Book Title: Prashnavyakarana Sutra
Author(s): Rangvimal Gani, Mafatlal Zaverchand
Publisher: Mukti Vimal Jain Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600367/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jatana1057 9 99902tRRORISSISTAprone paM. zrI muktivimalajI jainagranthamAlA granthAGka 7 zAMtamUrti paM. dayAvimalajIgaNivarapAdapadmabhyo namo namaH jagatpUjyakriyoddhAraka sUripurandara zrImad jJAnavimalasUriviracitavRttyupetam praznavyAkaraNasUtram sakalasiddhAMtavAcaspati-bAlabrahmacArI-anekasaMskRtagraMthapraNetA-zrImadpaMnyAsapravaramuktivimala (gaNivarAntevAsI-vidvadarya-vyAkhyAnavAcaspati-kavidivAkara-zrImatpanyAsaraGgavimalagaNivaropadezena prakAzakaH-muktivimalajainagranthamAlA vyavasthApakaH zAMtilAla haragoviMdadAsaH saMzodhakaH-paM Di ta ma phata lA la jha ve ra caMda jJAna saM. 211 vikrama saM. 1993 mukti saMvata 19 vIra savata 2463 ____ paNyaM 2-12-0 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAzisthAnazAha zAMtilAla haragovanadAsa 2 maphatalAla jhaveracaMda hai. devIzAino pADo nAmajI bhUdaranI poLa amadAvAda .., amadAbAda - zrI 14 pIra bIjaba presamA pAMjarApoLa, sapIlAla chaganalAle chApyu tyArapachIna saMpUrNa zAradA mudraNAlaya jaina sosAyaTInA mAlIka paM. bhagavAnadAsa harakhacaMde chApyu. bakarI kI kinyo, unapoka-amAnya // 1 // Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba praznavyAkaraNasUtra e kuTagraMtha lekhAya che AnA upara abhayadevasUri mahArAjanI TIkA prathama chapAI che A graMtha upara nahi chapAyelI pU. jJAnavimalasUrinI bIjI TIkA amArI graMthamALA taraphathI chapAvavAmAM AvI che. A TIkA eTalI baghI saraLa ane hRdayaMgama che ke game tevA navIna abhyAsIno paNa temAM saheje praveza yaha zake che. A graMthamAM AvatA ekeka viSayane eTalI sarasarIte chapyo che ke dareka vAMcakane te saMbaMdhI saMtoSa bhAya. prastuta graMthakAranuM jIvana graMthanuM avalokana vigere saMbaMdhI vistRta varNana janA bIjA bhAgamAM ame ApavAnA hoI atyAre te saMbaMdhI kAMI ullekha karatA nathI, A graMthanA zaruAtanA pharmA sivAya bAkInA pharmA nirNayasAgarI TAipamA chapAkvAmAM AvyA ke, ane have pachIno bIjo bhAga paNa nirNayasAgarI TAipasAM chapAkvAno zaru karI dIghela che AnA saMzodhana mATe traNa pratino upayoga karavAmAM Avyo che 1 devIzAnA pADAnA vimaLanA upAzrayanI prata 2 DahelAnA upAzrayanI prata 3 jainAnaMda pustakAlayanI prata, chatAM A traNe pratomAMthI eka prata pUrve nahiM saMzodhAyelI hovAthI Ane zuddha karavAmAM vadhuja prayatna karavAmAM Avyo hovA chatAM kAMDa paNa skhalanA rahI hoya to tene vAMcako sudhArI leze prahlAdanapura ApADa zukla pUrNimA vikrama saMvata 1993 eja vyAkhyAnavAcaspati vidvadvarya paramapUjya zrImatpaMnyAsa raMgavimalagaNivara vineyANu kanakavimalajI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna vi sahAyaka prazna vyAkaraNa // 2 // A graMthanA prakAzanamA Arthika sahAya karanAra sadgrahasthonI yAdagIra nAmAvalI 101 zAha sakaracaMda kevaLadAsa amadAvAda .. 31 dozI lAlacaMda khuzAladAsa brAhmaNavA 101 zAha DAhyAbhAi kIzoradAsanI vidhavA bAi AdhAra 41 dozI nagInabhAi DAhyAbhAi brAhmaNavA .. .. taraphathI .. amadAvAda 50 paTavA DAhyAbhAi sAMkaLacaMdanI vidhavA bena jAsudabena __tathA maNIlAla ghelAmAi brAhmaNavA taraphathI .. amadAvAda 11 kALIdAsa chaganalAla brAhmaNavA 51 zeradalAla kezavalAla dalasukhabhAi vigharola 11 saMghavI mokaLadAsa khubacaMda brAhmaNavA :51 zAha kamAbhAi bakorabhAi vijApura 25 cImanalAla anopacaMda lodrA 40 sutAravADAnI bAionA upAzraya taraphathI vijApura 25 zrI lodrAnA zrI saMgha taraphathI jJAnakhAtAmAthI 101 zAha DAhyAbhAi vIracaMda taraphathI temanA putra popaTalAla nA smaraNArthe lADola 15 zeTha punamacaMda ratanacaMda pethApura 51 zAha uttamacaMda daLIcaMda taraphathI temanAM dharmapatnI 16 zeTha mANekalAla malukacaMda pethApura bAi zAntAnA smaraNArthe 101 zrI vimalagacchanA upAzrayanA jJAnakhAtAmAthI pethApura SARALSXXXSEX // 2 // Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapAgacchAdhipati anuyogAcAryapaMnzAsa zrImad muktivimalajIgaNistutiH [zArdUlavikrIDitam] saccAritryasamudbhavojjvalayazodIpitadiGamaNDalam vAcAM devImupAsya nizcaladhiyA jJAnaM paraM lebhivAna granthAn saMskRtavAGmayAnagaNitAn svaprajJayA'rIracat IDe taM muguruM mumukti vimalaM saMvijJacUDAmaNim // 1 // paramapUjya sakalasiddhAMtavAcaspati anekasaMskRta graMthapraNetA bAlabrahmacArI cAritracUDAmaNi tapAgacchAdhipati anuyogAcAryapaMnyAsa zrImad muktivimalajIgaNI janma-1949 vaizAkha zukla 3 dIkSA--1962 mArgazIrSa kRSNa 3 paMnyAsapada-1970 kArtikakRSNaikAdazyAM nirvANa-1974 bhAdrazuklacaturthyA. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramapUjya-zAMtamUrti zrImad paMnyAsa dayAvimalagaNivarapAdapa bhyo namaH / zrIgoDIpArzvanAthAya namaH / zrIpravacanebhyo namaH / / tapAgacchAdhipati sUripurandarazrImad jJAnavimalasUriviracitavRttyupetam ||prshnvyaakrnnm // OM namaH siddham aindravRndanatakramo'mitaguNa-prAjyaddhisiddhipradaH / zrIpArzvaH paramezvaro vijayate, vishvtryiinaaykH| yattaulyaM na vibharti kalpaphalado, yacchannapISTaM jane / yannAmA'pipiparsi saukhyamatulaM, cAtyantika'cA'kSayam // 1 // zrI vAmeyajino dadAtvabhimataM, saMsArasaMjJe marau / yanmUrtiH surabhUrUhAM sadRzatAmAlambate sAmpratam / yanmaulau phaNinaH phaNA dalatatirjAtA tdgrsthito| ratnaudhaH kusumAyate sa bhagavAna bhUyAtsadA zreyase // 2 // 1cA'vyayam OMOMOMOMOMOMOMOM3% Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra prastAvanA praznavyAkaraNa jJAna vi0 vRttiH // 1 // jIyAtsadA zrIjinavarddhamAnaH, siddhaarthbhuupaa'nvyvrddhmaanH| manye jagavighnamRgAn nihantuM, dadhAra yo'Gkacchalato mRgendram // 3 // jayati jagaddIpanibha, jainaM tejazca barddhamAnakAntibharam / naicchat snehadazAdi, pAtraM nA'dhaH karoti kadA // 4 // jIyAtsA jainAgIryaduditalavamApya vastuvistAraM / kalayanti lalitahRdayA, bhavanti bhavyatvatattvabhRtaH // 5 // yairmAdRze'pi kaThinopalatulyacitte, siktaM tathA nijakRpArasato yadetat / jAtaM tathA navanavAkaritaM subodhaiste jJAnadAtRguraco'tra sadA jayantu // 6 // ramyA navAMgavRttIH, zrImadabhayadevasUriNA racitAH / tAH sadbhirvAMcyamAnAH, sudRzAM tatvaprabodhakarAH // 7 // samprati bhAnudyutaya ivaa''ste'nlpjlpgmbhiiraaH| paramavanivezmasaMgatapadArthamAbhAti dIpikayA // 8 // yugmaM // matto mandamatInAM, svIyA'nyeSAM paropakArAya / vivaraNametatsugama, zabdArtha bhavatu bhavyAnAm // 9 // sadbhirahaM no hAsyaH, kimakAri viceSTitaM zizorucitaM / AghAto'pi hi vadane, datte tAmbUlamiva kiNno||10|| tasmAnmadIyayatnaH, phalegrahiH syAt staamnugrhtH| praznavyAkaraNAGgasya vRttaH [ttau] sukhabodhikA vissyH||11|| tathA iha jagati sakalo'pi lokaH sukhAbhilASI duzkhaparAGmukhazca, sukhaM ca pAramArthikaM traikAlikaduHkhA'tyantAbhAvastaca sakalakarmakSayalakSaNamokSaprabhavaM, na punarindriyAdiprabhavaM sAMsArikamapi, tasya srakcandanA'GganAdirUpopAdhikalitatvena duHkhAnuSaGgitvAt kadAzAmAtraviSayatvena marumarIcikAjalataraGgakalpatvena kSaNaM dRSTanaSTatvenA'sAratvAcca tena sukhArthinA mokSArthe yatitavyaM, mokSArtho'pi kSaNamokSamabhava, pi lokaH sukhAbhimAnamahataH / manavyA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %%15 dharmaphalatvena pradhAnapuruSArthatvAt sa tu jJAnAdyAsevanayaiva siddhyati jJAnAdInAmeva tatkAraNatvena mokSamArgatvAt / yaduktaM nANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM ca tavo thaa| esa maggoti pannatto, jiNehiM varadaMsI hiM // 1 // jJAnAdizunyasya tu mokSasyaivA'saMbhavAt kutastajjanyasukhaprAptiH, na ca ko'pi mArgamapratipanno mArgabhraSTo vA samIhitanagarA' bApyA tatsukhopabhogI syAditi loke'pi tatra jJAnAdiSvapi sAkSAnmokSasAdhanaM samyak saMyamAnuSThAnaM taca samyagjJAnapUrvakameva ataH prathamato loke lokottare'pi jJAnameva prayatnaviSayIkAryaH yataH - paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI, kiM vA nAhI cheyapAvagaM // 1 // tasmAt samyagjJAnAbhAve ca 'heyopAdeyapadArthajJAnaparirahitaH kevalaM prANAtipAtAdyAzraveSvevA'zrAntamavRttibhAgeva syAt / na punaH saMyamAnuSThAnaM zrayet yato'nAdipravAhApAti aviratigarttApatitvena jIvAnAM svataH siddhatvAt, ataH samyak jJAnAbhAve cAritravArtA'pi durApA, samyakjJAnamapi matizrutAvadhimanaH paryava kevalajJAnAtpaJcavA teSvapi zrutajJAnasyaiva prAdhAnyaM saMyame straparopakRtau sApekSatvAt yaduktaM suyanANaM mahaDDiyaM kevalaM tayaNaMtaraM / appaNo sesagANaM ca, jamhA taM pavibhAsagaM // 1 // tadapi dravyabhAvabhedena dvidhA dravyazrutaM bhAvazrutaM cetyAdi, bhUyAn vicArastu naMdivRcyAdibhyo'vaseyaH / atra tu zrutajJAnasyaiva 1 yA baMdhAsavapunnapAvA jIvAjIvA ya huMti vijJeyA / saMvaranijjaramukkho tinnivi eo uvAveyA // 1 // jIvo saMvara nijsaramukkho cattAri huti arUvA / rUha vaidhAtra putrapAtrA mIlo huMti ajIvo ya // 2 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAna vi0 vRttiH // 2 // bhAvamaGgalarUpatvAt dhuriprakAzAI, tatra tasyopAdAnabhUtaM dravyazrutaM tadapi maMgalarUpaM tadapi dvividhaM sUtrArthobhayarUpaM tatra dvAdazAGgayA arthabhASako'neva, tathAvidhA'rhadvacanena gaNadharANAM tathAvidhakarma kSayopazamasya prAdurbhAvAda, sUtraracanA tu abhilApyAnAmarthAnAM vAcakazabdasandarbha rUpA gaNadharAyattaiva yataH- " atthaM bhAsai arahA suttaM guMthati gaNaharAM niuNamiti" paraM kSAyopazamavaicitryAt gadyapadyaracanA'pi pratigaNadharaM bhinnaiva, na caivamarthabhASaNe'pi prati tIrthakara bhinnatA zaGkanIyA / sarveSAmapi tIrthakRtAmarthamarUpaNe bhedAbhAvAt tannidAnasya kevalajJAnasya kSAyikatvena saha vaicitryA'bhAvAt / ataH zrutajJAnasyaiva maGgalarUpatA uktA // tatra prekSAvatAM pravRtyartha zAstrasyAdau maGgalAdicatuSTayamanveSTavyam / tatra tridhA maGgalaM kAyikaM vAcikaM mAnasikaM ca tatra kAyikena zAstrasyA''deyatayA pravRttirbhavati / vAcikaM ziSyaziSyArthe / mAnasikaM nirvighnatayA graMthasamAptyarthaM niHzreyasA'vAptyarthaM ca / tathA cAzIrvAdAtmakaM vastunirdezAtmakaM namaskArAtmakaM vA, atra tu zreyobhUtazAstrasyaiva maGgalAtmakatvaM ityevaM maGgalaM ziSyANAM malabuddhiparigrahAya Adau madhye'vasAne cA'vasAtavyaM / yata AdimaMgalaparigRhItAni zAstrANi nirvighnatayA pAragAmI ni bhavanti / madhyamaGgalaparigRhItAni ziSyabuddhAvAropitAni sthiraparicitAni bhavanti / antyamaGgalaparigRhItAni punaH ziSyapraziSyAdi paraMparAnugAmIni syuH / tatra [ mA] prakRtazAstre AdimaGgalaM 'namo arihaMtANamiti' padena 'jaMbU i Namotti' bhagavadAmantraNena darzitameva / madhyamaMgalaM prathamasaMvaradvAre ahiMsA bhagavatI varNane darzitam / antyamaMgalaM tu " nAyaputtreNa vIreNa bhagavayA payAsiyaM" ityAlApa keneti bodhyaM ityalaM vistareNa vistArArthinA cA'nye granthA vilokyA iti zAstra prastAvanA / tatra maGgalaM tu darzitam // 1 // sambandhastu vAcyavAcakabhAvaH kAryakAraNabhAvalakSaNaH guruparvakramalakSaNo vA // 2 // prayojanaM tu dvedhA paraM aparaM ca tadapi maGgalAdi catuSTayam // 2 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartRzrotRsvAmimakAratvena pratyekaM dvidhA, anantaraM paraMparaM kartuH zrotuzva, tatra karturanantaraprayojanaM sattvAnugrahabuddhayA zAstraM kurvato mahatI nirjarA tIrthakunAmaprabhRtipuNyaprakRterbandhazca, yaduktaM-- na bhavati dharmazrotuH sarvasyaikAntato hitazravaNAt / avato'nugrahayuddhathA vaktustvekAntato bhavati // 1 // iti paraMparaM tu mokSa eva / zrotuzcAparaM prayojanaM yathAvasthitapadArthAvagamapUrvakaM sadupadezAnuSThAnapravRttyAdi ubhayorapi paraM prayojanaM mokSa eva, tataH paramaprayojanA'bhAvAt // 3 // abhidheyaM tu asya zAstrasyaiva praznavyAkaraNeti nAma iti maGgalAdicatuSTayamuktvA atha zAstrasyA'bhidheyArthamAha zrI pArzvanAthAya namaH namo arihaMtANaM / jaMba-i Namo / aNhayasaMvaraviNicchiyaM pavayaNassa nissaMdaM / vocchAmi NicchayatthaM suhAsiyatthaM mahesIhiM // 1 // atha praznavyAkaraNAkhya dazamAGga vyAkhyAyate / praznA:-aGgaSThAdipraznavidyAstA vyAkriyante-abhidhIyante asminniti praznavyAkaraNaM, kartaryanaTi siddhaM / kacit praznavyAkaraNadazA iti nAma dRzyate, tatra praznAnAM-vidyAvizeSANAM yAni vyAkaraNAni teSAM pratipAdanaparA dazA'dhyayanapatibaddhA graMthapaddhatayaH iti etAdRzaM aMgaM pUrvakAle'bhUt / idAnIM tu AzravasaMvarapaJcakanyAkRtireva labhyate / pUrvAcAryairedaMyugInapuruSANAM tathAvidhahInahInatarapANDityabalabuddhivIryA'pekSayA puSTAlambanamuddizya praznAdividyAsthAne pazcAzravasaMvararUpaM samuttAritaM, viziSThasaMyamavatAM kSayopazamavazAt praznAdividyAsaMbhavAt / tataH saMyamavAneva tadvAn atastatsvarUpa 1 prakRtibaM0 2 atha ko'syA'bhidhAnasyA'rthaH Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azraye mAupodghAta granthA praznavyAka-lA mavatAritavAn zrImadvIrasvAmiziSyapaJcamagaNadharaH zrIsudharmasvAminAmA svaziSyazrIjambUsvAminamuddizyeti / atra sambandhA'raNa jJAna AI bhidheyaprayojanapratipAdanaparAmAdyagAthAmAhavi0 vRttiHza 'jaMbU' ityAdi punaH pustakAntare upodghAtagranthaH prApyate yathA teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nAma nayarI hotthA, puNNabhadde ceie, vagasaMDe asogavarapAyave puDhavisilApaTTae, tatya NaM caMpAe nayarIe koNIe nAmaM rAyA / dhAriNI devI hotyA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI ajasohamme nAma there jAisaMpanne, kulasaMpanne, balasaMpanne, svasaMpanne, viNayasaMpanne, nANasaMpanne, dasagasaMpanne, carittasaMpanne, lajjAsaMpanne, lAghavasaMpanne, oyaMsI, teyaMsI, vacasI, jasaMsI, jiyakohe, jiyamANe, jiyamAe, jiyalohe, jipani jiyAIdie jiyaparisahe jIviyAsamaraNabhayavippamukke, tavappahANe gugappa karaNappa. caraNapa.nicchapappa0 apratyaya vijjhAppa. maMtappa. jogappa ajavappa0 mahavappa0 lAghavappa0 khaMtippa0 guttippa0 muttippa. baMbhapa. vayappa0 saccappa. soyappa0 nANappa0 dasagappa carittappa0 cauddasapucI caunANovagae // paMcahi aNagArasaehiM saddhiM saMparikhuDe, puvANupundhi caramANe, gAmANugAma duijjamANe // 50 // jeNeva caMpAnayarI teNeva uvAgacchai, uvAgacchaittA jAva ahApaDirUvaM umgaha uggihittA saMjameNa tavasA appANa bhAvamANe viharai / parisA niggayA, dhammo kahio, jAmeva disi pAunbhuA tAmeva disi paDigayo / tegaM kAleNaM tegaM samaeNaM ajjamuhumassa therassa jeTe aMtevAsI ajjajaMbUnAme theraM adUrasAmate uDujANU ahosire jjhANakoTThovagae jAva saMjameNaM 1 atra sarveSAM varNanaM aupapAtikAMgopAMgAdavaseyaM / // 3 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASSO tavasA appA bhAvemANe viharai / taraNaM se ajjajaMbU jAyasaDhe [ jAyasaMsae jAyakouhalle ] 3 uppannasaDe 3 saMjAyasaDhe 3 samuppannasaDe 3 jeNeva ajjamuhamme there teNeva uvAgaccha, uvAgacchitA ajjamuhammaM theraM tikkhuto AyAhigapayAhiNaM kare, vaMda namaMsa / naccAsaNNe nAidUre viNaNaM paMjaliuDe pajjuvAsamANe evaM vayAsI / jai NaM bhaMte samagaM bhagavA mahAvIreNa jAva saMpatteNa navamassa aMgassa aNuttarovAiyadasANaM ayamaThThe pannatte / dasamassa NaM bhaMte aMgassa paNDavAgaraNANaM samaNegaM 3 jAvasaMpane ke a paNNatte ? jaMbU dasamasta aMgassa sapaNeNaM 3 jAva saMpatteNaM do suyakhaMdhA paNNattA / AsavadArA ya saMvaradArA ya / paDhamassa NaM bhaMte suyakhaMdhassa samaNeNaM 3 jAva saMpatteNaM kai ajjhayaNA paNNattA ? jaMbU paDhamassa NaM suyakhaMdhassa jAva saMpatteNaM paMca ajjJayaNA paNNattA, doccassa NaM bhaMte 10 evaM ceva, eesiM NaM bhaMte ! ajjhayaNANaM aNhaya saMvarANaM samaNeNaM 3 jAva saMpatteNaM ke ahe paNNatte ? taraNaM ajamuhamme there jaMbU nAmeNaM aNagAreNaM evaM vute samANe jaMbU aNagAraM evaM vayAsI / 'jaMbU iNamo' ityAdi ayaM ca 'teNaM kAle dj samaraNamityAdikaH pAThaH pagaprathamajJAtAdavaseyaH / ihAmutrA'nuktopi granthapaddha tilA panikArya upodyAtamUtratayA likhito vRttikAriNA zrImadabhayadevasUriNA yA ca ihAsya dvizrutaskandhavoktA sA'syeha na vyaktA paraM Azrava saMvarayorvisaMvAdidharmmatayoktA / atra tu ekazrutaskandhatayA eva rUDhatvAta 'je AsavA te saMvarA' iti paddhatyA kathaM AzravaparihAre saMvarAsevanatvamevetyekatvaM eka eveti jJeyaM / gAthA vyAkhyAnamAha 'jaMbU' nAmetyAmantraNaM 'iNamo 'ti idaM vakSyamANatayA pratyakSaM yatzAstraM kiMbhUtaM 'Azrava saMvara viNicchayaM' ti A abhividhinA sarvavyApaka vidhitvena zrauti bhavati vA karma yebhyaste AzravAH prANAtipAtAdayaH paMca / tathA saMtriyante nirudhyante AtmakAsAre karma Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azrave upAdAtagha praznavyAka- salilaM pravizat yairiti saMvarAH pANAtipAtaviramaNarUpAdayaH paJca, te AzravAzca saMvarAzra vizeSeNa phaladvAratayA nizcIraNa jJAna yaMte-nirNIyaMte svarUpAbhidhAnato yasmin tadAzravasaMvaravinizcitaM / punaH kiMbhUtaM pravacanaM dvAdazAMgaM jinazAsanaM tasya nisyanda iva vi0 vRttiH / nisyandaH mRdvIkAkhamaeNrAdisundaraphalasya nisyanda iva paramarasasnutiriva asya pravacanasAratvAt, tat sAratvaM caraNarUpaM, caraNaM ca // 4 // AzravasaMvaraparihArAsevanAlakSaNAnuSThAnapratipAdakatvAt sAraM yaduktaM sAmAiyamAiyaM suyanANaM jAva bindusaaraao| tassa vi sAro caraNaM sAro caraNassa nivvANaM // 9 // ___iti vacanAt tattAdRzaM zAstraM 'vocchAmi ' vakSye bhaNiSyAmi kimartha 'nicchiyatthaM 'ti-nirgataH karmaNAM cayo nizcayo mokSastadarthaM tatmAptaye / athavedaM vizeSaNaM zAstrasyaiva nizcayo mokSassa eva arthaH prayojanaM sAkSAnmuktihetuH, tenA'sya mokSAMgatvaM nAmasthApanAdravyabhAvAdIni / tathA'tra tIrthakarApekSayA arthataH AtmAgamatA, gaNadharAvekSayA anaMtarAgamatA, tacchiSyApekSayA paraMparAgamatA, jaMbU ityanena sudharmasvAmyapekSayA AtmAgamatA jambUsvAmyapekSayA anaMtarAgamatA tacchiSyA'pekSayA prNpraagmtaa| - atra catvAryanuyogadvArANi nAma-sthApanA-dravya-bhAvAdIni niyuktito'vaseyAni / tatra yathoddezaM nirdeza iti nyAyAt AzravAstepyAtmapariNAmA azubhasaMkalpAstAnAmatazca pratipAdayannAha zrI pArzvanAthAya namaH ||nmo arihaMtANaM // jaMbU-i Namo / aNhayasaMvaraviNicchiyaM pavayaNassa nissaMdaM / vocchAmi NicchayatthaM suhAsiyatthaM mhesiihiN||1|| graMthakartA zrI sudharmAsvAmI jaMbUpati idaM vakSyamANamAha AzravAH-pANAtipAtAdayaH, saMvarA:-prANAtipAtaviramaNAdayaH, teSAM | Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcito nirNoto'yoM yasmin tat, Azravanti-Agacchanti karmANi yebhyaste AzravAH / saMbriyante pApakarma iti saMvarAH pravacanadvAdazAMgasya nisyaMda-sAraM vocchAmi-vakSye / nizcitArtha-mokSaprayojanabhUtaM suSThu zobhanatayA bhApito artho yasya kaiH maharSibhiH gaNadharAdibhiH sadA sarvakAla ityarthaH // 1 // . paMcaviho paNatto jiNehiM iha aNhao annaadiio| hiMsA 1 mosa2 madattaM3 abhaM4 pariggahaM5 ceva // 2 // paJcavidhaH-paJcapakAraH, prAtaH-kathitaH, jinaistIrthakaraH, iha pravacane saMsAre vA, AzravaH kIdRzastadAha anAdikaH pradhAhApekSayA anAdi aparyavasitatvAt saMsArasya / hiMsA-prANivadhaH 1 / mRSA-asatyaM vacaH 2 / adattaM-paradravyagrahaNaM 3 / abrahma-maithunaM 4 / parigraho-mU svIkAraH / ceva-nizcitaM ete eva AzravAH // 2 // jArisaoja nAmA jaha ya ka.o jArisa phalaM deti [diti / jeviya kareMti pAvA pANavahaM taM nisAmeha // 3 // ___sa Azravo yAdRzo yatsvarUpAkAraH yasya nAmAni bhavanti, yathAkRtaH svapariNAmena niSpAditaH san yAdRzaM phalaM datte, ye'pi / ca saMsAriNaH pApAtmAnaH kurvanti, prANivadhaM-prathamAzravadvAraM hiMsArUpaM tat nizAmayata mama kathayataH tvaM zRNu // 3 // pANavaho nAma eso jiNehiM bhaNio-athAlApakaH mANivadhanAmA eSa agre vakSyamANaH jinendrarbhaNitaH / athAlAparka sUtra pAvo 1 caNDo 2 ruho 3 khuddo 4 sAhassio 5 aNAyario 6NigghiNo 7NissaMso 8 mahanbhao 9 paibhao 10 atibhao 11 bIhaNao 12 tAsaNao 13 aNajjo 14 uvveyaNao ya 15 Niravayakkho 16 Ni Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAzrave vadhasvarupam ddhammo 17 NippivAso 18 NikkaluNo 19 nirayavAsanidhaNagamaNo 20 mohamahabbhayapayaTTao 21 maraNavemapraznavyAka Nasso 22 paDhama ahammaM avvayassa // 1 // raNa jJAna vi. dRci pApaprakRtInAM bandhakatvAt pApaH 1 / krodhotkaTatvAta caNDaH 2 / tIvarasapariNamanatvAt rudaH 3 / drohakAritA kSudraH / / ||5||4shsaa avicArya kAryatvAt sAhasikaH 5 / anAyamleMcchAdibhirAcaritatvAdanAryaH 6 / nirgatA ghRNA-karuNA pApajugupsA iti nighRNaH 7 / nRsaMzo niHzUkaH zlAghA'nAzaMsakaH 8 / mahAbhayahetutvAt mahAbhayaH 9 / pratipANinAM bhayanimittatvAta pratibhayaH 10 / atibhayaM-etasmAt anyat bhayaM nAsti 'maraNasA natthi bhayamiti' vacanAt 11|bhaapnk:-cittdvigtvaat // 12 // trAsakAakasmAdbhayavidhAnAt // 13 // anAryopetatvAt anAryaH // 14 // cittaviplavakAritvAt udvegakaraH // 15 // cakAraH samucaye / nirgatA paramANarakSA'pekSA vAnchA AkAMkSA yasmin saH nirapekSaH // 16 // nirgataH zruta vAriyarmAt iti nirmaH // 17 // nirgataH pipAsA vadhyaM prati snehaH paramANiSu jIvitavyatRSA'pi nAsti // 18 // nirdayatvAt niHkaruNaH // 19 // narakaH sa eva AvAsaH tatra, nidhana-maraNaM tatra gamana-pApaNaM paryavasAnaM yasya sa narakAvAsanidhanagamanaH // 20 // moho ajJAnaM tadeva mahadbhayaM tatpavartakaH kacina pravarddhaka iti pAThaH // 21 // maraNena hetunA dehinAM vaimanasya dInamanaHkArakaH // 22 // prathamaM AyaM mRSAvAdAdidvArApekSayA natu pravAhA'pekSayA anAdyaparyavasAnatvAt AdyaM AzravadvAraM ityarthaH / adharmasya avratasya imAni vizeSaNAni yathAdRzaM iti dvAraM vyAkhyAtaM, yannAmeti dvAraM vyAkhyAnayanAhaimANi nAmadhejjANi [tassa ya nAmANi imANi] goNNANi hoti tIsaM, taM jahA-pANavahaM 1 ummUlaNA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ &ii sarIrAo2 avIsaMbho 3 hiMsavihiMsA 4 tahA akiccaM ca 5 ghAyaNA 6mAraNA 7 vahaNA 8 uddavaNA 9 nivAyaWNAya 10 AraMbhasamAraMbho 11 Auyakammasvaddavo bheyaNiTThavaNagAlaNA ya saMvagasaMkhevo 12 manba 13 asaMjamo 14 kaDagamaddaNaM 15 voramaNaM 16 parabhavasaMkAmakArao 17 duggatippavAo 18 pAvakovo ya 19 pAvalobho 20 chaviccheyakaro 21 jIviyaMtakaraNo 22 bhayaMkaro 23 aNakaro ya 24 vajjo 25 paritAvaNaaNhao 26 viNAso 27 nijjavaNA 28 luMpaNA 29 guNANaM virAhaNatti 3. viya tassa evamAdINi NAmadhejjANi hoti tIsaM // 2 // ____ tasya prANivadhasya, cakAraH punararthe, imAni vakSyamANAni abhidhAnAni nAmAni, guNainiSpannAni bhavanti-triMzat tadyathAKI yatsvarUpeNa darzayati-pANinAM jIvAnAM vadho ghAto hananaM / 1 / vRkSasya yathA unmUlanA tathA zarIrato jIvasya unmuulnaa| 2 / avizvAso jIvAnAM avizvasanIyaH / / hiMsAnAM vihaMsyA etAvatA kiM arUpI hiMsya eva na tadA hiMsA kathaM syAt iti hiMsAvihiMsA sA svarupata AtmahiMsA eva tadAzayatvAt / 4 / tathA punaH akRtyaM apharaNIyaM / 5 / ghAyaNAghAtanA / 6 / mAraNA ekArthAH paraM baghabandhAdinA bhedaH / 7 / vahaNA-mANapIDAkAritvAt / 8 / upadravaNA-| utpAtotpAdakatvAt / 9 / nipAtanA-trayANAM manovAkkAyAnAM athavA dehayuktendriyANAM jIvasya pAtanA / 10 / / ArambhaH kRSyAdivyApArastena samArambho ArambhasamArambhaH / 11 / AyuH karmaNa upadravo bhedaH tasya niSThApanaM gAlanaM M' ajjhavasANa nimitte' ityAdirUpeNa, cakAra samuccayArthaH saMvartakaH saMkSepakaH sarvabalasAmarthyAdInAM saMkSepakArakaH / 12 / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. bhagamanakAlA Azraye vadhanAmAni praznavyAka- iti triMzat saMjayApUraNAya nAma ekaM anyathA trINi nAmAni bhinnAnIti gamakapadaM ekArtham / 12 / mRtyuH paralokagamanakAlaH raNa jJAna / 13 / asaMyamaH-aviratiH / 14 / kaTakena sainyena kaliMjena Akramya maInaM kaTakamadanaM / 15 / vyuparamaNaM-pANebhyaH uparamaNaM vi0 vRttiH // 6 // / 16 / parabhavasaMkrAmaNakArakaH pANAtipAtasyaiva parabhavagamanaM / 17 / durgatau-duSTagatyAM prapAta:-patanaM ga yAmiva yasya saH durgatiprapAtaH / 18 / pAparUpatvAt pApaH kopakAritvAt kopaH dvAvapi nAma ekArthavAci / 19 / pApaM apuNyaM lubhyati iti pApala: athavA pApaM lAtIti pApalaH / 20 / cchaviH-zarIraM tasya cchedaM karotIti cchvicchedkrH|21| jIvitavyaM prANadhAraNaM tasya antakaraH / 22 / bhayAni saptabhayAni tAni karotIti bhayaGkaraH / 23 / RNa duHkhaM pApaM vA karotIti RNakaraH / 24 / vajramiva vajra gurutvAt mahAmoha hetutvAt / 25 / paritApakArI mRSAvAdAdi anye AzravA asmin bhavantIti paritApAzravaH / 26 / vinAzo nAzaH prANAnAM iti gamyaM / 27 / niryatA nirgacchatA parabhave saMsAraparibhramaNazIlarUpe niyatanA / 28 / hopanAcchedanaM / 29 / guNAnAM jJAnadarzanacAritrajIvaguNAnAM virAdhanAkAritvAt / 30 / iti upadarzane, api-samuccaye, tasya prANi vadhasya, evamAdIni uktasvarUpANi, nAmAni abhidhAnAni, triMzat saGkhyAkAni bhvnti-crtnte| jaM nAmA etat dvAraM varNitaM 18 dvitIyaM / atha jaha kao jArisaM phalaM diti dvAraM tRtIyaM tadvarNayannAhama atha varNanAlApakaH-pANivahassa kalusarasa kaDuyaphaladesagAI taM ca puNa kareMti kevi pAvA assaMjayA avirayA aNiyapariNAmaduppayogA pANavahaM bhayaMkaraM bahuvihaM bahuppagAraM paradukkhuppAyaNappasattA imehiM tasathAvarehiM jIvahiM paDiNiviThThA, kiM te? pAThIna-timitimigila-aNegajhasa-vivihajAtimaMDukka-duvihakacchama 15454643SAMASSROSk% Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAzA Nakacakka-magaraduviha-musaMDha-vivihagAha-diliveDhaya-maMDuya-sImAgAra-pulaka-saMsumAra bahuppagArA jalayaravihANA kae ya evmaadii| tasya pUrvoktatriMzannAmakasya pANAtipAtasya, kaluSasya malinasya pApasya, kaTukaphaladarzakAni-asundarabhavAyatimUlAni teSAM nAmAni, taM--prANAtipAtaM, ca-punararthe, kurvanti pApAtmanaH kecana api punaH na tu sarva ityarthaH / kIdRzAH kurvanti ? tAn Aha-asaMyatA ajitendriyAH, aviratAH tapo'nuSThAne aratAH, anibhRtaH--anupazAMtaH asthiracittatvAt pariNAmazcittAbhiprAyaH, prayogo duSTamano vAk kAyavyApAro yeSAM te / te pApAH prANivadhaM sarvamANibhayaMkara bhayotpAdakaM mANivadhakaraNasya bahavaH prakArA yasya tasya bahumANiSu bhavanti / kIdRzAH pApAH ? pareSAM jantuno duHkhotpAdanaprasaktAH janpIDAkaraNe ratA ityarthaH eteSu pratyakSeSu trasanAmaniSpanneSu sthAvareSu ekendriyAdiSu vA tat arakSaNato dveSavantaH pariniviSTAH kathaM kathaM prANivadhaM kurvntiityrthH| pAThInA mtsvishessaaH| timitimigilA mahAmatsyAH te'pi mahAmatsyatamAvA dAlAdayo, vividhamakArAH jhapA matsyeSu kSudramatsyAH, vividhajAtIyA maNDukAH bhekajAtau prasiddhAH, sUkSmamatsyakhalamatsyayugalamatsyAdayo, dvividhAH kacchapAH 1 mAMsakacchapAH 2 asthikacchapAzca, nakracakrAH matsyajAtivizeSAH, makarAH jalacaravizeSAH dvividhAH sthale jale jAtAzca, mUDhasaMDhamatsyA vividhajalotpannAH, grAhA jalajantuvizeSamatsyAH , diliveSTakAH pucchena ye veSTayanti te,maNDUkasImAkArapulakAdayaH sarve'pi grAhabhedAH, suMsumArAH jalacaravizeSAH, ityAdayo bahuprakArAH tAn ghantIti vakSyamANena yogaH, jalacarANAM vidhAnAni bhedAni kRtAni evamAdayo jJeyAH / kuraMga-ruru-saraha-camara-saMbara-uranbha-sasaya-pasaya-goNa-rohiya-haya-gaya-khara-karaha-khaggI-vAnara Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka-bhagavaya-viga-siyAla-kola-majjAra-kolasuNagA-siriyaMdalagAvatta-kokatiya-gokanna-miya-mahisa-viyaggha- Azrave raNa jJAna ra chagala-dIviya-sANa-taraccha-acchabhalla-sadala-sIha-cillala-cauppayavihANa kaeya evmaadii|| vidhyavadhakavi0 vRttiH kuraGgAH mRgAH, rurustajjAtIyamRgavizeSAH, sarabhA mahA'TavyAM pazuvizeSAH loke'STApadanAmAnaH parAsareti paryAyA ye yojanAni // 7 // hastinamapi pRSThe samAropayanti, camarAH araNyagAvaH, saMbarA yeSAM zrRGge'nekazAkhA bhavanti, urabhrAH meSAH, zazAH-zazakAH, prazayA:-dvikhurAATavyapazuvizeSAH, goNA gAvaH, rohitAzcatuSpadavizeSAH, hayA azvAH, gajA hastinaH, kharA gardabhAH, karamA uSTrAH, khajinoyeSAM pArzvayoH pakSavat carmANi bhavanti zrRGgaM caikaM zirasi bhavati / vAnarA markaTAH, gavayAH vartulakaNThAH saMDhAH, kAH ihAmRgAH [gharagaDA iti lokabhASAyAM,] zrRgAlAH jambUkAH, kolAH undarAkRtayaH, mArjArA bilADAH, kolasunakAH mahI18 zUkarAH athavA kroDaH zUkaraH zvAnaH, zrIkandalakAH ekakhurajIvavizeSAH, AvartA api tajjAtIyAH, rAtrau koM vaMti te koMkatikAH catuSpadavizeSAH, gokarNAH syAlayosA lokarUDhyA, mRgAH hariNAH, mahiSAH yamavAhanAH, vyAghrAH pratItAH, chagalAH ajAH, dvIpikAH ['dIpaDA' iti lokabhASayA, zvAnAH ATavyA nAharaH, tarakSA bhallUkA ['rauMcha',] achabhallUkAH mRgavizeSAH, zArdUlAH, IP siMhAH zUNDAvanto harayaH, cillaNAH citrakAH evamAdIni pUrvoktAni catuSpadAbhidhAnAni kRtAni vihitAni / ayagara-goNasa-varAha-mauli-kAkodara-danbhapuppha-AsAliya-mahoragoragavihANa kaeya evamAdI // 2 // ajagarAH-uraparisarpavizeSAH, goNasAH-niHphaNAhivizeSAH ['cAkalaM' iti bhASA,] varAhiNo-dRSTiviSAhayaH, mukulikAH phaNAn kurvanti, kAkodarAH sAmAnyaviSadharAH ['paraDa' iti bhASA,] darbhapuSpA viralIkRtaphaNAH, AsAlikA mahoragAzcorapari // 7 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** va sarpavizeSAH tatrA''sAlikA yaccharIraM dvAdazayojanapramANaM utkarSato bhavati kSayakAle ca mahAnagare skandhAvArAdInAM madhye utpadyante AsAlikA dvIndriyA apyuktA santi te cA'nye iti jJeyaM / mahoragA manuSyakSetrabahi vino sahasrayojanapramANAni vividhaprakArANi uraganAmAni kRtAni ityAdIni / chArala-saraMba-sehasallaga-godhA-uMdara-ula-saraDa-jAhaga-maMgusa--khADahila--cAuppAiyA-ghiroliyAsirIsiva-gaNe ya evamAdI // 3 // ___kSAralAH-bhujaparisarpavizeSAH, zarambAsta eva sehI jAhakAH, [sehalA iti bhASA,] saillakAH [ 'sIsoliyA' iti bhASA] godhA [ goha' iti lokabhASA) / undarAH mUSakAH, nekulAH ['naulIyA' iti lokabhASA] zaraTAH kailazAH ['kAkeMDA' iti lokabhASA / kaNTakAvRtazarIrAH jAhakAH, maMgusAstajjatIyAH, kRSNazuklapaTTAGkitarekhAH ['khasakhalI' iti bhASA cAtuSpAdikA18 stajjAtIyA eva, gRhagodhA ['ghIrolI' iti bhASA,] / sarisRpagaNaH bhujaparisarpAH, ityAdyanekabhujaparisarpajAtayaH / 6 kAdaMbaka-baka-balAhaka-sArasa-ADA-setIya-kulala-vaMjula-pArippava-kIra-sauNa-dIviya-(pIpIliya) haMsa-dhattariTa-pavabhAsa-kulIkosa-koMca-dagatuMDa-DeNiyAlaga-sucImuha-kavila-piMgala-kAgakAraMDaga-cakkavAgaukosa-garuDa-piMgula-suya-barahiNa-mayaNasAla-naMdImuha-naMdamANaga-koraMga-bhiMgAraga-koNAlaga-jIvajIvakatittira-vaga-lAvaga-kapijalaka-kavotaka-pArevaga-caTaga-DhiMka-kukuDa-ramasara-mayUraga-cauraga-hayapoMDariya *** Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M karaka-coralla-seNa-vAyasa-vihaga-seNa-siNa-cAsa-vagguli-cammaDila-vitatapakkhI-samuggapaklI-khayara | Azrave vidhyavadhakaraNa jJAna vihANA kaeya evmaadii||4|| upayojanAni vi0 vRtti kAdambAH haMsavizeSAH, bakAH pratItAH,balAkAH zuklapakSiNaH, sArasAH ['sArasaDAM' iti lokabhASAyAM] ADA [ADi'iti bhASA] ||8||4setiikaa jalapakSiNaH, kulalAH raktacaraNahaMsAH, vaMjulAH khaMjanAH, pAriplavAH capalajAtIyAH, kIrAHzukAH, zakunikA titaraNAH, dIpikAH [devIti bhASA, haMsAH zvetapakSAH,dhRtarASTrAH kRSNacaJcuhaMsAH, pavabhAsAH kRSNAnanAH, kuTIkrozAH zakunAH sAmAnyapakSiNaH, krauJcAH krozcapakSivizeSAH, dagatuNDA jalakurkaTI, TelikA lagA jailacaravizeSAH ['kAGkaNiyArA' iti bhASA,] zuMcImukhI 'sugharIti' lokabhASA, ] kapilAH kAraMDavAH jalacaravizeSAH, piGgalAH pakSivizeSAH, kAkAH parvatIyAH, karaNDakAH [ 'bataka' 1 iti bhASAyAM,] cakravAkAH, utkrozAH pakSivizeSAH, garulAH guruDajAtIyAH, piGgulAH raktazukAH, zukAH raktatuNDAH, barhiNo mayUrAH, hai maiMdanasAlikA ['mInAM' iti bhASA, naMdImukhAH tajjAtIyA, nandamAnakAHdvayaGgulapramANazarIrAH bhUmivartinaH, korakAH koNAlakAH, bhRGgArikAH sArikAjAtayaH, koNAlAH caturasrAkArAH, jIvajIvAzcakorAH taittirAHvartakAH ete sarve'pi lAvakAH ekajAtIyAH, parapakSacaraNAdibhedakRto jJeyAH, loke ['lAvaDAM' 'holA' 'kameDI' iti bhASAH, kapiJjalAH, kapotAH pArAvatAH [ pArevA' iti bhASA,] caTakAH, DiMkAH pAnIyacAriNaH, kurkaTakAH, masaramayUrakalAparahitAH mayUravizeSAH, caturagacakorAH hayapauMDarIkAdayaH sarve'pi hRdanIravartino jalacaravizeSAH, karakAH drahodbhavAH, cIrilikAH pakSivizeSAH, zyenAH gRdhrAH, vAyasAH kAkAH, vihagAH pakSiNaH, zyenAH siJcAnakAH, zaMkunI ['kAcalI' iti bhASAH,] cAsAH pratItAH, vailgulikAH carmacaTikAH [vaDavAguli lokabhASA,] // 8 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carmamayI sarvatanuH [ camAcaDIti bhASA, ] mahAvalgulikAH vitatapakSiNaH, samudpakSiNazca manuSyakSetrabahirvartinaH, khacaravidhAnAH, kRtAni pUrvoktAni ityevamAdIni nAmAni pratighnanti ___jalathalakhagacAriNo u paMcidie pasugaNe viyatiyacauridie vivihe jIve piyajIvie maraNadukkhapaDikUle / varAe haNaMti bahusaMkiliTThakammA // 5 // jlsthlkhcaarinnH| paJcendriyapazugaNAnupalakSaNAt dvIndriyakRmi-gaNDola-jalauka-pRtaraka-vAlaka-maGgalAmAtRvahAprabhRtiSu sparzana-rasanarUpadvIndriyeSu, trIndriyasparzanarasanaghrANarUpeSu matkuNa-yukA-likSA-pipIlikopadehikA-zrRGgAlIprabhRtiSu, sparzana rasana-prANa-cakSurUpeSu caturindriyeSu bhramara-makSikA-pataGgikA-andhikA-tIDa-daMza-mazaka-vRzcikamabhRtiSu vividhajAtiSu 8 pANiSu, kIdRzAn jIvAn ? miyaM vallabhaM jIvitaM prANadhAraNaM yeSAM te, maraNasya duHkhasya vA pratikUlA vA ye te tAn, varaM nirantarAcaraNatayA pradhAnaM akaM-duHkhaM yeSAM te varAkAH tAn varAkAn-dInAn nanti--vinAzayanti, bahusaMkliSTakarmANaH sattvA ye AM bhavanti te tAn pUrvoktAn jantUna vinaashyntiityrthH| imehiM vivihehiM kAraNehiM, kiM te?, camma-vasA-maMsa-meya-soNiya-jaga-phipphisa-matthuluMga-hiyayaMtapittaphophasaM-daM tahA advimiMja-maha-nayaNa-kaNNaNhAruNi-nakka-dhamaNi-siMga-dADhi-piccha-visa-visANavAlaheu-18 hiMsaMti ya bhamaramadhukaragaNe rasesu giddhA taheva, teiMdie sarIrovakaraNaTThayAe kiMcaNe die bahave vattho haraparimaMDaNavA // 6-7 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka- ebhiH-vakSyamANairvividhaiH-vicitraH, kAraNaiH-prayojanaiH kRtvA kiM tatmayojanaM? carma-tvaka, vasA-zArIrasnehavizeSaH, mAMsaM IM Azrave raNa jJAna / palaM kaThinarudhiraM, medo-dehadhAtuvizeSaH, zoNita-rudhiraM, yakRta-dakSiNakukSau mAMsagranthiH,phipphasaM-udaramadhyAvayavavizeSaH, mastaka vidhyavadhakavi0 vRttiH / yojanAni mAMsaM maicchuluGgakaH [ bhejo' iti bhASA pIho-peTucI pituMDAdibhASA] hRdayamAMsa, antrANi [ 'AMtaraDA bhASA, phophasaM shriiraavyv||9|| vizeSaH ityAdyartha hiMsanti, dantAH dazanAsteSAM arthAya, asthimajjAthai, nakhArtha, nayanAni locanAni tadartha, karNArtha, snAyu | snasA tadartha, nakra-nAsikA dhamanyo-nADayaH zrR-viSANaM daMSTA-antyadantAH picchaM-patraM viSaM-kAlakUTAdi viSANa-hastidantaH vAlA:-kezA eteSAM hetuprayojanArtha hiMsanti nanti / bhramarAH kRSNAH madhukarAH bhramarAH teSAM gaNAH samuhAH tAn hantIti yogaH raseSu gRdhrA madhu gRhnnaarthmityrthH| tathaiva tadvata trIndriyAdIn-yUkAmatkUNAdIna zarIrasya upakArArtha athavA zarIraM upakaraNaM saMskArasaMdhAnAdyartha vA, tAn kiMbhUtAn ? kRpaNAn kRpAspadIbhUtAn dIndriyAdIn hanti bahUn-pracUrAn / vastraM uharatti upagRhANi AzrayavizeSaH teSAM parimaNDanaM-alaMkaraNaM | vastrAdInAM, raJjanaM gRhAdInAM, zaGkha-zukticUrNAdimirdhavalanaM tadartha vA / tatra vastrArtha paTTasUtrasaMpAdane kRmyAdInAM hiMsA, mRtikA| jalAdidravyeSu putarakAdInAM ghaatH| | aNNehi ya evamAiehiM bahahiM kAraNazatehiM abuhA iha hiMsaMti tase pANe ime ya egidie bahave varAe tasse ya aNNe tadassie ceva taNusarIre smaarNbhti| attANe, asaraNe, aNAhe, abaMdhave, kammanigaDabaddhe, akusalapariNAmamaMdabuddhijaNadunvijANae, puDhavimae, puDhavisaMsie, jalamae, jalagae, aNalANilataNavaNassaiga Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C+C+CCCCESAK4 Nanissie ya tammayatajie ceva tadAhAre tappariNayavaNNagaMdharasaphAsaboMdirUve acakkhuseya cakkhuse yatasakAie asaMkhe thAvarakAe ya suhumavAyarapatteyasarIranAmasAdhAraNe aNaMte haNaMti avijANao ya parijANao ya jIve imehiM vivihehiM kAraNehiM, kiM te ?, // 8 // anyaiH evamAdIbhiH bahubhiH kAraNazataiH abudhA-mUrkhA avivekinaH iha-jIvaloke hiMsanti-vinAzayanti nanti sAn mANAn / tathA imAn-pratyakSAdIn ime ekendriyAdIn pRthivyAdIkAn varAkAn-tapasvina akAmakliSTasahakAn trasAn , anyAn tadAzritAn ca punaH taniSTAM prAptAna , ceva-nizcitaM, kiMbhUtAn ? tanuH kRzaM zarIraM yeSAM te tAn samArambhante-ghAtamArambhante kiMbhUtAn ? atrANAn-anarthapratighAtakAbhAvAt , artha prati prApakAbhAvAt azaraNAnityarthaH, atrANAn-svayaM rakSitu mazakyAn , parairakSitumazakyA azaraNA ityapi ata eva anAthAn-yogakSemakAri-nAyakA'bhAvAt , ata eva abAndhavAn-svajanasaMpAdhakAryA'bhAvAt, tata eva karmabhiH karmANyeva vA baddhAni-nigaDAni yeSAM te tAn, dayArahitatvenA'kuzalapariNAmAn, mithyAtvodayAt yo jano-loko mandabuddhilokastena durvijJeyAH jJAtumazakyA ye te tAn, pRthivImayAn pRthivIkAyikAn , pRthivIsaMzritAn alasAditrasAn , evaM jalamayAn , jalagatAn pUtarakAdIna, analasteja:kAyaH, anilo vAyukAyaH, tRNaM-vanaspatigaNo-cAdaravanaspatInAM samudAyaH, etanizritAn ca etadupajIvikAn sAn iti hRdayaM / teSAmevAnilA'nalatRNavanaspatigaNAnAM vikArAstanmayA analakAyikAdaya eva tathA teSAmeva yonikAstadyo| nikA eva te pRthivyAdaya eva AdhAroyeSAM te tAn , tathA tadeva AhAro yeSAM te tAn , teSAM eva pariNatA-baddhA varNagandharasasparzaH Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAna vi0 vRttiH // 10 // yA bondI zarIraM tasyaiva rUpaM svabhAvo yeSAM te tAn, acakSurgAhyAn AgamapramANagamyAna, cAkSuSAn cakSurgAhyAn vA, trasanAmakarmodayavarttijIvarA zistatrabhavAn asaGkhyAn saGkhyAtItAn, tiSThantIti sthAvarAH sthAvaranAma karmodayavarttinaH kAyaH samudAyo rAziriti paryAyAH // sUkSmanAmakarmodayavartinaH, bAdaranAmakarmodayavarttinaH, pratyekanAmakarmodayavartinaH sAdhAraNanAmakarmodayavartinaH, zarIraM zarIraM prati eka eka jIvaH pratyekaH anantajIvaiH saMbhUya ekaM zarIraM niSpAdanaM tatsAdhAraNanAma te anantAn ye sAdharaNAH tAn ghnantIti tAn / kiMbhUtAn ? svavadhaparijJAnaM ajAnata ekendriyAdIn svavadhaparijJAnaM tatra trasAdIn sukhaduHkhamanubhavataH tAn jIvAn prati imaiH pratyakSavakSyamANaiH vividhaiH kAraNaiH kiM tatprayojanaM ? karisaNa - pokharaNI - vAvi - vappiNi- kUba-sara-talAga - citi - cetiya khAiyaM ArAma - vihAra-thUbha-pAgAra-dAra - goura- ahAlaga - cariyA - seu-saMkama-pAsAya- vikappa-bhavaNa- ghara-saraNa - layaNa-AvaNa - ceiya-devakula- cittasabhA - pavA - AyataNAva saha-bhUmighara - maMDavANa kae bhAyaNabhaMDovagaraNassa ya vivihassaya aTTAe puDhavi hiMsaMti maMdabuddhiyA // 9 // karSaNaM kRSiH, puSkariNI- kamalavatI vApI catuSkoNA puSkariNI puSkaravatI vApI ityapyarthaH, vamAH kedArAH, kUpaH nipAnaM, saro - laghu, taTAkA - mahatsaraH, citibhityAdicayanaM ceti mRtadahanArthaM kASThasthApanaM, khAtikA - parikhA, ArAmo- vATikA, vihAro bauddhAzrayaH, stupaH citoparigRha, prAkAraH zAlaH ['gaDha' iti bhASA, ] / dvAraM ['bAra' iti bhASA,] gopuraM pratolI kapATaM vA, aTTAkaH gaDhopari AzrayavizeSaH, carikA nagaraprAkArayorantarAle aSTahastapramANaH mArgaH, setuH pAliH, saGkramo viSamottaraNamArgaH, Azrave vadhyabadhaka prayojanAni // 10 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | prAsAdo rAjabhavanAdIni vikalpAstadbhedAH catuHzAlA, bhavanAni iSTikAdimayAni, gRhANi tRNamayAni, zaraNAni sAmAnyagRhANi, layanAni-parvataniHkuTTitagRhANi, ApaNAH haTTAH, caityAni yakSAdInAM pratimAsthAnAni, devakulAni-sazikharadevapAsAdAH, cittasabhA-citravanmaNDapaH, prapA-jaladAnasthAnaM, AyatanaM devAyatanaM, AvasathaH-tApasAzramaH, bhUmigRhaM masiddhaM, maNDapA:-chAyAdyartha paTamaNDapAH ityAdyanekaAzrayavizeSAH eteSAM kRte--nimittaM hiMsantItyarthaH / bhAjanAni pAtrANi sauvarNAdIni bhANDAni, mRnmayAni krayANakAni, lavaNAdIni vA upakaraNAni udUkhalAdIni adhikaraNAni teSAM vividhasya vA arthAya hetave pRthivIkAyikAn , hiMsati / mandabuddhikAH mithyAtvodayena hiinsttvaaH|| jalaM ca majaNaya-pANa-bhoyaNa-vatthadhovaNa-soyamAdiehiM // 10 // jalaM ca akAyikAn hiMsanti majjana-snAnaM pAnaM-bhojana-vadhApana-zaucanaM-AcamanaM evamAdibhiH kAraNaiH kAyikAn vinAzayanti // payaNa-payAvaNa-jalAvaNa-vidaMsaNehiM agaNiM // 11 // pacanaM svayaM, pAcanaM anyaiH odanaM vA, jvalApanaM aneruddIpanaM, vidarzanaM andhakArasthavastuprakAzanaM ebhiH kAraNaH agniTra kAyAn vinAzayanti / suppa-viyaNa-tAlayaMTa-parithunaka-huNamuha-karayalasaggapatta-vatthaevamAdiehiM aNilaM // 12 // tathA sUrpakaM pratItaM, vyaJjanaM vAyUdIrakaM, tAlavantaM tadeva paraM dvipuTAdivastraM, pRthunakaM mayUrAGga ["paMkho' iti bhASA,] tathA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. huNaM patrAdi mukha-AsyaM karatalaM hastaM tasmAt sargajAtamityarthaH, patraM vRkSAdInAM parNa, vastraM aMzukAcalaM, ityAdibhirvAtodIraNaiH Azrave raNa jJAna vAyukAyikAn vinAzayanti // hai vadhyavadhakavi0 vRttiH agAra-pariyA [DiyA ra-bhakkha-bhoyaNa-sayaNAsaNa-phalaka-musala-ukhala-tata-vitatAtodya-vahaNavAhaNa- yojanAni // 11 // 8/ maMDava-vivihabhavaNa-toraNa-viTaMga-devakula-jAlaya-ddhacaMda-nijjuhaga-caMdasAliya-vetiya-NisseNi-doNi caMgerI-khIla-maMDaka-sabhA-pavA-vasaha-gaMdha-mallANulevaNaM-ghara-juya-naMgala-meiya-kuliya-saMdaNa-sIyA-rahasagaDa-jANajogga-aTAlaga-caria-dAra-gopura-phaliya-jaMta-sUliyA-lauDa-musaMDhi-sayagghI-yahupaharaNA-varaNuvakkharANa-kae, aNNehiM ya evamAiehiM bahuhiM kAraNasaehiM hiMsanti te tarugaNAbhaNitAbhaNieya evamAdI // 13 // | AgAraM gehaM, paricArovRttiH khaGgAdi krozovA, bhakSyANi modakAdIni, bhojanAni odanAni, zayanAni zayyA''sanAni, bhadrAsanAdIni, phalakAni avaSTambhadAnAdinimittAni, muzalAni udUkhalAdIni, ukhaletti tadAdhAraNastaramayAni kASThamayAnivA, tatAni vINAdIni, vitatAni paTahAdIni, AtodyAni vAditrANi vizeSANi, vahanAni yAnapAtrANi, vAhanAni zakaTAdIni, maNDapAH pratItAH, [ mAMDavA ] vividhAni catuHzAlAdIni bhavanAni, toraNAni dvArazobhAkArakAni, viTaGkaH kapotapAlI ['chAjA' iti bhASA, ] devakulaM kSetrAdhiSTApramukhANAM, jAlakaM chidrayukto gRhAvayavaH, arddhacandraH sopAnajAtivizeSaH, niyuha dvAroparivarti nirgatadAru antaraGga [ 'mathAlA' iti bhASA, ] candrazAlA gRhoparibaddhabhUmiH, [' aTAlIti' bhASA, vedikAH catvarAH, nizreNiH avataraNI ['nIsaraNI' bhASA, droNI nAvA, caMgerI mahatI kASThanAvA, [galentagarA chakoTI iti bhASA, kIla: Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaGkuH, mruNDakA bastrapaTakuTI, sabhAjanaAsthAnikA, papA jaladAnasthAnaM, AvasathaH tApasAzramaH, gandhAH cUrNavizeSAH, mAlyaM kusumaM, anulepanaM vilepanaM, ambarANi vastrANi, grupo yugaM ['jUMsara' iti bhASA, ] lAMgalaM halaM, 'metikaM yena kSetraM mRdyate ['samAra' bhASA,] kulikaM halabhedAH [bavaTA trevaTA bhASA, ] syandano rathaH sa dvividhaH sAMgrAmiko devayAMtrikazca saGgrAmikasya kaTipramANaM vedikA bhavati, zivikA puruSasahasravAhinI yatkUTAkAra zikharAcchAdito jampAnavizeSarathaH pratItaH, vRSabhAva yAnayugyaH, zaMkaTaM maMtrI, ['gADalo' bhASAyAM] yAnaM tadvizeSaH bahila bhASAyogyaM golladezaprasiddho dvihastapramANavedikopazobhito jampAnavizeSaH, aTTAlakaH prAkAropavarti Azraya vizeSaH, carikA nagaraprAkAraMtarAle aSTahastamAno mArgaH, dvAraM pratItaM, parighA'rgalApha likaM, khAtikAcchAdanayantrANi araghaTTAdIni, zailikA vadhyatakASThaM athavA zulkastIkSNabhedanakASThaM ['khanetu' bhASA, ] lakuTaH sAmAnyatvena kASThAni, 'musaMdi:' maharaNavizeSaH, zataghnI mahatI yaSTiH ['nAlijaMbUrA' iti bhASA, ] bahUni praharaNAni karavAlAdIni, AvaraNaM sphurakaM [ charapalo iti bhASA,] upaskaraM gRhopakaraNaM maJcakapalyaMkAdIni eteSAM kRte arthAya anyaizca evamAdibhiH bahubhiH kAraNazataiH hiMsanti - vinAzayanti tarugaNAn krUrakarmANaH puruSA iti yogaH tathA bhaNitAn kathitAn, abhaNitAn akathitAn evaM prakArAn // satte sattaparivajjiyA uvahaNanti dRDhamUDhA dAruNamatI kohA mANA mAyA lobhA hAsA ratI aratI soya vedattha jIyadhammatthakAmaheu sabasA avasA aDA aNaTThA eya tasapANe dhAvare ya hiMsati // 14 // satvAn prANinaH kIdRzAn satvAm ? satvaparivarjakAn kAtarAnupannanti - vinAzayanti, te ke dRDhamUDhA atyantanirvive hara d dAruNamatayo zrImAzayAH nanti, kasmAddhetoH ? krodhamatsareyavazataH mAnAt svoddhatvAt, mAyAtaH zAThyAt, lobhAt te Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azrave raNa jJAna-M vadhyavadhakayojanAni praznavyAka- gRddhitaH, hAsyAt etatpUrvoktajanitAt, ratyaratizokAt atra ca sarvatra paJcamIlopo dRzyaH // vedArthAnuSThAnaM AvaraNam, dharmazca vi0 vRttiH kulajAtyAderjAtakalpaH, artho dhanaM, kAma icchA gAthai zabdAdInAM, artha hetuprayojanArtham / svavazAH svatantrAH svAdhInA, // 12 // avazAH parAdhInAH, arthAya prayojanAya-svAtmaparijanadAkSiNyAdyartha, anarthAya niHmayojanatvena vA, prasapANAn sthAvarAMzca, hiMsanti-vinAzayanti // __maMdabuddhIyA savasA haNaMti, avasA haNaMti, savasA avasA duhao haNaMti, aTThA haNati, aNaTThA haNaMti, aTThA aNaTThA duhao haNaMti, hassA haNaMti, verA haNaMti, ratI haNaMti, hassAverAratA haNaMti, kuddhA haNaMti, luddhA haNaMti, muddhA haNaMti, kuddhA luddhA muddhA haNaMti, atthA haNaMti, dhammA haNaMti, kAmA haNaMti, atthA dhammA kAmA haNaMti // sU-3 // ____ mandAH mithyAtvAdayato nirvivekamatayaH svazAnti, paravazAHnanti, svavazA avazAzca duhato-ubhayatonanti, punaH ekatvaM sUtre & pratipAditaM tattu parAdhInatA ekasya bahUnAM jJApanArtha / atrApi caturbhaGgI yathA eko bahUnAM parAdhInaH 1 bahavaH ekasya parAdhInAH 2 ekaH ekasya parAdhInaH3 bahavo bahUnAmiti jJApanArtha, arthAya-prayojanArtha nanti, anartha-niHprayojanaM hanti, arthA'nA ubhayato hanti, evyaalaapktryN| hAsya-vaira-rani-aratibhiH tribhiH AlApakacatuSTayaM yojyaM // kruddhA-dveSiNaHnanti, lubdhA-viSayakAmA. dhabhilASato nanti, mugdhA ajJAnino nanti, evaM kruddhalubdhamugdhaiH saha AlApakatrayaM yojyaM / arthA dhanArthinaH dharmadharmiNorabhedaH dharmArthino jAtamityAdikulAghabhimAnatA, kAmino-viSayecchavo hanti, evaM artha-dharma-kAmatraye'pi AlApako yojyaH / // 12 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayare te ?, je te soyariyA macchabaMdhA sAuNiyA vAhA kUrakammA [vAuriyA] dIvita-baMdhaNappabhoga-tapagalajAla-vIralagAyasIdanbha-vAggurA-kUDachaliyAhatthA hariesA sAuNiyA ya vIdaMsagapAsahatthAH vaNacAgA luddhamA mahuthAyAH potaghAyA eNIyArA posANIyArA sara-daha-dIhima-talAga-pAlala-parigAlaNa-malaNa-sosavaFdhaNa-salilAsayasosamA visagarassa ya dAyagA uttaNavallarA davaggiNiyA palIvakA kUrakammakArI ime ya bahave milakAvujAtIyA, ke te?, 18 tatra katare ye kRSyAdikAraNaH pANinoghnanti itipraznaH? athottaramAha-yezUkarANAM mRgayAM kurvanti te zaukarikAH, ye matsyAn bananti te matsyabandhAH, zakumAna pakSiNo nanti te zAkunikAH, ye mRgAn ghanti te vyAdhAH, krUrakarmANaH, dvIpikA citrakAn rakSa yitvA mRgamAraNAya bandhanaprayogavantaH, matsyabandhanArtha tatmagalaM-baDizaM matsyabandhanajAlaM vIrallakA-zyenAbhidhAnaH zAkuniH mRgAdi[vinAzAya lohamayI darbhamayI vA vAgurA pAzaracanA zAkUTA [sA kuTena] sthApyate pakSigrahaNArtha tarujAlikAyAH, kacita vAguriyA pAThe vAyurikA-mRgajAlikA tAn bananti te vAgarikA jAchikAyAH, chelikA kathyate sA haste yeSAM te tAdRzA harikezAzcANDAlavizeSAH, kuNikAstadIyasevakAH, vIdaMzakapAzahastA yena pakSiNAH anye pakSiNo gRhyante te vIdaMzAH tadeva pAzo haste yeSAM tetAzA vanadhArAH zakatA, lubdhakA vyAdhAH [pAradhI iti bhASA] madhuvAtakAH mathupAtanazIlA ye te, potA-laghupakSiNastAna saghAtakA, eNI mRgImagagrahaNA hariNIM cAsyanti te eNIcAsaH, tAn poSayanti te poSaNIyArAH, saze-jalAzayaH ho AgAdhanako 1. ityapi kvacidadhiko pAThaH Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka- nadaH, dIpikA sAraNI [nIka iti bhASA], taTAkaH pratItaH, palvalaM-akhAtasaraH, ityAdikAn parigAlanena-zaGkhazuktimatsyAdiraNa jJAna grahaNAthai jalanissaraNArtha malanena maInena, zrotobandhanena-jalapravezavAraNena, salilAzayAn parizoSayanti ye te tathAvidhAH, tathA mANivadhavi0 vRttiH / kArakAH // 13 // viSasya kAlakUTasya dravyasaMyogaviSasya dAyakA dAtAro ye te, tathA udgatatRNAnAM vallarANAM navInadrohAMkurakSetrANAM davAminA dAvA pretya tadanalena nirdayaM yathA bhavati tathA, palIvagatti malIpakAH pradIpakAH ye te, karakarma kAriNaH, ime-agre vakSyamANAH, ca-punaH, 12 vathAsthAzca anye'pi-apare'pi, bahavo-aneke, milakkhU-mlecchajAtIyA anaaryaa|| ke te tadyathA mU-4 saka-javaNa-sabara-babbara-kAya-muruDodabhaDaga-tittiya-pakkaNiya-kulakkha-goDa-sIMhala-pArasa-koMcaMdhadavila-billala-puliMda-arosa-DoMba pokaNa-gaMdhahAraga-bahalIya-jalla-roma-mAsa-bausa-malayA-cuMcuyA ya cUli18| yaka-koMkaNaga-kaNaga-seya-metA paNhava-mAlava-mahura-AbhAsiya-aNakkha-cINa-lAsiya-khasa-khAsiyA neTura 3 marahaTTha-muTTia-Araba-Dobilaga-kuhaNa-kekaya-haNa-romaga ruru-maruyA cilAyavisayavAsI ya paavmtinno|| zakAH zakadezodbhavAH, yavanAH turaSkAH athavA yavaM duSTapApaM tat nayanti te yavanAH, ete sarve'pi tattannAmadezotpannadezabhASAvastrabhakSAdyAcArairbhinnA jnyeyaaH| zabarAH, barbarAH, kAyAH, muraMDA, udA, bhaDakAH, ttittikAH-vittiyadezodbhavAH, pakkaNikAH-zabarIto jAtAH pakaNikAH; kulAkSAH, gauDAH, siMhalAH, pArasAH, krauJcAH, andhAH, daviDatti drAviDAH, bilvalAH, pulIndrAH, AroSAH, DombAH, pokaNAH, gaMdhavAhA gaMdhahArakA vA, bahalIkAH, jallAH, romAH, mAsAH, bakuzAH, malayAzca, caJcukAH | cUculikAH, koMkaNakAH, kanakAH, setAH, medAH, panavAH, mAlavA, madhukarA, AbhASikAH, anakSAH, cINadezAH, lAsikAH, Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khasAH, khAsikAH, niSThurAH, marahaTTheti mahArASTrAH, pAThAntare maTThA muSThikAH, AravAH, DuMvilakAH, kuhuNAH, kekayAH, hUgA doNA vA, romakAH, ruravo, marukAH, cilAtIyAH, ete sarve'pi atra sarvatra prathamA bahuvacanaM jJeyaM / mlecchaviSayavAsinaH mlecchadezajAH pApamatayaH / jalayara - thalayara - saNapphatoraga - khahacara - saMDAsatoMDa - jIvovagdhAya jIvIsaNNI ya asaNNiNo pajjate apajjantea asubhalessapariNAme ete aNNe ya evamAdI kareMti pANAivAyakaraNaM // jalacarAzca matsyAdayaH, sthalacarAzca catuSpadamanuSyAdayaH, sanakhapadAthasiMhAdayaH, uragAH - sarpAH khacarAH pakSiNaH, saMdasakAkAraM tuM mukhaM yeSAM te saMdaMsatuNDAH, jIvopaghAtinaH sarvatrakarmadhArayaH, saMjJinazca asaMjJinazca yeSAM dIrghakAlikIH saMjJA pariNataM manastesaMjJinastaditare'saMjJinaH, paryAptA'paryAptalabdhimantaH, svAH svAH paryAptIH apUrayitvA mriyante te aparyAptAH, azubhAH - saMkliSTAdhyavasAyAH pariNAmA yeSAM te azubhalezyApariNAmAH, ete pUrvoktAH anye-uktebhyo'parAH, evamAdayaH kurvanti racayanti prANavadhAnuSThAnaM / pAvA pAvAbhigamA pAvamaha [pAvaruI] pANavahakaparatI pANavaharUvANuTThANA pANavahakahAsu abhiramaMtA tuTThA pAva karettu suhoti ya bahuppagAraM // pApAtmAnaH, pApameva abhigamaM upAdeyaM yeSAM te, pApamatayaH pApameva zraddhAnAH, prANavadhe kRtA ruciH abhilASo yaiste, prANavadharUpAnuSThAnAH tadeva AcaraNaM prANavaghakathAsu abhiramantaH - cittaM dadantaH, tuSTAH pApakarmaNyeva baddhAdarAH, pApaM prANavadharUpaM kRtaM kAritaM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAna vi0 vRtti // 14 // vA dRSTvA mukhamiti manyamAnAH, bahumakA-ghAtarUpaM karaNa - kArApaNe tuSTivantaH, ye prANavadhaM kurvanti te pratipAditAH // idAnIM yAdRzaH phalaM prANivadho dadAtiH etaducyate- tasya pAvasa phalavidhAnaM ayANamANA vaDUMti mahanbhayaM avissAmaveyaNaM dIhakAlabahudukkhasaMkaDaM narayatirikkhajoNi, io Aukkhae cuyA asubhakammabahulA uvavajjaiti narae huliyaM mahAlaesu vayasamayakuDa - ruSTa - nissaMdhi - dAravirahiya - nimmaddava - bhUmitala - kharAmarisa - visamaNirayagharacAraesuM mahosiNa-sayApatala - duggaMdha vissa- udhveyajaNagesu bIbhacchadarisaNijjesu va niyaM himapaDalasIya lesu kAlobhA se ya bhIma iitelomaharisaNesu girabhirAmesu nippaDiyArabAhi rogajarApIliesu atISa nibaMdhayAratimissechu patibhaesa vavagayagaha--caMdra- sUra-NakkhAta joisesa meya-- vasA-- maMsapaDala-pocaDa-pU--ruhirukkiNNa- cilINa - cikkaNa-rasiyA vANNakuhiyacikhalakahamesa kukUlAnala--paliptajAlamummura asikkhurakaravantadhArAsu nisiyavicchukanivAtoyama-pharisa atidussahesu ya antANA asaraNA kaDuyadukkhaparitAvaNesu aNubaddhaniraMtaraveyaNesu jamapurisasaMkuleSu // tasya pApasya - prANivadharUpasya phalavipAkaM vRkSasya sAdhyaM phalamiva vipAkaH karmaNAmudayaH taM phalavipAka ajAnantaH vRddhiM nayanti - varddhayanti narakatiryagyonimiti yogaH, taddRddhizca punaH punastatrotpAdahetukarmabandhanAt, ataH kAraNAt mahadbhayaM avizrAma vedanAM- vizrAntarahitA'sAta vedanAM dIrghakAlaM yAvat bahubhirduHkhaiH zArIramAnasairyA saMkaTA-saMkulA yAsAM adharmadvAre prANivadhakArakAH pretya tada vasthAzca sU-4 // 14 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA, narakeSu tiryakSu ca yoniH utpattitvAt tAM, AyuHkSaye cyutAH ito mRtAH santaH, azubhakarmabahulAH, utpadhante, narakeSu tiryakSuhuliyaM ti zIghra kSetravRttibhyAM mahatsu mahAlayeSu, vajramayakuNDayA, rundAyAM vistIrNAyAM, nissaMdhayo nirvivarAzca, dvAravirahitAHadvArakAH, nirdivabhUmitalAzca-karkazabhUmayo ye narakAste tathA kharAmarzAH karkazasparzA viSamonnatAH, narakagRhasambandhino ye cArakAH kuDyakuTA nArakotpattisthAnabhUtA yeSu narakeSu tathA atasteSu, tathA mahoSNA:-atyuSNAH, sadA mataptA nityatApA, durgandhA azubhagandhA vizrA-AmagandhayaH kuthitA ityarthaH, udvijyate yeSu udvigrIbhUyate te udvegAH udvegakAriNaH, bIbhatsaraudradarzanIyA yeSu te, nitya, hima-zItaM tasya paTalaM-samuhastato'pyadhika zItalA yeSu teSu narakeSu, kAla:-zyAmaH avabhAsaH-prabhA yeSu te, bhayaMkarAH, gaMbhIrA:-astAdhAH tata eva lomaharSiNo bhayakRdromAJcajanakA ye te, nirabhirAmeSu-aramaNIyeSu, niHmatikArA acikitsyA ye vyAdhayaH / kRSThAyAH rogA:-satho jIvaghAtinaH jarA-kyohAni tathA jvarAHzulAdayaH taiH pIDitA yete, idaM ca nArakadharmAdhyAropAnArakadharmANAM vizeSaNamukta, atIva nityAndhakAreNa timizrAnicayA yeSu teSu ataeva, pratibhayaM sarvaprANinAM bhayaM peSu teSu, vyapagatA-maSTA grahacandrasUryanakSatrajyotiSkeSu atra jyotiHzabdena tArakA gRhyante teSu, medazca zArIradhAtuvizeSaH vasA ca zArIrasnehaH maMsaM-pizitaM teSAM yaspaTalaM-vRnda poccadaMti aniviDaM pUyarudhirAbhyAM-pakaraktazoNitAbhyAM utkIrNa-mizrita vilIna jugupsita-cikaNaM AzleSavatrasikaM, dhyApana-vinaSTa kuthita-zaTita cikkhallamalinatvena lapalapAyamAnaH kardamo yeSu teSu, kukUlAnala:-kArIpAniH pradIptA''taptamAnA yA jvAlA murmuraH sphuliGgAni mAnikaNikA bhasmAmiH, asikSurakarapatrANAM dhArA yeSu te, nizitAstIkSNAH vRzcikadaMzasya vinirgatenacinipAtena ebhiH upamIyante iti tArazaH sparko atyanta duHkhena sacante yete teSu narakeSu, atrANAH, azaraNAH, kaTukaduHkha Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre prANiva kArakAH pretya tadavasthAzca sUtra-4 praznavyAka- paritApanAsteSu anubaddhAH krodhavazena atyantaM nirantaraM vedanA yeSu teSu, tathA yamasya dakSiNa digpAlasya ye puruSA ambAdayo'- raNa jJAna vi0vRttiH zaSa yamapuruSAsta: sakulA ye teSu // // 15 // tatya ya antomuhuttalaDibhavapaccaeNaM nivvatteti u te sarIraM huMDaM bIbhacchadarisaNijjaM bIhaNagaM adviNhAruNaharomavajjiyaM asubhagaM dukhkhavisaha, tatto ya pajjattimuvagayA iMdiehiM paMcahiM vedeti vedaNaM asuhAe veyaNAe ujjalabalaviula-kakkhaDa-kharapharusapayaMDA ghora-bIhaNagadAruNAe, kiM te // tatra ca utpattau satyAM antarmuhartasya labdhikriyalabdhiH bhavamatyayazca bhavalakSaNahetuzca, tena kAlapramANamAtreNa nivartayanti kurvanti te pApAH, punaH zarIraM-boMdI, huMDaM sarvatrA'lakSaNamayasthiti azubhaM, vobhatsadarzanIyaM durdarzanakaM, bhayajanakaM, asthi-snAyu* nakha-romavarjitaM azubhagaMdhaM ca, duHkhaviSahaM pAThAntareNa azubhaM duHkhaviSahaM yattattathA tat, tataH zarIranivarttanA'nantaraM paryAptamindriya paryAptimAnaprANabhASAmanaHparyAptimupagatAH etAvatA paJcendriyaSaTparyAptibhiH aSTasamayamuhUrtamAnena muhUrtamuhUrttAnantaraM paryAptisampUrNa |syAt, paryAptaM pRthag pRthaga parimANena na tu devavat bhASAmanasokyakAlamiti darzitam , paJcendriyairvedayanti kiM ? duHkha kaTu azubhayA vedanayA mahAkuMbhIpacanAdIni duHkhakAraNAnIti yogaH, kIdRzI vedanA ujjvalA lezamAtramapyunA na balavatI-nivartayitumazakyA vipulA-sarvazarIravyApinI karkazasparzana pracaNDA jIvitakSayakAriNI bhayotpAdakAH rudrA-bhayotpAdakAH dAruNA-bhISaNAH vedanAH | 18 vedayanti, ki teti tadyathA __kaMdumahAkuMbhie payaNa-paulaNa-tavaga-talaNa-bhaTThabhajaNANi ya lohakaDAhukaDDhaNANi ya kohabalikaraNakoha. ********* M // 15 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANi ya sAmalitikkhagga- lohakaMTaka-- abhisaraNApasAraNANi phAlaNavidAraNANi ya avakoDakabaMdhaNANi laTThisayatAlaNANi ya galagaMbalullaMbaNANi sUlaggabheyaNANi ya AesapavaMcaNANi khisaNavimANaNANi vidhuTupaNijjaNANi vajjhasayamAtikAti ya evaM te|| M kuMdu-lohI mahAkuMbhI mahatI ukhA tayormadhye, pacanaM bhaktasyeva randhanaM, pRthuka dhAnya vizeSasya, tapaka-tApikAlohamayabhAjanaM 18 tatra yat talanaM tailAdinA, tathA bhajanaM aMgArAdibhiH, lohakaTAhasya kAthanAni ikSurasasyeva utkAlitaM, kuTuMti krIDAkaraNena, balAtkAreNa koTTaH prAkArastadvat balikaraNa koTTanaM kuTilakaraNaM cUrNanaM tAni, zAlmalivRkSavizeSastasya tIkSNAgrA ye lohakaNTakA iva kaNTakAH teSu abhisaraNaM-gamanaM apasaraNaM ca nivarttanaM, sphATanaM-pATanaM tvacaH, vidAraNaM krakacAdibhiH, . vividhaprakArebandhanaM-avakoTTabaMdhanaM vRkSazAkhAdau bandhanaM ubandhana tAni galakaMbalolluThanAni zUlAgrabhedanAni laSTizatairiti zeSaH, tADanaM kazAdibhiH galAgrachedanAdIni, zUlAgrabhedanAni-zUlAmotAdIni, AdezaprapaMcanAni-asat arthAdezato vipratAraNAni, apamAnataH khiMsanAni, nindanIyatvAt vimAnanAni vyutkRSTaM svakRtapApaphalaM prApnotu ityAdi vAgbhiH saMzabditAnAM AkAritAnAM, | vadhyagADhabhUmiduHkhamApaNAni vadhyAzritaduHkhAnItyarthaH evaM iti uktakrameNa te paapkrmkaarinnH|| puvakammakayasaMcaotattA nirayaggimahaggisaMpalittA gADhadukkhamahanbhayaM kakkasaM asAyaM sArIraM mAnasaM ca tivvaM duvihaM vedeti veyaNaM pAvakammakArI / bahaNi paliovamasAgarovamANi kaluNaM pAlenti te ahAuyaM jama 1 [tAvaDo iti bhASA ] Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM kurvanti praznavyAka-1 kAtiyatAsiyA ya saI kareMti bhIyA, kiM te ?, // adharmadvAre raNa jJAna pUrvokRtakarmaNAM sambandhena upetAM prAptAMgaduHkharUpAM etAzI vedanAM vedayantIti yogH| taptAM narakAptimahAnivajAgnivat pANivadhavi0 vRttiHlA sapadIptAM, gADha-tIvrataraduHkhaimahatbhayaM yasyAM sA tAM, karkazAM kaThinadravyopanipAtotpattitvAt , asAtAM AsAtAvedanIyakarmaprabhavAM, MkArakAH // 16 // zarIramAnasAM ca tIvrAnubhAgajanitAM dvividhAM vedanAM vedayanti pApakarmakoriNaH // tathA bahUni palyopamasAgaropamANi yAvat karuNA tya tada vasthAzca dayAspadIbhUtAH karuNAM pAlayanti / te pUrvoktAH pApakarmakAriNaH yathA baddhayamAnAyuSkaM gADhayA'pi vedanayA upakramate / tathA yamakAyikaidakSiNadikpAladevanikAyA''zritairasurairambAdibhirityarthaH, trAsitAH utpAditabhayA tata eva ArtasvaraM kurvanti ato bhItAH bhayaM prAptAH / yataH te kiM kurvanti ityAhayA avibhAya sAmi bhAya bappa tAya jitavaM muya me marAmi dubbalo vAhipIlio'haM kiM idANi'si? evaM dAruNo Nidaoya mA dehi me pahAre ussAseta (eya) muhattaM me dehi pasAyaM kareha mA rusa vIsamAmi gevija muyaha me marAmi, gADhe taNhAio ahaM dehi pANIryaM avibhAvya teSAM svarUpa svAmitve iti vadanti-he svAmina ! he bhrAtaH! he bappa ! hepitaH ! he tAta-he janaka ! he jita bAn-he prAptajaya ! vA-athavA, jIvantaM mI muzca vA marAmi-mriye ahaM, ' aba eka vacanaM dInApekSayA' yataH ahaM durbalo * vyAdhipIDitaH / kiM idAnIM asi bhavasi ? svaM iti tairuktaH evaMprakAro dAruNo-raudraH nirdayo-niSkaruNoHmA dehi mama prahArAn , utsvAsanizvAsAcAsanAlakSaNo antarmuhUrta meM dehi // prAsAdaM prasannatAM kucha, mA rUSya-kuddhayasva, vizrAma karomi, greveyaka H // 16 // 1'lokabhASAyAM thoDIvAra sAsa khAvA de' yamadehi para Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grIvAbandhanaM muzca, me-mama yato marAmi ahaM / gAI-atyathai tRSNArdito-sRSNApIDito'yaM, dehi me pAnIyaM jalaM iti nArakeNa ra ukte sati narakapAlA yadbhaNanti tadAha tAhaMtapi ya imaM jalaM vimalaM soyalaMti ghettUNa ya narayapAlA taviyaM tauyaM se diti kalaseNa aMjalIsudaTTaNa yataM paveviyaMgovaMgA aMsuphgalaMtapapputacchA chiNNA taNhAiyamha kaluNANi jaMpamANA vippekakhantA disodisiM atsANA asaraNA aNAhA abaMdhavA baMdhuvippahINA vipalAyati ya miyavica ghegeNa bhaobbiggA, ghettaNa balA palAyamANANaM niraNukaMpA muhaM vihADesuM lohadaMDehiM kalakalaM haM vayaNaMsi chubhaMti kei jamakAiyA hsNtaa|| __yatastvaM pipAsitastato'haM dehi cA''mantraNe piba imaM jalaM vimalaM-nirmalaM zItalaM iti bhaNitvA gRhItvA narakapAlAH tApitaM-taptaM | puM-kAzyaM sosakaM ca tasya-nArakasya dadati / kalazena-pRthubunodarAyAkAravatA ghaTena, aJjalighu-prasUtipu, tajjalaM dRSTvA vepitAGgAHkampitasakaLagAtrAH, azrubhiH pragaladbhiH praplute-plAvite akSiNI yeSAM te azrupragalat praplutAkSAH, chinnA tRSNA asmAkamityevaM rUpANi vacanAni karuNAni-dInAni jalpamAnA api palAyante dizodizaM iti yogaH, viprekSamANA dizodizaH ekasyAH dizaH sakAzAdanyAM dizamiti / atrANA:-arakSakAH, azaraNA-agRhA arthakArakarahitAH, anAthAH asvAmikAH, abAndhavA abhrAtRkAH vidyamAnabandhavaviyuktAH kathaMcit ekAthikAnyapi padAni na doSAya, vipalAyante-nazyanti / kathaM mRgA iva begena bhayodvimA iti, gRhItvA ca balAt-haThAt nArakAn iti zeSaH, teSAM ca vipalAyamAnAnAM, niranukampAH yamakAyiketiyogaH / mukha vighAvya-vidArya lohadaMDaiH kalakalazabdayogAt kalakalaMtaM pUrvoktaM prapukaM iha smayate gaMti vAkyAlaMkAre badane Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre mANivadhakArakAH tya tada vasthAzca praznavyAka va mukhe prakSipanti // ke ityAha ? kecit yamakAyikA ambAdayaH, kiMbhUtAH ? hasantaH iti // tato nArakA yat kurvanti tadAha- raNa jJAna | teNa daDDhA saMto rasaMti ya bhImAI vissarAI ruvaMti ya kaluNagAI pArevayagA iva evaM palavita-vilAva- vi0 vRttiH kaluNAkaMdiya-bahurunnarudiyasado parideviyaruddhabaddhayanArakAravasaMkulo nniisiho|| // 17 // tena traptatrapuNA dagdhAH santaH santi-pralapanti ca vacanAni kiMbhUtAni ? bhImAni-bhayaMkarANi, visvarANi vikRtazabdAni / rudanti ca punaH karuNakAni karuNotpAdakAni, ke iva pArApatA iva iti evaM prakAro nirghoSaH zrUyate iti yogH| malapitamanartha bhASaNaM, vilApaH-ArtasvarakaraNaM tAbhyAM karuNo dIno yaH saH kranditaM dhvanivizeSakaraNaM bahu-prabhUtaM yathA bhavati tathA rUnnaM zUnya18 sthAnamiva ruditaM-azrumocanaM ArATimocanaM teSAM zabdo yasmin saH, paridevitA:-vilApAH pAThAntare parivepino kampitAH ataeva ruddhA baddhAzca ye te nArakAH te tathA teSAM ya AravaH zabdaH tena yaH saGkalassa tathA, nisRSTo-mukto nArakaiH zabdaH-tathA // rasiya-bhaNiya-kuviya-ukiya-nirayapAlatajiyaM geNha kama pahara chiMda bhiMda uppADehukkhaNAhi kattAhi vikattAhi ya bhujohaNa vihaNa vicchubhocchubbha AkaDDha vikaDDha kiM Na jaMpasi? sarAhi pAvakammAiM kiyAI dukkayAiM evaM vayaNamahappagambho saMpaDisuyAsahasaMkulo uttAsao sayA nirayagoyarANa mahANagaraDajjhamANasariso nigdhoso succae aNiTTho tahiyaM neraiyANaM jAijjatANaM jaaynnaahiN|| ___rasitAH-zabditAH, bhaNitAH vihitavyaktavacanAH, kupitAH, utkUjitAH kRtamahAdhvanayaH, ye nirayapAlAH teSAM yattarjitaM 18 are! pApa ! nAraka ! jJAsyasi adya kiM jAyate ityAdi bhaNitaM nArakaviSayaM gRhANA'mu nArakaM, krama, laMghaya, prahara lukuTAdinA, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chiMda khaGgAdinA, bhinda kuntAdinA, utpATaya bhUtalAt, utkhanaya akSigolaka - bAhnAdikaM kRMta karttaryA nAsAdikaM, vikRnta vividhaiH prakAraiH, bhUya ekavArahataM punarapi pAThAntare bhaJja Amardaya, hana tADaya yatkriyArtho hanazabdo nipAtaH, vihana vizeSeNa tADaya, vikSipa vizeSeNamutkSepa, mukhe vikIrNe vA kuru, vAcanAntare niSkAlaya, ucchubha Adhikyena kSipa, pravezaya ityarthaH, AkRSa abhimukhaM utkarSaNaM kuru, vikRSa viparItakarSaNaM kuru, kiM na jalpasi vAcanAntare na jAnAsItyarthaH // smara he nAraka ! pApakarmANi kRtAni evaM amunA prakAreNa yadvacanaM narakapAlapratipAdanaM te mahApragalbho'tighRSTaH sphAro yasya saH, tathA pratizrutaH pratizabdaH tadrUpo yaH zabdastena saGkulo- vyAptaH, utrAsanakaH pratibhaya iti ekArthaH / sadA sarvadA keSAM trAsaka ityarthaH nirayagocarANAM narakavarttinAM mahAnagaradahyamAnaghoSasadRzo nirghoSamahAdhvaniH zrUyate / aniSTaH tatra narake keSAM sambandhItyAha - nArakANAM kiMbhUtAnAM yAtyamAnAnAM - kadarthyamAnAnAM kadarthanAprakAraiH, kiM tetti kAstA: kiM te ?, asivaNa - dagbhavaNa-jaMtapatthara - sUitala - svAravAvi- kalakalaM taveyaraNi-kalaMvavAluyA - jaliya - guhaniraMbhaNaM usiNosiNa- kaMTaila - duggagamarahajoyaNa - nattalohamagga [ paha ] gamaNa - vAhaNANi imehiM vivihiM AyuhehiM // asivanaM-khaDgAkArapatravanaM, darbhavanaM pratItaM, yatramastarAH - gharaTTAdipASANAH, zucItalaM - urdhvamukhaM, kSAravApyaH - kSAradravyabhRtavApyaH kalakalAyamAnaM yattrapukAdi tadbhRtA yA vaitaraNyabhidhAnA nadI, kadambapuSpAkAra vAlukA jvalitA yA kandarA - guhAstAsu tato' sivanAdiSu yannirodhanaM, uSNoSNe kaNTakAkIrNe durgamekRcchragamane rathe yat yojanaM, taptalohamArge yat gamanaM svayameva vAhanaM paraiH gavAmiva Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAnavi0 vRttiH // 18 // / tattathA ebhiH - vakSyamANaiH, viviSaiH prakAraiH AyuSaiH parasparavedanAmudIrayantIti yogaH kiM te muggaramuTi - karakaya sati- hala-gaya- musala - cakka - koMta tomara - lUla-labala - bhiMDimAla - saba (da) la - paTTisa - camme- duhaNa- muTThiya-asi - kheDaga-khagga-cAva-nArAya-kaNaka- kappiNi-vAsi - parasu-kaMTakatikkha-nimmala - aNNehi ya evamAdiehiM asumehiM beDavviehiM paharaNasatehiM aNubaddhatibvaverA paropparaM veyaNaM udIraMti abhihatA // kiM te ti ? tadyathAH kaiH muharo - ayodhanaH musaNDiH - praharaNavizeSaH, krakacaM - karapatraM, zaktiH - trizUlaM, halaM - lAMgalaM, gadA - lakkuTa vizeSaH, muzalaM, cakraM, kuntaM pratItaM, tomaraH bANavizeSaH, zulaM, lukuTo- yaSTiH nAlikA, bhiNDimmalaH - praharaNavizeSaH, sabalolla, paTTiza:- maharaNavizeSaH carmaveSTitamastara praharaNavizeSaH haNo ghaNaH mudgaravizeSo mauSThikramamANaH, asi: khaGgaH, kheTakaH - phalakaM, khaGgaM, cApaM dhanuH, nArAco - bANaH, kaNako vANavizeSaH kaippaNI - karttarikA vAsIH- kASThatakSopakaraNaM parazuH kuThAraH, kaNTakA bhallA, tIkSNA 'nirmalA anyaiH - bahubhiranuktaH, ityAdiprakAraiH, azubhaiH pApanidAnabhUtaiH, vaikriyaiH - vividha vikArakArakaiH navInaniSpAditaiH kRtrimA'kRtrimazastravizeSaiH, avicchinnatIvrataravairabhAvAH parasparaM - anyo'nyaM vedanAM- pIDAM vyathAM udIyanti prakaTIkurvanti abhihanyamAnA vantaH / 1' kaTArI' bhASA. 2 ' DhAla' bhASA. 3 'taravAra' bhASA. 1 nalIo tIra bhASA. 2 'kAtIrI' bhASA. 3' vAMsalo ' bhASA. 4 kuhADo bhASA- 1 aNibhAlA bhASA 2 dharAlA bhASA adharmadvAre mANivadhakArakAH pretya tada vasthAzva sU-4 / / / 18 / / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * tatya ya moggara-pahAracuNNiya-musuMDhisaMbhaggamahitadehAjatovapIlaNaphuraMtakappiyA ke ittha sacammakA vigattA NimmUlullUNayakaNNoDhaNAsikA chiNahatyapAdA // tattha ya va tatra-narake mudgaramahAracUrNitaH, musaNDibhiH bhano jarjarIkRto mathito viloDito dadhivata deho-gAtraM yeSAM te tathA, yantro papIDanena sphurantaH kalpitA:-chinnAH cheditAH khaNDIkRtAH kecit nArakA-atra narake, saccarmaNA saha vikRtAH-utkRtAH pRthag kRtacarmANaH, tathA nirmalaM ullUnAH cheditAH karNoSThanAsikAH, chinnahastapAdAH tatra c| 18 asi-karakaya-tikkhakoMta-parasuppahAra-phAliyavAsIsaMtacchitaMgamaMgA kalakalamANakhAraparisitta-gADha DajhaMtagatta-kuMtaggabhiNNa-jajjariyasavvadehA vilolaMti mahItale visUNiyaMgamaMgA, // I asi-krakaca-tIkSNakunta-parazUnAM prahAraiH sphuTitA vidAritA ye te, tathA vAsyA-kASThatakSopakaraNena saMtakSitAni ccholli tAni aGgAni yeSAM te, punaH kIdRzA? agninA kalakalAyamAnakSAreNa yat pariSiktaM siJcitaM tena gAdaM atyathai dahyamAnaM gAtraM 1 yeSAM te, tathA kuntA-bhallAsteSAM agrANi prAntAni tairbhinna-bheditaM pUrva bheditaM pazcAt jarjaritaM kucumbarivata cUrNitaH sarvaH-samasto meM deho yeSAM te, tathA viluThitamahItale pRthvIpIThe nArakA iti zeSaH // pRthukavat visUnitaM bharjitaM aGgaM yeSAM te, tathA kutrApi niggaya jIhA' pAThAntare nirgatajihA iti vAcyaM, tatra mahItale tataH kiM jAtaM tadAha viga-suNaga-siyAla-kAka-majAra-sarabha-dIviya-viyaggha-sadUla-sIhadappiya-khuhAbhibhUtehiM NicakAlamaNasiehiM ghorA rasamANabhImarUvehiM akkamitsA daDhadADhA-gADhaDaka-kaDDhiya-sutikkha-naha * *** Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasthAzca praznavyAka-3/ phAliyauddhadehA vicchippaMte samaMtao cimukkasaMdhibaMdhaNAviyaMgamaMgA kaMka-kurara-giddha-ghorakaTTavAyasagaNehi ya adharmadvAre hAnA puNo kharathiradaDhaNakkha-lohatuMDehiM ovavitsA pakkhAhaya-tikkhaNakhavikinna-jinbhaMchiyanayaNanihaolugga mANivadhavi0 vRttiH kArakAH // 19 // vigatavayaNA, ukkosaMtA ya uppayaMtA nipatatA bhamaMtA // sametya tadavRkA-3hAmRgAH, bhRgAlAH-jambUkAH, zvAnaH, kAkAH dvidhAH, mArjArA:-biDAlAH, sarabhAH aSTApadAH, dvipikA:-citrakAH, vyAghrAH, zArdalA:-vyAghrApatyAni, siMhAH ete dRptAH darpitAH kSudhAbhibhUtairetaiH-pUrvoktaiH nityakAla-sarvadA anazanairniaujanaiH atyantakSudhitaiH ghorA-dAruNakriyAkAriNaH ArasantaH zabdAyamAnAH bhImarUpAzca ye te tathAvidhA tairAkramya badhvA, dRDhadaMSTrAbhiH gADhamatyartha daSTAH kRSTAzca AkarSitAH, sutIkSNanakhaiH sphATito vidArita urdhvadeho yeSAM te, vikIryante sarvataH vimuktAH zlayIkRtasandhibandhanA-aGgasandhAnA vyaGgitAni vikalIkRtAni aGgAni yeSAM te, kaGkAH pativizeSAH, kurarAH samalAH, gRdhrAH sIMcanakAH, ghorakaSTAtikaSTakAriNo ye vAyasAsteSAM gaNAH samuhAstaiH, punaste kIdRzAH? kharA:-karkazAH sthirA:-nizcalAH dRDhA-abhaMjanazIlA nakhA yeSAM te tathA, lohavata tuNDaM-mukhaM yeSAM te tathA, taiH upanipatya-Agatya pakSaH AhatAH, tIkSNanakhaivikSiptA-vidA ritAH, AkRSya jihAH, acchitte-karSite nayane locane yeSAM te tathA, nirdayaM-niHkRpaM yathA bhavati tathA avarugNa-vikRtaM vadanaM yeSAM 18 te, pAThAntare avaluttagattA-tatra avaluptAni chinnAni gAtrANi yeSAM te] utkrozanta:-krandantaH, utpatantaH AkAze, nipatanto bhuumyaaN|| puccakammodayovagatA pacchANusaraNa DajjhamANA jiMdatA purekaDAI kammAI pAvagAI tahiM tahiM tArisANi 1 bhaDaSkayAM kIdhAM bhASA / 2 varagaDA bhASA OSAK Ta // 19 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ osaNaM cikkaNAI dukkhAtiM aNubhavisA tatto ya AukkhaeNaM uvvahiyA samANA yahave gacchaMti, tiriyavasahiM dukkhuttAraM sudAruNaM jammaNamaraNajarAvAhipariyaTTaNArahahUM, jala-thala-khahacara-paropparavihiMsaNapavaMca, imaM ca jagapAgaDaM varAgA dukkhaM pAventi dIhakAlaM, kiM te ?, pUrvakarmodayopagatAH, 'sarvatra karmadhArayaH' pazcAta anuzayena-pazcAttApena dahyamAnAH, jugupsamAnAH, purA-pUrvabhave kRtAnikarmANi kriyAH pApakAni pANAtipAtAdIni pAtakAni tatastasyAM ratnaprabhAyAM utkRSTasthitau tAzAni janmAntaropArjitAni paramAdhArmikodIrItakSetrapratyayarUpANi, osannaM cikkaNAI prAcuryeNa durvimocanAni duHkhAni anubhUya tatazca nirayAt Ayu:kSayeNa udRttAH santaH bahavo gacchanti, tiryag vasati-tiryag yonau, yato'lpA eva manuSyeSUtpadhante, duHkkhottArAmiti ko'rthaH? anantotsapiNyavasarpiNIkAyasthitikatvAttasyAM sudAruNA dukkhAzrayatvAt, janmajarAmaraNavyAdhInAM yAH parivartanAH punaH punarbhavanAni iti tAbhirarghaTTa iva arghaTTo yA sA tAM tiryagyoni, jalacarasthalacarakhacarANAM paraspareNa vihiMsanasya vividhavyApAdanasya prapazco-vistAro yasyAM, tathA te idam vakSyamANaM pratyakSaM pragaTaM jagat na kevalaM AgamagamyaM kintu jaGgamajaMtunAM pratyakSa-pramANaprasiddhatayA prakaTameveti, varAkAstapasvinaH pANavadhakAriNa iti yogaH dukkhaM, prApnuvanti dIrgha-cirakAlaM kiM tat iti kthymaan| sIuNha-taNhA-khuha-veyaNa-appaIkAra-aDavijammaNa-NiJcabharaviggavAsa-jaggaNa-baha-baMdhaNa-tADaNaMkaNanivAyaNa-advibhaMjaNa-nAsAbheya-ppahAramaNa-chaviccheyaNa-abhiogapAvaNa-karmakusAranivAya--damaNANi vaahnnaanniy|| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIta-uSNa-tRSNA-kSudhAdibhirvedanA, apatikAraM bhiSagjanakarmAdirahitaM vA mUtikarmaprabhRtirahitaM, aTavyAM janma-kAntAre jananaM praznavyAka 18/adharmadvAre raNa jJAna nityaM tatraiva vAsaH bhayena udvignAnAM vAso'vasthAnaM, jAgaraNaM-anidrAgamanaM, vadho-mAraNaM, bandhanaM-saMyamanaM rajvAdinA, tADanaM-kuTTanaM, mANivadhavi0 vRtti / aGkana-taptalohazalAkAdinA cinhakaraNaM, nipAtana-garttAdau kSepaNaM, asthibhaJjana-kIkasAmardanaM mudrAdinA, nAsikAntarvivarakaraNaM, kArakAH ||20||4cchvichedn-avyvkrttnN, prahArairdamanaM upatApaH, abhiyogamApaNaM dagdhA badhvA vyApAravarttanaM, kasA carmamayI yaSTiH, aGkuzo vakrazrRNiH pretya tada vasthAzca ArA-daNDAntaravartilohazalAkA tAsAM nipAtaH zarIravizana, damanaM zikSAgrAhaNaM, vAhanaM bhArasya etAni prApnuvanti iti yogH| mAyApitivippayoga-soyaparipIlaNANi ya, satthaggivisAbhighAya-galagavalAvalaNamAraNANi ya, galajAlucchippaNANi ya, paulaNavikappaNANi ya, jAvajIvigabaMdhaNANi ya, paMjaranirohaNANiya, sayUhaniddhADaNANi ya, dhamaNANi ya, dohaNANi ya, kudaMDagalabaMdhaNANi ya, vADagaparivAraNANi ya, paMkajalanimantraNANi ya, vArippa-4 vesaNANibhaMgavisamaNivaDaNadavaggijAladahaNAiyAI y,|| punaH kizI vedanA ! mAtApitaviprayogaH zrotasAM nAsAmukhAdi randhrANAM paripIDanAni rajvAdidraDhabandhanena bAdhanAni yAni | tathA zokaparipIDanAni, tathA ca zastrAgniviSAzca pratItAH taiH abhighAto-hananaM galasya-kaNThasya gavalasya-zRGgasya vAlanaM-moDanaM 8 athavA galakaMbalAvalanena mAraNaM tAni ca, athavA galena baDizena jAlena jalamadhyAt matsyAdInAM utkSepaNAni-AkarSaNAni tAni, tathA-paulaNaM-pacana vikalpana-chedanaM prabalakarttanAni tAni, yAvajIvikabandhanAni, paJjarabandhanAni vA, svayUthAt nirghATanAni-niSkAzanAni, svakIyanikAyaniHkAlanAnItyarthaH, dhamanAni mahiSyAdInAM vAyupUraNAni, dohanAni dugdhAnAM, kudaNDena-bandhana SSSSSSSSSSSSSS 2 // 20 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSeNa gale-kaNThe yAni bandhanAni, vATakena vRtyA parivAraNAni-nirAkaraNAni yAni ca, tathA jAtAni paMkanimajanAni kardama | prAyaHjale bolanAni, vAripravezanAni-jalakSepAH tathA avApAtesu gargapAtesu tathA udaka ityevaMrUpeSu patanena nibhaGgo bhaJjanaM gAtrANAM avapAta nibhaGgaH sa ca viSamAt parvatakaNTakAdenipatanaM davAmijvAlAbhirdahanaM ca etAni AdiryeSAM vAni etAdRzAni duHkhAni prApnuvanti iti yogaH 5 evaM te dukkhasayasaMpalittA naragAo AgayA ihaM sAvasesakammA tirikkhapaMceMdiesu pAviti pAvakArI kammANi, pamAya-rAga-dosa-bahusaMciyAI atIva assaayklsaaiN| ___evamasunA prakAreNa te prANaghAtinaH duHkhazatasaMpradIptAH-vyAkulAH santaH narakAt AgatAH iha tiryagloke sAvazeSakarmANaH / tiryag pazcendriyeSu prApnuvanti / pApakAriNaH kAni ityAha-karmANi karmajanyAni duHkhAnIti bhaavH| pramAdaH paMcadhA yathA-mejhaM viSaya kasAyA niddA vikahA iti, tathA'STadhA pramAdaH yathA-annANa 1 saMsao2 ceva / micchAnANaM 3 taheva ya / rAgo 4 doso 5 mahanbhaMso 6 dhammami ya aNAyaro 7 // 1 // appasatthANa jogANaM 8 pamAo hoi atttthaa|| pramAdaH-zubhakarmaNi AlasatA, rAgaHprAptA'mAptesu gRdhratArUpaH, dveSaHprAptA'mApteSu asUyAjanitaH, taiH | pramAdarAgadveSairbahUni yAni saMcitAni upArjitAni tAni / atIvA'tyartha asAteSu duHkheSu madhye karkazAni-kaThorANi yAni tAni / bhamara-masaga-macchimAiemu ya jAikulakoDisayasahassehiM navahiM cauridiyANa tahiM tahiM ceSa ammaNa1 bADI iti bhASA. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAna vi0 vRttiH // 21 // maraNANi aNuhavaMtA kAlaM saMkhijjaM bhamaMti neraiyasamANa tivvadukkhA pharisarasaNaghANacakkhusahiyA / tathA bhramara-mazaka - makSikAdiSu caturindriyANAM jAtiSu nava kulakoTizatasahasreSu, - evaM ghaTanIyaM zatasahasrairlakSaH caturindriya jAtau yAni kulakoTizatasahasrANi tAni teSu tathA ca punaH eva nizcitaM tatraiva tatraiva caturindriyajAtau ittharthaH, janmamaraNAni anubhavantaH gamanAgamanena prApnuvantaH kiyatkAlaM yAvat ityAha- saMkhyAtavarSasahasralakSaNe bhramanti - paryaTanti nArakasamAnatItraduHkhAH sparzanarasanaghrANa vakSuH sahitA indriyacatuSTayopetAH caturindriyA ityarthaH / tava teMdie kuMdhu - pipIliyA - aMdhikAdikesu ya jAtikulakoDisayasahassehiM aTThahiM aNUNagehiM teMdiyANa tarhi tarhi ceva jammaNamaraNANi aNuhavaMtA kAlaM saMkhejjagaM bhamaMti neraiyasamANativvadukkhA parisara saNaghANasaMpauttA / tathaiveti-yathA caturindriyeSu tathaiva trIndriyeSu yAtanAM - pIDAM anubhavanta ityevA''ha kunthuH - kSudrajantuH, pipIlikA - kITikA, ghRtelikAdayaH pratItAH, andhikA upadehikA, karNazRgAlyAdayaH, ityAdyanekeSu jAtiSu aSTakulakoTizatasahasreSu aSTalakSakulakoTiSvityarthaH, anyUneSu saMpUrNeSu ityarthaH, ekamuktarItyA trIndriyeSu tasyAM jAtau janmamaraNAni anubhavantaH kiyatkAlaM saMkhyAtavarSasahasra lakSaNaM kAyasthityA bhramanti nArakasamAnatItraduHkhAH sparzanarasanaghrANasaM prayuktAH mIlitAH / gaMDUlaya - jalUya - kimiya-caMdaNaga-mAdiesu ya jAtIkula koDisayasahassehiM sattahiM aNUNaehiM beiMdiyANi tarhi tahiM caiva jammaNamaraNANi aNuhavaMtA kAlaM saMkhijjakaM bhamaMti neraiyasamANativvadukkhA parisarasaNasaMpauttA / gaNDulayaM-udarajavRddhakRmayaH tathA dvIndriyagamanamapi caturindriyavad jJeyaM navaraM tadA''ha - jalukAH, kRmayaH kSudrakITAH, candanakAH ( adharmadvAre prANivadhakArakAH pretya tadavasthAzca sUtra - 4 // 21 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSAH ityevamAdiSu dvIndriyajAtikulakoTisahasreSu anyUnaiH-sampUrNaiH saptabhiH dvIndriyasthAnAni tasyAM tasyAM jAtau ca punaH evamamunA prakAreNa janmamaraNAni anubhavantaH, kiyatkAlaM yAvat saMkhyAtakavarSasahasraM yAvat paryaTanti, nArakasamAnatIvraduHkhAH sparzanarasanasaMprayuktA indriyadvayopetAstathaiva / / pattA egidiyattaNaMpi ya puDhavi-jala-jalaNa-mAruya-vaNapphati suhumabAyaraM ca pajattamapajataM patteyasarIra-1 NAmasAhAraNaM ca patteyasarIrajIvesu ya tatthavi kAlamasaMkhenaM bhamaMti aNaMtakAlaM ca aNaMtakAe, phAsiMdiyabhAvasaMpauttA dukkhasamudayaM imaM aNiTuM pAvaMti puNo puNo tahiM tahiM ceva parabhavatarugaNagahaNe // . na kevalaM te paJcendriyadvIndriyatvaM prAptA kintu ekendriyatvaM prAptA api tadA''ha-pRthavI-jala-jvalana-mAruta-vanaspatInAM samba. ndhi yat ekendriyatvaM tat kIdRzaM ? sUkSmanAmakarmodayAt sUkSmatvaM, bAdaranAmakarmodayAt vAdaratvaM, paryAptanAmakarmodayAt paryApta, aparyAptanAmakarmodayAt aparyApta, pratyekazarIranAmakarmodayAt pratyekaM, sAdhAraNazarIranAmakarmodayAt sAdhAraNaM, cakAraH samuccaye, evaMvidhaM cekendriyatvaM prAptA jIvAsteSu tatra kiyantaM kAlaM kAyasthityAM tiSThantItyAha-tatrA'saMkhyAtakAlaM yAvat pratyekazarIreSu bhramanti-paryaTanti, sarvAsAM jAtInAM kulakoTayastAzcemAH18 egidieSu paMcasu, bArasa satta tiga satta aTThavIsA y| vigalesu satta aDa nava, jala khaha cauppaya uraga bhuuyge|| aDaterasa bArasa, dasa dasa navagaM narAmare narae / bArasa chavvIsa paNavIsa, huMti kulakoDI lkkhaaii||2|| iti asaMkhosappiNI ussappiNIo, egidiyANa ya cauNhaM / tA cevao aNaMtA varNassaie u bodhavvA / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre praznavyAka- sAdhAraNazarIreSu-anantakAye anantakAlaM paryaTanti / sparzanendriyabhAvaM prAptAH santastatra duHkhasamudayaM duHkhaughaM imaM vakSyamANaM lapANivadharaNa jJAna prApnuvantIti yogaH / aniSTa-icchApratikUlaM punaH punastatraivekendriyatve ityarthaH, kiMbhUte ? para:-prakRSTaH sarvotkRSTakAyasthitikatvAt kArakAH vi0 vRttiH parabhavotpattisthAnaM tarugaNairgahanaM duHkhagAI yatra tat pAThAntare tarugrahaNaM guNe vRkSagucchagulmAdivRndaM samUho yatra ekendriyatve pratya td||22||maa duHkhasamudayamevA''ha vasthAzca kodAla-kuliya-dAlaNa--salila--malaNa-bhaNa-raMbhaNa-aNalANila-vivihasatyaghaTTaNa-paropparAbhihaNaNamAraNa-virAhaNANi ya akAmakAi parappaogodIraNAhiya kajapaoyaNehi ya pessapasunimitta-osahAhAramAi. ehiM ukkhaNaNa-ukkatthaNa-payaNa-koNa-pIsaNa-piTTaNa-bhajjaNa-gAlaNa-AmoDaNa-saDaNa-phuDaNa-bhajaNa-cheyaNa -tcchnn-vihuNcnn-pttjhoddnn-aggidhnnaaiyaati| & kuddAlo-lohamayabhUkhanitraM, kulika-halaM, dAlaNaM vidAraNaM, salilasyA'pi bhUzastraM malanaM mardanaM, kSobhaNaM-saJcalana, rumbhaNaM-niro dhanaM, agnivAyupramukhavividhazastraiH svakAyaparakAyabhedabhinnairyata ghaTTanaM-saMghaTTanaM anena ca parasparaM sarveSAM duHkhamuktaM parasparaM abhihananaMmAraNaM-hananaM, virAdhanaM-vividhabhedaH pIDotpAdanaM, tAni kIdRzAni ? akAmakAni-anabhilapaNIyAni, parapayogena udIraNAbhiH-svadhyatiriktajanaduHkhotpAdanAbhiH niHprayojanaiH kAryArthA'nAdibhiH kimartha hanyante ? ityAha preSyakarmakarapazugavAdinimittaM ca yAni aupapAhArAdIni taiH kRtvA tadartha vA, utkhananaM-utpATana, utkathanaM tvacA'panayanaM, hai pacanaM-pAkakaraNaM, kuTTanaM cUrNanaM, preSaNaM gharaTTAdinA dalanaM, piTTanaM-tADanaM, bhajana-bhrASTrapacanaM, gAlana-chAlanaM, AmoTana-iSadbhaJjanaM, | // 22 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55335555% zaTana-svata eva vigaDanaM, sphoTanaM svata eva dvidhA bhavanaM, bhaJjanaM-AmardanaM, chedana--dvidhA karaNaM, takSaNaM kASThAderiva vAsyAdinA 4 viluMcanaM lomAdyapanayanaM, patrajhoDanaM tarupAntapallavaphalAdipAtanaM, agnidahanAdIni tathA taiH kRtvA duHkhAnyekendriyANAM bhavatIti yogaH / ekendriyANAM adhikAra nigamayannAha evaM te bhavaparaMparAdukkhasamaNubaddhA aDaMti saMsArabIhaNakare jIvA pANAivAyanirayA aNaMtakAlaM je viya iha mANusattaNaM AgayA kahiM vi naragA uvvaTTiyA adhannA teviya dIsaMti pAyaso vikayavigalarUvA khujjA vaDabhAya vAmaNA ya bahirA kANA kuMTA paMgulA vigalA ya mUkAyamaMmaNAya aMdhayagA egacakkhU viNihayasaMcillayA vAhisarogapIliya-appAuya-satthavajjhabAlA kulakkhaNukkinnadehA dubbala-kusaMghayaNa-kuppamANa-kusaMThiyA kuruvA kiviNA Mya hINA hoNasattA nicaMsokkhaparivajiyA asuhadukkhabhAgI garagAo ihaM sAvasesakammA uvadyA samANA // evamuktakrameNa naikendriyANAM bhavaparamparAsukhaduHkhaM tat samanubaddhUmavacchinnaM yeSAM te tathA aTanti saMsAre bIhanakare-bhayaGkare ye jIvAH prANAtipAtaniratAH anantakAlaM yAvat prANavinAzakAriNaH narakAdudattAH iha manuSyagatigatA yAdRzA bhavanti tAdRzA ucynte| __ye'pi ca iha martyaloke manuSyatvamAgatAH kathaJcinmahatA kaSTena narakAduddhRtAH te'pyadhanyA dRzyante, prAyaso grahaNena tIrthakarAdibhirvyabhicAraparihArArtha vikRtavikalarUpatvameva prapazcayannA''hakubjAH--cakrajaGghAH vaTabhAzca-vakra upari kAyAH, vAmanA-atihasvadehAH, badhirAH kaNeSu, kANA-dIpakANAH, kuMTAH vikRta1 dIvAkANo iti lokabhASA. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAna vi0 vRttiH // 23 // hastAH, paGgulA:- pAdahInAH, vikalAH aparipUrNadehAH, mUkA--vacanA'samarthAH, kutracit api punaH jalamUkAH jalapaviSTAzca buDa adharmadvAre buDa ityevaMrUpeNa dhvaniryeSAM te, manmanAH asphuTavacaH, andhAH-cakSuHrahitAH, ekAkSAH sadIpacakSuSaH rogAdhairvinihatacakSuSaH, saMci- mANivadhallakA:-cirpaTanetrAH, vyAdhirogapIDitA-athavA viziSTa AdhibhiH pIDitAH, alpAyuSaH, zastreNa vadhyAH, bAlA-ajJAninaH, kutsita- kArakAH lakSaNairutkIrNodeho yeSAM te, durbalAH kRzAH, kusaMhananA-balavikalA, atihasvA atidIrghAH, kupramANAH, kutsitasaMsthAnAH, kurUpAH, pretya tada vAsthazca kRpaNA kadaryAttucchapakRtayaH, alpasattvAH, nityasaukhyaparivarjitAH, azubhA'nubandhI yat duHkhaM tat bhajanti te narakAt uddhRttAH sU-4 santaH iha manuSyaloke dRzyante sAvazeSakarmANaH yAdRzaM phalaM dadAti tadA''ha evaM NaragaM tirikkhajoNiM kumANusattaM ca hiMDamANA pAvaMti aNatAiM dukkhAiM pAvakArI esoso pANavahassa phalavivAgo ihaloio pAraloio appasuho bahudukkho mahanbhayo bahurayappagADho dAruNo kakkaso asAo vAsasahassehiM muJcatI, na ya avedayittA asthi hu mokkhotti evamAsu, nAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadhejo kahai pANavahaNassa phalavivAgaM, eso so pANavaho caMDo ruddokhuddo aNArio nigghiNo nisaMso mahanbhao bIhaNao tAsaNao aNajjAo uvveyaNao ya Niravayakkho niddhammo nippivAso nikkaluNo nirayavAsagamaNanidhaNo mohamahabbhayapavaDDhao maraNavemaNaso paDhamaM ahammadAraM samataM ti bemi // 1 // (sU04) evamuktamakAreNa narakatiryagyonau kutsitamAnuSatvaM ca hiMDamANA:-adhigacchantaH prApnuvanti anantakAni duHkhAni te pApakAriNaH puruSAH / eSaH saH pANivadhasya phalavipAkaH iha laukiko manuSyabhavA'pekSayA, pAralaukiko narakagatyAdyAzritya, Al // 23 // alpasukha:-kutsitendriyabhogasaMpAdanAt, avidyamAnasukhaH, narakAdiduHkhakAraNatvAd bahuduHkhaH, mahAbhayarUpaH, bahurajA-prabhUta Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmapragADhaM durmocaM yatra sa tathA, dAruNo raudraH karkazaH-- kaThinaH asAtavedanIyarUpaH, varSasahastraiH kRtvA mucyate prANI iti zeSaH / na ca taM vipAkaM avedayitvA ananubhUya asti mokSaH, asmAt prANivadhakarmaNaH idaM AzravadvAraM kena pratipAditaM tadA''ha evamuktarItyA AkhyAtavAn kathitavAn jJAtakulanandanaH kSatriyapradhAnazrIsiddhArthaputraH mahAtmA paramAtmarUpaH rAgAdijaitraH zrIvIravarddhamAnaH varanAmadheyaH prazastanAmA kathitavAn / prANivadhaphalavipAkaM atrA'dhyayanArthasya mahAvIrAbhihitatvaM darzitaM punaH kathitavAn iti yaduktaM tatprANivadhasya mahAvipAkadarzanArtha eSaH saH prANivadhaH caNDaH kopanastantarvarttI raudro dAruNavipAkahetuH, nIcajanAcaritatvAt kSudraH, anAryalokasyA'yaM karaNIya iti anAryaH, avidyamAnayAtvAt nirghRNaH, niHzukajanA''caritatvAt niHzukaH, mahAbhayahetutvAt mahAbhayaH, bhayavannarAsevitatvAt vIhanakaH uttrAsanahetutvAt trAsanakaH, akasmAdbhayahetuH, nyAyAtikrAntatvAt anyAyaH, athavA gata-RjubhAvatvAt anarjukaH, udvejanakAritvAt udvejanakaH, paramANAn na apekSate iti nirapekSaH, dharmAt apagata iti nirdharmaH vadhyaM prati snehAbhAvAt niH pipAsakaH, nirgatA karuNA yasmAt saH niHkaruNaH, narakAvAseSu yadgamanaM gatistadrUpaM nidhanaM maraNaM yasya saH, moho'jJAnaM mahAmoho mithyAdarzanaM tadevabhayaM tasya prakarSakaH utkRSTaphalada ityarthaH, maraNena vaimanasyaM - dainyaM yasya saH maraNavaimanasyaH // prathamaM AdyaM adharmadvAraM mRSAvAdAdyapekSayA paraM idamanAdirUpaM cetyarthaH, AzravadvAraM pApAgamanadvAraM vyaktavyatA'pekSayA samAptaM niSThAgataM, itizabdaH samAptau bravImIti--kathayAmi tIrthakaropadezena na tu svabuddhayA, iti itthaM // sudharmmasvAminA svavacasi sarvajJavacanAt avyabhicArIti darzitaM pratyayo - spAdanArtha gurupAratantryA''viSkaraNArthaM vineyAnAM ca etannAmnAya pradarzanArthaM ceti vyAkhyAtaM // iti // dazamopAGgasya praznavyAkaraNanAmarUpasya prathamAzravasya vivaraNametallikhitaM samAsena iti prathamaM dvAram / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAna vi0 vRttiH // 24 // // atha dvitIyaM adhyayanam // vyAkhyAtaM prathamadhyayanaM / sAmprataM dvitIyamArabhyate asya cA'yaM sambandhaH - pUrvasvarUpAdivizeSaNaiH prANAtipAtaH uktaH, sa tu mRSAbhASaNahetukaH krodhalobhabhayahAsAdbhavati krodhAdayastu prANivadhakArakAste tu mRSAvAdenaiva sAdhyA, anena sambandhenA''yAtasyedamA''disUtram -- iha khalu jaMbU bitiyaM ca aliyatrayaNaM lahusaga - lahucavalabhaNiyaM, bhayakaraM, duhakaraM, ayasakaraM, verakAragaM, rati - arati - rAga-dosamaNasaMkilesa - viyaraNaM aliyaM niyaDisAtijoyabahulaM, nIyajaNaniseviyaM, nissaMsaM, appazJcayakArakaM, paramasAhugaraha NijvaM, parapIlAkAragaM paramakiNhalessasahiyaM, duggaiviNivAyavivaDUNaM, bhavapuNabhavakaraM, cirapariciyamaNugataM, durantaM, kittiyaM, thitiyaM adhammadAraM / (sU0 5 ) iha zAstre, khalu nizvayArtha, jambU iti ziSyA''mantraNaM, dvitIyaM punaH AzravadvAraM, alIkavacanaM mRSAvAda iti nAma idamapi yAdRzAdi paJcabhiH dvAraiH prarUpyante -- laghurguNagauravarahitaH svaka- AtmA yeSAM te laghusvakAH tebhyo ye laghavaH capalA kAyAdibhiH tairbhaNitaM kidRzaM ? bhayakaraM, dukkhakaraM, ayazaHkaraM, vairakArakam, ratiaratirAgadveSamanaH saMklezaM te vitarati dadAtIti rati- arati - rAga-dveSa- manaH saMkleza adharmadvAre mRSAvAdasya svarUpam sU-5 // 24 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tassa ya NAmANi goNNANi hoti tIsaM, taMjahA - aliyaM 1 sadaM 2 aNajjaM 3 mAyAmoso 4 asaMtakaM 5 kUDakavaDamavatthugaM ca 6 niratthayavamatthayaM ca 7 viddesagarahaNijjaM 8 aNujjukaM 9 kakkaNA ya 10 vaMcaNA ya 11 vitaraNaM, alIkaM zubhaphaLApekSayA niHphalaM, niHkRtirvacanapracchAdanArthaM sA'ti - avizvAso vacanasya tasya yogo - vyApArastena bahulaM - pracuraM yatra tattathA, nIcairjAtyAdihInajanaiH prAya idaM niSevitaM kRtaM, nRzaMsaM-krUraM athavA niHzaMsaM-prazaMsArahitaM, apratyayakArakaM - vizvAsavinAzakaM, paramAH prakRSTA yogadhyAnAdinA ye sAdhavastairgarhitaM tyAgIkRtatvAt, pareSAM pIDAkArakaM, paramakRSNalezyAsahitaM--saMkliSTA'dhyavasAyena krUramanastena sahitaM, durgatau yo nipAtaH - patanaM tasya vizeSeNa vRddhikRt, tathA bhave- saMsAre punaH punavAraMvAraM janma karotIti punarbhavakaraM, anAgatApekSayA atItakAlApekSayA pUrvabhave api tathaiva karaNaM anAdibhavAbhyAsAt ciraparicitaM, - mithyAtvAviratipravAhA'nucchedAt anugataM, vipAkadAruNatvAt durantaM, kIrttitaM kathitaM dvitIyaM - prathamAvarajaM tRtIyAgrajaM ityarthaH, adharmadvAraM pApopAyamiti etena prathamaM yAdRzaM iti ukta vizeSaNaM / tasya-dvitIyasya adharmadvArasya imAni agre vakSyamANAni nAmAni - abhidhAnAni guNaniSpannAni gauNyAni bhavanti, triMzat saMkhyAkAni tadyathA darzayati anIkaM - vitathabhASaNatvAt 1, zarTa - zaThasya mAnatvAt 2, anAryavacanatvAt anArya 3, mAyAlakSaNakaSAyA'nugatatvAt mRSArUpatvAcca mAyAmRSA 4, asadarthAbhidhAnarUpatvAdasatkam 5, kUTaM - paravaJcanArthaM nyUnAdhikabhASaNaM kapaTaM - bhASAviparyayakaraNaM avidyamAnavastubhASaNaM avastu gopucche devavAsa ityAdirUpaM padatrayamIlane 'kUDakavaDamavatthugaM' ekaiva nAma 6, nirarthakaM satyArthahInaM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka-5 micchApacchAkaDaM ca 12 sAtI u 13 ucchannaM [ucchRttaM] 14 ukUlaM ca 15 a 16 abbhakkhANaM ca 17 kibbisaM adharmadvAre 18 valayaM 19 gahaNaM ca 20 mammaNaM ca 21 nUmaM 22niyayI 23 appaJcao24 asaMmao25 asaJcasaMdhattaNaM 26 vi samRSAvAdasya vi0 vRttiH vakkho27'uvahIyaM 28 uvahi asuddhaM 29 / avalovotti 30,'biiyassa imANi evamAiyANi eyANi nAmadhenjANi svarUpam // 26 // nAmAni ca ataeva apagatasatyArthamiti niratyayamavatthayaM 7, vidveSo-matsarastasmAd garhate gIte vA 8, anRjeM vakra 9, kalkaM pApaM tatkaraNaM10, sU-6 | pazcanA dRSTivaJcanaM 11, mithyAtvAdinirAkRtaM micchApacchAkaraNa nyAyavAdimirdhAritaM 12, sAtiH-avizvAsaH 13, zabdaM-virUpaM 8/ iti pAThetu svadoSANAmAcchAdanaM paraguNAnAmAvaraNaM ucchannaM anyArthabhASaNaM vA nyUnAdhikatvaM utsUtraM 14, ukalaM athavA saritapravAhatavyad Urca vahati tathA mArgataTAdupari vahati 15, Artta-Rtasya pIDitasyedaM vacanaM Atai 16, asadadoSAropaNamabhyAkhyAnaM 17, kilbiSasya pApasya hetutvAt kilviSaM 18,valayamiva vakratvAda valayaM 19, gahanamiva durlakSyacittatvAdgahanaM 20 asphuTatvAda manmanamiva manmanaM 21, paraguNAcchAdanArthapidhAnameva pidhAnaM numaM 22, mAyayA paraguNAcchAdanaM tathA svamAyAyAH chAdanaM niHkRtiH 23, apratyayaH pratyayAbhAvaH 24, asamyag AcAraH asammataH 25, asatyaM alIkaM saMdadhAti-avicchinnaM karotIti asatyasandhastadbhAvo'syeti asatyasandhatvaM mRSeva bhASaNaM 26, satyasya sunRtasya vipakSa 27, upadhirmAyA tasyA gRhaM AdhArabhUtatvAt 28, asatpadAni asminniti azuddha uvahiyaM iti pAThe jinAjJAmatikrAmaNazIlamiti athavA upadhiH-sAvayaM tenAzuddhaM upadhyazuddhaM 29, alapanaM avalopaH 30, // dvitIyasya adharmadvArasya imAni kathitAni nAmAni etAdRzAni vastugatyA guNena vA nAmadheyAni 1 avahIyaM ANAiyaM ka saMkSike 2 aviya tassa payANi pavamAdINi ka saMkSike 3 olavayu iti loka bhASA. // 25 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoti tIsaM sAvajassa aliyassa vayajogassa aNegAI (sU06) taM ca puNa vadaMti kei aliyaM pAvA asaMjayA, avirayA, kavaDakuDilakaDuyacaTulabhAvA, kuddhA, luddhA, bhayAya hassaDiyA ya, sakkhI, corA, cArabhaDA, khaMDarakkhA, jiyajayakarA ya gahiyagahaNA, kakkakurugakAragA, kuliMgI, uvahiyA vANiyagA ya, kUDatulakUDamANI, kuDakAhAvaNovajIviyA, paDagArakA | abhidhAtuM yogyAni triMzat nAmAni bhavanti, sAvadhasya-sapApasya AzravadvArasya iha vAkye alIkasya mRSAvAdasyetyakSaraghaTanA kAryA vacanayogaM gatasya bhASamANasyetyarthaH / 'bhAsijjamANI bhASA' iti vacanAt, taM alIkaM aneke anekaprakAraM vadanti / 4ca-samuccayArthe punaH--evA'rthe ke te pApAH ? pApAtmAnaH alIkaM vadanti tAn satrakAra Aha iti yogaH // asaMyatA-asaMyamavantaH indriyA'nirodhakAH, aviratAH-pApAt na nivRttAH, punaH kIdRzAH ? kapaTena kuTilo-vakraH kaTuko vipAkadAruNatvAt caTulazca vividhavastuSu AkAMkSArUpo bhAvaH-cittaM yeSAM te tathA, 'kruddhA luddhA' iti pUrvavat sUtrANi vAcyAni, kruddhA api alIkaM vadanti luddhA api krudaluddhA api ityAdi sugamaM / bhayotpAdanAya pareSAM athavA bhayAvaha bhaNanti hAsAthino'pi alIkaM bhASante, pAThAntare hAsyArthamapi alIka, kuTasAkSiNaH, caurAH-dasyavaH, cArabhaTA:-ArakSakAH, khaNDarakSA:-zulkapAlA mAMDaviyA, jitAH saMto ghUtakarAH, gRhItadhanagrahaNena ye anyaM pati nigrahakAriNaste puruSA etAvatA gRhItagrahaNAni yaiste, kalkagurukaM mAyAkArakaM vAkyaM tatkArakAH, kuligino 1 dANI iti loka bhASA. 2 etalA mIThA bolA. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & kalAyA kAruijA vaMcaNaparA, cAriyacATuyAranagaragottiyapariyAragA duhRvAyi-sUyaka-aNabala bhaNiyA praznavyAka adharmadvAre raNa jJAna ya puvvakAliyavayaNadacchA, sAhasikA, lahussagA, asacA, gAraviyA, asacaTThAvaNAhicittA, uccacchaMdA, mRSA vi0 vRtti aNiggahA, aNiyatA, chaMdeNa mukavAyA bhavaMti // aliyAhiM je avirayA, avare nathikavAiNo vAmalokavAdI 13 vAdinaH // 26 // kutIthikAH, auSadhikAH mAyAcAriNaH, vaNijAH vyApArakAriNaH, kUTatUlAkUTamAnakAriNaH kUTakArSApaNopajIvinaH, athavA kuTadharmopajIvinaH kUDadhA, paTakArakAH-tantuvAyAH, kalAdAH suvarNakArakAH, korukeSu-varuTacchipakAdiSu bhavAH vaJcanatatparAH, cArikAH-herikAH, cATukArAH-mukhamaGgalakarAH, nagaraguptikA:-koTTapAlAH, paricArakA ye maithunAbhiSvaMge paricAraM kurvanti, 4 duSTavAdino'satpakSagrAhiNaH, zUcakAH pizunAH, ye balena RNaM gRhNanti te RNabalagrAhiNaH asmat dravyaM dehItyeva bhaNitAH, pUrvakAlikavacane ye dakSA vaktukAmasya vacanAt yatpUrva abhidhAya parAbhiprAya lakSayitvA yadvacanaM bhaNanti te pUrvakAlikadakSAH, sahasA-avicArya bhASante te sAhasikAH, laghusvakAH tucchAtmanaH, sadbhayaH ahitAH asatyAH, gauravikAH RddhayAdigauravatrayayuktAH, asatyAnAM asadbhUtAnAM arthAnAM sthApanAM-pratiSThAmadhi cittaM yeSAM te asatyasthApanAdhicittAH, ucco-mahAn AtmotkarSaNa chando-abhiprAyo yeSAM te uccachandAH svairAcArA ityarthaH, anigrahA:-svairAH ataeva aniyatA aniyamavantaH anavasthitAH, anijakA vA avidyamAnasvajanAH, tathA chandena-svAbhimAyeNa muktavAco-yathA tathA bhASiNaH athavA chandena siddhavAdino vayameva siddhavAdinaH 1 DI mudrA karI jIve iti loka bhASA. 2 kArukIkA jetalA kArunAra vijJAne jIve te jANavA. 3 koinA nahiM iti loka bhASA. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNaMti [suNati] natthi jIvo na jAi iha pare vA loe na ya kiMcivi phusati punapAvaM, natthi phalaM sukayadukkayANaM, paMcamahAbhUtiyaM sarIraMbhAsaMti he! vAtajogajuttaM, te ke bhavanti ityAha ? alIkAd ye aviratAH tathA pUrvoktebhyaH anye-apare'pi bhavanti te ke ityAha ? nAstikavAdinaH-lokAyatikamatavAdinaH 4 sampati draSTa eva lokaH, nAsti kizcidanyat / vAmaM satAmapi lokavastUnAM asattvamatipAdanaM vadanti te vAmalokavAdinaH, ke'pi bhaNanti-prarUpayanti zUnyaM iti jagat zUnyavAdinaH, kathaM AkArAyabhAve [AtmAdyabhAvAt eva jagat ataeva nAsti jIvaH tatsAdhakapramANAbhAvAt, tatkathaM ? nAsti AtmA pratyakSagrAhAH, kathaM? indriyaviSayagrahaNagocarAbhAvAnnA'pi anumAnagrAhyaH kathaM ? pratyakSeNa taduddezyamantarA anumAnasyA'pravRttiH yathA draSTe dhUme aniranumIyate, nA'pi Agamato parasparaviruddhatvena apramANatvAt, nA'pi | upamAnaM asatye kasya upamIyate, tasmAt na yAti-na gacchati iha manuSyaloke pare vA'parasmin loke devAdiloke na kiJcidapi spRzati tasya puNyapApaM-zubhAzubhaM karma, nAsti phalaM sukRtaduSkRtAnAM puNyapApakarmaNAM jIvA'sattvena tayorasattvAdataeva sarvazUnyamIti // yathA kecit paJca mahAbhautika zarIra bhASante pRthivyaptejovAyuAkAzamayaM tatra paJcamahAbhautikamiti-mahAnti ca tAni loke vyApakatvAt sadbhUtAni-pRthivI-kaThinarUpA, Apo dravalakSaNAH, teja uSNarUpaM, vAyuzcalanalakSaNaH, AkAzaM zuSiralakSaNaM tanmayameva zarIraM nA'paraH / zarIravartI taniSpAdako'sti jIva iti vivakSA, bhUtAnyeva santi, yattu caitanyaM bhUteSu upalabhyate tadbhUteSu kAyAkArapariNateSu lakSyate madyAGgeSu samuditeSu madazaktivat, pRthak caitanyaM dRzyamANaM nAsti, yathA ghaTAkArapariNata Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka-paMca ya khadhe bhaNaMti keI, maNaM ca maNajIvikA vadaMti, vAujIvotti evamAhaMsu, sarIraM sAdiyaM sanidhaNaM iha bhave adharmadvAre raNa jJAna mRghaTavaditi vyapadizyate, tato bhUtAnAmeva caitanyA'bhivyaktiH jalasya budabudAbhivyaktivat iti alIkavAdinAM AtmanaHsattve' IN mRSA vi0 vRttiH lipyasattvamiti sNkssepH|| vAdinaH mutra-7 ja athAtmanaH sattvaM pramANopapatteH sarvajanapratItaM jAtismaraNAdyupapattilakSaNamanekadhA zAstrAntare pratyakSatayA grAhya stathA sukhI pramANa ca duHkhItyAdirUpAdanumAnagamya ityaadiprsiddhmiti| he iti nipAte vAkyAlaGkAre vA, vAtayogayuktaM prANavAyunA sarvakriyAsu pravarttanaM jAyate ityarthaH // punaH kecit bauddhAdayaH paJca skandhAna bhaNanti rUpa 1 vedanA 2 vijJAna 3 saMjJA 4 saMskArA 5 khyAna kathayanti / tatra rUpaskandhaH-pRthivIdhAtvAdayo rUpAdayaH, vedanAskandhaH-sukhA dukkhA sukhadukkhA ceti trividhavedanA svabhAvaH, vijJAnaskandhaH-rUpAdivijJAnakarttatvalakSaNaH / saMjJAskandhazca saMjJAnimittodgrAhaNAtmakaH pratyayaH saMskAraskandhaH puNyApuNyAdidharmasamudAyaH iti na ca etebhyo vyatiriktaH kazcit AtmAkhyaH padArthaH sAkSAt jJAyate iti teSAM mtmiti| na kevalaM pazcaskandhAn manyante kintu manaskArarUpAdilakSaNAnAM upAnakAraNalakSaNo'pi manyate bauddhaiH, yamAzritya paraloko'pya hai bhyupgmyte| ato mana eva jIvo yeSAM te manojIvAsta eva manojAvikAH / alIkavAditA teSAM sarvathA'nanugAmini manomAtrarUpe jIve kalpite'pi paralokAsiddheH // vAtaH-ucchvAsAdilakSaNo jIva ityAhuH kecit alIkavAdinaH vAyureva jIvanamaraNavyapadezastasmAdanyo nAsti jIvaH, | & tathA zarIraM sAdi utpannatvAt sanidhanaM kSayadarzanAt iha bhave eva pratyakSajanma tasmAt eka eva bhavo-janma nAnyaH paraloko' Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ege bhave tassa vippaNAsaMmi savvanAsotti,evaM jaMpatimusAvAdI, tamhA dANavayaposahANaM tavasaMjamabaMbhacerakallA NamAiyANaM nathi phalaM,navi ya pANavahe aliyavayaNaM na ceva corikakaraNa-paradArasevaNaM vA sapariggahapAvakammakahai raNapi natthi kiMcina neraiyatiriyamaNuyANa joNI, na devaloko vA asthi, naya asthi siddhigamaNaM, ammApiyaro sti, tasya zarIrasya vividhaiH prakAraiH prakRSTo nAzastasmin sati sarvanAzaH iti nAtmA nA'pi zubhAzubharUpaM vA karma ziSyate iti, evamuktaprakAra jalpanti, mRSAvAdinaH, yeSAmapi jAtismRtyAdinA jIva paralokaprasiddhaH paraM svakIyA'bhinivezo na muJcanti / punaranyadapi bhadanti kiM tasmAt dAnavratatapapauSadhAnAM-vitaraNaniyamaparvopavAsAnAM tapo'nazanAdiH saMyamaH-pRthavyAdirakSA brahmacarya pratItaM etAnyeva kalyANahetutvAt kalyANakArINi-ArogyajanakAni tadAdiryeSAM tAni evamAdikAnAM zraddhAjJAnacaraNAdInAM AcaraNe kRtakAritAnumodanAdiSu nAsti phalaM-karmakSayamugatigamanAdi / punaH nAsti prANivadhA'lIkavacanamazubhaphalasAdhanatayeti gamyaM, na caiva-naiva cauryakaraNa-paradravyagrahaNaM svAzayataH paradArasevanaM vA viSayavyApArAcaraNaM asti azubhaphalaM sAdhanatayA vA, 7) parigraheNa mUryotpAdanena varttate tat saparigrahaM tacca pApakarmakaraNaM ca-pAtakakriyAsevanaM tadapi nAsti kizcit, krodhamAnAdyA- 131 I sevanarUpaM tena hetunA, nArakatiryagmanuSyANAM yonikA utpattirupA jagato vicitratA svabhAvAdeva na karmajanitA tat / / kaNTakasya pratIkSNatvaM, mayUrasya vicitratA / varNAzca tAmracUDAnAM, svabhAvena bhavanti ho // 1 // mRSAvAdinAM vcH| nAsti devalokaH puNyakarmaphalabhUtaH / na caivA'sti siddhigamanaM siddhasya cA'bhAvAt , tathA mAtApitarau api nAstaH utpatti Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka natthi, navi asthi purisakAro, paccakkhANamavi natthi, navi Attha kAlamaccU ya / arihaMtA cakkavaTTI baladevA | raNa jJAna vAsudevA natthi, nevatthi kei risao, dhammAdhammaphalaM ca navi asthi kiMci bahuyaM ca thovagaM vA, tamhA evaM vi0 vRttiH vijANiUNa jahA subahu iMdiyANukUlesu savvavisaesu vaha NasthikAi kiriyA vA akiriyA vA evaM bhaNati // 28 // nathikavAdiNo vAmalogavAdI, mAtranibandhanatvAt , na cA'sti puruSAkAro, niyatireva sarvaprayojanAnAM siddheH ucyate prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH ? so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vaa|| bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH // 1 // pratyAkhyAnaphalamapi nAsti, nAsti kAlo'tItA'nAgatalakSaNaH, nAsti mRtyu:-maraNaM, nAsti aIntaH tIrthakRtaH, cakradharAH, baladevAH, vAsudevAdayo bhAvAH, naiva kecidapi Rpayo gautamAdimunayaH,dharmA'dharmaphalamapi nAsti kiccit bahukaM stokaM vA sukRtasya phalaM, tasmAddhetoH evaM vijJAya kiM karttavyaM ? tadAha yasmAt suSTu zobhanA bahumakArA atyathai indriyANAM zrotRcakSurghANarasanasparzanAnAM anukUleSu-ratidAyiSu artheSu--viSayeSu zabdarUparasagandhasparzeSu pravartitavya, nAsti kAcit kriyA vA [nindha] anindyakriyA vA akriyA vA-pApakriyA vA pApetara kriyayorAstikakalpitatvenApAramArthikatvAt, evaM bhaNanti ca tepiba khAda ca cArulocane!, yadatItaM varagAtri! tannate nahi bhIru !gataM nivarttatesamudayamAtramidaM kalevaram // 1 // // 28 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ imaMpi bitIyaM kudasaNaM asambhAvavAiNo paNNaveMti mUDhA-saMbhUto aMDakAo logo sayaMbhuNA sayaM &ca nimmio, nAstikavAdinaH-nAsti nAsti iti vadanti te nAstikavAdinaH, vAmalokavAdinaH zUnyamatavAdinaH imaM dvitIyaM kudarzanaM nAstikamatApekSayA, kudarzanaM-kumatasadbhAvavAdinaH idaM prajJApayanti mUDhAH-vyAmohavantaH; svayaM parAnapi prajJApayanti yathA kecinmUDhA asadbhAvanodbhAvanAM jalpanti yathA-svayaMbhuvA brahmaNA vA AtmanA vA nirmito lokaH, tatrANDakAstabhuvanavAdinAM matamevaM-'yathA pUrva jagat paMcamahAbhUtavarjitaM gambhIraM ekArNavaM jalena plAvyamAnamAsIt-tatra mahat aNDaM gholantamANaM cirakAlena sphoTamAnaM dvidhA jAtaM abhraM bhUmizca tatra surAsura-nArakasamunujasacatuSpadaM jagatsarva utpannaM, ityaNDakanirmito jagat-lokaH / atha svayaMbhUnirmitajagadvAdinAM matamitthaM AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNaM / aprataya'mavijJeyaM, prasuptamiva sarvataH // 1 // tasminnekArNavIbhUte, naSTasthAvarajaGgame / naSTAmaranare caiva, pranaSTe rAkSasorage // 2 // kevalaM gaharIbhUte, mahAbhUtavivarjite / acintyAtmA vibhustatra, zayAnastapyate tpH||3|| tatra tasya zayAnasya, nAbheH padma vinirgataM / taruNArkabimbanibhaM, hRdyaM kAJcanakarNikam // 4 // tasmin padme bhagavAn , dnnddyjnyopviitsyuktH| brahmA tatrotpannastena jaganmAtaraH sRSTAH // 5 // aditiH surasaGghAnAM, ditirasurANAM manurmanuSyANAM / vinatA vihaMgamAnAM, mAtA vizvaprakArAmAm // 6 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manavyAkaraNa jJAna vi0 vRtti // 29 // evaM eyaM aliyaM-payaMpaMti payAvaiNA issareNa ya kayaMti keti, evaM viNhukayaM kasiNameva ya jagaM keI, adharmadvAre kabuH sarIsRpAnAM, sulasA mAtA ca nAgajAtInAM / surabhizcatuSpadAnAmilA punaH sarvabIjAnAm // 7 // iti alIkaM bhrAntijJAnibhiH prarUpitatvAt , tathA kecidizvaravAdinaH IzvareNa kRto lokaH, yathA-IzvaravAdinaH-buddhi vAdinaH matkAraNapUrvakaM jagat saMsthAnavizeSayuktatvAt , ghaTAdivaditi / kecit viSNukRtaM kRtsnaM vizvamiti bhaNanti yathAjale viSNuH sthale viSNuH, viSNuH parvatamastake / jvAlAmAlAkule viSNuH sarva viSNumayaM jagat // 1 // pRthivyAmapyahaM pArtha ! vAyAvagnau jalepyahaM / sarvabhUtagatazcAhaM, tasmAt sarvagato'smyaham // 2 // taM ca mArkaNDarSiH tathAso kila jalayasamuttheNudaeNegannavammi logammi / vItIparaMpareNaM gholanto udayamajjhambhi // 1 // so kila / pecchai so tasathAvarapaNaTThasuranaratirikkhajoNIyaM / egannavaM jagamiNaM mahabhUyavivajiyaM guhirN||2|| evaMvihe jagaMmI pecchaMha naggohapAyavaM sahasA / mandaragiriva tuMgaM, mahAsamudaM ca vicchinnaM // 3 // khaMdhami tassa sayaNaM, acchai tahi bAlao mnnmiraamo| [viSNurityarthaH] saMviddho suddhahiao miu8 komlkuNciysukeso||4|| hattho pasArio se maharisiNo eha tattha bhaNio ya // khadhaM imaM vilaggasu mA marihisi udayayuTTIe // 5 // teNa ya ghettuM hatthe u mIlio so risI tao tassa // pecchai udaraMmi jayaM saselavaNakANaNaM savvaM // 6 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evameke vadati mosaM ego AyA akArako avedako ya sukayassa ya karaNANi kAraNANi savvahA savvahiM ca nicco ya nikio nigguNo ya punaH sRSTikAle viSNunA sarva sRSTamiti pravAdinAM kudarzitA jJeyA. tathA eke kecanAtmAdvaitavAdino bhaNantyalIkaM yathA-eka eva AtmA sarvavyApakastaduktaMeka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // __ tathA puruSaevedaM niM sarva yadbhUtaM yadbhAvyamityAdi kudarzanatA cA'sya sakalalokavilokyamAnabhedanivandhanavyavahAroccheda prasaMgAt / tathA anye vadanti sukkhadukkhahetunAM akArakaH, puNyapApakarmaNAmakartA alIkamiti kudarzanatA ca saMsAryavasthAyAM tadabhAvAditi / kecinnityavAdino jalpanti AtmA nityaH yathAnainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH / na cainaM kledayantyApo, na zoSayati mArutaH // 1 // achedyo'yamabhedyo'yamamUrto'yaM sanAtana / iti etadapi asat , ekAntanityatve hi sukhaduHkhabandhamokSAdhabhAvaprasaMgAt, tathA niSkriyaH sarvavyApitvenA'vakAzA'bhAvAt gamanA'gamanAdikriyAvarjitaH eke kecit iti vadanti tadapi asat, dehamAnopalabhyamAnatvAt / kecit nirguNo badanti satvarajastamolakSaNaguNavyatiriktatvAt prakRtereva hote guNA yaduktaM__ akA nirguNo bhoktA, AtmA kApiladarzane / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre mRSA vAdinaH praznavyAka- iti tadapi asat, sarvathA nirguNatvaM caitanyaM puruSasya svarUpamityabhyupagamAt / kecana abandhana iti vadanti yaduktaMraNa jJAna yasmAnna badhyate nA'pi mucyate nA'pi saMsarati kazcit / saMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA prakRtiH // 1 // vi0 vRttiH // 30 // iti vacanAt; asacaitat muktAmuktayorevamavizeSaprasaMgAt / tathA kecit jagadidaM manyate 3 kAlaH sRjati bhUtAni, kAlaH saMharate prajAH / kAlaH supteSu jAgati, kAlo hi duratikramaH // 1 // kAlena kavalitAH sarve, bhAvAzcA'nityatAMgatA / iti vacanAta, tadapi asat, kSaNamAtratvAt tasyAkartRtvopAdAnAt / kecit svabhAvabhAvitaM jagat manyante, svabhAvenaiva sarvaH saMpadyate zuNThiharItakyAdInAM tiktavirokAdayo guNA svabhAvenaiva. raviruSNaH zazI zItaH, sthiro'driH pavanazcalaH / na zmazruH strImukhe hastataleSu na kacodgamaH // 1 // bhavyA'bhavyAdayo bhAvAH svabhAvenaiva jRmbhate / iti vacanAt , tadapyasat, tadapi nisargato yatnAcca svabhAvavaiyarthyadarzanAt / keciniyatibhAvitaM jagaditi jalpanti bhavitavyataiva sarvatra balIyasIti yathAprAptavyamartha labhate manuSyaH kiM kAraNa ? daivamalakanIyaM / tasmAnna zocAmi na vismayAmi yadasmadIyaM nahi tatpareSAm // 1 // // 30 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAdanyasmAdapi, madhyAdapi jalanidherdizo 'pyantAt / AnIya jhaTiti ghaTayati vidhirabhimatamabhimukhIbhUtam // 1 // sA sA saMpadyate buddhi-rvyavasAyazca tAdRzaH / sahAyAstAdRzA jJeyA, yAdRzI bhavitavyatA // 3 // itivacanAt / tadapyalIkaM, acetanasya karttRtvAnupalambhAt niyateranAzritatvAnupalambhAt // kecit karmavaicitryaM jagadbuvanti tathA brahmA yena kulAlavanniyamito, brahmANDabhANDodare / viSNuryena dazAvatAragahane, kSipto mahAsaGkaTe // rudro yena kapolapANipuTake bhikSATanaM kArito / sUryo bhrAmyati nityameva gagane, tasmai namaH karmaNe // 1 // iti vacanAt // tadapyasat yataH - karmANyapi kRtAni bhavanti tatkarttA kazcidvilokyate tasmAtteSAM jagatkarttRtve na prAdhAnyaM / tathA kecidudyamavAdino yathA " dussAdhyamapyudyamatassusAdhyaM bhavedanAlasyavazAdabhISTaM " iti vacanAt tad asadbhUtatA cA'tra pratyekameSAmekatve jinamatamatikruSTatvAttathAhi, kalo sahAva niyaI, putrvakrayaM purisakAraNe gaMtA / micchattaM te ceva u-samAsao hoMti sammattamiti // 1 // samudAyenaiva siddhiH sarvabhAvAnAmiti sadvacastato hyekadezena tathA caikana militaM vAkyamalIkamiti jJeyaM / jagadakartRtvA karttRtvA vicArAvalokibhistatvAlokanirNayAdayo granthA vilokanIyAH saMkSepastu etat likhitam / sAmprataM prastutaM vyAkhyAmaH adhikAravazAdidaM jJeyaM bauddhaM 1 naiyAyikaM 2 sAMkhyaM 3, yogaM 4 vaizeSikaM 5 tathA / nAstikaM 6 ceti SaDbhedaM darzanAni bhavanti hi |1| 6 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre raNa jJAna mRSA vAdinaH sU-7 praznavyAka-5 tathA--janaM sAMkhya jaiminAya, yogaM vaizeSikaM tathA / saugataM darzanAnyeva, nAstikaM na tu darzanam // 1 // ityapi pAThaH vi0 vRttiH ___ tathA kecit yadRcchAvAdino yathA-sarva izvarecchayA-yadRcchayA niSpayate na ko'pi kartA, tadapyasat, nirAlambanIbhUtA yadRcchA gaganAravindavat akartRtve nolpAdAt ityAdyabhyUyaM bRhattitaH vistArArthineti // 'sambhUto-jAto aNDakAva-jantuyonivizeSAt lokaH-sitinalA'nalA'nilavanaspatinArakanaranAkitiryagarUpaH, eke kecit hai vadanti svayaMbhuvA-brahmaNA svayaM-AtmanA nirmito-niSpAdito lokaH evaM alIkaM bhrAntijJAnibhiH prarUpitatvAt / tathA prajApatinA-lokaprabhuNA tathA izvareNa ca-mahezvareNa ca kRtaM-vihitaM iti kecit vAdinaH / evaM viSNunA-kRSNena kRtaM kRtsanaMsakalameva jagat 'jale viSNu sthale viSNuriti vacanAt / eke kecit kudarzanino evaM mRSA vadanti-eka eva AtmAsarvajagadavyApakaH,akAraka:-karmaNAM akartA, avedaka:-abhoktA sukRtasya-zubhaphalasya duHkRtasya-pApaphalasya ca, karaNAni-indriyANi, kAraNAni-hetavo mithyAtvAviratikaSAyayogapamAdAH sarvathA-sarvaprakAraiH sarvapadeze kAle ca na vastvantaraM kAraNamityarthaH, | karaNAni-indriyANi ekAdaza tatra-vAkpANipAdapAyUpasthalakSaNAni pazca karmendriyANi sparzanAdIni tu pazca buddhIndriyANi evaM 10 1 'saMbhUto aMDakAo logo......nikkio niguNoa ' yAvat mUlapATho vistRtavivaraNe prAy nyasto'to'dhunA zabdArtha mAtravivaraNe'smin sthale na nyastaH 2 jale viSNuH sthale viSNurviSNuH parvatamastake / jvAlAmAlAkule viSNuH sarva viSNumayaM jagat // 1 // // 31 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5555OMOMOM aNuvalevao ttiviya evamAhaMsu asambhAva, jaMpi ihaM kiMci jIvaloke dIsai sukayaM vA dukayaM vA eyaM jadicchAe vA sahAveNa vAvi daivatappabhAvao vAvi bhavati, tatthetthaM kiMci kayakaM tattaM lakkhaNavihANaniyatIe kAriyaM ekAdazamaM ca manaH 11 iti eSAM cA'cetanAvasthAyAmakArakatvAt puruSasyaiva kArakatvena kudarzanatvaM asya jJeyaM / tathA nityaHzAzvataH, tathA niSkriyaH-kriyAvajitaH, nirguNaH-zabdAdigugarahitaH, anulepakaH-karmabandharahitaH kecidityAdiprakArAn asadabhAvAn bhASante-pralapanti / yat kizcit iha-jIvaloke dRzyate [ tadapi asadabhAvaM eka-nayaikadezapApyamANaM bhASante ] Astikamatena mukRtaphalaM-sukhaM ityarthaH, duSkRtaphalaM duHkhaM ityarthaH, etadapi yadRcchayA-izvarecchayA vA svabhAvena vA / kecita kAlavAdinaH ke'pi svabhAvavAdinaH "kAlaH mRjati bhUtAni, kAlaH saMharate prajAH" iti vacanAt "kaH kaNTakAnAM prakaroti taikSNya, vicitrabhAva mRgapakSiNAM ca / svabhAvataH sarvamidaM pravRttaM, na kAmacAro'sti kutaH prayatna?" iti ke'pi daivataprabhAvAta vidhisAmarthyato vA laukikI bhASA "prAptavyamartha labhate manuSyaH" iti vacanAta, kAlasvabhAvaniyatipUrvakRtakarmapuruSAkArANAM bhAvAnAM-tatra itthaM 'yat kiJcit kRtakaM sukRtaduHkRtAdikaM tatvaM tatsvarUpatvaM-tatsarva lakSaNavidhAnaM niyatyA kRtaM kArApitaM tadasatyatA pUrvavad vaacyaa| 1 kAlaH sRjati bhUtAni kAlaH saMharate prajAH / kAlaH supteSu jAgatiM kAlo hi duratikramaH // 2 // 2 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre mRSA vAdinaH praznavyApha-1 evaM kei japaMti iDirasasAyagAravaparA, bahave dhammakaraNAlasA parUveti dhammavImaMsaeNa mosN|| raNa jJAna avare ahammao rAyaduTuM abbhakkhANaM bhaNeti-aliyaM corotti acorayaM kareMtaM DAmariuttibi vi0 vRttiH ya emeva udAsINaM dussIlotti ya paradAraM gacchatitti mailiMti sIlakaliyaM ayapi gurutappao, aNNe 2 // emeva bhaNaMti uvAhaNaMtA mittakalattAI sevaMti ayaMpi luttaghammo, imovi vissaMbhavAio pAvakammakArI la ke'pi idaM jalapanti " iDDhitti" RddhirasazAtAgAraveSu AdaraparAstatmadhAnAH nAstikAdayo bahavo jIvAH dharmakara jAlasA-zvaraNadharma prati anudyamamAnAH svasya pareSAM ca cittAzcAsanimittaM / tathA prarUpayanti dharmavimarzakeNa-dharmavicAraNeneti mosaM-mRSA pAramArthikadharmamapi svabuddhidurvilasitena adharma sthApayanti / ___apare kecana adharmataH adharmamaGgIkRtya rAjaduSTa-nRpativiruddha abhyAkhyAna-parasya dUSaNavacanaM bhaNanti, kiM tat ? alIkaM -asatya ? caura iti bhaNanti acaurya kurvantaM caura iti, tathA dAmarika:-vigrahakArIti ceti-samuccaye bhaNantIti, evamevetiprayojanaM vinaiva duSaNaM bhavati udAsInaM-virodhinaM / duHzIla iti ca paradArAn gacchati iti paradAraga iti abhyAkhyAnadAnena | malinIkurvanti zIlakalitaM-sadAcArayuktamapi puruSaM / anye eva bhaNanti vRthA anyasya AjIvikAM vA kIrti vA dhvaMsayanti, | na kevalaM sa eva sevako guruH kintu etAdRzaM abhyAkhyAnaM bhaNati ayamapi gurutalpako duvinIta iti / anye pApAtmAnaH evaM jalpanti upahanya-ghAtayitvA mitrakalatrANi sevyante na kevalaM etAdRzaM kurvanti te adhamAH paraM etAdRzaM yo bhaNati ayamapi luptadharmA-dharmocchedakA, ayamapi visrabdhaghAtakaH-vizvAsaghAtakI pApakarmakArI svabhUmikA'nucitakArI-akarmakArI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agammagAmI ayaM durappA bahuema ya pApagesu juttotti evaM japaMti maccharo, bhaddake vA guNakitsinehaparaloganippivAsA, evaM te aliyavayaNadacchA paradosuppAyaNappasattA veDhenti / avakhAtiyabIeNa appANaM kammabaMdhaNeNa, muharI asamikkhiyappalAvA nikkheve avaharaMti-parassa atthaMmi gaDhiyagiddhA abhijujati ya paraM asaMtaehiM luddhA ya kareMti kUDasakkhittaNaM, asaccA atyAliyaM ca kannAliyaM ca bhomAliyaM ca taha gavAliyaM ca garuyaM bhaNaMti virUpakarmakArI, bhaginyAdigantA-agamyagAmItyarthaH ayamapi duSTAtmA kArako'pi vaktA'pi cakArAt bahubhizca pApakaiH muSThu | zobhanaM tena yuktaH-sahitaH te evaM jalpanti, matsariNaH-dharmadveSiNaH bhadrake-nidoSe vA puruSe eteSAMvA'lIkavAdinAM vinayAdiguNayukte puruSe vadanti / te kIdRzA ? alokavAdinaH guNa-upakAraH kIrtiH-prasiddhiH snehaH-prItiH paraloko-janmAntaraM eteSu ni:pipAsA-nirAkAMkSAH'tadbhayamajAnAnAH evaM amunA prakAreNa te alIkavacanabhASaNe dakSAH dhRSTA:--paradoSotpAdanaprasaktAH modaghaTTanaparAH veSTayantIti yojayantIti / ____ akSatabIjeneti ko'rthaH / akSayeNa duHkhahetunetyarthaH appANaM-AtmAnaM svaM karmabandhanena pratItena mukhameva ariH--zatruranarthakAritvAd mukhArayaH, asamIkSitapalApina:-aparyAlocitakAnarthavAdinaH, nikSepakAn--nyAsakAn apaharanti. parasya arthe-dravye atyantagRddhimantaH santaH, tathA abhiyojayanti paraM asadabhirdaSaNairiti gamyaM / tathA lubdhAH kiM kurvanti tadA''havyaktaM kUTasAkSitvaM cakArAt granthimoSakapazyatoharatvAdi, asatyA-asatyabhASiNaH jIvAnAmahitakAriNaH arthA1 nAmANA 2 thApaNamosAkArakA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkana aharagatigamaNaM, annaMpiya jAtirUvakulasIlapaccayaM mAyANiguNa, cavalapisuNaM, paramaTThabhedakamasakaM, videsamaNattha adharmadvAre raNa jJAna kArakaM,pAvakammamUlaM,durTa,dussuyaM,amuNiyaM, nillajjaM,lokagarahaNijjaM, vahabaMdhaparikilepsabahulaM, jarAmaraNadukkhasoyavi0 vRttiH 15 mRSA // 3 lIka-svadravyArthamasatyaM bhaNantIti yogH| kanyAlIkaM ca kumArIviSayamasatyaM, bhUmyalIkaM pRthivyAdi viSayaM pratItaM, tathA | vAdinA & gavAlI catuSpadaviSayaM pratIta, guruka-bAdaraM / jihAcchedAyanarthakara svasya pareSAM ca gADhopatApAdihetu bhaNanti-bhASante, dvipa mUtra-7 dAdyapadena dvipadApadacatuSpadanAtayaH upalakSaNAdrahItAH, tadalIkaM kodRzaM ityAha adharagatigamana-adhogatigamanakAraNaM, anyadapi jAti-rUpa-kula-zIlAdibhAvAnAM pratyaya:-kAraNaM tatra pratyayaka, tatra jAtitapakSaH kulaM-pitRpakSaH taddhetukaM alIkaM rUpaM-AkRtiH zolaM-svabhAvaH tatpatyayaM mRSAbhASiNaH / mAyayA nirguNaM prazaMsAnindAviSayatvena nirguNa, prazasyasya nindA nindanIyasya prazaMsA iti mAyA / capalA-manazcApalyAdinA pizuna-paradoSAviSkaraNarUpaM--paramArtho-mokSastaM pratighAtakaM-bhedakaM / asatkamavidyamAnArtha asatyaka, athavA asattva--sattvahInaM vA vidveSyaM-apriya anarthakArakaM svapareSAM vA puruSArthopaghAtakaM puruSArthaH dharma-artha-kAma-mokSavargacatuSTayI asatkArakaM avidyamAnArthamasatyami tyarthaH / pApakarma-kliSTajJAnAvaraNoyAdikarma mulaM bIjaM, duSTa-asamyagdarzanaM yatra tat, duSTaM zrutaM-zravaNaM yatra tat, nAsti muNitaM jJAnaM yatra tat amuNitaM, nirgatA lajjA yasmAcA nirlajja, lokagaINIyaM pratItaM / vadho yaSTayAdinA bandho-rajvAdinA pariklezaH K-zItAtapAdikleza: pareSAM parAbhavastairbahulA-pracUrA yatra tat / jarA-cayohAniH maraNa-sarvathA prANanAzaH duHkha-rogaviyogAdya | // 33 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimma,asuddhapariNAmasaMkiliTuM bhaNati,aliyA hiMsaMti saMniviTThA asaMtaguNudIrakA ya saMtaguNanAsakA ya hiMsAbhUtovaghAtitaM aliyasaMpattA vayaNaM sAvajamakusalaM sAhugarahaNijjaM adhammajaNaNaM bhaNaMti abhigayapunapAvA, puNovi adhikaraNakiriyApavattakA bahuvihaM aNatthaM avamaI appaNo parassa ya kareMti, emeva jaMpamANA mahisasUkare ya sAhiti ghAyagANaM, sasayapasayarohie ya sAhiti vAgurANaM,tittiravakalAvake ya kaviMjalakavoyake ya niSTaM zokaH-cintA zocanaM te teSAM nimm-muulmityrthH| azuddhapariNAmena saMklezaM saMkliSTapariNAmavat tathA bhaNanti-bhASante te ke? / alIko yo'bhisandhiH-abhiprAyastatra niviSTA:-sthitAH, asadguNodIrakAH, sadguNanAzakAca hiMsayA bhUtopaghAta:pANyupamardo-vinAzo yatra bhavati tAdRzaM yat alIkavacanaM tatra saMprayuktAH santo bhaNantIti yogH| tat kIdRzaM vacanaM ? sAvadhegahitakarmayuktaM, jIvAnAM akuzalakarmakAritvAt akuzalaM, sAdhunanaiH gaINIyaM, ataeva adharmajanaka-pApotpAdaka bhaNanti-bhASante / kathaMbhUtAste ityAha ? aviditapuNyapApakarmahetavaH tat jJAne hi mRSAvAde pravRttirna saMbhavati, punazca ajJAnottarakAlaM ki jAyate ityAha ? adhikaraNaM pApArambhastasya kriyA-vyApArAstatpravRttikA:-niSpAdakAH, tatrAdhikaraNakriyA dvividhA nirvartanA'dhikaraNakriyA saMyojanA'dhikaraNakriyA ca / tatrAyA khaDgAdInAM tanmuSTayAdInAM ca nivarttanalakSaNA, dvitIyA tu teSAmeva siddhAnAM saMyojanalakSaNeti, athavA durgatau yakAbhiradhikriyante mANinaH tAH sarvA adhikaraNakriyA iti / bahuvidhamanarthahetutvAt apamarda -tUpamardanaM AtmanaH parasya ca kurvanti, evameva abuddhikaM jalpanto-bhASamANAH etadevetyAha-mahiSAn zUkarAMzca sAdhayanti-pratipAdayanti ghAtakAnAM-adhikaraNaM pati yAcakAnAM vA sAdhayanti / zazakAH pratItAH prazakAstajAtIyA rohitAH jIvavizeSAstAn Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maznavyAkaraNa jJAna vi0 vRttiH // 34 // sAhiti sAuNINaM, jhasamagarakacchabhe ya sAhiti macchiyANaM, saMkhaMke khullae ya sAhiti magarANaM, ayagaragoNasaisotaarat mI ya sAhiti vAlavINaM, gohA sehaga sallagasaraDake ya sAhiMti luddhagANaM, gayakulabAnarakule ya sAhiti pAsiyANaM, sukabara hiNamayaNasAlakoilahaMsakule sArase ya sAhiti posagANaM, vadhabaMdhajAyaNaM ca sAdhayanti ete zazAdayaH ATavyAzcatuSpadavizeSAH vAgurA - mRgabandhanaM sA asti yeSAM vAguriNaH / tittaragarvarttaka lAvaka kaipiJjala-ka~potAn ete pakSivizeSAstAn sAdhayanti zyenAdinA mRgayAM sAdhayantIti zAkunikAsteSAM / jhaSA - matsyAH makarA - [ bRhat ] magaramastyAH kacchapAH- asthicarmamedato jalacara vizeSAH tAn sAdhayanti matsyAH paNyaM yeSAM te mAtsikAsteSAM / zaMkhAH pratItAH aGkAstajjAtIyAH kSullakAH kapardakAstAn sAdhayanti makarA iva makarA- jalacaravizeSAH jalavihAritvAt dhIvarAsteSAM pAThAntare maggiNAM tadbhaveSiNAM / ajagarA -ajagara vizeSAH, gonasA - dvimukhasarpAH maNDalino vakratvena yAnti, davakarA:phaNIbhRtaH yeSAM phaNA mukule iva mIlayanti te mukulinaH phaNarahitAH sarpAstAn sAdhayanti / vyAlA-bhujaGgAsteSAM pAlAH vyAlapAH gAruDakAH prAkRtatvAt vAlavIeNaM pAThaH athavA vyAlaiH caranti te vaiyAlikAsteSAM / godhAH - candanagodhAH, sehAstajjAtIyAH, zailyakAH zarAH kalAzAH tAn sAdhayanti lundhakAH / gajakulaM tAna sAdhayanti pAzena bandhanavizeSeNa caranti te pAzikAsteSAM kuTumbaM yUthamityarthaH, zukAH kIrAH, barhiNo- mayUrAH maidanazArikA kokilA 1 Neza lokabhASA 2 kameDI bhASA 3 holA iti bhASA / 4 goTa bhASA / 5 pArevA itibhASA / 6 kAchavA iti bhASA 7 gohirA iti bhASA / 8 sIsoliyA 9 kAkeDA iti bhASA 10 pAradhI iti bhASA 11 mInAM kAvarI iti bhASA adharmadvAre mRSA vAdinaH sr-7 // 34 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhiti gommiyANaM, dhaNadhanagavelae ya sAhiti takarANaM, gAmAgaranagarapaTTaNe ya sAhiticAriyANaM, pAraghAiyapaMthaghAtiyAo sAhati ya gaMThibheyANaM, kayaM ca coriya nagaragottiyANaM laMchaNa-nillaMchaNa-dhamaNa-duhaNa-posaNavaNaNa-davaNa-vAhaNAdiyAI sAhiti bahUNi gomiyANaM dhAtumaNisilappavAlarayaNAgare ya sAhiti AgarINaM parabhRtaH, haMsA:-zvetapakSAH teSAM yAni kulAni vRndAni sArasAMstAna sAdhayanti pakSipoSakANAM paarAjIvikAnAM / vadhastAdanaM bandhanaM-saMyamanaM kazAdibhiH yAtanAM kadarthanAM tava sAdhayanti kurvanti gulmikAnAM-guptipAlAnAM / dhanaM catuHprakAraM hiraNyAdivA, dhAnyaM caturvizatiprakAraM azanAdi vA, gAvo:-balIvardasurabhayaH, elakAH urabhrAstAn sAdhayanti taskarANAM caurANAM / grAmavRttyA vRttaM laghupuraM, nagaraM-karavarjitaM pattanAdIni-jala-sthalabhedAt dvividhaM pattanaM bhavyavastUtpattistAn sAdhayanti cArikANAM-dUtAdipuruSANAM / tathA pAre-paryante mArgasya ghAtikAH pathi mArgasya mArge vA ghAtikAH gantRNAM hananaM arddhapathaghAtikAH sAdhayanti, granthibhedakAnAM vA tatkartRNAM vA paizyatoharANAM caurikAM nagaraguptikAnAM tAn sAdhayantIti yogH| lAJchanaM, aGkanaM DambhanAdInAM, nirlAJchanaM karNavikatanAdi, dhamaNaM ti dhmAnaM mahiSyAdInAM vAyupUraNaM, dohanaM dugdhAdInAM, poSaNaM yavasAdidAnena puSTikaraNaM, vaJcanaM anyamAtari yojanaM, dumaNaM duvanamupatApana, vAhanaM-zakaTAdyAkarSaNaM ityAdikAni sAdhayanti bahUni gomtaaN| dhAtuH-gairikAdi, dhAtavo-lohAdayaH, maNaya:-candrakAntAdyAH, zilA-prastaramayI athavA maNazilA dhAtuvizeSaH, pravAlaM-vimaM ratnAni-karketanAdIni teSAM AkarAH khAnayastAn sAdhayanti AkariNAM-AkaravatAM / 1 baMdivAna rakSaka iti bhASA 2 vATapADA iti bhASA 3 phAMsIyA iti bhASA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma-7 praznavyAka-pupphavihiM phalavihiM ca sAhiti mAliyANaM, agghamahukosae ya sAhiti vaNacarANaM, jatAI visAI mUlakamma AhevaNa-AviMdhaNa-Abhioga-maMtosahippaoge coriyaparadAragamaNabahupAvakammakaraNaM ukkhaMdhe gAmaghAtivi0 vRttiH / yAo vaNadahaNatalAgabheyaNANi buddhivisAvaNAsaNANi vasIkaraNamAdiyAI bhayamaraNakilesadosajaNaNANi 18 vAdinA puSpAnAM-sarvajAtIyakusumAnAM vidhiH-pakAraH sarvaphalAnAM vA vidhi:-prakAraH tAn sAdhayantIti yogaH, mAlikAnApuSpajIvikAnAM athavA vATikAvatAM / arghazca mUlyamAnaM madhukozakAzcalaudrotpattisthAnAni, ityAdikAn sAdhayantIti vanacarANAM pUrvoktAnAM sarveSAM / tathA yantrANi-uccATanAdyanarthA'kSaralekhakAn jalasaGgrAmAdiyantrANi vA udAhasarantIti yogaH, viSANi sthAvarajaGgamabhedAni mUlakarma [ tatmayogato] garbhaghAtanAdikaM tathA mUlaM azloSAdi jAtakasya snAnAdeH karma-mUlakarmatatpayogato garbhaghAtanAdi, AhevaNaM-AkSepaNaM purakSobhAdikaraNaM pAThAntare AhivvaNaM ti AhityaM ahitabhAvaM-zatrubhAvaM athavA pAThAntare aviMdhaNati dhanAdInAM mantreNA'vezanaM grahaNaM, Abhiyogya-vazIkaraNAdi tacca dravyato-dravya saMyogajanitaM, bhAvato vidyAmantrAdijanitaM balAtkAreNa vA mantrauSadhimayogAnAnApayojaneSu tadvayApArANAM karaNaM, cori-131 kAyAH paradAragamanasya bahupApasya yAvatkaraNaM tattathA tAn sAdhayantIti yogH| apaskandAn dhATIkaraNAni baLamardanAni vA, grAmaghAtinaH pratItAH, vanadahanataDAgabhedanAni pratItAni, buddheviSayasya yAni vinAzanAni etAvatA kubuddhijanakapariNAmavizeSotpAdakAni, vazIkaraNapramukhAni, bhayamaraNaklezadveSajanakAni mRSAvAdakartuHriti gamyaM / 1 madhupiMDa iti loka bhASA 2 sAharoti bhASA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvabahusaMkiliTThamaliNANi bhUtaghAtovaghAtiyAI tAI hiMsakAI vayaNAI udAharaMti, puTThA vA apuTThA vA paratativAvaDA ya asamikkhiyabhAsiNo uvadisaMti, sahasA uTThA, goNA, gavayA daMmaMtu pariNayavayA, assA hatthI gavela kukkuDAya kijaMtu, kiNAvedha ya vikeha payaha ya sayaNassa deha piyadhaya dAsidAsa bhayaka bhAillakA, ya sissAya, pesakajaNo, kammakarA ya, kiMkarA ya, ee sayaNaparijaNo ya kIsa acchaMti, bhAriyA bhe karitu bhAvena - adhyavasAyena bahusaMkliSTena malinAni - kaluSANi yAni tAni tathA, bhUtAnAM prANinAM ghAtazca hananaM upaghAtazca paramparAghAtaH tau vidyete yeSu tAni, asatyAni [satyAni ] dravyatastAni yAni pUrvamupadarzitAni hiMsrakAni vacanAni udAharanti kathayanti, tathA 'pRSTA vA apRSTA vA pareSAM taptirnindA tayA vyAvRttAH - vyApAravantaH parakRtyacintanAkSaNikA ityarthaH / aparyAlocitavaktAraH upadizanti - anuzAsati sahasA - akasmAt uSTAH karabhAH goNA gAvaH - balIvardAH gaivayA ATavyAH pazuvizeSAH damantu-vazIkurvantu hanyantAM vinoyantAM vA pariNatavayasaH - saMpannAvasthAstaruNA ityarthaH / azvAsturagAH, hastino gajAH, gavelakAH-urabhrameSAdayaH, kurkaTAstAmracUDAdayaH, krIyantAM - mUlyena gRhyantAM krINApayata anyAn pratyupadezena, vikrINadhvaM - vikretavyaM ca pacata- pacanAya karttuM svajanAya datta, pitrata ca pAtavyaM madirAdiH vAcanAntare khAdata pitrata datta pacata ityAdi vAkyAni / tathA dAsyaH - ceTikA dAsA bhRtakAH - bhaktapAnAdinA poSitAH, ye lAbhasya caturthAdibhAgaM labhante te bhAilakAH, ziSyAH - vineyAH, preSyAH - prayojaneSu preSaNIyalokAH, karmakarAH - niyatakAlaM nirdezakAriNaH kRtakAryasamAptau punaH punaH prazna1 pUchayA aNapUchyA iti bhASA. 2 sAMDheti bhASA. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saSA vAdinaH praznavyAka- kammaM gahaNAI vaNAI khettakhilabhUmivallarAI uttaNaghaNasaMkaDAiM DajhaMtu-sUDijjaMtu ya rukkhA, bhijjaMtu jaMtabhaMDAraNa jJAna vi0 vRttiH iyassa uvahissa kAraNAe bahuvihassa ya aTThAe ucchU dujjaMtu pIlijjaMtu ya tilA, payAveha ya iTTakAu, mama // 36 // gharaTThayAe khettAI kasaha kasAveha ya, lahuM gAmaAgaranagarakheDakabbaDe niveseha aDavIdesesu vipulasIme, pupphANi ya phalANi ya kaMdamUlAI kAlapattAI geNheha, kareha maMcayaM parijaNaTTayAe, sAlI vIhI javA ya luccaMtu malijjaMtu kAriNaH kiGkarAH ete pUrvoktAH svajanaparijanAzca kasmAt kAraNAt Asane avasthAnaM kurvanti ' bhAryA bhe-bhavatAM karma-kRtyaM 4 kRtvA tata samAptau yato bhArikA-dunirvAhaH bhavatAM kurvantu / gahanAni-gaharANi vanAni-vanakhaNDAni kSetrANi-dhAnyavapanabhUmayaH, lakhilabhUmayo halairakRSTabhUmayaH vallarANi ca-kSetravizeSAstata udgatAni tRNAni urdhvagatatRNAni taiH atyathai ghanAni ataeva saGkIrNAni yAni tAni / dahyantAM agninA, sUyantAM samArAdinA, unmUlyatAM vRkSA, bhiyantAM-chiyantAM yantrANi tile sarvapairaNDa18/ kAdikAnAM polaNAni bhANDAni-bhAjanAni kuNDAdIni bhaNDI vA gantrI etAnyAdiryasya tattathA, tasya upadheH upakaraNasya jakAraNAetti, kAraNAya Aha tathA bahuvidhasya ca kAryasamUhasya arthAya tadartha ikSudaNDAdi 'dujjaMtu, yantAM lUyantAM dhAtunAmanekArtha tvAt , pIDyantAM ca tilAH, pAcayata iSTikAH madIyagRhAthai, tathA kSetrANi kRSata karpayata tathA kArSApayata-anyeSAmupadeza dAnataH, tathA laghu-zIghra grAmanagare pUrvoktazabdAthai karbaTa-kunagaraM tAni nivezayata sthApayata, kA ?-aTavIdezeSu kiMbhUtAni 4 grAmAdIni ? vipulA-vistIrNA sImA-maryAdA bhUmiryeSu tAni, puSpANi phalAni ca punaH kandA-bhUmisthA vRkSAvayavA, mUlAni 8 bhUmyantargatAni tAnyeva, avasaramAptAni gRhIta kuruta teSAM saMcayaM parijanA'rtha / zAlizcatuSaSTijAtIyAH, kalamAdyAH bohayaH ta // 36 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaNijjaMtu yahuM ca pavisaMtu ya koTThAgAraM, appamahaukosagA ya haMmaMtu, poyasatthA seNA NijjAu, jAu DamaraM, ghorA varaMtu ya saMgAmA, pavahaMtu ya sagaDavAhaNAI, uvaNayaNaM colagaM vivAho janno amugammi u hou divasesa karaNe mahattesu nakkhattesu tihisu ya, ajja hou NhavaNaM muditaM bahukhajjapijjakaliyaM kotukaM viNhAvaNakaM saMtiSaSTikyAdi bhedAH, vAssatuSagodhUmAH bahuvidhAstAn lUyantAM chidyantAM, kedAreSu malyantAM saMnyasyatAM sthApyatAmitastato vA, utpUyatAM - utpAdayatAM vapanAdinA, laghUn vRddhAn kurvatAM pravizatAM prAvizyatAM koSThAgAreSu koSThAgAraM prati vA, alpA -laghavo mahAntastadapekSayA madhyamAH, utkRSTAH - uttamAtha hanyantrAM potasArthAH - bohitya - bANasamudAyAH / tathA senA - sainyaM kaTakaM niryAtu - nirgacchatu nirgatya kiM karotu ? DamaraM vigrahaM viDvarasthAnaM tathA ghorA - raudrAH janakSayakarAH varttantAM saGgrAmA - yuddhAni / pravarddhayantu - pramardayantu zakaTavAhanAni - yAnapAtrANi ca tathA punaH upanayanaM bALAnAM kalAgrahaNaM, 'colagaM 'ti bAlakaprathamaziromuNDanaM, vivAha - pANigrahaNaM, yajJo-yAgaH amuSmin divase bhavatu / ' [ bava 1 bAlava 2 kaulava 3 taitila 4 gara 5 vaNija 6 viSTi 7 saptacarANi zakuni 1 catuSpada 2 nAga 3 kiMmraghnAni 4 catvAri sthirANi evaM 11 ] karaNaM - bavAdikAnAmekAdazAnAmanyataradabhimataM muhUrte raudrAdInAM trizatAmanyatare'bhimate, nakSatre - puSyAdike'bhimate, tithau paJcAnAM nandAdInAmanyatarasyAmabhimatAyAM, atha asminnahani bhavatu snapanaM - saubhAgyaputrAdyarthaM vadhvAdermajjanaM, kiMbhUtaM ? muditaMpramodavat, bahu-pracuraM khAyaM peyaM vA tena kalitaM vyAptaM prabhUtamadyamAMsAdyupetaM vA, kautukaM rakSApoTalikA dvarakA dibandhanaM yatra tat, vividhaiH mantramUlibhiH saMskRtajalaiH visnApanakaM zAMtikarma vA - agnikArikAdikaM vA yatra tat / te kuruta-niSpAdayata keSu ityAha--- 1 pratyantare nAsti. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAna vi0 vRttiH // 37 // kammANi kuNaha, sasiravigahovarAgavisametu salaNapariyaNassa ya niyakassa ya jIviyassa parirakkhaNaTyAe DisIsakAI ca deha daha ya sIsovahAre vivihosahimajamaMsa-bhakkhannapANa-mallANulevaNa-paIvajaliujjalasugaMdhidhUvAvakArapupphaphalasamiddhe pAyacchite kareha, pANAivAyakaraNeNaM bahuviheNaM vivarIupAya- dussu miNapAvasa uNa - aso maggahacariya- amaMgala nimitta paDighAyaheuM vitticcheyaM kareha, mA deha kiMci dANaM, suTTU hao zaziravyo-candrasUryayorgrahaNa rAhulakSaNena uparAga- uparaJjanaM grahaNamityarthaH, sa ca viSamANi ca vidhurANi duHsvapnAzivAdI teSu, kimarthaM tatkAraNamityAha--svajanasya parijanasya nijakasya ca jIvitasya parirakSaNArthAya ye te sarve svarakSaNArthaM kurvantu iti yogaH / pratizarSakANi - dattastraziraHpratirUpANi piSTAdimaya zirAMsi yacchata AtmAzirorakSaNArthaM caNDibhya ityarthaH, tathA datta zIrSopahArAn -- pazvAdizirobalIn devAnAmiti adhyAhAraH / vividhauSadhimadyamAMsabhakSyAnnapAnamAlyAnulepanasugandhadhUpAdi dIpAzca jvalitojjvalAzca - ArAtrikAdyAH yAH sugandhidhUpasya - dazAMgAdezcApakArakaraNaM aMgAroparikSepeNa puSpaphalaiH samRddhAH - saMpUrNA ye zIrSopahArAste tathA tAnU, datta iti vadanti / prAyazcittAni - dUritopazamAni kuruta, kena kRtvA ? prANAtipAtakaraNena - jIvaghAtakaraNena kiMbhUtena ? nAnAprakAreNa kRtvA, kimarthaM ? tatkaraNamityAha ? viparItotpAtAH azumAH azubhazravakAH prakRtivikArAH duHsvapnAH--rAtrau duHkhapnamRtakAdidarzanAcApazakunAH pratItAH, asaumyagrahacaritaM - krUra grahacAraH vakrAticArAdAyaH, anyAnyapi yAni amaGgalAni nimittAni aGgasphuritAni ityAdInAM pratighAtahetoru pahananArtha, tathA vRtticchedaM AjIvikAbhaGgaM kuruta mA datta - kiMciddAnamiti anyebhya iti gamyaM, suSThu hata hata saMbhramAt dvitvavacanaM, suSThu cchinno bhinnazca avivakSitaH kazciditi adharmadvAre mRSA vAdinaH sU-9 // 37 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hao,suTaTu chinno bhinnatti uvadisaMtA evaM vihaM kareMti, aliyaM maNeNa vAyAe kammuNA ya akusalA aNajjA aliyANA aliyadhammaNirayA, aliyAsu kahAsu abhiramatA, tuhA aliyaM karettu hotiya bahuppayAraM (sU07) tassa ya aliyassa phala vivAgaM ayANamANA varDeti, mahanmayaM avissAmaveyaNaM dIhakAlaM bahudukkhasaMkaDaM narayatiriyajoNiM, teNa ya alieNa samaNubaddhA AidA puNanbhavaMdhakAre bhamaMti bhIme duggativasahimuvagayA, & evaM upadizantaH, evaMvidhaM nAnAprakAraM trividhaM-tripakAraM tA kurvanti alIka--mRSAbhASaNaM satvopaghAtahetutayA bhAvato'lIka tatra traividhyamAha manasA vAcA 'kammaNA yattikAyakriyayA ye kurvanti tAnA''ha-vyaktavyA'vyaktavyavibhAgA'nipuNAH akuzalAH, anAryAH4pApakarmaNi carantaH, alIkA AjJA Agamo yeSAM te alIkAjJAH,ata eva alIkadharmaniratAH,alikAsu-AtmaguNahAnikArikAsu TI kayAsu-vAmapaJceSu abhiramamANA:-cittaM pINamANAH, ata eva tuSTA iSTahRdayA alIkaM kurvantu bhavanti ca tat kRtvA bahumakAraM ki mApnuvaMti iti akSaraghaTanikA uktA / athA'lIkavipAkaM pratipAdayamAha tasya dvitIyAzravasya mRSAvAdanAmnaH phalasya-karmaNo vipAka:-udayaH sAdhyamityarthaH, taM prati khAM ajAnamAnA:-ajAnAnA varddhayanti-vRddhiM kurvanti, arthAt saMsAre-caturgatirUpe mahAbhayAM janmamRtyulakSaNAM avizrAma-vedanAM-duHkhAdInAM dorghakAlaM | bahuduHkhasaMkulAM prabhutasamayapalyasAgarapramANAM nArakatiryagyonisaMkhyA'saMkhyA'nantakAlapramANAM tatra utpttiruupaaN| tena alIkena-mRSAvAdena tajanitakarmaNA samanubaddhA-avirahitAH AdigdhAH-ArkigitAH santaH punarbhavaH-punarpunarjanma tadrUpAndhakAre Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-7 praznavyAkana te ya dIsatiha duggayA, duraMtA, paravassA, asthamogaparicajiyA, asuhitA, kuDiyacchavidhImacchavidhanA, -khara adharmadvAre pharusavirattajjhAmajhusirA, nicchAyA, lallaviphalavAyA, asakatamasamayA, agaMdhA, aceyaNA, dubhagA, akaMtA, IM mRSA vikAkassarA, hINabhinnaghosA, vihiMsA, jaDavahiramUyAya mammaNA, akaMtavikavakaraNA, NIyA NIyajaNaniseviNo 8/ vAdinaH // 38 // bhramanti-bhrAmyanti, bhIme raudre bhayaMkare durmasivasatimupamatAH mAtAH santaH te pANina iha-jIvaloke dRzyante kIdRzAH duzsthA-durgatAH daridvAra, durantAH duHparyavasAnasaMsArapAraM mamAtA,paravazAH-parAdhInAH, artho-dravyaM bhogo-azanAdi arthA-M dupabhogaH strIyAdi taiH parivarjitAH-rahitAH, avidyamAnamukhAH athavA avidyamAnasuhRdaH, sphuTitacchavi-vipAdikAvicarcikA dinirvikRtatvacaH, bIbhassA-vikRtarUpAH, vicchAyavadanAH vivarNAH-virUpasyAH, kharaH-kaThinaH sparzo yeSAM te, kvacidapi sthAne vigataratayaH ataeva dhyAmA:-abhAsurakAntayaH, azuSirAH asArakAyAH, niHcchAyAH gataprabhAH, lallA-avyaktA ni:kalavAcaH anAdeyakRtyAH, na vidyate saMskRtaM-saMskAro yeSAM te asaMskRtAH anAdaraNIyA janairiti zeSaH, saMskRtabhASAvarjitAH, asatkRtAH avidyamAnasatkArAH, ataeva amanojJamandhAH, acetanA-viziSTacetanA'bhAvAt, daurbhAgyatvena durbhamAH, akAntA amanojJAH, kAkaMsyeva kharosparzo yeSAM te kAkasvarAH, hImo-hasvo bhinno dhurgharoH ghoSaH-svaro yeSAM te, ataeva vizeSeNa hiMsyante janairiti vihiMsAH, jaDA:-mUrkhAH, badhirAH-akarNAH, makAH-vAgrahInAH, manmanA:-avyaktavAcaH, amanojJAni vikRtAni karaNAni-indriyANi yeSAM | te evaM sarvapadeSu karmadhArayasamAsaH, nIcAH jAtyAdibhiH, nIcajAtikulagotrakRtyAdibhistAdRzA ye janAH pAmarAstAn pratisevante 1 jaDavahirandhayA ya mammaNA mudritapratI 2 pAmasyA phoDA iti bhASA. 2 myAu iti bhASA. 3 alahu hevAna bhASA. OMOMOMOMOM Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logagarahaNijA, micA asarisajaNassa pessA, dummehA, lokavedaajhappasamayasutivajjiyA, narA dhammadhuddhivi|yalA alieNa ya teNaM paDajhamANA asaMtaeNaya avamANaNa-piDhimasAhikkheva-pisuNa-bheyaNa-gurubaMdhavasaya*Na-mitsavakkhAraNAdiyAI abbhakkhANAiM bahucihAI pAveMti, amaNoramAiM hiyayamaNadUmakAiM jAvajIvaM duruddharAI aNi?kharapharusavayaNa-tajaNaninbhacchaNadINavadaNavimaNA kubhoyaNA, kuvAsasA, kuvasahIsu kilissaMtA neva iti nIcajananiSeviNo'taeva lokagarhaNIyAH nindanayogyAH, bhRtyAH avazyaM parairbharttavyAH, asamAnazIlalokasya preSyAH-Adeza-18 kArakAH tathA dveSyAH-dveSasthAnaM vA, durmedhaso-durbuddhayaH, lokAbhimataM zAstra bhAratAdi vedA-Rga-yajuH sAmAdi, adhyAtmazrutiHcittajayopAyapratipAdanazAstraM samayazrutiH-aItAM pravacanAdibhirvajitAH-rahitAH etAdRzAH ke ? ityAha narA-manuSyAH dharmaH samyagdharmAdiH buddhi-nitA tayA vikalAH alIkena ca-alIkavAdajanitakarmAgninA tena-kAlAntara| kRtena dahyamAnAH, anupazAntena tena asatA vA-rAgAdipravarttanena apamAnAdi prApnuvanti / tatrA'pamAna-mAnabhaGgaH, pRSTimAMsa parokSe doSAvirbhAvanaM, adhikSepo-dhikkAranindAvizeSaH, pizunaiH khalairbhedana, premasambandhasya chedanaM, guru:-pUjyapakSaH, bAndhavA-bhrAtrA| disnehasthAnaM, svajana-sambandhIvargaH, mitra-premasthAnaM eteSAM kSArAyamANavacanena parAbhavaM etAni AdiryeSAM tAni tadAdikAni, abhyAkhyAnAni-asaduSaNAbhidhAnAni bahumakArANi labhante prApnuvanti / tAni kIdRzAni ? amanoramANi-asamIcInAni, hRdayamanasozca dumagAni paritApakArINi yAni tAni, janmamaryAdIkRtya duHkhena uddharaNIyAnItyarthaH / aniSTena-amukhakAriNA kaThoreNa vacanena yatarjana re dAsa ! puruSeNa bhavitavyamityAdirupeNa yat nirbhartsana-are ! duSTakarmakArin ! apasara dRSTipathAdi Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaIt suhaM neva nivvuiM uvalabhaMti aJcatavipuladukkhasayasaMpauttA // adharmadvAre vi0 vRttiH esoM so aliyavayaNassa phalavivAo ihaloio, paraloio, appasuho, bahudukkho, mahanbhao, bahura mRSAvAda vipAka: // 39 // yappagADho, dAruNo, kakkaso, asAo vAsasahassehiM muccai, na ya avedayittA atthi hu mokkhotti, evamAhaMsu nAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadheno kahesI ya aliyavayaNassa phalavivAgaM, eyaM taM bitIyaMpi aliyavayaNaM lahusaga-lahucavalabhaNiyaM, bhayaMkara, duhakaraM, ayasakara,verakaragaM, aratiratirAgadosamaNasaMkilesaviyaraNaM, aliyaNiyaDisAdijogabahulaM. nIyajaNaniseviyaM, 'nisesaM, appaccayakAraka, paramasAhugarahaNijaM, pa-18 tyAdirUpaM tAbhyAM dInavadanaM vimanaM-vigataM ceto yeSAM te tathA / tata eva abhojanA:-kubhojanAH, kutrAsasaH, kuvasatiSu-kutsitasthAneSu klizyante-bAdhante, naiva sukhaM zArIraM naiva nirvRttiH-manaHsvAsthya upalabhante prApnuvanti, atyantaM vipulaM-vistIrNa yat | duHkhaM sukhaviparyayasteSAM zataM tena saMprayuktAH tadvantaH, etAvat kAlaM alIkasya phalamuktaM / eSaH prathamadvAravat adhikRtaH-prastutaH dvitIya alIkavacanasya phalavipAkaH prathamAdhyayanazabdArthavat vyAkhyAtavyaH / iha laukikA, pAralaukikaH, phalapatipAdakaH, alpasukhaH, bahuduHkhaH, mahadbhayaH, bahurajobhiH vyAptaH, dArugaH, karkazaH, asAtakArI, varSazatasahasramucyate / nA'pi cA'vedayitvA mokSo astIti zeSaH, evamAkhyAtavAn jJAtakulanandanaH mahAtmA jinaH mahAvIra iti pradhAnanAmadheyaH kathitavAn alIkavacanasya / * phalavipAkaM, etat dvitIyamapi alIkavacanaM laghusvaka-laghuguNamityarthaH laghucapalabhaNitaM, bhayakRta, duHkhakRta, ayazaHkArakaM, vairakArakaM, aratiH ratiH rAgo-dveSaHmanaH-saMklezadAyakaM alIka-aloka-mRSAbhASaNaM nikRtirmAyAmayaM tadyogapacUraM, nIcajanasevitaM, // 39 // 1 saMpalittA mudritapratau 2 nissasaM USLUGLISCIOGLOSSUS Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapIlAkArakaM paramakaNhalesasahiyaM, duggativinivAyavaDaNaM, puNabhavakara, cirapariciyameNAgayaM, duruttaM vitiyaM adhammadAraM samattaM // 2 // (sU08) nizcayAdeva samastabhAvena, apatyayakArakaM, pradhAnasAdhujanagarhaNoyaM, pareSAM pIDAkArakaM, paramakRSNalezyAsahita, durgativinipAtavarddhanaM, punaHpunarbhavakAraNa, ciraparicitaM, anAgataM durantaM dvitIyaM adharmadvAraM sampUrNatAM prApta / ete sarve'pi zabdArthAH pUrve vyAkhyAtAssanti tato'vaseyamiti zabdaH-samAptau, bravImIti kathayAmi tIrthakaropadezena natu svabudhdhyeti jJeyaM / iti // // dazamopAGgasya praznavyAkaraNanAmarUpasya dvitIyAzravasya vivaraNametallikhitam samAsena // // iti dvitIyaM dvAram samAptam / / 1 maNugayaM mu0pra0 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAna vi0 vRttiH // 40 // atha tRtIyaM adhyayanam vyAkhyAtaM dvitIyamadhyayanaM sAmprataM tRtIyamArabhyate asya cA'yamabhisambandhaH, iha dvitIyA'dhyayane alIkamRSAvAdAzravadvAramuktaM, adattagrAhiNaH prAyeNa alIkaM jalpantItyanena sambandhenA''pAtasya tRtIyAdhyayanasvedamA''disUtram - jaMbU taiyaM cetyAdirUpaM, tatrA'dattaM caturddhA - svAmi 1 jIva 2 tIrthakara 3 guru 4 adattabhedAt, tatra caturvidhamapi sAdhUnAM tyAjyameveti, grahaNaM-dhAraNIyaM dravyamAzritya kSetrataH sarvalokamAzritya, kAlato divArAtrAciti, bhAvato rAgadveSAbhyAmiti, SoDazakaM svapara sevanopadezaissaha viMzatidhA bhavatIti tyAjyameveti dik / atha yathA pUrvAdhyayanayoryAdRzaM yannAmAdibhiH paJcabhirdvArairadhyayanArthaprarUpaNA kRtA evamihA'pi kariSyate, tatra yAdRzamadattAdAnaM svarUpeNa tatpratipAdayasvAbadA''ha adharmadvAre ) adattAdAna svarUpaM sUtra - 9 1180 11 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbU ! taiyaM ca adattAdANaM haradahamaraNabhayakalusatAsaNa-parasaMtiga'bhejalobhamUlaM, kAlavisamasaMsiyaM, aho'cchinnataNhapatthANapatthoimaiyaM, akittikaraNaM, aNajaM, chiddamaMtara-vidhura-vasaNa-maggaNa-ussava-mattappamatta-pasuttavaMcaNa-kkhivaNa-ghAyaNaparA-NihuyapariNAma-takarajaNabahumayaM, akaluNarAyapurisarakkhiyaM, sayA he jambU ! tRtIyaM adattasya dhanAdeH AdAna-grahaNaM adattAdAnaM tRtIyaM AzrayaM / hara daha ityetau zabdau haraNadahanaparyAyauM, kIdRzaM tat adattAdAnaM ? maraNaM-mRtyuH bhayaM-bhItiH kaluSaM pAtakaM tena trAsana-trasanajananasvarUpaM, punaH kIdRzaM? parasatkaM parakIya * yat dhanaM tatra yo'bhidhyA-lobhaH raudradhyAnA'nvitA mUrchA sa eva mUla-nibandhanaM-kAraNaM yatra tat / punaH kIdRzaM ? kAlazcA rAtrAdi viSamaM ca-parvatAdi durga taiH saMzritaM-AzritaM yattattathA, te hi prAyaH adattAdAnagrAhakaiH AzrIyate, punaH kIdRzaM ? adhoadhogatiH keSAM ? achinnatRSNAnAM-atruTitavAJchAnAM yatpasthAna-yAtrA tatra prastAvikA-pravartikA matiH-buddhiryaSmistat / punaH kIdRzaM ? akIrtikaraNaM-apayazaHkArI, ataeva anArya-AyapuruSairanAcaraNIyaM / punaH kIdRzaM ? chidraM-pravezadvAraM narakasyeti gamyaM, antaraM-avasaro'narthasyeti jJeyaM, vidhuraM-apAyo, vyasanaM-rAjAdikRtA''pat eteSAM mArgaNaM-gaveSaNaM tasya utsavaH mahodinaM, teSu mattaH-kSivo madyAdinA, pramattaH indriyAdibhiH pramupto nidrAzIlaH teSAM vaJcanaM-pratAraNaM / punaH kIdRzaM ? AkSepaNaM cittavyagratApAdanaM | ghAtanaM-mAraNaM teSAM tatparaH-etaniSTaH anibhRto'nizcalo yo'sau pariNAmazcittavyApAro yasyA'sau mattapramattaprasuptavacanAkSepaNaghAtanaparA'nibhRtapariNAmaH tAdRzo yastaskarajanazcauralokaH tasya bahumataM mAnyaM adattAdAnaM / pAThAntare tvidamevaM pavyatechidraviSamapApakaM ca-[nityaM chidraviSamayoH sambandhodaM pApamityarthaH, anyadA hi tatpApaM prakartumazakyamiti bhAvaH]-anibhRtapari Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre praznavyAka- sAhugarahaNijjaM, piyajaNamittajaNabhedavippItikArakaM, rAgadosabahulaM, puNo ya uppUrasamarasaMgAmaDamarakalikala- pUrNa jJAna havehakaraNaM, duggaiviNivAyavaDaNaM, bhavapuNanbhavakara, ciraparicitamaNuga, duraMtaM taiyaM adhammadAraM (sU09) vi.vRttiH ma tassa ya NAmANi motrANi hoti tIsaM, taM jahA-corikaM 1 parahaDaM 2 adattaM 3 kUrikaDaM 4 paralAbho 5 // 41 // NAmasaMkliSTa / punaH kIdRzaM ? akaruNA-nirdayA ye rAjapuruSAH-rAjaniyoginastairaikSiptaM tairnivAritamityarthaH, sadA-sarvadA nityala kAlaM sAdhubhiH sajanajanaiH garhaNIyaM nindanIyamityarthaH, priyajanamitrajanAnAM bheda-viyojanaM viprItikAraka-vipriyakaraNazIla, rAgadveSabahulaM punaH kIdRzaM ? utpUreNa-pAcuryeNa samaro-janamArakayukto yaH saGgrAmaH-samaro-raNaH, DamaraH-viDvaraH svaparacakrajanyabhayaM, kaliH-svapakSarATiH, kalaho-cAmapazcaH, vedhaH-pazcAttApAdikaH eteSAM raNAdivedhAntAnAM karaNaM-kArakaM / durgativinipAtavivarddhanaM, bhave-saMsAre punaH punarbhavAn karotIti bhavapunarbhavakaraM, ciraparicitaM-anAdisevitaM, anugataM-avyavacchinnatayA atruTitapravAharUpatvAt kriyArUpataH, duranta-duSTAvasAnaM vipAkadAruNatvAt tRtIyaM adharmadvAraM pApopAyaM / ___tasya-adattAdAnasya imAni vakSyamANAni nAmAni-abhidhAnAni goNNANi-guNaniSpannAni bhavanti triMzat tadyathA taddadarzayati-cauraH caryate coraNaM caurikA tadbhAvacaurikyaM 1 / parasmAt sakAzAta hiyate tatparahRtaM 2 / na kenA'pi padIyate iti / adattaM 3 / krUra-cittaM yeSAM te kariNaH taiH kRtaM kUrikaDaM krUrakRtaM 4 kacit kuruTukamiti dRzyate tatra kuruTukAH-kAGkaTukabIjaprAyAH sadguNAnAmayAgyA ityarthaH / parasya dravyasya lAbhaH paralAbhaH / asaMyamaH-asaMvararUpatvAt 6 / paradhane gRddhiH ihaa| 1 rakSitaM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMjamo 6 paradhaNaMmi gehI 7 lolikaM 8 takarasaNaMti ya 9 avahAro 10 hatthalahusaNaM 11 pAvakammakaraNaM 12 teNikaM 13 haraNavippaNAso 14 AdiyaNA 15 luMpaNA dhaNANaM 16 appacao 17 avIlo 18 ak-17 khevo 19 khevo 20 vikkhevo 21 kUDayA 22 kulamasI ya 23 kaMkhA 24 lAlappaNapatthaNA ya 25 AsasaNAya vasaNaM 26 icchAmucchA ya 27 taNhAgehi 28 niyaDikammaM 29 aparacchaMtiviya 30 tassa eyANi eklaulyN-8| taskaratvaM nityaM tatkaraNAzayatvAt 9 apahAraH-paradhanasyeti gamyaM 10 paradhanaharaNena kutsito hasto yasyA'stIti tadbhAvo hastalaghutvaM 11 pApakarmaNaH karaNaM 12 stainyaM taskarasyaiva karma 13 haraNena-paradravyaharaNena vimaNAzo bhavati 14 AdAnaM paradhanasyeti gamyaM 15 lopanA-avacchedana arthAt paradhanasya zubhAzayasya vA 16 / apratyayaH-avizvAsa janakatvAt 17 pareSAM avapIDanaM iti avapIDaH 18 AkSepaH paradhanasyeti gamyaM 19 kSepaH parahastAta dravyasya preraNaM 20vikSepaH-vizeSeNa tadeva 21 kUTatulAdInAM anyathAkaraNaM 22 kule mAlinyahetutvAt maSiH 23 kAMkSA paradravyasyeti gamyaM 24 lAlapanaM garhitAlApa: prArthanA cATukAraH dInabhASaNazIlaH 25 AzasamAya-vinAzanAya vyasanaM vyasanahetutvAt vyasanaM 26 / icchA ca-paradhanaM pratyabhilASA mUrchA-tatraiva gADhA'bhiSvaMgarUpA tahetutvAdadattagrahaNaM 27 tRSNA-mAptadravyasyA'vyayecchA gRddhizcA'mAptasya mAptirvAJchA 28 nikRtermAyAyAH karma nikRtikarma 29 avidyamAnAni pareSAmakSINi dRSTavyatayA yatra tadaparokSa-apratyakSa sarveSAmityarthaH 30 / yasya svarUpa prAgvarNitaM tasyA'dattAdAnasya etAni ityAdikAni nAmadheyAnItyarthaH bhavanti triMzat adattAdAnasya ? pApena-apUNya 1 lAlacIo iti lokabhASA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAna vi0 [vRttiH // 42 // mAdINi nAmadheyANi hoMti tIsaM adinnAdANassa pAvakalikalusakammabahulassa agAI ( sU0 10 ) taM puNa kareMti coriyaM takkarA paradavvaharA, cheyA, kayakaraNaladdhalakkhA, sAhasiyA, lahussagA, atimehitthA, lobhagacchA, daddaraovIlakA, ya gehiyA, ahimarA, aNabhaMjakA bhaggasaMdhiyA, rAyaduTThakArI ya visayanicchUDhalokabajjhA, uddohaka - gAmaghAyaka - puraghAyaga-paMthaghAyaga-AlIvagatitthabheyA, lahuhatthasaMpattA, jUr3akarA, karmarUpeNa kalinA - yuddhena kaluSANi - atimalImasAni karmANi mitradrohAdivyApArarUpANi tairbahulAni bahUni yatra tattathA tasya anekAni kurvanti / atha dattAdAnaM kurvanti tAnA''ha tatpunaH kurvanti caurya - caurikAM taskarAH - caurAH pareSAM dravyaM haranti te paradravyaharAH, chekA-nipuNAstatkArye, kRtakaraNAHvAraMvAraM vihitacaurAnuSThAnAH te ca te labdhalakSA:- avasarajJAH sAhasikAH - dhairyavantaH paradravyA''haraNe, laghusvakAH tucchAtmAnaH, atimahecchA - udAravantaH tatkaraNe, lobhagrastAH, dardareNa vacanATopena AtmAnaM apavIDayanti - gopAyante AtmasvarUpaM yeSAM te paraM vilajjIkurvanti, muSNanti hi zaThAtmAnaH tathAvidhavacanena paraM vaJcayanti- gRddhikAH, saMmukhAgataM paraM mArayanti te abhimarAH, RNaM - deyaM dravyaM bhajanti te, bhagnAH sandhayo yaiste, rAjJA duSTaM kA zaharaNAdikaM kurvanti te rAjaduSTakAriNaH, viSayAt - maNDalAt nirvyUDhA - nirdhATitA ataeva lokairbAhvIkRtAH jnvhisskRtaaH| uDDAhakArakA-ghAtakArakAH athavA uddahakAH - aTavyAdAhakAH grAma 1 mahiccha0 mu0 pra0 2 aNabhaMjaka mu0 pra0 3 devAloyA iti bhASA 4 boladeha patale iti lokabhASA adhabhadvAre adattAdAna kArakAH sU-11 // 42 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDarakSa-sthIcora-purisacora-saMdhiccheyA ya, gaMthibhedga-paradhaNaharaNalomAvahArA akkhevI haDakArakA, nimmaga-gUDhacoraka-gocoraga-assacoraga-dAsicorA ya, ekacorA, okaDaka-saMpadAyaka-ucchiMpaka-satyaghA18| yaka-bilacorI ( kolI ) kArakA, ya niggAhavippaluMpaNA, bahuvihateNikaharaNabuddhI, ete anne ya evamAdI HghAtakAH, puraghAtakAH paMthaghAtakAH' AdIpakA:-gRhAdijvAlakAH, tIrthabhedakAH yAtrikalokAnAM dhanaM muSNanti / laghuhastena lAghavena saMprayuktAH, dhutakarAH, khaNDarakSAkarAH zulkapAlAH koTapAlA vA khiyaH sakAzAt strIneva vA corayanti strIrUpA vA caurAH strIcaurAH evaM puruSacaurikAH, sandhichedAzca-khAtrakhanakAH, granthibhedakAH, paradhanaM apaharanti te paradhanaharAH, lomAnye 12 va apaharanti ye lomApadArAH niHzUkatayA'pi bhayena paramANAn vinAzya pazcAt muSNanti te lomApahArAH, AkSepeNa-balAtkA 8 reNa muSNanti te AkSepiNaH, haThaM kRtvA muSNanti te haThakArakAH, nitarAM atizayena maIyanti te nirmaIkAH, gUDhaM-guptaM cora yanti te gUDhacaurA:-pracchannacaurAH, gaurgAvo balIvardAsteSAM caurAH, azvAH-ghoTakAsteSAM caurAH, dAsyazceTikAstAsAM caurAH sadAsIcaurAH, ekAkinaH santo caurikAM kurvanti te ekacaurAH, utkRtA apakarSakAH ye gRhAd brahaNaM-niSkAzayanni athavA caurAnAkArya paragRhANi moSayanti, ye caurANAM bhaktAdi prayacchanti te saMpadAyikA, avachipakAcauravizeSAH, sArthAn ghAtayanti luNTanti te sArthaghAtakAH, vilakolIkArakAH-lokavyAmohakAriNaH vidhAsavacanavAdino coriikaarkaaH| nihA-rAjAdinA 1 hAra mu. pra0 2 bATapADA iti lokamASA 3 tIrtha karatAM dhana mAM, athaka saMgho rahA iti lokabhASA 4 jUkTIyA iti bhASA vANI iti kokabhASA 6 phAMsIya iti lokabhASA. mIjAmaNakA bhola iti bhASA. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre adattAdAna kArakAH sU-11 praznavyAka-parassa davvAhije aviryaa| vipulabalapariggahA. ya bahave rAyANo [ paradhaNaMmi giddhA, sae va dave raNa jJAnalA asaMtuhA, paravisae ahihaNaMti te luddhA] paradhaNassa kajje cauraMgavibhatsabalasamaggA, nicchiyavarajohajuddhavi0 vRtti NI saDiya-ahamahamitidappiehiM sennehiM saMpariSuDA, pattasagaDasUicakkasAgaragarulavUhAtiehiM aNiehiM uttharaMtA, // 43 // abhibhUya haraMti prnnaaii|| .. grahItA avagRhItA vA, vipalaMpakAH vyApAramUSakA:, bahupakAraM yat svainyaM-caurya tena yat paradhanasya haraNaM tadeva buddhiryeSAM tathA mAna-mApa-tolakUTakaraNena paradhanaM gRhNanti ete sarve pUrvoktAH anye ca etebhyaH sakAzAta evaM prakAraM adattAdAnamAdadate pareSAM dravyaH paradhanagrahaNe ye aviratA-anivRttAH / adhunA te eva yadvA tatkurvanti taducyate vipulaM balaM-sAmarthya parigrahazca parivAro yeSAM te, bahavo rAjAnaH paradhanagRddhAH, idaM adhikaM padatrayaM pAThAntare sae a davve asaMtuTThA-svake dravye asaMtuSTAH asaMtoSiNaH, paradhaNe ludA desANabhihaNanti paradezAn abhighnanti lubdhAH dhanasya kArye ityrthH| caturbhiraGgavibhaktaM gaja 1 ratha 2 azva 3 padAti 4 lakSaNaiH samAptaM yadalaM tena samagrA yuktA ye te tathA, vinizcitainizcayavadbhi barayodhaiH saha yat yuddha-saMgrAmastatra zraddhA yeSAM te ca te, ahamahamityevaM dapitAzca darpavantaH evaMvidhaiH sainyaiH bhRtyaiH padAtibhiH I taiH saMparivRtAH sametAH / tathA patrANi vAhanAni zakaTAni, zUci zUcyAkArANi, cakrANi, sAgaraH-samudraH, garuDAkArA ye vyUhAH senAnivezAH taiH, padmAkAro vyUhaH-pareSAmanabhibhavanIyaH sainyavinyAsa vizeSaH evamanye'pi etairapi anIkaiH athavA gomUtrikAdInAM vyUhai taiH kRtvA uttharantaH AcchAdayantaH parAnIkAnIti gamyaM / abhibhUya-jitvA tAnyeva paradhanAni harantIti vyktN| 1pauma mu. pra0 6SHSS55OM HSSLICICLOCOK*36*36 // 43 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avare raNasIsaladdhalakkhA saMgAmaMmi ativayaMti, sanaddhabadvapariyarauppIliya-ciMdhapagahiyAuhapaharaNA, mA. lADhivaravammaguMDiyA, AviddhajAlikA, kavayakaMkaDaiyA / urasiramuhabaddha-kaMThatoNamAitavaraphalaha-racitapahakarasarahasakharacAvakarakaraMchiya-sunisitasaravarisa-vaDakarakamuyaMta-ghaNacaMDavegadhArAnivAyamagge, aNegadhaNumaMDala aparerAjAnaH raNazIrSa-saGgrAmazirasi labdhalakSA labdhanayavAdAH saGgrAmamiti dvitIyA saptamyarthe, etAvatA svayameva saGgrAme abhipravezanti kevalaM sainyameva na yodhayanti kintu svayameva pravizanti, kIdRzAH santaH ? sambaddhAH-sajjIbhUtAH baddhAH-zarIreNa saha parikavacAH sannAhA yaiste tathAbhUtAssantaH utpIDito-gADhaM baddhacinhapaTTo yaiste tathAbhUtAH, punargrahItAni AyudhAni-zastrANi kheTakAdIni pareSAM hananArtha AtmarakSArtha ca yoni AyudhAni praharaNAnyucyante yaiste, mADhI-tanutrANavizeSaH tena varavarmaNA pradhAnasabAhena guMDitAH-parivAritAH, pAgantare meDhiguDavamma iti tatra guDa-kuMjarasannAha iti jJeyaM / punaH kIdRzAH ? AviddhAni-parihitAni jAlikAni lohakaTakA yaiste, kavacasya tanutrANasya kaMkaTikA-lohakIlakAH kaNTakitAH-kRtakavacA ye te| urasA hRdayena zirasA mukhena baddhAH-yantritAH kaMThe toNA-tUNIrAH yaiste, tathA haste pAzitAni gRhItAni varaphalakAni kheTakAni | yaiste, teSAM racito-raNocitaracanAvizeSeNa paramayuktapaharaNapratighAtanAya kRtaH pahakaratti samudAyo yaiste, tato sarabhasaiH-saharSeH niSThuraH kharaH kodaNDahastaiH-dhAnuSkarityarthaH teSAM ye karAH hastAsteSu sthitAH suSTu nizitAstIkSNAH ye zarAH bANAsteSAM yo varSavarSaNaM dhArAgharapAtava, vRddho mahAn yaH karako-vRSTivistAro, mucyamAnastAdRzo yo ghano-meghaH tasya caNDavegAnAM dhArANAM 1 caDa mu0 pra. 2 mAthA iti lokabhASA. 3 karahA iti bhASA... Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ggasaMcitAucchaliyasatti-sUla-kaNaga-vAmakaragahiyakheDaga-nimmalanikkiTThakhagga-paharaMtakoMta-tomara-cakka-gapraznavyAka adharmadvAre yA-parasu-musala-laMgala-sUla-laula-bhiDimAlA-sabbala-pahisa-cammeha-dughaNa-mohiya-moggara-varaphaliharaNa jJAna adattAdAna jata-patthara-duhaNa-toNa-kuveNI-pIDhakaliya IlIpaharaNamilimilimilaMtakhippaMti, vijjujalaviracitasamappa 18/kArakAH ||44nipaat:-ptnN tasya mArgoM yaH sa tathA, pAThAntare tatthameyatti vA tatra paspatyayAntatvAtripAtapati-saMgrAme iti yojyaM / punaH MbanekAni panUMSi maNDalAmANi-khanavizekAra taka sandhitA:-kSeSaNIyamANIkRtAH ucchasitAH-parvamatAH zaktayo-devAdhiSThita zastravizeSAH, trizUlA-lohamayyaH, kanakAca vANAstathA vAmakare mahInAni AtmarakSaNArtha, kheTakAni phesakAni, tathA nirmalI kRtA-zANairuttejjitA kozAt karSitA vA nikRSTAH krUrAH khaDgA yatra tathA prahArapravRttAni kuntAni zastravizeSAH, tomarAH-bANavizeSAH, caitrANi-pratItAni, zastragadAzca daMDavizeSAH, parazavaH-kuThArAH, muzalAni-dhAnyapeSaNayantrANi lAgalAni halAni lohamayadaMDAni, lakuTA:-yaSTayaH, kvacit guDA pAThaH tatra kuJjarasamAhaH, mindimAlAH, zabbalA-lohamayabhallAH paTTisAH-zastravizeSAH, carmeSTA:-pASANAH, drughaNAH-AyAtabhallAH, mauSTikA-muSTipramANazastravizeSAH, mudrA, varaparighA-pradhAnA argalA 4 yantraprastarazca-gophaNAdiH, druhaNAH-karkarAH, TakkarAH toNAH-zarandhayaH, kuveNyazca rUDhigamyAH, nAlikA-vANA vA pIThAni AsanAni sarveSAM dvandvasamAsaH ebhiH kalito vyAptaH, tathA ilayaH dvidhA dhArakhaGgavizeSAH-paharaNAH sarve'pi zastravizeSAH taiH 1 DhAla iti lokabhASA. 2 barachI bhAlA iti lokabhASA. 3 dAMtAMlAM. 4 moTo churA iti bhASA. 5 nAli iti bhASA. 6 khapuyA iti bhASA. 7 mogarA iti bhASA. 8 bhAthA iti bhASA. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haNabhatale, phuDapaharaNe, mahAraNasaMkhabheri - duMdubhi - varatUrapaurapaDupahaDAhayaNiNAyagaMbhIranaMditaM pakkhubhiyavipulaghose, hayagayaraha johaturitapasarita - uddhatatamaM dhakArabahule, kAtaranaraNayaNahiyaya vAlakare // Pages raDataraDakuMDaloDudAmADoviyA, pAgaDapaDAgaDa siyajya - vejayaMti - cAmaracalaMtachantaMmilimilimilaMta ti milanena cikacikAyamAnaiH kSipyamANaiH, vidyutaH kSaNaprabhAyA nirmalAyA prabhA tatsamAnA -sadRzI tayA viracitaM nabhastalaM AkAzaM yatra tat / sphuTAni maharANAni yatra tasmin saMgrAme mahAraNasya sambandhIni yAni zaGkhAzca bheryazva dundubhyazca bherI - tAmramayA dundubhizvarmamA varaM - pradhAnaM yat tUrya-vAditraM teSAM pracUrANAM paTUnAM spaSTadhvanInAM paTahAnAM AhatAnAMAsphAlitAnAM ninAdena - dhvaninA gambhIreNa-ghanatayA ye nanditA - hRSTAH- harSavanto vIrAH makSubhitAH - kampitAH kAvarA teSAM vipulo - vistIrNo yo ghoSo - nAdo yatra tat tasmin / hayAsturagAH, gajAH hastinaH, rayAzcatuzcakrAH, yodhAH- subhaTAstebhyaH sakAzAt, tvaritaM zIghraM prasRtaM - prasaramupagataM yadrajo - dhUlI tadevoddhatatamamutkaTaM yat andhakAraM tena bahulaM yatra tasmin, kAtaranarANAM nayanayoH hRdayasya vA vyAkulatvaM karotIti tasmin / vilulitAni zithilatayA caJcalAni utkaTAni pradhAnAni yAni muku mastakAbharaNAni tirIyAni ca tAnyeva zikharatrayopetAni kuNDalAni - karNAbharaNAni uDadAmAni - nakSatrAbhidhAnAbharaNAni teSAM uddAmA ukaTA yA ATopikA sphAratA yatra / tathA prakaTA yA patAkA mahattarA ucchritA - urdhvokRtA yA, dhvajA-laghupatAkAH, vaijayantyo- vijayasUcikAH patAkAstathA cAmarANi bAlavyajanAni calanti yAni chatrANi - AtapatrANi teSAM sambandhi yadandhakAraM tena gambhIro'labdhamabhyastasmin / punaH kIdRzaH ? hayAnAM yat heSitaM zabdo hastinAM ca yad gulugulAyitaM zabdavizeSaH, sthAnAM ghaNa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkadhakAragambhIre, hayahesiya-hatthigulagulAiya-rahaghaNaghaNAiya-gAikaharaharAiya-aphADiyasIhanAyA, cheliyavi adharmadvAre raNajJAna adacAdAna vi0 vRttiH | ghuTukkuTTakaMThagayasahabhImagajie, sayarAhahasaMtarusaMtakalakalarave, AsaNiyavayaNarudde, bhImadasaNAdharohagADhadaDe, sa- 2 kArakAH // 45 // 4 ppahAraNujjayakare, amarisavasatibbarattanidAritacche, veradiTikuddhaciTThiya-tivalIkuDilabhiuDikayanilADe, va-18-11 hapariNayanarasahassavikamaviyaMbhiyavale // vaggaMtaturagarahapahAviyasamarabhaDA, AvaDiyacheyalAghavapahArasAdhitA, ghaNotti zabdaH-cItkArAdiH, padAvInAM yat haraha-retti zabdakaraNaM, asphoTitakaraNena siMhasyeva zabdakaraNaM / cheliyatti seMTitaM sItkArakaraNaM, vighuSTaM ca-virUpaghoSakaraNaM, utkRSTaM ca utkRSTanAdakaraNaM AnandamahAdhvanirityarthaH, kaNThakRtazabdazca jagalAgalATazabdaH sa eva bhImagarjita-meghadhvaniyaMtra sa tathA / sayarAhatti-ekahelayA hasantAM ruSyantAM azrUNi muzcantAM kalaMkalaM. | taravaH zabdo yasmin tatra / ISatsthalIbhavan azrubhirvikRtavadanena raudro bhImo-bhayaGkaraH dazanairdantaiH adharoSTho daSTo yaiste karma dhArayassarvatra tatasteSAM bhaTAnAM satpahArakaraNena dRDhaM gAda udyatAH-prayatnAt pravRttAH karAH yatra tattathA / amarSavazena-kopavazena | tIvra-atyathai rakte-lohite nirdArite visphArite akSiNI locane yatra tat / vairapradhAnA dRSTiH vairadRSTistayA-vairabudayA-vairabhAvena A ye kruddhAzcaiSTitAzca taitrivalIkuTilA-calItrayavakrAH bhrakuTinayanavikAraM lalATe yatra tat tasmin / tathA vadhapariNatAnAM-mAraNA dhyavasAyavatAM narasahasrANAM vikrameNa puruSAkAravizeSeNa vijRmbhita-visphuritaM balaM-zarIrasAmarthya yatra sa tathA tatra / valgantaH parasparaM sparzanto ye turaGgA rathAzca taiH pradhAvitA vegena pravRttAH ye samarabhaTAH saMgrAmayodhAste tathA / ApatitAH yodhdhusudhatAH chekA-dakSA // 45 // 1 saviya. SSSSSSS Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GESSAGE ssayabAhujuyalaM mukaTTahAsapuvaMtabolabahule // phalaphalagAvaraNagahiya-gayavarapatthitadariyabhaDakhala-paropparapalaggajugavita-viusitavarAsirosaturiya abhimuhapaharitachinna-karikaraviraMgitakare, abainisuddhabhitrakAliyapagaliya-ruhirakaMnabhUmikaddamacilicillapahe, kucchidAliyagalita-ruliMtanibhelaMtaMta-pharuphuraMta-'vigalamammAhaya-vikayagADhadinnapahArasamucchiMta-rulaMtavebhalavilAvakaluNe, hayajohabhamaMta-turaga-uddAmamattakuMjara-parisaMkitajaNa-niyukacchinnadhayabhaggarahavaranasilAghavaprahAreNa dakSatApayuktaghAtena sAdhitA-nirmitA yaiste tathA // samusiyatti samucchritaM harSAtirekAt urvIkRtaM-bAhuyugalaMbhujAdvayaM yatra tat / yathA bhavati tathA muktATTahAsAH, kRtamahAhAsadhvanayaH phurakurvantaH pUtkAraM kurvANAH sarvatra karmadhArayastatasteSAM yo bola:-kalakalaH sa bahulo pracuro yatra tasmin / sphurAH kheTakAvaraNaphalakAni kheDakAni gRhItAni yaiste tathA, gajavarAn | paripumataMgajAn prArthayamAnA hantumAroDhuM vA abhilaSamANAstatra AsaktAstacchIlA / ye dRptA bhaTAH duSTayodhAH khalAH, parasparaM balganto ye yuddhakalAvijJAnagarvitAstairvikositavarAsibhiH niSkAzitaiH navakaravAlaiH kRtvA roSeNa-kopena tvaritaM-zIghraM Abhimukhyena paharaNaiH chinnAH-cheditA ye karikarA-hastizuNDA daNDA yaistairvyaGgitAH-khaNDitAH karAH yatra tasmin / punaH kIdRze apaviddhAstomarAdinA samyag viddhA nizcitaM bhinnA nirminAH sphATitA-vidAritA ye tebhyo yat magalitaM galat yat rudhiraM hatena kRto yo bhUmau kardamaH paGkastena 'cilInA paGkAyamAnA panthAnA yatra tasmin / punaH kIdRze ? kukSau dAritAH santo galitaM 1 vibhaMgita 2 viSalAlA iti bhASA. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maznavyAkaraNa jJAna vi0 vRttiH // 46 // rakarikalevarAkinna - patitapaharaNa - vikinnAbharaNabhUmibhAge, nacaM takabaMdha- paura bhayaM karavAyasa - parileMtagiDamaMDalabhamaMta-cchAyaMdhakAragaMbhIre // vasuvasuhavikaMpitavva paMcakkhapiDavaNaM paramaruhabIhaNagaM duppavesataragaM abhivayaMti saMgAmasaMkaDaM paravarNa mahaMtA, avare pAikacorasa~dhA seNAvaticoravaMdapAgaDhikA ya aDavIdesaduggavAsI kAlaharitarattapItasukilla-arudhiraM zravanti runtivA - bhUmau luThanti nirdelitAni - kukSito vahiHkRtAni sUtrANi aMtrANi udaramadhyAvayavavizeSAH yeSAM te tathA phuraphurAyamANAzca vikalAzca - niruddhendriyavRttayo ye te tathA, marmaNi hato marmasthAnakaghAtI, vikRto rAgadveSAdinA gADha- udagra mahAro yeSAM te tathA, ataeva samucchitAH santo bhUmau lunto vihalA - nissahAMgA ye te tathA / tataH kukSidAritAdipadAnAM sarveSAM karmadhAyastatasteSAM vilApaH - karuNodayasvarastena kaluNaM - dInaM yatra tasmin / punaH kIdRze ? hatA ye yodhAH bhramanto ye turagAH uddAmA mattA ye kuJjarA - dvipA: parizaGkitajanAzca nibbukA nirmUlaM kRtsA cheditA chinnA arddhachinnA ye dhvajAH ketavastAdRzA bhagnA ye rathavarAzca yatra tathA naSTazirobhi- cchinnamastakaiH karikalevaraiIstikalevaraiH dantizarIrairAkIrNAH - vyAptAstAdRzAH patitapraharaNAH- dhvastAyudhAH, vikIrNAbharaNA - vikSiptAlaGkArAstAdRzAH bhUmeH - pRthivyAH bhAgA- dezA yatra sa tathA tasmin sarvatra karmadhArayaH / nRtyanti kabandhAni zirorahita kalebarANi pracurANi yatra sa tathA bhayaMkAriNo ye vAyasAH - kAkA, pariliMta giddhati parilIyamAnagRddhAnAM ca yanmaNDalaM cakraM bhrAmyat - saJcarat tasya yA chAyA tayA yat andhakAraM tamaH tena gambhIro' labdhamadhyo yaH sa tathA punastAdRze ? saMgrAme apare rAjAnaH paradhanagRddhA atipatanti iti yaduktaM tat vyAkhyAtaM - adharmadvAre adattAdAna kArakAH sUtra - 11 // 46 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saciMdhapaTTabaddhA paravisae abhihaNaMti // luddhA ghaNassa kajje rayaNAgarasAgaraM ummIsaha ssamAlAulAkulavitoyapotakalakaletakaliyaM, pAyAlasahasvAyavasavegasalila- uddhammamANadgarayara yaMdhakAraM, varapheNapauradhavalapulaMpulasamuTThiyaTTahAsaM, mAruyavicchubhamANapANiya, jalamAlupIlahuliyaM, aviya samaMtao khubhiyaluliyakhokhugbhamANa- pakkhaliya caliya vipulajala cakka - atha pUrvoktameva artha saMkSiptatareNA''ha -- vasavo devA vasudhA - pRthvI vizeSeNa kampite ghAte iva pratyakSamitra sAkSAdiva pitRvanaM zmazAnatulyaM ataeva raudraM dAruNaM bInakaM praveSTumazakyaM sAmAnyajanasyeti gamyaM, antarmadhye gamanaM yasya tadapi pravizanti paradravyagrahaNArthe / saMgrAmasaMkaTaM raNagahanaM paradhanamicchatA puruSeNa iti tAtparya, apare anye rAjAnaH rAjanyaH pAikkA dvAdazadhA padAtayaH caiaurasamUhAH, senApatayaH kIdRzAH cauravRndamakarSakAH tatpravarttakA ityarthaH, aTavIdeze yAni durgANi - jalasthaladurgarUpANi teSu vasanti ye te tathA, zyAmanIlarakta pItazukAH paJcavarNA iti yAvat anekazatasaGkhyA kA cihnapaTTA baddhA yaiste tathA, para viSayAna- paradezAn prati abhighnanti, lubdhA - lolupAH dhanasya kArye dravyakRte ityarthaH / ratnAkarabhUto yaH sAgaraH - samudraH taM prati abhinitya ghnanti janasya potAniti sambandhaH / kIdRzaM sAgaraM ? urmmayo vIcayo mahat kallolAstatsahasrANAM mAlA:- paGktyastAbhirAkulo yaH sa tathA, AkulA - jalA'bhAvena vyAkulitacittA ye vitoyapotAH - vigata jalayAna pAtrAH tadvAsinaH sAMyAtrikajanAsteSAM yaH kalakalaH kolAhalaM kurvANAstaiH kalito yaH sa tathA // vitoyapadena asya apeyajalatvamupadarzitaM / punaH kIdRzaM ? Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka - | bAla - mahAnaIvegaturiyaApUramANagaMbhIra - vipulaAvasa-cavalabhamamANaguppamANuccha laMta - paccoNiyansa - pANiyapadhAviyakharapharUsa-pathaMDabAuliyasalila-phuhaM tavItikallolasaMkulaM, mahAmagaramaccha - kaccha mohAra-gAha- timi -suMsumAra-sAvayasamAhayasamuddhAyamANakapUraghorapaDaraM, kAyara jaNahiyayakaMpaNaM, ghoramAra saMtaM, mahanbhayaM bhayaMkaraM, patibhayaM, pAtAlakalazAsteSAM sahasrANi tairvAtavazAdvegena yatsalilaM - jaladhijalaM ' uddhamamANaM' utpAvyamAnaM yat udakarajo - nIrareNustadeva rajoMdhakAraM - dhUlItamo yatra sa tathA taM punaH kIdRzaM ? vara-pradhAna pheno DiMDIraH pracuro dhavala:-- ujjvalaH pulapulatti nirantaraM phullita iva yaH samutthitaH prakaTita sa eva aTTahAso yatra taM, mArutena vAyunA vikSubhyamANaM- kampamAnaM pAnIyaM yatra sa taM pAnIyaM tathA jalamAlAnAM -- nIrakallolAnAM utpIla:--samUho huliyatti zIghro yatra sastataH karmadhArayaH / tamapi ceti-samuccaye tathA samantataH-sarvataH kSubhitaM vAyunA --vyAkulitaM lulitaM--tIrabhuvi prAptaM khokhugbhamANaM mahAmatsyAdibhirbhRzaM vyAkulI kriyamANaM praskhalitaM-nirgacchat parvatAdibhiraskhalitaM calitaM- svasthAnagamanapravRttaM velamaryAdayA, vipulaM vistIrNa jalacakravAlaM- nIravRndaM yatra taM / tathA mahAnadI - gaMgAdinimnagAstAsAM vegaiH tvaritaM yathA bhavati tathA, ApUryamANo ya sa tathA gaMbhIravipulA vistIrNA ye AvarttAH pAnIya bhramaNasthAnarUpAH teSu capalaM yathA bhavati tathA, bhramanti saMcaranti gupyanti-vyAkulIbhavanti ucchanti- utpatanti AkAze uccalanti--urdhvamukhena pratyavanivRttAni vA adhaHpatitAni, prANibhirbhUtAni yAnapAtrANi vA prANino yatra taM pradhAvitA vegatathA kharaparuSA - atikarkazAH, pracaNDA-- raudrA vyAkulitasalilA - vilolitajalA sphuTanto- vidIryamANA ye bIca pastaraMgA laghavaH kallolA 1 polo phophasa iti bhASA. 2 pAjaro iti bhASA 3 bhamarA iti bhASA. raNa jJAna vi0 [vRttiH S // 47 // | adharmadvAre adattAdAna kArakAH sU-11 // 47 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttAsaNagaM, aNorapAraM, AgAsaM ceva niravalaMba, uppAiyapavaNadhaNita-nolliya uvaruvaritaraMgariya-ativegavegacakkhupahamuccharaMtaM, kacchaigaMbhIra-vipulagajjiyaguMjiya-nigghAyagaruyanivatitasudIhanIhAri-dUrasuccaMtagaMbhIradhugudhugaMtasaI, paDipaharubhaMta-jakkharakkhasakuhaMDapisAyarusiya-tajjAyauvasaggasahassasaMkulaM, bahappAiyabhUyaM, viracitabalihomadhUvauvacAradina-rudhiracaNAkaraNapayata-jogapayayacariya, pariyantajugaMtakAlakappovama, mahAntastaiH saMkulaM vyAptaM / mahAntaH zarIratvena ye makarAH matsyAH kacchabhAH ojahArA jalajantuvizeSA, grAhAstantumatsyAH, timayaH-mitsyAH , susumArAzca-yApadAkArAzceti dvandvaM teSAM samAhatAzca paraspareNopahatAH uddhAvantazca-mahArAya samuciSThato ye pUrAH saMghA:--samUhAH ghorA-raudrAH te pracurA yatra taM / punaH kIdRzaM ? kAtarajanahRdayakampanazIlaM, ghoraM-raudraM yathA bhavati tathA ArasantaM zabdAyamAnaM mahadbhayaM ataeva bhayakara ekArthapadAni bhayapratIti kArakAni utmAbalyena trAsanakamakasmAdbhayakArakaM ataevAtimahatvAt anaka pAraM parataTaAkAzamiva nirAlamba nahi tatra patadbhiH kizcidAlambanamAzrIyate iti bhAvaH / punaH kIdRzaM ? autpAtikapavanena utpAdajanitavAyunA dhaNiyatti atyartha, paNolliyatti noditAH-preritAH upari upari nirantaraM patantastarakA:-- kallolAsteSAM isa iva svabhAvenaiva bhayamApta iva ativegAtikrAntatvAt vizeSeNa yo vegastena cakSuHpathaM dRSTimArga pati AcchAdayantaM vilokayitumazakyaM kiM punastarItuM, kvacit pradeze gambhIra-alabdhamadhyaM, vipulaM--vistIrNa yat gajita meghadhvaniH guJjitaM -vAjinavizeSo rAjAkAraM tadvaddhvaniyaMtra tathA nipAtajanitadhvaniyaMtra, tathA sudIrgha-atyartha niDAdIvajrAghAtavat dhvaniyaMtra, dare 11 dekhA iti bhASA. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka duraMta mahAnaIIImahAmImadarisaNijja, duraNucaraM, visamappavesa, dukkhuttAra, durAsayaM, lavaNasalilapuNNaM, a- adharmadvAre raNazAna siyasiyasamUsikgehi hatthatarakehiM vAhaNehiM AvaittA samuhamajohaNaMti, gaMtaNa jaNassa pote // bhadattAdAna vi0 vRttiH mayamANo gaMbhIraH sarvatra karmadhArayaH, dhugadhugiti dhaDapaDeti zabdo yatra tat / pratipathaM pratimAma bhantaH skhalamAnAH yakSarAkSa makArakAH // 48 // sakUSmAMDapizAcAH vyaMvaravizeSAsteSAM yat pratigarjitaM krIDAthai rusitaM roSAjjAtaM vAtajAtAni yAni upasargasahastrANi upadrava-2 6 sahasrasaMkhyAni ca taissaMkulo vA yaH sa taM / bahUni utpAtikAni bhUtaH prApto yassa tathA taM vAcanAntare upadravA'bhibhUtaH / viracito balinA-upahAreNa homena--agnikArikayA dhRpena upacAro--devatApUjA yaiste tathA, dattaM-vitINa rudhiraM yatra tat , tathA tadarcanAkaraNe prayatA ye te tathA, yogeSu-pravahaNocitavyApAreSu prayatA ye te tathA, viracitaM--nirmApitaM sAMyAtrikarityadhyAhArya / paryantayugasya-kalpAntakAlasya upamAraudratvAt yasya sa taM, duHkhena prApyate antaM parapAraM yasya tat / mahAnadInAM--gaMgAdInAM patiH prabhustaM mahAn bhImo raudraH ataeva adarzanIyaM-draSTumayogyamadarzanaM yasya sa taM / duHkhena AzrIyate iti durAzrayastaM, tathA duHkhena / anucaryate iti duranucarasta, lavaNasalilapUrNatvAt viSamaH pravezo yasya sa taM, duHkhena uttaraNaM yasya sa parataTagamanaM, duHkhena AsAdyate -prApyate kAtarajanairiti, kSArajalapUrNa asyaiva lavaNAsvAdatvaM, anye vikSurasAH bhinnarasAstu SaT kSIra-dadhi-Ajya surekSavaH iti jJeyaM, asitA:-kRSNAH sitAH-zvetAH saMmRcchitAH--udhvIMkatA dUrAdanupalakSaNahetoriti sitAsi. samucchtikaiH tAdRzai IstataraMgairguNavRkSavegavadbhiH tAdRzairvAhanakaiH pravahaNakaiH taiH kRtvA pUrvoktaM sAgaraM atikramitvA samudramadhye 1 saDha iti bhASA. // 4 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandaradaDakar3iyakale bAnapAtrANi / pareSAM paradavvaharA narA niraNukaMpA nirAvayakkhA gAmAgara-nagara-kheDa-kabbaDa-maDaMba-doNamuha-paTTaNA-sama-Nigama -jaNavaya te ya dhaNasamiddhe haNaMti,dhirahiyA ya chinnalajjA baMdiggAhagoggahe ya geNhaMti, dAruNamatI NikivANiyaM haNaMti, chiMdaMti gehasaMdhi, nikkhittANi ya haraMti, dhaNadhanabajAyANi jaNavayakulANaM NigghiNamatI parassa davAhiM je avirayA // taheva keI adinnAdANaM gavesamANA kAlAkAlesu saMcaraMtA ciyakApanaliyasarasa-daradaDakar3iyakalevare ruhighnanti mArayanti gatvA janasya-sAMyAtrakalokasya, potAn-yAnapAtrANi / pareSAM dravyAn haranti te paradravyaharAH, nirgatA | anukampA-dayA yeSAM te, paralokaM prati niravakAMkSAH,grAmo vRttyA vRttaH grasati buddhayAdi guNAn iti grAmaH,AkarA:-khanyAdInAM, | aSTAdazakararahitaM nagaraM, kheTaM dhulipAkAra, karbaTa kunagaraM, maDambaM sarvataH sArddhadvayayojanAntargatagrAmaveSTitaM, droNamukha-jalasthalapathopetaM, pattana-jalapatho ratnabhUmi, AzramastApasAdInAM, nirgamo vyApArijanasthAnaM, janapado--dezaH eteSAM dvandvaH tAn dhanasamRddhAn ghnanti--hanyante / kIdRzAH ? sthirahRdayA tatrA'dattAdAne nizcalacittAH chinnA-ccheditA lajjA-trapA yaiste tathAvidhAH bandinAM grAhaM kurvanti gograhAMzca gavAdInAM grahaNaM kurvanti / dAruNAmatiryeSAM te, nirgatA kRpA yeSAM te niHkRpAH ghnanti nijakAn janAniti zeSaH, chindanti gehasandhi gRhANAM sandhi ityarthaH, nikSiptAni-bhUmau sthApitAni api haranti gRhNanti. dhanadhAnyadravyasamudAyAni, janapadA-dezAsteSAM kulAnAM lokagRhANAM nighRNamatayaH-nirdayabuddhayaH pareSAM dravyAdigrahaNe etAdRzAH ye te aviratA-asaMyatAH, tathaiva ke'pi adattAdAnaM-avitIrNa pareSAM dravyaM gaveSayantaH kAlaH prastAvaH sandhyAdiH, akAlo mati niravakAMkSA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAna vi0 vRtti // 49 // ralittavayaNa-akhata-khAtiyapItaDAiNibhamaMta-bhayakaraM-jaMbuyakkhikkhiyaMte, ghuyakayaghorasadde, veyAluTTiyaniyuddha- adharmadvAre kahakahitapahasita-bIhaNakanirabhirAme, atidubhigaMdha-bIbhacchadarasaNijje, susANa-vaNa-sunnaghara-leNaaMta kArakAH rAvaNa-girikaMdara-visamasAvayasamAkulAsu vasahIsu kilissaMtA, sItAtavasosiyasarIrA-dacchavI nirayati-mUtra-11 4 anavasara-steSu saMcaraNazIlA anucitarUpopayogeSu bhramantaH citikAcayaH tAsu prajvalitAni sarasAni-rudhirAdiSu yuktAni yAni / dara ISata dagdhAni-bhasmIkRtAni kRSTAni-AkarSitAni tathAvidhakArye AnItAni mRtakalebarANi yatra tat, etAvatA zmazAne suvarNapuruSArthe klizyamAnA--aTavyAM vAsamupayAnti dhanArtha iti bhAvaH / rudhiraklinnavadanAbhiH akSatAni-samagrANi khAditAni bhakSitAni mRtakAnAM zarIrANi iti gamyate, pItAni zoNitAni yAbhistA DAkinIzAkinyAdayo bhramantyo yatra tathA, bhayaMkarAH ye jambUkAH--zRgAlAH khikhitti zabdaM kurvANA yA zivAvizeSA yatra tat / ghughutti zabdaM kurvANA cUkA yatra || tat , vaitAlebhyo vikRtapizAcebhyaH utthita--saMjAtaM saMjAtaniyuddha-bAhuyuddha zabdAntaramizraM, kahakahatti kahakahAyamAnaM yat prahasitaM-hasanaM tena bIhanaka-bhayAnakaM ataeva nirabhirAmaM aramaNIyamityarthaH / atizayena durgandho yatra ataeva bIbhatsaM darzanaM 4 yasya tat / sarvapadAnAM karmadhArayaH etAdRzaM zmazAnaM-pitRkAnanaM tasmin yAti, vane-kAnane yAti, zUnyagRhe yAti dhanArtha, layanAni zilAmayagRhANi, antarA grAmAdInAM madhyapathe, ApaNAH haTTAH, girikaMdarAgiriguphAsteSAM dvandaH, viSamA-asadRzA athavA viSena mIyante iti viSamA ye zvApadA duSTajIvavizeSAstaiH samAkulA-suvyAptA suvasatiSu-vAsasthAneSu klizyanta:-klezaM Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ riyabhavasaMkaDadukkhasaMbhAraveyaNijjANi pAvakammANi saMciNaMtA, dullahabhakkhannapANabhoyaNA, pivAsiyA, jhaMjhiyA, kilatA, masakuNimakaMdamUlajaMkicikayAhArA, ubvigA, ussuyA, asaraNA, aDavIvAsaM uti // bAlasatasaMkaNijja ayasakarA takarA bhayaMkarA kassa harAmotti ajja danvaM iti sAmatthaM kareMti, gujhaM bahuyassa jaNassa kajjakaraNesu vigghakarA mattapamattapasattavIsatyachiddaghAtI basaNanbhudaesu haraNabuddhI vigabva prApnuvanti, punaH kIdRzAH? sitAtapazoSitazarIrAH, dRDhachavItti dagdhakAntayaH, narakatiryagbhaveSu yAni saMkaTAni mahapakaSTAnidAkhAni soDhuM zakyAni laghUni teSAM yaH saMbhAro bAhulyaM tena vedyante-anubhUyante yAni pApakarmANi tAni saMcinvanto bandhantaH, durlabhaM-durApaM yadbhakSaM modakAdhazanaM pAnaM madyAAdibhojanaM pAtarazanAdi yeSAM, pipAsitA tRSitA-jAtavRSaH, bubhukSitAanivRttecchAH, klAntA-glAnIbhUtAH santaH, mAMsaM jaMgalaM, kuNapaH zavaH, kandA-bhUmyantargatA mUlAni tajjAtIya adhaH sthApitAsteSAM tAni vA, tadapi kiJcit svalpamAtraM kRta AhAro yaiste tthaa| udvignAH-udvegavantaH, utsukAH-svabhAvata eva dhairyarahitAH, azaraNAH- atrANA gRhavarjitA vA, tAdRzAH santaH aTavyAM vAsaM sthAna prApnuvanti / byAlAnAM-duSTazvApadAnAM yAni zatAni taiH zaMkanIyaM bhujaGgAdibhirbhayaMkara, tathA ayazaskarA-akIrtibhAjaH-taskarAcaurAH bhayakAriNaH kasya janasya dhanaM harAmo-gRhNImaH / iti amunA prakAreNa idaM vivakSitaM adya asminnahani dravyaM-dhanaM asya gRhNImaH, iti sAmarthya kurvanti-mantraNAM vicArayanti guhyaM-rahasya bahukasya janasya kAryakaraNazIleSu prayojaneSu vinaMkarAH antarAyakAraH, matto madyAdipAnena kSIvaH, 1 uppuyA mU.pra. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAna vi0 vRttiH - // 50 // ruhiramahiyA pareti naravatimajjAyamatikkaMtA sajaNajaNadugaMchiA sakammehiM pAvakammakArI asubhapariNayAya dukkhabhAgI 'niccAuduhamanichamaNA ihaloke ceva kilissaMtA paradavvaharA narA vasaNasayasamAvaNNA ||su. 11 tava kei parassa davaM gavesamANA gahitA ya hayA ya baddharuddhA ya turiyaM anidhADiyA puravaraM samappiyA coraggahacArabhaDacADukarANa tehi ya kappaDappahAra-nidaya Arakkhiya-kharapharusavayaNa-tajjaNagalacchullucchallaNAhiM pramatto nidrAM prAptaH, prasaktA dyutAdivyasanAsaktA vA, vizvastA vizvAsabhAjastAn prati cchidraM avasaraM prApya ghnantItyevaMzIlA ye te, tathA vyasanAbhyudayeSu haraNabuddhayaH kiJcit, vigatti kA iva nAkharavizeSA iva lohitecchavaH paryaTanti sarvato bhramanti, punaH kIdRzAH narapatimaryAdAyAM atikrAntAH sajjanajanena viziSTalokena jugupsitA nInditAH asatkarmabhiH abhihitAH meritAH santaH, pApakarmakAriNaH pApadharmAnuSThAyinaH, azubhapariNatA azubhacittapariNAmAH azubhAzayAH ataeva duHkhabhAginya iti vyaktaH / nityaMsadA AvilaM sakAluSyaM AkulaM vA duHkhaM - prANinAM duHkhahetuH tathA anirvRttiH - svAsthyarahitaM mano yeSAM te, iha loke evaM klizyamAnA vadhabandhAdinA, paradravyaharaNazIlAH narAH - manuSyAH vyasanazatasamApannAH kaSTazataM prAptA iti vyaktaM / paradravyaM gaveSamANA - vilokayantaH / gRhotA - baddhA rAjapuruSairhatA yaSTimuSTayAdibhiH, baddhA - rajvAdibhiH, ruddhA-saMyamitAH tvaritaM zivaM anirghATitA na niSkAzitAH bhrAmitAH, puravaraM nagaraM samarpitAH DhaukitAH, cauragrAhAtha, cArabhaTAH zUrAH, cATukArAH athavA cArakavasatipravezitAzraurAH taiH kalpitAH prahArAH lakuTAkAravalitacIvaraistADanAni / nirdayA niSkaruNA ye ArakSikAH teSAM sambandhIni yAni kharapuruSa 1 nizcAphala mU. pra. 2 lAjamaryAda rahita iti bhASA. 3 lAsariyA iti bhASA. 4 goTIlA iti bhASA. adharmadvAre caurikA phalaM sU-12 // 50 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOMOMOM vimaNA cAragavasahiM pavesiyA nirayavasahisarisaM tatthavi ||gomiypphaarduumnn nimbhacchaNa-kaDuyavadaNabhesaNagabhayAbhibhUyA, akkhittaniyaMsagA. maliNadaMDikhaMDavesaNA, ukkoDAlaMcapAsamaggaNaparAyaNehiM [ dukkhasamudI raNehi] gommiyabhaDehiM vivihehiM baMdhaNehiM, kiM te ? // / haDi-nigaDa-vAlarajjuya-kudaMDaga-varatta-lohasaMkala-hatthaMduya-bajhapaTTa-dAmaka-NikkoDaNehiM annehiya evamA diehiM gommikabhaMDovakaraNehiM dukkhasayasamudIraNehiM saMkoDamoDaNAhiM bajhaMti maMdapunnA, saMpuDakavADa-lohapaMTI vacanAni atikarkazabhaNitAni tAni ca tarjanAni vacanavizeSA galacchalatti galagrahaNaM tayA yA ullacchaNA-apavartanA, tAbhirmanaso viruddhacittAH cArakavasati-guptigRha pravezitAH, kiMbhUtAM tAM naarkaavaasshshaaN| tatrApi gulmikasya guptipAlasya sambandhino ye prahArA:-dhAtA manAni tApakAriNI nirbhaya'nIyA AkrozavizeSAH kaTukavacanAni tairvA bheSaNakAni-bhayajanakAni caraMti taiH parAbhUtAH pAThAntare ebhyo yadbhayaM tena abhibhUtAH, AkRSTaparidhAnavastrAH malinaM kaccaraM daMDivat cArakavat khaNDarUpaM vasanaM vastraM yeSAM te tathA, utkoTAH laJcayA dravyabahutvena lazcAH rAjadeyadravyaM, pArtha guptisamIpaM tasya mArgaNaM gaveSaNaM tasmin parAyaNaistatparaiH tAdRzaiolmikabhaTaiguptipAlakaiH vividhairanekamakAraiH bandhanaiH kRtvA kiMtat bandhanaM ? haDDitti kASTamayabandhanaM nigaDAni lohamayAni bAlarajjukA, kudaNDakaH kASTamayapAntarajjuH varatrA carmamayarajjuH, lohasaMkalA-hastayoH uDukaM kASThamayabandhanaM desakalA, vardhanapaTTA 1nivasaNA pra.1 sAMkaLI iti bhASA. 2 gavAdivAlamayarajjurAsi iti loka bhApA. 3 koraDo iti bhASA. 4 aDhIla iti bhASA. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka- jara-bhUmighara-niroha-kUva-cAraga-kolaga-jUya-cakkavitatabaMdhaNakhabhAlaNauddhacalaNabaMdhaNavihammaNAhiya viheDa- adharmadvAre raNa jJAna yantA, avakoDakagADhaurasirabaddha-uddhapUrita-azubha pariNayAya-phuraMtaurakaDagamoDaNAmeDaNAhiM baddhAyanIsasaMtA, vi0 vRtti caurikA // 51 // carmapaTTikA dAmakaMpAdasaMyamanarUpaM niHkoTanaM bandhanavizeSaH tairbandhanaiH anyairaparaiH ityevamAdikaiH golmikaguptipAlAnAM bhAMDopakaraNaiH / mUtra-12 guptikaparikaravizeSaiH, duHkhazatasamudIrakaiH duHkhodIraNapravarttakaiH saMkocanaM hastapAdAdInAM moTanaM gAtrAdInAM avanAmanaM taiH kRtvA / badhyante / ke mandapuNyAH saMpuTaM koSThAgAraM kapATaM arari lohapaaraM lohApaTTagRhaM bhUmigRhaM nirodhasteSu pravezanaM, kUpo jalabhRtagartA cArako bandIgRhaM, khANukAH kIlakAH, yupA, yugacakrANi rathAMgacitatvaM bandhanaM pramaditaM bAhujaGghAziraHsaMyantraNaM stambhAsphAlanaM IN AliMgaNaM punaH urdhvacalanasya yat bandhanaM eteSAM padAnAM sarvatra dvandvaH vidharmANaH dharmahInAH narAH vividhA yA kadarthanA tA kadarthanAbhiH viheDayaMti,tti viheThyamAnA bAdhyamAnAH saMkoTitamoTitAH kriyante iti sambandhaH / avakoTanena avonayanena vA gADhaM-atyartha urasi hRdaye zirasi-mastake ca ye baddhAstena tathA te ca te urdhvapUritAH-zvAsapUrItokAyAH uvisthitA dhalyA pUritA vA pAThAntare athavA urdhvapurIyatti antrANi sphuraduraHkaTakAzca-kampamAnAH cakSuHsthalA iti dvandustAdRzA azubhapariNatA azubhAzayAH santaH kiM prApnuvanti pAThAntare uddhapurIya urukaDagamoDaNAhiM pAThaH tatra vyAkhyAnaM pUrvapade vyAkhyAtaM punaH kIdRzAH 1 daDA iti lokabhASA. 2 gaLA dAmaNA iti bhASA. 3 bhuharu loka bhASA. OMOMOMOMOMOM M // 51 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIsAveDhauruyAvalacappaDagasaMdhibaMdhaNa-tattasalAgasUiyAkoDaNANi tacchaNavimANaNANi ya khArakaDayatitanAva. NajAyaNAkAraNasayANi bahuyANi pAviyaMtA, urakkhoDokAdinnagADhapellaNa aDhikasaMbhaggasupaMsulIgA, galakAlakahai lohadaMDauraudaravatthiparipIlitA, macchitahiyayasaMcuNNiyaMgamaMgA, ANattIkiMkarehiM, keti aviraahiyH| 4 sphuraMto dIpyamAnAH uravo mahattamA ye kaTakAmoTanA gAtrANAM taiH kRtvA tathA baddhAzca santo niHzvAsAn vimuJcataH / ziroveSTanaM urvoH jaMghayoryata dAraNaM vidAraNaM jvAlAvat jvalanaM yaH sa tathA / pAThAntare uruyAvalatti tatra urUNAM kAyasya ca valanaM urukAyAMvalanaM yathA bhavati tathA ca kapATAnAM kASThavizeSANAM sandhiSu-jAnukuprAdiSu yadvandhanaM taptalohazalAkAnAM yA zucikAvata | tIkSNAni yAni 'yaMtrANi teSAM kuTTanAni aMgapravezanAni te| taikSNaM kASThasyaiva vimAnanAni kadarthanAni marmasthAnapIDanAni kSArANi / hai tilaparpaTakSArAdIni kaTukAni marIcAdIni tiktAni nimbAdIni taiH kRtvA yat nAvaNaM tasya dAnaM tadAdIni yAni yAtanAnAM pIDotpAdakAnAM kAraNazatAni kadarthanAhetuzatAni bahakAni pApyamANAH santaH / tathA urasi vakSasi khoDatti mahAkASThaM tasyAdattA yA vedanA tasyAH pelaNaM preraNaM gADhapaharaNaM vA tena asthikAni-haDDakAni tena saMbhagnAni / paMsulikAni pArthAsthIni yeSAM te 4 tathA, gala iva baDiza iva ghAtakaH sa cA'sau kAlakalohadaNDakazva-kAlAyasayaSTiH tena kRtvA urasi-vakSasi udare-jaThare vastau-guhya / TA pradeze pRSTau ca pRSThe paripIDitA ye te tathA / macchitti madhyamAnaM hRdayaM yeSAM te tathA saMcUrNitAni nizIrNavizIrNakRtAni aGgAni | 1 urakkhADA pra0 1 agrANi0 pra0 2 tAMcbu bhASA. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre caurikA sU-12 phalaM praznavyAka- veriehiM jamapurisasannihehiM pahayA te tattha maMdapuNNA caDavelA vajjhapaTTa pArAiMchiva-kasa-lattAvarattanetta- rUNa jJAna /ppahArasayatAliyaMgamaMgA, kivaNA, laMbaMta cammavaNaveyaNavimuhiyamaNA, ghaNakoTimaniyalajuyalasaMkoDiya- vi0 vRttiH moDiyA ya kIraMti, niruccArA asaMcaraNA eyA annA ya evamAdIo veyaNAo pAvA pAveMnti / // 52 // yeSAM te tthaa| AjJA grAhitaiH kiMkarairyathAdezakAribhiH vairigaNairaparAdhitAH kecana iha cakArasya chAMdasatvAt chakArAdezA yathA puNNassa kacchaItyatra anaparAddhA eva ke'pi vairigaNaiH yamapuruSasadRzaiH rairityarthaH, prakarSeNa hatAH, tatra nArakagatisadRzacArakabandhane te adattahAriNo mandapuNyA nirbhAgyAH caMDavelAH capeTAH, vardhapaTTazcarmavizeSA paiTTikA pAgarA lohkushiivishessaa| chivitti takSaNalohazastraM / kaSazcarmayaSTikA lattA-pAda dAma vastrA kaNThabandhanaM carmamayImahArajjuH vetro jalavaMzaH teSAM dvandaH pabhirye prahArAsteSAM yAni zatAni testADitAni aGgopAGgAni yeSAM te tathA / kRpaNA duHsthAH tathA lambamAnacarmANi yAni agAnikSatAni teSu yA vedanA| pIDA tayA vimukhIkRtaM cauryAdvirataM mano yeSAM te tthaa| ghanena-ayomayena mudgareNa kuTTanaM, yeSAM te tathA nigaDayugalena zrRkhalAdvayena saMkoTitAH saMkucitA moTitAzca-bhagnAMgA yeSu te kriyante iti padaM kiGkaraiH saha yojyaM taiH kIdRzAste kriyante niruccArAH niruddhapurIpotsargAH avidyamAnasaMcaraNA vacanoccAreNA'pi kiM punarnirgamanAyeti / etA vyAvarNitA anyA api 1 pratyantare nAsti 2 pAzA iti bhASA. 3 nIkora vaMza iti bhASA. // 52 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adantiMdiyA vasaTTA, bahumohamohiyA, paradhaNaMmi luddhA, phAsiMdiyavisayAtivvagiddhA, itthigayarUvasaddarasagaMdhaiTTharatimahitabhogataNhAiyA, ya dhaNatosagA, gahiyA ya je nrgnnaa| puNaravi te kammaduvviyaddhA uvaNIyA rAyakiMkarANa tesiM vahasatthagapADhayANaM, vilaulIkArakANaM, laMcasayageNhagANaM, kUDakavaDamAyAniyaDiAyaraNapaNihivaMcaNavisArayANa, bahuvihaaliyasatajaMpakANaM, paralokaparammuhANaM, nirayagotagAmiyANaM tehi ya ANattajIyadaMDA %E5 evamAdikAH-evaM prakArAH vedanAH-duHkhatvena vedyarUpAH pApAH-pApaphalabhUtAH pApakAriNo vA prApnuvanti / adamitAni indriyANi yeSAM te adAntendriyA vazavartinaH viSayapAratantryeNa pIDitAH vazArtAH bahumohamohitAH pracUrAjJAna-mUDhAH, pareSAM yat | dhanaM tatra lubdhAH-gRddhAH, sparzanendriyaviSaye strIkalevarAdau tIvra-atyartha gRddhAH-adhyupapannA yete tthaa| strIgatA ye rUpazabdagandharasAH | teSu vAMchitA yA rati tathA strIgata eva mohitaH-Ipsito yo bhogo nidhuvanaM tayoH yA tRSNA-AkAMkSA tayA arditA bAdhitA, tathA, dhanena tuSyanti te dhanatoSakAH tathA stenAzcaurAH tatkarmastainyaM tena kRtvA yaddhanaM tena tuSTahRdayAH, gRhItAzca rAjapuruSariti gamyate ye kecana maanvsmuuhaaH| punarapi te karmadurvidagdhAH karmasu-pApakriyAsu viSaye phalaparijJAnaM prati durvidgdhaaH| upanItAH DhaukitAH keSAM rAjanarANAM arpitAH ye nirdayAdidharmayuktAsteSAM, tathA vadhazAstrapAThakAriNAM, viTapollakanRNAM viTalA nyAyavarjitA tatkAraNabhUtAnAM lazcAzatagrAhakANAM / kUTa-mAnAdInAmanyathAkaraNa kapaTa-veSabhASAdinA vaiparItyakANaM mAyA-vipratAraNaM nikRtiH-buddhyAtmadoSapracchAdanArthA etAsAM yadAcaraNaM praNidhinA vaJcanaM tatra vizAradA dakSAH yete tathA teSAM bahuvidhaM bahuprakAraM yat alIkazataM-mithyAbhASaNaM tatpratijalpakAnAM A4% Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre caurikAphalaM sU012 prazna vyAka, turiyaM ugghADiyA puravare siMghADaga tiya-cau-caccara-caummuha-mahApahapahesu vettadaMDalauDakaTThalehu-patthara- raNa jJAna-3 paNAli-paNolli-muTThilayA-pAdapaNhi-jANu-koppara-pahArasaMbhaggamahiyagattA, aTThArasakammakAraNA, jAiyaMga- vi. vRttiH paralokaparAGmukhAnAM narakagatigAmikAnAM taizca rAjapuruSaiH AjJaptaM-AdiSTa 1duSTanigrahaviSayagocareNa daNDaH pratItaH jItadaNDo vA rUDhadaMDo jIvadaNDo vA-jIvitanigrahalakSaNo vA yeSAM te / tathA tvaritaM zInaM udghATitA:-prakAzitAH puravare zRGgATikAdiSu vA ye // 53 // te tatra zRGgATakaM, trikarathyAmIlanasthAnaM trikoNa, catvaraM caturathyAmIlanasthAnaM, caccaraM-rAsamaNDalasthAnaM gAyakAnAM, caturmukhaM tathA vidhadevakulikAdi, mahApatho rAjamArgaH, panthAH-sAmAnyamArgaH kiMvidhAH santaH? vetraM- rajjuH daMDo-lakuTaH kASThaM leSThu mRktikAmayadaDhakhaMDaH, prastaraH pASANaH, paNAllitti prakRSTA zarIrapramANA nAlI dIrghatarA yaSTiH paNollikA tADanadaNDaH, muSThiH-saMpiNDitAGgalihastaH, azvabhramaNamatrato rajjugrahaNArtha / pANiH-padapazcAdbhAgaH, jAnu:-koparaH, kUNikA ebhiryaiH prahArAstaiH sabhagnAni-marditAni mathitAni vA viloDitAni gAtrANi yeSAM te tathA / aSTAdazakarmakaraNAt-aSTAdazacauraprasUtayaH tAsAM lakSaNamidaM prajJApyate / cauraH1 caurApako 2mantrI 3, bhedajJaH4 kaannkkryii|anndH6 sthAnada 7shcaiv,caurHsptvidhHsmRtH||1||ttr kANakakrayIti ko'rthaH bahumUlyaM vastu caurAnItaM kANakaM-hInaM kRtvA svalpamUlyena gRhNAti sa kANakakrayIti / tatra aSTAdazaprasUtiyathA bhalanaM 1 kuzalaM 2 tarjA 3, rAjabhAgo' 4 valokanaM 5 / amArgadarzanaM 6 zayyA 7, padabhaGga 8 stathaiva ca // 1 // vizrAmaH9 pAdapatana 1. mAsanaM 11 gopanaM 12 tthaa| khaNDasya khAdanaM 13 caiva, tthaa'nynmaahraajikm14||2|| padyA'15 uyu 16daka 17 rajjUnAM 18, pradAnaM jJAnapUrvakaM / etAH prasUtayo jJeyAH, aSTAdaza manISibhiH // 3 // 1 nItaM duSTanimahaviSayagocaritaM 1 rAhu iti bhASA // 53 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgA, kaluNA, sukkoTTakaMThagalakatAlujIhA, jAyaMtA, pANIyaM vigayajIviyAsA, taNhAdiyA, varAgA taMpiya Na labhaMti vajjhapurisehiM nidhADiyaMtA? tattha ya kharapharusapaDahayadvitakUDaggaha-gADharuTThanisahaparAmuTThA, vajjhakarakaDijuyaniyatyA, surattakaNavIragatatra bhalanaM na bhetavyaM bhavatA ahamapi tadviSaye bhalisyAmItyAdivacanaiH caurasya protsAhanaM 1 kuzalaM-mukhaduHkhapRcchA 2 tA-hastAdibhizcaurANAM saMjJAkaraNa 3 'rAjabhAgA'pradAnaM 4 avalokanaM-haratAM caurANAM darzitAnAmapyupekSA 5 buddhyA caurANAmunmArgAdidarzanaM 6 caurANAM zayyAdAnaM padabhaGgaH-khAtramukhe pazupracArAdinATatathaiva vizrAmaNaM9pAdapatanaM10AsanadAnaM11gopanaM vArtAdinA tatkaraNAcchAdanaM 12khaNDakhAdanaM maNDakAdibhaktadAnaprayogaH13mAhArAjikaM lokaprasiddhayA pararASTre gatvA vikrayaH142padyA mArgadAnaM 15 anidAnaM 16 udakadAnaM 17 pazvAdibandhanArtha rajjupradAnaM 18 caura iti jJAtvA yatpadAnaM tat jJAnapUrvakamiti cauraprasUtayaH taiH kAraNairhetubhiH kRtvA zyApitA-kadarthitAGgopAGgAH bAhUrupRSTi-ura-udara-ziraH prabhRtInyaGgAni aGgulyAdIni upAGgAni kacazmazru-aMtra-vasAprabhRtIni aGgopaGgAnIti jJeyaM rAjapuruSairiti gamyaM / kaluNA-karuNA dInatvena vA kaluNA pApena malinAH, zuSkauSThagalatAlujihvAH, yAcamAnAH pAnIyaM-nIraM vigatajIvitAzAH, tRSNArditAH-pipAsApIDitAH, varAkAdInAM tadapi nIramAtramapi na labhante / punaH kIdRzAH vadhyeSu niyuktA ye puruSAH vadhyA vA puruSA yeSAM taiH nirdhAbyamAnAH preryamANAH, tatra ca dhADanena kharapuruSo'tyartha yaH kaThinaH paTahako-DiMDimakaH tena pracalanArtha pRSThadeze ghaTTitAH preritA yete, kUTe grahaH kUTagrahatvainasasaloptRdhanAkiMtena gADhA-atyartha ye ruSTAstainiHbhRSTaM 1 dANacorI iti bhASA 2 parva uSNajalatailAdi tasya dAnaM pratyantare 3 kampitA ka pratau 4 rAMkaDA iti bhASA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-12 13hiya-vimukulakaMTheguNa-vajjhadUtaAviddhamalladAmA,maraNabhayuppaNNasedaAyataNehuttupiyakilinnagattA,cupaNaguMDiyasa- ra prazna vyAkana raNa jJAna-18 rIra-rayareNubhariyakesA,kusumagoravannamuddhayA [kusuMbhagokinnamuddhayA]chinnajIviyAsA,ghunnaMttA,vajjhapANapIyA, tilaM caurikAphalaM vi0 vRttiH / tilaM ceva chinjamANA, sarIravibhintalohiolittakAgaNimaMsANi khAviyaMtA,pAvA,kharakarasaehiM tAlijamANadehA, mA vAtikanaranArisaMparikhuDA, pecchijjaMtA ya nAgarajaNeNa bajjhanevatthiyA paNojaMti nayaramajjheNa kivaNakaluNA, a||54|| apagatadhanaM yathA syAttathA parAmRSTA-gRhItA ye te tathA karmadhArayaH sarvatra / vadhyasambandhinI yatkarakaTIyugaM vastrayugalaM tannivasitAH-parihitAH, tathA suraktakaNavIraiH--kusumavizeSaiH grathitaM-gumphitaM vimukulaM-vikasitaM kaNThe guNa iva kaNTheguNaH knntthsuutrsdRshmityrthH| vadhyadUtamiva ityarthaH AviddhaM-parihitaM mAlyadAma-kusumamAlA yeSAM te| maraNabhayAt utpanno yaH svedastena AyatamA''yAmavadyathA bhavati tathA snehena uttupitAnIva snehitAnIva klinnAni cAIkRtAni gAtrANi yeSAM te tathA! cUrNenA'GgArAdInAM bhasanA guNDitaM zarIraM yeSAM te tathA / rajasA-vAtAyanasthena reNunA dhUlIkSepaNena bharitAH kezA yeSAM te tathA / kusumavat gauravarNamurddhajAH kusumaM gauravaNaM yathA syA ttathA, uddhatAH pApakarmaNA utkaTAH chinnA cheditA jIvitavyasya AzA yaiste tathA, ghUrNamAnAHbhayavihvalatvAt, vadhyAH hantavyA eva prANA eva prItAH-santuSTabhAvena yeSAM te, tilaMtilaM chijamANA iti vyaktaM / zarIrAdvikRtAni lohitAvAliptAni raktaliptAni yAni kAkiNImAMsAni-zlakSNakhaNDapizitAni tAni khAdyamAnAH pApAH-pApinaH, kharakarazataiH zlakSNapASANabhRtAta-carmakozakavizeSaiH sphuTitavaMzazatairvA tADyamAnadehAH, vAto rogo yeSAM te vAtikAH, aniyantritA ityarthaH tainaranArIbhiH samantAt parivRtAH, prekSyamANAzca dRzyamAnAH nAgarikajanena, vadhyanepathyaM-ghAtayogyavastraM yeSAM te vadhyanepathyakAH,praNodyante-nIyante nagaramadhyena-saMnivezamadhyabhAgena GALACHCHCHACHESCANCSCHOCO Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttANA, asaraNA, aNAhA, abaMdhavA, baMdhuvippahINA, vipikkhitA, disodisiM maraNabhayubbiggA, AghAyaNapaDiduvArasaMpAviyA, adhannA, sUlaggavilaggabhinnadehA, te ya tattha kIraMti parikappiyaMgamaMgA ullaMbirjati rukkhasAlAsu, kei kaluNAI vilavamANA, avare cauraMgadhaNiyabaddhA pavvayakaDagA pamuccaMte dUrapAtabahuvisamapattharasahA, anna ya gayacalaNamalaNayanimmadiyA kIraMti, pAvakArI aTThArasakhaMDiyA ya kIraMti muMDaparasUhiM, kei ukttakannohanAsA, uppADiyanayaNadasaNavasaNA, jibhidiyakRpaNAnAM madhye karuNAH kRpaNakaruNAH atyantaM karuNA ityrthH| atrANA anarthapratighAtakA'bhAvAta, azaraNAH-gatasvAmino agRhA vA, | anAthAH-yogakSemakArirahitatvAt, abAndhavAH-ahitakAritvAt bAndhavaivirahitatvAt bandhubhiH prahINAH, viprekSyamANAH pazyantaH eka- | syA dizaH sakAzAt anyAM dizaM palAyanAyeti zeSaH / maraNabhayena udvignAH ye te tathA, AghAtanasya-vadhyabhUmimaNDalasya pratidvArameva samApitA yete tathA, adhanyAH-kSatasukRtayaH zUlikAyA agraM prAptaM zUlikA tasin vilagnaH protaH tena bhinna-dAritaM dehaM yeSAM te, tatra AghAtane kriyante te kIdRzAH ? kriyante rAjapuruSairityAhU-parikalpitAGgopAGgAH cchinnAvayavAHpuruSairityAha-ullambyante vRkSazAkhAsu, kepi-kecana karuNAni vacanAni he tAta! mAtetyAkrandakharaM vilapavantaH tathA, apare punaHcatuSkAGgeSu hastapAdalakSaNeSu dhaNiyaM-gADhaM baddhA yete, parvatakaTakAta-bhRgoH mucyante durApAtaM-patanaM bahuviSamaprastareSu-atyantaviSamapASANeSu sahante ye tathA,anye'pipunaH gajacalaNa-karicalaNamalanena tADyante tathA, punaH kIdRzAH kriyamte? nirmarditA-dalitA ye te tathA, punaH kIdRzAH kriyante ? pApakAriNazcauryavidhAyinaH aSTAdazasthAneSu khaNDitA yete, te ca kriyante? kairityAhA~ kuNTha-bhagnadhArakuThAreNa tIkSNaitibhiH zastrai!tya Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & sU-12 praznavyAka- chiyA, chinnakannAsarA paNijaMte chijante ya, asiNA nibbisayA chinnahatthapAyA pamuccaMte, jAvajjIvabaMdhaNA ya adharmadvAre raNa jJAna- kIraMti, kei paradabvaharaNaluddhA, kAraggalaniyalajuyalaruddhA, cAragAvahatasArA, sayaNavippamusA mittajaNanirakkhi-13/caurikAphalaM vi0 vRttiH yA, nirAsA, bahujaNadhikArasaddalajjAyitA [alajjAviyA] alajjA, aNubaddhakhuhA, pAraddhA, sIuNhataNhaveyaNa dugghaghaTTiyA, vivannamuhavicchaviyA, vihalamalinadubbalA, kilaMtA, kAsaMtA, vAhiyA ya AmAbhibhUya gattA. // 55 // ntavedanotpadyate iti, muMDeti padaM kuNThavAcakaM kepi ca utkIrNA kRntAH cchinnAH kauSThanAsAH, cchinnazravaNadazanacchadaghANAH, utpATitAni nayanadazanavRSaNani jihvA-rasanA AJchitA-AkRSTA, cchinau kauM zirazca zirA vA-nADyo vA yeSAM te tathA, praNIya hante AghAtasthAnamiti gamyante, cchidyante asinA-khaDnena tathA nirviSayAH-dezAnniSkAzitAH, cchinnahastapAdAzca pramucyante-rAja kiGkarastyajyante, tathA yAvajIvaM bandhanAzca kriyante / kecit apare ke ityAha ? paradravyaharaNalubdhA iti pratItaM, kArArgalayA-cArakaparipena nigaDayugalaizca ruddhAH-niyantritA ye te tathA, cArake-guptau kiMvidhAH santaH ityAha ? hRtasArAH-khakIyA jJAtayastai rahitAH, mitrajanaiH nirAkRtA-dhikRtA ityarthaH, ataeva nirgatAzA:-aprApteSTaphalAH, bahujanadhikkArazabdena lajApitAH-prApitalajjA ye te, paraM alajA-vigatalajA dhRSTatvAt pApaM naiva muJcantItyarthaH, anubaddhakSudhA-satataM bubhukSayA prArabdhA-abhibhUtA aparAddhA vA zItoSNapipAsAvedana // 55 // yA durghaTitaghaTTitAH durAcAraighaTTitAH ceSTAsajAH, vivarNAH-zyAmikAyuktamukhAH, vigatacchavi-zarIratvag yeSAM te tathA, viphalA atra aniSTaphalA malinA-malimasAH durbalA-asamarthAzceti, klizyamAnAH, tathA kiMbhRtAH? kAzarogavizeSeNa kutsitazabdaM kurvANAH tathA sparzamAnAH pApakarmabhiHvyAdhitA:-saMjAtakuSThAdirogAH,tathA Amena-apakvarasena abhibhUtAni gAtrANi yeSAM te,rasamUlAzca vyaadhyH| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parUDhanahakesamaMsuromA chagamuttami NiyagaMmi khuttA // tattheva mayA akAmakA, baMdhiUNa pAdesu kaDDhiyA khAiyAe chaDhA, tattha ya viga-suNaga-siyAla-kola-ma|| jAra caMDasaMdaMsagatuMDapakkhigaNa-vivihamuhasayalaviluttagattA, kei vihaMgA, kei kimiNA ya kuhiyadehA, aNiTThava yaNehiM sappamANA, suTu kayaM jaM mautti pAvo tuTTeNaM jaNeNa hammamANA, lajjAvaNakA ca hoMti sayaNassaviya| dIhakAlaM mayA saMtA, puNo paralogasamAvannA narae gacchaMti nirabhirAme aMgArapalittakakappa-accatthasItavedaNa prarUDhAni-vRddhi prAptAni anibaddhAni saMskArAbhAvAt nakha-kezazmazru-kUrcaromANi yeSAM te, chagaM-pUrISa mUtra-prasrAvaste khakIye tasina nikSisA-nimagnAH tatraiva cArakabandhane mRtA akAlamaraNe na tadabhilASAt, tasAt cArakabandhanAt karSitA rajjvA pAdau bandhayitvA niSkAzitAH, 'khAtikAyAM prakSiptAH, tatrA'pi vRkAH, zUnakAH, zRgAlAH, kolA-mahadaMdirAH, mArjArAH teSAM vRndaM tasya sandaMzakatuNDapakSigaNasya kRpArahitakAdibhiH khaNDazaH kRtA ityarthaH, vividhamukhazataiH viluptAni khurakhureti kRtvA bhakSitAni gAtrANi yeSAM te tathA / kepi vihaGgAH gRdhrazyenAdayaH, ke'pi kRmivanto kuthitadehAH jIvanta eva vinaSTazarIrAH, aniSTakharapuruSavacanaiH 3zA pyamAnAH, kathamityAha ? suSTu samyakRtaM asya kadarthanaM yato hetoH ayaM mRto mAritovA, eSaH pApaH-pApAtmA, tuSTena janena hanyamAnAH, ayaM pApo mAraNIya eveti tuSTatvaM lajApanakA-lajjAvahA bhavanti, na kevalaM anyeSAM kintu svakIyasambandhikuTumbajanasyApidIrghakAlaM yAvat kulAMgArAH mRtAH santo'pi punaH paralokaM samApannAH--parabhava prAptA api narake nirgataramaNIye-amanojJe evetyarthaH, 1 khAI iti lokabhASA 2 varagaDA itibhASA 3 zrApA iti lokabhASA 4 lajuyAlA iti lokabhASA kulalajjA mA hAra iti bhASA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -assAudinnasaya-tadukkhasayasamabhidute / tatovi uvvaTiyA samANA puNovi pavajaMti tiriyajoNiM, tahiMpi praznavyAka-8 163adharmadvAre nirayovamaM aNuhavaMti veyaNaM, te aNaMtakAleNa jati nAma kahiMvi maNuyabhAvaM labhaMti NegehiM NirayagatigamaNa-tiraNa jJAna caurikAphalaM vi0 vRttiH / riyabhavasayasahassapariyaTrehiM // sU012 tatthaviya bhamaMta'NAriyA nIcakulasamuppaNNA AriyajaNevi logabajjhA tirikkhabhUtAya akusalA kaambhog||56|| tisiyA jahiM nivaMdhati nirayavattaNibhavappavaMcakaraNapaNolliyA puNovi saMsAra(rA)vattaNemamUle dhammasutivivajji punaH kIdRze ? aGgAraH-dhUmajvAlArahitavahniH tatpradIpakalpaM tattulyastadupamo yaH punaH kIdRze ? atyartha zItavedanA-himakAlodbhavazItasya vedanA tena rUddhotzvAsaniHzvAsakarmaNA tebhyaH udIrNa pragaTIbhUtaM yad duHkhazataM taiH samabhibhUtaH-upadruto yaH sa tasin. tataH narakAt udbhUtAH santaH punarapi prapadyante tiryagyoni, tatrApi tatra gatA'pi narakopamA vedanAM anubhavanti pUrvoditAM eva vedanAM adattagrAhiNaH / te punaH anantakAlena yadi kadAcit nAma nizcitaM kathamapi mahatA kaSTena manuSyabhAvaM labhante-prApnuvanti,na ekeSu kiMtu anekeSu bhaveSu nirayagatau yAni gamanAni tirazcAM ye bhavAsteSAM zatasahasrasaMkhyAparivartana-bhramaNaM teSu atikrAnteSu sakhiti gmyte| tatrApi bhramanto ye (manujatvalAbhe) lAbhA bhavanti tAnA''ha-anAryAH-zaka-yavana-barbarAdayaH, kiMbhUtAH? nIcakulasamutpannAH Aryajane'pi magadhAdau samutpannA iti zeSaH, tatrApi lokabAhyA-janavarjanIyA bhavanti, tiryagbhUtAzca pazukalpA ityarthaH, nirvivekatvAt akuzalAstattve // 56 // Su anipuNAH kAmabhogeSu dRSitA ityarthaH, narakAdipravRttau yadi manujatvaM labdhaM yasmin samanujatve'pi nibandhanti-cinvanti, narakamArge eva bhavaprapaJcakaraNena tatraiva gamanahetukAraNataHmRgAputravat janmaprAcUryakaraNataH praNoditAHpreritAH pApakarmabhiriti zeSaH, atra paNo Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * yA aNajjA kUrA micchattasutipavannA ya hoMti egaMtadaMDaruiNo veDhetA kosikArakIDobva appagaM aTThakammataMtughaNabaMdhaNeNaM evaM naragatiriyanaraamaragamaNaperaMtacakavAlaM jammajarAmaraNakaraNa-gambhIradukkhapakhubhiyapaurasalilaM, saMjogaviyogavIcIciMtApasagapasaMriya-vaha-baMdhamahallavipulakallolakaluNavilavita-lobhakalakAlatabolabahulaM, allitti tatpravartakAni karaNAni atra dvitIyAbahuvacanalopo draSTavyaH ArSatvAt / punarapi saMsAro bhavati tadeva nimI-mUladhananimittaM / yeSAM tAni duHkhAnIti bhAvaH mUlAni tAni tathA karmANItyarthaH, tAni badhdhantIti sttkH| iha camUlAI iti vAcye mUla iti uktaM,prAkRtatvena liGgavyatyayaH te kIdRzAH santo badhnanti dharmazrutivizeSeNavarjitAH, yoge'pi anAdaraparA, matsaragrastatvAt, varjitA-dharmazAstravikalAH, anAryA AryetarAH, krUrAH jIvopaghAtadezakatvAt, punaH kIdRzAH ? mithyAtvapradhAnA-viparItatattvopadezakAH zrutiH-siddhAntastAM prapannAH--abhyupagatAste kIdRzAH bhavanti? ekAntadaNDarucayaH-sarvathA hiMsanazraddhAH, te kiM kurvanto veSTayantaH ? kozikAkArakITa | iva AtmAnaM aSTakarmalakSaNaistantubhiryat dhana-nibiDaM bandhana-damanaM tenetyarthaH, evaM anena AtmanaH karmabhirbandhanena narakatiryag-ma- | nuSya-devagamanena yadgamanaM gatyAdiprarUpaNaM tadeva paryantacakravAlabAhA-paridhiryasya sa taM saMsArasAgaraM bhramantIti sambandhaH / janmajarA-maraNakAraNAni-sAdhanAni yasya taM, taca tadgambhIraM duHkhaM ca tadeva prakSubhitaM-saMcalitaM pracura salilaM yatra tN| tathA saMyogaviyogA eva vicaya-staraMgA yatra sa tathA, cintAprasaGgazcintAsAtatyaM tadeva prasRtaM-prasaro yasya sa tathA,vadhA hananAni,bandhAH-saMyamanAni tAnyeva mahAnto TU dIrghatayA vipulA vistIrNatayA kallolAH mahormayo yatra sa tathA, kaluNo-dInaH vilapitaH eva lobhakalakalaH eva kalakalAyamAna-Akrandako dhvanilakSaNo yo bolaH zrotRNAmasukhakAritvAt sa bahula:-pracuro yatra sa tathA taM tataH saMyogAdisarvapadAnAM karmadhArayaH / * GAAAAAAAACARE * * * Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka vamANaNapheNaM, tibvakhiMsaNapulaMpulappabhUyarogaveyaNa-parAbhavaviNivAtapharusadharisaNasamAvaDiya-kaThiNakammapattha- 43adharmadvAre raNa jJAna rataraMgaraMgaMtaniccamaccubhayatoyapaTuM, kasAyapAyAlakalasasaMkulaM, bhavasayasahassajalasaMcayaM, aNaMtaM, uvvevaNayaM, a- caurikAphalaM vi0 vRttiH NorapAraM, mahanbhayaM, bhayaMkara, paibhayaM, aparimiyamahicchakalasamativAuvegauddhammamANa-AsApivAsapAyAla sU-12 kAmaratirAgadosa-baMdhaNabahuvihasaMkappavipuladagarayarayaMdhakAraM, mohamahAvattabhogabhamamANa guppamANucchalaMta bhug||57|| puna kIdRze ? apamAnamevA'pUjanameva pheno yatra taM, tIvrakhisanaM atyarthaniMdA pulatti anavaratodbhUtAH prabhUtA-bahulA yA rogavedanAstAzca paribhavaH-parAbhavaM tasya vizeSeNa vinipAtaH patanaM tasya sparzaH-prasabhaM gharSaNAni niSThuravacanAni nirbhartsanAni tAni samApatitAni-samApannAni yebhyastAni tathA ca tAni, kaThinAni karkazAni durbhedAnItyarthaH karmANi-jJAnAvarANIyAdIni kriyA vA tAnyeva ye prastarAH-pASANAH taiH kRtvA taraGgavat calanaM nityaM-dhruvaM mRtyumaraNaM bhayazceha lokAdi tadeva toyapRSThaM-jaloparitanabhAgo yatra sa tathA tataH krmdhaaryH| athavA apamAnaphenamiti toyapRSThasya vizeSaNaM tathA bahuvrIhiH kaaryH| kaSyante hiMsyante prANina iti kaSaH saMsAraH tasya Ayo lAbhaH kaSAyAH-krodhAdayasta eva pAtAlAH-pAtAlakalazAH mahattamAzca keyUra 1 yUpa 2 izvara 3 vaDavA 4 pramukhAstaiH saMkulo yaH sa tathA taM, bhavasahasrANyeva jalasaMcayo yatra sa taM / anantaM-akSayaM nityatvAt anantaM, udvegajanaka-udvegakara,na aki taTavat parataTamiti aNorapAraM, mahAbhayajanakaM dustaratvAda, bhayakara-matsyAdibAhulyA pratibhayaM vizeSaNatrayaM ekaarth| puna kIzaM? aparimitA-aparimANA ye mahecchA-bRhadabhilASA aviratajanAsteSAM kaluSA-azuddhA yA matiH sa eva vAyuvegastana uddhammamANatti // 57 // 18 utpATatha[ya]mAnaM yat tathA tasya,AzA aprAptArthasya saMbhAvanA pipAsA-labdhArthakAkSAstA eva pAtAlaM jalabahulaM pAtAlAH vAtebhyaHyA kAmaratiH Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavAsapaccoNiyattapANiyaM, padhAvitavasaNasamAvanna - runnacaMDamAruyasamAhayA-maNunnabIcIvAkulita-bhaggaphuhaMtanakallolasaMkulajalaM, pamAtabahucaMDaduTThasAvaya-samAyauddhAyamANaga-pUraghoraviddhaMsaNatthabahulaM, aNNANabhamaMtamacchaparihatthaM anihutiMdiya - mahA magara - turiyacariyakhokhugbhamANa-saMtAvanicayacalaMta - cavalacaMcala- attANa'saraNa- zabdAdiSvabhiratirAgadveSabandhanena bahuvidhasaMkalpAceti dvandvaH, tallakSaNasya vipulA anarvAk pAraM vistIrNasvarUpasya udakarajasaH - udakare - Noryo rayo - vegastenA'ndhakAro yaH sa tathA taM / moha eva mahA AvarttaH payasAM bhramastatra bhogA eva bhrAmyanto - maNDalena saJcaranto gupyanto-vyAkulIbhavantaH ucchalantaH bahulAH pracurAH, garbhavAse madhyabhAge vistAraM prAptAH santaH pazcAt pratyavanivRttAzca - utpatya-nipatitAH prANino - jIvA yatra jale tat tathA taM / pradhAvitAni itastataH prakarSeNa gatAni yAni vyasanAni tAni samApannAH prAptA ye te pAThAntareNa prabAdhitAH pIDitA ye vyasanasamApannA- vyasaninasteSAM yadruditaM - pralapitaM tadeva caNDamArutastena samAhatAH parasparaM hanyamAnA yA vIcayastaraGgAstena vyAkulitaM bhaGgaistaraGgaiH sphuTan- vidalan aniSThitaiH kallolairmahormibhiH saMkulaM jalaM toyaM yatra sa tathA taM / tathA mohamahAvartta - bhogarUpAdivizeSaNAni dvandvaiH yojyAni punaH kIdRzaM ? pramAdA-madyAdayaste bahavasta eva caNDA-raudrAH duSTAH kSudrAH zvApadAH - vyAghrAdayastaiH samAhatA - abhibhUtA ye uddhAyamANatti vividhaceSTAsu uttiSThanto ye matsyAdayaH samudrapakSe saMsArapakSe puruSAsteSAM yaH purassamuhastasya ye ghorA - raudrA vidhvaMsA anarthA - vinAzalakSaNA apAyAstairbahulo yaH sa tathA taM / ajJAnAnyeva bhramanto matsyAH parihatthatti dakSAH yatra sa tathA taM / anibhRtAni anupazAntAni yAni indriyANi tAnyeva mahAnto makarAsteSAM yAni tvaritAni zIghrANi caritAni ceSTitAni khokhugbhamANatti bhRzaM kSubhyamAno yaH sa tathA, santApa ekatra zokAdinA kRtaH anyatra vADavA'gninA kRto nityaM yatra sa tathA, capalazvazca **+++++9616 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna vyAka raNa jJAnavi0 vRttiH adharmadvAre caurikAphalaM sU-12 // 58 // vvakayakammasaMcayodinna-yajaveijamANa-duhasayavipAkaghunnaMtajalasamUha, iDDhirasasAyagAravohAra-gahiyakammapaDi- baddhasattakaDDhi jamANanirayatala-huttasattAvisannabahulaM, arairaibhayavisAyasogamicchattaselasaMkaDaM, aNAtisaMtANakammabaMdhaNakilesa-cikkhillasuduttAraM, amaranaratiriyanirayagatigamaNa-kuDilapariyattavipulavelaM, hiMsAliyaadattAdANamehuNapariggahAraMbha-karaNakArAvaNANumodaNaaTThavihaaNiTTakammapiMDitagurubhArakaMta-duggajaloghadUranibolijamANa-ummugganimaggadullabhatalaM,sArIramaNomayANi dukkhANi uppiyaMtA. sAtassa ya parittAvaNamayaM ubbuDDulaH yaH sa tathA aticapala ityarthaH, AtrANAnAM azaraNAnAM pUrvakRtakarmasaMcayAnAM prANinAmiti gamyaM, udIrNa-udayamAnaM yat avayaMpApaM tasya yo vedyamAnaH anubhUyamAnaH duHkhazatarUpo yo vipAkaH sa eva ghUrNan-bhraman jalasamUho yatra sa tathA, tato'jJAnAdipadAnAM karmadhArayo'tastaM / Rddhi-rasa-sAtalakSaNAni yAni gauravANi-azubhA'dhyavasAyavizeSAsta evaM apahArAH-jalacaravizeSAstaiH gRhItA ye karmapratibaddhAH sattvAH saMsArapakSe jJAnAvaraNAdibaddhAH samudrapakSe vicitraceSTAprasaktAH, kaTTijamANatti AkRSyamANA narakA eva talaM-pAtAlaM huttatti tadAbhimukhaM sannA iti satvakAH-prANinaH khinnAH-khedaM prAptAH, vikhinnAH-zokaM prApitAstaiH bahulo ya sa tathA taM / arati-aniSTa| prAptI, ratiH iSTaprAptau, bhayaM pratItaM, viSAdo dainyaM, zoka iSTaviyogajanyaH, tadeva prakarSa mithyAtvaM-viparyAsaH, etAnyeva zailA:-parva tAstaiH saGkaTo-viSamo yaH sa tathA taM / anAdisantAno yasya karmabandhanasya tattathA, tatra klezAzca-rAgAdayaH, tadeva yat cikkhillaM-kardamastena suSTu duruttAro yaH sa tathA karmadhArayaH, amara-nara-tiryag-nirayagatiSu yat gamanaM saiva kuTilaparivartanA-bakraparivartanA vipulAvistINo yA velA-jalavRddhilakSaNA yatra sa tathA taM / hiMsA'lIkA'dattAdAna-maithuna-parigrahalakSaNA ye ArambhA-vyApArAH khayaM kRtAni paraH saha kArApitAni parakRtabahumatacittAlAdakatayA anumodanAni taiH aSTavidhaM aSTaprakAraM jJAnAvaraNIyAdi yata karmapiNDitaM saMcitaM SHAHARASWARGALASS Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** nibuDyaM kareMtA, cauraMtamahaMtamaNavayaggaM, ruI, saMsArasAgaraM aDhiyaM, aNAlaMbaNamapatiTThANamappameyaM, culasItijoNisayasahassaguvilaM, aNAlokamaMdhakAra, aNaMtakAlaM, nicaM uttattha-suNNa-bhayasaNNasaMpauttA vasati / ubvitadeva gurubhArastena AkrAntA utkrAntA yete tathA tairdurgANyeva-vyasanAnyeva yo jalaugho-jalapUrastena dUraM-atyartha nibolyamAnainimajamAnaiH janairiti gamyaM yatra sa taM / unmagnanimagnaruvA''dhojalagamanAni tairdurlabhaM-duHprApyaM talaM pratiSThAnaM yasya sa taM / tatra zarIramAnasAni du:"khAni utpibantaH-AsAdayantaH, sAtaM ca sukhaM asAtaparitApanaM duHkhaM tena janito yastanmayaM, ubbuDanibbuDetti unmagnaM nimagnaM ca kurvantaH, tatra sAtaM unmanatvaM asAtaM nimagnatvamiti bodhyaM / caturantaM-caturdigvibhAgagatibhedAbhyAM mahAntaM anavadanaM anantaM rudra-vistINa saMsArasAgaramiti pratItaM / kiMbhRtaM ityAha ? asthitAnAM asaMyamasthitAnAM avidyamAnaM AlambanaM-pratiSThAnaM trANakAraNaM yatra tathA taM, etAvatA asaMyamAdhAramityarthaH, aprameyaM-asarvavedinA'paricchedyaM ananubhUtamityarthaH 'caturazItiyonizatasahasragupila-vyAptaM, tatra-yonayo jIvAnAM utpattisthAnAni tAsAmasaMkhyAtatve'pi samavarNagandharasasparzAnAmutpattikAle ekatvavivakSaNAduktasaGkhyAyA avirodhatvaM draSTavyaM, ojAhArApekSayA kArmaNena saha mizratvaM yonirityarthaH, tatra gAthepuDhavi 7 daga 7 agaNi 7 mAruya 7 ekeka satta joNilakkhAo / vaNapatteya aNaMte, dasa caudaha joNilakkhAo // 1 // vigaliMdiesu do do, cauro cauro ya nAraya sureSu / tiriesu hu~ti cauro, caudasa lakkhA ya mnnuesu||2|||| iti yonivicAraH prajJApanAyA yonipadAdavaseyaH tathA ca stajasakArmaNavanto, yujyante yatra jantavaH skannaH, audArikAdiyogyaiH sthAnaM tadyonirityAhuH // 1 // 1 UcA nIcA buDatA iti bhASA 2 corAzI lakSa jIvA yoni iti bhASA 3 dravyalokaprakAze 1545555 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna vyAka raNa jJAnavi0 vRttiH // 59 // tathAca - - ' vyaktito'GkhayabhedAstAH, saMkhyAhI naiva yadyapi / tathApi samavarNAdi--jAtibhirgaNanAM gatAH // 2 // tathoktaM prajJApanAvRttau - "kevalemeva viziSTavarNAdiyuktAH saMkhyAtItAH svasthAne vyaktibhedena yonayo, jAtimadhikRtya ekaiva yonirguNyante / lakSAzcaturazItizca, samAnyena bhavanti tAH / vizeSAttu yathAsthAnaM, vakSyante svAmibhAvataH // 3 // punastrividhA yoniH saMvRtA vivRtA caiva yonirvivRtasaMvRtA / vispaSTamanupalakSyamANA saMvRtA, spaSTamupalakSyA jalAzayAdivaditi vivRtA ||4|| ukto bhayasvabhAvA tu yonirvivRtasaMvRtA, bahirddazyAdRzyamadhyA nArIgarbhAzayAdivat // 5 // tRtIyayonayaH stokAstebhyo'saMkhyaghnA dvitIyayonayaH, tebhyo'nantaguNitA'yonayastebhyo'nantaguNitAH prathama yonayaH // 3 // atha punastrividhA yonayaH- zItA, uSNA, zItoSNAH pUrvavadbhAvyAH 3 evaM sacittA acittA mizrAH, tatra jIvapradezaiH parasparamanugamenorarIkRtA jIvadehAdiH sacittA, taditarA zuSkakASThAdivadacittA, ataevAMgibhiH sUkSmairnikhilapUrite loke tatpradezairacittAnAM yonInAM sacittatA na bhavati, sacittA acittA tu mizrA nRtirazcAM yoniH yonau yathA zukrazoNitapudgalAH ye AtmasAtkRtAste sacittA apare acittA ato mizrA, yathA- strINAM nAbheradhastAt zirAdvayaM puSpamAlAvaikakSakAkAramasti, tasyA'dhastAdadhomukhasaMsthitakozAkArA yoni, tasyAzca bahizzrUtakalikAkRtayo mAMsamaMjaryo jAyante / tAH kilA'sRkspanditvAt Rtau sravanti, tatra kecidasRjo lavAH kozAkArakAM 3 adharmadvAre caurikAphalaM sU0 12 // 59 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yonimanupravizya saMtiSThante, pazcAt zukrasaMmizrAMstAnAhArayan jIvastatrotpadyate / tatra ye yonyA AtmasAtkRtAste sacittAH kadAcimizrA iti / na ye tu punaH svarUpatAmApAdayantaste'cittAH, apare varNayanti asRk sacetanaM zukramacetanaM, anye bruvate zukrazoNitamacittaM yonipradezAH sacittA ityato mizrA iti // tattvArthavRttau dvitIyAdhyAye // punayanistridhA - zaGkhAvatI 1 kUrmonnatA kUrmmapRSTamivonnatA 2 vaMzIpatrA c-vNshiiptraakaaraa| strIratnasya 1 arhaccakrIvAsudeva- baladevAmbAnAM 2 tRtIyA punaranyAsAM strINAM yoniH 3 / idaM ca yonInAM tridhA traividhyaM sthAnAGgatRtIyasthAne AcArAGgavRttau zubhAzubhabhedena yonInAmekatvameva gAthAbhiH pradarzyate sIyAdIjoNIo, caurAsItI a sayasahassehiM / asuhAo ya suhAo tattha suhAo imA jANa // 1 // asaMkhAu maNussA, rAisara saMkhamAdiyAUNaM / titthayaranAmagoaM savvasuhaM hoi nAyavvaM ||2|| tatthavi ya jAisaMpannayAi sesAo huMti asuhAo / devesu kivvisAI sesAo huMti asuhAo // 3 // paMcidiyatirie, hayagayarayaNA havanti u suhAo / sesAo asuhAo suhavannegiMdiyAdIyA // 4 // deviMdacakavattiNAI mottuM ca titthayarabhAvaM / aNagArabhAviyAviya, sesAo anaMtaso pattA // 5 // 1 iti yonisvarUpaM lezato lipIkRtamiti // anAlokAnAM-ajJAnAnAM andhakAro yaH sa tathA taM, aparyavasitakAlaM yAvat anantam, nityaM sadA udgatatrAsAH- uttrAsAH, zUnyAH 1 vistarato prajJApanA- sthAnAna-tattvArthavRttau darzitam Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznAvyAkana ga vAsavasahiM jahiM AuyaM nibaMdhaMti pAvakammakArI adharmadvAre raNa jJAna baMdhavajaNasayaNamittaparivajiyA, aNiTTA bhavaMti, aNAdejadubviNIyA kuThANAsaNa-kuseja-kubhoyaNA, 18|caurikAphalaM vi0 vRttiH 3/ asuiNo, kusaMghayaNakuppamANa-kusaMThiyA, kurUvA, bahukohamANamAyAlobhA, bahumohA, dhammasannasammattapari pari-15 sU0 12 bhaTThA, dAriddovaddavAbhibhUyA, niccaM parakammakAriNo, jIvaNattharahiyA, kiviNA. parapiMDatakakA, dukkhaladdhAhArA, // 60 // | arasavirasatucchakayakucchipUrA, parassa pecchaMtA, riddhisakArabhoyaNavisesasamudayavihiM niMdatA, appakaM kayaMtaM ca | kartavyatAmUDhAHbhayena saMjJAbhiHAhAra-maithuna-parigrahAdibhiH saMprayuktAstataH karmadhAraya, iha ca vasenirupasargasyA'pi sakarmakatvaM chAMdasatvAt vasanti-adhyAsate saMsArasAgaramiti / punaH kIdRzAnAM udvignAnAM vAsaM-vasatisthAnaM yaH tathA taM yatra yatra grAmakulAdau Ayurnibadhnanti sapApAHpApakAriNA ye te bAndhavajana-svajanavivarjitA bhAtRkhajanaputramitraparivajitA bhavantIti kriyaasttngk| janasya aniSTA bhavanti, anAdeyanAmagotratvAca durvinItAH pratItaM / kutsitaM zarIrasya sthAnaM vA AsanaM yeSAM te, kuzayyAH-kutsitazayanAH kubhojanAH-kadazanAstato dvndvH| azucayo jugupsanIyA azrutayo vAkusaMhananAH-sevA disaMhanena yuktAH, kupramANA-atidIrghA atihaskhA vA, kusaMsthitAH-huMDAdisaMsthAnAH, kurUpAH-kutsitavarNAH, bahukrodhamAnamAyAlomA iti pratItaM, bahumohA-atikAmA atyArthA'jJAnA vA, dharmasaMjJAyAH-dharmabuddheH samyahai ktvAdvA paribhraSTAH, dAridrayopadravA'bhibhUtA, nityaM-sadA pareSAM gRhe nIcakarmakarA:-kacavarA'panayanAdikAriNaH, jIvanopAyaM yat artha-dra vyaM tena rahitAH, athavA jAtiH pratItaM ite-gate prApte arthecchayA jAtijIvanamapi gate tena rahite ityarthaH, kRpaNA:-raGkAH, paripiMDita| kakAH-paradattabhojanagaveSakAH, duHkhena-kaSTena labdhaH-prApta AhAro yaiste tathA, arasaM-hinvAdibhirasaMskRtaM, virasaM-purANaM tucchaM yada // 6 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivayaMtA, iha ya purekaDAI kammAiM pAvagAiM vimaNAso soeNa DajjhamANA, paribhUtA hoti / sattaparivajiyA hai ya chobhA-sippakalA-samayasatthaparivajjiyA, jahAjAyapasubhRyA, aviyattA, NicanIyakammovajIviNo, loya kucchaNijjA, moghamaNorahA, nirAsabahulA, AsApAsapaDibaddhapANA, atthopAyANakAmasokkhe ya loyasAre hoti| lpaM tAdRzaiH kRtaM kukSeH udarasya puraH pUrtiyaiste tathA, parasambandhinaM-parasatkaM preSyantaH-pazyantaH kamityAha ? RddhiH-sampat satkAraH pUjA bhojanaM-azanaM eteSAM ye vizeSA-vividhAH prakArAH teSAM yaH samudayaH udayavattitvaM tasya yo vidhividhAna-anuSThAnaM sa tathA tN| nindanto jugupsamAnAH, AtmAnaM punaH kRtAMtaM ca daivaM-bhAgyaM ca vilApayantaH kAni paridevitAnItyAhI ihaivamakSaraghaTanA-iha saMsAre vA purAkRtAni pUrvajanmopArjitAni-karmANi, iha janmani pApakAni-azubhAni, vimanaso-dInAH zokena dahyamAnAH prApta gate zokaH aprApte 6 prArthanA'bhilASaH zokaH, paribhUtAH bhavantIti yogaH / sattvaparivarjitAH chobhatti nissahAyAH kSobhaNIyA vA kutrA'pi chalatti pAThaH, zilpa-citrAdi kalA dhanurvedAdiHsamayazAstraM-jinabauddhAdisiddhAntazAstraM ebhiH privrjitaaH| yathAjAtapazubhUtAH zikSAbharaNAdivarjitabalIvardAdisAH , nirvijJAnatvAdisAdhAt, apratItyuptAdakA aviyattA ityarthaH, nityaM nIcAni-adhamajanocitAni karmANi upajIvanti tairvRttiM kurvanti ye te tathA, lokakutsanIyAH-lokagarhaNIyAH caurAH / moghA-niHphalA manorathA abhilASA yeSAM te tathA, mohamaNo rahA pAThetaramAha ajJAnamayatvAt mohakArAbhilASA ityapi, nirAzA:-aprAptatvAta tadeva nirgateSTaphalarUpaM yeSAM te tadeva bahulaM yeSAM te | tathA / AzApAzeSu pratibaddhAH icchApAza eva bandhanaM yeSAM te tathA, tadeva prANA yeSAM te tathA / arthopAdAnaM-dravyopArjanaM, kAmasau khyaM indriyAjAtaM te, dve lokasAre-lokapradhAne bhavanti arthakAma eva loke mAnyaM bhavati, te dve prati aphalavantaH-aprAptakAmasukhA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre sU-12 prazna vyAka | aphalavaMtakA ya suddhaviya ujjamaMtA, taddivasesujjuttakammakayadukkhasaMThaviyasithapiMDasaMcayA pakkhINadavvasArA, raNa jJAna- nicca adhuvadhaNadhaNNakosaparibhogavivajjiyA, rahiyakAmabhogaparibhogasabvasokkhA, parasiribhogovabhoganivi0 vRttiH / | ityarthaH, yaduktaM-- yasyAstisya mitrANi, yasyArthAstasya baandhvaaH| yasyArthAH sa pumAn loke, yasyArthAH sa ca pnndditH||1|| // 6 // rAjye sAraM vasudhA, vasundharAyAM puraM pure saudhAM / saudhe talpaM talpe varAGganA'naGgasarvasvamiti // 2 // lokasAratA arthakAmayoriti / suSTu api samyagtayA udyamavanto-yatamAnAH uktaM ca-- yadyadArabhate karma, naro dusskrmsnycyH| tattadviphalatAM yAti, yathA bIjaM mahoSare // 1 // teSu teSu divaseSu udyuktaiH-udyamavadbhiH sadbhiH karmaNA vyApAreNa kRtena yo duHkhena-kaSTena saMsthApito-mIlitaH, sikthAnAM piNDastasyA'pi saJcaye parAH-pradhAnA yete tathA, punaH kIdRzAH 1 etAvatA paryuSitakadazanasaMgrahaparA Ayatisamaye tAdRzAzanA'lAbhAdityarthaH, kSINadravyasArAH / nityaM-sadA adhruvANAM-asthirANAM dhanAnAM-gaNimAdicaturdAnAM dhAnyAnAM zAlyAdInAM kozastadAzrayaH-bhANDAgAraH teSAM sthiratve'pi tatparibhogavarjitAH / tathA rahitA-virahitAH kayoH kAmayoH-zabdarUpayoH bhogAnAM ca gandharasasparzAnAM paribhoge-Asevane yatsaukhyamAnando yaiste tathA / pareSAM zriyo lakSmyastAsAM bhogopabhogastayoryat nizrANaM-nizrA tasya mArgaNaparAgaveSaNaparAH etAvatA mRtakadravyecchavaH, athavA parasaktavastuprApaNecchavaH sakRdeva bhujyate iti bhogaH, annasragAdikaH punaH punaH bhujyate 1 varAGganAsvapi dhana Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssANamaggaNaparAyaNA, varAgA, akAmikAe viNeti / dukkhaM va suhaMNeva nivvurti uvalabhaMti, accatavipuladukkhasayasaMpalittA parassa davvehiM je avirayA eso so adiNNAdANassa phalavivAgo ihaloio, pAraloio, appasuho, bahudukkho, mahanbhao bahurayappagADho, dAruNo, kakaso, asAo, vAsasahassehiM muJcati, na ya aveyasa upabhogaH-aGganAvastragRhAdikaH yataH 1sai bhujaitti bhogo, so puNa AhArapupphamAiyo, uvabhogo puNo Na uvabhuja vtthnilyaai||1|| varAkAstapakhinaH kadApi amilanAt, akAmikayA-anicchayA vinayanti-prerayanti duHkhaM ativAhayantItyarthaH / kiM tat duHkha-asukhamityAha-naiva sukhaM naiva nirvRtti-svAsthyaM upalabhante-prApnuvanti, atyartha-vipulaM-vistIrNa yataduHkhaM-khamanorathA'saMprApti paramanorathApUrNaprAptirUpaM asukhaM teSAM zatasahasraM tena saMpradIptA-jvalitAH tAdRzAH santo naiva sukhaM labhante paradravyaiH kRtvA / punaH kIdRzAH ? ye aviratAH adattAdAnAt eSaH vivakSitaH adattAdAnasya ata urdhva sUtraM pUrvavyAkhyAtamasti paraM sthAnAzUnyaphalavipAkatAhetoH ato likhyate // iha laukikaH, pAralaukikazca, alpasukhaH, bahuduHkhaH, mahadbhayakRta, bahupApakarmapragADho-vyAptaH, dAruNo-bhayakaraH, karkazaH--kaThinaH, varSasahasrairapi mucyante na tat pApakarma avedayitvA hu nizcitaM asti mokSo-nirjaraNArUpaH karmaNAM vedayitvA mokSaH evamamunA prakAreNa AkhyAtavAn, jJAnakulanandanaH mahAtmA jinaH vIra iti pradhAnanAdheyaH mahAvIraH kathitavAn adattAdAnasya mahAzravasya phalavipAka etakaM tRtIyaM prANAtipAta-mRSAvAdApekSayA adattAdAnaM haraNaM dahanaM maraNaM bhayaM kaluSa-mAlinyaM trAsanaM akasmAdbhayotpAdakaM parasatkaM bhesakRbhujyate iti bhogaH sa punarAhArapuSpAdikaH / upabhogastu puna punarupabhujyate vastranilayAdi // 1 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna vyAkana 8 ittA asthi u mokkhotti, evamAhaMsu NAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadhejo kahesI ya adiNNAdAraNa jJAna- Nassa phalavivAgaM eyaM taM tatiyaMpi adinAdANaM hara-daha-maraNa-bhaya-kalasa-tAsaNa-parasaMtikamenjalobhamUlaM evaM vi0 vRttiH jAva ciraparigatamaNugataM duraMtaM // tatiyaM ahammadAraM samattaM tibemi // 3 // (sU0 12) // 6 // dyante bhedanIyalobhamUla evaM yAvat ciraparicitaM anantaM durantamityAdi pATho grAhyaH, tRtIyaM adharmadvAraM smaapt| bravImiti kakSyAmi tIrthakaropadezena jJAtvA svabuddhayeti jJeyaM // 3adharmadvAre caurikAphalaM sU012 SCARICIAS OMOMOMOMk ||iti zrIdazamAGgasya praznAvyAkaraNanAmarUpasya tRtIyA zravasya vivaraNametalikhitaM smaasen|| iti tRtIyaM dvAraM vyAkhyAtaM tRtIyamadhyayanaM / // 62 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha caturthamabrahmAdhyayanam RA+ AOMOMOM*** vyAkhyAtaM tRtIyamadhyayanaM sAmpataM caturthamArabhyatejaMbU! ababhaM ca cautthaM sadevamaNuyAsurassa loyassa patthaNijnaM, paMkapaNayapAsajAlabhUyaM, thIpurisanapuMsaveda asya cA'yamabhisambandhaH-atra nirdezAnukrameNa adattAdAnaM prAyo'brahmasaktacittA vidadhantIti anena sambandhenA''yAtasya caturthAdhyayanasya abrahmAzravanAmarUpasyA'sya yAdRzAdipaJcadvArapratipannasyedamAdisUtram&A jambUriti ziSyAmantraNaM abrahma-akuzalaM karma caturtha-prANAtipAta-mRSA-adattAdAnApekSayA caturtha tanmithunamiti nAmakaM vivakSitaM / saha devamanujAsurairyo lokaH sa tathA tasya prArthanIyaM-abhilaSaNIyaM yataHhariharahiraNyagarbhapramukhe bhuvane na ko'pyasau shuurH| kusumavizikhasya vizikhAn askhalayat yo jinaadnyH||1|| 'navi kiMci aNunnAyaM, paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / mottuM mehuNabhAvaM jaM viNA rAgadosehiM // 1 // paGkaH kardamo mahAn panakaH sa eva pratalaH sUkSmaH tadeva pAzabandhahetutvAt jAlabhUtaM jAlasadRzaM yataH1 naiva kiJcidanusAtaM na ca pratiSiddhaM vA'pi jindhrendraiH| muktvA maithunabhAvaM yad vinA rAgadveSAbhyAM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna vyAka raNa jJAna vi0 vRttiH // 63 // ciMdhaM, tavasaMjamavaMbhacera vigdhaM, bhedAyataNabahupamAdamUlaM, kAyarakApurisa seviyaM, suyaNajaNavajjaNijjaM, uDDanarayati| riyatilokapaiTThANaM, jarAmaraNaroga sogabahulaM, vadhabaMdhavighAtaduvvidhAyaM daMsaNacarittamohassa he bhUyaM cirapari sanmArge tAvadAste prabhavati puruSastAvadevendriyANAM, lajjAM tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhrUcApAkRSTamuktAH zravaNapathajuSo nIlapakSmANa ete, yAvallIlAvatInAM na hRdi dhRtimuSo dRSTibANAH patanti // 1 // tathA strIpuruSa napuMsaka vedAnAM cinhaM - lakSaNaM striyaM pratyabhilASaH puMvedaH pumAMsaM pratyabhilASaH strIvedaH ubhayaM pratyabhilApaH napuMsakavedaH, punaH kIdRzaM tapo - annAdityAgaH saMyamo - ahiMsA brahmacaryaM teSAM vighnabhUtaM punaH kIdRzaM ? bhedasya cAritrajIvitanAzasya AyatanAni - AzrayA ye bahavaH pramAdA- madyavikathAdayasteSAM mUlaM tallakSaNaM / Aha kiM kiM Na kuNai kiM kiM na bhAsae ciMtae viyana kiM kiM ? puriso visayAsatto vihalaMghaliubva majjeNa // 1 // iti vacanaprAmANyAditi kAtarAH-parISahabhIravaH ata eva kApuruSAH kutsitanarAstaiH sevitaM yadyapi dhIH sevitaM tattu tyAgadRSTA tadevA''ha sujanAnAM-pApaviratAnAM yo janastasya varjanIyaM pariharaNIyaM, UrdhvalokassuralokaH narakaloko'dholokaH tiryaglokastallakSaNaM yat trailokyaM tatra pratiSThAnaM avasthitiH maithunasyeti jJeyaM, jarA-vayohAniH maraNaM - prANavyaparopaNaM pretyabhavaprAptirjanma rogAH - jvarAdayaH zokaste bahulA yasmin tat - 1 kiM kiM na karoti, kiM kiM na bhASate cintayatyapi ca na kiM kim ? / puruSo viSayAsakto matta iva madyena // 1 // adharmadvAre abrahmanAmAni sU-13 // 63 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kampaH svedaH zramo mUrchA bhramiglAniyalakSayaH, rAjayakSmAdirogAzca bhaveyumaithunotthitAH // 1 // tathA-jo sevai kiM lahaI thAma hArei dubbalo hoi, pAvei vemaNasaM dukkhANi a attadoseNaM // 1 // iti vacanAt | punaH kIdRzaM ? vadhastADanaM saMyamanaM vighAto-mAraNaM ebhiH duSkaro vighAto yasya tat gADharAgANAmapi kAmatIvecchA nopazAmyati yataHkRzaH khaJjaH kANaH zravaNarahitaH pucchavikalo, vraNaiH pUyaklinnaiH kRmikulazatairAvRtatanuH / kSudhAkSAmo jIrNaH piTharakakapAlApitagalaH zunImanveti zvA hatamapi ca hantyeva madanaH ||1||iti punaH kIdRzaM ? darzanacAritramohasya hetubhUtaM-tadvandhananimittaM, nanu cAritramohasya hetustatpratItaM yadAgamaHtivvakasAo bahumohapariNao rAgadosasaMjutto / baMdhai carittamohaM duvihaMpi carittaguNaghAI // 1 // dvaividhyaM kaSAyanokapAyabhedAt paraM yat darzanamohasya heturuktaM tat kathaM saMjAghaTIti ? satyaM tathAhi-taddhatukAM gaathaamaaharihNtsiddhceiiatvsuagurusaahusNghpddnniio| bandhati dasaNamohaM aNaMtasaMsArio jeNaM // 1 // bhavatIti zeSaH, svarUpapakSA'brahmasevanena yA saMghapratyanIkatA tayA darzanamohaM badhnato abrahmacarya darzanamohanIyahetutAM na vyabhica1 yaH sevate kiM labhate sthAma hArayati durbalo bhavati / prApnoti vaimanasyaM duHkhAni cAtmadoSeNa // 1 // 2 asmin padye dvitIya-tRtIyapAdau pratyantare viparyastau dRzyate / 3 tIvakaSAyo bahumohapariNato rAgadveSasaMyuktaH / badhnAti cAritraguNaghAtinaM dvividhamapi cAritramohaM // 1 // 4 arhatsiddhacaityatapasvizrutagurusAdhusaGghapratyanIkaH / badhnAti darzanamohamanantasaMsAriko yena // 1 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna vyAka raNa jJAna vi0 vRttiH // 64 // gayamaNugayaM duraMtaM cautthaM adhammadAraM (sUtraM 13) tarasa ya NAmANi gonnANi imANi hoMti tIsaM, taM jahA-abaMbhaM 1 mehuNaM 2 caraMtaM 3 saMsaggi 4 sevaNAdhi rati kathitaM ca svapakSA'brahmAsevakasya mithyAtvabandho'nyathA tasyAgame durlabhabodhitoktA yathA 'saMjaica utthabhaMge ceiyadavve ya pavayaNuDDA he / risighAe ya cautthe mUlaggI bohilAbhassa || 1 || iti / tathA ciraparicitamanAdikAlasevitaM vA pAThaH anugataM - anavacchinnaM, durantaM duSTaphalaM, caturthamadharmadvAramAzravadvAramiti tasyA'brahmasya svarUpamuktaM atha tadekArthikadvAramAha tasya abrahmasya nAmAni goNNANi guNaniSpannAni triMzadbhavanti tadyathA abrahma - akuzalAnuSThAnaM |1| maithunaM yugmasya karma mithunaM dravyato dvayoH saMyogena bhAvato AtmaparabhAvAbhyAM |2| 'carantaM' vizvato vyApi | 3| saMsargiH saMparkaH strIpuMsasaMgavizeSAt yataH - nAmA'pi strIti saMhNAdi vikarotyeva mAnasaM / kiM punardarzanaM tasyA vilAsollAsitabhruvaH 1 // 1 // 4 // sevanAnAM cauryAdipratisevanAnAmadhikAro niyogaH, abrahmakRt prAyacauryAdipratisevAparo bhavati Aha casarve'narthA vidhIyante, narairarthaikalAlasaiH / arthastu prArthyate prAyaH, preyasIpremakAmibhiH || 1 ||5| tathA saMkalpa-vikalpastat prabhavaccAt yataH kAma! jAnAmi te rUpaM, saMkalpAt kila jAyase / na tvAM saMkalpayiSyAmi, tato me na bhaviSyasi // 1 // iti 6 / 1.saMyatIcaturthabhaGge caityadravyabhakSaNAdau ca pravacanoDDAhe / RSighAte ca caturthe mUle'gnirbodhilAbhasya // 1 // adharmadvAre atrahmanAmAni sU-14 // 64 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAro5 saMkappo 6 vAhaNA padANaM 7 dappo 8 moho9 maNasaMkhobho 10 aNiggaho 11vuggaho 12 vighAo 13 bAdhanA bAdhAhetutvAt keSAM ? padAnAM saMyamasthAnAnAM prajAnAM vA-lokAnAM yataH- - yaha loke'ghapare narANAmutpadyate duHkhamasahyavegam / vikAzanIlotpalacArunetrA, muktvA striyastatra na heturnyH||1||iti / dehadRptatvAt darpaH athavA tajanyonmAdasevanAt darpaH saubhAgyAyabhimAnavacvAt darpaH dIptarasasevanAt darpaH, yathA rasA pagAmaM na niseviyavvA pAyaM rasA dittikarA havaMti ditta ca kAmA samabhiddavanti dumaM jahA sAuphalaM tu pakkhI // 1 // nahi prazamAd dainyAdA puruSasyA'tra pravRttiH saMbhavati darpata eva bhavati, yaduktaMprazAntavAhicittasya, sambhavantyakhilAH kriyaaH| maithunavyatirekiNyo, yadi rAgaMna maithunam ||1||iti 8 moho mohanaM vedarUpamohodayaM vedyamAnarUpatvAt ajJAnarUpatvAdvA moha ucyatedRzyaM vastu paraM na pazyati jagatyandhaH puro'vsthitN| rAgAndhastu yadasti tatpariharan yannAsti ttpshyti|| kundendudagavarNacandrakalazazrImallatApallavAnAropyAzucirAziSu priyatamAgAtreSu ynmodte||1||9|| 10saMkhevo ka saMkSike 2 rasAH prakAmaM na niSevitavyAH prAyo rasA dRptikarA bhavanti / dRptaM ca kAmAH samabhidravanti drumaM yathA svAdu phalaM tu pkssinnH||1|| Re-UGARCAUSAUGAILOR SALES Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna vyAka raNa jJAnavi0 vRttiH | adharmadvAre abrahmanAmAni sU-14 // 65 // vibhaMgo 14 vinbhamo 15 adhammo 16 asIlayA 17 gAmadhammatittI 18 ratI 19 rAgaciMtA 20kAmabhogamAro manaHsaMkSobhazcittacalanAdvinedaM na jAyate caraNadharmasyeti gamyaM yaduktaM'nikkaDakaDanikkhevappahAraninbhinnajogasaMnAhA / mahArisijohA juvaINa jaMti sevaM vigayamohA 1 // 10 anigraho-aniSedho manaso viSayeSu pravarttanAt tasyeti zeSaH 11 / vigrahaH-kalahastaddhetutvAt uktaM caye rAmarAvaNAdInAM saGgrAmA grastamAnavAH / zrUyante strInimittena teSu kAmo nibandhanam // 1 // athavA vyudgraho-viparIto'bhinivezastat prabhavatvAt vyudgrahaM ucyate, punaH uktaM kAminAmidaM svarUpaM duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH, saukhyAtmakeSu niyamAdiSu duHkhbuddhiH| utkIrNavarNapadapaGktirivA'nyarUpA / sArUpyameti viparItagatiprayogAt // 1 // 12 // 'vidhAo' vighAto nAzo guNAnAM saMyamasyeti zeSaH jaii ThANI01 to paDhiaM0 2 iti gAthAdvayaM vyAkhyeyaM 13, vibhaGgo-virAdhanA eva guNAnAM saMyamasyetyadhyAhArya 14, vibhramobhrAntimatvaM anupAdeyeSvapi kAmabhogeSu paramArthabuddhyA sAratvenAdaraNIyatvAt tathA vibhramANAM-kAmavikArANAM AzrayatvAt vibhramaH 1 nikRSTakaTAkSanikSepaprahAranibhinnayogasannAhAH / maharSayo yoddhAro yuvatInAM sevAM yAnti vigatamohAH ||1||2jN na sevaMti 'ka' pratI 2 jai ThANI jai moNI jai muMDI bakkalI tabassI vA / patthaMto a ababhaM baMbhAvi na royapa majjhaM // 1 // to paDhiyaM to guNiyaM to muNiyaM to ya ceio appA / AvaDiyapelliyAmaMtio'vi jai na kuNai akajaM // 2 // 4 // 65 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 veraM 22 rahassaM 23 gujhaM 24 bahumANo 25 babhaceravigyo 26 vAvatti 27 virAhaNA 28 pasaMgo 29 kAmaguNo 30 tti viya tassa eyANi evamAdINi nAmadhejANi hoti tIsaM (sUtraM 14) taM ca puNa nisevaMti suragaNA saaccharA mohamohiyamatI, asura-bhuyaga-garula-vijju-jalaNa-dIva-udahi|15, adharmaH acAritradharmatvAd 16, azIlatA cAritravarjitatvAt Azaye'pyabrahmacaraNavAraNaM vArakarahitatvaM 17, grAmadhAH -zadvAdayaH | kAmaguNAsteSAM gaveSaNaM lambhaM ca grAmadharmatRptiH [taptiH] abrahmasevanatvAd abrahmetyucyate 18, ratiH-raGgadharmamithunamityarthaH 19, rAgo| rAgAnubhUtiH rAgacintanaM zRGgArAdInAM kalpanA 20, kAmabhogau pratItau tAbhyAM saha mAro-madanaH maraNaM vA kAmabhogamAraH 21, | vairahetutvAdvairaM 22, ekAntAcaraNatvAt rahasyaM 23,gopanIyatvAd guhyaM 24,bahUnAM mAnanIyatvAt bahumAnaH 25, brahmacarya-maithunaviramaNaM | tasya vino vyAghAta:26, vyApattiH bhraMzo guNAnAmiti gamyaM 27, virAdhanA cAritradharmasya 28, prasaMgaH kAmeSu prasajanamabhiSvaMgaH 29, kAmaguNo madanakaraNakArya 30, tasya abrahmacaryasya etAni nAmAni evamAdikAni pUrvoktAni nAmadheyAni-nAmAni bhavanti-vartante triMzasaMkhyAkAni, idaM kAkvA vyAkhyeyaM, kevalaM naitAni kintvanyAnyapi bhavanti / tacca abrahma punaH ke ke niSevante tAnA''ha-suragaNAH-vaimAnikadevasamudAyAH apsarobhiH sahitAH sadevIkA ityarthaH, devyo'pi sevante ityarthaH / kIdRzAste mohena mohitA-viparyAsitA matiryeSAM te|tthaa asurA:-asurakumArAH, bhujagAH-nAgakumArAH,garuDadhvajAHgaruDAH suparNakumArAH, vidyutkumArAH, jvalanAH agnikumArAH, dvIpakumArAH, udadhikumArAH, dizikumArAH, pavanAH-cAyukumArAH, stanita 1 ratadharme mithunamityarthaH CA- MANESAREECIRCLOS Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROC adharmadvAre maithunasevinaH sU-15 disi-pavaNa-thaNiyA, aNavaMni-paNavaMniya-isivAdiya-bhUyavAdiya-kadiya-mahAkadiya-kUhaMDa-payaMgadevA, prazna vyAka raNa jJAna pisAya-bhUya-jakkha-rakkhasa-kiMnara-kiMpurisa-mahoraga-gaMdhavvA, tiriyajoisavimANavAsi-maNuyagaNA, jalavi0 vRttiH / yarathalayaravahayarA ya, mohapaDibaddhacittA, avitaNhA, kAmabhogatisiyA, taNhAe balavaIe mahaie samabhibhUyA // 66 // kumArAH ete daza bhuvanapatibhedAH kumAravat krIDanazIlatvAt kumArAH svanAmasadRzaceSTAvizeSatvAt bhinnadaNDakA jJeyAH eSAM dvandU| samAsaH / aNapanikAH 1 paNapatrikAH 2 RSivAdikAH 3 bhUtavAdikAH 4 RnditAH 5 mahAkranditAH 6 kUSmANDAH 7 pataGgAH 8 ete'STau vyantaranikAyA vyantarajAtivizeSAH / uparivartinaH vanAdInAmantarasthAnavartinaH prAyo vAnamaMtara iti bhASA eSAmapi dvandvaH te pAca te devAzceti krmdhaaryH| tathA pizAcAdayo'STau-vyantarabhedAH adhastAt pUrvoktAnAmiti, pizAcAH1 bhUtAH 2 yakSAH 3 rAkSasAH | 4 kinnarAH 5 kiMpuruSAH 6 mahoragAH 7 gandharvAH 8 tiryagloke yAni jyotiSkavimAnAni teSu nivasanti yete jyotiSkavimAnavA| sinaH asaMkhyeyAH jyotiSkA ityarthaH, manujA mAnavA eSAM padAnAM dvandvaH teSAM ye gaNAssamUhAH / jalacarAH matsyAdayaH, sthalacarAH catuSpadAdayaH, khecarAH-vihaMgamAdayaH, mohena ajJAnena rAgadveSaviparyAsahRdayena teSu vA pratibaddhaM niviSTaM cittaM yeSAM te, tathA avitRptAH hai prApteSvapi kAmeSvavigatatRSNA ityarthaH, kAmabhoge tRSitA-stRSNAlavaH aprAptakAmabhogecchavaH etadeva prapaMcayannAha-vRSNayA-bhogA bhilASeNa balavatyA tIvrayA mahatyA mahAviSayatayA samabhibhUtAH parAbhUtAH, grathitAH viSayaissaha sambaddhAH, atimUJchitAH viSayadoSadarzanaM prati mRDhatAM prAptAH "na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune| sevitAH zAntimAyAnti, asevyA gRddhivarddhinaH // 1 // HALISA%A954554 CROSORROREOGROCEROk // 66 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaDhiyA ya atimucchiyA ya, abaMbhe ussaNNA tAmaseNa bhAveNa aNummukkA, desaNacarittamohassa paMjaraM piva kareMti anno'nnaM sevamANA, __ bhujo asura-sura-tiriya-maNua-bhogarativihArasaMpauttA ya cakkavaTTI suranaravatisakkayA, suravaruvva devaloe / ityAdi bhASAmupajIvya teSveva pravartanta ityatimUcchitAH, taddhetoH abrahmaNi avasannAH zithilAH paGka iva nimagnAH, tAmasena | bhAvena anunmuktAstadbhAvenaiva pravarttamAnAH jJAnabhAvena rahitA ityarthaH, tAdRzAH narAH darzanacAritramohasya-dvirUpasakalamohanIyakarmaNaH paJjaraM zakunebandhanasthAnaM, AtmAnaM bandhanasthAnaM kurvanti-vidadhati sUrAdayaH pUrvoktA iti / anyonyaM parasparaM abrahmasevamAnAH santo 4 | bhUyaH punaHpunaH asurasuratiryagmanuSyebhyo ye bhogAH zabdAdayasteSu yA ratiH-rAgastatpradhAnA ye vihArA:-krIDAvividhaprakArAzceSTAstaiH | saMprayuktAH saMyutA ye, te ke ityAha-cakravartino rAjAtizAyinaH-sasAgarAM mahIM maMDalikatvena bhuktvA bharatavarSa cakravartitve'pi dhIrAH bhottaNa bhArahavAsaM atulaM zabdAdIMzcA'nubhUya kAmabhogeSvavitRptA santo maraNamupanayanti iti saMTaGkaH, ke te ? kiMvidhAH ? ityAha-sUrezenarezaiH satkRtAH pUjitAH ke iva anubhUyamAnA ityAha-suravarA iva devapravarA iva yathA devapravarA devaloke sukhamanubhavanti tadvatte'pIti, bharatakSetrasambandhinAM nagAnAM-parvatAnAM, nagarANAM-kararahitasthAnAnAM, nigamAnAM vaNigajanapradhAnasthAnAnAM, janapadAnAM-dezAnAM, puravarANAM-rAjadhAnIrUpANAM, droNamukhAnA-jalasthalapathayuktAnAM, kheTAnAM-dhUlIpAkArANAM, karbaTAnAMkunagarANAM, maDambAnAM-durasthitasanivezAntarANAM, saMvAhAnAM dhAnyAdirakSArtha saMvahanocitadurgavizeSANAM, pattanAnAM jalapathasthalapathayorekatarayuktAnAM, sahaH maMDitA yA sA tAdRzI tAM, atra cakravartiRddhivistarastu granthAntarAdabaseyaH paraM kiJcid atra Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakravarti varNa sU-15 bharaha-Naga-Nagara-Niyama-jaNavaya-puravara-doNamuha-kheDa-kabbaDa-maDaMba-saMvAha-paTTaNasahassamaMDiyaM thimiyamepraznavyAkaraNa jJAnavi0 vRttiH | likhyate cakriRddhisvarUpa yakSANAM SoDazasahasrI sevAvI, tatra caturdazasu ratneSu ekaikaH sahasraH, cakriNaH skandhayodvau, tathA dvAtriMzat sahasrAzca mukuttbddh||67|| * rAjAnaH sevAkartAraH, catuHSaSThisAhasrayaH antaHpurapurandhrathaH ekalakSA'STAviMzatisahasrAzca vArAGganAstasyaiva bhogyAH, dvAtriMzatsahasrANi dezAnAM, dvAsaptatisahasrANi mahApurANi, aSTAcatvAriMzatsahasrANi pattanAni, navanavatisahasrANi droNamukhAni, SaTtriMzatsahasrANi velA| kUlAni, caturdazasahasrAH jalapathAH, ekaviMzatisahasrAH saMnivezAH, dvAtriMzatsahasrathaH mahAnagaryaH, SoDazasahasrayaH rAjadhAnyaH, SoDazasa| hasrANi kheTAni, caturviMzatisahasrANi maDambAni, tAvanti eva karbaTAni, caturdazasahasrANi saMzadhanAni, SoDazasahasrAH ratnAkarAH, navanavatisahasrAH suvarNAdyAkarAH, viMzatisahasrAH sAmAnyAkarAH, SoDazasahasrANi dvIpAH, SaTpaJcAzadantaradvIpAH, SaNNavatikoTayo grAmAH, ekonapazcAzatsahasrANyudyAnAnAM, ekonapazcAzat kurAjyAni, poDazasahasrANi mleccharAjyAni, caturazItilakSANi pratyekaM gajAzvarathAnAM, SaNNavatikovyaH pattayaH, sarvasainye tvaSTAdazakoTayo'zvAH, mantrIzvarANAM caturdazasahasrI, paNDitAnAmazItisahasrI, talArakSAH sUtradhArAzca pratyekayoH caturazItisahasrI, niyoginAM koTitrayaM, kauTambikAnAM koTisaptakaM, triNi zatAni SaSThizca sUpakArAzcakribhojyArtha, anye SaTtriMzatkoTyaH sUpakArAH, SaTtriMzatkoTathazcAbharaNadhArakAH, catuHSaSTisahasrAH kalyANamahAkalyANakArakAH, SaTtriMzatkoTayo'Gga mardAH, trilakSAH zastradharAH, paJcalakSA dIpikAdharAH, tisraH koTaya AtodyAni, caturazItilakSANi niHsvAnAni, dazakoTayaH patAkAH, RECHGXXCA5% ARARININ // 67 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaNiyaM egacchattaM sasAgaraM bhuMjiUNa vasuha, narasIhA, naravaI, nariMdA, naravasabhA, maruyavasabhakappA, abbhahiyaM rAyateyalacchIe dippamANA, somA,rAyavaMsatilagA ravi-sasi-saMkha-varacakka-sotthiya-paDAga-java-maccha-kummarahavara-bhaga-bhavaNa-vimANa-turaya-toraNa-gopura-maNirayaNa-naMdiyAvatta-musala-NaMgala-suraiyavarakapparakkhadvAtriMzat sahasrANi dvAtriMzadbaddhanATakAni, trilakSANi bhojanasthAnakAni, dvAtriMzatkoTayaH kulAni, ekakoTigokulAni, koTihalAni, aSTAdaza zreNayaH, prazreNayazcASTAdaza, zreSThi-sArthavAha-mADambika-mahattara-aGgArakSaka-sthagikAditta-sauvidalla-mahAmalla-malla-pratIhAramahAmAtrAcAroha-sArathi-kathaka-nartaka-dUtAdayo'nekakoTisaMkhyAH, gaGgAsindhudevyau, khaNDamapAta-tamisrAdviguhAdevyau, mAgadhavaradAma-prabhAsatIrthatrayasurAH, himagiriRSabhakuTAdhiSThAyako surau // ityAdi cakriRddhisvarUpaM jJeyam // tAdRzI stimitAM-nizcalAM nirbhayatvena sthirajanAzritAM-bhRtAmityarthaH, medinI-yAM pRthavIM ekameva chatraM yatra sA tAM ekarAjatvamiva, sasamudrAntAM yAvat caturdizaM tAM bhuktvA pAlayitvA parebhyaH, vasudhA pRthvI, atra himavantaM sAgaraMtaM dhIro bhottUNa bhA. rahavAsamiti, ata eva nareSu siMhA:-zUratvAt , narapatayastat svAmitvAt , narendrAsteSAM madhye IzvaratvAt , aGgIkRtakAryabhAranirvAhakatvAt naravRSabhAH, marudvRSabhakalpAH, maruto devatA-nAga-bhUta-yakSAH vRndArakAsteSu vRSabhakalpAH, tathA svadezotpannagavAdiratnabho gyatvAvRSabhakalpAH, abhyadhikaM-adhika rAjatejolakSmyA dIpyamAnAH, saumyA adAruNA nIrujA vA, raajvNshtilkaastnmnnddnbhuutaaH| hai raviH-sUryaH, zazI-candraH zaGkhastrirekhaH, vara-pradhAnaM yaccakra, svastikaH, patAkAH-dhvajAH, yavAH-madhyapRthulA ubhayatastIkSNAH, 1 sAdhIo bhASA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 cakravarti praznavyAka raNa jJAnavi0 vRttiH varNanaM 15HRESS // 68 // migavati-bhaddAsaNa-surUci-thUbha-varamauDa-sariya-kuMDala-kuMjara-varavasabha-dIva-maMdara-garula-jjhaya-iMdakeu-| dappaNa-aTThAvaya-cAva-bANa-nakkhatta-meha-mehala-vINA-juga chatta-dAma-dAmiNi-kamaMDalu-kamala-ghaMTA-varapo. ta-sUi-sAgara-kumudAgara-magara-hAra-gAgara-neura-Naga-Nagara-vaira-kinnara-mayUra-vararAyahaMsa-sArasa-cakora | matsyAH -mInAH, kUrmAH kacchapAH, rathavaraH-pradhAnasyandanaH, bhago-yoniH, bhavanaM-gRhaM, vimAnaM-devagRhaM vaimAnikAnAM, turagaH-azvaH, toraNaM gopuraM ca prasiddhAni, maNizcandrakAntAdi ratnAni-karketanAdIni, nandyAvoM-navakoNakasvastikA, muzalaM-kagakhaNDanaM, lAgalaM devahalaM vA, suSTu racitaH kRto varaH pradhAno yaH kalpadrumaH, mRgapatiH-siMhaH, bhadrAsanaM-siMhAsanaM, suruciH-AbharagavizeSaH, stUpaH, varaH-pradhAno mukuTaH, muktAvalI, kuNDala-karNAbharaNaM, kuJjaro-hastI, varavRSabhaH-pradhAnagauH, dvIpo-jalAntastaTaM, mandaro-meruH, garuDaHsuparNaH, dhvajo-laghupatAkA, indramahotsavayaSTiH, darpaNa:-AdarzaH, aSTApadaM-dyutaphalakaM, kailAzaH parvatavizeSo vA, cApaM-dhanuH, bANaH | zaraH, nakSatraM-tArakaH, megho-dhanaH, mekhalA-kAMcI, vINA-taMtrI, yugaM-khaTvAiM, chatra-AtapavAraNaM, mAlA-tra, dAminI-Aza-12 rIrAvalambinI mAlA, kamaNDalu:-kuNDikA, kamalaM-pana, ghaMTA pradhAnapotaH-pravahaNaM, sAgaraH-samudraH, zUcI-sIvanopakaraNaM tadAkAraM | bhUSaNaM vA, [sAgaraH samudraH] kumudavanaM kumudAkaraH, makarA:-matsyAH , hAraH pratItaH, gAgaratti strINAmAbharaNavizeSaH gagarIkalazovA, nU puraM-pAdAbharaNaM, nagaH parvataH, nagaraM-bhUrinarAvAsaH, vajra, kiMnaro-vAdyavizeSo devavizeSo vA, mayUro-bahiH, pradhAnarAjahaMsaH, | sArasaH-krauJcaH, cakoraH pakSI, cakravAko dvandvacaraH eteSAM yasmithunaM-yugmaM, cAmaraM-vAlavyajanaM, kheTakaM-phalakaM,pavvIsako-vAdyavizeSaH, 1 surUvi 2 thuma iti bhASA 3 ghaMTa iti bhASA 4 cakvA bhASA 5 khehuM bhASA SISUS // 68 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -cakkavAgamihuNa - cAmara - kheDaga - pavvIsaga - vipaMci-varatA liyaMTa-siriyAbhiseya- meiNi-khaggaMkusa - vimalakalasa- bhiMgAra - vaddhamANagapasatthauttamavibhattavarapurisa lakkhaNadharA, battIsaM vararAya sahassANujAyamaggA, causaTThiIsahassapavarajuvatINa NayaNakaMtA, rattAbhA, paumapamha koraMTagadAma caMpakasutayavarakaNakanihasavannA, suvaNNA, sujAyasavvaMgasuMdaraMgA, mahagghavarapaTTaNuggaya-vicittarAgaeNimeNiNimmiya - dugullavaracINapaTTako sejja-soNIsuttakavi vipaJcI - saptatantrI vINA, pradhAnaM tAlavRntaM, lakSmyAH abhiSekaH, medinI - pRthvI, khaGgaH - asiH, aGkazo- hastizikSaNazastraM, nirmala:| ujvalaH kalazaH, bhRGgArastadeva pratiSThAna yuktaH, varddhamAnakaM - puruSArUDhaH puruSo vA zarAvasaMpuDhaM, prazastAni - uttamAni mAGgalyAni vibhaktAni varANi - pradhAnAni puruSANAM lakSaNAni tAni dhArayanti ye te / dvAtriMzatA rAjavarANAM sahasraiH anuyAto - anugato mArgo yeSAM te tathA / catuHSaSTipradhAnayuktInAM nayanakAntA - locanAbhirAmAH pariNayanabharttAro vA raktA-lohitA AbhA - kAntiryeSAM te / padmagarbhaH koraTakadAma - koraNTakA'bhidhAnapuSpatrak, campakaH- puSpavizeSo, sutaptavarakanakasya yo nikaSo- rekhA sa tathA tata eteSAmiva varNo yeSAM | te, tathA suSThu zobhano varNo yeSAM te tathA, suSThu niSpannAni sarvAGgena- sarvaprakAreNa sundarANi - zobhanAni aGgAni - avayavA yeSAM te / tathA mahArghANi mahAmUlyAni pradhAnakSetrotpannAni - pattananiSpannAni, vividharAgANi, eNI - hariNI preNI ca tatpradhAnA jAtivizeSA | mRgI taccarmavat mRduni yAni dukUlAni valkalavastrANi vA taccarmajAtAni, tathA dukulo - vRkSavizeSaH tasya valkalaM-tvacaM lAtvA udUkhale, jalena saha kuTTayitvA - cUrNIkRtya sUtrIkRtya vUyante tAni dukUlAnItyucyante, varacInAnyapi tAnyeva valkalavRkSasyaiva yAni abhyantaratva1 vIMjaNo bhASA 2 hIra iti bhASA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAnavi0 vRttiH // 69 // *** 6 bhUsiyaMgA, varasurabhi - gaMdhavaracuNNavAsavarakusumabhariyasirayA, kappiyacheyAyariyasukayaraitamAlakaDagaMgayatuDi| yapavara bhUsaNapiNaddhadehA ekAvalikaMThasuraiyavacchA pAlaMbalaMbamANasukayapaDauttarijjamuddiyApiMgalaMguliyA, ujjalane vattharaiyacelagavirAyamANA, teeNa divAkarovva dittA sArayanavatthaNiya mahuragaMbhIraniddhaghosA, utpannasamattanirmitAni - niSpAdyamAnAni sUkSmatarakomalAni bhavanti, tathA cInadezotpannAni cInAnItyucyate, SaTTasUtramayAni paTTAni kutrApi vAcanAntare nirmitasthAne kSaumika iti pAThastatra kSaumikAni - kArpAsikAni vRkSebhyo nirgatAni iti anye, atasImayAnItyapare iti bRhadvRttikAraH kauzeyAkArodbhavAni kauzeyakAni yAni vastrANi tathA zroNisUtrakaM - kaTisUtrakaM tena bhUSitaM zobhitaM aGgaM yeSAM te tathA / pradhAnamanojJapuTapAkalakSaNAH surabhayo gandhAstAdRzaH cUrNavAsazcandanAdInAM piSTaM varakusumAni mAlatyAdipratItAni tairbharitAni -bhUtAni vA zirAMsi mastakAni yeSAM te tathA / kalpitAni - racitAni chekai - dakSaiH kRtAni AryajanaparidhAnayogyAni, zilpinA suSThu kRtAni ratidAni-sukhakArINi tAdRzAni mAlA - AbharaNavizeSaH, kaTakAni valayAni kaGkaNAni, kuNDalAnItyapi pAThaH, aGgadAni - bhujAbharaNAni truTitA bAhurakSikA pravarabhUSaNAni ca mukuTAdInyeva bhUSaNAni taiH pinaddhaM vyAptaM dehaM yeSAM te tathA / ekAvalIstvekasariko hAraH, kaNThe-gale suSThu racitaH - parihitaH vakSasi-hRdaye yeSAM te tathA / prAlambaM jhumaNakaM tadvat pralambamAno-lambAyamAnaH sukRtaH - suracitaH paTaH - paridhAnArhazATikAvizeSaH uttarIyakaM uparikAyavastraM, mudrikA - aGgulyAbharaNaM taiH kRtvA piMgalA pItachAyikA'Ggulayo yeSAM te tathA, sarvatra pade karmadhArayo jJeyaH / ujvalaH - nirmalaH nepathyo- veSaH ratidaH sukhakRtaracito vA, cillagatti vastrAbharaNaM vA 1 kaNadoro iti bhASA 2 uttarAsaNa iti bhASA adharmadvAre | cakravartti varNanaM sU-15 // 69 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rayaNacakkarayaNappahANA, navanihivaiNo, samiddhakosA, cAuraMtA, cAurAhiM seNAhiM samaNujAtijamANamaggA, | lIna cillagaM jJeyaM taiH zobhamAnaM vA tadeva rAjamAnaM-dIptamAnaM yeSAM te tthaa| tejasA kRtvA divAkara iva diiptaaH-maasuraaH| zaratkA lotpannaM navaM utpadyamAnAsvathaM yat stanitaM meghagarjitaM tadvat madhuraH-zrotrasukhakRt gambhIro bhUrikAlasthAyI snigdha-snehala iSTataro | ghoSaH-kharo yeSAM te tathA / vAcanAntare sAgaranave varasAgaraninAyA dRzyate / utpannAni-prAptAni samastaratnAni taiHpradhAnAH, ratnAni caturdaza tadyathA 'seNAvai 1 gAhAvai 2 purohiya 3 turaga 3 vaDaI 5 / ___ gaya 6 itthI 7cakaM 8 chattaM 9 camma 10 maNi 11 kAgaNi 12 khagga 13 daMDoya 14 // 1 // caturdaza ratnAni punaH senApatyAdIni / tatra senApatirgaGgAsindhuparapAravijayasamarthaH parairapratihatazaktiH // 1 // gRhapatihocitazAlyAdisarvadhAnyAnAM phalAnAM zAkAnAM ca tatkAlameva kartA sakalacakrisainyasyApi purayitA ca prastAve // 2 // purodhAH sarvakSadropadravazAMtikRt // 3 // gajavAjinau prakRSTavegaparAkramau // 4 // 5 // vardhakiravasare sattvarameva samagrasArvabhaumasainyasyA'pi yathA | vilokyamAnabhavanaviracanAdyalaMkarmINa unmagnA-nimagnAyugmanimnagAsugamapadyAkRcca // 6 // strIratnaM sarvAtizAyikAmasukhanidhAnaM // 7 // cakraM sahasrAraM vyAmapramANaM sarvAyudhapradhAnamamoghaM ca // 8 // byAmamAtraM chatra prabhuhastasparzAt dvAdazayojanavistAri baitADhayottarabhAga-4 vatimlecchAnurodhi meghakumAropasRSTavAridhArAnivAri navanavatisahasrakAJcanazalAkAgrathitaM kAJcanamayoddaNDadaNDamaNDitaM, bastipadeze 1 mudrita pravacanasAroddhArapRSTha 50 tame nyastagAthAvivaraNametad SAKAALCHIROSCALA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAna-1 vi0 vRttiH // 7 // paJjaravirAjitaM arjunAbhidhAnapradhAnapANDurasvarNapratyavastRtapRSThadezaM tapanAtapavAtavRSTayAdidoSanAzakaM ca // 9 // carma dvihastapramitaM vaitA. 6 adharmadvAre Dhayaparvatottaradigvati mlecchakAritA'tucchajaladavRSTau svAmikarAmarzAta dvAdazayojanavistRtaM vyomni sthitamupari chatraratnAcchAdita cakravartisakalacakrisenAjanAnAM vasudhArAvadAdhArarUpaM prAtaruptAparAhnaH niSpAdyamAnazAlyAdyutpattinimittaM ca // 10 // maNiratnaM caturaGgulapralamba 18 varNana dvayaGgulapRthulaM vaiDUryamayaM vyasraM SaDaMzaM chatratumbasthaM hastiskandhasthaM ca dvAdazayojanAni prakAzayati, kSudropadravAn vidrAvayati, hastasthe / sU-15 tasmin sthitayauvanaH syAt avasthitakezanakhazca // 11 // kAkiNIratnaM aSTasauvarNikaM caturaGgulaM samacaturasraM sarvavidyApahAri timisrAkhaNDaprapAtAguhayordvAdazayojanAvadhitimiraharaM cakriNA rajanyAM sainyAntaranyastaM sUryavat prakAzakaraM cakrI ca timisrAguhAyAM pUrvapazcimabhityoH pratyekaM yojanAntarANi paJcadhanuHzatAyAmaviSkambhANi yojanaM yAvaddyotakAni cakranemyAkArANi vRttAni gomatrikAkramegaikasyAM bhittau paJcaviMzatiH, parasyAM bhittau caturviMzatiH evaM ekonapaJcAzataM maNDalAni tena kAkiNIratnena khaTikAvat sukhollekhena likhati bharatA'parArddhadigvijayAya yAvat cakrI tAvattAnyeva tiSThanti, guhA'pi ca tAvadivodghATA tiSThati, evaM khaNDaprapAtaguhAyAmapi jJeyaM // 12 // khaDgo dvAtriMzadaGgulapramANaH saMgrAme'pratihatazaktiH // 13 // daNDaratnaM ratnamayaM pazcalatAkaM vajrasAraM vyAmapramANaM zatruse| nAvitrAsakaM viSamonnatabhUmibhAgasamatvakArakaM zAMtikaraM manorathapUrakaM sarvatrA'pratihataM yojanasahasramapyadhaH pravizati // 14 // caturdazA'pi caitAni pratyekaM yakSasahasrAdhiSThitAni, eSu ca senApatyAdIni sapta paJcendriyANi, cakrAdIni saptaikendriyANi pRthvIrUpANi / / iti catudezaratnasvarUpaM lezato likhitaM vistarastu granthAntarAdavaseyaH / nidhisvarUpapratipAdakA gAthAzyemAH jambUdIpapannattIpravacanasAroddhAragatA:- // 7 // navanidhipatayaH, nidhayazcaivaM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nesappe 1 paNDuyae 2 piMgala e 3 savvarayaNe 4 tahA mahApaume 5 kAle ya 6 mahAkAle 7 mANavaga 8 mahAnihI saMkhe 9 / granthAntare saMskRtabhASayA zloko yathA mahApadmazca 1 padmazca 2, zaGko 3 makarakacchapI 4-5 / mukunda 6 kundanIlAzca 8, kharbazca 9 nidhayo nava // 1 // iti nesappaMmi nivesA gAmAgaranagarapaTTaNANaM ca / droNamuhamaDaMyANaM khaMdhAvArANa gihANaM ca // 2 // gaNiyassa ya gIyANaM, mANummANassa jaM pamANaM ca / dhannassa ya bIyANaM, uppattI paMDue bhaNiyA // 3 // savvA AharaNavihI, purisANaM jA ya jA ya mahilANaM / AsANaya hasthINa ya, piMgalaganihimmi sA bhnniyaa|| rayaNAI savvarayaNaMmi caudasa pavarAiM cakkavaTTINaM / uppajjaMti egidiyAiM pazciMdiyAiM ca // 5 // cakkAsichattadaMDA, AuhasAlAI huMti cttaari| camma-maNI-kAgiNI-nihI, sirigehe cakkiNo haMti // 6 // seNAvai gAhAvaI, purohio vaDDaio niyanayare / thIrayaNaM rAyakule, veyaDDagirio kariturayA // 7 // vatthANa ya uppattI, nipphattI ceva savvabhattINaM / raMgANa ya dhAUNaya savvA esA mahApaume // 8 // kAle kAlannANaM, bhavvapurANaM ca tesuvi vaMsesu / sippasayaM kammANi ya, tinni payAe hiyakarAiM // 2 // 1 mudrita pravacanasAroddhArapRSThAGka51tamanyastanavanidhisvarUpavivaraNatokiJcitsaMgRhitaM granthasAreNa Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAnavi0 vRttiH | adharmadvAre navanidhi varNanaM // 7 // HAIOMOMOM4%A1 lohassa ya uppattI, hoi mahAkAliAgarANaM ca / rUppassa suvaNNassa ya, maNi-mottiyasilapavAlANaM // 10 // johANa ya uppattI AvaraNANaM ca paharaNANaM ca / savvA ya juddhanII mANavage daMDanII ya // 11 // . nadRvihI nADayavihI, kavvassaya cauvvihassa nissphttii|sNkhemhaanihimmi u, tuDiyaMgANaM ca savvesiM // 12 // cakkaTThapaiTThANA, aTThassehA ya yanava ya vikkhaMbhe / bArasa dIhA maMjasasaMThiyA jaNhavII muhe // 13 // veruliyamaNikavADA, kaNagamayA viviharayaNapaDipuNNA / sasisUracakka lakSaNa, aNusamavayaNovavattIyA / / paliovamaTTiIyA nihi sarinAmA ya tattha khalu devA / jesiM te AvAsA, akkijA AhivacA ya // 15 // .. etAsAM kizcit kramAt vyAkhyA naisappainavassu nidhiSu kalpapustakAni zAzvatAni santi teSu ca vizvasthitirAkhyAyate, tatra yasminnidhau yadAkhyAyate tattadAhadazakulasAhasiko grAmaH santi bujhyAdiguNAniti grAmaH, Akaro-yatra lavaNAdi utpadyate, nagara-rAjadhAnI kararahitaM vA, pattanajalapathasthalapathayorekatarayuktaM, droNamukhaM-jalapathasthalapathayuktaM, maDamba-ardhatRtIyagavyutAntargAmAntararahitaM skandhAvAraH kaTakanivezanaM ca zabdAt ApaNAdInAM grAmAdInAM ca sthApanamanye kurvanti vyAkhyAnaM-yaduktaM grAmo vRttyAvRtaH syAnnagaramurucaturgopurobhAsizobha, kheTaM nadyadriveSTayaM parivRtamabhitaH kaTe parvatena / grAmairyuktaM maDambaM dalitadazazataiH pattanaM ratnayonidroNAkhyaM sindhuvelAvalayitamatha sambAdhanaM caadrishRngg||1|| gaNitasya dInArapugaphalAdilakSaNasya gItAnAM kharapATavakaraNAdInAM prabandhAnAM, mAnaM setikAdi tadviSayaM yattadapi mAnameva dhAnyAdi // 7 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34-3454 turagavatI gayavatI rahavatI naravatI vipulakulavIsuyajasA, sArayasasisakalasomavayaNA, sUrA, tellokaniggayapa | meyamiti bhAvaH, unmAnaM tulAkarSAdi, bIjAdInAM zAlyAdInAM deshkaalaucityenotpttinisspttiH||3|| caturthyAdigAthAcatuSkamuttAnArtha | // 7 // sarvabhaktInAM sarveSAM vastrAdigatAnAM bhaktivizeSANAM raMgANAM maJjiSTA-kusummAdInAM dhAtUnAM lohAdInAM // 8 // jagati trayo vaMzA|stIrthakara 1cakri2 balavAsudeva3satkA eSu yadbhAvya-bhAvi purANamatItaM, upalakSaNatvAdvartamAnaM ca zilpazataM-ghaTa 1 loha 2 citraka 3 vastra 4 nApita 5 zilpAnAM pratyekaM viMzatibhedatvAt , karmANi-kRSivANijyAdIni jaghanyamadhyamotkRSTabhedena trINi 9 zilAH sphATi| kAdayaH10 AvaraNAnAM kheTakAdInAM sarvApi yuddhanItiHvyUharacanAdilakSaNA daNDanItiH saamaadicturkii||11|| truTitAGgAnAmAtoyAnAM | eSAmutpattirAkhyAyate-anye ca te pUrvoktAH padArthAH sarve'pi navasu nidhiSUtpadyante sAkSAdeveti vyAkhyAnayanti // 12 // pratyekamaSTasu cakreSu pratiSThAnamavasthAnaM yeSAM te aSTacakrapratiSThAnAH prAkRtatvAdaSTazabdasya paranipAtaH, aSTau yojanAni utsedhaH-uccastvaM yeSAM te vaiDUryamaNikapATAH maJjUSAsaMsthAnasaMsthitAH sadaiva gaGgAmukhe'vasthitAH bharatavijayAnantaraM cakriNA saha pAtAle cakripuramanugatAH // 13 // zazisUracakrAkArANi lakSaNAni cihnAni yeSA te zazisUracakralakSaNAH, prAkRtatvAjasu lopaH, anurUpA samA'viSamA vadanopapattiAraghaTanA yeSAM te'nusamavadanopapattikAH // 14 // AvAsA-AzrayA AdhipatyAya-AdhipatyanimittamakreyAH nA'dhipatyaM krayeNa labhyaM iti | bhAvaH // 15 // iti navanidhisvarUpaM pravacanasAroddhAravRttito varNitamiti // samRddho-bhRto vibhUtibhiH kozo bhANDAgAraM yeSAM te tathA trayaH samudrAzcaturtho himavAn tAn yAvat antaHvarUpaM AjJA yeSAM te | tathA, caturbhiH aMzaH hastyazvarathapadAtilakSaNaiH senAbhiH samanugamyamAno mArgoM yeSAM te tathA / punastadeva darzayati turagANAM azvAnAM 5 45454-%-5 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAnavi0 vRttiH // 72 // bhAvaladdhasaddA samattabharahAhivA, nariMdA, saselavaNakANaNaM ca himavaMtasAgaraMtaM dhIrA bhUttuNa bharahavAsaM jiyasattU, pavararAyasIhA, putrvakaDatavappabhAvA, niviTTasaMciyasuhA, aNegavAsasayamAyukto bhajjAhi ya jaNavaya| pahANAhiM lAliyaMtA atulasahapharisarasarUvagaMdhe ya aNubhavettA tevi uvaNamaMti maraNammaM avitattA kAmANaM / bhujo bhujo baladevavAsudevA ya pavarapurisA, mahAbalaparakamA, mahAdhaNuviyahakA, mahAsattasAgarA, duddharA, patiH, gajAnAM - hastinAM patiH, rathAnAM syandanAnAM patiH, narANAM manuSyAnAM patiH, vipulaM - vistIrNa kulaM yeSAM te tathA, vizrutaM yazo yeSAM te tathA, zaratkAle jAto yaH zazI sakalaH paripUrNastadvat saumyaM vadanaM yeSAM te tathA, zUrAH svapratijJApAlane zauNDIrAH, tralokye nirgataH prakaTIbhUto yaH prabhAvo mahimA iti labdhazabdAH prAptajayavAdA ityarthaH, saMpUrNa bharatakSetrAdhipAH, nareSu sAmAnyarAjasu indrAH dIpyamAnatejasaH, saha zailaiH parvataiH vanaiH sAmAnyavanakhaNDaiH kAnanairnAgarajananimmitavanaiH nagarAsannairvA himavAn parvataM yAvat sAgarANAM yAvat dhIrAH buddhimantaH saGgrAmAdau vA apratihatazaktayo dhIrAH ucyante, muktvA bharatakSetraM, ata eva jitazatravaH, pravarAH | pradhAnA ye ye rAjAnaH maNDalikAsteSu siMhA iva siMhA- durddharSatvAt etAdRzaH kena hetunA pUrvakRtatapaHprabhAvAda, nirviSTaM - upabhuktaM | saJcitaM cArjitaM sukhaM yaiste tathA, anekavarSazatAyuSmantaH, bhAryAbhiH - strIbhiH kIdRzIbhiH janapadeSu dezeSu pradhAnAbhiH prakRSTAbhiH strI| ratnAbhizca lAlyamAnAH vilAsyamAnAH, atulA nirupamA ye zabdasparzarUparasagandhAstAn anubhavantaH santo na paraiH upabhujyante, te tAdRzA api upanamanti prApnuvanti, maraNadharma mRtyulakSaNaM paryAya atRptAH asaMpUrNA'bhilASAH kAmArthA abrahmAGgAnAm / " bhUyaH punaH punaH baladevAH - haladharAH, vAsudevAstu harayaH bharatArddhAdhipAste'pi kAmAnAM atRptA maraNaM prApnuvantIti sambandhaH, te adharmadvAre maithunasevinaH baladeva vAsudevavarNanaM sU- 15 // 72 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaNuddharA, naravasabhA, rAmakesavA, sabhAyaro saparisA, vasudevasamuddavijayamAdiyadasArANaM pajjunnapativa-saMbaaniruddha-nisaha-ummuya-sAraNa-gaya-sumuha-dummuhAdINa jAyavANaM aTThANavi kumArakoDINaM hiyayadayiyA, devIe rohiNIe devIe devakIe ya ANaMdahiyayabhAvanaMdaNakarA, solasarAyavarasahassANujAtamaggA, solasadevIkimbhUtAH pravarapuruSAH pradhAnanarAH, kIdRzAH mahAbalaparAkramAH balaM zArIraM prANaH parAkramastu sAdhanAbhimataphalaH puruSAkAraste vidya nte yeSAM teSu punaH kIdRzAH? mahAdhanurvikarSakAH sAraGgAdayaste vikarSayanti caTApayantIti zeSaH / mahAsatvasya sAgarA iva sAgarAH, & savAnAmanivAryAH, durddharAH parazatruNA, dhanurddharAH pradhAnadhAnuSkAH, naravRSabhAH-nareSu vRSabhAH, baladeva-vAsudevA vartamAnAyAmapyasyAmavasarpiNyAM navA''san tathA'pi baladevavAsudeveSu madhye navamasthAnavartinau bahujanapratItau iti kRtvA tayorvarNanaM kIdRzAste ? sabhrAtaro dvandvApekSayA saparicchadAH saparSadaH-saparivArAH, tathA vasudevasamudravijayau AdI yeSAM te vasudevasamudravijayamAdikAste ca te dazAzci teSAM dazArhANAM madhye samudravijaya AdimaH vAsudevazca dazamaH Aha ca yatA' "samudravijayo' 1 kSobhyaH 2 stimitaH3 sAgarastathA 4 / himavAna 5 calazcaiva 6dharaNaH 7 puraNastathA // 1 // abhizcandrazca 9 navamo vasudevazca 10 vIryavAn iti / pradyumnaprativa-zaMba-aniruddha-niSadha-ulmuka-sAraNa-gaja-sumukha-durmukhAdInAM yadorapatyAnAM-yAdavAnAM adhyuSTAnA-arddhAdhikatisRNAM api kumArakoTInAmapi hRdydyitaaH-cetovllbhaaH| etadvizeSaNaM etadAzritya samudAyasyA'pi vizeSaNaM, yathA rAjatAH sauvarNAH kulaparvatA bhavanti ityuktaM paraM sauvarNo merurgRhyate tadvat jJeyaM / devakarAja punyAH devakyA kRSNamAtuH rohiNyA baladevamAtuH tasyAH AnandalakSaNo yo bhAvastasya nandanaM vRddhistaM karaNazIlAH / tathA poDaza rAja SARKARI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahassavaraNayaNahiyayadaiyA, NANAmaNikaNagarayaNamottiyapavAladhaNadhannasaMcayariddhisamiddhakosA, hayagayarahAra prazna vyAka raNa jJAnasahassasAmI, maithunasevivi0 vRttiH gAmA-gara-nagara-NeDa-kabbaDa-maDaMba-doNamuha-paTTaNAsama-saMbAha-sahassathimiyaNibuyapamudita-jaNavi- naH baladeva vihasAsaniphajamANa-meiNisarasariyatalAgaselakANaNaArAmujANa-maNAbhirAmaparimaMDiyassa dAhiNaDDaveyaDDa vaasudevv||73|| rNana sU-15 | girivibhattassa lavaNajalahiparigayassa chabvihakAlaguNakAmajuttassa addhabharahassa sAmikA, dhIrakittipurisA, varasahasrAnuyAtamArgAH, SoDazAnAM devIsahasrANAM varanayanAnAM hRdayavallabhAH, idaM vizeSaNaM vAsudevApekSayA jJeyaM, punaH kIdRzAH? nAnAvidhA maNayazcandrakAntAdyAH, ratnAni karketanAdIni, pravAlAni vidrumANi, dhanaM gaNimAdi caturvidhaM tathA dhAnyaM caturviMzati& vidhaM tasya saJcayaH-samUhastasya RddhiH tayA samRddho bhRtaH kozo-bhANDAgAro yeSAM te tathA, hayagajarathAnAM sahasrAsteSAM svA minaH, grAma-Akara-nagara-kSeTaka-karSaTa-maDamba-droNamukha-pattana-Azrama-saMvAhAnAM sahasrANi eteSAmarthAH pUrvavyAkhyAtA steSAM svAminaH, stimitA-nizcalA nirbhayatvAt pramuditAH ye janAH harSavantaH, vividhAni-anekajAtIyAni yAni zasyAni | dhAnyAni taiH niSpAdyamAnA medinI yatra tathA, sarobhirjalAzayavizeSaiH sarito-nadyaH, taTAkA-mahatsarAMsi, zailA-girayaH, kAnanAni-sAmAnyavRkSopetAni nagarAsannavartinaH, ArAmA-dampatIratisthAnalatAgRhopetAH, udyAnAni-puSpAdimavRkSAH manobhirAmAstaiH // 73 // parimaNDitaM yadbharatArddha tattathA tasya, dakSiNA vaitAdayagiristena vibhaktaM ceti vigrahastasya, lavaNasamudreNa parigataM veSTitaM tasya, pavidha 1 RtuSaTkaM dvAdazamAsaijJeyaM varSA-zarat-hemanta-zizira-vasaMta-grISmAbhidhAnAH SRIMARCHIRAAMAC Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ohabalA, aibalA, anihayA, aparAjiyasattumaddaNaripusahassamANamahagA, sANukosA, amaccharI, acavalA, acaMDA, mitamaMjulapalAvA, hasiyagaMbhIra mahura bhaNiyA, abbhuvagayavacchalA, saraNNA, lakkhaNavaMjaNaguNovaveyA, mANummANapamANapa DipunnasujAyasavvaMgasuMdaraMgA, sasisomAgArakaMtapiyadaMsaNA, amarisaNA, paryaDaDaDappayArakAlasya RtupakarUpasya ye guNAH kAryANi taiH krameNa paripATyA kAmaM atyarthaM sukhaM tena yuktasya, arddha bharatasya bharatArddhasya svAmikAnAthAH / dhIrANAM vIrANAM yA kIrttistatpradhAnAH puruSAH oghena - pravAheNa acchinnaM atruTitaM balaM prANo yeSAM te atizAyibalAH, puruSAntara balAnyatikrAntAH, anihatAH na kenA'pi mAritAH, ataeva paraiH zatrubhiH na nirjitAH tAn zatrUn mardayanti ye te tathA, ripUNAM sahasraM tasya mAno-darpaH taM mardayanti te riSusahasraM tasya mAnamardanAH, sAnukrozAH AzritAnAM sadayAH amatsariNaH - paraguNagrAhiNaH, | kAyikAdicApalparahitA acapalAH, animittako parahitAH acaNDA, parimitaH kAryotpanne tadapi maJjulo - madhuraH pralApo - jalpanaM yeSAM te, teSAM pAThAntare madhuraparipUrNasatyavacanA ityarthaH / hasitaM ISat smitaM gambhIraM atucchaM madhuraM AyatizubhaM bhaNitaM yeSAM te tathA, aGgIkRtaM vAtsalyaM hitaM yaiste tathA, zaraNadAyakatvAt zaraNyAH zaraNAgatavajrapaJjaravirudadhArakAH, lakSaNAni yathA - 1 asthiSvarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatau yAnaM svare cAjJA, sarva sacce pratiSThitam // 1 // tathA vyaJjanAni maSItilakAdIni tayoryo guNastenopetA ye te| mAnamaSTottarazatAGguliviMzatyAdhikaM vA, unmAnaM - jaladrogArddhamAratulAropitena jalabhRtakuMDikakoTitaH pramANopetaH pratipUrNaH indriyAvayavAdibhiH tena sujAtaM suvibhaktaM taiH sarvAGgaiH sundarANi aGgAni 2 pratyantare mAnaM jaladroNapramANatA unmAnaM tUlAropitasyArddha bhArapramANatA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 adharmadvAre maithunasevina: baladeva vAsudevavanaM mU-15 gaMbhIradarisaNijjA, tAladdhauvviddhagarulakeU, balavagagajaMtadaritadappitamuTTiyacANUramUragA, riTThavasabhadhAtiNo, prazna vyAkara raNa jJAna kesarimuhavipphADagA, daritanAgadappamaddaNA, jamalajjuNabhaMjagA, mahAsauNipUtaNArivU , kaMsamauDatoDagA, vi0 vRttiH cAharukaTyAdIni yeSAM te tathA, zazivat saumyAkAra AhlAdakatvAt kAntaM-manoharaM priyaM-premakathakaM darzanaM yeSAM te tathA / amarSaNA // 74 // aparAdhA'sahiSNavaH, athavA amasiNA kAryeSu analasA-samasRNAH, prakANDaH pracaNDo vA duHsAdhyasAdhanIyatvAt pracaNDadaNDaprakAra AjJAvizeSo yeSAM te tathA / alakSyamANahRdayatvena gambhIraM darzanIyaM dRzyaM yeSAM te, guDhAkAreGgitatvAt guptamantrAH sarvatra krmdhaaryH| tAlo-vRkSavizeSaH dhvajaH-keturyeSAM te tathA, ucchrito-unnato garuDaketuryeSAM te tathA dvandvaH / rAmakezavAH balavantaH garjantaH asmAkaM ko pratimallaH ? iti zabdaM kRtavantaH, daritAnAM daptAnAM madhye saJjAtadapikA ye te tathA / muSThikanAmAnaM tathA cANUrAbhidhAnaM mallaM mRrayanti cUrNayanti ye te tathA, pUrva bAlyAvasthAyAM kaMsena kRSNavadhArtha rAjasamakSaM mallau muktI, tatra baladevena muSThikamallo, kRSNena cANUramallo hataH, itazcAnyAnyapi vizeSaNAni kAnicid jJeyAni balaharisambadhIni / kaMsasatkaM riSThAbhidhAnavRSabhaM ghAtayantIti, kezarimukhavisphATakA:-vidArakA idaM vizeSaNaM prathamaharimAzritya sa hi tripRSTAbhidhAno harijanapadopadravakAriNaM viSamagiriguhAvAsinaM siMha uttarA dharoSThagrahaNena vidArayAmAseti zrutiH athavA kaMsasatkakezinAmA duSTAzvastanmukhadArakAH kRSNaH kUparaprakSepeNa dAritavAn / dRptanAgadapamathanAH sa hi yamunAhRdavAsinaM ghoraviSaM nAgaM padmagrahaNArtha tatrA'vatIryamathitavAn idamapi kRSNamAzritya vizeSaNaM / yamalArjunabhaJjakAH idamapi kRSNamAzritya vizeSaNaM sa hi pitRvairiNau vidyAdharau rathArUDhasya gacchato mAraNArtha pathi vikurvitau yamalArjuna vRkSarUpau rathasya madhyena gacchatastau cUrNigatavAniti / tathA mahAzakuni-putanAripumardakA idamapi kRSNasya vizeSaNaM kRSNapitRvairiNyormahAzakuniputanA AAAAAAA // 74 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -SGASAROSAR | jarAsiMghamANamahaNA, tehi ya aviralasamasahiyacaMdamaMDalasamappabhehiM sUramirIyakavayaMviNimmuyaMtehiM sapati| bhidhAnayorvidyAdharayoSitoH vikurvitapralambagArayorkAlAvasthakRSNapakSapAtidevatayA vinipAtite iti shrutiH| kaMsamukuTamoTakA idamapi kRSNavizeSaNaM-yadA kRSNena mallo nipAtitastadA mathurezaH kezavA'marNatastamAkAritavAn so'pi parSadyAgatya yuyutsuH vyudgIrNakhaDgo | mukuTadeze gRhItvA siMhAsanAt bhuvi samAkRSya pAtitavAn / tathA jarAsaGghamAnamathanAH rAjagRhezaM jarAsaGgha navamapratihariM saMgrAmapravRttaM te | kaMsamAraNakupitaM mAritavAniti / tathA tairAtapatrairvirAjita iti sambandhaH / aviralAni-dhanAni zalAkAvat samAni-tulyAni ekatvena | sahitAni tAdRzAni yAni candramaNDalAni zazadharabimbavat prabhA yeSAM tAni candramaNDalasamaprabhANi taiH candramaNDalasamaprabhaiH, punaH | kIdRzaiH ? sUramarIcayaH-AdityakiraNAste iva sUramarIcayasteSAM kavacaM paritastejasaH prasarAta taM prati vinimuzcadbhiH / vAcanAntare punarAtapatravarNakaM evaM dRzyate . 'abbhapaDala piMguluJjalehiM abhrapaTalAnIvAbhrapaTalAni bRhacchAyAhetutvAt , piGgalAni-kapizAni sauvarNazalAkAmayatvAt , | ujvalAni-nirmalAni yAni tathA taiH / aviralasamasahiyacandamaNDalasamappahehi-aviralaM ghanasahita sampUrNa yat candramaNDalaM candra bimbaM tadvata samA-sadRzA prabhA yeSAM tAni taiH| maMgalasayabhatticcheyacittiyakhikhiNimaNihemajAlaviraiyaparigaya-peraMtakaNayaghaMTiyapayaliyakhiNikhiNitasumahurasuisuhasaddAlasohiehi-mAGgalyAnAM yA zatasaGkhyAstAsAM bhaktayo racanA chekena-nipugazilpinA citritAni yAni tAni tathA kiMkiNIbhikSudraghaNTikAbhirmaNihemajAlena-vararatnakanakajAlakena kRtena viziSTaratidena vA parigatAni-sama 1 gantrIrUpayoH gantrIsamAropitabAlyAvasthakRSNayoH 2 utkIrNa O ADCASS Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & ntAdveSTitAni yAni tAni tathA paryanteSu-prAnteSu kanakaghaMTikAbhiH kampamAnAbhiH khiNikhiNAyamAnAbhiH sumadhuraH zuciH-pavitro praznavyAka adharmadvAre raNa jJAnaniravadyazca zrutisukhazca yaH zabdastena alaM-atyartha zobhitAni taiH| sapayaragamuttadAmalaMbaMtabhUSaNehiM-sapratarakANi-AbharaNavizeSANi | P vivi0 vRttiH yAni muktAdAmAni-muktAphalamAlA lambamAnAni-pralambamAnAni bhUSaNAni tathA taiH| nariMdavAmappamANaruMdaparimaMDalehi-narendrANAM | naH baladeva vAmapramANena-prasAritena bhujayugalamAnena rundAni-vistIrNAni parimaNDalAni yAni taiH, sIyAyavavAyavarisavisadosaNAsaehi-zItAta- vaasudev||75|| pavAtavarSavipadoSANAM naashkaiH| timirarayamalabahulapaDaladhADaNapahAkarehi-tamo-dhvAntaM rajo-reNuH malo'zucirajasteSAM bahulaM-ghanaM yatpa varNanaM sU-15 | TalaM vRndaM tasyA dhADinI-nAzinI yA prabhA-kAntista tkarANi tatkArINi yAni tathA taiH| muddhamuhasivacchAyasamaNubaddhehi-mU - mastakaM mukha-vaktraM tayoH zivA-nirupadravA yA chAyA-AtapanirAkaraNalakSaNA tayA samanubaddhAni anavacchinnAni yAni tAni taiH| [varuliyadaMDasajiehiM-vaiDUryamayadaNDeSu sajjitAni-vitAnitAni yAni tAni tathA taiH|] vairAmayavitthiNNaNiuNajoiyaaDasahassa| varakaMcaNasilAganimmiehiM-vajramayavistIrNA zalAkAnivezanasthAne nipuNena zilpinA yojitA-nivezitA aSTottarasahasrasaMkhyA | yAH kAJcanazalAkAstAbhinirmitAni tathA taiH| suvimalarayayasuThucchaiehiM-suSThu vimalena raupyena-rajatena suSThu chaditAni chAditAni yAni tathA taiH, / niuNoviyamisimisiMtamaNirayaNamUramaMDalavitimirakaraniggayapaDihayapugaravi pacovayaMtacavalamarIikavayaM viNi4mmuyaMtehi-nipuNaiH kuzalaiH zilpibhinipuNaM yathA bhavati tathA opitAni misimisAyamAnAni-cikicikAyamAnAni yAni maNayazca / ratnAni teSAM sambandhi yanmarIcikavacaM-kiraNavRndaiH sannAhamiva bhRtaM, kiMbhUtaM ? sUramaNDalasya vitimirA-vihatAndhakArAH kiraNA // 75 // nirgatA:-avapatitA vipratihatAH-pratiskhalitAH santaH pratyavapatantaH-pratinivartamAnA yataH tattathA-tacca taccaJcalamarIcikavacamityarthe / 655555555ARS RECASEACOCAL Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECEROSURESCARRA daMDehiM AyavattehiM dharijatehiM virAyaMtA, tAhi ya pavaragirikuharaviharaNasamuTTiyAhiM, niruvahayacamarapacchimasarIrasaMjAtAhiM amailaseyakamalavimukulujjalita-rayayagirisiharavimalasasikiraNa-sarisakalahoyanimmalAhiM pavaNAhaya-cavalacaliyasalaliyapaNacciyavIipasariyakhIrodagapavarasAgaruppUracaMcalAhiM mANasasarapasarapari| samAso jJeyaH / tad vinirmuzcadbhirityadhikRtyeti vAcanAntarArtho likhitaH granthakRtA shriimdjnyaanvimlmuurinneti| punaH kiMviziSTaiH sapratidaNDaiH atimahAntatvAt ekena daNDena dhArayitumazakyatvAt pratidaNDopetaiH tAdRzaH AtapatraiH chatraidhiyamANairvirAjamAnA iti vyaktaM, taizca atizayavadbhizcAmaraiH kalitA iti sambandhaH / kimbhUtaiH pravaragireryat kuharaM tatra yat vicaraNaM | gavAmiti adhyAhAraH, tasmin samuddhRtAni-utkSiptAni kaNTakazAkhini ca lagnabhayato yAni tAni tathA taizcAmaraiH sUtre tu cAmarazabdasya strItvaM vivakSitaM dRzyate / nirupahataM-nirogatvena nirupadravaM camarIgavAM yat pazcimazarIraM-dehapazcAdbhAgaH pucchapradezastatra jAtAni-utpannAni tathA taiH| amalina-nirmalaM pAThAntare Amalita-AmRditaM sitaM-zvetakamalaM puNDarIkaM, vimukulaM-vikasitaM ujvalitaM dra dIptaM yat rajatagirizikharaM vimalAzca ye zazinazcandrasya kiraNAH-razmayaH tatsadRzAni varNato yAni tAni, tathA kaladhautavat-rajatavat nirmalAni yAni taiH sarvatra karmadhArayaH tatastaiH / pavanAhato-vAyunA tADitaH san capalaM yathA bhavatyevaM calitaH salalita pravRtta iva | salalitapravRttaH-pravartitaH vIcibhirmahatkallollaiH utsyUtAH kSorodasya-pravarasAgarasya ya utpUro-jalapUra iva tadvat caJcalAni yAni tathA taiH / etAdRzAni cAmarANi haMsavadhUpamayannA''ha-mAnasAbhidhAnasya sarasaH prasare-vistAre paricito'bhyasta AvAso-nivAso vizadazca-dhavalo vepo-nepathyaM yAsAM tAstathA tAbhiH, knkgirishikhrsNshritaabhiH| avapAta-uccairbhUtvA nyagapatanaM, utpAto-nyagbhUya MEMORRORMONDAUCRACEBCACROCOM Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAnavi0 vRttiH // 76 // **% *%* 6 ciyAvAsavisadavesAhiM kaNagagirisiharasaMsitAhiM uvAyauppAtacavalajayiNa sigdyavegAhiM haMsavadhUyAhiM ceva kaliyA, nANAmaNikaNagamaharihatavaNijjujjalavicittaDaMDAhiM salaliyAhiM naravatisirisamudayappagAsaNakarIhiM varapaTTaNuggayAhiM samiddharAya kulaseviyAhiM kAlAguru-pavarakuMdurukka - turukka dhUva vasavAsavisadagaMdhudrayAbhirAmAhiM cillikAhiM ubhayopAsaMpi cAmarAhiM ukvippamANAhiM suhasItalavAtavItiyaMgA, ajitA, ajitarahA, halamusalakaNagapANI, saMkhacakkaga yasattiNaMdagadharA, pavarujjalasukatavimalakothUbhatirIDadhArI, kuMDala ujjoviyANaNA, | uccairbhavanaM tayozcapalavat javino - vegavantastadvat zIghro vego-gatiryAsAM tAstathA haMsavadhUbhiriva - sahacarIbhiriva caiva nizcitaM nityaM cAmaradhArikAbhiH kalitA - vyAptA vAsudevAH prakramatvAt / punarapi kiMbhUtaizcAmaraiH nAnAvidhamaNayo- ratnAni kanakaM - pItavarNa mahArghyaM - bahUmUlyaM yat tapanIyaM - raktavarNasuvarNa eteSAM ujvalA vicitrA daNDA yeSAM te taiH / salalitaiH - lAvaNyayuktaH narapatizrI samudayaprakAzanakarairetAdRzAstaiH kRtvA rAjyalakSmIrlakSyate, pravarapattanodgataiH - pattanavizeSanirmArpitaM hi zilpaM pradhAnaM bhavati, samRddharAjakula sevitAbhiH | etAvatA asamRddharAjakulasya tu tadyogyatA'pi naiva, kAlAguruH - kRSNA guruH kundarukkaM zvetagandhadravyaM pravaraturukaM -cIDArasaH silhakaMgandhadravyaM etallakSaNo yo dhUpastadvAsanayA yo vizadaH zabdaH gandho-guNavizeSaH udhdhRta-udbhUto-abhirAmo ramyo yeSAM tAni tathA taiH, cillikAhiMti - dIpyamAnaiH, ubhayorapi pArzvayoH cAmaraiH utkSIpyamANairvIjyamAnaiH sukhazItalavAtadAnena cAmarANAmeva vIjitAni aGgAni yeSAM te tathA / ajitA - aparAjitAH parairiti gamyaM / ajitarathA - aparAbhUtarathA vartmani iti sarvatrAskhalitarathA ityarthaH, halaM- zIraM muzalaM - udUkhalaM khaNDanakASTaM tadAkAraM zastraM kanako- vANaste pANau - haste yeSAM te baladevamAzritya vizeSaNamidaM / zaMkha: adharmadvAre maithunasevi naH baladeva vAsudeva varNanaM sU-15 // 76 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | puMDarIyaNayaNA, egAvalIkaMTharatiyavacchA, sirivacchasulaMchaNA, varajasA, savvouya surabhikusumasuraiya- palaMbasohaMtaviyasaMtacillavaNamAlaratiyavacchA, aTThasayavibhattalakkhaNa-pasatthasuMdaravirAiyaMgamaMgA, mattagayavariMda-lali | yavikamavilasiyagatI, kaDisuttaganIlapItako sijjavAsasA, pavaradittateyA, sArayanavathaNiyamahuragaMbhIraniddhaghosA, pAJcajanyA'bhidhAnaH, cakraM - sudarzanaM, gadA - kaumudikI nAmnI, zaktitrizUlavizeSaH nandakAbhidhAnaH khaDgA etAn dhArayanti ye te idaM ca vAsudevamAzrityoktaM / punaH pravaraH pradhAnaH ujvalaH sukAntaH - suSThuramyo vimalo - nirmala: kaustubho - vakSomaNiH tathA tirITaM mukuTaM tAn dhArayanti ye te tathA / kuNDalena - karNAbharaNena udyotitaM dyotitaM AnanaM yeSAM te tathA / puNDarIkaM padmaM tadvad nayane yeSAM te tathA / ekAvalI kaNThe racitA - kRptA urasi - vakSasi hRdaye yeSAM te / zrIvatsaH pratItaH sa eva lAJchanaM yeSAM te unnatacaturasrotarvRttaH zrIvatsaH kathyate / varaM pradhAnaM yazaH sarvadig prasaraM yeSAM te tathA, ekadiggAminI kIrttiH sarvadiggAmukaM yaza iti vacanAt / | sarvartukaiH - sarvasAmayikaiH surabhiH sugandhikusumaiH suracitA pralambA zobhamAnA vikasantI - vikacA phullitA cillikA - dIpyamAnA yA vanamAlA mAlAbharaNavizeSA ratidA vA vakSasi yeSAM te tathA / aSTazatena vibhaktalakSaNAnAM svastikAdicinhAnAM prazastAni - sundarANi virAjitAni ca aGgopAGgAni yeSAM te tathA / matto-dRpto yo gajavarendra - airAvaNastadvat lalitaH - savilAso yo vikramaH caMkramaNaM gamanaM tadvat vilAsayuktA - vilasitA gatiryeSAM te tathA / kaTisUtrapradhAnAni nIlAni pItAni ca kauzeyakAni-vastrarUpANi vAsAMsi yeSAM te tathA / etAvatA nIlavastrAH baladevAH pItavasanAH vAsudevAH / punaH kIdRzAH 1 pravaradIptatejasaH - pradhAnabhAsurakAntayaH / zaradi bhavaH zAradaH - zaratkAlotpanno navIno yo ghano - meghastasya stanitaM - garjitaM tadvan madhuraH - karNasukhakRtagambhIro'gAdhaH snigdho mandro ghoSo - 1 % Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narasIhA, sIhavikkamagaI, atyamiyapavararAyasIhA, somA, bAravaipunnacaMdA, puvvakayatavappabhAvA, niviTThasaMciyapraznavyAka adharmadvAre raNabAna- suhA, aNegavAsasayamAuvaMtA bhajAhi ya jaNavayappahANAhiM lAliyaMtA, atulasaddapharisarasarUvagaMdhe aNubhavettA PHOTOS vivRtti 4 tevi uvaNamaMti maraNadhamma avitattA kAmANaM // devakurUttara bhujjo maMDaliyanaravareMdA, sabalA, sateurA, saparisA, sapurohiyAmaccadaMDanAyaka-seNAvati-maMtinIti kuruvarNanaM // 77 // dhvaniryeSAM te tathA / nareSu siMhA-durdharSatvAt siMhasya iva vikramazca gatizca yeSAM te tathA / atyamiyatti-yeSu baladevAdiSu madhye astaM sU-15 gatau rAmakezavau yeSAM te etAvatA yasmin vaMze bahavo rAjAno rAmakezavAH iti vyAkhyAnaM, anyapakSe tu astamitA yayorane pravarA rAjasiMhA yeSAM te tathA, 'dIrghatvaM prAkRtazailyAt' athavA te'pi astaMprAptA iti / saumyAkRtitvAt saumyAH / dvArAvatyA AnandakatvAt / pUrNacandrA ye te tathA / punaH kIdRzAH? pUrvakRtatapaHprabhAvAH-pUrvabhavAcIrNatapomAhAtmyavantaH, niviSTaprAktanapuNyodagataH saJcitaM-saMbhRtaM | sukhaM indriyajanyaM yaiste tthaa| anekavarSazatapramANamAyuSmantaH-anekapadena varSasahastrAdi grAhyaM / bhAryAbhiH-strIbhiH kIdRzAbhirjanapadapradhAnAbhirdezeSu ratnatulyAbhiH tAbhiAlitaM-pAlitaM aGgaM yeSAM te tthaa| ata eva atulAn-anupamAnAn zabdarUparasagandhasparzAn anubhavanto-yathAyogyamApAlayantaH anubhUya ca te api baladevavAsudevA yad prApnuvanti maraNadharma-maraNasamayaM, kIdRzAH santaH? | kAmAnAM-viSayANAM atRptAH santo viSayapipAsitAH eva mriyante / bhUyo vAraMvAraM tathA ityarthaH, maNDAlikanarendrAH-maNDalAdhipatayaH tadvadeva, kIdRzAH ? sabalAH sakaTakA-balasahitAH, sAntaH ||77 // lApurAH-strIsahitAH, saparSadaH-saparIvArAH, sapurohitAH-zAMtikakarmakAriNastaiH amAtyaizca sahitAH, punaH kIdRzAH ? sarve-sakalA ye RELAR Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusalA, nANAmaNirayaNa-vipuladhaNadhannasaMcayanihIsamiddhakosA, rajasiriM vipulamaNubhavittA vikkosaMtA, baleNa | mattA tevi uvaNamaMti maraNadhamma avitattA kAmANaM / bhujo uttarakurudevakuruvaNavivarapAdacAriNo naragaNA bhoguttamA bhogalakkhaNadharA, bhogasassirIyA, pasatthasomapaDipuNNarUvadarasaNijjA, sujAtasavvaMgasuMdaraMgA, rattuppalapattakaMtakaracaraNakomalatalA, supaiTThiyakummacArudaNDanAyakAH-daNDakartAraH senApatayaH skandhAvArasthApanAdhikAriNaH matrigo-vicArakArakAH matriNaH, nItiH sAmadAnabhedadaNDAdikArakAstasyAM kushlaa-prviinnaaH| nAnAprakArA maNayazcandrakAntAdyAH ratnAni-karketanAdIni vipulaM-vistIrNa dhana-dhAnyAnAM saJcayaiH| nidhibhizca samRddhaH-paripUrNaH kozo-bhANDAgAro yeSAM te tthaa| vipulAM-mahattamA rAjyazriyaM-rAjyalakSmI anubhUya ca vikrozantaHparAn AkrozayantaH, athavA mAnena vikAzavantaH tathA vigatakozAH santaH, tathA balena mattAH dRptAssantaH, te'pi tAdRzA api prApnuvanti maraNadharma-paralokaM atRptAH kAmAnAM bhUyo bhUyo vAraMvAraM / atha yugalikAnAmapi tadevaM darzayati-tathA uttarakurudevakurUNAM kSetrANAM yAni vanavivarANi teSu pAdacAriNaH-caraNacAriNaH yAnA'bhAvAt ye te naragaNA-yugalikanarA devakuru-uttarakurugrahaNAdanye'pi hemavat-ramyak-harivaraNyavatakAdInAM grahaNaM kRtaM / | bhogaiH uttamAH pradhAnAstAdRzAH narAH, bhogasUcakAni lakSaNAni svastikAdIni gharanti te bhogalakSaNadharAH, bhogaiH sazrIkAH bhogaiH zobhamAnAH, prazastaM-pratipUrNa saumyaM AkRtirUpaM yeSAM te, ataeva darzanArhAH, tatassujAtaM nirmitaM sarvAGgeSu sundaraM pradhAnAMgA iti pUrva 1 asmin hi naro yugaliko bhavet Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre mANDalika devakuruttara kuruvarNana sU-15 calaNA, aNupuvvasusaMhayaMgulIyA, unnayataNutaMbaniddhanakhA, saMThitasusiliTThagUDhagoMphA, eNIkuruviMdavattavaTTANupubvipraznavyAka jaMghA, samugganisaggagUDhajANU, gharavAraNamattatullavikkama-vilAsitagatI, varaturagasujAyagujjhadesA, AinnahayaraNa jJAnavi0 vRttiH | vat / punaH kIdRzAH ? raktotpalapatravat kAntAni manojJAni karacaraNAnAM hastapAdAnAM talAni yeSAM te, caraga-nakha-pANi-rasanA dantacchada-locanAntAH saptaraktAH saptAGgalakSmIdA iti vacanAt / punaH kIdRzAH ? supratiSThitAH-supratiSThAvantaH susthirAH kUrmavat // 78 // kacchapavat cAravaH zobhanAzcaraNA yeSAM te tathA, anupUrveNa-paripATyA varddhamAnA hIyamAnA vA pratItasatyatvena susaMhatA ghanA-aviralAnicchidrA aGgulyo yeSAM te tathA, vAcanAntare AnupubbIsujAyapIvaraMgulikA paatthH| punaH kIdRzAH? unnatA tanavaH-sUkSmAH tAmrA tAmravat aruNA snigdhA jhagajhagAyamAnA nakhAH karajA yeSAM te, saMsthAnavizeSatayA susthitau suzliSTau-sughaTitau mAMsalatvAt hai anupalakSitau gUDhau-guptau gulpho ghuTako yeSAM te tathA / eNI-mRgI tasyAH jaGghA tathA kuruvindastuNavizeSaH tathA kezAbharaNaM vA varttavastatra valanako-davarakavizeSaH etAnIva vRtte-vartule anukrameNa sthUlasthUle jo yeSAM te tathA, tathA eNyo-snAyavaH kuruvindAHkuTilakAH vyaktA vRkSavizeSAH tadvadvRttA jaGghA yeSAM te ityapi vyaakhyaa| samudgakaM-sapidhAnaM peTAbhaM tadvat nisargataH-svabhAvato mAMsalatvAt gUDhaM-guptaM anupalakSite jAnunI yeSAM te tathA, varavAraNasya-mattebhasya tulyaH-sadRzo vikramo-viziSTakamanyAsaH-pAdanyAsastena vilAsitA-vilAsena yuktA mantharA gati-gamanaM yeSAM te tathA / varaturagasyeva sujAta:-suniSpannaH guhyadezo-liGgalakSaNo'vayavo yeSAM te tathA, laghuguptamehanA ityrthH| AkIrNo jAtyazvastadvat nirupalepAH-purIpAdimalAnAvilAH, pramudito-hRSTo yo varaturagaH siMhazca 1 nalIyAnI parai iti bhASA 2 dhuMTaNa iti bhASA . ASHORRORIES545513456 ACCORROR // 78 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vva niruvalevA, pamuiyavaraturagasIhaatiregavahiyakaDI, gaMgAvattadAhiNAvattataraMgabhaMgura-ravikiraNayohiyavikosAyaMta-pamhagaMbhIravigaDanAbhI, sAhatasoNaMdamusala-dappaNanigariyavarakaNagaccharusarisa-varavairavaliyamajjhA, ujjugasamasahiya-jaccataNukasiNaNiddhaAdeja-laDahasUmAlamauyaromarAI,jhasavihagasujAtapINakucchI,jhasodarA, | pamhavigaDanAbhA[saMnatapAsAsaMtatapAsA, suMdarapAsA, sujAtapAsA, mitamAiyapINaraiyapAsA, akaraMDuyakaNagaru| tAbhyAM sakAzAt atirekeNa atizayena vartitA-vartulA kaTiyeSAM te tthaa| gaGgAyA AvataH-payasAM bhramastadvat dakSiNAvartA-taraGga| bhaGgurA ca ravikiraNairbodhita-vikAzIkRtaM yatpadma-kamalaM tadvadgambhIrA vikaTA ghanA nAbhiryeSAM te etAvatA nimnA agAdhA vikAzavatI | aromA naabhiH| saMhita-saMkSiptaM yat zoNadaM-dantakASThaM, muzalaM prasiddhaM, darpaNagaNDo-darpaNahastaH nigariyatti-nigarikA-bhUSA tayA| zodhitaM yat vara-pradhAnaM kanakaM tasya yaH saruH-khagAdimuSTiH eteSAM dvandvaH tai sadRzo yaH varavajravat valita:-kSAmo madhyo-madhyabhAgo yeSAM - te tathA / RjukAnAM-avakrANAM samAnA AyAmAdipramANataH saMhatAnAM ghanAnAM sahajatastanUnA-sUkSmANAM kRSNAnAM snigdhAnAM AdeyAnAM | | prazasyAnAM saubhAgyavatAM vA laDahAnAM pralambAnAM sukumAlAnAM-komalAnAM kamalavat mRdukAnAM romNAM-tanUruhANAM rAjiH-zreNiryeSAM te | tathA / jhaSavihagayoriva-matsyapakSiNoriva sujAtau pInau kukSI-pAcapradezau yeSAM te tathA / jhapavat-matsyavat udaraM yeSAM te tathA, padmavat | | vikaTA nAbhiryeSAM te idaM vizeSaNaM na paunaruktyaM pUrvoktavizeSaNasya bAhulyenapAThAt / sannatau-adho namantau pAcauM pratItau yeSAM te tathA, | | saMgatapArthA-yuktapArthA, ata eva militaM-sughaTitapArdhA, sundarapA-izobhanapArthA, sujAtapArthA-pArzvaguNopetatvAt , mitau-mAnopetau 1 dagaThiti iti bhASA SCREENERICA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna vyAka raNa jJAna vi0 vRttiH // 79 // %%%% | yaganimmala sujAyaniruvahaya dehadhArI, kaNagasilAtalapasatthasamatala - uvaiyavicchinnapihulavacchA, juyasaMnibhapI| raiyapIvara - paTTasaMThiyasusiliTTha visihalaha sunicita- ghaNathirasubaddhasaMdhI, puravaravaraphalihavahiyabhuyA, bhuya Isaravipula bhoga AyANa- phaliucchUDhadIhabAha, rattatalovatiya-mauyamaMsala sujAyalakkhaNapasattha-acchiddajAlapANI mAtrikau pramANayuktau tathA mitau dIrghatvena mAtRkau - paMzulikAdibhiH causaTThi piTThikaraMDayA ityAdivacanAt pInau - puSTau racitau kRtau nirmANanAmnA pArzvo yeSAM te tathA, athavA mitau mAtRkau ekArthI zabdau iti athavA tidau pArzvo yeSAM te tathA / punaH kIdRzAH ? aka| raNDukaM mAMsopacitatvena avidyamAnaSpRSThipArzvAsthikikasaM yathA bhavati tadvat tathA kanakarucakaM svarNAbharaNaM tadvat nirmalaM nirupahataM rogAdi bhiranupadrutaM yat dehaM zarIraM taM dhArayati te tathA / kanakazilAtalamiva prazastaM pradhAnaM samatalaM - aviSamarUpaM upacitaM mAMsalaM vistIrNa| vizAlaM pRthulaM gopurakapATavat vakSo hRdayaM yeSAM te tathA / yugaM - zakaTAGgaM tat saMnibhau yupasadRzau pInau-mAMsena puSTau ratidau - ramaNIyau | pIvarau - mahAntau prakoSThau kalAcikA dezau tathA saMsthitA-vizeSasaMsthAnavantaH, suzliSTAH sughaTitA laSTA - manojJAH suSThu nicitA - ghanA ni | biDAH sthirA nizcalAH subaddhA vazAMtrAdibhiH subaddhAH sandhayo'sthisandhAnAni yeSAM te / puravara-phalihanagaradvAraparighavadvarArgalAvat baculauvRttau bhujau - bAhU yeSAM te tathA / bhujagezvarAH - sarpasvAmino zeSanAgAdayaH teSAM yo vipulo mahAn vistIrNo yo bhogaH zarIraM kAyastadvat | Adeyo ramyo yaH parighA'rgalA uchUDhatti svasthAnAdavakSipto niSkAsitastadvaddIrghau bAhUryeSAM te tathA / raktaM tAmraM talaM adhobhAgo yasmin tAdRzau upacitau-mAMsena puSTau mRdukau - komalau mAMsalau sujAtau suniSpannau lakSaNAni svastikAdIni taiH kRtvA prazastau zobhanau acchi - 1 kalAi bhASA adharmadvAre mANDalika devakurUttara varNanaM sU-15 // 79 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HASHRSHERB pIvarasujAyakomalavaraMgulI, taMbataliNasuiruilaniddhanakkhA, niddhapANilehA, caMdapANilehA, sUrapANilehA, saMkhapANilehA, cakrapANilehA, disAsovatthiyapANilehA, ravisasisaMkhavaracakkadisAsovatthiyavibhattasuviraiyapANilehA, varamahisa-varAha-sIha-saddala-risaha-nAgavarapaDipunnaviulakhaMdhA, cauraMgulasuppamANakaMbuvarasarisa| ggIvA, avaTThiyasuvibhattacittamaMsU, uvaciyamaMsalapasatthasahalavipulahaNuyA, oyaviyasilappavAlabiMbaphala drau aviralAMgulisamudAyau pANI-hastau yeSAM te tathA / pIvarA:-puSTAH sujAtA:-suniSpannAH komalA-mRdulA varAH-pradhAnA aGgulayo & yeSAM te tathA / tAmrA-aruNAH talinAH-sUkSmAH zUcayo-nirmalA rucirAH-dIptAH snigdhAstejasvino nakhA yeSAM te, snigdhA-arUkSAH hastarekhA yeSAM te, candravat aviSamA hastarekhA yeSAM te, sUryakiraNavat jhagajhagAyamAnA pANirekhA yeSAM te, zaGkhavat unnate pANirekhe | yeSAM te, cakravata vRttA pANirekhA yeSAM te tathA, dikasvastiko dakSiNAvarta ityarthaH tadvat kararekhA yeSAM te, raviH-sUryaH shshii-cndrH| | zaGkha:-kambuH vara-pradhAnaM cakraM dakSiNAvartI digvastikaH vibhaktAH-viracitAH suviracitA-sunimmitA pANirekhA yeSAM te / varA| | ye mahiSAH-yamavAhanAH varAhAH-zUkarAH siMhAH zArdUlA:-vyAghravizeSAH RSabhAH-vRSabhAH nAgAH-gajavarAH pradhAnahastinaH tadvata pratipUNo vipula:--vistIrNaH skandho yeSAM te tathA, catvAryaGgulAni suSTu pramANaM yasyAH, kambuvareNa ca-pradhAnazavena sadRzIH unnatatvA| valiyogAbhyAM samAnA grIvA-kaNTho yeSAM te tathA, avasthitAni-na hIyamAnAni varddhamAnAni suvibhaktAni-viviktAni vicitrANi ca zobhayA'dbhutabhUtAni zmazraNi-kUrcakezA yeSAM te tathA, upacitaM-mAMsalaM prazastaM zArdalasyeva vipulaM henu:-cibukaM yeSAM te tathA / 1 haDapacIti bhASA ACCORRECEREMOIRROCURESS AR Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna vyAka raNa jJAna ACC vi0 vRttiH // 8 // % EsAphasapharamara saMnibhAdharohA, paMDurasasisakalavimala-saMkha-gokhIra-pheNa-kuMda-dagarayamuNAliyA dhavaladaMtaseDhI, akhaMDadaMtA, adharmadvAre apphuDiyadaMtA, aviraladaMtA, suNidaMtA, sujAyadaMtA, etadaMtase Dhibva aNegadaMtA, huyavahanidvaMta-dhoyatattatava- mANDalika |NijjarattatalA, tAlujIhA, garulAyataujjutuMganAsA, avadAliyapoMDarIyanayaNA, kokAsiyadhavalapattalacchA, A-18/devakurUttara NAmiyacAvaruila-kiNhanbharAji-saMThiyasaMgayAyayasujAyabhumagA, allINapamANajuttasavaNA, susavaNA pINamaM- 8 varNanaM punaH kIdRzAH 1 upacitA-mAMsalA zilApravAlaM-vidrumaM bimbaphalaM-golhAphalaM tadvat sannibhAH-sadRzAH adharoSTA raktatvena | dantacchadA yeSAM te, tathA punaH kIdRzAH ? pANDuraM yat zazizakalaM-candrakhaNDaM tadvat vimalaM zaMkhavad gokSIraphenavat kundapuSpavat dakarajovat mRNAlikA-padminIpatralamajalabinduvat dhavalA dantazreNiryeSAM te tathA, akhaNDAH paripUrNAH dantAH yeSAM te, asphuTitA rAjirahitA dazanA yeSAM te, aviralA ghanA dantA yeSAM te tathA, snigdhadantA-arUkSadantA, sujAta-sunirmitadantAH ivotprekSyate ekadantazreNivat saMbaddhAH anekadantA api dvAtriMzaddazanA api ekadantavat dRzyante / punaH kIdRzAH ? hutaM vahatIti hutavaho-vahistena yat | nidhRtaM-dhamitaM tadeva malApanayanena dhautaM kSAlitaM taptaM tApitaM yat tapanIyaM suvaNaM tadvat raktatalaM lohitarUpaM talaM tAdRzaM tAlu | jihvA yeSAM te tathA / garuDasyeva AyatA-dIrghA RjvI-saralA tuGgA-unnatA nAsA yeSAM te tathA, abadAlita-vikasitaM yatpuNDarIkaMdhavalakamalaM tadvat nayane-akSiNI yeSAM te tathA, kokAsite pramudite dhavale patrale-pakSmaNI tadvatI IkSaNe yeSAM te tathA, A ISat AnAmitaM-vAlitaM yat cApaM-dhanuH tadvat rucire zobhane kRSNA-zyAmA abhrarAjisaMsthite-kRSNAbhrazreNivat saMsthitakAlameghalekhAvat | saMgate Ayate suniSpanne bhravau yeSAM te tathA, bhramarau AlInau-stabdhau pramANayuktau praGkholanavat zravaNau-koM yeSAM te tathA, suSTu RRECCASCA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ salakavoladesabhAgA, aciruggayayAlacaMdasaMThiyamahAnilADA, uDuvatiriva paDipunnasomavayaNA, chattAgAruttama-2 gadesA, ghaNaniciyasubaddhalakkhaNunnaya-kUDAgAranibhapiDiyaggasirA, huyavahanidaMtadhoyatattatavaNijarattakesaMta-18 | kesabhUmI, sAmalIpoMDaghaNaniciyachoDiyamiuvisatapasatthasuhamalakkhaNasugaMdhisuMdarabhuyamoyagabhiMganIlakaja la-pahabhamaragaNaniddhaniguruMbaniciya-kuMciyapayAhiNAvattamuddhasirayA, sujAtasuvibhattasaMgayaMgA, lakkhaNavaMja-| | zravaNaM-zabdopalambhanaM yeSAM te, pInamAMsalakapoladezabhAgAH puSTakapolagallAtparabhAgAH, acirodgatasya navacandrasya yat saMsthAnaM | | tadvata mahAn lalATaM bhAlaM yeSAM te aSTamIzazimaNDalasadRzabhAlA ityarthaH, uDupatizcandrastadvatparipUrNa saumyavadanaM yeSAM te tathA, chatrAkArottamAMgadezAH-uSNIponnatatvena unnatazirasaH, ghano-lohamudgarastadvannibiDaM-nicitaM subaddhaM snAyubhiH lakSaNonnataM mahAlakSaNaM kUTaM-| kUTAkAranirbha-sazikharabhavanatulyaM piNDikeva vartulatvena piNDikAyamAnaM agraziraH zirogre yeSAM te tathA / hUtavahanidhUtadhautaM taptaM yat | tapanIyaM-raktasuvarNa tadvat raktA-lohitA kesaMtatti-kezabhUmiH-mastakatvag yeSAM te tathA / zAlmalivRkSavizeSaH tasya pauNDaM-phalaM ghanaMnicita-atyarthaM nibiDaM choTitaM ghaTTitaM tadvat mRdavaH-sukumArA vizadA-vispaSTAH prazastA-mAGgalyAH sUkSmAH-lakSaNAH lakSaNavantaH | sugandhayaH savyeNa vAsitA iva sadgandhAH, suMdarAH-zobhanAH bhujamocako-ratnavizeSastadvat bhRGgaH-zyAmabhramaraH kITakavizeSaH, | nIlo-ratnavizeSaH, kajalamiva kajalaM aJjanaM prahRSTo yo bhramaragaNaH-pramuditamattamadhukaranikarasteSAM gaNaH-samudayastadvatkAntayaH snigdhA nikurambAH-samUhAstAdRzA nicitA-bhRtAH kuzcitAH-vakrAH pradakSiNAvartAH tatsadRzAH mRddhajAH-zirasijAH kezA yeSAM te tathA / 1 bhIgoDiyA iti bhASA 2 nIlaka iti bhASA 3 cIMTalIyA iti bhASA GANGANAGACARCINECK Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NaguNovaveyA, pasatthavattIsalakkhaNadharA, haMsassarA, kuMcassarA, duMdubhissarA,sIhassarA, ujja(ogha)sarA, meghasarA, prazna vyAka-4 adharmadvAre raNa jJAna sussarA, susaranigghosA, vaz2arisahanArAyasaMghayaNA, samacauraMsasaMThANasaMThiyA, chAyAujjoviyaMgamaMgA chavI [pasa- mANDAlaka vi0 vRttiH / tthacchavI] nirAtaMkA, kaMkaggahaNI, kavotapavisapariNAmA, sauNiposapiTuMtarorupariNayA,paumuppalasarisagaMdhussA- devakurUttara varNanaM | sujaat-suvibhktsnggtaanggaaH| lakSaNavyaJjanaguNopapetAH dvAtriMzallakSaNadharAH, haMsasyeva svaraH-zabdo yeSAM te tathA snigdhatvAt , |8| // 8 // sU-15 | krauJcasyeva kharAH-sUkSmamRdutvAt, dundubhivat-svarA gambhIratvAt , siMhasvarA-nirantaratAhagbhAvazabdA na tu kharavat hInazabdAH / ogha| svarA atruTitAH zabdAH, meghavatsvarAH, sukharAH karNayoH sukhatvAt susvaro AdeyaH nirghoSaH zabdo yeSAM te tathA, vajrarSabhanArAcasaMhananaM 1 | asthinicayo yeSAM te tathA / tatra "riSaho u hoi paTTo vajaM puNa kIliyA viyANAhi, ubhao makaDabaMdho nArAyaM taM | viyaannaahi||1|| samacaturasrasaMsthAnasaMsthitAH tatra urdhva adhaHkAyayoH aMsajAnvodakSiNato vAmato vAmato vA dakSiNe, paryastikA nilA-14 ubhAge samatvaM caturasramucyate, chAyayA-kAntyA udyotitAMGgopAGgAH, chavitti-prazastatvacaH, nirAtaGkA:-nIrogAH, kaGkasya-pakSivizeSa| syeva AhAragrahaNaM yeSAM te alpAhAreNa santuSTA ityarthaH / kapotAnAM-pakSivizeSANAM pariNAmo iti pratizrutiryeSAM te sAzaMkA eva vartante | mandakaSAyatvAt , zakuniH-pakSiNIriva tasyAH posaMti-ApanamArga tadvat purIpotsarge nirlepA ityarthaH, pRSTaM antaraM pArzvadezaM urU ca jaGghAsteSu pariNatAH-paripakvA ityarthaH / padma-kamalaM utpalaM-nIlotpalaM tatsadRzo gandho yasya sa tathA tena zvAsena surabhi-sugandhi vadanaM // 8 // 1 Rbhastu bhavati paTTo vajaM punaH kilikAM vijAnAhi / ubhayato markaTabandho nArAcaM tad vijAnIhi // 1 // 2 0syaiva grahaNI gudA-1 zayo nIrogavarcaskatayA yeSAM te tathA athavA 3 ahAra pariNati yeSAM te tathA kapotAnA hi pASANA api jIryanti. RrICRO SRAELECRUSSRUSHESED Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E AR CASSACREAS sasurabhivayaNA, aNulomavAuvegA, avadAyaniddhakAlA, viggahiyaunnayakucchI, amayarasaphalAhArA, tigAuyasamUsiyA, tipaliovamaTTitIkA, tinni ya paliovamAI paramAuM pAlayittA tevi uvaNamaMti maraNadhamma avitittA kAmANaM / pamayAvi ya tesiM hoti sommA sujAyasavvaMgasuMdarIo pahANamahilAguNehiM juttA, atikatavisappamANamauyasukumAlakummasaMThiyavisiTThacalaNA, ujjumauyapIvarasusAhataMgulIo, anbhunnataratitataliNataMbasuiniddhanakhA, | yeSAM te tathA / anulomo-anukUlo manojJa ityarthaH vAyuvegaH zarIrasamIraNajavo yeSAM te tathA, avadAtA-gaurAH snigdhazA zyAmamUIjAH vigraha-zarIraM tasyAnurUpI vigrahiko unnatau tuGgo pInau kukSI udaradezau yeSAM te tathA, amRtasyeva raso yeSAM te tAni phalAnyAhAro yeSAM te tathA, trigavyUtasamucchritA tathA tA unnatAH, tripalyopamasthitikA:-triNi palyopamAni paramaM AyurjIvitaM pAlayitvA etAdRzAH yugalikanarAH, te api samuccayArthe prApnuvanti maraNadharma, atRptAH kAmAnAM / pramadA api-striyo'pi teSAM bhavanti tA api kIdRzyaH yAni vizeSaNAni vajraRSabhanArAcasaMghayaNAdIni tAnyapi tathaiva paraM tAsu zyAmAsu strISu yAH sarvAGgasaundaryabhAjaH, pradhAnamahilAguNairyuktAzcatuHSaSTikalAdibhirvA hAvabhAvavilAsavibhramAdibhiH lIlA-vilAso vicchitticibbokaH kila kiMcitaM / mohAyitaM kuddamitaM lalitaM vihRtaM tathA // 1 // vibhramazce tyalaGkArAH strINAM svAbhAvikA daza ityAdi granthAntarAd jnyeyaaH| atikrAntau-atiramaNIyau viziSTasvapramANau athavA visarpantau saMcarantau-mRdUnA vastUnAM madhye api atisukumAlau kUrmavat unnatatvena saMsthitau viziSTau manojJau calanau pAdau yAsAM tAH tthaa| Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | romarahiyavadRsaMThiyaajahannapasatthalakSaNa-akoppajaMghajuyalA, suNimmitasunigUDhajANU-maMsalapasatthasubaddhasaMdhI, prazna vyAka adharmadvAre kayalIkhaMbhAtirekasaMThiya-nivvaNasukumAlamauyakomala-aviralasamasahitasujAyavaTTamANapIvaranirantarorU araNa jJAna |mANDalika vi0 vRttiH / hAvayavIipaTThasaMThiyapasatthavicchinnapihulasoNI, vayaNAyAmappamANaduguNiya-visAlamaMsalasubaddhajahaNavaradhA-18/devakuruttara riNIo, bajavirAiyapasatthalakkhaNanirodarIo, tivalivaliyataNunamiyamajjhiyAo, ujjuyasamasahiya-jaca. varNanaM // 82 // sU-15 RjavaH-saralAH mRdukAH-komalAH pIvarA:-puSTAH aviralA:-dhanAH susaMhatA-aGgulayaH pAdAGgulayo yAsAM tAH tathA, abhivyApya unnatA ratidAH-sukhadA racitA vA talinAH-pratalAH tAmrA-AraktAH, zUcayaH-pavitrAH, snigdhAH nakhAH aGgulISu yAsAM taaH| tathA romarahitaM chatravat saMsthitaM unnataM vartulaM ajaghanyaM etAvatA uttama-prazastaM lakSagapradhAnamAGgalyacinheM yasmin tat / akopyaM-adveSyaM | dRzyajanAnAM ramaNIyajaGghAyugalaM urudvayaM yAsAM tAstathA / sunimitau-sunyastau nigUDhau-guptau jAnvau mAMsalau-mAMsopacitau prazastau subaddhau snAyubhiH sandhI-sandhAne yAsAM tAstathA / kadalIstambhAdapi atirekeNa-atizayena saMsthite-samyaktayA sthite| sthApite nivaNe-vraNarahite acchidre sukumAlamRdukomale atyartha avirale--parasparaM milite same-pramANasahite tulye vattule| gopucchAkAravat vRttAnupUrva pIvare nirantare nirvizeSe urU uparitanajaGgha yAsa taastthaa| aSTApadasya-dyutavizeSasya vIcayasta-16 raGgAH pAzakA-karSaNaharSA'tirekI rekhA tatpradhAnaM yatphalaka-paTTakaM tat saMsthitA prazastA vistIrNA zroNiH-kaTI yAsAM taastthaa| vadanAyAmapramANasya mukhadIrghatvasya yatpramANaM tato dviguNitaM caturviMzatyaGgulamityarthaH, vizAlaM vistIrNa mAMsalaM-subaddhaM upacitaM zlayaM yat // 82 // jaghanaM kaTeragrabhAgastaM dhArayati taaH| vajramadhyavat virAjitaM-zobhamAnaM prazastaM lakSaNaM nirudaraM-kSAmaM udaraM yAsAM tAstAH, tisRbhirva RECASSACROSASRESEARCASS Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taNukasiNaniddha-AdejjalaDaha sukumAlamauyasuvibhattaromarAjIo, gaMgAvattagapadAhiNAvattataraMgabhaMga-ravikiraNataruNabodhita AkosAyaMta- paumagaMbhIravigaDanAbhA, aNubbhaDapasatthasujAtapINakucchI, sannatapAsA, sujAtapAsA, saMgatapAsA, miyamAyiyapINaratitapAsA, akaraMDuyakaNagaruyaga-nimmalasujAyaniruvahayagAyalaTThI, kaMcaNakalasapamANasamasahiyalaTTha - cucya Amelagajamalajugalavaddiya-paoharAo bhuyaMgaaNuputravataNuyagopucchavaha-sama| libhirvilasitaM tanukaM - kRzaM namitaM taM madhyaM - madhyabhAgo yAsAM tAH, RjukAnAM - avakrANAM samAnAM - tulyAnAM [saMhitAnAM aviralAnAM ] jAtyAnAM svabhAvajAnAM tanUnAM sUkSmANAM kRSNAnAM - kAlAnAM snigdhAnAM - kAntAnAM AdeyAnAM zlAdhyAnAM ramyANAM laDahaDAnAM lalitAnAM sukumAlAnAM - mRdUnAM komalAnAM suvibhaktAnAM yathAsthAnazobhitAnAM rogAM rAjiH paddhatiryAsAM tAstathA / gaGgAvartadakSiNAvarttataraGgadhadbhaGgA yAsAM tAstathA tAdRzyaH ? punaH kIdRzyaH ? ravikiraNaistaruNaM navInaM bodhitaM vikAzIkRtaM AkozApitaM [vimukulIbhUtaM ] akkuzalIbhUtaM yat padmaM tadvat gambhIrA - vikaTA nAbhiryAsAM tAH / anudbhaTAvanulbaNau-avaTatulyau prazastau-sujAtau pInau - upacitau kukSI yAsAM tAstathA sannatapArzvAH, sujAtapArzvAH, saMgatapArzvAH sarvANi vizeSaNAni pUrvavyAkhyAtAni sAmitau arddhanAmitau mAtrApramANopetau ratidau pInau pArzve yAsAM tAH, athavA sAmyaM itau sAmitau ata eva mAtrApramANopetau akaraNDakaM - svabhAvato nirmalaM dhautaM yat kanakaM tasya rucaka AbharaNavizeSaH, tadvat nirmalA - rajorahitA sujAtA - sunimmitA nirupahatA rogAdibhiranupahatA kAyA zarIrasya laSTiH -gAtravizeSA yAsAM tAH / kAJcanasya ye kalazA- kumbhAstadvad pramANAvRsatvenonnatAH samAH tulyAsteSu saMhitaM yuktaM laSTaM pradhAnaM yat cucukaM stanabiTakaM yasmin tAdRzaM[tAdRzau] Amelako stanazikhare melakau yamalayugalau yugmajAtAviva yugalau vRttau - varculau varddhitau payodharau stanau yAsAM 28 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre mANDalika devakurUttara varNanaM sU-15 sahiyanamiyaAdejalaDahavAhA, taMbanahA, maMsalaggahatthA, komalapIvaravaraMgulIyA, niddhapANilehA, sasisUrasaMkhaprazna vyAka raNa jJAna cakkavarasotthiyavibhattasuviraiyapANilehA, pINuNNayakakkhavatthippadesa-paDipunnagalakavolA, cauraMgulasuppamANavi0 vRttiH kaMbuvarasarisagIvA, maMsalasaMThiyapasatthahaNuyA, dAlimapupphappagAsapIvarapalaMbakuMcitavarAdharA, suMdarottaroTThA, da ghidagarayakuMdacaMdavAsaMtimaula-acchiddavimaladasaNA, rattuppalapaumapattasukumAlatAlujIhA, knnviirmuul'kuddi||83|| | tAH / bhujaMgavat-nAgavat AnupUrveNa-krameNa sUkSmau gopucchavavRttau samau-tulyau madhyakAyApekSayA viralau namitau-namrau Adeyau-subhagau laDahau-lalitau bAhU-bhujau yAsA tAstathA / tAmranakhAH raktakarajAH yAsAM tAH, mAMsalAgrahastAH, komalapIvaravarAGgulIkAH, snigdhaka| rarekhAH, zazisUryazaGkhacakrapradhAnakhastikavibhakta-suracitapANirekhAH-sarveSAmAkArabhAvatvAt , pInonnate kaze-bhujamUle bastipradezazca yAsAM tAH, bastipradezazca guhyapradezamapi pInonnatamiti zeSaH, pratipUrNakapolAH-golakapolA gallAtparabhAgo yAsAM tAH / caturaGgulasupra| sANAH varakambuvat pradhAnazakavat grIvA kandharA yAsAM tAH / mAMsalA-upacitA saMsthitA-sthirA prazastA hanukA-cibukA yAsAM taaH| | dADimavikasitapuSpaprakAzo raktapuSpasannibhA pIvarA-puSTA ipat lambyamAnaH unnatatvena agre pratalaH kuzcito namratvena Ipanna| mito varaH-pradhAno adharo-adhastano dantacchado yAsAM tAH / sundaraH uttara uparitana oSTho dantavasanaM yAsAM tAH, dadhistimitaM | dugdhaM dakarajaH patrasthitajalabindavo vA dakaM jalaM rajataM rUpyaM kundaH-puSpavizeSaH candraH-zazI vAsantikA-vanaspativallI vizeSastasya | 4 mukulaM-korakaM tadvat acchidrA-aviralA nirmalAH dazanA-dantA yAsAM taaH| raktotpalapadmapatravat sukumAlaH tAlu kakudaM jihvA-rasanA yAsAM taaH| karavIra-kuDmalavat akuTilA-avakA antaH abhyunnatA uttarottarabhAgena RjjukAH saralA tuGgA unnavA nAsA yAsAM tAra, // 83 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *324 la'nbhunnayaujjutuMganAsA, sAradanavakamalakumuta-kuvalayadalanigarasarisalakSaNapasatya-ajimhakaMtanayaNA, AnAmiyacAvaruilakiNhanbharAisaMgaya-sujAyataNukamiNaniddhabhumagA, allINapamANajuttasavaNA, sussavaNA, pINamaDhagaMDalehA, cauraMgulavisAlasamanilADA, komudirayaNikaravimalapaDipunnasomavadaNA, chattunnayauttamaMgA, akavilasusiNiddhadIhasirayA, chatta-jjhaya-jUva-thUbha-dAmiNi-kamaMDalu-kalasa-vAvi-sotthiya-paDAga-java-maccha-kumma-ratha-varamakara-jjhaya-aMka-thAla-aMkusa-aTThAvaya-supaiTTha-amara-siriyAbhiseya-toraNa-meiNi-udayathA-nAsA tathA''rjavamiti vacanAt / zaradi bhavaM zAradaM yannavaM kamalaM sUryavikAzi kumudaM candrabodhi kuvalayaM-nIlotpalaM eteSAM yo dalanikaraH patrasamudAyastat sadRzaiH? punaH kiMlakSaNaiH prazaste ajijhe akuTile-amande nirmale ramye nayane locane yAsA taastthaa| AnAmitaM yat cApo-dhanuH tadvat rucire kRSNAbhrarAjyA saha saMgate anugate, sujAte tanvI kRSNe-zyAme snigdhe dhruvau yAsA taastthaa| | AlInapramANayuktazravaNAH pUrvavat zobhanazravaNaM zabdagrahaNaM yAsAM tAH, pInAH-pRSTAH zuddhA gaNDarekhA yAsA tAstathA / caturaGgulapramANaM | vistIrNa samamaviSamaM nilATaM lalATaM yAsAM tAH / kaumudI-kAttikI candragolikAyukto yo rajanikarazcandrastadvat nirmalaM malarahitaM | pratipUrNavartulaM saumyaM dRzyajanAhlAdakatvena vadanaM mukhaM yAsAM taastthaa| chatronnatavat uttamAGga-mastakaM yAsAM tAstathA, akapilAH kapilAH piMgalA na, susnigdhAH dIrghAH zirojAH-kezA yeSAM te tathA / chatraM 1 dhvajaH 2 yUpo yajJastambhaH 3 stUpaH 4 dAminIti rUDhigamyaM 5 kamaNDaluH 6 kalazaH 7 vApI 8 khastikaH 9 patAkA 10 yavo 11 matsyaH 12 kUrma:-kacchapaH 13 pradhAnasthaH 14 maka 1 snehAlA bhASA 2 thubha iti bhASA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% adharmadvAre mANDalika devakurUttara varNanaM sU-15 dhivara-pavarabhavaNa-girivara-varAyaMsasalaliyagaya-usabha-sIha-cAmara-pasatyavattIsalakkhaNadharIo, haMsamarityaprazna vyAkana raNa jJAna gatIo, koilamahuragirAo, katA, savvassa aNumayAo, vavagayavalipalitavaMgaduvvanna-vAdhidohaggasoyamukkAo, vi0 vRttiH uccatteNa ya narANa thovUNamUsiyAo, siMgArAgAracAruvesAo, suMdarathaNajahaNavayaNakaracaraNaNayaNA, lAvannaruva jovvaNaguNovaveyA, naMdaNavaNavivaracAriNIo vva accharAo uttarakurumANusaccharAo acchergpecchnnijji||8|| radhvajA-kAmadevaH 15 vajra-aMko rUDhigamyaH 16 sthAlaH 17 aGkazaH 18 aSTApado dyUtaphalakaM 19 supratiSTakaM-sthApanaka 20 amarodevaH 21 mayUraH 22 zriyA abhiSeko lakSmyabhiSekaH 23 toraNaM 24 medinI-pRthvI 25 udadhiH-samudraH 26 pravaraM pradhAnaM bhavana | 27 girivaro'driH 28 vara Adarzo darpaNaH 29 sulalito-lIlAvAn yo gajaH vRSabhaH 30 siMhaH 31 cAmaraH 32 etAni dvAtriM zanmitAni prazastAni lakSaNAni dhArayanti taaH| haMsasadRzA gatiryAsAM tAstathA, kokilabat madhurA miSTA giro yAsa tAH, kAntAH kA kamanIyAH, sarvasya janasya anumatA abhimatAH, vyapagatA-naSTAvalI tvam zoSarUpA, palitaM-kezavavalimatvaM vyaGga-aGgahInatA durvaNya zarIramlAnatA, vyAdhiH zarIravyathAdaurbhAgya, zokaM gatavastukhedaH tai rahitA muktA yAsAM tAH / uccatvena narANAM-puruSANAM stokonamucchritAH | kizcit nyUnatrigavyutocchritA ityarthaH, saMghayaNaM saMThANaM uccattaM kulagarehiM samamiti vacanAt / zRGgArasya rasavizeSasya AgAra miva AgAraM-gRhaM tadvaccAruveSA-ramyanepathyAH , tathA sundarANi zobhanAni prazastAni sundarANi stana-jaghana-badana-kara-caraNa-naya4 nAni yAsAM tAstathA, tathA vacanena lAvaNyena rUpeNAkAravizeSeNa-navayauvanena guNairaudAryAdibhistaiH upetA-yuktA yAstAH / nandanavana- | 1 lIlariyA iti bhASA ARE* // 84 // SAR Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAo tinni ya paliovamAI paramAuM pAlayittA tAo'vi uvaNamaMti maraNadhamma avitittA kAmANaM (sU015) mehuNasannAsaMpagiddhA ya mohabhariyA satthehiM haNaMti ekamekaM visayavisa udAraparadArehiM, hammati visuNiyA dhaNanAsaM sayaNavippaNAsaM ca pAuNaMti, parassa dArAo je avirayA mehuNasannasaMpagiddhA ya mohavivaracAriNya iva apsaraso-devyastatra nandanavana merodvitIyavanaM tatra krIDanazIlAyA apsarasastadvat , uttarakuruSu manuSyarUpA apsarasaH, | Azcaryamiva adbhutamiti prekSatayA avalokamAnAH santyaH sarveSAmAzcaryakartyaH, trINi palyopamAnyAyuH paramaM paripAlya, tAdRzaH api maraNadharma prApnuvanti yataH tiryaMco mAnavAH devAH, kecit kAntAnucintanaM / maraNepi na muJcanti sadyogaM yogino yathA // 1 // atRptAH santaH kAmabhogAnAmiti etAvatA granthena abrahmakAriNo darzitAH, atha yathA kriyate kRtaM sat yatphalaM dadAti iti dvArahai| dvayaM darzayannAha maithunasaMjJAyAM saMpragRddhAH santaH kAmarAgApadrutA mohabhRtAH ajJAnapUritAH zastraiH kRtvA nanti, ekamekaMti paraspareNa viSayaviSadhanavazAt tathA viSayAH-zabdAdayastadeva viSaM tadvazAt udArAH-utkaTAH parakIyadArAn prati pravRttAH hiMsranti-hanyante vizeSeNa zrutAvijJAtAssaMto dhananAzaM khajananAzaM prApnuvanti svayaM, tathA rAjJaH sakAzAt anyeSAmapi kurvanti, ye paradArebhyo aviratA-aviramaga| zIlAH maithunasaMjJAsaMpragRddhAH santaH mohabhRtAzca / azvAH, gajAH, gAvo, mahiSyaH, mRgAzca mArayanti parasparaM ekkamekaM anyo'nyaM manuja 1 udIrapasu, avare paradArehiM ka0 pratau ENGACASEARCRECAROG Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAnavi0 vRttiH HIRECOR // 8 // AISALCR5RSA bhariyA assA hatthI gavA ya mahisA migA ya mAreMti ekkamekaM, maNuyagaNA vAnarA ya pakkhI ya virujjhaMti, adharmadvAre mittANi khippaM bhavaMti sattU samaye dhamme gaNe ya bhidaMti pAradArI, dhammaguNarayA ya baMbhayArI khaNeNa ullohae | maithunaphalaM carittAo jasamanto suvvayA ya pAveMti ayasakitti rogattA vAhiyA paDDiti royavAhI, duve ya loyA duA-18 sU-16 gaNAH-mAnavAH, vAnarAH-markaTAH, pakSiNazca viruddhA bhavanti, mitrANyapi kSipraM-zighraM zatrUbhavanti yataH santApaphalayuktasya, nRNAM premavatAmapi / baddhamUlasya mUlaM hi, mahadvairataroH striyH||1|| samayAn-AgamArthAn dharmAn-samAcArAn gaNAn ekasamAcArajanasamUhAn guNAn udArAdIn manti parastrIsaktA janAH yataHdharma zIlaM kulAcAraM zaurya snehaM ca mAnavaH / tAvadeva hyapekSante yAvanna strIvazo bhavet // 1 // punarye dharmaguNaratA:-dharmapradhAnaguNAHbrahmacAriNaHkSaNena-muhUrtena ullovyanti apavarttante cAritrAva-saMyamAt maithunsNjnyaaprivddhitaaH| | santa iti yojyate yataH zlathasadbhAvanA dharmA, strIvilAsazilImukhaiH / muniyoMddho hato'dhastAnnipatecchIlakuJjarAt // 1 // ye'pi yazasvinaH kIrtimantaHsuvratAH sadAcArAste'pi prApnuvanti, ayazaH-sarvatrA'pabhrAjanAM akIrti-kulajAtyAdihIlanAM yataHakIrtikAraNaM yoSit , yoSidvairasya kAraNaM / saMsArakAraNaM yoSit, yoSitaM varjayet naraH // 1 // kvacidayaza-kIrtimiti pAThastatra 'sarvadiggAmukaM yazaH eka diggAminI kItiH iti vizeSaH rogAta jvarAdipIDitAzca kuSTAyabhibhRtA vRddhi nayanti rogavyAdhIna paradArA'viratAH iti sambandhaH / yadAha R ENCY Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R rAhagA bhavaMti-ihaloe ceva paraloe parassa dArAo je avirayA, taheva kei parassa dAraM gavesamANA gahiyA ya hayA ya baddharuddhA ya evaM jAva gacchaMti vipulmohaabhibhuuysnnaa| mehuNamUlaM ca suvvae tattha tattha vattapuvvA saMgAmA jaNakkhayakarA sIyAe dovaIe kae ruppiNIe paumAva___varjayedvidalaM zUlI, kuSThI mAMsaM jvarI ghRtaM / dravadravyamatisArI netrarogI ca maithunam // 1 // ThA tathA-vraNaiH zvayathurAyAsAta sa ca rogazca jAgarAt / tau ca ruktaM[bhaGgo]divAsvApAt , te ca mRtyuzca maithunAt // 2 // tena maithune dvAvapi loko janmanI durArAdhau bhavataH / ihalokazca paralokazca keSAM paradArebhyo ye'viratAH-anivRttAH yataH-paradArA'nivRttAnAmihA'kItirviDambanA / paratra durgatiprAptiIrbhAgyaM SaNDhatA tathA // 1 // tathA kecit paradArAn gaveSayantaH santaH gRhitAzca hatAzca baddhA ruddhAzca evaM yAvat adho gacchanti narAstAvat ityetat tRtIyA| dhyayanasya prayogA vaacyaaH| kimbhUtAssanto vipulena-vistIrNena mohena abhibhUtAssantaH saMjJA saMjJAnaM yeSAM te tathA, maithunaM mUlaM yatra | vidyate tanmaithunamUlaM kriyAvizeSaNaM ca punararthe, zrayante AkarNyante teSu zAstreSu vRttA-jAtAH pUrvakAle saMgrAmA-yuddhAH bahujanakSayakarA rAma| rAvaNAdInAM / kimarthaM te jAtAH ? sItAyAH nimittaM evaM sItAnimittasaMgrAmo jAtaH, tatra sItAnimittaM yathA| mithilAnagarInRpatijanakAbhidhAnarAjJo bhAryA videhA tasyA duhitA bhAmaNDalasya sahajA jAnakI sItA nAmnI bhAmaNDalasya bhaginI, vidyAdharopanIta-devatAdhiSThitaM dhanuH svayaMvaramaNDape sthApita, yo dhanuzcaTApayati taM vRNomi iti pratijJAparA sItA nAnAkhacaranA 1 grantho vAcyaH ka0 pratI DARUSSLOGGIA EA4 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAnavi0 vRttiH adharmadvAre sItA dRSTAntaH sU-16 // 86 // kinikarasamakSaM ayodhyAnagarInivAsidazarathanRpatisutena rAmadevena-padmAparanAmnA baladevena lakSmaNAbhidhAnavAsudevajyeSThabhrAtrA svaprabhAvenopazAntA'dhiSThAtRdaivataM dhanuH AropitaguNaM kRtvA prAptasAdhuvAdena mahAbalena pariNItA, anukrameNa dazaratharAjJi pravrajite [pravitrajiSau] rAmAya rAjyadAnArthamabhyutthite ca bharatAbhidhAnA'nujamAtrA kaikayyA vimAtrA''mantrya pUrvapratipannavarayAcanopAyena rAjyaM bharatAya dattavacyA pitRvacanasatyApanArtha rAjye bharate'GgIkurvati vanavAsamupAzritena salakSmaNena rAmeNa saha vanavAsamadhiSThitA, tatazca krameNa lakSmaNena kautukena daNDakAraNyaM gacchatA AkAzasthaM khaDgaratnamAdAya kautuhalenaiva vaMzajAlIcchedakRte tanmadhyavarttinaM vidyAsAdhanaparAyaNaM rAvaNabhAgineyaM kharadUSaNacandranakhAsutaM zambukAbhidhAnaM vidyAdharaM chedyamAnaM dRSTvA ca taM pazcAttApamupagatena lakSmaNenA''gatya bhrAturnivedite'smin vyatikare pazcAdetadvathatikaradarzanakupitAyAM AgatAyAM candranakhAyAM tathA rAmalakSmaNayoH rUpadarzanAt saJjAtakAmAyAM tatprArthanAparAyAM tanni | rAkRtAyAM aniSTAyAM ca putramaraNAdivyatikare tayA zokaroSAbhyAM kharadUSaNasya nivedanaM kRtaM, tena vairaniryAtanodyatena lakSmaNena saha | yuddhamArabdhaM, jJAtabhAgineyamaraNAdivyatikaraNa laMkApurIzena AkAzena AgacchatA rAvaNena dRSTvA ca tAmatyantarUpavatIM sItAM kusumasAyakAsarAvezavidhuritAntaSkaraNena agaNitakulamAlinyena apahastitavivekaratnena muktazIlAdidharmasaMjJena tyaktaparalokabhayacintanena jAtasItApahArabuddhinA vidyAnubhAvopalabdharAmalakSmaNasvarUpeNa vijJAtamuktasiMhanAdasaMketakaraNena lakSmaNasaMgrAmakaraNasthAnake gatvA mukta siMhanAde ca zrute ca cintAmApanne tadabhimukhe rAme gate pazcAd mRgamAyAM vidhAya dAnamipAdekAkinI sItA'pahRtA, jaTAyupakSiNA saha yuddhaM vidhAya tatpakSau chedaM kRtvA, jhagiti laGkAyAM nItA, vimuktA svagRhavATikAyAM, prArthitA ca dazakandharegA'nukUlapratikUlavAbhirbahuzo na ca tamiSTavatI, pazcAdratnajaTIkhecaramukhAdavagatya hanumatA tatsthAnakSemapravRtti nizamya sugrIvabhAmaNDalahanumadA devidyAdharavRndasahAyena CALCOHOREGAOCAL // 86 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSmaNasanAthena rAmeNa samudrollaMghanapadyAvandhAdhupakrama vidhAya mahAraNavimadaM vidhAya ca nAnAvidhanarezvarAn nihatya dazavadanaM vini| pAtya svavArapratilambhinaM tadbhAtaraM vibhISaNaM saMsthApya laGkA svAjJAvazavartinIM nivartya sItA svagRhamAnIteti / tadartha raNo jAtaH iti / darzitaM sItAsvarUpaM lezataH // | tathA draupadyA kRte saMgrAmo'bhavat tathAhi-kAmpilyapure drupado nAma pArthivo'bhUta , culanI bhAryA, tayoH putrI draupadI, dhRSTArjunasya |ca kaniSThA svasA, sA cA'nyadA svayaMvaramaNDapavidhinA hastinAgapurezapANDurAjaputraiyudhiSThirArjunabhImanakulasahadevAkhyaiH paJcabhiH pUrva | viSayAzayaiH kRtatapaHprabhAvataH pariNItA / anyadA ca pANDurAjasya kuntIbhAryayA pANDuputraupadyA ca parivRtasya sadasi nAradarSigaMga| nAduttIrNavAn jAtaH, abhyutthitazca pANDurAjJA saparivAreNa, draupadyA ca suzrAvikAtvena kuliGgI mithyAdRSTiH munirayamiti jJAtvA nAs bhyutthitaH / tatastAmupari pradiSTavAn jAtaH / pazcAdasAvanyadA dhAtakIkhaNDapUrvabharate amarakaGkAbhidhAnarAjadhAnyAM padmanAbhasya nRpasya 5 | sabhAyAM gatastena ca kRtA'bhyutthAnAdipratipattikaH san pRSTaH kimastyanyasyA'pi nRpasya matsadRzAntaHpuranArIjanaH ? punaH sAmarSaH RSiruvAca dropadyA pAdAGguSThasya samAno na ramyatayA tavA'yamavarodhaH iti zrutvA tasyAM jAtA'nurAgo'sau pUrvasAGgatikadevasAhAyyAta suptAM tAmapahRtya tadudyAne prasthApitavAn , sA'pi taM prArthanaparaM dRSTA pAlaya mAM SaNmAsAn yAvaditi pratipAdya SaSThabhaktairAcAmlapAraNakairAtmAnaM | bhAvayantI sthitavatI, tato hastinAgapurAt dvAravatyAmAyAtayA pANDavamAtrA kuntyA kRSNAya nivedite tadapahAre kRSNenA'pi tadavasara samAgatanAradasAmarSavacaH sakAzAt padmanAbhamandire tatsadRzI ca dRSTaiva mayA draupadIti kiMvandantImupalabhya sajIbhUya velAkUlamAgatya | lavaNodadhipatiM susthitadevamaSTamabhaktenArAdhya kRSNastena vitIrNamArgaH samudramadhye sarathaiH paJcapANDavaiH sAkamamarakaGkArAjadhAnyA bahiru- | 695USEUMSECRECRUICS Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KALA adharmadvAre rukmiNIpadmAvatI dRSTAntAH sU-16 dyAne jagAma dArukasArathipreSaNena padmanAbhaM sadarpamabhiSeNayat, sopi sabalo yodhdhuM nirjagAma pANDaveSu tena mahAyuddhena nirmathitamAneSu praznavyAkaraNa jJAna kRSNaH svayaM yuddhAya tena sahopatasthau, tataH kezavaH pAJcajanyazaGkhanAdena tatsainyatribhAgAnirmathitavAn , tribhAgaM ca zAGgagANDIvadaNDavi0 vRttiH 18| pratyaMcATaGkAreNa tribhAgAvazeSabale ca padmanAme prANabhayAt nagarIpraviSTa kRtanarasiMharUpeNa janArdanena pAdadardarakaraNena saMbhagnaprAkAragopurA TTAlakadhvastabhavanazikharA rAjadhAnI kRtA, bhayabhItena tena cA''gatya praNamya ca draupadI tasa samapitA, sa ca tAM pANDavAya smpit||87|| | vAna taiH sahaiva svakSetramAjagAma iti kathAlezaH, vistarastu tcritraadvseyH| tathA rukmiNyAH kRte saMgrAmo'bhUt / tathAhi-kuNDinyAM nagaryA bhISmakanarapateH putrasya rukmiNanRpasya bhaginI rukmiNI kanyA:bhUt / itazca dvArikAyAM kRSNaharerbhAryA satyabhAmA nAmnI tasyA gRhe ca nAradaH kasminnapi samaye AgataH, tayA vyagrayA na samyagupacaritastataH kupito'sau tAM pratisApatnyaM karomIti vibhAvya kuNDinIM nagarImupagataH, rukmiNyA praNataH san kRSNasya mahAdevI bhavetyabhinandya kRSNaguNAn tatpurato vyAvarNya taM prati tAM sAnurAgAmakarot , tadrUpaM ca citrapaTe vilikhya dvArakAyAM kRSNasya tat | pradarya tamapi tAM prati sAbhilASamakarot , tataH kRSNo rukmiNI yAcitavAn , rukmibhrAtA na dattavAn , zizupAlAbhidhAnaM mahAbalaM | rAjasUnumAnIya vivAhamAraMbhitavAn , rukmiNIsatkayA pitRSvasA ca kRSNasya rukmiNyapahArArtha lekhaH preSitavAn / gatazca rAmakezavau | nagarImAgato, rukmiNI pitRSvasrA saha ceTikAparivRtA devatArcanavyAjena samAgatA, kRSNena rathamAropitA tatastau dvArakAbhimukhau | tAM gRhItvA pracalito, ceTikAbhiH pUtkRtaM nigatau sadapau caturaGgabalopetau rukmiNIvyAvRttyartha rukmizizupAlamahArAjau, tato vini| vRtya halinA halamuzalAbhyAM divyAsrAbhyAM tabalaM cUrNita, vimuktau kRcchajIvitau zizupAlarukmiNAviti mithunArtha strImukhyaM yuddhamiti *S* PROSES // 87 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kthaaleshH|| ___tathA padmAvatIkRte saMgrAmo'bhUt , atraivA'riSThanagare rAmamAtulasya hiraNyanAmAbhidhAnanRpasya duhitA padmAvatI jAtA, tasyAzca | svayaMvaramupazrutya rAmakezavAdayo'nye ca yuvarAjakumArAstatrA''yAtAH tatazca puei bhAiNije vihIe so tattha rAmagovindA | revaganAmo jiTTho bhAyA ya hiraNNanAbhassa // 1 // piuNA saha pabvaio, so tittha namijiNassa gayamoho / tassa ya revayanAmA rAmA sImA ya bandhumaI // 2 duhiyAo paDhama ciya, dinAo Asi teNa rAmassa / tattha ya sayaMvaraMmI, sabvesi naravariMdANaM // 3 // purao cciya taM geNhaI Ahava kuzalANa kaNNagaM kaNho / jAyaM ca patthivehiM jujhaM saha jAyavANaulaM // 4 // savvatto viddavio muhattamitteNa savvanaranAho / rAmo kaNNacaukka, harIvi paumAvaI kannaM // 5 // gahiuM tAhiM sameyA samAgayA niyayapure sabvetti, iti padmAvatyA kRte saMgrAmaH iti kthaaleshH|| tArAyAH kRte pUjayati bhAgineyau, vidhinA sa tatra rAmagovindau / raivatanAmA jyeSTho, bhrAtA ca hiraNyanAbhasya // 1 // pitrA saha pravajitaH, sa tatra namijinasya (tIrthe) gatamohaH / tasya ca raivatanAmnI, rAmA sImA ca bandhumatI // 2 // duhitaraH prathamameva dattA Asan tena rAmAya / tatra ca svayaMvare sarveSAM naravarendrANAm // 3 // purata eva tAM gRhNAti yuddhakuzalAnAM kanyakAM kRSNaH / jAtaM ca pArthivaiyuddhaM saha yAdavAnAmatulam // 4 // sarvato vidrato muhUrttamAtreNa sarvanaranAthaH / rAmaH kanyakAcatuSkaM harirapi padmAvatI kanyAm // 5 // gRhItvA tAbhiH sametAH samAgatA nijapuravare sarve // KAAREEKRICRECRCOM SAMACHAR Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka raNa jJAna vi0 vRttiH // 88 // saMgrAmo'bhavattathAhi kiSkindhApure vAlI sugrIvAbhidhAnau AdityarathAbhidhAnasya vidyAdharasya sutau vAnaravidyAdharau babhUvatuH / tatrA''dityarAjA'Ggajo | nijA'bhimAnena vAlI nijarAjyaM sugrIvAya datvA kRtapravrajyaH siddhaH / atha sugrIvo rAjyaM kurvan tasya bhAryA tArA babhUva, tatazca kazcit | khecarAdhipaH sAhasagatinAmA tArAparibhogalAlasaH sugrIvarUpaM vidhAyAntaHpuraM praviveza / tayA ca cihnaH pratyabhijJAya nivedite nijatanujAdimantrimaNDalasya, tacca sugrIvadvayamupalabhya kimidamAzcaryamiti vismayaM jagAma / tatazca nirghATitau dvAvapi purAt yudhyete matsareNa dvAvapi askhalito'lIkasugrIvastatazcAsau satyasugrIvo hanumadAbhidhAnamahAvidyAdhararAjapArzva gatvA nivedayatisma sa tvAgatya tayorvizeSamajAnannakRtopakAra eva svapuramagamat // tatazca lakSmaNavinAzite kharadUSaNasambandhIni pAtAlalaMkApure rAjyAvasthaM rAmadevamAkalayya zaraNaM prapannastatastena saha samAgataH salakSmaNo rAmaH kiSkindhApuraM sthito bahiHkRtaca sugrIveNa bAhuzabdastamupazrutya samAgato'sAvalIkasu| grIvo rathArUDho raNarasikaH san tayorvizeSamajAnaMstadvalaM rAmazca sthita udAsInatayA, kadarthitaH sugrIvaH itareNa, rAmasya gatvA niveditaM sugrIveNa deva ! tava pazyato'pyahaM kadarthitastena, rAmeNoktaM kRtacinhaH punaryuddhakha, tato'sau punaryuddhyamAno rAmeNa zaraprahAreNa paJcatvamApAdito'lIkasugrIvaH, satyasugrIvastu tArayA saha bhogAn bubhuje iti tArArthaM yuddhaM kathAlezaH / kAJcanAkRte saMgrAmo'bhUt sA kAJcanAkathAnakaM tu kecittu kAJcanAM cillaNAM vadanti paraM vRhaTTIkAkAreNa apratItaM uktaM ato na likhitaM / tathA raktasubhadrAyAH kRte saMgrAmo jAtaH / tatra subhadrA kRSNavAsudevasya bhaginI sA ca pANDuputre'rjune raktA tena hetunA raktasubhadreti nAma jAtaM, sA caikadA arjunasamIpamupAgatA kRSNena ca tadvinivarttanAya balaM preSitaM, arjunena tayollasitaraNarasikena tadvijitya adharmadvAre padmAvatItArA-rakta subhadrA dRSTAntAH sU-16 // 88 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ie tArAe kaMcaNAe rattasubhaddAe ahiniyAe suvanaguliyAe kinnarIe surUvavijjumatIe ya, 4|| sA pariNItA, kAlena ca tasyA abhimanyunAmA mahAbalaH putro jAta iti / | ahinnikA apratItA vRttikAreNa likhitA tato noktA kathA / tathA suvarNagulikAyAH kRte saGgAmo jAtaH, tathAhi-sindhusau| vIradezeSu udAyanasya rAjJaH prabhAvatyAH devyAH satkA devadattAbhidhAnA dAsyabhUt / sA ca devanirmitAM gozIrSacandanamayIM zrImanmahAvIra pratimAM rAjamandirAntarvaticaityabhavanavyavasthitAM prati paricaryArthe sthApitA, anyadA ca tadvandanArtha zrAvako gAndhAranAmA dezAntarAdAyAtavAn , tatrA''gato'sau rogeNopradrutazarIrastayA ca samyag praticaritaH, tuSTena tena sarvakAmaguNikamArAdhitadevatAvitIrNa guTikAzataM dApitavAt / tayA ca kubjA virUpA surUpA bhUyAsamiti manasi vibhAvyaikA guTikA bhakSitA, tatprabhAvAt suvarNavarNajAteti | sA suvarNaguliketi nAmnA prasiddhimupAgatA, tato'sau cintitavatI jAtA me rUpasaMpat kimetAyA bhavihInAyAH, ayaM rAjA tu pitR. tulyo nA'bhilapaNIyaH / zeSAstu puruSamAtrA'napekSaguNAH tataH kiM taistata ujjayinIpatiM caNDapradyotaM manasi AdhAya guTikA bhakSitA, X| tato'sau devatA'nubhAvAt tAM vijJAya tadAnayanAya hastiratnamadhiruhya tatrA''yAtaH, AkAritA sA, tayoktamAgacchAmi paraM yadi pratimA nayasi, tarhi tvAmeSyAmi, tato'sau khanagarI gatvA tadrUpAM pratimA kArayitvA tAmAnIya tathaiva rAtrAvAyAtaH, khakIyapratimAM devanirmitapatimAsthAne vimucya devanirmitAM pratimA suvarNagulikAM ca gRhItvA gataH, prabhAte ca caNDapradyotagandhahastivimuktamUtrapurISagandhena 6 vimadAn svahastino vijJAya jJAtacaNDapradyotAgamo avagatapratimA suvarNagulikAnayanasyodAyanarAjaH paraM kopamupagato dazabhirmahAbalaH rAjabhiH sahojjayinI prati prasthitaH / antarA pipAsitasainyastripuSkarakaraNena prabhAvatIdevatayA nistAritasainyaH kSemeNAkSepeNo ASSISTANCIAS CLOSOS Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SABHAI adharmadvAre rohiNI dRSTAntaH jayinyAH bahiH prAptaH, rathArUDhazca dhanurvedakuzalatayA sanaddhahastiratnArUDhaM caNDapradyotaM prajihIrSumaNDalyA bhramantaM calantaM tatazcaragatalabhapraznavyAkaraNa jJAna lazaravyathitahastino bhuvi nipAtanena vazIkRtavAn , dAsIpatiriti lalATapaTTe mayUrapicchenAMkitavAniti / maithunArtha dAruNo raNaH vi0 vRttiH / ityuktaM / kinnarI surUpA vidyunmatI cA'pratItA vRttikAreNoktA, anyathA vidyunmatI dAsyA saha saMprayuddhaM koNikanRpasampradAyo'pi kecidvadanti tathA ca kinnarIkharUpamapi citrasenanRpasya kiMnaryA saha rAjJo raNaH pravRtta ityapi sambandhAntare dRzyate, paraM vRttikbhirnu||89|| |ktatvAnna likhitaM / tathA rohiNIkRte saGgAmo jAta; tathAhi-- ___ ariSTapure nagare rudhiro nAma rAjA sumitrA nAma devI, tatputro hiraNyanAbhaH, duhitA ca rohiNI, tasyAH vivAhArthaM rudhireNa svayaMvaro ghoSito, militAzca jarAsaMdhaprabhRtayaH samudravijayAdayo narAdhipatayaH upaviSTAzca yathAyathaM rohiNIM vilokyamAnAH, atha krameNopadarziteSu sakalarAjasu rAgamakurvatI tUryavAdakAnAM madhye'vasthitena samudravijayAdInAmanujena vasudevena dezAntarasaMcAriNA tatrA''yAtena rAjasUnunA pANavikAkAraM vibhratA pANavikavAdanamadhye ityuktavatA yathAmugdhamRganayanayugale! zIghamihAgaccha,'maiva varayasva // kulavikramaguNazAlini ! tvadarthamahamAgato yadiha // 1 // ityakSarAnukAridhvanau pravAdite vikasitasmeranayanakapolA saMjAtAnurAgA sarabhasamupazrutya svahastena vasudevasya galakandale mAlAmavalambya vRtto mayetyuktamAkarNya tataste rAjAna IrSyAzalyavitruTayamAnamAnaso vasudevena sArddha saMgrAmAyopetAH, raNaraGgarasikena vasude. venApi pANavikAkAreNa sarvAn nirjitya rohiNyapi tathA paNavaM vAdayati yathA-vasudevasya jayo jAtastathA vAditavatI pariNItA 3 maiva cirayasva pratyantare. USOSASSASSICS // 8 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 rohiNI tatazca tasyA rAmAbhidhAno baladevasUnurjAtaH iti rohiNyarthe saMgrAmo jAtaH / vistaratastu vasudevahiNDito'vaseyaM iti jJAtaM / tathA mithunasaMjJAparigRhitAH santo'nekajIvAH parasparaM vivadamAnA; loke'pi zrUyante dRzyante'pi ca ghanaghoraraudrapariNAmaparipAka to narakayAtanAM vividhAM sahante taptA yaH puttalikAparIrammaNAdyanekapUrvoktAM yataH naraesa jAI aikakkhaDAI, duHkhAI prmtikkhaaii| ko vaNNei tAI jIvaMto vAsakoDIhiM // 1 // kakkhaDadAhaM sAmali, asivaNa- veyaraNi-paharaNasaehiM // jA jAyaNAo pAvaMti nirayA taM ahammaphalaM // 2 // tiriyA kasaMkusArAnivayavahamAraNabandhaNasayAI / navi iha pAvaMti, parachijjara niyamiyA huMtA // 3 // AjIvasaMkileso, sukkhaM tucchaM uvaddavA bahuyA / nIyajaNasevaNAviya, aNivAso ya masse ||4| cArayaniroha-vaha-baMdha- roga, ghaNaharaNamaraNavasaNAI / maNasaMtAvo ayaso, vigdhoSaNayA ya mANusse ||5|| ciMtAsaMtAve hi ya, dAriddarUvAI duppakattAI / laddhUNa vi mANussaM, maraMti kei sunivviNNA // 6 // devANavi devaloe, jaM dukkhaM taM naro subhaNio vi / na bhaNai vAsasaeNavi, jassa vi jIhA sayaM hujjA // 7 // devAvi devaloe, divvAbharaNANuraMjiyasarIrA / jaM parivati tatto, taM dukkha dAruNaM tesiM // 8 // taM suravimANavibhavaM ciMtiya cavaNaM ca devalogAo / iya valio ciya jannavi, phuTThai saya sakkaraM hiyAM ||9|| isA-visAya-maya- koha, loha -mAehiM eva mAihiM / devAvi samabhibhUyA, tesiM katto suhaM nAma // 10 // evaM caugaigamaNe, saMsAre duhamae saraMtANaM / jIvANaM natthi suhaM, saMvaradhamme apattANaM // 11 // 4%96%sh6 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAnavi0 vRttiH adharmadvAre rohiNI dRSTAntaH // 9 // annesu ya evamAdiesu bahavo mahilAkaesu suvaMti aikaMtA saMgAmA gAmadhammamUlA ababhaseviNo ihaloe vi naTTa kItti paraloeviya NaTThA mahayA mohatimisaMdhakAre ghore tasathAvarasuhamabAdaresu pajjattamapajattasAhAraNasarIrapatteyasarIresu ya aMDaja-potaja-jarAuya-rasaja-saMseima-samucchima-ubhiya-uvavAdiesu ya nara-13 gatiriyadevamANusesu jarAmaraNarogasogabahule paliovamasAgarovamAI aNAdIyaM aNavadaggaM dIhamaLU cAuraMta saNNA-kasAya-vigahA, pamAya-micchatta duTThajoyAya / duhajjhANavasagA, jIvA pAvaMti duhaseNi // 12 // evaM nAuNa sayA, apamAeNaM havija dkkhtte| tamhA mohAidosasaMgayamANAiyaM muyaha // 13 // iti zrI upadezalezagAthA prarUpitA vRttikAreNeti // anyeSu evamAdiSu-apareSu evaM prakAreSu bahavo'neke saMgrAmAH mahilA strI ta| syAM kRtena tadartha shruuynte| atikrAntAH-atItAH kRtAH, saMgrAmAH-raNAH, te sarve grAmadharmamUlAH viSayahetavaH abrahmasevinazceha loke'pi naSTakIyaH paradArAbhigamanAt gatayazasaH, paraloke'pi vinaSTA:-durgatigAminaH, kiMbhUtA ityAha-mahAmoha eva timisrAndhakAra atyantaM tamo yatra sa tathA tatra, tathA ghore-dAruNe duHkheSu ca trasasthAvarasUkSmarAdareSu samayaprasiddheSu paryAptAparyAptakeSu sAdhAraNapratye| kazarIreSu ca, aNDajAH-pakSisarpAdyAH potajA:-kuJjarAdayaH, jarAyujAH nRgavAdyAH, rasajAstamItanAtakrAranAlAdijAtAH, saMsvedimAH yUkA matkUNAdayaH, samucchimA-matsyadardurAdayaH, udbhijA bhuvaM udbhidya jAtAH khajanAdayaH, utpAtikA devanArakAdayasteSAM dvandvaH eteSAmeva saMgraheNAha-narakatiryagadevamanuSyeSu jarAmaraNarogazokabahule paraloke ceti te kiyantaM kAlaM vinazyanti ityAha-palyopamAni | 8 1 ihaloe tAva naTThA AMRECORAKAALCMS // 9 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArakatAraM aNupariyati jIvA mohavasaM nivitttthaa| - eso so avaMbhassa phalavivAgo ihaloio paraloio ya appasuho vahudukkho mahanbhao bahurayappagADho dAruNo kakkaso asAo vAsasahassehiM na muJcati, na ya avedaittA asthi hu mokkhotti, evamAhaMsu nAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadhejjo kahesI ya abaMbhasla phalavivAgo eyaM taM ayaMbhaMpi cautthaM sadevamaNuyAsurassa logassa patthaNijja evaM cirapariciyamaNugayaM duraMtaM cautthaM adhammadAraM samattaMti bebhi 4 // (sU016) sAgaropamANi bahUni yAvat anAdikaM aprAptamUlaM anavadanaM anantaM dIrghAdhvAnaM-dIrghamArga cAturgatikasaMsArakAntAraM anuparivartate paribhramante jIvAH, mohavazena saMniviSTA abrahmaNi niSThA ye te tathA, eSaH pratyakSeNaiva dRSTo-jJAnacakSurvivasvatA iti caturthAzravatvena prasiddhaH, abrahmaNaH phalavipAkaH udayaprAptarasaparibhogaphalaH iha laukikaH, pAralaukikazca, alpasukhaH, bahuduHkhaH, mahadbhayaH, bahurajasApApena saMpragADho vyAptaH, dAruNo ghoraphalatvAt , karkazaH-kaThinaH, asAtAmayaH, varSasahasrairapi na mucyate tadvipAkAta , avedayitvA akSINatvAt na mokSaH vedayitvA tadvipAkaM nirjarayitvaiva mokSastatkarmaNaH sakAzAditi zeSaH, evamamunA prakAreNa uktavAn jJAtakulanandanaH, mahAtmA, jino-vItarAgAtu-punaH vIravaranAmadheyo mahAvIraH kathitavAt , abrahmaNaH phalavipAkAt etakaM idameva caturtha abrahma| maithunamiti / sahitamanujAsurasya samAviSayilokasya prArthanIyaM-abhilaSaNIyaM evamiti prakAreNa ciraparicita-cirakAlasevitaM sarvahai jIvairanugataM caturtha abrahmanAmakaM caturtha adharmadvAraM samAptaM iti-parisamAptau bravimIti pUrvavat tIrthakaropadezena na tu khabuddhayA ||iti zrIdazamAGgasya praznavyAkaraNanAmarUpasya / turyAzravasya vivaraNametallikhitaM samAsena // 1 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAka-] raNa jJAnavi0 vRttiH RECSHRESE atha paJcamaparigrahAzravAdhyayanam adharmadvAre parigrahasvarUpaMsU-17 // 9 // jaMbU ! itto pariggaho paMcamouniyamA NANAmaNikaNagarayaNa-maharihaparimala-saputtadAra-parijaNa-dAsIdAsa-bhayaga-pesa-haya-gaya-go-mahisa-uda-khara-aya-gavelaga-sIyA-sagaDa-raha-jANa-jugga-saMdaNa-sayaNA | ___ adhunA paJcamamArabhyate, asya cA'yamabhisambandhaH pUrvAdhyayanena saha pUrvamabrahmasvarUpamuktaM tattu parigrahamantareNa na bhavati, 'saMsAramUlamArambhAsteSAM hetuH parigrahaH' iti vacanAt tatsvarUpamatrocyate tat svarUpaM pratipAdanaparaM 'jArisao je nAmA'ityAdi pUrvavat 4 paJcadvArAtmakaprastAvanAparamAdisUtramAha| jambUriti ziSyAmantraNaM jambUsvAminamuddizya sudhAsvAmI Aha-itazcaturthAzravadvArAdanantaraM pari-sAmastyena grahaNaM parigrahaNaMmUvizena parigRhyate AtmabhAvena mameti buddhathA gRhyate iti prigrhH| paJcamaH sUtroktApekSayA niyamAva-nizcayena ayameva paJcamaH nA'nya iti labhate sUtrAdArabhya nirayamUla ityevaM sUtraM bhaNanIyaM, nAnAvidhA ye maNayazcandrakAntAdyAH kanaka-suvarNa ratnAni-karketanAdIni, mahAAH -sugandhidravyasandohAH saputradArAH-sutayuktakala A // 9 // RC Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maDaMba-saMbAha-paTTaNa-sahassApAceva bahuvihIyaM bharahaNaga-3 , dAsadAsyaH-ceTakaceTayA saNa-vAhaNa-kuviya-dhaNa-dhanna-pANabhoyaNAcchAyaNa-gaMdha-malla-bhAyaNa-bhavaNavihiM ceva bahuvihIyaM bharahaNaga| Nagara-Niyama-jaNavaya-puravara-doNamuha-kheDa-kabbaDa-maDaMba-saMbAha-paTTaNa-sahassaparimaMDiyaM thimiyameiNIyaM egatrANi, parijana:-parivAraH, dAsadAsyaH-ceTakaceTayaH, svagRhe poSyamAnAH mRtakAH, mUlyasahitabhRtyAH preSyAH kAryaprayogeSu grAmAnta rAdipreSaNayogyAH, hayA-azvA, gajA-hastino, gAvo-dhenavo vRSabhA vA, mahiSAH, uSTrAH, kharAH, ajAH, gavelakAzca pratItAH, zivikA 4 kUTAkArA AcchAditajampAnavizeSAH, zakaTA-gantryaH, rathAzcatuzcakrANi, yAnAni ca gantrIvizeSAH, yugyAni vAhanAni golladezavize | pAbhidhAnAni jampAnAni vA, syandanAzca-sthavizeSAH, zayanAdIni pratItAni, vAhanAni ca yAnapAtrANi, kupyAni ca gRhopaskarAH khaTvAtalpAdayaH, dhanAni gaNimAdIni, dhAnyAni zAlyAdIni, pAnaM-peyavastu, bhojanaM caturvidhAhArarUpaM. AcchAdanaM vastraM, gandhaMsugandhacUrNAdidravyaM, mAlyaM puSpAdi, bhAjanAni sthAlakacolakAdIni, bhavanAni gRhANi eteSAM dvandvaH teSAM yo vidhiH-kArya sAdhya tatpuruSaH, tAni bahUni citrANi yasmin tAdRzaM bharataM-bharatakSetraM athavA teSAM sAdhanopAyo yasmin tAdRzaM bharataM vA nagAH-parvatAH nagarANi kararahitAni rAjadeyaM dhanaM karo laJcAdi tannAsti yatra, nigamA vANijyakRtavaNigrasthAnAni, janapadAH-dezAH. puravarANinagaropAntavartIni bhUbhAgAni, droNamukhAni-jalasthalapathopetAni, kheTAni dhUlIprAkArANi, karbaTAni-kutsitanagarANi, maDambAnidUrasthAnAni vA saMgrAmAntarANi, saMvAhA:-prabhRtacAturvarNyanivAsAH, pattanAni-ratnotpattisthAnAni, teSAM yAni sahasrANi taiH parimaNDitaM | yuktaM yat tat , bhArata stimitamedinIkaM-niyamedinInivAsijanaM, ekacchatraM-ekarAjakamiva sasAgarAntaM-sasamudrAntaM yAvata , bhuktvA 1 gharavAkharo iti bhASA. 2 degmuditavasudhAdhAraka CAUSAIRCRA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cchattaM sasAgaraMbhuMjiUNa vasuhaM aparimiyamaNaMtataNhamaNugayamahicchasAranirayamUlo, lobhakalikasAyamahakkhaMdho, praznavyAka-8 18 adharmadvAre raNa jJAna ciMtAsayaniciyavipulasAlo, gAravapaviralliyaggaviDavo, niyaDitayApattapallavadharo, puSphaphalaM jassa kAmabhogA parigrahasvavi0 vRttiH | AyAsavisUraNAkalahapakaMpiyaggasiharo, naravatisaMpUjito, bahujaNassa hiyayadaio, imassa mokkhavaramottima- 15 rUpaMsU-17 paribhujya vasudhAM pRthvI bharataikadezAmapi etadbhoge'pi, aparimitA-pramANAtItA anantA atidhanatRSNA-viSayalaulyatA yasyAM sA // 92 // tAM prati anugataM-prAptaM etAvatA parigrahaprAptistat saMrakSaNopAyastadaviyujanAdiprayogakaraNena yA mahecchA-tadAtaraudrasyodAratA tadeva sAraM-pradhAnaM yasmin tAdRzaH parigrahaH, punaH kIdRzo nirayo-narakastadeva mUlAni yasya parigrahataroH athavA aparimitAdivizeSaNa| sAreNa nirayamUla iti / lobhaH aprAptaprAptavastuSu yA gRddhiH kali-kalahasteSAM saMyogaviyogI kapAyAH krodhamAnamAyAdayasta eva mahAn 'skandhoH yasya saH / iha kaSAyagrahaNe yat lobhagrahaNaM bhinnaM kRtaM tanu parigrahasya tat prAdhAnyatvAt , AyAsAzca manaHprabhRtInAM khedAH, cintAzcintanAni pAThAntare ciMtAzatAni tAnyeva vipulA-vistIrNA nicitA-antararahitA ghanAH zAlAH-zAkhA yatra sa tathA, gauravANi-RkSyAdIni teSu AdarakaraNAni tAnyeva paviralliyatti vistAravat agraviTapaM zAkhAmadhyAgrabhAgaM yasya sa tathA,pAThAntare gauravapravirellitAgrazikhara ityapi pAThaH upacArakaraNena mAyAkaraNena vaJcanAni mAyAkaraNAcchAdanArthAni mAyAntarANi nikRtistadbhAvanayA | tadeva patrapallavAstAn dhArayati tathA, yasya parigrahataroH kAmabhogAH puSpANi phalAni etAvatA kAmAH puSpaM abhilASarUpaM bhogAH tadupabhogasevanAphalamityarthaH,AyAsa:-zarIrakhedaH, visUraNA cittakhedaH, kalaho-vacanabhaNDanaM evaM prakampitaM-prakampamAnaM agrazikharaM-zikhA 1 thaDa iti bhASA. 45sa 6%ERATORROGRO Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ggassa phalihabhUo carimaM ahammadAraM (sU0 17) tassa ya nAmANi imANi goNNANi hoti tIsaM, taMjahA-pariggaho 1 saMcayo 2 cayo 3 uvacao 4 ni[dANaM 5 saMbhAro 6 saMkaro 7 Ayaro 8 piMDo 9 davvasAro 10 tahA mahicchA 11 paDibadho 12 lohappA 13/8 mahiDDi 14 uvakaraNaM 15 saMrakkhaNA ya 16 bhAro 17 saMpAyauppAyako 18 kalikaraMDo 19 pavittharo 20 aNayasya sa tathA, narapatizcakravAdistaiH saMpUjitastadabhilASapUrNatAhetutvAt , bahujanasya hRdaye dayita iva vallabhaH rAgiNAM hRdayaMgamatvAta, asya pratyakSasya mokSavarasya muktireva nirlobha upAyo mokSavaramukti mArgastasya pariSabhUtaH-agalopamo vighAta iti, carima-prAntaM adharmadvAra, anena yAdRza iti dvAraM uktaM, atha yanAma iti dvAraM ucyate___tasya parigrahadharmadvArasya nAmAni guNaniSpannAni tadguNayuktAni bhavanti triMzatsaGkhyAkAni tadyathA-taddazayati-parigRhyata iti parigrahaH-zarIropadhyAdi athavA parigrahaNaM mRtveina svIkAraH parigrahaH 1 saMcIyate cayanaM sarvAdanabuddhiH saMcayaH 2 evaM cayo varttamAnikAkAlA'pekSayA 3 upacayaH paunaHpunyena AgAmikAlApekSayA 4 nitarAM cetasi buddhyA dhIyate iti nidhAnaM nidAnaM vA | sarvadoSANAmiti 5 saMbhriyate-dhAryate ajJAnarakSaNAdi upAyAn iti saMbhAraH 6 saMkaraNaM-saMpiMDanaM ekIkaraNaM saMkaraH 7 AdaraH tadupA yapravacanatvAt A saMtApa-kopayoritivacanAt daro bhayaM 8 / piMDaM-ekatrIkaraNaM 9 dravya eva sAraM yatra tadrvyasAraH 10 tathA mahecchA hai aparimitavAJchA 11 pratibandhaH abhiSvaGgaH prasaGga ityarthaH 12 lobhAtmA lobhakhabhAvaH 13 mahatI icchA maharddhikA athavA mahardikA mahatI abiryAcA mahardikA 14 upakaraNaM upadhiH 15 saMrakSaNA abhiSvaGgavazAt zarIrAdirakSaNaM 16 bhAro-gurutAkAraNaM 17 saMpAtAnAM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stho 21 saMthavo 22 akItti 23 aguttI AyAso 24 aviogo 25 amuttI 26 taNhA 27 aNasthako 28 praznavyAka adharmadvAre raNa jJAnaAsattI 29 asaMtosottiviya 30, tassa eyANi evamAdINi nAmadhejANi hoti tIsaM (sU0 18) parigrahavi0 vRttiH taM ca puNa pariggahaM mamAyaMti lobhaghatthA bhavaNavaravimANavAsiNo pariggaharutI pariggahe vivihakaraNa- nAmAni & buddhI devanikAyA ya, asura-bhuyaga-suvaNNa-vijju-jalaNa-dIva-udahi-disi-pavaNa-dhaNiya-aNavaMniya-pa- sU-18 // 9 // NavaMniya-isivAtiya-bhUtavAiya-kaMdiya-mahAkaMdiya-kuhaMDa-pataMgadevA pisAya-bhUya-jakkha-rakkhasa-kiMnaraanarthamIlakAnAM utpAdakaH 18 kalInAM-kalahAnAM karaNDako bhAjanavizeSaH 19 pravistAro dhanadhAnyAdivistAraH 20 anarthahetutvAt / anarthaH 21 saMstavaH-paricayaH prasaMgahetutvAt , 22 akItiH- ayazaH 23 tathA aguptiH icchAyA agopanaM 24 AyAso-viSAdaH khedaH taddhetutvAt parigraho'pi AyAsaH 24 aviyogaH-atyajanaM pApAnAM dhanAdInAM vA 25 amuktiH lobhA'tyajanAt mokSA'prAptiH 26 tRSNA dhanAdyAkAMkSA 27 paramArthavRttyA anarthakaH aprayojakaH 28 AsaktirdhanAdau prasaGgaH 29 asantoSaH-anAditvAt tRSNAyAH 30 caitAni cakAraH pUnauM, tasya parigrahasya etAni pratyakSANi evamAdikAni nAmAni bhavanti triMzat 30 // * taM ca parigrahaM prati mamadIyaM ityetat mRvizAt kurvanti svIkurvanti, ke ke prANino? lobhagrastA tRSNAvyAkulAstAn nAma| grAhamAheti bhavanavimAnavAsinaH parigraho rocate yeSAM te parigraharucayaH, parigrahe vividhakaraNe viziSTabuddhayaH asantamapi parigrahaM vividhaM tamicchavaH, devanikAyA vakSyamANA mamAyaMta iti zeSaH, asurakumArAH, bhujagAH-nAgAH, [garuDadhvajAH-garulAH,] suvarNakumArAH,151 vidyutkumArAH, jvalanA-agnikumArAH, dvIpakumArAH, udadhikumArAH, dizikumArAH, pavanA-vAyukumArAH, stanitakumArAH ete dazA'pi 2 anArA 93 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kipurisa-mahoraga-gaMdhavvA ya tiriyavAsI paMcavihA joisiyA ya devA bahassatI-caMda-sUra-suka-saniccharA rAhudhUmakeubudhA ya aMgArakA ya tattatavaNijakaNayavaNNA je ya gahA joisammi cAraM caraMti keU ya gatiratIyA aTThAvIsativihA ya nakSattadevagaNA nANAsaMThANasaMThiyAo ya tAragAo ThiyalessA cAriNo ya avissAmamaMDalagatI bhavanapatayaH, aNapatrikAH 1 paNapatrikAH 2 RSivAdikAH 3 bhUtavAdikAH 4 kranditAH 5 mahAkranditAH 6 kuSmANDAH 7 pataGgA | 8 devAH ete vyantaranikAyoparivartino vyantaraprakArAH aSTau nikAyAH eteSAM asurAdInAM dvndvH| tathA pizAcAdayo anye'STau bhedAH-pizAca 1 bhUta 2 yakSa 3 rAkSasa 4 kinnara 5 kiMpuruSa 6 mahoraga 7 gandharvanAmAnaH 8 teSAM tiryagvAsinAM vyantarANAM OM vAnavyantarAH vizeSeNa vanAntare vasanazIlAH / paJcavidhA devAH jyotizcakre cAra-caraNaM caranti ityarthaH vRhaspatizcandraH sUryaH zukraH zanaizcaraH rAhuH dhUmaketuH budhaH aGgArako-bhaumaH ete grahavizeSAH prasiddhAH kIdRzAH? taptatapanIyakanakavarNA- nirmAtaraktavarNana hemnA hai| tulyAH, ye cA'nye uktAdvayatiriktAH grahAH jyotizcakre cAra-caraNaM caranti ityarthaH, ketavo'pi jyotiSkavizeSAH kIdRzAste ? | gatiratayogamanazIlAH aSTAviMzatividhA nakSatradevagaNA-abhijidAdayaH,nAnA-vividhaprakArasaMsthAnasaMsthitAzca tArakAH sthitalezyA-abasthitadIptAH manuSyakSetrAhiH vyavasthitA sthitalezyAH, cAriNotti manuSyakSetrAntaHsaMcariSNavaH, avizrAntA maNDalena-cakrayAlenaTU gatiryAsAM tAH, tiryaglokasya uparitanavartinaH, urdhvalokavAsino dvividhAH vaimAnikA devAH kalpopapatrakalpAtItabhedAta . tatra kalpopapannAH dvAdazadhA tAnA''ha Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAnavi0 vRttiH // 94 // uvaricarA uDDalogavAsI duvihA vemANiyA ya devA sohammIsANa-sagaMkumAra-mAhiMda-baMbhaloga-laMtaka adharmadvAre mahAsukka-sahassAra-ANaya-pANaya-AraNa-accuyA kappavaravimANavAsiNo suragaNA gevejA aNuttarA duvihA parigrahakappAtIyA vimANavAsI mahiDDikA uttamA suravarA evaM ca te cauvvihA saparisAvi devA mamAyaMti bhavaNa-51 kArakAH vAhaNajANavimANasayaNAsaNANi ya nANAvihavatyabhUsaNA pavarapaharaNANi ya nANAmaNipaMcavannadivvaM ca bhAyA| sU-19 | NavihiM nANAvihakAmarUve veunvitaaccharagaNasaMghAte dIvasamudde disAo vidisAocetiyANi vaNasaMDe pavvate __saudharma 1 izAna 2 sanatkumAra 3 mAhendra 4 brahmaloka 5 lAMtaka 6 zukra 7 sahasrAra 8 Anata 9 prANata 10 AraNa 11 / acyuta 12 kalpavaravimAnavAsinaH suragaNAH, dvividhAH kalpAtItAste ke? aveyakAH navavidhAH-hiDimahiTima 1 hiTimamajjhima 2 hihimavarima 3 majjhimahiTima 4 majjhimamajjhima 5 majjhimauvarima 6 varimahiTima 7 uvarimamajima 8 uparimauvarima 19 etene cA'pi graiveyakanAmAni zrutApekSayA, anuttarAzca pazcApi, graiveyakA'nuttarabhedAt dvividhAH kalpAtItA api vimAnavAsinaH | maharddhikAH-uttamadevanikarAH etena uktaprakAreNa caturvidhA api devAH saparikarA api mamatvaM kurvanti madIyametatsarva kiM tadAhabhavanAni-gRhANi vAhanAni-gajAdIni, yAnAni-zakaTa-vizeSAdIni, vimAnAni-devagRhANi zayanAni AsanAni pratItAni nAnAprakArANi vastrANi kSaumadukUlAdIni bhUSaNAni-AbharaNAni pradhAnAni zastrANi nAnAmaNInAM paJcavarNAni divyaM-pradhAnaM bhAjana 1 bhadra 1 subhadra 2 supratibaddha 3 manorama 4 yazobhadra 5 vizAla 6 candra 7 sucandra 8 dIpta 9 patAnyanyAnyapi aveyakanAmAni 2 vijaya 1 vaijayanta 2 jayantA'parAjita 3-4 sarvArthasiddhinAmAnaH pazcAnuttarAH AAAASUDECE // 94 / / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA vikurvitAni SHASHRSHASRANAGAR rAmAdInAM vizeSagaNeSu kRtavika ya, gAmanagarANi ya, ArAmujANakANaNANi ya, kUva-sara-talAga-vAvi-dIhiya-devakulasabha-pava-vasahi| mAiyAiM bahukAI kittaNANi ya parigeNhittA pariggahaM vipuladavvasAraM devAvi maiMdagAna tittiM na tuhi~ ucala maMti|8 acaMtavipulalobhAbhibhUtasannA vAsaharaikkhugAra-baTTapavyaya-kuMDala-rucaga-varamANusottara-kAlodadhi-lavavidhAnaM bhAjanajAtaM yeSAM te tathA, nAnAprakArANi kAmarUpANi, svecchayA vikurvitAni etAni arthA-padArthA yaiste tAdRzA vikurvi| tavastrAdibhiH kRtavibhUSAH zobhA yaiste / apsarogaNeSu kRtavikurvitarUpA vA tataH karmadhArayaH, tAdRzAH santaH dvIpasamudrAt dizi vidizAsu caityavRkSAn ArAmAdInAM vizeSaH vanAni vanakhaNDAni ekAnekavRkSasthAnAni, parvatAn , grAmAn, nagarANi, ArAmA janaipitAH | udyAnAni-krIDAvasatisthAnAni, kAnanAni-gahanavanAni, kUpo-nipAnaM, saro baddhA'baddhaM, taTAgaH khAtA'khAtabhedaH, vApikA AyatA, | dIrghikA catuSkoNA, devakulaM yakSasthAnaM, sabhAbahujanAsthAnaM, prapA-pAnIyazAlA, vasatiH-sAmAnyagRhANi ityevamAdikAni avaganta. vyAnItyarthaH, kIrtyante zabdayante vividharnAmabhiriti kIrtanAni bahUni kRtAni kArayitAni devakulAdIni tAni mamAyaMti parigrahattvena / ' | vipulaM pradhAnaM dravyasAraM pradhAnavastu devA api saindrakAH indrasahitAH indrA devAzca kila maharddhayorvAJchitaprApaNasamarthA dIrghAyupazca kA bhavanti, paraM tathA'pi tRpti na prApnuvanti, aparAparavizeSaprAptyAkAMkSA'cAdhitatvAt tuSTiM-toSaM na upalabhante, kutaH punaritare iti kAraNA- | deva saindrakA uktaM, kiMbhUtAste ? atyantaM-gADhaM vipulaM-vistIrNa lobhAbhibhUtA saMjJA-saMjJAnaM lobha eva pramANaM yeSAM te tathA, varSadhareSu| himavadAdinageSu,iSukAreSu-dhAtakIkhaNDapuSkaravaradvIpArddhayoH pUrvAparArddhayomaryAdAkAriSu dakSiNottarAyateSu parvatavizeSeSu, vRttaparvateSu zabdApAtivikaTApAtyAdivartuleSu vijayA parvateSu kuNDaleSu-jambudvIpAdekAdazakuNDaladvIpAntaravartikuNDalAkArakuNDalAbhidheSu, ruvakeSu jambu RECORRORISAMAC% Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAnavi0 vRttiH // 95 // lavaNa salila-dahapati-ratikara-aMjaNakasela-dahimuha-vapAtuppAya-kaMcaNaka-cittavicitta-jamaka-varasiharakU-ta ra DavAsI vakvAraakammabhUmisu suvibhattabhAgadesAsu kammabhUmisu, jevi ya narAcAuraMtacakkavaTI vAsudevA bala parigrahadvIpAt trayodazarucakavarAbhidhAnadvIpAMtatini kuNDalAkAraparvateSu, mAnuSottare-mAnuSyakSetrAvArake maNDalAkAraparvate, kAlodadhau-dvitIya kArakAH samudre, lavaNasamudre, salilAsu gaGgAdimahAnadISu, drahapatiSu pradhAnadraheSu padma-mahApAdimahAdraheSu.ratikareSu-nandIzvarAbhidhAnA'STamadvIpaca sU-19 kravAlavidikcatuSTayavyavasthiteSu caturyu jhallarIsaMsthiteSu parvateSu aJjanazaileSu nandIzvaracakravAlamadhyabhAgavattiSu dikcatuSTayAvasthiteSu caturvaJjanavarNeSu parvateSu, dadhimukheSu-aJjanakacatuSTayapArzvavattiSu puSkariNIpoDazamadhyabhAgavartipoDazazvetaparvateSu avapAtA yeSu vaimAnikA devA avapatanti, avapatya manuSyakSetreSvevA''gacchaMti utpAtAzca yebhyo bhavanapataya utpatya manuSyakSetre samAgacchanti tigicchakUTAdaya| steSu kAzcaneSu-uttarakurumadhye ca devakurumadhye ca pratyekaM paJcAnAM mahAhadAnAM pratyekamubhayoH pArzvayoH dazasu dazasu sarvAgreNa dvizatIpari mANeSu kAJcanamayaparvateSu,niSadhAbhidhAnavarSadharapratyAsannayoH zItodAbhidhAnamahAnadyubhayataTavartinoH citravicitrakUTAbhidhAnayoH parvatava. prI syoH, jamagatti nIlavadvarSadharapratyAsannayoH zItAbhidhAnanAbhayataTavartinoryamakayamakavarAbhidhAnaparvatayoH, zikhareSu samudramadhyavatti| gostUpAdiparvateSu kUTeSu ca nandanavanakUTAdiSu vastuM zIlaM yeSAM te varSadharAdivAsino devA na labhante tRpti iti yogH| tathA vakSaskArAH | vijayavibhAgakAriNaH akarmabhUmayo haimavatAdikabhogabhUnayaH tAsu ye vartanta iti gamyaM te'pi devAH te'pi tRptiM na yAnti ityarthaH, | tathA suvibhaktavibhaktabhUbhAgA dezA-janapadA yAsu karmabhUmiSu kRSyAdi karmasthAnabhUtAsu bharatAdiSu paJcadazaparimAgAsu ye'pi narAzcatu-18In rantacakravartino, vAsudevAH, baladevAH pratItAH mANDalikA mahArAjA, IzvarA yuvarAjAdayo, bhogikA ityamaraH / talavarAH kRtapaTTabandhAH Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devA maMDalIyA issarA talavarA seNAvatI inbhA seTThI rahiyA purohiyA kumArA daMDaNAyagA gaNanAyagA mADaMbiyA satyavAhA koDubiyA amacA ee anne ya evamAtI pariggahaM saMcigaMti, aNaMtaM, asaraNaM, duraMtaM, adhuvamaNicaM, asAsayaM, pAvakammanemma, avakiriyavvaM, viNAsamUlaM, vahabaMdhaparikilesabahulaM, aNaMtasaMkilesakAraNaM, te taM dhaNakaNagarayaNanicayaM piDitA ceva lobhatthA saMsAraM ativayaMti savvadukkhasaMnilayaNaM, pariggahassa rAjasthAnIyAH, senApatayaH-senAnAyakA, ibhyA yeSAM dravyasyotkareNa hastI na dRzyante tAvatparimANadravyapatayaH, zreSThinaH zrIdevatAlaMkRtaziroveSTanakAH, rASTrikA-rASTracintAkAriNaH rAjacintAkAriNaH rAjaniyuktAH, purohitAH zAntikarmakAriNaH, kumArAH, rAjyAH , daNDanAyakAstaMtrapAlAH, gaNanAyakAH sAmAnyajanasamudAye ye mukhyAH, mADambikAH pratyantarAjAnaH, sArthavAhAH adhani sahAyAH pratItAH, kauTumbikAH grAmamahattarAH, santo ye sevakAH, amAtyarAjacintakAH, ete uktalakSaNAH ye cA'nye'pi evamAdayastathAbhUtAH parigrahaM saMcinvanti-kurvanti saJcayaM tat / kIdRzaM ? aparimANatvAt anantaM, icchA hu AgAsasamA aNaMtiyA iti vacanAta duHkhebhyo rakSaNAsamarthatvAt azaraNaM, durantaM paryavasAnadAruNatvAt durantaM, adhruvaM nAvazyaMbhAvi Adityodayavat , anityaM asAratvAt | azAzvataM jJAnAvaraNIyAdipApakarmaNAM nemma mUladhanaM, jinAgamena jinabuddhicakSuSA avakiriyavvaMti tattyAjyaM kSepyamityarthaH, vinAzo-jJAnAdiguNAnAM nAzakAraNaM, vadho-yaSTayAdinA, bandho rajvAdinA teSAM pariklezastApastadeva pracuraM yatra tat, apAraM yatsaMkleza:cittA'vizuddhistat karaNaM te parigrahaH ca punaH dhanakanakaratna-nicayaM piNDayantastadekagrahaNaM kurvantaH lobhagrastAH santaH saMsAra-caturgatikalakSaNaM abhivrajanti-gacchanti / kIdRzaM ? sarvaduHkhasya nilayanaM-sthAnaM / parigrahasyaiva arthAya-prayojanAya zilpAnAM AryopadezaprA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznavyAkaraNa jJAnavi0 vRttiH // 96 // ya aTThAe sippasa sikkhae bahujaNo kalAo ya bAvantariM sunipuNAo lehAiyAo, sauNaruyAvasANAo gaNiya pahANAo causaddhiM ca mahilAguNe ratijaNaNe, sippasevaM asima sikisivANijjaM vavahAraM atthasattha | isatthaccharupayaM vivihAo ya jogajuMjaNAo annesu evamAdiesu bahasu kAraNasaesu jAvajjIvaM naDijae, saMciNaMti maMdabuddhI pariggahasseva ya aTThAe karaMti pANANa vahakaraNaM, aliya - niyaDisAisaMpaoge paradabve | pyAnAM zataM kuMbhakArAdInAM karma zikSante parigrahArthameva bhUrilokaH zilpaM - AcaryopadezaprApyaM kalA AjIvikAhetavo dvAsaptatimAnAstAsu nipuNA-dakSA lekhAdikAH gaNitAdipradhAnAH zakunarutaparyavasAnAH zikSante 'lehaM gaNiyaM gIyaM ityAdi gAthAto jJeyAH, gaNitaM 'ekaM dazaM zataM sahasrAdikAH' catuHSaSTirmahilAguNA AliGganAdi aSTAnAM kriyAvizeSANAM vAtsyAyanA'bhihitAnAM pratyekaM aSTabhedatvAt | catuHSaSTirmahilAguNA bhavanti iti catuSaSTiH gItanRtyAdayo vA bhavanti tAn kiMbhUtAn ? ratijanAn zilpena sevAvRtyatvena rAjA|dInAmavalaganaM zilpasevA tAM zikSite iti / asiH - khaGgAbhyAsaH maSiH - maSIkRtyaM akSaravijJAnaM kRSiH - kSetrakarSaNaM karma vANijyaM - vaNig | vyApAraH tathA vyavahAro vivAdachedanaM / arthopAyapratipAdanaM arthazAstraM - rAjanItyAdi, iSuzAstraM dhanurvedAdi, tsarupagataM - kSurikAdimuSTigrahaNopAyaM vividhAzca yoga-yojanAn bahu-prakArAMzca vazIkaraNa prayogAn parIgrahavazIkaraNArthaM zikSanti / tathA uktAt anyebhyaH zilpAdaparebhyasteSu evamAdikeSu evaM prakAreSu bahuSu kAraNazateSu parigrahopAdAnahetuzateSu adhikaraNabhUteSu varttamAnAssantaH yAvajjIvaM Ajanma | paryantaM naDijjaetti vibhRjyante parigrahaM dAyAdAdibhissaha pRthak kriyante / saMcinvanti puSTatayA nIyante iti mandabuddhayo- durbuddhiyuktAH, punaH parigrahasyaiva arthAya - prayojanAya kurvanti prANAnAM jIvAnAM vadha karaNaM- hananakriyA, alIkaM - mithyAbhASaNaM, nikRtiH adharmadvAre parigraha kArakA sU-19 // 96 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhijA saparadAraabhigamaNasevaNAe AyAsavisaraNaM kalahabhaMDaNaverANi ya avamANaNavimANaNAo icchAma|| hicchappivAsasatatatisiyA taNhagehi lobhaghatthA attANA aNiggahiyA kareMti kohamANalAyAlobhe, aki-18 ttaNije pariggahe ceva hoMti niyamA sallA daMDA ya gAravA ya kasAyA sannA ya kAmaguNaaNhagA ya iMdiyale. atyanAdarakaraNena vazcanaM,sAtisaMprayogo nAma nirguNadravyasya viziSTadravyAtmasaMmIlanena guNotkarSabhramotpAdanaparadhanalobha atra prAkRtatvAda prathamAMtimatvamiti, paradravya-grahaNecchA tathA saparadAra-khakIyaparadArasevanArtha AyAsaM zarIramanovyAyAmaM karoti iti etAvatA dhanavya| yabhayAt viSayecchavo'pi svaparastriyamapi no bhajante, kRpaNo vittavinAzabhayAdapi svastriya na sevate putraH syAdyadi sa punarbhogabhayAt dhanavinAzaH syAt iti vacanAt / vimUraNaM parasya vA manaHpIDAkArakaM, kalaho vAcikaH, bhaNDanaM kAyikavaikalpaM vairaM citte amarSAnubandhaH, | apamAnaM vinayabhraMzaH, vimAnanAH kadarthanAH kurvanti kiMbhUtAssantaH ? icchA-abhilASamAtraM mahecchA-mahAbhilASazcakravAdInAmiva tadeva pipAsA-viSayapAnecchA tayA kRtvA satataM-nirantaraM tRSitA iva tRSitA ye te tathA, punaH kIdRzAH 1 tRSNA dravyAptI gRddhiraNA|sArthakAMkSA, lobhaH-cittavimohanaM taistA abhivyAptA ye te tathA, punaH kIdRzAH? atrANA:-azaraNAH, AtmanA anigRhItAtmana ityarthaH kurvanti krodhamAnamAyAlobhAniti / punaH kIdRzAn ? akIrtanIyAn ninditAn , tathA parigrahe caiva bhavanti niyamAt, nizcayenaiva zalyAni mAyAdIni, daNDAzca duHpraNihitamanovAkkAyalakSaNAH gauravANi ca-Rddhi-rasa-sAtAgAravarUpANi, kaSAyAH pratItAH, saMjJA * AhAra 1 maithuna 2 bhaya 3 parigrahAdyAH 4 / kAmaguNAH zabdAdayaH, ta eva aNaNhavA AzravadvArAdayaH, indriyANi asaMvRtAni lezyAzca aprazastA bhavanti, sayaNa-khajanasaMprayogAH khajanaiH saha saMprayuktatvaM viyogatvaM vA kurvanti, sacittAcittamizrakAni dravyANi anantakAni ECARREARSA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da sAo sayaNasaMpaogA sacittAcittamIsagAI davAI aNaMtakAI icchaMti parighettuM sadevamaNuyAsurammi loe praznavyAka-14 4 adharmadvAre lobhapariggaho jiNavarehiM bhaNio natthi eriso pAso paDibaMdho adhi savvajIvANaM savvaloe (sU. 19) / raNa jJAna parigrahavi0 vRttiH / paralogammi ya nahA tamaM paviTThA mahayAmohamohiyamatI timisaMdhakAre tasathAvarasuhumabAdaresu pajattamapa- kArakAH sacittaM-sajIvaM acittaM-nirjIva dhanAdimizraM ubhayasvarUpaM sutaM sabhrUNa-putrAdi icchanti parighettu gRhItuM parigrahasya aprAptau manaH khedayanti da parigrahaphalaM // 97|| ca sU-20 * ityarthaH / sadevamanujAsureSu tathA sarvatra loke sthAvarajaGgamAtmake lobhaparigraho bhaNita jinavaraistIrthakRdbhiH na tu dharmArthaparigraho bhaNitaH / mucchAvutto pariggaho iti vacanAt , nAsti idRzaH pAza iva pAzo-bandhana pratibandhanasthAnaM abhiSvaGgAzrayaH parigrahAdanyaH kazci dasti sarvajIvAnAM sarvaloke parigraha iti jJeyaM / aviratidvAreNa sUkSmAgAmapi parigrahasadbhAvAt yathA kurvanti iti dvAraM vyAkhyAtaM / | hai atha yAdRzaM phalaM parigraho datte tamAha-janmAntaraviSaye paraloke cakArAdihaloke ca naSTAH sugatinAzAt sanmArgabhraMzAt tamaHpraviSTA ajJAnamagnAH, mahAmohena prakRSTodayacAritramohanIyodayena mohitamatayo-bhrAntabuddhayaH kiMbhRtetyAha__ tamisrA-rajanI tadvat ajJAnAndhakAro yaH sa tatra keSu jIvasthAnakeSu naSTA ityAha-trasyanti te trasAH, AtapAt chAyAdi zrayante | hetupadezikI saMjJAyuktAstrasAH prasanAmakarmodayavartino dvIndriyAdayaH, tiSThantIti sthAvarAH saMjJArahitAH sthAvaranAmakarmodayavartinaH ekendriyAH, sUkSmanAmakarmodayavartinaH sUkSmA ekendriyAzcarmacakSuSA agrAhyAH, bAdarAH bAdaranAmakarmodayavartina ekendriyAapi bAdarAH // 97 // vasA api cAdarA anena prakAreNa paryAptanAmakarmodayavartinaH 1 aparyAptanAmakarmodayavattinaH 2 evaM paryAptA'paryAptakasAdhAraNapratyeka 1 atra paryApta kAntArayityakSarANi saMskRtaprAkRta mizrANi pratyantare prAkRtabhASA baddhAni. RASHRESCOR NUSIC Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %95450525ESAR jattaga evaM jAva pariyati dIhamaddhaM jIvA lobhvssNnivitttthaa| eso so pariggahassa phalavivAo ihaloio, paraloio, appasuho, bahudukkho, mahanbhao, bahurayappagADho, dAruNo, kakkaso, asAovAsasahassehiM muccai, na avetittA asthi hu mokkhotti, evamAsu nAyakulanaMdaNo mahappA jiNo u vIravaranAmadhejo kahesI ya pariggahassa phalavivAgaM / eso so pariggaho paMcamo u niyamA nANAmaNikaNagarayaNamahariha evaM jAva imassa mokkha| varamottimaggassa phalihabhUyo carimaM adhammadAraM samattaM // (sU020) zarIreSu aNDaja-potaja-rasaja-jarAyuja-saMsvedima-udbhija upapAtikeSvapi-tiriya-niraya-maNussesu jarAmaraNarogabahulesu paliyopama-sAgarovamANi aNAiyaM aNavadaggaM dIhamaddhaM-cAuraMtasaMsArakAMtAramiti / asya vyAkhyA caturthA'dhyayanAdavaseyA evaM phalabhujo bhavanti ityAha-jIvA lobhavasasaMniviTThA parigrahe abhiniviSTA ityarthaH, eso-so ityAdyadhyayananigamanavyAkhyA cA'sya pUrvavata | parigrahasya eSaH phalavipAkavizeSaH ihalaukikA, pAralaukikA, parajanmani bhavaH, alpasukhaH, bahuduHkhaH, mahAbhayaH, bahurajasA sNprgaaddho| yuktaH, dAruNaH, karkazaH, asAtAkArakaH, varSasahasrairapi mucyate, naca niSedhe avedayitvA mokSo nAsti karmaNAM vedanenaiva mokSaH pradezave kIdanaM tu niyamAdeva bhavati, evamAkhyAtavAn jJAtakulanandanaH mahAtmA jinaH vIravarddhamAnanAmadheyaH kathitavAn parigrahasya phalavipAkaM12 | eSaH-sa pUktisvarUpaH pratyakSeNaiva dRzyamAnaphalaH parigrahaH nizcayAdeva pazcama AzravadvAraH nAnAmaNikanakaratnamahAryo-mahAmUlyaH pari| grahaH evaM yAvat imassetti pratyakSasyaiva kIdRzasya mokSavaramuktimArgasya phalihabhUtaH-parigho'rgalAbhUtaH carima-pazcimaM adharmadvAraM samAptaM, gAthApaJcakaM nigamanAya Aha *** BESTE PASTASIA Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmadvAre parigraha kArakA parigrahaphalaM ca sU.20 nipAtAdibhiH raja iva tirgatinAmakamAdAra eehiM paMcahiM AsavehiM rayamAdiNi tu aNusamayaM / cauvihagai duha [jIva]peraMta aNupariyati saMsAraM // 1 // praznavyAka-18 raNa jJAna savvagaI pakkhaMde kAhaMti aNaMtae akypunnnnaa| je ya na suNaMti dhamma soUNa ya je pamAyaMti // 2 // vi0 vRttiH / aNusiTuMpi bahuvihaM micchaviTThIo je nraa| ahamA baddhanikAiyakammA suNaMti dhammaM na ya karaMti // 3 // kiM sakkA kAuM je jaM necchaha osahaM muhA paao| jiNavayaNaM guNamahuraM vireyaNaM savvadukkhANaM // 4 // // 98 // ebhiH paJcabhiH AzravaiH-prANAtipAtAdibhiH raja iva rajo jIvena badhyamAnakarmarajA raJjanAt karma jJAnAvaraNAdi AtmapradezaH | saha upacitya anusamaya-pratikSaNaM caturvidhAH catuHprakArA devAdibhedena gatirgatinAmakarmodayAt saMpAdyo jIvaparyAyaH paryanto vibhAgo yasya tathA taM, anuparivartante saMsAra-bhavamiti, 1 sarvagatInAM devAdisambandhinInAM praskandAgamanAni kariSyanti anantAn akRtapuNyAH OMA avahitAzravanirodhalakSaNapavitrA'nuSThAnarahitAH ye ca na zRNvanti dharma-zrutarUpaM dharma zrutvA ca ye pramAdyanti-zlathayanti saMvarAtmaka | nA'nutiSThantItyarthaH 2 / anuziSTamapi guruNopadiSTamapi bahuvidhaM-bahupakAraM dharmamiti sambandhaH pAThAntare tu anuziSTA-anuzAsitA ca bahuvidhaM yathA bhavati tathA, mithyAdRSTayo narA abuddhayo-adhammiNaH baddhanikAcitakarmANaH, tatra barddha-pradezeSu saMzleSitaM, nikAcitaMdRDhatarabaddhamapavartanAdikaraNAnAmaviSayIkRtaM iti bhAvaH zRNvaMti kevalaM anumatyAdinA dharma-zrutarUpaM na ca punaH kurvantIti bhaavH3| kiMzakyaM karta? na zakyaM je iti pAdapUraNe yat-yasmAt necchatha auSadhaM sudhA-pratyupakArAnapekSatayA dIyamAnamiti gamyaM, pAtumApAtuM, | kiMrUpamauSadhamityAha-jinavacanaM guNamadhuraM virecanaM-tyAgakAri sarvaduHkhAnAM 4 / paJceva prANAtipAtAdyAzravadvArANi ujjhitvA-tyaktvA riSyanti anantAn Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAGAPAGAR paMcevaya UjhiUNa paMcevaya rakkhiuNa bhAveNa kammarayavippamukkA siddhibaramaNujaraM jaMti // 5 // iti AsavAdArA sammattA paJcava prANAtipAtaviramaNAdi saMvaraM rakSitvA pAlayitvA bhAvena-antaHkaraNavRttyA, karmarajo vipramuktA iti pratIta, siddhAnAM madhye | varAH siddhivarAH sakalakarmakSayalabhyA bhAvasiddhiriti ataeva anuttarAM-sarvottamAM siddhi yAMti-gacchanti // 5 // tatsamAptau ca sampUrtimAnAH vyAkhyAnataH AzravadvArAH, tatrAsya zrutaskandhasya prarUpaNA noktA paramekodhikAraH AzravadvArarUpo vyAkhyAtaH, yaduktaM nandhadhyayane se kiM taM paNhavAgaraNAI paNhAvAgaraNesu NaM attaraM pasiNasayaM aTTattaraM apasiNasaya aDattaraM pasiNApasiNasayaM taM jahA-aMguTTha| pasiNAI, bAhupasiNAI adAgapasiNAiM annevi vicittA davvAI vijjhAisayA nAgasuvaNNehiM saddhiM divyA saMvAyA ASavijjhaMti, paNhAvAgaraNANaM parittA vAyaNA saMkhijA aNuogadArA saMkhejA veDhA saMkhejA silogA, saMkhejAo nijjuttIo saMkhejAo saMgahaNIo saMkhejAo paDivattIo, seNaM aMgaTThayAe dasame aMge suyakhaMdhe paNayAlIsaM uddesaNakAlA paNayAlIsaM samuddesakAlA saMkhejAI payasaha-| ssAI payaggeNaM saMkhejA akkharA aNaMtA gamA aNaMtA pajavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayagaDanibaddhanikAiyA jiNapannattA 6 bhAvA ApavijaMti paNhavijaMti parUvijaMti daMsirjati nidisijaMti uvadaMsijaMti se evaM AyA se evaM nAyA evaM vinnAyA evaM kara|caraNaparUvaNA ApavijaMti se taM paNhAvAgaraNAI ityAdi vaktavyatAdvAreNa zrutaskandhasyaikatA tatastatpratipakSabhUtAnAM 15 saMvarANAM dvaaraannaaN| 1 pRSTha 234 mudrita nandIsUtre. PRASHNUSAROOMKARISGACHOUGUST Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | parigraha kArakAH | parigrahaphalaM ca sU-20 iti zrIsudharmasvAmi suvihitaparamparAyAtazrImajagaccandramaripaTTAlaGkAra-zrIdevendrasari-zrImattapAgaNavirudadhArakapaTTaparamparAyAtabhaTTAprazna vyAka raNa jJAna rakazrIAnaMdavimalasaripaTTodayazailacUlAlaGkAra-bhaTTArakazrIvijayadAnasUripaTTabhUSaNazrIhIravijayasUripaTTastha-savAIzrIvijayasenasUripaTTasuvavi0 vRttiH Baa calacUlAyamAnazrIvijayadevasariziSya-zrIvijayasiMhasripaTTanaMdanavanapArijAtAyamAnabhaTTArakazrIvijayaprabhasUripAdapadmopAsanaprAptopasaM | padbhistathA shriimttpaagnnggnaaNgnndinmnnibhttttaark-bhttttaarkshriimdaanNdvimlsuuriishvrmuukhyshissy-shriimddhrmsiNhgnnishissyshriijyvim||9|| ||lagaNi-vineyazrIkIrtivimalagaNipAdapadmopasevi-zrIvinayavimalagaNipaTTAlati-samAnazrI dhIravimalagaNi-vinayiziSyaiH saMvijJapa-| 18| yazrInayavimalagaNibhiraparanAmazrIjJAnavimalasaribhirviracitAyAM praznavyAkaraNasUtravRttI 13iti praznavyAkaraNe paJcamAdhyayana vivaraNaM samAptaM, tatsamAptau cAzravAdhyayanAnAM vivaraNaM samAptam / / 31 ********50*36#*#96796706704367997199819##0#THTHUR iti zrIsUripurandarajJAnavimalasUriviracita praznavyAkaraNAzravAdhyayanAnAM vivaraNaM samAptam / so+KKKRECACAKKACKSRRORCHECKRKHeKIexy 545455555A525645464 HAMAKAAMROSAROKAR // 19 //