________________
પ્રથમ પરિછેદ ] રાજ્યકાળને નિર્ણય
૧૨૯ ed and dated in the regnal years of પિતાનાં કથનમાં હેરફેર જતા દેખાય છે, છતાં the Indo-Scythian rulers Huvishka, audi sual Pacuatry 0141 HEADL 2419131a Kanishka and vasudev=ઈન્ડસિથિાન લઈને ઘડાયાં છે. જેથી તે મંતવ્યો તરછોડવા યોગ્ય રાજકર્તા હવિષ્ક, કનિષ્ક અને વાસુદેવના રાજ્યના કે અવગણના કરવા યોગ્ય તે લેખી શકાય તેમ અમુક વર્ષે બનાવેલ એવા શબ્દ કોતરેલ બુદ્ધદેવના નથી જ. એટલે આ બધી ગૂંચે અને ભૂલભૂલામણીને પૂતળાંની ઇ પાદપીઠ” એ પ્રમાણેના શબ્દો વ્યક્ત એક રીતે તેડ નીકળતે હજુ સૂચવી શકાય તેમ છે. તે કરીને હવિષ્મ, કનિષ્ક અને વાસુદેવનો અનુક્રમ, મંજુર એમ કે, એક કનિષ્કને બદલે બે કનિષ્ક થયા હતા એમ કર્યો છે. એટલે કે એક વખત, કનિષ્કને પ્રથમ મૂકીને ઠરાવવું અને તેમાંના એકની પાછળ હવિષ્ક થયો હવિષ્કને બીજો મૂકે છે જ્યારે બીજી વખત હવિષ્કને હતા અને બીજાની પાછળ વાસુદેવ થયો હતો એવું પ્રથમ મુકી કનિષ્કને બીજે ગણાવે છે. મતલબ કે તેમનાં નક્કી કરવું; તથા જુસ્ક નામ નજરે પડે છે, તેને પિતાનાંજ બે મંતવ્યો નિરનિરાળાં પડી જતાં જણાય એક વિદ્વાને જેમ હવિષ્કનું બીજું નામ ૯ ઠરાવી છે. તેવી જ રીતે હિંદુ હિસ્ટરીના લેખકના મંતવ્યોનું દીધું છે તેમ લેખી, પ્રથમના કનિષ્ક પછી ગાદીએ પણ બન્યું છે. તેમણે એક ઠેકાણે પિતાના પુસ્તકમાં આવનાર તરીકે તેને સ્વીકારી લેવો. અથવા તે પૃ. ૬૫૬ ઉપર લખ્યું છે કે, “Kanishka who તેને એક સ્વતંત્ર વ્યક્તિ ગણીને, બન્ને દેડકાં (એક probably succeeded by one Vasishka= બાજુ કનિષ્ક હવિષ્કનું અને બીજી બાજુ કનિષ્ક કનિષ્કની ૫છી કોઈ એક વાસિષ્ઠ ગાદીએ આવ્યો વાસુદેવનું) ની વચ્ચે ગોઠવો. આ પ્રમાણે ગોઠવણ થાય હેય તે વિશેષ બનવા ગ્ય છે.” જ્યારે આગળ તે સર્વે વિદ્વાનને સત્ય ઠરાવવાને આપણે અનુમાનીક ચાલતાં પૂ. ૬૫૮ ઉપર જણાવે છે કે “Kanishka અથવા વ્યવહારિક તેડ સૂચવ્યો કહેવાય. પરંતુ જ્યાં સુધી was succeeded by Juska, about whom તેને પ્રમાણિક અને સબળ તથા અતૂટ પુરાવાથી we know very little=કનિકની પછી સ્ક૩૮ સાબિત કરી ન શકાય ત્યાંસુધી સિદ્ધાંત તરીકે કબૂલ ગાદીએ બેઠે છે, જેના વિશે આપણે બહુજ ઘેડી નજ કરી લેવાય. એટલે તે પ્રશ્ન આગળ ઉપર મુલતવી માહિતી ધરાવીએ છીએ” મતલબ કે એક વખત રાખી હાલ તે તરંગિણિકારનો મત વજનદાર ગણીને કનિષ્કની પાછળ ગાદીએ બેસનાર તરીકે વસિષ્ક લખે તેમની નામાવલી આ પ્રમાણે ગોઠવીશું.(૧) કડકસીઝ છે, ત્યારે બીજી વખત હવિષ્કને લેખે છે. આ પ્રમાણે પહેલો (૨) કડફીસીઝ બીજો ઉ વીમા કડકસીઝ તેમનાં બન્ને મંતવ્યો પણ હેરફેર પડી જતાં દેખાય () કનિષ્ક (૪) જુલ્ક (૫) કનિષ્ક (૬) વાસુદેવ છે. જેથી કરીને એક પક્ષમાં ઉભા રહેતા બન્ને અને તે બાદ, નામ નહીં જણાયેલા સાતથી આઠ વિદ્વાનો-મિ. સ્મિથ અને હિંદુ હિસ્ટરીના લેખક- રાજાઓ; આ પ્રમાણે કરાવીને કામ લેતાં બધું ઠીક પિતાનાં જ વચનમાં અનિશ્ચિત રૂપ ધારણ કરતા દેખાય તે લાગે છે. છતાંયે કેટલીક મુશ્કેલીઓ તથા અસંગતતા છે. જ્યારે બીજા પક્ષના વિદ્વાનો વિશે, તેવી સ્થિતિ ઉભી થયાં કરે છેજ અને તેને ઉકેલ જ્યાં સુધી ન માલુમ નથી પડતી. તેટલા માટે આ બીજા પક્ષને મત કરાય, ત્યાંસુધી ઠરાવેલી આ નામાવલીને ૫ણું સાચા વિશેષ વજનદાર લેખો પડશે. છતાં આપણે એટલો દીલથી તો સ્વીકાર કરી જ શકાય; એટલે તે તે સ્વીકાર કરવો જ રહે છે કે, મિ. સ્મિથે ભલે મુશ્કેલીઓ દૂર કરવાનો પ્રયત્નશીલ થવું જ રહે છે.
(૩૮) અહીં જુક એટલે તેમનો લખવાને મુદ્દો હુવિ- જુક તરીકે તેમણે લખ્યો છે. બને છે, કેમકે પૃ. ૧૫૦થી ૧૫૮ સુધી બધું વર્ણન તેમણે (૩૯) જુઓ ઉપરનું ટીપ્પણું નં. ૩૮ હવિકના નામે જ લખે રાખ્યું છે. મતલબ કે હવિષ્યને જ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
