________________
૨૨૨
ચકણ સંવતના
| [ નવમ ખંડ
તરમાણની ચડાઈવાળો ઈ. સ. ૪૯૦ને કે એકાદ તથા અગ્નિ સાક્ષીએ પ્રતિજ્ઞા લીધી. જેમાંથી અગ્નિબે વર્ષ પાછળનો નોંધી શકાય. આ પ્રમાણે ગુપ્ત ફૂલીય રાજપૂતોની ચાર શાખા ઉદ્દભવી.-આ સર્વ સામ્રાજ્ય ત્રણ વિભાગે વહેંચાઈ ગયું છે.
રાજપૂતોએ એકત્રિત બની યુદ્ધ આદર્યું અને મિહિરકુલ (૬) ત્રણમાંથી વલ્લભીવંશના રાજાઓને ઇતિહાસ તથા તેની આખીયે દૂણ પ્રજાને નાશ કરી નાખ્યો તે પ્રસિદ્ધ થઈ ચૂક્યો છે, દૂણપ્રજાનું શું થયું તે જેથી ઈતિહાસને પાને ફરીને તેમનું દર્શન અદશ્ય થવા માટે નીચેની કલમ નં. ૭ જુઓ. જ્યારે કનેજવાળા પામ્યું છે. આ યુદ્ધની કેટલીક હકીકતનું વર્ણન પુ. ૩. ભૂપાળોમાં સમ્રાટ હર્ષવર્ધન મહાપરાક્રમી થયો હતો. પૃ. ૩૯૦-૯૧ ઉપર આપણે કરી પણ બતાવ્યું છે. પણ તે નિર્વશ ગુજરી જવાથી, તેની ગાદી તેની (2) ચષ્ઠણ વશીઓનું રાજ્ય પૂર જોશમાં ચાલી બહેનના વંશમાં ગઈ હતી. તેના બનેવીનું નામ રહ્યું હતું, ત્યારે વચ્ચે (જુઓ પૃ. ૧૯૧ ઉપર તેમની ગૃતવર્મન હતું, તે મૌખરી જાતને (સમજાય છે કે વંશાવળી, તેમાં જ્યારે આઠમા દામસેન અને નવમા તેઓ મગધના સંઘોજીની એક શાખા હોય છે, કદાચ યશોદામન વચ્ચે કેટલી યે નામધારી વ્યક્તિઓ થઈ ગઈ મૌર્યક્ષત્રિયની પેટાશાખા પણ હોય) ક્ષત્રિય હતો. છે ત્યારે) શકે ૧૫૮ થી ૧૬૧ સુધી ઈ. સ. ૨૬૧થી ગૃહવર્મનને પુત્ર ભોગવર્મન અને તેનો પુત્ર યશોવર્મન ૨૬૪ ના ત્રણ વર્ષના ગાળામાં આભિર જાતિને થયો. આ યશોવર્મનના તથા તેના પુત્ર આમદેવના સમયે ઈશ્વરદત્ત નામે તેમનો સુબો થયો હતો તેને ગોદાવરી સિદ્ધસેન દિવાકર, બપ્પભટ્ટસૂરિ, વાપતિરાજ આદિ મુખ આગળના પ્રદેશ ઉપર હકુમત ચલાવવા નો વિદ્વાન થઈ ગયાનું ૭ આપણે જાણી ચૂક્યા છીએ. હતો. તે પિતાના ઉપરી રાજકર્તાઓની નબળાઈનો આ યશોવર્મન બહુ પરાક્રમી થયો હતો તેથી વિક્રમ- લાભ લઈને સ્વતંત્ર બન્યો હતો તથા તેણે મહાક્ષત્રપપદ દિત્યનું બિરૂદ તેને મળ્યું હતું. ઈ. ઈ.
ધારણ કરી પિતાનો વંશ ચલાવ્યો હતો. જો કે આ (૭) નં. ૬ ની દલીલવાળા તરમાણે અવંતિપતિ આભિર રાજાઓ બહુ પ્રકાશિતપણે બહાર આવ્યા બન્યા પછી, તથા તેના મરણ બાદ તેના પુત્ર દેખાતા નથી, કેમકે તેમના ઉપરીઓ અવંતિપતિ મિહિર કુલે, પિતાના તાબાની આખી પ્રજા ઉપર તરીકે જીવતા જાગતા બેઠા હતા જ. પણ ગુપ્તવંશીજેટલે બન્યો તેટલો ત્રાસ અને જુલમ વર્તાવ્યો ઓની છેવટની સત્તા પાછી જ્યારે કુમારગુપ્ત બીજાના હતે. ગામો લુંટી કરીને બાળી નાંખી ઉજજડ સમયે નબળી પડી કે, તે સમયને જે આભિરપતિ બનાવ્યાં હતાં તથા અકથનીય દમન ચલાળે ગયા ધરસેન હતું તેણે ગાદીના સ્થાન ઉપરથી સૈફૂટક હતા; જે ઉપરથી પ્રજાએ સંગઠિત થઈને ૮ ઈ. સ. વંશનું નામ ધારણ કરી, વિશેષ સ્વતંત્રપણે રાજ્ય ૫૩૧-૩ માં આબુ પર્વત ઉપર મંત્રનું ચલાવી લ્મ કરવા માંડયું હતું. આ સર્વ હકીકત પુ. ૩ પૃ. ૩૭૫ થી કરનારી રાજસત્તાને સામનો કરવાનો નિરધાર કર્યો ૩૮૪ સુધીમાં જણાવી દેવાઈ છે.
(૮૧) વંશની નામાવળી માટે પુ. ૧ પૃ. ૧૮૭ની (૮૯) આ ચાર શાખાનાં નામ તથા તેને લગતી ટીકામાં જુઓ. તથા તેમને લગતી અન્ય હકીક્ત માટે કેટલીક બીજી હકીકત વિશે પુ. ૩ પૃ. ૩૯૦ કી. ૫. ૩ પૃ. ૩૧ અને તે પાના ઉપરની ટી. નં. ૨૫ જુઓ. નં. ૨૨ જુઓ. (૮૭) જુઓ પુ. ૩ પૃ. ૭૨ તથા ૨૨
અહીંથી રાજપૂતોની ઉત્પત્તિ થયાનું નોધી શકાશે. (૮) સામાન્ય આપત્તિકા, પ્રજાએ આપસ આપસના સમજાય છે કે અત્યાર સુધી જે કાર્ય ક્ષત્રિયવર્ગ ઉપાડી સર્વ ભેદભાવ ભૂલી જઈને તથા સંગઠિત બનીને, ત્રાસ રહ્યો હતો તે કાર્યની સુપ્રત-હવેથી પ્રજા રક્ષણની ચેકી વર્તાવતી સત્તા સામે કેવી રીતે ઝઝુમવું પડે છે અને પરિણામે કરવાના પ્રથાની સ્વશીરે ઉપાડી લેવાની પ્રતિજ્ઞા અગ્નિની તેને કેવી રીતે વરાય છે તેને આ એક હણાંત સમજવો. સાક્ષીએ આ રાજપૂતવર્ગે કરી લીધી હતી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
