________________
પંચમ પરિછેદ ] ૧૦૩ ના આંકની સમજ
૩૪૫ હાથીગુંદાના લેખમાં આવતે ૧૦૩ ને આંક ગયા છીએ. વળી બીજી રીતે પણ તે આંક ચેદિ નદ કે મર્ય સંવત હોવાની જે માન્યતા ચાલુ આવે સંવતને નથી એમ પુરવાર કરી શકાય છે....
. છે તે ખોટી છે એમ આપણે ૧૦૩ ના આંક
જે તે આંક ચેદિ સંવતને લેવાય છે તેને કે પૂ. ર૬૭ થી ૨૭૦ માં બહુ પ્રારંભ ઇ. સ. પૂ. ૫૫૮માં થયો ગણાય એટલું બધા વિશેષ અરછી રીતે સાબિત કરી આપ્યું તે ચોકકસ જ; તે હિસાબે ૧૦૩ નું વર્ષ ઇ. સ. છે. ઉપરાંત તે આંક વિશેની બીજી શક્યતા હવાને પૂ. ૪૫૫ માં આવે કે જે ખારવેલ રાયે પાંચમું મુદ્દો આપણે આપણી સ્મરણાથી ઉભો કર્યો હતે. વર્ષ હતું એમ હાથીગુફાના લેખમાં સ્પષ્ટ જણાવાયું તે બે શકયતામાંની એકમાં, તે આંક ચેદિ સંવતનો છે. એટલે સાર એ થશે કે રાજા ખારવેલનું ગાદીહેવાનો અને બીજીમાં મહાવીર સંવતનો હોવાને નશીન થવું ઈ. સ. પૂ. ૪૬માં થયું ગણાશે, તથા હતો. તેમાંયે મહાવીર સંવતને જે તે હોય તો, તેની તેના પિતા વૃદ્ધિરાજનો રાજ્યઅમલ ઈ. સ. પૂ. આદિ કયાંથી તેમના નિર્વાણ કાળથી એટલે ઈ. સ. ૪૬ ૦ થી ૪૦૦ સુધીને અને રાજા ક્ષેમરાજને સમય પૂ. ૫ર૭ થી ? અથવા તે તેમને જ્ઞાન પ્રાપ્તિ થઈ ઈ. સ. પૂ. ૪૭૦ થી ૫૦૬ સુધીને ગણાશે. આ પ્રમાણે ત્યારથી એટલે ઈ. સ. પૂ૫૫૬ થી થયાનું સંભવિત ગણતાં આખો ઈતિહાસ જ ઉથલી જતો દેખાશે. મતછે એમ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત કર્યો હતો. આ બધા પ્રશ્નોના લબ એ થઈ કે ૧૦૩ નો આંક ચેદિ સંવતને લગતે -મુદ્દાના-ઉત્તર પણ આપણે પૃ. રર-૭૪ આપી દીધા બીલકુલ છે જ નહીં. છે કે તે આંક ચેદિ સંવતને નથી પણ મહાવીર પ્રાચીન ઇતિહાસમાં ત્રિકલિંગ શબ્દનો પ્રયોગ સંવતને જ છે તેમ તેની આદિ શ્રી મહાવીરના અનેક વખત કરવામાં આવ્યો છે. અને સામાન્યતઃ નિર્વાણ કાળના સમયથી જ ગણાઈ છે, નહીં કે
ઉમંગ, યા, અને એ તેમના જ્ઞાન પ્રાપ્તિના સમયથી.
ત્રિકલિંગનું સ્વરૂપ નામના ત્રણ પ્રદેશને ઝુમખેઉપર પ્રમાણે સર્વ સ્થિતિની ચોખવટ કરી
સમુહ-એ તેને અર્થ કરાય છે. નંખાઈ છે છતાં કિંચિત સંશય ( જુઓ. પૂ. ર૦૪ પરંતુ આ પ્રમાણેની માન્યતા આગળ ધરવામાં કોઈ ટી. નં. ૫૫ ) બતાવાયો હતો કે કદાચ તે આંક વિશ્વસનીય પુરાવો કે દલીલ રજુ કરવામાં આવતી ચેદિ સંવતને હેઈ શકે છે, જેને ખુલાસો આગળ નથી. એટલે જેમ પ્રાચીન ઇતિહાસક અનેક કિસ્સામાં આપીશું. અત્ર તે વિષય હાથ ધરવો રહે છે. બનતું આવ્યું છે, તેમ આ બાબતમાં પણ માત્ર કલ્પનામાં - જે ચેદિ સંવતને તે આંક હોય તે તેની શર- બેસતું આવ્યું અથવા શ્રોત્રપ્રિય લાગ્યું માટે આમ આત મહારાજા કરકંડ ઈ. સ. પૂ. ૫૫૮માં ગાદીએ બનવા પામ્યું હોવું જોઈએ એમ ઠરાવી દેવાયું છે? બેઠે ત્યારથી થયેલી ગણાય. તે હિસાબે ૧૦૩ની કે તે કથન વાસ્તવિક હોવાથી જ વપરાતું થયું છે? સાલ એટલે ઈ. સ. પૂ. ૫૫ થાય; જ્યારે નદિવર્ધનનું તે આપણે તપાસી જોઈએ. મરણુજ ઇ. સ. પૂ. ૪૫૬માં એટલે કે તેની પૂર્વે એક પુ. ૧ માં અંગ દેશ ૧ અને ચેદિ દેશની વરસે થઈ ચૂકયું હતું. એટલે તે નહેર નંદિવર્ધને ભેગેલિક સ્થિતિનું વર્ણન કરતાં ત્રિકલિંગ શબ્દમાં પ્રથમ ખેદાવી હોય એ બની શકે નહીં. આ અથવા કયા કયા પ્રદેશને સમાસ થઇ શકે તેમ છે તે પ્રસંગે તે આને મળતાજ મુદ્દા ઉપર તે ૧૦૩ને આંક પાત જણાવી દીધું છે. પરંતુ તે સર્વ મુદ્દા એકત્રિત ચેદિ સંવતને હેઈ ન શકે એમ આપણે બતાવી કરીને તથા તેમને વ્યવસ્થિત ગુંથીને રજુ કરાય તે તેને
(૧) જુએ ૫.૧ ૫. ૧૦૬ તથા ૫, ૧૪૦ થી ૧૪૬ નું લખાણ તથા તેને લગતી ટીકાઓ.
(૨) જુઓ પુ. ૧ પૃ. ૧૬૪ થી ૧૬૬ સુધીનું લખાણ તથા તેને લગતી અનેક ટીકાઓ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
