________________
પચમ પરિરછેદ ] તથા પ્રાસંગિક વિવેચન
૩૫૫ બૃહસ્પતિમિત્ર ઉર્ફે નંદ આઠમા ઉપર હલ્લે લઈ સાલ આવી પહોંચી. તે સમયે મગધપતિ તરીકે નવમા જઈ પોતાના પગે નમાવી પેલી કલિંગજીની મૂર્તિ જે, નંદને રાજ્યાભિષેક થઈ ચૂક્યું હતું. તેના વ્યવહાર આ નંદ આઠમાન દાદા નંદિવર્ધન ઉર્ફે નંદ પહેલે, અને રાજકુશલ મહાઅમાત્ય મંત્રી શકવાળની પિતાના દાદા ક્ષેમરાજ પાસેથી ઉઠાવી લઈ ગયો રાજનીતિથી ઉત્તર હિંદની અંધાધુંધી અદશ્ય થવા હત તે, પાછી પિતાની પાટનગરે લઈ આવ્યો હતો. લાગી હતી તથા કમેક્રમે નંદ નવમાની સત્તા ઉત્તર આ જ સમયે દક્ષિણ હિંદમાંના મદુરા પાસે જમાવટ હિંદમાં જામવા માંડી હતી એટલે પણ રાજા ખારવેલને કરી પડેલ પેલા સિંહલદ્વીપવાળા લુટારૂટોળાના સરદારને ઉત્તર હિંદ તરફ નજર નાંખવાની જરૂર નહોતી કાને આ વિજયના સમાચાર આવી લાગતાં, આગળ પડી; તેમ પંચમ આરાજન્ય કાળભગવાનની પેલી વધવાની જે તૈયારી કરી રહ્યો હતો, તે પડતી મૂકીને ભૂમિતૃષ્ણાની અસરથી તે હજુ વિમુખ હતે ૨૭ તેથી પાછો નાસી ગયે હતો. એટલે વળી નિયમ પ્રમાણે દક્ષિણ હિંદનું સાર્વભૌમત્વ મળી જતાં તે નિરાંત એક વર્ષના આરામ બાદ રાજા ખારવેલે દક્ષિણમાં વાળીને બેસી રહ્યો હતો. એટલે આત્મકલ્યાણું જઈ મદુરા શહેરમાં બધે તેની આસપાસના મુલકમાં સાધવામાં જ તેનું ચિત્ત પરાવવા લાગ્યું. તે માટે જે નાની નાની મંડીઓ-બજાર-જેવી સ્થિતિ, ઉપરની દક્ષિણ હિંદના આ ચક્રવતીએ ધર્મરાજ્યના ચક્રની લુટારૂ અને બદમાસ ટોળીએ ધામા નાંખીને ઉભી પ્રાપ્તિ કરવામાં જ શેષ જીવન ગાળવા માંડયું. કરી હતી તે બધી ઉખેડી નાંખી તેમનું નામ નિશાન તેના રાજદ્વારી જીવન વિશે હાથીગુંફાના લેખધારે કાઢી નાંખ્યું. આમ કરીને ઠેઠ કન્યાકુમારી આપણે જે જાણી શક્યા છીએ તે ઉપર પ્રમાણે છે. સુધીને મુલક નિષ્કટક બનાવ્યો તથા કલિંગ પરંતુ એક લેખકે ૨૮ એટલે સુધી જણાવવાની ઉરીય, તામીલ અને તેલગુ એ ત્રણે ભાષા બોલતી હિંમત કરી છે કે, Kharvela had sea-borne પ્રજાના જે વિભાગ કેટલાયે વર્ષોથી પડી ગયા હતા trade with Persia. Probably he had તેનું એકીકરણ કરી મૂક્યું અને પોતાના ત્રિકલિંગ also colonies in Burmah and further સામ્રાજ્યની સ્થાપના કરી દીધી. આ સમયથી India=ખારવેલના (સમયે) ઇરાન સાથે દરિયાઈ ત્રિકલિંગાધિપતિ સમ્રાટ ચક્રવર્તી ખારવેલના ઉપનામને માર્ગ વેપાર ચાલતો હતો. વિશેષ સંભવિત છે કે, પિતે લાયક ઠર્યાનું કહી શકાશે.
બર્મા અને દૂરના હિંદમાં તેના સંસ્થાને પણ હતાં. આ સ્થિતિએ પહોંચતાં ઈ. સ. પૂ. ૪૧૫ ની તેમની કહેવાની મતલબ એ છે કે, જેમ હિંદનો
| (૨૫) આ બનાવ રાજા ખારવેલ ગાદીએ બેઠા પછી દેહસંધાતની બીના સાથે સરખાવવી પડશે. તેમાં ૧૩ વર્ષ અગિયાર વર્ષે ન હોવાનું લેખ ઉપરથી સમજાય છે. લિપિત્તોએ વાંખે છે પરંતુ સંભવિત છે કે જેમ પંડિત હિસાબ કરતાં તેને સમય મ. સ. ૯૮+૧૧=૦૯=ઈ. સ. પાંચમાને આંક પ્રથમ ૧૬૫ ઉકેલાયો હતો અને હવે ૧૦૩ પૂ. ૪૧૮ આવે છે. (જુઓ નીચેની ટીકા નં. ૨૬ નું લખાણ), માન્ય રહ્યો છે, તેમ અહીં પણ ખલના થઈ હોય ત્યારે
(૨૧) નયરના દેહ સંધાતને તોડયો. એમ જે લખાણ ખરી રીતે તે આંક ૭૩-૧૩ કે તેની આસપાસના હેય. છે તે નીચે પ્રસંગ સમજવો.
(૨૭) તેમ રાજા નદે પણ દક્ષિણ હિંદ તરફ નજર ૨જા ઉદયાલવના વૃત્તાને જણાવી ગયા છીએ કે, તેના કરવી નથી. બાકી જે તેણે ધાર્યું હેત તે ઈ. સ. ૫. પુત્ર અનુરૂદ્ધ અને સૈન્યપતિ નાગદશકે દક્ષિણહિંદ ઉપર ૪૫ થી જ્યારે ખારવેલે નિવૃત્તિ અંગીકાર કરી અને ૩૯૩માં છત મેળવી સિંહલદ્વીપની ભૂમિને પણ મગધપતિની મરણ પામ્યા તે વચ્ચેના ૨૩ વર્ષમાં તે દક્ષિણ હિંદમાં કાંઇને આણામાં લાવી મુકી હતી. તેને સમય આપણે (જુઓ કાંઈ નવા જૂની કરી શકત. ૫ર તુ કાંઈ નથી કર્યું તે બતાવે ૫. ૧ સમયાવલીમાં ઈ. સ. પૂ. ૪૯૧=મ. સં, ૩૬થી છે કે તેને પણ ભૂપ્રાપ્તિની લોલુપતાને મેહ લાગ્યા હતા, ઈ. સ. પૂ.૪૮૨ મ. સ. ૪૫ની હકીક્ત) જે કરાવ્યો છે તે આ (૨૮) જુએ જ, આ હિરી સે. ૪, ૨, ભાગ૧૫,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
