________________
તૃતીય પરિરછેદ ]
નહપાણની સરખામણું રહ્યા છે કે આ પરદેશી પ્રજાની ઓળખ મેળવવામાં સમજમાં ઉતરે છે તે પ્રમાણે નહપાણના અમાત્ય કેવળ હિંદી ઇતિહાસકારોએજ સઘળો છબરડ વાળી અયમનો જુવાળ પેલે શિલાલેખ હે જોઈએ. નાખ્યો છે. તે હકીકત પુ. ૩માં અનેક વખત આપણે તેમાં સંવત્સરનો આંક ૪૬ને છે.૩૩ જેમ નહપાનું જણાવી ચૂક્યા છીએ. મારું એમ કહેવું નથી કે કે તેને જમાઈ રૂષભદત્તના જે શિલાલેખોમાં આંક મળી તેમણે આવો દેષારો૫ જાણી બૂઝીને જ કર્યો છે. શું આવ્યા છે તે સર્વમાં મોટામાં મોટો આંક આ જ છે, યુરેપિય કે શું અમેરિકન કે શું હિંદી? ગમે તે દેશનો તેમ બીજી બાજુ ચાણ વંશી ક્ષત્રપોના જે શિલાલેખમાં મનુષ્ય હોય, પરંતુ સર્વેના હાથે ભૂલે તે થાય છે; આંક૩૪મળી આવ્યા છે તેમાં નાનામાં નાનો પર(બાવન) મનુષ્ય માત્ર ભૂલને પાત્ર છે. પરંતુ કોઈએ કોઈને ન છે. અને તે અષણના પૌત્ર મહાક્ષત્રપ રુદ્રદામનને હલકા પાડવા જેવી વૃત્તિ ધારણ કરવી ન જોઈએ. છે. જ્યારે પૌત્ર તરીકે રૂદ્રદામનને છે, ત્યારે તેના જે કાઈ પ્રયાસ કરે તે વિદ્યાના શોખને લઈનેજ કરે દાદા ચેષ્ઠણનો સમય તે તેની પૂર્વેજ હોય તે ક૯૫ના છે. તેટલે દરજજે તેનું કૃત્ય ઉપકારક જ લેખાય અને વાસ્તવિક છે. વળી નહપાણના આંક ૪૬ ની અને તે માટે તેને અભિનંદન જ ધટે છે.
રૂદ્રદામનના આંક પરની વચ્ચે કેવળ છ વર્ષનું જ ઉપર પ્રમાણેની એક ગેરસમજ નહપાણ અને અંતર કહેવાય; એટલે તે છ વર્ષના ગાળામાં જ ચ9ણ ચ9ણની બાબતમાં પણ થવા પામી દેખાય છે. પોતે કાં અવંતિપતિ બનવા પામ્યો ન હોય? તે કલ્પના કોઈએ નહપાને ઈન્ડે પાર્ટીઅન લેખો છે તે ઉભી થઈ. તેમાં એક બીજા સંજોગે વળી પુષ્ટિ પૂરી; કોઈએ સિઅિન કે ઈન્ડસિથિઅન લેખાવ્યો છે. ચકણને પુત્ર અને રૂદ્રદામનને પિતા જયદામન જે તેમ ચ9ણની બાબતમાં પણ થવા પામ્યું છે. તે ગણાય છે, તેના નથી મળ્યા શિલાલેખ કે નથી મળ્યા બધાના ઉલ્લેખમાં ઉતરવા જરૂર નથી. પરંતુ એટલું સિક્કા; એટલે વસ્તુસ્થિતિ ગોઠવી દેવાઈ કે તેનું તે મોટા ભાગે બનવા પામ્યું છે કે તે બનેને રાજ્ય ચાલ્યું જ નથી અથવા ચાલ્યું હોય તે કેવળ એક જાતિનાજ કે લગભગ મળતી આવતી જાતિના ટૂંક સમય માટે જ; અને ખરું છે કે તેમજ બનેલું ગણી કઢાયા છે; વળી બંને અવંતિપતિ બન્યા છે છે. જયદામન માત્ર ચાર છ માસજ ગાદીપતિ બનવા એટલે કદાચ એકબીજાની પાછળ પાછળ જ તેઓ પામ્યો હોય એમ દેખાય છે. એટલે પર અને ૪ ગાદીએ બિરાજમાન થયા હોય એમ પણ અનુમાન વચ્ચેના છ વર્ષને મેળ જામી ગયો છે, નહપાણની ગોઠવાયો છે. તેમ બનવાનું કારણ મુખ્ય અંશે મારી પછી તુરતજ ચકણું અવંતિપતિ તરીકે આવે છે.
અને ચઠણનું કુટુંબ શક હોય; ચેકસ માલમ થાય છે કે, માટે તેને રાક તરીકે જ ઓળખતા. આ વાકય ઉપર પુ. ૩ નહપાણનું નામ ઇરાની છે અને ચશ્મણના પિતા દષમેતિકનું મૃ. ૧૪૦ ટી. નં. ૪૫ નું વિવેચન જુઓ.] નામ સિથિક છે. (થોમાસ જ. રો. એ. સ. ૧૯૦૬ પૃ. (૩૨) ૫. ૩માં અયમને બદલે અમય લખાઈ ગયું છે ૨૧૧) કિહે, આ અનુમાન કરવામાં કે મેળ ઉતાર્યો છે. તે સરત ચુક સમજવી એટલે સુધારીને વાંચવા વિનંતિ છે, છતાં ટોપલો નંખાય છે હિંદી વિદ્વાનો ઉપર. તેમના શબ્દો (૩૩) જુઓ કો. . રે. પૃ. ૫૯; શિલાલેખ આંક આ રહ્યા. Ind, Ant. XXXVII 1908 pp. 2. નં. ૩૫ (વળી જુઓ પુ. ૩ પૃ. ૨૦૦નું વિવેચન). Indians cared very little whether the invader (૩૪) સિકાઓમાં આંક મળી આવ્યા છે ખરા પણ તે was a Parthian, Saka or a Kushan. The આદિ રાજાઓના સિક્કામાં નથી (જુઓ ઉપરમાં પૃ. ૧૮૫ને conquerer came from Saka-dwipa and so he hઠા) એટલે તે હકીક્ત બાદ રાખીને જણાવ્યું છે. was a Saka આક્રમણ કરનાર કોણ હત-પાર્થિઅન શક (૩૫) જે સિક્કા બન્યા છે અને તેને હેવાનું કે કશાણુ-તે જાણવાની હિંદીઓ બહુ જુજ પરવા રાખતા. જણાવાયું છે તે શંકાસ્પદ છે. તે માટે જુએ રા લીપમાંથી (જબુદીપની બહારથી) તે વિજેતા આ પૃ. ૧૮૬. ટી. નં. ૬માં ટીપણુમાં યકલ મારા વિચારે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
