________________
રાજાઓનાં નામ
[ સક્ષમ ખંડ
ન નામે
સત્તાઓ આપણી આંખે ચડે છે. તેમાં ઈન્ડે પાર્થિ કદાચ વિંધ્યા પર્વત ઓળંગીને અવંતિની ભૂમિ ઉપર અન્સના છેલ્લા શહેનશાહ ગફારનેસને ઈ. સ. પણ-પગ માંડે છે ખરે, છતાં તે અવંતિપતિ તે ૪૫ આસપાસ (જુઓ પુ. ૩ માં તેનું વૃત્તાંત) હિંદને બનવા પામ્યો નથી જ. જો તેમ થયું હોત તો, રાણી ત્યાગ કરી ઈરાનમાં ગાદીપતિ બન્યાનું જણાવાયું છે; બળશ્રીએ પિતાના પત્રની યશગાથા ગાતો જે શિલાતેમ કુશાન વંશમાંના પહેલા બે પુરૂષોએ તે હિંદમાં લેખ કોતરાવી મૂક્યો છે તેમાં “દક્ષિણાપથપતિ”=Loરાજ્યપ્રાપ્તિ કરી નથી. જ્યારે ત્રીજે જેને કનિષ્કના rd of the Deccan લખ્યું છે તે સ્થાને “અનં. નામથી ઇતિહાસકારે એ ઓળખાવ્યો છે તેણે હિંદમાં તિપતિ=Lord of Avanti”જેવા શબ્દો ઉમેરવાને ગાદી કરી છે ખરી, પણ તેની રાજસત્તા મથુરાની તેણી ઘડીભર પણ વિલંબ કરતે ખરી કે? મતલબ કે દક્ષિણે લંબાઈજ નથી. એટલે તેને પગ અવંતિ સુધી અવંતિના સંબંધમાં અંધ્રપતિને વિચાર કરવાનું પણ આવ્યો હોય તે કલ્પના પણ કરવી રહેતી નથી. આ દુર્લક્ષજ કરવું રહે છે. એટલે ચાર રાજસત્તામાંથી પ્રમાણે ઉત્તર હિંદના ત્રણમાંથી બે વંશની વિચારણા હરીફરીને હવે માત્ર એકજ સત્તાનો-ચષ્ઠવંશીનેજ છોડી દેવી કરે છે. જ્યારે ત્રીજે વશ જે ચપ્પણનો પ્રશ્ન વિચારો રહે છે. રહ્યો તેમણે અવંતિની ગાદી મેળવી પણ દેખાય છે આ ચણ્ડણવંશમાં તેને જ પત્ર રૂદ્રદામન તેમ તેઓ કડેધડે પણ થઈ ગયા છે એટલે તેમને એક મહા પ્રતાપી રાજવી થયો છે. તેણે સૈરાષ્ટના વિચાર આપણે જરૂર કરે જ રહે છે. ઉપરાંત ચોથો રાજપાટ સમા જુનાગઢ શહેરની પાસેના રેવતાચળ વંશ જે દક્ષિણને અંધપતિઓનો છે તેમાંના કોઈએ પર્વતની તળેટીમાંના સુદર્શન તળાવની પ્રશસ્તિ પણ, જે દક્ષિણ હિંદના સ્વામિત્વ ઉપરાંત ઉત્તર હિંદમાં કોતરાવવામાં પોતાનો કાંઈક હિસ્સો પૂર્યો છે. તેમાં પણ પગપેસારો કર્યો હોય, તે માત્ર બે ભૂપતિઓ ૫૨ (બાવન)ની સાલનો આંક છે. તેને શક સંવત માનીને નાંજ નામ હજુ લઈ શકાય તેવાં છે. એક વસિષ્ઠ તેનો સમય ૭૮૫ર=ઈ. સ. ૧૩૦ ને વિદ્વાનોએ પુત્ર શાતકરણ ઉર્ફ બીજો શાતકરણઃ અને બીજે ઠરાવ્યો છે. અને તે પ્રશસ્તિ કાતરાવવા પૂર્વે આશરે રાણુ બળશ્રીન પૌત્ર ગૌતમીપુત્ર શાતકરણઃ આમાંના દસેક વર્ષે અવંતિપતિ તે (એટલે તેને આદિ પુરૂષ પહેલાના સમય ઈ. સ. પૂ. ૨૨૪ ને ઠરાવાયો છે અને તેનો દાદે ચક્કણ મહાક્ષત્ર૫) બન્યો હોય એમ (જુઓ પુ. ૩ માં પૃ. ૭૩) એટલે તે આપણી ગણી તે સમય ઈ. સ. ૧૨૦ મનાવે છે. જ્યારે મારી વિચારણાની બહાર જતો રહે છે, જ્યારે બીજો જે ગણત્રીમાં તે ઈ. સ. ૧૪૨ આવે છે. ૧૫ વળી તે ૌતમીપુત્ર શાતકરણ–રાણી બળશ્રીને પત્ર છે તેને સમયે તેણે જે અવંતિની ગાદી મેળવી છે તે, આપણે સમય વિદ્વાનોએ ભલે ઇ. સ. ૭૮ ગણુવ્યો છે જે ગર્દભીલવંશી રાજાઓની ચર્ચા કરી રહ્યા છીએ (જો કે તેનો ખરે સમય તે અન્યથા છે જે તેમની પાસેથીજ; મતલબ કે ગર્દભીલ વંશનો અંત આપણે પુ. ૫ માં જોવું રહે છે, પણ તેણે ઉત્તર ઈ. સ. ૧૪૨ ની આસપાસમાં આવ્યું હતું એમ હિંદમાં રાજકાજ કર્યું હોય એમ કોઈ જાતને પુરા નોંધવું રહે છે. જ્યારે આ રામય પણ હવે નક્કી નીકળતા નથી. તેણે જે કે સૌરાષ્ટ્રની ભૂમિ ઉપર-અરે થઈ ગયો ત્યારે, તેના પ્રારંભની સાલ જે ઈ. સ. પૂ.
(૧૪) ગેડફારનેસે ઉત્તર હિંદ ઈ. સ. ૪૫ માં ખાલી વર્ષનો છે. તેમાં કઈ સત્તા તે પ્રદેશ ઉપર રાજ કરતી રહી કર્યું અને કશાનશી કનિકે કબજે કર્યું તેનો સમય હતી તે પ્રશ્નો ઉકેલ માંગે છે. તે આપણે આ સપ્તમ વિદ્વાનોએ ઇ. સ. ૭૮ મનાવે છે; જ્યારે મારી ગણત્રી ખડે જ વિચારવું રહે છે. તે માટે આગળ ઉપર આ ગભીલ ઇ. સ. ૧૦૩ છે. જેની ચર્ચા પુ. ૫ ના અંતે કરવાની છે વંશની હકીકત જુઓ. ત્યાં જુઓ. આ બે મંતવ્યની વચ્ચેને ગાળ ૧૦૩-૫=૫૮ (૧૫) આ હકીકત આપણે પુ. ૫માં સાબિત કરી,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
