________________
- "
પંચમ પરિછેદ ] ખારવેલની સરખામણું
હ એવા છે કે જેમાં પ્રિયદર્શિનને નંબર ખારવેલ કરતાં બળતું હતું તે દષ્ટિએ તે મહારાજા પ્રિયદર્શિન અને ઘણે નીચે ઉતરી જાય છે. તેમને એક તે એ કે રાજા ખારવેલને એક જ કક્ષામાં મૂકવા રહે છે. પ્રિયદર્શિને ભલે પિતાની કીર્તિ જગઆશકાર કરવાની
(૪) વકથીવ : પતેશ્વર ઉમેદથી, શિલાલેખો અને સ્તંભલેખો ઉભા નથી કરાવ્યા રાજા ખારવેલનું મરણ થતાં, કલિંગપતિ તરીકે છતાં યે જાગે અજાણે તેણે પિતાનું નામ તે તેમના યુવરાજ કુમાર વિક્રગ્રીવને રાજ્યાભિષેક થર્યો કેતરાવ્યું છે જ, જ્યારે રાજા ખારવેલે શિલાલેખ હતો. તેને રાજ્યઅમલ મ. સ. ૧૩૪ થી ૧૫૫ = ઉભો કરાવવાનું તે અલગ રાખે પરંતુ ક્યાંય પિતાનું ઈ. સ. પૂ. ૩૯૩ થી ૩૭૨ સુધીના ૨૧ વર્ષને ગણી નામ સુદ્ધાંત કેતરાવવાની પણ કનવાર રાખી નથી. તે શકાશે. તેને જન્મ મહારાજા ખારવેલની વધરવાળી સઘળું તેની રાણીએ જ કરાવ્યું દેખાય છે અને તેમાં પણ રાણીના પેટે મ. સ. ૧૦૫ (તેના રાજ્યાભિષેક બાદ રાજ ખારવેલે કોઈ જાતનો આદેશ કર્યો હોય કે ઈચ્છા સાતમે વર્ષ૪૦ એટલે ૯૮ + ૭ = ૧૦૫) = ઈ. સ. પૂ. પ્રદર્શિત કરી હોય એવું એ સમજાતું નથી. બીજું એ કર૨ માં થયો હતો. એટલે પોતે ગાદીપતિ તરીકે છે કે બન્ને જણું, ઉપાસક વૃત્તો લેવાં સુધીના ઇ. સ. પૂ. ૩૯૩ માં બિરાજમાન થયો ત્યારે તેની દરજે પહોંચ્યા તે છે જ, પરંતુ રાજા ખારવેલ તેથી યે ઉમર બરાબર ત્રીસ વર્ષની હતી અને ૨૧ વર્ષ આગળ વધીને રાજ્યલગામ મૂકી દઈ તથા તદ્દન નિવૃત્ત રાજ્ય કરી મરણ પામ્યા છે એટલે તેનું આયુષ્ય થઈ સ્વઆત્મકલ્યાણ સાધવામાં પણ રત્ત થ દેખાય છે ૫૧ વર્ષનું હતું એમ કહી શકાશે.
જ્યારે પ્રિયદર્શિન વૃત્ત લીધાં પછી આગળ વધવામાં મૌર્ય સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્ત કેવી રીતે, પ્રથમ નાનો તદન અટકી જ ગયો છે. સરખામણને આટલા મુલક મેળવીને ત્યાં પોતાની ગાદી કરવાથી મૈર્યવંશની આટલા અંશે હોવા છતાં, સમ્રાટ પ્રિયદશિન પશુ- સ્થાપના કરી હતી તથા તે બાદ આવશ્યક લાગતાં કલ્યાણના માર્ગે અખત્યાર કરવામાં જેમ નિરાળા પાસેના પાર્વતીય પ્રદેશના અધિપતિની કુમક મેળવી તે પડી જાય છે તેમ રાજા ખારવેલ એક બાબતમાં વખતના મગધસમ્રાટ નંદનવમાની ઉપર આક્રમણ લઈ તદન જ ન પડી જાય છે. પુસ્તકે હારનું અને જઇ તેને હરાવી પિતે ઈ. સ. પૂ. ૩૭ર મ.સં. ૧૫૫ સૂત્રસંરક્ષણનું કાર્ય રાજા ખારવેલે જ માત્ર કરી માં મગધ સમ્રાટ બન્યો હતો, તે સર્વ વૃત્તાંત આપણે બતાવ્યું છે જ્યારે સમ્રાટ પ્રિયદર્શિને તે દિશામાં રૂ. ૨ માં ચંદ્રગુપ્તના વૃત્તાંતે વિસ્તારથી જણાવી ગયા કિંચિત પણ પ્રયાસ સેવ્યો દેખાતું નથી. તે માટે બનવા છીએ. ત્યાંના વૃત્તાંત કરતાં વિશેષ શોધને અંગે જે ખાસ જોગ છે કે કદાચ સ્થિતિ અને સંજોગો જ જવાબદાર અન્ય વિગતે જણવવી રહે છે તેનું જ નિદર્શન અત્ર હેવા જોઈએ અથવા હશે. આપણે એમ તે નથી કરીશું. મુદ્રારાક્ષસ નામે પ્રાચીન સંસ્કૃત નાટક રચાયેલું જ કહી શકતા કે મહારાજા પ્રિયદર્શિન પુસ્તકનું છે તેમાં આ પાર્વતીય પ્રદેશના અધિપતિના નામ મહત્વ આંકવામાં રાજા ખારવેલ કરતાં કઈ રીતે તરીકે, જે સામાન્ય નામ કહેવાય તેવું, પર્વત દેશને પશ્ચાત પડી જતા હતા અથવા તે બાબતમાં તે અજ્ઞ સ્વામીઃ ઈશ્વર=પર્વતેશ્વર જણાવેલ છે. આગળ જતાં આ હતું પરંતુ અમારું કહેવું તે એટલું જ છે કે તેમના પર્વતેશ્વરના પુત્ર અને સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્ત વચ્ચે જે યુદ્ધ હસ્તે તેનું કાર્ય થવા પામ્યું નથી; પછી કારણ ગમે થવા પામ્યું છે તેમાં તેનું નામ મલયકેતુ જણાવેલ તે હેય.
છે; તથા ચંદ્રગુપ્તના મહામંત્રી છે. ચાણકય પિતાના બાકી રાજા ખારવેલનું જીગર જૈનધર્મ પ્રત્યે હેદા ઉપરથી કારગત થઈ રાજપુરોહિત તરીકે કામ
(૪૦) જુઓ હાથીગુફા લેખ પંક્તિ ૭ તથા ઉપરમાં વિદ્વાનોએ જે એમ જાહેર કર્યું છે કે, તે સમયે ૨૫ મેં (૧) આ ઉપરથી સમજાશે કે ખારવેલની ઉમરઘપરથી વર્ષે ગાદી સંપતી હતી (જીએ પ. ૨૪) તે વાસ્તવિક નથી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
