________________
ઉપર
રાજા ખારવેલ
[ દશમ ખંડ
Ballabhi and Palala but Kharvela had કરવામાં આપણે ભૂલ ખાધી છે અથવા તે લેખકે જ married a princess of Vazira, west of ક્યાંક સ્થાનનાં નામ કે દિશાસૂચન લખતાં અતિશ્રમ the land of the Madras, beyond the સેવ્યો છે તો પણ મુખ્ય વધે તે રાજા ખારવેલના present Afghan border=ઈરાની અખાત, જીવનવૃત્તાંતની અતિહાસિક સ્થિતિ જ ઉભો કરે છે. તેમજ વલ્લભી(રાજ્ય) અને પાતલ સાથે કલિગ- તે સમયે આ ઉત્તર અને પશ્ચિમ હિંદ, નંદ રાજાઓની દેશના વતનીઓનો વેપાર ચાલતું હતું એટલું જ સત્તામાં હતો. ખરી વાત છે કે વચ્ચે થોડાંક વર્ષ ત્યાં નહીં પણ, વર્તમાન અફગાનિસ્તાનની હદની પેલી તેમની સત્તા બહુ નબળી પડી હતી, પરંતુ રાજ પાર છે, જે મદ્રાઝ (માદ્રક) પ્રજાને મુલક છે તેની ખારવેલના રાજકાળના ઉત્તરાર્ધમાં તે નવમાં નંદની પશ્ચિમે આવેલ વઝીરા (પ્રદેશ)ની એકાદ રાજકુંવરીને સત્તા બહુ મજબૂતપણે ત્યાં સ્થાપિત થઈ ગઈ હતી. ખારવેલ પર હતા.” આ વાત વિચારવા જેવી (જીઓ પુ. ૧ના અંતે, રાજા નંદ બીજાના તથા છે. તેમણે આધાર બતાવ્યો હોત કે અન્ય હકીકત નવમા નંદના રાજ્યવિસ્તાર બતાવતા નકશાઓ) જણાવી હેત તે તેની સત્યાસત્યતા તપાસવાનું એટલે રાજા ખારવેલે તે બાજુ વિજય પ્રાપ્ત કરવા અનુકુળ થઈ પડત. અમારા મત પ્રમાણે તે કોઈ જાતને પ્રયાસ સેવ્યાની કલ્પના પણ અસ્થાને અસંભવિત લાગે છે. કેમકે પ્રથમ દરજે તે જે કરે છે. ઉપરાંત રાજા ખારવેલે આખા જીવન ભૌગોલિક સ્થિતિ તેમણે ચીતરી બતાવી છે તે જ દરમિયાન ઉત્તર હિંદ તરફ જ્યાં આંખ સરખી પણ કલકપિત છે. ઈરાની અખાત, વલ્લભી રાજ્ય અને ફરકાવી નથી, ત્યાં ચડાઈ લઈ જવા જેવી સ્થિતિ જ પાતલના મુલકદ્રનું નામ જ્યાં સુધી લેવાયું છે કયાંથી સંભવે? છતાં, માને કે ચડાઈ કર્યા વિના જ, ત્યાંસુધી તે બહુ વાંધો ઉઠાવવા જેવું દેખાતું નથી. માત્ર પોતાના દેશના વેપારીઓ ત્યાં જતા આવતા પરંતુ, અફગાનિસ્તાનની સરહદની પેલી પાર મદ્રાઝ- હોવાથી, અને ત્યાંની સ્થિતિથી વાકેફગાર બનીને (માકઝ) પ્રજાને મુલક ગણાવે છે, અને તેની પશ્ચિમે તેમણે જ તે પ્રદેશના અને પોતાના દેશના રાજકુટુંબ વછરા (હાલ જેને વઝીરસ્તાન કહેવાય છે તે કદાચ સાથે લગ્નસંબંધ બંધાવી દીધો હોય તો પણ એટલું હશે) કહે છે તે બરાબર લાગતું નથી; કેમકે મધ- તે ખરૂંજને, કે રાજા ખારવેલે આ પ્રકારનું જે પ્રજાનો મુલકt૯મહાભારત વિખ્યાત રાજા પાંડુની કોઈ પણ લગ્ન કર્યું હોય તે તે પિતે રાજકાજમાંથી રાણી માદ્રીનું મહિયર-તે પંજાબમાં આવેલ રાવી નિવૃત્તિ લીધી તે પૂર્વે જ થયું હોવું જોઈએ. અને અને ચિનાબ નદી વચ્ચેનો પ્રદેશ ગણાવાય છે. વળી તેમ થયું હોય તે હાથીગુફાના લેખમાં તેને નિર્દેશ વઝિરસ્તાનને પ્રાંત અફગાનિસ્તાનમાં (અગ્નિખૂણે) કરાયા વિના રહેવાય જ નહીં. તેમ સંસારની મોહપ્રવેશ કરતાં જ આવે છે એટલે માદ્ર પ્રજાના મુલકને, જાળમાંથી મુક્ત થવા જ્યારે નિવૃત્તિ સેવાતી હોય અફગાનિસ્તાનની સીમાની પેલે પાર કહેવો અને ત્યારે તે અવસ્થામાં તે લગ્ન કરીને, પાછી સાંસારિક તેની યે પશ્ચિમે વઝીરસ્તાનને કહે તે બધું અસંગત વિટંબણા માથે વહેરી લેવા જેવું કરવાનું માની દેખાય છે. છતાં એક વખત માની લ્યો કે, માદ્ર- શકાય જ નહીં. મતલબ કે સર્વે પરિસ્થિતિ તપાસતાં, પ્રજાના મુલક અને વઝીરપ્રદેશનાં સ્થાનને નિશ્ચિત આ લેખક મહાશયના કથનને ટકે મળતો દેખાતે
(૧૬) સૌરાષ્ટ્રમાં આવેલું વલ્લભીવંશીઓનું રાજ્ય મળે છે ત્યાં તેના મુખ આગળના વિકાણકાર પ્રદેશને આ કહેવાનો અર્થ સમજાય છે.
નામથી ઓળખવામાં આવતો હતો. (૧૭) સરખા ઉપરની ટીકા નં. ૧૪
(૧૯) જુઓ પુ. ૩. ૫. ૧૫ ટી. નં. ૧૭. (૧૮) જુએ. પુ. ૧ પૃ. ૨૨૧ સિંધુ નદી જ્યાં સમુદ્રમાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
