________________
૩૦૪ હાથીગુફાના લેખના
[ દશમ ખંડ વહાણ કરતાં એવા ઊંડા તેમજ અન્ય પ્રકારે રચાયેલાં પંક્તિમાં આઠમા વર્ષે જે રાજગૃહને તેણે તેડયાનું તથા હોય કે, જેને જોતાં વેંત જ નવીન વિચારણા ખુ; ગમે તેના સંવાદો સાંભળી પેલા વનરાજ પાછો હટી ગયાનું તેવા અર્થમાં લ્યો, પણ તેમાં વટાણની રચના અને ઘાટ લખ્યું છે તે પ્રસંગ પણ હોય; અથવા અગિયારમી સંબંધી હકીકત જણાવી છે એટલું સમજાય છે. પંકિતમાં અગિયારમા વર્ષે જે મંડી ખદાવી નાખ્યાની
અદભૂત અને આશ્ચર્ય–શબ્દો પણ વિશેષણરૂપે અને દેહ સંઘાતને તોડી નાંખ્યાની હકીકત લખી છે વપરાય હેય, તે ઉપર જણાવી ગયા પ્રમાણે તેનાં તે પ્રસંગ પણ હોય; ઉપરમાં નિર્દિષ્ટ કરેલ સર્વે પ્રસંગે પાટ અને કદ વિશે જ પાછું સૂચન કરાયું છે એમ અથવા કદાચ એકાદ ઓછો વખતે, પાંથા દેશના રાજા સમજાય; પરંતુ ખાસ શબ્દ જુદા જ પાડીને જોડયા ઉપર તે ચડાઈ ગયો છે જોઈએ. પરંતુ એટલું છે ત્યારે તેમાં કાંઈક વિશેષ ધ્યાન ખેંચવાનો આશય તો ખરૂં જ કે, એક કરતાં વધારે વાર ગયો હતો, દેખાય છે. તે આ રીતે, આગળ જતાં માણિતી નહીં તે “આ વખતે' શબ્દો લખત નહીં જ. રત્ન શબ્દ તે લખ્યાં જ છે, એટલે કે છૂટાં છૂટાં (૧૪) ચૌદમી પંક્તિ-કુમારિ પર્વત ઉપર જ્યાં વિજય આ પદાર્થો તે હતાં જ. ઉપરાંત “વહાણ ભરેલ ચક્રસુપ્રવૃત્ત છે, સંસ્કૃતિ (જન્મ મરણને વટાવી ગયેલ નજરાણું હાથી, રત્ન, માણિક્ય” એવા શબ્દો પણ કાયનિષીદી (સ્કૂ૫) ઉપર-રાજભૂતિઓ કાયમ કરી વાપર્યા છે એટલે એમ કહેવાનો હેતુ સમજાય છે કે દીધી. પૂજામાં રત ઉપાસક ખારવેલે જીવ અને શરીરનીજેમાં રત્ન, માણિક્ય જડેલાં છે તેવા આકારનાં હય, શ્રીની પરીક્ષા કરી લીધી. હાથી ઈ. આકારનાં પ્રાણીઓ બનાવેલ હતાં અને તે (બ) કુમારીપર્વત ઉપર જયાં વિજ્યચક્ર સુપ્રવૃત્ત ભેટ આપવા લાયક હતાં. વળી તેને જોતાં જ તેની છે કુમારી ઉ ઉદયગિરિખડગિરિ પર્વત ઉપર૮૮ કારીગીરી માટે તથા બનાવનારની કૌશલ્યતા માટે ધર્મવિજયચક્ર પ્રવર્યું હતું એટલે મહાવીર ભગવાને આપણું મનમાં આશ્ચર્યજ ઉદ્દભવ થતું હતું. પોતેજ જેનધર્મને ઉપદેશ દીધું હતું. ત્યાં એટલે તે
(મા) પાંડય રાજાને ત્યાંથી આ વખતે ઇ. ઈ:- પર્વત ઉપર. પાંડવ્યું રાજાને ત્યાંથી આ વખતે; એવા શબ્દ જ્યારે (મા) કાયનિષીદી (સૂપ) ઉપર–રાજભૂતિઓ વપરાયા છે ત્યારે એમ અર્થ થાય છે કે, આગળ કાયમ કરી દીધી ત્યાં જન્મ મરણું વટાવી ગયેલ પણું એક કે વધારે વખત પાંડય રાજાના ઉપર હલે છે તેવાની કાયનિલીધી અર્થાત જૈન સ્તૂપ હત; લઈ જવાયા હતા, પરંતુ તે સમયે આ વખત જેવી જેમાં કોઈ અરિહંતનું હાડકું દાટવામાં આવ્યું હતું ભેટ સોગાતમાં વપરાય, તેવી વસ્તુઓ કાંઈ પ્રાણ ત્યાં શાસન બાંધી આપ્યાં. એટલે સ્તૂપ ઉપર જે પુરૂષ થઈ નહતી. જે તેવી વસ્તુઓ મળી હતી તે “ આ કામ કરનારા હતા, મતલબ કે જેઓ તેના સંરક્ષક વખતે'ની સાથે “પણ” શબ્દ જોડીને “ આ વખતે હતા અથવા તે આગળ બેસીને પૂજા-ભક્તિ-જાપ પણ’ એમ લખ્યું હોત.
મંત્ર જપનારા હતા, તે સર્વેને અમુક અમુક વર્ષાસન પ્રશ્ન એ ઉદ્દભવે છે કે, પ્રથમ વખતે (એટલે આ પૂર્વે કાયમને માટે કરી આપ્યાં. આ સ્તુપ શેને હતો અને એક યા વધારે વખતે) પાંડયા રાજ્ય ઉપર કયારે ખારવેલે તેમાં શું મુકવામાં આવ્યું હતું તથા જૈનધર્મીઓ હલો કર્યાનું સમજવું? સૌથી પ્રથમ તેની યુવરાજ આવા સ્તૂપ શા માટે ઉભા કરતા હતા; તે ત્રણે પ્રશ્નો અવસ્થામાં (ઉપરમાં જુઓ; તેને રાજ્યાભિષેક થયો અહીં કેટલેક ખુલાસો માંગે છે. (૧) આ સ્તૂપ તે પહેલાંની બીજી પંક્તિનું વિવેચન (મા) ની હકીકત - શેને? –તેને ઉત્તર તે ખારવેલે પોતે જ આપેલ છે, કે માં તે ત્યાં ગયો દેખાય છે; બીજી વખત, આઠમી પ્રક્ષીણ સંસ્કૃતિ એટલે જે જીવ જન્મ મરણને વટાવી
(૮૮) જે. સા. સ. પુ. ૩ પૃ. ૩૭૨ પક્તિ ૧૫
(૮૯) જુઓ જે. સા. સં. પુ. ૩ પૃ. ૩૭૨ પંક્તિ ૧૭
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
