________________
પ્રથમ પરિચ્છેદ ]
વિશેની વિચારણું
૭૭
ગાદિએ આવ્યો છેતેના ઉપર તે ગણત્રી કેવી રીતે વાળા પ્રશ્નોમાં લગભગ સમાવિષ્ટ થઈ જાય છે, એટલે કરી શકે ? વળી તે બને નથી એક નાત જાતના વિશેષ વિસ્તાર થઈ જવાના ભયથી આપણે આગળ કે નથી બેની વચ્ચે કોઈ જાતની મિત્રાચારી કે ચાલીશું. ઉપરના મુદ્દાઓની છણાવટ કરીને જે સાર ભાઈબંધી, કે તે તેનો સંવત ચલાવવાને પ્રેરાય. (૩) આપણે તારવી શકયા છીએ તે સંક્ષિપ્તમાં આ પ્રમાણે તેમજ ૧૩૬ના આંકને જે અઝીઝને ગણવે છે છે. (૧) વિક્રમ સંવત્સરને સ્થાપક તેના નામ પ્રમાણે તે માટે આધાર શું છે ? છતાંયે તે ૧૩૬નો આંક વિક્રમાદિત્ય જ હતું અને હોવો જોઈએ (૨) તેમજ અઝીઝને જ છે એમ સાબિત થતું હોય તે તેને તેણે કારૂર મુકામે શક પ્રજાને હરાવીને શકારિ નામનું અર્થ એ થયો કે તક્ષિલા શિલાલેખ જ્યારે અઝીઝે બિરૂદ પ્રાપ્ત કર્યું હતું (જોક કારૂરનું સ્થાન નક્કી કરી કાતરાવ્યું ત્યારે કાઈક એ સંવત ચાલતો હતો શકાયું નથી). બાકી વિક્રમાદિત્યના નામવાળી અનેક કે જેનો આશ્રય લેવાનું અઝીઝે મુનાસિબ ધાર્યું હતું; વ્યક્તિઓ થઈ ગઈ છે. તેમાંથી કોને શકારિ તરીકે અને તે સમયે તે સંવતનું ૧૩૬ મું વર્ષ ચાલતું હતું. ઓળખાવી શકાય તે પ્રશ્ન જ સર્વને મુંઝવનારે થઈ તે ઉપરથી તે ઉલટું એમ સિદ્ધ થયું, કે તે ૧૩૬ના પડ્યો છે. એટલે કયા વિક્રમાદિત્યને શકારિ કહી શકાય આંકવાળો સંવત, ન ઠર્યો અઝીઝને કે ન કર્યો તે રહસ્ય જો સમજી જવાય તે પછી પાક નિર્ણય વિક્રમાદિત્યનો; પણ અઝીઝ ગાદીએ આવ્યો તે પહેલાં ઉપર આવવાને જરાપણ શંકા કે ભ્રાંતિનું સ્થાન રહે આશરે સવાસો વર્ષ ઉપર થઈ ગયેલ કોઈ અન્ય નહીં. તેટલા માટે વિક્રમાદિત્ય નામ ધરાવનારા કેટલા પરાક્રમશીલ વ્યક્તિએ તેની સ્થાપના કરી હોવી જોઈએ; રાજાઓ થયા અને તેઓ દરેક કયારે થઈ ગયા, તેમ વળી તે ૧૩૬નો આંક અઝીઝના પિતાના રાજ્યનો તેને એક કઠે જે વાંચક મહાશયની સમક્ષ ધરવામાં હોવાનું પણ સંભવિત નથી કેમકે તેવડું મોટું દીર્ધકાલીન આવે, તો આપણું કાર્ય ઘણું સુઘટ અને સરળ થઈ રાજ્ય કે આયુષ્ય કોઈ ભોગવી શકતું નથી. મતલબ કે જાય એમ મારું ધારવું થાય છે. એટલે તેવો પ્રયત્ન આ સર્વ દલીલ અને ચર્ચાઓથી એમ સિદ્ધ થાય છે. હવે આદરૂં છું. કે ઈ. સ. પૂ. ૫૭ની સાલમાં જે સંવત્સરની આદિ થઈ મિ. પ્રિન્સેસના કહેવા પ્રમાણે વિક્રમ સંવતને છે તેને અને પાર્જિઅન શહેનશાહ અઝીઝ પહેલાને, પ્રચાર-પ્રદેશ, મુખ્યત્વે ઉત્તર હિંદમાંજ છે. તેમને કઈ રીતે કોઈ સંબંધ જ નથી. (આ અઝીઝ પહેલા વિચાર તેમણે આ શબ્દોમાં વ્યક્ત કર્યો છે: “The વિશેની કેટલીક હકીકત ઉપર નં. ૨ ની દલીલમાં era of Vikramaditya is in general use આપણે વિચારી ગયા છીએ તે ત્યાંથી જોઈ લેવી). throughout Telengana and Hindustan
આ પ્રમાણે ભિન્ન ભિન્ન વિદ્વાનોના તેમજ ભિન્ન properly so called, it is less used ભિગ મુદ્દા ઉપસ્થિત કરતા પ્રશ્નોવાળા દશ અભિ- although known in Bengal, Tirhut and પ્રાયોને લગતી ચર્ચા આપણે ઉપરમાં કરી ગયા Nepal, and according to Warren, is છીએ. તે ઉપરાંત હજુ અનેક મતે ટાંકી શકાય nearly unknown in the Peninsula તેમ છે. પરંતુ તેમાંના સર્વે મુદ્દાઓ, ઉપરની ચર્ચા વિક્રમાદિત્યને સેવત તેલંગણમાં જ તેમજ ખરી
(પ) ખરી રીતે તક્ષશિલાના શિલાલેખમાં આંક તો ૭૯ કરી ચૂકયા છીએ તે જોઈ લેવી. નજ છે: પણ તે આંક ઈ સ. પૂ. ૫૭ના કોઈ સંવત- (૫) જીઓ પ્રીન્સેસ સાહેબનું રચેલું ઇન્ડિયન સરનો ઠરાવીને ૫૭+૭૯=૩૬ હોવાનું તેમણે જણાવી દીધું એન્ટીવીટીઝ એન્ડ યુસકુલ ટેબલ્સ નામનું પુસ્તક પૃ. ૧૫૭ છે. મતલબ કે શિલાલેખમાં ૧૩૦ને આંક જ નથી. આ (૫૪) આમાં કોઈ તેલગણ દેશ વિશે કહેવા માંગે છે પણ
ના આંક વિશેની ચર્ચા પૃ. ૩માં પૃ. ૨૪૦ ઉપર આપણે તે સ્પષ્ટ નથી: સંભવ છે કે જેને હાલ આપણે તેલંગ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
