare che, te sAdhue AhAradi na lIdhA. devIe saMtuSTa thaI vAMdhA. pRtha vimAbA hAsyathI karIne prasveSathI karAya, e pramANe saMyoga kahyo. mAnuSya upasarga cAra bhede che - hAsyathI, praNathI, vimarzI, kuzIla prati sevanAthI, hAsyamAM gaNikAnI putrInuM daSTAMta che. nAno sAdhu bhikSAne mATe jatAM upasarga kare che. teNe mAryo. gaNikAe rAjAne phariyAda karI, nAnA sAdhune bolAvyo. zrIgRhanuM dRSTAMta kahe che. praaSamAM gajasukumAlane somabhUti mArI nAMkhyAnuM daSTAMta che athavA eka brAhmaNa koI eka aviratikA sAthe akArya sevato hato te sAdhu vaDe jovAyuM. temane teSa utpanna thayo, sAdhune mAravA mATe doDyo. sAdhune pUche che, tuM kema A tarapha jue che ? sAdhu kahe be kAna vaDe ghaNAM zloka sAMbhaLyA. vimathiI - caMdragupta rAjAne cANakyae kahyuM - pAramikanuM kaMIka karo. te kadAya suziSya thAya. aMtaHpurane mATe dharmakathana karyuM. anyamatIo upasarga kare che, teno vinAza karyo, kADhI mUkyA. sAdhuone bolAvyA, teoe kahyuM - jo rAjA hAjara rahe to dharma kahIza. tyAM sAdhu gayA, rAjA nIkaLI gayo. aMta:purikA upasarga karavA lAgI. temane mAryA. zrI gRha deTAMta kahe che. kuzIla pratisevanAmAM IrSALu, cAra panIo, rAja kuTuMba. teNe ghoSaNA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni : 18 183 karI - sapta vRtti parikSita sivAya koIne gharamAM praveza maLaze nahIM. sAdhu ajANatA vikAle vasati nimite AvyA. teNe praveza karyo. tyAM pahelA prahare prathamA AvIne kahe che - prati7. sAdhune kaccha bAMdhI, kurmabaMdha karIne adhomukha karyA, lAMbo samaya vIMTALIne rahyA. ema kaleza pahoMcADIne gaI. e pramANe care paNa prahare prahare kaleza pahoMcADIne gaI. pachI cAre maLIne ekaThI thaI. uparAMta thaIne zrAvikA banI. tiraMgo dvArA cAra prakAre upasarga thAya - bhayacI, praveSathI, AhArane mATe, apatya AlayanA saMrakSaNane mATe. bhayathI kutarA vagere karaDe. praaSamAM caMDakauzika ke markaTa Adi. AhAranA hetuthI siMha Adi, apatyano nivAsa bacAvavAne mATe kAgaDI. potA vaDe karAya te AtmasaMvedanIyA upasarga jema uddezamAM caityamAM, prAkRtakAmAM kahyA. te cAra bhede che - ghanatA, prapatanatA, staMbhanatA ane gleSaNatA. ghanatA - jemake AMkhamAM ja praveze ane AMkha coLatA du:khavAne lAge athavA svayaM ja AMkha gaLe, kaMIka saLI vagere uDIne lAge. patanatA - prayatna vaDe na caMkramaNa kare, temAM du:khAvo thAya. staMbhana-tyAM sudhI upaviSTa rahe jayAM sudhI sato hoya, stabdha thaI jAya. -x - zleSaNatA - pagane AkRSTa karIne rahe temAM vAyuthI joDAI jAya. athavA nRtya zIkhatA ati namavAthI koIka aMga tyAM ja lAgI jAya. athavA Atma saMvedanIya upasargo cAra bhede - vAtikA, paitikA, plemikA, sAlipAtikA. A dravya upasargo kahyA. bhAvathI A ja upasarga upayuktane thAya che. divya, mAnuSyaka, aizvanI vyAkhyA karI. tyArapachI vRttikArazrI uparokta arthane ja jaNAvatI evI yAra gAthAnI noMdha vRttimAM kare che, ame tenI punarukti ame karela nathI.) prasaMgathI ATaluM kahyuM te paryApta che. A pramANe namo : gf e paNa gAthArthanI vyAkhyA karela che. have prAkRta zailIthI aneka prakAre 'aha' zabdanI niyuktino saMbhava che, teno nirdeza karatAM kahe che - * niyukti -919 - Indriya, viSayakapAsa, parISaha, vedanA ane upasarga, A-A zuone haNavAthI teo "arihaMta" kahevAya che. * vivecana-919 : Indriya AdinI vyAkhyA pUrvavat jANavI. vedanA - traNa prakAre che - zArIrika, mAnasika ane ubhayarUpA. A badhAM zatrune haNanArA-X - X * hovAthI 'arihaMtAra' teo kahevAya che. zatrune haNanArA che, mATe mAtAra ema nikti thAya. (zaMkA AnI anaMtara gALAmAM Ama ja kahela che. to pachI ahIM pharIthI AnuM grahaNa ayukta che ? 188 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda (samAdhAna anaMtara gAthAmAM namaskAranI yogyatAnA hetupaNAthI tema kahela hatuM. ahIM vaLI abhidhAna niruktinA pratipAdanArthe kahela che. A pramANe gAvAI kaho. have bIjA prakAre marava - zatruone jaNAve che. te ATha prakAre jJAnAvaraNAdi saMjJA badhAM savonI ja che, te kahe che - * niyukti -920 : ATha prakAranA karmo kara - zatrurapa badhAM jIvone hoya che. te karmaraNa kare ne haNanArA hovAthI temane arihaMta kahevAya che. * vivecana-920 : ATha prakAranA paNa, Apa zabdathI uttara pravRttinI apekSA thakI aneka prakAra paNa jANavA. vra zabda bhinna krama mATe che. te avadhAraNA arpe che. jJAnavaraNa Adi, te ATha prakAranA karmo ja bhUta - zagurUpa thAya che. badhAM ja jIvone anavabodha bodhano abhAva Adi du:khahetupaNe che, pazcAI pUrvavat jANavo. - athavA - [bIjI vyAkhyA * niryukti-21 : vaMdana ane namanane yogya che, pUja sakArane yogya che, siddhi gamanamAM yogya che, te kAraNathI teo ArahaMta kahevAya che. * vivecana-921 : ma kriyApada pUjA arthamAM che. [yogya arthamAM che] zene yogya che? vaMdana ane namaskaraNamAM, temAM vaMdana-mastaka vaDe thAya ane namaskAra vANI vaDe thAya che. tathA yogya che - pUjA ane sakArane. temAM pUjA-vatra ane mALA Adi janya che. sakAra-abhyatyAdi saMbhrama che. tathA siddhigamanane yogya. siddhi thAya che eTale niSThitA thAya che. kone ?, A prANIone, te siddhi - lokAMta kSetra rU5. kahevAya paNa che ke - "ahIM zarIrano tyAga karIne tyAM jaIne siddha thAya che." tyAM javAne mATe yogya. tethI arahaMta kahevAya che. te prAkRta zailI che. ag: tethI kahevAya che athavA "ne yogya che" mATe meIna. * niyukti22 - deva, dAnava, manuSyathI pUjAne yogya che, kemake teo devA karatAM paNa uttama che. teo - mune haNanArA che, raja-kamarajane haNanArA che te kAraNe arihaMta kahevAya che. * vivecana-922 : devo, asuro, manuSyo vaDe pUjAne yogya che - tevI yogyatA hovAthI pUjAne prApta kare che, "devomAM uttamapaNe hovAthI e cakti che. ahIM aneka prakAre anvartha kahevAne mATe pharI sAmAnya ane vizeSa vaDe upasaMhAra karatAM kahe che - 'zagune haNanAra' ItyAdi pUrvavat ja che. maranAM dattAra: jethI arihaMtAra, tethI kahevAya che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 22 189 tathA rajane haNanAra, kemake rajane haNanAra hovAthI tema kahevAya. ane eTale vadhyamAnaka karma kahevAya. have amoghatA jaNAvavAne mATe apAMtarAlika namaskAranA phaLane upadarzita kare che. [batAve che.) * niyukti -923 : arahaMtane karelo namaskAra jIvane hajAro bhavothI mukAve che. te vaLI bhAvaNI karAya to bodhi lAbhane mATe thAya che. * vivecana-923 : arahaMtane namaskAra, te ahaMnnamaskAra. ahIM ahaM zabdanI buddhistha aha AkAravALI sthApanA grahaNa karAya che. namaskAra te nama: zabda ja che. nIva - AtmA, mukAve che * dUra kare che, choDAve che. konAthI? hajAro bhavothI. pAva - upayogathI je karAya, ahIM sahasa zabda to 1000 saMkhyA dazavi che, to paNa ahIM arthathI anaMta saMkhyA ja jANavI at anaMta bhavothI mUkAve che - mokSanI prApti karAve che, tema kahela che. (zaMkA badhAM ja bhAvathI paNa namaskAra karavAmAM tabhave ja mokSa na thAya, to pachI zA mATe kahevAya che ke - jIvane mukta karAve che, ItyAdi. [samAdhAna jo ke te ja bhave mokSane mATe thato nathI, to paNa bhAvanA vizeSAthI thAya che. vaLI 'bodhi lAbhane mATe thAya" tema kahyuM. bodhilAbha e jaldI ane avikala evo mokSano hetu che, tethI Ama kahyuM temAM koI doSa nathI. ema gAthArtha kahyo. tathA kahe che - * niyukti-924 - bhavano kSaya karatAM evA dhanya jIvonA hRdayane na choDato arahaMta namaskAra padayAnane nivAranAro thAya che. * vivecanak24 : 'arahaMta namaskAra' pUrvavatu. bhavano kSaya karatAM dhanyonA. ahaM thayA - jJAna, darzana, cAtri rUpa dhanavALA sAdhu Adi, temane - bhavano kSaya karanArAne. ahIM te bhavanuM jIvita te bhava, teno kSaya, te bhavakSaya, karatAM eTale AcaratAne, zuM ? hRdayane - cittane, tyAga na karIne, hRdayathI dUra na jaIne, "visotasikavAka" - ahIM apadhyAnane visotasikA kahyuM. tene vAka che arthAt dharmadhyAna ja eka AlaMbanatA kare che. * niyukti-925 - e pramANe mahAI arahaMta namaskAranuM varNana karAyuM, maraNa samIpa AvatAM te vAraMvAra niraMtara karAya che. * vivecana25 : arahaMta namaskAra ja e pramANe nize varNana karAyela maNArtha jeno mahAna arca che te. alA akSara hovA chatAM dvAdazAMgano artha saMgraha karela hovAthI mahAI che. vaLI te kevo che ? te kahe che - 190 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 je namaskAra, 'maraNa' - prANa tyAga kANamAM, upANa-samIpa bhUta thaI, anavarata ane anekavAra karAya che. tethI pradhAna ApattimAM sama anusmaraNa karavAthI grahaNa karyo che mATe mahAthe-pradhAna che. ahIM bhANakArazrI kRta pAMca gAthAo mUkelI che - (1) jvalanAdi bhayamAM bAkInAne choDIne paNa eka mahAmUlya ratna che, yuddhamAM ke atibhayamAM jema amogha zastra grahaNa karAya tema ahIM - | (2) dvAdazAMgane choDIne te ja maraNa vakhate karAya che, jethI arahaMta namaskAra karAya che, te kAraNathI te dvAdazAMgano artha che. (3) sarve paNa dvAdazAMga pariNAma vizuddhi mAtra hetuka che, te kAraNa bhAvathI kema tene mATe namaskAra na kahyo ? () kemake te deza-kALamAM bAra prakAranuM zruta skaMdha AkhuM ciMtavavuM te bADha ane samartha cittathI paNa zakya nathI. (5) tenI praNatanA sadbhAvI, te kAraNe zubha citta vaDe anusaravuM joIe. A ja namaskAra kRtajJatva maLyamAna che. [A gAthA bhinna saMbaMddha che.] e pramANe gAyathArtha kahyo. have upasaMhAra kahe che - * niyukti-926 - arahaMta namaskAra e badhAM pApono pakRSTa nAzaka che ane te sarve maMgalomAM prathama - pradhAna maMgala che. * vivecana-26 : keTaluM kahIe ? A arahaMta namaskAra kevo che ? badhAM pApano nAza karanAra che. temAM pAMzatti - [pApathI bahAra kADhe tenA nipAtanathI "pApa" kahyuM athavA hitane pIe che [hita meLavAya che] mATe "papa'. sarvam - AThe prakAre paNa, varSa - pApa, jAti sAmAnya apekSAthI kahyuM. kahela che ke- tattathI pApa karma ja che, ItyAdi. teno nAza kare che mATe sarvapApapaNAzana. | sarvemAM - nAmAdi lakSaNa, maMgalomAM paheluM - pradhAna kemake te pradhAna ane karanAruM che, athavA A pAMca bhAva maMgala - arahaMta Adi che, temAM paheluM eTale ke Adha maMgala che. varu mArta - maMgala saMpApta thAya che, e gAthArtha che. ahIM sudhI arahaMta namaskAra kahyo. have siddha namaskAra kahIe chIe. temAM siddha zabdano zo artha che ? te kahe che :- x -x - je siddha thAya che. te siddha. je je guNa vaDe niSpakSa - paritiSThita che, karI jene sAdhavAnuM nathI. te siddha thayelA odananI mAphaka siddha che. te siddha zabda sAmAnya apekSAthI kahyo. arthathI te cauda prakAre che. temAM nAma, sthApanA, dravya e traNa siddhone choDIne bAkInA nikSeponuM pratipAdana karavAne mATe kahe che - * niyukti-27 - karma, zilpa, vidhA, maMtra, yoga, Agama, artha, yAtrA, abhipAya, tapa ane karmakSaya e [bAkInA 11mAM siddha kahevA.]. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni : 2 * vivecana-927 : karmamAM siddha te karmasiddha arthAta karmamAM niSThAne pAmela. e pramANe zilpa siddha, vidhAsiddha, maMtrasiddha, yogasiddha, Agamasiddha, arthasiddha, yAmAsiddha, abhiprAyasiddha, tapa:siddha, karmakSayasiddha e agiyAra siddho jANavA. gAthAno saMkSepArtha kahyo. avayavArya to pratidvAre kahevAze. temAM nAmasiddha ane sthApanAsiddha sukhe jANI zakAya che. drathasiddha - nipanna thayela odanane siddha kahevAya che. have karmasiddhAdinI vyAkhyA vaDe kamadi svarUpa ja jaNAve che - * niyukti -928 - AcAryanA upadeza vinA je prApta thAya te karma, jemake - kRSi, vANijya Adi. je AcAryanA upadezAdithI zikhAya te zilya. jemake - ghaTa, lohArAdi bhedathI kArya. * vivecana-928 : ahIM karma eTale AcAryanA upadeza vinA ja sAtizaya ananya sAdhAraNa grahaNa karAya che. zipa - anya rIte kahevAya che. arthAtu je AcArya upadeza ke granjanibaMdhathI utpanna thAya che. sAtizaya karma paNa tethI zilpa kahevAya che. temAM bhAravahana, kRSi, vANijyAdi karma, ghaDo, luhArAdinA bhedathI zilpa che. have kamasiddha udAharaNa sahita jaNAvatA kahe che - * niyukti -929 - je sarva karmamAM kuzaLa che, athavA je jemAM suparitiSThita thayo hoya, tene adhyagiri siddhakanI jema kamasiddha jANato. * vivecana-929 - je koI sarva karmamAM kuzala che, athavA je karmamAM suparitiSThita che ItyAdi gAthArtha kahyo. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te A - koMkANaka dezamAM eka durgamAM sahyathI mAMDa utArato ane caDAvato. temAM viSayamAM je guru bhAsvAhI hato tene rAjAe samyapha AjJapta karela ke Ane mAre paNa mArga ApI devo. paNa teNe koIne na Apavo. A tarapha coka saidhavIya purANa, te pratibhagna [dIkSA choDelo] vicAre che ke huM tyAM jauM, jyAM A jIva karmamAM bhAMge nahIM ane sukhane jANe nahIM. te A bhAra vAhakone maLyo. te javAne taiyAra thatA kahe che - kukaDAnA avAjathI pratibodhita siddha kahe che - mane siddhi Apo. je rIte siddho siddhimAM sAke gayA che. te teomAM mahatara hato, badhAMthI vadhAre bhAra vahana karato hato. teNe sAdhune joIne mArga Apyo. bhAsvAhako roSita thayA, rAjakule phariyAda karI, teoe kahyuM - amAro rAjA paNa bhArathI duHkhI thatAne mArga Ape che. to teM zramaNane mATe khAlI karIne mArga kema Apyo ? 192 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda rAjAe tene kahyuM - teM ghaNuM khoTuM karyuM. mArI AjJA ullaMghI. te bhAravAhIe kahyuM - he deva ! Ape mane gurubhAravAhI karIne A AjJA karelI ? rAjAe kahyuM - ha. jo ema hoya to sAdhu guratarabhAravAhI che. kaI rIte ? je te thAkyA vinA 18,000 zIlAMgathI bharela bhAra vahe che, te mArAthI paNa upADAto na hato. teNe dharmakathA kahI - mahArAja ! vahana karAya te bhAra. te paNa vizrAma letA vahana kare che, jyAre sAdhuo zIlano bhAra cAvajIvana vizrAma vinA vahana kare che. rAjA pratibodha pAmyo. te saMvegavALo thayo. udhata thayo. A karmasiddha. have zilyasiddhane dehAMta sahita jaNAvavA mATe kahe che - * niryukti-930 - je sarva zilya kuzaLa che athavA je jayAM supariniSThita che. te kokANa sutAranI mAphaka sAtizayI zilya siddha jANavo. * vivecana-930 - je koI nirdiSTa svarUpa sarva zikSomAM kuzala hoya athavA je jayAM suparitiSThita hoya che - zeSa gAthAno bhAva kathAthI jANavo. sopAraka nagaramAM rathakAranI dAsIno brAhmaNathI dAsaputra janmyo. te mUka bhAvathI raheto, jethI koI jANe nahIM. rakAra potAnA putrane zIkhavato paNa te maMdabuddhithI grahaNa karato na hato. te dAsapune badhuM grahaNa karI lIdhuM. cakAra mRtyu pAmyo. rAjAe dAsane tenA gharamAM sArarUpa je kaMI hatuM te badhuM ApI dIdhuM. A tarapha ujainImAM rAjA zrAvaka hato. tene cAra zrAvaka hatA. eka soIyo hato, te rAMdhato. tene rUci hoya to jimita mAtrathI jIraNa karato. athavA prahara, be - traNa - cAra - pAMya cAmacI jyAM sudhI na ruce tyAM sudhI na jamato. bIjo zrAvaka ANaMgana karato, te telanA kuq-kuDava zarIramAM praveza karAvato ane tene ja bahAra kADhato hato. bIjo zrAvaka zayyA svato hato. jo ye to pahelA prahare jAgato athavA bIjA, trIjA, cothA prahare jAgato athavA sUI ja raheto. cotho zrAvaka zrIgRhika hato. tevuM zrIgRha banAvela ke tyAM jAya to kaMIja na dekhAya. evA gaNo hatA. te rAjAne putra na hato. kAmabhogathI nirveda pAmIne te rAjA pravajyAnA upAya vicArato raheto hato. A tarapha pATalIpura nagaramAM jitazabu rAjA hato. teNe te nagarIne ghero ghAlI raMdhela hatI. eTalAmAM te rAjAne pUrva karmanI pariNati vaza gADha zULa utpanna thayuM. teNe bhaktapatyAkhyAna karyuM. marIne te devalokamAM gayo. nagarajanoe te rAjAne nagarI ApI dIdhI. - zrAvakone bolAvyA ane pUchyuM - zuM karmaka che? bhAMDAgArika pravezyo, kaMI ja dekhAyuM nahIM, bIjA dvArA dekhADAyo. zayyApAlake evI zayyA karI, jenAthI muha muharte uThI jAya che, rasoIyAe evI soI karI, jenAthI vAraMvAra jamavA lAgyo. atyaMgake eka paganuM taila na kADhyuM, je mArI jevo hoya te kADhaze. tyAre zrAvakoe dIkSA lIdhI. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni * 930 13 194 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 te rAjA te telathI baLatA-baLatA kALo thaI jatAM tenuM kAvarNa nAma thaI gayuM. A tarapha sopAraka nagaramAM dukALa paDyo. kokAza urjanI gayo. rAjAne mAre kaI rIte jaNAvavuM ? kapota vaDe gaMdhazAlIne apahare che. koThAgAdike kahyuM, mArgaNA karatAM kokAsane joyo, laI AvyA. rAjAe jANyuM kokAsane AjIvikA ApIne rAkhyo. teNe AkAzagAmI kIlikA prayogathI nirmita garuDa banAvyuM. te rAjA te kokAzanI sAthe ane saNIne laIne AkAza mArge cAle che. je tene tame nahIM tene rAjA kaheto ke huM AkAza mArge AvIze mArIza. te badhAM tenI AjJAmAM AvI gayA. te rANIne bAkInI rANIo pUchatI - kaI kIlikAvI A yaMtra nivarsela che, eka rANIe jatA jatA ISyathI nivartana kIlikA kADhI lIdhI, pachI nivartana veLAe khabara paDI. garUDa rokI zakAtuM na hatuM. tethI uddAma jatA jatA kaliMgamAM asilatAthI pAMkho bhAMgI gaI. pAMkha vinAnuM thaI jatAM te garuDa yaMga paDI gayuM. tyArapachI tenA saMghAtana nimite upakaraNane mATe kokAza nagaramAM gayo. tyAM rathakAra racanuM nirmANa karato hato. eka cakranuM nirmANa karyuM. ekanuM badhuM taiyAra thayuM. kaMIka kaMIka taiyAra thayela na hatuM. pachI tenA upakaraNo mAMge che. teNe kahyuM - huM gherathI laIne AvuM chuM. rAjakuLamAMthI upakaraNa kADhavAnuM zakya banaze nahIM. te rathakAra gayo. kokAse tene saMghaTita karyo. uMco karIne gayo. AsphoTita karatAM te pazcAtuM mukha cAlavA lAgyo. ubho rAkhyo to paNa na paDyo. bIjAno ratha atyaMta cAlato hato. AsphoTana karatAM paDI jato hato. kAra Avyo, nimaNi karela sthane joyo. jaldIthI jaIne rAjAne kahe che ke- kokAza AvI gayo che. jenA baLathI kAkavarNa rAjAe badhAM rAjAne vazamAM laI lIdhA che. te pachI tene pakaDI lIdho. * * * * * kokAzane kahyuM - mArA so putrono sAta maMjhIlavALo prAsAda karo. mAro prAsAda madhyamAM rAkho. pachI badhAMne rAjakulamAM lAvI daIza. teNe nirmANa karyuM. kAkavarNanA putrane mATe lekha mokalyo. AvIjA, nahIM to huM tyAM AvIne tane mArI nAMkhIza. * x * sajA putra sahita prAsAdamAM rahI gayo. kIlikA Ahata karatA saMpuTa thaI gayo. putra sahita te rAjA mRtyu pAmyA. kAmavarNanA page te sarva nagara grahaNa karyuM. mAtA-pitA ane kokAza badhAMne choDAvyA. AvA prakAre zilpa siddha kahyo. have vidhAsiddhane pratipAdita karavA tenuM svarUpa kahe che. * niyukti -931 devI abhihita hoya te vidhA, paNa deivA] abhihita hoya te maMtra eTalo pharka che athavA sAdhanAthI siddha thAya te vidhA ane sAdhanA vinA ja siddha hoya te maMtra. * vivecana-631 - Tag * lAbhamAM, ke vin - satAmAM thAya che. tenuM vidhA thayA che. tri * gupta [32/13] bhASaNa, teno maMtra thayo. arthAt je maMtramAM devatA strI hoya te vidhA, jemake aMbA, kuSmAMDI. jemAM devatA puraSa hoya te maMtra, jemake : vidhArAja, haribhegamethI ItyAdi. ItyAdi - 4 - have vidhA siddhane nidarzana sahita batAve che - * niyukti932 : badhI vidhAno cakravartI hoya te vidhAsiddha athavA koI eka mahAvidhA jene siddha hoya te Arya khapuTanI mAphaka vidhAsiddha jANavo. * vivecana-932 - badhI vidhAnA adhipati - cakravartI te vidhAmAM siddha evA vidhA siddha kahevAya che. athavA jene ekapaNa vidhA siddha thAya te 'mahAvidhA' mahApurapadanAdi rUpa te vidhA siddha, sAtizayatvathI, konI jema ? AryakhapuTa mAphaka. A gAthArtha kahyo. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. vidhAsiddha AryakhapuTa AcArya hatA. tene bALa bhANeja hato. teNe AcArya pAsethI vidhA kAna vaDe corelI hatI. vidhAsiddhane namaskAra vaDe paNa vidhA thAya che. te vighA cakavartI. te bhANejane sAdhunI pAse rAkhIne guDazastra nagare gayA. tyAM parivrAjaka sAdhu sAthe vAdamAM hArIne, kheda pAmIne kALagata thayelo * mRtyu pAmelo hato. te guDazastra nagare vyaMtara thayelo. teNe tyAM badhAM sAdhune upasargo karavA zarU karelA. te nimite khayTAcArya tyAM gayelA, teNe jaIne te vyaMtarane baMne kAnamAM joDA bAMdhI dIdhA. devakulike AvIne jue che. tyAre te vyaMtara badhAM lokone lAkaDI vaDe mArato pAchaLa doDe che, loko page paDIne potAne mukta karavA vinaMtI karavA lAgyA tyAre Arya khapUTe te vyaMtarane potAnA prabhAvathI aMkuzamAM rAkhyo. * X - X * e ja pramANe keTalAMka samaya bAda khapuTAcAryano bhANeja AhAra lAlasAnA kAraNe bhRgukaccha nagaramAM bauddha sAdhu thaI gayo. te potAnI vidhAnA prabhAvathI pagAne AkAzamAM taratA mUkato. upAsakonA ghaTamAMthI AhAranA pAtro bharIne pAchA laI leto hato. loko tenAthI ghaNAM parezAna thavA lAgyA. tyAre zrI saMghe Arya khapuTa pAse jaIne badhI vAta karI, A rIte akiyAvAdI buddha utpanna thayelo che, jenA kAraNe badhAM sAdhu parezAna thAya che. koI vakhate te buddha dvArA bharelA pAtrA AkAzamAMthI AvI rahyA hatA. tyAre khapuTAcAryae AkAzamAM pASANanI sthApanA karI, tene lIdhe badhAM ja pAkAM bhAMgI gayA. tyAre te bALa sAdhu bhayabhIta thaIne nAsI gayo. tyArapachI khapuTAcArya tyAM AvyA. tyAre boddhoe kahyuM ke Avo ane buddhane pAdavaMdanA karo. tyAre AcAryae kahyuM ke te buddha to nAsI gayA che, tyAre te baddho AcAryanA pagamAM paDI gayA. * x - x - AvI rIte te vidhAsiddha hatA. have maMgasiddhane nidarzana sahita dazavi che - Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 933 * niryukti-933 : badhAM maMtro svAdhIna hoya athavA ghaNAM maMtravALo hoya ke koI pradhAna maMtravALo hoya, tene maMtrasiddha jANavo. jema sAtizayathI te staMbha AkarSa [thAMbhalA kheMcanAro hato. * vivecana-933 : 195 svAdhIna sarva maMtro ke ghaNAM maMtrovALo, maMtromAM siddha te maMtrasiddha athavA pradhAna maMtravALo, pradhAna eka maMtravALo jANavo. te maMtrasiddha, konA jevo ? sAtizaya staMbhane AkarSanAra samAna. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te kathAnaka A pramANe che-- eka nagaramAM utkRSTa zarIvALo rAjA, viSaya lolupatAthI sAdhvIne laI gayo. saMgha samavAyamAM eka siddhamaMtra sAdhue rAjAnA AMgaNamAM staMbho rahelA hatA. tene abhimaMtrita karyA. AkAzamAM uchALIne khaT khaTa kare che. prAsAdanA staMbho paNa calita thavA lAgyA. bhayabhIta thaIne rAjAe sAdhvIne mukta karI ane saMghane khamAvyo. AvA prakArano maMtrasiddha hoya che. have dRSTAMta sahita yogasiddhane pratipAdita karatAM kahe che - * niryukti-934 : badhAM dravya yoga parama AzcaryakArI phaLa ApanArA paNa jenI pAse hoya athavA koI eka yoga hoya te yogasiddha, jema Arya samita. vivecana-934 : badhAM paNa - saMpUrNapaNe dravyayoga, parama adbhuta phaLavALA hoya athavA eka paNa dravyayoga [cUrNa] jenI pAse hoya te siddha che, tene yogasiddha kahyo. yogomAM ke yogamAM siddha te yogasiddha. - 4 - A rIte gAcArya kahyo. have bhAvArtha mATe kathAnaka kahe che - AbhIra dezamAM kRSNA ane bennA nadInA AMtarAmAM tApaso vasatA hatA. temAM eka tApasa pAdukAno lepa karIne pANImAM saMkramaNa karato bhamato hato, Avato ane jato hato. e pramANe teNe lokone AvAM. zrAvako hIlanA pAmavA lAgyA. vajrasvAmInA mAmA Aryasamita vicaratA tyAM AvyA. tyAre zrAvako upasthita thayA. AcAryae kahyuM - Aryo ! kema pratIkSA karatA nathI ? A yogathI koIpaNa paganuM mardana kare, te AvuM arthapada pAme che. te tApasane laI AvyA. ame paNa dAna ApIe ema kahyuM. tyArapachI te zrAvako bolyA - bhagavan ! baMne paga dhovA dho. ame paNa anugRhita thaIzuM. tApasanI IcchA na hovA chatAM tenA baMne paga ane pAdukA dhoyA. pachI tApasa pANImAM gayo, tyAM DUbavA lAgyo. tenI ghaNI-ghaNI niMdA thaI, AvA na daMbhathI lokone Thage che. tyArapachI AcArya nIkaLyA, yoga [cUNa] pheMkyu, nadIne kahyuM - he bennA nadI ! mane kinAro Apa, huM pUrva kule jaI zakuM. baMne kinArA bhegA thaI gayA. te tApaso paNa bodha pAmyA, dIkSA lIdhI. brahmadvIpamAM rahenArA brahmadvIpakA thayA. A 196 AvA prakAre yogasiddha. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 have Agama ane artha siddhane pratipAdana kare che - * niyukti-935 Agamasiddha - sarvAMga pAraga gautamaravAmInI mAphaka guNano rAzi hoya che, pracura dhanavALo athavA dhanapAptimAM rata evo mammaNa zeThanI mAphaka asiddha kahevAya che. * vivecana-935 : sarvAMgapAraga arthAt bAra aMgone jANanAra. A mahAatizayavAna hoya che. jethI kahyuM che - saMkhyAtIta bhavone kahe che athavA bIjo koI je pUche te kahe che. anatizayI ema jANatA nathI te chadmastha che. ItyAdi. A Agamasiddho gautamanI jema guNanA rAzi che. ahIM ghaNAM ja sAtizaya ceSTitanA udAharaNo che. tathA pracarArtha - prabhUtArtha ke arthaparAyaNa hoya te arthasiddha kahevAya che. tenA atizayanA yogathI mammaNavat. A gAthA akSarArtha kahyo. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te A che - - temAM Agamasiddha - je svayaMbhUramaNa samudramAM matsya Adi hoya, teo je ceSTA kare che, te bhagavaMta - upayogavaMta thaIne tyAre jANe che. arthasiddha - rAjagRhanagaramAM mammaNazeTha hato. teNe ghaNAM klezathI atibahula dravya bheguM karela hatuM. te tene na khAto ke na pIto hato. prAsAdanI upara eNe aneka koTi vaDe nirmita garbhasAra suvarNano divyaratna paryApta, zreSTha vajranA zrRMgano eka moTo baLada karAvela hato ane tevo ja bIjo baLada banAvavAno zarU karyo hato. te paNa ghaNo nirmAta thayelo. A arasAmAM varSArAtrimAM tenA nirmANa nimitte mammaNa kaccho bAMdhIne, bIjuM nadInA puramAM, kASTha upara thaIne lAkaDAo utArato hato. A tarapha rAjA, rANI sAthe avalokana mATe nIkaLIne ubho hato. te tathAvi atIva karuNA AlaMbanarUpa rANIe joyo. tyAre te amarpasahita bole che - satya sAMbhaLo. rAjAo to megha ane nadI samAna hoya che. khAlI thayelAne prayatnathI varte che ItyAdi - 4 - rAjAe pUchyuM - kaI rIte ? rANI bolI - je A garIba kaleza pAme che. rAjAe tene bolAvIne pUchyuM - kema duHkhI thAya che ? te bolyo - mAre eka baLada che, teno saMghATaka bIjo baLada puro thato nathI. tyAre rAjAe tene kahyuM - 100 baLada laI jA, mammaNa bolyo - mAre tenuM prayojana nathI. teno jevo ja bIjo baLada karavo che, jevo pahelo baLada che. te baLada kevo che ? mammaNa, rAjAne potAne ghera laI jaIne batAvyo. rAjA bolyo - Akho rAjano bhaMDAra ApI dauM to paNa A baLada pUro na thAya. tAre devatA jevo vaibhava che. tArI tRSNAne dhanya che. mammaNa bolyo, jyAM sudhI A baLada pUro na thAya tyAM sudhI mane sukha na thAya. tenA upAyano AraMbha karyo. - x - 4 - rAjAe pUchyuM ke jo tAre ATaluM badhuM che, to zA mATe thoDAMka khAtara duHkhI thAya che. teNe kahyuM - mAruM zarIra Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni * 935 193 198] kalezakSama che. vyApAra pachI paNa A gharSita thatuM nathI. varSa samimAM lAkaDAo lAvavA chatAM paNa temaja che. tyAre rAjA bolyo - tuM ja tArA manoratha pUrA kara. kemake tuM ja te pUrA karavA samartha che. huM purA karI zakIza nahIM. teNe samaya jatAM pUrA karyA. rAjAno tyAMthI nIkaLI gayo. A AvA prakAre arthasiddha kahyo. have cAmAdi siddha kahe che - * niryukti -936 - jenI yAtrA nitya siddha che, jema vara pAmelA Dika vagere mAphaka, te ja nize yAsiddha che. abhipAya e buddhino paryAya che. * vivecana-936 - je nitya yAtrAsiddha che. zuM kahevA mAMge che ? sthaLa ane jalayArI mArgamAM sadaiva avisaMvAditAthI te ahIM levA. athavA vara(dAna) pAmelA je tuMDika Adi jevA che, te yAtrA siddha che. uttara dvAranA anusaMdhAnArthe kahe che. abhiprAya e buddhino paryAya che. ema gAthArtha kahyo. - bhAvArtha to AkhyAnagocara che. te A pramANe - pahelAthI A ja sudhImAM je bAra vakhata samudrane avagAhIne kRtakArya Ave che te yAtrAsiddha. temAM bIjA paNa jatA evA yAtrAsiddhi nimito dekhAya che. eka gAmamAM teDika nAme vaNika hato. tene lAkha vakhata vahANa bhAMgyu, to. paNa te yAtrAthI aTakato nathI ane kahe che - jaLamAM je nAza pAmyuM che, te jaLamAM ja prApta thaze. svajanAdi vaDe apAtuM te leto nathI. pharI pharI, te-te bhAMDa laIne jAya che. tenA nizcayathI devatA prasanna thayA. pracura pracura dravya ApyuM ane pUchyuM - bIjuM paNa ame tArA mATe zuM karIe ? tuMDike kahyuM - je mAruM nAma laIne samudramAM jAya te vipatti pAmyA vinA pAcho Ave - tema karo. teoe e vAta kabula rAkhI. e pramANe A yAtrAsiddha kahyo. bIjA evuM kahe che ke - kharekhara niryAmakanuM vAsula samudramAM paDI gayuM. te [tuMDika tene mATe samudrane khAlI karavAmAM pravRta thayo. tene thAkyA vagara tema karato joIne devatA dvArA varadAna apAyuM. have abhipAyasiddhane pratipAdanArthe kahe che. * niyukti-937 : jenI mati bi]i vipUla, vimala, sukSma hoya athavA je cAra prakAranI buddhithI saMpanna hoya te buddhi siddha che ane te A buddhi che - * vivecana-937 : vipula - vistAravALI, eka pada vaDe aneka padane anusaranArI, vimalA - saMzaya viparyaya anadhyavasAya maLatI rahita, sUkSmA - atyaMta du:khAvabodha sUma vyavahita arthane jANavAmAM samartha. AvA prakAranI jenI buddhi che, te buddhisiddha kahevAya. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra athavA te buddhi cAra bhede kahelI che - autpAtikI Adi bhedathI buddhi vaDe saMpanna te buddhisiddha kahevAya che. te cAra prakAranI buddhi havenI niyuktimAM batAve che - * niyukti-938 - tpAtikI, sainacikI, kArmikI ane pariNAmikI ema cAra prakAranI buddhi kahelI che. pAMcamI buddhi jovA maLatI nathI. * vivecana-938 : (1) utpatti e ja jenuM prayojana che te autpAtikI, [prazno AnuM prayojana phAyopazama che? [uttara) satya. paraMtu te kAraNa to aMtaraMga kAraNa che, sarvabuddhi sAdhAraNa che, mATe tenI vivakSA karatA nathI. bIjA zAyara ke kamabhyAsAdinI apekSA rAkhatA nathI. (2) vinaya - guru zukUSA. te jemAM kAraNa che, athavA te ja mukhya che jemAM te buddhi vainAyikI buddhi jANavI. (3) AcArya sahita te karma, AcArya sahita te zilA. kyAreka karma ane zipa e nitya vyavahAra kahevAya che. "nA' karma vaDe utpanna thayela buddhi, te karmajA buddhi kahevAya che. (4) para - cotaraphathI namana pariNAma - sudIrdhakALa pUvaparArtha avalokanAdi janya Atmadharma. te jemAM kAraNa che ke te mukhya jemAM che tevI buddhi te pariNAmikI buddhi kahevAya che. jenA vaDe bodha thAya te buddhi arthAt mati. tene cAra prakAre tIrthakara ane gaNadharoe kahelI che kema ? kAraNa ke tenAthI pAMcamI buddhi upalabdha thatI nathI. kevalIne paNa te asata che. tpAtikInA lakSaNa jaNAvavA mATe kahe che - * niyukti-939 : pUrve na joyela, na sAMbhaLela, na jANela te ja kSaNe vizuddha ane grahaNa karela, avyAghAta phaLa sAthe yoga karAvanArI je buddhi tene autpAtikI nAmanI buddhi kahevAya che. * vivecana-939 : pUrva - buddhinA utpAdathI pahelAM, svayaM na joyela ke bIjA pAse na sAMbhaLela, manathI paNa AlocanA na karela. te ja kSaNe vizuddha eTale ke yathAvasthita grahaNa karela - avaghArela, artha - abhipreta padArtha jenA vaDe te buddhi - tathA - ahIM ekAMte Aloka ke parolakI aviruddha. bIjA phaLane abAdhita athavA avyAhata kahevAya che, phaLa-prayojana te avyAhataphaLa, tevA yogo jenA che te yoginI evI buddhi. bIjA kahe che - avyAhata phaLa vaDe yoga jeno che, tevI buddhi te autpAtikI nAmanI buddhi kahevAya che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni * 939 19 200 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra dhe vineyajananA anugrahAyeM AnA ja svarUpane pratipAdana karavAne mATe udAharaNo pratipAdana karatA kahe che - * niyukti -940 thI 94ra : 1- bharatanI zilA, - paNa, 3- vRkSa, 4- zullaka, 5- paTa, 6- sarasTa, 9- kAgaDo, 8- viSTA, 9- hAthI, 10- bhuMDa, 11- goLo, 1ra- taMbha, 13jIllaka [ziSya), 14- mArga , 15- pati, 16- pu. A daSTAMta che. 1- bharatazilA, ra- meMDha, gheTuM 3- kukaDo, 4- tala, 5- vAlukA, 6- hAthI, * kUvo, 8- vanakhaMDa, 9- khIra, 10- bakarInI viMDI, 11- , 1ra- khADa hillA, 13- pAMca pitA.... 17- madhapuDo, 18- mudrikA, 19- aMka, 20- nANaka, 1- bhi, raraceTaka nidhAna, 3- zikSA, ra4- arthazAstra, 5 mArI IcchA, 26- lAkha. [ATalA daSTAMto ahIM vicAravA] * vivecana-940 thI 94ra : A gAthAono artha kathAnako vaDe jANavo. te A pramANe -(1) bharatazilA - ujjainI nagarInI najIka eka naTonuM grAma hatuM. tyAM eka naTanI patnI mRtyu pAmI. teno putra nAno hato. te naTaDa bIjI patnI lAvyo. te bIjI patnI te bALaka sAthe sAro vartAva rAkhatI na hatI. te bALake kahyuM - mArI navI mA mArI sAthe yogya vartAva karatI nathI. to tevuM kaMIka karuM ke jethI te mArA page paDI jAya. [tyA5chI] teNe rAtrinA pitAne sahasA kahyuM - A adhama che, adhama che. naTe jANyuM ke mArI patnI vinaSTa che, naTa maMda sagavALo thayo. navI mA bolI - he putra ! tuM evuM na karIza. putra bolyo - mArI sAthe barAbara kema vartatI nathI ? teNI bolI - have vartIza. tuM vartIza to huM sAruM karI daIza. teNI putra sAthe barAbara vatavA lAgI. anyadA chAyAmAM ja A adhama che, adhama che, ema bolatA, pUchyuM koNa ? teNe chAyA dazavI. tyAre teno pitA lajA pAmyo. tenI patnImAM ghana sagavALo thayo. te paNa pitA sAthe zAMtithI jamavA lAgyo. anya koI divase pitAnI sAthe unI gayo. nagarI joIne pitA-putra baMne nIkaLI gayA. tenA pitA kaMIka bhUlI javAthI karI tyAM gayA. te putrae zikhAnadInI retImAM ujainI nagarI AlekhI. te nagarI aMtaHpura sahita AlekhI. pachI tyAM rAjA Avyo. rAjAne akAvIne kahyuM - rAjakuLanA gRhanI madhya na jatA, ItyAdi - 4 - rAjAe pUchayuM ke tuM kyAM rahe che? gAma vagere. teTalAmAM te bALakanA pitA AvI gayA. rAjAne 5oo maMtrImAM eka ocho hato. te eka maMtrI zodhato hato. ke je badhAM maMtrIomAM mukhyamaMtrI bane. tenI parIkSA nimitte te gAmane kahyuM- tArA gAmanI bahAra moTI zilA che, teno maMDapa banAva. te o to avRtine pAmyo. te bALaka 'eka' nAme hato, bhugo thayelo. tenA pitA grAmanI pAse ubhA hatA. sUryAsta samaye raDato raDato Avyo. ame bhukhyA ubhA chIe. ItyAdi - x *x - te rohake kahyuM - te zIlAnI nIce khodIne staMbha Apo, thoDI thoDI bhUmi banAvI. pachI upalepana upacArathI maMDapa banAvyo. e rIte maMDapa thaI gayA pachI rAjAne nivedana karyuM. rAjAe pUchyuM ke A maMDapa koNe banAvyo ? te bharata naTanA putra roke banAvyo. A tenI aupAlikI buddhi. e pramANe badhe yojanA karavI. (2) gheTuM - tyArapachI sajAe gheTuM mokalyuM. kahevaDAvyuM ke- Ane khavaDAvajo. paraMtu tenuM jeTaluM vajana che, teTalAM ja vajananuM gheTuM pAchuM ApavuM. bharatanaTe tene pUchyuM, rohake kahyuM - tene vara najIka bAMdho do ane ghAsa vagere khAvA Apo. te khAze eTale vajana ghaTaze nahIM ane varane joIne vajana vadhaze nahIM. (3) kukaDo - e pramANe kukaDAne arIsA sAme laDAvyo. (4) tala - tala jeTaluM tela ApavuM. talane darpaNa vaDe mApyA. (5) vAlukA - retInuM doraDuM maMgAvyuM, kahyuM ke namuno mokalo. (6) hAthI - vRddha hAthIne gAmamAM mokalyo, hAthI apAyu hato, marelo pAcho Apyo paNa 'mayoM che' tema nivedana na karavuM. rojerojanI tenI pravRtti kahevI. pAcho nahIM Apo to tamane pakaDI laIzuM. hAthI marI gayo. te grAmiko kheda pAmyA. tyAre bharatanA putra rohakanA vacanathI nivedana mokalyuM ke te hAthI ubho thato nathI, besato nathI, khAto nathI, nIhAra [maLatyAga karato nathI. zvAsa leto nathI vagere vagere. rAjAe pUchyuM - to zuM hAthI marI gayo che ? grAmiko bolyA evuM tame kaho cho, ame kahyuM nathI. (9) kUvo - tamArA gAmano kUvo mokalo. rohake kahevaDAvyuM ke A gAmano kUvo che, te AvavA samartha nathI, tame nagaranA kUvAne levA mokalo. (8) vanakhaMDa - gAmathI vanane pUrva dizAmAM karI do. tyAre sehake gAmane pazcima dizAmAM vasAvI dIdhuM. (9) khIra - Aga vinA rAMdhavA kahyuM, to chANa ane ghAsanI umA vaDe rAMdhI batAvI. tyArapachI rAjAe e pramANe parIkSA karIne pachI AjJA karI ke - te ja bALaka sAthe AvI jAo. te paNa zukla pakSamAM nahIM ke kRSNa pakSamAM nahIM, rame nahIM ke divase nahIM, chAyAmAM nahIM ke taDakAmAM paNa nahIM, chagathI nahIM, AkAzathI nahIM, page cAlIne nahIM ke vAhana vaDe paNa nahIM. mArgathI nahIM ke unmArgathI paNa nahIM. nhAIne nahIM ke malinapaNe nahIM. tyArapachI rAjapuraSoe AvIne nivedana karyuM. tyAre [rohakanI buddhithI] teoe deza nAna karyuM, caka madhya bhUmimAM eDaka [gheTA upara besIne, mastaka upara cAlaNI rAkhIne cAlyA. bIjA koI kahe che ke - zAkaTalanI - sAdaDI pradeza baddha chAdita vastra vaDe gayA. saMdhyA samaye, amAvAsyAnA divase, saMdhyAmAM rAjAnI pAse AvyA. rAjAnI pujA karI ane te Asane ubho rahyo. - pahelo prahara vityo tyAre rAjAe avAja karyo ane pUchyuM ke - suto che ke jANe che ? eka bolyo - he svAmI! huM jANuM chuM. rAjAe pUchyuM zuM vicAra kare che ? rohake kahyuM - azvattha zomAM zuM daMDa mahAnuM che ke tenI zikhA mahAnuM che ? Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 940 thI 942 rAjA vicAravA lAgyo - sAruM. e pramANe pharIthI pUchatAM teNe kahyuM - baMne paNa sarakhA che. e pramANe bIjA prahare bakarAnI lIMDImAM, vAyuno uttara dIdho [arthAta bakarInI lIMDI goLa kema hoya che ? tenI aMdara saMvartaka vAyu goLa-goLa bhame che, mATe lIMDI goLa hoya che. trIjA prahare - khADahillA arthAtu khIsakolI vize pUchatA roke javAba Apyo ke tene jeTalI zveta rekhA che, teTalI ja kRNa rekhAo che, jeTalI tenI paMcha che, teTaluM ja moTuM tenuM zarIra che. cothA prahare rAjAe avAja dIdho, paNa rohake kaMI javAba na Apyo. rAjAe soTI vaDe phaTakAryo, rohaka ubho thayo. rAjAe pUchyuM ke kema tuM jANe che ke suto che ? rohaka bolyo huM jANuM chuM. rAjAe pharI pUchyuM - tuM zuM kare che ? rohaka bolyo - vicAra karuM chuM. rAjAe pharI pUchayuM ke - zuM vicAra kare che ? rohaka bolyo - rAjAne pitA keTalA che. rAjAe pUchayuM - keTalAM che ? rohaka bolyo - rAjAne pAMca pitA che. koNa koNa ? rAjA, vaizramaNa, cAMDAla, dhobI ane vIMchI. rAjAe pUchayuM - kaI rIte ? rohake kahyuM - nyAya anusAra, - (1) rAjya pALe che, tethI jaNAya che ke te rAjAno putra che. - (2) mahAtu dAtA che mATe vaizramaNano putra che. - (3) mahAkrodhI che, mATe cAMDAlano putra che. - (4) roSe bharAya tenuM badhuM karI le che, mATe dhobIno putra che. - (5) sukhe sutelAne caTako bharI uThADe che, mATe vIMchIno putra che. rAjA tenAthI khuza thayo. badhAM maMtrInA uparI tarIke rohakane sthApyo. tene bhoga Adi sAmagrI paNa ApI. - A autpAtikI buddhinuM rohakanuM paheluM dRSTAMta kahyuM. * mULa gAthAnA deTAMto kramazaH kahe che, temAM bIjuM dRSTAMta "paNa', (2) paUT - hoDa, be jaNAe hoDa karI. eka bolyo - jo A badhAM cIbhaDA khAI javAya to huM zuM karIza ? bIjo bolyo ke - nagaranA dvArasthI na nIkaLe tevo lADavo huM tane ApIza. pe'lAe thoDAM thoDAM cIbhaDAM khAIne badhAM mUkI dIdhA. jItI gayo eTale lADavo mAMgyo. tyAre bIjAe rUpiyA ApyA. pe'lAe te levAnI nA pADI. pe'lAe be, traNa, cAra vAva so rUpiyA ApyA, to paNa pe'lAe te kabula na rAkhyA. mAre to lADavo ja joIe.] bIjo mANasa jugArI pAse buddhi levA goya. jugArI buddhi ApI. koI kaMdoInI dukAnothI lADI kharIdIne IndranIle sthApanA kara. pachI bola ke - o lADavA ! nIkaLa, nIkaLa. te lADavo bahAra nIkaLaze nahIM. te pramANe karatA te bIjo mANasa zarata jItI gayo. 202 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda A jugArInI tpAtika buddhi. (3) vRkSa - tyAM phaLo hato, vAMdarA ApatA na hato. patthara vaDe vAMdarAne mAryA, temaNe phaLo mAryA. A rIte DhephA-patthara mArIne phaLo meLavyA che tenI aupAtikI buddhi hatI. (4) mudrArA [bALaka] prasenajita rAjAno putra zreNika, rAjalakSaNathI saMpUrNa hato. tene rAjA kaMI Apato na hato. jethI koI tene mAre nahIM. kheda thavAthI zreNika gherathI nIkaLI gayo. koInI sahAyathI bennAtaTa nagare Avyo. kSINavaibhava thayela zreSThInI zerImAM beTho hato. tenA te punya pratApathI te divase varSe ApavAnA bhAMDono vepAra thayo. prayura pracura dravya te zreSThIne maLyuM. bIjA kahe che - zreSThIne svAnamAM ratnAkara ghera Avyo. zreSThIe potAnI kanyA paraNAvavA yogya joI. tyAre zreSThIe vicAryu ke A svapnanA prasAdathI moTI vibhUti thaze. pachI zreNika zerImAM Avyo. zreSThIe tenI ananya sadeza AkRti joIne vicAryu - te ranAkara thaze. tenA prabhAvathI zreSThIne svecchanA hAthethI amUlya ratno prApta thayA. tyArapachI zreSThIe tene pUchayuM - tuM kono mahemAna che ? teNe kahyuM - 'tamAro' zreSThI, ghera laI gayo. keTaleka kALe tene potAnI putrI paraNAvI. bhogo bhogavatA keTalAMka kALe naMdAe zreiNikanI patnIe svapnamAM zeta hAthIne joyo. garbhavatI thaI. pachI prasenajita rAjAe tene uMTaDI mokalI, jaldI AvI jA, naMdAe pUchatA, zreNike kahyuM - ame rAjagRhImAM pAMDurakuDIthI prasiddha govALa chIe, jo kaMI kAma AvI paDe to kahejo. zreNika gayo. naMdAne devalokathI cyavIne Avela garbhanA anubhAvathI evo dohada utpanna thayo ke huM zreSTha hAthInI upara ArUDha thaIne 'abhaya" ghoSaNA karuM. zreSThI dravya laIne rAjA pAse gayo. rAjAe dravyane grahaNa karyuM, udghoSaNA karAvI. te bALakanuM nAma abhaya rAkhyuM. bALaka moTo thaIne pUche che - mArA pitA koNa che ? naMdAe tene badho vRtAMtA kahyo. abhaye kahyuM - cAlo ApaNe tyAM jaIe. e pramANe sArthanI sAthe baMne gayA. rAjagRhInI bahAra rokAyA. koI gaveSakane mokalyo. te vakhate rAjA maMtrInI zodhamAM hato. teNe kUvAmAM mudrikAne pADI dIdhI. jAhera karyuM ke je A mudrikA kuvAnA kAMThe ubhA ubhA potAnA hAthethI grahaNa karaze, tene rAjA AjIvikA Apaze. abhaye te joyuM. teNe kuvA pAse jaIne chANane vIMTI upara pheMkayu. vIMTI temAM coMTI gaI, chANu sukAI jatAM, pANI bharAvyuM. kinAre ubhA ubhA vIMTI laI lIdhI. rAjAnI pAse jaIne vIMTI ApI. rAjAe tene pUchyuM - tuM koNa che ? abhaye kahyuM - tamAro putra chuM. rAjAe pUchyuM - kaI rIte ane zuM ? te vRtAMta jaNAva. abhayakumAre zreNikane badho ja vRttAM kahyo. rAjAe khuza thaIne khoLAmAM besADyo. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 940 thI 942 pachI teNe potAnI mAtAno rAjamAM ThAThamAThathI praveza karAvyo. e pramANe kALakrame abhaya amAtya [mahAmaMtrI] thayo. A te bALakanI autpAtikI buddhi. (5) paTa [vastra] be jaNa potAnA vastra mUkIne nhAvA gayA. ekanuM vastra majabUta hatuM, bIjAnuM vastra jIrNa hatuM. jIrNa vastravALo majabUta vastra laIne cAlyo gayo. majabUta vastravALo tenI pAse potAnuM vastra mAMge che paNa te Apato nathI. rAjakuLamAM teno vivAda laI gayA. baMnenI strIo dvArA kartana karAyuM, vastra jevuM hatuM tene ApyuM. bIjA kahe che - mAthAmAM bharAyela tAMtaNo joyo, ekane mAthe unano hato, bIjAnA mAte sutarano, tenA AdhAre jenuM je vastra hatuM te tene ApyuM. A te kAraNikanI autpAtikI buddhi jANavI. (6) sarTa - koI maLano tyAga karato hato tyAre tyAM be saraTa be kAkIDAno kalaha cAlato hato. te jyAM beTho hato tenI nIce bila hatuM. eka kAkIDo temAM pravezyo, pUchaDAno sparza thayo. te ghera gayo tenA manamAM evuM bharAI gayeluM ke kAkIDo peTamAM besI gayela che. adhRtithI te dubaLo thavA lAgyo. vaidhe pUchyuM - jo so rUpiyA Apa to kADhI dauM. pachI teNe ghaDAmAM kAkIDo nAMkhyo. lAkha vaDe lepana karyu. virecana ApyuM. malatyAgathI kAkIDo nIkaLI gayo te batAvyo. A te vaidhanI autpAtikI buddhi. * X " x (7) zA - kAgaDo, canIka [buddha anuyAyI] e bALasAdhune pUchyuM - zuM Arhato sarvajJo che ? gADha rIte hA pADI, 60,000 kAgaDA ahIM bennAtaTa nagare vase che. jo ochA hoya to bahAra gayA haze, vadhAre hoya to prAthUrNaka mahemAna kAgaDA AvyA haze. A te bALasAdhunI autpAtikI buddhi. bIjuM - vaNike nidhi joyo, potAnI strInI parIkSA karI ke teNI rahasya dhArI rAkhe che ke nahIM. te bolyo - sapheda kAgaDo adhiSThAna - pRSTha bhAgamAM pravezyo, te strIe tenI sakhIne kahyuM, cAvat te rAjAe sAMbhaLyuM. rAjAe pUchatAM vaNike sAco vRttAMta kahyo. rAjAe tene maMtrIpada ApyuM. A te vaNinI autpAtikI buddhi. (8) uccAra-maLa. brAhmaNanI patnI taruNI hatI. bIje gAma laI javAtAM dhUrtanI sAthe Asakta banI. tenA kAraNe baMne vacce jhaghaDo thayo. brAhmaNe kahyuM - A patnI mArI che, dhUrve kahyuM mArI che. maMtrIe te strIne pUchyuM - tArA patine zuM khavaDAveluM? strI bolI - talanA lADu tene virecana apAyuM brAhmaNanI viSTAmAM tala nIkaLyA, tethI dhUrtane mArIne hAMkI kADhyo - A te kAraNikanI autpAtikI buddhi. (9) hAthI - vasaMtapuramAM rAjA maMtrInI zodhamAM hato. teNe ghoSaNA karAvI ke - je A mahA moTA hAthInuM vajana karI Apaze tene huM lAkha mudrA ApIza. eka puruSa eka nAvamAM hAthIne laIne athAga pANI hatuM. tyAM sudhI laI gayo. pANImAM nAva jeTalI DUbI tyAM nizAnI karI. hAthIne utArIne nizAnI sudhI nAva DUbe tyAM 203 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 sudhI koSTha-pattharo nAMkhyA pachI te kASTha ane pattharanuM vajana karI lIdhuM. rAjAe tenuM sanmAna karI maMtrI banAvyo. 204 A tenI otpAtikI buddhi. bIjA evuM kahe che ke gAyano mArga, zIlA vaDe naSTa thayo, pITha uparathI paDelane lAvyA ItyAdi (A daSTAMtamAM ame kaMI samajyA nathI. (10) ghayaNa - A nAmano sarva rahasyane jANanAro eka bhAMDa hato. koI vakhata rAjA devInA guNagAna kare che. teNI khUba ja nirogI che ItyAdi. te ghayaNe kahyuM - AvuM hoI zake nahIM. rAjAe pUchyuM - kema na hoya ? te bhAMDa bolyo - sAme puSpa ke kesarA mUko to khabara paDe. rAjAne te pramANe jijJAsA thaI. rANI haMmezAM adhovAyu chUTe tyAre sugaMdhI puSpAdi rAjA sAme mUkI detI, tethI rAjAne durgandhanI khabara paDatI na hatI. rAjAe puSpadUra karatAM jANI gayo ke hakIkata zuM che ? tyAre rAjA hasyo. bahu Agraha karatAM rAjAe kAraNa kahyuM. rANIe bhAMDane dezanikAlanI AjJA karI. tyAre joDAno bhAra upADIne upasthita thayo. gAmegAma uDDAhaNa thavAnA bhayathI tene rokI lIdho. A te dhayaNa bhAMDanI autpAtikI buddhi. (11) golaka - nAkamAM lAkhano goLo pesI gayelo. tapAvelI loDhAnI saLIthI ogALIne kADhI naMkhAyo, A ogALanAranI autpAtikI buddhi. (12) staMbha - rAjA maMtrInI zodhamAM hato, ghoSaNA karAvavAmAM AvI. taLAvanI madhyamAM rahela staMbhane je kinAre rahIne gAMTho bAMdhI de, tene lAkha mudrA ApavAmAM Avaze. tyAre koIke kinAre khIlo bAMdhyo, tyAM dorI bAMdhI, pALe pALe pharIne pharato bAMdhI dIdho, spardhA jItI gayo. tene maMtrI banAvyo. A tenI autpAtikI buddhi. (13) kSullaka - bALa sAdhu. koI parivrAjikAe kahyuM ke koI je kare te kartavya huM paNa karI batAvuM, tevI huM kuzalakamAM chuM. koI bALa sAdhu bhikSA mATe nIkaLela, teNe A ghoSaNA sAMbhalI, teNe te paDaho rokI lIdho arthAt A paDakAra jhIlI lIdho. te sAdhu rAjakuLamAM gayo. tene joyo. parivrAjikA bolI - kyAMthI zarU karuM ? kSullake sAgArika [mehana, puruSa liMga] batAvyuM. parivrAjikA kaI rIte batAve ? kSullaka jItI gayo. pachI teNe mUtra karatAM kamaLa AlekhyuM. parivrAjikA tema karavA asamartha hatI, kSullaka jItI gayo. A te kSullakanI autpAtikI buddhi. (14) mArgastrI - koI puruSa tenI patnIne laIne yAna vaDe bIje gAma jaI rahyo hato. te zarIra ciMtAne mATe utaryo. tenI patnInA rUpamAM koI vyaMtarI tenI pAchaLa paDI gaI. potAnI patnI pAchaLa AvIne raDavA lAgI. baMne strI tenI patnI hovAno dAvo karavA lAgI. vivAda rAjamAM gayo. tyAre maMtrIe kahyuM ke dUra rahIne hAtha prasArI A puruSane sparza karI zake, te tenI patnI. tyAre vyaMtarIe ghaNe dUrathI hAtha laMbAvI sparza karyo, tenAthI jANI lIdhuM ke A koI devI che. A te maMtrInI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 940 thI 942 205 206 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 aupAtikI buddhi. 0 mArgamAM strI - maladeva ane kaMDarIka mArge jatA hatA. eTalAmAM koI eka puraSa tenI A sAthe joyo. kaMDarIka tenA rUpamAM mUcha pAmyo. mUladeve tene kahyuM - huM tane kaMIka ghaTatuM karI ApIza. pachI mUladeva tene eka vananikuMjamAM sthApIne ubho rahyo. eTalAmAM te puruSa potAnI strI sAthe Avyo. mUladeve kahyuM - ahIM mArI strIne prasUti Ave tema che, to A strIne mokalo. pe'lA puruSe tenI strIne mokalI, te strI kaMDarIkanI sAthe rahIne AvI gaI. [saMbhoga karIne AvI gaI.] AvIne pachI vastra laIne mUladevane te dhUta kahe che ane hAsya kare che. piyAne bALaka thayuM nathI. A te baMnenI autpAtikI buddhi.. (15) pati- be pati piraSa)ne eka patnI hatI, lokamAM kahevAtuM ke te rIte baMne pati upara samAna sneha che, rAjAe te vAta sAMbhaLI. tene ghaNuM vismaya thayuM, maMtrI bolyo - AvuM kaI rIte thaI zake ? avazya be uparanA snehamAM taphAvata hoya ja. teNe te strIne eka lekha [] Ayo. A baMnene bIje gAma javuM paDaze. eka pUrvamAM javAnuM che, bIjAe pazcimamAM javAnuM che. te divase ja AvI jaze. tyAre te strIe ekane pUrvamAM mokalyo, bIjAne pazcimamAM mokalyo, jenA upara dveSa hato. tene pUrvamAM jatAM ke pUrvathI pAchA AvatA baMne vakhate kapALe [sAmAM) sUrya raheto hato, tenAthI jANyuM ke tenA upara ocho prema che. sajAne chatAM zraddhA na thaI. maMtrIe pharI paNa mokalyA. mANasonA mukhathI baMnenI bImArInI vAta sAMbhaLI, te bolI amuka puruSa zarIre majabuta che, paNa bIjo maMda saMghayaNavALo che, mATe mAre jAte ja upacAra kasvo paDaze, tethI teNI te tarapha gaI tyAre lokoe jANyuM ke te bIjo puruSa te strIne vadhu ISTa che. A te maMtrInI autpAtikI buddhi. (16) putra - eka vaNikta be patnI hatI, baMne mATe samAna sneha hato. te bIjA rAjyamAM gayo, tyAM maraNa pAmyo. tenI eka panIne hato te paNa baMne mAtAmAM koI taphAvata jANato na hato. eka strI bolI ke A putra mAro che, bIjI strI bolI - putra mAro che. teno vivAda zAMta thato na hato. maMtrI bolyo - je dhanA che tenA be bhAga pADI lo, putranA paNa be bhAga karavata vaDe karI nAMkho. je te paganI kharekharI mAtA hatI te bolI - A mane mArazo nahIM, teNIne ja ApI do. tyAre A ja kharI mAtA che tema jANI tene paNa ApI dIdho. A te maMtrInI otpAtikI baddhi. [dhe vikti -94mAMnA bAkInA dRSTAMtonuM vivaraNa kare che. (13) madhusika - madhapuDo. koI strI kulaTA hatI [kolikI] jhADI vacce koI pakSa sAthe ratikriDA karatI sutelI hatI. teNIe upara madhapuDo che tema jANuM. tyArapachI jyAre teno pati madha kharIdavA jato hato tyAre tene rokyo, tene kahyuM ke - madha kharIda na karo, huM tamane madhapuDo dekhADuM chuM. te baMne mANasa jhALImAM gayA. puruSane madhapuDo na dekhAyo. pachI te vaNakaraputrIe teinI patnIe je rIte bIjA purUSa sAthe ratikriDA kaztI te ja Asane sUIne-rahIne madhapuDo batAvyo tyAre puruSa samajI gayo ke A strI kulaTA (rakhaDu che, anyathA tene A madhapuDAnI khabara kema paDI ? A tenI autpAtikI buddhi. (18) mudrikA - purohita, tene tyAM thApaNa mUkela dhana koIne pAchuM Apato na hato, koI divase koI kumake tene tyAM thApaNa mUkI, pAchuM levA gayo tyAre na ApyuM. te dramaka vihvaLa thaI gayo. amAtya gayo. teNe paNa mAMgaNI karI * x - rAjAe purohitane kahyuM, purohita Apato nathI, te bolyo ke meM lIdhA ja nathI. - x * x - koI vakhate rAja sAthe jugAra ramato hato, nAma mudrikA lIdhI. rAjAe lAkha mudrA manuSyanA hAthamAM ApI, kahevaDAvyuM ke amuka kALe dramake hajAra nakulaka tamAre tyAM thApaNa mUkelA, te Apo. tenI patnI bolI AmAMthI je hoya te oLakhI lo. mANasa laIne Avyo. dramake oLakhIne potAnI thApaNa laI lIdhI. purohitanI jIbha chedAI. A te rAjAnI aupAtikI buddhi. (19) aMka - pUrvavata koI eka thApaNa mUkelI. cihna karI, thelI sIvIne mUkelI. thApaNa lenAre temAM khoTA rUpiyA bharIne mUkI dIdhA. te pramANe ja sIvI dIdhI. thApaNa levA Avyo tyAre thelI ApI dIdhI. teNe muddA ughADI, khoTA rUpiyA joyA. vivAda thayo, rAja darabAre pahoMcyA. pUchyuM keTalA rUpiyA mUkelA ? - hajAra rUpiyA. gaNIne gAMTha bAMdhI dIdhI. paNa thApaNa lenAro tene pUrvavatu sIvI zakyo nahIM. tenAthI jAyuM ke te khoTo che. mUkanAne sAcA rUpiyA apAvyA. A te kAraNikanI autpAtikI buddhi. (20) nANaka * pUrvavat thApaNa mUkI, pAchA ApanI veLA navA ane anAmUlyavALA dravyane pAchuM ApyuM. dramma (mULa nANAM) saMbaMdhI pRcchA thaI. rAjakuLe vivAda gayo. amAtyae levaDadevaDa vakhatano kALa pUNyo. dvamake te kALa kahyo,te ciraMtana kALa hato. te jANIne thApaNa lenArane daMDa karyo. A te nyAya karanAranI autpAtikI baddhi. (21) bhikSu - pUrvavat nikSepa. bhikSu nANA pAcho Apato nathI. dramake jugArInI sahAya mAMgI, teoe pUchatAM je ghaTanA banelI te kahI dIdhI. teo sonAnI kholaka laIne bhikSanI pAse gayA. ame caityonA vaMdanArthe jaIe chIe. A thApaNa rahevA do. pe'lA kumakane kahI rAkhela ke tuM A avasare AvIne tArI thApaNa pAchI mAMga che. te bhiAe navI thApaNanA lobhathI tenI thApaNa pAchI ApI dIdhI. dhutakAro "amArI thApaNa peTImAM rAkhIne kAle AvIzuM" ema kahIne nIkaLI gayA - A te dhutakAronI aupAtikI buddhi. (22) ceTaka nidhAna - be mitro hatA. te baMnee nidhAna joyuM. AvatI kAle sArA nakSatramAM laI jaIzuM ema nakkI karyuM. temAMthI eka mitre rAtre badhuM laIne temAM aMgArA bharI dIdhA. bIje divase nidhAnamAM aMgArA joyA. te dhad bolyo - aho! ApaNe maMdapuNya chIe, nahIM to nidhAnanA aMgArA kaI rIte thaI gayA ? bIjA mitra te vAta jANI gayo. paNa manane bhAva teNe jaNAvavA na dIdho. teNe pe'lA mitranI pratimA banAvI. tyArapachI be vAMdarA lAvyo. tenI upara bhojanAdi Ape che. te baMne Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 940 thI 942 bhukhathI pIDAIne te pratimAne cATavA lAgyA. koI divase bhojana taiyAra karIne pahelA mitranA be bALakone te lAvyo. pachI te baMnene chUpAvI dIdhA. pahelA mitrane bALako pAchA Apato nathI. mAMgyA tyAre kahyuM ke - te baMne bALako vAMdarA thaI gayA che. pahelo mitra Avyo. tene pratimAnA sthAne besADyo. vAMdarAne chuTA mUkyA. baMne vAMdarA kilakilATa karatA AvIne pahelA mitrane vaLagI gayA. 203 bIjA mitrae te pahelAM mitrane kahyuM - A tamArAne be putro pahelA mitrae pUchyuM. kaI rIte mArA baMne putro vAMdarA thaI gayA? teNe javAba Apyo - je rIte dInAranA aMgArA thaI gayA, te rIte tArA putro vAMdarA thaI gayA. e pramANe pahelA mitra samajI gayo. teNe nidhAnano bhAga ApI dIdho. A te mitranI autpAttikI buddhi. (23) zikSAzAstra - dhanurveda, tyAM eka kulaputra dhanurvedamAM kuzaLa hato. te kyAMka paNa jaIne koI zreSThI putrane dhanurvidhA zIkhaDAve che. e rIte te dhana kamAyo. teoe paNa ghaNuM dravya ApyuM, jyAre jaze tyAre tene mArIzuM ema vicAryu. gharathI nIkaLatA, koI upAyathI te dhana Apato nathI. teNe jANI lIdhuM ke A loko tene mAvAnA che. tyArapachI teNe saMjJAtakone samajAvyuM ke huM rAtrinA chANanA piMDane nadImAM pheMkIza. tethI Apo. teNe golakane dravyanI sAthe vALI dIdhA. A amArI vidhi che ke tithi ane pUrvemAM tene bALaka sAthe nadImAM pheMkIe chIe. e pramANe dravya vahevaDAvIne te nAsI gayo. A tenI autpAtikI buddhi. (24) arthazAstra - eka putra ane be zokya hatI. putrAdi mATe vivAda thayo. rANIe kahyuM ke - mAre putra thaze, te A azokavRkSanI nIce rahIne A vivAdano nyAya karaze. tyAM sudhI tame baMne vizeSathI khAo-pIo. jeno putra na hato, teNI vicAre che ke ATalo kALa prApta thayo. pachI na jANe zuM thaze? teNIe rANInI vAta kabUla rAkhI. rANI samajI gaI, nakkI A putra teNIno nathI. A te rANInI autpAtikI buddhi. (25) IcchA - eka strIno pati mRtyu pAmyo. dravyane vyAje mUkyuM AvatuM nathI. teNIe tenA patinA mitrane kahyuM - tuM A dhanAdi vahana kara. te mitra bolyo - jo mane temAMthI bhAga Ape to rAkhuM. teNI bolI - tuM je Icche te bhAga mane Apaje. te mitra te strIne tuccha bhAga Ape che. teNI Avo bhAga levA taiyAra na hatI. vivAda thayo. amAtyae bolAvIne be DhagalA karyA. mitrane pUchyuM - tuM zuM Icche che ? mitrae moTo Dhagalo ISTa che tema kahyuM. amAtya bolyo ke te Dhagalo Ane ApI de. kemake tane je ISTa hoya te devAnuM kahela che. A te kAraNikanI autpAtikI buddhi. (26) zatAhasa [lAkha] - koI eka paribhraSTa [parivrAjaka] hato. tenI pAse eka lAkha mUlyanuM khora [pAtra] hatuM. teNe kahyuM - jo mane koI apUrva vastu saMbhaLAve, Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 tene huM A pAtra ApI daIza, te vAta tyAM rahelA koI siddha putrae sAMbhaLI. teNe kahyuM - tArA pitA, mArA pitAnA purepurA eka lAkha rUpiyAnA devAdAra che. jo te A vAta pahelAM sAMbhaLI hoya to mane te lAkha rUpiyA ApI de, jo kadApI na sAMbhaLela hoya to A pAtra ApI de, te zarata jItI gayo. A te siddhaputranI autpAtikI buddhi. autpAtikI buddhi [dRSTAMta sahita kahI. have vainayikI buddhinA lakSaNo pratipAdita karatAM kahe che - * niyukti-943 : bhAra nistaraNa samartha, trivarga sUtramArthano sAra grahaNa karela, ubhayalokanA phaLavALI, vinayathI udbhavela te vainayikI buddhi hoya che. * vivecana-943 : 208 A ati guru kArya che, duHsAdhya nirvahatvathI bhAra jevo bhAra, tenA nistaraNamAM samartha, te bhAranistaraNa samarca, traNa vargo te trivarga-loka rUDhithI dharma, artha, kAma. tene prApta karavAnA upAyane pratipAdana-nibaMdhana sUtra che, teno artha, pramANasAra. je buddhimAM rahelA che te athavA trivarga eTale prailokya [tenA sArarUpa] [zaMkA] adhyayanamAM azruta nikRta abhini ke adhika adhikAramAM autpAtikI Adi buddhi catuSka kahela che. trivarga sUtrArthanA gRhIta sAratvamAM azruta niHsRtatva kahyuM te viruddha nathI? zrutAbhyAsa vinA trivargano sUtrArtha gRhIta sAratva saMbhavato nathI. [samAdhAna ahIM prAyaH vRttine AzrIne azrutanitRtva kahela che tethI svA zrutanikRta bhAve doSa nathI. 'ubhayaloka phalavALI' Aloka-paralokanA phalavALI. 'vinaya samutthA' vinayathI udbhavela buddhi hoya che. A buddhinA ja ziSyajananA anugrane mATe udAharaNo vaDe svarUpane darzAvatA kahe che - * niyukti-944,945 : (1) nimitta, (2) arthazAstra, (3) lekha-lipi, (4) gaNita, (5) kUvo, (6) azva, (7) goDo, (8) lakSaNa, (9) graMthi, (10) auSadha, (11) gaNikA ane rathika, (12) sItA sADI lAMbu ghAsa krauMca pakSIne DAbe, (13) nIvaudaka (14) gAya ghoDo ane vRkSathI paDavuM [ATalA dRSTAMto che. * vivecana-944,945 : baMne gAthAno artha kathAnakathI jANavo. te A pramANe - (1) nimitta - eka siddhaputrane be ziSyo hatA. baMnene nimitta jotAM zIkhavela hatuM. koI vakhate teo tRNa ane kASTha levAne nIkaLyA. teoe hAthInA pagalAM joyA. e ke kahyuM ke - A hAthaNInA pagalAM che. kaI rIte tuM ema kahe che ? tenA mUtranI dhArA joIne. vaLI te hAthaNI eka AMkhe kANI che. kaI rIte ? teNIe eka ja paDakhAnuM ghAsa khAdheluM che. teNe kAyikI-mUtra vaDe ja jANela ke strI che ke puruSa Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 944,945 che. vaLI te hAthaNI prasUtA-garbhavatI che. kaI rIte jANyuM ? eka hAtha [5]no Teko karIne ubhI thayela che. mATe te garbhavatI ja hoya. tene putra ja thaze. kemake teno jamaNo paga bhAre che. ItyAdi - 4 - 209 nadInA kAMThe eka vRddhAno putra mokalela hato. te putranA Agamana vize pUchyuM. te vRddhAno ghaDo paDIne phUTI gayo. tyAre eka ziSya bolyo ke - tenAthI janmelA vaDe te ja janmyuM. [mATImAMthI thayelo ghaDo mATImaya thaI gayo.] te rIte teno putra paNa marI gayo che, ema jANavuM. bIjo ziSya kahe che - he vRddhA! tuM ghera jA. te putra ghera AvI gayo che. vRddhA ghera gaI. harSita thaI, pahelAM ja putra ghera AvI gayo hato. vaLI te rUpiyA laIne Avelo hato. teno satkAra karyo. bIjA ziSyae pUchyuM - mane sadbhAva kema kaheto nathI ? AcAryae baMnene pUchyuM, teo dvArA je kaMI banela hatuM te kahevAyuM. eke nimittanI vyApattimAM maraNa kahyuM, kemake bhUmimAMthI utpanna thaI ane bhUmimAM maLI gayo. e pramANe te bALaka paNa temAMthI janmyo ane temAM maLI gayo. A pramANe zloka che, gurune pUchyuM - AmAM mAro zo doSa che ? = gurue kahyuM - tane zikSaNa samyak rIte pariNamela nathI. bIjA ziSyane pariNamyuM, te tenI vainayikI buddhi. (2) arthazAstra - kalpaka ane dahIMnA bhAjanavALo bhikSu kalApaka. evA prakAranuM dRSTAMta che. vizeSamAM vRttikAre kaMI noMdhela nathI. cUrNimAM kaMI kahyuM nathI. (3) lekha - jemake aDhAra prakAranI lipino jANanAra. (4) gaNita - e pramANe gaNitamAM paNa jANavuM. bIjA kahe che ke - rAjakumAro, vartula [daDA]vaDe ramatA akSaro zIkhyA ane gaNita paNa zIkhyA, A temanI baMne viSayamAM vainayikI buddhi. (5) kUvo - kUvo khodavAnI jANakArIvALAe kahyuM - ATale dUra jatAM pANI maLaze. teo khodavA lAgyA. teTale sudhI gayA. teNe kahyuM - paDakhAmAM khodo ema kahyuM. ghoSakano zabda sAMbhalIne pANI uchaLIne bahAra AvyuM. A tenI vainayikI buddhi. (6) azva - azvano eka vepArI, dvArikA nagarIe gayo. badhAM kumAroe kadAvara ane moTA ghoDA lIdhA. vAsudeve durbaLa paNa lakSaNavALo evo je ghoDo hato, te kharIdho. te kAryano nirvAha karanAro thayo. A te vAsudevanI vainayikI buddhi jANavI. (7) gadheDo - rAjA taruNapriya hato, te nIkaLyo. aTavImAM sainya tRSA vaDe pIDAvA lAgyuM, sthavira [vRddha]ne vize pUche che. [koI sthavira che ?] eka yuvAna pitRbhakta hato, te potAnA pitAne sAthe lAvelo hato. te vRddhe kahyuM - jyAM gadheDA pezAba kare tyAM zirAjaLa hoya che. bIjA kahe che - udghANa vaDe ja jaLAzaye gamana thAya. A te vRddhanI vainayikI buddhi jANavI. 32/14 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 (8) lakSaNa - pArasa dezamAM eka azvarakSaka hato. azva svAmInI putrI sAthe tene saMparka hato. "tene varSAnte tenI IcchA mujaba be ghoDA levAnA" ema azva svAmIe tene kahela. tethI te sArA-narasA ghoDA tapAsI rahyo hato. azvavAmInI putrIe tene kahyuM - je ghoDo uMcA sthAnethI - vRkSa uparathI patthara bharela cAmaDAnuM pAtra pheMkatA paNa je trAsa na pAme te ghoDo levo ane Dhola vagADatAM je trAsa na pAme te ghoDo levo. 210 jyAre vetanano avasara Avyo, tyAre azvarakSake kahyuM - mane amuka-amuka e be ghoDA Apo. azvasvAmIe tene kahyuM - badhAM ghoDAM laI jA, tAre A be ghoDAnuM zuM prayojana che ? azvasvAmI te be ghoDA ApavA Icchato na hato. teNe tenI patnIne kahyuM - ghoDAne badale Ane ApaNI putrI ja ApI daIe. putrI ApavAnI tenI patnIe nA pADI, te teNInI sAthe kalaha-jhaghaDo karavA lAgyo. "lakSaNayuktathI kuTuMba vRddhi pAme che.'' azvasvAmI eka dRSTAMta Ape che - eka mAmAe potAnA bhANejane potAnI putrI paraNAvI. te kaMI ja kAma karato na hato. tenI patnIthI prerAIne rojeroja aTavImAM jato ane khAlI hAthe te pAcho Avato hato. e rIte bhamatAM-bhamatAM cha mAsa gayA pachI tene kASTha prApta thayuM, temAMthI kuDava [eka mApa che te] banAvyuM. tenAthI mapAyeluM akSata thAya che. te kAraNe koI zreSThIe te kuDavane lAkha sonAmahora ApI kharIdhuM. e pramANe jema te sUtradhAre svakuLane dhanavALuM karyu, tema azvanI rakSA mATe A azvarakSaka paNa rAkhI levA yogya che. A te azvasvAmInI vainayikI buddhi jANavI. (9) graMthi - pATalIputramAM muDa nAme rAjA hato. pAdalipta AcArya hatA. tyAM jJAtR [jANItA] e ATaluM mokalyuM sUtra, chedAyelI aDadhI lAkaDI, jenuM moTuM nAza pAmeluM che tevI peTI. koI tenuM rahasya jANI zakyuM nahIM. pAdaliptAcAryane bolAvyA. temane pUchyuM - he bhagavan ! tame AnuM rahasya jANo cho ? "sArI rIte jANuM chuM'' ema javAba Apyo. sUtrane uSNa pANImAM nAMkhyu, mINa ogaLI gayuM, teno agrabhAga arthAt cheDo dekhAyo. lAThI-daMDa pANImAM nAMkhyo, mULa bhAga bhAre hovAthI nIce DUbavA lAgyo, tenAthI tenuM mULa jANI lIdhuM. peTI athavA dAbaDo lAkha vaDe vIMTaLAyela hato, garama pANImAM nAMkhatA ughaDI gayo. tyArapachI AcArya bhagavaMte bhAMgelA tubaDAne ratnothI bharIne soMya vaDe sIvI dIdhuM. pachI turaMta mokalyuM ane kahevaDAvyuM ke Ane toDyA vinA ughADIne sno grahaNa karo. teo sAMdho kyAM che, te jANI zakyA nahIM pariNAme hArI gayA. A te AcAryanI painayikI buddhi. (10) 16 - para sainya nagarane ruMdhavA mATe AvI rahyuM hatuM, te jANIne rAjAe pANIno vinAza karavAnI buddhithI jheranA DhagalAM maMgAvyA. te vakhate vaidha mAtra cava pramANa jhera laIne Avyo. rAjA tenI upara ropAyamAna thayo. vaidhe temane kahyuM Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao-1, namaskAra ni - 944,945 ra1 212 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 - A jhera zata-sahasa bedhI che. rAjAe pUchayuM - kaI rIte ? maravA paDelA hAthIne maMgAvyo. tenA pUMchaDAnA vALane jheravALo karyo. auSadhanA kaNa vaDe te jhera pAchuM kheMcI lIdhuM. pacI te ja vALa vaDe tyAM jhera ApyuM. jhera tenA AkhA zarIramAM vyApta thaI gayuM. A Akho paNa have jhezyakata thaI gayo che. je koI have Ane khAze, te paNa jhera thaI jaze. A zatasahasavedhI jhera che. rAjAe pUchayuM - tenA nivAraNanI koI vidhi che ? vaidhe kahyuM - te paNa che. pUrvavat agade-vaidhe te vidhi paNa ApI. A te vaidyanI vainAyikI buddhi jANavI. vadhu keTaluM kahevuM ? asAra vaDe ane pratipakSa darzana vaDe teNe Aya ane upAyanuM kuzaLa darzana karAvyuM. (11) rathika ane gaNikA - eka ja deTAMta che. te A pramANe - pATalIputramAM be gaNikA hatI - kozA ane upakozA. kozAnI sAthe sthUlabhadra svAmI rahyA ane dIkSA lIdhI. jeNe teNIne tyAM comAsu paNa karyuM ane pachI kozA gaNikA zrAvikA thaI. rAjAnA niyoga sivAya anyatra badhe ja teNIe brAhma nA AyaravA pratyAkhyAna karyuM. koI cike rAjAne khuza karyo ane teNe InAmamAM kozA gaNikAne mAMgI, sajAe InAmamAM ApI. teNI vAraMvAra sthUlabhadra svAmInA guNagAna karyA kare che, paNa racikane te pramANe sevatI nathI. thika teNIne potAnuM vijJAna darzAvavAnI IcchAthI azokavanikAmAM laI jAya che. teNe jamIna upara ja rahIne AMbAnI lumane toDI batAvI. teNe bANanI pAchaLa bANa choDI, ekabIjAne joDatA joDatA hAthanA abhyAsathI ardhacaMdrAkAra karI, luma toDIne grahaNa karI batAvI. to paNa kozAne saMtoSa pamADI zakyo nahIM. tyAre gaNikAne pUchyuM ke - zuM A duSkara nathI ? tyAre gaNikA bolI - jo have mArI kaLA batAvuM sarasavano Dhagalo karyo, soyane temAM mUDI, temAM phUlanI karNikAne parovI. tenA upara nRtya karI batAvyuM. ravika Abho banI gayo. tyArapachI gaNikA bolI ke - A AMbAnI lumane toDavI te koI dukara kArya nathI ane meM je nartana karyuM temAM paNa kaMI dukara nathI. kemake baMne zikSA dvArA sAdhya kRtyo che. dukara to te mahAnubhava che, je muni pramadAvanamAM - gaNikAnI citrazALAmAM vasyA. [chatAM brahmacArI rahyA ke je kaLA teo zIkhyA na hatA.) e rIte teNe rathikane bodha pamADyo, rasika zAMta thayo. A te baMnenI painacikI buddhi jANavI. (12) sItA sATI, ItyAdi ahIM kathA AvI kaMIka che - koI AcArya vaDe rAjaputrone zikSaNa apAyuM. teNe dhana meLavyuM dravyalobhI evo te rAjA te AcAryane mArI nAMkhavA Icchato hato. te bALakoe vicAra karyo ke - ANe ApaNane vidhA ApI. koI upAyathI ApaNe teno vistAra - bacAva karavo joIe. jyAre te jamIne AvatA hatA tyAre khAnanI sADI - dhotIne mAMge che. te zaka bolyA ke - aho sADI zItA che arthAta dhotI ThaMDI che. e pramANe jaNAvyuM. ghAsanA taNakhalAMne dvAranI sanmukha karyuM ane kahyuM ke aho! A tRNa to lAMbu che. kayane pahelA pradakSiNA karAvAya che. te divase pradakSiNA na karAvAI. tethI jANyuM ke rAjA vikta che. mArga lAMbo che, rakSaNa zIta che, tAro saMhAra nakkI che. e pramANe jANIne te AcArya [zikSaka] nAsI gayo. A te baMnenI vainAyikI buddhi (13) nIvodaka - koI vaNikanI patnI hatI, vaNika-patine ghaNo kALa paradeza gaye thayo hovAthI te strI potAnA manano bhAva dAsIne kahe che - prAdurNaka * koI jAra puruSane mahemAna tarIke laI Ava. dAsI evA prAdhurNaka-mahemAnane ghera lAvI. tenuM bhadra karyuM arthAt nakha vagere kapAvyA, snAnAdi karAvyuM. saminA gharamAM praveza karAvyo. te puruSane tarasa lAgI, tene nIvodaka - nevAnuM pANI pIvaDAvyuM, te pANI pIne marI gayo. tyAre tene devakulikAmAM tyajI dIdho. tenA nakha vagere tAjA kapAyelA joIne vANaMdone bolAvIne amAtyae puchatAcha karI. koNa Avela hatuM. vANaMde kahyuM - dAsI AvelI. teNIne prahAra karatA te sAcuM bolI gaI. vaNikanI patnIne bolAvIne pUchyuM- teNI je ghaTanA jema banelI tema kahI dIdhI, nevAne tapAsavAmAM AvyA. tyAM eka vayAmAM vidhavALo sarpa joyo. A te amAtyanI vaikayikI buddhi jANavI. (14) gAya, ghoDo, vRkSathI paDavuM. A eka ja daiTAMta che, te A rIte - koI eka kRtapunya - kamabhAgI hato, te je kaMI kare che. te vinAza pAmatuM, te mitranI pAse be baLada mAMgIne lAvyo, tenA vaDe haLa calAve che. vikAle baMne baLadane lAvyo, vADAmAM bAMdhyA. raNe coro AvI baLadane corIne laI gayA. mitre baLada pAchA mAMgyA, paNa te lajjAthI mitranI pAse Avato nathI. kemake te jamato hato ane mitra suto hato. tyAre coro vADAmAMthI baLadone laI gayelA. baMne vacce vivAda thayo, teno mitra tene rAjakuLamAM DhasaDI gayo. mArgamAM koI purA ghoDA upara AvI rahyo hato. teNe te ghoDesvArane pADI dIdho, te nAsI gayA. ghoDesvAre apuNyakane kahyuM - ghoDAne vALa, teNe marmamAM ghAta karyo. ghoDo marI gayo. te ghoDesvAra paNa ghoDA mATe tenI pAchaLa lAgyo. rAjadhAnI jatAM te traNe vikAle nagarInI bAhirikAmAM sutA hatA. tyAM mallo sutA hatA, A gaNa paNa tyAM ja rahyA. te apunyaka vicAre che ke - mane cAvajIvanuM baMdhana karaze. tenA karatA to mAre zreyaskara e che ke - mane potAne uMce bAMdhIne laTakI javuM. bIjA sutA hatA tyAre te pAzo bAMdhIne vRkSanI DALe laTakI gayo. te DALa ghaNI pAtaLI hatI. tethI tuTI gaI. te sIdho moTA mala upara paDyo, te mala tyAM ja marI gayo. te maloe Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao-1, namaskAra ni - 944,945 paNa tene pakaDyo. baMdhaka banAvIne rAja darabAre tene laI gayA. traNee je banyuM hatuM te kahyuM. apucakane maMtrIe pUchyuM ke zuM A vAta barAbara che ? teNe kabUla karyuM. kumAra maMtrIe kahyuM ke - A tane be baLada ApI deze, paNa tuM tene be AMkho kADhI Apa, A tane azva ApI deze, badalAmAM tArI jIbha ukheDIne Apa. A apUnyaka nIce suI raheze. tyAre malomAMnA koI eke phAMso bAMdhIne tenA upara paDavuM. e pramANe kahIne kumAra maMtrIe pucakane choDAvyo. A te maMtrInI vainAyikI buddhi jANavI. have karmanA buddhinA lakSaNonuM pratipAdana karatA kahe che - * niyukti -946 - upayoga Tasara, kamapasaMga parivolaNathI vizAla, sAdhakRta phalavatI, karma karavAthI utpanna te kamaLa buddhi jANavI. * vivecana-946 - upayojana te upayoga, vivakSita karmamAM manathI abhiniveza, sAra- te ja karmano paramArtha upayoga vaDe daSTa sAra jenAthI che che. karmamAM prasaMga - abhyAsa, parigholana - vicAra, A karmanA abhyAsathI thayela vicArano vistAra, sAdhakRta - sArI rIte karAyela, vidvAno vaDe prazaMsA karAyela ke "sAruM karyuM" tethI phaLavatI athavA 'sAru karyuM' evuM zeSa phaLa jenuM che, te tathA, karma-(kArya) vaDe udbhavela buddhi. AnuM paNa ziSyavarganI anukaMpAne mATe udAharaNa vaDe svarUpa darzAvavAne mATe kahe che - * niyukti-947 : (1) kairazcika, (2) kRSika, (3) kolika, (4) dad, (5) motI, (6) ghI, (7) plavaka, (8) tuwAga-taMtuvAya, (9) vakI -sutara, (10) pUtika, (11) ghaTakAra, (12) citrakAra - e bAra daSTAMta che. * vivecana-947 : (1) daizcika eTale suvarNakAra - vAraMvAranA yogathI aMdhakAramAM paNa rUpiyAne jANe che, hAthanA sparza mAtrathI oLakhI jAya. (2) karSaka eTale kheDUta - phaLanI niSattine jANe che, daSTAMta che - eka core kyAMka padmAkAre khAtara pADyuM. te janavAda sAMbhaLe che [kemake lokone Azcarya thayelI kheDUta bolyo - zikSitane zuM duSkara che ? core te kathana sAMbhaLyuM, jaIne pUchyuM te kheDUtane ke mArI tuM niMdA kema kare che ? cora charI kheMcIne bolyo ke huM tane mArI nAMkhIza. kheDUte kahyuM - tuM pahelA jo. kapaDuM pAtharyuM. DAMgaranI muThThIbharI. pachI bolyo ke - A DAMgarane uMdhI pADuM ke sanmukha pADuM ke paDakhAM bhera pADuM ? core kheDUtane jema kahyuM, tema kheDUte karI batAvyuM. cora khuza thaI gayo. A te kheDUtanI kamajA buddhi jANavI. (3) kolika - muThThImAM grahaNa karelA taMtu vaDe jANI zake che ke - ATalA 214 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 taMtuthI - kaMDakathI AvaDuM vastra bavaze. (4) dardI - kuMDikAmAM ATaluM samAze tema vardhakI jANe che. (5) motI - motIne AkAzamAM uchALIne maNikAra evI rIte pADe ke jethI kolavAla - bhuMDanA vALamAM parovAI jAya. (6) ghI - ghI vecanAro gADAmAM hovA chatAM jyAre ye tyAre kuMDikA nAlakamAM nAkhI zake [sAMkaDA mukhavALA pAtramAM paNa ghIne DhoLyA vinA nAMkhI zake che.) (9) plavaka - AkAzamAM rahIne - addhara rahIne paNa tenuM nRtyAdi je kaMI karaNa hoya te karI zake che. (8) tunnAga - taMtuvAya, pahelAM sthULa paNa pachI koIne khabara na paDe tevuM sUma, soMya vaDe sIvIne e rIte puru kare ke jANe svAmI pAse rahIne te vastra saMdhikAre karela hoya. (9) vardhakI - zilAkAra, mAyA vinA ja devakulanA rayonuM pramANa jANe che cityAdinA tApane jANe che.] (10) ghaTakAra - pramANathI mATIne grahaNa kare che. mATInA vAsaNa paNa mAyA vinA ja karI de che. [ATalAmAMthI ATalA ghaDAM ja bane.] (11) ApUpika - pUDalA banAvanAro. pala pramANa vagere mApyA vinA ja AnA ATalA pUDalA banaze te jANe che. (12) citrakAra - mAyA vinA ja pramANayukta citra banAve che. je kaMI varNana karyuM, te badhAM karmajA buddhinA dehAMta jANavA. - have pAriNAmiDI buddhinA lakSaNo pratipAdita karatA kahe che - * niyukti-948 : anumAna, hetu, daSTAMta vaDe sAdhita, vayanA vipAkathI pariNAma pAmanArI, hita ane mokSanA phaLavALI je buddhi tene pariNAmikI buddhi kahevAya che. * vivecana-948 - anumAna, hetu ane daSTAMta vaDe sAdhya arthane sAdhe che - tevI, ahIM liMgathI jJAnanuM anumAna che svArtha, teno pratipAdaka vacana hetu te parArtha athavA jJApaka anumAna kAraka te hetu, daSTa arthamAM laI jAya te daTAMta * * * * * * * sAdhya upamA bhUta te deTAMta. * * * * * kALakRta dehanI avasthA vizeSa vaya. tenA vipAkamAM pariNAma-puTatA jenI che te tevA prakAranI, amyudayanA kAraNarUpa, mokSanA nibaMdhanarUpa phaLavALI je buddhi te pAriNAmita. A gAthArtha kahyo. AnA paNa ziSyagaNanA hitane mATe daTAMtathI svarUpa kahe che. * niyukti -949 thI 951 - abhaya, zreSThI, kumAra, devI, uditodaya rAjA, nadIpeNa sAdhu, dInadad, zrAvaka, amAtya, kSAka, amAtya putra, cANakya, sthUlabhadra, nAsikya suMdarI naMda, vaja, caraNAghAta, AmaMDa, maNI, sarpa, geMDo, sUpa, Indra e bAvIza pariNAmikI buddhinA udAharaNo che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 216 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * vivecana-949 thI 951 :A gAthAono artha kathAnakothI jANavo. te A pramANe - (1) abhaya - tenI pAriNAmikI buddhi kaI rIte kahI ? jyAre pradhote rAjagRhIne avarodhI hatI, pachI abhaye pUrve dATela dInArAdi vaDe padhotane kahyuM ke tArI chAvaNIne pahelAthI phoDI nAMkhela che, tema kahetA padhota nAsI gayo e abhayanI pAriNAmikI buddhi jANavI. athavA jyAre gaNikA vaDe chaLathI bAMdhIne laI javAyo ane jyAM sudhImAM cAra vara [dAna] meLavyA, tyAre abhaya vicAryuM ke have huM mane choDAvuM tyAre vara (dAna mAMgyA. *x - mane chaLathI pakaDI lAvyo hato, huM divase pradhotanuM haraNa karIza. tene roto-kakaDato laI jaIza. te rAjagRhI gayo. eka nokarane unmatta banAvyo, vaNika kanyA lIdhI. pradhota cIso pADato rahyo ane tenuM haraNa karyuM. e pramANe abhaya kumAranI pAriNAmika buddhinA ghaNAM deTAMta che. - (2) zreSThI - kASTha nAme zreSThI koI eka nagaramAM raheto hato. tene vaja nAme patnI hatI. teno naityika [paDozI] devazarmA nAme brAhmaNa hato. te zreSThI lAMbI yAtrArthe gayo. tenI patnI devazarmA sAthe Asakta banI. te zreSThInA gharamAM traNa pakSI hatA - popaTa, menA ane kukaDo. zreSThI tene ghera rAkhIne gayelo hato. te brAhmaNa paNa rAtrinA ja Avato hato. menA bolatI - te koNa che ? Darato nathI ? popaTa tene vAre che. je mAtAno priya che, te ApaNo paNa pitA thAya che. te menA te brAhmaNane Akoza karyA kare che. tethI menAne mArI nAMkhI. popaTane na mAryo. koI divase sAdhu bhikSArthe tenA gharamAM AvyA. kukaDAne joIne eka sAdhu dizAloka karatA bole che - AnuM je mAyuM che, tene je khAya te rAjA thAya. koIpaNa rIte te brAhmaNe chupAIne sAMbhaLI lIdhuM. brAhmaNe vajane kahyuM - tuM kukaDAne mArI nAMkha, mAre te khAvo che, teNI bolI - bIjo kukaDo laI Ava, meM manI jema tene rAkhela che. nA pADatA brAhmaNe mAryo. tethI pe'lIe kukaDAnuM mAMsa rAMdhya, jeTalAMmAM te brAhmaNa nhAvA gayo, teTalAmAM zreSThIno patra zALAethI Avyo. teNe pakAvela mAMsa joyuM, te bhukhathI raDato hato. kukaDAnuM mAthuM tene khAvA ApI dIdhuM. brAhmaNa Avyo. vAsaNamAM mAMsa nAMkhyuM. brAhmaNe kukaDAnuM mAthuM mAMgyuM. teNI bolI ke- te bALakane ApI dIdhuM. brAhmaNa khIjAyo, te mAthAne mATe to meM kukaDo mAryo hato. kemake je A kukaDAnuM mAthuM khAya te rAjA thavAno che. teNe bALakane mAravA vicAryuM. A vAta dAsIe sAMbhaLI, te turaMta ja bALakane laIne palAyana thaI gaI. te baMne bIjA nagare gayA. tyAM koI rAjA aputriyo maraNa pAmela. aa vaDe abhiSeka karAyo, te bALaka rAjA thayo. - A tarapha kASTha zreSThI pAcho Avyo. potAnA gharane zaTita-patita joyuM. vajatenI patnIne pUchayuM - te kaMI bolI nahIM. popaTone pAMjarAmAMthI mukata karatAM teNe brAhmaNAdi badho saMbaMdha kahI dIdho. te A saMsAptA vyavahArathI kaMTALI gayo. tene thayuM ke huM AnA kAraNe kaleza anubhavuM chuM. A to evI ja che, tethI teNe dIkSA lIdhI. te strI ane brAhmaNa te ja nagare gayA, jyAM te bALaka rAjA rAjA thayelo hato. sAdhu paNa vihAra karatAM tyAM ja gayA. teNI oLakhI gaI. bhikSAmAM suvarNa AyuM, pachI kahevA lAgI ke AmaNe laI lIdhuM che. tethI rAjAnI pAse sAdhune laI gayA. dhAtrI oLakhI gaI. mAtA ane brAhmaNa baMnene dezanikAlanI AjJA karI. pitAne bhoga mATe nimaMtraNA karI. paNa sAdhu banela kAha zreSThIe tenI IcachA na karI. rAjAne zrAvaka banAvyo. comAsu para thatA jatA hatA tyAre temanI apakIrti karAvavAne pe'lA brAhmaNe koI vaizyAne tyAM lAvI mUkI. paribhaSTanuM rUpa karyuM. teNIne garbhaNI banAvI, sAdhune pakaDyA. tyAre zAsananI uhaNA na thAya te mATe kahyuM - jo mArA kAraNe A garbha hoya to yonithI nIkaLe ane je mArA kAraNe na hoya to udara phADIne A garbha nIkaLo. eTaluM bolatA vaizyAnuM udara phATI gayuMteNI mRtyu pAmI. sAdhunI kIrti phelAI. A te zreSThInI pAriNAmikA buddhi jANavI. (3) lakakumAra * A kathA yoga saMgrahamAM che. pariNAmane kAraNe tenI buddhi cAlI, pradyAmAM sthira thayo che tenI pAriNAmikI buddhi. (4) devI - puSabhadra nagaramAM puSasena rAjA, puSpavatI rANI hatI. teNIne be saMtAna hatA - puSasUla ane pupacUlA. te baMne paraspara anurakta thaIne bhogo bhogavatA hatA. te vAta jANIne vairAgyavaMta banI puSpavatI rANIe dIkSA lIdhI, te kALa karIne devalokamAM deva thaI. te deva vicAre che ke - jo A baMne (saMtAno) marI jAya to naraka ke tiryaMcamAM upajaze. teNI puSpacUlA putrIne svapnamAM narakanuM darzana karAve che, teNI DarI jaIne pAkhaMDIne pUche che, teo teno artha jANatA nathI. pachI tyAM arNikAputra AcArya hatA, temane bolAvyA. tyAre te sUtra kahe che. tyAre puSpacUlA temane pUche che ke - zuM tame paNa svapna joyela che ? AcArya kahe che ke - nA, amArA sUramAM A pramANe kahela che. pharI puSpavatI deva tenI putrIne svapnamAM devalokane dekhADe che. teNI te vAta paNa aNikAputra AcAryane kare che. AcArya bhagavaMta te paNa sUtramAM kahyA mujaba teNIne jaNAve che. pachI pu5cUlA dIkSA le che. A te devanI pAriNAmikI buddhi. (5) uditodaya : parimatAla nagaramAM udivodaya nAme rAjA hato. tenI zrIkAMtA nAme rANI hatI. baMne paNa zrAvaka hatA. rANIe parivrAjikAne parAjita karela hatI. dAsI vaDe mukha markaTikAdithI viDaMbanA karIne teNIne kADhI mUkela hatI. te parivrAjikAne ghaNo ja thayelo. - vArANasImAM dharmarucI nAme rAjA hato. parivrAjikA tyAM gaI. lAkaDAnI parikA upara zrIkAMtAnuM rUpa AlekhIne dharmaruci rAjAne batAvyuM. te paNa zrIkAMtAnA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 213 rUpamAM Asakta thaI gayo. teNe dUtane mokalyo. tyAM uditodita rAjAe mArI, apamAnita karIne kADhI mUkyo. tyAre dharmaracirAjA sarva sainya sAthe Avyo. parimatAla nagarIne raMdhI. tyAre uditodaya sajA vicAre che ke- ATalo badho janakSaya karavAthI zo lAbha ? upavAsa kare che. vaizramaNa deve nagara sahita rAjAne saMharI lIdho. A te uditodita rAjAnI pAriNAmikI buddhi. (6) naMdISeNa sAdhu - zreNika rAjAno eka putra naMdISeNa nAme hato. teno ziSya avadhAnopekSI hato. naMdIpeNane ciMtA thaI, jo bhaghavaMta rAjagRhe padhAre to rANIo ane bIjA atizayone joIne A ziSya sthira thAya. bhagavaMta padhAya. zreNika aMta:pura sahita nIkaLyo, bIjA paNa kumAro potAnA aMta:pura sAthe nIkaLyA. naMdIpeNanuM aMtaHpura paNa zeta vastro paherIne padiranI madhye haMsI mAphaka, AbharaNa hita, badhI chAyAne haraNa karatI hatI. te ziSya te naMdIpeNanA aMtaHpurane joIne vicAre che ke jo mArA AcArya bhadete AvI suMdara strIono tyAga karyo to pachI mArA jevA maMdapunyae asatIne prAryavAthI zo lAbha? tema vicArIne te nirveda pAmyo. AlocanA, pratikramaNa thaIne te sthira thaI gayo. A te baMnenI pariNAmikI buddhi jANavI. (3) dhanadatta - sasamAnA pitAne je pariNAma thayA ke jo A [asamAnA mRta zarIra] ne khAIzuM nahIM to mArgamAM ApaNe marI jaIzuM. ahIM pariNAmanI je vicAraNA te pAriNAmiDI buddhi. (8) zrAvaka - koI zrAvaka tenI patnInI sakhImAM mUrNita thayo, Asakta thayo. teNIne evA pariNAma thayA ke - mAro pati kyAMka Avo Ad ke vazAd thaIne marIne nakamAM ke tiryaMcamAM utpanna na thAya tevuM karyuM. teNIe AbharaNAdithI sakhIno veza laI patinI abhilASA pUrI karI. pachIthI te zrAvakane kheda thavA lAgyo. tyAre zrAvikAe satya hakIkata jaNAvI. A teNInI pAriNAmikI buddhi. (9) amAtya - varadhanu maMtrIe lAkSAgRhamAM sutelA brahmadarane joIne vicAra karyo ke - A kumArane koI mArI na nAMkhe, keme karIne tenuM rakSaNa karyuM. suraMga vaDe tene bahAra kADhI lIdho, palAyana thaI gayA. e te amAtyanI pariNAmikI buddhi. bIja kahe che - eka rAjA hato, tenI ati priya rANI mRtyu pAmI. rAjA mugdha hato, teNInA viyogamAM du:khI thaI zarIra sthitine karato nathI. maMtrI vaDe kahevAyuM - he deva ! AvI saMsAranI sthiti che, zuM karIe ? rAjA bolyo - huM devInA zarInI sthitine akurvatI nahIM karuM. maMtrIe vicAryuM - Ano koI upAya nathI. pachI kahyuM - he devI! devI svarge gayA che, tethI tyAM rahIne ja teNIne badhuM mokalavuM, prAptimAM devIkRta sthitimAM pravRtta thayuM rAjAe te vAtane svIkArI. ItyAdi - X - X - X - daSaTAMta to lAMbu cAle che. - X - X - 4 - chelle mRtakane bALI nAMkhyuM. A maMtrInI pAriNAmikI buddhi. 218 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda (10) kSApaka-bAla sAdhu :- koI paka, zaikSanI sAthe bhikSA levA mATe nIkaLyo. zaikSa vaDe deDakI marI gaI. AlocanAnA avasare te zaikSa, deDakI maryAnI AlocanA karato nathI. kSullake kahyuM - deDakI mAryAnI AlocanA karo. te zaikSa sAdhu krodhita thayA. have A kSapakane mAruM, ema vicArI mAravA doDyA. eka thAMbhalAmAM acakAtA, te sAdhu mRtyu pAmyA. virAdhita zrAmasyavALA ghaNAM sAdhuo te kuLamAM dRSTi viSa sarpa rUpe janmIne ekaThAM thayelA hatAM. ekabIjAne barAbara jANatA hatAM. [jAti smaraNa jJAnane pAmelA hatA.] teo saginA ja caratA hatA. jethI teo dvArA koI jIva marAI na jAya. prAsuka AhAra karatA hatA. koI divase rAjAno putra sarpa vaDe DaMsa devAvAthI mRtyu pAmyo. rAjAne sarpo upara ghaNo ja ASa thayo. teNe ghoSaNA karAvI ke je koI sapane mArI nAMkhaze, tene rAjA dinAra (suvarNa mudrA) Apaze. koI divase na cAlavAthI teonI rekhA dekhAI. tethI te bilamAM auSadhi vaDe dhamaNa karI. mastako bahAra nIkaLe che, tene chede che. te sarpa abhimukha nIkaLato nathI. jAtismaraNajJAnathI te sarpa vicAre che - khene ! koI paNa jIva mArAthI maraNa na pAmo. te jema jema nIkaLato jAya che, tema tema tenA chedIne TukaDA karatA jAya che. tyArapachI nAganI devIe rAjA pAse upasthita thaIne kahyuM ke- have nAgano vadha na karazo. rAjAne bodhita karyo. vara [dAna ApyuM ke - tamane eka putra thaze. te kSapaka sarpa marIne te rANInI kukSImAM putrarUpe avataryo. te bALakanuM 'nAgadatta' evuM nAma rAkhyuM. te bALake bALabhAvano tyAga karyo, pachI koI sAdhune joIne jAti smaraNa jJAna thatAM teNe dIkSA lIdhI. tene khUba ja bhukha lAgatI hovAthI AhAra vagara cAlatuM na hatuM, tethI teNe abhigraha lIdho ke mAre roSa na karavo. te paSita [ThaMDA, paDI rahelA azanAdi mATe bhramaNa kare che. te AcAryanA gacchamAM cAra kSapaka hatA, eka mAsikI, bemAsikI, traNa mAsikI, cAra mAsikI tapazcaryAvALA. satrinA devI AvI, te badhAM tapasvIne oLaMgIne pe'lA kSalaka sAdhune vaMdana karyuM. te nIkaLatI hatI tyAre te devIne koI kSapake hAthethI pakaDI lIdhI ane kahyuM - he kaTapUtanA ! A trikALabhojIne tuM vaMdana kare che ? A mahA tapasvIne vAMdatI nathI ? devI bolI - huM bhAvapaka [bhAva tapasvIne vAMdu chuM. dravya kSAkone vAMdatI nathI, ema kahI te cAlI gaI. prabhAte te kSullaka paryASita zanAdine zodhavA nIkaLyA. AvIne kSakone nimaMtraNA karI. eka kSapake AhAra paga laIne temAM baLakho nAMkhyo. te kSullake kahyuM ke - "micchA mi dukkaDaM" huM Apane plekha pAtra lAvIne ApI na zakayo. e pramANe ja bAkInA traNa tapasvIoe paNa karyuM. kSalake te [AhAra eka tarapha karI] khAvAno AraMbha karyo. teoe mulakane AhAra karatAM rokyo. tyAre te kSullaka sAdhu nirveda pAmyo. tyAM ja zukla dhyAnArUDha Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 ra6 2Ro Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 thaIne kevaLajJAna pAmyA. tyArapachI divInA pratibodhacI] bAkInA cAre paNa kevaLajJAna pAmyA. pAMce paNa siddha thayA. A te badhAMnI pAriNAmikI buddhi jANavI. (11) amAtya pura * varaghanu, tene tenuM prayojanomAM pAriNAmikI buddhi vAparelI. jemake - mAtAne choDAvI, te palAyana thayo. ItyAdi badhuM kahevuM joIe. bIjA AcArya bIje TAMta Ape che - eka maMtrIma, kApeTika rAjakumAra sAthe cAlato hato. koI divasa nimittaka maLyo. rAtrinA devakulikAmAM rahIne zivA rahe che. kumAra naimittikane pUchyuM ke- A zuM bhaNo cho? teNe kahyuM - A bhaNavAthI A nadInA kAMThe paurANika klevara rahe che. A kaTimAM so mudrA vizeSa che, he kumAra ! te tuM grahaNa kara. mudrAo tArI ane klevara mAruM. huM ekalo te karI zakuM tema nathI. kumArane kautuka jagyuM. te nimitakane chetarIne ekalo gayo. tyAM jaIne mudrAo grahaNa karIne pAcho AvI gayo. pharI nimittaka raTaNa kare che, kumAra pharI pUche che. te bolyo - kautuhalika kahe che - A pramANe bole che ke he kumAra ! tane paNa so mudrA maLI ane mane phlevara, kumAra mauna thaI gayo. maMtrIputra vicAravA lAgyA ke - AnuM satya jouM. A kRpaNAme laIne Ave che ke bahAdurIthI ? jo kRpaNacthI lAve, to AnA rAjyamAM rahevuM nahIM. savAre kahyuM - tuM jA, mane to peTamAM zULanI pIDA che, huM jaI zakuM tema nathI. kumAre tene kahyuM ke - tane choDIne javAnuM yukta nathI. paraMtu ahIM mane koI jANe nahIM, te rIte ApaNe jaIe. pachI kulapuka gRhe jaIne badhuM ApI dIdhuM. badhuM poSaNa mUlya dIdhuM. maMtrIputrae jAyuM - ANe bahAdurIthI kArya karela che. * x - 4 - kumAre rAjya prApta karyuM. bhogo paNa tene ApyA. A te maMtrIputranI pAriNAmikI buddhi jANavI. (12) cANakya :- gola dezamAM caNaka nAme gAma hatuM. tyAM caNaka nAme brAhamaNa raheto hato. te zrAvaka hato. tenA ghera sAdhuo utaryA hatA. caNakano putra dAMta sahita janmyo hato. caNake te putrane sAdhunA page lagADyo. tyAre sAdhuoe kahyuM ke - A sajA thaze. kyAMka mAro putra durgatimAM na jAya tema vicArIne caNa ke tenA dAMta ghasI nAMkhyA. pharI paNa AcAryae kahyuM, have zuM karavuM te kaho? AcArya bolyA - he te pracchanna rAjA thaze. bALa bhAvano tyAga karIne te bALaka cauda vidhA sthAnono pAgAmI banyo. te zrAvaka saMtuSTa thayo. eka bhadra brAhmaNakuLathI tene mATe panI [kanyA] lAvIne pI. koI divase koI kautukamAM tenI patnI mAtAne ghera gaI. koI kahe che ke - teNInA bhAInA vivAhamAM gayelI. tenI bahenane koI prayura dhanADhya sAthe paraNAvI. teNI alaMkRta ane vibhUSita thaIne AvI. badhAM ja parijano teNInI sAthe vAto karatA hatA. cANakyanI patnI ekAMtamAM ubhelI. tene manamAM ghaNo ja kheda thayo. ghera AvI, zokamaya rahevA lAgI. cANakyae ghaNo Agraha karyo tyAre teNIe badhI vAta kahI. cANakyae vicAryuM ke pATalipugamAM naMda rAjA dAna Ape che. huM tyAM jAuM. pachI kArataka pUrNimAmAM pUrve rAkhelA Asane jaIne te beTho ane te tenA-naMdanA mATe sadA rakhAyeluM hoya che. naMdanI sAthe siddhaputra tyAM Avyo ane bolyo ke - A brAhmaNa naMdavaMzanI chAyAne AkramIta karIne rahelo che. dAsIe tene kahyuM - he. bhadaMtA bIjA Asane beso, teNe bIjA Asane kaMDikA sthApe che, e pramANe trIjA Asane daMDaka sthApyo, cocA Asane mALA mUkI, pAMcamAM Asane janoI mUDI, A dhRSTa che. ema kahI tene tyAMthI bahAra kADhI mUkyo. teNe manamAM ja naMdane ukheDI devAnI pratijJA karI. pharI koI vakhata kahe che ke - te puruSane zodhavA nIkaLyo. kemake cANakya teiNe sAMbhaLeluM ke te paradA pAchaLano rAjA thaze. cANakya, naMdanA mayUra poSakone gAme gayo. pauiAjakano veza lIdho. tenA mahataranI putrIne caMdranuM pAna kaQAno dohada thayo. te bhikSA mATe gayelo. tene pUche che ke Ane caMdrapAna karUM che, to zuM karavuM? cANakya bolyo, jo A bALaka mane ApI do to huM teNIne caMdranuM pAna karAvIza. teoe hA kahI. pachI vAno maMDapa karyo. te divase pUrNimAM hatI maMDapanI madhyamAM chidra karyuM. madhyamAM rahela caMdramAM sarva sahayura dravyo vaDe saMyojIne dudhano thALa bharyo, bALakane bolAvyo, caMdrane jue che ane pI jAya che. upara eka puraSa AcchAdana karato jAya che. teno dohada paro thayo. Avela bALakanuM caMdragupta nAma rAkhyuM. te paNa moTo thavA lAgyo. cANakya dhAtuvAda-svarNarasAdine zodhe che. cANakya te bALaka sAthe rAjanItithI me che, ItyAdi - * * * * * * cANakya tene kaheluM ke jyAM sudhI huM tane rAjA na banAvI dauM, tyAM sudhI huM parivrAjaka chuM. - x - kALakrame cANakya lokone bhegA karyA ane pATalIputrane ruMdhyuM. [gherA ghAlyo.]. naMdarAjAe parivrAjakane bhagna karyo, ghoDA laIne pAchaLa paDyo. caMdragupta pAsarovaramAM DUbADI rAkhyo. saMjJA vaDe kahI dIdhuM ke azva sainya cAlI jAya tyAre bahAra AvI jaje. caMdragupta paNa tema karyuM. bIjA koI ema kahe che ke - caMdraguptane pAsarovaramAM pheMkIne te dhobI thaI gayo. pachI eka jAtyavAhI azvakizora upara jatAM asavAre pUchatA tene kahyuM ke - caMdragupta A pAsarovaramAM DUbI gayo. pachI asavAre te joyuM. pachI teNe ghoDo cANakyane Apyo. paga nIce mUkyuM cAvata badhuM ja mUkIne pANInA utaravAne mATe kaMcaka " nIce paheravAnuM vastra, tene mUke che. teTalAmAM cANakyae khaga laIne te puruSanA be kaTakA karI dIdhA. tyArapachI caMdraguptane bolAvIne ghoDA upara besIne te baMne palAyana thaI gayA. cANakyae tyArapachI caMdraguptane pUchyuM. je veLAe tane sarovaramAM pheMkI dIdho, Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 221 tyAre tuM zuM vicArato hato ? caMdragupta kahyuM - jaldIthI hamaNAM-hamaNAM ja kaMIka suMdara-sAruM thaze. Arya te jANe ja che. tyAre cANakyae vicAryuM ke - A haju paNa ja che, vipariNAma yukta thayo nathI. tyArapachI caMdragupta bhukha vaDe pIDAto hato. cANakya tene besADIne bhojananI vyavasthA mATe gayo. tene Dara hato ke - khene ! mane koI oLakhI na jAya. bhaTTa mahodaranuM bahAra nIkaLI gayela udara-peTa phADIne, temAMthI dahIM-bhAta kADhI laIne cANakya gayo, bALakane jamADyo. anya koI divase anyatra gAme saginA bhikSA levA cANakya gayo. koI vRddhAe tenA putrAdine rAba pIrasI, eka putre madhyamAM hAtha nAMkhyo, teno hAtha baLI jatAM te raDavA lAgyo. tyAre vRddhA bolI - tuM cANakya jevo murakha che. kema mukha chuM ? pahelA aDakhe-paDakhenuM grahaNa karavuM joIene ? te sAMbhaLIne cANakya himavaMtA parvata gayo. pArvatikarAjA sAthe maitrI thaI. kahyuM ke - ApaNe badhAM bhegA maLIne rAjyo bhAMgIe. ekalA luMTavA jyAthI nagaranuM patana karI na zakAya. - tyAspachI cANakya madaMDI thaIne pravezyo. badhI vastuo jue che. jotAMjotAM IndrakumArIo joI. temanA prabhAvathI nagaruM patana thatuM na hatuM. mAyA karIne tene dUra karI. nagaranuM patana thayuM. tyArapachI pATalIputra nagarane ghero ghAlyo. dharmadvArane zodhe che. eka ratha vaDe je zakya hoya te tuM lAva. tyAre eka kanyA, be patnIo ane dravyane lAve che. te kanyA caMdraguptane joyA kare che. teNIne kahyuM - cAla AvavuM che ? tyAre teNI caMdraguptanA rathamAM vaLagI gaI, tyAre nava ArAo bhAMgyA, te vakhate gidaMDIe kahyuM ke - tene rokato nahIM, tAro vaMza nava puruSa yuga sudhI cAlu raheze. te gayo rAjyanA be bhAga karyA. eka kanyA viSabhAvita hatI - viSakanyA hatI. tenAmAM parvatakanI IcchA thaI. te kanyA parvatakane ApI dIdhI. agni pradakSiNAmAM parigata viSathI te maravAne lAgyA. teNe kahyuM - he mitra! huM marI rahyo chuM, A jhare mane gherI lIdho che. cANakya bhRkuTI caDAvI. jheranuM nivAraNa karavA kahyuM. pachI baMne paNa rAjayo tenA caMdraguptanA thaI gayA. naMdanA mANaso corI karmathI jIvatA hatA. cora pakaDanAra temane zodhe che. gidaMDI zAkhApuramAM naladAye makoTaka mArakane joIne Avyo. rAjAne bolAvyo. koTavAlane soMpyo, vizvAsa pamADyo, bhojananA dAna vaDe tene kaTuMba sahita mArI nAMkhyo. * x * koza nimite pAriNAmikI buddhi - jugAra ramatA kUTa-pAzA vaDe, sonAnA thALo bharIne dInAra lIdhI. je jaya pAme tene A Akho pALa apAze. jo huM jaya pAme to mane tamAre eka dInAra ApavI. e rIte bhaMDAra bharyo. pachI lAMbA kALA sadhI bIjA upAyo vicAya ke rAjano khajAno bharapura kema karavo? nagarajanone bolAvyA. pachI temane ghaNuM bhojana karAvyuM. madhapAna paNa sArA pramANamAM karAvyuM. unmatta thatAM nAcavA lAgyA. tyAre cANakya nRtya karatAM bolyo ke - mArI pAse rarara Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 be bhagavA vastro ce, suvarNanuM kamaMDala che ane midaMDa che. rAjA paNa mane vazavartI che, mATe mArI A jhallarI vagADo. tyAre bIjA nagarano dhanapati tenI A savRddhi sahana na karI zakyo. te paNa nAcavA ane gAvA lAgyo - madonmatta hAthInA turaMtanA janmelA bALa hAthI 1000 yojana sudhI cAle, tene pagale pagale lAkha lAkha mudrA mUkuM. teTaluM nANuM mArI pAse che, e vAte jhallarI vagADo. tyAre vaLI bIjo koI dhanapati bolyo ke eka ADhaka pramANa vAvelA talamAMthI navA utpanna thayelA aneka seMkaDo pramANe talanA dareke dareka tala upara lAkha lAkha pramANa mudrA mUko- teTaluM dhana mArI pAse che to mArI jhallarI vagADo. koIe mAkhaNanI upamAMthI, koIe zAlinI upamAthI ema aneka rIte badhAM dhanapati madhapAnathI unmatta thaI pota-potAnA je kaMI dhana-dhAnyAdika hatA, te badhAMnuM varNana karavA lAgyA. e rIte cANakayae badhAMnI samRddhi jANIne jenI pAse jeTaluM yogya lAge teTaluM dhana meLavIne rAjanA bhaMDAranI vRddhi karI - A tenI pAriNAmikI buddhi - cANakyae potAnI buddhi vaDe koI pAsethI ratno, koI pAsethI zAli, koI pAsethI ghoDA, koI pAsethI navanIta e pramANe potAnI buddhi vaDe mAMgI-mAMgIne rAjyane dhana-dhAnya vaDe samRddha karI dIdhuM. (13) sthUlabhadra - tenI pAriNAmikI buddhi A pramANe che - jyAre tenA pitA mRtyu pAmyA tyAre naMda rAjAe sthUlabhadrane bolAvIne kahyuM - have tuM amAtya thA. tyAre sthUlabhadra, rAjAne kahe che ke - huM vicArIne kahyuM. tyArapachI te azoka vanikAmAM gayo, vicAre che ke - vyAkSipta lokone vaLI bhoga kevA ? eTale badhuM choDI nIkaLI gayo ane dIkSA lIdhI. rAjAe tyAre rAjapuruSone bolAvIne kahyuM - pAchaLa jaIne juo. kyAMka te kapaTathI pAcho kozA gaNikAne ghera to jato nathIne? sthUlabhadra jato hato tyAre kutArAnA kohavAyelA phlevara pAsethI nAsikAne baMdha karyA vinA cAlyo gayo. e joIne te rAjapuruSoe rAjAne jaIne kahyuM ke A kharekhara ja bhogathI vikta thaI gayo che. tyAre naMdarAjAe pUlabhanA bhAI zrIyakane maMtrI banAvyo. A te sthUlabhadrasvAmInI pAriNAmikI buddhi jANavI. (14) nAsikya suMdarInaMda - nAsikya nagara hatuM. tyAM naMda vaNi hato, tene suMdarI nAme patnI hatI. te panImAM ghaNo Asakta hovAthI lokoe tenuM suMdarInaMda e pramANe nAma pADI dIdhela hatuM. tenA bhAIe dIkSA lIdhI hatI. teNe sAMbhaLyuM ke - teno bhAI, tenI patnI saMdarImAM ghaNo Asakta che, tethI mAre jaIne tene pratibodha karavo. jethI durgatimAM na jAya. guru AjJAthI tenA bhAI muni, naMdanA ghera paroNArUpe gAmamAM padhAryA, bIje sthAne rahyA. gaucarI veLA naMdanA ghera padhAryA. tyAre teNe anazanAdi vaDe pratilAbhita karyA. - tyArapachI bhAI munie tenA hAthamAM pAma ApyuM. udhAna bhUmi sudhI sAthe cAlavA kahyuM, tyAM sudhI saMdarInaMda sAthe gayo. lokoe tenA hAthamAM rahezta paNa joyuM. badhAM tenI majAka karavA lAgyA ke A suMdarInaMde dIkSA lIdhI che. to paNa te udhAnamAM Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 223 gayo, sAdhue tene vairAgyotpAdaka dezanA ApI. paNa naMdane suMdarImAM ati raNa hovAthI vairAgya mArge vALavo muzkela hato. te muni vaikriyalabdhidhara hovAthI vicAryuM ke Ane bIjI koI rIte pratibodhita karuM. teNe meru parvatanI vikuNA karI, tyAre naMde kahyuM ke huM suMdarIno viyoga sahana karI zakato nathI, mATe te meru parvata levAnI mane IcchA nathI. huM teNIne muhUrtamAnamAM laIne Avato rahIza. munie kabUlyuM. tyArapachI munie eka vAnara yugala vikuvyuM. satyanuM darzana karAvavA naMdane kahyuM, suMdarI ane A vAMdarImAM vadhu suMdara koNa che ? vaMde kahyuM ke A tulanA ja yogya che, kyAM sarasava ane kyAM meru parvata? ema kahyuM tethI munie vidhAdhara yugala dekhADIne pUchyuM ke - have A bemAMthI konuM rUpa caDiyAtuM che ? tyAre naMda bolyo ke - suMdarI ane vidhAgharInuM rUpa tulya jaNAya che. tyAre munie tene devayugala batAvIne pUchyuM- to naMde jaNAvyuM ke devInA rUpa pAse to A suMdarI taddana vAMdarI jevI jaNAya che. tyAre munie kahyuM - thoDA dharmAcaraNanA prabhAvathI A deva thayo che. tyAre naMda bodha pAmIne zrAvaka thayo. pachI teNe pravajayA paNa aMgIkAra karI. A te sAdhunI pariNAmikI buddhi jANavI. (15) vajasvAmI - temanI pAriNAmikI buddhi A pramANe kahI che. mAtA anuvartavA yogya nathI, saMghanI avamAnanA karAya nahIM, mATe dIkSA ja zreSTha vikalA che, tevA pariNAmathI sAdhue Apela joharaNa lIdhuM. ujajainImAM deve vaikriyalabdhi ApI. pATalIputramAM parAbhUta na thavA mATe vaikriyalabdhithI lAMkha pAMkhaDIvALuM kamaLa vikuvyuM, tenI upara besIne ati saumyarUpa vikuvyuM. te devatA sadaMza hatuM. ItyAdi * x - purikA nagarImAM zAsananI apabhAjanA na thAya te mATe puSpo lAvyA, zrIdevI pAse jaIne himavaMta parvatathI kamaLa lAvyA. devavimAnamAM puSpo bharIne lAvyA. ItyAdi badhuM ja kahevuM. (16) caraNAghAta- rAjAne tenI taruNa patnIe lAta mArI. teNe yuvAna ane vRddha maMtrInI buddhinI parIkSA mATe badhAMne bolAvyA ane temane pUchyuM ke - je rAjAnA mastake paga vaDe Ahata kare to tene zuM daMDa Apavo ? je taraNo hatA, teo bolyA ke tenA tala-tala jevA TukaDA karI devA, sthavirone pUchayuM - teo vicAravA lAgyA ke - A vAta zakya ja nathI. vadhu vicAratA temane thayuM ke - nakkI, saNI sivAya bIjA koNa lAta mArI zake. tethI AvIne bolyA ke - rAjAne lAta mAre teno satkAra karavo. A teonI pAriNAmikI buddhi jANavI. (17) Amalaka - koI kRtrima AmaLAne lAvyuM. eke jANyuM ke A ati kaThina che, paNa kALe AmaLuM pAke kaI rIte ? mATe A banAvaTI ja hoya. A te jaNanI pariNAmiDI buddhi 224 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 (18) maNi - eka sarpa hato, te pakSIonA iMDA khAvAne mATe vRkSa upara caDavA lAgyo. tyAM koI gIdha rahela hato, teNe sApane mArI nAMkhyo. tethI sApano je maNI hato, te paDI gayo. te sIdho nIce kUvAmAM paDyo. tenI kAMtinA pariNAmathI kUvAmAM raheluM pANI lAla dekhAvA lAgyuM. jo te maNI kADhI levAmAM Ave to tenuM pANI svAbhAvika dekhAvA lAge. bALakoe vRddhone A vAta karI. vRddhe kUvAmAM utarI te maNI laI lIdho. A te sthavira puruSanI pariNAmikI buddhi jANavI. (19) sarpa - caMDakauzike vIra bhagavaMtane joIne vicAryuM ke A to mahAtmA che ItyAdi badhuM kahevuM. zAMta mudrA, dudhanI dhArA ItyAdi joIne tene AvI buddhi jAgI. - A te sarpanI pAriNAmikI buddhi. (20) geMDo - koIka zrAvaka putra hato. te cauvana ane baLa Adine kAraNe unmata thayelo hovAthI dharma grahaNa karato nathI. te marIne geMDArUpe utpanna thayo. tenI pAchaLa ane baMne paDakhe pAMkhanI jema cAmaDI laTake che aTavImAM utpanna thAya che ane te lokone mArato phare che. te ja mArge koI vakhata sAdhuo pasAra thaI rahyA hatA. te geMDo vegathI tenI sAme dhasyo. paraMtu sAdhunuM teja joIne temane haNavAne mATe samartha thaI na zakyo. geMDo vicAravA lAgyo ke meM AvAne kyAMka pahelAM joyA che. tene jAtismaraNa jJAna thayuM, teNe turaMta paccakakhANa karyA. marIne te svarge gayo. A tenI pAriNAmiDI buddhi jANavI. (21) sUpa - vaizAlI nagarInI madhya munisuvrata svAmIno eka sUpa hato. tenA prabhAvathI, koNike game teTalo udhama karyo to paNa vaizAlI nagarInuM patana thatuM na hatuM. te vakhate AkAzamAM devavANI thaI ane kRNikane kahyuM ke - "jayAre kUlavAlaka zramaNa mAgadhikA gaNikAmAM lepAze tenI sAthe bhogamAM paDaze tyAre ja sajA azokacaMdra arthAta koNika A vaizAlI nagarInuM grahaNa karavA samartha thaze. koNika te kUlavAlakanI tapAsa kare che. A kUlavAlakanI utpatti zuM che ? te jaNAve che - koI eka AcArya hatA. tene kSAlaka ziSya hato. te ghaNo avinIta hato. te AcArya vAraMvAra tenI nirmarsanA karatA, kSullaka tenA pratye vaira rAkhavA lAgyo. koI divase AcArya siddha pati te ziSya sahita darzana-vaMdana karavAne gayA hatA. jyAre nIce utaratA hatA tyAre AcAryane mArI nAMkhavA mATe te kSullaka sAdhue zilA gabaDAvI. AcAryae pama te joyuM. joIne teNe baMne paga phelAvyA, anyathA te cokkasa mRtyu pAmaryA hota. tyAre teNe te kSullaka sAdhune zApa Apyo ke - he dUrAtmA! nize tuM bhaviSyamAM koI strInA kAraNe vinAza pAmIza. lake vicAryuM ke - AcArya mithyAvAdI thAo teimanI vANI khoTI paDo] ema vicArI, te tApasanA AzramamAM rahyo. nadInA kinAre te AtApanA levA lAgyo. te mArgamAM jatA-AvatA sAthe ane musApharo pAsethI maLatI bhikSA dvArA jIvana Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 949 thI 51 225 nivahi calAvatA hatA. nadInA kinAre AtApanA letA, temanA prabhAvathI nadI bIjI tarapha vahevA lAgI. teNe nadInA kula kinAsa ne palaTI dIdho. hovAthI tenuM kUlavAlaka nAma paDyuM - tyAM rahelA che ema jANIne koNika tyAM Avyo. teNe mAgadhikA gaNikAne bolAvI, kUlavAlaka munine lAvavA kahyuM. eka gaNikA bolI ke - huM tene ahIM lAvI ApIza. teNIe kapaTI zrAvikAno DhoMga ramyo. sArthanI sAthe jaIne munine vaMdana kare che. munine kahe che ke huM vidhavA thaI hovAthI caityonI vaMdanA karavA nIkaLI chuM, ApanA vize sAMbhaLyuM eTale ApanI vaMdanArthe AvI chuM. to he munipavara ! Apa mAre tyAM bhikSA grahaNa karavAnI kRpA karo. pAraNAmAM lADavA vahorAvyA. temAM koI padArthonI bheLaseLa karelI hatI, jenA pariNAme munine atisArano roga thayo. prayoga dvArA munine nirogI karyA. paraMtu te gaNikA muninI vaiyAvacca karatI hatI, zarIra sApha kare, mardana kare, besADe, suvaDAve, paDakhAM badalAvaDAve. e badhAM kAraNothI maninuM cita bhedAyuM. te dhIme dhIme te gaNikAmAM Asakta banavA lAgyA. e rIte te gaNikA kUlavAlaka munine rAjA koNikanI pAse laIne AvI. koNika rAjAe munine kahyuM - evo koI upAya karo ke jethI huM vaizAlIne grahaNa karI zakuM. munie tUpa joIne vicAryuM ke AnA ja prabhAvathI vaizAlI nagarI bhAMgatI nathI. lokone bhramamAM nAkhIne sUpane kaDhAvI nAMkhyo. e rIte rAjAe vaizAlInagarI grahaNa karI. A te gaNikA ane kUlavAlakanI pAriNAmikI buddhi. (22) IndrapAdukA [IndrakumArIo pUrve cANakyamAM kahela che. te IndrapAdukAne cANakayo paDAvIne nagarane kaje karyuM ane pATaliputra upara vijaya meLavyo. A tenI pAriNAmiDI buddhi - e pramANe abhiprAya siddhanuM varNana karyuM. - have tapa:siddhanI pratipAdana karavA mATe kahe che - * niyukti -95ra je tapa vaDe snAna na thAya, te daDhapahArInI jema tapasiddha jANavA ane jeNe sarve kamazone kSINa karyA che, te karmakSaya siddha. * vivecana-5ra : je jIvo plAna thatA nathI athavA kheda pAmatA nathI, te bAhya ane Akhyatara tapa karanArA, te evA prakAre aglAnitvathI tapa siddha kahevAya che. jema deDha prahArIne kahyA. A gAyAno bhAvArtha kathAnakathI jANavo. koI eka brAhmaNa dudana to, avinaya karato, tethI te badhAM sthAnothI kADhI mUkAto. teNe cora5lIno Azraya karyo. senApatie tene putrarUpe svIkAryo. senApatinA maraNa bAda te senApati thayo. te kRpArahitapaNe haNato hato, tethI tenuM DhapahArI nAma khAyuM. te koI divase senA sAthe eka gAma bhAMgavA nIkaLyo. tyAM eka daridra hato. [32/15 26 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda teNe patra-pautrone mATe mAMgI-mAMgIne dhanI yAcanA vaDe khIra banAvI hatI. te nhAvAne gayo. coro tyAM gayA. eka core tyAM te khIrane joI. te bhukhyo hovAthI khIrane levA doDyo. tyAM bALako raDatAM raDatAM pitA pAse gayA. amArI khIra koI corI gayuM. te daridra roSathI mAravAne gayo. tenI strI tene rokavA lAgI, to paNa te jyAM cora senApati hato tyAM gayo ane jaIne mahAsaMgrAma karyo. senApatie vicAryuM ke ANe mArA corone parAbhUta karyA che. tethI talavAra hAthamAM laIne nirdayatAthI te daridrane chedI nAMkhyo. tenI patnI bolI - he nikRpa ! teM A zuM karyuM? tyArapachI teNIne paNa mArI nAMkhI, garbhanA paNa be TukaDA karI nAkhyA. garbha taphaDavA lAgyo. tenA manamAM dayA janmI, tene thayuM ke meM dharma karyo. tene deTatara nirveda jamyo. have zuM upAya karavo ? teNe sAdhuo joyA. deDha prahArIe temane pUchayuM ke - bhagavat ! AvuM bhayaMkara pApa karela che, have zo upAya che ? sAdhuoe ghama kahyo. te teNe svIkAryo, pachI cAsmi aMgIkAra karyuM. karmonA samudyAta arthe ghora kSAMti Adi abhigraha karIne tyAM ja vicAre che. te sthAne te daDhaprahArI muninI helaNA thAya che, tene mAre che to paNa te samyapha sahana kare che. ghora rUpa kAyaleza tapa kare che. azanAdi na maLe to paNa sahana kare che, vAva teNe karmonuM nighatana karyuM ane tene kevaLajJAna uparyuM, pachI te siddha thAya. * niyukti-953 : lAMbA kALanI ja jevuM karyuM ke je ATha prakAre bAMdhela hoya, tene sIta ane bAta karela hoya tene siddhanuM siddhava jANavuM. * vivecana-953 : dIrdha - saMtatinI apekSAthI anAdivaTI sthitibaMdhakALa jeno che, te dIrdhakALa ane nisarga, nirmaLa, jIvane anaraMjanathI karmo ja kahevAya. tenI dIrdhakALanI evI je raja, je karma AvA prakAranA che, tu zabda bhavya karmanA vizeSaNa arthe che, kemake abhavya karma savatha bALI zakAtA nathI. te bhavya karmane zeSa karyo, zeSa eTale sthiti Adi vaDe, ghaNAM hovA chatAM sthiti, saMkhyA, anubhAvanI apekSAthI anAbhoga sad darzana-jJAna-cAstrinA upAyathI a5 karelA che e bhAva che. pahelAM kevA hatA tene alA karyA ? jJAnAvaraNAdi bhedathI ATha prakAranA, sita eTale baddha karma kahevAya che. have niktine dazavi che - bAkI rahelA baddhakone dhyAnarUpa agni vaDe bALavA jema mahAagni vaDe loDhAnA maLane paNa ogALI de, te siddha, e pramANe karmane bALyA pachI siddhanuM e pramANe siddhava utpanna thAya che. asiddhanuM nahIM. - x * teno AtmA svAbhAvika ja karmanuM AvaraNa khasI jatAM pragaTa thAya che. - X - X - athavA siddhanuM siddhava bhAvarUpa utpanna thAya che. paNa dIvo bUjhAI jatAM thatAM abhAvarUpa evI sthiti na samajavI. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 53 rara3 228 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 kahyuM che ke- jema dIvo nivRttine pAme tyAre dharatI ke AkAzamAM kyAya jato nathI. koI dizA ke vidizAmAM paNa jato nathI. temanA kSayathI kevaLa zAMti prApta thAya che ItyAdi. evA prakAre siddhavanA abhAvamAM dIkSA Adino prayAsa carca thAya che. -x - x * dIvAnuM dRSTAMta paNa asiddha thAya che. tethI kahe che ke - tyAM te ja pudgalo bhAskara rUpano tyAga karIne tAmasa rUpAMtarane pAme che, ATalo vistAra karyo che paryApta che. athavA bIjI rIte vyAkhyA kare che - dIrdhakALa raja, temAM ja eTale vega, ceTAnA anubhavanuM phaLa. jenI dIrdhakALanI raja che te kemake karma saMtatinuM upabhogyatva che. je bhavya karma te vaizyAnA anubhAvanI zleSita che. ATha prakAre bAMdhyA che Adi pUrvavatuM. athavA dIrdhakALaraja, temAM rajanI mAphaka ja, sUkSmatAthI sneha baMdhana yogyavathI ja kahevAya che. ItyAdi * * * futa thI kRSNa ke azubha artha lIdho, kemake te saMsArate anubaMdhIpaNe che. AvA karmono kSaya ja zreyaskara che. zubha karmono nahIM. evI bhAvanA karI che. ATha prakAre baddha, te pUrvavat jANavuM. pahelI vyAkhyAnA pakSane AzrIne saMbaMdha kahe che - te bAkI rahelA karmonI samasthiti thAya ke asamasthiti thAya ? te karmo viSama rIte baMdhAyA hovAthI tenI sama sthiti hotI nathI. te rIte asamasthiti paNa chellA samaye na hoya kemake yugapatuM karmakSaya saMbhave che. A ayukta che, kemake baMne paNa adoSa che. tethI kahe che - viSamarUpe karma bAMdhelA hovA chatAM vicitra kSayanA saMbhavathI kAlathI saMmasthitipaNAno virodha nathI. carama pakSamAM paNa samuThThAta gamanathI samasthitikaraNa bhAvathI doSa nathI. A ame amArI buddhithI kahetA nathI, niryuktikAra paNa kahe che - * niyukti -954 - kevaLajJAnathI vedanIyakamane ati dIdha jANI ane Ayune alpa jANI samuddhAtathI samasta karmone apAve che. * vivecana-54 : kevaLajJAna vaDe jANIne, zuM ? vedanIya karmane, kevA ? bAkInA bhavomagrAhI karmonI apekSAthI ati ghaNAM tathA AyuSya karmane alpa jANIne atyaMta AyunI apekSAthI vedanIyane vadhu jANIne, samyaka prakAre prAbalyathI karmano ghAta-hatana jemAM prayatna vizeSa che, te samuddhAta, tenAthI saMpUrNa vedanIyAdi karmone khapAve. ahIM saMpUrNa'' eTale ghaNAM badhAM khapAvavAthI bAkInA athatu aMtamuharta kALa avadhipaNAthI, ema jANavuM. - x - x - vedanIyane badhAM kamoMthI baMdha kALanuM bahupaNuM kevaLIne paNa hoya, tenA baMdhakava karatAM AyunuM aAva hoya. kahyuM che ke - jayAM sudhI A jIva ejana, bejana, calana, paMdana kare ['kaMpana kare' e zabdanA vividha paryAyo kahyA che. tyAM sudhI te ATha prakAre ke sAta prakAre ke cha prakAre ke eka prakAre karmanA baMdhaka thAya athavA baMdhaka rahe. kemake AyuSyano baMdhakALa to aMtara muhUrta ja hoya che. jemake bIjA bhAge athavA bIjAnA bIjA bhAge hoya. have samudgAtAdinuM svarUpa batAvatA kahe che - * niyukti655 : daMDa, kapATa, maMtara kare, pachI tenuM zarIramAM saMharaNa re, pachI bhASA yogano nirodha kare zailezIkaraNa kare ane siddha thAya. vivecana-55 - ahIM samuddhAtano AraMbha karatA, pahelAM AvarjIkaraNa kare che. arthAt aMtamuharta udIraNA AvalikAmAM karma pudgala prakSepa vyApAra kare. pachI samuThThAtamAM jAya. teno krama A pramANe che - pahelA samaye potAnA deha samAna viEbha tulya viThaMbha udarva ane adho baMne bAju lAMbo lokAMtagAmI jIvapradeza saMghAta daMDa daMDa sthAnIya kevalI jJAnanA AbhogathI kare che. bIjA samaye te ja daMDane pUrva-pazcima baMne dizAmAM prasAre. baMne paDakhethI lokAMta gAmI kapATanI jema kapATa kare che. trIjA samaye te ja kapATa dakSiNa-uttara baMne dizAmAM prasAravA dvArA marcananI jema maMthAna kare che - te paNa lokAMta prApta karAvanAra ja. e pramANe lokane prAyaH bahu paripUrita kare che. anuzreNI gamana dvArA maMyAna vaDe aMtarAo pUrita thAya che [bharAI jAya che.] cothA samaye te ja maMthAntaro sAthe lokanA nikUTo vaDe pUrita thAya che. e rIte pachI samasta lokane bharI de che - pUrita kare che. tyArapachI pAMcamAM samayamAM yathoktakamathI ulaTA krame maMyAMtarane saMhare che - jIvapadezone karma sahita saMkoce che, chaThThA samaye maMcAnane saMhare che, dhanatara saMkocathI saMkoce che. sAtamA samaye kapATane saMhare che - daMDarUpa Atmapadeza saMkoce che ane AThamA samaye daMDane saMharIne zarIrastha thAya che. A vyAkhyAna ame amArI buddhithI ja karela nathI. kemake kahyuM che ke -- (1- pahelA samaye daMDa, pachInA samaye kapATa, trIjA samaye maMthAna ane cothA samaye loka vyApI thAya. (2- pAMcamAM samaye AMtarAne saMhare, chaThThA samaye maMcAnane saMhare, sAtamA samaye kapATane saMhare AThame daMDane saMhare che. A samudyAta gata yogavyApAra vicArAya che. - yoga eTale mana, vacana, kAyA. te mana-vacana-kAyAno ja vyApAra, prayojananA abhAvathI mAtra kAyayogano ja mAtra vyApAra hoya. temAM paNa pahelA ane AThamA samayano dArikakAya prAdhAnyathI dArika yoga ja hoya. bIjA ane chaThThA samayamAM vaLI dArikamAM tenI bahAra kAmaNamAM vIrya paripaMdathI audArika kAmaNa mizra hoya. bIjA-cothA pAMcamAM samayamAM bahAra dArikathI ghaNAMghaNAM pradezavyApArathI asahAya kArpaNa yoga ja hoya. jemake tenI ja mAtra ceSTA che. bIje paNa kahyuM che ke - Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - dhUpa 229 pahelo ane chello samaya bAkI hoya tyAre audArika prayoje, dArika mizra sAtamAM-chaThThA ane bIjA samayamAM hoya, kAmaNa zarIra yoga cothA, pAMcamAM ane bIjAmAM hoya che. A traNe samayamAM niyamathI anAhArI hoya. bhASA yoga nirodhano artha zuM ? samuThThAtane choDyA pachI kAraNavaza traNe yogano paNa vyApAra kare. tene mATe madhyavartI yoga kahyo te bhASAyoga. A aMtaramAM anuttara deva pUche to manoyoga satya ke asatyAmRSAne prayoje. e pramANe AmaMtraNAdimAM vAkyoga che. bIjA be bheda nathI. kAya yoga paNa dArika, phalaka pAchuM ApavuM AdimAM hoya. pachI aMtarmuhUrta mAtra kALamAM yoga nirodha kare che. ahIM koIka evuM kahe che ke- jaghanyathI aMtamuhUrta kALathI, utkRSTa cha mAsa thAya. paNa A vidhAna ayukta che. "saMpUrNa karmo khapAve" e vacanathI phalaka AdinuM pratyArpaNa paNa kahela ja che. e rIte grahaNa paNa thAya. have prastuta vAta :- te ja yoganirodha karatAM pahelAM ja, je A zarIra pradeza saMbaddha manaHpayapti-nivRtti vaDe pUrve manodravya grahaNa karIne bhAvamana prayojela hoya, te karma-saMyoganA vighaTana mATe maMtra sAmarthyathI viSama samAna te bhagavaMta anuttara aciMtya nirAvaraNa karaNa vIrya vaDe te vyApArano virodha karIne - (1) paryApta mAtra saMjJInA jeTalAM jaghanya yoganA manodravyo hoya che, teTalo ja mAtra vyApAra kare. (2) tenA asaMkhyaguNavihina samaye samaye ruMdhatA temanano asaMkhya samayamAM sarva nirodha kare. paryApta mAtra beIndriyanA jaghanya vacana paryavo jeTalA hoya, te asaMkhyaya guNavihIna samaye samaye niraMdhe. sarva vacana yogano nirodha saMgAtIta samayo vaDe kare che. pachI sUmapanakano prathama samaya utpannano je jaghanya yoga, tene asaMkhyAta guNahIna eka eka samayamAM niraMdhato dehanA pribhAgane choDIne, te kAyayoga to saMkhyAtIta samayamAM rodha kare. ema yoganirodha karI zailezI bhAvane pAme. zaila-parvata, tenA svAmI te zaileza arthAta meru. tenA jevI je sthiratA, A sthiratAnA sAmya vALI avasthA te zailezI. athavA arIlezI bhUta, tabhAvathI zailezavatu Acare athavA zailezI thAya. athavA sarva saMvara rUpa zIla, tenA svAmI te zIvaiza, tenI A yoga nirodhAvasthA te zailezI. A madhyama pratipatithI pAMca hastAkSara bolAya teTalo kALa hoya che. te kAyayoganA nirodhathI AraMbhIne sUkSma kriyA anivRtti dhyAna sudhI hoya, pachI sarva nirodha karIne zailezI avasthAmAM vyacchinna kiyA- apatipAtI thAya. pachI bhavopaNAhI karmajALane khapAvIne RjuzreNi svIkArI aspRzad gatithI siddha thAya che. vadhu kahetA nathI - samuddhAta kyAre kare te have jaNAve che - * niyukti -56 * jema bhInI sADI pahoLI karavAthI jaldI sUkAya che, tema kamane ochA karavAnA samaye jina-kevalI samughAta kare che. * vivecana-56 :je rIte pANI vaDe bhInI thayela sADIne pahoLI karI devAmAM Ave to jadathI 230 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 zeSane pAme che arthAta sukAI jAya che. te pramANe prayatna vizeSathI karmarUpI jaLane AzrIne te paNa sUkAI jAya che. arthAt e prakAre kevaLInA samuThThAta samaye kama laghutAne prApta kare che. - temAM karma eTale ahIM Ayukarma lIdhuM tenI laghutAno artha ahIM atyatA karyo eTale ke Ayu karmanI alAtA hoya, teno samaya - kALa te karmalaghutA samaya, te bhinna muhUrta pramANa hoya temAM... athavA jIvanI karma vaDe laghutA te karmalaghutA jANavI. te samuThThAta pachI thanArI e bhUtopacAra karIne AvelAne ja grahaNa karavA, te samayamAM bhinnamuhUrta ja pAme che. nina - kevalI, samudghAtano artha pUrve kahelo che. have je kahyuM ke "zailezIpaNAne pAmIne siddha thAya che. temAM eka samayamAM lokAMte siddhi pAme tema kahevuM. ahIM karmamuktanI te dezaniyamathI gati na prApta thAya evA avyutpanna vibhrama na thAya, evA kAraNe te matanA nirasana mATe ISTa arthanI siddhine jaNAvatA kahe che - * niyukti-53 : tuMbaDu, eraMDa phaLa, agnino dhUmADo, dhanuSyathI mUkAyeluM bANa, jema e badhAMnI gati pUrva prayogathI thAya che, tema siddhonI gati thAya che. * vivecana-957 : tuMbaDa, vageremAM gamanakALe svabhAvathI tenA nibaMdhano abhAva chatAM paNa dezAdi niyata ja gati pUrva prayogathI pravarte che. e pramANe tuM zabda "ja'kAra arthamAM che, tema siddhanI gati che. bhAvArtha prayogathI jaNAve che - karmathI vimukta jIva utI ja AlokathI jAya che. asaMgatvathI tevA prakAranA pariNAmavathI ATha mATInA lepa vaDe lipta nIce DUbela kramathI mATIno lepa dUra thatAM pANInA taLIyAnI maryAdAthI uMce janArA tuMbaDAnI jema jIva uMce jAya. tathA baMdhana chedAI jatA tevA prakAre pariNad tevA eraMDAnA phaLanI mAphaka jIva uMce jAya che. tathA svAbhAvika pariNAmapaNAthI agninA dhUmADAnI jema athavA pUrva prayukta te kriyA tathAvidha sAmarthyathI dhanuSyathI choDelA bANanI mAphaka uMce jAya che. ema pratipAdana karatAM - * niyukti-58 : siddho jyAM pratighAta pAme che? siddho kyAM pratiSThita thAya che ? kyAM zarIrane choDIne, kyAM jaIne siddha thAya che ? * vivecana-58 : kyAM pratihata eTale pratikhalita thAya. siddha-mukta jIvo. kyAM pratiSThita thAya eTale ke "rahe' ? tathA kayA 'bodi' zarIrano tyAga karIne tathA kayA jaIne siddha thAya - tiSThitArtha thAya che? - x * x - Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 58 ahIM ziSya pakSane AzrIne kahe che - * niyukti-959 : AlokamAM siddho pratighAta pAme ane lokamAM pratiSThita thAya che, ahIM zarIrano tyAga kare che ane tyAM jaIne siddha thAya che. * vivecanaW9 : kevaLa AkAzAritakAmAM siddho pratikhalita thAya che. kemake tyAM dhamastikAyAdino abhAva che. tyAM temanuM pratikhalana thAya paNa saMbaMdha vighAta na thAya. - X - paMcAstikAyAtmaka lokanI upara pratiSThita cAya atha pharI na AvavA mATe tyAM rahe che. ahIM - aDhIdvIpa samudrAMtamAM zarIrano sarvathA tyAga kare che, lokANe aspRzadgatithI samaya pradeza aMtarane sparyA vinA jaIne niSThitArtha thAya che. have lokAMta eTale zuM te kahe che - * niryukti -960 - IupANabhArA-zItAthI upara lokAMte eka yojanamAM ane savathisiddhathI 12 yojane siddhazilA che. * vivecana-960 : siddhi bhUmi jene ISatu prANubhArA ke zItA kahe che. tyAMthI lokAMtamAM uMce eka yojane, nIce tII ATalA ja kSetrano asaMbhava che. savarthasiddha vimAnathI bAra yojane te bhUmi che. siddhi eTale lokAMta homarUpa, evuM paNa bIjA kahe che. temAM tava zuM te kevalI kahI zake. have AnA ja svarUpane varNavatA kahe che - * niyukti -961 - nirmaLa jaLa kaNa, hIma, gAyanuM dudha ane motInA hAra jevA zeta varNavALI, uttAna cha>>nA AkAre siddhazilA jinavare kahI che. * vivecana-961 - dagaja eTale glaNa jaLakaNiyA, tuSArahIma. tevA varNa vALI, AkAuttAnachatra saMsthita. have paridhinA pramANane jaNAve che - * niyukti-962 - 1,2,3,ra49 yojana siddhazilAnI paridhi che. * vivecana-962 - gAthArtha sugama che. vizeSa A - 45 lAkha yojana pramANa kSetranuM alA bIje paridhi Adhikya prajJApanAthI jANavuM, sAmAnyathI A che. have siddhazilAnuM bAhulya jaNAvatA kahe che - * niyukti -963 - bahu madhyadeza bhAgamAM jADAI ATha yojana che, pachI pAtaLI thatAM-thatAM chelle AMgulano asaMkhyAta bhAga rahe che. * vivecana-963 - madhyadeza bhAgamAM ATha ja yojana bAhaca-uccatvathI che. pazcimAMtamAM pAtaLI 232 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/ra thatAM thatAM aMgulanA asaMkhyAta bhAga pramANa thAya. te vaLI Aja krama vaDe pAtaLApaNuM dazavi che - * niryukti-964 - yojane yojane jatAM aMgula pRthakacvanI hAni thAya che. te siddhazilA po mAkhInI pAMkha karatA paNa pAtaLI thaI jAya che. * vivecana-964 - gAthArtha kaho. vizeSa vRtti A pramANe - hAni pAmatAM pAmatAM ghIthI bharelA kaTorAnA AkAra jevI te mAkhInI pAMchathI paNa pAtaLI thAya. AnA uparanA yojananA 24 bhAge siddho rahe te kahe che - * niryukti-65 - IpawANubhArA-sItAnA eka yojanamAM je upadi eka koNa che, te kozanA chaThThA bhAgamAM siddha bhagavaMtanI avagaNahanA kahI che. * vivecana-965 - gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A pramANe - eka yojananA cAra gAu, gAunA chaThTho bhAga eTale yojanano covIzamo bhAga, tyAM siddho rahe. * niyukti 966 - 333 dhanuSa ane ghanuSyano trIjo bhAga te A kozano chaThTho bhAga kemake siddhanI utkRSTa avagAhanA A korAnA chaThThA bhAga pramANa ja hoya. * vivecana-966 - 333-13 dhanuSa eTale A 16 koza. te siddhonI parama avagAhanA varte che. temano upadhAta ke avagAhanAne have kahe che - * niyukti -967 : sIdho sutela, paDakhe sutela ke beThelo eTale ke je-je Asane kALa kare che, te te ja rIte siddha tarIke upaje che. * vivecana-967 : cato, adhavinata Adi sthAnathI paDakhe rahela ke tIrtho rahelo athavA beThelo je je prakAre rahelahoya ane kALa kare te-te prakAre siddha thAya che. e pramANe ja kema ? te kahe che - * niyukti-668 : A bhavathI bhinna AkAra kamanA varAthI bhavAMtaramAM thAya che, siddhane tevuM koI karma nathI, tethI te tevA ja AkAre rahe che. * vivecana-968 - svagadimAM bhavAMtaramAM A bhavathI judI AkRtine pAme che. kemake tevA karmanA baMdhanathI AkAra bheda thAya, karma siddhane tema na thAya. * x - * niyukti-969 :je saMsthAna A bhavane choDatAM carama samayamAM hoya, tevo ja Atma Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 adhya-1, namaskAra ni * 969 233 padezo yukta dhana AkAra mokSamAM siddhane hoya. * vivecana-969 - manuSya bhavane choDatA chellA samaye je AkAra hoya te ja AkAra bIjA bhAge khAlI bhAga Adi pUrAI jatAM bAkIno dhanapadeza AkAra rahe che. * niyukti -96o dIdhu ke hu je saMsthAnA chellA bhavamAM hoya, tenAthI prabhAga-hIna siddhanI avagAhanA kahelI che. * vivecana-990 - dIrdha-500 dhanuSa pramANa, hasva-be hAya pramANa, vaccenI te madhyama, je chellA bhave AkAra hoya, te saMsthAnathI bIjA bhAga hIna, kemake trIjA bhAga vaDe polANa pUrAI jAya che, siddhonI avagAhanA - sva avasthA tIrthakara ane gaNaghare kahelI che. have utkRSTAdi bheda bhinna avagAhanA - * niyukti -971 thI 983 : siddhonI utkRSTa avagAhanA 333-*, dhanuNa kahI che. 4-* hAtha e siddhonI madhyama avagAhanA che ane siddhonI jaghanya avagAhanA 1 hAtha ane 8-aMgula kahelI che. * vivecana-971 thI 973 - gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A pramANe - bhAgakAra AkSepa ane parihAra karatAM jaNAve che - marudevI mAtA nAbhikulakarathI kaMIka nyUna uMcA hatA, te kaI rIte siddha thAya ? 5oo dhanuSathI athavA saMkocathI thayA. sAta hAya jaghanyathI kahyA, to be hAthavALA kaI rIte siddha thayA? sAta hAtha pramANa kadAca tIrthakarane AzrIne haze, bAkInA kumaputranI mAphaka be hAtha ke kaMIka vadhu-ochI avagAhanAthI paNa siddha thAya. sUtramAM bahalatAthI pao0 dhanuSa utkRSTa ane jaghanya sAta hAtha kahela che, bAkI aMgula ke dhanuSa pRthakatvathI hInAdhika paNa hoya. koI Azcarya ghaTela hoya to sAmAnyazrutamAM tenuM kathana na thAya. * niyukti-934 - avagAhanA viSayamAM siddho aMtima bhAvanA zarIrathI bIjo bhAga nyUna hoya, jarA-maraNa vipamukta siddhonuM saMsthAna aniyana AkAra hoya. * vivecana-934 - gAthArtha kahyo. vizeSa A - "AvA-AvA AkAre rahela che tema kahevuM zakya na hoya te 'anilca' saMsthAna. laukika koI prakArethI asthita. sAmAnyathI kahyuM, A zuM deza bhedathI sthita che ke nahIM ? * niyukti-95 - jyAM eka siddha rahela che, tyAM bhavakSayathI vimukata, paraspara avagADha anaMtA siddho hoya che, te lokAMte sparza karIne rahelA che. * vivecana-975 - je dezamAM ja eka siddha rahela hoya, tyAM anaMtA rahelA hoya kevA ? bhavanA kSayathI vimukta. AnA vaDe vaLI svecchAthI bhavamAM pharI avatAra levAnI zakitavALA siddhano vyavaccheda karela che. tevA prakAranA aciMtya pariNAmapaNAthI dhamastikAyAdi mAphaka paraspara samavagADha rahe. badhAM ja lokAMtane dhRSTa-vaLagelA hoya. * x - tathA * niyukti-976 - eka siddha sarva Atma pradezo vaDe niyamathI anaMta siddhone sparze che, tenA karatAM paNa deza-pradezathI azayeilA asaMkhyagaNA che. * vivecana-976 - Atma saMbaMdhI sarva pradezo vaDe anaMta siddhone koI eka siddha niyamathI sparze che. ItyAdi - x - kaI rIte ? sarva Atma pradezo vaDe anaMtA parzita che tathA eka-eka pradezathI paNa anaMtA ja che, te asaMkhyaya pradezAtmaka che. temAM mULa anaMtA, sarva jIva pradeza asaMkhyaya anaMta vaDe guNita karatA A yacokta saMkhyA Ave che. have siddho ja lakSaNathI kahe che - * niryukti-977 - AzIza, jIvapadezathI dhana, darzana ane jJAnamAM upayogavALA, sAkAra ane anAkAra, te siddhonuM lakSaNa che. * vivecana-977 : avidhamAna zarIrI thatu dArikAdi pAMca prakAranA zarIrathI rahi. dhanapolANanA pUravAthI, upayogavALA - kyAM ? kevaLadarzana ane kevaLajJAnamAM ja, ahIM A sAmAnya siddha lakSaNa che tema jaNAvavA mATe che - X - X * temAM sAmAnya viSayake te darzana ane vizeSa viSayaka te jJAna che mATe sAkAra ane anAkAra te sAmAnya ane vizeSa rUpa che. 'lakSaNa' te tenAthI anya vyAvRta - svarUpa. upara kahela tuM zabda have kahevAnAra nirUpama sukhanA vizeSaNAryo che. siddha - nihitArtha. have kevaLajJAna-kevaladarzananI azeSa viSayatA batAve che - * niyukti-938 - kevaLajJAnanA upayogavALA sarve padArthonA guNa-payione jANe, anaMta e kevaLadarzana vaDe te cAre bAjuthI jue. * vivecana-978 - kevaLajJAnanA upayogavALA mAtra aMta:karaNathI tahIM kemake teno abhAva che. jANe che - sarve padArthonA guNa ane paryAyone jANe che. pahelo bhAva zabda padArtha vacana che, bIjo paryAyavayana che. guNa-paryAya bheda sahavartI che. guNo kramavartI payayio che. tathA jue che cAre tarapha ja. anaMta kevaladarzana vaDe. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 978 ahIM AdimAM jJAnanuM grahaNa pahelA tenA upayogamAM rahelA siddha thAya che, tema jaNAvavAne mATe che. [zaMkA] zuM eka sAthe jue che ane jANe che ? nA eka sAthe jANatA nathI. to kaI rIte jANe ? te jaNAve che - -- 235 * niryukti-979 - jJAna ane darzana e bemAMthI eka upayogavALA che. badhAM ja kevalIne eka sAthe baMne upayoga na hoya. * vivecana-979 : jJAna ane darzana bemAMthI eka upayogavALA, kemake tevA svabhAvathI koIpaNa kevalIne eka kALe be upayoga hotA nathI. kSAyopazamika saMvedanamAM paNa tevuM darzana che. - 4 - 4 - have nirUpama sukhanA bhAgI hoya che te - * niyukti-980 manuSyone te sukha nathI, sarve devone paNa te sukha nathI, je sukha avyAbAdhapaNAne pAmelA siddhone hoya che. * vivecana-980 : cakravartI Adine paNa te sukha nathI, anuttara devone paNa tevuM sukha nathI. je sukha siddhone che. vividha AbAdhe te vyAbAdhA, teno abhAva te avyAbAdha, tene prApta. je rIte nathI te rIte kahe che - * niyukti-981 devonA samUhonuM traNe kALanuM samasta sukha bheguM karIne tene anaMtagaNuM karIe, teno paNa anaMtavAra varga karIe to paNa muktinA sukha samAna sukhane pAmatAM nathI. * vivecana-981 : gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A pramANe - samasta eTale saMpUrNa, atIta, anAgata ane vartamAnakALanA samUhathI udbhavela, sarvakALa samaya guNita, kadAca asadbhAva kalpanAthI ekaika AkAza pradezamAM sthApita karAya, te sakala lokAkAzaalokAkAza anaMta pradeza pUraNathI anaMta thAya che. to paNa te siddhi sukhathI prakarSagata sukha na thAya. - 4 - Ano ja anuvAda - * niyukti-982 : siddhano sukharAzi samasta kALano ekaTho karAya tyAre jeTalo thAya, tene anaMta vargathI bhAMgIe to paNa sarvAkAzamAM na samAya. * vivecana-982 : siddhanA saMbaMdhabhUta sukha rAzi eTale sukhasaMghAta. kalpanA mAtrathI kahe che, te sarvakALa samaya guNita jo thAya, te anaMta vargathI agita thaI ekIbhAve ja hoya, tyAre lokAlokAkAzamAM paNa samAtuM nathI. ahIM viziSTa AhvAdarUpa sukha grahaNa karAya che. tyAMthI je AraMbhI ziSTa 236 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 janonI sukhazabda pravRtti che, te AhlAdane AzrIne eka-eka guNavRddhi tAratamyathI A AhlAda vizeSita thatAM yAvat anaMtaguNa vRddhithI niratizaya guNa niSThAne pAmela, tenAthI A sukha atyaMta upamAtIta, ekAMta utsukatA vinivRtta akalpya carama AhlAda sadA siddhone hoya che. - x - x - guNa tAratamyathI AhlAda vizeSa te sarva AkAzapradezAdithI paNa vadhAre che, tema kahyuM - x - bAkI to temanI niyata dezamAM avasthita che, - 4 - 4 - vistAra keTalo kahevo? have A ja bhava hovAthI nirUpamatAM kahe che - * niyukti-983,984 : jema koI mleccha, ghaNAM badhAM nagaraguNone jANato hoya, paNa upamAnA abhAve te koIne kahI zakato nathI, e pramANe A siddhonuM sukha anupama che, tene koI upamA nathI, e kAraNe vizeSathI kaMIka sAdazya kahIzuM te tame sAMbhaLo. * vivecana-983,984 - jema koI mleccha sagRha nivAsAdi aneka prakAranA nagaraguNo jANato araNyamAM gayo, paNa bIjA mlecchone te kahI zakato nathI. kayA kAraNe ? te kahe che - tenI pAse tevI upamA nathI. teno bhAvArtha jaNAve che - koI eka mahA araNyavAsI mleccha, araNyamAM raheto hato. A tarapha koI rAjA ghoDA uparathI utarIne aTavImAM pravezyo, teNe joyo, satkAra karIne tene janapadamAM laI gayo. rAjA paNa pachI tene upakArI jANIne nagaramAM laI gayo. rAjAnI jema rahyo. thoDo vakhata jatAM tene araNya sAMbhaLyuM rAjAe vidAya ApI, loko pUche che - nagara kevuM hatuM? paNa tevI koI upamA na hatI ke jenAthI te nagaranA guNa kahI zake. e pramANe siddhone anupama sukha varte che. paraMtu evI koI upamA nathI ke te varNavI zakAya, to paNa bAlajananI pratipattine mATe kaMIka vizeSathI AkarSatvI A AdRzya batAve che - * niryukti-985,986 H jema koI puruSa sarvakAmaguNita bhojana karIne, bhUkha ane tarasathI mukta thaIne, amRtathI tRpta thayo hoya tema rahe che. e pramANe sadAkALa tRpta karmakSayane pAmelA zAzvata AvyA bAdha sukha pAmIne siddho rahe che. * vivecana-985,986 - "je rIte". udAharaNano upanyAsa kare che. sarva sauMdaryathI saMskRta evA bhojanane koI puruSa khAIne, jANe amRtathI tRpta thayo hoya tema. abAdhA rahitapaNAthI, A rasanendriyane AzrIne ISTa viSaya prAptinA ausukcathI nivartIne sukha pAme, anyathA koI bAdhA nA saMbhavathI sukhano abhAva thAya. [ahIM vRttikAre sAta zloka noMdhyA che, te sAte zloka sukhane darzAvavA mATenA che, temAMthI ame mAtra bhojana sukhane atre noMdhIe chIe - "vividha rasathI yukta evA anane A mAtrA vaDe khAIne ane jaLane pIne Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni - 985,986 tRpta thayelo AtmA zubha svAdimano A svAda le che.'' A bhojana ane saMgIta, vAdha, kAma kathA sAMbhaLato, suMdara prAsAdAdi joIne nayanane AnaMda pamADato, vividha sugaMdhane suMghato, mRdu taLAInA sparzana pAmato, ISTa bhAryAmAM phkta evo sarve IndriyArthane prApta sarva bAdhAthI nivRtta evo prazAMta AtmA je AnaMda pAme, tenA karatAM muktAtmA anaMtasukha pAme che. e pramANe sarvakALa tRpta, sva svabhAvamAM sthitapaNAthI atula nirvANane pAmelA siddho, sarvadA sarva autsukcathI vinivRtta, tethI ja sarvakALabhAvi vyApAra bAdhA parivarjita sukhane pAmIne sukhI thaIne rahe che. [prazna] sukhane prApta ema kahyuM to pachI 'sukhI' zabda anarthaka che, [samAdhAna]nA, duHkhano abhAva mAtra mukti sukhanA nirAsa vaDe vAstava sukha pratipAdanArthe kahyuM che. tethI kahe che - saMpUrNa doSanA kSayathI zAzvata ane avyAbAdha sukhane pAmI sukhI thaIne rahe che, mAtra duHkhanA abhAvarUpa sukha nahIM. have vastutaH siddhaparyAya zabdone pratipAdana kare che - 237 * niryukti-987 : siddha che, buddha che, pAragata che, paraMparAgata che, karmakavacathI mukta che, ajara-amara ane asaMga che. * vivecana-987 : kRtakRtyatvathI siddha che, kevalajJAnathI vizvane jANe che mATe buddha che, bhavasamudrane pAra javAthI pAragata, punya bIja samyakatva jJAna cAritra krama pratipattino upAya kahevAthI paraMparAe gayela hovAthI tene paraMparAgata kahe che. badhAM karmothI rahita hovAthI karmakavaca mukta kahevAya che vayanA abhAvathI 'ajara' che, AyuSyanA abhAve 'amara' che, sakala kalezanA abhAvathI asaMga che. have upasaMhAra kahe che-- * niryukti-988 : sarva duHkhono jemaNe atyaMta cheda karelo che, janma jarA-maraNanA baMdhanathI vimukta thayelA siddho zAzvata avyAbAdha sukhane anubhave che. * vivecana-988 H vastutaH vyAkhyAta ja che, tethI vistAra karatAM nathI. * niyukti-989 thI 992 : siddhane karela namaskAra jIvane hajAro bhavothI mUkAve che, vaLI bhAvathI namaskAra baudhinI prApti mATe thAya che, bhavano kSaya karatA dhanya jIvonA hRdayane na choDato siddhono namaskAra azubha adhyasayAne nivAre che. e pramANe nizce siddhono namaskAra mahA arthavALo che, tethI varNavyo. je maraNa majIka AvatA ghaNIvAra ane satata karavAmAM Ave che. A siddhono namaskAra sarva pApano prakRSTa nAzaka che, te sarva maMgalomAM bIjuM maMgala che. * vivecana-989 thI 992 : siddha namaskAra kahyo. have AcArya namaskAra. AcArya eTale kAryArtha vaDe 238 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 je sevAya che, te AcArya. te nAmAdi cAra bhede kahela che * niyukti-993,994 - nAma, sthApanA, dravya ane bhAvathI ema cAra bhede AcArya kahyA. dravyamAM eka bhavika vagere, laukika zilpazAstrAdi bhaNAvanAra. bhAvathI paMcavidha AcArane AcaratA tathA prabhAsatA ane AcArane darzAvatA hovAthI te AcArya kahevAya che. * vivecana-993,994 : nAmAcArya, sthApanAcArya, dravyAcArya, bhAvAcArya cAra bheda che. pahelAM be sugama che. dravyAcArya Agama, noAgamAdi bhede che. - 4 - tavyatikti dravyAcAryane kahe che - eka bhavika baddhAyuka abhimukha nAma ane gotra athavA Avi zabda dravyabhUta AcArya ke dravya nimitte je AcAravAn ItyAdi hoya. bhAvAcArya laukika ane lokottara be bhede. temAM laukika te zilpa zAstrAdinA jJAnathI, tenA bheda ane upacArathI kahela che. - 4 - 4 - lokottara bhAvAcArya kahyA, te A pramANe - jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIryanA bhedathI AcAra eTale ke maryAdAmAM caraNa, maryAdA - kALa niyamAdi lakSaNathI caravuM te. arthAt tene anuSThAnarUpe AcAratA tathA vyAkhyAna vaDe tene prabhASita karatA, paDilehaNAdi dvArathI AcArane darzAvatA ane mumukSuo vaDe je kAraNe sevAtA, te kAraNe AcArya kahevAya che. A ja artha kahe che - * niyukti-995 - jJAna Adi AcAra, tene AcaravAthI ke prarUpaNA karavAthI mumukSu vaDe je sevAya che te ane bhAvAcAramAM upayuktane bhAvAcArya kahyA. * vivecana-995 - AcAra-jJAnAdi pAMca prakAre, te AcArane AcaravA ane prarUpavAthI temaja darzAvavAthI je mumukSu ke guNavAna vaDe sevAya che, te bhAvAcArya kahevAya che. AvI AcaraNAdi anupayogathI paNa saMbhave che, tethI kahe che - bhAvArthathI AcAramAM upayogavaMta. AcAryane namaskAra ItyAdi cAra gAthA sAmAnyathI arhat namaskAravat jANavI, vizeSathI to sugama ja che. AcArya namaskAra adhikAra kahyo. have upAdhyAya namaskAra adhikAra kahe che. temAM upAdhyAya eTale - jenI samIpe jaIne sAdhuo sUtrane bhaNe che te. A upAdhyAya nAmAdi cAra bhede che - * niyukti-6 : nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra bhede upAdhyAya che. dravyamAM laukika bhedamAM zilpAdi pAThaka ke nihavo che. bhAvamAM A pramANe * vivecana-996 : - tatvathI A gAthA AcAryanI gAthAnI tulya che, mATe vistAra karatA nathI. vizeSa nizrva - je kahyA, temAM teo abhiniveza doSathI ekAda padArthanI anyathA prarUpaNA karatA Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya-1, namaskAra ni 96 239 mithyAdeSTi ja che tethI temane dravyathI upAdhyAya kahelAM che. bhAvathI upAdhyAya - * niyukti -997 - jinezvare bhAkhela bAra aMga arthathI ane budhoe te svAdhyAya sUjhathI kaho. tene vAcanArUpe upadezavAthI tene upAdhyAya kahevAya che. - vivecana : AcAra Adi bhedathI bAra aMga, ahaMta praNita vAcanA nibaMdhanavathI svAdhyAya che, tene sUgathI budha - gaNadharAdi kahela che. te svAdhyAyane vAcanA rUpe upadeze che. te kAraNe upAdhyAya kahyA che. jenI pAse jaIne bhaNAya avarSanI prApti che - upAdhyAya zabdArtha bIjI rIte : * niryukti-998 + vivecana : 3 akSara upayoga karavA arthamAM che, phA e dhyAnano nirdeza kare che. prAkRtaulImAM A rIte 3 thayuM. upayogapUrvaka dhyAnane karanAra. A anya paNa paryAya che. - athavA - * niyukti-99 : upayoga karavAmAM, 3 - pApanA parivarjanamAM, 4 - dhyAna karavAmAM, 3 - karmathI sarakI javAnI arthamAM che. * vivecana-9 : upayogapUrvaka pApane parivarjato dhyAnamAM rahIne karmone dUra laI jAya che, te upAdhyAya. - X - X - upAdhyAyane namaskAra ItyAdi je cAra gAthA te sAmAnyathI ahaM namaskAravatuM jANavI. vizeSathI to sugama che ja. upAdhyAya namaskAra adhikAra kahyo. have sAdhu namaskAra adhikAra kahe che. temAM - abhilaSita eTale ISTa arthane sAdhe che mATe sAdhu. te nAmAdi cAra bhedathI che - * niyukti-1000 + vivecana : - nAma sAdhu, sthApanA sAdhu, dravyasAdhu ane bhAvasAdhu e cAra bheda che. dravyamAM laukika Adi ane bhAvamAM saMyata sAdhu jANavA. have dravya sAdhune pratipAdita karatAM kahe che - * niyukti -1001 : ghaTa, paTa, ratha vagere dravyane sAdhato hoya te dravya sAdhu che, athavA dravyabhUta [pAzcAdi te dravya sAdhu kahevAya che. * vivecana-1001 - dravyabhUta eTale bhAvaparyAya zUnya. have bhAva sAdhune kahe che - * niyukti-1002 + vivecana : nirvANa sAdhaka yojanA - samyagdarzanAdi pradhAna vyApArone jethI sAdhe che mATe sAdhu - vihita anuSThAna paravathI kahyA. tathA sarve jIvomAM samAna che, tethI temane bhAva sAdhu kahevAya che. 240 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/2 * niyukti-1003 thI 1005: sAdhunA zuM tame tapa, niyama ke saMyama guNa juo cho ? te mATe tame sAdhune vAMdo cho. e pramANe meM pUchyuM, tame teno uttara Apo. viSaya sukhathI nivRtta, vizuddha cAstri ane niyamathI yukta, sarva guNanA sAghaka sadA mokSa kRtyamAM udhamIne namaskAra thAo. jagata pote asahAyaka hovA chatAM mane saMyamanA khalanamAM sahAya kare che, e kAraNothI huM sarve sAdhuone namuM chuM * vivecana-1003 thI 1oo5 : gAthArtha kahyA. trIjI gAthAmAM vRtikAra lakhe che ke - paramArtha sAdhana pravRttimAM jagata pote asahAyaka che chatAM athavA asahAyakane sahAya kare che - mane saMyama karatAne sahAyaka che. mATe sarve sAdhune namuM chuM. sAdhune karela namaskAra'' ItyAdi cAra gAthAno vistAra sAmAnyathI ahaMtu namaskAravata jANavo. vizeSa to sukhethI jJAta che ja. A pramANe vastu dvAra kahyuM. [ahIMthI AgaLa "eso paMca namukkAro" ItyAdi zloka pustakanI pratimAM dekhAya che, paNa vRttimAM tenI vyAkhyA ke sUcanA nathI.] jo ke dIpikAnA cayitAe "eso paMca namukkAro Adi cAra pada niktirUpe noMdhela che. paNa cUrNimAM paNa teno ullekha nathI. - x * x * x * x * x * niryukti-564 thI 1005no saTIka anuvAda muni dIparatnasAgara dvArA pUrNa bhAga-32-samApta . - X - X - X - X - Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa - 16 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA - 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa 15 vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA 17 jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 5 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA | | 30 Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42 29 ] 41. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTaka anuvAda (33) anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladaMsaNassa 5.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH AgamasaTIkaanuvAda 33/1 Avazyaka 3 h mala tA. 23/10/2009 -: anuvAda-zreNInA sarjaka : muni dIparatnasAgra zukravAra Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-A-10,000 maLAbena 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa zrI 1945 ra paryAvALa #maMDAra sAbarama 2066 kA.su.pa Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, nhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. Ta a[kj Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 33 mAM che... 0 Avazyaka mUla-1 nI -0- niryukti -1006 thI AraMbhIne -0- niryukti-1273 sudhI -0- adhyayana-ra-saMpUrNa -0- adhyayana-3-saMpUrNa -0-adhyayana-4-sUtra-26-cAlu. - x -x -x -x - x - x - x - 1 TAIpa seTIMga zrI mahAkAlI enTaraprAIjha cAMdaloDiyA, amadAvAda. (M) 9824419736 -: mudraka - navaprabhAta prinTIMga presa ghIkAMTA roDa, amadAvAda. Tel, 079-25508631. - - Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNasvIkAra o vaMdanA e mahAna AtmAne che vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya viSNarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI cakyasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIzaH vaMdanA 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa? ) cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtirapUjya AcAryazrI devensAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjaya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipUla dhanarAzi mokalAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [33] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadeva zrI vijaya bhaktisUrIzvarajI ma.nA samudAyavartI A sAlI zrI dhyAnassAzrI, sA. zrI praphUllitAzrIo teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI mAMgaroLa jaina saMgha mAMgaroLa Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyasahAyako anudAna dAtA Agama saTIka anuvAdanA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI sadguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI aThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjya saraLa svabhAvI, bhadrika pariNAmI, zrutAnusagI sva AcAryadevazrI vijaya cacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda (2) zrI bhAvanagara jaina zvebhU.pU. saMgha, bhAvanagara (3) zrI AdinAtha jaina zve mU.pU. saMgha, navasArI (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda (5) zrI jaina zve mU.pU. tapAgaccha saMgha, boTAda (6) zrI pArzvabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA be bhAga. be bhAga. be bhAga. be bhAga. eka bhAga. eka bhAga. [paramapUjya AcAryadeva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sAdhvIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta AdevazrI bhaktisUrIzvarajI maLyA samudAyavartI zramaNIvaryA mokSanaMditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvebhUpU. saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAryadeva AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI zruta anurAgINI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sAdhvIzrI caMdrayazAzrIjI mAthI prerita -1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -2- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA 5.pU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI manA zrutAnurAgI ziSyA sAzrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthIzrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI AdinAtha jaina zve saMgha," bhopAla. 66 (4) paramapUjyA vardhamAnatapasAdhikA, zatAvadhAnI sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte "karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI,' karacelIyA, surata. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi saTIkaM 46-prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, dRSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niryuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane gAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zrRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nakala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. M 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthakpRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIkaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasahakroso 4-prakAzano 11 A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI' jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalItho kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che 3 thI 4 paryaMtano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIze pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. wwxxx vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttALi - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIka mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakroso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza'. A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, cUrNi ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke dRSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakrama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke dRSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM AgamasuttALi-saTI to che ja. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRt 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sUcanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDalu, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 43 10. AgamasUtra saTIka anuvAda 48-prakAzano prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niyukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda'' evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA] sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. saTIka A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM anuvAda nathI. saMskRta ane / prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. payannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka payajJAono mULano anuvAda che. -- -- -- A hatI. Agama saMbaMdhI amArA 250 prakAzanonI yAdI -- -- -- Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya - 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRt "laghuprakriyA' para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe, saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 4 1 0 kRdantamAlA : A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 23 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. 3 (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannaha jiNANuM" nAmaka sajjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samaja-jainakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI suMdara guMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla 1 zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacaritra paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tatvAbhyAsa sAhitya : 0 tattvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 A graMthamAM tattvArtha sUtranA daze adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUtrahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUtrapadha, sUtraniSkarSa jevA daza vibhAgo che. 1 10 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladaMsaNassa 5.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH bhAga-33 40 Avazyaka-mUlasUtra 3 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana 17 Agama saTIka anuvAda zreNImAM A cAlIzamuM Agama che. je cAra mULasUtromAM paheluM mULa sUtra che. te 'Avazyaka' nAmathI prasiddha che. tenuM prAkRtamAM Avaya evuM nAma che. paNa gujarAtI ke saMskRtamAM to tene 'Avazya'' nAme ja oLakhe che. A AgamamAM cha adhyayano che. mULa Avazyaka sUtranuM kada to ghaNuM ja nAnuM che, mAtra-92 sUtromAM cha e adhyayano pUrA thaI jAya che. paraMtu tenI niyuktinI saMkhyA-1623 che, vaLI temAM bhASya ane hAriMbhadrIya TIkAne kAraNe tenuM kada ghaNuM ja moTuM thaI jAya che. jo tenA uparanI cUrNi, bRhat bhASya, ItyAdi vivaraNo sAthe rAkhavAmAM Ave to A sUtranuM kada ghaNuM-ghaNuM ja vistRta thaI jAya. mULa AvazyakamAM to sAmAyika, caturvizatistava, vaMdana, pratikramaNa, kAyotsarga, paccakkhANa e cha viSayo che. paNa niyukti sAthe cUrNi ane vRttine laIe to jaina vADmaya banI jAya teTalA viSayo ane kathA-dRSTAMta saha A Agama pracUra mAhitIsrota banI rahe che. ahIM ame anuvAdamAM niryukti, bhASya, cUrNi, hAbhidrIya vRttinI mukhyatA rAkhela che. paraMtu vizeSAvazyaka bhASyAdi paNa joI levA yogya ja che. temAM ghaNuM tAttvika uMDANa samAvAyuM che. ahIM anuvAdamAM kyAMka koIka saMdarbho umeryA che, to kyAMka vyAkaraNAdi choDela paNa che. kathA-dRSTAMto paNa kyAMka vAkyamUrti AdithI laMbAyA che, to kyAMka saMkSepa paNa karyo che. ame A Agamane niryuktinA AdhAre cAra vibhAgamAM vaheMracela che. jemAM pahelA be bhAgomAM 1 thI 1005 niryukti ane vivecana karyA che. A bhAgamAM niryukti-1006 thI 1273ne samAvela che. A trIjA bhAgamAM adhyayana 1 thI 3 saMpUrNa ane pratikramaNa adhyayanamAM siddhonA 31-guNo sudhInA sUtronuM vivecana karela che. 33/2 6 (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 18 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 OM Avazyaka sUtra-TIkA sahita-anuvAda -- x -- x -- x -- x -- x -- x -- x -- x -- x -- (1) A pUrve bhAga-1 ane bhAga-2mAM thaIne 1 thI 1005 niyukti ane tenuM vivecana samAvela che. A bhAga-3-mAM niyukti-1006 thI 1273 ema kula-268 niyuktino samAveza che. bhAga-2 mAM "namaskAra maMtra eka ja mULasUtra Avela hatuM. vAstavika rIte adhyayana-1-"sAmAyikano AraMbha A trIjA bhAgamAM che. A bhAga-3-mAM mULasUtro-1 thI 26 [adhuru] no ame samAveza karela che. jemAM traNa adhyayanomAM mULasUtra 1 thI 10 purA che "pratikramaNa" nAme cothuM adhatva che, jemAM sutro-11 thI 36 che. temAMthI ane sUtra-26 sudhI A bhAgamAM lIdhA che. te 26mAM paNa "bIzayogasaMgraha" bhAga-4-mAM lIdhela che. (2) [bhAga-1 ane 2 mAM ame niyukti ane tenuM vivecana evA be alaga bhAga pADelA. A bhAgamAM niyukti ane vivecana baMne sAthe ja lIdhela che, alaga-alaga vibhAga karelAM nathI.] (3) vAMcatI vakhate oLakhavuM saheluM paDe mATe mULasUmo ITAlika bolDamAM sUtranuM vivecana normala TAIpamAM ane niyukti ane bhathya tathA te baMnenA vivecanane semI bolDamAM kampojha karAvela che. * namaskAra niyukti... bhAga-2-thI cAlu H have AkSepadvArano avayavArtha pragaTa karatA kahe che - * niyukti-1006 + vivecana : AkSepa-A namaskAramAM saMkSepa nathI ane vistAra paNa nathI. saMkSepa be che siddha ane sAdhu, vistAra aneka prakAre che, temAM pAMca bheda yukta nathI. A pAMca aMzaka pATha te apapATha che, - X - temAM saMkSepavat te sAmAyika sUtra che, vistArathI cauda pUrvI che. jyAre paMca namaskAra sUtra ubhayAtIta che. tethI A saMkSepa paNa nathI ane vistAra paNa nathI. kemake jo A saMkSepa hota to temAM be bhede ja namaskAra kahevAta. siddhane ane sAdhune. kaI rIte ? siddha zabdathI ahaMtAdi parinivRtta che, mATe phakta saMsArInuM ja sAdhu zabdathI grahaNa thAya che. - 4 - 4 - tethI siddha ane sAdhunA namaskArathI bAkInAno namaskAra thaI ja jAya che. jo Ano vistAra karIe to, te paNa asuMdara thaze. kemake vistAra karavAthI aneka bheda prApta thAya che. te A rIte - RSabha, ajita, saMbhava Adi covIza arahaMtone namaskAra, siddhano vistAra karatA - anaMtara siddhone, paraMpara siddhone, prathama samaya siddhone ItyAdi anaMtano vistAra thAya. A rIte baMne pakSane svIkAratA paMca prakAro yojI zakAya nahIM. A rIte AkSepadvAra kahyuM. have prasiddhidvArano avayavArtha kahe che temAM *saMkSepa'nI yogyAyogyatA vicArI kahe che - X - X - be bheda letAM sarva guNa namaskAra asaMbhava che - 4 - tethI kahe che - * niyukti-1007 vivecana : A arhat Adi niyamathI sAdhuo che. kemake sAdhunA guNono temAM sadbhAva che. sAdhuono arhat AdimAM bhajanA che, kemake te badhAM arhat Adi nathI. keTalAMka Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. 1, namaskAra ni - 100 (10) (PROO arahaMta ja je kevalI che, keTalAMka AcAryo che, je samyapha sUtrArthanA jJAtA che. keTalAMka upAdhyAya che, je sugavi che, keTalAMka A badhAMthI vyatirikta ziSya sAdhu ja che, arahaMtAdi nathI. tethI eka padanA vyabhicArathI tulya abhidhAnatA nathI. tenA namaskArathI bIjAne namaskAranuM phaLa na maLe. sAdhu mAmano namaskAra viziSTa ahaMtu Adi guNa namaskAranA phaLane prApta karAvavAmAM samartha nathI. kemake te sAmAnya abhighAna namaskAratvathI che, jema manuSya mAtra ke jIvamAtranA namaskAravatu tema kahyuM. tethI namaskAra paMcavidha ja che. | vistArathI vyakti apekSAthI kavuM azakya che. * x * x * prasiddhi dvAra kahyuM, have kamadvArano avayavArtha pratipAdana karatA kahe che - * niryukti-1008 + vivecana : ahIM pUrvAnupUrvI ke pazcAnupUrvI kama nathI, jo pahelo krama mAno to siddhAdi Ave, bIjo krama mAno to sAdhu AdimAM Ave. AikSepa gAthA che.] ahIM krama be bhede che - pUrvAnupUrvI ane pazcAtupUrvI, anAnupUrvI to krama ja nathI kema ke samaMjasa thAya. siddhAdinA anabhidhAnathI A arahaMtAdi kramanI pUrNAnupUrva na thAya. ekAMta kRtakRtvatvathI ahaMtu namaskAra kAryatvathI ane siddhonA pradhAnatvathI Ama kahyuM. te rIte A pazcAnupUrvI krama paNa na thAya. sAdhu AdinuM anabhidhAnatva che. ahIM badhAMthI pAchaLa hovAthI sAdhuo padhAnapaNe che. * * * * * have pUrvAnupUrvItva ja pratipAdita karavA kahe che - * niryukti-1009 vivecana : arahaMtanA upadezathI siddho jaNAya che. pratyakSAdi goyara atikamIne tenA vaDe arahaMtAdi pUvanupUrvI krama jaNAya che. tethI ja rihaMta agrahitatvathI kRtakRtya ane alpakALa vyavahitatvathI prAyaH samAna ja che. tathA arahaMta namaskAyava paNa asAdhana che. arahaMtanamaskAra pUrvaka siddhatvanA yogathI arahaMta paNa vastuta: siddha namaskAryatvathI pradhAnapaNe che, te bhAvanA che. - X - X - ahIM arahaMta ane siddha paramanAyaka rUpathI che, AcAryo temanI parSadA samAna che. kyAMya pahelA parSadAne praNAma karIne pachI rAjAnA praNAma hotA nathI. * X - kama dvAra kahyuM. have prayojana phaLa darzAvatA kahe che - * niyaM-1010 vivecana - ahIM namaskAra karavAmAM A prayojana che - karmano kSaya ane maMgalanuM Agama. temAM ilaukika ane pAralaukika be bhede phaLa che. karaNakALamAM je kahyuM - "kSava - jJAnAvaraNIya Adi karmano pagama, anaMta padagalanA apagama pachI bhAvathI na kAra mAnI prApti ItyAdi kahI che tathA maMgala Agama paNa kahela che. te kAlAMtara bhAvi ane Ilaukika tathA pAralaukika bhedathI be prakAre phaLa che, temAM vacamANa lakSaNa-daSTAMta che. * niyukti-1011 vivecana : A lokamAM phaLa artha, kAma, Arogya, abhiratI ane niSpatti che, paralokamAM phaLa - mokSa, svarga, sukulamAM utpatti Adi che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 artha, kAmAdi zubha vipAkI hoya che. * x - A lokamAM athiida che paralokamAM te ja zubhAnubaMdhitvathI niSpanna thatu punyanI jANavI. athavA abhirati ane niSpatti te ekavAkyatA ja che. * x - ahIM siddhi ItyAdi krama pradhAnaphaLanI apekSAthI upAya jaNAvavA mATe che. tethI kahe che - viralo ja eka bhavathI siddhine pAme che. na pAmanArA avirAdhako svarga ke sukulamAM utpatti pachI avasthAMtarane pAmatA nathI. have yathAkrame ja arthAdine AzrIne udAharaNo kahe che - * niyukti-1012 vivecana : A lokamAM nirdaDI, divya, mAtuliMgavana ja daSTAMta che. paralokamAM caMDapiMgala cora ane huMDikayakSa dRSTAMta che. bhAvArtha - kathAnakathI jANavo. namaskAra athavaha kaI rIte? eka zrAvaka putra dharma sAMbhaLato na hato. te zrAvaka paNa mRtyu pAmyo. te bALaka vyavahArAhata ja viyarato hato. koI divase te zrAvaka lokonA ghara pAse parivrAjako AvyA. teNe teonI sAthe maitrI karI. temaNe kahyuM - tuM nirupahata anAthamRtane laI Ava, ame tane dhanavAna banAvIzuM. te koI evA manuSya mRtakane zamazAne lAvyo. te bALakane pitAne namaskAra zIkhavelo ane kaheluM ke jo Dara lAge to navakAra gaNaje. te parivrAjake mRtakanI AgaLa vidhA sthApI, mRtakanA hAthamAM talavAra ApI, parivrAjaka vidhA bhaNe che, vaitAla uThavAno prayAsa kare che, te bALaka DarathI hRdayamAM namaskAra bole che. paitAla paDI jAya che. AvuM vAraMvAra banatA te tridaMDI parivrAjaka te bALakane pUche che - kaMI jANe che ? bALake kahyuM - nA. chelle vyaMtare roSita thaIne paga kheMcI laI tridaMDIne ja mArI nAMkhyo. te suvarNapuruSa thaI gayo. te bALaka e suvarNapuruSanA aMgopAMgAdi chuTA-chuTA karIne ghera laI jaIne te namaskAranA phaLathI aizvaryavAnuM thaI gayo. je navakAra na gaNyA. hota to vaitAla tene mArI nAMkhata. o kAmaniSpatti - eka zrAvikA hatI. teNIno pati mithyAdaSTi hato, bIjI panI lAvavA mATe rasto zodhato hato - te zrAvikA hovAthI tene koI sapaLI - zoka maLatI na hatI. vicAre che ke - Ane kevI rIte mArI nAMkhu ? koI divase ghaDAmAM kALo sarpa mUkIne lAvyo saMtADI dIdho. jamIne kahyuM - phUlo laI Ava, amuka ghaTamAM rAkhela che. te zrAvikA gharamAM pravezI, namaskAra nivakAra maMtra] nAza na pAme. ghaTamAM hAtha nAMkhyo, devatAe sapane harI lIdho, tyAM phUlanI mALA banAvI dIdhI, teNI laIne aAvI, tenA patine ApI dIdhI. te mithyArdaSTi saMbhramamAM ciMtavavA lAgyo - A zuM ? teNe jaIne ghaDo joyo, temAM phUlanI gaMdha hatI, koI sarpa na hato. te page paDI gayo, badhI vAta karI dIdhI, kSamA mAMgI, pachI teNI ja gRhasvAminI thaI. o Arogya vaDe - eka nagara hatuM, nadInA kinAre koI kharakarmika zarIra ciMtAne mATe nIkaLyo. nadImAM vahetA bIjorAne joyuM, rAjAne ApyuM. teNe rasoIyAne AyuM, jamavAmAM AvyuM. pramANathI atirikta varNa, gaMdha, ItyAdi hatA. te manuSyane khuza karyo, bhogo ApyA. rAjAe kahyuM - nadImAM zodhavA, jeTalA maLe te lAvavA. mArganuM bhAthuM laI puraSo gayA, vanakhaMDa joyuM. je phaLane grahaNa kare te mare che. rAjAne kahyuM - loko mare che, sajAgo vAsa rAkhavAnuM kahyuM, jenuM nAma nIkaLe te jAya. eka vakhata koI zrAvakano krama Avyo. teNe vicAryu ke - koIne virAdhita zrAmastha na thAya. te mATe rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahal Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. 1, namaskAra ni - 1012 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 vaiSadhikI karI namaskArapUrvaka jAya che. vyaMtara vicAramAM paDyo, bodha pAmyo. te cA bolyo ke huM tyAM ja bIjoru ApI jaIza. rAjAne vAta karI - 4 - e pramANe te zrAvakane abhirati - khuzInI niSpatti thaI, bhogo paNa pAmyo, jIvita paNa TakyuM, to ArogyanuM to pUchavuM ja zuM? paralokamAM namaskAranuM phaLa : vasaMtapura nagaramAM jitam rAjA hato, tenI gaNikA zrAvikA hatI. te caMDapiMgala cora sAthe rahetI hatI. koI divase teNe rAjAne ghera corI karI ane hAra corI lAvyo. DarelA evA temaNe gopavI dIdho. anya koI divase ujainI javAnuM thayuM, gaNikA sarvatayA vibhUSita thaIne cAlI, te badhAMthI atizayavALI lAgatI hatI. teNIe hAra paheryo. saNInI dAsa jANI gaI. rANIne kahyuM. caMDapiMgala pakaDAyo, zULIe caDAvI dIdho. gaNikAne thayuM mAre kAraNe mAnuM mRtyu thaze. teNIe caMDapiMgalane namaskAra Apyo. teNe navakAra bhaNatAM niyANuM karyuM ke A ja sajAnA putra rUpe utpanna thavuM. agamahiSIno putra thayo. te gaNikA zrAvikA tene krIDA karAvanAra mAtA thaI, koI vakhate vicAra Avyo ke garbhakALa ane maraNakALA samAna che, kadAca te corano ja jIva hoya. te bALaka raDe tyAre zrAvikA kahetI aMDapiMgala raDa nahIM. te bodha pAmyo. rAjAnA mRtyu pachI te sajA thayo. ghaNAM kALa pachI te baMnee dIkSA lIdhI. A saMkulamAM janma. o athavA bIjuM daSTAMta - mayurA nagarImAM jinadata zrAvaka hato. tyAM huMDika nAme cora hato. nagara luMTato, koI divase pakaDAI gayo. zULIe caDAvyo. tene sahAya karanArane paNa pakaDI levAnA hatA. jinadatta zrAvaka tenI samIpathI pasAra thayo. core tene kahyuM - he zrAvaka ! tuM anukaMpAvALo che, mane tRpA lAgI che. mane pANI Apa to huM zAMtithI maruM zrAvaka bolyo - tuM A namaskAra gaNa, teTalAmAM pANI lAvI ApuM, je navakAra bhUlI jaIza to pANI lAvavA chatAM paNa nahIM ApuM. te lolupatAthI navakAra gaNe che. zrAvaka paNa pANI laIne Avyo. hamaNAM pANI pAze tethI navakAra moTethI bolatA teno jIva nIkaLI gayo. yakSa rUpe utapanna thayo. te zrAvakane rAjAnA puruSoe paDI lIdho. rAjAe kahyuM - Ane paNa zULIe caDAvI do. yakSe avadhijJAnathI joyuM, zrAvakane ane potAnA zarIne joyuM. parvata upADyo, nagaranI upara ubho rahyo. mane oLakho cho ? A zrAvakane choDI do nahIM to badhAMno cUro karI daIza. ItyAdi - x - namaskArathI AvuM phaLa pAme. have sUtranA upanyAsa arthe pratyAsatti yogathI vastutaH sUtra sparza niyuktigatA ja gAthA kahe che - (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL. che adhyayana-1-"sAmAyika @ - X - X - X - X - X - X -x - o have sUkaparzika niyukti kahe che - * niyukti-1013-vivecana : "idI ane anuyogadvAra tathA vidhivat upoddhAta jANIne paMcamaMgala karIne sUtrano AraMbha thAya che." - X - X - paMcamaMgala rUpa namaskAra karIne sUjhano AraMbha thAya che. ahIM naMdi Adino upanyAsa vidhi ane niyamane jaNAvavA mATe che. maMdi Adi jANIne ja ke bhaNIne ja paNa anya rIte nahIM. upodbhAta bhedopanyAsa paNa sarva pravacana sAdhAraNatvathI tenA pradhAnatatvathI che. * x * saMbaMdhAMtara pratipAdanArthe have A kahe che - * niyukti1014 vivecana : "pAMya namaskAra karIne ziSya sAmAyika kare - e Agama che" - ema kahyuM. namaskAra sAmAyikanuM ja aMga che, tethI zeSa sUtrane huM kahIza. - X - X - jeNe paMca namaskAra karela che, tevA prakArano ziSya sAmAyika kare che. te paMca namaskAra kahyo. A sAmAyikanuM ja mAMga che. sAmAyika aMgatA pUrve kahI. - X - X -- * sUtra-2 - he bhadetA sAmAyika svIkAra karuM chuM. jAvajIvane mATe sarve sAvadha yoganA paccakkhANa karuM chuM. keivI rIte ?] gividha, vividha vaDe atha]i mana, vacana, kAyA vaDe huM ]i karuM nahIM karAvuM nahIM, karanArane anumodu nahIM he bhadaMta huM tene pratikamuM chuM vaMdu chuM gahuM chuM. mArA te bhUtakAlIna paryAyarUpa AtmAne vosirAvuM chuM. * vivecana-2 : ahIM sUvAnugama ja ahInAkSara Adi guNayukta kahevuM joIe. te A pramANe - hIna akSara nahIM, ati akSara nahIM, avyAviddha akSara, akhalita, amilita, avyatyAmeDita, pratipUrNa, paripUrNaghoSa ItyAdi * X - X - vyAkhyA lakSaNa - saMhitA, pada, padArtha, pada vigraha, cAlanA ane pratyavasthAna, ema zAstranI vyAkhyA che bhede che. temAM (1) khalanA vinA padonuM uccAraNa karavuM athavA bIjAno saMnikarSa te saMhitA. jemake kafka te samaya ItyAdi. (2) pada - pAMca prakAre che, te A rIte - nAmika, naipAtika, aupasargika, AdhyAtika, mizra. temAM azva e nAmika che ItyAdi pUrvavatuM. temAM - he bhadaMta! huM sAmAyika karuM chuM ItyAdi sUtra pado kahyA. have padArtha - te cAra bhede che, te A pramANe - kAraka, samAsa, nirati ane taddhita viSayaka, temAM kAkaviSayaka te parvata tti parva * x x x * vagere. romi - svIkAra karavAnA arthamAM che - x - mayata - bhayano aMta karanAra. * x * sAvadha - avadha arthAta pApa sahita. yojAya te yoga arthAta vyApAra, tenA paccakakhANa karuM chuM. prati muni dIparatnasAgare karela namaskAra niyuktino saTIka anuvAda pUrNa 0 mA-SimuktinI gAthA-887 thI 1oo5 bhAga-ra-mAM che. ane gAnA 1oo6 thI 101ra A bhAga-3mAM che. o Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/ra ni - 1014 24 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) * pratiSedha, mA - Abhimukhya, raDyA - prakathana. sAvadha yoganI prati abhimukha kahevuM te huM karuM chuM acaMti pratyAkhyAna karuM chuM. athavA pratyAyakSa - pratiSedha karelanA AdarathI huM abhidhAna karuM chuM. vAvanId - cAvatuM zabda parimANanI maryAdAnuM avadhAraNA vayana che. temAM parimANa * jyAM sudhI mArA jIvananuM parimANa che tyAM sudhI huM pratyAkhyAna karuM chuM. maryAdAmAM cAvajIvana, maraNamaryAdA sudhI, maraNa kALamaka ja nahIM. * * jIvana paryAnA paccakakhANa, te pachInA nahIM. jIvana jIvavuM te. -x-x- gividha-traNa prakAre, mana, vacana, kAyAthI. temAM manana athavA jenA vaDe manAya te mana. te cAra bheda * nAma, sthApanA, dravya, bhAva bhedathI. dravya mana tene yogya pudgalamaya che, bhAvamana-mananA karato jIva ja. vayana athavA jenA vaDe kahevAya te vAcA [vANI]. te paNa nAmAdithI cAra bhede che. temAM dravya vAcA te zabda pariNAma yogya pudgalo jIve paragrahaNa kalA, bhAva vANI, te ja pagalo zabda pariNAmane pAme tyAre thAya. cayana ke jenA vaDe ekaThuM thAya te kAyA. jIvanA nivAsarUpa pudgalonuM cayana - X * athavA kAyA eTale zarIra. te paNa cAra bhede che. temAM dravyakAya eTale je zarIratva yogya ane tenA svAmI vaDe agRhIta athavA jIve choDela jyAM sudhI pariNAmane na choDe tyAM sudhI dravyakAya che. bhAvakAya tenA pariNAmathI pariNata jIva baddha ane jIva saMpayukta. AnA vaDe traNa karaNabhUtathI trividha pUrvAdhikRta sAvagha yoga huM na karuM, na karAvuM, karatA evA bIjAnI anumodanA na karuM. tenuM arthAt adhikRta yogano saMbaMdha karAya che 'mayAMta' zabda pUrvavatuM. pratikakuM chuM - huM nivanuM chuM, niMdu chu - huM gupsA karuM chuM. gaNuM chuM. temAM AtmasAkSikI niMdA ane gurasAkSikI gaha. atIta sAvadha yogakArI AtmAne vivigha ke vizeSa arthamAM vi zabda, n zabda - bahu ke ghaNAM arthamAM, yunAIma - yaju chuM. e pramANe padArtha - pada vigraha yathAsaMbhava kahyo. have jJAnanA pratyavasthamAM vaktavya che - sUtra sparza niyukti - * niyukti-1015-vivecana : asmalita Adi suNa uccArita karyA pachI ane saMhitAdi cAranuM vyAkhyAna darzAvyA pachI A sUtrasparza niyuktino vistAra kahe che - - niryukti-1016-vivecana : karaNa, bhaya, saMta, sAmAyika, sarva, avadha, yoga, pratyAkhyAna, jAvAjI, trividhena ATalA pado che. padArtho bhASyagAthA dvArA kahevAze. * * * have karaNa nikSepane darzAvatA kahe che - * bhASya-152-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, ga, kALa, bhAva e pramANe karaNano nikSepa cha prakAre che. * x * have dravyakaraNa pratipAdanArthe kahe che - * bhASya-153-vivecana :ahIM yathAsaMbhava dravyanA, dravyathI ke dravyamAM karaNa te dravyakaraNa, te noAgamathI jJa ane bhavyathI atirika saMjJA te nosaMjJAthI karaNa che. ahIM AvuM kahe che ke - jJa ane bhavya zarIra vyatirikta dravyakaraNa be bhede che - saMjJAkaraNa ane nosaMjJAkaraNa. temAM saMjJAkaraNa keTa-karaNAdi Adi zabdathI pelukaraNAdi parigraha, - X - X * [zaMkA] A nAmakaraNa ja paryAyamAtrathI saMjJAkaraNa che, kaMI vizeSa nathI. simAdhAna] ahIM nAmakaraNa abhidhAnamAtra grahaNa thAya che. saMjJAkaraNa varSathI saMjJAnuM kAraNa che, kemake dravyano saMjJA vaDe nirdeza che. * * * * no saMjJAkaraNa be bhede che . prayogathI ane visasAthI. temAM visasA karaNa be bhede che - Adi ane anAdi. tethI granthakAra kahe che - * bhASya-154-vivecana - vizrA eTale svabhAva, tenAthI karaNa te svAbhAvika karaNa. - X - enA - Adi ti, thasif6 dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya e gaNenuM anyonya samAdhAna te karaNa. - X - X - X - ghaTAdine AzrIne je saMyogAdi karaNa thAya che, te sAdi jANavuM. - 8 - e pramANe amUrta dravyone AzrIne kahyuM. mUrNa dravyone AzrIne vaLI tenuM kAraNa sAdi thAya che. te vaLI cakSuthI grAhya ane cakSuthI grAhya ema be bhede che - sAdi cakSuHsparza te cAkSuSa jemake vAdaLa ItyAdi ayA te aNu, dviaNukAdi jANavA. ahIM karaNa eTale te-te bhAvarUpe pariNamavuM te. cAkSuSa ane acANa bheda ja vizeSathI banAve che - * bhASya-155-viveyana : saMghAta, bheda, tadubhaya vaDe karaNa, IdrAyudhAdi dhULa anaMta pudgalarUpa pratyakSa thatu cAkSuSa che. be aNukAdimAM Adi zabdathI tevA prakAranA anaMta aNuka karaNa varte che. te chadmasthAdine pratyakSa acAkSuSa che. ahIM mAruM zabda svagata aneka bhedanA pratipAdana mATe che. vizramA karaNa kahyuM have prayogakaraNa kahe che - * bhASa-156-vivecana : ahIM prAyogika karaNa be prakAre che - jIva prAyogika ane ajIva prAyogika, prayoga vaDe nivRtta te prAyogika. varama - ajIva prAyogika karaNa, kusubharAga Adi. Adi zabdathI zeSa vaNiida levA. e pramANe aAvaktavyatA thakI ovathI jIve prayoga karaNa kahyuM. have jIva prayoga karaNa kahe che - jIva prayogakaraNa be bhede - mUlaguNakaraNa ane uttaraguNa karaNa. teno vistAra prathakAra ja kaheze. temAM aAvaktavyatA hovAthI pahelA ajIvakaraNane jaNAvavA kahe che - * bhAga-153-vivecana : je-je nirjIva padArthanA jIvaprayogathI te-te vaNadi kusaMbha Adi rUpa kamadi ke kumi-bhoyataLIyu Adi ajIva viSayatvathI jIvakaraNa. * bhAga-158-vivecana : jIva prayogakaraNa be bhede che . mUla prayogakaraNa ane uttara prayogakaraNa. mUla prayoga karaNamAM pAMya zarIra Ave che. E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/2 ni - 1016, bhA.159 * bhASya-159-vivecana : audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, kArmaNa zarIra odha-sAmAnyathI mUla prayoga karaNa che. uttara prayoga karaNa te mULazarIrathI niSpanna thayelA zarIrathI niSpanna thAya che. arthAt je prayogathI lokamAM niSpanna mUla prayogathI niSpanna thAya che te uttakaraNa. A uttara karaNa Adha traNa zarIramAM ja saMbhave che. ahIM evuM kahevA mAMge che ke - pAMca audArika zarIromAM pahelAM saMghAta karaNa te mULa prayogakaraNa kahevAya che, aMga-upAMga Adi karaNa te uttarakaraNa kahevAya. te audArikAdi traNamAM saMbhave che. taijasa-kArpaNamAM saMbhavatuM nathI. temAM audArikAdi ATha aMgo mUlakaraNa che, te A pramANe che - bhASya-160-vivecana : 25 mastaka, chAtI, peTa, pITha, be bAhu, be sAthaLa, e ATha aMgo che. jyAre AMgaLI Adi upAMga che. bAkInA aMgopAMga che. bAkInA eTale hAtha-pagAdi. * bhASya-161-vivecana : vALa Adi nirmANa ane saMskAravA, nakha ane dAMtane raMgavA vagere. te audArika ane vaikriyanuM uttarakaraNa che. yathAsaMbhava A yojanA karavI. audArikamAM vizeSathI uttakaraNa che, jemake kAna Adi nAza pAme tyAre tenuM saMsthApana karAya te te vaikriya AdimAM kahyuM nathI, kemake tenA vinAzano abhAva che. sarvathA vinAza abhAve saMsthApanAno abhAva che. AvA prakAranuM uttarakaraNa AhAskamAM paNa nathI. kemake temAM mAtra gamanAgamana thAya che. athavA A bIjA prakAre trividhikaraNa che. te A - saMghAtakaraNa, parizATakaraNa ane saMghAtaparizATa karaNa. temAM Adha traNa zarIro je taijasa, kArmaNarahita che temAM A traNe karaNo saMbhave che. bemAM to chellA be ja hoya. * bhASya-162-vivecana : pahelAM traNanA saMghAta sATana ane tadubhaya thAya che, taijasa ane kArpaNano saMghAtasATana ke sAna thAya che. have audArikane AzrIne saMghAta Adi kALamAnane kahe che - bhASya-163-vivecana : - sarva audArikamAM saMghAta eka samayamAM hoya che, parisADaNa paNa eka samayamAM hoya che, saMghAta parisADaNa traNa samaya nyUna kSullaka bhava hoya che. ahIM saMcAta saMghAtakaraNa eka samaya thAya che. jema tapela kaDAImAM pahelA samaye puDalo mAtra telane ja grahaNa kare che, paNa tyAga karato nathI. bIjA vagere samayamAM grahaNa ane tyAga baMne kare che kemake tevA prakAre sAmarthyayuktatva hoya che. pudgalo saMghAta-bheda dharmavALA hoya che. e rIte jIva paNa pahelA samaye utpanna thato audArika zarIra prAyogya dravyone grahaNa kare che paNa mUkato nathI. dvitIyAdimAM le-mUka baMne kare che ethI saMghAtanI eka samayanI sthiti che. te pramANe parizATana karaNa traNa samaya nyUna kSullaka bhava grahaNa kahyuM, kemake ahIM jadhanyakALa prarUpavAno che, tethI vigrahathI utpanna thayelo jIva levo kemake temAM bhavanA be samaya ochA thaI zake. ahIM kSullaka bhava jadhanyAyuno hoya che. (13) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 bhASya-164-vivecana : A jaghanyaya saMdhAtAdi kAlamAna kahyuM, utkRSTa to samaya nyUna traNa palyopama viraha - aMtakALa kahe che, audArikane vize te A hoya che - 26 ahIM utkRSTakALa kahevAno hovAthI avigraha gatithI utpanna thayelo traNa palyopama AyuvALo jIva levo. A bhavanA zarIranuM sATana karI traNa palyopama pramANa parabhavAyuno pahelA samaye saMghAta kare che bIjA vagere samaye saMghAtaparizATa, tethI utkRSTa saMghAta-parizATa kALa saMghAta samayathI nyUna thAya che. tenAthI saMghAtanA samayathI nyUna traNa palyopama thAya che. - 4 - 4 - 4 - 4 - [AkSepa ane parihAra gAthA ame choDI dIdhela che.] e pramANe audArika jaghanya ane utkRSTa saMghAta parizATa kALa kahyo. saMdhAta ane parizATa to eka samaya ja che. bIjo samaya asaMbhava che. have saMdhAtAdi viraha jadhanya ane utkRSTa bhede kahe che. viraha te aMtakALa kahevAya che. audArikamAM te saMdhAtAdino A viraha che. * bhASya-165-vivecana : traNa samaya hIna kSullakabhava e sarva saMghAtanuM aMtara che. pUrNa kSullaka bhava e sarvazATanuM aMtara che, utkRSTa to pUrvakoTinA samayathI adhika 33-sAgaropama ane sarvazATanuM eka samaya nyU teTaluM aMtara che. bhavam - bhavagrahaNa, sarvabaMdhazATakano aMtakALa, traNa samayahIna sarvabaMdhano, kSullaka to saMpUrNa zATakano jANavo. ItyAdi - 4 - teno bhAvArtha bhASya gAthAthI jANavo. jemake sarva saMghAta aMtakALa jaghanyathI traNa samaya nyUna kSullaka bhava che, be vigrahagatinA samaya ane trIjo saMghAtano samaya. te kSullaka bhava dharIne parabhavamAM avigraha gatie jAya tyAre parabhavanA prathama samaye saMdhAtayata jANavo utkRSTa 33samayAdhika pUrvakoTi adhika, te sAgaropama avigrahathI A saMghAta che. pUrvakoTi Ayu dhAraNa karIne, devatA zreSThanuM Ayu bhogavI, A trIjA samaye saMghAtayata thAya - - x - 4 - 4 - 4 - have saMdhAta-parizATa aMtara ubhayarUpa jaNAvavA kahe che - * bhASya-166-vivecana : audArika saMbaMdhI grahaNa zATana ubhayarUpanuM jadhanya aMtara eka samaya che, utkRSTa to traNa samaya sahita 33-sAgaropama che. bhAvArtha mATe bhASyagAthA kahe che - ubhayAMtara jaghanya samaya nirvigrahathI saMghAtamAM parama te traNa samaya ane 33-sAgaropama thAya, devAyumAM 33-sAgaropama bhogavIne ahIM AvIne trIjA samaye saMghAtavata ja jANavuM. audArikane AzrIne sarva saMghAtAdi vaktavyatA kahI. have maikriyane AzrIne kahe che - * bhASya-163-vivecana : : vaikriya sarva saMghAta jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI be samaya che. vaLI vaikriya vikurvaNAmAM sADana to eka ja samaya nirdezAyela che. vaikriyasaMghAta, kALathI sarvastoka samaya ja che. tu zabda 'ja'kAra arthamAM che. A audArika zarIrInA vaikriyalabdhivAnA vikrurvaNAnA AraMbhe ane devanAskone te prathama vakhata zarIra grahaNamAM hoya. be samaya mAna utkRSTa vaikriya saMghAta kALa varte che. te vaLI audArika zarIrIne vaikriyalabdhivALAne tenI vikrvaNAnA AraMbhe ja vaikriyasaMghAta samayathI Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/ra ni - 1016, bhA.167 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) karIne AyunA kSayathI marelane avigrahagatithI devomAM upajatAne vaikiya saMghAtathI jANavo. zATanA vaLI kALathI samaya ja paikriyazarIra viSaya vinirdiSTa che. have saMghAta parizATanA kALamAna ja kahe che - * bhASya-168-vivecana : saMghAtana parizATa jaghanyathI ekasamaya ane utkRSTathI eka samaya nyUna 33sAgaropama hoya che. bhAvArtha A pramANe che - ubhayamAM jaghanya eka samaya thAya che. te vaLI be samaya vaikiya marelo hoya. paramatara [utkRSTa] saMghAta samaya hIna 13sAgaropama che. have vaikiyane AzrIne ja saMghAtAdi anaMtarane jaNAvavA kahe che. * bhASya-169-vivecana : ubhayano sarvagraha ane zATaNa tathA vaikriyanA, te aMtara eka samaya che, zATano viraha aMtarmuhUrta che. utkRSTa aMtara vanaspatikALa pramANa che. ahIM sarvagraha eTale saMdhAta ane saMdhAtaparizATa ane zATaNa. aMta-virahakALa, vaikriyazarIra saMbaMdhI samaya ane saMpAta ubhayano, zATanuM aMtamuhUd, A jaghanya traNemAMthI kaI rIte jANavuM ? tethI kahe che - utkRSTa vRkSakALa - anaMtathI nivRtta athatu vRkSAkAlika, bhAvArtha A rIte che - - saMghAta akSara samaya, be samaya vaikiya, mRtano trIjAmAM, te svargamAM saMghAtayatano trIjA ke mRtano trIjo. ubhayano ciravikurvita mRtano devamAM savigraha janArano. zATananuM aMtarmuhUrta, gaNenuM paNa utkRSTa vanaspatikAla. vaikiya zarIrAzrita saMghAtAdi vaktavatA kahI. have AhAkane AzrIne tenuM pratipAdana kare che - * bhASya-130-vivecana : AhAraka zarIramAM saMghAta ane parizATana eka samayanA hoya che. ubhaya - baMne jaghanya ane utkRSTa aMtamuhUrta hoya che. AhAra - AhArakazarIra, saMghAta-prAthamika graha, parizATa - paryane ane mokSA. kALathI samaya tulya thAya che. arthAt saMghAta paNa coka samaya ane zAna paNa eka samaya che. ubhaya - saMghAta ane parizAda baMne grahaNa karAya che. te jaghanya - utkRSTa baMne aMtamuharta varte che. - x - paNa utkRSTathI jaghanya tamuhUrtana laghutara jANavuM. have AhArakane AzrIne saMdhAtAdi aMtara jaNAve che - - bhANu-11-vivecana : baMdhana, zATa ane ubhayanuM jaghanya aMtara aMtamuhUrta che ane utkRSTa aMtara dezona apAddha pagalaparAvarta che. ahIM vadhana - saMghAta, 355 * saMdhAta ane zoTa, sarva stoka aMtarmuharta virahakALa arthAtu eka vakhata parityAga pachI aMtarmuharto ja teno AraMbha thAya. utkRSTathI dezona addha pugala parAvarNa kALa thAya. kemake sakhyaNuM dRSTikALano utkRSTano paNa ATalo ja pariNAma che - AhAraka zarIrane AzrIne saMdhAtAdi kathana karyuM. have taijasa ane kArpaNa zarIrane AzrIne kahe che - * bhASya-132-vivecana : taijasa ane kArpaNa baMne zarIrane anAdi saMtAnanA kAraNathI saMghAta nathI, kemake tenuM prathamapaNe grahaNa nathI. kemake pUrve ja siddhinA prasaMga che. keTalAMka bhavyone zATaNa hoya. kyAre ? zailezInA carama samayamAM. te eka samayanuM ja hoya che. * bhASya-133-vivecana : saMghAta ane parizAda ubhaya pravAhane AzrIne sAmAnyathI anAdi anaMta che. keTalAMka bhavyone zAMta hoya che. badhAMne sAMta na hoya. anAdi bhAvathI ane atyaMta viyogathI baMne zarIramAM aMtara saMbhavatuM nathI. athavA A anya jIva prayoga nivRtta cAra bhede karaNa hoya che. * bhASya-134-vivecana : athavA saMdhAta, zATana, ubhaya, ubhayaniSedha [A cAra karaNo che.] paTa, zaMkha, zakaTa, e jIvapayogamAM anukrame cAra daSTAMto che. athavA zabda bIjo prakAra dazavi che. saMpAta te saMghAta karaNa, sAtana te sAtamAM karaNa, ubhaya te saMghAtazAtana karaNa, ubhayaniSedha te saMghAta sAtana zUnya. AnA ja udAharaNo darzAvatA kahe che - paTa Adi. jIva prayoga karaNAM te kAyavyApArane ozrIne anukame A udAharaNo jANavA. jemake paTataMtu saMghAta svarUpa hovAthI temAM saMghAtakaraNa, zaMkhamAM ekAMta sATakaraNa hovAthI zATa karaNa, zakaTagADu, cholavAmAM kalikAdi yogathI ubhaya karaNa, huMThAmAM vaLI urva tiryakakaraNanA yogathI saMghATa-zA. virahathI ubhaya zUnya. [zaMkA] je-je nirjIvone AzrIne prayoga thAya te ajIvakaraNa ja che ItyAdi, tethI ahIM ajIva karaNatA ja yuktiyukta che. [samAdhAna] nA, tema nathI. abhipAyanA apariphAnathI tame AvuM kaho cho. -x - "jIvanA prayogathI karavuM" AvI vyutpattithI jIva prayogakaraNa" ema paNa kahI zakAya. dravya karaNa kahyuM. have kSetra karaNano avasara che - * niyukti-1013-vivecana : kSetranuM karaNa nathI, kemake AkAza kSetra te akRtrima bhAva che. chatAM paNa vyaMjana papinna tenuM paNa karaNa thAya che. jemake - UAkaraNAdi. nama-kAza kSetranuM nivRtti kAraNathI mukhya vRttio karaNa vidyamAna nathI. kemake AkAza phoma e akRtaka padArtha che. te nitya hovAthI tenA kAraNathI upapatti nathI. tema chatAM niyuktikAre je niphopagAthA mUkI, tenuM kAraNa e che ke - vyaMjana paryAya pAmIne paNa IznakaraNAdi hoya ja che. ahIM vyaMjana zabdathI kSetranA abhivyajanakatvathI pudagalo grahaNa thAya che. tenA saMbaMdhathI payaya kuthayitu pUvavisthA choDIne bIjI avasthA pAme che. * x *x - tethI paryAya dvArathI kSetrakaraNa che. upacAra mAtrathI IkukaraNAdi kahyA. jemake - IkSakSetra karaNa, zAlihotra karaNa ItyAdi. phoga karaNa kahyuM. have kAlakaraNa kahe che, tenI gAthA - * niyukti-1018-vivecana : kALamAM paNa karaNa nathI, to paNa vyaMjananA pramANathI - beva, bAlava Adi karaNothI aneka prakAre vyavahAra thAya che. * * * kalana, kalAsamUha te kALa. te kALamAM paNa karaNa nathI. kemake tenuM vartanAdi rUpa che. samayAdi apekSAmAM para upAdAnatvathI A bhAvanA che. chatAM niryuktimAM upanyAsa karyo kemake te paNa baMjana pramANathI thAya che. ahIM vyaMjana zabdathI vartanA Adi abhivyaMjakatvathI dravyo grahaNa karAya che. tenA E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/ra ni - 1018 (15) (PROOF-1) pramANathI, tenA baLathI thAya che. tethI kahe che - vyavahAra nayathI samayAdi kAla apekSAthI kAlakaraNa che - X - X - bava, bAlava, kolava, sTIviloyana, gara, vaNija, viTI A sAta karaNa cala varte che. bIjA-zakuni, catuSpada, nAga ane kiMtuSNa e sthira karaNo che. kRSNa caudazanI be zakuni, bAkInA traNa karaNa kramazaH hoya che. ahIM bhAvanA A pramANe che - kRSNa caudazanI rAtre zakuni karaNa hoya, bAkInA traNa catuSpada Adi karaNa amAsanA divase ane raNe hoya. pachI ekamanA divase kahyuM. pachI zuddha ekamanI rAtrimAM bava Adi hoya ce. A karaNane jANavA mATe pakSanI tithine be vaDe guNI jo zukla pakSa hoya to be rUpa ochI karavI, pachI sAta vaDe bhAgatA je Ave te divasa saMbaMdhI karaNa thAya che, tene ja ekarUpa adhika karatAM rAtrinuM karaNa Ave che. ahIM AvI bhAvanA che - adhikRta divasanA karaNa jJAnArthe pakSanI tithine be vaDe guNatA jemake zukla cothane be vaDe guNatA ATha Ave. zuklapakSane be vaDe hIna karatAM cha vadhe. tene sAta vaDe bhAMgatA daivasika karaNa Ave che. ahIM bhAga thato nathI tethI cha ja rahyA. tethI bava Adi kamathI cAra praharavALA karaNa bhogavI cothane divase vaNijU karaNa thAya che. te pramANe samimAM eka vadhatA viSTi karaNa thAya. jo kRSNapakSamAM be saMkhyA na ghaTADAya. e pramANe badhe bhAvanA karavI. kahyuM che ke - kRSNapakSanI rAtre trIja ane dazame tathA divasanA sAtame ane caudaze viSTi. te zuklapakSanA cotha ane ekamanI rAtre ane divase AThame ane pUname hoya. tathA zuklapakSanI ekame raNe, pAMcame divase, AThame rame, bArasanA divase ane pUname rAtre bava karaNa hoya che. kRSNa pakSanI cothe divase ane sAtame saginA ane 11nA divase bava karaNa hoya. kALa karaNa kahyuM. have bhAvakaraNa kahe che. temAM bhAva eTale paryAya. te jIva ane ajIva upAdhinA bhedathI be bhede che. karaNa paNa sAmAnyathI be bhede hoya che. tethI kahe che - * niyukti-1019-vivecana : bhAvamAM jIva zAne rAjIva karaNa che, temAM ajIvakaraNa vaNadino pheraphAra che. jIvakaraNa be bhede - zrutakaraNa ane noDyutakaraNa. - * - ahIM aA vaktavyatvathI ajIva bhAvakaraNa pahelAM kahe che, - X - X - varNa Adi - je bIjAnA prayoga vinA vAdaLA vagerenA judA judA raMgo thAya che, ahIM Adi zabdathI gaMdha Adi levA. [zaMkA. Ane pahelAM dravya vizrasAkaraNa kahela ja che. to ahIM bhAva karaNa kema kaho cho ? ahIM bhAvano adhikAra hovAthI pAyinI pradhAnatAne AzrIne ema kahela che. dravyavizrAmAM dravyanI pradhAnatA che. jIvakaraNa be prakAre che - zrutakaraNa ane noDyutakaraNa. zrutanA jIva bhAvathI zrutabhAvakaraNa, noDyutabhAvakaraNa te guNa karaNAdi che. have jIva bhAvakaraNano adhikAra che. tene ja yathodiSTa te pramANe ja bhedathI pratipAdita karavA kahe che. * niyukti-1020-vivecana :mRta be prakAre - baddha ane cAbaddha. bAra aMgamAM nirdeza kaa te baddha ane 30 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 tenAthI viparIta te abaddha. baddha paNa nizItha ane anizItha ema be prakAre che. gAthAmAM 'tu' zabda laukika ane lokottara bhedathI che. temAM temAM padha, gadha baMdhanathI baddha zAkhapadezavat che. tethI kahyuM - baddha eTale dvAdazAMga, AcArAdi gaNipiTaka nirdiSTa, tuM zabda vizeSaNAryavathI A lokottara che. laukika te bhArata sAdi jANavA. tenAthI viparIta te abaddha che. baddhakRtane nizItha ane nizItha be bheda che. temAM rahasyapATha ane rahasya upadezathI je pracchanna che, te nizItha kahevAya che. pragaTa pAThake pragaTa upadezavathI che te anizItha kahevAya che. have nizItha ane anizIthanA ja svarUpane pratipAdana kare che. * niryukti-1021-vivecana : bhUta, apariNata, vigata ItyAdi vizenuM jemAM hoya te nizItha nathI, guptA arthavALuM je hoya te nizItha, jemake nizItha adhyayana. pUta - utapanna, aparipata - nitya, vijata - vinaSTa. ahIM evuM kahevA mAMge che * utpanna thAya che, nAza pAme che, dhuva che. AnA vaDe za06 karaNa ukti kahI. e ja bhUtAdi zabadakaraNa - nizItha thatuM nathI kemake prakAzapATha ane prakAza upadezatvathI kahyuM. nizItha te rahasyapATha ke rahasya upadezathI nizItha nAme adhyayana che athavA nizIyane guptAI kahe che. jemake - * niryukti-1022-vivecana : agrAyaNIya pUrvamAM pATha che ke jema - jyAM eka hIpAyana haNAya tyAM 100, jyAM 100 haNAya tyAM 1 haNAya. jyAM 1 khAya tyAM 100 khAya ane jyAM 100 khAya tyAM 1-khAya. - AnI paraMparAnA abhAve vyAkhyA karI nathI, eTale A gupta arthavALuM che. kemake AnuM tAtparya spaSTa nathI. * niryukti-1023-vivecana : e pramANe pahelAM kahela zruta te baddha, abaddhanA 500 Adeza che. jema eka marudevI mAtA atyaMta sthAvarathI siddha thayA. e prakAre viddhi te lokottara, laukikamAM ahIM araNyakAdi jANavA. viddha nI pa00 Adeza che. jema eka * te samayamAM bIjA maradevI eTale ke prakaSabhadevanI mAtA, vanaspatikAyathI udvartIne siddha-niSThitArtha thayA. upalakSaNathI bIjA paNa Adeza che. jema svayaMbhUramaNa samudranA mAchalA ane kamalapatro valavajI badhAM AkAranA saMbhave che. rajsaheb Adhayan-33\Book33A E:\Ma - ahIM vRddha saMpradAya evo che ke - AhaMtu pravacanamAM 500 Adeza je anibaddha che, temAM eka maradevAno pATha aMgamAM nathI, upAMgamAM paNa nathI. jemake atyaMta sthAvara thaI anAdi vanaspatithI siddha thayA. bIjuM svayaMbhUramaNa samudranA matsyonuM saMsthAnA savakAre hoya tyAdi. trIjuM viSNukumAra munie sAdhika eka lAkha yojananuM vaikriya zarIra banAvyuM. cothuM kuraTa ane utkaraTa baMne upAdhyAya hatA. kuNAlA nagarIne varasAda vaDe bhIMjavIne jaLabaMbAkAra banAvI dIdhI te A pramANe kuNAvAmAMthI kuruTa ane utkaTane nagarajanoe kADhI mUkyA. roSathI kuTe kahyuM - he devA kuNAlAmAM varasa. utkarTe kahyuM - paMdara divasa sudhI. pharI karTe kahyuM Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Vra ni * 1023 (16) (PROOF-1) - muddhi mAnA dhArA vaDe, pharI utkarTe kahyuM. jema patrimAM tema divasamAM. ema kahIne nIkaLI gayA. kuNAlAmAM paMdara divasa sudhI anubaddha vaSathiI janapada sahita nagarI pANI vaDe apakAMta thaI. pachI te baMne trIjA varSe sAketa nagaramAM kALa karIne dhAsaptamI narakamAM bAvIza sAgaropama sthitika nairayika thayA. kuNAlA nagarInA vinAzakALathI terame varSe bhagavaMta mahAvIrane kevaLajJAnanI utpatti thaI. A badhAM baddhanA dRSTAMto kahyA, te 500 Adeza che. * * * * * * * * - zrutakaraNa kahyuM, have noDyutakaraNa kahe che - * niyukti-1024-vivecana : noDyutakaraNa be bhede che - guNakaraNa ane yojanAkaraNa. guNakaraNa be bhede che - tapakaraNa ane saMyama kaNa. : : : zrutakaraNa na hoya te noDyutakaraNa. guNakaraNa * guNonuM karaNa ke guNonI kRti. yojanA karaNa - mana vagerenI vyApArakRti. guNakaraNI vaLI be bhede che - tapakaraNa, temAM anazanAdi bAhya-atyaMtara bhedathI karaNa te tapakaraNa. tathA saMyamakaraNa te pAMya AzravanA viramaNAdinuM karaNa. have yojanA karaNanI vyAkhyA - * niyukti-1025-vivecana : yojanAkaraNa traNa bhede che - mana, vacana, kAyAthI. manamAM satya AdinI yojanA karavI. svasthAne tenA bhedo cAra, cAra ane sAta che. manoviSayaka A rIte - (1) satya manoyojanA karaNa, (2) asatya manoyojanA kaNa, (3) satyamRSA manoyojanA karaNa, (4) asatyAmRSA manoyojanA karaNa. svasthAnamAM - pratyeka mana-vacana-kAya lakSANamAM, yojanA karaNanI vibhAga cAra, sAra, sAta che. teno bhAvArtha mA che . manoyojanA karaNe cAra bheda : satyamanoyojanA karaNAdi, vAkayojanA karaNa paNa cAra bhede, kAya yojanA karaNa sAta bhede che - dArikakAya yojanA karaNa, e pramANe dArika mizra, vaikriyakAya, vaikiyamizra AhArakakAya, AhAraka mizra, kAmaNakAya yojanA karaNa. A udiSTakaraNa sudhI kahyuM. have jeno adhikAra che, te darzAvavA kahe che - * niyukti-1026-vivecana : bhAvabRta zabda karaNamAM ahIM adhikAra jANavo. nodhRtakaraNamAM guNakaraNayojanAkaraNamAM yathAsaMbhava adhikAra hoya che. ahIM bhAvakRta zabdakaraNamAM zrutasAmAyikano adhikAra che. cAstri sAmAyikano nathI. A bhAvathuta sAmAyikano upayoga ja che. zaddakaraNa paNa ahIM te zabda viziSTa zrutabhAva ja vivakSita che paNa dravyazruta nathI. noDyutakaraNane AzrIne guNakaraNa ane yojanAkaraNa yathAsaMbhava hoya che. temAM yathAsaMbhava guNa kaNamAM cAstri sAmAyikano avatAra che kemake cAritra, tapa-saMyamaguNAtmakavathI che. yojanAkaraNamAM mana-vacana yojanAmAM satya, asatyAgRSa baMne baMnemAM viyosvA. kAya yojanAmAM paNa baMne Adhane kahevA. have sAmAyika karaNa ja abhutapanna vinaya varga vyutpAdanArthe sAta nuyoga 32 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 dvAra vaDe kRta-akRtAdithI nirUpatA kahe che - * niryukti-1027-vivecana : (1) kRtAkRta, (2) konA vaDe kRta, (3) kayA dravyomAM karAya che ? (4) kyAre karanAro hoya che , (5) nayathI, (6) karaNa keTalA prakAre che ane (3) kevI rIte prApta thAya che ? sAmAyikanuM kaNa e kriyA sAMbhaLIne ziSya AkSepa kare che - A sAmAyika A kriyAnI pUrve zuM karIne karAya che ? athavA akRta che ? baMnemAM paNa doSa che. kRta pakSamAM bhAvathI ja karaNanI upapatti nathI. yakRta pakSamAM paNa veNAnA putranI jema karaNanI upapatti thaI zakatI nathI. teno uttara ApatA kahe che - sAmAyika kRtAkRta che. ahIM nayanA matathI bhAvanA karavI, "konA vaDe karAyu" te kahevuM. kayA dravyamAM - ISTAdimAM karAya che ?, mAno karanAro kyAre hoya che, te vaktavya, konA vaDe AlocanAdi nathI, kAraNa keTalA bhede che, kayA prakAre sAmAyika pamAya. te vaktavya. avayavArtha pratidvAre bhASyakAra ja kahe che. temAM pahelA hArano avayavArtha jaNAvavA kahe che - * bhASya-135-vivecana : utapannAnutA, kRtAkRtamAM namaskAranI jema jANavuM. konA vaDe - arthathI tene jinezvare karyuM ane sUjhathI gaNadharoe karyuM. badhI ja vastu utpanna-anutpanna karAya che. kemake vastu dravya, payaya ane ubhayarUpapaNe che. ahIM naigamAdi nayo vaDe bhAvanA karavI joIe. tethI ja kahe che - jema namaskAramAM naya bhAvanA karI temaja ahIM karavI joIe. te namaskAra anusAra ja bhAvavA yogya che. te puna:bhAvanA * ahIM keTalAMka utpanna Icche che, keTalAMka anutapanna Icche che. te maigamAdi sAta mUla nayo che. temAM taigama anekavidha che. temAM Adi maigamamAM anutapanna karAya che, utpanna nahIM. jema paMcAstikAya nitya che, e pramANe sAmAyika paNa kadI na hatI - nathI ke nahIM hoya tema nathI, paNa hatI - che ane haze. dhruva, naityika, akSaya, avyaya, avasthita, nitya che. te sAmAyikane koIe utpanna karela nathI. bhale bharata ane ravatamAM te viccheda pAme che paNa mahAvidehamAM te avyavacchinna hovAthI anutpanna che. bAkInA baigama ane saMgrahAdi che nayonA mate te utpanna che. kemake paMdare paNa karmabhUmimAM puraSane AzrIne utpanna thAya che. jo utpanna che to kaI rIte utpanna thaI ? traNa svAmItvathI utpatti thAya che. te A pramANe - samutyAnathI, vAsanAthI, labdhithI. temAM kayo naya, kaI utpatti Icche che ? temAM je pahelA sivAyanA naigamo che, ane saMgraha tathA vyavahAra naya che, te traNe prakAre utpattine Icche che. samutyAna vaDe - jemake tIrthakaranA potAnA utthAnathI. vAyanA vaDe - vAyanAcAryanI nizrAthI, jemabhagavate gautamasvAmIne kahI. labdhi vaDe - abhavyane nathI, bhavyane vaLI upadezaka sivAya paNa pratimAdi joIne, sAmAyika Avaka karmonA kSayopazamathI sAmAyika labdhi utpanna thAya che. jema * svayaMbhUramaNa samudramAM pratimA AkAranI matsya, pA mo paNa pratimA saMsthita ane sAdhu saMsthita hoya che. tyAM valaya saMsthAnane choDIne badhAM rajsaheb Adhayan-33\Book33A1 E:\Mal Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/ra ni - 1023, bhA.135 34 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) AkAranA mAchalA hoya che. tevA AkAra joIne koIne samyakatva, zruta, cAstriAyAstri sAmAyikAdi utpanna thAya. gajusaNa naya pahelA samutyAna vaDe sAmAyikane IcchatA nathI. kayA kAraNe ? bhagavaMta ja utthAna che, te ja gautama vagerenA vAyanAcArya che, tethI be bhede vAcanA svAmitva ane labdhi svAmitva che. je kahyuM che ke - vAyanAcAryanI nizrAthI sAmAyika labdhi jene utpanna thAya. traNa zabada nAyo labdhine Icche che. je kAraNe utthAna ane vAyanAcArya vidhamAna hovA chatAM bhavyane utpanna thatI nathI. e pramANe utpanna ke anutapanna sAmAyika karAya che. kRtAkRta dvAra kahyuM. have bIjA dvArane AzrIne kahe che - "koNe karI." teno uttara che ke arthane AzrIne te sAmAyika tIrthaMkaro vaDe kahevAI, sUgane AzrIne gaNadharo vaDe kahevAI. A vyavahAra mata che. nizcaya mate to vyaktinI apekSAthI je jeno svAmI, te tenA vaDe ja che. vyakti apekSAthI ahIM tIrthakara ane gaNadharano upanyAsa jANavo. kemake pradhAna vyakti che. * * * * * * * have kayA dravyomAM karAya che, tenuM vivaraNa kare che - * bhASya-136-vivecana : te kayA dravyomAM rahIne karAya che tyAM maigama kahe che - ISTa dravyomAM, bAkInA nayo kahe che - sarve dravyomAM paNa sarve payayomAM nahIM. vaigamanaya kahe che - ISTa dravyo manojJa pariNAmanA kAraNapaNe hovAthI manojJa zayana, sanAdi dravyomAM karAya che. naigamavAdI kahe che ke - manojJa bhojana karIne, manojJa zayanasane, manojJa gharamAM muni manojJa dhyAna kare. bAkInA - saMgrahAdi nayo kahe che - badhAM dravyomAM rahIne sAmAyika thAya, ke jyAM te manojJa pariNAma mAne che, badhAM paryAyiomAM avasthAna abhAve na thAya. tethI kahe che - je jyAM niSadhAdimAM rahe che, te tyAM tenA sarva paryAyiomAM raheto nathI, kemake tenA eka bhAgamAM ja sthita hoya che. * x - bhANakAra ahIM kahe che - (1) upodghAtamAM "zemAM sAmAyika hoya che." ema pahelA kaheluM che, ahIM pAchI zenAthI e pRcchA che eTale ahIM 'vonuM' thI zuM pUchavA mAMgo cho? 'tu' e tyAM viSaya kahelo, ahIM kayA dravyomAM rahelAne sAmAyikano lAbha thAya che? evuM pUche che. zeSa nayo kahe che tema sarva dravyomAM rahevAnuM kema bane ? jAti mAtra vacanathI A kathana che, kemake badhAM loko avazya dhamastikAyAdi cha dravyonA AdhAravALA che. athavA upodaghAtamAM sarve dravyo sAmAyikanA viSayamAM Ave che, ema kaheluM. ahIM to te ja sAmAyikano lAbha tenA hetubhUta sarve dravyomAM thAya che, kemake zraddheya-Droya-kiyA nibaMdhanatva evuM sAmAyika che. * X - X - X - athavA kRtAkRtAdi dvAromAM kArya athavA konA vaDe karAyuM che ke, konAmAM ? te karaNa bhAva che. have kyAre Ano kAraka thAya, tenI nirUpaNA karatAM kahe che - * bhASya-133-vivecana : A sAmAyikano kAraka kyAre hoya che, e prazna che. teno uttara nayo vaDe apAya che. uddiSTa-uddezo karAya tyAre ema naigama mAne che. ahIM bhAvanA A pramANe 33/3] che - sAmAnyagrAhI maigamanayane uddiSTa mAtrathI ja sAmAyikamAM guru vaDe ziSya na bhaNAvAya to paNa, te kriyA AraMbhI na hovA chatAM te sAmAyikano katAM kahevAya che. ahIM uddezo paNa te sAmAyikanuM kAraNa che. temAM kAraNamAM kAryano upacAra che. saMgraha ane vyavahAranaya mAne che ke upasthita thAya tyAre te sAmAyikano kAraka bane che. ahIM bhAvanA A pramANe che - uddezo karAyA pachI vAsanAne mATe jyAre vaMdana karIne upasthita thAya che, tyAre ati nIkaTanuM kAraNa hovAthI tene sAmAyikano kAraka mAne che. bAjusaba mAne che - bhaNavAno AraMbha karI dIdhelo hoya te sAmAyikano kAska manAya che. arthAt uddezA pachI, gurunA pAdamUle vAMdIne upasthita-sAmAyika bhaNavAno AraMbha karela te kAka kahevAya. vRddho kahe che - mAga bhaNato nahIM, paraMtu samApta thatAM kAraka kahevAya, tethI sAmAyika kriyA karato paNa tenA upayogarahita paNa kAraka che. kemake sAmAyikanA arthamAM sAmAyika zabda kiyA te asAdhAraNa kAraNa che. zaLada nayo mAne che ke samApta thAya ane upayukta hoya te sAmAyikane kAraka thAya che. zabda kiyA rahita paNa sAmAyikamAM upayukta hoya te kAraka kahevAya - 4 - . ra # dvAra pUruM thayuM. - X - X - * bhASya-138-vivecana : AlocanA, vinaya, kSetra, dizA, abhigraha, kALa, nAga, guNasaMpadA, abhivyAhAra e ATha gayo kahelA che. temAM (1) abhimukhyatAthI guru sAme potAnA doSo kahevA te AlocanA naya. (2) vinaya - paga dhovA vagere anurAga Adi (3) kSetra * zeraDInuM kSetra Adi, (4) digabhigraha - have kahevAnAra rUpa che. (5) kALa, (6) nakSatra saMpatti, (3) guNa-priyadhamadi (8) abhivyAhAra, vistArArthe pratyeka pada bhASyakAra ja samyak rIte kaheze - - bhAga-139 : dIkSAne yogya hoya teTaluM gRhasthane vize Alocana karavuM tathA sAdhune vize sUtra, artha, tadubhaya ane upasaMpadAmAM Alocana karavuM. dIkSAne yogya je strI, puruSa, napuMsakabhede prANi hoya, tenI tapAsa karavI, teTalI ja AlocanA ke avalokanA gRhasthanA viSayamAM che athAt sarva upAdhithI vizuddha te yogya kahevAya che. pachI te anveSaNa vaDe badhe ja A vidhi che - tuM koNa che, tAro nirveda kevo che ? ItyAdi praznothI AkSepa che tyArapachI prayukta loyAnI yogyatA avadhAraNA pachI tene sAmAyika ApavI. paNa bAkInA pratiSiddha dIkSAvALAne na ApavI. evo naya-abhipAya che. ema gRhastha-kRtasAmAyikane AlocanA kahI. ( dhe kRtasAmAyika - sAdhune mATe pratipAdana karatA kahe che - upasaMpadAvALA sAdhumAM AlocanA varte che - sUtra, artha, tadurbhayamAM. ahIM A bhAvanA che - sAmAyika sutrAdi arthamAM jo kyAreka koIne upasaMpadA Ape, tyAre A AlocanI Ape che. ahIM vidhi - sAmAcArI kahI ja che. [zaMkA] sAmAyikasUga alA che, to zA mATe, tenA arthamAM paNa sAdhune upasaMpA hoya ? tenA abhAve te sAdhu kaI rIte thAya? pratikramaNa sivAya tenI kaI rIte zuddhi thAya ? teno uttara Ape che - maMda, glAnAdi vyAghAtathI vismRta sUgavALA patine E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/2 ni - 1027, bhA.179 sUtrArthe paNa upasaMd aviruddha ja che - x - teno abhAve paNa, tyAre cAstri pariNAmayukta hovAthI te yati ja che. jeTaluM sUtra bhaNela hoya, teTalA pramANathI ja pratikramaNa kare. have eka ja gAthA vaDe vinayAdi traNe dvAra kahe che - 35 - bhASya-180,181 - AlocanA karyA pachI vinItane prazasta kSetramAM te sAmAyika apAya che. be dizAne svIkArIne ke yathAkrame jyAM vicaratA hoya tyAM, niSiddha divasane choDIne, mRgazIrSAdi nakSatromAM, priyadharmAdi guNasaMpadA hoya tyAre sAmAyika ApavI joIe. AlocanA karAyA pachI vinItane, paga dhovA anurakta hovuM ItyAdi vinayavALA evA bhaktivaMta Adi guNavAna ziSyane te sAmAyika apAya che. te paNa ahIM-tahIM game tyAM nahIM. to? - prazasta kSetramAM - IkSu kSetrAdimAM. kahyuM che - IkSuvana, zAlivana, pAsarovara, kusumita vanakhaMDa, gaMbhIrasAnunAdamAM, pradakSiNArUpa jaLa sthAna pAse ke jinagRhamAM sAmAyika ApavI. paraMtu bhAMgelA, baLelA, zmazAna, zUnyagRhamAM ke amanojJa gharamAM, kSAra-aMgAra-kacaro-azuci Adi azubha dravyothI duSTa kSetramAM ApavI na joIe. dizA abhigraha - pUrva ke uttara dizAmAM devI tathA je dizAmAM tIrthaMkara, kevali, mana paryavajJAnI, avadhijJAnI, cauda pUrvI Adi yAvat yugapradhAno vicaratA hoya, yathAkrame temanA guNanI apekSAthI, te dizAmAM yathAkrame apAya che. - X - traNa dvAra gayA. have kAlAdi traNa dvAra - pratiSiddha divaso caudaza Adi choDIne, aniSiddha evA pAMcama AdimAM ApavI. kahyuM che caudaza, pUnama, AThama, noma, chaTTha, cotha, bArasa baMne pakSanI A tithio choDI devI. A divasomAM prazasta muhUrtomAM apAya che, prazastamAM nahIM. mRgazIrSAdi nakSatromAM devAya. kahyuM che ke mRgazIrSa, ArdrA, pRSya, traNe pUrvA, mUla, AzleSA, hasta ane citrA e daza nakSatro jJAnanA vRddhikara che. saMdhyAgata, ravigata, viSera, saMgraha, vilaMbI, rAhugata, grahabhinna e sAta nakSatro varjavA, - - tathA priyadharmAdiguNa saMpatti hoya tene sAmAyika ApavI joIe. kahyuM che priyadharma, dRDhadharma, saMvigna, avadhIru, asaTha, zAMta, dAMta, gupta, sthiravaya, jitendriya, Rju e guNa saMpaghra zodhavI. have carama dvAra - bhASya-182-vivecana : kAlika zrutamAM sUtra, artha, tadubhayathI abhivyAhAra hoya che. dRSTivAdamAM to dravya-guNaparyAyathI abhivyavahAra jANavo. temAM - abhi vyAharaNa eTale - AyArya ane ziSyanA vacana-prativacana. te 'AcAra' Adi kAlika zrutamAM sUtra, artha, tabhayathI hoya che. ahIM A bhAvanA che - ziSya vaDe icchAkAthI "A aMgAdi uddezo karo'' ema kahevAtA IcchA pUrvakanA AcArya vacana - "huM A sAdhune A aMga adhyayanano uddezo uddizAvu chuM - vAMcavA ApuM chuM - [kevI rIte ?] Aptauddeza-paraMparA jaNAvavA kSamAzramaNonA hAthathI paNa svabuddhithI nahIM. sUtrathI, arthathI ke tabhayatI. A kAlika zrutamAM. utkAlika zruta-dRSTivAdamAM kaI rIte ? dravya, guNa, paryAyathI dRSTivAda-bhUtavAda jANavo. te abhivyAhAra che. ahIM evuM kahe che ke - ziSyanA vayana pachI AyAryavacana uddeza chuM - sUtra ane arthathI. dravya (gu) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 guNa-paryAya vaDe, anaMtagama sahitathI. e pramANe guru vaDe samAdiSTa abhivyAhAra pachI ziSyano abhivyAhAra A rIte - ziSya bole ke "A mane uddezAvo". huM pUjyo vaDe karAtA anuzAsanane IcchuM chuM. e pramANe abhivyAhAra. AThamuM dvAra nItivizeSa vaDe - nayo vaDe kahyuM - have adhikRta mUladvAramAM "karaNa keTalAM" kahe che. * bhASya-183-vivecana : 36 uddeza, samuddeza, vAyanA, anujJA A cAra karaNa AcArya vize hoya che. ziSyane vize uddeza, samuddeza, vAcanA, anujJA kare che. A guru ane ziSyanA sAmAyika kriyA vyApAra karaNa che, te cAra bhede che - uddezakaraNa, samuddezakaraNa, vAyAkaraNa ane anujJAkaraNa. chaMdanA bhaMganA kAraNe vAcanAkaraNa pachI lakhyu che, anyathA krama A rahe uddeza, vAsanA, samuddeza ane anujJA. Aditya - guru viSayaka karaNa. ziSyamAM - ziSya viSayaka uddizyamAna, vAmAna, samuddizyamAna, anujJAyamAna karaNa. A je kahyuM te Rtividha no uttara che. [zaMkA] pUrve anekavidha nAmAdikaraNa kahela ja che, ahIM pharI zA mATe kahyA ? [uttara] ahIM guru ane ziSyamAM dAna-grahaNa kALamAM cAra bhede karaNa kahela che. athavA pUrve avizeSathI karaNa kahyA. ahIM guru-ziSyanI kriyA vizeSathI vizeSita che. athavA A ja karaNano avasara che - 4 - - have tham e dvAranI gAthA kahe che - * niyukti-1028,1029-vivecana : sAmAyikano lAbha kevI rIte thAya ? e prazna che. teno uttara che. te sAmAyikanA sarvavidhAtI ane dezavidhAtI spardhako hoya che. A sAmAyikAvaraNa jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane mithyAtva mohanIya che, temAM be bhede sparjako che dezadhAtI ane sarvaghAtI. temAM sarvaghAtimAM badhAM udghAtita thatAM dezadhAti paddhakomAM paNa anaMta udghAtita-kSINa thatAM anaMtaguNavRddhithI prati samaya vizuddhayamAna zubha-zubhatara pariNAma bhAvathI [karemibhaMtenA] kArane meLave che. tenAthI anaMta guNavRddhithI pratisamaya vizuddha thatA re varNa prApta thAya, e rIte bAkInA paNa jANavA. tethI ja kahe che - dezaghAti spardhvaka anaMtavRddhithI vizuddha thatAM. zuM? e pramANa dda kAranI prApti thAya, e pramANe zeSa varNonI prApti thAya che. A bhAvakaraNa che. ema karaNa dvAramAM kahyuM, tenI vyAkhyA karI. [zaMkA] upakramadvAre kahyuM ke A - kSayopazamathI thAya che. pharI upodghAtamAM kahyuM ke A - rtha nammate mAM tyAM kahyuM. ahIM vizrva prazna te punaruktatA kahe che. [samAdhAna] A traNe apunarukta che. kaI rIte? upazamamAM kSayopazamathI 'sAmAyika' prApta thAya che tema kahyuM, upodghAtamAM te ja kSayopasama tenA kAraNabhUta kaI rIte prApta thAya te prazna che. ahIM pharI vizeSitatara prazna che - te Ayopazama kyAM karmano che. have dvArano upasaMhAra kare che - anaMtarokta sAmAyika karaNa je te bhAvakaraNa che ItyAdi - 4 - mUla dvAra gAthAmAM vALa e dvAranI vyAkhyA karI, A vyAkhyAnathI sUtramAM paNa remi avayava kahyo. have bIjA avayavanI vyAkhyA karIe chIe- - bhASya-184 - bhayAMta te bhayano aMta karanAra, racanA bhayanA cha bhedonI che, cha prakAre bhaya - - Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/2 ni - 1028,1029,bhA.184 (PROOF-1) varNavyA pachI anukrame aMtanA paNa cha nikSepA che. bhadaMta eTale kalyANakara - 4 - sukhakara. athavA prAkRta zailithI bhavAMta thAya che. ahIM bhava : saMsArano aMta, te AcArya vaDe karAya che tethI bhavAMtakara, tathA bhayatakara. ahIM jA eTale trAsa. te AcAryane pAmIne bhayano aMta thAya mATe bhayAMta - guru athavA bhayanA takane bhavAMtaka. tene AmaMtraNa che. sanA * nAma Adi vinyAsa rU5. bhayanA cha prakAro che. nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhAva bhedathI. temAM pAMca prakAro prasiddha che. chaThTho bhAvabhaya. te sAta bhede che - Ihalokabhaya, paralokabhaya, AdAnabhaya, akasmAtamaya, zlokabhaya, AjIvikAbhaya, maraNamaya. temAM (1) Aloka bhayamAM svabhavathI je prApta thAya (2) paralokabhaya * parabhavathI, (3) AdAnabhaya - kaMIka dravyanuM AdAna, tenA nAza ke harAI javAno bhaya. (4) akasmAtabhaya - bAhya nimitta vinA ahetuka bhaya akasmAta thAya te. (5) azlobhaya-prazaMsAthI viparIta apAMsAno bhaya, (6) AjIvikAmayadurjIvikA, (7) maraNabhaya - prANano parityAga. 'ta' zabadanA paNa cha bheda che. aMta eTale avasAna, cheDe. tenA cha bheda A pramANe - nAmAMta, sthApanAMta, dravyAMta, kSetrAMta, kAlAMta ane bhAvAMta. temAM dravyAMta te ghaTa vagereno nAza, kSetrAMta-urvaloka Adi kSetrano nAza, kAlAMta-samayAdino aMta, bhAvAMta-dayikAdi. * bhAga-18 : e pramANe sarva aMta varNavyA pachI, A adhikAra hoya che - sAta bhaya vimukta tathA bhavAMta ane bhayAMta. ukta prakAre aneka bheda bhinna bhayAdi varNavyA pachI - X * mULadvAra gothAmAM bhayAMtanA be dvAranI vyAkhyA pachI bhadaMta, bhavAMta ane bhayata e gura AmaMtraNa arthamAM sUga avayava che. ahIM bhaNakAra kahe che - he bhadaMtA sAmAyika karuM chuM, ema ziSya gurane AmaMtraNa kare che. ahIM gurane AmaMtraNa vayana pahelAM karyuM, tenuM zuM kAraNa ? gurukulavAsI hoya che. kemake siddhAMtamAM kahyuM che ke - gurukulamAM rahenAra jJAnano bhAgI thAya. darzana ane cAritramAM vadhu sthira thAya, tethI dhanya jIvo jIvanaparyata gurukula vAsane choDatA nathI. Avazyaka paNa nitya gurunA caraNakamaLamAM thAya che, kAya kAraNavaza alaga vasatimAM paNa raheto hoya. e pramANe badhAM Avazyaka kAryo pUchIne karavA AmaMtraNa che. - bhadaMta zabda tenI AdimAM che, mATe sarva AvazyakanI sAthe te anuvarte che. tethI 'RSi paMjo' kahyuM. kemake karavA yogya ke ayogya guruo jANe che tathA vinayanA svIkAra mATe che, zvAsocchavAsa kiyA sivAya badhAM kAryo murane pUchyA vinA niSedha che. guruno viraha hoya to gurunI sthApanA paNa "tenA upadezathI karuM chuM' evuM batAvavA mATe che. jema jinezvaranA virahamAM jinabiMbanI ArovanA * AmaMtraNa saphaLa thAya che. jema parokSa rahela rAjA ke maMgadevatAnI sevA che tema parokSa evA guranI paNa sevA vinayahetu mATe che. - x - have sAmAyika dvAranI vyAkhyA * niyukti -1030,1031-vivecana :sAma, sama, samyaka e sAmAyikanA kArthI nAmo che. teno nAma, sthApanA, 38 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 dravya, bhAvathI nikSepo thAya che. madhura pariNAma te saE, dudha ane khAMDanuM samyapha mIlana te sama, hAranA doramAM motInuM pravezavuM te dravya "ika', A dravyanA udAharaNo che. - X - X * sAmAdino nikSepa - nAmasAma, sthApanAsAma, dravyasAma ane bhAvasAna. pramANe sama ane samyapha padanA paNa jANavA. temAM dravyasAma vagerene pratipAdana karatA kahe che - ahIM odhathI madhura pariNAma dravya - sAkara vagere te dravya sAma che, ItyAdi - gAthArthamAM kahyuM. have "bhAva sAma" Adi pratipAdita karatAM kahe che - * niryukti-103ra-vivecana : AtmAnI upamAthI bIjAne duHkha na karavuM te bhAvasAma. arthAtu potAnI jema bIjAne paNa duHkha na pamADavAnA pariNAma te bhAvasAma. tathA rAga dveSane na sevavA eTale ke rAga-dveSanI maNe vartavuM te sama badhe potAnA samAna rUpathI vartavuM te. tathA jJAnAdi traNe ekatra te samyapha jANavA. tethI kahe che - jJAna, darzana, cAritrane joDavA te samyapha ja, arthAt mokSa prasAdhakatvathI che. | sAma Adi AtmAmAM praveza karAvavA tene "Ika' kahe che. tethI ja kahe che - bhAva sAma AdimAM A udAharaNo che. sAmAyika zabdanI yojanA A rIte jANavI. AtmAmAM sAmAyika nipAtana thavAthI sAmAyika za0da bane che. mAna nI mAphaka sama zabdano mAya Adeza thatAM temAMthI paNa 'sAmAyika' bane che. e rIte bIje paNa bhAvanA karavI. have sAmAyikanA paryAya zabdone pratipAdana karatA kahe che - * niyukti-1033-vivecana : samatA, samyakatva, prazasta, zAMti, ziva, sukha, aniMdha, agarNa, jugupsanIya, anavadha e ekAryaka zabdo che. [zaMkA] niraptimAM ja sAmAIya, samaIya Adi payayi zacdone kahelA che, to pachI pharI kema kahyA 1 [samAdhAna] tyAM mAtra paryAyazAda che. ahIM to bIjA vAkyathI artha nirUpaNa che. e pramANe pratyeka zahadamAM arthanI abhedatAthI anaMtA gama ane anaMtA payayo eka sUtranA jJApita che. atavA asaMmohAthe tyAM kahyA chatAM ahIM kathana aduSTa ja che. have kaMThataH svayaM ja cAlanAne pratipAdita karavA kahe che - * niryukti-1034-vivecana : kAraka koNa che ? karato hoya che. karma zuM che? katAM vaDe karAya che. kAraka ane karaNa paraspara bhinna che ke abhijJa? e AkSepa te cAlanA. ahIM "he bhadaMtAM huM sAmAyika karuM chuM' emAM kata, karma, karaNa vyavasthA vaktavyatA che. jemake - he sajA! huM ghaDo karuM chuM, temAM kulAla' e kata, ghaTa e karma, daMDAdi te karaNa che. tema ahIM karanAra te "AtmA' ja che. * x - je karAya che, te tadguNarUpa sAmAyika ja che. 7 zabda karaNa praznanA nirNayananA saMgraha mATe che. te jaNAve che - "uddezAdi cAra bhede karaNa che." kAraka ane karaNa vacce tathA 2 zabdathI karmano kAraka vacce bheda che ke abheda che ? bheda mAnazo to sAmAyikavALAne sAmAyika kaLamokSano bhAva thaze, kemake AtmArUpa kArakathI te sAmAyika anya che, jema mithyArdaSTithI sAmAyika alaga hovAthI rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/ra ni - 1034 39 teno mokSa thato nathI. jo abheda mAnazo to sAmAyikanA utpatti ane vinAzathI AtmAnI paNa utpatti ane vinAzano prasaMga Avaze. A aniSTa che. tenA anAditvano svIkAra Adi te AkSepa e cAlanA che. ahIM vRttimAM bhASyakAra kathita pAMca gAthAo noMdhela che - X - X - X - X - e rIte cAlanA kahI have pratyavasthAnA pratipAdita kare che - * niyukti-1035-vivecana : mAro AtmA e kAraka che, sAmAyika karma che, AtmA karaNa che, pariNAma thatAM AtmA ja sAmAyikane pAme che. * ahIM AtmA ja kAka kahyo. kemake tenI svataMtrapaNe pravRtti che. sAmAyika karma che kemake teno guNa che, karaNa * uddezAdi lakSaNa rUpa tenA kiyatvathI AtmA ja kAraNa che. to paNa yathokta doSano saMbhava che. kaI rIte ? pariNAma hoya pachI AtmA ja sAmAyika rUpe pariNAma pAme che. kaMIka pUrvarUpanA tyAga karyA vinA uttara rUpane prApta kare che. ahIM - X - X - bhAvArtha A pramANe che - pariNAma hotA tenA nitya, anityAdi aneka rU5tvathI dravya-guNa-payionA bhedabheda siddha thAya che. anyathA badhAM saMvyavahAranA chedano prasaMga Ave che. ekAMta pakSathI anyatva, ananyatvano svIkAra nathI. A rIte ekatva anekava pAnI kadkarma-karaNa vyavasthA siddha thatA, AtmA sAmAyika ja che te prasiddha che. - X - X - X (PROOF-1) - 4 - bhANakAra ahIM kahe che ke - AtmA ja mAre kAka che, sAmAyika karma che, kAraNa AtmA ja che. tethI AtmA ane sAmAyikanuM pariNAmathI aikya che. je kAraNe jJAnAdi svabhAva sAmAyika ane yogAdine karaNa kahyA. ubhayanA te pariNAma ane pariNAmathI jenI avyatA nathI. tethI AtmA, sAmAyika ane karaNa abhinna che. to zuM enIva kaQAthI tenA nAzathI jIvanAza che ? jo payayasAmAyika rUpa che, teno nAza thAya to zuM doSa Ave ? badhuM nAza pAme. jethI te AtmA utpAda, vyaya, ghauvya dharma anaMta paryAya che. badhuM ja prati samaye utpanna thAya che ane nAza pAme che tathA nitya che. e pramANe sukha, duHkha, baMdha-mokSAdino sadbhAva che. eka ja vastu pariNAmavazathI bIjA kArakane pAme che, tethI AdoSa che. ItyAdi [A badhuM kathana tajajJa pAse ja samajavuM.) have pariNAma pakSe ekava - anekatva paNAnA avirodhathI katR-karma-karaNa vyavasthAne dazavitA kahe che - * niyakti -1036-vivecana : ekavamAM - kaThuM karma karaNanA abhedamAM katR-karma-karaNa bhAva dekhAya che. jema mahI kare che, ahIM 'devadatta' kata che. tenA hAtha e karma che ane teno je prayaLa vizeSa te karaNa che. arthAtaramAM kaI-karma-karaNono bhede dekhAya che ja. jema ghaDo Adi kare. temAM paNa kuMbhAra kata che, ghaDo karma che, daMDAdi karaNa che. ahIM to sAmAyika guNa che, te guNI eTale AtmAthI kaMIka ja bhinna che. [zaMkA guNane dravyathI ekAMte athantira-alaga vastu mAnatA koNa konI sAthe saMbaddha thaze ? koI koInI sAthe saMbaddha nahIM banI zake. kemake jJAnAdi paNa guNo che ane teo AtmAthI bhinna che. AtmAmAM jJAnano abhAva mAnatA badhI vyavasthAnI anupapatti thaze. e pramANe ekAMte anarthAntarabhAvamAM paNa doSo Ave. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 cAlanA ane pratyavasthAnA dvAra kahyuM. - X - prastuta sUtramAM sarva sAvadha yoga ItyAdi kahe che. tethI ahIM "sava' zabda nirUpatA kahe che - * niyukti-1033-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, Adeza, niravazeSa e pAMca sarva tathA sarva pattasarva ane bhAvasaI e sAtamuM che. * * * ahIM sarva zabdamAM ' mAtA' emAM auNAdika 8 pratyayathI sarva zabada thayo athavA nipAta che. trivate ke priyate te sarve. te A nAmasarva, sthApanAsavadi sAta che vistArArthe bhANakAra svayaM kaheze. nAma, sthApanA choDIne bAkInA bheda kahe che - * bhASya-185-vivecana : dravya sarvanA cAra bhAMgA thAya che. dravya sarva-deza sarva, dravyAsava-dezasava, dravyasarva-dezaasarva, dravyasarva-dezaasarva. Adeza sarva, nIzeSa sarva, sarvaga be bhede che. ahIM bhAvArtha A pramANe che - ahIM je vivakSita dravya aMgulI Adi te paripUrNa che. anyUna sva avayavo vaDe 'sava' kahevAya che. e pramANe te ja dravyanA koI avayavano deza sva avayava paripUrNatAthI jyAre sakala vipakSa karAya che, tyAre deza paNa sarva che. e pramANe ubhaya dravyamAM ane tenA dezamAM sarvatva che. te baMnene yathA svam aparipUrNatAmAM sarvatva che. tethI catugI che - (1) dravyasarvadezathI paNa sarva, (2) dravya sarva - dezathI asaI, (3) deza sarva - dravya asarva, (4) deza asarva, dravyathI paNa asarva. ahIM yathAkrame udAharaNa che - saMpUrNa AMgaLI dravya sarva, te ja dezona dravya sarva, ItyAdi - 4 - Adeza karavo te Adeza, upacAra, vyavahAra. te bahetara ke pradhAnamAM dezathI paNa Adeza karAya che, jemake vivaNita dhIne AzrIne ghaNAM jamyA. toka ke zeSamAM upacAra karAya che - badhAM dhInuM bhojana khavAyuM. pradhAnamAM paNa upacAra, jemake gAmanA pradhAna parapanA jatAM "gAma gayuM" evo vyapadeza karAya che. temAM pradhAnapakSane AzrIne ja graMthakAre kahela che. - X - X - ahIM udAharaNa kahe che, temAM - * bhASya-186-vivecana : animiSa nayanavALA sarve devo che. A sarva zAparizeSa sarva che. kemake koIpaNa devonI maLe animiSatva vyabhicaratuM nathI. tenuM deza aparizeSa te A rIte - asuro badhAM kALA hoya che. ahIM A bhAvanA che - te ja devonI eka deza nikAya te asuro che, te badhAM ja azveta varSanA che. have sarvadhazsarvanA pratipAdana mATe kahe che - * bhASya-183-vivecana : badhI vastunI sthApanA karavI te sarvadha4. jema vizvanI badhI vastu be prakAramAM AvI jAya ... jIva ane ajIva. dravya sarvamAM saMpUrNa ghaTaspaTAdi eka eka Ave che. sarvadharamAM samasta te vastuno samudAya AvI jAya. * X - X - pitta-sthApela athavA te aAvyutpanna zabda che athavA sarvadha nivazeSa vacana che - x *x - te be prakAre che, jIva ane jIva. kemake lokamAM je kaMI che, te badhuM jIvo ane ajIvo che, te sivAya kazuM nathI. E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/ra ni - 1037, bhASya-187 42 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) dravyasarva ane sarvaghatta sarvamAM zo phera che ? dravya sarvamAM ghaDo Adi eka eka saMpUrNa dravya levAya, sarvadharaM samasta vastu jAtine vyApIne rahela che. have mAvasarva kahe che - * bhASya-188-vivecana : bhAvamAM sarva udayalakSaNa audayika bhAva, jema A che tema zeSa bhAvo paNa samajI levA. ahIM kSAyopazama bhAvasavano adhikAra che ane niravazeSa sarvano upayoga adhikAra che .. sarva be prakAre che - zubha, azubha bhedathI. audayika-udaya lakSaNa. karmodaya nipajJa. - x * mohanIya karmanA upazamanA svabhAvathI badhuM ja aupazamika zubha che. karmanA kSayathI ja badhuM kSAyika paNa zubha ja che. zubhAzubha mizra te sarva kSAyopathamika, pariNati svabhAva sarva zubhAzubha te pAriNAmika. ahIM kSAyopathamika bhAva sarvathI adhikAra che. 'sava' avayavanI vyAkhyA karI, have sAvadha avayava kahe che - * niyukti-1038-vivecana : avadha karma te gahalAyaka hoya athavA krodhAdi cAra vadhe che. tenI sAtheno je yoga, tenA huM paccakakhANa karuM chuM. - - - - anuSThAna avadha kahevAya che. avadha eTale je niMdha ke gahiMta hoya che. sarva avadhano hetupaNe hovAthI krodhAdi cAra avadha che. kAraNamAM kAryano upacAra che. avadha sahita je vyApAra te sAvadha kahevAya che. pratyAkhyAna-niSedha lakSaNa che. - X - varjanIya eTale varya, vyaMjanIya. vajarya saha te savarya, sakAranA dIrdha AdezathI sAvaja [sAvadha have "yoga' kahe che, te dravyathI, bhAvathI - * niyukti-1039-vivecana : mana,vacana, kAyane yogya dravyo te dravyayoga. bhAvamAM be bhede - samyakatva Adi prazasta che, mithyAtva Adi pazasta che. - X - jIva vaDe agRhIta ke gRhIta sva vyApAramAM rAkhavRtta te dravyayoga, dravyonA ke harItaka AdinA yoga te dravya yoga. bhAve viSayaka yoga-prazasta ane apazasta che. temAM samyakatvAdi prazasta che, Adi zahadathI jJAna ane cAritra levA. jenA vaDe AtmA vargamAM joDAya te prazasta. mityAtvAdi Apazasta che, kemake temAM AtmA aSTavidha karmathI joDAya che. sAvadhayoganI vyAkhyA karI. have pratyAkhyAmi e avayavanA prastAvathI pratyAkhyAnanuM nirUpaNa karAya che. *X - prati zabada pratiSedha arthamAM che, * Abhimukhya arthamAM, * prakathana arthamAM che. huM sAvadha yoganA AbhimukhyamAM pratiSedhanuM kathana karuM chuM athavA pratiSedhanuM AdarathI abhidhAna karuM chuM. pratiSedhanuM kathana te pratyAkhyAna eTale nivRtti. te cha prakAre che - nAma, sthApanA, dravya, kSotra, anIcchA ane bhAva. temAM nAma, sthApanA sugama che. have dravya pratyAkhyAna kahe che * niyukti-1040-vivecana : dravyamAM nilavAdi, kSetramAM deza nikAla karAyelA, bhikSAdi na ApavAmAM adichI ane bhAvamAM be bhede pratyAkhyAna che. * x : nilavAdi je pratyAkhyAna kare te dravya pratyAkhyAna. A zabdathI dravyonA, dravyabhUtanA ke dravyahetuthI je pratyAkhyAna, te dravya pratyAkhyAna. jene deza nikAlano Adeza karAyela hoya tene kSetra pratyAkhyAna che. maf zadathI nagara Adino pratiSedha levo. devAnI IcchA na thavI te adicchA, tyAM bhikSAdine na ApavAnuM kathana te adicchA pratyAkhyAna. Adi zabdathI vAdi levA. - "jema Ane koI bhikSA ApatA nahIM' tevuM vacana. bhAva pratyAkhyAna - be bhede che. mArca - sAvadha yoganuM pratyAkhyAna athavA mAvata: zubha pariNAmanA utpAdathI ke bhAvanA hetuthI . nivaNiArtha. sAvadha yoga virati lakSaNa pratyAkhyAna. te bhAva pratyAkhyAna. have be bheda darzAvavA kahe che - * niryukti-1041-vivecana : zruta pratyAkhyAna, nokRta pratyAkhyAna, zruta be bhede - pUrvazruta, vApUrvakRta. nodhRtapatyAkhyAna be bhede - mUlaguNa, uttaraguNa. -x - zrutao be bhede - (1) pUrvazruta pratyAkhyAna, (2) apUrvakRta pratyAkhyAna. temAM pUrve ja pratyAkhyAna saMksita hoya te pUrvazruta pratyAkhyAna, pUrvabhUta pratyAkhyAna te Atura pratyAkhyAnAdi. nodhRtapatyAkhyAna * zruta pratyAkhyAnathI aya. temAM mUlaguNa pratyAkhyAna dezathI ane sarvathI. dezathI - zrAvakonuM ane sarvathI - saMyatonuM. ahIM adhikRta sarva, sAmAyika pachI lIdhela che te. ahIM vRddha saMpadAya che - koI rAjaputrIe eka varSa mAMsa na khAdhu. pAraNe aneka jIvono ghAta karyo. sAdhue bodha pamADyo. dIkSA lIdhI. to pahelAM karyuM te dravya pratyAkhyAna, pachI karyuM te bhAva pratyAkhyAna. have 'cAvajIva' zabdanI vyAkhyA - * niyukti-104ra-vivecana : 'sAvatu' zabda ahIM "avadhAraNa'mAM che. "jIvana' zabda "prANadhAraNa'mAM kahela che. prANadhAraNa sudhI pApathI aTakavuM artha che. tenI AgaLa karavAnuM vidhAna nathI, pratiSedha paNa nathI. vidhimAM AzaMsA doSano prasaMga Ave ane pratiSedhamAM deva AdimAM utpaNano bhaMga prasaMga Ave. ahIM jIve te jIva e kriyAzada che. jIvana - prANadhAraNa, ahIM jIvita zabda daza bhede varte che. tenuM nirUpaNa kare che - * niyukti-1043-vivecana : nAma jIvita, sthApanAjIvita, dravyajIvita, oghajIvita, bhava jIvita, tadbhavajIvita, bhogajIvita, saMyamajIvita, yazojIvita ane kIrtijIvita e daza bhedo che. avayavArtha bhANakAra pote kaheze. temAM (1) nAma, (2) sthApanA sugama hovAthI bAkInA bheda bhASyakAra kahe che - * bhASya-189-vivecana : (3) dravyajIvita - sacittAdi, Adi zabdathI mizra, citta levA. ahIM kAraNamAM kAryanA upacArathI je dravya vaDe sacitta, acitta, mizra bhedathI paga, hiraNa, ubhayarUpathI jenuM je rIte jIvita ke tene te rIte te dravyajIvita kahevAya. bIjA dvipadAdi dravyane kahe che. (4) Ayu' e pradezakama che. te dravya saha carita jIvane prANa dhAraNa sadA saMsAramAM thAya te ogha, oghajIvita eTale sAmAnya jIvita, Ane AzrIne jo pachI siddha thAya to pachI odhajIvita na hoya. (5) bhava eTale nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva. svabhavamAM sthiti te bhavajIvita. E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/2 ni - 1043, bhASya-189 43 44 (PROOF-1) (6) tadbhavajIvita - te ja bhavamAM jIvita A audArika zarIrIne ja hoya che. kemake temAM ja upapAta thAya che. te AyunA baMdhanA pallAM samayathI AraMbhIne chellA samaya sudhI anubhava. te audArika zarIra tiryaMca ane manuSyone che * * * * * * * zA mATe te audArikone ja kahyuM che ? temane ja garbhakALamAM vyavahita yonithI nIkaLavAne janma kahe che. tethI garbhakALa sahita ja tadbhavajIvita che. vaikiya zarIrIne upapAtathI kAlAMtara vyavahita janma che. jIvita sva abAdhAkALa sahita che. tethI tadbhava jIvita audArikone ja kahyuM che. temane A svakAya sthiti anusAra jANavuM. * niyukti-1044 : cakI AdinuM bhogajIvita, saMyata mANasanuM saMyama jIvita, bhagavaMtanuM yaza ane kIrti jIvita che. ahIM saMyama ane narabhava jIvitathI adhikAra che. (9bhogajIvita * cakavatI AdinuM, mAra zabdathI baladeva, vAsudeva Adi levA. (8) saMyama jIvita - saMyatajana arthAt sAdhulokanuM jANavuM. (9,10) bhagavaMta mahAvIranuM jIvita yaza ane kIrti yukta hatuM temAM yaza eTale parAkrama kRtu ane kIrti te dAna-punyanA phaLarUpa che. keTalAMka baMnene eka gaNe che. asaMyamajIvita aviratigata saMyamanA pratipakSathI grahaNa karavuM. mAvajIvapaNuM temAM jIva eTale prANadhAraNa. - X - X - X - jemAM pratyAkhyAna kiyA cAvajIvane mATe che te. jeno yoga traNa bede che, te gividha. sAvadhayoga tenuM pratyAkhyAna karavuM. trividha yoga, trividha karaNathI - manathI, vacanathI, kAyAthI. ahIM mana vagerenuM svarUpa pUrve kahyuM che, mATe kahetA nathI. - x -- na karuM, na karAvuM, na anumo. [zaMkA] kayA kAraNe uddezakamane ullaMdhIne vyatyAsathI nirdeza karyo ? [samAdhAna yoganA karaNataMgathI upadeza mATe. tethI kahe che - yoga karaNavaza ja che. karaNanA bhAve yogano paNa sadbhAva che. karaNanA abhAve yogano abhAva che. have graMtha vistArabhaye vadhu kahetA nathI. ahIM karuM nahIM, karAvuM nahIM, anumoduM nahIM pachI pa zabda che te vartamAnakALa sAthe atItakALano paNa nirdeza kare che. tethI karelAnuM paNa, karAvelAnuM paNa tathA bhaviSya kALamAM paNa karAze ke karAvAze tenuM paNa. ema traNe kALano saMgraha jANavo. paNa kriyA ane kiyAvALAno bheda nathI ahIM mAtra kiyA saMbhavatI nathI te jaNAvavA nya nuM grahaNa karela che - X - X - e pramANe ahIM sudhInuM sUtra kahyuM. ahIM pratyArAma za0EUR che, tethI gRhastha ane sAdhune AzrIne bheda - pariNAmathI nirUpaNa karatA kahe che - * niyukti-1045-vivecana : trividha gividhathI 147 maMgo thAya, te samiti ane gupti vaDe niSpanna thAya che e pramANe sUtra-sparza niyuktino vistAra thayo. have trividha gividha vaDe AnI ja vyAkhyA kare che. temAM vividha sAvadhayoganuM pratyAkhyAna karavuM te karavuM-karAvavuM-anumodavuM traNa bede. gividhathI te mana, vacana, kAyA vaDe. have tenA bhedo jaNAvatA kahe che - [zaMkA] ahIM sarva sAvadhayoganA pratyAkhyAnanA adhikArathI 147 pratyAkhyAna Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 bhedo gRhastha pratyAkhyAna bhedatvathI ayukta ja che. [samAdhAna nA, tema nathI. pratyAkhyAna sAmAnyathI gRhastha pratyAkhyAna medanI abhidhAnamAM paNa doSapaNe nathI. dhe prastuta bhedo kahe che - 143 bhedo gRhastha pratyAkhyAna bheda parimANathI che. te vidhipUrvaka prayatnathI vicAravA. traNa trika, traNa dvika, traNa ekaika yogamAM thAya che traNa-be-coka, traNa-beeka, traNa-be-eka karaNo levA. pahelAmAM eka bheda bAkInA padomAM traNa-traNa-traNa bheda thAya che. be-navaka trikane be-navaka traNa vaDe guNatAM 147 maMgo thAya che. te A pramANe. (1) mana, vacana, kAyAthI kare nahIM, karAve nahIM, anumode nahIM. [zaMkA na kare ItyAdi traNe dezavirata gRhasthane kaI rIte saMbhave ? viSaya-kSetra bahArano pratiSedha anumata che. - 4 - svadezamAM anumati niSedha che. te putrAdi saMtati nimittathI che. dIkSAne abhimukha thayelA gRhasthane 11-mI pratimA svIkAre tyAre vividhagividhathI pratyAkhyAna hoya che. to pachI mana vaDe karaNa, kAravaNa, anumata kaI rIte che? manathI paNa karaNAdi ghaTI zake che. kemake vacana ane kAyAnA karaNAdi manane AdhIna che. manathI vicArIne sAvadha kare che. karyA pachI paNa "sAru karyuM evuM anumodana kare che, e pramANe vivigha, gividhathI eka bheda kahyo. have bIjo bheda - (1) manathI ane vayanathI kare - karAve - anumode nahIM. (2) te rIte manathI ane kAyAthI, (3) vayana ane kAyAthI. e bIjo mULa bheda. dhe trIjo bheda - (1) mana vaDe kare - kArave - anumode nahIM. (2) e rIte vacana vaDe, ane (3) kAyA vaDe. A trIjo mUla bheda. have cotho bheda - (1) na kare, na kArave mana-vacana-kAyAthI. (2) e pramANe * na kare, na anumode. (3) na karAve, na anumode. ema cotho bheda. have pAMcamo bheda - (1) manathI ane vacanathI - na kare, na karAve. e pramANe (2) na kare, na anumode, (3) na karAve, na anumode. A traNe bhaMgo mana ane vayanathI kahyA. bIjA paNa gaNa manathI ane kAyAthI thAya. bIjA paNa vacana ane kAyAthI thAya. e pramANe badhAM maLIne nava bheda thAya. have chaThTho bheda - (1) mana vaDe na kare, na karAve. e pramANe (2) na kare, ne anumode, (3) na karAve, na cAnumode. e pramANe vacana ane kAyA vaDe paNa traNa-traNa bhedo thAya che. sAtamo bheda - mana, vacana, kAyAthI na kare te eka bheda, e pramANe (2) nA karAve, (3) karanArane anumode nahIM. AThamo bheda - (1) mana, vacanathI na kare, (2) mana, kAyAthI na kare, (3) vacana, kAyAthI va kare. e pramANe na karAve nAM praNa bheda, e pramANe na anumodenA traNa bheda. navamo bheda - (1) mana vaDe na kare, (2) na karAve, (3) na anumode. e pramANe vacanathI gaNa bheda, kAyAthI paNa traNa bheda. e rIte 49 bhedo thayA. tene bhUta-vartamAna-bhAvi e traNa kALathI guNatA 147 bhedo thAya. *** atItanuM pratikamaNa, vartamAnano saMvara, bhAvinuM paccakakhANa. e rIte E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra ni - 1045 Avazyaka-mUlaka saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) traNa kALathI 143 bhedo tIrthakarAdie kahelA che. e pramANe gRhasthanA pratyAkhyAnanA bhedo kahyA, have sAdhunA pratyAkhyAnanI bhedonuM sUcana kare che. te A rIte - trividha-gividhathI. AnA dvArA sarva sAvadha yoganA pratyAkhyAnathI arthathI 23 bhedo kahe che - ahIM sAvadha yoga prasiddha che. te hiMsAdi svayaM sarve na kare, na karAve, karanAra bIjAne sArA na jANe. ekaika karaNa mikathI mana, vacana, kAyA vaDe nava bhedo che. te atItAnAgata-vartamAna gaNa kALathI gaNatAM sattAvIza bhedo thAya che. A pratyAkhyAnamAM bhedajJAna samiti, gupti hovAthI thAya che athavA samiti, gupti vaDe niSpanna thAya che. temAM Iyasimiti Adi pravIyArarUpa samiti pAMca ane pravIcAra-cApavIcArarUpa manogupti Adi gaNa gupti hoya che. kahyuM che - "samiti e niyamathI gupta che, guptimAM samitipaNAnI bhajanA che." kuzaLa vayanane bolato je vayanagupta che, te samita paNa che. bIjA kahe che, A ATha pravacana mAtA sAmAyika sUga vaDe saMgraha karAyela che temAM "karemi bhaMte sAmAIya" vaDe pAMya samiti gRhita che ane "sarve sAvaje'' jogaM paccakakhAmi" vaDe traNa guti gRhita che. ahIM pravartanamAM samiti che ane nigrahamAM gupti che. A ATha pravacana mAtAmAM sAmAyika ane cauda pUrvo samAyelA che. mAtA te mUla che, tema kahyuM che. * x * e pramANe sUga sparza niyuktino vistarAyeM kahyo. have sUga ja atItAdi kALa grahaNa kaNa bhede kahe che, te dazavi che - niyukti-1046-vivecana : sAmAyikane karuM chuM, sAvadha paccakakhuM chuM, pUrve karelAnuM pratikamaNa karuM chuM, ema vartamAna, bhAvi ane bhUtakALane grahaNa karavAmAM Avyo che. - A pramANe ja anukama traNe kALano jANavo. have tenuM he bhadaMta! "paDikkamAmi' zabdanI vyAkhyA kare che. - x - x * je A sAvadha yoga che, te traNe kALano viSaya che, temAMthI atIta sAvadha aMzanuM huM pratikamaNa karuM chuM. ahIM cazaMkA padane jU karatAM kahe che ke - * niyukti-1943-vivecana : ahIM trividhena pada kahyuM te yukta nathI. kemake pratipada vidhi vaDe teno artha kahevAI ja gayo che. artha vikalpanA guNabhAvanA mATe kahela che, tethI temAM koI doSa nathI. A niryuktino bhAva A pramANe che - pratipada - manathI, vacanathI, kAyAthI. ahIM A traNe pado viyena zabdano artha vikA saMgraha karavA mATe che. tethI punarukti nathI. athavA guNa-bhAvanA pharI pharI kahevAthI thAya mATe temAM koI doSa nathI, athavA mana vaDe, vayana vaDe, kAyA vaDe ema kahetA pratipadamAM na karuM, na karAvuM, na anumodu e anukama na thAya mATe trividha vaDe eka eka kahela che. * x - - have prastuta sUtra kahe che - he bhadaMta ! tenuM huM pratikamaNa karuM chuM. atiyAra nivRtti ane kayA abhimukha thaI, tenI vizuddhi mATe AmaMtraNa karatA veta kahyuM. [zaMkA] pUrve kahela parvata zabada anuvarte ja che. A arthe pahelAM kahela che, to pachI pharI zA mATe kahe che ? simAdhAno anuvartana artha ja A pharI anusmaraNa mATe prayojela che. ahIM aAvatanA pharI kahevAthI thAya che mATe kahela che athavA sAmAyika kiyA pratyarpaNa vacanathI bhadata zabda che. AnA vaDe AvuM jJApita thAya che - badhI ja kriyAnA aMte gurune pratyarpaNa karavuM joIe. * x - pratikamaNa eTale mithyAdukRta te be bhede - dravyathI, bhAvathI. * niyukti-1048-vivecana : dravya pratikamaNa nivAdi, temAM kuMbhAranA micchA mi dukkaDa nuM udAharaNa che, bhAvamAM temAM upayukta mRgAvatInuM udAharaNa che. *x - x - ahIM nikuvAdimAM A zabdathI anupayuktAdine levA. kuMbhAranuM mithyAdukRta : eka kuMbhakAranA ghera sAdhuo rahelA. temAM eka bALasAdhu, te kuMbhAranA vAsaNone kAMkarA mArIne kANA kare che. kuMbhakAre jAgIne joyuM ane kahyuM - mArA vAsaNomAM kema kANAM pADo cho ? bALasAdhue kahyuM - micchA mi dukkaDa, e pramANe pharI paNa te micchA mi dukkaDaM karato vAsaNane kANA kare che. pachI te kuMbhAre te bALasAdhunA kAna AmaDyA. bALa sAdhu bolyA - mane pIDA thAya che. kuMbhAre kahyuM - micchA mi dukkaDaM. e rIte kuMbhAra vAraMvAra kAna maraDIne micchA mi dukkaDa' Ape che. tyAre bALa sAdhu bolyA - aho ! tamAruM "micchA mi dukkaDa' ghaNuM suMdara che. kuMbhAre kahyuM - tame paNa AvuM ja micchA mi dukkaDaM ApeluM ne! tyAre teNe bhAjanamAM kANA karavA baMdha karyA. je dukRtane mithyA karIne te ja pApanuM punaH sevana kare che, te pratyakSa mRSAvAdI ane mAyAkapaTano prasaMgI che. A dravya pratikramaNa. bhagavaMta vardhamAnasvAmI kauzAMbImAM samosaryA. tyAM caMdra ane sUrya baMne bhagavaMtane vAMdavAne vimAna sahita avataryA. tyAM A mRgAvatI. udAyananI mAtA, divasa che. tema samajI ghaNo kALa beThA. bAkInA sAdhvI bhagavaMtane vAMdIne potAnA AvAse gayA. caMdra ane sUrya paNa bhagavaMtane vAMdIne gayA, turaMta ja vikALa thaI gayo. mRgAvatI saMzAMta thaI, A caMdanA pAse gayA. caMdanAe tyAM sudhImAM pratikramaNa karI lIdhela. mRgAvatI sALIe AloyanA zarU karI, Aya caMdanAe kahyuM ke - he AyaT kema ATalo lAMbo samaya rahyA ? tArA jevI uttama kuLamAM janmela mATe Ama ekalA tyAM rahevuM yogya nathI. mRgAvatIe sadbhAvathI mithyA duSka ApyuM. A caMdananA page paDayA. te samaye A caMdanA saMthArAmAM rahelA, temane nidrA AvI gaI, suI gayA. mRgAvatIe paNa tIvra saMvegane pAmIne temanA page paDavAthI ja kevaLajJAna utpanna thaI gayuM. te mArgathI sarpa Avato hato. A caMdanAno hAtha saMthArAthI lAMbo thayo. mRgAvatIe sarSa na karaDe tevI buddhithI temano hAtha saMthArAmAM goThavI dIdho. caMdanAAryA jAgIne bolyA - A zuM che ? hajI paNa tame mithyAduSka daI rahyA cho ? nidrA pramAdathI mane uThADavI na hatI. mRgAvatI kahe che - A sarpa tamane na karaDe te mATe hAtha pAcho kheMcela. caMdanA Ayae pUchyuM - sarpa kyAM che? mRgAvatIe dekhAyo. AyacaMdanAe sarpa na joyo. tyAre mRgAvatIne pUchyuM - tane koI atizaya thayo che ? teNI bolyA - hA. pharI E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/ra ni 1048 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (24) (PROOF-1) pUchyuM - te chADAsthika che ke kaivalika che? mRgAvatI bolyA - kaivalaki. pachI caMdanA Ayae teNInA page paDIne 'misyA mi dukkaDa' kahyuM kemake meM kevalInI AzAtanA karI. A bhAva pratikramaNa. kahyuM che - jo pApa karIne avazya pratikamaNa kare, to pachI te pApa karma phI na karavAthI pratikAMta thayo tema kahevAya. A tamAma e bhUtakALanA sAvadha yogathI huM nivRtta thAuM chuM, tethI jenI nivRtti, tenI anumatithI viramaNa che tathA niMdrAmAM eTale gupsA karuM chuM jo ke nahIM paNa guptA arthamAM ja che. to paNa te baMnemAM bheda che - sAmAnya artha bheda chatAM ISTa vizeSArtha zakada che - x - te kahe che - * niryukti-1049-vivecana : potAnA duSTa cAstrino pastAvo karavo te niMdA, tenA cAra nikSepa thAya che. dravyamAM citrakAra putrI, bhAvamAM ghaNAM udAharaNo che. pANInA sva carino pazcAttApa te niMdA thatu AtmasAkSIe guptA. temAM ke teno nAmAdi cAra bhede nikSepa thAya che. temAM nAma, sthApanAne choDIne dravya niMdAmAM citrakArapugInuM udAharaNa che. teNI je rIte rAjAne paraNIne potAnI niMdA kare che. te bhAva niMdAmAM ghaNAM udAharaNo yogasaMgrahamAM kahevAze. tenuM lakSaNa A pramANe che - hA! khoTuM karyuM, hA! khoTuM karAvyuM, hA ! khoTAnI anumodanA karI, tenA pazcAttApathI mAruM aMtara banI rahela che. * niyukti-1050-vivecana : gaI paNa tevI ja che, paraMtu temAM bIjA AgaLa doSa prakAzavAnA che. dravya gahamAM marukanuM daSTAMta che, bhAvamAM ghaNAM udAharaNo che. gahAM, niMdAnI jAtinI ja che. temAM vizeSa A che - bIjA samakSa pragaTa karavuM te nahIM kahevAya. athavA guru sanamukha je svaguptA te gaI. te paNa cAra bhede che. temAM nAma, sthApanA choDIne kahe che - dravyamAM marukanuM dRSTAMta che, te A pramANe - AnaMdapuramAM markanI pUtravadhu sAthe saMbhoga karIne upAdhyAyane kahe che - meM svapnamAM tamArI putravadhU sAthe saMbhoga karyo. bhAvagahamAM - sAdhue guru pAse jaIne, aMjali karIne, vinayapUrvaka, jevuM pApa pote jANe che, te pramANe ja gurune jaNAvI de. temAM dahIM eTale guptA. konI jugupsA kare ? AtmAnI - bhUtakALanA sAvadhayogakArI AtmAnI athavA atIta sAvadha yoganA trANa hita AtmAnI jugupsA kare. have sAmAyika vaDe trANa-rakSaNa che. athavA satata sAvadha yoganA pravartanathI nivartavuM. huiM nivavuM chuM.. vyasRjAmi - vividha artha ke vizeSa arthamAM 'vi' zabda che. 3 zabda "zArthebahu arthamAM che. sRjAmi eTale huM tyAga karuM chuM. sAthatu huM vizeSa karIne ghaNo ja tyAga karuM chuM. va zadda adha: arthamAM che. [zaMkA] sAvadhayoganA parityAgathI huM he bhadaMtA sAmAyika karuM chuM. e pramANe sAvadhayoganI nivRtti kahe che. temAM vyasRjAmi' zabda viparItatAne pAme che. simAdhAna] nA, tema nathI. - x - sAmAyika pachI paNa prayojAyela "vyasRjAti' zabdamAM teno vipakSa tyAga paNa jANavo. vistAra bhayathI vadhAre kahetA nathI. have vyutsarganA pratipAdana mATe kahe che - * niyukti-1051-vivecana : dravya vyutsargamAM prasannacaMdranuM daSTAMta che ane te ja pharI jyAre saMvegamAM AvI jAya che, tyAre te dRSTAMta bhAvamAM paNa che ja. ahIM dravya vyutsarga - te gaNa, upadhi, zarIra, , pAna Adino tyAga athavA dravya vyatsarga te AddhyAnAdi dhyAtAno kAyotsarga. tethI kahe che - dravya vyutsargamAM prasanna caMdranuM udAharaNa che. bhAva vyutsarga te jJAna Adino parityAga athavA dharma-zukladhyAna karanArano kAyotsarga ja. tethI kahyuM ke saMvega pAmIne pachI bhAva vyutsargamAM prasaNacaMdranuM ja daSTAMta che. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te A che kSitipratiSThita nagaramAM prasannacaMdra rAjA hato. tyAM bhagavaMta vIra samosaya. pachI rAjA dharma sAMbhaLIne saMvega pAmyo. dIkSA lIdhI, gItArtha thayo. koI divase jinakalpa svIkAravAnI IcchAthI sarva bhAvanAthI AtmAne bhAvita kare che. te kALe rAjagRhagaramAM mazAnamAM pratimA sthAne rahyA. bhagavaMta mahAvIra tyAM ja samosarelA. loko paNa vaMdanArthe nIkaLyA. be vaNiko phitipratiSThita nagarathI tyAM AvyA. prasannacaMdrane joIne eka vaNika bolyo - A ApaNAM svAmI che, rAjalakSamI choDIne, taparUpI lamI svIkArI che. ame tenI dhanyatA che. bIjo bolyo - AnI vaLI dhanyatA? je asaMjAta baLavALA putrane rAjyamAM sthApIne dIkSA laI lIdhI. te bhAyAto dvArA parAbhava pAmaze. uttama nagara kSayane pAmaze. e pramANe ghaNAM lokone duHkhamAM sthApyA, te dekhAtuM nathI. A sAMbhaLIne prasannacaMdrane kopa caDyo. te viyAvA lAgyA ke - koNa mArA putrane apakAra kare che ? nakkI - amuka. te vaLI zuM karI leze ? ahIM A avasthAmAM rahIne paNa tene khatama karI daIza. mAnasa saMgrAmathI zaidra dhyAna pAmyo. hAthI vaDe hAthIne khatama karavA lAgyo. e samaye zreNika rAjA bhagavaMtane vAMdavAne nIkaLelo. teNe paNa prasannacaMdra rAjarSine joyA ane vaMdana karyuM. zreNikane thayuM - A praSi zukladhyAne caDelA che. to AvA dhyAnamAM kALadharma pAme to temanI zuM gati thAya, ema bhagavaMtane huM pUchIza. tyAM jaI, vaMdana karIne bhagavaMtane zreNike pUchyuM - je dhyAnamAM rahelA prasannacaMdra rAjarSine meM vAMdhA, te vakhate teo kALa kare to kyAM upapAta thAya? bhagavaMta bolyo - sAtamI nakamAM. tyAre zreNike vicAryuM - arere Ama kema? pharI te ja prazna karyo. teTalAmAM prasannacaMdra mAnasika saMgrAmamAM pradhAna nAyaka sAthe laDatA talavAra, zakti, ceka, kalpanI di Ayudho kumAvI cUkelA. tyArapachI teNe zirastrANa-mugaTa vaDe huM tene khatama karI dauM ema vicArI mAthA upara hAtha phevyo. tyAre teNe jANyuM ke loya karela che [mastaka maMDita che.] tyAre saMvega pAmyo. mahA vizuddhayamAna pariNAmathI AtmAnI niMdA karavA lAgyA. pharI zukladhyAna pAmyA. eTalAmAM zreNike pharI paNa bhagavaMtane pUchyuM - bhagavan! je dhyAne hAla prasannacaMdra rAjarSi vartI rahyA che, temAM mRtyu pAme to kyAM upaje ? bhagavate kahyuM - anuttara devamAM. tyAre zreNike pUchyuM - pUrve kema judu parUpela hatuM ke meM kaMI judu samajela jsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:IMa Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/ra ni - 1051 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) hatuM? bhagavaMte kahyuM - nA tema na hatuM. - zreNike pharI pUchayuM - to Ama kaI rIte? tyAre bhagavaMte tene badho vRttAMta kahyo. eTalAmAM prasannacaMdra rAjarSi samIpe divya deva duMdubhinA nAda sahita mahAnuM kalakala thayo. tyAre zreNike pUchyuM - bhagavana ! A zuM thayuM ? bhagavaMte kahyuM - tene vizuddhayamAna pariNAmathI kevaLajJAna utpanna thayuM. tethI devo teno mahotsava karI rahyA che. A ja dravya ane bhAva vyutsarganuM dRSTAMta che. have samAptimAM sAmAyikanA kata viSayaka saMpathI kahe che - * niyukti-105ra-vivecana : sAmAyikanA AraMbhe AtmA trividhakaraNa ane trividha yogathI pApane tajIne sAvadhayogathI virAma pAme che, A pATha samApta thayo. sAvadhayogathI virata, kaI rIte ? pApano trividha trividhe tyAga karIne athavA pAThAMtarathI sAvadhayoga virata thaIne trividha trividhe bhaviSyamAM thanArA pApano tyAga kare che. - X - X - anugama kahyo. have naya kahe che - te laigama, saMgraha, vyavahAra, jusUga, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e rIte sAta che. tenuM svarUpa pUrve sAmAyika adhyayanamAM dazaviluM ja che. paNa ahIM sthAna abhUkhyArthe jJAna-kiyA be nayamAM samAveza thato hovAthI saMkSepathI kahe che - * niyukti-1053-vivecana : vidhA ane caraNa nayamAM bAkInA nayono avatAra karavo joIe. sAmAyika niyukti je subhASita arthavALI che, te pUrI thaI. ahIM vidyA ane caraNa eTale jJAna ane kriyArUpa nava jANavA. temAM bIjA nayo samajI levA. have savadvAra ja bAkInA nayanA aMtabhavathI adhikRtu mahimAthI - 4 - jJAna ane caraNa no kahIe chIe. temAM jJAna nayano mata A pramANe che - jJAna ja Aloka - paraspokanA phaLanI prAptimAM pradhAna kAraNa che. yuktiyukta vaDe A kahyuM. tethI jaNAve che - * niyukti-1054-vivecana : grahitavya ane saMgrahitavya artha jANyathI ja mukti mATe cana karI zakAya che, A jJAnanaya jANavo * * * jJAti - samyapha jANavuM. grahitavya-upAdeya, aNahItaLe - heya, tyAjya = zabada - upAdeya ane heya baMne jJAtatvanA anukarSaNArthe che. athavA upekSaNIyanA samuccayArthe che. va kAra avadhAraNA che. tenA Avo vyavahita prayoga jANavo - jJAta ja upAdeya tathA heca tathA upekSAkIyamAM che. ajJAta nahIM. artha - aihika ane Amurmika. temAM hika arthamAM - jhahIMtavya te mALA,. caMdana ane strI vagere. ahIMtavya - viSa, zastra, kaMTakAdi, upekSaNIya - tRNa di. Amukhika arthamAM grahItavya * samyagdarzanAdi, jAgrahItathamithyAtva Adi, upekSaNIya * vivAthI amyudayAdi. te arthamAM prayatna karavo joIe. A kramathI aihika ane Amukhika phaLa prAptinA arthI jIvoe prayatna kaQo joIe * pravRtti Adi lakSaNa prayatna karavo. - X - X - tathA Amurmika phaLa prAptinA aArthIoe paNa jJAnamAM ja prayatna karavo. AgamamAM paNa A pramANe ja kahyuM che - 3i3/4. "paheluM jJAna ane pachI dayA" e pramANe badhAM saMyate rahevuM. ajJAnI zuM karI zake ? cheka ke pApakane zuM jANaze? tathA aAgamamAM kahe che - gItArthano vihAra che, bIjo gItArtha mizraka kahela che. A sivAya bIjo koI vihAranI jinavare anujJA Apela nathI. ahIM abhiprAya evo che ke aMdha vaDe madhane kheMcI javAthI samyak mArga prApta thato nathI. e pramANe kSAyopathamika jJAnane AzrIne kahyuM. kSAyikane paNa svIkArIne viziSTa kaLasAdhakatva tenuM ja jANavuM. jethI arahaMtane paNa bhavasamudranA kAMThe rahevA chatAM dIkSA laIne utkRSTa tapa-cAstrivALA chatAM tyAM sudhI apavarganI prApti thatI nathI, jyAM sudhI jIvAjIvAdi akhila vastunA pariccheda rUpa kevaLajJAna utpanna na thAya. tethI jJAna ja mukhya che ane te aihika-mukhika phaLa prAptinuM pradhAne kAraNa kahela che. je upadeza jJAnanI prAdhAnyatA jaNAvanAra che, te jAyane jJAnanaya kahe che. - A caturvidha samyakatvAdi sAmAyikamAM samyakatva sAmAyika ane zruta sAmAyika e baMnene Icche che. kemake te jJAnAtmakapaNe che. dezavirati ane sarva virati sAmAyika to tenuM kArya che, tenA lAbhapaNAthI tene IcchatA nathI, guNabhUtane Icche che te gAthArtha. jJAna naya kahyo. have kriyA nayano avasara che. kiyAnayano mata A pramANe che - kriyA ja aihika, Amukhika phaLa prAptinuM pradhAna kAraNa che yuktiyuktatvathI kAma karyuM. A paNa ukta lakSaNa ja svapakSanI siddhine mATe gAthA kahe che - mie AnI kriyA nayanA darzanAnusAra vyAkhyA - jJAtamAM upAdeya ane heya - arthamAM aihika ane Amurmika phaLa prAtine arthe prayatna karavo joIe ja. jethI pravRtti Adi lakSaNa prayatna sivAya jJAnavALA paNa abhilaSita arthanI prApti jotA nathI. bIjAe paNa kahyuM che - manuSyone kriyA ja phaLadAyI che, jJAna phaLadAyI mAnela nathI. kemake strI-bhakSya ane bhogano jANakAra mAtra jJAnathI sukhI thato nathI. tathA Amurmika phaLa prAptinA arthI vaDe kiyA ja karavA yogya che. tathA munidravacana paNa e pramANe ja vyavasthita che. kemake kahyuM che ke - caitya, kula, gaNa, saMghomAM ane AcArya tathA pravacanamAM, badhAmAM paNa tapa ane saMyamamAM udhama karavo joIe. A ja svIkAravuM joIe ke jethI tIrthakara ane gaNadharoe paNa kriyA hitane jJAna paNa vikala ja kahela che. AgamamAM paNa kahyuM che ke - ghaNuM jJAna bhaNIne paNa cAstrihIna zuM karaze ? jema aMdhanI pAse lAkho-karoDo dIvA pragaTAvIne paNa zo lAbha ? A pramANe kSAyopathamika cAstri AzrIne kahyuM. cAstri, kriyA Adi paryAya zAdo che. kSAyikane AzrIne paNa prakRSTa phala sAdhakavathI tene ja jANavI. je kAraNe arahaMta bhagavaMta paNa kevaLajJAna utpanna thayA pachI tyAM sudhI mukti pAmatA nathI, jyAM sudhI sarve karma iMghaNa agnibhUta thaI hRsvapaMcAkSara bolavAnA kALa mAtrA jeTalI sarva saMvararUpa cAritrakriyA pAmatA nathI. tethI kriyA ja aihika ane Amukhika phala prAptimAM pradhAna kAraNe che. e pramANe ukta nyAyathI je upadeza kriyAprAdhAnya jaNAve che te nayane kiyA rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/2 ni - 1054 naya kahe che. A samyakatvAdi caturvidha sAmAyikamAM dezavirati ane sarvavirati e be sAmAyikane Icche che. kemake te kriyAsvarUpa che. samyakatva sAmAyika ane zrutasAmAyika tenA mATe upAdIyamAnapaNAthI che mATe tene IcchatA nathI. guNabhUtane Icche che. A jJAna ane kriyAyanuM svarUpa che. te jANIne ziSyane saMzaya thayo ke AmAM tattva zuM che? AyArya tyAre nIcenI gAthA kahe che athavA jJAna-kriyA naya matane jaNAvIne have sthitapakSa kahe che - 51 * niyukti-1055-vivecana : badhAM nayonI bahuvidha vaktavyatAne sAMbhaLIne, te sarva nayomAM vizuddha che, je caraNaguNamAM sthita sAdhu che. badhAM mULa nayo tathA tenA bhedo ane dravyAstika Adi nayonI sAmAnya ke vizeSa ja ubhayarUpanI apekSA vinA athavA nAmAdi nayomAM kone kayA sAdhu Icche che ItyAdi sAMbhaLIne sarva naya saMmata vacana - je caraNaguNa sthita sAdhu, jethI sarve nayo bhAvanikSepo ja Icche che. muni dIparatnasAgare karela adhyayana-1-no TIkAsahita anuvAda pUrNa (97) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ para Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * adhyayana-2-"caturvizatistava' che - -- -- x -- x = x -- x -- x -- have sAmAyika adhyayana pachI caturvizati stava adhyayana AraMbhIe chIe. ahIM adhyayana uddeza sUtranA AraMbhamAM badhe ja kAraNa ane abhisaMbaMdha kahevo, e vRddhavAda che. tenuM kAraNa kahe che - jAtyAdi guNa saMpadA yukta ziSyane guru Avazyaka zrutaskaMdha sUtrathI ane arthathI Ape che. te adhyayana samudAyarUpa varte che. tethI kahyuM che . have AgaLa huM eka-eka adhyayananuM kIrtana karIza. paheluM adhyayana sAmAyika kahyuM. have bIjuM - - AcAryanA vacananA prAmANyathI adhikAra upanyAsa siddhi thAya che. "sAvadhayoga virati urtina' ItyAdithI have bIjuM adhyayana kahe che. - 4 - x - x - teno saMbaMdha A pramANe che - anaMtara adhyayanamAM sAvadhayoga viratirUpa sAmAyika kahI. ahIM tenA upadeSTA arahaMtanuM utkIrtana-stavanA e kartavya kahe che athavA sAmAyika adhyayanamAM tenA AsevanathI karmakSaya kahyo. - X + X - ahIM paNa caturvizati stavamAM arahaMtanA guNotkIrtanarUpa bhaktinA tatvathI AnuM ja pratipAdana kare che. kahyuM che - jinavaronI bhaktithI pUrvanA saMcita karmono kSaya thAya che. e pramANe A saMbaMdhathI Avela caturvizati stava adhyayananA cAra anuyoga dvAro kahevA. temAM nAma nikSepAmAM "caturvizati stava" tethI kahe che - * niyukti-1056-vivecana : caturvizati stavano nAmaniSpanna nikSepo thAya che. caturvizati zabdano cha prakAre ane stavano cha prakAre nikSepa thAya che. - X + X - avayavArtha to bhASyakAra ja kaheze. temAM Adha avayavane AzrIne nikSepanA upadarzanArthe kahe che - * bhASya-190-viveyana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cha prakAre caturvizatino nikSepo thAya che. (1) koI jIva ke ajIvanuM 'caturvizati' evuM nAma rAkhe. (2) sthApanA caturvizati - koIne te rUpe sthApanA. (3) dravyayaturvizati sacitta, acitta, mizrabhedathI 24-dravyo. temAM sacitta-dvipada, catuSpada, apada bhedathI che. acitta - kAryApaNAdi, mizra-kaTaka Adi alaMkRt dvipadAdi. kSetrathI 24-kSetro athavA bharatAdi kSetrapradezo te covIza pradezomAM avagADha dravya. kALathI 24-samayAdi, ATaluM kALa sthiti dravya che. bhAvathI 24-bhAva saMyoga ke 24 guNa kRSNa dravya. A caturvizatino nikSepa thayo. ahIM sacitta-dvipada manuSya caturvizatino adhikAra che. caturvizati kahyuM, have stava'nuM pratipAdana kare che - * bhASya-191-vivecana : nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e stavanA cAra nikSepA che. dravyastava puSpAdi che, bhAvastava-vidhamAnaguNonuM kirtana che. ahIM nAma eTale 'nAma stava' ItyAdi - x - jANavuM. - X - temAM nAma ane sthApanA gauNa hovAthI tene choDIne dravyastava ane . Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 2, ni : 1056, bhA191 (PROO bhAvastavanuM svarUpa kahe che - dravya stava te puSa, gaMdha, dhUpa Adi che. kAraNamAM kAryano upacAra che, anyathA dravyastava te puNadi vaDe samyapha Aryana thAya sadbhUta guNo te sadgaNo. AnA vaDe asatabhUta guNonuM kIrtana niSedhela che, te kasvAthI mRSAvAda lAge che. saguNonuM prabaLatAthI parAmaktinI kIkta te sagunojIna jemake - he nAma pe sama gaNa jagatane prakAzita kare che, tevI rIte baghAM paratIyadipe paNa kahela nathI. ItyAdi 5, bhAva stava ahIM yAlita ane pratiSThApita artha samyagRjJAnane mATe che. cAlanA kadAyit ziSya kare che, kadAyitva svayaM guru kare che. * x * ahIM dhanaparityAga AdithI dravyastava ja ghaNo lAbhadAyI thaze, ema alpabuddhivALAne AzaMkA saMbhave che. teno nirasa karavA, tenA anuvAdapUrvaka kahe che - * bhASya-192-vivecana : dravyastava ane bhAvAstavamAM dravyastava ghaNAM guNavALo che evI buddhi thAya, anipuNabuddhivALAnuM vacana che. kemake jinezvaro che jIvanikAyanA hitane kahenAra che. * * * * * kadAca AvuM karatA ghananA tyAgathI zubha ja adhyavasAya sAne tIrthanI unnatikaraNa joIne tema karanAra bIjAne paNa pratibodha thavAthI, te sva-parane anugrahakArI che. evuM manamAM mAne to "vyastava ghaNAM guNavALuM che" e mAnyatAnI asAratA jaNAve che . A vacana anipuNa matinA che. kemake tIrthakaro pRthvIkAyAdi cha kAyanA hitane kahevAya che, kemake te pradhAna mokSasAdhana che. i jIvanuM hi * bhANa-193-vivecana - cha ivanikAyano saMyama dravyastavamAM pUrNapaNe virodhI che. tethI saMpUrNa saMyamane jANanArA sAdhu puSpAdi dravyaratavane IcchatA nathI. cha ivanikAya te pRthvI Adi rUpa che. saMyama * saMghanAdi parityAga. A che jIvakAryanuM hita. dravyatava-pupAdi vaDe gArcana 35. temAM pupAdimAM cuMTavA ke saMghanA Adi saMpUrNa saMyamanI anupapatti che. saMpUrNa saMyama pradhAna vidvAna te tattvathI sAdhu kakvAya che. ahIM saMpUrNa saMyamagrahaNa te asaMparNa saMyamI vidvAna zrAvakonA niSedha mATe che. tethI kahe che - puSpAdi dravyastavane bahuM mAnatA nathI. je kahyuM che - vyastava karatA dhananA bhAgathI zubha ja ayavasAya" ItyAdi. te paNa yatkiMcita che. koIka aghasavI ke avivekI zubha adhyavasAya na paNa pAme. kIrti Adine mATe paNa jIvomAM dravyastavanI pravRtti dekhAya che. zubha adhyavasAya bhAvamAM paNa te ja bhAvastavapaNAthI dravyanuM te kAraNe padhAnatva che. bhAvatavathI ja tIrthanI unnatikaraNa tattvataH jANavuM bhAva tava ja tenuM samya devAdi vaDe paNa pUjyatva che. ene karatA joIne bIjA paNa sArI rIte bodha pAme che. sva-pano anugraha thAya che. ziMkAvuM to zuM A dravyastava ekAMte ya ja varte che ke upAdeya paNa che? simAdhAna] sAdhune mATe ja ja che. zrAvakane upAdeya paNa che. * bhASya-194-vivecana - saMyamamAM saMpUrNapaNe na pravartatA evA dezavirativALAne A dravyastava yukta che. saMsAne pAtaLo karavAmAM dravyastavamAM kUvAnuM daSTAMta che. *** saMyamamAM jeo saMpUrNa 54 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 pravarte che, tevA zrAvakone A dravyastava yukta ja che. zA mATe? saMsAno phAya karavAne mATe. dravyastava prakRtithI ja suMdara hoya to zrAvakone kaI rIte yukta che, temAM kUvAnuM deTAMta che. jema navA nagarAdi saMnivezamAM koIka pUratAM pANInA abhAvathI tuNAdithI pIDAtA, tene nivAravAne kUvo khode che. temane be ke tRNAdi tyAre vadhe che, mATIkAdava AdithI vadi malina thAya che, to paNa temAMthI prApta thayela pANIthI, temane te tRSNAdi ane te maLa dUra thAya che. bAkInA kALamAM paNa te bIjA loko sukhI thAya che. tema dravyastavamAM jo ke asaMyama che to paNa tenAthI pariNAmazuddhi thAya ke jenAthI asaMyama pAmyA bIjA kamoM khapAve che, tethI dezavitane A dravyastava kartavya che. te zubhapariNAma anubaMdhI ane prabhUtatara nirjarAphaLadAyI che. stava kahyuM. ahIM adhyayana zabdArtha nirUpaNIya che. te anuyoga dvAramAM niSedha che. nAmaniSpanna nikSepo kahyo. have mUgAlApaka niSpanna nikSepAno avasara che. te sUga hoya to thAya che. sUtra anugamathI hoya, te be bhede - mUgAnugama, niyuktianugama. niyukti anugama traNa prakAre che. niphoSa niyukita anugama, upoddAta niyukti anugama, sUtrasparika niyukti anugama. temAM nikopa niyukti anugama kahe che, upodghAtao dvAra gAthAothI jANavo. * x * sUtra sparzika niyukti anugama sUma hovAthI thAya che. sUtrAnugamano avasara prApta ja che. * * * sUma, sUnAgamAdi kathana 'sAmAyika' adhyayanamAM kare che, tethI te ahIM - x - pharI kahetA nathI. sUtra kahevuM joIe. te A pramANe che - * sUga-3 - lokamAM uaota karanAra dharmatIrtha karanAra, jina, evA covIze paNa kevalI arihaMtanI stavanA karIza. - vivecana-3 - * x * temAM akhalita padanuM uccAraNa, te saMhitA athavA parano saMnikarSa. te A che - "logassa joyagare'' ItyAdi pATha. have pado - lokanA udhotakara, dharmatIrthakara ItyAdi * x - have padArca - jovAya te loka. pramANa. pramANa vaDe dekhAya che. ahIM lokane paMcAstikAya rUpa levo. telokanuM zuM? udhotakaraNazIla, tene udhota kastA, kevaLajJAnathI joIne, tenA sahita pravacana dIpa vaDe sarvalokane prakAza karanAra, parva - durgatimAM paDatA AtmAne dhArI rAkhe che. tIrtha - jenA vaDe tarAya che. dharma e ja ke dharmapadhAna tIrtha te dharmatIrtha. tene kaMArA te dharmatIrthakara nina - rAga, dveSa, kaSAya, Indriya, parISaha, upasarga, ATha prakAnA karmone jItavAthI jita. ala- azokAdi ATha mahApAtihAryAdi 5 prajAne yogya hovAthI aq. temane sva nAma vaDe stavIza. covIza e saMkhyA che. Apa zabda bhAvathI te sivAyanAnA samuccaya arne che. temane kevaLajJAta vidhamAna hovAthI kevalI. e rIte padArtha kahyA. padavigraha avasare, have cAlanAno avasara che. te rahevA daI, sUtrasparzikA niyukti ja kahIe E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya2, ni - 1056, bhA.194 chIe. 55 - 4 - cAlanA paNa ahIM ja kahIzuM. temAM lokanuM nirUpaNa - * niyukti-1053-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhava, bhAva ane paryavaloka e pramANe ATha bhede lokano nikSepa jANavo. ahIM nAmaloka, sthApanA loka ItyAdi ATha bhedo kahevA. vistAra bhASyakAra ja kahe che. temAM nAma, sthApanA choDIne dravyalokane jaNAvatA kahe che - * bhASya-195-vivecana : - jIva-jIva, rUpI-arUpI, sapradeza-pradeza je dravya che, te dravyaloka jANavo. te loka nitya-anitya che. - - - ahIM sukha, duHkha, jJAna upayoga lakSaNa jIva che, tethI viparIta che te ajIva che. AnA be bheda che rUpI ane arUpI. te jIvamAM anAdi karma saMtAna parigata te rUpI-saMsArI. arUpI te karmarahita siddho. ajIva te arUpI dharmAstikAya, adharmAstikAya che rUpI ajIva te paramANu Adi che. A jIva-ajIvane sAmAnyathI sapadezaapradeza jANavA. temAM sAmAnya-vizeSa rUpAtvathI paramANu to pradeza ja che. bIjA kahe che ke - jIva kAlAdezathI niyamA sapradezI che, labdhi AdezathI sadezI ke dezI hoI zake. e pramANe dharmAstikAyAdi traNa astikAyamAM para-apara nimitta baMne pakSa kahevA. pudgalAstikAya dravyAdi apekSAthI vicAravA. jemake paramANu apadeza che, dviaNuka Adi sapradeza che. kSetrathI eka pradezAvagADha te pradeza ane dvipadezAdi avagADha te sapadeza. e pramANe kALathI paNa eka-aneka samaya sthiti che, bhAvathI paNa eka-anekaguNa kRSNAdi che. - have prastuta sUtra-A AvA prakAranA jIva-ajIva yukta evo dravyaloka tuM jANa. dravya e ja dravyaloka. AvA ja zeSa dharmane darzAvavAne kahe che - nitya, anitya je dravya, maiM zabdathI abhilASya-anabhilASTa Adino samuccaya. have jIvAjIvanI nityAnityatAne darzAvatA kahe che - * bhASya-196-vivecana : gati, siddha, bhavya, bhavya e cAra jIva Azrita apekSAthI ane ajIvane AzrIne pudgala, anAgataddhA, atItaddhA, traNa kAyonI anukrame cAra prakAre sthiti kahelI che. - - - AnI sAmAyikavat vyAkhyA karavI. sthitinA cAra bhaMga A rIte - sAdi sAMta, sAdi anaMta, anAdi sAMta, anAdi anaMta e rIte jIva ane ajIva thaIne ATha bhaMgo che. have kSetralokane kahe che - * bhASya-197-vivecana : AkAzanA je pradezo - prakRSTadezo, urdhvaloka adholoka ane tIIlokamAM rahelA che, tene kSetraloka jANa. avalokAya te loka. urdAdiloka vibhAga sujJeya che. lokAkAzapradeza apekSAthI anaMta che. te jinezvare zobhana vidhi vaDe kahela che. have kAlaloka pratipAdana karatA kahe che - * bhASya-198-vivecana : samaya, AvalikA, muhUrta, divasa, ahorAtra, pakSa, mAsa, saMvatsara, yuga, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI-avasarpiNI ane pudgala parAvartta kahyA. temAM samaya paramanikRSTakALa, vRttiA - asaMkhyeya samaya pramANa, murtta - be ghaDI, 16 muhUrtano (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 56 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 1-divasa, 32-muhUrtano ahorAtra, 15-aho rAmano 1-5kSa, be pakSano 1-mAsa, 12mAsanuM saMvatsara, pAMca saMvatsarano 1-yuga, palyopama uddhArAdi bheda anuyogadvAra mujaba jANavA. sAgaropama paNa te pramANe ja che. dazakoDAkoDI sAgaropamanI utsarpiNI, e pramANe ja avasarpiNI jANavI. parAvartta eTale pudgala parAvartta. te anaMta utsarpiNIavasarpiNI pramANa dravyAdi bhede che. temAM anaMtA atItakALa ane aMta AgAmIkALa jaze. e rIte kALaloka kahyo. - 4 - have bhavaloka kahe che - * bhASya-199-vivecana : naraka, deva, manuSya ane tiryaMcayonimAM rahelA je sattvo-prANI che. te-te bhavamAM vartatA je anubhAvane anubhave che, te bhavaloka jANavo. have bhAvalokane darzAve che. * bhASya-200-vivecana : audayika, aupazamika, zAyika, kSAyopazamika, pAriNAmika ane saMnipAtika e cha bhede bhAvaloka jANavo. - - . - - karmanA udaya vaDe thayela te audayika. karmanA upazamathI thayela te aupazamika, karmanA kSayathI thayela te kSAyika, e pramANe bAkInA bhAvo paNa kahevA. sAMnipAtimAM sAmAnyathI aneka bhedo jANavA. aviruddha 15 bheda che. audayika, kSAyopazamika ane pAriNAmika ema traNa bhAvarUpa eka eka bhaMga cAra gatimAM vicAravo. kSayanA yogamAM paNa cAra tenA abhAvamAM, upazamathI paNa cAra bhaMga thAya. upazama zreNimAM eka, kevalIne paNa eka, siddhane paNa eka ema paMdara bheda thAya. * bhASya-201-vivecana : je jIvane tIvra rAga ane dveSa udaya pAmyA che, tene tuM bhAvaloka jANa, ema sArI rIte anaMta jinezvaroe kaheluM che. temAM rAga eTale Asakti, dveSa eTale pIti. eka vAkyatAthI anaMta jinezvaronuM A kathana che. have paryAyaloka kahe che - temAM odhathI paryAya dharmo kahe che. ahIM naigamanaya ke mUDhanaya darzanane AzrIne cAra bhede paryAyaloka che - * bhASya-202-vivecana : dravyanA guNo, kSetranA paryAyo, bhavanA anubhAvo, bhAvanA pariNAmo, ema saMkSepathI paryAyaloka cAra prakAre tuM jANa. - - - dravyanA guNo - rUpa Adi, kSetranA paryAyo - agurulaghu, bIjA kahe che bharata Adi. bhavano nAka Adi anubhava tIvratama duHkhAdi kahyuM che - narakamAM nArakone AMkhanA palakArA jeTalo paNa sukhano anubhAva nathI, mAtra duHkhano anubaddha che, azubha ane udvegajanaka zabda, rasa, rUpa, gaMdha, sparzI nakamAM nairayikane hoya. ItyAdi e pramANe zeSa anubhAvo paNa kahevA. bhAva - jIva, ajIva saMbaMdhI pariNAma, te ajJAnathI jJAnanIla, lohita Adi prakAre thavA te. A cArane odhathI paryAyaloka jANa. temAM je dravyanA guNo ItyAdine dekhADatAM kahe che - * bhASya-203-vivecana : varNa, rasa, gaMdha, saMsthAna, sparza, sthAna, gati, varNa bheda e dravyanA guNo che. bahuvidha pariNAmo te paryAyaloka jANa. ahIM gAthAmAM tra zabdathI rasa Adi bheda paNa Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyakTa 2, niH - 1057, bhA.203 E Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) levA. ahIM bhAvArtha A pramANe che - varNa Adi bheda sahita levA. temAM af kALo Adi bhedathI pAMca prakAre che, jaH - tikta Adi bhedathI pAMca prakAre, dha - sugaMdhI Adi bhedathI be prakAre, saMsthAna - parimaMDalAdi bhedathI pAMca prakAre, sparza - karkaza Adi bhedathI ATha prakAre. thAna * avagAhanA lakSaNa che, tene AzrIne aneka bhedo che. gata - pRza, asapRzad be bhede athavA kRSNa vaNadinA svabhedanI sApekSAthI eka guNa kRNAdi aneka bhedanA upasaMgAryuM che. pariNAmo bahavigha che tema kahI caramadvAra kahyuM. jIva-jIvanA bhAvathI ghaNAM pariNAmo che. te paryAyaloka jANa. have lokanA paryAyo. niyukti-1058-vivecana : Aloka, praloka, loka, saMloka e ekArthika zabdo che. loka aATha prakAre che, tenAthI A 'loka' kahevAya che. - x - x - tenAthI A "loka' kahevAya. jenAthI te AlokAya che ItyAdi cAremAM kahevuM. * * * have udhotane kahe che - * niyukti-1059-vivecana : udhota be prakAre che - dravyathI ane bhAvathI. agni, caMdra, sUrya, maNI ane vidhutu e dravyodhota che. * x * jenA vaDe prakAza kare che ke udhota kare che, te udhota. - X - X - graMtha vistAra bhaye vadhu kahetA nathI. - X - * niyukti-1060-vivecana : jenA vaDe yathAvasthita vastu jaNAya te jJAna, te jJAnane bhagavaMte bhAvodhota kahela che. teno upayoga karavo tene tuM bhAvodhoma jANa. * x * x - ahIM sarvabhAvadarzI bhagavaMte je kahela che, tene jJAna sAthatu samyajJAna kahela che. jo ke bhagavaMte kahyuM, te paNa avizeSathI udhota nathI, paNa te jJAnanuM upayogakaraNa tene bhAvodhota jANavo, anyadA nahIM. tyAre ja tenI vastutaH jJAnane siddha thAya. have je udhotathI lokanA udhotakara jina che, tene dazavi che - niyukti-1061-vivecana : lokane udhota karanAra dravya udhotathI jina nathI, paNa bhAva udhota karanArA covIze jinavaro che. - x - tIrthakara nAmanA kamoMdayathI atula sattvArthakaraNathI bhAvodyotakara covIze jinavara thAya che. AtmAne AzrIne ja udhokara che, tathA loka prakAzaka vayana pradIpanI apekSAthI ane zeSa bhavyavizeSane AzrIne kahyA. kemake keTalAMka prANIne AzrIne udhotakaratvano asaMbhava che. 'covIza' saMkhyAnuM grahaNa adhikRta avasarpiNInI tIrthakara saMkhyA pratipAdanArthe che. udhota adhikAramAM ja dravyodhotabhAvodhotanI vizeSatAnA pratipAdanane mATe kahe che - * niyukti-1062-vivecana : dravyodhotano udhota parimitakSetrane prakAzita kare che. bhAva udhotano udhota lokAlokane prakAzita kare che. . . . dravyodhotodhota eTale dravya udhotano prakAza. pudgalAtmakatvathI ane tathAvidha pariNAmayuktatva thakI prakAze che athavA parimita phogamAM prabhAse che. ahIM jyAre prakAze che tyAre prakAzya vastuno Azraya kare che jayAre prabhAse che tyAre te ja dIpe che. bhAvodhota te lokAlAkane prakAze che. have 'sUra' zabdano avasara Avela che, to paNa dharmatIrthakaramAMnA 'gha' zabdane pratipAdana kare che - * niryukti-1063-vivecana : dharma be prakAre che - dravyadharma ane bhAvadharma. dravyamAM, dravyano athavA dravya e ja dharma te dravya dharma. tikta vagere dravyano svabhAva ke gakhya vagere no viSaya ke kuliMga te dravyadharma. dravyano dharma - upayoga rahita jIvanuM mUlaguNa ke uttaraguNA anuSThAna. ahIM anupayukta te dravya kahevAya che. dravya e ja dharma - te dhamastikAya athavA tikta aAdi dravya svabhAva te dravya dharma. gamyAdi dharma-strI viSayaka. keTalAMkane mAmAnI putrI gamya - mogya manAya che, keTalAMkane agamya. athavA kuliMga eTale kutIciMkano dharma paNa dravyadharma kahevAya che. * niryukti-1064-vivecana : bhAvArma be prakAre che - zratadharma ane cAritradharma. zrutaviSayamAM svAdhyAya ane yAtrimAM zramaNadharma * kSAMti Adi daza bhede che. * x - svAdhyAya eTale vAyanAdi zrutadharma. - x * have tIrthanuM nirUpaNa kare che - * niyukti-1065-vivecana : nAmatIrtha, sthApanAtIrtha, dravyatIrtha ane bhAvatIrtha. A eka ekamAM aneka prakAra jANavA. gAthA sugama che. have dravyatIrthanI vyAkhyA - * niyukti-1066-vivecana : dAhopazama, tRNAno cheda, malanuM dhovANa, A traNa arthothI yukta je padArtha hoya te dravyatIrtha kahevAya. *** ahIM dravya tIrthamAM mAgadha, varadAma Adi levA. bAhya dAhathI temAM upazamano sadbhAva che. rA - bAhya saMtApa, teno upazama jemAM che te - dAhopazamana. tRSA-tarasanuM chedana, jaLa samUhathI te dUra thAya. mata - bAhya, zarIra sAthe coTela levo, jaLa vaDe tene nivAravo * dhovo. A traNa artha vaDe ke aAthamAM nizcayathI yukta te niyukta - prarUpita ke niyojita. tethI mAgadha Adi dravyatIrtha che, kemake te mokSanA sAdhakapaNe nathI. - have bhAvatIrtha kahe che. * niyukti-1063-vivecana : ahIM bhAvatIya krodhAdi nigraha samartha pravacana ja grahaNa karAya che. tethI kahe. che - krodhano ja nigraha karatA veSarUpa agnino aMta eTale prazamana thAya che. lobhano nigraha karatA tRSA-AsaktirUpa rAgano cheda athatu thapagama thAya che. ema gAthArtha che. * niryukti-1068-vivecana : ghaNAM bhavonI saMyita ATha prakAranI kamaja tapa ane saMyamathI dhovAya che. tethI te bhAvatIrtha che. sarjara * karma ja jIvanA anujanathI ja che. dhovAya - zodhAya che. tethI te * pravayana mokSanA sAdhanarUpa hovAthI bhAvathI tIrtha che. A gAthArtha che. * niyukti-1069-vivecana : darzana, jJAna, cAritramAM badhAM kaSabha Adi tIrthakaro vaDe niyojita karAyela che. jethI AvA svarUpanA traNa arthamAM niyukta che, tethI te pravayana mokSasAdhakapaNe hovAthI bhAvathI tIrtha che. tIrtha kahyuM. have #ra kahe che. * niyukti-1030-vivecana : nAma-kara, sthApanA-kara, dravya-kara, kSetra-kara, kALa-kara, bhAva-kara e pramANe '' zabdano nikSepa cha prakAre che. temAM dravyakarane kahe che - E:Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/3, ni - 1071,1072 niyukti-1071,1032-vivecana : gAya, bheMsa, uMTa, pazu, bakarA vagerenA kara eTale rAjAne devAno bhAga jAmavo. tRNa, lAla, bhusu, kASTha, aMgArano kara. zItA kara [haLanuM kheDANa, bhoga kSetra parimANodbhava kara], uMbaro, jaMghA, [dezAvara vyApArArthe javAno kara], baLada, dhI ane cAmaDA viSayaka kara, cullaka [bhojanarUpa] kara, ATalA karo svAbhAvika che, aDhAramo kara svakalpanAzilpa nirmita che jene utpattikara kahe che. e rIte dravyakara kahyo, have kSetra karAdi kahe che. * niyukti-1073-vivecana : je kSetra saMbaMdhI kara hoya te kSetrakara. je kALamAM kara hoya te kALa saMbaMdhI kara - kALakara. bhAvamAM kara be bhede che - prazasta ane aprazasta. temAM prazastano parityAga karIne prazasta sadbhAvathI che. temAM pahelA prazastakarane kahe che - * niyukti-1074-vivecana : kalahakara, Damarakara, asamAdhikara, anivRtikara ItyAdi A badhAM prazasta karo jANavA. - - - anAdi bhavAbhyAsathI prazastanuM Asevana jaldI thAya che, tethI te jaNAvavAne tene pahelA mUkyuM. temAM da - bhAMDavuM, temAM aprazasta kopAdi audayika bhAvathI che, tene karanAra te kalahakara', e pramANe Damara AdimAM paNa Che - kahevuM. vizeSa e kalaha vAyAthI thAya, kAyA-vacana-mana vaDe tADana Adi te kamara che. samAdhAna te samAdhi, svAsthya. samAdhino abhAva te asamAdhiasvAsthyanibaMdhana, te-te kAyAdi ceSTA. AvA prakAra vaDe ja anivRtti kahI. A prazasta. A jAti apekSAthI kahyuM, vyakti apekSAthI nahIM. tethI ja kahyuM - A vagere zasta jANavA. have prazasta bhAvakara jaNAvavA mATe kahe che - * niyukti-1075-vivecana : arthakara, hitakara, kirtikara, guNakara, cazakara, abhayakara, nivRttikara, kulakara, e badhAM prazastara jANavA. tIrthaMkara ane aMtakara - temAM sAmAnyathI vidhAdi artha che. tethI prazasta vicitra karma kSayopazamAdi bhAvathI, tene karavAnA svabhAvavALA te arthakara. e pramANe hitAdimAM paNa kahevuM. vizeSa A - ti - pariNAmarthya kuzalAnubaMdhI. kIrti-dAnapunyanuM phaLa, guNa-jJAnAdi, yaza-parAkramakRta, temAMthI utpanna sAdhuvAda, abhayAdi pragaTa arthavALA che. aMta - karmano levo athavA tenA phaLarUpa saMsArano levo. - - - bhAvakara kahyo, have nina Adine kahe che - * niyukti-1076-vivecana : jeNe krodha, mAna, mAyA jityA che, lobha jityo che. tethI te jina kahevAya che, ari-zatrune haNanAra ke rajate haNanAra [haranArA] che, tethI te arihaMta kahevAya che arihaMta vize vizeSa namaskAra niyuktimAM juo. have zItavidyAmi - ItyAdinI vyAkhyA karatA kahe che - * niyukti-1077-vivecana : nAma ane guNa vaDe huM kIrtana karIza. kevAnuM ? kIrtanIya eTale stavane yogya evAnuM. deva, manuSya, asura sahitanA lokanuM eTale trailokyanuM guNo - darzana, jJAna, cAritra rUpa mokSa hetu tathA tapa ane vinaya jemaNe darzAvala che evA [bhagavaMtonuM] na (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 niyukti-1078-vivecana : covIza e saMkhyA che, te kahevAnAra RSabhadevAdinI ja che. api zabdanA grahaNathI vaLI aivata ane mahAvidehamAM je tIrthaMkaro che, teonI paNa stuti karavAmAM AvI che, tema samajavuM. 60 * niyukti-1079-vivecana : kevalajJAnanI jema samasta lokane jeo jANe che ane jue che, sarvottama cAritra ane jJAnavALA che, tethI teo kevalI hoya che. ahIM mRtna eTale saMpUrNa, ttva zabda upamAnA arthamAM che. x - loka-paMcAstikAyarUpa vizeSarUpe jANe che, pUrvavat saMpUrNa ja ane sAmAnyarUpe jue che. - x - x - vizeSomAM nirvizeSa te darzana kahevAya ane - viziSTa grahaNa te jJAna ja che e pramANe kevalacAritrI ane kevalajJAnI che mATe kevalI kahyA. emane kevala vidhamAna hovAthI kevalI kahevAya che. ahIM 'kevalacAritrI' zabda eTale prayojela che ke - kevalayAtri prApti pUrvika ja niyamathI kevalajJAna prApti thAya. pahelI sUtra gAthA A rIte vyAkhyAyita karI. ahIM cAlanA ane pratyavasthAnamAM vizeSathI nirdeza kare che. [zaMkA] ahIM "lokanA udhoDkara" ItyAdi kahyuM. A azobhana che. lokanA kema kahyuM? loka caudarAjalokapaNe parimita che. kevalajJAnano udhota to aparimita hovAthI lokAloka vyApakapaNe che. [samAdhAna] kevalajJAnano lAbha lokAlokane prakAze che. sAmAnyathI lokAlokane udhota kare che tema kahevuM. paraMtu ahIM loka zabdathI paMcAstikAyAtmaka loka lIdho che, tethI AkAzAstikAya evA bhedathI aloka judo kahela nathI. A anArSa paNa nathI. bIjA kahe che "lokano udyota karanArA' eTaluM ja sAdhu [yogya che. 'dharmatIrthaMkara' kahevAnI jarUra nathI. [samAdhAna] lokanA eka dezamAM paNa, gAmanA eka dezamAM gAmavat loka zabdanI pravRtti na thAya, teno udhota karavAmAM avadhi vagere ane caMdrAdinA loka dravyo prakAzita kare che, tenA vyavacchedane mATe dharma tIrthaMkara kahyA che. [punaHzaMkA] jo ema che to dharmatIrthaMkara ja kahevA joIe lokanA udhotakara na kahevuM joIe ? nadI Adi viSama sthAnomAM mugdhatAthI dharma mATe utare te dharmatIrtha-kara ja kahevAya, tenA nirAsa mATe A pada che. - bIjo kahe che - nina zabda vadhArAno che. kemake yathokta prakAravALA jina hoya ja. [samAdhAna] kunayamatAnusArI parikalpita paNa AvA prakAranA gaNAtA hoya teno samAveza na thaI jAya mATe teno viccheda karavAne nina zabda kahela che. kemake kumata darzanamAM paNa saMbhaLAya che ke - "jJAnI, dharmatIrthanA kartA, paramapada bhoktA" ItyAdi. teo rAgAdine jitanArA hotA nathI. anyathA kRtakRtya thayelAne pharI bhavAMkura prabhava kaI rIte thAya? karmabIja baLI gayA pachI uge kema ? ItyAdi - 4 - x - [zaMkA] jo ema che to nina zabda ja rAkho, pachI lokodhotakara zabda vadhArAno zA mATe rAkhavo? A jipravacanamAM sAmAnyathI viziSTa zrutagharAdi paNa 'jina' ja kahevAya che, jemake - zrutajina, avadhijina, manaparyAyajina, chAstha vItarAga temAMnA koI na levAI jAya te mATe lokanA udhotakara ItyAdi vizeSaNa doSarahita ja che. [zaMkA] koI kahe che - 'arihaMta' zabda na kahevo kemake anaMtara kahela svarUpa Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/3, niM - 1079 61 arahaMta sivAya koInuM hotuM nathI. [samAdhAna] arahaMta ja vizeSyapaNe hovAthI koI doSa nathI. [zaMkA] jo ema che to phakta 'arahaMta' zabda ja rAkhone, pachI lokodhotakara Adi vizeSaNo nakAmA che. [samAdhAna] nA, tema nathI, kemake te vizeSaNonI saphaLatA pratipAdita karelI ja che. [zaMkA] vaLI koI kahe che, to veti zabda na kahevo. yazokta svarUpavALA arahaMto kevalitvathI judA nathI. tethI vizeSaNa saphaLa che, jo saMbhava hoya to vizeSaNa arthavALuM thAya che. jemake - nIlotpala ane vyabhiyAnA abhAve, tenA upAdeyamAnatA chatAM paNa jema kALo bhamaro, sapheda balAkA ItyAdivat - 4 - tethI 'kevalI' zabda vadhArAno che. [samAdhAna] nA, abhiprAyanA aparijJAnathI Ama kahela che. A kevalI ja yathokta svarUpe arahaMta che, bIjA nahIM, te niyamArthatvathI svarUpajJAnArthe ja A vizeSaNa anavadha che. ekAMtathI vyabhicAra saMbhava nathI ja, tethI vizeSaNanuM upAdAna saphaLa che. - 4 - 4 - 4 - [zaMkA] jo kevalI zabda ATalo suMdara che, to lokodhotakarAdi zabdo anarthaka che. [samAdhAna] ahIM zrutakevalI Adi bIjA paNa kevalI kahyA che, tethI teno samAveza na karavA A lokodhotarAdi kahyA che. - 4 - ATalo vistAra ghaNo che. have je zItavidyAmi kahyuM che, te kIrtana karatAM kahe che - * sUtra-4 thI 6 H [4] RSabha ane ajitane, saMbhava abhinaMdana ane sumatine, padmabhu supArzva tathA caMdraprabhu e sarve jinane huM vaMdu chuM... [5] suvidhipuSpadaMtane, zItala zreyAMsa ane vAsupUjyane, vimala ane anaMtane, tathA dharma ane zAMtijinane huM vaMdu chuM... [6] kuthu ara ane maline, munisuvrata ane namine, ariSTanemi pArzva tathA vardhamAnane [e sa] jinane huM vaMdu chuM [e rIte traNa gAthAthI 24 jinane vaMdanA karI che. * vivecana-4 thI 6 H ahIM arahaMtonA nAmane anvaryathI AzrIne sAmAnya lakSaNa tathA vizeSalakSaNathI (artha) kahe che. temAM [anukrame artha A pramANe -] (1) sAmAnyalakSaNa - samagra saMyama bhArane vahevAthI vRSabha, badhAM ja bhagavaMto A svarUpanA hoya tethI vizeSa hetu pratipAdana karatA kahe che - * niyukti-1080/1-vivecana : je kAraNe bhagavaMtanA baMne paNa sAthaLamAM vRSabha laMchana hatu, marudevA-bhagavaMtanI mAtAe svapnAmAM sauda mahAsvapnomAM pahelA vRSabhanuM svapna joyuM, tethI temanuM vRSabha nAma karAyuM. bAkInA tIrthaMkara mAtAe pahelA svapnamAM hAthIne joyelo, pachI vRSabha joyelo, RSabha-vRSabha ekArthaka che. have (2) ajita - temAM sAmAnya arthamAM jotAM - parISaha upasargAdi vaDe na jitAyela te ajita. badhAM bhagavaMto zokta svarUpanA che. * niyukti-1080/2-vivecana : bhagavaMtanA mAtA-pitA jugaTu ramatA hatA. pahelAM rAjA jitato hato. jyAre (31) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 62 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 bhagavaMta garbhamAM AvyA tyAre rAjAne badale rANI jitavA lAgyA. pachI akSa-pAsAmAM kumAranA prAdhAnyathI rANI na jitAyA mATe ajita nAma. have (3) saMbhava :- temAM sAmAnyathI jemAM prarSa vaDe 34-atizaya guNo saMbhave che mATe saMbhava. badhAM bhagavaMto thokta svarUpanA che. * niyukti-1081/1-vivecana : jeo garbhamAM hatA tyAre dhAnyanI adhikAdhika niSpatti thaI, tethI saMbhava' kahyA. --- have (4) abhinaMdana :- tenuM sAmAnya nAmArtha - devendro AdithI je abhinaMdAyA mATe 'abhinaMdana' nAma che. badhAM ja bhagavaMto yathokta svarUpanA hoya che, tethI vizeSa hetu batAvavA kahe che - * niyukti-1081/2-vivecana : bhagavaMta garbhamAM AvyA pachI zaka vAraMvAra abhinaMdita thato hovAthI temanuM abhinaMdana nAma karAyuM. ----- have (5) sumati :- temano sAmAnya nAmArtha che - zobhana mati jenI che te sumati. badhAM bhagavaMta sumati ja che. * niyukti-1082/1-vivecana : bhagavaMta mAtAnA garbhamAM hatA tyAre mAtA badhAM ja nizvayomAM atIva matisaMpanna thayA. - be zokyo ke jeno pati, mRtyu pAmela, temanI vacce putra ane dhana mATe vivAda thayo. rANI bolI ke mAre putra utpanna thayo che, te moTo thayA pachI A azokavRkSa nIce besIne tamAro vivAda bhAMgaze. tyAM sudhI rAha juo. tyAre paramAtAe svIkArI lIdhuM. paNa putranI sAcI mAtAe te na svIkAryuM, tethI te sagI mAtA jaNAtA teNIne putra soMpI dIdho. evA prakAranA guNa garbhanA prabhAvathI thatAM 'sumati' nAma rAkhyuM. have (6) padmaprabhu :- sAmAnya nAmArthathI ahIM niSpakatAne AzrIne pAnI jevI prabhA jenI che, te pApabha. badhAM bhagavaMta AvA ja hoya. * niyukti-1082/2-vivecana : bhagavaMta garbhamAM AvyA tyAre kamaLamAM suvAno mAtAne dohalo janmyo, tyAre devoe teNIne mATe padma zayyA sajAvI, vaLI prabhuno varNa paNa padma jevo hato. tethI padmaprabha' evuM nAma rAkhyuM. ----- have (7) supArzva :- temano sAmAnyathI nAmArtha - zobhana che. paDakhAM jenA te supArzva. badhAM ja arahaMto AvA hoya che. mATe vizeSa nAmArtha kahe che - * niyukti-1083/1 - bhagavaMta garbhamAM AvyA tyAre temanA anubhAvathI mAtAnA baMne paDakhAM zobhana thayA, tethI temanuM supArzva nAma rAkhyuM. -- e pramANe badhe ja sAmAnya ane vizeSa nAmArthane AzrIne nAmano vistAra jANavo. ahIM te sujJAtapaNAthI che ane graMthavistAra bhayathI paNa kahetAM nathI [pahelo artha sarva sAmAnya ane bIjo artha bhagavaMtanA vizeSa nAmarUpa samajI levo.] [0 graMthakArazrI mAphaka ame paNa have ahIM paddhatimAM thoDo pheraphAra karI rahyA chIe. badhI niyukti ane vRtti sAthe laIne bhagavaMtanA nAmanA kramAnusAra pahelAM sarvasAmAnya ane pachI vizeSa nAmArtha noMdhIe chIe. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (PROOF-1) 24 thI 6, ni 1083 thI 1091 * niyukti-1083 thI 1091 + vivecana : (8) caMdraprabha * caMdmA jevI prabhA * jyonA jenI saumya che, te caMdraprabhA, badhAM tIrthakaro caMdra jevA saumya vezya ja hoya. vizeSa - sakhIte caMdranA pAnano dohada thayo ane caMdra samAna vaNe bhagavaMtano hovAthI caMdraprabha. (9) suvidhi * temAM jenI zobhana vidhi che, te suvidhi. ahIM badhe kauzalyavidhi kahe che. te badhAmAM AvI ja hoya. vizeSa :- bhagavaMta garbhamAM AvyA tyAre badhI vidhimAM mAtA vizeSa kuzala thayA tethI suvidhinAma karyuM. (10) zItala * badhAM jIvonA saMtApane dUra karanAra ane hAdanA janaka hovAthI zItala kA. badhAM bhagavaMta chu ke mitra prati zItalagRha samAna hoya ge. viroSa - temanA pitAne pUrve pittadAha utpanna thayelo. te auSadha vaDe zAMta thato na hato. bhagavaMta rANInA garbhamAM AvyA tyAre mAtAnA sparza mAtrathI te zAMta thaI gayo. mATe zItala nAma karyuM. (11) zreyAMsa * samasta bhuvanane hitakara hovAthI 'zreyAMsa' kahe che. badhAM paNa mailokyano zreya karanAra che. vizeSa - te sajAne paraMparAgata zayyA devatA parigRhitA pUjatI. je te zayyAnI upara bese tene devatA upasarga karatA gamamAM veta padhAratA te gaNIne dohada thatAM zasyAmAM beThA, sutA ane tIrthakaranA nimite devatAnI parIkSA thaI. garbha prabhAvathI kalyANakArI banatAM te bhagavaMtanuM zreyAMsa nAma karAyuM. (12) vAsupUjya * vasu ayatui devo vaDe pUjya te vasupUjaya. badhAM tIrthakaro IndrAdine pUjya hoya che. vizeSa = vAsava devarAjA, bhagavaMta garbhamAM AvyA tyAre vAraMvAra mAtAnI pUjA karatA hatA mATe vAsupUjya nAma karyuM. athavA vasUrano, vAsavanauzramaNa, bhagavaMta gAmamAM AvatA vaibhramaNe vAraMvAra rAjakUlane ranothI pU, mATe vAsupUjya kahevAyA. (3) vimala * mala cAlyo gayo che mATe vimala thavA jenA jJAnAdi vimala che che. A badhAM bhagavaMtanuM sAmAnya lakSaNa che ke jJAna, darzana ane zarIra vimala hoya che. vizeSa - bhagavaMta garbhamAM hatA tyAre mAtAnA zarIra ane buddhi ati vimala thayA, tethI vimala nAma karyuM. (14) anaMta >> anaMta kamariono jaya karavAthI anaMta athavA jenA anaMta jJAnAdi che te anaMta. badhAM tIrthakaromAM A baMne guNa hoya che. vizeSa :* rana vaDe khacita ati moTA pramANavALI mALA svapnamAM mAtAne joI, tethI 'anaMta' nAma karyuM. (15) dharma * durgatimAM paDatAM badhAM jIvasamUrta dhArI sakhe che mATe dharma, badhAM tIrthakara AvA ja hoya. vizeSa - bhagavaMta garbhamAM AvatA te mAtA vizeSatI dAnadayAdi adhikArI sudhamAM thaI, tethI bhagavaMtanuM nAma ghamajina karyuM. dhima] (16) zAMti * zAMtinA yogathI, tapatAthI, tenA katRtvathI te "zAMti' kahevAya che. A sarva sAmAnya che. vizeSa :- ghaNo ja asiva upadrava hato. bhagavaMta garbhamAM AvatA te upazAMta thayo mATe 'zAMta' nAma karyuM. | (cha) kuM. temAM mu* pRthvI, temAM rahevAthI 'kuMtha' badhAMne A svarUpa sAmAnya che. vizeSa - manobha anuta mahAdezamAM vicitra ratnono stUpa joIne mAtA jAgyA tethI bhagavaMtanuM 'kyu' nAma karyuM. ' (18) ara * sarvottama mahAsatva kuLamAM je jame che, tenI abhivRddhine mATe vRddhoe ene 'ara'nI upamA ApI che. tyAM badhAM bhagavaMto sarvottama kulamAM vRddhi Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 karanArA ja thAya che. vizeSa - mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre svapnamAM sarvaratnamaya ati suMdara ane ati pramANa *ara ' ArAne joyo tethI 'ara' nAma karyuM. (19) malli - parISaha aAdi mallano jaya karavAthI tene malli kahe che. badhAM ja tIrthakara paNa parISaha malla ane rAga-dveSano ghAta kare che. vizeSa - bhagavaMta gAmamAM AvatA mAtAe sarva Rtuka, zreSTha, sugaMdhI kusumanI mALAnI zayyAmAM yuvAno dehada thayo. te dohada devoe pUro karyo. tethI malli' nAma karyuM. (20) munisuvrata * trikALa avasthAmAM jagata mAne che mATe muni tathA zobhanA che vrato jenA te suvata. muni evA A suvata te muni suvata. badhAM tIrthakara sumukita sarvabhAvavALA hoya che. viroSa * garbhamAM bhagavaMta aAvatA mAtA atI zobhana vatavALA thayA tethI munisuvrata nAma karyuM. (1) nami * parISaha ane upasargone namAvavAthI 'nami' kahevAya. * * * * badhAMe parISaha upasargone ane kapAyane namAvelA che. vizeSa - durlalita evA pratyaMta rAjAe nagarane raMdhela hatuM tyAre rANInI kukSimAM A bhagavaMta utpanna thayelA. tyAre rANInA garbhanI puNazakitathI prerita thaI aDhAlikAe caDyA. teNIne bIjA sajaoe joyA. garbhanA prabhAvathI badhAM sAmaMta ane pArkivo nami gayA. tethI temanuM "nami' evuM nAma karyuM. (22) nemi airiSTanemi] dharmacakanI nemi samAna te nemi. badhAM tIrthakaro tevA ja hoya che. vizeSa - bhagavaMta garbhamAM aAvyA tyAre mAtA vaDe riharanamaya mA moTI nemi utpanna thayAnuM svapna jovAyuM. tethI temanuM 'ariSThanemi' evuM nAma karAyuM. (23) pAW - pUrvokata mukti kalApathI ja sarva bhAvone jue che, mATe pArtha, bIjA kahe che paNyaka' - jonAra, badhAM tIrthakara badhAM bhAvonA jANanAra ane jonAra hoya che. vizeSa :- bhagavata gabhImAM AvyA tyAre mailokya bAMdhava prabhAve sAta phaNavALo nAma zayAmAM pasAra thato sutelI mAtAe joyo tyAre aMdhakAramAM zAmAM rahela sani garmanA prabhAvathI Avato joIne sajAno hAtha uMco karI kahe che - "A sarSa jAya che" rAjAe pUchyuM - kaI rIte jANuM ? saNI bolI - huM jouM chuM. dIvA vaDe ajavALuM karatA nAma joyo. rAjAe vicAryuM ke - AnA garbhano atizaya prabhAva che, jenAthI AvA ghora aMdhakAramAM jue che. tethI bhagavaMtanuM pAI nAma karyuM. (24) vardhamAna * temAM utpattithI AraMbhIne jJAnAdithI vRddhi pAme che, mATe vardhamAna. badhAM ja tIrthakara jJAnAdi guNathI vadhe che. vizeSa - garbhamAM rahela bhagavaMtanA prabhAvathI * jJAtakuLa vizeSa prakAre ghanAdithI vRddhi pAmyuM. tethI bhagavaMtanuM 'vardhamAna' evuM kAma karyuM. A pramANe sUcanI traNe mULagAthAnI vyAkhyA karI. * sUtra-8 : e pramANe mAtra vaDe stuti karAyelA, jenA rajamala dhovAI gayA che, jarA ane maraNa jenA prakRSTapaNe kSINa thayA che, evA covIze paNa jinavaro - tIkaro mArA upara prasAda karanAra thAo. * vivecana-3 anaMtarokata prakAre meM AbhimukhyatAthI khavyA, ati sva nAma vaDe kIrtita E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/3, ni - 1083 thI 1091 65 karyA. te tIrthaMkara kevA viziSTa che ? jemanA vaDe raja ane mala dUra karAyelA che, tevA prakAranA, temAM baMdhAtA karma te raja kahevAya che ane pUrve bAMdhela karma te mala kahevAya che athavA baddha thAya te raja ane nikAcita thAya te mala athavA IryApaya karma te raja ane sAMparAyika karma te mala kahevAya. AvA svarUpanA hovAthI jarA ane maraNa prakRSTa kSINa thayA che tevA. kemake tenA kAraNono abhAva che. temAM nA - vayanI hAni rUpa, mALa - prANatyAgarUpa. ukta prakAranA covIze jinavaro, api zabdathI bIjA paNa jinavaro levA. zruta Adi jina pradhAna te jinavara, te sAmAnya kevalI paNa hoya. tethI kahe che - tIrthaMkara. e badhAM mArA upara prasAda karo. [zaMkA] kSINaklezapaNAthI teo pUjakone prasAda - kRpA denArA hotA nathI, tethI te pUjyo kalezano kSaya karanArA na thAya. jeo vastutaH prasAda kare che, teo niMdAthI roSa paNa avazya pAmavAnA che. badhe ja asamacita che teo kaI rIte sarvane hita denArA thAya? tIrthaMkaro to ahIM rAga-dveSanA kSayathI trilokane jANanAra, potAmAM ane paramAM tulya cittavALA hoya che tethI sajjano vaDe sadA pUjya hoya che. ItyAdi ItyAdi - X + X * [samAdhAna] jo ke teo rAgAdithI rahita hovAthI prasAda-kRpA karatA nathI, to paNa temane uddezIne aciMtya ciMtAmaNi samAnane aMtaHkaraNanI zuddhithI stavanA karanArane abhilaSita phaLanI prApti thAya che. * sUtra : kIrtita, vaMdita, pUjita evA je loka madhye uttama siddho che, teo Arogya, bodhilAbha ane uttamasamAdhi Apo. * vivecana-8 : sUtra vyAkhyA - titA - sva nAmapUrvaka kahevAyelA, maMvitA - trividha yogathI samyak rIte stavelA, mami eTale mayA - mArA vaDe athavA mahitA - puSpa Adi vaDe pUjita. evA koNa ? te kahe che H- novjha - prANiloka, kattama - mithyAtva Adi karma mala kalaMkanA abhAvathI pradhAna, athavA aMdhakArathI upara uThelA evA te uttama. siddha-karma bIjane haNI nAMkhelA athavA kRtakRtya thayelA (evA siddho, zuM Apo ?) arogano bhAva te Arogya - siddhatva, tene mATe bodhilAbha - bhAvimAM jinadharmanI prAptine bodhilAbha kahe che te nidAna rahita karatA mokSane mATe ja prazasya thAya che. tethI kahe che - samAdhi. samAdhi dravya ane bhAva be bhedathI che. temAM dravyasamAdhi je jemane upayoga vaDe svAsthya thAya che. bhAva samAdhi - jJAnAdi samAdhAna ja, tenA upayogathI parama svAsthya yoga thAya. tethI ahIM dravya samAdhinA vyavachaMdane mATe kahe che - vara eTale pradhAna arthAt bhAvasamAdhi. bhAvasamAdhi paNa tAtamya bhedathI aneka prakAre che. tethI kahe che uttama eTale sarvotkRSTa zuM temanAmAM [siddhomAM] pradAnanuM sAmarthya che ? nA, to pachI zA mATe 33/5 (ce) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 66 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 A pramANe "Apo' ema kahyuM ? bhakti buddhithI. A asatyAmRSA bhASA che. te bhaktithI svayaM ja tenI prApti thAya che. be gAthAnI vyAkhyAthI thoDe aMze karI. have sUtrasparthika niryukti kahIe chIe. temAM stava ane kIrtananA ekArthika kahe che- * niyukti-1092-vivecana : stuti, stavana, vaMdana, namaskaraNa A ekArthika zabdo che. tathA kIrtana, prazaMsana, vinaya ane praNAma ekArthaka che. have je 'uttamA' zabda kahyo, tenI vyAkhyA kare che - * niyukti-1093-vivecana mithyAtva mohanIya, jJAnAvaraNa, cAstrimoha A traNa prakAranA aMdhakArathI mukta thayelA che, tethI te uttama kahevAya che. - x - ahIM mithyAtva mohanIyanA grahaNathI darzana saptaka grahaNa thAya che, temAM cAra anaMtAnubaMdhI kaSAyo tathA mithyAtvamohanIyAdi traNa levA. jJAnAvaraNamAM matijJAnAdi AvaraNa bhedathI pAMca bhede levA. cAritra mohanIyanA vaLI-21-bhedo levA. temAM anaMtAnubaMdhI sivAyanA bAra kaSAyo tathA nava nokaSAya levA. AnA dvArA ja traNa bhede aMdhakAra lIdho. tenAthI prabaLapaNe mukta arthAt pRthabhUta thayelA. tethI te bhagavaMto uttama kahevAya che. tamovRttithI upara uThelA. have 'Arogya bodhilAbha' ItyAdi kahe che - * niyukti-1094-vivecana : - "Arogya, bodhilAbha ane uttama zreSTha samAdhi mane Apo' - zuM A niyANuM che ? A vibhAsA karavI joIe. - 4 - gAthAno pUrvAddha pUrve kahela ja che. f - praznamAM che, maiM - vitarkamAM che, du - tenA samarthanamAM che. zuM A nidAna che? je "ArogyAdi Apo" ema kahyuM. sUtramAM to niSedha che. nA, tema nathI. vyartha uccAraNa ja che. guru kahe che. vibhASA eTale viSayavibhAga vyavasthApanAthI vyAkhyA karavI. ahIM A bhAvanA che - A nidAna nathI, kemake karmabaMdhanA hetuno abhAva che. kahyuM che mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e baMdha hetuo che. paraMtu mokSanI prArthanAmAM AmAMthI eka paNano saMbhava nathI. tenuM uccAraNa vyartha paNa nathI. te aMtaHkaraNa zuddhithI uMccArela che. [zaMkA] jo A ahIM niyANu nathI, to paNa duSTa ja che. kaI rIte ? ahIM stuti vaDe ArogyAdine denArA thAya ke nahIM? jo Adha pakSa lo to temanA rAgAdipaNAno prasaMga Ave, jo carama - to ArogyAdi pradAna rahita che, te jANavA chatAM prArthanAmAM mRSAvAda doSa prasaMga che nA, A prArthanAmAM mRSAvAdano yoga nathI. te mATe kahe che - * niyukti-1095-vivecana : mAtra bhaktithI A asatyAmRSA bhASA bolAya che. kharekhara to jemanA rAga-dveSa kSaya pAmyA che, te samAdhi ane bodhi ApatA ja nathI. - X - A asatyAmA bhASA varte che, te AmaMtraNI Adi bhedathI aneka prakAre che, kahyuM che ke - AmaMtraNI, AjJApanI, yAyanI, pracchanI ane prajJApanI Adi bhASA anuvarte che. - 4 - 4 - temAM ahIM 'cAyanA' adhikAra che. kemake ahIM kahyuM che ke - "Arogya, bodhilAbhAdi" mane Apo. rAgAdi rahitapaNAthI ArogyAdi devAmAM asamartha che, pachI A yAyanAthI zuM thAya? tamAruM kahevuM satya che. paNa A bhaktithI bolAyela che, anyathA rAgadveSa kSINa - Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 da4) (PROO 28, ni - 1095 thayelA kaMI ApatA nathI. * x - * niyukti-1096-vivecana : je teoe ApavAnuM che, te badhAM ja jinavaroe Apela ja che. jJAna, darzana, cAritrano A traNa prakArano upadeza che. -0- RSabhAdi badhAM jinavaroe pUrve ja Apela che. zuM Apela che ? darzana, jJAna, cAstri saMbaMdhI - bhUta ArogyAdi prasAghaka A traNa prakArano upadeza. AmAM koI ekano upadeza evuM koI na mAnI le, te mATe traNe prakArano ema kahela che. jo Apela che, to zuM have abhilaSita Arya prasAdhana sAmarthyathI teo hita che ? to pachI temanI bhakti paNa zuM upayogI thavAnI che? * niyukti-1097-vivecana : jinezvaranI bhaktithI pUrvasaMcita karmo kSaya pAme che, jema AcAryane namaskAra karavAthI vidyA ane maMtra paNa siddha thAya che. -0vijyA - aMtaHkaraNa praNidhAna rUpa * x - pUrvasaMcita - aneka bhavopArjita, karmo - jJAnAvaraNIya Adi. A arthamAM ja niyuktimAM daSTAMta che ke - jema AcAryanA namaskArathI vidyA ke maMtra siddha thAya che, tema jinavaranI bhakti karanArane zubha pariNAmatvathI siddhi pratibaMdhaka karmakSayathI siddhi thAya che, tema vicAravuM. tethI arihaMta bhakti sALI [sArI ke prazasya che. kemake vastutaH abhilaSita Arya prasAdhakapaNe ane Arogya ane bodhi lAbha thAya che. tethI kahe che - * niyukti -1098 - jinavaronI bhaktimAM zuM viziSTatA che? pradhAna bhAva bhakti vaDe, (konI?) jemanA rAga-dveSa kSINa thayA che tevA jinezvaronI. (zuM maLe?) Arogya, bodhilAbha ane samAdhimaraNanI jIvone prApti thAya. ahIM AvI bhAvanA che - jinabhakti vaDe karma thAya thavAthI sarva kalyANanI prApti thAya che. ahIM samAdhikaraNanI prApti te Arogya ane bodhi lAbhanA hetupaNAthI jANavI. kemake samAdhimaraNanI prAptithI niyamAM tenI prApti thAya che. [zaMkA have bodhilAbhanI prAptimAM paNa jinabhakti mAtrathI ja pharI bodhilAbha tharo ja, to A vartamAnakALamAM duSkara anuSThAno vaDe zuM lAbha? e pramANe kaLAro anuSThAna pramAdI jIvone AzrIne upadeza karatI A be gAthA che - - niryukti-109,1100 : bodhine meLavIne sadanuSThAna vaDe tene saphaLa na karato ane bhAvi bodhi prAptinI prArthanA karato, tuM je pramANe dekhIza te he vihvaLa thayelA! he jaDa prakRti! tuM sAMbhaLa. A ane anya bodhinadharma)ne paNa tuM cUkI jaIza. bodhine meLavIne sadanuSThAna na karato ane bhAvimAM bodhine prArthato evo tuM atyAre anya bodhi kyAM mUlyathI lAvIza ? -0-0- ahIM "ladhA' eTale vartamAnakALe prApta, cofdha * jinadharma prApti majUrvan - karma parAdhInatAthI sadanuSThAna vaDe saphala na karato. 'cUkI jaIza' - vartamAna bodhithI paNa bhraSTa thaIza. ahIM bhAvanA A che - bodhi lAbha thatAM tapa ane saMyama anuSThAnamAM raktanI bhAvinI IcchAvaza te-te pravRtti ja bodhilAbha kahevAya che, te anuSThAnarahitanI pharI IcchAnA abhAve te pravRttinI zI jarUra ? e pramANe bodhilAbhanI prApti thatI nathI. ema kahIne to tame IcchAnA abhAve bodhilAbhane asaMbhava kahI dIdho? nA, tema nathI. anAdi saMsAramAM rAdhAvedhanA upamA nathI anAbhogathI paNa [IcchArahitapaNe paNa] kathaMcit karmakSayathI tenI prApti thAya paNa che - X - X * tethI bodhilAbha thayethI tapa-saMyama anuSThAnarakta thavuM joIM. paNa kiMcit caitya AdinuM laMbana cittamAM dhArIne pramAdavALA thavuM na joIe. tapa-saMyama udhamavALAe maitya aAdimAM avirAdhakatvathI kRtya kasvA. tethI kahe che - * niryukti-1101-vivecana : tapa ane saMyamamAM udhamavaMta vaDe caitya, kula, gaNa, saMgha, AcArya, pravacana ane zruta, badhAmAM paNa tenA vaDe kRtya karAyuM ja che. * x * ahIM tapa ane udhamavaMta govA sAdhu levA. temAM caitya - arahaMta pratimArUpa, suta - vidhAdhara Adi, maUT - kuLa samudAya, saMya - samasta sAdhu Adino samUha mI vArya - prasiddha che, zabdathI upAdhyAyAdi levA. bheda kathana prAdhAnya jaNAvavA mATe che. Ama bIje paNa jANavuM. pravaghana - dvAdazAMga, sUtra artha ane tadubhayarUpa, zruta-sUtra ja. 2 zabda, svagata aneka bheda kahevA mATe che. A baghAM sthAnomAM teNe kRtya karyuM che, je tapa ane saMyamamAM udhamavAnuM che. ahIM bhAvanA A pramANe che - sAdhu niyamathI jJAna ane darzanayukta hoya. A ja gulAghava AlocIne caityAdi kRtyamAM samyak pravarte che, jethI A bhava-parabhavanI guNa vRddhi thAya che. viparIta kRtyamAM paNa pravartamAna chatAM avivekathI akRtyanuM ja saMpAdana kare che. e pramANe be sUra gAthA pUrI thaI, dhe chelluM sUtra - sUtra9 : caMdra karatA vadhu nirmaLa, sUryathI vadhu prakAza karanAra, zreSTha sAgara jevA gaMbhIra evA he siddho mane siddhi Apo. * vivecana-9 : gAthArtha kahyo. vizeSa A - sarve karmamala cAlyo javAthI caMdra karatAM paNa nirmalatara, kevaLajJAnarUpI udhotathI vizvane prakAzana karavAthI sUrya karatAM adhika prakAzakara kahyA. ahIM zreSTha sAgara eTale svayaMbhUmaNa samudra jANavo. parISahaupasadithI kSobha na pAmatA hovAthI gaMbhIratara kahyA. siddha-karmo cAlI javAthI kRtakRtya thayelA. siddhi-paramapadanI prApti. mama vilaMtu - mane Apo. - have sUtra parzika niryukti kahe che - niryukti-102-vivecana : caMdra, surya, grahonI prabhA parimita kSetrane prakAzita kare che, jyAre kevalajJAno lAbha lokAlokane prakAza kare che. -0- ahIM grahomAM - maMgAska Adi levA. praHT - jyonA, prakAze che - udhota kare che - x -x - kevaLajJAnathI sarvadharma vaDe lokolokamAM udhota kare che. anugama kaho, nayo sAmAyikavatu jANavA. rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar muni dIparatnasAgare karelA adhyayana-ra-no niryukti-TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. 3, ni - 1103/1 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) che adhyayana-3-"vaMdana" . - X - X - X - X - X - X - X - have caturvizati tava pachI vaMdana adhyayana, tenA A saMbaMdha che anaMtara adhyayanamAM sAvadhayoga viratirUpa sAmAyikanA upadezaka evA arahaMtonI stuti karI. ahIM arahaMta upadiSTa sAmAyika guNavALAne ja vaMdanarUpa bhakti karavI te pratipAdita kare che. athavA je- caturvizati stavamAM arahaMta guNokItanarUpa bhaktithI karmakSaya kahyo, "vaMdana' adhyayanamAM paNa kRtikarmarUpa sAdhu bhaktithI te rUpa e ja kahe che. kahyuM paNa che ke - vinayopacArathI mAnanuM bhaMjana, gurujananI pUjanA, tIrthakaronI AjJApAlana, kRtadharma ArAdhanA ane akriyA thAya che. athavA sAmAyikamAM rAtrinuM varNana karyuM, caturvizati ratavamAM arahaMtanI gaNa stuti karI, te darzana-jJAnarUpa che. e pramANe A traNe kahyA. AnA vinaya AsevanathI aihika-Amika apAya thAya te gurane kahevA. te vaMdanapUrvaka kahevAya che mATe vaMdananI nirUpaNa karAya che. vanIta - prazasta mana-vacana-kAya vyApAra jAlathI khavAya te vaMdana. dhe tenA payi zabdonA pratipAdana mATe gAthA-khaMDa kahe che - * niyukti-1103/na-vivecana : vaMdanakarma, citikarma, kRtikarma, pUjAkarma ane vinayakarma e pAMce paryAyavAcI che. temAM (1) vaMdanano artha kahyo. (2) jIta - kuzala karmanuM cayana te citi, kAraNamAM kAryanA upacArathI joharaNAdi upadhi saMgraha. athavA o ekaThuM karAya che te citi, (3) kRti - karavuM te, vinAma Adi karaNa athavA A karAya che te kRti, mokSane mATe avanAma-namavuM te Adi ceSTA. ahIM vaMdana, miti ane kRti traNemAM #H zabda joDAyela che, te anekAI che. kyAreka kArakano vAyaka che. kavacit jJAnAvaraNIyAdi vAyaka che jemake - thanaHvAnokSa: evuM vacana che. kavacit kisAvAyaka che. jemake - TcavA nittA sarve sAme marSi vayanathI. te badhAmAM ahIM kiyAvacana grahaNa karAya che. te vaMdanakarma, yitikarma ane kRtikarmamAM ahIM kiyA abhidhAnamAM viziSTa avanamanAdi kiyA pratipAdana mATe hIvAthI akuTa ja che. (4) pULA * prazasta mana, vacana, kAya, ceSTA, pUjana, pUjAnuM karma te pUjAkama athavA pUjA karyA. athavA pUjA e ja karma te pUjA karma. zabda pUjAkiyAnuM vaMdanAdi kriyA sAthe sAmya darzAvavA mATe che. (5) pUrvaka naya te vinaya, karmone dUra karavA te. athavA jenA vaDe ATha prakAranA karmo dUra laI javAya te vinaya, tenuM karma te vinayakarma. 2 pUrvavatu. vaMdana kone karavuM, konA vaDe karavuM ItyAdi prazno - * niryukti-1103/ra vivecana : keTalA doSathI vipamukta kRtikarma kone karavuM ? A vaMdana kartavya kone athavA zenA vaDe, kayA kALamAM, keTalI vAra karavuM ? navanIta - keTalA avanata te vaMdanamAM karavA joIe ? ziro namana keTalAM thAya ? keTalAM Avazyaka * Avarta Adi vaDe parizuddha, Tolagati Adi keTalA doSathI mukta vaMdanakarma kaI rIte karAya che ? have teno avayavArtha kahe che - (1) vaMdana karma be bhede che * dravyathI ane bhAvathI. dravyathI mithyArdaSTinuM ane anupayukta samyagurdaSTinuM tathA bhAvathI upayukta. samyagdaSTinuM vadana. (2) ritikarma paNa be bhede che - dravyathI ane bhAvathI. dravyathI tApasAdi liMga grahaNa karma ane anupayukta samyaphaSTinA joharaNAdi karma. bhAvathI samyaphaSTi upayukta rajoharaNAdi upadhi kriyA. (3) kRtikarma paNa be bhede - dravyathI kRtikarma - nikuvAdine namavuM vagere karaNI ane anupayukta sabhyardaSTinuM namana. bhAvathI upayukta samyak daiSTivALAnuM namana. (4) pUjAkarma paNa be bhede - dravyathI nikuvAdinI mana-vacana-kAyAnI kriyA athavA anupayukta samyakardaSTinI te kiyA. bhAvathI upayukta sakhyardaSTinI A kriyA. (5) vinayakarma paNa be bhede - dravyathI viplava Adi ane anupayukta sabhyardaSTino bhAvathI upayukta samyakRrdaSTinI vinaya kiyA. have vaMdanAdi kamamAM dravya-bhAva bheda pragaTa karatA dRSTAMta kahe che - * niyukti-1104-vivecana : zItala, kSullaka, kRNa, sevaka ane pAlaka e pAMca daSTAMto kRtikarmamAM hoya che, tema jANavuM. te "zItala' koNa ? tenI kathA - (1) eka rAjAnA putranuM nAma zItala hatuM. te kAmabhogathI kaMTALIne pravajita thayo. tenI bahenane koI bIjA rAjAne paraNAvelI, teNIne cAra putro thayA. te bahena cAre putrone avasare " avasare kathA kahetI ke - tamArA mAmAe pahelAM dIkSA lIdhI che, ItyAdi. e pramANe kALa jato hato. te cAre bhAIo paNa koI tevA guNavAnuM sthaviranI pAse dIkSita thayA. cAre bahuzruta thayA. potAnA AcAryane pUchIne mAmA zitalAcAya ne vaMdana karavAne jAya che. koI nagaramAM che tema sAMbhaLyuM. tyAM gayA. saMdhyAkALa thaI gayo. ema jANIne bAhirikAmAM rahyA. koI zrAvaka nagaramAM jaI rahyo hato. tenI sAthe zItalAcAryane kahevaDAvyuM ke tamArA bhANeja sAdhuo AvelA che. saMdhyA kALa thaI gayo eTale nagaramAM pravezyA nathI. zrAvake jaIne kahI dIdhuM. zItalAcArya rAjI thayA. A cAra sAdhaone paNa zabinA zaba adhyavasAyathI kevalajJAna thayuM. prabhAtamAM AcArya dizAnuM pralokane kare che. hamaNAM muhUrtamAM [ghaDIkamAM] cAre bhANeja sAdhu Avaze. sUga parapI karatA haze ema mAnIne zItalAcArya rahyA. uMmbADA artha pauruSI thaI. ghaNI jUnI devakulikAmAM gayA. tyAre sAdhu vItarAga thaI javAthI zItalAcAryano Adara na karyo. zItalAcAryae daMDa sthApyo. pachI IriyAvahI pratikramI, AlocanA karIne bolyA - huM tamane kaI rIte vAMdu ? cAre sAdhue kahyuM - jema tamArI zobhA vadhe tema. zItalAcArya vicAre che - aho ! A duSTa zaikSa ane nirlaja paNa che. to paNa roSathI vaMdana karyuM. cAre sAdhune vAMdhA. paNa kevalI pUrva prayukta upacAra mAMgatA nathI yAvatuM jANatA nathI. Avo jItakA che. teo bolyA - pe dravya vaMdana karyuM, paNa have jsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya3, ni - 1104 (36) F-1) ROO bhAvavaMdana karo. pachI vAMdatA kaSAya kaMDaka vaDe ja sthAnapatita joyA. zItalAcArya bolyA - dravya vaMdana hatuM te paNa jANo cho ? teo bolyA - sArI rIte jANIe chIe. kema koI atizaya jJAna thayuM che ? teoe kahyuM - hA. te jJAna chAghasthika che ke kaivalika? teo bolyA - kaivalika. tyAre zItalAcAryane du:kha thayuM. aho ! meM maeNdabhAgya kevalInI AzAtanA karI, tethI saMvega pAmyA. te kaMDakasthAnothI nivRtta thayA. cAvatuM cApUrvakaraNamAM pravezyA. kevaLajJAna pAmyA. te ja kAyikI ceSTA ekamAM baMdhane mATe, ekamAM mokSane mATe thaI. pUrve dravyavaMdana hatuM, pachI bhAvavaMdana thayuM. (2) eka bALa sAdhu hatA. AcAryae kALa karatAM, tene lakSANayukta jANIne AcAryarUpe sthApyA. baghAM dIkSito te bALa sAdhunA AjJA ane nirdezamAM rahetA hatA, sthaviro pAse bhaNatAM hatA. koI divase mohanIya vaDe bAdhA pAmIne ane sAdhuo bhikSA mATe gayelA tyAre mAtraka laIne upahata pariNAmI thaI eka dizAmAM cAlI nIkaLyA. thAkIne koI vanakhaMDamAM vizrAma lIdho. tyAM puSpita phalita madhye zamI zAkhAne pITha bAMdhelI. loko tyAM pUjA karatA hatA. tyAM tilaka, bakulAdi kaMI ja na hatuM. te vicAre che - AnI pIThanA guNathI AnI pUjA kare che, temAM citti-saMcaya nimitta che. teNe pUchyuM - bAkInA vRkSone kema pajatA nathI te loko bolyo - A pahelAMthI karAyela che tethI loko te pIThabaddhane vaMde che. te bALasAdhune vicAra Avyo ke jevI zamIzAkhA [khIjaDo che, tevo huM chuM. bIja paNa tyAM bahuzruto, rAjaputro, zreSThIo Adi dIkSAmAM che, temane gaca bhora na soMpyo ane mane AcAryarUpe sthApyo. mane badhAM pUje che. mArAmAM grAmaya kyAM che ? joharaNa mAtra rUpa yiti guNathI vaMde che. pAchA pharyA. bIjA sAdhuo bhikSA laI pAcho AvyA. AcAryane zodhe che, te bALa AcArya na maLyA. temanI koI kRti ke pravRtti na jaNAI. tyAre te bALa AyArya AvIne AlocanA kare che. jemake huM saMjJA bhUmi gayo hato. mULa vratothI dUra thayo hato, tyAM patita thayo pachI sthira thaIne have upazAMta thaI pAcho Avelo chuM. te sAdhuo saMtuSTa thayA. pachI te bALasAdhu kRta AdinI AlocanA kare che, prAyazcitta svIkAre che. temAM pUrve dravyayiti hatI, pachI bhAvayiti thaI. (3) dvArikAmAM kRSNa vAsudeva ane vIraka kolaka hato. te vIraka, vAsudevano bhakta hato. te vAsudeva nizca varasamAM ghaNAM jIvono vadha na thAya te mATe nIkaLato na hato. vIrakane kRSaNavAsudevane maLavAnuM na thatuM hovAthI rAjanA dvAranI pUjA karIne roje roja cAlyo jato paNa kRSNa vAsudevanuM mukha jovA na maLatA jamato na hato. dADhImuMcha vadhI gayA. vaSaraNa pUruM thatAM rAjA nIkaLyA. badhAM rAjA pAse upasthita thayA. vIraka page paDI gayo. rAjAe pUchyuM - he vIskI dubaLo kema paDI gayo che ? dvArapAle badho vRttAMta kahyo. rAjAne anukaMpA jamI, vIkano praveza anivArita karyo. vAsudeva kRNa tenI badhI ja putrIone vivAhakALe jyAre page paDavA Ave tyAre pUchatA ke zuM pugI dAsI thaIza ke svAminI ? te kanyA kahetI - svAminI thaIza. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 tyAre zA kaheto ke svAminI thavuM hoya to bhagavaMta pAse dIkSA le. pachI mahA niSkramaNa sakAthI satkAra karIne dIkSA letI. e pramANe kALa jato hato. koI vakhata koI rANIe vicAryuM ke Ama to badhI dIkSA laI leze, potAnI pugIne zIkhavyuM ke tane rAjA pUche tyAre - "dAsI thavuM che" tema kaheje. pachI savaliMkAra vibhUSita karIne lAvyA. kRNavAsudeva pUchyuM tyAre bolI ke - mAre dAsI thavuM che, vAsudevane thayuM ke mArI putrI saMsAramAM bhaTakaze. bIjA paNa avamAnanA karaze. te suMdara nathI. have zo upAya che jethI bIjA paNa AvuM na kare. tene upAya jaDI gayo. vIrakane bolAvIne pUchyuM - pUrve te kaMI pasakama karela che ? vIraka bolyo - nA. ghaNuM vicArIne vike kahyuM - borano jhADa upara kAkIDo hato, tene patthara mArIne pADI detA marI gayelo. DAbA paga vaDe pANIno mArga avarodhela ane loTAmAM mAkhI pUrIne hAthethI uDADI hatI. bIje divase rAjasabhAmAM 16,000 rAjA maNe kahyuM - A vIrakanI kulotpatti ane karmo sAMbhaLo. jeNe lAla mAthAvALA nAgane badarIvanamAM vasa karyo, pRthvI zastra vaDe pADI dIdho te utkRSTa kSatriya che. jeNe cakra pramANa vahetI gaMgAnA jaLane DAbA page ghArI rAkhyuM mATe te kSatriya che. jeNe ghoSa karatI senA kaLazIpuramAM vasatI hatI tene DAbA hAthe dhArI rAkhI mATe te kSatriya che. huM A vIkane mArI kanyA Apu chuM. vIka tene ghera laI gayo. tene zayanagRhe rAkhI, pote teNInuM badhuM kAma karavA lAgyo. koI vakhata rAjAe pUchyuM - mArI putrI tAruM kazuM kare che ? vIraka bolyo - huM te svAminIno dAsa chuM rAjA bolyo - te badhAM kAmo na kare to teNIne phaTakAraje. rAjAnI AjJA jANIne ghera gayo. rAjapugIne kahyuM - mAre page paDa. teNI roSavALI thaI bolI - he kolika ! tArI jAtane na bhUla. tyAre kolike ubhA thaIne doraDA vaDe mAravAnuM cAlu karyuM. teNI raDatI-raDatI rajAnI pAse gaI, page paDIne bolI ke - mane kolike mArI. rAjAe kahyuM - temaja thAya, me kaheluMne * = svAminI thAya. tyAre te dAsatva mAMgyuM, have mAre tyAM na rAkhu. teNI bolI - svAminI thavuM che. have to vIraka tane mukta kare to thAya, vIrake mukta karI, teNIe dIkSA lIdhI. - bhagavaMta ariSTanemi samosaryA. rAjA nIkaLyo. badhAM sAdhune dvAdazavata vaMdanA karyA. rAjA zrama pAmIne ubho rahyo. vIrake paNa vAsudevanI anuvRttithI vaMdana kaya. kRSNane to parasevA vaLI gayelA. bhagavaMtane pUchyuM - he bhagavan! 360 saMgrAmamAM paNa huM na thAkelo eTalo thAka Aje lAgyo. bhagavaMte kahyuM - he kRSNa! teM pAyika samyakatva utpAdita karyuM che ane tIrthakara nAmagoba paNa bAMdhyuM che. jyAre pagamAM viMdhAIne sAtamI pRthvImAM javAnuM AyuSya bAMdhela te paNa trIjI pRthvI sudhI ghaTI gayuM che - X - A vAsudevanuM bhAvakRtikarma ane vIrakanuM dravyakRtikarma. (4) have sevakanuM dRSTAMta - eka rAjAne be sevaka hatA. te baMne nIkaTanA gAmanA hatA. temanI vacce sImA nimitte jhaghaDo thayo. jhaghaDo rajadabAramAM gayo. tyAM mArgamAM sAdhune joyA. eke kahyuM - bhAvathI pradakSiNA karIne vaMdana karIne javuM, bIjAe mAtra tenuM anukaraNa karyuM. teNe paNa vaMdanA karI. pahelo sevaka jItI gayo. ahIM pahelA ook33A1 rajsaheb\Adhayan-33\B& E:\Mahar Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao 3, niH - 1104 04 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) sevakanI anuvRtti mAtra karI te dravya pUjA, bIjAnI bhAvapUjA jANavI. (5) have pAlaka kathA - dvArikAmAM kRSNa vAsudeva rAjA hato. pAlaka, zAMba vagere tenA putro hatA. bhagavaMta nemi padhAryA. vAsudeve kahyuM - je bhagavaMtane kAle prathama vaMdana kare tene mArI pAse je mAMgaze te huM ApIza. zAMba zasyAmAMthI uThIne vaMdana kaya. pAlake rAjyanA lobhathI jaldI azvarana vaDe jaIne bhagavaMtane vAMdhA. te abhavya hovAthI hRdayanA Akroza saha vaMdanA karI. vAsudeva nIkaLyo. bhagavaMta pAse jaIne pUchayuM - Apane Aje pahelI vaMdanA koNe karI ? bhagavaMte uttara Apyo - dravyathI pAlake karI ane bhAvathI zabe karI. zabane te ApyuM. A pramANe vaMdananI paryAya zabda dvArathI nirUpaNA karI. have je kahe che - kartavya konuM * te nirUpaNa kare che. temAM jemAM vaMdana kone na karavuM joIe tene jaNAvatA kahe che - niyukti-1105-vivecana : asaMyatane na vAMdavA teivA kone ?] mAtA-pitA-gurune vAMdavuM, senApati, prazAstA, rAjA ane devatAne na vAMdavA. - - ahIM - je saMyata nathI te asaMyata arthAt avirata. mAtA-jananI, pitA-janaka, guru-pitAmaha AdirUpa. A traNe sAthe asaMyata zabda joDavo. tathA senA-hAthI, azva, ratha, padAti teno svAmI te senApati - gaNarAjA. prazAtA - dharmapAThaka Adi, rAjA mugaTabaddha ane deva-devIne na vAMdavA. 4 zabdathI lekhAyArya jANavA. [upara kahelAM badhAM asaMyata hoya to tene vaMdana karAya nahIM] have kone vaMdana karAya te kahe che - * niyukti-1106-vivecana : zramaNane vAMdavA joIe kivA zramaNane ?] medhAvI, saMyata, susamAhita, pAMca samita, traNa gupta ane saMyamanI durgachA karanArane. zramaNane namaskAra karavo. kevA? medhAvI - nyAyathI rahelane. te zramaNa nAma, sthApanA Adi bhede paNa hoya che, tethI kahe che - saMyata temAM sam - ekIbhAvathI, vata: maLavAnuM ati kiyA pratye vanavAnuM. Ane paNa vyavahAranayanA abhipAyathI labdhi Adi nimitte saMpUrNa darzanAdi paNa saMbhave che. tethI kahe che - "susamAdhita' darzanAdimAM samyapha Ahita, te susamAhitva dazavi che - pAMca Iya samiti Adi samitithI samita te paMca samita ane traNa manogupti AdithI gupta te trigupta. prANAtipAtAdi lakSaNane asaMyama. AvA asaMyamanI gaha-gupsA kare che te saMyama gusaka. enA vaDe tenI daiDha dharmatA jaNAvI. fm jenuM kartavya vaMdana che, te ja AdimAM kema na kahyuM? jene kartavya nathI te kahyuM ? A zAstra sarva parSadA mATe che. ziNo traNa prakAranA hoya che. keTalAMka udghaTitajJa, keTalAMka maMdabuddhika, keTalAMka prapaMcitajJa. temAM prAMtijJonI mati na thAo. - x * x * hitamAM pravRtti ane ahitamAM pravRtti te guru saMsAkAraNa che. ATaluM prasaMgathI batAvyuM.. AvA meghAvI saMyata zramaNane vAMde, pArzvasthAdine nahIM te kahe che - * niyukti-1103-vivecana :pAMcane kRtikama na karavuM - pArzvastha, avasatta, kuzIla, saMsakta ane yathAchaMdone vaMdana karma na karavuM joIe. * x * pArzvastha-cokta zramaNaguNa rahitapaNAthI, saMyata hovA chatAM je pAzcAdinI sAthe saMsarga kare che. temane paNa vaMdanakarma karavuM na joIe. A artha kyAMthI jANavo te kahe che - mAlA ane marukA vaDe daTAMta thAya che. - X (1) jJAna * darzana, cAritra Asevana sAmarthya hita jJAnAya pradhAno ema kahe che ke - jJAnI je kRtikarma-vaMdana karavuM joIe. - * - (2) darzana - jJAna ane sAtri dharma rahita svAsavI ema kahe che - darzanIne ja vaMdana karavuM joIe. * * tathA bIjA saMpUrNa caraNadhamatupAlanamAM asamartha nityavAsa AdinI prazaMsA kare che. saMgama sthaviranA udAharaNathI jANavuM. bIjA vaLI caityAdi AlaMbana kare che. - X - X - ahIM nityavAsamAM je doSa che. zabdathI kevalajJAna-darzanapo ane caityabhaktithI ArthikAlAbha-vikRti paribhoga pakSe te vaktavyatA che. dhe je pAMya kRti karma kahA, te na karavA. te A pAMca koNa ? teno svarUpathI. nirdeza karatA kahe che - * prakSepa gAthA-na-vivecana :- pAzvastha, avasatta, kuzIla, saMsakta ane yathAIda paNa A pAMce jinamatamAM avaMdanIya che - A anya katanI gAthA jaNAya che. to paNa upayogI hovAthI tenI vyAkhyA karIe chIe. temAM - (1) pAsatyA - darzanAdinI paDakhe - bAjue rahe te pArzvastha athavA mithyAtva Adi baMdhanA hetuo rUpa pAza che, e pAzamAM rahe che, te pAzastha, te pAsatyA be bhede che - savathI ane dezathI. badhA jJAna-darzana-cAritramAM je pArzamAM che te. dezathI pAstha te - zayyAtara, abhyAhata ke rAja piMDa, nitya piMDa, grapiMDa Adi nikAraNa bhogave che. kula nizrAthI viyare che, kAraNe sthApanAkuLomAM praveze che, saMkhaDI pralokana mATe jAya che tathA saMstava kare che. (2) avasajJa - sAmAcArI AsevanamAM sIdAtA evA te paNa be bhede che, sarvamAM ane dezamAM. temAM sarvamAM te Rtubaddha pITha phalakanAM sthApita ane bhojI jANavA. deza vasa te - Avazyaka ane svAdhyAyamAM, pratilekhanAmAM, dhyAnamAM, bhikSAmAM, bhakatArthamAM, AgamanamAM, nigamanamAM, sthAnamAM, niSadanamAM ane vaccavartana piDakhAM badalavAmAM] ... AvazyakAdi na kare athavA hInAdhika kare. guravayananA baLathI ane osaNA visa] kahela che. garavacanane na kare ke dharAra kare te avasa.. (3) kuzIla - jenuM zIla kutsita che, te kuzIla, kuzIla traNa prakAre hoya. jJAnakuzIla, darzanazIla ane sAtri kuzIla. A baghAne vItarAge avaMdanIya kahelA che. jJAnamAM je kAla Adi jJAnAyAne virAdhe che te. darzanamAM darzanAcArane virAdhe te ane cAstrimAM cAstri kuzIla A che - kautuka, bhutikarmaprajJApana nimittathI AjIvikA kare. vidhA maMtra ItyAdi vaDe upajIvita hoya. saubhAgyAdi nimitta kahe, bIjAne svapna Adi kautuka kahe, varitAdimAM bhUtidAna ane bhUtikarmano nirdeza kare che svaMvidhA kahe, iMkhiNI - ghaMTikAdi kahe. prastApagna kare, atItAdi bhAvakathana kare, ItyAdi sarve jANavuM - X X - (4) saMsakta * te pramANe ja che. jemake pAzvasthAdi avadhe che, te rIte A paNa saMsAvat saMsakta che. temAM pArsasthAdi ke tapasvIne AzrIne saMnihita doSaguNa rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka-mUlaka saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) Adhya3, ni - 1107, pra 1 artha che. kahyuM che ke - saMsakta A che, gobho -laMdakamAM ucchiSTa ke anucchiSTa je kaMI nAMkhavAmAM Ave te badhuM : e pramANe mUla-uttara doSo ane guNo je kaMI paNa hoya te temAM saMnihita hoya tene saMsakta kahe che. rAjavidUSakAdi athavA naTa jema bahurUpa hoya athavA melaka ke je haridvarAgAdi bahuvarNa hoya. e pramANe jevA svarUpanI zuddha ke azuddhanI sAthe saMvAsa kare che. tevA svarUpano ja saMsakta kahevAya che. te saMsakta be vikalAvALo rAga, dveSa, mohane jitelA jinavare kahela che. eka saMkSipta, bIjo asaMkSipTaje pAMca AzrayamAM pravRtta che, traNa gArava vaDe pratibaddha che, strI ane gRhI vaDe saMkSipta che, tene saMnniSTa saMsakta jANavo. pArzvasthAdika ane saMvinAmAM je maLe che, tyAM tenA jevo thAya che - piyadharmI athavA apiyadharmI tene asaMkliSTa jANavo. (5) yathAchaMda - IcchA mujaba ja ane Agama nirapekSa je pravarte che te yathANaMda. yathANaMda athavA IcchA chaMda - ulUgane Ayarato ke usUga prarUpato, utsagane upadezato te svacchaMda vikahita anupapAti, paratRptimAM pravarte che, tene yathAIda jANavo. svachaMda mati vikalapati, kaMIka sukhasAtA ane vikRti pratibaddha tathA traNe gAvothI madavALo thAya tene yathANaMda jANavo joIe. A pAkSasthAdi avaMdanIya che. kyAM ? jinamatamAM, lokamAM nahIM. have pArthasthAdine vaMdana karanArane kayo doSa che ? te kahe che - * niyukti-1108-vivecana : pArzvastha Adine vaMdanA karatA kIrti paNa thatI nathI ke nirjarA paNa thatI nathI, mana kAyakaleza ane karmabaMdha ja thAya che . * pAsasthAdine namaskAra karatA kIrti - "cAho A punya bhAga che." rUpa te hoya che. tevI kIrti nahIM paNa apakIrti thAya che ke - A paNa A pAsasthA jevo ja lAge che ke jethI tene vaMdana kare che. nirjasa - karmakSaya lakSaNa, te paNa na thAya. kemake tIrthakara AjJA virAdhanAthI teonuM nirguNa che. kAya - deha, tene kleza - namI javA Adi rUpa te kAyakaleza. phogaTa kAyakaleza kare che, karAya te karma - jJAnAvaraNIyAdi rUpa. teno baMdha - viziSTa canA vaDe AtmAmAM sthApana athavA AtmAne baMdha * sva svarUpa tiraskaraNa lakSaNa te karmabaMdha thAya che. zabdathI AjJAbhaMgAdi doSo thAya che. kaI rIte ? - bhagavaMte niSedhelane vaMdanAthI AjJA bhaMga, temane joIne bIjA paNa mithyAtvane pAme, bIjA vaMdana kare te anavasthA. kAya kalezathI Atma virAdhanA. tene vaMdanathI tenA karAtI anumodanAthI saMyama virAdhanA. A pramANe pArzvasthAdine vAMdatA ukta doSo lAge. - have pAkSasthAne ja guNAdhika vaMdana pratiSedha na karavAthI thatA apAyone jaNAvavA mATe kahe che - niryukti-1109-vivecana : je pAzvasthAdi bhraSTa brahmacarya che, bahAcArI temane vaMdana kare tyAre niSedha karatA nathI, te koMTameTA thAya che ane temane bodhi sArI rIte durlabha bane che. -0- bhraSTa brahmacarya eTale brahmacarya vagaranA, ahIM brahmacarya zabda maithunanI viratino vAcaka che ane sAmAnyathI saMyamano vAyaka che. abhimAnathI potAnA pagane vyavasthita kare che ke jyAre brahmacArI temane vaMdana kare che pathatui temane vaMdanano niSedha karatA nathI. teo tenA dvArA upArjela karmathI nArakatva Adi vipAkone pAmIne athavA kathaMcit kRcchu mAnuSatvane pAme che, to paNa koMTameTA thAya che. bodhi-jinazAsana avabodha rUpa saMkala du:khavirekabhUta sudurlabha thAya che ane te eka vakhata pAmyA pachI anaMta saMsArItvane pAme che. - tayA - * niyukti-1110-vivecana : AtmAno samAgathI sArI rIte nAza kare che. je cAstrithI prakarSapUrvaka bhraSTa thaI * dUra thaI, guNastha saMsAdhavanei vaMdana karAve che. te gujana kevA ? subramaNa - jemAM zobhana zramaNo che te. yathokta kiyAkalApa karavAnA zIlavALA te yathoktakArIne. e pramANe vaMdaka-baMdha doSano saMbhava hovAthI pAzvasthAdine vaMdana na karavA, guNavaMtoe temanI sAthe saMsarga karanArane paNa na vAMdanA. kema? te kahe che - * niryukti-1111-vivecana : jema azuci sthAna * viTApradhAna sthAnamAM paDela caMpakamAlA svarUpathI zobhana hovA chatAM azuci sthAnanA saMsargathI mastake mUkAtA nathI. te rIte pArzvasthAdi sthAne vartatA sAdhu avaMdanIya che. pArthasthAdinA sthAno - vasati, nigama bhUmi Adi levA, bIjA AcAryo zayyAtarapiMDAdi upabhoga rUpa kahe che. jenA saMsargathI pArzvasthA thAya che. paNa A Arya barAbara ghaTato nathI. kemake caMpakamAlA udAharaNano upanaya samyagu ghaTato nathI. ahIM daSTAMta che . eka caMpakapriyakumAra hato, mastakamAM caMpakamAlA karIne ghoDe besIne cAlato. ghoDA uparathI uchaLI te caMpakamAlA viTAmAM paDI. pAchI levA vicAryuM paNa viTAmAM paDela joI choDI dIdhI. tene caMpaka vinA cena paDatuM na hatuM. to paNa sthAna doSathI choDI dIdhI. e pramANe caMpakamAlAne sthAne sAdhu levA, viTAnA sthAne pAzvasthAdi levA je vizuddha sAdhu temanI sAthe rahe ke maLe te paNa pariharaNIya che. adhikRta arthane sAdhavA mATe ja bIjuM daSTAMta Ape che - * niyukti-1112-vivecana : pakvaNa kuLamAM vasato zakunI pAraga paNa gahita thAya che. e pramANe pArthasthAdi maNe vasatA sAdhuo garhita thAya che. pakavaNa - gahiMta kuLa. pAga * pAraMgatavAnuM. zakunI zAdano bIjo artha cauda vidhA sthAno paNa karyo che. temAM cha aMga, cAra veda, mImAMsA, nyAya, purANa ane dharmazAstra maLIne cauda sthAno thAya. cha aMga eTale zikSA, kalpa, vyAkaraNa, chaMda, jyoti ane nirukti. suvihita : sAdhu. kuzIla-pAzvasthAdi. ahIM eka kathAnaka che - - eka brAhmaNane pAMca putro zakunI pAraga hatA. temAM eka brAhmaNa koI dAsInA premamAM paDayo. teNI dArU pItI hatI, brAhmaNapu dArU pIto na hato. dAsI bolI - jo tuM dAru nA pIe to sneha nahIM vadhe. rAtrinA ritikAmAnaMda] thaze. anyathA visardeza saMyoga thaze. e pramANe ghaNuM kahetA teNIe dAru pIvaDAvyo. te pahelAM khAnagImAM pIto hato, pachI jAheramAM pIvAno zarU karyo. pachI ati prasaMgathI madha sAthe mAMsa khAnAro thayo. cAMDAlo sAthe bhamavA lAgyo. teonI sAthe ja khAto, pIto ane vasato hato. pachI pitA, svajana, badhAMe tene praveza niSodha karyo. koI dine te pratibha4 thayo. teno bIjo bhAI nehathI teNInI kuTIramAM pravezyo ane pUchayuM, tane kaMI ApuM ? tene upAlaMbha ApIne pitAe kADhI mUkyo. bIje bAla pATakamAM rahIne pUche jsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Maharaj Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya3, ni - 1112 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 pharI ziSya kahe che - jo A ja pratipakSasahita hoya to - * niyukti-1117-vivecana : ghaNo kALa rahevA chatAM nalataMba nAme vRkSa vizeSa, zeraDInA saMsargathI kaMIpaNa madhuratA pAmatuM nathI, je saMsargI pramANa hoya to Ama kema ? AcAryae kahyuM - A vihita uttara nathI. ahIM paNa kevalI to pArthasthAdithI abhAvya ja che, paNa sarAgI bhAvya che. temanI sAthe AlApa mAgatAmAM saMsargIne zuM doSa che, te kahe che - * niyukti-1118-vivecana : so bhAga jeTaluM cUna hovA chatAM rUpa-AkAra teTalA aMze pratiyogI sAthe saMbaddha thaI te bhAvane pAme che, jema mIThA AdinI khANamAM tevuM jovAya che. jema loha Adi te bhAvane pAme che. te pramANe pArzvasthAdi sAthe AlApa magathI saMsargI Adi thatA suvihito te bhAvane pAme che. mATe kuzIlano saMsarga choDavo joIe. pharI paNa saMsarga doSanuM pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti-1119-vivecana : jema madhura jaLa athatu nadInuM pANI, sAgaranA samudrane-lavaNa samudrane kamathI pAmIne je lavaNabhAva * kSAra bhAvane pAmIne madhura hovA chatAM khAruM thaI jAya che, kemake (39) (PROOF-1) mIlana doSano :- 2 nIvarvata sAthe maLIne mULa che, tene paNa pitAe kADhI mUkyo. cothA putrae paraMparAo mokalAvyuM. tene paNa kADhI mUkyo. cothA putrae paraMparAe mokalAvyuM. tene paNa kADhI mUkyo. pAMcamo putra tenI gaMdhane paNa Icchato na hato. tene te brAhmaNe nyAyAlaye jaIne badhAM gharano svAmI banAvyo. bAkInA cAre ghara bahAra karAyelA lokamAM nahIM pAmyA. - A dRSTAMtano upanaya - jevA cAMDAlo che, tevA pAsthAdi che. jevo brAhmaNa che, tevA AcArya che. jevA putro che tevA sAdhuo che. je rIte brAhamaNaputrone kADhI mUkyA. te pramANe kuzIla saMsargI zAsanamAM garhita thAya che. je temano tyAga kare che, te pUjyo sAdi anaMta nivaNane pAme che ane kuzIlo vaDe temano saMsarga karanArA vinAza pAme che. jenI sAthe maitrI kare che, te tenA jevA thAya che. kUlo sAthe vasavAthI tala paNa tevI gaMdhavALA thAya che. dvAra gAthA khaMDanI vyAkhyA karI. have vaiDUryapada vyAkhyA. pAsatyAdi saMsarga doSathI sAdhu paNa avaMdanIya kakSA. pArthasthAdi saMge guNavAnune zo doSa lAge? ema ziSyo pUchatA, jaNAve che ke - * niyukti-1113-vivecana : ghaNo kALa rahevA chatAM paNa paiDUrya kAyamaNIpaNAne pAmatuM nathI. e pramANe prAdhAnyaguNathI yukta AtmIya susAdhupaNuM choDIne pAzvasthapaNuM pAmatA nathI. * ahIM kAyamaNi eTale kutsita maNi artha che, tenA vaDe prabaLatAthI mizra te kAyamaNikorbhizra, evA kAyapaNAnA bhAvane na pAme. prAdhAnyaguNa - vaimacaguNa, nija - potAnA, e pramANe susAdhu paNa pAzvasthAdi sAthe vasavA chatAM potAnA zIlaguNa vaDe pArzvasthAdi bhAvone pAmatA nathI. ahIM AcArya kahe che - A yatkiMcit che. daSTAMta mAtra vaDe abhilaSita arthanI siddhi thatI nathI. kemake - * niyukti-1114-vivecana : bhAvuka - pratiyogI vaDe svaguNothI AtmabhAva prApta kare che athavA pratiyogI hoya to temanA guNanI apekSAthI te pramANe thavAnA svabhAvavALA te bhAvuka. tenAthI viparIta te abhAvyuM. te lokamAM be prakAranA hoya che. dravya * jemake maNi, te abhAvya che. konAthI kAca AdithI. e rIte keTalAMka - jIvo evA prakAre ja thaze. je pAzvastha AdinA saMsargathI temanA bhAvane pAmatA nathI. - x - * niyukti-1115-vivecana : jIvo je anAdi aparvata che, pArthasthAdi Acarita pramAdAdi bhAvanA bhAvita che ane tiryaMca, nAraka, deva, manuSyAnubhUti svarUpa saMsAra rUpa bhAvanA bhAvitatvathI thiI te pramAdAdi bhAvanA vaDe saMsargadoSAnubhAvathI potAne bhAvita kare che. have jo tame deTAMta mAtrathI saMtuSTa ho to meM kahelAnuM dRSTAMta paNa che, te sAMbhaLo. * niyukti-1116-vivecana : ghaNAM lAMbA kALanI lIMmaDAnA jaLathI vAsita bhUmimAM AmavRkSa utpanna thayuM. pachI te AMbA ane lIMmaDA baMnenA mULa ekIbhUta thaI gayA. saMgatithI Amatva nAza pAmya ane lIMbaDApaNAne pAmyuM. kaDavA phaLa AvyA. e rIte saMsargadoSa darzanathI pArzvasthAdino saMsarga choDI devo. E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL * niryukti-1120-vivecana : e pramANe nizca zIlavAnuM paNa pArzvasthAdi ArzIlavaMta sAthe maLIne mULa ane uttaraguNarUpa lakSaNonI parihAnI arthAt guNano apacaya pAme che. te Aloka saMbaMdhI apAya te doSathI udbhavela che. arthAt mIlana doSano anubhAve che. tema hovAthI kahe che - * niyukti-1121-vivecana : kSaNa ati loyana nimeSa mAma kALa. muharta ke bIjI kALa vizeSa to dUra raho, kSaNa mATe paNa pAzcAdi anAyatananuM sevana suvihita sAdhuoe karavuM yogya nathI. kemake jema samudramAM gayela madhura jaLa paNa phArabhAvane pAme che, te pramANe suvihita paNa pArzvasthAdi doSasamudrane pAmIne tete bhAvone pAme che. tethI paralokanA arthIoe temanA saMsargano tyAga karavo joIe. tethI ahIM ema kahela che ke - jeo paNa pAzvasthAdithI saMsarga kare che, te paNa vaMdanIya nathI. mAtra sunihito ja vaMdanIya che - niryukti-11rara-vivecana . huM suvihita athati zobhana anuSThAnavALAne ke durvihita pArthasthAdine jANato nathI. kemake aMtaHkaraNa zuddhi ke azuddhikRta suvihita ke durvihitatva che, pabhAvathI tavataH te sarvajJano viSaya che. huM to chAstha chuM. tethI joharaNa-gucchA-pAnane dhAraNa karavAnA lakSaNarUpa sAdhune huM mana-vacana-kAyAnI zuddhithI vAMdu chuM. tethI kahe che - * niyukti-1123-vivecana : jo tAre A dravyaliMga pramANa hoya - vaMdana karavAmAM kAraNa hoya, to tuM jamAvI Adi baghAM niNavone vaMdana thaze. kemake teo dravyaliMgayukta che. tethI mane mithyArdaSTivathI vaMdAya nahIM. to A draliMgayukta hovA chatAM vaMdana na karavAthI Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya3, nir - 1123 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) liMga-veza paNa apamANa thaze. ahIM liMga-veza mAsanA vaMdana pravRttamAM apamANapaNAne pratipAdita karAyA chatAM anabhiniSTa sAmAcArI jijJAsAthI ziSya kahe che - * niyukti-1124-vivecana : jo dravyaliMga pramANa nathI - vaMdana pravRttimAM akAraNa che, to jyAM sudhI paramArthathI chAsthatAthI prANI na jANe ke kone kayo bhAva che ? kemake asaMyato paNa labdhi Adi nimite saMyatavatu ja pravRtti kare che, saMyato paNa kAraNe asaMtavatu pravRtti kare. e pramANe hovAthI sAdhuveza joIne pachI sAdhu vaDe zuM karavuM joIe ? e pramANe ziSya e pUchatA, AcArya kahe che - - niyukti-115 - pUrve na joyelA sAghane joIne, Asana choDIne temanI sAme javuM, daMDaka Adine grahaNa karavA te kartavya che. kadAca A koI AcArya Adi vidhAdi atizaya saMpanna hoya, te ApavAne mATe ja Avela hoya, jema AcArya kAlaka praziSya pAse AvyA. tene avinIta joIne vidhAdi na Ape. vaLI pUrve joyelA paNa be prakAranA hoya - udhata vihArI ane zItala vihArI. temAM udhatavihArI sAdhu pUrve maLela hoya tyAre yathAyogya amyuOAna, vaMdana Adi ane bahuzrutane AzrIne je yogya kartavya hoya te karavuM joIe. vaLI je zItalavihArI hoya tene amyAna, vaMdanAdi utsargathI kaMI ja na thAya. dhe kAraNe zItalavihArane pAmela vize vidhi jaNAvavA mATenI saMbaMdha gAthA kahe che - * niyukti-1126-vivecana : saMyamamAM kaMpanathI mukta, pravacananA upaghAtathI nirapekSa mUlaguNa ane uttaraguNA jALane sevavAnA zIlavALA, vratAdi lakSaNamAM caravAvALA, piMDavizuddhi aAdi karaNane karavuM. A caraNa-karaNathI prakarSa vaDe bhraSTa, kevaLa dravyaliMgayukta je kaMI kare che, te pharI kahe che - je kAraNane zrIne kaMI kare che paNa kAraNa abhAve kaMI karatA nathI ja, tethI ja temane pUchyuM kahyA, teo kadAcit saMpakaTa sevI na hoya. teo zuM kare che? te kahe che - * niyukti-1123-vivecana : nigamabhUmi dimAM joIne vANIthI abhilApa kare che - he devadatta ! tuM kema che ? ItyAdirUpa, moTA kAryanI apekSAthI tene ja namaskAra kare che. - X - abhilApa ane namaskAra aMtargata be hAtha uMcA kare che, mastaka vaDe namana te zironamana kare che, kuzala AdinI pRcchA kare che, tenuM bahumAna, tenI nIkaTa Asano keTaloka kALa sakhe. A te bahidaSTanI vidhi che. kAraNa vizeSathI vaLI tenA upAzraye paNa jAya. tyAM paNa A ja vidhi che. vizeSa e ke - thobhavaMdana kare. athavA parizuddha vaMdana paNa kare. A vAcA-namaskArAdi avizeSathI karAtA nathI. to zuM ? * niyukti-1128-vivecana : paryAya ane parva ane puruSa tathA kSetra, kALa ane Agamane jANIne koI kAraNa * prayojana utpanna thatAM yathAnukULa paryAyAdi yuktane je samanurUpa vAyAnamaskArAdi hoya, te tene karAya. have avayavArtha pratipAdana karavA bhAgakAra kahe che - * bhAga-ra04 + vivecana : paryAya eTale brahAcarya, tene ghaNAM kALathI jeNe anupAlana karela che, pariSadu ke vinitA eTale tenAthI pratibaddha sAdhu samudAya. A puruSane jANIne, kaI rIte jANIne ? kuLa kAyiida vaDe Ayatana Adi zahadathI gaNa saMgraha kArya levuM. mApadha3 eTale te kSetramAM prasiddha-tenA baLathI tyAM rahevuM. muLa - avamapatijAgaraNa Adi. ArAma sUjhaartha-ubhayarUpa, zruta-sUtraja. A badhuM jANIne. * niryukti-1129-vivecana : A vAyA-makArAdi kaSAyanI utkaTatAne lIdhe na karatA, yathAyoga hatu darzita mArgamAM pravacana bhakti thatI nathI. paraMtu abhaktimaMta Adi doSo thAya che. e pramANe zithilavihArInI vidhi pratipAdita karatA ziSya kahe che - A payiAdi anveSaNathI zaMsarvathA bhAva zuddhi vaDe karmone dUra karavAne jina praNita vezane namaskAra ja yukta che. kemake temAM rahela guNavicAra niSphaLapaNe che. tenA guNathI kaMI namaskAra karanArane nirjA utpanna thatI nathI, paNa potAnI adhyAtma zuddhithI nirjarA utAvaLa thAya che. tathA kahe che - * niryukti-1130-vivecana : tIrthakaranA jJAnAdi guNo temanA biMba-pratimAmAM hotA nathI. saMzaya rahita jANavA chatAM paNa A tIrthakara che, ema bhAva zuddhi vaDe praNAma karatA evA tene kamAya rUpa vipula nirjarA prApta thAya che. A daSTAMta kahyuM, teno upAya A pramANe * niyukti -1131-vivecana : liMga * jenA vaDe sAdhu oLakhAya che, te joharaNAdighAraNa karavA rUpa cila araheto vaDe ja prApta che, jema jinapratimAne praNAma karatA vipula nirjarA thAya che tema mUta ane uttaraguma vaDe aneka prakAre prakarSathI hIna hovA chatAM tene jo citta zuddhithI namaskAra karAya to vipula nirjasa thAya. * - * A rIte ziSyo kahetA daSTAMta ane dAkhartika baMnenI viSamatA jaNAvatA AcArya kahe che - * niryukti -113ra-vivecana : tIrthakaranA jJAnAdi guNo vidhamAna ke zobhana che, kemake A pratimA tIrthaMkara - arahaMtanI pratimA che, te pramANe namaskAra karatA AvuM cittamAM hoya che tathA te pratimAmAM sAvadha - sapApA kriyA hotI nathI. pAzvasthAdimAM avacabhAvinI sAvadhA kiyA hoya che. tethI sAvadhakriyAyukta pArthasthAdine namatA sAvadha kriyAnI anumati hoya che te tuM jANa athavA tIrthakaramAM tIrthakaranA guNo vidhamAna che, tene ame praNamIe chIe, tevuM manamAM vicAre che, tethI arahaMtanA guNanA adhyAropathI ISTa pratimAnA praNAmathI namaskAra karanArane sAvadha kiyA lAgatI nathI. jyAre pArthasthAdimAM pUjya mAnatvathI azubha kriyA yuktatAthI temanA namaskArathI nize anumati thAya che. pharI ziSya kahe che - * niryukti-1133-vivecana : jema sAvadhA * sapApA kiyA pratimAmAM vidhamAna nathI, tema nivadhA kiyA paNa nathI. niravadha kriyAnA abhAve punyarUpa phaLa paNa nathI. tethI te namaskAra nikAraNa thAya che. kemake praNamya vastumAM kiyA hetunA abhAve phaLano abhAva che. tenAthI E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya3, ni - 1133 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (f) (PROOF-1) Akasmika karma saMbhavathI mokSAdino abhAva che. Ama ziSyo kahetA AcArya kahe che - * niyukti-1134-vivecana : A anumata che. pratimAmAM je niravadhakiyA abhAva che, to paNa punya lakSaNa phaLa vidhamAna che. kemake tyAM manovizuddhi che. svagata manovizuddhi ja namaskAra katane punyanuM kAraNa che. namaskaraNIya vastugata kiyA punyanuM kAraNa nathI. kemake AtmAMtaramAM phaLano abhAva che. jo ema che to pratimA vaDe ja kema ? pratimAM tene manovizuddhinuM nimitta che. tenA dvArathI tenI saMbhUmi dazavi che mATe kahe ce. e pramANe veza paNa pratimAnI jema manovizuddhinuM kAraNa thAya ja che - uttara Ape che. niyukti-1135-vivecana : jo ke pratimAnI jema muninA pratAdi guNanA adhyavasAyamAM kAraNa dravya liMga che, to paNa pratimA sAthe vaidharma che. kemake vaMzamAM sAvadha karma ane niravadha karma baMne hoya che. temAM niravadha karmayukta ja je muniguNa adhyavasAya, te samyak che, te ja pusaphaLa che, paraMtu je sAvadhakarma yuktamAM paNa muniguma adhyavasAya che, te viSayati che. tenuM phaLa kaleza che, kemake te viSayasarUpa che. paNa pratimA to ceSTA rahita hovAthI, temAM A baMne karma hotA nathI. tethI temAM jinaguNa viSayaka kaleza phaLanA viparyAsa adhyavasAyano abhAva che. kemake te sAvadhakarma hita che. tethI zaMkA kare che - niravadhakarma rahitapaNAthI samyapha adhyavasAya hoya to paNa puje phaLano abhAva ja thazene ? : nA, tenA tIrthakaraguNanA AropaNamAM pravRttino abhAva nathI. tethI kahe che - * niyukti-1136-vivecana : niyamathI avacapaNe tIrthakaromAM ja jJAnAdi che, pratimAmAM nathI. pratimA joIne temAM adhyAropaNa karI, je cittamAM sthApe che, pachI namaskAra kare che. tethI tene jinaguNanA adhyavasAyathI punyaphaLa thAya, kemake sAvadhakamarahitapaNe che, temAM mael niravadhakamanA abhAvathI ja vipayasi adhyavasAya na thAya. sAvadha kamoSita vastu viSayatva paNa nathI, baMnethI hita che. mAtra AkAranI tulyatAthI keTalAMka guNa yuktanA adhyAropaNathI yuktiyukta che. avidhamAna guNo vaDe ja pArthasthAdine tuM jANIne, tene kaI rIte manamAM guNavAnapaNuM karIne namaskAra karIza. kadAca bIjA sAdhu saMbaMdhI temAM adhyAropaNa karIne manamAM dhArIne namaskAra karavo paNa na thaI zake, kemake teomAM sAvadhakama yuktatA hovAthI adhyAropa viSaya lakSaNa rahitatA che. aviSayamAM adhyAropaNa karIne namaskAra karavAnA doSa darzAvatA kahe che - * niyukti-1133-vivecana : jema viDaMbaka - bhAMDAdi kRta vezane jANanArane namaskAra karatA pravacanahIlanAdi rUpa doSa thAya che, tema A pravayanopaghAta nirapekSa pAzvasthAdi che, tema jANIne paNa jo namaskArAdi karavAmAM Ave to AjJA virAdhanAdi lakSaNa A avabhAvi doSa che. e pramANe veza magathI kAraNa sAvadhakiyAne jANIne namaskAra na karavo tema jaNAvyuM. bhAvaliMga paNa dravyaliMgarahitane A pramANe ja jANavuM. bhAvaliMga aMtargatu dravyaliMgane namaskAra karAya che, kemake te ja abhilakhita arcanA kiyA prasAdhakatvathI 1i3/6] rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL. che. te kahe che - * niyukti-1138-vivecana : ahIM rUpa ane TaMkanI caturbhAgI kahe che - (1) rUpa azuddha, TaMka viSamAhatAkSara (2) rUpa azuddha, TUMka samAhatAkSara, (3) rUpa zuddha, TaMka viSamatAkSara, (4) rUpa zuddha, TaMka samAhatAkSara. ahIM rU5 samAna bhAvaliMga ane TUMka samAna dravyaliMga jANavuM. ahIM pahelA bhaMga samAna carakAdine jANavA kemake ubhaya liMga azuddha che. bIjA bhaMgatulya pArthastha Adi jANavA, kemake bhAvaliMga azuddha che. bIja bhaMgatulya pratyeka buddho jANavA kemake aMtamuharta mAtra kAla gRhIta dravyaliMgI che. cothA bhaMga samAna zIlavAna sAdhuo jANavA jemAM gacchamAM rahela ke gaccha bahAranA jinakalpikAdino samAveza thAya che. * x - x - ahIM prathama traNa bhaMgamAM dazavilA puruSo paralokAryA che, tethI teo namaskaraNIya nathI. chellA baMgamAM kahyA tevA sAdhu ja namaskaraNIya che, tevI bhAvanA che. ahIM rUpa * zuddhAzuddha bhede che. TekSa * viparyayapaNe niviSTa akSara rUpa che. rUpaka paNa asAMvyavahArika che. baMne paNa zuddha * rUpa ane samAhata akSara TaMka hoya to rUpaka chekapaNAne pAme che, rUpakanA dRSTAMtamAM dASTAMtika yojanA darzAvatA kahe che - * niyukti-1139-vivecana : rUpa-pratyekabuddha che, AnA dvArA bIjo bhaMga jaNAvyo. TaMka - je vezadhArI zramaNo, AnA dvArA bIjo bhaMga kahyo. AnA vaDe azuddha-zuddha ubhayAtmakano pahelo, chellA be bhaMga che. temAM dravya ane bhAvanA cheka [nipuNa] zramaNanA samAyogamAM dravya cAne bhAvaliMgano saMyoga te zobhana sAdhu che. A pramANe vaiDUrya dvAra kahyuM. dhe jJAnadvAra kahe che - ahIM koI jJAnane ja mukhyapaNe mokSanA bIjarUpe Iche. che. kemake AgamamAM paNa kahyuM che ke - ajJAnI je karma ghaNAM karoDa varSe khapAve che, te traNaguptithI gupta jJAnI zvAsocchavAsa mAtramAM khapAve che. tathA jema dora sahitanI soya kacarAmAM paDelI hovA chatAM nAza pAmatI nathI, tema sutrayukta jIvo saMsAramAM rahA chatAM nAza pAmatA nathI. tathA jJAnane bhaNe, jJAnane gaNe, jJAna vaDe je kRtyone kare che, jJAnamAM sthita jJAnI bhavasaMsAra samudrane tare che. tethI jJAna ja mokSa prAptinuM pradhAna kAraNa che. tethI jJAnIne ja vaMdana karavuM. cAstri e bhAve varte che, tema kahyuM mATe jaNAve che - * niyukti-1140-vivecana : A vAta anumata che ke cAstri e bhAvaliMganuM upalakSaNArtha che, vaLI te jJAnayukta hoya to niSThAne pAme che. tethI te jJAna vaDe ja AsevanIya che. tethI cAritra ja pradhAna che, jJAnane nahIM, bhAva paNa nahIM bhAva ja bhAvaliMga targatu hovAthI pradhAna che te bhAvanA che. jene jJAna che, te jJAnI. te jJAnIne ame pUjIe chIe. bAhA karaNa sahitane paNa ajJAnI hoya to cAstrino abhAva ja kahyo che... * niryukti-1141-vivecana : tethI piMDavizuddhi cAdi bAhya karaNa mAre pramANa nathI, tRtalakSaNa cAstri paNa pramANa nathI, kemake tenA jJAnanA abhAve teno paNa abhAva che. tethI mAre jJAna ja pramANa che. te hoya to cAritra paNa hoya. jJAnamAM rahelane jethI tIrtha che kemake te E:\Mal Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya3, li .11 (PROOF-1) AgamarUpapaNe che. bIjA koI *darzana"bhAva Icche che, kemake takhtAmAM tene paNa sthAna Apela che. te darzana be bhede che - adhigamathI ane naisaSiIka. A darzana paNa jJAnanA udayathI ja varte che, tethI kahe che - * niyukti-114ra-vivecana : sadabhAva : vidhamAna bhAvone jANIne ke- jIvAdi che. kaI rIte? adhigamathI * jIva Adi padArthanI jANakArI rUpathI samyakatva-zraddhA rUpa adhigama samyakatva. A adhigama samyakatva paNa, ahIM 'paNa' zabdathI AtmAne cAritra paNa upaje che. naisargika samyakatvane AzrIne kahe che - jAti smaraNathI svAbhAvika thayela . A paNa Agama rahita dazana-rdaSTi nathI. kemake svayaMbhUramaNanA masyAdine paNa jinapatimAdi AkAranA massanA darzanathI jAtismaraNa dvArA bhUtakALanA padArthanI AlocanAnA pariNAme ja naisavika samyakatva upaje che. A bhUta-thAnuM Alocana te jJAna che, tethI A darzana paNa jJAnanA udayathI ja che, ema karIne jJAnanI pradhAnatAthI jJAnIne ja kRtikarma karyuM. A pramANe jJAnavAdIe kahetA AcArya kahe che - * niyukti-1143-vivecana : jJAna svaviSayamAM niyata che, svaviSaya te AnuM prakAzana ja che. jo Ama che, to jJAnamAtrathI kAranI niSpatti nathI, A arthamAM mArga jANanAranuM dRSTAMta che. sayeTa ane aoha, ahIM evuM kahe che - koI pATalipugAdi mAgano jJAtA ISTa deza prApti rUpa kArya mATe javAne udhata thAya to ja kArya sAdhI zake. pravRtti rahitatAthI game teTalA kALe paNa na pahoMce. e pramANe jJAnI zivamArgathI aviparIta rahyo hoya to paNa saMyamakiyAmAM uMghata ja tenI prAptirUpa kAryane sAdhe che. anudata sAghano nathI. tethI saMyama hita jJAna paNa nirarthaka che. prastuta arthanA pratipAdana mATe ja bIjuM dRSTAMta kahe che - * niyukti-1144-vivecana : mRdaMgAdi vAdha, hAtha-paga-manA parispezya nRtya A baMnemAM nipaNa evI nartakI, raMgajana padhirela hoya to paNa, te raMgajanone harSa pamADatI nathI. kaI rIte? kAyAdi pravRtti karyA vinA, tethI aparituSTa raMgajanothI kaMI dravyAdi pAmatI nathI. badalAmAM siMgha ane hiMsA pAme che. temAM samA ne hIlanA thAya tene niMda kahe che, parokSamAM thAya tene khiMsA kahe che. have A daSTAMtano niSkarSa kahe che - * niyukti-145-vivecana : e pramANe veza ane jJAna sahita evo paNa jo kAyAnA vyApAramAM na pravarte, to teve A mokSasukhanI prApti thatI nathI. paNa svapakSa taraphathI niMdA ane khiMsA ja pAme che. ahIM nartakI samAna sAdhu jANavA, vAgha samAna vyaliMga, nRtyajJAna samAna jJAna, yogavyApAra turA cA>>i raMgajana tulya saMgha, dAnanA lAbha samAna mokSa sukhano lAbha jANavo. e pramANe jJAnavA isahitane ja kRtikarma karavuM. yAtri sahita jJAna akiMciMkara che, A arthanA sAdhaka ghaNAM daSTAMto che, te jaNAvavAne pharI ta kahe che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * niyukti-1186-vivecana : tasvAnuM jANavA chatAM je kAyavyApAra karato nathI, te puraSa nadInA pravAhamAM taNAI jAya che. e pramANe cArihita jJAnI saMsArarUpI nadInA pramAdarUpI pravAhamAM taNAI jAya che. tethI yAtri hita jJAnIne badale ubhayayuktane kRtikAma karavuM joIe. A pramANe asahAya jJAnapakSa choDIne jJAnagaraNa ubhayakSamAM samarmita kasatA bIja kahe che - * niyukti-114maviveyana : ahIM utsargathI guNAdhika sAdhune vaMdana karavuM joIe. A artha - *zramaNane vAMdavA' ItyAdi graMthanI siddha che. guNahInave na vAMdavA. athata kRtikamadi pAMye na karavA. A guNAdhika ke guNahInava tavaNI durvioya che. chAstha tatvathI to samAMtasvatI guNAguNone na jANato zuM kare? koI guNahInane paNa vAMde. guNAdhikane paNa vaMde baMnemAM doSa che. kokamAM guNIne anumati che. bIjAmAM vinayano tyAga che. tethI mauna rahevuM ja sAruM che. vaMdana na karavuM ThIka che. A pramANe ziSyo kahetA vyavahAranayamatane AzrIne guNAdhikatvanA pariphAna kANonuM pratipAdana karatAM AcArya kahe che - * niyukti-1148-vivecana : Alaya, vihAra, sthAna ane gamana vaDe suvihitane jANavA zakya che. bhASA ane vinaya vaDe paNa jaNAya che. ahIM AnAtha eTale vasati, supamAjitarUpa thavA strI, pazu, paMDaka rahita te vasati, AvA laya-vasati guNavaMtane na hoya. frT4 * mAyakala Adi vaDe, sthAna * udad Ana, vaimana * gamana. sthAna ane saMkamaNa eTale aviraddha deza kAyotsarga karaNathI ane yugamama daSTi vaDe AgaLa jotAM-jotAM cAlavA vaDe, bhASAvaivayaki - vinaya vaDe AlocanA karIne bolavuM ane AyAdino vinaya karavo te. AvA sAdhuo prAyaH asuvihita hotA nathI. Ama jaNAvatAM ziSya kahe che niyukti-1149-vivecana : AlayathI, vihArathI, sthAnathI, gamanathI ane bhASAvinayathI paNa suvihitane jANavAnuM zakya nathI. jema udAyIpamAraka sAdhu tathA A paNa prasiddha che ke - asaMyata paNa hIna satnI labdi Adi nimite saMyatavata pravRtti kare che, saMyato paNa kAraNe asaMtavata varte che. * niyukti-1150-vivecana : bharata ane prasannacaMdra atyaMtara ane bAhAnA udAharaNa che. agaMtaramAM bharatanuM, kemake tene bAla karaNa rahita hovA chatAM vibhUSita thayelA ja AdarzagRhamAM pravezyA tyAre viziSTa bhAvanA yuktatAthI kevaLajJAna upajayuM. bANAmAM prAcaMdra che, tenA bANa utkRSTa kAraNa chatAM aMtaHkaraNa sahitatAthI adhosaptamI naraka yogya karmabaMdha thayo. te ja doSotpatti ane guNakara te bhakta ane prasannacaMdrane thayA. bharatane azobhana bANa karaNathI doSotpatti na thaI ane prasannacaMdra zobhana hovA chatAM guNakara na thayuM, tethI aMtara ja karaNa pradhAna che, te Alaya AdithI jANavA zakya nathI. guNAdhikane vaMdana kahyuM che, tethI mauna ja rahevuM yogya che. - A tIrthanA aMgabhUta vyavahAranaya liye ziSyae kahyuM. tenA pAralaukika apAyane darzAvatA AcArya kahe che - E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 3, ni - 1151 85 niyukti-1111-vivecana : pratyeka buddhanA karaNamAM, maMdamatinA jinavarendra saMbaMdhI cAritra nAza pAme che, kyAreka banatA bhAvanA kathanamAM prANAtipAta Adi pAMce sthAnothI pAsasthAnA cAstrino nAza thAya che. pratyekabuddha - pUrvabhavanA abhyAsathI ubhaya karaNavALA bharata AdinA karaNa, temAM ja phaLasAdhakatA hovA chatAM maMda mationA cAtri nAza pAme che. kyAM ? jinavarendra saMbaMdhI potAnA ke bIjAnA. - X - koIka vakhata thatAM evA bhAva kathana - bAhAkaraNa rahita ja bharatAdine kevaLajJAna utpanna thayuM, ItyAdirUpa. - 4 - kemake - * niyukti-1152-vivecana : unmArga dezanAthI jinendrasaMbaMdhI potAnA ke bIjAnAnA cAritrano nAza thAya che. samyagdarzana vinAza pAmelAne nizcayathI jovA paNa na kalpe. - X - 4 - jJAnadvAra prasaMgathI kahyuM. have darzana dvAra kahe che - temAM darzananaya matAvalaMbI kRtikarma adhikAramAM ja jJAnanaya kahyo, have kahe che - * niyukti-115:3-vivecana : jema jJAna vinA cAritra nathI, paraMtu sAthe ja che. darzana vinA jJAna nathI paNa darzanIne ja jJAna che. jemake "samyagdaSTine jJAna che ane mithyArdaSTine viparyAsa che." evuM vayanA che. darzana nathI ane bhAva nathI, tethI darzanIne ame namaskAra karIe chIe. - 4 - darzananA jJAnane upakArakatvathI, jene darzana che, te darzanIne ame praNamIe chIe. kadAya A - samyakatva ane jJAnano yugapat bhAvathI upakArI - upakAraka bhAva anupapatti che, te asat che. kemake - niyukti-1154-vivecana : yugapat " tulyakALe samutpanna samyakatva, jJAnathI sAthe adhigama vizodhe che. jenA vaDe padArtho jaNAya te adhigama arthAt jJAna, te jJAnane vimala kare che - vizodhe che. A arthamAM daSTAMta kahe che - kaTaka vRkSanuM phaLa te kAyaka, sauvIrAdi aMjana te kAyakamAMjana, jaLadRSTine vizuddha kare che, ahIM dRSTi eTale sva viSayamAM locana prasAraNa rUpa. have ukta dRSTAMtanA dAntikane aMzataH bhAvatA kahe che - * niyukti-1155-vivecana : jema jema kAcaka phaLanA saMyogathI jaLa zuddha thAya che, tema-tema tadgata rUpane draSTA jue che. e pramANe jema jema samyakatvarUpa tattvaruci utpanna thAya che, tema tema tattvano bodha thAya che. e pramANe samyakatva jJAnane upakAraka che. - kadAya A nizcayathI kArya kAraNa bhAva ja upakArya - upakAraka bhAva che, te asaMbhavI yugapat bhAvI che. kahe che - * * niyukti-1156-vivecana : je rIte A kAraNa kArya vibhAga dIpa ane prakAzavat yugapat utpAda hovA chatAM paNa jJAnanuM kAraNa samyakatva che. jo ema che to badhAM guNanA mULarUpa evA darzananA darzanIne kRtikarma karavuM. jAte paNa temAM ja yatna karavo. kemake te sarva guNanuM mULa che. A pramANe ziSyae jaNAvatAM AcArya kahe che - (43) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 prakSepagAthA-1 thI 3H A traNe gAthA anyakartAnI jaNAya che. upayogI che ema jANIne tenI vyAkhyA karIe chIe - jJAnanuM jo ke kAraNa samyakatva che, ahIM pi zabda azrupagamavAdano sUcaka che, azrugamya chatAM kahIe chIe, tattvathI te kAraNa ja nathI, kemake baMne viziSTa kSayopazamanA kAryapaNe che. svaviSayamAM niyata che. Ano svaviSaya "tattvamAM rUyi ja che.'' tethI samyaktvathI phaLa saMprApti joDAtI nathI, arthAt mokSa sukhanI prApti ghaTatI nathI. kemake svaviSaya niyatatvathI asahAya che. AnAthI tenA pratipAdaka sarva dRSTAMtano saMgraha kahe che - jema jJAnapakSamAM mArgajJa Adi dRSTAMto vaDe asahAya evA jJAnanuM Alaukikaparalaukika phaLa sAdhatva kahyuM, tema ahIM paNa darzananA AlAvAne jANavo. dizA mAtra ahIM jaNAvIe chIe - jema tIvra zraddhAvALo paNa puruSa dezAMtara gamananI zraddhA kare, to paNa gamananA jJAna ane kriyA lakSaNathI rahita hoya to te deze pahoMcato nathI. te viSayamAM zraddhAyukta hovA chatAM jJAna + AcaraNathI ja pahoMce. e pramANe jJAna ane cAtri rahita evo samyagdRSTi paNa tattvazraddhA yukta hovA chatAM modaeNzane pAmato nathI, kemake mAtra samyakatvathI nahIM paNa jJAnAdithI yukta ja mokSane pAme che, mATe traNe paNa pradhAna che. tethI traNethI yuktane ja kRtikarma karavuM joIe. samyakatva-jJAna-cAritra e traNenI AsevanA karavI joIe. e pramANe tattvane sArI rIte kahyuM. jeo adharmabhUtiSTha che, jeo asat AlaMbanone pratipAdita kare che, tene jaNAvatA kahe che - * niyukti-1157-vivecana : yAtri dharmathI nivRtta mati jevI che te dharmanivRtta matio, paraloka eTale mokSa, tenAthI parAMmukha, zabdAdi viSayamAM anurakta evA caraNa ane karaNamAM asamartho, zreNika rAjAnuM AlaMbana jaNAve che. kaI rIte? 6 * niyukti-1158-vivecana - te kALe zreNika rAjA bahuzruta-mahAkalpa Adi zrutadhara ke Agama jJAtA na hato. bhagavatI sUtrAdi prAptino vettA-jANakAra na hato, vAyakapUrvadhara na hato, to paNa te asahAya darzananA prabhAvathI ja AgAmI kALamAM tIrthaMkara thaze. A pramANe joIne buddhithI darzanavipAka tIrthaMkara nAmaka phaLanuM prasAdhaka che, mATe darzana ja aMgIkAra karavuM joIe. paraMtu zakya upAyomAM ja jovAre pravRtti yojavI, azakyamAM nahIM. - 4 - cAritra e tattvathI mokSanA upAyapaNe che. - X - sUkSma aparAdhamAM paNa anupayukta gamanAgamanAdithI virAdhyamAnapaNAthI ane prayAsarUpa hovAthI che. niyamathI chAsthane tenA sarvasvano bhraMza thAya che. * niyukti-1159-vivecana : cAtrithI bhraSTa-ngyuta vaDe sArI rIte darzana grahaNa karAvuM jocheM. kemake te pharI bodhi lAbhanuM anubaMdhI ane zakya mokSanA upAyapaNe che. tathA - cAritra rahita prANI siddhi pAme che arthAt dIkSA pravRtti sivAya paNa marIne aMta kevalI thAya che, paNa darzanarahita siddhi pAmatA nathI. tethI darzana ja siddhinuM mukhya kAraNa che. - 4 - A ziSyano abhiprAya kahyo. have ekalA darzanapakSanA doSo kahe che - tame je kahyuM ke zreNika bahuzrutAdi na hovA chatAM ItyAdi. tethI ja te nakamAM Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya3, niH - 1159, pra0 1 thI 3 98 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (44) (PROOF-1) gayo, kemake ekalA darzanathI yukta hato. bIjA paNa AvA prakAranA dazArasiMhAdi - [vAsudevo narake ja gayA. kahe che - * niyukti-1160-vivecana : dazArasiMha - ariSTaneminA kAkAnA putra kRiSNa], zreNika-prasenajita rAjAno putra, paiDhAlapuga satyaDI e badhAMne anuttara pradhAna kSAyika darzana saMpatti te kALe hatI, to paNa cAstri vinA adharagati thatu narakamAM gayA - vaLI - * niyukti-1161-vivecana : naraka, tiyaya, manuSya, deva e badhI gatio jJAna-darzanadhara jIvo vaDe avirahita che, kemake badhAmAM ja samyakatva ane zrutasAmAyika hoya ja che. paNa manuSyagati sivAya kyAMya cAstrinA abhAve mukti nathI, tethI cAstri ja muktinuM kAraNa che. ema che to pramAda karIza nahIM, kemake jJAna vaDe cAstri rahitathI tenA ISTa phaLanuM sAdhakapaNuM nathI. ahIM jJAnanuM grahaNa darzananA upalakSaNArthe che. A rIte cAstri ja pradhAna che, niyamathI sAtri yukta ja samyakatva sabhAvathI hoya. kahe che ke - * niyukti-1162-vivecana : yAtri rahita pANIne samyakatva vikalpa hoya - kadAca hoya ane kadAca na hoya, ghaNAM badhAM cAritrarahitane mithyAdaSTitvathI samyakatva niyamathI na hoya. je cAritrayukta prANI che, tene hoya niyamA samyakatva hoya. tethI samyakatvIne paNa niyamathI cAritrayuktatA ja bhAvathI prAdhAnya che - vaLI - * niyukti-1163-vivecana : jinavacanathI bAhya : yathAvasthita AgamanA jJAnathI rahito, pratyeka jJAnatdarzana nayAvalaMbIo jJAnadarzananI bhAvanAthI mokSane Icche che. udvartana - nAraka, tirmaya ekendriyothI je rIte jIva siddha thAya che. tevA udvatanathI ajANa -0- ahIM bhAvanA A che - jJAnadarzana bhAvamAM paNa nArakAdi sivAyanA manuSyabhAvane prApta thayo vinA koI siddha thatuM nathI. kemake cAstrino abhAva che. tethI darzana-jJAna ekalI mokSanA hetupaNe na thaI zake. te gatimAMthI ane ekendriyamAMthI jJAnAdi sahita paNa udvartI, manuSyatva pAmI cAstri pariNAmayukta thaIne ja siddha thAya che. cAstri pariNAma rahita akarmabhUmikAdi siddha thatAM nathI. * x - pharI paNa cAstri pakSanA ja samarthanamAM kahe che - * niyukti-1164 - atizayavALA paNa samyagurdaSTi je caraNa-karaNa hita che, te siddha thatAM nathI ane je mokSanA kAraNarUpa samyakatva che, mUDha tenAthI ja nAza pAme che. kemake kevaLa tenA vAdane ja samarthana Ape che. * x - athavA kSAyika sa ddaSTi paNa caraNa-karaNI hita hoya to zreNikAdi mAphaka siddhi pAmatA nathI. kemake siddhinuM mULa * caraNakaraNa che. te mUDha tenuM ja sevana karato nathI. paraMtu Agamavid sAdhune mAtra A darzana paNa ja nathI hoto, to kone hoya che ? te kahe che - * niyukti-1165-vivecana : darzanapakSa patyAkhyAna kaSAyodayavALA zrAvakane hoya che ane cAritrabhaSTane hoya tathA maMdadharmI - pArthasthAdine hoya che. jyAre darzanacAritra pakSa zramaNamAM hoya che. kevA zramaNamAM ? paraloka AkAMkSI susAdhumAM hoya. darzananA grahaNathI jJAna paNa grahaNa kareluM ja jANavuM. tethI darzanAdi pakSa girUpa jANavo. bIjA kahe che. jo e pramANe ghaNI yukti vaDe cA ija praghAna gaNAya che, to pachI te ja rahevA do, jJAna ane darzana vaDe zuM prayojana che? che ja. kemake jJAna-darzana vinA cA>>ix asaMbhava che. kahe che - * niyukti-1166-vivecana : paraMparAthI prasiddhi * svarUpa sattA thAya che. te A pramANe * darzanathI jJAna ane jJAnathI yAyi. e pramANe paraMparAthI cAmirUpa sattA che. te darzana ane jJAnanA hovAthI yAminI thAya che. tethI A traNene svIkAravA. laukika nyAya kahe che - paraMparAthI prasiddhi je rIte thAya che, te rIte cA-pAna lokamAM paNa pratIta ja che. tathA jJArthI sthAlI-iMghana paNa grahaNa kare ane pAnAtha dAkSAdi paNa grahaNa kare. tethI A traNe paNa pradhAna che. zaMkA - jo e pramANe A traNe tulya baLapaNe che, to jJAna AdimAM pakSapAtA karIne zA mATe cAritrane ja prazaMso cho ? * niryukti-1163-vivecana : je kAraNe darzana ane jJAna mokSarUpa saMpUrNaphaLane ApatuM nathI, cAstriyuktane Ape ja che. te kAraNe cAstrine vizeSita karIe chIe, kemake cAritranA hovAthI phaLano bhAva che. * paraMtu - * niyukti-1168-vivecana : udhama karatA sAdhune, kyAM ? tapa ane zrutamAM, tapa ane jJAnanI prAptimAM je rIte svazaktithI nirjarAdi thAya che, e pramANe ja zaktine anurUpa pRthvI dinA saMrakSaNarUpa saMyamane karatAM sAdhumAM kema guNo na Ave? Ave ja. athavA je avikala saMyamAnuSThAna rahita virAdhaka svIkAre temAM kaI rIte guNo na hoya? te kahe che - * niyukti-1169-vivecana : yathAzakti vIrya-sAmarthyane zruta ane tapamAM pragaTa karato cAstrine virAdhato nathI, khaMDita karato nathI ? jo pRthivyAdinA saMrakSaNAdi rUpa saMyamamAM paNa upayogAdi rUpatAthI sAmarthyane mAyA sthAna vaDe pracchAdita na kare, to saMyamanI hAni ke khaMDaLa karato nathI. saMyamajhumI ja thAya che. * niryukti-1170-vivecana : pRthvI AdinA saMrakSaNAdi yogamAM sarvakALa je prANI sAmarthya hovA chatAM paNa utsAha pragaTa karato nathI, te kaI rIte vizuddha cAstriI thAya ? na thAya. bAhya karaNa * ALasu hovAthI pratyupekSaNa Adi bAhya ceNa rahita. [zaMkA] jeo AlaMbanane AzrIne bAhyakaraNa - ALasu thAya, tenuM zuM kahevuM? te kahe che - * niyukti-111-vivecana : AlaMbana vaDe - sAdhAraNa sthAnamAM paDatAMne te AlaMbanathI, koI prANI je ema mAne ke huM saMyamamAM pramAda karIza * tyAga karIza, to te AlaMbana mael koI pramANa nathI, paraMtu tattvArthanuM anveSaNa kare ke - zuM A puSTa jAlaMbana che athavA nathI? ja apuSTa AlaMbana hoya to te avizuddhi cAritrI ja che, jo puSTa AlaMbana hoya to vizuddha cAstriI che. bIjA kahe che - zuM AlaMbanarUpa vizeSa che, jethI vizuddha cAstriI thAya, ahIM Book33AL rajsaheb\Adhayan-33\ E:\Mahar Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya3, ni - 1171 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) daSTAMta kahe che - * niyukti-1172-vivecana : ahIM AlaMbana be bhede che - dravyAlaMbana ane bhAvAlaMbana. temAM khAI AdimAM paDatAne je AlaMbanarUpa thAya te dravyAlaMbana che. te paNa be prakAre - puSTa ane puSTa, temAM apuTa te kaza-vasyakAdi durbaLa che ane puSTa te baLavAnuM kaThina vallidi che. bhAvAlaMbana paNa puSTapuSTa bhedathI be prakAre che. temAM puSTa te jJAnAdi apakAraka ane tenAthI viparIta te puSTa. te A rIte huM karIza athavA bhaNIza. tapa ane upadhAnamAM udhama karIza, gaNanI nitya sAraNA karIza. AvA AlaMbanane sevanAra mokSane pAme che. e pramANe rahIne AlaMbana sahita varte che, te sAlaMbana. A paNa AtmAne durgamAdimAM paDatAM aTakAve che kemake puSTAlaMbana prabhAva che. e pramANe sevavuM te pratisevanA. ukta sAlaMbana sevA saMsAragAmiAM paDatAne aTakAve che. (kone ?) yati ke je azaThabhAva * mAyA sthAnarahita hoya tene. have sAdhI zakavAnA arthathI vyatirekane dazavi che - * niyukti-1173-vivecana : AlaMbanahIna vaLI khalita thaIne paDe che. kyAM ? duHkhe utarI zakAya tevI gatamAM, e pramANe nikAraNa sevI sAdhu puSTa AlaMbana hita agAdha evI bhavarUpa gatamAM paDe che. AnuM agAdhatva te duHkhe uttarI zakavAnA saMbhavathI che. sapasaMga darzanadvAra pUruM thayuM. have "nIla AvAsa'no avasara che. teno saMbaMdha kahevAI gayo che te kaMIka yAda karIe chIe. ahIM je rIte cAstrirahito ekalA jJAnadarzana pakSanuM AlaMbana kare che. e pramANe nityavAsAdi paNa jANavA. * niyukti-1134-vivecana : je zItalavihArI sAdhuo anitya vAsAdimAM je kALe bhagna thaI, anya sthAne javAne mATe asamartha thaI . sAsa sthAnamAM javA zaktimAna na thaIne evI ghoSaNA kare che ke - amArA vaDe je aMgIkAra karAyela che, te vartamAnakALane AzrIne pradhAna ja che, ahIM sArthanuM deTAMta che - jema koI sAthe pravisva jaLa ane vRkSanI chAyAne mArgamAM pAmyA. tyAM keTalAMka parapo parizAMta thaI praviraha chAyAmAM athavA pANI vaDe Asakta thaI tyAM rahelA. bIjAne bolAvIne kahe che - Avo A ja pradhAna che. te sArthamAM keTalAMke temanI vAtane svIkArI, keTalAMke na svIkArI. jemaNe svIkAryuM te bhukha-tarasa Adi duHkhonA bhAgI thayA. jemaNe na sAMbhaLyuM te jaldI pratibaddha thaI mArganA mukhe jaIne zItaLa jaLa ane chAyAnA bhAgI thayA. jema te puruSo viSAda pArakhyA, tema pArthasthAdi viSAda pAme che. jema teo nIkaLI javAthI sukhI thayA, tema susAdhuo sukhI thAya che. have je kahyuM - Ane "pradhAna' ghoSaNA kare che, te dazavi che - * niyukti-113pa-vivecana : nityavAsakatha, caityomAM bhakti, kula-kAyiida pariNAha, ArthikA-sALI dvArA lAbha, dudha vagere vigaIomAM Asakta, nirdoSa prerita kahe che. [zaMkA] nityAvAsa vihAramAM sadoSa prerita hovA chatAM tene nidoMSa kema kaho cho ? te jaNAve che. E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33ALL * niyukti-1136-vivecana : jyAre gAma, Akara, nagara, pattanAdimAM bhramaNa karatAM sarvathA zrAMta thAya-thAke, to keTalAMka naSTa nAzaka nityavAsI - badhAM ja nahIM, teo saMgama sthavira AcAryanuM AlaMbana AgaLa dhare che. kaI rIte? * niryukti-1173-vivecana : te saMgama sthavira koNa ? te kahe che - kolera nagaramAM saMgama nAme sthavira hatA. durmikSamAM teNe sAdhuone visarjita karyA. teo te nagarane nava bhAgamAM vaheMcI parIkSINa jaMdhAbaLathI vicaratA hatA. tyAMnA nagaradevatA upazAMta thayA. temano ziSya datta nAme hato, te ghaNAM kALe Avyo. te datta saMgama sthavirane nityavAsI che tema jANIne temanI vasatimAM pravezato nathI. bhikSAveLAe aupagrahika thaI cAlatA saMkleza pAme che. A vRddha che, zrAddhakuLa dekhADaze nahIM. koI zreSThI kuLamAM bALaka raDato hato. te cha mAsa thayA raDavAnuM baMdha karato na hato. AcAryae capaTI vagADI, "raDa mA' ema kahyuM. vyaMtarIe te bALakane choDI dIdho. teoe saMtuSTa thaIne gaucarI AdithI IcchAnusAra pratilAbhita karyA. pachI dattane vidAya ApI kahyuM : oTalA te kuLo che, AcArya lAMbokALa bhramaNa karI aMta-prAMta bhikSA laIne AvyA. Avazyaka AlocanA kALe AcAryae kahyuM - AlocanA kara. dad sAdhu bolyA, tamArI sAthe ja gaucarI Avelo. te bolyA - teM dhAbIpiMDa khAdhela che. A ati sUkSma che, ema kahIne beTho. devatAe ardharAtrimAM varSA ane sAMdhakAra vikuva dattanI hIlanA karI. AcAryae kahyuM - aMdara Ava. datta bolyo - aMdhAru che. AyAryae AMgaLI dekhADI, te prajvalita thatI hatI. tenAthI AvaIne AlocanA kare che. AcAryae paNa vasatinA karelA nava bhAga kahI batAvyA. e pramANe badhAM maMdadharmane A puSTa AlaMbana nathI. * niryukti-1178-vivecana : dumikSamAM ziNonuM gamavA, tathA teno ja pratibaMdha - aAMga ane ajaMgamavevRddhatva, te ja kSotramAM vibhAga karavA, A AlaMbana jALane AlocatA nathI, paNa eka kSetramAM vAsa che tevuM maMdabuddhio mAne che. nityAvAsa vihAra dvAra kahyuM, have caityabhaktidvAra - * niyukti-1139-vivecana : caitya, kula, gaNa, saMgha ke anya koInI nizrA karIne thatuM AlaMbana karIne, kaI rIte ? ahIM koI aityAdi pratijAgaraka nathI tethI ame asaMyama svIkArela che, jethI caityAdino vyavaccheda na thAya athavA Arya vajanI nizrA karIne te asaMyamane maMdadharmI seve che. * niyukti-1180-vivecana : vajasvAmIe kaI rIte caitya pUjA karI? tethI te paNa sAdhune mokSanA aMga samAna che, Ano bhAvArtha kathAkathI jANavo, je pUrve kahela che, tethI maMdabuddhio vaja svAmInuM AlaMbana karIne A vAta jotA nathI - * niryukti-1181-vivecana :zAkyAdi dvArA apabhAjanA ane svatIrthanI udbhAvanA tathA zrAvakonuM vAtsalya, Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 3, ni - 1181 92 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (46) (PROOF-1) A badhAM AlaMbanone joto nathI, pUrvopayita puSpanA mahimAne - kusuma vaDe yAtrAne gaNato nathI. caityabhaktidvAra gayuM. have ArthikAlAbha dvAra kahe che - * niyukti-1182-vivecana : sAdavIo dvArA thato lAbha, te ArthikAlAbha, temAM Asakta, potAnA lAbhathI je asaMtuSTa, maMdadharmI, bhikSAcayathI bhagna thatu bhikSArthe bhramaNathI kaMTALelA, susAdhu vaDe prerita chatAM A tapasvIne abhakSya che, ema kahI arNikAputra AcAryanA AlaMbanane batAve che. * niyukti-1183-vivecana : pupacUlA sAdhvI dvArA levAtA bhojana ane pAna aNikApugAyAyaM vAparatA hatA, te te ja bhave AMtakRtu kevalI thayA. Ano bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te yogasaMgrahamAM kaheze. te maMdamatio A AlaMbana karatAM A bIjuM jotAM nathI. zuM ? te kahe che - niyukti-1184-vivecana : durmikSa hovAthI temanA ziSyagaNane visarjita karela, svayaM bhikSA mATe asamartha hatA. vRddha hatA. A badhuM vicAratA nathI. paNa samartha ane sahAyAdi guNayukta evA te zaTha-mAyAvI sAdhvI dvArA lAvelanA lAbhane Icche che. Arthika lAbha dvAra pUruM thayuM. have vigati dvAra kahe che - niyukti-1185-vivecana : odanAdi bhojana ke drAkSa pAnAdi bhogavIne - vAparIne lolupa banelA, vigaI saMparkanA doSathI pApathI prachAdita thaI udAyana gASinuM dRSTAMta AgaLa dhare che. -0ahIM vikRtibhIta ke vikRtigata je kaMI sAdhu khAya che te vikRti-vigaI vikAra karavAnI svabhAvavALI che ane vAra vigatimAM sAdhune laI jAya che. A pramANe koI sAdhune preraNA karAtA, te udAyana RSinuM AlaMbana AgaLa dhare che. te A pramANe - vItabhayanagaramAM udAyana rajAe yAvatuM dIkSA lIdhI. tene bhikSA AhArano roga thayo. vaidhe tene dahIM khAvAnuM jaNAvyuM. te rAjarSi vrattikAmAM rahyA. pachI koI divase vItabhaya nagare gayA. tyAM teno bhANeja kezI rAjA hato. udayana sajarSie ja tene rAjApaNe sthApelo. tenA maMtrIe kezIkumArane kahyuM - A rAjarSi parISahathI parAjita thayA che, te rAjya pAchuM mAMgaze. kezI kumAre kahyuM - ApI daIza. maMtrI bolyo - A rAjadharma nathI, e rIte rAjAne vyagrAhita karyo. lAMbA kALe rAjAe te vAta svIkArI. rAjarSine viSa ApI devuM. eka govAlaNane dahIM sAthe jhera ApI devA kahyuM. teNIe e pramANe dahIMmAM jhera vahorAvI dIdhuM, devatAe harI lIdhuM ane udAyana rAjarSine kahyuM ke he maharSi! tamane jhera apAyuM che, dahIM levAnuM choDI do. rAjAe dahIM choDI detAM pharI roga vadhavA lAgyo. pharI dahIM levAnuM AraMbhya, pharI viSa prayoga thAyo, pharI devatAe jhera harI lIdhuM. trIjI vakhata paNa devatAe dahIM levAnI nA pADI. koI vakhata devIke pramAda thayo, rAjarSine jhera vyApI gayuM. teo kALadharma pAmyA. temano zayyAtara kuMbhAra hato. devIe rAjAnA kALadharma pachI dhULanI varSA karI. kuMbhAne anaparAdhI jANI choDI dIdho. tenA nAme kuMbhakArapattanamAM laI jaIne tyAM tene rAkhyo. * x - A kAraNika kahevAya, tenuM AlaMbana badhAMe na levAya. * niyukti-1186-vivecana : zItaLa ane rUkSa anna te rAjAne dIkSA lIdhA pachI rogathI abhibhUta thatAM nanurUpa hatuM. vigaI mATe gokuLamAM jatA evA te samartha hovA chatAM zaTho kahe che - kema udAyana muni nathI ? muni ja che. vigaInA pabhioga chatAM teone nirdoSa che. e pramANe nityavAsAdimAM maMdadharmI saMgama sthavirAdinA AlaMbanane AzrIne sIdAya che. jyAre bIjA sUtrAdine AzrIne ja sIdAya te kahe che - * niyukti-1187-vivecana : , artha, bAla ane vRddha tathA dravyAdi Apattine na sahana karanAra, AlaMbanonA padane karIne saMyamAnuparoghathI vartatA hovA chatAM sIdAya che. ahIM evuM kahe che ke - saganI nizrA karIne, jemake - huM bhaNuM chuM tyAM sudhI mAre bIjAthI zuM ? e pramANe arthanI nizrA karIne sAMbhaLuM chuM tyAM sudhI, e pramANe bAlatva, vRddhatva, asamarthatvanI nizrA karIne, e pramANe A dravya durlabha che ema AlaMbana laIne, zojha zullaka che ema jANIne, kALa-dumikSa jANIne, bhAvathI - huM glAna chuM ItyAdi AlaMbano karIne saMthAro karato alAsandhI sIdAya che. e rIte - * niyukti-1188-vivecana : vana na karavAnI IcchAvALA lokone samagra loka AlaMbanathI bharelo che, teo jyAM jyAM lokamAM juo tyAM tyAM AlaMbana kare che. paraMtu jIvo be prakAre hoya che - maMdazraddhAvALA ane tIvra zraddhAvALA. temAM keTalAMka maMda zraddhAnuM AlaMbana che ane keTalAMkane tIvra zraddhAnuM AlaMbana hoya che. kahyuM che - * niyukti-1189-vivecana : je koI sAdhuo jyAM grAma-nagarAdimAM je suSamaduSamAdi kALamAM jyAre durmikSAdimAM bahuzruta caraNa-karaNapabhraSTa hoya che, je teo samAyare che, pArzvasthAdirUpa te Adbana maMda zraddhAvALAne thAya che tethI ja mathurAmAM maMgu yAyane subhikSamAM paNa hArAdino rAga na choDatAM pAzvasthatAne pAmyA. * niryukti-1190-vivecana : je koI je gAma-nagarAdimAM suSamaduSamAdimAM jyAre paNa dumikSAdimAM bahuzruta ane caraNakaraNa saMpanna hoya ane teo je samAcare, te bhikSupatimAdi tIvra zraddhAvALAne laMbanarUpa thAya che. AnuSAMgika vAtamAM pAMcane kRtikarma na karavuM te vAta ubhI rahI gaI, have nigamana karatAM kahe che - * niryukti-1191-vivecana : darzana, jJAna, cAstri tathA tapa ane vinayanI sarvakALa paDakhe rahe dUira rahevuM te sarvakALa pAsasthA. ahIM 'nitya' kALa grahaNa Ittara pramAdanA vyavaccheda mATe che. ivara pramAdathI nizcayathI jJAnAdino apagama chatAM vyavahAthI sAdhu ja che. A (pAsasthA) avaMdanIya che. kemake teo pravayananA yazanA nAzaka che. yazodAtI kema kahyA ? zramaNaguNa vaDe prApta je yaza, te tenAthI vitatha AyaraNa vaDe vAta kare che. rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL E:\Mahar Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 3, niH - 111 94 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 aviSAdI, mUtra-artha-ta6bhayanA jJAtA AvA prataranA gaNAvayachedaka hoya che. mane paNa vaMdana karavuM. ratnAdhika-paryAyamAM moTA. Amane ukta krame ja kRtikarma - vaMdana nirjarAne mATe karavuM. bIjA kahe che pahelAM AlocanA karatA badhAM vaDe AyAryane vaMdana karavuM pachI ratnAdhikanA krame vAMdavA. AcArye paNa madhyama khAmaNA pachI kRtikarmamAM jyeSThane kRtikarma karavuM joIe. (PROOF-1) pArzvasthAdinA vaMdanamAM apAyano nigamana karatAM kahe che - * niyukti-1192-vivecana : kRtikarma-vaMdana ane prazaMsA - " bahuzruta ke vinIta che." ItyAdirUpa, te sukhazIlajana-pAsasthAne karAya to karmabaMdhana mATe che. kaI rIte? kemake teo pUjya che, ame nipekSatara chIe. e pramANe je-je pramAda sthAno, jemAM pAzvasthAdi viSAda pAme che, tenI upabRhaNA-samarthana ke anumati thAya che. te nimitte karmabaMdha thAya che. je kAraNe A apAyo che, te kAraNe pArthasthAdi avaMdanIya che, sAdhu ja vaMdanIya che, e pramANe nigamana karatAM kahe che - * niyukti-1193-vivecana : darzana, jJAna, cAritramAM tathA tapa ane vinayamAM sarvakALa jeo ughatu che, te ja vaMdanIya che. teo vizuddha mArga prabhAvanAthI pravacananA cazakArI che. have susAdhu vaMdananA guNo kahe che - * niyukti-1194-vivecana : kRtikarma - vaMdana ane prazaMsA saMvijha jananI karAya to te karmakSayane mATe thAya che. je-je virati sthAnomAM saMvino varte che. te-tenI upabRhaNA - anumata che tema kahevAya che. te anumatithI karma nirjarA thAya che. saMvino be prakAre che - dravyathI ane bhAvathI. temAM dravya saMvina haraNo che, teo sadA ugrasta vistathI pAMdaDA upara cAle che. bhAva saMvino te sAdhu che, temano ahIM adhikAra che. sarasaMga nityavAhAra gayuM. : * - darzanAdimAM upayukta ja vaMdanIya che, have te ja AcAryAdi bhedathI kahe che - niyukti-1195-vivecana : AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira ane nAdhika e pAMyene kRtikarma karavuM nirjarAne mATe thAya che. temAM AcArya sUtra-artha ane ubhayanA jJAtA tathA lakSaNAdiyukta che. kahyuM che ke - sagAI jJAtA, lakSaNayukta, gacchanA meDhibhUta, gaNataptivipamukta, arthane kahenArA te AcArya che. sUraNanA nahIM. - X - upAdhyAyAdi badhA vaDe kRtikarmavaMdana paryAyahIna hoya to paNa temane karavuM. upAdhyAya eTale samyakatva, jJAna ane saMyamayukta, sUi artha ane tadubhaya vidhijJa, AcAryanA sthAnane yogya, sUtranI vAMcanA Ape che. - X - X - tene paNa vaMdana karavuM. yathocitta prazasta yogomAM sAdhune pravatAveM te pravartaka. kahyuM che ke - tapa, saMyama, yogomAM je yoga hoya, temAM pravatavi, gaNanI ciMtA kare ane asahiSNune nivAre te pravartaka kahevAya. Amano paryAya ocho hoya to paNa temane vaMdana karavuM. sIdAtA sAdhune Aloka ane paralokanA apAyanA darzanathI mokSamArgamAM ja sthira kare che, te sthavIra. kahyuM che - sthira karaNathI te sthavira che, te-te vyApArita arthomAM pravartaka che, je sAdhu jemAM sIdAya che, tema chatAM baLe temAM sthira kare che. temane paNa vaMdana karavuM. ahIM gaNAvacchedakano samAveza na hovA chatAM mULagraMthathI temane jANavA, kemake sAhacarya che. te A pramANe - uddhAvana, pradhAvana, kSetra ane upadhinI mAgaNAmAM rajsaheb\Adhayan-33\Book33AL pahelI dvAra gAthAmAM * kone te dvAra kahyuM. have na * konA vaDe, kRtikamAM karavuM joIe ane konA vaDe na karavuM joIe? athatu koNa A kAraNanA uyita ke anucita che. temAM mAtApitAdi anucita gaNa che. tethI graMthakAra kahe che * niryukti-1196-vivecana : mAtAne, pitAne, moTA bhAIne, mAtAmahane, pitAmaha-dAdAne, amyusthita vaMdanA na karAvavuM, kemake te badhAM rAdhika che - paryAyayeSTha che. mAtAdine vaMdana karAvatA lokamAM nahIM thAya che. temane paNa kyAreka viparIta pariNAma thAya che. AlocanA, pratyAkhyAna, sUtrArthamAM karAvavuM. sAgArika sAme yatanAthI karAvavuM. A vidhi dIkSA lIdhelAne mATe che. gRhastha hoya to karAvavuM - have kRtikarma karaNa ucitanuM pratipAdana kare che - * niyukti-1197-vivecana : prANAtipAta AdithI nivRtti rUpa pAMca mahAvrato vaDe yukta, ALasa rahita, jAti Adi mAnathI pazvijita mativALA, saMvina, karmayanA arthI, evA prakAranA sAdhune kRtikarma karavuM joIe. krena dvAra kahyuM. have pharI e dvAra Ave che. kRtikarma kyAre karavuM ane kyAre na karavuM ? temAM. * niyukti-1198-vivecana : dharmakathAdimAM vyAkSita hoya, parAgamukha hoya, ubhelA hoya, krodhAdi pramAdathI pramatta hoya, tyAre kadApi vAMdavA nahIM. AhAra ke nIhAra karatA hoya to na vAMdavA. ahIM - dhamatarAya, avadhAraNa, prakopa, AhAra, aMtarAya, maLa-mUtrArthe nigamanAdi doSo vistArathI kahevA. to vaMdana kyAre karavA? te kahe che - * niyukti-1199-vivecana : vyAkhyAnAdi vihopa rahita-prazAMta hoya, Asane beThA hoya, krodhAdi pamarAda rahita * upazAMta hoya, "chaMdeNa' ItyAdi kahevA dvArA udhata hoya. A pramANe hoya to anujJA laI medhAvI pachI vaMdana kare. anujJApanAnA be deza che. je ghuvavaMdana che, te pratikramaNa AdimAM anujJApana karatAM nathI, je autpAttika vaMdana che temAM anujJApanA kare che. phrA dvAra kahyuM. tatva dvAra kahe che. jotaz2a - keTalIvAra vaMdana karavuM. temAM seja niyata ane aniyata vaMdana hoya che. A baMne sthAnanA nidarzana mATe niyuktidvAra kahe che * niyukti-1200-vivecana : pratikramaNamAM, svAdhyAyamAM, kAyotsargamAM, aparAdhamAM, prAdurNaka eTale mahemAnamAM, AlocanAmAM, saMvaraNamAM, uttamArthamAM vaMdana karavuM. E:\Mah Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 3, ni - 1200 (1) pratiSa kramaNa te pratikramaNa, aparAdhasthAnathI khasIne guNa sthAnomAM vartavuM te. temAM sAmAnyathI vaMdana thAya che. (2) svAdhyAya - vAyanAdimAM, (3) kAyotsarga - je vigaInA paribhogane mATe AyaMbilanA visarjanArthe karAya che. (4) aparAdha - gurunA vinayanA ullaMdhana rUpa, temAM vaMdana karIne khamAvAya che. pAkSika vaMdana parAdhamAM gaNAya che. (5) prAdhUrNAMka - moTA sAdhu Ave tyAre vaMdana thAya che. - 4 - ahIM vidhi A che - prAcUrNako be bhede che. (1) sAMbhogika, (2) anyasAMbhogika. sAMbhogika hoya to AyAryane pUchIne vAMde che, bIjAne vaLI AyAryane vAMdIne, AjJA laIne pachI moharahita evA yatio vAMde che, ke vaMdAve che. (6) AlocanA - vihAra ane aparAdhathI bhinna evI AloyanAmAM. (3) saMvaraNa - bhojananuM pratyAkhyAna athavA navakArazI pratyAkhyAna karyA pachI paNa ajIrNAdi kAraNathI abhatArthe saMvaraNa grahaNa kare to, temAM vaMdana thAya che. (8) uttamArthamAM - anazana ane saMlekhanAmAM vaMdana. Ech A pramANe sAmAnyathI niyata-aniyata vaMdananA sthAno batAvyA. have niyata vaMdana sthAna saMkhyA jaNAvavAne kahe che - * niyukti-1201-vivecana : - cAra pratikramaNamAM kRtimAM traNa thAya che aparANamAM roja cauda kRtikamAM thAya che. svAdhyAyamAM, pUrvANamAM ane svAdhyAyamAM pUrvANamAM - roja savAre. kaI rIte? gurune pUrva saMdhyAmAM vAMdIne AlocanA kare te eka. abhyasthita thayA pachI je pharI gurune vAMde te bIjuM. ahIM vidhi A che - pachI jaghanyathI traNa, madhyamathI pAMca ke sAta ane utkRSTathI badhAMne vAMdavA joIe. jo vyAkuLa ke vyAkSepa hoya to eka nyUna yAvat ghaTatAM ghaTatAM traNane avazya vAMdavA joIe. e pramANe daivasikanI vidhi che. pAkSikamAM avazya pAMcane vAMde, cAturmAsa ane saMvatsarImAM sAta sAdhune avazya vAMde, temane vAMdIne je AyAryane AzrayaNa mATe karAya te trIjuM vaMdana, pratyAkhyAna mATe karAya te cothuM vaMdana. svAdhyAyamAM pharI vAMdIne prasthApita thAya te paheluM, prasthApita thai pravedana karatAM bIjuM, pachI uddiSTa ane samuddiSTane bhaNe che, uddeza ane samuddezanA vaMdanano ahIM aMtarbhAva che. pachI jo caturbhAga zeSa pauruSI rahe tyAre pAtronI pratilekhanA kare che. jo bhaNavAnI IcchA na hoya to vAMde che. jo bhaNavAnI IcchA hoya to vAMdhA vinA pAtrA paDilehe che. paDilehaNa karIne pachI bhaNe che, kALa veLAe vAMdIne pratikrame che. A trIjuM. e pramANe pUrvANamAM sAta vaMdanA thayA. aparANe - saMdhyAmAM ke bapora pachInA paNa sAta ja thAya. anujJA vaMdanano svAdhyAya vRMdanamAM aMtarbhAva thAya che. pratikramaNanA cAra to prasiddha ja che. e pramANe A dhruva evA roja cauda vaMdana abhaktArthIne thAya. bIjAne pratyAkhyAna vaMdana adhika thAya che. katikRtvA dvAra kahyuM. vaMdana Adi pahelI dvAra gAthA kahI. have bIjI dvAra gAthAnI vyAkhyA kare che temAM keTalA avanata'' ItyAdi - - (gr) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 niyukti-1202/1-vivecana : be avanata, yathAjAta-kRtikarma, dvAdazAvartta. avanata - uttamAMga pradhAna praNamana [mastaka namAvavA dvArA] temAM paheluM - pahelI vAranA kRcchAmi mAsamaLo! vika nAvaLijJA. nAme 'chaMda' anujJApanA mATe avaname che, bIjuM - jyAre Avarta karIne nIkaLato, kRmi ItyAdi sUtrathI pharI 'chaMda' anujJApanA mATe avaname che. yathAjAta-zramaNatva Azrita janma. temAM rajoharaNa, muhapatti ane colapaTTo mAtrathI zramaNa janma thAya. jema yonithI hAthanA saMpuTapUrvaka nIkaLe, e pramANe ja vAMde che. tenAthI avyatirikta yathAjAta ja kahevAya. evuM kRtikarma kare. dvAdazAvarta - sUtrAbhidhAnagarbha kAya vyApAra vizeSa jemAM che te saMkSepathI dvAdazAvata kahevAya che. ahIM pahelAM pravezamAM cha Avo thAya che. goLAva thI naLanuM A me sUtra madhye guru caraNe rAkhela hAtha ane zira sthApanArUpa, bahAra nIkaLIne, pharI pravezIne paNa A ja cha Avartta thAya. Ex A apAMtarAla be dvAra Adha dvArane upalakSIne jANavA. avanata dvAra gayA. have `ti zira' dvAra mATe gAthAkhaMDa kahe che. * niyukti-1202/2-vivecana : jemAM cAra ziro namana, traNa gupta, be praveza, eka niSkramaNa che. cAra ziro namana A rIte - pahelAM pravezamAM khAmaNA kALe ziSya ane AcArya baMnenA zira ane pharI niSkramaNa karIne pravezatA A be. traNa gupti jemAM che te - manathI samyak praNihita, vayanathI askhalita akSaranuM uccAraNa, kAyA vaDe Avartone na virodhato vAMde. be praveza pahelAM anujJA laIne pravezato, bIjuM nIkaLIne pharI pAcho praveze te. eka niSkramaNa AvazyaDIthI nIkaLe te. - A pAMtarAla traNa dvAramAM Rti zi dvArathI upalakSita jANavA. have keTalA AvazyakothI parizuddha che, te dvArArtha kahe che - * niyukti-1203,1204-vivecana avanamana be, yathAjAta, bAra Avarto, cAra zira, traNa gupti, be praveza, eka niSkramaNa ema pacIza AvazyakothI parizuddha kRtikarma karavuM joIe anyathA dravyakRtikarma kahevAya. kahyuM che - * niyukti-1205-vivecana : kRtikarma-vaMdanano karavA chatAM kRtikarmano nirjarAbhAgI na thAya. kyAre ? ukta pacIza AvazyakamAMnA koI sthAnane virAdhe to. jema vikla anuSThAnavALI vidhA phaLadAyI thatI nathI. ema kRtikarma paNa nirjarA phaLadA thatuM nathI. have avirAdhanA guNo darzAve che - * niyukti-1206-vivecana : avanatAdi pacIza AvazyakothI zuddha - tenAthI avikala kRtikarma je koI kare che, kone? AyAryAdine ke anya guNayuktone, te svalpakALamAM mokSane athavA vimAna-devalokane pAme che. Rti roSa mAM bIza doSa rahita kahevA, te doSa A pramANe - Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) Adhya3, ni - 1207 thI 1211 * niryukti-1203 thI 1211-vivecana : 1- anAdara, saMbhrama sahita vAMde, 2- stabdha - jAti Adi madayukta thaI vAMde, 3- praviddha - vaMdana daIne turaMta nAzI jAya, 4- paripiDita - aneka vaMdanathI vAMde, Avarta ke vyaMjanAbhilApone vyavacchinna karato vAMde, 5- Tolagati - tiDanI jema uDato vAMde, 6 aMkuza * joharaNane be hAthamAM aMkuzavatuM grahaNa karIne vAMde, - kAyadAnI jema reMgato vAMde, 8- mAchalInI mAphaka jaldIthI ekane vAMdIne bIjA sAdhune bIjA paDakhAthI parAvartato vAMde. 9 manamAM dveSa rAkhI, vaMdhane koIka guNathI hIna mAnato asUyApUrvaka vAMde, 10vedikAbaddha - jAnu upara baMne hAtha rAkhI ItyAdi rIte vAMde, 11- bhayathI vAMde * kyAMka mane gacchAdithI bahAra na karI de. 1 bhajato evo vAMde - jethI tenA bhakto mane vAMde. 13- maitrI nimite * prItine Icchato vAMde, 14-gAva * gaurava nimitte vAMde, mane A sAmAcArI kuzala jANe. 15- kAraNa - jJAnAdi sivAyanA kAraNe vAMde, jemake mane vastrAdi Apaze. 16- tainya * bIjAthI potAne chupAvIne vAMde - khenI mArI laghutA na thaI jAya. 1- pratyanIka-hArAdikALe vAMde, 18- ruSTa - krodhathI dhama-dhamato thaI vAMde, 19- tarjita - kopa paNa na kare * kRpA paNa na kare kASThanI mAphaka vaMdana kare, 20- zeTha - zaThatAthI vAMde, glAnAdino vyapadeza karI samyapha rIte na vAMde, 21- hIlita - he gaNI! vAyaka: zuM tamane vAMdu, ema hIlanA karI vAMde. 22- vipali kuMcita - aDadhu vAMdatA dezAdi kathA kare, 23- daSTAdeTa ke tamasamAM rahI na vAMde, 24- zRMgam - mastakanA eka dezathI vAMde. - 25- kara-TekSa [Tax] mAnIne vAMde, nirjarArtha nahIM. 26- mocana - vaMdana karIza to ja choDaze, ema mAnIne vAMde, 27- AliSTa anAzliSTa A rajoharaNa ane mastaka vaDe thatI caturbhagI che. temAM pahelo bhaMga-rajoharaNane be hAthe pakaDIne mastake hAtha lagADe te suMdara che, bAkInA traNe bhaMga sAmAnya che, 28- vyaMjanAbhilApamAM saMpUrNa AvazyakathI vAMde, 29- uttacUDa-vaMdana karI pachI moTA zabdothI "matyaNa vaMdAmi" ema bole. 30mUka : alAvAne uccAryA vinA vAMde, 31- Dha8-moTA zabdothI uccArato vAMde. 32- curNa lI - ulkA mAphaka cheDethI joharaNa pakaDIne bhamADato vAMde. A batrIza doSo che, AnA vaDe parizuddha kRtikarma karavuM. jo AmAMnA koI doSathI duSTa vaMdana kare to tenA phaLane na pAme. * niyukti-1212-vivecana : kRtika-vaMdanane karato paNa kRtikarma nirjarano bhAgI na thAya, jo te banIza doSamAMnA koIpaNa sAdhu sthAnane virAdhe che. doSarahita kRtikarmakaraNamAM guNone darzAvato kahe che - * niyukti-1213-vivecana : je banIza doSathI parizuddha kRtikarma gurune prayoje che, te thoDAM kALamAM ja nivaNane pAme che, athavA vimAnavAsI thAya che. zuM doSa parizuddha thaI caMdanarUpa guNathI jaldI nirvANa pAme ? to kahe che - * niyukti-1214-vivecana : AvazyakamAM avanatAdimAM doSa tyAgamAM jema jema prayatna kare, kaMI hIna ke [3377 adhika na kare, kevo thaIne ? vividha karaNa-mana, vacana, kAyAmAM upayukta thaIne. tema tema te vaMdanakatane nirjarA arthAt karmakSaya thAya che. tenAthI nivaNinI prApti thAya che. - 4 - doSavimukta dvAra kahyuM. have jIvana vite e dvAra kahe che. temAM vaMdana kasvAnA kAraNo pratipAdana karatA kahe che - niyukti-1215-vivecana :| vinayopacAra, mAnanuM bhaMjana, gurujananI pUjA, tIrthaMkarAjJA, kRtaghamarAdhanA ane akriyA e kAraNo kahA. temAM (1) vinaya e ja upacAra te vinayopacAra. (2) mAnaahaMkArano vinAza, te mATe vaMdana. (3) mAnabhagna vaDe gurujananI pUjA thAya, (4) tIrthakaranI AjJApAlana thAya, kemake bhagavaMte vinayamUla dharma upadezelo che, te vaMdanAdi lakSaNa ja vinaya che. (5) zratadharmanI ArAdhanA thAya che, kemake vaMdana pUrvaka zrutanuM grahaNa thAya che. (6) akiriya * paraMparAo akiyA thAya che. kemake akriya ne siddha che. A paNa paraMparAe vaMdana lakSaNa vinayathI ja thAya che parama ThaSioe kahela che - "bhagavanuM ! tayArUpa zramaNa ke mAhaNa vaMdana karato ke paryApAsanA karato, te vaMdana rAne papAsanAnuM zuM phaLa pAme ? gautamAM zravaNa phaLane pAme, zravaNathI jJAnaphaLa thAya, jJAnathI vijJAnaphaLa thAya, vijJAnathI paccakakhANa phaLa thAya, tenAthI saMyamarUpa phaLa pAme. saMyamathI anAzrava phala pAme, AzravathI tapa rU5 phaLane pAme, e rIte akiyAne pAmIne paraMparAe siddhigamanarUpa phaLanI prApti thAya che. e ja vAta vAyakamukhyae paNa kahI che - vinayanuM phaLa zuzruSA che, zukrUSAnuM phaLa zrutajJAna che, jJAnanuM phaLa virati che, vitinuM phaLa Azrava nirodha che, AzravanA nirodhathI saMvara thAya, saMvarathI tapobaLa, tapobaLathI nirjarA phaLa kahyuM. tenAthI kriyA nivRtti thAya, kriyA nivRttithI ayogItva pAme yoganA nirodhathI bhavasaMtatino phAya thAya che, bhavasaMtatinAM kSayathI mokSa thAya tethI badhAM kalyANanuM bhAjana vinaya che. * niyukti-1216-vivecana : vinaya e zAsananuM mULa che, vinIta saMyata thAya che. A vinayathI mUkAyelAne dharma ke tapa kyAMthI hoya ? -0- jenA vaDe jIvo zAsita thAya te zAsana-dvAdazAMga, temAM vinaya mULa che. kahyuM che - vRkSAmAM mULathI skaMdha utpanna thAya che, skaMdhamAMthI pachI zAkhA uge che. zAkhAthI prazAkhA nIkaLe che, temAMthI pAMdaDA, temAMthI pachI phUla, phaLa ane sa Adi nIkaLe che. e pramANe dharmanuM mULa vinaya che, tenAthI mokSa che, jenAthI kIrti, kRta Adi pamarAya che. A vinayopacAra mATe kRtikama karAya che, have vinaya eTale zuM ? * vinayano zabdArtha kahe che - * niryukti-1217-vivecana : jenAthI ATha prakAranA karmo nAza pAme che, je cAturaMta mokSAne mATe ane saMsAranA vinAzane mATe che, tene vidvAno vinaya kahe che. vinayanAn vinaya, saMsAra kSINa thavo athavA saMsAra naSTa thavo te vinaya. jema vinItA gAya-dhdha vagaranI kahevAya. vika vite dvAra dvAra pUruM thayuM. avanata ItyAdi dvAra gAthA kahI. have ahIM E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya3, ni : 1213 100 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) adhyayana zabdArtha nirUpaNIya che. te bIje sthAne kahela hovAthI ahIM jaNAvatA nathI. nAma niua nikSepa puro thayo. have sUga AlApaka niSpannanA nikSepano avasara che te sUtra hoya to ja thAya che. sUtra sUbAnugamathI Ave. tethI tenI vaktavyatA mATe A sUtra kahe che - sUra-10 - [ziSya kahe che | he kSamAzramaNa ! Apane huM Indriyo tathA mananI viSayavikAranA upaghAta rahita, nirvikArI ane niupa kAyA vaDe vaMdana karavAne IcchuM chuM. mane ApanI maryAdita bhUmimAM pravezavAnI anujJA Apo. nisIhI [ema kahI ziSya avagrahamAM praveze.] dhokAya eTale ApanA caraNane huM mArI kAyA vaDe sAruM chuM. tethI Apane je kaMI takalIpha thAya tenI kSamA Apazo. aAglAnIvALA Apano divasa sukhapUrvaka vyatIta thayo ? Apane saMyama yAtrA varte che. Apane Indriyo upattarahita varte che? | he mA zramaNa ! divasa daramyAna thayelA aparAdhone huM mAnuM chuM. Avazyaka kriyA mATe have huM avagrahanI bahAra jAuM chuM. divasa daramyAna Apa kSamAzramaNanI koIpaNa AzAtanA karI hoya, tenAthI huM pAcho pharuM chuM. vaLI miyAbhAvathI thayela AzAtanA vaDe, mana-vacana-kAyAnI duSTa pravRtti thakI thayela AzAtanA vaDe, krodha-mAna-mAyA-lobhanI vRtti dvArA thayela AzAtanA vaDe, sarvakALa saMbaMdhI - sarva prakAranA mieI upacAro dvArA te sarva prakAranA dharmanA atikramaNane lIdhe thayela AzAtanA vaDe. je koI aticAro thayA hoya, tenAthI he kSamAthAmaNa ! huM pAcho pharuM chuM. te aticaraNanI niMdA karuM chuM. ApanI samakSa te aticAranI gaha huM chuM ane te azubha yogamAM pravartelA mArA bhUtakAlIna Atmapayino tyAga karuM chuM. * vivecana-10 ginuM) : saMhitA, pada, padArtha, padavigraha, cAlanA, pratyavasthAna e cha bhede sUtra viSayaka vyAkhyA karAya che. temAM akhalita padoccAraNa te saMhitA kahevAya. te A - jIchApa HTH ItyAdi sugarUpa che. have pada vibhAga kahe che - charfka kSamazrAma ! tuM panIyA navA manunAnIta ItyAdi sUtra-pado che. dhe padArtha ane padavigraha yathAsaMbhava kahIe chIe - ofma - IcchAmAM, AnuM uttamapuraSa eka vacanAMta rUpa che kSamA - sahana karavuM te. zrama-tapa ke khedamAM jANavuM. pa Adi zrama pAme te zramaNa. kSamApadhAna zramaNa te kSamAzramaNa. temane AmaMtraNa che. tuM - vaMdana karavA mATe. yApanIyA vaDe, niSedha karavo te naiSadhikI. e pramANe bAkInA padArtho paNa vyutpatithI kahevA. ame ziSyanA saMmohArye kahetA nathI. have prakRta sUtrano artha - avagrahanI bahAra rahelo ziSya ardhaavanavazarIrathI be hAthamAM joharaNa laIne vaMdanane mATe udhata thaI kahe che ke - huM IcchuM chuM - he AmAzramaNa ! Apane namaskAra karavAne. cApanIyayA - yathAzaktiyukta thaIne. naidhikyA - prANAtipAtAdithI nivRtta zarIra vaDe. eTalAmAM guru vyAkSepAdi yukta hoya to "gividhena' kahe che. pachI ziSya saMkSepamAM vaMdana kare che. jo guru vAkSepAdi hita hoya to "chaMdasA" ema bole che, tyAre ziSya tyAM rahIne A pramANe kahe - | 'aNujANaha' anujJA pradAna karo. mama - e potAne mATe karAyela nirdeza che. zenI ? mita evo A avAha, te avagraha AcAryanI cAre dizAmAM temanA zarIra pramANa kSetra kahevAya. temAM temanI anujJA lIdhA sivAya praveza karavo na kaho. tyAre guru kahe - "aNajANAmi" tyArapachI ziSya 'nisIhI' kahI pravezIne gurunA pAdAMtikane dhArIne tyAM joharaNane pachI lalATane be hAtha vaDe sparzatA A pramANe bole - # - paga rUpa je adhokAyane potAnA deha vaDe sparza te adhokAya sparza, tene huM karuM chuM. AnI anujJA Apo. tathA 'kSamaNIya' - Apa khamo have deha glAnirUpa. tathA alAsToka kalAta - kheda. te thoDA khedane te ghaNAM sukha vaDe. Apano divasa pasAra thayo ? Apano divasa sukhethI pasAra thayo ? eTalAmAM guru kahe che - 'tahatti', [hA, te pramANe che. jema tame kaho cho. karI ziNa kahe che - cA' tapo niyamAdi rU5 athavA kSAyika-mizrapathamika bhAvalANA yAtrA Apane sArI rIte varte che ? tyAre guru kahe che - tAre paNa varte che ? mAre varte che. pharI ziSya kahe che - Apano yApanIya aC/i Indriya ane noindriyano upazama varte che ? 'zarIra' artha paNa thAya. tyAre guru kahe che - hA, yApanIya varte che. pharI ziSya kahe che - he kSamAzramaNa ! mane kSamA karo. [kSamA zenA mATe ?) daivasika vyatikama - divasa saMbaMdhI aparAdhone. ahIM daivasikanuM grahaNa sagika AdinA upalakSaNArthe che. tyAre tene guru kahe che - huM paNa pramAdathI udbhavela divasa saMbaMdhI aparAdhone khamAvuM chuM. pachI ziSya praNamIne ja AlocanA yogya ane pratikramaNa yogyane khamAvIne prAyazcitta vaDe AtmAne zodhita karato eTalAmAM akaraNatayA [na karavA vaDe] usthita thaI avagrahathI bahAra nIkaLIne je rIte artha vyavasthita che te rIte kriyA vaDe pradarzita karato AvayikI ItyAdi daMDakasatra kahe che. avazya kartavya caraNa karaNa yogothI nivRttA te AvazcikI. tenA vaDe Asevana dvArathI hetubhUta je sAdhu anuSThita che tenuM huM pratikamaNa karuM chuM arthAt E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 3/10 ni - 1217 . 101 dUra thAuM chuM. - ATaluM sAmAnyathI kahIne vizeSathI kahe che kSamAzramaNanA vyAvarNita svarUpa saMbaMdhI divasa vaDe nivRttA jJAnAdi lAbhanI zAtanA arthAt AzAtanA vaDe. A AzAtanA 33-kahI. temAM cAra mULa AzAtanAmAM samavatare che. dravyAdi cAra AzAtanA. dravyAzAtanA - rAtvikanI sAthe bhojana karato manojJa AhAra pote khAI le, e pramANe upadhi ane saMstArakAdimAM kahevuM. kSetrAzAtanA - rAtvikanI nIkaTa javAthI thAya che, kAlAzAtanA-rAtre ke vikAle bolAve tyAre maunapaNe rahe ane bhAvAzAtanA - AyAryane tuM-tA karIne vAta kare. ema tetrIze AzAtanA A dravyAdimAM AvI jAya. temAM je koI mithyAne AzrIne, mana vaDe duSkRtA te manoduSkRtA arthAt pradveSa nimittatAthI. asAdhuvacana nimitatAthI, nIkaTa gamanAdi nimitte kAyaduSkRtatAthI tathA krodha-mAna-mAyA-lobhathI anugatapaNAthI. teno bhAvArtha A che - krodhAdi anugatathI je koI vinayabhraMzAdi rUpa AzAtanA karAI tenA vaDe. e pramANe daivasikI AzAtanA kahI. have A bhavanI ane abhavagata evA atIta ane anAgata kALanA saMgrahane mATe kahe che - sarvakALathI, atItAdi nivRttA, te sArvakAlikI, tenA vaDe. badhI ja micyopacArA - mAyA sthAnagarbhita kriyA vizeSA jemAM che te saMkSepa5NAthI. sarvadharmA - ATha pravacana mAtA, tenuM atikramaNa - ullaMghana jemAM che te sarvadharmAtikramaNA. AvA prakAranI AzAtanA vaDe. meM je aticA-aparAdha karyA. te aticAronuM he kSamAzramaNa ! ApanI sAkSIe pratikramaNa karuM chuM - pharI na karavA vaDe nivaryu chuM. tathA duSTa karmakArI AtmAne huM prazAMta bhava udviga cittathI niMdu chuM. ApanI sAkSIe huM AtmAnI gaI karuM chuM. duSTakarmakArI AtmAne tenI anumatinA tyAga vaDe huM vyutsarjana karuM chuM - taju chuM. sAmAyikAnusAra niMdAdi padArtho kahevA. e pramANe khamAvIne pharI tyAM rahIne ja avinatakAyAthI ja bole 'phAmi mAsamaLo' ityAdi badhuM kahevuM. mAtra ATaluM vizeSa ke 'chamemi mAsamaLo' ItyAdi badhuM sUtra vastivA choDIne gurunA page paDIne ja kahevuM. ziSyanA asaMmohane mATe sUtra sparzika gAthA svasthAne choDIne kaMIka tenA arthakazana vaDe ja padArtho jaNAvyA. * niyukti-1218-vivecana : IcchA, anujJApanA, avyAbAdha, yAtrA, yApanA ane aparAdha khAmaNA A cha sthAno vaMdanamAM hoya che. temAM 'phA' cha bhede - * niyukti-1219-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva e pramANe 'phA' zabdano nikSepo cha bhede thAya. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravhecchA - sacitta Adi dravyano abhilASa ke anupayukta kRmi ema kahe. kSetrecchA - magadha Adi kSetrano abhilASa, kAlecchA-rAtri Adi kALano abhilASa. - (51) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 x - bhAvecchA - prazasta ane aprazasta be bhede che. prazastA-te jJAnAdi abhilASa, prazasta-savAdi abhilASa ahIM ziSyanI bhAvecchAthI adhikAra che. kSamAdi pado gAthAmAM kahyA nathI, tenA yathAsaMbhava nikSepAdi kahevA. kSuNNa hovAthI ane graMtha vistAra bhayathI ahIM kahela nathI. 102 IcchA kahI, have anujJA kahe che. te paNa cha bhede che - * niyukti-1220-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cha prakAre anujJAno nikSepa thAya che. temAM nAma ane sthApanAno artha sAmAnya che. dravyAnujJA - laukikI, lokottarA ane kupAvacanikI che. laukikI-sacittAdi dravya bhedathI traNa prakAre che. - 4 - lokottarA paNa traNa bhede che - kevaLa ziSya, upakaraNa sahita ziSya ane vastrAdinI anujJA. e pramANe kupAvayanikInI vaktavyatA kahevI. kSetrAnujJA - je jene jeTalA kSetranI athavA je kSetramAM anujJA karAya te. kAlAnujJA paNa kahevI. bhAvAnujJA-AcArAdi anujJA. ahIM bhAvAnujJAno adhikAra che. have ahIM gAthAmAM na kahyA chatAM akSuNNa hovAthI avagrahano nikSepa kare che-- * niyukti-1221-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cha prakAre avagrahano nikSepo hoya che. temAM dravyAvagraha - sacittAdi bhede che. kSetrAvagraha - je je kSetrane avagrahe che, temAM cotarapha savA yojana. kAlAvagrahamAM je je kALane avagrahe che te - varSAmAM cAra mAsa, Rtubaddha kALe eka mAsa. bhAvAvagraha prazasta ane apazasta bhede che. prazasta te jJAnAdi avagraha. prazasta te krodhAdi avagraha jANavo. athavA - avagraha pAMca bhede che * devendra, rAjA, gRhapati, sAgArika ane sAdharmika e pAMcano avagraha vItarAga bhagavaMte kahela che. - ahIM bhAva avagraha ane sAdharmika avagrahano adhikAra che. guruno avagraha, temanI cAre dizAmAM temanA zarIra pramANano jANavo. te sadA ananujJAta che, temAM pravezavuM kalpatuM nathI. tethI temAM anujJA pAmIne praveze che. * niyukti-1222-vivecana : bahAranA kSetramAM rahIne, anujJA pAmIne mita avagrahamAM joharaNa vaDe sparze, pachI avagraha kSetramAM praveze. keTale dUra sudhI? te kahe che - mastaka vaDe pAda sparzanA thAya tyAM sudhI. avyAbAdha dravyathI ane bhAvathI. dravyathI - khaDga Adi vaDe AghAta vyAbAdha kAraNa rahita ane bhAvathI samyagdaSTi cAritravAnane. ahIM paNa kAyAdinA nikSepa vagere yathAsaMbhava svabuddhithI kahevA. yAtrA-dravyathI ane bhAvathI. dravyathI tApasa AdinuM sva kriyAmAM javuM te. bhAvathI sAdhunuM svakriyAmAM utsarpaNa. yApanA be bhede - dravyathI ane bhAvathI. dravyathI auSadhAdi vaDe kAyAnI yApanA. bhAvathI Indriya ane noIndriyanA upazamathI zarIranI. kSAmaNA - dravyathI ane bhAvathI. dravyathI kaluza AzayavALAnA A lokanA apAya, bhAvI saMvega pAmela sabhyaSTinA kahe che - Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 3, ni - 1222 103 niyukti-1223-vivecana : avyAbAdha be bhede ItyAdi pUrve vRttimAM kahevAI gayuM che. aparAdha khAmaNA paNa savistAra vibhASA kahevI. e pramANe bAkInA padomAM nikSepAdi kahevA. A sUtramAM prAyaH vedamAnanI vidhi kahI. niyuktikAre paNa tenI ja vyAkhyA karI. have vaMdhagata [vaMdana pAmanAra]nI vidhi jaNAvatA kahe che - * niyukti-1224-vivecana : chaMdeNa, aNujANAmi, tahatti, tamane paNa varte che, e pramANe huM paNa tane khamAvuM chuM, A badhAM vaMdana yogyanA vayano che. viSaya vibhAga to padArtha nirUpaNAmAM nirdezela ja che. * niyukti-1225-vivecana vaMdana yogya vaDe e pramANe prativayano kahevAvA joIe. api zabdanA jakAra arthapaNAthI RddhayAdi gaurava rahitatAthI, kaSAya rahita zuddha hRdayathI, vaMdana karanArane saMvega janmAve tevA, ahIM saMvega - eTale zarIrAdino pRthabhAva athavA mokSanI utsukatA. A pramANe sUtra sparza niyuktithI sUtranI vyAkhyA kahI. padArtha ane pada vigraha kahyo. have 'cAlanA' kahe che - * niyukti-1226-vivecana : ahIM Avartta, vazyikI AdimAM yugapat-eka sAthe kAyA ane vacanano vyApAra kahela che. tema hoya to yugapat be kriyAno prasaMga Ave. paraMtu baMne kriyA eka sAthe niSedhela che, kemake be upayogano eka sAthe abhAva che. tethI A vyApAra ayukta che. tethI sUtra bolIne kAya vyApAra ja karavo joIe, tethI kahe che * niyukti-1227-vivecana : ahIM bhinna-bhinna vastu viSayamAM be kriyAno niSedha che. yugapat jo sUtra ane artha kahoto naya Adi goyara aTana kare che. temAM utprekSAmAM jyAre upayukta hoya tyAre aTanamAM na hoya ane aTanamAM hoya tyAre utprekSAmAM upayoga na hoya, kemake kALanI sUkSmatA che. vilakSaNaviSayA traNe yoganI kriyA paNa viruddha che. jema kahela che ke - bhaMgika zrutane gaNato traNe paNa yogamAM varte che. pratyavasthAna kahyuM. * niyukti-1228,1229-vivecana : ziSya pahelA pravezamAM vAMdavAne mATe AvazyikIthI pratikramI, bIjA pravezamAM pharI vAMde che. zuM cAlanA che athavA jema dUta rAjAne namIne kAryanuM nivedana kare, pachI, visarjita karAyA pachI vAMdIne jAya e pramANe ja sAdhuo paNa [be vAMdaNAmAM kare che.] * niyukti-1230-vivecana : anaMtara kahela kRtikarma-vaMdana vidhine yojIne caraNa-karaNamAM upayukta thayelA sAdhuo ghaNAM bhavamAM upArjita ane saMcita karmo khapAve che. keTalAM khapAve ? anaMta. anugama kahyo. nayo sAmAyika niyuktivat. muni dIparatnasAgare karela adhyayana-3-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa (1-1008d) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 104 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 je adhyayana-4-'pratikramaNa'' -- -- -- -- -- -- -- -- vaMdana adhyayananI vyAkhyA karI. have pratikramaNano AraMbha kare che. teno saMbaMdha A pramANe - anaMtara adhyayanamAM arhat upadiSTa sAmAyika guNavALAne ja vaMdana pratipatti karavI evuM pratipAdita karyu. ahIM vaLI tema na karanAra AdithI skhalitanI ja niMdA jaNAve che athavA vaMdana adhyayanamAM kRtikarmarUpa sAdhu bhaktine tattvathI karmakSaya kahyo. jemake vinaya upacAra, mAnanuM bhaMjana, gurujananI pUjA, tIrthaMkaranI AjJA, zrutadharmanuM ArAdhana ane akriyA thAya che. pratikramaNa adhyayanamAM mithyAtva Adi pratikramaNa dvArathI karmanidAna niSeda batAve che. kaheze ke - "mithyAtvanuM pratikramaNa temaja asaMyamamAM paNa pratikramaNa, kaSAyonuM pratikramaNa ane aprazasta yogonuM paNa pratikramaNa athavA sAmAyikamAM cAritranuM varNana karyu. caturvizati stavamAM arahaMtonI guNa stuti karI, te darzanajJAnarUpa che. e pramANe A traNethI yukta che. A vitatha AsevananA Aloka ke paralokanA apAyo dUra karavA gurune nivedana karavuM joIe ane te vaMdanA pUrvaka thAya te AnAthI anaMtara adhyayanamAM batAvyuM. ahIM te nivedana karIne pachI zubha sthAnomAM ja pratIpakramaNanuM Asevana karavuM te batAve che. A rIte AnA dvArA anekarUpa saMbaMdhathI Avela A pratikramaNa adhyayananA cAra anuyoga dvAra yukti sahita kahevA joIe. - A temAM nAma niSpanna nikSepamAM pratikramaNa adhyayana che. temAM pratikramaNane nirUpe che. prati - e A upasarga che. te pratipAdha arthamAM varte che. pratIpa ke pratikULa kramaNa [gamana] te pratikramaNa. ahIM ema kahe che ke - zubha yogomAMthI azubha yogamAM gayelAnuM zubhamAM ja pAchuM ke pratikULa je kramaNa te pratikramaNa. kahyuM che ke - svasthAnathI je parasthAne pramAdanA vazathI gayelanuM pharI tyAM ja gamana te pratikramaNa kahevAya. athavA kSAyopazamika bhAvathI audayika bhAvane vaza gayelane tyAM ja te ja arthe pratikULa jaIne smaravuM te. athavA prati prati kramaNa te pratikramaNa arthAt zubha yogomAM prati prati vartavuM te. kahyuM che - mokSa phaLa denArA zubha yogomAM prati prati vartana, je niHzalyano yatna tene pratikramaNa jANavuM - x - * niyukti-1231-vivecana : pratikramaNa, pratikramaka ane pratikramivya e anukrame traNe atIta, vartamAna ane anAmata kALamAM hoya che. temAM pratikramaNa zabda pUrve kahyo. pratikrame che te pratikramaka, pratikrAMtavya-te azubha yogarUpa karma. - x - pratikramaNAdi traNa kALamAM yojavA. zaMkA - pratikramaNa e atIta viSayaka che. kahyuM che - atItanuM pratikramaNa karyuM chuM, vartamAnane saMvaru chuM ane bhAvine paccakakhu chuM, to traNa kALamAM kaI rIte ahIM yojyuM? [samAdhAna] pratikramaNa zabda ja ahIM azubhayoga nivRtti mAtranA arthamAM sAmAnyathI grahaNa karela che. tema hovAthI atIta viSaya pratikramaNa niMdA dvArathI Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4, ni * 1231 105 106 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (PROOF-1) azubhayoganI nivRtti che. vartamAna viSaya te saMvara dvArathI azubhayoganI nivRtti che. bhAvikALa viSayaka te pratyAkhyAna dvArathI azubha yoganI nivRtti ja che. temAM doSa nathI. have pratikAmakanuM svarUpa pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti-123ra-vivecana : jIvo ja azubha pApakarma yoganA pratikAmaka che - ahIM pratikame che te pratikAmaka. jo ke badhAM jIvo pratikAmaka nathI paraMtu samyagurdaSTirUpayukta jIvo pratikAmaka che. konA pratikAmaka che ? zubha ke azobhana evA pApakarma vyApAranA. prazna - pApakarma yoga azubha ja hoya. pachI azubha vizeSaNa zA mATe ? nA, tema nathI. svarUpanA avAkhyAna mATe che. dhyAna ane prazasta yogone AzrIne pratikamatA nathI. paNa tene seve che. ahIM manoyoganA prAdhAnyane jaNAvavAne dhyAnanuM pRthapha grahaNa che. prazasta yoganA upAdAnathI dhyAna paNa dharma ane zukla bhede prazasta jANavuM. prazna : pratikamaNane choDIne pahelAM pratikAmaka kema kahyuM? pratikAmakanI aA vaktavyatA che ane kartAne adhInapaNe kriyA che, mATe pahelAM kahyuM temAM doSa nathI. - X - X - pratikAmaka kahyo. have pratikamaNano avasara che. te zabdanA paryAyo vaDe tenI vyAkhyA kare che - * niyukti-1233-vivecana : pratikamaNa, prativaraNa, pariharaNa, vAraNa, nivRtti, niMdA, gahAM ane zodhi e pratikamaNanA ATha paryAyo kahyA. - - pratikamaNanuM tattvathI nirUpaNa karyuM, have bhedathI nirUpe che. te nAmAdi bhede che - * niyukti-1234-vivecana : nAma, sthApanA, dravya, phona, kALa ane bhAva e cha bhede pratikramaNano nikSepo thAya che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravya pratikamaNa anupayukta samyakardaSTinuM ladhyAdi nimitte athavA upayukta ke nilavanuM pustakAdimAM rahela pratikamaNa che. hogapratikamaNa je kSetramAM varNavAya ke karAya te - X - kALa pratikamaNa be bhede che - ghava ane adhava. temAM ghava te bharata ane airAvatamAM pahelA ane chellA tIrthakaranA tIrthamAM aparAdha hoya ke na hoya to paNa ubhayakALe karAya che ane madhyanA tIrthakaranA tIrthomAM adhuva - kAraNe karAya che. bhAva pratikamaNa be bhede che - prazasta ane prazasta. prazasta te mithyAtva AdinuM ane pazasta te samyakatvAdinuM athavA oghathI ja upayukta samyagudaSTinuM, prazastano ahIM adhikAra che. prativaraNA - prati prati te arthomAM gamana, te-te AsavanA prakArathI pratiyaraNA. te cha bhede che. tethI kahe che - * niyukti-1235-vivecana : nAma ane sthApanA pratiyANA sugama che. dravya pratiyANA anupayukta samyakaSTinuM te athamAM AyaraNIya-gamana, athavA upayukta ke nilavanuM la0dhyAdi nimitte hoya che. jyAM pratiyANA vyAkhyAna thAya ke pratiyaNA karAya che. je kALamAM prativaraNA thAya te kALathI prativaraNA ane bhAva pratiyaraNA prazasta ane pazasta bhede che. aprazastA-mithyAtva, ajJAna, avirati pratiyaraNA ane prazasta te samyagudarzana, E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33AL jJAna, cAstri praticaraNA ItyAdi pUrvavatu. zubhayogamAM pravartana te pratikramaNa. prativaraNA paNa temaja che. have pariharaNA eTale sarva prakArathI varjanA. te ATha bhede che - * niyukti-1236-vivecana : (1) nAma, (2) sthApanA sugama che. (3) dravya pariharaNA heya viSaya Azrita che. * X - (4) parivAra pariharaNA - laukika ane lokottara bhede che. * x - (5) varSanA pariharaNA - laukika ane lokottara bede che, laukikamAM Ivara ane cAvakayikA * x * lokottaramAM Isvara - zayyAtarapiMDAdi pariharaNA ane yAvakayikA te rAjapiMDAdi pariharaNA. (6) parizya pariraNA - parvata ke nadIno pariraya pariharavo te. () anugraha pariharaNA (8) bhAva pariNA * prazasta ane apazata. pazakha te jJAnAdi pariharaNo ane prazasta te krodhAdi pariharaNA athavA aughathI upayukta samyagurdaSTino ahIM adhikAra che. AnI pratikramaNa paryAyatA e che ke - pratikamaNa paNa azubha yoga pariNathI ja hoya. vAraNA - vAravuM, niSedha. te nAmAdi bhedathI cha prakAre - * niryukti-1233-vivecana : nAma ane sthApanA vAraNA sugama che. dravya vAraNA - tApasa AdinA haLakheDA aAdi pabhioga nidhi athavA anupayukta samyagurdaSTine dezanA ItyAdi - X * kSetra vANA - je phonamAM varNavAya ke karAya te athavA anAryakSetra. kALa vANAM - je kALamAM varNavAya ke karAya che athavA vikAlAdimAM ke varSomAM vihArano niSedha. bhAva vAraNA be bhede che . prazasta ane apazasta. prazasta te pramAdavAraNA, pazasta te saMyama Adi vAraNA athavA oghathI upayukta samyagurdaSTinA. teno ahIM adhikAra che. AnI pratikramaNa pacayitA pragaTa ja che. have nivRtti kahe che. nivartavuM te nivRtti cha bhede kahe che - * niryukti-1238-vivecana : nAma ane sthApanA nivRtti sugama che. zeSa kathana vAraNA mAphaka svabuddhithI kahevuM. yAvat prazasta bhAva nivRttino ahIM adhikAra che. have niMdA * temAM niMdavuM te niMdA, AtmAnI sAme ja potAnA AtmAnI kutsA karavI. te nAmAdi bhede cha prakAre che - * niryukti-1239-vivecana : nAma ane sthApanA niMdA sugama che. dravyAdi niMdAnuM kathana "vAraNA' mAphaka ja che. bhAvaniMdA A rIte * prazasta ane apazasta bhede. pazasta te saMyamAdi AcaraNa viSayaka ane prazasta te asaMyamAdi AcaraNa viSayaka. jemake - arere ! khoTuM karyuM, khoTuM karAvyuM, khoTAnI sAnumati ApI, vanadavathI jema vRkSanuM polANa baLe tema mAruM aMtara A dukRtyathI baLI rahela che. zeSa pUrvavatuM. have "gaha' gahaNA te gaha . para sAkSIe potAnI kutsA. te paNa nAmAdi bhedathI cha prakAre ja che. tethI kahe che - * niyukti-1240-vivecana :nAma ane sthApanA gaha sugama che. dravya gaha-tApasAdinI ja sva guru Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04, ni - 1240 109 108 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (bs). (PROOF-1) AlocanAdithI ke anupayukta samyagurdaSTi ke upayukta nilava AdinI gaheNA. yAvatuM ahIM prazasta gahano adhikAra che. have zuddhi, zodhavuM te zuddhi athatu vimalIkaraNa. te nAmAdi bhedathI cha prakAre, * niyukti-1241-vivecana : nAma ane sthApanA zuddhi sugama che. dravya zuddhi - tApasAdinI svagura pAse loyanA athavA anupayukta samadaSTi ke upayukta vihavanI vA ke suvaNAMdinI jaLa-kSArAdithI zuddhi. gazuddhi je kSetramAM kahevAya ke karAya athavA thojhanA kulikAdi zAstrAdi zAnuM uddharaNa. kALa zuddhi - jyAM zuddhi kahevAya ke karAya athavA zaMku Adi vaDe kALanI zuddhi karAya che. bhAvazuddhi be bhede * prazasta ane pazata. prazasta te jJAnAdinI. pazasta - azuddha chatAM krodhAdinuM vaimarA AdhAna athavA aughathI ja upayukta samyagRdRSTinI prazasta che, teno ahIM adhikAra che. AnI pratikramaNa paryAyatA spaSTa che. e rIte ATha pratikramaNa - payayo kahyA. have ziSyanA anugrahane mATe pratikamaNAdi padonA yathAkame daSTAMto batAvatA kahe che. * niyukti-1242-vivecana : (1) mArga, (2) prAsAda, (3) dugdhakAya, (4) viSabhojana - taLAva, (5) be kanyA, (6) patimArikA (9) vastra ane (8) aMgada. temAM pratikamaNamAM mArganuM daSTAMta che - jema eka sajAe nagara bahAra prAsAda karavAnI IcchAthI zobhana divase sUmo pADyA, rakSako nImyA ane kahyuM ke je koI ahIM praveze to tene mArI nAMkhavo. paNa jo te ja page pAcho cAlato sarakI jAya, to tene choDI devo. pachI te rakSakonA vyAkSipta citta kALahata be gAmaDIyA puruSo temAM pravezyA. te baMne bahu dUra gayA na hatA, temane rakSakoe joyA. khaNa vaDe pakaDIne kheMcyA. te baMnene kahyuM - re dAso! cAhIM kema pravezyA? te baMnemAM eka kAkadhRSTa bolyo - AmAM zo doSa che ema bolI Ama-tema doDavA lAgyo. tene tyAMja rakSakomo mArI nAMkhyo. bIjo karyo ane tyAM ja baMne page ubho rahIne bolyo - he svAmI! huM ajANatA ja pravezyo chuM mane mArazo nahIM tame jema kaho tema huM kasvA taiyAra chuM. teo bolyo - jo koI kamaNa karyo. vinA te ja page pAchA sarakI jAya, to mUkI devAya che. te DarIne parama prayatnathI te ja pagale pAcho pharI gayo. tene choDI devAyo. te A lokanA bhogono bhAgI thayo. bIjo bhraSTa thayo. A dravya pratikramaNa kahyuM. bhAvamAM dRSTAMtano upanaya kahe che - sAnA sthAne tIrthakara che. prAsAdane sthAne saMyamanI rakSA karavI joIe te AjJA che, te gAmaDIyAnA sthAne eka sAdhue AjJAne atikramI. te rAga-dveSa rakSako vaDe haNAyo. lAMbA kALa sudhI te saMsAramAM janma maraNone prApta karaze ane je koIpaNa rIte pramAdathI saMyamane pAmyA che, pachI temAMthI prati nivRtta thaIne pharI tema na karavA vaDe pratikramaNa kare che, te nivaNanA bhAgI thAya che. A pratikramaNamAM mArganuM dRSTAMta kahyuM. (2) have pratiyANAmAM prAsAdanuM dRSTAMta kahe che - eka nagaramAM dhanasamRddha vaNika hato. tene hamaNAMno banAvela ranano bharelo prAsAda hato. te tenI patnIne prAsAda soMpIne diguyAne mATe gayo. teNI zarIramAM Asakta hatI, maMDaLa-prasAdhanAdimAM rokAyelI rahetI, te prAsAdanuM avalokana karatI na hatI. tethI teno eka bhAga paDI gayo. teNI vicAre che - AnuM huM zuM karIza? anya koI divase pIpaLAno choDa thayo, paDI gayo. have AvuM zuM karIza ema vicArI choDa na kADhyo. tenA vadhavAthI prAsAda bhAMgI gayo. te vaNika pAcho Avyo. nAza pAmelo prAsAda joyo. teNIne gharanI bahAra kADhI mUDI. bIje prAsAda karAvyo. bIjI pabI lAvyo ane kahyuM - jo A prAsAda vinAza pAmaze tyAre tane nahIM choDuM ema kahIne diggayAgAne mATe gayo. teNI paNa te prAsAdane savaMdarathI traNa saMdhyAe avaloke che. je kaMI temAM kASThakarma, leyakarma, citrakama rAjyAdimAM jotI tene kaMIka ApI, lAvIne prAsAdamAM goThavatI. tethI te prAsAda tevo ja rahyo. - vaNike AvIne joyuM. khuza thaIne cAkhA gharanI svAminI banAvI. vipula bhoga samukha thayA. jyAre pUrvenI azana, vastrAdi rahita atyaMta du:khI thaI. A dravya paricaraNA. bhAvamAM daTAMta upanaya kahe che. vaNika sthAnIya AcArya, prAsAdane sthAne saMyama, pativaravuM te aAjJA che. eka sAdhu vaDe sAtA saunI bahulatAthI prativaraNa na karyuM. te vaNikanI patnI mAphaka saMsAramAM duHkhanuM bhAjana thaI. jeNe prativaraNa vaDe ajJAta saMyama prAsAda dharyo, te nivaNi sukha bhAgI thayo. (3) have pratikaraNAmAM duSpakAyanuM dRSTAMta kahe che - duSpakAya nAme dugdhaghaTakano kApotIno eka kuLaputra, tenI be baheno koI gAmamAM rahetA hatA. tene putrI janmI. te baMne bahenone putro thayA. baMne vaya prApta thatAM, te baMne paNa baheno eka sAthe ja tene vAvavA AvI. te bolyo ke baMne arthI che, be mAMthI kone priya karuM ? teNe baMne bahenone kahyuM jaIne putrone mokala, je khedajJa haze, tene mArI putrI ApIza. teNe te baMne yuvAnone ghaDA ApyA, kahyuM ke gokuLa jaIne dudha laI Avo. tene baMne kApotI [kAvaDa laIne gayA. te baMne dudhanA ghaDA bharI kAvaDa laIne pratinivRtta thayA [pAchA pharyo tyAM be mArgo hatA - (1) pharIne jato hato te sama hato. (2) kAjuka hato, paNa viSama ThuMThA, kAMTAdinI baddhatAvALo hato. be mAMthI eka putra bAju mArge cAlyo, tenA athaDAvAthI eka ghaDo bhAMgI gayA, tenA paDavAthI bIjo paNa bhAMgyo. te khAlI hAthe pAcho pharyo. mAmAnI pAse Avyo. bIjI bahenano putra sama mArgathI dhIme dhIme Avyo. tethI dudhanI kAvaDane akSata lAvI zakyo. tenA prati kuLaputra khuza thayo. bIjAne kahyuM ke - meM kahela na hatuM ke koNa jaldI ke moDo Avaze, meM mAtra ema kaheluM ke dudha laIne AvavuM. je dudha lAvyo, tene potAnI putrI paraNAvI. bIjA bhANejane kADhI mUkyo. cha dravya pariNAM kahI. bhAva pariharaNAmAM A daSTAMtano upanaya kahe che - kuLaputranA sthAne tIrthaMkaranI jJA, dudhanA sthAne cAstrinI avirAdhanA ane kanyAnA sthAne siddhinI prApti che. gokuLa sthAne mAnavabhava, cAsTiAmAM RjumArga jinakalpikono che, te bhagavaMto saMghayaNa ane dhRti saMpanna hoya che. dravya-kSetra-kALa-bhAva ApattimAM viSamatAmAM paNa utsargathI cAle che. vaka e sthavirakalpIno mArga che. te utsarga ane apavAdayukta che. viSama che je ayogya evo jinakalpanA mAni svIkAre che, te dudhanA ghaDAnA sthAne rahela cA>>i virAdhIne kanyA sthAne rahela siddhinA bhAgI na thAya. je vaLI gItArtha dravyoga-kALa Book33AL rajsaheb Adhay E:\Mahar Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4, ni * 1240 109 (55) (PROOF-1) bhAva ApattimAM yatanA vaDe varte che, te saMyama virAdhyA vinA siddhine pAme che. (4) have vAraNAmAM viSabhojana taLAvanuM dRSTAMta che - eka rAjAe pasainyane dUrathI AvatuM jANIne gAmamAM dudha, dahIM, bha, bhojaya AdimAM jhera bheLave che. je mIThA pANInA vAva ane taLAvAdi che temAM paNa, je vRkSo pupa ane phaLo yukta che. temAM paNa viSa bheLavI bhAgI gayo. bIjo rAjA Avyo. teNe badhuM viSabhAvita jANIne sainyamAM ghoSaNA karAvI ke je A bhaThya-bhojana karaze, taLAvAdinuM mIThuM pANI pIze, A vRkSanA puu-phaLa AdinA upabhoga karaze, te maraze. mATe A kSAra vALuM kaTuka dugadhI pANIno upabhoga karavo. jeTalAM A ghoSaNA sAMbhalIne aTakyA, te jIvyA, je na aTakyA [viramyA teo maryA. A dravya vAraNA. bhAva vAraNA - A dRSTAMtano upanaya levo. sajAne sthAne tIrthakare viSayukta rAjJa, pAna samAna viSayo che tema kahIne vAraNa karyuM. temAM jeo Asakta thAya che, teo ghaNAM janma-maraNone pAmaze. jeo temAM Asakta nahIM thAya, teo saMsAsto pAra pAmaze. (5) have nivRttimAM be kanyAmAM pahelAM kolika kanyAnuM daSTAMta kahe che - koI eka nagaramAM kolika hato. tenI zALAmAM dhUrto AvelA. temAM eka dhUrta madhura svarathI gAto hato. te kolikanI pugI tenI sAthe premamAM Asakta thaI. teNIne dhUrte kahyuM - ApaNe nAsI jaIe, jethI koI na jANe. te kanyA bolI - mArI sakhI rAjakavI che, tenI sAthe mAre saMketa che ke ApaNe baMne ekanI paLI thaIzuM. tethI huM rAjakanyA vinA chokalI na ApavuM. dhUta bolyo - rAjakanyAne paNa sAthe laI lo. teNIne kahyuM, teNIe hA pADI. savAramAM bhAgI chUTyA. tyAM koIka boluM - je kutsitA kaNikAra vRkSa vizeSo puSita thavA samartha nathI. jo nIcako kutsAmAM paNa azobhana kArya kare, to tAre zuM karavAnuM ? athati sajajanone Ama karavuM ucita nathI. A pramANe sAMbhaLIne rAjakanyA vicAre che - A cUta [Ama] vasaMtamAM upalabdha thAya, je karNikAra jevA caitya vRkSo pupita thAya te uttama puSikA thaIne zuM ? te adhikamAsa ghoSaNA na sAMbhaLI aho te sAruM kahyuM - jo kolikI AvuM kare to mAre zuM karavuM ? tethI rAjakanyA bolI ke huM rIno DAbalo bhUlI gaI, e pramANe chaLa karIne pAchI cAlI gaI athatuM pratinivRtta thaI. te divase sAmatarAjaputra rAjAne zaraNe Avelo hato. rAjAe tene A kanyA paraNAvI dIdhI. ISTa thayuM. teNe sasarA sAthe agra dAvAdane jItIne rAjya meLavyuM. rAjakanyA tenI mahAdevI thaI A dravya nivRtti kahI. bhAva nivRttimAM A dRSTAMtano upAya che - kAyAnA sthAne sAdhu che, pUrva te viSayomAM Asakata, gItane sthAne AyAya vaDe anuziSTa nivRtta te sugati pAmyA. bIjA kugati pAmyA. bIjuM daSTAMta dravya-bhAva nivRttimAM kahe che - eka gacchamAM eka taruNa grahaNadhAraNa samartha hato, tethI tene AcArya banAvela. koI divase te azubha karmanA udayathI dIkSA choDavAnA vicAre nIkaLI gayA. jatAM-jatAM gItane sAMbhaLyuM. teNe maMgala nimitte temAM upayoga mUkyo. temAM taraNa zUra yuvAno gIta gAtA hatAM * samartha paraNe pratijJAno nivahi karavo athavA raNabhUmimAM marI javuM, paNa asamAna lokonA ullApo sanna karavA nahIM ke je kULamAM jagyA che tyAre koI mahAtmA o saMvAda bolyo - lajjA e guNa samudranI mAtA che, jananInI jema Aryone ati zuddha hRdayathI anuvartamAna 110 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 che. ItyAdi - x - gItikAno bhAvArtha evo che ke - keTalAMka prApta thazavALA, svAmI vaDe samAnita, viratAthI raNamAM subhaTone prahAra karatA nAza pAme, koI svapakSanA vaMzanA Azrita khalanA pAme che. te sAMbhaLIne pratinivRtta thAya, ItyAdi - X -. gItikAno artha sAMbhaLIne te sAdhune ciMtA thaI. A pramANe saMgrAma sthAne pravajyA che, jo tenAthI parAbhUta thAya te asadaMza loko vaDe helanA pAme. A sAdhu pAcho Avela che. te pratinivRtta thayo, AlocanA - pratikamaNAdithI pAchA pharyA. (6) have niMdAmAM be kanyAmAM bIjI kanyA citrakArapugInuM dRSTAMta - eka nagaramAM rAjA hato. bIjA rAjAne citra sabhA che, mAre nathI ema jANIne mahA moTI citrasabhA karAvIne citrakAronA samUhane soMpI. teo citro karatA hatA. temAM eka citrakAranI putrI bhojana laIne Ave che. rAjA rAjamArge azva doDAvato jato hato. te DarIne nAsI gaI, koI rIte bacIne nIkaLI gaI. tyAre teno pitA paNa zarIra ciMtArthe gayelo. te kanyAe tyAM bhoMyataLIye raMgovaDe moranuM pIchuM banAvyuM. rAjA paNa tyAM ekalo pharato hato. citrakArapugI tyAM anya yitta rahelI hatI. rAjAnI tyAM rdaSTi gaI, morapIMchuM levA mATe teNe hAtha laMbAvyo. nakha bhaTakAtA duHkhI thayo. te vakhate citrakApunI hasIne bolI - traNa pAyA vaDe AnaMdaka na rahe jyAM sudhI cotho [pAyo zodhatA tame maLI gayA. rAjAe pUchyuM - kaI rIte? teNI bolI - huM pitA mATe bhojana lAvatI hatI tyAre eka puruSa rAjamArgamAM ghoDAne doDAvato Avato hato, tene eTalI bhAna nathI ke kyAreka koIkane mArI nAMkhaze. huM mArA puNathI jIvuM chuM, A eka pAyo. bIjo pAyo rAjA, teNe citrakAro pAse vikasabhA visAvI. temAM ekaika kuTuMbamAM ghaNAM citrakAro che, mArA pitA ekalA che. temAM paNa tene ja bhAga Apyo, trIjo pAyo mArA pitA, jyAre huM bhojana laIne AvuM chuM te ThaMDu thaI jaze. ema vicAryA vinA atyAre ja zarIra ciMtArthe jAya che. rAjA bolyo - huM cotho pAyo kaI rIte ? citrakArapugI bolI - badhAM paNa pahelA vicAre ke ahIM mora kyAMthI Ave ? kadAca AvI paNa jAya to paNa kyAMka najare to caDene? rAjA bolyo - sAcI vAta, te mUrkha che. rAjA gayo. pitAe jamI letA teNI ghera gaI. rAjAe teNI sAthe lagna karavA mAMgu mokalyuM. citrakAra bolyo - ame to daridra chIe. amArAthI rAjAnI saparivAra pUjA kaI rIte thAya ? rAjAe temanuM ghara dravyathI bharI dIdhuM. citrakAra putrI paraNIne rAjamArgamAM gaI. teNIe dAsIne zIkhavADyuM ke sajA suvA Ave tyAre tAre kahevuM che svAminI ! jyAM sudhI rAjA Ave tyAM sudhI kaMIka vAta kaho. mijA Avyo, te pramANe dAsI bolI.] bikara putrI kathA kahe che - eka kanyA hatI. chokasAthe traNa vara tene paraNavA AvyA. dAkSiNyathI mAtA-pitAe traNene ApI. te rakhe sarpa DesathI kanyA mRtyu pAmI. eka tenI sAthe baLI gayo. eke anazana karyuM. eke devane arAdhyo. deve tene saMjIvana maMtra Apyo. teNI jIvatI thaI. te traNe paNa upasthita thayA, kanyA kone ApavI? zuM ekane, be ke traNene ApavI zakya che? tyAre teNI bolI, have nidrA Ave che, kAle kahIza. te vAtanA kutUhalathI bIjI divase paNa rAjAe te rANIno ja vAro rAkhyo. rajsaheb\Adhayan-33\Book33ALL E:\Mal Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04, ni - 1240 111 112 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (56) F-1) oo . tyAre te dAsIe pharI pUchyuM - kanyA kone ApI ? citrakAra punI rANI bolI ke jeNe tene jIvADI, te teno pitA kahevAya, je sAthe jIvI gayo, te bhAI kahevAya. jeNe anazana karyuM tene kanyA pAya. ghasI bolI - bIjI vAta kaho. saNI bolI. eka rAjAnA sonIo bhoyarAmAM maNiratnathI karela udhota karIne Adara AbharaNo kare che. eke kahyuM - zuM veLA thaI ? eka bolyo - satra thaI. teNe kema jANayuM ? sUrya ke caMdra dekhAtA na hatA. teNI bolI uMgha Ave che, kAle vAta. bIje divase kahyuM, te ratAMdhaLo hato. dAsI bolI - bIjI vAta kaho. eka rAjAe be corane peTImAM purI samudramAM pheMkyA koIe te peTI joI, ughADI to manuSyo joyA. pUchyuM keTalA divasa pahelAM tamane pheMkelA eke kahyuM - Aje cotho divasa che. dAsI bolI - teNe kema jANyuM ? pharI bIje divase [rAtre kahyuM - tene cothAMtarIyo tAva Avato hato. dAsI bolI - koI bIjI vAta kaho. be zaukyo hatI, chokanI pAse rano hatA, teNI bIjI pacrIno vizvAsa karatI na hatI. jyAre paNa bahAra jAya ke Ave tyAre ghaDAmAM rAkhelAM rano jue. bIjI patnI A rahasya jANI gaI. rano laI lIdhA. pahelI patnIe jANuM ke ratno corAI gayA che. to tene joyA vinA kema khabara paDI? kAle vAta. bIje divase kahyuM ke - ghaDo kAcano hato. ghasI bolI - bIjI vAta kaho - eka sajAne cAra puruSa no hatA. te A pramANe - saimitika, rathakAra, sahayodhI ane vaidha. temAM koI ekane badale cArane ApI. kemake - kaLyA te rAjAne ati suMdara putrI hatI. teNInuM koI vidhAdhare haraNa karyuM. koI jANatuM na hatuM ke kyAM laI gayo. sajA bolyo - je kanyA lAve, tene huM teNI ApuM. pachI naimittika bolyo - amuka dizAmAM laI gayo che. kAra vaDe AkAzagamana ratha karAyo. cAre te rathamAM besI nIkaLyA. vidhAdharane sasayodhIe mArI nAMkhyo. teNe paNa maratA-matA pe'lI kanyAnuM mastaka chedI nAMkhyuM. paidhe saMjIvanI auSadhithI jIvita karI. ghera lAvyA. rAjAe cArene kanyA ApI. kanyA bolI - huM cArenI patnI kaI rIte thauM ? huM agnimAM pravezIza. je mArI sAthe agnimAM praveze, huM tenI thaIza. koNa pravezaze ? bIje divase ribe kahyuM - nimittake nimittabaLathI jANyuM ke A mAro nahIM, teNe sAthe agni praveza svIkAryo. kanyAe cittAnI nIce suraMga khodAvI. agni pragaTAvyo. baMne suraMga dvArA nIkaLI gayA. kanyA tene ApI. dAsI bolI - bIjI vAta kaho. saNI bolI - X - X - X *x - AvI AvI vAto karatA karatA roje roja sajA teNIno vAro ja sage sakhato, e pramANe cha mAsa gayA. tyAre zaukya rANIo te saNInA chidro zodhavA lAgI. te citrakAra putrI saNI oraDAmAM pravezI ekalI ja maNA vaone AgaLa karI potAnA AtmAne niMdatI ke - tuM mama yimakArapugI cho, ATaluM ja tArA pitAnuM che ane A je rAjayalakSmI che. bIjI uditodita kULamAM janmelI rAjakanyAo che, chatAM temane choDIne rAjA tane anuvarte che, to khoTo garva na karIza, e pramANe rojeroja bAraNA baMdha karIne kare che. bIjI rANIoe koI rIte te vAta jANI lIdhI. teo rAjAne page paDIne vijJapti kare che - A kArpaNa karanArI che, mArI nAMkhaze. teNI oraDAmAM pravezI kArpaNa kare che. rAjAe te joyuM ane sAMbhaLyuM. khuza thaI teNIne mahArANInI padavI ApI. A dravya niMdA. bhAvaniMdAmAM sAdhu vaDe AtmAne niMdavo joIe. he jI ! tAra vaDe saMsAramAM mamatA naka, tiryaya gatimAMthI koI rIte manuSyatva ane temAM samyakatva, jJAna, cAstri pAmyo. jenI kRpAthI sarva lokone mAnanIya ane pUjanIya thayo che. to garva karIza nahIM ke huM bahuzrutAdi chuM. (9) nahIM * dravya gahamiAM patimArikAnuM daSTAMta che. eka brAhmaNa adhyApaka hato. tenI patnI taraNa hatI. teNI vaizvadevane bali ApatA bolatI - huM kAgaDAthI karuM chuM. tethI upAdhyAye chabone niyukta karyA. roje roja dhanuSa grahaNa karIne rakSaNa karatAM tyAre teNI vaizvadevane balI karatI. temAM eka chatra vicAryuM ke - A mugdhA nathI ke kAgaDAthI bIve. teNI pratye zaMkAthI joto, tenI pAchaLa pharavA lAgyo. teNI narmadAnA sAmA kAMThe piMDAra hato tenAmAM Asakta hatI. koI divase teNI ghaDA vaDe narmadA nadI taratI piMDAranI pAse jatI hatI. core paNa lAdI utarI rahyA hatA. temAMnA eka yone zizu mAre pakaDyo. te bUmo pADavA lAgyo. taraNa strI bolI - tenI AMkha DhAMkI de, DhAMkI detA te corane choDI dIdho. taruNI bolI - kema kharAba kinArethI utaryo? te cha A badhuM joI-jANIne pAcho pharyo. teNI bIje divase bali kare che, te chAmano rakSaNano vAro hato. te bolyo - "divase kAgaDAthI bIve che, sarinAM narmadA tarI jAya che, tuM kharAba kinArAne jANe che ane AMkhanA chAdananI paNa tane khabara che." te taruNI bolI - zuM karuM? tArA jevA mArI IcchA karatA nathI. taruNIe te chamane pakaDyo, bola huM tane gamuM chuM. chama bolyo - huM upAdhyAya AgaLa kaI rIte rahI zakuM? taruNIe vicAryuM - jo huM A upAdhyAyane mArI nAMkhu, to A mAro pati thaze. upAdhyAyane mArIne, peTImAM padharAvIne aTavImAM pheMkI devA nIkaLI, koI baMtarIe tene khaMbhita karI dIdhI. teNI aTavImAM bhamavA lAgI. bhukhane sahana karI zakI nahIM. pachI te upAdhyAyanuM lohI tenI upara paDavA lAgyuM. loko helaNA kasvA lAgyA - A patimArikA jAya che. teNI paNa bolavA lAgI - patimArikAne bhikSA Apo. ema ghaNo kALa gayo. koI divase sAdhvInA page paDatAM mAthethI peTI paDI gaI. pachI dIkSA lIdhI. A pramANe duzca>>inI nahIM karavI joIe. (8) zuddhimAM vastra ane agada e be daSTAMto che. temAM vastradaSTAMta - rAjagRhImAM zreNika rAjA hato, teNe eka vastranI joDa dhobIne dhovA ApI. kaumudI mahotsava hato. teNe baMne patnIne ApyuM. zreNika ane abhaya baMne guptapaNe temAM cAlatA hatA. vastra joyuM. tAMbala vaDe tenA upara pIcakArI mArI. baMne A pAchI AvI tyAre dhobI . khIjaNo. pachI kSAra vaDe vastra zuddha karyuM. savAre AvIne vastro sajAne ApyA. rAjAe satya zuM che ? te pUchatA, dhobIe sAcI vAta kahI dIdhI. A dravya vizuddhi - e pramANe sAdhue paNa jaldIthI AcArya pAse AlocanA karavI joIe, tenAthI vizuddhi thAya che. | 'amada' je rIte namaskAramAM kahela che. e pramANe sAghue paNa niMdAne cagadanA atiyAra viSaya mujaba karavI joIe. A vizuddhi. ekArthaka zabdo kahyA. have rojeroja je zramaNe karavAnuM che, te mALInA dRSTAMtane heb\Adhayan-33\Book33AL rajsal E:\Mahar Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya4, niM - 1242 cittamAM dhArIne pratipAdana karatA kahe che - * niyukti-1243-vivecana : avalocana, Arlayana, vikaTIkaraNa, bhAvazodhI. AloyanA kare to ArAdhanA thAya, AlocanA na kare to bhajanA kahI. 113 jema koI nipuNa mAlAkAra, potAnA bagIcAmAM sadA baMne saMdhyAe avalokana kare che, zuM puSpo che ke nathI? joIne tenuM Aluyana arthAt grahaNa kare che. pachI vikaTIkaraNa arthAt vikasita, mukulita, ardha mukulita evA bhedathI vibhAga kare che. = zabdathI pachI graMthana kare che. pachI grAhako le che. pachI mALIne Icchita artha lAbha thAya che ane zuddhi te cittanA prasAda lakSaNarUpa che. viparItakArI mAlAkArane A lAbha na thAya. e pramANe sAdhu paNa upadhinI paDilehaNAdi vyApAra kare, uccArAdi bhUmi paDilehaNA karI, kAyotsarga sthAne sUtrAnuprekSA kare. gurunI samIpe rahIne daivasika AvazyakanA mukhavatrikAnI paDilehaNAdi karIne kAyotsargamAM avalokana kare che, pachI AluMcana-spaSTabuddhithI aparAdhagrahaNa kare, pachI vikaTIkaraNa - guru laghu aparAdha vibhAga kare. pachI graMthana kare. yathAkrame gurune nivedana kare. ema karato bhAvazuddhi upajAve - audayika bhAvathI kSAyopazamika prApti kare e pramANe AloyanAthI ArAdhanA thAya. AloyanA vinA kadAca ArAdhanA thAya, kdAya na thAya. te A rIte - AlocanA pariNata thaI samyak prakAre guru pAse jAya, paNa jo mArgamAM ja kALa karI jAya to ArAdhaka thAya. paNa jo tema na thAya ane Rddhi gArava, bahuzrutanA madathI je duzcaritra gurune na kahe, te ArAdhaka na thAya. e rIte AloyanAdi prakArathI ubhayakALa niyamathI ja pahelA ane chellI tIrthaMkaranA tIrthamAM sAtiyAra ke niratiyAra sAdhuo zuddhi karavI. madhyama tIrthaMkaranA tIrthamAM evuM nathI. atiyAravALA ja zuddhi kare. niyukti-1244-vivecana : pahelAM ane chellA tIrthaMkarano sapratikramaNa dharma che, madhyama bAvIza jinomAM kAraNe pratikramaNa hoya che. pahelA-chellAmAM sAdhuone IryApatha jatAM, uccArAdi vivekamAM, ubhayakALe aparAdha thAya ke na thAya, niyamathI pratikramaNa karavuM joIe. kemake zaThatva ane pramAdanI bahulatA che. ajitAdi tIrthaMkaranA sAdhune azaThatva ane pramAdarahitatvane lIdhe aparAdha utpanna thAya tyAre ja pratikramaNa hoya che. * niyukti-1245-vivecana : je sAdhu je pUrvANa Adi kALamAM prApta prANAtipAtAdimAM tyAre ja, te sthAnanuM, ekalA ja athavA gurunI sanmukha madhyama jinanA sAdhuo pratikramaNa kare [zaMkA] pratikramaNamAM A bheda kema? ke bIjA paNa bheda che? hA, bheda che. te kahe che - * niyukti-1246-vivecana : madhyamanA bAvIza tIrthaMkaro sAmAyika saMyama upadeze che. jyAre sAmAyika uccarAve, tyAre ja vratomAM sthApe che. chedopasthApanika bhagavaMta RSabha ane bhagavaMta vIramAM che arthAt pahelA ane chellA tIrthaMkaranA tIrthamAM prajyA mAtrathI sAmAyika saMyata thAya che, jyAM sudhI te zAstra parijJAne jANe, e pramANe pUrve hatuM. have cha jIva nikAyano bodha thAya tyAM sudhI che, pachI sUtra ane arthathI samyak aparAdha sthAnone jANe tyAre vratomAM sthApe che. e niraticAramAM, sAtiyAramAM mULa sthAnane prAptane paNa upasthApanA kare che. - 4 - 4 - have 33/8 (c) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 114 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 je 'sapratikramaNa dharma' kahyo, te pratikramaNane daivasikAdi bhedathI nirUpe che * niyukti-1247-vivecana : pratikramaNa daivasika ane rAtrika te Itvarika ane yAvatkathika che. pAkSika, cAturmAsika ane saMvatsarika uttamArthane mATe che. daivasika-divasa saMbaMdhI Adi Itvara - alpakAlika te divasa Adi saMbaMdhI ja, yAvatkathika - vratAdi rUpa cAvajIvika. pAkSika - pakSa atiyArathI nivRtta. [zaMkA] AtmAnI daivasika zuddhi karyA pachI pAkSikAdi zA mATe? [samAdhAna] ahIM gRhanuM dRSTAMta che - jema gharanI pratidivasa zuddhi karAyA chatAM paNa pakSanI saMdhimAM savizeSa zodhita karAya che, te pramANe ahIM paNa jANavuM joIe. e pramANe cAturmAsika ane sAMvatsarika paNa jANavuM uttamArtha - bhakta pratyAkhyAnamAM pratikramaNa thAya che. have yAvatkathika pratikramaNa kahe che - * niyukti--1248-vivecana : pAMca mahAvrata - prANAtipAtAdi nivRttirUpa. upalakSaNathI rAtribhojana nivRttirUpa chaThThuM. pahelAM ane chellA tIrthaMkaranA tIrthamAM che. 'cAturyama' - nivRtti dharma ja ane bhakta parijJA, = zabdathI iMginImaraNa Adi pahelA ane chellA tathA madhyanA bAvIze tIrthaMkaromAM yAvatkathika hoya che. A yAvatkathika aneka bheda bhinna pratipAdita che. Itvakathika paNa daivasikAdi bhede pratipAdita ja che. pharI Itvarane jaNAvatAM kahe che - * niyukti-1249-vivecana : mUtra, mULa, baLakhAM, nAkano mela A badhAMnA tyAgamAM sAmAnyathI pratikramaNa hoya che. temAM vizeSa A - maLa ane mUtrane vosirAvIne IryA pratikrame che. mAtrakamAM vyutsarjana kare to na pratikrame, paNa je sAdhu mAtrakane paraThave che, te niyamathI pratikame ja che. baLakhAM ke nAkanA mela Adino tyAga kare temAM mityAduSkRta Ape che. Abhoga arthAt jANatAM, aNAbhoga-ajANatA, sahasAkaraNamAM pratikramaNa. paDilehI ke pramArjIne, bhojana-pAna vosirAvIne, vasatinA kacarAdino tyAga karatAM niyamathI sAdhu pratikramaNa kare. so hAthathI AvIne ke jaIne, muhUrta mAtra jyAM rahe, mArgamAM jatA, nadI utaratAM pratikramaNa kare. pratikramaNa dvAra kahyuM. have pratikrAMtavyane kahe che te odhathI pAMca bhede che - * niyukti-1250,1251-vivecana : mithyAtvanuM pratikramaNa, asaMyamanuM pratikramaNa, kaSAyo ane prazasta yogonuM pratikramaNa, caturvidha saMsAranuM pratikramaNa anukrame hoya che. bhAva pratikramaNa trividha trividhe jANavuM. ahIM mithyAtva - mithyAtva mohanIya karmanA pudgala yukta Atma pariNAma vizeSa. arthAt je Abhoga, anAbhoga ane sahasAtkArathI mithyAtvamAM javuM tenuM pratikramaNa. asaMyama viSaya pratikramaNa, gavama - prANAtipAtAdi lakSaNa. vAva - krodha Adi cAranuM pratikramaNa, azobhana evA mana, vacanaka, kAya svarUpa yogonuM pratikramaNa. saMsaravuM te saMsAra - tiryaMca, nAka, manuSya, deva bhavanA anubhavavA rUpa tenuM pratikramaNa. nAkAyunA je hetuo mahAraMbhAdi che, teno AbhogathI, anAbhogathI ke sahasAtkArathI je vartavuM ke anyathA prarUpaNA, tenuM pratikramaNa A pramANe tiryaMya, manuSya ane devamAM paNa jANavuM. vizeSa e ke manuSya ane devamAM zubha hetuo vaDe, mAyAdinA Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya4, ni - 1250,1251 115 anAsevana rUpathI, AzaMsA rahitapaNe adhvarganA abhilASA vaDe pratikramaNa na hoya. bhAva pratikramaNa vaLI trividha trividhe jANavuM. - 4 - je mithyAtva AdimAM na jAya, na javA de, na anumode ane je mana-vacana-kAyAthI kahela che, te bhAva pratikramaNa che. manathI paNa na vicAre ke - zAkyAdi dharma sAro che, vayanathI bole nahIM. kAyAthI teonI sAthe nizcayojana saMsarga na kare. manathI ciMtave paNa nahIM. A caraNakAdi kevA hoya ? vacanathI paNa na pravartAva. kAyA vaDe te caNakAdine kaMI Ape nahIM. koI 'caNaka' Adi hoya to tenuM anumodana paNa na kare. A pramANe asaMyamAdimAM vyAkhyA karavI. ahIM mithyAtvAdi viSayaka bhAva pratikramaNa kahyuM. A bhavanuM mULa kaSAyo che. tethI kahe che - anigRhita krodha ane mAna tatA vadhatA evA mAyA ane lobha A sAre kaSAyo punarbhavanA mULane siMcave che. have kaSAya pratikramaNanuM ja udAharaNa kahe che - koIka be saMyata [sAdhu] saMketa karIne devaloke gayA, A tarapha eka nagaramAM eka zreSThInI patnIe putra nimitte nAgadevatAnA upavAsa karyAM. nAgadevIe kahyuM ke - tane devalokathI AvIne putra thaze. tyAMthI eka deva cyavIne tene putra thayo. tenuM 'nAgadatta' evuM nAma karyuM. te 72-kaLAmAM vizArada thayo. tene gAMdharva ati priya hovAthI gaMdharvanAgadatta kahe che. pachI te mitrajAparivArAdinuM sukha anubhave che. tene mitra deve ghaNo bodha karyo, paNa te bodha pAmato ja nathI. tyAre te deva avyakta liMgathI A na jANe tema pravrujita karu, ema vicArI tenI pAse rajoharaNAdi upakaraNa na hatA. hAthamAM cAra sarpono karaMDIyo laIne te udhAnikAnI kaMIka nIkaTathI pasAra thAya che. tenA mitroe kahyuM ke A sarpAkrIDaka che. nAgadatte tenI pAse jaI pUchyuM - AmAM zuM che ? deva bolyo sarpo che. gaMdharvanAgadatta bolyo - ApaNe sarvo vaDe ramIe, tuM mArA sarpa ramADa, huM tArA sarpane ramADuM. deva tenI sAthe ramavA lAgyo. nAgadatta sarpo karaDavA chatAM deva na maryo. gaMdharva nAgadatta IrSyAthI bolyo - huM paNa tArA sarpo sAthe ramIza. deve kahyuM - tuM marI jaIza jo A nAga karaDaze. manAI karavA chatAM na mAnyo tyAre deve maMDalane AlekhIne cAre dizAmAM karaMDIyA sthApyA. pachI sarve svajana, mitra, parijanone bhegA karIne temanI sAme A pramANe kahyuM - * niyukti-1252-vivecana : gaMdharva nAgadatta sarpo sAthe ramavAne Icche che, A sarve jo koI prakAre tene karaDe, to temAM tamAre mane doSa na Apavo. je rIte cAre dizAmAM sthApita sarponuM mAhAtmya je kahyuM. te pratipAdana kare che - * niyukti-1253-vivecana : turaMtanA ugelA sUrya jevA nayanavALo arthAt ktA, vidhut latA samAna caMcaLa agrajIbha vALo, ghora, pradhAna viSayukta dADhA vALo, ulkAnI jema prajvalita roSavALo je che te - * niyukti-1254-vivecana : je sarpa vaDe manuSyane DasAya te kaMIja kRta ke akRtane jANato nathI, A (89) (PROOF-1) E:\Maharajsaheb\Adhayan-33\Book33A\ 116 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 karaMDakamAM aEzyamAna evuM mRtyu varte che, mRtyuno hetu hovAthI mRtyu kahyuM. AvuM che, to tuM kaI rIte pradhAna sarpane pakaDIza? A krodha sarpa che. saMyojanA svabuddhithI karavI. - X - * niyukti-1255-vivecana : meru giri jevo uMco - tenA sadaMza, ATha phaNAvALo - jAti, kuLa, rUpa, baLa, lAbha, buddhi ItyAdi ATha tattvathI yama - mRtyunA heturUpa, te yamane lAve te yamalA - be jIbhovALo, dakSiNa dizAmAM karaMDIyAmAM rahelo A sarpa che - 4 - mAnamAM pravRtta. mAnanA hetubhUta che. * niyukti-1256-vivecana : jo uparokta sarpathI DasAya, to te manuSya stabdha thaI Indrane paNa tuccha gaNe che. A meru parvata jevA mahAnAgane tuM kaI rIte grahaNa karIza. A mAna sarpa che. * niyukti-1257-vivecana : jenI gati mRddhI ane smItA che tevI [-lIsI layaka] gati vALI, svastika laMchanathI aMti phaNA-patAkA vALI mAyArUpI nAgaNa, nivRti - AMtara vikAra, kapaTaveza parAvartAdi bAhyA ane A baMne vaDe paMcanAmAM kuzala [evI mAyA nAgaNI] * niyukti-1258-vivecana : ukta prakAranI raudra nAgaNI che. tuM sarpa grahaNa zIla, auSadhi balarahita ane akSa che. jyAre te nAgaNI cirasaMcita viSavALI ane gahana vanamAM vasanArI che. * niyukti-1259-vivecana : teNInA DasyA pachI tAro vinipAta thaze. alpa auSadhi baLa vALo evo tuM tArI potAnI cikitsA karI zakaze nahIM. * niyukti-1260-vivecana : badhAMne abhibhava karanAra, badhe anivAhitapaNe hovAthI mahAlaya, pUrNa puSkarAvartanI jema nirdoSa jeno che tevo, karaMDIyAmAM uttara pArzvamAM rahelo, tethI ja sarvottara evo lobha, lobhanA hetubhUtapaNe vyAvarte che tevo nAga che. * niyukti-1261-vivecana -- je manuSyane te nAga Dase che, te svayaMbhUramaNa mAphaka duSThura che, badhAM vyasanono rAjamArga che, tene tuM kaI rIte grahaNa karIza. kemake te pradhAna sarpa che. - A lobha sarpa kahyo. * niyukti-1262-vivecana : A te cAre pApasauM che - krodha, mAna, mAyA, lobha. jenA vaDe sadA saMtapta tAvanI mAphaka bhuvana bhavajaladhimAM ukaLe che. niyukti-1263-vivecana : - je A cAra AzIvizva sarpo vaDe karaDAya che, te avaza thaIne narakamAM paDanAro thAya che, tene koI AlaMbana rahetuM nathI ke jethI naskamAM na paDe. A pramANe jANIne AnAthI mukta rahevuM. te nAgadattane karaDyA, paDI gayo ane marI gayo. pachI deva kahe che - rokavA chatAM vAM rokAyo. pUrve kahela tenA mitro-vaidhoe auSadha ApyuM. paNa kaMIja guma karato nathI, pachI tenA svajano page paDyA - "Ane jIvADo." deva bolyo - A pramANe Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4, ni - 1263 113 118 Avazyaka-mUlasaNa saTIka anuvAda/3 huM paNa sarpo vaDe khavAyo hato. have je AvA prakAranI carIne pADe to jIvato thAya. jo nahIM pALe to jIvato thayA pachI paNa pharI marI jaze. te carIne havenI gAthAmAM kahe che - * niyukti-1264-vivecana : A pramANe huM paNa cAra AzIviSa dhorapapa sarSothI karaDAyo hato. viSano nAza karavAne mATe huM vividha prakAre upavAsa, chake, ama Adi tapakriyAne sevuM che. * niyukti-1265-vivecana : huM parvato, kAnana, mazAna, vyagRha ane vRkSanA mULone sevuM chuM. pApasarpono huM kSaNa mAtra paNa vizvAsa karato nathI. ahIM zaila-parvata kAnanaCravatI vano. * niyukti-1266-vivecana : ati AhAra huM saheto nathI, alapasnigdha bhojana mane maLe evuM paNa nathI, kemake ati snigdha kavi pracUra zabdAdi viSayone udIre che. tethI jeTalAmAM saMyama yAtrA cAle, teTalo ja AhAra karuM chuM. vaLI te paNa prakAma AhAra karato nathI. * niyukti-1267-vivecana : prAyaH cAkRta hAra ke vigaI hita AhArathI huM rahuM chuM je kaMI zobhana ke azobhana odanAdi karAyelA AhAra hoya, ucchita dhama-tajavA yogya hoya, tevA sAtha AhArathI nivahi karuM chuM. e pramANe kiyAyukta ane kiyAMtaranA yogathI guNo dazavi che - * niyukti-1268-vivecana : alpa AhAra, 5 bolavuM ane je A5 nidrAvALo hoya, alpa upAdhi ane upakaraNa hoya, tene devo paNa praNAma kare che. A pramANe jo nAgadatta vayanone pALe to ubho thaze. kahe che - A pramANe jIve to paNa sAruM ja che. pachI te pUrvAbhimukha rahIne kriyAne prayojavAnI IcchAthI deva bole che - - niryukti-1269-vivecana : siddhone namaskAra karIne saMsArasthane je mA vaidho che - tevA kevali, caudapUrva Adine namaskAra karIne huM sarva viSa nivAriNI daMDakriyA vidhAne kahIza. te A che A mahAtmAne sarva prANAtipAta, asatya vacana, adatAdAna, brahma ane parigrahanA pratyAkhyAna thAya che - svAhA.. A pramANe kahevAthI nAgadatta ubho thayo, mAtA-pitAe tene badhI vAta karI, nAgadattane zradhdhAna thaI, pAcho doDyo, paDI gayo. pharI paNa deve te pramANe ja ubho karyo, pharI nAgadatta doDayo, pharI paDyo. bIjI vakhate deve tene viSamukta karavAnI nI pADI dIdhI. devane vinavaNI karI pharI nAgadattane ubho karatAM teNe badhuM kabUla karyuM. mAtA-pitAne pUrIne te devanI sAthe cAlyo. koI vanakhaMDamAM pUrvabhavo kahyo. tyAre te bodha pAmyo ane pratyekabuddha thayo. deva paNa pAcho gayo. e pramANe nAgadatte te kaSAyone jANIne zarIrarUpa karaMDIyAmAM nAMkhI dIdhA ane kyAMya saMcaravA dIdhA nahIM. e pramANe te audayika bhAvene na karavAne mATe amyusthita thayo. pratikramaNa thayuM. lAMbo zramaNaparyAya pALIne siddha thayo. e bhAva pratikramaNa. kayA nimitte vAraMvAra pratikamaNa karavuM joIe ? jema madhyanA tIrthakaranA tIrthamAM sAdhu che. tenI mAphaka kema kArya paDatAM pratikramaNa karatAM nathI. AcAryae kahyuM ke - ahIM vaidhanuM dRSTAMta che - eka rAjAne teno putra ati priya hato. teNe vicAryuM ke - Ane roga na thAo. te mATe kaMIka karu. teNe vedho bolAvyA - mArA putranI cikitsA karo ke jethI nIrogI rahe teo bolyA : cikitsA karIzuM. rAjAe pUchyuM - tamArA yogo kevA che ? eka bolyo - jo roga haze to zAMta thaze, jo roga nahIM hoya to nukasAna karaze. bIjo vaidha bolyo - jo roga haze to upazAMta thaze, jo nahIM hoya to guNa ke doSa kaMI karaze nahIM, bIjo bolyo - jo roga haze to upazAMta thaze ane nahIM hoya to varNa, rUpa, yauvana ane lAvaNyapaNe pariNamaze. trIjA vaidhane rAjAe AjJA ApI, auSadhopacAra karyo. e pramANe A pratikamaNa paNa jo doSa hoya to vizuddhi kare che, jo na hoya to zuddha cAstri zuddhatara thAya che. prasaMgathI pratikramaNa karyuM. dhe adhyayana zabdArthe kahevo joIe, paNa te bIje kahela hovAthI ahIM kahetA nathI. nAma niSpanna nikSepa puro thayo, have sUkAlApaka nikSepano avasara che, te sUga hoya to thAya. * x - te sUtra A pramANe che - * sUtra-11 - karemi bhaMte: X - X - X - sAvava vosirAmi. * vivecana-11 - adhikRta sUtranI vyAkhyA ane lakSaNa yojanA sAmAyikavatu jANavI. A svasthAne ja sAmAyika adhyayanamAM kahevAyela sUtra che, pharI ahIM zA mATe kaho cho ? punarapti doSa na lAge ? pratirodha karelanuM sevana samabhAvastha vaDe ja pratikramavuM joIe, tema jaNAvavA mATe che athavA jema viSaghAtArthe maMtrapada pharI bolavAmAM doSa nathI, tema raga rUpI viSa vaDe haNAyelAne punarukti duSTa che. rAga viSathI haNAyelAne je kAraNe maMgalapUrva pratikramavuM joIe te kAraNe sUtrakAra maMgalane kahe che - * sUjha-12 : cAra padArtho maMgalarUpa che - arihaMta maMgala che, siddho maMgala che, sAdhu maMgala che, kevali prajJapta dharma maMgala che. * vivecana-12 : maMgala zabda pUrve kahela che. kayA cAra padArtho maMgala che? te batAvatA kahe che - arihaMta Adi. (1) azoka Adi ATha mahA prAtihAryAdi rUpa pUjAne yogya hovAthI arahaMta, te arahaMta maMgala che. (2) kamane bALI nAMkhavAthI siddha thayelA, te siddho maMgala che. (3) nirvANa sAdhaka yogone sAdhe che, mATe sAdhu, te maMgala che. sAdhunA grahaNathI AcArya, upAdhyAya grahaNa karelA ja jANavA. (4) dhAraNa kare te dharma, jenAmAM kevaLajJAna vidhamAna che te kevalI-sarvajJa, temanA vaDe prarUpita evo je zrata ane cAritra dharma, te maMgala che. AnA vaDe kapilAdinA dharmano vyavaccheda jANavo. arahaMta AdinI maMgalatA temanAthI ja hita maMgalathI sukhanI prApti che. tethI Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya4/12 ni - 1269 ja tenuM lokottamatva kahe che * sUtra-13 : lokamAM cAra uttama che - sAdhu lokotama che, kevali prApta * vivecana-13 : 119 arihaMta lokottama che, siddho lokottama che, dharma lokottama che. athavA ahaMtAdinI maMgalatA kaI rIte che ? lokotamapaNAthI, tethI kahe che - anaMtarokta ke kahevAnAra A cAra bhAvalokamAM uttama-pradhAna che. A koNa ? te batAve che - arahaMta ItyAdi. arahaMta - pUrve zabdArtha kahela che. te bhAvalokamAM uttama che. kahyuM che - ahaMto bhAvalokamAM uttama kahyA che. kemake temanI sarva prakRti prazasta che. anubhAvane AzrIne vedanIya, Ayu, nAma ane gotrano bhAva audayikamAM niyamathI uttama hoya che. e pramANe ja uttara prakRtti vizeSa thakI paNa tenuM vaiziSTya-uttamatva jANavuM, te A rIte - sAtA, manuSyAyu, be nAma prakRti sama ne prazasta che, manuSya gati, paMcendriya jAti, audArika - taijasa-kAryaNa zarIra, audArika aMgopAMga, samacaturasa, saMsthAna, vajraRSabhanArAya saMghayaNa, varNa-sa-gaMdha-sparza, agurulaghu, upaghAta, parAghAta, zvAsocchvAsa, vihAyogati prazasta che. trasa, bAdara, paryAptaka, pratyeka sthira ane asthira, zubha udhota, zubha svara, Adeya nAma ane yazokIrti, nirmANa ane tIrthaMkaranAma karyA. pachI uccagotra, cotrIza audayika bhAvothI te uttama, pradhAna ane ananyatulya thAya che. aupazamika bhAva arahaMtane vidhamAna hoto nathI. kSAyika bhAvamAM vaLI benA AvaraNa hoya che. tathA moha ane aMtarAya karma. e cAranA saMpUrNa kSayathI AnI pratIti thAya che. kSAyika bhAvamAM teo lokamAM uttama che, te nizce vAta che. sAMnipAtika ane audayika bhAvamAM je pUrve kahyA. arahaMtonA je kSAyika bhAvo kahyA che. tenA sadA yogathI sAMnipAtika bhAva niSpanna thAya che. tenAthI paNa bhAvalokanI uttamatA niyamathI hoya che. siddhonuM lokotamapaNuM te kSetralokanI uttamatAthI che. sarve karma prakRti rahitatAthI je kSAyika bhAva thAya che, tenA kAraNe paNa tenI uttamatA che. sAdhuonI lokottamatA te jinendroe darzana, jJAna, cAstri rUpa bhAvalokathI kahelI che. temAM sAdhu zabda pUrve kahelo che. darzanAdi traya bhAvalokanI uttamatAthI lokottama kahyA che. kevali prarUpita dharma pUrve kahyo che - te kSAyopazamika, aupazamika, kSAyika bhAvalokamAM uttama hovAthI lokottama kahyo che tathA kahyuM che ke dharma te zruta ane cAstri, te baMne paNa lokottama jANavo. je kAraNathI lokotama che, te kAraNe zaraNya che. tethI kahe che - cAra zaraNA aMgIkAra karuM chuM athavA kaI rIte lokotamatva che? AzrayaNIyapaNAthI. have te 120 AzrayaNIyatva kahe che sUtra-14 : huM cAra zaraNA AMgIkAra karuM chuM. huM arihaMtanuM zaraNa svIkAruM chuM. siddhanuM zaraNuM svIkAruM chuM, sAdhunuM zaraNuM svIkAruM chuM ane kevali bhagavaMte prarUpita dharmanuM zaraNu svIkAruM chuM. * vivecana-14 : Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 saMsAranA bhayathI rakSaNane mATe cAra zaraNA svIkAruM chuM - cAranA Azraye jau chuM. bheda vaDe tene darzAvatA kahe che - arahaMtanuM zaraNuM svIkAruM chuM. sAMsArika duHkhathI rakSaNa mATe arahaMtanA Azraye jAu chuM arthAt temanI bhakti karuM chuM. e pramANe siddhAdinuM zaraNuM svIkAruM chuM. A rIte maMgalopacAra karyo. have pratikramaNa sUtra kahe che - * sUtra-15 : huM divasa saMbaMdhI aticAronuM pratikramaNa karavAne IcchuM chuM. (A aticAra sevana) kAyAthI, vacanathI, manathI karela hoya. - * utsUtrabhASaNa ke unmArga sevanathI (hoya.) - akalpya ke akaraNIyathI (thayela hoya) - dudhvani ke duSTa ciMtavanathI (thayela hoya) - anAcArathI, anicchanIyathI, azramaprAyogyathI hoya. jJAna, darzana ke cAritra - zruta ane sAmAyikamAM hoya. - - traNa gupti, cAra kaSAya, pAMca mahAvrata, cha jIvanikAya, sAta pinkeSaNA, ATha pravacanamAyA, nava hAcarya gupti, dasa prakAre zramaNa dharma [te-te viSayamAM pAlana-pAlanathI thayela hoya] sAdhuonA sAmAcArIrUpa kartavyomAM pramAda karavAthI je-je khaMDaNA-virAdhanA thaI hoya, mAruM te pApa mithyA thAo. * vivecana-15 : IcchAmi pratikraminuM ItyAdi pado kahevA. have padArtha kahe che - kRmi - huM Icchu chuM, abhilASA karuM chuM. paDikkamiuM - nivartavAne, pratikramaNa karavAne. konuM? aticAronuM me - potAne mATe A nirdeza che. divasathI thayela ke divasa pariNAma tedaivasika. aticaraNa te aticAra arthAt atikrama. mRta - AnA vaDe kriyAkALa kahyo. 'micchAmivuptakam' - AnA vaDe niSThAkALa kahyo. vaLI A aticAra upAdhibhedathI aneka prakAre che - kAyA-zarIra vaDe thayela te kAyika arthAt kAyakRta. vAcA vaDe nivRtta te vAyika - vAta. manathI nivRtta te mAnasika. utsUtra eTale sUtramAM na kahela. mArga - kSAyopazamika bhAva utpArga - kSAyopasamika bhAvanA tyAgathI audayika bhAva saMkrama. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/15 ni -1269 127 kAnIya samAna te kalA, vidhi, AcAra. kalaya - caraNa, karaNa vyApAra, na kale tevuM te alaya. vArayva - sAmAnyathI kartavya, na karavA yogya - te cAkaraNIya. ahIM hetu-hetuman bhAva che. je kAraNe usUtra che, tethI ja unmArga che, ItyAdi. ahIM sudhI kAyika ane vAcika kahyA. have mAnasika aticAra kahe che - duSTa dhyAta te durthAta-ekAgra cite Ad raudra lakSaNarUpa. duSTa viciMtita - calacittAthI azubha. je kAraNe AvA svarUpe che, te kAraNe zramaNa prAyogya che, tethI anAcAra che. AcaravA yogya te AcAra, na AcAra te anAcAra - sAdhune anAyamIya je kAraNe sAdhune anAvaraNIya che, tethI ja anezvya che - kiMcit paNa mana vaDe prArcanIya nathI. A aticAra kayA viSayanA che ? te kahe che - jJAna, darzana, cAstri viSayaka che. have bhedathI kahe che :- zrata viSayaka - mati Adi jJAnopalakSaNa. tenAthI viparIta prarUpaNA te akAla svAdhyAyAdi aticAra. sAmAyika viSayaka - sAmAyikanA grahaNathI samyakatva sAmAyika ane cAstri sAmAyika levuM. temAM samyakatva sAmAyika atisAra te zaMkA Adi. cAritra sAmAyika atiyAra bhedathI kahe che - traNa guptinA, temAM praticAra - apavicArarUpa guptio che. cAra kaSAyonuM - krodha, mAna, mAyA, lobharUpa. pAMca mahAvatonuM * prANAtipAtAdithI nivartavA rUA. cha javanikAya - pRthvIkAyikAdinA, sAta piSaNA A rIte - asaMskRSTa hAtha ane paga vaDe vicAravI. na kharaDAyelA hAtha ane na kharaDAyelA pAtrathI grahaNa karavuM, te pahelI piDaeNSaNA. saMsRthva-kharaDAyela vaDe vicAratA - kharaDAyela hAtha ane kharaDAyela paNa. e pramANe grahaNa kare te bIjI. alAlepA arthAtu nirlepapRthak Adi grahaNa karatA cothI piDaeNSaNA. avagRhItA - bhojanakALamAM zarAvalAdimAM kaDhAyeluM ja bhojana hoya to levuM, te pAMcamI. pragRhItA - bhojana veLAe devAne agrudhata thayelA hAtha Adi vaDe ja pragRhIta je bhojana ke khAto hoya te svahastAdithI Ape to grahaNa karavuM te chaThThI piOSaNA. ujhitadhama - je pheMkI devAne yogya bhojana hoya, jene bIjA dvipadAdi paNa Icche nahIM, tevA ardha vyaktane grahaNa karavuM tema dhArIne le te sAtamI. A sAta bheda saMkSepathI kahyA. vistAra bIjethI jANavo. keTalAMka sAta pArNapaNA paNa kahe che, te paNa A pramANe ja che. vizeSa e ke cothI pAraiSaNAmAM bheda che, temAM osAmaNa ane kAMjI Adine nirlepa jANavA. ATha pravacana mAtAmAM traNa gupti ane pAMca samiti Ave. temAM pravIcAraavIcArarUpa gutio che ane samIti pravIcArarUpa che. tethI kahevAya che ke - samita niyamA gupta hoya, guptamAM samitava bhajanAo hoya che. kuzala vayanane bolato je vayanagupta che te samita paNa hoya che. nava brahmacarya guptinuM svarUpa AgaLa kahIzuM. 1rara Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 daza prakAre zramaNa - sAdhu dharma, kSAMti Adi, te AgaLa kahIMzuM. A gupti AdimAM je zramaNonA yogo - vyApAronA samyaka pratisevana, zraddhA ane prarUpaNA lakSaNonuM je khaMDana-dezathI bhaMga ane je virAdhanA - saMpUrNa bhaMga - x - te khaMDaNA, virAdhanA dvArA Avela cAstrinA aticAranuM ane A jJAnAdi gocara daivasika aticAranuM, ahIM sudhI kriyAkALa kahyo. tenuM ja "micchA mi dukkaDa' AnA dvArA niSThAkALa kahyo. miccha - huM A dukRt - akartavyanuM pratikramaNa karuM chuM. ahIM A sUNa parzikA gAthA kahI che - * niryukti-1231-vivecana : pratiSedha kareluM karavuM, kIdheluM na karavuM, azraddhA karI, viparIta prarUpaNA karI [. cAra kAraNe] pratikamaNa hoya. - - nivArIta evA akAla svAdhyAyAdinA atiyAronuM sevana kare to pratikramaNa karavuM joIe. pratikamaNa - pAchA khasavuM te. - AsevanIya evA kAle svAdhyAyAdine na karavA - anAsevana kare, to tenuM pratikamaNa. kevali prarUpita padArthonI zraddhA kare to parikramaNa. viparIta prarUpaNA eTale avyathA padArtha kathanamAM pratikamaNa. A gAthA vaDe yathAyoge badhAM sUtrone anusaravA joI. te A rIte - sAmAyika sUtramAM pratiSedha karAyelA rAga ane dveSa, te baMnenA karavA te kRrtha, teno nigraha - tenuM na karavuM, sAmAyika cho mokSanuM kAraNa che. temAM zraddhA. samabhAva rUpa sAmAyika che evI viparIta prarUpaNAmAM pratikamaNa karavuM joIe. e pramANe maMgalAdi sUtromAM paNa yojanA karavI. cAre maMgalano ahIM pratiSedha karavo ane maMgalano adhyavasAya karavo ItyAdi prakAre. e rIte oLathI aticAronuM pratikramaNa karyuM. have A ja vAta vibhAgathI kahe che, temAM gamanAgamananA atiyAranuM sUtra - * sUtra-16 : huM aiyapithikI pratikramavAne IcchuM chuM. gamanAgamana kriyA daramyAna thayela virAdhanAmAM [virAdhanA kaI rIte thaI te kahe che - jatA-AvatAM, mArA vake koI paNa kisajId], bIja, harita [lIlI vanaspati, osa jhAkaLa, kIDInA dara, sevALa, kIcaDa ke karoLiyAnA jALA vagere caMpAyA hoya, je koI kendriya, beIndriya, teIndriya, caturindriya ke paMcendriya jIvonI virAdhanA thaI hoya [kaI rIte ?] A jIvo mArA vaDe Thokare marAyA hoya, dhuLathI DhaMkAyA hoya, bhoMya sAthe pasAyA hoya, paraspara tenA zarIra aphaLAvAyA hoya, thoDA samarzita thayA hoya, du:kha upajAvAyuM hoya, kheda pamADAyA hoya, trAsa pamADela hoya, eka sthAnethI bIja sthAne pheravAyA hoya ke temanA prANono viyoga karAyo hoya. te sarve mAruM duSkRta mithyA thAo. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/16 ni - 1271 * vivecana-16 : huM Icchu chuM - nivartavAne, IpithikA virAdhanAmAM je aticAra thayA hoya. AnA dvArA kriyAkAla kahyo ane "micchAmi dukkaDaM', AnA dvArA niSThAkALa kahyo. temAM IryA eTale gamana, tenAthI pradhAna paMca te Itha. temAM thAya te IrSyA pathikI. 123 virAdhavuM - duHkhamAM prANIne sthApavA te. A virAdhanA karatAM je aticAra lAgyA hoya te. teno viSaya darzAvatA kahe che. gamana ane AgamanamAM. mana - svAdhyAyAdi nimite vasatithI javuM Agamana - prayojana pUrNa thatAM pharI AvIne vasavuM te. temAM aticAra kaI rIte? beIndriyAdi trasa prANI, temane paga vaDe pIDA pahoMcADavI te pALamaLa. bIjonuM jIvatva, sakala vanaspati, - 4 - osa-jhAkaLa. A jhAkaLanuM grahaNa bAkInA jaLano saMbhoga parivAraNArthe che. uliMga-gabhAkRti jIvo athavA kIDInA nagarA, panaka-phuga, TTi - kAdava athavA 6 - apakAya ane TTi - pRthvIkAya. karoLIyAnA jALA. ukta jIvonuM saMkramaNa - AkramaNamAM. meM je badhAM jIvone virAdhyA-duHkhamAM sthApyA. ekendriya - pRthvI Adi, beIndriya-kRmi Adi, teIndriya-kIDI Adi. caurindriya - bhramara Adi, paMcendriya. abhihayA - paga vaDe ghaTTana karyu athavA uDADyA ke pheMkyA. vattiyA - ekaThAM karyA ke dhULathI DhAMkyA. lesiyA - piSTa, pIsyA, bhUmi AdimAM ghasyA. ItyAdi badhuM sUtrArthavat jANavuM. - X X - X - A gamanAticAra pratikramaNa kahyuM. have vavartana [paDakhAM badalavA Adi] aticAranuM pratikramaNa kahe che - * sUtra-17 : huM pratikramaNa karavAne Icchu chuM. [zenuM ?] prakAma zayyAthI, nikAma zayyAthI, saMthArAmAM paDakhAM pheravavAthI, punaH te ja paDakhe pharavAthI, Akucana-prasAraNa karavAthI, jU vagere jIvonA saMghanathI, khAtAkacakaca karatA - chIMka ke bagAsu khAtA [muhapati na rAkhavAthI, AmathI, sarajaka vastune sparzavAthI, AkuLavyAkuLatAthI, svapna nimitte, strI vipasithI, dRSTi viSayAsathI, mana viSayasithI, pAna-bhojana viSayasithI... meM je divasa saMbaMdhI aticAra karyo hoya. tenuM micchA mi dukkaDa * vivecana-17 : huM pratikramavAne Icchu chuM. zuM? prakAma zayyAnA hetubhUtatAthI je mArA vaDe daivasika aticAra thayA hoya te. AnA dvArA kriyAkALa kahyo. 'micchAmi dukkaDaM' AnA vaDe niSThAkALa kahela che. ema badhe yojavuM. 124 zayana te zayyA, prakAma - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 cAre prahara zayana te prakAma - zayyA athavA zayyA - saMstAkAdi rUpa, prakAma - utkaTa zayyA, te A rIte - saMthAro, uttara paTTo baMnethI vadhArAnA prAvaraNane AzrIne athavA traNa vastra [be sutarAu ane eka unI paDothI atikti, te hetuthI, svAdhyAyAdi na karavAthI A aticAra che. prati divasa prakAma zayyA ja nikAma zayyA kahevAya. udvartana-pahelAM DAbA paDakhe sutA hoya ane jamaNAM paDakhe pharavuM te. udvartanauddhartana te uddhartanA kahevAya tenAthI ane pharI DAbA paDakhe ja vartavuM te parivartanA, tenAthI. ahIM apamArjanA karavAthI atiyAra lAge che. AkuMcana - zarIra saMkocavArUpa, te ja AkuMcanathI. prasAraNa - zarIrano vikSepa, te ja prasAraNA karavAthI. ahIM kukDInuM dRSTAMta batAve che - vidhithI na kare to aticAra. jema kukaDI AkAzamAM paga prasAre, pharI saMkoce ItyAdi - tema jo pIDA thAya to pramArjIne AkAzamAM rAkhe [pagane prasAre e pramANe pramArjanAdi vidhi na kare to tene aticAra lAge. jU vagerene avidhithI sparze, tenAthI thato aticAra. kUjita-khAMsavuM, temAM avidhithI mukhavastrikA hAthamAM rAkhe ke mukhe na dhAraNa kare. viSamA zayyA-vasatinA doSo uccAravA, te karkara karavuM. temAM je aticAra thAya te. A ArtadhyAna ja aticAra che. chIMka ane bagAsu avidhithI khAya. samartha - pramAjavA vinAnA hAthathI sparza karavo te temAM, sarajaka - pRthivyAdi raja sahita je vastu sparze te, e pramANe jAgatA je aticAra lAge te kahyA. have sutA je lAge te kahe che - AkuLa vyAkuLatAthI je strI Adi paribhoga, vivAha, yuddhAdi saMsparzanA vividha prakAranA svapnanA nimittathI thAya te virAdhanA kahevAya che. vaLI te mUlaguNa ane uttaraguNa viSayaka thAya che, tethI tene bheda vaDe kahe che - strIno viparyAsa te strIviparyAsa, abrahmanuM Asevana. temAM thAya te strI vaiparyAsikI vaDe, strIdarzananA anurAgathI teNInuM avalokana te dRSTi viparyAsa, temAM thAya te dRSTivaipayAsikIthI. e pramANe mana vaDe adhyapapAta te manoviparyAsikIthI e pramANe pAna ane bhojananA viparyAsathI thatA-jemake-rAtrinA pAna-bhojanano pariMbhoga ja teno viparyAsa che. AnA hetubhUta je aticAra che, te kahyA che. mArA vaDe divasanA thayela ke divasa pariNAma te daivasika ane aticAra - atikrama thayela hoya. tenuM micchA mi dukkaDaM. [zaMkA] divase suvAno niSedha hovAthI A aticAra ja asaMbhava che ? [samAdhAna] nA, A apavAda viSayathI che. tethI kahe che. apavAdathI sutA hoya, jemake - divasanA mArganA pazrimathI suve, te saMdarbhamAM A vacana jANavuM. e pramANe tvag vartanA sthAna aticAranuM pratikramaNa banAvIne have gaucara-aticAra pratikramaNa kahe che- * sUtra-18 - huM pratikramaNa karuM chuM. [zenuM ?] bhikSA mATe gaucarI pharavAmAM lAgelA Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya4/18 niM - 1271 aticAronuM [kaI rIte baMdha karelA bAraNA-jALI vagere ughADavAthI, kutarAvAcharaDAM ke nAnA bALakano saMghaTTo thavAthI, maMDI prAkRtika, bali prAbhRtika ke sthApanA prAbhUtika levAthI, zaMkita-sahasAkArita [AhAra levAthI, aneSaNAthI, jIvovALI vastunuM-bIjanuM ke haritanuM bhojana karavAthI, pazcAt karma ke purokarma karavAthI, aSTa hatathI, sacitta evA jaLa ke rajavALI vastu levAthI, pArizATanikAthI, pAriSThApanikAthI, oharaNabhikSAthI - je udgama, utpAdana, eSaNAthI parizuddha parigRhita ke paribhuta hoya ane je paraThavela na hoya - tenuM 'micchA mi dukkaDa' * vivecana-18 : 125 huM pratikramuM chuM - nivaryu chuM. zenAthI ? gocaracaryA - bhikSAracaryAmAM je aticAra lAge che, tenAthI. gAyanuM caravuM te gocara, gocara jevI carcA te gocara carcA. konI? bhikSArthe carcA. tethI kahe che lAbhAlAbha nirapekSa thaI adInaciMte muni uttama-madhyama-adhama kuLomAM ISTa ke aniSTa vastumAM rAga-dveSarahita thaIne bhikSA mATe bhame che. tene aticAra kaI rIte lAge? 35ADa - AgaLIyo dIdhela ke kaMIka baMdha karela bAraNA, tene ughADavA te athavA te mATe preraNA karavI te. A rIte baMdha kamADAdinA ughADavAthI apamArjanAdithI atiyAra lAge te. - X - = 0 maMDI prAkRtikA - sAdhu Ave tyAre koI vAsaNathI agrakUra bIjA vAsaNamAM kADhIne sAdhune Ape, temAM pravartana doSa lAge te suvihita-sAdhune na ko. 0 baliprAkRtikA - cAre dizAmAM balinI jema pheMke athavA agnimAM kSepa karIne sAdhune bhikSA Ape, te na ko. bhikSAcara mATe sthApita te sthApanA doSa, te paNa na kalpe. AdhAkarmAdi - udgama Adi doSomAMthI koIpaNa doSanI zaMkA hoya ane AhAra grahaNa kare to aticAra sahasAtkArathI akalpanIya grahaNa kare. ahIM teno tyAga na kare athavA avidhithI teno tyAga kare to aticAra A ja prakAre aneSaNAnA hetubhUta atiyAra paNa jANavA. prANI - rarAja Adi, bhojana-dahIM, bhAMta AdimAM virAdhAya che ke nAza pAme che, je prAkRtikAmAM te pALovA, temAM saMghanAdi dAtA ane grAhakathI thato doSa jANavo. tethI aticAra che. e rIte bIjabhojana ane hatibhojanamAM paNa jANavuM. pANI vaDe dhovArUpa karma pachI ke pahelAM jemAM saMbhave che te. adRSTa-utkRpathI lAvela, temAM jIvanA saMghanano aticAra saMbhave che. dasaMsRSTa - jaLanA saMbaddhavALuM lAvela athavA hAtha mAtragata jaLa vaDe saMsRSTa. e rIte raja vaDe saMdRSTa lAvela hoya. vizeSa e ke rajamAM pRthvIraja levI. pArisADaNiyA - tyajI devA yogyathI lAgela. pATThiAvaNiyA - pazthiApana - devAnA vAsaNamAM rahela bIjA dravyanA tyAgarUpa, Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 126 tenA vaDe nivRtta - thayela te pAsthiApanikA. - 4 - ohAsaNabhikakhA - viziSTa dravya cAcanane siddhAMtanI bhASAmAM ohAsaNa kahe che, tenAthI pradhAna bhikSA vaDe. A pramANe ghaNAM bhedo che, te badhAM udgama, utpAdana ane eSaNAmAMno koI ja hoya che. tethI je kaMI azanAdi udgama - AdhAkarmAdi lakSaNa, utpAdana - dhAtri Adi rUpa, eSaNA - zaMkitAdirUpa aparizuddha lIdhuM, khAdhuM ke paraThavela na hoya. ItyAdi - 4 - e rIte je aticAra thayo hoya, tenuM mithyAduSkRta. e pramANe gocara aticAra pratikramaNa kahIne have svAdhyAya Adi aticAranuM pratikramaNa kahe che - sUtra-19 : huM pratikramaNa karuM chuM. [zenuM " cAra kALa svAdhyAya na karavA. rUpa aticAronuM, ubhayakALa bhAMDa ane upakaraNanI paDilehaNA na karI ke duSTa paDilehaNA karI, pramAnA na karI ke dupamArjanA karI, atikrama-vyatikrama - aticAra ke anAcAranA sevanarUpa meM je koI daivasika aticAra karyo hoya, tenuM micchA mi dukkaDa - mAruM duSkRta mithyA thAo. * vivecana-19 : cAkALa - * divasanA ane rAtrinA pahelA - chellA praharamAM. svAdhyAya - sUtra pauruSIrUpane, na karavAthI - na sevavAthI, je meM daivasika aticAra karyA hoya. tathA ubhayakALa - pahelI, chellI pauruSI rUpamAM bhAMDopakaraNa - pAtra ane vastra Adine na paDilehyA - mULathI cakSu vaDe nirIkSaNA na karI, duSpaDilehaNA - dunirIkSaNA, [avidhithI jovuM te]. apramArjanA - mULathI ja joharaNAdi vaDe sparzanA na karavI, dupamArjanA - avidhithI pramArjanA karavI te. tathA atikramAdithI je meM daivasika aticAra karyA hoya te mAru duSkRt mithyA thAo. atikramAdinuM svarUpa AdhAkarma doSanA dRSTAMtathI kahe che - (1) AdhAkarmanuM nimaMtraNa svIkAre to atikrama, (2) cAlavAnuM AraMbhe to vyatikrama, (3) AdhAkarma grahaNa kare to aticAra, (4) bhogavatA anAcAra. AdhAkarmanuM nimaMtraNa svIkAre to sAdhune atikrama arthAt sAdhu kriyAnuM ullaMghanarUpa thAya, kemake AvuM vacana sAMbhaLavuM paNa na kalpe, to svIkAravAnI vAta ja kyAM? tyAMthI pAtrAdi grahaNa kare tyAM sudhI atikrama. pAtrano upayoga karI cAlavA lAge tyAre vyatikrama, te doSa dAtA bhojana le tyAM sudhI lAge. jyAre sAdhu te grahaNa kare tyAre aticAra lAge, te doSa vasatimAM jaI IryApatha pratikrame sudhI rahe. tenA pachInA kALe anAcAra, jyAre mukhamAM koLIyo mUke. ahIM sukhethI samajAya te mATe AdhAkarmanuM dRSTAMta batAvyuM. anyatra paNa Ane ja anusaravuM. A aticAra saMkSepathI eka prakAre che. vistAra karatA-karatAM be, traNa yAvat asaMkhyeya bhede che. - x - vistAra karatAM anaMtabheda paNa thAya. temAM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 adhya 4/19 ni - 1271 eka-vidha Adi bhede pratikamaNanA pratipAdana mATe kahe che - * sUjha-20 - huM pratikramaNa karuM chuM. [zenuM ] eka-vidha saMyamanuM. huM pratikamaNa karuM chuM [zanuM ?] be prakAranA baMdhano - rAgarUpa baMdhananuM ane dveSarUpa baMdhananuM. pratikramaNa karuM chuM [zetuM ?] traNa daMDa-mana daMDa vaDe, vacana daMDa vaDe, kAya daMDa vaDe [thayelA aticAronuM. huM pratikramaNa karuM chuM - traNa guti-manogupti vaDe, vacanagupti vaDe, kAyamurti vaDe teinA pAlana na karavAthI thayelA aticAronI * vivecana-20 : eka prakAre asaMyama - avirati lakSaNarUpa pratiSedha karelAnuM karavuM, tethI mane je daivasika atiyAra lAgyo, tenuM micchAmi dukkaDaM. jema kaheze ke- svAdhyAya kALe svAdhyAya na karyo tenuM micchAmi dukkaDaM. be baMdhanano hetu vaDe je aticAra thayA tene huM pratikramu chuM. je kAraNe ATha prakAranA karmothI AtmA baMdhAya. te baMdhana. te be prakAre saga ane dveSa. tenuM svarUpa "namaskAra"mAM kahela che. AnuM baMdhanatva prasiddha che, kahyuM che - jema sneha vaDe lepAyela zarIramAM dhuLa vaDe zarIra coTe che, e pramANe rAga ane dveSathI pIDAtAne karmabaMdha thAya che ja. daMDa * jenA vaDe cArirUpI aizvaryano apahAra karato AtmA asAra karAya che, te daMDa kahevAya, te dravya ane bhAvathI be bhede che. ahIM bhAvadaMDano adhikAra che, tenA kAraNe thatA je atiyAra. tenA manadaMDAdi traNa bheda, mana vagere duSTa rIte prayojAtA AtmA daMDAya che. manodaMDamAM udAharaNa - koMkaNaka sAdhu hatA. te jAnu urva rAkhI, mastaka nIcuM rAkhI vicAratA hatA. sAdhuo tene- "A vRddha zubhadhyAnamAM rahela che. mAnIne vAMde che. ghaNAM kALe saMlApa devo zarU karyo. sAdhue pUchyuM - zuM dhyAna karyuM? te koMkaNaka sAdhu bolyA - khara vAta thAya che, jo te mArA putro hAla tRNAdine saLagAvI de, to temanA varAtramAM sarasA bhUmimAM ghaNI ja zAli [cokhA nI saMpatti thaze. ema meM ciMtavya. AcAryae AvuM na vicArAya kahetAM te samajyA. A azubha manathI ciMtavela, te manodaMDa. vacanadaMDa - sAdhu saMjJAbhUmimAM AvyA, avidhisI Aloce che. karyuM - jema zUkara bhiMDonuM vRMda joyuM. te sAMbhaLI puruSoe jaIne mArI nAMkhyA. kAyadaMDa - caMDaddha nAme AcArya ujjainIthI bahAranA gAme AvyA. te ghaNo roSavALA hatA. tyAM padhAryA tyAre gaNikAnA gherathI nIkaLato eka zreSThINa zaikSa upasthita thayo. tyAM bIjAe azraddhAthI caMDaranI pAse mokalyo. gussAthI caMDaradrAcArye teno loca karIne dIkSA ApI dIdhI. vahelI savAre gAme cAlatA, AgaLa navadIkSita 128 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 sAdhu ane pAchaLa caMdrAcArya cAlatA hatA. AcArya paDI jatAM ropAyamAna thayA. ziSyane daMDa vaDe mastakamAM prahAra karyo. zaikSe sahana karyo. Avazyaka veLAe ziSyane lohIthI kharaDAyelo joyo. caMDaradrae te joIne - potAnA dukRtyanI mAphI mAMgatA vairAgyathI kevaLajJAna utpanna thayuM. zaikSane paNa thoDA kALa pacI kevaLajJAna thayuM o manogupti Adi traNane huM pratikramaM chuM, ke je traNa gati vaDe je atiyAra meM karyA hoya. guptimAM aticAra kaI rIte ? pratiSedha karelane Acare, karavA yogyane na kare, azraddhA kare, viparIta prarUpaNA kare ItyAdi prakAre atiyAra. Ano zabdArtha sAmAyika sUtravata jANavo. manokuti- jinadAsa nAme zrAvaka hato. te sarva garikI pratimA svIkArIne cAnazALAmAM rahyo. tenI patnI, koI puruSa sAthe khIlAvALo palaMga laIne AvI. tyAM jinadAsanA paga upara ja palaMgano pAyo rAkhIne parapuraSa sAthe anAcAra Acare che, khIlAthI jinadAsano paga vIMdhAI gayo, te tyAM ghaNI vedanA sahana kare che, manamAM dukRta utpanna na thayuM, dhyAnamAM nizcala mana rahyo. A pramANe manogupti pALavI. vacanagupti - sAghane saMjJAtIyapallImAM jato joyo. cora mAnIne pakaDyo. sonApatie choDI dIdho. ItyAdi * * dharmakathAthI senApatine Avarjita karyo. Adi * x - x * A rIte vacanagupti pALavI. kAyagupti - jema mArgane pAmelo sAdhu, tene sAmiAM vasatA kyAMya caMDila bhUmi na maLI. keme karIne eka paga rAkhavAnI jagyA maLI. te tyAM AkhI rAtri eka page rahyA. - x * zakae tenI prazaMsA karI. koI azraddhALu deva Avyo ane teNe deDakI vikajva. sAdhu yatanApUrvaka tyAMthI cAlyA, deve hAthI vikavya, sAdhunI pAchaLa gulagulAyato Avyo to paNa sAdhue gatibheda na karyo. hAthIe sUMDhathI pakaDyo tyAre sAdhu bolyo ke - mArAthI jIva virAdhanA thaI, tenuM micchA mi dukkaDuM, paNa potAnI ciMtA na karI, deve khuza thaI, namaskAra karyo. * sUtra-21 - huM pratikamu chuM [kone ?] traNa zalya - mAyA, nidAna ane mithyAdazani zalyathI thayelA aticArone. huM pratikamu chuMmaNa gAravo - Rddhi gArava, sagArava ane zAtA gArava vaDe thayelA aticArone. huM pratikama chuM traNa virAdhanA - jJAna virAdhanA, darzana virAdhanA ane cAstri virAdhanA vaDe thayelA aticArone. huM pratikakuM chuM, cAra kaSAyo - krodha, mAna, mAyA, lobha vaDe huM pratikasuM chuM cAra saMjJA - AhAra, bhaya, maithuna, parigrahathI huM pratikasuM chuM, cAra vikathA - zrI kathA, bhojana kathA, deza kathA ane rAja kathA vaDe thayelA aticArone. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/ra1 ni - 1271 1ra9 . huM pratikasuM chuM, cAra dhyAna - ad, rauddha, dharma ane zuklathI (atha4i) pahelAM be karavAthI, chellA be na karavAthI thatAM aticArone. * vivecana-21 : traNa zalyonA karavAthI thayelA aticArone huM pratikakuM chuM. te A- mAyAzalya Adi za0-dravya ane bhAva bede che. dravyazalya te kAMTA Adi. bhAvazalya * A mAyAdi che. mAyA e ja zarA-mAyAzaca. je jyAre atiyAra pAmIne mAyA vaDe na Aloce ke anyathA Aloce, ke abhyAkhyAna Ape, tyAre te ja zalya azubhakama baMdhana vaDe AtmAne zacita kare che, tenAthI je aticAra lAge che. nidAna - divya ke mAnuSI RddhinA darzana ke zravaNa vaDe, tenI IcchAthI anuSThAna karavuM te ja zalya adhikaraNa anumodanathI Amezaca vaDe mithyA-viparIta darzana te mithyAdarzana - moha karmanA udayathI thayela, te ja zalya, te pratyaya karmAdAnathI AtmAne zazita kare, tenAthI. tethI pharI abhiniveza mati-bhedathI thAya che. mAyAzalya-rudranuM dRSTAMta kahevAze. pAMDuAryAnuM kahyuM. niyANazalya - brahmadattanuM kathAnaka, tenA catrithI jANavuM. mithyAdarzanazalya - goThAmAhila, jamAli Adi, abhiniveza matibhedathI mithyAtvane pAmyA. temAM A baMne deTAMto sAmAyikamAM kahyA ane bhikSu upacaka zrAvakanI kathA AgaLa kahIzuM. traNa gAva vaDe thayelA aticArane huM pratikakuM chuM. temAM gAva eTale gurapaNAno bhAva te gaurava [abhimAna ke mada jevuM]. te dravya ane bhAvathI be bhede che - dravyagaurava te vaja Adi. bhAvagaurava te abhimAna ane lobha vaDe AtmAno azubha bhAva arthAta saMsAra cakavAlamAM paribhramaNa hetu karmanidAna. temAM - (1) Rddhi gAd :- narendra Adi pUjya AcAyadiva abhilASa lakSaNathI, gaurava - Rddhi prAptithI abhimAna ane prAptimAM prArthanA dvAracI AtmAno zubha bhAva te Rddhigaurava. (2) rasagArava - ISTa sanI prAptimAM abhimAna, prAptimAM prArthanA dvAracI AtmAno azubha bhAva, tenA vaDe. (3) sAtA gAva - sukhasAtA prAptimAM abhimAna ane prAptimAM prArthanAdvArathI AtmAno azubha bhAva, tenAthI. udAharaNa - mathurAmAM Arya maMgu AcArya hatA. ghaNAM badhAM zrAvako tyAM ISTa rasa, vastra, zayana, AsanAdi adhika ApatA hatA. te traNe gauravathI ati pratibaddha thaI tyAM kALadharma pAmyA. mathurAmAM nirdhamana mArga - khALamAM teo yakSa rUpe utpanna thayA. yakSAyatananI samIpathI tyAM sAdhuo saMjJAbhUmie jatAM capatimA pAsethI nIkaLatA. tyAre te maMgu yakSa lAMbI jIbha kADhIne dekhADatA. A pramANe ghaNI vAra thatAM sAdhue pUchyuM ke - A zuM che ? tyAre maMgu yakSa kahe to ke huM jIbha vaLe duSTa evo tamAro maMgU AcArya che. ahIM utpanna thayo chuM. tethI tame koI paNa A pramANe karatA nahIM. tethI huM jIbha dekhADu chuM, te joIne ghaNAM sAdhu gAravarahita thayA. - huM traNa vinAnAthI thayelA aticArone pratikakuM chuM. te A rIte - jJAna [33/9 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 virAdhanA Adi. temAM virAdhanA eTale koI vastunuM khaMDana, te ja virAdhanA. jJAnavirAdhanA - jJAna pratyenIkatA Adi rUpa kahyuM che - jJAna pratyunIkatA, niva, ati AzAtanA, temAM aMtarAya Adi kavAthI jJAnanA atisAro lAge che. temAM pratyanIkatA te pAMca prakAranA jJAnanI niMdaNA. te A rIte - Abhinibodhika jJAna azobhana che, tene jANanAra kadAcit te pramANe hoya, kadAcit anyathA hoya. e rIte zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAnanuM azobhanapaNuM kahevuM. kevaLajJAnamAM paNa samaya bhedathI darzana-jJAna pravRttinA eka samayamAM akevalapaNe hovAthI azobhana ja che. nilava - apala5, bIjA pAse bhaNe ane bIjAnuM nAma Ape. ati AzAtanA * kAyA ane vrata te ja che, te ja pramAdo ane apamAdo che. mokSAdhikArIne jyoti yoni vaDe zuM kAma che ? ItyAdi svAdhyAyika Adine aMtarAya karavA. akAla svAdhyAyAdithI jJAnavisaMvAda yoga kare. darzana-samyagradarzananI virAdhanA vaDe atiyAra thAya che. A paNa pAMca bhede che. temAM darzanapatyanIkatA kSAyikadarzanI paNa zreNika Adi narakamAM gayA evI niMdA vaDe, nilava - darzana prabhAvanIya zAstranI apekSAthI pUrvavata jANavuM. ati AzAtanA - A kalaha zAstrothI zuM lAbha? aMtarAya pUrvavata. zaMkAdi vaDe darzana visaMvAda yoga.. cAstri virAdhanA - vrata Adi khaMDanarUpathI aticAra. cAra kaSAyo vaDe thayela aticArone huM pratikakuM chuM. te A rIte - krodha, mAna, mAyA, lobha kaSAyo vaDe. kaSAyanuM svarUpa udAharaNa sahita namaskAra mujaba jANavuM. cAra saMjJA vaDe thayelA aticAronuM huM pratikramaNa karuM chuM. te A rIte - AhAra saMjJA ItyAdi cAra. temAM saMjJAna te saMjJA. te sAmAnyathI kSAyopathamikI ane audayikI che. temAM AraMbhanI che te jJAnAvaraNanA kSayopazamathI janya ane audayikI che. temAM AraMbhanI che te jJAnAvaraNanA kSayopazamathI janya ane matibheda rU5 che, teno ahIM adhikAra nathI, bIjI sAmAnyathI AhAra saMjJAdi lakSaNa caturvidha che. AhAra saMjJA - AhAranI abhilASA, te kSadhA vedanIyanA udayathI utpanna Atma pariNAma vizeSa che. te vaLI cAra sthAnethI utpanna thAya che. te A rIte - khAlI peTa thavAthI, kSaghA vedanIya karmanA udayathI, mati vaDe, te hetuthI upayoga vaDe. temAM 'mati' AhAranA zravaNAdithI thAya che. tenA hetuthI upayoga te AhAranI satata ciMtanathI thAya che, te AhAra saMjJA vaDe thayela aticAra vizeSa. bhaya saMjJA - bhayano abhiniveza, bhayamohanIyanA udayathI thayela jIva pariNAma ja. A paNa cAra sthAne udabhave - hInatAvatA, bhaya monIyano udaya, mati vaDe, tadarthopayogathI. maithunasaMjJA - maithunanI abhilASA. veda mohanIya udayathI thayela jIva pariNAma ja. A paNa cAra sthAnothI udbhave che, te A - yitamAMsalohI vaDe, veda mohanIyanA udayathI, matithI, tadarthopayogathI. parigrahasaMjJA- parigrahanI abhilASA, tIvra lobhodayathI utpanna Atma pariNAma Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya, 4/ra1 ni 1271 131 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 o dhyAna zataka o A paNa cAra sthAne udbhave - aviviktatAthI, lobhanA udayathI, mati vaDe, tadarthopayogathI. cAra vikathA karatA thayela aticArone huM pratikakuM chuM. te A - vikathA eTale viruddhA ke vinaSTA je kathA. te strIkathAdi rUpa che. A kathA cAra bhede che - jatikathA, kulakathA, rUpakathA, nepaSya kathA. temAM jAtikathA - brAhmaNI AdimAMthI koInI prazaMsA ke hepa kare. kuLakathA - ugra Adi kuLamAM janmelamAMthI koInI, rUpakathA - AMdha Adi dezanI koIka strInA paNa rUpanI prazaMsA kare ke dveSa kare. nepathya kathA - ukta strImAMnA koIkanA vastranI prazaMsA ke dveSa karavo. bhakta-bhojana, te viSayaka kathA. te paNa cAra bhede che - Ava5 kathA - ATalAM dravyo zAka, ghI AdimAM upayukta che.nivapi kathA - A vyaMjana bhedAdimAM paMdara rUpiyA thAya. e rIte AraMbhakathA ane niSThAna kathA - X - X - kahI. dezakathA - janapada saMbaMdhI kathAthI. A paNa chaMdAdi bhedathI cAra prakAre che - chaMda, vidhi, vikalA ane nepathya. viAre bheda vize vRttikAre loko Apela che, amane maes zAdika anuvAda samajAyo, bhAva pakaDI zakyA nahIM tethI A anuvAda choDI dIdhela che.) rAjakathA - A paNa narendra nirgamAdi bhedathI cAra prakAre che. te cAra bheda A pramANe - nigama, atigama, bala, koza koThAgAra nIkaLatA evA A rAjAnI ATalI Rddhi ane vibhUti che, hAthIne skaMdhe zobhI rahyA che, alakApurImAM Indra jato hoya tevuM lAge che. ATalA hAthI, ghoDA, spa, padAti balavAhano che, ATalA karoDa koza, koThAgAra che ItyAdi kathA te cAre bhede rAjakathA kahI. huM cAra dhyAnane karavA dvArA ke azraddheyAdi prakArathI je aticAra karyo, tene pratikakuM chuM. te A rIte - ArtadhyAnAdi. temAM dhyAvavuM te dhyAna e rIte bhAva sAdhana che. te vaLI kALathI aMtamuhUrta mAtra che. bhedathI cAra prakAre che, dhyaye prakAro te amanojJa viSaya saMprayogAdi che. temAM zoka, AkaMdana, vilApa karavo ItyAdi rUpa ArtadhyAna che, (tenAthI thayela aticAronuM) utsanna-vadha Adi rUpa raudradhyAna che, tenAthI jinapraNita bhAva zraddhAnuM Adi rUpa dharmadhyAna che avadha-asaMmohAdi rUpa zukladhyAna che A cAre dhyAnanuM phaLa anukrame tiryaMca, naka, devagati Adi mokSa nAme che. A saMkSepathI dhyAna kahyuM. teno vistAra dhyAnazatakathI jANavo. te A che :dhyAnazatakanA mahAIvathI vastutaH zAmatapaNAthI prAraMbhamAM ja vidanavinAyakane upazAMta karavAne maMgala arthe ISTa devatAno namaskAra kahe che - vRittikAra maharSie ahIM dhyAnazataka noMdhela che. je sUga-ra1nI TIkAnI aMtargata ja Apela che. yurNikArazrIe dhyatrI vyAkhyA tenA bheda-prabhedo sahita karI che, ane te khUba ja muddAsara che, teoe mAnazataka noMdhela nathI. zrI zalofsAgara sUri tuM piyata avamUrNimAM A mana zatakanI zodhato che, paNa vRtti saMkSepamAM ja che. ame hAribhadrIya vRtti ane dIpikA tathA avamUrine AdhAre A viveyana noMdhela che, mAtra hAribhadvIyavRttino akSaraza: anuvAda nathI.] o gAthA-1 - zukla dayAnAgnithI bALela karma dhaMdhanavALA yogIzvara, zaraya vIrane praNAma karIne huM dhyAna adhyayana kahIza. * vivecana-1 - - vizeSathI karmane prere ke gamana karAve te vIra. - zokane dUra kare te zukla. - jenA vaDe tevuM ciMtana thAya te dhyAna, ekAgra citta nirodha. - karma dhaMdhananA bALavAthI agnirUpa te zukladhyAnAgni. - mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yogothI karAya te kamajJAnAvaraNIya Adi. te ja ati tIvra duHkhAnalanA nibaMghanavathI iMdhanarUpa che. tevA karma iMdhana te zukla yAnAgnithI bALela-bhasmIkRta jenA vaDe karAyela che te. - praNamya - prakarSathI mana, vacana, kAyAnA yogathI namIne. - dhyAna pratipAdaka adhyayanane prakarSathI kahIza. - vIra bhagavaMta kevA ? yogIzvara, mana, vacana, kAyAnA joDANa rUpa hovAthI pradhAna, anutara evA mana-vacana-kAya vyApAravALA. - AnA dvArA kevaLa jJAnAdi vaDe AtmAnuM joDANa karyuM. te dharma-zularUpa yoga jenAmAM vidhamAna che, te yogI tenA Izvara ati prabhu ke svAmI te yogIzvara, vaLI bhagavaMta kevA che ? zaramya. rAga AdithI paribhUtane AzrayarUpa, savavatsala, rakSaka evA te zaramya kahevAya. ahIM zukladhyAnAgni vaDe bALela karma iMdhana rUpa to sAmAnya kevalI paNa hoya, paNa vAkAyAnA atizayanA abhAve te yogezara na kahevAya. te ja tAvathI zaraNya che, ema jaNAvavA mATe ahIM bhagavaMtanA baMne vizeSaNo mUkela che. have dhyAnanA lakSaNane pratipAdana karatA kahe che - * gAthA-2 - je sthira adhyavasAya che, te dhyAna che. je cala che te citta che, te citta traNa bhede hoya - bhAvanA, anupekSA athavA ciMtA. * vivecana-2 - sthira-nizcala. adhyavasAna-mananI ekAgratA, AlaMbana. cala-anavasthita. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 4/ra1, dhyAnazataka-2 133 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 citanA traNa bheda (1) bhAvanA - te yita bhAvanA thAya che, bhavAya te bhAvanA thatu dhyAnanA abhyAsanI kriyA ke vibhASA. (2) anupekSA - pazcAt bhAvamAM jovuM te, te mRti dhyAnathI bhraSTa cita ceSTA che. (3) athavA ciMtA zabda bIjA prakAranA pradarzana mATe che, ciMtA te ukta be prakAra hita che te manoceTA. A yAna lakSaNa oghaNI batAvIne have dhyAna ja kALa ane svAmI vaDe nirUpatA kahe che - * gAthA-3 - aMtamuhUrta mAtra eka vastumAM cittanuM avasthAna e chAsthone dhyAna che ane jinezvarane yoga nirodha che. * vivecana-3 : 37 lava pramANa kALa vizeSa te mahatuM. kahyuM che - kALano parama viruddha avibhAjya khaMDane 'samaya' kahe che. asaMkhyAta samayano ucchavAsa niHzvAsa thAya che. nirupaliTa haSTapuSTa prANIno eka ucchazvAsa-niHzvAsane prANa kahe che. sAta prANano stoka, sAta stokano lava kahevAya. 99-GvanuM muhUrta jANavuM. aMtarmahad mAtra kALa. mananI avasthiti te cittAvasthAna arthAtu nirUkaMpatAthI vRtti. kyAM ? eka vastumAM. parva - jemAM advitIya guNa-payayo vase che, te vastu - cetana Adi eka te vastu, te eka vastu, temAM temAM chAsthonuM dhyAna che. temAM je chAdana kare te chA, te jJAnAdiguNanA AvakavathI jJAnAvaraNAdi lakSaNa ghAtikarma, chAstha-kevalI. te chAsthonuM dhyAna. samudAya artha A pramANe che - aMtarmuhUrta kALa je citanI eka ja vastumAM avasthita te chavAsthonuM dhyAna. thona - dArikAdi zarIra saMyogathI utpanna AmapariNAma vizeSa vyApAra, teno nirodha te yoga nirodha-pralaya karaNa. kone ? kevalIne, te yoga nirodha ja che, citanuM avasthAna nathI. kemake temano citano ja abhAva hoya che. athavA yoganirodha e jinezvarone ja dhyAna che, bIja chAsthone nahIM, kemake te bIjAne azakya che. je rIte A yoga nirodha jinone dhyana che, jeTalo kALa te thAya che, tethI AgaLa huM kahIza. hAla chavAsthone aMtarmuhUrtathI AgaLa je thAya che te kahuM chuM. * gAthA-4 - aMtamuhUrtathI vadhAre ciMtAmAM sthAnAMtara thAya, bahu vastunA saMkramamAM ghaNAM kALe paNa dhyAna pravAha saMcare che. * vivecana-4 - tamuhUrtathI AgaLa pUrvokta svarUpanI ciMtAne dhyAnAMtara kahyuM. temAM ahIM dhyAna sivAyanuM bIjuM dhyAna te dhyAnAMtara na levuM. to zuM levuM ? bhAvanA anupekSAtmaka cita. A dhyAnAMtara tenA uttarakALa bhAvinI dhyAna hovAthI thAya che. te kALamAna vastu saMkramaNa dvArathI nirUpatA kahe che - ghaNI vastunA saMkramamAM prabhUta kALa jANavo. teTalo dhyAnapravAha kahyo. A ghaNI vastu te Abhagata, paragata jANavI. temAM Atmagata te mana vagere, paragata te dravyAdi, temAM saMcaraNa. ahIM sudhI dhyAnanA sAmAnya lakSaNa kahyA. have vizeSa lakSaNa jaNAvavA dhyAnoddezanuM viziSTa phaLa bhAva saMkSepathI batAve che - * gAyA-pa : Ad, rauddha, dharma ane zukala dhyAna e cAra bheda che. temAM chellA be nivaNa sAdhaka che ane Ad, rauddha e bhavanA kAraNarUpa che. * vivecana-5 : (1) Ad - Bta eTale du:kha, te nimite dRDha adhyavasAya che. Ad athati kliSTa. (2) raudra * hiMsAdi ati kuratAnugata, (3) dharma-zruta-cA idhamanugata, (4) zukla - ATha prakAranA karma maLane zodhe, ghaTADe ke dUra kare te zukla. A cAra dhyAna varte che. have kuLa hetuva dazavi che - aMtya che eTale dharma ane zukla, te baMne nivaNi sAdhana che. ahIM nivRtti te nirvANa-sAmAnyathI sukha kahevAya che. tene sAghavuM - karavuM te. [zaMkA ArtadhyAnathI tiryaMca gati, raudradhyAnathI naskagati, dharma dhyAnathI devaloka ane zukladhyAnathI siddhi gati pamAya che. ema je kahyuM te ukata gAyAvI virodha na pAme? nA, devagati ane sihigati sAmAnyathI sukhasiddhi che. jo ke nirvANa e mokSa che, to paNa paraMparAthI dharmadhyAna paNa tenA sAdhanapaNe hovAthI virodha nathI. tathA bhavakAraNa Ad ane raudra "jemAM karmavazavartI prANI rahe che." te bhava eTale saMsAra, to paNa ahIM vyAkhyAna vizeSathI tiryaMca ane naraka bhava levA. have ArtadhyAnano avasara che, te svaviSaya ane lakSaNa bhedathI cAra prakAre che, (1) amanojJano saMprayoga, (2) manojJano viprayoga- vedanA (3) ubhayarUpa (4) nidAna. temAM pahelo bheda kahe che - * gAthA-6 : amanojJa zabdAdi viSaya vastu prApta thayA pachI tenA viyoganI atiati ciMtA je dveSa malina pANIne thavI, tenA viyoga mATe saMpayoganuM maraNa rUpa [paheluM AdhyAna kahyuM.. * vivecana-6 - manojJa eTale manane anukULa, amanojJa - manojJa nahIM te. zuM amanojJa ? zabdAdi viSayo, mAri zabdathI varNa Adi levA. ahIM viSaya - AmAM Asata prANI viSAda pAme che te viSaya. athavA Indriya gocara te viSayo. vastu - te te viSayanA AdhArabhUta dravya ke prANI te viSayo prApta thayA pachI A manojJa viSayo kayAre viyoga pAme tenI ciMtA. mane kaI rIte Ano viyoga thAya te bhAva. AnA dvArA vartamAnakALa lIdho. tethI asaMpayoganuM anumaraNa dvArA bhaviSyakALa lIdho. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/21, dhyAnazataka-6 'tra' zabdathI pUrve paNa viyukta-asaMprayuktathI atItakALa kahyo. dveSa malIna - aprItilakSaNa rUpa dveSa, tenAthI malina, tethI AkrAMta thaI Rta' - duHkhI, pahelo bheda kahyo. have bIjo kahe che - . gAthA-7 - 135 zULa, zIrSa, rogAdi vedanAmAM viyogamAM dRDha adhyavasAyathI tenA asaMpayoganI ciMtAmAM tenA patikAramAM AkuLa mana hovuM te. * vivecana-7 : zULa, zirovedanA, rogavedanA, bIjA roga ane AtaMkamAM je vedanA vede, tenA viyoga mATeno dRDha adhyavasAya. A vartamAnakALa lIdho. anAgatane AzrIne kahe che - vedanAnA kathaMcit abhAve tenA asaMpayoganI ciMtA "kaI rIte mane A AvatA rogano saMpayoga na thAya? ciMtA ahIM dhyAna ja kahevuM. - 4 - A viyoga praNidhAnathI zuM? te vedanAnA pratikAramAM cikitsAmAM vyagra je aMtaHkaraNa te viyoga praNidhAnAdi ArtadhyAna. bIjo bheda kahyo. have trIjo bheda kahe che - . gAthA-8 : ISTa viSayAdi ke vedanAmAM rAgakta jIvane tenA atiyogano adhyavasAya tathA na maLela mATe tenA saMyoganI IcchArUpa dRDha adhayavasAya [rUpa ArtadhyAna] * vivecana-8 : manojJa viSayAdi vastu tathA ISTa vedanAmAM tenA aviyogano dRDha adhyavasAya AnA dvArA vartamAnakALa kahyo. tathA mane kaI rIte A viSayono saMbaMdha thAya tevI IcchA. AnA dvArA anAgata kALanuM grahaNa karyu. gAthAmAM rAgakta prANIne ema kahyuM. temAM abhiSyaMga-Asakti lakSaNa te rAga, tenAthI bhAvita hovuM te. trIjo bheda kahyo, have cotho bheda kahe che - * gAthA-9 devendra ane cakravartIpaNAnA guNa, RddhinA yAcanA svarUpa niyANAnuM ciMtana thAya che, te adhama che. atyaMta ajJAnatA sabhara che. [A cothuM AdhyAna] * vivecana-9 : devo - bhavanavAsI Adi, teno Indra te devendra - camara Adi. cakra - eka Ayudha, tenA vaDe vijayanuM Adhipatya vartAvanAra te cakravartI, jemake - bharata Adi. e rIte baladeva, vAsudevanI guNa ane Rddhi. temAM guNa - surUpAdi, Rddhi-vibhUti, tenI yAcanA. te jaghanya nidAnano adhyavasAya "huM A tapa ane tyAgAdithI devendra thAuM ItyAdi rUpa. adhama kema kahyA ? je kAraNe ati ajJAna anugata che, ane ajJAnI sivAyanA koIne sAMsArika sukhano abhilASa na thAya. ArtadhyAnano cotho bheda kahyo, have A je rIte thAya, tene jaNAvavA mATe kahe che - 136 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 . gAthA-10 : A pramANe cAra prakAranuM AdhyiAna rAga-dveSa-mohathI kaluSita jIvane thAya, te saMsAra vardhaka ane ticigatinuM mULa che. * vivecana-10 : gAthArtha kahyo. vizeSa A pramANe - sAdhune paNa zULAdi vedanAthI abhibhUtane asamAdhimAM teno pratikAra karavAmAM tenA viprayoganA praNidhAnano doSa Ave tathA tapa ane saMyamanA sevanamAM niyamathI sAMsAski duHkha viyoga praNidhAnathI ArtadhyAnanI prApti thAya tenuM zuM? ArtadhyAna rAgAdi vazavartIne ja hoya, bIjAne na hoya, tethI graMthakAra kahe che * gAthA-11 - A pIDA mArA kavipAkathI ubhI thayelI che' evA vastu svabhAvanA ciMtanamAM tatpara ane samyak sahana karatA madhyastha munine...[anusaMdhAna gAthA12mAM che. * vivecana-11 : rAga-dveSanI madhye rahe te madhyastha. madhyasthanA ja, bIjAnA nahIM. trikALa avasthAmAM jagane mAne te muni - sAdhu. svakarmanA pariNAmathI janita A zULAdi - 4 - kahyuM che ke - "are ! pUrve karela duzrIrNa ane duSpatikAMta karmane vedIne ja mokSa che, paNa vedhA vinA nathI. athavA tapathI khapAvIne mokSa thAya.'' e pramANe vastu svabhAva ciMtanata zobhana adhyavasAya vaDe sahetA evAne asamAdhi kaI rIte thAya ? paNa dharma-anidAna thAya te kaheze. AzaMkAgata pahelA pakSano parihAra karyo. have bIjo, trIjo. * gAthA-12 : athavA prazasta AlaMbana karIne, alpa sAvadha upAyane karatA, tapa ane saMyamarUpa pratikArane sevatA munine anidAna dharma che. * vivecana-12 : jJAnAdi upakAraka prazasta AlaMbana-pravRtti nimitta zubha adhyavasAyane karatAM. - 4 - cikitsArUpa, alpa sAvadha upAya karatAM. ahIM asya zabda abhAva ke thoDAMnA arthamAM che. atidAna dharma thAya kemake te nirdoSa che. A nirdoSatva vacananA prAmANyathI che. kahyuM che ke - "gItArtha tanA vaDe kRyogIne kAraNe nirdoSa che.' e rIte AgamanA utsarga - apavAdarUpe che anyathA paralokanI sAdhanA azakya che. tapa ane saMyamathI sAMsArika duHkhono pratikAra karatA sAdhune A dharmadhyAna ja che. kemake te devendrAdinA nidAna rahita seve che. [zaMkA] "karelA karmanA kSayathI mokSa thAya.' A paNa niyANuM ja che ne? [samAdhAna] sAcuM, A paNa niyamathI pratiSedha karAyela ja che. kemake - mokSamAM ke saMsAramAM muni sarvatra nispRha che.' to paNa bhAvanAmAM apariNata jIvane AzrIne Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/ra1, dhyAnazataka-12 133 vyavahArathI A adaSTa ja che. A ja prakAracI ane kriyA pravRttinA yogathI tenI citta zuddhi thAya che. ahIM AddhyAnane saMsAra vardhana kema kahyuM? te bIjapaNe hovAthI. te bIjavane ja darzAvatA kahe che - * gAthA-13 : je kAraNathI rAga, dveSa, moha e saMsAranA kAraNo kahaiA ane AdhyiAnamAM A traNe che, tethI te saMsAranuM bIja che. * vivecana-13 : ga, dveSa, moha je kAraNathI saMsAranA hetapa che, tema paramamanioe kahela che, ArtadhyAnamAM A traNe saMbhave che. tethI tene bhavavRkSanuM kAraNa kahela che. (zaMkA jo A oghathI saMsAravRkSanuM bIja che, to pachI tiryaMca gatinuM mULa kema kahyuM ? tiryaMcagati gamananA nibaMdhanatvathI ja tene saMsAra vRkSanuM bIja kahyuM che. bIjA kahe che tiryaMca gatimAM ja ghaNAM jIvono saMbhava ane sthitinA dIrdhatvathI saMsArapaNAMno upacAra kahyo. have ArtadhyAnInI vaizyA kahe che - * gAthA-14 : AdhyAnIne ati saMkivanTa nahIM evI kApod, nIla ane kRSNa vaizyAo hoya che, te karma pariNAmathI utpanna thAya che. * vivecana-14 : kRSNa, nIla, kApota lezyAo raudradhyAna lezyAnI apekSAthI ati azubha anubhAvavALI hotI nathI. konI ? ArtadhyAnavALA prANInI. e kaI rIte baMdhAya ? karma pariNAma janita, naizyA - kRSNAdi dravaya yukta AtmAnA je sphaTika samAna pariNAma te vezyA. te karmodayathI thAya che. oghathI AddhyAnI kaI rIte oLakhAya ? cihno vaDe, te kahe che - * gAthA-15 thI 17 : AdhyAnanA cihno che :- AkaMda, zoka, ukaLATa, kUTavuM Adi. te ISTa viyoga, aniSTa Aviyoga tathA vedanA nimite thAya che temAM nija kAryonI niMdA ane bIjAnI vibhUtInI savismaya prazaMsA kare che. tenI abhilASA kare che, emAM ja mRta bane che, tenA upArjanamAM ta thAya che. zabdAdi viSaya vRddha bane che, saddharma paragamakha ane pramAdamAM Asakata thAya che. jinAgamathI nirapekSa thaI AddhyAnamAM varte che. * vivecana-15 thI 17 : AkaMdana - moTA zabdothI raDavuM. zoka - azru paripUrNa nayanathI dainya. paridevana - pharI pharI kliSTa bhASaNa. tADana - chAtI, mAruM kuTavA ke vALa kheMcavA. te ISTa viyogAdi ukta kAraNe thAya. - bIjuM - potAnA kRtyo - karma, zilpa, kalA, vANijyAdinA abhaphaLa ke niSphaLatAne 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 niMde che. prazaMse- stave che, - sAzcarya bIjAnI saMpattine. bIjAnI saMpattinI abhilASA rAkhe che. prApta thatAM temAM rAga kare che. tene meLavavAmAM uMdhukta thAya che, te paNa ArtadhyAna che - vaLI - zadAdi viSayamAM mUrNita ane kAMkSAvALo, kSAMti Adi cAmi dharmathI parAMzamukha, madha Adi pramAdamAM Asakta, tIrthakaronA AgamarUpa pravacanathI nirapekSa thaI AddhyAnamAM varte che. have ArtadhyAnane AzrIne je anugata che, anaI che, te - * gAthA-18 : te AdadhyAna avirata, dezavirad ke pramAdastha saMyatane hoya che. tene sarva pramAdanuM mULa samajI sAdhujanoe tyAga karavo. * vivecana-18 - virata - mithyAdaSTi ane samyagdaSTi. dezavirata- eka, be Adi aNuvratadhArI zrAvaka, pramAda niSTha saMyato. temane ArtadhyAna hoya paNa apamata saMyatane na hoya. A svarUpathI sarva pramAdanuM mULa che. tethI teno tyAga kasvo joIe. koNe? sAdhu lokoe ane upalakSaNathI zrAvakoe kemake ArtadhyAna parityAgane yogya ja che. - have raudradhyAna kahe che. te paNa cAra bhede che - hiMsAnubaMdhI, mRSAnubaMdhI, teyAnubaMdhI ane viSayasaMrakSaNAnubaMdhI. temAM pahelo bheda - * gAthA-19 : jIvono - vadha, vIMdhavA, bAMdhavA, bALavA, aMkana karavuM ane mArI nAMkhA Adi saMkalAvALuM atikrodharUpa grahathI grasta, nirdaya hadayI mANasanuM adhama vipAkavALuM dhyAna te raudradhyAna che. * vivecana-19 - sava - ekendriyAdi, vadha-kuzalatAdithI tADana, vedha-khIlI AdithI nAkanuM vedhana. baMdhana-doraDA AdithI. dahana-ubhakAdithI, aMkana - zvagRgAla caraNAdithI, mAraNa * prANa viyojana. mAre zabdathI AgADha, paritApana, pATanAdi levA. A badhuM na karavA chatAM karavA mATe daDha adhyavasAya. te raudradhyAna che. kevuM praNidhAna ? ati utkaTa je krodha te ja apAya hetutvathI graha che, tenAthI abhibhUta. krodhanA grahaNathI mAna Adi paNa levA. te paNa dayArahita aMtaHkaraNathI kare. teno nakAdi prApti rUpa vipAka che. pahelo bheda kahyo, have bIjo bheda kahe che - * gAthA-20 - paizunya, asabhyavacana, asatyavacana, jIva ghAtAdi Adeza praNidhAna, te mAyAvI : ThagAI karanAra ke gupta pIne thAya che. * vivecana-20 : aniSTa sUcaka, ja-kAra ma-kAdi asabhya vacana, amRtavacana-te vyavahAra nayathI traNa prakAre che. (1) abhUta udbhAvanA, (2) bhUta nilava, (3) attara, Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/ra1, dhyAnazataka-20 139 140 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 samAya che. have A ja svAmI dvArathI kahe che. pravarata - samyagadaSTi. dezasaMyata - zrAvako. AnA dvArA sarva saMyatano vyavaccheda karyo. A aviratAdinA cittamAM saMcita. ahIM mananuM grahaNa yAna ciMtAnA pradhAna aMgapaNe jaNAvavA mATe che. madhanya - azreyaskara, siMdha pApa. have A ja rIte jene vadhAre che tene jaNAvatA kahe che - * gAthA-24 - A cAra prakAranuM raudradhyAna rAga, dveSa, mohathI vyAkuLa jIvane thAya che. te saMsAranI vRddhi karanAra ane narakagatinuM mULa che. * vivecana-24 - gAthArtha kahyo. have raudradhyAnInI lezyA kahe che - * gAthA-5 : raudradhyAnIne kApota, nIla ane kRNa e traNa tIva saMkalezavALI leyAo hoya che, te karma pariNAmathI utpanna thAya che. * vivecana-25 :- vyAkhyA pUrvavatuM. raudradhyAnI kaI rIte jaNAya che ? ciho vaDe, tene dazavitA kahe che - jeino artha graMthAcI jANavo.] jemAM jIvono upaghAta che te bhUtopaghAta - chedo, haNo Adi. praNidhAna - dRDha adhyavasAya. te raudra dhyAna kahevAya. kone hoya ? mAyAvI - vaNikAdi, paravaMcanamAM pravRtta. kUTaprayogakArI athavA dhigujAtika kutIcikAdinA sidbhuta guNane guNavaMta AtmArUpe prakhyAta kare. tethI kahe che - guNarahita paNa AtmAne je guNavaMta rUpe jaNAve, tene bIjuM pracchanna pApa nathI. bIjo bheda kahyo, have trIjo bheda dazavi che - * gAthA-21 - tIvra krodha ane lobhathI vyAkuLa temaja paralokanA ananI paravA vagaranA jIvane radravya haraNa ane te mATe jIvaghAta sudhInuM & ciMtana, e trIjuM raudradhyAna che. * vivecana-21 - gAthAmAM 'tathA' zabda, deDha adhyavasAya prakAranA sArdazyane jaNAvavA mATe che. tIvra - utkaTa krodha ane lobhathI abhibhUta prANIne. zuM ? "bhUtopahananamanAI." jenA vaDe haNAya te hanana. sAmIpyathI hanana, te upahanana jIvonuM upaktana. badhAM heyadharmothI dUra te Arya. Arya nathI te anArya. te anArya kevA che ? paradravya haraNa citavALA. te ja raudradhyAna che. bIjAnA sacitAdi dravyanA viSayamAM corI levAnI buddhi, naskagamanAdi vipAkane na vicArIne kare te raudradhyAna. trIjo bheda kahyo. have cotho bheda dazavi che - * gAthA-22 - zadAdi viSayonA sAdhanabhUta, dhana saMrakSaNa parAyaNa, aniSTa, savanI zaMkA ane bIjAnA upaghAtanI kaluSita buddhithI vyAkuLa citta te cothuM raudradayAna. * vivecana-22 - zadAdi viSayonA sAghana-kAraNarUpa, zabdAdi viSayane sAdhavA mATenA dhananuM saMrakSaNa - tenA paripAlanamAM parAyaNa-udhukta, aniSTa-sajjanone anabhilASaNIya - anIcchita, badhAMnA abhizaMkanathI anAkula, zuM karaze te jANatA nathI. tethI badhAMno upaghAta ja zreya che ema paropaghAtathI, AtmAne kaluSa kare te kaSAyo vaDe vyApta aMtaHkaraNavALo. tene raudradhyAna hoya. jo ke ahIM zrAvako dvArA caityaghananA saMrakSaNamAM raudradhyAna nathI, te jaNAvavAnuM che. have upasaMhAra kahe che - * gAthA-23 - A pramANe karavuM, karAvavuM, anumodanuM rUpa viSaya anuciMtana cAra bheda che. raudradhyAnanA svAmI avirata ane deza saMvata lokonA manamAM saMsevita ane sAdhanya che. * vivecana-23 : e rIte svayaM karavuM, bIjA vaDe karAvavuM, karatAMne anumati ApavI, A ja viSaya jeno che, tenuM prayAlocana. te hiMsAnuM baMdhI Adi cAra prakAranA raudradhyAnamAM * gAthA-263 - raudradhyAnInA A riho che utpanna doSa, bahala doSa, nAnAvidha doSa, AmaraNa doSa. A doSa hiMsAdimAM bAhya karaNa upayukta paNa hoya. bIjAnI AphatamAM khuzI thAya, nirapekSa, nirdaya pazcAtAparahita, pApa karIne khuzI thato hoya te raudradhyAnayukta cittavALo jANavo. * vivecana-26,27 : usa doSa - hiMsAnubaMdhImAMnA koIpaNamAM pravartamAna ane tenAthI na aTakI bahulatAe pravartato che. bahula doSa - badhAmAM ja e pramANe pravarte che. nAnAvidha doSa - cAmaDI uteDavI, AMkho kheMcI kADhavI vagere hiMsAdi upAyomAM anekavAra pravarte che che. AmaraNadoSa - pote moTI ApattimAM hoya ane bIjA paNa moTI ApatimAM hoya to paNa kAlasaurikanI mAphaka AmaraNa asaMjAta anutApavALA hoya. hiMsA-mRSA Adi cArenA anubaMdhamAM bAhya upakaraNa upayukta thaI arthAt vacana ane kAyAthI temAM tIvra upayukata thaI varte. potAnA sivAyano te anya, te anyanI ApatimAM ati kliSTa citapaNAthI khuza thAya- "Ane Ama thayuM te bahu sAruM thayuM." nirapekSa - A bhava ke parabhavanA apAyanA bhayathI rahita. nirdaya-dayA vagarano, bIjAnI anukaMpAzUnya. nirasutApa - pazcAtApa rahita. vaLI siMhamArakanI jema pApa karIne khuza thanAra, A raudradhyAnanA cihno che. raudradhyAna kahyuM. have dharmadhyAnano avasara che. temAM tene jaNAvavA AdimAM A be dvAra gAthA kahe che - Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/21, dhyAnazataka-28,29 141 * gAthA-28,29 : mAnanI bhAvanA, deza, kALa, Asana vizeSa, AlaMbana, krama, dayAtavya, dhyAtA, anapekSA, leyA, liMga, phaLane jANIne, muni temAM citta sthApI dharmadhyAna kare, tyArabAda zukladhyAna kare. vivecana-28,29 - bhAvanA - jJAnAdinI. jANIne - zuM? taducita deza, tad ucita kALa ane AsanavizeSa, vAyanAdi AlaMbana, manotirodhAdi krama, dhyAnano viSaya, apamAdAdi yukata dhyAtA, pachI dhyAtoparama kALa bhAvinI anityAdi AlocanArUpa anupekSA. zuddha vezyA, zraddhA Adi liMga, devalokAdi phaLa, 'tra' zabda potAnA aneka bheda darzAvavAno che. ATaluM jANIne muni dharmadhyAna kare. dharmadhyAnano abhyAsa thayA pachI zukladhyAna kare. ATalo saMkSepArtha kahyo. vistArArtha graMthakAra ja kaheze. temAM pahelo dvAavayava pratipAdanArthe kahe che - * gAthA-30 : bhAvanAno pUrve abhyAsa karanAra dhyAnanI yogyatAne pAme bhAvanAo jJAna, darzana, cAstri ane vairAgya ema niyata che. * vivecana-30 : dayAnanI pUrve jeNe AsevanarUpa abhyAsa karelo che tene pUrvakRtAbhyAsa karyo che. te bhAvanAnA viSayamAM abhyAsa pachI adhikRta dhyAnanA viSayamAM yogyatA - anurUpatA pAme che. te bhAvanA jJAnAdithI niyata che. have jJAnabhAvanA svarUpa guNa darzana mATe kahe che - * gAthA-31 - jJAnamAM nitya pravRtti rAkhe, tenAthI manodhAraNa ane vizuddhi kare, [bhava nirveda keLave] jJAnaguNathI sArane jANe, pachI te sunizcalamativALo dhyAna kare. * vivecana-31 : - zrutajJAnamAM sadA AsevanA - pravRtti kare. mana-aMtaH karaNanI, citanI. dhAraNa - azubha vyApAra nirodhathI avasthAna. vizuddhi - prArthanuM vizodhana. 2 zadathI bhavanirveda. e pramANe jJAnathI jIva-ajIva Azrita guNa ane tenA paryAyone jANIne, tethI thatAM paramArthane kahe che. athavA jJAnanA mAhAsyathI jeNe vizvano sAra jANela che, tevo thAya. tevo e pachI dhyAve - ciMtave. kevo sAra jANela che, tevo thAya. tevo e pachI dhyAve - ciMtave. kevo thaIne ? atizaya nizala samyajJAnathI anyathA pravRtikaMpathI rahita baddhi jenI che tevo thaIne. [dhyAni kare. jJAna bhAvanA kahI, have darzana bhAvanAnuM svarUpa kahe che - * gAthA-3ra :zaMkAdi doSarahita, pazama-sthiriNAdi guNasamUhathI saMpanna, asaMmUDha 142 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 manavALo thaIne, darzana zuddhithI dhyAnamAM sthira thAya. * vivecana-3ra : zaMkAdi doSa sahita - zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, anya dRSTinI prazaMsA ane para pAkhaMDa saMtava, AnuM svarUpa huM pratyAkhyAna adhyayanamAM kahIza. samyakatvanA atiyArarUpa hovAthI A doSo che tene choDIne. ukata doSarahitatvathI zuM ? prathama aiyadi guNa samUhayukta. - temAM prakarSathI zrama te prazrama - kheda. te sva-para siddhAMta tatvanA adhigamarUpa che. dhairya eTale jinazAsanamAM nikaMpatA. Adi zabdathI prabhAvanA Adi levA. kahe che ke - darzana dIpakanA pAMca guNa che - svapara siddhAMtanuM kaizalya, sthiratA, jinazAsanamAM prabhAvanA, Ayatana sevA ane bhakti athavA prazama Adi vaDe, aiyadi vaDe guNa gaNathI yukta. temAM prazamAdi - prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstikarUpa. Avo te asaMmUDhamanavALo arthAt bIjA tavamAM akSAMtarita thAya che. ukta lakSaNa darzana zuddhithI dhyAna kare. darzana bhAvanA kahI, have cAritra bhAvanAnuM svarUpa kahe che - * gAthA-33 - cADhi bhAvanAthI . navA karmanuM agrahaNa, junA kamanI nirjasa, zubha kamanuM grahaNa thatAM sahelAIthI dhyAnane pAme che. * vivecana-33 : navA karmo - saMyita ke ekaThAM thaI rahelA jJAnAvaraNAdi karmonuM aNahaNa - AdAna na thavuM te, cAritra bhAvanAthI thAya che. lAMbA kALanA ekaThA thayelA karmonI nirjasa tathA zuSa - punya arthAt sAtA, samyakatva, hAsya, rati, puruSaveda, zubhAyunAma-gotra tenuM AdAna. kaI rIte? cAri bhAvanAthI, ayanathI dhyAnane pAme che. cA>>i bhAvanA eTale - kSayopazama rUpa, teno bhAva te cA>>i. ahIM evuM kahe che ke - A ke pUrvanA janmamAM saMcita ATha prakAranA karmono saMcayano apacaya thatAM je caraNa bhAva te cAstri che. te sarva sAvadhayoganI nivRtarUpa kiyA che. teno abhyAsa, te cAri bhAvanA kahevAya. -- have vairAgyabhAvanA svarUpa kahe che - gAthA-34 : vairAgya bhAvanAthI bhAvita manavALo jagatanA svabhAvane sArI rIte jANanAro, nisaMga, nirbhaya ane AzArahita banIne dhyAnamAM sunizcala thAya che. * vivecana-34 : atIva vidita eTale jJAta, carAcara jagatanA svabhAvane. kadAya Avo paNa, karma pariNativaza saMgavALo thAya, tethI niHsaMga kahyo. nisaMga - viSaya janita snehasaMgathI rahita, Avo paNa kadAca bhayavALo thAya che. tethI kahe che - "nirbhaya' eTale lokAdi sAta bhayathI rahita. dAca Avo paNa viziSTa pariNatinA abhAvathI Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya4/21, dhyAnazataka-34 paralokane AzrIne AzAvALo thAya. tethI kahe che - Aloka paralokanI AzaMsA rahita hoya. '' zabdathI tevA prakAranA krodhAdi rahita. je AvA prakArano vairAgyathI bhAvita manavALo thAya, te jJAnAdi upadravathI rahita thaI dhyAnamAM sunizcala thAya che. vairAgya bhAvanA kahI. have deza dvAranI vyAkhyA kare che - 143 . gAthA-35 - sAdhune haMmezAM strI, pazu, napuMsaka tathA kuzIlajanothI rahita sthAna joIe ane dhyAnakALe vizeSathI nirjanasthAna jarUrI che. * vivecana-35 : mAtra dhyAnakALe nahIM paNa sarvakALe sAdhune yuvatI Adi rahita sthAna hovuM joIe. ahIM yuti zabdathI manuSya strI ane devI levI, pazu zabdathI tiryaMca strI levI. napuMsaka zabda jANIto che. smita - niMdita zIla jenuM che te kuzIla - jugArI Adi. tapasvI sAdhune ke sAdhvIne AvI zuddha vasati joIe e pramANe tIrthaMkara ane gaNadharoe niyamathI kahela che. anyatra pravacanamAM kahela doSa saMbhave che. vizeSathI dhyAnakALamAM apariNata yogAdithI anyatra dhyAnane ArAdhavAnuM azakya che. e rIte ahIM apariNata yogAdinuM sthAna kahyuM. have pariNata yogAdine AzrIne vizeSI kahe che - * gAthA-36 : sthira ane kRtayogI tathA dhyAnamAM sunizcalamanavALA munine lokothI vyApta gAmamAM, zUnyasthAnamAM ke araNyamAM koI taphAvata nathI. * vivecana-36 : sthira - saMhanana ane dhRti vaDe baLavaMta. bhRtA - nirvartita, abhyasta. yoga - jJAnAdi bhAvanA vyApAra athavA sattva sUtra tapa vagere je joDAyela che te kRtayogI. sthira - pharI pharI karavA vaDe paricita karAyelA yogo jenA vaDe che te. athavA sArI rIte abhyasta yogavALA munio, jIvAdi padArthane mAne che te muni - sAdhu. dhyAna adhikRta evA dharmadhyAnamAM atizaya niSpapa manavALA. ukta prakAranA sAdhune dhyAna mATe vasatimAM, zUnyagRhamAM ke araNyamAM koI phera paDato nathI. temAM gAma eTale buddhi Adi guNo grasita thAya che te athavA kara Adi levAya che te gAma-saMniveza tathA nagara, kheDa, karbaTAdi paNa levA. janAkuLa - gAma ke udhAnAdimAM badhe ja tulya bhAvatva ane pariNatatvathI temane koI bheda nathI. . gAthA-37 - tethI dhyAna karanArAne jyAM mana, vacana, kAyAnA yoganI svasthatA rahe, evuM jIva saMghaTTAdi virAdhanA rahita sthAna levuM. * vivecana-37 : ukta gAthAmAM kahyA mujaba grAmAdi sthAnomAM jo samAdhi rahetI hoya to, Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 kyAM ? mana-vacana-kAya yogamAM svasthatA rahevI. [zaMkA] manoyoganI samAdhi paryApta che vacana ane kAca yoganI samAdhinI tyAM zI upayogItA che ? tenAthI dhyAna thatuM nathI. [samAdhAna] samAdhi sudhI manoyoga upakAraka che, dhyAna paNa te rUpa ja thAya che. paNa kahyuM che ke - "mAre AvI vANI bolavI, AvI na bolavI'' ema vicArIne vAkya bolanArane vAyika dhyAna hoya che tathA susamAhita hAtha-pagane kAraNe jayaNAthI je kriyAnuM karavuM. te sAdhune kAyika dhyAna thAya che. (kemake) ahIM mAtra samAdhipaNuM ja grahaNa karyu nathI, paNa jIvopaghAta rahitapaNuM paNa lIdhuM che. temAM jIva-pRthvI AdinuM saMghaTTana Adine tajIne. ahIM hiMsA zabdathI asatyAdi badhAMno tyAga jANavo. A pAMce Azravo choDIne dhyAna kare te ucita che. dezadvAra pUru thayuM. have kALa dvAra jaNAve che - * gAthA-38 - 144 kALa paNa te ja dhyAnocita che, jemAM yoga svasthatA uttama maLe che. paNa divasa ke rAtri ja yogya veLA che. evo niyama dhyAtAne nathI, tema tIrthaMkarAdi kahela che. * vivecana-38 : kalana ke kalA samUha te kALa. te aDhIdvIpa - samudramAM caMdra ane sUryanI gati kriyAthI upalakSita divasa Adi jANavA. kALa paNa teja dhyAnocita che, je kALamAM manoyogAdi svAsthya pradhAnapaNe pAme. paNa evuM nathI ja ke divase athavA rAtre ja niyamathI dhyAna karavAnuM kahyuM hoya. veLA eTale muhUrta Adi, pUrvANa ke pazcimANa. kALadvAra pUru thayuM. have Asana vizeSAdi dvAra kahe che - . gAthA-39 * abhyAsa karela je koI dehAvasthA dhyAnane pIDA karanArI na bane, te avasthAmAM dhyAna kare. pachI te beThA rahIne hoya, ubhA rahIne hoya ke lAMbATUMkA sutA rahIne hoya. * vivecana-39 : ahIM je koI zarIrAvasthA 'besavuM' Adi rUpe abhyasta ke ucita hoya, tenA vaDe anuSThAna karatA adhikRta dharmadhyAnamAM pIDAkArI thatuM nathI, te ja avasthAmAM [kaI ?] kAyotsargathI ubhA rahe ke vIrAsanAdi vaDe bese ke daMDAyatAdithI lAMbA-TUMkA rahIne dhyAna kare. [prazna] A deza, kALa, AsanonA aniyama kema ? . gAthA-40 * badhAM deza, kALa, ceSTAmAM vartAtA rahIne pApane zamAvIne anekavAra pradhAna kevaLajJAnAdine pAmyA che. * vivecana-40 H saMpUrNa deza, kALa ane ceSTAmAM zreNlR - deha avasthAmAM avasthita je munio Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/ra1, dhyAnazataka-40 145 146 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 je kAraNathI, pradhAna evo A kevala Adi lAbhane pAmIne, mana:paryAyajJAnAdi pAmIne zuM eka vakhata ja pAme ? nA, kevaLajJAna sivAyano lAbha aneka vakhata pAme. zuM viziSTa che ? narakAdimAM pADe te pApa, teno upazama, tene lAve che. * gAthA-41 - dhyAnanA deza, kALa, zarIranI ceSTA mATeno koI niyama AgamamAM nathI, matra yogonI samAdhi - svAthya je rIte thAya te rIte prayatna karavo, e niyama che. * vivecana-41 : je kAraNe pUrvagAyAmAM kahela che, tenI sAthe Ano saMbaMdha che. tethI deza, kALa, cepTAno koI niyama AgamamAM dhyAna mATe nathI. paNa mana vagere yogonI samAdhi je rIte rahe, te rIte yatna karavo. joIe eTalo ahIM niyama che ja. Asana dvAra kahyA. have AlaMbana dvArano avayavArtha kahe che - * gAthA-42 - dharmadhyAnamAM caDavA mATe karAtA vAcanA, pRcchanA, parAvatanA, anuciMtana tathA sAmAyikAdi ane saddharma AvazyakAdi AlaMbana che. * vivecana-4ra : AlaMbana - dharmadhyAne caDavA mATe jenuM avalaMbana karAya che. vAcanA - ziyone nirjarAne mATe sUtrAdinuM dAna. pRcchanA - sUtrAdimAM thayela zaMkA dUra karavA gurune pUchavuM che. parAvartanA - pUrve bhaNelA sUtrAdinuM avismaraNa ane nirjarA nimite. abhyAsa karavo che. anuciMtana - manathI ja avismaraNAdi nimite sUgAnusmaraNa. A cAre mRtadharma anugata varte che. tathA sAmAyika ane saddharma Avazyaka cA>>i dharma zAnugata varte che. sAmAyika Adi eTale sAmAyika, paDilehaNa, sAdhu sAmAcArI e badhuM vidhivat sevavuM. - x - dhe A ja AlaMbanatvamAM nibaMdhana kahe che - * gAthA-43 : jema deDha AlaMbana vaDe koI puruSa viSama sthAnathI uce caDI jAya che, tema sUtrAdinuM AlaMbana karanAro uttama dhyAne caDe che. * vivecana-43 : viSama - nIcA ke du:khe saMcarI zakAya tevA sthAnathI sArI rIte ane muzkelI vinA upara Ave che. kaI rIte? majabUta doraDAnA AlaMbanathI. te rIte koIpaNa purakSA vAyanAdi kRta AlaMbanathI te ja rIte dharmadhyAnane avalaMbe che. AlaMbana dvAra kahyuM. have krama dvAra - temAM lAghavArthe dharma, zukla kahe che - * gAthA-44 : dhyAna prAptino krama mokSagamananA nikaTanA saMsArakALe kevalIne manoyoga nigraha Adi hoya che. bAkInAne samAdhi rahe tema hoya che. [33/10] * vivecana-44 : dhyAnano paripATI krama A rIte che - pahelA manoyoganigraha, pachI vayanayoga nigraha, pachI kAyayoga nigraha. A krama sarvathA A pramANe nathI, paraMtu kevaLIne mokSagamana nIkaTa hoya - zailezI avasthA aMtargatu aMtamuharta pramANa ja bAkI hoya temane zukladhyAnamAM A krama che, bAkInAne dharmadhyAna prAptimAM yoga-kALane AzrIne je rIte samAdhisvasthatA ke, te rIte pratipatti hoya che. have yAtavya dvAra kahe che - te AjJA, apAya, vipAka ane saMsthAna vijaya dharmadhyAna cAra bhede che. temAM 'AjJAvicaya' kahe che. * gAthA-45,46 : sunipuNa, anAdi anaMta, bhUtahita, satvabhAvaka, AnarNa, amita, ajita, mahAI, mahAnubhAva, mahAviSaya, niravadha, anipuNa janathI duca, naya bhaMgI pramANa, gamagahana ane jagadIza samAna jinezvaranI AjJAnuM dhyAna karavuM joIe. * vivecana-45,46 - (1) sunipuNa - atikuzala AjJA, tenuM naipuNya sUkSma dravyAdi upadarzakacvathI tathA mati AdinA pratipAdakavathI kahI che. A rIte sunipuNA dhyAna kare. (2) anAdi nidhana - anutpanna, zAzvata. A anAdi nidhanatva dravyAdi apekSAthI che. (3) bhUtahita * prANIne pathya, tenuM hitava anuparodhinItvathI che. AnA prabhAvathI ghaNAM siddha thayA. (4) bhUta bhAvana jIvonI bhAvanA, te sAMbhaLIne cilAtIputrAdi ghaNAM sukhane pAmyA. (5) anartha - sarvottamatvathI amUlya, kemake kalpavRkSa kathita mAtrane Ape che, ciMtAmaNi ciMtitane Ape che, jitendra dharmano atizaya to juo, te lokone A baMne rIte jaldIthI Ape che athavA RNa eTale karma, tene haNe te RNana. (6) amita - aparimita, badhI nadInA pANI ke badhAM samudranA jaLa karatAM paNa anaMta gaNo artha eka sUtrano thAya che. athavA amRta ke mRSTa ke pathya. kahyuM che ke - jinavacanarUpI jaLane rAtri ane divase pIvA chatAM budha puraSo tenAthI tRpti pAmatAM nathI. tathA manuSya, nArakI, tiryaMca ane devagaNanA sAMsArika sarva duHkha ane rogonuM eka mAtra auSadha jinavacana che je Apavarga sukha ane akSata phaLa de che. (3) ajita- bAkInA pravacana AjJA vaDe aparAjita che, jema - jIvAdi vastunA ciMtana kauzalya guNathI ananya sadaMza tathA zeSa vacanothI ajita evuM jinendravacana mahAviSaya che. (8) mahArya - pradhAna artha jeno che, tevA prakAranI. te pUrvApara avirodhI ane nayagarbhavathI pradhAna che. athavA 'mahastha" che. tethI pradhAna jIvomAM rahela che athavA moTa samakitI jIvomAM rahela che. athavA mahApujAmAM sthita che. (9) mahAnubhAva * ghaNAM sAmarthyavALI che, AnuM prAdhAnya caudapUrvI ane sarvalabdhi saMpatvathI che, prabhUtava - prabhUta kAryanA kavAthI che. jemake caudapUrvI ghaDAmAMthI hajAro Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/21, dhyAnazataka-45,46 143 148 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 ghaDA karavA samartha che, e A lokamAM ane paralokamAM jaghanyathI vaimAnikamAM ja upaje. (10) mahAna viSayavALI - sarva dravyAdi viSayavathI mahAnuM che. sarva pada kriyA ciMtavavI, niravadha-pAparahita, asatya Adi banIza doSarUpa avadha rahita. kaI rIte dhyAna kare ? niravadha - A loka saMbaMdhI AzaMsA sahita. jinezvaranI AjJA - vacanarU5. kevaLa AlokathI sarva saMzayarUpa aMdhakArano nAza karavAthI jagatamAM pradIparUpa te jinAjJA. te anipuNa - akuzaLa lokone daya-du:khe karIne samajAya tevI che. te AjJA taigamAdi aneka bhedayukta nayo ane krama-sthAnabheda rU5 bhaMgothI ghaNI gahana che. [zaMkA AvA prakAranA vizeSaNothI viziSTa jinAjJA maMdabuddhivALAne bodha pAmavAne zakya nathI, tyAM dhyAna karavAnI to vAta ja kyAM rahe ? jo kaMI samajAya ja nahIM to artha zo ? * gAthA-40 thI 49 : te AjJAmAM matinI durbaLatAthI, tevA prakAranA AcAryanA virahathI, DroyanI gahanatAthI, jJAnAvaraNanA udayathI, hetu ane udAharaNa na maLavAthI, je kaMI sArI rIte na samajAya to paNa matimAna puraSa ema ciMtave ke savAno mata avitaNa hoya nahIM, kemake jagata zreSTha jinezvaro anupakRta upara paNa anugraha karavAmAM parAyaNa, rAga-dveSa-mohane jitelA che, tethI teo anyathAvAdI na hoya. * vivecana-40 thI 49 - te AjJAmAM, (1) jaDatA ke calatvathI matinI durbaLatA - buddhithI sakhyaNa arthanI anavaghAraNAthI, (2) tyAM samyaka aviparIta dvane kahevAmAM kuzaLa tathA sUbAIne jANatA hovAthI mumukSa vaDe Asevita AcAryano abhAva hovAthI bodha nA maLatA, (3) dhamastikAyAdi zeyanI gahanatAthI bodha na thatAM, (4) te kALe jJAnAvaraNanA udayathI tenA vipAkane lIdhe bodha na pAmatAM... [AgaLanI gAthA sAthe saMbaMdha che.] [zaMkA jJAnAvaraNanA udayathI ja mati daurbalya che tathA tevA AcAryano viraha ane yagata apratipatti che. te kahevAthI A badhuM kahevAnI jarUra ja nathI? [samAdhAna nA, te kAryanA ja saMkSepa-vistArathI upAdhibhedathI Ama kahela che - tathA - hetu-jijJAsita dharma viziSTa arthone jANe che. kAraka ane vyaMjaka. udAharaNa carita ke kalpita bhede che. koI padArtha pratye hetu ane udAharaNanA asaMbhavamAM A cha kAraNe je vastu sArI rIte na samajAya, to paNa matimAne ema vicAravuM ke - sarvajJa arthAta tIrthakarono mata eTale ke vacana avitatha - cAsatya nathI, paNa satya che. tenA bodha na thavAnA kAraNe na jANavA chatAM te mata ke vastune paryAloce. Ama ja kema kahyuM, te jaNAve che - bIjAe upakAra na karela hoya to paNa dharmopadezAdithI bIjA upara upakAra karavAmAM udhuta je kAraNathI che, koNa? jinezvaro, kevA? carAcara jagatamAM zreTha, AvA loko paNa rAgAdibhAvathI vitAvAdI thAya che, tethI kahe che - rAga, dveSa, mohano nirAsa karelA, temAM rAga eTale Asakti, hepa-aprIti, moha-ajJAnarUpa che. te kAraNe anyathAvAdI nathI. A dhyAta no pahelo bheda kahyo, have bIjo. * gAthA-49 : raNa, dveSa, kaSAya ane AmaLAdi kriyAomAM vartatA jIvone lokaparalokanA anartha kevA Ave che, tene varyano bhAgI thAve. vivecana-49 : rAgAdimAM vartato jIva apAyone vicAre, jemake rAgAdi kriyA Alokaparaloka virodhI che. kahe che ke- rAga prApta thayA pachI paNa mahAvyAdhithI abhibhUtane kupacca ajJanA abhilASavatu du:khadAyI che. tathA teSa prApta thatAM zarIrIne koTamAM rahela javalana padArtha ke dAvAnaLathI vRkSanI jema bALe che. tathA daiSTi Adi traNa bheda vALA rAgathI dIsaMsAra vadhe tema sarvajJa, sarvadarzIe kahela che. tathA kahe che ke heparU5 agnithI baLato jIva A lokamAM duHkhI thAya che ane paralokamAM paNa pApane pAmIne pachI narakarUpa agnine pAme che. ItyAdi. tathA krodhAdi kaSAyanA apAyo kahe che - nigraha na karAyela krodha ane mAna tathA vRddhi pAmatA evA mAyA ane lobha A cAre kapAyo punarjanmanA mULane siMce che. Azravo - mithyAtva Adi karmabaMdhanA hetuo, tenA apAyo - mithyAva mohita mati jIva A lokamAM duHkha pAme che ane prazamAdi guNathI hIna narakanI upamAyukta pApane pAme che. - ajJAna ke krodhAdi sarva pApothI paNa vize kaTarUpa che. tenA vaDe avAyelo loka hita ke ahita arthone jANato nathI. ItyAdi * * * * * tethI A pramANe rAgAdi kriyAmAM vartatA jIvo apAyone dhyAve. zuM vizeSathI, te kahe che - varjanIya te varSa , akRtya, tenA parivajI * apramata. bIjo yAtavya bheda kahyo. have trIjo kahe che - * gAyA-pa1 : prakRti, sthiti, pradeza ane anubhAvathI bhinna, zubhAzubhathI vibhakata, yogAnubhAva janita karmavipakane ciMtave. * vivecana-pa1 : prakRti-jJAnAvaraNIya bhedathI ATha karma prakRti, prakRtinA aMza-bheda te paryAyo. sthiti - te karmonuM ja jaghanyAdi bheda bhinna avasthAna, pradeza - jIvapadeza ane kramapudgalono saMbaMdha. anubhAva - karmono vipAka. A karma prakRti Adi zubha-azubha bhedathI bhinna hoya che. tethI manoyogAdi guNathI utpanna karma vipAkanI vicAraNA kare. bhAvArtha - vRddha vivaraNathI jANavo. te A pramANe - prakRtithI bhinna, zubhAzubha vibhakta karma vipAkane ciMtavavo. temAM jJAnAvaraNAdi ATha karmanA bhedo vaDe vibhakata zubha * punya, sAtA Adi ane azubha - pApa, tenAthI vibhakta, karmaprakRtimAM kahelA vibhir vipAkane vizeSathI ciMtave paNa sthitithI vibhakta zubhAzubha karmavipAkane ciMtave. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/21, dhyAnazataka-pa1 149 15o Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 sthiti * te ja ATha karmaprakRtinI jaghanya, madhyama, utkRSTa kALa avasthA, jema karmaprakRtimAM kahI che. pradeza - jIva pradezonuM karma pradezo vaDe sUkSmatAthI eka kSetramAM avagADha vaDe pRSTa avagADha anaMtara aNu-bAdara udhvadi bhedathI baddhanuM vistArathI karma prakRtimAM kahelA karma vipAkonuM ciMtana. anubhAva * te ja ATha karma prakRtinuM pRSTa, baddha, nikAcItanA udayathI anubhavavuM che. te kamanubhAva yoga janita ciMtavavo. yoga- mana, vacana, kAyAnA. anubhAva - jIvaguNa ja. te anubhAvathI janita - utpAdita jIvanuM kArya, teno vipAka - udaya vicAravo. dhyAtavyano bIjo bheda kahyo, have cotho kahe che - * gAthA-para thI 6ra :- [saMsthAnA vicayamAM zuM ciMtavavuM ?] jinezcaroe upadezela dravyonA lakSaNa, saMsthAna, Asana, vidhAna, pramANa, utpAda, sthiti, bhaMgAdi payarayo ciMtave. jinokta anAdi anaMta paMcAstikAyamaya lokane nAmAdi cAra bhedathI vihita, adholokAdi gividha bhedathI ciMtave. - temAM kSitigRtI, valayo, dvIpa, sAgara, naka, vimAna, bhavana Adi saMsthAna, dausAdi pratiSThAna niyata lokasthiti prakAra ciMtave. upayoga lakSaNa, anAdi anaMta, zarIrathI judo, arUpI, vakarmano kata ane bhokatA jIva che, tema ciMtave.....vaLI jIvano (saMsAra) vakarma nita, janmAdi jaLavALo, kaSAyarUpa pAtALavALo, seMkaDo vyasanarUpa jaLacara jIvo vALo, moharUpI AddvALo, ati bhayAnaka.... ajJAna pavanathI prerita saMyogaviyogarUpI taraMga mALAvALo, anopAra, azubha saMsArasAgara citave. vaLI tene tarI javA mATe samartha saccadanarUpa subAMdhana yukata, nipApa ane jJAnamaya sumanavALa cAsvirUpa mahA jahAja.... ke je saMvarathI nichidra karAyatuM tArUpI pavanathI prerita adhika vegavALuM, vairAgarUpa mArge paDeche, huNanirUpa lagathI akSobhAyamAna.....mahAI zIlAMgarUpI ranothI bharela te jahAjamAM ArUDha thaIne munirUpI vaNiko zIgha, nirvine nivaNI nagare pahoMce che. vaLI te nivaNi nagamAM traNa rananA viniyogamaya ekAMtika, nirAbhAi, svAbhAvika, anupama ane kSaya sukha je rIte pAme che, te ciMtave. vadhu zuM kahevuM? jIvAdi padArthanA vistArathI saMpanna ane sarva nayasamUhamaya samasta siddhAMtanA sadbhAvane ciMtave. * vivecana-pa2 thI 62 - [5] fnana - tIrthakaro, temanA dvArA kahevAyela te jinadezita. zuM ? lakSaNa Adi. tene ciMtave. gAthAmAM lakhela 'dravyonA' zabdane dareka pada sAthe joDavo. temAM dravyonA lakSaNa * dhimastikAyAdinA gati Adi saMsthAna-mukhyatA pudgala racanAnI AkArarUpa parimaMDala Adi jIvonA che te ane jIva zarIronA samacaturasa Adi cha jANavA tathA dharma-adharma astikAyanA lokakSetranI apekSAthI kahevA. Asana - AdhAra lakSaNa, dhamastikAyAdino AdhAra lokAkAza Adi che. vidhAna-dhamastikAyAdinA ja bhedo che. jemake dhamastikAya, dhamastikAyanA dezo, dhamastikAyanA pradezo vagere. mAna-pramANa, dhamastikAyAdine AtmIya che. utpAda AdimAM utpAda, bhaya, dhrauvya A badhAMne ciMtave. - X - X - [53] paMcAstikAyamaya loka anAdi anaMta che, tema jinezvaroe kahela che. gati - pradeza, tenI kAyA te utA A dhamastikAyAdi gati Adino upakAra karanArA jANavA. kahyuM che ke - jIvone ane pudgalone gatino upakAra karavAmAM dhamastikAya che, sthiti upakAra karavAmAM kAraNa adhamastikAya che, AkAzAstikAya avakAza dAna kare che. je jJAnAtmA che, sarvabhAvajJa che, karmano kartA ane bhoktA che, saMsArI ke mukta kahevAya che, tene jinAgamamAM jIva kahelo che. je sparza, rasa, gaMdha, varNa, zabda yukta mUrta svabhAvI che, bheda ane saMghAtathI nipajJa che, tene jinezvaroe pudgala kahela che. A baghAM yukata evo loka che, je kALathI anAdi anaMta che ane A tIrthaMkara praNIta ja che. tathA nAma Adi bhedathI avasthApita che. kahyuM che ke- nAma, sthApanA, dravya, phoga, kALa, bhAva, bhava paryAya e ATha bhedathI lokano nikSepa che. [54] have kSetralokane AzrIne kahe che - te adholokAdi bhedathI traNa prakAre che to zuM phogalokamAM A ja vicAravuM ? te pratipAdana kare che - kSiti-valayAdi ciMtave, temAM fkSatti - dharmAthI ISahAbhArA sudhInI AThe pRthvI levI. valaya - ghanodadhi, dhanavAta, tanuvAta rU5, dharmAdi sAta pRthvIne vIMTAIne rahelA 21-che. hIpajaMbUdvIpathI svayaMbhU maNa dvIpa sudhInA asaMkhya. sAgara - lavaNathI svayaMbhUramaNa samudra sudhInA asaMkhya. naka - sImaMtaka Adi apratiSThAna sudhInI saMkhyAta. kahyuM che - 30 lAkha, 5 lAkha, 15 lAkha, 10 lAkha, 3 lAkha, pAMca nyUna eka lAkha ne pAMca nakAvAso anukrame che. | vimAna-jyotikathI anutara sudhInA asaMkhyAta vimAno che. kemake jyotikonA asaMkhyaya vimAno che. bhavana-bhavanavAsInA Alaya rUpa, asura Adi daza nikAya saMbaMdhI asaMkhyaya bhavano che. kahyuM che ke - bhavanapatinA 7,72,00,ooo bhavano jANavA. mAre zabdathI asaMkhyAta vyaMtara nagarane paNa levA. A kSiti, valaya Adino saMsthAna - AkAra vizeSa ciMtavavo. tathA te AkAza AdimAM pratiSThita che, A zabdathI vAyu Adine paNa levA. AvI lokanI sthiti che. ahIM vidhi - vidhAna ke prakAra. lokanI sthiti eTale loka vyavasthA ke loka maryAdA. kevI che ? niyata ke zAzvata che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya4/21, dhyAnazataka-52 thI 62 151 [55] jenA dvArA upamukta thavAya te upayoga. te AkAra ane anAkAra be bhede che. te jenuM lakSaNa che te upayoga lakSaNa, jIva che te bhava ke apavarga pravAhanI apekSAthI nitya che tathA zarIrathI pRthak che. zarIra - audArika Adi levA. je jIve che, jIvaze ke jIvyo te jIva. te amUrta che. karmanA kartA-nirvartaka che ane potAnA bAMdhela jJAnAvaraNIyAdi karmono upabhoktA che. [56] te jIvanA potAnA karmathI nirvartita-janita saMsAra sAgarane kahe che. A saMsAra sAgara janma, jarA, maraNa rUpa jaLathI bharelo che kaSAya ja agAdha bhavajananI sAmyatAthI pAtALa jevo che. vyasana-duHkha ke dhRta temAM seMkaDo pIDAnA hetupaNAthI zvApado temAM rahelA che. vaLI moha - mohanIya karmathI temAM viziSTa bhramaNa karatA hovAthI Avarta svarUpa che ane A saMsAra mahAbhayAnaka che. [5] jJAnAvaraNa karyodaya janitane Atma pariNAma te ja ajJAna. tenA prerakapaNAthI vAyu vaDe prerita saMyoga ane viyoga rUpa taraMgo jemAM che, tevA prakArano che. saMcoLa - koIka sAtheno saMbaMdha ane vioza - tenAthI ja viprayoga. e ja satata pravRtta hovAthI taraMga che, teno pravAha-saMtati. saMsaravuM te saMsAra te sAgara jevo hovAthI saMsArasAgara kahyo. te 'anopAra' eTale anAdi anaMta che. azobhana che ema vicAravuM. [58] te saMsArasAgaramAM taravAne mATe samartha jahAjane kahe che. A jahAja - samyagdarzanarUpa zobhana baMdhanavALuM che. anaya - apAya che. jJAnarUpa nimika vizeSathI yukta che, evuM te cAritr jahAja che. A mahAbodhistha jahAjane ciMtave. [59] Azravano nirodha te saMvara. tenA dvArA jenA chidrone baMdha karela che, anazana Adi lakSaNa tapa e ja ISTanagara prati prerakapaNe hovAthI pavana che, tenA vaDe prerAIne jaldIthI jeno vega ce tathA virAgano je bhAva te vairAgya, e ja ISTapurane prApta karavAno mArga hovAthI vairAgyamArga kahyuM, te mArge jatA tathA apadhyAnAdi vighnorUpa taraMgo vaDe je jarA ja kaMpatuM na hovAthI niSpakaMpa che. AvuM je jahAja, tenA upara - [60] ArohaNa karIne, munivaNika - Aya ane vyayanI pravRttimAM ati nipuNa te vaNik evA muni jahAjamAM besIne. vaLI te jahAja mahAmUlyavAna che, pRthvIkAyAdino saMbhAdi parityAga te zIlarUpa aMgovALuM che. ekAMtika ane AtyaMtika sukhanA hetupaNAthI ratno vaDe te bhareluM che. te nivRNipura - siddhi nagare thoDA kALamAM ja ane aMtarAya rahitapaNe prApta karAvanAra - pahoMcADanAra che, tema ciMtave. [61] te nirvANanagaramAM jJAnAdi traNa ratnanA viniyoga svarUpa, ekAMta bhAvi ane abAdhArahita, svAbhAvika eTale kRtrima nahIM tevA nirupama - upamAtIta aparyavasAna - akSaya sukhane samIpatAthI pAme che, tenuM ciMtavana kare. vizeSa zuM kahevuM - [62] saMpUrNapaNe jIva, ajIva, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa nAmaka padArthathI yukta siddhAMtano sadbhAva, dravyAstikAdi naya saMghAtakAya ciMtave. eTale ke siddhAMtanA arthane hRdayamAM dhAraNa kare. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 dhyAtavya dvAra kahyuM. have je AnA dhyAtA-dhyAna karanArA che, tenuM pratipAdana karatAM kahe che - 152 * gAyA-63 : sarva pramAdathI rahita muni tathA kSINamoha ane upazAMta mohavALA, jJAnarUpI dhanathI yuktane dharmadhyAnanA dhyAtA kahelA che. * vivecana-63 : pramAda - madha Adi. evA badhAM pramAdathI rahita arthAt te 'apramAdavaMta' kahevAya. muni arthAt sAdhu. kSINamoha - kSaka nigrantha. upazAMtamoha - upazAmaka nirpranTa. ' zabdathI bIjA paNa pramAdIne levA. dhyAtA - ciMtaka, dharmadhyAnanA dhyAtA. te kevA che ? jJAnarUpI dhanavALA. evuM tIrthaMkara ane gaNadharoe kahela che. dharmadhyAnanA dhyAtA kahyA. have zukladhyAnanA paNa pahelAM be bhedanA avizeSathI A ja dhyAtA hoya che, tethI prasaMgathI lAghavatA mATe chellA be bhedane che - . gAthA-64 : A ja muni zukladhyAnanA pahelA be bhedanA adhikArI che, mAtra te pUrvadhara ane suprazasta saMghayaNanA dhAska hovA joIe. zukaladhyAnanA pAchalA be prakAranA dhyAtA to sayogI - ayogI kevaLI ja hoya. * vivecana-64 H A je anaMtara dharmadhyAnanA dhyAtA kahyA, te zukla dhyAnanA pUrvanA be bheda - pRthakatvavitarka savicAra ane ekatva vitarka avicAra e baMnenA dhyAtA hoya che. paNa temAM vizeSa eTaluM ke cauda pUrvajJAtA ane temAM upayogavALA arthAt apramata ja jANavA, nirgunho nahIM. suprazasta eTale paheluM saMghayaNa, tenAthI yukta hovA joIe. baMne zukladhyAnanA pAchalA ke uttarakALa bhAvi bheda A che sUkSma kriyA nivRtti ane vyupastakriyA apratipAti. te anukrame sayogI ane ayogI kevaLI - dhyAtA hoya che. A pramANe jANavuM ke - zukladhyAnanA be bheda vItI gayA. pachI trIjo bheda prApta na thayo hoya, e dhyAnAMtaskiAmAM vartatA kevaLajJAna utpanna thAya. sUkSmakriyA nivRtti sudhI te zuklalezyAno adhyAnI rahe. have avasara prApta anuprekSAdvAranI vyAkhyA kare che - * gAthA-65 H dhyAna cAlyuM gayA pachI paNa muni haMmezAM anityAdi bhAvanAmAM ramaNa kare ane dharmadhyAnathI cittane pUrvavat bhAvita kare. * vivecana-65 : dhyAnathI dharmadhyAna levuM. te cAlI jatAM sAdhu sarvakALe anityAdi ciMtanamAM Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/21, dhyAnazataka-65 rame. zrAdde zabdathI azaraNa, ekatva ItyAdi bAra anuprekSA bhAvavI. tenAthI sacittAdimAM anAsakti ane bhavanirveda thAya. vaLI anityAdinA ciMtanathI subhAvita aMtaHkaraNa dharmadhyAna vaDe thAya che. anuprekSA dvAra kahyuM. have lezmA dvAranuM pratipAdana kare che - gAthA-66 H 153 dharmadhyAnamAM rahelAne tIvra, maMda ke madhyama bhedathI pIta-pa-zukala lezyA hoya che, te kramasara vizuddhivALI che. * vivecana-66 : paripATI vizuddha utpanna thAya che. zuM ? lezyA. te pIta, padma ane zukla kahI. pItalezyAthI pAlezyA vizuddha che, tenAthI zukla lezyA kramathI vizuddha che. e kaI rIte bane ? dharmadhyAnayuktane bane. temAM zuM vizeSatA che ? tIvra, maMda, madhyama bhedathI che. athavA sAmAnyathI ja pariNAma vizeSa - tIvra, maMda, madhyama bhedo che. lephsA dvAra kahyuM, have liMga dvAra varNave che - gAthA-67 H Agama, upadeza, AjJA, nisarga ke jinapazcita che, te bhAvonI zraddhA karavI, te dharmadhyAnanuM cihna che. * vivecana-67 : A AgamAdi je tIrthaMkara prarUpita dravyAdi padArthonI zraddhA - A avitatha che, ItyAdirUpa. te dharmadhyAnanuM cihna che. tattvazraddhAthI dharmadhyAyI oLakhAya che. ahIM Ama eTale sUtra ja, tadanusAra kathana te upadeza, AjJA te artha, nisarga eTale svabhAva. - gAthA-68 : te jinendra, sAdhunA guNonuM kIrtana, stuti, vinaya, dAna e badhAMthI saMpanna, zruta-zIla-saMyamaratane dharmadhyAnI jANavA. vivecana-68 : guNo - niraticAra samyagdarzanAdi, te guNonuM kIrtana, prazaMsA - vakhANa karavA vaDe bhaktipUrvaka stuti. vinaya - abhyutthAnAdi, dAna-azana Adi ApavA te. A badhAMthI yukta. zruta - sAmAyikAdi biMdusAra paryanta. zIla-vrata Adi samAdhAna rUpa, saMyama - prANAtipAtAdi nivRtti rUpa hoya. ukta guNavALAne dharmadhyAnI jANavo. liMga dvAra kahyuM. have phaLa dvArano avasara che - te lAghavArthe phaLAdhikAramAM zukaladhyAnamAM kaheze. e rIte dharmadhyAna kahyuM. - have zukla dhyAnano avasara che ahIM paNa bhAvanAdithI phaLa sudhInA te ja bAra dvAro thAya che. temAM bhAvanA, deza, kALa, AsanamAM dharmadhyAnathI ahIM vizeSa che. Ane choDIne AlaMbano kahe che - 154 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * gAyA-69 : have Asana dvAra pachI nimatamAM pradhAna kSamA, mRdutA, RjutA ane nirlobhatA e AlaMbano che. tenAthI zukaladhyAna upara ArohaNa kare che. * vivecana-69 : kSAMti Adi dharma - krodha, mAna, mAyA ane lobhanA parityAgarUpa. krodhanA udayane aTakAvavo ke udIrNa krodhane viphaLa karavo te krodhaparityAga. A pramANe mAna AdimAM paNa vicAravuM. A kSAMti Adi cAre jinamanamAM pradhAna che. binamata - tIrthaMkara darzanamAM karmakSaya hetune AzrIne pradhAna. AnuM prAdhAnya eTalA mATe che ke akaSAyathI cAstri che ane yAtrithI niyamA mukti che. tethI A cAre AlaMbanarUpa che, AnuM AlaMbana karavAthI zukladhyAnane Arohe che. tathA kSamA Adi AlaMbanathI ja zukladhyAna sArI rIte pAme che, anya koI rIte nahIM. zukladhyAnane AzrIne AlaMbana dvAra kahyuM. have krama dvArano avasara che. pahelAM be no krama dharmadhyAnamAM kahyo ja che, temAM A vizeSa - * gAthA-70 : chAsya trilokanA viSayamAMthI kramazaH manane saMkocI paramANuM upara sthApita karIne ati nizcala banelo zukaladhyAna dhyAve. chellA be bhedamAM rjina manarahita hoya che. * vivecana-70 : tribhuvana - adho, tIMchAM, urdhva lokanA bhedathI, te viSayaka AlaMbana jenA manamAM hoya. te tribhuvana viSaya kramathI prativastunA parityAgarUpa lakSaNathI saMkocIne aMtakaraNane maLu - paramANumAM sthApe. koNa ? chAstha. atIva nizvala banI zukla dhyAna kare. tyArapachI paNa prayatna vizeSathI manane dUra karIne avidhamAna aMtaHkaraNavALA arahaMta ke jina thaI chellA be dhyAna kare che. temAM paNa pahelAMnA aMtarmuhUrtathI zailezIne na pAmIne kare che. chadmastha zA mATe tribhuvanaviSayaka, manane saMkSepIne paramANumAM sthApana kare che ? kevalI temAMthI dUra kare che ? te kahe che - gAthA-71 thI 75 : [71] je rIte sarva zarIramAM vyApela jhera maMtra vaDe saMkocIne DaMkha - pradezamAM lAvI mUkavAmAM Ave che, pachI zreSThatara maMtrayogathI DaMkha - dezathI paNa dUra karavAmAM Ave che... [2] tevI rIte tribhuvanarUpI zarIramAM prasarela manarUpI jherane maMtranA sAmarthyavALo paramANumAM lAvI mUke che, pachI jinavara rUpI vaidha temAMthI paNa manovizvane dUra kare che. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/ra1, dhyAnazataka-71 thI 5 155 ]i je rIte kASThasamUha kramazaH dUra thavAthI ani olavAto jAya che, thoDAM ja dhaNa upara thoDo ja agni rahe che, te thoDuM paNa iMdhaNa dUra thatAM zAMta thaI jAya che. [34] e rIte viSayarUpI iMdhaNa kramazaH ghaTatA manarUpa ani thoDAM ja viSayarUpI iMdhaNa paNa saMkocAI jAya che, ane te thoDAM paNa viSaya-iMdhaNa uparatI khaseDa zAMta thaI jAya che. [5] jevI rIte kAcA ghaDAmAM ke tapelA loDhAnA vAsaNamAM rahela pANI kramazaH ghaTatuM jAya che, te pramANe yogInuM manarUpI jaLa jANa. [ema apamAdarUpI anithI tapelA jIvarUpI vAsaNamAM rahuM ochuM thatuM jAya che.) vivecana-31 thI 35 - [1] jema sarva dehamAM vyApaka viziSTa varNAnupUrvI lakSaNathI viSamAraNAtmaka dravya nizcayathI dhAraNa kare che. kyAM ? bhakSaNa dezamAM, pacI te DaMkane dUra karavAmAM Ave che. konA vaDe ? zreSThatara maMtrayogathI athavA maMtra ane yoga vaDe, ahIM 'yoga' zabda vaDe "vaigha' levo. A TAMta che, teno A artha upanaya che - [] tribhuvana zarIra e AlaMbana che. mana ja bhavamaraNanA nibaMdhana svarUpa viSa che, maMtayoMga balayukata - jinavacana dhyAna sAmarthya saMpanna paramANumAM niruddha daSTivALA tathA aciMtya prayatnazI jinavara rUpa vaidha tene dUra kare che. A ja arthane bIjA daSTAMtathI jaNAve che - [23] iMdhaNo dUra karatAM je rIte agnimAM kramathI hAni thAya che, ane thoDAMka ja iMdhaNathI agnimAM hoya che. tene paNa te ala iMdhaNa dUra karatAM olavI devAya che. A TAMtano upanaya - [34] te viSayarUpa iMdhaNa sahita, duHkhadAhanA kAraNavathI mana ja anirUpa che, te paramANane dUra karatAM viSaya iMdhaNa nizcayathI nivRta - zAMta thAya che. A ja arthamAM karI deTAMta kahe che - [5] ghaTikAmAM rahelA jaLanI jema tathA tapatA evA loDhAnA vAsaNamAM kramathI pANI ochuM thatuM jAya che. te prakAre yogInuM mana ja avikalapaNAthI jaLa che tema jANa. tathA apamAdarUpa agnithI tapela jIva rUpI bhAjanamAM manarUpI jaLa hAni pAme che. jinavara rUpa vaidha evo je zabda pUrve vaparAyo, temAM kevalI, manoyogane raMdhe tema kahela che. have zeSa yoga-niyoga vidhine jaNAvatA kahe che - * gAthA-76 : e pramANe vAkyogano nirodha kare che, kramazaH kAyayogano virodha kare che, tyArapachI kevalI meru parvatavat sthira rIlezI bane che. * vivecana-76 :A pramANe A viSAdi dRSTAMtothI vAyogAdi viruddha che, te gAthArtha kahyo. 156 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 Ano bhAvArtha namaskAra niyuktimAM kahelo che. to paNa sthAna zUnyAyeM te kaMIka kahIe chIe. yogonuM svarUpa A pramANe - dArikAdi zarIra yukatane AtmAnI vIrya pariNati vizeSa kAyayoga tathA audArika, vaikriya, AhAraka zarIranA vyApArathI ANela vAkadravya samUhayukta jIva vyApAra te vAyuyoga ane audArika, vaikriya, AhAraka zarIranA vyApAcI ANela manodravyayukta jIvano vyApAra te manoyoga. te A badhAMno virodha karato kALathI aMtarmahad bhAvinI paramapadamAM bhavopagrAhI karmamAM ane vedanIya AdimAM samudaghAtathI ke svAbhAvika samasthiti hotA, te kALe kare che. pariNAmathI paNa - paryApta mAtra saMjJI jeTalAmAM jaghanyayogI thAya che, teTalo mAtra teno manodravya vyApAra hoya che. tenA asaMkhya guNahInane samaye samaye niraMdhatA te manano sarva nirodha asaMkhya samaye kare che. paryApta mAtra beIndriyanA jaghanya vacanayogInA je paryAyo che, te asaMkhya guNahInane samaye samaye ruMdhatA sarva vacanayogano rodha saMkhyAtIta samayothI kare che. pachI sUkSma panakanA pahelAM samaye utpannanA jaghanya yoga che, te asaMkhyaya guNahIna eka eka samayamAM ruMdhatA zarIranA trIjA bhAgane mukto kAyayogane saMkhyAtIta samaye ruMdhe che. pachI yoganirodha karIne zailezI bhAvane pAme che. zaileza eTale meru, zailezI eTale ja tenA jevI acaLatA, sthiratAthI zailezI thAya. athavA zaila samAna RSi te zailarSi ema sthiratAthI thAya che. athavA zIla ke samAdhAna te nizcayathI sarvasaMvara, teno svAmI te zIleza, te avasthAmAM zailezI thAya che. je pAMca hUvAkSara kALa kahevAya che, te kALa mAtra ja zailezI paNAmAM rahe che. pachInA kALe tanurodhanA AraMbhathI te sUmakriyA nivRtti nAme dhyAnane dhyAve che. zailezIkALe vyachinnakriyA apatipAtI hoya che. tenI asaMkhyagaNI guNazreNIthI racita purA karma, samaye - samaye kSaya pAmatA zailezIkALa vaDe badhuM ja khapAvIne pachI keTalAMka kama be carama samaya rahetA ane keTalAMka carama samaye nirlepa thAya che. - x * vizeSa karma prakRti graMthathI jANI levuM. * x* pachI hajuzreNI pAmIne bIjA samaya ke bIjA pradezane na sparzIne eka samayamAM ja siddha thAya che ane tyAre te sAkAra upayogavALo hoya che. krama dvAra kahyuM have dhyAtavyadvAranuM vivaraNa kare che - * gAthA-37,38 : eka vastumAM utpAda, sthiti, nAza vagere paryAyonuM aneka nayothI pUrvagata mRta anusAra je ciMtana che te - savicAra Atha-vyaMjana-cogAMtarathI te paheluM sukaladhyAna che, pRthakRtva Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/21, dhyAnazataka-77,38 vitarka savicAra che ane rAgabhAva rahitane te thAya che. * vivecana-77,8 : utpAdAdi, Ari zabdathI mUrta ane amUrtane grahaNa karavA. AnA paryAyo je eka ja dravyamAM aNu ke AtmAdimAM dravyAstikAdithI anusmaraNa - ciMtana, je pUrvagata zruta anusAthI che. 157 marudevI Adine anyathA che, te zuM che ? savicAra - vicAranI sAthe varte che te. vinnAra - artha, vyaMjana, yoga saMkrama. temAM artha - dravya, vyaMjana - zabda, yoga-mana vagere. eTalA bhede savicAra che. A Adha zukla kahevAya. tene "pRthakatva vitarkAvicAra' kahe che. temAM pRthakatvabhedathI, vitarka-zruta ane A rAga pariNAma rahitane thAya che. * gAthA-9,80 - pavana rahita sthAnamAM rahela sthira dIvAnI jema je utpatti - sthiti - nAza Adi game te eka pAyimAM sthira citta che. te - bIjA prakAranuM zukaladhyAna che, te aticAra arthAt artha, vyaMjana ane yoganA pheraphArathI thatAM saMkramaNa vinAnuM, pUrvagata zrutanA AlaMbane thanAruM ekatva vitaka vicAra dhyAna che. * vivecana-79,80 : vaLI je sunighrakaMpa - vikSeparahita che, vAyu rahita evA gharanA eka dezamAM rahela dIvAnI jema aMtaHkaraNa utpAda-sthiti-bhaMga Adi koI eka paryAyamAM sthira rahe. pachI zuM? vicAra - asaMkrama, kyAMthI ? artha, vyaMjana, yogAMtathI, AvA prakAranuM te bIjuM zukladhyAna che. tenuM nAma ekatva-vitarka-avicAra che. jemAM ekatva-abhedathI, vitarka-vyaMjanarUpa ke artharUpa. A paNa pUrvagata zrutAnusAra thAya che. gAthA-81,82 : nirvANagamana kALe kevaLajJAnIne kAyayoga aDadho niruddha thatAM sUkSma kAyakriyA rahe, tethI sUkSmakriyA anivRtti nAme trIjuM (zukala) dhyAna hoya che. temane je zailezI pAmatAM meruvat taddana sthira Atmapadeza thatAM vyucchinna kriyA apatipAtI nAme sauthuM zukaladhyAna hoya. * vivecana-81,82 - nirvANagamana kALa - mokSagamananA nIkaTanA samayamAM, sarvajJanA mana ane na vacanayoga baMneno rodha thatAM ane kAyayoga aDadho ruMdhAyA pachI sUkSmakriyA anivarti, jemAM pravarlDamAnatara pariNAmathI nanivarti te anivarti, evuM trIjuM ghyAna hoya che te 'tanukAyakriya' kahyuM arthAt pAtaLA ucchvAsa-niHzvAsAdi rUpa kAyakriyA jene che tevA prakAranuM. e gAthArtha kahyo. te kevalIne zailezIpaNAne pAmIne, niruddhayogatvathI merunI jema sthira thayelane Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 vyavacchinnakriya yoganA abhAvathI te apratipAti-anuparata svabhAva, evuM parama zukla dhyAna hoya. A rIte cAra prakAre dhyAna kahIne have AnAthI pratibaddha ja zeSa vaktavyatA kahe che - 158 gAthA-83 : paheluM zukla dhyAna eka ke badhAM yogamAM hoya, bIjuM eka ja yogamAM hoya, trIjuM sUkSma kAyayogamAM ane cothuM ayogAvasthAmAM hoya. * vivecana-83 : pRthakatva vitarka savicAra mana Adi yogamAM ke badhAM yogamAM ISTa che, te agamika zrutapAThIne hoya. bIjA ekatva vitarka avicAramAM ekayoga ja hoya kemake bIjAmAM saMkramano abhAva che. trIjuM sUkSmakriyA anavarti kAyayogamAM hoya, bIjA yogamAM na hoya, cothuM vyuparata kriyA apratipAtI zailezI kevIla ayogIne hoya. [zaMkA] zukladhyAnanA chellA be bhedamAM manoyoga hoya ja nahIM kemake kevalIne amanapaNuM hoya. jyAre dhyAna to manovizeSa che, to A kaI rIte bane ? gAyA-84 - je rIte chadmasthane susthiramana e dhyAna kahevAya che, tema kevalIne sunizcala kAyA e dhyAna kahevAya che. * vivecana-84 : gAthArtha kahyo. coyA zukladhyAnamAM niruddhatvathI kAyayoga paNa hoto nathI, to tyAM zuM kahezo ? te kahe che - * gAthA-85,86 H pUrvapayogane lIdhe, kanirjarAno hetu hovAthI, zabdanA aneka artha thatA hovAthI ane jinendra AgamamAM kahyuM hovAthI... cittano abhava hoya to paNa sadA sUkSmakriyA ane nyucchinnakriyA thAya che. A be avasthA jIvanA upayoga pariNAmathI bhavastha kevalIne dhyAnarUpa hoya che. * vivecana-85,86 H kAyayoga nirodhI, yogIne ke ayogIne paNa cittanA abhAvaya chatAM sUkSma uparata kriyA dhyAna hoya tema kahela che. gAthAmAM sUkSma zabdathI sUkSmakriyA anivarti levuM, upasta zabdathI vyuparata kriyA apratipAtI artha levo. pUrvapayoga e hetu che, tene kuMbhAranA cAkaDAnA pharavAnA dRSTAMtathI jANavuM. jema cakra bhramaNanuM nimita daMDAdi kriyAnA abhAvamAM paNa bhame che, tema AnA mana vagere yoga aTakI gayA hovA chatAM paNa jIvanA upayoganA sadbhAvathI bhAvamananA bhAvathI bhavasthane dhyAna hoya. - X - Xx - vizeSathI kahyuM - "karmanI nirjarAnA hetuthI paNa" kSapaka-zreNivat thAya che. arthAt kSapakazreNInI jema Ane bhavopagrAhI karmanI nirjarA thAya che. tathA zabdArtha bahutvathI - jema eka 'ri' zabdanA zakra, zAkhA, mRga Adi aneka artho che, e Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/ra1, dhyAnazataka-85,86 159 pramANe dhyAnazabdano paNa virodha nathI. jemake dhyAna-ciMtana arthamAM, dhyAna-kAyanirodha arthamAM, dhyAna ayogIva arthamAM ItyAdi jANavuM. tathA "jinacaMdrAgama"thI paNa Ama ja che. kahyuM che ke- je atIndriya artho AgamamAM jaNAya, te sabhAvathI svIkAravA. yAtavyadvAra kahyuM. yAtA dvAra dharmadhyAnAdhikAramAM kahela ja che. have anuprekSAdvAra kahe che - * gAthA-87 : thaRdhyAnathI jeNe citane subhAvita karela che, e cAstri saMpanna AtmA, dhyAnathI viramyA pachI paNa niyamA cAra anapekSAnuM ciMtana kare. * vivecana-87 :tenA pariNAma hitane tenA abhAva che. bhAvanA A rIte - * gAthA-88 - AkyavahAronA anartha, saMsArano azubha svabhAva, bhavonI anaMtara paraMparA, vajunA vipariNAma ciMtave. e cArane * vivecana-88 : (1) AzrayadvAro - mithyAtva Adi, tenA apAyo - du:kha svarUpa. (2) saMsArano anubhAva, (3) bhAvI nakAdi apekSAthI anaMta bhavasaMtati, (4) sacetanA ke acetana vastunA vipariNAma, sarva sthAno azAzvata che. anapekSA dvAra kahyuM. have lezyA dvAra kahe che. * gAthA-89 : pahelAM be dayAna zukala lerAmAM, trIjuM pama zukala leyAmAM ane sthiratAthI merane jItanAra cothuM zukladhyAna lecA rahita hoya che. * vivecana-89 : sAmAnyathI zukla lesthAmAM pahelAM be dhyAna, ukta lakSaNa bIjuM dhyAna parama zukla lessAmAM, meravata niprakaMpatA te lezyAtIta cothuM parama zukla che vaizyAdvAra kahyuM. have liMgadvAra kahevA tenA nAma, pramANAdine kahe che - * gAthA0 thI 92 : avadha, saMmoha, viveka ane vyutsarga e zukala dhyAnanA liMgo che, jenAthI zukladhyAne caDhelA cittavALA muni oLakhAya che. - parISaha ane upayagoMNI e dhIra muni calAyamAna thatA nathI ke nathI bhaya pAmatA, teo sUma padArthomAM ke devamAyAmAM muMjhAtA nathI. potAnA AtmAne dehathI taddana judo temaja sarve saMyogone judA jue che. niHsaMga banelo te deha tathA upadhino sarvathA taje che. * vivecana-90 thI 2 - zukladhyAnanA cAra liMgo hoya che - avadha, asaMmoha, viveka ane vyutsarga 160 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 tenAnI muni zukaladhyAna pAmela citavALA jaNAya che. A gAthArtha kahyo, have bhAvArtha kahe che - (1) dhyAnathI calita thatA nathI ke parISaha ane upayagoMthI je vIra DaratA nathI, te avadhaliMga. (2) atyaMta gahana padArthomAM je saMmoha pAmatA nathI ke anekarUpa devamAyAmAM je saMmoha pAmatA nathI te asaMmoha liMga, (3) dehathI bhinna AtmAdine jue te vivekaliMga. (4) deha ane upadhinA vyasargathI niHsaMga banelA te vyutsarga liMga. liMgadvAra kahyuM. have phaLadvAra kahe che - Ane lAghavatA mATe pahelAM kahyuM. dharmaphaLa nAme zukaladhyAna phaLa kahela che. kemake dharmaphaLane ja zuddhatapaNe kahetA pahelA be zukaladhyAnanA phaLa che. * gAthA-93 - uttama dhyAnanA phaLa vipula zubhaAzrava, saMvaru, nirjaza, divyasukho hoya che, ane te zubha anubaMdhavALA hoya che. * vivecana-93 : zubha Azrava te punya, saMva-azubha karmanA AvavAno rodha, nirjarA - kamAya, masukha-devanA sukha. ATalA dIrdha sthitine vizuddhi upapAtathI vistIrNa dhyAna pradhAnanA zubhAnubaMdhI phaLo - sukulamAM janma, bodhilAbha, bhoga, pravajyA, kevala, zailezI, cA vagadi dharmadhyAnanA phaLo che. dharmadhyAna kahyuM. have zukaladhyAna kahe che - * gAthA-94 - A ja zubhAzrava Adi ane anuttara devanA sukha vizeSapaNe hovA e pahelAM be zukaladhyAnanAM phaLa che, chellA be nuM phaLa parinivaNi che. * vivecana-94 - parinirvANa - mokSagamana, parila-chellA be athavA sAmAnya cakI ja saMsAra pratipakSabhUta A baMne dazavi che - * gAthA-5,96 : AmravanA dvAro e saMsAranA hetu che, je kAraNathI te saMsAranA hetuo dharma ane zukaladhyAnamAM hotA nathI, tethI dharma ane zukladhyAna niyamo saMsAranA pratipakSI che. mokSano mArga saMvara ane nirjasa che, e baMneno upAya tapa che, tenuM pradhAna aMga dhyAna che, tethI te dhyAna mokSano hetu che. * vivecana-5,96 : gAthArtha kahyo. saMsAranA pratipakSapaNe ane mokSano hetu dhyAna che, ema jaNAvatA kahe che - saMvara ane nirjara e apavargano mArga che, te baMneno mArga "tapa" che. tapanA aMtara kAraNapaNAthI saMvara ane nirjarA yAnanuM pradhAna aMga che. A arthane daSTAMtathI kahe che - Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/ra1, dhyAnazataka-97,98 161 * gAthA-97,98 : jevI rIte pANI, agni ane sUrya kramazaH vastra, loTuM ane pRvInA mela, kalaMka ane kIcaDanA anukrame zodhana, nivAraNa ane zoSaNane sAdhe che, te rIte dhyAna pANI, agni, sUrya e avarUpI vastra, loTuM ane pRthvImAM rahela kamarUpI mela AdinAM zodhanAdi kare che. * vivecana-97,8 :gAthArtha ja che, vRttimAM koI vizeSatA nathI. * gAthA-99 : je rIte dhyAnathI yogonuM avazya tapana, zoSaNa, bhedana thAya che, tevI rIte dhyAnIne paNa kamanuM avazya tapana di thAya che. * vivecana-9 : tApa eTale du:kha, tethI ja zoSa - daurbalya, tethI ja bheda - vidAraNa, vayanAdi yogothI, te ja prakAre karmano tApa-zoSa-bheda thAya che. kone dhyAtAne. te paNa niyamathI thAya. - vaLI - * gAthA-10o : jema roganA AzayanuM zamana vizoSaNa virecana ane auSadha vidhithI thAya che, tema kamarogonuM zamana dhyAna ane anazana Adi yogothI thAya che. * vivecana-10o : rogAzayazamana roga nidAna cikitsA. vizoSaNa * bhojana, kamamiyazamanA - karmaroga cikitsA. vaLI - * gAthA-101,102 - jema pavanasahita ani dIrdhakALanA saMcita iMdhaNane zIgha bhasmIbhUta karI de che, tema dhyAnAni paNa kSaNavAramAM aparimita karma-iMdhaNane bALI de che... athavA je rIte pavanathI dhakelAyelo vAdaLano samUha kSaNamAM vinaSTa thaI jAya che, tema dhyAnarUpa vanathI haDaselAyela karma vAdaLo jadIthI nAza pAme che. * vivecana-101,102 - cirasaMcita - ghaNAM kALanA ekaThA karelA, iMdhaNa - kAThAdi, anala-agni, duta-jadI, dahati-bhasma kare che. amita - aneka bhavanA bhegA karela, kSaNa-samaya, dhanasaMghAta-meghasamUha, pavanA hatA - vAyuthI prerita, vilaya-vinAza. karma paNa jIva svabhAvanA AvaraNathI dhana che. have AlokamAM pratIta ja dhyAnaphalane dazavi che - * gAthA-103 - dhyAnamAM lAgelA cittavALo AtmA kaSAyothI udbhavatAM mAnasika duHkho, Iccha, kheda, zoka dithI pIDAto nathI. vivecana-103 : kaSAyasamutya - krodhAdi udbhavathI pIDAto nathI. (zenAthI ?) mAnasadu:kha - [33/11] 162 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 mAnasa grahaNa AtApa ItyAdi je kahyuM. tenAthI na pIDAya ISya - sAmApakSanA abhyadayathI utpanna matsara vizeSa. viSAda - vaidbhavya, zoka-dinatA A zabdathI harSa Adi paNa levA. * gAthA-104 - dhyAnathI sunila citavALo zIta, tApa Adi anekAneka prakAre zArIrika du:khothI pIDAto nathI, kemake te nirjarApekSI che. * vivecana-104 - ahIM kAraNamAM kAryano upacAra karela hovAthI zIta, Atapa Adi vaDe, mAruM zabdathI sudhAdi paNa levA. zArIrika aneka prakAranA. dhyAnathI bhAvita mativALo pIDAto nathI. dhyAnathI sukhAdi jANavA. athavA tene calita kasvAnuM zakya nathI. nirjarApekSI - karmakSayanI apekSAvALo. phaLa dvAra kahyuM. have upasaMhAra karatA kahe che * gAthA-105 - A pramANe dhyAna e sarva guNonuM sthAna che. sTa-AdaSTa sukhonuM sAdhana che, suprazasta che, sarvakALa mATe zraddheya che, jJAtavya che ane bhAtavya che. * vivecana-105 - e pramANe ukta prakArathI sarve guNasthAna deTAdeTa sukhasAdhana dhyAnane karelA che, te tIrthakara, gaNadharAdithI sevita hovAthI sArI rIte prazaMsela che. tethI ja zraddheya che. svarUpathI jJAtavya che, kriyA vaDe anuciMtya che, e pramANe hovAthI samyagdarzanajJAna-cA>>i Asevita thAya che. vaLI sarvakALa che. [zaMkA to pachI badhI kriyAno lopa prApta thAya che ? nA, tema nathI. tenuM Asevana dvathI mAnava ja che. evI koI kriyA ja nathI. jethI sAdhune dhyAna na thAya. adhyayana-4-"pratikramaNa' aMtargatu dhyAnazatakano muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya4/22, dhyAnazataka-105 - sUtra-22 : kAyikI, adhikaraNikI, prAdvairSikI, pAritApanikI, prANAtipAtikI e pAMca kriyAonuM huM pratikramaNa karuM chuM. * vivecana-22 : huM pratikramuM chuM [zuM ?] pAMca kriyA vaDe - pravRtti rUpathI je atiyAra thayA hoya. te kriyA kAyikI Adi pAMca che. (1) kAyA vaDe thatI te kAyikI te traNa prakAre che - aviratakAyikI, duppaNihita kAyikI, uparata kAyikI. temAM mithyArdaSTine ane avirata samyak dRSTine avirata kAyikI kriyA lAge. bIjI duppaNihita kAyikI kriyA pramatta saMyatane hoya. te paNa be bhede che - Indriya duppaNihita ane noIndriya duppaNihita. temAM zrotra Adi vaDe ISTAniSTa viSayanI prAptimAM je kaMIka saMga nirveda dvArathI apavarga mArga prati je durvyavasthita kAyikI te Indriya duppaNita che ane mana vaDe duppaNihita zubhAzubha saMkalpa dvArathI durvyavasthita te noIndriyaduppaNihita kriyA che. trIjI je apramatta saMyatane sAvadhayogathI nivRtta thatAM je lAge te uparatakAyikI. 163 (2) adhikaraNikI - jenA vaDe AtmA naskArTimAM laI javAya te adhikaraNa anuSThAna ke bAhya vastu, tenA vaDe thAya te adhikaraNikI te be bhede che - pravartinI ane nirtinI. temAM pravartinI te cakramahotsava, pazu baMdhAdi che. nirtinI te khaDga AdithI che. A baMne aMtapAtitvathI tenuM adhikaraNikIpaNuM kahyuM. (3) prAdvairSikI - pradveSa eTale matsara, tenAthI nivRtta tene prAddhepikI kahe che. te paNa be bhede che - jIva prAddheSikI, ajIva prAddhepikI. pahelImAM jIva prati dveSa thAya che. bIjImAM ajIva prati dveSa thAya che. jemake pattharAdimAM paDatAM, dveSa thavo. (4) paritApana - tADanAdi duHkhavizeSarUpa, tenAthI thatI kriyA te pAtiApanikI, tenA be bheda - svadeha pAritApanikI, paradeha pAritApanikI. pahelImAM potAnA dehamAM paritApana kare che, bIjImAM paradehamAM paritApana kare che. bIjo ropAyamAna thaIne paNa svadehamAM koIka jaDa pastiApana kare. athavA svahasta paritApanikI, parahastaparitApanikI. (5) prANAtipAta - hiMsA, te saMbaMdhI kriyA te prANAtipAtikI. A paNa sva ane para be bhede che. pahelImAM potAnI hiMsA kare che. bIjImAM paranI hiMsA kare che. tathA koI nirvedathI ke svargAdi mATe parvata uparathI paDavA Adi vaDe sva hiMsA kare che. krodhAdi vazAt para-hiMsA kare che. krodhathI roSita thaI hiMsA kare. mAnathI jAtyAdi vaDe hIlanA kare. mAyAthI vizvAsa vaDe apakAra kare. lobhathI kAyavat. mohathI saMsAra mocaka yAga kare. e rIte pAMce kriyA kahI. kriyAnA adhikArathI vIsa kriyA batAve che - (1) AraMbhikI - be bhede che. jIvAraMbhikI, ajIvAraMbhikI. temAM je jIvono AraMbha-hiMsA kare, te jIvAraMbhikI ane ajIvono AraMbha kare te ajIva AraMbhikI kriyA che. (2) pAriMgrahikI kriyA be bhede jIva, ajIva jIvono parigraha kare te jIvapAriMgrahikI, ajIvono parigraha kare te ajIva pAriMgrahikI, (3) mAyA pratyayikI - 164 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 - Atma bhAva vaMcanatA ane parabhAva vaMcanatA. AtmAnA bhAvone gopave paNa be bhede ane mAyAvI RjubhAvane darzAva, saMcamAdimAM zithila karaNano phaTATopa darzAva te AtmavaMcanatA kriyA. tevuM-tevuM Acare, jenAthI bIjo chetarAya te paravaMcanatAkriyA. (4) mithyAdarzana pratyayikI kriyA paNa be bhede - anabhigRhIta ane abhigRhIta asaMjJI ke saMjJImAM paNa je kaMI kutIrthika matane na svIkAre te anabhigRhIta mithyAdarzana pratyayikI ane abhigRhIta mithyAdarzana pratyayikI be bhede - hInAtakti darzanamAM ane tadbatikti darzanamAM. 'dIna' jemake aMguThAnA parva jeTalo ja AtmA che. sava mAtra ja AtmA che Adi. dhi - AtmA 500 dhanup ke sarvagata che. akartA che. e pramANe hinAtikti darzana jANavuM. tenAthI vyatikti darzana te / - AtmA ke AtmAno bhAva nathI. A loka ke paraloka nathI. badhAM bhAvo aAt svabhAvavALA che. ItyAdi. - (5) apratyAkhyAna kriyA - avitone ja hoya. temAM koIne virati na hoya. te be bhede che jIva apratyAkhyAnakriyA, ajIva apratyAkhyAna kriyA. koI jIva ke ajIvane virati hotI nathI. (6) dRSTinA kriyA be bhede jIva dRSTijA, ajIva dRSTijA. jIvadRSTijA - azvAdine cakSurdarzana pratyayathI thAya che. ajIva dRSTijA citrakarmAdi vaDe thAya che. (7) pRSTijA ke prAznikI kriyA- te be bhede - jIva prAzvikI ane ajIva prAntikI. jIvaprAntikI - jemAM rAgathI ke dveSathI jIvAdhikAra pUche che ane ajIvamAM ajIvAdhikAra pUche. athavA pRSTijA eTale sRSTijA - sparzana kriyA. temAM jIva sparzana kriyA strI, puruSa ke napuMsakamAM saMvartana kare che tema kahela che. ajIvomAM sukha nimitte mRganA romAdithI vastra banAve, motI ke ratno meLave te. (8) prAtItyikI kriyA be bhede - jIva prAtItyikI, ajIva prAtItyikI. jIvane AzrIne je baMdha, te jIva prAtItyikI. ajIvane AzrIne je rAga-dveSano udbhava te ajIva prAtItyikI kriyA. (9) sAmaMtopaniyAtikI-samaMtAta-cotaraphathI anupatati - paDe che te. A kriyA be bhede che - jIva sAmaMtoSanipAtikI ane ajIva sAmaMtoSanipAtikI. jemAM eka khaMDanA loko jema jema praloke ane prazaMse che, tema tema harSane pAme che. ajIvomAM stha karmAdi che. athavA sAmaMtopaniyAtikI kriyA be bhede che - dezathI ane sarvathI sAmaMtopanipAtikI, prekSako prati jemAM eka dezathI saMyatonuM Agamana thAya te dezasAmaMtopaniSAtikI ane jemAM cotaraphathI prekSakonuM Agamana thAya te sarvasAmaMtoSanipAtikI athavA pramata saMyatone annapAna prati anAcchAditA saMpAtimAM jIvo vinAza pAme tene sarva sAmaMtopa nipAtikI kriyA kahe che. (10) naiHzastrikI kriyA be bhede che - jIva naiHzastrikI, ajIva naiHzastrikI. temAM jIva naiHzastrikI te rAjAdinI AjJAthI jema yaMtrAdithI jaLa kADhavuM. ajIva naiHzaskiI - jema pASANakane gophaNathI, dhanuSAdithI pheMkavuM athavA naiHzastrikI - jema pASANane gophaNathI, dhanuSAdithI pheMkavuM athavA naiHzastrikI te jIvathI jIva nIkaLe te - putrAdi. (11) svAhastikI kriyA be bhede jIva svAhastikI, ajIva svAhastikI. - - Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 4/2, dhyAnazataka-105 165 je jIvathI jIvane mAravo te jIvasvAhastikI, asi dithI mAvo te jIva svAhastikI athavA jIvane sva haste tADana karavuM te jIva svA hastikI ane ajIvanuM sva haste vastra ke pAtrane tADana karavuM te ajIva svAhastikI kriyA che. (12) AjJApanikI kriyA be bhede che - jIva AjJApanikI, ajIva AjJApaviDI. jIva ke jIvane bIjA vaDe AjJA karAvI te. (13) vidAraNikI-kriyA be bhede che - jIva vidAraNikI ane ajIva vidAraNikI. jIvatuM vidAraNa kare ke jIvanuM vidAraNa kare che. - x - athavA Ane vicAraNikI kriyA kahe che te paNa be bhede che - jIva vicAraNikI, jIva vicAraNikI. temAM asat guNo vaDe tuM Avo che ke tevo che, tema vicAravuM te jIva vicAraNikI ane ajIvane vipatAraNa buddhithI kahe ke - A Ama che. (14) anAbhoga prAyikI kriyA be bhede che - anAbhogadAnane ane anAbhoganipajA. anAbhoga eTale ajJAna, tethI AdAna, grahaNa, nikSepaNa ane sthApana. te grahaNa ke sthApana anAbhogathI apramArjitAdi grahaNa kare ke mUke athavA anAbhoga kriyA be bhede - levuM ane mUkavuM athavA anAbhoga kriyA be bhede - AdAna nikSepa anAbhogakriyA ane utkramaNa anAbhoga kriyA. temAM Adena niphopamAM joharaNa vaDe pramAIne patra, vastra Adine levA ke mUkavAnI kriyA kare. utkramaNa anAbhoga kriyAmAM laMghana, havana, pAvana, asamIkSya gamanAgamana Adi hoya. (15) anavakAMkSa pratyayikI kriyA be bhede che - Islaukika anavakAMkSa pracayikI ane pAslaukika anavakAMkSa pratyacikI. Ihakika anavakAMkSamAM lokaviruddha corI Adi karmo kare, jenAthI A lokamAM ja vadha-baMdhanAdi prApta thAya che. paravaloka anavakAMkSamAM hiMsAdi karmo karato paralokanI AkAMkSA karato nathI. (16) prayoga kriyA - traNa bhede :- manaHprayoga kriyA, vacanapayoga kriyA ane kAya prayoga kriyA. temAM manaprayogakriyA te Ad-raudra thAyI IndriyathI janmela aniyamita mana che. vAprayoga te sAvadha Adi je gahita te sva IcchAthI bole. kAyapayogakriyA - kAyA vaDe pramatanuM gamana, Agamana, kaMcana, prasAraNa Adi. (17) samudAna kriyA - samagranuM upAdAna te samudAna. samudAya te ATha karmo che. temAM jenA vaDe upAdAna karAya che te sAmudAna kriyA. te be bhede che - dezopaghAta samudAnakriyA, sarvopaghAta samudAnakriyA. temAM dezopaghAtathI samudAna kiyA karatA koIka kyAMka Indriya dezopaghAta kare che. sarvopaghAta samudAna kriyAmAM sarva prakAre Indriya vinAza kare che. (18) prema pratyacikI kriyA - te be bhede che. mAyA nizritA ane lobha nizritA athavA te vacana bole che, jenA vaDe bIjAne rAkha thAya. (19) dveSa pratyayikI kriyA - te be bhede che - krodha nizritA ane mAna nizritA. krodha nizritA svayaM kope che ke bIjAne krodha utpAdita kare che, mAnA nizritA * svayaM mada kare che athavA bIjAne mAna utpAdita kare che. (20) IyapisinI kriyA, te be bhede che - kriyamANa ane vedhamAna. te 166 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 apamata saMyatane, vItarAgajIdAsyane ke kevalIne Ayukta jatA, Ayukta ubhatA, Ayukta besatA, Ayukta paDakhAM badalatA, Ayukta bhojana karatA, Ayukta bolatA, Ayukta vA, pAtra, kaMbala, pApoMchaNaka letA ke mUkatA yAvatA AMkhanI pAMpaNa uMcI-nIcI karatA je sUkSmakriyA thAya che, te IpathikI kriyA kare che. te pahelA samaye baMdhAya che, bIjA samaye vedAya che. te baddhA, RSTA, veditA, nirvANa ane bhaviSya kALamAM akasmaza paNa thAya che. A pacIza kriyAo [20] kahI. * sUtra-23 : huM zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza e pAMca vaDe lAgatA aticArone pratikakuM chuM. huM pAMca mahAvato - prANAtipAta viramaNa, mRSAvAda viramaNa, adattAdAna viramaNa, maithuna viramaNa ane parigraha viramaNane AcarA lAgelA aticArone pratikakuM chuM. huM pAMca samiti - Iyasimiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAna bhAMDa mAma nikSepaNA samiti ane uracAra prasavaNa khella-jalla-siMghANa pAriSThApanikA samiti pALatA lAgelA aticAronuM pratikramaNa karuM chuM. * vivecana-23 : huM pratikasuM - pAMca kAmaguNo vaDe, pratiSedha karelanA karavA rUpa prakAranA hetubhUta je aticAra karAyelA che, te A rIte- zabdAdi vaDe. temAM kAmanA karAya te vaFTY zabdAdi. te ja sva svarUpa guNa baMdha hetuthI guNo che. tethI kahe che - zabdAdi Asakta karmo vaDe baMdhAya che. huM pratikasuM chuM - pAMca mahAvrato karavA vaDe je atiyAra thayA hoya, audayika bhAvamAM javAthI je khaMDana karela hoya. mahAvratomAM aticAra kema lAge ? pratiSedha karAyela kaMI karavAthI. huM pratikasuM - pAMca samiti vaDe AdaratA koI aticAra lAgela hoya to tene. te Iyasimiti Adi pAMca che. san - ekIbhAvathI te samiti - zobhana ekAgra pariNAma ceTA. (1) Iya samiti - IryA viSayaka ekIbhAvathI ceSTA. ra-zakaTacAna-vAhanathI AkAMta mArgamAM sUryanA kiraNothI pratApita, prAsuka vivikta mArgomAM yugamAmadaiSTi vaDe je gamana-Agamana kartavya. (2) bolAya te bhASA, te viSayaka samiti te bhASA samiti, hita-mita, asaMdigdha AryanuM bhASaNa. (3) eSaNA - gaveSaNA Adi bhedo ke zaMkAdi lANavALA. tenI je samiti te eSaNA samiti. eSaNAsamiti eTale gaucarI gayela muni vaDe samyak upayukta thaIne nava koTI parizuddhanuM levuM. (4) AdAna-bhAMDa-mAna-niphopaNA samiti - bhAMDa mAmamAM AdAna-nikSepa Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyae 4/23 167 viSayaka samiti arthAt suMdara ceSTA. ahIM sAta bhaMgo thAya che - pAkA Adi paDilehaNa na kare, na pamAchaeNcaubhaMgI che. temAM cothAmAM cAra gamo che - pratilekhita, 65mArjitanI caturbhagI. pahelAM ja aprazasta che, chello prazasta che. (5) uccAra - prAvaNa-lekha-siMghAna-melanA pariThApana viSayaka samitiathatui suMdara ceTa, tenAthI. ahIM uccAra-viSTA, prasavaNa-mUtra, glema-baLakhA, siMghAna-nAkano mela, jala-mala. ahIM paNa ukta sAta bhaMgo ja levA. o ahIM IsamitinA viSayamAM eka daSTAMta che - eka sAdhu Iyasimiti vaDe yukta hatA. zakanuM Asana calita thayuM. zaka e devonI vacce prazaMsA karI. tyAre te sAdhunI prazaMsA karI tenI koIka mithyAdRSTi deve zraddhA na karI. devalokathI AvIne te deva mAkhI pramANa deDakIne vidurve che. sAdhunI pAchaLa hAthIne vikurtIne choDe che. te sAdhu Isamiti pAlana karatAM cAle che, gati bheda karatA nathI. hAthIe upADIne pADI dIdhA. paNa sAdhune zarIranI spRhA nathI. mAtra du:kha che ke - mArA paDavAthI jIvo maryA. ema jIvadayA pariNata rahe che. athavA Iyamita arahannaka che, devIe pagane chedI nAMkhyA. o bhASAsamiti - sAdhu hatA, bhikSArthe nIkaLyA, nagara saMghela hatuM. koIka nirgastha bahAra kaTakamAM cAlatA hatA, koIe pUchyuM - keTalA hAthI, ghoDA, ghAnyAdi che? sAdhae kahyuM - svAdhyAya-dhyAna yogathI vyAkSipta hovAthI huM kaMI jANato nathI. o eSaNA samiti - vasudevanA pUrvajanmamAM eSaNA samitinuM udAharaNa che. magadhamAM naMdIgrAme gautama nAme eka cakakara brAhmaNa hato. tenI patnI dhAriNI hatI. koI divase temaIne garbha rahyo. te brAhma marIne te garbhamAM ja jamyo. mAmAe ucheryo. loko tene kahetA ke ahIM tAruM koI nathI. tyAre mAmAe tene kahyuM ke lokonI vAta na sAMbhaLavI. huM tane mArI moTI dIkarI paraNAvIza. huM tane kahuM te kAmo kara. samaye tAro vivAha goThavI daIzuM. te moTI putrI, tenI sAthe vivAha karavA IcchatI nathI. te brAhmaNa viSAda pAmyo. mAmAe kahyuM - huM mArI bIjI putrI paraNAvIza, tuM ciMtA na kara. te pramANe te bIjI putrI paNa tenI sAthe paraNavA IcchatI nathI. e pramANe bIjI putrI paNa tenI sAthe lagna karavA IcchatI nathI. saMsArathI kheda pAmIne te dhijAtIya brAhmaNe naMdIvardhana AcArya pAse dIkSA lIdhI. te chaThThuM-amano tapasvI thaI A abhigraha le che . mATe bALa ane glAna AdinI vaiyAvacca karavI. tIvra zraddhAthI te niMdIpaNa vaiyAvacca kare che. vikhyAta yazavALo thayo. zaka che devasabhAmAM tenI prazaMsA karI. koI devane zakanA vacanamAM zraddhA na thatAM te nIce Avyo. be zramaNanA spo vivya. ekane atisArano roNI banAvI aTavImAM rAkhyo ane bIjo te vaiyAvaccI mati pAse Avyo. eka glAsa sAdha che, jo tuM vaiyAvacca kare to. naMdIpeNa muni te sAMbhaLI jaldI ubhA thayA. chaTThanA pAraNe AhAra laIne AvelA, koLIyo levA jatA hatA, sAMbhaLatA ja bolyA - cAlo, zuM kArya che ? 168 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 te deva-sAdhu bolyo, tyAM pAnakadravya - pANI nathI, teno amAre khapa che. naMdISeNa muni pANI levAne mATe nIkaLyA. nirdoSa pANInI gaveSaNA karatA phare che, deva pANIne aneSaNIya karato jAya che. A pramANe eka vakhata bhramaNa karyuM, bIjI vakhata karyuM ema karatAM trIjI vakhata bhramaNa karatAM nirdoSa pANI prApta thayuM. anukaMpAthI turaMta ja te rogagrasta sAdhu pAse pahoMcI gayA. te glAna sAdhu kaThora ane niSphara vacanothI Akroza karato ropAyamAna thaI bole che - he maMdabhAgya ! khAlI-khAlI nAma mAtrathI ja tuM vaiyAvaccI cho. "sAdhu upakArI cho" ema mAnato phogaTa phUlAya che. mArI AvI avasthAmAM paNa tuM bhojana lolupatA choDato nathI. naMdISeNa muni, te sAdhunI vANIne amRta samAna mAnato, te kaThora vANI sahana karato, te glAna muninA paga pAse jaIne temane khamAve che, te muninI azucinuM prakSAlana kare che. vinaMtI kare che, uTho, ApaNe cAlIe huM kevI sevA karIza ke thoDAM ja kALamAM Apa nIrogI thaI jazo. - glAna muni kahe che ke - huM javA mATe zaktimAnuM nathI, mane pIThe besADI de. naMdISeNa temane pIThe besADe che. tyAre te muni viSThA choDe che. te parama azuci dudhI vALI viThA choDato naMdISaNamuninI pITha bagADe che ane kaThora vANI bole che. he muMDita ! tane dhikkAra che. vegamAM vighAta karIne mane du:khamAM pADyo. ema ghaNo badho Akroza kare che. naMdiSeNa muni tene gaNakAratA nathI. temane doSa paNa detA nathI. viSThAdi gaMdhane caMdana samAna mAnatA micchAmi dukkaDaM Ape che ane vicAre che ke huM zuM karuM ? kaI rIte A sAdhune samAdhi thAya ? teNe eSaNA samitinuM ullaMghana na karyuM. A pramANe eSaNA samitimAM prayatno karavA joIe. athavA A bIjuM paNa eka udAharaNa che. jemake- koIka pAMca saMyato tRNA ane ghA vaDe mArgamAM kaleza pAmatA koI eka gAmamAM vikAse pahoMcyA. pANInI mArgaNA-gaveSaNA kare che paNa te loko tene aneSaNIya karI de che. te saMyato tevA pANIne grahaNa karatAM nathI. bIje kyAMyathI paNa pANI na maLatA teo tRSAthI abhibhUta thaI kALadharma pAmyA. cothuM udAharaNa - AcAryae sAdhune kahyuM- gAmamAM jA. ujJAhita karAtA koI kAraNe tyAM rahyA. eke tyAM paDilehaNa karIne sthApavAno AraMbha karyo. sAdhue tene TapArIne kahyuM - kema zuM ahIM sApa rahe che. nIkaTa rahelA deve sApa vikaryo. A jaghanya asamita. bIjAe te ja sthAna vidhithI paDilehaNa karIne sthApyuM te utkRSTa samita ahIM eka udAharaNa che - eka AcAryane pano ziSyo hatA. temAM eka zreSThItrae dIkSA lIdhI hatI. te jyAre je sAdhu Ave teno teno daMDa rAkhe. e pramANe te ubho thAya. pachI bIjo Ave.pachI bIjo Ave, to paNa te muni bhagavaMta atvarita, acapala, upapnIce pramAjIne daMDane sthApe. e pramANe ghaNAM kALe paNa Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/23 169 paritajyA nahIM. vItarAga tene carama samitimAM kahelA che. pAriThApanA samitimAM dharmacinuM dRSTAMta che. kAyikIsamAdhi ane pAriSThApanAno teNe abhigraha lIdho hato. zake tenI prazaMsA karI koI devane azraddhA thatAM deve AvIne ghaNI kIDIo vidurthI. kAyikI-samAdhimAM bAdhA utpanna thaI. bIjo sAdhu ubho thaIne moTe moTethI barADA pADe che. ahIM kAyikI vaDe pIDAu chuM, ubho rahe, mane pariSThApana karI de. dharmaruci nIkaLIne jyAM vyasarjana karavA - pAThavavA jAya che. tyAM tyAM kIDIo sake che. thAkI jatAM te mULa pIvA jAya che, tyAre deve tene aTakAvI dIdho. tenI pAriSThapanikA samitapaNAnI bhAvanAthI prasanna thaI temane vaMdana karIne gayo. bIjo eka dRSTivAdika kSallaka hato. teNe kAyikI spaMDilane lobhathI saginA joyelanahIM. caMDila bhUmi joI na hovAthI te paraThavato na hato. devatAo anukaMpAthI udhota karyo. tyAM bhUmi joIne pAThavyuM. A samitane batAvyo. bIjo vaLI asamita batAve che - te kAyikIbhUmi Adi eka eka AgaLa paDilehe che, paNa traNa traNanuM pratyupekSaNa karato nathI ane bolato ke zuM ahIM uMTa besavAno che ? tyAM devatA uMTanuM rUpa karIne beThA. te raNe uThIne gayo, tyAM uMTane jue che. bIjI vakhata gayo tyAre paNa uMTane beThelA joyo, trIjI vakhata gayo, to paNa uMTa beThela hato. pachI bIje sthApita karyo. te pramANe ja devato kahyuM kema barAbara purI pratilekhaNA karato nathI ? tyAre samyak svIkAra karyo. uccArAdinI A pAriThApanikA saMkSepamAM varNavI. kahe che ke zuM ATalI ja pAriThApanA che ke anya paNa che ? kahe che ke bIjI paNa che, kyAM ane kaI rIte pariThApanA karavI joIe ? A saMbaMdhathI pAriThApanikI niryukti Avela che - che pAriSThApanikI niyukti che 0 vRttikArazrIe ahIM niyukti noMdhela che. jenI 83 gAthAo che, tenI haribhadrasUrijInI vRtti thAya che. ame ahIM pAriSThApatrikA viryakti mATe ".ni." saMththI kamAMkana karela che. jemAM niyukti gAthAno artha ane tenI vRttino bhAvArtha noMdhela che. * pA.ni.-1 - dhIra puruSoe kahela pAriSThApanikAnI vidhi huM kahuM chuM, je jANIne suvihito pravacanano sAra pAme che. * vivecana-1 - sarva prakAro vaDe sthApana te paristhApana - pharI grahaNa na karavA rUpe mUkavuM. tenAthI nivRtta-thayela te pAristhApinikI. tenI vidhipakAra huM kahIza. zuM svabuddhithI ? nA, artha ane sUtro vaDe je tIrthakara ane gaNadharoe prarUpela che te - dhIrapuruSa prajJad. ekAMtathI vIryAntarAyano agama te dharapuraSa-tIrthakara ane gaNadhara, dhI 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 buddhi, tenAthI zobhe che te - dhIra. zaMkA - jo A paristhApatikA vidhi ghIrapuraSe prarUpela che ja to zA mATe pratipAdita karAya che, tema kahyuM. samAghAna - dhIrapura yukti-prayuktithI kahela che, te ja saMkSepa racithI jIvonA anugrahane mATe ahIM saMaopathI kahe che. suvihita-sAdhu. pravacanano sAra - pravacana saMdohane jANe che. vaLI te pAristhAnikI oghathI ekendriya-noekendriya paristhAyI vastu bhedathI be prakAre che. te kahe che - prA.ni.-2 : pAriSThapanikA saM@opathI be bhede che - ekendriya ane nokendriya A padonI pratyekanI prarUpaNA kahuM chuM. * vivecana-2 - ekendriya-pRthvI Adi. noekendriya-trasAdi. saMkSepathI be prakAre A pAristhApanA kahI che. A baMne padonI pratyekanI pRthaka pRthak prarUpaNA-svarUpa kathana huM kahIza. temAM ekendriya pAristhApanikInuM pratipAdana karavAne tenA svarUpane pahelAM pratipAdita karIza. * prA.ni.-3 : pRthvI, apu, ted, vAyu ane vanaspatikAya e pAMca prakAre ekendriya pAristhApinakI che, tenA taddAta ane atata be bheda che. * vivecana-3 : pRthvI Adi pAMca prakAre ekendriyo che. jene eka mAtra vayA-sparzana Indriya che, te ekendriya kahevAya. A ekendriya pAristhApanikI be bhede che - tajjAta ane atajjAta. Ano bhAvArtha AgaLa kahIza. grahaNanA saMbhavathI judI paristhApanA thAya, to pRthvI AdinuM grahaNa kaI rIte thAya ? te kahe che - * pA.ni.-4 : grahaNa be prakAre thAya - Atmasagulya ane parasamu. te eka eka paNa be bhede che - AbhogamAM ane anAbhogamAM. * vivecana-4 - pRthvI AdinuM grahaNa be bhede - (1) Atmasamutya - svayaM grahaNa karato ane (2) parasamulya - bIjA pAsethI grahaNa karato. vaLI A baMne paNa be bhede che. kaI rIte ? AbhogaNI - upayoga vizeSathI te AbhogathI Atmasamutya ane parasamutya kahevAya, anAbhoga eTale anupayogathI. temAM anAbhoga Abha ke para samutya kahevAya. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/23prA.ni.4 131 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 Ano bhAvArtha A pramANe - Atmasamulya hoya te AbhogathI kaI rIte thAya ? sAdhane sarpa vaDe DasAtA ke viSa khAtA ke viSa phoTikA ubhI thAya, tyAM je ayita pRthvIkAya, koI vaDe ANela hoya te mAMge - gaveSaNA kare. jo koI na lAvela hoya to jAte paNa lAve. temAM paNa jo ayita na hoya to mizra lAve. chelle haLathI khola ke bhIMta AdithI lAve. te paNa na maLe to aTavIthI lAve. mArgamAM rahela ke davathI bALela lAve. te paNa na maLe to sacita mATI paNa lAve. jadImAM jo kArya hoya to je maLe te lAve. A pramANe lavaNa paNa jANavuM. anAbhogika - te lavaNa mAMgyA pachI acita ema karIne mizra ke sacita lAvIne Avela hoya, pachI jANe tyAre tyAM ja tyajI de. khaMDamAM mAMgela hoya Avo khaMDa-gAMgaLo lavaNa Apo. to paNa tyAM ja choDI de. na Apela hoya to jAte ja tyajI de. A Atmasamutya be prakAra jANavA. pasamutya AbhogavI cAvata sacitadeza mATI ke lavaNano kAryane mATe ApelA gaveSatA anAbhogathI Ape, tyAre pUche ke- tame kyAMthI lAvyA cho? jyAre kahe tyAre tyAM tyajI de. jo na kahe ke na jANe to tenA upalakSitavya varNa-gaMdha-rasa-sparzathI jANe. te khANamAM paraThave. khANa na hoya to mArga ke vikAsa vartato hoya to zuka madhura kapura gaveche. te na maLe to vaDa ke pIpaLAnuM pAna laI, temAM mUkIne paraThave. akAyamAM grahaNa be bhede - potAthI jANela ke na jANela. e rIte bIjA vaDe jANela ke na jANela. e rIte bIjA vaDe jANela ke na jANela. potA vaDe jANatAM viSakuMbha haMtavya che ke viSasphoTikAsiMcela che ke viSa khAdhela che ke mUchavI paDela che ke glAna che. to - ukata kAryomAM pahelAM acita, pachI mizra, hamaNAM ja dhoyela cokhAnuM dhovANa Adi AturanA kAryamAM sacita paNa hoya. kArya para thayA pachI bAkInuM tyAMja paraThavI de. Apela na hoya tyAre pUche ke kyAMthI lAvyA? jo kahI de, to tyAM ja khANamAM paraThavI de. je na kaheke na jANato hoya to pachI varNAdithI oLakhIne temAM paraThavI de. anAbhogathI koMkaNamAM pANI ane asta bhegAM vedikAmAM rahela hoya. ane bhUlathI grahaNa karela hoya.]. dhe aviratikA mArgaNA kahe che - te grahaNa kare pachI, jyAre jANe tyAre tyAMja paraThavI de. na Apela hoya to khANamAM paraThavI de. jANavA chatAM anukaMpAvI Ape ane ema kahe ke- "bhagavAna ! A pANIno rasa nathI paNa sarovaranuM jaLa che athavA pratyunIkatA - zatrutAthI ApI de ke bhale, AnuM vrata bhAMge. jo A vAta sAdhu jANe to tyAM ja te jaLa paraThavI devuM joIe. jona ApeluM lAvela hoya, to te sthAnane pUchIne tyAM te jaLa laI jaIne paraThavI de. je na jANI zake to varNa Adi vaDe oLakhe - pachI nadInuM pANI nadImAM paraThaNe,. e rIte taLAvanuM pANI taLAvamAM paraThave, vAva-kUvA-sarovaradinuM sva sva sthAne parave. jo taLAva sukAyela hoya to vaDa ke pIpaLAnA pAnamAM laIne dhImethI tyajI. de, jethI pravAha na thAya. jo koI bhAjana-vAsaNa na hoya to kAnathI cAvatu nIce sudhI pachI dhImethI pANI coTe tema taje. jo kUvAnuM pANI hoya ane jo kUvAno vaTa bhIno hoya, to temAM dhImethI pANIne vahAve. jo suko taTa hoya ane bhInuM sthAna na hoya to bhAjana-pAkane sikkA vaDe bAMdhe, mULamAM doraDuM bAMdhe, pANIne sIMcIne mULa dorI uMce pheMke, pachI paloTe. kavo dura na hoya paNa cora ke zikArIno bhaya hoya tyAre zItala madhara vRkSanI nIce pAtra sahita paraThavI de. jo patra paNa na hoya to bhInA pRthvIkAyane zodhIne tenA vaDe paraThave. jo te na maLe to zukane uSNa jaLa vaDe bhInuM karIne pachI paraThave. je vyAdhAna na hoya to kaImamAM khADo karIne punAlikA vaDe tyAga kare ane zuddhi kare che. e vidhi che. jo zatrutAthI akAya mizra karIne Apela hoya to teno tyAga kare. jo saMyate pUrve grahaNa karela pANImAM akAya anAbhogathI Apela jo pariNata hoya to bhogave, jo na pariName to je kALe aMDilabhUmi prApta thAya tyAre tyAga kare. jo haratatuka hoya to thoDo kALa rAha jue pachI tyAga kare. vaijakAya te pramANe ja prApta, AbhogathI, saMyata sva agnikAyathI kArya paDe tyAre - jemake - sarpa DaMsathI ke phoTikAthI jo baLe che, vAtagraMthi ke aMgravRddhithI baLe. vasatimAM pravezIne udaranA zULane tapAvavuM joIe. AvA koI kAraNathI je kArya mATe lAvela hoya te purU thatAM temAM paraThavI de. jo na Apela hoya to te ja kASTha vaDe je agni hoya, tene tenI jAtinA kAThamAM tyAM ja temAM paraThavI de. paNa kadAca na hoya to athavA koIe na Apela hoya to temAMthI thayela rAkha vaDe AcchAdita kare, pachI anya jAtiyatI paNa kare. dIvAthI tela gALI le. mallaka saMpuTa kare. pachI yathAyuka pALe, bhaktapatyAkhyAnAdimAM malaka saMpuTa karIne rahe, saMrakSaNa kare. kArya pUrNa thatAM te pramANe ja viveka rAkhe [tyAga kara] anAbhogathI glemanuM mallaka loca kSArAdimAM rAkhe. te pramANe ja bIjAnA AbhogathI ApelamAM kare. vasatimAM agni ke jyoti kare, to te rIte ja viveka rAkhe. anAbhogathI paNa A rIte ja aMgArA Ape to pUrvavat viveka rAkhe. vAyukAyamAM Atmasamutya AbhogathI, kaI rIte ? basti ke kRtithI kAryamAM te kadAcita sacitta ke acita ke mizra paNa hoya. kALa be prakAre nigdha ane sUkSa. niSpa gaNa bhede - utkRSTa. madhyama ane jaghanya. rUkSa paNa traNa bhede - utkRSTAdi. utkRSTa zItamAM jo bALela hoya to pahelI paraSI sudhI acita, bIjImAM mizra ane bIjImAM sayita thAya. madhyama zIta hoya to bIjIthI AraMbhIne cothI sudhI sayita thAya che. maMdazItamAM trIjIthI pAMcamI parapI sudhI sacitta thAya che. uNakALamAM maMdafNamAM utkRSTathI divasathI pachI be, traNa, cAra ane pAMca. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/23, prA.ni.4 13 e pramANe 'bastinI daitimAM' pUrve bALalano A kALavibhAga che, tema jANavuM. je vaLI A pramANe ja bALIne pANI utArela hoya to tenA pahelAM so hAthamAM ayita, bIjAmAM mizra, bIjamAM sacita thAya, temAM kALano vibhAga nathI. je pANI kudaratI rIte ja zItala hoya, te pUrve acita hoya to mAMge, pachI mizra ane na maLe to sacita zodhe. anAbhogathI A acita che ema mAnato mizra ke saciva zodhe. bIjo paNa e pramANe ja jANato ke ajANato Ape, to jANyA pachI tene levA ja na Icche, dhImethI kamADamAM pravezI tene mUkI de. na maLe to zAkhAmAM mUke, pachI vananikuMjamAM mUke. na maLe to zRMgATikAmAM yatanAthI mUke, tema jANavuM. e pramANe daitimAM paNa sayita ke acita ke mizra hoya, to badhe A ja vidhi jANavI. bIjI virAdhanA na karavI. vanaspatikAyikamAM Abha samutya AbhogathI glAnAdinA kAryane mATe mULa AdinuM grahaNa thAya che. anAbhogathI grahaNa karIne bhogave ke pahelAnA pIse, cUrNa kare ItyAdi to paraNI vibhAga pUrvavat kahevo. dukRSTa lAMbo kALa rahe, paNa bhInAzathI mizrita ke capalaka mizrita kUkoTikA AdimAM aMdara nAMkhIne kamaInI sAthe ke kAMjI ke bIjA kaMImAM bIja kAya paDela hoya. talanI jema tenuM grahaNa thAya. jo AbhogathI grahaNa karela ke AbhogathI Apela hoya to temAM viveka karavo. jo anAbhogathI gRhIta ke anAbhogavI Apela hoya to jo teno tyAga karasvAnuM - paravavAnuM zakya hoya to bIjA pAkamAM ke svapAkamAM paraThavI de. saMthArAmAM lIla ke panaka hoya, to uSaNa ke zIta jANIne pAThave. A paNa vanaspatikAyika che. chellA vanaspatikAyanI A vidhi che. Adrane Addha kSetramAM, bAkInAne khANamAM paraThave. jo khANa na maLe to nircAghAta hoya to madhura bhUmimAM paraThave. jo vyAghAta hoya to pAtra AdithI A vidhi kare. je bhinna jAtiyamAM pAristhApanikA kare, to te pAristhApinikA karpara AdimAM yathAyoga paristhApanA kare tema jANavuM. ekendriya pAristhApinikA kahI. have no ekendriya pAristhApanikA pratipAdana karatAM kahe che - ukata vRttimAM je tAta ane ataknAta pAristhApanA pRthvI Adi pratyekamAM kahI, tene bhANakAra sAmAnyathI jaNAve che - * bhANa-205 - tajAta pAristhApanA khANa AdimAM thAya, tema jANavuM. paNa atAta pAristhApanA karpara AdimAM jANavI. * vivecana-205 - tAta eTale tulya jAtiya, AkarUpRthvI AdinI khANo, atajAta-bhinna 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 jAtiya. bAkI pUrvavat. * pA.ni.-5 : noekendriya pAristhApanikA che te be prakAre anukrame A rIte che - he suvihitA basa pANa ane nonasathI jANa. * vivecana-5 - je ekendriya nathI te noekendriya-basa Adi. noekendriya pAristhApinikA be prakAre hoya che. anukramathI A vaividhya-be bhedane dazavi che. je trAsa pAme te basa, basa evA te pANI * te traNa prANI suvihitA e suziSyanuM AmaMtraNa che, AnA dvArA kuziSyone A na ApavuM, te darzAve che. tema jANavuM. nobasa-je trasa nathI te - AhArAdi, tenAthI karaNabhUta. * pA.ni.-6 : basapANI vaDe A paristhApinikA che te be bhede anukrame che - te vikasendriya basa ane paMcendriya vaDe jANa. * vivecana-6 :vikalendriya * beIndriyathI cAra Indriya sudhInA rasa jIvo. * pA.ni.-3 : vikalendriya vaDe A paristhApanikA che, te traNa prakAre anukrame thAya che - be, traNa, cAra Indriyane AzrIne tajAta ane atajAta. * vivecana-7 : beIndriyAdi traNe pratyeka be bhedathI che. tajAta-turAjAtiyamAM je pAristhApanA karAya che te tajAtA ane atajjAta-atulya jAtimAM je pAristhApanA karAya che. Ano bhAvArtha A che - beIndriyamAM Atmasamutya jataukA, gaMDAdimAM kArya hoya tyAre grahaNa karIne tyAMja paraThavAya. satukA ke Alepana nimite urNikA saMsakta gRhIta hoya vizodhi karI AkAramAM paraThave. jo Akara na hoya to sakatukanI sAthe nityaghAtamAM paraThave. athavA koI saMsakta dezamAM kyAMka hoya to, anAbhoga grahaNa thayela hoya tyAre te dezamAM na jAya, azivAdi hoya to jAya. jyAM samatukA hoya temAM kara - [bhAta] mAMge. jo te na maLe to te ja divasanA sakatuka [sAcavAne zodhe. ItyAdi pUrvavat. jo tema na maLe to paDilehIM-paDilehIne grahaNa kare, veLA vItyA pachI ke mArga maLe tyAre paraThave. jo zaMkita hoya to mAtrakamAM grahaNa kare. udhAnanI bahAra, devakelamAM upAzrayanI bahAra ANane vistIrane tenI upara eka ghana masRNA Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyaka 4/23, prA.ni. 15 paTalane tyAM DhAMke. urNikAnI traNa vakhata pratilekhanA kare. jo tema na hoya to pharI pratilekhanA kare. trIjI vakhata muThThImAM grahaNa karI, jo zuddha hoya to paribhoga kare. eka vakhata joIne pharI paNa mULathI patilekhanA kare. temAM je jIvo hoya tene malakamAM sAthavAnI sAthe sthApe. pachI khANa AdimAM tene tyaje - paraThavI de. jo tema na hoya to bIjarahitamAM paraThave. e pramANe jyAM pANI hoya te paNa bIjA pAtramAM paDilehIne ujJAhikamAM pheMke che. sajathI saMsakta hoya to pAtra sahita tyAga kare. patra na hoya to ciMciNikA prAtihArika mAge. te paNa na maLe to sukI siMciNikAne bhInI kare. bIjI paNa koI ciMciNikA na maLe to bIjo nAMkhI paraThave. te paNa na hoya to bIjarahitamAM tyAga kare. tyArapachI prAtihArika ke aprAtihArika upAzrayamAM traNe kALa rojeroja paDilehaNA kare. jo pariNata hoya to tyAga kare. bhAjana-patra hoya to pAchuM Ape. jo bhAjana-pAtra na hoya to aTavImAM anAgamana mArgamAM chAyAmAM je kAdava hoya, tyAM khADo khodIne nichidra lepIne pranAla vaDe cattApUrvaka mUkI de. eka vakhata pANI vaDe bhInuM kare che, pachI paNa tyAM ja pheMke che. e pramANe traNa vakhata kare che, pachI kaye che - glaSNa kASTha vaDe mALa kare che. kAdava vaDe lIdhe che, kAMTAnI chAyAthI AcchAdita kare che. te bhAjana vaDe zItala pANI lAvatA nathI, apazrAvaNa kUra vaDe bhAvita kare che. e pramANe divasanA be-traNa vakhata kare che. saMsaktane grahaNa karIne na cAle, kemake virAdhanA thAya che. saMsaktane grahaNa karIne na khAya, thAkI jAya to je na cAlatA hoya te laI le ItyAdi * x - eka vakhata paDilehaNa karela, bIjI vakhata, trIjI vakhata paDilehIne pachI zuddha thayA pachI paribhoga kare che. e pramANe gorasa paNa gALIne le. dahIM ke mAkhaNamAM zuM vidhi che? chAsano 18 bhAga nAMkhe temAM temAM jue. chAsa na hoya to zuM vidhi che? gosa ghoLe, pachI . uNa jaLa zItaLa kare. pachI madhura cokhAnuM pANI nAMkhe, temAM zuddha hoya te khAya, zuddhane paraThave. pachI jatA-AvatA paDilehaNa kare. samudra Adine kinAre sutA hoya tyAre paNa A vidhi che. bIjA dvArA Abhoga-anAbhoga vaDe te vidhi dhAraNa kare. 0-o dIndriyonuM grahaNa karavAmAM pUrve kahela vidhi che. tilakITako paNa te pramANe ja kahevA. dahIM AdimAM paNa te pramANe ja che. 176 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 chANanI kRmimAM paNa te pramANe ja che. saMthArA grahaNamAM paNa ghaNAdino khyAla AvatA te pramANe ja tevA prakAranA lAkaDAmAM saMkramavAya che. uddehikA-dhImela grahaNa karAya to tene paNa paraThave. tyAre tene paNa avatAraNa karAya che, tene laIne svasthAne mUke. jU-papadikAne sAta divasa vizrAma apAya che. kAraNe gamana karavAnuM thAya tyAre zItaLa sthAne nirNAghAta hoya to mUkAya. - 4 - kIDA Adi vaDe saMsata pANI hoya to ane kIDA jIvatA hoya to pANIne jadI gALI levuM. jIvaDAne nIce pADIne lepa karelA - bhInA hAthe ja uddharaNa karavuM - kADhI levA. e pramANe mAkhI AdimAM paNa jANavuM. saMghATaka hoya temAM eka bhojana grahaNa kare, jethI paDI na jAya ane bIjo pANI grahaNa kare. hAthane sukavelA rAkhe. jo kIDI marI gayela hoya to paNa pANI gALI le. anyathA buddhine haNe che ane mAkhI AvI jAya to vAyanuM darda thAya. jo cokhAnA dhovANAdimAM pUrA hoya to prakAzamAM vAsaNamAM nAMkhIne vara vaDe AcchAdana kare, pachI koza ke kSauka vaDe kADhe, thoDAM pANI vaDe sArI rIte paraThave. akAya jIva prApta thatAM kASTha vaDe laIne jaLane agra bhAge dhAraNa kare, tyAre jAte ja temAM pADe che. e pramANe teIndriyomAM kIDI ke kIDAthI saMsakta hoya to zuka ke kUramAM polANamAM vikhere. te pramANe ja te praveze che. pachI muharta mAtra tenI rakSA kare che, jayAM sudhI te temAM pravezI jAya. caurindriyamAM azcamakSikA, AMkhanI pupikAne bahAra kADhe te grahaNa kare. bIjAnA hAthe, bhojanamAM ke pANImAM ja mAkhI hoya to te aneSaNIya che, saMyata sAthe uddharI levI. nigdha-cIkAzamAM nAMkhI, kSArAdi vaDe avaguMDita karAya che. kolyalakArikA hoya to vAmAM ke pAtramAM ghara banAvIne badhuM paraThave. athavA bIjAnA gharamAM saMkramita karAve. saMthArAmAM mAMkaDa hoya to pUrve grahaNa kare to uparokta vidhi. jo grahaNa karato hoya to pAdaprIMchanathI je traNa vakhata paDilehaNa karavA chatAM rojeroja sArI rIte jotAM tevA prakAranA ja kAThamAM mUkI de. daMDakamAM paNa A ja vidhi jANavI. bhamaramAM viveka rAkhavo, sAMDamAM kASTha sahita paraThave. pUtarakamAM pUrve kahela viveka rAkhe. e pramANe yathAsaMbhava vibhASA karavI. vikalendriya trasanI paristhApanikA kahI. have paMcendriya basanI pAristhAnikAnuM vivaraNa karatAM kahe che - Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/23, prA.ni.8 1es 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * pA.ni.-8 : paMcendriyanI je paristhApanikA che, te anukame be bhede hoya che. he suvihitA manuSya vaDe ane nomanuSya vaDe. * vivecana-8 : sparza Adi pAMca Indriyo jemane che te paMcendriya-manuSyAdi temanA viSayamAM A pAristhAnikA anukrame be bhede che - he suvihita ! te manuSya ane nomanuSya-tiryaMca vaDe. bhAvArtha AgaLa kahIzuM. gAthAno akSarArtha kahela che. * pA.ni.-6 : manuSyamAM je pAristhApinikA che, te be bhede hoya che. anukrame A pramANe - saMyatamanuSyo vaDe ane asaMyata manuSyo vaDe jANavI. gAthArtha kahyo, bhAvArtha AgaLa kahIzuM. * pA.ni.-10 : saMyata manuSya vaDe je pAristhApinikA che, te anukame be bhede hoya che. he suvihitA sayittathI ane acittathI jANavI. * vivecana-10 - saMyatamanuSya sAdhu vaDe karaNabhUta je pAristhApinikA, te be bhede hoya che. yita sakti varte te saciva-jIva. avidhamAta cita te cita- mRta. A gAthArtha kahyo. ahIM sudhI uddeza karyo. have bhAvArtha kahe che. temAM je rIte sacita saMyatonuM grahaNa ane pAristhAnikA saMbhave che, te pramANe pratipAdita karatA kahe che - * pA.ni.-11 - anAbhoga kAraNathI ke napuMsaka AdinI dIkSA thaI hoya to te sacitta kahevAya che. tyAre napuMsakane vosirAvavo, bAkInA jaDa AdimAM teTalo kALa pratikSA karavI. * vivecana-11 - Abhoga eTale upayogavizeSa. Abhoga nahIM te anAbhoga. anAbhogathI ke azivAdi kAraNe napuMsakAdine dIkSita karatAM thAya che. tene vyavahArathI sacita saMyata manuSya pAristhApanikA kahevAya, e bhAvanA che. A zabdathI "jaDa' Adine levA. tenI vidhi A pramANe che - je anAbhogathI dIkSita thayA, hoya tene AbhogivamAM - jANa thatAM tyAga karavo joIe. tethI kahyuM ke - napuMsakano parityAga karavo. bAkInA kAraNe dIkSA karI hoya tevA jaDa AdimAM, jeTalA kALe te kAraNanI samApti thAya, eTalo kALa jaDa AdimAM pratikSA karavI, paNa teno tyAga na karavo. have tenuM zuM kAraNa che ke AvAne dIkSA apAya che ? temAM aneka bheda - kAraNane darzAvatA kahe che - [3312] - pA.ni.-12 - azivamAM, dumikSamAM, rAjadvipa, bhaya e badhAM AgADha kAraNe tathA glAnatva, uttamArthamAM, jJAna-darzana-cAstri-tapa nimitte dIkSA Ape. * vivecana-12 : ziva - vyaMtaraskRtu upadrava, avamaudarya - durmikSa, rAjadviSTa - rAjAno dveSa, bhaya-zatruo dvArA. baTTTi * khUba ja. A AgADha zabda baghAM sAthe saMbaMdha dharAve che. glAnatva - bimArI, uttamArca - kALadharma. jJAna-zrutaAdi, darzana-tenA prabhAvaka zAstrarUpa, cAstri-prasiddha che. A azivAdimAM upakAra kare che, je napuMsakAdine dIkSA Ape che. kahyuM che ke - rAjadviSTa bhayomAM rakSaNanA mATe rAjAnI pAse javuM, glAnanuM vaidho pAse javuM guru pAse jJAnAdi mATe javuM ItyAdimAM caraNadezathI nIkaLI azivAdimAM tenI pAse javuM. A AgADha kAraNomAM jene dIkSA apAya che, te napuMsakAdimAM kArya pUrNa thatAM viveka rAkhavo - tyAga karavo. je te azivAdi kAraNe dIkSA apAya che te napuMsaka be bhede che - jJAyaka ane ajJAyaka. je jJAyaka che, te jANe che ke sAdhune napuMsakane dIkSA devI kalpatI nathI, paNa jJAyaka jANatA nathI. temAM jJAyaka kahe tema na varte te pravajyA jJAnAdi mAma virAdhanArUpa tene thaze. te gharamAM rahine ja sAdhunA anugrahane mATe varte to tene vipula nirjasa thaze. jo Ama kahevAthI te tema karavA Icche, to suMdara, jo na Icche to tenA ajJAyakane ane kAraNe dIkSA apAyelAne A yatanA karAya che - * pA.ni.-13 : kaTipaka karavo, zikhAne na IcchatA kAtarIne vALane dUra kasvA, muMDana ke loya ke pADhane kare. saMjJIne dharmakathA kahe, rAjakuLamAM A vyavahAra kahI de ane viziMyana karavuM joIe. * vivecana-13 :gAthArtha kahyo. bhAvArtha A pramANe che - dIkSA detA tene kaTipaka karAya che. kahe che ke - amAre dIkSA detA A pramANe ja karAya che. silI nAme zikhA, te maMDatA nathI, loca karatA nathI. tene kAtarelA vALa rAkhavA kare che athavA charA vaDe muMDe che. jo tema karavA na Icche to loya paNa karAya che. jethI loko jANe ke A napuMsaka che. ajJAta-ajANa hoya to paNa Ama ja karAya che, e ja sAru che ke loko jANe ke - A gRhastha ja che. pATha grahaNathI be prakAranI zikSA - grahaNazikSA ane Asevana zikSA Ape. temAM grahaNa zikSAmAM bhikSukAdinA mato zIkhave. je kaMI sva siddhAMtamAM zIkhavA na Iche, to paratIrthika mato tene zIkhave. te paNa jo zIkhavA na Icche to svasamayasiddhAMta vaktavyatA paNa bIjAe kahelA artha-visaMvAdana bhaNAve. athavA kramathI Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya4/ra3, prA.ni.13 16 vIryasta AlAvA tene ApavAmAM Ave, A grahaNa zikSA. Asevana zikSAmAM caraNa-karaNa na grahaNa karAve. paraMtu vicA-gocara grahaNa karAve. saginA sthaviranI pAse ane taruNothI dUra rAkhe ema kahe ke- jo huM bhaNAvuM tyAre sthaviro prayatnathI zIkhe che. vairAgya kathA, viSayonI niMdA, uThavA-besavAmAM gupta ane khalana thAya to ghaNAM ja saroSanI jema taraNo tarjanA kare. saroSathI tarjanA karatAM sAruM vipariNamana - dharmakathA bhaNAve athavA tene dharmanuM AkhyAna kare ke - tArI aNuvrata dIkSA nathI, mATe bIjA lokane na haNa. saMjJIdvAra - ema kahevA chatAM jo na mAne to saMjJIo ke kharakarmiko bIvaDAve. ahIM Avo saMvigna kyAMthI Avyo ? rAjAnI AjJAthI Ane dIkSA ApI che athavA ajANatAM ja pratiSedha karela che. saMjJI eTale zrAvaka ke kharakamika ke yathAbhadraka. pUrvajJApita tene DarAve che ke - A tamArI madhye Avo napuMsaka kyAMthI ? tuM jaldI bhAgI jA, kyAMka tane A badhAM mArI nAMkhaze. - sAdhuo paNa te napuMsakane kahe che - are o ! A anAryo tane mArI nAMkhaze, to jaldI tuM bhAgI jA. jo bhAgI jAya to sAruM che, paNa jo kadAca te rAjakuLamAM jaIne phariyAda kare ke - A loko mane dIkSA ApIne kADhI mUke che [dabaDAve che) to rAja-vyavahAra karavo joIe. jo te ajJAta hoya ane jo rAjakula vaDe na jaNAya ke AmanA vaDe ja A dIkSita karAyela che, bIjA koI paNa na jANatA hoya tyAre kahe - A zramaNa nathI, tame ja teno colapaTTaka Adi veza juo. zuM amAro Ave veza che? have jo A badhuM karavA chatAM teo na mAne to, kahevuM ke - A svayaM veza dhAraNa karelo che. tyAra te napuMsaka kaheze ke - huM AmanI pAse ja bhaNelo chuM. tyAre pUchavuM ke zuM bhaNelo che ? tyAre chalita kathAdi kaheze. e badho artha ahIM niryuktikAra svayaM kahe che - * pA.ni.-14 thI 16 : (14) huM AmanA dvArA ja bhaNelo chuM, tene aTakAvIne pUchavuM ke - zuM bhaNela cho ? pachI chalita kathA Adi kahe che. tyAre kahevuM ke kayA A yatio ane kyAM A chalitAdi ? (15) pUrvApara saMyukta vairAgyakara svataMtra aviruddha. sUtra pusaNI ardhamAgadhI bhASAmAM niyata thayelA che. (1) je subaguNo kahA, te pUrve viparIta grahaNa karAyelA che. nitInA kAraNomAM tenA tyAgamAM yatanA karavI. 180 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * vivecana-14 thI 16 :gaNe gAyA sUga siddha ja che. have kadAcita jo te ghaNAM svajanavALo ke rAjano priya hoya ane teno tyAga karavo zakya na hoya to A yatanA karavI - * pA.ni.-13 : kApAlika, saraska, tadvarNika veza-rUpethI vase. veDuMbaga dIkSita thayA pachI vidhipUrvaka teno parityAga karavo. * vivecana-17 : kApAlika-gyAbhAgI, te kApAlikanA veza-rapathI tenI sAthe hoya che. saraska veza-rUpathI arthAt bhUtavezarUpI. tardhvarNika-lAla vastranA vezarUpathI. veDaMbara pravajita - narendra Adi viziSTa kuLathI udbhavela hoya tene veDaMbaga kahe che. temAM pravajita thayela hoya to ukta vidhithI tene vosirAvavo - tyAga karavo. gAthAno bhAvArtha A pramANe che - pA.ni.18,19 :rAjane priya ane ghaNAM svajana paTAvALo hoya, taruNa vRSabha sama tene paratIrthikonI bheda kathAo kahevI ItyAdi. bhikSA Adi lakSaNathI tArI sAthe AvIne nAsI jaze athavA tene choDIne taruNa sAdhuoe cAlI javuM. * vivecana-18,19 :baMne gAthA svAbhAvika siddha ja che. A napuMsaka viveka - bhAgavidhi kahI. have jaDanI vaktavyatA. * pA.ni.20 : jaDa traNa prakAre hoya che - bhASADa, zarIraja, karaNajas. bhASAjaka praNa bhede hoya che - jala, mammaNa, ekamUka. * vivecana-20 : temAM jalamUka A pramANe - jema jaLamAM bUDato "bUDa-bUDa" ema bole che, tenI koIpaNa parIkSA karI zakatuM nathI, AvA prakArano je zabda che, tene jalamUka' kahevAya che. eDakamUka - jema eDaka-gheMTo babaDe che tema bole.. mammaNamUka - makhkhana karatA jenI vAcA khalanA pAme che, tene "mammaNamUka' kahevAmAM Ave che. kadAca jo AvAne meghAvI samajIne dIkSA apAya to AvA jalamUka, eDakamUka ane mammaNamUkane dIkSA ApavI kAtI nathI. kyA kAraNe ? kAraNAMtarathI temAM bIjA paNa A doSo lAge. * pA.ni.21 thI 24 - [1] darzana, jJAna, cAritra, tapa, samiti ane karaNayogamAM upadeza karAyela Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/23, prA.ni.21 thI 24 chatAM jalamUka ane eDakamUka te grahaNa karatA nathI. [22] jJAnanA hetuthI dIkSA mATe paNa bhASADa yogya nathI te paNa grahaNa, adhikaraNAdithI niyamA bahAra che. 181 [23] zarIra jaDa traNa bhede che - mArgamAM, bhikSAmAM ane vaMdanamAM. A kAraNothI jaDane dIkSA ApavI kalpatI nathI. [24] mArgamAM palimaMtha, bhikSAcarcAmAM aparihasta ItyAdi doSo gacchamAM zarIra jaDane hoya che. * vivecana-21 thI 24: cAre gAyA sUtrasiddha che. bIjA kAraNothI temAM bIjA paNa A thAya che, te jANa = * pA.ni.-25 thI 28H [25] urdhva zvAsa, aparAkrama, gelanna, lAghava, hitodayAdimAM jaDane AgADha ane glAnanuM asamAdhimaraNa che. [26] seka vaDe kakSAdi, kucchathI dhruvabhuSpilAvaNa (?) - X - muMDAtipAtamAM coro niMdA pAme che. [27] IyAMsamiti, bhASA-eSaNA ane AdAna samiti tathA guptimAM, caraNakaraNamAM karmodayane kAraNe je karaNajaTTu che, te sthira thaI zakato nathI - sthAyI na thAya. [28] AvAne dIkSA na ApavI, te utsarga mArga che. athavA jo koIne tevA kAraNathI dIkSA apAya, to temAM je AgaLa vidhi che, te huM kahIza. * vivecana-25 thI 28 : cAre gAthA svayaM siddha che [sugama che.] temAM je manmana che, tene jo dIkSA apAya, to tenI vidhi kahe che - pA.ni.-29 : glAnanuM kArya choDIne durmedhane cha mAsa sudhI pratiyare che. eka-ekamAM cha mAsa, pachI joI-tapAsIne viveka rAkhavo. * vivecana-29 : eka-ekamAM arthAt kuLamAM, gaNamAM ane saMghamAM cha-cha mAsa pratiyare. jene joIne jaDa mUkane mATe A viveka hoya che. athavA jene joIne suMdara thAya, tene te AbhAvya thAya athavA na thAya to viveka [tyAga] karavo. zarIra jaDa cAvajIva paricarcA kare. * pA.ni.30-3 vaLI je karaNa jaDa hoya, tene utkRSTathI cha mAsa thAya che, kula, gaNa, gaMdha nivedana (kare ke) A vidhi tyAre karavI. * vivecana-30 : A niyukti pragaTArtha ja che. 182 A sacitta manuSya saMyata viveka [pAsthiApana] kahyuM. have acitta saMyata pAriSThApanavidhi kahe che. te A rIte - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * pA.ni.-31 : AsukAra, glAna, pratyAkhyAta anukrame acita saMyatane vidhipUrvaka vosirAvavo tene kahIza. * vivecana-31 : 5 - acita karavuM te levuM. AsukAra-zIghra karanAra, te hetupaNAthI 'ahiviSaya' vicikAdi grahaNa karAya che. tenA vaDe je nizce ayitibhUta thayela hoya te. glAna-maMda je hoya te athavA anupUrvIzI pratyAkhyAta-karaNa zarIra pakirmakaraNanA anukramathI ke bhojanamAM pratyAkhyAta hoya ane je acittIbhUta thAya te. A acitta saMyatone jinokta prakArathI kaI rIte vosirAvavA - parityAga karavo, te kahIza. * pA.ni.32 : e pramANe kALa karela muni vaDe sUtrArtha gRhita sArathI viSAda na karavo joIe paNa vidhipUrvaka paraThavavA joIe. * vivecana-32 : A prakAre sAdhu mRtyu pAme tyAre bIjA sAdhu vaDe - kevA prakAranA ? gItArtha hoya temaNe viSAda - snehAdi samutya saMmoha karavo na joIe. paraMtu vidhipUrvaka - pravacanokta prakArathI parityAgarUpa vyutsarjana kare. have adhikRta vidhinA pratipAdana mATe be gAyA svayaM niryuktikArazrI kahe che - - niyukti-1272,1273 - paDilehaNA, dizA, aMtaka, kALa-divasa ke rAtrimAM, kusapaDimA, pAnaka, niyattaNa, tRNa, zira, upakaraNa... utthAna, nAmagrahaNa, pradakSiNA, kAyotsarga karaNa, kSapaNa, asvAdhyAya ane avalokana [A pramANe niyuktikArazrIe 16-dvAro kahelA che.] - vivecana-1272,1273 : paDilehaNa - pratyupekSaNa, mahAsthaMDilyanuM kArya. disa-dizA vibhAga nirUpaNA, naMtaka - gacchanI apekSAthI sadA upagrahika mRta AcchAdanamAM samartha vastra dhAraNa karavuM joI. - x - tra zabdathI kASTha levA. kALa-divase ke rAtre maryA chatAM yathocita lAMchanAdi karavA kusapaDimA - nakSatronI vicAraNA karI ghAsanI eka ke be pratimA karavI ke na karavI. pAnaka - upaghAtanI rakSA mATe pAnaka grahaNa karAya che. niyataNa - kaMIka spaMDilanA atikramamAM bhramaNa karIne jo jANe ke A mArga nathI. taNa - samAna tRNa ApavuM joIe. sIsa - gAma, jyAMthI zira kArya thAya. upakaraNa - cihnane mATe joharaNAdi upakaraNa mUkAya che. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/23, ni.1272,1233 183 184 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 utthAna - uThatA zabanuM grAma tyAgAdi kArya karavuM. nAmagahaNa - jo koIka ke badhAMnuM nAma grahaNa kare, to loca Adi kArya kare. pAhiNa - sthApIne pradakSiNA na karavI. paNa svasthAnathI ja nivavuM - pAchA karavuM joIe. kAyotsargakaraNa - vasatimAM sthApita karIne, AvIne, kAyotsarga karavo joIe. svAdhyAya - rAdhika Adi mRtyu pAmatAM kSapake asvAdhyAya karavo. pachI bIjA divase parijJAnArthe avalokana kArya karavuM joIe. have badhAM dvArono avayavArtha kahe che. temAM pahelAM dvAra avayavArthane jaNAvatAM kahe che - * propa-1 + vivecana : je koI grAma AdimAM sAdhu mANakA ke vipakalAne mATe vAsa kare che, gItArtho pahelAM to tyAM mRtakanA tyAganA sthAno ke jene mahAgraMDila kahe che, tenI traNa pratyupekSaNA kare. A vidhi che. A acakatanI gAthA kahI. have "diggadvAra'nI nirUpaNA kare che - * pA.ni.33 thI 35 : [33] dizA-pazvima dakSiNa, dakSiNa, pazcima, dakSiNa pUrva, pazcima uttara, pUrva, uttara pUrva ane uttara. [4] pahelImAM pracura annapAna, bIjImAM bhojanapAna na lahe, bIjImAM upadhi Adi, cothImAM sajhAya nathI... [5] pAMcamImAM asaMkhaDI, chaThThImAM gaNavibhedana jANavuM. sAtamImAM glAna ane AThamImAM maraNa kahela che. * vivecana-33 thI 35 - ukta niryuktinuM vyAkhyAna karatA vRttikArazrI lakhe che - pazcima-dakSiNa dizAmAM mahAtyaMDila bhUminuM paDilehaNa karavuM. temAM ATalA guNo thAya che - bhojana, pAna, upakaraNanI samAdhi thAya che. A dizAmAM traNa spaMDilanI pratilekhanA thAya che, te A pramANe - nIkaTa, madhya ane dUra, zA mATe traNa caMDilanI pratilekhanA kare ? vAghAta thAya, kSetra kheDAI jAya, pANI vaDe palALAI jAya, vanaspatikAya ugI jAya, prANIo vaDe saMsakta thaI jAya, gAma vasI jAya, sAthe teno paDAva nAMkhe tevA kAraNe traNa graMDila bhUminI paDilehaNA karI rAkhavI joIe. pahelI dizA vidhamAna hovA chatAM jo dakSiNa dizAne paDilehe, te AvA doSo lAge- bhojana, pAna, prApta na thAya. te prApta na thavAthI saMyama virAdhanA prApta thAya che ke eSaNA samiti bagaDe. athavA bhikSA na prApta thatAM mAsakAno bhaMga thAya, cAlavA mAMDe te mArgamAM virAdhanA thAya, te be bhede - saMyamanI ane AtmAnI virAdhanAne prApta thAya che. ukta kAraNe pahelI dizAne ja paDilaihavI. vaLI jyAre pahelI dizA zakya na hoya, jaLa-cora ke zikArI pazu Adino vyAghAta hoya, tyAre bIjI dizAnuM paDilehaNa kare. bIjI dizA vidhamAna chatAM jo bIjI dizAne paDilehe to tene upakaraNa prApta na thAya. - 4 - cothI dakSiNapUrva dizA, tyAM vaLI svAdhyAya na kare. pAMcamI pazcima uttara dizA, A dizAmAM saMyata, gRhastha ke anya tIrthika sAthe kalaha thAya che, temAM ujJahaNA ane virAdhanA thAya. chaThThI pUrva dizA. temAM gaNabheda ke cA>>i bheda saMbhave che. sAtamI uttara dizA. temAM glAnatvathI paritApa pAme ane AThamI pUrvotarAmAM bIjA paNa mArI nAMkhe. A doSo hovAthI pahelI dizAmAM paDilehaNa kare. te zakya na bane to bIjI dizAmAM pratilekhe. temAM e ja guNo che, je pahelImAM che. bIjI vidhamAna hovA chatAM jo bIjI dizAne paDilehe to e ja doSo prApta thAya, je trIjI dizAmAM kahelA che. e pramANe chellI dizA sudhI pratilekhanA caramAmAM te doSa thAya. bIjI dizA vidhamAna na hoya to bIjI dizAmAM paDilehaNa kare, temAM e ja guNo prApta thAya, je pahelImAM kahyA che. trIjI dizA vidhamAna hovA chatAM jo cothI dizA paDilehe, to te ja doSa pAme, je doSa cothImAM kahyA che. e pramANe bAkInI dizA paNa jANavI. dizA nAme bIjuM dvAra kahyuM. o have anaMtaka - laMbAI ane pahoLAImAM anaMtakanuM je pramANa kahela che, tenI laMbAI-pahoLAmAM je atirekava prApta thAya, cokhuM - pavitra ane take jemAM mela nathI, citrayukta na hoya, pavitra sugaMdhI hoya te gacchamAM jIvitopakama nimite dhAraNa karavuM joIe. jaghanyathI traNa vA (anaMtaka) che. eka - vistAravA mATe, bIjA vaDe DhAMkavA mATe ane je trIju che, te upara oDhADAya che. A traNe jaghanyathI utkarSathI gacchane jANIne vadhAre paNa grahaNa kare che. jo na grahaNa kare to prAyazcitta Ave che - AjJA virAdhanA thAya. virAdhanA A rIte - malita kuvo laI javAtA joIne loko kahe che - A lokamAM ja AnI A avasthA che, to paralokamAM pApatA thaze. pavitra ane cokhA vaane loko prazaMse che - aho suMdara dharma che, e rIte dIkSA svIkAre che ke zrAvakadharma aMgIkAra kare che. athavA anaMtaka na hoya tethI rAtrinA laI jaze, ema vicArI sthApI rAkhe, to utthAnAdi doSo lAge che. - ukta kAraNe anaMtakone grahaNa karavA joIe. tene moTA sAdhu rakSaNa kare che. pakina, caumAsI, saMvatsarImAM pratilekhanA kare che. anyathA te melA thaI jAya che. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 4/ra3, prA.ni.33 thI 35 185 rojeroja jo paDilehaNa kare to paNa te vastro melA thAya. ahIM A gAthA kahI che- * pA.ni.-36 : pUrve dravyAlocana, pUrve kAThanuM grahaNa karavuM. animite mRtyu thaI jAya to ? te mATe A ka5 gacchamAM jANavo. * vivecana-36 :A niyukitanI akSaNamanikA A pramANe che - pUrvanA rahelAM ja tRNaDagala-rAkha Adi dravyanuM avalokana kare. kASThanuM grahaNa paNa tyAM ke bIje pahelAM kare. kASTha grahaNanI vidhi - vasatimAM rahetA sAgAkine tyAM vahana lAyaka kASThanuM avalokana kare che. A vahanakAThanuM avalokana zA mATe ? koI animitta maraNathI jo be kALa kare, tyAre jo sAgArika vahananA kASThanI anujJA Ape to tene uThAve. tyAre akAya, udhota Adi adhikaraNa doSo tema uThAvavAmAM na lAge. jo eka ja sAdhu tene laI javA samartha hoya to kASTha grahaNa na kare. jo samartha na hoya to tyAre jeTalo samartha hoya tema kare, pachI te pUrva pratilekhita kASTha vaDe mRtakane laI jAya. je te kASTha tyAM ja jo paraThave to bIjA vaDe grahaNa karatAM adhikaraNa thAya. sAgArika ke koI tene na jue e rIte laI jAya to veSathI succheda Adi kare. tethI (vidhipUrvaka) lAvavA joIe. je pharI lAvIne te rIte ja praveza kare to sAgArika joIne mithyAtvane pAme. A loko bole ke- amane Adata na kaze. A kASTha A rIte grahaNa karelA hatA. athavA ema bole ke - o zramaNo ! pharI paNa te pramANe ja lAvelA cho, zuM AnA vaDe sarajo paNa jitAyA. guptanIya mRtakanuM vahana karIne mAre ghera lAvo cho ? A pramANe ujhuhaNA kare ke succheda kare. je kAraNe A doSo che, te kAraNe e rIte lAve ke- eka tene grahaNa karIne bahAra ubho rahe, bAkInA aMdara Ave. jo tyAM sudhI sAgArika ubho na thayo hoya to aMdara lAvI, te pramANe ja mUkI de, jemAM pahelAM hatA athavA jo te uThI gayo hoya to ema kahe ke - tame uMghatA hatA, tethI ame tamane uThADyA nahIM. saminA ja sAdhu kALadharma pAmyA. tethI ame tamArI A vahanI ninAmI jevA kATho]. laI gayelA. dhe jo te ema kahe ke A pAristhApanA karo athavA dara lAvo to te pramANe kare. have jo tenA vaDe na jANe tema sthApela hoya ane pachI te sAmAki jANe ane kahe ke A vahanIne paraThavI do, to paraThave. jo tyAM te tIvraroSa kare, to AcArya koIkane pUche ke - A koNe karyuM? amuka sAdhue Ama karyuM. pharI AcArya 186 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 tene kahe ke- kema pUchaDyA vinA A pramANe karo cho ? ema bolIne te sAgArikanI AgaLa nirbharcanA karI sAdhune kADhI mUke. te vakhate jo sAgArika ema bole ke - tene kADhI na mUko, te pharI AvuM nahIM kare, to ghaNuM sAruM. paNa jo ema kahe ke - ahIM rahetA nahIM. to pachI te sAdhu bIjAnI vasatimAM rahe. mAyAkapaTathI jo koI sAdhu bole - A mAro svajana che, jo tene kADhI mUkazo to huM paNa cAlyo jAuM chuM. athavA koI sAmAki sAthe kalaha kare, to tene paNa kADhI mUke. jo bahAra kaMI bhaya hoya ke vasati ja na hoya to badhAM ja tyAMthI nIkaLI jAya. anaMtaka kASTha dvAra kahyuM. have "kALa" e dvAra, te divase kALa kare ke saginA kare. * pA.ni.33 : muni jo sahasA kALa pAmI jAya to, sUtrArthagRhIta sAramuni vaDe viSAda na karavo, paNa vosirAvavAnI vidhi karavI. sahasA kALa pAme te AsukArI vaDe - * pA.ni.38 rI 40 : (38) je veLA kALa pAme, nikAraNa kAraNe nirodha thAya, chedana-baMdhana-jammaNakAyika mAba-hastapuTa vyiAkhyA juo.] (39) anyAviSTa zarIramAM, prAMtA ke devatA ubhA thAya, DAbA hAthe kAyiDIpezAba laI chAMTe, he guhyaka ! ubho na thA. (40) trAsa Ape, hAsya kare, bhIma ke aTTahAsya mUke, to DaryA vinA tyAM vosirAvavAnI vidhi karavI joIe. * vivecana-38 thI 40 :ukta traNa niryuktinuM vyAkhyAna karatAM kahe che ke - divasanA ke rAtrinA je veLAe kALadharma - mRtyu pAme, te ja veLAmAM jo koI kAraNa na hoya to kADhI javo. jo koI kAraNa hoya to mRtakane sthApI rAkhe. zuM kAraNa hoya ? rAtrimAM tyAM ArakSako, cora ane vyApadano bhaya rahe che. tyAM sudhI dvArA paNa na ughADavA. te nagaramAM mahAjana nyAyI hoya athavA daMDikAdi vaDe Adara kare, te nagaramAM zrAvakomAM, kuLomAM je loka vikhyAta hoya ke pratyAkhyAta bhakta hoya, sajJAtIyo hoya tene kahe - amane pUchyA vinA A mRtaka na laI jazo. athavA te lokomAM evo rIvAja hoya ke rAtrinA na kADhavA. to evA kAraNothI rame mRtakane na laI jAya. divasamAM paNa cokhA anaMtaka na hoya to ke daMDika Avato ke jato hoya to, te divasamAM pratIkSA kare. AvA kAraNe niruddhamAM - mRtaka na laI javAmAM A vidhi che - Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/23, prA.ni.38 thI 40 183 chedana baMdhana ItyAdi te je mRtaka hoya tene lAMchita kare, baMdhana eTale aMguThAnuM baMdhana kare athavA saMthArAne pAsthiApanikA nimitte doraDA vaDe uMco vahana kare. jAgaraNa - jeo zaikSa, bAla ke apariNata hoya teone dUra karAya che ane je gItArtha ane abhIru hoya, nidrAvijetA, upAya kuzala, AzukArI hoya, mahAbala parAkramI, mahAsatvI, durgharSa hoya, kRtakaraNa ane apramAdI hoya AvA viziSTa guNavAno jAge che. kAyikI mAtra - jAgatA hoya te kAyikI mAtra na paraThave. hastapuTa - jyAre mRtaka ubho thAya tyAre kAyikI mAtrakathI hastapuTa vaDe kAyikI grahaNa karIne sIMce che. jo pharI ubho thAya to tenuM zarIra chedhA ke bAMdhyA vinA te jAge che ke suto che tema kahe to AjJAdi doSa lAge. kaI rIte doSa lAge? te kahe che - anyAviSTa zarIra - vizeSathI pharI prAMtA ke devatA ubhA thAya. ahIM prAMta eTale pratyenIko, te prAMtA devatA chaLa kare che. mRta klevaramAM pravezIne ubhA thAya che, nRtya kare che ke doDe che. je kAraNe A badhAM doSo che, te kAraNe mRtakane cheda karAya che ke bAMdhavAmAM Ave che. pachI jAgavAmAM Ave che. jAgavA chatAM kadAca ubho thAya to A vidhi che - "kAyikI vAmahastana' kAyikI eTale mUtra tene pAtramAM laI DAbA hAthathI grahaNa karavuM. pachI A pramANe bole ke he guhyaka! tuM bodha pAma ane Ane choDI de. athavA mukta thA. have saMcArAmAMthI uThato nahIM. bodha pAma ane pramAdI na thA. ahIM guhyaka zabdano artha "deva" evo karyo che. [kemake deva guhya rIte tyAM vase che.] vaLI te jAgRta thAya ane kathaMcit AvA doSo thAya - kemake trAsa pahoMcADe, hase vagere te A pramANe - vitrAsaLa - vikarALa rUpa Adi dekhADe. sana - svAbhAvika hasavuM, bhIma-bhayAnaka, aTTahAsabhISaNa roma harSajanaka zabdone choDe. AvuM kare tyAre zuM karavuM? jarA paNa DaryA vinA, jyAre te AvuM vitrAsana Adi kare tyAre vidhipUrvaka pUrvokta pratipAdhamAna evA vyutsarjana - mUtrane tyAM paraThavavuM [mRtaka upara chAMTavuM] jyAre sAdhu kALadharma pAmela hoya tyAre ja tenA hAtha ane paga baMnene sIdhA karI devA, kemake pachI jo akkaDa thaI jAya to tene sIdhA karavAnuM saheluM hotuM nathI. tenI AMkhone paNa baMdha karI devI joIe. tenA mukha upara muhapati bAMdhI devI joIe. tenA AMgaLAnA aMtaramAM je sAMdhA hoya, temAM pAThA bharAve, paganA aMguThA ane hAthanA aMguThA sAthe tene bAMdhI de. dRSTAMtAdi kahe. e pramANe jAgatA rahe, A vidhi karavI joIe. kALadvAra prasaMgasahita kahyuM. 188 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 have kuzapratimA dvAra kahe che. temAM A gAthA che pA.ni.41 : - be sAIkSetra - aDhI kSetramAM, darbhamaya putaLA banAvavA, sama kSetramAM eka, apAI ane abhijimAM putaLA na karavA. * vivecana-41 : aDhI kSetra nakSatramAM ghAsanA be putaLA banAvavA, samakSetramAM eka putaLu banAve. apAI bhogI nakSatra ane abhIci nakSatramAM putaLuM na banAve A gAthAnA akSarArtha kahyo. e pramANe bIjAnI paNa akSaragamanikA svabuddhithI karavI. A gAthAno bhAvArtha A pramANe che - je samaye sAdhukALa kare tyAre kahyuM nakSatra che, te jovuM. jo na jue to te asamAcArI che. joIne pIstALIza muhUrtavALA nakSatramAM be putaLA karavA. jo tema na karAya to bIjA be ne mArI nAMkhe che. to te pIstAlIza muhUrvavALA nakSatra kayA che? te nakSatrone havenI gAthAmAM batAve che-- * pA.ni.42 : traNe uttarA, punarvasu, rohiNI ane vizAkhA. A cha naGgo pIstALIza muhUrta saMyogavALA che. * vivecana-42 : traNa uttarA - uttarA phAlgunI, uttarASADhA, uttarAbhAdrapada. trIza muhUrtomAM vaLI paMdara nakSatromAM eka puLuM karAya che. tema na karavAthI ekanuM mRtyu thAya che. trIza muhUrvAvALA nakSatra A che - * pA.ni.43,44 : azvinI, kRtikA, mRgazira, puSya, maghA, phalgu, hasta, citrA, anurAdhA, mUla, aSADhA, zravaNa, ghaniSThA, bhAdrapada, revatI. A paMdara nakSatro trIza murttavALA thAya. pAriSThApanAvidhinA kuzaLa sAdhue no jANavA joIe. paMdara muhUrtavALA nakSatro ane eka abhijitamAM eka paNa putaLuM karavuM nahIM. te nakSatro A pramANe * pA.ni.45 : zatabhiSar, bharaNI, ArdrA, AzleSA, svAti ane jyeSThA. A cha nakSatro paMdaramuhUrta saMyogavALA che. vivecana-45 : kuzapratimA dvAra kahyuM. have 'pAnaka' dvAra kahe che - pA.ni.46 : sUtra, artha ane tadubhayanA jANakAranI AgaLa pAnaka ane ghAsa laIne jAya ane je rIte uDDAhaNA na thAya, te rIte hAtha-paganI pAriSThApanA karI Ayamana kare. * vivecana-46 : Agama vidhijJa mAtraka vaDe sArI rIte saMsRSTa pANI ane ghAsane samaccheda karIne Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/ra3, prA.ni.46 189 190 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 paraspara asaMbaddha hAtha cAra gula pramANa laIne AgaLa ke pAchaLa na joto cAle spaMDilAbhimukha jAya ke je pUrve joyela hoya. dabhadi na hoya to kesarA ke cauNane grahaNa kare. jo sAgArika hoya to tyAre baMne hAtha-pagane sthApita karIne zauca kare, Acamana kare. tyArapachI Acamana grahaNa karIne je-je rIte ugruhaNA na thAya tema kare. have nivartana dvAra kahe che - * pA.ni.-43 : vyAghAtamAM spaMDila athavA anAbhogathI aniSTa spaMDita hoya tyAre pharIne - pradakSiNA na karato jAya. te ja mArge na nivarte. * vivecana-43 - e pramANe laI jatAM caMDilane vyAghAtamAM, jo vyAghAta hoya to te pANI ane vanaspati saMmizra thaI jAya. athavA anAbhogavI ke aniSTa thaMDilabhUmi hoya tyAre pharIne pradakSiNA na karato jAya. jo te ja mArgathI nivarte to asAmAcArI thAya. kadAcita mRtaka ubhuM thAya. te jyAM ubho thAya, pachI cAlavA mAMDe doDe] pachI jyAMthI uThe, to te tarapha cAlavA mAMDe. je gAmathI hoya te tapha ja cAle. tethI pharIne jyAM spaMDita bhUmi avadhArelI hoya tyAM javuM joIe. paNa te ja mArge javuM nahIM. nivartana dvAra kahyuM. * pA.ni.48 : kuza muSTi vaDe eka avicchinna evI dhArAthI saMthAro pAtharavo, sarvatra sama ja karavo joIe. * vivecana-48 : jo spaMDilabhUmi pramAjita hoya to kuzamuSTi vaDe eka ane avicchinna dhArANI saMcAro saMghare-phelAve. te badhe ja sama ko joIe. viSama saMthArAmAM A doSo lAge che - * pA.ni.49,5o : je tRNo upara, maLe ke nIce viSama hoya to maraNa ke glAvAva Ave tethI A traNeno nirdeza karyo che - jo viSama saMthAro hoya to temAM upara AcAryanuM, madhye vRSabha-moTA sAdhunuM ane nIce bhikSa-sAdhunuM. maraNa ke glAnatva anukrame viSama saMthArAmAM jANavuM. tethI A traNenI rakSA mATe sarvatra sama saMthAro karavo. * vivecana-49,50 - baMne gAthA pAThasiddha che, jo tRNa na hoya to A vidhi che - - pA.ni.51 - je tRNo na hoya to tyAM cUrNa ke kezarA vaDe bucchinna dhArAthI ja kAra karavo, tenI nIce ta kAra bAMdhavo. jo cUrNa ke kesara na hoya to pralepAdi vaDe paNa kare che. tRNanuM dvAra pUruM thayuM. have zIrSa dvAra kahe che * pA.ni.para - je dizAmAM gAma hoya te dizAmAM mastaka karavuM, jo ubho thAya to saMkSepathI A vidhi rakSaNArthe kahI che. * vivecana-para : pariThApana karavA jatI veLAe je dizAmAM gAma hoya te mastaka karavuM joIe. upAzraya-vasatithI laI javAtA hoya tyAre pahelA baMne paga bahAra kADhavA, pachI mastaka kADhavuM. zA mATe ? ubho thaI jAya to rakSaNa mATe ja ubho thAya to sIdho cAlavA mAMDe, kemake pharIne javAnuM te amaMgala che, ema mAne che. -0- mastaka dvAra kahyuM. have upakaraNa dvAra kahe che - * gAyA-pa3 : upakaraNone sthApavA joIe, tema na karavAmAM doSa lAge che. mithyAtva pAme, gAmanA vadhakaraNamAM pravRtta thAya. * vivecana-pa3 : pAriThApana karatI veLAe sayAjAta upakaraNa- mukhavatrikA, joharaNa ane colapaka sthApavA - rAkhavA joIe. jo e pramANe na sthApe to asAmAcArI, AjJA virAdhanA doSa lAge. tyAM tene jonAra lokoe daMDika kahyo, te sAMbhaLI, kopAyamAna thaI, koIne upadrAvita kare, e rIte grAma vadha kare, mithyAtva pAme. jema ujainImAM te varNanA vezathI kALadharma pAmI - marIne mithyAtva uparyuM, pachI AcArya vaDe pratibodhita karAyo, je gAmanI samIpe paraThavela hato, te gAme amuka samaya pachI daMDika vaDe prativaira ApyuM. A doSo ayita karavAmAM thAya che. upakaraNa dvAra kahyuM have utthAna dvAra kahe che. temAM A be gAthA che - * pA.ni.54,55 - vasati, nivezana, zAkhA, grAma maLe, grAmadvAre, aMtara, udhAnAMtara, vaizvikI, usthita kahevuM. vasati, nivezana, zAkhA, grAmAddha, gAme mUkavo. maMDala kAMDa dezamAM vaiSedhikI, gaye, mukavuM joIe. * vivecana-54,55 - ukta be gAyAnuM vyAkhyAna- mRta phlevara kADhatI vakhate vasatimAM ubhuM thAya, to vasati choDI devI. nivezanamAM ubhuM thAya, to nivezana choDI devuM temAM nivedana eTale eka hAravALuM, pharatuM baMdhAyelA anekagRha saha phaLIyu hoya che. pATaka [pALA] mAM ubho thAya, to pALo choDI devo. ahIM pATaka eTale zAkhA-gharonI paMkti. jo gAma madhye ubho thAya to grAmAddha choDI devI. grAma dvAre jo ubho thAya Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/23, prA.ni.54,55 to gAma choDI devuM. gAmanA udhAnanA aMtaramAM ubho thAya to maMDala choDI devuM. maMDala eTale viSayamaMDala - dezano laghutama vibhAga. udhAnamAM ubho thAya to kAMDa [-dezano laghutara bhAgamAM choDI devuM. ahIM kAMDa e deza khaMDa che, te maMDalathI moTuM kahevAya che. udhAnanI naipedhikInA aMtare ubho thAya to te deza [laghu] choDI devo. naiSedhikImAM ubho thAya to te rAjya choDI devuM. e pramANe laI javAnI vidhi kahI. 191 temAM paSThiApita karavAmAM gItArtho eka paDakhe muhUrtanI pratikSA kare che. kadAcit jo paSThiApita karavA chatAM paNa ubho thAya, tyAM vaiSedhikImAM ubho thAya ane jo tyAM ja paDI jAya to te upAzraya choDI devo. naiSedhikIthI udhAnanA aMtarAmAM jo paDI jAya to te nivezana choDI devuM. udhAnamAM paDI jAya to zAkhA-pALo choDI devo. udhAnanA ane gAmanA aMtarAmAM jo paDI jAya to grAmArdra choDI devuM. gAmanA dvAre paDI jAya to gAma choDI devuM, gAmanI madhye paDI jAya to maMDala choDI devuM. zAkhAmAM paDI jAya to kAMDa choDI devo. nivezanamAM paDI jAya to te deza choDI devo, vasatimAM paDI jAya to rAjya choDI devuM. kADhI gayA pachI jo bIjI vakhata paNa AvI jAya to be rAjyo choDI devA. trIjI vakhata Ave to traNa rAjyo choDI devA. tyArapachI ghaNIvAra jo praveze, to traNa ja rAjyo choDavA. bhASyakAra kahe che - * bhASya-206 + vivecana : ahIM viparyaya kramanA svIkAramAM tulyatA ja vaividhya che. tathA nirgamanamAM paNa grAma dvAre utthAnamAM grAma parityAga kahyo che. ahIM paNa te ja tulyatA che. niyUDha-kADhI gayA pachI jo bIjI vakhata pAcho Ave to be rAjyo choDI devA, trIjI vakhata pAcho Ave to traNa rAjyo choDI devA. tyArapathI jo ghaNIvAra Ave to paNa traNa ja rAjya choDavA. pA.ni.56 : azivAdi kAraNe tyAM vasatAne jene je tapa hoya, abhigRhita abhigrahathI tene te yoganI pavRiddhi thAya che. * vivecana-56 : jo aziva Adi kAraNothI bahAra na nIkaLe, tyAre tyAM ja vasato yoganI vRddhi kare che. namaskAkiA [navakArasIvALA] pauruSI kare che, pauruSIvALA purimaTTa kare che. jo sAmarthya hoya to AyaMbila pAre che. jo te mATe samartha na hoya to nivignaI kare che. te mATe paNa samartha na hoya to ekAsaNuM kare che. e pramANe sadvitIya, pUrvArdhIyAthI caturtha, caturthIyA chaTTha kare ItyAdi vibhASA. utthAna dvAra kahyuM. have nAmagrahaNa dvAra kahe che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 pA.ni.57 : jo ekanuM nAma grahaNa kare to ekano, benuM grahaNa kare athavA to badhAMnuM grahaNa kare to jaldIthI teno loya karavo. parijJA gaNa bheda bArano tapa apAya che. [athavA vRttimAM kahyuM tema jANavuM.] * vivecana-57 : 192 jeTalAM nAmo grahaNa kare che, teTalAno jaldI loca karavo. 'parijJA' pAMca upavAsa apAya che. te mATe samartha na hoya to cAra upavAsa, aTTama, chaThThu ke eka upavAsa apAya che. gaNabheda karAya che, gaNathI bahAra kaDhAya che. nAmagrahaNa dvAra kahyuM. have pradakSiNA dvAra kahe che - * pA.ni.paTa H je jyAM hoya te tyAMthI ja nivarte che, pradakSiNA karato nathI. kemake utthAnAdi doSo ane bAla-vRddhanI virAdhanA thAya che. * vivecana-pa8 : pAriSThApana karIne je jyAM hoya te tyAMthI ja nivarte che. paNa pradakSiNA karatAM nathI, kemake jo tema karatAM mRtaka ubho thAya to bALa ane vRddha AdinI virAdhanA thAya che. kemake te jenI abhimukha sthApita hoya te tapha ja cAle che [doDe che.] pradakSiNA pada kahyuM. have kAyotsargakaraNa - - pA.ni.-59 : utthAnAdi doSo tyAM ja kAyotsarga karavAmAM thAya che. tethI upAzraye AvIne gurunI pAse vidhipUrvaka kAyotsarga kare, * vivecana-59 : koI pUche ke - tyAM ja zA mATe kAyotsarga karatA nathI. to kahe che ke - utthAnAdi doSo lAge che. tyAMthI AvIne caityagRhe jAya che. caityone vAMdIne zAMtine mATe ajitazAMti stava kahe che. athavA trIjI stuti ghaTADatAM kahe che. tyAMthI AvIne AcAryanI pAse avidhi pAriSThApanAne mATe kAyotsarga kare che. ATalo vRddha saMpradAya che. vaLI AcaraNA unmattAka joharaNa vaDe gamanAgamana Aloce che. pachI IryApatha pratikrame che. pachI caityAne vAMde ItyAdi zivamAM - jo aziva na hoya to vidhi kahI che. azivamAM na kare. je upAzraya-vasatimAM uccAra-prazravaNa-zleSma-mAtrakone zodhe che [zuddhi kare che] vasatine pramArje che. kAyotsarga dvAra kahyuM. have kSapaNA ane asvAdhyAya dvAra - * pA.ni.60 H kSapaNa ane asvAdhyAyamAM rAntika, mahAninAda ke nijakone che. bAkInAne Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/23, prA.ni.60 194 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 paNa ke asvAdhyAya hotI nathI. * vivecana-60 : kSapaNa ane asvAdhyAya, sanika eTale AcArya, mahAninAda te mahAjanajJAta ke nijako- sajJAtIyone hoya che. kemake temane adhRti hoya che. bAkInA sAdhumAM paNA karAtI ke svAdhyAyika hotA nathI. eTale ke svAdhyAya paNa karAya che, tema kahyuM. A pramANe aziva na hoya tyAM sudhI [zivamAM kahyuM. azivamAM kSapaNane yogavRddhi karAtI nathI. kAyotsarga avidhipariThA panikImAM karAto nathI. upAzrayamAM muhUrta pratikSA kare che, jyAM sudhI upayukta thAya. tyAM yathAkAta karAtA nathI. - temAM je saMyAra vaDe nikAzita karAyA hoya - kaDhAyelA hoya te avikatavya karAya che. jo na kare to asAmAcArI vadhe che athavA prAMtA devatA adhikaraNa lAve che. mATe vikaraNa e kartavya che. kSapaNA svAdhyAya dvAra kahyuM. have avalokana dvAra - - pA.vi.6,62 : avarajaya, pachI sUjhAI vizArada vaDe - sthavira vaDe avalokana karAya ke zuM zubhAzubha gati thaI che ? je dizAmAM te zarIra kaDhAyuM hoya, akSaNa te samyapha jue. te dizAmAM sUtrArtha vizArada, dhIra zivane kahe che. vivecana-61,62 - 3vara yakSa - bIje divase avalokana karavuM joIe, zenuM ? zubhAzubhanA jJAnArthe ane gatinA jJAnArthe. pachI konuM grahaNa kare ? AcAryanuM, mahardhikanuM, pratyAkhyAta bhaktanuM ke bIjA koI mahAtapasvInuM, je dizAmAM tenuM zarIra kaDhAyela hoya, te dizAmAM subhikSa ane sukha vihArane kahe che. jo tyAM ja kaDhAyela hoya, tyAre te dezamAM ziva, subhikSa ane sukha vihAra thAya che. jeTalA divasa rahe, teTalAM varSo sabhikSa thAya. A zubhAzubha kahyuM. have vyavahArathI gati kahuM chuM. * pA.ni.63 - ahIM sthala karaNamAM vaimAnika, jyotika vANavyaMtara samamAM thAya. khADo paDe to bhavanavAsI thAya. saMkSepathI gati kahI. * vivecana-63 - A gAthA nigada siddha ja che. be dvAra gAthAnI vyAkhyA kahI. have te ja hAgAthA bIjImAM je vidhi kahI che, te sarve kyAM karavI, kyAM na karavI, te pratipAdana karatAM kahe che - * pA.ni.64 - A badhI vidhi jo ziva hoya to karavI, je jyAM vase che. zivamAM khamaNa vivRddhi ane kAyotsarga varjavo joIe. [33/13] * vivecana-64 - anaMtara vyAkhyAta vidhi, maryAdA - sImA - AcaraNa e kAryaka zabdo che, te karavI joIe. vyavahita saMbaMdha kavya che. kyAM ? je sAdhu, je phonamAM vase che. azivamAM zuM kare ? azivamAM kSapaNAnuM varjana kare. bIjuM zuM ? yoga vivRddhi kare che. kAyotsarga paNa karatAM nathI. have ukatArthanA upasaMhAra mATe gAyA kahe che - * pA.ni.65 : A dizA vibhAga jANavo. dvividha dravya haraNa kahyuM. vosirAvavuM, avalokana ane zubhAzubha gativizeSa. * vivecana-65 - A anaMtara gAyAdvikano artha che. te zuM che ? dizA vibhAgane jANavo joIe. temAM dizAvibhAga - acita saMyata pAriThApanikI vidhi prati dipradarzana sopathI dikapratipAdana kahela che athavA dizAvibhAga e mUlahAra grahaNa che. bAkInA dvAranA upalakSaNa A rIte jANavA. aciyata pAriThApatinI prati A dvAra viveka jANavo. be prakAre dravyaharaNa - be prakAre dravya eTale pUrvakALe gRhita kuza Adi jANavA te anuvarte che. vyatsarjana eTale saMyatanA zarIrane pAThavavuM te avalokana eTale bIjA divase zubhAzubha gati vizeSa ane vyaMtarAdimAM upapAtanuM nirIkSaNa kahyuM che. AvI aciyatta saMyata pAriSThApanikA kahI. have asaMyata manuSyonI pAriThApanikA kahIe chIe - * pA.ni.6 : asaMyata manuSyonI pAriSThApanikA be bhede che - he suvihita : te sacittathI ane acittathI jANavI. * vivecana-6 : A gAthA svayaM siddha ja che. temAM je sacivano bheda kahyo, to teno saMbhava kaI rIte thAya ? te kahe che - - pA.ni.63 : kathaka rUpa saMyatane vasatimAM vosirAve. udayapathe, bahusamAgamamAM avalokana karIne tyAga karavo. * vivecana-67 : koI vakhata koI aviratika saMyatane vasatimAM kalAsthaka rUpe saMhare, te traNa kAraNe parahave kyA ? Ano uaha thAya, pratyanItANutAthI pheMke, koI sAdharmiNI liMgArthInI ANe mAro veza harI lIdho che. ema mAne pratinivezathI kAka rUpe vasati najIkamAM saMhare. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/23, prA.ni.67 15 196 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 athavA carikA ke te varSanI brAhmaNI vagere "amane ayaza na thAo" ema vicArI saMyata upAzrayanI najIka sthApe tenAthI uluha thAya. anukaMpAthI koI dukALamAM bALakarUpane tajavAnI IcchAthI vicAre ke - A bhagavaMto satvanA hitArthe rahelAM che. AmanI vasatimAM jo huM saMha. to Ane bhojana-pAna Apaze athavA koI zayyAtara ke bIjAnA gharamAM mUkaze. tethI sAdhunA upAzraye rAkhe. bhayathI koIka raMDA ke pati bahAra gayo hoya tevI saMhare ke AnI anukaMpA karaze ema mAne. tyAre zuM vidhi che ? rojeroja vasati vaDIla sAdhue cAre taraphathI pharIne jovI - vahelI savAre, saMdhyAkALe, madhyAhe ane ardhasatrimAM. jethI AvA AvA doSo na lAge. jo koI AvIne choDI jAya to phariyAda kare ke- A strI bALakano tyAga karIne nAsI gaI. te jANIne loko jatI evI teNIne pUchaze. pachI te loko je jANaze tema karaze. paNa na joI hoya to ? to te bALakano pANI levAnA mArge athavA je pradezamAM jyAM loko jatAM hoya tyAM AgaLa jaIne ubho rahe, pachI tyAM rAkhIne anyatomukha karIne pAcho phare, jethI loko ne jANe athavA koIkanI pratikSA karato rahe. je rIte tene kAgaDo, bIlADo ke kutarA mArI na nAMkhe. jyAre koIka jue tyAre te tyAMthI saskI jAya. A rIte sacita saMmata manuSya pariSThApanA kahI. have acita asaMyata manuSyanI pAriSThApanA kahe che - * pA.ni.68 : koI prayafIka zarIrane pheMke je vanIpakanuM ayitta zarIra hoya, to kALanI upekSA karIne vivekathI teno tyAga karavo. * vivecana-68 : koI prayanIka - zu koI vanIka-bhIkhArInA zarIrane pheMkai ke jethI AmanI uahaNA thAya. te vanIpaka hoya ke tyAM AvIne marI gayo hoya athavA koIe tene mArIne ahIM nirdoSa sthAna mAnIne tyAga karela hoya. athavA aviratika manuSya vaDe udgaddha karela hoya, to tyAM te pramANe ja bumo pADato kahe che - A marI gayo che. A bAMdhela sthitimAM maryo che, tenuM nivAraNa karo, te mArita AtmA thaze. tethI joyA pachI saheja paNa samaya na gumAvavo. - jo koI na hoya to paDilehaNa karIne, jyAM koInuM nivezana na hoya, tyAM tyAga kare ke upekSA kare. jyAre pradoSakALa thAya tyAre nIkaLe. lokono saMcAra tyAre na hoya to viveka-tyAga karavo. je rIte ahIM AdezanI upekSA na thAya te pramANe ja tyAga karavo. atiprabhAte apasAvAskinI pratikSA karIne pachI teno tyAga karavo. jo koI tyAM pharatuM na hoya to. jo koI tyAM pharatuM hoya, to tenI upara ja pheMke. A pramANe vipadAna - tyAga karavo joIe. viveka eTale je te tyAM bhAMDa-upakaraNa hoya teno tyAga kare. jo lohI hoya to tyAga na kare. acita asaMyata manuSyanI pAriThApanA kahI. have nomanuSya pAriSThApanikI kahe che - * pA.ni.69 : nomanuSyathI je te tiryaya pAriSThApanikA che, te be bhede che. he suvihitA sacitta ane ayitta bhede jANavI. * vivecana-69 :svAbhAvika siddha che. baMne paNa eka gAthA vaDe kahe che - * pA.ni.90 - cokhAnA pANImAM jalayara Adi sacitta hoya athavA jaLa-sthaLa-AkAzamAM kAlagata cittano tyAga karavo. * vivecana-90 - nomanuSya be bhede che - saciva ane acita. sacitta - cokhAnA pANImAM cokhAnuM dhovANanuM grahaNa jema oghaniryuktimAM tyAM bUDatAM evA matsya, deDakI rahelAM che, tene grahaNa karIne thoDAM pANI vaDe bahAra laI javA. pANIno deDako jaLa joIne ja uchaLaze. matsyane pakaDIne nAMkhavo. A nA grahaNathI saMskRSTa pANI vaDe ke gorasa kuMDamAM, ke telanA bhAjanamAM vagere jANavuM. e pramANe sacita kahyA. acita - animeSa koI pakSI ke pratyunIke ANela hoya. sthalacara - uMdara, garoLI vagere. khecara - haMsa, kAgaLa, mora vagere. jyAM sadoSa hoya tyAM vika-akA sAgArika pAse jaIne rAva-phariyAda karavI vagere vagere. jyAM nirdoSa hoya to ruce tyAre tyAga kare. basa-prANanI pAriThapanikA kahevAI. haveno rasa-prANanI pAriThApanikI kahe che - * pA.ni.-31 : notrapANa vaDe je A pAriSThApanikA che te anukrame be bhede kahelI che - he suvihitA AhAramAM ane noAhAramAM. * vivecana-71 - A gAthA sugama ja che. vizeSa e ke noAhAra te upakaraNAdi. * pA.ni.ra :AhAramAM je A pAriSThApanikA che, te anukame be bhede che - he suvihitA Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyaka 4/23, prA.ni. 197 198 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 jAtA ane ajAtA. * vivecana-3ra : AhAranA viSayamAM je paristhApatikI che, te be prakAre anukrame hoya che - A be bhedane dazavei che - je parityAgane yogya AhAra viSayaka che te jAtA. suvihita! sAdhune mATenuM AmaMtraNa pUrvavat jANavuM. ajAtA - temAM atikti niravadha AhAra parityAga viSayA pAristhApanikA che te ajAtA kahevAya che. temAM 'jAtA' pAristhApanikA svayaM ja pratipAdana kare che - * pA.ni.73 : AghA karma, lobhayukta, viSakRta ke Abhiyogika grahaNa karela hoya, Ane jAtA' AhAra kahyo, te vidhithI tyAga karavo. * vivecana-73 :AdhAkarma-prasiddha che, te AdhAkarmamAM, lobhathI grahaNa karela hoya, viSakRta karAyela hoya. vazIkaraNane mATe maMgAdithI saMskArAyela AhAra lIdhela hoya. AvA prakArano AhAra che, tema koIpaNa rIte jANe tyAre. AvA AdhAkamadi doSathI "jAtA' pAristhAnikAno doSa thatAM te parityAgane yogya AhAra viSayA pAristhApatikA kahI. tene vidhipUrvaka vosirAvavo joIe. ahIM vidhi eTale jinezvare kahela ane vosirAvavuM eTale parityAga artha jANavo. * pA.ni.34 - ekAMta, anApAta, ayitta sthaMDita bhUmimAM, gurunA kahyA pachI, rAkha vaDe Akamita traNa vakhata zrAvaNA karI paraThave. * vivecana-34 - ekAMtamAM, strI Adi ApAta hita sthAnamAM, acita-jIvarahita evA spaMDilabhUmi bhAgamAM, guru vaDe kahevAyelA, AnA dvArA avidhijJa vaDe paristhApana na karavuM joIe tema darzAve che. te AhArane rAkhamAM saMmizra karIne [coLI daIne sAmAnyathI traNa vakhata zrAvaNA karavI ke - "A AhAra amuka doSathI duSTa che, have huM teno parityAga karuM chuM." vizeSathI viSamizrita ane Abhiyogika - vazIkaraNAdivALA AhAramAM A vidhi upakAraka che, AdhAkamadimAM nahIM. tene prasaMgathI ahIM ja AgaLa huM kahIza. ema gAthArtha kahyo. have ajAta pAristhApinikIne kahe che - * pA.ni.pa : AcArya, glAna, prAdurNaka, durlabha ane sahasA lAbhamAM A jAtA pAristhApanikA kahI che, te vidhipUrvaka vosirAvavI. * vivecana-75 - AcAryanA hovAthI kaMIka adhika grahaNa karela hoya, e pramANe glAna ke prAdurNaka * AvelA sAdhunA nimite be, koI viziSTa dravya durlabha hoya ane be, sahasAlAbha - viziSTamAM kathaMcita lAbha thatAM kaMIka atirikta - vadhAre grahaNa saMbhave che. tenI je pAristhApanikA che A 'ajAtA' - duSTa AhAraviSayA pAriThApanikA - parityAgaviSayA kahI che. tene vidhipUrvaka vosirAvavuM ItyAdi pUrvavat. - pA.ni.76 - ekAMta, anApAta, acitta sthaMDilabhUmimAM gurunA AdezathI avalokana karI, traNa puMja karI, traNa sthAne zrAvaNa kare. vivecana-76 :- gAthAnA pUrvAddhinI vyAkhyA niyukti-34 mujaba jANavI. - Ano - prakAzamAM traNa pUMja kare, tethI ja mUlaguNa duSTa eka ane uttaraguNa duSTa bIjo prasaMga Ave. tathA traNa sthAne zrAvaNA pUrvavat. AhAra pAristhAnikA purI thaI. have noAhAra pArisyApatikAnuM pratipAdana kare che - * pA.ni.-37 - noAhAramAM je A pAriSThApanikI kahI, te be bhede anukame kahI. he suvihitA te upakaraNamAM ane noupakaraNamAM jANa. * vivecana-33 :gAthA sugama che. vizeSa e - noupakaraNa te glekha Adi. * pA.ni.-38 : upakaraNanI je A pAriSThApanikA che te anukame be bhede che - he suvihitA te jAtA ane ajAtA jANa. * vivecana-38 :gAthA svayaM siddha che. vizeSa e - upakaraNa eTale vastrAdi. * prakSepa gAthA-1 - jAtA-vatra ane patramAM kahevI. paga ane vastra vaMka (vAMkA) karavA. ajAtA * vastra ane pagane trAju sthApavA. * vivecana-1 : jAtA - vastra jo mUla guNAdi duSTa hoya to pAtra ane vaane vaMka-vaka karavA. ajAtAmAM tene Rju sthApavA. siddhAMta huM kahIza. A anyakaIMkI gAthA che. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 4/23, prA.ni.79 199 2oo Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * pA.ni.39 : be bhede jAtA ane jAtA che, abhiyoga ane viSakRta. te paNa zuddha ane azuddha bhede che. eka, be ane traNa mUlottara zuddha jANavI. * vivecana-39 : jAtA ane ajAtA be bhede pAristhAnikA kahI - Abhiyogika ane viSakRtu. te azuddha ane zuddha bhede che. zuddha ajAtA thaze, ahIM pUrva nirdiSTa siddhAMta che - mUlaguNa azuddhamAM eka graMci-pAtramAM ane rekhA. utaguNa azuddhamAM be ane zuddhamAM traNa rekhA karavI. have avayavArthamAM baMne gAyA A rIte - upakaraNamAM ane noupakaraNamAM. upakaraNamAM jAtA ane ajAtA. jAtI-vA ane pAtramAM, ajAtA paNa vastra ane pAtramAM jANavI. jAtAva ane pAtra mULaguNa azuddha ke uttaraguNa azuddha. abhiyogathI viSathI hoya. jo viSa vaDe ke Abhiyogika vastra ke pAtra hoya to tenA TukaDA karIne paraThavI devA. rekhA pUrvavata. je vadhArAnA vasa pAtra kALadharma pAmatA ke bhAMgI jatAM sAdhAraNarUpe grahaNa karyA hoya ke mAMgyA hoya to tenI ahIM zuM pAriThApana vidhi che ? Abhiyogika ane viSayukta hoya to upara pramANe ja TukaDA karavA te viveka. mUlaguNa azuddha vastramAM eka vaka karAya che. uttaraguNa azuddhamAM be varka karAya che. zuddha bAjuka paraThavAya che. pAtramAM mUlaguNa azuddhamAM eka vastra apAya che, uttaraguNa azuddhamAM be vara viDa pAtramAM nAMkhavA. zuddhane tuccha karAya che - kti karavA kahe che. - AcArya kahe che - e pramANe zuddha paNa azuddha thAya che. kaI rIte? juka sthApita, eka vakathI mUlaguNa azuddha thayela. be vakra vaDe utaguNa azuddha, eka vaka ke dvivaka thAya che athavA dvivaka eka vaka thAya che. e pramANe mUlaguNa udNuNa thAya ane uttara guNa mUlaguNa thAya che. e pramANe patramAM paNa thAya. eka vA nIkaLe to mUlaguNa azuddha thAya, be vastra nIkaLe to baMne zuddha thaze. je te vA-pagano paribhoga kare temane doSanI Apatti Avaze. tethI je tame kaho cho, te yukata nathI. - to pachI zuM karIne cihno judA pADavA ? AcArya kahe che - mUlaguNa azuddha vastramAM eka gAMTha karavI, uttaraguNa azuddhamAM be gAMTha zuddha vastramAM traNa gAMTha karavI. e pramANe vastramAM kare. pAtramAM mUlaguNa azuddhamAM cheDe eka glaNa rekhA kare, uttaguNa azuddhamAM be rekhA ane zuddhamAM traNa rekhA karavI. e pramANe jaNAya che. jANIne te pramANe karavuM joIe. kyAM paraThavavA ? ekAMtamAM, anApAtamAM pagabaMdha ane jarmANa sahita paraThavavA. jo pAtra pratilekhanikAna hoya to dorA vaDe mukha bAMdhavuM. udhaImukha sthApavA. jo tevuM sthAna na hoya to paDakhe mUkavA. athavA jyAMthI Agamana hoya te dizAmAM puMThe mUkavA. A vidhi vaDe teno tyAga karavo. jo kadAca koI apavAda prApta thAya, to paNa vosirAvanAre adhikaraNane AzrIne zuddha sAdhu che. je bIjA sAdhu vaDe grahaNa karAyela hoya ane jo te kAraNe grahaNa karAya to zuddhane mAvajIva bhogave. mUlottara guNomAM utpanna hoya teno viveka kare. upakaraNa sthApatikA kahI. have noupakaraNa sthApanikAnuM pratipAdana kare che - - pA.ni.80 : no upakaraNamAM je paristhApanikA che te cAra bhede anukrame hoya che - uccAramAM, prasavaNamAM, khela-baLakhAmAM, siMghAnakamAM. * vivecana-80 :gAthA sugama che. have vidhi kahe che - * pA.ni.-81,8ra : uccA-maLatyAga karatA chAyAmAM kare jethI trasa prANanI rakSA thAya, kAyadvika, dizAbhisaha ane be abhigahe. pRthvI karapANa samusthita thatAM A cAra bhaMga thAya. paheluM pada prazasta che ane bAkInA pazasta che. * vivecana-81,82 - jenI grahaNI saMsajya hoya teNe chAyAmAM maLa tyAga karavo kevI chAyAmAM ? je lokonA upabhogamAM vRkSa hoya temAM tyAga na karavo. upayogamAM na hoya, temAM tyAga karavo. temAM paNa je svakIya pramANathI nIkaLela hoya che tyAM ja tyAga kare. jo nIkaLavAnuM zakya na hoya to tyAM ja tyAga kare. jo vRkSa na hoya to kAyA vaDe chAyA karAya che. temAM pariNata thaI cAle. - kAyA be bhede - trasakAya ane sthAvarakAya. jo paDilehaNa ane pramArjanA kare to ekendriyanI paNa rakSA thAya, trasanI paNa thAya. have jo paDilehe paNa pramA nahIM, to sthAvaranI rakSA thAya, basano tyAga thAya. have paDilehe nahIM, paNa pramArje to sthAvarano tyAga thAya, trasanI rakSA thAya. athavA baMne na kare to baMneno tyAga. jo supatilekhita ane supamArjita hoya to paheluM pada prazasta che. bIjA ane trIjA padamAM eka eka prazasta che ane cothAmAM baMne paNa pazasta che. paheluM pada AyaravuM. bAkInA pariharavA. dizA abhigrahamAM A be ja grahaNa karAya che. tRNa-DagalanA grahaNamAM pUrvavata caturbhagI. sUrya ane gAmamAM e pramANe ja vibhASA yathAsaMbhava karavI. have ziyanA anuzAsana mATe parisamApti gAthA kahe che - * pA.ni.83 + vivecana : gurunI samIpe vasavA chatAM jeo gurune anukULa thatAM nathI. ukta lakSaNa A padothI teo dUra dUra thaI jAya che. kemake teo avinita hovAthI temane zrutanI apariNati thAya che. adhyayana-4-aMtargatu pAriThApanikAniyuktino mani dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04/24 ra01 202 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 * sUtra-24 - huM cha ivanikAya : pRvIkAya, AkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAyanI virAdhanAthI thayela aticAro pratikakuM chuM. cha vecyA * kRNa vecA, nIla vezyA, kApota teyA, tejovezyA, pAlezyA ane zuklalezyA nimitte thayela aticArone pratikramuM . huM pratikasuM - sAta bhayasthAnothI, ATha madasthAnothI, nava bahAcaryagatithI, dazavidha zramaNa dharmamAM, agiyAra upAsaka pratimA vaDe, bAra bhikSu pratimA vaDe, tera kriyA sthAno vaDe thayelA aticArone. * vivecana-24 : * huM pratikramaNa karuM chuM [zenuM ?] cha javanikAya vaDe pratiSedhane karavuM Adi prakArothI hetubhUta je meM daivasika atiyAra karyA tenuM. * huM pratikamaNa karuM chuM. [zenuM ?] cha lezyAo vaDe karaNabhUta evA meM je daivasika aticAro karyA tenuM. te A - kRSNalezyAdi. - kRSNAdi dravyanA sAciyathI AtmAnA je pariNAma sphaTikanI jema thAya temAM A leNyA zabda prayojAya che. kRSNAdi dravyo sakala prakRtinA niNaMdanarUpa che. AnuM svarUpa jAMbukhAnAranA dauTAMtathI ane gAmaghAtakanA daSTAMtathI kahe che - jema jAMbUnA vRkSamAM eka sArI rIte pAkelA phaLanA bhArathI namela zAkhANa joIne cha paraSo bolyA ke ApaNe jAMbu khAIe. paNa kaI rIte khAvA ? temAM eka bolyo - jo tenA upara caDIzuM to jIvano saMdeha raheze. tethI tene mULathI chedIne pADI daIne pachI jAMbu khAIe. bIje bolyo - ATalA taruNa vRkSane chedavAthI ApaNe zo lAbha ? moTI zAkhAne chedI nAMkhIe. trIjo kahe - nA, mAtra prazAkhA chedIe. cotho kahe - nA, mAtra gucchAne chedIo. pAMcamo kahe che - mAtra phala toDI laIe. chaThTho bolyo - ATalAM badhAM phaLa paDela che, te ja laIne khAI laIe. A dRSTAMtano upanaya batAve che - (1) je vRkSane mULathI chedavAnuM kahe che, te kRSNalezya jANavo. (2) moTI zAkhAne chedavAnuM kahenAro nIlalezyI jANavo, (3) prazAkhA chedavAnuM kahenAro kApota lezyI jANavo. (4) gucchAvALo taijasalezya, (5) phaLavALo pAlezyI ane (6) paDelA phaLo levAnuM kahenAra zukalatezyI jANavo. athavA bIjuM daTAMta Ape che - coro gAma bhAMgavAne nIkaLyA. temAM eka cora bolyo- je sAme Ave te dvipada ke catupadane mArI nAMkho. bIjo cora bolyo - manuSyo ja haNavA. bIjo bolyo - mAtra parapone haNo. coro bolyo - nA, mAtra AyudhavALA puruSone ja haNavA. pAMcamo kahe ke - nA, yuddha karavA Ave tevAne ja haNavA. chaThTho A pramANe bolyo ke - dhanane paNa haravuM ane mANasone paNa mAsvA, e baMne na karo, mAtra dhananuM haraNa karyuM. A dAMtano upasaMhAra A pramANe che - (1) badhAMne mAravAnA vicAravALo kRSNalezyA pariNAmI che. AvA krama vaDe cAvat chello (6) zuklalezyI che. pahelAMnI traNa lezyA ahIM apasasta che, pachInI traNa lezyA prazasta che. A apazastamAM vartatA ane prazastamAM na vartatA je atiyAra A legyAmAM thayA hoya, tenuM huM pratikramaNa karuM chuM. pratikULa vat chuM, ema je kahyuM - teno artha e ke pharI sevIza nahIM. o huM pratikasuM chuM - sAta bhayasthAno vaDe karaNabhUtathI meM je daivasika aticAra karyA hoya tene. temAM 'bhaya' te mohanIya samutya AtmapariNAma che, tenA sthAna-AzrayarUpa te bhayasthAno - Isloka Adi. tethI saMgrahaNIkAra kahe che - Ihaloka, pazloka ItyAdi. te A - (1) Ihaloka bhaya, (2) paraloka bhaya. temAM manuSyAdi sajAtIyathI evA bIjA manuSyothI bhaya te Ihaloka bhaya, vijAtIya tiryaMcAdithI je bhaya te paraloka bhaya. (3) AdAna bhaya - dhana, te mATe sadithI je bhaya te AdAna bhaya. (4) akasmAta bhaya - bAhya nimitonI apekSA vinA ghara AdimAM ja rahIne rAtri AdimAM bhaya. (5) AjIvikA bhaya - nidhana, kaI rIte mikSa AdimAM mAne huM dhAraNa karIza ? (6) maraNa bhaya - maraNathI bhaya. (3) aglAdhAbhaya - yazano bhaya. Ama karavAthI ghaNo ja apayaza thaze. te bhayamAM na pravartavuM. o ATha mada sthAno vaDe karaNabhUta je meM daivasika aticAra karyA. e pramANe bAkInA sUtromAM paNa joDavuM. A ATha madasthAno kayA che? saMgrahaNIkAra batAve che ke - jAti, kuLa, baLa, rU5, tapa, aizvarya, zrata ane lAbhamada. (1) jAtimada - koI narendra Adi dIkSA laIne jAtimada kare che. e pramANe kuLa, baLa, rUpAdi paNa yojavA. 0 nava brahAyarya gupti vaDe thatAM aticArone huM pratikakuM chuM. te nava brahamacaryagupti A pramANe - vasati, kathA, nipadhA, Indriya, kuyaMtara, pUrvadIDita, praNita, ati mAtrAmAM AhAra ane vibhUSA. brAhmacArIe te guptinA anupAlanarate strI-pazu-napuMsaka saMsakta vasatinuM Asevana na karavuM joIe. strIne ekalIne dharmakathA na karavI, strInI nipadhA na vAparavI, teNI uThe te Asane na besavuM, strIonI IndriyonuM avalokana na karavuM, strI ne bhIMtanI pAchaLa maithuna saMsakta hoya to teno vaNita dhvani na sAMbhaLavo, pUrvakIDita hoya te smaraNa na karavuM, praNItarasa bhojana na karavuM, ati mAtrAmAM AhAra na karavo. vibhUSA na karavI. 0 daza vidha zramaNa dharma :- zramaNa e pUrve nirUpita zabda che, dharma-kSAMti Adi Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya4/24 203 lakSaNavALo che, temAM daza prakArano zramaNa dharma hotA, te viSayamAM pratiSedha karAyelanA karavAthI je meM atiyAra karyA hoya tene huM pratikakuM chuM. dazavidha dharmanA pratipAdana mATe saMgrahaNIkAra kahe che - kSAMti, mArdava, Arjava, muni, tapa, saMyama, satya, zauca, AkiMcanya ane brahmacarya e yatidharmo che. (1) kSAMtizramaNadharma - krodha viveka. (2) mArdava-mRdutAno bhAva, te mAnanA tyAgathI varte che. (3) Arjava-jubhAva, mAyAno parityAga. (4) mukti-choDavuM che, lobhano parityAga. (5) tapa-anazanAdibAra. (6) saMyama - AzravanI viratirUpa zramaNa dharmapaNe jANavo. (7) satya-pratIta che. (8) zauca - saMyama prati nirUpalepatA. (9) AkiMcanya-suvarNa Adi rahitatA. (10) brahmacarya. A yatidharma che. bIjA A pramANe kahe che - kSAMti, mukti, Arjava, mArdava, lAghava, tapa, saMyama, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya. temAM lAghava eTale pratibaddhatA, tyAgasaMyatone vastrAdi dAna bAkI pUrvavatuM. - gupti AdimAM Adha daMDakamAM kahela nAmono ahIM upanyAsa chatAM, bIjAnA vizeSa abhidhAnamAM koI doSa nathI. 0 agiyAra upAsaka pratimA vaDe karaNabhUtamAM je atiyAra, tene huM pratikazuM chuM. upAsako eTale zrAvako, tenI pratimA - pratijJA, darzana Adi guNa yukta karavI te, upAsaka pratimA. A upAsaka pratimA agiyAra che, te A pramANe - darzana, vrata, sAmAyika, pauSadha, pratimA brahma, sacitta, AraMbha, pRSAraMbha, uddiSTa, zramaNabhUta e agiyAra che. (1) darzana pratimA - zaMkAdi doSa zalyathI mukta ane samyakatva yukata je che, paNa bAkInA guNothI rahita che, te A pahelI pratimA. (2) vrata pratimA - vrata dhAraNa karavA te. (3) sAmAyika pratimA - sAmAyika karanArane hoya che. (4) pauSadha pratimA - caudaza, AThama Adi divasomAM cAra prakAranA pauSadhane pratipUrNa samyak pAlana karavA te. (5) pauSadha kALe eka sagikI pratimA kare, snAna na kare, divasanA bhojana kare, prakAzamAM bhojana kare, rAtre na khAya, kaccha [pATalI]na bAMdhe. divase brahmacArI, rAtrimAM kRtaparimANa apauSadhika, pauSadhika hoya to saginA niyamathI brahmacArI. pAMca mAsa e pramANe vicaratA pAMcamI pratimA thAya. (6) brahmacArI - cha mAsa sudhI brahmacArIpaNe vicare. (7) sacita pratimA - sAta mAsa sacita AhAra na kare. -0- je-je pahelAMnI pratimAmAM kahyuM, te badhuM uparanImAM samAvavuM. (8) AraMbha varjana-ATha mAsa ravayaM AraMbha na kare. (9) pepyAraMbha varjana-nava mAsa pUSAraMbhano tyAga kare. 204 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (10) daza mAsa uddiSTa bhojana na khAya, charAthI mastakane muMDe. zikhAne dhAraNa kare. nihita arthone pUchatAM jaNAve. jo jANato hoya to artha kahe, na jANato hoya to na kahe. (11) atarAthI maMDita ke loca karela, joharaNa ane pAkA laIne je zramaNarUpa laI vicare, sajJAtIya pallI joIne temAM jAya, tyAM paNa sAdhu mAphaka prANuka AhArane grahaNa kare e 11-mAsika zramaNabhUta pratimA. A pratimAmAM viparIta prajJApanA karavAthI ke azraddhA karavAthI aticAra lAge che. 0 bAra bhikSu pratimA vaDe pratiSedha karaNAdithI je atiyAra thayA. *x* udgama, utpAdana, eSaNAdi zuddha bhikSA kare te bhikSa kahevAya. bhikSu eTale sAdhu. tenI pratijJA ne bhikSapatimA. te A bAra che - eka mAsathI sAta mAsa sudhInI sAta, pahelI-bIjItrIjI sAd sagikI pratimA. ahorAgikI ane bAramI ekarasagikI bhikSu pratimA. A pratimAone saMpUrNa saMvanana vALA, dhRtiyukta, mahAlavI, jinamatamAM samyak pratipanna ane guru vaDe anujJA pAmelA Adare.. vaLI te - gacchamAM hoya, niSNAta hoya cAvat asaMpUrNa evA daza pUrvanA jJAtA hoya, navamAM pUrvanI trIjI vastuno jaghanyathI zrutAdhigama hoya che. te vosirAvela - tajela dehavALo, upasargane sahana karanAra, eSaNA abhigRhita alepakRta bhojana lenAra hoya che. te gacchathI nIkaLIne mAsikI mahApratimAno svIkAra kare che. eka mAsa sudhI bhojana ane pANI baMnenI eka-eka datti le che. pachI pAcho gacchamAM Ave che. e pramANe bemAsikI, traNa mAlikI cAvatuM sAta mAsikI pratimAM jANavI. vizeSa e ke dattinI vRddhi sAta sudhI karavI yAvatu sAtamI pratimAmAM sAta dati thAya. tyArapachI AThamI pratimA "pahelAM sAta ahorAtra"nI che. temAM soya bhaktacotha bhaktanI hoya, vizeSa nirjaLa rahe te jANavuM. pahelI "sAta ahorAkanI bhikSupatimAne prApta aNagAne nirjaLa caturthabhaktathI gAmanI bahAra rahevuM kahyuM, uttAnapAzcacato paDakhe ke niSadhA karIne sthAnamAM rahe, ghora-divyAdi upasaNone nizaLapaNe sahe. bIjI pratimA paNa AvI ja che, gAmanI bahAra ja kare, paNa temAM ukuTuka Asane ke vakakAThazAyI ke daMDAyatika rahIne kare. bIjI pratimA paNa A pramANe ja che. paraMtu ahIM sthAnamAM godohika Asane athavA vIsasane ke Amakuja Asane rahe. e pramANe ahorAgikImAM nirjaLa cha bhakta kare, gAma ke nagara bahAra lAMbI bhUjA sakhIne rahe. e pramANe ja ekarAginI pratimA amabhakatathI bahAranA sthAnamAM kare. temAM kaMIka bhArathI namelo hoya te rIte animeSa nayane eka daiSTi rAkhIne rahe. sthAnathI - baMne paga saMkocIne ane hAthane lAMbA karIne rahela hoya. vAyara eTale bhujA lAMbI karIne. bAkI badhuM dazAzrutaskaMdhamAM kahyA mujaba jANavuM. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyaH 4/4 205 206 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 0 tera kriyAsthAno vaDe pratiSedha karaNa Adi prakArathI hetubhUta je aticAra thayA hoya tene pratikakuM chuM. karavuM te kriyA at karmabaMdha nibaMdhana ceSTA. tenA sthAno eTale bhedo, pacayio, ane mATe, anarthane mATe ItyAdi kriyA sthAno tera hoya che. saMgrahaNIkAra kahe che - (1) akriyA, (2) anarthakriyA, (3) hiMsA mATe kriyA, (4) akasmAta kriyA, (5) daiSTi viSayasa kriyA, (6) mRSA kriyA, (9) adattAdAna kriyA, (8) adhyAtma kriyA, (9) mAta kriyA, (10) mitra doSa kriyA, (11) mAyA kriyA, (12) lobha kriyA, (13) Ipitha kriyA. ukta tera kriyAno bhAvArtha A pramANe che - (1) arthadaMDa kriyA - trasa ane sthAvarabhUtano je kAryamAM joDIne potAnA ke bIjAnA artha mATe virAdhe tene arthadaMDa kriyA. (2) anadiMDa kriyA - je vaLI saraTa Adine, sthAvara kAyane, vanalatAdikane mArIne ke chedIne tyAga kare te anarthadaMDa kriyA. (3) hiMsA kiyA - sarSa Adi ke vairIne haNyA - haNe che ke haNaze, te mATe jeo daMDano AraMbha kare che, te hiMsAdaMDa kriyA. (4) akasmAta kiyA - bIjA mATe kaDhAyela kaMDa Adi, bIjAno ghAta kare athavA zasya dhAnyamAM jatAM zAlI Adi chedAI jAya to tene akasmAta daMDa kiyA kahe che. (5) daSTi viSayasi karyA - ukta akasmAtadaMDa daiSTi viparyAsathI thAya che. athavA je mitrane amijha mAnIne ghAta kare athavA prAmAdi ghAtamAM cora nathI tene cora mAnIne mAre te dRSTi vipasa kriyA. (6) mRSA kriyA - potAne mATe ke jJAtijanane mATe je mRSA bole che, tene mRSA pratyayika daMDa thAya che. () adattAdAna kriyA - e pramANe potAnA ke jJAtijanane mATe je adattane grahaNa kare che, tene AvI adatta pratyaya kriyA lAge. (8) adhyAtma kiyA - koIe kaMI ja na kahyuM hovA chatAM hRdayamAM keme paNa damana thAya, tene adhyAtmakriyA. te cAra sthAne saMcayita thAya, krodha, mAna, mAyA, lobha. A ja adhyAtmakriyA che. (9) mAnakriyA - je vaLI jAtimada Adi ATha bhede mAnathI mata thaI bIjAnI helaNA kare, niMdA kare, paribhAva kare che tene mAnapatyayikI kriyA. (10) mitra kriyA - je mAtA, pitA, jJAtijanane alpa paNa aparAdhamAM tIvra daMDa kare, dahana-aMkana-baMdha-tADanAdi kare, tene mitra dveSa pratyayika nAme dazamuM kriyA sthAna lAge. (11) mAyA kriyA - hRdayamAM judu ane vacanamAM judu, AcaraNamAM vaLI judu te karma vaDe gUDha sAmarthyane A mAyA pratyayikI kriyA lAge. (12) lobha kiyA * vaLI A lobhapratyayikI che, sAvadha AraMbha ane parigrahamAM ghaNo Asakata hoya, strI ane kAmamAM vRddha hoya. potAne rakSato bIjA jIvone vadha-mAraNa-aMkana-baMdhana kare che. (13) IryApayika kriyA - A nize je samitigupti gupta sAmagAranuM satata apamata rahI cAvatu AMkhanI pApaNa paDe che tyAM sudhI sUma IcapacikI kriyA ja lAge. sUtra-5 - huM pratikramaNa karuM chuM. zenuM ?] cauda bhUtagrAmothI, paMdara paramAdhAmIthI, soLa gAthA thoDazakathI, sattara bhede saMyamathI, aDhAra bhede aahAthI, ogaNIsa jJAta adhyayanothI, vIsa asamAdhi sthAnothI [lAgela aticAronI. * vivecana-5 :0 cauda bhUta grAmo vaDe - bAkI pUrvavat. bhUta-jIvo, temano grAma-samUha, te bhUtagrAma. te cauda che. | [1] ekendriya, sUkSama-Itara, saMjJI-Itara paMcendriya, be-traNa-cAra IndriyovALA sahita paryAptA ane aparyAptA bhede cauda grAma thAya. ekendriyo - pRthvIkAyAdi, sUma ane bAdara bhede hoya. paMcendriyo - saMjJI ane asaMjJI be bhede hoya. be, traNa ane cAra Indriyo sahita arthAta vikasendriya saha te paryAptA ane apayaktiA bhedathI hoya. A rIte ekendriyonA sUkSma ane bAdara, te baMne aparyAptA ane paryAptA e pramANe cAra bheda thayA. vikalaeNndriyanA traNenA pati ane paryAptA ema che bheda thayA. paMcendriyanA asaMjJI ane saMjJI baMnenA pati ane paryAptA e cAra bheda thayA. badhAM maLIne A cauda prakAre bhUtagrAma-jIvasamUho kahyA. have Ane ja guNasthAnaka dvArathI dazavitA saMgrahaNIkAra be gAthAmAM guNasthAnanA cauda bheda kahe che - (1) mithyArdaSTi, (2) sAsvAdana, (3) sakava-mithyArdaSTi, (4) avirata samyadRSTi, (5) viratAvirata, (6) pramag, (3) apamag, (8) nivRtibAdara, (9) anivRtti bAdara, (10) sUkSma saMparAya, (11) upazAMta moha, (12) kSINa moha, (13) sayogI kevalI, (14) ayogI kevalI. o baMne gAvAnI vyAkhyA - keTaloka jIva samUha mithyAdaSTi hoya, bIjA sAsvAdana hoya. o sAsvAdana - tava zraddhAna rasa AsvAdanI sAthe varte che. * x * prAyaH parityakta samyakatva, tenA uttarakALe cha AvalikA kALa. tethI kahyuM che ke- upazama samyakatvathI cyavato ane mithyAtvane na pAmelo evo te sAsvAdana samyakatva, tenA aMtarAlamAM ja AvalikA kALa thAya. o samyamithyArdaSTi - samyakatva pAmato prAya: saMjAta tavaraci. o avirata samyagadaSTi - dezavirati hita evo samyaESTi. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya, 4/5 o viratAvirata - zrAvaka samUha. 0 pramata - pramatta saMtasamUha ahIM levo. o apamausaMyatano samUha ja Ave. nivRtti bAdara - kSapaka zreNI aMtargat jIva samUha kSINa darzana saptaka hoya te nivRttinAdara kahevAya. 0 anivRtti bAdara - Hpaka zreNIthI lobhanA anuvedana sudhI te jIva anivRtti bAdara kahevAya. o sUma saMparAya - lobhANune vedato jIva. o upazAMta moha - zreNi parisamAptimAM aMtamuhUrta sudhI upazAMta vItarAga hevAya, (tyAra pachI) ane o kSINamoha - kSINa vItarAga thAya. o sayogI kevalI - aniruddha yogavALA, bhavastha kevalI. 0 ayogI kevalI - aniruddha yogavALA, zailezI avasthAmAM jaIne pAMca hRsvAkSara jeTalA uccAraNa kALa sudhI. ahIM baMne gAvAno artha saMkSepamAM kahyo. vistArathI artha prajJApanA AdithI jANavo 0 paMdara paramAdhArmika - kriyA pUrvavat. parama evA te aghArmika, saMkSipta pariNAmavALA hovAthI teo paramAdhArmika kahevAya che. saMgrahaNIkAra kahe che - (1) ba, (2) aMbarisa, (3) zyAma, (4) zabala, (5) , (6) uparudra, (9) kAla, (8) mahAkAla, (9) asipatra, (10) dhana, (11) kuMbha, (12) vALu, (13) vaitaraNI, (14) kharasvara, (15) mahAghoSa. A be gAthA sUtrakRta niyukti gAthA sAthe ja pragaTa artha vaDe vyAkhyAyita karIe chIe - (1) aMba - nairayikone ghATita kare, jamADe, haNe, bAMdhe, bhUmi upara pachADe, AkAza talathI nIce pheMke, tene vize "aMba' jANavo. (2) aMbarisa tyAM upahata ane hata thayelA, niHsaMjJa thayela nairayikane kalpanI vaDe kApe che, be daLanI jema tIrSo chedI nAMkhe che te aMbarisa paramAdhAmI. (3) zyAma - pujoka nairayikone doraDAnI latAnA prahArothI zAtana, pAtana ane vyayanAdimAM pravatavi che. (4) zabala - apunya evA nairayikone AMtaraDAmAM rahela kIkasane, hadayane, kalejAne ane phephasAne cUrNa karI de che. (5) raudra - ruddhamANa evA nakapAlo tyAM asi, zakti, kuMta, tomara, zULa, trizULa, sUcitikAthI nAkIne chede-vidhe che. (6) paddha - pApakarmarata upaddho nAthvInA aMgopAMgone bhAMgI nAMkhe che ane sAthaLa, bAha, mastaka, hAtha, pagane kAnI-kataraNI vaDe kApe che * vidAre che. 208 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 () kAla-nAkone dIrdha zullImAM zuMkamAM, kuMbhImAM, kaMdUmAM, prasanakamAM pakAve che. kuMbhamAM loDhImAM rAMdhe che. (8) mahAkAla nairayikone kAkiNI vaDe kApe che, plaNa mAMsane chede che, pRthyivardhane pApakarmarata mahAkAla khAya che. (9) asinarakapAla - nairayikonA hAtha, paga, sAthaLa, bAhu, mastaka, aMgopAMgane prakAma rIte chede che. (10) asima - nAkInA kAna, hoTha, nAka, hAtha, paga, dAMta, stana, kUlA, sAthaLa, bAhane chedana-bhedanathI paDe che ane dhanuSya vaDe pADe che. (11) kuMbha - kuMbhImAM nAkIne pakAvIne, loDhI ane kaMdU loha kuMbhImAM A kuMbhika nakapAlo haNIne rAMdhe che. | (12) vAlU - vAlUka nakapAlo nairayikone taDa taDa taDatuM karatAM kadaMba vAlukAne bhAThAmAM nAkhIne muMje che, AkAzataLe gadoDe che. (13) vaitaraNI - narakapAlo nAkone carabI, paru, lohI, keza, asthine vahAvanArI, kalakala karatAM jaLa srotamAM vahAve che. (14) kharasvara - nairayikone karavatathI kApe che, paraspara pasuthI che ke che, zAbhalIvRkSe caDAve che. (15) mahAghoSa - jema pazune pazuvadha mATe laI javAtA hoya tema DaratA, cotarapha bhAgatA nairayikone ruMdhe che. 0 gAthA SoDazaka - A soLa bhede ja aticAra kahyo te sUtrakRtu aMga sUnA 16-adhyayanonA viSayamAM mArAthI je koI daivasika atiyAra thayo hoya tene huM pratikakuM chuM. te soLa adhyayana A pramANe che - (1) samaya, (2) vaitAlIya, (3) upasargaparijJA, (4) zrIparijJA, (5) narakavibhakti, (6) vIrastava, (3) kuzIla parihAsa, (8) vIrya, (9) dharma, (10) samAdhi, (11) mArga, (12) samosaraNa, (13) yAyAvacca, (14) graMtha, (15) camaIka, (16) gAyA. ukta baMne mAthAmAM adhyayananA nAmo hovAthI sugama che. o satara prakAre saMyama mUrtimAM ahIM spaSTa asaMyama ja lakhela che, 13-asaMyama - sattara prakAranA saMyama chatAM, te viSayamAM athavA pratiSedha karaNAdi vaDe je aticAra karyA hoya. te aticArone huM pratikakuM chuM. - sattara prakAre saMyamanuM asaMyamanI pratipAdana karatAM kahe che - (1) pRthvI, (2) pANI, (3) agni, (4) vAyu, (5) vanaspati, (6) beindriya, (0) veIndriya, (8) caurindriya, (9) paMcendriya, (10) ajIva, (11) prekSA, (12) upekSA, (13) pramArjana, (14) pAriSThApana, (15) mana, (16) vacana, (13) kAyA. (1) pRthvIkAyathI paMcendriya sudhI jeo traNe karaNa yogathI saMghana Adi Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/5 209 210 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 karatAM nathI, temane saMyama hoya che. (2) sAdhune AjIvomAM jene grahaNa karyA hoya tene A rIte saMyama thAya tema kahela che. jemake - pustaka, vastra paMcaka, tRNa paMcaka, carma paMcakamAM. ahIM vItarAga bhagavaMte pustaka paMcakane kahetA - gaMDI, kacchapI, muSTi, saMpUTalaka ane supATikA e pAMca kahyA che.. bAhalya ane pRcakavathI gaMDIpustaka lAMbu hoya, kacchapI aMte pAtaLu ane madhya pRyu kahela che. muSTi pustaka cAra AMgaLa lAMbu ke vRta AkAra athavA cAra AgaLa lAMbu ane cAra khUNAvALuM jANavuM. saMpuTa phalaka vikAdine kahe che ane sRpATikA pAtaLA monA uMskRita rUpe hoya tene vidvAnoe kahela che. te dIrdha hoya ke hasva hoya, je pRthu hoya aA bAhalyavALuM hoya tene siddhAMtano sAra jaNanArAo sRpATikA pustaka che, tema kahe che. duSya paMcaka saMkSepathI be prakAre hoya che, tema jANavuM. apatilekhita paMcaka ane dupratilekha paMcaka jANavuM. temAM - patilekhita dUSya paMcakamAM tUlI ane upadhAnaka jANavA. gaMDopadhAna, AliMginI ane masUraka potamaya hoya che. palhavI, kautaSI, prAvAra, navatvaka ane daMSTraNAlI A bIju paMcaka duSyapratilikhita dUSyamAM jANavuM. palhavI hastAMtaraNa 5, kautapa rutapUrita paTa rUpa, daMpraNAlI potapotarUpa che, bAkInA bhedo prasiddha che.. rAga-dveSa-mohane jitelA jinezvare tRNapaMcaka kahela che, te A pramANe - zAli, vrIhi, kodarA, salaka ane araNya tRNa. ajina-carma pAMca bhede kahela che - bakarA, gheTA, gAya, bheMsa ane mRganuM carma arthAt ajita che. athavA bIjI rIte - talikA, khalaka, vadhe, koza ane kartarIe pramANe paNa pAMca bheda kahelA che. dhe hiraNya - vikaTa Adi ajIvone asaMyamatvathI sAdhu grahaNa karatA nathI, te ja saMyama jANava. 0 prekSA saMyama - jyAM sthAnAdi kare tyAM joI, pramAjIne karavA te. 0 upekSA saMyama - be bhede thAya che, tema jANa. vyApAramAM, vyApAmAM. vyApAramAM je pramANe IndriyasamUhano kahyo. Ano upekSA karanAra je rIte vyApAramAM vinAza pAme che. AnI upekSA kema kare ? tene ahIM be prakAre adhikAra che. jema ke- vyApAra upekSA, temAM sAMyogika sIdAtAne preraNA karavI. bIjAne paNa prAvasanIya kAryamAM preraNA karavI. [33/14 avyApAra apekSAe sIdAtA gRhIne preraNA na kare. ghaNAM badhAM kamoMmAM saMyama A upekSAno che. 0 pramArjanA saMyama - sAgArikanA paganI apamArjanA chatAM saMyama thAya che, te ja asAgArikanA pramArjanA saMyama thAya che. o pAriSThApanA saMyama - pANI vaDe saMsakta bhojana ke pAna hoya athavA avizuddha hoya athavA upakaraNa ane pAtra Adi atirikta hoya to pAriSThApana vidhi vaDe tyAga karatA saMyama thAya che. o mana, vacana, kAyAno saMyama - akuzala mana ane vAcAnA rodhamAM ane kuzala, mana, vacananI udIraNAmAM nathI A saMyama thAya. A mana-vacanano saMyama che, kAyAmAM vaLI je Avazyaka kAryamAM gamanAgamana thAya. temAM samyaka upayoga rAkhavo te kAyasaMyama che. kAcabAnI jema susamAhita hAtha-paga-kAyAne karatA sAdhune kAyasaMyama thAya che. mUrNinI vyAkhyA khAsa jovI, ahIM asaMyama zabdathI ja vyAkhyA spaSTa bane che.) odhe aDhAra prakAre abrahma - abrahmacaryamAM rahevAthI te viSayamAM pratiSedha karAyolane karavAthI je atiyAra thayA hoya, te devasika aticArone huM pratikakuM chuM. A aDhAra bhede abrahmanA pratipAdana mATe kahe che - audArika ane divya, mana-vacana-kAyAthI, karaNa yogathI - anumodanAkarAvatA ema [2 x 3 x 3] aDhAra prakAre abrahma thAya. ukta saMgrahaNInI vyAkhyA karatAM A pramANe kahe che - - mULathI be bhede abrahma thAya che, audAki - temAM tiryaMca ane manuSya saMbaMdhI, divya-bhavanavAsI Adi deva saMbaMdhI. - mana, vacana, kAyA e traNa yogathI. - karaNa, karAvaNa, anumodana e traNa karaNathI. e pramANe A abrahmanuM nirUpaNa karAyela che. ahIM bhAvanA A pramANe jANavI - (1) mana vaDe svayaM dArika na kare, (2) mana vaDe bIjA pAse na karAve, (3) mana vaDe karatAMne na anumode. e pramANe vaikriyamAM paNa jANavuM. 0 ogaNIsa jJAtA adhyayanothI azraddhAdi kAraNe thayelA daivasika aticArone huM pratikakuM chuM. jJAta adhyayana eTale jJAtadharmakathA aMtati adhyayano, te ogaNIsa adhyayanone nAmathI pratipAdita karavAne mATe saMgrahaNIkAra zrI be gAthA noMdhe che. (1) u@opaNa, (2) saMghATa, (3) aMDa, (4) kAcabo, (5) zailaka, (6) tuMba, (2) sehiNI, (8) mallI, (9) mAkaMdI, (10) caMdramA, (11) dAvadrava, (12) udaka, (13) maMDuka, (14) teTalIputra, (15) naMdIphaLa, (16) aparakaMkA, (17) aa, (18) suMsamA, (19) puMDarIka. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya, 4/5 211 baMne gAthA svAbhAvika siddha che. o have vIsa asamAdhisthAnone kahe che. AmAMthI koIne sevatA lAgela aticArone huM pratikakuM chuM. vIsa asamAdhi sthAnone jaNAvatA saMgrahaNIkAra traNa gAthAo noMdhe che, te A pramANe che - (1) davadavacArI, (2) apamArjita, (3) dupamArjita, (4) atirikta zayanaAsana, (5) sanika paribhASita, (6) sthavira0, (3) bhUtopaghAtika, (8) saMjavalana (9) kohaNa, (10) pRSThimAMsika, (11) abhiNAvadhAridanI, (12) adhikaraNa kara, (13) udIraNa, (14) akAla svAdhyAyakArI, (15) saMskana hAtha-paga, (16) zabdakara, (17) kalahakArI, (18) jhaMjhAkArI, (19) sUryapramANabhojI ane (20) eSaNAsamitimAM. ukta traNa gAthAnI vyAkhyA A pramANe - samAdhAna te samAdhi arthAt citanI svasthatA, mokSamArgamAM avasthiti. samAdhino abhAva te asamAdhi. A asamAdhinA sthAno eTale ke Azrayo, bhedo - paryAyio. e badhAM asamAdhi sthAnathI oLakhAya che. (1) davadavacAri - jadI jaldI nipekSa cAlato ahIM ja AtmAne patana Adi asamAdhi vaDe joDe che ane bIjA jIvone bAdhA karato asamAdhi vaDe yoje che. jIvanA vadhathI janita karmo vaDe paralokamAM paNa AtmAne samAdhithI joDe che. (2) pramArjita sthAnamAM besavuM suvuM Adine Ayarato AtmAne ane vIMchInA daMza Adi zrI jIvone saMghata Adi asamAdi vaDe joDe che, te apramArjita-asamAdhi. (3) duSpamArjita - ukta badhI kriyA duSpamArjita sthAnamAM kare to paNa e pramANe ja asamAdhi thAya. (4) atirikta zasyA-Asana-vadhArAnI zayyAmAM ghaMghazALAmAM - moTI zALAmAM bIjA paNa rahelA hoya che. adhikaraNAdi vaDe potAne ane bIjAne samAdi vaDe joDe che. - Asana-pIThaphalakAdi, te paNa atirikta hoya - vadhAre hoya to AtmAne ane bIjAne asamAdhimAM joDe. (5) sanika paribhASita - ahIM sanika eTale AcArya athavA bIjA koI mahAnuM jAti, zrata, paryAya Adi vaDe. tene paribhASI - parAbhava karanAra azuddha citavathI AtmAne ane bIjAne asamAdhimAM joDe che, te sanika paribhASita asamAdhi. (6) sthaviropaghAtI - sthavIra eTale AcArya ke guru varya, temane AcAra doSathI ane zIladoSathI jJAnAdi vaDe upaghAta pahoMcADe. e rIte ducitapaNAthI upaghAta karato AtmAne ane bIjAne asamAdhimAM joDe che, te sthaviropaghAtI asamAdhi. () bhUtopaghAtI - bhUta eTale ekendriyo tene anarthane mATe haNIne asamAdhi 212 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 vaDe joDe che. (8) saMjvalana * muharta muhamAM roSa pAme, roSa pAmIne potAne ane pAkAte asamAdhi vaDe joDe che. (9) krodhana - eka vakhata kuddha, te atyaMta kuddha thAya che. te bIjAne ane potAne asamAdhi vaDe joDe che. (10) pRSThamAMsa - eTale parAMcamukha, je sAme na hoya teno avarNavAda kare, e rIte asamAdhi utpanna kare. (11) abhINa-abhINa avadhAka - vAraMvAra avadhAriNI bhASA bole che. jemake - tuM dAsa che, tuM cora che. athavA zaMkitane niHzaMkita kahe, ItyAdi prakAre asamAdhi joDe. (12) adhikaraNakara - adhikaraNo kare che, bIjAne kalaha karAve che e rIte asamAdhimAM sthApe che. (13) udIraNAkara * caMgAdita udIre che athavA upazAMta AdinI udIraNa karIne asamAdhimAM joDe che. (14) akAla svAdhyAyakArI - jemake kAlikazrutane ugvADA pauruSImAM bhaNe che. prAMta devatA asamAdhi vaDe joDe che. (1jJa) sarajaka hAtha ane paga, te sarajakapANipAda. rajanI sAthe te saraska, aspaMDilathI spaMDilamAM saMkramatA - jatAM pramArjanA na kare ke caMDilAdithI atyaMDila kaNa bhUmi AdimAM jatAM paNa pramArjanA na kare, te sarajakapANipAda doSa kahyo. athavA sarajaka hAtho vaDe bhikSAne grahaNa kare. athavA aMtahiMta pRthvImAM besavuM vagere kare to pama sajaka pANipAda doSa kahevAya che. saMkSepamAM ukta traNe kAraNe asamAdhi thAya che. (16) zabda kare - jhaghaDAnA bola bole, vikAle paNa moTA-moTA zabdomAM ja bole che, vairAmikamAM paNa gAuMsthabhASA bole che. ItyAdi rIte zabdo karatAM svaparane asamAdhi thAya che. (13) kalahakara - jAte ja kalaha kare che, athavA tevuM kare che, jethI kalaha utpanna thAya che, tenA dvArA asamAdhimAM joDe. (18) jhaMjhAkArI - jenA vaDe gaNanA bhedo thAya che, athavA Akho gaNa ja jhaMjhAkArIpaNe bijhato hoya tema varte tevA prakAranI bhASA kare che, tethI asamAdhimAM joDe che. (19) sUryapramANa bhojI - sUrya ja pramANa hoya, tenA udaya mAgathI AraMbhIne cAvatuM sUryano asta na thAya tyAM sudhI khA-khA kare. svAdhyAya Adi na kare, tene preraNA - praticodanAdi karo to paNa ropAyamAna thAya, tevAne jIrNatva Adi asamAdhi thAya che. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/25 (20) eSaNA samiti - aneSaNAno tyAga-parihAra na kare. jo koI tenI paDiyoyaNA - preraNAdi kare to te sAdhu sAthe paNa jhaghaDavA lAge. vaLI teno aparihAra karatAM kAyAnA uparodhamAM varte che, te rIte vartatA potAne asamAdhimAM joDe che. A rIte saMkSepathI traNe gAthAno artha kahyo. vistArathI jANavA dazAzrutaskaMdha Agama dvArA jANI levuM. 213 * sUtra-26 : ekavIsa zabaladoSa, bAvIza parISaho, tevIza sUtrakRt AgamanA kula adhyayano, covIza devo, pacIza bhAvanA, chavIza - dazAzrutaskaMdha bRhat kalA ane vyavahAra e traNenA maLIne uddezanakALa, sattAvIza prakAre aNagAranuM cAstri, aThThAvIza bhede AcAra prakalpa, ogaNIza bhede pApazrutanA prasaMgo vaDe, zrIza mohanIya sthAno vaDe, ekIza siddhonA guNo vaDe, [bIza yoga saMgraha vaDe]... [je koI paNa prakAre mane divasa saMbaMdhI aticAra thayA hoya te-te aticAronuM huM pratikramaNa karuM chuM.] vivecana-26 : [A sUtramAM 21 thI 32thI sudhInA 12 bolanuM pratikramaNa che, jemake - zabala doSa, parISaho, ItyAdi temAM bIzamo bola yogasaMgraha che, tenI niyukti ane viveyana A bhAgamAM nathI paNa cothA bhAgamAM che.] 0 ekavIsa zabala doSa vaDe thayela aticAronuM - Avana - kAbaracItaruM, te zabala cAstrinA nimittatvathI hasta karmakaraNa Adi kriyA vizeSane zabala kahe che. kahyuM che - thoDAM paNa aparAdhamAM jemAM sAdhu mUlaguNamAM na varte, te cAstrine malina karavAthI zabalatva kahevAya che. AvA ekavIza zabala sthAnone darzAvatA kahe che - (1) hastakarma kare, (2) maithuna seve, (3) rAtre khAya, (4) AdhAkarma bhogave, (5) rAjapiMDa bhogave, (6) kIta bhogave, (7) prAmitya bhogave, (8) abhihata bhogave, (9) Acchedha bhogave, (10) abhIkSNa bhogave. (11) gaNa saMkramaNa kare, (12) dak lepa kare, (13) mAyA sthAnone seve, (14) prANAtipAta AkuSTi kare, (15) mRSAvAda kare, (16) adattane grahaNa kare, (17) aMtara vinA pRthvI sthAne zayyA ke niSadhA kare, sasnigdha, sarajaka citavat zilAdimAM AvAsa kare, AkuTTithI sAMDasaprANasabIja yAvat sasaMtAnakamAM sthAnAdi kare, (18) AkuTTithI mULa, kaMda Adi tathA haritakAyAdine khAya. (19) udaka lepa kare, (20) zItodakAdiyukta bhAjanathI apAtA bhojana-pAna grahaNa kare ane (21) AvA prakAranA zabala doSayuktane bhogave. [ahIM vyAkhyA karIe chIe to paNa mUrtinI vyAkhyA ane dazAzrutaskaMdhanI pUrNi paNa jovA sUcana che.] Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 have ukta daza gAthAmAM jaNAvelA 21-zabala doSanI vyAkhyA - (1) hastakarma svayaM kare che, bIjA pAse karAve che. (2) maithuna te deva, manuSya ke tiryaMca viSayaka e traNemAM atikrama Adi vaDe sAlaMbana sevatA zabala doSa. 214 (3) rAtrinA khAtA zabala doSa. ahIM caturbhAgI jANavI. (1) divase grahaNa karI divase khAya, (2) divase grahaNa karela rAtre khAya, (3) rAtre grahaNa karela rAtre khAya, (4) rAtre grahaNa karela divase khAya. AmAM traNa bhaMgo azuddha che mAtra pahelo bhaMga yogya che, tene atikramatA zabala doSa thAya che. temAM saMnidhi Adine sevatA paNa doSa lAge. (4) AdhAkarma bhogave - pragaTa artha che. (5) rAjapiMDa bhogave - prasiddha che. (6) krIta-kharIdIne lAvelane bhogave. (7) prAmItva - udhAra lAveluM Ape te bhogave. (8) abhita - sAmethI lAvela hoya te bhogave. (9) AcchaMdha - chInavIne lAvela hoya te bhogave. cArathI nava doSa piMDaniyukti AdimAM prasiddha che, te pramANe jANI levA. A doSa sevanathI zabala cAritri thAya. (10) asakRt paccakkhANathI bhogavatA zabala doSa. (11) cha mAsanI aMdara ja eka gaNathI bIjA gaNamAM saMkramaNa karatAM zabaladoSa thAya. sivAya ke jJAna, darzana ke cAritranA hetuthI AvuM saMkramaNa kare. (jJAnAdimAM doSa nathI.) (12) eka ja mAsamAM traNa vakhata udaka lepa kare, lepa eTale nAbhipramANa jaLa. kahyuM che ke - jaMghAddha saMghaTTa nAbhilepa tenAthI AgaLa te 'lepopari' tene zabala doSa kahyo. (13) traNa mAyA sthAnonuM pracchAdanAdi karato zabala doSa pAme. (14) AdhuddhithI - jANIne pRthvI Adino prANAtipAta karatAM zabaladoSa lAge. (15) mRSAvAda karatAM zabala doSa. (16) adatta grahaNa karatAM zabala doSa, (17) aMtararahita eTale sIdhAM ja sacita pRthvI upara sthAna-kAyotsarga kare, zayyA, zayana, naiSedhikI karatAM zabala doSa. sasnigdha jaLa vaDe, sarajaka pRthvI, raja vaDe citrita zilA kadAca sacetana paNa hoya. lelu-DhekuM, kola-dhuNo, teno AvAsa eTale dhuNA vaDe khavAyela kASTha, tyAM sthAnAdi karatAM zabala doSa. e pramANe iMDA AdinI sAthenI bhUmi upara paNa sthAnAdi karatAM zabala doSa lAge che. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyaH 4/26 (18) AkuTi - jANIne mUla Adi bhojana kare to zabala. (19) varSamAM daza vakhata udakalepa kare to zabala. (20) varSamAM daza vakhata mAyAsthAnane sparze to zabala. (21) zItodaka - sacita jaLa vaDe bhInA hAtha ke pagathI pANI TapakatuM hoya ke kaDachIthI pANI TapakatuM hoya, tevA bhajanAdithI apAtA ane levAtA AhAne bhogave to zabala. A artha saMkSepathI kahyo che. vistArathI artha jANavA mATe dazAzrutaskaMdha graMthathI jANavuM. asaMmohane mATe dazAzruta skaMdhathI zabalanuM A svarUpa kahela che. saMgrahaNIkAra A pramANe kahe che. (1) varSamAM daza vakhata, (2) mahinAmAM traNa vakhata udakalepa kare. e pramANe ja (3) ane (4) mAyA sthAnone sparze. jANavA chatAM ke jANIne (5) vadha, (6) asatya, (7) aMdad, (8) maithuna ane (9) rAtri bhojana kare. (10) AdhAkarma, (11) nRpapiMDa, (12) krIta, (13) prAmitya evA AhAra doSane seve - khAya. (14 thI 16) abhikSasaMvarita. (13) kaMdAdine khAto (18) bhInA hAthe grahaNa karato (19) sacita zilAdi upara besato. (20) cha mAsamAM gaNa saMkramaNa karato, (21) karakarma karato. A pramANe 21-zabala doSane seve che. ahIM saMgrahaNInI traNa gAvAnI vyAkhyA pUrve nirUpela zabala anusAra karI devI. o have bAvIza parISaha - mArgathI khasyA vinA nirjasane mATe sahana karavuM te parISaha. temAM samyagadarzanAdi mArgathI calita na thavuM ane jJAnAvaraNIya Adi karmanI nirjarA mATe, ghara - cotaraphathI AvI paDela bhukha-tarasa Adi dravya, ga, kALa, bhAvanI apekSAthI sahasta kasvA joIe. have parISahanA svarUpane jaNAvatAM kahe che - (1) bhukha, (2) tarasa, (3) zIta, (4) uSNa, (5) daMsa, (6) ayela, () rati, (8) strI, (9) caryA, (10) naiSedhikI, (11) zayyA, (12) Akroza, (13) vadha, (14) yAcanA, (15) alAbha, (16) roga, (13) tRNa sparza, (18) mala, (19) sakAra, (20) prajJA, (1) ajJAna, (22) samyakatva. have A bAvIzanI vyAkhyA karIe chIe - (1) kSudhA parISaha - sudhA vedanIyanA udayathI sarve vedanAnA atizayapUrvaka sArI rIte na sahevAtA, jaTharamAM vidAha karatI hoya tene Agama vihita vidhithI zamAvato ane aneSaNIyane pariharato kSudhA parISahano jaya thAya che. aneSaNIya grahaNa karatAM vijita thato nathI. (2) e pramANe tRSA parISaha paNa jANavo joIe. 216 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (3) zIta - ghaNI ThaMDI hoya to paNa jIrNa vastra rU5 rakSaNano tyAga karIne akSaya vastro na grahaNa kare ke na bhogave. zItathI pIDAIne agni na pragaTAve, bIjAe pragaTAvelane paNa na seve. e pramANe rahetA zIta parISano ya karanAra thAya che. (4) uNa - garamIthI paritata hoya to paNa jalaavagAhana kare, nAna na kare, vIjhaNAdithI kRtrima vAyu na Icche, AtapatrAdine garamI sAme rakSaNane mATe grahaNa kare, paNa uNatAne samyakapaNe sahe. e pramANe rahetA uNaparISaha jaya karela thAya. (5) deza-daMza, mazaka Adi vaDe DasAya to paNa te sthAnathI dUra na jAya, tene dUra karavAne mATe dhUmADA Adino prayatna na kare. vIMjhaNAdithI tene nivAre nahIM. e pramANe anuSThAna karatA daMza parISahano jaya karelo thAya che. A pramANe badhe kriyA joDavI. (6) acela-mahAdhananA mUlyavALA nahIM evA, khaMDita ane jIrNa vastro na dhAraNa kare, tevA prakAranI dainyatA pAme. AgamamAM kahyuM che ke- "parijIrNa vastromAM huM acelaka thaIza ke sacelaka thaIza tevuM bhikSu-sAdhu na ciMtave." ItyAdi. (3) arati - vicarato hoya ke rahelo hoya, jo ati utpanna thAya, to paNa samyagrudharmamAM rata banIne saMsAranA svabhAvane avalokIne rahevuM. (8) strI - strInA aMga, pratyaMga, saMsthAna, hAsya, lalita, nayana, vizvamAdi ceSTA na ciMtavavI. jatI hoya tyAre te tarapha dRSTi paNa na mUkavI. kemake kAmabuddhi e mokSamArgamAM argalA che. (9) caryA - ALasane choDIne gAma, nagara, kuLa AdimAM aniyata vase ane nirmama pratimAsa caryAne Acare. (10) niSadhA - jemAM besAya te niSadhA - sthAna, te strI napuMsaka pazuthI rahita vasatine seve ane pazAbhAvI ISTa-aniSTa upasargone samyaka rIte sahe. (11) zayyA - zayyA, saMthAro. caMpakAdi paTTa, mRdu-kaThinAdi bhedathI uMcInIcI vasati-upAzraya ke dhuLanI pracuratA hoya, ThaMDI hoya ke ghaNI garamI vALI niSadhA hoya, to paNa tyAM udvega na pAme. (12) Akoza - aniSTa vacana, te sAMbhaLIne paNa bIjAnI AlocanAthI kopa na kare. (13) vadha - koI pattharathI, latANI, cAbukathI tADana kare to paNa zarIra avazyatayA vidhvaMsa thavAnuM che ema mAnIne samyak sahana kare, potAnA karelA karmonuM phaLa che A, evuM vicAre. (14) cAyanA - mAgavuM, bhikSune vastra, pAtra, anna, pAna, upAzrayAdi bIjA pAsethI ja badhuM maLe che, tethI yAcanA prati anAdara na kare, sAdhue kArya paDe tyAre svadharma kAya paripAlana mATe yAcanA avazya karavI joIe, ema anuSThAna karato cAcanA parISahano jaya karanAra thAya. (15) alAbha - mAMgavA chatAM na maLe to paNa prasanna cite ja avikRta Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyaH 4/26 21 218 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 vadanathI rahevuM joIe. (16) roga - javara, atisAra, kAsa, zvAsa Adino prAdurbhAva thAya to paNa gaccha bahAra jaI cikitsAmAM na pravarte. gacchamAM vasato alapa-bahava AlocanAthI samyapha sahana kare. pravacanamAM kahela vidhithI pratikiyAne Acare che, e rIte rogaparISaha jaya kare. (17) tRNasparza - polANa rahita ghAsAdithI paribhoganI AjJA apAI che. temAM jemane zayana anujJA niSpanna che, te tevA darbhane bhUmi upara pAtharIne athavA saMthAro, uttarapaTTo darbhanI upara rAkhIne suve. paraMtu te kaThora kuza-dabhadi tRNa sparzane samyak sahana kare. (18) mala - parasevA ane pANInA saMparkathI kaThina thayela jjane mela kahe che. te zarIramAM sthiratA pAmIne unALAmAM uNa saMtApa janita dharma-baphAro vagerethI durgAdi vaDe ghaNo udvega pahoMcADe che. tene dUra karavAnI kadI abhilASA na kare. ' (19) sakAra - bhojana, pAna, vastra, pAnAdino bIja taphathI lAbha ane puraskAra - sadbhuta guNanuM kirtana, vaMdana, abhyatyAna, Asana pradAnAdi vyavahAra, temAM asahakAra ke puraskAramAM dveSa na kare. (20) prajJA * buddhino atizaya. te pAmI gaI na kare. (21) ajJAna - karmanA vipAkathI janmela ajJAna thakI uThega na kare. (22) asamyakatva - sarva pApa sthAnothI virad, prakRSTa tapa-anuSThAyI ane niHsaMga chuM huM, to paNa dharma-adharma - Atma - deva - nAkAdi bhAvo meM joyA nathI, tethI A badhuM mRSA che. te asamyakatva parISaha. tyAM Ama AlocanA karavI ke - dharma-adharma, punya-pApa lakSaNa jo karmarUpa pudagalAtmaka che, to temanA kArya darzana anumAnane sArI rIte jANavA. have kSamA-krodhAdika dharma - adharma che. te svAnubhavathI ane AtmapariNAmarUpathI pratyakSa che. devo atyaMta sukhAzaktithI ane manuSyalokamAM kAryanA abhAve duSamAnubhAvathI jovA maLatA nathI. nArako tIvra vedanAthI pIDAI, pUrvakRta karmodayanA nIgaDa baMdhanathI vaza thaIne asvataMtra che, to kema Ave? e pramANe AlocanA karatA asamyakatvano parISahajaya thAya che. o have 23-sUtrakRta adhyayanothI thayelA aticArone huM pratikakuM chuM. te A pramANe che - soLa adhyayana pUrve kahyA che ane sAta adhyayana A pramANe - puMDarIka kriyAsthAna, AhAra parijJA, pratyAkhyAna kriyA, ANagAra, Arka ane nAlaMdA. o have 24-devo vaDe te kahe che - bhavanapati-daza, vyaMtara-ATha, jyotika-pAMca ane eka prakAre vaimAnikone gaNatA covIza devone kahyA che. to koI covIza arahaMtone covIza deva kahe che. * have-5-bhAvanAo vaDe. prANAtipAtAdinI nivRttirUpa mahAvratanA saMrakSaNane mATe bhAvavAmAM Ave che, te bhAvanA. te A pramANe che - [ahIM vRttikArazrIe pAMca gAthAo Apela che, proka gAyAmAM eka-eka mahAvatanI pAMca-pAMca bhAvanA batAvI che, e rIte - 5 x 5 = 5 bhAvanA thAya che, tenI vyAkhyA A pramANe che - (1) IryAsamiti - IryA eTale gamana, javuM. temAM samita - samyak rahelo hoya te Iyasimita. pahelI bhAvanA che - IsamitatA. kemake asamita hoya te prANInI hiMsA kare che, tethI sadA vata' sarvakALe upayukta thaIne rahe. (2) avalokana karIne pAna-bhojana vApare. joyA vagara khAtA-pItA jIvanI hiMsA thAya. "avalokya bhoktavyam' e bIjI bhAvanA. e pramANe anyatra paNa akSaragamanikA karavI joIe. (3) AdAna-nikSepa, paNa AdinuM grahaNa ke mUkavA. tene samyak prakAre na AdaranAra, prANInI hiMsA kare che, A bIjI bhAvanA. (4,5) saMyata - sAdhu samAhita thaI saMyamamAM aduSTa manathI pravarte. kemake duSTa manathI pravartanAra prANInI hiMsA kare che, te cothI bhAvanA ane e pramANe vacanamAM vicAravuM te pAMcamI bhAvanA. - pahelA vratanI pAMca bhAvanA kahevAI. - have bIjA vratanI pAMca bhAvanA kahe che - (1) hAsyanA parityAgathI satya, hAsyathI juThuM paNa bole. mATe hAsya paratiSNA e pahelI bhAvanA. (2) anuviciMtya - vicArIne bole, anyathA juThuM paNa bolAya. (3 thI 5) je krodha, lobha ane bhayano tyAga kare che, te AvA prakAre dIrdharaNa - mokSane sAmIthI jonAra thAya. tethI munie A rIte sadA mRSAno tyAga karavo. krodhAdithI asatya bhASaNa thAya ema traNe bhAvanA bhAvavI. - bIjI vrata bhAvanA karI. - have bIjI vratanI pAMca bhAvanA kahe che - (1) adhikRta avagraha yAcanAmAM pravartavuM, vicArIne pravarte nahIM to adattanA grahaNano saMbhava rahe A pahelI bhAvanA. (2) tRNAdi anujJApanAmAM ceSTA kare, ema sAMbhaLIne pratigraha dAtAnI anujJA le, anyathA adatta grahaNa thaze, eka bIjI bhAvanA. (3) sadA bhikSu avagraha - spaSTa maryAdA vaDe anujJA pAmIne rahe, anyathA adattano saMgraha thaze. A trIjI bhAvanA. (4) guru ke bIjAnI anujJA laIne bhojana-pAna kare, anyathA adatta grahaNa karaze, A cothI bhAvanA. (5) sAdharmikono avagraha, sthAnAdi yAcIne rahe, anyathA trIjA vratanI virAdhanA thaze A pAMcamI bhAvanA. - have cothA vratanI bhAvanA kahe che - Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya, 4/6 ra6 2Ro Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 (1) AhAra gupta thAya, ati mAtrAmAM ke niSpa bhojana na kare anyathA brahmacarya virAdhaka thAya A pahelI bhAvanA. (2) avibhUSita AtmA thAya - vibhUSA na kare, e bIjI bhAvanA. (3) strIne na nIrakhe, teNInI Indriya Adi na avaloke. (4) A Adi saMmata vasatine seve nahIM. (5) avagata tavavALA muni zudra kayA na kare. strInI kathA ke A kathA na kare. anyathA brahmacarya virAdhaka bane, A pAMcamI bhAvanA. - pAMcamAM vratanI bhAvanA kahe che - je ISTa ke aniSTa zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparzane pAmIne gRddhi ke prasveSane pragaTa na kare te paMDita. te dAMta, virata, akiMcana thAya che, pAMce paNa bhAvanA kahI. A rIte pAMca mahAvratanI bhAvanAo kahI. [ahIM' vRttikAra maharSi bAra bhASyagAthA vaDe payIza bhAvanAo pharIthI jaNAve che. pAMca mahAvratanI A pAMca-pAMya bhAvanAono artha upara spaSTapaNe jaNAvela hovANI pharI ame bhASyagAthAno artha ahIM nodhela nathI.] o have 26-dazA, kalpa, vyavahAranA uddezakALa - A uddezana kALa arthAt mRtopacArane darzAvatA saMgrahaNIkAra kahe che - dazAzruta skaMdhanA daza-uddezA, kalAnA cha uddezA ane vyavahAra sUjhanA daza uddezA. badhAM maLI chavvIsa uddezA thAya che. o have 23-aNagAra guNone kahe che - satAvIza prakAre aNagAra cAstri-sAdhunA guNo hovAthI te viSayamAM ke pratiSedha karAyelAmAM je atiyAra thayela hoya, tene huM pratikakuM chuM. A 23-bhedone jaNAvatA kahe che - ahIM saMgrahaNIkAre jaNAvela be gAthAnI vyAkhyA A pramANe che - (1) cha vrata - prANAtipAta AdinI viratirUpa, atri bhojana sudhInA vrato. (2) zrotra Adi pAMca Indriyono nigraha - ISTa ke aniSTa zabdAdimAM rAga-dveSane na kasvo te. (3) bhAva satya bhAvaliMga, aMtara zuddhi. (4) karaNa satya bAhya pratyupekSaNA Adi. (5) kSamA-krodha nigraha, (6) virAgatA-lobha nigraha, (9) mana Adi nirodha - mana, vacana, kAyAnA akuzala vyApAra na karavo ane kuzaLa vyApArano anirodha. (8) kAyaSaka - pRthvI Adi cha kAyonI samyak anupAlanAthI aNagAra guNa thAya. (9) yogayukatatA - saMyama yoga sahitapaNuM, (10) vedanA - zIta AdirUpane sahana karavI. (11) mAraNAMtika vedanAne sahana karavI - kalyANa mitranI buddhithI mAraNAMtika upasargone sahevA. A rIte 6 + 5 + 2 + 1 + 1 + 3 + 6 + 1 + 1 + 1 e. pramANe aNagAranA 27 guNo jANavA. o aDhAvIza AcAra prakalA- kahe che. AcAra e ja AcArapraka5, tenA 23-bhedo A pramANe che - (1) zastra parijJA, (2) lokavijaya, (3) zItoSNIya, (4) samyakatva, (5) AyaMti, (6) dhuta, (3) mahAparijJA, (8) vimokSa, (9) upadhAna zrata, (10) pinDeSaNA, (11) zayyA, (12) IryA, (13) bhAsajAta, (14) vauSaNA, (15) pAnaiSaNA, (16) avagrahapratimA, (13) sthAna, (18) naidhikI, (19) ucyAprasavaNa, (20) zabda, (21) rU5, (22) parakriyA, (23) anyonya kriyA, (24) bhAvanA, (5) vimukti, (26) udghAta, (27) anurghAta, (28) AropaNA. A chellA traNa nizIyanA che. A aThThAvIsane AcAraprakA kahe che. o 29-pApakRta prasaMgo vaDe pApanA upAdAna rU5 zruta te pApakRta. tenA prasaMgo - tenI AsevanArUpa. A pApakRtane darzAvatI be gAthA saMgrahaNIkAre noMdhI che. A baMne gAthAnI vyAkhyA A pramANe che - ATha nimittAMga:- divya-vyaMtarAdinA aTTahAsya viSayaka, utpAta-sahajarudhira vRSTi Adi. aMtarikSa - grahabheda Adi. bhauma-bhUminA vikAsa darzanathI amane Ama thaze te. aMga-aMga viSayaka, svara, vyaMjana-masA Adi. A aMga AdinA darzanathI tenA jANakAra bhAvInA sukha Adine jANe che. A divya Adi pratyekanA sUtra, vRtti ane vArtika che. e rIte ATha aMga x A traNa prAdi eTale 24-bhedo thayA gaMdharva, nRtya, vAstu, vaidhaka, dhanurveda e pAMca. e rIte 24 + 5 thatAM kula 29 pApa gruto kahyAM che. ahIM vAstu eTale vAstu vidhA samajavuM. o 3o-mohanIya sthAno kahe che. sAmAnyathI eka prakRti karma mohanIya kahela che ATha kamamAM cothI kamI prakRti te mohanIya kahI che. tenA sthAno - nimitta, bheda ke payaya, te mohanIya sthAno kahyA. aiha saMgrahaNIkArazrIe paMdara gAthA noMaula che. A paMdara gAthAmAM gIza mohanIya sthAnonA ane pragaTa karela che. ame A paMdara gAthAnI vyAkhyAno anuvAda karIne gIza sthAnone spaSTa karela che. vizeSa jijJAsuo dazAzruta skaMdha paNa joI zake che - (1) pANInI madhye tIva manathI - bhAvathI paga vaDe AkramIne prasa prANanI je hiMsA kare che, tene "mahAmoha utpAdana karatA, saMkSipta yitapaNAthI bhadzata du:kha vedanIya evA pote mahAmohane bAMdhe che." - [ahIM avataraNa cihamAM noMdhela vAkya badhe ja joDavI (2) mukhane hAtha vaDe DhAMkIne [dAbIne, upalakSaNathI kAna vagere paNa levA, e pramANe ghaNAM du:khane ApIne atyaMta raDAvatA - trAsa ApatA hiMsA kare to Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/26 221 222 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 mahAmoha bAMdhe. (3) mastakane vIMTIne, tIvra azubha pariNAmothI te jIvane mAsvo eTale ke hiMsA karavI. (4) mastakamAM mudbhara Adi vaDe AghAta karIne mastakane bhedI nAMkhe, du:khamAcI hiMsA karavI. (5) ghaNAM lokono je netA-svAmI ke mukhIyo hoya, dvIpa-samudra samAna DUbatA evAne AzvAsana sthAnarUpa dvIpa samAna gANa arthAt rakSaNa ApanAra hoya, tevA jIvanI hiMsA kare, to tevAnI hiMsA karatA ghaNAM, lokonA saMmoha kAraNathI mahAmohane bAMdhe che. (6) sAdhAraNa - sAmAnya plAnamAM prabhU-samartha, upadezathI ke sakRta karaNathI sAjo thAya, to paNa mahA ghora pariNAmathI auSadhanI yAyanAdi na kare, te paNa mahAmohane bAMdhe che. * x - ahIM eka sAkSI pATha ApatA kahe che - bhagavan! je glAnane praticare che, te dhanya che ke je ApanA darzanane svIkAre che te dhanya che ? gautama ! je glAnane praticare che, te mArA darzanathI yukta ja che ane je darzanane svIkAre che, te plAnane pratiyare che. AjJA karaNa sAra e ja arahaMtanuM darzana che. tethI A arthane kAraNe - he gautama! e pramANe kahyuM che. - 4 - (9) sAdhu-tapasvIne baLAtkArathI zruta ane rAtri rUpa dharmathI je bheda pamADe che, te mahAmoha pariNAmamAM bhraSTa thaIne samIpe rahIne mahAmohanIya karma bAMdhe che. (8) taiyAyika - jJAnAdi lakSaNa nayanazIla mArgane dUpaNa prakArathI potAne ke bIjAne vipariNAmita karato apakAramAM varte che, o jJAna - kAyA, vrato te ja che, ItyAdi vaDe. 0 darzana - A jIvo anaMta che, kaI rIte asaMkhyAta pradezika lokamAM rahe ? ItyAdi vaDe. 0 cAstri - jIva ghaNAM che, kaI rIte ahiMsakava thAya, mATe cAritrano abhAva che ItyAdi vaDe. ukta rIte mArgane dUSita karato mahAmoha bAMdhe. (9) jina - tirthaMkara ane anaMtajJAnI - kevalI A baMneno je avarNa vAda - niMdA kare, mahAghora pariNAmathI kahe che ke - anaMtavathI kaI rIte jANavuM, tethI sarva artha ane jJAnano abhAva ja che. tathA - hajI paNa jJAna doDI rahyuM che, hajI paNa loko anaMta che, hajI paNa tame koIe jIvanI sarvajJatAne pAmI nathI. AvaraNo kSINa thatAM jinezvaro eka sAthe loka ane alokane prakAze che, te dhanapaTala dUra thatAM sUryanA parimita deza samAna che. (10) AcArya, upAdhyAyanI khrisA, niMdA kare. A badhAM bahuzruto che, to paNa amane A badhAMnI sAthe kaMIpaNa, kyAMya paNa apahAra kare che. ItyAdi bole. (11) AcArya, upAdhyAya, paramabaMdhu, paramopakArI, A badhAM guNothI prabhAvita che, to pachI temane kArya utpanna thatAM AhAra ane upakaraNAdithI samyaka paritRpta kema thatAM nathI. (12) vAraMvAra adhikaraNa, jyotikAdi utpAdane kahe, jJAna Adi mArganI virAdhanA karatA tIrthabhedane kare. (13) vazIkaraNa Adi lakSaNane prayoje, vAraMvAra A pramANe karatAM mahAmohane bAMdhe. (14) kAma eTalA IcchA, madana bheda bhinna, jeno tyAga karIne * vamIne pravajyAne prApta karelI che, chatAM te kAmanI abhilASA Ihabhavika ane anyabhavikanI kare che. (15) vAraMvAra "huM bahuzruta chuM" e pramANe bole che. bIjA koI tene pUche ke zuM tame bahuzruta cho ? to 'hA' pADe athavA mauna thaIne ubho rahI jAya, jethI sAdhuo tene bahuzruta kahe. ema potAnI jAte 'bahuzruta' batAve. (16) bahuzruta na hovA chatAM jema bahuzruta kahevaDAve, te rIte atapasvI chatAM potAne tapasvI batAve. (1) je gharamAM ghaNAM loko rahelA hoya, tyAM aMdara dhumADo vikuva, temanI hiMsA kare. (18) akRtya - prANAtipAtAdi pote jAte karIne pachI bIjAe karyA che, tevA ALa caDAve. (19) nikRti - anyathA karaNa lakSaNA mAyA, upAdhi evI rIte kare che, jethI te bIjA dvArA karAyela che tema jANe. ItyAdi rIte bIjAnI vaMcanA - chetarapIMDI kare. (20) azubha manoyogayukta rahe. (21) sabhAmAM badhuM ja mRSA bole. (22) jhaMjhA - kalaha. akSINakalaha - sadA kalaha karato evo te mahAmohane bAMdhe che. (23) jIvone vizvAsa pamADIne koI sAthe atula prIti karIne jenI sAthe prIti hoya tene lobhAve che. (24) mArgamAM pravezato jANIne vizvAsa pamADIne tenA dhana, suvarNAdinuM haraNa kare, hAtha chedI nAMkhe. (25) kumAra hovA chatAM potAne 'kumAra' kahevaDAve. (26) abrahmacArI hovA chatAM potAne brahmacArI manAve. (27) jenI pAsethI zcarya pAme, tene ja lobhAvIne dhate. (28) jenA prabhAvathI utthita thAya, tene ja koI prakAre aMtarAya ubhA karI Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 4/26 parezAna kare. (29) senApati, rAjAnA anujJAta ke cAturaMta svAmI, lekhAcArya, svAmInI hiMsA kare athavA rASTranA ke nigamanA nAyakane ke zreSThInI hiMsA kare. 223 (30) na joto hovA chatAM pote devane jue che, tema bole athavA devanA avarNavAda kare. - te mahAmoha prabhurve che. 0 siddhanA 31-guNo vaDe karmane mULathI bALI nAMkhela che jeNe, te siddha. siddhanA Adi guNo, te siddhAdi guNo. te yugapat bhAvI che kramabhAvi nathI. tene ja jaNAvatA saMgrahaNIkAra kahe che - [ahIM phakta eka gAthAnI saMgrahaNI che, tenI A vyAkhyA che -] saMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza vedanA pratiSedhI. keTalA bhedonA ? pAMca, pAMca, be, pAMca, ATha ane traNa. tenAthI zuM thAya? e rIte siddhonA 31-guNo thAya. [ahIM to 28-bhedo thayA, to pachI 31-bhedo kema kahyAM ? akAya, asaMga, aruha e traNa umeratA 31-thAya. 0 saMsthAnanA pAMca bheda. varNanA pAMca bheda, gaMdhanA be bheda, rasanA pAMca bheda, sparzanA ATha bheda, vedanA traNa bheda, akAya, asaMga ane aruha ema badhAM maLI 31-bhedo thayA. tethI kahe che ke - teo dIrgha nathI ke hrasva nathI, vRtta nathI ke caisa nathI, caturA nathI ke parimaMDala nathI. kRSNa nathI, nIla nathI, rakta nathI, pILA nathI, zveta nathI. sugaMdhI nathI ke durgandhI nathI. kaDavA, turA, khATA, madhura, kASAyita nathI. karkaza, mRdu, bhAre, halakA, zIta, uSNa, snigdha ke rukSa nathI. puruSa nathI, strI nathI ke napuMsaka nathI. zarIravALA nathI, saMgasahita nathI, pharI janmanAra nathI. 0 have bIjA prakAre siddhonA guNone kahe che - athavA A siddha bhagavaMto karmaviSayamAM kSINanA AlAvAthI ekatrIza guNavALA thAya che. te A pramANe - - darzanAvaraNIyanA nava bhedo, te A pramANe - kSINa cakSuH darzana AvaraNAdi cAra ane kSINa nidra Adi cAra. - jJAnAvaraNIya karmanA pAMca bhedo te A pramANe - kSINa Abhinibodhika jJAnAvaraNa Adi pAMca. - aMtarAya karmanA pAMca bhedo te A pramANe - kSINa dAnAMtarAya ItyAdi pAMce aMtarAyano kSaya. AyuSyanA cAra bheda - kSINa nakAyuSka Adi. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/3 bAkInA cAra karmo - vedanIya, mohanIya, nAma ane gotra. A darekanA babbe bhedo kahyAM che. jemake kSINa sAtAvedanIya, kSINa asAtA vedanIya. kSINa darzana mohanIya ane kSINa cAritra mohanIya. kSINa zubha ane nAma ane kSINa azubhanAma. kSINa nIca gotra ane kSINa uccagotra. 224 [ ahIM A "Avazyaka sUtra saTIka anuvAda/bhAga-3 puro thAya che. 0 A cAlu sUtra-26-no chello bhAga bIza yoga saMgraha bAkI che 0 bIza yogasaMgrahathI AraMbhI AkhuM cothuM adhyayana pUru thAya te temaja adhyayana-5, adhyayana-6 badhuM cothA bhAgamAM jovuM muni dIparatnasAgare karela adhyayana-4, sUtra-26 paryantano saTIka anuvAda pUrNa = 0 > 0 > 0 > 0 = bhAga-33-mo pUrNa Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa AgamanuM nAma AcArAMga sUtrakRtAMga sthAnAMga samavAyAMga bhagavatI jJAtAdharmakathA upAsakadazA, aMtakRdazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIya jIvAjIvAbhigama prajJApanA sUrya/caMdra-prajJapti jaMbudvIpa prajJapti nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizItha Avazyaka piMDaniyukti, oghaniyukti dazavaikAlika uttarAdhyayana naMdIsUtra anuyogadvAra kalpa (bArasA) sUtra bhAga kramAMka 1 ane 2 3 ane 4 5 thI 7 9 thI 13 14 15 16 17 17 thI 19 20 thI 22 23,24 25 thI 27 28 29 30 31 thI 34 35 36 37 thI 39 40 41 42 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda 38 anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH AgamasaTIkaanuvAda [ Avazyaka-4 .. prila zrI AzApurA - anuvAda-zreNInA sarjaka - pAtALa jenI mani dIparatnasAgara"sed ( tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA. supa Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 4ra saMpUrNa mUlya-ra-10,000 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLo Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. 1i4/1]. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka AgamasUtra saTIka anuvAda A bhAga 34|mAM che... anuvAdanA 0 Avazyaka-mUlasUtra-1 nI -0- niryukti-1274 thI AraMbhIne niryukti-1622 pUrNa -0- adhyayana-4-sUtra 16 thI AraMbhIne XX -0- adhyayana-6-saMpUrNa -: TAIpa seTIMga - zrI mahAkAlI enTaraprAIjha cAMdaloDiyA, amadAvAda. (M) 9824419736 X - X - * - * -- X -H mudraka HnavaprabhAta prinTIMga presa ghIkAMTA roDa, amadAvAda. Tel. 079-25508631 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vijJarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA. pUjya AcAryazrI cakacaMsUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIzaH vaMdanA - 0 0 0 0 ' ? 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa? 0 cAritra prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtirapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipUla dhanarAzi mokalAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda PALPALE na Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [34] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI, paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjInA parivAravartInI A sALI zrI satyAnazrIjI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI gAMdhInagara jaina saMgha beMgalora Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajrasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina zve mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. pUpU kriyArUcivaMta, prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svargastha AcAryadeva zrImadvijaya AcakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavaMtI zramaNIvarsAonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdhvIthI saumyajJAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe - (1) zrI kArelIbAga, zvempU jainasaMgha, vaDodarA. (2) zrI kArelIbAga, jaina saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. * (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jainasaMgha, amadAvAda. - - 2- suvizALa parivArayuktA sAdhvIzrI bhAvapUrNAzrIjI manI preraNAthI zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavartI pa.pU. sAdhvIzrI dhyAnasAzrIjI tathA sAdhvIzrI praphullitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina zve ta50 saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - - Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasahakroso 4-prakAzano 11 A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI' jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalItho kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che 3 thI 4 paryaMtano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIze pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. wwxxx vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttALi - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIka mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakroso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza'. A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, cUrNi ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke dRSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakrama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke dRSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM AgamasuttALi-saTI to che ja. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya - 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRt "laghuprakriyA' para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe, saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 4 1 0 kRdantamAlA : A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 23 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. 3 (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannaha jiNANuM" nAmaka sajjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samaja-jainakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI suMdara guMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla 1 zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacaritra paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tatvAbhyAsa sAhitya : 0 tattvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 A graMthamAM tattvArtha sUtranA daze adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUtrahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUtrapadha, sUtraniSkarSa jevA daza vibhAgo che. 1 10 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH _ namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 5 Avazyaka praga-TIkA sahita-anuvAda - X - X - X - X - X - X - X - X - X - bhAga-34 40 Avazyaka-mUlarA-1/4 A pUrve bhAga-1 thI 3mAM Avazyaka sUtranI niyukti 1 thI 1273, sAthaLa 1 thI 3 saMpUrNa ane adhyayaof-defl sUmo 1 thI 26LuM TIkA sahita vivecaka, sAnuvAda karela che. A bhAga-4mAM adhyayana-4-LI sUtra-26nuM chelluM sUtra "bamIza yogasaMgraha''thI AraMbhIne cha e adhyayana sahitanuM AkhuM "Avazyaka sUjha" niyukti ane mULa sUkko sahita sonuvAda vivecana pUrNa thAya che. tethI 163 sudhInI niyukti 92 sudhI mULa sUcho tathA adhyayana- 45TethI AraMbhI adhyayana-1 tathA 6 badhuM ja para thaze. bhAga-1 ane ra mAM ame niyukti ane tenuM vivecana baMne alaga alaga bhAgamAM lIdhelA bhAga-3 ane 4mAM niyukti ane tenuM vivecana baMne sAthe ja lIdhela che. alagaalaga vibhAga karela nathI. vAMcatI vakhate saheluM paDe te rIte TAIpa-kampojha goThavela che. adhyayana-4-"pratikramaNa"...bhAga-3 thI cAlu che anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana Agama saTIka anuvAda zreNImAM A cAlIzamuM Agama che je cAra mULasUtromAM paheluM sUtra che. te 'Avazyaka' nAmathI prasiddha che tenuM prAkRtamAM zrAvaNa evuM nAma che. paNa gujarAtI ke saMskRtamAM tene "AvavA' nAme ja oLakhavAmAM Ave che. AmAM cha adhyayano che. mULa AvazyakanuM kada to ghaNuM ja nAnuM che. mAtra-92 sUtromAM cha e adhyayano pUrA thaI jAya che. paraMtu tenI niyukitanI saMkhyA-1623 che. vaLI temAM bhASya ane hAbhidrIya TIkAne kAraNe tenuM kada ghaNuM ja moTu thaI jAya che. jo tenA uparanI cUrNi, bRhabhASya ItyAdi vivaraNo sAthe rAkhavAmAM Ave to A sUtranuM kada ghaNuM-ghaNuM ja vistRta thaI jAya. mULa AvazyakamAM to sAmAyika, caturvizatistava, vaMdana, pratikramaNa, kAyotsarga, paracakhANa e cha viSayo che. paNa niyukti sAthe vRddhi ane vRtti laIe to jenA vADmaya banI jAya teTalA viSayo ane kathA-daiTAMta saha A Agama pracUra mAhitIno sota banI rahela che. ahIM ame anuvAdamAM niyukti, bhASya, cUrNi, hAribhadrIya vRttinI mukhyatA rAkhela che, paraMtu vizeSAvazyaka bhASyAdi paNa joI levA yogya ja che. temAM ghaNuM ja tAtvika uMDANa samAvAyela che. ahIM anuvAdamAM kyAMka koIka saMdarbho umerAyela che, to kyAMka vyAkaraNAdi prayogo choDI dIdhA che. kathA-daSTAMto paNa kyAMka vAkyapUrti AdithI laMbAyA che, to kyAMka saMkSepa paNa karyo che. ame A Agamane niryakiraNanA AdhAre cAra vibhAgamAM vaheMcela che, jemAM pahelA traNa bhAgamAM kula-1 thI 1273 niyukti ane vivecana karyA che. A bhAgamAM bAkI rahelI badhI niyukti AvI jAya che. A cothA bhAgamAM cothA adhyayananA bAkI rahelA sUtro ane adhyayana-5 ane 6 samAvI Avazyaka sUtra vivecana pUru karela che. 342] [avazyakasUjhanA bhAga-3mAM sUtra-26 nodhela che. temAM chelluM peTA sUtra : "bajhIza yogasaMgraha" viro che. mAM chellA sUmano smArya tyAM noMdhela che, tenuM vivecana A bhAgamAM karavAnuM che. te baMne A pramANe - * sUtra-26 :- nio zeSa bhAga -1 jamIza yoga saMgrahane kAraNe je aticAra sevAyela hoya tenuM huM pratikramaNa ruM chuM. * vivecana-26 : je yojAya te yoga arthAtu mana-vacana-kAyAno vyApAra, te azubha pratikamaNanA adhikArathI prazasta ja grahaNa karAya che, temAM ziSya ane AcAryanI AlocanA nirAlApa Adi prakArathI saMgraha te yoga saMgraha. prazAM yoga saMgrahanA nimitavathI AlocanAdi ja te rIte kahe che - te batrIza bhede hoya che, tene darzAvavAno niryuktikAra kahe che - * niyukti-1234 thI 1238 nuM vivecana : (1) AlocanA - prazasta mokSa sAdhaka yogonA saMgrahane mATe ziSya vaDe AcAryane samyak AlocanA ApavI joIe. (2) nipalApa - AcArya paNa prazasta mokSa sAdhaka yogasaMgrahane mATe ja apAyela AlocanAmAM nirapalApa rahe. arthAta bIjAne na kahe. (3) ApattimAM deDha dharmatva- yogasaMgrahane mATe badhAM sAdhu vaDe dravyAdi bhedazI ApattimAM deDha dharmanA kavI arthAtu ApattimAM sArI rIte de dhamathI rahevuM. (4) anizritopadhAna - prazasta yoganA saMgraha mATe anizrita upadhAna karavA athavA anizrita upadhAnamAM cana karavo. upadhAna eTale tapa, Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ae 4/26, ni - 1234 thI 1278 anizrita eTale Aloka ane paralokanI apekSA sahita. (5) zikSA - prazasta yoganA saMgraha mATe zikSAnI sevA karavI. te be bhede che - grahaNa ane Asevana zikSA. (6) nipratikarma- prazasta yoga saMgrahane mATe nipratikarma zarIratA sevavI joIe. paNa nAgadatanI mAphaka anyathA vartavuM na joIe. (9) ajJAnatA- bIjA na jANe kema tapa karavo joIe. jethI prazasta yoga saMgraha thAya. (8) alobha - alobhamAM yatna karavo. (have "prazasta yoga saMgraha thAya" A vAkya badhe joDI devuM.. (9) titikSA - titikSA karavI athati parISahAdino japa karavo. (10) Arjava - RjubhAva, te kartavya che. (11) suci - zuci vaDe thavuM athavuM saMyamavALA thavuM. (12) samyagRSTi - aviparita daiSTi saLavI eTale samyak darzana zuddhi karavI. (3) samAdhi - cittanI svasthatA rUpa samAdhi rAkhavI. (14) AyAropaNa - AcArayukta thavuM - mAyA na karavI. (15) vinayoga - vinayavALA na thavuM - mAna na karavuM. (16) saMvega - saMvega dharavo. (17) dhRtimati- dhRtipradhAna mati karavI. (18) prasidhi- praNidhi tyAga athAt mAyA na karavI. (19) suvidhi- sabhya vidhi karavI. (20) saMvara - saMvara karavo. (21) AtmadoSa - no upasaMhAra karavo. (22) sarvakAma - thI virakatatA bhAvavI. (23,24) pratyAkhyAna - mUlaguNa ane uttaraguNanA viSayamAM pratyAkhyAna karavuM, (5) vyutsarga - dravya, bhAvathI vividha vyANa. (26) apamAda - pramAda na karavo. (23) lavAlava - kAla upalakSaNa kSaNamAM sAmAcArI anuSThAna karavuM. (28) dhyAna saMvara yoga - karavo joIe. (29) mAraNAMtika - vedanAnA udayamAM ke mAraNAMtikamAM kSobha na karavo. (30) saMgara parijJA - saMganI jJaparijJA, pratyAkhyAna parijJA bhAvathI parijJA karavI. (31) prAyazcitta - karavuM. (32) ArAdhanA - maraNakALe ArAdhanA karavI. have paheluM dvAra kahevA niryuktikAra jaNAve che. * niyukti-1279-vivecana : ujainI nagarI hatI. tyAM jitazatru rAjA hato. atI balavAnuM aNamala hato. sopAka nagaramAM pRthvIpati rAjA ane siMhagiri nAme malla vallabha hato. ujainI nagarImAM aTTanamala badhAM rAjyomAM ajeya hato. A tarapha samudra kinAre sopAraka nagaramAM siMhagiri rAjA, mallomAM je jaya pAme, tene ghaNuM dravya Apato te ane tyAM jaIne prativarSa patAkAne grahaNa karato hato. vicAre che ke A bIjI sAcI AvIne patAkA laI jAya che. A mArI apabhAjanA che. tethI bIje mala zodhe che. teNe eka mAcikane carabI pIto joyo. tenI bala parIkSA karI. jANIne popyo. pharI ana Avyo. sopAkamAM mAspikamala vaDe yuddhamAM parAjaya pAmyo. te vicAre che ke A mArI hAni ane A taraNanI vRddhi che. bIjA mallanI zodha kare che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 bhRgukaccha hariNi gAme dUritakUpikAmAM eka kheDUta joyo. eka hAthe te haLa vaheto hato, eka hAthe kapAsa uMcakato hato. tene joIne ubho rahyo. Ano AhAra huM jouM. baLada chaya mukyA. tenI patnI bhojana laIne AvI. cokhAno ghaDo joyo jamyo. saMjJAbhUmi gayo, tyAM paNa jue che. vikAsa thatAM tenA ja ghera vasati mAMgI. ApI, raho. tene pUche che - tArI AjIvikA zuM che ? ane badhI vAta karI. kheDUtanI patnIne AzvAsita karI kheDUtane ujainI laI gayo. tene vamana, virecana karAvI, popyo. yuddhakaLA zIkhavI. pharI mahotsava kALe aTTana, te kheDUtane laIne pUrvavatu Avyo. - pahelA divase kapasimala [kheDUta ane mAcika malla vaccenA yuddhamAM eke hAryA nahIM. bIje divase pharI laDAze, ema kahI rAjA gayo A baMne paNa potAnA nivAse AvyA. ane kAyamallane kahyuM - he putra! tAruM du:kha hoya te kahe. ane tenuM nivAraNa karyuM. mAsmika malane tyAM paNa rAjAe saMmardaka mokalyA. samajAve che - huM tenA bApa thI paNa bIto nathI. to A bicAro kApasimala zuM che? bIje divase samayuddha thayuM. bIje divase prahArathI Ad mAsika vaizAkhe rahyo. ane kApasane sUcanA karI. teNe phaladhigrAhathI mAcikane mastakathI pakaDyo. paNa kuMDikAnAlanI jema ekAMtamAM pADyo. sakAra pAmI kApasimalla ujajainI gayo. te pAMca prakAranA bhogono bhAgI thayo. mAcika mRtyu pAmyo. e pramANe jema patAkA tema ArAdhanApatAkA. anane sthAne AcArya jANe. malla jevA "sAdhu" samajavA. prahArane aparAdha. te guru sAme Aloce che, te niHzalya nirvANapatAkAne mailokyamaye haraNa kare che. A pramANe AlocanA prati yogasaMgraha thAya che. A ziSyanA guNo che. nira5lApa - je bIjAne na kahe - AvAnI pratisevanA karavI. ahIM A udAharaNa gAthA kahI che - niyukti-1280-vivecana : daMtapura nagaramAM daMtayaka rAjA, satyavatI rANI hatA. teNIne manoratha thayA, kaI rIte daMtamaya prAsAdamAM huM ramaNa karuM? rAjAne pUchyuM daMtanimitanI rAjAe ghoSaNA karI, tenuM huM ucita mUlya ApIza. je nahIM Ape teno rAjA zarIra nigraha karaze. te ja nagaramAM dhanamitra vaNik hato. tene be panI hatI, moTI ghanazrI ane nAnI paDAzrI. je tene priyatara hatI. koI divase te be patnImAM jhaghaDo thayo. ghanazrIe teNIne kahyuM - tuM zene garva kare che ? mArAthI tArI pAse zuM adhika che ? zuM tArA mATe satyavatI jevo prAsAda kare che ? padmazrI bolI - jo je karAvuM chuM ke nahIM? teNI dvAra baMdha karI besI gaI. vaNike AvIne teNInI pRcchA karI. dAsIe kahetA, vaNika padAzrI pAse gayo. prAsAda mATe teNI jIda laIne beThI. vaNikano mitra deDhamitra Avyo. tene vaNike badhI vAta karI. guptapaNe prAsAda Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 4/ra6, ni - 1280 banAvavAnI yojanA ghaDI. pulindra prAyogya maNi, alakata ane kaMkaNo laIne aTavImAM gayo. dAMta prApta karyA. tRNanA bhArA mathe bAMdhI gADuM bharIne lAvyo. nagaramAM pravezatA baLade ghAsanA puLA kheMcyA. tethI "kha' karatAM dAMta paDI gayA. nagara rakSake joIne laI lIdho. rAjA pAse laI gayA. bAMdhIne rAkhyo. dhanamitra vaNika te sAMbhaLIne Avyo. rAjAnA page paDIne vinaMtI karI - A huM lAvela chuM. mitra bole che - huM Ane jANato nathI. e pramANe paraspara kahetA, rAjAe sama ApIne pUchyuM. abhayadAna ApyuM. tyAre hakIkata jANI, pUjA karI, baMnene vidAya ApI. A pramANe AcArya vaDe nira5lApa rahevuM. bIjuM - e ke bIjAnA hAthamAM bhAjanake kaMIka ApyuM. mArgamAM paDI gayuM. baMne kahevA lAgyA A mAro doSa che. A 'nira5lApa' yoga. dhe ApattimAM deTadharmava karavuM. e pramANe yogasaMgraha thAya che. te Apatti drabhAdi cAra bhede che, tenuM udAharaNa - * niyukti-1281-vivecana : ujjainI nagarI hatI, tyAM vasu vaNika hato. teNe caMpA nagarI javA mATe udghoSaNA karAvI. jema "dhanya'e karAvelI. dharmaghoSa zaNagAra paNa sAthe cAlyA. aTavI dUra jatAM bhIla Adie sArthane roLI nAMkhyo. badhAM Ama-tema bhAgyA. te aNagAra bIjA lokanI sAthe aTavImAM pravezyo. teo mULa khAtAM ane pANI pItA hatA. te AhAra karavo na hovAthI koI zilAle dharmaghoSa aNagAre bhaktapratyAkhyAna karyuM. dInapaNe sahana karatAM kevaLajJAna utpanna thayuM, teo siddha thayA. A deDhadharmatAthI yoga saMgraha. A dravya Apatti, phoga Apatti kSetranuM na hovuM, kALa Apatti te uNodarI, bhAva Apatti have kahe che - * niyukti-1282-vivecana : mathurA nagarImAM yamuna rAjA hato. yamunAmAM chAvaNI nAMkhI. tyAM deDa aNagAra AtApanA letA hatA. rAjAe nIkaLatA tene joyA. roSathI rAjAe talavAra vaDe temanuM mAthuM kApI nAMkhyuM. bIjA kahe che bIjapurathI mAya. badhAM manuSyoe pattharano Dhagalo karyo. kopanA udayapati tenI Apatti karI. te muni kALa pAmI, siddha thayA. deve mahimA karyo. - zaka pAlaka vimAnathI Avyo. tene paNa rAjA pratye kheda jamyo. vaja vaDe DarAvIne kahyuM ke - jo tuM dIkSA le, to ja tane choDuM. yamuna rAjAe dIkSA lIdhI. sthaviro pAse abhigraha lIdho - bhikSA jatAM mane mAro aparAdha koI yAda karAvaze, to huM jamIza nahIM. jo aDadhuM bhojana karela haze, to bAkInuM tajI daIza. ahIM daMDa aNagArane dravya Apatti kahevAya ane yamuna rAjA mATe te bhAva Apatti kahevAya. ApatimAM deDhadharmatA kahyuM. dhe 'anizritopaghAna' kahe che - nizrArahita te anizrita upadhAna eTale Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tapa. te anizrita kaQo. koNe karyo ? tenuM daSTAMta - * niyukti-1283-vivecana : Arya sthUlabhadrane be ziSyo thayA - Arya mahAgiri ane Arya suhasti. mahAgiri AcArya hatA. suhasti upAdhyAya hatA. mahAgirie suhastine gaNa sopIne, jinakala viccheda hovAthI gacchapratibaddha jinA parikarma kare che. Arya suhasti vicaratA pATalIe gayA. tyAM vasubhUti zreSThI. temanI pAse dharma sAMbhaLI zrAvaka thayo teNe koI divase Arya suhastine kahyuM - bhagava! mane saMsAra maravAno upAya Apyo. mAro parivAra temAM joDAto nathI. Apa ja temane kaMIka kaho. suhasti Aryae jaIne kahyo. tyAM mahAgiri padhAryA. temane joIne suhasti Arya jaldI ubhA thaI gayA. vasubhUti zrAvake temane pUchyuM ke - tamAre paNa bIjA AcArya che ? tyAre Arya suhastie temanA guNanuM saMkirtana karyuM. pachI aNuvato ApIne gayA. vasubhUtine AvA mahAnuM sAdhunI bhakta vizeSa karavAnuM kahyuM. bIje divase Arya mahAgiri bhikSArthe AvyA. teNe apUrvakaraNa joIne dravyAdi ciMtavanA karI. te badhuM jANI gayA. te rIte ja bhramaNa karI nIkaLI gayA. temaNe Arya suhastine kahyuM - he Arya ! tame aneSaNA karI. baMnee videza prayANa karyuM. tyAM jIvita pratimAne vAMdIne Arya mahAgiri oDakAkSa gayA. gajAgrapadakavaMdanA karI. eDakAkSa nAma kema thayuM ? - tyAM pUrve dazANapura nagara hatuM. tyAM koI zrAvikA mithyArdaSTine paraNAvela. vikAle Avazyaka ane paccakakhANa karatI, te mithyArdaSTi teNIno upahAsa karato hato. koI divase te bolyo - huM paNa pratyAkhyAna karuM chuM. - 8 - devatAe vicAryuM ke - A zrAvikAnI ulkAjanA kare che, have Ane upAlaMbha ApuM. tenI bahena tyAM ja rahetI hatI. teNInA rUpe saginA prahaNaka laIne devI AvI. zrAvikA te pratyAkhyAyaka mithyArdaSTine rokyo ke have AhAra na karAya. te na mAnyo. devatAo tene prahAra karI pADI dIdho. tenI baMne AMkhanA DoLA jamIna upara paDI gayA. zrAvikA potAno apayaza thaze ema vicArI kAyotsargamAM rahIM. ardha rAkhe devI AvI. devIe koI turaMtanA marelA eDakanI AMkhane mithyArdaSTine besADI dIdhI. badhI vAta jANIne zrAvaka thayo. loko kutuhalathI te ekAkSane jovA AvatA. bIjA kahe che A eDakAkSa rAjA hato. tethI dazArNapuranuM ekAkSa nAma thayuM. tyAM gajAgrapada parvata hato. tenI utpatti kahe che - dazANapuramAM dazArNabhadra rAja hato. tene 500 rANI hatI. teNInA cauvana ane rUpamAM te Asakta hato. te kALe bhagavat mahAvIra dazArNakUTa samosaya. tyAre rAjA temanA vaMzanArthe javA vicAre che ke - koIe na vAMdhA hoya tevuM vaMdana karavuM. tenA adhyavasAya jANI zaka Avyo. dazArAjA moTI baddhithI nIkaLyo, sarva RddhithI vAMdhA. zakra paNa rAvaNa hAthI upara Avyo. hAthInA ATha dAMta vikuvya. ekaika dAMtamAM ATha-ATha vAva karI. ekaika vAvamAM ATha-ATha kamaLa, ekaika Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ae 4/6, ni : 1283 kamaLamAM ATha pAna, pAMdaDe pAMdaDe batrIzabaddha nATaka vikuvya. tyAre te hAthI dazArNakUTa parvatamAM devanA prabhAvathI pagalAM upasyA. tethI nAma karyuM gajAgrapadaka. A tenI utpatti. tyAM Arya mahAgiri bhakta pratyAkhyAna karI devatva pAmyA. suhasti paNa ujajainImAM jIvita pratimA vaMdanArthe gayA. udhAnamAM rahyA ane sAdhuone vasatinI mArgaNA kasvA kahyuM. temAM eka saMghATaka subhadrA zreSThIpatnInA ghera bhikSArthe gayA. teNIe pUchyuM ke - Apa kyAM rahelA cho ? ame suhastisUrinA sAdhu chIe, vasatinI mAgaNI karIe chIe. subhadrA zrAvikAe cAnazALA dekhADI, tyAM sAdhuo rahyA. anya koI divase pradoSa kALe AcArya nalInIgubha adhyayananuM parAvartana karatA hatA. subhadrA zrAvikAnA putra avaMtI sukumAla sAta mALanA prAsAdamAM sAtame mALe bagIza patnIo sAthe maNa karato hato. teNe jAgIne sAMbhaLyuM. A nATaka nathI te jANI nIce utaryo. sAMbhaLIne bahAra nIkaLyo. jAtismaraNa thayuM. AcAryazrI pAse gayo. huM avaMtisukumAla, nalinIgubha vimAne deva hato. tyAM javA mATe utsuka thaI dIkSA levA IcchuM chuM. zrAmakhya pALavA huM asamartha chuM. iMginI maraNa svIkArIza. mAtAe jA na ApatA svayaM loca karyo. AcArya bhagavaMte tene svayaMgRhita vezadhArI na thAya tema samajI veza Apyo. smazAnamAM avaMtI sukumAle bhakta pratyAkhyAna karyuM. page lohI bharAyuM. tenI gaMdhathI ziyAlaNI potAnA baccA sAthe AvI. eka pagane ziyANI khAya che. ekane baccA khAvA lAgyA. pahelA prahare jAnu sudhI, bIje ura sudhI, bIje prahare udara sudhI khavAtA mRtyu pAmyA. gaMdhodaka puSpa varSA thaI. AcArya pAse AlocanA karI, paraMparAe te patnIe avaMtIsukumAla vize pUche che. AcAryae badhI vAta jaNAvI. sarva RddhithI badhI vahuo sAthe mazAne gaI. eka sivAya badhI dIkSA lIdhI. eke prasUtA hovAthI na lIdhI. tenA be tyAM devakula karAvyuM. te A 'mahAkAla' thayuM. lokoe grahaNa karyuM. A mahAgiri Aryano anizrita upadhAna yogasaMgraha kahyo. have "zikSA' pada kahe che. te be bhede - grahaNa ane Asevana. niryukti-1284 + vivecana : atIta kALamAM kSitipratiSThita nagara hatuM. tyAM jitazatru rAjA hato. te nagaranI vastu ubhA thaI. bIjuM nagara sthAna vAstu pAThaka pAse zodhAve che. teoe eka caNaka phoga atIva puSpa ane phaLa yukta joIne caNaka nagara banAvyuM. keTalAMka kALe tenI vastuo kSINa thaI. pharI paNa vAstunI zodha kare che tyAM eka vRSabha bIjA sAthe laDavA eka page ubho hato. bIjA vRSabho vaDe parAjita karavo zakya na hato. tyAM vRSabhapura vasAvyuM. pharI keTalAMka maLe viccheda pAmyuM. pharI mArgaNA karI. kuzAgapura vasAvyuM. 24 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 te kALe prasenajita rAjA hato. te nagara pharI agni vaDe baLI gayuM. tyAre lokanA bhayane janmAvavAne ghoSaNA kare che - jenA ghera agni utpanna thaze, tene nagarathI kADhI mukAze. temAM soIyAnA pramAdathI rAjAne ja ghera agni utpanna thayo. te satya pratijJa rAjA pote nagarathI nIkaLI gayo. tyAMthI gAu eka dUra jaIne rahyo. tyAre daMDika bhaTa bhojika ane vaNik tyAM jaIne bolyA - kyAM jAo cho ? rAjagRhe. kayAMthI AvyA ? rAjagRhathI. e pramANe rAjagRhanagara thayuM. jyAre rAjAne ghera agni utpanna thayo. kumAroe tyAre jene je priya hatA te ghoDA ke hAthI Adi tyAMthI kADhI lIdhA. zreNike DhakkI lIdhI. rAjAe pUchyuM - koNe zuM lIdhuM? bIjA-bIjA bolyA - hAthI, ghoDo ItyAdi zreNikane pUchyuM - te bolyo, meM bhaMbhA-bherI lIdhI. tyAre rAjA bolyo ke - A bhaMbhA tAre sArarUpa che ? zreNike kahyuM - hA. te rAjAne ati priya hato. tenuM nAma "bhaMbhasAra' rAkhyuM. rAjAne thayuM ke Ane koI mArI na nAkhe, tethI zreNikane kaMI Apato nathI. bAkInA kumAro bhaTanA samUha sAthe nIkaLe che. zreNika temane joIne avRti kare che. tethI te tyAMthI nIkaLI bennAtaTa nagare gayo. 'namaskAra'mAM kahyA mujaba zreNikane tyAM zreSThIe potAnI putrI paraNAvI. abhaya nAme putra thayo. teNe potAnA pitA rAjagRhImAM che tema jANyuM. kuvAmAMthI vIMTI kADhI ApI. potAnI mAtAne RddhipUrvaka rAjyamAM praveza karAvyo. ujjainIthI zreNikanA rAjane raMdhavA (caMDa) adhota Avyo. abhaye potAnI buddhithI tene nasADI dIdho. ItyAdi kathAnaka pUrve AvI gayela che. pachI bhayakumAre karela mAyA-kapaTanI pradhotane khabara paDI gaI. pradhote sabhAmAM abhayane pakaDI lAvavA mATe AhvAna karyuM. koI gaNikAe kahyuM - huM pakaDI lAvIza, mAtra mane sahAya karanArI Apo. teNIne gamatI madhyama vayanI strIo ane sthavira manuSyo ApyA. tenI sAthe vahANamAM ghaNAM bhojana-pAna AyA. sALI pAse kapaTI zrAvikApaNuM te vaizyAe grahaNa karyuM. bIjA gAmo ane nagaromAM jyAM saMyato ane zrAvako hatA, tyAM jatA-jatA teNI ghaNI bahuzruta thaI. - rAjagRhe jaIne bahAranA udhAnamAM rahI caityone vAMdaDatI, caitya paripATI karatI abhayane ghera AvI. naivedhikI karIne, abhayane joIne ubhI thaI. caityonA darzana, vaMdana karyA. abhayane pramANa karIne beThI. bhagavaMtanI janmabhUmi, dIkSA bhUmi, jJAnabhUmi, nirvANa bhUmine vAMde che. abhaye pUchatA kahe che - ujjainImAM amuka vaNika puganI huM patnI che. te mRtyu pAmyo. ame dIkSA levA IcachA rAkhIe chIe, paNa tema na thaI zakavAthI caityonI vaMdanArthe nIkaLela chIe. abhaye tene mahemAna thavA kahyuM. teNI badhI bolI ke amAre upavAsa che. bIje divase abhaya ekalo ghoDo laIne prabhAte nIkaLyo. teNe te gaNikA Adine potAne ghera AvavA nimaMtraNA karI. gaNikAe abhayakumArane potAne tyAM bhojana mATe prArthanA karI. dAru pIvaDAvI suvADI dIdho. pachI azvanA ratha vaDe tene Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 4/26, ni - 1284 uThAvI gayA. mArgamAM bIjA paNa ratho pahelAMthI rAkhelA hatA. e rIte paraMparAe ujjainI pahoMcyA. pradhota pAse abhayane laI gayA. abhaye pradhotane kahyuM - AmAM tArI zuM paMDitAI che ? dharmanA bahAne kapaTa karIne chetaryo. pUrve lAvela tenI patnIne soMpI. teNInI utpatti jaNAve che - zreNikane vidhAdharamitra hato. pachI maitrInI sthiratA mATe zreNike tene 'senA' nAmanI bahena paraNAvI. teNI paNa vidhAdharane ISTA hatI. vidhAdharIe teNIne mArI nAMkhI. 25 tenI putrI hatI. tene paNa mArI na nAMkhe te mATe zreNika pAse lAvyA. te yuvAna thatAM abhaya sAthe tene paraNAvI te vidhAdharI abhayane ISTa hatI. ItyAdi - 4 - te pradhotane cAra ratno hatA - lohajaMgha lekhahAska, agnibhIra ratha, analagiri hAthI ane zivA rANI. koI divase te lohabaMghane bhRgu kaccha mokalyo. loko kahetA ke - te eka divasamAM pacIza yojana cAle che. tene mArI nAMkhavA vicAre che, jethI bIjo koI ghaNAM divase Avaze. eTalo kALa ApaNe sukhI thaIzuM, tema loko vicAre che tene bhAthuM ApyuM. lohabhaMghe na svIkAryu. pachI tene jheravALA lADu ApyA. lohabaMghane thayuM ke thoDAM yojana jaIne nadI kinAre khAIza. teTalAmAM zakuno tene roke che. uThIne cAlavA lAgyo. pharI dUra jaIne khAvA gayo, tyAre paNa zakunoe rokyo. trIjI vakhata paNa tema thayuM. lohabaMdhe vicAryu ke koI kAraNa hovuM joIe. pradhota pAse pahoMcyo. rAjyakArya nivedana karI, badhI vAta karI, abhayakumAra vicakSaNa hovAthI, teNe bolAvIne badhuM jANI lIdhuM. abhaye kahyuM A lADumAM dravyanA saMyogathI thanAra saMmUrNima dRSTiviSa sarpa che. jo lADu khAdhAM hota to dRSTiviSa sarpa vaDe DasAyo hota. pachI te sarpane vanamAM parAMmukha mUkyo. vana baLI gayuM. aMtarmuhUrtamAM sarpa marI gayo. khuza thaIne rAjAe kahyuM ke mArA kedakhAnAmAMthI mukta thavA sivAyanuM vara [dAna] mAMga. - abhaye kahyuM - hAla rAkho, avasare mAMgIza. anya koI divase analagiri hAthI viphelo. te pakaDAto na hato. abhayane pUchyuM - abhaye kahyuM, udAyana gAya to tenA gAnathI hAthI kabjAmAM Ave. udAyanane kema lAvavo? protane vAsavadattA nAme putrI hatI. te ghaNI kaLAmAM zikSita hatI. gaMdharva gAnamAM udAyana pradhAna hato. te jo hAthIne joIne gAna kare, to hAthI baMdhanane jANe nahIM. keTaloka kALa vItyo. yaMtramaya hAthI banAvIne zikSaNa Ape che. tenA dezamAM paNa jAya che. ItyAdi - 4 - pachI udAyanane kahyuM ke - mArI putrI kANI che, tene A gAna zIkhavo, paNa te tamane joIne lajjA na pAme tema karavuM, tenI putrIne paNa kahyuM ke - A upAdhyAya koDhIyo che, mATe tene jotI nahIM. te paDadAnI pAchaLa rahIne zIkhavaze. e rIte kaLA zIkhatA vAsavadatAne thayuM ke kharekhara! A koDhIyo haze ke nahIM? vicAramAM ne vicAramAM barAbara bhaNatI nathI. udAyana gusse thaIne bolyo ke - he kANI ! tuM 26 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tAruM moM darpaNamAM jo. udAyanane thayuM ke jevo huM koDhIyo chuM, tevI A kANI hovI joIe. paDado phADI nAMkhyo. parasparano saMyoga thaI gayo. mAtra kAMcanamAlA dAsI jANatI hatI. koI divase AlAna staMbhathI analagiri hAthI chUTI gayo. rAjAe abhayakumArane pUchyuM - have zuM karavuM ? udAyana pAse gIta gavaDAvo. tyAre udAyane kahyuM - bhadravatI hAthI upara caDIne, tamArI putrI sAthe ame gAIzuM. hAthI gAyana vaDe bolAvIne pakaDI lIdho. A tarapha udAyana ane vAsavadattA paNa bhAgI gayA. ahIM hAthI pakaDI lAvavAnI buddhi mATe abhayakumArane bIjuM vara [dAna] ApyuM. abhaye kahyuM - rAkho, avasare vAta. bIjA kahe che - udhAnikAmAM gayela prota ane A kanyA niSNAta che, tyAM gAna karaze. tene yogaMdharAyaNa maMtrI hato. te unmataka vezathI bole che. pradhote tene joyo. mUtra chAMTIne visarjita karyo. ItyAdi [ahIM dRSTAMta ghaNuM truTaka che, graMyAMtathI jANI levuM. have koI divase ujjainImAM agni utthita thayo. nagarane bALavA lAgyo. abhayakumArane upAya pUchyo. teNe kahyuM - agni sAme bIjo agni karo. tema karatAM agni zAMta thayo. te vakhate pradhote khuza thaIne abhayane trIjuM vara [dAna] ApyuM. abhaye kahyuM, avasare laI laIza. koI divase ujjainImAM aziva-upadrava thayo. abhayakumArane teno upAya pUchyo. abhaye kahyuM - anvaMtarikA sabhAmAM rANI vibhUSita thaIne Ave. tamane rAjAlaMkArathI vibhUSita thaI jIte, te mane kaho. te pramANe karyu. badhAM nIce rahIne jue che. zivA rANI vaDe rAjA jitAyo. pachI abhaye kahyuM ke - rAtrinA kuMbhabali vaDe anikA karavI, je bhUta ubhuM thAya tenA mukhamAM bhAta pheMkavA. te pramANe ja karyu, je trika, catuSka, aTTAlakamAM badhe e pramANe bhAta pheMke che. e pramANe badhAM bhUto dUra karAyA. zAMti thaI gaI. tyAM pradhote abhayane cothuM vara [dAna ApyuM. tyAre abhaya vicAre che ke have huM keTaluM ahIM rahuM? eka prahara teNe rAjAne kahyuM - have mArA cAre varadAna mane Apo. pradhota rAjAe kahyuM - mAMga. tyAre abhaya bolyo - analagiri hAthI upara, zivA rANInA khoLAmAM besIne tamArA mahAvata sahita mAre agnimAM praveza karavo che. to uru pramANa citA taiyAra karAvo. rAjA viSAda pAmyo. pachI abhayakumArano satkAra karIne vidAya ApI. tyAre abhaye kahyuM - huM tamArA vaDe kapaTathI ahIM lavAyo hato. huM tamane divasanA prakAzamAM, bumo paDAvato nagaranI madhyethI haraNa na karuM to agnimAM pravezIza. potAnI patnI laIne gayo. - keTaloka kALa rAjagRhImAM rahIne be gaNikAputrI laIne vaNinA veze ujjainI gayo. rAjamArgamAM rahela AvAsa grahaNa karyo. koI divase pradhote baMne gaNikA kanyAne joI. te baMnee paNa pradhotane viSa vilAsa dRSTithI dhyAna karIne joyuM ane Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 4/26, ni - 1284 pradhotane aMjali joDI. pradhota potAnA bhavane gayo. dUti mokalI. te baMnee kopAyamAna thaI datine kADhI mUkI. dUtie rAjAne vAta karI. bIjA divase bolI - sAtame divase devakulamAM devayajJa che, tyAre ekalI hoIzuM, bAkI to bhAI hoya che. abhayakumAre pradhAna rAjA jevA manuSyanuM pradhAMta nAma rAkhyuM ane tene dAru pAIne unmatta karyo. gaNikA putrI bolI - mAre A bhAIne sAcavavAno che. bhAIno sneha Avo hoya che, tenuM zuM karavuM. te seSita thaIne bhAgI jAya che. pharI tene hAMkala karIne pAcho lAvIe chIe. te bUmo pADe che ke - huM pradhota chuM, A loko mAruM haraNa karI jAya che. pradhote sAtamA divase dUti mokalI gaNikA putrI bolI - rAjA pradhota ekalo Ave tema kahejo. gavAkSamAM maLyA. nokaroe palaMga sAthe bAMdhI dIdho. pachI divasanA nagaranI madhyathI haraNa karyuM. koIe pUchatA abhaye kahyuM - vaidhane ghera laI jAuM chuM. agrasthamAM nAMkhI rAjagRha pahoMcyA. zreNikane kahyuM - zreNika talavAra laIne doDyo. abhaye temane rokyA. pradhono satkAra karI vidAya ApI. paraspara prIti thaI. e pramANe ahIM sudhI abhayane utthAna payapiNikA kahI. te zreNikane celaNA saNI hatI. have tenI utthAna payapinikA kahe che. tyAM rAjagRhImAM prasenajita pAse 'nAga' nAme rayika hato. tenI patnI sulasA hatI. teNIne putra na hato. Indra, skaMda Adine namaskAra te nAgasAcI namato. sulatA zrAvikA hovAthI, tene rucatuM na hatuM. teNI bolI ke tame bIjI strI paraNI lo. nANA bolyo - tArA putranuM ja prayojana che. teNe vaidhanA upadeza traNa lAkha mudrA vaDe telanA kuDava [eka mApa che] pakAvyA. koI dine zakAlayamAM saMlApa thayo - salasA zrAvikA AvI de che. deva sAdhurUpa laIne AvyA. nisIhI kahI. sulatAe ubhI thaIne vaMdanA karI. pUchyuM - ApanA AgamananuM prayojana kaho. temaNe kahyuM lakSapAka tela joIe che. vaidhae kahyuM che. sulatAe ApuM chuM kahyuM, tethI aMdara praveza karyo. teNI kuDava utAratI hatI, tyAM eka kuDava bhAMgI gayo. bIjo lakSapAka tela kuDava laIne AvavA jatAM te paNa mArgamAM bhAMgI gayo. trIjo paNa vahoravatA pahelAM bhAMgyo. saMtuSTa thaI deve teNIne batrIza guTikA ApI. kramacI khAvA kahyuM - kramathI tane batrIza putro thaze. tane kaMIka kAma paDe to mane yAda karUM, huM AvI jaIza. sulatAne thayuM - jyAM sudhI huM bALakonI azucinuM mardana karatI rahIza. ATalA badhAM karatAM eka bagIza lakSaNo putra sAro. babIze guTikA khAI gaI. tenA udaramAM batrIza putro utpanna thayA. udara vadhavA lAgyuM. ati duHkhI thaI kAyotsarga karyo. deve AvIne pUchatA badho vRttAMta kahyo. deve kahyuM - teM A khoTuM karyuM. babIze eka AyuSyavALA thaze. deve tenI azAtA upazAMta karI. keTalAMka kALa pachI teNIne bagIza o thayA. zreNikanI sAthe te moTA thavA lAgyA. avirahita ja teo rahetA hatA. devanA 28 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 dIdhelA rUpe ja vikhyAta thayA. A tarapha vaizAlimAM ceTaka rAjAne devI rANIne sAta putrIo hatI. te A pramANe - prabhAvatI, paDAvatI, mRgAvatI, zivA, jayeSThA, suyeSThA ane celaNA. te ceTaka rAjAne paravIvAha karavA nahIM tevuM paccakakhANa hatuM. potAnI putrIne pote koIne paraNAvatA na hatA. mAtA vagere rAjAne pUchIne koI samAna ane ISTane kanyA ApatA hatA. temAM anukrame - (1) prabhAvatI vItabhaya nagare udAyatane ApI. (2) paDAvatI caMpAmAM dadhivAhanane ApI. (3) mRgAvatI kauzAMbImAM zatAnIkane, (4) zivA ujainImAM pradhotane, (5) peThA kuMDagrAme vardhamAna svAmInA moTAbhAI naMdivardhanane ApI. bAkI be rahI suceSThA ane cellaNA. temanA aMtapuramAM pravAjikA AvI, potAnA siddhAMta temane kahe che sujyeSThAe temane praznottarathI niratara karI, moTuM maraDIne kADhI mUkI. te parivArikA dveSa laIne nIkaLI. roSathI supeThAnuM rUpa citralakamAM banAvIne zreNikanA ghera AvI. zreNike pUchatAM parivrAjikAe sujyeSThA vize jaNAvyuM. zreNika sujyeSThAne meLavavA adhIro thayo. dUta ravAnA karyo. tyAre ceTake kahyuM ke - huM kema vAhikakuLamAM kanyA ApuM ? tethI nA kahI. zremikane ghoratara adhRti thaI. abhayakumAre badhI vAta jANIne kahyuM - vizvasta thaIne raho. huM teNIne lAvI ApIza. potAnA bhavanamAM gayo. upAya vicAryo. vaNika rUpa karyuM. svarabheda ane varNabheda karI, vizAlA nagarI gayo. kanyanA aMtaHpura najIka dukAna lIdhI. citrapaTTamAM zreNikanuM rUpa citaryu. jyAre te aMta:purasvAsinI kanyA kharIdI arthe Ave tyAre tene ghaNuM ghaNuM ApavA lAgyo. dAsIone paNa dAna-mAna yukta kare che. te dAsIo pUche che ke - A citrapaTTamAM koNa che ? abhaya kaheto ke amArA svAmI zreNika che. zuM tenuM rUpa Ave che ? abhaya kaheto ke - tenA rUpane varNavavA koNa samartha che ? dAsIoe kanyAnA aMtaHpuramAM vAta karI. kanyA bolI - te paTTaka laI Avo. dAsIe mAgatAM abhaye te na Apyo. kyAMka mArA svamInI tame avajJA karo to ? ghaNI yAcanA pachI Apyo. guptapaNe pravezyo. suThA vaDe jovAyo. zreNika kaI rIte pati thAya ? abhaye kahyuM ke - jo ema hoya to huM ahIM zreNikane lAvuM. gupta suraMga kanyAnA aMtaHpura sudhI karAvI. - sureThAe celaNAne pUchyuM ke - zreNika sAthe huM bhAgI javAnI chuM. tAre AvavuM che ? baMne kanyA cAlI paNa sujayeSThA ghareNAno Dabbo lAve tyAM sudhImAM zreNikanA mANasoe celaNAne laIne nIkaLI gayA. tyAre sujyeSThA rADo pADavA lAgI. ceTaka rAjA yuddha mATe sajaja thayA. vIrAMgadA cike kahyuM - he rAjan ! tame na jazo. huM teNIne pAchI lAvIza. zreNikanI pAchaLa lAgyo. te suraMgamAM eka ja rayamArga hato. temAM sulatAnA bagIze putro ubhA hatA. vIrAMgade eka ja bANa vaDe te badhAMne mArI nAMkhyA. te jyAM sudhImAM rathanI pAse pahoMce, te pahelAM zreNika bhAgI Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ae 4/6, ni : 1284 gayo. zreNika te kanyAne satyeSThA ja mAnato hato. teNI bolI - huM calaNA chuM. te jANI zreNikane harSa ane viSAda baMne thayA. rathikabo mayano viSAda ane callaNA maLyAno harSa. celaNAne paNa zreNikanA rUpathI harSa ane bahenane chetaryAno viSAda thayo. supeThA paNa - "A kAmabhogane dhikkAra thAo" ema mAnI pravajita thaI. celaNAne paNa putra thayo. tenuM koNika nAma rAkhyuM. koNikanI utpatti have kahe che - eka pratyaMta nagara hatuM. tyAM jitazatru rAjAno putra sumaMgala hato. amAtyaputra senaka ghaNAM moTA peTavALo hato. sumaMgala senakanI majAka karato raheto. kaMIka tADana karato. te sumaMgalane lIdhe du:khI hato. senake tenAthI kaMTALIne bAlatapasvIpaNe dIkSA lIdhI. sumaMgala paNa rAjA thaI gayo. koI divase sumaMgale agAsImAM ubho hato. tyAre A AvA prakArano tapa kare che. rAjAne anukaMpA thaI. pAraNA mATe nimaMtraNA karI. mAsakSamaNa pUrNa thatAM gayo. tyAre zA bimAra hato. dvArapAle kaMI na ApyuM. rAjA sAme thayo, tene bAlatapasvI yAda AvyA. pharI nimaMtraNA karI. pharI paNa mAsakSamaNane pAraNe temaja thayuM. trIjI vakhata paNa evuM banyuM. tyAre dvArapAle tene mAryo - "tuM jeTalI vAra Ave che, eTalIvAra amAro rAjA bimAra paDe che. tene bhagADI mUkyo. A vakhate te ghaNo du:khI thaIne nIkaLyo. pachI niyANuM karyuM ke mAre have A sumaMgalanA vadhane mATe janma levo. mRtyu pAmI, alARddhivALo vyaMtara thayo. te rAjA paNa tApamabhakta hato. tApase pravajyA lIdhI. te paNa vyaMtara thayo. sumaMgala zreNika rUpe jamyo. senaka koNika nAme jamyo. koNika jevo celaNAnA udaramAM utpanna thayo ke teNIne vicAra Avyo ke - rAjAne huM mArI AMkha sAme na jouM. teNIe vicAryuM ke - A garbhano doSa che. garbhanuM zAlana-pAlana karavA chatAM paDato nathI. dohadakALe dohada thayo - huM zreNikanA udaranuM mAMsa khAuM. dohada puro na thatAM, teNI dubaLI paDavA lAgI. ghaNAM sogaMda ApyA pachI celaNA bolI ke - Avo dohada thayo che. abhayakumArane jaNAvyuM, teNe udaravalI upara sasalAnA gAmaDAmAMthI thoDuM mAMsa kApIne chAMTyuM. celaNA jue te rIte udara kApavAno dekhAva karI mAMsa ApyuM, sajA paNa khoTe khoTo ja mUchamAM paDI rahyo. celaNA jyAre zreNikane jotI ke turaMta teNIne adhRti upajatI. jyAre garbha vicArato ke - kaI rIte huM AvuM badhuM mAMsa khAI jauM ? ema karatAM nava mahine bALaka janmyo. rAjA te jANIne khuza thayo. dAsI dvArA callaNAe bALakane azokavATikAmAM tyAga karAvI dIdho. zreNike AvIne upAlaMbha Ayo - kema pahelA premano tyAga karyo. azoTavATikAmAM tene jIvato joyo. azokacaMdra evuM te bALakanuM nAma karyuM. tyAM kukaDAe te bALakane pIMchA vaDe AMgaLIno khUNo viMdhI nAMkhelo. sukumAlikA evI che. AMgaLI vadhatI na hatI, vAMkI thaI gaI. tyAre te bALakanuM kUNika 30 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 [koNika nAma thaI gayuM. jayAre tenI AMgaLImAM paru jharatA tyAre zreNika mukhamAM te AMgaLI laI leto, bALaka roto zAMta thaI to, bAkI rahyA karato hato. te moTo thayo. celaNAne halla ane vikalla be bIjA prabo thayA. zreNikane bIjI saNIothI aneka putro thayA. jyAre udhAnikAmAM chAvaNI nakhAtI tyAre calaNA koNikane mATe goLanA lADu mokalatI, halla ane vikallane khAMDanA lADu mokalatI hatI. te vairathI koNika vicArato ke zreNika rAjA mArI sAthe AvuM kare che. e rIte zreNika upara te dveSa karavA lAgyo. koI divase koNikano ATha rAjakanyA sAthe vivAha thayo. cAvatuM uparanA prAsAde vicaravA lAgyo. A koNikanI utpatti kahI. zreNikane jeTaluM rAjyanuM mUlya hatuM, teTaluM deve Apela hAra ane secanaka gaMdhahastinuM mUlya hatuM. A baMnenI utpatti kahe che - kauzAMbImAM koI brAhmaNa patnI prasutA hatI, te patine kahe che - ghInuM mUlya upajAvo. kayAM zodhuM ? brAhmaNI bolI - rAjAne tyAMnA puSpo vaDe. te puSpa, phala Adi toDavA lAgyo. e pramANe kALa jAya che. pradhota kausAMbI Avyo. zatAnika rAjA tenA bharatI yamunAnA dakSiNa kinAro utthApIne uttarale jAya che. pradhota yamunA utarIne javA mATe samartha na hato, tethI dakSiNa bAju skaMdhAvAra nAMkhIne rahyo. tyAre kahe che ke - je tenA tRNAhArAdi che, tene pakaDI lo. kAna-nAka chedI nAMkho. e pramANe so manuSyone parikSaNa karyA. rAjAe khuza thaIne kahyuM ke - tane zuM ApIe ? te bolyo - brAhmaNIne pUchIne kahIza. teNe agra Asana sahita bhAtanI mAMgaNI karI. e pramANe te dararoja jame ane dararoja dakSiNAmAM eka dInAra laI jAya. kumAra amAtya vicAre che ke - A rAjAno grAsanika che ane dAna-mAna grahaNa kare che. bahu dAnIya thayo che. tene putro paNa thayA che. te ghaNuM jame che. zakya na hoya to dakSiNAnA lobhathI vamI-vamIne paNa jame che. pachI tene koDha thaI gayo. - tyAre kumAramaMtrIe kahyuM ke- have putrone ja mokalaje. pachI tenA putro jamatA hatA. temane paNa te pramANe ja thayuM. saMtatithI kAlAMtare pitA lajA pAmavA lAgyA. pazcimamAM teNe nilaya karyo. tenI patnI, putro koI teno Adara karatA nathI. brAhmaNe vicAryuM - A badhAM mArA dravyathI moTA thayA, have mAro Adara ja karatA nathI. huM evuM kaMIka karuM ke A badhAM koI vyasanane pAme. koI divase teNe putrone bolAvI kahyuM - he putro ! mAre jIvIne zuM karavAnuM che ? ApaNo kula paraMparAgata pazuvadha che, te huM karuM chuM. pachI anazana karIza. teoe tene kALo bokaDo Apyo. brAhmaNe tenI pAse zarIrane cuMbana karAvyA. jyAre jANyuM ke A sArI rIte koDhathI gRhita che. tyAre tene jaldIthI mArI nAMkhyo. putrone khavaDAvyuM. te badhAM koDha rogane pAmyA. te brAhmaNa paNa tyAMthI nAsI gayo. koI aTavImAM parvatanI darImAM vividha vRkSonI chAla, pAMdaDA, phaLa paDe che, Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 4/26, ni - 1284 gilo paDyA. te zarada ane uNathI kalka thayA. tene teNe pIdhuM. tenAthI peTa bhedAyuM ane zuddha sajja thayo. potAne ghera Avyo. loko pUche che - tAro roga kyAM gayo ? te bolyo - deve nasADI dIdho. - x - atu krame te dvArapAlanI sAthe dvAre vase che. * x - bhagavaMta padhAryA, dvApAla tene dvAnuM dhyAna rAkhavAnuM kahIne bhagavanA vaMdane gayo. te brAhmaNa dvAra choDato nathI. vRSAthI pIDAIne, marIne vAvamAM deDako thayo. pUrvabhava yAda Avyo vApIthI nIkaLIne svAmInA vaMdane cAlyo. zreNika nIkaLyo. koI aa kizorathI cIbAIne mRtyu pAmI deva thayo. zaka zreNikanI prazaMsA kare che. te samosaraNamAM zreNikanI pAse kuSThinA rUpe beTho. bhagavaMtane chIMka AvI. te deva bolyo- maro. zreNikane chIMka AvatA bolyo - jIvo. abhayane mATe bolyo - jIvo ke maro. kAlazaukarika mATe bolyo. na maro - na jIvo. zreNike bhagavaMta mATe "maro" zabda sAMbhaLyo, tethI kopita thayo. potAnA mANasone IzAro karyo ke- Ane pakaDI levo. paNa pachI te koDhIyo dekhAyo. nahIM. kadAca 'deva' hovo joIe, mATe jaNAto nathI. zreNika ghera gayo. bIje divase vahelo Avyo. bhagavaMtane pUche che. te koDhIyo koNa hato ? bhagavaMte te brAhmaNano badho vRtAMta kahyo. bhagavad ! Apane chIMka AvatA 'maro" kema bolyo ? ItyAdi - 4 - bhagavaMte kahyuM - te mane kahe che ke saMsAramAM zuM rahyA cho, nirvANa pAmo. tuM jIve che tyAM sudhI sukhI che, pachI narakamAM jaIza mATe "jIvA kahyuM. abhayakumAra ahIM paNa caitya ane sAdhunI pUjAthI punya upArje che, marIne devaloke jaze. jyAre kAlika kasAI jIve che to roja 5oo pADAne mAre che, marIne narake javAno che. zreNike pUchyuM - ApanA jevA nAtha mAre che, to huM kema nake jaIza ? athavA kayA upAyathI nake na jauM ? bhagavaMte kahyuM che- kapilA brAhmaNI bhikSAdAna kare athavA kAlazakaki kasAIpaNuM choDI de to tuM nake nahIM jAya. badhI rIte baMnene samajAvyA, paNa te baMne na mAnyA. kema ke abhavya evo kAlika ane vijAtIyA kapilA jinavacanane mAnatA nathI. zreNike - te kapilAne kahyuM- sAdhune vAMda. teNI kabUla na thaI. zreNike mArI nAMkhavAnI dhamakI ApI, to paNa na mAnI. kAlika paNa na mAnyo. kAlikanA paga pAlakane abhaye upazAmita karyo. paNa kAlika marIne adhaHsaptamI narake prAyogya karma bAMdhyuM. te kAlikane 16 rogAtaMka utpanna thayA. IndriyArthI viparIta thayA. je durgA che, te sugaMdhI mAne che. tenA putrae abhayane vAta karI. tyAre saMDAsanI khALanuM pANI ApyuM. to te bolyo - aho ! ghaNuM mIThuM che. viThA vaDe teno lepa karyo. para ane mAMsano AhAra kare che. e pramANe kaleza pAmIne te kAlasaukarika kasAI sAtamI nampha gayo. tyAre svajano tenA putrane kasAI pade sthApavA kahe che. paNa pAlaka tema Icchato nathI. 'mAre nakamAM javuM nathI." ItyAdi. te koDhIyA deve zreNika upara prasanna thaIne dazasaro hAra Apyo. be goLA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 aphaDAvIne ApyA. te hAra zreNike celaNAne priya thaze ema mAnIne Apyo ane baMne goLA naMdA [abhayanI mAtA ne ApyA. teNIe ropAyamAna thaIne kahyuM - zuM huM bALaka chuM ? ema kahI goLA pheMkI dIdhA. baMne goLA taMbhamAM pachaDAIne bhAMgI gayA. to ekamAMthI kuMDalinI joDa ane bIjAmAMthI devadUSyanI joDa nIkaLI. khuza thaIne naMdAe te baMne grahaNa karyA. A pramANe hAranI utpatti kahI. have secanakanI utpatti kahe che - koI eka dhanamAM hAthInuM jUtha vasatuM hatuM. te jUthamAM eka hAthI, je-je hAthI bAla janme tene mArI nAMkhato. eka garbhiNI hAthaNI hatI. te tyAMthI sarakIne ekalI vicAravA lAgI. anya koI divase tRNano bhAra mAthe laIne tApasanA Azrame gaI. te tApasonA page paDIne ubhI rahI. teoe jAyuM ke - A bicArI zaraNe AvI che. koI divase tyAM caratA-caratA hA janma Apyo. hAthaNI pAchI hAthInA jUthamAM caravA lAgI, avasare AvIne bALa hAthIne dudha pAI jatI hatI. e pramANe te hAthI moTo thavA lAgyo. tyAM tApasaputro puSparasathI hAthIne siMcatA hatA. te paNa suMDhamAM pANI bharIne sIMcato hato, tenI tenuM nAma royanaka rAkhyuM. te moTo thayo. madavALo thayo. tyAre te hAthIe thapatine mArI nAMkhyo. pote jAte jUthano adhipati thaI gayo. koI vakhate tApasoe tene lADu vaDe lobhAvIne rAjagRha laI gayA. nagaramAM pravezIne zALAmAM bAMdhI dIdho. koI vakhate kulapati pUrvAbhyAsathI AvyA. pUchyuM - he rocanaka! kema che ? tenI tarapha vo pheMkyA, secanaka tene mArI nAMkhyA. bIjA kahe che ke- cUthapatipaNe rahIne bIjA koI have janme nahIM. mATe te tApasonI kuTIro bhAMgI nAMkhI. te tApaso vaDe roSita thaIne zreNika rAjAne kahevAyuM, tyAre zreNike tene pakaDI lIdho. A mecanakanI utpatti kahI.. secanakano pUrvabhava - eka dhinuM jAtIya - brAhmaNe yajJa karyo. tenA dAsane yajJapATe sthApita karyo. te bolyo - jo zeSa mane Apazo to ja rahIza, nahIM to nahIM rahuM. te vAta svIkArI. te dAsayajJanI zeSa sAdhune Ape che, tenAthI devanuM Ayu bAMya. devalokathI cyavIne zreNikano putra naMdipeNa thayo. jyAre pe'lo brAhmaNa saMsAra bhramaNa karIne secanaka thayo. jyAre naMdipeNa tenA upara besato tyAre te upahanamanA saMkala ke vimanaska thaI jato. avadhi [vibhaMga jJAna vaDe te jANe che. bhagavaMtane pUchatAM, A badhuM kahyuM. A secanakano pUrvabhava. koI vakhate abhayakumAre bhagavaMtane pUchyuM - chellA rAjarSi koNa ? bhagavaMte kahyuM - udAyana thaI gayA. have koI mugaTabaddha dIkSA leze nahIM. tyAre abhayane rAjya maLatuM hovA chatAM teNe IcchA na karI. pachI zreNika vicAre che ke - koNikane rAjya ApavuM. tethI hallane hAthI Apyo ane vihalane hAra Apyo. abhaye dIkSA letA tenI mAtA naMdAe kSamayugala ane kuMDala yugala hala ane vihallane ApI dIdhA. abhaye mahA vaibhava sahita mAtAnI sAthe pravajayA lIdhI. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 426, ni - 1284 34 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 koI divase koNike kAla Adi dazakumAro sAthe maMtraNA karI - zreNikane bAMdhIne rAjyanA 11-bAga karIe. temaNe paNa svIkAryuM. zreNikane bAMdhyo. pUvarNa ane parANamAM 1oo cAbakhAM zreNikane mAre che. pellaNAne kadApi maLavA javA deto na hato. bhojana baMdha karyuM, pANI Apato nathI. tyAre calaNA koIpama rIte aDadane vALamAM bAMdhIne pote kedakhAnA praveze che. te prakSAlana kare tyAre badhe pANIpANI thatuM. koI divase koNikanI patnI pAvatI saNIno putra udAyI kumAra khoLAmAM beTho hato, koNika jamato hato. te bALaka thALImAM mUtaryo. tyAre koNIke bhAtane eka tarapha karI, bAkInuM jamI lIdhuM. pachI mAtane bolyo - he mAtA ! zuM koI bIjAne potAnA putra mATe Avo prema haze ? mAtA bolI - tArI AMgaLImAM kRmI thaI gayelA, para nIkaLatA hatA tyAre tArA pitA moDhAmAM te AMgaLI laIne rAkhatA, bAkI tuM raDato raheto. tArA pitA te AMgaLI cusI jatAM tyAre tuM zAMta thato. koNike pUchyuM ke to pachI mane kema goLanA lADu ApatA hatA ? celaNA rANI bolyA ke - te huM karatI hatI. kemake tuM sadA pitAno vairI hato. mArA udaramAM Avyo tyArathI. to paNa tArA pitA kadI tArAthI virakata thayA na hatA ane teM tArA e pitAne ja ApatimAM nAMkhyA. tyAre koNikane arati-du:kha thayuM. turaMta loDhAno daMDa laIne "huM beDI toDI nAMkha" ema vicArI doDyo. nehathI rakSapAlakoe zreNikane kahyuM - Aje te pApI lohadaMDa laIne AvI rahyo che. zreNikane paNa thayuM ke Aje na jANe A mane kayA mArathI mAraze, teNe tAlapuTa viSa khAI lIdhuM. te mRtyu pAmyo. koNikane ghaNo ja kheda thayo. zreNikano agnidAha daIne ghera Avyo. rAjayanI dhurA mUkI daIne vicArato beTho che. kumAra amAtye vicAryuM ke- rAjaya nAza pAmase. tAMbAnA patare akSaro lakhI, jIrNa karIne rAjA pAse lAvyA. A pramANe pitAnuM piMDadAna karAya che, tyArathI A piMDa nivedana pravRtta thayuM che. e pramANe samaya jatAM zokamukta thayo. "pharI paNa pitAno svajana paribhoga Adi joIne kheda thaze." ema vicArI, nIkaLIne caMpAmAM rAjadhAnI karI. te hala ane vikalpa secanaka hAthI vaDe svabhavana, udhAna ane puSkariNImAM ramaNa karavA lAgyA. te hAthI paNa aMtaHpurikA strIne ramADato. padamAvatI te joyA karatI. nagaramaLe te halla-vimala hA-kuMDalAdithI zobhatA zreSTha hAthI upara besIne jatA joIne paDAvatI koNikane vinave che. paNa pitAe Apela hovAthI koNika pAvatInI vAtane dhyAnamAM leto nathI. ghaNI vakhata pAvatIe te laI levAnuM kahetA koNikanuM yita vyagrAhita thayuM. hala-vihallane secanaka hAthI ApI devA kahyuM. koI vakhate rAtrinA aMtApura parivAra sahita nIkaLIne halla ane vikalpa vaizAlImAM mAtAmaha ceTaka pAse pahoMcI gayA. koNikane samAcAra maLyA ke baMne 34/3] kumAro nAsI gayA. koNike ceTaka rAjA pAse dUta mokalyo. baMne kumAro ane hAthIne pAcho mokalI do. ceTake kahyuM ke - jevo tuM dohitra che, tevA ja A baMne dohitro che. zaraNe AvelA baMnene kema kADhI mUkuM ? huM ApIza nahIM. dUta pAcho gayo. pharI mokalatA paNa ceTake na soMpyA. pachI ceTakane yuddha mATe kaheNa mokalyuM. ceTake kahyuM - tane ruce tema kara. koNike "kAla' Adi daza kumArone bolAvyA. te ekaikane traNa-traNa hajAra hAthI, traNa-traNa hajAra ghoDA, traNa-traNa hajAra ratha, traNa-traNa karoDa pAyadaLa hatuM. koNika pAse eTaluM ja sainya hatuM. badhuM maLIne 33 thatuM hatuM. te sAMbhaLIne ceTake aDhAra gaNarAjAne ekaThA karyA. e pramANe ceTaka sahita 1-rAjA hatA. temane paNa traNatraNa hajAra hAthI vagere hatA. badhAM maLIne 57-57 hajAra ItyAdi hatA. tyAre yuddhamAM pravRta koNikane 'kAla' daMDanAyaka hato. be bRha karAyA. koNikano garuDa DyUha ane ceTakano sAgara ghUha. laDatA-laDatAM 'kAla' ceTaka pAse gayo. ceTakane eka ja bANa eka divase mAravAno abhigraha hato, paNa te bANa amogha hatuM. tenAthI 'kAla' mAryo gayo. koNikanuM baLa bhAMgyuM. badhAM pota-potAnA AvAsamAM pAchA pharyA. e pramANe daza divasomAM daze paNa 'kAla' Adi kumAro ceTakarAjA vaDe haNAyo. agiyArame divase koNike amabhakta tapa svIkAryo. zaka ane camara baMne Indro AvyA. zakae kahyuM ke - ceTaka rAjA zrAvaka che, tethI huM prahAra karIza nahIM, mAtra tAruM saMrakSaNa karIza. ahIM be saMgrAma thayA. te jema bhagavatIjImAM kahyA che, tema kahevA - mahAzilAkaMTaka ane rathamuzala. te baMne saMgrAma camaranA vidurvelA hatA. tyAre ceTakanuM bANa vaja vaDe khalita thayuM. gaNarAjA nAsI gayA. ceTaka rAjA paNa vaizAlI gayo. koNika nagarano rodha karIne rahyo. e pramANe bAra varSa sudhI suMdhIne rahyo. A vakhate halla ane vihalla roja secanaka hAthI upara besI nIkaLatA ane sainyane rojeroja haNatAM hatA. koNika paNa hAthathI parezAna thaI gayo. te vicAre che ke kayA upAyathI A hAthIne mAravo. kumAramaMtrI kahe che - hAthIne mArI nAMkhavo. tyAre aMgArAnI khAI banAvI. mecanakene avadhi [vibhaMgI jJAna vaDe joI. te khAIne oLaMgato nathI. halla-vihalla kahe che ke- tArA nimite A Apatti AvI che ane have tuM ja AgaLa vadhavA Icchato nathI. tyAre secanaka hAthIe baMnene skaMdha uparanI utArI dIdhA. te tyAM khAImAM paDIne maryo, marIne ranarabhA nArakImAM gayo. te baMne kumAroe bhagavaMtanA ziSya thavA vicAryuM eTale deve tene saMhArIne jyAM tIrthakara bhagavaMta vicaratA hatA tyAM saMharI dIdhA. to paNa nagarInuM patana thatuM na hatuM. koNikane ciMtA thaI. tyAre kUlavAlakathI rUThelA devatAe AkAzavANI karI ke- je kulavAlaka mANadhikA vaizyA sAthe Asakta thAya to azokacaMdra - koNika rAjA vaizAlInagarIne grahaNa karI zake. te sAMbhaLIne caMpAnagarI jaI kulavAlakanI Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 4/26, niM - 1284 pRcchA kare che. mAgadhikAne bolAvI. khoTI zrAvikA banAvI. ItyAdi "namaskAra" adhyayana-1-mAM pANiAmikI buddhimAM stUpanA dRSTAMtamAM kahela che, te jANavI. koNike tenA mAtAmaha ceTaka rAjAne pakaDI lIdhA, pUchyuM ke - tamAruM zuM karuM? ceTaka rAjA sakala lohamayI pratimAne gaLe bAMdhIne puSkariNImAM utaryA. dharaNendra temane svabhavanamAM laI gayo. kALa karIne te devaloke gayA. vaizAlInA lokone badhAMne nIlavAna mahezvare bahAra kADhyA. A mahezvara koNa che ? te kahe che - te ja ceTaka rAjAnI putrI sujyeSThA vairAgyathI pravrujita thaI. upAzrayanI aMdara AtApanA letI hatI. A tarapha peDhAla nAmano parivrAjaka vidhAsiddha hato te vidhA ApavA mATe yogya puruSanI zodhamAM hato. jo brahmacAriNIne putra thAya to samarthaputra thAya. sujyeSThA sAdhvIne AtApanA letI joIne dhUmALAthI vyAmoha karyo. vidhAnA viparyAsathI sujyeSThAnI yonimAM vIryano tyAga karyo. samaya jatAM sujyeSThAno garbha vikasavA lAgyo. atizayajJAnIe kahyuM - A sAdhvIne kAmavikAra thayela nathI. bALakane zrAvakanA kuLamAM ucheryo. te bALaka sAdhvI sAthe samosaraNamAM gayo. tyAM kAlasaMdIpaka vidhAdhara bhagavaMtane 34 vAMdIne pUche che, mane konA taraphathI bhaya che? bhagavaMte kahyuM - A (bALaka) satyakIthI. tyAre tenI pAse jaI, avajJAthI bolyo - tuM zuM mane mAravAno hato, paganI lAta mArI pADI dIdho. satyakI moTo thayo. parivrAjakoe tene saMyatInI pAsethI harI lIdho. vidhA zIkhavI. mahArohiNI vidhAnI sAdhanA kare che. A teno sAtamo bhava hato. pAMca bhavamAM tene mArI nAMkhelo, chaTThAmAM cha mAsa Ayu ja bAkI rahetA vidhA tene varavA IcchatI na hatI. A bhave sAdhavAno AraMbha karyo. anAthamRtaka vaDe ciMtA karIne bALIne Ardracarma vistAryuM. DAbA aMguThAthI tyAM sudhI pheravyuM jyAM sudhI kASTha saLagatAM hatAM. eTalAmAM 'kAlasaMdIpa' AvIne kASTha nAMkhavA lAgyo. sAta rAtri jatAM devI svayaM upasthita thaIne bolI - 'vighna na kara.' huM Ane siddha thavA IcchuM chuM. siddha thaIne bolI - eka aMga khulluM kara, jyAMthI huM praveza karuM. satyakIe kapALamAM IcchA darzAvI. te vidhA kapALa madhye thaIne tenA zarIramAM pravezI. tyAM eka chidra-bila thaI gayuM. devIe tyAM trIjI AMkha banAvI dIdhI. satyakI vidhAdhare pahelAM peDhAlane mAryo. satyakIe kahyuM - kema mArI mAtA ane rAjaputrI evI sAdhvIne bagADI ? mATe mArI nAMkhyo. tethI tenuM ruddha nAma prasiddha thayuM. pachI kAlasaMdIpa tapha dRSTi pheMkI. joIne te bhAgyo, satyakI tenI pAchaLa lAgyo. e rIte upara-nIce bhAge che. - - - chelle tene mArI nAMkhyo. koI kahe che - lavaNa mahApAtAlamAM mAryo. tyArapachI te vidhAcakravartI traNa saMdhyAe badhAM tIrthaMkarone vAMdIne nRtya darzAvIne pachI abhiramaNa karato. tethI Indrae 'mahezvara' evuM nAma karyu. te paNa dhijAtIyo pratye pradveSa pAmIne dhijAtIya kanyAnA so-so vinAza karato hato. bIjAnA aMtaHpuranI strI bhogavato hato. tenA kahyAmAM be ziSyo hatA - naMdIzvara 36 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ane naMdI. e pramANe puSpaka vimAna vaDe abhiramaNa karato hato. A pramANe kALa vItato hato. koI vakhate ujjainImAM pradhotanA aMtaHpuramAM zivA rANIne choDIne bAkInI badhI rANIne bhogavI. pradhota rAjA tenA vinAzano upAya vicAre che. eka umA nAmanI gaNikA ati rUpavatI hatI. teNI satyakInA mArgamAM dhUpagrahaNa karIne rahetI. ema samaya jatAM eka vakhata te nIce utaryo. - 4 - umA gaNikA tene kahe che - huM AvI kanyA chuM, mArI sAme jo. tenI sAthe saMbhoga karatAM-karatAM umAe tene hRtahRdaya karI dIdho. koI vakhate uMmAe tene pUchyuM - tuM devIne [vidhAne] kyAre bahAra kADhe che. satyakIe kahyuM - maithuna sevatI vakhate huM vidhAne dUra karuM chuM. umAgaNikAe A rahasya rAjAne jaNAvI dIdhuM. rAjAe kuzaLa puruSoe aMganI uparano yoga darzAvyo ane kahyuM ke A rIte tAruM rakSaNa karIzuM. pradhote te puruSone khAnagImAM kahI dIdhuM ke - A gaNikA sahita ja tene mArI nAMkhajo. tyAre te puruSo guptarUpe gayA. jyAre satyakI umA sAthe saMbhoga ta hato, tyAre teNInI - sAthe ja mArI nAMkhyo. tyAre naMdIzvara te vidhAnI sAthe AkAzamAM adhiSThita thayo. zilA vikurtIne bolyo - he dAsa ! have tuM maravAno thayo che. tyAre nagarajana sahita rAjA bhIno zATikApa-vastra dhAraNa karIne rahyo. "mAro aparAdha kSamA karo.' naMdI bolyo ke - jo tame Ane je avasthAmAM mArI nAMkhyo te avasthA [yonimAM liMga hoya tevI avasthAmAM jo tame pUjA karo to huM tamane choDuM. A pramANe nagare-nagare Ane AvA ja apAvRtta-ughADA sthApo, to choDIza. pradhote te vAta svIkArI, tenA Ayatana-[maMdiro] banAvyA. A mahezvaranI utpatti. tyAre nagarI zUnya hatI. koNika pravezyo. gadheDAnI puccha vaDe kheDI. AnA aMtakALamAM zreNikanI patnIo kAlikA Adi bhagavaMtane pUche che - amArA putro saMgrAmathI pAchA Avaze ke nahIM ? niyAvalikAmAM kahyA mujaba jANavuM. pachI daze rANIe dIkSA lIdhI. tyAre koNika caMpAnagarI Avyo. bhagavaMta padhAryA. koNikane thayuM ke mAre cakravartI mAphaka ghaNAM hAthI, azva, stha Adi che, to huM jaIne bhagavaMtane pUchu ke - huM cakravartI thaIza ke nahIM. te sarva sainya samudAya sAthe nIkaLyo. vaMdana karIne pUchyuM - keTalAM cakravartI thayA ? bhagavad kahe che - badhAM thaI gayA. pharI pUche che ke - huM marIne kyAM jaIza ? chaThThI narake. koNikane bhagavaMtanA vacanamAM zraddhA na thaI. teNe badhAM ekendriya ratno loDhAnA racyA. pachI sarva sainya sahita tamizraguphA pahoMcyo. amatapa karyo. kRtamAla deve kahyuM - bAra cakravartI thaI gayA. te na mAnyo. teNe hAthInA mastake maNi mUkyo. daMDa vaDe guphAnA dvAra upara Ahata karI. tyAre kRtamAla deve tene mArI nAMkhyo. marIne chaThThI nake gayo. tyAre udAyInane rAjArUpe sthApyo. udAyInane ciMtA thaI ke - A nagaramAM mArA pitA hatA. adhRtithI anya nagara karAve che. vAstunI zodhamAM puruSo mokalyA. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 4/26, niM - 1284 teo eka pADala vRkSa upara avadAti mastakamAM cApa (pakSI)ne jue che. kITikA temanA mukhamAM AvIne paDe che. te pADala kyAMthI AvyuM? be mathurA - dakSiNA ane uttarA. uttara mathurAno vaNiAEAska dakSiNa mathurAmAM diyAtrArthe gayo. tyAM tene eka vaNik sAthe maitrI thaI. tenI bahenanuM nAma arNikA hatuM. te arzikAne pagathI mAthA sudhI jotAM teNImAM moha pAmyo. teNe lagna mATe mitranI pAse mAMgaNI karI. mitre kahyuM ke jo tuM ahIM ja rahevA taiyAra ho to yAvat ekAda paNa bALakarUpa thAya to tane ApuM. mitrae svIkAryu. bahenane paraNAvI. koI divase te vaNikaputranA mAtA-pitAno patra Avyo ke - ame aMdha jevA thaI gayA chIe, jo tuM amane baMnene jIvatA jovA Icchato ho to AvI jA. te vAMcIne raDavA lAgyo. adhikAe te joyuM. paNa pe'lo vaNikaputra kaMI bolato nathI. teNIe patra hAthamAM lIdho. vAMcIne bolI - tame kheda na karo. teNIe mAtA-pitAne kahIne pati sAthe vidAya lIdhI. te baMne dakSiNa mathurAthI nIkaLI gayA. arzikA tyAre garbhiNI hatI. mArgamAM ja arlikAe putrane janma Apyo. vaNikaputra vicAre che ke - mAtApitA nAma pADaze, tethI pote na pADyuM. parijano tene adhikAputra kahevA lAgyA. 39 te aNikAputra bAlabhAvathI mukta thaI bhogone choDIne dIkSA lIdhI. sthavirapaNe vicaratA gaMgA taTe puSpabhadra nAme nagare ziSya parivAra sAthe gayA. tyAM puSaketU rAjA ane puSpavatI rANI hatI. temane yugala putra-putrI hatA. temanA nAma puSpasUla ane puSpacUlA hatA. te baMne paraspara anukta hatA. rAjAe vicAryu - jo Ane chUTA pADIzuM, to marI jaze. tenA karatAM A baMnenA lagna karI dauM. nagarajanone bhegA karIne pUchyuM - ahIM je ratna utpanna thAya tenI vyavasthA koNa kare? rAjA, nagarajana ke aMtaHpura ? ema karIne badhAMne vizvAsamAM lIdhA. mAtAe rokyA to paNa rAjAe baMneno saMyoga karAvyo. baMne paraspara bhogamAM ramaNa karavA lAgyA. te rANI zrAvikA hatI. teNIne saMsArathI nirveda upajatAM dIkSA lIdhI. marIne devarUpe upajI. puSpavatI deve avadhijJAna vaDe potAnI putrIne joI. tene teNI upara atyadhika sneha hato. mArI putrI naskamAM na jAya, ema vicArI svapnamAM nakanuM darzana karAvyuM. teNe DarIne rAjAne vAta karI. e pramANe roja-roja thavA lAgyuM. tyAre pAkhaMDIone bolAvyA. nakanuM svarUra jaNAvavA kahyuM. temaNe je kahyuM te kaMIka judu hatuM, aNikAputra AcAryane pUchyuM - temaNe nakanuM svarUpa kahevAno AraMbha karyo - nityAMdhAkAra ItyAdi - 4 - puSpacUlAe temane pUchyuM ke - zuM tame svapna joyuM ? AcArya bhagavaMte kahyuM - A tIrthaMkarano upadeza che. e pramANe keTaloka kALa gayo, tyAre deva ane devaloka dekhADyA. tyAM paNa te ja pramANe pAkhaMDInI pRcchA karI. koI jANatA na hatA, tethI AcArya bhagavaMtane pUchyuM. temaNe devalokanuM kathana karyu. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 puSpacUlAe pUchyuM - narake kaI rIte na javAya ? AcAryae sAdhu dharma kahyo. puSpacUlAe dIkSA levA rAjAnI anumati mAMgI. rAjAe kahyuM ke - jo ahIM ja mArA ghera bhikSA le. to tane mukta karuM. puSpacUlAe te vAta svIkArI. puSpacUlAe dIkSA lIdhI. tyAM te AcArya jaMghAbaLathI kSINa thayA. tethI bIjA sAdhuone vidAya ApI, tyAM ja vicaravA lAgyA. tyAre puSpacUlA sAdhvI aMtaHpurathI bhikSA lAve che. e pramANe koI divase te sAdhvIne zobhanA adhyavasAyathI kevaLajJAna utpanna thayuM. paNa kevalI pUrva pravRtta vinayane choDatA nathI. koI divase AcAryanA hRdayane Icchita hatuM te lAve che. zleSmakALamAM 36 jenAthI zleSma utpanna na thAya, e pramANe badhAmAM ucita AhAra lAve che. tyAre AcArya pUche che ke - je meM vicAryu hoya te ja AhAra lAve che. puSpacUlAe kahyuM hA - kevaLajJAnathI jANuM chuM, turaMta AcAryae kevalInI AzAtanAnI kSamA mAMgI, bIjA koI kahe che - varSA varasatI hatI tyAre puSpacUlA AhAra lAvyA. AcArya pUche che - varasAdamAM AhAra kema lAvyA ? teNI kahe che - acita mArge cAlIne kema jANyuM? atizayathI. AcAryae kSamA mAMgI. - kevalI sAdhvIe kahyuM - Apa paNa caramazarIrI cho. gaMgAne utaratAM mokSe jazo. pachI tyAM ja gaMgA utaravA pravRtta thayA. AcArya, naukAmAM je-je tarapha ubhatA te bUDatI hatI, madhye besADyA, to badhuM ja bUDavA lAgyuM. te lokoe AcAryane pANImAM pheMkyA. kevalajJAna upajyuM. devoe mahimA karyo. tyAM prayAga tIrtha thayuM. temanI khopaDI matsya-kAcabAthI khavAtA uchaLI-uchaLatI eka sthAne AvI, temAM pADalabIja kyAMkathI pravezyuM. temAM jhADa ugyuM, jhADa vizALa thayuM. tyAM te cApane joyA. tyAM rAjAe nagaranI sthApanA karavI tema vicAryu. naimittikoe paNa kahyuM - jyAM sudhI zivano vAsa che, tyAM sudhI javuM, pachI pAchA vaLavuM. e pramANe - x - nagaranI racanA karI, nagara madhye udAyIne caityagRha karAvyuM. A pATaliputra nagaranI utpatti kahI. te udAyI tyAM rahIne rAjya bhogave che. te rAjA te lokone daMDathI vAraMvAra daMDe che. loko vicAre che ke - ame A trAsathI kema mukta thaIe ? eTalAmAM eka rAjAnA koIka aparAdhamAM tenuM rAjya harI lIdhuM. te rAjA nAsI gayo. teno putra bhamatAM ujjainI Avyo. koI rAjAnI sAthe joDAyo. te udAyI vaDe ghaNo ja parAbhava pAmelo hato. tenI madadathI pATaliputra gayo. rAjAnA badhAM chidro zodhe che, paNa chidra maLatA nathI. sAdhune AvatA jue che. tethI eka AcArya pAse dIkSA lIdhI. udAyI rAjA AThama-caudazanA pauSadha kare che. tyAM AcArya dharmakathA nimitte Ave che. koI divasevikAle AcAryae te ziSyane kahyuM - upakaraNa laI le, rAjakuLe jaIzuM. tyAre te jaldI uThyo. upakaraNa lIdhA. pUrve chupAvelI charIne paNa lIdhI. gopavI dIdhI. rAjakule gayA. dIrgha kALa dharmakathana karyuM. AcArya sUI gayA. rAjA paNa sUI gayo. pe'lA kapaTI ziSyae uThIne rAjAnA mAthAmAM charI povI dIdhI. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 4/26, ni - 1284 39 40 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tyAMthI turaMta nIkaLI gayo. sAdhu hovAthI dvArapALe paNa na rokyo. lohI relAvAthI AcArya bhAyA. uThIne joyuM ke rAjAne mArI nAMkhela che, tethI pravacananI uahaNA na thAya, tema vicArI pote paNa potAnuM mastaka chedI nAMkhyuM. A tarapha nApitazALAmAM nApitadAsa upAdhyAyane kahe che - mArA Adha AMtaraDAthI nagarane vIMTI lIdhuM. AvuM svapna prabhAte joyuM. upAdhyAya svapnazAstrane jANe che, ghera laI jaI mAthuM dhoIne tene putrI paramAvI. te dIpavA lAgyo. zibikAmAM nagaramAM jAya che. te paNa aMtaHpuranI zayyA pAlikA vaDe jovAyo. bIjA dvArethI tene sakAryo. ane adhivAsita karyo. te ghoDo cAlatA-cAlatA nApitadAkanI pAchaLa cAlavA lAgyo. tene tejathI jhaLahaLato joIne rAjyAbhiSekathI abhiSikta karyo. sajA thayo. paNa dAsa hovAthI daMDika, samaTa Adi teno vinaya karatAM nathI. te nApitadAsa vicAre che ke jo koI vinaya na kare, to huM kono rAjA ? sabhAmaMDapathI uThIne nIkaLyo, pAcho pravezyo. te badhAM ubhA na thayA. te bolyo - A adhamone pakaDI lo. teo paraspara joIne hasavA lAgyA. teNe roSathI A sthAna maMDapamAM leyakarmathI nirmita pratihAyugalane joyuM. teNe jaldI doDatAM jaIne talavAra vaDe mAryuM. keTalAMka nAza pAmyA. pachI badhAM vinayathI upasthita thayA. rAjAnI mAphI mAMgI. temane kumAra amAtyo na hatA, tene zodhe che. A tarapha kapila nAme brAhmaNa nagara bahAra raheto hato tyAM vikAle sAdhuo AvyA, te agnihotranA ghera rahyA. te brAhmaNa vicAre che. te brAhmaNane thayuM ke - cAlo Amane pUchuM ke A kaMI jANe che ke nahIM ? pUchyuM AcAryae uttara ApatA, te ja rAtre zrAvaka thayo. pharI koI vakhata bIjA sAdhu temanA ghera vaSaribamAM rahyA. teno putra janmatAM ja aMbA ane revatI vaDe grahaNa karAyo. te sAdhune kayatA bhAjanonI nIce sthApita karyo. vyaMtarIo naSTa thatAM, tenI prajA sthira thaI. tenuM 'kalAka' evuM nAma rAkhyuM. te baMne paNa mRtyu pAmyA. kalAka paNa cauda vidhAsthAnomAM kuzaLa thatAM pATalIpuge Avyo. aneka chAtro sAthe parizvarIne cAle che. A tarapha tenA praveza-nirgama mArgamAM koI eka maTuka hato. tenI putrI jalodara vyAdhithI pakaDAI. atIva rUpavatI, chatAM koI paraNatuM na hatuM. moTI thaI. tene Rtu AvI. mAtAne kahyuM. mAtAe ka kapaTa upAya karIne kalAka sAthe paraNAvI dIdhI, lokApavAdanA bhayathI kalAke teNIne svIkArI. teNe pachI auSadhAdi teNIne sAjI karI. rAjAe sAMbhaLyuM ke kalAka paMDita che. tene bolAvIne vinaMtI karI, te mAnyo nahIM. rAjA tenA chidro zodhavA lAgyo. rAjAe koI dhobIne pUchayuM ke - kAkanA vastro dhove che ke nahIM ? te bolyo - hA, dhou chuM. rAjA bolyo ke - have jyAre dhovA Ape tyAre te vo tuM mane ApI deje. anyadA Indra mahotsavamAM tene patnIe kahyuM - mArA te vastro raMgAvo. kalAkanI IcchA na hatI. teNIe vAraMvAra jhaghaDo karatA kalAke hA pADI. vastrone raMgArAne tyAM laI gayo. te bolyo - huM vinAmUlya raMgI ApIza avasara AvatA vo mAMgyA. raMgAro Aja-kAla ema karatA samaya bagADe che. avasara cAlyo gayo, to paNa vastro na ApyA. bIje varSe na AyA, bIje varSe paNa na ApyA. tethI tene roSa caDyo. dhobInI patnInuM peTa cIrI lohIthI raMgIne dhobIe vo ApyA. dhobI patnIe rAjAne phariyAda karI. kalAka samajI gayo ke A rAjAnI mAyA che, tyAre meM kumAra amAtya pada na IcaDyuM tethI Ama karyuM che. jo meM dIkSA lIdhI hota to A divasa na Avata. rAjakuLe gayo. rAjA ubho thayo. kalAke kabUla karyuM ke rAjA je daMDa Ape te mAnya. dhobInI zreNi AvI, rAjA sAme Aropa jU karatA tene joIne nAsI gayA, te kumAra amAtyapaNe tyAM rahyo. e pramANe AkhuM rAjya rahyuM. kalAkane putro paNa thayA. koI divase kalAkanA mano vivAha thayo. teNe vicAryuM ke- aMtaHpura sahita rAjAne bhojana karAvavuM. AbharaNamAM rAjAno niryoga joIe. je naMda vaDe kumAra amAtyane khaseDAyela te tenA chidro zodhe che. kalAkanI dAsIne dAna-mAnathI saMgRhIta karIne kahyuM - tArA svAmI je kaMI kare, te tAre mane kahevuM. ema karatA chiddha maLI gayuM - rAjAne kahyuM ke kalAka tamAruM ahita ciMtavato putrane rAjyamAM sthApavA Icche che. rAjAe rAjapuruSone mokalIne kuTuMba sahita tene kUvAmAM nAMkhI dIdho. gharanA badhAM kahevA lAgyA ke A sajA badhAMne mArI nAMkhaze. je ApaNA ekano kuloddhAra ane vairanuM niryAtana kare, teNe ja bhojana karavuM. teo bolyA ke - "ame bhakta pratyAkhyAna karIzuM." pratyAkhyAna karI devaloke gayA. mAtra kalAka jamato hato. pratyaMta rAjAne khabara paDI ke kalAka mRtyu pAmyo che. teNe AvIne pATaliputrano rodha karyo. naMde vicAryuM ke- je kalAka atyAre hota to AvuM na banata. dvArapAlane pUchayuM - kUvAmAM koI jIve che ? koIka jIve che ema jANI khATalo nAMkhIne kUvAmAMthI bahAra kADhyo. vaidhae sAjo karyo. kalAkane prAkAre ubho karyo. te atyaMta rAjAnA loko DarI gayA. daMDako, sAzaMka thaI gayA. pachI temane eka lekha mokalyo ke je tamArA badhAMne svIkArya hoya tevo Ave. pachI saMdhi athavA tame jema kahezo tema karIzuM. sAmenA rAjAe dUta mokalyo. kalAka nIkaLyo. nadI madhe badhAM maLyA. kapAke temane kahyuM ke - zeraDInA sAMThAnI upara ane nIce chedI nAMkhatA madhye zuM rahe? ItyAdi. sAmo dUta vilakho paDIne cAlI gayo. kAka paNa pAcho Avyo naMdarAjAe paNa kAkane punaH te sthAne sthApyo. * x - navamAM naMdanA kALe kalAkanA vaMzamAM zakaTAla maMtrI thayo. tene sthUlabhadra ane zreyaka be putro hatA. cA, cakSadarA, bhUtA, bhUtadatA, senA, veNA reNAM sAta putrIo hatI. - A tarapha vararaci brAhmaNa naMda rAjAnI roja 108 zloka vaDe stuti karato hato. te rAja khuza thaI zakaTAla sAme joto. te mithyAtva che ema mAnIne prazaMsA na karato vararacie zakaTAlanI patnIne khuza karI. teNInA AgrahathI koI divase 'mithyAtva' hovA chatAM zakaTAle varurucinA zlokonI prazaMsA karI. rAjAe 108 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 4/26, ni - 1284 42. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 dinAra ApI, pachI rojeroja ApavA lAgyo. zakaTAla vicAre che - A rIte rAjakoza khAlI thaI jAya. teNe naMdarAjAne kahyuM ke kema Ane roja ATaluM dAna Apo cho ? rAjA bolyo - tame prazaMsA karI mATe. zakaTAle kahyuM - A laukika kAvyo che, mArI putrIo paNa bole che. zakaTAlanI putrImAM cakSA eka vakhata sAMbhaLIne grahaNa karI letI hatI. yAdanA be vakhata sAMbhaLatA yAvat sAtamI putrI sAta vakhata sAMbhaLI yAda rAkhI letI hatI. koI divase aMtaHpuramAM A putrIo AvI, paDadA pAchaLa besADI, varuci stuti karI. pachI yakSA eka vakhatamAM te yAda rAkhIne bolI gaI. bIjI be vakhatamAM yAvat sAte pugI bolI gaI. rAjAne vizvAsa beTho. varacine dAna na ApyuM. pachI varaci te dinAra rAtrinA gaMgAmAM yaMtramAM sthApIne AvyA. tyAre divase te stuti kare, pachI paNa mAre eTale dinAra uchaLIne Ave, lokone te kaheto ke mane gaMgA nadI A dinAra Ape che. kAlAMtare rAjAe sAMbhaLyuM. teNe zakaTAlane kahyuM - tene nize gaMgA dAna Ape che zakaTAle kahyuM - ke jo huM jAuM tyAre Ape to mAnuM, kAle jaIzuM ema nakkI karyuM. vizvAsita puruSane vikAle mokalyo. vararucine dinAra mUkato joyo. te poTalI lAvIne zakaTAlane ApI dIdhI. savAre naMdarAjA gayo. vararuci stuti kare che. yaMtra zodhe che, paNa yaMtra tyAM na jotAM vilakho paDI gayo. tyAre zakaTAle rAjAne poTalI ApI. vararuci apabhrAjanA thatAM bhAgI gayo. vararuci zakaTAlanA chidro zodhavA lAgyo. koI divase zrIyakano vivAha nakkI thayo. rAjAne bheMTaNA mATe hathiyAra sajAve che. vararacie dAsI dvArA te vAta jANI lIdhI. vararacie turaMta bALakone lADavA ApI Ama bolAvavuM zarU karyuM - "naMda rAja jANato nathI. je zakaTAla karavAno che, naMdarAjAne mArIne pachI zrIyakane sajArUpe sthApaze. rAjAe A vAta sAMbhaLI. tapAsa karAvI, rAjA zakaTAla upara kopAyamAna thayo. zakaTAle page paDIne kahyuM, to paNa na mAnyo. tyAre zakaTAla ghera gayo. teNe zrIyakane kahyuM ke badhAM marazo, tenA karatAM huM rAjAnA page paDuM tyAre tAre mane mArI nAMkhavo. huM tAlapuTa jhera khAI laIza. zrIyake te vAta svIkArI. rAjA pAse gayela zakaTAla maMtrIne mArI nAMkhyA. rAjA ubho thaI gayo. arere ! zrIyaka A akArya kema karyuM? zrIyake kahyuM - jo tamAro pApI te mAro paNa pApI che. rAjAe zrIyakano satkAra karyo. rAjAe kahyuM ke - tuM maMtrI padano svIkAra kara. tyAre zrIke kahyuM - mAro moTo bhAI sthUlabhadra che. te bAra varSathI gaNikAnA ghera rahelo che. pahelA tene kaho. sthUlabhadrane bolAvyo. te kahe che - vicArIne javAba ApuM. azokavATikAmAM jaIne vicAra, tyAM jaIne sthUlabhadra vicAre che. rAjyamAM vyAkSiptane bhogo kyAMthI ? pharI paNa nake javAnuM thaze. A bhogo AvA che. pachI paMcamI loca karIne kaMbalaratna chedIne joharaNa karI rAjAnI pAse AvIne dharmalAbha Apyo. rAjA bolyo - sAruM ciMtavyuM. sthUlabhadra nIkaLI gayA. rAjA kahe - huM jouM chuM ke A kapaTathI pAcho gaNikAnA ghera jAya che ke nahIM ? agAsImAM jaIne jue che. jema mRtaklevara pAsethI loko nIkaLatA moDhe DhAMkI de, te rIte te bhagavanuM nIkaLI gayA. tyAre rAja bolyo ke - A kharekhara kAmabhogathI nirviNa thayelo che. sthUlabhadra saMbhUti vijaya pAse dIkSA lIdhI. zrIyakane maMtrI pade sthApyo. zrIyaka paNa bhAInA nehathI kozAnA ghera Azraya le che. teNI sthUlabhadramAM anuSkata hatI, bIjA manuSyane IcchatI nathI. te kozAne nAnI bahena upakozA hatI. teNI sAthe vararaci rahyo. te zrIyaka tenA chidro zodhe che. bhAInI patnInI pAse kahe che ke - A varacinA nimitte amArA pitA maraNa pAmyA. bhAIno paNa viyoga thayo tAre paNa viyoga thayo. Ane dAra pAI de. kozAro tenI bahene kahyuM - Ane paNa pAI de. - x - kozAe zrIyakane vAta karI. rAjAe zrIyakane kahyuM - tArA pitA mArA hitecchu hatA. ItyAdi *x - x * pachI vararucine tapela sIsuM pIvaDAvyuM, te mRtyu pAmyo. sthUlabhadra svAmI paNa saMbhUta vijayanI pAse ghora tighora tapa kare che. vicaratA evA te pATalipura padhAryA. tyAM traNa aNagAroe abhigraha lIdho. joke siMhaguphAmAM, tene joIne siMha upazAMta thAya. bIjAe sarpanI vasatimAM, te paNa TiviSa upazAMta thAya. trIjo kUvAnA phalake rahevAno. jyAre sthUlabhadra abhigraha karyo ke kozAnA ghera comAsuM rahevuM. kozA temane joIne saMtuSTa thaI. teNIne thayuM ke - A parISahathI hArIne Avela che. bolI - zuM karuM ? udhAnagRhamAM sthAna Apa. ApyuM. rAtrinA kozA sarva alaMkArathI vibhUSita thaIne AvI. sthUlabhadrane calita karavAmAM pravRtta thaI. te meravatuM niprakaMpa hatA, calita karavA zakya na hatA. tyAre dharma sAMbhaLe che. kozA zrAvikA banI. niyama kare che - rAjAne kAraNe koI bIjA sAthe vasavuM paDe to rahevuM, bAkI brahmacAriNIuta lauM chuM. siMhaguphAvAsI muni cAra mAsanA upavAsa karIne AvyA. AcArya bolyA - he karakAraka! tamAruM svAgata che. e pramANe sarpanA bila pAsenA ane kUvAnA kalakethI Avelane paNa kahyuM. sthUlabhadrasvAmI te ja gaNikAnA ghera bhikSA le che. te paNa comAsuM pUrNa karIne AvyA. AcArya saMbhramathI uThIne bolyA - he ati ati dukakAraka ! tamAruM svAgata che. traNe munine thayuM ke - AcArya maMtrIputra pratye sagavALA che. bIjA comAsamAM siMhaguphAvAsI muni gaNikAne ghera javAno abhigraha kare che. AyAryae temane rokyA. to paNa gayA. vasati mAMgI. teNI svAbhAvika ja suMdara hatI. dharma sAMbhaLe che. teNInA zarIramAM muni Asakata thayA. bhoganI yAcanA karI. teNIe na svIkArI. bolI ke - jo badalAmAM tame mane kaMI Apo to huM tamArI prArthanA svIkAruM. zuM ApuM ? lAkha suvarNamudrA. te zodhavA lAgyA. nepAlamAM zrAvaka rAjA che, je tyAM jAya tene lAkhamudrAnI kaMbala Ape che. te muni tyAM gayA. rAjo Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 426, ni - 1284 kaMbala ApI. muni pAchA Ave che. eka coranuM sthAna hatuM. pakSI bolavA lAgyuM - lAkha mudrA Ave che. te cora senApati jANato hato. paNa sAdhune AvatA joyA. pharI pakSI bole che - lAkha mudrA gaI. senApatie jaIne avalokana karyuM. sAdhu bolyA - kaMbala che, gaNikAne mATe laI jauM chuM. choDI dIdhA. muni gayA. gaNikAne kaMbala ApI. teNIe viSTAgRhamAM pheMkI dIdhI. muni tene roke che are ! teno vinAza na kara. teNI bolI - tame Ano vicAra karo cho, AtmAno karatA nathI, tame paNa AvA ja cho. tyAre muni upazAMta thayA. potAnA dukRtyanuM "micchAmidukkaDa' karIne gayA. AlocanA laIne vicAravA lAgyA. tyAre AcAryae kahyuM ke- A ati ati dukakAraka sthUlabhadra eTale kahyA ke - teNI pUrva paricita hatI. vaLI azrAvikA hatI. sthUlabhadramAM Asakta hatI. teNIne zrAvikA banAvI ItyAdi. e pramANe koI vakhate sajAe te gaNikA racikane ApI. teNI vAraMvAra sthUlabhadra svAmInA guNagAna kare che. thikane sevatI nathI. tethI thika potAnI kaLA batAvavA mATe azokavATikamAM laI gayo. bhUmi upara rahIne AmapiMDI pADI. pAchaLa anyonya bANa mArIne aciMdrAkAra banAvI hAtha vaDe chedIne grahaNa karI. to paNa gaNikA khuza na thaI. teNI bolI - zikSitane zuM duSkara che ? have mArI kalA juo. sarasavano Dhagalo karyo, soyanA agrabhAge nRtya karyuM. rathika to khuza-khuza thaI gayo. zikSitane AmapiMDI toDavI ke sarasava upara nRtyu karavuM dukara nathI. paNa je muni pramadArUpI vanamAM rahyA, chatAM calita na thayA, te dukara che. pachI te zika zrAvaka thayo. te kALe bAra varSIya dukALa paDyo. saMyata Adine samudra kAMThe rAkhIne pachI pATalipuNe bhegA thayA. temAM koIkane uddezo, koIkane khaMDa e pramANe saMghAta karIne agiyAra go ekaThAM karyA. dRSTivAda koI jANatuM na hatuM. jaIne saMghakAryanuM nivedana karyuM. huM hAla mahAprANa dhyAnamAM chuM mATe vAcanA ApavA samartha nathI (tema bhadrabAhu svAmIe kahyuM.) saMghe kahyuM - sthaviroe bIjA saMghATakane mokalyA ane pUchAvyuM ke - saMghanI AjJA ullaMghe temane zo daMDa karavo ? (bhadrabAhu svAmI bolyA- saMgha bahAra karavA. mane na karazo. medhAvI munine mokalo - huM sAta vAranA roja ApIza. jo mahAprANadhyAnamAM pravezela hoya to kArya utpanna thatAM tamuhUrtamAM cauda pUrvonI anapekSA karI le. utkrama-apakama kare. tyAre sthalabhadra Adi 5oo medhAvI muni gayA. temaNe vAyanA levAnI zarU karI. eka-be ane traNa mAsamAM badhAM muni nIkaLI gayA. kemake pratikRcchA vinA bhaNavA koI samartha na hatA. mAtra sthUlabhadrasvAmI rahyA. thoDuM mahApANa dhyAna bAkI rahetA sthUlabhadrane pUchayuM - thAkyA nathIne ? thoDo kALa pratikSA karo, pachI divase sarva vAcanA ApIza. sthUlabhadrae pUchayuM - keTaluM bhaNyA ane keTaluM bAkI ? AcAryae kahyuM ke - 88 sUtro, meru jeTaluM bAkI ane saravasa jeTaluM bhaNyA. paNa 44 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 viSAda na karo. badhuM bhaNAI jaze. mahApANa dhyAna samApta thatAM nava pUrve bhaNyA, dazamAM pUrvanI be vastu jUna bhaNAyuM. A aMtaramAM vicaratA pATaliga gayA. sthUlabhadranI te sAte bahenoe dIkSA lIdhI hatI. te badhI AcArya ane bhAI munine vAMdavA nIkaLyA. AcAryane vAMdIne pUchyuM - moTA bhAI muni kyAM che? A devakulikAmAM bhaNe che. sthUlabhadra svAmIe bahenone joIne vicAryuM ke huM temane mArI Rddhi batAvuM. temaNe siMharUpa vikavyuM. te badhI sAdhvI siMharUpa joIne nAsI AvyA. AcAryane kahyuM ke - bhAI munine siMha khAI gayo. AcAryae kahyuM - te siMha nahIM sthUlabhadra ja hatA, have jaIne vAMdo. zrIyake paNa dIkSI lIdhelI. bhojana vagara kALa karyo. mahAvideha tIrthakarane pUchayuM, devatA vaDe laI javAyA. he Arya! huM bhAvanA ane vimukti be adhyayano lAvI, tema yakSA sAdhvIe kahyuM pachI vAMdIne gayA. bIjA divase uddezakALe uddezo na karyo. sthUlabhadrae potAnI bhUlanI mAphI mAMgI. AcAryae kahyuM ke - tuM bhUla nahIM kare, to bIjA karaze. pachI mahA kaleze vAMcanA ApavAnuM svIkAryuM, daza pUrvanI uparanA cAra pUrvo tuM bhaNa, paNa bIjAne na Apato. pachI te cAra pUrvano viccheda thayo. dazamA pUrvanI chellI be vastu paNa viccheda pAmI. e pramANe zikSA prati yoga saMgraha sthUlabhadra svAmIvat jANyo. have nipratikamaNatA - * niryukti-1285 + vivecana : pratiSThAna nagare nAgavasa zreSThI, nAgazrI patnI, baMne zrAvaka hatA. teno prema nAgadatta kAmabhogathI kheda pAmIne dIkSita thayo. teNe jina kalikanA pujA ane sakAra joyA. te bolyo - huM paNa jinakakSa svIkArIza. AcAryae nA pADI. svaye ja jinakalA svIkAryuM. nIkaLyo. koI vyaMtaragRhamAM pratimA dhyAne rahyo. samyagRrdaSTi devI te muni vinAza na pAme, ema vicArI strIrUpe upahAra grahaNa karIne gayA. baMtaranI carcA karIne kahyuM - he muni! A grahaNa karo. miTabhAtane bhakSyarUpe vividha prakAranA svarUpe grahaNa karyA. khAIne rAtre pratimA dhyAne rahyA. jinakalikapaNuM na choDyuM. atisAra thayo. devatAe AcAryane kahyuM. te amukano ziSya che. sAdhuone tyAM mokalyA. te munine pAchA lAvyA. devIe kahyuM - tene bIjorAno garbha Apo. Apyo. zIkhavADyuM ke Ama na karavuM joIe. nipratikarma para thayuM. have "ajJAta' kahe che. artha zo che ? pUrve parISaha samartha vaDe je upadhAna-tapa karAya che, te loko na jANe tema karavA joIe. tenuM dRSTAMta - * niyukti-1286-vivecana : kauzAMbImAM ajitasena rAjA hato. dhAriNI tenI rANI hatI. tyAM paNa dharmavasu AcArya hatA. temane be ziSyo hatA - dharmaghoSa ane ghamayaza. vinayamati Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 426, ni - 1286 46 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 nAme mahadrikA hatI. tenI ziSyA vigatabhayA hatI. teNIe bhakata pratyAkhyAna karyuM. saMghe moTA Rddhi satkAra sAthe nirdhAmaNA karI. te dharmavastunA ziSyo baMne paNa parikarma karatA hatA. A tarapha - * niryukti-1287-vivecana : ujainImAM pradhotanA putro evA be bhAIo hatA pAlaka ane gopAlaka, teoe dIkSA lIdhI. pAlakane be putro hatA - avaMtIvardhana ane rASTravardhana. pAlake avaMtI vardhanane rAjA ane rASTravardhanane yuvarAja pade sthApIne dIkSA lIdhI. rASTravardhananI patnI dhAriNI, teno paNa avaMtIsena. koI divase rAjAe dhAriNIne savagathI vizvasta rahelI joI. teNImAM Asakta thayo. datI mokalI. dhAriNI tema IcchatI na hatI. pharI pharI mokalI. dhAriNIe tiraskAra buddhithI kahyuM - patinA bhAI hovA chatAM lajjA nathI AvatI. tyAre avaMtIvardhane tenA bhAI rASTravardhanane mArI nAMkhyo. te vikAle potAnA AbharaNo laIne kaizAMbI sArtha jato hato, temAM koI vRddha vaNika pAse Azraya lIdho. kauzAMbI gaI. tyAM dIkSA lIdhI. teNIne turaMtano utpanna garbha hato. teNI bolI nahIM. pachI maharikAne badho vRtAMta kahyo. teNIne saMyatI maLe asAmArikapaNe rAkhI. rAtrinA bALakane janma Apyo. sAdhunI ug thaNA na thAya, te mATe nAmamudrA ane AbharaNo mUkIne rAjAnA AMgaNAmAM rAkhIne pracchannapaNe ubhI rahI. ajitasene tyAre AkAzatalamAM rahela maNInI divyapamAM joI. bALaka laI lIdho - abIkA pramahiSIne soMpyo. saMyatIe pUchatA dhAriNIe mRta bALaka jamyo ema kahI dIdhuM. teNIne aMta:purikA sAthe maitrI thaI. bALakanuM maNipabha nAma rAkhyuM. rAjAnA mRtyu pachI maNiprabha rAjA thayo. avaMtivardhana paNa bhAIne mAravAthI ane saNI prApta na thavAthI, bhAInA snehane kAraNe avaMtIsenane rAjya daIne pravajita thayo. te maNipabha pAse daMDa mAMge che, te Apato nathI. tethI sarva sainya sAthe kauzAMbI upara caDAI karI. pUrvokta baMne aNagAra parikarma samApta thatAM eka bolyo ke - vinayavatI jevI Rddhi mane paNa thAo. nagaramAM bhakta pratyAkhyAna karyuM. bIjA je dharmayaza sAdhu hatA, te vibhUSAne IcchatA na hatA. teNe parvatanI kaMdarAmAM bhakta pratyAkhyAna karyuM. e vakhate avaMtIsena kauzAMbIne ruMdhelI, te vakhate koI dharmaghoSa ANagAra pAse jatA na hatA. te ciMtita artha prApta na thatAM kALadharma pAmyA. dvAracI nikAzana na thatAM, prAkAranI uparathI tenA zarIrane bahAra pheMkI dIdhuM. dhAriNI sALI vicAre che ke - janakSaya na thAo. tethI rahasya udghATana karavA aMta:puramAM AvyA. maNiprabhane kahyuM ke bhAI sAthe kema yuddha kare che ? pachI badho vRtAMta jaNAvI, tenI mAtAne pUchavA kahyuM. tyAre maNipabhe satya jANyuM. rASTravardhananA AbharaNa ane nAmamudrAdi darzAvyA. tene vizvAsa beTho eTale kahyuM - jo huM hamaNAM khasI jaIza to mAro apayaza thaze. sAdhvI bolyA - huM tene bodha karIza. avaMtisenane nivedana karyuM. teNe sAdhvIjIne maLavAnI IcchA vyakta karI. tene kahyuM ke sAdhvIjI tArI mAtA che. sAdhvI paNa bolyA- A tAro bhAI che. baMne bahAra maLyA. paraspara AliMgana karIne raDavA lAgyA. keTaloka kALa kauzAMbImAM rahIne baMne ujenI gayA. mAtA sAdhvIne paNa mahattarikA sahita laI gayA. vasakAtIra parvate sAdhuone parvatathI caDatA ane utaratA joIne, sAdhavI paNa vAMdavAne gayA. bIje divase rAjA paNa gayo. sAdhvI bolyA - A sAdhu bhadpratyAkhyAna karela che. baMne sajA tyAM rokAyA. divase divase mahimA kare che. sAdho kALa karyo. e pramANe te IcchatA na hovA chatAM paNa addhisakAra thayo. bIjA sAdhune IcchA chatAM sakAra na thayo. tethI dharmayaza aNagAranI jema tapa karavo. 'ajJAtaka' yoga saMgraha kahyo. have 'alobha' lobhavivekapaNAthI yoga saMgraha thAya che. tenAthI alobhatA karavI joIe. kaI rIte ? * niyukti-1288 thI 120-vivecana : sAketa nagara hatuM. puMDarIka rAjA ane kaMDarIka yuvarAja hato. yuvarAjanI patnI yazobhadrA hatI. teNIne pharatI joIne puMDarIka teNImAM Asakta thayo. paNa teNI paMDarIkane IcchatI na hatI. pUrvakathAvata yuvarAjane mArI nAMkhyo. yazobhadrA paNa sAInI sAthe nIkaLI gaI. teNI paNa turatanA utpanna thayelA garbhavALI hatI. zrAvatI pahoMcI. tyAM ajitasena AcArya ane kIrtimati mahattarikA hatA. temanI pAse dhAriNI mAphaka dIkSA lIdhI. teNIne thayela bALakanuM kSullakakumAra nAma rAkhyuM. te yuvAna thayo. tene thayuM ke huM pravajyA pALavA mATe samartha nathI. mAtAne pUchayuM - huM jAuM ? mAtA sAdhvIe samajAvavA chatAM te rahevA taiyAra na hato. tyAre mAtA sAdavIe kahyuM - mArA nimite bAra varSa rahe. rahyo. bAra varSa pUrA thatAM pharI pUchyuM - huM pravajyA choDIne jauM ? maharikAne pUchIne jA. tenA nimite paNa bAra varSa rahyo. e rIte AcAryanA vacane bAra varSa, upAdhyAyanA vacane bAra varSa. ema 48-varSa rAkhyo chatAM dIkSAmAM rahevA Icchato na hovAthI vidAya ApI. pachI mAtAe kahyuM ke - jyAM-tyAM bhaTakato nahIM. paMDarIka rAjA tArA kAkA che. A tArA pitAnI vIMTI che, kaMbalaratna che. meM gherathI nIkaLatA sAthe lIdhelA. Ane laIne tuM jA. kSalaka, nagare gayo. rAjA yAnazALAmAM beTho hato. kAle maLIza ema vicArI atyaMtara parSadAmAM prekSaNa jovA beTho. te naTI AkhI rAtri nRtya karIne prabhAtakALe nidrAdhIna thavA lAgI. tyAre nartakI vicAre che ke - parSadA khuza che, ghaNuM maLela che, have jo tuM pramAda karIza to apabhrAjanA thaze. tyAre teNI A gIta gAya che - "sAruM gAyuM, sAruM nRtya karyuM, sAruM vagADyuM. he zyAma suMdarI ! dIrdha satri Ama karyA pachI svapnAMte pramAda na kara [thoDA mATe na cUkI tyAre mulaka kumAre, kaMbalaratna pheMkyu, yazobhadra yuvarAje lAkha mUlyanA kuMDala pheMkyA, zrIkAMtA sAryavAhIe lAkha mUlyano hAra pheMkyo, jayasaMdhi amAtyae Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 4/26, ni - 1288 thI 1290 - lAkha mUlyanA kaTaka pheMkyA, mahAvate lAkha mUlyanuM aMkuza pheMkyuM. A pramANe pAMce lAkha mUlyanA hatA. prabhAte badhAMne rAjAe bolAvIne pUchyuM. he kSullaka ! teM kema InAma ApyuM ? teNe potAnA pitAe rAjAe mArI nAMkhyA ItyAdi badho vRttAMta kahyo yAvat saMyama pALavA samartha na hovAthI ApanI pAse Avyo. rAjyanI abhilASA hatI. rAjA bolyo ApI daIza. kSullake kahyuM ke basa, svapnAMta varte che. have pUrvakRt saMyama paNa nAza pAmaze, mATe nathI joItuM. yuvarAja bolyo - tamane mArIne rAja levuM hatuM. sthavira rAjA bolyo, ApI dauM. paNa have mAre joItuM nathI. sArthavAhapatnI bolI bAra varSothI pati paradeza gayo che, have mArgamAM che. bIjAnI sAthe vimarza karelo, paNa have kyAMya nathI javuM. amAtya kahe bIjA rAjA sAthe maMtraNA karelI. mahAvata bolyo - pratyaMta rAjAe hAthI lAvavA kaheluM. paNa have kaMI karavuM nathI. pachI kSullakakumAra mArgamAM sthira thaI, pharI pravrujita thayA. badhAMe lobhano tyAga karyo. A pramANe 'alobhatA' rAkhavI. *ka have 'titikSA' dvAra kahe che - titikSA eTale parISaha, upasargo sahevA te. temAM dRSTAMtArthe be gAyA kahe che - * niyukti-1291,1292-vivecana : - Indrapura nagare Indrapura rAjA hato. tene ISTa ane zreSTha rANInA bAvIza putro hatA. bIjA kahe che eka rANInA hatA. te badhAM rAjAne prANa samAna hatA. maMtrIne eka putrI hatI. tene paraNAvavAnI hatI. teNI koI divase RtusnAtA thaIne rahelI. tyAre rAjAe joI. A konI che ? teo bolyA - tamArI rANI che. - tyAre teNI sAthe eka rAtri rahyo. teNI RtusnAtA hovAthI teNIne garbha rahyo. maMtrIe pahelAM ja kaheluM ke - tane garbha rahe tyAre mane kaheje. teNIe badhuM ja lakhI mokalyuM. nava mAsa purA thatAM bALaka thayo. tenA dAsaceTo te divase janmyA, te A pramANe - agni, parvataka, bahulika, sAgara. badhAM sAthe janmyA, kalAcArya pAse laI gayA. teNe 72 kaLA zIkhavI. batrIzakumAre paNa kaLA zIkhI lIdhI. paNa upAdhyAya sAthe mArapITa karavAthI teo koI yogya rIte kalA grahaNa na karI zakyA. A tarapha mathurAmAM jitazatru rAjA hato. temane nivRtti nAme kanyA hatI. tene alaMkRt karI rAjA pAse lAvyA. rAjAe kahyuM ke - tane game te tAro pati thAo. teNIe jANyuM ke - je zUra, vIra, vikrAMtane pharI rAjya Apaze. tyAre teNI sainya ane vAhana laIne Indrapura nagare gaI. tyAM rAjAne ghaNAM putro che, tema pUrve sAMbhaLela hatuM. dUta mokalyo. te rAjAe paNa A vAta jANI ke badhAM rAjAne bolAvyA che. teNI gaI, nagarane patAkAdi mukta karyu, raMgamaMca karyo. tyAM cakra rAkhyuM. eka cakramAM ATha cakro goThavyA. tyAM AgaLa putaLI rAkhI. tene viMdhavAnI hatI. rAjA bakhtara Adi bAMdhI, putro sahita nIkaLyo. tyAre te kanyA sarvAlaMkAra vibhUSita thaI eka bAju ubhI rahI. rAjAno moTo putra zrImAlI kumAra, A kanyA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ane rAjya bhogavIza ema mAnI bolyo ke te putaLIne viMdhaze. tyAre te dhanuSu paNa grahaNa na karI zakyo. e rIte koI putra saphaLa na thayA. te maMtrI tenA dohitrane te divase sAthe lAvela ja hatA. rAjAne apahata manaHsaMkalpa ane hatheLI upara sthApelA mukha vALo, nirAsa thayelo joIne maMtrIe pUchyuM - he devAnupriya ! tame kema nirAza thaIne beThA cho ? rAjA bolyo ke - A putroe mane halako pADyo. tyAre maMtrIe kahyuM - hajI tamAro eka putra che. A surendradattakumAra. tenI paNa parIkSA karI lo. tyAre rAjAe pUchyuM - A mAro putra kaI rIte che ? tyAre maMtrIe rahasya kahyuM. rAjA khuza thaI bolyo he putra! tuM A ATha cakro bhedIne rAjyasukha ane nivRtti kanyAne prApta kara, tAruM kalyANa thAo. - tyAre te kumAre dhanuSya lIdhuM. lakSyAbhimukha bANa caDAvyuM. tyAre dAsaputro ane badhAM kumAro avAjo karavA lAgyA. bIjA be puruSo paNa tenA upAdhyAyane bhaya darzAve che ItyAdi - - 4 - 4 - tevI sthitimAM paNa kSubdha thayA vinA teNe putaLInI AMkha viMdhI nAMkhI. tyAM utkRSTa siMhanAda pUrvaka dhanyavAda ApyA. ahIM je upadravone surendradattakumAre sahana karyA te A dravya titikSA. have upasaMhAra kahe che - kumAra jevA sAdhu jANavA. cAra dAsaputro jevA cAra kaSAyo che, bAvIzakumAro samAna bAvIza parISaho che. be puruSa jevA rAga ane dveSa che. putaLInuM viMdhavuM te ArAdhanA, nivRtti kanyArUpa siddhi jANavI. titikSA dvAra kahyuM. have 'Arjava' kahe che. Arjava eTale Rjutva. tenuM dRSTAMta - * niyukti-1293-vivecana : caMpAnagarImAM kauzikArya upAdhyAya hatA. temane be ziSyo hatA. aMgarSi ane rudra. aMgaka bhadraka hovAthI tenuM aMgarSi nAma karyu. rudra hato te graMthi chedaka hato. te baMnene te upAdhyAye lAkaDA levA mokalyA. aMgarSi aTavIthI bhAra grahaNa karIne cAlyo. rudraka divase rakhaDyo, vikAle tene yAda AvyuM. aTavI tarapha doDyo. teNe lAkaDAno bhAro laIne Avato joyo. tene thayuM, mane upAdhyAya kADhI mUkaze. A tapha jyotiryazA nAme vatsapAlikAne putra paMthakane mATe bhojana laIne lAkaDAnA bhArA sAthe AvatI joI. teNIne rudrake khADAmAM pADI mArI nAMkhI. teNe lAkaDAno bhAro chInavIne bIjA mArgethI pahelAM AvIne upAdhyAyanA hAthamAM bhAro ApIne kahyuM - tamArA suMdara ziSyae jyotirthazAne mArI nAMkhI. rakhaDato Ave che. te Avyo tyAre upAdhyAye tene kADhI mUkyo. vanakhaMDamAM jaI garSi zubha adhyavasAyathI ciMtavato hato. tyAM jAtismaraNajJAna thayuM. saMyama svIkAryo. kevaLajJAna mahimA devoe karyo devoe kahyuM ke - A rudrake abhyAkhyAna dIdhela che. lokoe rudrakanI hIlanA karI. te vicAre che - brAhmaNIe paNa pravrajyA lIdhI. cAre kevaLajJAna pAmI siddha thayA. 'Ava' yoga saMgraha kahyo. have "zuci' kahe che - zuci eTale satya. satya ane saMyama te ja zauya. satya prati yoga saMgraha thAya, tenuM dRSTAMta - Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 4/26, ni - 1293 49 * niyukti-1293-vivecana : zauryapura nagaramAM suvara yakSa hato. tyAM dhanaMjaya nAme zreSThI hato. tenI patnI subhadrA hatI. te baMnee suravane namIne putranI IcchAthI yAcanA karI, susvarane kahyuM ke - jo putra thaze to so pADA sahita yajJa karIza. temane saMtati thaI. teo bodha pAmaze. ema jANI bhagavaMta padhAryA. zreSThI nIkaLyo. bodha pAmyo. huM aNuvrato grahaNa karuM, paNa jo yakSa anujJA Ape to. te yakSa paNa upazAMta thayo. bIjA kahe che - vratomAM mArgaNA karI. dayAthI na ApyA. zreSThIe potAnA zarIranA so khaMDo karyA. keTalAMka khaMDo karI zreSThIe vicAryu - aho ! huM dhanya chuM mAre A vedanAmAM prANIne na joDavA paDyA. satvanI parIkSA karI suravarayakSa svayaM bodha pAmyo. athavA loTanA pADA caDAvyA. A deza zuci zrAvakatva kahyuM. sarva zuci A pramANe - bhagavaMtane be ziSyo hatA - dharmaghoSa ane dharmayaza eka zreSTha azokavRkSanI nIce guNana karatAM te baMne pUrvANamAM rahyA, aparANamAM paNa chAyA parAvartana na pAmI. eke kahyuM - tArI siddhi che, bIjo bolyo - tArI labdhi che. baMne kAyikI bhUmi - mUtra karavA gayA. tyAre jANyuM ke ekenI paNa A labdhi na hatI. svAmIne pUchatA, tenI utpatti kahI - * niryukti-1295,1296-vivecana : zauryapurImAM samudravijaya jyAre rAjA hatA, tyAre yajJayazA tApasa hato. tenI patnI saumitrI hatI. teno putra yajJadatta, somayazA putravadhU, te baMneno putra nArada hato. teo uMchavRttithI eka divasa jamatA ane eka divase upavAsa karatA hatA. te baMne te putra nAradane azokavRkSanI nIce pUrvANamAM rAkhIne gayA. A tarapha vaitADhyamAM vaizramaNakAyika deva zRMbhaka te mArgethI jato hato. teNe bALakane joyo. avadhijJAna prayojyuM. te temanI devanikAyathI cyavela hato. tethI tenI anukaMpAthI te chAyAne sthaMbhita karato hato. kemake garamImAM duHkha paDe. rAtre guptavidhA zIkhavI. koI kahe che - A azoka pRcchA ane nAradanI utpatti kahI. te bAlyabhAvathI mukta thayo. te devoe pUrvabhavanI prItithI vidhArz2abhaka devoe prajJapti Adi vidhA zIkhavelI. te maNipAdukA vaDe tathA kAMcana kuMDikA vaDe AkAzamAM cAlato hato. koI divase dvArAvatImAM Avyo. zauya zuM che ? ema vAsudeve pUchatAM te uttara devAne samartha na thayo. utzeSa karyo. bIjI kathAmAM pUrva videhamAM sImaMdhara svAmIne yugabAhu vAsudeve pUchyuM - zauya zuM che ? tIrthaMkare uttara Apyo - satya e zauya che. te eka padathI satyane paryAyathI avatArita karyu. pharI pazcima videhamAM sugaMdhara tIrthaMkarane mahAbAhu nAmanA vAsudeve te ja pUchyuM. tyAMthI paNa sAkSAt jANyuM. pachI dvArikA Avyo. vAsudeve kahyuM - kema tyAre tame pUchelane ? tyAre teNe tene kahyuM ke zauca satyane kahe che. pharI pUchyuM - satya zuM che ? pharI apabhrAjanA thaI. vAsudeve kahyuM - jyAre tame A pUchyuM tyAre - 34/4 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 A paNa pUchyuM ja haze ne ? nirbhartyanA karI. teNe kahyuM - satya, he rAjA ! pUchela nahIM. vicAvA lAgyo. jAti smaraNa jJAna thayuM. pachI ati zaucavAna thaI pratyekabuddha thayo. Cho e pramANe [RSibhASitanuM] paheluM adhyayana kahyuM. A pramANe zaucathI yoga saMgraha thayA. 11-muM zauca dvAra gayuM. have "samyakdaSTi'. samyak darzana vizuddhithI paNa yoga saMgraha thAya. tenuM dRSTAMta - * niyukti-1297 : sAketanagare mahAbala rAjA hato. sabhAmAM dUtane pUchyuM ke - mAre tyAM evuM zuM nathI, je bIjA rAjAne tyAM hoya ? citrasabhA nathI. karAvI temAM be citrakAra hatA. te baMnene aDadhuM-aDadhuM kAma soMpela, paDado rAkhIne baMne pota-potAnI bAju citra karatA hatA. eke citra nirmANa karyA. eke bhUmi zuddhi karI. rAjA temanAthI khuza thayo, pUjA karIne pUchyuM - bhUmi zuddhi karI paNa citra karela nathI ? paDado laI lIdho, bIjuM citra nirmalatara dekhAvA lAgyuM. rAjA gusse thayo. citrakAre vinaMtI karI - prabhAnuM atre saMkramaNa thavA do. pachI DhAMkI dIdhI. rAjAe khuza thaIne kahyuM - ema ja rahevA do. A rIte samyakatva vizuddha karavuM joIe. have 'samAdhi' - temAM udAharaNa gAthA - * niyukti-1298-vivecana sudarzanapuramAM zizunAga zreSThI hato. suyazA tenI patnI hatI. baMne zrAvaka hatA. temano putra suvrata, sukhethI garbhamAM rahyo, sukhethI moTo thayo. e pramANe cAvat yauvanamAM bodha pAmI, pUchIne dIkSA lIdhI. bhaNyo, ekAkI vihAra pratimAne svIkArI. zake prazaMsA karI. devo vaDe parIkSA karAI. eke kahyuM - A dhanya che kemake kumAra brahmacArI che, bIjAe kahyuM - ANe kulasaMtatino cheda karyo. mATe adhanya ce. te muni baMnemAM samabhAve rahyA. e pramANe mAtA-pitAne svaviSayamAM Asakta darzAvyA. pachI baMnene mArI nAMkhyA, karuNa rudana karyA. to paNa te muni samabhAvamAM rahyA. pachI sarva Rtuo vikurtI, divya strIo savibhrama praloke che. dIrdha niHzvAsa mUke che, to paNa saMyamamAM samAhitatara rahyA. kevaLajJAna thayuM cAvat siddha thayA. samAdhi dvAra kahyuM. have "AcAra" AcArogatatAthI yoga saMgraha thAya che. tenuM dRSTAMta gAthA dvArA kahe che - * niryukti-1299-vivecana : pATalIputramAM hutAzana brAhmaNa, tene jvalanazikhA nAme patnI hatI. baMne zrAvako hatA. temane be putro hatA - jvalana ane dahana. cAre e dIkSA lIdhI. jvalana RjutAvALo hato. dahana mAyAvALo hato. AvavAnuM kahe to cAlavA lAge, cAlo kahe to Ave. te dahana te sthAnanI AlocanA karyA vinA, pratikramyA vinA mRtyu pAmyo. baMne saudharmakalpe utpanna thayA. zakanI atyaMtara 5ryAdAmAM hatA ane pAMca palyopamanuM AyuSya hatuM. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 426, ni - 1299 bhagavaMta AmalakakSAnA AmazAlavanamAM caitye padhAryA. baMne devoe AvIne nRtyavidhi darzAvI. ekanI vikuNA Rju hatI, bIjAnI vidurvaNA viparIta hatI. te joIne gautamasvAmIe bhagavaMtane pUchyuM - Ama kema ? tyAre bhagavaMte te baMneno pUrvabhava kahyo. A mAyAdoSanuM pariNAma che. A rIte AcAra upagatapaNAthI yogo saMgRhIta thAya che. have vinayopagavathI yoga saMgRhIta thAya che, tenuM deTAMta - * niryukti-1300-vivecana : ujainImAM barSi brAhmaNa hato. tenI patnI mAlukA hatI. baMne zrAvaka hatA. niMbaka temano putra hato. mAlukA mRtyu pAmI, aMbarSie putranI sAthe dIkSA lIdhI. niMbaka durvinita hato. kAyikI bhUmimAM kAMya pAtharato, svAdhyAya mATe jatAM sAdhune kSati karato, asvAdhyAya karI deto badhI sAmAcArI vitatha kato, kAlagrahaNamAM vinA karato. tyAre sAdhuoe AcAryane kahyuM - ke kAM to A raheze athavA ame. niMbakane kADhI mUkayo. pitAmuni paNa tenI pAchaLa gayA. bIjA AcArya pAse rahyA. tyAMthI paNa kADhI mUkyo. e rIte ujainImAM 500 Azrayo karyA. badhethI niMbakamunine kADhI mUkyA. te vRddhamuni saMjJAbhUmimAM raDatA hatA. niMbaka pUche che - kema raDo cho ? tArA jevA abhAgIyA AcAravALAthI jo mArI A sthiti che, ke mane paNa koI rAkhatuM nathI. pravajyA choDavI paNa ucita nathI. niMbakane paNa ghaNo kheda thayo. niMbake kahyuM - he vRddhamuni ! kyAMya paNa sthiti zodho. vRddha munie kahyuM - huM mArgaNA karuM chuM, paNa tuM vinita thaI jA. mULa sAdhunI pAse baMne gayA. te sAdhuo kSobhita thayA. niMbakamunie kahyuM ke - have avinaya nahIM karuM. to paNa teoe na svIkAryA. AcAryae kahyuM - tame baMne prAdhurNakarUpe raho. Aja-kAla jajo. baMne muni tyAM rahyA. tyAre niMbakamuni traNa-traNa uccAra prarAvaNanI bAra bhUmine pratilekhIne badhI sAmAcArI kare che. avitatha jANyA. sAdhuo saMtuSTa thayA. te niMbaka amRtalaka thayo. taratamayogathI 500 pratizrayone potAnA karI ArAdhyA. koI javA detA na hatA. e rIte te pachI vinayoga thayo. vinayoga dvAra gayuM. have 16muM - "pRtimati' yogasaMgraha. dhRtimAM je mati kare che. tene yogasaMgraha thAya che. tenI gAthA - * niyukti-1301-vivecana : pAMDu mathurA nagarI hatI. tyAM pAMca pAMDavo hatA. teoe dIkSA letA putrone rAjyamAM sthAyA. pAMce pAMDavamuni bhagavaMta ariSTanemi pAse javA nIkaLyA. hastikalAmAM vicaratA sAMbhaLyuM ke - bhagavaMta nirvANa pAmyA. grahaNa karela bhojanapAnano tyAga karIne zatruMjaya parvate bhakta pratyAkhyAna karyA. kevaLajJAna utpanna thayuM. siddha thayA. temanA vaMzamAM bIjo pAMDusena rAjA thayo. temane be putro hatA - mati ane sumati. teo ujjayaMtamAM caityavaMdanArthe saurASTramAM samudramArge AvyA, tyAre utpAta thayo. loko skaMda ane rudrane name che. A baMnee potAnA AtmAne gADha rIte para Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 saMyamamAM yojyo. vahANa bhAMgya. saMyatatva ane snAtakapaNAthI kALa pAmI siddha thayA. egra zarIrathI uchaLatA hatA. lavaNa samudrAdhipati susthitadeve teno mahimA karyo. deva udhotamAM tyAM prabhAsa nAme tIrya thayuM. tethI pRtimAM mati karIne yoga saMgraha thAya che. have 'saMvega'. samyaka vega te saMvega. te saMvega vaDe yoga saMgraha thAya che, temAM be udAharaNa gAthA - * niyukti-132,1303 : caMpAmAM migapabha sajA, dhAriNI rANI hatA. tyAM ghanamitra sArthavAha, tenI dhanazrI patnI hatA. teNIne prArthanAthI paga jamyo. loko kahevA lAgyA - je A dhanasamRddha sArthavAhanA kuLamAM janmyo, tethI tenuM 'sujAta' nAma rAkhavuM. bAra divasa vItyA bAda "sujAta' nAma karyuM. te devakumAra jevo hato. tenI jema zikSaNa pAmyo. te baMne zrAvaka-zrAvikA te ja nagaramAM dharmaghoSa amAtya ane tenI priyaMgunAme patnI hatA, teNe "sujAta' vize sAMbhaLyuM. koI divase 'sujAta' ahIMthI nIkaLe to mane kaheje cAvatu joIza e pramANe dAsIne kahyuM. sujAta kyAreka mitravRMdathI parivarIne te ja mArge jato hato. dAsIe priyaMgune kahyuM. teNI nIkaLI. sapatnI vaDe jovAyo. teNI bolI - te dhanya che, jenA bhAgyamAM A Avela che. koI divase teo pAra kahe che - aho ! zuM tenI lIlA che ! priyaMgu e sujAtano veza karyo. AbharaNAdithI bhUSita thaI kriDA kare che. e ja pramANe vilAsa, evI ja hatazobhAvibhASA, e ja rIte mitronI sAthe vAto Adi. amAtya Avyo. aMtApura bagaDI gayuM che mAnI dhIme pagale cAle che dvAranA chidramAMthI jue che. krIDA karatA jue che. tene thayuM ke- nakkI mAruM aMtaHpura vinAza pAmyuM che. Ane gopavI rAkho, kyAMka rahasya bheda thaI jaze to A vairAcArI thaI jaze mAravAne mATe sujAtane zodhe che. bIve paNa che. tenA pitA haMmezAM rAjAnI pAse ja rahe che. tethI kaMka upAya karavo joIze. upAya zodhIne khoTA lebavALA puraSo karyA. je mitraprabha rAjAnA virodhI hatA. tene teNe leba mokalyo. sujAtanuM kahevuM che ke - mitraprabharAjAne mArI nAMkhe. te lekha rAjAnI AgaLa vAMcyo. rAjA kopAyamAna thayo. teNe leba karanArano vadha kasvAnI AjJA ApI. pachI tene gopavI dIdhA. mitraprabha vicAre che ke je lokone paNa thaze to nagaramAM kSobha utpanna thaze. mane te rAjA apayaza Apaze. tethI upAya karIne huM mAruM te mitraprabhane ArAra nAme pratyaMtanagara hatuM. tyAM caMdradhvaja nAme mANasa hato. tene A lekha Ape che - huM sunnatane mokaluM chuM. tame mArI nAMkhajo. mokalyo. sujAtane bolAvIne kahyuM - ArakSara jA, tyAMnA rAjyanA kAryanuM dhyAna rAkhaje. te tyAM gayo. vizvAsamAM laIne mAsvo, ema vicArI rojeroja sAthe ramavA lAgyA. tenA rUpa, zIla, samudAyAra joIne Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/26, ni - 1302,1303 vicAre che . AvAne zuM mAravo ? kaMIka bhUla che. besADIne badhI vAta karI. lekha batAvyo. sujAtane kahyuM. AmAM satya zuM che ? huM tane mArIza nahIM, mAtra chupAIne rahe. teNe caMdrayazA bahena paraNAvI. teNI cAmaDInA rogathI dUSita hatI. tenI sAthe rahe che. paribhoga doSathI sujAtamAM paNa te roga thoDo saMkamyo. teNe caMdrayazAne paNa zrAvikA banAvI. teNI vicAre che ke- mArA kAraNe A vinAza pAmyo, saMvega pAmIne bhakta pratyAkhyAna karyuM. nirdhAmaNA karI, teNI deva thaI. avadhijJAnathI joyuM, joIne AvI. vaMdana karIne bolI - zuM karuM? te sujAta paNa saMvega pAmIne vicAre che - jyAre mAtA-pitA jae te rIte huM dIkSA lauM. te deve nagaranI upara zilA vi. nagarano rAjA dhUpAdi hAthamAM laIne Avyo, page paDyo. vinavaNI karI. deve tene trAsa pamADyo. kahyuM ke sujAta zrAvakane amAnyae khoTuM duSaNa Apela che tene dUra karo to ja tamane choDIza. jo tuM AvIne AnA upara kRpA kare to mukta karuM. rAjA pUche che - kyAM che ? te bolyo A udhAnamAM che. rAjA nagarajana sahita nIkaLyo, khamAvyo. mAtA-pitA ane rAjAne pUchIne sujAte dIkSA lIdhI. mAtApitAe paNa pachI dIkSA lIdhI. teo siddha thayA. te dhamadhoSa paNa dezanIkAla pAmyo, jethI loko tene jANe. pachI te paNa nirveda pAmyo. kharekhara meM bhoganA lobhathI vinAza karyo. nIkaLI gayo. cAlato cAlato rAjagRha nagaramAM sthaviro pAse jaIne dIkSA lIdhI. vicaratA vicaratA bahuzruta thayA. vAraxkapure gayA. te nagaramAM abhayasena rAjA hato. vAsmaka mAryo hato. bhikSArthe jatAM vAtrakanA ghera dharmaghoSamuni gayA. tyAM ghI-khAMDayukta khIranI thALI lAvyA, temAMthI biMdu paDI gayuM. te parizATita thaI javAthI dharmaghoSamunie grahaNa karavAnI nA pADI. vAtraka amAtya jotA hatA. te vicAre che ke - mAre tyAM AmaNe AhAra kema na svIkAryo ? e pramANe jyAM vicAre che, tyAM mAkhI AvI. pAchaLa garoLI AvI, pAchaLa kAkIDo Avyo, tenI pAchaLa bilADo Avyo. tenI pAchaLa gharano kutaro Avyo. pachI bIjAno kutaro Avyo. te baMne kutarA jhaghaDavA lAgyA. pachI temanA mAliko vacce yuddha thayuM. daMDA uchaLavA lAgyA. bahAra nIkaLIne ekabIjAnA mahemAno sAthe AvI gayA. mahAsaMgrAma macI gayo. tyAre vAruka amAtyae vicAryuM ke- A kAraNe sAdhue AhAra na lIdho. zobhana adhyavasAyane pAmyA. jAtismaraNajJAna thayuM. bodha pAmyA. deve upakaraNo lAvIne mUkyA. te vAtraka RSi vicaratA-vicaratA zizumAra nagare gayA. tyAM dhadhamAra rAjA hato, tene aMgAravatI nAme putrI hatI. te zrAvikA hatI. tyAM koI parivAjikA AvI. vAdamAM te parivAjikA parAjita thaI. aMgAravatI pratye praveza karatI, Ane sapanIkamAM pADuM ema vicAre che. hAthamAM aMgAravatInuM citra banAvI ujajainI gaI. tyAM pradhAna rAjAne citra batAvyuM. pradhote pUchyuM - A koNa che ? padhriAjikAe badhuM kahyuM. pradhAMta rAjAe Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 dUta mokalyo. dhaMdhumAra rAjAe teno asatkAra karI kADhI mUkyo ane kahyuM ke - pipAsA vinayathI varAya che. te pAchA AvIne padhotane te vAta vadhArIne kahI. pradhota rAjA krodhita thayo. sarva sainya sAthe nIkaLyo. zizumArapurane gherI lIdhuM. dhuMdhumAra rAjA aMdara bharAI rahyo. - te vAcaka RSi eka caurAhe rahelA hatA. te rAjAe DarathI nimitte pUchyuM. teNe kahyuM - huM nimitta jouM tyAM sudhI ubhA raho. bALako matA hatA. tene bIvaDAvyA. vAtrakaRSi pAse AvIne raDavA lAgyA. temane kahyuM ke - Darazo nahIM. te AgaMtuka bolyo - Daro nahIM, tamAro jaya thaze. tyAre madhyAhai usaddhAna upara paDyuM. pradhotane gherIne pakaDI lIdho. nagarImAM lAvyA. dvAro baMdha karyA. pradhota bolyo - tArA mukhamAM kayo vAyu vAya che ? kahyuM ke - jema karavuM hoya tema karo. rAjA bolyo - tArA mahAzAsanano vinAza karavAthI zo lAbha ? tyAre dhaMdhumAra rAjAe mahAvibhUtithI aMgAravatI tene paraNAvI. bIjA kahe che - dhaMdhamAre devatAnI upAsanArthe upavAsa karyo. teNe bALako vikavya, nimitta grahaNa karyuM. pradhote nagaramAM cAlatA joyuM ke A rAjA apa sAdhanA vALo che. aMgAravatIne pUchyuM ke - mane pakaDyo kevI rIte ? teNIe 'sAdhunA vacanathI' ema kahyuM. pradhota temanI pAse gayo. vaMdana karyuM. (ukta kathAnakamAM) caMdrayazA, sujAta, dharmaghoSa ane vAruka badhAMe saMvegathI yoga saMgRhIta karyA. paraMparA pravrujita thayA. 'saMvega' kahyA. have 18mo yogasaMgraha prasidhi. prasiddhi eTale mAyA. te be bhede - dravya prasiddhi ane bhAva praNidhi. dravya prasidhinuM dehAMta. * niyukti-1304-vivecana : bhRgukaccha nagaramAM nabhovAhana rAjA hato. teno khajAno bharapura hato. A tarapha pratiSThAnamAM zAlavAhana rAjA baLathI samRddha hato. teNe nabhovAhana rAjAne raMdhyo. te dhanasamRddha hovAthI je hAtha ke mastakane lAve tene lAkha dravya Apato hato. tyAre nabhovAhananA mANaso rojeroja mAratA hatA. zAlavAhananA manuSyo paNa keTalAMkane mArIne AvatA hatA. paNa zakalavAhana temane kaMI Apato na hato. te rAjA loko kSINa thAya eTale cAlI jato, nAsIne pharI bIje varSe Avato hato. tyAre paNa te rIte nAsI jato. e pramANe kALa vaheto hato. koI divase amAtyae zAlavAhana rAjAne kahyuM, mane aparAdhI ThesvI dezanikAlanI AjJA karo ane thoDA mANaso Apo. teNe te pramANe ja karyuM. te paNa nIkaLIne gujhulabhAra laIne bhRgukaccha Avyo. baMne eka devakULamAM rahyA. sAmaMta rAjAthI jANyuM ke zAlavAhane amAtyane kADhI muko. koIe te amAtyane bhRgukacchamAM pUchyuM to kahe che - huM guggala bhagavAna chuM. jeo oLakhatA, te badhAM te ja nAme bolAvavA lAgyA, amAtya paNa tene kevA nAnA aparAdha mATe kADhI mUkyo, te kahetA hatA. pachI nabhovAhane te sAMbhaLyuM. manuSyo mokalyA. amAtya na Avyo. tyAre rAjA Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 4/26, niM - 1304 pote Avyo. tene amAtya rUpe sthApyo. vizvAsa pamADyo. te kahe che ke - punya vaDe rAjya maLe che, pharI paNa bIjA janma mATe bhAthuM bAMdho, tyAre devakuLa, stUpa, taLAva, vAva khodAvavA AdimAM badhuM dravya vaparAvI dIdhuM. pachI zAlavAhanane bolAvyo. pharI paNa tapAve che. tyAre je kaMI AbharaNAdi hatA, te lokone ApIne zAlavAnane nasADI dIdho. badhuM nAza pAmyuM tyAre zAlavAhanane amAtyae pharI bolAvyo. nabhovAhana pAse manuSyone devA mATe kaMI na hatuM. te nAza pAmyo. nAza pAmelA nagarane paNa grahaNa karyu. A dravya praNidhi - [dravyathI mAyA] 55 bhAvapraNidhinuM dRSTAMta - bhRgukacchamAM jinadeva nAme AcArya hatA. bhadaMtamitra ane kuNAla baMne caNiko bhAI ane vAdI hatA. te baMne bhAIoe paDaha vagaDAvyo. jinadeva caityavaMdanArthe gayA. paDaha sAMbhaLIne rokyo. pachI rAjakuLamAM vAda thayo. baMne caNiko parAjaya pAmyA. pachI baMne vicAre che ke - AmanA siddhAMtathI ja vAda karo, jethI teno uttara ApI na zake. mAyA karIne temanI pAse dIkSA lIdhI. paNa bhaNatAM bhaNatAM satya samajAvAthI bhAvathI dIkSA svIkArI. A bhAva praNidhi. have "suvidhi". suvidhithI yoga saMgraha karAya che. vidhi eTale anujJA vidhi, jene ISTa che. zobhanavidhi te suvidhi. temAM udAharaNa jema sAmAyika niyuktimAM anukaMpAmAM kahyuM tema jANavuM. * niyukti-1305,1306-vivecana : dvArAvatI nagarI, vaitaraNI ane dhanvaMtari vaidha, eka bhavya, bIjo abhavya. kathana, pRcchA, gati-nirdeza, saMbodhi. te vAnarayUthapati jaMgalamAM suvihitanI anukaMpAthI dedIpyamAna zreSTha zarIrI vaimAnikadeva thayo yAvat sAdhune saMharIne sAdhunI samIpe lAvyo. have vIsamo yoga saMgraha - 'saMvara' saMvathI yoga saMgraha thAya. temAM pratipakSanI udAharaNa gAyA kahe che * niyukti-1307-vivecana : rAjagRhamAM zreNike vardhamAnasvAmIne pUchyuM. eka devI nRtyavidhi dekhADIne gaI, A koNa che ? bhagavaMte kahyuM - vArANasImAM bhadrasena jIrNazreSThI, tenI patnI naMdA, tenI putrI naMdazrI hatA. naMdazrInA lagna thayelA nahIM. tyAM koSThaka caityamAM pArzvasvAmI samosaryA. naMdazrIe dIkSA lIdhI. gopAlikA Ani ziSyArUpe soMpyA. pahelAM ugra vihAra karIne pachI avasannA thaI. hAtha, paga dhove che Adi draupadI mujaba jANavuM. tene rokatAM alaga vasatimAM jaIne rahI. te sthAnanI AlocanA, pratikramaNa na karIne laghu himavaMta parvata padmadrahamAM zrIdevI nAme devagaNikA thaI. kemake teNIe saMvara na karyo. pratipakSa - tema na karavuM joIe. bIjA kahe che hAyaNIrUpe vAyu choDatI - oDakAra karatI hatI. tyAre zreNike ukta prazna pUchelo. "saMvara" yoga kahyo. - - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have ekavIsamo yoga saMgraha "AtmadoSopasaMhAra'' karavo. jo kaMI paNa karIza to bamaNo baMdha thaze. tenuM dRSTAMta. * niyukti-1308-vivecana : dvArAvatImAM ahamitra zreSThI hato. anuddharI tenI patnI hatI. te baMne zrAvaka hatA. teno putra jinadeva hato. tene rogo utpanna thayo. tenI cikitsA zakya na hatI. vaidhe kahyuM - mAMsa khAvuM. jinadatte te na mAnyu. pachI svajana, parijana, mAtA, pitA badhAMe putranA snehathI anumati ApI. ghaNuM kahyuM tyAre jinadattane thayuM ke - sucira rakSita vrata kema bhAMgavA ? saLagatI AgamAM pravezavuM sAruM, paNa cirasaMcita vrata na bhAMgavA. AtmadoSano upasaMhAra karavo. sarva sAvadhanA paccakakhANa karIne marIza. jo 56 koI rIte karmanA kSayopazamathI sudhAro thAya to paNa paccakakhANamAM ja rahIza. dIkSA lIdhI. zubha adhyavasAyathI jJAna utpanna thayuM yAvat siddha thayA. have 22-sarvakAma vitatA - sarvakAmathI virakta thavuM tenuM dRSTAMta. * niyukti-1309-vivecana : ujjainI nagarImAM devalAsuta rAjA hato. tene anuktA locanA nAme patnI hatI. koI divase te rAjA zayyAmAM hato, rANI tenA vALane saMvAranI hatI. rANIe vALamAM palIyo [sapheda vALa] joyo, bolI ke - he rAjana ! dUta Avyo. te saMbhramathI ubho thaI gayo. kyAM che ? tyAre rANI bolI - dharmadUta Avyo. dhImethI AMgaLImAM vIMTIne ukheLIne vALa banAvyo. rAjAne kheda thayo - amArA pUrvajo paLIyA AvyA pahelAM ja pravrajyA laI letA hatA. huM pravrujita thayo nahIM. teNe pAsthane rAjApaNe sthApIne tApasI dIkSA lIdhI. rANIe paNa lIdhI. saMgata dAsa ane anumatikA dAsIe paNa te baMnenA anurAgathI pravrajyA lIdhI. badhAM ja asitagiri tApasa Azrame gayA. saMgata ane anumatikA baMne e keTalAMka kALe dIkSA choDI dIdhI. rANIe paNa garbha che, te vAtane pUrve chUpAvI rAkhelI. pachI udara vadhavA lAgyuM. rAjAne kheda thayo ke - AmAM mAro apayaza thaze. tApaso guptapaNe teNInuM saMrakSaNa kare che. sukumAla rANIne bALakI janmatA te rANI mRtyu pAmI. teNI bIjI tApasInuM dudha pIne moTI thaI. tenuM ardhasaMkAzA nAma rAkhyuM. teNI yuvAna thaI. te pitAnI aTavIe AvIne vizrAma kare che. te rAjA tenA cauvanamAM Asakta thayo. koI divase doDIne teNIne pakaDavA jatAM jhuMpaDInA kASThamAM paDyo. paDIne vicAravA lAgyo - dhikkAra che ke mane AlokamAM ja AvuM phaLa maLyuM. na jANe paralokamAM zuM thaze ? te bodha pAmyo. avadhijJAna thayuM. teNe "sarva kAma vista" adhyayana kahyuM. putrI paNa vikta thaI saMyatIne ApI. te paNa siddha thayA. A pramANe sarvakAma viktathI yoga saMgraha thAya che. have "pratyAkhyAna" nAme 23-mo yoga saMgraha kahe che - paccakakhANa be bhede che - mULa guNa paccakakhANa ane uttaraguNa paccakakhANa. temAM mUlaguNa pratyAkhyAnanI dRSTAMta gAthA kahe che - Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4/26, ni - 1309 58 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * niyukti-1310-vivecana : sAketa nagare gaMjaya nAme rAjA, jinadeva nAme zrAvaka hatA. te zrAvaka diguyANArthe koTi varSe gayo. teo pleccha hatA. tyAM rajA cilAta nAme hato. tyAM teNe rano, va, maNio bheTamAM dharyA. te cilAta pUche che - aho ! AvA surUpa rano kyAMthI lAvyA ? jinadeve kahyuM - amArA rAjyamAMthI. teNe vicAryuM ke kadAca rAjA bodha pAme. te sajA bolyo - huM paNa tyAM rano jovA AvuM. paNa tamArA rAjAno mane Dara lAge che, tyAre jinadeva kahyuM - tame Darazo nahIM. pachI tenA rAjAne paNa mokalyo. rAjAe jaNAvyuM - bhale Ave. jinadeva zrAvaka lAvyo. bhagavaMta padhAryA. zatruMjaya rAjA saparivAra mahA Rddhi sahita nIkaLyo. svajana samUha nIkaLyo. tyAre cilAtarAjAe pUchyuM - A badhAM loko kyAM jAya che ? zrAvake kahyuM ke - A ranavaNika che. baMne jaNA bhagavaMta pAse gayA. bhagavaMtanA chatrAtichatra, siMhAsanAdi joIne cilAte pUchyuM - rasto kyAM che ? tyAre bhagavaMte bhAvarana ane dravyarananI prajJApanA karI. cilAta rAjAe kahyuM - mane bhAvarana Apo. tyAre tene joharaNa gucchA Adi batAve che. teNe dIkSA lIdhI. A mULaguNa pratyAkhyAna. have utaguNa pratyAkhyAnanI udAharaNa gAyA - * niyukti-1311-vivecana : vArANasImAM be aNagAro comAsu rahyA- dharmaghoSa, dharmayaza. teo mAsakSamaNane pAraNe mAsakSamaNa karatAM hatA. cothA pAraNamAM "ame nityavAsI na thaIe" ema vicArI, pahelI parisimAM svAdhyAya, bIjI artha porisi karIne trIjI porisimAM baMne udgANa thaI doDyA. zAradika garamImAM Ahata thaI, tarasathI sukAtA, gaMgA nadI pAra karatA, manathI paNa pANInI prArthanA na karI. nadI pAra utaryA gaMgA devI prasanna thaI. teNIe gokuLa vikuvyuM pANI, gAyo, dahIM ItyAdi hatuM. baMne sAdhune lAbha devA bolAvyA - padhAro, bhikSA grahaNa karo. te baMnee upayoga mUkI tenuM rUpa joyuM. teNIne AhArano pratiSedha karI nIkaLI gayA. pachI gaMgAdevIe anukaMpAvI varasAdI vAdaLa vikuLaM. bhUmi Addha thaI. zItaLa vAyu vaDe gAma AplAvita karyuM. bhikSA lIdhI. A pramANe uttaraguNa paccakakhANa bhAMgavuM na joIe. have paccIzamAM yogasaMgraha "sutsarga" te be bhede - dravyathI ane bhAvathI. dravya vyutsargamAM kaThaMDu AdinuM dRSTAMta bhANakAra kahe che - * bhAga-205,206-vivecana : caMpA nagarImAM dadhivAhana rAjA hato. ceTaka rAjAnI putrI pAvatI tyAMnI rANI hatI. teNIne dohada thayo ke - huM rAjAno veza sajI udhAna ane kAnanomAM viyara. rAjAe pUchatAM dohada jaNAvyo. hAthI upara te saNIne laIne rAjA nIkaLyo. rAjAe chatra hAthamAM rAkhyuM. udhAnamAM gayA. pahelI varSAno kALa hato. te hAthI zItala mATInI gaMdha vaDe abhyAhata thaI vanane yAda karIne mata banI vAtAbhimukha cAlyo. loko tene rokI na zakyA. rAjA-rANI baMne aTavImAM pravezyA. rAjA vaTavRkSa joIne rANIne bolyo - A vaDanI nIcenI pasAra thaIe tyAre DALI pakaDI levI. rAjA kuzaLa hato. teNe DALI pakaDI lIdhI. rANI na pakaDI zakI. rAjA utarIne nirAnaMda cahere caMpAnagarImAM gayo. hAthI te saNIne tirmAnuSI aTavImAM laI gayo yAvat te tarasyo gayo. koI mahA moTuM daha joIne temAM utaryo. hAthI tyAM ramaNa karavA lAgyo. saNI paNa dhIme rahIne utarI gaI. daze dizAne jANatI na hatI. eka dizAmAM sAgara bhakta pratyAkhyAna karI cAlavA mAMDI. thoDe dUra jatAM tApasane joyA. temanI pAse gaI. abhivAdana karyuM. tenI pAse jatAM tApase pUchayuM - he mAtA! ahIM kyAMthI AvyA ? tyAre teNe badho vRtAMta kahyo. te tApasa ceTakarAjAno saMbaMdhI hato. tethI teNe ceTakanI putrI evI pAvatIne AzvAsita karI. vananA phaLo ApyA. keTalAMka divase aTavIthI nIkaLI potAnA dezamAM javA nIkaLe che. paNa haLa vaDe kheDelI bhUmi che, amane te bhUmimAM javuM na kahyuM. tethI cAlo daMtapura jaIe. tyAM datacaka rAjA che. te aTavIthI nIkaLI, daMtapure sADI pAse jaIne dIkSA lIdhI. badhuM kahyuM, paNa garbhavatI che, te vAta na karI. jANyA pachI maharikA pAse AlocanA kare che. teNI bALakane janma ApI, nAmanI mudrA ApI ane lAlakaMbalamAM vIMTALI smazAnamAM tyAga karI de che. pachI zmazAnapAla caMDAle tene grahaNa karyo. teNe potAnI patnIne soMpyo. te sALI ane cAMDAlaNI sAthe. maitrI thaI. te sALIne bIjA sAdhvIoe pUchyuM - garbha kyAM ? teNI bolI-mRtaka janmyo, tethI meM tyAga karyo che. te bALaka moTo thavA lAgyo. bIjA bALako sAthe ramatA tene kaheto ke - huM tamAro rAjA chuM, tamAre mane kara Apavo. te zukA kaMDU grahaNa karato. te kaheto ke mane khaMjavALo. tethI tenuM karakaMDu" ema nAma rAkhyuM. te bALaka te sALImAM anurakta hato. sAdhI tene lADavA ApatA athavA je bhikSAmAM prApta thAya te Ape. moTo thaI zmazAnanI rakSA kare che. tyAM be sAdhu koI kAraNe zmazAnamAM gayA. jeTalAmAM koI vAMsano kuDaMga joyo, tyAre daMDalakSaNanA jJAnathI, te bolyA - je A daMDakane grahaNa karaze, te rAjA thaze. paNa cAra AMgaLa vadhe tyAM sudhI pratikSA karavI. A vAta te cAMDAle tathA koI brAhmaNe sAMbhaLI. tyAre te brAhmaNa tene cAra AMgaLa khodIne chedI nAMkhyo. te pe'lA bALake joyuM. jhUMTavI lIdho jhaghaDo vadhatAM vAta nyAyAlaye pahoMcI. bALaka kahe che - mAre A daMDanuM ja kAma che, huM nahIM ApuM. mArA zmazAnamAM thayela che. te bALakane pUchyuM ke - tuM A daMDa kema nathI Apato ? tyAre bALake kahyuM - huM AnA prabhAvathI sajA thaIza. tyAre nyAya karanArA hasavA lAgyA. sAruMsAruM, tuM rAja cA tyAre A brAhmaNane eka gAma ApI deje. bALake te vAta Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 4/26, niM - 1311, bhA. 205 thI 207 svIkArI. brAhmaNe bIjAnI sahAyathI te bALakane mArI nAMkhavA yojanA ghaDI. te tenA pitAe sAMbhaLyuM. te traNa nAsI gayA. kAMcanapure pahoMcyA, tyAM rAjA marI gayelo. bIjo koI rAjAne yogya na hato. azvane adhivAsita karyo. azva te bALaka suto hato tyAM Avyo. pradakSiNA karIne tyAM rahyo. lakSaNa pAThako e tene lakSaNayukta jANI. jaya-jayakAra karyo. naMdI Adi vAdho vagADyA. A bALaka paNa bagAsu khAto vizvasta thaI uThyo. ghoDe besI gayo. Che te cAMDAla hovAthI brAhmaNo tene praveza ApatA nathI. tyAre teNe daMDaraSna hAthamAM lIdhuM, te baLavA lAgyuM. badhAM DarI gayA. tethI tene harikeza brAhmaNarUpe oLakhAvyA. tenA pitAnA gharanuM nAma 'avakIrNaka' hatuM. pachI ceTake karela 'kaThaMDu' nAma ja prasiddha thayuM. tyAre te brAhmaNa Avyo "mane eka gAma Apa'' rAjA bolyo, tane je gamatuM hoya te laI jA. te bolyo ke mAre saMpAmAM ghara che, tyAM eka gAma Apa. tyAre karakaMDu e dadhivAhana rAjAne lekha lakhaze. mane eka gAma Apo. huM tamane badalAmAM je gAma ke nagara gamatuM haze te ApI daIza. rAjA roSe bharANo. zuM A duSTa cAMDAla potAne oLakhato nathI ke mArI upara lekha lakhIne mokale che. dUte pAchA AvIne badhuM kahyuM. karakaMDUne paNa krodha caDyo. teNe caMpA nagarI ruMdhI. yuddha thayuM. te sAdhvIjIne khabara paDI tethI "lokonA mRtyu na thAya' tema samajI karakaMDUnI pAse jaIne rahasya jaNAvyuM ke - A tArA pitA che tyAre kaphaMDUe potAnA pAlaka mAbApane pUchyuM. teoe je hakIkata hatI te jaNAvI. nAma mudrA ane kaMbalaratna dekhADyA. te bolyo - huM pAcho na khasu. - tyAre sAdhvIjI caMpAnagarI gayA. rANIne ghera AvelI jANIne page paDIne dAsIo raDavA lAgI. rAjAe paNa sAMbhaLyuM. te paNa Avyo. vAMdIne Asana ApyuM. teNIne je garbha hato, tenuM zuM thayuM te pUchyuM. rANI bolI - jeNe tamArA nagarane rUMdhela che, te ja tamAro putra che. rAjA khuza thaIne nIkaLyo. baMne maLyA. dadhivAhane tene baMne rAjyo ApI daIne dIkSA lIdhI. karakaMDU mahAzAsaka thayo. - tene gokuLa priya hatuM. teNe aneka gokuLa karAvyA. koI divase zaraRtumAM eka vAchaLo joIne karakaMDUe kahyuM ke AnI mAttAne dohazo nahIM. jo vadhAre jarUra paDe to bIjI gAyonuM dudha pIvaDAvavuM. gopAle te vAta svIkArI. te paNa ati uMco viSANa skaMdha vRSabha thayo. rAjA e joIne tene yuddha mATe sajja karyo. ghaNAM kALe AvIne joyuM to te mahAkAya vRSabha gaLIyo baLada thaI gayela. govALa dvArA te jANIne viSAdathI ciMtavatA 'karakaMDU' svayaM bodha pAmyo. tethI bhASyakAra kahe che- * bhASya-207 thI 209-vivecana : zveta, sujAta arthAt garbhadoSarahita, suvibhakta samAna zIMgaDAvALo jene rAjA joIne, gokuLa madhye vRSabhane, pharI teja anumAnathI Rddhi, saMpadA, vibhUtinI asAratAne AlocIne [vicArIne] kaliMga janapadano rAjA kaliMgarAja dharmanuM paryAlocana karato bodha pAmyo. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 zuM ciMtavatA ? goSThAMgaNa madhye Tekkita zabdanA jenA bhagnapaNAne. te paNa kevA ? dIpta, roSaNa arthAt balonmatta baLado, tIkSNa zIMgaDAvALA hatA. A vRSabha paNa paga parighaTTana sahana kare che. A asAra saMsArane dhikkAra che, badhAM jIvono A ja vRttAMta che. tethI AnA vaDe zuM? e pramANe bodha pAmI, jAtismaraNa thatAM saMsAra choDI nIkaLI gayo ane vicAravA lAgyA. 60 A tapha pAMcAla janapadamAM kAMpIlsa nagaramAM durmukha rAjA hato. te paNa Indradhvajane jue che. loko dvArA pUjAya che. aneka hajAra laghu patAkAthI maMDita ane suMdara che. pharI jue che. tyAre tenA upara maLa-mUtrAdi joyA. te paNa bodha pAmIne vicare che. A tarapha videha janapadamAM mithilA nagarImAM nami rAjA mAMdo thayo. rANIo caMdanano lepa kare che, jethI rAjAno dAha zAMta thAya. tyAre baloyA - baMgaDIno khaNakAra saMbhaLAya che. tenAthI kAnane A avAja sahana thato nathI. ekaika baloyu dUra karatAM chelle eka ja hAthamAM rahe che tyAre avAja thato nathI. rAjA bolyo - te baloyA kema avajA karatA nathI ? eka ja che, bAkInA kADhI nAMkhyA. rAjAne thayuM ghaNAmAM doSa che, ekamAM nathI. te bodha pAmyo. svayaM vicaravA lAgyA. - - te bhASyakAra kahe che - bhASya-211 + vivecana : ghaNuM zabdo kare che, eka azabdaka rahe che evuM baloyAnA nimitte vicArI mithilApati nami rAjA nIkaLI gayo. A tarapha gaMdhAra dezamAM purimapura nagaramAM nagnatI rAjA hato. te koI divase anuyAtrArthe nIkaLyo. kusumita thayela AmamaMjarI joI teNe eka maMjarI toDI pAchaLa AkhA sainyae tema karyu. chelle jhADanuM ThuMThu baccu. pAcho pharyo tyAre pUchyuM ke - te AmravRkSa kyAM ? maMtrIe vRttAMta kahyo. rAjAne thayuM ke rAjyalakSmI AvI ja che. jyAM sudhI Rddhi hoya tyAM sudhI zobhe che. Ano zuM lAbha ? bodha pAmyo. tethI kahe che - * bhASya-212 + vivecana : je AmravRkSa manobhirAma hatuM kemake maMjarI, pallava, puSpa yukta hatuM. tenI Rddhi ane avRddhine joIne gaMdhAra rAjAe dharmanI samIkSA karI. te cAre pratyeka buddho vicaratA kSitipratiSThita nagara madhye catuAMra devakule bhegA thayA. pUrvathI kakuMDU pravezyA, dakSiNathI durmukha. e pramANe bAkInA baMne paNa AvyA. sAdhuthI anyatomukha thaIne kema rahevuM? ema vicArI teNe dakSiNamAM mukha karyu. namie pazcimamAM, gAMdhAre uttaramAM mukha karyu. naggatie pUrvamAM mukha karyu. te kakhaMDU pAse ghaNI kaMDU hatI. temAM sArI sArI kaMDU zodhIne kAna khaMjavALatA hatA. tene eka tapha gopaLane rAkhI. te durmukha pratyekabuddhe joyuM. te bolyA - jyAM rAjya, rASTra, nagara ane aMtaHpura choDyA, A badhAMno tyAga karyA pachI AvI Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/26, ni - 1311, bhA. 212 61 kaMDUno saMcaya kare che ? hajI kajhaMDu kaMI javAba Ape te pahelAM nami pratyekabuddha A vacana bolyA- rAjyanI prekSA karI-karIne ghaNAM kRtyakara joyA, temanA kAryono tyAga karIne have bIjA kAryakaranA kAryo jue che ? zuM tuM Ano Ayuktaka cho ? tyAM gAMdhAranA nagati - pratyeka buddha bolyA - jyAre badho tyAga karIne mokSane mATe nIkaLela cho, to bIjAnI gaha zuM kAma karaze ? AbhanuM zreya karane? tyAre karaphaMDae kahyuM - mokSamArgani pAmelA evA brahmacArI ke sAdhune ahitArthathI nivAravA yogya kaMI kahevAmAM doSa nathI. svapakSane guNakArI evI hitakara bhASA bolavI joIe. * niyukti-1312,1313nuM vivecana : ukata cAreno vyutsarga-tyAga te dravya tyAga hato. kemake rAjaya choDyuM, paNa bhAva vyarma-krodhAdi che. tene paNa choDavo. have 26 mo yogasaMgraha te 'apamAda' tenuM daSTAMta - * niryukita-1314-vivecana : rAjagRhanagare jarAsaMdha rAjA hato. tene sauthI pradhAna be gaNikA hatI - magadhasuMdarI ane magadhazrI. magadhazrIne vicAra Avyo ke- jo A na hoya to mAruM koI mAna-khaMDana na kare. rAjA paNa hatheLImAM rahe. teNI magadhasuMdarInA chidro zodhe che. magadhazrInA nRtyanA divase tenI suvarNa maMjarImAM viSa vAsita soyo vaDe kesarA jevI karIne nAMkhI dIdhI. te magadhasuMdarInI mahattarikAe jANyuM. karNikAmAM bhamaro kema nathI AvatA ? nakkI puSpo doSayukta che. tethI koIka upAyathI AnuM nivAraNa karyuM. teNI raMgamaMce AvIne maMgalagIta gAya che. te A gItikA - * niryukti-1315 + vivecana : vasaMta mAsamAM pAMdaDA Amoda pramodamAM pravarte che. karNikAne choDIne bhramara. cUta kusumane seve che. magadha suMdarI vicAre che - gItikA apUrva che. teNIe karNikAne sadoSa jANI tyAga karyo. savilAsa gIta ane nRtya karyA. te baLAI nahIM. teno tyAga karyA pachI apramatta banI nRtya ane gItamAM khalanA na pAmI. e pramANe sAdhue paNa pAMca prakAsnA pramAda choDIne yoga saMgRhItA thavuM. have 'lavAlava'. te apamAdI lava ke ardhalava paNa pramAda na kare. tenuM daTAMta - * niyukti-1316-vivecana : bharUca nagaramAM eka AcArya hatA. teNe vijaya nAmanA ziSyane kAmathI ujainI mokalyo. tene plAna kAryathI koI dvArA vyApa thayo. mArgamAM akALa varSothI aTakI gayo. "aMDakatRNojhi' ema naTapeka gAmamAM varSAviAsa rahyo. teNe vicAryuM ke garakaLavAsa na jaI, ahIM ja upadeza karIza. teNe sthApanAcArya karyA. e pramANe AvazyakAdi cakravAla sAmAcArI badhI kahevI. e pramANe kyAMya khalanA na pAmyo. kSaNe-kSaNe upayoga rAkhato - meM zuM karyuM? A pramANe sAdhue karavuM joIe. e pramANe tenAthI yogasaMgraha thAya che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have 28-mo dhyAnasaMvara yoga, dhyAna vaDe coga saMgRhIta karavo joIe. temAM udAharaNa - * niryukti-1310-vivecana : ziMbAvana nagaramAM muMDikAmaka rAjA hato. tyAM puSpabhUti AcArya hatA, te bahuzruta hatA. tenAthI te rAjA upazama pAmyo. zrAvaka thayo. temanA ziSya puSpamitra bahuzrata avasajJa bIje rahela. koI divase tenA AcArya sUma dhyAnamAM pravezyA. te mahAprANa sama dhyAna che. temAM jyAre praveze che, tyAre ja yogasaMvirodha kare che. kaMI ja vicAratA nathI. temanI pAse gItArtha ziSyo hatA. puSpamitrane bolAvyo. Avyo. kahyuM. teNe svIkAryuM. tyAre ekatra apavakamAM nirNAghAta dhyAna kare che. te koI AgaMtukane javA deto nahIM, kaheto ke- ahIM rahIne vAMdo AcArya kALadharma pAmyA. koI divasa teo paraspara kahe che - AcArya cAlatA nathI, bolatA nathI, sAMdana karatA nathI. temane ucchavAsa - niHzvAsa paNa na hatA. kadAca teo sUkSma thaI gayA che. teNe jaIne bIjAne kahyuM. teo roSe bharAyA. AcAryae kALa karyo to paNa tame kahetA nathI.te bolyo - kALa nathI pAmyA, dhyAna kare che. tame tene vAghAta na karo. bIjA kahe che - A veze pravajita thayelo, tethI ema mAnato hato ke vaitAlane sAdhavAne mATe lakSaNayukta AcArya che, tethI kaheto nathI. Aje samimAM tame jojo. te badhAM tene bhAMDavAne lAgyA. to paNa pe'lA ziSya rokyA. rAjAne tyAM jaIne kIdhuM. AcArya kALadharma pAmyA che. to paNa te vezadhArI tene kADhI javA deto nathI. rAjAe paNa joyuM ke kALa karI gayA che. paNa puSpamitrane vizvAsa na beTho. zibikA sajja karI. tyAre nizcayathI jANyuM ke vinAzita thayA che. AcAryae tene pUrve kaheluM ke- jo ati agni thAya to tuM mArA aMguThAne sparza karaje. sparza karyo. turaMta ja jAgRta thaIne AcArya bolyA - he Arya ! kema vyAghAta karyo ? juo, A badhuM tamArA ziSyoe karela che ? temanI nirbharsanA karI. A rIte dhyAnamAM pravezavuM joIe. to yoga saMgraha thAya che. - have 'udaya mAraNAMtika "mo yoga saMgraha kahe che - mAraNAMtika udaya ke mAraNAMtika vedanA thAya tene sahana kare. tenuM dRSTAMta - * niyukti-1318-vivecana : rohitaka nagaramAM lalitAgoSThI-maMDaLI hatI, rohiNI jIrNa gaNikA hatI. bIje AjIvikA upAya na prApta thatAM te goThInuM bhojana banAvatI hatI. e pramANe kALa vItato hato. koI divase kaDavI dudhI lIdhI. temAM ghaNo masAlo Adi nAMkhI saMskAryuM. paNa moDhAmAM mUkavuM zakya na hatuM. teNI vicAre che ke - goThImAM mArI niMdA thaze. bIjuM zAka banAvuM. A bhikSAcarane ApI daIza. jethI dravya vinAza na pAme. teTalAmAM dharmaraci aNagAra mAsakSamaNane pAraNe AvyA. tene ApI dIdhuM. teo upAzraye gayA. guru pAse Aloce che. gurue bhAjana-pAna lIdhuM. viSagaMdha jANI, Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ae 4,26, ni - 1318 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 | vinItA nagarImAM bharatarAjA hato. bhasvAmInuM samosaraNa cAyuM. te marudevI bharatane vibhUSita joIne kahe che - tArA pitA AvI vibhUti - aizvaryane tajIne zramaNapaNe ekalA phare che. tyAre bharate pUchyuM - jevI mArA pitAnI vibhUti che, tevA prakAranI mArI vibhUti kyAMthI ? jo tamane vizvAsa na Avato hoya to cAlo, ApaNe joIe. bharata sarva sainya sahita nIkaLyo. marudevA paNa nIkaLyA. eka hAthInI upara besIne cAlyA. eTalAmAM chatrAtichama jue che, devasamUhane AkAzathI utarato juo che, to bharatanA varA ane AbharaNo to taddana svAna-niteja thayelA dekhAya che. bharate pUchayuM - joI tamArA putranI vibhUti? mAre AvI vibhUti kyAM che ? maradevA saMtuSTa thaIne vicAravA lAge che. tene jAtismaraNa na thayuM, kemake vanaspatikAyikathI udvartIne AvelA. tyAM ja zreSTha hAthInA skaMdha upara beThA kevaLajJAna utpanna thayuM ane siddha thaI gayA. A avasarpiNInA pahelAM siddha thayA. e pramANe ArAdhanA prati yoga saMgraha karavo joIe. adhyayana-4aMtargatu batrIza yoga saMgrahano muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa AMgaLIthI cAkhyuM. tene khyAla Avyo ke - je Ano AhAra karaze, te maraze. paraThavavA kahyuM. dharmaci tene laIne aTavImAM gayA. koI baLelA vRkSanI chAyAmAM huM tyAga karIza ema vicArI pAsabaMdha mUkatA hAtha lepAyo. tenI gaMdhathI kIDIo AvI. je-je khAtI hatI te-te maravA lAgI. teNe vicAryuM ke mArA ekanA mRtyumAM bIjo jIvaghAta nahIM thAya. eka spaMDilabhUmimAM jaI mukhavaTikAnuM paDilehaNa karI, AlocanA pratikramaNa karIne Avo AhAra karyo. tIva vaMdanA thaI, te sahana karIne siddha thayA. - A pramANe mAraNAMtika udayane sahevo joIe. have 30mo yoga saMgraha "saMgane pariharavo te" saMga eTale bhAvathI abhivaMga-Asakti. te jJAna parijJAthI jANIne pratyAkhyAna parijJAthI paccakakhANa karavuM. tenuM daTAMta kahe che - * niyukti-1319-vivecana : caMpAnagarImAM jinadeva nAme zrAvaka sArthavAha hato, ahicchanA nagarI javAnI udghoSaNA karI. te sArthane bhIle vidAryo. te zrAvaka aTavImAM pravezyo. cAvatuM AgaLa agni ane pAchaLa vAghano bhaya hoya tema dvighAta prapAta hato. te Daryo. azaraNa jANIne svayaM ja bhAvaliMga svIkArIne sAmAyika pratimAso rahyo. jaMgalI pazu dvArA khavAIne siddha thayA. A pramANe saMga parijJA yoga saMgRhita thAya che. have 31mo yoga saMgraha - "prAyazcittakaraNa' kahe che. je vidhithI apAyela hoya. vidhi eTale je pramANe sUtramAM kahela hoya che. je jeTalAthI zuddhi pAme, tene sArI rIte upayoga rAkhIne prAyazcita ApatA karanAra ane ApanArane yogasaMgraha thAya che. tenA daSTAMtamAM gAvAno pUrvAdhi* niyukti-1320/1 - vivecana : koI eka nagaramAM dhanagupta AcArya hatA. teo prAyazcita ApavAnuM jANatA hatA. chAstho paNa ATalAthI zuddha thaze ke nahIM thAya ? iMgitathI jANe che. je temanI pAse vahana kare che, te sukhethI teno ane atiyArano vistAra pAme che tathA sthira paNa thAya che. vaLI te atyadhika nirjarAne prApta kare che. - te pramANe karavuM joIe, ema karavAthI ke ApavAthI yogo saMgRhIta thAya che. prAyazcittakaraNa kahyuM. he "mAraNAMtikI ArAghanA nAmaka batrIzamo yogasaMgraha kahe che. ArAdhanA vaDe maraNakALe yoga saMgraha karAya che. temAM udAharaNane AzrIne gAyAno pazcAddha kahe che - * niryukti -1320/5 + vivecana : ArAdhanAthI maradevA A avasarpiNI kALamAM pahelAM siddha thayA. utA niyuktinI vyAkhyA A pramANe - Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/23, ni - 1320/2 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * sUtra-27 - tenIza prakAranI AzAtanAthI [thayelA daivasika atiyAronuM huM pratikamaNa karuM chuM * vivecana-27 : Aya - samyagadarzanAdinI prAptirUpa. tenI zAtanA. te batAvavA mATe saMgrahaNIkAra traNa gAthA noMdhe che. tenI vyAkhyA A pramANe - (1) kAraNe ranAdhika - AcArya AdinI AzAtanA bhIru ziSya e sAmAnyathI AgaLa javuM Adi kArya na kare. kAraNe - mAgadinA parijJAna AdimAM, dayAmala (?) darzanAdimAM ahIM sAmAcArI anusAra svabuddhithI AlocanA karavI. temAM AgaLa jatAM AzAtanA thAya. tethI kahe che - AgaLa na javuM, tethI vinayabhaMgAdi doSa lAge. paDakhethI jatAM AzAtanA lAge. pAchaLa paNa nIkaTathI jatAM e pramANe ja doSa kahevo. temAM niHzvAsa, chIMka, baLakhAMnA kaNa paDavA-uDavA Adi doSa lAge. tethI jeTalA bhUmibhAga darathI cAlatA A doSa na lAge, teTalethI cAlavuM. - 4 - asaMmohane mATe to 'dazAzrutaskaMdha'mAM pragaTAvI vyAkhyA karelI ja che. jemake - (1) AgaLa - ziSya zaknikanI AgaLa cAle to tene AzAtanA thAya. ItyAdi A pramANe - (2) zaikSa sanikane paDakhe cAle to AzAtanA thAya. (3) nAdhika beThA hoya tyAre nIkaTa cAle to zaikSane AzAtanA thAya. (4) zaikSa ranAdhikanI AgaLa rahe to zaikSane AzAtanA lAge. (5) zaikSa ratnAdhikanI paDakhe raheto AzAtanA lAge. (6) ratnAdhikanI najIka rahe to zaikSane AzAtanA lAge che. (9) zaikSa ranAdhikanI AgaLa bese to AzAtanA lAge. (8) zaikSa ratnAdhikanA paDakhe bese to AzAtanA lAge. (9) zaikSa ratnAdhikanI najIka bese to zaikSane AzAtanA lAge. (10) zaikSa ranAdhika sAthe bahAra vicArabhUmimAM gayela hoya, tyAM pahelAM Acamana kare, sanika pachI kare to zaikSane AzAtanA lAge. (11) ranAdhika sAthe gayela zaikSa bahirvicAra bhUmithI nIkaLI pachI gamanAgamananI AlocanA rAnikanI pahelA kare to AlocanA. (12) ratnAdhika kSane rAtrinA ke vikAse bolAve ke he Arya! suto che ke jANe che ? tyAre zaikSa jAgato hovA chatAM na sAMbhaLe to zaikSane AzAtanA lAge. (13) zaikSa ratnAdhikanI pUrve kaMIka AlApe - bole, pachI rAtvika bole to zaikSane AzAtanA lAge. (14) azanAdi kaMI laIne tene pahelAM alpa sanikanI pAse Aloce, sanika pAse pachI Aloce, to zaikSane AzAtanA lAge. (15) zaikSa azanAdi grahaNa kare pachI pahelAM ochA sanikane batAve, pachI sanikane batAve to zaikSane AzAtanA lAge. (16) zaikSa azanAdi grahaNa karI pahelAM aparAnikane nimaMtraNA kare, pachI ratikane nimaMtraNA kare to zaikSane AzAtanA lAge. (17) zaikSa sanikanI sAthe azanAdi laIne te sanikane pUchyA vinA jene je joIe. tene tene prayura pramANamAM Ape to kSane AzAtanA. (18) zaikSa azanAdi laIne zanikanI sAthe khAtAkhAtA jo pracura pramANamAM zAka-zAka saMskArela, savALuM, manojJa, maNAma, snigdha ke rUkSa khAI jAya to tene AzAtanA. (19) zaukSane sanika bolAve tyAre sAmAnyathI divasanA paNa divasanA paNa na sAMbhaLe to AzAtanA lAge. (20) zaikSa sanikane moya zabdothI kaThora-karkazaniSphara zabdomAM kaMI kahe to zaikSane AzAtanA. (21) sanika zaiAne bolAve tyAre jyAM hoya tyAM sAMbhaLe, tyAM rahIne ja javAba ApI de, to zaikSane AzAtanA. (22) sanika zaikSane bolAve tyAre "zuM ?' ema bole to AzAtanA lAge, "matraeNavaMdAmi" bolavuM joIe. (23) zaikSa sanikane "tuM" kaheto zaikSane AzAtanA lAge. (24) zaikSa zaktikane tajAta vaDe pratihaNe to zaikSane AzAtanA lAge. 'tajjAta' eTale - he Arya! glAnanI sevA kema nathI karatA ? to sAmuM bole ke - tame kema nathI karatA ? ItyAdi. (25) zaikSa sanikane kathA kahe tyAre upahata mana saMkalAvALo thAya * sumanavALo na thAya to AzAtanA lAge. upabRhaNA na kare, jemake - aho ! sarasa kahyuM Adi. (26) sanika kathA kahe tyAre zaikSa temane kahe - tamane Ano artha yAda nathI ke Ama nathI ItyAdi to AzAtanA. (27) sanika kathA kahe tyAre kathAne chede, athavA 'huM kahuM chuM" ema kaheto zaikSane AzAtanA. (28) sanika kathA karatA hoya tyAre parSadAne bhede, jemake - bhikSAveLA thaI, bhojanaveLA thaI. sUtrArtha porisi thaI ema bolI parSadAne uThADI de. (29) rAnika kathA kare tyAre te parSadA ubhI na thaI hoya ke avyacchinna na thaI hoya tyAM be traNa vakhata kathAne kahe to zaikSane AzAtanA lAge. sUkAIne alaga alaga rIte samajAve to AzAtanA. (30) sanikanA zayyA ke saMskAraka AdinuM paga vaDe saMghana thaI jAya to hAtha vaDe sparzIne mAphI na mAMge to zaikSane AzAtanA thAya. ahIM zayyA - sava[gikI jANavI, saMthAro aDhI hAthano jANavo athavA je sthAne rahe che ke saMthAro dvidala kAThamaya hoya athavA zasyA e ja saMthAro, te paNa vaDe saMgha. kSamA na mAMge to AzAtanA. (31) zaikSa sanikanA zayyA ke saMthArAmAM ubho rahe, bese ke suve to tene AzAtanA lAge. (32) zaikSa sanikanA AsanathI uMcA Asane ubhe ke bese to zaikSane AzAtanA lAge. (33) zaikSa sanikanA sama Asane ubho rahe ke bese to zaikSane AzAtanA lAge. sUtrokta AzAtanA saMbaMdha jaNAvavA saMgrahaNIkAra kahe che - athavA arahaMtonI AzAtanAdi svAdhyAyamAM kiMcit na bhaNyA. je kaMI samudiSTa che, te A 33-AzAtanA. 345 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 4/27, ni - 13202 68 pratikramaNa saMgrahaNI samApta thaI. saMgrahaNInI vyAkhyAmAM kahe che ke - bIjA prakAre tIrthakaranI AzAtanA, upara zabdathI siddha AdinuM grahaNa svAdhyAyamAM kaMIka na bhaNyA sudhI kahevuM. have sUtrokta ja tenIza AzAtanA kahe che - * sUtra-28 - (1) arihaMtonI AzAtanA, (2) siddhonI AzAtanA, (3) AcAryanI AzAtanA, (4) upAdhyAyanI AzAtanA, (5) sAdhunI AzAtanA, (6) sALInI AzAtanA, () zrAvakanI AratanA, (8) zrAvikAnI AzAtanA, (9) devonI AzAtanA, (10) devInI AzAtanA, (11) loka saMbaMdhI AerttanA, (12) paraloka saMbaMdhI AzAtanA, (13) kevali prApta dhamanI AzAtanA, (14) devamanuSya-asura loka saMbaMdhI AzAtanA, (15) sarva prANa, bhUta, jIva, savanI AzAtanA, (16) kALanI AzAtanA, (13) zrutanI AzAtanA, (18) zrutadevatAnI AzAtanA, (19) vAsanAcAryanI AzAtanA. * vivecana-28 : arahaMta saMbaMdhI AzAtanAthI je meM daivasika aticAra karyo tenuM micchAmidukkaDama. A pramANe siddha Adi padomAM paNa yojavuM. A pramANe karatAM arahaMtanI AzAtanA thAya che. jemake - arahaMta nathI. zA mATe bhoga bhogave che koNa jANe ? samavasaraNAdithI kema jIve che ? A pramANe bole teno A uttara che - pUjya prakRtinA udayanI bahulatAthI tivatita bhogaphaLathI bhogo bhogave che. e rIte samavasaraNa che. te sAMbhaLo. jJAnAdi avarodhaka AghAti sukhapAdapanI vedanA [no kSaya tIrthaMkara nAmakarmano udaya tathA vItarAgathI jANavuM. siddhonI AzAtanAthI siddhonI AzAtanA e pramANe bolatA te mUDhane thAya che - nioTA nathI athavA sadA upayogamAM athavA dhuva rAga-dveSavathI te pramANe darzana ane jJAnanA ajAnyakALanA upayogathI teo sarvajJa ja che. anyonya A vArakatA ke jJAnadarzananuM ekava AmAMnA ekapaNa doSa saMbhavato nathI. "siddha" zabdathI ja niyamA te che tema jANavuM. vIryanA kSayathI vizeSTA paNa thAya che, mATe A doSa nathI. sarve kaSAyonA saMpUrNa kSayathI rAga-dveSa paNa nathI. jIvanA svabhAvathI ekasAthe be upayoga na hoya. dravyArthika nayanA mate pRthaka AvaraNa hovAthI jJAna ane darzana baMneno ekatva upayoga na thAya. jJAnanayanA mate A badhuM jJAna ja che, darzana nayanA mate badhuM ja A darzana che. temAM asarvajJatA kyAM AvI ? pazyatAne AzrIne baMne paNa upayoga sAthe hoI zake che. e pramANe sarvajJatA doSa na saMbhave. AcAryanI AzAtanA- AcAryane bAla, akulIna, durmedhA. dramaka, maMdabuddhi Adi ziSyo hoya che athavA ema paNa bole ke- bIjAne upadeza Ape che ke A pramANe daza bhede vaiyAvacca karavI, paNa pote to karatA nathI. teno uttara Ape che - bALaka paNa jJAnavRddhi hoya, akulIna paNa guNano nivAsa hoya. ema kema na bane ? Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 durmudha Adi paNa e pramANe kahe ke durmudha nathI. jANatA nathI ke nidharmavALAne mokSanuM kAraNa jJAna che. nitya prakAzatA vaiyAvaccAdi kare che. upAdhyAyanI AzAtanA - AcAryanI mAphaka ja jANavI. vizeSa e ke - upAdhyAya sUga dAtA che. sAdhunI AzAtanA samayanA sArane na jANatA sAdhune uddezIne kahe che. e pramANe aviSahaNA, atvarita gati maMDaLa, muMDana. cAMDAlanI jema, zvAnanI jene ekasAthe jame che chatAM veza virUpa che. e pramANe avarNavAda karato mUDha A jANato nathI. vaLI aviSahaNA Adi sameta saMsAra svabhAvanA jJAnathI ja sAdhuo kapAyA che. sAdhavInI AzAtanA - hhakArI, ghaNI upadhivALA athavA zramaNopadrava zramaNI, gaNikAnA putro bhAMDa, vRkSamAM velI, jaLamAM zevALanI jema kapAyo jIvone karmabaMdhanA kAraNarUpa jANIne kalaha karatAM nathI. saMvalananA udayathI thoDAM kalahamAM paNa zo doSa che ? upadhi brahmavatanA rakSaNArthe sAdhuone hoya che. evuM jinezvare kahela che, tethI upadhimAM doSa nathI. sAdhuone A upadrava nathI, jo jinavacanathI samAhita AtmA vaDe mahAI Agama vidhine samyakSaNe anusarato hoya. zrAvakonI AzAtanA - jina zAsana bhakta gRhastho zrAvaka kahevAya AzAtanA - manuSyapaNuM pAmIne, jinavacanane jANIne je viratine svIkAratA nathI, tene lokamAM kaI rIte "gha' kahevAya ? teno uttara ApatA kahe che - kamanI pariNati vaza jo teo virati na svIkAre to paNa mArgamAM rahelA hovAthI dhanya che. kemake samyagadarzana mArgamAM sthitapaNAthI guNayukta hoya che. zrAvikAnI AzAtanA - badhuM zrAvaka mujaba jANavuM. devonI AzAtanA - kAmamAM prasat, virati vagaranA, AnimeSa ane nidosTa, devo sAmarthya chatAM tIrthanI unnati karatAM nathI. Ano uttara Ape che - mohanIya ane sAtA vedanIya karmonA udayathI teo kAmamAM prasata che, karmanA udayathI temane virati nathI. animeSa te devano svabhAva che, vizeSTa chatAM anuttaranA devo kRtakRtya che. kAlAnubhAvathI tIrthanI unnati paNa bIje kare ja che. devInI AzAtanA - badhuM devanI mAphaka jANavuM. AlokanI AzAtanA * temAM Aloka eTale manuSya loka. tenI AzAtanA te vitaprirUpaNAdithI thAya. paraloka te nAka, tiryaMca ke deva. tenI AzAtanA tenI vitatha prarUpaNAdithI thAya che. baMnemAM svamatithI AkSepa-parihAra karI levA. kevalipajJakha dharmanI AzAtanA :- te dharma be prakAre che - zrata dharma ane cAtri dharma. AzAtanA - prAkRta sUtramAM sthAyelo che, koNa jANe che ke A koNe pradhela che ? athavA cAritrayI ke dAna vinA thAya che, teno uttara Ape che - bALaka, strI, mUDha, mUrkha cAsmine IcchatA manuSyonA anugrahAyeM tatvajJo vaDe prAkRtamAM siddhAMto racAyA che. te nipuNa dharmanA pratipAdakavavI ane sarvajJa praNitapaNAthI che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 4/27, ni - 1320/ra, bhA. 213 thI 15 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 cAritrane AzrIne kahe che - rabhika ane cAMDAlane paNa apAya che, jevAtevAthI zIlanI rakSA karavAnuM zakya nathI. jyAM jyAM utpanna thAya tyAM dAna vaDe bhogone pAme che. zIla vaDe bhogo ane svarga tathA nivaNane pAme che. tathA abhayadAna dAtA cAritravAnane niyata ja che. deva, manuSya ane asara lokanI AzAtanAthI - te tenI vitatha prarUpaNAdithI AzAtanA thAya che. jANakAra kahe che - * bhASya-213 thI 215 - devAdi lokane viparIta kahe. jemake sAta dvIpa ane sAta samadro che. loka prajApatie banAvyo che athavA prakRti ane purUSonA saMyogarUpa che. A Apano uttara ApatA kahe che - sAtamAM parimita satvo, amokSa ke zUnyatva ane prajApati, te koNe karyA che anavasthA che. prakRtine pravRtti kyAMthI AvI ? je acetana che te puruSArtha nimite jo pravarte te tenI ja apavRtti che. A badhuM viruddha ja che. sarva prANa, bhUta, jIva, savonI AzAtanAmI - temAM prANI te beIndriyAdi, vyakata ucchavAsa-niHzvAsavALA thayA che, thAya che ane thaze te bhUta-pRthvI Adi. jIve che te jIva - AyukarmanA anubhAvayukta badhA. sava-sAMsAki ane saMsAra hita bhedathI che athavA A badhAM zabdo ekAciMka ja che. AzAtanA - tenI viparIta prarUpaNAdiyI che. jemake - beIndriyAdino AtmA aMguThAnA parva jeTalo ja che. pRthvI Adi to ajIvo ja che. kemake tenAmAM spaMdana Adi caitanya kArya upalabdha nathI. jIvo kSaNika che. savomAM saMsArI aMguThAnA parva jeTalAM ja che. saMsArathI sahita koI che ja nahIM. vaLI baLI gayelA dIpanI samAna upamAvALo mokSa che. ukata AkSepano uttara ApatA kahe che - AtmA dehavyApI che. tyAM ja sukhadu:khAdithI tenA kAryonI upalabdhi che. pRthvI AdimAM alA caitanyatvathI kAryonI anupalabdhithI ajIvava nathI. jIvo paNa ekAMte kSaNika hotA nathI. * * * savomAM saMsArI to deha pramANa ja hoya che. prati ukata saMsArathI atIta jIvo paNa vidhamAna hoya ja che. kemake jIvanA sarvayA vinAzano abhAva che. bIjA paNa kahe che ke- vidhamAna bhAva asatu nathI ane satano abhAva vidhamAna nathI. baMnene paNa tatvadarzIe vaDe jovAyelA ja che ItyAdi. kALanI AzAtanA - jemake kALa che ja nahIM athavA kALanI pariNati vizva che tathA durnaya - kALa bhUtone pakAve che, kALa ja prajAne saMhare che, kALa sutAne gADe che, kALa duratikrama che. ukata AkSepano uttara :- kALa che ja. tenA vinA bakula, caMpaka Adino niyata - puSpAdine ApavAno bhAva na thAya. tenI pariNati paNa vizva nathI. ekAMta nitya pariNAmanI anupapatti che. zrutanI AzAtanA - jemake rogIne auSadha levAmAM vaLI kALa zuM? malina AkAza dhovAmAM vaLI kayo kALa ? jo mokSano hetu jJAna che, to kALa zuM ane akALa zuM ? teno uttara Ape che - du:khakSayanA kAraNathI prayojAto yoga jinazAsanamAM yogya che, anyonya abAdhAthI kartavya asapana thAya che. pUrve dharmadvArathI zratanI AzAtanA kahI, ahIM te svataMtra viSayavALI che, mATe pharI kahetA nathI. mRtadevatAnI AzAtanAthI - kaMI karatI na hovAthI zrata devInuM astitva ja nathI. teno uttara Ape che - manIndranA Agamo anadhiSThita nathI tethI mRtadevI che ja. teNI akiMcit karI paNa nathI, kemake prazasta manathI karmakSaya darzanathI tenuM AlaMbata thAya che. vAyanAcAryanI AzAtanA - ahIM vAcanAcArya eTale upAdhyAya ja kahyA che, je uddezAdi kare che. tenI AzAtanA A rIte- duHkha ke sukha rahita ghaNI vAra vaMdanA devAnA hoya che. teno utara - A zratopacAra che. temAM ahIM doSa konI mAphaka che ? * sUtra-29 : (1) je bhAviddha, (2) vyatyamelita, (3) hInAkSaNika, (4) ati aski , (5) padahIna, (6) vinayahIna, (3) ghoSahIna, (8) yogahIna, (9,10) suSudatta duhu pratiSThita. (11) akAle svAdhyAya karavo. (12) kALe na karavo, (13) aravAdayAyamAM svAdhyAya. (14) svAdhyAyamAM asvAdhyAya karavo. te badhAnuM micchA mi dukkaDaM. * vivecana-29 : A rauda sUtro ane sUtra-28mAM kahelA ogaNIza sUko e tetrIza AzAtanA jANavI. A cauda satro zratakriyA kAlagocaratvathI punaraptinA bhAgI thatAM nathI. tathA doSaduSTapada zruta jo bhaNyA hoIe to - te A pramANe - (1) bhAviddha - viparIta ranamAlAvata, A rIte je AzAtanA karI hoya, te hetuthI je aticAra karyo, tenuM micchA mi dukkaDaM. ema badhe joDavuM. (2) vyatyAmeDita-judA judA pATho meLavI sUtrano krama badalavA. (3) hInAkSAra-aAranI nyUnatA Adi badhuM spaSTa ja che vizeSa A pramANe - ghoSa - udAta Adi. yoga- samyaka rIte yogopacAra na karavA te. guru. sArI rIte Ape te suSudata kaluSita aMtarAtmAthI grahaNa karavuM te duSTa praticchita. je zratano kAlikAdi akAla che te. je jeno potAno adhyayana kALa che te kALa. asvAdhyAyamAM svAdhyAya kare. A asvAdhyAyika zuM che ? A prastAvathI Avela avAdhyAyika niryuktinI Adha dvAra gAthA kahe che - * niyukti-1321,1322-vivecana : adhyayana sudhI te Adhyayana eTale AdhyAya. zobhana AdhyAya te svAdhyAya. te ja svAdhyAyika. svAdhyAyika nahIM te asvAdhyAyika. tenA kAraNa paNa 'lohI' Adi kAraNamAM kAryanA upacArathI asvAdhyAyika ja kahevAya che. te be bhede che - Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 4/ra9, niH - 1321,1322 (1) Abha samutya - potAnA vraNathI udbhavela rudhira Adi. 2 zabda svagata aneka bheda dazAve che. parasamutya - saMyamaghAtaka Adi. je parasamulya che, te pAMca prakAre jANavA. temAM ghaNI vaktavyatAthI parasamutva ja pAMca prakAre batAve che - * niyukti-1323-vivecana : saMyamaghAtaka- saMyama vinAzaka, te mahika Adi. utpAtathI thAya tpAtika, te dhULanI vRSTi Adi. divyanI sAthe te sAdivya, te gaMdharva nagarAdi athavA devatAkRta te sadivya, vyavruha - saMgrAma. A paNa asvAdhyAyikanA nimittathI temaja kahevAya che. zArIra- tiryaca, manuSya pudgala Adi. A pAMca prakAranA avAdhyAyikamAM svAdhyAyathI saMyama ane Ama virAdhanA karato temAM dRSTAMta have kahe che - - * niyukita-1324-vivecana : kSiti pratiSThita nagaramAM jitazatru rAjA hatA. teNe potAnA dezamAM ghoSaNA karelI ke je maleccha rAjA Ave che, to grAma, nagara, phUla Adi choDIne nIkaTanA durgamAM raho, jethI vinAza pAmazo nahIM. jeo rAjAnA vacanathI dugadimAM rahyA, teo vinAza na pAmyA. jeo tema na rahyA, temano mleccha rAjAe vinAza karyo. vaLI temAM rAjAno AjJAbhaMga karela hovAthI je koI bAkI rahyA teno paNa daMDa karAyo. A pramANe asvAdhyAyikamAM svAdhyAya karatAM ubhayathI daMDa thAya che. devo chaLe che. prAyazcita paNa temane prApta thAya che. Aloka ane paralokamAM paNa jJAnAdinI viphaLatA pAme che. * niyukita-1325-vivecana : A deTAMtano upanaya A rIte - rAjA samAna tIrthakara, jAnapada samAna sAdhuo, ghoSaNA te asvAdhyAyikamAM svAdhyAyano pratiSedha. mleccha jevo asvAdhyAyamahikAdi ratnadhanAdi jevA jJAnAdi mahika Adi vaDe avidhikArI harAya che. * niyukti-1326-vivecana : thoDI porisi bAkI rahI hoya jene kALaveLA kahe che. adhyayana-pATha, mapa zabdathI vyAkhyAna paNa je kare che, te AjJAnuM ullaMghana kare che. jJAnAdi Arahitane chalaNA thAya. saMsAra e jJAnAdinI niSphaLatAthI ja thAya che. temAM AdhadvAra avayavano artha pratipAdana karavA kahe che - * niyukita-1327-vivecana : mahira - ghamikA, bhiHvAsa - bubuda AdimAM, sacitaja * araNya AdimAM vAyu uddhata pRthvI ja kahela che. ukta traNe saMyama dhAtaka ja thAya che. je kSotra ane kALamAM mahiya Adi dravyo paDe che athavA jeTalo kALa paDe che. bhAvathI te sthAna ane bhASAdinI hAni thAya che - ghaTADo thAya che. avayavArthe bhASyakAra svayaM ja kahe che. A paMcavidha svAdhyAyikane kaI rIte pariharavo joIe ? te saMbaMdhe A dRSTAMta jaNAve che - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * niyukti-1328-vivecana : eka rAjAne pAMca puruSo - mANaso hatA. teo ghaNAM yuddhomAM vijayane prApta karelA hatA. koI divase teo vaDe atyaMta viSama durgane jItyo, temanAthI tuSTa thaIne rAjA Icchita nagaramAM 'pracAra' Ape che. je kaMI azana Adi ke vara Adi loko pAsethI le che, tenuM badhuM vetana rAjA cUkavI de che. * niyukti-1329-vivecana : te pAMce puraSomAM ekane ghaNo saMtuSTa karyo. tene ghara-dukAna Adi sthAnomAM sarvatra Icchita pracAra Apyo. je A "pracAra' apAyelAnI AzAtanA kare che, tene rAja daMDa kare che. A daTAMtano upasaMhAra - jema - pAMca puruSo che, tevA prakAre paMcavidha svAdhyAyika che. jema eka abhyadhikatara puraSa che, te pramANe pahelo saMyamopadhAtika che. badhAM ja tyAM sthAna, Asana Adi che, temAM vartatAne svAdhyAya nathI ke pratilekhana Adi ceSTA paNa nathI. bAkInA cAra asvAdhyAyikamAM je rIte te cAra puraSo zerI AdimAM anAzAtanIya che, temAM svAdhyAya karatAM ja nathI. AvazyakAdi bAkInI badhI ceSTA kare che, uckAlika paNa bhaNe che. mahikA Adi traNa saMyamopAtikanuM A vyAkhyAna che - * bhASya-216nuM vivecana : mahikA eTale dhUmikA. te kArataka, mAgasara Adi garbhamAsamAM thAya che. te patana samakALe ja sUphamatvathI sarva akAyathI bhAvi kare che. tyAM tatkAla samaye badhI ceSTA rokI levI. vyavahAra sacita pRthvIkAya araNyAnA vAyuthI uDIne Avela ane kahe che. tenuM sacita lakSaNa varNavI kaMIka tAma digaMtaramAM dekhAya che. te paNa niraMtara apAtathI traNa divasa pachI sarva pRthvIkAyane bhAvita kare che. bhinna varSa traNa bhede che - je varSamAM paDe che, tyAM pANImAM parapoTA thAya che te barbAda varSa. tenAthI varjita taArja, sUphamabiMdu paDatA hoya te biMdu varSa. AnAthI anukrame traNa, pAMca, sAta divasa pachI sarva akAya bhAvita thAya che. - saMyamaghAtaka evA A sarvabhedono cAra bhede parihAra karavo joIe dravyathI te ja dravya-mahikA, sacitaraja ane bhinna varSano parihAra kare, kSetramAM jyAM A mahikAdi paDe che, tyAM ja parihAra karavo, kALathI-paDavAnA kALathI AraMbhIne jeTalo kALa paDe te pariharavo, bhAvathI sthAna-kAyotsarga na kare, na bole. mArA zabdathI gamana, pratilekhana, svAdhyAyAdi na kare. sivayA ke mAtra ucchavAsa, teno pratibaMdha na thaI zake, kemake tethI jIvitano vyAghAta thAya che. bAkI badhI kriyAno niSedha che. A utsarga parihAra kahyo, AcaraNAthI sacitarajamAM traNa, bhinna varSamAM traNa, pAMca ke sAta divasa pachI svAdhyAyAdi badhuM kare. bIjA kahe che - bubuda varSamAM budgad varjita pAMca ahorama, biMdu varSAmAM sAta. tethI pachI parama kAyabhAvitavathI badhI ceSTA rokI le. kaI rIte ? Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMe 4/ra9, niH - 1330, bhA. 216 * niryukti-1330-vivecana : nikAraNe varSobha - kAmaLI, tenAthI prAkRta thaI savagaMtara sthAne rahe. avazya kartavya ke avazya vaktavyamAM kAryamAM A jayaNA rAkhe - hAtha vaDe bhrakuTI Adi akSi vikArathI ke AMgaLIthI saMjJA kare ke- Ama karo. e pramANe mukhavastrikA rAkhIne paNa yatanAthI na bole, glAnAdi kAryamAM vaSakA - kAmaLI oDhIne jAya che. saMyamaghAtaka dvAra kahyuM. * niyukti-1331-vivecana : have pAtika - temAM dhULa varSA, mAMsa varSA, lohI varSa, keza vaSa, karakAdi zilAvarSA, dughAta ane patana. AmAM A rIte parihAra karavo - mAMsa ane lohImAM ahorAtra svAdhyAya na karavo. bAkInI dhULa varSA AdimAM jeTalo kALa paDe, teTalo kALa naMdi Adi sUtra na bhaNe. dhaLa ane joaAtamAM A vyAkhyAna che * niyukti-1332-vivecana : dhUmAkAra ane kaMIka pAMDu ja ane ayitane dhULa kahe che, athavA Avo. johnAta pAMzurikA kahevAya che. AmAM vAyu yukta hoya ke vAyurahita sUtraporisi karAtI nathI. bIje kahyuM che ke - * niyukita-1333-vivecana : A dhULa ane rajoddhAta svAbhAvika thAya ke asvAbhAvika. temAM asvAbhAvikamAM je nighatibhUmikaMpa, caMdragrahaNa, divya sahita hoya. AvA asvAbhAvikathI thatAM kAyotsarga karyA pachI paNa svAdhAya na kare. jo vaLI caitra suda dazamImAM aparANamAM yoga nikSepa che. temAM dazamIthI yAvatu pUrNimAmAM traNa divasa upara upara ayita udyAnArthe kAyotsarga kare che athavA tesa AdimAM traNa divasomAM svAbhAvika paDe to paNa saMvatsara svAdhyAya kare che. utsarga na kare to svAbhAvika paDe tyAre svAdhyAya paNa na kare. aupAtika dvAra kahyuM. * niyukti-1334-vivecana : gaMdharva nagara vikaNA, digdAhakaraNa, vijaLI thavI, ukApaDavI, gajitakaraNa, cUpaka-kahevAnAra lakSaNa AkAzamAM cakSoddIpta thAya. temAM gAMdharva nagaramAM yoddIpta niyamA devakRta hoya. bAkInAmAM bhajanA. je skUTa-spaSTapaNe na jaNAya teno parihAra karavo. A gAMdharvAdikA badhAM eka eka porisine haNe che. garjita be porisine haNe che. * niyukita-1335-vivecana : koI paNa divibhAgamAM mahAnagara pradIptavatu udhota thAya, paNa upara prakAza ane nIce dhakAra hoya Avo chinnamUla digdAha jANavo. ulkAnuM lakSaNa - svadeha vaNa rekhA kare che athavA paDe che te ukA. athavA rekhA hita udhota kare che ane paDe che, te ulkA. 'cUpaka' te saMdhyApabhA ane caMdraprabhA jemAM ekasAthe hoya te cUpaka. te 34 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 saMdhyAprabhA caMdraprabhA AvRtA hovAthI zuklapakSanI ekama AdimAM divasamAM jaNAtI nathI. saMdhyA cheda ajJAta hovAthI jo kALaveLAne na jANe to traNa divasa prAdoSika kALane grahaNa na kare. traNa divasamAM prAdoSika sUtra porisi na kare. * niyukti-1336-vivecana : jagatanA zabhAzubha karma nimita utpAta amogha - sUryanA kiraNonA vikArathI janita, sUryanA udaya ke asta thatAM kaMIka nAma ke kRNazyAma gADAnI uMghanA AkAre daMDa te amogha. te ja cUpaka che. bIjA kahe che - * niryukti-133-vivecana : caMdragrahaNa ane sarvagrahaNa, A kahevAze. AkAzamAM vAdaLa hoya, vAdaLa na hoya, vyaMtarakRta mahAgajita sama dhvani-nighati, athavA teno ja vikAra, guMjAvat gaMjita te mahAivaninuM guMjita. sAmAnyathI A cAremAM ahorAtra svAdhyAya na karavo. nighaNuMjitamAM vizeSa e ke - bIje divase sAva te veLA ahorama chedathI bIjA asvAdhyAyikamAM chedAto nathI. saMdhyA catuka - sUrya ugyA pahelAM, madhyAhe, sUryAsta veLAe ane madhya sakie. A cAra kALamAM pUrvokta svAdhyAya na kare. pratipadA - cAra mahAmahAnI cAra ekamamAM svAdhyAya na kare. e pramANe bIjA paNa je mahA je gAma, nagarAdimAM jANe, te paNa tyAM varjavA. sugrIkhaka - vaidapUrNimAmAM sarvatra niyamathI asvAdhyAya thAya che. ahIM anAgADha yogamAM nikSepa thAya, niyamathI AgADha yogamAM niphlopa na thAya, evuM kahela che. te mahAmahA kyA che ? te kahe che * niyukti-1338-vivecana : AsADhI - AsADha pUrNimA, ahIM lATa dezamAM zrAvaNa pUrNimA hoya che. Indramahotsava Aso pUrNimAmAM hoya che. kArtika - kArtika pUrNimAmAM hoya che. sagImaka - caitra pUrNimAM. A badhAmAM aMtima divasa grahaNa karavo. Adi te je dezamAM je divasathI mahAmahotsava pravarte che, te divasathI AraMbhIne cAvatuM aMtya divasa svAdhyAya na karavo. A pUrNimAnA aMtaramAM je kRkha pratipada - vada ekama, te paNa varjavI. pratiSedha kALamAM svAdhyAya karavAmAM A doSo che - * niyukita-1339 thI 1341 + vivecana : kAma, kRtopayoga, tapa-upadhAna anutara kahela che. pratiSedha karAyelA kALamAM te paNa karma baMdhane mATe thAya che. saraNa saMtapaNAthI IndriyaviSayAdi koIpaNa pramAdayukta thAya, te vizeSathI mahAmahotsavamAM te pramAdayuktane pratyenIka devo chaLe che - alagaThaddhika hovAthI kSiptAdi chalakAne kare che. paNa je sAdhu yatanAvALA hoya tene je lARddhika deva chaLI zakatA nathI. ardhasAgaropama sthitika hoya to yatanAyukta hoya to paNa chaLAya che. temane evuM sAmarthya hoya che ke je tene paNa pUrvApara saMbaMdhanA smaraNathI Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/ra9, ni - 1339 thI 1341 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 koI chaLe che. caMdragrahaNa, sUryagrahaNanI vyAkhyA - * niyukti-1342-vivecana : caMdra udayakALano levo. saMdUSita saginA cAra ane anya ahoramamAM bAra athavA utpAta grahaNamAM sarva sani levI. grahasahita ja bUDita saMdUzita natrimAM cAra ane anya ahorAtramAM bAra athavA na jANatA-vAdaLAthI chavAyelanI zaMkAmAM na jANatAM kevaLa grahaNa, rAtrino parihAra karI, prabhAte jovuM. gRhasahita bUDita, anya ahoramamAM bAra. e pramANe caMdranI. sUryanI asta samaya grahaNamAM grahasahita breDita levuM. upaghAtamAM cAra rAtri, anya ahorAtramAM bAra. jo ugato sUrya levarAya to saMdUSita horamanA ATha, anya ahorAtranA soLa athavA vAdaLathI AcchAditamAM na jaNAya ke kevaLa grahaNa thaze. divasamAM zaMkA kahela nathI. astaveLAmAM daiTa grahaNamAM grahasahita bUDita levuM. saMdUSitanA ATha, anya ahorAkamAM soLa levA. sagraha buDitamAM eka ahorAtra thAya. kaI rIte ? te kahe che - sUryAdi jenAthI ahorAtri thAya che - sUryodayanA kAlathI je ahoramanI Adi thAya che, tene pariharIne saMSita bIja paNa ahorAtra parihaNyo joIe. A vAta havenI niyukitamAM jaNAve che - * niyukti-1343-vivecana : saMgrahathI bUDita sUryAdimAM je kAraNe eka ahorAtra thAya che. tene pariharIne saMdUSita anya paNa ahorAtra parihAra vaDe joIe. jo A AsIrNa hoya to - caMdra rAtrimAM gRhIta, samine choDIne te rAtrinuM zeSa varjavuM joIe, jyAMthI AgAmI sUryodayamAM ahoramanI samApti thAya che. sUryamAM paNa divase grahaNa karela divasa ja choDIne. te ja divasane choDIne bAkInI rAtri varjavI joIe. athavA sagraha bUDitamAM A pramANe vidhi kahelI che. tyAre ziSya pUche che - kaI rIte caMdramAM bAra ane sUryamAM soLa satri kahela che ? AcArya kahe che - sUryAdi, jenA vaDe ahoraNo thAya che. caMdrathI niyamA ardha ahorama thAya pachI grahaNano saMbhava che. tethI bIjA ahorAtramAM e pramANe bAra thAya. sUryanA ahoramAdivathI saMdUSita bIjA ahorAkamAM pariharAya che. tethI A soLa thAya. 'sAdivya dvAra gayuM. have yudgaha dvAra, temAM - * niryukti-1344 + vivecana : vyagraha daMDika Adi, saMkSobhamAM ane daMDikamAM kAlagata, rAjA kAlagatA thatAM ane abhayamAM jeTalo kALa bhaya hoya, tenI pachInA ahorAtrane parihare. AnuM ja vyAkhyAna anaMtaragAthA vaDe - * niryukti-1345nuM vivecana : daMDikano vyagraha, Adi zabdanI senAdhipatino vyaaha paNa levo. baMne bhojikanA, baMne mahattaranA, baMne puraSonA baMne strIonA, baMne mallonA je yuddha puSTa Ayata ke laMDanamAM Adi zabdathI viSayadeza prasiddha kalahivazeSamAM, vigraha - prAya vyaMtara bahula che. [zuM? te kahe che -] temAM pramatane devatA chaLe che. uDAhaNA thAya. loko ema kahe ke - amane Apatti prAptimAM A svAdhyAya kare che, apati thAya, moTAne saMkSobha thAya. paccaka * parasainyanA AgamamAM, daMDika kALagata-mRtyu pAmela hoya. rAjA mRtyu pAme tyAre nirbhayatA hovA chatAM jyAM sudhI anya rAjAnI sthApanA na thAya tyAM sadhI. bhaya hoya tyAre sajA jIvato hoya to paNa bauddhiko vaDe cotaraphathI abhivruta thaI, jeTalo kALa bhaya hoya, teTalo kALa svAdhyAya karavo na joIe. je divasa zratano nidaitya thAya, tyAMthI AgaLa ahorama tyAga karavo. A daMDika mRtyu pAme tyAre vidhi che. bAkImAM A vidhi che - * niryukti-1346,1347 - vivecana : niyukti 1346nI ja vyAkhyAna gAthA mATe niyukti-1347 che. A baMne gAyAnuM vyAkhyAna A pramANe che - grAmabhojika mRtyu pAmatA, te divasa eTale ahorAkano parihAra kaspo joIe. ahIM A zabdathI grAma ke rASTranA mahatarano adhikAra che. tathA niyukta, prajAmAM bahusaMmata, bahapAki, bahusvajana vATakarahitamAM adhipati ke zayyAtara ke bIjo ka bIjA gRhathI AraMbhIne yAvat sAta gRhA re, A baghAnA mRtyumAM ahorAtra svAdhyAya na karAya. jo kare to A loko - "duHkha vagaranA che" ema kahIne loko gaha kare che. Akoza kare che athavA kADhI mUke che athavA alA zabdothI dUra karIne anapeko che. vaLI je anAtha mare che, tene jo udibhanna hoya to 100 hAthathI varjavo ane anubhi svAdhyAyika na thAya. to paNa AcaraNAthI rahIne 100 hAthathI varjavo. vivikata eTale pariSThApanA karatA zuddha thAya, e rIte sthAna zuddha thAya che - tyAM svAdhyAya karAya che. jo teno koI pariThApaka na hoya to zuM karavuM te have kahe che - * niyukti-1348-vivecana : jo teno koI pariSThApaka na hoya tyAre sAgarikanA, mAri zabdathI jUnA zrAvakanA yathAbhadraka Ano tyAga karo, tyAM sudhI amane svAdhyAya zuddha thato nathI. have jo teo tyAga karI de, to zuddhi thAya, jo tyAga na kare to bIjA vasatinI mAgaNA karavI. jo bIjI vasati paNa na maLe tyAre vRSabho-moya sAdhuo apa sAgAkino tyAga kare. A abhinnamAM vidhi karI. jo bhinna hoya to - Dhaka Adi vaDe cotarapha vikIrNa joIne viviA -tyAga Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 4/ra9, ni - 1348 08 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 karatA zuddha thAya che. jo koI na dekhAtA hoya to paNa zodhIne je dekhAya, te badhuM pariThApita kare. aTa hoya to tyAM paNa rahIne zaddha-svAdhyAya karatAM paNa prAyazcita na Ave. ahIM ATaluM prasaMgathI kahyuM. vyagraha dvAra kahyuM. have "zArIra' e dvArane kahe che* niyukti-1349-vivecana : zarIra saMbaMdhI asvAdhyAyika be bhede che - manuSya zarIranA lohI vagere che rIte tIrthaya saMbaMdhI paNa asvAdhyAya thAya. ahIM mAnava saMbaMdhInI vAta pachI, tIryaca saMbaMdhI kahIe chIe - te traNa bhede che - matsya AdinuM jalaja, gAya AdinuM sthalA ja ane mayUra Adino khecaraja. A pratyekanA dravya AdithI cAra prakAre bheda che. athavA pratyeka dravyAdimAM A cArano parihAra karavo. e gAthArtha kahyo. * niyukti-1350-vivecana : paMcendriyono lohI Adi dravyano AsvAdhyAyika, kSetrathI 60 hAtha sudhImAM hoya to asvAdhyAyika pachI hoya to nahIM athavA gathI pardAlAkIpugala eTale mAMsa, tenAthI badhuM vyApta hoya, teno A parihAra - traNa kuracyA vaDe aMtarita thayA pachI zuddha thAya che. nIkaTamAM zuddha na thAya, anaMtara dUra rahIne paNa zuddha na thAya. moTI racyA eTale rAjamArga hoya, jyAM rAjA sainyasahita jato hoya athavA devayAnaratha ke vividha azvavAhano jatA hoya che. bAkInA kuracyA eTale ke kumArga jANavo. A vidhi nagara mATe kahI. gAmathI niyamA bahAra levuM. ahIM gAma avizuddha taigama nayanA matathI tamAparyanta jANavuM, paragrAmanI sImAe zuddhi thAya che. * niyukti-1351-vivecana :tIrthaya saMbaMdhI svAdhyAyika- saMbhavakALathI trIjI pauruSI sudhI avAdhyAyika pachI zuddha thAya che athavA ATha prahara asvAdhyAyika - te jyAM AghAta sthAna hoya tyAM thAya che. bhAvathI vaLI sUtrano parihAra kare che ane te naMdI, anuyogadvAra, taMdula vaicArika, caMdAvejhaya, porisikaMDalAdino kare - athavA - asvAdhyAyika cAra bhede A pramANe - mAMsa, lohI, cAmaDu ane asthi jANavA. mAMsa khAnArane choDIne mAMsamAM A vidhi che - * niyukita-135ra + vivecana : aMdara ane bahAra ghauta, 60 hAtha, traNa porisi, mahAkAyamAM ahorAtra ItyAdi. tenI vyAkhyA gAthA have kahe che - * niyukti-1353-vivecana : ukta 135ra ane 1353 baMnenuM vyAkhyAna karatAM kahe che - sAdhunI vasatithI 60 hAthanI aMdara ane bahAra dhauta. temAM aMdara pakva te aMtardhIta ane bahAra pakva te bahirvota. ahIM aMtarpakavamAM pahelo ane bIjo bhaMga levo. bahAranA grahaNamAM bIjo bhaMga levo. A traNamAM asvAdhyAyika thAya. je pradezamAM ghauta lAve ke rAMdhe, te pradeza 60 hAthanI aMdara pariharavo joIe. kALathI traNa pauruSI asvAdhyAyika thAya. tathA bIjI gAthAnA pUrvAddhamAM je kahyuM ke - "bahirvotapakva", A cotho bhaMga che. AvA prakAre jo sAITha hAthanA aMtaramAMthI lAvela hoya to paNa te avAdhyAyika na thAya. pahelA ane bIjA bhaMgamAM je aMtaHprakSAca, temAM rAMdhe ke te sthAnamAM avayavo paDe che tenAthI asvAdhyAyika. bIjA bhaMgamAM bahAra dhoIne aMdara AvelA mAMsa paNa e pramANe ja asvAdhyAyika thAya ane te ukSita mAMsa Akarma pudgala hotuM nathI. je kAlazAdi vaDe anivArita viprakIrNa laI javAya te AkIrNa pudgala kahevAya. 'mahAkAya' AnI vyAkhyA - je paMcendriya jyAM haNAyela hoya, te AghAtasthAnane varjavuM joIe. phogathI 60 hAthathI, kALathI ahorAtra, ahIM ahorAtra cheda sUryanA ugavAthI thAya. rAMdhela ke pakAvela mAMsa avAdhyAyika na thAya. jayAM dhoyela hoya te pradezathI moTo jaLapravAha vahe, to ja traNa parisi kALa apUrNa hoya to paNa zuddha thAya. AghAtana zuddha na thAya. 'mahAkAya' tenI A vyAkhyA - mahAkAya e pazcAI. mUSaka Adi mahAkAya. te paNa mArAdi vaDe Ahata hoya. jo te abhinna ja grahaNa kare ke gaLI jAya to 60 hAthanI bahAra jAya che, tene keTalAMka AcAryo asvAdhyAyika IcchatA nathI, keTalAMka vipakSa asvAdhyAyikane Icche che. A ja arthane pragaTa karavAne mATe bhASyakAra kahe che - * bhASya-218 + vivecana : mUSakAdi mahAkAya, mAnadi vaDe Ahatane keTalAMka asvAdhyAya mAne che, avibhinnamAM jo na jue to grahaNa karavAnuM keTalAMka kahe che. gAthArtha kahyo. tiryaMcamAM asvAdhyAyika adhikAra A pramANe che - niyukti-1354 + vivecana : - aMdara ane bahAra bhedAyela aMDagabiMdu saMbaMdhe je asvAdhyAya che, tenI vyAkhyA bhANakAra ja karaze. lAghavArthe ahIM vyAkhyA karela nathI. "aMdara ane bahAra bhedAyela "aMDagabiMdu' A gAthA khaMDanI vyAkhyA bhANakAra kahe che - * bhAga-21juM vivecana : sAdhunI vasatithI bahAra sAITha hAya pUrve iMDA bhAMgela hoya to asvAdhyAyika, jo bahAra mAMge to asvAdhyAya na thAya.. athavA sAdhunI vasatinI aMdara ke bahAra iMDA mAMge ke pheMkaila hoya baMne Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/29, ni - 1353, bhA. 219 kAryaka ja che. te kalAmAM ke bhUmimAM tyAga karAyelA hoya, temAM jo kalAmAM hoya to kalAthI sAITha hAtha bahAra laIne dhove to zuddha thAya. jo bhUmimAM bhAMgyA hoya to bhUmine khodIne tyAgana kare. anyathA tyAM rahIne sAITha hAtha ane bIjI porisi sudhI tyAga kare. - asvAdhyAyikanuM pramANa - biMdu mAtra pramANathI hIna ke adhika hoya to asvAdhyAya thAya ? pra. teno uttara - mAkhIno paga jemAM na bUDe te svAdhyAyikanuM pramANa che. have 'prasUtA padamAM kahe che - * bhANa-220nuM vivecana : jene jarAyu na hoya, teomAM prasUta - vIrAyelane, te prasUtikALathI AbhIne traNa parisi sudhI asvAdhyAya. mAtra ahorAtrane choDIne kahevuM, kemake nIkaTamAM prayata-vIsAyelA hoya tene ahorAtranA chedathI zaddhi thAya che. gAya Adi jarAyujIne vaLI jeTalo kALa jarA paDe che, teTalo kALa asvAdhyAyika che. je jarA paDela hoya, to te patanakALathI AraMbhIne traNa prahara choDI devAya che. | 'Ajapa zUTazuddha' - A padonI vyAkhyA :- rAjapathamAM biMduo' A pazcAddha che. sAdhunI vasatinI nIkaTathI jatA tIryaca jo lohInA biMduo paDatA hoya, te jo rAjapathathI aMtarita hoya to zuddha che. jo rAjapathe ja biMduo paDelA hoya to paNa svAdhyAya karavo kyo che. jo anya paye ke anyatra paDela hoya to ja jaLanA vegathI vahana thAya to zuddha sUryaprakAzathI ke baLI javAthI zuddhi thaI jAya che. mULa gAyAmAM - "paravayaNa sANamAdINi" che. para te nodaka (codaka], tenuM vacana jo zvAna - pudgalane bhogavIne cAvatuM sAdhunI vasati samIpe rahe che tyAM sudhI asvAdhyAyika che. mafra zabdathI mArAdi levA. AcArya kahe che - * bhASya-222nuM vivecana : zAnane bhogavIne mAMsathI lipta mukha vaDe vasatinI nIkaTa jato hoya, tenuM mukha je radhirathI lipta staMbhakoNAdimAM sparze che, tyAre svAdhyAyika thAya athavA lipta mukhe vasatinI nIkaTa rahe, to paNa asvAdhyAya. AhAra karatAM paNa he odaka ! asvAdhyAyika thato nathI. je kAraNe te AhArita karIne vamela ke na vamela hoya, AhAra pariNAmathI pariNata hoya. te AhAra pariNAma pariNata avAdhyAyika thato nathI. kemake anya pariNAma che. jema mUtra-purISAdi che. tIrthaMca saMbaMdhI zarIra kahyuM. have mAnuSa zArIra kahe che - * niyukita-1355-vivecana : te mAnuSazarIra svAdhyAyika cAra bhede che - carma, mAMsa, lohI ane hADakAM. temAM hADakAMne choDIne bAkInA traNa bhedano A parihAra che - phogathI so hAtha, kALathI ahorama, je vaLI zarIrathI ja vraNAdimAM Ave che te papinna ke vivarNa hoya Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 to te arasvAdhyAyika thato nathI. payapitta - jema lohI pUtapariNAmathI - (sIyukta) rahe. vivarNa khadira kaka samAna rasikAdika. bAkInA asvAdhyAyika thAya che. athavA zepa agAriNIthI saMbhave che. traNa divasanI prasUtAmAM je zrAva te sAta ke ATha divaso asvAdhyAyika kare che. jo purUSa - putra janme to sAta, kemake tene zuka ukaTa hovAthI tene sAta, je strI che tene ATha. kahela che. * niyukti-1356-vivecana : niSeka kALe lohInI utkaTatAmAM strI janma, tenAthI tene ATha divasa parihAra karAya che. zukanI adhikatAthI puruSanA janmamAM tene sAta divasa. je vaLI strIne traNa RtadivasothI vadhAre thAya, to te saroga yonivALI strInA amRtakane te ahorAtra pachI kahI che. tene kAyotsarga karIne svAdhyAya karavo. A pramANe lohImAM vidhi che. * niyaMti-135-vivecana : je pUrve kahyuM - "hADakAMne choDIne" temAM A vidhi che - jo dAMta paDela hoya, to te prayatnapUrvaka zodhavo, jo dekhAya to so hAthathI dUra tajI devo. jo na dekhAya to tenA udghATano kAyotsarga karIne svAdhyAya kare. bAkInA hADakAmAM jIvamocana divasathI AraMbhIne so hAthanI aMdara rahelamAM bAra varSa asvAdhyAyika. A gAthAno pUrvAddha kahyo. pazcAddhane bhANakAra ja vyAkhyA karatAM kahe che - * bhASya-222-vivecana : rIyA zmazAnamAM je hADakAM baLI gayA hoya, jaLapravAhamAM vahI gayA hoya, te hADakAMthI asvAdhyAyika thatAM nathI. vaLI je tyAM ke anya nAtha phlevara paristhApita hoya ke sanAtha klevarane iMdhaNAdi abhAve nikSipta karyA hoya, tene asvAdhyAyika kare che. TLa * mAtaMga (cAMDAla), temano ADaMbara, cA, hImeka paNa kahevAya che, tenI nIce turaMtanA marelanA hADakAM sthApe che. e pramANe dragRhamAM ane mAtRgRhamAM jANavuM. te kALathI bAra varSo, kSetrathI so hAthane pariharavA joIe. * niyukti-1358 + vivecana : AvAsita, bUDha, bAkInAmAM je zodhatA dekhAya che te zArIra grAma, vADaka, zAkhAmAM, na laI jAya A mAtra pado che tenI vyAkhyA havenI niyukitamAM apAyela che. * niyukti-1359-vivecana : ukata baMne gAthAnI vyAkhyA - je zmazAna, jemAM aziva ane avama mRtaka ghaNAM tyajAyA, 'AghAtana' athavA je mahAsaMgrAmamAM ghaNAM tyajAyA, 'AghAtana' atavA je mahAsaMgrAmamAM ghaNAM vyAyA. AvA sthAnomAM avizodhitamAM kALathI bAra varSa, kSetrathI so hAthane parihare arthAt svAdhyAya na kare. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4/ra9, ni - 1359, bhA. 223 dhe A sthAno davanA agni AdithI baLI jAya athavA pANInA pravAha vaDe te mArga vahAI jAya, te gAma ke nagare pote athavA gRhastha vaDe zodhita bAkInA sthAno athavA je gRhastho na zodhela hoya te sthAne pachI sAdhuo rahyA hoya, potAnI vasatinI cotarapha zodhatA je dekhAya te tajIne athavA ardaSTa hoya, temAM traNa divasa udghATana kAyotsarga karIne azaTha bhAve svAdhyAya kare che. zArIramrAma pazcAddha A vibhASA che - "zarIra' eTale mRtanuM zarIra yAvatuM laghugrAmamAM nikAzita na karela hoya, tyAM sudhI svAdhyAya na kare. have nagaramAM ke moTAgrAmamAM tyAM vADAthI ke zAkhAthI jyAM sudhI nikAzita na karela hoya, tyAM sudhI svAdhyAyano tyAga kare jethI loko temane nikhA - du:kha ke anukaMpA vagaranA na kahe. tethI ja bhASyakAra kahe che - * bhASya-223 + vivecana : laghu gAmamAM mRtakane jyAM sudhI laI na jAya, tyAM sudhI svAdhyAya na kare. moTA nagara ke gAmamAM vADA ke zAkhAthI na kADhe tyAM sudhI svAdhyAya parIhare. codaka kahe che - sAdhunI vasatinI samIpe mRtaka zarIranA laI javAtA jo puSa-vastrAdi paDe to asvAdhyAyika. AcArya kahe che ke - * niryukti-1360-vivecana : mRtakazarIra vasatinA ubhayathI so hAthamAM jeTalAmAM laI javAya tyAM sudhImAM te asvAdhyAyika. bAkInI paravacana bhaNita puSpAdino pratiSedha karavo arthAt asvAdhyAyika na thAya. jenAthI zarIra asvAdhyAyika cAra bhede che - lohI, mAMsa, carma ane hADakAM, tethI temAM svAdhyAya varjavo na joIe. * niryukita-1361-vivecana : A saMyamadhAtAdika pAMca prakAre asvAdhyAyika kahela che. te ja pAMca vaDe varjita svAdhyAya thAya che. tyAM te svAdhyAyakALamAM A varcamANa - kahevAnAra 'merA' - sAmAcArI pratikramIne jyAM sudhI veLA na thAya, tyAM sudhI kALa pratilekhanA karavAmAM grahaNakALamAM prApta gaMDakanuM daTAMta thaze ane grahaNa karyA pachI zuddha kALamAM prasthApana veLAmAM maTukanuM dRSTAMta Avaze. zA mATe kALagrahaNa ? teno uttara Ape che - * niryukti-1362-vivecana - saMyama ghAtAdikane pAMca prakAre asvAdhyAya che, tenA parijJAna arthe kALaveLAne jue che arthAta nirUpama kare che. kALa nirUpaNIya che. kALanA nirUpaNa vinA paMcavidha saMyamaghAtAdine na jANe. jo grahaNa karyA vinA svAdhyAya kare to "caturlag" prAyazcitta kahela che. te kAraNathI [34/6] 82 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 kALa pratilekhanAmAM A sAmAcArI che - divasanI chellI porisimAM cothA bhAga bAkI rahe tyAre kALagrahaNa saMbaMdhI traNa bhUminuM pratilekhana karavuM joIe. athavA traNa uccAra prazravaNa kALabhUmio che, ema gAvAI che. * niyukti-1363-vivecana : maMta - eTale nivezananI traNa uccAranI adhyAsita sthaMDilanIkaTa, madhya ane dara, e traNane paDilehe. anadhyAsita sthaMDilo paNa aMtarathI ja traNane paDilehe. A pramANe aMta:spaMDila cha thAya che. nivezanathI bahAra paNa cha caMDita thAya che. AmAM paNa adhyAsitane dUratara ane anadhyAsitane Asannatara karavI joIe. * niyukti-1364-vivecana : prazravaNamAM A ja kramathI bAra, e pramANe kula covIza bhUmine tvarita asaMbhrAMta upayukta thaIne paDilehaNa karIne pachI traNa kAlagrahaNa-spaMDilanuM pratilekhana kare che. jaghanyathI hastAMtaritane paDilehe. have anaMtara aMDila pratilekhanA yoga pachI ja sUryAstamAM te Avazyaka kare che. tenI A vidhi che - * niyukti-1365-vivecana : have sUrya asta thavAnA anaMtara ja Avazyaka kare che. "punaH' zabda vizeSaNamAM che. be prakAre Avazyaka karaNane vizeSita kare che - tivyaghiAta ane vyAghAtavatuM. jo nivyaghiAta hoya to badhAM guru sahita Avazyaka kare che. have guru zrAvakone ghama kahe che. tyAre Avazyakane sAdhunI sAthe karaNIyamAM vyAghAta thAya che. je kALamAM te karavA yogya che, te ghaTADatA vyAghAta kahela che. pachI guru ane nipadhAdhara pachI cAstrinA aticAra jJAnArthe kAyotsargamAM rahe che. * niyukti-1366-vivecana : bAkInA sAdhuo gurane pUchIne, guru sthAnanI pAchaLa, najIka, dUra sanikanA krame, jenuM jyAM sthAna che, te svasthAna kahevAya. tyAM pratikramavuM joIe, A sthApanA - garanI pAchaLa rahelo, madhyamAMthI jaIne svasthAne rahe. jeo DAbI bAju hoya, te anaMtara satrathI jaIne svasthAne rahe. je dakSiNamAM hoya te anaMtara apasavyathI jaIne rahe, tyAM anAgata sUtrArtha maraNanA hetuthI rahe che, tyAM pUrvethI rahelA "karemi bhaMte" e sAmAyika sUtra kare che. pachI jyAre guru sAmAyika karIne 'vosirAmi' ema bole ane kAyotsargamAM rahe tyAre daivasika aticArane ciMtave che. bIjA kahe che - jyAre guruo sAmAyika kare che, tyAre pUrve rahela hoya to paNa te sAmAyika kare che. bAkI sugama che. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 4/29, niM - 1367 * niyukti-1367 + vivecana : je asamartha, bALa, vRddha, glAna ane paritAMta hoya, te vikazAthI virahita thaIne nirjaraprekSI thaIne rahe. paritAMta - prAdhurNaka Adi, te paNa svAdhyAya ane dhyAnarata thaIne rahe che. jyAre guruo (sAmAyikamAM) rahe che, tyAre teo paNa 'bALa Adi' A vidhithI rahe che - * niryukti-1368 + vivecana : jinopadiSTa ane gurunA upadezathI Avazyaka karIne, traNa thoya ane kALa pratilekhanA kare temAM A vidhi che. 23 jinezvara ke gaNadhare upadiSTa, pachI paraMparAthI yAvat ApaNA gurunA upadezathI Avela te Avazyaka karIne bIjA traNa thoya kare che athavA eka ekazlokikA, bIjA dviblokikA, trIjA trizlokikA, tenI samAptimAM kALa pratilekhanA vidhi karavI joIe. A vidhine rahevA daIne have kALabheda kahe che - * niyukti-1369 + vivecana : kALa (grahaNa) be bhede che - vyAghAtima ane bIjuM jANavuM. temAM vyAghAtamAM ghaMghazALAmAM ghaTTaNa athavA zrAddha kathanathI che. gAthAno pUrvAddha sugama che. pazcAddhanI vyAkhyA A pramANe - je atirikta vasati ane kArpATike rovelI che, te ghaMghazALA. temAM jatAM ghana, pattana Adi vyAghAta doSa tathA zrAvakanA kathanathI veLA atikramaNa doSa thAya che. * niyukti-1370nuM vivecana : te vyAghAtavALI bemAM je kALa ane praticAraka che te nIkaLatA, temane trIjA upAdhyAyAdi apAya che. te baMne kAlagrahIo ApRcchA-saMdizana-kAlapravedana badhuM ja tene ja kare che. ahIM gaMDaganuM dRSTAMta hotuM nathI. bIjA badhAM upayukta thaIne rahe che. zuddha kALamAM tyAM upAdhyAyane pravedana kare che. tyAre daMDadhara bahAra kALane praticarato rahe che. bIjA paNa be aMdara pravezatA, te upAdhyAyanI samIpe badhAM ekasAthe kALanI prasthApanA kare che. pachI eka nIkaLe che, daMDadhara Ave che. tenA vaDe prasthApanA thatAM svAdhyAya kare che. nirvyAghAtamAM pazcAddha che, teno artha A che - * niyukti-1371nuM vivecana : nirvyAghAtamAM be jaNA gurune pUche che - ame kALagrahaNa karIe ? guru vaDe anujJA pAmIne "kRtikarma'' vaMdana karyA pachI daMDaka grahaNa karIne baMne upayukta thaIne AvazyikI AzacyA karato ane pramArjanA karato nIkaLe. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 mArgamAM jo skhalanA pAmato ke paDato athavA vastrAdine sparzato kRtikAMdi ke kaMIka vitatha kare, tyAre kALa vyAghAta. 84 A kALa bhUmi praticaraNa vidhi che, IndriyomAM upayukta te baMne praticaratA, viza - jyAM cAre paNa dizA dekhAya che, RtumAM jo traNa tArA dekhAya che. paNa jo baMne upayukta na hoya ke aniSTa IndriyaviSaya hoya. viza dizAmoha - dizA ke tArAo na dekhAya athavA varasAda paDe athavA asvAdhyAyika thAya tyAre kALavadha kahyo. - paraMtu - * niyukti-1372-vivecana : te baMnene ja gurusamIpethI kALabhUmi jatA, mArgamAM jo kSata ke jyoti sparze tyAre nivarte - aTakI jAya. evA evA kAraNothI avyAhata te baMne paNa nirvyAghAtathI kALabhUmi jatAM saMdazaka Adi vidhipUrvaka pramArjIne baMne bese athavA ubhA rahIne eka-eka ema be dizAmAM nirIkSaNa karatAM rahe. tyAM kALabhUmimAM rahIne - * niyukti-1373-vivecana : tyAM svAdhyAya (na) karatAM baMne rahe. kALaveLAne pratiyare che. jo grISmamAM traNa ane ziziramAM pAMca varSAmAM sAta kaNakone paDatA jue, tyAre vinivarte [aTakI jAya] have nirvyAghAtathI prApta kALagrahaNa veLAe tyAre je daMDadhara hoya te aMdara pravezatA bole che - "kALaveLA ghaNI pratipanna thaI, have bola [zabda] na karazo. ahIM gaMDakoSamAM je pUrve kahela che, te kare che. * niyukti-1374-vivecana : jema lokamAM grAmAdi daMDaka vaDe AghoSita ghaNAM ja zruto vaDe ane alpa azruto vaDe grAmAdi sthita na karatAM daMDa thAya che. ghaNAM azruno vaDe gaMDAno daMDa thAya che. te pramANe ahIM paNa upasaMhAra karavo joIe. pachI daMDadhara nIkaLatAM kALagrahI ubho thAya che. te Avo hoya - * niryukti-1375 + vivecana : priyadharma, dRDhadharma, saMvigna, pApabhIru, khedajJa ane abhIru evo sAdhu kALa pratilekhanA kare. ahIM priyadharma ane dRDhadharmanI caubhaMgI jANavI. temAM A pahelo bhaMga che. te nitya saMsAranA bhayathI udvigna hoya, saMvigna hoya. vakhta - pApa, teno bhIru - je rIte te na thAya te rIte prayatnazIla rahe te pApabhIru kahevAya. ahIM kAlavidhi jJAyaka khedajJa, satvavALo, abhIru, Avo sAdhu kALa praticaska ane pratijAgaraka thAya. arthAt kALagrAhI - kALagrahaNa lenAro thAya. e pramANe gAthArtha che. te veLAne praticato AvA prakAre kALane tulanA kare che. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 429, ni - 1336 86 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * niryukita-1376-vivecana : saMdhyAmAM vidhamAna kALagrahaNane AharIne te kALagrahaNa ane saMdhyAnuM je zeSa, A baMne paNa sama je rIte sama che, te rIte te kALaveLAnI tulanA kare che. athavA uttarAdimAM traNe saMdhyAmAM grahaNa kare che. carama - bIjI apagata saMdhyAmAM paNa grahaNa kare che. to paNa doSa na lAge. A pramANe gAthArtha jANavo. te kAlagrAhI veLAne tola karIne kALabhUmi saMdizana nimita gurunA pAdamUle jAya che. temAM A vidhi che - * niryukti-1377-vivecana : je rIte jato evo Ayukta nIkaLe, te rIte pravezato paNa te Ayukta praveze che. pUrve nIkaLela ja jo pUchyA vinA kALane grahaNa kare che. pravezato paNa jo khalana pAme ke paDe che, tenAthI ahIM paNa kALa samAna udghAta jANavo. athavA ghAta te Teku ke aMgArAdi vaDe ghAta thAya. 'bolato, mUDha zaMkita, IndriyaviSayamAM amanojJa' ItyAdi pazcAddha mAMnyAsikane AgaLa kahIzuM. athavA ahIM paNa Avo artha kahevo - vaMdana deto, bIjo bolatA bolatA Ape - vaMdanahIkane upayogI na Ape athavA je kriyAmAM mUDha ke Avarta AdimAM zaMkA karato ke na karato vaMdana deto athANa amanojJa Indriya viSaya AvatA - * niyukti-1338 + vivecana : taiyedhikImAM namaskAra, paMcamaMgalamAM kAyotsarga, kRtikarma karatA bIjo kALa paNa pratiyare che. praveza karato traNa vakhata naidhikI kare che. kSamAzramaNone namaskAra kare che. IyapithikImAM pAMca ucchavAsakAlika kAyotsarga kare che pArIne "namo arihaMtANaM'' bolIne paMcamaMgala ja kahe che. tyAre kRtikarma eTale dvAdazAvatuM vaMdana Ape che. pachI kahe che ke - prAdoSika kALane grahaNa karavAnI AjJA Apo. guravacane grahaNa kare. e pramANe jyAM sudhI kALagrAhI AjJA laIne Ave che, teTalAmAM bIjo daMDadhara, te kALane pratiyare che. pharI pUrvokta vidhithI kALagrAhI nIkaLe che - * niyukti-1339 + vivecana : thoDI saMdhyA bAkI rahe tyAre uttarAmukha sthApe che. caturvizati stava, dhrumapuSikAne pUrvathI eka eka dizAmAM sthApe. uttarAmukha daMDadhArI paNa DAbe paDakhe. Rjutirya daMDadhArI pUrvAbhimukha rahe che. kALagrahaNa nimite ATha zvAsocchavAsa kALane kAyotsarga kare che. bIjA kahe che - pAMca ucchavAsika kare che. kAyotsarga pArIne caturvizati stava [logasso, drumapupikA ane grAmacapUrvaka. A traNe akhalita anupA karIne pachI pUrvamAM A ja anupeao chee pramANe dakSiNamAM ane pazcimamAM paNa jANavuM. kALagrahaNa letA A upaghAto jANavA - * niryukti-1380-vivecana : tene dizAmoha thAya athavA dizA prati ke adhyayanapati mUDha hoya. kaI rIte ? tene vRttikAra spaSTa kare che - pahelAM uttaromukhathI rahevuM joIe, te pharI pUrvonmukha ubho rahe. adhyayanomAM paNa pahelAM caturvizati stava, te vaLI mUDhatvathI kumapupikA athavA zrAmasyapUrvaka kahe. phUTa ja vyaMjananA abhilApathI bolato ke kahe. bujhuDa karato grahaNa kare. e pramANe kALagrahaNa na sujhe. zaMkA karato pUrvamAM uttaromukhathI rahe, pachI pUrvomukhathI rahevuM joIe. pharI uttaranA badale pazcimomukha rahe. - adhyayanamAM paNa caturvizatine badale bIjuM ja kSullaka AcAra Adi adhyayana saMkAme che. athavA evI zaMkA thAya che ke - zuM amuka dizAmAM ubhelo ke nahIM ? adhyayanamAM paNa zuM karyuM ke zuM na karyuM? | Indriya viSaya paNa amanojJa eTale aniSTa prApta thAya. jemake - zroendriyathI vyaMtara vaDe thatA rudanane ke aTTahAsyane sAMbhaLe. rUpa karatA vibhISikAdi vikRta rUpa jue, phlevarAdinI gaMdha suMdhe. rasa temaja jANo, sparzamAM agni jvAlAdine sparza thAya. athavA ISTa rAgane pAme, aniSTa Indriya viSayomAM dveSa kare. e pramANe upaghAta varjita kALane grahaNa karIne kALanivedana arthe gurunI pAse jaIne Ama kahe che - * niyukti-1382 + vivecana : je vidhi jatI veLAe che, AvatA paNa te ja vidhi che. je ahIM nAnAva che, tene huM saMkSepathI kahIza. A bhadrabAhu svAmIkRta gAthA che. Ano atideza karIne paNa siddhasenA kSamAzramaNe pUvadhi kahela che te atidezanuM vyAkhyAna kare che - * prakSepagAthA-1 + vivecana : jo nIkaLatI AvacchikI na kare ane pravezatI vakhate naiSedhikI na kare athavA karaNa Asajya na kare. kALagrahaNa bhUmimAM prasthita guranI samIpe jo mArgamAM zAna ke mArAdi cheda kare. zeSa pado pUrvo kahyA che, te A pramANe - khalita thAya, paDe, vyAghAta thAya, apamArjanA, bhaya e badhAmAM kAlavadha thAya che. have bIjI gAthA kahe che - Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/ra9, ni : 138ra * prakSepagAthA-2 + vivecana : pahelAM gurune pUchIne kALabhUmimAM jAya. jo kALabhUmimAM gAya beThI hoya athavA saMsakAdi ubhA thAya tene jue, to nivarte - pAchA phare. jo kALa paDilehaNa katA ke grahaNa karatA ke kALa nivedanAmAM jatAM kapisitAdi thAya, tenAthI kALa vagha thAya che. pati eTale AkAzamAM vAMdarA samAna vikRta mukha ane hAsya kare che. vidhuta, garjita, ulkA Adi padono artha kahevAyela che. kAlagrAhI nirNAghAtathI gura samIpe Avato - * niyukti-1383 + vivecana : IyapithikA hastAMtara mAtramAM paNa kare. nivedanA dvAramAM paMcamaMgala rahe. badhuM ja prasthApe, pachI karaNa ke akaraNa hoya. jo ke gurathI eka hAthanA aMtare mAtrathI kALa grahaNa kare to paNa kALa pravedanamAM IyapathikI paDikkamavI. pAMca ucchavAsa mAtra kALano utsarga kare che. kAyotsarga pArIne paNa paMcamaMgala kahe che. pachI vaMdana karIne nivedana kare che ke - prApleSika kALa zuddha che. tyAre daMDadhane choDIne bAkI badhAM ekasAthe svAdhyAya prasthApita kare. joga kriyAmAM tene 'sajhAya paThAve' bole che. zuM kAraNa ? te kahe che - pUrvokta je maTuka dRSTAMta kahyuM. * niryukti-1384-vivecana : vADa, vaMTaka, vibhAga e ekAIka zabdo che. Arika, AgArika, sArika e ekAIka zabdo che. vATa vaDe Arika te vATAra. je rIte te vATAra sannihita maka vaDe pamAya che, parokSathI nahIM. te rIte dezAdi vikathA pramAdavALAne pachI kALa na apAya. dvAra-nI vyAkhyA. bAhyasthiti Adi pazcAddha gAthA sugama che. 'sarva vaDe' pazcAddhanI A vyAkhyA che - * niyukti-1385-vivecana : daMDaghara vaDe prasthApita ane vaMdita karAyA pachI, e pramANe baghAM vaDe prasthApita ane vaMdita karAyA pachI A pRcchA thAya che - he Arya! koInA vaDe kaMIpaNa joyuM ke sAMbhaLyuM ? daMDadhara ke bIjAne pUche. teo paNa satya kahe che. jo badhAM ja kahe ke - kaMIpaNa joyuM ke sAMbhaLyuM nathI. tyAre zuddhimAM svAdhyAya kare che. jo ekAdAe paNa kaMI vidhutAdi pragaTa joyA ke garjita Adi sAMbhaLela hoya tyAre azuddha thAya to svAdhyAya na kare. have zaMkita hoya to zuM? * niyukti-1386-vivecana :jo eka saMdigdha hoya ke jovuM athavA sAMbhaLyuM, to svAdhyAya karAya che. 88 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 beune paNa saMdeha hoya to paNa svAdhyAya karAya che. paraMtu traNane vidhuta AdikanA viSayamAM eka samAna saMdeha hoya to svAdhyAya karAto nathI, tema chatAM jo traNemAM avAja saMdeha hoya to karAya che. svagaNamAM bIjAnA vacanathI zaMkita thAya to asvAdhyAya karAto nathI. koma vibhAgathI temAM ja avAdhyAya saMbhave che. AmAM je vividhatA ke bheda che, te huM saMkSepathI kahIza - * niryukti-138*vivecana : A badhuM ja prAdoSika kALe kahela che. A cAre paNa kALamAM kaMIka sAmAnya ane kaMIka vizeSathI huM kahuM chuM. prAdoSikamAM eka daMDadharane choDIne bAkInA badhAM eka sAthe [kALa ke svAdhyAya paThAve prasthApita kare. * niyukti-1388-vivecana : - suSTha Indriya upayogamAM upayukta vaDe badhAM kALo pratijAgarita karavA arthAt grahaNa karavA joIe. nava4 - kALakRta saMkhyA vizeSa, tene kahe che - traNe grISmamAM upahata kare che, te utkRSTa kahevAya che kemake lAMbokALa upaghAta kare che. jaghanyathI sAta ane bAkInI madhyama jANavI. kanakA grImamAM traNa, ziziramAM pAMca, varSamAM sAtano upaghAta kare che. ulkA, ekano upaghAta kare ItyAdi havenI niyuktimAM kahe che - * niryukti-1389 + vivecana : kanakA anukrame traNa, pAMca ane sAtano grISma, zizira ane varSamAM haNe che. ulkAmAM vaLI eka paNa hoya, A bemAM A vizeSa che - kanaka zlaSNarekhA ane prakAzarahita, ulkA eTale prakAzakAriNI moTI rekhA. athavA rekhArahita viliMga prabhA kara te ulkA ja. "varSamAM traNe dizA" A padonI vyAkhyA - * niti -13% + vivecana : varSamAM traNa dizAmAM prabhAtika kALamAM hoya che, bAkI traNemAM cAre dizA, RtubaddhamAM traNa tArA jove te A rIte - jyAM varSo raba kALamAM rahe, traNe paNa dizAmAM tyAM joIne prabhAtika kALane grahaNa kara. bAkInA traNe kALamAM varSomAM jyAM rahIne cAre dizA vibhAgone jue ane tyAM rahIne kAlagrahaNa che. RtubaddhamAM traNa tArA, A rIte - * niyukti-1391-vivecana : traNe kALamAM ati prAdoSika, adharAmika ane vairANika kALamAM jo traNa tArA jaghanyathI jue, tyAre kALa grahaNa le. RtubaddhamAM vAdaLa Adi vaDe Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 4/ra9, ni - 131 90. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 AcchAditamAM jo ke eka paNa tArAne na jue, to paNa prabhAtika kALane grahaNa kare. varSAkALamAM vaLI cAre paNa kALa vAdaLa AcchAditamAM tArA Ardazya ja hoya to paNa kALa grahaNa kare. "chaze niviTa"nI A vyAkhyA che - * niyukti-132-vivecana : jo ke vasatinI bahAra kALagrAhIne sthAna na hoya, tyAre chag-DhaMkAyelA sthAne urdhvasthita thaIne kALa grahe. jo urdhvasthitanuM paNa aMta:sthAna na hoya tyAre channamAM ja hine kALagrahaNa le che. bahAra rahIne paNa eka praticare che, varSAbiMdu paDatA hoya to niyama aMtaHsthita thaI kALa grahaNa kare. tyAM paNa urvasthita ke besIne che. vizeSa e ke pratiyaka paNa aMdara rahIne ja praticare che. A prAbhAtikamAM gacchanA upagrahAyeM apavAda vidhi kahI. bAkInA kALa, sthAna na hoya to grahaNa na karavA. athavA AcaraNAthI jANavA. kayA kALamAM kaI dizAbhimukha vaDe rahevuM ? te kahe che - * niyukita-1363-vivecana : prAdoSikamAM ane ardharAtrikakALamAM niyamathI uttaranI sanmukha rahe. vaiyamika kALamAM dizAnI bhajanA, IcchA hoya te pramANe uttarAbhimukha athavA pUrvAbhimukha rahe. prAbhAtikamAM niyamo pUrvAbhimukha rahe. have kALagrahaNanuM parimANa kahe che - * niyukti-1394-vivecana : utsargamAM utkRSTathI cAre kALa grahaNa kare ane utsargamAM ja jaghanyathI nika thAya che. dvitIya padamAM apavAda che. tethI kALa dvika thAya che. amAyAvIne kAraNe agRhamANa hovAthI Ama kahyuM athavA utkRSTathI cAra thAya che. jaghanyathI hAni padamAM trika thAya che. kemake ekamAM agRhita che. bIja hAnipadamAM kRtamAM dvika thAya che. e pramANe mAyAvIne traNa grahaNa karatAM eka ja thAya che athavA mAyA vimuktane kAraNe eka paNa kALane na grahaNa kare to paNa doSa nathI eTale ke tene temAM prAyazcita AvatuM nathI. A gAthArtha kahyo. kAlavatuka kaI rIte ? te kahe che - * niyukti-1395-vivecana : prAdoSika kALa grahaNa karIne badhAM sUtra-porisi karIne pUrNa parisimAM sUtrapAThIo suve che. artha ciMtako ane ukAlika pAThako jAge che. kyAM sudhI ?]. ardharAtra sudhI. ardharAtri pUrI thayA pachI kALa grahaNa karIne jANatA hoya te suve. tyAre gura uThIne caramasatri sudhI gaNe che. chellI satrio [cama prahara) badhAM uThIne paisamika kALa grahaNa karIne svAdhyAya kare che. tyAre - te kALe temanA gurao suve che. prabhAtika kALa prApta thatAM je prAmAtika kALa grahaNa karaze te kALa pratikramIne prabhAtika kALa grahaNa kare che. bAkI kALa veLAmAM prAbhAtika kALane pratikrame che. pachI Avazyaka kare che. A pramANe cAre kALa thAya che. traNa kaI rIte ? kahe che. prAbhAtika kALa na grahaNa karIne bAkInA traNa kALa thAya. * athavA A rIte - * niyukti -1396,1397-vivecana :niyuktinI baMne gAvAnI saMyukta vyAkhyA A pramANe - vairAmika kALane na grahIne, bAkInA traNe kALa grahaNa karatAM traNa kALa. athavA ardha zakika na grahaNa karIne traNa kALa grahaNa thAya. be kaI rIte ? prAdoSika ane ardhAgika grahaNa kare ane bAkInA be grahaNa na karatAM be kALagrahaNa thAya athavA prAdoSika ane paisagikane grahaNa karatAM be kALagrahaNa thAya athavA prAdoSika ane prAmAtika baMne grahaNa na karIne be kALa grahaNa thAya che. ahIM paNa kalAmAM prAdoSika vaDe anuparatathI ja upayogathI supatijAgarita thaI sarva kALamAM bhaNe temAM doSa nathI. athavA vairAmika ane ardhAgikamAM grahaNa na karatAM be athavA ardharAmika ane prAmAtikane grahaNa na karatA be athavA vairAmika ane prAbhAtikane grahaNa karIne be kALagrahaNa thAya. jo eka ja hoya to koIpaNa kALagrahaNa kare. kALa cakanA A kAraNo che - kALacaka grahaNa utsarga vidhi ja che. athavA prAdoSika grahaNa karatAM upahata thatAM aritra grahaNa karIne svAdhyAya kare che. prAbhAtika divasane mATe grahaNa karela ja che. e pramANe kALacatuSTa kahyuM. anupahata prAdoSikamAM supati jAgaritamAM AkhI rAtri bhaNe che. ardharAmikamAM paNa vairAgika bhaNe che. vairAjhika paNa anupahatathI supatijAgaritathI prabhAtika kALamAM azuddha uddiSTa hoya to divasathI paNa bhaNe. kALacatukamAM grahaNanA kAraNo A che - prAdopika na grahaNa kare athavA zivAdi kAraNathI zuddha na thAya. ardharAmika grahaNa na kare athavA kAraNathI zuddha na thAya. prAdoSikathI supati jAgaritathI bhaNe paNa grahaNa na kare paisagika kAraNathI grahaNa na kare na zuddha thAya. prAdoSika ke ardhAgikAthI ja kahe che. athavA traNa grahaNa na kare athavA prAbhAtika kAraNathI grahaNa na kare ke zuddha na thAya. paisabikathI divasanA ja bhaNe. have prabhAtika kALagrahaNa vidhine pRthaka kahe che - Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/ra9, ni - 1398, bhA. 224 2 * niyukti-1398nuM vivecana :A niryuktinI vyAkhyA bhASyakAra svayaM ja karaze. temAM prAbhAtika kALamAM grahaNavidhi ane prasthApanA vidhi che. temAM grahaNavidhi A pramAme che - * bhASya-224-vivecana : divasamAM svAdhyAya virahitone dezAdikathA saMbhava varjana karavAne tathA medhAvI ane bIjAne vina varjanArthe, e pramANe badhAMnA anugrahane mATe nava kALagrahaNa kALa prabhAtikamAM anujJA karAyela che. tethI navakALagrahaNa veLAmAM bAkInA svAbhAvika kAlagrAhI kALane pratikrame che. bAkInA te veLAmAM paDikkame ke na paDikkame. eka niyamA na pratikrame. jo chIMka ane rudana Adi vaDe zuddha na thAya tyAre te ja vairAtrino supati jAgarita thaze. te paNa pratikramIne gurane kALa nivedana karIne sUrya udaya pUrve kALathI pratikrame che. jo grahaNa karAto nava vakhata anupahata hoya kALa tyAre jaNAya che - dhruva asvAdhyAyika, tethI svAdhyAya na kare. nava vakhata grahaNamAM A vidhi che - * bhANa-225-vivecana : eka ja grahaNa karatAM chIMka, rUditAdi vaDe yogyanI pratikSA kare. pharI grahaNa kare, e pramANe traNa vAra kare. pachI AgaLa anyonya sthaMDilamAM traNa vAra, te paNa upahata thAya to anyonya caMDilamAM traNavAra, traNa na hoya tyAre be jaNA nava vAra pUre che. jo be jaNa paNa na hoya to eka ja nava vakhatane pUrNa kare che. - caMDila bhUmi ja na hoya to apavAda che - traNa ke be ke ekamAM paNa grahaNa kare che. "paravacanamAM khara Adi" A padonI A vyAkhyA che - "khara"ne preraNA kare che. jo rahe che to aniTamAM kALavadha, kharacI De che to bAra varSano kALa upahad thAya che. bIjI paNa aniSTa Indriya viSayamAM paNa e pramANe ja kALaddha thAya che ? AcArya kahe che - [havenuM bhAga-226]. * bhASya-226-vivecana : aniSTa mAnuSI svaramAM kALavadha thAya. bAkInA - tiryaca, tenA jo aniSTa prahAra zabdane sAMbhaLe to kALaddha. 'ghAyafmaya' e mULa gAthAmAM je avayava che, tenI vyAkhyA - jo prAbhAtika kALagrahaNa veLAmAM proSitapatikA [jeno pati paradeza gayela hoya tevI) strI patinA guNonuM smaraNa karatI rojeroja raDatI hoya. rudana veLAno pUrva ja kALa grahaNa karavo joIe. athavA teNI pama pratyuSa kALamAM raDatI hoya tyAre divase jaIne tene kahI Ave. jo teNI prajJApanAne na Icche to udghATana kAyotsarga karAya che. have Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 "vamafav' A avayavanI vyAkhyA - * bhASya-223-vivecana : ghaNAM prayatnathI - moTethI radana, tene virasa kahe che. te upahata kare che - haNe che. je vaLI dholamAna ane madhura zabdane na upahata kare - na haNe jyAM sudhI ajapAka hoya tyAM sudhI avyakta. te thoDAM paNa vivarathI upahata thAya che. mahAnuM azruthI bharela rudana vaDe haNe che. A rIte prAbhAtika kALa grahaNa vidhi kahI. have prAbhAtika piThavavAnI] prasthApanAnI vidhi kahe che - sarya ugyA pachI dizAvaloka karIne prasthApanA kare che. jo ardha prasthApitamAM chIMka Adi vaDe bhagna prasthApana thatAM bIjo dizAvaloka karIne tenI ja prasthApanA kare che. e pramANe trIjI vakhata paNa dizAvaloka kare. dizAvaloka karavAmAM A kAraNa che - * niyukti-1399-vivecana : AkIrNa - 5gala, te kAgaDA AdithI lAvela hoya athavA mahikA paDavIno AraMbha thayela hoya. e pramANe evA eka sthAne upahata thatAM traNa vakhata so hAthathI bahAra bIjA sthAne jaIne paDilehaNA ane prasthApanA kare che, ema kahela che. temAM paNa pUrvokta vidhithI traNa vakhata prasthApanA kare che. e pramANe bIjA sthAne paNa azuddha hoya to tyAMthI paNa so hAyathI AgaLa bIjA sthAnamAM jaIne traNa vakhata pUrvoktavidhAnathI te prasthApanA kare che. jo zuddha hoya to svAdhyAya kare che. nava vakhata chIMka Adi vaDe haNAya, to niyamathI pahelI porisimAM svAdhyAya karatA nathI. * niyukti-1400 + vivecana : je prasthApanAmAM traNa adhyayano samApta thAya to tenI upara eka zloka kahevo joIe. te samApta thatAM prasthApana samApta thAya che. zoNita, mUtra-puruSa, gaMdha AlokAdine pariharavA. ahIM A dvitIya pAdano artha kahevAI gayela che. "zoNita'nI A vyAkhyA che - niyukti-1401-vivecana : jyAM svAdhyAya karatAM lohI, medAdi dekhAya, to tyAM svAdhyAya karavo nahIM. kaTaka ke cilimilinuM aMtara daIne kare che. vaLI jyAM svAdhyAya ja karatA mUtra-purISAdi kalevarAdikanI gaMdha ke bIjI paNa koI azubha gaMdha AvatI hoya to svAdhyAya na kare. bIjA paNa baMdhana, sedhanAdi joIne parihare. A badhuM nirlAghAta kALamAM kahela che. vyAghAtakALamAM paNa e pramANe ja che. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3604/29, niM - 1401 vizeSa e ke - gaMDaka ane marukanuM dRSTAMta saMbhavatuM nathI. * niyukti-1402 + vivecana : A sAmAnyatara asvAdhyAyamAM je svAdhyAya kare che, te AjJA anavasthASya, mithyAtva ane virAdhanA pAme che. 93 gAthA sugama che. "asvAdhyAyika be bhede che' ItyAdi mULa dvAragAthAmAM para samurtya asvAdhyAyika dvAra vivaraNa karyu. have Atmasamutya asvAdhyAyika dvAra avAvArthe kahe che - * niyukti-1403 * vivecana : Atmasamutya asvAdhyAyika ekavidha ke dvividha hoya che. temAM ekavidha zramaNone hoya che ane dvividha zramaNIne hoya che. ahIM pUrvAddha sugama che. pazcAddhanI vyAkhyA A che - zramaNone ekavidha tenA vraNamAM thAya che. zramaNIne be bhede te vraNa ane RtukALathI thAya che. A vraNamAM vidhAna kare che - * niyukti-1404-vivecana : pahelo je vraNa te so hAthathI bahAra dhovAthI niHgala karAya che. pachI traNa baMdho pariMgalita thAya che. utkRSTathI galanAnvitane kahe che - temAM yatanA have pachI kahevAnAra lakSaNarUpa che. vraNa be bhede che - saMbhava ane Artava. baMnemAM paNa e pramANe pakayatanA karavI joIe. * niyukti-1405-vivecana : vraNa dhovAtA niSpagalamAM so hAthathI bahAra paTTaka ApIne kahe che. phUTavAthI pariMgalam thAya te paTTakamAM tenI upara bhasma nAMkhIne pharI paTTaka Ape [pATo bAMdhe ema kahela che. e pramANe trIjAmAM paNa pATo bAMdhavo ukta traNemAM tyArapachI vAcanA ApavI joIe. trIjI vakhata pachI paNa [lohI ke paru] gaLatA hoya to so hAthathI bahAra vraNa ane pATo dhoIne pachI vAcanA Ape. athavA bIje bhaNe. * niyukti-1406 + vivecana : bIjo bheda zramaNIno temAM Arttava. tyAM paNa A pramANe ja che. vizeSa e ke utkRSTathI sAta baMdha karavA joIe. to paNa Artava na rokAya to so hAthathI bahAra dhoIne pharI vAMcanA Ape. athavA bIje bhaNe. * niyukti-1407 + vivecana : e pramANe koIpaNa asvAdhyAyamAM pote svAdhyAya na kare. jo koI ajayaNAthI kare che, to te AjJAbhaMgAdi doSa pAme che. gAthA sugama che. mAtra AjJA bhaMgAdi doSa na lAge, paraMtu - * niryukti-1408-vivecana : "zrutajJAnamAM anupayAthI abhakti thAya che athavA zrutajJAna bhaktinA Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 rAgathI asvAdhyAyikamAM svAdhyAya na karavo joIe." A upadeza che. to paNa lokadharma viruddha hovAthI tema na karavuM joIe. avidhimAM pramAda janme che. temAM devatA chaLa kare che. jema vidhAsAdhananI vaiguNyatAthI vidhA siddha thatI nathI, tema ahIM paNa karmakSaya na thAya. E4 dharmapaNAthI - zrutadharmano A dharma je asvAdhyAyikamAM svAdhyAyanuM varjana, tema kare to zrutajJAnAcArane virAdhe che, tethI na karavo. ziSya kahe che - jo dAMta, mAMsa, lohI AdimAM asvAdhyAyikanuM zarIra to AnAthI yukta ja che, tethI svAdhyAya kema kare ? * niyukti-1409-vivecana = codaka [ziSya]nA abhiprAyanA anumatArthe kahe che - tamAruM kathana satya che, tenAthI yukta zarIra che, to paNa te zarIthI pRthakpa che, tenuM varjana karavuM joIe. paNa je tyAM ja rahela che, tene na vavA. AvuM batAvavA kahela che. A pramANe ja lokamAM jovAya che, lokottaramAM paNa Avo ja artha karAyela che. paNa bIjA kahe che - * niyukti-1410-vivecana : -- maLa-mUtra Adi aMdara rahelAM che, tenAthI ja bahAra upalipta karI detA nathI. anupalipta ja rahe che. vaLI aMdara rahelA hovA chatAM temAM arcanA-pUjA kare ja che. vaLI bIjA kahe che - * niyukti-1411-vivecana : je pratimA sannihita-devatA adhiSThita che, te jo koI paNa anAdarathI jANIne ja bahAra maLathI lipta karIne te pratimAne sparze ke te pratimAnI arcanA-pUjA kare che, to te sahana na kare, paNa pticitta Adi kare che, roga paNa utpanna kare che ke mArI paNa nAMkhe che. e pramANe je asvAdhyAyikamAM svAdhyAya kare che, tene jJAnAcAranI virAdhanAthI karmabaMdha thAya che. A temane paralokasaMbaMdhI daMDa che. A lokamAM paNa pramatane devatA chaLe che. AjJAdi virAdhanA to niyamA thAya ja che. koI A prazasta kAraNothI asvAdhyAyikamAM svAdhyAya kare che. te jaNAvatA have kahe che ke - * niyukti-1412 + vivecana : rAgathI ke dveSathI je asvAdhyAyamAM svAdhyAya kare che athavA darzana mohathI mohita kahe che ke - amUrta evA jJAnanI AzAtanA zuM thAya? temAM kayo anAcAra che ? temAM A vibhASA che - [niyukti-1413mAM] * niyukti-1413 + vivecana : bIjA vaDe gaNI ke vAcaka vyACiyamANa thAya athavA zabdAdi vaDe haSTa, tuSTa ke naMdita thAya, teno abhilASI asvAdhyAyikamAM paNa svAdhyAya kare che. e pramANe Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604/29, ni - 1413 rAgamAM ke dveSamAM gaNI ke vAcakane vyAhiya karAya che - "huM paNa adhyayana karIza, jethI AmanI sAme sapratibhUta thaI jAuM, je kAraNathI jIva-zarIra avayavo asvAdhyAyika che che, tethI asvAdhyAyika AnI zraddhA na kare to A doSa lAge - * niyukti-1414 + vivecana : ECh kSiptacitta Adi unmAda, dIrghakALanA rogo, jaldIghAta kare tevo AtaMka, A badhAMne pAme che. tIrthaMkara bhASita dharmathI bhraSTa thAya che. arthAt mithyArdaSTi thAya che athavA cAtrithI paDe che arthAt saMyama bhraSTa thAya che. AgaLa kahe che - * niyukti-1415 + vivecana : A lokamAM A phaLa che [te upara kahyuM], paralokamAM te vidhAo phaLa ApatI nathI. je zrutanI AzAtanA kare, te dIrgha saMsAramAM bhame che. zruta jJAnAcAramAM aviparIta karanAra che te jJAnAvaraNIya karmo bAMdhe che. tenA udayathI vidhAno upacAra karAyA chatAM phaLa ApatI nathI. arthAt vidhA siddha thatI nathI. vidhithI na karatAM parAbhava thAya. e pramANe zrutanI AzAtanA kahI. avidhimAM vartanAne niyamathI ATha karma prakRti baMdhAya che. hrasva sthitikane dIdhasthitika kare che. maMdAnubhAvane tIvrAnubhAva kare che. alpa pradezAgrane bahupadezAgra kare che. Ama karanAra niyamathI dIrdhakAlika saMsArane bAMdhe che - athavA - jJAnAcAra virAdhanAmAM darzana virAdhanA thAya. jJAna ane darzana virAdhanAthI niyamA cAstri virAdhanA thAya. e pramANe traNenI virAdhanA thakI mokSa thato nathI. tethI niyamA saMsAra vadhe. tethI asvAdhyAyamAM svAdhyAya na karavo. * niryukti-1416,1417 : dhIra puruSo dvArA prApta asvAdhyAya niyukti meM kahela che. ke je kahenArA saMyama tapa yukta nirpranga maharSi puruSo hatA. asvAdhyAyika niyuktimAM upayukta ane caraNa-karaNathI yukta evA sAdhuo aneka bhavanA saMcita anaMta karma khapAve che. [baMne niryukti gAthA sugama hovAthI vRttikAra maharSio tenI koI vyAkhyA karela nathI asvAdhyAyika niyukti purI thaI. adhyayana-4-aMtargat asvAdhyAya-niyuktino muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa Ex Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * sUtra-29 -- [aMtyabhAganI pharI noMdha svAdhyAyamAM svAdhyAya na karyo tenuM micchA mi dukkaDaM. * vivecana-29 :- [zeSa sUtranI vRtti-] asvAdhyAyathI viparIta lakSaNarUpa svAdhyAyamAM svAdhyAya na karyo. A AzAtanAthI je aticAra karyo, tenuM micchA mi dukkaDaM. [A rIte 33-AzAtanA kahI. vizeSa A pramANe -] A sUtra nibaddha che. arthathI bIjo paNa artha hoya te jANavo. vaLI te avyAmohArye huM kahIza. ahIM ekathI tetrIza pado kahyA. tethI AgaLa buddha [jina] vacananA cotrIza atizaya paNa kahelAM che. vacananA pAtrIza atizayo paNa che. uttarAdhyayananA 36adhyayano paNa che. e pramANe jema 'samavAya' sUtramAM sonI saMkhyA sudhI so tArA kahela che. jemake - zatabhiSajA nakSatramAM so tArA kahela che. e pramANe saMkhyAta, asaMkhyAta ane pachI anaMta sthAno vaDe kahela che. saMyama, asaMyamanA je pratiSedhAdi karaNa aticAranuM ahIM tetrIza saMkhyA sudhI pratikramaNa batAvela che. aparAdha padamAM to sUtranI aMtargat je hoya te badhuM paNa ane sarve aticAra samUha levo. ekavidha asaMyamathI dIrdhaparyAya samUhanI e pramANe aticAra vizodhi karIne namaskAra kare che. te A rIte - namo naglIsA ItyAdi athavA pUrvokta azubhasevanA thakI paDikkamIne pharI na karavAne mATe namaskArapUrvaka pratikramatA kahe che - * sUtra-30 : bhagavaMta RSabhathI laIne mahAvIra paryantanA covIse tIrthaMkarone mArA namaskAra thAo. * vivecana-30 : have ahIM namaskAra karAyela prastutanA vyAvarNanArthe kahe che - * sUtra-31 : A nigrantha pravacana satya, anuttara, valika, pratipUrNa, naiyAyika, saMzuddha, zAkaka, siddhino mArga, muktino mArga, nirvANano mArga, nirmANano mArga, atitatha, avisaMdhi, sarva du:khano pakSINa mArga che. AmAM sthita jIvo siddha thAya che, bodha pAme che, mukta thAya che, parinirvANa pAme che ane sarve duHkhono aMta kare che. * vivecana-31 : A ja - sAmAyika AdithI pratyAkhyAna paryanta ke dvAdazAMga gaNipiTaka. nigrantha - bAhya ane atyaMtara graMthi cAlI gayelA sAdhuo nirgunthonuM A te Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/31, ni - 1416,1417 taigrantha. pAvacana-karSathI abhividhisaha kahevAya che te jIva Adi jemAM che, te prAlayana. A nirUtthapravayana kevuM che? tene jaNAvatAM vizeSaNo kahe che - satya-sajjanone hitakArI, saMta-muninA guNo ke padArtho ke sadbhUta che. nayadarzana paNa svaviSayamAM satya hoya che, tethI kahe che - anuttatenAthI uttara bIjuM koI nathI. cayAvasthita samasta vastu pratipAdavalI uttama. jo A Ave che, to paNa bIjA apavarga prApaka guNo vaDe pratipUrNa na hovAno saMbhava che tethI kahe che - pratipUrNa - apavarga prApaka guNo vaDe bharyuM. bhareluM hovA chatAM peTabharAnI mAphaka te nayanazIla na paNa hoI zake, tethI kahe che - taiyAyika-nayanazIla arthAt mokSagamaka. taiyAyika paNa asaMzuddha arthAt saMkIrNa hoya. AkSepathI taiyAyika thaze nahIM, tethI kahe che - saMsaddha-samastapaNAthI zuddha, ekAMte akalaMka. AvA svarUpe hovA chatAM kathaMcita tevA svAbhAvapaNAthI baMdhanano kApanAra na paNa thAya tethI kahe che - zacakataka - kApe te kaIka. zalya-mAyA Adi. arthAt bhavanA baMdhanarUpa mAyA Adi zalyanA chedaka. Q paramatanA niSedhArthe kahe che - siddhimArga - siddhi eTale hitArthanI prApti, teno mArga. muktimArga- mUkAvuM te mukti - ahitArtha karmavizruti, teno mArga. muktimArga - "kevaLajJAnAdi hitAryanI prAptinA dvArathI ane ahita karmonI vismRtinA dvArathI mokSa sAdhaka" evI bhAvanA che. AnA dvArA kevaLajJAnAdi rahita ane sakarmaka mukata evA durNayano nivAsa karela che. nirmANamArga - jAya che te mAna. nirUpama yAna te nirmANa - ISatapAbhAsa nAmaka mokSapada. teno mArga. Avo nirmANa mArga viziSTa nirvANa prAptinuM kAraNa che. AnA dvArA aniyata siddhikSetra pratipAdana parAyaNa durnayano nirAsa karela che. nirvANamArga - nivRtti te nivaNi - sakala karmakSaya ja AtyaMtika sukha. nivaNino mArga te nirvANa mArga-parama nivRttinuM kAraNa. AnA dvArA niHsukhadu:khA muktAtmA evuM pratipAdana karatAM durnayano nirAsa karyo che. have nigamana karatAM kahe che - avitahamavisaMdhi sarvadu:kha prakSINamArga - temAM vitatha - satya, avisaMdhi - avyavacchinna, kemake videhAdimAM sarvadA varte che. sarva duHkha prakSINa kemake mokSanuM kAraNa che. have parArthakaraNa dvArathI AnuM ciMtAmaNitva darzAvatA kahe che - ahIM sthita thayelA jIvo - sima AMti - A nigraMtha pravacanamAM rahelo jIvo siddhi pAme che - aNimAdi saMyamanA phaLane pAme che. puti - bodha pAme che - kevali thAya che. muvaMti - bhavopagrAhI karI mUkAya che. nivvAti - pari eTale cotaraphathI nirvANa pAme, ati teo sarve duHkho - zArIrika ane mAnasikano aMta [34/7] 98 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 - vinAza kare che. | ATaluM kahIne have ahIM ciMtAmaNi kapamAM karmamalane dhonAra salilaugha - jaLa samUhanI zraddhAno AviSkAra karatAM kahe che - * sUtra-3ra : te dharmanI huM zraddhA karuM chuM. prIti karuM chuM, ruci karuM chuM pAlana-5zanA ruM chuM, anupAlana karuM chuM. te dharmanI zraddhA karato, prIti karato, ruci karato, sparzanA karato, anupAlana karato huM - te dharmanI ArAdhanAmAM udhata thayo chuM. virAdhanAthI aTakelo chuM tenA ja mATe) asaMyamane jANIne tapu chuM ane saMyamane svIkAruM chuM. bahAne jANIne taju chuM, brahmacaryane savIkAruM chuM. akalAne jANIne taju chuM, kathane svIkAruM chuM. ajJAnane jANIne taju chuM, jJAnane svIkAruM chuM. akriyAne jANIne haju chuM ane kriyAne svIkAruM chuM. mithyAtvane jANIne taju chuM, samyakatvane svIkAruM chuM. abodhine vaNIne tapu chuM. bodhine svIkAruM chuM. amAni jANIne haju chuM ane mArgane svIkAruM chuM. * vivecana-3ra : je A taigraMdeg pAvana lakSaNa dharma kahyo che. te dharmanI huM zraddhA karuM chuM. A sAmAnyathI kahyuM. prItikaraNa dvArathI svIkAruM chuM. abhilASAnA atirekathI Asevana abhimukha thaIne ruci karuM chuM. ahIM prIti ane ruci judA ja batAvyA che. kemake kyAreka dahIM AdimAM prItino sadbhAva chatAM sarvadA ruci hotI nathI. AsevanA dvArathI sparzanA karuM chuM. punaHpunaH karavA vaDe A dharmanI huM anupAlanA karuM chuM. te dharmanI zradhdhA, prIti, ruci, sparzanA, anupAlanA karato - te dharmanI ArAdhanAnA viSayamAM udhata thayo chuM. virAdhanAnA viSayamAM nivRta thayo chuM - aTakelo chuM. A ja vAta bhedathI kahe che - masaMyama - prANAtipAta AdirUpa, paravALarfma - jJa parijJA vaDe jANIne pratyAkhyAna parijJA vaDe huM paccakhANa karuM chuM. tathA saMyama-pUrve kahela che, svIkAruM chuM, aMgIkAra karuM chuM. pravaI * akRtya ane kalA eTale kRtya. A bIna baMdha kAraNane AzrIne kahe che. mAna - samyagrajJAna sivAyanuM jJAna, sAna - bhagavaMtanA vacanathI janmela. ajJAnanA bhedanA pariharaNArthe ja kahe che - maff - akriyA eTale nAtivAda. kriyA-samyaguvAda. bIjA baMdhakAraNane AzrIne kahe che - mithyAtvano tyAga karIne samyakatvane aMgIkAra karuM chuM. AnA aMgapaNAthI ja kahe che - abodhi eTale mithyAtva kArya ane bodhi eTale samyakatvanuM kArya. Ane sAmAnyathI kahe che - makAna - mithyAtva Adi, mAna - samyagradarzanAdi. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMe 4/32, niH - 1416,1413 100 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have chAsthapaNAthI saMpUrNa zuddhine mATe kahe che - * sUjha-33 - je kaMI mane smaraNamAM che, je kaMI maraNamAM nathI. jenuM meM pratikramaNa karyuM ane je [ajANanuM pratikramaNa na karyuM. te [sarvenA divasa saMbaMdhI aticArone huM pratikramuM chuM. huM zramaNa chuM saMyata - virad - pratihata ane pratyAkhyAta pApa karmavALo chuM, niyANA rahita chuM, daiSTi saMpanna ane mAyAmRSA rahita chuM. * vivecana-33 : chAstha jeTaluM kaMI jANI zake te mujaba je kaMI mane smRtimAM che. tathA jANakArIthI vidita je kaMI che, tenuM huM pratikramaNa karuM chuM ane sUkSma-avidita hovAthI jenuM pratikramaNa meM karela nathI. AvA prakArathI je kaMI aticAra karyA hoya, tenuM huM pratikramaNa karuM chuM. ATaluM pratikramIne pharI akuzala pravRttinA parihAro mATe AtmAnI athatuM potAnI AlocanA karato kahe che - huM zramaNa chuMItyAdi. temAM paNa carakAdi zramaNa nahIM. to zuM ? saMyata - samastapaNe cata yatanAvAna, virata-nivRtta. atItanA ane AgAmIkALanI niMdA ane saMvara dvArathI ja kahe che - A pramANe na karavA vaDe karIne pratihA, atItane niMdA vaDe karIne pratyAkhyAta ane bhAvimAM na karavA vaDe, te pratyAkhyAta pApakamAM. A doSa pradhAna che, ema karIne tenAthI zUnya AtmAne bheda vaDe pratipAdana karatAM kahe che - atiyANa eTale nidAna rahita. sakala guNane mULabhUta guNayuktatAne darzAvatA kahe che - daiSTisaMpanna thatuM samyagudaniyukata. have kahevAnAra dravyavaMdananA parihArane mATe kahe che - "mAyAmRSAvivarjaka" - mAyA gabhita mRSAvAdanA parihArI. AvA prakArano thaIne zuM ? sUtra-34 aDhIdvIpa ane be samudramAMnI paMdara karmabhUmimAM je koI sAdhuo rajoharaNa, gucchA tathA pagane dhAraNa karanAra, paMca mahAvatanA dhAraka, 18,ooo zIlAMganA dhAraka, akSata AcAra cAsTiAvALA, te badhAMne zira vaDe, aMtaHkaraNathI masaka namAvIne huM vAMdu chuM. * vivecana-34 : ardhatRtIya hIpa-samudramAM - jaMbUdvIpa, dhAtakIkhaMDa, pukharAddhamAM paMdara karmabhUmimAM athati pAMca bharata, pAMca airAvata, pAMca videhamAM je koI sAdhuo joharaNAdidhArI che, nikUvAdinA vyavaccheda mATe kahe che - pAMca mahAvratadhArI, tethI tenA eka aMgavikala pratyekabuddhanA saMgraha mATe kahe che - aDhAra hajAra zIlAMgadhArI. tethI keTalAMka bhagavaMto joharaNAdidhArI hotA nathI paNa hotA teno samAveza karyo. A 18,000 zIlAMga A pramANe - yoga, karaNa, saMjJA, Indriya, bhomAdi, zramaNadharmathI zIlAMganA 18,000 bhedonI niSpatti thAya che. jemake - (1) manathI na kare AhAra saMjJA vipaka zrobendriya saMvata kSamA saMpanna evA pRthvIkAyanA saMrakSaka. (2) e pramANe akAya saMrakSaka, (3) teukAya saMrakSaka, (4) vAyukAya saMrakSaka ItyAdi bhedo kahevA. yoga-3, karaNa-3, saMjJA-4, Indriya-pa, pRthvIkAyAdithI paMcendriya paryana ane ajIva sahita 10, kSAMti Adi zramaNadharma-10. A badhAMno guNAkAra katAM 3 x 3 x 4 x 5 x 10 x 10 = 18,000 bhedo thaze. akSatAvAra cAritra. te badAM - gacchamAM rahela ke gaccha bahAra. zirasA - uttamAMga, mastakathI. manathI-ta:karaNathI. mastaka namAvIne vaMdu chuM. A pramANe vaMdanA karIne pachI sAdhu pharI oghathI badhAM jIvone khamAvavuM ane maitrIne dazavivAne kahe che - sUjha-35,36 - huM sarve jIvone amAnuM chuM, badhAM jIvo mane kSamA karo. mAre sarva jIvonI sAthe maitrI che, mAre koInI sAthe saira nathI. e pramANe meM AlocanA karI che, samyaka niMdA karI che, gaI karI che, duzaMkA karI che. huM te aticArone pravidhe pratikamato covIze jinane vaMdu chuM. * vivecana-35,36 : 'badhAM jIvo tane paNa khamAvo' jethI temane paNa akSamA nimite karmabaMdha na thAya, evI karaNAthI Ama kahela che. samAptimAM svarUpa pradarzana saha maMgala gAthArUpa sUNa-36-kahyuM. e rIte daivasika pratikramaNa kahyuM. sagika pratikramaNa paNa A pramANe ja hoya madhyadevasikane sthAne agika kahevuM. gaucaracaryAdinuM rAme pratikramaNa svapnAdimAM saMbhavathI jANavuM. adhyayana-4-"pratikramaNa"no muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e pa/35,36 ni : 1416,1417 che adhyayana-5-"kAyotsarga'' & - * - * - * - * - - pratikamaNa adhyayananI vyAkhyA karI. have kAyotsarga adhyayana AraMbhe che. Ano A saMbaMdha che. anaMtara adhyayanamAM vaMdanAdi na karavA Adi vaDe khalitanI niMdA pratipAdita karI. ahIM khalita viroSathI aparAdha vraNa vizeSanA saMbhavavI AvA azuddhane prAyazcitarUpa bheSaja vaDe aparAdha vraNanI cikitsA pratipAdita kare che. alavA pratikramaNa adhyayanamAM mithyAtva Adi pratikamaNa dvArathI karmanidAnano pratiSedha kahela che, ahIM te kAyotsarga karaNathI pUrve ekaThA karela karmono kSaya kahe che. kahe che ke - jema kakaya lAkaDAno kApato kApato cAle che e pramANe suvihito kAyotsargathI karmone kApe che. kAryotsargamAM sArI rIte rahelanA gopAMga jema jema bhAMge tema suvihitono aSTavidha kramasaMghAta bhedAya che. athavA sAmAyikamAM cAritrane varNavyuM, caturvizati stavamAM arahaMtanA guNonI stuti karI. te jJAna-darzanarUpa hatI. ema traNene kahyA. AnA vitatha AsevanathI Aloka ane paraloka saMbaMdhI thatAM apAyone dUra karavA gurune nivedana karavuM. te vaMdanapUrvaka thAya mATe vaMdanane kahyuM nivedana karIne zubha sthAnomAM ja pratIpa kramaNane sevavuM. tethI anaMtara adhyayanamAM tenuM nirUpaNa karyuM. ahIM to paNa azuddha rahelA cApa dha vraNanI cikitsA prAyazcitarUpa bheSajathI kahI che. tenuM pratipAdana kare che- * niyukti-1418 + vivecana : AlocanA, pratikamaNa, mizra, viveka, vyutsarga, tapa, cheda, mUla, anavasthApanA ane pArasaMyika [ daza prAyazcita kahyA.] (1) AlocanA * prayojanathI 100 hAtha bahAra gamanAgamana AdimAM gurane nivedana. (2) pratikramaNa - pAchA khasavuM te. sahasA samitAdimAM mithyAdukRta karavuM che. (3) mizra - zabdAdimAM sagAdi karaNa, AlocanA ane mithyAkRta karavuM te. (4) viveka >> anekaNIya bhojanAdimAM kaMIka grahaNa thayuM hoya to teno parityAga karavo te. (5) vyutsarga - kusvaplAdimAM kAyotsarga karavo e bhAvanA che. (6) tapa - karmane tapAve mATe tapa - pRthvI AdinA saMghanAdimAM nirvikRtikAdi karavA te. (7) cheda * tapa vaDe durdama zramaNanA paryAyanuM chedana karavuM te. (8) mUlaprANAtipAtAdimAM pharIthI vrata AropaNa karavuM te. (9) anavasyAya - hastatAlAdi pradAnanA doSathI duSTatapariNAmavathI vratamAM avasthApanA nakavI te anavasthAya. (10) pAsaMgika * purapavizeSanA svaliMga, rAjarANInuM sevana kasvAdi kAraNe pArasaMyika thAya para prAyazcitanA aMtane pAme che te pArasaMcika. AvI AgaLa koI prAyazcita nathI. e pramANe prAyazcita maiSaja kahyuM. have traNa pratipAdita kare che te be bhede che - dravya vraNa ane bhAva vaNa. dravya vraNa zarIrakSata lakSaNa che. tenA paNa be bheda ja 102 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 che. te kahe che - * niyukita-1419 thI 142nuM vivecana : kAyA eTale zarIranA ghaNa-kSatarUpa be prakAra che. te A rIte - temAMthI udbhavela te tadurbhAva * gaMDAdi ane AgaMtuka - kaMTakAdithI prabhava. temAM AgaMtukanuM zacoddharaNa thaI zake che, tadurbhavatuM nahIM. jo Ane uddharita karAya - uttara pazkirma karAya te vyavaNa ja, tene jaNAvavA kahe che - tanu eTale kRza, tINa mukhavALo nahIM, lohIvALo nahIM te azoNita. mAtra cAmaDIne coMTIne hoya. uddhatya eTale zalyano tyAga kare che. vaNane madata na kare, kemake satranuM abhava che. prathama zarAjamAM A vidhi che, bIjA Adi zavAjamAM vaLI A vidhi che - lAgelAnuM uddharaNa, te lagnostRta. te dvitIyamAM - bahu dUra na gayela zalya, kaMIka ja deDha rIte lAgela hoya. to mardana karIne pacI vaNa hoya to, zalyanuM uddharaNa kare, vaNanuM mardana, kamalAdi vaDe pUraNa, tene ja A pramANe karAya che, jo zarA dUra gayela hoya. vedanA na thAya, tethI uddharIne zarAnuM gAlana kare che. lohI e cothuM zalya che. tathA zIgha rUjhAvavuM te ceSTA - paripaMdanAdi lakSaNathI niSedha kare che. pAMcamAM zalyamAM uddharela vraNa jene che te ghaNI te vaNIne zaidratatvathI zAnuM (uddharaNa), vraNanuM rohaNa thAya, te cha zarA uddharaNa karAtA hita-pathya, mita-toka athavA bhojana na karato. cAvatuM zalyathI dUSita hoya, teTaluM ja mAMga chede. sAtamuM zaca uddharatA zuM ? pUti-mAMsa Adi. te paNa na rahetA, gonasa bhakSitAdimAM raka vaDe karAya che. teno aMga cheda hADakAM sahita kare jethI bAkInAnI rakSA thAya. ahIM sudhI dravyaaNanI cikitsA pratipAdita karI. have bhAva vraNane pratipAdita kare che - A anyakartAnI gAthA che, upayogavALI hovAthI tenI vyAkhyA karIe chIe. mUlaguNa * prANAtipAtAdi viramaNa lakSaNa, uttaguNa te piMDa vizuddhi Adi. jenuM A pramANe ja rUpa che, te mUlotara guNarUpa, tenA. parama caraNapura, tenA aparAdha * goyarAdi gocara, te ja zo, tenAthI prabhava - saMbhava jeno che, tathAvidha bhAvavaNa thAya che. have AnA aneka bheda bhinna bhAvavaNanA vicitra prAyazcitta maiSajathI cikitsA batAve che, temAM - bhikSAyayadinA aticAra koIne AlocanA vaDe ja zuddha thaI jAya che. A zabdathI vicArabhUmi Adi gamataja levA. ahIM atiyAra ja vraNa che. e pramANe badhe joDavuM. bIjo vraNa apabhupekSita khela vivekAdimAM - hA, huM asamita chuM athavA saksA agupta che tenI vicikitsA mithyAkRtathI thAya che. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMe | 5,36 ni - 1419 thI 1423, bhA. 228 103 ITa-aniSTa zabdAdimAM rAga ke dveSa kiMcita paNa thAya. ahIM bIjo vraNa mizramaiSajyathI cikitsA karavI joIe. arthAta AlocanA ane pratikramaNathI zodhita thAya. bhojanAdine aSaNIya jANIne tyAga karavo te cotho bhAvavaNa che. kAyotsargathI paNa kyAreka aticAra zuddha thAya che, kyAreka tapa vaDe pRthvI Adi saMghanAdijanya nirvikRtikAdi vaDe cha mAsAMte zuddha thAya. tenA vaDe azuddhayamAna tathAbhUta gurutara cheda vizeSathI zodhe. e pramANe sAta prakAre bhAvavaNa cikitsA pradarzita karI. mUla Adi viSayanirUpaNa dvArathI svasthAnethI jANavA. ahIM te kahetA nathI. have prastuta viSaya - A rIte aneka svarUpathI - saMbaMdhathI Avela kAyotsarga. adhyayananA cAra anuyogadvAro che, te kahevA. temAM nAmaniSajJa nikSepamAM kAyotsarga adhyayana, kAyotsarga ane adhyayana che. temAM kAyotsargane AzrIne dvAragAthA kahe che - * niyukti-1428 + vivecana : 1- nikSepa, 2- ekArya, 3- vidhAna mArgaNA, 4- kALa, 5- bheda pariNAma, 6- azaTha, 3- zaDha, 8- vidhi, 9- doSa, 10- kono, 11- phaLa A 11-dvAro che. (1) nikSepa - kAyotsarganA nAmAdi lakSaNa nikSepa karavo. (2) ekAryaekAciMko kahevA. (3) vidhAna mAgaNA - vidhAna eTale bheda kahevAya, bheda-mArgaNA karavI. (4-5) kALabheda parimANa. abhibhava kAyotsagadinA kALa pariNAma kahevA. bheda parimANa usmRtAdi kAyotsarga bhedo kahevA. (6-7) azaTha ane zaTha kAyotsarga kata kahevA joIe. (8) vidhikAyotsargakaraNa vidhi kahevI. (9) doSa - kAyotsarganA doSo kahevA. (10) kono kAyotsarga, te kahevuM. (11) kAyotsarganuM U-loka ke para-loka saMbaMdhI phaLa kahevuM. saMkSepathI ATalAM dvAro kahyA. vistArArtha pratyeka dhAmAM bhAgakAra ja kaheze.. temAM kAyAno utsarga te kAyotsarga. ema dvipada nAma ema karIne kAyAno ane utsargano nikSepa karavo. * bhAga-228-vivecana : kAya viSayaka ane utsarga viSayaka e pramANe nikSepanA be viSayo thAya, A be ja vikalpo ke be ja bhedo che. A baMne vikalAmAM pratyekanI prarUpaNA huM karIza. * niyukti-1429 thI 1446, bhA. 229 thI 231-vivecana : 1429] kAyano niphopa karavo. te bAra prakAre ane utsarga cha prakAre che. pazcAddha sugama che. temAM kAyanikSepa pratipAdanArthe kahe che - [1430] nAmakAya, sthApanAkAya, zarIrakAya, gatikAya, nikAsakAya, astikAya, dravyakAya, mAtRkAya, saMgrahakAya, paryAyikAya, bhAskAya ane bhAvakAya A gAthAno saMkSepArtha che. 104 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 vistArArthe prati dvAre ame vyAkhyA karIzuM. temAM nAmakAya kahe che - - koI sacetana ke acetana padArthanuM nAma kAya rAkho te nAmakAya. nAmane AzrIne kAya. [1431] deha paNa zarIranI uMcAIne kAya kahevAya che. kAca ane maNi paNa kAya kahevAya che tathA baddha evA kiMcita lekhAdine nikAya kahe che - nikAcita nAma kahetA te nikAya kahevAya. nAmadvAra kahyuM. have sthApanA dvAra kahe che - [1432] akSa-caMdanaka ke varATaka-kapakamAM ke kATha-kuTrima athavA purata - vAkRta ke yimakarmamAM prasiddha che. kaI rIte te kahe che - sano bhAva sadbhAva arthAta tathya. tene AzrIne tathA asatabhAva arthAtu atathya, tene AzrIne, zuM ? sthApanAkAya jANavA. [1433] sAmAnyathI sadbhAva ane asadbhAva sthApanAnuM udAharaNa - jo ahIM lepa karelo hAthI te hAthI evI sthApanAmAM niveza karAya to A sabhAvika sthApanA kahevAya che. asatu bhAvamAM vaLI hAthInI AkRti na hoya to te nirAkRtihAthInI AkRti rahita ja caturaMgAdimAM te ja sthApanAkAya paNa vicAravI. have zarIrakAya pratipAdanArthe kahe che - [1434] udAra pudgalo vaDe nivRta te audAki, vividhA kiyA te vikiyA, temAM thAya te paikriyaprayAjananA arthI vaDe harita karAya te AhAraka. tejomaya te taijasa. karma vaDe baneluM te kAmaNa. A dArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArpaNa evuM paMcavidha, nize zarIra che. zarIro e pudgalanA saMghAta rUpavathI kAya kahevAya. tethI "zarIrakAya' jANavuM. prikSepa-1] gati kAyanA pratipAdanArthe kahe che - A anya katanI gAthA che, paNa upayogI hovAthI vyAkhyA karIe chIe - cAre gatimAM arthAt nAka, tiryaca, manuSya, deva rUpamAM deha te zarIranI uMcAI, nAkAdInI je che te gatikAya kahevAya. AnI vacce ziSya kahe che zuM A zarIrakAya na kahevAya? tethI ja kahela che ke - audArikathI vyatirikta nAka, tiryaMcAdi deha nathI. AcArya uttara Ape che - vizeSaNa sAmarthyathI te gatikAya thAya che. vizeSaNa ahIM A rIte - gatimAM kAya te gatikAya. jema be bhede saMsArI jIvo che - basa ane sthAvara, vaLI te ja strI, puruSa, napuMsaka vizeSaNathI bheda pAme che, tema ahIM paNa jANavuM. athavA badhAM savone apAMtarAla gatimAM je kAya che tene gatikAya kahevAya che. tethI kahe che - [1435 jenA vaDe upagRhIta-upakRta eka bhavathI bIjA bhavamAM eTale ke Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa/35,36 ni - 1429 thI 1446 bhA.29 thI 231 105 106 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 bhavAMtaramAM jAya che te. arthAt manuSya Adi manuSya bhavathI cyavIne jenA AzrayathI apAMtarAla devAdi bhavamAM jAya che, te gatikAya kahevAya. tene kALamAnathI dekhADe che - te jeTalA kALa samayAdithI jAya che, teTalo ja kALa A gatikAya kahevAya che. A gatikAya, svarUpa vaDe dazavitA kahe che - taijasa sAthe vartatuM hovAthI 'sataijasa'. kArpaNa zarIra, gatikAyane AzrIne apAMtarAla gatimAM jIvagatinA ema bhAvavuM joIe. nikAyakAya pratipAdita kare che - [1436] niyata ke nityakAya te nikAya. AnI niyatA traNe kALamAM bhAvathI kahyuM athavA adhika je kAya te nikAya. jema adhika dAha te nidAha kahevAya. AnuM Adhikya dhamastikAya, adhamastikAya apekSAthI ke svabhedanI apekSAthI che. tethI kahe che - eka Adi yAvat asaMkhyaya pRthvIkAyikA sudhI kAya che. te ja svajAtIyane apakSepanI apekSAthI nikAya che. e pramANe bIjAmAM paNa vibhASA che. e pramANe bIjAmAM paNa vibhASA che. e pramANe jIvanikAya sAmAnyathI nikAyakAya kahevAya athavA jIvanikAya pRthvI Adi bhedabhinna cha e paNa nikAya kahevAya kemake teno samudAya che. nikAyadvAra kahyuM. have astikAyane kahe che :- temAM A gAthA khaMDa che - ahIM mati zabda trikALa vacana nipAta che - hatu, che, haze. bahupadezo hovAthI tenA vaDe pAMca ja astikAyo kahyA. 8 zabda avadhAraNa arthapaNAthI che, tethI jUnA paNa nahIM ane adhika paNa nahIM. AnA dvArA dharma-adharma-AkAzanA eka dravyavathI astikAyapaNuM kahela che. paNa kALa samayamAM anekavathI astikAyatvamAM Apatti Ave, tethI Ane pariharIne jANavuM. te A pAMca che - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya ene astikAya jANavA. have dravyanAyanA pratipAdanArthe kahe che - [bhA.229] je dravya ati jIvadravya ane pudgala dravya levA, paNa dhamastikAyAdi na levA. je dravya-je vastu puraskRta bhAva, jenA vaDe AgaLa karAyela bhAva che te. arthAt bhAvinA bhAvanI yogya abhimukha. athavA pazcAtkRtabhAva, ahIM vA zabda vikalpa vayana che. pazcAt kRta eTale prAyaH ujhita bhAva-paryAya vizeSa lakSaNa jenAthI che te te pramANe kahe che - ahIM kahevA evuM mAMge che ke je bhAvamAM dravya varte che, tethI je pUrve che te bhAva. tenI apekSAe te pazcAtakRta bhAva kahevAya che. te AvA svarUpe be prakAre che - bhAvi ane bhUtanA bhAvane yogya. 'dravya e vastuvacana che. je eka dravya zabda che. zuM ? dravya hoya che. 'jayati' zabdano vyavahita saMbaMdha che. A dravyalakSaNa kahIne have udAharaNa kahe che - vathA - udAharaNano upanyAsArya kahe che. bhavya - yogya, dravya devAdi. ahIM A bhAvanA che - je purapAdi marIne devatva pAmaze, baddhAyu, abhimukha nAma ke gotra, te yogyatvathI dravyadeva kahevAya che. e pramANe anubhUta devabhAva paNa, mAya zabdathI dravya nArakAdi levA ane paramANu paNa levA. tethI kahyuM - A dvi amuka Adi kAya yogya thAya ja. tethI AvA svarUpe dravyakAya kahevAya che. 'tu' zabdanA vizeSaNathI jIva ane pudgala dravya svIkAryuM, paNa dhamastikAyAdino ahIM vyavaccheda kema karyo ? teno uttara Ape che - temAM yayota prakAre dravya lakSaNano yoga na hovAthI, sarvadA ja astikAyava lakSaNabhAva yaktatAthI. ahIM bhANakAra jaNAve che - [bhAga-230] jo astikAya bhAva, astikAyalakSaNa. jema jIva ane pudgala dravyamAM viziSTa payi AgAmI hoya che. pAm - dhamastikAya-Adino. vyAkhyAnathI vizeSa jANakArI maLe. * x - tethI te dravyAstikAya thAya che. ema gAthArtha kahyo. [14]] atItakALa, anAgatabhAva, je kAraNathI dhamastikAya AdinA vidhamAna nathI, kAyava apekSAthI sadA A yoga hoya ja che. tenAthI kevala-zuddha dhamastikAyAdimAM vidyamAna nathI. zuM ? dravyAstikAya. kemake sadA tenA bhAvano yoga hoya che. jo ema che, to dravyadevAdi udAharaNa kahyA che, te paNa dravya prApta na thAya. sadA ja sabhAvayoga che. tethI kahe che - te ja tenA bhAva che, je jemAM varte che. ahIM guru kahe che - [1438] vAma - te anumata che, jemake bhavya evA te surAdi. ahIM mAra zabdathI dravya nArakAdi paNa levA. te viSayamAM vicAramAM bhAva che, te ja jyAM varte che, te A manuSyAdi bhAva. paraMtu bhAvi tyAM sudhI na janme, tyAM sudhI te dravyadevo che. kemake tene yogya che, yogyatA dravyavathI che. AvuM dharmAstikAyAdimAM nathI. kemake AgAmIkALamAM tene bhAvayuktapaNuM ja che. yathokata dravyalakSaNa jANIne tenA bhAvamAM atiprasaMga manamAM dhAraNa karIne ziSya kahe che - vartamAnabhAvamAM sthitane baMne tarapha AgAmIkALa ane atItakALamAM anaMtara hita vartamAnabhava bhAvathI ema prakaraNathI jANavuM. anaMtara baMne bhAvathI rahita te baMne paNa jo tene kahe - to anaMgapuNA thAya. te be bhava vyatirikta vartamAnabhava bhAvathI rahita - X - tenI apekSAthI dravyatva kalAnA thAya che. have kahe che ke - e pramANe ja thAo, to zuM hAni che ? teno uttara Ape che ke- purapAdine eka kALe bhavo ghaTatA nathI, aneka-ghaNAM kALe ja ghaTe che. A pramANe ziSyae kahetA, guru kahe che - Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He pa/35,36 ni - 1429 thI 1446 bhA.229 thI 231 109 108 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 (1440] vartamAna bhavamAM vartamAnanI baMne bAju AgAmI ane atIta anaMtara bhavikane AgaLa ane pAchaLanA bhavasaMbaMdhIne kahela che. jo AyuSya rahe to, zeSa karmanI vivekSA nathI ke je bAMdhyA che. puraskRta bhava saMbaMdhI traNa bhAga AyuSya bAkI rahetA sAmAnyathI te ja bhavamAM vartatA baMdhAya che. pazcAtakata saMbaMdhI pharI te ja bhave vecAya che. atiprasaMganI nivRti artha kahe che - ghaNAM bhavo vItatA je bAMdhela ane anAgata kALamAM je bhogavAya che, jo te ja bhavamAM vartamAnanA dravya bhavo thAya to pachI te paNa, te Ayuka karmanA saMbaMdhathI che tema jANavuM. paNa tevuM che nahIM. tethI codaka-ziSyanuM vacana asatu che. A ja arthanA prasAdhaka lokapratIta nidarzanane batAvatA kahe che - (1441] be saMdhyAnA * pracUpa ane pradoSa pratibaddha saMdhyAno sUrya-Aditya dezya hovA chatAM - anupalabhyamAna hovA chatAM paNa pAmIne samatikAMta jema phonane prakAze che, te A pramANe che - prabhUkha saMdhyAmAM pUrvavideha ane bharatane, pradoSa saMdhyAmAM bharata ane pazcima videhane. te pramANe ja - jema sUrya ahIM paNa prakAMta jANavo ahIM ema kahe che ke - vartamAna bhavamAM sthita puraskRtabhava ane pazcAkRt bhavanuM AyuSyakarma sad dravyatAthI sparze che. prakAzatA sUryanI jema te samajavuM. | [bhAga-231] have mAtRkAya pratipAdita kare che - mAtRkA pado eTale utpAdavyaya-dhrauvya. teno samUhane mAtRkAkAya. bIjA paNa tevA prakAranA padasamUha ghaNAM arthavALA che. tethI bhASyakAra kahe che - mAtRkA pada e cihna che. bIjA paNa je padasamUha che te padakAya kahevAya che. mAtRkApadakAya eTale viziSTa pada samUha. je eka padamAM ghaNAM aryo che, te padono je samUha che athavA eka padamAM je ghaNAM aryo che. have saMgrahaNIkAya pratipAdanArthe kahe che - (1442] saMgrahakAya aneka che. saMgharavuM te saMgraha. te ja kAya. te zuM viziSTa che ? te kahe che - aneka paNa jyAM ekavacanathI grahaNa thAya che. jema zAligrami senA jaIne vase che, rahe che. anukrame, ghaNAM taMba hovAthI zAli thAya che. ghaNAM hAthI AdinA samAvezathI senA thAya che. A zAlyAdine saMgrahakAya kahe che. have paryAyakAya dazavi che - [1443] paryAyakAya. paryAya-vastudharmo. je paramANu AdimAM ghaNAM piDita hoya che tathA paramANu paNa koIka sAMvyavahArikamAM jema varNa, gaMdha, rasa, sparza anaMtaguNA bIjI apekSAcI che. te eka tikatAdi rasa, te bIjI apekSAthI tikAtara, tikadfmAdi bhedathI anyatva pAme. - x - have "bhArakAya' kahe che - [1444] eka kAya - kSIkAya, be ghaDAmAM bharatA be bhede thAya che. temAM eka rahe ane eka mArita. jIvatA mRtathI mArita-tyAre te bole che - he mAnava ! kayA kAraNe ? kathAnaka pratikramaNa adhyayanamAM jovuM. ahIM bhArakAya * x * bhAra evI A kAya te bhArakAya je baMne kuMbhayukta kApotI kahevAya. bIjA kahe che - bhArakAya ja kApotI kahevAya. have bhAvakAya kahe ce - [1245] be, traNa, cAra ke pAMca bhAvo che - audayika Adi. jyAM sacetanA ke acetana vastu vidhamAna che, te bhAvakAya che. bhAvonI kAya te bhAvakAya jIva ane ajIvamAM vibhASA AgAmAnusAra karavI. mULadvAragAthAmAM 'kAya' AzrIne nikSepadvAra kahyuM. have yokArSika - [1246] kAya, zarIra, deha, boMdi, caya, upacaya, saMghAta, uchUya, samuchuya, kaDevara, bhasmA, tana, pANuM. mULa dvAra gAthAmAM 'kAya'ne AzrIne kahela ekAyiko kahyA. have utsagane AzrIne nikSepa ane ekArSika kahe che. temAM nikSepa - * niyukti-1447 thI 145ra-vivecana : [144] nAma, sthApanA, dravya Adi arthane Azrine sugama ja che. vizeSArtha to pratyeka dvAre viratArathI kahIzuM. tema paNa nAma ane sthApanA tArtha che. dravyotsarga jaNAve che - | [1448] dravyowNA eTale dravyotsarga. svayaM ja je dravya aneSaNIya utsujatyAga kare che, je karaNabhUta pAnAdi vaDe tyAga kare che, je dravyamAM tyAga kare che, dravyabhUtane ke anupayukatapaNe taje che, tene dravyotsarga kahevAya che. homotsarga :- je kSetra-dakSiNadezAdimAM taje che, athavA je kSetramAM utsarganuM varNana karAya che, te kSetrotsarga. kAlotsarga :- je je koI kALamAM tyAga kare, jemake bhojanane AzrIne rAtrinA sAdhuo jeTalo kALa utsarga kare athavA je kALamAM utsarga varNavAya che tene kAlotsarga kahe che. have bhAva utsarga pratipAdita karavA kahe che - [1449] bhAvotsarga be bhede che, prazasta ane aApazad. prazasta te zobhana vastune AzrIne che. apazata te azobhana che. tathA je bhAvathI utsarjanIya vastugatathI khara Adi vaDe utsarjana kare, temAM bhAvathI utsarga kahyo. temAM asaMyama prazasta bhAvorgamAM taje che. prazastamAM saMyamane tyaje che. e gAthArtha kahyo. je bhAvathI tyAga che, tene pragaTa kare che - [1450] khara parapAdi sacetana, temAM jIra - kaThina, papa - dubhaSiNayukata, cetana durabhigaMdhavirasAdi je dravya paNa jo doSathI bhaje che, to te bhAvosamAM kahevAya che. mULadvAra gAyAmAM utsargane AzrIne nikSepadvAra kahyuM. have ekAcika zabdone kahe che, tenI gAthA - [1451] utsarga, vyasarjanA, ujhaNA, avakiraNa, chardana, viveka, varjana, Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka pa/35,36 ni : 1447 thI 145ra 109 110 tyajana, unmocanA, parizAtanA, zAtanA. mULadvAra gAyAmAM ukta utsarga ekAcika zabdo kahyA. pachI kAyotsarga kahe che - kAyAno utsarga. ahIM mULadvAragAthAmAM rahelA vidhAna-mArgakhAdvAra avayavArthanI vyAkhyA karatAM kahe che - [1452] te kAyotsarga be bhede che - ceSTA ane abhibhava. temAM bhikSAcaryAdi viSayamAM pahelo kAyotsarga hoya. upasarga - divyAdi, tenA vaDe abhiyojana te upasagabhiyojana. te upasarvAbhiyojanamAM bIjo abhibhava kAyotsarga hoya. divyAdi abhibhUta ja mahAmuni te devane mATe kare che. athavA upasargone sahana karavA te upasagiibhayojana * x * A pramANe pratipAdita karatA ziSya kahe che. kAyotsargamAM ja sAdhu vaDe nopagiibhayojana karavuM joIe - * niryukti-1453 thI 1458-vivecana : (1453] sAmAjakAryamAM paNa tyAM sudhI kvacit anavasthAdimAM abhiyoga keTalAMkane karavo ghaTato nathI. pachI karmakSayane mATe kAyotsarga karavAthI zuM ? te sArI rIte garvarahita karavo joIe. abhiyogamAM paNa garva varte che. zuM asUyAmAM garva - abhiyogathI parapura-zagunagarane abhiruMdhe che. jema teno garva karanAra asAdhu che, tema ahIM paNa kAyotsarga abhiyojana zobhana che. - AvuM ziSya kahyuM tyAre AcArya kahe che - [1454] mohaprakRtimAM bhaya athavA mohaprakRti evA A bhaya, ema mohanIsakarmano bheda che. te A rIte - 'hAsya, rati, arati, bhaya, zoka ane gupsA cha, mohanIyanA bhedapaNe prasiddha che. " te abhibhava kare, abhibhUta evo je koI kAyotsarga kare che 'tu' zabdathI bIjA koI bAhya abhibhUtathI nahIM. bAhya bhaya kAraNamAM traNa bhede dravya manuSya ane tiryaMca bheda bhinna hovAthI tene abhimava nathI. have AvA prakAre paNa abhiyoga che, te ahIM kahe che - AvA prakAranA abhiyogano pratiSedha nahIM. - paraMtu - [1455 mArca - rere kyAM jAya che atyAre, e pramANe param - bIjA koI saMgrAma mAphaka jo te kAyotsarga kare to abhibhava kAyotsarga ghaTe che. pAbhibhavanA abhAvamAM abhibhava kono ? koIno nahIM. tyAM Ama kahevAya ke - bhaya paNa kamaza varte che. karma paNa abhibhava che, ekAMte na ja karavo kahevuM te ayukta che. kemake - [1456] ATha prakAranA karmo che ane AThe prakAranA karmo gurUpa che. teno artha A che - je kAraNathI jJAnAvaraNIyAdi gurUpa varte che. bhavanibaMdhanapaNAthI ane zabdathI acetana che. tethI kAraNe teno jaya karavA eTale ke karmanI jaya nimite abhimukhatAthI udhata je ekAMta gavarahita paNa bAra prakArano tapa ane Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 satara prakArano saMyama sAdhuo kare che - ArAdhe che. tethI karmanA kSayane mATe ja tenA abhibhavane mATe kAyotsarga karavo joIe. [145] tathA kahe che ke - prakAMta zatrunyanA kaSAyo cAra bhede che - krodhAdi, nAyaka-pradhAna, abhibhava kAyotsargane alagna - apIDita kare che. sAdhuo temanA jayane mATe arthAt karmanA kSaya nimite tapa ane saMyamavat (kAyotsarga karo] mULa dvANAyAmAM vidhAnamArgINA dvAra kahyuM. have kAlaparimANa hArano avasara che. tenI A gAthA - [1458] saMvatsara e utkRSTa kALa pramANa che. tethI bahubalIe saMvatsara kAyotsarga karyo. abhibhava kAyotsarganuM jaghanya kALa pariNAma aMtarmuhad kahela che. ceSTA kAyotsarganuM to kALa parimANa aneka bhedathI hoya che. je ame AgaLa kahIzuM. e pramANe sAmAnyathI kALa parimANa dvAra kahyuM. have bheda parimANadvArane AzrIne kahe che - * niyukti-1459 thI 1461-vivecana : uci9tociskRta utkRta ane utkRtaniSaNa niSaNosRta niSaNa, niSaNaniSaNa ema cha bheda kahyA. niSaNosRta niSaNa niSaNaniSaNa jANavA. A padonI pratyekanI prarUpaNA huM kahIza. A saMkSepathI gAthArtha kahyo, avayavArtha to huM AgaLa kahIza. unRtoniSaNa, niSaNaniSaNamAM ekaika ja padamAM dravyathI utkRta urthasthAne rahela paNa bhAvathI utkRta nahIM. evA dhyAna catuTya rahita kRSNAdi lezyAgata pariNAma. anyane dravyathI usmRta nahIM - uddhasthAne na rahela, bhAvathI utkRta, te zukaladhyAyI, anya bIjA dravyathI paNa nahIM bhAvathI paNa nahIM. te ahIM pratItArtha che. e pramANe anyapada caturbhagikA paNa kahevI. ahIM sAmAnyathI bheda pariNAma darzAvyA pachI ziSya pUche che ke - kAyotsarga karavAmAM kayA guNa che ? AcArya kahe che - * niyukti-1462 thI 1478-vivecana : [146] deha jADya zuddhi - bleNAdi prahANathI ane mati jANya zuddhi. te pramANe rahelanA upayoga vizeSathI cAya sukhadu:khanI titikSA arthAt tene sahana karavAnuM thAya. anityasva Adi apekSA te rIte rahenArane thAya che. vaLI te zubha dhyAna - dharma ane zukalarUpane dhyAve che. bAkInI pravRttinA abhAve ekacite kAyotsarga thAya che. ahIM anapekSA, dhyAnAdinA dhyAnoparamamAM thAya che, ema karIne bheda vaDe upanyAsa karela che. [1463] ahIM zubha dhyAna kare che, ema kahyuM. temAM A dhyAna zuM che ? te kahe che - be ghaDInuM muhUrta. bhinna muhUrtane aMtarmuhUrta kahe che. A aMtarmuhUrta kALa Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e pa/35,36 ni : 1462 thI 1478 111 112 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 citanI ekAgratA rahe tene dhyAna kahe che. vaLI te Ad, raudra, dharma ane zukla cAra bhede jANavuM AnuM svarUpa jema pratikramaNa adhyayanamAM pratipAdita che, te pramANe kahevuM joIe. [1464 thI 1466] temAM pahelA be dhyAnane saMsAranA vardhaka kahyA che ane pachInA be vimokSano hetu kahyA che. teno ahIM adhikAra che, bIjA dhyAnono nahIM. have jevA svarUpano jyAM yathAvasthita je dhyAna kare che. tene batAvavAnuM kahe che - saMvRta karyA che AzradvAra jeNe. arthAt prANAtipAta Adi Azrava dvArone jeNe baMdha karI dIdhA che. kyAM dhyAna kare ? avyAbAdhAmAM - gAMdhaviida lakSaNa bhAva vyAbAdha sahita, akaMTaka - pASANa kaMTakAdi dravya kaMTakarahita bhUbhAgamAM. kaI rIte rahIne dhyAna kare ? sthira-nikaMpa avasthAna - visthiti vizeSa karIne rahelo ke niSaNa. puruSAdi cetana ke pratimAdi acetana vastune avalaMbIne - viSayI karIne dhana-daMDha manathI - aMta:karaNathI je dhyAna kare che. zuM ? te kahe che - sUtra je gaNadharAdi vaDe baddha hoya ane artha - tadgocara, temAM rahelanuM dhyAna kare. kevA prakAranA arthathI ? te kahe che - dravya ke tenA pAyionuM. ahIM jyAre sUratuM dhyAna kare che tyAre te ja svagata dharmo vaDe Aloce che arthane nahIM, jyAre arthanuM dhyAna kare tyAre sUjhatuM nahIM. [146] have pUrvokta codha-parihArane mATe kahe che, tyAM kaMIka kahe che - zuM kahe che ? dhyAna je mAnasanuM pariNAma che. kemake dhyAnano 'ciMtA' arthatva kahela che. AvI AzaMkAno uttara ApatA kahe che - tema na thAya, kemake jinezvare traNe yogathI dhyAna kahela che. tethI mana, vacana, kAyAnI pravRtti rUpa gaNe yogathI dhyAna thAya. 1468] paraMtu, koIkane kyAreka prAdhAnyane AzrIne bhedathI vyapadeza pravarte che. AvA prAdhAnyane kAraNe dhyAnano mana sAthe saMbaMdha joDI vizeSathI vyAkhyA karAtI hoya che. 1469] e pramANe mana, vacana, kAyAnA traNe paNa yogomAM je jyAre ukaTa yoga hoya, te yogano tyAre te kALamAM nirdeza karavo. tyAM bIjA yoga eka paNa hoya, be paNa hoya ke na paNa hoya. ahIM bhAvanA A pramANe che ke - kevaLIne vAcA yoga ane utkaTamAM kAya yoga paNa hoya, ApaNe badhAMne manoyoga mukhya che, kAyayoga hoya ke na paNa hoya. kevaLIne zailezI avasthAmAM kAyayoganirodha kALamAM mAga kAyayoga ja hoya che. AnA dvArA zubhayoganuM ukaTava tathA tirodha, baMne paNa dhyAna kahela che. [1430] ahIM je ukaTa yoga, tenA ja Itara sabhAvamAM paNa prAdhAnyathI sAmAnyathI dhyAna kahIne have vizeSathI traNa prakArane jaNAvatA kahe che - kAyamAM paNa AtmAnI prAdhi aidhyAtma mAM varte che. te adhyAtma Taske dhyAna ekAgratAthI ejanAdinA nirodhathI kahyuM. vAgayoga- adhyAtma arthAt dhyAna, ekAgratAthI ja AyatabhASA nirodhathI thAya. manamAM paNa e pramANe ja dhyAna thAya. e pramANe kAyAmAM ane vAcAmAM paNa che. A pramANe bheda vaDe jaNAvIne have ekAdimAM paNa darzAvatA kahe che - kAyA, vAcA, manoyukta givighe adhyAtma (dhyAna) kahela che. [koNe ?] tIrthakara ane gaNadharoe kahyuM che ke - "maMgika sUtrane gaNato traNe paNa dhyAnamAM varte che. [1471] para abhyAgata dhyAna sAmya pradarzanathI ananyUpagatane paNa dhyAnatA dekhADatA kahe che - he AyuSyaman ! jo ke ekAgra citta kyAreka vastumAM dhAraNA karato ke sthiratAthI dehavyApIviSava DaMkha, e rIte nirdhatAne kevalI mAphaka teno paNa yoganirodha che. kema? dhyAna mAnasika thAya ce, tema nathI to bAkInA baMne paNa vacana ane kAyAnA che. e pramANe ja - ekAgra dhAraNAdi prakArathI te lakSaNanA yogathI dhyAna thAya che. [1472] ahIM traNa prakAranuM dhyAna kahyuM chatAM jenuM jyAre utkaTava hoya, tenuM tyAre bIjA dhyAnanA sabhAva chatAM prAdhAnyathI vyapadeza karavo. A loka lokottara nyAya che. tethI 'siya' gAthA kahe che - dezika - agrayAyI, AgaLa janAra. dezika vaDe darzita mArga-paMtha jeno che te. vrajanuM - jato, narapati - rAjA, zabdane prApta kare che. kaI rIte te kahe che - A rAjA jAya che, Ane kevaLa nathI. ghaNAM lokonA anugatavathI, tene anya vyapadeza nathI. kemake tenuM prAdhAnya che. bAkInA asthati amAtya Adi anugAmI - te rAjAnI pAchaLa janArA. ahIM prAdhAnyathI phakta 'rAjA'no vyapadeza karAya che. | [1473] A lokAnugata nyAya che. have A lokotarAnugata kahe che - prathama ja 'prathamiluka', AnuM prAyakhya samyagadarzananA prathama guNa-ghAtItvathI che, te prathamilukanA udayamAM, kono ? anaMtAnubaMdhI krodhanA. te vakhate bAkInA traNe - cApatyAkhyAna, pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjavalanAdi te jIvadravyamAM hoya che. atItAdi apekSAthI teno sadbhAva pratipAdita karatAM nathI. [tevuM nahIM] paraMtu apratyAkhyAna Adi hoya ja che, paNa tenuM prAdhAnya na hovAthI teno vyapadeza karatAM nathI, mAtra Aghano ja vyapadeza che te rIte A paNa adhikRta jANavuM. [1494] have svarUpathI kAyika ane mAnasa dhyAnane jaNAvatA kahe che - mAro deha na kaMpo" e pramANe calita thayA vinA ekAgratAthI rahela ne, zuM ? kAyA vaDe nivRta te kAyika dhyAna thAya che. e ja pramANe mAnasa niruddha manathI dhyAna thAya che. [1435 AvuM pratipAdana karatAM ziSya kahe che - jo kAyA ane mananA nirodhamAM dhyAnane pratipAdita karyuM, to vAcAne yojavI ke nahIM ? kadAyitu aApavRtti ja nirodhanA abhAvI che. * x * to vAgadhyAna thatuM ja nathI zuM ? * x * athavA Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa/35,36 ni : 1462 thI 1478 113 114 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ahIM vizeSa zuM che ? je kAraNe A paNa vyavasthita karavA chatAM vAgRdhyAna thAya che. [146] A pramANe ziSyae kahetA guru jaNAve che - mA je ghanatu - kaMpavuM' e zabdano vyavahita prayoga che, tene ame dazavIzuM - mAruM kaMpe nahIM. [zuM ?] tanuM - zarIra. e pramANe calana kriyAnA nirodhathI je rIte te dhyAna kAyika nirUkaMpane thAya che. ayatA bhASA vivarjina - duSTa vAkya pariharavAne, vAcika dhyAna ja kahyuM jema kAyika kahyuM che. [14] Q svarUpathI vAcika dhyAnane batAvatA kahe che - e pramANe niravadhA vANI kahI che. te mATe bolavI ane AvI sAvadha na bolavI, e pramANe ekAgratAthI vicArela vAkyano bolanArane vAcika dhyAna thAya che. [148] e pramANe tyAM sudhI vyavahArathI bheda vaDe traNe prakAre dhyAnane kahyuM. have ekadAja - ekaba ja pravidha dhyAna dazavi che - mana vaDe * aMta:karaNathI upayukta thaI vyApAra - pravRtti karato kAya-deha, vAyA-vANI tenA pariNAma te vivikSita zrutapariNAma athavA tenA pariNAma te traNa yoganA pariNAma - 4 - bhaMgika zruta-daiSTivAda aMtargatu ke anya tevA prakAranuM gaNato - [parAvartita karato varte che. [zamAM ?] mana, vacana, kAya vyApAra rUpa gaNe prakAranA dhyAnamAM. ATaluM AnuSAMgika kahyuM. have bhedaparimANa pratipAdita katarAM unRtoSkRitAdi bhedarUpa je nava bhede kAyotsarga pahelAM dekhADyo, te yathAyoga vyAkhyAyita karIe chIe. temAM A gAthAo batAvela che- * niyukti-1479 thI 1496-vivecana : (1479,1480) dharma ane zuklanuM svarUpa pUrve batAvyuM. te baMne ja dhyAnamAM je koI dhyAvato rahIne A kAyotsarga - utkRtotkRta thAya che, tema jANavuM. je kAraNathI A zarIra uskRta bhAva paNa dharmazukla yAyitvathI ustRta ja che. eka bheda kahyAM have bIjo kahe che - dharma ane zukla baMne na dhyAve, Adraudra baMnene paNa na dhyAve Avo kAyotsarga dravyosRta thAya che, tema jANavuM. [1481] to vaLI kaI avasthAmAM zubha dhyAna paNa na kare ane azubha dhyAna paNa na kare ? ahIM kahe che - pracalAyamAna acaM ikaMIka sutA. sArI rIte sutelo te vize zubha dhyAna-dharma ane zukla lakSaNane yAto arthAt karato nathI. athavA zubha - Ad ane raudra lakSaNane paNa na pravatavi, kyAreka vastumAM cita nathI tevo te vyApArita cita jAgyA pachI paNa e pramANe ja - zubha paNa na dhyAve ke azubha paNa na dhyAve. [1482] paraMtu - varapapatraka - arthAta acira janmela eTale ke jene janme ghaNo kALa thayo nathI tevo. mUrNita-avyakta - mAM-sutelAne, ahIM pUchata - abhighAtAdithI, avyakata citathI avyaktane, madirAdi vaDe matane, nidrAthI [34]8] sutelAne. ahIM avyaktone, ema je kahyuM, temAM avyakata citathI teo avyakta che, to pachI pharI avyakta kevA prakAre kahyA ? grfva - sthagita viSAdithI tiraskRta svabhAva, avyakta ja che. 'va' zabda avadhAraNamAM prAyazcita paNa thAya che. prAyaHnA grahaNathI anyathA paNa saMbhave che tema kahyuM. " [1483] AvA svarUpanAne paNa citamAM dhyAnatA hoya to zo virodha che ? te kahe che - AvuM nathI. je kAraNe AlaMbanamAM lAgatAM lAgatAM gADha AlaMbanamAM lAge, temAM lAgatA-lAgatA eka AlaMbanamAM sthiratAthI vyavasthita thAya - rahe. cita - aMta:karaNa kahyuM. niraMjana-niprakaMpa yAta. jo ema che to pa - je anya-bIjuM che, te thatuM nathI. kevA svarUpanuM ? mRdu bhAvanAmAM akaThora, avyaktapUrve kahyuM, bhamatA-anavasthita. [1484] je mRda Adi sita dhyAna na thAya vastuta: avyakatapaNAthI, to kaI rIte AnI pachIthI paNa vyaktatA thAya? te kahe che - uSNa avazeSa thoDuM paNa uNa mAna. zikhI-agni thaIne prApta kASThAdi thatAM pharI javalita thAya - saLage. e pramANe avyakta cita madirAdi saMparka AdithI thaIne agnivat punaH vyakta thAya che. ATaluM prAsaMgika kahyuM. [1485] have prakAMta vastu zuddhi karAya che, zuM prakAMta ? kAyika Adi traNa bhede dhyAna. e pramANe rahela hotA "aMtarmuhartakALa ekAgra citathI dhyAna thAya che." je kahyuM che, amArA ziSyone virodhanI zaMkAthI saMmoha thAya. tethI tene dUra karavAne mATe zaMkA kahe che - pUrve je te kahyuM - traNa bhede dhyAna hovA chatAM pUrve cittanI ekAgratA te dhyAna kahela che, AgaLa kahyuM ke - x - gaNe yoge dhyAna varte che to A paraspara viruddha kahetA traNe bhede dayAna hovAthI aneka viSayanuM dhyAna prApta thaze. tathA manathI kaMIka dhyAve, vacanathI kaMIka dhAraNa kare ane kAyAthI kriyA kare che. e rIte anekAgratA thAya. AcArya A zaMkAno anAdara karI sAmAnyathI ekAgracitane hRdayamAM dhArIne kahe che - je anekANa che te citta dhyAna nathI. zaMkA-ukta nyAyathI anekANa trividha dhyAnamAM to dhyAna-paNAnI anupapatti thaze. nA, tema nathI. abhiprAya na jANavAthI tamane A zaMkA che. [1486] manasahitathI ja kAyA vaDe kare che. je teno saMbaMdha ahIM karAya che. arthAt upayukta thaIne je kare che. - vANI je bole, te paNa mana sahitatAthI, te ja bhAvakaraNa varte che. bhAvakaraNa te dhyAna che. manorahita dravyakaraNa na thAya. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa/35,36 ni : 14B9 thI 1496 115 tethI A pramANe kahe che - ahIM anekAgratA ja nathI, kemake badhAmAM manaH vagerenA ekaviSayapaNuM che. tethI kahe che - te je mana vaDe dhyAve che, te ja vacana vaDe bole che, te ja kAyAthI kriyA kare che. Ama pratipAdita karatAM bIjA kahe che ke - | [148] ziSya pUche che - jo tamAruM citta dhyAna aMtarmuhUrta kALa nA vacanathI. che, e pramANe dhyAna paNa yitane pAme che. tethI kAyika ane vAcika dhyAnano asaMbhava che. tethI nize citta e ja dhyAna che, bIjuM nahIM, ema vicAravuM joIe. dhe A IcchavA yogya nathI - na thAya. kAcika ane vAcika dhyAnamAM dhyAna asaMbhava nathI, ema abhiprAya che. - X- jo ema che to tamArA citathI dayAna anya che. tethI avaya dhyAna e cita nathI ema jANavuM. A gAthArya che. [1488] AcArya kahe che - amyupagamathI doSa nathI. tethI kahe che - niyamathI citta e dhyAna che. paNa dhyAna to cita na paNa thAya, kemake tyAM vikalame che. A arthamAM daSTAMta kahe che - jema khadira te vRkSa hoya ja, paNa vRkSa khadiranuM paNa hoya ane khadira sivAyanA dhava AdinuM paNa hoya. bIjA vaLI A be gAyAne ullaMghIne gAyA avayava AkSepa dvArathI anyathA kahe che - je kahela che ke "cita ekAgratAthI te dhyAna karato nathI." A asatuM che kema ? jo te cita e dhyAna e pramANe dhyAna paNa citane pAme. * x * yita te dhyAna nathI paNa citathI anya evuM jJAna te dhyAna che. [nA, tema nathI) avyaktAdinuM cita te dhyAna nathI ItyAdi - x * x * prasaMgathI ATaluM basa che. have bIjo 'ucita' nAme kAyotsarga bheda, te vyAkhyAta ja che. vizeSa che ke, temAM - dhyAna catuTya adhyAyI lezyA parigata jANavo. * niyukti-1489 thI 1496 + vivecana : o have trIjo kAyotsarga bheda kahe che - Ad ane raudra dhyAna dhyAvatA je rahe, te kAyotsarga dravyathI uskRita ane bhAvathI nisanna jANavo. o have cotho - dharma ane zakya baMne dhyAna je dhyAve te kAyotsarga 'nisannauchUita' jANavo. te glAna ane ravira mATe kahyo che. o have pAMcamo kAyotsarga - je dharma ane zukla dhyAna paNa na kare ane Ad ane zaidra dhyAna paNa na kare. te nisaraNa kAyotsarga vizeSa e ke 'niSaNa' evo te dhamadine na dhyAve. * have chaThTho kAyotsarga - Ad ane raudra baMne dhyAna 'nisaNa' kare, evo kAyotsarga nisaNanisaNa jANavo. o have sAtamo kAyotsarga- dharma ane zukla baMne dhyAna 'nivaNa' kare evo kAyotsarga 'nivaNozthita' jANavo. vizeSa e - kAraNika ja plAna, sthavirAdi je niSaNa paNa karavane asamartha hoya te nivaNakAri kAyotsarga grahaNa kare.. 116 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 o have AThamo kAyotsarga - dharma ane zukla baMne na dhyAve. Ad ane rauddha paNa na dhyAve, Avo kAyotsarga 'nivaNa' jANavo - 4 - o have navamo kAyotsarga - Ad ane rauddha baMne dhyAna je 'nivaNa' dhyAve che, Avo kAyotsarga 'nivaNazanivaNao' kahevAya. vizeSa e ke je gura vaiyAvaccAdi vaDe vyAkRta hoya tevo kAraNika samartha hovA chatAM 'niSaNa' - besIne kAyotsarga kare che. ahIM sudhI kAyotsarga kahyo. temAM adhyayana zabda kahevo joIe. te anyatra kahela hovAthI ahIM kahela nathI. nAma nipajJa nikSepa kahyo. have sUjhAlApaka niSajJa nikSepano avasara che, te sUtra hoya to thAya. sukha ane sUkAnugAma ItyAdi vistArathI have kahIe chIe. te A pramANe che - * sUtra-3 : he bhagavan ! huM sAmAyikano svIkAra karuM chuM - cAva4 - mAra [bahira) AtmAne vosirAvuM chuM. [AkhuM sUka jovA juo sUpa-ra) * vivecana-39 : AnI saMhitA Adi lakSaNA vyAkhyA jema sAmAyikAdhyayanamAM kahI te mujaba jANavI. A sUtra karI kahevAnuM prayojana ame AgaLa kahIzuM. * sUtra-38 : huM kAyotsargamAM sthira rahevAne IcchuM chuM. meM je koI daivasika aticAra sevela hoya>> sUjha-15-mujaba AkhuM sUtra kahevuM * vivecana-38 : * x * temAM "huM kAyotsargamAM sthira thavAne IcchuM chuM" ItyAdi AkhuM sUtra che, tene saMhitA kahe che o pado:- huM IcchuM chuM, sthira rahevAne, kAyotsargamAM, meM, daivasika atiyAra ItyAdi jANavA. padArtha : prAIma - huM IcchuM chuM, abhilASA karuM chuM. thAtuna - rahevAne mATe. THf - temAM kAya eTale deha, usarga, - tajavAne. zeSa padArtho, jema pratikramaNamAM kallA temaja jANavA. padavigraha :- je samAsamAMji pado che, te temaja rahe che temAM "huM sthira rahevAnuM IcchuM chuM." zemAM ? kAyotsargamAM. bAkIno pada-vigraha pratikramaNa adhyayana mujaba jANavo. cAlanA ane pratyavasthAna yathAsaMbhava AgaLa kahIza. * sUjha-39 : che tenuM uttarIkaraNa karavA mATe, prAyazcita karavA vaDe, vizahiddha karavA vaDe, zalya rahita karavA vaDe pApakarmonA nighatanane mATe huM kAyotsargamAM sthira thAuM chuM. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 5/396 ni - 1489 thI 1496 113 0 annatya sivAya ke, nIcenA kAraNo sivAya] - zvAsa levAthI, zvAsa mUkavAthI, udharasathI chIMkathI, bagAsAthI, oDakArathI, vAtanisargathI, bhramarIthI, pittamUrchAthI. - sUkSma aMga saMcAlanathI, sUkSma kapha saMcAlathI, sUkSma dRSTi saMcAlanathI. ItyAdi AvA kAraNothI [AgAro vaDe] mAro kAyotsarga bhaMga na thAo, virAdhita na thAo. (yAvartI) jyAM sudhI, huM arihaMta bhagavaMtone namaskAra karIne huM kAryotsarga na pAruM, tyAM sudhI sthAna vaDe sthira thaIne, vANI vaDe sthira thaIne dhyAna [mana] vaDe sthira thaIne mArI kAyAne vosirAvuM chuM. * vivecana-39 : 0 tamma - tenuM arthAt anaMtara prastuta zrAmaNya yoga samUhanuM kaMIka pramAdathI khaMDana ke virAdhanA thaI hoya, tenuM uttarIkaraNanA hetubhUtathI huM kAyotsargamAM sthira thauM chuM. temAM uttakaraNa eTale punaH saMskAradvArathI upakiraNa kahevAya che. uttara evuM te karaNa te uttarakaraNa. anuttarane uttara karavuM te uttarIkaraNa. kRti - karaNa, te prAyazcittadvArathI thAya che. tethI prAyazcita karaNa kahe che - 'prAyazcitta' zabda pachI kahIza. tenuM karavuM te - prAyazcita karaNa, tenA vaDe athavA sAmAyikAdithI pratikramaNa paryanta vizuddhi kartavyamAM mULakaraNa. A punaH uttarakaraNa, have tenAthI uttarakaraNa te prAyazcita karaNa. prAyazcitta karaNa vizuddhi dvArathI thAya che. tethI kahe che - vizohI karaNa vaDe. vizodhana te vizuddhi. aparAdhathI malina AtmAnuM prakSAlana. tenA karaNanA hetubhUtapaNAthI. A vizuddhikaraNa vizalpakaraNa dvArathI thAya che tethI kahe che - visallIkaraNeNaM - jemAMthI mAyA Adi zalyo cAlyA gayA che te vizalya, tenA karaNanA hetubhUtathI. pApa karmonA nirdhAtana mATe. pApa - saMsAranA nibaMdhana rUpa, meM - jJAnAvaraNIya AdinA, nirdhAtana nimitte - vyApati nimitte. zuM? kAyotsarga - kAyAnA parityAga mATe rahela chuM. arthAt kAyotsarga karuM chuM. arthAt pravRttivAn kAyAno parityAga karyuM zuM. zuM sarvathA kare che ? nA, [te mATe AgaLanuM sUtra juo -l 0 annatya - anyatra, sivAya ke nIcenI pravRttimAM houM. ucchavAsa - uMco ke prabaLa zvasita te. niHzvasita - adhaH ke nIco zvAsa karavo te. kAsita - khAMsavuM, zruta-chIMka, kRbhita-bagAsu, pahoLA karelA vadanano prabaLa pavana nirgama. udgAra-oDakAra. vAta-nisarga eTale apAna mArge pavananuM nIkaLavuM te. bhamalI-Akasmika zarIra bhamavArUpa ke cakarI. pitamUrchA - pittanI 118 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 prabaLatAthI kaMIka mUrchA Ave te. sUkSma - aMga saMcAlana eTale lakSyAlakSya vaDe gAtra vicalana prakArothI ruMvADA ubhA thavA vagere. khelasaMcAra - sayogI vIrya sadravyatA vaDe te kaphano saMcAra thavo te. dRSTisaMcAra - nimeSAdi. Ar - AkAra arthAt sarvathA kAyotsarga apavAdanA bhedo tevA AgAro vidhamAna hovA chatAM, bhagna-sarvathA nAzita, virAdhita - dezathI bhaMga. na thAo - mArA kAyotsargano keTalo kALa sudhI ? jyAM sudhI arahaMta bhagavaMtane namaskAra karIne huM kAyotsarga na pAruM tyAM sudhI. ahIM yAvat e kALanuM avadhAraNa che. 1 laga arahaMta - azokAdi ATha mahAprAtihAryAdirUpa pUjAne yogya hovAthI arahaMta. aizvaryAdilakSaNa, te jemAM vidhamAna che te bhagavaMta. AvA ahaMta ane bhagavaMta saMbaMdhI namaskAra vaDe arthAt "namo arahaMtANaM' bolIne huM pAruM nahIM - pAra pahoMcu nahIM tyAM sudhI. zuM ? te kahe che. tAva - kALano nirdeza che, tyAM sudhI. Aya - deha, zarIra. DhALa - urdhvasthAnathI, mauna - vacananirodharUpa, dhyAna - zubha dhyAna vaDe. appANaM - potAne. bIjA A AlAvo bolatA nathI. vosipi - pari tyAga karuM chuM. ahIM AvI bhAvanA che- kAyAne sthAna, mauna, dhyAna kriyA sivAya bIjI kriyAnA adhyAsa dvArathI huM tyAga karuM chuM. namaskArapATha sudhI lAMbA hAya karI, vANInA prasArano nirodha karIne, prazasta dhyAnAnugata ubho rahIza tathA kAyotsarganI samAptimAM namaskAra na bole, tyAM sudhI teno bhaMga ja jANavo e pramANe A tAvat zabdano saMkSepArtha kahyo. avayavArtha bhASyakAra kaheze. temAM phAmi nAmi vADaqi' ItyAdi sUtranA avayavane AzrIne kahe che - praznaH- zuM prayojana rahitapaNAne kAraNe kAyotsarga sthAna na karavuM ? tathAvidha paryaTanavat Ama kahyuM. [uttara] prayojanarahitapaNuM asiddha che kemake - * prakSepagAthA-1,2, niryukti-1497-vivecana : A saMbaMdhagAthA koI bIjA kartAnI che. to paNa upayogasahita hovAthI, tenuM vyAkhyAna karIe chIe. kAyotsargamAM ukta svarUpe rahIne niSpakaMpadeha hoya, maunamAM rahela ane ekAgracitta hoya. koNa ? muni-sAdhu. zA mATe ? daivasika aticAra [AlocanArthe]. Avi zabdathI rAtrika Adi paNa levA. - pachI zuM ? te kahe che - je kAraNathI samyak - azaTha bhAvathI gurujana samA nivedanathI ema jANavuM. te ATha prAyazcittakaraNathI AtmAne A zodhita kare che ane aticAra malanuM prakSAlana kare che ane te aticAranA parijJAnathI avikala kAyotsargamAM rahelane kAyotsarga sthAnanuM kArya hoya che. vaLI - je kAraNe jinezvara bhagavaMte A kAyotsarga kahela che. te kAraNe kAyotsarga sthAnanuM kArya che. A be Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 5/39 ni - 1497 gAyAno artha kahyo. A kAraNathI kAyotsargane mokSapaMyA tIrthaMkare ja kahela che. kemake tenA pradarzaka che. kAraNamAM kAryanA upacArathI, mokSapatha vaDe upadiSTa che te divasa Adi aticAranA parijJAna upAyapaNAthI jANIne pachI dhIre - sAdhuo, ahIM divasanA aticAranA jJAnArthe kahyuM tenAthI rAtri aticAranuM jJAna paNa samajavuM. [sAdhuo] kAyotsargamAM rahe che. tethI kAyotsarga sthAnanuM kArya che ja, kemake prayojana sahita che. hamaNAM je "divasanA atiyAranA jJAnArthe'' kahyuM, temAM sAmAnyathI viSayanA 119 dvArathI te aticArane darzAvavA kahe che - * niyukti-1498 + vivecana : zayana, Asana, anna, pAna, caitya, yati, zayyA, kAya, uccAra, samiti, bhAvanA, guptinA viSayamAM vitaya AcaraNAmAM thayela aticAra zayananA vitha AcaraNa thatAM aticAra, arthAt saMthAro Adi avidhithI grahaNa karavA AdimAM aticAra, A pramANe Asana, pIThaka Adi, anna, pAna Adi avidhithI grahaNa karavAthI thayela atiyAra. caityanA viSayamAM vitatha AcaraNa ke avidhithI vaMdana karavA vaDe aticAra, yati saMbaMdhI vitatha AcaraNa ke vinayAdi na karavAthI aticAra. zayyA eTale vasati tenA viSayamAM vitatha AcaraNa, avidhi vaDe pramArjanAdi ke strI Adi saMsakta vidhi vasati ItyAdithI aticAra. hrAva - kAyikI, mUtrakriyA saMbaMdhI vitathAcaraNa, jemake aDilamAM mUtrAdino tyAga karavo athavA apaDilehita sthaMDilamAM mUtrane parakavavuM. uccAra-maLa, temAM kAyikIvat vitayAcAra jANavA. samitimAM vitathAcaraNa thatAM aticAra. samiti - IryAdi pAMca prakAre mukhyatAthI kahI, te 'pratikramaNa' adhyayanathI jANavI. temAM je vitathAcaraNa, tene avidhithI AcaravI ke na AcaravI. bhAvanA - temAM vitathAcaraNathI aticAra, bhAvanA - anityatvAdi bAra. athavA pacIza bhAvanA, jema 'pratikramaNamAM kahI, temAM vitathAcaraNa. tene avidhithI sevana karavAdithI thayela. gupti - manogupti Adi traNa gupti, jema pratikramaNamAM kahela che te. temAM vitathAcaraNa samitivat jANavuM. A sAmAnyathI viSayadvAra thakI atiyAra kahIne have kAyotsargamAM rahela muninI kriyAne jaNAvatA kahe che - * niyukti-1499,1500-vivecana : goma - pratyUSa, mukhavastrikA Adi zabdathI bAkInA upakaraNa levA. tenAthI Ama kahe che - gosathI AraMbhIne mukha vastrikA viSayamAM daivasika aticArone Aloce arthAt avaloke, nirIkSaNa kare. jemake avidhi thakI paDilehaNa karyu athavA paDilehaNa na karyu. pachI badhAM aticArone mukhavastrikAnA paDilehaNathI AraMbhIne kAyotsarga avasthAna sudhImAM hoya tene buddhi vaDe avalokana karIne samApti sudhI laI jaIne Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ATalA che, AthI AgaLa aticAra nathI, tema citamAM pratiSedha karaNa AdirUpa AlocanA kare che arthAt sthApe che. hRdayamAM doSone sthApIne yathAkrame pratiovanA anulokyathI ane AlocanAnulombathI (temAM) pratisevanAnuM lomsa eTale je je rIte Asevita hoya te, AlocanAnulomya te pahelA laghu aticAra Aloce pachI guru-moTA aticAra Alove. jyAM sudhI tene guru namaskArathI pAre nahIM, tyAM sudhI-teTalo kALa, sUkSma ucchvAsa-ni:zvAsa sudhI, [zuM kare ?] pratikramaNa adhyayanamAM kahela dharmadhyAna ke zukladhyAna kare. * niryukti-1501 + vivecana : daivasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsaki te pratyekamAM traNa gamo pAMcemAM jANavA. ------ divasa vaDe thayela te daivasika, e rIte rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ane vArSika pratikramaNamAM eka-ekamAM traNa gaNo jANavA. traNa gamo kaI rIte ? sAmAyika karIne kAyotsarga karavo, sAmAyika ja karIne pratikramaNa ane sAmAyika ja karIne pharI kAyotsarga. 120 ahIM je divasAdithI tIrtha sthapAyuM, tyAM divasa pradhAna che, tethI pahelAM daivasika kahyuM. ahIM ziSya pUche che - * niyukti-1502 thI 1504-vivecana : prathama kAyotsargamAM sAmAyika karIne, pratikramaNamAM tyAM bIje sAmAyika karIne. trIjo pharI kAyotsarga, pratikramaNanI upara kare. ahIM kahe che - samabhAvami - ahIM samabhAvamAM sthitane bhAva pratikramaNa thAya che, anyathA thatuM nathI. tethI samabhAva arthAt rAga-dveSanI madhyavartI sthita AtmA jeno che te sthitAtmA. divasanA aticArane jANIne kAyotsarga karIne gurunI pAse atiyAranuM nivedana karI, pachI pradatta prAyazcitane samabhAvapUrvaka ja svIkArIne pachI tenuM pratikramaNa kare. e pramANe ja samabhAvamAM rahelane cAstrinI zuddhi paNa thAya che, ema karIne trIjo sAmAyika kAyotsargamAM pratikramIne uttarakALabhAvi kare che. e gAthArtha che. A pratyavasthAna che - svAdhyAya, dhyAna, tapa, auSadhamAM, upadeza, stuti pradAnamAM, saMtaguNa kirtanamAM punarukta doSa na lAge. ahIM kho me taivasio vAro e ItyAdi sUtranuM pUrve vyAkhyAna karela hovAthI, tene choDIne "tama micchAmi yudhdhaOM' sUtra avayavanI vyAkhyA karavAne kahe che - * niryukti-1505,1506 + vivecana : "micchA mi dukkaDaM"mAM mi - mArdavatAne sUcave che, thru e doSanA chAdana mATe che, mi - maryAdAmAM sthita ItyAdi - 4 - Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMe pa/39 ni - 1505,1506 121 A baMne gAthA je pramANe sAmAyika adhyayanamAM vyAkhyAyita karela che, te pramANe ja jANavI. he 'taH 3ttarA ' e sUtra avayavanuM vivaraNa kare che. * niyukti-1500 thI 150-vivecana : [150] khaMDita-sarvathA bhAMgela, visadhita-dezathI bhAMgela prANAtipAtAdinI nivRtirUpa mULaguNanI sAthe piMDavizuddhi Adi vaDe vartatA uttaraguNa sahita tenuM uttarakaraNa karAya che athati AlocanAdi vaDe puna:saMkaraNa karAya che. deTAMta kahe che - jema gADAM ke rathanA aMgarUpa - bI ke cakrathI grahaNa karelane, te gADAMnA khaMDita ke visadhita akSa, avalaka AdinuM uttakaraNa karAya che. have 'prAyazcittakaraNa' e sUtra avayavanI vyAkhyA kahe che - [1508] pApa eTale karma, te pApane je kAraNathI chede che, tene prAyazcitta kahe che, te kAraNathI. saMskRtamAM to pApane chede te 'pApadi ' kahevAya che athavA prAyaH cita eTale jIvane zodhe che - karmamalane vimala kare che. te kAraNathI prAyazcita kahevAya che. athavA - prAyaH bahulatAthI citta potAnA svarUpathI AmAM hovAthI te prAyazcita che. prAyaHgrahaNa saMvAdinA paNa tevA prakAranA cita sadbhAvathI che. [1509] have 'vizodhikaraNa' ItyAdi sUtra avayavanI vyAkhyA - dravyathI ane bhAvathI be prakAre vizuddhi kahI ane zalya (paNa kahyuM] ekaekanI zuddhi paNa dravya-bhAva bhedathI ane zalya paNa be bhede che. temAM dravyazuddhirUpa AdinI ane vastra AdinI jANavI. bhAvazuddhi - prAyazcittAdithI AtmAnI thAya te ja. dravya zalya - kAMTA, zilImukhaphalAdi. bhAvazarA-mAyA di. sarve jJAnAvaraNIyAdi karma te pApa kahevAya. zA mATe ? je kAraNatI te karmo vaDe jIva saMsAra-tiryaca, nAka, deva, manuSya bhavanA anubhAvarUpa saMsAramAM bhame che. tathA baLela doraDA samAna bhavopagrAhI karmo aA hoya to paNa kevalI paNa muktine pAmatA nathI. e pramANe karmo dAruNa saMsAramAM bhramaNanuM nimitta che. have "annatya usasie" avayavanuM vivaraNa kare che - * niyukti -1510 thI 1516-vivecana : [1510] urva ke prabaLa zvAsa te ucchavAsa. tene nirdhe nahIM. abhigrahaNa karAya te abhigraha, abhigraha vaDe nivRtta te Abhigrahika - kAyotsarga, tenA avyatirekathI te kata paNa Abhigrahika kahevAya che. A paNa abhibhava kAyotsarga kArya che. vaLI 'ceTA' kAyotsargakArI, te bilakula na niraMdhe. kema ? te kahe che - ucchavAsanA nirodhathI jadI maraNa thAya che. tethI sUkSma ucchazvAsa ja cetanAthI mUke che. jethI satvono ghAta na thAya. 122 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have sita - khAMsavuM ItyAdi sUkAIne jaNAve che - [1511] A kAyotsargamAM khAMsI, chIMka, bagAsu Adi yatanAthI karAya che. zA mATe ? jethI khAMsI AdithI udbhavela vAyu eTale ke bAhya vAyu zaruma na banI jAya. kevA prakAre ? tIvra uSNa, bahAranA vAyunI apekSAthI ati uSNa. na kare ke na niraMdhe. kemake khAMsI AdinA sarvathArodhamAM asamAdhi thAya ane 2 zadathI maraNa paNa saMbhave che. vaLI masaka Adi, khAMsI AdinA samudabhavela pavanamAM glemathI abhihata thaIne mare che. bagAsAmAM mukhamAM praveza karaze, tethI AgaLa hAtha rAkhavo te yatanA kahI. zaMkA - 'nizvasita' e sUtra avayavanI vyAkhyA karI nathI, temAM zuM kAraNa che ? te kahe che - [1512] 'usita' zabda sAthe tulya yogatvathI hovAthI tenI vyAkhyA karI nathI. have "ugArita' ItyAdi sUga avayavanI vyAkhyA karavA mATe kahe che - vArtAnasaff - ukta svarUpa udgAra paNa, temAM A vidhi che. 'yatanA' zabda karAya che, 'nisapTa'-choDela zabda bolAto nathI. e rIte teno virodha paNa karato nathI. kemake vAtanisarganA nirodhathI asamAdhi bhAva thAya che. athavA ugAramAM ADo hAtha apAya che. bhamarI ane mUchamAM sahasA patitane Ama virAdhanA thaze. have 'sUkSma aMgasaMcAra" ItyAdi sUtra avayavanI vyAkhyA - [1513] vIryanI sayogatAthI kAraNe sUma-snAdara dehamAM avazya saMcAra thAya che. vIrya-vIyantirAyanA kSayopazamajanya Atma pariNAma kahevAya che. yoga - mana, vacana, kAyA. temAM vIryasayogatAthI ja sUma ke bAdara atiyAra thAya che, mAtra vIryathI nahIM. zarIra hoya to ja thAya che, azarIrIne na thAya. temAM bAhya romAMca Adi, mAri zabdathI utkaMpa levo. maMta: madhyamAM glekha vAyu Adi viyare che. have "sUma daSTisaMcAra" sUtra avayavanI vyAkhyA kare che. [1514] avalokana te Aloka, te avalokamAM cala te avalokacala thatu darzana lAlasA. cakSa eTale nayana. ema hovAthI mananI mAphaka - aMtaHkaraNanI mAphaka te cakSane sthira karavA kara che. arthAta sthira karavA zakya nathI. kemake te rUpa vaDe AkSipta thAya che athavA te svabhAvathI ke naisagikapaNe svayaM calita thAya che arthAta potAnI meLe ja calita thAya che. je kAraNe ema che, te kAraNathI kAyotsargakArI AMkha maTakavArUpa nimeSano rodha na kare. zA mATe ? [1515 nirnimeSa mATe je yatna karavAmAM upayoga che, tenAthI sajjanone dhyAna dhyAvavuM abhipreta thatuM nathI. ekarAginI pratimAne svIkArela mahAsattazALI animiSa nayane paNa arthAt nizcala nayane paNa dhyAna karavA samartha che. have ivamAmAyAvi ItyAdi sUjha avayavanI vyAkhyA - Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He pa/39 ni - 1510 thI 1516 123 (1516] jo jyotino sparza thAya che, tyAre DhAMkavAne mATe kalA-kAmaLanuM grahaNa karatAM kAyotsarga bhaMga thato nathI. zaMkA - 'namo arihaMtANaM' bolIne ja pAravAnuM hoya to te kaMbalanuM grahaNa kema kare ? ke jethI teno bhaMga na thAya, tema kahyuM. samAdhAna - ahIM namaskArathI pAvAno ja aviziSTa kAyotsarga karAto nathI, paraMtu je jenA parimANa je kAyotsargamAM kahela che, tenI AgaLa parisamApti che, temAM namaskAra na bolavAthI bhaMga ItyAdi thAya paNa aparisamAptimAM paNa bole to kAyotsargano bhaMga thAya. paraMtu te ahIM thato nathI. ema badhe vicAravuM. fchaf na - bIlADI, uMdara Adi vaDe AgaLathI nIkaLe. ahIM paNa AgaLathI sarakatA kAyotsarga bhaMga thato nathI.. bodhika - cora, temanA vaDe kSobha, rAjAdithI kSobha ItyAdimAM asthAne paNa uccAraNa karato ke uccAraNa na karato kAyotsarga na bhAMge. sarpadaMza - potAne ke bIjAne thAya tevI sthitimAM sahasA ja te uccAre to kAyotsarga bhaMga na thAya. te sivAyanA - ukta kAraNo sivAya kAyotsargano bhaMga thAya che. have sAmAnyathI kAyotsarganI vidhinuM pratipAdana kare che. * niryukti-1510 thI 1523-vivecana : [1513] vaLI te kAyotsarga kartA sUrya sahita evA divasamAM ja mUtra ane maLa tathA kALa-bhUminI pratyuprakSepaNA kare che. bAra prazravaNa bhUmio che. Alaya paribhoganI aMdaranI che ane bahAranI che. e pramANa uccArabhUmi paNa cha che. AnuM pramANa tII jaghanyathI eka hAthane cAra AMgaLa cAvatu acetana che. utkRSTa pramANa spaMDila bAra yojana hoya. paNa teno ahIM adhikAra nathI. kALabhUmio traNa che - 'kALamaMDala' nAmathI. jayAM sudhI Ano bIjA zramamayoga kALaveLAmAM kare che, tyAM sudhI prAyaH sUrya astane pAme che. pachI - "asta pAmatA potAnA sthAnamAM utsarga sthApe" tema kahela che, anyathA jene jyAre vyApAra parisamApti thAya che, te tyAre ja sAmAyika karIne rahe che. [1518] A vidhi koI kAraNAMtare gurune vyAghAta hotA che. paraMtu jo nirNAghAta hoya to - ja tivyaghiAta ja hoya to sarva Avazyaka - pratikramaNa pachI kare. badhAM paNa gurunI sAthe kare. - X * (1519] jo guruthI pAchaLa rahe tyAre - bAkInA sAdhuo zakitane anurUpa, je jeTalo kALa rahevAne samartha hoya to gurane pUchIne svasthAnamAM sAmAyika karIne rahe che. kayA nimite -sUtrArthanA smaraNanA hetuthI. "AcArya daivasikamAM sthita thAya che." AcAryanI AgaLa rahIne tenI sAmAyikanA pUrA thayA pachI daivasika aticArane vicAre che. 124 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 bIjA kahe che - jyAre AcAryo sAmAyika kahe che, tyAre teo paNa tyAM rahIne ja sAmAyika sUtranI gurunI sAthe vicAraNa kare che. pachI daivasika kare che. [15ra0] bAkInAne yathAzakti ema kahyuM. jemanI kAyotsargamAM rahevAnI zakti ja nathI, te zuM kare ? e rIte temAM rahela vidhine jaNAvavA mATe kahe che - je koI sAdhu kAyotsargamAM rahevAne asamartha hoya, to te kevo hoya ? bALa, vRddha, glAna, guru vaiyAvacca karaNAdithI paribhrAMta hoya ane e paNa vikathArahita thaI sUjhAni dhyAve. kyAM sudhI ? jyAM sudhI gurao kAyotsargamAM rahelA hoya. [15ra1] AcArya daivasikamAM sthita hoya tema kahyuM, tenI vidhi kahe che - guru cAlavAthI ke ceNa rahitatAthI jo daivasika bamaNuM ciMtave che, tyAre bIjA tyAM sudhI eka guNane ghaNIvAra sudhI ciMtave. vizeSa e ke ahIM ceSTA zabda vyApAra-pravRttirUpa jANavo. [1522] nadaHIT - kAyotsarganI samAptimAM namaskAra vaDe pAratA "namo arahaMtANa" bole. caturvizati- jenA vaDe A tIrtha upadeza karAyela che, tenA tIrthakaro gaSabhAdi covIzanI nAmoccAraNapUrvaka stavanA kare. * sUga-40 thI 46 - "logasa umagare" sAta gAthAnuM evuM A sUtra pUrve bIjA adhyayanamAM suga-3 thI 9 nA kramamAM kahevAyela che, te joI levuM. * vivecana-40 thI 46 : kRtikarma te - pachI gurune vaMdana karavAnI IcchAvALA saMrdezakane pramAjIne bese che, pachI muhaspatti paDilehIne mastaka sahitanI uparanI kAyAne pramA che, pramAIne parama vinayathI trikaraNa vizuddha kRtikarma kare che arthAt vaMdana kare che. kahyuM che - AlocanA, vyAkaraNa, saMpagna, pUjanA, svAdhyAyamAM ane aparAdhamAM gurune vinayanA mULarUpa vaMdana kare. 0 AlocanA - e pramANe vAMdIne, ubho thaI, baMne hAthamAM joharaNa grahaNa karIne, ardha-avanata kAyAthI pUrvapariciMtita doSone ratAdhikanA krame saMyatabhASAthI jema gura sAMbhaLe tema vadhatA jatA saMvegapUrvaka ane bhayavimukta AtmA vizuddhi nimite vinayathI AcAryanA caraNomAM jaIne AlocanA kare che. - x - pApa karelo manuSya paNa gurunI pAse AlocanA ane niMdaNA karIne, jema bhAravAhaka bhAra utArIne haLavo thAya tema ati haLavo thAya. tathA utpanna ke anutpanna mAyA prati mArgane haNavo joIM, (jethI) AlocanA, niMdanA, gaha vaDe bIjI vAra te na thAya. tenuM je prAyazcitta mArgavid guru batAve, tene te pramANe anusaravuM joIe. jethI anavasthA prasaMga na Ave. 0 pratikamaNa - doSone AlocIne guru dvArA apAyela prAyazcita sAmAyikapUrvaka Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa4i0 thI 46 ni - 1517 thI 1523 1pa 126 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 adholokamAM amarAdi bhavanomAM, tIchalokamAM dvIpa ane jyotiSa vimAnAdimAM tathA urvalokamAM saudharmAdimAM arahaMta caityo che. - temAM azokAdi ATha mahAprAtihAryarUpa pUjAne yogya che arahaMta arthAt tIrthakaro, temanA caityo-pratimArUpa. ahIM bhAvanA A pramANe che - vitta eTale aMta:karaNa, temAM bhAva ke karmamAM caitya' zabda thayo. temAM arahaMtonI pratimA prazarasta samAdhi yitamAM utpAdana karatI hovAthI tene arahaMta caitya kahevAya che. vaya - zarIra, teno utsarga - AgAra sahita sthAna mauna dhyAna kriyA sivAyanI bIjI kriyAno parityAga. te kAyotsarga. [zaMkA] zuM arahaMta caityono kAyotsarga kare che ? (samAdhAna nA. A padano saMbaMdha vaMdananimite Adi sAthe che. tethI arahaMtacaityanA vaMdana nimite huM kAyotsarga karuM chuM. tema kahevuM. temAM vaMdana - abhivAdana, prazasta kAya-vA-mananI pravRtti. tenA nimite eTale tenuM phaLa mane kaI rIte kAyotsargathI maLe. A pramANe badhAM padomAM bhAvanA karavI. samabhAvamAM rahIne pratikramavuM joIe. samyak upayukta padaMpadathI pratikamaNasUtra kahe che, te anavasthA prasaMgabhIto, anavasthAmAM vaLI tilahArakazizunuM daSTAMta che. o kRtikarma - pachI khAmaNA nimite pratikamIne pratikAMta AtmavRtta nivedanArthe vAMde che. pachI AcAyadine pratikamaNArthe ja darzAvato khamAve che. kahyuM paNa che ke AcArya, upAdhyAya, ziSya, Adharmika, kala ane gaNamAM je koI paNa prati mArAthI kapAya thayo hoya te badhAMne mivighe khamAvuM chuM. pUjya evA zramaNasaMghane mastake aMjali karIne, badhAMne khamAvIne huM paNa badhAMne khamuM chuM. badhI ja jIvarAzine vize, bhAvathI dharmamAM sthApela nija cittavALo huM te badhAMne khamAvIne, huM paNa badhAMne khamuM chuM. e pramANe AcArya Adine khamAvIne pachI koI anAbhogAdi kAraNe durAlocita thAya ke pratikAMta thAya to pharI paNa sAmAyika karIne cAritra vizodhana arthe kAyotsarga kare che. [1523] A cAoitsarga, cAritrAticAra vizuddhi nimite kahela che. te 50 ucchavAsa parimANa ce. pachI namokkAra vaDe pArIne vizuddha cAritrI, vizuddha dezako, darzana zuddhi nimite nAmotkIrtana kare [logasa kahe. cAstri vizodhita A darzana vizuddhi karIne pharI nAmotkIrtana ja kare che - logasasarA te caturvizatistavamAM kahela hovAthI ahIM pharI vyAkhyAyita karatAM nathI. caturvizatistava kahIne darzanavizuddhi nimite ja kAyotsargakaravAne mATe A sUtra bole che - * sUjha-43 - lokamAM rahelA sarve arahaMtacaitya * arahaMta pratimAne AzrIne - temanuM laMbana laIne huM kAyotsarga karuM chuM. [kevI rIte ?]. vaMdana nimite, pUjana nimitte, sakAra nimitte, sanmAnanimite, bodhilAbha nimite, nirUpasarga [mokSa nimite. vadhatI jatI zraddhA vaDe, medhA vaDe, dhRti vaDe, dhAraNA vaDe ane apekSAthI huM kAyotsargamAM sthira thAuM chuM. * vivecana-47 :sarvalokamAM ahaMtu caityone huM kAyotsarga karuM chuM. temAM - kya - dekhAya che, kevaLajJAnathI bhAsvara thAya che te loka - cauda rAjarUpa grahaNa karAya che. kahyuM che - dharmAdi dravyonuM vartavuM je mAM hoya che, te dravyo sAthe ce te loka, tenAthI viparIta te aloka. sarve te adho, tIcha ane urva bhede che. A sarvalokamAM eTale ke gilokamAM. pUjana nimitte. pUjana - gaMdha, mALA Adi vaDe abhyarcana. satkAra nimite. zreSTha vA, AbharaNa Adi vaDe abhyarcana te sakAra. (zaMkA jo pUjana ane satkAra nimite kAyotsarga karAya che, to pachI satkAra ane pUjana ja kema nathI karAtA ? [samAdhAna dravyastavanA apradhAnapaNAthI. - - zrAvako pUjana ane sakAra kare ja che, sAdhuo paNa prazasta adhyavasAya nimite e pramANe bole che. samAna nimite - temAM stuti Adi vaDe guNanI unnati karavI te sanmAna. mAnasanI prIti vizeSa evo artha paNa bIjA kare che. zuM vaMdana, pUjana, stakAra, sanmAna ja nimite che ? tethI kahe che - bodhinA lAbha nimite. bodhilAbha eTale jinapaNita dharmanI prApti. to zuM bodhilAbha ja nimita che? tethI kahe che - nirupasarga nimite. nirupasarga eTale mokSa. Avo kAyotsarga karAto hovA chatAM zraddhAdi hitane abhilakSita arthanuM sAdhavuM pUratuM nathI. tethI kahe che - zraddhAthI, medhAthI ItyAdi. zraddhAnA hetubhUtatAthI huM kAyotsargamAM sthira thayo chuM, balAbhiyogAdithI nahIM. zraddhA-nija abhilASa. medhA-paTavathI, jaDatAthI nahIM. athavA medhAthI - maryAdiAvartitvathI paNa asamaMjasathI nahIM. dhRti vaDe - manopaNidhAna rUpathI, rAgadveSanI AkuLatAthI nahIM. dhAraNAthI - arahaMtaguNa AvikaraNa rUpathI, tenAthI zUnyapaNe nahIM. anapekSAthI - arahaMta guNonI ja vAraMvAra avismRtirUpa anuciMtanAthI, tenA hitathI nahIM. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e paNa ni -151 thI 15ra3 1ra3 vadhatI jatI * A pada uparanA badhAM sAthe joDavuM. vadhatI jatI zraddhAthI ItyAdi. e pramANe kAyotsargamAM rahela chuM. pUrve "kAyotsarga karuM chuM kahyuM" pachI "kAyotsargamAM sthira thAuM chuM" kahyuM. ema kema ? kriyAkALa ane niSThAkALano kayaMcit bheda che. zuM sarvathA kAyotsargamAM sthira rahe ? nA. pUrvavat maMtrI saUTItyAdi pUrvaka, vasima sudhI, e pramANe kahevuM. [joDavuM A sUtra bolIne pacIza ucchavAsa pramANa kAyotsarga kare. bIjI vakhata e pramANe kare. ahIM AnuM tRtIya, atIsAra AlocanA viSayaka pahelAM kAyotsarganI apekSAthI jANavuM. pachI 'namokkAra' bolIne pArIne zrutajJAnanI parivRddhi nimite ane aticAra vizodhanArthe zrutaghama bhagavaMtanI zreSTha bhaktipUrvaka, tenA prarUpakane namaskArapUrva stuti kare, te A pramANe - * sUtra-48 thI para : addha yukaravadvIpa, dhAtakIkhaMDa ane jaMbUdvIpa [e aDhI dvIpamAM Avela bharata, airAvata ane videha kSetramAM rahelA zrata dharmanA Adi karone huM namaskAra karuM chuM. ajJAnarUpI aMdhakAranA samUhano nAza karanAra, deva ane narendronA samUhathI pUjAyela, mohanI jALane toDI nAMkhanArA, mayadiAdharane vaMdu chuM. janma-jarA-maraNa ane zokanA pranAzaka, puSkaLa kalyANa ane vizALa sukhane ApanAra, deva-dAnava-narendranA samUhathI pUjAyela evA zrAdhamane pAmIne koNa pramAda kare ? o manuSyo ! siddha evA jinamatane huM punaH namaskAra karuM chuM, ke je deva, nAga, suvarNa, kinnaronA samUhathI sadbhuta bhAvathI Arcita, jemAM traNa lokanA manuSya, sura ane asurAdika jagatu je lokamAM pratiSThita che, Avo saMyama poka ane jJAna samRddha darzana vaDe pravRtta zAzvata dharma vRddhi pAmo ane vijayanI paraMparA vaDe cAstri dharma paNa nitya vRddhi pAmo. cuta bhagavaMtanI ArAdhanA nimite huM kAyotsarga karuM chuM. vaMdana nimite Adi, atyao [A baMneno artha pUrve kahevAyela che.] * vivecana-48 thI para : pukara-pA, tenA vaDe vara-pradhAna, te pukAvara, evo dvIpa, tenuM cAI. mAnuSottara parvatano pUrvavartI, temAM tathA ghAtakInA khaMDo jemAM che, te dhAtakIkhaMDadvIpa, temAM tathA jaMbUne AzrIne pradhAna evo jaMbUlIpa. A aDhIdvIpamAM vartatA - mahatara kSetranA prAdhAnyatA aMgIkaraNathI pazcAtupUrvI upanyAsa karavAthI uparokta krama lIdhela che. 128 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 temAM rahela bharata, airAvata, videha kSetro. temAM dharmanA Adi karaNathI huM namaskAra karuM chuM. ghauM - durgatimAM paDatAM jIvone jethI dhAraNa kare che, tethI - Ane zubhasthAne dhare che, tethI tene dharma kahela che. A dharmanA be bheda - dhRtadharma ane cAaidharma. ahIM mRtadharmano adhikAra che. tene bharata Adi kSetrAdimAM karavAnA svabhAvavALA tIrthakaro ja che, tethI temanI stuti kahI che. have zratadharmanI kahe che - tapa: ajJAna, te ja timira athavA tama: - baddha dhRSTa nidhata jJAnAvaraNIyanuM nikAcita timira, tenuM vRMda, te tamatimirapaTala, teno nAza kare che. tathA ajJAnanA nirAsanathI ja AnI pravRtti che. tathA devonA samUha ane narendra vaDe pUjita che. Agamano mahimA deva Adi ja kare che tathA sImA - mayadA tene dhAraNa kare che mATe sImAdhara, temane vaMdu chuM. athavA temanuM je mAhAbhya tene vaMdu chuM athavA tene vaMghna karuM chuM. tethI kahe che - AgamavaMto ja maryAdAne dhAraNa kare che. kevA svarUpanI ? prakarSathI phoDela che mohajAla-mithyAtva Adi jenA vaDe tene tathA AmAM hovAthI vivekI mohajALane vilaya pamADe che. A kRtadharmane vAMdhIne, have tenA ja guNopadarzana dvArathI pramAdanI agocaratAne pratipAdita karatA kahe che - jAti-janma, jarA-vayanI hAni, maraNa-prANatyAga, zoka-mananuM du:kha vizeSa. A jAti jarAmaraNa zokane dUra kare che, tene tathA kRtadhakta anuSThAnathI jAti Adi prakRSTa nAza pAme ja che. AnA dvArA AnuM anartha-pratighAtitva batAvyuM. kaca-Arogya, karazane lAve te kalyANa, arthAt Arogyane lAvanAra saMpUrNa, te paNa alA nahIM, paraMtu vizALa sukha, tene prApta karAya che. evA kalyANa puSkaLa vizALa saMkhAvaLe, tethI mRta ghoMkta anuSThAnathI ukata lakSaNa varga sukha pamAya ja che. AnA dvArA jJAnanA viziSTArthanuM sAdhakatya kahyuM. kayo prANI deva-dAnava-narendranA samUha vaDe arcita kRtadharmanA sAmarthyane pAmIne - joI jANIne pramAda kare ? arthAt karavo yogya nathI. [zaMkA 'sugaNanarendra mahitasya' e pramANe kahyuM, pharI "devadAnavanarendragaNAciMtasya" ema zA mATe kahyuM? tenA nigamanapaNe hovAthI doSa nathI. te evA guNavaMta dharmano sAra pAmIne koNa sakarNa cAdhirmamAM pramAdI thAya ? jo ema che to - siddha - pratiSThita ke prakhyAta. ma - koI atizayIne AmaMtraNa jaNAya che. - yathAzakti ughata, prakarSathI yata, A parasAkSika karIne pharI namaskA kare che . nI niTENa - jinamatane namaskAra thAo. tathA AmAM-jinamatamAM naMdi Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa4i8 thI para ni - 1517 thI 1523 129 samRddhi, sadA-sarvakALa. kyAM ? saMyama-cAstrimAM. kahyuM che ke- paheluM jJAna pachI dayA. ItyAdi. kevA prakAranA saMyamamAM ? deva, nAga, suvarNa, kiMmara gaNo vaDe sadbhuta bhAvathI aciMtamAM. saMyamavaMta, devAdi vaDe pUjAya ja che. kevA prakArano jinamata? jenA vaDe dekhAya te loka - jJAna ja. te jyAM pratiSThita che. tathA A jagatu zeyapaNAthI, keTalAMka manuSyalokane ja jagatuM mAne che. tethI kahe che - zailokya manuSya-asura, AdhAAdheyarUpa. A AvA svarUpano mRtadharma, vRddhine pAmo. zAzvata-dravyArca AdezathI nitya. kahyuM che - dravyArtha AdezathI A dvAdazAMgI kadI na hatI, tema nathIItyAdi. bIjA kahe che - zAzvata dharma vRddhi pAmo eTale ke zAzvata vadhatAM-kSINa na thatAM. vijayatA - karma para pravAdI vijaya vaDe. dharmotara - cAtri dharma paNa vRddhi pAmo. pharI je vRddhi kahI, te mokSArthIne nitya jJAnavRddhi karavI joIe tevuM dekhADavAne mATe che. tathA tIrthaMkara nAmakarma hetu pratipAdayatA kahe che "apUrvajJAna grahaNa." zruta bhagavaMta nimite kAyotsarga karuM chuM. "vaMdaNa variyAe" ItyAdi pUrvavatu, cAvatuM vomirfs. A satra bolIne pacIza ucchavAsa pramANa kAyotsarga karuM chuM. pachI 'namaskAra' vaDe pArIne vizuddha cAritra, darzana ane zrutAtiyAvALA maMgalanA nimite "siddhANaM braddhANa" stuti kahe che - te A che - * sUtra-53 thI 57 : siddha thayelA, bodha pAmelA, pAragata, paraMparAgata, lokanA agrabhAgane pAmelA evA sarve siddha bhagavaMtone sadA namaskAra, je devonA paNa deva che, jene devo aMjalipUrvaka namaskAra kare che, te Indro vaDe pUjAyelA mahAvIra bhagavaMtane huM mastakathI vaMdu chuM. jinavaromAM vRSabhasamAna - zreSTha evA vardhamAna svAmIne karAyela eka paNa namaskAra nara ke nArIne saMsArasAgarathI tAre che. jemanA dIkSA, kevaLajJAna ane niNi e traNe ujjayaMta pArvatanA zikhare thayelA che, te dharmacakavartI ariSTanemine huM namaskAra karuM chuM. cAra, ATha, daza ane be ema vaMdana karAyelA covIze jinavaro ane paramA-niSThitArtha siddho mane siddhi Apo. * vivecana-53 thI 57 : bAMdhelA karmo bALI nAMkhavAthI siddha arthAta karma iMdhaNane bALI nAMkhanAra, teone. tevA sAmAnyathI vidhAsiddha paNa hoya che, tethI kahe che - baddhone - saMpUrNa ane aviparitadvone jANanAra te buddha. temAM keTalAMka svataMtratAthI ja va tIti [34/9] 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ujjavalanane mATe ahIM Ave che, tethI kahe che - pANata - pAra - prayojana pUrNa thatAM saMsAno pAra pAmelA te pAragata, temane. teo paNa anAdisiddha ekajagata pati IcchAvazathI keTalAMka temane svIkAre che tethI kahe che - paraMparaNata - paraMparAthI eka vaDe abhivyaktArtha AvavAthI koI pravRta anya abhivyakta thathI anya anyathI paNa anya. e pramANe evA svarUpanA golA, te paraMparagatone. (zaMkA pahelAM ja kayA abhivyakta arthathI AvavAne pravRtta ? [samAdhAna anAdipaNAthI siddhonI prathamava anupapatti che. athavA kathaMcita karmanA kSayopazamathI darzana thAya, darzanathI jJAna thAya, jJAnathI cAstri. e pramANe evA svarUpathI paraMparAne pAmelA te paraMpagata, tevA [siddhone. teo paNa keTalAMka sarvalokamAM vAtane ja Icche che. tethI kahe che - lokANa eTale ke "paprAgabhArA' nAme che tene pAmelAne. [zaMkA) ahIM sarva karmathI muktone lokamAM paNa bhAga sudhI kaI rIte gati thAya che ? athavA bhAvamAM sarvadA ja kema gati thatI nathI ? [samAdhAna pUvavidhanA vazathI daMDAdi cakra bhramaNavatuM. eka samayamAM ja thAya che. namaskAra sarvakALa tIrthasiddhAdi bheTavALA badhAM siddhone thAo athavA badhAM sAdhya siddha thayA che jemanA, temane. A rIte sAmAnyathI badhAM siddhone namaskAra karIne pharI nIkaTanA upakArIpaNAthI vartamAna tIrthAdhipati zrImana mahAvIra vardhamAna svAmInI stuti kare che - je bhagavana mahAvIra bhavanapati Adi devonA paNa pUjyavathI deva che. tethI kahe che - jene devo aMjali joDI namaskAra kare che - vinayathI racita karasaMpuTavALA thaI namaskAra kare che te zaka Adi devadevo vaDe pUjitane mastaka vaDe huM vAMdu chuM AnA dvArA ati Adara dekhADyo. vaMdana kone karyuM? mahAvIrane. vizeSathI karma cAlyA jAya che ziva prati te vIra'. mahAna evA je vIra te mahAvIra. temane. A pramANe stuti karIne pharI phaLanA pradarzana mATe A bole che - eka paNa namaskAra jinavara vRSabha vardhamAnane kirAya te] saMsAsAgasthI nara ke nArIne [pAra pamADe che) ahIM AvI bhAvanA che - samyagdarzana hovAthI utkRSTa bhAvanAthI karAyelo ekapaNa namaskAra tevA prakAranA adhyavasAyano hetu thAya che, jenAthI yathAbhUta zreNI pAmIne bhava samudrathI vistAra pAme che. ahIM kAraNamAM kAryanA upacArathI e pramANe kahe che anyathA cAstriAdi viphaLa thAya. A traNe stuti niyamathI kahevAya che. keTalAMka bIjI paNa bole che. paNa temAM niyama nathI. 'kRtikarma' pharI saMDAsA paDilehIne bese che. muhapati paDilehe che. mastakanI Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pa/pa3 thI pa ni - 151 thI 1523 uparathI kAyAne paDilehIne AcAryane vaMdana kare che. kayA kAraNe A vaMdana kare, te kahe che - * niyukti-1524-vivecana : jema rAjAe manuSyone AjJA ApIne mokalatA praNAma karIne jAya che. tema karIne pharI praNAmapUrvaka nivedana kare che. e pramANe sAdhuo paNa sAmAyika guruvaMdanA pUrvaka cAtri vizuddhi karIne AcAryanI sAme vinayathI racita aMjalipuTa karIne rahe che [kyAM sudhI ?] jyAM sudhImAM guru stutine grahaNa kare che. tyArapachI prathama stutinI samAptimAM vinayathI stuti kahe che. pachI vardhamAnanI stuti kahe che athavA traNe vardhamAna stuti bole. tyArapachI prAdoSika kALane kare che. e pramANe tyAM sudhI daivasika kare che. - o- A pramANe daivasika (pratikramaNa) kahyuM. A satri [pratikamaNa - temAM A pramANe vidhi che. pahelAM sAmAyika kahIne, cAstri vizuddhi nimite pacIza uzvAsa pramANa kAyotsarga kare che. pachI namaskArapUrvaka pArIne darzana vizuddhi nimite caturvizatistava bole che, pacIza ucchavAsa mAtra ja kAyotsarga kare che. ahIM paNa namaskAra vaDe pArIne zrutajJAnanI vizuddhi nimite zrutajJAnastava bole che. tenI zuddhi nimitte kAyotsarga kare che. temAM prAdoSika stuti Adino adhikRta kAyotsarga paryanta atiyAra ciMtave che. zaMkA kayA kAraNe pahelAM kAyotsargamAM ja sagika aticArone ciMtavatA nathI ? te jaNAve che - * niyukti-1525-vivecana : nidrAbhibhUta thayelo, aticArone sArI rIte smaraNa karI zakato nathI. anyonya vaMdana karatA, aMdhakAramAM ghana na thAya athavA kRtikarma akaraNa doSa na lAge kemake aMdhakAra dekhAtuM na hovAthI maMdazraddhAvALA vaMdana karatAM nathI. AvA kAraNothI pratyupe-vahelI savAramAM AdimAM traNa kAyotsargo hoya che. paNa prAdoSika mAphaka eka ja hoto nathI. niyukti -1526 thI 1528 + vivecana : ahIM pahelo kAyotsarga cA izuddhayarthe, bIjo darzana zuddhayarthe thAya, zrutajJAnano bIjo, temAM vizeSathI A pramANe ciMtave che. bIjAmAM rAtrinA atiyAra ciMtave che, chellA kAyotsargamAM kayo tapa karavo te? cha mAsano, pachI eka eka divasanI hAni karatA chelle porisi ke namo nivakArasI] ciMtave. huM paNa Apane khamAvuM chuM, tamArI sAthe huM paNa vaMdana karuM chuM. - - tyArapachI aticArone ciMtavIne, namaskArathI pArIne, siddhANaM buddhANaM stuti karIne pUrve kahela vidhi vaDe vAMdIne Aloce che. 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tyArapachI sAmAyikapUrvaka pratikame che. pachI vaMdanapUrvaka khame che. vaMdana karIne pachI sAmAyikapUrvaka kAyotsarga kare che temAM ciMtave che - je koI tapamAM gura niyukata karaze. tevA prakArano tapa ame svIkAra karIzuM. jenAthI tenI hAni na thAya. tyAre A pramANe ciMtave - cha mAsano tapa karIza ? zaktimAna nathI. eka divasa ocho ? te paNa zakita nathI. e pramANe yAvatu pAMca mAsa, pachI cAra mAsa, pachI traNa mAsa, pachI be mAsa, pachI eka mAsa, pachI ardhamAsa, cotha bhakta, AyaMbila, ekAsaNuM, pUrimAddha, nivijJaI athavA namaskArasahita. chellA kAyotsargamAM cha mAsathI ekadinanI hAni yAvatu porisi ke namaskAra sahita. temAM je karavAne samartha hoya, te azaThabhAve kare che. pachI vAMdIne gusAkSIe te svIkAre che. badhAM ja navakAsI pAranArA sAthe ja ubhA thAya, vyasarjana kare ane bese che e pramANe porisi AdimAM vibhASA karavI. * * * alA zabdomAM Ape, jethI garoLI Adi jIvo uThI na jAya. pachI devone vaMde che. pachI bahavela saMdisAve. pachI joharaNa paDilehe. pachI upadhi saMdisAve. pachI paDilehaNA kare. pachI vasati paDilehIne, kALanuM nivedana kare. bIjA kahe che ke - stuti pachI ja kALa nivedana kare che. e pramANe pratikamaNa kALane tole che. je rIte pratikamyA pachI stuti pUrI thatAM pratilekhana veLA thAya. sagika [pratikramaNa vidhi pUrI thaI. o have pAkSika [pratikramaNanI vidhi kahe che - jyAre daivasika pratikramaNa thaI jAya, pratikamaNathI tivartIne tyAre guruo bese che. pachI sAdhuo vaMdana karIne kahe che - * sUtra-58 : he kSamAzramaNa ! huM IcchuM chuM [zuM ?]pAkSikanI aMdara thayela aticAronI kSamA mAMgavAne, te mATe upasthita thayo chuM. paMdara divasa ane paMdara rAzimAM je kaMI - apati ke virodhathI pIti thayelI hoya [kayA viSayamAM ] bhojanamAM, pANImAM, vinayamAM, vaiyAvaccamAM, AlApa-saMtApamAM, ucca Asana ke sama Asana rAkhavAmAM, vacce bolavAmAM gurunI uparavaTa jaIne bolavAmAM. je kaMI mArAthI sUkSma ke bhAdara vinayarahita vartana thayela hoya, je Apa jANo cho ane huM jANato nathI. tenuM micchA mi dukkaDa * vivecana-58 - sutra svayaM siddha che. vizeSa e ke - aMtara bAsA - AcAdi bolatA hoya Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka pa/58 ni - 1524 133 tyAre vayamAM bole. biTHI - uttarakALamAM AcAryAdithI kaMIka vadhAre bole. AcArya je kahe che, te jaNAve che - umadava sAmefSa - huM paNa tane khamAvuM chuM. e pramANe jaghanyathI traNa, utkRSTathI badhAM khamAve che. gurune khamAvIne pachI, zanikanA kramamAM uMce beThelAne khamAve che. bIjA paNa badhAM sanikanA kramamAM mastakane namAvIne bole che - daivasika pratikramIne pAkSikane khamAvIe chIe - paMdara divasAdi. e pramANe bAkInA paNa rAtnikamAM krame khamAve che. pachI vaMdana karIne kahe che - daivasikane pratikramIne ame pAkSika pratikramIe chIe. tyArapachI guru ke guru dvArA AjJA karAyela pAkSika pratikramaNa kahe che. bAkInA yathAzakti kAyotsarNAdimAM rahIne dharmadhyAnayukta thaIne sAMbhaLe che. mUlauttaNuNamAM je khaMDita kahevAI jAya pachI tenA prAyazcitta nimite 300 zvAsozvAsano kAyotsarga kare che. arthAt 12-logassano kAyotsarga kare che - logassa bole che. kAyotsarga pArIne pragaTa logassa kahe che. pachI besIne mukSatti paDilehaNa karIne vAMde che - vAMdaNA de che. pachI rAjAnA puSamANavA oLaMgI jatAM mAMgalika kAryamAM bahumAnya arthAt zakuparAkamathI akhaMDita nijabaLano zobhanakALa jatAM e pramANe bIjA paNa upasthita rahe : A eka upamA che.] e pramANe pAkSika vinayopacArane khamAvIne bIjA khAmaNA - * sUtra-59 - he kSamAzramaNa ! huM IcchuM chuM. [zuM Icche che ] mane je piya ane mAnya paNa che. je Apano (jJAnAdi ArAdhanApUrvaka pakSa zarU thayo ane pUrNa thayo te mane piya chenirogI evA Apano, cittanI prasannatAvALA - AtaMkathI sarvathA rahita, akhaMDa saMyama vyApAravALA, zIlAMga sahita, suvatI, bIja paNa AcArya, upAdhyAya sahitajJAna-danicAstri-tapa dvArA AtmAne vizuddha karadi evA Apano he bhagavaMtA parva dina ane pakSa atyaMta zubha kArya karavA vaDe pUrNa thayuM. bIjuM paNa kalyANakArI zarU thayuM. te mane priya che. huM Apane mastaka ane mana vaDe sarvabhAvathI vaMdu chuM. * vivecana-59 : sUNa sugama che. tyAre AcArya kahe che - sAdhunI sAthe je A kaMI kahyuM [mane paNa te suMdara ArAdhanA thaI. tyArapachI caityavaMdana ane sAdhuvaMdananA nivedana karavAnI IcchAthI havenuM sUtra kahe che - sUtra-60 - he DrAmAzramaNa huM IcchuM chuM. [Apane rIMtya ane sAdhuvaMdanA karAvavA pUrve 134 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ApanI sAthe hato tyAre huM A caityavaMdanA, sAdhuvaMdanA zrI saMgha vatI karuM chuM evA adhyavasAya sAthe zrI jinapratimAne vaMdanamaskAra karIne ane ema vicaratA, bIjA kSetromAM je koI ghaNAM divasanA parivALA, sthiravAsa karanAra ke navakaalI vihAranA eka gAmathI bIje gAma jatA sAdhuone joyA. te guNavAnU AyAyadine paNa vAMdhA, ApanA vatI paNa vAMdhA. jeo laghupayamivALA hatA. teoe bApane vaMdanA jaNAvI che. sAmAnya sAdhu-sAbI-jAvaka-zrAvikA maLyA. teoe paNa Apane vaMdanA karI. zalyarahita ane kaSAyamukta evA meM paNa mastaka ane mana vaDe vaMdanA karI. te hetuthI Aya paNa teone vaMdana karo] huM paNa te tame karelA caityonI vaMdanA karuM chuM. * vivecana-60 : sUNa siddha ja che. vizeSa e ke - zamana - vRddhAvAsa. jaMghAbala kSINa thatAM nava vibhAga kSetra karIne vicAre che te athavA RtubaddhamAM ATha mAsa kAthI ane navamuM varSAvAsa evo navakAvihAra, ahIM AcArya kahe che - huM paNa temane mastakathI vaMdu chuM. bIjA kahe che - huM paNa vaMdAvuM chuM. have pachInuM khAmaNA sUtra - * sUtra-61 - he mAzramaNa ! huM paNa upasthita thaIne mAruM nivedana karavAne IcchuM chuM. ApanuM ApeluM A badhuM je mATe upayogI che. vastra, papu, kaMbala, zeharaNa tathA akSara pada, gAthA, zloka, Artha, hetu, pana, vyAkaraNa Adi vira kalAne ucita ane vinA mAMgye Ape mane prItipUrvaka AyuM, chatAM meM avinayathI grahaNa karyuM tenuM micchA mi dukkaDaM. * vivecana-61 : AcAya kahe che - A badhuM AcAryanuM ApeluM ja che. ahaMkAranA varjana mATe A kathana che. [AmAM mAruM kaMI nathI.]. have je vinayI che temane anuzAsita karavA kahe che - e pl-62 - he kSamAzramaNa ! huM bhAvikALamAM kRtikarma-vaMdana karavAne IcchuM chuM. bhUtakALamAM te AcAra vinA kaya, vinaya vinA kayAM, Ape mane je AcAra Adi zIkhavyA, kuzaLa banAvyo, saMgrahita ane upagrahita karyo, sAraNAvArasAcoyaNA-prati coyaNA karI. have huM te bhUlo sudhAravA udhata thayelo chuM. ApanA tapa ane tejarUpI lakSmI vaDe A cAturaMta saMsAra kAMtArathI mArA AtmAnuM saMharaNa karI huM temAMthI nikhAra pAmIza. e mATe mastaka ane mana vaDe vaMdana karuM chuM. * vivecana-62 :sUNa siddha che. saMgRhita * jJAnAdi vaDe. sArita-hitamAM pravartita. vArita Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 5/62 ni - 1524 135 136 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ahitathI nivartita. codita khalanAmAM, pratiyodita- punaHpunaH avasthAmAM upasthApita karyo. pachI AcArya kahe che - "nistAka pANA bhaveta" - saMsAra samudrathI pAra pAmanArA thAo. A pramANe bAkInA sAdhune kSAmaNAM vaMdana kare che. have vikAsa ke vyAghAta hoya tyAre sAta, pAMca ke traNa vAMde, pachI daivalika pratikrame. zacyA (vasati) devatAno kAyotsarga kare pratikramaNa ane gurune vaMdanA karAyA pachI guru vardhamAna svAmInI traNe stuti bole che. A badhAM paNa aMjalibaddha agrahAthane mukulita karelA samAptimAM namaskAra kare che. pachI bAkInA paNa A traNe stuti bole che. te divase sUjha poiisa ke artha porisi hotI nathI. A pAkSika pratikramaNa vidhi mULa TIkAkAre kahelI che, bIja vaLI AyaraNAnusAra kahe che - daivasika pratikramI ane khAmIne, pachI pahelA guru ja ubhA thaIne pAkSikane khamAve che, pachI bese. e pramANe bAkInA paNa rAtvikanA kramAnusAra khamAvIne bese che. pachI vAMdIne bole che - daivasika pratikarUM, have pAkSika pratikamAvo. e pramANe cAturmAsika paNa kahevuM. vizeSa e ke kAyotsarga 5oo ucchavAsano thAya. e pramANe sAMvatsaski paNa kahevuM. vizeSa e ke kAyotsarga 1008 uzvAsano Ave. cAturmAsika ane sAMvatsarika baMnemAM badhAM paNa mUlaguNa ane uttaraguNonI AlocanA daIne pratikrame che. kSetra devatAno kAyotsarga kare che. keTalAMka sAtamasikamAM zayyAdevatAno paNa kAyotsarga kare che. - prabhAte Avazyaka karyA pachI paMcakalyANaka grahaNa kare che. pUrve grahaNa karelA abhigrahonuM paNa nivedana kare che. jo abhigraho samyak prakAre anupAlita na karyA hoya to kUjitakarkavayitatAthI kAyotsarga kare che ane pharI paNa bIjAne grahaNa kare che. paNa abhigraharahita rahe nahIM. sAMvatsarikamAM Avazyaka karAyA pacI pradoSamAM paryuSaNAkatA kahe che. te vaLI pAMcasamimAM pUrve ane bhAvimAM kahevAya che. A sAmAcArI che. Ano ja kALathI upasaMhAra karatAM kahe che - * bhAga-232,233 + vivecana : cAturmAse ane varase AlocanA niyamathI ApavI joIe. abhigrahone grahaNa karIne pUrvanA abhigrahonuM nivedana karavuM. cAtumase ane varase kSetra devatAno kAyotsarga ane pAkSike zayyadevatAno. kAyotsarga kare. koIka cAtumase paNa karavAnuM kahe che. baMne gAthArtha kahyA. have niyata kAyotsarga jaNAve che - * niryukti -15ra9 thI 153ra + vivecana : daivasika, agika, pAkSika, cAturmAsika ane vArSika A badhAmAM niyata kAyotsarga hoya, bAkInA aniyata jANavA. A 'bAkInA' eTale gamana di viSayanA. have niyata kAyotsarganuM sAmAnyathI ucchavAsamAna pratipAdana karavA mATe kahe che - 'H' saMdhyA-pradoSa, temAM so ucchavAsa thAya che. ati cAra logassa vaDe bolAya che. 'saddha' pratyupe-vahelI savAre pacAza ucchavAsa pramANa ati be logassano kAyotsarga thAya che. pakikhamAM 300, cAturmAsamAM-500, saMvatsaramAM1008 ucchavAsamAna kAyotsarga che. logassanuM pramANa daivasikamAM cAra, samikamAM be, pAkSikamAM bAra, cAturmAsikamAM vIza ane vArSikamAM cAlIza thAya che. temAM "pada samAna ucchavAsa" ItyAdi ucchavAsamAna AgaLa kahIzuM. daivasikAdimAM logassanuM pramANa kahIne have glokamAna darzAvavAne mATe kahe che - pacIza, sADAbAra, 75, 125, 252. cAra ucchavAsa vaDe zloka jANavo. have aniyata kAyotsarga vaktavyatAno avasara che, tenI gAthA - * niyukti-1533 thI 1538, bhASa-234, prakSepa + vivecana : [1533] bhikSAdi nimittathI ke anya prAmAdimAM gamanAgamana ane vihAra, sUtramAM, rAtrinA svapnadarzanamAM, nAvathI nadI utaravAmAM Iyapitha pratikramaNa arthAt pacIza ucchavAsano kAyotsarga karavo. A ja avayavanuM vivaraNa karatAM bhANakAra kahe che - [bhAga-234] bhojana, pAna, zayana, Asana, arihaMtasamaNa - zayyAmAM, uccAra-prasavaNamAM pacIza ucchavAsa kAyotsarga hoya. bhojana, pAna nimite bIjA gAma AdimAM jatAM jo tyAM veLA na thaI hoya to IyapithikI pratikramIne ubhA rahe. AvIne paNa pharI pratikrame. e pramANa zayana, Asana nimite paNa che. zayana eTale saMcAro ke vasati, Asana te pITha Adi. 'arahaMta zramaNazayyA' eTale caityagRha jaIne paDikkamIne rahe e pramANe 'zramaNazayyA' eTale sAdhunI vasatimAM paNa jANavuM uccAra-maLanA bhAgamAM ane prazravaNa-mUtra tyAgamAM paNa jo hAtha mAtra paNa jAya, to paNa AvIne IyapiyA pratikame jo mAtramAM mAbu gayA ho to je tene paravavA jAya te IyapiyA pratikrame. | priopagAthA svasthAnathI jo 100 hAthathI bahAra jAya to pratikame, tenI daramAM jAya to na pratikame te nija AlayathI gamana. sUtraporisi nimite, kyAMya vidA kare, e badhAmAM pacIza ucchavAsa kAyotsarga kare. A gAthA jo ke bIjA katanI che, paNa upayogI hovAthI tenI vyAkhyA karI che, have sUtradvAranI vyAkhyA - [1534] sUtranA uddeza samuddeza anujJAmAM 27 upavAsa kAyotsarga karAya che. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 5/62 ni - 1533 thI 1538 jo azapaNe svayaM ja pAre che. jo zaTha hoya to AcAryane ATha ucchvAsa pramANa kAyotsarga Ave. paavaNa-prasthApana pratikraNAdimAM - prasthApita kArya nimittamAM jo skhalanA thAya to ATha ujjvArAno kAyotsarga karIne jAya. bIjIvAra thAya to 16-ucchvAsa, trIjIvAra skhalanA thAya to na jAya. bIjAne prasthApita kare. avazya kAryamAM devane vAMdIne AgaLa sAdhune sthApIne bIjA sAthe jAya. kALa pratikramaNamAM ATha ucchvAsa pramANa. gocaracaryAmAM zrutaskaMdha parAvartanAmAM ATha ucchvAsano kAyotsarga. keTalAMka parAvartanAmAM pacIza ucchvAsano kAyotsarga maMgalArce kare che. 137 [1535] ahIM ziSya pUche che - akALe bhaNavuM Adi kAraNe hoya to [kAyotsarga karavo ghaTe che ?] kALe na bhaNyA hoya, duSTa vidhithI zruta svIkArela hoya, zrutanI hIlanA Adi karelA hoya, samanujJA ane samuddeza hoya. A badhAmAM kAyotsarga karavAnuM ghaTe ja che. kemake aticArano saMbhava che. [1536] je vaLI uddizyamAna zrutane anatikrAMta chatAM paNa nirviSayatvathI aparAdhane aprApta hoya to paNa kAyotsarga kare. A akRta - na karela chatAM doSa kAyotsarga zodhya grahaNa karela che he bhadaMta ! phogaTa zuM karavo ? je grahaNa karela nathI te na karavo. to ja kAyotsargano uddeza che. ziSyae ukta be gAthAmAM je kahyuM, te mATe AcArya kahe che - [1537] kAyotsargathI pApanuM udghAtana thAya che, maMgalane mATe che, maMgalane karavAthI kyAMya koI vighna na tAya. [1538] prANavadha, mRSAvAda, adatta, maithuna ane parigrahamAM anyana 100 ucchvAsano kAyotsarga thAya. A svapna darzananA viSayamAM gAyA che - jo svapnamAM prANavadha, mRSAvAda AdinuM Asevana karela hoya to anyUna 100 ucchvAsa. maithunamAM dRSTi viparyAsamAM 100 ucchvAsa ane strI viparyAsamAM 108 ucchvAsano kAyotsarga karavo. [prakSepa gAthA-] nAva dvArA nadi Adi utaratA vadha Adi thAya, saMtaraNa ke calaNa arthAt nAvathI jAya ke cAlIne to pacIza ucchvAsa pramANa kAyotsarga kare. A gAthA koI bIjA kartAnI che, paNa upayogI hovAthI noMdhI che. have uvArasAmAna pratipAdana karatAM kahe che - * niyukti-1539 + vivecana : pAda samAna ucchvAsa kALa pramANathI thAya tema jANavuM. A kALa pramANa utsargathI jANavuM. gAthAnI vyAkhyA - pAda eTale zlokano pAda [caraNa] gamana ItyAdi dvArA gAyA kahI. have Adha dvAragAthAmAM kahela azaTha dvAranI vyAkhyA kare che ahIM Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 vijJAnavALA zAThyarahitatAthI Atmahita ema karIne svabalanI apekSAthI kAyotsarga karavo joIe. bIjI rIte karavAthI aneka doSano prasaMga Ave bhASyakAra kahe che-- * niyukti-1540,1541, bhASya-235,236 + vivecana : [bhA.235] je koI sAdhu nizce 30 varSanA hoya, baLavAna ane AtaMkarahita hoya tathA 70 varSa anya vRddha sAdhu vaDe kAyotsargano prAraMbha ane parisamAptimAM tulya hoya. viSamavat - urthaMkAdi samAna kUTavAhI, baLadanI jema nirvijJAna ja A ja6 - svahita parijJAna zUnyatvathI hoya. tathA Atmahite ja samyak kAyotsarga karaNathI svakarmakSaya phaLatvathI che. 138 [bhA.236] have dRSTAMtanuM vivaraNa karatAM kahe che - samabhUmimAM paNa atibhAra viSamavAhitvathI uddharva yAna jemAM te - udhAnamAM, udaka [jaLa] te udhAnamAM keTaluM hoya? ghaNuM badhuM. kone ? kUTavAhI - baLadane. tenA be doSa kahela che - atibhAra vaDe bhAMge che kemake viSamavAhI ja atibhArI thAya che ane tutaga-gaLIyo baLada ghAta vaDe viSamavAhI tenAthI pIDAya che. [propagAthA have dAntika yojanA karatAM kahe che - A gAthA koI bIjA kartAnI che, to paNa te upayogI hovAthI tenI vyAkhyA karI rahyA chIe - e pramANe gaLIyA baLadavat baLavAna hovA chatAM je karatAM nathI, mAyA vaDe karaNathI samyak - sAmarthyane anurUpa kAyotsargane te mUDha mAyA nimitte karma niyamathI ja pAme che tathA niSphaLa evA kAyotsarga kalezane pAme che. tethI kahe che- nirmAyI evA apekSArahitane ane svazaktine anurUpa karatAM ja badhAM anuSThAno saphaLa thAya che. have mAyAvAnane doSone darzAvatA kahe che - [1540] mAyA vaDe kAyotsarga ane bAkInA anazanAdi tapane na karato, samarthane koNa tene bIjo anubhavaze ? zuM - svakarma vizeSa anirjarita hoya, AnI zeSatA samyakatva prApti utkRSTa karmonI apekSAthI kahI che. kahyuM che ke - sAta prakRtimAM atyaMtara to koDAkoDI che ItyAdi - 4 - e pramANe utsarga paNa A zobhana pATha nathI. bIjA kahe che - [1541] jo A pramANe che to - niSkuTa savizeSa gAthA kahe che. nikUTa eTale azaTha. savizeSa - bIjAthI kaMIka vizeSa baLavAna. athavA vayanI anurUpatAthI bIjA sAthe kaMIka samabalapaNAthI che. ThuMThA jevo urdhvadeha, niSkapa, zatru-mitramAM sama thaI kAyotsargamAM rahe. tu zabdathI bIjA bhikSATanAdimAM A prakAre ja ubhA rahe. have vaya ane baLane AzrIne kAyotsarga karavAnI vidhi kahe che - Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM pa/62 ni : 1542 139 140 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 hAthethI DhAMke, tema be hAthathI guhya bhAgane DhAMkI rAkhIne kAyotsarga kare. (6) mAthuM nIcuM rAkhI kUlavadhu mAphaka ubho rahI kAyotsarga kara. (9) beDI paherAvela hoya tema paka saMkocIne ke pahoLA paga karIne kAyotsarga * niyukti-154ra + vivecana : (1) taruNa balavAnuM, (2) taruNa durbaLa, (3) sthavira balasamRddha, (4) sthavira durbaLa. cAre bhaMgomAM cayAbala-baLane anurUpa rahe che. paNa abhimAnathI, rahetA nathI. zA mATe AvA vRddha sAthe tulya evA abalavaMte rahevuM ? zvAna AdimAM adhikaraNa saMbhave che. saprasaMga azaTha dvAra kahyuM. have zaTa dvArano avasara che. * niyukti-1543-vivecana : kAyotsarga karavAnI veLAe mAyA vaDe pracale - nidrAne pAme. sUtra ke arthanI pratipRcchA kare, kaMTakono dUra kare che. maLa AdinA utsargane mATe jAya che. prazravaNa - kAyikI, mUtrano tyAga kare. dharmane kahe. athavA mAyA vaDe glAnavano DhoMga kare. A anuSThAna khoTuM thAya. zaThadvAra kahyuM. have vidhidvAra kahe che - * niyukti-1544 thI 1547 + vivecana : (1544] guranI pUrve sthApe che, gurunA pAyapichI pAre che. ema savizeSa sthApe che. [koNa ?] taruNa ane anyUnavIryavALA. [1545] cAra AMgaLa, muhapati jamaNA hAthamAM DAbA hAthamAM joharaNa, kAyAno tyAga karI - vosirAvIne kAyotsarga kare. [1546) ghoTaka, latA, staMbha, kuSya, mALa, savari, vadhu, niyala, laMbottara, stana, udhdhI, saMyata, khaliNa, vAyasa, kapiTha [tathA [1547] zIzukakaMpita, zUci, aMguli, bhamUha, vAruNI, prekSA, nAbhi, karatAla, kUpara, utsArita pArita stuti. ukta cAre mAthAno artha kahyo. - caturaMgula - be paga vaccenuM aMtara cAra aMgula karavuM. - muhapatti - mukhavaDhiAkA jamaNA hAthamAM grahaNa karavI. - joharaNa - DAbA hAthamAM rAkhavuM joIe. - A vidhithI "bhutkRSTa vyakta deha' kAyotsarga karavo. A pramANe vidhi dvAra kahyuM. have doSonI gAthA kahe che - [ame A doSanuM varNana pravayana sAroddhAra anusAre nodhela che kemake ahIM rajU karelA ogaNIse doSonI gAthA te pramANe ja che.] (1) ghoDAnI jema eka paga saMkocIne kAyotsarga kare. (2) vadhAre pavanathI jema velaDI kaMpe tema kAyotsargamAM kaMpe. (3) thAMbhalo ke bhIMtano Teko laIne kAyotsarga kare. (4) mALanA bhAge mAthAno Teko laI kAyotsarga kare. (5) zabarI-bhIlaDI, te vastra vagaranI hovAthI potAnA gupta bhAgane jema be (8) nAbhithI upara tathA manuthI nIce sudhIno avidhipUrvaka colapaTTo paherIne kAyotsarga kare. (9) stana Adine macchara AdithI rakSaNa mATe athavA ajJAnathI anAbhoge colapaTTAthI DhAMkIne kAyotsarga kare. (10) urdivaDA doSa - bAhya urdeivakA ane atyaMtara urdivaDA doSa ema be prakAre che. paganI pAchalI be pAnI bhegI karIne pagano AgaLano bhAga pahoLo karIne ubho rahIne kAyotsarga kare te bAhya zakaToktikA. paganA be aMguThA bhegAM karI pAchaLanI pAnI pahoLI karI kAyotsargamAM ubho rahe te atyaMtara zakaTovikA. (11) kapaDAM ke colapaTTAthI sAdhvInI jema DhAMkI kAyotsarga kare. (12) khalita eTale lagAma. tenI jema joharaNa AgaLa rAkhI kAyotsarga kare. athavA bIjA kahe che ke - lagAma paherAvavAthI pIDita azvanI mAphaka mAthuM uMcu-nIcuM kare. (13) calacita kAgaDAnI jema AMkhano DoLo phevato - AMkha phevato athavA cAre bAju joto kAyotsarga kare. (14) bhamaronA bhayathI koThAnI jema jAMghane saMkocIne ubho rahIne, bIjAnA mate muTTI bAMdhIne kAyotsarga kare. (15) bhUta peselAnI jema mAthu dhUNAvato kAyotsarga kare. (16) bAjunA pradezamAM koI lIlotarI Adi chedato hoya to tene aTakAvavA muMgAnI jema "huM-huM" evo avyakta avAja karato kAyotsarga kare te mUkadoSa. (17) AlAvA gaNavA AMgaLI pherave. yogonA sthApana mATe ke bIjI kiyA jaNAvavAne AMkhanI bhramaro nacAvato kAyotsarga kare. (18) dAru banatI vakhate thatAM buDabuka jevo avyakta avAja Ave tevo avAja karato kAyotsarga kare. (19) vAnaranI jema hoTha phaphaDAvato kAyotsarga kare. A kAyotsarga karatI vakhate jinezvaroe niSedha karelA evA ukta 19 doSono paMDitajanoe sArI rIte tyAga karavo. - X - X - kAyotsarga pArIne avazyaka navakAra bolavo. * have 'maya' dvAranI vyAkhyA karAya che. temAM ukta doSarahita hoya to paNa jene A kAyotsarga yathokata phaLavALo thAya che. tene dazavivA mATe kahe che - Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ee para ni - 1548 thI 1550 141 * niyukti-1548 thI 1550-vivecana : vANI caMnavAja - upakArI ane apakArImAM madhyastha. kahyuM che ke- jo koI caMdana vaDe bAhune lepana kare ke vAMsaLA vaDe chole che, koI stuti kare ke niMdA kare, maharSio temAM samabhAva rAkhe. AnA dvArA bIjA pratye mAdhyastha kahyuM che. tathA maUT - prANatyAgarUpa. nAraMvata - prANa saMdhAraNa rU5. 2 zabdathI IhalokAdimAM samasaMjJa - tuca buddhi. AnA dvArA AmAM prati mAdhyastha bhAve kahyo. tathA deha - zarIramAM pratibaddha, 4 zabdathI upakaraNAdimAM paNa pratibaddha. AnAthI kAyotsarganuM cokta phaLa thAya che. traNa prakAre-vaMtarAdikRta, mlecchamanuSyAdikRta, siMha Adi tiryaMco vaDe kRta upagane samyaka - madhyastha bhAve sahana karavAthI kAyotsarga zuddha - aviparIta thAya che. tethI upasarga sahenArane kAyotsarga thAya che. dhe phaLa dvAra kahe che - A phala Aloka ane paralokanI apekSA thakI be bhede thAya che. tethI pratyakAra - rUknofma gAyA kahe che. A lokamAM kAyotsarganuM je phaLa temAM subhadrAnuM daSTAMta che. vasaMtapura nagaramAM jitazatrurAjA hato. tyAM jinadatta zreSThI hato te saMyatazrAddha hato. tene subhadrA nAme putrI hatI. te atIva rUpavatI ane udAra zarIravALI zrAvikA 142 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 che, aneka bhavanA abhyAsa karelA che, to zuM na thaI zake ?, te subhadrA paratve maMdasnehavALo thayo. koI rIte subhadrAe A vAta jANI. teNIne thayuM ke - A to prAvayanikano uddAha che. kaI rIte dUra karuM ? pravacanadevatAne dhArIne teNIe saginA kAyotsarga karyo. je koI nIkaTamAM rahela devI hatI, te teNInA zIla-samAcAra jANIne AvI. pUchyuM - tane zuM priya che ? te karuM. subhadrA bolI - uahane dUra karo. devIe bUla karyuM. savAre huM A nagarInA dvAro baMdha karI daIza. pachI kheda pAmelA nagarajanone AkAzamAMthI huM kahIza ke - jeNe manathI paNa parapurane ciMtavela na hoya, tevI zrI cAlaNImAM pANI bharIne, tyAM jAya, traNa vakhata dvAra upara chAMTe to ja A dvAra ughaDaze. tArI parIkSA mATe tuM bIjA nagarajano sAthe bahAra Avaje pachI dvArane ughADIza. e rIte A uThThANAnuM nivAraNa thaze ane tuM prazaMsA pAmIza. temaja badhuM karyuM. A pramANe A Aloka saMbaMdhI kAyotsarga phaLa kahyuM. bIjA AcAryo kahe che - vArANasImAM subhadrAe kAyotsarga karela. eDakANAnI utpatti thayela. 0 rAjA uditodayanI patnIe dharmalAbha mATe Avela sAdhune aMtaHpuramAM roMdhIne upasarga karyo. A kathA 'namaskAra'mAM AvI gayela che. o zreSThIpatnI, caMpAmAM sudarzana zreSThIba, te zrAvaka hato. AThama ane caudaze zrAvaka pratimA svIkArato. mahArANIe bhoga mATe tene prArthanA karI, paNa sudarzane tene na svIkArI. koI divase te kAyAne vosirAvIne pratimA dhyAne rahelo, tyAre dAsI dvArA vozI vIMTIne tene aMtaHpuramAM laI AvyA. rANIe Agraha karatAM paNa, te na mAnyo tyAre rANIe dveSathI kolAhala karyo. rAjAe tene pakaDI laIne vadha karavA AjJA ApI. vadhastaMbhe laI javAto hato tyAre tenI patnI mitravatI zrAvikAe te sAMbhaLI, satyANayAne AzrIne kAyotsargamAM rahI. sudarzana upara toLAtI talavAra kUlamALA banI javA lAgI. tene mukta karIne rAjAe pUjA karI tyAre mitravatIe kAyotsarga pAryo. o sodAsa nAme rAjA hato 'namaskAra' mujaba kathA kahevI. - X - X - X * A badhAM AlokanA phaLa che. paralokamAM siddhi-mokSa athavA devaloka tathA 2 zabdathI cakravartivAdi phaLa maLe che. [zaMkA siddhi-sarva karmakSayathI pamAya che. to pachI te kAyotsarganuM phaLa kaI rIte kahyuM ? kAyotsarganuM phaLa karmakSaya hovAthI, te paraMpara kAraNa hovAthI vivakSA karI che. kAyotsargathI karmakSayanuM phaLapaNuM kaI rIte thaI zake ? hatI. jinadatta, teNIne koI asAdharmikane paraNAvavA Icchato na hato. caMpAthI vANijyArthe Avela koI bauddhadharmIe teNIne joI, teNInA rUpanA lobhathI te kapaTIzrAvaka banyo. dharma sAMbhaLe che, jina ane sAdhune pUje che. jinadate tenA bhAvone jANIne potAnI putrI ApI. vivAha thaI gayA. - te paNa subhadrAne laIne caMpA gayo. naNaMda, sAsu-sasarAdi bauddhadharmI hovAthI, teNIne niMde che. pachI judu ghara karyuM. tyAM aneka zramaNa ane zramaNI prAyogya nimite Ave che. te bauddhadharmI zrAvikAo bole che ke - A subhadrA saMyatomAM daMDha rakatA che. teNIno pati temAM vizvAsa karato nathI. koI divase koI varNa-rUpa Adi guNa samUha yukta taruNa bhikSu prAyogya nimittathI gayA. tene vAyuthI uDela ja AMkhamAM pravezI gaI. subhadrAe potAnI jillAthI tene sparza na thAya tema ja kADhI lIdhI. paraMtu muninA lalATamAM subhadrAnuM tilaka saMkAMta thaI gayuM - lAgI gayuM. teNIe paNa vyAkSipta cittathI te jANyuM. te muni nIkaLyA tyAre te bauddhadharmI zrAvikAe tenA patine dekhADyuM. juo * juo A vizvAsathI ramaNamAM saMkrAMta tArI patnInA saMgathI munine tilaka thayuM. teNe paNa vicAryuM ke - zuM A AvuM paNa thAya ? athavA viSayo baLavAnuM Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni 6 5/62 * niryukti-1551 thI 1554, bhASya-237 + vivecana :[bhA.237] jema karavata lAkaDAne AvatA-jatAM kApe che, tema suvihita sAdhu kAyotsargathI karmone kApe che. - 1551 thI 1554, bhA. 237 143 jema karavata kApe che - chede che - vidAre che, (zuM ?) lAkaDAne. zuM karIne ? AvatA ane pharI jatAM. e pramANe suvihito - sAdhuo kAyotsarganI hetubhUtatAthI karmo - arthAt jJAnAvaraNIyAdine kApe che. bIje paNa kahela che ke - "saMvarathI gupta thAya che, gupti vaDe uttama saMyama thAya che. saMyamathI tapa thAya che, tapathI nirjarA thAya che. nirjarA vaDe azubha karmo sadA kramazaH kSaya pAme che. temAM Avazyaka yuktane kAyotsargathI vizeSa kSaya pAme che ItyAdi. [1551] kAyotsargamAM susthitane jema jema aMgopAMgo bhAMge che, tema suvihitasAdhuo A pramANe ATha prakAranA karmonA samUhane bhedI nAMkhe che. ahIM 'kAyotsarga' gAthA kahI temAM - susthita rahelAne jema-jema aMgopAMga bhAMge che. e pramANe cittanA nirodhIthI munivaro - sAdhuo ATha prakAranA jJAnAvaraNIyAdirUpa karmonA samUhane bhede che - arthAt vidAre che. [1552] A zarIra anya che ane jIva paNa anya che, evI buddhi karIne duHkha ane parikaleza karanArA zarIranA mamatvane chede. [zaMkA] jo kAyotsargamAM rahelAnA aMgopAMga bhAMge che, to pachI A dekhIto apakAra ja che, AvA kAyotsargano zo lAbha ? [samAdhAna] he saumya ! evuM nathI. ema kahI uktagAthA kahe che. A zarIra potAnA karmothI upArjela Alaya mAtra ane pAchuM azAzvata hovAthI te anya che. Ano adhiSThAtA je jIva che, te zAzvata che, pote karelA karmonA phaLano upabhoktA che. zarIra to tyAjya ja che. evI buddhi karIne A zarIranA mamatvane chedI nAMkhe. paraMtu jo AvA asAra zarIsthI paNa koI pAralaukika artha sarato hoya to sArI rIte yatna karavo joIe. vaLI evI bhAvanA bhAve ke - [1553] meM saMsAramAM jeTalA kaMI duHkhone anubhavelA che, temAM durviSahatara anopama duHkho narakomAM che. jinapraNita dharma na karavAthI jeTalAM zArIki, mAnasika duHkho saMsAramAM - tiryaMca, manuSya, nAka, devAnubhAvarUpamAM meM anubhavyA che, tenAthI paNa duHkhe karI sahI zakAya tevA duHkho pUrve punya na karIne meM sImaMtakAdi nakomAM anubhavyA che, je duHkho bAkInI gatinA duHkhanI apekSAe upamArahita duHkhadAyI hatA. jo ema che to - - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 [1554] tethI mamatvarahita thaI munioe sUtrano sAra pAmIne ugra kAyotsarga karmanA kSaya mATe karavo joIe. 144 nirmama - - mamatva rahitapaNe. muni - sAdhu. sUtranA paramArthane jANIne ukta svarUpa kAyotsarga, ugra-prabaLa zubha adhyavasAyathI. karmanA kSayane mATe, svargAdi nimite nahIM, karavo joIe. muni dIparatnasAgare karela adhyayana-5-no TIkA sahitano anuvAda samApta Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6/6ra ni * 1555 145 che adhyayana-6-"pratyAkhyAna" & Exx = xxx = x = kAyotsarga adhyayananI vyAkhyA karI. have pratyAkhyAna adhyayana AmIe chIe. teno saMbaMdha A pramANe che - anaMtara adhyayana khalana vizeSathI aparAdharUpI vaNa vizeSa saMbhave, niMdA mAgavI oghathI azuddha rahe. tethI prAyazcitarUpI maiSajarI aparAgharUpI vraNanI cikitsA kahI. ahIM to guNadhAraNA pratipAdita kare che. ghaNI paNa mUla-uttaraguNa dhAraNA kacchI. te mUlaguNa ane utaguNanA pratyAkhyAnarUpa che. te ahIM nirUpe che. athavA kAyotsarga adhyayanamAM kAyotsargIkaraNa dvArathI pUrvopAtta karmono kSaya batAvyo. * * * * * ahIM pratyAkhyAna karavAthI karmayopazamaja phaLane batAve che. kahyuM che ke - Ihalaukika ane paralaukika be prakAre pratyAkhyAnanA phaLa kahyA che. AlokamAM dharmila Adi ane pazlokamAM dAma kAdinuM daTAMta che. jinavare upadiSTa evA A paccakakhANane sevIne anaMtA jIvoe zAzvatasukha evA mokSane prApta karyo che * ItyAdi. athavA sAmAyikamAM sAaine varNavyuM. caturvizatistavamAM arahaMtonI guNa tati karI, te dazanajJAnarUpa che, e pramANe e traNe kahyA. AnA vitatha AsevanathI thatAM Aloka-paslokanA apAyone khapAvavA gurane nivedana karyuM joIe. te vaMdanapUrvaka thAya mATe tenI nirUpaNA karI. karIne pharI zubha sthAnomAM ja pratIpa kramaNa sevavuM joIe, tethI te paNa nirUpyuM. to paNa kaMI azuddha rahelA aparAdharUpI vraNanI cikitsA AlocanAdi vaDe kAyotsarga sudhInA prAyazcitta maiSajathI anaMtara adhyayana kahyuM. ahIM te tathA paNa azuddhanuM pratyAkhyAna kahyuM. - e pramANe anekarUpe saMbaMdhathI AvelA pratyAkhyAna adayayananA cAre anuyogadvAra vistAcI kahevA joIe. - temAM nAma nipan niphopamAM 'pratyAkhyAna' ayayana che. temAM pratyAkhyAnane AzrIne dvAra gAvA kahe che - * niyukti-1555-vivecana : vtta ane A pUrvaka ghA thI "pratyAkhyAna' thAya che. temAM pratyAkhyAna- AnA vaDe mana, vacana, kiyA nalarI kaMI paNa aniTano niSedha karAya te pratyAkhyAta che. * x* pratyAkhyAna kiyA ja pratyAkhyAna che. * x * prati + AkhyAna te pratyAkhyAna. je pratyAkhyAna kare che. te pratyAkhyAtA - guru ane ziSya. tathA pratyAkhyaya * pratyAkhyAna gocara vastu. 2 zabdathI gaNenI paNa tucakAtA jaNAvI che. 3nupUrvI - paripATI, tenAthI kInIya. pariSad vakatavyA. kevA prakAranI parSadAne kayanIya che tathA kathanavidhi * kavanano prakAra kahevo tathA Aloka ane paraloka saMbaMdhI phaLa kahevuM joIe. [3410]. 146 Avaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 AdimAM A cha bheLe che, saMkSepathI gAthArtha kaho. vistAsthI avasara mujaba bhANakAra ja kaheze. temAM Adha avayavane vistArathI jaNAve che - * bhANa-238 thI 243-vivecana : ri38] nAmapatyAkhyAna, sthApanA pratyAkhyAna, dravya pratyAkhyAna, adilA devAnI IcchA na hovIpa pratyAkhyAna, pratiSedha pratyAkhyAna, bhAva pratyAkhyAta vize A cha bheda pratyAkhyAnanA jANavA. A gAyA samudAyArca nigadasiddha che. avayavArtha avasara mujaba kahIzuM. temAM nAma ane sthApanA baMne sugama che. have dravya pratyAkhyAna pratipAdana karavA kahe che - [39] dravya nimitta gAthA khaMDanI vyAkhyA vara Adi dravya nimite pratyAkhyAna. jema koIka sAMprata pakone, tema dravyamAM pratyAkhyAna. jema bhUmi AdimAM vyavasthita kare che. te rIte dravyabhUta - anupayukata thaIne je kare che, tene paNa abhIpTakalarahitatvathI drabApatyAkhyAna kahe che. te zabdathI dravyanA, dravyonA, dravya vaDe, dravyo vaDe, dravyamAM, A mArga kSaNa [laghu ke gauNa|che. ahIM rAjaputranuM daSTAMta che, te A pramANe - eka rAjAnI putrI bIjA rAjAne apAI. te mRtyu pAmyo. tyAre teNIne pitA pAchI lAvyA. he pumikA ! dharma kara, ema kahyuM. teNI pAkhaMDIne dAna Ape che. koI vakhate kArtika gharmamAsa Avyo. tethI huM mAMsa khAIza nahIM, evuM pratyAkhyAna karyuM. tyAM pAraNAmAM aneka lAkha pazuo mAMsArthe lAvavAmAM AvyA. tyAre bhojana apAya che. temAM je sAdhuo najIkathI jatA hatA. temane nimaMtrita karavAmAM AvyA. teoe bhojana grahaNa karyuM, mAMsa lIdhuM nahIM. tyAre te rAjaputrIe pUchyuM ke - zuM tamAre kAratakamAsa puro nathI thayo ? teo bolyA - amAre mAvajIva kArataka mAsa che. kaI rIte ? tyAre sAdhuo dharmakathA kahe che, mAMsanA doSo kahyA. tyArapachI teNIe bodha pAmIne dIkSA lIdhI. e pramANe teNIne pahelA dravya pratyAkhyAna hatuM, pachI bhAvapratyAkhyAna thayuM. o have adisA pratyAkhyAna kahe che - temAM A gAthAddha che. adilA pratyAkhyAnamAM - he brAhmaNa ! he zramaNa ! ubhA * mate devAnI IcchA nathI, Ape yAcanA yAcanA karI tenathI. tevI adilA ja vastutaH pratidhAmaka, e pramANe pratyAkhyAna che. 0 dhe pratiSedha pratyAkhyAnanI vyAkhyA karavA mATe gAyAkhaMDa kahe che - ajuna dijjau majha [24] mane amuka ghI Adi Apo. bIjAe kahyuM- mArI pAse te nathI. devuM paNa nathI, IcchA paNa nathI. A AvA prakAre pratiSedha thAya che. A paNa vastutaH Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X 6/6ra ni - 1555, bhA. 238 thI 243 147 pratyAkhyAna ja che. "pratiSedha" e ja pratyAkhyAna che. [241] have bhAva pratyAkhyAna pratipAdita kare che. temAM A gAthAddha che - ''seHpayA '' te A rIte - bAkInA padonI Agama-noAgamAdinI sAkSAt ahIM anukta evI pratyAkhyAna saMbaMdhI gAthA karavI - e vAkyazeSa joDavuM. Ane gAyA pratiSThA kahevAya che. * * * * - mAvaMfma - dvAra parAmarza, bhAva pratyAkhyAna. Ane darzAvavAne mATe kahe che - te suvaDa te bhAva pratyAkhyAna be bhede che - zruta pratyAkhyAna ane noDyuta pratyAkhyAna. A zrutapatyAkhyAna paNa be bhede che - pUrva zruta pratyAkhyAna ane nopUrvazrata pratyAkhyAna. temAM pUrvazruta pratyAkhyAna te 'navamuM pUrva' che. nopUrva zrutapatyAkhyAna A pramANe che - pratyAkhyAna adhyayana e upalakSaNathI anya * Atura pratyAkhyAna ane mahApatyAkhyAnAdi pUrvabAhya che. [242] have noDyutapratyAkhyAnanA pratipAdanArthe kahe che - je mRtapratyAkhyAna hotuM nathI, te noDyutapatyAkhyAna, tenA be bheda che : mUlaguNa pratyAkhyAna ane uttaraguNa pratyAkhyAna. mUlaguNane AzrIne, te mUlaguNa - mULabhUta guNa. te prANAtipAta AdinI nivRtirUpatvathI pratyAkhyAna varte che ane uttarabhUta guNane uttaraguNa, temAM azuddha piMDa nivRttirUpatvathI pratyAkhyAna, tenA viSayamAM athavA anAgata Adi daza bhede uttaguNa pratyAkhyAna che. mUlaguNa pratyAkhyAna paNa be bhede che - (1) sarvathI - sarva mUlaguNa pratyAkhyAna, (2) dezathI - dezamUlaguNa pratyAkhyAna. sarvamUlaguNa pratyAkhyAna te pAMca mahAvato ane dezamUlaguNa pratyAkhyAnane pAMca aNuvato. A upalakSaNa varte che. kemake utaraguma pratyAkhyAna paNa be bhede ja che - sarvottaraguma pratyAkhyAna, dezoguNa pratyAkhyAna. temAM sarvottaguNa pratyAkhyAna daza bhede che - anAgata, atikAMta ItyAdi, te ame AgaLa kahIzuM. dezotaraguNa pratyAkhyAna sAta bhede che - traNa guNavrata ane cAra zikSAvato. Aje paNa ame AgaLa kahIzuM. vaLI uttaraguNa pratyAkhyAna oghathI be bhede che : (1) Ivaki, (2) vAvakayika. temAM (1) Ivarika - sAdhunA kaMIka abhigraha Adi. zrAvakone to cAra zikSAvato ja Ivarika kahevAya. (2) cAvakayika niyaMtrita hoya che. je kAMtAra ke durbhikSAdimAM paNa bhaMga karAtA nathI. zrAvakone gaNa guNavato jANavA. 24]] svarUpathI sarvamUlaguNa pratyAkhyAnane darzAvatA kahe che - prANivadha ItyAdi. (1) prANa * Indriya Adi. pAMca Indriya, gaNa baLa, zAsocazvAsa ane 148 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 Ayu. A daza prANo bhagavaMte kahelA che. tenuM viyogIkaraNa te hiMsA. teno vadha te prANavadha [temAM jIvavadha nathI] (2) juThuM bolavuM te mRSAvAda, temAM. asatanuM abhidhAna. (3) adad - upalakSaNavathI adattanuM AdAna eTale ke para vastunuM AharaNa te adattAdAta. (4) maithuna - abrahmanuM sevana kahevAyuM che te. (5) parigraha - [jIva, ajIvAdino saMgraha ItyAdi. A viSayabhUtomAM sAdhunA mUlaguNo gividha, pravidhena arthAt traNa yoga ane traNa karaNathI jANavA, anusaravA. ahIM bhAvanA A che:- zramaNo prANAtipAtathI trividha triviSe virata hoya che. temAM vividhakare nahIM, karAve nahIM, karanAra anyane paNa anujJA na Ape. trividhena-manathI, vacanathI, kAyAthI. e pramANe badhAM vratomAM joDavuM. ahIM sudhI sarvamUlaguNa pratyAkhyAna kahyuM. have dezamUlaguNa pratyAkhyAnano avasara che. te zrAvakone hoya che, ema jANIne ziSyanA anugrahane mATe te dharmavidhi oghathI batAve che - * niyukti-1556 thI 1561 + vivecana : [1556] dhIrapuruSoe kahela zrAvaka dharmanI vidhi huM kahIza. jenuM AcaraNa karIne suvihita gRhastho paNa sukhane pAme che. temAM samyakatva svIkArela ane aNavata pratipanna paNa pratidivasa sAdhunI pAse sAdhunI ane gRhasthonI sAmAcArI sAMbhaLe che, te zrAvaka. zrAvakonA dharmanI vidhi huM kahIza. te vidhi dhIpuruSoe arthAt mahAsatta, mahAbuddhi, tIrthakara ane gaNadharoe prarUpelI che. jene AcarIne suvihita gRhasyo paNa Aloka ane paralokanA sukhone pAme che, e gAthArtha kahyo. [1553] zrAvako oghathI be bhede che - sAbhigrahA, nirabhigrahA. vaLI teno vibhAga karAtA ATha bhede che, tema jANavuM. abhigrahaNa karAya te abhigraha - pratijJAvizeSa. abhigraha sahita je varte che, te sAbhigrahA. tenA vaLI aneka bhedo thAya che. tethI kahe che - darzanapurvaka dezamULaguNa ane uttaguNa badhAM ke koI eka paNa hoya ja, temano abhigraha. nirabhigraha : jemAMthI abhigraha cAlI gayela che te nirabhiprahA. teo mAtra samyagadarzanI ja hoya che. jema kRSNa, satyakI, zreNikAdi. ahIM sAmAnyathI zrAvako be bhede kahyA. vaLI te be bhede paNa vibhAga pAme che. abhigraha grahaNanA vizeSathI nirUpaNa karatAM te ATha bhede thAya che, e pramANe jANavuM. [1558] temAM je rIte ATha bhedo thAya che, te batAve che - ahIM je koI kaMI abhigraha grahaNa kare che, te ja A pramANe be bhede che Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 6/62 ni - 1556 thI 1561 (1) kRt (2) kArita. te traNa karavAthI - mana vaDe, vacana vaDe, kAyA vaDe, arthAt sthULa prANAtipAta pote karatA nathI, bIjA pAse karAvatA nathI. te pramANe manathI, vacanathI, kAyAthI, A pahelo bheda. Amane anumati pratiSiddha nahIM, kemake saMtAna AdinA parigrahano sadbhAva che. tenA vyAvRttikaraNamAM temanI anumatino prasaMga Ave che. anyathA parigraha ane aparigrahamAM kaMI taphAvata nahIM rahe. pravrujita - apravrujitamAM abheda Apatti che. 149 ahIM zaMkA kare che - bhagavatI AgamamAM trividha trividhe paNa gRhasthone pratyAkhyAna kahela che ane te zrutokta hovAthI anavadha ja che. to te ahIM niryuktikAre zA mATe na kahyA ? [samAdhAna] tenA vizeSa viSayatvathI. te A rIte - nizce je pratimAne aMgIkAra kare ane saMtati pAlanAdithI mukta che, te trividha trividhe kare che athavA vizeSya - koI vastu svayaMbhUramaNanA mastyAdi ane sthULa prANAtipAta ItyAdi. paraMtu sarva sAvadha vyApAra viramaNone AzrIne nahIM. [zaMkA] niryuktikAre sthUla prANAtipAtAdimAM paNa trividha trividha vikalpa kahyo nathI, tenuM zuM ? - 4 - [samAdhAna] A vAta satya che, paraMtu bAhulya pakSane AthrIne niyuktikAre jaNAvela che. je vaLI koI avasthA vizeSamAM kadAcit ja AcarAya che, suSThusamAcArImAM nahIM. te kahela nathI. bahulatAthI 'dvividha trividhana' vaDe cha vikalpo badhAM gRhasthone badhAM ja pratyAkhyAnamAM thAya che. bIjo bheda - sthUla prANAtipAta na kare, na karAve. manathI ane vacanathI. athavA mana ane kAyAthI athavA vacana ane kAyAthI. ahIM pradhAna upasarjana bhAva vivakSAthI bhAvArtha jANavo. temAM jyAre manathI ane vacanathI kare nahIM, karAve nahIM tyAre mana vaDe ja abhisaMdhirahita ja vacana vaDe paNa hiMsaka na bole, kAyA vaDe ja duhyeSTitAdithI asaMjJivat kare che. jyAre manathI ane kAyAthI na kare, na karAve tyAre manathI abhisaMdhi rahita ja kAcA vaDe duzceSTitAdi pariharato anAbhogathI vAcA vaDe ja hiMsaka bole. jo vAcA ane kAyAthI na kare, na karAve tyAre mana vaDe ja abhisaMdhine AzrIne kare che. anumati to traNe vaDe paNa sarvatra hoya ja che. e pramANe zeSa vikalpo paNa kahevA. dvividha-ekavidhI, ekavidha-trividhI. [1559] ekavidha-dvividhathI. ekavidha - ekavidhathI cha bheda thAya. pratipanna uttaraguNa sAtamo. ahIM saMpUrNa - asaMpUrNa uttaraguNa bhedano anAdara karIne sAmAnyathI eka bheda kahela che. avirata samyagdaSTi e AThamo bheda che. [1560] A rIte A ATha bhedo dekhADyA. Ano ja vibhAga karAtA batrIza thAya che. kaI rIte ? te kahe che - pAMca aNuvrato samudita ja grahaNa kare. temAM ukta lakSaNA cha bhedo thAya che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tathA aNuvrata catuSTya grahaNa kare temAM paNa che. e rIte aNuvrata traNa grahaNa kare. temAM paNa cha. e pramANe aNuvrata be grahaNa kare temAM paNa cha tathA koI eka aNuvrata grahaNa kare, temAM paNa cha. 150 A pramANe aneka prakAre vratone grahaNa kare kemake zrAvakadharmanuM A vaicitrya che. ahIM pAMca x cha = trIza bhedo thayA. svIkArela uttaguNa sAthe ekatrIzamo bheda thayo ane - 4 - kevaLa samyagdarzanI sAthe eka bheda umeratA kula batrIza bheda thAya. - X - [1561] A mUlaguNa ane uttaraguNano AdhAra samyakatva che. tethI kahe che - "nisyaMkiya niksaMkhiya'' gAthA. zaMkAdisvarUpa udAharaNa dvArathI AgaLa ame kahIzuM. vIvana - mahAvIra vardhamAnasvAmInA pravacanamAM AvA anaMtara kahelAM batrIza upAsako - zrAvako kahelAM che. 0 A batrIza prakAranA zrAvako - karaNa trika, yoga trika, kALa trika vaDe vizeSita karAtA 147 zramaNopAsaka thAya che kaI rIte? (1) prANAtipAta manathI na kare athavA prANAtipAta vacanathI na kare athavA prANAtipAta kAyAthI na kare. e traNa. (2) prANAtipAta mana ane vacanathI na kare athavA prANAtipAta mana ane kAyAthI na kare, athavA prANAtipAta vacana ane kAyAthI na kare e traNa. (3) athavA prANAtipAta mana, vacana, kAyAthI na kare. e eka (4) A sAta bhaMgo karaNathI kahyA. e pramANe karAvaNa - karAvavA vaDe A ja sAta bhaMgo gaNatAM kula 14 bhaMgo thAya. (5) e pramANe anumodanathI A ja sAta bhaMgo gaNatAM 21 bheda thAya. - athavA - (1) mana vaDe na kare, na karAve. (2) vAna vaDe na kare, na karAve. (3) kAyA vaDe na kare, na karAve. (4) mana, vacana vaDe na kare, na karAve. (5) mana, kAyA vaDe na kare, na karAve. (6) vAna, kAyA vaDe na kare, na karAve. (3) mana, vacana, kAyA vaDe na kare na karAve. A karaNa ane karAvaNathI sAta bhaMgo thayA. e pramANe karaNa ane anumodathI sAta bhaMga thAya. e pramANa kArAvaNa ane anumodathI sAta bhaMgo thAya. e pramANe karaNa-karAvaNa-anumodathI sAta bhaMgo thAya. A pramANe sAta sAta bhaMgothI ogaNapacAza vikalpo thAya. AmAM 49-mo vikalpa A che - prANAtipAta mana, vacana ane kAyAthI svayaM Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 Avazayaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * 6/6ra ni - 1556 thI 1561 151 kare nahIM, bIjA pAse karAve nahIM, bIjA karanArane sAro jANe nahIM - anumode nahIM. A aMtima vikalpa pratimApatipanna zrAvakane vividha trividhena thAya che. e pramANe atItakALamAM pratikramaNa 49 vikalpo thAya. e pramANe vartamAnakALamAM saMvara karatAM 49 vikalpo thAya. e pramANe anAgata kALa mATe paccakakhANa karatAM paNa 49vikalpo thAya. e rIte traNe kALanA maLIne 143-viko thAya che. o have A ja vAta cha gAthAo vaDe batAve che. (1) ekaso saDatAlIza bheda jene vizuddhithI upalabdha hoya te ja paccakakhANa kuzala che, bAkInA akuzala che. (2) e pramANe pAMca mAnavato vaDe guNatAM 35- zrAvako thAya. kemake 147 bhaMgo gRhastha paccakakhANa bheda pariNAma che. temAM traNa yoga, maNa karaNa ane praNa kALa vaDe guNela che. (3) ekaso saDatAlIza bhede pratyAkhyAna jemane upalabdha che, te ja paccakakhANa kuzala che, bAkInA akuzala che. (4) 147 bhaMgo gRhasthanA paccakakhANa bhedanuM parimANa che ane te vidhipUrvaka A pramANe prayatnathI bhAvavA joIe. (5) gaNa trika, traNa dvika, traNa ekaika yogamAM thAya. - traNa be eka, traNa be eka, traNa be eka karaNamAM thAya. - pahelAmAM eka Ave, bAkInA padomAM mika, maka, trika ItyAdi bhedo upara kahyA tema guNatAM 147 maMgo Ave che. - athavA anavatane AzrIne eka Adi saMyoga dvArathI prabhutAra bhedo nidarzita karAyA che. temAM A ekAdi saMyoga parimANa pradarzana karatI anyakatRkI gAyA kahe che - * prikSepagAthA-vivecana pAMca aNuvrato pUrve kahela che. eka-be-traNa-cAra-pAMca vaDe vicAratA pAMca, daza, daza, pAMca, eka saMyoga jANavo. eka vaDe vicAratA pAMca saMyoga kaI rIte ? pAMca dharakamAM eka vaDe pAMca ja thAya che. dvika vaDe ciMtavatA daza kaI rIte? te kahe che - (1) paheluM bIjuM gharathI eka, (2) pahelA bIjA gharacI, (3) pahelA cothA gharathI, (4) pahelAM-pAMcamAM gharathI, (5) bIjA-trIjA gharacI, (6) bIjA cothA gharazrI, (2) bIjA pAMcamAM gharathI, (8) bIjA cothA ghacI, (9) bIjA pAMcamAM gharathI ane (10) cothA-pAMcamAM gharathI. zika vaDe ciMtavatA daza kaI rIte thAya ? te kahe che - (1) paheluM bIjuM trIjuM-gharaDI (2) paheluM bIjuM cothuM gharacI, (3) paheluM bIjuM pAMcamuM gharathI, (4) pahelA bIjA cothA gharathI, (5) pahelA bIjA pAMcamA gharathI, (6) pahelAM cothA pAMcamAM gharathI, (2) bIjA trIjA cothA gharathI, (8) bIjA trIjA pAMcamAM gharathI, (9) bIjA cothA pAMcamAM gharathI, (10) trIjA cothA pAMcamAM gharathI. catuka vaDe ciMtavatA pAMca thAya che, te kaI rIte ? (1) pahelAM bIjA trIjA cothA gharathI, (2) pahelAM bIjA trIjA pAMcamAM gharathI, (3) pahelAM bIjA cothA pAMcamAM gharathI, (4) pahelAM bIjA cothA pAMcamAM gharathI, (5) bIjA bIjA cothA pAMcamAM gharathI. paMcaka vaDe ciMtavatA eka ja bheda thAya che. A eka vaDe je pAMca saMyogo, dvika vaDe je deza saMyogo ItyAdi, A cAraNIyapayogathI AvelA phaLa gAthAo gaNa che - * priogAthA-1 thI 4-vivecana : A cAre gAthA paNa acakatRkanI che, te upayogavALI hovAthI ahIM grahaNa karela che. AmAM bhAvanA A pramANe - (1) sthULa prANAtipAtanA dvividha gividhathI pratyAkhyAna kare. (2) dvividha - dvividhathI (3) dvividha - ekavidhathI (4) ekavidha - trividhathI (5) ekavidha - dvividhayIo (6) ekavidha - ekavidhathI e pramANe sthaLa mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigrahomAM e pratyekamAM chacha bhedo levA. e rIte badhAM maLIne 30 bhedo thayA. have je pUrve kahyuM ke - vrata ekanA saMyogathI 30 bhaMgo thAya che, tene kA. have dhikacAraNiyA bhedo kahe che - (1) sthULa prANAtipAta ane sthULa mRSAvAdanA dvividha gividhathI paccakakhANa kare, te pahelo bheda. (2) sthaLa prANAtipAta dvividha-vividha, sthaLa mRSAvAda dvividha-dvividhathI. QthI aMko dvArA A dvividha-trividhAdi oLakhAvela che. (3) sthULa prANAtipAta 2-3, sthULa mRSAvAda -1. (4) mULa prANAtipAta -3, sthULa mRSAvAda 1-3. (5) sthULa prANAtipAta 2-3, TULa mRSAvAda 1-2. (6) sthULa prANAtipAta 2-3, zULa mRSAvAda 1-1. e pramANe sthULa adattAdAna, maithuna ane parigrahamAM pratyekamAM cha-cha bhaMgo. badhAM maLIne 24-bhedo thAya. A bhedo sthala prANAtipAtane pahelAgharano AlAvo na choDIne prApta thayA. e pramANe bIjA ane trIjA Adi gharakamAM pratyekanA covIza - covIza bhedo prApta thaze. e badhAM maLIne 144 bhedo thayA. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a /6ra ni - 1556 thI 1561 153 sthaLa prANAtipAta pUruM thayuM. have cULa mRSAvAda ciMtave che - (1) zULa mRSAvAda ane sthULa adattAdAna paccakakhe 2-3. (2) cULa mRSAvAda +3, sthULa adattAdAna 2-2. e pramANe pUrvanA kramathI cha maMgo jANavA. [emAM jyAM-ra-lakhela hoya to dvividha, traNa lakhela hoya tyAM prividha ItyAdi samajavuM) e pramANe maithuna ane parigrahamAM pratyekamAM cha-cha bhaMgo. e rIte badhAM maLIne aDhAra bhaMgo thaze. A bhede mRSAvAdane prathama gharaka samajIne kahyA. e pramANe bIjA Adine dhAraNa karavAthI paNa pratyekepratyekanA aDhAra-aDhAra bhedo thAya che. A badhAM maLIne 108 bhedo thAya. sthUla mRSAvAda kahevAyuM. have sthUla adattAdAna vicArIe - (1) temAM skULa adattAdAna ane sthULa maithunanA paccakakhANa kare te dvividha gividhathI, eka bheda. (2) cULa adattAdAna 2-3, TULa maithuna 2-2. e pramANe pUrvakamathI cha bhedo jANavA. e pramANe cULa parigraha sAthe paNa cha bhaMgo meLavIne bAra bhedo thaze. A bhedo sthULa adattAdAnane prathama grahaNa karIne prApta thayA. e pramANe dvitIya AdimAM pratyekamAM cha-cha thAya. e badhAM maLIne 72 thaze. cULa adattAdAna kahyuM. have cULa maithunAdi ciMtavIe - (1) temAM cULa maithuna ane sthaLa parigraha baMnenuM dvivigha-gividhathI paccakakhANa kare che. (2) sthUla maithuna dvividha gividhathI, sthULa parigraha vaLI dvivigha dvividhathI. e pramANe pUrvakamathI cha mUMgo thAya. e pramANe cULa maithuna prathama dhAkane na choDIne cha bhedo prApta thayA. e pramANe dvitIyAdimAM pratyeke pratyekamAM cha-cha bhedo thAya. badhAM maLIne chatrIza bhedo thAya che. A badhAM mULathI AraMbhIne badhAM paNa 144 + 108 + 72 + 36 maLIne 360 kula bhedo thaze. A pramANe dvikasaMyoga gAvAnI vicAraNA karI. o have trika cAraNIyathI thatAM bhedo A pramANe - (1) sthULa prANAtipAta, zULa mRSAvAda, sthaLa adattAdAnanA vividha gividhathI paccakakhANa kare te eka. (2) sthULa prANAtipAta ane zULa mRSAvAda dvividha gividhathI, paNa sthULa adattAdAna dvividha-dvividhathI paccakakhe. (3) sthULa prANAtipAta ane zULa mRSAvAda dvividha gividhathI, paNa sthULa adattAdAna dvividha-ekavidhathI paccakakhe. e pramANe pUrvakramathI cha aMgo thAya che. 154 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 e pramANe maithuna ane parigrahamAM paNa pratyekamAM cha-cha bhedo thAya. badhAM maLIne aDhAra bhedo thayA. A bhedo sthUla mRSAvAdamAM pheraphAra na thavA daIne bhedo prApta thayA. e pramANe dvitIyAdimAM pratyeke pratyekamAM aDhAra-aDhAra bheda thAya. badhAM maLIne kula 108 bhedo thaze. e pramANe skULa prANAtipAtanA vikalAmAM pheraphAra karyA vinA uparokta bhedo kahyA. temAM paNa dvitiyAdimAM pratyeke pratyekamAM 108-108 bhedo thAya che. A badhAM maLIne kula 648 bhedo thAya. e pramANe sthULa prANAtipAtathI mikasaMyogathI sthUla mRSAvAda sAthe kahyA. te mujaba sthULa adattAdAna sAthe paNa cArita thaze temAM - | (1) sthULa prANAtipAta, sthULa adattAdAna, zULa maithunane dvividha trividhe paccakakhANa kare te eka bheda. (2) sthULa prANAtipAta ane zULa adattAdAna dvividha gividhe ane skUla maithuna dvividha dvividhathI paccakhe. e pramANe pUrva kramathI cha mUMgo thAya. e pramANe sthUla parigrahathI paNa cha bhaMga umeratA bAra bhedo thaze. A bhede adattAdAna prathamadhakane choDyA vinA prApta thayAM. e pramANe dvitIyAdimAM paNa pratyeka-pratyekanA bAra-bAra bhedo thaze. A badhAM maLIne boMtera bhedo thAya che. A bhedo paNa prANAtipAta prathama dharakana choDIne prApta thayA. Ane dvitIyAdimAM pratyekamAM bote-botera bheda. badhAM malIne 432 thAya. e pramANe sthala prANAtipAta zikasaMyogathI sthULa adattAdAna sAthe cAritakahyuM. have cULa maithuna sAthe parigrahane kahe che. temAM - (1) sthULa prANAtipAta, sthULa maithuna, zULa parigraha traNe dvividha-gividhathI paccakakhe te eka bheda. (2) sthUla prANAtipAta ane maithuna dvividha-gividhathI paNa parigrahane dvividhadvividhathI paccakakhe. e pramANe pUrvakramathI cha bhaMgo thAya. ukta bhedo sthUla maithuna prathama dhakane na choDatAM prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyeka-pratyekamAM cha-cha bhaMga. badhAM maLIne 36 bhedo. A bhedo sthULa prANAtipAta prathamadhakane na choDatAM prApta thayA. dvitIyAdi pratyeka-pratyekamAM kajhIza-chatrIza. e rIte badhAM maLIne-216 thAya. e pramANe sthUla prANAtipAta brikasaMyogathI maithuna sAthe kahyA. prANAtipAta sAtheno trika saMyoga paNa kahyo. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ quy * 6/6ra ni - 1556 thI 1561 o have mRSAvAdanI ciMtavanA karIe - (1) sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, sthUla maithunane dvividha-gividhathI paccakakhANa kare te eka. (2) sthUla mRSAvAda. sthUla adattAdAnane dvividha-gividhathI paNa sthUla maithunane dvividha-dvividhathI paccakakhe. e pramANe pUrvakramathI cha aMgo. e pramANe sthUla parigrahathI paNa cha thAya. baMne maLIne bAra bhedo thayA. AmAM sthala adattAdAnapaNamAkane na choDIne bhedo prApta thayA. dvitIyAdimAM paNa pratyekamAM bAra-bAra bhedo badhAM maLIne 72-thayA. A bhaMgo paNa sthUla mRSAvAda prathamadharakane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyekanA boMtera-boMtera. badhAM malIne 432 bhedo thAya. A rIte sthUla mRSAvAda trikasaMyogathI sthUla adattAdAna sAthe kahyA. have sthUla maithuna sAthe kahe che - (1) sthUla mRSAvAda, sthUla maithuna, parigrahanA dvividha-gividhathI paccakakhANa kare te eka bheda. (2) sthUla mRSAvAda, zUlamaithuna baMne dvividha-gividhathI paNa sthUla parigrahane dvividha-dvividhathI paccakakhe. e pramANe pUrvakamathI cha bhedo thayA. A bhedo sthUla maithuna prathamagharakane na choDatAM prApta thayA. dvitIya AdimAM paNa pratyeka pratyekanA cha-cha bhedo thAya. badhAM maLIne 36-bhedo thAya. A sthaLa mRSAvAda prathamaghakane na choDatA prApta bhedo che. dvitIya AdimAM pratyekamAM kamIza-jIgIza thAya che. badhAM maLIne 16-bhedo thAya. sthUla mRSAvAdano prikasaMyoga kahyo. 0 have sthULa adattAdAnAdine ciMtave che - (1) sthUla adattAdAna, sthULa maithuna ane parigrahane dvividha-gividhathI paccakakhe - (2) sthUla adattAdAna, sthUla maithuna dvividha-gividhathI paNa parigraha dvividhadvividhathI paccakakhe. e pramANe pUrvakramathI cha mUMgo thayA. A bhaMgo sthUla maithunapathama dharakane mukyA vinA prApta thayA che. dvitIyAdimAM pratyekamAM cha-cha bhaMgo thAya. badhAM maLIne 36-bhedo. A bhaMga paNa sthaLa adattAdAnaprathamagharakane na choDIne prApta thayA che. dvitIyAdimAM pratyekamAM chatrIza-jIgIza bhedo. badhAM maLIne 16.. A bhedo mULathI AraMbhIne badhAM maLIne 648 + 432 + 16 + 432 + 216 + 216 ema badhAM maLIne 160 bhaMgo thayA. e rIte je pUrve kahela ke trikasaMyoga bhaMgo 2160 bhaMgo thAya che, te A pramANe ame bhAvita karyA - kahyA. 156 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 o have catuka cAraNiyA bhedone kahe che - (1) sthUla prANAtipAta, sthUlamRSAvAda, sthUla adattAdAna, sthUla maithuna cArene dvividha gividhe paccakakhe. (2) sthULa prANAtipAta, sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna dvividha-trividhe paNa sthUla maithuna dvividha-dvivighe paccakakhe. e pramANe pUrvakamathI cha mUMgo thayA. sthUla parigrahathI paNa cha mUMgo thAya. A badhAM maLIne bAra bhedo thaze. A bhedo sthUla adattAdAna prathamagharane na choDIne prApta thayA. bIjA AdimAM pratyekamAM bAra-bAra bhaMgo thaze. badhAM maLIne 3-bhedo thayA. A bhedo sthUla prANAtipAta prathama gharane na choDIne prApta thayA, dvitIyAdimAM paNa pratyekanA 432-432 bhaMgo thatAM badhAM malIne 2592 bhaMgo prApta thaze. o have anya vikalpa rahyo te batAve che - sthULa prANAtipAta, sthUla mRSAvAda, sthUla maithuna, sthUla parigraha cArene dvividhadvividhathI paccakakhe. ItyAdi pUrvakamathI cha mUMgo thayA. A bhedo cUlamaithuna prathamagharakane na choDIne prApta thayA. dvitIyA AdimAM pratyekamAM A cha-cha bhedo malIne 36 bhedo thaze. A 36 bhedo sthala mRSAvAda prathamagharakane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM paNa pratyekanA 36-36 maLIne e rIte kula 216 bheda thAya. A bhedo sthUla prANAtipAta prathama dharakane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyekanA 216-16 maLIne kula-1296 bhedo thaze. o have ukta bhedano anya viktA batAve che - (1) sthUla prANAtipAta, sthUla adattAdAna, sthUla maithuna ane sthUla parigrahanA dvividha-gividhathI paccakakhANa kare. (2) sthUla prANAtipAta, sthUla adattAdAna, sthUla maithunane dvividha-gividhathI paNa cUla parigrahane dvividha-dvivigha paccakakhe. e pramANe pUrvakramathI cha mUMgo thAya. A bhedo sthUla maithuna prathama gharane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM paNa cha-cha bhedo maLIne 36-bhedo thAya. A bhedo sthUla adattAdAna prathamagharane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyekamAM 36-36 maMgo thAya. badhAM maLIne 216-bhaMgo thAya. A bhedo paNa sthala prANAtipAta prathamagharane na choDIne prApta thayA che. dvitIyAdimAM pratyekamAM 216-216 bhaMgo thatAM, badhAM maLIne 1296 bhaMgo thAya che. o have anya vikalpa batAve che. (1) sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, sthUla maithuna, sthUla parigraha cArene dvividha-gividhathI paccakakhe che. (2) sthUla mRSAvAdAdi 2-3, sthUla parigraha-2-2thI paccakhe. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a 6/6ra ni - 1556 thI 1561 15e 158 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 temanI sAthe AlApa-saMtApano prasaMga bane, tenAthI anyatIrthikone azana pAna, khAdima, svAdima ApavAnuM ke vAraMvAra ApavAnuM bane che (je zrAvakane na kaze.) e pramANe pUrvakramathI cha mUMgo thAya. A bhedo sthUla maithuna prathamagharakane na choDIne prApta thAya. dvitIya AdimAM pratyekamAM cha-cha bhedo maLIne 36-bhedo thAya. A 36 bhedo paNa sthUla adattAdAnA prathamaghakane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyeka-pratyekanA 36-36 bhedo, e maLIne thayA-216 bhedo. e 216 bhedo paNa sthUla mRSAvAda prathamadharakane na choDIne prApta thayAM che, dvitIyAdimAM paNa pratyekamAM 216-216 bhedo maLIne kula 1296 bhaMgo thAya. A badhAM bhedomAM mULathI AraMbhIne gaNatAM - 592 + 1296 + 1296 + 1296 e badhAM maLIne 648o bhedo thaze. tenAthI je pUrve kahyuM ke - catuka saMyogA 6480 bhedo thAya che, tenI vyAkhyA ahIM anaMtara kahI.]. o have paMcaka cAraNiyA kahe che, temAM - (1) sthULa prANAtipAta, sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, sthUla maithuna, zUlaparigraha (pAMcane) dvividha-gividhathI paccakakhe. (2) sthUla prANAtipAtAdi cAne dvividha-gividhathI paNa sthaLa parigrahane dvividha-dvividhathI paccakakhe. e pramANe pUrvakamathI cha mUMgo thAya. A bhedo sthUla maithuna-prathamadhakane na choDIne prApta thayA che. dvitIyAdimAM pratyekamAM cha-cha bhedothI 36-bhedo thAya. A 36 bhedo paNa sthUla adattAdAna prathamadhakane na choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM paNa pratyekamAM 36-36 maLIne 216 bhedo thAya. A 216 bhedo paNa skUlamRSAvAda prathamadharakane na choDIne prApta thayA che. dvitIyAdimAM paNa pratyekanA 16-216 maMgo meLavIne 1296-bhaMgo thaze. A 1296-bhaMgo sthUla prANAtipAta prathamadharakane nA choDIne prApta thayA. dvitIyAdimAM pratyekamAM 1296-1296 bhedo thAya. te badhAM maLIne 3376 bhaMgo thAya che. tethI je pUrve gAthAmAM 3736 kahela, tenI vyAkhyA thaI. uttaraguNa ane avirata samyagurdaSTine choDIne kahyuM. kemake te baMneno ekaeka bheda ja kahyo che. - x * x - AnuSAMgika ATaluM kahyuM. prakRta viSayane jaNAvIe chIe. temAM je kAraNathI zrAvakadharmanuM mULa samyakatva che, tethI temAM rahelI vidhine ja jaNAvavAnI IcchAthI kahe che - * sUTama-63 - temAM - zramaNopAsako pUrve ja mithyAtvane pratikrame che ane samyakatvane aMgIkAra kare. teone kahyuM nahIM - zuM na kahyuM ? AjathI anyatIrthika ke anyatIrzikanA devo ke anyatIrthike parigRhita arahaMta pratimAne vaMdana karavA ke namaskAra karavo. [na karo] pUrve bhale grahaNa na karI hoya, paNa hAla anyatIrthikagrahita hovAthI sivAya ke - rAjAnA abhiyogathI, gAbhiyogathI, balAbhiyogathI, devatAnA abhiyogI, gurunA nigraha, kAMtAravRttithI [ApavuM paDe.. A samyaka prazasta che, samyakatva mohanIya karmanA vedana, upazama ke yathI prApta thAya che. te prazama, saMvegAdi cihnavALuM che. tenAthI zubha AtmapariNAma thAya che. zrAvakone samyakatvamAM A pAMca aticAra jANavA joIe paNa AcaravA na joIe. te A pramANe - zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, parapAkhaMDauefsA, parapAkhaMDasaMtava.. * vivecana-63 : zramaNonA upAsaka te zramaNopAsaka arthAtu zrAvaka, pahelI vakhata ja zrAvaka thato hoya te mithyAtva - tacvArthanA azraddhArUpa, tenAthI tivarte - aTake. mAtra tenAthI aTakavAnuM ja ahIM ISTa nathI, to zuM ? tenA nivRtti dvArathI samyakatva - tavArthanI zraddhArUpa che, tene samIpatAthI svIkAre. samyakatva yukta thayela zrAvakane samyakatvanA svIkAra kALathI have ATaluM na kalpa - zuM na kare ? anyatIrthika - caraka, parivrAjaka, bhikSa Adi. anyatIrthika devatArudra, viSNu, sugatAdi ke anyatIrthika parigRhIta arahaMta pratimAne vaMdana - abhivAdana, namaskaraNa-praNAmapUrvaka prazasta dhvani vaDe guNonuM kIrtana karavAnuM na kahyuM. temAM zo doSa che ? temane bhojanAdi detA-karatAM mithyAvAdinuM sthirikaraNa Adi thAya che. tathA pUrve jemane bolAvelA nathI, tevA anyatIrthikone bolAvavA-calAvavAno prasaMga Ave. temAM mAtApa - eka vakhata saMbhASaNa, saMtApa-vAraMvAra bolAvavA. zo doSa ? temane AsanAdi ApyA pachI temanI kriyA-yogAdi kare to te nimite karmabaMdha thAya, tathA temanA vaDe prItithI ghera AvAgamana thAya. have je zrAvakanA svajana-parijana che, jemaNe siddhAMtano sAra grahaNa karela nathI, teo temanI sAthe saMbaMdhamAM Ave ItyAdi. AlApAdithI saMbhramamAM paDe - x * lokApavAda thAya. vaLI te anyatIrthikone azana-dhRtapUNadi, pAna-drAkSa pAnAdi, khAdimavapuSaphalAdi, svAdima - kaMkola, lavaMgAdi ekavAra devAnuM ke vAraMvAra devAnuM ane je kalAtuM nathI. zuM sarvathA na kare ? nA tema nathI. jo rAjAbhiyoga hoya to tene choDIne, balAbhiyogAdi choDIne kale. kemake rAjAbhiyogAdithI devA chatAM dharmanuM ullaMghana na thAya. ahIM udAharaNa che:- kaI rIte rAjAbhiyogathI devA chatAM dharmane oLage nahIM Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a 6/63 ni - 1556 thI 1561 159 160 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 che. hastinApuranagaramAM jitazatru rAjA hato, kArtika zreSThI hajAro nigamomAM pahelo Asanika hato, te zrAvaka hato. e pramANe kALa jAya che. tyAM eka parivrAjaka mAsakSamaNane pAraNe mAsakSamaNa karato hato. tene sarvaloka Adara Apato hato, mAtra kArtika zreSThI Adara karato na hato. tyAre te airikatApasa kArtika zreSThI pratye praaSa pAmIne tenA chidro zoghato hato. koI divase rAjAe tApasane pAraNAmAM nimaMtraNa ApyuM. teNe na svIkAryuM. ghaNuM-ghaNuM rAjA vinave che, tyAre tApase kahyuM - jo kArtika zreSThI mane bhojana pIrase, to huM jamuM. sAe kahyuM - bhale. rAjA mANasone laIne kArtika zreSThInA ghera gayo. kArtike kahyuM - pharamAvo. sajA kahe che - skine bhojana pIrasavuM. kArtike kahyuM - amane na ko. paNa tamAro dezavAsI che, mATe karIza. kArtika vicAre che - jo meM dIkSA lIdhI hota to A divasa na Avata. pachI kArtike mairikane bhojana pIrasyuM. tyAre airike potAnA nAka upara AMgaLIthI IzAro karyo [nAka kAyune ?] pachI kArtike tenAthI nirveda pAmI, hajAra vaNikanA parivAra sAthe munisuvrata svAmI pAse dIkSA lIdhI. dvAdazAMgI bhayo. bAra varSano dIkSA paryAya pALI sIMghama kaze zakrendra thayo. te garika parivrAjaka, te abhiyogathI teno Abhiyogika deva airAvaNa thayo. zakendrane joIne bhAgyo. zako tene pakaDI lIdho, tenI upara besI gayo. airAvaNe be mAthA karyA, zake paNa be rUpa karyA. e pramANe te jeTalAM mastaka vikarvato gayo, teTalAM rUpo zaka karato gayo. tyAre teNe nAsavAnuM AraMbhya. zakendrae Ahata karatAM pachI sthira thayo. A pramANe rAjAbhiyogathI azanAdi ApatA dharma na ullaMghe. o gaNAbhiyoganuM daSTAMta - rathamusala saMgrAmamAM varuNa niyukta thayo. e pramANe koIpaNa zrAvaka gaNanA abhiyogathI bhojana Ape to dharmane ullaMghatA nathI. o balAbhiyogathI paNa A pramANe jANavuM. o devatAbhiyoganuM daTAMta - eka gRhastha, zrAvaka thayo. teNe ciraparicita vyaMtarano tyAga karyo. temAM koI eka vyaMtarIne prasveSa thayo. te vyaMtarIe gorakSakanA putrane gAyo sAthe apaharaNa karyuM. pacI nIce AvIne zrAvakanI tarjanA karatI kahe che - bola mane choDIza ? zrAvake kahyuM - hA, nahIM to mane dharma virAdhanA thAya. vaMtarI bolI - mArI pUjA kara. tyAre zrAvake kahyuM - jinapratimAnI pAse rahe. teNe vyaMtarIne pratimA pAse sthApI. teNIe bALaka ane gAyo lAvI dIdhI. AvA koI devAbhiyogathI ajJAdi Ape to zrAvaka, dharmane ullaMghato nathI. o gurunA nigrahathI - daSTAMta. koI bhikSu upAsakapuge zrAvakanI putrI mAMgI, teNe na ApI. te kapaTa zrAvakapaNe sAdhune seve che, pachI bhAvathI zrAvaka thayo. pachI teNe gurune kahyuM ke AvA kAraNe huM pahelAM Avelo hato. zrAvake sadbhAva kahyo. mULa zrAvake sAdhune pUchyuM. sAdhunA kahevAthI potAnI putrI navA zrAvakane ApI. te zrAvaka judu ghara karIna rahyo. koI divase tenA mAtA-pitA bhikSako mATe bhojana banAve che. teo e A navA zrAvakane ekavAra AvavA kahyuM. te gayo. bhikSukoe vidhA vaDe maMtrita phaLa ApyuM. te vyaMtarI adhiSThita gharamAM gayo ane zrAvakaputrIne kahyuM- ApaNe bhikSukone bhojana ApIe. teNIe nA pADI. dAso ane svajanoe rasoIno AraMbha karyo. te zrAvikA AcArya pAse gaI ane kahyuM - temaNe paNa yogapatibheda Apyo. te tene pANI vaDe ApyuM. te vyaMtarI nAsI gaI. navo zrAvaka svAbhAvika thaI gayo. * * * bIjA AcAryo kahe che - madanabIjathI vamana karAvyuM, tethI te navo zrAvaka svAbhAvika thaI gayo. pachI bolyo ke - mAtApitAe chaLa karIne mane chetaryo che. tenA karatAM sAdhune pAsuka dAna ApavuM. - x * o kAMtAravRttithI ApavuM - deTAMta saurASTrano koI zrAvaka dukALamAM koI bauddha anuyAyI sAthe ujainI gayo. tenuM mArganuM bhAthuM khalAsa thaI gayuM. bhikSukoe kahyuM - amArI pAse ghaNuM mArganuM bhAthuM che, to tane paNa ApIe. teNe bUla karyuM. koI divase tene atIsArano roga thayo. teNe anukaMpAthI vastro vaDe veSTita karyo. te AcAryAdine namaskAra karIne mRtyu pAmIne vaimAnika deva thayo. avadhi jJAna vaDe potAnuM bauddhabhikSunuM zarIra jovuM. tyAre bhUSaNa sahitanA hAtha vaDe bhojana pIrasyuM. zrAvakonI apabhAjanA karI. AcAryo AvyA, temane vAta karI. teo bolyA - teno agra hAtha pakaDIne bolavuM - "namo arahaMtANaM" he guhyaka ! bodha pAma - bodha pAma. teoe jaIne tema kahyuM. bodha pAmI, vAMdIne, lokone kahe che - ahIM dharma nathI, mATe A dharmane choDI do. [zaMkA temane azanAdi pratiSedhamAM ahIM kayo doSa kAraNarUpa che ? | samAdhAna] temane te bhojanathI mithyAtvanuM sthirikaraNa thAya che. dharmabuddhithI Ape to samyakatvane lAMchana lAge tathA AraMbhAdi doSa thAya. karaNA pAmIne jo kadAca anukaMpAthI Ape to alaga vAta che. *X - X * tIrthakara bhagavaMto paNa jyAre pravajyA mATe pUrve sAMvatsarika dAna anukaMpAvI Ape che mATe tema kahyuM. have maLa satra kahe che - samyakatvanA zrAvakone A kahevAnAra lakSaNavALA A pAMca aticAra mithyAtva mohanIya karmanA udayathI AbhAne azubha pariNAma vizeSA che, tenA vaDe samyakatvanuM ullaMghana thAya che. A aticArone jJa parijJAthI jANavA paNa tenuM sevana na karavuM. te A che - zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, parapAkhaMDa prazaMsA, parapAvaMDa saMdva. (1) zaMkA-zaMkana, arahaMta bhagavaMte kahela padArthomAM - dhamastikAyAdi atyaMta gahanamAM matinI durbaLatAthI samyapha na avadhAravA te saMzaya. zuM A pramANe haze ke Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/63 ni - 1556 thI 1561 161 nahIM hoya ? evo saMzaya karavo te zaMkA. zaMkA be bhede che - dezazaMkA ane sarvazaMkA. (1) dezazaMkA - dezaviSayA, zuM A AtmA asaMkhyapradezAtmaka haze ke nipradeza, niravayava haze ? (2) sarva zaMkA - sarva astikAya hoI zake nahIM. mithyAdarzana traNa bhede che - abhigRhIta, anabhigRhIta, saMzaya. temAM saMzaya mithyAtva ja che. kahyuM che ke - sUrAmAM kahela eka pada ke akSara paNa na ruce to bAkInA catA hoya to paNa mithyAdaSTi jANavA. te pramANe sUtrokta eka paNa akSAnI arucithI te manuSya mithyAdeSTi thAya che. amAre jinAbhihita sUNa ja pramANa che. eka paNa arthamAM saMdigdha pratyayane yogya nAza pAme che. * x - te kAraNathI mumukSue zaMkArahita thaIne jinavacana satya ja che, tema sAmAnyathI svIkAra karavo. sarvajJa abhihita hovAthI te satya ja che. kemake chAstha matinI durbaLatAnA doSathI saMpUrNapaNe sarva padArtha svabhAvane avadhAraNa kasvAne asamartha che. ItyAdi - 4 - ahIM udAharaNa Ape che - o je zaMkA kare che, te vinAza pAme che jema ke paiyApAyI vinAza pAmyo. peyAmAM paribhUjyamAna aDada nAMkhelA. lekhazALAmAM AvelA be putroe te pIdhuM. eke vicAryu ke - A mAkhIo che. zaMkAthI tene vazula vAyu thayo, te mRtyu pAmyo. bIjo vicAre che ke - mArI mAtA kadI mAkhI na Ape, te jIvI gayo. o bIjuM kAMkSA - kAMkSA eTale sugAdi pramIta darzanamAM grahaNa karavAno abhilASa. kahyuM che ke- kAMkSA eTale anya anya darzananuM grahaNa. te be bhede che - dezakAMkSA ane sarva kAMkSA. dezakAMkSA - eka deza viSayaka hoya, eka ja sagata darzanane kAMkSe. - 4 - sarvakAMkSA - badhAM darzanonI AkAMkSA kare. ahiMsA pratipAdana para badhAM ja kapila kaNabha akSa apAdAdinA mato A lokamAM che, te atyaMta kaleza pratipAdana parAyaNa nathI, mATe zobhana ja che. athavA AlokanA - paralokanA phaLonI kAMkSA kare. tene arahaMta bhagavaMte pratiSedha karelo che, pratiSedha anuSThAna karatAM samyakatvano atiyAra thAya che. tethI ekAMtika avyAbAdha apavargane choDIne bIje kAMkSA na karavI. A viSayamAM TAMta che - rAjA ane maMtrI a% vaDe harAIne aTavImAM pravezyA bhukhathI pIDAtA, vananA phaLo khAtA rAjA vicAre che - lADu vagere badhuM khAdhuM. baMne jaNA pAchA AvyA. rAjAe rasoIyAne lokamAM thatuM hoya te badhuM saMdhavA kahyuM. te rAjA prekSaNaka dRSTAMta kare che. * x " rAjA badhuM khAI gayo peTamAM zULa upaDatAM mRtyu pAmyo. * * (3) cikitsA - mativibhama. AgamamAM artha kahyo hovA chatAM phaLa prati saMmoha thavo. zuM A mahAna tapa kalezagI karuM chuM, te mane phaLa ApanAra thaze ke [34/11]. 162 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 nahIM? A kiyA phaLavALI ane niphaLa dekhAya che. AvI zaMkA rAkhavI na joIe. * x * x - A badhuM prAyaH mithyAtva mohanIyanA udayathI thato jIva pariNAma vizeSa samyakatva to aticAra ja kahevAya che. mATe phaLa vize jarA paNa saMdeha na rAkhavo. kemake sarvajJokta kuzaLa anuSThAnathI phaLanI prApti thAya ja che. ahIM udAharaNa che - zrAvaka, naMdIghara gamana, deva saMgharSathI divyagaMdha, mitrane pUchavuM, vidhAnuM dAna, sAdhavA mATe zmazAnamAM, sikkAnI nIce aMgArA ane khAdira, staMbhane 108 vAra japIne sikkA [mRtakano paNa chede che. e pramANe bIjI-trIjI-cothI vAra chedatA AkAzamAM rahela vighA teNe grahaNa karI. kALI caudazanI rAtre A vidhA zmazAnamAM sAdhe che. nagara ArakSaka vaDe ruMdhAtA cora tyAM ja Avyo. zmazAnamAM rahyo. prabhAta pakaDIzuM ema vicAryuM. core tyAM bhamatA vidhAsAdhakane joyo. teNe pUchatAM kahyuM - huM vidhA sAdhu chuM. koNe ApI ? zrAvake. core tene kahyuM - A dravya le ane vidhA mane Apa. te zrAddhane vicikitsA thaI ke- vidhA siddha thaze ke nahIM ? ApI dIdhI. core vidhA siddha karI. koTavALe zrAvakane pakaDyo. core AkAzamAM jaI lokone DarAvyA, tyAre zrAvakane choDyo. baMne zraddhAvAn thayA. A rIte nirvicikitsAyukta thavuM. - athavA - vicikitsA eTale vidvAnI jugupsA. fire: - sAdhuo, saMsAra svabhAvane jANela ane samasta saMgano parityAga karelA. temanI guptA - niMdA karavI. jemake teo nahAtA nathI, pasevA janita malavALA che, durgadha zarIrI che. thoDA prAsuka pANIthI zarIra sApha karI le to kayo doSa lAge ? AvI vicikitsA na karavI. deTAMta - vicikitsAnA bIjA arcanuM. eka zrAvaka pratyaMtamAM raheto hato. tenI putrInA vivAha avasare kyAMkathI sAdhuo AvI gayA. pitAe kahyuM - he putrI ! sAdhune paDilAbha. teNI maMDita prasAdhitA hatI, paDilAvyA. sAdhunA parasevAdinI gaMdhathI teNIe vicAryuM ke - bhagavaMte anavadya gharma kahela che. jo prAsuka jaLathI nahAI le to kayo doSa lAgI javAno che ? teNI te sthAnanI AlocanA-pratikramaNa karyA vinA mRtyu pAmIne rAjagRhImAM gaNikAnA udaramAM utpanna thaI garbhamAM rahetAM ja gaNikAne arati thavA lAgI. garbhapAtanI paNa garbha na paDayo. janmatA ja teNIno tyAga karyo. teNI gaMdha vaDe te vanamAM rahetI. zreNika rAjA te pradezathI bhagavaMtane vAMdavAne nIkaLyo. tenuM sainya tebAlikAnI gaMdha sahI zakyuM nahIM. rAjAe pUchyuM - A zuM che ? kahyuM ke bAlikAnI gaMdha che. jaIne joyuM. bolyo ke A je A ja pahelAM pUchIza. zreNikane bhagavaMte pUrvAdiSTa Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * 6/63 ni - 1556 thI 1561 163 vRtAMta kahyo. teNe pUchayuM - Ane sukha ke du:kha zuM maLaze ? bhagavaMte kahyuM - ATalo kALa gaMdhane vedIne teNI tArI ja patnI ane agramahiSI thaze. ATha varSa sudhI tArI sAthe ramaNa karI pachI tArI pIThe besaze, tyAre tuM jANaje. zreNika vaMdana karIne gayo. teNI gaMdha apaharAI jatAM kula putra ke saMharI, moTI karI, cauvana pAmI, kaumudI avasare mAtA sAthe AvI. abhaya ane zreNika pracchannapaNe kaumadI avasarane jue che. te bAlikAno aMgasparza thatAM zreNika teNImAM Asakta thayo. tenI sADIne cheDe potAnI nAmamudrA bAMdhI dIdhI. pachI abhayane kahyuM - mArI nAma madrA corAI che, zodhI kADha. abhaye dvAra upara mANaso mUkyA. ekaika manuSyane joI-joIne bahAra javA de che. te bAlikAne joIne 'cora' mAnI pakaDI ane zreNikane paraNAvI. koI divase bAhyA krIDA ramaNa karatAM te rANIe zreNikane vAhana banAvI vahana kare che. rAjAne bhagavaMtanuM vacana yAda AvyuM. teNIne mukta karatAM, te gaNIe dIkSA lIdhI. A vidvAnnI guptAnA phaLanuM dRSTAMta kahyuM. 0 0 papAkhaMDa prazaMsA - sarvapraNIta pAkhaMDa(-mata) sivAyanA matanI prazaMsA - stuti karavI. pappAkhaMDo sAmAnyathI 363 bhede hoya che. kahyuM che ke - 180kiyAvAdI, 84-akriyAvAdI, 6ajJAnavAdI, 3ra-vainayika che. A gAthA graMthAAranI hovA chatAM ziSyanA anugrahane mATe kaMIka kahe che - 180 kiyAvAdI - temAM karyA vinA kriyA saMbhavatI nathI, tevuM AtmasamavAyIo kahe che. evA zIlavALA e kriyAvAdI, te vaLI AtmAdi svIkAra rUpa che. A rIte 180nI saMkhyA jANavI - jIva, ajIva, Azrava, saMvara, baMdha, nirjara, punya, pApa ane mokSa nAme nava padArthonI paripATa cavI. temAM jIvanA sva ane para evA bhedo kahevA. tenA pratyekanA nitya ane anitya evA be bheda kahevA. tenA paNa pratyekanA kALa, Izvara, AtmA, niyati ane svabhAva evA pAMca bhedo karavA. tethI AvA vikalpo Avaze - (1) jIva svataH kALathI nitya che. A vikalpano Avo artha che - nize A AtmA vidhamAnuM che. potAnA rUpe kALathI nitu che. A abhilApa kAlavAdIno che. (2) bIjo vikalA - IzvasvAdIno che. (3) trIjo vikalA - AtmavAdIno che. "A badhuM puruSa ja che." (4) cotho vikalpa - nityavAdIno che. (5) pAMcamo vikalpa - svabhAvavAdIno che. A pramANe 'svataH' ene na choDatAM pAMca vikalpa prApta thayA. e pramANe "parataH' vaDe pAMca ja Avaze. nityatvane na choDatAM A daza vikalpo thayA. e pramANe anityatvathI daza vikalpo maLIne vIsa bhedo thayA. A pramANe anuvAdi AThemAM paNa A pramANe ja vIse vikalpo Avaze. tethI nava padArtho x vIsa vikalpo = 180 bhedo prApta thaze. A badhAM kriyAvAdI jANavA. 0 akriyAvAdInA 84 bhedo jANavA. koIpaNa avasthita padArthane kiyA nathI hotI. tenA bhAva ja avasthitinA abhAvathI che, ema kahenAra te akriyAvAdI. kahyuM che - sarve saMskAro kSaNika che, asthitane kriyA kyAMthI hoya? - X - ItyAdi. A badhAM AtmA nathI tema mAnanAra lakSaNavALA che. A upAyathI 84-jANavA. Amane punya ane apunya varjita sAta padArthono nyAsa karavo. jIvanA sva ane para be vikalapo. AtmA asat hovAthI tenA nitya ane anitya bheda hotA nathI. kAlAdI pAMca bhedamAM 'yadecchA' e chaTTo bheda umero. tethI bAra bhedo [6 x ] thayA. te A pramANe - (1) jIva kALathI svataH nathI. (2 thI 6) e pramANe IzvarAdi paNa yaEcchA sudhI kahevA. e pramANe jIva parataH kALathI nathI, te cha vikalpo thaze. - A bAre vikalpo ekatra jIvAdi sAte sAthe yojanA 84 bhedo A nAstikonA prApta thaze. o ajJAnInAM 63 bhedo jANavA - temAM kutsita jJAna te ajJAna. te jemane che te ajJAnika. - x * jJAnAMtara [bIjuM jJAna] ja mithyAdarzana sahacAritvathI ajJAna che. te jAtizabdavathI gaurakhara vat araNya ItyAdinI jema ajJAnikatva che athavA ajJAna vaDe vicAre che ke tenuM prayojana che mATe ajJAnika - "kareluM badhuM ja viphaLa che" evuM mAnanAra rUpa te che. A upAya vaDe 6ne jANavA :- temAM jIvAdi nave pAdarthona pUrvavat sthApavA. saMtu Adi sAta bhedo kahevA, te A pramANe - satva, asava, sarasava, avAcyad, sadavADhava, amadavAyatva, sadasada-avAcyava. jIvAdi pratyekanA sAta vikalpo kahetA 9 x 9 = 63 bhedo thayA. temAM utpattinA cAra vikalpo umeravA, te A pramANe - satva, asatva, sadasava ane avAcyatva. 63 + 4 = 63. (1) koNa jANe che ke jIva nitya satuM che ? athavA jANIne zuM ? (2 thI 3) e pramANe asat Adi paNa kahevA. utpatti paNa zuM sat che, asat che, sadasata che ke avAcya che, te koNa jANe che ? athavA kaMI che ja nahIM ? o vanayikanA 32 bhedo : vinayathI vicare che athavA vinaya jenuM prayojana che, te vaikayiko. A badhAM anavavRta liMga-AcAra-zAstra vinaya pratipativALA che. A upAya vaDe bIza bheda jANavA :- deva, rAjA, sAdhu, jJAti, sthavira, adhama, mAtA, pitA ne pratyekane kAyA, mana, vacana ane dAnathI dezakALayukta vinaya karavo. e rIte 8 x 4 = 32 bhedo thayA. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6/63 ni - 1556 thI 1561 165 ukta badhAMnI saMkhyA - 363 thaI. A ame amArI buddhithI kahela nathI. bIjAoe paNa kahela che. ahIM vRttikArazrIe cAra gAvA Apela che, je uparokta arthane ja jaNAvatI hovAthI ame anuvAda karela nathI.] prasaMgathI ATaluM kahyuM have mULasUtra kahIe chIe - AvA pAkhaMDInI prazaMsA na karavI. jemake - A badhAM punyabhAgI che, Amano janma saphaLa che, emanA mithyArdaSTivathI AvuM na kahevuM. ahIM udAharaNa che - "cANakya'nuM : pATalipuramAM cANakya hato. caMdragupta bhikSukonI vRtti harI lIdhI. teo tene dharma kahetA. rAjA tuSTa thato. rAjA cANakya sAme joto. te bhikSukonI prazaMsA karato na hato. caMdragupta kaMI na Apato. bhikoe cANakyanI patnIne bhoLavavA vicAryuM. teNIe khuza thaIne cANakyane kahevAnuM svIkAryuM. patnInA AgrahathI cANakyae kahyuM ke - "sAruM, tema karIza." tyAre bhikSakoe dharma kahetA cANakaya bolyo - "subhASita" - sAruM bolyA. rAjAe temane kaMIka dAna ApyuM. bIje divase cANakyae pUchyuM - tene dAna kema ApyuM ? rAjA kahe - te prazaMsA karI mATe. cANakyae kahyuM - meM prazaMsA karI nathI, badhAM hiMsAmAM pravRta che lokamAM kaI rIte vizcAsya che ? mATe AvI prazaMsA na karavI. o papAkhaMDa prazaMsA - pAMcamo aticAra. anaMtarokta svarUpavALA pAkhaMDa matano saMtava. ahIM saMvAsanita pazciya, saMvasana, bhojana, AlApAdirUpa saMtava jANavo paNa stutirUpa nahIM. lokamAM prasiddha saM + sauti eTale paricaya. A paNa samAcaraNIya nathI. [zA mATe ?]. ekatra saMvAsamAM ane tenI prakriyA jANIne, temanI kriyAnA darzanathI, tenA ekAda vakhata paNa abhyastatvathI, sahakArI kAraNothI mithyAtvano udaya thatAM daSTibheda utpanna thAya che. tethI atiyAra lAge che.. ahIM udAharaNa che - saurASTrano zrAvaka, te pUrve kahela che. e pramANe zaMkA Adi sarve zaca sahita samyakatva vaMta bAkInA aNuvratAdinA svIkArane yogya thAya che. te aNuvato - sthULa prANAtipAtAdithI nivRttirUpa pUrve kaMIka batAvyA. have svarUpathI tene jaNAve che - * sUtra-64 - zrAvako sthULa prANAtipAtanuM paccakhANa kare. te prANAtipAta be bhede kahela che - saMkatAthI ane AraMbhathI. temAM zrAvaka saMkalpa hiMsAnuM jAdjIva paccakakhANa kare, AraMbha hiMsAnuM nahIM. zuLa pAAtipAta viramaNa karelA zrAvakane A pAMca aticAro jANavA joIe. te A pramANe - vadha, baMdha, chaviccheda, atibhAra ane bhojanapAnano viccheda. 166 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * vivecana-64 - sthaLa - beIndriya Adi, AnuM sthULatva sarve laukikajIvavamAM prasiddha che. AmanI apekSAe ekendriyonuM sUkSmAdhikapaNuM che. sthaLa jIvonA prANa - Indriya Adi, teno atipAta, te sthUla prANAtipAta. tenuM zramaNopAsaka - zrAvaka paccakhANa kare - tenAthI aTake. te prANAtipAta be bhede tIrthakara ane gaNadharoe kahelo che. te A pramANe - saMkala ja ane AraMbhaja. (1) saMkalAja -saMkalAthI janmela, mananA saMkalAthI hIndriyAdi prANInA mAMsa, asthi, carma, nakha, vALa, dAMta mATe temane mArI nAMkhe. (2) AraMbha - AraMbhathI janmela, temAM AraMbha - haLa, daMtAla, khanana, lavanAdi temAM zaMkha, caMdanaka, pipilikA, dhAnya, gRhakArakAdi saMghana, paritApa, upadrAvaNarU5. temAM zrAvaka saMkalAvI jAvajIva paNa pratyAkhyAna kare, jAvAjIva kare ja evuM niyamathI nahIM. AraMbha ja na kera kemake tene avazyatayA AraMbhano sadbhAva che. [zaMkA] e pramANe saMkaLAthI sUkSma prANAtipAta paNa kema paccakakhe nahIM ? [samAdhAna] ekendriyo ja prAyaH duSparihArA che kemake gRhavAsIne saMkalpathI ja saciva pRthvI Adino paribhoga che. temAM prANAtipAta karavAmAM zA doSa che ? na karavAmAM zA guNa che ? temAM doSa darzAvavA koMkaNakanuM dRSTAMta che - tenI patnI kAraNa pAmI. tene putra hato. te bALakane dAvAdanA bhayathI kanyA maLatI na hatI. tyAre bIjAnA lakSyathI ramata karato viMdhAyo. guNamAM udAharaNa - satapadikanuM che. bIjuM daSTAMta :- ujjainImAM bALaka hato. mAlavaka dvArA zrAvakaputra harAyo. sUte tene kharIdho teNe zrAvakapurane kahyuM - lAvakone mAra, teNe choDI dIdhA. pharI kahyuM - mArI nAMkha. teNe na mAnyuM. pachI tene pITavAnuM zarU karyuM. te pITAto evo raDato hato. pachI rAjAe sAMbhaLyuM. bolAvIne pUchyuM, tyAre vRtAMta kahyo. rAjAe paNa kahyuM - to paNa zrAvakaputra na mAnyo. tyAre hAthI vaDe tene trAsa Apyo to paNa na mAnyA. pachI rAjAe tene zIrSarakSakapaNe sthApyo. pachI koI divase sthaviro padhAryA. tenI pAse dIkSA lIdhI. guNamAM trIjuM udAharaNa - pATaliputra nagaramAM jitazatru sana hato. tene kSema nAme amAtya hato. te cAre prakAranI buddhithI saMpanna hovo zrAvaka hato ane zrAvakanA guNothI yukta hato. te rAjAnuM hita karavAmAM, bIjA daMDa-bhaTa-bhojikone apriya thaI gayo. tenA vinAza nimite kSema pAsenA parapone dAna sanmAna vaDe satkAre che. rAjAnA abhikArakone prayoje che. pakaDAyA tyAre teo bolyA ke mArI nAMkho . ame kSema maMtrInA mANaso chIe. kSemane pakaDyo, tyAre te bolyo ke - huM badhAM jIvonuM kSema karuM chuM. to pachI rAjAnA zarIrane kema nukasAna karuM ? to paNa vadhanI AjJA ApI. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a /64 ni - 1556 thI 1561 163. rAjAne azokavanikAmAM agAdha jaLavALI puSkariNI paga-bIza-mRNAla AdithI chavAyelI ane utpala, padAdithI upazobhita hatI. te magara ane grAhane lIdhe durasvagAhA hatI. te utpalAdine koI toDavA samartha na hatA. jenA vadhanI AjJA rAjA Apato, tene kahevAtuM ke - A puSkariNIthI pado laI Ava. tyAre kSemamaMtrI ubho thaI "namoDalyu arahaMtANaM' bolIne gayo - jo huM niraparAdha houM to mane devatA sAnnidhya Apo. teNe sAgAra bhakta pratyAkhyAna karyuM. devatA sAMnidhyathI magaranI pIThe beTho, ghaNAM utpala ane pado grahaNa karIne pAcho Avyo. rAjAe harSita thaI tene khamAvyo. prazaMsA karI. pratipakSano nigraha karIne kahyuM - "tane zuM vara [dAno ApuM ? teNe pravajyA mAMgI, dIkSita thayo. prANAtipAta viramaNamAM A guNo che. A vrata aticAra rahita pALavuM joIe. syula prANAtipAta virata zramaNopAsake A pAMca aticAro jJa parijJAthI jANavA joIe. tene AyaravA joIe nahIM. te A pramANe - vadha, baMdhana ItyAdi. temAM (1) baMdhana te baMdha - doraDA Adi vaDe bAMdhavA, saMyamana karavuM te. (2) haNavuM te vadha, kasa Adi vaDe tADana karavuM te. (3) chaviccheda - zarIra, teno cheda, karavatAdithI cIravA-phADavA. (4) atibhAra - bharavuM te bhAra, tene ati bharavo che. atha ighaNI ja sopArI vagere skaMdha ke pITha Adi upara mUkavA te. (5) bhad-pAnaviccheda eTale azAna odanAdi bhojana, pANI vagere peya te pAna, teno vicchedanirodha arthAt na ApavA te. A badhAMne Acarato pahelA aNuvratanuM aticaraNa kare che. tenI ahIM A vidhi che - (1) baMdha - be bhede che, dvipadano ane catuSpadano. arthane mATe ane anarthane mATe. anarthaka bAMdhavAmAM na varte. arcane mATe be bhede - nirapekSa ane sApekSa. nipekSa je nizcala gADha bAMdhe che. sApekSa - je doraDAthI gAMTha AdithI bAMdhe, je pradIpanakAdimAM choDavI zakya hoya athavA chedavI zakya hoya. tethI saMsaratA pAza vaDe bAMdhavA A catuSpada mATe kahyuM. dvipadamAM paNa dAsa-dAsI, caura ke putra na bhaNato hoya tyAre baMdhAya che. to tyAre sApekSa bAMdhavA ane rakSaNa karavuM, jethI agni ke bhaya AdimAM vinAza na pAme. te dvipada catuSpada zrAvake grahaNa karavA, je bAMdhyA vinAnA ja rahelA hoya. (2) vadha :- vadha paNa te pramANe ja che. vadha eTale tADana karavuM te. anarthaka nirapekSa thaI nirdayapaNe tADana kare che, sApekSa vaLI pUrve ja bhIta-papaidA thaze, ghAta na kara. jo kara to marmane choDIne mAre tyAre latA ke doraDA vaDe eka, be ke traNa vAra tADana kare. (3) vachera - anarthaka, te pramANe ja hAtha, paga, kAna, nAsikAdi nirdayapaNe chede che. sApekSa - gaMDa ke arza chede athavA bALe. 168 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 (4) atibhAra bhAvo na joIe. pUrvathI ja je vahana vaDe AjIvikA che, tene choDavA yogya che. jo bIjI AjIvikA na hoya tyAre dvipada ke je svayaM bhAte uMcake ke utAre e rIte vahana kare. baLadone je rIte svAbhAvika ja bhAracI nyUna karAya. haLa-gADAMmAM paNa veLAe mUkI de. azva ke hAthI AdimAM paNa A ja vidhi che. (5) bhojana-pAnano viccheda koIno paNa na karavo joIe. kemake tIva bhukhathI marI na jAya. te pramANe ja anarthane mATenA doSone pariharavA. sApekSa - roga nimitta AdimAM kahe ke - hAla tane nahIM ApuM, upazAMtine mATe tuM upavAsa kara, badhe ja yatanA karavI, jethI sthUla prANAtipAtanA aticAra na thAya. te rIte ja prayatno karavA. nirapekSa baMdha AdimAM ane lokanA upaghAtAdimAM doSo kahelA che. sAticAra prathama aNuvrata kahyuM. have bIjuM aNuvrata kahe che - * sUma-65 - zrAvako sthUla mRSAvAdanuM paccakkhANa kare. te mRSAvAda pAMca bheda kahela che, te A pramANe :- kanyAlIka, gavAlika, bhaumAlika, nyAsApahAra, phUTasAkSika. skUlamRSAvAdavimaNa karela zrAvakone A pAMca aticAro che, te jANavA joIe - sahasAvyAkhyAna, rahasyAbhyAkhyAna, svadAsa maMgabheda, mRSA upadeza ane khoTA lekha karavA. * vivecana-65 - mRSAvAda be bhede che - sthaLa ane sUkSma temAM paristhUla viSayaka atiduSTa vivakSA samudbhava te sthaLa ane tethI viparIta te sUma. temAM skULa evo je mRSAvAda, tene zrAvaka pUrvavat paccakakhe. te mRSAvAda pAMca bhede kahelo che - tIrthakara, gaNadharoe prarUpela che te A pramANe - kanyAlika, gavAlika ItyAdi. (1) kanyA viSayaka asatya, jemake - abhinna kanyAne bhinna kanyA kahevI, athavA bhinna kanyAne abhinna kahevI, ItyAdi. (2) gAya [pazu saMbaMdhI asatya, jemake - ochA dudhavALI gAyane bahu dudhavALI kahevI ke tethI viparIta kahevuM vagere. (3) bhUmi saMbaMdhI jUTha - bIjAnI hoya tene potAnI kahevI. vyavahAra vyApAramAM niyukata hoya, jeno vyavahAra thayo ja na hoya tevA koI bhUmibhAgathI abhibhUta thaIne bole ke - A bhUmi AnI che ItyAdi. (4) nyAsApahAra - nikSepa karAya te cAsa- rUpiyA Adi Apela hoya tenuM apaharaNa te nyAsApahAra. [zaMkA] A to adattAdAnarUpa che, to mRSAvAdava kaI rIte ? [samAghAna] upalApa karavo te mRSAvAda che. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 a 6/65 ni - 1556 thI 1561 169 (5) kuTasAkSiG - UMkoca ane mAtsarya AdithI abhibhUta thayelo pramANIkRta thaIne jUThuM bole che. avidhavAdi anRtano AmAM ja aMtabhava che. mRSAvAdamAM kayA doSa che ? ane te na karavAmAM guNa kayA che ? temAM doSo * kanyAne akanyA kahe. bhogAMtarAya doSa lAge. paheSa pAmI AtmaghAta kare ke karAve. e pramANe bAkInAmAM paNa kahevA. nyAsApahAramAM purohitanuM udAharaNa - jema namaskAramAM che te. guNamAM udAharaNa - koMkaNaka zrAvakane mANasoe kahyuM - ghoDo nAza che, Ahata kara, teNe Ahata karatAM mRtyu pAmyo. laI gayo. pUchyuM - tAro sAkSI koNa che ? ghoDAnA svAmIe kahyuM - Ano putra mAro sAkSI che. te bALake kahyuM ke - A satya che. khuza thaIne tenI pUjA karI. lokoe paNa tenI prazaMsA karI. AvA guNo mRSAvAda viramaNamAM che. skUlamRSAvAdathI virata zrAvakoe A pAMca aticArone jJaparijJAthI jANavA, paNa tenuM Acarama - sevana karavuM nahIM. te A - (1) sahasA - vicAryA vinA, abhyAkhyAna - sat AropaNa karavuM te sahasAvyAkhyAna. te A pramANe :- tuM cora cho ItyAdi. (2) rahasa - ekAMta, temAM thayela te rahasya. tethI ke temAM ALa caDAvavuM te rahasAvyAkhyAna. jemake - ekAMtamAM maMtraNA karAyela hoya te kahevI. Ane AvuM - AvuM sajAnA apakAritvathI maMtraNA kare. (3) svadArA maMgabheda - svapanImAM bheda kahevo che. jemake - potAnI patnInI vizvAsathI viziSTa avasthA bIjAne kahevI che. (4) kUTa - asaMbhUta, lakhAya te lekha. tene karavo - kiyA. A kUTa lekha kriyAne kUTa lekha karaNa kahe che. anyamudrAkSara biMbasvarUpa lekha karavo te. A badhAMne samAcaratA bIjA aNuvratane atiyare che. have tenA upAyo dazavi che. sahasA abhyAkhyAna koI lucco puraSa sAMbhaLe to te tene mArI paNa nAMkhe, hepI hoya te bhayathI AtmAne paNa virAdhe. e pramANe rahasAvyAkhyAnamAM paNa jANavuM. svadArA maMgabheda - je potAnI patnInI sAme rahasyo kahela hoya, te bIjAnI AgaLa kahe. pachI teNI lajjA pAmI, potAne ke bIjAne mArI nAMkhe. temAM eka udAharaNa che - mathurAno eka vaNika divyAsArthe gayo. te jyAre na Avyo tyAre tenI patnI bArame varSe bIjAnI sAthe rahI. te vaNika saginA ajJAtaveze kAITikapaNe pravezyo. teNe te divase gayelI. kArpaTika tene zodhe che. teNInA khAdhaka Adi vahana kare che, ajJAtacaryAthI tyAre pharI paNa jaIne moTI Rddhi sahita AvIne svajanonI sAthe maLe che. paropadezathI mitrone badhI vAta kare che. teNIe potAne mArI nAMkhI. (5) mRSA upadeza - pAijaka manuSyone kahe che - kema kheda kare che ? huM jo tane ruce to beThA-beThA ja dravyanuM upArjana karyuM. jA, kirATaka - dravyano samUha ughatakathI mAMga. pachI kAloddezathI mAMge che. jyAre lokonuM dAna grahaNa karavAmAM vyAkULa hoya tyAre bole. te te pramANe ja bole che ItyAdi * x - * khoTA lekha karavAmAM bhagIrathI, bIjA udAharaNo paNa che. atiyAra sahita bIjuM aNuvrata kahyuM. have trIjuM kahe che - * sUtra-66 :zramaNopAsake sthaLa adattAdAnanuM paccakakhANa karavuM. te adattAdAna be bhede kahela che, te A pramANe - sacita adattAdAna ane acitta dattAdAna. bhULa dattAdAnathI viramela zrAvakane A pAMca aticAro jANavA joIe, te A pramANe - nAhata, takara prayoga, viruddha rAjyAnikama, krUDatula kUDamAna ane tAtirUpaka vyavahAra, * vivecana-66 - adattAdAna be bhede che - sthaLa ane sUkSma. temAM paristhala viSayaka corI AropaNa hetupaNAthI pratiSedha karela che. duSTa adhyavasAyapUrvaka cUla. tethI viparIta te sUma. sthULa evuM te adattAdAna, te sthULa adattAdAna, tenuM zramaNopAsaka pratyAkhyAna kare. e badhuM pUrvavat jANavuM. '' zabda 'tat' zabdanA arthamAM nipAta che. te adattAdAna be bhede tIrthakaro ane gaNadharoe prarUpela che. (1) sacittacita sahita, dvipada Adi lakSaNa vastu, tenA kSetrAdimAM sunyasta, durjasta ke vimRta hoya, tene svAmI vaDe na devAyela hoya tene corInI buddhithI levuM te saciva adattAdAna. ahIM A yAna grahaNa. (2) acita - vastra, suvarNa, ratanAdi te paNa thotra AdimAM sunyasta, durrasta ke vismRta hoya ane tenA svAmI vaDe na apAyela hoya tene corInI buddhithI grahaNa karavuM te acita adattAdAna. adattAdAnamAM kayA doSo che ? na karavAmAM kayA guNo che ? ahIM A viSayamAM udAharaNa che - eka goSThI-maMDaLI hatI. zrAvako paNa te goSThImAM hatA. ekatra badhuM karatA hatA. loko gayA. goThIko vaDe ghara luMTAyuM. koI sthavirAe temAM eka mayUrapurA pagothI pratiSThita-aMkitathI oLakhyo. savAre rAjAne nivedana karyuM. rAjAe te visane pUchyuM - "tame kaI rIte jANyuM."? sthavirAe kahyuM - tenA pagamAM te cihna aMkita che. nagara samAgamamAM joyA. be, traNa ema badhI goSThIne pakaDI. eka zrAvaka bolyo - meM koI corI karI nathI, koI lAMchana paNa nathI. tau paNa bolyA - ANe corI karI nathI. tene choDIne bAkInAne rAjA karI. jo ke zrAvakoe gohImAM praveza Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 - 6/66 ni - 1556 thI 1561 131 na karavo joIe. jo koI prayojanathI praveza tyAre vyavahAra hiMsa Adi na Ape, na tenA AyogomAM rahe. A vrata aticAra rahita pALavuM joIe. tethI kahyuM ke - sthUla adattAdAna viramaNavratI zrAvakoe A pAMca aticAra jANaLA joIe, tenuM AcaraNa na karavuM te A pramANe - (1) sonAhata - cora vaDe lAvela kaMI kuMkumAdi, te dezAMtarathI lAve tene tenAhata kahyA. te lobhathI ochA mUlya letA aticAra, (2) taskara - cora, teno prayoga - haraNa kriyAmAM preraNA karavI ke anumati ApavI te taskara prayoga. jemake tuM te harI le. (3) rAjyAsikama - je rAjAnI viruddhanuM kArya hoya che athavA rAjya kAyadAnuM atibaMdhana te viruddha sajyAti krama. (4) kUDakUla kUDamAna - tulA eTale gAjavuM. mAna-kuMDavAdi. kUTava-jUnAdhikatva. ochuM ApavuM ane adhika levuM to aticAra. | (5) adhikRta vastunA sadaMza te tapratirUpaka tenuM vividha rIte apaharaNa. vyavahAra-propa. tapratirUpaka vyavahAra. jemake ghauM ghaTatA hoya to tenA jevA dhAnyane temAM nAMkhI devuM. ukta AcaraNAthI trIjA aNuvratanA aticAra lAge che. vaLI AmAM doSa e che ke- jo core lAvela vastu kharIde to rAjA paNa haNe che. je teno svAmI jANe to daMDe ke mAre che. ItyAdi. A pramANe bIjA doSa paNa kahevA. trIjuM aNuvrata aticAra kahyuM have cothuM dazavi che - sUra-67 - - zramaNopAsake paradarAgamananA paccakakhANa karo athavA svapanImAM saMtoSa rAkhavo. [te cothuM vrata. te paradAgamana be bhede che, te A pramANe - (1) audAki paradAyagamana, (2) vaikriya parAdArAgamana. svadAya saMtoSa vrata lenAra zramaNopAsake A pAMca aticAra gaNavA joIe. te A pramANe - (1) aparigRhitA gamana, (2) Itvarika parigRhitAgamana, (3) anaMgakIDA, (4) paravIvAha karaNa, (5) kAmabhoga vize tIvra abhilASa. * vivecana-67 : potAnA sivAyanA je anya, te para, tenI patnI te paradAsa. temAM gamana tenI sAthe krIDA] te paradArA gamana - parastrI sevana. tenA zramaNopAsake paccakakhANa karavA. svadArA - potAnI patnI, tenAthI ke tenAmAM saMtoSa rAkhavo. te svadArA saMtoSa, te niyama aMgIkAra karavA. ahIM bhAvanA A che - paradArAgamanano paccakakhANa karanAra jemAM 'ra' zabda pravarte che. svadArA saMtuSTa che. eka ke aneka svapatnI sivAyanI bAkInI badhI levI. A parArAgamana be bhede kahela che - (1) dArika paradArA gamana - strI Adi paradAdAnuM sevana (2) vaikriya padArA gamana - devAMganA AdinuM sevana karavuM te. cothA aNuvratamAM sAmAnyathI anivRttane thatAM doSo - te mAtA pAse paNa gamana kare che. tenuM dRSTAMta Ape che - girinagAM traNa sakhIo hatI. teo ujjayaMta jatI hatI tyAre core pakaDI lIdI. tene pArasa kuLamAM veMcI dIdhA. temanA paNo nAnA hatA. temane ghera choDI dIdhelA. teo paNa mitro thaI gayA. mAtRnehathI vepArArthe pArasa kule gayA te gaNikA svadezI hovAthI bhADu daIne rAkhI. teo paNa bhavitavyatA yoge potAnI ja mAtAnI pAse gayelA. eka zrAvaka hato. te potAnI mAtAnI sAthe vasyo. paNa te teNIne Icchato na hato. strI paNa anicchA jANIne mauna rahI. pUchyuM - tame kayAMthI AvelA che ? teNIe potAno vRtAMta karavo. tyAre te zrAvaka bolyo ke ame tArA ja putra chIe. teNIne choDAvI, dIkSA lIdhI. A anivRtta thavAmAM doSa che. bIjuM udAharaNa - trInI sAthe paNa gamana thAya. strI garbhiNI hatI, te videza gayo. samAcAra mokalyA ke tamAre tyAM mI janmI che. te paNa teNI yauvana pAmI tyAM sudhI vyApAra karato rahyo. te putrIne koI bIja nagaramAM paraNAvAI te puruSa jANato na hato ke paNI paraNAvAI che. te pAcho AvatA te ja nagaramAM bhAMDano vinAza na thAya te mATe varSArAba tyAM rahyo. tyAM tene tenI putrIno saMyoga thayo. to paNa te jANato nathI. comAsu pUruM thayuM sva nagare goya. putrI ghera AvI. tene joIne baMne jaNA lajjA pAmyA. te kanyAe AtmahatyA karI, puruSe paNa dIkSA lIdhI. trIjuM daSTAMta - goThInI sAthe ceTa raheto hato. tenI mAtA cAlI gaI. panI tenI nijaka hovAthI patine kahetI nathI. te tenI mAtA devakuLa sthita dhUrtanI sAthe gamana kare che. joIne teNe paNa bhogavI. mAtA ane putranA vastro badalAyA. panI bolI - jhIe kema tamAruM uparanuM vastra lIdhuM ? hA pApa ! te kema karyuM ? te nAsI gayo, dIkSA lIdhI. cothuM daTAMta - camakane gaNikAne tyajI dIdho. prApta thatAM mitro vaDe grahaNa karAyo. te baMne bhAIbahenano pUrva saMsthitithI saMyoga thayo - koI divase te bALake te gaNikA-pUrvanI mAtA sAthe lagna karyA. te tenI bahene dharma sAMbhaLIne dIkSA lIdhI. teNIne avadhijJAna utpanna thayuM. tethI gaNikAno ghera gaI. te gaNikAne putra janmyo. te putrI sAdhvI tene laIne ramADe che. ullApe che. kaI rIte ? he bALaka ! tuM mAro putra paNa che, bhAI paNa che. mAro devara paNa che ane bhAI paNa che. je tArA pitA che, te mArA pitA, pati, zvazurA bhAI paNa che. je tArI mAtA che. te mArI mAtA, bhAbhI, sAsu ane zokya paNa che. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 6/67 ni - 1556 thI 1561 173 AvA badhAM doSa jANI paradArAgamana vavuM joIe. A badhAM AlokamAMnA doSo kahyA. paralokamAM paNa napuMsakatva, virUpatva, priyano viyoga Adi doSo thAya che. - paradArAgamanathI nivRttane Aloka ane paralokamAM paNa guNo thAya che. jemAM AlokanuM dRSTAMta Ape che. kacchamAM be kulaputro hatA. AnaMdapuramAM baMne zrAvaka hatA. eka dhiAtIya dadri hato. teNe skUlezvara - vyaMtarane upavAsa karIne ArAdhIne varadAna mAMgyuM ke, he kubera ! cAturvedha bhaktane mUlya Apo, tethI puNya karuM. te vyaMtare kahyuM - kacchamAM be zrAvaka kulaputro che. temane bhojana karAva, tane ghaNuM phaLa maLaze. be vakhata kahetA te gayo. te zrAvakone dAna ApyuM, bhojana ane dakSiNA ApI. pUchyuM - tamAruM tapazcaraNa zuM che ? jethI tame baMne devone paNa pUjya cho ? teo bolyA ke amAre baMnene bAlyakALamAM ekAMtare maithunanA pratyAkhyAna hatA. koI divase amAro pati-patnIrUpe saMyoga thayo. te divasano krama viparItaaviparIta hato. tethI je divase ekane brahmacarya pauSadha hato, te divase bIjAne pAraNuM AvatuM. ame baMne brahmacArI ja rahyA. te sAMbhaLI brAhmaNa bodha pAmyo. A Aloka saMbaMdhI guNa kahyA. paralokamAM pradhAna puruSatva, devapaNAmAM pradhAnatva ItyAdi prApta thAya. pAMca lakSaNavALA vipula bhogo prApta thAya. priyano saMyoga thAya ane najIkamAM siddhigamana thAya. A vrata atiyArarahita pALavuM joIe. tethI kahe che - svadArA saMtoSa vratI zrAvakane A pAMca aticAra jANavA joIe paNa sevavA na joIe. te A pramANe - Ivara parigRhItA gamanAdi. (1) Itvara parigRhItA - thoDA kALa mATe grahaNa karelI hoya tevI, bhADu daIne keTaloka kALa ke divasa ke mAsa mATe sva vaza karelI hoya tenI sAthe gamana - abhigama ke maithuna Asevana. (2) aparigRhItA gamana - aparigRhItA eTale vezyA. athavA bIjA pAsethI bhADethI lAvelI kulAMganA ke nAtha vagaranI. tenI sAthe gamana. (3) anaMga - stana, kakSA, sAthaLa, vadana AdimAM krIDA karavI. athavA anaMga - mohanA udayarUpa tIvra maithuna adhyavasAya nAmaka kAma kahevAya. tenA vaDe ke temAM krIDA karI lIdhA pachI paNa svaliMgane AharIne kASThaphaLa, pustaka, mATI, carmAdithI banela prajanana vaDe strInI yoninuM Asevana kare. (4) para vivAhakaraNa - potAnA saMtAna sivAyanA saMtAno 'para' zabdathI oLakhAya che. te kanyAphaLanI lAlasAthI ke snehabaMdhathI vivAhakaraNa karAya che. athavA utsargathI potAnA saMtAnonuM paNa varaNa Adi na kare, to bIjAnI vAta kyAM rahI ? je jeTalAM AgAra rAkhe, te tene ka2e che, bAkInA kalpatA nathI. moTI kanyAne godhanamAM devAnuM na ko. (5) kAmanA karAya te kAma - zabda, rUpa ane gaMdha. bhogavAya te bhoga - Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 sa ane sparza. AvA kAmabhogomAM tIvra abhilASa karavo athavA tenuM adhyavasAvitva karavuM. te A pramANe kare che - 174 ratikrIDA samApta thayA pachI paNa strInA mukhamAM, kAnamAM, kakSAmAM rahelA aMtaramAM atRptithI liMga nAMkhIne marelanI jema paDyo rahe. ghaNo samaya nizvala rahe. dAMta, nakha, kamaLapatra Adi vaDe strInA kAmane uttejita kare, vAjIkaraNAdino upayoga kare. strInI yoninuM mardana kare. A aparigRhItAgamanAdi Acarato te cothA vratane atiyare che. AmAM AgaLanA be aticAra svadArA saMtuSTane hoya che, paradArAnA vivarjakane hotA nathI. bAkInA traNe aticAra baMnene hoya che. doSa - Itvaski pariMgRhItA gamanamAM bIjA sAthe vaira thAya, mAre. tADana kare ItyAdi. ema bAkInAmAM paNa kahevuM. aticAra cothuM vrata kahyuM. have pAMcamuM vrata kahe che - * sUtra-68 H zramaNopAsaka aparimita parigrahanA paccakakhANa kare. IcchAnuM parimANa svIkAra kare, e pAMcamuM aNuvrata. te parigraha be bheTe che. te A pramANe acittano parigraha. - sacittano parigraha ane IcchA parimANa karelA zrAvakane A pAMca aticAra jANavA joIe paNa AcaravA na joIe. te A pramANe . - (1) dhana dhAnya pramANAtikrama, (2) kSetra-vAstu pramANAtikrama, (3) hiraNya-suvarNa pramANAtikrama, (4) dvipada-catuSpada pramANAtikrama ane (5) kuSNa pramANAtikrama. * vivecana-68 : parigrahavuM te parigraha. aparimita - parimANa rahita. tenA zrAvaka pratyAkhyAna kare. sacittAdinA aparimANa parigrahathI virame che. athavA IcchAnA parimANane svIkAre che. eTale ke acitta Adi gocaranuM IcchA parimANa kare che. A parigraha be bhede kahela che - (1) sacita - cittasahita, dvipada catuSpadAdi te ja parigraha. (2) acitta - ratna, vastra, kuyAdi, te ja acittaparigraha kahevAya che. A pAMcamAM aNuvratamAM na nivRtta thavAthI doSa ane nivRtta thavAthI guNakArI che. temAM A udAharaNa che na - lobhanaMda kuzImUlikA pAmIne vinaSTa thayo ane naMda zrAvaka pUjAyo tathA koza-khajAnAnA adhipati rUpe sthapAyo. - athavA vaNikanI patnI ratnone vecatI bhukhathI maratI hatI, zrAvake kahyuM - huM A ratnono parikSaka nathI. bIjAnI pAse laI javA. teNI bolI ke je yogya lAge te mUlya ApI do. zrAvake eprastha ApyuM. pachI subhikSakALa thatAM teno pati Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/68 ni - 1556 thI 1561 15 Avyo. pUche che - ratno kyAM che? teNI bolI - ratno meM veMcI dIdhA. kone veMcI dIdhA ? teNI bolI - amuka vaNikane ghauMnI ekaika setikAnA badalAmAM AyA. te vaNike tene kahyuM - ratno pAchA Apa athavA tenuM pUrNa mUlya Apa. te bIjo vaNika ApavA taiyAra na hato. jhaghaDo rAjA pAse gayo. ATaluM mUlya varte che. A vaNike ATalI kamano ja mAla Apela che. rAjAe te vaNikano vinAza karyo. je zrAvakane rano vecavA mATe laI gayela. tene parigrahanA pramANathI atirikta che, tema jANIne grahaNa na karyA. zrAvakane te ISTa na hovAthI na lIdhA. tethI zrAvaka pUjAyo - satkAra pAmyo. A vratane aticArarahita pALavuM joIe. tethI kahe che ke - IcchA parimANa vratadhArI zrAvake A pAMca aticAra jANavA joIe paNa tene AcasvA-sevavA nahIM te A pramANe. (1) kSemavAstu pramANa atikrama - temAM dhAnya utpattinI bhUmi te phoga, te setu ane ketunA bhedathI be prakAre che. temAM setu kSetra te - araghaTTAdithI siMcita hoya, ketukSetra te AkAzathI paDela jaLa vaDe nipAdha hoya che. vAstu - ghara, te paNa traNa bhede che - khAta, utkRta, khAtodhRita. temAM jIta - bhUmigRhAdi, unna * prAsAdAdi, rAtoti - bhUmi gRhanI upara rahela prAsAda. A kSetra-vAstunA pramANano atikrama eTale ke pratyAkhyAna kALe grahaNa karelA pramANanuM ullaMghana. (2) hiraNya-suvarNa pramANAtikama - hiraNya eTale ghaDeluM ke na ghaDeluM jata athavA aneka prakAranA drammAdi. suvarNa-prasiddha che, te paNa ghaDeluM ke na ghaDeluM jANavA. A baMnenA grahaNathI IndranIla, maskatAdine paNa levA. (3) dhana-dhAnya pramANAtikama - temAM thana * goLa, sAkara Adi gAya, bheMsa, bakarI, uMTa, ghoDA Adi bIjA paNa dhana kahevAya che. dhAnya - ghauM, kodarA, maga, aDada, tala, ghauM, yava Adi. (4) dvipada-catuSpada pramANAvikama - temAM dvipada eTale dAsI, mora, haMsa Adi. catuSpada - hAthI, ghoDA, bheMsa Adi. (5) kuya pramANAtikama - temAM kuya - Asana, zayana, bhAMDaka, koTaka, loTuM Adi upakarajAta kahevAya che. AnA grahaNathI vastra ane kaMbalAdi paNa laI levA. A badhAMmAM grahaNa karelA pramANathI je vadhArAnuM levuM tene pramANa-atikamAM kahelo che. evA kSetra vAstu Adi pramANanA atikramAdine Ayarato-sevato pAMcamA aNuvratane ullaMghe che. AmAM doSa-jIvano ghAta Adi kahevA. sAticAra pAMcamuM aNuvrata kahyuM. e rIte aNuvrato kahyA. 176 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 o * have AnA ja guNavatonA paripAlanArthe bhAvanArUpa guNavato, tene jaNAve che. te traNa hoya che. jemake - digavata, upabhoga parimANa ane anarthadaMDanuM parivarjana. temAM pahelA guNavratanA svarUpane jaNAvatA kahe che - sUtra-69 - dizAvata traNa prakAre kahela che - udaddizivata, adhodizitata ane tIchadizitata. dizAvatadhArI zrAvakane A pAMca aticAra jANavA joIe. te A pramANe - udaMdizi pramAAtikrama, adhodizi pramANatikrama, tIchadizi pramANAtikrama, kSetravRddhi, smRtiaMtadhani. * vivecana-69 - zAstramAM dizA aneka prakAre varNavela che. temAM sUryane upalakSIne pUrva, bAkInI pUrvadakSiANAdi, te anukame jANavA. temAM dizA saMbaMdhI te dizu. AmAM vrata eTale pUvadi vibhAgomAM mAre gamanAdi anuddheya. tethI AgaLa nahIM, evA prakAre vrata te digavata. A diggavata sAmAnyathI traNa bede kahela che te A pramANe - (1) urvadim - urva dizA, te saMbaMdhI ke temAM je vrata te udad divrata. urva dizAmAM ATalA parvatAdi ArohaNathI avagAhavA, tethI vadhu nahIM evA prakAranI je bhAvanA te urdhvadigavata. (2) adhodiga-adhodizA, te saMbaMdhI ke temAM je vrata, adhodim vrata. ATalI dizAmAM nIce IndrakUvAdimAM avataraNa karI avagAhavuM. tethI AgaLa nahIM. e pramANe dhAravuM. (3) tIrjI dizA - pUrva Adi dizA, te saMbaMdhI ke temAM je vrata te tiryavrata. ATalI dizA pUrvamAM avagAhavI, ATalI dizA dakSimamAM ItyAdi. tenAthI AgaLa nahIM. e pramANeno bhAva. AmAM avagRhIta kSetrathI bahAra sthAvara - jaMgama prANIgocara daMDano parityAga thAya che te guNa che. A vrata tiyAra rahita pALavuM joIe. tethI tenA aticAro jaNAvatA kahe che - digavatadhArI zrAvake A pAMca aticAro jANavA joIe. (1) udaMdi pramANAtikrama - jeTaluM pramANa grahaNa karela hoya, tene ullaMghavuM nahIM, e pramANe bIje paNa bhAvanA karavI. (2) adhodiku pramANAtikama, (3) tiryadiku pramANAtikama. (4) kSetravRddhi - kSetranI vRddhi. jemake eka dizAmAM 100 yojanA parimANa svIkArela hoya, bIjI dizAmAM daza yojana grahaNa karela hoya. te dizAmAM koI kArya utpanna thAya tyAre 100 yojanamAMthI bAda karI daza yojana parimANavALI dizAmAM svabuddhithI umerI de. arthAt eka tarapha vRddhi karavI. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/69 ni - 1556 thI 1561 1es (5) smRti aMtardhvani * smaraNamAM na rahevuM. meM keTaluM parimANa kareluM, mayadiA keTalI rAkhelI ? e pramANe maraNa cAlI jAya. smRti e niyamAnuSThAnanuM mUla che. teno bhraMza thatAM niyamathI niyama bhAMge, aticAra. - ahIM sAmAcArI A che - udarvamAM je pramANa grahaNa karela hoya, tenI upara parvatanA zikhare ke vRkSa upara vAMdaro ke pakSI, zrAvakanA vastra ke AbharaNane grahaNa karIne pramANAtireka uparanI bhUmimAM jAya. tyAre te zrAvakane tyAM javuM na ko. jo te paDe athavA bIjo lAvI Ape to kalo. A vaLI aSTApada hemakuMDa sametamAM pratiSTha. ujjayaMta, citrakUTa, janaka, mera Adi parvatomAM thAya che. e pramANe adho-kUvA AdimAM, tIkhuM je pramANa grahaNa karela hoya te trividha karaNo vaDe paNa atikAMta karAya nahIM. zrAvakoo kSejhavRddhi na karavI joIe. kaI rIte ? te pUrvamAM bhAMDa grahaNa karIne jatAM jeTalA pramANamAM jAya, pachI bhAMDanuM mUlya upajAvavA pazcimamAM jeTalA yojano che te pUrva dizAmAM umerI de, to AvI phogavRddhi karavI, tene na ko. jyAMthI atikrama thAya tyAMthI ja pAcho phare ane vismRtimAM na javuM. bIjAne paNa na mokale. ajJAnatAthI koI paNa gayela hoya to vismRta phoge javAthI je prApta thAya tene grahaNa na kare. sAtiyAra paheluM guNavrata kahyuM. have bIjuM kahe che - * sUjha-90 - upabhoga - paribhogavata be bhede kahela che te A - bhojana viSayaka ane kamadiAna viSayaka. bhojana saMbaMdhI parimANa karanAra zrAvake A pAMca aticAra jANavA joIe - sacitAhAra, sacitaratibadaddhAhAra, apakava auSadhi bhANa, tucchauSadhi bhakSaNa, duSpaka auSadhi bhaiNa. * vivecana-90 - upabhogavAya te upabhoga. ahIM 'upa' zabda eka arthamAM che. tethI samRtabhoga te upabhoga - azana, pAna Adi. athavA aMtabhaga te upabhoga-AhAra Adi. paribhogavAya te paribhoga. ahIM 'para' zabda AvRttimAM varte che. punaH punaH bhogavaAdino te paribhoga. athavA bahirbhoga te ja paribhoga, e pramANe ja vA, alaMkArAdi. ahIM ghara zabda bahirvAcika che. A viSayamAM vrata te upabhogaparibhogavata. A vrata be bhede che - bhojanathI ane karmacI. temAM bhojanamAM utsargathI niravadha AhAra bhojIne kahevA. karmathI paNa prAyaH nivadha kamanuSThAnayukta kahevA. ahIM sAmAcArI A pramANe che - bhojanathI zrAvaka utsarga vaDe prAsuka AhAra kare. na hoya to pAsuka chatAM sacittane varSe. te paNa na hoya to anaMtakAya ane bahubIjakane parihare. te sivAya bhojanamAM A paNa parihare :- azanamAM- anaMtakAya, Adu, mULA, [34/12]. 138 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 Adi ane mAMsa. pAna - mAMsano sa ane majjA Adi, khAdhamAM - ubara, uMbara, vaDa, pIpara, pilekha Adi. svAdimamAM - madhumAdi. acita AhAra kare. jo na thAya to utsargathI bhakta pratyAkhyAna kare, jo te mATe samartha na hoya to apavAdathI sacita evA anaMtakAya, bahu bIjaka Adine varSe. karmacI paNa akama thavuM zakya nathI, tyAre atyaMta asAvadha hoya teno tyAga kare. A vrata paNa atiyAra hita pALavuM joIe. tethI tenA aticAra jaNAvatA kahe che - zrAvake bhojana saMbaMdhI vratamAM A pAMca aticAra jANavA joIe paNa tene AcaravA - sevavA nahIM. (1) sacitAhAra - cetanA saMjJA ke upayoga ke upadhAna payaya vAcI zabdo che. saciva evo AhAra athavA je sacitano AhAra kare che te athavA mULa, kaMdalI, kaMdaka, Adu Adi sAdhAraNa - pratyeka vanaspati zarIro, sacitta pRthvI Adino AhAra kare che. (2) sacitta pratibaddhAhAra - jemake vRkSamAM coTela guMda, pAkAphaLa. 3) apakva auSadhi bhANa * te prasiddha che. pAThAMtarathI saciva saMmizra AhAra. saciva vaDe saMmizra - valI Adi, puSpAdi saMmizra. (4) duSapakva auSadhi bhakSaNa - duSaparva eTale asvinna, purA na caDelA. tenI bhakSaNatA. (5) tucchauSadhibhakSaNa - asAra evI magaphaLI vagere. AmAM paNa moTI virAdhanA ane alA saMtoSa thAya che, ghaNAM paNa aihika evA apAyo temAM saMbhave che. AmAM ziMbAkhAdakanuM udAharaNa che - kSetrarakSaka hato, te ziMbA khAya che. rAjA nIkaLyo, tyAre khAto hato. madhyAhe pAcho Avyo tyAre paNa khAto hato. rAjAe kautukarI tenuM peTa cIrI nAMkhyu - A keTaluM khAya che ? temAM phINa sivAya bIjuM kaMI ja na hatuM. have kamathI je vrata kahyuM. te paNa aticAra hita pALavuM joIe. tethI tenA aticArone jaNAvavA mATe kahe che - * sUtra-31 : kamadina saMbaMdhI pratyAkhyAna karanAra zrAvake A paMdara kamadiAnone jANavA joIe paNa AcaravA na joIe. te A pramANe - - aMgArakarma, vanakarma, zakaTakarma, bhATakakarma, sphoTakakarma. - tta vANijya, lAkSa vANijya, rasa vANijya, vidhavANijya, kezava - aMgapIlaNakarma, nIlanikarma, davAnidAnatA, saddhaha-taLAvanuM zoSaNa karavuM, asatIpoSaNatA. * vivecana-31 : kamathI je vrata karyuM, tene AzrIne zrAvake A prastuta paMdara karmAdAnono asAvadha jIvana upAya abhAvamAM paNa, teomAM uckaTa jJAnAvaraNIyAdi karma hetutvathI Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 Avazyaka-mUlasaNa saTIka anuvAda/4 6/1 ni - 1556 thI 1561 139 je AdAna, te karmAdAno jANavA. gAkarma - aMgAra karaNa - kolasAdi vecavAnI kriyA. e pramANe vana, zakaTa, bhATaka, phoTana, dAMta, lAkha ItyAdi paMdare jANavA. teno bhAvArtha. (1) aMgArakarma - aMgArA bALIne vece, temAM cha e kAyanA jIvono vadha thAya mATe te na ko. (2) vanakarma- je vana kharIde, pachI vRkSone chedIne, tenA mULa vaDe jIve che. e pramANe pAmya Adino paNa pratiSedha che. (3) zAkaTika karma - gADAM Adi paNAthI jIve che. temAM vadha-baMdhAdidoSa. (4) bhATaka karma- potAnA bhAMDa upaskarane bhADAthI bIjAne ApavA na kahyuM, bIjA dvArA paNa baLada Adi na apAvavA na kalpe. (5) sphoTaka karma - haLa AdithI bhUmi phoDavI. (6) daMta vANijya - pahelAMthI bhIla Adine mUlya Ape, dAMta levA mATe. pachI te bhIlo hAthI Adine mArIne rAkhe, jethI jaldI te vaNika Avaze. e rIte mAchImArone zaMkhanuM mUlya Ape che, A badhuM na ko. (3) lAkSavANijaya - temAM kRmi thAya te doSa che. (8) rasavANijya - kaulAlava, surA Adi, tenA pAnamAM ghaNAM doSa che. jevA ke mAraNa, Akroza, vadhAdi tethI te na kahyuM.. (9) vikhavANijya - jherano vepAra, tene na ko ghaNI jIva virAdhanA che. (10) kezavANijaya - dAsIne grahaNa karIne bIje veMcI de. temAM paNa ghaNAM doSa che. jemake - paravazatA Adi. (11) caMgapIDana karma - dhANI, zeraDI pIlavAno cIcoDo, cakra Adi. (12) nilachina karma - baLada AdinI khasI karavI na je. (13) davAnadApanatA - vana vagerene bALavA. (14) sara-draha-taLAvanuM zoSaNa-kare, pachI temAM vAvaNI kare Adi. (15) asatIpoSaNa - asatIne poSavI. jema gauDa dezamAM yonipoSako dAsIne bhADethI grahaNa kare che. A badhAM bahu sAvadha karyo che, mATe teno tyAga karavo. sAticAra bIjuM vrata kahyuM. have trIjuM guNavata kahe che - * sUtra-2 - anartha daMDa cAra bhede kahela che - apadhyAnAcarita, pramatAyarita, hiMcapadAna, pApakamapadeza. anarthadaMDa viramaNa vratI zrAvakane A pAMca aticAra gaNavA joIe - kaMda, kaumutraya, maukharika, saMyukatAdhikaraNa, upabhoga paribhogatirikta * vivecana-3ra :artha - prayojana, gRhasthane tra, vAstu, dhana, zarIra, parijanAdi viSayaka. tene mATe AraMbha - jIvaghAta thAya te arthadaMDa. ahIM daMDa eTale nigraha, yAtanA ke vinAza e paryAyavAcI che. artha vaDe - prayojanathI je daMDa te arthadaMDa, te A jIvanA upamaInA 5 daMDa, kSetra Adi prayojana apekSAthI arthadaMDa kahyo. tethI viparIta te anarthadaMDa - prayojana nipekSa. manaW - prayojana, anupayoga, nikAraNa e payayo che. kAraNa vinA ja jIvone daMDavA te. tathA kuThArathI hasatA vanaspatinA zALA skaMdha AdimAM prahAra kare, tyAre kIDI-maMkoDA Adine vize mAre che. temano nAza karavAmAM kaMI atizaya upakArI prayojana hotuM nathI ke jenA vinA gRhasthapaNuM pALavuM zakya na bane. A anarthadaMDa cAra bhede kahela che, te A pramANe - (1) apadhyAnAcarita - apadhyAna vaDe Acarita. apadhyAna eTale aprazasta dhyAna. ahIM koMkaNaka sAdhu Adi jANavA. (2) pramAdAyarita - pramAda vaDe Acarela. pramAda te madha Adi pAMca prakAre che. madha, viSaya, kaSAya, vikathA, nidrA. AnuM anarthadaMDatva tenA zabdArtha dvArathI svabuddhithI kahevuM. (3) hiMsApadAna - hiMsAnA hetutvathI Ayudha, agni, viSa Adine paNa hiMsA kahevAya che. tene bIjAne je pradAna krodhathI abhibhUta hoya ke anabhibhUta hoya tene karavuM na ko. pradAnamAM anarthadaMDa thAya. (4) pApakarmopadeza - narakAdimAM pADe te pApa, tethI pradhAna karma te pApakarma, teno upadeza. jema ke khetI Adi karo. baLadane damo, ItyAdi zrAvakane upadeza devo na kalpe. kemake zrAvaka jinavacanano sAra jANe che. A vratane aticAra sahita pALavuM joIe, tethI A vratanA aticAne jaNAvavA kahe che - anartha daMDa virata zrAvakane A pAMca aticAra jANavA joIe paNa AcaravuM nahIM. te A pramANe - (1) kaMdarpa - kAma, te hetu mATe viziSTa vAkyaprayoga kaMdarpa kahe ce. sapanA atireka ke udrekathI prahAsa mizra moha uddIpaka narma - ane bhAva che. ahIM sAmAcArI, A che - zrAvakane aTTahAsya karavuM na ko jo hasavuM hoya to thoDuM ja hAsya kare. (2) ThakurA - kusita saMkocanAdi kriyA yukta. kuca-kukuca, teno bhAva te kakucya - aneka prakAre mukha, nayana, hoTha, hAtha, paga, bhravikAra pUrvikA parihAsAdi janaka bhAMDAdinI jema viDaMbanA kiyA, sAmAcArI A che ke- jenAthI lokamAM hAsya utpanna thAya tevuM bolavuM na kahyuM. (3) maukharya - dhRSTatAthI prAyaH asatya, asaMbaddha pralApa kahe che. athavA mukha vaDe arine ANe che. jema kumAra amAtyae te cArabhaTane visarjita karyo. rAjAne nivedana karyuM, tene jIvikA vRtti ApI. adA roSathI mArI nAMkhyo. (ahIM kathA che, te graMthAMtarathI jovI.] (4) saMyukatAdhikaraNa - jenA vaDe nakAdimAM javAya te adhikaraNa. vAstu, Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 6/72 ni - 1556 thI 1561 181 ukhala, zilApujhaka, ghaMTI ItyAdi. saMyu - artha kriyAkaraNa yogya evuM te adhikaraNa. A sAmAcArI che - zrAvake saMyukta evA gADA vagere dhAraNa na karavA. e pramANe vAsI, parazu AdimAM jANavuM. (5) upabhoga * pabhioga atireka - pUrve vyAkhyA karela che. ahIM paNa A sAmAcArI che. upabhogAtirikta - jo taila, AmalakAdi ghaNAM grahaNa kare che. tethI ghaNAM nAnakAraka lobhathI Ave che. bIjA ne nAna karanArA paNa snAna kare che. ahIM porA Adi glAyano vadha thAya che. e pramANe puSa, tAMbula AdimAM jANavuM. e pramANe na varte. zrAvakane upabhoga stAnamAM zo vidhi che ? ghare snAna karavAnuM na hoya tyAre tela, Amalaka vaDe mastaka dhoIne pachI taLAva AdinA kinAre besIne aMjali vaDe snAna kare. e pramANe je puSpomAM puSpa kuMthuA che, tene parihare. sAtiyAra bIje ANavate kahyuM, have zikSApada vrato kahe che. te cAra bhede che - sAmAyika, dezAvakAsika, pauSadha, atithi saMvibhAga. temAM paheluM zikSApaddhata pratipAdana karatAM kahe che - * sUtra-73 thI 7 - sAmAyika eTale sAvadhayoganuM parivarjana ane niravadha yoganuM pratisevana. ema zikSA adhyayana be prakAre kahyuM che. upAd - sthiti, gati, kaSAya, baMdha ane vedana A pAMca atikramaNa vajIvA.. sAmAyika karela hoya tyAre zrAvaka zramaNa jevo thAya che. kAraNe vAraMvAra sAmAyika karavI joIe. badhe ja 'virati' kahevAI che, kharekhara badhe 'virati' hotI nathI, tethI sarvavirativAdI deza ane sarvathI (sAmAyika) kahe che. sAmAyika vratadhArI zrAvakane A pAMca aticAra jANavA joIe. te A pramANe - manogueidhAna, vacanaguNidhAna, kAyaduSidhana, sAmAyikamAM mRti na karavI che ane sAmAyika anavasthita karavI che. * vivecana-33 thI 30 : HH - rAgadveSa rahita je sarva jIvone Atmavat jue che te. A * lAbha ke prApti. samano Aya samAya. sama ja pratikSaNe pUrva jJAna-darzanacaraNa payayiothI nirUpama sukha hetu vaDe ciMtAmaNI kalpavRkSanI upamA vaDe yojAya che. te ja samayanuM prayojana A kriyAanuSThAnanuM che. te sAmAyika. samAya ja sAmAyika. vAgha - gahiMta, pApa. avadhanI sAthe te sAvadha. yoga - vyApAra, kAyika Adi tenuM parivarjana-parityAga. kALa avadhi vaDe jANavo. temAM mAga sAvadhayoganuM parivarjana nathI paNa apApa vyApAra Asevana che. tethI kahe che ke - niravadhayoganuM pratisevana karavuM. ahIM sAvadha yoganA tyAga mAphaka niravadhayoga pratisevanamAM paNa roja prayatna 182 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 karavo te darzAvavA mATe '' zabda che. parivarjana ane pratisevana baMne kriyAnI tucaMtA batAve che. ahIM sAmAcArI A che - zrAvake kaI rIte sAmAyika karavI joIe ? ahIM zrAvaka be bhede che - Rddhi prApta ane Rddhi na pAmelA. temAM je kaddhi na pAmelA zrAvaka che, te caityagRhe ke sAdhu samIpe ke ghare ke pauSadhazALAmAM jyAM vizrAma kare ke nivyapAra rahe, tyAM badhe sAmAyika kare. cAra sthAnomAM niyamathI karavI joIe - caityagRhe, sAdhu pAse, pauSadhazALe athavA ghera Avazyaka kare che. temAM jo sAdhunI pAse kare to zo vidhi che? jo koI parabhaya na hoya, jo koI sAthe vivAda na hoya, jenA sAthe AkarSa-vikarSa na hoya tevA koIne cittamAM ghAre, athavA adhamaNa joIne na grahe ke na jAya. je vyApAra na karato hoya to ghera ja sAmAyika karIne jAya. kevI rIte jAya ? pAMca samiti, gaNa gupti, IryAdi yukta jema jema sAdhu jAya tema tathA bhASAmAM sAvadhane pariharato, eSaNAmAM TekuM ke kASThane paDilehI - pramAI e pramANe AdAna-nikSepamAM, plekha-mela Adi tyAga na karato athavA jatA pratilekhana ane pramArjanA kare. jyAM rahe, tyAM paNa gatinirodha kare che. A vidhithI jaIne, kavidha sAdhune namaskAra karIne pachI sAmAyika kare. "karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva sAdhU pakhulAsaf=' ema kahIne pachI - IyapirikI pratikrame che. pachI AlocanA karIne AcAryAdine saknikanA krame vAMde che. pharI paNa gurune vAMdIne paDilehaNa karIne bese, pRcchA kare ke bhaNe. e pramANe cetyomAM paNa kare. jo svagRhe, pauSadhazALAmAM ke AvAsakamAM kare, to tyAre gamana hotuM nathI. je zrAvaka RddhiprApta che, te sarvaRddhithI Ave che. tenAthI lokomAM utsAha vadhe che ane suparapanA parigrahathI sAdhuno Adara vadhe che. jo te sAmAyika karIne Ave, to hAthI - dhoDA AdithI lokone adhikaraNa-hiMsA varte che, mATe tema na kare. kata sAmAyikathI be paga vaDe ja javuM joIe. tethI te pramANe sAmAyika na kare. sAdhu samIpe ja kare che. jo te zrAvaka che, to koI paNa ubho na thAya. jo te yathAbhadraka che, to teno Adara thAo ema kahela che. tyAre pUrve rAkhela Asana apAya. AcArya paNa ubhA thaIne rahe. tyArapachI te Rddhi prApta zrAvaka sAmAyikane vidhipUrvaka kare - te A pramANe - "karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvajjaM jorga paccakkhAmi duvidhaM tividheNa jAva niyama pa muvIsa.'' e pramANe sAmAyika karIne, pratikramI, vAMdIne pUche che. te kadAca sAmAyika karato mugaTa dUra kare, kuMDalo, nAma mudrAne dUra kare, puSa Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * 63 thI 27 ni - 1556 thI 1561 183 tAMbula-prAvAka Adino tyAga kare. A vidhi che. o sAvadhayoga parivarjanAdi rUpavathI sAmAyikane karela zrAvaka vastutaH sAdhu jevo kaI rIte thAya ? te zA mATe Ivara sarva sAvadhayoga pratyAkhyAna ja vividha pravidha karato nathI ? [samAdhAna sAmAnyathI sarva sAvadhayoga pratyAkhyAna gRhasthane asaMbhava hovAthI kemake AraMbhamAM temanI anumatino viccheda thayo nathI, tathA suvarNa AdimAM AtmIya parigrahathI nivRtta thayo nathI, anyathA sAmAyikanA uttakALamAM paNa tenA grahaNano prasaMga Ave, mATe na kare. sAdhu ane zrAvaka vacce vistArathI bheda jaNAve che - * sUjha-74 [gAthAnI vyAkhyA : ahIM zikSAkRta e sAdhu ane zrAvakamAM moTo bheda che. te zikSA be bhede che. - Asevana zikSA ane grahaNazikSA. DAyeyanA * pratyupekSaNAdi kriyArUpa che. zikSA - abhyAsa. temAM Asevana zikSAne AzrIne saMpUrNa ja cakravAla sAmAcArIne sAdhu sadA pAlana kare. zrAvaka pAlana na kare. te kALe paNa saMpUrNa aparijJAnathI asaMbhava che. - pradAna - zikSAne AzrIne sAdhu sUnathI ane arthathI jaghanyathI ATha pravacana mAtA ane utkRSTathI biMdusAra paryanta grahaNa kare che. zrAvaka to sUjha ane arthathI jaghanyathI ATha pravacana mAtA ane utkRSTathI ja jIvanikAya adhyayana sadhI ubhayathI ane pijheSaNA sudhI sutra ane arcathI grahaNa kare. -- 4 - sUtra prAmANyathI vizeSatA kahe che - "sAmAyikane ja karato zrAvaka je kAraNe zramaNa samAna thAya che, te kAraNe vAraMvAra sAmAyika karavI joIe." AnI kiMcita vyAkhyA kare che - "sAmAyika' zabda pUrve nirUpela che. zabda avadhAraNArthe che. tethI sAmAyika kare te ja kALe, bAkInA kALe zrAvaka sAdhu samAna na thAya. A kAraNe anekavAra sAmAyika karavI. ahIM 'sAdhu sarIkho' kahyuM che. 'sAdhu" kahela nathI. jemAM samudra jevuM taLAve che, samudra nathI. - upapAtaLI bheda batAve che - sAdhu sarvArthasiddhamAM utpanna thAya che. jyAre zrAvaka utkRSTathI ayyata ko utpanna thAya. jaghanyathI to baMne saudharma kSe ja jAya. kahyuM che ke- avirAdhita zrAmasyavALA sAdhu ane zrAvakane paNa jaghanyathI saudharmaka upapAta jinezvare kahela che. sthitithI bheda - sAdhune utkRSTa 33-sAgaropama ane jaghanyathI palyopama pRthakava sthiti thAya. zrAvakane utkRSTa 22-sAgaropama ane jaghanya palyopama sthiti devaloke thAya. gatithI bheda - vyavahArathI sAdhu pAMce gatimAM jAya che tathA kuraTa ane utkarTa nake gayA. kuNAlA daSTAMtamAM evuM saMbhaLAya che. zrAvaka to cAra gatimAM jAya, siddha gatimAM na jAya. bIjA kahe che - sAdhu sujJatimAM ane mokSe paNa jAya, zrAvaka cAra gatimAM jAya. kaSAyathI bheda - sAdhu kapAyanA udayane AzrIne saMjavalana apekSAthI cAratraNa-be-eka kapAyanA udayavALA ke akayAyI paNa hoya, kemake chAsya-vItarAgAdi hoya. zrAvaka to bAra kaSAyanA udayavALA ane ATha kapAyanA udayavALo hoya. jyAre bAra kaSAyavAnuM hoya tyAre anaMtAnubaMdhI varjIne levA. kemake te aviratane jANavA. jo ATha kapAyano udayavAnuM hoya tyAre anaMtAnubaMdhI ane apratyAkhyAna kaSAya varjIne hoya kemake te dezaviratane hoya. baMdhanI daSTie bheda - sAdhu mULa prakRtinI apekSAthI aSTavidha baMdhaka ke saptavighabaMdhaka ke pavidha baMdhaka ke ekavidha baMdhaka hoya che. kahyuM che ke - jIvo Ayune choDIne saptavidha baMdhako hoya che. sUkSma saMparAyavALA cha prakAre baMdhavALA kahelA che. teo mohanIya ane Ayune choDIne prakRtinA baMdhaka kahelA che. upazAMta kSINa mohA ane kevalIo ekavidhabaMdhaka hoya che. vaLI te kisamayasthitika baMdhaka hoya che, sAMparAyika nahIM. zailezIkaraNa karatAM abaMdhakA hoya che tema jANavuM jyAre zrAvako aSTavidhabaMdhaka ke satavidha baMdhako hoya che. vedanAnI dRSTie bheda - sAdhu ATha ke sAta ke cAra prakRtinA vedaka che, zrAvako niyamA ATha prakRtine vede che. pratipattine AzrIne bheda - sAdhu pAMca mahAvrata svIkAre che, zrAvaka to eka, be, traNa, cAra ke pAMce aNuvrata svIkAre. athavA sAdhu eka vakhata sAmAyika svIkArIne sarvakALa dhAraNa kare che, zrAvaka te vAraMvAra svIkAre che. atikramane AzrIne bheda - sAdhune eka vratanA ullaMghanamAM pAMce vratonuM ullaMghana che. zrAvakane to eka-ekanuM ja ullaMghana thAya. zrAvakane mATe sarva zabda prayojAto nathI kemake kadAca tene deza viratino paNa abhAva thAya. 'sarva' ema karIne sarva sAvagha yogano huM parityAga karuM chuM ema kahIne virati paNa temane 'sava' saMpUrNa hotI nathI. kemake zrAvakane anumati vaDe nitya pravRtatvathI sarva virati na thAya. e pramANe te sarva virativAdI deza virati ane sarva viratine cUke che, kemake te pratyakSa mRSAvAdipaNe che. prasaMge ATaluM kahyuM, te paryApta che. have sUra kahIe chIe A vrata paNa zikSApadanA aticAra rahita pALavuM joIe, tethI kahe che ke - sAmAyikavatI zrAvakane A pAMca aticAro jANavA joIe paNa AcaravA - sevavA na joIe. te A pramANe - (1) manodupraNidhAna :- praNidhAna eTale prayoga, duSTa prayogane manathI kare tene mano dupraNidhAna kahe che. sAmAyika karela gRhasthanuM e kartavya che asukRta dukRtanuM pariciMtana na kare. kahyuM che - sAmAyika karIne je zrAvaka gRhaciMtA kare che, te Ad-vazAne pAmIne tenI sAmAyika nirarthaka kare che. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6/4 ni - 1556 thI 1561 185 (2) vacana dupraNidhAna :- sAmAyika karelo asabhya, niSThura, sAvadha vacanaprayoga na kare. kahyuM che - kRta sAmAyika pUrva buddhithI vicArIne bole, sadA niravadha vacana bole, anyathA tene sAmAyika na thAya. (3) kAya praNidhAna :- sAmAyika karelane apaDilehitAdi bhUmi AdimAM hAtha-paga AdinA deha-avayavonI anidbhuta sthApanA. kahyuM che ke - anirIkSya ane apamRjaya spaMDila sthAnAdi sevato hiMsAnA abhAvamAM paNa pramAdane kAraNe te kRtasAmAyika nathI. (4) sAmAyikanI smRti na hovI - sAmAyika saMbaMdhI je maraNA te smRti ati upayoga. tenuM mana - na sevavuM te. ati prabaLa pramAdavAnu yAda rAkhato nathI ke A veLAmAM mAre je sAmAyika kartavya che, te karela che ke nathI, mokSa sAdhana anuSThAnanuM mULa smRti che. kahyuM che ke - je pramAdayukata smaraNa karato nathI ke sAmAyika kayAre kartavya che, sAmAyika karI ke na karI te yAda na rahe to karelI paNa viphaLa jAya che. (5) sAmAyikanuM anavasthita karaNa te anavasthitakaraNa. anavasthita aRIkAla ke karyA pachI anaMtara ja taje che. jema-tema karavuM te anavasthita. kahyuM che ke - sAmAyika karIne lakSaNa ja pAre che athavA IcchA mujaba kare che, te anavasthita sAmAyika anAdarane kAraNe zuddha nathI. sAticAra paheluM zikSApada 'sAmAyika' kahyuM. have bIjA zikSApadanuM pratipAdana karatAM kahe che - * sUjha-78 - dizAvata grahaNa karelAne pratidina dizAnuM parimANa karavuM te dezAvakAzika [nAme bIjuM zikSApada vrata che.]. dezavakAsika pratadhArI zramaNopAsake A pAMca aticAra jANavA joIe, paNa AcaravA na joIe - nayana prayoga, peNa prayoga, zabdAnupAta, rUpAnupAta, bahAra pudgala prakSepa. * vivecana-38 : digavata pUrve vyAkhyAta ja che. te gRhIMta diparimaNanA dIrdha kALa, cAvajIva, saMvatsara, cAtamAMsAdi bhedanA so yojanAdi rUpacthI daroja teTalA pramANamAM javAnuM azakya hovAthI pratidina - prahara, muharta Adi upalakSaNathI pramANa karaNa - divasAdi gamana yogya dezanuM sthApana te pratidinanuM pramANa karaNa dezAvakAsika. | digavatamAM gRhIta dizAparimANano eka deza- aMza, temAM gamana Adi ceSTA sthAna, deza avakAza, tenAthI nivRtta te dezAvakAzikata. ahIM pUjayo kahe che ke - gRhIta aNavatAdinI dIrdhatara kALa avadhinA viramaNa chatAM paNa pratidina saMkSepa karavo tema upalakSaNathI jANavuM anyathA te viSayanA saMkSepano abhAva thaze athavA bhAvamAM pRca zikSApada bhAvano prasaMga Ave, ATalo vistAra pUrato che. 186 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ahIM AcAryo sarpanuM dRSTAMta prarUpe che. jemake pUrve te sapane bAra yojanano viSaya hato. pachI vidhAvAdI vaDe apasAra karAtA eka yojanamAM teNe potAnI dRSTi sthApI. A pramANe zrAvakoe paNa divrata AgAramAM bahu aparAddhavAn pachI dezAvakAsika vaDe tene ghaTADatA jAya. athavA viSanuM daSTAMta - agade eka aMgulamAM sthApeluM. A zikSAvata paNa aticArarahita pAlana karavuM joIe. tethI kahe che ke dezAvakAsika vratadhArI zrAvake A pAMca aticAro jANavA, paNa tenuM AcaraNa nA karavuM te A pramANe - - (1) Anayana prayoga - koI viziSTa dezAdimAM bhUdeza abhigrahamAM bahAra svayaM gamanano yoga na hovAthI bIjAne sacittAdi dravya lAvavA mATe prayoje - saMdezo ApIne mole ke tAre A lAvavuM te Anayanaprayoga. (2) preNapayoga- dharAra nokarane mokalavo te preSTha prayoga. jemake abhigRhIta para vicAra dezanA vyatikramanA bhayathI, tAre avazya ja jaIne mArA gAya Adi lAvavA athavA A tAruM kartavya che, evo preNapayoga. (3) zabdAnupAta - svagRha vRtti prAkAkAdi choDIne bhUdezano abhigraha hovAthI bahAra prayojana utpanna thatAM tyAM svayaM javAno yoga na hovAthI vRttipAkAranI nIkaTavartIne buddhipUrvaka chIMka-khAMsI Adi zabdo karIne temane jAgRta karavA te zabdano anupAta - uccAraNa karyuM jethI bIjAnA kAnamAM Ano zabda pahoMce. (4) rUpAnupAta - abhigRhIta dezathI bahAra prayojana bhAvamAM zabda nA uccArIne bIjAne samIpa lAvavAne mATe potAnA zarI-rUpanuM darzana te rUpAnupAta. (5) bahi:pagalapopa - abhigRhita dezanI bahAra prayojana thatAM bIjAne jAgRta karavA TekA Adi pheMkavA, te pudgala prakSepa. dezAvakAzikano A artha abhigrahaNa karAtA, bahAra gamanAgamana Adi vyApAjanita prANInuM upamadana thAya che. te svayaM kare ke bIna vaDe karAve temAM koI kaLa vizeSa nathI. tenA karatAM to Iyapiya vizuddha karatAM svarya gamanamAM guNa che. bIjA vaLI anipuNa hoya to azuddhi thAya che. sAticAra bIjuM zikSApada "dezAvakAsika' kahyuM. have trIjuM zikSApada kahe che, tenuM A sUtra che - * sUtra-39 : pauSadhopavAsa cAra bhede kahela che, te A pramANe - AhAra pauSadha, zarIra satakAra pauSadha, bahAcarya pauSadha, vyApAra pauSadha. pauSadhopavAsa vratadhArI zrAvake A pAMca aticAro jANavA joIe. te A pramANe - ApatilekhitapuNyatilekhita zayyA saMtApha, apamArjita - dughamArjita zA saMtAka. apatilekhita duutilekhita uccAra prazravaNa bhUmi, apamArjita dughamArjita uccAra prazravaNa bhUmi, pauSadhopavAsanI samyapha pAlanA na karavI che. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6/09 ni - 1556 thI 1561 18e * vivecana-79 : A pauSadha zabda rUDhithI parvamAM varte che. parvo te AThama Adi tithio che. 'pUraNa karavAthI pava' dharmanA upacaya hetutvanI che. pauSadhamAM upavAsano pauSadhopavAsa. niyamavizeSa abhidhAnathI A pauSadhopavAsa che ane A pauSadhopavAsa cAra bhede che- (1) AhAra pauSadha :- "AhAra' prasiddha che te viSayaka, te nimite pauSadha te AhAra pauSadha. AhAra nimite dharmapUraNa parva ema samajavuM. (2) e pramANe zarIra satkAra pauSadha jANavAM. (3) brahmacarya pauSadhi - ahIM caraNIya te carthya. brahma-kuzala anuSThAna. brahmamAM caravuM te brahmacarya. bAkI pUrvavatuM. (4) avyApAra pauSadha - kuitsita vyApAra tyAga - A AhAra pauSadha be bhede che - dezathI ane sarvathI. dezathI eTale AyaMbila ke ekAsaNu vagere. sarvathI - cAra prakArano paNa AhAra ahoraNa mATe paccakakhANa kare. zarIra pauSadha - snAna, udvartana, varNaka, vilepana, puSya, gaMdha, tAMbUla ane vasa AbharaNano parityAga. te paNa sarvathI ane dezatI. dezathI-amuka zarIra sakAra karIza ane amuka sakAra nahIM kare athavA sarvathA tyAga. brahmacarya pauSadha - dezathI ane sarvathI. dezI-divasanA ke rAtrinA. eka ke be vakhata. sarvathI - ahoraNa brahmacArI rahe. vyApAra pauSadha - dezatI ane sarvathI. dezathI - huM amuka vyApAra nahIM karuM. sarvathI - sakala vyApAra haLa, gADuM, gRha parAkramAdi na kare. ahIM dezathI pauSadha kare che te sAmAyika kare ke na paNa kare. je sarva pauSadha kare che, te niyamathI sAmAyika karela hoya. jo na kare to niyamathI chetarAya che. te kyAM kare ? caityagRhamAM, sAdhu pAse, ghera ke pauSadhazALAmAM. maNi ane suvaNane choDIne, pustaka bhaNe ke vAMce. dharmadhyAna kare, jemake - sAdhunA AvA guNo che, tene dhAraNa karavA huM asamartha chuM. A zikSApada vratane aticAra hita pALavuM joIe, tethI kahe che pauSadhopavAsa vatI zrAvake A pAMca aticAro jANavA, paNa na AcaravA. - (1) apacupekSita duutyupekSita zayyA-saMthAro :- ahIM jeNe pauSaghaupavAsa karela hoya che jenA upara saMthAre te ghAsa, kuza, kAmaLI, vastrAdi, te saMtAka ane zasyA prasiddha che. pratyapekSaNa - prApta thayela zayyAdine cakSu vaDe nirIkSaNa karavuM, te pratyupekSaNa. tema na karavuM te apratyupekSaNa. guNa eTale utkrAMta cittathI pratyupekSaNa kare te duupekSaNa. zayyA e ja athavA saMthAro te zAsaMsAra. e pramANe badhe artha karavo. upalakSaNathI zA-saMthArAdi upayogI pIThalakAdi paNa levA. ahIM sAmAcArI A pramANe che - pauSadha karelane apaDilehita zAmAM ArohavuM ke saMthArAmAM ArohavuM athavA pauSadhazALA vAparavI. darbhavA ke zubhavA 188 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ke bhUmimAM saMskAravuM, kAcikI bhUmithI AvIne pharI paDilehaNa kare, anyathA atiyAra lAge. (2) apamArjita pramArjita zayyA-saMthAro. ahIM pramArjanA-zayyA AdinuM Asevana kALe vastromAMtAdithI (pramArthe). duSTa - eTale avidhithI pramArze. bAkI upara kahela che. (3,4) e pramANe uccAra-prazravaNa bhUmimAM paNa baMne jANavA. uccAra, prazravaNamAM thuMka-baLakho, mela Adi upalakSaNathI laI levA. (5) pauSadhanI samyak paripAlanA na karavI - pravacanamAM kahela vidhi anusAra nipakaMpa citathI sevana na kare. bhAvanA A che - pauSadha karelo asthira citta thaI, AhAramAM sarva ke dezathI prArthe, bIjA divase potAnA pAraNAne mATe A ke A evuM kaMI karavAnuM kahe athavA dharmakathAmAM aMte varte zarIra sakAramAM zarIra vartatA dADhImuMcha-vALane zRMgAranA abhiprAyathI saMsthApe. unALAmAM zarIrane jaLathI sIMce e pramANe zarIra vibhUSAnA badhAM kAraNone na parihare. brahmacaryamAM Aloka ke paralokanA bhogone prArthe athavA zabdAdi viSayonI abhilASA kare. kyAre pauSadha pUro thAya ane kyAre brahmacarya choDuM ema vicAre. avyApAramAM sAvadha vyApAra kare athavA karuM ke na karuM ema ciMtave. A pramANe pAMca aticAra rahita zuddha pAlana karavuM. sAtiyAra trIjuM zikSapada vrata kahyuM. have cothuM kahe che - * sUtra-80 : atithi saMvibhAga eTale sAdhaksALIne kAnIya aw-pANI ApavA. deza, kALa, zraddhA, satkArayukta zreSTha bhaktipUrvaka anugraha buddhithI saMyatone dravyonuM dAna ApavuM. A atithi vibhAga vatayukta zramaNopAsake A pAMca aticAro jANavA - sacitta nikSepaNA, sacittapidhAnatA, kAlAtikrama, paravyapadeza, mAratA. * vivecana-80 : ahIM bhojanArthe bhojanakAle upasthata-Avelane atithi kahe che. temAM potAnA mATe nipAdita AhArane gRhivatImAM mukhya sAdhu ja atithi kahevAya, teno saMvibhAga, te atithi saMvibhAga. saMvibhAganA grahaNathI pachI kamiida doSanA parihArArthe kahe che. nyAyathI prApta. AnA dvArA anyAyathI Avelano pratiSedha karela che. kAnIya - udagamAdi doSa hita. AnA dvArA ekalAnIyano niSedha karyo. annapAnAdi dravyo. Avi zabdathI vA, pAtra, auSadha, bheSajAdi paNa levA. AnA dvArA hiraNyAdino viccheda karyo. deza, kALa, zraddhA, satkAra kramayukta:- temAM reza - vividha ghauM, kodarA, kaMgu, cokhA AdinI niSpatti thAya te tri - samikSa ke durmikSa zradvA - vizuddha citta pariNAma. saTS - abhyatyAna, AsanadAna, vaMdana. pAchaLa javuM te. * pAkanuM nAna Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 680 ni - 1556 thI 1561 189 190 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 peya Adi paripATIthI pradAna. A dezAdithI samanvita. AnA vaDe vipakSano viccheda jANavo. pradhAna bhakti vaDe, AnA vaDe phaLa prAptimAM bhaktikRta atizaya kahela che. te AtmAnugraha buddhithI Ape paNa sAdhune anugrahanI buddhithI nahIM. ahIM A sAmAcArI che - zrAvake paiSadha pArIne niyamathI sAdhane dAna dIdhA vinA na pAravo. joIe. anyadA pharI aniyama thAya athavA dAna daIne pAre ke pArIne dAna Ape che. kaI rIte? jo deza-kALa hoya to potAnA zarIranI vibhUSA karIne sAdhunI vasatimAM jaIne nimaMtraNA kare ke bhikSAne grahaNa karo. tyAre sAdhue zuM karavuM ? koI pagalAM, koI mukhAnaMtaka, koI pAtrAnuM paDilehaNa kare. jethI aMtarAya doSa na thAya ane sthApanA doSa paNa na lAge. zrAvaka je pahelI parisimAM nimaMtraNa kare to jo namaskAra sahita nivakArazI] hoya to tyAre grahaNa kare, na hoya to na grahaNa kare, jo dhana lAge to grahaNa karIne rAkhI mUke. jo ugvADA porisimAM pAraNAvALo ke bIjI pAre che, to tene ApI de, pachI te zrAvakanI sAthe jAya, saMghATaka jAya paNa ekalo na jAya. sAdhu AgaLa ane zrAvaka pAchaLa cAle. ghera jaIne zrAvaka AsanA ApI nimaMtraNA kare. jo sAdhu bese to ghaNuM suMdara, na bese to paNa vinaya prayukata thAya. pachI svayaM bhojana ke pAna Ape che athavA pote vAsaNa pakaDe ane tenI patnI vahorAve. athavA sAdhune apAya tyAM sudhI sthira ubho rahe sAdhu paNa vAsaNamAM dravya bAkI rahe, te rIte grahaNa kare jethI pazcAt karmadoSa na lAge. zrAvaka vahorAvI, vaMdana karI, sAdhune vidAya Ape. vidAya ApatA tenI pAchaLa jAya. pachI pote bhojana kare. kadAca jo zrAvakane na apAya, to zrAvakone jamADe. vaLI jo sAdhu na hoya to deza-kALa-veLAmAM dizAloka karavo joIe. vizuddha bhAvathI vicAre ke - jo sAdhu Avaze to mAro vistAra thaze. A zikSApadavata paNa aticArahita pALavuM joIe. tethI kahe che ke - atithi saMvibhAga vratadhArI zrAvake A pAMca aticAra jANavA joIe paNa AcaravA na joIe, te A pramANe - (1) sayita nikSepa - sacita evA ghauM AdimAM aAdine mUkavA, dAna na devAnI buddhithI mAyA-kapaTa vaDe evuM kare. (2) sacitta pidhAna - sacita phaLAdi vaDe DhAMkavuM. (3) kAlAtikrama - kALano atikrama, ucita evo sAdhuno bhikSAkALa, tene atikramIne ke AvyA pahelAM bhojana kare - x * kahyuM che - kALe raheNakane ApatAM ardha karavuM zakya nathI, te ja kALe na ApatA hoI grAhaka hotuM nathI. (4) paravyapadeza - potAnA sivAyanA je bIjA te 'para' tenuM che tema kahevuM. sAdhu pauSadhopavAsanA pAraNAkALe bhikSAne mATe Ave tyAre pragaTa aAdi jotA zrAvaka ema kahe ke A bIjAnuM che, mAruM nathI, mATe ApIza nahIM. kaMIka yAcanA kare to paNa ema kahe ke - A phalANAnuM che, tyAM jaIne tame mAMgo. (5) mAtsarya - mAMge to kopa kare, hovA chatAM na Ape athavA vaimanasyathI Ape te paNa mAtsarya, kaSAyakaluSita cittathI Ape te mAtsarya. sAticAra cothuM zikSApadavrata kahyuM. A zrAvakadharma che. [prazno aNavatAdi sivAya kahevAyela evuM zuM che ? te kahe che - * sUtra-81 - A pramANe zrAvakadharmamAM pAMca aNuvata, traNa guNavaMta vAva-kathita, cAra zikSauta Ivaskathita kahyA che. A badhAMnI pUrve pAvakadhamanI mUlavatu samyakatva che te A - te nisargathI ke abhigamathI be bhede athavA pAMca aticAra rahita vizuddha aNuvata ane guNavatanI pratijJA sivAya bIjI paNa pratimA vagere vizeSathI karavA yogya che. aMtima maraNa saMbaMdhI saMlekhanA jhosaNA ArAdhavI joIe. A saMbaMdhe zrAvakane pAMca aticAra kahyA che. te A pramANe che - (1) Aloka saMvAMdhI AzaMsA, (2) paraloka saMvAMdhI AzaMsA, (3) jIvita saMbaMdhI AzaMsA, (4) maraNa saMbaMdhI AzaMsA, (5) kAmabhoga saMbaMdhI AzaMsA. * vivecana-81 - ahIM zrAvaka dharmamAM ja, ahIM ja ati zAkyAdinA zrAvaka dharmamAM nahIM. samyakatva abhAve ANavatAdinA abhAvathI. *X - pAMca aNuvrato pratipAdita svarUpanA traNa guNavrato ukata lakSaNavALA ke je eka vakhata grahaNa karI cAvajIva bhAvanIya che. cAra zikSApada vrato jemAM zikSA - abhyAsa, tenA pado - sthAno, te ja vrata te zikSApadauto. Ivaka arthAt pratidivasa anuSkraya, sAmAyika ane dezAvakAsikamAM punaH punaH uccArya che jyAre pauSadhopavAsa ane atithi saMvibhAga baMne prati divasa anuSThaya che. paNa pratidivasa AcaraNIya nathI. | prazna A A zrAvakadharmanI vaLI mUla vastu kema che ? [utara] samyakatva. tethI graMyakAra kahe che - A punaH zrAvakadharmanuM ahIM punaH zabda avadhAraNArthe che. AnuM ja. kemake zAkyAdinA zramaNopAsaka dharmamAM samyakatvano abhAva hovAthI mUlavastu samyakatva nathI. AmAM aNuvratAdi guNAM tadbhAva bhAvitvathI rahelA che tevI vastu mUlabhUta ane dvArabhUta che. temAM samyakatva parikIrtita che. samyakatva - prazamAdi lakSaNa. prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya lakSaNa samyakatva che. A kevI rIte thAya ? te kahe che. te vastubhUta samyakatva nisargathI ke abhigamathI thAya che. temAM nisargasvabhAva ane adhigama - yathAvasthita padArthano bodha. [zaMkA] mithyAtva mohanIya karmanA kSayopazamathI A thAya che, to pachI nisargathI Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 681 ni - 1556 thI 1561 191 192 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 - jo huM jaldI marI jauM to sAruM. (5) bhogAzaMsA prayoga :- janmAMtaramAM huM cakravartI thAuM, vAsudeva ke mahAmAMDalika rAjA thauM. zubha rUpavAna Adi cauM. -0- A pramANe zrAvaka dharma kahyo. -0- prabheda sahita deza uttaraguNa pratyAkhyAnanI vyAkhyA karI. - - have sarvottara guNa pratyAkhyAna kahIzuM. athavA dezotara guNa pratyAkhyAna zrAvakone ja hoya che teno adhikAra ja kahyo. savaguNa pratyAkhyAna kaMIka ubhaya sAdhAraNa paNa che, tene have kahIzuM. adhyayana-6-aMtargat deza uttaraguNapatyAkhyAnano muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa Adi kema kahyuM ? (samAdhAna] te ja kSayopazamAdi nisarga ke adhigama janmA che, mATe doSa nathI. kahyuM che - jema Ugharadeza vanadavane pAmIne badhuM bALI nAMkhe che, tema mithyAtvanA anudayamAM jIva pathamika samyakatva pAme che. jIvAdine kSayopazama bhAvamAM adhigama che, vizuddha pariNAmathI jIva adhigama samyakatvane pAme che. ahIM bhavodadhimAM daprAya samyakatvAdi bhAva rano prApta thAya. upalabdha jinapravacana sArathI jANIne zrAvake haMmezA apramAda banIne aticAranA parihAravALA thavuM joIe. - x - te mATe graMthakAra kahe che "pAMca atiyAra vizaddha" ItyAdi satra ane A samyakatva parve nirUpita zaMkAdi pAMca aticArahita anupAlanIya che, tema jANa. tathA aNuvrata guNavato pUrve kahela svarUpavALA daDhapaNe atiyAra rahita ja pALavA joIe. tathA abhigraho - "kRtalocaita pradAnAdi." zuddha-bhaMgAdi aticAra rahita ja pALavA joIe. bIjA paNa pratimAdi vizeSa karaNayogone samyak pALavA joIe temAM pratimA - pUrvokta "darzanauta sAmAyika" ItyAdi ane anityAdi bhAvanA paNa levI. tatA apazcima mAraNAMtikI saMlekhanA joSaNA ArAdhanA aticAra rahita pALavI joIe. pazcima maraNa-prANatyAgarUpa. ahIM jo ke pratikSaNa AvIvI-maraNa hoya che, to paNa tene grahaNa karela nathI. to zuM ? sarva AyunA kSaya rU5 maraNa ja aMta che mATe maraNAMta, temAM thAya te mAraNAMtikI. zarIra kaSAya Adine AnA vaDe saMlikhita - pAtaLA karAya che, te saMlekhanA - tapovizeSarUpa, tenI jhoSaNA - sevana, tenI ArAdhanA - akhaMDakALa karavI che. ahIM A sAmAcArI che :- Asevita gRhIMdharmathI zrAvaka vaDe pachI nikAMta thavuM joIe. e pramANe ughatane zrAvakadharma thAya che. te bhakta pratyAkhyAna kALe saMskAra zramaNa vaDe thavAnuM zakya nathI. apaDhimA mAraNAMtikI saMlekhanA jhoSaNA ArAdhanA aticArahita samyaka pAlana kasvI joIe te A atiyAra kayA che ? te batAve che. zrAvakoe A pAMca aticAra jANavA paNa AcAravA nahIM : (1) IhalokAzaMsAprayoga :- manuSyaloka, temAM AzaMsA - abhilASA, teno prayoga. e pramANe - (2) paralokANaMsahayoga :- devalokamAM AzaMsA. (3) jIvitAzaMsA prayoga :- jIvita eTale prANadhAraNa, temAM abhilASA, jemake ghaNo kALa sudhI huM jIvuM. A vastra, mALA, pustaka vAyanAdi, pujA darzanathI ane ghaNAM parivAranA darzanathI che. loko dvArA prazaMsA sAMbhaLIne mAne ke - A jIvita ja kalyANakArI che. (4) maraNAzaMsA prayoga:- koI pratipanna anazananI gaveSaNA na kare, saparyAya na Adare, koI glAdhA na kare. tethI tene AvA prakAranA cita pariNAmo janme che Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 681 ni -1562 thI 1564 che adhyayana-6-aMtargata sarvottaraguNapratyAkhyAna che -x -x -x -x -x -x =x x xsarva uttaraguNa pratyAkhyAnane jaNAvatA niyuktikAra kahe che - * niyukti-1562 thI 1564 + vivecana : (1562] pratyAkhyAna uttara guNa viSaya prakaraNanI sAdhune ahIM sudhI kahevuM * kSapaNAdi, kSapaNanA grahaNathI upavAsa Adite levA. marfka nA grahaNathI vicitrAdi abhigraho levA. te aneka prakAre kahevA. ahIM sAmAnyathI uttaraguNa pratyAkhyAna nirUpaNa adhikAramAM athavA '' zabda kAra arthamAM letA temAM ja * sarvotaguNa pratyAkhyAna prakamamAM A adhikAra kahe che. te A daza prakAre che. have te dazavidhane ja jaNAve che - [1563] anAgata, atikAMta, koTisahita, niyaMtrita, sAkAra, anAkAra, pariNAmakRg, nisvazeSa - tayA - [1564] saMketa ane addhA. e pramANe pratyAkhyAna daza bhede che. svayaM anupAlanIya che. (1) anAmata kasvAmI anAmata, paryuSaNAdimAM AcAryAdinI vaiyAvaccakaraNamAM aMtarAyanA sadabhAvathI pahelAM ja tapa karavo te. (2) atikAMta karavAthI atikAMta, bhAvanA pUrvavatu. (3) koTi sahita * ubhaya pratyAkhyAna koTi maLavAthI, upavAsAdi karavA. (4) niyaMtrita - haMmezAM caMtrita, pratijJAtadinAdimAM glAnAdinA aMtarAya bhAvamAM paNa niyamathI karavA. (5) sAkAra * TWITY eTale pratyAkhyAna ApavAda hetuthI anAbhogAdi, AkAra sahita te sAkAra. (6) anAkAra * AgAra rati pratyAkhyAna karavuM. () pariNAmakR4 - dakti AdinuM pariNAma karIne kare. (8) nivazeSa * samagra rAzanAdi viSaya. (9) saMketa - cila, aMguSTha Adi saha kena vaDe te saMketa - saciha. (10) addhA : kALa, porisi Adi kALamAna. pratyAkhyAna zabda ukta dazemAM joDavo. A daza bheda ja che. * x - (zaMkA] A pratyAkhyAna prANAtipAtAdi pratyAkhyAtavatu che, to kema svayaM akaraNAdi bheda bhinna anupAlana karyuM ke anyathA karavuM ? (samAdhAna svayaM ja pAlana karavuM, bIjAnA kAraNe anumati ke niSedha na kavo. bIjAne AhAra dAnamAM ane gatine upadeza dAnamAM jema samAdhi rahe. AtmA pIDAya nahIM tema pravartavuM joIe. * x * dhe anaMtara kahela dazavidha pratyAkhyAtAdi bhedanA avayavane arthone jaNAvavAnI IcchAthI kahe che - * niyukti-1565,1566-vivecana : paryuSaNA Avaze tyAre mane aMtarAya thaze. kayA kAraNe ? guru vaiyAvaccanI, [3413] 14 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tapasvI ke plAnanI vaiyAvaccathI. to hAla tapokarma svIkAruM te anAgatakALamAM te pratyAkhyAna karavuM tene anAgata pratyAkhyAna kahyuM. A baMne gAyAmAM bhAvArya A pramANe che - anAgata pratyAkhyAnamAM jema anAgata tapa kasyo. paryuSaNAnuM grahaNa ahIM vikRSTa karAya che. sauthI ocho ama jema paryuSaNAmAM thAya, cAtumatimAM cha8, pakikhamAM abhakArya - upavAsa kare. athavA bIjAmAM snAna anuyAnAdimAM tyAre mane aMtarAya thaze. gura - AcAryo, temanuM kartavya che, teo kema karatA nathI ? athavA teo asahiSNu che, athavA bIjI kaMI koI AjJAne karavAnuM thaze. jemake grAmAMtara gamanAdi acavA zaikSane lAvavo athavA zarIra vaiyAvacce. tyAre te upavAsa kare che, gurunI vaiyAvacca karI zakato nathI. je bIjo baMne kasvAmAM samartha che, te kare che. athavA bIje je upavAsa karavAne samartha che, te kare che, na hoya ke na maLe ke vidhi na jANato hoya tyAre ja upavAsa pUrve karIne pachI te parva divase khAya. te tapasvI kSapakanuM kartavya che. tyAre kema na kare ? teNe prApta paryuSaNAno tapa pAra utArela che athavA asahiSNutvathI svayaM pAraNuM karela che. tyAre svayaM jenI pAse javA mATe samartha hoya tyAM jAya. * * * * * glAnaqne jANe che, te divase asahiSNu thAya che athavA vaidha e kahyuM ke A divasamAM karAze athavA svayaM ja gaMgarogAdi vaDe te divasomAM asahiSNu thAya. bAkI guru kahe tema karavuM. kAraNathI kula, gaNa, saMghamAM athavA AcArya ke gacchamAM te pramANe ja kahevuM. pachI te anAgata kALe tapa karIne pachI paryuSaNAdimAM jame che. tene te prakAranI ja nirjarA, jema paryuSaNAdimAM thAya tema anAgata kALamAM paNa thAya che, tema jANavuM. * niyukita-1567 thI 15ra-vivecana : [156] paryuSaNAmAM je tapa koI kAraNa utpanna thatAM na kare, te ja dazarvi che * gutaiyAvaccane lIdhe athavA tapasvI ke glAnatA-bimArInA kAraNe. [1568] te A tapa karma je kALa atikAMta thayA pachI kare to A pratyAkhyAna * e pramANe atikAMta karavAthI atikAMta thAya che tema jANavuM joIe. (1569] bhAvArtha-paryuSaNAmAM tapane te ja kAraNe na kare, je upavAsane mATe gutapasvI-plAnanA kAraNothI samartha nathI. te kALa atikAMta thayA pachI kare che. vibhASA pUrvavatuM. atikAMta dvAranI vyAkhyA karI. [15ao] have koTi sahita dvAranuM vivaraNa karatAM kahe che - prasthApaka eTale prAraMbhika divasanA pratyAkhyAnanA niSThApaka * samApti divasatA. je pratyAkhyAnamAM baMne cheDAo maLe che, tene koTi sahita kahe che. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/81 ni -1567 thI 1572 15 bhAvArtha A pramANe che - te AvA prakAre tapokarma svIkAre che jemAM pratyAkhyAnanI khUNe khUNA maLe che. kaI rIte ? pratyuSe AvazyakamAM upavAsa svIkAre. ahorAtra rahIne pachI pharI paNa upavAsa kare che. ahIM bIjAnI prasthApanAmAM pahelAMnI niSThApanI che. A baMne paNa khUNA ekta maLe che. aDhamAdimAM be taraphathI koTi sahita thAya che. je chello divasa che, tenI paNa eka koTi. e pramANe AyaMbila, nivi, ekAsaNAmAM paNa jANavuM. athavA A anya vidhi che - upavAsa karIne AyaMbilathI mAre che karI upavAsa kare che ane AyaMbila kare che. e pramANe ekAsaNAdithI paNa saMyoga karavo joIe. niQigaI Adi badhAmAM sadeza ane videza. koTi sahita dvArA kahevAyuM. [1531] have niyaMtrita dvAranuM nirUpaNa karatAM kahe che - mahine mahine tapa amuka amuka divasamAM ATalA cha Adi karavA. pachI nirogI hoya ke anIrogI, jyAM sudhI zvAsa cAle che, jyAM sudhI Ayu che tyAM sudhI karavA. [1532] A pratyAkhyAna ukta svarUpa niyaMtrita pratyAkhyAta che. te dhIpuruSoe - tIrthakara ane gaNadhare prarUpita che. je sAdhuo te svIkAre che. teo niyANArahita ane kSetrAdimAM apratibaddha thaIne kare che. - A adhikRta pratyAkhyAna sarvakALe karAtuM nathI. to kyAre karAya ? caudapUrvI, jinakalikomAM prathama evA vajasSabha nArAya saMghayaNamAM thAya. hAla to Ano viccheda ja che. (zaMkA to pUrve kema badhAM ja sthavirAdie kareluM ke pachI phakata jinakalikoe ja kareluM ? (samAghAna] badhAMe ja kareluM tethI kahe che - sthaviro paNa tyAre caudapUrvI Adi kALamAM, anya kALamAM paNa karela hatuM. gAthAno bhAvArtha - niyaMtrita eTale niyamita, jemake ahIM karavuM joIe athavA acchinna - ahIM avazya karavuM joIe. mahine-mahine amuka divase upavAsa, cha, aDhamAdi ATalA karavA. vaLI A tapa samartha hoya to paNa kare ja che ane glAna-bimAra thaI jAya to paNa kare ja che. kyAM sudhI ? zvAsa cAle tyAM sudhI. ane A pratyAkhyAna pahelAM saMghayaNIne apatibaddha, anizcita che. ahIM ke tahIM paNa avadhAraNa karAya che. * xx- vaLI A caudapUrvI vaDe pahelAM saMghayaNathI ane jinakalAnI sAthe viccheda pAmyuM che. te kALamAM AcAryo, jinakaliko, sthaviro tyAre karatAM hatA. niyaMtrita dvAranI vyAkhyA karI. o have sAkAra dvAranI vyAkhyA karavA mATe kahe che : 196 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 * niyukti-1533-vivecana : A mahAnaya ane mahAnuM che. A baMne atizayathI mahAna ane mahattara che. Asiyane tamArA prabhUta AvA prakAranA AkAranI sattA jaNAvavAne mATe bahuvacana che, tethI mahatara AkArothI hetubhUta bIjA anAbhogAdimAM kAraNa utpanna thatAM bhojana kriyAne huM karIza. e pramANe je bhakta parityAga kare che, te sAkArakRtu. avayavArtha vaLI AgAra sahita te sAgAra. gAro AgALanA sUbAnugamamAM kahIzuM. temAM mahattara AgArothI - moTA prayojanothI, te upavAsanuM paccakakhANa kare, tyAre AcAryo vaDe kahevAya ke - amuka gAme javuM. tyAre te kahe ke tAre Aje upavAsa che jo tyAre te samartha hoya to upavAsa paNa kare ane kAma mATe paNa jAya jo te na karI zake tema hoya to bIjA upavAsI ke binaupavAsI je karavAne samartha hoya te jAya. jo koI bIjuM na hoya athavA kArya mATe asamartha hoya, tyAre te ja upavAsakArIne guru mokale che. A rIte tene upavAsathI je nirjarA thAya, te ja gunA niyogane kAraNe jamavA chatAM paNa thAya che, tema te karavAthI lAbha maLavA chatAM paNa atyaMta vinAza pAme che. - jo thoDo hoya to je navakArazI ke porisImAM tene mokale, jo pAraNAvALo na hoya athavA asahiSNu hoya to guru kahe tema kare. e pramANe glAnanA kAryomAM ke bIjA kAryomAM kula, gaNa, saMghanA kAyadimAM paNa kahevuM. e pramANe je bhakta parityAga kare che, te sAgArakRta. A pramANe sAgAra dvAra kahyuM. -o- have nirAkAra dvAranI vyAkhyA karatAM kahe che - * niyukti-1534-vivecana : nizAyathI apagata kAraNa - prayojana jemAM che te niyaMtikAraNa. temAM sAdhu, mahatta-prayojana vizeSathI tenA phaLanA abhAvathI na kare, te maiAra thatu kAryano abhAve. kyAM ? kAMtAravRttimAM ane durmikSatAmAM, je karAya che te evA prakAre pratyAkhyAna thAya te nirAkAra pratyAkhyAna. Ano bhAvArtha kahe che - niryAta kAraNathI tene jo ahIM koI vRtti na hoya tyAre mahArAdi AgAro na kare, anAbhoga cAne sAkAra kare. kayA nimite ? lAkaDuM ke AMgaLI moDhAmAM mUkAya to anAbhogathI ke sahasA. tethI be AgAra karAya che. te kyAM thAya ? kAMtAramAM, jemake - zaNapali AdimAM kAMtAramAM vRttiAjIvikA prApta thatI nathI. athavA pratyenIka vaDe pratiSedha karAyela hoya, dukALa vartatA hoya, bhramaNa karavA chatAM prApta na thAya athavA ema jANe ke huM jIvI zakIza nahIM tyAre nirAkAra Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 6/81 ni - 1574 pratyAkhyAna thAya. 197 anAkAra dvAranI vyAkhyA karI, --- have kRtaparimANadvArane AzrIne kahe che. * niyukti-1575 + vivecana : datti vaDe ke kavala vaDe, gRha vaDe ke bhikSA vaDe athavA dravyotI-odanAdi vaDe AhAne mATe je pramANa vaDe bhojana parityAga kare che, te kRta pariNAma pratyAkhyAna. avayavArtha-vaLI dati vaDe Aja mAre eka ke be datti levI. athavA traNa, cAra, pAMca dattio. datinuM parimANa kaI rIte ? eka dANo paNa paDe to paNa ekA datti, kaDachI vaDe nAMkhe to paNa jeTalI vAra nAMkhe teTalI dattio jANavI. e pramANe eka kavaLathI yAvat batrIza kavala paryanta. gRhomAM eka Adi gharanI bhikSA vaDe calAve. e rIte dravyamAM eka, be, traNa Adi dravyothI, amuka odana ke khAdhaka vidhi vaDe athavA AyaMbila AdithI parimANa kare. 0 kRta parimANa dvAra kahevAyuM. --- have niravazeSa dvAra avayavArya jaNAve che * niyukti-1576-vivecana : badhAM asana ke badhAM pAnaka sarva khAdha bhojanaya-vividha khAdha prakAra ane bhojana prakArano parityAga kare che. sarva bhAvathI - sarva prakAre A niravazeSa pratyAkhyAna tIrthaMkara ane gaNadharoe kahela che. vistArathI vaLI je bhojana sattara prakAre tyaje che, pANI eka bhede taje che. khAdha-Ama Adi. svAdha-anekavidha madhu Adi. A badhuM jyAM sudhI tyajI de te nisvazeSa jANavuM. 0 A rIte nivazeSa dvAra pUru thayuM. --- have saMketa dvArane vistArArthe pratipAdita kare che - * niyukti-1577-vivecana : aMguSTha ane mudghi, graMthi, gRha, sveda, ucchvAsa, stibuka, jyotika ItyAdine cihna karIne je karAya che, te saMketa pratyAkhyAna kahevAya che. koNe saMketa pratyAkhyAna kahyuM ? dhI - anaMtajJAnI vaDe. avayavArtha pharI zveta eTale cihna, keta sahita ke saMketa arthAt cihna sahita. "sAdhu ke zrAvaka baMne paracakakhANamAM koI cihnano abhigraha kare che. cAvat A pramANe hoya tyAM sudhI huM bhojana na lauM. te cihno A pramANe che - aMguTho, mudghi, graMthi ItyAdi. temAM zrAvaka porisi pratyAkhyAnavALo hoya, te kSetramAM jAya ke ghera rahe paNa tyAM sudhI bhojana na kare. tene nizce apratyAkhyAnamAM rahevAnuM vartatuM nathI. tyAre te aMguThAnuM cihna kare che. jyAM sudhI na mukuM tyAM sudhI bhojana na karuM athavA jyAM Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 sudhI gAMTha na kholuM tyAM sudhI na jamuM cAvat gharamAM praveza na karuM, jyAM sudhI parasevo nAza na pAme. 198 athavA ATalA ucchvAsa pANI ke maMcikAmAM lau athavA ATalA stabuka, jhAkaLa biMdu rahe athavA jyAM sudhI dIvo baLato hoya tyAM sudhI huM bhojana na lauM. mAtra bhojanamAM ja nahIM, bIjA paNa abhigraha vizeSamAM saMketa pratyAkhyAna hoya che. A pramANe zrAvakanI vidhi kahI. sAdhu paNa pratyAkhyAna pUrNa thatAM zuM apratyAkhyAnI rahe? tethI teNa paNa saMketa pratyAkhyAna karavuM joIe. 0 saMketa pratyAkhyAna dvAranI vyAkhyA karI. --- have addhA dvArane pratipAdita karavA kahe che - * niyukti-1578-vivecana : addhA - kALanuM pratyAkhyAna je kAma pramANa chedathI thAya che te purimaTTa, porisi vaDe muhUrta mAsa ardhamAsa vaDe thAya. gAthAno avayavArtha have kahe che - - zraddhA eTale 'kALa', kALa jenuM parimANa che te kALa vaDe baddha evuM kAlika pratyAkhyAna. te A pramANe - namaskArasahita, porisi, purimaTTa, ekAsaNuM, ardhamAsakSamama, mAsakSamaNa, be divase ke bemAsI cAvat cha mAsa sudhInA pratyAkhyAna karavA. 0 A addhapratyAkhyAna kahyuM. 0 have pratyAkhyAnanA daza bhedono upasaMhAra karatA kahe che - * niryukti-1579 thI 1584 + vivecana : [1579] dazavidha pratyAkhyAna gurunA upadezathI kahyA. pratyAkhyAna karela hoya tenA mATenI vidhi have saMkSepathI kahIza. kRtapratyAkyAna - jeNe paccakakhANa karela che, tevA prakAranA, tenI vidhi have huM AgaLa saMkSepathI kahIza. [1580] pratyAkhyAna adhikAra ja kahe che - zuM kahe che ? jema jIvaghAta-prANAtipAtamAM pratyAkhyAna karatA teno paccakakhANa karyA jema jIvaghAta - bIjA prANIno ghAta karato nathI [karAvato nathI.] kema ? pratyAkhyAnano bhaMga na thAya tevA bhayathI. bhAvArtha - khavAya te azana-bhAta Adi tenuM dAna te azanadAna. A azanadAnamAM, azana zabda pAna AdinA upalakSaNArthe che. tethI evuM kahevA mAMge che ke - pratyAkhyAna karela hoya te bIjAne azanAdidAnamAM dhruva kAraNa che - avazya bhojana kriyA kAraNa che. kemake azanAdino lAbha thavAthI bhojana-khAvAnI kriyAno sadbhAva che to zuM? pratyAkhyAna bhaMgano doSa na lAge ? Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 6/81 ni - 159 thI 1584 19 200 1581] jo ema mAnIe to pratyAkhyAna karyA hoya tevo puruSa AyAyadine - AyArya, upAdhyAya, tapasvI, zaikSa, glAna, vRddha Adine azana Adi kaMI na Ape. jo Ape to vaiyAvacca lAbha thAya, tethI kahe che - viratinA pAlanathI vaiyAvacca pradhAnatA nathI. jo hoya ane paDilAme to tenAthI zuM ? e pramANe ziSyajananA hitane mATe bIjAnA abhiprAyanI AzaMkAthI guru temane jaNAve che ke - 1582) ahIM trividha trividhena pratyAkhyAna nathI. kavidha eTale karaNa, karAvaNa, anumati. kavidhe - mana, vacana ane kAyA e traNenA yogathI azanAdinA pratyAkhyAna nathI. AthI samajaNa vagano upAlaMbha ziSyanA mate apAyo che. tethI bIjAne azanAdinuM dAna ApavuM kahyuM che. te hetuthI - kAraNathI bhojana kriyA viSayaka bIjAne dAna karavuM te zuddha - AzaMsAdi doSarahita che. ukta kAraNe sAdhune te pratyAkhyAnanA bhaMgarUpa na thAya. kemake teNe trividha trividhe pratyAkhyAna karelA nathI. [1583] svayaM ja * AtmA vaDe ja anupAlanIya pratyAkhyAna niyuktikAre kahela che. temAM dAna devAno ke upadeza devAno pratibaMdha nathI. temAM jAte lAvIne dAna karavuM - vitaraNa karavuM. zrAvakAdinA kuLomAM dAnano upadeza karavo. jo Ama che to jema samAdhi rahe ke jeTaluM sAmarthya hoya te pramANe bALa Adine ApavuM ke upadeza karavo. [1584] A ja ane spaSTa karatAM kahe che - pratyAkhyAna karelo paNa AcArya, glAna, bALa ane vRddha sAdhune zanAdi Apato kRtavIcArano lAbha pAme che. ahIM sAmAcArI A pramANe varte che - pote jAte upavAsI hoya to paNa sAdhuone mATe bhojana-pAna lAvIne Ape. potAnuM chatuM vIrya na gopave. potAnI zakti hoya to bIjA koIne evI AjJA na kare ke amuka sAdhu mATe lAvIne Apo. tethI potAnuM sAmarthya hoya tyAre AcArya, plAna, bALa, vRddha ane mahemAna sAdhune mATe athavA gayAne mATe athavA sajJAtIya kuLane mATe ke ajJAtIyone mATe potAnI labdhi anusAra badhuM ja lAvIne Ape ke apAve. paricito ke saMkhaDImAMthI apAve. A rIte dAnAdhikAra kahyo. have upadezAdhikAra - saMvignane, bIjA sAMbhogikone upadeza Ape ke ATalA dAnakULo athavA zrAddhakuLo che. pote samartha na hoya to sAMbhogikone upadeza ApavAmAM koI doSa nathI. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have jo pANIne mATe athavA saMjJA bhUmi jatAM saMbaDI bhojanAdi hoya, ti jANe to sAdhuone amuka sthAne saMkhaDI che, e pramANe upadeza Ape. e rIte upadezAdhikAra kahyo. dAnamAM jema samAdhi rahe tema ane upadezamAM jema sAmarthya hoya tema kare. jo te azanAdi lAvavA zaktimAna hoya to lAvIne Ape. jo te samartha na hoya to apAve athavA upadeza kare, je-je pramANe sAdhune ke potAne samAdhi rahe te-te prakAre prayatna karavo joIM. e rIte "yathAsamAdhi' dvAra kahyuM. o have A ja arthane jaNAvavA bhASyakArazrI kahe che - * bhAga-244 + vivecana : saMvijhana ane anya sAMbhogikone zrAddha kuLono upadeza Ape athA jema samAdhi rahe tema sAMbhogikone azanAdi Ape. have pratyAkhyAna zuddhi batAve che, tethI bhASyakAra kahe che - * bhASya-245, niyukti-1585-vivecana :zodhana eTale zuddhi, te pratyAkhyAnanI cha bhede che - zramaNa samayaketu arthAt sAdhu siddhAMta cita bhUtothI prajJapta che. koNe prarUpI che? RSabhAdi tIrthakaro. tene huM kahIza. kaI rIte? saMkSepathI. o have te pavidhatva - cha bhedone darzAvatA kahe che - te zuddhi cha bhede che, te A pramANe - zraddhAna zuddhi, jJAna zuddhi, vinayazuddhi. anubhASaNA zuddhi ane anupAlanA zuddhi tathA chaThThI-bhAvazuddhi. zuddhi zabda dvAranA upalakSaNArthe che. ahIM saMkSepArtha kahyo. have A niyukti gAthAno avayavArtha bhASyakAra ja kaheze. temAM madha dvAra avayavanA pratipAdanArthe kahe che - * bhASya-246,243 + vivecana : pratyAkhyAna sarvajJa bhASita che, je jyAM je kALamAM tenI zraddhA kare che, te manuSyane zraddhAzuddha jANavo. [A gAthArtha kahyo.] [vizeSa A pramANe -] sarvajJa bhASita eTale tIrthaMkara praNita che. je satAvIza bhedamAMnuM koIpaNa hoya. A sattAvIza bheda A pramANe - pAMca bhede sAdhunA mUlaguNa pratyAkhyAna, dazabhede uttaraguNa pratyAkhyAna ane bAra bhede zrAvakonA pratyAkhyAna ema 27-sthAya. jyAM jinakalAmAM cAra cAmamAM ke pAMca gAmamAM athavA zrAvakadharmamAM "jyAre'sukALamAM ke dukALamAM pUrvArNamAM ke parANamAM, kALacaramakALamAM tenI je manuSya zraddhA kare che, te tenA abheda upacArathI tene ja tevA prakAranI pariNatatvathI jANe che. tene zraddhAzuddha jANavA. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He 6/81 ni - 1585, bhA. 246,243 201 have jJAnazuddhane pratipAdita kare che - je kalAmAM je pratyAkhyAna hoya te karavuM joIe. mULaguNa ane uttaguNamAM te jANavuM tene jJAnazuddha kahyuM. [A gAthArtha che.] [have vizeSArtha-] pratyAkhyAnane jANe che. vanya - jinakA AdimAM, je pratyAkhyAna jemAM hoya che, te karavuM joIe. have vinayazuddhane kahe che, temAM A gAthA che - * bhASya-248 thI 53-vivecana : [248] kRtika-vaMdanakanA. vizuddhi - niravaghakaraNa kriyAne je prayoje che, te. pratyAkhyAnakALamAM anyUnAtirikta vizuddhi mana-vacana-kAya gupta thaIne pratyAkhyAtAnA parimANavathI pratyAkhyAnane tuM vinayathI jANa. tene vinayathI zuddha jANavA. [249] have anubhASaNA zuddhane pratipAdana karatAM kahe che - kRtikarma karelA pratyAkhyAna karatA guruvacananuM anubhASaNa kare che, arthAt laghutara zabdathI bhaNe che. kaI rIte anubhASaNa kare ? akSara, pada, vyaMjana vaDe parizuddha. AnA vaDe anubhASaNA yana jaNAve che. jayAre guru kahe ke "vosire" tyAre paccakakhANa lenAra paNa kahe che - "vosirAmi" bAkI guru bole tenI sadeza bolavuM joIe. kevA thaIne ? aMjali joDIne abhimukha rahIne bole temane anubhASaNA zuddha jANa e pramANe gAthArtha kahyo. [25] have anupAlanAsuddhane kahe che - kAMtAra - araNyamAM, dubhikSa - kALavibhrama, dukALa. athavA to javarAdi AtaMka vadhAre utpanna thatAM je pAsanA karela hoya, jeno bhaMga na thayo hoya tene anupAlanA zuddha jANa. A udagama doSo soLa, utpAdana doSo soLa ane eSaNA doSo daza, A badhAM maLIne betAlIza doSa thAya che. te nitya pratiSiddha che. A doSothI kAMtAdurbhikSamAM bhaMga thato nathI. [51] have bhAva zuddhane kahe che - sagathI - abhivaMga, AsaktirUpathI, hepathI - cApItilakSaNathI, pariNAmathI * Aloka Adi AzaMsA lakSaNathI athavA khaMbhAdi vaphTamANathI duSita-kaluSita na thAya to tevA paccakakhANane bhAvavizuddha jANavuM. e gAvAno saMkSepArtha kahyo. A gAvAno avayavArtha A pramANe che - ga vaDe A pUjAya che, to huM paNa te pramANe karuM to huM paNa pUjAIza evA rAgathI pratyAkhyAna kare. dveSathI te pramANe kare - loko mArI pAse AvI paDe, jethI Ano Adara na thAya mATe pratyAkhyAna kare. pariNAmathI. Alokane mATe nahIM, paralokane mATe nahIM, kIrti-varNa-yaza-zabda hetuthI ke anna, pAna, vamanA lobhathI athavA zayana, Asana, vastranA hetuthI. 202 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 AvI koIpaNa rIte pratyAkhyAna na kare te bhAvazuddha pratyAkhyAna. [52] A pramANe anaMtara varNita cha sthAno vaDe zraddhA AdithI je pratyAkhyAna dUSita nathI, kaluSita nathI. tene zuddha jANavuM. tenA pratipo je azraddhAnAdi doSathI azuddha che tene tuM zuddha pratyAkhyAna jANa. [53] pariNAmathI na dUSita hoya che je kahyuM. temAM pariNAmane jaNAvavA mATe A pramANe kare che - khaMbhathI - mAnavI, krodhathI, anAbhogavI - vismRtithI, pUchyA vinA, avidhamAnatAthI je pariNAma che te, dUSita pratyAkhyAna thAya. have uparokta padone vidvAno vistArathI kahe che - (1) khaMbhathI evuM mAne ke huM pratyAkhyAna karuM to mAna maLaze. (2) krodhathI nirbharsanA ke pazcioyaNAdithI bhojana karavA na Icche - tethI krodhathI abhakArya - upavAsa kare. (3) anApRcchA - pUchyA vinA jame, jethI koI roke nahIM. athavA na pUchavA mATe upavAsanuM paccakakhANa kare. (4) athavA huM khAIza pachI kahI daIza ke bhUlI gayo. A to khoTuM che tenA karatAM kaMI khAvuM ja nathI. mATe pratyAkhyAna karavuM tevA pariNAmathI upavAsa kare to A azuddha paccakakhANa che. A pariNAmathI azuddhadvArane kahyuM. te pUrva varNita Aloka yaza - kIrti, varNAdi. athavA A khaMbhAdi apAya che, huM pratyAkhyAna karuM to mane koI kADhaze nahIM. athavA A loko pratyAkhyAna karatA nathI, e pramANe na kalpe. vihu * jJAyaka, tene zuddha paccakakhANa thAya, te anyathA na kare kemake te jJAyaka che. tethI jJAyaka e pramANa che. jANIne pachI sukhethI parihAra karAyela jANavuM. tene zuddhi thAya che. 0 pratyAkhyAna samApta thayuM che - mULa dvAra gAthAmAM pratyAkhyAna dvAranI vyAkhyA karI. - bAkInA pratyAkhyAtA Adi pAMca dvAro nAmaniSa nikSepA aMtargatu hovA chatAM huM sUbAnugama pachI vyAkhyA karIza. zA mATe ? te kahe che - je kAraNe pratyAkhyAna sUvAnugamathI paramArthathI samAptine pAme che. - AnI madhye adhyayanano zabdArtha kahevo joIe. paNa te bIje kahevAI gayo che, mATe ahIM kahetA nathI. - nAmanipanna nikSepa kahyo. have sUkAlApaka nikSepano avasara che te sUga hoya to thAya. sUga anugamamAM be bheda che - mAnugama ane niryukti anugama. temAM Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 6/81 niM - 1585, bhA. 248 thI 253 niryukti anugama traNa prakAre che - (1) nikSepa niryukti anugama, (2) upodghAta niryukti anugama, (3) sUjhasparthika niryukti anugama. temAM paNa nikSepa niyukti anugama anugata che ane kahevAze. upodghAta niryukti anugama A be dvAragAthA vaDe jANavo joIe. jemake - me nime ya ItyAdi itiviSaM ItyAdi. sUtrasparzika niyukti anugama sUtra hoya to thAya che. sUtra sUtrAnugamathI thAya. te avasara prApta pAMca sUtrAdimAM eka sAthe jAya che. te A - (1) sUtra, (2) sUtrAnugama, (3) sUtrAlApaka, (4) nikSepa, (5) sUtra sparza niyukti. vadhuM vistAra - sAmAyika adhyayanathI jANavo. * sUtra-82 - sUrya ugavAthI AraMbhIne namaskAra sahita azana, pAna, khAdima, svAdima e cAre AhAranA paccakakhANa kare che. annatha - sivAya ke anAbhoga ke sahasAkArathI [A be AgAra choDIne huM azanAdino tyAga karuM chuM. * vivecana-82 : 203 AnI vyAkhyA - tenuM lakSaNa "saMhitA, pada, padArtha, padavigraha, cAlanA ane pratyavasthAna, ema taMtranI cha bhede vyAkhyA che. - temAM askhalita padanuM uccAraNa te saMhitA nirdiSTa ja che. - have pado - sUrya ugyA pachI namaskAra sahita ItyAdi. - have padArtha kahe che temAM azana - az eTale bhojana, je khavAya te 'azana' thAya che. pAna - pIvAya te pAna, pAgha bhakSaNa, khavAya ke bhakSaNa karAya te khAdima. svAvima - svada eTale AsvAdana. tethI AsvAdana karAya te svAdima. annatya - parivarjana arthamAM che. jemake anyatra koLa bhISmAvyAM droNa ane - - bhISma sivAyanA. A pramANe - - Abhogana te Abhoga, Abhoga nahIM te anAbhoga arthAt atyaMta vismRti. tenA vaDe, A anAbhogane choDIne. tathA sahasA karavuM te sahasAkAra arthAt ati pravRttinA yogathI anivartana, acAnaka, tene choDIne. ukta be AgAra choDIne huM vosirAvuM che - tyAga karuM chuM. A padArtha kahyo pada vigraha to samAsavALA pada viSayano che, tethI kvacit thAya che, sarvatra thato nathI. te yathAsaMbhava pradarzita ja che. - cAlanA ane pratyavasthAna niryuktikAra pote ja darzAvaze. 0 have sUtra sparzikA niryukti ahIM ja nirUpatA kahe che - niryukti-1586,1587-vivecana : * mazana - maMDaka, odana Adi, pAna-drAkSa pAnAdi, khAdima-phaLAdi tathA svAdimagoLa, tAMbula, sopArI Adi. A AhAra vidhi cAra bhede hoya che, tema jANavuM. e gAthArtha che. Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 have siddhAMtanI paribhASAthI zabdArtha nirUpaNa kare che - (1) Azu - zIdhra, kSudhA - bhukhane zamana kare che mATe azana. (2) prANoneIndriyAdi lakSaNane upakAramAM je varte che mATe pAna. (3) huM - AkAza, te mukhanA vivara samAna, temAM samAya che te khAdima. (4) svAdima - AsvAdana kare che rasonuM athavA saMyama guNonuM tethI te svAdima. - 4 - 4 - padArtha kahyo, padavigraha Adi kahelA nathI. 0 have cAlanA kahe che - 204 * niyukti-1588-vivecana : je anaMtara kahelAM padArthanI apekSAthI azanAdi che, te badhAM paNa AhAra caturvidha AhAra ja che. badhuM azana AhAra kahevAya che. e rIte badhuM paNa pAna, badhuM ja khAdima, badhuM paNa svAdima AhAra kahevAya che. tethI kahe che - jema azana - bhAta, roTalo Adi bhukhane zamAve che, te pramANe ja pAnaka-drAkSa, kSIra pAnAdi, khAdimamAM paNa phaLa Adi, svAdimamAM paNa tAMbula, sopArI Adi jANavA. jema pAnaka prANonA upakArane mATe varte che, tema azanAdi paNa varte che, tathA cAre paNa AkAza mAphaka mukhanA vivaramAM samAya che. cAre paNa svAda karAya che ke AsvAdAya che, temAM koI bheda nathI. tethI A bhedo ayukta che, ema gAthArtha che. A cAlanA kahI, pratyavasthAna to jo ke e pramANe ja che, to paNa tulyArthatva prApta thavA chatAM paNa rUDhIthI, nItithI prayojana saMyamane upakAraka thAya che. e pramANe vicAravuM. anyathA je doSa lAge te jaNAve che - * niyukti-1589-vivecana : jo azana ja sarva AhAra jAtane grahaNa karIe, to bAkInAno paribhoga na karIne paNa pAnaka AdinA varjanamAM - udakAdinA parityAgamAM bAkInA AhArabhedonI nivRtti karAyela thatI nathI. pachI zI hAni thAya ? bAkInA AhAra bhedano parityAga thaI jAya. - x - prekSApUrvakAritAthI tyAganuM pAlana e nyAya che. te ahIM saMbhave che. tethI azana Adi cAre vibhakta ja che. tenA eka bhAvamAM paNa te-te bheda parityAgamAM A utpanna thAya ja che. satya che utpanna thAya ja che. teno ja dezathI tyAga ane teno ja nahIM. - 4 - 4 - apariNata zrAvakone tema thatuM nathI. tethI sAmAnya ane vizeSa bheda nirUpaNAmAM sukhe samajAya che. sukhe zraddhA thAya che. - tathA - * niyukti-1590-vivecana : azana, pAnaka, khAdima ane svAdima. e pramANe prarUpaNA karatA-sAmAnya Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 ni : 150 205 vizeSa bhAvathI kahevAya che. tevI rIte avabodha thavAthI zraddhAne mATe sukha thAya che. sukhathI zraddhA pravarte che. upalakSaNarthatvathI sukha apAya che ane paLAya che. (zaMkA] mana vaDe anyathA saMpadhAraNa karAyela pratyAkhyAnamAM gividhanA pratyAkhyAna huM karuM chuM. vayana anyathA vinirgata caturvidhanuM, guru vaDe paNa te pramANe ja apAyuM, ahIM pramANa zuM? ziSyanA manogata bhAva. kahe che ke - * niyukti-1591-vivecana : anyatra nipatita vyaMjanamAM - trividha pratyAkhyAna ciMtAmAM caturvidha, e rIte AdimAM niyatita zabdamAM je niro manogata bhAvone pratyAkhyAna kare che. ahIM nuM zabda adhikatara saMyama yoga karaNApahata citathI anyatra nipatita thatAM, tathAvidha pramAdathI je manogata bhAva pahelA kahyA, te vize pratyAkhyAnanuM pramANa nathI. AnA vaDe apAMtarAlagata sUkSma vivakSAMtarano niSedha karyo. kemake te AdhamAM ja pravarte che ane te vyavahAradarzana adhikRtatvathI che. tethI koI pramANa nathI te ziSya ane AcAryanA vacananuM. zA mATe ? A vyaMjana mAtra chalanA che kemake - tenA anyathA bhAvano sadbhAva che. A pratyAkhyAna pradhAna nirjarAnuM kAraNa che. tethI tenI vidhivat anupAlanA karavI joIe. * niryukti-152-vivecana :(1) wifsarva - sRSTa, pratyAkhyAna grahaNa kALamAM vidhithI prApta. (2) pAna - pAlita, punaHpunaH upayoga prati jAgaraNathI rakSita. (3) sarva - zobhita, gura Adi pradAna zeSa bhojana khAvAthI. (4) tIti - kALa avadhi pUrNa thayA pachI kaMI kALa javA devo te. (5) kIrtita * bhojanaveLAmAM amuka ja mAre pratyAkhyAna hatuM te pUruM thayuM, have khAIza. ema uccAra vaDe. (6) Adhata - A ukta prakAro vaDe saMpUrNa niSThAmAM laI javAyela je kAraNe e pramANe ja che, te AjJApAlana ane pramAdathI mahAnuM kamakSayanuM kAraNa che, tethI AvI rIte prayatna karavo joIe - AvA svarUpanA ja pratyAkhyAnamAM yena karavo joIe. dhe anaMtara ane paraMparathI te pratyAkhyAnanA guNo kahe che - * niryukita-1593 thI 155-vivecana : [1593] pratyAkhyAna kayaNiI - samyak nivRtti karatAM, zuM ? tenA AzravadvAro baMdha thAya che - te viSaya pratibaddha karmanA dvAro sthagita thAya che temAM AvRttithI. AzravanA vavacchedathI ane karmabaMdha dvAro baMdha thavAthI saMvaraNa thAya che zA mATe ? 206 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 tRSA vyavacchedana thAya che, te viSayanA abhilASanI nivRtti thAya che A gAthArtha kahyo. [1594] tRSAnA vyavachedathI ane taviSayaka abhilASanI nivRtimAM atulaananya deza upazama - madhyastha pariNAma manuSyone thAya che arthAt puruSone upaje che. ahIM puruSa praNita ane puruSa pradhAna dharma che, te jaNAvavA mATe "manuSya" zabda grahaNa karyo. anyathA strIne paNa thAya ja che. atula upazamathI vaLI - ananya sadeza madhyastha pariNAmathI vaLI pratyAkhyAna uktalakSaNa thAya che eTale ke zuddhine pAme che. athavA to nikalaMka thAya che, A gAthArtha kahyo. [155] tethI pratyAkhyAna vaDe zuddha cA>>i dharma phare che. karSa vive - karma nirjarA. te cAritradharmathI thAya che. tethI - tenAthI karmanA vivekathI krama vaDe apUrvakaraNa thAya che. pachI - apUrvakaraNathI zreNinA kramathI kevaLajJAna prApta thAya che. - te kevaLajJAnathI bhavopagrAhI karmakSayathI mokSa thAya che. - sadAsauga - apavargamAM nitya sukha thAya che. - e pramANe A pratyAkhyAna sakala kalyANanuM eka kAraNa che, tethI yatnapUrvaka tene karavuM joIe. A pratyAkhyAna mahopAdhinA bhedathI bAra bhede thAya che athavA AmAra sahita grahaNa karAya che ane paLAya che. tethI have tene jaNAvavAnI IcchAthI kahe che - niryukti-1596 thI 1600-vivecana : namaskAra evA upalakSaNathI namaskAra sahita nivakArazI], porisi, purima, ekAsaNuM, ekalaThANuM, AyaMbila, upavAsa, carama, abhigraha ane vikRti vigaI] A badhAmAM zuM ? anukrame AgAro be, cha, sAta, ATha, sAta, sAtaATha, pAMca, cha pAnakamAM cAra, pAMca, ATha, nava pratyeka piMDakamAM nava. ukta baMne gAvAno bhAvArtha A pramANe che - o namaskAramAM be ja AgAra che. ahIM namaskAranA grahaNathI namaskAra sahita grahaNa karAya che. temAM be ja AgAra che. AgAra eTale pratyAkhyAnanA apavAda hetu jANavA. ahIM sUtramAM sUre 344TU no saMkti mAM AgAranI vyAkhyA karI ja che. porisimAM cha AgAra che. porisi - eka pratyAkhyAna vizeSa che, temAM cha AgAro thAya che. tenuM sUtra A che - * sUtra-83 - sUrya ugyA pachI porisi thiti eka prahara paryantI cAre bhede azana, Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 - 683 ni - 1596 thI 1600 203 pAna, khAdima, svAdimanuM paccakakhANa kare che. (gajhatha) anAbhoga, sahasAkAra, pacchankALa, dizAmoha, sAdhuvacanathI, sarvasamAdhi nimite A che kAraNo sivAya. huM anAdi cAreno tyAga karuM chuM. * vivecana-83 :- anAbhoga ane sahasAkAra baMnenI vyAkhyA pUrvavata. - pracachanna kAlAdinuM svarUpa A pramANe - pracchannA dizAmAM rajathI, reNuthI, parvata vaDe ke anya kAraNe aMtarita thavAthI sUrya dekhAto nathI. tethI porisi pUrNa thaI, ema samajIne paccakakhANa pAre. pachI jo jANe to ubho rahe, to bhaMga na thAya. jo khAya to paccakakhANa mAMge. badhAmAM A pramANe jANavuM. - dizAnA mohathI koIka puruSane koIpaNa phogamAM dimoha thAya che. te pUrva pazcima dizA jANe che. e pramANe te dimohacI turaMtano ugelo paNa sUrya joIne usUryAbhUta ema mAne che. jANIne ubho rahe. - sAdhuo ugvADA porisi bhaNe tyAre te jame, pArIne mAne ke bIjI rIte mAne, teNe temane bhojana mATe kahyuM paNa pUti na thaI hoya to ubho rahe. - samAdhi eTale teNe poriMsi paccakakhANa karyuM. AzakArI ke bIjuM koI du:kha utpanna thayuM. tyAre tene prazamana nimite paccakakhANa pAre athavA auSadha paNa apAya che. e samayamAM ja jANe to teNe viveka tyAga karavo. o- purimamAM sAta AgAra che. parima e pahelAM be praharanI kALanI avadhinuM pratyAkhyAna che. temAM sAta AgAro thAya che. ahIM sUtra A pramANe che - * sU-84 - sUrya ugyA pachI uco Ave tyAM sudhI purimajJa [madhyAhna thAya tyAre azana Adi cAra AhAranuM paccakakhANa kre che. Hadha - anAbhoga, sahasAkAra, kALanI pracchannatA, dizAmoha, sAdhuvacana, mahattakAraNa ke sarvasamAdhinA heturUpa AgAra sivAya. A anAdi cAreno tyAga karuM chuM. * vivecana-84 :- cha AgAro porisi pratyAkhyAnamAM kahyA. - sAtamo mahArAkAra, A paNa sarvottaguNa pratyAkhyAnamAM sAgAra kRtAdhikAramAM ahIM ja kahelo hovAthI tenI vyAkhyA karatA nathI. oo ekAsaNAmAM ATha ja AgAra che. ekAsaNuM eTale eka vakhata besIne puThAne calita karyA vinA bhojana karavuM. temAM ATha AgAro che. temAM A sUtra che - * sUtra-85 H- ekAsaNAnuM pratyAkhyAna kare che. - HO : anAbhoga, sahasAkara sAgarikAkAra, AkuMcanapasAraNa, ra abhyAAna, pAriSThApanikA, mahattara ane sarva samAdhi nimitta. ukata ATha amAro sivAya... huM ArAna Adi cAre AhArano tyAga zuM chuM. * vivecana-85 - anAbhoga, sahasAkAra pUrvavatuM. sAgArika-ardha samudeza karyo hoya tyAre Ave, jo vyatikame che to pratikSA kare. jo sthira hoya to svAdhyAyano vyAghAta thAya. tethI ubhA thaI bIje jaIne samuddeza kare che. hAtha, paga, mastakane AkuMcana ke prasAraNa kare to pratyAkhyAnano bhaMga thato nathI. gusthAna - AcArya ke prAdhurNakane AvatA joI ubhu thavuM joIe e pramANe samudeza pachI pAriSThApanikI jo thAya to kahe che ane mahatara AgAra pUrvavat ja jANavo. * sUjha-86 thI 92 - [ekAsaNIell sUtramAM sUmakAra maharSi #RUT/patyA ema sUjha jaNAve che. A ItyAdi zAhadathI A sAta pratyAkhyAno bIja AvI jaze | [] ekalaThANAnuM paccakakhANa kare che, [8] AyaMbilanuM paccakakhANa kare che, [8] upavAsanuM paccakakhANa kare che [89] divasane aMte azanAdi cAre AhAranuM paccakakhANa kare che [0] bhavacarimanuM paracakakhANa kare che, [1] abhigrahanuM paccakakhANa kare che [2] nizvigaIya paccakakhANa kare che, * vivecana-86 thI 92, niryukita-1600 : eka sthAna pratyAkhyAnanA sAta AgAro thAya che. ekasthAna - ekalaThANuM eTale jemAM aMgopAMga sthApIne te te pramANe ja rahIne samudeza kare, temAM sAta AgAro che. eka mAtra AkuMcana-prasAraNa AgArane choDIne bAkInA sAte AgAro ekAsaNA mujaba jANavA. - AyaMbilanA ATha gAro che. ahIM bahu vaktavyatA che, ema samajIne bhedathI kahIzuM - * asaMmohane mATe mAthAnI ja vyAkhyA karAya che. AyaMbila vize AgaLa niyukti-1602mAM jovuM. - upavAsa eTale ke abhaktAryamAM pAMca AgAro che. te pAMca AgAro A pramANe - anAbhoga, sahasAkAra, pAriSThApanikA, mahattara ane sarvasamAdhi nimite e pAMca kAraNo sivAya... Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 686 thI 2 ni - 1596 thI 1600 2be huM azanAdi cAre AhArono tyAga karuM chuM. jo gividha [pANI sivAyanA traNa bhede] paccakakhANa kare to tene pAriSThApanikI kale che. jo cAre AhArano tyAga kare to pANI paNa na le, tyAre tene pAriSThApanikI kAtI nathI. tyAre cha AgAra A pramANe - lepakRtathI - alepakRtathI, acchathI - bahalacI, lasithathI - asidghathI. A che kAraNo sivAya cAre AhArano tyAga. AnA dvAra cha pAnaka paNa vyAkhyAyita karyA ja che. o carimamAM cAra AgAra kahyA. A carima be bhede che - divasacarima ane bhavacarima. o divasa carimanA cAra AzAro kahyA che - anAbhoga, sahasAkAra, mahArAkAra, sarva samAdhi nimite A cAra AgAra sivAya huM azanAdi cAre AhArano tyAga karuM chuM. o bhavacarima eTale jAvajIva pratyAkhyAna temAM paNa A cAra ja AgAra kahelA che te sivAya AzanAdi cAreno tyAga. o abhigrahamAM - A pratyAkhyAnanA pAMca gAro kahelA che. apAvaraNa abhigrahamAM pAMca AgAra, bAkImAM cAra AgAra che. o nirvikRtika - vigaI rahitatA. A pratyAkhyAnamAM ATha ke nava AmAro vize kahelA che. -0- abhigrahAdi pratyAkhyAna niryuktino bhAvArya A che - o abhigrahamAM pAvaraNa huM koIka pratyAkhyAna kare che. tene pAMca AgAra kahelA che - anAbhoga, sahasAkAra, mahattarAkAra, colapaTTa, sarvasamAdhi hetu. bAkInA abhigrahamAM colapaTTaka AgAra hoto nathI. o vigaIo daza che - dudha, dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, madha, maja-madha, mAMsa. teno vistAra kare che. (1) dudha-pAMca prakAre, gAyanuM, bheMsanuM, bakarInuM, gheTInuM, uMTaDInuM. (2) dahIM - uMTaDI sivAyanA dudhanuM arthAta cAra prakAre dahIM thAya. (3) mAkhaNa ane (4) ghI - tenA paNa cAra bheda che. kemake dahIM vinA ghI ane mAkhaNa na banI zake. (5) tela cAra bhede - tala, aLasI, kuTuMba ane sapituM. A cArarta vigaI. kahI che, bAkInA telane niQigaIya kahelA che. paNa te lepakArI thAya. (6) madha-dAru be bhede - kASTha nipajJa ane zeraDI Adi pIlIne. (3) goLa - be bhede :- drava goLa, piMDa goLa. (8) madha - traNa bheda - jalacara, sthalacaraja, khecaraja athavA to - cAmaDI, mAMsa ane lohI e traNa prakAre. A nava vigaIo che. avagAhima dazamI che. * * * * * * * pUDalAnI jema [34/14 210 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 badhI tapAvIne parita kare tyAre bIjA dhANanuM kahyuM. A nirvikRtika pratyAkhyAtAne lepakRta AgAra thAya che. evI AcAryanI paraMparAgata sAmAcArI che. have prakRta-mULa niyukita kahe che. ATha ke nava AgAra kaI rIte ? * niyukti-1601-vivecana : navanIta omAhitakamAM advadda arthAta nigAlita, pisita-mAMsa, ghI, goLa, adragrahaNa badhe ja abhisaMbaMdhanIya che. AnA nava AmAro A vikRti vizeSanA thAya che. zeSa dravonA * bAkInI vigaInA ATha ja AgAra thAya che. 'uddiptaviveka' nAmano AgAra zeSa vigaImAM na Ave. nidhvigaIca' saMbaMdhI sUtra A pramANe che - * sUtrak2 :nibrigaIyanuM pratyAkhyAna kare cheItyAdi. anAbhoga, sahasAkA, lepakRta alepakRta, gRhastha saMskRSTa, uMkSiptaviveka, pratItya prakSipta, pAriSThApanikakAra, mahattarAkAra, sarva samAdhi nimite. A nava AgAro sivAya... huM vigaIono tyAga karuM chuM. * vivecana-2 : A prAyaH kahevAI gayela artha che. vizeSamAM dudhanA pAMca bheda ItyAdi graMthathI bhANakAra upanyAsa krama prAmANyathI AgaLa kahIza. have temAM kahela ja AyaMbilane batAve che. * niyukti-1602-vivecana : AcArmsa e gauNa nAma che. mAyAma - avazAyana, mAmata - cotho rasa, te baMnethI nivRta te AyAtu, A upadhi bhedathI traNa bheda che - bhAta, aLada, sakatuM. bhAtane AzrIne aLada ane sakatu che. te pratyeka paNa AmAM traNa bhede che. jaghanya, madhyama, utkRSTa. kaI rIte ? * niyukti-1603-vivecana : dravyamAM, rasamAM ane guNamAM. arthAt dravyane AzrIne rasane AzrIne ane guNane AzrIne che. kaI rIte? jaghanya, madhyama ane utkRSTa. tenuM ja AyAmAptane prAyogya kahevuM joIe. tathA AyAmAkhyune pratyAkhyAta kare che. e pramANe dahIMnA khAvAmAM adoSa che, prANAtipAta pratyAkhyAnamAM tenuM anAsevana che, e rIte A chalanA kathana che. pAMca ja kuDaMga-vakra vizeSa che te A pramANe - * niyaMti-1604-vivecana :lokamAM, vedamAM, samayamAM, ajJAnamAM, glAnavamAM A pAMca kuDaMgavada vizeSa. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 6/92 ni - 1604 AMbelamAM jANavA. lokane AzrIne kuDaMga, e pramANe vedAdi cArene AzrIne kuDaMga evA A pAMca kuDaMgo jANaLA. (zemAM ?) AyaMbilanA viSayamAM. 211 saMkSepamAM artha kahyo. have vistarArtha vRddha saMpradAyathI jANavo. te A - ahIM AcAmsa ane AcAmya prAyogya thAya che. temAM odanamAM AyamaAmla te AyAmtaprAyogya thAya che. AyAma-Amla krUra sahita che. je kUranA bheda che, te AyAmta prAyogya che. cokhAnI kaNikA, kuMDAMta, pIsIne pRthak karAyela, pRSTapolikA, rAlagA, maMDakAdi, kubhASA pUrve pANI vaDe baphAya che, pachI khAMDaNImAM pIsAya che. te traNa prakAre lakSaNa, madhya, sthUla. A AyA che. AcAmla prAyogya vaLI je photarAthI mizra, kaNikkA, kAMkaTukA vagere jANavA. satu [sAthavo] javano, ghauMno ane cokhAno hoya. prAyogya vaLI ghauMne mazaLIne, gaLI jAya pachI khAya. je yaMtra vaDe pIsavA zakya na hoya, teno ja nirdhAra ke kaNikkA karavA. A badhAM AyAmtane prAyogya thAya che. - te AcAmAmla traNa bhede che - utkRSTa, madhyama, jaghanya. (1) utkRSTa - dravyathI kalama, zAli, kUra utkRSTa che athavA je jene pacca hoya athavA ruce che te utkRSTa kahevAya. (2) jaghanya-rAlaka ke zyAmAka te jaghanya che. (3) madhyama - bAkInA badhAMne madhyama jANavA, te je kalama, zAli ane kUra che, te rasane AzrIne traNa bhede che - utkRSTa, madhyama ane jaghanya. te ja traNa prakAre AcAmAmsa nirjarAguNane AzrIne traNa bhede che - utkRSTa, madhyama, jaghanya nirjarAguNa. kalama, zAli, kUra dravyathI utkRSTa dravya cothA rasa vaDe khavAya che. rasathI paNa utkRSTa, tenA hovAthI paNa AcAmAmla vaDe utkRSTa rasathI ane guNathI che. jaghanyamAM thoDI nirjarA kahelI che. te ja kalama odana jyAre bIjA AcAmAmbathI hoya tyAre dravyathI utkRSTa, rasathI madhyama ane guNathI paNa madhyama ja che. te jyAre uSNa jaLathI hoya tyAre dravyathI utkRSTa, razatI jaghanya ane guNathI madhyama ja che. je kAraNe dravyathI utkRSTa che, te rasathI nathI. have je madhyamA che, te taMdula odana dravyathI madhyamA AcAmAmsa vaDe, rasathI utkRSTA, guNathI madhyamA che te pramANe ja uSNa jaLa vaDe dravyathI madhyama, rasathI jaghanya, guNathI madhyama madhyama dravya che. rAlaga, tRNa, kUra dravyathI jaghanya, AcAramAmsathI, rasathI utkRSTa ane guNathI madhyama che. te ja AcAmAmsathI dravyathI jaghanya, rasAthI madhyama ane guNathI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 paNa madhyama che. te ja uSNa jaLa vaDe dravyathI jaghanya, rasathI paNa jaghanya ane guNathI utkRSTa che. bahu nirjarA thAya tema kahela che. athavA utkRSTamAM traNa vibhASA che - utkRSTotkRSTa, utkRSTa madhyama, utkRSTa jaghanya. kAMjikA AcAmAmla uSNa udaka vaDe jaghanyA madhyamotkRSTa nirjarA e pramANe traNemAM vibhASA karavI joIe. 212 chalanA nAma ekathI AcAmAmsa pratyAkhyAta che. tenAthI bhramaNa karatAM zuddha odana grahaNa kare. ajJAnathI dudha vaDe niyamita grahaNa karIne Avela, AlocanA karIne pachI jame che. guru vaDe kahevAyuM - hamaNAM to te AcAmAmsanuM pratyAkhyAna karyu. te bolyo . - satya che. to pachI kema jame che ? je meM pratyAkhyAna karela che ke prANAtipAtanA pratyAkhyAnamAM mAtA nathI. e pramANe AcAmAmsamAM paNa pratyAkhyAna karyA pachI te karato nathI. Ane chalanA kahevAya. baMne arthamAM vartatI hovAthI AvI chaLanA taddana nirayikA kahelI che. pAMca kuMDakA - vako kahyA che - lokamAM, vedamAM, samayamAM, ajJAnamAM ane glAnamAM. temAM eke AcAmAmsanuM pratyAkhyAna karyu. teNe bhramaNa karatAM zaMkhaDI saMbhAvita thaI. bIje utkRSTa prApta thayuM. AcAryane batAve che. tyAre AcAryae kahyuM - teM to AcAmAmbanuM parAkakhANa karela che ne ? tyAre te kahe che - he kSamAzramaNa ! mArA vaDe ghaNAM ja laukizAstro ekaThA karAyA. temAM AcAmAmla zabda ja nathI. A laukikakuDaMka. athavA cAre vedomAM sAMgopAMgamAM paNa kyAMya AyAmAmla zabda ame joyela nathI, tema kahenAra bIjo kuDaMka. athavA samaya-siddhAMtamAM caraka, cIki, bhikSu, pAMDuraMgomAM, tyAM paNa AcAmAmla zabda nathI. mane khabara nathI paDatI ke tamArA [jainasiddhAMtamAM A zabda kyAMthI AvI gayo che ? A trIjo kuDaMka. ajJAnathI kahe che - he kSamAzramaNa ! huM jANato nathI ke AvAmAmsa kevA svarUpanuM - kevA prakAranuM hoya che ? huM samajyo ke kusaNa vaDe paNa jamAya che, tethI meM grahaNa karela che. to "micchA mi dukkaDaM". pharI tevuM karIza nahIM. A ajJAna vALo cotho kuDaMka jANavo. glAna kahe che - huM AcAmAmla karavAne samartha nathI, kAraNa ke mane tenAthI zULa upaDe che. athavA koI bIjA roganuM nAma kahe ce. tethI mArAthI AyAmAmsa na thAya. A pAMcamo kuka jANavo. tenA - AyaMbilanA ATha AgAro kahelA che te A - annatya - anAbhogathI, sahasAkArathI, lepakRtathI, gRhastha saMskRtathI, utkSiptavivekathI, pAriSThApanikAkAthI, mahatarAkAthI, sarvasamAdhi nimittAgArathI [A ATha kAraNo sivAya] vosirAve che taje che. - Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a 6/92 ni - 1604 213 (1) anAbhoga, (2) sahasAgAra pUrvavat jANavA. (3) lepAlepa - jo vAsaNamAM pUrve lepakRt - coTela ke saMsparza pAmela hoya ane grahaNa karI, samuddeiza, saMlikhitane jo lAvIne rAkhe to vrata na bhAMge. (4) temAM paDela-nAMkhela jo AyaMbilamAM paDe che, te vigaI Adi utsepa karIne - bahAra kADhIne tyAga kare, te temAM gaLI gayela - ogaLela na hoya to te AyaMbila mATe aprAyogya thaI jAya che. jo tene uddharavuM zakya hoya to uddhare, paNa upaghAta na kare. (5) gRhastha saMskRta hoya to paNa jo gRhasthe iMgudI tailavALA bhAjanathI kRta vyaMjanAdi vaDe lekt hoya, to jo kiMcit lepakRta hoya to tene khAI le. jo ghaNo rasa DhaLela hoya to te na kahe. (6) pAriSThApanikAkAra, (7) mahattarAkAra, (8) sarvasamAdhi hetuthI. A traNe AgAra pUrvavat ja jANavA. ati gaMbhIra buddhi vaDe bhASyakAre upanyasta-goThavela krame AyaMbilanI ame ahIM vyAkhyA karelI che. have tenA upanyAsa prAmANyathI ja nirvikRtika adhikAra zeSanI vyAkhyA karIe chIe. temAM A be gAthA che - * niyukti-1605,1606 + vivecana : dudha pAMca prakAre che. dahIM, ghI ane navanIta e cAra prakAre che. tela cAra jAtanA che. madha be prakAre che, goLa be prakAre che. madhu pudgalo traNa bhede che cala cala avagAhima te je pakva che. A saMskRtane huM AnupUrvIkrama jema che, te pramANe kahIza - batAvIza. baMne gAthA sugama che. ahIM vikRti svarUpanI pratipAdaka A baMne gAthAnA artho [vyAkhyA pahelAM kahevAI gayelA che. have AnA [nirvAiMgaIya pratyAkhyAnanA AgAronI vyAkhyA ame karIe chIe. temAM A pramANe jANavuM - - anAbhoga ane sahasAkAra baMne AgAro pUrvavat jANavA. - lepAlepa vaLI jema AyaMbilamAM kahyo temaja kahevo. - gRhastha saMskRtamAM bahuvaktavyatA che. tethI tene gAthA vaDe kahe che - te gAthA A pramANe kahI che - * niyukti-1607,1608-vivecana : gRhastha saMsRSTamAM A vidhi che - dudha sahita jo kusaNAdika bhAta maLe temAM kuDaMkamAM jo odanathI cAra ogaLa dudha upara hoya tyAre nirvikRtika kalpe che, pAMcamAnA AraMbhathI te vigaI che. e pramANe dahIMmAM paNa, dArUmAM paNa jANavuM. keTalAMka dezomAM vikaTa vaDe mizrita odana ke avAhita maLe che. pravAhI Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 goLa ane tela-ghI, AnA vaDe kusaNita je aMgula upara rahe che tyAre ka2e che tyArapachI hoya to kalpatuM nathI. madhanA pudgala rasano ardha aMgula saMsRSTa thAya che. piMDa goLanA pudgala ane mAkhaNanuM Ardra Amalaka mAtra saMsRSTa che. jo AnuM pramANa ghaNuM hoya to ko che, ekamAM bRhat hoya to na ko. 214 utkSapta viveka jo AcAmsamAM je uddharavAnuM zakya che, te bIjAmAM nathI. pratItyamakSita vaLI je aMgulI vaDe grahaNa karIne tela ke ghI vaDe makSita karAya to nirvikRtikane ka2e che. jo dhArA vaDe nAMkhe to thoDuM paNa na kalpe. have pAriSThApanikAkAra. te vaLI ekAsaNA ke ekalaThANAmAM sAdhAraNa ema karIne vizeSathI prarUpe che. * niyukti-1609-vivecana : ziSya pUche che - aho ! tyAre bhagavaMte ekAsaNuM, ekalaThANu, AyaMbila, upavAsa, chaThTha, aTTama, nivvigaIyamAM pAriSThApanikAkAra varNavela che, huM jANato nathI ke kevA sAdhune pAriSThApanika ApavuM ke na ApavuM ? AcArya kahe che - pAriSThApanika bhojanamAM yogya sAdhuo be bhede che - AcAmAmlakA, anAcAmAmlakA. ekAsaNuM, ekalaThANuM, upavAsa, chaThTha, aTTama, nirvAiMgaIya sudhInA, cAra upavAsa Adine maMDalimAM uddhRta pAriSThApanika devuM na ko. temane peya ke uSNa dekhAya che. temane devatA adhiSThita hoya che. jo eka AyaMbilavALo, eka upavAsavALo hoya to kone ApavuM ? upavAsavALAne ApavuM. te be bhede che - bAla ane vRddha. bALane ApavuM. bAla paNa be bhede hoya sahiSNu ane asahiSNu. temAM asahiSNune ApavuM. asahiSNu paNa be bhede che cAlato ane na cAlato. temAM cAlatAM-bhramaNa karato hoya tene ApavuM. bhramaNa karato paNa be bhede che vAtsavya, prAdhurNaka to temAM prAdhUrNakane apAya che. - - e pramANe upavAsI bAla asahiSNu bhramaNa karatA prAdhUrNakane pAriSThApanIya khavAya che. te jo na hoya to bAla asahiSNu bhramaNa karatA evA vAstavyane Ape, te paNa na hoya to bAla asahiSNu bhramaNa na karanAra eLA prAdhUrNakane, te paNa na hoya to bAla asahiSNu na cAlI zakatA vAstavyane Ape. e pramANe A karaNa upAyathI cAra pado vaDe 16 AvalikA bhaMga kahevA. - temAM prathamabhaMgikA vALAne ApavuM. te na hoya to bIjAne, te paNa na hoya to trIjAne, e pramANe yAvat chellAne ApavuM. pracura pASThiApanikA hoya to badhAMne ApavuM joIe. e pramANe AcAmya ane chaOM bhaktinA 16-bhaMgo kahevA. e pramANe AcAmsa ane aTThama bhaktinA 16-bhaMgo. e pramANe AcAmsa ane niviMgaIkanA 16-bhaMgo. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni - 1609 e pramANe AcAmlaka ane ekAsaNAvALAnA 16-bhaMgo. e pramANe AcAmlaka ane ekalaThANAvALAnA 16-bhaMgo. A pramANe AcAmlaka utsepaka saMyogathI sarvAgra vaDe 96 AvAlikA bhaMgo thAya che. AyAmlaka utsepa kahyo. a 6/92 eka caturthabhaktika ane eka chaTThabhaktika, ahIM paNa 16 bhaMgo. e pramANe caturthabhaktinA 16 bhaMgo jANavA. eka ekAzanika ane eka ekalaThANAvALAmAM ekalaThANAvALAne ApavuM. eka ekAzanika ane eka nivvigaIkamAM ekAzanikane ApavuM. AmAM paNa 16 bhaMgo che. eka ekalaThANika ane eka niviMgaIkamAM ekasthAnikane ApavuM. ahIM paNa soLa bhaMgo che. 215 te vaLI pASThiApanika je vidhie grahaNa karela hoya ane vidhithI bhukta zeSa, tyAre temane apAya che. temAM niyukti - * niyukti-1610,1611-vivecana : vidhigRhita arthAt lubdha thayA vinA udgamita, pachI mAMDalImAM kaTa, prataka, siMhanI jema khAdhA pachI te vidhi vaDe bhukta kahevAya. evA prakAre pAriSThApanika. jyAre guru bole - he Arya ! A pAriSThApanika IcchAkAthI - sva IcchAe karIne khAI lo. tyAre tene vaMdana daine, AjJA meLavIne khAvuM kalpe. ahIM cAra bhaMgo thAya. te A pramANe - * niyukti-1611-vivecana : cAra bhaMgo thAya che, te A pramANe (1) vidhithI grahaNa karyu, vidhithI khAdhuM. (2) vidhithI grahaNa karyuM, avidhithI khAdhuM. (3) vidhithI grahaNa karyu, vidhithI khAdhuM. (4) vidhithI grahaNa karyuM, avidhithI khAdhuM. temAM pahelo bhaMga - sAdhu bhikSA mATe bhramaNa kare, te lobhAyA vinA bahAranA saMyojanA doSarahita bhojana-pAna lAve, pachI mAMDalImAM prataska chedAdi vidhi vaDe samuddeze. evA prakAre pUrvavarNita AvalikAthI samuddeza karavo ka2e che. have bIjo bhaMga kahe che. te pramANe ja vidhithI grahaNa kare paraMtu kAgaDA ke ziyALAdi doSathI duSTa rIte khAya. ema avidhithI jame. ahIM je uddhare che, te tyajI de che. kalpatuM nathI, kemake temAM chAMdi doSo che. A pramANe je Ape che ane je khAya che, te baMne paNa viveka [tyAga] kare che. pharI na karavA mATe udhdhata thaIne pAMca kalyANaka' nAme prAyazcitta apAya che. have trIjo bhaMga - temAM avidhithI grahaNa kare - pRthak pRthak utkRSTa dravyo vAsaNamAM le pachI kakSApuTanI mAphaka pratizuddhamAM virecana kare. AvI rIte khAya te kahevAI gayela che. pachI mAMDalikarAntika vaDe samarasa karIne mAMDalI vidhi vaDe 216 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 samuddeza kare. AvA prakAre je uddhare che, te pAriSThApanikAkAra Avalikone vidhithI jamyA tevI kalpanA kare che. cotho bhaMga kahe che = * AvalikAne bhojana karavuM na kalpe, te ja pUrve kahela doSo che. [baMnemAM avidhi kare.] A pramANe bhAvapatyAkhyAna kahyuM. mULagAthAmAM kahevAyela pratyAkhyAna kahyuM. have A pratyAkhyAna karanArane jaNAve che. tethI batAve che ke - * niyukti-1612-vivecana pratyAkhyAtA - guru, tenA vaDe pratyAkhyAtrA karAyela, pratyAkhyApayita paNa ziSyamAM uliMganA, kemake prAyaH pratyAkhyAna prAyaH guru-ziSya vinA thatuM nathI. bIjA 'pratyAkhyAna vaDe karAyela' pATha bole che. te paNa ayukta che kemake 'pratyAkhyAtA ema niyuktikAre sAkSAt upanyasta-kahela hovAthI sUcAnI anupapatti che. pratyAkhyApayitu paNa tenA anaMtara aMgapaNe che. ahIM jJAtarya ane jJAtarinA cAra bhedo thAya che. te caturbhUgImAM goNi dRSTAMta che. bhAvArtha svayaM kahevo. * niyukti-1614-vivecana : mULaguNa ane uttaraguNamAM e pramANe sarvottaguNomAM ane dezotara guNomAM, te rIte zuddhimAM - cha prakAre zraddhAnAdi lakSaNomAM pratyAkhyAnano vidhijJa, A viSayamAM pratyAkhyAna vidhine Azrine evo artha che. pratyAkhyAna kare che. pratyAkhyAtA guru-AcArya hoya che. * niyukti-1615-vivecana : kRtikarmAdi vidhijJa-vaMdanAkArAdi prakArane jANanAra. upayogarata pratyAkhyAna ja upayogapradhAna ane azaThabhAve - zuddha cita saMvigna-mokSArthI sthira pratijJa-kahevAyelane anyathA na kare. [koNa ?] - pratyAkhyAnA karanArane pratyAkhyApitA - ziSya. evA prakArano hoya tema tIrthaMkara ane gaNadharoe kahela che. * niryukti-1616-vivecana : ahIM paNa pharI paccakakhANa karanAra ane paccakakhANa karAvanAranI caturthaMgI batAvelI che, te A pramANe - jANato jANaganI samIpe zuddha pratyAkhyAna paccakakhe che. je kAraNathI baMne paNa jANe che ke pratyAkhyAna namaskAra sahita ke porisi Adika kaI rIte che te. jANato na jANanArane jaNAvIne pratyAkhyAna kare che. jemake namaskAra sahita Adi amuka tArA vaDe pratyAkhyAna karAyuM te zuddha che anyathA zuddha nathI. na jANato jANanAranI pAse pratyAkhyAna kare che te zuddha nathI, prabhu saMdiSTa Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 6/2 ni - 1616 AdimAM vibhASA. na jANato na jANanAranI pAse pratyAkhyAna kare che. azuddha ja che. ahIM jJAtarya ane jJAtarinA cAra bhedo thAya che. te caturbhagImAM goNi daSTAMta che. bhAvArtha svayaM kahevo. * niyukti-1614-vivecana : mULaguNa ane uttaraguNamAM e pramANe sarvottaraguNomAM ane dezottara guNomAM, te rIte zuddhimAM - cha prakAre zraddhAnAdi lakSaNomAM pratyAkhyAnano vidhijJa, A viSayamAM pratyAkhyAna vidhine Azrine evo artha cha pratyAkhyAna kare che. pratyAkhyAtA guru-AcArya hoya che. * niyukita-1615-vivecana :kRtikamadi vidhijJa-vaMdanAkArAdi prakArane jANanAra. upayogarata pratyAkhyAna ja upayogapradhAna ane azaThabhAve - zuddha cite saMvijha-mokSArthI sthirapratijJa-kahevAyelane anyathA na kare. (koNa ?] pratyAkhyApanA karanAra te pratyAkhyApitA-ziSya. evA prakArano hoya tema tIrthakara ane gaNadharoe kahela che. * niyukti-1616-vivecana : ahIM paNa pharI paccakakhANa karanAra ane paccakakhANa karAvanAranI caturbhagI batAvelI che, te A pramANe - jANato jANaganI samIpe zuddha pratyAkhyAna paccakakhe che. je kAraNathI baMne paNa jANe che ke pratyAkhyAna namaskAra sahita ke porisi Adika kaI rIte che te. jANato na jANanArane jaNAvIne pratyAkhyAna kare che. jemake namaskAra sahita Adi amuka tArA vaDe pratyAkhyAna karAyuM te zuddha che anyathA zuddha nathI. na jANato jANanAranI pAse pratyAkhyAna kare che te zuddha nathI, prabhu saMdiSTa AdimAM vibhASA. na jANato na jANanAranI pAse pratyAkhyAna kare che. azuddha ja che. ahIM gAyanuM daSTAMta jANavuM. te A pramANe che - (1) jo gAyanuM pramANa svAmI paNa jANe che ane govALa paNa jANe che. baMne paNa jANatA hoya to smRtimUlya svAmI sukhethI Ape che. bIjo le che. A pramANe lokikI caturbhAgI batAvI. e pramANe jANato jANanArane paccakakhANa karAve che, to te zuddha che. jANato koI kAraNe na jANanArane paccakakhANa karAve to te zuddha paNa nikAraNe zuddha na thAya. ajANatA jANanArane paccakakhANa karAve to paNa zuddha. ajANato na jANanArUM paccakakhANa karAve to te zuddha nathI. 218 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 o mULadvAra gAthAmAM pratyAkhyAtA kahyA. have pratyAkhyAnadhyane adhyayanamAM kahyA chatAM dvAra zUnyArthe kahe che - * niyukti1616-vivecana :dravyathI ane bhAvathI be prakAre pratyAkhyAtavya jANavuM. dravya pratyAkhyAtavya te azana Adi ane bhAva pratyAkhyAta te ajJAnAdi jANavA. A gAthArtha kahyo. 0 mULa dvAra gAvAmAM bIju dvAra kahyuM. o-o have parSadA dvAra : te pUrva varNita sAmAyika niryuktimAM zailadhana kUTAdi che. ahIM te ja kathanane pharIthI savizeSa kahIe chIe - parSadA be bhede che - upasthitA ane anupasthitA. temAM je upasthita parSadA hoya tene kahevuM joIe, anupasthitA parSadAne kahevuM joIe nahIM. have je upasthitA parSadA che, te paNa be bhede kahelI che - (1) samyaka upasthitA ane (2) mithyA upasthitA - jemake Arya goviMda. AvI mithyA upasthitA parSadAne kathana karavuM yogya nathI. je samyagu upasthitA parSadA che te be bhede che - (1) bhAvitA sakhyaNuM upasthitA, (2) abhAvitA sabhya upasthitA. temAM abhAvitA parSadAne kahevAnuM yogya nathI. je bhAvitA sabhya upasthitA parSadA che, te be prakAre che (1) vinitA ane (2) avinitA - bhAvitA temAM avinitA bhAvitA samyak upasthitA parSadAne kathana karavuM yogya nathI. paNa vinitA pArSadAne kahevuM. vinitA bhAvitA samyak upasthitA parSadA be prakAranI che, te A pramANe :(1) vyAkSiptA ane (2) avyAkSiptA. je vyAkSiptA vinitA bhAvitA sakhyaNa upasthitA parSadA che te vyAkSipta hovAthI je sAMbhaLe che kaMIka ane karma kaMI kare che. kheda pAme che athavA bIjo koI vyApAra-pravRtti kare che. atyAkSiptA pArSadAne dharma kahevo joIe. A avyAkSiptA vinitA bhAvitA sabhya upasthitA je parSadA che te be bhede che - upayuktA ane anupayuktA. je anupayuktA avyAkSitA vinitA bhAvitA sakhya upasthitA covI je paryA che te je sAMbhaLe che te kaMI judu-judu ja vicAre che. je upayuktA pArSadA che, te nizcitA arthAt upayukta sahitA che, tethI upayuktAne dharma kahevo joIe. tethI niyuktikAra kahe che - * niyukti-1617 + vivecana :upasthita paryAdAmAM je vinita avyAkSipta ane upayuktA che, evA prakAranI Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 6/92 ni - 1617 parSadAne paccakakhANa kahevuM joIe. A gAthAnuM vyAkhyAna karatA vizeSathI A pramANe kahe che - A pramANe A upasthitA, samyagu upasthitA bhAvitA vinitA vyAAiptA ane upayuktA evI prathamA parSadA pratyAkhyAna dharma kahevAne mATe yogya che. bAkInI pArSadA ayogyA che. ayogyA A rIte prathamA te upasthitA, samyagupasthitA, bhAvitA, vinitA, avyAkSitA, anupayuktA A pahelI ayogyA parSadA. e pramANe tresaTha [3] parvadA kahevI joIe. upasthitA samyagupasthitA bhAvitA vinitA ane vyAkSitA upayuktA hoya tene yogyA parmadA ane bAkInI parSadA ayogyA kahI che. A pratyAkhyAna prathamA parpadAne kahevA yogya che. te sivAyanI parSadAne kahevuM na joIe. mAtra pratyAkhyAna ja nahIM. badhuM ja Avazyaka ane badhuM ja zrutajJAna uta parSadAne ja kahevuM joIe. bAkInI tresaTha parSadAne A AvazyakAdi kahevA joIe nahIM. kaI vidhithI kahevuM joIe? pahelA mUlaguNa kahevAya che - prANAtipAta viramaNAdi. pachI sAdhudharma kahevo. pachI azaThane zrAvakadharma kahevo. -o- bIjI rIte kahevAthI satyavAna paNa pahelAM zrAvaka dharmane sAMbhaLIne temAM ja vRtti kare che. uttaguNomAM paNa cha mAsI Adi karIne je jene yogya pratyAkhyAna hoya, te tene azaThapaNe kahevuM joIe. athavA kathananI vidhi A pramANe che - * niryukti-1619-vivecana : ATT eTale Agama, tene grahaNa karavI athatui teno artha vinizcita karavo. anAgata, atikrAMta pratyAkhyAnAdine AjJA vaDe ja - AgamathI ja Amane kahevo joIe, deTAMtathI nahIM. tathA dATanika - dRSTAMta paridha [bodha] prANAtipAtAdithI na nivRttane AvA doSo lAge che, AvA viSayo daTAMta vaDe kahevA joIe. kacanavidhi - pratyAkhyAnamAM Ano kathana prakAra che. athavA sAmAnya thakI AjJANA@ artha - saughamadinI AjJAnI jema Ano artha kahevo paNa dAMta vaDe kahevo na joIe. kemake tyAM te vastu asat che. tathA dANanika - utpAdAdimAna AtmA vaDutvathI ghaTava e pramANe AvA AvA daSTAMta kahevA joIe. A pramANe kathanavidhi jANavI. anyathA virAdhanA thAya che - viparyaya anyathA kathana vidhimAM apatipati hetupaNAthI adhikAra saMmohathI che. 220 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 mUla dvArA gAthAmAM kahevAyelI kathanavidhi jaNAvI. have tenA phaLane AzrIne niryuktikAra batAve che - * niryukti-1619 + vivecana : paccakakhANanuM phaLa Aloka ane paralokamAM be bhede che. A lokamAM gharmilAdi ane paralokamAM dAmaNAgAdi jANavA. gAthA vyAkhyA - pratyAkhyAnano artha pUrve kahela che. phaLa eTale kArya, AlokamAM ane paralokamAM hoya che. ahIM dvividha zabdathI A be bheda batAvIne niryuktimAM 7 zabda lakhela che jeno artha svagata aneka bhedanA pradarzana mATe che. AlokamAM - dharmila AdinA udAharaNo che. paralokamAM dAmannakAdine pratyAkhyAnanuM phaLa prApta thayelanA udAharaNa che. 0 dharmilanuM kathAnaka dharmilahiMDithI jANavuM. mAra zabdathI AmA~Sadhi Adi grahaNa karavI. 0 dAmakanuM udAharaNa vRttikAra ahIM batAve che - rAjapura nagaramAM eka kulaputra hato. tene jinadAsanAmano mitra hato. dAmakane te jinadAsa sAdhanI pAse laI gayo. dAmajJake mAMsa ane mAchalInA pratyAkhyAna grahaNa karyA. dukALa paDatAM loko mAMsAhArI thaI gayA. dAmaHka paNa cAla mahilAo dvArA khUba ja niMdA pAmato mAchalA pakaDavA gayo. paNa tyAM pIDAtA evA masyone joIne tene paccakakhANanI vAta karI smaraNamAM AvI gaI. e pramANe traNa divasamAM traNa vakhata mAchalA pakaDyA ane temane pIDAtA joIne dAmannake choDI dIdhA. chele paccakakhANa bhaMga na karavA mATe dAmaHke anazana svIkArI lIdhuM. anazana karI marIne rAjagRha nagaramAM maNikAra zreSThIputra thayo tyAre tenuM dAmaka evuM nAma paDAyuM [kathAmAM pUrve ame je dAmaHka lakhyuM che te to upacAra max che, kharekhara tenuM pUrvabhavamAM koI dAma kathAmAM dekhAtuM ja nathI tyAM mAtra kula rUpe ja tenI oLakha apAI che. ATha varSa sudhI dAmajJakano uchera mArika kuLamAM thayo. tyAM ja sAgapota sArthavAhanA kuLamAM - gRhamAM rahe che. te gharamAM bhikSArthe sAdhuo pravezyA. te sAdhue saMghATaka sAdhune kahyuM - A gharamAM ja A bALaka bhAvimAM adhipati thaze. A vAta sArthavAhe sAMbhaLI. pachI sAryavAhe guptapaNe cAMDAlone ApI dIdho. sArthavAhe tene mArI nAMkhavA kaheluM hatuM paNa cAMDAlane te bALakanI dayA AvavAthI, te bALakane dUra laI jaIne mAtra tenI AMgaLIno cheda karIne te bALakane DarAvIne dezabahAra karyo. nAsatA evA tene gosaMdhike - goThAdhipati vaDe grahaNa karAyo. teNe dAmakane putranI jema rAkhyo. te putra cauvana avasthAne pAmyo. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6/92 ni - 1619 221 222 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 koI divase sAgarapola sArthavAha tyAM gayo. tene joIne upAyo vaDe parijanane pUche che ke - A koNa che ? koI anAtha ahIM AvI gayela che. sAgarapAta samajI gayo ke - e te dAmannaka ja che. tene eka patra ApIne ghera pahoMcADavAnuM kahI tene vidAya ApI. dAmaka rAjagRhanI bahAra devakuLanA parisaramAM suto hato. sAgapotanI putrI viSA nAmanI kanyA tyAM AvelI, pUjA karavA mATe parisaramAM pahoMcI tyAre dAmakane joyo. tyAre dAmaka pAse tenA pitAe lakhelo pAka joyo. joIne vAMce che - A bALakane nIce tAmakSita pIvaDAvIne 'viSa' ApavuM. kanyAe te patra vAMcIne 'Si'ne badale 'viSA' karI dIdhuM. paNa dAmaHkanI pAse rAkhI dIdo, dAmannaka te laIne nagaramAM gayo. patra vAMcIne svajanoe viSAne dAmaHka sAthe paraNAvI dIdhI. sAgapota potAne ghera pAcho pharyo. te samaye sAgaraputranuM maraNa sAMbhaLIne sAgarapota sAryavAhanuM hadaya phATI gayuM. te tyAM ja mRtyu pAmyo. rAjAe dAmaHkane gharano svAmI banAvyo. te bhogasamRddhi pAmyo. koI divase parvanA divase mAMgalikoe tenI AgaLa kahyuM- zreNIthI Apatita thavA chatAM anartho tene bahuguNane mATe thAya che. sukhadu:kha jene kaphapuTaka che, te kRtAMta pakSanuM vahana kare che. A sAMbhaLIne mAMgalikone lAkha mudrA dAmannake ApI. A pramANe traNa vakhata traNa lAkha mudrA ApI. rAjAe te vAta sAMbhaLI, dAmaHkane bolAvIne pUchayuM ke teM A traNa lAkha mudrA mAMgalikone kema ApI. dAmannake badho ja vRtAMta rAjAne kahI dIdho. rAjAe khuza thaIne tene zreSThI tarIke sthApyo. dAmannaka chelle bodhilAbha paNa pAmyo. pharI dhamaniSThAna AcarIne devalokamAM gayo. A pramANe paralokamAM pratyAkhyAna phaLa kahela che. athavA zuddha pratyAkhyAna vaDe devalokamAM gamana thAya che. pachI bodhi lAbhanI paNa prApti thAya che, sukalamAM janma paNa pAme che. sukhanI pazvarane pAme che, siddhigatimAM gamana kare che. koIka vaLI te ja bhavamAM siddhigatine pAme che. have pradhAna phaLa dazavIne upasaMhAra karatAM kahe che - * niryukti-1620 + vivecana : A paccakakhANane jinavare kahelA bhAvathI sevIne anaMta jIvo zAzvatasukha laIne mokSane pAmyA. - A gAthArtha kahyo, have vyAkhyA - A anaMtarokta pratyAkhyAnane sevIne [kaI rIte sevIne ?] bhAvathI - aMta:karaNathI kevA bhAva ?] jinavaropaddiSTa-tIrthakara bhagavaMte kahelA, anaMtA jIvo zAzvata sukhavALA mokSane zIgha pAmyA. zaMkA - A phala guNa nirUpaNAmAM "paccakakhANa karye chate" ItyAdi vaDe dazavila che, pharI zA mATe darzAvo cho ? samAdhAna - temAM vastutaH pratyAkhyAna svarUpa dvArathI kahela che. ahIM te loka nItithI kahela che. tethI koI doSa nathI. athavA e ja dvAI avatArIne svarUpa kathanathI ja pravRttinA hetutvathI tyAM kahyuM, temAM koI aparAdha nathI. anugama kahyo. have to kahe che. nayo sAta che - naigama, saMgraha, vyavahAra, majutra, zabda, samabhirUDha ane edbhUta bhedathI. sAmAnyathI te sAta che. A nayonuM svarUpa pUrve sAmAyika adhyayanamAM pradarzita karela ja che, tethI have ahIM teno vistAra karatA nathI. jo ke sthAnathI khAlI na rAkhavA pUratuM ja A sAte nayone badale jJAna ane kriyAMtara bhAva dvArathI saMaopathI kahIe chIe - A nayonA saMkSepathI be bhedo kahyA - jJAnanaya ane kriyAnaya. (1) jJAnanaya - tenuM darzana A pramANe che - "jJAna ja mukhyatve A loka ane paraloka saMbaMdhI phaLaprAptinuM kAraNa che. yukiAyukta paNAthI niyuktikAra batAve che - * niryukti-1621,1622 + vivecana : gRhitavya (upAdeya ane agRhitavya [heryo tene arthathI jANIne te viSayamAM prayatna karavAno upadeza te naya. badhAM nayonI bahu vaktavyatA sAMbhaLIne, te sarve nayazuddha je cAritra guNa sthita sAdhu Adare.. have ukta baMne gAvAnI vyAkhyA kahe che - jANIne - samyaka bodha pAmIne, grahItavya - upAdeya ane agraNItavya - heya. '' zabda ubhaya upAdeya ane heya jJAtatvanA anukarSaNa arthamAM che athavA upekSaNIya samuccayArthe che. jIva kAra avadhAraNa arthamAM che, te ja vyavahita prayoga jANavo. jJAta ja upAdeyamAM, heyamAM, upekSaNIyamAM jANavo paNa tene ajJAtamAM na jANavo. mathaka - Aloka ane paraloka saMbaMdhI phaLa. temAM AlokamAM upAdeyapaNe te mALA, caMdana, strI Adi. heyamAM phaLa te viSa, zastra kaMTakAdi, upekSaNIya te tRNa Adi. pa-loka saMbaMdha phaLa ne samyagadarzanAdi upAdeya che, mithyAtva Adi heya che. ane vipakSano abhyadayAdi upekSaNIya che. te ja arthamAM prayatna karavo eTale Aloka ane paraloka saMbaMdhI phaLanI prAptine mATe sava vaDe [jIvoe prayatna karavo. pravRtti Adi lakSaNarUpa prayana kampo joIe. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 6/2 ni - 1621,1622 223 ahIM A aMgIkAra karavA yogya che. samyagrajJAnamAM vartamAna phaLanA avisaMvAdanA darzanathI, tathA -x* paraloka saMbaMdhI phaLanI prAptinA arthI vaDe ja jJAnamAM ja prayatna karavo. Agama paNa e rIte ja kahelA vyavasthita che. kemake kahyuM che ke - paheluM jJAna pachI dayA e pramANe badhAM ja saMtoe rahevuM. ajJAnI zuM karaze, kaI rIte jANaze ke putya zuM ane pApa zuM che ? ahIM A pramANe ja aMgIkAra karavuM joIe - je kAraNe tIrthakara gaNadharo vaDe gItArthono kevalano vihArakriyA paNa niSedha che. gItArthono ane gItAmizrano vihAra kahelo jANavo. A sivAya trIjo koI vihAra jinavare anujJAta karela nathI. arthAt eka dho bIjI saMghane laI jaIne samyak mArgane pAmato nathI. ahIM sudhI kSAyopathamika jJAnane AzrIne kahyuM che. kSAyika paNa viziSTa phaLa sAdhakava hovAthI aMgIkAra karavuM, tene paNa jANavuM. kemake arahaMto paNa bhavAMbhodhinA kinAre rahIne, dIkSA aMgIkAra karIne, utkRSTa tapa ane cAritryavAnuM hovA chatAM tyAM sadhI mokSanI prApti karatAM nathI, jyAM sudhI teo jIva Adi sarva vastunA paricacheda rUpa kevaLa jJAnane utpanna karatAM nathI. ukata kAraNathI jJAna ja pradhAna evuM Aloka ane paraloka saMbaMdhI phala prAtinA kAraNarUpa che. Avo upadeza je Ape che te jJAna naya. A pramANe ukata nyAyathI je upadaze jJAnanA prAdhAnyane jaNAve che, te nayane jJAnanaya nAme oLakhavAmAM Ave che. A nAmAdimAM cha bhede pratyAkhyAnamAM jJAnarUpa ja pratyAkhyAnane Icche che. jJAnAtmakavathI Ama kahyuM. kiyArUpano tenA kAryapaNe che, tethI tene ahIM IcchatA nathI. A gAthArya che. jJAnanaya kahyo have kriyAnayano avasara che - tenuM darzana A pramANe che - kriyA ja pradhAnapaNe Aloka ane paralokanA phaLanI prAptinuM kAraNa che. tathA A paNa ukta lakSaNamAM svapakSanI siddhine mATe gAthA kahe che, tenI vyAkhyA - A kriyAnaya darzana anusAra - heya ane upAdeyane jANIne Aloka ke paralokanA phaLanI prAptine mATe prayatna karavo joIe. jenA vinA pravRtti Adi lakSaNa prayana sivAya jJAnavALo paNa abhilakSita abhinI prApti karI zakato nathI. bIjA paNa kahe che ke - kiyA ja manuSyane phaLadAyI che, jJAna phaLadAtA mAnela nathI. tethI strI ane bhakSyanA bhogAne paNa mAtra jJAnathI te sukha maLatuM nathI. AlokanA phaLanI prAptine mATe paNa kriyA ja karavI joIe. tathA jinendranA vacanomAM paNa kahela che ke - "caitya, kula, gaNa, saMghamAM, AcAryanI, pravacananI, zratanI sevAmAM te badhAMe tapa ane saMyamamAM udhata karela che. A paNa jANavuM joIe 224 Avazyaka-mUlasUtra saTIka anuvAda/4 ke - tIrSakarAdine paNa kriyArahita jJAna, viphaLa ja kahela che, ghaNuM badhuM adhika zruta paNa cAritra rahitone zA kAmanuM? jema aMdhane karoDo dIvaDI paNa zA kAmanA ? A pramANe kSAyopathamika cA>>ine AzrIne kahyuM. kSAyika mATe paNa kiyA ja prakRSTa phaLa sAdhava kahI che, tema jANa. kemake arahaMta bhagavaMto kevaLajJAna utpanna thayA pachI mukti na pAme tyAM sudhI, badhAM karma iMdhaNanA agnirUpa mAtra pAMca svAAra jeTalo kALa rahe tyAM sudhI sarva saMvararUpa cAtri kriyA choDatA nathI. tethI kriyA ja pradhAna che. ItyAdi - x - A rIte kriyAnI pradhAnatA darzAvato naya te kriyAnaya kaho. A nAmAdi cha prakAranA pratyAkhyAnamAM kriyArUpa ja pratyAkhyAnane Icche che. jJAna paNa che ane upAdIyamAnavathI ApaghAnapaNe ja che. A pramANe jJAnanaya ane kriyAnaya baMnenuM svarUpa sAMbhaLIne - jANIne ziSyane zaMkA thaI ke - AmAM tava zuM che ? AcArya kahe che - jJAna ane kriyA baMne nayo jANIne sthita pakSane jaNAvavAne mATe jaNAve ke - nayomAM to bhedone AzrIne ghaNI vaktavyatA che. * * * * * sarva naya saMmata vayana svIkAre je cAguiNamAM rahela sAdhu badhAM nayo evA bhAvanikopane ja Icche che. adhyayana-6-"pratyAkhyAna"no muni dIparatnasAgare karela saTIka anuvAda pUrNa -X - X - X - X - AvazyakasUtra saTIka anuvAda pUrNa - X - X - X - X - Q bhAga-34-mo samApta Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.