________________
૩૨ ટકેલાં વિવેચનેની
[ દશમ ખંડ હોવું જોઈએ અને તેની જાહેરજલાલી તથા પ્રખ્યાત વિધ કારણોથી, ઉપર દર્શાવેલ નિર્ણયને મજબૂતી અનુક્રમે દિન પર દિન વધતી જવા માંડી હશે. તે મળતી જાય છે. બાદ વળી કદાચ થોડાં વર્ષ-મુસલમીન અમલ વખતે- હવે જ્યારે સિદ્ધ થઈ ચૂક્યું છે કે, ઈ. સ. ૭૦૦ની તેને થોડી ઘણી જફા પહોંચી હોય કે ન પહોંચી આસપાસ તેને નાશ થઈ ગયો હતો અને મૂળ મૂર્તિ હેય. એમ કરતાં બારમી સદીમાં જે મંદિર રાજા બોદ્ધ ધર્મની હવા સંભવ છે ત્યારે તે વિશે વળી અન્ય અનંગ ભીમદેવે બંધાવ્યું તે થોડા ઘણા ફેરફાર સાથે કોઈ પ્રકાશ પડે છે કે કેમ તે જોઈ લઈએ. તે વર્તમાનકાળ સુધી એમને એમ ચાલ્યું આવ્યું છે. વાતને પત્તો લેવા માટે આ સ્થાન ઉપર કયા કયા
એટલે આખી ચર્ચાનો સાર એ થયો કે, જે વસ્તુ- ધર્મવાળા રાજાની સત્તા ઈ. સ. ૨૦૦ સુધી થવા પામી સ્થિતિ ૩૬=૯ મુદામાં, સમય પરત્વે જણાવી ગયા છે તેને અભ્યાસ કરવો જોઈએ. છીએ તેને ઈતિહાસને ટકે છે એટલે તે સત્ય કરે ઈ. સ. પૂ. ૪૭૫ થી ૩૭૨ = ૧૦૩ વર્ષ ચેદિવંશની; છે; અને તેથી આ મંદિર સંબંધી તેમાં વર્ણવેલી ક્ષેમરાજથી માંડીને તે વંશના અંત સુધી. સ્થિતિ, જે મૂળમાં તે મંદિર બૌદ્ધ ધર્મનું હોવું જોઈએ ઈ. સ. પૂ. ૩૭ર થી ૨૦૪=૧૬૮ વર્ષ માર્યવંશી તથા તેને નાશ ઈ. સ. ૩૦૦ આસપાસમાં થયો સમ્રાટની; ચંદ્રગુપ્તથી માંડીને તે વંશના અંત સુધો. હોવો જોઈએ; તે વસ્તુ આપણી તપાસના પાયા ઈ. સ. પૂ. ૨૦૪ થી ઈ. સ. ૩૦૦=૦૦ વર્ષ તરીકે સ્વીકારવી રહે છે. ઉપરના નિર્ણયને બીજી રીતે ઉપરાંતની અંધપતિઓની મુખ્યતાએ તથા નાનાં પણ પાછું સમર્થન મળે છે કેમકે અસ્થિને વૈદિક નાનાં અન્ય સ્વતંત્ર રાજવીઓની. મતવાળા તે અપવિત્ર જ માને છે અને એટલું તે. ઉપરની રાજસત્તાઓની હકીકત તપાસતાં માલૂમ સર્વમાન્ય છે કે, મૂર્તિની ભીતરમાં શ્રીકૃષ્ણનું અસ્થિ પડશે કે, આખો ઍદિવંશ જેન ધમ હતા. આ છે જ; અને તે ઉપરથીજ વૈદિક મતવાળાઓ તે મૂર્તિને મર્યવંશ-વચ્ચે અશકવર્ધનના ૪૧ વર્ષના અમલ પિતાની હવાને દાવ આગળ ધરે છે. જે તે અસ્થિ સિવાય-જેનધમાં હતા અને અંધપતિઓમાં –ટપણે ન હેત તેમજ કૃષ્ણ-બળદ્ધ કે સુભદ્રાની મૂર્તિ ન જૈન તથા વૈદિક ધર્મને પ્રસાર થયો હતો. આપણે હેત તે તેઓ ચૂપ જ બેસી રહેત.
અત્રે વૈદિક મતને વિચાર કરવો તે વર્જિત કર્યો છે વળી બીજી બે ત્રણ બીના પણુ વૈદિક મતની એટલે બૌદ્ધ ધર્મ અને જૈન ધર્મને જ રહે છે. માલિકી ઠરાવવાની વિરૂદ્ધ જતી દેખાય છે. વૈદિક મતમાં તેમાં બૈઠ ધર્મની તે મૂર્તિ હેવાની શંકા થઈ છે માટે સ્પર્યાસ્પશ્યને બહુ મેટું મહત્વ અપાયું છે જયારે તેનીજ તપાસ લેવી રહે છે. અને તે ન સાબિત અહીં વહેચાતા મહાપ્રસાદની પ્રથા છે તેથી ઉલટું જ થાય તે પછી તેને જેન ધર્મનીજ માનવી પડશે. ભાન કરાવે છે કેમકે સર્વ યાત્રિક પિતાનાં સાતિ, વર્ગ, બૌદ્ધ ધર્મની ઠરાવવા માટે સમ્રાટ અશેકવર્ધનના ધર્મ કે સામાજીક બંધનની પરવા કર્યા વિના તેને સહર્ષ સમયનીજ વિચારણા કરવી રહે છે જે તેમના સમયે આરોગી શકે છે. બીજું એમ છે કે અંધકારમય દેવકઈ ધર્મક્રાનિત થયાનું મળી આવે છે કે કેમ. તેમનું ભૂવનમાં દિવસના ભાગમાં પણ દીપક વિના ભાગ્યે જ જીવનચરિત્ર લખતી વખતે એવી હકીકત આપણે મૂર્તિનાં દર્શન કરી શકાય છે. આવી સ્થિતિ દેવદર્શન માટે પુરવાર કરી ગયા છીએ કે તેમના પુત્ર મહેન્દ્ર અને ઉભી કરવાનું શું કારણ? વળી ત્રીજી સ્થિતિ એ છે કે પુત્રી સંઘમિત્રાને બૈદ્ધ ધર્મની દીક્ષા આપીને બેધિવૃક્ષ જગન્નાથપુરીના જેવી જ મૂર્તિનું એક ત્રિક. સાંચી સાથે સિલોનમાં જવા માટે જે ભાવભીની વિદાય મુકામેથી મળી આવ્યું છે અને સાંચીના સ્થાનને કઈ આપી હતી તે આ પ્રદેશમાં આવેલ મહાનદીના રીતે વૈદિક ધર્મ સાથે સંબંધ હોય તેવું અત્યાર સુધી મુખ આગળથી દીધી હતી; એટલે જેવું રહે છે કે એ પણ પુરા નેધા નથી. આવાં આવાં અને તે સમયે આ ક્રાંતિને બનાવ બનવા પામ્યું હતું કે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
