________________
હાથીગુફાના લેખના
[ દામ ખંડ
હકીકતના આધારે તે સમય ગોઠવ્યો હતે, જ્યારે આ સમાચાર મળવાથી, તે પ્રમાણેના કાર્યક્રમ પડતો મૂકી, શિલાલેખના પુરાવાના આધારે હોવાથી તે હવે પ્રમાણ તેને મધ્યપ્રાંતને રસ્તે જલદી મધમાં પહોંચી જવું ભૂત કરે છે. એટલે મગધની અનાવૃષ્ટિ ઈ. સ. પૂ. પડયું; ઈ. સ. પૂ. ૪૪૭-૮ આશરે. અને તે બાદ ૪૬૮-૯માં થયાનું નેધવું રહે છે. તેમ નંદિવર્ધનના વર્ષ દેઢ વર્ષમાં તે મરણ પામ્યો એટલે કલિંગ જીવનવૃત્તાંતમાં પણ તદનુસરીને ફેરફાર કર પડશે. જીતવાનું એમને એમ બકાત રહી ગયું. મતલબ કે તે આ પ્રમાણે કે ઈ. સ. પૂ. ૪૭ર માં તે ગાદીએ કલિંગ ઉપર તેણે એક વખતજ ચઢાઈ કરી હતી.] આવ્યો છે, એકાદ બે વર્ષ પિતાની સ્થિતિ મજબૂત આ પ્રમાણે (૬) કલમની વિચારણામાંના પાંચ કરવામાં ગાળ્યાં છે, પછી જીનમૂર્તિ મેળવવા કલિંગ મુદ્દામાંના, કયારે અને શા માટે વાળા બીજા ત્રીજા મુદ્દા ઉપર ચઢાઈ લઈ ગયું છે, તે કામ અરધું પઠું પણ ચર્ચાઈ ગયા ગણાયા. છતાં ત્રીજો મુદ્દો જે પર્યું. ત્યાં દુષ્કાળના સમાચાર મળવાથી પિતે મગધ “શામાને છે. તે અંગે જરા વિવેચનની જરૂર લાગે તા જ રહ્યો અને નહેર ખેદાવા. તેવામાં ૪૬૭ માં છે. પરંતુ એ હકીકત સિદ્ધી રીતે સ્પર્શતી ન વત્સ અને અવંતિપતિ અષત્રિયે મરણ પામ્યા હોવાથી ટીપ્પણ (જુઓ નીચેનું ટી. નં. ૫૬)માં જણા
એટલે તેને તે બાજુ ધ્યાન દેવું પડયું પછી, ઉત્તર વીશું. બાકી અત્ર એટલીજ નેધ કરવાની કે તે નહેર હિંદના અને પશ્ચિમ હિંદના-અપરાંત તથા કેનેડા પ્રથમ નંદરાજાએ મગધમાં મ. સ. ૫૯ માં કરાવી વાળા પ્રદેશ અનુક્રમે જીતી લઈને પિતાના દેશ હતી. અને મ. સ. ૧૦૩ માં તેને ખારવેલે કલિંગ સુધી તરફ વળવાને સમય આવ્યો; ત્યારે તેને ઇરાદે લંબાવી હતી. એટલે ૪૦-૪૫ વર્ષના ગાળામાં જ કલિંગને પ્રથમ મહાત કરી તેને વિંધીને મગધમાં તે બને પ્રદેશોમાં દુષ્કાળ પડયા હતા એમ સિહ જવાનો હતો, પરંતુ તેટલામાં અતિવૃષ્ટિ થવાના થયું કહેવાશે.
ના રાજ્યના બનાવ અંગે પડે છે. વળી ૧૦૩નો આંક જે કાતિઓ બે પ્રકારની હોઈ શકે છે દેવકૃત અને મનુષમહાવીર સંવતને આપણે મનાવે છે તે આક પોતે જ
તે આજ પત જ કૃત. મનુષ્યકૃત કાતિઓમાં રાજારી, ધાર્મિક, સામાજા, જયારે હી નય છે ત્યારે તે કયા સંવતનો હતો કે છે, તે આદિ. અનેક નામથી બાધિત કરી શકાય તેવી કાંતિએ તે પ્રશ્ન અવ વિચારવાનું આપો આપ જ બંધ થઈ જાય છે. ઈતિહાસના પાને વર્તમાનકાળે નેધાતી જ જાય છે એટલે
વિશેષ સંશાધનથી જે પુરવાર થાય તે ખરું. તેની સમજ વાચક વર્ગને આપવાની જરૂર રહેતી નથી.
(૫૬) તે સમયે દુકાળ હતો એટલું સિદ્ધ થયું. પછી પણ દેવાન કાતિઓનાં ધડતર અને નિયમન, મનુષ્ય બુદ્ધિથી તે દુકાળ સ્થાનીક હદમાં જ સંકુચિત થઈ રહ્યો હતો કે અગમ્ય હોઈને, તેમાં ચંચુપાત બહુ થઈ શકતો નથી. પરંતુ વિશેષ વિસ્તારમાં પ્રસરી વ્યાપક બન્યો હતો, તે પ્રશ્ન નિરાળો તેવી કાતિઓ જ્યારે આવિર્ભાવ પામે છે ત્યારે આપણે છે. પરંતુ અહી એક નૈસર્ગિક તત્વ તરફ વાચક વર્ગનું તેને ચમત્કાર રૂપે નિહાળીએ છીએ અને તેષ પામી ધ્યાન ખેંચવા જરૂર દેખાય છે.
બેસી રહીએ છીએ કે “એ તે કુદરત છે, તેના માર્ગ - આધુનિક પ્રજાના મનમાં એમ વસેલું દેખાય છે કે, અકળ છે.' કુદરત તે હમેશા ઉદાસીનપણેજ કાળ વહન કર્યું જાય છે. આવી ક્રાંતિના ત્રણ પ્રકાર મુખ્ય છે (1) જળપ્રલય તેનામાં ચેતવા જેવું કાઈ હોઇ શકે જ નહીં. તેથી શાસ્ત્ર(૨) અગ્નિપ્રકોપ (૩) અને દુકાળ સંકટ, આ ત્રણે પ્રકારના કાએ, નરબિંક શક્તિનાં અને પ્રભાવનાં જે વિવરણે ઉદાહરણ સર્વ વાચક વર્ગને સુવિદિત જ છે. અત્યાર છે. મુખ્ય છે તે કેવળ મને બકબકાટ કે કલમને આપણે છેલા પ્રકારની કાતિ સાથે સંબંધ હેઈને તેને અપ્રતિબંધ પ્રવાહ જ માત્ર છે પણ હવે જોઈ શકાશે કે, લગતું જ વિવેચન કરવાનું છે. તે સર્વ સ્થિતિ ઇતિહાસીક પુરાવાથી સાબિત કરી શકાય દુકાળ બે વીત્યા પડે છે. સૂકે અને ભીનો ભીને તેમ છે. કુદરતની શકિતઓ તે અનેરી જ છે. તેની કલ્પના દુકાળમાં અતિવૃષ્ટિ થવાથી, બધું વાવેલું કહી જાય છે. કરતાં કરતાં પણ, મનુષ્ય પ્રાણીની શકિત કંડિત થઈ જાય અને સર્વત્ર જળમય થઈ જતાં, બીનું નવું વાવી શકાતું તેમ છે,
નથી. પરિણામે પાસની અને અનાજની તંગી પડે છે, પણ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
