________________
==
પંચમ પરિચ્છેદ ]
નથી જ. છતાં અમુક પ્રકારે હકીકત ૦ આવી રહી મહત્વપૂર્ણ બનાવાના ખ્યાનથી તથા ઈતિહાસને પણ છે તો તેની ખોજ કરવી તે આપણું કર્તવ્ય ગણાય. ગૌરવવંતો બનાવે તેવી સામગ્રીથી ભરપૂર થઈ પડેલ એટલે સંશોધનરસિક વિઠ જજનેને તે કાર્ય ઉપાડી જોઈ શકાય છે, ત્યારે સહજ એટલું તે અનુમાન કરી લેવાની વિનંતિ છે. છતાં હમણું વિશેષ પુરાવા ન શકાય જ કે તેના રાજ્યકાળને શેષ ભાગ પણ આવાં મળે ત્યાંસુધી ઉપરની સર્વ હકીકત કબૂલ રાખતાં, જ ઉપયોગી–રાજકીય નજરે તેમજ પ્રજાષ્ટિએ= તેને પાંચ રાણી હેવાનું માનવું રહે છે.
કાયંથી અનલકત તો રહ્યો નહીં જ હોય? સિવાય, પુત્રપુત્રીઓ બાબતમાં શિલાલેખથી જણાય ઉપર જેમ એક લેખકના કથનથી, આપણે એ છે કે ઈ. સ. પૂ. ૪૨૨ માં તેને ત્યાં યુવરાજને અનુમાન દેરી ગયા છીએ કે તેણે રાજકાજમાંથી જન્મ થયો હતો. સંભવ છે કે આ યુવરાજ જ તેમજ સંસારિક કામમાંથી નિવૃત્તિ-અનાસક્તિ-ધારણ વક્રગ્રીવ નામ ધારણ કરીને પાછળથી કલિંગપતિ કરી લીધી હતી. તરીકે તેની ગાદીએ બેઠે છે. તે સિવાય વિશેષ હવે તેના રાજ્યકાળના પ્રથમના તેર વર્ષને ઈતિપુત્ર-પુત્રી હતા કે કેમ તે કયાંય સ્પષ્ટ રીતે દર્શાવાયું હાસ નિહાળીએ. જો કે આખાયે શિલાલેખમાં દર્શાવેલી નથી જ, પણ સાહિત્યગ્રંથોમાં આલેખાયેલી હકીકતથી હકીકતનું એક પછી એક પંક્તિ લઇને ક્રમાનુસાર સમજાય છે કે, તેને વૈરેચક' નામે એક બીજો વિવેચન તે આપણે ગત પરિડેમાં આપી ગયા પુત્ર હશે. જેટલી હકીકત ઉપલબ્ધ થાય છે તે ઉપરથી છીએ જ. પરંતુ એક જ સ્થાને સમુહરૂપે જે વિવેચન આટલું તારવી શકાય છે. વિશેષ તે પ્રાચીન એક પારિગ્રાફના રૂપમાં કરવું જોઈએ તે કરવાનું ઈતિહાસની અનેક વિગતેની પેઠે હજુ સુધી ત્યાં બની શકે નહીં, તેથી અત્ર જરૂર જેગું વર્ણન અંધકારમાં જ પડયું રહ્યું છે એમ સમજી લેવું. આપીશું. શિલાલેખની સમગ્ર પ્રશસ્તિના વાંચનની
જે કે રાજા ખારવેલનો રાજઅમલ છત્રીસ વર્ષ સમાલોચના કરતાં એક વિવેચકે એ સાર દેરી જેટલો લાંબો કાળ ચાલ્યો છે, છતાં ઇતિહાસના બતાવ્યો છે કે, “ખારવેલ એક વર્ષ વિજય માટે
આલેખન માટે ઉપયોગી થઈ નીકળતો અને બીજા વર્ષે ઘેર રહેતા. મહેલ વિગેરે વિસ્તાર તથા શકે તેવું તત્ત્વ ધરાવતે હાથીગુંફા બનાવરાવત, દાન દે, તેમજ પ્રજાહિતનાં કાર્યો પ્રાસંગિક વિવેચન લેખ સિવાય અન્ય કોઈ દસ્તાવેજ કરતો.” આ ઉચ્ચારણકેવળ સત્ય જ છે. પણ આપણે
કે પુરા અદ્યાપિ પર્યત હાથ અત્યારે તે માત્ર તેની વિજય પ્રાપ્તિના પ્રસંગને લાગ્યો નથી. એટલે પ્રાચીન સમયના સર્વે રાજ- ઉલ્લેખ કરવાને જ હેવાથી, અન્ય ધાર્મિક તેમજ કર્તાઓ કે તેમના રાજઅમલ વિશે, જેમ વારંવાર પ્રજા ઉપયોગી કાર્યોનું વિવેચન આગળ ઉપર છોડી બનતું આવ્યું છે તેમ આ રાજવીના સંબંધમાં પણ અને અત્ર તે માત્ર તેનાં પરાક્રમનાં વર્ણન કરવાનું જ કેટલેક અંશે તે આપણે મૌન જ સેવવું પડશે. છતાં કાર્ય હાથ ધરીશું. જ્યારે કેવળ એક હાથીગુફાના લેખ ઉપરથી પણ જ્યારે તેના પિતા વૃદ્ધિરાજનું મરણ નીપજ્યું ત્યારે તેની કારકીર્દીના પ્રથમના તેરેક વર્ષ જેટલો કાળ તે તેની સમીપમાં પણ કદાચ નહીં હોય એમ પરિ
(૨૦) જ્યાં સુધી વિશેષ પાકો નિર્ણય ન થાય ત્યાં સુધી હકીત પૂ. ૩૫૬માં જણાવેલી છે તે). વધારેમાં વધારે એટલું જ સલામતીપૂર્વક માની લઈએ કે (૨૧) આની હકીકત માટે આગળ ઉપર રાજા મયુરતેની પ્રજાના માણસો તે તરફના ભાગ તરફ વેપારી સંબંધમાં વજન વૃત્તાંતે જુઓ. જોડાયેલા રહેતા હોવાથી એકબીજાને જણીતા થયા હતા. (૨૨) જૈન સાહિત્ય સંશાધા પુ. અંક 'થે (સરખા આગળ ઉપર સુમાત્રા, જાવા, આકપલેગની ૫. ૩૭૪,
૪૫
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
