________________
શકારિ વિક્રમાદિત્ય
[ અષ્ટમ ખડ તે ઉપર વિશેષ ચર્ચા ન કરતાં જે મુદ્દાઓ આપણને મુકામે પરદેશી શકે ને વિક્રમાદિત્ય શાલિવાહને હરાવ્યા ઉપયોગી છે, પણ હજુ સુધી છપાયા વિના અથવા હતા અને શાલિવાહન શકાદ નામે પિતાને સંવત્સર અસ્પર્યાજ પડી રહ્યા છે, તેના ઉપર જ માત્ર આપણે સ્થાપ્યો હતો. એટલે તેમનું કહેવું એમ છે કે (અ) વિવેચન કરીશું. તેમનું કહેવું એમ છે કે વિક્રમાદિત્ય અનેક શાલિવાહન વિક્રમાદિત્ય નામે એક રાજા થઈ ગયો થઈ ગયા છે અને શકારિ પણ ઘણું થઈ ગયા છે; છે (બ) તેણે શકપ્રજાને કારૂર મુકામે હરાવી હતી;
કે તે વિશે તેમણે કોઈ પુરાવો કે આધાર ટાંક (ક) તેણે તે પ્રસંગની યાદગીરીમાં પિતાના નામે નથી. એટલે તે વિશે આપણે કાંઈ પણ ચર્ચા-વિવાદ- શાલિવાહન શકાબ્દ ચલાવ્યો હતો તથા (૩) દંતકરવા જેવી સ્થિતિમાં નથી જતેથી તે મુદ્દો છોડી કથાઓ આ પ્રમાણે ભારપૂર્વક ખાત્રી આપતી જણાઈ દઈશું પણ એટલું તાત્પર્ય તે તેમના લેખમાંથી છે એમ તે કહે છે. નીકળી શકે જ છે, કે સંવત્સરને સ્થાપક જે વિક્રમાદિત્ય [ મારું ટીપણું–આમાં બે ત્રણ બાબતનું મિશ્રણ છે તે “શકારિ તે હતા જ; તેમજ બીજો મુદ્દો એ પણ કરી નંખાયું છે. લેખક મહાશય પિતે વિક્રમ સંવત નીકળે છે કે, તેઓ રાજતરંગિણિના પુસ્તકની હકીકત માટે વિવેચન કરે છે કે શકસંવત માટે તે સ્પષ્ટ થતું તે માને છે જ, પણ તેમાં આપેલી સાલ માટે તેમને નથી. કારણ કે પિતે “શકાદ” શબ્દ ચાખે વિશ્વાસ બેસતું નથી. અને ત્રીજો મુદ્દો એ છે કે, લખે છે, જ્યારે કારૂની લડાઈને હવાલો આપે છે તે ઉજૈનીને નૃપતિ હતા તેમ હિંદને શહેનશાહ પણ તે તે વિક્રમ સંવતના સ્થાપકને લગતે છે. છતાં હતું અને મંત્રિગુપ્તને પાઠવનાર પણ તે પોતે જ હતે. આપણે તે ન્યાય તળવા માટે બન્ને સંવત્સરને આ સર્વ મુદાઓ ઉપરમાં ચર્ચાઈ ગયેલી નં. ૪ ની વિચાર કરે જ રહે છે. દલીલમાં બતાવ્યા પ્રમાણે ગર્દભીલ વિક્રમાદિત્યને જ જે “શકાબ્દી ઉપરજ તેમની દલીલ કંકિત થતી લાગુ પડે છે. એટલે નં. ૪ અને ને. પની દલીલોમાં હોય છે, એટલી વાત તે આપણે જરૂર સ્વીકારવી જ એકજ વિક્રમાદિત્ય માટે લખાયું છે, એમ સમજી લેવું. રહે છે કે, કોઈ શાલિવાહનવંશના રાજાએ શકનામને
(૬) એક અન્ય લેખકે, વળી જુદુજ અનુમાન સંવત્સર પ્રવર્તાવ્યો છે જ. અને તેણે શક પ્રજાને હરાવી ઉઠાવીને એમ દલીલ કરી છે કે, Traditions પણ છે.૪૧ છતાં શું તે ઉપરથી એમ કહી શકાય કે તેનું are strong in asserting that Vikram- નામજ શાલિવાહન વિક્રમાદિત્ય હતું? તે તેમણે aditya Salivahan defeated the alien સ્પષ્ટપણે સાબિત કરી બતાવ્યું તે નથી જતેમ Sakas near Karur and established શાલિવાહનવંશની વંશાવળી (પહેલેથી છેલ્લે સુધી his era, Salivahan Sahabda=દંતકથામાં લગભગ છત્રીસ રાજાઓ થયા છે તેમાં) આખીયે - ખાત્રીપૂર્વક અને ભાર દઈને જણાવાયું છે કે, કારૂર તપાસી જતાં કાઈનું નામ વિક્રમાદિત્ય હેય એમ
(૪૦) જ. આ. હી. પી. સે ૫. ૨. ભાગ ૧ પૃ. ૧૫. જેને હાલમાં મંદસર કહેવાય છે, તે સ્થાનને કારણે
(૪૧) વિશેષ અભ્યાસને પરિણામે આ કથનમાં સુધારો તરીકે ઓળખાવે છે. આ મંદસેર વર્તમાનના રતલામ શહેર કરવો પડશે તેમ લાગ્યું છે. જુઓ શતવહન વંશના વર્ણન. પાસે આવેલું છે; એટલે કે અવંતિની ઉત્તરમાં. પણ મારી
(૪૨) આ ગૌતમીપુત્રનું બિરૂદ વિક્રમાદિત્ય જે જેડાયું માન્યતા એવી છે કે, કારૂર શહેર તે અવંતિથી દક્ષિણ છે તે તેને રાજ્યકાળે થયેલ કવિ ગુણાઢયે, પોતાના રાજાના દેશમાં જવાના રસ્તા ઉપર, કયાં આવેલું હોવું જોઈએ, નહી શુરાતનનું વર્ણન કરવા માટે અને તેની પૂર્વના વિક્રમાદિત્યની કે અવંતિની ઉત્તરમાં; (જેમ મંદિરનું સ્થાન હાલ બતાવાય ઓળખ કરાવવા માટે વાપરેલ છે (ાઓ તેમનાં જીવન છે તેમ)-આ ભેદને ખુલાસો પણ આપણુને આગળ જતા ચત્રેિ પુ. ૫).
સમજાય છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
