Book Title: Kalpasutram Part_2
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti Rajkot
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600024/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta- mAitajJa-bhiyavyAkhyAni-jainAgamaniSNAta-paNDita-munizrI kanhaiyAlAlajImahArAjaviracitayA kalpamaJjarItyAkhyayA vyAkhyayA samalaGkataM hindIgurjarabhASAnuvAdasahitaM pUjyazrI-ghAsIlAlajI-mahArANaviracitaM // kalpasUtram // (dvitIyo bhAgaH) KALPASOOTRAM bambaI-ghATakoparanivAsi-zreSThi-zrI-mANekalAla-amUlakharAya-mahetApradattadravyasAhAyyena a. bhA. zve. sthA. jainazAstroddhArasamitipramukhaH zreSThi-zrIzAntilAla maGgaladAsabhAI-mahodayaH sa mu0 rAjakoTa pathamA AttiH dIra saMvat vikrama saMvat IsvI san mati 2000 2485 2016 1959 Price: Rs. 20/ kAzakA mUlyama ru020) For Privale & Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtaprAkRtajJa-priyavyAkhyAni-jainAgamaniSNAta-paNDita-munizrI-kanhaiyAlAlajImahArAjaviracitayA kalpamaJjarI tyAkhyayA-vyAkhyayA samalaGkataM hindIgurjarabhASAnuvAdasahitaM pUjyazrIghAsIlAlajImahArAjaviracitaM // kalpasUtram // (dvitIyo bhAgaH) KALPASOOTRAM prakAzakaHbambaI-ghATakoparanivAsI zreSTi-zrI-mANekalAla-amUlakharAya-mehatApradattadravyasAhAyyena a.-bhA.-zve.-sthA.-jainazAstroddhArasamitipramukhaH zreSThizrIzAntilAla maGgaladAsabhAI-mahodayaH mu0 rAjakoTa prathamA-AvRttiH vIra-saMvat vikrama saMvat prati 1000 2485 2016 Price Rs. 20/ mUlyam-rU0 20J IsvI-san 1959 . Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA kAma mAma : Publishers : Shree A. B. S. Sthanakwasi Jain Shastroddbar Samiti Near Green Lodge Rajkot (Saurashtra) : prAptisthAna : zrI a. bhA. . sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti grIna loja pAse rAjakeTa (saurASTra) FIRST Edition Copies 1000 Vir Samwat : 2485 Vikram Samwat: 2015 A. D. : 1959 pahelI AvRtti prata 1000 vIra saMvata : 2485 vikrama saMvata : 2016 isvIsana : 1959 mudraka ane mudraNa sthAna: jAdavajI mohanalAla zAha nIlakamala prInTarI ghIkAMTA nagarazeTha vaMDA reDa amadAvAda, : Printer : Jadavji Mohanlal Shah at Nilkamal Printery Ghee kanta, Nagarseth Vanda Road Abmedabad. rAmAma For Prival Y ersonal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM khova A apUrva kalpasUtra Apa zrI sa MghAnA karakamaLamAM mUkAya che. tenA prathama bhAga agAu ahAra paDela che. ane A bIjo bhAga pUrNa thAya che. jene aneka sUtra ane thAnA AdhAre pUjya AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAjazrIe taiyAra karI samAja upara mahAna upakAra karyAM che. tethI ApaNA samAja teozrInA sadA RNI che. te RNathI ApaNe kadI mukta thai na zakIe. prathama bhAga ghATakoparanA rahIza samAja bhUSaNa mahAna sevAbhAvI, dhaniSTa, parama udAra, saMgha AgevAna zeTha zrI mANekalAlabhAI amulakharAya mahetA taraphathI-rUA. 30 1 maLatAM teozrInA vatI bahAra paDela che. tevI rIte A bIjo bhAga paNa zeTha zrI mANekalAlabhAie samitine meTI rakama ApI peAtAnA ja vatI kalpasUtranA bIjo bhAga prakAzita karAvavAmAM je sahaga Apela che te badala samiti teezrIne dhanyavAda sAthe AbhAra mAne che. jema zeTha mANekalAlabhAie udAratA matAvI, teja pramANe jo ApaNA samAjanA dareka bhAi-baheneA A samAjosthAnanA pavitra Agama kAryane vega pavA jarA udAra bhAve guNAnurAgI banI hAtha laMbAve te A mahAna bhagIstha kAryAM vahelAmAM vahelI take pAra karI zakAya. A parama pavitra apUrva kalpasUtranuM vAMcana karI samAjanA dareka AtmAe AtmAtthAna kare tevI AzA che. ejaliH maMtrI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter Bian kalpasUtra kI viSayAnukramaNikA viSayAMka: viSayAMka: 1 bhagavAna ke janmakAla kA varNana 2 meghaGkarAdi dikkumAriyoM kA Agamana 3 zakredra ke Asana kA kaMpita honA aura bhagavAna ke darzanArtha usakA AnA 4 bhagavAn ke darzanArtha Ate hue devoM kA varNana pRSThAGkaH 1-14 15-20 21-25 26-31 5 bhagavAn ke janmamahotsava ke liye bhagavAna ko lekara zakrendra kA meru para jAnA 32-40 6 bhagavAn ko utsaMga meM lekara abhiSeka siMhAsana para zakrendra kA baiThanA 7 bhagavAna kA janmamahotsava karane kI icchAvAle devoM ke manobhAva kA varNana 8 devoM ke Ananda, ATha prakAra ke kalaza, zakrendra ko ciMtA aura merukaMpana kA varNana 45-50 9 meru ke kaMpana se bhuvanatraya meM rahe huve jIvoM ko bhaya honA, zakrendra kI cintA, kampana ke kAraNa ko jAnanA, prabhu se 41 42-44 pRSThAGkaH 57-63 rakhakara apane apane sthAna para jAnA 11 siddhArthane manAyA huvA bhagavAn ke janmamahotsava kA varNana 64-72 12 trizalA dvArA kI gaI putra kI prazaMsA kA varNana 73-83 13 bhagavAn ke nAmakaraNa kA varNana 84-90 91-96 14 bhagavAn kI bAlyAvasthA kA varNana 15 bhagavAn ke kalAcArya ke samIpa prasthAnakA varNana aura kalAcArya kA bhagavAna ke AgamanakI pratIkSA karanA 16 bhagavAn kA kalAcArya ke samIpa adhyayana karane kI anucitatA kA pratipAdana karanA 102 17 bhagavAn kA kalAcArya ke pAsa jAnAjAnakara zakrendra kA Asana kampAyamAna honA, zakrendra kA brAhmaNa rUpa se Akara prazna karake bhagavAna ke sarvazAstrajJa hone kA prakAzana karanA kSamAyAcanA 10 acyutendrAdikoM se kiye huye abhiSeka kA varNana, sarva devoM kA sAtha trizalA mahArAnI ke pAsa bhagavAna ko Private & Perfonal Use Only '51-56 bhagavAn ke zandra ke 92-101 101-104 18 bhagavAn ko sarvazAstrAbhijJa jAnakara kalA cAryAdikoM kA parama Anandita honA 105 - 106 19 indra dvArA kiye gaye praznoM kA uttara sunakara logoM kA aura kalAcArya kA Anandita honA 107-108 elibrary.org Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThAkA viSayA~kA ra 20 indra dvArA bhagavAn ko caramatIrthakara 33 bhagavAna kI zivikA (pAlakhI)kA varNana 132-133 homa rUpa se prakAzita karanA 34 bhagavAna kI zivikA ko vahana karane kA 21 bhagavAna kA apane prAsAda meM AnA aura prakAra kA varNana ___mAtApitA kA Anandita honA 110 35 surendAdi devoMkA pUrvAdi dizAoMkA 22 bhagavAn ke vivAha kA varNana / krama se vahana karane kA varNana 135 23 bhagavAn ke svapno kA varNana 112-115 36 devendrAdi dvArA zivikA meM bhagavAna ko 24 bhagavAn ke mAtApitA vigerahakA varNana 116 ____ jJAtakhaNDodyAna meM lAnA 136 5 25 dIkSita hone ke liye bhagavAn kA nandi- | 37 zivikA dvArA bhagavAn kA jJAta___vardhana ke sAtha kA saMvAda kA varNana 117-121 | khaNDodyAna meM Agamana 26 nizcaya jJAnavAn bhagavAn kA do varSa 38 bhagavAna kA sarva alaGkAra kA tyAga gRhasthAvAsa meM sthita honA 122 karanA aura sAmAyika cAritra kA 27 bhagavAn ko dIkSA ke liye lokAntika evaM manaHparyavajJAna kI prApti kA varNana 138-140 devoM kI prArthanA 123 39 bhagavAn kA zakrAdi devendrakRta abhi28 bhagavAn kA vArSika dAna, abhiniSkra nandana aura bhagavAn kA abhigraha maNa aura zakrAdi devoM kA Agamana 124 dhAraNa karane kA varNana 29 dIkSA ke liye lokAntika devoM kI 40 bhagavAn kA paJcamuSTika luMcana karanA bhagavAna se prArthanA 125-126 aura sAmAyika cAritra aMgIkAra karane kA 30 bhagavAn ne varSIdAna meM dAna dI hui kA varNana 142 ___suvarNamudrAko saMkhyA kA varNana 127 / / 41 bhagavAn ko manAparyavajJAnaprApti kA varNana 143 31 bhagavAn ke abhiniSkramaNa meM Aye 42 zakrAdi deva aura mitra svajana jJAtyAdi huve indrAdi devoM kA varNana 128 jAne ke pIche bhagavAna kA abhigraha hai 32 bhagavAna kA dIkSAmahotsava kA varNana 129-131 | grahaNa karanA 144-145 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Mei You Jian Mao Tong Hai Zhi Xiang viSayAMka: 43 bhagavAn ke triraha se nandivardhana Adi ke vilApa kA varNana 44 gopa dvArA kiye hue bhagavAn ke upasarga kA varNana 45 gopakRta upasarga ke nivAraNa ke liye indra kA Agamana 46 sahAyatA ke liye indrakRta prArthanA kA asvIkAra karanA 47 indradatta devadRSya se bhI bhagavAn ne kabhI zarIra AcchAdita nahIM kiyA 48 bhagavAn ke upasarga kA varNana pRSThAkaH viSayAMka: 55 bhagavAn se yakSakI kSamAprArthanA 146 - 160 56 zvetAmbikA nagarI prati bhagavAn ke vihAra kA varNana 161 - 163 57 vikaTa mArga meM caMDakauzikasarpa ke bAMbI ke pAsa bhagavAna ke kAyosarga karane kA varNana 49 indra dvArA gopakA tiraskAra karanA 50 gopa ko mArane ke liye udyata indra ko bhagavatkRtaniSedha 51 sahAyatA ke liye indra kI prArthanA kA asvIkAra 52 vele ke pAraNeM meM bhagavAn kA bahula nAmaka brAhmaNa ke ghara meM padhAranA 164 165 166 167-169 170 171 172 53 bhagavAn ko bhikSA dene se bahula brAhmaNa ke ghara meM devakRta pAMca divyoM kA pragaTa honA 175 54 bhagavAna ke yakSakRta upasarga kA varNana 176-181 pRSThAGkaH 182 173 - 174 | 63 uttaravAcAla gAma meM nAgasena ke ghara para 183-187 58 zvetAMvikA nagarI ke mArgasthita caMDakauzika aft 59 vikaTa jaMgala ke mArga se jAte hue bhagavAn ko gopadvArA niSedha karanA 191 60 caNDakauzika ke viSaya meM bhagavAn ke vicAra kA varNana 188 Personal 189 - 190 61 caMDakauzika sarpakI bAMbI ke pAsa bhagavAn kA kAyotsarga meM sthita honA 196 62 caMDakauzikasa kA bhagavAn ke upara piprayoga aura bhagavAna ke caMDakauzika ko pratibodha karane kA varNana 192-195 197-203 bhagavAn ke bhikSA grahaNa kA varNana 204 - 206 64 bhagavAn ke pratilAbhita hone se nAgasena ke ghara meM pAMca divyoM ke pragaTa hone kA varNana 207 TQi Qi Qi w.jainelibrary.org Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 viSayAMkaHpRSThAGkaH viSayAkaH pRSThAna ra 65 gaMgA nadI meM sudaMSTradevakRta bhaga- 78 bhagavAn ke vihArasthAna kA varNana 240 vAn ke upasarga kA varNana 208-215 79 bhagavAn ke upasargoM kA varNana 241-253 hama 66 upakAraka aura apakAraka ke prati 80 bhagavAna kI AcAraparipAlana vidhikA bhagavAn ke samabhAva kA varNana 216 varNana 254-261 67 bhagavAn ke saMgamadevakRta upasarga 81 bhagavAn ke abhigraha kA varNana 262-267 // kA varNana 217-219 | 82 abhigraha kI pUrti ke liye phirate huve 68 bhagavAn ke cAturmAsa kA aura bhagavAn ke viSaya meM logoM ke tarka tapa kA varNana 220-221 vitarka kA varNana 268-273 69 bhagavAn ko saMgamadevakRta upasarga kA 83 abhigraha kI pUrti ke liye phirate huve ___aura bhagavAn ke cAturmAsa kA varNana 222-226 bhagavAn ke candanabAlA ke samIpa pahuMcane kA varNana 70 bhagavAn ke anArya deza meM prApta parIpaha evaM upasarga kA varNana 227-228 84 bhagavAna ko AhAra grahaNa ke liye candanabAlAkI mArthanA 275 71 ghora parISaha evaM upasarga prApta hone 85 bhagavAna ko bhikSA grahaNa kiye vinA para bhI bhagavAn ke mana ke avikRta hI pIche phirate dekhakara candanavAlA ke sthiti kA varNana azrupAta kA varNana 276 72 bhagavAna kI AcAravidhi kA varNana 230 / / 86 dhanAvaha zeTha ke ghara meM pAMca divya 73 bhagavAn ke samabhAva kA varNana 231-235 / pragaTa hone kA varNana 277 74 bhagavAn kI AcAravidhi kA varNana 236 87 candanabAlA ke caritra kA varNana 278-292 75 bhagavAna ke anAryadeza meM upasthita 88 antima upasarga kA varNana 293-300 parIpaha evaM upasarga kA varNana 237 89 bhagavAn ke vihAra kA varNana 301-303 76 bhagavAn ke vihArasthAnoM kA varNana 238 90 bhagavAna ke daza prakAra ke mahA77 bhagavAn ke samabhAva kA varNana 239 . svamadarzana kA varNana 304-305 229 Jain Education Stional Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAMka: pRSThAGka: viSayAMka: pRSThAGkaH IryAdi pAMca samiti ke lakSaNa kA varNana 306 108 indrabhUti kA dIkSAgrahaNa aura unakA 92 manogupti kA varNana 307 saMyamArAdhana kA varNana 377 93 vacogupti kA varNana 109 agnibhUti brAhmaNa kA karma ke vi94 kAyagupti kA varNana 309-310 Saya kA saMzaya nivAraNa aura una kI 95 bhagavAn kI avasthA kA varNana 311-314 dIkSAgrahaNa kA varNana ___378-389 mata 96 bhagavAn kA vihAra varNana 315 110 vAyubhUti brAhmaNa kA 'tajjIvataccha97 daza mahAsvapna darzana kA varNana 316-318 rIra' ke viSaya meM saMzaya kA nivAraNa 98 daza mahAsvapna phala kA varNana 319-324 aura unakI dIkSAgrahaNavarNana 390-395 5 99 bhagavAn ko kevalajJAnadarzana prApti kA 111 vyakta nAmaka brAhmaNa kA paMcabhUta ke varNana 325-328 astitva viSayaka saMzaya kA nivAraNa 100 kevalotpatti kA varNana 329-330 aura unakI dIkSAgrahaNa kA varNana 396-400 101 caturthaAzcarya (accherA 4 kA varNana 331-334 | 112 sudharmA nAmaka brAhmaNa kA 'samAnabhava' 102 Azcaryadazaka (accherA 10)kA varNana 334 viSayaka saMzaya kA nivAraNa aura 103 pAvApurI aura vahAM kA rAjA kA varNana 335-336 | unakI dIkSAgrahaNa kA varNana 401-407 104 pAvApurI me somila brAhmaNa kA 113 'maNDika' nAmaka paMDita kA 'bandhamokSa' yajJa kA varNana ___337-339 ke viSayaka saMzaya kA nivAraNa aura 105 bhagavAn kA samavasaraNa aura unakI unakI dIkSAgrahaNa kA varNana 408-410 zobhA kA varNana 340-348 4 mauryaputra paMDita kA devoM ke astitva 06 yajJa ke vADe meM upasthita brAhmaNoM viSayaka saMzaya kA nivAraNa aura unakI kA varNana 349-363 dIkSAgrahaNa kA varNana 410-411 107 indrabhUti brAhmaNa kA AtmaviSayaka 115 maNDika paMDita kA 'bandhamokSa' ke visaMzaya kA nivAraNa aura unakI Saya meM saMzaya kA nivAraNa aura unakI anal dIkSAgrahaNa kA varNana 364-376 /rsonal us dIkSAgrahaNa kA varNana 412-41 Jain Education clainelibrary.org Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma viSayAMka:pRSThAGkaH | viSayAMkaH pRSThAGka: 116 mauryaputrakA devoM ke astitva ke 124 gaNadharoM ke ziSyasaMkhyA kA varNana 430 viSaya meM saMzaya kA nivAraNa aura 125 metArya paMDita kA paralokaviSayaka unake dIkSAgrahaNa kA varNana 415-416 saMzaya kA nivAraNa aura unake mA 116 acalabhrAtA nAmaka paMDitakA puNya dIkSAgrahaNa kA varNana 431-432 pApa ke viSaya meM saMzaya kA nivA 126 prabhAsa nAmaka paMDitakA nirvANa raNa aura unake dIkSAgrahaNakA varNana 417-420 viSayaka saMzaya kA nivAraNa aura 17 akampita nAmaka paMDita kA 'parabhava unake dIkSAgrahaNa kA varNana 432-433 meM nAraka nahIM hai' isa viSayake 127 gaNadharoM ke saMdeha kA saMgraha . 435 saMzayakA nivAraNa aura unake dIkSA 128 gaNadharoM ke ziSyasaMkhyA kA varNana 436 grahaNakA varNana 129 caturvidhasaMgha kI sthApanA ora 118 acala bhrAtAnAmaka paMDita kA pApa cAturmAsasaMkhyA kathana 437 puNyaviSayaka saMzaya kA nivAraNa 130 gaNadharoM ko tripadIpadAna kA varNana 438 aura unakI dIkSAgrahaNakA varNana 422-424 | 131 navaprakAra ke gaNoM ke bhedakA varNana metArya paMDitakA paralokaviSayaka saM. aura bhagavAnakI dharma dezanA kA varNana 439 zayakA nivAraNa aura unake dIkSA 132 bhagavAna ke cAturmAsa saMkhyA kA kathana 440 grahaNa kA varNana 424 133 candanavAlA ke dIkSAgrahaNa kA varNana 441 120 prabhAsa paMDitakA nirvANaviSayaka saM 134 caturvidhasaMgha kI sthApanA aura gaNazaya kA nivAraNa 425 dharauko tripadIpadAna kA varNana 442 121 metArya kA paraloka viSayaka saMzaya 135 navaprakAra ke gaNoM kA bhedapradarzana 443 kA nivAraNa aura unake dIkSA 136 bhagavAn kI dharma dezanA kA varNana 444-445 grahaNa kA varNana 426-427 | 137 gautamasvAmIko devazama brAhmaNa ko ra 122 prabhAsa paMDita ke dIkSAgrahaNa kA varNana 428 pratibodhita karane ke liye najadIka 123 gaNadharoM ke saMdeha kA saMgraha 429.net........ke gAMvameM bhejane kA varNana 446-447 Melinelibrary.org Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ai Jiang Yan Yan Jian Yan Du viSayAMka: 138 bhagavAn ke nirmANa kA varNana 448-453 139 gautamasvAmI ke vilApa kA varNana 454-455 140 gautasvAmI ke avadhijJAnaprayoga karane kA varNana 441 gautamasvAmI ke kevalajJAnaprApti kA varNana 442 dIpAvalI Adi kI prasiddhi ke kAraNa kA varNana 443 444 gautamasvAmI ke avadhijJAnayoga kA Jain Education Intional 458 vilApa kA varNana 459 145 gautamasvAmI ke kevalajJAnamApti kA varNana 456 457 pRSThAGkaH | viSayAMka: 460 461 146 gautamasvAmI ke kevalajJAnaprApti se devoM ke usakA mahotsava manAne kA varNana 147 dIpAvalyAdikI prasiddhi ke kAraNa kA varNana 148 bhagavAna ke parivAra kA varNana 149 antakRtabhUmikA varNana 150 bhagavAn ke pATa kA varNana 551 sudharmasvAmI ke paricaya kA varNana 152 jaMbusvAmI ke paricaya kA varNana 153 ke paricaya kA varNana 154 upasaMhAra aura granthasamApti 155 zrI mahAvIrasvAmIkRta tapa kA koSThaka Wan pRSThAGkaH 462 463 464-469 470-471 472 473 - 474 475-481 482 - 485 486-490 491 ainelibrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 1 // Jain Education jainAcArya - jainadharmadivAkara-pUjyazrI - ghAsIlAlajI - mahArAja viracitasya zrIkalpasUtrasya saMskRta-prAkRtajJa - jainAgamaniSNAta- priyavyAkhyAnipaNDitamunizrIkanhaiyAlAlajI - mahArAja - viracitAyAM kalpamaJjarI - vyAkhyAyAM ational paJcamavAcanAdi - navamavAcanAnto dvitIyo bhAgaH / mUlam - jaM samayaM ca NaM tisalA khattiyANI dArayaM payA taM samayaM ca NaM divbujjoeNaM telukaM payAsiyaM, AgAse devaduduhIo AhayAo, aMtomuhuttaM NArayajIvANapi dasaviha- khitta-veyaNA parikkhINA, annobhaveraM ca tersi uvasamiyaM aghaNA sacaMdaNA kaliya- laliya-kamala-siTTI buDI jaayaa| phArA basuhArA buTTA, paNa suhaphAsaNA maMjulA aNukUlA malayaja - uppala - sIyalA maMdamaMdA sorabbhANaMdA taM dAragaM phAsiuM viva patrAyA / devehiM dasaddhavaNNAI kusumAI nivAiyAI, celukkheve kae, aMtarA ya AgAse 'aho jammaM aho jammaM' ti ghuddhaM / ujjANANi ya akAlammi caiva savvouya - kusuma - nihANANi saMjAyANi / vAvI - kUpataDAgAi - jalAsaesu jalAni vimalAni jAyANi / jaNavae ya jaNamaNA harisa - pagarisa-vaseNa pavanavegeNa sarasi ghaNarasAviva visappamANA saMjAyA / vaNavAsiNo tuNo jammajAyANi verANi vihuNiya sahAhAriNo sahavihAriNo ya jaayaa| aMbaramaMDalaM dhArAharA - DaMbara - viduraM zramalaM cakkacikkacaMciyaM jAyaM / koilAipakkhiNo sAla - rasAla - tamAlapamuha - sAhisAhAsihAvalaMbiNo sahayAra - sarasa - maMjarI rasassAya - mAyo- daMciyapaMcamassarA muharA anaMtaguNa-gAma-dhAma-pahulalAma- jasa-gAyaga-sUya-mAgaha- cAraNa- viDaMbiNo mahuraM paraM kUiumArabhitthA / / 055 / / kalpa maJjarI TIkA bhagavajjanmakAlavarNanam 11211 w.jainelibrary.org. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAyA-yasmin samaye ca khalu trizalA kSatriyANI dArakaM pAsUta, tasmin samaye ca khalu divyoyotena trailokyaM prakAzitam , AkAze devadundubhayo vAditAH, antarmuhUrta nArakajIvAnAmapi dazavidha-kSetravedanAH parikSINAH, anyo'nyavaraM ca teSAm upazamitam / adhanA sacandanA klit-llit-kml-mRssttissttirjaataa| sphArA vasudhArA dRssttaa| pavanAzca mukhasparzanA maJjulA anukUlA malayajo-tpala-zItalA mandamandAH saura paJcamavAcanA se navamavAcanAparyanta dvitIya bhAga mUla kA artha-ja samaya' ityaadi| jisa samaya trizalA kSatriyANI ne putra ko janma diyA. usa samaya divya uddayota se tInoM loka prakAzita ho gye| AkAza meM devadaMdamiyA bajane lgiiN| anta 1 ke lie naraka ke jIvoM kI bhI dasa prakAra kI kSetra vedanAe~ zAnta ho gii| unhoMne Apasa kA vaira tyAga diyaa| meghoM ke abhAva meM bhI, candana kI gandha se yukta, sundara kamaloM se yukta varSA huii| bhagavajanmasone kI pracura varSA huii| sukhada sparza vAlA, manohara, anukUla, malayaja candana aura kamala ke samAna hama kAlavarNanam zItala, mugaMdha se Ananda dene vAlA manda-manda pavana calane lagA, mAno bAlya avasthA meM sthita bhagavAna paMcamavAcanAthI navamavAcanA paryA bIjo bhAga bhuugn| aya- 'jaM samapaM' tyAhi ne sabhaye niyA rANIne putrane bhASyo te abhaye, ye lekamAM prakAza thaze. AkAzamAM devaduMdubhI vAgavA lAgyAM. aMtamuhUrta sudhI. nArakInA chanI daza prakAranI kSetravedanA zAMta thaI gaI. nArakIe aMdara aMdarane vera bhAva bhUlI gayAM. varasAdanI gerahAjarImAM pazu, caMdananI sugaMdhavALA suMdara kamalane varasAda varasya. senA meharAnI paNa vRSTi thaI. sukhada sparza karavAvALe, maneha2, anukuLa, malayAgirinA caMdana jevI zItalatA ApavAvALe, kamaLa je kaDo, ane sugaMdhita temaja AnaMdakArI pavana maMda maMda rIte vahevA lAgyA. jANe A pavana te bAlakane sparza nal kIe aMdara aMdarano rasa aMtamuhUta" sudhI. nArInA ane te samaye, traNe // 2 // te Jain Education For Private & Personal use on Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre * // 3 // Flare Jog T bhyAnandArata spaSTumitra pravAtAH / devaH dazAvaNoni kusumAni nipAtitAni, calAkSapaH kRtH| antarA AkAze "aho janma aho janma" iti ghuSitam / udyAnAni ca akAle eva sarvartuka - kusuma - nidhAnAni saMjAtAni / vApI - kUpa - taDAgAdi - jalAni ca vimalAni jAtAni / janapade ca janamanAMsi harSa - prakarSavazena pavanave sarasi ghanarasA iva visarpanti saMjAtAni / vanavAsino jantavo janmajAtAni vairANi vidhUya sahAss riNaH sahavihAriNa jAtAH / ambaramaNDalaM dhArAdharA - SS - Dambara-vidhuram amalaM cAkacakyacazcitaM jAtam / kokilAdipakSiNaH sAla - rasAla - tamAlapramukha - zAkhi - zAkhA - zikhA - valambinaH sahakAra - sarasa - maJjarIrasA -ss kA sparza karane ke lie calA ho ! devoM ne pA~ca varNoM ke puSpoM kI varSA kI, vastroM kI varSA kii| 'aho janma, . aho janma' kA AkAza meM ghoSa huaa| udyAna asamaya meM hI saba RtuoM ke phUloM ke bhaMDAra bana gaye / cAvar3I, kUpa, tAlAba Adi jalAzayoM kA jala vimala ho gyaa| jaise vAyu ke vega se tAlAba kA jala caMcala ho uThatA hai, usI prakAra janapada kI janatA ke mana harSa ke prakarSa se caMcala ho utthe| jaMgalI jAnavara janmajAta vaira ko tyAga kara eka sAtha AhAra aura vihAra karane lage / nabha-maNDala meghoM kI ghaTAoM se vihIna, vimala aura vimAnoM kI camaka se camakane lgaa| sAla, rasAla (Amra) tathA tamAla Adi vRkSoM kI coTiyoM para car3he hue kokila Adi pakSI Ama kI rasIlI maMjariyoM ke rasAsvAdana se karavA AvatA na hoya ! devee pAMcavA puSpAnA varasAda varasAtmyA, temaja vastronI paNa varSA karI. 'ahe janma! ahA janma! ema AkAzavANI thai. udyAnamAM asamaye paNu, sarva RtuonA phUlenA bhaMDAra ubharAI gayA. vAvaDI, kuvAtalAva vigere jalAzayAnA pANI, ni`la thaI gayAM. jevI rIte vAyunA sa McArathI, talAvanu pANa, halI uThe che, tema janapadanA hRdayA, bhagavAnanA janmanA kAraNe, helahalI uThayAM, ne harSoMnA AvezathI samasta rASTramAM cacaLatAM vyApI rahI. jaMgalI janAvarA paNa, anyAnyanA vaira bhAvAnA tyAga karI. ekI sAthe caravA lAgyAM. temaja ekaja sthAne rahevA lAgyAM. nabhama`DaLa paNu, medha-ghaTAethI rahita thayuM. vimala ane prakAzita vimAnA varDa, Akhu AkAza camakavA lAgyuM. sAra, rasAla (AMbA) tathA tamAla vigerenA, vRkSAnI DALI para beThelI kAyale, mIThA TahukAra karavA kalpamaJjarI TIkA bhagavajjanma kAlavarNanam // 3 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA-mahotra-putra ananta-ALA-dhIma--2Ama-sojAva-bhUta-mApa-vAraviddmbino madhuraM paraM kRjitumArebhire |suu055|| TIkA-'jaM samayaM ca NaM ityaadi| yasmin samaye ca khalu trizalA kSatriyANI dAraka-putraM pAmataajanayat , tasmin samaye ca khalu divyodyotena=devaprakAzena adbhutaprakAzena vA trailokyaM lokatrayaM prakAzitamabhUt / maJjarI TIkA janita Ananda se paMcama svara meM bolane lage aura ananta guNagaNa ke dhAma bhagavAn ke lalAma yaza kA gAna karane vAle mUta, mAgadha aura cAraNoM ko bhI mAta karate hue kUjane lage ||suu055|| ___TIkA kA artha-'jaM samaya' ityAdi / jisa samaya meM trizalA kSatriyANI ne putra ko janma diyA, usa samaya divya-anThe prakAza se tInoM loka prakAzita ho gye| AkAza meM devadudubhiyA bajane lgii| antarmuhUrta ke lie naraka gI. lAgI. te vakhate, teo AmanI maMjariyane rasAsvAda letI hovAthI, vadhAre AnaMdita jaNAtI hatI. A prArthanA kele paMcama svaramAM avAja karavA lAgI. anaMta gunA dhAma evA bhagavAnanA guNagrAma ane yaza gAvAvALA baMdijane, cAraNa ane bAreTane * paNa guNa gAvAmAM TapI jatAM na hoya! tema jaNAtuM hatuM. aneka vividha pakSione kuMjArava cAraNa bhATanI gAyana kaLAne paNa vaTAvI jAya tevo hota (sU055) TIkAne artha samaja ItyAdi. bhagavAna mahAvIrane janma thatAMja, varga, mRtyu ane pAtAla eTaleuvvalaka-alaka ane tirachAlakamAM prakAza chavAI rahyo. devee, pitAnA divya vAro vaDe, harSanAda karyo. traNe lokamAM ujajavalatA vyApI rahI. sarvatra AnaMda maMgala gAvAI rahyAM. devadubhInA nAdo zaruM thayAM. deve pitAne harSa vyakta karavA, "aho janma! ahe janma!" no divya vani karavA lAgyAM. samakiti dene te jANe goLanA gADAM anAyAse malI gayAM tevA harSavaMta teo banI gayAM. mithyAtvI de paNa, samakitI devanA AnaMdamAM, kutUhala daSTie, bhAga //4 levA lAgyAM. devAMganAo paNa bhagavAnane janmotsava manAvavA lAgyAM. jene je phAve tevo utsava mANavA lAgyAM. pitAnI gUDha zakitaone bahAra kADhI, tenA ghakriyapaNA karI, pitAne hRdayagata harSa vyakata karavA lAgyAM. Jain Education international Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIlpamUke 11411 Jain Education Inspronal AkAze-devapathe devadundubhayaH AhatAH = tADitAH - vAditAH / nArakajIvAnAmapi antarmuhUrta dazaviSakSetraveda viSAH-gIto-2-jIyArU-pipAsAH-dUdha-patantratA6-maya7-zo48-bAo-Sio0-6A prakArAH yAsAM tAstathAbhUtA yAH kSetravedanA: = svAbhAvikyo'nantA narakakSetravedanAstAH parikSINAH = vinaSTAH / tathA - teSAM nArakajIvAnAm anyo'nyavairaM = parasparazatrubhAzca upazAntam / tathA - aghanA = megha varjitA - meghaM vinA, vaMza viSa = je nIyo ii mau (2) zIta, (2) 31, (3) pUla, (4) vyAsa, (1) vuMnahI, (6) parAdhInatA, (7) maya, (8) zo, ( 9 ) jarA, (10) vyAdhi yaha daza prakAra kI naraka kSetra meM svabhAvataH hone vAlI antarahita vedanAe~ miTa gii| nArakI jIvoM kA pArasparika vairabhAva bhI zAnta ho gayA / nArakInA jIvAne anyAnyanI vedanA haiya che. ane paramAdhI taraphathI paNa tIvra trAsa ApavAmAM Ave che. AvuM te du:kha anaMtu che. te uparAMta sthAnAdhIna duHkhA kAyamI rahelAM che, jenu varNana vacana dvArA thaI zake tema nathI. temaja sAMsArika duHkhAnI sAthe tenI sarakhAmaNI thai zake tema nathI. nArakInA jIvAne ThaMDI-garamI puSkaLa lAge che. tyAMnA nArakInA jIvane, ApaNA himAlayanA TharelAM kharapha upara kadAca suvADavAmAM Ave te, tene ghasaghasATa UMdha AvI jAya! AthI kalpI lyA ke tyAMnI sthAnika ThaMDI keTalI haze! AvI rIte garamInA pramANunuM paNa samajI levuM. zIta 1, ane garamI 2, uparAMta, nArInA jIvAne, kSudhA 3, tarasa 4, parAdhInatA pa, dAha 6, khujalI 7, bhaya 8, zAka 9, jarA 10, A prakAranI kSetra vedanA hoya ja che, A daza vedanAonu nivAraNa, jema mRtyu leAkamAM thaI zake che ne rAhata maLe che, tema narakamAM banatuM nathI, kAraNa ke, tyAM ekalA pApanuM pariNAma bhAgavavAnu hoya che, ahiM pApa ane puNya bannenA pariNAme bhAgavAya che. OY nArakImAM, kSudhA-tarasanuM nivAraNa karavAnA kAI sAdhana pratyakSa nathI. zArIrika roga phATI nIkaLelA hoya che pazu kAi tenI zAMti mATe jonAra paNa nathI. parAdhIna paNAne te koI Are| tArI nathI! kSaNa eka paNu, paramAdhI e, nArakInA jIvAne chUTAM mUkatAM nathI, temaja mAra-pITathI, niraMtara bhayayukta rAkhe che. kaiAi dayA khAnAra hetu nathI. jIve, je nArakInA pApAnA badhA khAMdhyA hoya te sarve, bhogavIneja chUTA thavAnu hoya che. temAM raja jeTalA paNa pharaka paDatA nathI, A che tyAMnI sthAnika-nira'tara vatI kSetra vedanA! cAvI vedanAethI taraphaDatAM nArakInA jIvAne, bhagavAna mahAvIraneA janma thatAM, aMtarmuhUtta sudhI sava hel maJjarI TIkA bhagavajjanma kAlavarNana 11411 jainelibrary.org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 11911 Jain Education paJcavarNAni kusumAni = puSpANi nipAtitAni = AkAzAd varSitAni, punardave celotkSepaH kRtaH = vastradRSTiH kRtA / antarA ca AkAze=AkAzamadhye devaiH 'aho ! janma aho janma' iti ghuSitam = uccairuccAritam, udyAnAni ca zrakAle eva = svapuSpaNa samayAbhAve'pi sArvartuka - kusuma - nidhAnAni= sArvartukakusumAnAM = sakalaRtusambhavipuSpANAM nidhAnAni saMjAtAni / tathA-vApI - kUpa - taDAgAdi - jalAzayeSu vApI dIrghikA, kUpaH = pratItaH, taDAgaH = saraH, tadAdiSu = tatma tathA - devoM ne pA~coM varNoM ke puSpoM kI AkAza se varSA kI aura vastroM kI bhI varSA kI / AkAza ke bIca 'aho janma, aho janma' kA udghoSa kiyaa| arthAt aho AzcaryakArI tInoM lokoM ko apUrva Ananda dene vAlA bhagavAna kA janma huA / tathA - udyAna, asamaya meM phUlane kA samaya na hone para bhI, sabhI RtuoM ke phUloM se samRddha bana gaye / vApI, kUpa, sarovara Adi jalAzaya nirmala pAnI se bhara gye| deza bhara meM jana-jana ke mana harSa kI adhikatA se aise caMcala ho uThe, jaise vAyu ke vega se sarovara kA vAri caMcala ho uThatA hai / devee, uparAkata utsava uparAMta seAnA-mAhI ane divya vastro paNa varSAvyA. chae RtuonA daivI pA~cara'gI phUle paNa varSAvyA. bAga-bagIcAo, je grISma RtumAM sukAi gayAM hatAM, te paNa navapallavita thayAM. teAmAM cetana ane jIvaMta AvyuM. raja-parAgaraja, raMga ane sugaMdhathI, sa` prakAranA phUle khIlI uThayAM. sa prakAranI vanaspati phUTI nIkalI, anekanA aMkuro phUTavA lAgyAM, ne aneka gAumAM AvelA udyAno, manehara ane AMkhane ThaMDaka Ape tevA ubharAvA lAgyAM. karamAi gayela kaLIe, jANe hasatI hasatI bahAra AvatI hoya tema jaNAvA lAgI. phUlenI duniyAne paNa, A eka anokhA ane anerA utsava ujavavAnA hoya, tema jaNAvA lAgyuM. A phUlAe petAnI saurabha, sazakita dvArA, khilavavA mAMDI, ne jagata ne potAnA paricaya ApavA taiyAra thayAM hoya tema teo dekhAvA lAgyuM. pANInA sukakA ane khAlI jalAzaye paNa vagara varasAde ubharAvA lAgyAM. pRthvIe peAtAnAmAM saMcaya karI rAkheluM ane saMgharI rAkhelu pANI, jharaNA ane dhedha dvArA, vahetuM mukavA mAMDayu. jenA pariNAme, Thera Thera kUvA, nadI, vAvaDI vigere pANIthI bharAi gayAM ne grISma Rtune varSA Rtu temaja vasata Rtu jevI banAvI dIdhI. Bald kalpa maJjarI TIkA bhagavajjanmakAlavarNanam 119.1 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre sacandanA-candanapaGkasahitA kalita-lalita-kamala-mRSTiH-kalitA dhRtA lalitAnAM mundarANAM kamalAnAM sRSTiH= sargaH-utpattiyeyA tathAvidhA vRSTiH jaataa| sphArA-pacurA vasudhArA vRSTA / pavanAca-sukhaspazenAH sukhaspazevantA maJjulA anekapuSpasugandhavahatvena sundarAH anukUlA:-sakalajanAnandajanakAH, malayajo-spala-zItalA:-malayaja-candanam , utpalaM kamalaM, tadubhayavat zItalAzItasparzAH, punaH mandamandAH=atimandAH, saurabhyA''nandAH sugandhenA''modakAH, taM-pUrvoktaM dArakaM bAlakaM spaSTumiva pravAtAH prclitaaH| tathA devaiH dazArdravarNAni= zarUmnyjrii TIkA tathA-meghoM ke vinA hI, candanamizrita, sundara-kamala-yukta jalasRSTi hone lgii| pracura sampatti (svarNa) kI varSA huii| mukhadAyI sparza vAlA, aneka puSpoM ke saurabha ko vahana karane ke kAraNa sundara, sabhI prANiyoM ko Ananda dene vAlA, candana evaM kamala ke samAna zItala, atizaya manda, sugaMdha se Amoda pradAna karane vAlA pavana calane lgaa| mavijJamakaalvrnnnm kSetravedanAe zAMta paDI gaI. temaja, na rakIo kSa bhara pareparane verabhAva paNa bhUlI gayAM, ne zAMtacitte ubhAM rahyAM. janma sAthe ja keTalI addabhuta ghaTanAonuM sarjana thayuM ! tirachA leka (madhyalokamRtyuloka)mAM, bhagavAna janmatAMnI sAthe, evA menI vRSTi thaI ke, meha AvatA ja, pRthvI upara suMdara kamalanI sRSTi ubhI thaI gaI. jyAM jyAM juo tyAM dhagadhagatI grISma RtumAM ' lIluchama dekhAvA lAgyuM ! ne pRthavIe jANe lIlI sADInuM AcchAdana karyuM na hoya! tema jovAmAM AvyuM. senA-mahoranI vRddhi zaruM thaI. dhananI te kAMI jANe kiMmata ja na hoya tema tene ghedhamAra pravAha, suvarNa rUpe, uparathI paDyA lAgyA. A suvarNa pravAha jANe pRthvIne pitAmaya na banAvate hoya! tema tenI dhArAo atUTapaNe paDavA lAgI. malayagirimAM chUpAI rahela pavana paNa zItala maMda sugadharUpe vAvA lAge. jANe bhagavAnanA darzana karavA mATe ubhe na rahetA hoya tema lAgatuM hatuM. A pavanane sugaMdha ghaNu gAu sudhI prasArita thaI, aneka jIne sparza karI, temane mugdha banAvate A pavana paNa, eTalo mIThe ane madhura mAluma paDatuM hatuM ke, bhUkha ane tarasa chipAI jAya ane merema tRpti AvI jatI, sADA traNa karoDa marAyatho bharelI kAyA, savage tAjI ane praphullita thaI jatI. ko Jain Education 2 nalainelibrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre -- maJjarI na bhRtiSu jalAzayeSu jalAni pAnIyAni ca vimalAni-svacchAni jAtAni, janapade-deze ca janamanAMsi harSa-prakarSa vazana pramodAdhikyahetanA pavanavegena vAyavegena sarasikatrimapadmAkare ghanarasA:-jalAni iva visapAnta-vizeSaNa calanti sNjaataani| tathA-vanavAsino jantavaH pANinaH janmajAtAni-janmanA sahotpannAni-sahajAni vairANi3 zatrubhAvAn vidhaya-vimucya ca sahA''hAriNaH sahabhojinaH, sahavihAriNaH sahagAminazca jaataa| tathA-ambaramaNDalam aAkAzapradezaH dhArAdharA''-DambaravidharaM meghaghaTArahitam, amala-svaccha cAkacakyacazcitaM-vimAnAdiprakAzayuktaM jaatm| tathA-kokilAdipakSiNaH sAla-rasAla-tamAlapramukha-zAkhi _ tathA jaMgalI jantu sahaja-janma se hI utpanna hone vAle-vaira ko tyAga kara sAtha-sAtha carane lage aura sAtha-sAtha calane lage aura sAtha sAtha rahane lge| tathA-AkAza-maMDala megha-ghaTAoM se vihIna, svaccha tathA devoM ke vimAnoM Adi se camacamAne lgaa| TIkA ma bhagavajjanma kAlavarNanA A pANI paNa svaccha, nirmaLa ane svAdiSTa hatAM. pANI paNa, kherAkanI garaja sAre tevAM hatAM. ne tRSAturane zItalatA Ape tevA mIThA ane guNayukta hatAM. jema pavananA kuMkAvAthI, pANI hile caDhe ne mojAonuM tAMDavanRtya zaruM thAya, tema deza ane rASTra bharanA lokonA utsAhane juvAla, krame krame vadhavA mAMDyo. jaMgalanA prANIoe pitAnA vaira yukta svabhAvanuM vismaraNa karavA mAMDayuM. eka bIjAne premathI cAhavA lAgyAM, ne AhAra-vihAra AdimAM, jarApaNu kSebha anubhavyA vinA, ekaja pradeze, caravA temaja haraphara karavA lAgyAM. jANe premALu kuTuMba hoya. jaMgalo sarva prANIo mATe utpanna thayelAM che, ema, jaMgalI prANIonA manamAM bhAva pragaTa thayo. darekane sukharUpa ane sahAyaka banavuM tema, temanI manovRtti thavA lAgI. jAtiveranI bhAvanA adazya thavA lAgI. pitapotAnI bhASAo dvArA, premasUcaka cinho batAvavA lAgyAM. pita pitAnI rIte AnaMda vyakta karatAM jaNAvA lAgyAM. kadApi A AnaMda, jIvanamAM nahi Avyo hoya! temaja nahiM mAryo hoya ! tema teone jaNAvA lAgyuM. ne AvA udbhavelA AnaMdane bhagavaTo karI le, ema mAnI, temAM garakAva thayAM hoya tema teo jaNAvA lAgyAM, AkAza mArgo paNa, cakacakita vimAnathI bharacaka bharelAM hatAM tema jaNAtuM hatuM. vimAnanI hAramALAo zyamAna thatI hatI. devavimAnethI, AkAza mAga rupAMI gayuM hoya tema jaNAtuM. vimAnanA aMdara thatAM nAhyA. Jain Education S tational or Private & Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA hamA zAkhA-zikhA-valambinaH-tatra-sAlA vRkSavizeSAH, rasAlA AmrAH, tamAlA:=vRkSavizeSAH, tatpramukhA:-tatmabhRtayo ye zAkhinovRkSAsteSAM yAH zAkhAH tAsAM yAH zikhA ziraHpradezAH tadavalambinaH tadAzrayiNaH-tadaghiSThAyinaH santaH sahakAra-sarasa-maJjaro-rasA''-svAdamAdo-dazcita-paJcamasvarAH-sahakArANAm AmrANAM yAH sarasA:rasayuktA maJjayaH, tAsAM yo rasAsvAdastena yo mAdA-harSastena udazcita: udagataH paJcamasvaraH svaravizeSo yeSAM tathAbhUtAH, ata eva-mukharA-zabdaM kurvantaH, ananta-guNa-grAma-dhAma-prabhu-lalAma-yazo-gAyakamUta-mAgadha-cAraNa-viDambinaH-anantAantarahitA ye guNA:jJAnAdayaH teSAM yo grAma samUhaH, taddhAma yaH prabhu:cIraH tasya yallalAma-zobhana yazaH tadgAyakA-tadgAnakartAro ye sUtAbandinaH-stutipAThakAH, mAgadhA vaMzaparamparAvarNakAH, cAraNAcandivizeSAzca, tadviDamvinA tatsAdRzyaM bhajantaH santo madhuraM-miSTaM paraM prakRSTaM kUjitumArebhire-avyaktaM zabdaM krtumaarbdhvntH||m055|| tathA-sAla, rasAla, tamAla Adi vRkSoM kI coTiyoM para car3he hue kokila Adi pakSI AmroM kI sarasa maMjariyoM ke rasAsvAdana ke Ananda se nikale hue paMcama svara meM mukharita ho uThe-zabda karane lage tathA ananta guNoM ke AdhAra prabhu ke sundara yaza ke gAyaka sUtoM-bandI janoM mAgadhoM-vaMzaparamparA kA bakhAna karane vAloM, tathA cAraNoM ko bhI mAta karate hue madhura aura uttama rUpa se kujane lage ||suu055|| raMbhAne divyadhvani, pRthvI uparanA leke sAMbhaLI zake te tIvra ane ucca zreNIne hate. kinnaro-gaMdha pitAnI gAyanakaLA ane nRtya uccazreNInA dene batAvI rahyAM hatAM. vidhAdhare, pitAnA pahADo paranI rAjadhAnIne, zaNagArI tejomaya banAvI rahyAM hatAM ne pitAnI putrIone, te samAraMbhanA utsava mANavA, preraNA karI rahyAM hatAM. | koyala-ke kilA-popaTa vigere jAnavaro paNa kadI nahi jogavela e Amrarasa pAI rahyAM hatAM. prakRti (kudarata) paNa tRSAyamAna thaI rahI hoya tema jaNAtuM hatuM. kAraNa ke, jhADapAna paranA phaLo lacI rahyAM hatAM ne miThAzathI bharacaka banI rahyAM hatAM. jaMgalanA ane vanavagaDAMnA pakSIone, bhagavAnanA janma samaye, miSTa bhojane ApavAnA IrAdAthI, prakRtie kudarate paNa phaLa-phaLanI ADe vagaDe, relamachela karI mUkI hatI. ane A phaLamAM bArebAra sAkara bharI dIdhI hoya tema jaNAtuM. AzramaMjarInA rasanI miThAzathI, dharAI gayela keya, paMcama svarathI, gIte gAI rahI hatI. ne jIvananI anupama bhASa, sa pakSI bhAlI Rai ai. (2055)-ersonal use only bhagavajjanmakAlavarNanam // 9 // Jain Education Conal PELw.jainelibrary.org Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maJjarI TIkA mUlam-jaM rayaNi ca NaM tisalA khattiyANI dAragaM pasUyA, taM rayaNi ca NaM bhavaNavai-cANamaMtarajoisiya-vimANavAsi-devehi ya devIhi ya uvayaMtehi ya uppayaMtehi ya ega mahaM divve devujjoe devasaSNivAe devakahakahe uppijalagabhUe yAvi hotthA / zrIkalpaaha ya devA ya devIo ya egaM mahaM amayavAsaM ca gaMdhavAsaM ca cuNNavAsaM ca pupphavAsaM ca hiraNNa kalpavAsaM ca rayaNavAsa ca vAsiMsu ||muu056|| ||10|| chAyA-yasyAM rajanyAM ca khalu trizalA kSatriyANI dArakaM prAmRta, tasyAM rajanyAM ca khalu bhavanapati-vyantara-jyotiSika-vimAnavAsi-deveSu ca devISu ca upayatsu utpatatsu ca eko mahAn divyo devodadyoto devasaMnipAtaH devakalakala utpiJjalakabhUtazcApi babhUva / . atha ca devA devyazca ekA mahatIm amRtavarSA ca gandhavAM ca cUrNavarSA ca puSpavarSA ca hiraNyahonIra varSA ca ranavarSA ca avarSan // 056 // TIkA-'jaM rayaNi ca NaM ityaadi| yasyAM rajanyAM-rAtrau ca khalu trizalA kSatriyANI dArakaM-putraM bhagavajanmaprAmRta-ajanayat, tasyAM rajanyAM ca khalu bhavanapati-vyantara jyotiSika-vimAnavAsi-deveSu devISu ca upayatsu kALavarNanam mUla kA artha-'jaM rayaNi' ityaadi| jisa rAtri meM trizalA kSatriyANI ne putra ko janma diyA, usa rAtri meM bhavanapati, vyantara, jyotiSka aura vaimAnika devoM aura deviyoM ke bhagavAn ke samIpa Ate aura Upara jAte samaya eka mahAn divya deva-prakAza huA, devoM kA Apasa meM milana huA, devoM kA 'kala-kala' zabda huA-asphuTa sAmUhika zora huA, tathA devoM kI atyanta bhIr3a huii| isa ke pazcAt devoM aura deviyoM ne eka bahuta bar3I amRtakIvarSA kI, sugaMdhajalakIvarSA kI, puSpokIvarSA kI, sone-cAMdI kI varSA kI aura ratnoM kI varSA ko / / 056 / / TokA kA artha- 'jaM rayaNi' ityaadi| jisa rAta meM trizalA kSatriyANI ne putra ko janma diyA. usI rAta meM bhavanapati, vyantara, jyotiSka aura vimAnavAsI deva aura deviyoM kA AnA-jAnA huaa| unake // 10 // bhUgamana An - rayaNi' tyAhi.2 samaye lAvAnanA bhayo ta samaya, mane te trio, bhavanapati-vyaMtara-jyotiSka ane vaimAnika deva ane devio, bhagavAna samIpa AvatAM, ane upara jatAM tethI eka paNa mahAna adbhata prakAza phelAI gayo. ane te prakAza divya heI, tenI mahAna tejomaya ujajavalatA pRthvI para dekhavAmAM AvatI. kaMt, Jain Education W ational For Private & Personal use only AREERw.jainelibrary.org Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre maJjarI // 11 // TIkA samIpamAgacchatsu, utpatatsu-upari gacchatsu ca satsu, sati saptamyarthe prAkRtatvAt tRtIyA, eko mahAn divyaH= adbhutaH devodadyotaH devaprakAzaH, devasaMnipAtaH= devasammilanaM, devakalakalA-devAnAmAgatAnAM sAmUhikazabdaH, utpiJjalakabhUtaH=devAnAmatyantasaMbAdhazcApi babhUva / _ atha anantaraM devA devyazca ekA mahatImamRtavarSA =sudhAdRSTiM, gandhavarSA gandhadravyadRSTiM, cUrNavarSA =mugandhicugadRSTiM, puSpa varSA ca hiraNyavarSA-svarNadRSTiM rajatavRSTiM vA ratnavarSA ratnavRSTiM ca avarpan=kRtavantaH / / 056 / / mUlam-tae NaM AsaNemu kaMpamANesu chappannaM disAkumArIo ohinANovaogeNa bhagavao sirimahAvIrassa saMsAratArahAraM jammaM jANiya sokarisaharisA sigyaM sigyaM pamUigharaM samAgayA, taM jahA bhogaMkarA 1, bhogavaI 2, subhogA 3, bhogamAliNI 4, suvacchA 5 vacchamittA 6 vAriseNA 7 balAhagA 8; eyAbho aDhadisAkumArIo ahologAo AgayA titthayaraM titthayaramAyaraM ca kamaNijjabhAvabhariyaceyasA abhivaMdiUNa pasUigharaM saMvagavAeNa visohittA sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavaTibhUyaM kiccA bhagavao titthayarassa tityayaramAUe ya adarasAmaMte AgAyamANIo parigAyamANIo ciDhisu ||muu057|| bhagavajanma- kAlavarNanam Ane-jAne se logoM meM eka mahAn adbhuta prakAza phaila gyaa| devoM kA sammilana huaa| Aye hue devoM kA kala-kala zabda huaa| tathA devoM kI khUba bhIr3a huI, arthAt itane bahuta devoM aura deviyoM kA Agamana huA ki rAjabhavana vizAla hone para bhI usameM samAnA kaThina ho gyaa| isake pazcAt devoM aura deviyoM ne eka bar3I sudhA kI varSA kI, sugaMdhita dravyoM kI varSA kI, sugaMdhita cUrNa kI varSA kI, puSpoM kI varSA kI, sone-cAMdI kI varSA kI aura ratnoM kI varSA kI // 056 // de aMdara aMdara maLatA jhulatAM hatAM, tethI "kala-kala' zabdano zera bakera paNa thatuM hatuM. A zora araphuTa rahe. ane deva-devIonI khUba bhIDa jAmI hatI. tyArapachI de ane devIoe eka ghaNI moTI amRtavarSA karI, sugaMdhavarSA karI, caNavaSa karI, bharnA 72, sonAthAMdI bhane 2tnAnI 55 | 3rI. (sU056) For Private Personal use only . hamA Jain Educationd ation ww.jainelibrary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satra TIkA chAyA-tataH khalu AsaneSu kampamAneSu SaTpazcAzad dikkumAryaH avadhijJAnopayogena bhagavataH zrI-bhara mahAvIrasya saMsAratApahAraM janma jJAtvA sotkarSaharSAH zIghraM zIghraM prasUtigRhaM smaagtaaH| tadyathA bhogaGkarA 1, bhogavatI 2, subhogA 3, bhogamAlinI 4, suvatsA 5, vatsamitrA 6 vArisenA 7 bhIkalpabalAhakA 8 / etA aSTadikkumAryo'dholokAdAgatAH, tIrthakara tIrthakaramAtaraM ca kamanIyabhAvabhRtacetasAbhi kalpa maJjarI // 12 // vandha prasUtigRhaM saMvartakavAtena vizodhya sugandhavaragandhitaM gandhavartibhUtaM kRtvA bhagavatastIrthakarasya tIrthakaramAtuzca adarasAmante AgAyantyaH parigAyantyo'tiSThan // 057 // mUla kA artha-'tae Na' ityAdi / tatpazcAta AsanoM ke kaoNpane para chappana dizAkumArI deviyA~. avadhijJAna kA upayoga lagA kara bhagavAn zrImahAvIra kA saMsAra ke tApa ko harane vAlA janma jAna kara, atyadhika harSita hokara jaldI-jaldI prasUtigRha meM aayiiN| ve isa prakAra thI (1) bhogaMkarA (2) bhogavatI (3) subhogA (4) bhogamAlinI (5) subatsA (6) vatsamitrA (7) vArisenA (8) balAhakA; yaha ATha dikkumAriyA~ adholoka se aayiiN| ye tIrthaMkara ko aura tIrthakara kI mAtA bhagavajanma ko, prazasta bhAvoM se bhare hue citta se namaskAra karake, prasatigRha ko saMvartaka vAyu se zuddha karake, zreSTha sugaMdhoM se sugaMdhita karake, gaMdha kI battI jaisA banA kara, bhagavAn tIrthakara aura tIrthakara kI mAtA se na adhika dUra na adhika samIpa arthAt thor3I dUrI para khar3I 2 AgAna aura parigAna karane lagIM // 1057 // bhUjana artha-'tapa 'tyAdi. bhAsana pAyamAna thadi, chapana zibhAzayAye, bhavadhijJAnanA kare upayoga mUkI joyuM ke, temane jANavAmAM AvyuM ke, saMsAranA tApa haravAvALA bhagavAna mahAvIra devane janma Do thayo che. AthI, teo ghaNI harSita thaIne, utAvaLI-utAvaLI prasUtigRhamAM AvI pahoMcI. A dizAkumArI keTalI ane kayA kayA prakAranI hatI te nIce mujaba varNavavAmAM Ave che, ne teonuM zuM zuM kArya hoya che. tenI rUparekhA paNa batAvavAmAM Ave che. zimAriyAnA 2-(1) 42(2) nAgapatI (3) sunA(4) sAmAlinI (5) subatsA (8) vatsabhitrA (7) vArisanA (8) MAIT 241 mAhAbhArimA pAlebhAthI mAvI. // 12 // A kumArIkAe pitAnI pharaja anusAra, tIrthakara ane temanI mAtAne, bhAva bharyuM vaMdana kare che. tyArabAda, prasUti gRhane saMvattaka vAyu dvArA, sAphasupha karI zuddha kare che. zreSTha sugaMdhi padArtho dvArA tene sugaMdhita nAve . tI 42 bhane tamanA bhAtAcI thou 2 kI 29 tAtha"2ne asi Aya che. (2056) kAlavaNana RO m w.jainelibrary.org Jain Education 2 tional Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamUtre / / 13 / / Jain Education TIkA- 'taraNaM AsaNe' ityAdi / tataH khalu svasvAsaneSu kampamAneSu satsu SaTpaJcAzad dikkumAryaH = pUrvAdiSu dikSu sthitAH kumArikAH avadhijJAnopayogena bhagavataH zrImahAvIrasya saMsAratApahAraM =bhavasantApahArakaM janma jJAear sotkarSaharSA:- sotkarSa : = utkarSasahito harSaH = pramodo yAsAM tathAbhUtAH satyaH zIghraM zIghram = atizIghraM prasUtigRhaM = prasavabhavanaM samAgatAH / tadyathA bhogaGkarA 1, bhogavatI 2, subhogA 3 bhogamAlinI 4, suvatsA 5 vatsamitrA 6, vArisenA 7 balAhakA 8; etA aSTadikkumAryo'gholokAd=adholoke gajadantagiricatuSTayasya adhastAt sthitebhyaH svasva TokA kA artha- 'tae NaM' ityAdi / apane-apane AsanoM ke kampAyamAna hone para chappana dizAkumAriyA~ arthAt pUrva Adi dizAoM meM sthita kumAriyA~, avadhijJAna ke upayoga (vyApAra) se bhagavAn zrImahAvIra kA, bhavajanita saMtApa ko haraNa karane vAlA janma jAna kara, atyadhika harSayukta hokara atyanta zIghra hI prasUtigRha meM A pahu~cIM / ve isa prakAra thIM-- (1) bhogaMkarA (2) bhogavatI (3) subhogA (4) bhogamAlinI (5) suvatsA (6) vatsamitrA (7) vArisenA aura (8) balAhakA ye ATha dizAkumAriyA~ adholoka se arthAt adholoka ke cAra gajadanta TIkAnA atha'-'tattva na ityAdi. parama vItarAgI puruSanA janma thatAM, kudaratI kAnUna anusAra, chappana zAkumArienA Asana hacamacI uThe che ane asthira mAluma paDe che. AvA AsanA kadApi paNu calAyamAna thatAM nathI. chatAM temanu calitapaNuM joi, ghaDI eka bhara vicAramagna banI jAya che. vicAramagna thatAM, kAMi samajaNu nahi paDavAthI, peAtAnA avadhijJAnane upayoga kare che. A jJAnadvArA, ghaNe dUra dUra anatAM banavA joI, kAIka niya para AvI jAya che. tadanusAra, upayAga dvArA, jotAM jaNAyuM ke, bharatakSetramAM A covIzInA atima tItha"karane janma, trizaLA rANInI kUkhathI thayeA che. A jANa thatAnI sAtheja, tamAma kAma paDatAM mUkI, utAvalI-utAvalI doDatI AvI, prasUti gRhamAM hAjara thai gai. bhagavAnane jotAM, temanA deha-mana ane vANI praphullita thayAM. A AThe kumArio, nIce adheleAkamAM vAsa karIne rahe che. tenA vAsa, hAthInA daMtUzaLanA AkAre rahelAM pu tenI nIce anelAM bhavaneAmAM hoya che. Yu Zheng Bao Yuan kalpa maJjarI TIkA bhagavajjanma kAlavarNanam // 13 // fool ww.jainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 14 // Jain Education bhavanebhya AgatAH satyaH tIrthakaraM =bhAvitIthaGkaratvaM buddhiviSayIkRtya prayogAt sampratyapi tIrthakara, ca = punaH tIrthakara mAtaraM kamanIyabhAvabhRtacetasA=prazaMsanIyabhAvapUrNamanasA abhivandya praNamya prasUtigRhaM prasavagRhaM saMvartakavAtena= saMvartaka nAmaka vAyunA vizodhya saMmAye mugandhavaragandhitam = uttamagandhamugandhitaM tathA-gandhavartibhUtam=anekavidhagandhaguTikAyAM yathA saurabhyaM tAdRzasaurabhyavatvena tatsadRzaM - nAnAgandhAnvitaM kRtvA bhagavataH tIrthakarasya tIrthakaramAtuzca adUrasAmante= nAtidUre nAvisamIpe AgAyantyaH = gItaprArambhakAle mandrasvareNa gAyantyaH parigAyantya: gIta prArambhAnantaraM tArasvareNa gAyantyaH zratiSThan sthitavatyaH // mu0 57 // parvatoM ke nIce rahe hue apane - apane bhavanoM se AyIM / unhoMne tIrthaMkara ko (bhAvI tIrthaMkaratva kA AzrayaNa kara vartamAna meM bhI 'tIrthaMkara' zabda kA prayoga kiyA gayA hai) tathA tIrthaMkara kI mAtA ko, prazaMsanIya bhAvoM se paripUrNa mana se bandana kiyA / vandana karake prasUtigRha ko saMvata nAmaka vAyu se svaccha kiyA / uttama gaMdha se sugaMdhita kiyA / aneka vAlI battI meM jaisA saurabha hotA hai, vaise hI saurabha se yukta hone ke kAraNa gaMdhavatI ke samAna kiyA arthAt nAnA prakAra kI sugaMdhoM se yukta kiyaa| phira tIrthaMkara aura tIrthaMkara kI mAtA se na jyAdA dUra na jyAdA samIpa meM ve AgAna tathA parigAna karane lagIM / arthAt gIta prAraMbha karate samaya mandra (dhIme ) svara se tathA prAraMbha karane ke bAda tAra (U~ce) svara se gAtI huI khar3I rahIM ||057 // teo pirapUNa bhAvethI, AvA vItarAgI puruSane tathA temanI mAtAne, vaMdana-namaskAra kare che. ne potAnI pharaja upara mUDI jAya che. A kumArikAonI pharaja prathama vakhate prasUtigRhanu' mela' upADI, pheMkI dai, tene sAsu karavAnu hoya che. A mAlAe, jhapATAmAM, nimeSamAtramAM, sApha karI nAkhe tevA cakkara cakkara pharatA saMvattaka nAmanA vAyunA upayAga kare che. tyArabAda, suga Mdhi padArthonA chaMTakAva karI, prasUti gRhane, magha-madhAyamAna banAvI mUke che, ne mAtA temaja bALakane jAte sApha karI, bALakane pAraNAmAM suvADI paheluM hAlaraDuM gAya che, ane jarA dUra ubhI rahe che. (sU057) Vocalporan kalpa maJjarI TIkA bhagavajjanma kAlavarNanam // 14 // jainelibrary.org Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA // 15 // mUlam-mehaMkarA 1, mehabaI 2, mumehA 3, meghamAlinI 4, toyadharA 5, vicittA 6, pupphamAlA 7 aNidiyA 8; eyAo aTTha uDDhalogAyo AgayA, paMcavaNNapupphavudi kiccA bhagavazrI mahAvIrassa tammAUe ya adarasAmaMte AgAyamANIo parigAyamANIo ciluisa / 16 / . naMdottarA 1, naMdA 2, ANaMdA 3, naMdivaddhaNA 4, vijayA 5, vejayaMtI 6, jayaMtI 7, aparAjitA 8; eyAA aTTa puratthimAo ruyagapaJcayAo AgayA AyaMsahatthagayAo bhagavao tisalAe ya purathimeNaM ciTiMsu / 24 / samAhArA 1, suppaiNNA 2, suppabuddhA 3, jasoharA 4, lacchIvaI 5, sesavaI 6, cittaguttA 7, vasuMdharA 8 eyAyo dAhiNAo ruyagapavyayAo AgayA bhiMgArahatthagayAo bhagavao tisalAe ya dAhiNaNaM AgAyamANIo parigAyamANIo cirTisu / 32 / / ___ ilAdevI 1, surAdevI 2, puDhavI 3, paumAvaI 4, egaNAsA 5, NavamiyA 6, sIyA 7, bhadA 8; eyAo aTTha pacatthimAo rurAgapavyayAo AgayA tAliyaMTahatthagayAo bhagavao tisalAe ya AgAyamANIo parigAyamANIo ciTiMsu / 40 / alaMbusA 1, miyakesI 2, puMDarIgiNI 3, vAruNI 4, hAsA 5, savvagA 6, sirI 7, hirI 8 eyAo aTTha uttarillAo ruyagapaJcayAo AgayA cAmarahatthagayAo bhagavao tisalAe ya uttareNa AgAyamANIo parigAyamANIo cidisu / 48 / cittA 1, cittakaNagA 2, saerA 3, soyAmiNI 4; eyAyo cauro vidisiruyagAo AgayA dIviyAhatthagayAo bhagavao tisalAe ya causu vidisAmu AgAyamANIo parigAyamANIo ciTiMsu // 52 // khvA 1, rUvaMsA 2, surUvA 3, svabaI 4, eyAo cauro ruyagamajjhAyo AgayA bhagavo titthayarassa cauraMgulAvasiTaM nAbhinAlaM kappittA bhUmoe nihaNiMsu / 56 // tae NaM chappannaM disAkumArIo titthayaraM 'bhavau bhagavaM pabvayAue'-tti vaittA AgAyamANIo parigAyaJain Education internat mANIo ciDhisu // 1058 // meghaGkarAdiH dikkumA rINAm kA Agamanam // 15 // Se ainelibrary.org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 16 // TIkA chAyA-meghaGkarA 1, meghavatI 2, sumeghA 3, meghamAlinI 4, toyadharA 5, vicitrA 6, puSpamAlA, 7, aninditA 8; etA aSTa UrdhvalokAt AgatAH paJcavarNapuSpavRSTiM kRtvA bhagavato mahAvIrasya tanmAtuzca adarasAmante AgAyantyaH parigAyansyaH atiSThan / 16 / nandottarA 1, nandA 2, AnandA 3, nandivarddhanA 4, vijayA 5, vaijayantI 6, jayantI 7, aparAjitA 8; etA aSTa paurastyAt rucakaparvatAt AgatA AdarzahastagatA bhagavatastrizalAyAzca paurastyena AgAyantyaH parigAyantyo'tiSThan / 24 / ____ samAhArA 1, supratijJA 2, suprabuddhA 3, yazodharA 4, lakSmIvatI 5, zeSavatI 6, citraguptA 7, mUla kA artha- 'mehaMkarA' ityAdi / (1) meghaMkarA (2) meghavatI (3) sumeghA (4) meghamAlinI (5) toyadharA (6) vicitrA (7) puSpamAlA aura (8) anidintA; ye ATha dizAkumAriyA Urbaloka se aayiiN| ve pA~ca varNa ke phUloM kI varSA karake bhagavAna mahAvIra aura unakI mAtA se kucha dUra, AgAna-parigAna karatI huI khar3I rahIM (16) (1) nandottarA (2) nandA (3) AnandA (4) nandivarddhanA (5) vijayA (6) vaijayantI (7) jayantI pa aura (8) aparAjitA; ye ATha pUrva dizAke dizAkumAriyA rucaka parvata se AyIM aura AyanA hAtha meM liye bhagavAn tathA trizalA ke pUrva dizA meM AgAna tathA parigAna karatI huI khar3I rhiiN| (24) (1) samAhArA (2) supratijJA (3) suprabuddhA (4) yazodharA (5) lakSmIvatI (7) citraguptA aura bhUganA sa-'mehakarA' tyAhi. (1) bheva 420 (2) bheSavatI (3) subhedhA (4) bhevamAlinI (5) tAyA (6) viyitrA (7) puthyamANA (8) anihitA, 2. mAhizAmA4iAma bhAMdhI tarI mAvI. A maataaee paMcaraMgI phulenI vRSTi karI, bhagavAna ane tenI mAtAne hAlaraDAM saMbhalAvatI, jarA dUra ubhI rahI. (16) (1) nhaatt| (2) / (3) mAnahA (4) navina (5) vinyA (6) pazyantI (7) jayantI (8) aparAjItA, e ATha, pUrva dizAmAM rahelI dizAkumArikAo, rucaka parvata uparathI utarI AvI teonA hAthamAM paNa hatAM. bhagavAna ane temanI mAtAne vidhiyukta vaMdana karI, jarA dUra ubhI rahI, hAlaraDAM gAvA lAgI ne sApAnane riyANA avil. (24) (1) samAjA28 (2) supratijJA (3) suprathuddhA (4) yazodharA (5) samIpatI (6) zeSatA (7) [yastA meghaDarAdidikkumArINAm Agamanam 5 ra // 16 // How.jainelibrary.org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 17 // vasundharA 8 etA aSTa dakSiNasmAt rucakaparvatAt AgatA bhRGgArahastagatA bhagavataH trizalAyAzca dakSiNena AgAyantyaH parigAyansyaH atiSThan / 32 / ilAdevI 1, murAdevI 2, pRthvI 3, padmAvatI 4, ekanAsA 5, navamikA 6, sItA 7, bhadrA 8% etA aSTa pAzcAttyAt rucakaparvatAt AgatAstAlagantahastagatA bhagavataH trizalAyAzca pAzcAtyena AgAyantyaH parigAyantyaH atiSThan / 4 / alambuSA 1, mitakezI 2, puNDarIkiNI 3, vAruNI 4, hAsA 5, sarvagA 6, zrIH 7, hIH 8; etA aSTa uttarIyAd rucakaparvatAt AgatAH cAmarahastagatAH bhagavatastrizalAyAzca uttareNa AgAyantyaH parigAyantyaH atiSThan / 48 / kalpamaJjarI TIkA meghaGkarAdi kumA rINAm vasundharA; ye ATha dizAkumAriyA dakSiNa dizA ke rucaka parvata se aaii| inake hAthoM meM zrRMgAra (jhArI) thaa| ye bhagavAn aura trizalA ke dakSiNa bhAga meM AgAna-parigAna karatI huI khar3I rahIM (32) / (1) ilAdevI (2) murAdevI (3) pRthvI (4) padmAvatI (5) ekanAsA (6) navamikA (7) sItA aura (8) bhadrA; ye ATha dizAkumAriyA pazcima dizA ke rucaka parvata se aaii| inake hAtha meM paMkhe the| ye bhagavAn aura trizalA ke pazcima bhAga meM AgAna-parigAna karatI huI khar3I rhiiN| (40) (1) alaMmbuSA (2) mitakezI (3) puNDarIkiNI (4) vAruNI (5) hAsA (6) sarvagA (7) zrI aura hI; (8) ye ATha dizAkumAriyA uttara ke rucaka parvatase aaii| inake hAthameM camara the| ye bhagavAna aura trizalA ke uttara bhAga meM AgAna-parigAna karatI huI khaDI rahIM (48) Agamanam (8) vasundharA; e ATha divALAe dakSiNa dizAnA sUcaka parvata uparathI AvI pahoMcI. A AThenI hAthamAM jhArI tI. 52 pramANe vidhi tApI, bhAva 4 al. (32) (1) March (2) surAhevI (3) pRthivI (4) pAvatI (5) nAsA (6) nAma (7) sItA (8) bhadrA; A bALAe pazcima dizAnA rucaka parvata uparathI Ave che. teonA hAthamAM paMkhA hoya che. bhagavAna ane bhAtAne na 43rI, bhAta AtI 22 bhI 2. 2. (40) Sani (1) mabhuSA (2) bhitI (3) Non (4) pANI (5) MAI (6) s|| (7) zrI (8) 41; mA // 17 // amitr.jainelibrary.org Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||18|| Jain Education citrA 1, citrakanakA 2, zaterA 3, saudAminI 4; etAzratasraH vidicakAt AgatAH dIpikAhastagatAH bhagavatastrizalAyAzca catasRSu dikSu AgAyantyaH parigAyantyaH atiSThan / 52 / rUpA 1, rUpAMzA 2, surUpA 3, rUpAvatI 4; etAzcatasraH rucakamadhyAt AgatA bhagavatastIrthakarasya caturaGgulAvaziSTaM nAbhinAlaM kalpitvA bhUmyAM nyakhanan // 56 // tataH khalu SaTpaJcAzad dizAkumAryaH tIrthakaraM 'bhavatu bhagavAn parvatAyuSkaH' iti uditvA zrAgAyantyaH parigAyantyo'tiSThan ||058|| (1) citrA (2) citrakanakA (3) zaterA (4) saudAminI; ye cAra dizAkumAriyA~ vidizAoM (dikkoNoM) se AI / inake hAtha meM choTe-choTe dIpaka the| ye bhagavAna aura trizalA ke cAroM vidizAoM meM AgAna - parigAna karatI huIM khaDI rahIM / (52) (1) rUpA (2) rUpAMzA (3) murUpA aura (4) rUpavatI; ye cAra dizAkumAriyA~ rucaka parvata ke madhyabhAga se aaii| inhoMne bhagavAn tIrthaMkara ke cAra aMgula zeSa nAla ko kATa kara bhUmi meM gAr3a diyA / (56) ye chappana dizAkumAriyA~ 'bhagavAn parvata ke samAna cirAyu hoM' isa prakAra ke AzIrvAda vacana bola karake AgAna - parigAna karatI huIM khaDI rahIM / / 057 || ATha dikumArIe, uttaranA rucakapradeza paratho AvI. tenA hAthamAM 'camara' hatAM. ulI rahI. (48) teo gAyana karatI, najIkamAM (1) citrA (2) citrAnA ( 3 ) zateza (4) saudAminI; A yAra kumAri utarI AvI. teenA hAthamAM nAnA nAnA 'dIpakA' hatAM. A cAre jaNIe gAdha rahI. (para) vidvishaao| (AzA) bhAMthI khUNAomAM ubhI rahI. hAlaraDAM (1) 35aa (2) 3yAMzA (3) su3pA (4) 3pavatI meM yAra mAriyo s AvI rahI. A kumArikAoe, bhagavAnanA cAra aMguLa pramANa nALane kApI, bhUmimAM A chappana dizAkumArI 'bhagavAna parvatanI samAna cirAyu thA' A mAulI rahI. (sU058) parvatanA madhya bhAgabhAMthI dATI dIdhA. (56) prakAre kahI gANAM gAtI kalpa maJjarI TIkA meghaGkarAdidikkumA rINAm Agamanam // 18 // jainelibrary.org Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 19 // Jain Education TIkA- 'mehakarA' ityAdi / spaSTam, UrdhvalokAt bhadrazAlavanasya samabhUtalAt paJcazatayojanocca nandanavanagatapaJcazatayojanamamANA'STakUTarUpasthAnAt / adurasAmante= nAtidUre nAtisamIpe / 16 / 'naMdottarA' ityAdi / spaSTam, navaram - AdarzahastagatAH - hastagataH = hastasthaH Adarzo = darpaNo yAsAM tAH= hastagRhItadarpaNA ityarthaH / 'hastagata' zabdasya paranipAtaH prAkRtatvAt / evamagre'pi bodhyam / 24 / 'samAhArA' ityAdi / spaSTam bhRGgArahastagatAH - bhRGgAraH = ' jhArI' iti bhASAmasiddha:, yAsAM tAH // 32 // 'ilAdevI' ityAdi / spaSTam, navaram - tAlavRntahastagatAH - tAlavRntAni vyajanAni hastagatAni yAsAM tAH - tAlavyajanadhAriNya ityarthaH / 40 / sa hastagato TIkA kA artha 'mehaMkarA' ityAdi / 'mehaMkarA' ityAdikA artha spaSTa hai / kevala vizeSa itanA hI hai| kiye Urdhva loka se AI arthAt bhadrazAla vana ke sama bhUbhAga se pA~ca sau yojana U~cA nandana vana hai, usameM pA~ca sau pA~ca sau yojana pramANavAle ATha kUToM se AI / 'adurasAmaMte' kA artha hai-na adhika dUra, na adhika samIpa / inhoMne pAMca varNa ke phUloM kI varSA kii| 'naMdottarA' AdikA artha spaSTa hai| kevala 'AdarzahastagatAH' kA artha hai - unake hAthoM meM darpaNa the |24| samAhArA ityAdi spaSTa hai / 'bhRGgAra hastagatAH' arthAt inake hAthoM meM jhArI thI |32| ilAdevI Adi spaSTa hai| kevala inake hAthoM meM tAr3a-paMkhe the, itanA samajhanA cAhie |40| TInA artha - 'meghakarA' ityAdi sUtrano artha spaSTa che. 34 le Ayo'thI bhAvI eTale bhadrazALa vananI samabhUmithI pAMcaze jojana U'cu' nadanavana che. tyAM pAMcase pAMcase yAjana pramANuvALA ATha chUTI AsAM chate TothI yAvI. adUrasAmaMte no artha - nahi hara nahi nala, tethe thAya che. (16) 'naMdottarA' vigeren| artha spaSTa cha ThevaNa - AdarzahastagatAH no artha mevA thAya che teyonA hAthamAM harSazu DatAM. (24) samAhArA ityAhi spaSTa che. bhRGgArahastagatAH no artha sevA thAya cheDAthamA 'jArI' Sona (tI. (32) ilAdevI vigeren| artha spaSTa che. 34 tekhAnA DAthamAM tADanA yA hatAM, tevA artha addhi rAya che. (40) ersonal Use Only kalpa maJjarI TIkA meghaGkarAdidikkumA rINAm Agamanam // 19 // w.jainelibrary.org Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa 'alaMbusA' ityaadi| spaSTam , navaram-cAmarahastagatA:cAmaradhAriNyaH / 48 / 'cittA' ityaadi| spaSTam , navaram-dipikAhastagatAH dIpadhAriNyazcatasraH / 52 / 'rUvA' ityaadi| spaSTam , navaram-rUpAdayazcatasro nAbhinAlacchedinyaH / 56 / rucakaparvato hi jambUdvIpasthameruparvatasya prAkArarUpeNa vartata iti bodhyam // 'tae NaM ityAdi / tataH khalu tAH pUrvoktAH SaTpaJcAzadapi dikkumAryaH 'he bhagavan ! bhavAn parvatAyuSkAparvatavat cirAyuSko bhavatu' iti ittham AzIrvacanaM tIrthakaram-uditvA-uktvA AgAyantyaH parigAyantyo'tiSThan ||su0 58 // kalpamaJjarI TIkA // 20 // alaMbuSA Adi spaSTa hai| sirpha yaha vizeSatA hai ki ye cAmaradhAriNI thIM / 48 // citrA Adi spaSTa hai| sirpha-yaha vizeSatA hai ki ye cAra dIpaka liye thIM // 52 // rUpA Adi spaSTa hai| sirpha yaha vizeSatA hai ki ye cAra nAla chedana karane vAlI thIM / 56 / rucaka parvata jambUdvIpa ke prAkAra (parakoTe) ke rUpa meM avasthita hai, aisA samajhanA caahie| yaha saba chappana dizAkumAriyA 'he bhagavan ! Apa parvata ke samAna cirAyu ho' isa prakAra tIrthakara ko AzISa ke vacana kaha kara AgAna aura parigAna karatI huI sthita huI |mu058|| meghaGkarAdidikkumArINAm Agamanam alambuSA mAhinA artha paNa spaSTa cha. vizeSatA hI hai sAhAmAriyAnA DAyamAM, 'yAbhara' 2ai Gai. (48) citrA mAhi spaSTa cha. vizeSamA te nyArenA DAyamA havA tai. (52) rUpA mA spaSTa cha. vizeSatA - yAra zAmArImA nAma che 42vAvANI tI. (56) syA pahADa, jaMbU dvIpanA prakAra samAna lekhAya che. A sarva chappana dizAkumArikAo, bhagavAnane, he bhagavana! 'tame parvatanI samAna cirAyu thAo" evA ___sAzivayanA mobI, mAtai audi cell 24ii. (2058) & Personal use only // 20 // Jain Education Stational A aw.jainelibrary.org. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maJjarI TokA - mUlam--tae NaM AsaNaMsi kaMpamApaMsi sakke deviMde devarAyA ohiNANeNa caramatitthayarassa jammaNaM jANiUNa siddhANaM titthayarassa ya 'namotthu Na' dalai, dalitvA hariNegamesiNaM devaM pAyattANIyAhivaI joyaNa parimaMDalaM sughosaM ghaMTaM ghosiuM Agavei / tae NaM hariNegamesiNA deveNaM sughosAe ghaMTAe ghosiyAe samANIe zrIkalpa sohamme kappe agNemu battosavimANasayasahassesu aNNAI egragAI battIsaghaMTAsayasahassAI jamagasamagaM kaNakaNamUtra // 21 // rAvaM kAuM pvttaaii| tara NaM akamhA AsAiyAe saMpayAe dINA viva tammi samayammi savve devA ya devIo ya divyaM ANaMdaM annuhviNsu| tae NaM hariNegamesideveNaM ghosiyaM sakiMdassa ANaM socA savve devA haTTatuTA harisavasa-visappamANahiyayA sayasayavimAgamAruhiya cliyaa| tattha kevaiyA iMdassa ANAe, kevaiyA mittaperiyA, kevaiyA devIperiyA, kevaiyA kougAloyaNukaMThiyA, kevaiyA abbhuyaM daheM, kevaiyA titthayarajammamahocchavaM dadra, kevaiyA bhagavaMtaM dava, kevaiyA imo bhayavaM muttimaggassa darisago bhavissai-tti kaTu, kevaiyA imAe osappiNIe assi bhArahavAse imo carimo titthayaro-tti kaDu, kevaiyA appaNijabhAveNa, kevaiyA bhattibhAveNa calimu ||muu0 59 // chAyA-tataH khalu Asane kampamAne zakro devendro devarAjaH avadhijJAnena caramatIrthakarasya janma hajAra jJAtvA siddhebhyaH tIrthakarAya ca namotthu NaM-(namo'stu khalu) dadAti, dattvA hariNaigamepiNaM devaM padAtyanIkAdhipati lakA artha-'tara ' ityAdi / tatpazcAt Amana kApane para zaka devendra devarAja ne avadhijJAna se rthikara kA janma jAna kara siddhoM ko tathA tIrthakara ko 'namotthu NaM' diyA, dekara padAtyanIkAdhipati (paidala senA ke senApati) hariNaigameSI deva ko eka yojana gherA vAlI sughoSA nAma kI ghaMTA bajAne kI AjJA dii| hariNaigamepI deva ne jaba sughoSA ghaMTA bajAI to saudharma devaloka ke eka kama battIsa lAkha bhUganA -'tapa ja' tyA6i. zahendranu 55 miDAsana yati yatai ta yAra 421 / sAyA. bhvdhijJAnanA upaga vaDe dRSTi pheMkatA, tene tIrthaMkarane janma thayo jaNAya. siddha bhagavAna ane tIrthakarane namoju je nA pATha belI namaskAra karyA. che tyAra bAda pAyadaLa senAnA adhipati harizaigamethI devane, "suSA' nAmane ghaMTa bajAvavA hukama karyo. A nanA gherAvAvANA anavA 6dl. For Private & Personal use only sanakampaH, zakrAjJayA devAnAM bhagavadarza nArtha ra calanam kara // 21 // 3w.jainelibrary.org Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa yojanaparimaNDalAM sughoSAM ghaNTAM ghoSayitum AjJApayati / tataH khalu hariNaigameSiNA devena sughoSAyAM ghaNTAyAM yoSitAyAM satyAM saudharme kalpe anyeSu ekonadvAtriMzadvimAnazatasahasreSu anyAni ekonAni dvAtriMzadyaNTAzatasahasrANi yugapat kanakanarAvaM kartuM pravRttAni / tataH khalu akasmAdAsAditayA sampadA dInA iva tasmina samaye sarve devAzca devyazca divyamAnandamanvabhUvana / / tataH khalu hariNaigameSiNA devena ghoSitAM zakrendrasya AjJAM zrutvA sarve devA hRSTatuSTA harSavaza-visarpada-dhRdayAH svasvavimAnamAruhya clitaaH| tatra kiyanta indrasya AjJayA, kiyanto mitrapreritAH, kiyanto devIpreritAH, kiyantaH kautukA-lokano-skaNThitAH, kiyanto'dbhutaM draSTuM, kiyantaH tIrthakarajanmamahotsavaM draSTuM, maJjarI // 22 // TIkA vimAnoM meM anyAnya eka kama battIsa lAkha ghaMTAyeM khanakhanAne lgiiN| usa samaya jaise dInoMko acAnaka hI sampatti mila gaI ho, isa prakAra samasta devoM aura deviyoM ko divya AnandakA anubhava huaa| tatpazcAt hariNaigamecI deva dvArA ghoSita kI huI zakendrakI AjJA ko sunakara saba deva hRSTa-tuSTa hue| sabake hRdaya harSa se khila gye| saba apane-apane vimAnoM para savAra hokara cala pdde| unameM se koI koI indra kI AjJA se, koI-koI mitroM kI preraNA se, koI-koI apanI devI ke anurodha se, koI-koI kautuka dekhane kI utkaMThA se, koI koI adbhuta dRzya dekhane ko, koI-koI tIrthakara kA janma zakrasyAsanakampaH , zakrAjJayA devAnAM bhagavaddazanArtha calanam thApita thayelI che. esI, cAlatAM ghaMTa vAgatAnI sAthe, saudharma devakanA eka ochuM battIsa lAkha vimAnanA eka eg battIsa lAkha ghaMTAone khasukhagrATa thavA lAgyA. jema garIba mANasa ne, Akasimaka saMpatti maLI jAya ne, je AnaMda vyApI 27, tevo me ganubhayo / haridvaigamelI deva dvArA, gheSita thayelI zakrendranI AjJAne sAMbhaLI sarva deve, khuza-khuzALa thayAM. badhA de harSonmatta thayAM. dareka jaNu, pitatAnA vimAna para besI, cAlatAM thayAM. kaI de, IndranI AjJA thavAthI ravAnA thayAM, keIde mitranI preraNAthI prerAyAM, keI pitAnI devInA Agrahane lIdhe kheMcAyA, keI kautuka dekhavAnI utkaMThAthI AkarSAyA, keI AzcaryakAraka ghaTanAthI dorAyA, ke tIrthakarane janma mahotsava jevAnI bhAvanAthI devyA, keI bhagavAnanA darzana karavAnA abhilASI thaI upaDayA, cAthI prerAyAM, kei ||22 // JainEducation ational .jainelibrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIkalpa sUtre // 23 // kalpamaJjarI TIkA KC kiyanto bhagavantaM draSTuM, kiyantaH 'ayaM bhagavAn muktimArgasya darzako bhaviSyati' iti kRtvA, kiyantaH-'asyAmavasarpiNyAma asmin bhAratavarSe ayaM caramastIrthakaraH' iti kRtvA, kiyanta AtmIyabhAvena, kiyanto bhaktibhAvenAcalan |suu059|| TIkA-'tae NaM' ityAdi / tataH khalu Asane kampamAne sati zakraH-tadAkhyo devendraH surapatiH, devarAjaH devanAyaka: avadhijJAnena avadhijJAnopayogena caramatIrthakarasya antimacaturvizatitamatIrthakarasya janma jJAtvA siddhebhyaH tIrthakarAya ca 'namotthu NaM' dadAti, dattvA padAtyanIkAdhipati padacArisainyanAyakaM harigaigameSiNaM devaM yojanaparimaNDalAM mughoSAM-mundaraghoSavatItyanvarthasaMjJAM ghaNTAM ghoSayituMvAdayitum , AjJApayati AjJAM dadAti / mahotsava dekhane ko, koI bhagavAn kA darzana karane ke lie, koI yaha samajha kara ki yaha bhagavAn mokSamArga ke darzaka hoMge, koI yaha jAnakara ki isa avasarpiNI kAla meM, isa bharata kSetra meM yahI aMtima tIrthakara haiM, koI AtmIyabhAva se aura koI bhaktibhAva se ravAnA hue ||suu059|| TIkA kA artha-'tae NaM' ityaadi| tadanantara Asana kaoNpane para zakra nAmaka devAdhipati devanAyaka ne avadhijJAna dvArA antima caubIsaveM tIrthakara kA janma jAna kara siddha bhagavAn ko tathA tIrthakara ko 'namotthu NaM' diyA, arthAt 'namotthu NaM' kA pATha par3ha kara namaskAra kiyaa| phira paidala senA ke nAyaka hariNaigamepI deva ko eka yojana ke ghere vAlI sughoSA-manoharadhvanivAlI isa yathAnAma tathAguNa vAlI ghaMTA ko bajAne kI AjJA dii| keI A bhagavAna mokSamArganA darzaka thaze ema jANIne ravAnA thayAM. A avasarpiNI kALamAM, ahiM bharatakSetre, bhagavAna aMtima tIrthaMkara che. ema samajI ke deve, prayANuM karyuM, keI bhaktibhAvathI kheMcAi cAlI nIkaLyAM. ema vividha dRSTikoNa rAkhIne saudharma devalokanA dee, bharatakhaMDamAM AvavA ravAnagI lIdhI. (sU059) sAnoma-tara 'tyAhityArA bhAsana matAnAmanA vAdhipati vanAyo madhizAnAmantima yopAsamA tI"nAma yayAnusa masAnane tathA tIyadeg42ne "namotthu " dhu, me, "namotthu " ne pATha bhaNIne namaskAra karyo. pachI pAyadaLa senAnA nAyaka harirjhegamelI devane eka yojanAnA gherAvAvALA sughelA-manahara avAja vALe, yathAnAma tathA guNavALe ghaMTa vagADavAnI AjJA ApI. tyAra bAda te zakrasyAsanakampaH , zakrAjJayA devAnAM bhagavaddazanAthe calanam // 23 // S ww.jainelibrary.org Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 24 // Jain Education tataH tadanantaraM khalu hariNaigameSiNA devena sughoSAyAM ghaNTAyAM ghoSitAyAM =vAditAyAM satyAM saudharme kalpe anyeSu ekonadvAtriMzadvimAnazatasahasreSu zranyAni ekonAni = ekanyUnAni dvAtriMzadghaNTAzatasahasrANi - ghaNTAnAM dvAtrizallakSANi yugapat = ekakAlAvacchedena 'jamagasamagaM' iti yugapadarthe dezIyazabdaH, kanakanarAvaM - kanakanetizabdaM kartuM pravRttAni - udyatAni / tataH = tadanantaraM khalu akasmAt = sahasA zrAsAditayA = prAptayA sampadA dInAH = raGkA va sarve devA devya divyam = adbhutam Anandam = prabhu janmazravaNajanitaM pramodam anvabhavana = anubhUtavantaH / tataH khalu hariNaigameSidevena ghoSitAM sUcitAM zakrendrasya AjJAm = AjJAvacanaM zrutvA sarve devA hRSTatuSTAH=atiprasannA TarSavaza-visarpaddhRdayAH = harSotphullamAnasAH svasvavimAnam Aruhya = Azritya calitAH=prasthitAH / tatra = caliteSu deveSu madhye kiyanto devA indrasya AjJayA acalaniti pareNAnvayaH / evamagre'pi / kiyantazca tatpazcAt hariNaigameSI deva ke sughoSA ghaMTA bajAne para saudharma kalpa meM eka kama battIsa lAkha vimAnoM meM, eka kama battIsa lAkha ghaMTAyeM eka hI sAtha bajane lagoM / usa samaya samasta devoM aura deviyoM ko prabhu ke janma kA samAcAra sunakara aise adbhuta Ananda kA anubhava huA, jaise daridra ko acAnaka hI sampadA kI prApti se hotA hai / tatpazcAt hariNaigameSI deva dvArA sUcita zakrendra kI AjJA sunakara sabhI deva hRSTa aura tuSTa arthAt atyanta prasanna hue / harSa se unakA hRdaya phUla uThA / saba apane2 vimAnoM para car3ha kara cale / una devoM meM kitaneka indra kI AjJA se cale, kitaneka mitroM kI preraNA se cale, kitaneka apanI hariNaigameSI deve sughASA nAmanA ghaMTa bajAvatA ja saudhama kalpamAM batrIsa lAkhamAM eka echAvimAnAmAM,khatrIsa lAkhamAM eka echA ghaMTa eka sAthe ja vAgavA lAgyA. te vakhate samasta devA ane devIone prabhunA janmanA samAcAra sAMbhaLIne eTalA addabhuta AnaMdane anubhava thayA ke jeTaleA didrane acAnaka saMpatti prApta thavAthI thAya che. tyArabAda rigameSI deva dvArA sUcita zakrendranI AjJA sAMbhaLIne badhA devA huSa' ane sASa pAmyA eTale ke atyanta prasanna thayA. harSoMthI emanu hRdaya khilI uThayuM. badhA pota potAnA vimAnamAM besIne cAlI nIkaLyAM. te devAmAM keTalAka indranI AjJAthI upaDayAM, keTalAka mitronI preraNAthI upaDayAM, keTalAka peAtAnI devInA Hui Jian Shi Shi Bao Bao Can Man Man Man Shang kalpa maJjarI TIkA zakrasyA sanakampaH, zakrAjJayA devAnAM bhagavaddarza nArtha calanam. // 24 // ww.jainelibrary.org. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 25 // TIkA kimataca kautukA''-lokano-skaNThitAH-kautuka kutUila tasyA''lokana-nirIkSaNaM tatrotkaNThitA utsukAH, kiyantazca adbhutam Azcarya draSTum , kiyantazca devaaH| tIrthakarajanmamahotsavaM draSTum , kiyantazca bhagavantaM draSTum , kiyantazca 'ayaM bhagavAn muktimArgasya mokSamArgasya darzako bhaviSyati' iti kRtvA iti buddhvA, kiyantazca 'asyAmavasarpiNyAm asmin bhArate varSe ayaM caramaH antimaH tIrthakaraH' iti kRtvA, kiyantazca AtmIyabhAvena, kiyantazca devA bhaktibhAvena acalan ||muu059|| mUlam-jaM samayaM ca NaM devA caliyA taM samayaM ca NaM tasya paramANehiM nANAviha-divva-tuDiyasaha-saMninAehi ghaMTANiNAehiM tappaDijjhuNIhiM devadevIkalakale hiM ca akhaMDa bhAgAsamaMDalaM guMjiyaM Asi / taMsi samayaMsi koDiso devavimANehiM vimAlamavi AgAsaM saMkiNNaM jaayN| tattha sIhAgiivimANavAmiNo devA gayAgiivimAgArUDhe deve kahiMsu-bho bho agge saraMto devA ! saye saye hasthiNo ego karemANA calaMtu, annahA duddharo mama kesarI tumhANaM hathiNo haNissai / evaM mahisAgiivimANArUDhA AsAgiivimANArUDhe garulAgiivimANArUDhA ayaMgAgiivimANArUDhe, cittagAgiivimANArUDhA mesAgiivimANArUDhe deve ya kahiMsu / zakrasyA sana kampa, zakrAjJayA devAnAM bhagavadarza-- nAtha calanama. devI ke Agraha se cale, kitaneka kutUhala dekhane kI utkaMThA se cale, kitaneka Azcarya dekhane ke lie cale, kitaneka tIrthaMkara kA janma-mahotsava dekhane ke liye cale aura kitaneka bhagavAna kA darzana karane ke lie ravAnA hue| koI-koI yaha samajha kara gaye ki yaha bhagavAn mokSamArga ke darzaka hoMge, aura koI-koI yaha soca kara ki isa avasarpiNI kAla meM, isa bharatakSetra meM yahI antima tIrthakara haiN| kucha deva AtmIyabhAva se cale to kucha bhaktibhAva se prerita hokara cale ||suu059|| na // 25 // AgrahathI upaDayAM, keTalAka kutUhala jovAnI utkaMThAthI upaDayAM, keTalAka Azcarya jovAne mATe upaDayAM, keTalAka tIrthakarane janma mahotsava jevAne mATe upaDayAM, ane keTalAka bhagavAnanA darzana karavAne mATe ravAnA thayAM. kaI koI ema samajI gayA ke A bhagavAna mokSamArganA darzana thaze, ane kaI kaI ema dhArIne gayA ke A avasarpiNI kALamAM, A bharatakSetramAM A ja antima tIrthaMkara che. keTalAka ra AtmIyabhAvakI gayA te keTalAka dain Education dionalsamAthI prerAne gayA. (sU058) SLEENw.jainelibrary.org Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 26 // kevaiyA devA ussuyattaNeNa mitte mottUNa agge cliNmu| kevaiyA kahiMmu-bho bhAyarA ! ciTuMtu ciTaMtu amhevi aagcchaamo| kevaiyA agge agge caliuM vivAyaM kuNamANe kahiMsu-jaM ajja pavvadiNaM vaha, ayo tuhI ceva AgacchaMtu / evaM gagaNamaMDale gamaNeNa devANaM sirasi aisaMnihIe caMdakiraNapaDaNeNa nijarA avi devA jarAmaMtomiva sobhimu| devamuddhema ThiyA tArA ghaDAgArA lakvijisu, galesu ya tA rayaNagevejjagAI piva dIsisa, devasarIresu ya tA seyabiMduNovya bhAsiMsu ||suu060|| ___ chAyA-yasmin samaye ca khalu devAzcalitAstasmin samaye ca khalu tatra pravartamAnaiH nAnAvidhadivya-Tita-zabda-saMninAdaiH ghaNTAninAdaiH tatpatidhvanibhirdevadevIkalakalaizca akhaNDamAkAzamaNDalaM guJjitamAsIt / tasmin samaye koTizo devavimAnairvizAlamapyAkAzaM sakIrNa jaatm| * tatra khalu siMhA''kRtivimAnavAsino devA gajA''kRtivimAnArUDhAn devAn akathayan-"bho bho bhagavaddarza nArtha calitAnAM devAnAM varNanam . mUla kA artha--'jaM samayaM ca NaM' ityAdi / jisa samaya deva ravAnA hue, usa samaya vahA hone vAle vividha divya vAdyoM ke zabdoM kI dhvani se. ghaMTAoM kI dhvani se, aura usa dhvani kI pratidhvani tathA devoM aura deviyoM ke kalakala-nAda se sampUrNa AkAzamaMDala gUMja utthaa| usa samaya koTi-koTi devavimAnoM se vizAla AkAza bhI sa~kar3A jAna par3ane lgaa| vahA~ siMhAkAra (siMha ke samAna AkRti vAle) vimAnake vAsI deva gajAkara-vimAnoM para ArUr3ha devoM se kahane lage-'ajI Age-Age calane vAle devo! apane-apane hAthiyoM ko jarA eka kinAre // 26 // bhuubne| ma-samayaM ca ' tyAdi.2 samaye / 2vAnA yAna samaye, bhA , vividha hivya vAghone dhvani thaI rahyo. ghaMTAonI vanivaDe, vanionA pratidhvanio vaDe, deva-devIonA kalaravanA nAdavaDe, saMpUrNa AkAzamaMDaLa gAjI uThayuM. te samaye, karaDe deva-vimAnathI AkAza saMkaDAI gayuM hoya ! tema jaNAvA lAgyuM. siMhAkAra vAlA vimAnamAM beThelAM deva, gAkAra vimAnanA devene kahevA lAgyA ke "he de! tame tema Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA I agresaranto devAH ! svakAn svakAn hastina ekataH kurvantazcalantu, anyathA duIro mama kesarI yuSmAkaM hastino hnissyti| evaM mahiSA''kRtivimAnArUDhA azvAkRtivimAnArUDhAn, garuDAkRtivimAnArUDhA bhujaGgAkRtizrIkalpa- vimAnArUhAn , citrakAkRtivimAnArUDhA meSAkRtivimAnArUDhAna devAMzca akthyn| kiyanto devA utsukatvena mitrANi muktvaa'gr'cln| kiyanto'kathayan-bho bho bhrAtaraH! tiSThantu tiSThantu, // 27 // vayamapi aagcchaamH| kiyanto'gre'gre calituM vivAdaM kurvANAn akathayan-yada adya parvadinaM vartate, atastUSNImeva Agacchantu / evaM gaganamaNDale gamanena devAnAM zirasi atisannidheH candrakiraNapatanena nirjarA api devA jarAvanta karake calie, nahIM to hamArA parAkramI siMha Apake hAthI kI hatyA kara degA!' isI prakAra mahiSAkAra-vimAna-vAloM ne azvAkAra-vimAnake vAsiyoM se, garuDAkAra vimAna vAloM ne bhujaMgAkAra vimAnake vAsI devoM se khaa| kitane hI deva utkaMThA ke kAraNa apane mitroM ko chor3a kara Age cala diye| koI-koI kahane se lage-"bhAiyo, Thaharo Thaharo, hama bhI A rahe haiN|' koI-koI Age calane ke lie vivAda karane vAlI ma se bole-'zrAja utsava kA dina hai, ataH cupacApa cale aao| isa prakAra AkAza-maMDala meM calane se devoM ke mastaka para atyanta nikaTatA se candramA kI AgaLa AgaLa cAlyA jAo cho paNa tamArA hAthiyone eka tarapha tAravI amane AgaLa javAde, nahitara amArA parAkramI siMhe tamArA hAthIonI hatyA karI besaze!" A prakAre bheMsanA AkAravAlA deve temanI AgaLa nIkaLI cukelAM a%AkAra vimAnanA devene paDakAratAM, garuDAkAra vimAnIe, sarpAkAra vimAniyane celeMja pheMkatAM, cittAnA AkAravALA vimAniye, gheTAnA AkAravALA vimAniye ne dhamakAvatAM. keTalAka de utkaMThAthI ane hezanA kAraNe pitAnA mitrone paNa choDI AgaLa-AgaLa nIkaLI jatAM. keI ke te eka bIjAne kahI paNa detA ke "bhAIe! jarA thaMbhI jAva, ame paNa tamArI sAthe AvIe chIe" kaI ke te, AgaLa mArga kADhavA vADiyA ane dalIlabAja devane sApha zabdomAM saMbhaLAvI paNa detAM hatAM ke "Aja utsavane divasa che mATe cUpacApa rahI, vakhatasara pahoMcI jAva, nahitara rahI jazo! AkAzamaMDaLamAM caMdranuM sthAna tyAM AvI raheluM che te sthAnanI najIka deve prayANa karI rahyAM hatAM. bhagavaddeza nAtha calitAnAM devAnAM cAra varNanam. // 27 // Jain Education to SPersonal Meanw.jainelibrary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma zrIkalpa mUtra // 28 // ivA'zobhanta / devamUrddhasu sthitAstArA ghaTAkArA alakSyanta, galeSu ca tAH ratnaoveyakAni iva adRzyanta, devazarIreSu ca tAH svedabindava iva abhAsanta // 060 / / TIkA-'jaM samayaM ce'-tyaadi| yasmin samaye ca khalu, prAkRtatvAdatra saptamyarthe dvitIyA; devAzcalitAH, tasmin samaye ca khalu tatra devamArge pravartamAnaiH jAyamAnaH nAnAvidhadivyatruTitazabdasaMninAdaiH-nAnAvidhAni=anekapakArANi yAni divyAni truTitAnidhAditrANi teSAM zabdasaMninAdaiH-zabdaiH sAmAnyazabdaiH saMni- nAdaiH samyak vyAptaH zabdaiH, tathA-ghaNTAninAdaiH, tatpratidhvanibhiH divyavAdyaghaNTApatizabdaiH devadevIkalakalaiH= devAnAM devInAM kalakalazabdaizca akhaNDaM-samastam AkAzamaNDalaM guJjitaM-madhurAvyaktazabdavyAptam AsIt / TIkA / bhagavarza phI kiraNeM par3a rahI thiiN| isa kAraNa ve deva nirjara (jarA-bur3hApe se rahita) hokara bhI jarAvAna-(vRddha) jaise dikhAyI diye| devoM ke sira para sthita tAre ghaTa jaise dikhAI dete the| gale meM ve ratnamaya AbhUSaNa sarIkhe najara Ate the aura devoM ke zarIra para pasIne kI bUMdo kI taraha camaka rahe the ||muu060|| TIkA kA artha-jaM samayaM ca NaM' ityaadi| jisa samaya deva ravAnA hue, usa samaya devoM ke mArgameM nArtha hone vAle nAnA prakAra ke divya bAjoM ke sAmAnya zabdoM se tathA samyak prakAra se vyApta ho jAne calitAnAM vAle zabdoMke-ninAdoM se, ghaMTAoM kI dhvani se, divya vAdyoM evaM ghaMTAoM kI pratidhvani se, devoM tathA devAnA varNanam. caMdramAnAM zveta kiraNe, denA mAthA para paDavAthI te deve nirjara-eTalejara-gaDhapaNa-vagaranA hovA chatAM jarAvALI eTale vRddha jevA dekhAvA lAgyAM. denA mAthA para AvelA tArAo ghaDA jevA dIsatAM hatAM ne gaLA mAM AvelA tArAo jhagamaga jhagamaga thatAM hovAne kAraNe devonA ratnamaya AbhUSaNe samAna daSTigocara thatAM hatAM. A uparAMta, devonA zarIra para AvelA tArAo pasevAnA TIpAM jANe bajyAM na hoya! tema jaNAtAM, kAraNa ke devo A tArAmaMDaLanI vacamAM thaIne ja | // 28 // 5sAra thatA tai (sU0 10) TAnAma-jaM samayaM ca NatyAhi samaye hevaravAnAthayAM, syArenA bhAbhA yatA vividha nAhiyapAla tronA sAmAnya avAjathI tathA sArI rIte prasarI jatA avAjethI ghaTanA avAjathI, divya vAdyo ane ghaTanA pratidhvanithI teNe Jain Education L onal or Private & Personal Use Only 50w.jainelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtra // 29 // tasmin samaye koTizo devavimAnaH vizAlamapi AkAzaM saMkIrNa-devagaNabhRtatvAt sUcyA api pravezazUnyaM jaatm| tatra-vimAnacAriSu deveSu khalu siMhA''kRtivimAnavAsinaH siMhA''kAravimAnasthA devA gajA''kRtivimAnArUDhAna-hastyAkAravimAnAsInAn devAn akathayan uktavantaH, kim ? ityAha-bho bho agre sarantaH= calanto devAH ! svakAn svakAn=nijAna nijAna hastina ekataH ekapAceM kurvantaHcalantu gacchantu, anyathA ekataH kagNAbhAve durddharambalI mama kesarI=siMhaH yuSmAkaM hastino haniSyati / evam anena prakAreNa mahiSA''kRtivimAnA''rUDhA mahiSA''kAravimAnA'sInA devA azvAkRtivimAnA''rUDhAn devAn , garuDA''kRtivimAnA''rUDhAH garuDAkAravimAnA''sInA devA bhujaGgA''kRtivimAnA''rUDhAn devAn , citrakA''kRtivimAnA''rUDhAH-citrako TIkA bhagavaddaza deviyoM ke kalakala nAda se, samasta AkAza gUMjane lagA-madhura evaM asphuTa zabdoM se vyApta ho gyaa| usa samaya karoDo vimAnoM se vistIrNa AkAza bhI, devasamUha se bhara jAne ke kAraNa saMkIrNa ho gayA-maI bhI na samA sake, isa prakAra kA ho gyaa| una vimAnacArI devoM meM jo siMha kI AkRti vAle vimAnoM meM ArUr3ha the, unhoMne hAthI ke AkAra ke vimAnoM para car3he devoM se kahA-'are Age 2 calane vAle devo! apane-apane hAthiyoM ko eka bagala meM karake calo, anyathA-eka bagala meM na karane para hamArA balI siMha tumhAre hAthiyoM kA hanana kara degaa| isI prakAra mahiSAkAra (bhaiMse ke AkAra vAle) vimAna meM baiThe devoMne azvAkRtivAle vimAna ke vAsiyoM se khaa| garuDAkAra vimAna para ArUDha devoM ne bhujaMgAkRti ke vimAna vAloM se khaa| nAtha calitAnAM devAnAM samAra varNanam. deve tathA devIenA kalakalanAdathI AkhuM AkAza guMjI uThayuM, madhura ane aphTa zabdothI chavAI gayuM. te samaye karoDe vimAnethI vistIrNa AkAza paNa deva-samUhathI bharAI javAne kAraNe sAMkaDuM thaI gayuM-eka seya paNa samAI na zake evuM thaI gayuM. te vimAnacArI devAmAM jeo siMhanI AkRtivALAM vimAnamAM beThelA hatA temaNe hAthInA hatA AkAra vimAnamAM beThelA dene kahyuM-"are AgaLa cAlanArA de! pita-pitAnA hAthIone eka bAju // 29 // karIne cAle, nahi te eka bAju na karavAthI amArA baLavAna siha tamArA hAthIonI hatyA karI nAkhaze. temAM eja pramANe mahiSAkAra (bheMsanA AkAravALAM) vimAnamAM beThelA e adhAkRtivALAM vimAnamAM rahelAone kahyuM. an Education garuDAkAra vimAnamAM beThelA dee bhujaMgAkRtinA vimAnavALAone kahyuM. cittAnA AkAranA vimAnamAM jeo vaira SEAsww.jainelibrary.org Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sutre vanyapazujAtiH, tadAkRti yad vimAnaM tadArUDhA devAH meSA''kRtivimAnA''rUDhAn devAMzca akathayan kthitvntH| kiyanto devAH utsukatvena=sotkaNThatayA mitrANi muttvA-tyaktvA agre acalan, kiyanto davA akathayan-'bho bhrAtaraH! tiSThantu tiSThantu, vayamapi AgAcchAmaH yuSmAbhiH saha gantuM vaH sahacaratayA vayamapi trizalAnandanajanmotsavadidRkSayA AyAmaH, kiyanto devA ahamahamikayA agre'gre calituM gantuM vivAdaM kurvANAn akathayan kathitavanto, yat adya parvadinaM vartate, ato bhavantaH tUSNIM samaunam Agacchantu / atha devAnAmAgamanasamayasvarUpamAha evaM pUrvoktaprakAreNa gaganamaNDale AkAzapradeze gamanena devAnAM zirasimastake atisannidhitaHatyantasamIpAta candrakiraNapatanena-candrakiraNAgamena nirjarA-vRddhatvarahitA api zvetavarNakarapAtajanitacAkacakya maJjarI // 30 // TIkA cItAke AkAra ke vimAna para jo ArUDha the, unhoMne meSa (mer3he) ke AkAra ke vimAna vAloM se khaa| kitane hI deva utsukatA ke kAraNa mitroM ko chor3a kara Age2 cala diye| kitane hI kahane lage-he bhAiyo! Thaharo Thaharo, hama bhI Ate haiN| hama bhI trizalAnandana kA janmotsava dekhane kI icchA se tumhAre sAthI bana kara sAtha 2 calate haiN| kitane hI devoM ne, 'maiM Age calU~, maiM Age calU~' isa prakAra kaha kara vivAda karane vAle devoM se kahA-pAja utsava kA dina hai, ataH Apa loga cupacApa aaie| aba devoM ke Agamana ke samaya kA svarUpa kahate haiMpUrvokta prakAra se AkAza meM gamana karane se devoM ke mastaka para atyanta samIpa se candramA kI bhagavaddaza nArtha calitAnAM devAnAM isa varNanam . beThelA hatA temaNe meSa (gheTA)nA AkAranA vimAnavALAone kahyuM, keTalAya de utsukatAne kAraNe mitrone mUkIne AgaLa cAlI nIkaLyA. keTalAya kahevA lAgyA-"he bhAIo ! jarA the. the, ame paNa AvIe chIe. ame paNa trizalAnandanane janmotsava jevAnI IcchAthI tamArA sAthIdAra banIne sAthe AvIye chIe. keTalAya dee, huM AgaLa cAluM, huM AgaLa cAlu' Ama kahIne vivAda karanArA dene kahyuM "Aja utsavano divasa che, mATe tame // 30 // loko zAntipUrvaka Ave" ' have devonA AgamananA samayanA svarUpane kahe che-pUrvokta prakAre jyAre devo AkAzamAM gamana karI rahyAM hatAM tyAre temanAM mastake candramAnI ghaNI najIka hovAthI, candramAnA prakAzita kiraNe, temanA kahe Say ww.jainelibrary.org che Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 31 // dhavalimnA palitAyamAnatayA jarAvantaH vRddhA iva azobhanta-zobhitavantaH, tathA-atisannidhitaH devamadhesu-devazirassu sthitAH tArA ghaTA''kArA alakSyanta / galeSu-devAnAM kaNTheSu ca tAtArAH ratnatraiveyakAniratnaviracitakaNThabhUSaNAni iva adiipynt-shobhitvtyH| tathA-tA devazarIreSu ca svedavindavaH mArgacalanajanyazramajalakaNA iva abhAsanta-zobhitavatyaH // muu060|| malama-tae NaM sakke deviMde devarAyA pAlagajANavimANamAruhiya divvAe deviDaDIe divyAe devajaI divveNaM devANubhAveNaM sayasayavimANArUDhehiM sayalaparivArehi ya parivuDo naMdIsaradIve dAhiNapuratyime raigarapadhae taM divyaM devihi divyaM devajuI divvaM devANubhAvaM sayasayavimANArUDhe sayalaparivAre ya paDisAhariya jeNeva bhagavano titthayarassa jammaNanagare jeNeva jammaNabhavaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA titthayarajammaNabhavaNaM teNa divveNa jANavimANeNa tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA bhagavao titthayarassa jammaNabhavaNassa uttarapurasthime disIbhAe cauraMgulamasaMpatte dharaNiyale taM divvaM jANavimANa Thavei, ThavittA jeNe bhayavaM titthayare titthayaramAyA ya teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karitA bhagavadarza nArtha calAnA devAnA zveta kiraNeM girane se nirjara (jarA-rahita) bhI deva jarAvAn-bUr3he ke samAna zobhAyamAna hue, kyoM ki zvetavarNa kI candramA kI kiraNoM ke girane se unakA mastaka camakane lagA thA, jisase aisA pratIta hotA thA ki unake bAla dhaule ho gaye haiN| bahuta pAsa meM devoM ke sira para sthita tAre mastaka para ghaTa kI taraha pratIta hote the| vahI tAre devoM ke kaMTha meM ratnamaya AbhUSaNa sarIkhe zobhita hote the aura vahI tAre devoM ke zarIra para mArga calane ke parizrama se utpanna pasIne kI bUMdoM ke samAna pratIta hote the / / 060 // // 31 // para cakacakita paNe prakAzita thatA hovAne kAraNe temanA mastakenAM vALa, atyaMta veta ane tejomaya lAgatAM hatAM, tethI jonArane ema lAgatuM ke yuvAna deve paNa vRddha banI gayAM che! cakacakita tArAonAM jUmakhAe paNa temanAM mAthAM para AvI rahelAM hoi, mAthA upara mUkelA ghaDAo jevA lAgatA hatA, gaLApara AvelA tArAo khetInAM hAranI garaja sAratA hatAM. parasevA para sUryane prakAza paDavAthI jema parasevAnAM biMdue caLakATa mAre che tema nAnA tArAo TenAM zarIra para biMdue caLakATa mAratAM hatAM. (sU0 60), te Jain Education Eational S athww.jainelibrary.org Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa satre // 32 // Aloe ceva paNAmaM karei, karittA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTu evaM vayAsI-namotthu NaM te rayaNakucchidhArie ! jagappaIvadIvie! sabajagamaMgalasa saba-jIva-cakkhubhUyassa muttassa saba-jagajIva-vaccha. lassa hiyakAragamagga-desiya-cAgiDDhi-vibhu-ppabhussa jiNassa NANissa nAyagassa buddhassa bohagassa sabaloganAhassa nimmamassa pavara-kula-samubbhavassa jAIe khattiyarasa jaM si loguttamassa jaNaNI, dhaNNA'si taM, kayatyAsi / maJjarI ahaNaM devANuppie! bhagavao titthayarasya jammaNamahimaM karissAmi, taNaM tumbhehiM No bhIiyavvaM-tti kaTu TIkA osAvagiM nidaM dalai, dalittA paMca sakarUve viunbai, tattha ege sake bhayacaM titthayaraM komaleNaM karayalasaMpuDeNaM giNhai 1, ege sake piTuo dhavalimA-jiya-marAlabattaM AyavattaM dharei 2, duve sakA ubhao pAsiM siyacAmarukkhe kareMti 4, ege sake vajjapANI puraMdare bhagavo titthayarassa rakaba8 purao pavaTTae ||muu061|| chAyA-tataH khalu zakro devendro devarAjaH pAlakayAnavimAnamAruhya divyayA devaRddhayA divyayA devadyutyA divyena devAnubhAvena svasvavimAnArUDhaH saphalaparivAraizca parivRto nandIzvaradvIpe dakSiNapUrve ratikaraparvate bhagavajja nmotsava tAM divyAM devaddhi divyAM devadyutiM divyaM devAnubhAvaM svasvapimAnArUDhAn sakalaparivArAMzca pratisaMhRtya yauvana ko kartukAmasva bhagavatastIrthakarasya janmanagaraM yatraiva janmabhavanaM tatraiva upAgacchati, upAgamya torthakarajanmabhavanaM tena divyena zakrasya tamAdAya mUla kA artha--'taraNaM' ityaadi| tatpazcAt devendra devarAja zakra, pAlakayAna vimAna para ArUDha gamanam. hokara divya devaRddhi, divya devadyuti aura divya devaprabhAva ke sAtha apane-apane vimAnoM para ArUDa sakala parivAra se ghire hue, nandIzvara dvIpa meM, Agneya koNa meM, ratikara parvata para usa divya devaRddhi, divya devadyati. divya devamabhAva tathA apane-apane vimAna para ArUDha sakala parivAra ko sthApita karake, jahA~ bhagavAn tIrthakara kA janmanagara thA aura jahA~ janma-bhavana thA, vahIM aaye| Akara tIrthakara ke janma SNA // 32 // bhUsanA martha'tapa NatyAhi. tyA2mA hevendra devarA za, pAyAna vimAna 52 mA30 25, hivya ke devaRddhi, divya devadhati ane divya devaprabhAva vaDe sajaja thaI, sarva parivArane pitatAnA vimAna para besADI naMdIzvara dvIpa maLe AvyA. A dvIpanA agnikoNamAM, ratikara parvata para, sarva divya addhi, devaghati, devaprabhAva tathA savaMkuTuMba parivArane vimAno sahita tyAM mUkyAM. Sational tyAMthI yAnA tha, yo tItha 42 sayAnanubhu tu , uni mamata, tyo mApI pahacyA . AdhAra w.jainelibrary.org Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 33 // yAnavimAnena trikRtva AdakSiNapadakSiNa karIti, kRtyA bhagavatastAthakarasya janmabhavanasya uttarapUrva digbhAge caturaGgalamasammApte dharaNitale tat divyaM yAnavimAnaM sthApayati, sthApayitvA yatraiva bhagavAstIrthakaraH tIrthakaramAtA ca tatraiva upAgacchati, upAgamya vikRtva AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA Aloke eva praNAmaM karoti, kRtvA karatalaparigRhItaM zirasyA''vata mastake aJjaliM kRtvA evamavAdIta-namo'stu khalu te ratnakukSidhArike ! jagatpradIpadIpike ! sarvajaganmaGgalasya sarvajIvacakSurbhUtasya sarva-jagajIva-vatsalasya hitakAraka-mArga-dezika-vibhuvAgRddhi-prabhojinasya jJAnino nAyakasya buddhasya bodhakasya sarvalokanAthasya nimemasya pravara-kula-samudbhavasya jAtyA kSatriyasya kalpamaJjarI TIkA bhavana kI usa divya yAnavimAna se tInavAra dakSiNa se AraMbha karake pradakSiNA kI, aura bhagavAn tIrthakara ke janmabhavana ke uttarapUrva-IzAna koNa meM pRthvIse cAra aMgula kI U~cAI para apane yAna-vimAna ko ThaharA diyaa| ThaharA kara jahAM bhagavAn tIrthakara the aura tIrthakara kI mAtA thI, vahAM aaye| Akara tIna bAra AdakSiNapradakSiNa kiyA aura dRSTi par3ate hI praNAma kiyaa| praNAma karake donoM hAtha jor3a kara mastaka para Avarta evaM aMjali karake isa prakAra bole-he udara meM ratna ko dhAraNa karane vAlI! he jagat ke pradIpa kI jananI ! tumheM namaskAra ho| kyoM ki tuma samasta jagat ke hitakArI, prANImAtra ke lie netra ke samAna, akhila saMsArI jIvoM ke vatsala, mokSamArga kA prakAza karane vAle, vizAla vacana-Rddhi ke svAmI, jina, jJAnI, nAyaka, buddha, bodhaka, sarvaloka ke nAtha, anAsakta, zreSTha kula meM utpanna, jAti se kSatriya aura loka bhagavajjanmotsava kattukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam pitAnA divyayAna-vimAnathI tIrthakaranA janmabhavananA IzAnakeNamAM pRthvIthI cAra AMgaLanI uMcAIe pitAnuM vimAna sthApita karyuM A kArya patAvIne, jyAM tIrthakara bhagavAna ane tenI mAtA hatAM tyAM AvI traNa vAra pradakSiA karI, ne temanI dRSTi paDe tema, traNa vakhata praNAma karyA. praNAma bAda mastakapara aMjalI karI belyA "he udaramAM ratna dhAraNa karavAvALI, he jagatanA dIpakane pragaTa karavAvALI, tamane namaskAra karUM chuM; kemake samasta jagatanA hita karavAvALA, prANImAtranA netra samAna, akhila saMsAranA jIvone vatsala svarUpa, mokSamArganA prakAzaka, vizAlapyn3pii RddhinA 21||bhii, O, jJAnI, nAya, muddha, mAgha, sasAnA nAtha, manAsata, sawi stpanna, zAtithI, na // 33 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa yadasi lokottamasya jananI dhanyA'si tat , kRtArthA'si / ahaM khalu devAnupiye ! bhagavatastIrthakarasya janmamahimAnaM kariSyAmi, tat khalu yuSmAbhinoM bhetavyamiti kRtvA avasvApanI nidrAM dadAti, dattvA paJca zakrarUpANi vikaroti / tatra ekaH zakro bhagavantaM komalena karatalasampuTena gRhNAti 1, ekaH zakraH pRSThataH dhavalima-jita marAla-patramAtapatraM dharati, dvau zakau ubhayoH pArzvayoH cAmarotakSepaM kurutaH 4, ekaH zakro bajrapANiH purandaraH bhagavatastIrthakarasya rakSArtha purataH pravartate ||muu061|| kalpamaJjarI // 34 // TIkA mAra meM uttama bhagavAn kI jananI ho, dhanya ho, kRtArtha ho| he devAnupriye ! maiM bhagavAna tIrthaMkara ke janma kI mahimA karU~gA, so Apa bhayabhIta nahIM honA / ' isa prakAra kaha kara indra mAtA ko gAr3hI nIMda meM mulA dete haiM aura phira vaikriya zakti se pA~ca zakra-rUpa banAte haiN| eka zakra bhagavAn tIrthakara ko komala kara-taloM meM lete haiM, eka zakra pIche kI tarapha apanI dhavalatA se haMsa ke patra (pA~kha) ko jItane vAlA Atapatra-chatra dhAraNa karate haiM, do zakra donoM bagaloM meM cAmara thIMjate haiM, eka indra vajra hAtha meM lekara bhagavAn tIrthakara kI rakSA ke lie Age calate haiM ||suu061|| bhagavajanmotsava kartukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam. kSatriya, ane sarvazreSTha bhagavAnanI janmadAtrI che. tethI tamo dhanyavAdanA pAtra che. tamAruM jIvana kRtArtha che ! he devAnupriye! huM bhagavAna tIrthakarane janma mahotsava ujavIza, te tame divya pramAthI jarApaNa bhayabhIta th| naDi" Ama kahIne, Indra mAtAne gADhanidrAmAM suvADI dIdhAM ane svazaktinA baLe ke je zakitane "vaikriya" zakita kahe che te vaDe, pitAnA jevA, pAMca indro (zakendro) banAvI dIdhA. A vikiyarUpa dhAraNa karavAvAlA pAMca zakendromAMthI, eke tIrthakara bhagavAnane pitAnA kamala karanI hatheLImAM uMcakI lIdhAM. bIjA Indra bhagavAnanI pITha pachavADe ubhA rahI bhagavAna upara chatra dhAraNa karyuM. A chatra haMsanI pAMkha karatAM paNa, adhika dhavala hatuM. bIjA be Idro beu bAju cAmara vIjatA hatAM. have pAMcamAM zahendra DAyamA 10 lagavAnanI 2kSA 425bhATe yA yAlA bhAMDayu. (sU011) // 34 // SEw.jainelibrary.org. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRE tyA zrIkalpa TIkA-'tae *"sake "devide' ityaadi| tataH sAmAnyadevapracalanAnantaraM khalu zakraH zakrAkhyaH devendra:=devapatiH, devarAjaH devasvAmI pAlakayAnavimAnam Aruhya divyayA devaRddhayA divyayA deva divyena devaprabhAveNa, svasvavimAnArUDhaH sakalaparivAraizca parivRto nandIzvaradvIpe-nandIzvarAkhyadvIpe dakSiNa dakSiNapUrvadizorantarAle Agneye koNe ratikaraparvate tAM divyAm adbhutAM devaddhi devasampatti divyAM de devakAnti divyaM devaprabhAvaM svasvavimAnArUDhAn sakalaparivArAMzca pratisaMhRtya-divyAM devarddhi svasvavimAnArUDhAMzca pratisaMhRtya-saMsthApya divyAM devadyutiM divyaM devaprabhAvaM ca pratisaMhRtya-saMkSipya, yatraiva-yasminneva sthAne bhagavatastIrthakarasya janmanagaraM yatrA janmabhavanaM-janmagRhaM tatraiva upAgacchati, upAgamya, tIrthakarajanmabhavanaM tena divyena-divi bhavena adbhutena vA yAnavimAnena trikRtvAdhAratrayam AdakSiNapradakSiNaM-dakSiNapArthe sthiti kalpamaJjarI // 35 // TIkA bhagavajja nmotsava mA kattekAmasya zakrasya tamAdAya gamanam. TIkA kA artha-'tae NaM ityaadi| sAmAnya devoM ke ravAnA hojAne ke pazcAt , zakra nAmaka devendra devarAja pAlakayAnavimAna para ArUDha hokara divya devaRddhi, divya deva-yuti, divya devaprabhAva ke sAtha tathA apaneapane vimAnoM para ArUDha sakala parivAra ke sAtha, nandIzvara nAmaka dvIpa meM, dakSiNa-pUrva dizA ke antarAlameM-Agneya koNa meM, ratikara parvata para, usa divya-adbhuta devaRddhi ko tathA apane-apane vimAna para ArUDha sakala parivAra ko rakhakara, tathA divya devadhuti aura divya devaprabhAva ko saMkSipta kara jisa sthAna para bhagavAn tIrthaMkara kA janma-nagara thA, jahA~ janmagRha thA, vahIM aaye| Akara tIrthaMkara ke janmagRha ko usa adbhuta yAna-vimAna se tIna bAra dakSiNa kI ora se AraMbha karake pradakSiNA kI, arthAt nAma-'taeNatyAhi sAmAnya vAravAnA thayA pachI, zanAmanA devendra devarA pAsa nAmanA vimAnamA besIne divya devaddhi, divya devaghati, divya devaprabhAva sAthe tathA pitapatAnA vimAnamAM beThela saghaLA parivAranI sAthe, nandIzvara nAmanA dvIpamAM, dakSiNa-pUrva dizAnI vacce-agni keNamAM, ratikara parvata para, te divya addabhuta devaRddhine tathA pitapotAnAM vimAnamAM beThela saghaLA parivArane mUkIne, tathA divya devaghati ane divya devaprabhAvane saMkelIne, je sthAne bhagavAna tIrthaMkaranuM janmanagara hatuM, jyAM janmagRha hatuM, tyAM AvyAM. AvIne te adbhuta vimAnathI tIrthakaranA janmagRhanI traNa vAra dakSiNanI taraphathI AraMbhIne pradakSiNA karI eTale dakSiNa taraphathI pradakSiNa zarU karIne dakSiNa tarapha jaIne ja te aTakayuM. A rIte pradakSiNA karI bhagavAna tIrthaMkaranAM // 35 // Jain Education national Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mUtre // 36 // maJjarI TIkA karoti, kRtvA bhagavatastIrthakarasya janmabhavanasya uttarapaurastye = uttarapUrvAntarAle digbhAge IzAnakoNe caturaGgulam aGgulicatuSTayam asamprApte-aspRSTe dharaNitale bhUtale, tad divyaM yAnavimAnaM sthApayitvA yatraiva bhagavAstIrthakarastIrthakaramAtA ca tatraiva upAgacchati, upAgamya vikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA Aloke eva-darzanamAtre sati praNAmacandanaM karoti, kRtvA karatalaparigRhItaM= hastatalaparidhRtaM zirasyA''varta mastake'JjaliM kRtvA caivamavAdI-he ratnakukSidhArike !-ratnaM bhagavadrUpaM kukSau dharatIti tatsaMbuddhau, tathA-he jagatmadIpadIpike-jagatmadIpa: jagatprakAzako bhagavAn-tasya dIpike janmadatvena prakAzike ! te-tubhyaM namo-namaskAraH astu bhavatu, tvaM yat-yasmAd hetoH sarvajaganmaGgalasya-sarveSAM jagatAM trayANAM lokAnAM maGgalasya maGgalasvarUpasya, punaH sarvajIvacakSubhUtasya sakalajIvanetrasvarUpasya-cakSuSo dakSiNapAca se ghUmanA AraMbha karake dakSiNapArca meM hI jAkara tthhre| isa prakAra pradakSiNA karake bhagavAn tIrthakara ke janmabhavana ke IzAnakoNa meM bhUmitala se cAra aMgula Upara usa yAnavimAna ko tthhraayaa| ThaharA kara jahA~ bhagavAn tIrthakara aura tIrthakara kI mAtA thIM, vahA~ aaye| Akara tIna bAra pradakSiNA kI aura darzana hote. hI praNAma kiyaa| praNAma karake donoM hAthoM ko jor3a kara sira para Avarta aura aMjali karake isa prakAra kahA 'he ratnakukSidhArike! arthAt kuMva meM bhagavAn-rUpI ratna ko dhAraNa karane vAlI! he jagatpradIpadIpike! arthAt jagat ke prakAzaka bhagavAn ko janma dekara prakAza meM lAne vAlI! tumheM namaskAra ho, kyoM ki tuma tInoM lokoM ke lie maMgalasvarUpa, saba jIvoM ke netra ke samAna, arthAt-jaise netra ghaTapaTa Adi bhagavajjanmotsavaM kattukAmasya zakrasya tamAdAyA gamanam janmabhavananA IzAna keNamAM bhUmitaLathI cAra AMgaLa UMce te vimAnane ubhuM rAkhyuM. pachI jyAM bhagavAna tIrthaMkara ane temanA mAtA hatAM tyAM te AvyA. AvIne traNa vAra pradakSiNA karI ane darzana thatAM ja praNAma karyA, - praNAma karIne banne hAtha joDIne mastaka para AvatuM ane aMjali karIne A pramANe kahyuM - he ratna kukSidhArike ! eTale ke kUkhamAM bhagavAna rUpI ratnane dhAraNa karanArI ! he jagapradIpadIpike ! eTale ke jagatanAM prakAzaka bhagavAnane janma ApIne prakAzamAM lAvanArI! tamane namaskAra che, kAraNa ke tame traNe para lekane mATe maMgaLasvarUpa, saghaLA jInAM netra samAna, jema netra ghaTa-paTa AdinA prakAzaka che eja rIte jinadeva che // 36 // Jain Education tonal Editvw.jainelibrary.org. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 37 // NamanAt yathA ghaTapaTAdiprakAzakatvaM tathA jinasya sadasadvastuprakAzakatvAd netrarUpatvam, tathA sarvajagajjIvavatsalasya= sakalabhuvanavartiprANinAM putravat paripAlakasya, tathA - hitakAraka mArga- dezika- vibhu-vAgRddhimabhoH - hitakArako mArgo = mokSamArgaH - samyagjJAnadarzanacAritrarUpaH, tasya dezikA = upadezikA, tathA vibhvI = sarvabhASAsvarUpeNa parisarvavyApinI ---sakalazrotRjanahRdayasaMkrAntatAtparyArthA, evaMvidhA yA bAgRddhiH = vAksaMpat, tasyAH prabhuH = svAmI sya, sAtizayavacanalabdhikasyetyarthaH ; 'vi' zabdasya mUle paranipAtaH prAkRtatvAt ; tathA jinasya = rAgadveSajayinaH jJAninaH = sAtizayajJAnavataH, nAyakasya = dharmavaracakravarttinaH, buddhasya = jJAtatatvasya, bodhakasya=bhavijanabodhadAyakasya, tathA- sarvalokanAthasya= sarvalokasvAminaH - bodhivIjA''dhAna-saMrakSaNAbhyAM yogakSemakAritvAt, tathA - nirmamasya = mamatArahitasya, tathA pravarakulasamudbhavasya-pravaraM zreSThaM yat kulaM-siddhArthakSatriya vaMzaH, tatra samudbhavasya = utpannasya, jAtyA kSatriyasya = kSatriyavarNasya punaH lokottamasya lokeSu = sarvajaneSu madhye uttamasya= zreSThasya jananyasi, tat = tasmAddhetoH dhanyA'si tathA kRtArthA'si = kRtakRtyA'si, ityevaM bhagavanmAtaraM trizalAM kA prakAzaka hai, usI prakAra jinadeva sat-asat vastu ke prakAzaka haiM, ataeva cakSu ke sadRza, samasta - saMsAravarttI jIvoM kA putra ke samAna pAlana karane vAle, samyagjJAna- darzana - cAritra rUpa hitakAraka mokSamArga kA prakAza karane vAlI tathA samasta bhASAoM ke rUpa meM pariNata honevAlI hone se sarvavyApinI vacana - labdhi ke svAmI, arthAt atizaya-yukta vacana - Rddhi ke dhAraka, rAga-dveSa ke vijetA, sAtizaya jJAna ke dhAraka, dharmavaracakravartI, taccoM ke jJAtA, bhavya janoM ko bodha dene vAle, bodhivIja (samyattava) ko dene aura rakSaNa karane vAle, ataH yogakSemakara hone se samasta loka ke nAtha, mamatra se rahita, siddhArtha kSatriya ke zreSTha kula meM utpanna hone vAle, jAti (varNa) se kSatriya aura samasta janoM meM uttama (bhagavAn) kI mAtA ho ! isa kAraNa tuma dhanya ho, kRtArtha ho !" sat-masat vastunA prakAzaka che, tethI cakSunAM jevAM, samasta sa'sAravatI jIvAnu' putranI jema pAlana karanArAM, samyag jJAna-darzana-cAritra rUpa hitakArI meAkSamAnA prakAza karanArI tathA samasta bhASAonAM rUpe pariNata thanArI hovAthI saCvyApI vacanalabdhinA svAmI, eTale ke atizaya yukata vacana-ladhinA dhAraka, rAgadveSanA vijetA, atizaya jJAnanA dhAraka, dharmavaracakravatI, taravAnA jANakAra, bhanya janAne edha denAra, edhibIja (samyakatva) nAM denAra ane rakSaka, kSemakara hAvAthI samasta leAkanA nAtha, mamatvathI rahita, siddhA kSatriyanA zreSTha kuLamAM utpanna Jain EducatanAra, lati (balu) thI kSatriya, bhane samasta puruSobha uttama (bhagavAna) nI bhAtA cho tethI dhanya cho, tArtha cho. " SALECHOTE kalpa maJjarI TIkA bhagavajja nmotsavaM kartukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam // 37 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanditvA stutvA ca svAbhiprAyamindraH prakaTayati-"ahaNaM" ityAdinA, ahaM khalu devAnupriye ! bhagavatastIrthakarasya janmamahimAnaM-janmotsavaM kariSyAmi, tattasmAt hetoH yuSmAbhiH no bhetavyam bhayaM na kartavyam, iti kRtvA iti uktvA avasvApanI svapanakaraNI nidrAM dadAti, dattvA paJcapaJcasaMkhyakAni zakrarUpANi vikaroti= vaikriyazaktyotpAdayati, tatra teSu paJcasu zakrarUpeSu madhye ekaH zakraH indro bhagavantaM tIrthakaraM komalenanmRdunA karatalasampuTena=hastatalarUpasampuTena gRhNAti-dhArayati 1, tathA eka anyo dvitIyaH zakraH pRSThataH pRSThapadeze dhavalimajitamarAlapatraM-dhavalimnA zvetatvena jitaM marAlapatraM iMsapakSo yena tAdRzam Atapatra chatraM dharati 2, dvau zakrau ubhayo bhagavato dvayomadakSiNayoH pArzvayoH cAmarotkSepaMcAmarodvIjanaM kurutaH 4, ekApaJcamaH purandaraH zakraH vajrapANiH vajrahastaH san bhagavatastIrthakarasya rakSArtha purataH bhagavato'gre pravartate pracalati |mu061|| ___ isa prakAra bhagavAna kI mAtA trizalA ko bandanA karake tathA stuti karake indra apane antima abhiprAya ko prakaTa karate haiM-'he devAnupiye! maiM bhagavAn tIrthakara kA janmamahotsava karU~gA, ataH Apa bhaya na kreN| isa prakAra kaha kara indrane unheM avasvApanI nidrA meM sulA diyaa| phira pA~ca zakra ke rUpoM kI vikriyA kI, arthAt vaikriya zakti se apane pA~ca rUpa bnaaye| una pAMca indro meM se eka ne bhagavAn tIrthakara ko apane mRdula karasampuTa meM grahaNa kiyA, ekane apanI zvetatA se haMsa ke paMva ko bhI jItane vAlA chatra dhAraNa kiyaa| do indra bhagavAn ke donoM pasavADoM meM cAmara bIMjane lge| eka purandara indra hAtha meM vajra lekara bhagavAn tIrthaMkara kI rakSA ke lie Age-Age cale / / 061 // bhagavajjamosa kartukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam A pramANe bhagavAnanI mAtA trizalAne vandanA tathA stuti karIne Indra pitAno aMtima Azaya kahe che - " vAnupriye! humapAna tItha 42no janma-bhatsa zaza, to mA5 / bhA." A pramANe kahIne Indra temane avasthApanI nidrAmAM piDhADI dIdhAM. pachI vaiyizakitathI pitAnAM pAMca rUpa banAvyAM. te pAMca indromAMthI eke bhagavAna tIrthakarane pitAnAM kamaLa karasampaTamAM upADI lIdhAM, eke zvetatAmAM kiI haMsanI pAMkhane paNa mahAta karanAra chatra dhAraNa karyuM, be Indra bhagavAnane bane paDakhe cAmara DhALavAM lAgyAM. eka purandara Indra hAthamAM vaja laIne bhagavAna tIrthaMkaranAM rakSaNane mATe AgaLa-AgaLa cAlavA lAgyo (sU061) // 38 // Endow.jainelibrary.org. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlam--tae NaM se sake deviMde devarAyA naMdIsaradIve puvamAgaehi sayasayaraigarapancae sAhariyasaya-saya-iDDhi-jANa-vimANehiM sabasayaparivAraparivuDehiM tisaTiiMdehi saddhiM saMparikhuDe jeNeva merupavvae valayAgAreNa Thiyassa cauNNavaiahiyacaussayajoyaNaparimiyavikkhaMbhassa cautthapaMDagavaNassa causu disAsu seyamuvaSNamayA addhacaMdAgArA punva-dakSiNa-pacchimu-ttara-kameNa ThiyA paMDukaMbala-aipaMDukaMbala-rattakabala-airattakaMbalA-bhihANAo cauro abhiseyasilAmo baTTati, tAsu jeNeva aipaMDukaMbalasilA jeNeva ya abhiseyasIhAsaNaM teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA taMsi sIhAsaNaMsi sabalogasahAyagaM tihuyaNanAyagaM sayaMsi aMkapallaMgasi ahiyAsiya puratthAbhimuhe saMnisaNNe ||muu062|| chAyA-tataH khalu sa zakro devendro devarAjo nandIzvaradvIpe pUrvamAgataiH svaka-svaka-ratikaraparvate saMhRta-svaka-svaka-Rddhi-yAnavimAnaiH svaka-svaka-paricAraparivRtaiH triSaSTIndraiH sArddha saMparivRtaH yatraiva meruparvate valayAkAreNa sthitastha caturnavatyadhikacatuHzatayojanaparimitaviSkambhasya caturthapaNDakavanasya catasRSu bhagavajja: dikSu zvetasuvarNamayyaH arddhacandrAkArAH pUrvadakSiNapazcimottarakrameNa sthitAH pANDukambalA-tipANDukambala-rakta nmotsavaM bImA kartukAmasya mUla kA artha-'tae the' ityaadi| tatpazcAt nandIzvara dvIpa meM pahale se Aye hue, apane apane zakrasya ratikara parvata para apanI-apanI Rddhi evaM yAna-vimAnoM ko chor3a dene vAle, tathA apane-apane parivAra tamAdAya se yukta tirasaTha indroM ke sAtha, baha zakra devendra devarAja jahA~ abhiSeka-siMhAsana thA, vahA~ aaye| meru parvata gamanam para valayAkAra (cUr3I kI taraha golAkAra) sthita tathA cAra sau caurAnave yojana vistAra vAlA jo cauthA paNDakavana hai usake cAroM tarapha, zvetasuvarNamayI ardhacandra ke AkAra kI, krama se pUrva, dakSiNa, pazcima aura uttara meM sthita jo pANDukambalA, atipANDukambalA, raktakambalA aura atiraktakambalA nAmaka cAra abhiSeka-zilAe~ bhuujn| mayaM-'tapa NaM' tyAhi. tyA2pachI nahIzvarApamA paDethI mAtA pAtapAtAnA ti42 5'ta para pitAnI addhi ane yAnavimAnene mUkavAvALA, ane pitAnA parivArathI yukata evA tresaTha indrone sAtha milAvI, te zaka deveMdra devarAja jyAM abhiSeka-siMhAsana hatuM tyAM AvyA. // 39 // meru parvata upara cAra cerANuM (494) jojananA vistAravAluM cuDInA AkAre raheluM thu paMDakavana che. A vananI cAre bAju, zvetasuvarNamaya, ardhacaMdrAkAravALI, pUrva-dakSiNa-pazcima ane uttara dizAmAM anukrame AvelI pAMDukaMbalA, ati pAMDukaMbalA, rakatakaMbalA ane atiraktakaMbalA nAmavAlI cAra zilAo che. A DEEP AE SEww.jainelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 40 // Jain Education kambalA-tiraktakambalAbhidhAnAH catasro'bhiSekazilA vartante, tAsu yatraitra atipANDukambalazilA yatraiva ca abhiSeka siMhAsanaM tatraiva upAgacchati, upAgatya tasmin siMhAsane sarvalokasahAyakaM tribhuvananAyakaM svake aGkaparyaGke adhyAsya pUrvAbhimukhaH saMniSaNNaH // 062 // vRtaH=samyak TIkA--'tae NaM se sake' ityAdi / tataH khalu zakro devendro devarAjo nandIzvaradvIpe pUrvam = mAk AgataiH svakasvakaratikaraparvate nija nijaratikaragirau saMhRtastrakasva karddhiyAna vimAnaiH = sthApitanijanijaRddhiyAnavimAnaiH svakasvakaparivAraparivRtaiH= nijanijaparijanapariveSTitaiH triSaSTIndraiH sArddha = saha saMparipariveSTitaH san meruparvate yatrava=yasminneva sthAne valayAkAreNa= vartulAkAreNa sthitasya = vidyamAnasya caturnavatyadhikacatuHzatayojanaparimitaviSkambhasya = caturnavatyadhikacatuHzatasaMkhyayojana parimitavistAravataH caturthapaNDakavanasya catasRSu dikSu zvetasuvarNamayyaH arddhacandrAkArAH pUrvadakSiNapazcimottarakrameNa haiN| ina cAroM meM se jahA~ atipANDukambalazilA thI aura jahA~ abhiSeka - siMhAsana thA, vahA~ ( zakra ) Aye / Akara vaha usa siMhAsana para samasta loka ke sahAyaka aura tribhuvana ke nAyaka tIrthakara bhagavAn ko apanI godarUpI palaMga meM biThalA kara, pUrva dizA kI ora mu~ha karake baiThe ||062|| TIkA kA artha -- 'tae NaM' ityAdi / tadanantara zakra devendra devarAja nandIzvara dvIpa meM pahale se Aye hue, apaneapane ravikara giripara jinhoMne apanI-apanI Rddhi aura apanA-apanA parivAra chor3a diyA thA aura jo apane - apane parivAra se veSTita the aise tirasaTha indroM ke sAtha, unase ghire hue, meru parvata ke Upara jisa sthAna para golAkAra sthita tathA cAra sau caurAnave yojana vistAra vAlA paNDaka nAmaka cauthA vana hai, usa vana kI cAroM dizAoM meM zveta sone kI banI huI, arddhacandrAkAra, pUrva, dakSiNa, pazcima aura uttara meM zilAo abhiSeka zilAo kahevAya che. je sthAne atipAMDuka baLazilA che, ane jyAM abhiSeka siMhAsana che, tyAM devendra AvyAM, tyAM AvI paleAMThIvALI beThA pachI, bhagavAnane kheALAmAM lIdhAM, ne pUrva dizA tarapha mAM karI pe|te sthira Asana yu" (sU062) TInA artha- 'tapaNaM' ityAdi. tyAra pachI aDa hevendra devarAja nandIzvara dvIpamAM paDeothI Avesa, potapotAnA ratira parvata para jee peAtapotAnI Rddhi ane potAnA parivArane mUkI gayA hatA ane je hatAM, evAM tresaThuM indronI sAthe, temanAthI vIMTaLAyelA, meru parvatanI upara je sthAna cArasA cAraNu ceAjananA vistAravALu paMDaka nAmanu ceAthuM vana che, te vananI cAre pAtapeAtAnA parivAranI sAthe para vartuLAkAre ubheluM tathA dizAomAM zveta suvaNaeNnI kalpa maJjarI TIkA bhagavajja nmotsava kartukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam 118011 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 41 // sthitAH vartamAnAH pANDukambalA - tipANDukambalA-raktakambalA-tiraktakambalAbhidhAnAH - pUrvadizi pANDukambalA, dakSiNadizi atipANDukambalA, pazcimadizi raktakambalA, uttaradizi atiraktakambalA ceti catasro'bhiSekazilA vartante, tAsu=tAsAM madhye yatraitra = dakSiNadizi atipANDukambalazilA, tathA yatraiva ca abhiSekasiMhAsanaM tatraiva upAgacchati, upAgatya tasmin abhiSekake siMhAsane sarvalokasahAyaka - sakalalokopakArakaM tribhuvananAyakaM = trilokInAthaM svake=nije aGkaparyaGke = kroDarUpe palyaGke abhyAsya = upavezya pUrvAbhimukhaH saMniSaNNaH = upaviSTaH ||muu0 62 // mUlam -- tae NaM tesaTTIvi iMdA niyaniya - parivAra - parivuDA tattha sayasyAsaNe ThiyA / taraNaM savve devAya devIo ya egao milittA sabasayakajjapavattA savbiDUDhIe sabvajjuIe savvavaleNa savvasamudapaNaM savvasaMbhrameNaM savvArodehiM savtra- puppha-gaMdha-mallA-laMkAra - vibhUsAe savya-divya - tuDiya-ninAdeNaM mahayAe iDDhI e mahayA hiyayollAseNaM mahayA raveNaM evaM mahaM titthayarajammAbhiseyaM kAuM iMdassa ANaM abhikakheti / jaM samayaM ca NaM bhagavatra titthayarassa jammAbhiseo bhavissai-ti NAyaM taM samayaM ca NaM devagaNo tisio jalaM pAumitra, jammadINo ihasiddhiM ladhumitra, rogI AroggaM pattumitra, nirAdhArI AdhAramavatumiva, bhasaraNa saraNaM pattumiva vimalaM pahumuhakamalaM loyaNagoyarIkAuM nitaMtukaMThiyasaMto Asi // 063 // krama se vidyamAna cAra abhiSeka zilAe~ haiM-arthAt 1-pUrva meM pANDukambalA, 2- dakSiNa meM atipANDukambalA, 3 - pazcima meM raktakambalA, aura 4- uttara meM atiraktakambalA zilA hai| ina cAroM meM se jahA~ abhiSeka-siMhAsana hai vahA~ pahu~ce, pahu~ca kara usa abhiSeka - siMhAsana para sakala loka ke upakAraka aura trilokI are tIrthaMkara ko apanI govarUpa palaMga meM viThalA kara svayaM pUrva dizA kI ora mukha karake baiTha gaye || sU062|| anelI, 'candrAkAranI pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttaramAM anukrame vidyamAna cAra abhiSekazilAo che, eTale ke (1) pUrva pAMDumsA, (2) kSiSubhAM atiyAMDummmalA, (3) pazcimamA tammNA bhane (4) uttaramAM AMtirakataka khalA zilA che. e cAremAMthI jyAM dakSiNa dizAnI smRtipAMDukammalA zilA che ane jayAM abhiSeka-siMhAsana che, tyAM pahoMcyAM. tyAM pahoMcIne te abhiSeka-si'hAsana para sakaLa leAkanA upakAraka, ane trileAkanA nAtha tIrthaMkarane Jain Educate potAnA mojA iyI yAgamAM sADIne pote pUrva-hizAnI tara bhurIne besI jaya. (sU012) Lucincode Tr kalpa maJjarI TIkA bhagavantaM kroDe kRtvA zakrasyA bhiSeka siMhAsane samupave zanam // 41 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 42 // TIkA chAyA-tataH khalu triSaSTirapIndrAH nijanijaparivAraparivRtAH tatra svasvAsane sthitaaH| tataH khalu sarve ra devAzca devyazca ekato militvA svakasvakakAryamavRttAH sarvaddharyA sarvadhutyA sarvabalena sarvasamudayena sarvAdareNa sarvavibhUtyA sarvasambhrameNa sarvA''rohaiH sarva-puSpa-gandha-mAlyA-laGkAra-vibhUSayA sarva-divya-truTita ninAdena kalpamahatyA RdayA mahatA hRdayollAsena mahatA raveNa mahAntaM tIrthakarajanmAbhiSekaM kartum indrasya AjJAmabhi maJjarI kAGkSanti / yasmin samaye ca khalu 'bhagavatastIrthakarasya janmAbhiSeko bhaviSyatI'-ti jJAtaM, tasmin samaye ca khalu devagaNaH tRSito jalaM pAtumiva, janmadIna iSTasiddhiM labdhumiva, rogI ArogyaM prAptumitra, nirAdhAra AdhAra ___ mUla kA artha- 'tae the' ityaadi| tatpazcAt tirasaTha indra bhI apane-apane parivAra ke sAtha, apane-apane Asana para sthita hue| usa samaya sabhI deva aura sabhI deviyA, eka sAtha mila kara apane-apane kAma meM juTa gaye aura sampUrNa Rdise, sampUrNa yuti se, sampUrNa bala se, sampUrNa samudaya se, sampUrNa Adara se, sampUrNa bhagavajjavibhUti se, sampUrNa saMbhrama se, sampUrNa samAroha se, puSpa, gaMdha, mAlA, alaMkAra evaM vibhUSA ke sAtha, nmotsava samasta divya vAdyoM kI dhani ke sAtha, bar3e ThATha se, bar3e hRdayollAsa se aura mahAn zandoMse eka mahAn kartukAmA: tIrthakara kA janmAbhiSeka karane ke lie indra kI AjJA kI abhilASA-pratIkSA karane lge| nAM devAnAM manobhAvajisa samaya devagaNa ne jAnA ki bhagavAn tIrthakara kA janmAbhiSeka hogA, usa samaya jaise pyAsA varNanam. jala pIne ko, janma kA daridra iSTasiddhi pAne ko, rogI Arogya prApta karane ko, nirAdhAra AdhAra pAne bhuujn| maya-'tapaNa' tyArityArapachI thAnAdrio pAtapAtAnA masAthai pAtapAtAnA mAsana para besI gayAM. te samaye, sarva deva-devIe ekIsAthe maLIne pitA-pitAnA kAmamAM parovAI gayAM. saMpUrNa riddhi, A yuti, baLa, samudaya, Adara, vibhUti, aizvarya, sakSama ane samAhathI ane puSpa, gaMdha, mALA, alaMkAra ane hadayanA u9lAsathI ane mahAna zabdothI eka mahAna tIrthakaranA janmAbhiSeka karavA mATe taiyAra rahIne, IdranI // 42 // AjJAnI rAha jotAM ubhA hatAM. - uparokata taiyArI pUrI thatAM sarva devo, bhagavAnanuM mukhAraviMda jevA talapApaDa thaI rahyAM hatAM. jema - tarasyA pANInI pratIkSA karatA ubhA hoya che, jema daridrI ISTavastu meLavavAnI lAlace vATa joI rahyo hoya che, w.jainelibrary.org JainEducaticalnationanAtA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 43 // # mavAptumitra, azaraNaH zaraNaM prAptumitra, vimalaM prabhumukhakamaLaM locanagocarIkartu nitAnto- tkaNThita-svAnta AsIt // 063 || TIkA- 'tae NaM sakiMdavajjA' ityAdi / tataH khalu triSaSTisaMkhyA api indrAH = IzAnAdayo nijanijaparivAraparivRtAHsvasvaparijanapariveSTitAH santaH, tatra = atipANDukambalazilAsamIpe svasvAsane sthitAH / tataH khalu sarve devA devyazca ekataH = ekatra militvA svakasvakakAryapravRttAH santaH sarvaRdayA = sakalasampacyA, sarvadyutyA=sarvaprakAzena, sarvavalena = sarvaparAkrameNa sarvasainyena vA, sarvasamudayena - sarveSAM = svaparivArANAM samudayena samUhena sarveNa samyagudayena vA, sarvA''dareNa = sarvaprakAreNa AdareNa, sarvavibhUtyA= sarvaizvaryeNa, sarvasaMbhrameNa= sarvaprakArayA tvarayA, sarvA''rohaiH- sarvasaMnaddhIkaraNaiH, sarva - puSpa - gandha - mAlyA - laGkAra - vibhUSayA, tatra sarvetyasya puSpAko, zaraNahIna zaraNa prApta karane ko utkaMThita hotA hai, usI prakAra devagaNa bhI bhagavAn kA nirmala mukhakamala dekhane ke lie utkaMThitacitta ho gaye ||063 || TIkA kA artha- 'ari' ityAdi / tatpazcAt IzAna Adi tirasaTha indra bhI apane - apane parivAra se veSTita hokara bhatipANDukambalazilA ke samIpa apane-apane Asana para baiTha gye| taba saba deva aura deviyA~ eka sAtha mila kara apane-apane kArya meM laga gye| samasta sampatti se, samasta prakAza se, samasta parAkrama se yA samasta senA se, apane-apane samasta parivAra se yA samyak udaya se, saba prakAra ke Adara se, samasta aizvarya se, samasta tvarA se, samasta samAroha - taiyArI se, puSpoM se, samasta gaMdhoM, samasta mAlAoM, samasta alaMkAroM jema rAgI rAganA nivAraNanI rAha joI rahyo hAya che, jema nirAdhAra AdhArane vaLagavAnuM vicArI rahyo hAya che, jema zaraNahIna caraNa prApta karavAne jhaMkhI rahyo heAya che, tema savA~ deva-devAMganAe, bhagavAnanuM ni`La ane saumya mukha jevAnI tAlAvelI sevI rahyAM hatAM. (sU. 63) TIne artha- 'taraNa' tyiAhi tyAra mAha IzAna yAhi tresaTha indra yazu potapotAnA parivArathI vaTaNAdhane atipAMDukammalazilAnI pAse potapotAnAM Asana para besI gayAM. tyAre saghaLA deva ane devIe eka sAthe maLIne potapotAnA kAme vaLagI gayAM. samasta sapattithI, samasta prakAzathI, samasta parAkramathI, samasta senAthI, tAtAnA samasta parivArathI athavA samyak udayathI, badhI jAtanA AdarathI, samasta azvayathI, pUrI tvarAthI, pU samAroha - taiyArIthI, pugyo thI, samasta gaMdho, samasta bhASAoM, samasta mAbhUSathe, ane Jain Educationation kalpa maJjarI TIkA bhagavajjanmotsavaM kartukAmA nAM devAnAM manobhAva varNanam // 43 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtra CA // 44 // dibhiH pratyekaM sambandhaH, tena sarvapuSpeNa, sarvagandhena, sarvamAlyena, sarvAlaGkAreNa, sarvavibhUSayA sarvazobhayA sarvaviziSTA''bhUSaNena vA, tathA sarva-divya-truTita-ninAdena-saSAM divyAnAM divi bhavAnAm adbhutAnAM vA, truTitAnAM vAdyAnAM ninAdena-zabdena, mahatyA-vizAlayA RddhayA-sampatyA mahatA-adhikena hRdayollAsena= cittAnandena, mahatA raveNa=zabdena ekam advitIyaM mahAntaM vizAlaM tIrthakarajanmAbhiSekam tIrthakarajanmAbhiSekarUpam hajAra utsavaM kartum indrasya zakrendrasya AjJAm abhikAGkSanti abhilapanti / yasmin samaye ca khalu bhagavatastIrthakarasya janmAbhiSeko bhaviSyatIti devagaNena jJAtaM, tasmin samaye ca khalu devagaNaH, tRSitaH pAnIyaM pAtumica, janmadInaH janmadaridra iSTasiddhim abhilaSitavastusiddhiM labdhumitra, rogI Arogya-nairujyaM prAptumiva, nirAdhAraH= niravalambo janaH AdhAram avalambanam avAptum iva, azaraNaH zaraNarahitaH zaraNaM prAptumiva, vimalaM svacchaM prabhumukhakamalaM locanagocarIka draSTuM nitAntotkaNThitasvAntaH atyantotsukamanA aasiit| ihaikadevagaNasyopameyasya tRSitAdibahupamAnasattvAd mAlopamA'laGkAraH ||m063|| bhagavajja nmotsava aura samasta zobhAoM ke sAtha yA samasta viziSTa AbhUSaNoM se, tathA sava divya vAjoM kI dhvani se, vizAla kartukAmARdi se, mahAn citta ke ullAsa (Ananda) se, mahAn zabdoM se tIrthakara kA janmAbhiSeka rUpa eka-advi nAM devAnAM tIya utsava manAne ke lie indra kI AjJA kI abhilASA karane lge| manobhAvajaba devagaNa ko jJAta huA ki bhagavAna tIrthakara kA janmAbhiSeka hone vAlA hai to vaha bhagavAn varNanam kA nirmala mukha-kamala dekhane ke lie atyanta hI utkaMThitacitta ho gaye, jaise pyAsA pAnI pIne ke lie, janma kA daridra mana cAhI vastu kI prApti ke lie, rogI Arogya pAne ke lie, nirAdhAra jana AdhAra pAne ke lie aura azaraNa zaraNa pAne ke lie utkaMThita hotA hai| samasta zobhAnI sAthe eTale ke viziSTa AbhUSaNothI, tathA saghaLAM divya vAjiMtronA dhvanithI, vizALa addhithI, cittanA atyaMta ullAsa (AnaMda)thI, mahAna zabdothI, tIrthaMkaranI janmAbhiSekane eka anupama utsava ujavavAne mATe IndranI AjJAnI abhilASA karavA lAgyAM. jyAre devagaNane jANa thaI ke bhagavAna tIrthaMkarane janmAbhiSeka karI // 44 // thavAno che tyAre teo bhagavAnanA nirmaLa vadana-kamaLanA darzana mATe eTalA badhA Atura thaI gayAM jeTalA che tarasyA pANIne mATe, janmadaridra Icchita vastunI prApti mATe, regI Arogya meLavavA mATe, nirAdhAra hatA AdhArA a ntarai daian Educatio weww.jainelibrary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 45 // mUlam - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM devapamoo ava aloio jAo / " tayAyaNaM devagaNappamoyaM, vAgIsarI natthi alaM pavattaM / actasaMtAya havisu devA, sahAyaI jattha paDaMtasUI // 1 // " taNaM te devAya devIo ya harimukariseNa tahA ekatANamANasA jAyA jahA taMsi samayaMsi girivara paDaNeNAtra tesiM diDIo lesamittamAtra caliyA na bhavijjA / tae NaM suvaNNamayA 1, rayayamayA 2, rayaNamayA 3, suvaNNarayayamayA 4, suvaNNarayaNamayA 50 zyayarayaNamayA 6, suvaNNarayayarayaNamayA 7, mahiyAmayA 8 je kalasA, tesiM kalasANaM ikkikkAe jAIe anuttarasahassaM anuttarasahassaM Ikikassa idassa AsI / evaM carasahIe iMdANaM chaSNa vai - ahiya - solasasahassa- saMjuyAI paMcalakkhAI kalasANaM dahUNa sakassa deviMdassa devatat shered ajjhathie patthie ciMtie kappie maNogae saMkappe samuppajjitthA - "jaM imA vAlo sirIsakusuma - suumAlo pahU evaiyANaM jalasaMbhiyANaM mahAkalasANaM mahaimahAlayaM jaladhAraM kahaM sahissa" - ti / evaMvihaM sakassa ajjhatthiyaM 5 ohiNA Abhoiya tassaMsayanivAraNa aulabalaparakamo bhayavaM sayapAdaMguggeNaM sIhAsaNasa egadesaM phusai / tae maM bhagavao titthayarassa aMguhaggaphAsameceNaM merU 'mahApurisANaM caraNaphA seNa ahaM pAvaNo jAomhi'- tti kaTTu harisio viva kaMpi mAro ||064 || chAyA - tasmin kAle tasmin samaye devapramodo'tIvAlaukiko jAtaH / yahA~ eka devagaNa upameya hai aura pyAse Adi bahuta-se upamAna haiN| isa kAraNa mAlopamA alaMkAra hai / / 063|| mUla kA artha- 'teNaM kALeNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM devoM ko atIva alaukika ahI eka devagaNu upameya che ane tarasyA Adi khIjAM madhA bhAbopabhA akSara che. (sU013) upamAna che. te kAraNe bhUjanA artha - " seNaM kAleNaM " ityAdi. te aNe mane te sabhaye hevone atizaya mau iSa thye|. Jain Education national Jade En kalpa maJjarI TIkA devapramodASTavidha kalazazakrendra cintA merukampanavarNanam // 45 // . Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " tadAtanaM devagaNapramodaM, vAgIzvarI nAsti alaM prvktum| atyantazAntAzca babhUvurdevAH, zabdAyate yatra patatsUcI // 1 // " zrIkalpa tataH khalu te devAzca devyazca harSotkaSaNa tathA ekatAnamAnasA jAtAH, yathA tasmin samaye girivarapatane- kalpanApi teSAM dRSTayo lezamAtramapi calitA na bhveyuH| tataH khalu suvarNamayAH 1, rajatamayAH 2, ratnamayAH3, maJjarI H46 // TokA suvarNarajatamayAH 4, suvarNaratnamayAH 5, rajataratnamayAH 3, suvarNarajataratnamayAH 7, mRttikAmayAH 8 ye kalazAH, teSAM kalazAnAm ekaikasya jAtyA aSTottarasahasram aSTottarasahasram ekaikasya indrasya aasiit| evaM catuSSaSTerindrANAM mA harSa huaa| usa samaya ke deva-gaNa ke Ananda ko sarasvatI bhI kahane meM samartha nahIM haiN| usa samaya deva ekadama itane zAMta ho gaye ki giratI huI muI kA bhI zabda sunAI de // 1 // I devapamodAtaba devoM aura deviyoM kA mana harSa ke utkarSa se ekAgra ho gyaa| unakI dRSTi aisI nizcala | rASTa esA nizcala vidhaho gaI ki bar3e parvata ke girane se bhI lezamAtra calAyamAna na ho| kalazatatpazcAt (1) svaNe ke, (2) cAMdI ke, (3) ratnoM ke, (4) sone-cAMdI ke, (5) sone-ratnoM ke (6) cAMdI-ratnoM ke, (7) sone-cAMdI-ratnoM ke tathA (8) mRttikA ke, ina ATha prakAra ke kalazoM meM merukampanase eka-eka jAti ke, pratyeka indra ke pAsa eka hajAra ATha kalaza the| isa taraha cauMsaTha indroM ke kula varNanam pAMca lAkha, solaha hajAra, chayAnave kalaza hue| itane kalazoM ko dekha kara devendra devarAja zakra ko aisA "te samayanI devagaNanA AnaMdanuM varNana karavAne sarasvatI paNa zakitamAna nathI. e vakhate devo eTalA badhA zAnta thaI gayAM ke nIce paDatI seyano avAja paNa sAMbhaLI zakAya. 1 tyAre devo ane devIonAM mana harSanA atirekathI ekAgra thaI gayAM. temanI palake eTalI badhI nizcala thaI gaI ke mATe parvata paDe te paNa jarAye calAyamAna na thAya !. tyAra bAda (1) suvarNanAM (2) cAMdInAM // 46 // (3) ratnAnA (4) sonA-yAMnai (5) sonA-2tnAna (E) yahI-2tnAnAM (7) sonA-yAM mana nAnAM tathA (8) mATIne; e ATha prakAranA kaLazomAMthI eka eka prakAranA, pratyeka IndranI pAse eka hajAra ATha kaLaza hatAM. RC A pramANe causaTha IndronA kula pAMca lAkha, seLa hajAra, chanuM (516096) kaLaza thayAM. ATalA badhA kaLazane paNa zakrendracintA Jain Education leational For Private & Personal use only w ww.jainelibrary.org Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa SaNNavatya-dhika-poDazasahasra-saMyutAni paJca lakSANi kalazAnAM dRSTvA zakrasya devendrasya devarAjasya ayametadrUpa: AdhyAtmikaH 1, prArthitaH 2, cintitaH 3, kalpitaH 4, manogataH 5 saMkalpaH samudapadyata-"yadayaM bAlazirISakusumasukumAraH prabhuH etAvatAM jalasaMbhRtAnAM mahAkalazAnAM mahAmahatI jaladhArAM kathaM sahiSyate" iti| evaMvidhaM zakrasya AdhyAtmikam 5 avadhinA Abhujya tatsaMzayanivAraNArtham atulabalaparAkramo bhagavAn tIrthakaraH sakapAdAGguSThAgreNa siMhAsanasyaikadezaM spRshti| tataH khalu bhagavatastIrthakarasya aGguSThAgrasparzamAtreNa meru: 'mahApuruSANAM caraNasparzana ahaM pAvano jAto'smi" iti kRtvA harpita iva kampitumArabdhaH ||muu064|| TIkA-'seNaM kAleNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye devapramoda: devAnAM harSaH atIva kalpa. maJjarI sUtre // 47 // TIkA devapramodAvidha kalaza AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalpita, manogata saMkalpa utpanna huA ki zirISa ke kusuma ke samAna sukumAra yaha zizu bhagavAn itane jalapUrNa mahAkalazoM kI atyanta vizAla jaladhArA ko kisa prakAra saheMge? zakra ke isa prakAra pAMcoM prakAra ke vicAra avadhijJAna se jAna kara, unakI zaMkAko dara karane ke lie, atula bala aura parAkrama vAle tIrthakara bhagavAnne apane paira ke aMgUThe ke agrabhAga se siMhAsana ke eka bhAga kA sparza kiyA, taba bhagavAn tIrthakarake aMgUThe ke sparzamAtra se meru parvata kA~pane lagA, mAno 'mahApuruSoM ke caraNasparsa se maiM pAvana ho gayA aisA socakara harSa se hilane lagA ho // 064 // TIkA kA artha--'tae NaM' ityaadi| usa kAla aura usa samaya meM devo ko atIva lokottara Ananda zakrendracintA merukampanavarNanam joIne devendra devarAja zakrane evo AdhyAtmika, prArthita, citita, kapita, manogata saMkalpa utpanna thaye ke zirISanA kUla jevo sukumAra A bALaka (bhagavAna) ATalAM badhAM, jaLathI bharelAM mahAkaLanI atyaMta vizALa jaLadhArAne kevI rIte sahana karI zakaze? cakranA A prakAranA pAMca vicArone avadhijJAnathI jANIne tenI zaMkAnuM nivAraNa karavA mATe, apAra baLa ane parAkramavALAM tIrthakara bhagavAne pitAnA paganA aMguThAnA agrabhAgathI siMhAsananA eka bhAgane sparza karyo. tyAre bhagavAna tIrthaMkaranA aMguThAnA sparza mAtrathI ja meru parvata kaMpavA lAge. jaze "mahApuruSonAM caraNa sparzathI huM pAvana thaI gayo" -ema dhArIne harSathI DolavA lAgyo (sU064). .. matha-taNa kAleNaM' tyAlita ANe bhane ta samaye vona bhatyottara bhAna thayo. tAre // 47 // E d . Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 48 // TIkA atizayitaH alaukiyA lokottaro jaatH| tasmin samaye nitarAM zAntirAsIditi darzayitumAha-'tayAyaNaM' ityaadi| ___tadAtanaM tadA tasmin kAle bhavaM jAtaM, devagaNapramodam-devAnAM gaNasya samUhasya pramoda-harSam , vAgIzvarI-sarasvatI api vaktuM varNayitum alaM-samarthA nAsti na vidyte| devAstatra atyantazAntAH atizayitanizcalamanaso bbhuuvuH| yatra-yasmin devagaNazAntisthale patatsUcI-patantI sUcI zabdAyate zabdaM karotizabdaM kuryaadityrthH| tataH khalu te zAntacittA devAzca devyazca harSotkarSeNa AnandAdhikyena tathA tena prakAreNa ekatAnamAnasAH= ekAgramanaso jAtAH, yathA yena prakAreNa tasmin samaye teSAM zAntacittAnAM devAnAM dRSTayaH= netrANi girivarapatanenApi-mahAparvatanipatanenApi lezamAtramapi-kizcidapi calitAH caJcalA na bhveyuH| huaa| usa avasara para ekadama zAMti thI, yaha batalAne ke lie kahate haiM devapramodA vidhA "tayAyaNaM devagaNappamoyaM, vAgIsarI natthi alaM pvttuN| kalazaaccaMtasaMtA ya haviMsu devA, sadAyaI jattha paDatasUI ||1||"iti| arthAta usa samaya devoM ke samUha ko jo pramoda huA, usakA varNana karane meM sarasvatI bhI merukampanasamartha nahIM hai| vahA~ deva atyanta hI zAMta ekAgracitta ho gaye, itane zAnta ho gaye ki giratI huI muI kI varNanam bhI AvAja Aye vinA na rhe| avasare taddana zAnti hatI, te darzAvavA mATe kahe che- "tayAyaNaM devagaNappamoyaM, vAgIsarI natthi alaM pavattuM / acaMtasaMtA ya haviMsu devA, sadAyaI jattha paDaMtasUI // 1 // iti| // 48 // eTale ke te samaye devonA samUhane je harSa thaye tenuM varNana karavAne sarasvatI paNa samartha nathI. tyAM to devo eTalAM badhAM zAnta ane ekAgracitta thaI gayAM ke nIce soya paDe to tene avAja paNa saMbhaLAyA vinA rahe nahIM. te zakrendra cintA Saa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 49 // Jain Education tataH khalu suvarNamayAH 1, rajatamayAH 2, ratnamayAH 3 suvarNarajatamayAH 4, suvarNaratnamayAH 5, rajataratnamayAH 6, suvarNarajataratnamayAH 7, mRttikAmayAH 8 ye kalazA bhavanti teSAM kalazAnAm ekaikayA jAtyA aSTottarasahasram - aSTottarasahasram ekaikasya indrasya AsIt / evam ekaikajAtIya indrasya aSTottarasahasrasattvena catuSSaSTe : = catuSSaSTisaMkhyAnAm indrANAm = indrasambandhinAM kalazAnAm paSNavatyadhikaSoDazasahasrasaMyutAni paNNavatyadhi ka SoDazasahasrAdhikAni paJca lakSANi 516096 dRSTvA zakrasya devendrasya devarAjasya ayametadUpo=trakSyamANaprakAra AdhyAtmikaH prArthitaH cintitaH kalpitaH manogataH saMkalpaH samudapadyata = jAtaH usake bAda zAMtacitta ve deva aura deviyA~ Ananda kI adhikatA se itane ekAgracitta ho gaye ki bar3A bhArI parvata gira paDe to bhI una deva - deviyoM kI dRSTi lezamAtra bhI calAyamAna na ho / usake bAda (1) sone ke, (2) cAdI ke, (3) ratnoM ke, (4) mile hue sone-cAMdI ke (5) sone - ratnoM ke, (6) cAMdI - ratnoM ke, (7) sone-cAMdI-ratnoM ke aura (8) miTTI ke ye ATha prakAra ke kalaza the| ina meM eka eka prakAra ke kalaza pratyeka indra ke pAsa eka hajAra ATha-eka hajAra ATha the, sabhI prakAra ke kalaza eka 2 indra ke pAsa ATha hajAra causaTha-ATha hajAra causaTha the, ataH causaTha indroM ke saba mila kara pA~ca lAkha, solaha hajAra, chayAnave kalaza hue| kalazoM kI itanI bar3I saMkhyA dekhakara zakra devendra devarAja ke mana meM isa prakAra kA AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalpita, manogata saMkalpa arthAt vicAra utpanna tyAra bAda zAMtacitta te deva-devIe AnaMdanA atirekathI eTalAM badhAM ekAgracitta thai gayAM ke ghaNuM bhAre pava ta paDe te paNa te deva-devIonI sRSTi sheja paNa alAyamAna thAya nahIM. tyAra mAha (1) sonAnAM, (2) yAMhInAM (3) ratnAnAM, (4) mizrita sonA-thAMhInA, (5) sonA-ratnAnAM (9) yAMdI-ratnAnAM, (7) sonA-yAMhI - ratnAnAM, bhane (8) bhATInAM khebha prAnAM zatAM temAM pratyeka indranI pAse dareka prakAranA eka hajAra ATha kaLaza hatAM. badhA prakAranA kaLaze maLIne pratyeka IndranI pAse ATha hajAra causaTha kaLazeA hatAM. tethI cAsaDha indronA mamAM maLIne 'ekadara pAMca lAkha, seLa hajAra, channu kaLaza hatAM. kaLaze|nI ATalI badhI moTI sakhyA joine zakra devendra devarAjanA manamAM A prakAraneA AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalpita, kalpa maJjarI TIkA devapramodASTavidha kalaza zakrendra cintA merukampanavarNanam // 49 // ww.jainelibrary.org. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA mA devapramodA yadayaM prabhuH bAlaH, punaH zirISakusumasukumAraH zirISAkhyapuSpavat atikomalAGgo'sti, kathamayam etAvatAM (516096) jalabhRtAnAM jalapUrNAnAM mahAkalazAnAM mahAmahatIm ativizAlAM jaladhArAM sahiSyati ?' iti / evaMvidham etatpakAraka zakrasya-indrasya AdhyAtmikaM pArthitaM cintitaM kalpitaM manogataM saGkalpam atulabalaparAkrama:anupamabalaparAkramo bhagavAMstIrthakaraH avadhinA avadhijJAnopayogena Abhujya=jJAtvA, tatsaMzayanivAraNArtham indrasaMdehadUrIkaraNArtha svakapAdAGguSThAgreNa=nijacaraNAGguSThAgrabhAgena siMhAsanasya-siMhAsanAkArapariNatameruparvatAvayavasya ekadezam ekabhAgaM spRshti| tataH sparzanAnataraM khalu bhagavaMtastIrthakarasya aGguSThAgrasparzamAtreNa 'mahApuruSANAM3 zreSThapuruSANAM caraNasparzana ahaM pAvana = pavitraH saMjAto'smi'-iti kRtvA iti jJAtvA meruH harSita iva kampitum aarbdhH| atra kalazasaMkhyAyAM dhAtakIkhaNDAdijyautiSendrAdidevakalazAvivakSA bodhyeti / / 064 // huA ki prabhu bAlaka haiM, zirISa puSpa ke samAna atizaya komala haiN| yaha pAMca lAkha solaha hajAra chayAnave (516096) jala-bhare mahAkalazo kI atyanta vizAla jaladhArA ko kaise saha skeNge| isa prakArake zaka ke AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalpita, manogata saMkalpa ko. atula bala aura anupama parAkrama se sampanna bhagavAn tIrthakara ne avadhijJAna se jAna karake, unake saMzaya ko dUra karane ke lie, apane pera ke aMgUThe ke agrabhAga se apane AdhArabhUta (jisa para vaha virAjamAna the) meruparvata ke avayavarUpa siMhAsana ke eka bhAga kA sparza kiyaa| bhagavAn tIrthaMkara ke aMgUThe ke agrabhAga se sparza karate hI 'mahApuruSoM ke caraNa-sparza se maiM pAvana ho gayA aisA jAna kara mAnoM harSa ke kAraNa meruparvata kApane lgaa| yahAM dhAtakIkhaNDa Adike jyotiSI devendra Adi devoMke kalazokI vivakSA nahIM kI gayI hai ||suu064|| mane gata saMkalpa (vicAra) utpanna thaye ke prabhu bALaka che, zirISa-puSpanA jevAM atizaya kemaLa che. teo A pAMca lAkha seLa hajAra kanuM (516096) jaLapUrNa mahAkaLazenI atyaMta vizALa jAdhArane kevI rIte sahana karI zakaze? prakAranA zakanA AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalipata, mane gata saMka95ne, anupama baLa ane anupama parAkramavALA bhagavAna tIrthakare avadhijJAnathI jANIne tenI zaMkAne dUra karavA mATe, pitAnA paganA aMguThAnA agrabhAgathI pitAnA AdhArabhUta (jenA para teo virAjamAna hatAM) meruparvatanA avayavarUpa siMhAsananA eka bhAgane sparza karyo. bhagavAna tIrthaMkaranA aMguThAnA agrabhAgane sparza thatAM ja "mahApuruSonAM caraNa-sparzathI huM pAvana thaI gaye" ema mAnIne jANe harSane lIdhe meru parvata kaMpavA lAgyA. ahiM dhAtakIkhaMDa AdinA yatiSI devendra mA vAnA zAnI vikSA 420 nathI. (2014) STavidha. kalazara cintAmerukampana zakrendra varNanam // 50 // 65 .jainelibrary.org Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa satre maJjarI // 51 // mUlam-jaM samayaM ca NaM merU kapiumAraddho, taM samayaM ca NaM puDhacI kaMpiyA, samuddo khudo, siharANi pddiumaarddhaanni| tersi sayala-jagajIvajAya-hiyaya-vidArago bhayabheravo mahAsado samubhUo / tihuyaNasi mhN| kolAhalo jaao| logA bhayabhIyA jaayaa| savvajaMtuNo bhayAulA sayasayaTThANAo nissariya 'ko amhANaM kalpatAyago' bhavissai-tti kaTTa saraNamannesiuM viva jattha tattha plaaiumaarddhaa| samve devA devIo yAvi bhaunviggamANasA jaayaa| TIkA tae NaM se sake devide devarAyA evaM ciMtei-'jaNNaM ayaM visAlo merU imassa kamalAmovi komalassa bAlagassa pahuNo uvari paDissai, to assa bAlagassa kA dasA bhavissai?, imassa bAlagassa ammApiUNaM samIve kahaM gamissAmi? kiM kahissAmi ?-tti kaTTa sakiMdo aTTajjhANojagao jhiyaayi| to 'keNa merukampa evaM karDa'-tti kaTu sake deviMde devarAyA Asurutte misimisaMte kovaggiNA saMjalie ohiM puNji| tae NaM nena tribhuohiNA niyadosaM viSNAya bhagavano titthayarassa pAyamale karayalapariggahiyaM sirasAvataM matthae aMjali kaTu vanasthita jIvAnAM evaM vayAsI-NAyameyaM arahA! viNNAyameyaM arahA! pariNAyameyaM arahA! suyameyaM arahA! aNuhUyameyaM arahA! bhayaM, zakeje aIyA je ya paDuppannA je ya AgamissA arahaMtA bhagavaMto te savve'vi agaMtabaliyA aNaMtavIriyA aNaMta-mandrasya ci. purisakkAraparakamA havaMti-tti kaTu vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA niyaavarAhaM khamAvei / / 065 // kampakAraNachAyA-yasmin samaye ca khalu meruH kampitumArabdhaH, tasmin samaye ca khalu pRthvI kampitA, va parijJAnaM, samudraH kSubdhaH, zikharANi ptitumaarbdhaani| teSAM sakalajagajjIvajAtahRdayavidArako bhayabhairavo mahAn zabdaH kSAmaNaM ca / mUla kA artha--'jaM samayaM ca NaM' ityaadi| jisa samaya meru parvata kA~pane lagA, usa samaya nizcaya hI sArI pRthvI kApa uThI, samudra kSubdha ho gayA, zikhara girane lage, samasta saMsAra ke jIvoM ke hRdaya ko vidAraNa karane vAlA mahAn bhayaMkara nAda huaa| tInoM loka meM bar3A kolAhala ho // 51 // bhuujn| ma 'jaM samayaM ca NaM' yAha.2 samaye subhe 5 4pana zaru yu ta samaye mAmI pRthvI kaMpavA lAgI. samudro khaLabhaLI uThaDyAM. zikharo uparA-uparI paDavA maMDayAM. samasta saMsArI jInA hRdayane bhedI nAkhe te dAruNa avAja thaye. traNe lokamAM ke lAhala macI gaye. lake DaranA mAryA bhayabhIta thavA lAgyAM. santA, krodha, Es Jain Education Sational of Prvale & Personal Use Only Preww.jainelibrary.org. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 52 // Yu samudbhUtaH / tribhuvane mahAn kolAhalo jAtaH / lokA bhayabhItA jAtA: / sarvajantavo bhayA''kulAH svaka-- svakasthAnAt niHsRtya 'ko'smAkaM trAyako bhaviSyati' - iti kRtvA zaraNamanveSayitumitra yatra tatra palAyitumArabdhAH / sarve devA devyazca bhayodvignamAnasA jAtAH / tataH sa zakro devendro devarAja evaM cintayati-yat khalu ayaM vizAlo merurasya kamalAdapi komalasya bAlakasya prabhorupari patiSyati, tato'sya vAlakasya kA dazA bhaviSyati, asya bAlakasya ambApitroH samIpe kathaM gamiSyAmi ? kiM kathayiSyAmi ? iti kRtvA zakrendraH ArttadhyAnopagato dhyAyati / tataH 'kena evaM kRta ' -miti kRtvA zakro devendro devarAna Azuruto misamisAyamAnaH kopAgninA saMjvalitaH avadhiM prayuGkte / tataH khalu avadhinA gyaa| loga Dara gaye / saba prANI bhayase vyAkula hokara, apane-apane sthAna se nikala kara 'kauna hamArA trANa karegA' aisA soca kara zaraNa khojane ke lie idhara-udhara bhAgane lage, aura sabhI devI-devatAoM kA citta bhI bhaya se kA~pane lgaa| taba devendra devarAja zakra ne isa prakAra vicAra kiyA- 'agara yaha vizAla meru parvata, kamala se bhI komala, bAlavaya-vAle ina prabhu ke Upara gira jAyagA to inakI kyA dazA hogI ? kaise maiM inake mAtApitA ke pAsa jAU~gA ? kyA kahU~gA ?" / isa taraha vicAra karake zakrendra ArttadhyAna se yukta hokara cintA karane lage / phira 'kisane aisA kiyA hai ?" - yaha soca kara zakra devendra devarAja ko krodha AgayA / krodha kI prANIo AAma tema doDadhAma karavA lAgyAM. sarvAM jIvajaMtu bhayathI Akula-vyAkula thai rahyAM. trAhi trAhi'nA peAkArA thavA lAgyA. zaraNu zeAdhavA Ama tema mathAmaNa karI rahyAM. sava deva-devIonAM mana paNa bhayathI dhrujI uThayAM. A vakhate zakrendrane A pramaNe maneAgata bhAveA uThI AvyAM ke, kadAca Avo mahAna-vizAla ane UMcA meru paryaMta, A kAmala zarIravALA khALa prabhu upara gabaDI paDaze tA, temanI zuM dazA thaze ?, hu temanI mAtA pAse zuM mADu' laIne jaIza ?, temane kaI hakIkatathI vAkepha karIza ?, AvA prakAranA vicArAnI paraparAne lIdhe tenu mana ugratAne pAmyuM', ne te Ata`dhyAna karavA lAgyeA. AvA bhAvo manamAM AvatAM, temanAmAM tIvra krodhAgni saLagI uThayeA. krodhanI javALAone lIdhe, Akhu Jain Educationational kalpa maJjarI TIkA merukampa nena tribhu vanasthita jIvAnAM bhayaM, zakre ndrasya cintA, krodhaH, kampakAraparijJAnaM kSAmaNaM ca / // 52 // ww.jainelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 53 // Jain Education nijadoSaM vijJAya bhagavatastIrthakarasya pAdamUle karatalaparigRhItaM zirasyA'varta mastakeM aJjaliM kRtvA evamevAdIv-jJAtametat arhan ! vijJAtametat arhan ! parijJAtametat arhan ! zrutametat arhan / anubhUtametat arhan ! ye atItAH, ye ca pratyutpannAH, ye ca AgamiSyanto'rhanto bhagavantaste sarve'pi anantabalikA anantavIryA anantapuruSakAraparAkramA bhavanti' iti kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA nijAparAdhaM kSamayati / 0 65 // TIkA - ' jaM samayaM ca NaM ' ityAdi / yasmin samaye ca khalu meruH kampitum ArabdhaH, tasmin samaye agni se vaha prajvalita ho gaye / unane avadhijJAna kA upayoga lgaayaa| taba avadhijJAna se apanA hI doSa jAna kara bhagavAn tIrthakara ke caraNa-mUla meM donoM hAtha jor3a kara aura mastaka para Avarsa evaM aMjali karake vaha isa prakAra bole- 'he bhagavan ! maiMne jAnA hai, he bhagavan ! maiMne acchI taraha jAnA hai, he bhagavan ! maiMne khUba acchI taraha jAnA hai, he bhagavan! maiMne sunA hai, he bhagavan! maiMne anubhava bhI kara liyA hai, ki jo anta bhagavan aata kAla meM ho cuke haiM, jo arhanta bhagavAn varttamAna meM haiM, aura jo arhanta bhagavAn bhaviSya meM hoMge, ve sabhI anantabalI, anantavIryavAn, ananta puruSakAra - parAkrama ke dhanI hote haiN|' isa prakAra bola kara unane vandanA kI, namaskAra kiyA, vandanA - namaskAra karake apane aparAdha ko khamAyA / / 065 / / TIkA kA artha - 'jaM samayaM ca NaM' ityAdi / jisa samaya sumeru parvata kampAyamAna huA, usa samaya sArI kI sArI pRthvI kA~pa utthii| samudra kSubdha ho gyaa| parvatoM ke zikhara girane lage / kApatI pRthvI, zarIra baLavA lAgyuM. baLatarA thatAM teNe avidhajJAnanA upayAga mUkyA, temAM temane sa` hakIkata vidita thaI, ne potAnA doSa jaNAtAM, be hAtha joDI, mAthe aMjalI dharI, bhagavAna pAse gaLagaLA-hRdaye khelavA lAgyA ke " ke bhagavanta! huM sa* jANI cukayA, sArI rIte mane sava' samajAyuM, meM sAMbhaLyu' che ane atyAre anubhava paNa karI lIdhA che ke atIta, vartamAna ane bhAvI kALanA ahaMnta bhagavAno, anaMta vIryavAna, anata puruSAkAranA dhaNI, ane ata'taparAkramI heAya che. AvA prakAranuM kathana namrabhAve pragaTa karI, zakrendre bhagavAnane vaMdana-namaskAra karI, thayela aparAdhanI mAphI mAgI. (sU0 65) artha-jaM samayaM ca NaM' ityAhi bheru parvata beoune bhavarI de tevI hovAthI, te sa bhArDa, paDojA bhane yAdhamAM sapUrNa rIte vistRta che, AthI tenA kapananA spaza traNe lekamAM anubhavAyA. ''pananA lIdhe, dharatI paNa dhaNu SELECT kalpe maJjarI TIkA merukampa - nena tribhu vanasthita jIvAnAM bhayaM, zakrendrasya cintA, krodhaH, kampakAraNaparijJAnaM kSAmaNaM ca / // 53 // ww.jainelibrary.org. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sat ca khalu pRthivI kampitA'bhUt , samudraH kSubyo'bhUt, zikharANi-girizRGgANi patitum ArabdhAni / teSAM kampo mukhapRthivI-kSobhonmukhasamudra-patanonmukhazikharANAM sakalajagajjIvanAtahRdayavidArakaH sarvabhuvanasthamANigaNahRdayazrIkalpa- bhedanakArakaH bhayabhairavaH bhayaGkaraH mahAn digvyApakaH zabdaH samudbhUtaH smutmnH| tribhuvane mahAna uccaiH kolA / hala: kalakalo jAtaH / lokAH bhayabhItAH bhayayuktA jaataaH| sarvajantavaH sakalapANinaH bhayAkulAH bhayodvignAH // 54 // santaH svakasvakasthAnAta-nijanijasthAnAta niHmRtya-nirgatya "kAko janaH asmAkaMtrAyakA rakSako bhaviSyati?" iti kRtvA iti hetoH zaraNaMrakSakam anveSayitum iva yatra tatra-itastataH palAyitum ArabdhAH sarve devA devyathApi bhayodvignamAnasAH bhayatrastacittA jaataa| / tataH khalu sa zakro devendro devarAja evaM-akSyamANaprakAraM cintayati-vicArayati / zakracintanIyamAha kalpamaJjarI TokA mA merukampane na tribhuvanasthita jIvAnAM bhayaM, kSubdha samudra aura patanonmu va giri-zikharoM kA, tIna loka ke samasta prANiyoM ke hRdaya ko bhedane vAlA, bhayaMkara aura saba dizAoM meM vyApI zabda huaa| tInoM lokoM meM tIna kolAhala phaila gyaa| loga bhayabhIta ho utthe| samasta jIva bhaya se vyAkula hote hue apane-apane sthAna se bAhara nikala kara 'kauna hamArA rakSaka hogA aisA socakara zaraNa khojane ke lie idhara-udhara bhAgane lge| tathA sabhI devI-devatAoM kA citta bhI bhaya se vyAkula ho gyaa| tava zakra devendra devarAjane isa prakAra socA-'jo yaha mahAn meruparvata kamala se bhI komala ina cintA, krodhaH, kampakAraNaparijJAnaM, kssaamnnNc| dhaNI uThI, dharatI padhaNAtAM, samudranuM pAThThI uchaLI AvyuM, ne A uchALAne lIdhe, cAre bAju jaLa jaLAkAra thaI rahyuM. ukApAtathI, dharatInA AdhAre kahelA nAnA-moTA zikhare paNa svasthAnethI yuta thatAM jaNAvA lAgyA, ne gharabAra-meDI-mahelAta-havelIe save paDIne pAdara thayAM. mAnava, pazu, prANI duHkhanA lIdhe athAga zoka-saMtApane pAme che, zaraNa ane Azraya vinAnA thaI javAthI, kolAhala karI mUke che. mAnavene Azraya sthAno te, cata ane asthira che, te te kaMpa lAgatAM paDI jAya che. paNa denA Azraya sthAne-devAlaya, vimAne, krIDAMgaNe sarve acala ane sthira che, chatAM temane paNa kaMpane sparza thatAM, paDavAne bhaya upasthita thaye ma ne - Ri. Jain Educationsansational bhASI sthiti sAmA vyApArI tI. tyAndramA manamA 5 tri-vicitra ta 841 sAyA. ||54|| Se ww.jainelibrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIkalpasUtre maJjarI WHERERANASE "yat khalu ayam vizAlo-mahAn meruH asya=purovartinaH kamalAdapi kamalapuSpApekSayA'pi komalasya mukumArasya / bAlakasya bAlavayovartinaH prabhorupari patiSyati, tataH asya vAlakasya kA dazA paristhitibhaviSyati ?, ahaM ca asya bAlakasya ambApitroH samIpe kathaM kena prakAreNa gamiSyAmi ? tathA kiM kathayiSyAmi ? iti kRtvA iti kalpacintayitvA zakrandra ArtadhyAnopagataH ArtadhyAnAvasthitaH san dhyaayti-cintyti| tataH 'kena evaM kRtam Idaza utpAtaH kRtaH' iti kRtvA-iti manasi cintayitvA zakro devendro devarAjaH AzurutaH atikupitaH misamisAyamAnaH jAjvalyamAnaH kopAgninA-krodharUpavahinA saMjvalitaH mAtaH san avadhim avadhijJAnaM prayuGkte / tataH avadhijJAnopayogAnantaraM khalu avadhinA avadhijJAnadvArA nijadoSaM vijJAya bhagavataH tIrthakarasya pAdamUle-caraNatale karatalaparigRhItaM hastatalabhRtaM zirasyAvatta-zirasi AvartaH padakSiNatayA bhrAmapaM yasya taM tathAvidham aJjali ista- I merukampanedvayasampuTaM mastakezI hatvA-saMsthApya evaM vakSyamANaM vacanam avAdI-uktavAn , tadvaktavyamAha-'NAyameyaM' na tribhuvana sthitajIbAlavayavAle prabhu ke Upara gire to inakI kyA dazA hogI ?, maiM inake mAtA-pitA ke samIpa kisa prakAra jAU~gA vAnAM bhayaM, aura kyA kahU~gA ? / isa prakAra vicAra karake zakrandra ArtadhyAna-yukta hokara cintA meM par3a gaye / tadanantara 'kisane zakrendrasya aisA kiyA hai-isa prakAra kA utpAta macAne vAlA kauna hai ?' yaha socakara zakra devendra devarAja atikupita hue, cintA, Ey krodhaH, krodha kI Aga se prajvalita ho gaye / yaha utpAta karane vAlA kauna hai-yaha jAnane ke liye unhoMne avadhijJAna kA kampakAraNameM upayoga lagAyA, aura avadhijJAna se apanA hI doSa jAnakara bhagavAn tIrthakara ke caraNoM meM zira jhukA kara, donoM parijJAna, hAtha jor3a kara mastaka para Avattayukta aMjali karake, Age kahe anusAra kahA-he bhagavAn ! sumeru ke kSAmaNaM ca / kadAca meru parvatanA zikharane te huM ADo hAtha dai bhagavAnanA kamaLa-bALazarIra para paDatAM, aTakAvI hatI UA, 5 me pati 10 5sti hu, mAnane vIta. bhayAvI Asla?, ne tamanI bhAtAne vimaya zusavANa bhApIsa?................. .... AvA vicArothI temanuM mana gherAI gayuM, buddhi ane vicArazakti kuMThita thaI gaI, ne mUDha jevA thai gayA. acAnaka pitAnI divyazakti "avadhijJAnane vicAra surI Avyo, ne te zikitano kSaNa ekamAM upayoga karatAM jaNAvyuM ke, A sarvanA duHkhane kartA huM chuM. kAraNa ke, arihartanI anaMta zakitamAM mAre vizvAsa DagamagI - uryo, tethI je bhagavAnanI sahanazakitamAM mane apUrNatA bhAsI. mane vizvAsa pUrNa karavA sAruM bhagavAne svayaM prerita w ww.jainelibrary.org Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 56 // Jain Education ma ityAdinA / he an ! = he jina ! etat = merukampanAdinimittaM jJAtaM mayA, he arhan ! etad vijJAtaM vizeSeNa jJAtam, he arhan ! etat parijJAtam - paritaH = sarvathA jJAtam, he arhan ! etat zrutam = AkarNitam, he arhan ! etat anubhUtaM saMpratyeva anubhavaviSayIkRtaM yad ye arhantaH atItAH = bhUtakAlInAH, ye ca antaH pratyutpannAH = vartamAnAH, ye ca arhantaH AgamiSyantaH = bhaviSyantaste arhanto bhagavantaH sarve'pi anantatra likAH = anantabalasampannAH anantavIryAH = anantazaktisampannA anantAtmabalA vA, tathA - ananta puruSakAraparAkramA bhavanti - iti kRtvA=ityutvA arhantaM bhagavantaM caramatIrthaMkaraM zakro vandate namasyati ca vanditvA namasyitvA ca nijAparAdhaM= svAparAdhaM kSamayati // 065 || mUlam - taraNaM savve iMdA harisa - basa - visappamANa - hiyayA sanviDDhIe jAva mahayA raveNaM accudAIkameNa bhagava titthayaraM titthayarAbhiseeNaM abhisiMrvisu / tara paM sarkideNa aNutramamahAvIrayA caMciyattaNeNa kaMpiyameruttaNeNa 'bhImabhayabheravaM urAlaM avelayAiyaM kApane Adi kA kAraNa maiM jAna gayA, he bhagavAn ! acchI taraha jAna gayA, aura he bhagavAn ! pUrI taraha jAna gayA / he bhagavAn ! maiMne sunA hai, he bhagavAna ! maiMne anubhava bhI kiyA hai ki jo arhanta bhagavanta bhUtakAla meM ho cuke haiM, jo arhanta bhagavanta varttamAna kAlameM haiM, aura jo arhanta bhagavanta bhaviSya meM hoMge, ve sabhI arhanta bhagavAn zarIrasambandhI ananta bala se sampanna hote haiM, AtmasambandhI ananta zakti se yukta hote haiM, tathA ananta puruSakAraparAkrama se yukta hote haiN| aisA kaha kara zakra anta bhagavAn ko vandanA karate haiM, namaskAra karate haiM, vandanA aura namaskAra karake apanA aparAdha khamAte haiM || 65 // thaIne A ghaDIbharanA tAMDavanRtyamAM peAtAnI vIratA dAkhavI. potAnA ja doSatu ArANu karI, gaLagaLe haiye bhagavAna sAmu joI, thayela aparAdhanI mAphI mAgI, raSamukta thayA. AmAM zakrendranA vicAradeSa nathI, temaja tenI zraddhAmAM apUNutA hatI tema paNa na hatuM; paraMtu bhaktA, AvAja komaLa haiyAnAM ghaDAyelAM hoya che, tethI pAtAnI apekSAe, bhagavAnanA du:khanI gaNatrI kare che, ane te duHkhanA kapa jAte anubhave che, te anubhavatAM pratikAra karavAnA rastA paNa bhALI kADhe che. A che bhagavAnanA vAtsalyabhAvavALA bhaktanA zaddha hradaye ! (sa0 95) Personal Use Only kalpa maJjarI TIkA merukampane na tribhuvanasthita jI vAnAM bhayaM, zakrendrasya cintA, krodhaH, kampakAraNaparijJAnaM, kSAmaNaMca / // 56 // Phot. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 57 // Jain EducationS maNigaNasamavaM atyadhAmaM sirimahAvIreti nAmaM kayaM / tara NaM sake deviMde devarAyA paMca sakarUve viucva / tastha ege sake bhayavaM tisthayaraM karayalasaMpuDeNaM giDa, ege sake pio AyavattaM dharei, duve sakkA ubhao pAsiM cAmarukkhevaM kareMti, ege sake vajjapANI puraMdare purao pahA / tara NaM se sake deviMde devarAyA caurAsIe sAmANiyasAhassIhiM jAva aNNehiM bhavaNavA - vANamaMtarajoisiya- vemANiehi devehi ya devIhi ya saddhiM saMparivuDe savvidIe jAtra mahayA raveNaM tAe ukkiTThAe jAva jeNeva bhagavao titthayarassa jammaNaNayare jeNetra jammaNabhavaNe jeNetra ya titthayaramAyA teNeva uvAgacchara, uvAgacchittA bhagavaM tisthayaraM mAUe pAse Thavei, ThavittA tisthayaramAUe zrasAvarNi nidaM paDisAdarai / evaM bhagavao tittharassa jammaNamahocchavaM kariya sabve iMdA savve devA ya devIo ya jAmeva disiM pAunbhUyA tAmeva disiM paDigayA |066 || chAyA--tataH khalu sarve indrAH harSavazavisarpadyAH sarvadarghA yAvat mahatA raveNa acyutendrAdikrameNa bhagavantaM tIrthakaraM tIrthaMkarAbhiSekeNa abhyaSizcan / tataH khalu zakrendreNa anupamamahAvIratAcaJcitatvena kampitamerutvena 'bhImabhayabhairavam udAram acela - mUla kA artha - 'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt harSa se vikasita cittavAle hokara saba indroMne pUre ThATha ke sAtha yAvat mahAn ghoSa karate hue, acyutendra Adi ke kramase bhagavAn tIrthaMkara kA abhiSeka kiyA / tatpazcAt zakrendrane, anupama mahAvIratA se yukta hone ke kAraNa, meru parvata ko kampita kara dene bhUjanArtha- 'tapaNaM' tyAhi duSathI vikasita yahane tamAma indro, pUrA hAubhAu sahita, mahAna ghoSA purI, ne bhagavAnane abhiSeka karyo. A abhiSekanI kriyA acyutendra zaru karI, ane kramapramANe uttaranI zreNInA indro vaDe, pUrI karavAmAM AvI. bhagavAnanuM anupama baLa joIne, bhaviSyamAM paNa dAruNa du:khAnA te sahanazIlatApUrvaka sAmanA karaze, temaja upasargonI avagaNanA karIne paNa, peAtAnu' dhyeya hAMsala karaze, evI nIDaratA ane makkamatA bALapaNuthI ja Bo Shang Shang Shang Yuan Kuang Meng Hai Xian Can kalpa maJjaro TIkA acyutendrAdikRta bhaga vadabhiSekaH, dra bhagavannAma karaNaM, sarvadevAnugata zakrendrasya trizalA - pArzva bhagava ssthApanaM, sarvadevAnAM svasvasthA na gamanam / // 57 // ww.jainelibrary.org Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ra tAdikaM pariSahaM sahiSyate' iti kRtvA ca bhagavato gIrvANagagasamakSam arthadhAma zrImahAvIreti nAma kRtam / / tataH khalu zakro devendro devarAjaH pazca zakrarUpANi vikaroti / tatra ekaH zakraH tIrthakaraM karatalasampuTena gRhNAti, ekaH zakraH pRSThataH AtapatraM dharati, dvau zakrau ubhayapArne cAmarotkSepaM kurutaH, ekaH zakro vajrapANiH purandaraH purataH pravartate / tataH khalu sa zakro devendro devarAjaH caturazItyA sAmAnikasAhasrIbhiH yAvat anyaiH bhavanapati-vyantara-jyotipika-vamAnikaiH de vaizca devIbhizca sArddha saMparitaH sarvaddharyA yAvat mahatA raveNa tayA utkRSTayA yAvat yatraiva bhagavatastIrthakarasya janmanagaraM yatraiva janmabhavanaM yatraiva ca tIrthakaramAtA kalpamaJjarI TIkA !!58 / ke kAraNa, tathA 'yaha bhagavAna, bhaviSyat-kAla meM ghora bhaya se bhayAnaka acelatA Adi baDe-baDe parISahoM ko sahana kareMge yaha socakara, devoM ke samUha ke sAmane bhagavAn kA guNaniSpanna 'zrImahAvIra' aisA nAma rkkhaa| tatpazcAt zakra devendra devarAjane pA~ca zaka ke rUpoM kI vikurvaNA kii| eka zakrane bhagavAna tIrthakara ko donoM hAthoM meM liyA, eka zakrane pIche se chatra kiyA, do zaka donoM tarapha se cAmara bIjane lage, aura eka purandara zaka hAtha meM vajra lekara Age-Age calane lge| taba vaha zakra devendra devarAja caurAzI hajAra sAmAnika devoM ke sAtha, yAvat anya bhavanapati, vyantara, jyotiSka tathA vaimAnika devoM aura deviyoM ke sAtha, una saba se ghire hue, saba prakArakI Rddhi sahita, yAvat mahAn ghoSa ke sAtha, utkRSTa acyutendrAdikRtabhagayA vadbhiSeka, bA zakrendrasya he bhagavannAmakaraNaM, sarva devAnugatazakrendrasya trizalA pArve bhagavasthApana, sarvadevAnAM svasvasthAnagamanam . pArakhI laIne, zakundra, temanuM nAma denA agaNita samUhanI vacce, guNaniSpanna "mahAvIra' evuM rAkhyuM. utsavanI kriyA saMpUrNa thayA bAda, zakrendra, pitAnA devazarIranI vikvaNu karIne pAMca kendro saryo. eka zake, bhagavAnane petAnI hatheLImAM upADayA. bIjAe bhagavAnanA mastaka upara chatra dhAraNa karyuM. trIjAe ane cethAe banne khabhA upara cAmara vIMjavA mAMDayA. pAMcamAM kendra hAthamAM vaja laI, bhagavAnanI AgaLa cAlavA lAgyA. A pramANenA saraghasa sAthe, zakrendranI sevAmAM, caurAsI hajAra sAmAnika de hatA. tathA bhavanapati, vyantara, tiSika, ane vaimAnika de pitAnI sarvottama riddhi sAthe hAjara hatA. te sarve A samArohamAM JainEducatSER sAtha yAsatAta. // 58 // Sww.jainelibrary.org. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI tatraiva upAgacchati, upAgatya bhagavantaM tIrthakaraM mAtuH pArzve sthApayati, sthApayitvA tIrthakaramAtuH avasvApanI nidrAM pratisaMharati / evaM bhagavatastIrthakarasya janmamahotsavaM kRtvA sarve indrAH sarve devAzca devyazca yasyAmeva dizi prAdurbhUtAH tAmeva dizaM pratigatAH ||muu0 66|| kalpaTIkA-'tae NaM savve iMdA' ityaadi| tataH zakrendrasya nijAparAdhakSamaNAnantaraM khalu, sarve indrAH harSavazavisarpaddhRdayAH AnandotphullamanasaH santaH sarvaddharyA. yAvatpadena 'savadyutyA sarvabalena sarvasamudayena sarvAdareNa TIkA sarvavibhUtyA sarvasaMbhrameNa sarvA''rohaiH sarvapuSpagandhamAlyAlaGkAravibhUSayA sarvadivyatruTitaninAdena mahatyA RddhayA / acyutendrAdivya gati se yAvat jahA~ bhagavAn tIrthakara kA janma nagara thA, jahA~ janma-bhavana thA, aura jahA~ tIrthakara mAdikRtabhagakI mAtA thIM, vahIM aaye| Akara bhagavAn tIrthakara ko mAtA ke pAsa sthApita kara diyaa| sthApita karake soe vadabhiSekaH, tIrthakara kI mAtA kI avasvApanI nidrA ko dUra kara diyaa| zakrendrasya .. isa prakAra bhagavAn tIrthakara kA janmamahotsava karake sabhI indra, sabhI deva, aura sabhI deviyA bhagavannAmajisa dizA se Aye the usI dizA meM cale gaye / / 066 / / karaNaM, sarva devAnugataTIkA kA artha-'tae NaM' ityaadi| indra ke apanA aparAdha khamA lene ke bAda, sabhI indroMne, harSavaza-vikasita-citta- zakendrasya vAle hokara, saba Rddhi se, saba dhuti se, saba bala se, saba samudaya se, saba Adara se, sarva vibhUti se, trizalAsaMbhrama (tvarA) se, samasta adbhuta-divya vAdyoM ke ghoSa se, acyutendra Adi ke krama se bhagavAn tIrthakara pAveM kA abhiSeka kiyaa| bhagava sthApana, ghoSaNA ane divyanAda karatA karatA, jyAM janmanagara hatuM, jyAM janmabhavana hatuM, jyAM mAtA nidrAdhIna ke sarvadevAnAM svsvsthaathayelAM hatAM te sthAne teo badhA AvI pahoMcyA, ne bhagavAnane mAtAnI godamAM mUkyA. tyArabAda mAtAne Ava nagamanam . raNa karI rahelA avasthApanI nidrAne dUra karI sarva deva-devIo je sthAnethI AvyA hatA, te sthAne javA ravAnA cyA. (2066) // 59 // na ma -'tapaNaM tyA nyAre zahendra, mAsamaya ghaTanAmAthI vibhuta thayA, naye mAzAtanAnI bhATe prabhunI mAphI mAgI, tyAre jema deNadAra aNumAMthI mukta thAya tyAre chello zAMtine zvAsa kheMce che, tema tenuM hRdaya ja sa tha bhayu, ne apanI bhA54 pratita-pahane GAL RA... ww.jainelibrary.org Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 60 // mahatA hRdayollAsena " - ityeSAM saGgrahaH, tathA - mahatA raveNa 'sarvaddharcA' ityArabhya 'raveNe' - tyantAnAM vyAkhyA pUrva gatA / ittham acyutendrAdikrameNa bhagavantaM tIrthakaraM tIrthakarAbhiSekeNa abhyaSizvansnapitavantaH / tataH = tIrthakarAbhiSekAnantaraM zakrendreNa anupamamahAvIratAcazcitatvena, sarvAtizAyiparAkramayuktatvena, kampitamerutvena=svAGguSThasparzena meruparvatasya kampanayA ca, tathA - bhImabhaya bhairavaM ghorabhayena bhayaGkaram, udAram = vizAlam, acelatAdikaM pariSadaM sahiSyate - iti kRtvA = iti jJAtvA bhagavatastIrthakarasya gIrvANagaNa samakSaM - deva tIrthaMkarAbhiSeka ke pazcAt zakrendra ne, bhagavAn ko asAdhAraNa mahAvIratA se yukta jAna kara, sarvokuSTa parAkrama se yukta hone ke kAraNa tathA apane aMgUThe ke sparzamAtra se meru parvata ko ka~pA dene ke kAraNa aura bhaviSya meM yaha ghora bhaya se bhayaMkara, vizAla acelatA Adi parIpahoM ko sahana kareMge, aisA jAna A badhuM kSaNavAramAM banI gayuM, ne ka Mpa vagere azya thayA, tyAre deva devIoe paNa khuzInA dama kheceA ane aMge aMga tene zAtA vaLI. ghaDI bhara pahelAM tA sarvenA jIva tALave cAMTI gayA hatA, ne zuM banyuM ne zuM khanaze' tenI kAgArALa karI rahyA hatA, ne janma-maraNanI vacce jolAM khAI rahyA hatA, darekane 'humAM gayAM ke jazuM' evAja bhaya vyApI rahyo hatA, tyAM te sapATAmAM, kALanuM avaLadoma cakkara pharI gayuM. sarva vedanAe nAza pAmI. AkraMdane ThekANe sataSa ane AnaMda chavAi gayAM. bhayanuM bhUMgaLa salAmatInA rUpamAM pheravAyu, ne leAkanA viSe jIva-jaMtuee nirAMta anubhavI. bhaya dUra thatAM deva-devIoe AnaMdanA ubharA ThAlavyeA. dareka prakAranI je je sAmagrIo, jude jude stha LAethI, bhegI karI hatI, te sanA upayAga, bhagavAnanA abhiSekamAM karyo. prema gArgeya munime, saMyati rAmane "abhao patthivA tujjhaM" he zabn ! tu layabhukta che. - sAma ne rAjA bhayathI mukata thAtAM abhayadAnanuM mahAtmya samajye, tema devAne paNa, 'abhayadAna' nI mahattAne pUrepUrA khyAla AvyA ne A bhagavAnanI vIratA atUTa che tevuM temane bhAna thayuM. AvuM baLa, vI ane parAkrama paNa mAnava dehAmAM hoya che. tema khyAla AvatAM teonA gava gaLavA mAMDayeA, ne pUrNa bhakita pradarzita karIne, bhagavAnanA abhiSeka karyo. Jain Educationational bhaya kevI rIte utpanna thayA tenu khyAna jyAre zakrendre ApyuM, tyAre devadevIe Azcaya'mAM garakAva thaI KEBERH kalpa maJjarI TIkA acyutendrAdikRtabhagavadabhiSekaH, zakrendrasya bhagavannAma karaNaM, sarva devAnugatazakrendrasya trizalA - pArzva bhagava sthApanaM, sarvadevAnAM svasvasthA nagamanam . // 60 // ww.jainelibrary.org. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 6 // vRndasamakSe arthadhAma sArthakaM zrImahAvIreti nAma kRtam / tataHcaramatIrthakarasya zrImahAvIretinAmakaraNAnantaraM, zakro devendro devarAjaH pazca zakrarUpANi vikaroti cakriyazattayotpAdayati, tatra-pazcAnAM zakrarUpANAmmadhye ekaH zakro bhagavantaM tIrthakara-caramatIrthakaraM zrImahAvIraM karatalasampuTena gRhAti, ekaH zakraH pRSThata Atapatra-chatraM dharati, dvau akro ubhayapAcavAmadakSiNapArSadvaye cAmarotkSepa-cAmaravIjanaM kurutH| ekaH aparaH-paJcamaH zakro vajrapANiH vajrahastaH purandara indraH purataH agre pravartate pracalati / tataH zakro devendro devarAjaH caturazItyA caturazItisaMkhyAbhiH sAmAnikasAhasrIbhiH sAmAnikAnAM kalpamaJjarI TIkA kara bhagavAn kA devagaNoM ke sAmane 'zrImahAvIra' aisA sArthaka nAma rkkhaa|| ___ carama tIrthakara kA 'zrImahAvIra' aisA nAma rakhane ke pazcAt zakra devendra devarAjane zakra ke pA~ca rUpoM kI vikurvaNA kI pA~ca rUpa bnaaye| una pA~ca zakra ke rUpoM meM se eka zakrane bhagavAn ko apane karasaMpuTa meM liyA, dUsare zakrane pIche se chatra dhAraNa kiyA, do zo ne dAhinI aura bAI ora cAmara pIjanA AraMbha kiyaa| eka-pAcavA purandara indra hAtha meM vajra lekara Age-Age cle| taba devendra devarAja zakra caurAsI hajAra sAmAnika devoM ke sAtha, teMtIsa trAyastriMza devoM ke ra acyutendrA dikRtabhagalie vadabhiSekaH, maI zakrendrasya bhAvanA karaNaM, sarvadevAnugatatrizalA zakrendrasya pAce bhagava sthApana, sarvadevAnAM svasvasthAnagamanam . gayAM. abhiSekanI kriyA pUrI thatAM, moTA samudAyanI vacce "bhagavAnanuM nAma "mahAvIra' rAkhavAmAM Ave che."evI divya ghoSaNA karI zakendra savane jANa karI, ane A jANa karatAMnI sAthe, bhagavAnanA atulabaLanuM vivaraNa karatA gayA, ane "kaMpa' thavAnA kAraNe khullA karI, darekane samajaNa ApatA gayA. - "bALapaNamAM ja pitAnA parAkramane, ApaNane para batAvyuM, ne A ja bhavamAM, pitAnA pUrve karela zubhAzubha karmone, vIratApUrvaka sAmano karI, khuDade karI nAkhaze, ne te karma cakacUra karavAmAM anaMta sahanazakita dhAraNa karI, ane pragaTa karI, sAme AvelA upasargo ane parISahene, AnaMdathI vadhAvI leze, mATe ja A prabhanuM nAma vAstavikarIte gusaMpanna "mahAvIra' hovuM joIe"--ema daDhatApUrvaka jAherAta thatAM te "nAma" ne sarva davee vadhAnI sIdhu. zakendranI pAse keTalo devasamudAya hate tenuM varNana karatAM TIkAkAra kahe che ke cArasI hajAra sAmAnya // 6 // Jain Education national E diww.jainelibrary.org Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 62 // Jain Educatio devAnAM sahasraiH, 'yAvat' - padena " trayastriMzatA trayastriMzakaiH, caturbhirlokapAlaiH, aSTAbhiragramahiSIbhiH saparivArAbhiH, tisRbhiH pariSadbhiH saptabhiranIkAdhipatibhiH, catasRbhiH caturazItyA''tmarakSadevasAhasrIbhiH ( SaTtriMzatsahasrAdhikalakSatrayeNa)-ityeSAM saGgrahaH, anyaiH = taditaraiH bhavanapativyantarajyotiSikavaimAnikaiH devaiH devIbhizva sArddhaM=saha saMparivRtaH=yuktaH, sarvadvaryA 'yAvat' padena - 'sarvadyutye' -tyAdi 'mahatA hRdayollAsene' -tyantAnAM saGgrahaH, sa cAtraiva sUtre pUrvakRto'vaseyaH / mahatA - uccai raveNa = bheryAdizabdena, tayA=pUrvoktayA prasiddhayA vA utkRSTayA = uttamayA, 'yAvat' - padena tvaritayA = utkaNThAvazAcchIghrayA, AntarAbhiprAyato'pyeSA bhavatItyAha - capalayA = kAyato'pi caJcalayA, caNDayA = ugrayA'tyutkarSayogena, siMhayA - siMhasadRzyA tadADharyasthairyeNa, uddhatayA = darpAtizayena sAtha, cAra lokapAloM ke sAtha, ATha saparivAra agramahiSiyoM ( paTarAniyoM) ke sAtha, tInoM pariSadoM ke sAtha, sAta anIkoM ke sAtha, sAta anIkAdhipatiyoM ke sAtha, cAra caurAsI hajAra zrAtmarakSaka devoM ke sAtha (arthAt tIna lAkha chattIsa hajAra AtmarakSaka devoM ke sAtha), aura inake atirikta bhavanapati, vyantara, jyotiSka evaM vaimAnika devoM tathA deviyoM ke sAtha, sarvaRddhisahita, sarvedyutisahita. sarvabalasahita, sarvasamudayasahita, sarvAdarasahita, sarvavibhUtisahita, sarvasaMbhramasahita, sarvasamArohasahita, puSpasahita, sabhI prakArake gaMdha, mAlya aura alaGkAra kI zobhA se yukta hokara, tathA divya vAdyoM kI dhvani se, mahatI Rddhi se, mahAn mAnasika ullAsa se aura bherI Adi bAjoM ke mahAdhvani se yukta hokara, utkRSTa, svarita - utkaMThA ke kAraNa zIghratAvAlI, Antarika abhiprAya se bhI yaha hotI hai isa kAraNa kahA hai-capalA, arthAt kAya se bhI kakSAnA devA hatA, tetrIza trAyaspriMza devA hatA, cAra leAkapAla devA hatA, ATha gramahiSIe temanA parivAra sAthe hatI, traNa pariSade hatI, sAta anIkAdhipatie (senApatie) ane cAAsI hajAra AtmarakSaka devA hatAM", A aMgata parivAra uparAMta, mULa arthAMmAM darzAvyA mujaba, cAra jAtanA deve, devIe, bhavanapati vigere paNa hAjara hatAM. A jabarajasta samAroha pUNa rIte divya vAjIMtrA AdinI sAthe sajja thaI, pUN rIte zAbhAyamAna thai, mAnasika ullAsa ane utkaMThA dhAraNa karI, dRDhatA-pUrNAMka bhagavAnane laine pAchA AvavA lAgyA! upareti samArohamAM heva-devIyonI hArI hutI. ( 1 ) apA, (2) aMDA, (3) uthA, mane (4) nyA, A cAra gatie devAne varelI ja hoya che, capalA eTale kAyathI caMcaLa, ca'DA eTale utkaSatAvALI, ugrA eTale kalpa maJjarI TIkA acyutendrAdikRtabhagavadabhiSekaH, bhagavannAm karaNaM, sarva devAnugatazakrendrasya trizalA pArzva bhagavarasthApanaM, sarvadevAnAM svasvasthA nagamanam . // 62 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 63 // vegavatyA, jayinyA-jayazIlayA, chekayA-nipuNayA divyayA adabhutayA, devagatyA'-ityeSAM snggrhH| yatraiva yasninneva pradeze bhagavatastIrthakarasya janmanagaraM, tatra yatraiva-yasminneva sthale janmabhavanaM janmagRham , tatra yatraivayasminneva sthAne tIrthakaramAtA-zrIvIrajananI trizalA''sIt , tatraiva-tasminneva sthAne upAgacchati, upAgatya bhagavantaM tIrthakaraM mAtuH trizalAkhyajananyAH pArzva sthApayati, sthApayitvA pUrvadattAM tIrthaMkaramAtuH-zrIvIrajamanyAH, avasvApanI-zayanakAraNabhUtAM nidrAM pratisaMharati apanayati, evaM pUrvaprakAreNa bhagavatastIrthakarasya janmamahotsavaM kRtvA sarve indrAH sarve devA devyazca yasyAmeva dizi prAdurbhUtAH prakaTitAH, tAmeva dizaM pratigatAH pratinivRttAH ||muu066|| mUlam-tae NaM udaMcaMtautsavo siddhatthabhUvo paccUsakAlasamayaMsi pamoya-kayaMva-moyaga-pahujammaNasUyaga-jAyaga- niuraMvaM deNaseNNaparAbhavamuNNaM krii| nAgariyasamAyavaNamavi rAyarAya-kamalA-vilAsa-hAsavasu-salilA''sArehiM phArahiM dukkha-dAvAnala-samujjalaMta-kIlakavala-pabala-mayAno vimoiUNa ubhidaMtA'maMdA-naMdakaMda-kura-pUraM krii| kArAgAra-nigaDiya-jaNavAraM ca nigaDAyo moii| uttarottarollasaMtappavAheNa ussAheNa taM khattiyakuMDaggAma nayaraM sabhitarabAhiriyaM Asitta-saMmajjio-valitaM saMghADaga-tiga-cauka-caccara-caummuha-mahAcaMcala, caNDA-utkarSa ke yoga se caMDa, ugrA-siMha ke samAna dRr3hatA evaM sthiratAvAlI, darpa kI adhikatA ke kAraNa uddhata, jayinI-jayazIkA, nipuNa tathA adbhuta devagati se jahA~ bhagavAn tIrthakara kA janma-nagara thA, aura jisa jagaha janmagRha thA, tathA jahA~ tIrthakara mahAvIra kI mAtA thIM, usI sthAna para (zaka) aaye| Akara bhagavAn tIrthakara ko trizalA mAtA kI bagala meM sthApita kara diyaa| sthApita karake pahale dI huI mAtA trizalA kI avasvApanI nidrA ko dUra kara diyaa| isa prakAra bhagavAn tIrthakara kA janmamahotsava karake sabhI indra, sabhI deva aura sabhI deviyA~ jisa dizA se Aye the-prakaTa hue the, usI dizA meM cale gaye ||suu066|| acyutendrAnA dikRta bhagavibhiSekaH, zakrendrasya bhagavannAmabhakaraNaM, sarva devAnugatatrizalA zakrandrasya pAce bhagavasthApana, sarvadevAnAM svsvsthaangmnm| BHARA // 63 // TAD siMhanI samAna daDhatA ane sthiratAvALI tathA darpavALI, jayA eTale jayazIlA, A adbhuta-devagatiethI gamana karIne, deve janmabhavanamAM pahoMcyA, bhagavAnane mAtAnI godamAM sthApita karI, pitAnI pharaja yathAyogya bajAvAI gaI tene AnaMda ane utsAha laI, devo pitapatAnA sthAne javA vidAya thayA. (sU066) ke Jain Educatistu national Mi Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre // 64 // maJjarI TIkA paha-pahesa sitta-mui-saMmaTTa-ratyaMtarA-vaNa-vIDiyaM maMcAimaMcakaliyaM nANAviha-rAga-bhUsiya-jjhayapaDAga-maMDiyaM lAulloiyajuttaM gosIsa-sarasa-rattacaMdaNa-dara-dina-paMcaMgulitalaM ubaciyacaMdaNakalasaM caMdaNa-ghaDa-mukayatoraNa-paDiduvAra-desabhAgaM Asatto-vasatta-viula-baTTa-vagdhAriya-malladAma-kalAvaM paMcavana-sarasa-surahi-mukkapupphapuMjo-vayAra-kaliyaM kAlAguru-pavara-kuMdarukka-turukka-dhRva-DajhaMta-maghamaghaMta-gaMdhuddhyA -bhirAmaM sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavahibhUyaM naDa-naTTaga-jalla-malla-muTTiya-velaMbaga-paga-kahaga-pADhaga-lAsaga-Arakkhaga-laMkha-tUNaillatuMcavINiya-praNegatAlAyarA-NucariyaM kaaraavei| jUasahassaM musalasahassaM ca ANAittA egao ThavAvei, jaNaM assi mahocchavaMsi kovi sagaDe vA hale vA No vAhau, no vA musalehi kiMcivi khaMDauti ||muu067|| chAyA-tataH khalu udazcadutsavaH siddhArthabhUpaH pratyUSakAlasamaye pramoda-kadamba-mocaka-prabhujanmasUcaka-yAcaka-nikurambaM dainya-sanya-parAbhava-zUnyamakarot / nAgarikasamAjavanamapi rAjarAja-kamalA-vilAsa-hAsa-vamusalilA-''sAraiH sphAraiH duHkha-dAvAnala-samujjvalatkIlakavala-prabala-bhayAt vimocya udbhindada-mandA-nanda siddhAyakRta bhgvjjmnmotsvH| mUla kA artha-'tae NaM' ityaadi| tatpazcAt rAjA siddhArthane utsava manAnA AraMbha kiyaa| prAtaHkAla hone para unhoMne Ananda ke samudAya ko denevAle prabhu-janma ke sUcaka antaHpurake bhRtyoM ke tathA yAcakoM ke samUha ko dainyasainya ke parAbhava se zUnya kara diyA-bhagavAn ke janmake harSa ke upalakSya meM prabhujanma mUcaka antaHpurake dAsadAsiyoM ko aura daridroM ko itanA dAna diyA ki unakI daridratA dUra ho gii| nAgarika samAja rUpI vana ko bhI, kubera kI sampadA kA upahAsa kaneravAle dhanarUpI pAnI kI vizAla dhArAoM se varSA karake, duHkharUpI dAvAnala kI jAjvalyamAna zikhAoMkA grAsa banane // 64 // bhuujn| -"tapaNe" tyAls. AM siddhArtha sa bhanAvAnu 83 4yu. prAta:ste Adi, prabhunA janmotsava nimitta, aMtaHpuranA karavAMnuM dAridra phITADI dIdhuM-dAsa-dAsI nokara-cAkara vigerene aDhaLaka dravya ApyuM, ne teonI haMmezanI kaMgAlIyata maTA dIdhI. - dezanA nAgarikenI daridratA dUra karavA, kuberanA bhaMDArane paNa caDI jAya teve temane bhaMDAra hato. A bhaMDAra mAMhenuM dhana, varasAdanI dhArAonI mAphaka vahetuM mukavAmAM AvyuM. A dhana dvArA, duHkhenA dAvAnaLa elavavAmAM AvyA, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kandAGkara-pUramakarot, kArAgAra-nigaDita-janavAraM ca nigaDAdamocayat / uttarottaralasatpavAheNotsAhena tava kSatriyakuNDagrAma nagaraM sAbhyantaravAhyam Asikta-saMmArjito-paliptaM zRGgATaka-trika-catuSka-catvara-caturmukhamahApatha-patheSu sikta-zuci-saMmRSTa-rathyAntarA-''paNa-vIthika maJcAtimazcakalitaM nAnAvidha-rAga-bhUSita-dhvajapatAkA-maNDitaM lepollepayuktaM gozIrSa-sarasaraktacandana-pracura-datta-paJcAGguli-talam upacita-candana-kalazaM candana-ghaTa-sukRta-toraNa-pratidvAra-dezabhAgam Asaktosakta-vipula-baTTa-pralambita-mAlyadAma-kalApaM paJcavarNa kalpamaJjarI dIkA ke prabala bhaya se mukta karake utpanna hone vAle asIma Ananda-kanda ke aMkuroM ke samUha se yukta kara diyaa| kaidakhAne meM rahe hae kaidiyoM kI beDiyA khulavA diiN| uttarottara baDhate pravAhavAle utsAha ke sAtha se kSatriyakuNDagrAma nAmaka nagarI ko bhItara aura bAhara khUba sIMcA, jhAr3A aura lIMpA huA karavAyA, arthAt sjvaayaa| zRMgATaka, trika, catuSka, catvara, caturmukha, mahApatha aura pathoM meM, rathyAoM ke madhyabhAgoM tathA bAjArakI galiyoM meM siMcana karavAyA, inakI saphAI karavAI, macAnoM aura macAnoM para macAnoM se yukta karIma diyaa| taraha-taraha ke raMgoM se zobhita dhvajAoM evaM patAkAoM se maNDita krvaayaa| gobara Adi se vA siTAkara lipavAyA, khar3I Adi se putvaayaa| gozIrSacandana tathA lAlacandana ke bahuta se hAthe lgvaaye| candana bhagavajja nmotsvH| ne garIba vargane Arthika bhayamAMthI, haMmezane mATe mukata karyo, ne A vargamAM AnaMdanA aMkura phUTavA lAgyA. jelanA kedIone baMdhanamukata karyA, uttarottara utsAha vadhArIne, jeTalA aMze garIba-garabAMne dhana dvArA saMteSAya, teTalA aMze saMtaLyAM. kSatriyakuMDagrAma nagarane bahArathI ane aMdarathI, sAphasUpha karI, tamAma prakAre suzobhita banAvyuM. zaheranI pharatI divAle raMgAvI-dhoLAvIne AkarSaka rIte cItarI. aMdaranA rastAo jevA ke zRMgATaka, trika, catuSka, catvara, caturmukha, mahApatha, patha, racyA vigerene sApha karI, tenA paranA kacarAne dUra karI pANI chaMTAvyuM. - zaherane madhyabhAga, bajAra ane galI-khuzIomAMthI gaMdavADa vigere dUra karAvI, tenI para pANInuM siMcana karyuM, ne uDatI dhULa ane tenI rajene besADI dIdhI. dhvajAo ane patAkAo vaDe, zaheranI zobhAmAM vRddhi karI, // 65 // uttama prakAranA raMgarogAna vaDe divAlo ane kamADo dhovaDAvyAM ane raMgAvyA. gAzISacaMdana ane lAlacaMdananA thApA dareka bArI bAraNA upara lagAvyAM, ne caMdanathI sugaMdhita banAvelA kaLaze, dareka peDhI, dukAno ane kAryAJain Educationparatonan-4yezabhAmA bhU yA . homaww.jainelibrary.org. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA sarasa-surabhimukta-puSpapuJjo-pacAra-kalitaM kAlAguru-pravarakundarukka-turuSka-dhUpa-dahyamAna-sarad-gandhodhUtA bhirAmaM sugandhavaragandhitaM gandhavartibhUtaM naTa-nartaka-jalla-malla-mauSTika-vilambaka-plAvaka-kathaka-pAThaka-lAsakAzrIkalpa''rakSaka-lakha-tUNAvattumbavINikA-nekatAlacarA-nucaritaM kaaryti| yUpasahasraM muzalasahasraM ca AnAyya ekataH kalpasUtre sthApayati, yat khalu asmin mahotsave ko'pi zakaTAni vA halAni vA no vAhayatu, no vA muzalaiH kizcit maJjarI khaNDayatu-iti ||muu067|| se lipta kalaza sthApita krvaaye| dvAra dvAra para candanalipta ghaToM se ramaNIya toraNa bnvaaye| nIce se Upara taka ke bhAga ko sparza karane vAlI vistIrNa gola aura lambI phUlamAlAoM ke samUha se suzobhita krvaayaa| jalane vAle uttama kAle agara, kundurukka (cIr3A), turuSka (lobAna) tathA dhUpa kI phailatI huI gaMdha ke prasAra se ramaNIya kraayaa| uttama cUrNoM kI gaMdha se sugaMdhita krvaayaa| gaMdha kI vaTTI ke samAna bnvaayaa| nau, nartakoM, jallo, malloM, mauSTiko. dilambako, plAvako, kathakoM, pAThako, lAsako, ArakSakoM, laMkhoM, tUNAvaMtoM, tumbavINikoM tathA aneka tAlacaroM se yukta kraayaa| hajAroM jUye tathA hajAroM mUsalA siddhArthakara ma~gavAkara eka jagaha rakhavA diye ki isa mahotsava ke avasara para koI gAr3I yA hala na jote, aura na bhagavajjA mRsaloM se kucha kUTe ||muu067|| manmotsava dareka gharanA daravAje daravAje, caMdanathI lepAelA ghaDAonA tAraNe baMdhAvyAM. teraNa para, nIce upara laTakatI lAMbI ane pahoLI kUlamALAo laTakAvavAmAM AvI. pacaraMgI phUlanI zobhAvaDe A taraNene vizeSa zobhita karyA. A phUlene raMga ane sugaMdha ghaNA ugra hatAM. ghera ghera uttama agarabattI, kundurukaka (cIDA), turuSka (lebAna) nI uMcI banAvaTavALA dhUpa saLagAvavAmAM AvyA, A dhUpamAM paNa ati sugaMdha chUTe tevAM cUrNo bhabharAvavAmAM AvyA. sarvatra jANe sugaMdhanuM ja sAmrAjya heya! tevI suvAsa phelAvavAmAM AvI. zezasazasane galI-12, naTa-ga-re -bhIx-vimax-are--48-mAsa AcakSaka-laMkha-tRNAvaMta-tuo vINika tathA aneka tAlaca rokavAmAM AvyA. // 66 // hajAre jetarAM ane hajAre sAMbelAM, AkhA gAmamAMthI ugharAvI lIdhAM, ane eka ThekANe saghaLAM bhegAM kya. matalaba e hatuM ke, jethI bhagavAnanA janmamahotsavanA zubha avasara upara, kaI paNa baLadane, haLa ke gADA hAra... sAtha, hI yanala, tamAma samasA 43 His zAya nahiM mane prANa bhArane bhaNe. (sU0 17) PARIHAR MAR j ainelibrary.org Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 67 / TIkA TIkA-tae NaM udaMcaMta-' ityAdi / tataH khalu udazcadutsavA udyadutsavaH siddhArthabhUpaH pratyUSakAlasamayeprAtaHkAlAvasare, pramoda-kadamba-mocaka-prabhujanma-sUcaka-yAcaka-nikuramba, tatra-pramodakadambamocakam-AnandavRndadAyakaM yat prabhujanma tasya ye sUcakA:jJApakA yAcakAH bhikSukAzca teSAM nikurambasamUha, denyasenya-parAbhavazUnya dAridraya-rUpa-sainika-parAjaya-rahita-dAridrayamuktam, akrot| tathA-sa nAgarikasamAjavanamapi nagaravAsijanasamUharUpavanamapi, rAjarAja-kamalA-vilAsa-hAsa-vasu-salilA-''sAreH-rAjarAjaH kuberaH, tasya yA kamalA lakSmIH -sampattiH, tasyA yo vilAsaH vilasanaM, taM hasatIti tAdRzaM yadvasundhanaM tadrUpaM yatsalilaM jalaM tasyA''sAraiH dhArAsampAtaiH, taiH kIdRzaiH ? ityAha-sphAraiH-vizAlaiH, duHkha-dAvAnala-samujjvalatkIla-kavala-prabalabhayAt-duHkhameva yo dAvAnalocanyavahiH tasya yaH samujjvalan-prajvalan kIla-zikhA-jvAlA tasya yat kavalaM prasanaM tasmAt yat prabalaM-pakRSTaM bhayaM tasmAt, vimocya-pRthakRtya, udbhindada-mandA-''nandA-kara-pUramudbhindana parohan-utpadyamAnaH amandA''nandAGkarapUra atizayitapramodarUpAGkarasamUho yasya yasmin vA tAha TIkA kA artha--'tae NaM' ityAdi / taba rAjA siddhArtha utsava manAne ke lie udyata hue| prAtaH- kAla ke avasara para unhoMne Ananda ke samUha ko dene vAle bhagavAn ke janma ko sUcita karane vAle antaHpura ke dAsadAsiyoM ko tathA bhikhAriyoM ko dInatArUpI senA ke parAjaya se rahita kara diyA, arthAt sadA ke lie unheM daridratA se mukta kara diyaa| tathA nagara-nivAsI janasamUharUpI vana ko bhI kubera kI lakSmI ke vilAsa kA upahAsa karane vAle, arthAt atyadhika, dhanarUpI jala kI vizAla dhArAe~ barasA kara, duHkharUpI dAvAnala kI jalatI huI jvAlAoM kA grAsa hone ke prabala bhaya se mukta karake. utpanna hone vAle atizaya pramodarUpI aMkura-samUha se sampanna kara diyaa| abhiprAya yaha hai ki siddhArtha rAjAne kuvera ke dhana se bhI adhika dhana dekara nAgarika janoM ko daridratA ke duHkha se rahita siddhArthakRta bhagavajjanmotsavaH / // 67 // sana matha-'tapaNe tyAha. bhAmApane potAnA putra babha-utsava GranAma mAnahAyala, paNa AvA lekanAtha thavAvALA putrane janmautsava ujavavAmAM te Akhuye rASTra taiyAra thaI gayuM. rAjAe, pitAnekhajAne khullo mUkI dIdhe, ne garIbavarganA duHkha maTADavAmAM kAMipaNu maNa rAkhI nahiM. pitAnA Azraye paDelA nekarIyAta vargane te, rAjAe nyAla karI dIdho, ne tavaMgaranI kakSAmAM te sarvane mukI dIdhA. Jain Education stational wivw.jainelibrary.org Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 68 // Jain Educationa zam akarot / siddhArtho rAjA vaizravaNadhanAtizAyidhanapradAnena nAgarikajanAn dAridryaduHkharahitAn kRtvA'mandAnandayuktAn akaroditi bhAvaH / sa siddhArtharAjaH punaH kArAgAra - nigaDita - jana - vAraM kArAgAre nigaDitA:= niyantritA ye janAH = aparAdhino lokAH teSAM vAraM = samUhaM ca nigaDAt = zRGkhalAtaH amocayat = muktamakArayat / punaH sa uttarottarollasatmavAheNa - uttarottaram - kramazaH ullasan= pravardhamAnaH pravAho dhArA yasya tAdRzena, utsAhena = adhyavasAyena, tat = prasiddhaM kSatriyakuNDagrAmaM nagaraM sAbhyantarabAhyam = abhyantare bahizca Asikta-saMmArjito- palitaMpUrvamAsiktaM jalena dhUlizamanAya tataH sammArjitaM = saMzodhitaM mArjanyA, tataH upalitaM-gomayamRttikAbhyAM yat tAdRzam, tathA - zRGgATaka- trika-catuSka- catvara- caturmukha - mahApatha- patheSu, tatra - zRGgATakaM = trikoNasthAnam, trikaM = mArgatrayamilanasthAnam, catuSkaM=mArgacatuSTayamilanasthAnam catvaraM = bahumArgamilanasthAnam, caturmukhaM caturdvArasthAnaM, mahApathaH = rAjamArgaH, banA diyA, aura tIvra Ananda se yukta kara diyaa| isake atirikta siddhArtha rAjAne kArAgAra meM kaida kiye hue jo aparAdhI janoM ke samUha the, unako ber3iyoM se mukta karavA diyaa| rAjA siddhArtha ke utsAha kI dhArA uttarottara bar3hatI jA rahI thii| unhoMne kSatriyakuDagrAma ko bhItara se bhI aura bAhara se bhI khUba sjvaayaa| pahale dhUla ko zAMta karane ke lie jala se siMcacAyA, phira buhArI se jhar3avAyA aura phira gobara tathA mRttikA se lipvaayaa| zRMgATaka ( tikone sthAna), trika (tIna rAstoM kA saMgamasthala), catuSka ( cAra mArgoM ke milane kA sthAna - caurAhA), catvara ( bahuta rAstoMkA saMgama sthala), caturmukha (cAra dvAroM vAlA sthAna ), mahApatha ( rAjamArga) aura patha (sAmAnya rAstA ) meM janmapanta sudhInI thayela zikSA paNa mAfa karavAmAM AvI, ane dareka kedIne, pharIthI keAi gunhAsara jelamAM javAnA avasara ubhA na thAya te arthe Arthika madada ane dhaMdhA rAjagAra vigerenI vipula pramANamAM sagavaDatAo ApI. AthI jela-5khIe paNu, AnaMdathI nAcI uThayAM, ane peAtAnuM mAkInu jIvana suMdara rIte vitAvavA tatpara thayAM. A uparAMta aneka khAnadAna kuTu enI garIba vyakitaone, joie teTalA pramANamAM, gupta rIte akhUTa dhana ApI sa MpattivAna banAvyA, jene pariNAme, temanI 'mezanI bhUkha bhAMgI. nagaranA rAna maheba, havelImA, raMgabhaDyo, udyAnazAlAo, sabhAgRheo, maDebhAnagRho, ataH puranA maMgalAo, kalpa maJjarI TIkA siddhArthakRta bhagavajja notsavaH // 68 // BG . Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 69|| panthA sAmAnyo mArgazcaiteSu-etadavacchedena, sikta-zuci-saMmRSTa-rathyAntarA''-paNa-vIthika, tatra-siktAni-ArdIkRtAni zucIni pavitrANi saMmRSTAni zoSitAni ca rathyAntarANi mArgamadhyAni ApaNavIthikAH haTTamArgAzca yasya tattAdazaM, tathA-mazcAtimazcakalitaM-mazcA: mahotsavavilokanArtha janAnAmupavezananimittA mAlakAH, atimazcA:macAnAmuparisthitA mAlakAzca taiH kalitaM yuktam , tathA-nAnAvidha-rAga-bhUSita-dhvajapatAkA-maNDitaM-nAnAvidhAH anekaprakArA ye rAgAH raJjanadravyANi tairbhUSitAH raJjitatvena zobhitA yA dhvajapatAkA:-dhvajAH siMhAdirUpacitritA bRhatpramANA vaijayantyaH, patAkAH laghupramANA vaijayantyazca tAmimaNDitaM zobhitam , tathA 'lAulloiyajutta' lepollepayuktam-lepaH gomayAdinA bhUmau lepanam , ullepaH-sudhAcUrNAdinA bhittyAdInAM dhavalIkaraNaM, tAbhyAM yuktam , tathA-gozIrSa-sarasa-raktacandana-pracura-datta-paJcAGguli-talaM, tatra-gozIrSa-haricandanaM, sarasaM kalpamaJjarI TIkA jo bhI mArga ke madhyabhAga the, tathA bAjAra kI galiyA thIM, una sabako siMcavAyA, sApha karavAyA aura zodhita krvaayaa| mahotsava ko dekhane ke lie logoM ko baiThane ke vAste maMca (macAna) banavA diye, aura una macAnoM para bhI macAna banavA diye| nAnA prakArake raMgoM se vibhUSita aura dhvajA-patAkAoM se maNDita karavA diyaa| jina para siMha Adi ke cihna bane rahate haiM aura jo bar3e AkAra kI hotI haiM ve dhvajA yA vaijayantI kahalAtI haiN| choTI-choTI dhvajAe~ patAkAe~ kahI jAtI haiN| ina raMgoM, dhvajAoM aura patAkAoM se nagara ko suzobhita krvaayaa| bhUmitala gobara se liMpavA diyA gayA, aura dIvAroM para cUnA Adi se saphedI karavA dI gii| gozIrSa-haricandana tathA sarasa lAlacandana ke bahuta se dIvAla Adi siddhArthakRta bhgvjjnmotsvH| rAjakacerIo, jAhera makAna vigerene saMpUrNa rIte sudhArI, ronakamAM lAvavAmAM AvyAM. bajAro-jAhera rastAo temaja khAnagI grahanI zerIonA paNa, vALILI sughaDa banAvI, sugaMdhi dravyo che ke vaDe siMcita karI zaherane dhajA-patAkA vaDe zaNagAravAmAM AvyuM. jAhera rastAnA cauTAmAM maMce ane mAMcaDAo upara, jAhera janatA besI, nATayAraMbhe-nATaka-e-tamAsAe sukhapUrvaka joI zake tevI vyavasthAo ubhI karI. dhvajA ane patAkA upara citra vicitra citrAmaNe deravAmAM AvyAM hatAM. moTI vAone, loke vaijayantI' kahetA ane nAnI dhvajAone "patAkA" nA nAmathI oLakhatA. aneka prakAre zaheranA AMtara temaja bAhya bhAgone evI suMdara rIte zaNagAya ane bhabhakAbaMdha banAvyA che // 69 // Jain Education Rentational d ww.jainelibrary.org Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI mutra raktacandanaM ca, tAbhyAM 'daddara'-pacurA-bahavo dattAH paJcAGgulitalA hastakAH kuDayAdiSu yatra tArza, 'dahara' iti pracurArthe dezI zabdaH, punaH-upacitacandanakalazam-upacitA: gRhAntarbhAgacatuSkeSu sthApitAH candanakalazAH candanaliptakalazA yatra tAdRzam , puna:-candanaghaTasukRtatoraNapatidvAradezabhAgam-candanaghaTaiH sukRtAni ramaNIyAni toraNAni pratidvAradezabhAgadvArasya dvArasya dezabhAge yatra tAdRzam , tathA-Asakto-sakta-vipulavarta-pralambita-mAlyadAma-kalApaM, tatra-Asakto bhUmilagnaH, utsaktazca upari lagno vipulo-vistIrNoM vaH = catula: 'vagyAriya-pralambito mAlyadAmakalApaH puSpamAlAsamUho yasmin tAdRzam , tathA-mukta-paJcavarNasarasa-surabhipuSpapuJjopacArakalitaM-muktAH-avakIrNA ye pazcavarNAnAM kRSNanIlapItaraktazuklasvarUpavarNapazcakavatAM sarasAnAM nUtanAnAM zobhanAnAM vA surabhINAM sugandhayuktAnAM puSpANAM puJjAH samhAstairya upacAraH zobhA tena kalitaM yuktam , 'mutta' zabdasya mUle prAkRtatvAt paranipAtaH; tathA-kAlAguru-pavara-kundurukka-turuSka-dhUpa-dahyamAna TIkA sthAna-sthAna para hAthe lagavA diye| gharoM ke bhItara, caukoM meM candana ke lepa se yukta kalaza rakhavA diye| nagara ke dvAra-dvAra para candana-lipta ghaToM ke ramaNIya toraNa banavA diye| tathA una dvAroM ko, nIce jamIna se lagI huI aura Upara taka chaI huI bahuta-sI golAkAra aura lambAkAra mAlAoM ke samaha se maNDita karavA diye, jahA~-tahA~ bikhere hue kAle, nIle, pIle, lAla aura zukla-ina pA~ca varNoM ke sundara aura surabhisampanna puSpoM ke samUha kI zobhA se yukta karavA diye| siddhArthakRtase bhgvjjnmotsvH| hatAM ke, ghaDIbhara ApaNe mehita thaI jaIe, ane bhramamAM paDIe ke zuM A pratyakSa svarga haze ke kema?, te to oLakhavA paNa muMjhAvuM paDe! jema jema zahera bhAyukta thatuM gayuM tema tema tenI maDanakriyA paNa vadhavA lAgI. navInatA ane bhapake vadhavA lAgyo. teraNadvAra para svagaya ane manarama dekhAvo thavA lAgyA. teraNAnI zobhAmAM ThATha-mATha pUravA khUba kALajI levAmAM AvI. kAraNa A teramAM pacaraMgI phele uparAMta paMcaraMgI mALAo paNa laTakatI rAkhIne, tenI aMdara hAMDI-takatA goThavavAmAM AvyA hatA. A hAMDI-takatA judA judAraMganA heI, aMdara mUkelA dIpake, judAja raMgene AbhAsa ane teja ApatA hatA. A teja upara puche ane mALAonuM pratibiMba paDatAM jANe phUloe jAteja pacaraMgI nATAraMbha zaru karyo hoya tema lAgyA vinA rahetuM nahiM. // 7 // 8 Jain Education Seational Scaiww.jainelibrary.org. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 71 // Jain Education HT prasara- dgandho- dyUtA - bhirAmaM, tatra kAlAguru kRSNAguru, pravarakundurukkaM cIDAbhidhAnaM gandhadravyaM, turuSkaM = sihakaM 'lohabAna' iti prasiddham, dhUpaH = dazAGgAdiranekasugandhidravyasaMyogajanitavilakSaNagandhaH, eteSAM dadyamAnAnAM yaH prasaran gandhaH, tasya yad udghRtaM = trAyunA preritaM satmasaraNaM tena abhirAmaM zobhanam, tathA - sugandhavaragandhitaMsugandhavarANAM=zreSThasrugandhadravyacUrNAnAM yo gandhaH, sa jAto yasya tAdRzaM prakRSTagandhayuktam, ataeva - gandhavartibhUrta = gandhaguTikAsadRzaM, tathA - naTa-nartaka - jala-mala - mauSTika - vilambaka - plAvaka- kathaka - pAThaka - lAsa kA - SSrakSaka-lakhatUNAvat-tumbavINikA - 'nekatAlacarA - nucaritaM, tatra - naTAH = nATayitAraH, nartakAH = svayaM nRtyakartAraH, jallAH=varatrA tathA - kRSNAguru, zreSTha kundurukka (cIDA - nAmaka gaMdhadravya), turuSka - ( lobAna ), tathA dhUpa - dazAMga Adi, jo aneka sugaMdhi dravyoM kI milAvaTa se banatI hai, aura jisakI gaMdha vilakSaNa hotI hai, ina saba ke jalAne se utpanna huI gaMdha, havA se cAroM ora phaila rahI thI, aura isa prakAra sAre nagara ko manohara banavAyA / bar3hiyA sugaMdhita cUNoM kI gaMdha se bhI sugaMdhita karAyA, arthAt nagara ko utkRSTa gaMdha se vyApta karavA diyaa| isa kAraNa vaha aisA pratIta hone lagA jaise gaMdha-dravya kI baTTI ho / tathA - naTa, narttaka ( svayaM nAcane vAle), jalla (varatrA para - rassI para khela karane vAle), malla, mauSTika sudhi phelAvavA mATe, kazI paNa kacAza rAkhI na hatI. suga Mdhi-jaLanA chaMTakAva uparAMta, sugaMdhita po ane uMcI banAvaTanI agarabattI, cUrNa temaja sugadhI drabyAne te kaI hisAba rAkhyA ja na hatA. AkhuM zahera maheka-maheka banI rahyuM hatu, ne khuzabeAnI suvAsa cemera patharAi rahI hatI. maghamaghAyamAna thayeluM samasta pATanagara, sugaMdhane lIdhe, mhekI uThayuM hatuM. leAkeAne jamavA mATe, rAjyanA rasADAM khullAM mUkI dIdhAM hatAM. jyAM sudhI utsava cAle tyAM sudhI, koIe paNa pAtAnA ghera, rasAi karavAnI hatIja nahiM, jamyA pachI, AnaMda prameAda mANavA, Thera Thera cAkamAM macA gaDhavI dIdhA hatA te maca upara besI, leAkeA potAne cAgya lAge te jAtanI kalAo joI zakatA. A kalAnu pradazana divasa-rAta cAlu rahetuM hatuM. kalAonA prakAre ghaNA hatA ne te kalAonA niSNAtA TAkAmAM judA judA nAmathI oLakhAtA hatA. veSa paridhAna karI, kAI pUrve thaI gayela vyaktinA citAra raju karanArane lAkA naTa' tarIke oLakhatA. ational kalpamaJjarI TIkA siddhArthakRta bhagavajjanmotsavaH / // 71 // Bollyw.jainelibrary.org Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 72 // ''khelakAH (rajjupari khelakAH), mallAH = prasiddhAH, mauSTikAH = muSTiprahArakA mallajAtIyAH, vilambakAH=vidUSakAHmukhavikArAdinA janAnAM hAsyakAriNaH, plAvakAH = gartA dhullaGghayitAraH, kathakAH = sarasakathA vaktAraH pAThakA:= sUktAdInAM paThitAraH, lAsakAH = rAsagAnakAriNaH, ArakSakAH = rakSakAH - 'sipAhI' - ti bhASAprasiddhAH, laGghAH vaMzAgrakhelakAH, tumbavINikAH=vINAvAdakAH, anekatAlacarAH - ane ke bahavo ye tAlacarAH - tAlaizcaranti ye te tathAtAladAnena prekSAkAriNaH, yadvA-tAlAn kuTTayanto ye kathAM kathayanti te tAlacarAH, tairanucaritaM = saMyuktaM (se-bAjI karane vAle eka prakAra ke malla), vilambaka (vidUSaka - mukhavikAra Adi karake janatA ko haMsAne vAle), plAvaka ( chalAMga mAra kara gar3ahe Adi ko lAMghane vAle), kathaka ( majedAra kahAnI kahane vAle), pAThaka (sUktiyA~ sunAne vAle), lAsaka (rAsa - gAna karane vAle), ArakSaka (zubhAzubha zakuna kahane vAle naimittika) lekha (bA~sa ke Upara khela karane vAle), tUNAvanta ( tUNA nAmaka bAjA bajAkara kathA karane vAle) - ina saba se nagara ko yukta krvaayaa| svayaM nAca karavA vALAne 'nRtyakAra' kahetA. A nRtyanI kalA, zrI temaja puruSa banne bhajavI zakatAM, tethI puruSa kalAdharane 'nRtyakAra' kahetA ane strIne 'nRttikA' kahetA. 'rasI' para kUdavA vALA 'jala' kahevAtA. bAhubaLa batAvavA vALA ' malu ' tarIke eLakhAtA. DhoMsA mAravAmAM kuzaLa hoya tene 'mauSTika tarIke oLakhatA. meADhAthI vikRta bhAva pragaTa karavA vALAne, 'vila`khaka' athavA 'viSaka' kahetA. chalAMga mArIne kudI janAra 'plAvaka' tarIke bhojabhAto. myAra lATane 'tha' 'DetA. zAstronA kho saMbhAvanArane 'cA uDetA zasagAna gAnAra 'sAsa' tarIke oLakhAtA. zubhAzubha zakunanA kahenArA naimittikene leAkeA 'AcakSaka' kahIne saMbadhatA. vAMsa upara khela karanArane 'la'kha' kahetA. sAragI gAvAvALA varga' 'tuNAvata' nA nAmathI saMaiAdhAtA. vINA vagADanAra 'tumbavINika' kahevAtA. hAthatALI khajAvavAmAM kuzaLa kalAdharane lAkA 'tAlacara' kahIne khelAvatA. bhagavAnanA janma prasaMganA mahAtsava vakhate, nAnAprANIone paNa duHkha na thavu joIe e irAdAthI, aLada-pADA-hAthI vigerene chuTA mUkI sa MpUrNa ghAsa cArA ApI, AnaMda karatA banAvI mUkayA hatA. te divase daramyAna, khAnagI rIte paNa koi maLada Adine khetaramAM jIte nahi mATe 'otarA' paNa rAjyamAM mUkAvI dIdhAM, ne Jain Education in Anal bhAra meMyatAM sarva prANIone baMdhana mukta yA Private & Personal Use Only kalpa maJjarI TIkA siddhArthakRta bhagavajjanmotsavaH 119211 w.jainelibrary.org Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 73 // Xiong Xian kArayati, tathA-yUpasahasraM yugasahasraM, muzalasahasraM = muzalAni prasiddhAni teSAM sahasraM ca AnAyya, ekataH = ekapArzve sthApayati / atra hetumAha - yat - yasmAt khalu asmin mahotsave = zrImahAvIramabhujanmanimittamahotsave ko'pi janaH zakaTAni vA halAni vA no vAhayatu = pabhAzvAdinA na cAlayatu, muzalairvA kiJcidapi dhAnyAdikaM na khaNDayatu = vidalayatu iti / / sU0 67 // mUlam - taNaM sA laliya-sIlA-laMkiya- mahilA - gii-kusalA tisalA kamaNijjaguNajAlaM visAla bhAlaM bAlaM trilogiya samucchalaMtA-maMdANaMda - taralatara - taraMga - mahAsiNeha - varuNagiha- NimAmajamANa - mANasA itthI - purisa - lakkha- gANa - vikkhaNA paIyaputtalakkhaNA taM thaviumuvakamitthA - kiM guNagaNavajjiehiM bahUhiM taNaehiM ?, varamegovi ataMdo kulakeravacaMdo bhavAriso asarisujjalaguNo sumo, jo purAkayamukayakalAveNa pAvijjai, jeNa ya gaMdhavAheNa parimalarAjIva mAupiipasiddhI disodisi vitabhijjai, sombha- bhariyA - milANa - kusuma - bhAra -bhAsura - murataruNA naMdajjANamitra ya tellokaM guNagaNeNa vAsijjai, atelapUreNa maNidIveNeva ya pagAsijjai, apAsijjai ya hiyayadarIcarI ciraMtaNANAnatimirarAI / saccaM vRttaM - pattaM na haM na tAvayai neva malaM saMharai neva guNe pasUe, khiNei / tathA - hajAroM jUe aura hajAroM mUzala ma~gavAkara eka kinAre rakhavA diye, jisase ki isa mahotsava meM, arthAt zrImahAvIra prabhu ke janma ke upalakSya meM manAye jAne vAle utsava ke samaya, koI bhI manuSya gAr3I aura hala na jote, tathA kisI bhI dhAnya Adi vastu ko na kUTe, arthAt sabhI loga utsava meM sammilita hokara AnandakA upabhoga kareM / / sU0 67 // khAMDaNIyAmAM anAja vigere khAMDavAthI AraMbha thAya, te Arabhane rokavA mATe sAMkhelA vigere rAjamahelamAM mUkAvyAM. kAipaNa jAtanA kAmamAMthI mukata hoya teA, manuSya janma mahAtsava mANI zake e irAdAthI, sa jAtanA Jain Education vyApAra saMgha uzavavA, utsavamA lAga sevA rAjya tara3thI deza mahAra pAuyAnu sUyana bhyu (sU067) kalpa maJjarI TIkA siddhArthakRta bhagavajjanmotsavaH / trizalA - kRta - putraprazaMsA / // 73 // ww.jainelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiklp||74|| Jain Education POEM OF URERYONE davvAvasANasamae calayaM na dhAi, to imo kula kila ko vi dIvo // 1 // eso loguttaraguNagaNajuo o pabhUyappamoyaM jaNayai / avi ya sIyalaM caMdaNaM vuttaM, tao caMdo susIyalo / caMdacaMdaNao sIo, mahaM NaMdaNasaMgamo // 2 // siyA u mahurA nUNaM, suhA'imahurA tao / tehiM vi assa bAlassa, saMgamo mahuro mahaM // 3 // kaNagaM suhayaM loe, rayaNaM ca mahAsuhaM / tehiM vi ya mahAsokkho, assa bAlassa saMgamo // 4 // sU0 68 // chAyA - tataH khalu sA lalita - zIlA - laGkRta - mahilA - kRti - kuzalA trizalA kamanIyaguNajAlaM vizAlabhAlaM bAlaM vilokya samucchalada - mandA-nanda - taralatara- taraGga - mahAsneha - varuNagRha-nimAmajyamAna- mAnasA strI-puruSalakSaNajJAna - pravicakSaNApratItaputralakSaNA taM stotumupacakrame - kiM guNagaNavarjitairanalpairapi tanayaiH, varameko'pyatandraH mUlArtha - 'aha laliyasIlAlaMkiya' - ityAdi / phira utsava kI samApti ke bAda vaha zIla se sundara, mahilAoM ke karttavya meM kuzala, uchalatI huI atyaMta - caMcala Ananda-rUpI taraMgoM se yukta mahAsneharUpI samudra meM tairatI huI, khile hue kamala ke samAna mukhavAlI, strI-puruSoM ke zubhAzubhalakSaNa jAnane vAlI, tathA bAlaka ke lakSaNa ko pahacAnane vAlI trizalA rAnI, sundara guNoM se alaMkRta, vizAla bhAlavAle bAlaka kI stuti karane lagI- bhUsAtha' - 'aha laliyasIlAlaMkiya' ityAhi zIsAthI suMdara, zrIgonA urtavyamA duzaNa, mane chatA evA atyaMta caMcaLa AnaMdarUpI tara MgAthI yukta mahAsneharUpI samudramAM hileALA khAtI, khIlelAM kamaLe!nA jevA mukhavALI, strI-puruSAnA sArAM--narasAM lakSaNAne jANavAvALI, temaja bALakanA lakSaNAne oLakhavAvALI trizalArANI, suMdara guNaiAthI suAAlita vizAlabhAlavALA peAtAnA bALakanI stuti karavA lAgI. VEGA BAAA kalpa maJjarI TIkA trizalA kRta - putraprazasA. // 74 // ww.jainelibrary.org. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulakaravacandro bhavAdRzo'sadRzojjvalaguNaH suto, yaH purAtasukRtakalApena prApyate, yena ca gandhavAhena parimalarAjiriva mAtApitRprasiddhirdizi dizi vitanyate, saurabhya-maritA-mlAna-kusuma-bhAra-bhAsura-surataruNA nandanodhAnamiva ca tralokyaM guNagaNena vAsyate, atailapUreNa maNidIpeneca ca prakAzyate'pAsyate ca hRdayadarIcarI cirntnaajnyaantimirraajii| satyamuktam zrIkalpa mUtra // 75 // ___ guNavihIna bahuta putroM se bhI kyA ?, kintu apramAdI, kularUpI kairava-rAtrivikAsI kamala-ko vikasita karane meM candra-rUpa, tere jaisA anupama ujjvala guNavAlA eka hI putra acchA hai, jo putra pUrvajanmopArjita pracura puNyoM se prApta hotA hai| jaise-gandhavAha-pavana puSpoM kI sugandhi ko dizA-vidizAoM meM prasArita karatA hai, usI prakAra jo putra apane mAtApitA ke nAma ko sarvatra prasiddha karatA hai| jaise sugandhiyukta amlAna (khile hue) puSpoM ke bhAra se suzobhita kalpavRkSa, nandananavana ko suvAsita karatA hai| usI prakAra jo putra apane guNagaNa se tInoM loka ko suvAsita karatA hai| tathA-jaise tailarahita maNidIpa gRhAdika ko prakAzita karatA hai, usI prakAra tere jaisA putra tInoM loka ko prakAzita karatA hai, aura jo trailokyavartI jIvoM ke hRdayarUpI guphA meM saMcaraNa karane vAle cirakAlika ajJAnarUpa andhakArasamUha ko dUra karatA hai| kahA bhI hai-- trizalA kRta-putraprazaMsA. ne diza-vidizAomAM guNa vagaranA ghaNA putrathI paNa zuM? paraMtu apramAdI kuLarUpI kairava-rAtri-vikAsI kamaLane khIlavavAmAM AvI caMdra sarakhe tArA sarakhA anupama ujajavala guNavALe ekaja putra uttama che, je putra pUrva janmopArjita aneka puNyanA yege prApta thAya che. jevI rIte gabdhane laI janAra pavana puSponI sugaMdhine dizA-vidizAomAM phelAve che, tevI ja rIte uttama putra pitAnA mAtapitAnA nAmane sarvatra prasiddha kare che. jevI rIte sugandhayukta nirmala khIlelAM puSpanA bhArathI suzobhita kalpavRkSa naMdanavanane suvAsita kare che, tevI ja rIte suputra pitAnA guNasamUhathI traNe lekane suvAsita kare che. tathA tela-vagarane maNidIpa jevI rIte gRhAdikane prakAzita kare che, tevI ja rIte tArA je putra traNe lokane prakAzamAna kare che, ane traNe lokamAM rahelA jInA hRdayarUpI guphAmAM saMcaraNa ma karavAvALA ghaNA lAMbA kALathI rahelA ajJAnarUpa andhakArasamUhane dUra kare che. kahyuM paNa che atAnA nAmane sarvatra nA bhArathI suzobhita ||75 // Jain Education Ledational SEdeww.jainelibrary.org Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA pAtraM na tApayati naiva malaM prasUte, snehaM na saMharati naiva guNAn kssinnoti| dravyAvasAnasamaye calatAM na dhatte, putro'yaM kulagRhe kila ko'pi dIpaH // 1 // eSa lokottaraguNagaNayutaH sutaH prabhUtapramodaM janayati / api ca zItalaM candanaM proktaM tatazcandraH sushiitlH| candra-candanataH zIto mahAn nandanasaGgamaH // 2 // "jo pAtra ko saMtapta nahIM karatA, mala ko utpanna nahIM karatA, sneha kA saMhAra nahIM karatA, guNoM kA nAza nahIM karatA aura dravya ke vinAza kAla meM asthiratA ko prApta nahIM hotA hai, aisA yaha putrarUpa dIpaka, kularUpI gRha meM koI vilakSaNa hI dIpaka hai" // 1 // iti / ___ yaha lokottara guNagaNoM se yukta putra bahuta AnandadAyI hotA hai| aura bhI kahA hai-- ___ candana zItala kahA gayA hai, usase bhI zItala candra hai, aura candra-candana se bhI mahAn zItala putra kA sparza hai // 1 // misarI mIThI hotI hai, usase bhI mIThA amRta hotA hai, aura usase bhI mIThA putra kA sparza hotA hai // 2 // je pAtrane saMtapta karatuM nathI, malane utpanna karato nathI. snehano nAza nathI karate, guNone vinAza nathI karatA, temaja dravyanA vinAza kALamAM asthiratAne pAmatA nathI, te A putrarUpa dI kuLarUpI gharamAM ke I. vikSI cha. // 1 // iti|| A lakattara gugothI yukta putra ghaNAja Anandane ApavAvALo hoya che. vaLI paNa kahyuM che caMdana zItaLa kahevAmAM AvyuM che, temaja tenAthI paNa zItaLa caMdra che, ane caMdra tathA caMdanathI paNa mahAna SourtainmManyaa pazacha. // 2 // trizalAkRta-putraprazaMsA. OGEORROFROPEDGEOGRAM // 76 // Bw.jainelibrary.org Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 77 // sitA tu madhurA nUnaM sudhA'timadhurA ttH| tAbhyAmapyasya bAlasya saGgamo madhuro mahAn // 3 // kanakaM sukhadaM loke ratnaM ca mahAsukham / tAbhyAmapi ca mahAsaukhyaH asya bAlasya saGgamaH // 4 // suu068|| sampati devAsuranaranikaranamaskRtacaraNacakravAlasya svabAlasya mukhakamalaM vilokya trizalAyA hRdaye yo bhAvaH samajani tamAha-'tae NaM sA laliyasIlAlaMkiya '-ityaadi| tataH utsavAnantaraM khalu sA lalita-zIlA-laGkata-mahilA-kRti-kuzalA-lalita-zobhanaM-nirdoSaM yat zIla svabhAvaH sadvRttaM vA, 'zIlaM svabhAve satte'-ityamaraH, tena alaGkRtAH zobhitAH-yuktA yA mahilA:striyaH, tAsAM yA kRtiH kartavyaM, tatra kuzalA-nipuNA trizalA devI, kamanIyaguNajAlaM-kamanIyaM-manoharaM sonA isa loka meM mukhadAyI hai, usakI apekSA ratna adhika sukhadAyI hai, ina donoM se bhI bar3hakara isa anupama putra kA sparza mahAsukhadAyaka hai // 3 // TIkArtha-devoM, asuroM aura manuSyoM ke samUha se jisakA caraNa-cakravAla vandita hai, aise apane bALaka kA mukhakamala dekhakara, trizalA devI ke hRdaya meM jo bhAva utpanna huA, usako sUtrakAra 'aha laliyasIlAlaMkiya -ityAdi sUtra-dvArA pradarzita karate haiM isa ke bAda, sundara-nirdoSa zIla-svabhAva athavA sadvRtta se yukta mahilAoM ke kartavya meM nipuNa, sA42 bhI DAya cha, tanAthI bhae bhI amRta cha, ane tethI 5 bhii| putra 25 cha. // 3 // sonuM A lokamAM sukhadAyaka che, tethI paNa rana adhika sukhadAyaka che. e bannethI paNa adhika sukha mApanA2 mA anupama putra5 mA sumahAya: cha. // 4 // (sa. 18) TIkAI-have de, asura, ane manuSyonA samUhathI jenuM caraNukamaLa vandita che evA pitAnA pAnubhumabhajanadhana trizamAhevAnAmA G4 thayo tena sUtrA2 'aha laliyasIlAlaMkiya' tyAta sUtra dvArA pradazita kare che. tyArapachI suMdara-nirdoSa zIla-svabhAva athavA sArA vartanathI yukta, strIonA katavyamAM nipuNa, trizalA prazasA. // 77 // For P ale & Personal Use Only alodaw.jainelibrary.org. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNajAlaM guNasamUho yasya sa tathA taM tAdRzaM punaH vizAlabhAlaM - vizAla:- vistRtaH - zubhalakSaNasampannaH bhAla:= lalATaM yasya sa tathA taM tAdRzaM vAlaM mahAvIraM vilokya, samucchalada-mandA-nanda- taralatara - taraGga - mahAsnehavaruNagRhanimAmajyamAna- mAnasA - samucchalantaH = samyagutpatantaH amandAnandarUpAH taralatarAH = aticaJcalAH taraGgA yasminnetAdRzaM yad mahAsnehavaruNagRham = atyadhikasneharUpaH samudraH, tatra nimAmajyamAnam = atizayena majjat mAnasaM= mano yasyAH sA tathA, paramAnandasandohasamanvitasvAntetyarthaH punaH kIdRzItyAha - strIpuruSalakSaNajJAnamavicakSaNA - khIpuruSalakSaNaparijJAne kuzalA, punaH pratItavItarAgalakSaNA - pravItaM jJAtaM vItarAgalakSaNaM- vItarAgasya tIrthakarasya lakSaNaM putrasambandhilakSaNaM yayA sA tathAbhUtA pUrvoktA trizalA devI taM pUrvoktaguNagaNasamalaGkRtaM svasutaM stotuM = mazaMsitum upacakrame = bhArebhe / sA kena prakAreNa stotumupacakrame ? ityAha- ' kiM guNagaNavajji ehiM ' ityAdi / guNagaNavarjitaiH-guNAH-dhairyaudAryAdisadguNAH, teSAM yo gaNaH = samUhastena varjitaiH =rahitaiH-nirguNaiH, analpaH =bahubhiH tanayaiH=putraH kim = kiM prayojanam ?, nAsti guNarahitaputrANAM kimapi prayojanamityarthaH / etadapekSayA he putra ! bhavAdRza:= bhavatsadRzaH asojjvala guNaH - asadRzAH = advitIyAH ujjvalAH = vizuddhA guNA yasya sa tAdRzaH, atandraH = nistastrI-puruSa ke lakSaNa - parijJAna meM kuzala tathA jisane apane putra ke lakSaNa jAna liye haiM, aisI usa trizalA devIne, manoharaguNagaNatrAle, zubhalakSaNayukta lalATa vAle apane putra mahAvIra ko dekha kara, uchalate hue atizaya caJcala AnandarUpa taraGga vAle mahAsneharUpI samudra meM tairatI huI, pUrvokta guNagaNa se suzobhita apane usa anupama putra kI prazaMsA karanA prAraMbha kiyaa| vaha isa prakAra - dhairya, audArya Adi sadguNoM se rahita bahuta putroM se kyA ?, arthAt - aise nirguNa putroM kA kucha bhI prayojana nahIM hai / isa kI apekSA to he putra ! tumhAre - saharA advitIya vizuddha guNayukta, tandra- utsAhI, strI-puruSanA lakSaNu-parijJAnamAM kuzaLa ane pAtAnA putranA vItarAga lakSaNane jANanArI te trizalAdevI, maneAhara guNasamUhavALa, zubha lakSaNothI yukta lalATavALA peAtAnA putra mahAvIrane joine uchaLatA evA atizaya ca'caLa AnandarUpI taragavALA mahAsneharUpI samudramAM jhulatI arthAt parama AnaMdanA samUhathI yukta hRdayavALI, pUrvokta guNasamUhathI suAAbhita peAtAnA te anupama putranI prazaMsA karavA lAgI. te AvI rItethai audArya Adi sadguNAthI rahita ghaNA putrathI zuM? arthAt evA nirgu Nu putrAnuM kaija prayAjana nathI. Jain Education SonatenAztA to he putra ! tamArA sevA advitIya vizuddhaguthI yukta mataMdra bheTale utsAhI, muja3yI zvazveta PRESE zrIkalpa sUtre 119611 kalpa maJjarI TIkA trizalA kRta- putra prazaMsA. 119711 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 79 // TIkA trizalA ndraH niralasaH kulakairavacandraH-kulameca kairavaM zvetakamalaM, tatmabodhane candraH-kulapakAzaka eko'pi sutaH putraH varaM, yo hi sutaH purAkRtasukRtakalApena-pUrvajanmopArjitapuNyasamUhena prApyate labhyate / punaH prazaMsati-yena ca bhavAdRzena satputreNa mAtApitRpasiddhiA mAtApitroH khyAtiH dizi dizi vitanyate-vistIryate / kena kimiva kalpavitanyate ? ityAha-'gandhavAhena primlraajirive'-ti| yathA gandhavAhena-vAyunA parimalarAjiH=sugandhasamUhaH dizi dizi prasAryate, evameva bhavadvidhena satputreNa mAtApitroryazaH kIrtizca sarvatra prasAryate iti bhaavH| tathA bhavAdRzena satputreNa idaM prailokyaM lokatrayaM guNagaNena guNasamUhena vAsyate bhAvyate, idaM trailokyaM guNayuktaM kriyate ityarthaH / kena kimiva ? ityaah-saurbhybhritetyaadi| saurabhya-bharitAmlAnakusuma-bhAra-bhAsura-surataruNA-saurabhyeNa-mugandhinA bharitAni-yuktAni yAni amlAnAni-lAnatAmanupagatAni kusumAni=puSpANi teSAM yo bhAraH samRhastena bhAsuraH prakAzamAno yaH surataruH kalpavRkSastena nandanodyAnamivanandanavanamiveti / ayaM bhAvaH-yathA kalpavRkSeNa svapuSpasaurabhyeNa sakalamapi nandanavanaM I kularUpI kairava-zveta kamala ke prabodhana karane meM candrarUpa eka hI putra zreSTha hai, jo putra pUrvajanmopAnita maha puNya se prApta hotA hai / he putra ! tumhAre jaise satputra ke dvArA mAtA-pitA kI khyAti dizA-vidizAoM kRta-putrameM sarvatra phaila jAtI hai, jaise-vAyudvArA dizA-vidizAoM meM puSpoM kI sugandhi / arthAt-jisa prakAra vAyu- prazaMsA. dvArA puSpoM kI sugandhi dizA-vidizAoM meM sarvatra prasArita hotI hai usI prakAra tumhAre-jaise satputra se mAtApitA kI khyAti dizA-vidizAoM meM sarvatra phailatI hai| tathA he putra! tumhAre-jaise satputra se yaha tInoM loka guNagaNa se suvAsita hote haiM, jaise-mugandhiyukta khile hue puSpoM ke gucchoM se zobhita kalpavRkSa se nandanavana / arthAt-jaise kalpavRkSa apane puSpoM kI mugandhi se samasta nandanavana ko sugandhita kamaLane khIlavavAmAM caMdrarUpa ekaja putra zreSTha che, ke je putra pUrvajanmanA puNyAgathI prApta thAya che. he putra! tArA jevA saputra dvArA mAtA-pitAnI khyAti dizA-vidizAomAM sarvatra phelAI jAya che, jema vAyudvArA dizA-vidizAomAM puSponI sugandhi. arthAt jevI rIte vAyudvArA puSponI sugandhi dizA-vidizAomAM sarvatra // 79 // prasArita thAya che tevI ja rIte tamArA jevA saputrathI mAtA-pitAnI khyAti dizA-vidizAomAM sarvatra phelAI che jAya che. tathA he putra! tArA jevA saputrathI A traNe loka guNagathI suvAsita thAya che, jema sugandhavALA khIlelAM punA gucchAthI zeti kalpavRkSathI naMdanavana. arthAta jevI rIte kaha5vRkSa pitAnA puSponI sugandhithI Jain Education Conal ww Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 80 // Jain Education surabhIkriyate tathaiva bhavAdRzena satputraNa svaguNasamUhaiH samastamapIdaM trailokyaM guNayuktaM kriyate iti / tathA bhavAdRzena sutena idaM tralokyaM prakAzyate = prakAzitaM kriyate, keneva ? atalapUreNa maNidIpeneveti / ayaM bhAvaH yathA telapUravarjito maNidIpaH satataM samAnarUpeNa gRhAdikaM prakAzayati tathava bhavAdRzaH satputraH samastamapIdaM trailokyaM satataM samAnarUpeNa prakAzayatIti / tathA bhavAdRzena satputreNa tralokyavarttijIvAnAM hRdayadarIcarI hRdayarUpakandarA'bhyantaracAriNI cirantanAjJAnatimirarAjI - cirantanAni=anAdikAlikAni yAni ajJAnatimirANi=ajJAnAndhakArAsteSAM rAjI=paGktiH-anAdikAlInAjJAnaparamparetyarthaH, apAsyate - dUrIkriyate iti / punaH satputramuddizya idaM = vakSyamANaM padyaM satyaM = vAstavikam uktaM = kathitam, kimuktam ? ityAha-- ' pAtraM na tApayati' ityAdi / jaise tela- vinA ke sarvadA samAnarUpa se karatA hai, usI prakAra tumhAre - jaisA satputra apane guNoM se isa samasta loka ko zobhita banAtA hai / tathA - he putra ! tumhAre - jaise putra se yaha tInoM loka prakAzita kiye jAte haiM, maNidIpa se yaha ghara Adi / arthAt jisa prakAra telarahita maNidIpa gRha Adi ko prakAzita karatA hai usI prakAra tumhAre jaise satputra tInoM lokoM ko satata samAnarUpa se prakAzita karatA hai / tathA tere jaisA satputra tInoM loka ke jIvoM ke hRdayarUpI kandarA ke abhyantara meM saMcaraNa karane vAle cirakAlika - anAdikAlIna ajJAnarUpa andhakAra kI paramparA ko dUra karatA hai / phira kahatI hai- ' pAtraM na tApayati' ityAdi / samagra naMdanavanane sugadhavALuM kare che, tevIja rIte tArA jevA satputra potAnA guNethI A samasta leAkane suzobhita anAve che. tathA he putra! tArA jevA putrathI mA traNe loka prakAzita karAya che, jema tela vagaranA maNidIpathI A ghara Adi. arthAt jevI rIte telarahita maNidIpa saCdA samAna rUpathI gRha Adine prakAzita kare che, tevIja rIte tamArA jevA saputra traNa leAkane satata samAnarUpathI prakAzamAna kare che. tathA tArA jevA saputra traNa leAkamAM rahelA jIvAnA hRdayarUpI guphAnI aMdara saMcaraNa karavAvALA cirakAlika arthAt anAdikAlIna ajJAnarUpI aMdhakAranI paraMparAne dUra kare che. vajI he che - pAtraM na tApayati ityAdi.. ational Private & Personal Use Only kalpa maJjarI TIkA trizalA kRta - putramazasA. // 80 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARA kA zrIkalpa kulagRhe vaMzarUpe gRhe ayaM putraH satputraH ko'pi anirvacanIyo dIpaH kila=nizcayena vartate, yo hi pAtraM-pAtrIbhUtaM satpuruSaM lokaM na tApayati-svAcaraNena na santApayati, athavA-pAtram-svAdhArabhUtaM mAtApitrAdikaM na tApayati-svAcaraNena saMtapta na krotiityrthH| tathA-malaM-pApaM naiva prasUte-pApAcaraNakArI na bhvtiityrthH| tathA-snehaM = prema-dayAmityarthaH, na saMharati=na dUrIkaroti, kasminnapi jane snehaMdayAM na prisyjtiityrthH| tathA-guNAn sadaguNAn dayAdAkSiNyAdIn nava kSiNoti-nava naashytiityrthH| tathA-dravyAvasAnasamaye dhanAbhAvasamaye calatAm astharya na dhatta-na dhArayati / ayaM bhAvaH-dIpo hi pAtraM svAdhArapAtraM kalpa maJjaro // 8 // TIkA trizalA isa kA artha yaha hai-kularUpa-vaMzarUpa ghara meM yaha satputrarUpa alaukika dIpaka nizraya hI koI apUrva vilakSaNa dIpaka hai, jo satputrarUpa dIpaka pAtra ko arthAt sajjana puruSoM ko santApa nahIM pahuMcAtA hai, athavA apane AdhArarUpa mAtApitA Adi ko apane AcaraNa se kabhI bhI saMtapta-dukhita nahIM karatA hai, kabhI bhI pApAcaraNa nahIM karatA hai, sneha ko-prema ko arthAt dayA ko kabhI bhI nahIM chor3atA hai, isa kA abhimAya yaha hai ki vaha kisI ke Upara dayA-rahita nahIM hotA hai, dayA-dAkSiNya-Adi sadguNoM kA nAza vaha kabhI bhI nahIM karatA hai, tathA dravya ke avasAna kAla meM, arthAt dhana ke kSINa ho jAne para caMcalatA-asthiratA ko dhAraNa nahIM karatA hai, arthAt kisI bhI paristhiti meM vaha nItimArga kA parityAga nahIM karatA hai| isa zloka kA abhiprAya yaha hai-dIpaka apane AdhArapAtra ko saMtapta karatA hai, mala arthAt kRta-putraprazaMsA. eno artha e che ke kuLarUpa-vaMzarUpa gharamAM A satpannarUpI alaukika dI nizcaya keI apUrva vilakSaNa | dIve che. je saputrarUpa dI pAtrane arthAta sanduruSane saMtApa pahoMcADatuM nathI, athavA pitAnA AdhArarUpa mAtApitA Adine pitAnA AcaraNathI koIpaNa vakhate saMtapta-duHkhita karatA nathI, keIpaNa vakhate pApanuM AcaraNa karatuM nathI. nehane-mane arthAt dayAne kaI vakhate choDatuM nathI. ene abhiprAya e che ke te keInI paNa upara dayArahita thato nathI. dayAdAkSiNya-Adi sadguNono nAza te keIpaNa samaye karatA nathI. te dravyanA avasAna kALamAM arthAt dhanane nAza thAya tyAre caMcaLatA-asthiratAne dhAraNa karatuM nathI, arthAt keIpaNa paristhitimAM te nItimAne tyAga karatA nathI. A kane abhiprAya e che ke-dIpaka pitAnA AdhArapAtrane saMtapta kare che, // 8 // che paNa Jain Education Saational movw.jainelibrary.org Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra taptaM karoti, malaM = kajjalaM pramate, snehaM = tailaM saMharati, guNAn vattikA nAzayati, tailarUpadravyAbhAvasamaye ca asthairya dhatte, parantu kulaputrarUpo dIpastathA na bhavati, pratyuta sarvathA etadvilakSaNo bhvtiiti| aho ! eSa lokottaraguNagaNayutaH alaukikaguNasamUhasamanvitaH sutaH putraH prabhUtapramoda-prakRSTamAnanda nyti-utpaadyti| api ca=punazca trizalA satkulodbhavaM putraM prazaMsati-'zItalaM candanaM proktam' ityAdinA / candanaM zItalaM= zItasparzayuktaM moktaM kathitam , tataH candanAt-candanApekSayetyarthaH, candraH suzItalaH samadhikazItasparzavAn kathitaH, tathA-candracandanataH pUrvoktacandracandanApekSayA'pi nandanasaMgamaH-putrasparzaH mahAn atyadhika: zItaH= zItalo bhavati // 2 // 1 // 82 // trizalAkRta-putraprazaMsA. kajala utpanna karatA hai, sneha-tela kA zopaNa karatA hai, guNa kA-battI kA nAza karatA hai, aura telarUpa dravya ke abhAva-samaya meM asthiratA ko prApta karatA hai, arthAt bujhane lagatA hai| parantu satputrarUpa dIpaka to aisA nahIM hotA hai, vaha to sarmathA isase vilakSaNa hotA hai| ahA ! yaha lokottara guNoM se vibhUSita satputra atizaya AnandadAyI hotA hai| trizalA rAnI phira kahatI hai-isa loka meM pandana zItala hai, usakI apekSA candramA adhika zItala hai, parantu candra aura candana kI apekSA putra ke aGga kA sparza atyanta zItala hotA hai // 2 // mala arthAt kAjala (kAjala maza) ne utpanna kare che, sneha-telanuM zeSaNa kare che, guNano-battI (dIveTa) ne nAza kare che, ane telarUpa dravyanA abhAvamAM asthinA pAme che, arthAt olavAI jAya che. paraMtu saputrarUpa hI54 no mevo to nathI, te to hamezA senAthI zikSaNa DAya che. // 1 // ahe ! lokottama guNothI vibhUSita putra atizaya AnaMda ApanAra hoya che. trizalArANI pharIthI kahe che- A lekamAM caMdana zItala hoya che ane tethI paNa adhika zItala caMdramA che. paraMtu caMdana ane caMdranI pekSA putranAmamA 250 atyata zI18 Iya che... // 2 // .... ||82 // Jain Education inton S ew.jainelibrary.org Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ||83|| ___tathA-sitA-zarkarA tu nUnaM nizcitaM madhurA madhurarasavatI bhavati, tataH tasyAH sitAyA apizarkarA'pekSayA'pItyarthaH, sudhA atimadhurA-prakRSTamadhurarasayuktA bhavati, punaH tAbhyAmapi=sitAsudhAbhyAmapi asya bAlasya saMgamo mahAn madhuro bhavati / 3 / / tathA-loke kanakaM suvarNa mukhadaM vapradaM bhavati, ca-punaH ratnaM mahAsukha-mahAsukhadAyakatvAda mahAsukhaM bhavati, ca-punaH tAbhyAmapi kanakaratnAbhyAmapi asya bAlasya saMgamo mahAsaukhyaH prakRSTasukhaviziSTo bhavatIti ||4|m068|| malam-tae NaM samaNassa bhagavazrI mahAvIrassa ammApiyaro, ekArasame divase vikate, nivvatte sUyage, saMpatte vArasAhe, viulaM asaNapANa vAimasAima upakkhaDArSiti. uvakkhaDAvittA mitta-NAi-sayaNasaMbaMdhi-pariyaNe uvanimateti, uvanimaMtittA bahUNaM samaNa-mAhaNa-kivaNa-vaNImaga-bhicchuDa-gAraMtINa viccha Deti, dAyAemu NaM dAyaM pajjAbhAeMti, pajAmAittA mitta-gAi-sayaNa-saMbaMdhi-pariyaNe bhuMjAveMti, bhuMjAvittA mitta-NAi-sayaNa-saMbaMdhi-pariyaga-samakvaM ima rayArUpaM kaheMti-jappabhiI ca NaM amhaM ime dArae gambhaM vaikkate, tappabhiI caNaM imaM kulaM viuleNaM hiraNNeNaM suvaNNegaM dhaNeNaM ghaNNeNaM pihavegaM IsarieNaM riddhIeNaM siddhIeNaM samiddhIe NaM sakAreNaM sammANeNaM puraskAreNaM rajeNaM raTeNaM baleNaM vAhaNeNaM koseNaM koTThAgAreNaM pureNaM aMteureNaM trizalA prazaMsA. misarI mIThI hotI hai, aura misarI se amRta adhika mIThA hotA hai, parantu misarI aura amRta ina donoM se bhI bAlaka kA sparza atyanta mIThA hai // 3 // tathA-isa loka meM kanaka-sonA mukha dene vAlA hai, ratna sone se bhI adhika sukhadAyI hotA hai, parantu putra kA sparza to ina donoM se bhI mahAna sukhadAyI hai // 4 // sU0 68 // / / 83 // sAkara mIThI hoya che, ane sAkarathI amRta vadhAre mIThuM hoya che. paraMtu sAkara ane amRta A bannethI yey adhi: bhIDa putranA bhaganA 25 . // 3 // A lokamAM kanaka-senuM sukha ApavAvALuM che, paNa ratna enAthI adhika sukha ApavAvALuM hoya che. paraMtu putrana 25 te me bhannethI para bhaDAna sumahAyA DAya che. // 4 // (sU0 68) Jain Educatio n natio Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 84 // Jain Education Qi Qi Hai Huang Qi Qi Yu jagavaNaM jANavaNaM jasavANaM kittivAraNaM vaNNavAeNaM sadavAeNaM siloganAeNaM thuivAeNaM viula-ghaNa - kaNagarayaNa-maNi - motiya-saMkha - silappavAla - rattarayaNa-mAieNaM saMta sAvaijjeNaM pII-sakAra - samudaeNaM zraIva - aIva parivaDhiyaM taM hou NaM imassa dAragassa goSNaM guNaniSphaSNaM nAmadhijjaM 'vaddhamANe 'ti kaTTu bhagavao mahAvIrassa ' vaddhamANe ' - ti nAmadhijjaM kareMti / samaNe bhagavaM mahAvIre gutteNaM kAsave / tassa NaM ime tiSNi nAmadhijjA evamAhijjeti zrammApi saMtie 'vajramANe' ci, sahasamujhyAe 'samaNe' ci, iMdasaMtie 'mahAvIre 'ti // 069 / / chAyA - tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ambAntirau, ekAdaze divase vyatikrAnte, nivRtte mRtake, sammApte dvAdazAhe vipulamazanapAna vAdima svAdimam upaskArayataH, upaskArya mitra - jJAti - svajana - sambandhiparijanAn upanimantrayataH, upanimantraya bahubhyaH zramaNa-brAhmaNa - kR Na-vanIpaka - bhikSoNDakA - gArasthebhyo vicchayataH, dAyAdeSu khalu dAyaM paryAbhAjayataH, paryAbhAjya mitra - jJAni - svajana - sambandhi - parijanAn bhojayataH, mUlArtha - ' tara NaM samajassa' ityAdi / isake bAda zramaNa bhagavAna mahAvIrake mAtA - pitAne, gyArahavA~ dina bItane para, sUtaka janmAzaucake nivRtta hone para, vArahaveM dina bahuta-sA azana, pAna, khAdya aura svAdya bhojana bnvaayaa| bhojana vanavAkara mitroM, jJAtijanoM, saMbaMdhIjanoM aura parijanoM ko AmaMtrita kiyA / AmaMtrita karake bahuta se zramaNoM, brAhmaNoM, dInoM, yAcakoM, bhikhAriyoM bhojana-vastra Adi diyaa| bhAgIdAroM ko unakA bhAga vATA / bA~Ta kara mitroM. tathA gRhasthoM ko jJAtijanoM, svajanoM, bhUvane artha - 'tapaNaM samaNassa ityAdi bhagavAnanA janmane agiyAra hivase vyatIta thayAM, bhArabho divasa AvI ubhe| rahyo. te divase janma-prasUtinuM sUtaka rahetuM nathI. A divase bhagavAnanA mAta -pitAe aneka prakAranAM svAdiSTa ana miSTa bhejanA taiyAra karAvyAM. A bhejanAmAM bhAga levA, mitre-jJAtinA-saMdhi, saga vhAlAMne AmaMtrita karyo. sAthe sAthe zramaNa-brAhmaNa-dIna-yAcakra-bhikhArI tathA taddana sAmAnya koTinA gRhasthane paNa bhejana vastra vigerenuM dAna karyuM. pazu hIna-du:jI-manAtha apaMga-lA- gaDAM anna-vastra vinA jADI rahI na laya, tenI bhAsa tamhArI zamI, sane bheAjanAdi pahAMcatA karyA. jyAre jJAtijane, mitravarga, sagAsa khaMdhIe jamIne paravAryA ane ArAma gRhamAM lavaMga-sopArI vigere ational BEKHAWAJAHA AAA kalpa maJjarI TIkA bhagavato nAmakara Nam . // 84 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa bhojayitvA mitra-jJAti-sanna-sambandhi-parijana-samakSam idametadrUpaM vacanaM vadataH-yat prabhRti ca khalu asmAkamayaM dArako garbha vyutkrAntaH, tatprabhRti ca khalu idaM kulaM vipulena hiraNyena suvarNena dhanena dhAnyena vibhavena aizvaryeNa RddhayA khalu siddhayA khalu samRdayA khalu satkAreNa sammAna puraskAreNa rAjyena rASTrega balena vAhanena koSega koSThAgAreNa pureNa antaHpureNa janapadena jAnapadena yazovAdena kIrtivAdena varNavAdena zabdavAdena zlokavAdena stutivAdena viSula-dhana-kanaka-ratna-maNi-mauktika-zaGka-zilApravAla-raktaratnAdikena satsvApateyena prItisatkArasamudayena atIvAtIca parivaM, tad bhavatu khalu asya dArakasya guNyaM guNa niSpanna nAmadheyaM 'vardhamAna' iti kRtvA bhagavato mahAvIrasya vidhamAna' iti nAmadheyaM kurutH| zramaNo bhagavAn mahAvIro gotrega kAzyapaH / tasya khalu imAni 1185 // sambandhIjanoM aura parijanoM ko bhojana kraayaa| phira mitroM, jJAtijanoM. svajanoM, sambandhIjanA aura __ parijanoM ke samakSa isa prakAra kA yaha vacana kahA-jaba se hamArA yaha bAlaka garbha meM AyA, tabhI se yaha kula vipula hiraNya, suvarNa, dhana, dhAnya, vibhava, aizvarya, Rddhi, siddhi, samRddhi, sanmAna, puraskAra, rAjya, rASTra, bala, vAhana, kopa, koSThAgAra (koThAra), pura, antaHpura, janapada, jAnapada, yazovAda, kIrti vAda, varNavAda, zabdavAda, zlokavAda, stutivAda se tathA vipula, dhana, svarNa, ratna, motI, zaMkha, zilA, pravAla, lAlaratna Adi vAstavika sampatti se aura prIti tathA satkAra kI prApti se khaba-khUba vRddhi ko prApta huA hai| ata eva isa bAlaka kA guNamaya guNaniSpanna 'barddhamAna' nAma ho| isa prakAra kaha kara bhagavAna mahAvIra kA 'varddhamAna' nAma rkkhaa| bhagavato nAmakaraNam. mukhavAsa levA ekatrita thayAM, tyAre savanI samakSa, rAjA siddhArthe jAhera kayu" ke jyArathI A bALaka garbhamAM mAvyo che tyAthI bi295-su -dhn-dhaany-vaibhv-meshv-ddhi-siddhi-smRddhi-s.2-snmaan-5226||2raay-raassttr-mnn-baan-p-3108102 (81812)-12-mata:pura-1-54- 56-yazavAha-zrItivA-1614-04pAha- vA-stutivAmA tama yia-dhana-suvA-2la-bhAtI- -paravANai-AARI-aaRela mAhi vAstavika saMpattimAM, uttarottara vadhAre thataja game che. dina-pratidina AnaMdanI vRddhi thatAM, ame tenuM nAma guNamaya guniyana bhAna' rAmIko choNe. // 85 // Jain Education n ational VAR Lealww.jainelibrary.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa trINi nAmadheyAni evamAkhyAyante-ambApitRsatkaM 'vardhamAna' iti, sahasamuditayA 'zramaNa' iti, indrasatkaM 'mahAvIra' iti // muu069|| TIkA-'tae NaM smnnsse'-tyaadi| tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ambApitarau ekAdaze divase vyatikrAnte vyatIte, nivRtte samApte sUtake janmAzauce, samprApte dvAdazAhe-dvAdaze divase viSulaM bahu azanapAnakhAdimasvAdimam upaskArayatA niSpAdayataH, upaskArya-niSpAdya mitra-jJAti-svajana-sambandhi-parijanAn , tatra-mitrANi prasiddhAni, jJAtayaH samAnajAtikAH, svajanAH nijalokAH, sambandhinaH-putrANAM putrINAM zvazurAdayaH, parijanAH dAsIdAsaprabhRtayazca tAn upanimantrayatA=bhoktumAhvayataH, upanimantrya bahubhyaH // 86 // zramaNa bhagavAn mahAvIra kAzyapagotrIya the| unake tIna nAma isa prakAra kahe jAte haiM-mAtA-pitA dvArA rakkhA huA nAma varddhamAna, tapazcaraNazakti ke kAraNa zramaNa, aura indra kA rakkhA nAma-'mahAvIra' / / 069 // TIkA kA artha-'tae NaM samaNassa' ityAdi / tadanantara zramaNa bhagavAn mahAvIra ke mAtA-pitAne gyAraha dina bIta jAne para aura sUtaka-janma saMbaMdhI azauca-dUra ho jAne para, bArahaveM dina bahuta sA azana, pAna, khAdya, yAra karavAyA aura mitroM ko, jJAtiyo-svajAtIya janoM ko, svajanoM-AtmIya janoM ko, saMbandhiyoM-putra aura putriyoM ke zvazura Adi saMvandhiyoM ko, tathA parijanoM-dAsIdAsa Adi parijanoM ko bhojana ke lie bhagavato nAmakaraNam. che A pramANe eka bAju dee bhagavAnanuM nAma "mahAvIra" rAkhyuM, tyAre bIjI bAju mAtA-pitAe 'vadha mAna" 27. magavAna 35 patra' mA vAthI te 4|2553trii' 55 42vAya cha. (sU018) TIne atha-'tae NaM samaNassa' pAhi. bIDa 05162mA, prasUti yayAmA, bhImAra hisa sudhA mAtAne tathA bALakane mATe "azauca " gaNAya che. sUtaka samaya vItyA bAda, vyAvahArika daSTie, bAramA divase, khuzAlI batAvavA, sagAvhAlAM-mitra-jJAtisaMbaMdhI-vargane jamADavAmAM Ave che. A pramANe bhagavAnano janma thatAM tenI khuzAlImAM siddhArtha rAjAe, vipula bhajananI sAmagrI taiyAra karAvI, khUba prema ane vAtsalya bhAvathI temane jamADayAM, teo paNa khUba-khUba AnaMdita thaI "vardhamAna' nAma kA pADavAmAM hArdika anumodana ApyuM. // 86 // 2243w.jainelibrary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamutra kalpa maJjarI zramaNa-brAhmaNa-kRpaNa-nanIpaka-bhikSoNDakA-'gArasthebhyaH, tatra-zramaNA: zAkyAdayaH, brAhmagAH prasidvAH, kRpaNAHdInAH, vanIpakAmyAcakAH, bhikSoNDakA bhinAjIvinaH, agArasthAHgRhasthAceti tebhyaH, vicchaIyataHbhojanavasanAdi dattaH, dAyAdeSu paitRkasampattibhAgiSu dAyaM-sampatti paryAbhAjayataH parito vaNTayataH, paryAbhAjya% dAyAdeSu sampatti parivaNTraya, mitra jJAti-vajana-sambandhi-parijanAn bhojayataH, bhojayitvA mitra-jJAtisvajana-sambandhi-parijanasamakSam idametadrUpaMkSyamAgalakSaNaM vacanaM vadanaH-yatprabhRti yasmAt kAlAdArabhya ca khalu asmAkam ayaM dArakaHbAlakaH garbha vyutkrAntA garne samAgataH, tatprabhRti tasmAt kAlAdArabhya ca khalu idam asmAkametat kulaM vipulena hiraNyena rajatena, suvarNana, dhanena-gavAcagajAdinA, dhAnyena= vrIhizAliyavagodhUmAdirUpeNa, vibhavena=niyA-AnandenetyarthaH, 'vibhavo dhananivRttyoH' iti haimaH, tathA-aizvayeNa dhanAdhipatitvena janAdhipatitvena vA, RdvayAsampatyA, siddhadyA-abhilapitavastupApsyA, samRddhayA-prava TIkA va bhagavatI nAmakara bulAyA-nimaMtrita kiyaa| unheM nimaMtrita karake bahuta-se zAkya Adi zramaNoM, brAhmaNoM, kRpaNoM-dInoM, vanIpakoM-yAcakoM, bhikSoNDo-bhikhAriyoM aura gRhasthoM ko bhojana-vasana Adi kA dAna diyaa| jo loga paitrika sampatti meM bhAgIdAra the, unheM sampatti kA ba~TavArA kiyaa| ba~TavArA karake mitroM, jJAtijano, svajanoM, saMbaMdhiyoM aura parijanoM ko bhojana kraayaa| bhojana karAkara mitra, jJAti, svajana, saMbaMdhI aura parijanoM ke sAmane Age kahe jAnevAle vacana kahe-'jaba se hamArA yaha bAlaka garbha meM AyA hai, taba se lekara hamArA yaha kula vipula hiraNya se-cAMdI se, suvarNa se-sone se, dhana se, gAya ghor3A Adi se, dhAnya se-trIhi, zAli, jau, gehU~ Adi se, vibhava se-Ananda se, aizvaryase-dhana yA jana ke adhipatitva se, Rddhi sesampatti se, siddhi se-iSTa vastuoM kI prApti se, samRddhi se-baDhatI huI sampatti se, satkAra se-janatA I87ii bhagavAnanA janma-nimitte verabhAva upazAMta thatAM, sarvatra AnaMda-maMgaLa vyApI rahyo, ane te AnaMdane pradarzita karavA garIba-gurabA vigerene paNa vipula pramANamAM miSTabhojana karAvI temane dareka rIte saMteSavAmAM AvyAM. 295 hetA yahI, supae tA sonu, dhana DetA gAya-dhArA-meMsa mAnA ghara, azA goSa, chedhAnya kahetAM vrIhi-zAli-java-ghauM vigere, vibhava eTale AnaMda, aizvarya eTale dhana ane mAnava samudAyanuM ziva adhipatipaNuM, addhi eTale saMpatti, siddhi eTale ISTa vastu enI prApti, satkAra eTale janatA dvArA prApta thayela PRyw.jainelibrary.org. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ddhamAnasampacyA, satkAreNa=janakRtAbhyutthAnAdinA, sammAnena-pAsanAdidAnAdinA, puraskAreNa sarvakAryeSu agrataH sthApanena, rAjyena=svAmyamAtyasuhRtkoparASTra dugavalarUpeNa saptAGgena, rASTreNa=dezena, balena sainyena vAhanena=sthAdinA, koSeNa ratnAdibhANDAgAreNa, koSThAgAreNa dhAnyasthApanagRheNa, pureNa nagareNa, antaHpureNa=antaHpurasthaparivAreNa, janapadena-dezaprAptirUpeNa, jAnapadena prajAbhiH, yazogadena 'aho ! kIdRzo'yaM puNyabhA'-ityekadezavyApisAdhuvAdena, kIrtivAdena=sarvadigvyApisAdhuvAdena, varNavAdena-prazaMsAvAdena, zabdavAdena-arddhadigvyApisAdhuvAdena, zloka kalpa maJjarI / / 88 // TIkA dvArA kiye jAnevAle utthAna Adi satkAra se, sammAna se-Asana dene Adi rUpa sammAna se, puraskAra se-saba kAmoM meM vApana se, rAjya se-svAmI, amAtya, mitra, koSa, rASTra, durga aura senA ina sAta aMgoMgAle rAjya se, rASTra se-deza se, balase-senA se, vAhana se-ratha Adi vAhanoM se, kopa se-ratnoM Adi ke bhaMDAra se, koSThAgAra se-dhAnyabhaMDAra se, pura se-nagara se, antaHpura se-ranavAsa ke parivAra se, janapada se-dezaprApti se, jAnapada se-prajA se, yazovAda se-'ahA ! yaha kaisA puNyabhAgI hai| isa prakAra ekadezavyApI sAdhuvAda se, kIrtivAda se-sarvadizAvyApI sAdhuvAda se, varNavAda se-prazaMsAvAda se, zabdavAda se arddhadizA bhagavato nAmakara Nam. sthAna, sanmAna eTale ke gya Asana Adi arpaNa karI batAvAto pUjyabhAva, puraskAra eTale sAmAnyapaNe batApaat adhama, 20ya meTale 1 svAmI, 2 samAtya, 7 bhitra, 4 35, / rASTra, ga, mane 7 senA, mA sAta aMge jemAM hoya che. rASTra eTale samasta deza, bala eTale hayadaLa-gaja daLa-rathadaLa ane pAyadaLanI senA, vAhana eTale jamIna-5NI ane havAmAM cAlatA musApharInA sAdhane, keSa eTale re kaDA sikkAthI mAMDI ratno Adino bhaMDA, ke ThagAra eTale dhA rAkhavAnA ke ThAre, pura eTale naga2, aMta:pura eTale rANIvAsa, janapada eTale prAMta, jAnapada eTale prajA, yazavAda eTale kIrtinI sAmAnya kakSA athavA zreNI, kIrtivAda eTale vyApakapaNe phelAe yaza-jemAM je je kAryo prajAnA hitArthe temaja paropakArI kAryo thayA hoya te sarvane samAveza thAya che. jyAre yaza" mAM chUTA-chuTA kAryonI sAmAnya gaNatrI karatA hoya che, ne je kAma jenI dvArA 1188 // paripakva thayuM hoya, tene bhAge te "jaza' jAya che. "yaza" eka-prAtavyA hoya che, jyAre kIrti samasta pradezomAM vyApI rahela ha ya che, ATalo "yaza" ane "kIrti" mAM pharaka che. sa dhuvAda eTale suguNonI vRddhi athavA Jain Education Song puruSa taraphanI ruci, laNavAda eTale prasaMzA, zabdavAda eTale ardha dizAmAM vyApta thayela suguNe-vakhANe ke zabda tera Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre !!89 // Smt. SJuly Jury Singer Jorg vAdena = sarvatra guNavarNenena, stutitrAdena=ndijanakRtaguNakIrttanena, tathA vipula - dhana- kanaka- ratna- maNi-mauktikazaGkha - zilA- pravAla- raktaratnAdikena, vipuletyasya dhanAdiSu pratyekaM sambandhaH, tena vipulena dhanena, vipulena kanakena= suvarNena, tripulena ratnena= karketanAdinA, tripulena maNinA = candrakAntAdinA, vipulena mauktikena, vipulena zaGkena= dakSiNAvartena, vipulayA zilayA = rAjapaTTazilayA, tripulena pravAlena = vidrumeNa, tripulena raktaratnena = lohitaratnena - padmarAgAdinA, AdinA cInAMzukAdivatra kambalAdoni grAhmANi, tathA satsvApate yena = vidyamAnapradhAnadravyeNa, prItisatkArasamudayena mItiH mAnasI tuSTiH, satkAraH = trastrAdibhiH svajanakRtaH zuzrUpAlakSaNaH, tatsamudayena tatsamprAptyA atIvAtIva=adhikAdhikaM parivRddham = abhyudayaM prAptam, tat tasmAda asya = asmadIyasya dArakasya = putrasya guNyaM = guNebhya Agatam ataeva - guNaniSpannam = anvartha nAmadheyaM = nAma 'varddhamAno' bhavatu iti kRtvA iti uktvA bhagavato mahAvIrasya 'vardhamAnaH' iti nAmadheyaM = nAma kurutH| zramaNo bhagavAna mahAvIro gotreNa kAzyapaH = kAzyapagotra AsIt / tasya khalu imAni = trakSyamANAni trINi nAmadheyAni nAmAni evam anena prakAreNa AkhyAyante= vyApI sAdhuvAda se, zlokavAda se sarvatra guNoM ke bakhAna se, stutivAda se bandIjanoM dvArA kiye jAne vAle guNakIrttana se, tathA - vipula dhana se, vipula svarNa se, vipula karketana Adi ratnoM se, vipula candrakAnta Adi maNiyoM se, tripula motiyoM se, vipula dakSiNAvarttAdi zekhoM se, vipula rAjapaTTarUpa -zilA se, vipula mUMgoM se, vipula lAloM se, tathA Adi zabda se vipula cInI vastra, kaMvala Adi se, tathA vidyamAna pradhAna dravyoM se, prIti se - mAnasika tuSTi se, satkAra se - svajanoM dvArA vastrAdi se kiye hue satkAra se adhikAdhika vRddhi ko prApta huA hai| isa kAraNa hamAre isa bAlaka kA guNoM se prApta, guNaniSpanna nAma 'varddhamAna ho / ' dvArA mAnavasamUhathI je uccArAya te, AAkavAda eTale bhATa-cAraNA vaDe chaMda-cApai ane hA dvArA vakhANu thAya te. stutivAda eTale dijanA guNukItana kare te. uparanI sava` bAbatenA dhArA thatA gayA. te uparAMta vipula dhana, vipula svaNuM, kakke tana Adi sava-zreSTha ratnA, caMdrakAMta Adi sarvottama maNiyA, dakSiNAvattAM izakhA ane rAjapadgu vigere uttama zikSAethI, vipula pravAla, vipula lAla eTale lAlaratna-vizeSathI ane ghaNA prakAranA uttama vaothI mAre rAjyabhaDAra bharAvA lAgyA. tethI mA bALakanuM nAma guNaniSpanna' vadha'mAna' rAkhavAmAM Ave che. kalpa maJjarI TIkA bhagavato nAmakaraNam. // 89 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 90 // Jain Education In ucyante tAni yathA - ambApitRsatkam - ambAtirau santau vidyamAnau kartRtvena yasya tat, mAtApitRkRtamiti bhAvaH ; 'vardhamAnaH' iti prathamaM nAma 1 / tathA sahasamuditayA = sahabhAvinyA tapaHkaraNAdizacyA 'zramaNa:' iti dvitIyaM nAma 2 / tathA indrasaskam = indrakRtaM 'mahAvIra' iti tRtIyaM nAma 3 / / 069 / / onal // iti paJcamI vAcanA // mUlam -- tae NaM bhagavaM mahAvIre kameNa dhavala-dala- vilasaMta - vitiyA - caMdovya sommakarehiM saMtaguNaniyarehiM girikaMdaramallINe caMpagapAyavetra varaNa saMvai / evaM se bhagavaM mahAvIre maUrapakkhakAgapakkhasohIhiM savaehiM samUhiM saddhi vAlao'NurUvaM goviyasarUvaM kIlei / gayA devalae devagaNAlaMkiyAe suhammAe sahAe samAsINo suNAsIro sohammado aNutramaguNehiM vRddhamANassa vaddhamANassa pahugo parakama vaNNiuM utrakkama / taM socA nisamma savve devA devIo ya harisavasavisappamAhiyA saMjAyA / tattha ko'vimicchAdiTThI devo taM pahuparakamamahimaM asaddahaMto issAluoM aMgIkayadubbhAvaNo maslogaM havyamAgamma vAlehiM kIlamANaM bhayavaM niyapiTThami samArohiya sayaveDavviyasattIe sarIraM sattaTTatAlatarUparimiyaM laMbamANaM viutriya pahuM jighaMna uvari AgAsatalAo aho pADiumArabhIa / taM daNa takkhaNameva pagiibhIruNo siNo sigdhaM sagdhaM palAiumAraddhA / cAurIcaMcU pahU ohiNA devakayaM uvadavaM muNiya evaM ciMtei - jaM ee isa prakAra kaha kara bhagavAn mahAvIra kA nAma 'varddhamAna' rakkhA / zramaNa bhagavAn mahAvIra kAzyapagotrIya the| unake yaha tIna nAma isa prakAra kahe jAte haiM-mAtA-pitA kA rakkhA huA nAma 'varddhamAna' / sahabhAvinI (janma - jAta) tapazcaryA Adi kI zakti kAraNa dUsarA nAma - 'zramaNa ' / indra dvArA rakkhA huA tRtIya nAma - ' mahAvIra ' // 069 / / // iti paMcama vAcanA // bhagavAnanA traNa nAme| A pramANe che-mAtA-pitAe rAkheluM ' vardhamAna " nAma, tapazcaryA AdinA sAmarthyane sIdhe 'zrama' ndre rAjeSu' 'mahAvIra' (sU068) ( iti paMcama vAMcanA ) 2203 kalpa maJjarI TIkA bhagavato nAmakara Nam. 118011 jainelibrary.org. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 9 // bAlA mamaM pemAluNo ammApiuNo kahissaMti, te NaM maM ubaddavasaMkulaM viSNAya mA kheyakhinnA havaMtu-tti sigya taM durAsayaM divisaya namaiuM tappiTThamajjhAsINo eva pahU mUDhagadAsayaNNa tappiTavari niyasarIrassa apphAraM bhAraM aarovii| teNaM so durAso devo tAreNa sareNa cikariya puDhavItale nivddio| tae NaM devANaM jayajjhuNI surajyuNi samajaNi / tae NaM NayaggIvo so devo khAmiyadevAhidevo pattasammatto sayadhAmaM patto ||muu070|| chAyA-tataH khalu bhagavAn mahAvIraH krameNa dhavala-dala-vilasa-dvitIyA-candra iva saumyakaraiH sadguNanikaraiH girikandarA-''lInazcampakapAdapa iva vayasA saMvarddhate / evaM sa bhagavAn mahAvIro mayarapakSakAkapakSazobhibhiH sakyobhiH zizubhiH sArddha bAlavayo'nurUpaM gopitasvarUpaM krIDati / ekadA devaloke devagaNAlaGkRtAyAM sudharmAyAM sabhAyAM samAsInaH zunAsIraH saudharmendraH anupamaguNairvardhamAnasya vardhamAnasya prabhoH parAkramaM varNayitumupakramate, taM zrutvA nizamya sarve devA devyazva harSavazavisarpahRdayAH sNjaataaH| bhagavato bAlyA vasthAvarNa nam. mUla kA artha-'tae NaM ityAdi / taba krama se, zukla pakSa kI dvitIyA kA candra jaise apanI saumya kiraNoM se bar3hatA hai usI prakAra bhagavAn mahAvIra sadguNoM ke samUha se, tathA jaise parvata kI guphA meM sthita campaka-vRkSa krama se bar3hatA hai usI prakAra kya se, bar3hane lge| isa prakAra bhagavAn mahAvIra mayarapakSa se suzobhita coTI se zobhAyamAna samavayaska zizuoM ke sAtha, apane asalI svarUpa ko gopana karake, bAlyAvasthA ke anurUpa krIr3A karane lge| eka bAra devaloka meM deva-samUha se alaMkRta sudharmA sabhA meM baiThe hue indra saudharmendrane anupama guNoM se bar3hate hue vardhamAna prabhu ke parAkrama kA varNana karanA AraMbha kiyaa| use sunakara aura samajhakara sabhI devoM aura deviyoM kA hRdaya, harSa ke vazIbhUta hokara khila gyaa| kintu unameM se prabhu ke parAkrama kI che bhUsanA mayaM-'tae 'tyAhi.bha zusa pkssn| yadramA, hina-pratihina sAmemA ta ya cha tema bhagavAna mahAvIra paNa, sadUguNamAM vRddhi pAmavA lAgyAM. jema parvatanI guphAmAM ugela caMpaka vRkSa, krame krame hoM vikAsa pAme che, tema bhagavAna paNa vayathI vRddhi pAmavA lAgyAM. meranI pAMkhathI suzobhita coTalIvAla samAna vayanA suMdara mitro sAthe, bhagavAna pitAnuM parAkrama gepavI rAkhIne, vAyAvarathAne anurUpa kIDAo ane ramata karavA lAgyAM. Dona Jain Education Stional" " " " " vete Personal Use Only Low .jainelibrary.org Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpa maJcaro TIkA ra tatra ko'pi midhyAdRSTidevastaM prabhuparAkramamahimAnam azraddadhAna IrSyAluko'GgIkRtadurbhAvano manuSyalokaM zIghramAgamya bAlaiH kroDantaM bhagAntaM nijapRSThe samAropya sakriyazakyA zarIraM saptASTatAlataruparimitaM lambamAnaM vikRtya prabhuM jighAMmurmuSTayA nirbharaM praharan uparyA kAzatalAdadhaH pAtayitumArabdha, tad dRSTvA tatkSaNameva prakRtibhIravaH zizavaH zIghraM zIghra palAyitumArabdhAH, cAturIcuccuH prabhuravadhinA devakRtamupadravaM jJAtvA evaM cintayati--yadete bAlA mama premavantau ambApitarau kathayiSyanti, tau khalu mAm upadravasaGkalaM vijJAya mA khedakhinnau bhavatAm-iti zIghra mahimA para vizvAsa na karatA huA, IrSAlu tathA durbhAvanA ko aMgIkAra karanevAlA eka mithyAdRSTi deva zIghra hI manuSyaloka meM aayaa| usane bAlakoM ke sAtha krIr3A karate hue bhagavAn ko apanI pITha para biThA kara, apanI vaikriya zakti se apane zarIra ko sAta-ATha tAr3ake vRkSoM jitanA lambA (U~cA) kara liyaa| vaha bhagavAn kA hanana karanA cAhatA thaa| ataH unheM U~ce AkAzatala se nIce girAnA AraMbha kiyaa| yaha dRzya devakara svabhAva se Darapoka bAlaka usI kSaNa jaldI-jaldI bhAgane lge| apanI caturAI NRN ke lie prasiddha prabhune avadhijJAna se isa upadrava ko devakRta jAnakara isa prakAra vicAra kiyA-'yaha bAlaka mere snehazIla mAtA-pitA se kheNge| ve mujhe upadrava meM pha~sA huA samajhakara khedakhinna na hoM, isa prakAra keI eka vakhate, devalokamAM, denA samUha vacce beThelA pahelA devakanA Indra saudharmendra bhagavAnanA anupama guNenuM varNana karavAnuM zaru karyuM. A sAMbhavI, sarva deva-devIonA hada harSathI pulakita thayAM. A devA maLe keI eka devane, prabhunA parAkramanA mahimA upara vizvAsa beTho nahi, tethI zIupaNe mRtyulokamAM AvyuM. A deva, te vakhate mithyASTi gaNA, temaja tenA svabhAva ISyavALA ane dubhavavALA hatA. A deva, mRtyulokamAM AvIne, jyAM bhagavAna potAnA samAna vayaska bALaka sAthe ramata ramatAM hatAM, tyAM pahoMcI gayuM, pahoMcyA bAda, turataja bhagavAnane pitAnI pITha para besADI dIdhAM, ne pitAnI vaikriya zaktinA pratApe, pitAnuM zarIra sAta-ATha tADa-vRkSe jeTaluM, uMcu banAvI dIdhuM. kAraNa ke Ama karIne, te bhagavAnanuM hanana karavA mAMgatA hatA. Ama ucakIne, AkAzamAMthI nIce pRthvI para pachADavAnuM zaruM karyuM. AvuM dazya joI, svabhAvathI Darapoka evA bALake, nAsabhAga karavA lAgyAM. prabhu te catura ane vicakSaNa hatAM. temaNe avadhijJAna-dvArA jANI lIdhuM ke, A upadrava devakRta che. A bALake mArA mAtA-pitA pAse jaI, a bhArI thAnu (1125 4 tA, minna yathe. bhagavato bAlyAvasthAvaNe nam . | // 92 // Dawjainelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 93 // TIkA taM durAzayaM diviSadaM namayituM tatpRSThamadhyAsIna evaM prabhumaMDhagUDhAzayajJastatpRSThopari nijazarIrasyAsphAraM bhaarmaaropyt| tena sa durAzayo devastAreNa svareNa cIskRtya pRthivItale niptitH| tataH khalu devAnAM jayadhvaniH murAdhvani samajani / tataH khalu natagrIvaH sa devaH kSAmitadevAdhidevaH pAptasamyaktvaH svakadhAma mAptaH // 070 // ' TIkA-'tae NaM bhaganaM mAgavIre' ityaadi| tataH nAmakaraNAnantaraM khalu sadguNanikaraiH sadguNasa bhagavAn mahAvIraH saumyakaraiH AhAdakakiraNaH dhavaladalavilasadvitIyAcandra iva-dhavaladale zuklapakSe vilasan-virAjamAno yo dvitIyAcandraH bAlacandramAH sa i . tathA-girikandarA''lIna:-parvataguhAsthitaH campakavRkSa iva vayasA krameNa saMvardhate / evam anena prakAreNa sa bhagavAn mahAvIro mayUrapakSakAkapakSazobhibhiH-mayUrapakSasuzobhitena socakara duSTa-Azaya-vAle usa deva ko namAne ke lie, usakI pITha para car3he-car3he hI, usa mUr3ha ke gUr3ha Azaya ko jAnanevAle prabhune apane zarIra ko thoDA sA bhArI kara diyaa| isa kAraNa duSTAzaya deva ucca svara se cItkAra karake bhUtala para gira pdd'aa| taba AkAza meM devoM ne jaya-jayakAra kI dhvani kii| tatpazcAt natagrIva-bhagavAn ke caraNoM para girA huA vaha deva bhagavAn se apanA aparAdha khamAyA aura samyaktva lAbha karake apane sthAna pahuMcA / muu07|| TIkA kA artha-'tae' ityAdi / nAmakaraNa ke bAda bhagavAna mahAvIra kramazaH apane sadaguNoM ke samUha se usI prakAra bar3hane lage, jaise zuklapakSa meM virAjamAna dvitIyA kA candramA bar3hatA hai, tathA vaya se aise bar3hane lage jase pati kI guphA meM sthita campaka vRkSa bar3hatA hai| isa prakAra vaha bhagavAn mayUra ke pAMkhoM bhagavato bAlyAvasthAvarNa nam. AvuM vicArI, bhagavAne, A devanA sAna ThekANe lAvavA mATe, tenI pITha para beThA beThA, pitAnuM zarIranuM vajana vadhArI dIdhuM, asahya bhArane lIdhe, A deva vAMkA vaLI gayo, ne rADa nAkhI, pRthvI para paTakAI gaye. sAtabhA , mAzanA devAya ' yA' zaNhonI ghoSaNA za. hI 5 mA deva, saga. vAnanA caraNamAM AvI namI paDayo. ne thayela aparAdhanI mAphI mAMgI. pitAne mithyAtvabhAva tajI, sAcI samajaNuM RSS svasthAna nihAya thayo. (sU070) hamAra hAna artha -'tapaNaM' tyAlt. nAma425 pachI bhagavAna mahAvIra maza: potAnA sahazuzonA sabhUkSayI evI rIte vadhavA lAgyA ke jema ajavALiyAmAM bIjane candra vadhe che. vaLI parvatanI guphAmAM rahela campaka vRkSa . jema vadhe che tema vayamAM vadhavA lAgyAM A rIte te bhagavAna mahAvIra pitAnA mahAna zaktimaya svarUpane // 13 // Jain Education ational Sadiw.jainelibrary.org. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre kalpamaJjarI TIkA // 94 // kAkapakSaNa-zikhaNDa kena zobhanazIlaiH savayobhiH samAnAyaskaiH zizubhiH bAleH sArddha-saha bAlavayo'nurUpaMbAlyAvasthAnusAraM gopitasvarUpaM pracchAditamahAzaktirUpasvarUpaM yathA syAttathA krIDati / ekadA ekasmin samaye devaloke devagaNAlaGkRtAyAM-murasamUhazobhitAyAM sudharmAyAM sabhAyAM samAsIna:upaviSTaH saudharmendraH saudharmakalpasvAmI zunAsIraH indraH anupama guNaiH vardhamAnasya vRddhiM gacchato vardhamAnasya prabhoH parAkrama-balaM varNayitumupakramate-pArabhate / taM-parAkramaM varNyamAnaM zrutvA sAmAnyataH karNagocaraM kRtvA nizamya= hRdhavadhArya sarve devA devyazca harSavaMzavisarpahRdayAH atiharSotphullamAnasAH sNjaataaH| tatra devadevIgagamadhye ko'pi= kazcid mithyAdRSTiH viparItarucirdaivaH taM prabhuparAkramamahimAna mahAvIrasvAmisAmarthyamahatvam azraddadhAnaH= zraddhAviSayamakurvan IrSyAlukAIyAvAna , ata eva aGgIkRtadurbhAvanaH svIkRtaduSTabhAvaH san manuSyalokaM martyalokaM se yukta coTiyoM se sohanevAle, samAna vayavAle bAlakoM ke sAtha, bAlyAvasthA ke yogya, apane mahAn zaktimaya svarUpa ko chipA kara, krIr3A karane lge| eka samaya devaloka meM devagaNoM se suzobhita mudharmA nAma kI sabhA meM saudharma devaloka ke svAmI indra baThe hue the| unhoMne apane anupama guNoM se vardhamAna (bar3hate hue) vardhamAna prabhu ke bala-parAkrama kA varNana AraMbha kiyaa| usa varNana kiye jAnevAle parAkrama ko kAnoM se sunakara aura hRdaya meM dhAraNa karake saba devoM aura deviyoM kA mAnasa harSa se vikasita ho gyaa| una deva-deviyoM meM se kisI eka mithyAdRSTi deva ko bhagavAna mahAvIra ke parAkrama kI mahimA para vizvAsa nahIM huaa| vaha IrSyAlu thA, ataH usake manameM durbhAvanA utpanna ho gii| vaha tatkAla hI manuSyaloka meM AyA aura bAlakoM ke sAtha krIr3A chupAvIne mora pIMchAvALI zikhAothI zobhatAM samavayaska bALakanI sAthe kriIDA karavA lAgyAM. eka vakhata devalokamAM devagaNethI suzobhita sudhamAM nAmanI sabhAmAM saudharma devakanA svAmI Indra beThela hatAM. temaNe pitAnA anupama guNethI vardhamAna (vadhatAM) vardhamAna prabhunAM baLa-parAkramanuM varNana karavA mAMDayuM. te parAkramanuM varNana kAnathI sAMbhaLIne tathA hRdayamAM dhAraNa karIne saghaLAM deva-devIonAM mana harSathI vikasita thayAM. te deva-devIomAMthI kaI eka miyAdRSTi devane bhagavAna mahAvIranA parAkramanA mahimA para vizvAsa Avyo nahIM. che te IrSALu hatuM tethI tenA manamAM durbhAvanA utpanna thaI. te tarata ja manuSya lekamAM Avyo ane bALakonI sAthe bhagavato bAlyA vasthAvarNa nam. // 14 // Jain Education Stational . Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa zAnam Agamya bAlA saha krADanta ramamANa bhagavanta vadhamAnasvAmana nijapRSTha svapRSThApAra samArAdhasaMsthApya svakavaikriyazaktyA-nijavakriyasAmarthyena zaroraMndeI. samASTatAlatarupamitaM saptASTasaMkhyatAlavRkSapramANaM, lambamAnaMdI vikRtya-nirmAya prabhu-mahAvIrasvAminaM jighAMsuH intumicchuH upari-UrdhvAt AkAzatalAtganamaNDalAt adhaH-nIcaH pAtayitum Arabdha / tat dRSTvA tatkSaNametra prakRtibhIravaH svabhAvakAtarAH zizavo bAlAH, zIghaM zIghram atizIghraM palAyitumArabhanta / cAturIcuca: svacAturyeNa prasiddhaH, pramuA-mahAvIrasvAmI avadhinA avadhijJAnopayogena devakRtam upadravam upasarga jJAtvA evaM vakSyamANaprakAraM cintayati, yat ete bAlAH mama pramavanto-snehayukto asvApitaro kathayiSyanti-devakRtopadravaM nivedayiSyanti, tacchratvA to khalu mAm upadravasaGkulam upasargayuktaM vijJAya khedakhinnau-duHkhabhAjau mA bhavatAm iti cintayitvA zIghraM taM durAzayaM= maJjarI ||95|| TIkA bhagavato bAlyAvasthAvaNe nam. karate hue bhagavAn varddhamAna svAmI ko apanI pITha para car3hA liyaa| usane apanA vakriyazakti se apane zarIra ko sAta-ATha tAr3a vRkSoM-jitanA lambA-U~cA banA kara mahAvIra svAmI kA inana karane kI icchA kii| usane prabhuko U~ce AkAzatala se nIce girAnA AraMbha kiyaa| yaha dRzya dekha kara svabhAva se bhIru bAlaka usI samaya bhAgane lge| apanI caturAI se prasiddha mahAvIra svAmIne, avadhijJAna kA upayoga lagA kara jAna liyA ki yaha upasarga deva kA kiyA huA hai| taba unhoM ne isa prakAra socA-ye bAlaka mere snehazIla mAtA-pitA se kaheMge-arthAt devakRta isa saMkaTa kI bAta unheM btaayeNge| use sunakara mAtA-pitA mujhe saMkaTa-grasta jAnakara cintAyukta na baneM, isa prakAra kIDA karatAM bhagavAna viddhamAna svAmIne pitAnI pITha para besADI dIdhAM. teNe pitAnI vaikiya zaktithI pitAnAM zarIrane sAta-ATha tADa jeTaluM UMcuM banAvIne mahAvIra svAmInI hatyA karavAnI IcchA karI. teNe mahAvIra prabhune UMcA AkAzatalamAMthI nIce pheMkavAnuM zarU karyuM. A dazya joIne Darapoka svabhAvanAM bALake te tarata ja tAsavAM lAgyAM. pitAnI caturAIthI prasiddha mahAvIra svAmIe, avadhijJAnane upayoga karIne jANyuM ke A upasarga deva vaDe karAyela che. tyAre temaNe A pramANe vicAra karyo-te bALake mArAM ne hAla mAtA-pitAne A AphatanI-devathI karAyela A upasarganI vAta karaze. te sAMbhaLIne mAtA-pitA mane saMkaTamAM mUkAyela jANIne ciMtA na kare, evo vicAra karIne tarata ja te // 95 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 96 // TIkA duSTabhAvaM diviSadaM devaM namayituM namrIkatuM tatpRSTham adhyAsInaH upaviSTa eva prabhuH vIrasvAmI mUDhagUDhAzayajJaHmUDhasya tasya devasya yo gRhAzayaH pracchannabhAvaH tajjJaH tajjJAtA tatpRSThopari nijazarIrasya asphAraM svalpaM bhAram Aropayat sthApitavAn / tena-prabhukRtazarIrasvalpabhArasthApanena taM svalpabhAramapyasahamAnaH sa durAzayaHdurAtmA devaH tAreNa atyuccaiH svareNa cItkRtya-cItkAraM kRtvA pRthivItale niptitH| tataH tatpatanAnantaraM khalu devAnAM jayadhvaniH jayazabdaH surAdhvani AkAze samajani=abhUt / tataH khalu natagrIvaH-natA grIvA yasya sa tathA, prabhucaraNArpitazirA ityarthaH, sa devaH kSAmitadevAdhidevaH-kSAmitaH kSamAMkAritaH devAdhidevaH sarvadevanAthaH svAparAdhaparimArjanAya yena sa tathAbhUtaH san prAptasamyaktvA labdhasamyaktvaH svakadhAma-nijasthAna prApto gatavAn ||suu070|| mUlam -tae NaM aNpayA kayAiM pahussa ammApiuNo sayalakalAkaliyaMpi laliyavacchalleNaM kalAkalAvaM sikkheuM mahAmaheNaM mahovahAreNaM aNavajjesu bajesu vaz2amANesu pauraparivArapariyariyaM taM kalAyariyasavihe Niti / bhayavaM u aohiNNU avi abhiSNumudAe ammApiUNamaNuroheNa kalAyariyapAse phio| pahussa sohaNamAgamaNaM avagamiya kalAyario pasanno uccAsaNamajjhAsINo ahINapamoyapINo ahuNeva taralatarahAro aNugayaparivAro rAyakumAro bhAsamANo baddhamANo mamaMtie Agamissai-tti kaTu tappaDicchaM kross| kiMtu khaMDiya-kalA-maMDio bhagavato bAlyAvasthAvarNa vicAra karake zIghra hI usa duSTa abhiprAya vAle deva ko namAne ke lie, deva kI pITha para car3he-car3he hI apane zarIra ko thor3A-sA bhArI kara diyaa| prabhu ke zarIra kA svalpa bhAra par3ane para vaha deva use bhI sahana na kara skaa| durAtmA deva bahuta ucca-svara se cItkAra karake pRthvItala para A giraa| usake girane para AkAza meM devI kI jayadhvani huii| tatpazcAt bhagavAn ke caraNoM para zira rakha kara vaha upadrava karane vAlA deva bhagavAn se apanA aparAdha khamAyA aura samyaktva prApta kara apane sthAna para calA gayA |mu070|| // 16 // duSTa AzayavALA devane namAvavA mATe devanI pITha para rahelAM evAM temaNe potAnAM zarIrane thoDuM bhAre karyuM. prabhunAM zarIranA Do bhAra vadhatAM ja te deva tene paNa sahana karI zakAya nahIM. duSTa deva ghaNuM UMcA svare cIsa pADIne bhUtala para AvIne paDyo. tene paDatAM ja AkAzamAM dee jayanAda karyo. tyAra bAda bhagavAnanAM caraNo para pitAnuM mastaka mUkIne te upadrava karanAra deva bhagavAna pAse pitAnA aparAdhanI kSamA mAgIne tathA samyakatva ibhI potAnAM sthAne ya.cyo gayo. (sU070) A vw.jainelibrary.org Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 97|| TIkA paMDio ki akhaMDakalAmaMDiyaM taM purimuttamaM sayalANavaja-vijAhihAi-devayA-viheya-vaMdaNaM bhayavaM pADhiuM sakkijjA ?, parisuddha kaMcaNaM kiM sohijjA?, aMbatarU toraNehiM ki alaMkarijjA!, amayaM mahuradamvehi kiM vAsijjA?, sarassaI pAThavihiM ki sikkhijjA?, caMdammi dhavalattaM kiM ArovijjA?, suvaNaM suvaNNajaleNa kiM parikarijjA?, jo bhayavaM NANatigamahAlao mahAviNNANajalahI mahAsAmatthaNihI mahAbuddhI mahAdhIro mahAgaMbhIro ya atthi so appaNANiNo aMtie paDhiuM gacchijjatti mahaM asmNjsN| eyAe pavittIe devaloe suhammAe sahAe sakassa deviMdassa devaraNyo pAsaNaM caliyaM / tae NaM AsaNe calie samANe ohiNA Abhogiya sakiMdo sigdhaM tao paTTio mAhaNarUveNa pahusamIve Agamiya pahuM uccAsaNe uvaNi vesiya jAra pahAI kalAyariyahiyae saMsayarUveNa ThiyAiM tAI ceva pahAI pucchei, tattha iMdeNa vAgaraNavisayaM paNDaM kayaM, bhagavayA taM vAgariya saMkheveNa savvaM vAgaraNaM kahiyaM / tao pacchA iMdeNa NayappamANasarUvaM pucchiyaM taM bhagavayA saMkheveNa Aghaviya savvaM NAyamammaM payAsiyaM / to pacchA teNa dhammavisae pucchiyaM / bhagavayA dhammasarUvaM AghavamANeNaM ubasamo Apavio, uvasamaM AghavamANeNaM vivego Apavitrao, vivegaM zrApatramANeNaM viramaNaM AvaviyaM, viramaNaM AghavamANeNaM pAvANaM kammANaM agaraNaM ApaviyaM, taM AghavamANeNaM NijjarAbaMdhamokkhasarUvaM ApaviyaM / / sU071 // chAyA-tataH khalu kadAcit prabhoH ambApitarau sakalakalAkalitamapi lalitavAtsalyena kalAkalApaM zikSayituM mahAmahena mahopahAreNa anavadheSu vAdheSu vAdyamAneSu pracuraparivAraparikaritaM prabhuM kalAcAryasavidhe nytH| bhagavAMstu avadhijJo'pi anabhijJamudrayA ambApitroranurodhena kalAcAryapArzva prsthitH| prabhoH zobhanamAgamanam mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAta kisI samaya prabhu ke mAtA-pitA ne sakala kalAoM ke jJAna se yukta prabhu ko atizaya vAtsalya ke kAraNa kalA-kalApa sIkhane ke lie bar3e utsava __ aura bahuta upahAroM ke sAtha tathA vipula parivAra ke sAtha kalAcArya ke samIpa bhejaa| usa samaya manohara bAje baja rahe the| bhagavAn avadhijJAnI hone para bhI anabhijJa-sarIkhI AkRti banAye, mAtA-pitA ke bhuujn| matha-"tae NaM" tyAhi tyA2 mA 4 samaye bhagavAnanA bhAtApitAme saNa jAmAnA jJAnathI yukta bhagavAnane atizaya vAtsAyane kAraNe kaLAe zIkhavAne mATe moTA utsava tathA ghaNI ja bheTa-sogAdo sAthe tathA vipula parivAranI sAthe karAcAryanI pAse mokalyAM, te samaye vAjAM vAgatAM hatAM. bhagavAna avadhijJAnI hevA chatAM paNa ajANyA jevI mukhAkRti rAkhIne, mAtA-pitAnA anurodhathI kalAcAryanI pAse javA ravAnA thayAM. bhagavataH kalAcArya samIpe prasthAnA divarNanam. year // 97 // PH ww.jainelibrary.org. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutra // 98 // ___ avagamya kalA''cAryaH prasanna uccAsanamadhyAsInaH ahInapramodapInaH adhunaiva taralatarahAro'nugataparivAro rAjakumAro bhAsamAno vardhamAno mamAntike AgamiSyatIti kRmA tatpatIkSAmakarot / kintu khaNDitakalAmaNDitaH paNDitaH kimakhaNDakalAmaNDitaM taM puruSottamaM sakalA-navadya-vidyA-dhiSThAta devatA-vidheya-candanaM trizalAnandanaM bhagavanta pAThayituM zaknuyAta ?, parizuddhaM kAJcanaM kiM zodhyeta?, AmrataruH torathaiH kimalakriyeta?, amRtaM madhuradravyaH kiM vAsyeta ?, sarasvatI pAThavidhi ki zikSyeta ?, candre dhavalayaM kim Aropyeta?, suvarNa suvarNajalena kiM pariSkriyeta?, yo bhagavAn jJAnatrikamahAlayo mahAvijJAnajaladhiH mahAsAmarthyanidhiH mahAbuddhiH mahAdhIro mahA anurodha se kalAcArya ke nikaTa jAne ko ravAnA hue| bhagavAn kA zubhAgamana jAna kara kalAcArya prasanna huaa| U~ce Asana para baiTha gyaa| atizaya pramoda se phUla gyaa| anupama hAra kA dhAraka parivArasameta rAjakumAra abhI mere pAsa Ane vAlA hai, aisA soca kara usakI pratIkSA karane lgaa| kintu thor3I-sI kalA ko jAnane vAlA paNDita, sakala kalAoM se suzobhita, samasta samIcIna vidyAoM ke adhiSThAyaka devatA dvArA bandanA karane yogya trizalA-tanaya puruSottama bhagavAn ko kyA paDhA sakatA thA! pUrNarUpase zuddha suvarNako kyA zodhA jAya! Amra vRkSa ko toraNoM se kyA siMgArA jAya ! amRta ko madhura dravyoM se kyA vAsita kiyA jAya ! sarasvatI ko par3hanA kyA sikhAyA jAya ! candramA para Upara se kyA saphedI potI jAya ! sone para sone kA pAnI car3hA kara kyA camakAyA jAya ! jo bhagavAn tIna jJAna ke mahAn sthAna the, vipula vijJAna ke vAridhi the, mahAn sAmarthya ke bhaNDAra the, mahAbuddhizAlI, mahAdhIra aura bhagavataH kalAcArya___ samIpe prasthAnAeka divarNanam. bhagavAnanuM zubha Agamana jANIne kaLAcArya prasanna thayAM, UMcA Asane besI gayAM, atizaya AnaMdathI khilI uThayAM. anupama hArane dhAraNa karanAra rAjakumAra vardhamAna parivAra sAthe hamaNAM ja mArI pAse AvavAnA che ema vicArIne temanI rAha jovA lAgyA, paNa thoDI evI kaLAne jANanAra te paMDita, saghaLA kaLAothI suzobhita, samasta samIcIta vidyAonA adhiSThAyaka devatA dvArA vaMdanA karavAne pAtra trizalAnA putra puruSottama bhagavAnane zuM bhaNAvI zakavAne hate? pUrNa rIte zuddha suvaNane tAvavAthI zuM vaLe? AMbAne taraNethI zuM zaNagArI zakAya! amRtane madhura dravyathI zuM svAdiSTa karI zakAya! sarasvatIne zuM bhaNAvI zakAya! candramAM para uparathI zuM saphedI lagADI zakAya! sonA para senAnuM pANI caDAvIne zuM tene vadhAre caLakatuM banAvI zakAya! je bhagavAna traNa jJAnanuM mahAna sthAna // 98 // che Gaw.jainelibrary.org Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mae gambhIrazca asti, so'lpajJAnino'ntike paThituM gacchediti mahadasamaJjasam / etayA pravRttyA devaloke sudhoyAM sabhAyA zakrasya devandrasya devarAjasya AsanaM calinam / tataH khalu Asane calite sati adhinA Abhujya zakrendraH zIghraM tataH prasthito brAhmaNarUpega prabhusamIpe Agatya prabhumuccAsane upanivezya ye praznAH kalA''cAyehRdaye saMzayarUpeNa sthitAH tAn eva praznAn pRcchti| tatra indreNa vyAkaraNaviSayaH praznaH kRtaH, bhagavatA taM vyAkRtya saGkSepega saba vyAkaraNaM kathitam / tataH pazcAt indreNa nayanANasarUpaM pRSTam , tad bhagaratA saGkSepeNa mA kalpamaJjarI TIkA mahAgaMbhIra the, ve alpajJAnI ke pAsa par3hane jAe~, yaha bar3I ho aTa-paTI bAta thI! isa patti se devaloka meM. sadharmA sabhA meM, zakra devendra devarAja kA Asana calAyamAna huaa| taba Asana calita hone para adhijJAna se jAna kara zakendra zIghra hI vahA~ se aaye| brAhmaNa kA rUpa dhAraNa karake, prabhu ke pAsa Akara aura prabhu ko U~ve Asana para AsIna karake. jo prazna kalAcArya ke hama hRdaya meM saMdigdha-rUpa meM sthita the, vahI prazna puuche| indra ne pahale vyAkaraNa ke viSaya meM prazna kiyaa| mA bhagavAn ne usakA uttara dekara saMkSepa meM sArA vyAkaraNa kaha diyaa| tatpazcAt indra ne naya aura pramANa kA svarUpa puuchaa| taba bhagavAn ne saMkSepa meM samAdhAna karake nyAya kA samasta rahasya prakAzita kara diyaa| tatpazcAt usane dharma ke viSaya meM prazna kiyaa| dharma kA svarUpa batalAte hue bhagavAn ne upazama bhagavataH kalAcAryasamIpe divaNenam. hatAM, vipula vijJAnanAM sAgara hatAM, mahAna sAmarthyanAM bhaMDAra hatAM, mahAbuddhizALI, mahAdhara, ane mahAgaMbhIra viSNu hatAM, te alpajJAnInI pAse bhaNavA jAya te ghaNI ja aTapaTI vAta hatI. A pravRttithI devalokamAM, sudhamAM sabhAmAM, zaka devendra devarAjanuM Asana calAyamAna thayuM. tyAre Asana calita thavAnuM kAraNa tarata ja avadhijJAnathI jANI zake tarata ja tyAMthI brAhmaNanuM rUpa laIne, prabhunI pAse // 99 AvIne ane prabhune UMce Asane besADIne, je prazno kalAcAryanAM hadayamAM saMdigdharUpe rahelA hatA, eja prazno bhagavAnane pUchayAM. Inke pahelAM vyAkaraNanA viSayamAM prazna pUchaye. bhagavAne tene javAba ApIne saMkSiptamAM AkhuM vyAkaraNa kahI dIdhuM. tyArabAda Indra "naya' ane 'pramANu" nuM svarUpa pUchyuM. tyAre bhagavAne saMkSiptamAM samAdhAna na karIne nyAyanuM samasta rahasya prakAzita karI dIdhuM. tyArabAddha teNe dharmanA viSayamAM prazna pUcha. dhamanuM svarUpa hAI Jain Education to Miational FOvate Penal Use Only S ww.jainelibrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 100 // AkhyAya sarva nyAyamarma prakAzitam / tataH pazcAttena dharmaviSaye pRSTam / bhagavatA dharmasvarUpam AcakSANena upazama AkhyAtaH, upazamamAcakSANena viveka AkhyAtaH, vivekam AcakSANena viramaNam AkhyAtam, viramaNam AcakSANena pApAnAM karmaNAm akaraNam zrAkhyAtam, tat AcakSANena nirjarAbandhamokSasvarUpamAkhyAtam ||071 / / TIkA- 'tae NaM aNNA' ityAdi / tataH khalu anyadA kadAcit prabhoH = mahAvIrasvAminaH, ambApitarau = mAtApitarau, sakalakalAkalitamapi = sarvakalAvantamapi lalitavAtsalyena = atizayapremNA kalAkalApaM = kalAsamUhaM - kalAzikSAM zikSayituM = grAhayituM mahAmahena = mahotsavena mahopahAreNa = puSkalopAyanena anavadyeSu = zobhaneSu vAdyeSu = vAditreSu vAdyamAneSu pracuraparivAra parikaritaM = bahuparijanapariveSTitam, prabhuM = zrImahAvIrasvAminaM kalAcAryasavidhe = kalAzikSakapArzve nayataH = prApayataH, bhagavAn = zrIvardhamAnastu avadhijo'pi = avadhijJAnasampanno'pi anabhijJamudrayA=ajAnAnasyeva ceSTayA ambApitroranurodhena = AgraheNa kalAcAryapArzve = kalAzikSakanikaTe prasthitaH = prayayau | kahA, upazama kahate hue viveka kahA, viveka kahate hue viramaNa kahA, viramaNa kahate hue pApa karmoM kA akaraNa ( na karanA) kahA, pApa karmoM kA akaraNa kahate hue nirjarA, baMdha aura mokSa kA svarUpa kahA ||071 / / TIkA kA artha - tae NaM' ityAdi / tadanantara kisI samaya bhagavAn mahAvIra svAmI ke mAtA-pitA ne samasta kalAoM ke jJAtA prabhu ko bhI pragADha prema ke kAraNa, kalAoM kA jJAna prApta karAne ke lie mahotsava ke sAtha, bhArI bheMTa ke sAtha, manohara gAja-bAjoM ke sAtha aura bahuta bar3e parivAra ke sAtha, kalAzikSaka ke samIpa phuNcaayaa| bhagavAn vardhamAna avadhijJAna se vibhUSita hokara bhI anajAna kI sI ceSTA karake, mAtA-pitA ke Agraha se kalAcArya ke samIpa pdhaare| kalAcArya, zrIvardhamAna svAmI kA zobhana batAvatA bhagavAne uparAma kahyo, upazamanI sAthe viveka kahyo, vivekanI sAthe vikramaNa kahyu', vikramaNanI sAthe pApabhnu ma (na 42 te 4, pApa-nAM rAnI sAthai nirA, aMdha bhane bhokSanu sva35 4. (sU071) artha samaye bhagavAna mahAvIra svAmInAM mAtA-pitA samasta kaLAenuM jJAna apAvavA mATe mahesavanI sAthe tathA bhAre bheTa TInA artha - 'tapaNaM' hatyAhi tyAramA kaLAone jANanAra prabhune pazu pragADha premane kAraNe, sAthe, mane hara vAjAnI sAthe, tathA ghaNA meATA parivAranI sAthe kalAzikSakanI pAse mekalyA. bhagavAna vamAna avadhijJAnI hovA chatAM paNa jANe ajANyA hAya evI ceSTA karIne, mAtA-pitAnA anurodhathI kalAcAyanI pAse padhAryA. kadAcA, zrI vamAna svAmInAM zubha Agamanane jANIne prasanna thayAM, ane UMcAM AAsana para beThela te Jain Education famational Cang Cang Yan Qi kalpa maJjarI TIkA bhagavataH kalAcArya samIpe prasthAnA divarNanam. // 100 // ww.jainelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mRtre // 101 // maJjarI kalAcAyaH prabhoH zrIvadhamAnasvAminaH zobhanam prazastam Agamanam avagamya buddhvA prasannA santuSTaH uccAsanam adhyAsInaH AzritaH ahInapramodapIna: amandAnandapuSTaH adhunaiva-idAnImeva taralatarahAra: anupamahAradhAraka: anugataparivAramparijanamahitaH, rAjakumAra siddhArthanRpaputraH bhAsamAnaH gAmbhIryAdiguNaiH zobhamAnaH varddhamAnaH tadAkhyaH kumAro mama antike-pAce AgamiSyati-iti kRtvA iti buvA, tatpatIcchAM zrImahAvIrAgamanavATanirIkSaNam akarot=kRtapAna / kintu khaNDitakalAmaNDitaH alpakalAbhijJaH paNDitaH kim akhaNDakalAmaNDitaM= sakalakalAbhijJaM taM zrIvardhamAnasvAminaM puruSottama puruSazreSThaM sakalA-navadya-vidyA-'dhiSThAta-devatA-vidheya-candana sarvasamIcInavidyA'dhipatidevatAkartavyavandanaM-sarasvatyA'pi vandanIyaM trizalAnandanaM trizalAputraM bhagavantaM pAThayituM zikSayituM zaknuyAta ? api tu na zaknuyAt , tasya svataH saMbuddhatvAta, amumevArtha prakArAntareNAhaparizudaM kAJcanaM svarNa kiM zodhyeta 1 api tu na zodhyeta, svataH parizuddhatvAt, AmrataruH AmravRkSaH toraNaiH TIkA kalAcArya sya bhagavadAgamanapratIkSA. Agamana jAnakara prasanna huA aura U~ce Asana para baiThA huA vaha harSa kI tIvratA se phUla uThA-puSTa ho gyaa| advitIya hAra ke dhAraNahAra, gaMbhIratA Adi guNoM se suzobhita, siddhArtha mahArAja ke putra rAjakumAra vardhamAna abhI-abhI parivAra sahita mere samIpa Ae~ge, isa prakAra vicAra kara kalAcArya unake Ane kI bATa johane lgaa| kintu thor3I-sI kalAoM kA jJAtA paMDita, samasta kalAoM meM nipuNa, puruSoM meM uttama, saba zreSTha vidyAoM ke adhipati devatA ke dvArA bhI vandanIya, arthAt sarasvatI ke dvArA bhI stavanIya trizalAnandana bhagavAn ko kyA par3hAne meM samartha ho sakatA thA ?, arthAt-nahIM ho sakatA thA, kyoM ki ve to svayaMsaMbuddha the| isI artha ko dUsare prakAra se kahate haiM-pUrNa rUpa se zuddha svarNa ko kyA zodhA jAtA hai ? nahIM // 10 // harSanI tIvratAthI kUlI gayAM. anupama hArane dhAraNa karanAra, gaMbhIratA Adi guNothI suzobhita, siddhArtha mahAA rAjAnA putra, rAjakumAra vardhamAna hamaNAM ja parivAra sAthe mArI pAse Avaze e vicAra karIne kalAcArya temanA AgamananI rAha jovA lAgyAM. paNa thoDI evI kaLAo jANanAra paMDita, samasta kaLAomAM nipuNa, puruSomAM uttama, badhI zreSTha ghAonA adhipati devatA vaDe paNa vandanIya, eTale ke sarasvatI dvArA paNa stavanIya trizalAnandana bhagavanAne bhaNAvavAne zuM zaktimAna thaI zakatA hatA. Aja artha bIjI rIte darzAve che. zuM zuddha tadana senAne Jain Education Scional F w.jainelibrary.org. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kim alaGkriyeta=bhUSyeta ? api tu na, svataH pallavitvAt , amRtaM mathuradravyaiH kiM vAsyeta?, api tu na vAsyeta, svato madhuratvAt , sarasvatI-zAradA devI pAThavidhi paThanakramam kiM zikSyeta bodhyeta, api tu na zikSyeta, svataH zikSitatvAt , candre dhavalatvaM-zuklatvaM kim Aropyeta sthApyeta, api tu nA''ropyeta, svato dhavalatvAt , suvarNa suvarNajalena kiM pariSkriyeta-saMskriyeta 1, api tu na, svataH pariSkRtatvAt , yo bhagavAn jJAnatrikamahAlaya mati-zrutya-vadhijJAnatrayabhANDAgAraH mahAvijJAnajaladhiH sakalakalAsamudraH, mahAdhIra-dhIrAgragaNyaH mahAgambhIraHsAtizayagAmbhIryaguNopetaca asti| sa evaMvidhI vardhamAnasvAmI alpajJAninaH kalAcAryasya antike-pAva sUtre kalpamaJjarI // 102 // TIkA zodhA jAtA; kyoM ki vaha to svataH zuddha hai| Ama ke vRkSa ko toraNoM se kyA siMgArA jAya?, nahIM, vaha to svayaM hI pattoM se yukta hai| amRta ko madhura dravyoM se kyA vAsita kiyA jAya?, nahIM, kyoM ki vaha to svabhAva se hI madhura hotA hai| zAradA devI ko kyA pAThavidhi sikhAne kI AvazyakatA hotI hai, nahIM, kyoM ki vaha to svayaM sIkhI huI hai| candramA meM dhavalatA kA AropaNa kyA kiyA jAya !, Aropa karane kI AvazyakatA nahIM, kyoM ki usameM nisarga se hI dhavalatA hai| sone kA sone ke pAnI se saMskAra karane kI AvazyakatA hai ?, nahIM hai, vaha to svayaM hI pariSkRta hai| jo bhagavAn tIna jJAna-mati zruta adhi-ke bhaNDAra, samasta kalAoM ke sAgara, vizAla zakti ke nidhAna, mahAn matimAn , mahAdhIra-dhIroM meM agragaNya aura atyadhika gaMbhIratA Adi guNoM se saMpanna kalAcAryasamIpe bhagavatIadhyayanasyAnaucityapratipAdanam. tAvavAmAM Ave che?, tAvavAmAM AvatuM nathI, kAraNa ke te pite ja zuddha hoya che. AMbAne teraNAthI zuM zaNagArI zakAya che?, nA, te te pote ja pAnavALe che. amRtane zuM madhura dravyothI svAdiSTa karI zakAya che?, nA, kAraNa ke te te kudaratI rIte ja mIThuM hoya che. sarasvatI devIne zuM pATha-vidhi zikhavavAnI AvazyakatA rahe che ke, nA, te te pite ja e zIkhela hoya che. candramAmAM dhavalatAnuM ApaNuM zuM karI zakAya che?, nA, tenI AvazyakatA ja nathI, kAraNa ke temAM kudaratI rIte ja dhavalatA rahelI hoya che. zuM tenA para senAnuM pANI caDAvavAnI jarUra paDe che? 1 nA, te to te parizuddha che.. je bhagavAna traNa jJAna-mati, kRta, avadhinA bhaMDAra, samasta kaLAonA sAgara, vizALa zaktinA nidhAna, polI on mahAna mahimAna, mahAdhIra-dhIremAM agragaNya ane atizaya gaMjIratA Adi guNovALAM hatAM, te vardhamAna svAmI, te // 102 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 103 // Jain Education paThituM gacchediti mahat= atyantam asamaJjasam = ayuktam / etayA = anayA pravRttyA= bhagavataH kalAcAryasamIpe zikSAgrahaNArthagamanarUpayA devaloke sudharmAyAM sabhAyAM zakrasya devendrasya devarAjasya AsanaM calitam / tataH khalu Asane calite sati avadhinA = avadhijJAnopayogena Abhujya = Asana kampanakAraNaM jJAtvA zakrendraH zIghraM tataH = tasmAt devalokAn prasthitaH = pracalito brAhmaNarUpeNa prabhusamIpe Agamya prabhum uccAsane upanivezya saMsthApya ye praznAH kalAcAryahRdaye saMzayarUpeNa sthitAH tAn = sandigdhAneva praznAn pRcchati, tatra=prazneSu prathamam indreNa vyAkaraNaviSayaH praznaH kRtaH, bhagavatA = zrI vardhamAnasvAminA taM=praznaM vyAkRtya = samucitarUpeNa vyAkhyAya saMkSepeNa = svalpAkSareNa sarva= samastaM vyAkaraNaM = zabdazAkhaM kathitam = uktam / tatprabhRti jainendravyAkaraNaM prasiddham / tataH the, ve vardhamAna svAmI, alpajJAnI kalAcArya ke pAsa par3hane jAe~, yaha atyanta ayukta bAta thI / bhagavAn ke kalAcArya ke samIpa zikSA grahaNa karane ke lie jAne kI pravRtti se devaloka meM sudharmA sabhA meM, zakra devendra devarAja kA Asana calAyamAna huA / Asana kampAyamAna hone para avadhijJAna kA upayoga lagAne se Asana ke kApane kA kAraNa jJAta ho gyaa| taba zakrendra zIghra hI devaloka se calA aura brAhmaNa kA rUpa banA kara prabhu ke pAsa AyA / prabhu ko ucca Asana para pratiSThita karake, jo prazna kalAcArya ke hRdaya meM saMzaya rUpa se sthita the, ve hI prazna puuche| una praznoM meM sarvaprathama indra ne vyAkaraNasaMbaMdhI prazna pUchA / bhagavAn vardhamAna svAmI ne usa prazna kI ucita rUpa se vyAkhyA karake, thor3e hI akSaroM meM samasta vyAkaraNazAstra kaha diyaa| tabhI se 'jainendra vyAkaraNa' kI prasiddhi huI / alpajJAnI kalAcAyanI pAse bhaNavA jAya, e vAta atyanta ayeAgya hatI. kalAcArya'nI pAse vidyA prApta karavA javAnI bhagavAnanI pravRttithI devaleAkanI, sudharmA sabhAmAM, zakra devendra devarAjanu' Asana DolavA lAgyuM. Asana dhrujatA avadhijJAnanA upayogathI zakendra Asana dhrujavAnuM kAraNa jANyuM. tyAre tarata ja zakendra devaleAkamAMthI upaDayA ane brAhmaNanuM rUpa laine bhagavAnanI pAse AvyA. prabhune ucca Asana para virAjamAna karIne, je prazno kalAcA nAM hRdayamAM saMzayarUpathI rahelAM hatAM e ja prazno teNe bhagavAnane pUchayAM. te praznomAM sauthI pahelAM indre vyAkaraNa viSe prazna pUchayo. bhagavAna vardhImAna svAmIe te praznanI ceAgya rIte vyAkhyA karIne, gheADAM ja akSarAmAM Akhu' vyAkaraNazAstra kahI dIdhuM'. tyArathI "janendra vyAkaraNa"nI prasiddhi thaI. kalpa maJjarI TIkA zakrasyAsa nakampaH, zakreNa brAhmaNarUpeNAgamya praznaM kRtvA bhagavataH sarvazAstrA bhijJatva prakAzanam. // 103 // . Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 104 // Jain Education pazcAt = tadanantaram indreNa nayapramANasvarUpaM - nayAnAm = naigamAdInAM pramANayoH = pratyakSaparokSayozca svarUpaM pRSTham, tat bhagavatA saMkSepeNa AkhyAya sarva nyAyamarma = nyAyazAstrasAraH prakAzitaM prakaTIkRtam / tataH pazcAt = tadanantaram, tena indreNa dharmaviSaye pRSTam, bhagavatA zrIvardhamAnena dharmasvarUpam AcakSANena nirUpayatA satA upazamaH = antarindriyanigraha AkhyAtaH = prarUpitaH, upazamamAcakSANena vivekaH = karttavyAkarttavyapadArthavivecanam khyAtaH, vivekam AcakSANena viramaNaM = sAvadyavyApArAnnivarttanam AkhyAtam, viramaNam AcakSANena pApAnAM = prANAtipAtAdInAM karmaNAm akaraNam AkhyAtam / tat AcakSANena nirjarAbandhamokSasvarUpamAkhyAtam // sU071 // mUlam - eesi NaM pavhANaM cittacamakArapavatteNa vAgaraNeNa tatthaTTiyA savve jaNA vimhiyA jAyA / kalArio vipannacitto saMjAo / to pacchA teNa ciMtiyaM-accherayamiNaM jaM eeNa duddhamuheNa suumAleNa bAle eyArisI vijA kao sikkhiyA ?, jo mama maNaMsi cirakAlAo saMdeho AsI, jo ya na keNavi ajjapajjataM nivArio, so savtro ajja aNeNa nivArio / sacameyaM, jaM mahApurisammi eyArisA guNA havaMti vyAkaraNa - viSayaka prazna ke pazcAt indra ne naigamAdinayoM kA tathA pratyakSa, parokSa pramANoM kA svarUpa puuchaa| bhagavAn ne saMkSepa meM usakA uttara dekara sampUrNa nyAyazAstra kA sAra prakAzita kara diyA / tatpazcAt indra ne dharma ke viSaya meM prazna kiyA / bhagavAn zrI vardhamAna ne dharma kA svarUpa batalAte hue upazama- manonigraha kahA / upazama kahate hue viramaNa ( sAvadha vyApAroM kA kahate hue prANAtipAta - Adi pApoM kA na karanA khaa| pApoM kA na karanA kaha mokSa kA svarUpa kahA ||071 || tyAga ) kahA / viramaNa kara nirjarA, baMdha aura vyAkaraNusaMbaMdhI prazna pUchyA pachI indre naigamakri nAnuM tathA pratyakSa, parokSa pramANenuM svarUpa pUchyuM. bhagavAne TUMkANamAM tane javAba ApIne saMpUrNa nyAyazAstrane sAra prakAzita karI dIdhA. tyAra bAda indre dhanA viSayamAM prazna karyAM bhagavAna zrI vadhamAne dharmonuM svarUpa batAvatAM upazama-manainigraha kahyo. upazamanI sAthe viveka (katavya-akartavya pardhAtu vivecana) kahyo. vivekanI sAthe viramaNa (sAvadya vyApArAnA tyAga) kahyuM. viramaNunI sAthe prANAtipAta Adi. na karavA viSe kahyuM, pApo na karavAnuM kahIne nirderA, baMdha ane me kSanu 2235 (sU071) Ran kalpa maJjarI TIkA zakreNa brAhmaNarUpeNA gamya praznaM kRtvA bhagavataH sarvazAstrA bhijJatvaprakAzanam // 104 // w.jainelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma zrIkalpa // 105 // ceva / kerisaM assa gAMbhIriyaM jaM eyArisaguNagaNasaMpaNNo'vi eso ettha poDhau smaago| sacca addhabhario ghaDora sadaM karei na puSNo, dubalo cikkarei na mUro, kaMsaM guMjei na kaNayaM, mahApurisA NiyamahimaM na payAseMti / tae NaM se sakke deviMde devarAyA NiyaM iMdarUvaM pagaDiya sayala-guNa-NihiNo mahAvIrapahuNo aula-bala-vIriya kalpabuddhi-pahattaM tatthahie jaNe paricAiMsu-jaM imo sayalaguNaAlavAlo suumAlo bAlo na sAhAraNo, kiMtu maJjarI sanasatyapArINo satyajagajIvajoNIrakSaNa parAyaNo sirivaddhamANo caramatitthayaro asthi-tti| TIkA tae NaM se sake devide devarAyA samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMdara namasai, vaMdittA namaMsittA jAmeva disiM pAunbhUe tAmeva disi pddige| pahU ya susajjIkayaM gayamAruhiya teNa jaNasamudAeNa avaloijjamANe avaloijjamANe sappAsAyaM sappAsAyaM abhigmii| eyArisapavittapahapavittio mAupiyAINaM ceyasi bhujo bhujjo amaMdA-NaMda-siMdha-cchalaMtatarala-taraMgo na saMmAo ||m072|| bhagavataH chAyA-eteSAM khalu praznAnAM cittacamatkArapravRttena vyAkaraNena tatra sthitAH sarne janA vismitA sarvazAsrA FDMbhijJatvena jaataaH| kalA''cAryo'pi prasannacittaH saMjAtaH / tataH pazcAt tena cintitam-AzcaryamidaM yat-etena dugdhamukhena kalAcAryAsukumAreNa bAlena etAdRzI vidyA kutaH zikSitA ? yo mama manasi cirakALAt saMdeha AsIt , yazca na kenApi dInAM paraadyaparyantaM nivAritaH, sa so'dyAnena nivaaritH| satyametat-yanmahApuruSe etAdRzA guNA bhavantyeva, kIdRzamasya maanndH| SHREATES mUla kA artha--'esa gaM' ityaadi| ina praznoM ke citta meM camatkAra utpanna karane vAle uttara vahA~ sthita sabhI jana cakita raha gye| kalAcArya bhI prasannacitta huaa| tatpazcAt kalAcArya ne socA yaha Azcarya hai ki isa dudhamuMhe sukumAra bAlaka ne aisI vidyA kisase sIkhI? mere mana meM cirakAla se jo saMdeha thA aura jise Ajataka kisI ne dUra nahIM kiyA thA, vaha saba Aja isane dUra kara diyaa| bhuubne| -(esi NaM' yA. yAnI 20n , brAjhanA 35mA zandra puuche| praznotA pAme sarvanI zaMkAne vidArI nAkhe tevA AvavAthI, sarva samudAya cakita thaI gaye. kalAcArya paNa vizeSa prasanna thayAM. kalAcAryane Azcarya pragaTa thayuM ke AvA nAnA bALakane AkhuM jJAna keNe ApyuM. cirakALathI ghara karI rahela mArA mananI zaMkAonuM nivAraNa A bALakanA pratyuttarathI saheje AvI gayuM: . lA . Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAmbhIryam ? yad etAdRzaguNagaNasampanno'pi eSo'tra paThituM samAgataH, satyam, ardabhRto ghaTaH zabdaM karoti na pUrNaH, durbalacItkaroti na zUraH, kAMsyaM guJjati na kanakam , mahApuruSA nijamahimAnaM na prakAzayanti ? tataH khalu sa zakro devendro devarAjo nijamindrarUpaM prakaTayya sakalaguNanIranidhermahAvIraprabhoratulabalavIryabuddhimabhutvaM tatra sthitAJjanAn paryacAyayat-yad ayaM sakalaguNAlavAlaH sukumAro bAlo na sAdhAraNaH, kintu sarvazAstrapArINaH sarvajagajIzyonirakSaNaparAyaNaH zrIvardhamAnazcaramatIrthakaro'stIti / zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 106 // saca hai-mahApuruSa meM aise guNa hote hI haiN| kaisI gaMbhIratA hai isameM, jo aise guNa-gaNa se sampanna hokara bhI yaha yahA~ par3hane AyA! saca hai, AdhA bharA huA ghar3A hI AvAja karatA hai pUrA bharA nahIM, durbala hI cItkAra karatA hai zUra nahIM; kAMsA AvAja karatA hai, sonA nhiiN| mahApuruSa apanI mahimA kA Apa prakAza nahIM krte| tatpazcAt zakra devendra devarAja ne apanA indra kA rUpa prakaTa karake sakala guNoM ke sAgara vIra prabhu ke atula bala, vIrya, buddhi aura prabhAva kA paricaya diyA ki-yaha samasta guNoM kA AlavAla (kyArI) sukumAra cAlaka sAdhAraNa nahIM hai, kintu samasta zAstroM meM pAraMgata jagata ke sarva prANiyoM kI rakSA meM tatpara zrI vadhamAna carama tIrthakara hai| bhagavataH sarvazAstrA bhijJatvena kalAcAryAdInAM paramAnandaH gaMbhIratA guNa ane jJAnasaMpatti hovA chatAM, vadhAre jJAna meLavavAnI IcchA e A bALaka ahiM AvyuM. te vicArathI paNa kalAcArya ghaNA prasanna thayAM. kalAcArya, A bALakanI saralatA ane nirabhimAnapaNuM joI, vicAravA lAgyAM ke, adhurAM ghaDAe ja chalakAya che, pUrA nahi !. na bhalA mananA mAyuseja kikiyArI pADe che, zurA nahi !. kAMsuja avAja ane khaNakhaNATa karI mUke che, senuM nahi !. TukamAM, mahApuruSa, kadApi paNu, pitAnI zakita ane guNene AvirbhAva karatAM ja nathI. praznavidhi ane kaLa cAyanA mananuM maMthana pUruM thayA pachI, brAhmaNarUpe AvelAM zakrendra, pitAnuM asala svarUpe pragaTa karyuM, ne tyAM A velAM sarva janene prabhunA atula, bala, vIrya, buddhi ane prabhAvane paricaya karAvyo, 'ne kahyuM ke " sakala guNe ne bhaMDAra, suku mAra A bALaka kaI sAmAnya bALaka nathI, paNa samasta zAstromAM pAraMgata na ane sarva prANIonuM rakSaNa karavAmAM rasa dA tatpara evA carama tIrthaMkaranI padavI dhAraka che." // 106 // diw.jainelibrary.org Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 107 // TIkA tataH khalu sa zakro devendro devarAjaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yasyA evaM dizaH prAdurbhustAmeva dizaM prtigtH| prabhuzca susajjIkRta gajamAruhya tena janasamudAyena avalokyamAmo'valokyamAnaH saprasAdaM svapAsAdamabhyagacchat / etATa panigamapattito mAtA-pitrAdInAM cetasi bhUyo bhUyo'mandAnandasindhucchalattaralatarataraGgo na sammitaH ||mu072|| TIkA-- erati NaM pAhANaM' ityaadi| eteSAM vyAkaraNanayapramANadharmasvarUpaviSayANAM khalu praznAnAm cittacamatkArapattena manassannopakArakeNa vyAkaraNena-uttareNa tatra sthitAH sarve janA vismitAH AzcaryayuktA jAtAH, kalAcAryo'pi prasannacittaH santuSTamanAH saMjAtaH, tataH pazcAt tena kalAcAryeNa cintitaM vicAritam ; tatpazcAt zakra devendra devarAjane zramaNa bhagavAna mahAvIra ko bandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA-namaskAra karake jisa dizA se prakaTa hue the, usI dizA meM cale gye| bhagavAn siMgAre hue hAthI para ArUr3ha hokara, bAra-bAra usa janasamudAya dvArA apalokana kiye jAte hue, prasannatA ke sAtha apane prAsAda kI ora cle| prabhu kI isa pavitra pravRtti se mAtA-pitA ke citta meM punaH punaH utpanna hone vAlI tIvra Ananda-sAgara kI uchalatI huI capala lahareM samAI nahIM ||muu072|| TIkA kA artha-'eesiNaM' ityAdi / ina vyAkaraNa, naya, pramANa evaM dharmasaMbaMdhI praznoM ke citta meM santopa utpanna karanevAle uttara se vahA~ sthita sabhI loga Azcaryayukta ho gye| kalAcArya kA antaHkaraNa bhI santuSTa huaa| tatpazcAt kalAcArya ne vicAra kiyaa| kyA vicAra kiyA so kahate haiM-'ahA, Azcaryajanaka tyArabAda, zakke, bhagavAnane vaMdanA-namarakAra karyo, ne je dizAmAMthI AvyA hatAM, te dizAmAM cAlyA gayA. bhagavAna paNa, hAthI upara AruDha thaI, prasannacitta, mahela tarapha vaLyAM. rastAmAM loko bhagavAnane joI joIne paNa dharAtAM na hatAM. teone temanA mAM athAga prema hato. mAbApa paNa prabhunuM ATaluM badhu atula jJAna joI, vismaya pAmyAM, ne AnaMdanI laherIomAM samAI gayAM. (sU072) jAnI artha - 'eesiNaM'tyAdi. 02425, naya, prabhA bhane yasamadhI praznAnAyittabhAsatoSapanna karanAra uttarathI tyAM rahela badhA loke Azcaryacakita thaI gayAM. kalAcAryanAM aMtaHkaraNamAM paNa saMtoSa thayo. tyAra bAda kalAcArye vicAra karyo, je vicAra karyo te kahe che-"ahA, A dUdhamukha kamaLa bALake cittamAM camatkAra karanArI bhagatkRtazakrapraznotarakaraNena sarvajanAnAmAzcaryam mAI // 107 // che Jain Education In tional . Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA kim ? ityAha-Azcaryam=vismayakaram idam , yat etena=anana dugyamukhena sukumAreNa togalena bAlena etAdRzI= cetazcamatkAriNI vidyA kutaH kasmAt-janAta zikSitAnbuddhiviSayIkRtA, mama manasi yaH saMdehaH saMzayaH cirazrIkalpa kAlAt AsIt , yazca saMdeho na kenApi janena adyaparyantam adyAvadhi nivAritaH dUrIkRtaH, sa sarvaHsaMdehaH adha asmin divase anena zrIvardhamAnena cAlena nivAritaH, etat vakSyamANaM satyam yathArtham , yat mahApuruSe vishi||108|| STapuruSe etAdRzAH cittacamatkArakA guNA bhavantyeva-jAyanta eva, asya bAlasya kIdRzaM gAmbhIryam gambhIratA, yat etAdRzaguNagaNasampanno'pi-cittacamatkArakaguNasamUhavAnapi eSaH zrIvardhamAno bAlaH atra-mannikaTe paThituM zikSA grahItuM smaagtH| satyam yathArtha yat-ardhabhRtaH arddhadezAvacchedena jalasahito ghaTaH, zabdaM karoti, na tu pUrNa: mukhaparyantaM jalabhRtaH, durbala: balarahita evaM janaH cItkaroti-cItkAraM karoti na tu puurnnH| kAMsya-kAMsyapAtraM guJjati zabdaM karoti, kinnu kanaka-suvarNa na guJjati, evameva mahApuruSAH uttamapuruSAH nijamahimAnaM hai ki isa dudhamuMhe komala bAlaka ne aisI citta meM camatkAra karane vAlI vidyA kisa manuSya se sIkhI hai ?. mere mana meM jo zaMkA bahuta samaya se banI huI thI aura Ajataka jisa zaMkA kA kisI ne bhI samAdhAna nahIM kiyA thA, vaha saba zaMkA Aja bAlaka vardhamAna ne dUra kara dii| yathArtha hI hai mahApuruSoM ke guNa cina meM camatkAra utpanna karane vAle hote hI haiN| isa bAlaka kI gaMbhIratA kaisI hai ki camatkArika guNoM ke samUha se sampanna hone para bhI yaha mere pAsa zikSA grahaNa karane ke lie calA aayaa| yaha ma ThIka hI kahA jAtA hai ki, AdhA bharA huA ghar3A hI AvAja karatA hai pUrA bharA nahIM; durbala jana hI cillAte haiM zUra nahIM; kAMsA bajatA hai, kintu svarNa nahIM vjtaa| isI prakAra mahApuruSa apanI mahimA ko prakAzita nahIM karate! AvI vidyA kayA manuSya pAsethI zIkhI che? mArA manamAM Aja sudhI je zaMkA rahela hatI ane Aja sudhI je zaMkAnuM keIe paNa samAdhAna karyuM na hatuM, te badhI zaMkAonuM ja bALaka vardhamAne nivAraNa karI nAkhyuM. yathArtha ja che ke mahApuruSamAM AvA cittamAM camatkAra utpanna karanArA guNa hoya che ja, A bALakanI gaMbhIratA keTalI badhI che ke camatkArika guNonA samUhavALe hovA chatAM paNa te mArI pAse vidyA prApta karavA mATe cAlyo Ave che. DI e barAbara ja kahela che ke adhure ghaDeja avAja kare che pUra bharelo avAja karatuM nathI, durbaLa mANasa ja che vadhAre gaje che zUra nahIM, kAMsu vAge che suvarNa nahIM, eja pramANe mahApuruSa pitAnI mahattAne jAhera karatAM nathI. bhagavatkRtazakrapaznotarakaraNena kalAcAryasya mnovicaarH| // 108 // Paliww.jainelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrokalpasUtre // 109 // svamahattvaM na prakAzayanti=na prakaTayanti / tataH tadanantaram sa zakro devendro devarAjo nijaM= svakIyam indrarUpam prakaTayya = prakAzya, sakala guganIra niveH = sarvaguNasamudrasya mahAvIraprabhoH = mahAvIrasvAminaH, atulabalavIryabuddhiprabhutvaM= tulanAra hitavalaparAkramabuddhinaipuNyam, tatra sthitAn janAn paryacAyayat = jJApitavAn yat zrayaM purasthitaH sakalaguNAlavAlaH- sakalAnAM sarveSAM gugAnAM = dayAdAkSiNyAdInAm zrAlavAlaH sukumAro vAlaH sAdhAraNo nAsti, kintu - sarvazAstrapArINaH = sarvazAstrapAraGgataH, tathA - sarvajagajjItrayonirakSaNaparAyaNaH - sarveSu jagatsu yA jIvAnAM=prANinAM yonayo=manuSyAdiyona yastAsAM rakSaNe rakSAyAM parAyaNaH tatparaH, zrIvardhamAnaH = tadAkhyaH caramatIrthakaraH = antimacatuviMzatitamatIrthakaraH asti = vidyata iti / tataH=zrIvIraparicayakhyApanAnantaraM khalu sa zakro devendro devarAjaH bhramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yasyAH dizaH =yAM dizamAzritya prAdurbhUtaH tAmeva dizaM pratigataH = parAnRtya gataH / tatpazcAt zakra devendra devarAja ne apane indra-rUpa ko prakaTa karake samasta guNoM ke samudra bhagavAn mahAvIra ke atula bala, vI ddhi aura prabhutA kA vahA~ sthita janoM ko paricaya karAyA ki - yaha dayAdAkSiNya Adi saba guNoM ke AlavAla (kyArI) sukumAra bAla sAmAnya nahIM haiM, kintu samasta zAstroM ke pAragAmI tathA sAre saMsAra meM jItroM kI jo manuSyAdi yoniyA~ haiM, unakI rakSA karane meM tatpara zrIvardhamAna - nAmaka antima - vaubIsaveM tIrthaMkara haiM / zrIvara bhagavAn kA paricaya dene ke pazcAt zakra devendra devarAja ne zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandana kiyA, namaskAra kiya vandanA - namaskAra karake jisa dizA se prakaTa hue the, usI dizA meM cale gaye / tyAra bAda zaka devendra devarAje potAnA IndranAM rUpane pragaTa karIne, samasta guNeAnA sAgara, bhagavAna mahAvIranA atula baLa, vI, buddhi ane prabhutAne tyAM Avela mANasone paricaya karAvyeA ke yA hayA, dAkSiNya-Adi saghaLA guNeAneA AlabAla (kyArI) sukumAra bALaka sAmAnya nathI, paNa samasta zAstronA pAra pAmanAra tathA AkhA sasAramAM jIvAnI je manuSyAdi cAnIo che, temanI rakSA karavAne samatha zrI vardhamAna nAmanA antima-cAvIsamA tIrthaMkara che, zrIvIra bhagavAnane paricaya ApyA pachI zakra devendra devarAje zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana karyAM, namaskAra karyo, khaMdana-namaskAra karIne je dizAmAM pragaTa thayAM hatAM eja dizAmAM cAlyA gayAM. Jain Education ational kalpa maJjarI TIkA zakraNa bhagavatazvaramatItha. karatva prakAzanam. // 109 // ww.jainelibrary.org Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIklA sUtre prabhuzca zrIvardhamAnasvAmI ca susajjIkRtaM samyak sajjitaM, gaja hastinam Aruhyagajopari samupavizya tena sahA''gatena zikSAsthAnasthena ca janasamudAyena parijanasamUhena darzakajanasamUhena ca avalokyamAno'valokyamAnaH punaH punaranimepagbhidRzyamAnaH saprasAda-prasannatApUrvakaM yathA syAttathA svaprAsAda svakIyarAjabhavanam abhyagAta gatavAn , etAdRzapavitraprabhupravRttitaH indrakRtapraznasamAdhAna-kalAcAryasantoSaNa-sakalajanaprasAdanarUpa-nimala zrIvIrasvAmisamAcArAta, mAtApitrAdInAM mAtApitroH, AdinA bhrAtRprabhRtInAmapi cetasi manasi bhUyo bhUyaH= vAraM vAram amandA''nandasindhucchalattaralataraGgaH atiharSasamudrodgacchaccapalomi:-harSAtizayarUpasAmudrikataTasparzicalataraGgo na saMmitaH= na mme| azrumiSeNa Anando bahirgata iti bhAvaH ||muu072|| kalpamaJjarI TIkA // 11 // zrIvardhamAna svAmI bar3hiyA sajAye hue gajarAja para savAra hokara sAtha Aye hue, evaM zikSAsthAna meM ekatra hue janasamUha dvArA tathA parijanasamUha ke dvArA punaH punaH nirnimeSa dRSTi dvArA dekhe jAte hue prasannatApUrvaka apane rAjamahala meM cale gye| indra dvArA kiye gaye praznoM ke samAdhAna, kalAcArya ko saMtuSTa karanA evaM sakala janoM ko prasanna karanA-isa prakArakI zrIvIrasvAmI kI pravRtti se mAtA-pitA ke tathA Adi zabda se bhAI vagaireha ke mana meM prabala harpa-rUpI sAgara kI bAra-bAra uchalatI evaM caMcala taraMgeM samA na skiiN| Azaya yaha hai ki vaha harSa bhItara na samAyA to AMsuoM ke bahAne bAhara nikala par3A ||suu072|| bhagavataH svamAsAdA gamanam, mAtApitrA dInAmA nndshc| zrIvardhamAnasvAmI sArI rIte zaNagArelA gajarAja para savAra thaIne sAthe Avela tathA zikSAsthAnamAM ekatra thayela janasamUha dvArA tathA parijanasamUhadvArA pharI-pharIthI animeSa najare jovAtAM prasannatApUrvaka pitAnA rAjamahelamAM cAlyA gayAM. Indra dvArA pUchAyelA praznonuM samAdhAna, kalAcAryane saMtuSTa karavuM ane sadhaLA lekene prasanna karavuM, A prakAranI zrIvIrasvAmInI pravRttithI mAtA-pitAnAM tathA Adi zabdathI bhAI vagerenAM manamAM prabaLa harSa rUpI sAgaranI vAraMvAra uchaLatI ane caMcaLa lahero samAI zakI nahIM. Azaya e che ke te harSa aMdara samAye nahI ta zra32 172 ni 5.yo. (2072) sation // 10 // Jain Education Sangiww.jainelibrary.org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 111 // mUlam - tara NaM taM samayaM bhagavaM mahAvIraM ummukabAlabhAvaM viSNAyapariNayamettaM NavaMgamuttapaDibohiyaM jANiya ammApiyaro sAgeyapurAhivassa samaravIrassa ranno dhUyAe dhAriNIe devIe aMgajAyAe jasoyAe rAjavarakannAe pArNi giNhAviMsu / taNaM samassa bhagavao mahAvIrassa piyadaMsaNeti nAmaM dhUyA jAyA / sA ca jovvaNagamaNuppattA sayassa bhAiNijjassa jamAlisa dinnA / tIse piyamaNAe dhUyA sesavaIti nAmaM jAyA / samaNassa bhagAo mahAvIrassa piugo kAsavagottassa siddhattheti vA, sejaMseti vA, jasaMsetti vA tao nAmajjA | mAuNa vAsiguttA sileti vA, videhadiNNeti vA, piyakAriNIti vA tao nAmavejjA / bhagavao pittiyae pAse kAsavagote, jeTThe bhAyA maMdivaDaNe kAsavagotte / jeTThA bhaiNI sudaMsaNA kAmatragottA / bhajjA jasoyA koDiNgagottA / dhUyAe kAsavaguttAe aNojjAi vA piyadasaNAi vA do nAmadhijjA / tuI kosiyagottA savaIti vA jasavaIti vA do nAmadhijjA hotthA / samaNassa bhagao mahAvIrassa ammApiyaro pAsAvaccijjA samaNovAsagA yAvi hotthA / te NaM bahU samaNovAsagapariyAgaM pAuNittA apacchimAra saMlehaNAe jhosaNAe jhosiyasarIrA kAlamAse kAlaM kiccA vArasame acue kappe devattAe utravaNNA, tao NaM mahAvidehe sijjhissaMti ||073 || chAyA - tataH khalu taM zramaNaM bhagavantaM mahAvIram unmuktabAlabhAvaM vijJAtapariNatamAtraM navAGgasuptapratibodhitaM ambApitarau sAketapurAdhipasya samaravIrasya rAjJo duhituH, dhAriNyA devyA aGgajatAyA yazodAyA mUla kA artha - ' tae NaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn ko bAlyAvasthA se mukta paripakva jJAna vAlA tathA nau aMga jinake jAga gaye haiM-arthAt yuvAvasthA ke kAraNa nau aMga jinake vikasita ho gaye haiMaisA jAna kara mAtApitAne sAketapura ke adhipati samaravIra rAjA kI kanyA, dhAriNI devI kI aGgajAta bhUnAmartha - 'tapaNaM' hatyAhi mANa varSamAna, mAjhyAvasthAthI mukta thayAM, yuvAna vayane Apta thayAM, tenA nava aMge pirapUrNa, yuvAnIne lIdhe jAgyAM eTale vikasita thayAM, tenuM jJAna paNu paripakava thayuM. A badhuM jaNAtAM, mAtA-pitAe, sAketapura (adheAdhyAnagarI ) nA adhipati samaravIra rAjAnI putrI ane dhAriNI rANInI & Jain Education tional kalpa maJjarI TIkA bhagavato vivAhaH / // 111 // ww.jainelibrary.org. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamutre // 192 // Man Jiang Cang Jiang Jiang Guan Guan Bao Bao Bao Ying Guan rAjavarakanyAyAH pANim agrAhayatAm / tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'priyadarzanA' duhitA jAtA / sA ca yauvanakamanuprAptA svasmai bhAgineyAya jamAlaye dattA / tasyAH priyadarzanAyA duhitA 'zeSavatI' - iti nAma jAtA / zramaNasya bhagavato mahAvIrasya pituH kAzyapagotrasya siddhArtha iti vA, zreyAMsa iti vA, yazasvI iti vA, trINi nAmadheyAni / mAtuziSTha gotrAyAH 'trizalA' iti vA 'videhadattA' iti vA 'priyakAriNI' iti vA trINi nAmadheyAni / bhagavataH pitRvyaH srupa : kAzyapagotraH, jyeSTho bhrAtA nandivardhanaH kAzyapagotraH / jyeSThA bhaginI sudarzanA kAzyapagotrA / bhAryA yazodA kauDinyagotrA / duhituH kAzyapagotrAyAH 'anavadyA' iti vA 'priyadarzanA' 'yazodA' nAmaka zreSTha rAjakanyA ke sAtha pANigrahaNa (vivAha) karAyA / pazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra kI 'priyadarzanA' nAmaka kanyA kA janma huaa| jaba vaha yauvana ko prApta huI to bhagavAna ke bhAgineya (bahina ke lar3ake) jamAli ke sAtha usakA vivAha huA / priyadarzanA kI putrI 'zeSavatI' huI | zramaNa bhagavAn mahAvIra ke kAzyapagotrIya pitA ke tIna nAma the-siddhArtha, zreyAMsa aura yazasvI / vAziSTha gotrIyA mAtA ke tIna nAma the- trizalA, videhadattA aura priyakAriNI / bhagavAn ke kAkA supArzva the, jo kAzyapagotrIya the| bar3e bhAI nandivardhana the, ve bhI kAzyapagotra ke the| bar3I bahina sudarzanA kAzyapagotra kI thii| unakI patnI yazodA kauDinyagotra kI thI / ma galata yazodA nAmanI unyA sAthai 'vardhamAna' tu' pAgriDa (lagna) purAvyu: samaya vItatAM, vandvamAna' ne tyAM priyadarzanA nAmanI priya kanyAnA janma thaye. A kanyAne prAptavaye " nA bhANeja jamali sAthe, paraNAvI devAmAM AvI. A priyadarzanAne, zeSavatI nAmanI eka putrI paNu 'varddhamAna' utpanna thaI. bhagavAna mahAvIranA azyapagotrI pitAnA, trayu nAma itAM - (1) siddhArtha, (2) zreyAMsa, (3) yazasvI. tAM - (1) trizasA, (2) vihettA, (3) priyahAriNI. ane mATI bahena suda'nA A sarva kAzyapageAtrI hatAM. temanI vAziSThagotrI bhAtAnA pazu, prabhu nAma bhagavAnanA kAkA supArzva, vaDila badhuM nadivaCna, Use Only Jug Jer, * mara rahA ha kalpa maJjarI TIkA bhagavataH svajanavarNanam . // 112 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpamUtre // 113 // KERRAKECHA rAzana iti vA dve nAmadheye / navyAH kauzikagotrAyAH 'zeSavatI' iti vA, 'yazasvatI' iti vA dva nAmadheye abhUtAm / zramaNasya khalu bhagavato mahAvIrasya amvApitarau pArzvapatyIyau zramaNopAsakau cApi abhUtAm / tau khalu bahUni varSANi zramaNopAsakaparyAyaM pAlayitvA apazcimayA mAraNAntikyA saMlekhanayA joSaNayA joSitazarIrau kAlamAse kAlaM kRtvA dvAdaze acyute kalpe devatayA upapannau tataH khalu mahAvidehe setsyataH || suu073|| TIkA -' tae NaM samaNaM' ityAdi / tataH = tadanantaraM khalu taM zramaNaM bhagavantaM mahAvIram unmuktabAlabhAvaM=tyaktavAlyAvasthaM, vijJAtapariNatamAtraM = paripakvavijJAnaM, navAGgasuptapratibodhitaM zrotradvayaM cakSurdvayaM ghrANadvayaM unakI kAsuunia kI lar3akI ke do nAma the - anavadyA aura priydrshnaa| unakI dauhitrI (nAtina) kauzika - gotra kI thii| usake do nAma the-- zeSavatI aura yazastratI / zramaNa bhagavAn mahAvIra ke mAtA-pitA pArzvApatyIya (pAzvanAtha ke anuyAyI) zramaNopAsaka the / ve donoM bahuta varSoM taka zramaNopAsaka paryAya ko pAlakara arthAt zrAvaka - avasthA meM rahakara antima samaya meM hone vAlI mAraNAntika-saMlekhanA - joSaNA se zarIra ko joSita karake, mRtyu ke avasara para kAla karake bArahaveM acyuta nAmaka devaloka meM devarUpa se utpanna hue| vahA~ se cyava kara ve mahAvideha meM siddha hoMge ||073 || TIkA kA artha - ' taraNaM' ityAdi / tadanantara zramaNa bhagavAn mahAvIra ko bAlya-vaya ko pAra kiyA huA, temanA patnI yazodAnu' gAtra "kauDinya" hatuM. bhagavAnanI kAzyapagotrI dIkarInA e nAma (2) priyadarzanA bhane priyadarzanAnI putrI zigotrI hutI. yA hoDItrInA meM nAma (2) yazastratI.. hatA (1) anavadyA, tAM - (1) zeSavatI, bhagavAnanA mAtA-pitA pArsthApIya (pArzvanAtha bhagavAnanA anuyAyI) zramaNeApAsaka hatAM. A banne jaNAe, varSo sudhI, zrAvakaparyAyanu yathArtha pAlana karI, aMtima-samaye mAraNAntika sa lekhaNAnu sevana karyuM', kAla Avye kAla karI, vAramA acyuta nAmanA devalokamAM devapaNe te utpanna thayAM. tyAMthI cavI, mahAvideha kSetramAM AvI, tyAM te kSetra, siddha thaze. (sU073) TIne artha - 'tapaNaM' ityAdi. tyAra mAha zramaSu bhagavAna mahAvIrane, mAsyAvasthA pasAra UrjA pachI meM ana Dong kalpamaJjarI TIkA bhagavataH svajanavarNanam . // 113 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI 114 // rasanA tvag manazceti nava aGgAni pUrva suptAni pazcAt yauvanena pratibodhitAni yasya tam-navayauvanollasitaM jJAtvA ambApitarau sAketapurAdhipasya-ayodhyAnagarAdhipateH samaravIrasya-tadAkhyasya rAjJaH duhitu:-putryAH, dhAriNyAtadAkhyAyA devyAHyA aGgajAtAyAH pucyAH yazodAyAHtadAkhyAyAH rAjavarakanyAyAH rAjazreSThaputryAH pANi= karam agrAhayatAm-vivAhaM kAritavantau / tataH pANigrahaNAnantaraM khalu kAlakrameNa zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'miyadarzanA' iti nAma-tannAmnA prasiddhA duhitA kanyA jAtA-utpannA, sA-priyadarzanA ca yauvanakaM yauvanAvasthAm anumAptA-krameNa prAptA satI bhagavatA svakasmai bhAgineyAya=nijabhaginIputrAya jamAlaye dttaa| tasyAH priyadarzanAyA duhitA-kanyA 'zeSavatI' iti nAma jaataa| zramaNasya bhagavato mahAvIrasya pituH kAzyapagotrasya-kAzyapagotrotpannasya trINi nAmadheyAni santi, TIkA Quan Quan Quan Quan Quan Quan Quan paripakva-vijJAna-vAlA, do kAna, do Akha, do nAka, rasanA, tvacA aura mana-yaha nau aMga jo supta the, unheM ma, yauvana ke kAraNa jAgRta huA dekhakara, mAtA-pitA ne ayodhyA ke rAjA samaravIra kI putrI aura dhAriNI nAmaka devI kI aMgajAta yazodA-nAmaka zreSTha rAjakanyA ke sAtha unakA vivAha kraayaa| vivAha ke bAda kAlakrama se zramaNa bhagavAna mahAvIra ko 'priyadarzanA' nAmaka eka kanyA kI prApti huii| priyadarzanA dhIre-dhIre yauvana avasthA meM pahu~cI to bhagavAn ne use apane bhAgineya jamAli ko dIjamAli ke sAtha usakA vivAha kara diyaa| priyadarzanA kI bhI kanyA zeSavatI nAmaka huii| zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pitA ke, jo kAzyapagotra meM utpanna hue the, tIna nAma the-siddhArtha, bhagavato vivAhavarNanaM svajanavarNanaM c| // 114 // AMkha, be nAka, jIbha, tvacA ane mana e nava aMge je suptAvasthAmAM hatAM te yauvanane kAraNe jAgRta thatAM paripakavavijJAnavALAM thayela joIne mAtA-pitAe ayodhyAnA rAjA samaravIranI putrI ane dhAriNI devInI aMgajAta yazodA nAmanI zreSTha rAjakanyAnI sAthe temane vivAha karyo. vivAha pachI kALakrame zramaNa bhagavAna mahAvIrane yazodAnI khe roga "priyadarzanA" nAmanI kanyA thaI. priyadarzanA dhIre dhIre yauvanAvasthAe pahoMcI tyAre bhagavAne pitAnA bhANeja paS jamAli sAthe tene vivAha karyo priyadarzanAne paNa zeSavatI nAme putrI thaI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 115 // kalpamaJjarI TIkA yathA-'siddhArthaH' iti vA, 'zreyAMsa' iti vA, yazasvI' iti vaa| vAziSThagotrAyAH vAziSThagotrotpannAyAH mAturnAmadheyAni trINi santi, yathA-'trizalA' iti vA, 'videhadattA' iti vA, 'priyakAriNI' iti vaa|| bhagavataH pitRvyaH supAcaH kAzyapagotra:-kAzyapagotrotpannaH AsIt , jyeSThaH agrajo bhrAtA nandivardhana:tadAkhyaH kAzyapagotra: kAzyapagotrotpanna AsIt / jyeSThA bhaginI sudarzanA kAzyapagotrA AsIt / bhAryA yazodAnAmnI kauDinyagotrA aasiit| duhituH kanyAyAH kAzyapagotrAyA dve nAmadheye staH, yathA'anavadyA' iti vA, 'priyadarzanA' iti vaa| kauzikagotrAyAH nacyA dauhitryAH dve nAmadheye staH, yathA-'zeSavatI' iti vA 'yazasvatI' iti vaa| zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anyApitarau-mAtApitarau pArthApatyIyau pArzvanAthasya ziSyaparamparAsambandhinau zreyAMsa aura yshsvii| vAziSThagotra meM utpanna mAtA ke tIna nAma the-trizalA, videhadattA aura miykaarinnii| bhagavAn ke kAkA kAzyapagotrotpanna 'supAca' the| bar3e bhrAtA kAzyapagotrotpanna nandivardhana bar3I bahina kAzyapagotrIyA sudarzanA thii| patnI kA nAma yazodA thA, vaha kauDinya-gotra meM utpanna huii| thii| unakI kanyA kAzyapagotrIyA ke do nAma the-miyadarzanA aura anaayaa| kauzikagotra meM utpanna nAtina ke do nAma the-zeSavatI aura yshsvtii| bhagavAn ke mAtA-pitA bhagavAn pArzvanAtha ko ziSyaparamparA se saMbaMdha rakhane vAle zrAvaka the| zramaNa bhagavAna mahAvIranAM pitA kAzyapagotramAM janmyAM hatAM. temanAM traNa nAma hatAM-siddhArtha, zreyAMsa ane yazasvI. vAziSThagetramAM utpanna thayela temanAM mAtAnAM paNa traNa nAma hatA-trizalA, videhadattA ane priyakAriNI. bhagavAnanA kAkA "supArzva" kAzyapagetramAM utpanna thayela hatA. moTA bhAI kAzyapagetramAM utpanna thayela nandivardhana hatA. kAzyapagotrIyA sudarzana temanI moTI bena hatAM. patnInuM nAma yazodA hatuM, te kauDinyatramAM utpanna thayela hatI. temanI kAzyapagetrIyA kanyAnAM be nAma hatAM-priyadarzana ane anavadyA. kauzikagotramAM utpanna thayela nAtina (dIkarInI dIkarI) nAM be nAma hatAM-zeSavatI, yazasvatI. bhagavAnanA mAtA-pitA bhagavAna pArzvanAthanI ziSya paraMparA sAthe saMbaMdha rAkhanAra zrAvaka hatAM. teo ghaNAM bhagavataH svajana varNanam. // 115 // che Jain Education Rentional Howw.jainelibrary.org. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 116|| maJjarI TIkA bhagavato mAtApitroH zramagopAsako prAkako cApi abhUtAm AstAm / tau-mahAvIrasya mAtApitarau bahani varSANi zramaNopAsakaparyAyaM zrAvakatvaM pAlayitvA apazcimayA sarvAntimayA mAraNAntikyAnmaraNAntimasamayabhavayA saMlekhanayA joSaNayA joSitazarIrI santau kAlamAse kAlaM kRtvA dvAdaze-acyute kalpe devatayA devatvena uppnnau| tataH khalu kalpamahAvidehakSetre utpadya setsyataH siddhi prApsyataH // 9073 / / mUlam-teNaM kAleNaM tega samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre tiNNANovagae ammApiUhiM devaloyaM gara samANehiM samattapaiNNe bhaTThAvIsaM vAsAI agAramajjhe vasittA abhiNikkhamaNAbhippAe yAvi hotthaa| taM jANiya bhagavazrI je mAyA gaMdivaddhago rAyA bhayavaM evaM vayAso-'he bhAyara ! ammApiUNaM viyogadukkhaM ajAve no visariyaM, no NaM amhANaM sayaNapariyaNo sogavimuko saMjAo, eyammi avasarammi tubbhe abhigikkhamaNAbhippAyA haviya mA mama hiyayammi khae khAraM Nikkheveha / pANappiyANaM tumhANaM viraho amhANaM asajjho atthi / bhagavayA kahiyaM-ammApiubhaiNIbhAisaMbaMdho assa jIvassa aNaMtavAraM jAo, ettha no paDibaMdho kAyayo-tti / NaMdivaddhaNeNa vuttaM-bhAyara ! jaMbhe kahiyaM taM savvaM saccaM, mama aggahegavi tumhehiM do varisAiM pAvAjAva giddavAse assaM vsiyvvN-ti| SEE patyIyatae NaM NicchayaNANI bhayavaM niyabhAugo naMdivaddhaNassa eyamaDhe socA nisamma evaM vayAsI-jai evaM zrAvakatvabhavaM kahei to do varisAI jAva gihavAse vasAmi, ajjappabhiI ca NaM gimmi majjha nimittaM AraMbho samAraMbhosasya mokSyavA no krnnijo| sAhuvittIe ahaM cihissAmi / naMdivaddhago rAyA taM paDicchai / - mANatvasya ve bahuta varSoM taka zramaNopAsakaparyAya pAlakara sabase antameM, maraNake samaya meM hone vAlI saMlekhanAjovaNA se zarIra ko jopita karake (samAdhi-maraNa kA sevana karake) kAlamAsa meM kAla kara ke bArahaveM acyuta-nAmaka kalpa meM deva-paryAya se utpanna hue / vahA~ se cyavakara mahAnideha kSetra meM utpanna hoMge aura mukti prApta kareMge / / / 73 // // 116 // varSo sudhI zramaNe pAsakaparyAya pALIne, chevaTe maraNa na maye thanArI lekhanA-jeSaNathI zarIrane jeSita karIne (samAdhimaraNanuM sevana karIne) kALamAsamAM kALa karIne azruta-nAmanA bAramAM kalpamAM devarUpe utpanna thayAM. tyAMthI AvIne mahAvideha kSetramAM utpanna thaze ane mokSa prApta karaze. (sU073) ca varNanam. ( pI pI pramAni para ane gAya mAta Jain Educatior a tional For Private&Personal Use Onh Haiww.jainelibrary.org. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa tae Ne samaNe bhagavaM mahAvIre satya nivAse yasamAle nikAussI karemANebamavara pAlemANe sigANaM sarorasohaM ca vajjemANe esaNijeNaM asaNAiNA sarIrajataM nimbAhemANe vimuddhajmANaM jhiyAyamANe bhAvamuNivittIe jahAtahA egaM varisaM agAravAse vasIa // 074 // chAyA--tasmin kAle sasmin samaye zranago bhagavAna mahAvIraH trijJAnopagataH ambApitroH devalokaM gatayoH satoH samApta ratijJaH aSTAviMzati varSANi agAramadhye uSitvA abhiniSkramaNAbhiprAyazcApi babhUva / tajjJAtvA bhagavato jyeSTha bhrAtA nandivardhano rAjA bhagAntamevamavAdIta-he bhrAtaH ! ambApitroviyogaduHkhamadyApi no vismRtam , no khalu asmAkaM svajanaparijanaH zokavimuktaH saMjAtaH, etasmin avasare yUyamabhiniSkramaNAbhiprAyA bhUtvA mA mama hRdayekSate kSAra nikssipt| prAgapriyANAM yuSmAka viraho'smAkamasahyo'sti / maJjarI // 11 // TIkA bAgastA ko mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM tIna jJAna se zramaNa bhagavAna mahAvIra kI, mAtA-pitA ke devaloka-gamana karane para, pratijJA pUrNa ho gii| aTThAIsa varSa taka gRhavAsa meM rahakara unhoMne dIkSA aMgIkAra karane kA vicAra kiyA / yaha jAna kara bhagavAn ke jyeSTha bhrAtA nandivardhana rAjAne bhagavAn se kahA-he bandhu ! mAtA-pitA ke viyoga kA duHkha abhI taka bhUlA nahIM hai, hamAre svajana aura parijana zoka se mukta nahIM hue haiM / isa avasara para dIkSA aMgIkAra karane kA vicAra mata karo, mere hRdaya ke ghAva para namaka (kSAra) mata chir3ako / tuma mujhe prANoM ke samAna priya ho / tumhArA viraha hameM asahya hai / abhinisskr| maNArtha bhagavato nandivardhanena saha saMvAda: bhUNanA --'seNaM kAleNaM' tyAhi. te 4ANe te samaye, tra jJAnayuta zrama vAna mahAvIranA bhaataapitA devalokamAM padhAravAnA kAraNe temanI pratijJA pUrNa thaI gaI. aThThAvIsa varSa gRhasa (saMsAra)mAM rahyA pachI temaNe dIkSA aMgIkAra karavA nizcaya karyo. prabhune A nirNaya jANI bhagavAnanA moTAbhAI naMdivardhana rAjAe bhagavAnane kahyuM ke "he bhAImAtApitAnA viyoganuM duHkha hajI huM vIsarI zakI nathI. ApaNA svajana-parijane paNa zokathI hajI mukta thayAM nathI. evA saMjogomAM tame dIkSA grahaNa karavAnI vAta na karo, mArA haiyAmAM paDelA dhA hajI rUjhAyA nathI tyAM mIThuM Sja bhabharAvavAnuM sAhasa na kheDe. tame mArA prANuthI paNa adhika vahAlA che. tamAre viyega mArAthI sahana thaze nahi. JainEducation eSationa l // 117 // For private & Personal Use Only Mahww.jainelibrary.org Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 118 // bhagavatA kathitam-ambApitRbhaginIbhrAtRsambandho'sya jIvasya anantavAraM jAtaH, ato'tra no pratibandhaH kartavya iti nandivardhanenoktaM-bhrAtaH! yad yuSmAbhiH kathitaM tat sarva satyaM, mamA''graheNApi yuSmAbhiva varSe yAvad gRhavAse'vazya vastavyamiti / tataH khalu nizcayajJAnI bhagavAn nijabhrAturnandivardhanasya etamartha zrutvA nizamya evamavAdIt-yadyevaM bhavAn kathayati tadA dve varSe yAvad gRhavAse saami| adhaprabhRti ca khalu gRhe manimitta ArambhaH samArambho vA no karaNIyaH, sAdhuTatyA sthAsyAmi / nandivardhano rAjA tata prtiicchti| tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatra gRhavAse vasan nityaM kAyotsarga kurvan brahmacarya pAlayan bhagavAn ne kahA-mAtA, pitA, bahina, bhAI kA saMbaMdha isa jIva kA ananta bAra ho cukA hai, ataH isa viSaya meM rukAvaTa na DAlie / nandivardhana bole-bhAI ! tumane jo kahA so saba saca hai; magara merA Agraha mAna kara bhI tumheM do varSa taka gRhavAsa meM Azya rahanA cAhie / taba nizcayajJAnI bhagavAna ne apane bhAI nandivardhana ke isa artha ko manakara aura hRdaya meM dhAraNa kara ke isa prakAra kahA-yadi Apa aimA kahate haiM to do varSa taka gRhavAsa meM rahatA hU~; magara Aja se mere nimitta gharameM prAraMbha-samAraMbha na honA caahie| maiM sAdhu-gRtti se rahU~gA / nandivardhana rAjAne yaha vAta svIkAra kara lii| taba se zramaNa bhagavAna mahAvIra gRhavAsa meM rahate hue, nitya kAyotsarga karate hue, brahmacarya kA bhagavAne javAba Apyo-"he bhAI mAtA-pitA ane bahena-bhAIne saMbaMdha te A jIve anaMtIvAra karyo che. mATe A viSayamAM have aMtarAya na nAkhe te sArUM! " naMdivardhane AgaLa cAlI kahyuM ke he bhAI ! tame je kahyuM te satya che. paraMtu mAro Agraha mAnI jaI tame haju be varSa gRhavAsamAM vitAvo te sAruM ! | meTAbhAIne A pratyuttara sAMbhaLI nizcayajJAnI prabhu mahAvIre potAnA bhAI naMdivardhananI AvI IcchA jANI, hadayamAM utArI ane kIdhuM ke je ApanI IcchA ema ja hoya to huM haju be varSa gRhavAsamAM rahI, paNa zarata e ke mArA nimitta, gharamAM kaI paNa prakArano AraMbha-samAna thavo na joIe. huM sAdhu-vRttivALe thaIne ja rahIza.' naMdivardhane prabhunI A vAtane svIkAra karyo. moTAbhAI sAthe A vAta thayA pachI, zramaNa bhagavAna mahAvIra gRhavAsamAM rahI divaso vItAvavA lAgyA, abhiniSkra maNArtha bhagavato nandivardhanena saha saMvAda // 118 // Jain Education ional 2 w w.jainelibrary.org Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa snAnaM zarIrazobhAM ca varjayan eSaNIyenAzanAdinA zarIrayAtrAM nirvahan vizuddhadhyAnaM dhyAyan bhAvamunivRttyA yathA tathA eka varSamagAravAse'vasat ||muu074|| TIkA--'teNaM kAleNaM teNaM sama eNaM' ityaadi| tasmin kAle tasmin samaye mAtApitRdevalokagamanakAlAvasare zramaNo bhagavAn mahAvIrastrijJAnopagataH matizrutyavadhirUpajJAnatrayavAn ambApitroH mAtApitroH devalokaM svargalokaM gatayoH satoH samAptapratijJaH pUrNapratijJaH san aSTAviMzatim aSTAviMzatisaMkhyAni varSANi agAramadhye gRhamadhya upitvApAsaM kRtvA abhiniSkramaNAbhiprAyaH saMyamagrahaNAbhilASukaH abhUta, tat jJAtvA bhagavataH zrIvIrasya jyeSThabhrAtA nandivardhano rAjA bhagavantaM zrIvIrasvAminamevamavAdIta-he bhrAtaH! ambApitroH= mAtApitroH viyogaduHkha-virahajanitaduHkham adyApi adyaparyantamapi no vismRtam, tathA-asmAkaM svajanaparijanaH kalpamaJjarI // 19 // TIkA pAlana karate hue, snAna evaM zarIrazobhA na karate hue, eSaNIya azana Adi se zarIrayAtrA kA nirvAha karate hue, vizuddha dhyAna dhyAte hue, bhAvamuni kI vRtti se jaise-taise eka varSa taka AgAravAsa meM rahe / ||suu074|| TIkA kA artha- 'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM arthAt mAtA-pitA ke devaloka-gamana ke samaya meM mati zruta aura avadhijJAna ke dhanI zramaNa bhagavAna mahAvIra pUrNapatijJa ho gaye, arthAta unakI pratijJA pUrI ho gii| taba aTThAIsa varSa gRhavAsa kara ke ve saMjama grahaNa karane ke abhilASI hue / yaha jAnakara zrI mahAvIra ke jyeSTha bhrAtA nandivardhana rAjA bhagavAn vIra svAmIse isa abhiniSkramaNArtha bhagavato nandivardhanena saha saMvAda: te daramyAna A pramANe niyamonuM pAlana karavA lAgyA. (1) dararoja kAyotsarga karatA. (2) brahAcaryanuM pAlana karatA. (3) zarIranI zobhA vadhAravAnA upAyothI dUra rahetA. (4) zarIranA piSaNa pUrato ja AhAra letA. e prakAra vizuddha dhyAna dharatAM dharatAM bhAvamuni jevI vRttine AcaratAM jema tema eka varSa sudhI agAravAsamAM (saMsArI59mi) hyA. (sU074) sAno bhaya'teNaM kAleNaM' tyAhi. te jANe mana ta samaye , prabhu mahAvIranA bhAtA-pitA devaloka pAmatAM, mati, kRta ane avadhijJAnadhArI evA zramaNa bhagavAna mahAvIranI pratijJA have pUrNa thaI. A vIsa varSa saMsAramAM rahyA bAda temane saMyama levAnI eTale ke dIkSA levAnI bhAvanA jAgRta thaI. jyAre prabhu mahAvIranA para moTAbhAI rAjA nandivane A jANyuM tyAre temaNe bhagavAna mahAvIrane bhAre haiye kahyuM -"bhAI, vardhamAna ! mAtA-pitAnA // 119 // Jain Education S tional 250ww.jainelibrary.org. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtra // 12 // kalpamaJjarI TIkA zokavimuktaH asmadIyamAtApitRviyogananitazokarahito no saMjAtaH, etasmin avasare zokavati prasaGge yUyamabhiniSkramaNAbhiprAyA bhUtvA mama kSate-mAtApitmaraNajanitaduHkharUpatraNayukta hRdaye manasi kSAraM-svaviyogajanitaduHzvarUpaM lavaNaM mA nikSipatanna paatyt| prANapriyANAM prANebhyo'pyadhikAnAM yuSmAkaM viraho-viyogaH asmAkam asadyaH soddmshkyo'sti| tato bhagavatA zrIvardhamAnasvAminA kathitam-yat ambApitRbhaginIbhrAtRsambandhaH asya jIvasya anantavAraM jAtaH, ata: asmAddhetoH atra-parivrajyAyAM pratibandhaH= antarAyaH no karttavya iti / tacchutvA nandivardhanena uktam-he bhrAtaH ! yat yuSmAbhiH kathitam tat savam prakAra vole-bhAI ! mAtA aura pitA kA viraha-janita duHkha abhI taka bhI mujhe duHkhI kara rahA hai tathA svajana aura parijana bhI isa zoka se mukta nahIM ho pAye haiM / isa zoka ke prasaMga para saMyama grahaNa karane ke abhilASI ho kara tuma mAtA-pitA kI mRtyu ke duHkharUpI ghAva se yukta mere hRdaya para apane viyogajanita duHkhakA namaka mata chir3ako, arthAt duHkhI ko adhika duHkha mata do| tuma prANoM se bhI adhika priya ho / tumhAre viyoga kA duHva hamAre liye sadya nahIM ho sktaa| tava vardhamAna svAmIne kahA mAtA, pitA, bahana aura bhAI kA saMbaMdha isa jIva ke sAtha anantavAra huA hai / ata eva patrajyA grahaNa karane meM vighna na kIjie / yaha sunakara candivardhana bole-tumane jo kahA hai so akSarazaH satya hai / magara mere anurodhvirahanuM duHkha te hajI mArA haiyAne kAtarI rahyuM che. haiyuM duHkhathI zakAtura che. svajane ane parijane paNa hajI A zokanI lAgaNImAMthI mukta thayA nathI. eka bAju zekanAM vAdaLo tuTI paDayAM che, temAM vaLI tame saMyama levAnI abhilASA darzAvIne mAtApitAnA mRtyune kAraNe AghAta pAmelA mArA haiyAM upara tamArA viyoganAM duHkha rUpI mIThuM bhabharAvaze. rAjapATa maLavA chatAM huM duHkhI chuM. mane vadhAre duHkhI na karazo. tame mArA prANathI paNa vadhAre mane priya cho tamArA viyAganuM duHkha amAre mATe asahya thaI paDaze." tyAre vardhamAna prabhue kahyuM "jayeSTha baMdhu! mAtA-pitA, bhAI ane bahenane saMbaMdha A jIvane anaMtI vAra thayo che. A saMbaMdha kAMI nasavo nathI, mATe pravajA (dIkSA) levAnA mArA zubha kAryamAM aMtarAya nA are tindi anumohana mApI." A sAMbhaLIne nanTivardhane kahyuM - "baMdhu ! tame je kaho cho te akSarazaH satya che-sanAtana satya che, ma abhiniSkra maNArtha bhagavato nandivardhanena saha saMvAdaH // 120 // Jain Education stational antrww.iainelibrary.org. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 121 // ALLA akSarazaH satyaM =yathArtham, parantu mama AgraheNa = anurodhenApi yuSmAbhiH dve varSe = varSadvayaM yAvat gRhavAse avazyaM vastavyam = vAsaH karttavya iti / tataH khalu nizcayajJAnI= 'varSadvayAvadhi mama saMsAravAso'vaziSTo'sti' iti avadhijJAnena nizcayajJAnavAn bhagavAna zrIvIraH nijabhrAtuH nandivardhanasya evam = imaM pUrvoktam artha=viSayaM zrutvA = sAmAnyataH zravaNagocarIkRsya nizamya = hRdi vizeSato'vadhArya evam = anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIt-yadi evam bhavAn kathayati tadA dve varSe yAvat = varSadvayaparyantaM gRhavAse vasAmi kintu - adyaprabhRti = athA''rabhya gRhe mannimitto = madarthaH ArambhaH =odanAdipacanakriyA samArambhaH = tadviziSTapacanakriyA vA no karaNIyaH, ahaM sAdhuvRtyA - munijanavadAcaraNena sthAsyAmi=nivatsyAmi / tato nandivardhano rAjA tat = zrIvIravacanaM pratIcchati = svIkaroti / / Agraha se bhI Apa ko do varSa taka gRhavAsa meM avazya rahanA cAhie / taba nizcayajJAnI arthAt ' do varSa taka merA saMsAra vAsa zeSa hai' aisA avadhijJAna se jAnane vAle bhagavAn zrIvIrane apane bhAI nandivardhana kI isa bAta ko sunakara tathA hRdaya meM vizeSarUpa se dhAraNa kara ke isa prakAra kahA - agara Apa aisA kahate haiM to do varSa taka gRhavAsa meM rahatA hU~, kintu Aja se ghara meM mere nimitta AhArAdi kA pacana - pAcana - rUpa AraMbha-samAraMbha nahIM honA cAhie / muniyoM jaisI caryA se nivAsa karU~gA / taba nandivardhana rAjAne vIra bhagavAn ke vacanoM ko svIkAra kiyA / da paNa mArA anudha grahathI mArA duHkhane haLavu karavA paNa tamAre e varSe saMsAramAM avazya khe'cI aDhavale. " nizcayajJAnI prabhue jJAnanA prabhAve joyu ke hajI e vaSa~ sudhI mAre saMsAramAM rahevAnu khAkI che, tyAre peAtAnA bhAI nandivadha nanI A vAtane pAchI na ThelatAM hRdayamAM vizeSarUpe dhArIne kahyuM --" viDila badhuM ! ApanI je ema icchA che te be varSa sudhI hu' gRhavAsamAM te rahIza, paNa AjathI gharamAM mArA nimitte AhAra vigerenA pacana-pAcana rUpa AraMbha-samAraMbha thavA joie nahi. huM munio jevI carcAthI nivAsa karIza, kALAM vAdaLAmAM dRzyamAna thatI tejarekhA jevI prabhunI vANI sAMbhaLI rAjA nantivanane TADhaka vaLI ane eTalethI satASa mAnI prabhunAM A vacanAnA svIkAra karyAM. Jain Educatiomation WHY BIRKE kalpa maJjarI TIkA abhiniSkra maNArtha bhagavato nandivardha nena saha saMvAdaH / / 121 // . Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mRtre // 122|| kalpamaJjarI TIkA tataH nandivardhanasya zrIvIroktasvIkaraNAnantaraM khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatra-tasmin-gRhavAse vasan nityaM pratidinam kAyotsarga kurvan brahmacarya pAlayan snAnaM zarIrazobhAM ca varjayam=tyajan prAmukaipaNIyena-nirdoSeNa azanAdinA zarIrayAtrAM-zarIrasthitiM nirvahan sampAdayan vizuddhadhyAnaM dharmadhyAnaM dhyAyan kurvan bhAvamanivRtyA bhAvamanivadAcaraNena-yathA-tathA yena-tena prakAreNa eka varSam agAravAse-gRhavAse'vasata atiSThat ||muu074|| mUlam--teNaM kAleNaM seNaM samaeNaM logaMtiyadevANaM saparivArANaM AsaNAI clNti| tae NaM te devA bhagarao nikvamaNAbhippAyaM zrohiNA Abhogiya bhagavao aMtie Agamiya AgAse ThiccA bhayavaM vaMdamANA namasamANA evaM vayAsI-jaya jaya bhagavaM! bujjhAhi loganAha ! sabajagajIvarakkhaNadayaTTayAe pavattehi dhammatitthaM, jaM sabaloe sabapANabhUyajIvasattANaM khemaMkaraM AgamesibhadaM ca bhavissai-tti / jaM saMyaMbuddhassavi bhagavao abhiNikkhamaNatthaM devANaM kahaNaM taM tesiM devANaM jIyakappaM / tayA NaM samaNe bhagavaM mahAvIre saMvaccharadANaM dalai, taM jahA puvaM mUrAmro jAva jAmaM aTThasayasahassAhiyaM ega koDi egadivaseNaM dalai / evaM egammi saMvacchare tinni koDIsayAI aDhAsII koDIo asII sayasahassAI (3888000000) suvaNNamuddANaM bhagavayA diSNAI / tae NaM se naMdivaddhaNe rAyA bhagavao abhiNikkhamaNamahocchavaM kre| mahAvIrasya nizcaya ma jJAtitvena varSadvayaM gRhsthaavaase'vsthaanm| zrIvIra bhagavAn kA kathana nandivardhana dvArA svIkAra kara lene para zramaNa bhagavAn mahAvIra gRhavAsa meM basate hue pratidina kAyotsarga karate hue, brahmacarya pAlate hue, snAna evaM zarIrazobhA kA tyAga karate hue, nirdoSa azana-pAna Adi se zarIrayAtrA kA nirvAha karate hue bhAvamuni ke samAna AcaraNa kara ke jaise-taise eka varSa taka gRhavAsa meM rahe / // mU074 // // 122 // moTAbhAI nandivardhane prabhunA kathanane savIkAratAM, zramaNa bhagavAna mahAvIra saMsAramAM rahevA chatAM sAdhucaya karavA lAgyA dararoja kAtsaga karatAM, brahmacaryanuM pAlana kara mai, zarIrazebhA vadhAranArAM sAdhano ane snAnane tyAga karyo, nirdoSa AhAra-pANI vigerethI zarIrane nImAvatA. A pramANe dhama dhyAna karatAM bhAvamuninA (muninI bhAvanAvALA) jevuM AcaraNa karatAM bhagavAnanuM eka varSa te saMsAramAM pasAra thayuM. (sU074 ) or Private&Personal use Ont Cosww.jainelibrary.org Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 123 // kalpamaJjarI TIkA to NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa abhiNikkhamaNaniccharya jANettA sakkappamuhA causaTTI vi iMdA bhavaNavai-vANamaMtara-joisiya-vimANavAsiNo devA ya devIo ya saehiM saehi parivArahiM parighuDA saIyAhiM 2 iDDhIhi smaagyaa| taM samayaM jahA kusumiyaM vaNasaMDaM, sarayakAle jahA paumasaro, paumabhareNaM jahA vA siddhatyavaNaM, kaNiyAravaNaM, caMpayavaNaM kusumabhareNaM sohai tahA gagaNatalaM suragaNehi sohai |muu075|| chAyA-tasmin kAle tasmin samaye lokAntikadevAnAM saparivArANAmAsanAni calanti / tataH khalu te devA bhagavato niSkramaNAbhiprAyamavadhinA''bhogayitvA bhagavato'nike AgatyA''kAze sthitvA bhagavantaM vandamAnA namasyantaH evamavAdiSuH-jaya jaya bhagavan !, budhyasva lokanAtha !, sarvajagajjIvarakSaNadayArthatAyai pravartaya dharmatIrtha-yat sarvaloke sarvaprANabhUtajIvasattvAnAM kSemaGkaram AgamiSyadbhadraM ca bhaviSyatIti / yat svayaMbuddhasyApi bhagavataH abhiniSkramaNArtha dezanAM kathanaM tat teSAM devAnAM jItakalpaH / tataH khalu zramaNo mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM parivAra-sameta lokAntika devoM ke Asana calita hue / taba ve deva bhagavAn ke dIkSA aMgIkAra karane ke abhiprAya ko avadhijJAna se jAnakara bhagavAna ke samIpa Aye / AkAza meM sthita ho kara bhagavAn ko vandanA namaskAra karake isa prakAra bole-'jaya ho, jaya ho bhagavAn !, bodha prApta kariye, he tIna loka ke nAtha ! samasta jagat ke jIvoM kI rakSA aura dayA ke lie dharmatIrtha kI pravRtti kIjie, jo sarvaloka meM sarva prANiyoM, bhUtoM, jIvoM aura satvoM ke lie kSemaMkara hogA, aura bhaviSya meM kalyANakara hogaa| svayaMbuddha bhagavAn ko bhI pravrajyA grahaNa karane ke liye devoMkA jo kathana hai, vaha unakA jItakalpa hai-paramparAgata AcAra hai / bhUsano maya- teNaM kAleNaM' yAha. taNe mana ta sabhaye parivArasahita sa alsili: svAnA Asane calAyamAna thayAM. avadhijJAna mukIne doe joyuM te prabhu mahAvIranI dIkSAbhAvanA dekhavAmAM AvI. A jANatAMnI sAthe te de bhagavAnanI samIpa AvyA. AkAzamAM sthira rahI bhagavAnane tyAM ro ro vaMdanA namaskAra karyA. tyArabAda de kahevA lAgyA ke "bhagavAnanI jaya ho ! bhagavAnanI vijaya he !. he nAtha ! Apa jJAnanA svAmI bano! samasta jagatavAsI chAnuM rakSaNa arthe dharmatIthanI sthApanA kare! jethI karIne savelakamAM sarvaprANI-bhUta-jIvansavane mATe je kAMI sukhakara ane kalyANakArI hoya te pravartAva!" bhagavAna pote te jJAnI che, paNa de AvIne pravajyA grahaNuM karavAnuM bhagavAnane samajAve che. te temane chatavyavahAra eTale paraMparAgata AcAra che. bhagavate dIkSArtha lokAntika devAnAM praarthnm| // 12 // Lod Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre // 124 // bhagavato vArSika bhagavAn mahAvIraH saMvatsaradAnaM dadAti, tad yathA-pUrva sAta yAvad yAmamaSTazatasahasrAdhikAmekAM koTima mekadivasena dadAti / evamekasmin saMvatsare trINi koTizatAni, aSTAzItiH koTayaH, azItiH zatasahasrANi ra suvarNamudrANAM bhagavatA dattAni / tataH khalu sa nandivardhano rAjA bhagavato'bhiniSkramaNotsavaM karoti / tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasyAbhiniSkramaNanizcayaM jJAtvA zakramamukhAzcatuSpaSTirapIndrAH bhavanapativyantarajyautipikavimAnavAsino devAzca devyazca strakaiH svakai parivAraiH parivRtAH svakIyAbhiH 2 RddhibhiH samAgatAH / tasmin samaye-yathA kusumitaM vanaSaNDam , zaratkAle yathA padmasaraH padmabhareNaM, yathA vA siddhArthavanaM vampakavanaM kusumabhareNa zobhate tathA gaganatalaM suragaNaiH zobhate / / 075 / / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra varSI-dAna dene lage / vaha isa prakAra-sUryodaya se pahale eka prahara dina taka eka karor3a ATha lA va saunayA eka dina meM dAna dete the| isa prakAra eka varSa meM, tIna sau aThAsI karor3a, assI lAkha svarNamudrAoM kA bhagavAn ne dAna diyaa| tatpazcAt rAjA nandivardhana ne bhagavAn kA abhiniSkramaNa-mahotsava kiyA / taba zramaNa bhagavAn mahAvIra ke abhiniSkramaNa kA nizcaya jAnakara zakra Adi causaTha indra, bhavanapati, vyantara, jyotiSka, vimAnavAsI deva, deviyA, apane-Ane parivAroM sahita aura apanI-apanI Rddhi ke sAtha Aye / usa samaya AkAza suragaNoM se aisA suzobhita huA, jaise zaradaRtu meM padma-sarovara kamaloM se zobhAyamAna hotA hai, athavA jaise siddhArthavana, karNikAravana evaM campakavana kusumoM ke bhAra se zobhAyamAna hotA hai / muu075|| tyArabAta bhagavAna vaSIdAna devAmAM tatpara thayA. teo sUryodaya pahelAM eka pahoramAM eka karoDa ATha. lAkha senayAnuM eka divasamAM dAna karavA lAgyA. A pramANe karatAM karatAM bIjA eka varSa daramyAna prabhue traNa se aThTha sI koDa eMsI lAkha senA maheronuM varSadAna dIdhuM. tyArabAda naMdIvardhana rAjAe bhAre utsAha pUrvaka bhagavAnane abhiniSkramaNa mahatsava karyo. bhagavAnane abhiniSkamANu samaya jANIne zakra vigere cosaTha Indro, bhavanapati, vyaMtara, jatiSka, ane vimAna-vAsI deva devIo, pitA potAnA parivAra ane riddhi sAthe AvI pahoMcyAM. jevI rIte zaradatraDatumAM, padma saravara zebhe che. temaja siddhArthavana, karNikAravana ane caMpakavana kusumenA bhAra 5 zAle cha. tevI zate suzavAyI 7vAme mA zuzobhita bhane 2bhya Enaa bhAMDayu. (sU075) E dAnam, abhinikramaNam, zakrAdidevAgamana ca // 124 // Hd Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mutre // 125 // maJjarI TIkA TIkA-'teNaM kAleNaM teNaM samae gaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye prathamavarSe vyatIta dvitIyavarSe prArabdhe lokAntikadevAnAM saparivArANAm aAsanAni calanti / tataH AsanacalanAnantaraM khalu te lokAntikA devAH, bhagavatA zrIvIraprabhoH niSkramaNAbhiprAya patrajyecchAm avadhinA-avadhijJAnopayogena bhogayitvA-jJAtvA bhagavataH zrIvIraprabhoH, antike nikaTe Agamya AkAze sthitvA bhagavantaM zrIcIrasvAminaM vandamAnAH namasyanta evaM vakSyamANaM vacanam avAdiSuH uktavantaH-he bhagavan ! tvaM jaya jaya-sarvotkarSaNa vAraM vAraM vartastra, lokanAtha! he trilokIpate! budhyasvabodhaM prApnuhi, tathA-sarvajagajjIvarakSaNadayArthatAyaisarveSAM jagadvartinAM jIvAnAm ekendriyAdInAM mriyamANAnAM rakSaNArtha dayArtha ca dharmatIrtha pravarttaya / mriya TIkA kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM arthAt prathama varSa bIta jAne para aura dUsarA varSa prAraMbha hone para saparivAra lokAntika devoM ke Asana calAyamAna hue / AsanoM ke calAyamAna hone ke anantara lokAntika deva bhagavAn kI pravrajyA kI icchA ko avadhijJAna se jAnakara bhagavAna ke samIpa upasthita hue| AkAza meM sthita hokara bhagavAn vIra prabhu ko vandanA-namaskAra karate hue ve isa prakAra bole-prabho ! Apa kI jaya ho, jaya ho, ( Apa punaH punaH sarvotkRSTa hokara vrte)| he trilokInAtha ! Apa bodha prApta kIjiye, tathA jagat ke ekendriya Adi sabhI prANiyoM kI rakSA ke lie aura dayA ke liye dharmatIrtha kI pravRtti kiijie| arthAta marane vAle ekendriya Adi pANiyoM kI rakSAke lie na ma teNa kAleNa tyAhI. jyA jyeSTamadhunavinanI mAjJA anusAra bhagavAna svAvanA JhAvAsa daramyAna eka varSa te vItI cukayuM ane bIjA varSane prAraMbha thatAM ja parivAra sahitanA lokAMtika devanAM Asane calAyamAna thavAM lAgyAM A de deva5NAmAM hovA chatAM paNa vairAgyavAna ane udAsIna vRttivAlA hoya che. teonA sthAno paNa nirAlA ane ekAMta jevA hoya che. A deva mekSa paMthanA nikaTa gAmI hoya che. teonuM divyajIvana paNa bheganI daSTie anAsakta jevuM hoya che. kaI paNa mAnavI saMsAramAMthI mahA abhiniSkramaNa kare agara vAMcachanA kare che. jyAre teonA khyAlamAM tarata AvI jAya che. ane tarata ja tenI pAse jaI bedhadAyaka vacana saMbhaLAvI, saMsAradazAmAMthI te mahApuruSane jAgRta kare che. AvI mahAna vyaktinuM sAmarthya joI, dharma pravRtti calAvavA temane vinaMti paNa kare che. kAraNa ke jagatanA Adhi vyAdhi ane upAdhithI saLagI rahyA che, temanA A duHkho maTADavAnI tIvra bhAvanA A demAM hoya che. A leAka baLIjaLI rahyo che, tethI ekendriyathI mAMDI paMcendriya sudhInAM chAnI rakSA mATe "(mA-haNe dIkSArtha lokAntikadevAnAM bhagavate praarthnm| // 125 // Jain Education n ational Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa RUT mANAnAM jIvAnAM rakSaNArtha 'mA hana mA ina' iti 'dayasva dayasva' iti ca upadezaM kuru, iti bhAvaH / yad dharmatIrtha sarvaloke sarvaprANabhUtajIvasatvAnAM-sarve ye pANAH dvitricaturindriyAH, bhUtAH-taravaH-vanaspatayaH, jIvAH pazcendriyAH sattvAH-pRthivyaptejovAyavasteSAm kSemaGkaraM kalyANakaram AgamiSyada bhaviSyatkAle kalyANakaraM ca bhaviSyatIti / ityaM yat sayaMbudasya-spato bodhavato'pi bhagavataH abhiniSkramaNArthapravrajyAgrahaNArtha lokAntikAnAM devAnAM bhagavantaM prati kathanam , tat kathanaM teSAM lokAntikAnAM devAnAM jItakalpaH jItAkhyaH kalpaH / 1 prANA dvi-vi-catuH poktA; bhUtAstu taravaH smRtaaH| jIvAH pazcendriyAH proktAH zeSAH sacA udiiriitaaH||1|| / / 126 // 'mA hana, mA hana' arthAt 'mata mAro, mata mAro' aisA, tathA 'dayA karo, karuNA karo' aisA upadeza kIjie / yaha dhamatIrtha samasta loka meM dvIndriya trIndriya aura caturindriya rUpa prANiyoM ko, bhUtoM (vanaspatiyoM) ko, jIvoM (paMcendriyoM ) ko tathA sacoM (pRthvIkAya, apakAya, tejaskAya, vAyukAya) ko kalyANakArI hai aura bhaviSya meM bhI kalyANakArI hogaa|' ___isa prakAra svayaMbodha ko prApta bhagavAn ko dIkSA grahaNa karane ke lie lokAntika devoM kA jo kahanA hai, so unakA jItakalpa (paraMparAgata prAcAramAtra ) hI hai / dIkSArtha lokAntikadevAnAM bhagavate prAthanam / ma.-haNe) haNe nahi-haNe nahi-dayA karA-dayA kare" evA karUNa vacane vaDe A lokAMtika deva, mahApurUSanA AtmAne jAgRta kare che. A eka temane kula paraMparAne vyahavAna mAge che. ane te mAgane anusarI, AvA prakAranuM kArya kare che. A eka phakta teone ruDhi paraMparAne AcAra che. jAgRtine pikAra sAMbhaLatAM ja A jagatanA anitya dhanane, lokopayogI kAmamAM vAparavA, bhAvI tirthaMkare udyata thAya che, temaja "hAna' e dharmane mukhya siddhAMta che. ane mukhya pAye 5Nu che, tevuM jagatane ThasAvavA tenuM pratipAdaka karAve che. ane tethI ja varasIdAnanI akhaMDadharA teonI mAraphata vahevA mAMDe che. dararoja eka karoDa ATha lAkha nA maheranA dAnano hisAba karatAM varase dahADe te rakama, traNa abaja aDDAsI koDa eMsI lAkha Jan EducationsoonsudhA paDAMce cha. // 12 // Seww.jainelibrary.org Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa tataH khalu zramago bhagavAn mahAvIraH saMvatsaradAnaM bArSikadAnaM dadAti-karoti, tadyathA-sUryodayAt pUrvamArabhya yAmam ekaM praharaM yAvat ekAharaparyantaM suvarNamudrANAm aSTazatasahasrAdhikAm aSTazatasahasrottarAm aSTalakSAdhikAm ekAM koTim (10800000) ekadivaseekasmin dine ddaati| evam prati divasamaSTalakSAdhikekakoTiparimitasuvarNamudAdAnena bhagavatA ekasmin saMvatsare sarvasaMkalanayA suvarNamudrANAM dInArANAM trINi koTizatAni aSTAzItiH koTayaH azItiH zatasahasrANi ca (38880,00,000) dattAni / tataH khalu sa nandivardhano rAjA bhagavataH abhiniSkramaNamahotsava-dIkSAmahotsavaM karoti / tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya abhiniSkramaNanizcayaM-dIkSAnizcayaM jJAtvA zakramamukhAH= zakrAdayaH catuSpaSTiH indrAH bhavanapati-dhyannara-jyotivika-mAnavAsino devAzca devyazca svakaiH svakaiH // 127 // mA bhagavato vArSikadAne suvarNamudrAsaMkhyA kathana, tadanantara zramaNa bhagavAn mahAvIra ne varSIdAna denA AraMbha kiyaa| vaha isa prakArasUryodaya ke pahale se AraMbha karake eka prahara-paryanta eka karor3a ATha lAkha suvarNamudrAe~ pratidina dete the / isa prakAra sabakA jor3a karane se eka varSa meM tIna araba, aThAsI karor3a, assI lAkha svarNamudrAe~ diiN| tatpazcAt nandivardhana rAjAne bhagavAna mahAvIra kA dIkSA-mahotsava kA prArambha kiyA / taba zramaNa bhagavAn mahAvIra ke dIkSA aMgIkAra karane ke nizcaya ko jAnakara zakra Adi causaTha 4 indra, bhavanapati, vyantara, jyotipika, vimAnavAsI deva tathA deviyA apane-apane parivAroM se yukta tathA apanI . . . jema ke vivAha prasaMge aDhaLaka dhana kharce che. tema dIkSAnA himAyatIo, tenA mahotsavane khUba ThAThamAThathI ujave che. A prazaMsanIya pagaluM che. jagatane lAta mArIne je nIkaLe che. tenuM bahumAna karavuM ja joIe. ane te mahAna puNya che, ane mukti mArgomAM A eka mukhya mArga che. Ane atireka karyA vinA, dravya kSetra kALa ane bhAva pramANe, tenuM AcaraNa karavuM joIe. A apUrva prasaMga kaI parama bhAgyazALIne ja lAdhe che; tethI naMdIvardhane, bhagavAnane dIkSA mahesUva dhAmadhumathI ujavyo. bhagavAnanuM mahAbhiniSkramaNa e kaI mAmulI nathI. rage ragamAM ane hADe hADamAM jene vairAgyane raMga lAge che, jene A "bhava' sivAya anya kaI bhavanathI, tevI mahAna vyaktinAM abhiniSkramaNanI vAta, avadhijJAna dvArA prApta thatAM cosaTha Indo, temanI sarva siddhi saMpatti sAthe AvavA lAgyAM, jota jotAmAM Akhue AkAza che // 127 // che 8 Wriww.jainelibrary.org Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA bhagavatI ra parivAraiH parijanaiH parivRtAH-saMveSTitAH santaH saIyAhiM saIyAhi svakIyAbhiH svakIyAbhiH RddhibhiH= vimAnAdi ko sampattibhiH saha samAgatAH / tasmin samaye yathAnyena prakAreNa kusumitaM puSpitaM vanaSaNDaM, tathA-zarakAle= zarahatusamaye yathA padmasara: padmasarovaraH padmabharaNa-padmasamRhenaH yathA vA-siddhArthavanasarSapavanaM, karNikAravanazrIkalpasUtre TumotpalavanaM ' kaThacampA' iti khyAtasya vanaM, campakavanaM vA kusumasamUhena-puSpasamUhena zobhate tathA tena prakAreNa // 128 // gaganatalam AkAzamaNDalaM suragaNaiH devasamUhaiH zobhate / / 075 // mUlam-tae NaM te causaTThI vi iMdA devA ya devIo ya varapaDahabherijhallarisaMkhehi sayasahassehiM tUrehi tayavitayaghaNajhusirehi caubihehi Aujjehi ya vajamANehiM ANagasaehiM paTTijamANehiM savadivvatuDiyasaddaninAeNaM mahaga raveNaM mahaIe vibhUIe mahayA ya DiyayollAseNaM mahaM titthayaranikkhamaNamahaM kariumArabhiMsu, tajahA sake deviMde devarAyA karituragAinANAvihacittacittiyaM hAradahArAibhUsaNabhUsiyaM muttAhalapayarajAlavivaddha mANasoha, AlhAyagija palhAyaNija paumakayabhatticittaM nANAviharayaNamaNimaUkhasihAvicittaM NANAvaNNaghaMTApaDAgaparimaMDiyaggasiharaM majjhaTriyasapAyapIDhasIhAsaNaM ega mahaM purisasahassavAhiNi caMdappahaM sibiyaM viuvvai, viuvittA jeNeva samaNe bhaya mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNa-payAhiNaM karei, karittA vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA parihiyabahumullAbharaNakhomayavatthaM bhagavaM titthayaraM sibiyAe nisiyAvei / tae NaM sakIsANA dovi iMdA dohiM pAsehiM maNirayaNavaiyadaMDAhi~ cAmarAhiM bhagavaM vIyaMti / tae NaM taM siviyaM pucvaM pulaiyaromakUvA harisavasavisappamANahiyayA maNussA unnati, pacchA asuriMdA suriMdA NAgiMdA suvaSNidA ya uvvahati / tatya taM sibiyaM punvadisAe muriMdA, dAhiNAe disAe nAgiMdA, pacchimadisAe asurakumAriMdA uttaradisAe suvaSNakumAriMdA unbahaMti / muu076|| / apanI vimAna Adi vibhUti ke sAtha Aye / usa samaya jaise puSpita vanapaMDa tathA zaradaRtu meM kamalayukta sarovara athavA sarasoM kA vana, kanera kA vana evaM campA kA vana puSpoM ke samUha se zobhita hotA hai usI prakAra AkAzamaMDala surasamUhoM se zobhAyamAna huA / mU075 // bharapUra ane vyApta thatAM, talabhAra paNa jagyA bAkI rahI na hatI. A kAraNe te vakhate AkAzane dekhAva 5NuM kAra ma465nIya bhane apanIya sal. (sU075) bhaniSkramaNe samAgatendrAdi devAnAM bhara dedhInAM ca varNanam / // 128 // Jain Education S onal Aaw.jainelibrary.org Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 129 // [(Jiang [(De Xing De Xing chAyA - tataH khalu te catuSSaSTirapIndrAH devAya devyatha varapaTabhalaSu zatasahasraSu yaSu tatavitatadhanazuSireSu caturvidheSvAtodyeSu ca vAdyamAneSu AnartakazateSu nartyamAneSu sarvadivya truTitazabdaninAdeSu mahatA raveNa mahatyA RddhayA mahatyA vibhUtyA mahatA ca hRdayollAsena mahAntaM tIrthakara niSkramaNamahaM kartumArapsata, tathA - zakro devendro devarAjaH karituragAdinAnAvidhacitracitritAM hArArddhahArAdibhUSaNabhUSitAM muktAphalamakarajAlatrivarddhamAnazobhAm AhAdanIyAM mahAdanIyAM padmakRtabhakticitrAM nAnAvidharatnamaNimayUkhazikhAvicitrAM nAnAvarNa mUla kA artha - ' tara NaM ' ityAdi / usa samaya vizAla paTaha ( Dhola ), bherI, jhAlara aura zaMkha ( Adi) bAje bajane lage / tata, tritata, ghana aura zuSira - isa prakAra cAra taraha ke vAdya bajane lage / saikar3oM zreSTha nacaiyA nAcane lage / samasta divya bAjoM kI dhvani hone lagI / causaTha indroMne, devane aura deviyoMne mahatI Rddhi, mahatI vibhUti aura mahAn hRdayollAsa ke sAtha bhagavAna kA mahAn aharastrea manAnA AraMbha kiyA / vaha isa prakAra - zakra devendra devarAja ne candraprabhA nAmaka eka bar3I zivikA (pAlakI) kI vikurvaNA kI / vaha pAlakI hAthI, ghoDA Adi aneka prakAra ke citroM se citrita thii| hAra aura ardhahAra Adi AbhUSaNoM se AbhUSita thI motiyoM ke samUha ke gavAkSa usakI zobhA baDhA rahe the| vaha AhalAda aura viziSTa AhlAda utpanna karane vAlI thI / kamaloM dvArA kI huI racanA se adbhuta thI / aneka prakAra ke bhUjanA artha:- 'tapaNa", ityAhi te sabhaye, vizANa doSa, berI, jAsara, bhane zama yAhi vAla bAgavA lAgyAM. tata vitata dhana ane zRSira Adi cAra prakAranAM lAkhA vAdhaya-vAjA vAgavA lAgyAM. 'kaDA zreSTha nA nAcavA lAgyAM. samasta divya leAkanAM vAjIMtro vAgavA lAgyAM. cAsaTha indro-devA ane devIoe mahAddhi mahAn vibhUti, ane mahAna hRdayAllAsa sAthe, tI karanA dIkSA mahAtsava ujavavAnA AraMbha karyAM. A prasa`ga kevI rIte ujavAyA tenu vaNuna A rahyuM. zakrendre caMdraprabhA nAmanI eka moTI zibikA (pAlakhI) taiyAra karI A pAlakhI vaikriya zaktidvArA banAvavAmAM AvI hatI. temAM hAthI--gheADA-vigerenA aneka prakAranA citro vaDe citaravAmAM AvI hatI. tene hAratArAthI adha caMdrahAra vigere AbhUSAdvArA suthebhita karavAmAM AvI hatI. motIyAnA gAkhalAo tenI zAbhAmAM vRddhi karI rahyAM hatAM. A pAlakhI uttama prakAranA AnaMda utpanna karavAvALI hatI. kamaLAvarDa karavAmAM AvelI racanAthI te adbhuta lAgatI hatI. aneka prakAranAM maNi ane ratnAnA kiraNAthI te citra vicitra bhAsatI hatI. tenI uparanuM Jain Education national KEE kalpa maJjarI TIkA bhagavato dIkSAma hotsava varNanam / // 076 // // 129 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mUtra // 130 // maJjarI DIkA ghaNTApatAkAparimaNDitAgrazikharAM madhyasthitasapAdapIThasiMhAsanAm ekA mahatI puruSasahasravAhinI candraprabhA zivikAM vikaroti, vikRtya yatraica zramaNo bhagavAn mahAvIraH, tatrava upAgacchati, upAgamya zramaNaM bhagavantaM mahAvIra trikRtvA AdakSiNa-pradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namasyati vanditvA namasyitvA parihitabahumUlyAbharaNakSaumakavastraM bhagavantaM tIrthakaraM zivikAyAM niSAdayati / tataH khalu zakrezAnau dvAvapIndrau dvayoH pArthayormaNiratnakhacitadaNDaizcAmaraiH bhagavantaM biijytH| tataH khalu tAM zivikAM pUrva pulakitaromakUpAH harSavaMzavisarpaddhadayA manuSyA udvahanti, pazcAt surendrau ratnoM aura maNiyoM kI kiraNoM se citravicitra thI / usakA UparI zikhara nAnA raMgoM ke ghaMTAoM aura patAkAoMse maMDita thA / usake madhya meM pAdapITha sahita siMhAsana rakkhA thaa| eka hajAra puruSoM se vahana karane (uThAI jAne) yogya thii| isa pAlakI kI vikurvaNA karake jahA~ zramaNa bhagavAna mahAvIra the, vahIM (zakra) Aye / Akara tIna bAra AdakSiNa-padakSiNapUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandanA kI, namaskAra kiiyaa| vandanA-namaskAra karake, bahUmUlya AbharaNa aura kSauma vastra dhAraNa kiye hue bhagavAn tIrthakara ko zivikA meM bitthlaaye| taba saudharma aura IzAna-donoM indra donoM bagaloM meM (khar3e hokara) maNiyoM aura stroM se jar3e hue daMDa vAle cAmara bhagavAn para bIjane lge| ___ usa zivikA ko pahaleto pulakita romakUpa vAle aura harSa se vikasita hRdaya vAle manuSyoM ne zikhara vividha raMganA ghaMTa ane patAkAo vaDe zaNagAravAmAM AvyuM hatuM. tenI madhyamAM pAipITha sahitanuM eka siMhAsana mUkavAmAM AvyuM hatuM. A pAlakhIne upADavA mATe eka hajAra puruSonI jarUra paDe tevI bhAre vajanadAra hatI. A pAlakhIne taiyAra karIne, jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra bIrAjatA hatA. tyAM zabda padhAryA, ane AdakSiNa-pradakSiNa pUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNavAra vaMdanA-namaskAra karI ghaNu mUlyavAna ane a85 vajanavALA AbharaNe ane vaothI sajaja thayelA tithakara bhagavAnane temAM besADayAM. saudharma ane IzAna devalokanA saudharmendra ane IzAnendra dee paDakhe ubhA rahI maNi ane ratnathI jaDAela daMDavAlA cAmara bhagavAna upara vI jhavA lAgyA. A pAlakhIne sau prathama romaroma jenAM prakuTilata thayAM che, jenuM hiyuM harSathI vikasita thayuM che. tevA bhagavataH shibikaavrnnnm| 076 // // 130 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa asurendrau nAgendrau suparNendrau ca udavahanti / tatra tAM zivikAM pUrvadizi surendrAH, dakSiNasyAM dizi nAgendro, pazcimadizi amurakumArendrau, uttaradizi suvarNakumArendrau udvahanti ||suu076|| TIkA-'tae NaM te causaTThIvi' ityAdi--tataH AgamanAnantaraM khalu te samAgatAH catuSpaSTirapi indrAH devAzca devyazca varapaTahabherIzallarIzaGkaSu, tatra-varapaTahAH-varAH=vizAlAH paTahAH=Dhola' iti bhASApasiddhAH bheyaH dundubhayaH-mallayaH zahAca prasiddhAsteSu tathA-zatasahasreSu lakSasaMkhyeSu tUryeSu mRdaGgAdiSu, tatavitatadhanazuSireSutataMvINAdikaM, vitataMmpaTahAdikaM ghanaM kAMsyatAlAdikaM, zuSiraM-chidrAnvitavaMzAdikam / uktaMca kalpa maJjarI TIkA // 13 // vahana kiyaa| bAda meM surendra, asurendra nAgendra aura suparNendroM ne vahana kiyaa| unameM se usa zivikA meM pUrvadizA meM surendra lage, dakSiNadizA meM nAgendra lage, pazcimadizA meM asurakumArendra aura uttara dizA meM suparNa kumArendra lage / / suu076|| TIkA kA artha-Ane ke pazcAt una cauMsaTha indroM ne, devoM ne aura deviyoM ne bhagavAn mahAvIra kA dIkSA-mahotsava manAnA AraMbha kiyaa| bar3e-bar3e Dhola bajane lage, bheriyA bajane lagIM 'jhAlaro aura zaMkhoM kI dhvani hone lgii| lAkhoM mRdaMga Adi vAdya bajane lge| vINA Adi tata, paTaha Adi vitata, kAMse ke tAla Adi ghana aura bAMsarI mAdi zuSiraH isa prakAra cAra prakAra ke vAdya baja utthe| kahA bhI haiM bhagavatA dIkSAmahotsava varNanam / ||suu076|| manuSyoe upADI. tyArabAda tene vahana karavAmAM surendra asurendra. nAgendra ane supaNendra temanI sAthe joDAyA. A pAlakhInA cAra hAthA cAra dizAe hatAM. pUrva dizAne hAthe surendra paka hate, dakSiNadizAne nAgendroe uThAvyo hato, pazcimadizAne hAthe asurakumArendranA hAthamAM hatuM jyAre uttaradizAne hAthe suvarNakumArendranA yabhai t. (sU0 76) kAne artha -AvyA pachI te cesaTha indroe dee ane devIoe bhagavAna mahAvIrane dIkSAmahotsava ujavavAno AraMbha karyo. moTAM moTAM Dhola vAgavAM lAgyAM, leriyenA nAda thavA lAge, jhAlaro ane zaMkhane nAda thavA lAge. mRdaMga Adi lAkho vAge vAgavAM lAgyAM. vINA Adi tata (taMtu vAdya), paTa vigere vitata, kAMsAnA tAla Adi ghana ane baMsarI vigere kRSira-e pramANenAM cAra prakAranAM vAdya vAgavAM lAgyAM. dhuM . // 13 // Jain Education n ational Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrokalpa kalpamaJjarI satra // 132 // TIkA " tataM vINAdikaM jJeyaM, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMsyatAlAdi, vaMzAdi zuSiraM matam // 1 // iti / mA ityeteSu caturvidheSu catuHprakAreSu AtodheSu vAgheSu ca vAdyamAneSu tathA-AnartakazateSu-samIcInanartakazateSu nartyamAneSu-nATayamAneSu, sarvatruTitazabdaninAdenansakalavAdhazabdaninAdena, mahatAndIbhruNa raveNa-zabdena mahatyA yA sampacyA mahatyA vibhUtyA vaibhavena mahatA hRdayollAsena-cittotsAhena, mahAntaMmbRhantaM tIrthakaraniSkramaNamaI tIrthaGkaradIkSAmahotsavaM kartum Arapsata-pArambhaM kRtavantaH, tadyathA-zako devendro devarAjaH zibikAM 'pAlakI' iti pasiddhAM, vikarotItyuttareNa smbndhH| tatra kIdRzIM zivikAm ? ityAha--karitura "tataM vINAdIkaM jheyaM, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMsyatAlAdi, vaMzAdi zruSiraM matam // 1 // iti / vINA Adi ko tata, paTaha (Dhola) Adi ko vitata, kAMse ke tAla Adi ko dhana aura bAMsurI Adi ko zuSira mAnA gayA hai // 1 // uttama-uttama saikar3oM nartaka nATya karane lge| samasta bAjoM ke zabdoM kI dhvani se, mahAn zabdoM se, mahatI sampatti se, mahatI vibhUti se tathA mahAn hArdika ullAsa se sabhIne tIrthakara kA mahAn dIkSAmahotsava karanA AraMbha kiyaa| vaha isa prakAra-- zakra devendra devarAja ne zivikA (pAlakI) kI vikarvaNA kI. arthAta vaikriyazakti se pAlakI kA "tataM vINAdikaM jJeyaM, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMsyatAlAdi, vaMzAdi zuSiraM matam // 1 // iti vINA Adine tata, paTaha (DhAla) Adine vitata, kAMsAnA tAla Adine ghana ane baMsarI Adine zuSira mAnavAmAM AvyAM che. 1 seMkaDonI saMkhyAmAM uttamottama nartake nATaya karavA lAgyo. samasta vAjItrAnAM zabdonAM nAdathI, mahAna zabdathI, vipula saMpattithI, vipula vibhUtithI tathA atizaya hArdika ullAsathI badhAMe tIrthakara mahAna dIkSAmahatsava ujavavAne AraMbha karyo. te A rIte zaka devendra devarAje zibikA (pAlakhI)nI vikavaNA karI eTale ke vaikriya zaktithI pAlakhI banAvI. te bhagavataH shivikaavrnnnm| ||muu076|| sekaDonI saMkhyAmAM hAjarI Adine rimA // 132 // che zu Jain Education Stational For Private Personal Use Only Radww.jainelibrary.org. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hamarewangarogamaranews zrophatya kalpamaJjarI TIkA // 133 // gAdinAnAvidhacitracitritAMhassyazvAdibahupakArakacitrasahitAM, hArAhArAdibhUSaNabhUSitAm, tatrahArabATa dazasarikaH, ahAra: navasarikastadAdibhibhUSaNaH bhUSitAMzobhivAm , muktAphala-prakara-jAlavivardhamAnazobhAM muktAphalAni-maukikAni, teSAM prakarA:-samUhAH, teSAM yAni jAlAnigavAkSAstaiH vivardhamAnA vRddhi prAmavatI zobhA yasyAstAm , tathA-bhADadanIyAm-citAhAdinIm prahAdanIyAmbhakarSeNa manAmasAdinIm, ihobhayatra bAhulakAt kartari anoyatyayaH, tathA-makRtabhakticitrAm-gauH kamalaiH kRtA-viracitA yA bhakti:-racanA tayA citrAm adabhutAM, tathA-nAnAvidharatnamaNimayUkhazikhAvicitrAma-nAnAvidhA: anekaprakArAH ye ratnamaNayaHratnAni tanAdIni, magayo-baiDUryAdayaH, teSAM ye mayUkhAH-kiraNAH, teSAM yA zikhA-dIptiH, tayA vicitrAm= vicitravargAm, tathA-jAnAvargavaNTApatAkArarimaNDitAgrazikharAm-nAnAvarNAH anekavarNA yA ghaNTA: patAkAca, tAbhiH parimaNDita-bhuzobhitam azikharaM-zikharAmabhAgo yasyAstAm , madhyasthitasapAdapIThasiMhAsanAM-madhyesthitaM sapAdapIThaM pAdapIThasahita siMhAsanaM yasyAstAm-tAzIm ekA mahatoM puruSasahasravAhinIMsahasrasaMkhyapuruSavahanIyAma, iha bAhulakA karmaNi NinipatyayaH, candraprabhAM-tannAmnI zivikAM vikaroti vaikriyazaktyotpAdayati, vikRtyanirmANa kiyaa| vaha pAlakI kaisI thI, so kahate haiM-hAthI ghor3e Adi ke bahuta prakAra ke citroM se yukta thii| hAra (aThAraha lar3oM kA), azAra (nau lar3oM kA) Adi bhUSaNoM se bhUSita thii| motiyoM ke samUhoM ke jAlo (gavAsoM) se usakI zobhA bar3ha rahI thii| citta meM Ananda utpanna karane vAlI aura atizaya mAnasika AhAda utpanna karane vAlI thii| kamaloM dvArA kI gaI se anupama thii| aneka prakAra ke karketana Adi ranoM tathA var3arya Adi maNiyoM kI kiraNoM kI dIpti se jagamagA rahI thii| vividha raMgoM ke ghaMTAoM aura patAkAoM se usake zikhara kA agrabhAga suzobhita thaa| usake bIca meM pAdapITha sahita siMhAsana rakhA thaa| isa prakAra kI eka bar3I hajAra puruSoM dvArA vahana karane yogya candraprabhA nAma kI pAlakhI kevI hatI te kahe che-te hAthI, ghaDA Adi ghaNAM prakAranAM pratIkevALI hatI. aDhAraso hAra addhAra navasaro hAra Adi AbhUSaNathI zobhAyamAna hatI. matIonA samUhathI tenA gekhanI zobhA khUba vRddhi pAmatI hatI. cittamAM AnaMda utpanna karanArI ane atizaya mAnasika AhUlAda utpanna karanArI hatI. kamaLo vaDe karavAmAM Avela racanA vaDe te anupama lAgatI hatI. aneka prakAranAM kaketana, Adi rane tathA vahUrya Adi maNIonAM kiraNanAM tejathI jhagamagI rahI hatI. vividha raMganAM ghaMTa ane patAkAothI tenA zikharane agrabhAga zubhita hate. =aa tenI vacce pApITha sAthenuM siMhAsana goveluM hatuM. AvI eka hajAra puruSo vaDe ucakI zakAya tevI candraprabhA bhagavataH zivikA vrnnnm| ||suu076|| // 133 // CN . Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 134 // ma vaikriyazakyotpAdya yatraiva-yasminneva sthAne zramaNo bhagavAn mahAvIraH, tatraiva tasminneva sthAne upAgacchati, upAgamya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRttavAratrayam AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA zrIvIraM vandate namasyati, vanditvA namasyitvA parihitabahumUlyAbharaNakSaumakavastradhAritamaharghAbharaNakauzeyavasanaM, bhagavantaM tIrthakara zivikAyAM nivAdayati upavezayati / tataH khalu zakrezAnau-zaka IzAnazcemau dvAvapi ubhAnapi indrau bhagavato dvayoH ubhayoH dakSiNavAmapAyoHdakSiNAvAmabhAgayoH maNiratnakhacitadaNDa: saMlagnamaNiratnayaSTikaiH, cAmaraiH bhagavantaM zrIvIrasvAminaM biijytH| ___ tataH khalu tAM zrIvIrAdhiSThitAM zivikAM sarvataH pUrva manuSyAH pulakitaromAzcitAH, tathA harSavazakisarpadayAH AnandollasitahRdayAH santaH udvahanti, pazcAda-surendrAH vaimAnikendrA saudharmodayaH, asurakumArendrau, camarazivikA vaikriyazakti se utpanna kii| zivikA kI vikurvagA karake zakendra jisa jagaha zramaNa bhagavAn mahAvIra the, usI jagaha aaye| Akara zramaNa bhagavAn mahAvIra ko tIna bAra AdakSiNa pradakSiNa pUrvaka bandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanAnamaskAra karake mahAmUlyavAn kSauma bakhau ko dhAraNa kiye hue bhagavAn tIrthaMkara ko zivikA meM bitthlaaye| tatpazcAta zakra aura IzAna-yaha donoM indra bhagavAn ke dAhinebAMye pAca-bhAga meM (khar3e hokara) maNiyoM aura ratnoM ke DaMDoM vAle cAmara bhagavAn zrIvIra svAmI para boMjane lge| tadanantara zrIvIra bhagavAn jisameM virAjamAna the, usa pAlakI ko pahale romAMcita aura harSa vaza ullasita hRdaya vAle manuSyoM ne utthaayaa| bAda meM vaimAnikoM ke indra, saudharma, camara aura bali nAmaka asurendra, nAmanI moTI zibikA vakriya zaktithI kendra banAvI. zibikA taiyAra karIne kendra jyAM bhagavAna mahAvIra bIrAjamAna hatAM tyAM padhAryA AvIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNavAra dakSiNathI AraMbhIne pradakSiNA karIne vandanA karI, namaskAra karyo, vandanA-namaskAra karIne jemaNe mahAmUlyavAna sauma vastrone dhAraNa karyA che evAM bhagavAna tIrthakarane pAlakhImAM besADayAM. tyAra bAda zAka ane IzAna e bane indro bhagavAnane jamaNe-DAbe paDakhe ubhA rahIne maNIo tathA ratna jaDIta cAmara prabhu mahAvIra upara DhALavA lAgyAM. - tyAra bAda vIra bhagavAna jemAM virAjamAna hatAM te pAlakhIne sau prathama romAMcita ane harSane kAraNe ullasita hadayavALA manuSyae upADI. tyArabAda vimAnikonA I, camara ane bali nAmanA asurendra, dharaNuM bhagavataH zibikAyA udvahanaprakAra: ||suu076|| // 134 // Jain Education Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 135 // balIndrau, nAgakumArendrau-dharaNabhUtAnandendrau, suparNakumArendrau veNudevaveNudAlinAmAnau ca, ete Sad bhavanapatIndrAH, te'mI krameNa udvhnti| tatra-zivikAmuhitsu surendrA-murakumArendra-nAgakumArendra-suparNakumArendreSu madhye surAH tAMzrIvIrAdhiSThitAM zivikAMpUrvadizi-pUrvadigbhAgAvacchedenodvahantItyuttareNa sambandhaH, nAgakumArendrau-dharaNabhUtAnandendrau, dakSiNasyAM dizi-dakSiNadigbhAgAvacchedena tAM zivikAmudvahataH, asurakumArendrau-camaravalIndrau aparadizi= pazcimadigbhAgAvacchedena tAmuhitaH, suparNakumArendrau-veNudeva-veNudAlinAmAnau uttaradizi uttaradigbhAgAvacchedenodvahataH / / muu076|| mUlam -tae NaM te maNuyA suriMdA asurakumAriMdA NAgakumAriMdA suvaNNakumAriMdA ya taM siviyaM untrahamANA uttarakhattiyakuMDapurasaMnivesassa majhamajheNa nimgacchatti niggacchitA jeNeva gAyasaMDe ujjANe teNeva uvA gacchaMti, uvAgacchitA IsirayaNippamANaM acchoppeNaM bhUmibhAgeNaM saNiyaM saNiyaM purisasahassavAhiNi caMdappahaM siviyaM Thati / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre tAo siviyAo saNiyaM2 paccoyarai, paccoyaricA sIhAsaNavare pubvAbhimuhe sNnisnnnne| to pacchA uttarapurasthime disIbhAe uvAgacchai, uAgacchittA hAraddhahArAiyaM savAlaMkAra omuyai / tae NaM vesamaNedeve jaMtuvAyapaDie samaNassa bhagavatrI mahAvIrassa haMsalakkhaNe seyavasthe AbharaNAlaMkArAI paDicchai // suu077|| dharaNa aura bhUtAnanda nAmaka nAgakumArendra, veNudeva aura veNudAli nAmaka suparNakumArendra-ye chaha bhavanapatiyoM ke indra kramazaH vahana karane lge| zivikA ko vahana karane vAle surendroM, asurendroM, nAgakumArendroM tathA suparNakumArendroM meM se surendra saudharmAdi usa vIrAdhiSThita zivikA ko pUrva dizA kI tarapha se vahana kiye, bhUtAnanda nAmaka nAgakumArendro pazcima dizA kI tarapha se, dharaNa aura asurendra camara bali dakSiNa kI tarapha se vahana kiye bhaura veNudeva tathA veNudAli nAmaka donoM suparNakumArendra uttara kI ora se / / suu076|| ane jUtAnaMda nAmanA nAgakumAre, veNudeva ane veDhAli nAmanA suparNakumArendrae cha bhavanapatienAM Indra kramazaH vahana karavA lAgyAM. pAlakhIne upADanAra surendro, asurendronAgakumArendro, tathA suparNakumArendromAMthI surendra prabhunI te pAlakhIne pUrva dizA taraphathI upADI nAgakumArelve pazcima dizAnI taraphathI, dharaNu ane tAnaMda nAmanA asurakumArendra dakSiNa taraphathI ane veNadeva tathA vedApi nAmanA ane suparNakamArendra uttaranI taraphathI prabhunI ___pAnI 6sii. // 7 // va surendrAdI nAM puurvaadidikkrmennshivikaavhnm| suu076|| // 135 // Jain Educatio P ational ouww.jainelibrary.org Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 136 // AyA-tataH khalu te manujAH surendrAH asurakumArendrau nAgakumArendrau suparNakumArendrau ca tAM zivikAmudvahantaH uttarakSatriyakuNDapurasaMnivezasya madhyamadhyena nirgacchati nirgatya yatraiva jJAtaSaNDamudyAnaM tatraiva upAgacchanti, upAgatya ISadranipramANam aspRSTe bhUmibhAge zanaiH zanaiH puruSasahasravAhinIM candraprabhAM zivikAM sthApayanti / tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH tasyAH zivikAyAH zanaiH zanaiH pratyavatarati, pratyavatIya siMhAsanavare pUrvAbhimukhaH sNnissnnnnH| tataH pazcAt bhagavAn uttarapaurastye digbhAge upAgacchati, upAgamya hArArddhahArAdikaM sAlaGkAramavamuJcati / tataH khalu vazravaNo devo jannupAtaM patitaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya haMsalakSaNe zvetavastre AbharaNAlaGkArAn pratIcchati // 077 // kalpa.. maJjarI TIkA mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi-tatpazcAt ve manuSya, surendra, donoM asurendra, donoM nAgakumArendra aura donoM suparNakumArendra usa zivikA ko vahana karate hue uttarakSatriyakuNDapura saMniveza ke bIcobIca se nikle| nikalakara jahA~ jJAta vaNDa udyAna thA vahA~ pahu~ca kara unhoMne eka hAtha se kucha kama dharatI ke Upara dhIre-dhIre puruSasahasravAhinI candraprabhA zivikA ko sthApita kiyaa| taba zramaga bhagavAn mahAvIra usa zivikA se dhIre-dhIre nIce utre| utara kara zreSTha siMhAsana para pUrva kI ora mukha karake biraaje|| . tatpazcAt bhagavAn utarapUrva dizA IzAna koNa meM padhAre aura padhAra kara hAra, ardhahAra Adi saba alaMkAroM ko utArane lge| taba vaizravaNadeva, jaise koI jannu ur3atA huA Apar3A ho-sahasA A pahu~cate haiM devendrAdibhiH zivikA dvArA bhagavataH jJAtakhaNDo'ghANe samAnaya nm| muu077|| bhUna matha-tapaNa' tyAta. tyAra mAha manuSya-ndrodhI vana zatI prabhunIyA bhI, uttara ksstriykuDapura saMnivezanI madhyamAMthI nIkaLI jayAM "jJAtakhaMDa' udyAna hatuM tyAM te pAlakhI pahecI. pahoMcyA pachI dharatIthI eka hAtha lagabhaga UMce, A pAlakhIne sthApita karavAmAM AvI. A pAlakhInuM nAma "caMdraprabhA" hatuM. pAlakhI thelyA pachI prabhu dhIre dhIre pAlakhImAMthI nIce utaryA. utarIne zreSTha sihAsana upara pUrva tarapha mukha rAkhIne birAjyA. tyAMthI uThI, bhagavAna IzAna khUNAmAM padhAryA, aDhAra serA, navaserA hAra Adi sava alaMkAre ane AbhUSAne utAravA lAgyAM. te vakhate vaizravaNudeve, uDatAM jaMtunI mAphaka AvI pahoMcI bhagavAnanAM sarva alaMkAra ane // 136|| Jai Education Ternational indiww.jainelibrary.org Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrokalpa sUtre // 137 // UNCATEG TIkA--' tae NaM te maNuyA' ityAdi - tataH khalu te= pUrvoktAH manujAH surendrAH asurakumArendroM nAgakumArendrau suparNakumArendrau ca tAM zrIvIrAdhiSThitAM zivikAm udvahantaH skandhopari dhArayantaH - sthApayantaH uttarakSatriyakuNDapura nagarasya madhyamadhyena nirgacchanti = niHsaranti, nirgatya = niHsRtya yatraiva tasminneva sthAne jJAtaSaNDam--tadAkhyam udyAnam - asti tatraiva tasminneva sthAne upAgacchanti, upAgamya - ISadratripramANam - hastapramANAt kiMccinyUnaM yathAsyAttathA tathA zivikayA ' acchopaSeNa'-aspRSTe = asaMlagne bhUmibhAge = pRthvIbhAge sati zanaiH zanaiH mandaM mandaM puruSasahasravAhinIM tAM candraprabhAM zivikAM sthApayanti, tataH = zibikAsthApanAnantaraM khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH tasyAH zivikAyA - zivikAmadhyAt zanaiH zanaiH pratyavatarati matyavatIrya siMhAsanavare - zreSThasiMhAsane pUrvAbhimukhaH san sanniSaNNaH upapiSTaH / tat pazcAt bhagavAn = zrIvIraprabhu uttara aura bhagavAna ke AbharaNoM tathA alaMkAroM ko haMsa ke samAna ujale vastra meM le liye // 077 // TIkA kA artha - tatpazcAt ve manuSya, surendra, donoM asurakumArendra, donoM nAgakumArendra, evaM donoM suparNakumArendra zrIvIra bhagavAn dvArA Azrita pAlakI ko vahana karate - kaMdhoM para dhAraNa karate hue uttarakSatriyakuNDapura nagara ke bIcoMbIca hokara nikale / nikala kara jahA~ jJAtakhaNDa nAmaka udyAna thA, vahIM aaye| Akarake eka hAtha se kucha kama Upara-adhara meM, dhIre-dhIre, usa puruSasahasravAhinI (hajAra puruSoM dvArA vahana karane yogya) candraprabhA pAlakI ko tthhraayaa| tadanantara zramaNa bhagavAn mahAvIra usa zivikA meM se dhIre-dhIre utre| utara kara zreSTha siMhAsana para pUrva dizA meM mukha karake virAjamAna hue / ASaNAne huMsanI pAMkha samAna sapheda khAstA jevA ujaLA vastramAM jhIlI lIdhAM. (077) TIkAnA a--prabhunI pAlakhIne upADavI e paNa eka aheAbhAgya che; ema mAnI deva-manuSyeA harSonmatta khanI tene peAtAnA khabhe ucakatA hatA te bhAre vajanavALI pAlakhIne, potAnI kAMdha upara laine, zaheranA madhya bhAgamAMthI saraghasa rUpe laI jatA hatA te vakhatanuM dRzya anupama ane alaukika hatuM. pAlakhIne tyAMnA 'jJAtakhaMDa' nAmanA udyAnamAM laI javAmAM AvI. bhagavAna tA svayaM buddha hatAM; tethI temane kai gurunI samIpe dIkSA levAnI jarUra na hatI, tethI pote jAte pAlakhImAMthI nIce utarI pUrva dizAnA mukhe rahelAM siMhAsana upara beThAM. Jain Education national kalpa maJjarI TIkA bhagavata zibikA dvArA jJAta khaNDodhAne garmanam / ||suu077|| // 137 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrIkalpa sUtre // 138 // kalpa-: maJjarI TIkA - paurastye uttarapUrvayorantarAle digbhAge-IzAnakoNe upAgacchati, upAgamya hArArddhahArAdikam sarvAlaGkAram avmushctiavtaaryti| tataH khalu vaizravaNo devaH jantupAta patitaH-janturiva patitaH sahasA''gataH san haMsalakSaNe haMsavadujjvale zvetavastre zvetavastramadhye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya zrAbharaNAlaGkArAn pratIcchati gRhNAti / / suu077|| mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM jese hematANaM paDhamemAse paDhame pakkhe maggasirabahule, tassa NaM maggasirabahulassa dasamIe tihIe subbaeNa divaseNaM, vijaeNaM muhutteNaM, hatyuttarAhi nakkhatteNaM caMdeNaM jogamuvagaeNaM pAINagAmiNIe chAyAe viyattAe porisIe chaTheNaM bhatteNaM apANaeNaM bhagavaM mahAvIre dAhiNaNaM hattheNaM dAhiNaM, vAmeNaM hattheNaM vAma paMcamuTThiyaM loyaM kariya siddhANaM namokAra karei, karitA " savvaM me akaraNija pAvakamma" ti kaDu sIhavittIe sAmAiyaM carittaM paDibajjai / taM samayaM ca NaM devAsuraparisA maNuyaparisA ya AlekkhacittabhUyAviva citttti| taeNaM se sakke devide devarAyA jaMtuvAyapaDie samaNassa bhagavo mahAvIrassa kesAI vayarAmaraNaM thAleNaM paDicchai, paDicchittA khIroyasAyaraM sAharai / jaM samayaM ca NaM bhayavaM sAmAiyaM carittaM paDivajaha taM samayaM ca NaM bhagavao baddhamANassa cautthe maNapajavanANe smuppnnnne| tatpazcAt bhagavAn vIra prabhu uttara-pUrva dizAke antarAla meM-IzAna koNa meN-pdhaare| padhAra kara hAra, ardha- hAra Adi samasta alaMkAroM ko utArane lge| taba vaizravaNa deva ur3ate jantu kI taraha acAnaka 'a aura unhoMne haMsa ke samAna ujale zveta vastra meM una alaMkAroM ko leliye| ||muu077|| . chevaTane zaNagAra pitAne na hatuM, paNa pudgalane hatuM tethI temaNe kenI samakSa sarva alaMkAre utArI nAkhyAM. chevaTe tamAma zaNagAre hIrAmotI-maNi vigerenA sugaTa paNa cheDIne javAnuM hoya che, te pahelethI ja zA mATe pitAnI najara samakSa tene tyAga na kare? e Adarza batAvavA mATe ja bhagavAne dhAraNa karela AbharaNa vastro vigere lekasamudAyanI samakSa utAryA. - A alaMkAre mAnavIkRta na hatAM. kAraNa ke mAnavInI sarvazreSTha sarjana zaktinI bahAranI A vAta hatI. A AbhUSaNe te daivI hatAM. jevAM prabhue AbhUSaNe utAravA mAMDayAM ke jANe uDatAM jaMtu ke pakSInI mAphaka acAnaka vaizravaNudeva AvI pahoMcyA ane haMsanI pAMkha samAna ujajavaLa veta vastramAM prabhunAM alaMkArane jhIlI alui. (9077) bhagavataH murvAlaGkAra tyAga; sAmAyika cAritramatipattizca / ||suu077|| za38 Jain Educationd ational Neww.jainelibrary.org.. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 139 // tae NaM sakappamuddA causaTThIvi iMdA savve devA ya devIo ya bhagavaM "jayau bhayavaM! pAlau samaNadhamma, nAsau mukkajhANaNa aDhavihakammasatta, parAjayau rAgaddosamallaM, Arohau mokkhasohaM" iccAirUveNa abhigaMdamANAra abhithuNamAgAra AgAse jayajjhuNi kuNamANArajAmeva disi pAunbhUyA tAmeva disi pddigyaa| taeNaM samaNe bhayava mahAvIre mittaNAiNiyagasayaNasaMbaMdhipariyaNaM paDivisajjei, sayaM ca imaM eyAkhvaM abhiggahaM abhigiNhai-"jamahaM vArasavAsAiM vosahakAe cattadehe je kei divyA vA mANussA vA tericchiyA vA upasaggA samuppajissati te samma sahissAmi khamissAmi titikvissAmi ahiyAissAmi no NaM kassavi sAija icchissAmi" ti| // 078 // chAyA-tasmin kAle tasmin samaye yaH sa haimantAnAM prathamo mAsaH prathamaH pakSaH mArgazIrSabahula:, tasya khalu mArgazIrSabahulasya dazamyAM tithau sutrate divase vijaye muhUrte hastottarAbhiH nakSatreNa candre yogamupagate prAcInagAminyAM chAyAyAM vyaktAyAM pauruSyAM SaSThena bhaktena apAna kena bhagavAn mahAvIraH dakSiNena dakSiNaM vAmena vAmaM paJcamuSTikaM locaM kRtvA siddhAnAM namaskAraM karoti, kRtvA 'sA me akaraNIyaM pApakarma' iti kRtvA siMha mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi-usa kAla aura usa samaya meM, jo hemanta kA prathama mAsa thA, prathama pakhavAr3A thA arthAt mArgazIrSa kA kRSNapakSa thA, usa mArgazIrSa kRSNa pakSa kI dazamI tithi meM, suvrata dina meM, vijaya muhUrta meM, uttarAphAlgunI nakSatra ke sAtha candramA kA yoga hone para, chAyA jaba pUrva kI ora jA rahI thI, aura jaba dina kA eka pahara zeSa raha gayA thA, aise samaya meM, nirjala SaSThabhakta (covIhArabelA) ke sAtha bhagavAna mahAvIra ne, dAhine hAtha se dAhinI tarapha kA aura bAMye hAtha se bAyI tarapha kA paMcamuSTika lova karake siddhoM ko namaskAra kiyaa| namaskAra karake 'mere lie samasta pApakarma akaraNIya hai| bhanI artha - 'teNaM kAleNaM' Ut. a sna mane te samaya bhanta Rtu (ziyA)nA prathama bhAsana prathama aThavADiyuM cAlI rahyuM hatuM. e mAgazara (gujarAtI kArataka) mAsa hato ane vadInuM pakhavADiyuM hatuM. A mAgazara (gu. kArataka mahinAnI vadI dazamanA sutratA divase, vijaya muhU, uttarA phAlagunI nakSatrano caMdramAne vega thatAM chAyA jyAre pUrva dizA tarapha DhaLI rahI te vakhate (sAMjanA pahora) jyAre divasane eka pahora bAkI rahyo hato te samaye chaDane upavAsa karIne jamaNA hAthe jamaNI taraphanA ane DAbA hAthe DAbI taraphanA vALanuM paMcamuSThi leca karIne siddha bhagavAnane zrI mahAvIra deve namasakAra karyo. namaskAra karI kahyuM ke "havethI koI paNa prakAranAM zakrAdidevendrakRtaM bhagavatomA bhinandanam ra bhgvtoddbhiyaagrhNc| suu078|| // 139 // te Jain Education national Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sAmAyikaM cAritraM pratipadyate / tasmin samaye ca khalu devAsurapariSat manujapariSat ca AlekhyacitrabhUteva tisstthti| tataH khalu sa zakro devendro devarAjo jantupAtaM patitaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya kezAn vacamaye sthAle pratIcchati, matISya kSIrodasAgaraM saMharati / yasmin samaye ca khalu bhagavAn sAmAyikaM cAritraM pratipadyate, tasmin samaye ca khalu bhagavato vardhamAnasya caturtha manaHparyayajJAnaM samutpannam / tataH khalu zakrapramukhAzcatuSpaSTirapIndrAH sarve devAzca devyazca bhagavantaM "jayatu bhagavan ! pAlayatu zramaNadharma, nAzayatu zukladhyAyena aSTavidhakarmazatrUn , parAjayatAM rAgadveSamallam , Arohatu mokSasaudham" ityAdirUpeNa abhinandayantaH 2 abhiSTuvantaH 2 AkAze jayadhvani kurvantaH, yasyA eva dizaH prAdurbhUtAH tAmeva dizaM prtigtaaH| // 140 / isa prakAra kaha kara siMha-vRtti se sAmAyika cAritra aMgIkAra kiyaa| usa samaya nizcaya hI suroM kI pariSad, asuroM kI pariSad aura manuSyoM kI pariSad citralikhita ke samAna raha gii| taba vaha zakra devendra devarAja acAnaka Akara zramaNa bhagavAn mahAvIra ke kezoM ko vajramaya thAla meM liye aura kSIra sAgara meM unheM pakSipta kara diye| jisa samaya bhagavAn ne sAmAyika cAritra aMgIkAra kiyA, usI samaya bhagavAn vardhamAna svAmI ko cauthA manaHparyayajJAna utpanna ho gyaa| tatpazcAt zakra vagairaha causaTha indra, saba deva aura deviyA bhagavAn kA abhinandana karane lage'bhagavan ! jayavaMtA ho, zramaNa dharma kA pAlana kareM, zukladhyAna se ATha prakAra ke karmazatruoM kA vinAza bhagavataH sAmAyika na cAritrakI pratipattiH, mana ghaye mAptizca / suu078|| pApa karavAM mArA mATe (akaraNIya) yogya nathI" Ama kahI temaNe siMhavRttithI sAmAyika cAritra aMgikAra karyuM. A samaye, su-asura ane manuSyanI medanIonI eTalI badhI jamAvaTa thaI hatI ke, jenuM kathana avanIya che ne zAMti paNa apUrva jaNAtI hatI, bhiMtamAM Alekhita citronI mAphaka, stabdha thaI caTAI gayela jevI mAnava ane devenI medanI jaNAtI hatI. kendra AvIne bhagavAnanAM kezane vajamaya thALamAM jhIlI lIdhA, ane te kezane kSIrasamudramAM padharAvyAM. je samaye bhagavAne sAmAyika cAritra aMgikAra karyuM te vakhate, temane cothuM manaH5rthayajJAna SER 6tpanna yu. tyArapachI jJAnamAM u9lasita ane sAdhuvatamAM upasthita thatAM bhagavAnane devadevioe abhinaMdananA varasAda 8ii varasAvavA mAMDayAM ane khUba jorArathI prabhunI "jaya bAlAvatAM kahevA lAgyA ke "he bhagavAna! tame jyavaMta che! // 14 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JECT tataH khalu zramago bhagavAna mahAvIro mitrajJAtinijakasvajanasambandhiparijanaM prativisRjati, svayaM ca imametadUpamabhigraham abhigRhNAti-" yadahaM dvAdaza varSANi vyutsRSTakAyaH tyaktadehaH ye ke'pi divyA vA mAnuSyA vA tairazcAH vA upasargAH samutpatsyante tAn samyak sahiSye, zaMsye, titikSiSye, adhyAsiSye, no khalu kasyApi sAhAyyameSiSyAmi / / su078|| TIkA-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi--tasmin kAle tasmin samaye ya: sa-masiddhaH zrIkalpa kalpa maJjarI // 14 // TIkA bhagavataH zakrAdi devendrakRtamabhinandanam, kareM, rAga-dveSa rUpI malloM ko jIteM aura mokSamahala meM AruDha ho| isa prakAra bAra-bAra abhinandana evaM stavana karate hue aura vAra-cAra jaya-jaya nAda karate hue jisa dizA se prakaTa hue the, usI dizA meM cale gye| taba zramaNa bhagavAn mahAvIrane mitroM, jJAtijanoM, nijajanoM, saMbaMdhIjanoM aura parijanoM kA visarjana kiyA aura svayaMne isa prakAra kA yaha abhigraha grahaNa kiyA 'maiM bAraha varSa paryanta kAyotsarga karake, dehamamatva kA parityAga karake, jo bhI koDa deva-saMbaMdhI. manuSya-saMbaMdhI aura tiyaMca-saMbaMdhI upasarga utpanna hoMge, unheM samyak prakAra se sahana karU~gA, kSamA karU~gA, titikSA karU~gA, nizcala rhuuNgaa| maiM kisI kI sahAyatAkI apekSA nahIM karU~gA |muu078|| __TIkA kA artha- 'teNaM kAleNaM' usa kAla usa samaya meM jo prasiddha hemantaRtu ke cAra mAsoM meM zramaNa dharmanuM yathArtha pAlana kare! zukala dhyAna vaDe AThe prakAranA karmane nAza kare ! rAga-dveSa rUpI mallane jIte, ane mokSamAla upara ArUDha thAo (bIrAje)!" A prakAre vAraMvAra jayanAda pikAratAM pikAratAM je dizAmAMthI teo AvyAM hatAM te dizAmAM pAchA cAlyAM gayAM. | zramaNa bhagavAna mahAvIre mitro-jJAtija-nehisaMbaMdhIo, AtmIyajane, svajane ane parijanathI chuTA paDI A pramANe abhigraha dhAraNa karyo. | 'bAra varSa paryanta kAyotsarga karI dehAdhyAsa choDavAmAM prayatnazIla rahIza. mArA abhigraha daramyAna je kaI deva, manuSya ane tiryaMca saMbaMdhI mane upasarga utpanna thaze te huM tene samyaka prakAra (zAMtabhAve) sahana karIza. upasarga ApanArAone huM kSamA karIza. mAre Atmika rega maTADavA, upasarganI titikSA karIza. mArA A nizcayamAM daDha rahIza. huM koI paNa prakAranI sahAyatAnI keInI pAsethI paNa AzA rAkhIza nahiM. (sU078) TIkAne artha-te kALe ane te samaye jyAre hemaMta Rtune (ziyALAne pahele mAsa mAgazara abhigrahadhAraNaM c| ||suu078|| Jain Educatio t ational S a Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 14 // ra haima tAnAm hemantaRtusambandhinAM catuNI mAsAnAM madhye prathamaH-prAdhaH, mAsa:-mArgazIrSAkhyo mAsaH, prathamaH pakSaH mArgazIrSavahula:-mArgazIrSakRSNapakSaH, tasya khalu mArgazIrSabahulasya dazamyAM tithau, suvrate-tadAkhye divase-dine vijaye-vijayanAmni muhUrte kAlavizeSe, hastottarAbhiH nakSatreNa-hastopalakSitottaganakSatreNa-uttarAphAlgunInakSatreNa sahayogamupagate sambandhaM prApte candre sati prAcInagAminyAMpUrvadigbhAgagAminyAM chAyAyAma-aparAhnakAle vyaktAyAM: spaSTAyAm-aziSTAyAM caturthamaharalakSaNAyAM pauruSyAM apAnakena jalapAnarahitena SaSThena bhaktena-upavAsadvayarUpeNa bhagavAn mahAvIraH dakSiNena hastena dakSiNa-dakSiNabhAgasthaM vAmena-vAmahastena vAma-vAmabhAgasthaM paJcamuSTikaM,paJcamuSTayo yasmistaM loca-luzcanaM kRtvA siddhAnAM namaskAraM karoti / kRtvA-"sarva sakalaM me-mama pApakarma prANAtipAtAdi lakSaNaMsAvadyakarma akaraNIyam akartavyam" iti kRtvA iti jJa-parijayA jJAtvA pratyAkhyAna-parijJayApratyAkhyAya siMhavRttyA sAmAyikaM cAritraM pratipadyate svIkaroti-gRhNAti / tasmin samaye ca khalu devAsurapari prathama mAsa mArgazIrSa thA, prathama pakSa-mArgazIrSa kRSNapakSa thA, usa mArgazIrSa kRSNapakSa kI dazamI tithi meM, suvrata nAmaka dina meM, vijayanAmaka muhUrta meM, hastanakSatra se upalakSita uttarA nakSatra arthAt usarAphAlgunI nakSatra ke sAtha candramA kA yoga hone para, chAyA jaba pUrva dizAkI ora jA rahI thI, arthAt aparAhna ke samaya meM, eka prahara jaba zeSa thA, arthAt dinake cauthe prahara meM, jalapAna-rahita (cauvIhAra) SaSThabhakta ke sAtha, bhagavAn mahAvIrane dAhine hAtha se dAhinI ora kA ora bAyeM hAtha se bAyIM aura kA paMcamuSTika loca kara ke siddhoMko namaskAra kiyaa| namaskAra karake 'mere liye samasta prANAtipAta Adi pApa-sAvadyakarma akartavya haiM' isa prakAra bhagabutaH paJcamauSTikalocaH, sAmAyikacAritrapratibAra pattizca / // 078 // (zurAtali Ras) yA to, prathama pakSa me-bhAgaza2-(24) bhAsana pakSanI (hI) isama tI, sunata nAmanA e zubha divasanA vize vijaya nAmanA muhUrtamAM hasta nakSatrathI upalakSita uttarA nakSatramAM-eTale ke uttarAphAgunI nakSatranI sAthe candrano vega thatAM paDachAye jyAre pUrdizAmAM paDatuM hatuM tyAre eTale ke sAMjanA samaye, jyAre divasane eka paheAra bAkI hatA tyAre eTale ke divasanAM cothA pahere, nirjaLa SaSThabhaktanI (chaThanI) sAthe (be upavAsamAM pANIne paNa nyAya karIne) bhagavAne jamaNA hAthe jamaNI bAjunA ane DAbA hAthe DAbI bAjunA paMcamuSTika leca karIne (mAthAnA sadhaLA vALa pAMca muThIthI ukheDIne) siddha paramAtmAne namaskAra karyA. namaskAra karIne mAre thai mATe samasta prANAtipAta Adi aDhAre prakAranAM pApa-sAMvadha karma akartavya che." A pramANe pariNAthI jANIne ane tenI // 142 // SEES Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrokalpa pada-devAsurasabhA, manujapariSat manuSyasabhA ca AlekhyAMcatrabhUtA iva AtAcatravat tisstthaat| tataH zrIvAraprabhodhAritragrahaNAnantaraM, khalu sa zakro devendro devarAja: jantupAtaM patitaH janturiva patitaH-sahasA samAgata: zramaNasya bhagavato mahAnorasya kezAn vajramaye-bajramaNinirmite sthAle pratIcchatigRhNAti pratISya-gRhItvA tAn kezAn kSIrodasAgaraM saMharati-nayati / yasmin samaye ca khalu bhagavAna zrIvIraH sAmAyikaM cAritraM pratipadyate= gRhNAti, tasmin samaye ca khalu bhagavato barddhamAnasya caturthammatizrutAvadhimanaHparyayakevalarUpeSu paJcasu jJAneSu caturtha manaHparyayajJAnaM smutpnnm| tataH khalu zakrapramukhAzcatuSpaSTirapi indrAH sarve devAzca devyazca bhagavantaM zrIvIramamuM "he bhagavan ! maJjarI // 143 // za-parijJA se jAnakara aura pratyAkhyAna-parijJA se tyAga kara siMhavRtti se sAmAyika cAritra aMgIkAra kiyaa| usa bhagavato samaya devoM aura asuroM kA samUha tathA manuSyoM kA samUha citralikhita ke samAna stabdha raha gyaa| manaHparyazrIvIra prabhu ke cAritra-grahaNa ke pazcAt zakra devendra devarAja acAnaka hI A pahuMce aura unhoMne yajJAnozramaNa bhagavAn mahAvIra ke kezoM ko hIre ke thAla meM lekara kSIrasAgara meM rakha diye| spttiH| jisa samaya bhagavAn ne sAmAyika cAritra ko aMgIkAra kiyA, usI samaya bhagavAn vardhamAna ko maamuu078|| cauthA, arthAta mati, zruta, avadhi, manaHparyaya aura kevala rUpa pA~ca jJAnoM meM se cauthA manaHparyaya jJAna utpanna hogyaa| taba zakra Adi cauMsaTha indra sabhI deva aura deviyA zrIvIra prabhu kA isa prakAra abhinandana karane lage pratyAkhyAna pariNAthI tyAga karIne siMha vRttithI sAmAyicAritra aMgikAra karyuM. te vakhate de, asura tathA manubhyone samUha citravat stabdha banI gaye. prabhue cAstrigrahaNa karatAM ja zakra devendra devarAja AgaLa AvyAM ane temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIranAM kezane ratnanA thALamAM jhIlI lIdhA ane vinayapUrvaka kSIra sAgaramAM padharAvyAM. je samaye bhagavAne samyapha cAritrane aMgIkAra karyuM. te veLAe bhagavAna vardhamAnane ceAthuM eTale ke mati, thata, avadhi, manaH paryAya ane kevaLa e pAMca jJAnomAMthI eNuM mana:paryayajJAna utpanna thayuM. zaka Adi cesaTha Indra saghaLAM deva ane devIoe zrIvIra prabhune A rIte abhinandana karavA lAgyA. "bhagavAna ! Apano jaya he. zramaNa // 143 // . Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra maJjarI ME bhavAn jayatu sarvotkarSeNa vartatAm, zramaNadharma-sAdhudharma pAlayatu, aSTavidhakarmazatrUn aSTamakArakakarmarUpazatrUn zukladhyAnena nAzayatu-dUrIkarotu, rAgadveSamallaM-rAgadveSarUpamallaM parAjayatAm , tathA mokSasaudha muktirUpamAsAdam zrIkalpaArohatu-ArUDho bhavatu" ityAdirUpeNa cittotsAhajanakavacanena abhinandayantaH2=punaH punarabhinandayantaH, tathA kalpaabhiSTravantaH2-punaH punaH sarvato varNayantaH AkAze jayadhvani-jayazabdaM kurvantaH yasyA evaM dizaH yAmeva dish||144|| mAzritya prAdurbhUtA:=prakaTIbhUtAH tAmeva dizaM pratigatAH prtinivRttaaH| TIkA tataH zakrAdipratigamanAnantaraM khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH mitra-jJAti-nijaka-svajana-sambandhi-pari- . janaM, tatra-mitrANi-suhRdAdayaH, jJAtayaH sajAtayaH, nijakA svakIyAH putrAdayaH, svajanAH pitRvyAdayaH, sambadhinaH-putraputrINAM zvazurAdayaH, parijanA dAsIdAsAdayaH, ityeSAM samAhArastat prativisRjati, nivedayati svayaM ca imametapam=anupadaM vakSyamANam abhigraham niyamam abhigRhNAti sarvatobhAvena svIkaroti " yat-ahaM dvAdaza zakrAdInAM 'bhagavAn sarvotkRS ho kara vrte| sAdhudharma kA pAlana kIjie, ATha prakAra ke kamaripuoM ko zukladhyAna se mitrajJAdUra kIjiye, rAga-dveSarUpI malloM kA mAna-mardana kIjie, mukti-mahala para ArohaNa kiijie|' ityAdi rUpa ma tyAdInAM se cittotsAhajanaka vananoM se punaH punaH abhinandana tathA stavana karate hue, AkAza meM jaya-jayakAra karate Phal ca gamanA hamAre nantaraM bhagahue, jisa dizA se prakaTa hue the usI dizA meM cale gye| vato'bhizakra Adi ke cale jAne ke pazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIrane mitrajanoM, sajAtiyoM, nijajanoM (putrA grahagrahaNam dikoM), svajanoM (kAkA AdikoM), saMbaMdhIjanoM, (putra-putrI Adi ke zvazura Adi nAtedAroM) tathA parijanoM // 078 // (dAsIdAsa-vagairaha) ko visarjana kiyA aura svayaMne isa prakAra kA abhigraha-niyama grahaNa kiyA-'maiM bAraha dharmanuM yathArtha pAlana karo, ATha prakAranA karmaripuone zukaladhyAna vaDe dUra karajo, rAgadveSa rUpI malenAM mAnanuM mana karaje, muktimahela para ArohaNa karajo" ItyAdi prakAre cittamAM utsAha utpanna karanAra vacanothI pharI pharIthI abhinaMdana ane gaganabhedI jayanAda pikAratA je, dizAmAMthI pragaTa thayAM hatAM teja dizAmAM pAchA cAlyA gayA. IndrarAjA vagere cAlyAM gayAM pachI zramaNa bhagavAna mahAvIre mitrajane, sajAtIo, nijajane (putrAdike) svajane (kAkA Adike) saMbaMdhIjane (putra-putrInA sasarA Adi sagAM) tathA parijana (dAsa-dAsI vagere)thI chuTA che. paDayA ane pote A prakArane abhigraha-niyama karyo ke "huM bAra varSa sudhI kAryotsarga karIne, dehAbhimAnano che // 144 // dan Education n ational Mww.jainelibrary.org Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 145 // TIkA bhagavato'bhigrahagraha varSANi vyutsRSTakAyA kRtakAyotsargaH tyaktadehaH parityaktazarIrAbhimAnaH san ye kecit divyAH yauH svargaH, tadvAsisuragaNo'pi upacArAd dhoH, tadbhavAH-devasambandhinaH, vA-athavA, mAnuSyA manuSyasamudbhavAcA tairazcA:tiryagyonisamudbhavAH upasargAH samutpatsyante, tAn utpannAn upasargAn samyak manodADharcena sahiSye bhayAbhAvena, saMsthe-krodhAbhAvena, titikSiSye dainyA'karaNena, adhyAsiSya-nizcalatayA, tathA-tadupasargasahanAdiSu kasyApi devasyA'murasya manuSyasya vA sAhAyyaM pratIkArakaraNe sahAyatAM no khalu epiSyAmi abhilaSiSyAmi / iti |mu078|| mUlam-taeNaM samaNe bhagavaM mahAgIre imeyAvaM abhiggaI abhigiNhitA vosaTakAe cattadehe muhattasese divase kummAraggAmaM phie| taeNaM siribaddhamANasAmI jAva nayaNapahagAmI AsI tAva gaMdivaddhaNapamuhA ummuhA jaNA NiyaNiyaloyaNapuDe hiM pahudarisaNAmayaM pivamANA paharisamANA aasii| aha ya pahU jahA tahA dihisaraNio vipakiTTho jAo tahA tahA dAridANaM viva samvesi sokarisahariso paNahamArabhIa, gimhakAlammi sarovarANaM jalamiva harisollAso sosiumuvAkamIa, vAriviraheNa paphulaM kamalakulaM viva samvesi hiyayadussaheNa pahuviraheNa maliNaM jAyaM, tamujjIviuM paratto soMDIro sIyalamaMdasugaMdhisamIrovi bhuyaMgamasAsAyai, putvaM jAo tadikkhamahocchavanaMdaNavaNe tadarisaNakappatarutale iTThasiddhIe AnaMdalaharIzrI jAyAo tAo savvAo pahuvirahavaDavAnalammi pnntttthaao| pahussa dussaho viraho caMdaviraho cagoramiva, hiyayanikhAyaM sallamiva akhile jaNe vahie krii| pario vittharieNa phAreNa pahuvirahaMdhayAreNa pAyayaloyaNesu samANesu vi tatthaTThiyA jaNA anayaNA jAyA, pAINA samIINA papagAsaNavINA tatthaccA sohA nivyAgadIvasihagihasoheva naasii| pahammi virahie samANe payaMsi galie naIpuliNamiva, rase galie dalamitra jaNamaNo maliNo saMjAo, jaNanayaNAo phArA vAridhArA pAusammi vuTThivarSoM taka kAyotsarga kiye, dehamamatva kA tyAga kiye, devoM saMbaMdhI, manuSyoM saMbaMdhI athavA tiryacoM saMbaMdhI jo bhI upasarga utpatra hoMge, una utpanna hue upamargoM ko mAnasika dRr3hatA ke sAtha nirbhaya bhAva se sahana karU~gA, vinA krodha ke kSamA karU~gA, adIna bhAva se sahana karU~gA, aura nizcala raha kara sahana kruuNgaa| una upasagoM ke sahana karane Adi meM kisI deva yA manuSya kI sahAyatA kI abhilASA bhI nahIM karU~gA ||suu078|| tyAga karIne devA, manuSya athavA tiya saMbaMdhI je upasarga (trAsa) utpanna thaze te upasargone mAnasika daDhatA sAthe nirbhaya bhAvathI sahana karIza, kodha karyA vinA kSamA karIza, adIna bhAve sahana karIza ane nizcala rahIne sahana to see karIza te upasargo sahana karavA AdimAM koI paNa deva ke manuSyanI sahAyatAnI IcchA paNa nahi karuM." (sU078) muu078|| // 145 // Jain Education na Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 146 // prabhuvirahe dhArA viva vahiumArabhIa, pahucaraggajo arimarpaNo naMdivaddhaNo nariMdo pakkhalaMtA''bharaNo paDatapasUNasamUho chiNNAjogaho viva vigayaceyaNo avaNiyale savvaMgeNa dhasattipaDio, ta daTTaNaM savve sAmaMtappabhiyo'vi samaMtao avaNiyale klpnivddiyaa| taeNaM viloNaceyaNo naMdivaddhaNo bhUvo kahaMpi ceyaNAyAreNa sIyalovayAreNa ceyaNaM NIo'vi aIva maJjarI vahio bhavIa, niraMtaraI siusiNasalilocchaliyadhArAmoyaNAI loyaNAI pamajjiya pajjadukkhabhAyaNaM sayamappA TIkA 5 Nameva niMdIa-dhI! dhI! amhANaM pAvavivAga, amU baMdhuviraho pAgasAsaNI asaNIviva amhe NihaNai / evaM dussahapahuvirahadukkheNa viSNo payAbhiNaMdaNo NadivaddhaNo rAyA muttkNtthmaakNdii| assA hathiNNe'vi asmaI pamuMcamANA atthogasogamAiNo bhvii| tayANi navamarehi maUrehivi nacaM visariyaM, viDaviNo kusumAiM caIa, kANaNaviharaNaparAyaNahariNA upAttAI taNAI, kaNabhakkhiNo pakkhiNo ya AhAraM prihrii| evaM samvesu pANisu pahudhirahavihuresu so Naravaro pahuM ceyasA ciMtamANo to evaM vayAsI-jattha tattha ya sadhastha tuma cevAvaloya e viuttositti tuM vIra! dukkhAevANumijjai" // 1 // evaM bhAsamAko nandivaddhano rAyA saNitaM paTio |mu079|| chAyA--tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH imametadrapamabhigrahamabhigRhya vyutsuSTakAyaH tyaktadehaH nandivarSamuhartazeSa divase 'kurmAra' grAmaM prsthitH| nAdInAM tataH khalu yAvat zrIvardhamAnasvAmI nayanapathagAmI AsIt tAvannandivardhanapramukhAH unmukhA janAH nija- vilApanijalocanapuTaiH prabhudarzanAmRtaM pibantaH prahRSyanta aasn| atha ca prabhuryathA yathA dRSTisaraNito vibhakRSTo jAtaH, varNanam / muu079|| mUla kA artha 'taeNaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra isa prakAra ke isa abhigraha ko grahaNa karake zarIra kI zuzrUpA aura mamatA kA tyAga kiye hue eka muhUrta dina zeSa rahane para 'kurmAra' grAma kI ora vihAra kiye| tatpazcAt jaba taka zrI vardhamAna svAmI nayanapathagAmI the-dikhAI dete rahe, taba taka nandivardhana Adi ___ sabajana apane-apane nayanapuToM se prabhu-darzana kA amRta-pAna karate hue harSita rahe; kintu prabhu jyoM jyoM bhuuln| matha-.'taeNaM' ityAdi. bhaav| mAnA mAna dhAraNa 4rI zarIranI zuzrA bhabhatAnA tyAga karyo. te ja divase chellAM muhUrtamAM bhagavAna kurmAra" gAma tarapha cAlI nIkaLyA. honA // 146 // jyAM sudhI bhaganAna daSTigocara thayAM tyAM sudhI naMdivardhana vagere svajanoe animeSa dRSTie Tagara Tagara ja joyA karyuM te prabhunA dazanAmRtanuM pAna karatAM harSita rahyAM. paraMtu jyAre prabhu daSTi-maryAdAthI dekhAvA baMdha thatA hoya Jain Education C ational Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mUtre // 147 // maJjarI TIkA tathA tathA dAradrANAmava savA sAtkapahaSaH praNaSTumAramata, grISmakAla sarAvarANA jalamiva harSollAsaH zoSTumupAkramata, vAriviraheNa praphulla kamalamiva sarveSAM hRdayaM duHsahena prabhuviraheNa malinaM jAtam , tadujjIvayituM pravRttaH zauNDIraH zItalamandasugandhisamIro'pi bhujaGgamazvAsAyate, pUrva yAH taddIkSAmahotsavanandanavane tadarzanakalpatarutale iSTasiddhayA AnandalahayoM jAtAH, tAH sarvAH prabhuvirahavaDavAnale praNaSTAH, prabhorduHsaho virahaH candravirahazvakoramiva, hRdayanikhAtaM zalyamivAkhilAn janAn vyathitAnakarot, paritoH vistRtena sphAreNa prabhuvirahAndhakAreNa AyatalocaneSu satsvapi tatra sthitA janA anayanA jAtAH, prAcInA samIcInA prabhuprakAzanavInA tatratyA zobhA najaroM se dUra hote gaye, tyo tyo daridroM ke samAna sabakA utkarSapUrNa harSa samApta honA AraMbha hone lgaa| jaise grISma ke samaya meM sarovaroM kA salila sUkhane lagatA hai, usI prakAra unakA harSa mUkhane lgaa| jaise pAnI ke vinA phUlA kamala murajhA jAtA hai usI prakAra saba kA hRdaya dussaha prabhu-viraha se murajhAne lgaa| use tAjA karane ke lie pravRtta huA, paTu pavana zItala manda aura sugaMdhita hone para bhI sAMpa ke zvAsa ke samAna jaharIlA pratIta hone lgaa| bhagavAn kI dIkSA ke mahotsavarUpI nandana kAnana meM, prabhu ke darzana rUpI kalpavRkSa ke mUla meM iSTa prApti se jo Ananda kI lahareM utpanna huI thIM, ve sabhI vIraviraharUpa baDavAnala meM bhasma ho gii| cakora ko jaise candramA kA viyoga dussaha hotA hai, usI prakAra prabhukA viraha, hRdaya meM cume hue kA~Te ke samAna sabhI janoM ko vyathA utpanna karane lgaa| cAroM ora phaile hue prabhuviraha rUpa saghana aMdhakAra ke kAraNa vahA~ khaDe sabhI jana baDe baDe locanoM ke vidyamAna rahate bhI nynhiingayA tema tema daridronI samAna svajananA harSo ochA thavAM lAgyAM. jema unALAnA prakhara tApamAM sarovaranuM pANI sukAI jAya che tema sanehIjanene harSa sukAvA lAge. pANI vinA jema kamaLa karamAI jAya che tema prabhudazana vinA sarvanA mana karamAvAM lAgyAM. tene vikasita karanArA vahetA maMdamaMda zItala ane sugaMdhita pavane paNa teone sarSanA zvAsasama viSamaya lAgatA hatA. dIkSA mahotsava rUpI naMdanavanamAM prabhudarzanarUpI kalpavRkSanA mUlamAM ISTaprAptithI je AnaMdanI herIe uThatI hatI te badhI herI vIrabhagavAnanA viraha rUpI vaDavAnala-agnimAM baLIne khAkha thaI gaI. cakera pakSIne jema ca dro viga sAle che tema prabhune viga sarvajanene sAlavA lAgyo. ane A viraha zalyanI mAphaka khUMcavA lAge. prabhuviyogane lIdhe romera prasarAela prabhuviraha rUpa saghana aMdhakArane lIdhe tyAM ubhelA badhA mANase moTI moTI prabhuvirahe nandivarSanAdInAM vilApavarNanam / suu079|| // 14 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre // 14 // nirvANadIpazikhagRhazobhevA'nazyat / prabhau virahite sati payasi galite nadIpulinamiva, rase galite dalamiva janamano malinaM saMjAtaM, jananayanataH sphArA vAridhArA prAdRSi vRSTidhAreva voDhumArabhata / prabhuvarAgrajo'rimardanonandivardhano narendraH praskhaladAbharaNaH patatpamUnasamUhazchinnAnokaha iva vigatacetano'vanitale sarvAGgeNa dhasetipatitaH, kalpataM dRSTvA sarve sAmantaprabhRtayo'pi samantato'vanitale niptitaaH| tataH khalu vilInacetano nandivardhano bhUpaH maJjarI kathamapi cetanAjanakeNa zItalopacAreNa cetanAM nIto'pi atIva vyathito'bhavat / nirantareSaduSNasalilocchalita- TIkA dhArAmocane locane pramRjya pAjyaduHkhabhAjanaM svakamAtmAnamevAnindata-dhira dhigasmAkaM pApavipAkam , asau se ho gye| pahele kI vahA~ kI prabhu ke prakAza se nUtana aura salaunI zobhA usI prakAra naSTa ho gaI, jaise kaI dIpa-zikhA ke bujha jAne para ghara kI zobhA naSTa ho jAtI hai| jaise pAnI ke baha kara nikala jAne para nadI kA taTa zobhAhIna ho jAtA hai, aura jaise rasabhAga sUkhajAne para pattA malina-phIkA-niSmabha ho jAtA hai, usI prakAra janatA kA mana malina ho gyaa| varSA Rtu meM pAnI kI dhArA kI taraha logoM ke nayanoM se prabhuvirahe AMsuoM kI dhArA pravAhita hone lgii| bhagavAn ke jyeSTha bhrAtA, ripuoM kA mardana karane vAle nandivardhana nandivardharAjA besudha ho kara dhar3Amase sarvAga se kaTe vRkSa kI taraha-dharatI para gira par3e,unake sabhI AbhUSaNa aise nAdInAM vilApagira par3e, mAno vRkSa ke phUla jhar3a gaye hoN| unheM girA dekha kara sabhI sAmanta vagairaha bhI idhara-udhara bhUtalA vrnnnm| para jA gire| tatpazcAt saMjJAhIna nandIvardhana rAjA kisI prakAra cetanA utpanna karane vAle zItalopacAra se suu079|| hoza meM Aye bhI to atIva vyathA kA anubhava karane lge| anavarata halke se uSNa jala kI uchalatI dhArA bahAne vAle netroM ko pauMchakara vaha atIva duHkha ke pAtra apanI AtmA kI isa prakAra nindA karane AMkha hovA chatAM AMdhaLA bhIMta jevA thaI gayA. jevI rIte dI olavAtAM gharanI zobhA naSTa thaI jAya che tevI ja rIte tyAMnI prabhunA prakAzathI thatI nathI ane suMdara zebhA naSTa thaI gaI. jema nadIkAMThe devAI jatAM nadI beDoLa lAge che, jema rasa cusAI jatAM phaLaphUla patra phIkko lAge che tema prabhunA gayA bAda samasta janatAnAM mana rasahIna phIkkAM dekhAvA lAgyAM. zrAvaNa bhAdaravAnI varSonI dhArAnI mAphaka lokenI AMkhethI AMsuonI dhArA vahevA // 148 // lAgI duzmanane rADa paDAvI de tevA temanA moTA bhAI naMdivardhana mUchita thaIne kApelA vRkSanI DALI mAphaka dharatI para paDI gayA. jema vRkSanAM phUle nIce gabaDavA mAMDe tema temanAM AbhUSaNe paNa eka pachI eka nIce gabaDavA mAMDayAM nisteja thayela naMdavardhanane bezuddha paDelA joI sarvasAmato vagere paNa bezuddha thaI bhaya para paDavA lAgyA. ___Jain Educal d. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 149 // bandhuvirahaH pAkazAsanirazaniriva asmAna nihanti / evaM dussahamabhuvirahaduHkhena khinnaH prajA'bhinandanA nandivardhanA rAjA muktakaNThamAkrandat / azvA hastino'pi azraNi pramuJcantaH astokazokabhAgino'bhavan / tadAnIM nRtyazurairmayUrairapi nRtyaM vismRtam, viTapinaH kusumAnyatyajana, kAnanaviharaNaparAyaNA hariNA upAttAni tRNAni, kaNabhakSiNaH pakSiNazcA''hAraM paryaharan / evaM sarveSu prANigaNeSu prabhuvirahavidhureSu sa naravaraH prabhuM cetasA cintayannAha - " yatra tatra ca sarvatra tvAmevA''lokayAmyaham / viyukto'sIti vIra ! tvaM duHkhAdevAnumIyate " // 1 // evaM manasi cintayannandivardhano rAjA svanizAntaM prasthitaH / / 079 / lage - 'dhikAra hai, dhikAra hai hamAre pApa ke pariNAma ko ! yaha bandhu-viyoga indrake vajra kI taraha hameM coTa pahuMcA rahA hai|' isa prakAra prabhu ke dussaha viraha ke duHkha se khinna aura prajA ko Ananda dene vAle nandivardhana rAjA mukta kaMTha se AkraMdana - rudana karane lage / ghor3e aura hAthI AMsU bahAte hue macala zoka karane lge| usa samaya nRtya karane meM zUra mayUra bhI nAcanA bhUla gye| vRkSoM ne kumumoM kA parityAga kara diyA / vana meM vicaraNa karane meM parAyaNa hariNoM ne mukha meM grahaNa kiye tRNoM ko bhI tyAga diyA aura kaNa-kaNa kA bhakSaNa karane vAle pakSiyoM ne cuganA baMda kara diyaa| isa prakAra sabhI prANigaNa prabhu ke viraha se vyathita ho gae / tatpazcAt rAjA nandivardhana mana hI mana bhagavAn kA cintana karate hue apane bhavana kI ora ravAnA hue / / sU079 // zIta upacAra vaDe nadivana jyAre hazamAM AvyA tyAre temanI vyathAnA pAra na hateA. jANe duHkhanA vAdaLe tuTI paDayA. gaLAmAM DumA bharAyo hatA. AMsuthI chalakatI AMkhAne sApha karI AtmaniMdA karavA lAgyA. * dhikkAra che mArA pApAnA pariNAmeAne ! A maMdhuviraha indranA vAnA mAra samAna duHkha ApI rahyo che!, Ama kahI te haiyAphATa rAvA lAgyAM ne cAdhAra AMsu pADI vilApa karavA lAgyAM. gheADA, hAthI vagere prANIo paNa AMsu vahAvatAM prakhala zeka anubhavavA lAgyAM. A samaye nAca karanAra mayUrI paNa nAca karavAnuM bhUlI gayAM. vRkSeA zAkanA cinha tarIke puSpAne tyAga karavA lAgyA. haraNAe meDhAmAM lIdheluM ghAsa cheADavA lAgyAM; pakSIoe caNavAnuM cheDI dIdhuM. A pramANe sarva prANIe paNa vilApa karavA lAgyAM. jhADapAna pannu zAkanA mAryA suravA lAgyAM. zAkathI duHkhita thayela naMdivardhana bhagavAnanuM ciMtana karatAM karatAM khInna bhAve peAtAnA mahele pahoMcyAM. (s079) kalpamaJjarI TIkA prabhuvirahe nandivardha nAdInAM vilApa - varNanam / ||suu079 // // 149 // w Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre TIkA-'taeNaM samaye bhagava' ityAdi-tataH dIkSAgrahaNAnantaraM khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH imametadrUpam= pUrvoktaM svapratijJAtam abhigraham abhigRhya svIkRtya vyutsRSTakAyAntyaktazarIrazuzrUSaH, tyaktadehaH parihatazarIramohaH, muhUrtazeSe ghaTikAdvayAvaziSTe divase-dine, 'kurmAra'-grAma-kurmArAkhya-grAmaM, prasthitaH vihAraM kRtavAn / tataH khalu thAvat-yAvatkAlaparyantam , zrIvardhamAnasvAmI nayanapathagAmI-dRzyamAna AsIt , tAvat= tAvatkAlaparyantaM nandivardhanapramukhAH nandivardhanAdayaH, janAH unmukhAH-zrIvardhamAnAvalokArtha tadabhimukhAH santaH, nijanijalocanapuTaiH sva-sva-kSetrapuTaiH, prabhudarzanAmRta-zrIvardhamAnasvAmidarzanarUpAmRtaM pibantaH santaH prahRSyantaH-pramodamAnA Asan atha-tadanantaram ca prabhu zrIvardhamAnasvAmI yathA yathAnyena. yena prakAreNa dRSTisaraNita:netrapathataH, viprakRSTaH daro jAnaH tathA tathA tena tena prakAreNa daridrANAM dInAnAm iva sarveSAM tatra sthitAnAM kalpamaJjarI TIkA T FATHER prabhuvirahe ... TIkA. kA artha:--'tae the' ityAdi / dIkSA grahaNa karane ke anantara zramaNa bhagavAn mahAvIra pUrvokta abhigraha ko aMgIkAra karake zarIra kI zuzrUpA, ke tyAgI hue aura deha saMbaMdhI moha se rahita hue, jaba anumAna do ghar3I dina zeSa thA, taba 'kurmAra' grAma kI ora vihAra kiye| ___. usa samaya, jitane samaya taka zrIvardhamAna svAmI dikhAI dete rahe, utane samaya taka nandivardhana Adi jana bhagavAn zrIvardhamAna prabhu ko dekhane ke lie. unakI ora mu~ha uThAe hue netra-puToM se unake darzanarUpI amRta kA pAna karate rahe, aura prasanna hote rahe; kintu bAda meM zrIvardhamAna svAmI jaise-jaise dRSTipatha se dara hote cale gaye, vaise-vaise dInoM ke samAna vahA~ khar3e hue sabhI logoM kA vaMha utkRSTa nandivardhanAdInAM vilApavarNanam / ||muu079|| sAno matha:-'tapaNa tyAhI. hI bIdhA pachI zrama nAvAna mahAvIra mA matA0yA pramANenA abhigrahane aMgIkAra karIne zarIranI suzraSAne tyAgI zarIra upara meDa che. jyAre be ghaDI divasa mI 2hyo tyAre "bhAra" gAmanI ta* 462. yo....... jyAM sudhI najara paheMcatI rahI-jayAM sudhI zrI vardhamAna svAmI daSTigecara ' rahyA tyAM sudhI naMdivardhana vagere jene bhagavAna zrI vardhamAna prabhune jovAne mATe temanI tarapha mukha UMcuM karIne netra-puTathI mITa mAMDI temanA darzana rUpI amRtanuM pAna karatA rahyA ane prasanna thatAM rahyAM, paNa jema jema zrI vardhamAna svAmI daSTipathathI dUra dUra thatAM gayAM tema tema dona mANasanI jema tyAM ekaThA thaelA badhA le:kene te utkRSTa AnaMda vila na fw.jainelibrary.org For Private & Personal USB Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre maJjarI // 151 // TIkA janAnAM sotkarpaharpaH: utkRSTAnandaH praNaSTuMdarIbhatritum Arabhata-upAkramata, kiMca-grISmakAle grISmaRtau sarovarANAM jalamiva sarveSAM janAnAM harSollAsaH zoSTumupAkramata, vAriviraheNa jalAbhAvena praphulaM vikasita, kamalakulaM= -kamalavanamiSa sarveSAM tatrasthitAnAM janAnAM, hRdayaM manaH, duHsahena-kaSTasahanIyena prabhuviraheNa zrIvardhamAnasvAmi kalpaviyogena, malinaM hataprabhaM jAtam / tatsarvajanahRdayam , ujjIvayitum-ullAsayituM. pravRttaH 'zauNDIra:-nipuNaH zItalamandasugandhisamIro'pi bhujaGgamazvAsAyate bhujaGgamazvAsa ivAcarati-tadvadAhajanako jAta ityarthaH / pUrva tadIkSAmahotsava-nandanavane zrIvardhamAnasvAmicAritragrahaNo dezyaka-bRhadutsaMvarUpa-nandanavane tadarzanakalpatarutale zrIvardhamAnasvAmidarzanarUpakalpavRkSamrale iSTasiddhathA abhilapitasampannatayA yA AnandalaharyaH harSaparamparAH jAtAH, tAH sarvAH prabhuvirahavaDavAnale zrIvardhamAnasvAmiviyogarUpasAmudrikAgnau praNaSTAH / prabhoH zrIvardhamAnasvAminaH duHsahaHkaSTasahyaH virahaH candravirahaH candraviyogaH cakoram iva-yathA vyathitaM karoti, hRdayanikhAtaM hRdayapradezAnta: Ananda dUra hone lgaa| jase grISma Rtu meM sarovaroM kA jala mUkhane lagatA hai, usI prakAra unakA ho| lAsa sUkhane lgaa| jaise jala ke abhAva se vikasita kamaloM kA samUha zobhAvihIna ho jAtA haiM, usI prabhuvirahe prakAra yahA~ sthita janoM ke hRdaya dussaha prabhu-viraha se-zrIvardhamAna svAmI ke viyoga se murajhA gyaa| saba ke nandivardhahRdaya ko praphullita karane ke lie pravRsa huA sundara, zItala, manda aura sugaMdhita samIra (pavana) bhI sApa nAdInAM vilApa- ke zvAsa ke samAna saMtApavardhaka ho utthaa| pahale bhagavAna vardhamAna svAmI ke dIkSA grahaNa ke nimitta hue vrnnnm| utsavarUpI nandanavana meM, zrIvardhamAna svAmI ke darzanarUpa kalpavRkSa ke mUla meM iSTasiddhiH se Ananda kI jo suu079|| lahareM utpanna huI thIM, vaha saba prabhu ke viraharUpa vaDavAnala meM bhasma ho gii| jaise candramA kA viyoga cakora ko vyathita karatA hai, usI prakAra bhagavAn kA viyoga logoM ko vyathita karane lgaa| athavA thavA lAgyA. jemAM zrI ma katumAM revarAnuM pANI sUkAvA lAge che tema temane harSollAsa sUkAvA lAge. jema "jaLanA abhAve vikasita kamaLAne samUha cImaLAI jAya che, e ja pramANe tyAM upasthita thaelA mANasenAM hRdaya asahA prabhuvirahathI-zrI vardhamAnasvAmInA viyegathI jharavA lAgyAM. savanAM hRdayane praphullita karI rahela saMdara, zItaMLa, 'maMda ane sugaMdhita pavana paNa sApanA jherI dhAsanI mAphaka saMtApI rahyo hato. bhagavAna vardhamAna svAmInA dIkSA // 15 // , grahaNa nimitte prakaTelA utsava rUpI naMdanavanamAM zrI vardhamAna svAmInAM darzana rUpI kalpavRkSanA mULamAM ISTa siddhithI AnaMdanA je lahere utpanna thaI hatI te badhI prabhunA viraha rUpI dAvAnaLamAM bhasma thaI gaI. jema candramAne viyega cakora pakSIne satApe che eja pramANe bhagavAnane vAyega lokenA haiyAmAM apAra vyathA karavA lAgyo ane Scasionalossosiation ke Jain Education Interional For Privatdersonal use only Criww.jainelibrary.org. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamRtre // 152 // Jain Education Inonal saMcanaM zalyaM ca i = yathA janAn vyathitAn karoti, tathaiva akhilAn janAn vyathitAn = pIDitAn akarot / paritaH sarvataH vistRtena = prasRtena sphAraNa - vizAlena prabhuvirahAndhakAreNa AyatalocaneSu dIrghanetreSu satsvapi tatrasthitAH - zrI vardhamAnaprabhudIkSAsthAnavartino janAH anayanAH= andhA iva jAtAH prAcInA = pUrvakAlInA, samIcInA= zobhanA prabhuprakAzanavInA = zrI vardhamAnasvAmivirAja nAbhinavA tatratyA = zrIvardhamAnasvAmisamalaGkRtasthAnodbhavA zobhA = ramaNIyatA, nirvANadIpazikha - gRhazobhetra = vidhyAtadIpasya bhavanasya ramaNIyateva zranazyat = naSTA'bhavat prabhau=zrIvI rajine virahite= viyukte sati payasi =jale galite = niHsRte, nadIpulinam = nadIsambandhitoyosthitataTam iva yathA malinaM bhavati tathA-rase= jalabhAge, galite =zuSke sati dalaM patram iva = yathA malinaM bhavati tathaiva - janamanaH = loka hRdayaM malinaM hatotsAhaM saMjAtam, jananayanataH = lokAnAM netrataH sphArA = mahatI vAridhArA=azru paramparA, prAkRSi varSAkAle dRSTidhArA = varSAdhArA iva= yathA voDhuM =syanditum Arabhata = upAkramata / tathA prabhuvarajaH =zrIvardhamAnasvAmijyeSTha bhrAtA, jaise hRdaya - pradeza meM cubhA huA zalya vyathA pahu~cAtA hai, vaise hI vaha viyoga saba ko vyathA dene lagA / saba ora phaile hue vizAla prabhu - viraha ke andhakAra ke kAraNa dIrghanayana hone para bhI dIkSAsthAna para vidyamAna jana netrahIna jaise ho gye| prabhu ke virAjane se navIna vahA~ kI pahale vAlI zobhA, arthAt bhagavAn vardhamAna ke virAjane ke sthAna kI vaha ramaNIyatA usI prakAra naSTa ho gaI, jaise dIpaka ke bujha jAne para bhavana kI zobhA naSTa ho jAtI hai / jaise pAnI kA bahAva samApta ho jAne para nadI ke taTakI zobhA malina ho jAtI hai, athavA rasa-bhAga ke sUkha jAne para patte niSprabha ho jAte haiM, usI prakAra logoM ke hRdaya malina - utsAhahIna ho gye| logoM ke locanoM se mahatI azrudhArA aisI pravAhita hone lagI, jaise varSAkAla meM varSA kI dhArA baha rahI ho / bhagavAn ke jyeSTha bhrAtA, zatruoM ke vijetA nandivardhana rAjA, athavA jema kAmaLa haiyAmAM khuMcI gaelA bANunI aNI mahAvyathA kare che eja pramANe te viyeAga saune saMtApavA lAgyA. prabhuvirahanA gADha aMdhakAra cetaka phelAvAne kAraNe meATI ane svaccha makhAvALA hovA chatAM paNa dIkSAsthAna para upasthita leAkeA jANe netrahIna thai gayAM. bhagavAnanI hAjarIne kAraNe tyAMnI zeAbhAmAM je navInatA ane ramaNIyatA AvI hatI te jANe ke dIpaka bujhAi jatAM bhavananI zAbhA jema nAza pAme tema nAza pAmI. jema pANInuM vaheNa aMdha thatAM nadInA taTanI gheAbhA malIna thaI jAya che, athavA rasa sUkAI jatAM jema pAMdaDAM sukAM ane nisteja thai jAya che eja pramANe leAkeAnAM haiyAM utsAha vinAnAM nirasa thaI gayAM, jema varSARtumAM varasAdanI dhArA paDe che tema leAkeAnI AMkheAmAMthI zrAvaNa bhAdaravA varasavA mAMDayA. kalpa maJjarI TIkA prabhuvirahe nandivarSa nAdInAM bilApa - varNanam / ||suu079 / / // 152 // Nww.jainelibrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 153 // arimardanaH = zatruparAjayI nandivardhanaH = tadAkhyaH, narendro = rAjA praskhaladAbharaNaH prapatadalaGkAraH san patatmanUnasamUha := praskhalatpuSpasamudAyaH chinnAno kaha : = chinnavRkSaH iva = yathA vigatacetanaH = nizreSTaH san avanitale=pRthvItale, sarvAGgeNa= sakalAvayavena dhasiti - 'dhas' ityAkArakazabdapurassaraM patitaH - apatat / taM nandivardhanaM patitaM dRSTvA sarve sakalAH sAmantaprabhRtayo'pi puruSAH samantataH = sarvataH avanitale= bhUtale nipatitAH nyapatan / tataH = bhUtalanipatanAnantaram vilInacetanaH = nizreSTaH, nandivardhano bhUpo - rAjA kathamapi kenApi prakareNa cetanAkAreNa = ceSTAjanakena, zItalopacAreNa vyajanAdinA zItIkaraNasAdhanena cetanAM ceSTAM nIto'pi = prApito'pi, atIva = atyantaM yathA syAttathA vyathitaH=duHkhito'bhavat / sa ca nirantareSaduSNa-salilocchalita - dhArAmocane = nirantaram=avirataM yA ISaduSNasalilasya= kiJciduSNajalasya ucchalantI yA dhArA=matrAhastasyA moca ke locane-netre pramRjya = proJchaya prAjyaduHkhabhAjanaM= bahuduHkhapAtraM svarka=nijam AtmAnameva anindat=agarhayat, tathA hi- dhig dhik asmAkaM pApavipAkaM = pApapariNAmam, asau=eSaHprabhu trirahaH=zrIvardhamAnamabhuviyogaH pAkazAsaniH = indrasambandhI azaniH = vajram iva asmAn nihanti = nitarAM jinake AbhUSaNa nIce gira rahe the, isa prakAra saba avayavoM se dharatI para dhar3Ama se gira gaye, jaise jhar3ate hue puSpoM vAlA vRkSa kaTa kara gira gayA ho / dharatI para girane ke bAda vaha mUrchita ho gye| phira - mUrchA dUra karane vAle zItala upacAra se paMkhA Adi ke dvArA havA karane Adi se hoza meM Aye bhI to atyanta hI dukhI hue| vaha lagAtAra kiMcita uSNa jala kI dhArA ke samAna azrudhArA bahAne vAle netroM ko poMcha kara atyanta duHkhita apane AtmA kI ho nindA karane lage- hamAre pApa ke pariNAma ko dhikkAra hai ! yaha bandhutriyoga hamako indra ke vajra ke samAna vyathA pahu~cA rahA hai| isa prakAra asA prabhuviyoga jema kharatAM puSpavALuM vRkSa kapAIne dharaNI para tUTI paDe che tema jenAM AbhUSaNA nIce paDI rahyAM che evA bhagavananA jyeSTha bhAI ane zatruenA vijetA rAjA nadinIvadhana virahavedanAthI zarIra uparanA kANu gumAvatAM dhaDIma karatAka dharaNI para DhaLI paDayAM, ane beheAza thaI gayA. AjubAju ekaThA thaelA prajAjanAe temanI mUrchA TALavA zItaLa upacAra karIne tema ja paMkhA vaDe vana vagere nAkhatAM rAjA nadivana bhAnamAM AvyAM. bhAnamAM AvatAM te atyaMta duHkhI jaNAtA hatA. AMkhAmAMthI ceAdhAra AMsu vahI rahyAM hatAM. AMkhA luchavA chatAM puranI mAphaka AMsu ubharAtAM hatAM, duHkhanI kAI sImA na hatI. duHkha mATe te peAtAnA AtmAne dhikkAravA lAgyA. " dhikkAra ho amArAM pApanAM pariNAmane. A kayA bhavanAM pApa udaya AvyAM haze ke mArI AMkhA sAme mArA kalpa maJjarI TIkA prabhu virahe nandivardha nAdInAM vilApa varNanam / ||m079 / / // 153 // ww.jainelibrary.org. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 154 // hinasti-vyathayatIti bhaavH| evam-anena prakAreNa duHsahaprabhuvirahaduHkhena kaSTasahanIya-zrIvardhamAnasvAmiviyogajanitakhedena khinnaH duHkhitaH prajA'bhinandanaH svakIyaprajA'mandAnandakArako nandivardhano rAjA muktakaNTham sazabdaM yathA syAt tathA-Akrandat uccairarodIta , tasmin samaye azvAH hastino'pi, azrUNi netrajalAni pramuJcataH pAtayantaH santaH astokazokabhAginaH bahutarazokavanto'bhavan / tadAnIM zrIvardhamAnasvAmiviyogasamaye nRtyazUraiH-nartananipuNaiH mayarairapi nRtyaM vismRtam , tathA-viTapina:kSAH, kusumAni-puSpANi, atyajan amuzcan-vRkSAH prabhuviraheNa puSpazobhArahitA abhavanniti bhaavH| tathA-kAnanaviharaNaparAyaNA: vanavicaraNa tatparAH hariNA = mRgAH, upAttAni gRhItAni-tRNAnidhAsAn , paryaharan parityaktavantaH, ca-punaH kaNabhakSiNaH pakSiNaH AhAraM kaNabhakSaNaM paryaharan , evam anena prakAreNa sarveSu pANigaNeSu prabhuvirahavidhureSu-zrIvardhamAnasvAmiviyogajanitaduHkhAkuleSu satsu saH maJjarI TIkA magara prabhuvirahe zrIvardhamAna svAmI ke viraha-janita kheda se duHkhita hokara apanI prajA kI Anandita karane vAle nandivardhana rAjA cillA-cillA kara rudana karane lge| usa samaya meM azva aura istI bhI AsU bahAte hue atyanta zoka ke bhAgI hue| zrIvardhamAna svAmI ke viyoga ke samaya nAcane meM nipuNa mayUra bhI nRtya karanA bhUla gaye / vRkSoM ne phUloM kA parityAga kara diyA, arthAt ve bhI prabhu ke viraha se phUloM kI zobhA se rahita ho ge| tathA vana meM vihAra karane vAle mRgoM ne mukha meM liyA huA ghAsa bhI tyAga diyaa| kaNa kA bhakSaNa karane vAle pakSiyoM ne kaNabhakSaNa karanA bhI choDa diyaa| isa prakAra samasta pANIgaNa bhagavAn ke triyoga se vyathita hue| tatpazcAt nandivardhanAdInAM vilApase varNanam / suu079|| bhAIno viga thaye. A badhu viga te indranA vajI je kArI ghA mArI rahyo che." pitAnI prajAne AnaMdita karanAra rAjA naMdivardhana prabhuno viyoga thatAM pattharane paNa pIgaLAve tevA karUNusvare valopAta karavA lAge. virahanI karUNatA cAre tarapha vyApI rahI hatI. pakSioe caNavAnuM mukI dIdhuM. hAthI ane ghoDAo je samAraMbhane zobhAvatA hatA te paNa A vAtAvaraNathI mukta na rahyA. temanI AMkhe azrapUrNa hatI. nartana karI rahelA mayUree temanuM nartana cheDI dIdhuM. vRkSe paNa vaMcita na rahyA. nayanomAMthI jema AMsuDA khare tema vRkSo uparathI puSpa AMsuDAnI mAphaka kharakhara kharavA lAgyA. vanamAM nirdoSa rIte pharatAM bheLAM mRgalAMoe mahemAM lIdheluM kaDapa paNa choDI dIdhuM. hA, prabhu ! tAro viyoga! kone vyathA nathI upajAvate ? pazu zuM ? ne pakSI zuM? mAnavI zuM ke deva kare zuM? vAtsalyanA avatAra evA prabhunA virahathI sArI vanarAjI, pazu, pakSI, mAnavI ane devagaNa, koI duHkhathI // 154 // Jain Education Integral Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. mutre kalpamaJjarI TIkA prabhuviyogavidhuro naravaro rAjA-nandivardhanaH prabhu zrIvardhamAnasvAminaM cetasA-hRdayena cintayan smaran kathayati "yatra ca sarvatra vAmevA''lokayAmbaham / viyukto'soti vIra tvaM, duHkhAdevAnumIyate" // 1 // iti / evaM vilapan nandivardhano rAjA tataH jJAtapaNDavanAt svanizAntaM-nijagRhaM prsthitHpryaatH||muu079|| // 155 // mUlam-tattha NaMdivaddhaNeNa vuttaM-he vIra! amhe taM viNA suNNa varNa viva piukANaNaM viva bhayajaNaNaM bhavaNaM kahaM gamissAmo 1 / havaMti ya ettha silogA / tae viNA vIra ! kahaM vayAmo, gihe'huNA sunnnnvnnovmaanne| goTThIsuhaM keNa sahAyarAmo, bhokkhAmahe keNa sahA'ha baMdhU ! // 1 // savvesu kajesu ya vIra-vIre-cAmaMtaNAIsaNo tvjj!| pemappakiDIi bhajIa moyaM, girA''sayA kaM aha AsayAmo // 2 // bhagavAn ke viraha se duHkhI nandivardhana rAjA zrIvardhamAna svAmI ko hRdaya se smaraNa karate hue kahate haiM .. "yatra tatra ca sarvatra, tvAmevA''lokayAmyaham / viyukto'sIti vIra ! tvaM, duHkhAdevAnumIyate " // 1" ___arthAt-he bhrAtA! meM jahAM tahAM saba jagaha tereko hI dekhatA hU~, ataH kauna kahatA hai ki terA viyoga huA hai, mujhe to cAroM ora tUM hI tUM dikhAI de rahA hai paraMtu he vIra ! jaba aMtara meM duHkha hotA hai taba aura anumAna karatA hU~ ki terA viyoga ho gayA hai| isa prakAra manahImana bolate hue nandivardhana rAjA jJAtakhaNDa udyAna se apane bhavana kI ora ravAnA hue suu079|| mukta na hatuM. prabhu te gayA. have raDe zo phAyado ? ema vicArI bhAre haiye naMdivardhana rAjA ema kahevA lAgyA ke "yatra tatra ca sarvatra, tvAmevA''lokayAmyaham / / viyukto'sIti vIra ! tvaM, duHkhAdevAnumIyateM" // 1 // arthAtunhe bhAI huM jyAM tyAM badhI jagAe tane ja jouM chuM. to pachI koNa kahe ke tAre viga thaye che, mane to cAre tarapha tU ja tU dekhAI rahyo che, paNa he vIra ! jyAre aMtaramAM duHkha thAya che tyAre anumAna karyuM IS chuM ke tAro viyoga thaI gayo che. A pramANe manamAM ne manamAM bolatA nadivardhana rAjAe jJAtakhaMDa udyAnamAMthI pAtAnA bhavananI ta25 khai maryA. (sU078) prabhuvirahe nandivardhanAdInAM vilApavarNanam / suu079|| // 155 // Jain Education alational - SAww.jainelibrary.org Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 156 // Hai Xian Ji Jain Education In Man Man aippiyaM baMdhana ! daMsaNaM te, suhaMjaNaM bhAvi kaya'mha akkhiNaM / nIrAgacitto'vi kayAha amhe, sarissamI savvaguNAbhirAma ! ||3|| rai bhujo bhujo vilapatANaM tersi sanvesiM acchao motiyamAlavya phArA anuhArA nissaMdiu - muvAkamIa / taha ya acchimuttiyAo asmurvidumuttAhalAgi pariyo vikiriumArabhIa / evaM sogamayaM samayaM nirikkhiya dinamaNItra maMdaghiNI jAo / ego avarassa dukkhaM paropparaM daduM dUyaiti vibhAviya viva sahassa kiraNo atthamio | sUre atthamie dharA ya aMdhayArA''cchAyaNaM dharIa, jaNA ya sogAurA vicchAyavayaNA sayaM sayaM siMhaM paDigayA || sU080|| chAyA-- tatra nandivardhanenoktaM - " he vIra ! vayaM tvAM binA zUnyavanamiva pitRkAnanamiva bhayajananaM bhavanaM kathaM gamiSyAmaH 1 / bhavanti cAtra zlokAH - "tvayA vinA vIra ! kathaM vrajAmo, gRhe'dhunA zUnyavanopamAne / goSThImukhaM kena sahA''carAmo, bhokSyAmahe kena sahAtha bandho ! // 1 // mUla kA artha - ' tastha' ityAdi unameM se nandivardhana ne kahA- he vIra ! maiM tumhAre binA zUnya vana samAna aura zmazAna ke samAna bhaya-janaka rAjabhavana meM kaise jAU~gA? isa viSaya meM zloka bhI haitara viNA vIra ! kahaM vayAmo, gihe'huNA muNNavaNovamANe / goTTImuhaM keNa sahAyarAmo, bhokkhAmahe keNa sahA'ha baMdhU ! // 1 // he vIra ! tere binA hama kaise jAe~ ? isa samaya rAjabhavana to sunasAna vana ke samAna jAna par3atA hai / he vIra ! hama kisake sAtha goSThI ( vArtAlApa ke sukha kA anubhava kareMge ? he bandho ! hama kisa ke sAtha baiTha kara bhojana kareMge // 1 // bhUjanA artha - ' tattha' ityAdi vidyApa uratAM nahivardhana mazAna jevA thai paDelAM bhayajanaka bhavanamAM kevI rIte jAuM?" A viSayamAM traNa " tara viNA bora ! kahaM vayAmo, gihe'huNA suSNatraNotramANe / gohI keNa sahA'yarAmo, bhokkhAmahe keNa sahA'habaMdhU ! / / 1 / / " huM vIra ! tArA vinA have A bhavanamAM kevI rIte jAu ? tArA vinA tA jevuM lAge che. huM vIra! tArA jatAM huM keAnI sAthe geSThI karIza ? vineAda karIza kAnI sAthe besIne bhAjana karIza ?(1) che haiM, ' he vIra ! hu~' tArA binA zUnya mane zloko che te A pramANe che-- khA bhavana sunasAna vagaDA ke ma' ! tArA jatAM huM kalpa maJjarI TIkA prabhuvira nandivardha nAdInAM vilApa varNanam / ||muu080|| // 156 // w.jainelibrary.org. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 157 // otion bhavatasta ma.pra. zA sarveSu kAryeSu ca vIra-vIra - tyAmantraNAdarzanatastavA''yeM ! | premaprakRSTayA abhanAma modaM nirAzrayAH kam atha AzrayAmaH ||2|| atipriyaM bAndhava / darzanaM te, sukhAJjanaM bhAvi kadA'smAkamakSNAm / nIrAgacittopi kadAtha zrasmAn, smariSyasi sarvaguNAbhirAma ! ||3|| " ityevaM bhUyobhUyo vilapatAM teSAM sarveSAmakSito mauktikamAleva sphArA'zrudhArA nisyanditumupAkramata / tathA savvesu kajjesu ya vIra-vIre, cAmaMtaNAdaMsaNao tavajja ! | pepaTTI bhajIa moyaM, NirAsaNA kaM aha AsayAmo // 2 // aiSviyaM baMdhava ! daMsaNaM te, suhaMjaNaM bhAvi kaya'mha akkhiNaM / nIrAgacitto'vi kathAha amhe, sarissasI savvaguNAbhirAmA // 3 // iti / Arya! sabhI kAryoM me 'he vIra, he vIra' isa prakAra tumheM saMbodhita karake, tumhAre darzana karake tumhAre prema kI prakRSTatA se Ananda bhogate the| magara Aja hama nirAdhAra ho gye| aba kisakA Azraya leMge || 2 || he bandhu ! mere netroM ke lie sukhada aMjana ke samAna tathA atyanta miya tumhArA darzana aba kaba hogA ? sarvaguNAbhirAma ! tuma viraktacitta hokara bhI kaba hameM smaraNa karoge ? // 3 // sanvesu kajjemu ya vIra-vIre-zrAmaMtaNAdaMsaNao tava'jja ! / pemapaTTI bhajI moyaM, NirAsayA kaM aha AsayAmo // 2 // ippiyaM baMdhava ! daMsaNaM te, suhaM jaNaM bhAvi kaya'mha akkhiNaM / nIrAga citto'vi kayAha amhe sarissasI savvaguNAbhirAmA " // 3 // iti. huM A ! dareka kAmamAM "he vIra! huM vIra ! " karIne tamane pAkAratA ane tamArAM darzana karIne tamArA premanI prakRSTatAthI ame AnaMdanA anubhava karatA hatA, paNa Aje ameA nirAdhAra thatAM have kAnA Azraya laie ? (2) *' huM bandhu ! mArA netronA sukhakArI aMjana samAna, tathA ghaNA priya evA tArA darzana have mane kayAre thaze ? he sarvAMguNAbhirAma! tame tA have virakta cittavALA thayA che, chatAM kAika dahADo to amAne yAda tA azAne ? umAre 42za ? (3) STATE NAATE kalpa maJjarI TIkA prabhuvirahe nandivardha nAdInAM vilApavarNanam / ||suu079|| // 157 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 15 // TIkA cAkSizuktikAto'zrubindumuktAphalAni parito vikiritumArabhata / evaM zokamayaM samayaM nirIkSya dinamaNirapi mndghRnnirjaatH| eko'parasya duHkhaM parasparaM dRSTvA yata iti vibhAvyeva shsrkirnno'stmitH| sure'stamite dharA cAndhakArA''cchAdanamadharata , janAzca zokAturA vicchAyavadanAH svakaM svakaM gRhaM pratigatAH ||muu080|| TIkA-'tattha NadivaddhaNeNa' ityAdi-tatra zokAkuleSu madhye nandivardhanena uktaM vilApavacanamuccAritam he vIra ! vayaM tvAM vinA zUnyavanamiva tathA-pitRkAnanamiva-zmazAnamiva bhayajananaM bhayaGkaraM bhavanaM prAsAdaM kathaMkena prakAreNa gamiSyAmaH / atra viSaye zlokAzca bhavanti yathA-'tae viNA vIra' ityAdi-he vIra ! tvayA vinA vayamadhunA nandivardhana tathA dUsare loga bAra-bAra isa prakAra kA vilApa kara rahe the| una saba ke netroM se motiyoM kI mAlA ke samAna mahatI azrudhArA nikala rahI thI ata eva-netra rUpI sIpoM se azrubindu rUpI motI idhara-udhara vikharane lge| isa prakAra zokamaya samaya dekhakara sUrya bhI mandakiraNoM vAlA ho gyaa| eka dUsare ke duHkha ko dekha kara paraspara kheda karate hai, aisA soca kara hI mAno sUrya asta ho gyaa| sUrya ke asta ho jAne para pRthvI ne aMdhakAra rUpa kAlA vastra dhAraNa kara liyA / zoka se Atura evaM murajhAye cehare se apane-apane sthAna para gaye // muu080|| TIkA kA artha-zokAkula logoM meM se nandivardhana ne isa prakAra vilApa ke vacanoM kA uccAraNa kiyA 'he vIra ! tumhAre vinA sunasAna vana ke samAna aura zmazAna ke samAna bhayaMkara bhavana-rAjabhavana meM hama kisa prakAra jAe~ge? isa viSaya meM zloka bhI haiM-'tae viNA' ityAdi / he vIra! tumhAre vinA aba naMdivardhana ane anyajana, A prakAranA vividha vilApa karI rahyAM hatAM. temanAM netramAMthI tuTelI metInI mALAsamAna azupravAha vahI rahyo hate. netra rUpI chIpamAMthI, azra rUpI motIDAMo nIkaLI jyAM tyAM vera-vikhera thaI rahyAM hatAM. rAjA, prajA ane samasta prANIonAM haiyAmAM bhaDabhaDato zekAmi joIne sUrya paNa thaMbhI gaye. zAkane bhAgIdAra thayo. duHkhano bhAra vadhu na jIravAtAM pazcima dizAmAM piDhI gayA. sUryAsta thatAM pRthvI upara aMdhArapaTa chavAI gayo. zokAtura mukhe lake paNa potapotAnA sthAne javA bhAre haiye cAlI nIkaLyAM. (80) TIkAne artha_zakokula lokomAMthI nandivane A pramANe vilApanAM vacananuM uccAraNa karyuM, "he vIra, tamArA vinA sUna-sAna vananAM jevAM ane zmazAna samAna bhayaMkara rAjabhavanamAM kevI rIte rahI zakAze?" A viSe prabhuvirahe nandivardhanAdInAM vilApavarNanam / ||suu080|| // 158 // Jain Educationational tae viNAma 3 w .jainelibrary.org Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 159 // Jain Education Innal sarat zUnyavanasadRze bhavane kathaM kena prakAreNa vrajAmaH gacchAmaH 1 he bandho ! atha - idAnIm vayaM goSThIsukhaM goSThI - mitramaNDalI, tatra sukham = tattvavimarzajanitamAnandaM kena saha AcarAmaH = anubhavAmaH, tathA kena saha vayaM bhokSyAmahe // 1 // he Arya ! sarveSu kAryeSu he vIra ! he vIra ! iti tatra AmantraNAt tatra darzanAt, taba premaprakRSTyA snehaprAcuryeNa ca etAvaddinaM modam = Anandam abhajAma = prAptavantaH atha = tava virahasamaye'dhunA nirAzrayAH santo vayaM kaM janam AzrayAmaH ? || 2 || bAndhava ! asmAkam akSNAm = netrANAm sukhAJjanaM = sukhajanakAanaM atipriyaM te tava darzanaM punaH kadA = kasmin kAle bhAvi bhaviSyati ? | he sarvaguNAbhirAma = he sarvaguNasundara ! nIrAgacittopi = rAgarahitamanA api svaM kadA=kasmin kAle asmAn smariSyasi ? || 3 || zUnya vana ke sadRza bhavana meM hama kisa prakAra jAe~ ? he bandhu ! isa samaya hama vaha goSThI kA sukha-tatva vicAraNA se hone vAlA Ananda -kisa ke sAtha anubhava kareMge aura kisa ke sAtha bhojana kareMge ? // 1 // he Arya ! sabhI kAmoM meM 'he bIra, he vIra,' isa prakAra tumheM saMbodhita karake aura tumhAre darzana karake tathA tumhAre prema kI pracuratA se hama Ananda-lAbha kiyA karate the| aba tumhAre viyoga meM nirAdhAra ho gaye haiN| hAya, kisakA AdhAra leM ? // 2 // he bandhu ! hamAre netroM ke lie sukhajanaka aMjana ke samAna, tathA atyanta priya tumhArA darzana phira kaba hogA ? he samasta guNoM se sundara ! rAga-rahita citta vAle hokara bhI tuma hameM kaba smaraNa karoge ? // 3 // huM vIra ! tamArA vinA have zUnya vananAM jevAM bhavanamAM ame kevI rIte jae ? huM badhu ! A samaye ame te goSThInu' sukha ane tattvavicAraNAthI thanAra AnanA kAnI sAthe anubhava karazuM' ane kreAnI sAthe bheAjana karazu?ul huM A ! badhAM kAmeAmAM "he vIra, he vIra" A rIte tamane sAdhIne ane tamArAM da"na karIne tathA tamArA premanI vipulatAthI ame Anada prApta karatAM hatAM. have tamArA vicegathI nirAdhAra thai gayAM chIe. hAya, have kAnA AdhAra levA ? tArA he bhAI! amArI AMkhAne mATe sukhajanaka AMjaNanAM jevAM tathA atyaMta priya tamArAM dana phrI kayAre thaze ? ke samasta guNAthI suMdara bhAI! rAgarahita cittavALA thaIne paNa tame kayAre amArU smaraNa karaze? nik kalpa maJjarI TIkA prabhuvirahe nandivarSa nAdInAM vilApa - varNanam / ||suu0 80|| // 159 // w.jainelibrary.org Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI DIkA / ___ ityevam anekaprakAramIdRzaM bhUyobhUyaH punaH punaH vilapatAM kheda vacanamuccaratAM teSAM nandivardhanAdInAM sarveSAM janAnAm akSitaH netrebhyo mauktikamAleva-muktAphalamAlAvat sphArAmamahatI azrudhArA netrajalaparamparA zrIkalpa nisyandituM-nipatitum upAkramata Arabhata / tathA ca-akSizuktikAtaH netrarUpazuktibhyaH azrubindumuktAphalAni% netrajalakaNarUpamauktikAni vikiritum=prasartum Arabhata, evam etAdRzaM zokasamaya-zokAvasaraM nirIkSya% // 160 // dRSTvA dinamaNirapi-yUryo'pi mandaghRNiH mandakiraNaH-astonmukho jaatH| eko janaH aparasya duHkhaM prabhuvirahajanitakhedaM parasparam anyonyaM dRSTvA dUyate-khidyati iti etat vibhAvyeva-vicAryeva sahasrakiraNaH=sUryaH astamitaH astAcalaM gatavAn / sure-mUrya astamite astAcalaM gatesati dharA-pRthivI andhakArA''cchAdanam andhakArarUpavasvam adharat-dhAritavatI-bhUrandhakArATatA'bhavaditi bhAvaH / janA lokAzca zokAturAH zokAkulAH ataeva-vicchAyavadanA=niSpabhamukhAH svakaM sva-nijaM nijaM dhAma sthAnaM pratigatA nivRtyagatavantaH ||suu080|| isa taraha bAra-bAra duHkhamaya vacana uccAraNa karane vAle nandivardhana Adi sabhI janoM ke netroM se motiyoM kI mAlA ke samAna mahatI A~suoM kI dhArA nikalane lagI, ata eva A~khoM rUpI sIpoM se ma azru rUpI motI idhara-udhara vikharane lge| isa prakAra kA zoka avasara jAna kara mAno sUrya bhI mandakiraNa- __ astonmukha ho gyaa| eka dUsare ke duHkha ko dekha kara, paraspara dukhI hotA hai, mAno yahI soca kara sUrya astAcala kI ora calA gyaa| sUrya ke asta ho jAne para pRthvI ne aMdhakAra rUpI kAle vastra ko dhAraNa kara liyA, aMdhakAra arthAt DhaMka gii| sabhI loga zoka se Akula the, ataeva saba ke cehare phIke par3a gaye the| ve apane-apane sthAna para cale gaye / / muu080|| A rIte vAraMvAra duHkhamaya vacananuM uccAraNa karanAra nandivardhana Adi seve lokanAM netromAMthI motIenI mALA samAna meTI AMsuonI dhArA vahevA lAgI, tethI Akho rUpI chIpamAMthI azru rUpI matI Ama tema verAvA lAgyA. A prakArane zokano avasara jANIne sUrya paNa maMda kiraNa-astA--kha thaI gaye. ekabIjAnAM duHkha joIne paraspara duHkhI thAya che. jANe evuM vicArIne ja sUrya asta astAcaLanI tarapha cAlyo gayo. sUrya asta pAmatAM pRthvIe aMdhakAra rUpI vastra dhAraNa karI dIdhuM eTale ke pRthvI aMdhakArathI DhaMkAI gaI. saghaLA ke zekathI vyAkuLa varI hatAM, tethI badhAnA caherA phIkkAM paDI gayAM hatAM. teo pitApitAne sthAne cAlyAM gayAM. sU080 prabhuvirahe ma nandivardha nAdInAM vilApa varNanam / / suu080|| // 16 // Reww.jainelibrary.org. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 16 // maJjarI TIkA gnnvaariyaa| mulam-jayA NaM samaNe bhagavaM mahAvIre khattiyakuMDaggAmAo niggacchittA kummAragAmassa samI samaNupatte, tayA NaM maro athamitro, sUre atthamie sAhUNaM viharaNaM akappaNijjati kaTu bhayavaM gAmAsannataruyale bArasaporimie kAusagge Thie / bhagavaM ya jAva jIvaM parIsaha sahaNasIle Asi, ao iMdadiNNeNa devadUseNa vi vattheNa bhagavayA hemaMte vi sarIraM no pihiyaM / iMdadiSNa devadUsaM vatthaM jaM bhagavayA dhariyaM taM 'savvatitthayarANaM imo kappo' tti kaTu dhariyaM / abhiNikkhamaNasamae jaM bhagavao sarIraM mugaMdhidavveNa caMdaNeNa ya caciyaM Asi, taggaMdhaluddhA muddhA sugaMdhappiyA bhamarapivIliyAijaMtuNo sAhiyaM cAummAsaM jAva pahusarIraM olaggiya olaggiya maMsaM ruhiraMca cosIa, paraM bhagavayA No te nnivaariyaa| tao pacchA bIe divase ko'vi govo balibadde pahusamIve Thaviya pahuM kahIa-'he bhikkhU ! ime me balidA rakvaNijA, na kahipi gacchija' tti-kahiya so govo bhoyaNapANaI Niyagihe gao / bhuttapIo so pahupAse Agamiya balivadde adaNaM tesi gavesaNAe ahorataM varNa vaNaM bhmii| evaM gavesaNAe jayA no laddhA balivadA tayA so pahusamIve aagcchi| tattha cariyataNe titte Thie balivahe pAsai / tae NaM se gove Asuratte misamisemANe pahumevaM kahI "re bhikkhU ! kiM mama balibadde saMgoviya mae saha hAsaM karesi ? muMjAhi eyassa phalaM" ti kahiya jAva bhaya tajjeuM tAleuM ca samujjayai tAva divi sakkassa AsaNaM cli| tae NaM se sake deviMde devarAyA ohiNA bhagavao uvasaggaM Abhogiya maNussaloe havvamAgamiya taM govaM evaM vayAsI-"haM bho! govA ! apatthiyapatthayA! duraMtapaMtalakkhaNA! hINapuNNa ! cAuddasiyA! sirihiridhiikittiparivajjiyA! adhammakAmayA! apuNNakAmayA! narayanigoyakAmayA! adhammakaMkhiyA! adhammapivAsiyA! apuNNakaMkhiyA! apuNNapivAsiyA! narayanigoyakaMkhiyA! narayanigoyapivAsiyA! kimaTa erisaM pAvakamma karisi ? jaM tiloyanAhaM tiloyavaMdiyaM tiloyamuhayaraM tiloyahiyakara bhagavaM uvasagge si'-tti kaTutaM tajiu tAliuMhaNi uM uvaakmii| taM daheM karuNAvaruNAlae bhagavaM sakaM deviMdaM devarAyaM pddisehii| tae NaM se sake devide devarAyA pahuM evaM vayAsI-"pahU ! devANuppiyANaM Agevi bahave dussahA parIsahovasaggA AvaDissaMti, ao'haM te nivAriuM tumhANaM aMtie ciTThAmi / sakiMdassa taM vayaNaM socA bhagavayA kahiyaM-" sakA! je ya aIyA, je ya aNAgayA, je ya paDuppaNNA titthayarA te savvevi saeNa uTThANa-kamma-bala-vIriya-purisakAra-parakkameNaM kammAI khaveMti asahejA ceva viharaMti, no NaM devA bhagavato gopakRto. pasarga varNanam / suu08|| // 16 // Jain Education S tional Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 162 // sura-NAga-javakha-raka ksa-kinara-kiMpurisa-garula-gaMdhava-mahoragAINaM sAhijjaM icchaMti"-tti no NaM sakkA! mama kassavi sAhejapoyaNaM / evaM socA sakka deviMde devarAyA niyamavarAhaM khamAviya vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA jAmeva dini pAubbhUe tAmeva disi paDigae |muu081|| chAyA--yadA khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH kSatriyakuNDagrAmAta nirgatya 'kurmAra'-grAmasya samIpaM samanuprAptaH tadA khalu muro'stmitH| mure'stamite sAdhUnAM viharaNamakalpanIyamiti kRtvA bhagavAn grAmA''sannatarutale dvAdazaurupike kAyotsarge sthitH| bhagavAMzca yAvajjIvaM parISahasahanazIla AsIt ata indradatteNa devadRSyeNApi bhagavatA hemante'pi zarIraM no pihitam / indradattaM devadRSyaM vastraM yad bhagavatA dhRtaM, tat-'sarvatIrthakarANAmayaM kalpaH' iti kRtvA dhRtam / kalpamaJjarI TIkA bhagavato / devadRSye mUla kA artha-'jayA NaM' ityaadi| jaba zramaNa bhagavAn mahAvIra kSatriyakuNDagrAma se vihAra kara 'kurmAra' grAma ke samIpa pahu~ce, taba mUrya asta ho gyaa| sUrya ke asta ho jAne para sAdhuoM ko vihAra karanA kalpatA nahIM, yaha soca kara bhagavAn grAma ke samIpa meM eka vRkSa ke nIce bAraha pauruSI kA kAyotsarga karake sthita ho ge| ___ bhagavAn yAvajIvana parIvaha-sahanazIla the| ata eva-unhoMne indra ke dvArA diye hue devadRSya vastra se bhI, hemanta Rtu meM bhI zarIra nahIM huNkaa| indra kA diyA devadaSya vastra jo bhagavAn ne dhAraNa kiyA so 'samasta tIrthaMkaroM kA yaha kalpa hai' aisA samajha kara dhAraNa kiyaa| NApi shriiraanaacchdnm| m081|| bhuusn| -'jayANa' tyAlt. // zrama nAvAna mahAvIra kSatriya AmanAthI vihAra 4 // "kura" grAmanI pAse pahoMcyA te samaye sUryAsta thayo. sUryAsta thatAM sAdhuone vihAra kare ka5te nathI ema vicArI bhagavAna gAmanI najIkamAM eka vRkSa nIce bAra pahorane kAtsaga karI sthira ubhA rahyA. bhagavAne jAvajIva sudhI parISahone sahana karavAnuM vrata lIdhuM hatuM te anusAra Indra vaherAvelA devadUSya vastrathI paNa temaNe deza hemanta tratune samaya hovA chatAM pitAnuM zarIra DhAMkayuM nahi. Indra vaherAvela devadUSya vastrane A vyavahAra sarva tIrthakara Acare che ema samajIne prabhue tene svIkAra karyo hate. dIkSA samaye bhagavAnanA zarIra upara sugaMdhI dravya tathA caMdanane lepa karavAmAM Avyo hate. // 162 // do Jain Education statione RSww.jainelibrary.org. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 163 // harIkA - abhiniSkramaNasamaye yad bhagavataH zaroraM sugandhidravyeNa candanena ca carcitamAsIt tadgandhalubdhA mugdhAH sugandhapriyA bhramarapipIlikAdijantavaH-sAdhikaM caturmAsaM yAvat prabhuzarIre'valagyAvalagya mAMsaM rudhiraM ca acUSan , paraM bhagavatA no te nivaartaaH| tataH pazcAt dvitIye divase ko'pi gopo balIvAn prabhusamIpe sthApayitvA prabhumakathayata-" he bhikSo! ime me balIvardA rakSaNIyAH, na kacidapi gaccheyuri" ti kathayitvA sa gopo bhojanapAnArtha nijagRhe gtH| bhuktapItaH sa prabhupAce Amatya calIvanadRSTvA teSAM gaveSaNAyAm ahorAtraM vanaM vanam abhramat , evaM gaveSaNayA yadA na labdhA balIvardAH, tadA sa prabhusamIpe Agacchati, tatra caritatRNAMstRptAna sthitAn balIvardAn pazyati, tataH khalu sa gopa AzuraktaH misamisAyamAnaH prabhumevamakathayat dIkSA ke samaya bhagavAn kA zarIra sugaMdhI dravyoM se tathA candana se carcita thA, ataH usa sugaMdha ke lobhI mugdha evaM sugaMdhapriya bhramara Adi jantuoM ne cAra mAsa se bhI kucha adhika samaya taka prabhu ke zarIra meM cipaTa-cipaTa kara unakA mAMsa aura rudhira cUsA, parantu bhagavAn ne unakA nivAraNa nahIM kiyaa| tatpazcAt dUsare dina eka guvAla apane bailoM ko prabhu ke samIpa khar3A karake prabhu se bolA-'he bhikSI ! mere ina bailoM kI rakhavAlI karanA; ye kahIM cale na jaaeN|' isa prakAra kaha kara vaha guvAla bhojana pAnI ke nimitta apane ghara calA gyaa| khA-pIkara vaha prabhu ke pAsa aayaa| baila dikhAI na diye| taba vaha dina bhara aura rAta bhara sAre vana meM bailoM ke anveSaNa meM bhaTakatA rhaa| isa prakAra anveSaNa karane se jaba baila na mile to vaha bhagavAn ke pAsa aayaa| usane dekhA-baila vahIM ghAsa khAkara tRpta hue baiThe haiN| taba vaha guvAla bahuta kruddha huA aura misamisAtA huA prabhu se isa prakAra bolaaAthI te sugadhanA lebhI evA bhramara-kIDio Adi jaMtuoe cAra mAsathI paNa vadhAre vakhata sudhI prabhunA zarIre vaLagI rahI temanuM mAMsa ane rUdhira cUsyuM, te chatAM bhagavAne temane aTakAvyA nahi. eka divasa eka govALa pitAnA baLadane laIne Avyo ane prabhunI pAse ubhA rAkhI be ke "he. bhikSu ! tuM A mArA baLadanuM rakSaNa karaje ane te kayAMya cAlyA jAya nahi te jete raheje.' A pramANe kahI khAvA mATe govALa pitAnA ghera cAlyA gayA. khAIpIne te prabhunI pAse AvyA tyAre baLada tenA levAmAM AvyA nahi tethI teNe A divasa ne rAta AkhA vanamAM tenI zodhamAM vitAvI. chatAM paNa baLa nahi maLavAthI te bhagavAna ( pAse AvI pahoMce. ahIM AvIne joyuM te teNe baLadane beThelAM joyAM ane teo ghAsa-cAro vAgoLI 2hyA hatA bhagavato gopakato. pasarga varNanam / 081 // // 163 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 164 // Man Man Chang "re bhikSo ! kiM mama balIvardAn saMgopya mayA saha hAsyaM karoSi ? bhuGkSva etasya phalam " iti kathayitvA yAvad bhagavantaM tarjayituM tADayituM ca samudyatate tAvad divi zakrasyA''sanaM calati / tataH sa zo devendro devarAjo'vadhinA bhagavata upasargamAbhujya manuSyaloke havyamAgatya taM gopamevamavAdIt - "he bhoH ! gopa ! apArthita pArthaka ! durantaprAntalakSaNa ! hInapuNyacAturdazika ! zrI hI dhRtikortiparivarjita ! adharmakAmaka ! apuNyakAmaka ! narakanigodakAmaka ! adharmakAGkSita ! adharmapipAsita ! apuNyakAGkSita ! apuNyapipAsita ! narakanigodakAGkSita ! narakanigodapipAsita ! kimarthamIdRzaM pApakarma karoSi ? yat trilokanAthaM trilokavanditaM trilokasukhakaraM trilokahitakaraM bhagavantamupasarjayasi" iti kRtvA taM tarjayituM tADayituM hantumupAkramata / tad dRSTvA karuNA 'are bhikSu ! mere bailoM ko chipA kara kyA mere sAtha upahAsa karatA hai? acchA le, isa kA phala cakha le|' isa prakAra kaha kara vaha jyoM hI bhagavAna kI tarjanA aura tAr3anA karane ko taiyAra hotA hai, usI samaya svarga meM zakra kA Asana calAyamAna huA / tava zakra devandra devarAja avadhijJAna se bhagavAn para upasarga AyA jAna kara tatkAla manuSyaloka meM Aye, aura guvAla se bole - 'are gopa, amArthita ke prArthI, kulakSaNI, hauna-puNya, kRSNa caturdazI ko janma lene vAle, zrI hI dhRti aura kIrti se kore, adharma kI kAmanA karane vAle, apuNya kI kAmanA karane vAle, naraka - nigoda kI kAmanA karane vAle, adharma ke icchuka, adharma ke pyAse, apuNya ke kAmI, apuNya ke pyAse, naraka - nigoda kI icchA karane vAle, naraka - nigoda ke pyAse, kisa liye yaha pApa karma kara rahA hai ? tIna lokake nAtha, tIna lokake vandita, tIna loka sukhakArI aura tIna lokake hitakArI bhagavAn ko upasarga karatA hai ?" isa prakAra kaha kara AthI gAvALa ghaNA gusse thayA ane krodhathI dhamadhamatA prabhune kahevA lAgyuMA-- are bhikSu! zuM tuM mArA baLadene chUpAvI rAkhI mArI mazkarI karavA mAgatA hateA? te have tuM AvI krUra mazkarInu phaLa cAkha ! ' Ama khelI bhagavAnane mAravA taiyAra thayA. A samaye svargomAM zakrendranu Asana calAyamAna thayuM. Asana calita thatAMnI sAthe teNe avidhajJAnanA upayoga mUkayA. A jJAna dvArA tenA jANavAmAM AvyuM ke bhagavAna upara upasa AvyA che tethI tatkAla te manuSyaleAkamAM utarI AvyA ane geAvALane kahevA lAgyA hai aprArthita prArthI eTale mRtyunA cAhanAra, kulakSaNI, hIpuNya, kRSNa caudazanA jAyA, lakSmI, lajjA, dhaiya ane kItithI vata, adhama icchuka adhamanA pyAsA, pApanA kAmI, pApanA pyAsA, naraka-niMgAdanA icchuka zA mATe A pApa karI rahyo che ? tuM A triaAkInAtha, triyeka varSIdata, traNe leAkanA hitakArI ane sukhakArI evA bhagavAnane duHkha kalpamaJjarI TIkA gopakRtopasarganivA raNArthamindrA gamanam / // mU081 // // 164 // vrlww.jainelibrary.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre varuNAlayo bhagavAn zakaM devendra devarAja pratyaSedhat / tataH khalu sa zakro devendro devarAjaH prabhumevamavAdAt-"prabho! devAnupriyANAmaggre'pi bahavo duHsahAH parISahopasargA ApatiSyanti, ato'haM tAn nivArayituM yuSmAkamantike zrIkalpa tiSThAmi / zakrendrasya tad vacanaM zrutvA bhagavatA kathitaM-zakra ! ye cA'tItAH, ye cA'nAgatAH, ye ca pratyu tpannAstIrthakarAH, te sarve'pi svakena utthAnakarmabalavIryapuruSakAraparAkrameNa karmANi kSayayanti asahAyA eva // 165 // viharanti, no khalu devA'suranAgayakSarAkSasakinnarakiMpuruSagaruDagandharvamahoragAdInAM sAhAyyamicchanti' iti no khalu zakra ! mama kasyApi sAhAyyaprayojanam / evaM zrutvA zakro devendro devarAjo nijamaparAdha kSamayitvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yasyA evaM dizaH prAdurbhataH tAmeva dizaM pratigataH ||muu081|| zakra use tAr3ane, tarjane aura hanane ke liye udyata hue / yaha dekhakara karuNAsAgara prabhune zakra devendra devarAjako manA kara diyaa| taba zakra devendra devarAjane prabhu se isa prakAra kahA-'prabho! devAnupiya ko Age bhI bahutase dussaha parIpaha aura upasarga Ae~ge, ataH unakA nivAraNa karane ke liye maiM Apake pAsa rahatA huuN|' zakrendra kA kathana sunakara bhagavAn bole-'he zakra ! jo tIrthakara atIta meM hue haiM, bhaviSyat meM hoMge aura vartamAna meM haiM, ve sabhI apane hI utthAna, karma, bala, vIrya, puruSakAra aura parAkrama se karmoM kA kSaya karate haiM, asahAya hI vicarate haiN| devoM, asuro, nAgoM, yakSoM, rAkSasoM, kinnaroM, ki puruSo, garuDo, gandhoM , aura mahoragoM Adi devoMkI sahAyatA kI icchA nahIM karate / he zakra ! mujhe kisokI sahAyatAkA prayojana nahIM hai|' isa prakAra sunakara zakra devendra devarAjane apanA aparAdha khamAkara vandanA aura namaskAra kiyaa| vandanA namaskAra kara ke jisa dizA se vaha prakaTa hue the, usI dizA meM cale gaye // 81 // ApI rahyo che?' Ama kahI zakrendra tene mAra mAravA taiyAra thayA. A dazya joI prabhue zakrendrane tema karatA aTakAvyA. te vakhate zakrendra prabhune prArthanA karI ke "he bhagavanta! ApanI upara AgaLa ghaNA parISahe ane dukhe AvI paDaze, mATe tenA nivAraNa arthe huM ApanI sAthe rahuM?' zakendranuM kathana sAMbhaLI bhagavAna bolyA, "he zaka! je je tIrthakaro bhUtakALamAM thayA che, vartamAnamAM thAya che ane AgAmI kALe thaze te badhA pitAnA utthAna kama-bala-vIrya-purUSakAra ane parAkrama vaDe kamarane kSaya kare che ane asahAya paNe vicAre che. teo kadApi paNa deva-asura-nAga-yakSa-rAkSasa-kinnara-jiMpurUSa-garUDa gaMdharva che ane mahAraga AdinI sahAyatA vinA ja vicAre che ane teonI madadanI leza paNa IcchA rAkhatA nathI tethI te it. zaka! mAre koInI paNa sahAyatAnI jarUra nathI. A pramANe sAMbhaLIne devarAje pitAnI vinaMti mekupha rAkhI ane sahAyAmindramA rthanAyAM bhagavatkRtI nissedhH| // 165 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra TIkA-'jayANaM' ityaadi| yadA-yasmin samaye khalu zramaNo bhagavAn mahavIraH kSatriyakuNDagrAmAt nirgatya=niHsRtya kurmAragrAmasya samIpaM samanuprApto-gatavAn tadA tasmin kAle sUraH mUryaH astamitaH astaM shriiklpgtH| mure astamite=sUryAstamanAnantaraM sAdhUnAM viharaNa-vihAraH akalpanIyam iti niyamo'stIti kRtvA iti kalpa buvA bhagavAn zrIvIraprabhu grAmA'sannatarutale-kurmArAkhyagrAmanikaTavartikSamUle dvAdazapauruSoke-dvAdazapauruSyaH maharA maJjarI __ yasya sa tathA tasmin-dvAdazamaharAvadhi ke kAyotsarga sthitH| TIkA . bhagavAMzca yAvajjIva-jIvanaparyantam , parISahasahanazIlaH zItoSNAdisahanakArI AsIt / indradattena devadUpyega devavaskhegA'pi bhagavatA hemante'pimhemantaRtAvapi zarIraM no pihitam-no AcchAditam / anyeSu RtuSu tu TIkA kA artha-jisa samaya zramaNa bhagavAn mahAvIra kSatriya kuNDagrAma se vihAra kara kurmAra grAma ke samIpa gaye, usa samaya sUrya asta ho gyaa| sUrya asta hojAne para sAdhuoM ko vihAra karanA nahIM kalpatA hai, aisA niyama hai, aisA jAnakara bhagavAn mahAvIra svAmI, kurmAra grAma ke samIpa ke vRkSa ke nIce bAraha prahara devaSyetaka kayA jAne vAlA kAyotsarga karake sthita ho gye| SNApi bhagabhagavAn jIvanaparyanta zIta, uSNa, Adi parIpahoM ko sahana karane vAle the| unhoMne indra ke dvArA unhAna indra ke dvArA bhavataHzarIramAra diye hue devadRSya vakha se bhI, hemanta Rtu meM bhI, zarIra ko AcchAdita nahIM kiyaa| isa se yaha svataH maacchaabhagavAnane vaMdanA-namaskAra karyA. vaMdanA-namaskAra karIne je dizAmAMthI AvyA hatA te dizAmAM cAlyA gayA. (sU081) |mu08|| ' vizeSArtha-dravya ane bhAve sAdhupaNuM apanAvyA bAda kevaLa zuSkatA AdarI besI rahevuM bhagavAnane pAlave tema na hatuM. kAraNa ke pUrve asaMkhyAta bhavamAM bhramaNa karyuM hatuM. te jamaNa darayamana bAMdhela zubhAzubha karmo dvArA Atmapradeza para je meha rUpI jALA baMdhAI gayA hatA tenuM chedana-bhedana karavA mATe nirava zAMtinI jarUra hatI. A nirava zAMti keI ujajaDa ane verAna pradezamAM jaI kevaLa Atma utthAna arthe bhogavavAmAM Ave te ja lekhe lAgI kahevAya. e irAdAthI kumAra nAmanA gAmanI samIpe jaI bAra paherane kAusagga karI zuddha ciMtavanamAM bhagavAna ubhA rahyA. kAusaga AdaratAM mana e ciMtanamAM otapreta thavA lAgyuM. kAyA halana-calana vinAnI sthira thaI. vacana te sthira karavAnuM hatuM ja nahi kAraNa ke te to pahelethI ja maunapaNAmAM parAvRta pAmI gayuM hatuM. A // 166 // mana vacana-kAyAnA rUMdhanane jaina pAribhASika zabdamAM 'kAyetsarga" kahe che. bhagavAna dravya ane bhAve nagna hatA, paraMtu vyAvahArika rIte jyAre tIrthaka dravya sAdhupaNu aMgikAra Do kare che tyAre temane devadUSya nAmanuM vastra zarIra DhAMkavA mATe vahorAvavAmAM Ave che. paNa A vastranuM apa karavuM che Jain Education intona For Privata & Personal Use Only wiww.jainelibrary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 167 // ! Yun Bao Bao Bao Bao Bao Bao Bao A L Tao Se sutarAmeva zarIraM no pihitamiva bodhyam / indradattaM devaduSyaM yad bhagavatA dhRtam, tat sarvatIrthakarANAm = sarvepAm jinAnAm ayaM - zakrArpitavastragrahaNarUpaH kalpaH = AcAro'sti - itikRtvA = iti jJAtvA dhRtam =dhAritam / : abhiniSkramaNasamaye = dIkSAprasaGge yad bhagavataH zarIraM sugandhidravyeNa = kastUrIkuGkumAdinA candanena = zrIkhaNDacandanena ca carcitaM=liptam AsIt tatsugandhalubdhAH = teSAM=mugandhidravyacandanAnAM sugandhe lubdhAH = AsaktAH ataeva mugdhAH=mohaM gatAH sugandhapriyAH = sugandhAnurAgiNaH bhramarapipIlikAdi jantavaH = bhramarakITikAprabhRtiprANinaH / sAdhikam - sAtirekam caturmAsaM caturo mAsAn yAvat prabhu zarIre avalagyAvalagya = punaH punaH saMvadhya mAMsaM rudhiraM = samajhA jA sakatA hai ki anya RtuoM meM bhI bhagavAna ne apane zarIra ko vastra se AcchAdita nahIM kiyA / indra dvArA diyA gayA devadUSya vastra jo bhagavAn ne grahaNa kiyA so sabhI tIrthakAro kA, indra ke dvArA arpita kiye gaye vastra ko grahaNa karanA AcAra hai, aisA jAnakara grahaNa kiyA / dIkSA ke avasara para bhagavAna ke zarIra kA sugaMdhita dravyoM se kastUrI-kuMkuma Adi se, tathA zrIkhaNDacandana se lepana kiyA gayA thA, unakI sugaMdha meM Asakta, ata eva moha ko prApta evaM sugaMdha ke anurAgI Adi jantu, cAra mAsa se bhI kucha adhika samaya taka prabhu ke zarIra meM bAra bAra cipaTa kara unake mAMsa bhramara ane levuM te eka jInavyavahAra eTaleke kalpavyavahAra-AcAra thai gayA che. bhagavAna koI paNa RtumAM vastrane grahaNa karatA na hatA tema ja icchatA paNa na hatA. temaNe zarIrane pudgalanA piMDa pahelethI ja mAnyA hatA ane Atmadravya e zuddha-niraMjana-nirAkAra para dravyathI taddana nirALuM ane sarvathA bhinna che ema anubhavatA AvyA che eTale jJAna-darzananI zuddhatA ane nirmAMLatAne mULathI ja zraddhApaNe apanAvI che eTale pudUgala uparanI ruci ane bhAva svani yanI apekSAe chUTI gayA che. mAtra tenA paranA bAhya saMcAga ja cheDavAnA rahe che tethI hemaMta ane anyaRtumAM vastra Adinu mAnasika grahaNa paNa temane rahetuM nathI. kevaLa AtmA taraphanI rUcine sthira karavA cAritra grahaNa karavAmAM Ave che. bhagavAnanA zarIra para dIkSA prasa Mge caMdana AdinA zreSTha lepa karavAmAM AvyA hatA. jenI sugadha maheka maheka thatI hatI. mAnava paNa A sugadhathI temanI tarapha kheMcAtA hatA teA jIvajaMtunI vAta ja zI ? kAraNu ke jIvajaMtuone mAnava karatAM ghrANendriya zakti tIvra heAya che, tethI sAdhAraNu pazu taMdha AvatAM te te tarapha AkarSAya che. jyAre bhagavAnanA zarIra uparanI suga dha maneAgamya hovAne kAraNe bhamarAo ane kIDie vagere ja tu kheMcAyAM. suga MdhinuM pAna karatAM karatAM teone rasa paDayA ne teo temanA zarIramAM kANA pADI, gharanI mAphaka temAM Jain Educationational Han Han Han Xing Shang kalpa maJjarI TIkA bhagavata upasarga varNanam / || sU081|| // 167 // ww.jainelibrary.org Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa hAmnyjrii // 168 // zoNitaM ca acUSan , paraM-kintu-bhagavatA te mAMsarudhiraM pibanto bhramarAdayo jantavo na nivAritA:-na duuriikRtaaH| tataH pazcAt-dIkSAgrahaNadivasAnantaraM dvItIye divase ko'pi gopo-gopAlo balIvanavRSabhAn prabhusamIpe sthApayitvA prabhum akathayat-he bhikSo ! ime ete me=mama balIpardAH-tvayA rakSaNIyAH-yena kacidapi na gaccheyuH iti kathayitvA sa gopaH bhojanapAnArtham nijagRhe gataH, tatra bhuktapIta:-kRtabhojanapAna: san sa tataH svagRhAt prabhupAzca Agamya balIvardAn adRSTvA teSAM balIva nAma gaveSaNAyAm anveSaNAyAm ahorAtraM aura rudhira ko cUmate the, magara bhagavAn ne mAMsa aura rudhira ko cUsane vAle una jantuoM ko haTAyA taka nhiiN| tatpazcAt dUsare dina koI guvAla bailoM ko prabhuke pAsa khar3A kara ke pramu se bolA-'he bhikSu ! mere ina bailoM kI dekharekha rakhanA, jisa se yaha kahIM cale na jaa| isa prakAra kaha kara vaha guvAla bhojanapAnI ke lie apane ghara calA gyaa| khAne-pIne ke pazcAt vaha apane ghara se bhAgavAn ke nikaTa AyA to TIkA bhagavato gopakRto pasarga varNanam / IIkU08thA rahI cAra mahinAthI paNa vadhAre bhagavAnanA rUdhiranuM ane mAMsanuM bhakSaNa karatAM acakAyA nahi. kAraNa ke teone A uttama purUSanuM lehI-mAMsa sAkara jevAM mIThAM lAgyAM tethI teoe tRpta thatAM sudhI bhagavAnanuM rUdhira pIdhA karyuM. AtmA sva-para prakAza kahevAya che. AtmAnuM ojasa ane prabhAva zarIranA sUphama roma-rAya dvArA pragaTa thAya che. jema guNo dvArA AtmA zuddha thato jAya che tema zarIranA 2jakaNo paNa malInatAmAMthI zuddhapaNAmAM karAvRtta thAya che. AthI zarIranI aMdara rahelA hADa-mAMsa-carabI-lehI zvAsozvAsa paNa sugaMdhIvALA ane miThAzavALA thavA mAMDe che. lehI ane mAMsanuM AvuM cUsaNu thatAM bhagavAnane anaMta vedanA thavA lAgI, te paNa bhagavAne temane tema karatAM rokayAM nahi. svazarIrane teozrIe pitAnuM mAnyuM ja na hatuM tethI te zarIra para pitAne hakkapaNu mAnya na hatA, kAraNa ke AtmabhAna thatAM teone deha ane AtmA judA ja bhAsyA hatA. bIje parISaha mAnavakRta ahIM varNavavAmAM Ave che- A grAmya pradezamAM vasatA grAmyajane kevA budhdha ane mUkha hoya che tenuM dRSTAMta "govAla' nA dRSTAMta pa.thI maLI Ave che. teo zuddha Atmika ane nirlepadazAvALA sAdhu purUne teonA bAhya AcAra-vicArathI paNa oLakhI zakatAM nathI eTale sudhI teo mUkha hoya che. jeyAjANyA vinA te govAI, bhagavAnane duHkha ApavA taiyAra thaye te eka jaDapaNuM che; ema A uparathI spaSTa tarI Ave che. AvA jaDabuddhivALA grAmya pradezamAM kevaLa duHkha svayaM upArjana karavA mATe ja bhagavAne vihAra zarU karyo. , // 168 // te hai Jain Education station ww.jainelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA yAvat vanaM vanam tanikaTavarti pratyekaM vanam abhramata / evam anena prakAreNa gaveSaNayA yadA balIva vRSabhAH na labdhAH-tadA-sa gopaH prabhusamIpe Agacchati, AgatamAtra:-sa tatra zrIvIrasamIpe caritatRNAn bhakSitaghAsAn zrIkalpa ataeva tRptAna sthitAna balIvan pazyati / mUtre tataHbalIvaIdarzanAnantaraM khalu sa gopaH Azu rakta:-zIghrakrodhAruNo misamisAyamAnaH krodhena prajvalan= // 169|| uccai nIceH pAdau saMcAlayan prabhu zrIvIrasvAminam evam anupadaM vakSyamANaM vacanam akathayat-'re bhikSo! mama balIvana saMgopya mayA saha hAsyaM karoSi ? bhukSva anubhava etasya-hAsyasya phalam' iti kathayitvA yAvat bhagavantaM zrIvIrasvAminaM tarjayituM-tarjanyaGgalImadarzanapUrvakaM bhartsayituM, tADayitum=capeTAdinAbhihantuM samudyatate= udyukto bhavati tAvada divi devaloke zakrasyA''sanaM calati kmpte| tataH AsanacalanAnantaraM khalu sa zakro devendro use vahAM baila na diikhe| taba vaha bailoM kI khoja meM dinabhara aura rAtabhara usa vana ke nikaTavartI pratyeka vana meM bhttkaa| isa prakAra khoja karane para bhI baila na mile to vaha guvAla lauTa kara bhagavAna ke pAsa aayaa| A kara usane dekhA ki baila ghAsa khA kara tRpta hue vahA~ baiThe haiN| bailo ko dekhane ke anantara guvAla ekadama krodha se lAla ho gyaa| krodha se jalatA huA-Upara- nIce paira paTakatA huA vaha zrIvIra prabhu se bolA-'re bhikSu ! mere bailoM ko chipAkara mere sAtha hAMsI karatA hai? le, isa hAMpI kA phala bhog|' isa prakAra kaha kara jyoM hI vaha bhagavAna kI tarjanA (tarjanIaMgulI uThA kara bhartsanA) karane aura tADanA karane (thappar3a Adi se mArane) ko udyata hotA hai, tyoM hI svargaloka meM zakra kA Asana kaoNpane lgaa| Asana kA~pane para zakra devendra devarAjane avadhijJAna se bhagavAn bhaktibhAvathI jenuM hRdaya hamezAM uchaLI rahyuM che ane mRtyulokamAM je kAMi sUkama ke sthUla banAva bane tenuM jene tatkAla jANa thAya che evA zabde bhagavAnanI pAse AvI A mUkha ziromaNI bharavADane khUba Thapako Ape ane bhagavAna pAse hamezA temanA rakhevALa tarIke rahevA prabhune vinaMti karI, jethI tiryaMca ane mAnavakRta upa- 2 sargonuM pate nivANuM karI zake. bhagavAna te svayaM buddha hatA teo jANatA hatA ke jeNe je je karma bAMdhyA hoya te te tene jAte ja bhogavavA paDe che. pitAnA ja baLa ane vIrya vaDe anaMtakALanuM Atmapradeze lAgeluM ajJAna rUpI AvaraNa jAte ja khaseDavuM paDe temAM keInI sahAyatA kAma AvatI nathI. ba, hya upasargo te nimitta rUpa che. bAhya upasargo aMdaranA karmonA udaya Avye bahAra dekhAya che ane kArDa AvI maLe che. AMtarika karmodaya ghaNA ja sUkSama-pudgala paramANuo rUpa che; te anyajanathI kema aTakAvI zakAya? bhagavato gopakRto. pasarga varNanam / suu082|| // 169 // Jain Education Gational For Private & Personal use only Preww.jainelibrary.org Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA zrIkalpa mutre // 17 // ra devarAjaH avadhinA=adhijJAnopayogena bhagavanta: zrIvIrasvAminaH upasargam Abhujya-jJAsvA manuSyaloke havyam= zIghraM Agatya taM gopaM evam anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIt-haM bho gopa! =re gopAla ! 'haM bhoH' iti tiraskArapUrvakamAmantraNam , punarapi tameva saMbodhayati-'appatthiyapatthaya' ityAdinA re amArthitamArthaka !-na kenApi yatpArthivAJchitaM--tanmaraNaM tatpArthakaM--tadiccho! re durantapAntalakSaNa ! durantAninduSTaparyavasAnAni, prAntAni-azobhanAni lakSaNAni-lakSyante-zubhAzubhaphalAni jJAyante ebhiriti lakSaNAni-hastakarAdirekhAtilamaSakAdirUpANi sAmudrikazAstramasiddhAni ceSTitAni vA yasya tAdRza! re hInapuNyacAturdazika ! hInaM puNyaM yasyAsau hInapuNyaH, caturdazyAM jAtaH cAturdazikaH hInapuNvazvAsau cAturdazikazceti-hInapuNyacAturdazikastatsaMbuddhaupApAtmanityarthaH, tathA zrI-hI-dhRti-kIrti parivarjita ! zriyA zobhayA vaibhavena vA DriyA lajjayA dhRtyA dhairyeNa kIAkhyAtyA ca parivarjita-sarvato rahita ! re adharmakAmaka! adharmasya kAma:-vAJchA yasya tAdRza ! re apuNyakAmaka ! apuNyecchuka !, re narakanigodakAmaka !-narakanigodarUpanIcagatyabhilASin ! tathA-re adharmakAzita ! adharmakAGkSAyuta ! re adharmapipAsita ! adharmavipAsAyuta !, re apuNyakAkSita apuNyakAGkSAyuta !, re apuNya- vIrasvAmI para Aye hue upasarga ko jAnakara, aura usI samaya manuSyaloka meM Akara usa guvAla se kahA-' re guvAla! are jisakI koI icchA nahIM karatA usakI arthAt mRtyu kI icchA karane vAle! are dRSTa phala- dAyaka aura azobhana lakSagoM vAle ! (jina se zubha-azubha samajhA jAya vaha lakSaNa, sAmudrikazAstra meM prasiddha hathelI Adi kI rekhAe~, tila, maSA Adi athavA ceSTAe~ lakSaNa kahalAtI haiM) are hIna puNyavAle, kRSNa caturdazI ko janma lenevAle! arthAt pApI! are zrI (zomA yA vaimara) hI (lajA) dhRti (dhairya) kIrti (khyAti) se sarvathA zunya ! are adharma ke kAmI !, are apuNya aura naraka-nigoda ke kAmI !, are ! adharma kI kAMkSA karane vAle ! adharma ke pyAse!, are apuNya kI kAMkSA karane vAle !, are apuNya ke pyAse !, are nrkA karmodayane AtmA pite ja samajI zake ane tene phaLa ApatAM pite paNa aTakAvI zake tema nathI. kevaLa sArAmAThA phaLa rUpe pariNamatI vakhate pote temAM rAgadveSa karI joDAya nahi; ane pitAnA svabhAva tarapha lakSa karI A udaya tarapha durlakSa kare ane vedanAne samabhAve bhagave. A jAtanuM sUkamapaNe varatatuM AMtarika kArya pitA dvArA ja thaI zake. bIje kaI A arUpi racanA ane tenI kAryapaddhati zI rIte samajI zake? jayAre samaja paNa na paDI zake te tenuM nivAraNa paNa kema karI zake? A nivAraNane sATa upAya mArA ja hAthamAM che ne mArA sivAya na gopasyaindrakRtatiraskAratA suu082|| EMAN // 17 // ww.jainelibrary.org Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa- bhI sUtre // 17 // pipAsita !-apuNyapipAsAyuta !, re narakanigodakAkSita ! narakanigodakAsAyuta !, re narakanigodapipAsita != narakanigodapipAsAyuta! kimartham kasmai prayojanAya IdRzam etAdRzam pApakarma karoSi yat trilokanAthaM trilokapati, trilokavanditaM trilokanamaskRtaM, trilokasukhakaraM-trilokapramodakAriNam , trilokahitakaraM trilokakalyANakAriNam , bhagavantam zrIvIrasvAminam upasargayasi-upapargakaroSi ?" itikRtvA-itikathayitvA taMgopaM tarjayitum-aGgalyAdinA tADayituM capeTAdinA, hanumArayitum yaSTayAdinA upAkramata-udyato'bhUt / .. tad-dRSTvA karuNAvaru gAlayAmdayAsamudro bhagavAn zrIvIrasvAmI zakraM devendra devarAjaM pratyaSedhat-nivAritavAn / tataH khalu sa zakro devendro devarAjaH prabhu zrIvIrasvAminam , evaM-vakSyamANaM vacanam avAdI-prabho! he svAmin ! devAnupriyANAM bhAtAm agre'pi bahavaH aneke duHsahAH kaSTasahanIyAH parISahopasargAH parISahA-zItoSNAdayaH, upasargAH-devAdikRtAzca ApatiSyanti AgamiSyanti, ataH ahaM tAna-nivArayituM devAnupiyANAmantike-pAce tiSThAmi / tataH zakrendrasya tad vacanaM zrutvA bhagavatA-zrIvIrasvAminA kathitam 'he zakra ! ye ca atItAH bhUtakAlInAH, ye ca anAgatAH bhaviSyatkAlInAH ye ca pratyutpannAHvartamAnakAlInAH tIrthakarAH santi, te sarve'pi svakena-nijena utthAnakamavalapoya puruSakArasarAkamega-tatra utthAna-veSTAvizeSaH, karma-calanAdikriyA, balaM zarIranigoda ko AkAMkSA karane vAle, are naraka-nigoda ke pAse ! kisa payojana se tU aisA pApa karma kara rahA hai? jo triloka ke nAtha, trilokavandita, triloka ke pramodakArI, triloka ke kalyANakArI bhagavAn mahAvIra svAmI ko upasarga karatA hai?' isa prakAra kaha kara indra, guvAla ko tarjana karane, tAr3ana karane aura mArane ko udyata hue| . yaha dekha kara dayA ke sAgara bhagavAn zrIvIrasvAmIne zakra devendra devarAja ko roka diyaa| taba vaha zakra devendra devarAja vIra bhagavAn se isa prakAra vacana bole--svAmin ! devAnupiya ko arthAt Apa ko Age bhI aneka kaSTa-parISaha aura upasarga (parISada zIta, uSNa Adi, upasarga devAdikRta kaSTa) aaeNge| maiM unakA pratIkAra karane ke lie devAnupiya ke pAsa rahatA huuN| taba zakendra ke vacana sunakara bhagavAna mahAvIra svAmone kahA-'he zaka! jo atItakAlIna, bhaviSyatkAlIna aura vartamAnakAlIna tIrthakara haiM, ve sabhI Ane hI utthAna (ceSTAvizeSa), karma (calanA Adi bIjuM kaMI kaMI karI zakavAne jarA paNa samartha nathI evuM bhagavAne pitAnA ananya bhakta ne samajAvyuM tyAre teNe pitAnI bhUla ane gerasamajaNa kabUla karI bhagavAnanI mAphI mAMgI pitAnA sthAne pAchA pharyA. bhagavAne zakrendrane baLa-vIryanA je je prakAre batAvyAM tenA prakAre pAMca che. temAM "utthAna eTale keI paNa prakAranI gopatADanodhatendrAya bhagavatkRto nissedhH| ||suu082|| // 17 // Jain Education international alww.jainelibrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maMjarI TIkA sahAyArtha SMS sAmarthya, vIrya-jIvabhavaM sAmarthya, puruSakAraH pauruSaM, parAkramaH-niSpAditasvaviSayaH puruSakAra eva, eSAM samAhAraH, tena karmANi kSapayanti-nirjarayanti, tathA asahAyAH parasAhAyyarahitA eva viharanti-vicaranti, no khalu devAzrIkalpa suranAgayakSarAkSasakinnarakiMpuruSagaruDagandharvamahoragAdInAM sAhAyyaM sahAyatAm icchanti apekSante, iti-asmAdetoH mUtre no khalu he zakra ! mama kasyApi sAhAyyaprayojanaM / evam etAdRzaM vacanaM zrutvA zakro devendro devarAjo nijaM= // 172 // svakIyam aparAdhaM kSamayitvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yasyA evaM dizaH prAdurbhUtaH tAmeva dizaM pratigataH ||suu082|| mUlam-taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre kummAragAmAo niggacchai, niggacchittA puvANupuni caramANe gAmANugAma duijjamANe muhaM suheNaM viharamANe jeNeva kollAge saMnivese teNeva uvAgacchai / taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre chaTakkhamaNapAraNe bhikkhAyariyaTThAe bahulassa mAhagassa gihaM annuppvitu| teNa bahuleNa mAhaNeNa bhattibahumANeNa pANipaDiggAhe khIraM diNNaM, bhagavayA pAraNagaM kayaM / tattha NaM tassa bahulassa teNaM davyasuddhaNaM dAyagasuddhaNaM paDiggAhagasuddhegaM tiviheNaM tikaraNasuddheNaM bhagavaMmi paDilAbhie samANe gihaMsi ya imAiM paMca divAI pAunbhUyAI kriyA), bala (zarIra kI zakti), vIrya (jIva saMbaMdhI sAmarthya), puruSakAra (puruSArtha), aura parAkrama (kArya meM saphala ho jAne vAlA puruSArtha), se karmoM kA kSaya karate haiN| dUsare kI sahAyatA ke vinA hI vicarate haiM, devoM, asuroM, nAgoM, yakSoM, rAkSasoM, kinnaroM, kiM puruSoM, garuDoM, gandhavoM aura mahoragoM kI sahAyatA kI apekSA nahIM karate / isa kAraNa he zakra ! mujhe kisI kI sahAyatA se prayojana nahIM hai|' isa prakAra ke vacana sunakara zakra devendra devarAja ne apanA aparAdha khamAkara vandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA aura namaskAra karake jisa dizA se prAdurbhUta hue the, usI dizA meM cale gaye ||muu082|| zArIrika, vAcika ane kAyika ceSTA dvArA purUSArtha pheravavuM tene "utthAna" kahe che. cAlavuM-besavuM-bAlavuM Adi paddhatine "kama' kahe che. zArIrika zakti dvArA kAryanI saphaLatA meLavavI tene 'baLa' kahe che. aMtaranI zakti eTale "vIla pAvara" IcchA zaktine "vI" kahe che. "puruSakAra" eTale mAnasika zaktino vikAsa karI tene upayoga kare tene "puruSakAra" kahe che; ane zarIra-mana ane AtmAnI sarva zaktio vaDe rokAI jaI kAryanI saphaLatA meLavavAmAM otapreta thavuM tene "parAkrama" kahe che. A tamAma prakAro svayaM prerita hoya to ja kArya sAdhaka thaI zake che ema bhagavAne pitAnA bhaktane spaSTIkaraNa dvArA jyAre samajAvyuM tyAre kendra ghaNuM rAjI na thayA ane bhagavAna uparane ananya bhAva tenI AMkhamAM pragaTapaNe dekhAvA lAgyA. (sU082). mindramA rthanAyAM bhagavatkRto nissedhH| muu082|| // 172 // Jain Education In conal PLEprainelibrary.org. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA taM jahA-vasuhArAvuTThA 1, dasaddhavaNNe kusume nivAie 2, celukkheve kae 3, AhayAo duMduhIo 4, aMtarAvi ya NaM AgAsaMsi ahodANaratighuDhe-5 ya / taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre kollAgAo saMnivesAo paDiNikkhamai, paDiNikvamittA jaNavayavihAraM viharai ||suu083|| zrIkalpa chAyA-tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH kurmAragrAmAt nirgacchati, nirgatya pUrvAnupUrvI caran graa||173|| mAnugrAmaM dravan sukha sukhena viharan yatraiva kollAkaH saMnivezaH tatraiva upAgacchati / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH SaSThakSapaNapAraNe bhikSAcaryArtha bahulasya brAhmaNasya gRhamanupaviSTaH / tena bahulena brAhmaNena bhaktibahumAnena pANipatadgrahe kSIraM dattaM, bhagavatA pAraNakaM kRtam / tataH khalu tasya bahulasya tena dravyazuddhena dAyakazuddhena pratigrAhakazuddhena trividhena trikaraNazuddhena bhagavati pratilambhite sati gRhe ca imAni pazca divyAni prAdurbhUtAni, tadyathA-vasudhArA dRSTA 1, dazAvarNAni kusumAni nipAtitAni 2, celotkSepaH kRtaH3, AdatAH dundubhayaH 4, mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra kurmAra grAma se vihAra kiye aura prAcIna tIrthaMkaroM kI paramparA kA anusaraNa karate hue grAmAnugrAma sukhe-sukhe vicarate hue jahA~ kollAka saMniveza thA, vahA~ phuNce| vahA~ zramaNa bhagavAn mahAvIra bele ke pAraNA ke dina bhikSAcaryA ke liye bahulanAmaka brAhmaNa ke ghara meM praviSTa hue| usa bahula brAhmaNa ne bhaktisanmAnapUrvaka karapAtra meM khIra kA dAna diyaa| bhagavAn ne pAraNA kiyaa| tatpazcAt usa bahula brAhmaNa ke ghara meM, dravyazuddha, dAyakazuddha evaM pratigrAhakazuddha, isa prakAra tIna karaNa zuddha dAna se bhagavAn ko baharAne para yaha pAca divya prakaTa hue (1) vasudhArA varasI (2) pA~ca vargoM ke phUloM kI varSA huI (3) vastroM kI varSA huI (4) AkAza meM duMdubhI bajI aura (5) AkAza meM 'aho dAnaM, aho dAna' kA ghoSa huaa| tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra kollAga bhUjanA artha-tae NaM' ityAdi. tyA2pachI zramaya bhagavAna mahAvIra ubhAra bhAbhathI vihAra se prAcIna tIrthakarenI paraMparA anusAra grAmAnugrAma cAlatA, sukhe samAdhe vicaratA jayAM "koTalAka' saMniveza hatuM tyAM AvI pahocyA, chaDanA pAraNe bhagavAna mahAvIra bhikSAcaryA mATe bahula nAmanA brAhmaNanA ghera dAkhala thayAM. A brAhmaNe bhaktibhAvapUrvaka pAtramAM khIra vaherAvI. A khIra vaDe bhagavAna belA (chaTha) upavAsanuM pAraNuM karyuM. bahule je dAna ApyuM te zuddha ane nimala tema ja nirdoSa hatuM. dAna lenAra paNa pavitra hatA ne ApanArane bhAva paNa taddana vizuddha ane phaLanI IcchA vinAne anAsakta hato. traNe karaNa zuddha hovAthI tyAM pAMca divya pragaTa thayA. Pror (vyAnA nAma mA pramANe cha. (1) sudhaaraan| 12sAI (2) 5527 jAnI vRSTi (3) yasonI vA (4) zamA SaSThakSapaNapAraNe bhikSArtha bahulabrAhmaNagRhe gmnm| suu083|| // 173 // Jain Educatic national 25d. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa matre antarA'pi ca khalu AkAze ahodAnamahodAnam iti ghuSitaM 5 c| tataH sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH kollAkAt sannivezAta pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya janapadavihAraM viharati ||muu083|| . TIkA-'tae NaM samaNe' ityAdi tataH zakrapatigamanAnantaraM, khalu zramago bhagavAn mahAvIraH kurmAragrAmAtra nirgacchati nirgatya pUrvAnupUrvI-pUrveSAM prAcInAnAM tIrthakarANAm AnupUrvIm paripATIm-kramaM caran anuku grAmAnugrAmaM drAna ekasmAd grAmAdaparaM grAmaM gacchan sukhaM sukhena viharan-yatraiva kollAkaH sannivezaH tatraiva upAgacchati / tataH tadanantaraM khalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIraH SaSThakSapaNapAraNake-SaSThakSapaNapAraNAdivase bhikSAcaryA) paryaTan bahulasya=bahulanAmakasya brAhmaNasya gRhamanupaviSTaH, tena bahulena bhaktivahumAnena bhaktyA pracurasatkAreNa ca pANipatadagrahe karapAtra kSIraM pAyasaM dattam , bhagavatA-zrIvIrasvAminA tena kSIreNa pAraNakaM kRtam / 'maJjarI // 174 // TIkA sanniveza se nikale aura nikala kara janapada meM vicarane lage ||muu083|| TIkA kA artha--zakra ke cale jAne ke pazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIrane kurmAra grAma se vihAra kiyA auha pUrvavartI tIrthaMkaroM kI paramparA se vicarate hue, eka gA~va se dUsare gA~va mukhapUrvaka vihAra karate hue e jahA~ kollAga sagniveza thA vahA~ padhAre / kollAga sanniveza meM zramaNa bhagavAn mahAvIrane SaSThabhakta (bele) ke pAraNe ke dina bhikSAcaryA ke liye bhramaNa karate hue bahulanAmaka brAhmaNa ke ghara meM praveza kiyaa| bahula brAhmaNane bhakti aura atyanta satkAra ke sAtha bhagavAna ke kara-pAtra meM khIrakA dAna diyaa| bhagavAn zrIvIraprabhune uma khIra se pAraNA kiyaa| paThApaNapAraNe bhikSArtha bahulabrAhmaNagRhe gmnm| ||muu083|| duMdubhInI ghoSaNA (5) AkAzamAM "ahadAna-ahedAnane jayanAda thayo. kelalAka sannivezamAMthI nIkaLI bhagavAna mahAvIra AjubAjunA pradezamAM vicAravA lAgyA. (sU083) TIkAne artha-zaka cAlyA gayA pachI zramaNa bhagavAna mahAvIre kumara gAmathI vihAra karyo ane pUrvavartI tIrthakaronI paraMparAthI vicaratA eka gAmathI bIje gAma vihAra karatAM karatAM jyAM kollAsanniveza hatuM tyAM padhAryA. keTalAgasannivezamAM zramaNa bhagavAna mahAvIre pachabhakta (chaTha) nAM pAraNAne divase, gocarIne mATe pharatA pharatA, bahala nAmanA brAhmaNanA gharamAM praveza karyo. bahula brAhmaNe bhakti ane atyaMta satkAra sAthe bhagavAnane kara-pAtramAM khIra vaherAvI. bhagavAna zrIvaraprabhue te khIrathI pAraNuM karyuM, pAraNAM pachI prAsuka eSaNIya azunAdi rUpa dravya // 174 // Jain Education stational For Prisla & Personal Use Only ovww.jainelibrary.org. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 175 / / BKAKASA tataH =pAraNAnantaraM khalu tena dravyazuddhena zuddhadravyeNa mAsukeSaNIyAzanAdirUpaiNa, dAyakazuddhena dravyatoM bhAvatazca zuddhena dAtrA, pratigrAhakazuddhena = niraticAratapaHsaMyamasampannena pratigrAhakeNa trividhenandravya-dAyaka -pratigrAhakabhedAt trimakArakeNa, trikaraNazuddhena =dAyakazuddhena manovAkkAyalakSaNa karaNatrayeNa bhagavati = zrIvIre kSIraM patilambhite = pratigrAhite sati tasya bahulasya brAhmaNasya gRhe imAni = anupadaM vakSyamANAni paJca = pazcasaMkhyAni divyAni-devakRtAni vastUni prAdurbhUtAni tadyathA vasudhArA svarNadRSTiH dRSTA devaiH kRtA 1, dazArddhavarNAni paJcavarNAni - kusumAni - puSpANi nipAtitAni varjitAni 2, celotkSepaH = tradRSTiH kRtaH 3, dundubhayaH AhatAH tADitA: 4, antarA'pi khalu AkAze - ' aho dAnam aho dAnam ' iti ghuSitam = uccairuccAritaM devaiH / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH, kollAkAt saMnivezAt pratiniSkrAmyati = pratiniHsarati, pratiniSkramya = pratiniHsRtya janapadavihAraM viharati // 83 // pAraNA ke anantara prAsu eSaNIya azanAdi rUpa dravya se zuddha dravya aura bhAva se zuddha, dAtA ke kAraNa tathA aticAra rahita tapa aura saMyama se sampanna grAhaka (pAtra) ke zuddha hone se, isa prakAra dravya, dAtA aura pAtra, tInoM zuddha hone se, tathA dAtA ke mana-vacana-kAya-rUpa tInoM karaNa zuddha hone se bhagavAna vIra ko baharAne para usa bahula brAhmaNa ke ghara meM Age kahI jAne vAlI pA~ca devakRta vastue~ pragaTa huii| ve isa prakAra haiM- (1) devoM ne svarNa kI dRSTi kI, (2) paMca varNa ke kusuma varasAye (3) vastroM kI varSA kI (4) duMdubhiyA bAI, (5) AkAza meM 'aho dAna, aho dAna' kA uccasvara se nAda kiyA / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra kollAga sanniveza se nikale aura nikala kara janapada - vihAra vicarane lage || 083|| zuddhithI, dravya ane bhAvathI zuddha evA dAtAne kAraNe tathA aticAra rahita tapa ane saMyamavALA grAhaka (pAtra)nA zuddha heAvAne kAraNe A rIte dravya, dAtA ane pAtra traNenI zuddhi heAvAthI, tathA dAtAnA mana vacana kAya rUpa traNe karaNa zuddha havAthI, bhagavAna mahAvIrane vaheArAvavAthI te aThula brAhmaNanAM gharamAM AgaLa je kahevAze te pAMca daivI vastuo pragaTa thai. te A pramANe hatI-(1) devAe suvarNanI vRSTi karI (2) pAMca raMganA puSpA varasAvyAM (3) bakhonI dRSTi purI ( 4 ) huhuli nAha thye| ( 5 ) AzamAM "aho hAna, aho hAna" no abhyasvare nAha yo. tyArapachI zramaNa bhagavAna mahAvIre kAllAga sannivezamAMthI bahAra nIkaLIne janapadma-vihAra karavA mAMDayA. (sU083) kalpa maJjarI TIkA bhikSAdAne paJcadivyaprakaTanas / | | 083 || // 175 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 176 // Zhu Shi Wu Zhen Zhen Zhen Zhen Mian mUlam -- tapaNaM se viharamANe bhagavaM paDhamaM micAummAsammi atthiyaM gAmaM samaNupatte / tattha NaM mUlapANijakkhassa jakvAyayaNe rAo kAusagge Thie / dullakkhe so jakkho sayapagaDi aNusaraMto bhagavaM uvasagge itattha putraM so daMsamasagAI samuppAiya pahuM tehiM daMsIa / tega uvasaggeNa akkhuddhaM sajjJANaluddhaM viloiya vicchie uppAiya tehiM daMsI / teNa vi aviyalaM avikaMpiyaM pAsiya biuvvieNa mahAviseNa mahAsIviseNa bhagavao sarIramidaMsI / teNa vi vAyajAeNa: ayalamitra aviyalaM daTTaNaM teNa ricchA viunniyA / te ya pakharaNakharadhAehiM udavI / ovi aNuvviggaM sayajjhANalagaM daNaM viutriehiM ghurughurAyamANehiM sulaggamuhakhurehiM surehiM phAlI / teNa vi avisaNNaM jhANaNisaNNaM viloiya sajjo samuppAiraNaM kulisaggatikkhadaMtaggeNaM kariNA uvadavIa / te vidaDhaM thiraM aviyalaM daguNaM viuniehiM kharataranaravaradAdehiM vagdhehiM uvadavIa / tega vi aviyaliyaM pAsiya kesarIhiM kharayarana haradA gavAehiM upadavIa / tega pugo vi thiraM thirasarIraM viloiya pagaDIe atraviyalehiM veyAlehiM uvadavIa / evaM so durAsao jakkho puSNaM ratiM jAtra uvasagge kAraM - kAraM kheyaviSNo viSNo jAo, paraM bhayavaM avisaraNe agAile ahie adINamANase tivihamaNavayakAyagutte ceva te savve vi uvasagge sammaM sahIa, khamIa, titikkhIa, ahiyAsIa / taraNaM se jakkhe ohiNA pahuM maNasAvi avicaliyaM dahUM Abhogiya agAhaM khamAsAyUraM pahuM sayAvarAhaM khamAviya baMdai namasara, vaMdittA narmasittA sayaM ThANaM gayo / teNaM kAleNaM teNaM samaraNaM samaNe bhagavaM mahAvIre tattha NaM aTThA - hiM mAsaddhakhamaNehiM cAummAsaM vaka miya athiyAo gAmAo paDiNikkhamai. paDiNikkhamittA patrantra appaDiyavihAreNa viharamANe seyaMbiyaM NayariM paTTie ||084 / / chAyA - tataH khalu sa viharan bhagavAn prathame caturmAse asthikaM grAmaM samanuprAptaH / tatra khalu zulapANiyakSasya yakSAssyatane rAtrau kAyotsarge sthitaH / durlakSaH sa yakSaH svaprakRtimanusaran bhagavantamupasargayati / mUla kA artha- 'tara NaM se' ityAdi / tatpazcAt vihAra karate hue bhagavAn prathama caturmAsa asthika grAma meM pdhaare| vahA~ zUlapANinAmaka yakSa ke yajJAyatana meM rAtri ke samaya kAyotsarga meM sthita hue / duSTa bhAvanA vAle usa yakSa ne apanI prakRti kA anusaraNa karate hue bhagavAn ko upasarga kiyaa| pahale puratA uratA, bhUgavAna prathama yAturbhAsabhAM asthi gAbhabha rAtrInA samaye kAyAtsaga mAM sthira rahyAM. duSTa bhAvanAvAlA te ApyA tema ja upasargAnI paraMparA zaru karI dIdhI. bhUlanA artha - 'tapaNaM' ityAdi vihAra padhAryA. tyAM zUlapANI nAmanA yakSanA yakSAyatanamAM pakSe, pAtAnI prakRti anusAra, bhagavAnane upasa Jain Education memationa Clool kalpa maJjarI TIkA bhagato yakSakRto pasarga varNanam / // sU0 84 // // 176 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 177 // maJjarI TIkA tatra pUrva sa dezamazakAni sanutpAdha prabhu tairadaMzayat / tenopasargeNAkSubdhaM sayAnalubdhaM vilokya vRzcikAnutpAdya tairadaMzayat / tenApi avicalam avikampitaM dRSTvA vikukteina mahAviSeNa mahAzIviSeNa bhagaktaH zarIre'daMzayat / tenApi vAtajAtena acalamiva avicalaM dRSTvA tena RkSA vikurvitaaH| te ca makharanakharaghAtairupAdravan / tato'pyanudvignaM svadhyAnalagnaM dRSTvA vikurvitaghurughurAyamANaiH zUlAgramukhakhuraiH zUkarairasphAlayat / tenApyaviSaNNaM dhyAnaniSaNNaM vilokya sadhaH samutpAditena kulizAgratIkSNadantAgreNa kariNopAdravat / tenApi dRDhaM sthiram avicalaM dRSTrA vikuto usane DAMsa-macchara utpanna karake una se prabhu ko ddeNsvaayaa| usa upasarga se bhI bhagavAn ko akSubdha aura dharmadhyAna meM acala dekhakara vicchuoM ko utpanna karake una se ddeNsvaayaa| usa upasarga se bhI acala aura akampita dekhakara vikurvaNA se utpanna kiye hue atyanta viSaile mahAn sarpa se bhagavAn ke zarIra ko ddeNsvaayaa| jaise pavana-samUha se parvata acala rahatA hai, usI prakAra usa sarpadaMza se bhI bhagavAn ko avicala dekhakara usane rIchoM kI vikurvaNA kii| una rIchoMne tIkhe nAkhUnoM se upadrava kiyaa| usa se bhI anudvigna aura dhyAna meM saMlagna dekhakara vikurvaNAjanita, ghuraghurAte hue, kATe kI nauMka kI taraha tIkhe dAta vAle zUkaroM se vidAraNa krvaayaa| usa se bhI viSAda ko na prApta aura dhyAna-magna bhagavAna ko dekhakara zIghra hI utpama kiye hue, vaz2a kI noMka ke samAna tIkhe dAMtoM ke agrabhAgavAle hAthI se bhagavAna kA upasarga kara pahelA upasargamAM DAMsa-macchara utpanna karI bhagavAnane vipula pramANamAM DAMsa-macchara karaDAvyA. A vedanAmAM bhagavAna akSubdha rahevAthI, yakSe bIje upasarga taiyAra karyo. teNe pitAnI divya prabhAvaDe, jamIna upara seMkaDo viMchIone pedA karyA. A viMchIone DaMkha paNa, bhagavAna sahana karI gayA, ane dharmadhyAnathI calita thayAM nahi. A acala ane akaMpita dazAvALA bhagavAnane joI, thaze, trIjo prayoga karyo. A pragamAM, teNe eka mahAna viSadhArI sapanI utpatti karI. A sapaMDaMsathI paNa bhagavAnane calita thatA na jevAthI, te vadhAre ke pAyamAna thaI, jaMgalI pazuonI vidurvaNu karI. A vikavaNAmAM riMchA utpanna karyA, e riMchAe pitAnA tINA ane ugra nakha vaDe bhagavAnanA zarIrane ujharaDI nAkhyuM. AvI vedanAmAM paNa bhagavAna aDola rahyAM. A aDolatAne yakSa sAMkhI zakyo nahi. bhagavAnane udvega vinAnA ane asaMvigna joI, tene mijAja karyo ane tenA krodhanI pArA zIzI vadhavA lAgI. vaikriya zakti dvArA, ghUra dUra karatA tIkSaNa dAMtavALA suvara (jUDa) ne utpanna karyA. A suvara dvArA, bhagavAnanA zarIranuM vidAraNa karAvyuM. AmAM paNa prabhune daDha rahetA jaI, teNe ghaNo viSAda anubhavyA. vajAnI aNI jevA tIkhA tagatagatA dAMtavALe hAthI teNe sajaryo, ane te hAthI dvArA, tIvra dukha bhagato yakSakRtopasargavarNanam / ||muu084|| // 177 // Jain Education mandional REE SSIOww.jainelibrary.org. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrakalpamutre // 178 // WEEKRYTKYTKEYTYREKEK vitaiH khrtrnkhrdNssttrairvyaaghrairupaadrvt| tenApyavicalitaM dRSTvA trikurvitaiH kesaribhiH kharatara navaradaMSTrA graghAtairupAdravat / tena punarapi sthiraM sthirazarIraM trilokya prakRtyA'tIva vikara levetAlairupAdravat / evaM sa durAzayo yakSaH pUrNa rAtri yAvat upasargAn kAraM kAraM khedakhinno viSaNNo jAtaH / paraM bhagavAn aviSaNNaH anAvilaH avyathitaH adInamAnasa: trividhamanovacaH kAyagupta eva tAn sarvAnapyupasargAn samyak asahata akSamata atitikSata adhyAsta | tataH khalu sa yakSo'vadhinA prabhuM manasA'pyavicalitaM dRDhamAmujya agAdhaM kSamAsagAraM prabhuM svAparAdhaM kSAmayitvA vaayaa| usa se bhI bhagavAna ko dRr3ha sthira evaM avicala dekhakara vikurvaNA se utpanna kiye hue atizaya tIkSNa nakha aura dADhoM vAle vyAghroM se upasarga karavAyA / usa se bhI vicalita hue na dekhakara vikurvaNA se utpanna kiye hue kesarI siMha dvArA, tIkSNatara nakhoM aura dAdoM ke agrabhAga se upasarga krvaayaa| usa upasarga se bhI bhagavAn ko sthiracitta aura sthirakAya dekhA to svabhAva se atyanta vikarAla vetAloM se upasarga karavAyA / isa prakAra vaha durAzaya yakSa sArI rAta upasarga karanA -karavA kara khedavinna aura viSAdayukta ho gayA, parantu bhagavAn ne viSAdavihIna, kaluSatAhIna, avyathita, adInamAnasa tathA mana vacana kAya se gupta raha kara hI una saba upasargoM ko samyak prakAra se sahana kiyA, binA krodha ke sahana kiyA, adIna bhAva se sahana kiyA aura nizcalatA ke sAtha sahana kiyA / taba usa yakSa ne avadhijJAna se prabhu ko mana se bhI calita na huA tathA dRr3ha jAna kara athAga kSamA ke sAgara prabhu se apane aparAdha ke lie kSamA mAMga kara vandana ApyuM. A duHkhathI paNu bhagavAta acala rahyA. AvA pahADa jevA acala AdamI joi tenA pitto karyAM. AthI teNe tIkSNa nakha ane dADhAvALA vAgha taiyAra karI, tenA dvArA atula duHkha ApyuM. jayAre yakSe ahiM paNa du:khAne hasI kADhatA bhagavAnane joyA, tyAre teNe kezarIsiMhanI vikuvA ubhI karI. tenA nakha vaDe, prabhunuM zarIra cIrAkhyu. ugra vedanA hAvA chatAM teo madhyastha mukhavALA jaNAyA. tyArabAda tenuM vera ane krodha zAMta karavA pAte vaitAlanu rUpa dhAraNa karI, atyaMta vikarALatA khatavI aneka kaSTo dvArA temane calita karavA prayAse karyA. chatAM temane viSAdahIna jotA yakSa pote viSAdagrasta thayA ne atyaMta khedane pAmavA lAgyA. bhagavAna tA viSAdavihIna, kaluSatAhIna, anyathita, adInamAnasa, tathA mana-vacana-kAyAthI gupta rahI madhyasthatAne anubhavavA lAgyAM. AvA maraNAntika duHkhAne pazusamyak prakAre sahana karI, atulazakti pedA karavA lAgyAM. AvA ugrakaSTomAM paNa krodhane zamAvI dai kSamAnA guNu khilavavA lAgyAM. duHkhanu vedana karatAM paNa dinatA anubhavI nahi ne nizcalatAnA guNane vadhAre ne vadhAre pragaTa karatAM gayAM. A yakSe jayAre jANyuM ke bhagavAna te manathI paNa calita thatAM nathI, Ama jANI kSamAnA sAgara samA kalpa maJjarI TIkA bhagavato yakSakRtosargavarNanam / // mu084 / / // 178 // ww.jainelibrary.org. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 179 // Jian Wu De Han Shi Jie vandate namasyati, vanditvA namastviA svasthAnaM gataH / tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAna mahAvIraH tatra khalu aSTAbhirmAsArddhakSapaNaiH caturmAsaM vyatikramya asthikAd grAmAt pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya pavana ivApratihatavihAreNa viharana zvetAmvikAM nagarIM prasthitaH // su084 // TIkA- ' taraNaM se viharamANe ' ityAdi / tataH khalu sa viharan krameNa vicaran bhagavAn = zrIvIrasvAmI prathame caturmAse asthikaM = tannAmakaM grAmaM samanuprAptaH = gatavAn / tatra khalu zUlapANiyakSasya =zUlapANinAmakayakSasya yakSAne rAtrau kAyotsarge sthitaH / durlakSa : durbhAvanaH saH yakSaH svamakRtiM = nijasvabhAvam anusaran=anugacchan bhagavantamupasargayati = bhagavata upasargAna karoti / tatra = upasargeSu madhye pUrva-prathamaM samyakSaH, daMzamazakAnidaMzAzca - mazakA - veti daMza - mazakam kSudrajantutvenaikavadbhAvaH, tato daMzamazakaM ca daMzamazakaM ca daMzamazakaM ceti dezamazakAni-dazAnAM mazakAnAM cAnekasamUhAn vaikriyazaktyA samutpAdya prabhuM = zrI vIrasvAminaM taiH = daMzamazakaiH adaMnamaskAra kiyA / vandana - namaskAra karake apanI jagaha calA gyaa| usa kAla, usa samaya meM, zramaNa bhagavAn mahAvIra ne usa asthika grAma meM cAturmAsa kiyA, aura cAturmAsa meM ardhamAsa - khamaNa - ardhamAsa - khamaNa kiyA / isa prakAra bhagavAn ATha ardhamAsakhamaNoM se cAturmAsa vyatIta karake asthika grAma se nikale / nikala kara vAyu ke samAna apratibandhavihAra karate hue zvetAmbI nagarI kI ora padhAre ||084|| TIkA kA artha -- tatpazcAt krama se vihAra karate hue zrI vIra prabhu pahale caumAse meM stha nAmaka grAma meM pdhaare| vahA~ zUlapANi nAmaka yakSa ke yakSAyatana meM, rAtri ke samaya, kAyotsarga karake sthita hue / yakSa duSTa bhAvanA vAlA thA / usane apane svabhAva ke anusAra bhagavAn ko upasarga diyaa| usane DAMsoM aura maccharoM ke aneka samUha vaikriyazakti se utpanna karake bhagavAn ko unase kaTavAyA / prabhu pAse aparAdhanI mAI mAgI. mArI maLatAM temane vaMdanA-namaskAra karyo. tyArapachI peAtAnA sthaLe te cAlyA gayA. A kALa ane A samaye zramaNa bhagavAna mahAvIre A asthika gAmamAM cAturmAsa karyu hatu. cAmAsA daramyAna temaNe 'a'mAsa khamaNa' karyo. A pramANe A AThe 'adha mAsa khamaNa' cAturmAsamAM pUrA karI, tee asthika gAmamAMthI vihAra karI gayAM. vAyu samAna apratibaMdha vihArI banI te zvetAMbI nagarImAM padhAryAM. (s084) TIkAnA atyArapachI krame krame vihAra karIne zrIvIraprabhu pahelA cAmAsAmAM asthika nAmanAM gAmamAM padhAryA. tyAM zUlapANi nAmanA yakSanA yakSAyatanamAM rAtrine vakhate kAtsaga karIne ubhAM rahyAM. te yakSa duSTa bhAvanA vALe hatA. teNe peAtAnA svabhAva pramANe bhagavAnane upasageryAM karyAM. teNe peAtAnI vaikriyazaktithI DAMsa ane maccharonA kalpa maJjarI TIkA bhagavato yakSakRto pasarga vaNanam / / / sU0 84|| // 179 // ww.jainelibrary.org. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zayat-daMzitavAn, tena-daMzamazakadvArotpAditena upasargeNa akSubdhakSobharahitaM saddhyAnalubdha-samIcInadhyAnamagnaM prabhuM vilokya dRSTvA sa vRzcikAna utpAdya taiH-vRzcikaistam adaMzayat / tenApi avicalaM sthiram ataeva-avikampitaM prabhu dRSTvA sa vikurvitena mahAviSeNa durjaraviSavatA mahAzIviSeNa-vizAlakAyasarpaNa bhagavataH zarIre adaM zayat / tenApi vAtajAtena-pavanasagRhena-vAtyayA acalaM parvatamiva avicalam aprakampaM taM dRSTvA tena yakSeNa Rkssaa:||18|| bhallakAH vikurvitaaH| te ca prakharanakharaghAtAtIkSNanakhamahAraistaM prabhum upAdravan / tato'pi anudvignam atra stam svadhyAnalagnam AtmadhyAnAsaktaM prabhuM dRSTvA vikurvitaiH ghuraghurAyamANaiH dhurpurazabdaM kurvadbhiH zUlAgramukhakhuraiH= zUlAgrabhAgavattIkSNadantaiH zUkaraiH carAhaiH asphAlayatvya dArayat / tenApi aviSaNNaM-viSAdarahitaM dhyAnaniSaNNaM bhagavAn DAMsa-maccharoM ke dvArA utpanna kiye upasarga se kSubdha na hue, aura prazasta dhyAna meM lIna rahe to usane vicchuoM ko utpanna karake unase ddeNsvaayaa| isa upasarga se bhI bhagavAn ko vicalita yA kaMpita hue na dekha usane vaikriyazakti se utpanna kiye gaye ugra viSavAle vizAlakAya sarpa se bhagavAn ke zarIra meM ddeNsvaayaa| bhagavAn isase akaMpita rahe, jaise pavana ke samUha se parvata akaMpita rahatA hai, taba usa yakSane bhAluoM-rIchoM kI vikurvaNA kii| bhAluoM ne apane tIkSNa nakhoM se bhagavAn ko upadrava kiyaa| yakSa ne dekhA ki bhagavAn usase bhI trAsa ko prApta na hue aura AtmadhyAna meM lIna haiN| to usane vikurvaNA se utpanna loga kiye hue ghuraghura zabda karate hue, kATe kI nauMka ke sadRza tIkSNa dAMtoM vAle zUkaroM se bhagavAn ko vidA raNa krvaayaa| usase bhI bhagavAna ko viSAda na huA aura ve dhyAna meM sthira rahe to usane tatkAla aneka samaha utpanna karIne bhagavAnane te karaDAvyAM. bhagavAna DAMsa-macchara dvArA utpanna karAyela upasargathI kSubdha thayAM nahIM ane prazasta dhyAnamAM lIna rahyAM tyAre teNe vIMchIo utpanna karIne temanA dvArA DaMsa devarAvyAM. A upasagathI paNa bhagavAnane calAyamAna ke kaMpita thatAM na joIne teNe vaikriya zaktithI utpanna karela ugra viSavALA vizALakAya sarSa dvArA bhagavAnanA zarIra para DaMsa marAvyAM. jema pavananA samUha sAme parvata sthira rahe che tema bhagavAna tenAthI paNa akaMpita rahyAM tyAre te yakSe rIMchanuM nirmANa karyuM. rIMchAe pitAnA tIkSaNa naherathI bhagavAnane pIDA ApI. yakSe joyuM ke bhagavAna tenAthI paNa trAsa pAmyA nathI ane AtmadhyAnamAM lIna rahyAM che tyAre teNe vaikriyazaktithI utpanna karela ghera ghera nAda karatAM kAMTAnI aNI jevAM tIkSaNa dAMtavALA sUvare (bhaMDe) vaDe bhagavAnanuM chevidyAraNa karAvyuM, tethI paNa bhagavAnane viSAda na thayuM ane teo dhyAnamAM sthira rahyAM tyAre teNe vajanA agra bhagavato yakSakRto pUsarga vrnnnm| ||suu084|| S TARPRE // 18 // Jain Education national L hineDain ... Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaMjarI mUtra // 181 / / TIkA dhyAnAvasthita prabhu vilokya pRSTA sadyaH samutpAditena tatkAlaniSpAditena kulizApratIkSNa-daMSTrAgreNa vajrAyavanizitadantAgrabhAgena kariNA istinA upAdravata-upasargayuktamakarot / tenApi dRDhaM dRDhatAyuktaM sthira sthairyasampannam ata eva avicalaM manovAkAyena kAyotsargato'calaM taM prabhu dRSTvA sa yakSo vikurvitaiH kharataranakharadaMSTra atitIkSNanakhadantaiH vyAyaiH prAmupAdravat / tanApi avicalitaM prabhu dRSTvA sa yakSo vikurvitaH kesaribhiH siNhai| kharataranakharadaSTrAgraghAta atitIkSNanakhadantamahAraiH upAdravat / tena punarapi sthira sthitacittaM sthirazarIraM kAyotsargAcalanAbhAvena sthirazarIrayuktaM prabhuM vilokya sa yakSaH prakRtyA svabhAvena atIvavikarAle atyantabhayaGkaraiH vetAle vyantaradeva vizeSaiH upAdravat / evam anena prakAreNa sa durAzayaH duSTasvabhAvo yakSaH pUrNA rAtriM yAvata sampUrNarAtriparyantaM upasargAn kAraM-kAraMvAraM vAraM kRtvA khedakhinnaH parizrAntaH ata eva-viSaNNa-viSAdayukto jAtaH, paraM-phintu bhagavAn mahAvIrasvAmI avimA viSAdarahitaH anAvila: akaluSitaH dveSavarjitaH avyahI vajra ke agrabhAga kI taraha tIkhe dantAprabhAgoM vAle hAthiyoM dvArA upasarga kiyaa| usa para bhI bhagavAn ko dRr3ha, sthira ataeva mana vacana kAya se avicala dekhakara yakSa ne atyanta tIkhe nAkhUnoM evaM dAMtoM vAle vyAghroM dvArA upasarga kiyaa| tara bhI prabhu avicala rahe to yakSa ne atizaya tIkhe nakhoM aura dAr3hoM ke agrabhAga vAle siMhoM dvArA sarga karavAyA taba bhI bhagavAna kA na to citta hI caMcala huA, aura na zarIra ho| ve kAyotsarga se vicalita na hokara jaba sthira hI bane rahe, to yaha dekhakara yakSa ne svabhAva se vikarAla caitAla nAmaka vyantaradevoM ke dvArA bhagavAn ko staayaa| isa prakAra usa duSTasvabhAva vAle rakSa ne sArI rAta upasarga kiye| upasarga karake vaha svayaM thaka gayA, isa kAraNa use viSAda huA, parantu bhagavAn mahAvIra svAmI ko viSAda nahIM huaa| ve dveSa se achUte rhe| unhoM ne udvega kA anubhava bhAga jevAM tINa daMtAgrabhAgavALA hAthIo dvArA upasarga karyo, chatAM paNa bhagavAnane daDha, rithara tathA mana-vacana kAyA vaDe avicala joIne yakSe atyaMta tINu nakha ane dAMtavALA vAdyo dvArA upasarga karyo, te paNa:prabhu calAyamAna na thayAM tyAre yakSe atizaya tINAM nakha ane dADhanAM agrabhAgavALA siha dvArA upasarga karAvyuM te paNa bhagavAnanuM citta calAyamAna na thayuM ane zarIra paNa calAyamAna na thayuM. teo kAryotsargathI vicalita na thatAM jyAre sthira ja hyAM tyAre te joIne yakSe vikarALa vaitAla nAmanA vyaMtara deve dvArA bhagavAnane satAvyA. ( A pramANe te duSTa ravabhAvavALA yakSe AkhI rAta upasargo karyA. upasarga karIne pote ja thAkI gaye. te kAraNe tene viSAda . paNa bhagavAna mahAvIra svAmIne viSAda na tha ane dveSa temane sparzI zakAya nahIM. temanA bhagavato yakSakRto. pasargaH varNanam / muu084|| // 181 // Jain Education national Nww.jainelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 18 // TIkA thitaH udvegarahitaH adInamAnasaH dInatAyuktamanorahitaH, tathA trividhamanocAkAyaguptaH-trividhaiH-karaNa-kAraNAnumodanaiH kRtvA manovacaHkAtaH sanne tAn yakSakRtAn sarvAnapyupasargAn samyaka asahata-bhayAbhAvena, akSamana-krodhAbhAvena, atitikSata-dainyAkaraNena, adhyAsta-nizcalatayA / tataH khalu sa yakSaH avadhinA-prAdhijJAnena prabhuM manasA'pi avicalitam svadhyAnAdacyutamataeva dRDhaMprabalasthairyam , Abhujya-jJAtvA agAdha-talasparzarahitaM-mahAntam kSamAsAgaraMparApakArasahanaguNasamudram prabhu zrImahAvIrasvAminaM svAparAdhaM-nijaM bahaviyopasargakaraNajanyamaparAdha kSAmayitvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA ca svaM sthAnaM gtH| - tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAna mahAvIraH tatra asthikAme aSTAbhiH aSTasaMkhyaiH mAsA dakSapaNaH caturmAsakSapaNerityarthaH caturmAsa vyatikramya ativAdya asthikAd grAmAt pratiniSkAmati-patiniHsarati, pratiniSkramya pavana itra apatihatavihAreNa apatibandhavihAreNa-viharan-zvetAmbIkAMtadAkhyAM nagarI prasthitaH ||suu084|| nahIM kiyaa| unake mana meM dInatA kA praveza na huaa| ve kRta-kArita-anumodanA-rUpa tInoM karaNoM se yukta mana vacana kAya se gupta rahe, aura yakSa dvArA kiye hue samasta upasargoM ko nirbhaya bhAva se, zAntipUrvaka adInatA ke sAtha tathA nizcala rUpa se sahana karate rhe| taba usa yakSane avadhijJAnase jAnA ki prabhu to mana se bhI dhyAna se vicalita nahIM hue| yahI nahIM, unakI prabala sthiratA bhI usane dekho taba athAha kSamAke sAgara-dUsaroM dvArA kiye apakAra ko sahana karane rUpa ke guNa ke samudra-bhagavAn se apane aparAdha kI kSamA maaNgii| unheM vandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA aura namaskAra karake vaha apane sthAna para calA gyaa| usa kAla aura usa samaya meM zramA bhagAn mahAvIra ne usa asthika grAma meM ATha ardhamAsa kSapaNa para pIDAnI asara na thaI. temanA manamAM dInatAne praveza thaye naDa. teo kRtakArita anumodananA rUpa traNe kAra thI yukta mana-vacana-kAyAthI gupta rahyAM ane yakSa dvArA karAyela saghaLA upasargone nirbhaya bhAvathI zAntipUrvaka adInatA sAthe tathA nizcala rUpe sahana karatAM rahyAM tyAre te yakSe avadhijJAnathI jANyuM ke bhagavAnane manathI pazu dhyAnamAMthI vicalita thayAM nathI. eTaluM ja nahIM paNa temanI prabaLa sthiratA paNa teNe joi tyAre apAra kSamAnA sAgara-bIjA dvArA karAyela a5kArane sahana karI levAnA gunA sAgara-bhagavAna pAse teNe potAne a5rAdha mATe kSamA mAgI temane vaMdanA karI namaskAra karyA. vaMdanA ane namaskAra karIne te pitAne sthAne cAlyA gaye. te kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIre te athasika gAmamAM ATha amAsa kSapaNa (ATha vAra paMdara paMdara bhagavataH sakAzAd yakSasya praarthnaa| 084 // // 18 // Jain Education Ytional Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 18 // TIkA zvetAmbi mUlam-aha ya seyaMbiyAe NayarIe do maggA saMti-ego ko vIo ujjU ya / tattha je se ujjumagge tattha egA viyaDA mahADavI asthi / tIe viyaDAe mahADavIe caMDakosio NAmaM ego dihiciso kAlo bva mahAvigarAlo kAlo vAlo NivasamANo Asi / so ya niyakUrayAe teNa maggeNa gamaNA''gamaNaM kuNamANe paMthajaNe diTThIe jAlemANe ghAemANe mAremANe daMsemANe viharai / so tIe mahADavIe paribhamiya paribhamiya jaM kaMci sauNagamavi pAsai taMpiNaM ddhi| tassa visappahAveNa tattha taNANi vidaDDhANi, Na ya puNo navINANi taNANi samunbhavati / eeNa mahovadaveNa so maggo oruddho aasii| teNa,ujjumaggeNa gacchamANaM bhagavaM govadAragA evaM vaiMsu-"re bhikkha! eeNa ujjuNA maggeNa mA gacchAhi, vaMkeNa gacchAhi, je NaM kaSNo tui seNa kaNNabhUsaNeNa vi kiM paoaNaM, ujjumagge mahADavIe ego mahAvigarAlo dihiviso sappo ciTai, so tuma bhkkhihii"| taM socA pahU NANabaleNa ciMtIa-jaM so sappo jaivi uggakohapagaDI tahavi sulahabohI atthi, jIvassa kaMciti aNikari paDi tivvattaNeNa udayAvaliyaM paviTuM dahaNaM jaNA taM parivaNasaMbhavabAhiraM mannaMti, vatthuo sA tahA bhaviuM na arihai, maNassa kovi aMso jayA viyaDo hoi tayA so ucieNa uvAeNa parivaTiGa skinji| eyAvaiyaM ceva no, kiM tu aNiTuMsassa jAvaiyaM tivvaM balaM paDikUle visae ivai taM tAvaiyaM ceva aNukUle'vi visae parivaTiGa sakijai, kAivi balabaI cittaThiI iTThA vA aNihA vA hou, sA aisaiovaogiyAe gejjhA eva, jao duvihA'vi cittaTTiI samANasAmatthavaI havai, paramimo bheo-egA vaTTamANakkhaNe suhe poiyA, annA ya asuhe, taha vi duNDaM kajjasAhaNasAmatthaM tullaM ceva gaNaNija / jIe sattIe suhA vA asuddA vA pariNAmA havaMti, sA sattI avassaM icchaNijjA eva muNeyavvA, jahA-AmannANaM sAupakkannayAe pAyaNe aNegovogivatthUNaM bhAsarAsIkaraNe ya samatthA sattI egAo ceva aggio samubbhavai tahA suhA'suhakAyavyaparAyaNA sattI appaNo egao eva aMsAo unbhavai, paraM tIe sattIe uvaogaM (pandraha-pandraha dina ke ATha bAra ke) tapazcaraNa karake vaha caturmAsa vyatIta kiyaa| caturmAsa vyatIta karake bhagAn asthika grAma se nikale aura vAyu ke samAna amatibaMdha vihAra karate hue zvetAmbI nAmaka nagarI kI ora padhAre / / 084 // divasanuM) tapazcaraNa karIne te cAtumAMsa pasAra karyuM eTale ke cAra mAsamAM phakta A divasa AhAra-pANI lIdhAM. cAturmAsa pasAra karIne bhagavAna athika gAmathI nIkaLyAM ane vAyunI jema apratibaMdha vihAra karatA karatA zvetAmbI nAmanI nagarImA pacAya (sU084) nagaroM mati bhagavato vihaarH| kA vidyAra JADRASHEKHABCBSE // 183 // Jain Education sa ational Marww.jainelibrary.org. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 18 // suhe amuhe vA kujjA, icceyAvaiyaM asissai / maNussANaM eyAriso viyAro bhamabhario dIsai, jaM tivvA aNipavittigarI sattI bhujjo bhujjo dhikkariya bAhiM karaNijjetti, paraM teNa saha eyaM vissaraMti jaM maNussassa jA sattI jAvaiyaM aMNirTI kAuM sakkei sA ceva sattI iTTamavi tAvaiyaM ceva kAuM sakkei, jahA jo cakkavaTTI jIe sattIe sattamanarayapuDhavijoggAI jAvaiyAI hiMsAikUrakammAI ajiuM sakkei, so ceva cakkavaTTI jai taM sattiM iTakajje saMjoei, to tAvaiyAI ceva ahiMsAimuhakammAI ajiya mokkhamavi pattuM sakkei / je jIvA suhamasuI vA kiMpi kAuMna sakeMti, je ya teyahINA galibalivaddA viva hoti, je ya jaDA viva jagasattAe AhaNijjati, jesiM pAmarayAe bhogalAlasAe dAridassa pamAyassa ya avahI eva natthi, eyArisA jIvA na kiMpi kAuM sakati / jesu puNa attabalasoriyAiyaM hoi te suhe amuhe vA pajjAe hotu icchaNijjA eva / jo asuha. pajjAevi taM attabalAiyaM jeNa appaM seNa nidhattaM, tassa appaMsassa sattIvi khaovasamabhAveNa ceva jIveNa pAvijai / sA sattI nimitnaM pAviya jahidvaM parivaTTiuM sakijai, ao tattha gamaNe lAho eva-tti ciMtiya bhagavaM vikaTAteNeva ujjuNA maggeNa paTThie / jayA bhagavaM tIe aDavIe paviTe, tayA tattha dhUlI pANiNaM gamaNAgamaNAbhA- TavyAM vAo caraNAiciMdharahiyA jahaTThiyA ceva / jalanAliyAo jalAbhAveNa sukAo / juNNA rukkhA tasvisajAlAe caNDakauzika daDDhA mukA ya / saDiyapaDiyajuSNapattAisaMghAeNa bhUmibhAgo AcchAio, vammIyasahassehiM saMketo luttamaggo ya ra valmoka aasii| kuDIrA savve bhUmisAigo sNjaayaa| eyArisIe mahADavIe bhagavaM jeNeva caMDakosiyassa cammIyaM teNeva pAva uvAgacchai, uvAgacchittA tattha kAussaggeNa Thie |muu085|| bhagavataH chAyA-atha ca zvetAmbikAyAH nagaryAH dvau mAgauM staHeko vakro dvitIya Rjuzca, tatra yaH sa Rju kAyotsarga suu085|| mArgastatra ekA vikaTA mahATavI asti / tasyAM vikaTAyAM mahATavyAM caNDakauziko nAma eko dRSTiviSaH kAla ica mahAdhikarAlaH kAlo vyAlo nivasana AsIt / sa ca nijakrUratayA tena mArgeNa gamanAgamanaM kurvataH pAnthaja / mUla kA artha- 'aha ya' ityAdi / zvetAmbI nagarI ke do mArga the-eka Ter3hA, dUsarA sIdhA / jo mArga sIdhA thA, usameM eka vikaTa mahA aTavI par3atI thii| usa vikaTa mahA aTavI meM caMDakauzika nAmaka eka dRSTivipa, kAla ke samAna vikarAla kAlA sApa rahatA thaa| vaha apanI krUratA ke kAraNa usa mArga // 184 // bhUsanA matha- aha ya' tyA vatInagInA me bhAga tai. 24 2431 mana se sIdhI. 2 bhAga siidhe| hate temAM eka mahAna aTavI AvatI hatI. A mahA aTavImAM caMDakauzika nAmane eka daSTiviSa kaNidhara nAga rahetA hatA. A sapa mahA vikarALa ane sAkSAt yamarAja je gaNAtA hatA. e mAge avarajavara karatA pathike- toraNa tenAM Jain Education pational "For Private &Personal use Onlya Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre / / 185 / / GENDER CENTE nAn dRSTyA jvalayan ghAtayan mArayan dazan viharati / sa tasyAmaTavyAM paribhramya paribhramya yaM kaMcit zakunakamapi pazyati, tamapi dahAte, tasya viSaprabhAveNa tatra tRNAnyapi dagdhAni, na ca punaH navInAni tRNAni samudbhava nti / etena mahopadraveNa sa mArgo'varuddha AsIt / tena RjumArgeNa gacchantaM bhagavantaM gopadArakA evamavAdiSuH"re bhikSo ! etena RjunA mArgeNa mA gaccha, vakreNa gaccha, yena karNakhaTayati, tena karNabhUSaNenApi kiM prayojanam 1, RjumArge mahATavyAmeko mahAvikarAlo dRSTiviSaH sarpastiSThati sa tvAM bhakSiSyati / tacchrutvA manurjJAnavalenAcintayat-" yat sa sarpo yadyapi ugrakrodhaprakRtiH, tathApi sulabhabodhirasti, jIvasya kAMcidapi aniSTakarIM prakRti tIvratvena udayAvalikAM praviSTAM dRSTvA janAstAM parivartanasambhavavAhyAM manyante, vastutaH sA tathA se AvAgamana karane vAle pathikoM ko apanI dRSTi ke viSa se jalAtA, ghAta karatA, mAratA aura Da~satA thA / vaha usa aTavI meM ghUma-ghUma kara jisa kisI pakSI ko bhI dekhatA, usI ko bhasma kara detA thA / usake viSa ke prabhAva vahA~ kA ghAsa bhI jala gayA thaa| vahA~ navIna tRNa taka bhI utpanna nahIM hote the / isa mahAna upadrava ke kAraNa vaha mArga ruka gayA thA arthAt udhara se koI AtA-jAtA nahIM thA / usa sIdhe mArga se bhagavAn ko jAte dekha kara gopadArakoM ne isa prakAra kahA - are bhikSu ! isa sarala mArga se mata jAo; cakaradAra rAste se jaao| jisase kAna TUTa jAya, usa kAna ke gahane se kyA lAbha ? isa sIdhe mArga meM, mahATavI meM atyanta vikarAla dRSTiviSa sarpa rahatA hai, vaha tumheM khA jaaegaa| yaha sunakara bhagavAna ne jJAna ke bala se socA- vaha sarpa yadyapi ugra krodhazIla hai, phira bhI vaTemArgu ene te sarpa krUratApUrvaka potAnA dRSTiviSa vaDe khALI nAkhatA, ghAta karatA-mAtA ane hasatA paNa hatA. A aTavImAM jo kAi pekSI ahIMtahIM uDe tene paNa bALIne bhasma karI nAkhatA. tenA viSanA prabhAve tyAMnuM ghAsa paNa bhaLI gayuM. jyAM ghAsa maLI gayuM hatuM tyAM navA aMkurA paNa phUTatA nahi. AvA upadravane lIdhe te sadaMtara javAAvavA mATe adha thaI gayA hatA tethI tyAMnuM AvAgamana vyavahAra aTavAI paDayeA hateA. mA bhagavAnane sIdhe mAge zvetAMkhInagarI tarapha jatAM joi gAvALIAe A pramANe kahevA lAgyA ke huM bhikSu ! A saraLamArga nahi pakaDatAM lAMkhA mArge javAnu rAkhA, jenAthI kAnanI buTI tUTI jAya te sAnAne (ghareNAMne) paheravAthI ze lAbha ? A sIdhA mArgamAM mahAn aTavI madhye eka kALA kRNidhara nAga rahe chete tamane khAI jaze. ' AvuM sAMbhaLI bhagavAne jJAna dvArA jANI lIdhuM ke A sarpanA krodha hajI sudhI dUra thayA nathI, chatAM te AtmA sulabha kheAdhI tA jarUra che. kAi paNa jIvanI vamAnadazA aniSTakArI pravatatI hoya , ane A aniSTa META Recen kalpa maJjarI TIkA bhagavataH zvetAmba kA nagarIM prati vihAraH / // su0 8dha // . // 185 // . Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpasUtre // 186 // maJjarI hIkA bhagavataH zvetAmbi bhavituM nAhati, manasaH ko'pyazo yadA vikRto bhavati, tadA sa ucitenopAyena parivartayituM zakyate / etAvadeva no kiMtu aniSTAMzasya yAvatkaM tInaM balaM pratikUle viSaye bhavati tat tAvatkamevAnakale'pi viSaye parivartayituM zakyate / kAcidapi balavatI cittasthitiH iSTA vA aniSTA vA bhavatu sA'tizayitopayogitayA grAdyaiva, yato dvividhA'pi cittasthitiH samAnasAmarthyavatI bhavati, paramayaM bheda:-ekA vartamAnakSaNe zubhe prayojitA anyAcAzubhe, tathApi dvayoH kAryasAdhanasAmarthya tulyameva gaNanIyam / yayA zattayA zubhA azubhA vA pariNAmAH bhavanti, sA zaktiravazyameSaNIyaiva jJAtavyA yathA-AmAnAnAM svAdupakkAnnatayA pAcane, anekopayogivastUnAM bhasmarAzIkaraNe ca samarthA zaktirekasmAdevAgneH samudbhavati tathA zubhAzubhakartavyaparAyaNA zaktimulabhavodhi hai| jIva kI kisI aniSTakArI prakRti ko, tIvratA ke sAtha, udayAvalikA meM praviSTa dekha kara loga mAna lete haiM ki yaha parivartana kI saMbhAvanA se bAhara hai, kintu vAstava meM yaha bAta nahIM hai| mana kA koI bhI aMza jaba vikRta ho jAtA hai to ucita upAya se vaha badalA jA sakatA hai| yahI nahIM, aniSTa aMza kA jitanA bala pratikUla viSaya meM hotA hai, utanA hI tIvra vaha anukUla viSaya meM bhI palaTA jA sakatA hai| citta kI koI bhI balavatI sthiti, cAhe vaha iSTa ho yA aniSTa, atizaya upayogI rUpa meM hI use grahaNa karanA caahie| kAraNa yaha hai ki donoM (iSTa aura aniSTa) prakAra kI cittasthiti samAnazaktisampanna hotI hai| donoM meM antara yahI hai ki eka vartamAna meM zubha meM prayukta ho rahI hai aura dUsarI azubha meN| phira bhI donoM kA, apane-apane kArya ko siddha karane kA sAmarthya to samAna hI ginA jAnA caahie| jisa mUlabhUta zakti se zubha yA azubha pariNAma utpanna hote haiM, vaha zakti azya hI vAMchanIya hai, aisA samajhanA caahiye| udAharaNa ke lie agni kI zakti ko liijie| eka hI agni kI zakti kacce anna ko acchI taraha pakAtI bhI hai aura aneka upayogI vastuoM ko bhasma bhI karatI hai, yaha dvividha zakti agni se hI te jIva pUba batAvate heya, tenuM vartana bahArathI ghaNuM kharAba ane jherIluM hoya te loko kahe che ke A jIva kadApi paNa sudhArI zakaze nahi paraMtu vAstavika rIte A vAta barAbara nathI. manane keI aMza kadAca vikRta banI jAya te ucita upAya vaDe tene sudhArI zakAya che tema ja badalAvI paNa zakAya che. ATaluM ja nahi paNa aniSTa aMzanuM jeTaluM baLa pratikUla viSayamAM hoya che teTaluM ja tIvra te anukUla viSayamAM paNa palaTAI zakAya che. cittanI zakti evI che ke ISTatA paNa sAdhe ane aniSTatA paNa sAdhe ! mATe tenI zakti keI sarasta vALavAthI tene suMdara upayoga thaI zake che. cittamAMthI ISTa ane aniSTa bane bhAre nIkaLe che, paNa zaktinI apekSA e citta bane-ISTa ane aniSTapaNamAM samAnabala-vIryathI kAma kare che. kA nagarI prati vihaarH| ||suu085|| // 186 // Jain Educationd ation ww.jainelibrary.org Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 187 // maJjarI TIkA rAtmana ekasmAdevAMzAdudbhavati, paraM tasyAH zaktyA upayoga zubhe'zubhe vA kuryaat-ityetaavdvshissyte| manubyANAmetAdRzo vicAro bhramabhRto dRzyate-yat tIvA'niSTapravRttikarI zaktirbhUyo bhUyo dhikkRtya bahiSkaraNIyeti / paraM tena saha etad vismaranti-pad manuSyasya yA zaktiH yAvatkam aniSTaM kartuM zaknoti, saiva zaktiriSTamapitAvadeva kartuM zaknoti, yathA-yazcakravartI yayA zattayA saptamanarakapRthivIyogyAni yAvatkAni hiMsAdikUrakamANi arjayituM zaknoti sa eva cakravartI yadi tAM zaktimiSTakArya saMyojayati, tadA tAvantyeva ahiMsAdizubhakarmANi arjayitvA mokSamapi prAptuM zaknoti / ye jIvA zubhamazubhaM vA kimapi kartuM na zaknuvanti, ye ca tejohInA galibalIvardA 'iva bhavanti, ye ca jaDA iva jagatsattayA''hanyante, yeSAM pAmaratAyA bhogalAlasAyA utpanna hotI hai| isI prakAra zubha aura azubha kartavya meM prayukta hone vAlI zakti AtmA ke eka hI aMza se utpanna hotI hai| yaha bAta dUsarI hai ki usa zakti kA upayoga zubha meM kiyA jAya yA azubha meN| - "tItra aniSTa pravRtti ko utpanna karane vAlI zakti kA bAra-cAra dhikkAra kara bahiSkAra karanA cAhie," manuSyoM kA yaha vicAra bhramapUrNa hai| aisA vicAra karane vAle loga bhUla jAte haiM ki manuSya kI jo zakti jitanA adhika aniSTa kara sakatI hai, vahI zakti utanA hI adhika iSTasAdhana bhI kara sakatI hai| jo cakravartI jisa zakti se sAtaveM naraka meM jAne yogya jitane hiMsAdi krUra karmoM kA arjana kara sakatA hai, vahI cakravartI agara usa zakti ko iSTa kArya meM prayukta kare-lagAve, to utane hI (ahiMsA Adi prazasta na kArya karake) mokSa bhI pA sakatA hai| jo jIva sAmarthyahIna haiM-zubha yA azubha kucha bhI nahIM kara sakate, masate. cittane agni sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM che. jema agni kAcA ane pakave che ane te ja agni samasta padArthone bALI paNa zake che. AvI be dhArI zaktio jema agnimAM che, tema cittamAM paNa rahelI che. citta je savaLe mAge vaLe teM AtmAne ghaDIeka bharamAM mekSagatie laI jAya che ane zakti avaLe mAge kAma kare te sAtamI narake pahoMcADI de che. aniSTa utpanna karavAvALI cittazaktine vAraMvAra dhikkAra ApI tene bahiSkAra karavuM joIe ema che manuSya mAnate heya te tenI eka jamaNA che. je cittazakti adhikamAM adhika aniSTatAne AdarI zake che teja zakti ISTatAne paNa teja pramANe AdarI zake che. je zakti dvArA cakavartI narakamAM javA yogya hiMsA AdinA prazasta kAryo karI mokSanI sAdhanA paNa karI zake che. je jIva sAmarthahIna che. zubha-azubha kAMI karI zakavAnI bhagavataH zvetAmbi nagaroM prati mA vihaarH| muu085|| // 187|| Jain Education to ational Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 188 // Jain Education Jiang dAridryasya pramAdasya cAvadhireva nAsti, etAdRzA jIvA na kimapi kartuM zaknuvanti / yeSu punarAtmabalazauryAdikaM bhavati, te zubhe'zubhe vA paryAye bhavantu, eSaNIyA eva, yato'zubhaparyAye'pi tad AtmabalAdikaM yena zrAtmAMzena nivRttaM tasya AtmAMzasya zaktirapi kSayopazamabhAvenaiva jIvena prApyate / sA zaktiH nimittaM prApya yatheSTaM parivartituM zakyate, atastatra gamane lAbha eva " iti cintayitvA bhagavAMstenaiva RjunA mArgeNa prasthitaH / yadA bhagavAMstasyAmaTavyAM praviSTastadA tatra dhUliH prANinAM gamanAgamanAbhAvAt caraNAdicihnarahitA yathAsthitA eva / jalanAlikAH jo galiyAra baila kI taraha tejohIna hote haiM, jo jar3a kI bhA~ti jagata kI sattA se dabe rahate haiM, jinakI pAmaratA kI, bhogalAlasA kI, daridratA kI aura pramAda kI koI sImA hI nahIM hai, aiseprANI kucha bhI nahIM kara skte| jina meM Atmabala hai, zaurya Adi guNa haiM, ve cAhe zubha avasthA meM hoM yA azubha avasthA meM, vAMchanIya hI haiN| kyoM ki azubha avasthA meM bhI vaha Atmabala Adi jisa AtmAMza se niSpanna hue haiM, usa AtmAMza kI zakti bhI kSayopazama bhAva se hI jIva ko prApta hotI hai / vaha zakti nimitta pAkara icchAnusAra badalI jA sakatI hai / ata eva vahA~ jAne meM lAbha hI hai| isa prakAra vicAra kara bhagavAn ne usI sIdhe mArga se prasthAna kiyaa| jaba bhagavAn usa aTavI meM praviSTa hue to vahA~ kI dhUla prANiyoM kA gamanAgamana na hone se caraNacihna Adi se rahita, jyoM kI tyoM thI / jala kI nAliyA~ jalAbhAva se sUkha gaI thiiN| purAne per3a caMDakauzika ke viSa kI jvAlAoM se zakti dharAvatA nathI, gaLiyA baLadanI mAphaka tejahIna che; jaDa jevI jagatanI brAMtimAM damAyeleA rahyo che, jene 5 maratA-bhe galAlasA--ridratA ane pramAdanI Ai sImA nathI tevA AtmA jagatamAM kAMi paNa karI zakatA nathI. jenAmAM A AtmabaLa hAya, zauya Adi guNa hoya te bhale zubha-azubha game te avasthAmAM paDelA hoya teA paNa te vAMchanIya che. kAraNa ke AvA sAmarthyavAna AtmAne saste vALavAmAM vAMdhe AvatA nathI. A zakti bhale te sadbhAvanI hoya ke asadbhAvanI! paraMtu te kSayApazamabhAva dvArA prApta thai che, eTale rAkti to AdaraNIya che. phera eTaleA che ke te azubha raste doravAI gaI che. tene pAchI vALI zubha rastAmAM gAThavavAnI che. AvI azubha mAge dorAelI zakti nimitta maLatAM pAchI vaLe che, ane teneA sadupayoga thaI zake che. mATe A sIdhe mAge javAmAM ghaNA lAbha che; ema jyAre sapanA jIvana uparathI bhagavAne jANI lIdhu' tyAre tethI sIdhA mAge prasthAna karI gayA. A aTavImAM praveza karatAM bhagavAnanA khyAlamAM AvI gayu` ke A jima pramANe ja vAtAvaraNa che. A bhUmi para kAI paNa prANInAM pagalAM jaNAtAM nathI. pANInA nALAM ane garanALAM dhAriyA vagere pANInA abhAve kalpa maJjarI TIkA vikaTA TavyAM caNDakauzika valmIka pArzva bhagavataH kaayotsrgH| ||suu085|| // 188 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI mRtra // 189 // TIkA jalAbhAvena shusskaaH| jIrNA vRkSAstadviSajvAlayA dagdhAH zuSkAzca / saTitapatitajIrNapatrAdisaMghAtena bhUmibhAga AcchAditaH, valmIkasahasraH saMkrAnto luptamArgazcAsIt / kuTIrAH sarve bhUmizAyinaH saMjAtAH / etAdRzyAM mahA'TavyAM bhagavAn yatraiva caNDakauzikasya valmIkaM tatraiva upAgacchati, upAgamya tatra kAyotsargeNa sthitaH // 1085 // TIkA-'aha ya seyaMbiyAe' ityAdi / atha ca zvetAmbyAH nagaryAH dvau mAgauM staH-eko vakra:= kuTilaH, dvitIyaH aparo mArgaH RjuH saralazca / tatradvayormArgayomadhye yaH sa RjurmArgaH, tatra ekA vikaTA bhayAnakA mahATavI asti / tasyAM vikaTAyAM bhayAnakAyAM mahATavyAM caNDakauziko nAma ekaH dRSTiviSa:-dRSTau viSaM jala gaye the aura mUkha gaye the| bhUbhAga sar3e par3e jIrNa pattoM ke Dhera se DhaMka gayA thA, hajAroM bAviyoM se vyApta thA aura mArga luma ho gayA thaa| vahA~ kI sabhI choTI-choTI kuTiyA dharAzAyinI ho gaI thiiN| aisI mahA aTavI meM, jahA~ caMDakauzika kI bAMbI thI, vahA~ bhagavAn pA pahu~ca kara vahA~ kAyotsarga meM sthita ho gaye / / muu085|| . TIkA kA artha-zvetAmbI nagarI ke do mArga the-eka cakkara kATa kara aura dUsarA sIdhA thaa| ina donoM meM jo sodhA rAstA thA, usameM eka bhayAnaka jaMgala par3atA thaa| usa bhayAnaka jaMgala meM cNddsukAI gayelAM mAluma paDe che. purANAM jhADapAna caMDakezikanA viSanI javAlAo vaDe baLI gayelA ane sukAIne khAkha jevA thaI gayelAM ja jaNAya che. bhUmi paNa saDelAM ane jIrNa thayelA pAMdaDAthI DhaMkAI gayelI jaNAtI hatI ne Thera Thera moTA nal ori tyo 53at arrai sat. Ama bhAga Sorr3 sana zanaya gayo tA. sAnI nAnI zuTi paNa paDI--khakhaDI gaI hatI ane teno kATamALa bheMyabhego thaI gayo hato. AvI bhayaMkara aTavImAM jyAM tyAM veNunA phAphaDA jAmI gayA hatA. A bhayaMkara nirjana pradezamAM jyAM caMDakezikane rAphaDo hato tyAM bhagavAna pahoMcI gayA. caMDakezikanA rAphaDA pAse AvI AjubAju najara karI. je jagyA temane nirdoSa jaNAI, te jagyAe pite sAvadhapaNe kAyAne sthira karI kAsaga dhAraNa karyo ane AtmasamAdhimAM manane joDI dIdhuM. (sU085). TIkAno artha - vetAMbI nagarImAM javAnA je be mArgo hatA. temAM eka kaDI mArga hatuM. lokonuM mAnasa haMmezA TUMkA raste thaI, icchita sthaLe pahoMcavAnuM hoya che. AvA TUMkA rastA, pahADa-nadI-nALA vigere ajANyA raste thaIne ja stAM hoya che. pahele cIlo pADanAra mANasa muzkelI anubhave che. paNa tyArapachI mANasenA pagarava paDatAM, tyAM eka rItasaranI keDI paDI jAya che. tyArabAda, A keDIne upaga dhIme dhIme nAnA rastA tarIke thAya che. bI e dharI mAga vetAMbI nagarI tarapha jatuM hatuM, nagarajane te rastAne ja upayoga karI rahyA hatA. kAra paraMtu kamabhAge tyAMnA rate kaMI eka bhayaMkara sApa avAra navAra najare paDatAM AvavA javAno vyavahAra e cho zvetAmbi nagarI bhAI mArgasthacaNDakauzika sarpavarNanam / 085 // // 189 // Jain Education national Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mutre zvetAmbikA yasya sa tathAbhUtaH, kAla iva-mRtyuriva mahAvikarAlA atibhayaGkaraH, kAlaH kRSNavarNaH, vyAlaH sarpaH, nivasan AsIt / sa-sarpazca nijakrUratayA svaduSTasvabhAvena tena-mahATavIsthena mArgeNa gamanA''gamanaM kurvataH gacchata AgazrIkalpa cchatazca pAnthajanAna-pathikalokAn dRSTyA-cakSuSA jvalayana-dahana ghAtayan=pucchena tADayan mArayan=pANebhyo vimocayan dazan dantaH praharan vihrti-vicrti| saHcaNDakauzikAkhyaH sarpaH, tasyAM mahATavyAM paribhramya // 19 // paribhramya vAraM vAramitastato bhramitvA yaM kazcit kamapi zakunakamapi-pakSiNamapi pazyati, tamapi-AkAzacAriNamapi pakSiNaM dahati dRSTiviSeNa bhasmasAtkaroti, sthalacAriNAM tarhi kathaiva kA? tathA-tasya-caNDakauzikasarpasya viSamabhAveNa-viSajvAlAprasaraNena tatra-mahATavyAM tRNAnyapi dagdhAni-bhasmIbhUtAni / na ca punaH dahanAnantaraM navInAni-navAni tRNAni samudbhavanti-parohanti / etena anena caNDakauzikaviSobhavena mahopadraveNa= bRhadupasargeNa saH mahATavIsthaH mArgaH, abaruddhA-pathikagamanAgamanavarjita AsIt / tena-mahATavIsthena Rju-mArgeNa kauzika nAmaka eka sApa rahatA thaa| vaha dRSTiviSa thA, arthAta usakI dRSTi meM viSa thaa| jisa para dRSTi DAle, vaha bhasma ho jAya / vaha mRtyu kI taraha atyanta bhayaMkara aura kAle raMga kA thaa| vaha sarpa apane duSTa svabhAva ke kAraNa usa mahATavI ke mArga se gamana-Agamana karane vAle pathikoM ko apanI dRSTi se jalAtA huA, pUMcha se tAr3anA karatA huA, prAgahIna banAtA huA aura dAMtoM se prahAra karatA huA rahatA thaa| vaha usa aTavI meM bAra-bAra idhara-udhara ghUmatA huA jisa kisI pakSI ko bhI dekhatA, uma AkAzacArI pakSI ko bhI apane dRSTiviSa se bhasma kara detA thaa| aisI sthiti meM jamIna para calane vAle thavA lAgyo. A sApa pitAnA jhera vaDe manuSya-pazu, paMkhI vigerene mArI nAkhatuM hovAnuM mAluma paDatAM A raste na manuSya ane prANIonI avara javara taddana ochI thaI gaI. chatAM paNa duSTa prakRtivALA sApe, pitAnI duSTatA ochI karI nahiM. have kaI hAthamAM na AvatAM pazu-paMkhIne badale, jhADa-pAna-phala-phUla vigere upara jhera okavA mAMDaye. pariNAme A vanaspati paNa, sukAI ane nirbho ja banI gaI. eTale lokomAM evI mAnyatA prasarI gaI ke A sarSanI daSTimA ja halAhala viSa raheluM che. je kaI ekendriyathI mAMDI paMcendriya sudhInA jIne te jue che ke tarata ja tenI para vakra dRSTi kare che, ane vakra dRSTi thatA, tenuM dRSTi viSa, manuSya tarapha pheMkAya che je te manuSya upara vakaSTipAta kare che ke, manuSya agara prANI je kaI hoya te baLavA mAMDe che, ane kSaNavAramAM baLIne khAkha thaI jAya che. AthI ke, te mAne cheDI, keDI mArga grahaNa karI, vetAMbI nagarIe jatA. Dora jhera ravayaM kALuM hatuM ne tene lIdhe jhera dhAraNa karanAra A sarpa paNa kALe kALo bhammara jevo dekhAte Dora hatuM. A sarSamAM eTalI badhI bhayaMkara duSTatA bharI hatI ke mANasane viSathI mAryA pachI paNa te pitAnI pUMchaDI mArgasthacaNDakauzika varNana muu085|| sarpa // 19 // Jain Education ational For Private&PersonaUse Only. Ed Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 19 // TIkA gacchantaM bhagavantaM gopadArakAH evam anupadaM vakSyamANaM vacanam aAdiSuH kathitavanta:-"re bhikSo! etena= anena RjunA mArgeNa mA gaccha, kintu vakreNa mArgeNa gaccha / yena bhUSaNena karNaH-truTathati tena bhUSaNena karNAbharaNena kiM prayojanaM ? kimapi kArya nAsti / ayamapi RjumArgaH karNatroTakAbharaNavadevAsti, yato'tra RjumArge mahATavyAmeko mahAvikarAlo dRSTiviSaH sarpastiSThati, sa sarpaH tvAM bhakSiSyati / tatmyopadArakavacanaM zrutvA prabhuH-zrImahAvIrasvAmI jJAnabalena jJAnaprabhAveNa acintayat-cintitavAn yat saHcaNDakauzikaH sarpaH yadyapi ugrakrodhaprakRtiH tIvrakrodhasvabhAvo'sti, tathApi-sa sulabhabodhirasti / jIvamanuSya Adi prANiyoM kA to kahanA hI kyA ? usa caNDakauzika sarpa ke viSa ke prabhAva se-viSa kI jvAlAe~ phailane se, usa aTavI kA ghAsa-phUsa bhI bhasma ho gayA thaa| bhasma hone ke bAda nayA ghAsa ugatA nahIM thaa| caMDakauzika ke viSajanita isa upadrava ke kAraNa aTavI kA vaha mArga ruka gayA thA koI AvAgamana nahIM karatA thaa| usI sIdhe mArga se bhagavAn ko jAte dekha guvAloM ke lar3akoM ne bhagavAn se kahA-he bhikSu! isa sIdhe rAste se mata jAo, cakaradAra rAste se jaao| jisase kAna hI TUTa jAya, usa kAna ke AbhUSaNa se kyA prayojana ? arthAt isa sIdhe rAste se kyA lAbha jaba ki isase jAne para lakSya sthAna para pahuMcane se pahale hI prANoM se hAtha dhone par3eM ? yaha sIdhA rAstA kAna tor3a dene vAle gahane ke samAna hai| isa rAste meM eka mahAvikarAla dRSTiviSa sarpa hai| vaha tumheM khA jaaygaa| vaDe, tenA upara prahAra karate hate. te uparAMta, tenA avayane, dAMtathI karaDI khAte. AkAzamAM uDanAra pakSI paNa, tenA dRSTiviSathI nIce paTakAI paDatu, ane maraNane Adhina thatuM. jyAre AvA uMce uDavAvALA pakSI sudhI, tenuM jhera UMce caDatuM to jamIna para cAlanAra prANIonI to vAta ja zI ? ghAsa AdinA aMkuro paNa navIna paNe phUTatAM nahi hevAne kAraNe Akho rasto verAna ane smazAna bhUmi je thaI gayo hato. jANe ahiM kaI raNa ubhuthayuM na hoya ! tema A pradeza niHsatva banI gayo hato. jJAnIo ane sAdhujanene, gRhasthanI mAphaka, kAMI guptatA jALavavAnI na hovAthI ADe mAge javA AvavAnuM kAMI prayojana hatuM ja nathI-tethI, teo haMmezA sIdhA mArge ja javA TevAyelA hoya che. te anusAra bhagavAna paNu, sAdhu mArga hovAthI, jAhera rasto pakaDyo, ane te tarapha temaNe cAlavA mAMDayuM. - bhagavAna to, A badhu prathamathI ja jANatAM hatAM. ane te sapane uddhAra temanA ja hAthe thavA lakhAyela hato ane A vAta temanA khyAlamAM ja hatI. vaLI yakSanA ugra paritAthI jeo DagyAM nahi, tene eka mAmulI sarSa vikaTATabImArgeNa gamane bhagavate gopadAraka kRtnissedhH| mu085|| // 19 // mAM Jain Education Intentional Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUtra syapANinaH kAMcidapi kAmapi aniSTakarIm anarthakAriNI, prakRti tIvratvena ugratvena udayAvalikAM praviSTAm= udayAvalikAntargatAM dRSTvA janAH tAM prakRti parivartanasambhavavAhyAm aparivartanIyAM manyante, vastutaH yathArthataH sA-prakRtiH tathA aparivartanIyA bhavituM na naiva arhati zaknoti, manasaH cittasya ko'pi kazcidapi aMzaH bhAgaH yadA-pasmin kAle vikRta: vikArayukto bhavati, tadA tasmin kAle sAmanovikRtAMzaH ucitena= yogyena upAyena sAdhanena parivartayitum avikRtAsthAyAM pariNamayituM zakyate, etAvadeva-manovikRtAMzasya upaa||192|| yavazAt parivartanIyatA bhavatItyetAvamAtra nAsti, kintu-aniSTAMzasya manaso'narthakarabhAgasya yAvatkaM yatparimANaM tIvram ugram , balaM sAmarthya pratikUle aniSTe viSaye bhavati, tatvalaM tAvatkameva-tatparimANameca anukUle=iSTe api pipaye parivartayituM pariNamayitu shkyte| kAcidapi balavatI sAmarthyasampannA cittasthitiH mano'vasthA guvAloM ke lar3akoM kI bAta sunakara zrImahAvIra svAmI ne apane jJAnavala se vicAra kiyA-'yadyapi caMDa kauzika sarva ugrakrodha svabhAva vAlA hai, phira bhI hai sulabhabodhi / jIva kI kisI bhI anarthakAriNI prakRti ko, ugra rUpa use, dayAvalikA meM AI devakara loga mAna lete haiM ki usameM parivartana honA saMbhA nahIM hai. kintu yathArtha meM vaha aparivartanIya nahIM hotii| jaba citta kA koI bhI aMza vikArayukta ho jAtA hai to ucita upAya se use vikRta avasthA se avikRta avasthA meM palaTA jA sakatA hai| itanA hI nahIM ki citta ke vikRta aMza ko badala kara avikRta banAyA jA sakatA hai, kintu usa vikRta aMza kA jitanA sAmarthya pratikUla aniSTa viSaya meM hotA hai, utane hI sAmarthya ke sAtha usakA anukUla-iSTa viSaya meM bhI jhukAva ho sakatA hai| za karavAno hato? vaLI zarIra uparathI meha to bhagavAne pahelethI ja kADhI nAkhyo hato, eTale zarIranA duHkhe duHkha, thavAnuM temane hatuM ja nahi. A badhAno vicAra karI, bhagavAna te raste cAlI nIkaLyA. rastAmAM vicAra karatAM gayAM ke, A caMDakezika ugra ravamAvavAlo che, chatAM sulabha badhI che. tene samajAvatAM vAra lAge tema nathI. te vicArI A azubha karmanA udayamAM sapaDAye che, paraMtu tenI mAnasika vRtti nikhAlasa che to jarUra tenuM parivartana thaI zakaze. kadAca ke kAraNe cittane amuka aMza vikRta thaI gayo to ema samajavAnuM nathI ke tenuM Akhu citta vikRta panI gayuM che. amuka cittavRttio vikArI thaI jAya che, paNa bAkInI vRttio nivakArI hovAthI, vikArI cittavRttine, nirvikAra avasthAmAM pheravI zakAya che. kAranuM citta-mana aneka vRttionuM baneluM hoya che. anaMta 'kAlanA bhava-bhramaNa dUramyAna aneka zubhA zubha baMne vRttio ghaDAelI hoya che. eTale sArI ane narasI baMne jain Education vRttie thI vyApta thayela citta aneka suMdara ane suMdara bhAvone prakaTa kare che. bhI caNDakauzika viSaye bhagavato vicaarH| muu085|| // 192 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaMJjarI TIkA // 193 // citta iSTA-anukUlA aniSTA-patikUlA vA bhavatu, kinnu sA cittasthitA atizayitA-utkarSa prAptA satI upayogiyatA: kAryakAritayaiva graahyaa-vijnyeyaa| tatra hetumupanyasyati-yataH yasmAdeto dvividhApi iSTAniSTabhedAt dvipakArA'picittasthitiH samAnasAmarthyavatI-tulyabalA bhavati, paraM-kintu tayoH ayam anupadaM vakSyamANaH bhedaH antaraM vartate, ekA-prathamA cittasthitiH vartamAnakSaNe vidyamAnakAle zubhenzubhaphalajanakakArye prayojitA vyApAritA bhavati, anyA-dvitIyA ca sA azubhe=azubhaphalajanakakArye prayojitA bhavati, tathApi-cittasthiteH zubhAzubhaprayojitatve'pi dvayora ubhayorapi cittasthityoH kAryasAdhanasAmarthya-zubhAzubha phalotpAdanazaktiH tulyaM samapramANameva gaNanIyam=mantavyam / yayA zaktyA sAmarthyena zubhAH vA azubhAH vA pariNAmAH bhavanti-jAyante,sA zaktiH avazya=niHsaMdehaM yathA syAt tathA eSaNIyaiva-apekSaNIyeva jJAtavyA bodhyaa| yathAnyena prakAreNa AmAnAkoI nA=apakataNDulAdyannAnAm svAdupakAnatayA svAdiSTapakAnnatvena pAcane pacanakriyAyAM, ca-punaH aneko citta kI koI bhI sthiti kyoM na ho, agara usa meM bala hai, vaha sAmarthyazAlinI hai, to cAhe vaha anukUla ho athavA pratikUla ho, arthAt vaha kumArgagAminI ho yA sumArgagAminI ho, usa utkarSaprApta zakti ko upayogI hI mAnanA caahie| kAraNa yaha hai ki citta kI yaha donoM prakAra kI sthitiyA tulya sAmarthya vAlI hotI haiN| donoM meM bheda hai to kevala yahI ki pahalo cittasthiti vartamAna meM zubhaphalajanaka kArya meM prayukta ho rahI hai aura dUsarI azubhaphalajanaka kAryameM, phira bhI una donoM cittasthitiyoM meM zubha-azubha phala ko utpanna karane kI zakti to samAna hI hai| ata eva-jisa zakti ke kAraNa zubha yA azubha pariNAma utpanna hote haiM, vaha mUlabhUta zakti nissandeha apekSita hI hai| jaise agni kI zakti kacce cAvala Adi annoM ko bhalIbhAti pakAne meM samartha hotI hai, aura anekAneka upayogI vastuoM ko bhasma karane meM bhI samartha hotI hai, vaha dvividha zakti eka hI agni se utpanna hotI hai usI prakAra zubha aura azubha karttavya meM prayukta hone vAlI zakti bhI AtmA ke eka hI aMza se utpanna hotI hai| bhagavAna caMDakauzikanI malinavRttine khaseDavA mAgatAM hatAM. tenuM citta je duSTa kAryamAM ramaNa kare che temAMthI tene haTAvI, anya bhAva upara najara paDatAM, tene pitAnuM nijasvarUpa samajAI jaze, ema mAnI, bhagavAne A vikaTa mAga pakaDaye. cittane camakAre ane jhukAva, jeTale ane jeTalI zakti e aniSTatA-upara vaLe che, te ja camakAro ane jhukAva ane teTalI ja zakti e ISTa bhAve upara paNa paDe che. e mULabhUta zakti cittamAM kAma karI rahI che ane A je zakti zubha ane azubha baMne vRddhiomAM kAma kare che te cittazaktine yathAyogya samajI tenuM parIvartana karavuM joIe. caNDakauzika viSaye bhagavato vicaarH| muu085|| la Jain Education Stational Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 194 // Jain Education TEEN SEX payogivastUnAm= bahukAryasAdhanapadArthAnAM bhasmarAzIkaraNe = bhasmasamUhIkaraNe ca samarthA zaktirekasmAd agnereva samudbhavati tathA=tena prakAreNa zubhAzubhakartavyaparAyaNA = zubhakAryasAdhanatatparA azubha kAryasAdhanatatparA ceti dvividhA zaktiH=sAmarthyam AtmanaH ekasmAdeva aMzAd =bhAgAt udbhavati = utpadyate, paraM= kintu tasyAH zubhA zubhakAryasAdhikAyAH zakteH upayogaM zubhe azubhe vA kuryAt ityetAvat zubhAzubhakArya viniyojanamAtram, | avaziSyate= prANinAM svAdhInatvena avaziSTaM bhavati / atra viSaye manuSyANAm etAdRzaH = anupadaM vakSyamANo etAdRzo vicAro bhramabhRto bhramapUrNo dRzyate yat tIvrA = ugrA - prabalA aniSTapravRttikarI = aniSTakAryapravRttikAriNI zakti:= sAmarthyaM bhUyobhUyaH - vAraMvAraM dhikkRtya = ninditvA bahiSkaraNIyA = dUrIkartavyA iti / paraM kintu tena vicAreNa saha==sArdham etat = damanupadaM vakSyamANaM vivecanaM te vismaranti, yat- 'manuSyasya yA zaktiH yAvaduyatparimANam aniSTam = anartha kartuM zaknoti saiva zaktiH iSTamapi zubhamapi tAvadeva = tatparimANameva kartuM zaknoti atra dRSTAntamupanyasyati - 'yathA' ityAdi / yathA yaH kathit cakravartI yayA zaktyA saptamanarakapRthivIyogyAni yAvanti yatparimANAni krUrakarmANi = prANAtipAtAdIni arjayitum zaknoti sa eva cakravartI yadi vet tAM zaktim iSTaka =zubhakArye saMyojayati tadA tarhi tAvantyeva = tatparimANAnyeva zubhakarmANi= ahiMsAdIni arjayitvA mokSaalavatta usakA zubha kArya meM upayoga karanA, yahI zeSa rahatA hai| yaha vyaktiyoM ke adhIna hai| sabalA aniSTa pravRtti janaka zakti bAra-bAra vikAra dekara dUra karane yogya hai| aisA jo loga vicAra karate haiM, ve yaha bhUla jAte haiM ki 'manuSya kI jo zakti, jitanA aniSTa kara sakatI hai, vahI utanA iSTa bhI kara sakatI hai| isa viSaya meM cakravartI kA udAharaNa lIjie / koI cakravartI jisa zakti se sAtavIM narakabhUmi meM jAne yogya jitane prANAtipAta Adi krUra karma upArjana karane meM samartha hotA hai, vahI cakravartI, usI zakti ko agara zubha meM lagA de to utane hI hiMsA Adi ko upArjana karake mokSa bhI pA sakatA hai| dhAnyane pakavavAnI ane dhAnyane bALI nAkhavAnI ema e zaktie agnimAM jovAmAM Ave che. tevI rIte zubha ane azubha bane katavyeAmAM kAma karatI zakti AtmAnA eka ja aMzamAMthI utpanna thayelI che. have ApaNe jovAnu e rahe che ke A zaktinA zemAM upayAga karavA ? A zaktinA zubha ke azubhamAM upayega karavAnA adhikAra vyakti paratvenA hoya che ane te kArya vyaktine Adhina rahe che. ghaNA cakravartiee peAtAnI zaktinA upayega nija sAdhanamAM vAparI Atmatha prApta karyo ane khIjAe teja zaktinA saMsAra arthe vAparI azubha karmo bAMdhI adhama gatimAM paheoMcI gayA. # Qi Shi Wu Tao Shi Huan kalpa maJjarI TIkA caNDakauzika triSaye bhagavato vicAraH / || mU085|| // 194 // . Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 195 // Man Man Zhen Zhen Zhen Xiong Jiang mapi prAptuM zaknoti / ye jIvAH = prANinaH zubham azubhaM vA kimapi zubhAzubhayormadhye ekataramapi kartuM na zaknu = samarthA bhavanti, ca=punaH ye jIvAH tejohInAH- nistejasaH, galibalIvardA:= avinItavRSabhA iva bhavanti, ca = punaH ye:- jIvAH jaDA iva jagatsattayA = jagataH zaktyA adhikArAdirUpayA Ahanyante = parAbhUyante yeSAM pAmaratAyAH bhogalAlasAyAH=bhogakAmanAyAH, dAridryasya pramAdasya = Alasyasya ca avadhireva = sImaiva nAsti, etAdRzAH-IdRzAH jIvAH=mANinaH kimapi = kiJcidapi kArya kartuM naiva zaknuvanti / yeSu jIveSu punaH AtmabalazauryAdikaM bhavati, te jIvAH zubhe azubha vA paryAye vidyamAnA bhavantu, ubhayatra paryAye vidyamAnAste jIvAH samAnatayA eSaNIyA: =abhilaSaNIyAH / tatra hetumAha-yataH yasmAt kAraNAt azubhaparyAye'pi tat = anarthakaram AtmavalAdikaM yena AtmAMzena kAraNIbhUtena nirRttaM = sampannamabhUt, tasya AtmAMzasya zaktirapi = anartha karaM sAmarthyamapi kSayopazamabhAve naiva tadAvaraNakSayopazamabhAvadvAraiva jIvena prApyate / sA kSayopazamabhAva labdhA zaktiH nimittaM = kAraNaM prApya yatheSTaM yathecchaM yathAsyAttathA parivartituM parAttA bhavituM zakyate, ataH asmAt kAraNAt tatra caNDakauzikAviSThitasthAne gamane vihAre lAbha eva bhavitum arhati - iti itthaM cintayitvA = vicArya bhagavAn zrIvIrasvAmI tenaiva RjunA mArgeNa prasthitaH = pracalitaH / yadA = yasmin kAle bhagavAn zrIvIraH tasyAm= jo pANI zubha aura azubha, donoM meM se kisI bhI eka ko ugra zakti ke sAtha karane meM asamartha hote haiM, aura jo nisteja haiM, galiyAra baila ke samAna haiM, jo jar3a kI bhA~ti jagat kI zakti se abhibhUta ho jAte haiM aura jinakI pAmaratA, bhogakAmanA, daridratA aura pramAda kI koI sImA hI nahIM hai, ese prANI kyA kara sakate haiM ? unase kucha bhI nahIM ho sktaa| inake viparIta, jina jIvoM meM Atmabala hai, zUratAAdi hai, ve zubha yA azubha kisI bhI paryAya meM kyoM na hoM, samAna rUpa se vAMchanIya haiN| kyoM ki azubha paryAya meM bhI jo Atmabala Adi jisa AtmAMza se utpanna huA hai, usa AtmAMza kI zakti-anarthakArI sAmarthya-bhI kSayopazama ke dvArA hI jIva ko prApta hotI hai| vaha kSayopazamabhAtrajanita zakti, kAraNa milane para icchAnusAra parivartita kI jA sakatI hai, ataH jahA~ caMDakauzika rahatA hai, vahA~ jAne meM lAbha ho sakatA hai| isa prakAra vicAra kara zrIvIra prabhu usI sIdhe mArga se ravAnA hue| manuSya potAnI zakitane oLakhyA vinA petAne pAmara mAnatA thai gayA che ane AtmAddhAra karavA tarapha agara zuvRddhi karavA tarapha tenu' valaNa rAkhavA jatAM te hiMmata khAi bese che. dareka AtmAmAM zakata rahelI che ane te paNa saumAM sarakhA pramANamAM che. jeNe jeNe AtmavizvAsa keLavyA teNe teNe. te zakita prApta karI. & Jain Education national Zheng De Ju Zheng Yu Yu Ju De Recent kalpa maJjarI TIkA caNDakauzika viSaye bhagavato vicAraH / ||m085|| // 195 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 196 // maJjarI TIkA vikaTA TavyAM caNDakauzika caNDakauzikAdhiSThitAyAm aTavyAM praviSTaH, tadA tasmin kAle tatra aTavyAM dhaliH prANinAM gamanA''gamanAbhAvAt caraNAdicihnarahitA-pAdAdicihnavarjitA, ata eva-yathAsthitaiva AsIt / tathA-jalanAlikAH jalAbhAvena zuSkAH Asan / tathA-jIrNAH purAtanAH kecana vRkSAH tadviSajvAlayA-caNDakauzikasarpaviSadAhena dagdhAH bhasmIbhUtAH, tathA-kecana vRkSAH zuSkAH nIrasAzca Asan / tathA-tatratyo bhUmibhAgaH zaTitapatitajIrNapatrAdisaMghAtena-zaTitAnAM-zIrNAnAM patitAnAm jIrNapatrAdInAM saMghAtena-samUhena AcchAditaH Ata AsIt , tathAvalmIkasahauH-valmIkA: vAmalarA:-'bAmbI' iti bhASApasiddhAH, teSAM sahasraH saMkrAntaH yuktaH, ca-punaH luptamArgaH adRzyamAnamArga aasiit| tathA-sarve-tadvanasthitAH sakalAH kuTIrAH laghukuTayo bhUmizAyino-dharApatitAH saMjAtA: abhavan / etAdRzyAma IdRzyAm-agamyAyAm mahATavyAM bhagavAn zrIvIrasvAmI yatraiva yasmin sthAne caNDakauzikasya valmIkam AsIt , tatraiva-tasminneva valmIkasthAne upAgacchati, upAgamya tatracaNDakauzikAdhiSThitavalmIkA''sannasthAne kAyotsargeNa kAyotsargapurassaraM sthitaH // 1085 // jisa samaya bhagavAna mahAvIra usa bhayAnaka aTavI meM praviSTa hue, usa samaya vahA~ kI dhUla pairoM Adi ke nizAnoM se rahita thI. kyoM ki vahA~ AvAgamana nahIM hotA thA, ataeva vaha jyoM kI tyoM thI vahA~ kI jala kI nAliyA jalAbhAva ke kAraNa mukhI par3I thiiN| kitane hI purAne peDa caMDakauzika ke viSa kI jvAlA se bhasma ho gaye the aura kitane hI sUkha gaye the| aTavI kA bhUbhAga sar3e par3e aura sUkhe pattoM ke DheroM se AcchAdita ho gayA thA aura hajAroM bAMviyoM se vyApta thaa| mArga kahIM dikhAI nahIM detA thaa| vahA~ ke ___ sabhI kuTIra dharAzAyI (jamodosta) ho gaye the| aiso durgama aTavI meM bhagagana vahIM pahu~ce, jahA~ caMDakauzika kI bAMbI thii| vahA~ pahuca kara bhagavAn usa bAMbI ke pAsa hI kAyotsargapUrvaka sthita ho gaye // 9085|| A zakita bahArathI AvatI nathI, paraMtu aMdara gupta rIte rahelI che ane teja bahAra Ave che. phakata tene AvirbhAva thavAmAM bahAranA sAdhane nimitta bhUta thAya che, eTale ApaNe kahIe chIe ke A sAdhanathI ja mArI zakita khIlI ! je zakita aMdara na hatI te khIlI kayAMthI ? A batAve che ke dareka AtmAmAM anaMta zakitane piMDa paDaye che. phakata kevI rIte bahAra lAve teja vicAravAnuM rahe che. - bhagavAna A badhuM jotAM jotAM sapanA rAphaDA AgaLa AvI pahoMcyA ane te rAphaDAnI AsapAsa ja dhyAnamagna thavA vicAra karyo, ane te sthaLe kAryotsarga karI ubhA rahyA. (sU085). pArzve bhagavataH kaayotsrgH| suu085|| // 196 // Jain Education ational 25d Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 197|| Zhen Zhen CACIENCECE MO mUlam - tae se Dakosie bisare kuddhe samANe vilAo bAhira nissariya kAusammaniyaM pahuM ciMtI - ' ke riso hamo maccukamaNulso jo khANU vitra thistoga Thio, saMpai cetra imaM ahaM jilA bhAsarAsI karomi ti kaTTu kANa ghamaghamaMto Aguruto misimisemANo visariMga vamamANo pha vitthAsyaMto bhayaMkarehi phukArehiM diTThi phoremAgo re nijjhAittA sAmi paloei / so na ujjhai jahA aNNe, eva dApi tacepipalADa tahapi sA na ujjhai, tAhe pahuM pAyaguDamma Dasara, DasittA 'mA me ubara paMDijja - tti kaTTu pacAsakai / tahavi pahane par3a / kAussaggAo leMsamavi na calai / evaM dopi taccapi Dasara, tahavi paDa, tAhe amariseNaM pahuM pAeM to acchA evaM taM bhagavaM saMtamudde aulakaMtimaMta sommaM somava sommada mAhuriyaguNajuttaM khamAsI picchaMta tassa tANi visabhariyANi acchINi vijjhAiyANi / ta koha puMjatro so caMDakosio jaao| pahussa saMvileNa tassa koho samio / tassa kohajAlAra ucariM pahuNA khamAjAle sitaM, teNa sA saMto saMtamahAtro saMjAo / eyArisaM saMtisaMpannaM caMDakausiye daNaM pahU evaM bayAsI - he caMDakosiya! abujha, obujjha, kohaM omu zraca puNyabhave kohavaseNeva kAlamAse kAlaM kiyA tu rUppo jAo, pugo'vi pAtraM karesi, teNa puNeo'vi duggaI pAvehisi, abha appAgaM kallAgarame pattehi-tti- / ' evaM samimaM pavohavaNaM socA caMDakosio viyArasAyare paDio putrabhavanAI sarai / teNa so giya-: putrabhave ko pagaDIe yimaraNaM viSNAya pacchAyAcaM kariya hiMsayapagaDiM vimuciya saMtasahAvo saMjAo / tae NaM se sappe to bhattAI agasaNAe chedittA muhe jhAga kAlamAse kAlaM kicA ukkosao advArasasAgarotramahiie sahArA devaloe ukkosaTTiio egAvayAro devo jaao| mahAvidehe so sijjhissa // 086 // chAyA-- tataH khalu sa caNDakauziko viSadharaH kruddhaH san vilAd bahirniHsRtya kAyotsargasthitaM prabhuM cintayat kIdRzo'yaM mRtyubhayavimukto manuSyo yaH sthANuriva sthiratvena sthitaH sampratyevemamahaM viSayA bhasmarAzIkaromIti kRtvA krodhena dhamadhamAyamAna Azurakto misamisAyamAnaH viSAgniM vamana phaNAM mUla kA artha - ' tara NaM' ityAdi / taba vaha caMDakauzika vivadhara kruddha hokara bila se bAhara nikalA aura kAyotsarga meM sthita prabhu ko dekha kara socane lagA- 'kauna hai yaha mauta kI bhIti se mukta mAnava, jo ThaMTha kI bhA~ti sthira hokara khar3A hai ? maiM isako abhI kI jvAlA se bhasma kara detA hU~ / ' bhUvanA artha - 'tapaNaM' ityAhi thaMDazinAga mahAra nItA adhathI dhuvAMvAM mAnavI che ke je metathI paNa DaratA nathI ? ubhelAM joI vicAra karavA lAgyA ke * A kaye thayo ne prabhune sthira ane jIvAranA ThuMThAnI Ying ##Bao Bao Bao Shi Shi Ying Yun Ying Shi Wu You Wu Wu Wu Ying Yang Shi kalpaH / / maJjarI TIkA 1 caNDa- 1 kauzikasya bhagavadupari viSa prayogaH ||m086 // // 197 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa vistArayan bhayaGkaraiH phUtkArairdRSTi sphArayan sUraM nidhyAya svAminaM pralokate / sa na dahyate yathA'nye / evaM dvirapi trirapi pralokate, tathApi sa na dahyate, tadA prabhuM pAdAGgaSThe dazati, daSvA 'mA me upari patet' iti kRtvA pratyavaSvaSkate, tathA'pi prabhuna patati / kAyotsargAllezamapi na calati / evaM dvirapi trirapi dazati tathApi na patati, tadA''marSeNa prabhaM pralokamAna Aste / evaM taM bhagavantaM zAntamudramatulakAntimantaM saumyaM saumyavadanaM saumyadRSTiM mAdhuryaguNayuktaM kSamAzIlaM prekSamANasya tasya te viSabhRte akSiNI vidhyaate| tataH krodhapuJjarUpaH sa kalpa-' maJjarI // 198 // TIkA aisA soca kara krodha se 'dhama-dhama' kI AvAja karatA huA, zIghra hI kupita huA, krodha se jalatA huA, viSarUpI agni kA vamana karatA huvA phaNA phelAtA huvA bhISaNa phuphakAra karatA huA, mUraja kI ora dekha kara prabhu kI ora dekhane lagA magara dUsaroM kI taraha vaha jale nhiiN| sarpane dUsarI bAra aura phira tIsarI bAra bhI dekhA, phira bhI prabhu na jle| taba usane prabhu ke pA~va ke aMgUThe meM DaeNsa liyaa| DaeNsa kara 'yaha mere Upara hI na gira par3e' yaha soca kara dUra saraka gayA, tathApi bhagavAna gire nhiiN| dUsarI aura tIsarA bAra iMsA, taba bhI bhagavAn na gire| kAyotsarga se tanika bhI calita na hue| taba vaha krodha se prabhu ko dekhane lgaa| zAnta mudrA vAle, atula kAnti ke dhanI, saumya, saumyamukha, saumyadRSTi, madhuratA ke guNa se yukta aura kSamAzIla bhagavAn ko dekhane vAle usa mAphaka sthira thaI ubhe che? hamaNAM ja huM tene javAlA vaDe bALIne bhasma karI nAkhuM chuM. caMDakezika nAga AvuM. vicArI krodhathI dhamadhamI uThele zIgha ke pAyamAna thate krodhAvezathI nIkaLatI javALAone dhAraNa karate, viSa rUpI agninuM vamana karate, pheNa vistRta karate, bhISaNa phUMphADA mArate, sUrajanI sAme dekhate bhagavAnanI sAme dRSTi . karI, paraMtu anya mANasanI mAphaka prabhune bALI zakaze nahi. e pramANe caMDakezike bIjIvAra-trIjIvAra daSTi bhagavAna tarapha karI; paraMtu prabhunA zarIrane unI AMca paNa AvI nahi. daSTi vaDe jyAre bhagavAnane kAMI paNa asara thaI nahi tyAre teNe prabhunA aMguThe DaMkha mAryo. DaMkha mAravAthI - A mAnavI viSanA jore kadAca mArI upara paDe te bIkathI te dUra sarakI gaye. chatAM prabhune te kAMI paNa thayuM nahi. AvI rIte be traNa vAra DaMkha mAryo, paNa temane koI paNa prakAranI asara jaNAI nahi, tema paDayA paNa nahi ane kAyotsargamAMthI paNa cuta thayA nahi. AthI tene ghaNuM krodha vyApI rahyo ane krodhayukta daSTithI e sarSe bhagavAna tarapha jASTipAta yo. dRSTipAta 2di aid mudrAvANA atutinA ghaeI, saumya, saumyabhumI, bhobhyaSTiyuta, bhapura / caNDakauzikasya bhagavadupAra - pryogH|| suu086|| viSa // 198 // S dww.jainelibrary.org Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre TIkA racaNDakauzikaH stabdho jaatH| prabhoH zAntibalena tasya krodhaH zamitaHtasya krodhajvAlAyA upari prabhuNA kSamA ma jalaM siktaM, tena sa zAntaH zAntasvabhAvaH sNjaatH| etAdRzaM zAntisampannaM caNDakauzikaM dRSTvA prabhurevamavAdIzrIkalpa 'he caNDakauzika ! avabudhyasvAvabudhyasva, krodhamayamuzcAvamuzca, pUrvabhave krodhavazenaiva kAlamAse kAlaM kRtvA tvaM sau. kalpa jAtaH punarapi pApaM karoSi, tena punarapi durgatiM prApsyasi, ataH AtmAnaM kalyANamArge pravartayeti / evaM prabho maJjarI // 199 // ramRtasamaM prabodhavacanaM zrutvA caNDakauziko vicArasAgare patitaH pUrvabhavajAti smarati / tena sa nijapUrvabhave krodha prakRtyA nijamaraNaM vijJAya pazcAttApaM kRtvA hiMsakaprakRti vimucya zAntasvabhAvaH sNjaatH| tataH khalu sa sarpacaMDakauzika kI viSabharI A~kheM zAnta ho gii| krodha kA piMDa vaha caMDakauzika stabdha raha gyaa| prabhu kI zAnti ke bala se usakA krodha zAMta ho gyaa| usakI krodha-jvAlA para bhagavAn ne kSamA kA jala sIMca diyaa| isa kAraNa vaha zAnta aura zAntasvabhAvo ho gyaa| isa prakAra caMDakauzika ko zAMtisampanna dekhakara prabhune isa prakAra kahA-'he caMDakauzika! bodha pAo! krodha ko chor3o, chor3o! pUrva bhava meM krodha ke. vazIbhUta hokara hI kAlamAsa meM kAla karake tuma sarpa hue| aba phira pApa kara rahe ho to phira durgati pA oge, ataeva apane Apa ko kalyANa-mArga meM pravRtta kro|' . prabhu ke amRta ke samAna yaha prabodha-vacana sunakara caMDakauzika vicAra-sAgara meM DUba gyaa| use kauzikasya pUrva ke janma kA smaraNa ho aayaa| usase vaha pUrvabhava meM krodha-prakRti se apanA maraNa jAna kara, pazcAttApa prtibodhH| vALA ane kSamAzIla bhagavAnane jotAM caMDakauzikanI viSamaya Akhe zAMta thaI gaI ! krodhanA piMDa samAna e homa // 86 // ca kezika stabdha thaI gaye. prabhunA zAMtibaLa AgaLa ene krodha zAMta paDI gaye. tenI krodhayukata javALA upara prabhue kSamA rUpI jaLanuM siMcana karyuM. Ane lIdhe te zAMta ane zAMtasvabhAvI thaI gaye tene zAMta svabhAvI jotAM prabhue tene nIce pramANe kahyuM. "De yAyi! suja! sura! sujI!cana diaicvel Apa! bhai dhana 4 pAthI bhane maraNa vakhate ja tuM krodho banyo hovAthI kALa arthe maraNa pAmI tuM sarpa banyA. krodhanI AvI mAThI gati bhogavI rahyo che, chatAM haju tuM krodhane bhUlavA mAMgatA nathI. je haju krodhane vaza thaI AvuM pApI jIvana jIvIza te AthI paNa vadhAre mAThI gatine pAmIza, mATe have tuM kalyANanA mArgane apanAva! ane jodhAvezamAMthI haMme- // 199 // zane bhATe chUTI on!" ' prabhune A amRta samAna bedha sAMbhaLI caMDakezika nAga vicArasAgaramAM DUbI gaye. vicArazreNI para tere caDhatAM tene pUrvajanmanuM smaraNa thaI AvyuM. A smaraNathI teNe joyuM ke pUrvabhave koi prakRtimAM maraNa thavAthI caNDa Howw.jainelibrary.org Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasatre 1120011 6 Man Man Man Man Man Sheng Pa Zhen Yu Ye Wu De Huang Feng Feng Ju Jia Qiang Cang Yu Cang Xiong trizataM bhaktAni anazanena chedayitvA zubhena dhyAnena kAlamAse kAlaM kRtvA utkarSato'STAdazasAgaropamasthiti ke sahasrArAbhive'STame devaloke utkRSTasthitika ekAvatAro devage jAtaH / mahAvidehe sa setsyati // mu086 // TIkA- 'tae NaM se caMNDakosie' ityAdi. tataH = zrIvIramabhoH kAyotsargapurassara sthityanantaraM khalu saH dRSTiviSaH, caNDakauzikaH = tannAmA viSadharaH = sarpaH kruddhaH = krodhayuktaH san vilAd bahiH bahiH pradeze nissRtya = nirgatya kAyotsargasthitaM prabhuM zrIvIrasvAminaM dRSTvA acintayat = cintitavAn kIdRzaH = kathambhUtaH ayam = eSa mamavilanikaTe sthitaH, mRtyubhayavipramuktaH - mRtyorapi nirbhayaH manuSyo=mAnavo'sti, yo'yaM sthANuriva sthiratvena = nizcalakarake aura hiMsaka prakRti kA tyAga karake zAntasvabhAva ho gyaa| tatpazcAt vaha sarpa anazana se tIsa bhakta chedana karake arthAt pandraha dinoM kA anazana karake, zubhadhyAna ke sAtha, kAlanAsa meM kAla karake, utkRSTa sthiti vAlA aura aThAraha sAgaro kI utkRSTa sthiti vAle sahavAra nAmaka AThaveM svarga meM deva huaa| vaha mahAvideha kSetra meM siddhi prApta karegA ||086 | ekAvatArI TIkA kA artha- vIra bhagavAn ke kAyotsarga meM sthita ho jAne ke pazcAt dRSTiviSa caMDakauzika nAmaka sarpa krodha se yukta hokara apane bila se bAhara niklaa| bAhara nikala kara kAyotsarga meM sthita prabhu ko dekha kara vaha vicAra karane lagA yaha mRtyu ke bhaya se rahita manuSya kaisA hai jo mere bila ke samIpa A gatine huM pAmyo chuM. A vicArane pariNAme tene pArAvAra pazcAttApa thayA ane hiMsAmaya pravRttinA yAga karI zAMta svabhAvI banI gayA. zAMta svabhAvI thatAM teNe paMdara divasanu aNuzaNu A zubhadhyAnamAM rahI pUrvanAM pApono hradayapUrNAMka pazcAttApa karatA, pApAne saMbhArIne yAda karI tenI lAcanA karatA kALa karI gayA-maraNa pAmyA. ahIMthI marI te aDhAra sAgaropamanI utkRSTa sthitivALA sahasrAra nAmanA AThamA devale kamAM, utkRSTa sthitivALA ekAvatarA deva thayA. tyAMthI cyavI mahAvidehakSetramAM utpanna thaI kama nA sathA kSaya karI siddhagatine prApta karaze. (s086) TIkAnA artha --" prANa ane prakRti sAthe ja jAya" e kahevata khATI nathI. game teTalA prayatna karavAmAM Ave, game teTalu nukazAna thAya paNa peAtAnA asala svabhAva chUTatA ja nathI . tadanusAra A sape saghaLe pradeza raNa jeve banAvI dIdhA to paNa teno krodha zAMta thayo nahi. pazu rahita tathA paMkhInA uDDayana vizvanA banI gaye to pazu tene zAMti thai nahi, agnimAM jema jema ghAsa AdinAkhatA jaIe tema tema agni vadhAre ne vadhAre bhabhUkato jAya che; tema jema jema mAga verAna thato gayo tema tema tene krodha zAMta thavAne badale vadhato ja gayA. na bhagavAnane dekhavAthI to tene krodha ghaNA ja vyApI gaye. kAraNa ke ahIM, pazupa ii AvAnI hiMmata karatuM nathI. to A kALA Jain Education national Bo Xiong Xiong De Ya Yu Shi Shen Shu Gan Yi Ji kalpa maJjarI TIkA ma caNDa | kauzikasya bhagavadupari tripa prayogaH / ||m086 // // 20 201 // . Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matre JAAAA kalpamaJjarI TIkA caNDa ma tvena sthito'sti / tiSThatu nAmaipaH kintu sampratyeva-adhunaiva ima-purovartinam aham vipajyAlayA viSogratejasA bhasmarAzIkaromi-bhasmaJjIkaromi, itikRtvA etadvicintya krodhena roSeNa dhamadhamAyamAnaH='dhamadhame'tizabdazrIkalpa kurvan , Azuruta-zIghrakupitaH 'misamisAyamAnaH'jAnalyamAno viSAgni vamanugirana phaNAM vistArayana vistRtAM kurvan bhayaGkarai bhISaNaiH phutkAraiH bhayaGkaraphutkArapUrvakaM dRSTiM cakSuH sphArayana-vikAzayan sUra=mUrya nidhyAya // 201 nirIkSya, svAmina zrIvIramabhuM pralokate prakarSaNa pazyati, kintu vipadRzA pralokyamAno'pi saH zrIvIrasvAmI na dadyatena bhasmIbhavati, yathA yena prakAreNa anye mANino bhasmIbhavanti / evam anena prakAreNa-pUrvavat dvirapi trirapi=dvivAramapi trivAramapi pralokate, tathApi saH-zrIvIrasvAmI na dahyate, tadA sa sarpaH pAdAGgaSThecaraNAGguSThAGgalyavacchedena dazati, dRSTvA 'me upari=mama zarIropari ayaM mA na pateta-iti kRtvA iti vicArya pratyava baSkate=duribhavati, tathApi pAdAGgaSThe daMzanenApi prabhunai patati / etAvadeva na apica kAyotsargAtkAyomeM khar3A hai ? yaha DhUMTa ke samAna aDiga rUpa se khar3A huA hai| yaha bhale khar3A ho, parantu isako abhI-abhI viSa ke ugra teja se rAkha kA Dhera kara detA huuN| isa prakAra vicAra kara caNDakauzika roSavaza dhamadhamATa karane lgaa| ekadama kupita ho gyaa| krodha se jala utthaa| viSarUpI agni ko nikAlane lgaa| bhayAnaka phaNa phailAkara, netra phAr3a kara aura sUrya kI ora dekha kara bhagavAna kI tarapha dekhane lgaa| kintu viSabhare netroM se dekhane para bhI prabhu bhasma na hue, jaise dUsare prANo bhasma ho jAte the| isI prakAra usane dUsarI bAra bhI dekhA aura tIsarI bAra bhI dekhaa| phira bhI vIra bhagavAn bhasma na hue| taba usa sarpa ne paira ke aMgUThe meM kATa khaayaa| kATa kara usane socA-'yaha kahIM mere zarIra para na gira par3e' ana ena vaha dUra saraka gyaa| magara aMgUThe meM DaMsane para bhI bhagavAn nahIM gire| yahI nahIM, kintu ve kAyotsarga se leza mAtra bhI calAyamAna na hue| isI prakAra mAthAnA mAnavIe ahIM AvavAnI hiMmata kevI rIte karI? temAMya paNa jhADanI mAphaka sthira thaIne ubhe rahyo che? AvuM akalpanIya dazya joI ghaNe dhamadhamI uThayA ane kSaNavAramAM te bhagavAnane hatA na hatA karI devA taiyAra thaye. duSTa mANasa vakhata Avye pitAnI duSTatA batAvavAmAM pAchI pAnI karato nathI, ane te aMge tenA saghaLA prayata karI chUTe che tema caMDakezika daSTi, pheNa, DaMkha, vagere dhamapachADA karyo. paNa jema jema te upAya ajamAvato che. gayo tema tema tenA prayatna niSphaLa thavA lAgyA. AthI chevaTanuM hathiyAra ajamAyaza karavA sarva zaktione kendrita che. kara bhagavAna sAme atUTa daSTipAta karyo, paraMtu temAM niSphaLatA anubhavatAM tene krodhI svabhAva zAMtapaNe pariNumavA lAge. mA kauzikasya THEATRE kA bhagavadupari visspryogH| 086 // // 201 // Jain Education stational O Private & Personal Use Only diww.jainelibrary.org Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa satre // 202 // tsargakriyAtaH lezamapi-kizcidapi na clti| tataH sa evaM pUrvavat dvirapi trirapi-dviSAramapi trivAramapi dazati, tathApi prabhunoM ptti| tadA saH amarSaNa-krodhena mabhuM pralokamAnaH pazyan Aste tiSThati / evam = anena prakAreNa zAntamudra-zAntAkAram atulakAntimanta-nirupamapabhA'laMkRta, saumyaM mRdusvabhAvaM, saumyavadanaM kalpasaumyamukhaM saumyadRS-imRduladRza, mAdhuryaguNayuktaM madhuratArUpaguNAlaMkRtaM, kSamAzIlaM kSamAsvabhAvaM taM-sarvotkRSTaM bhagavantaM maJjarI vIrasvAmina prekSamANasya-apazyataH tasya caNDakauzikasya sarpasya te kalpAntakAlavAhisadRze viSabhRte viSapUrNa TIkA akSiNI-netre vidhyAte zAntimApanne / tataH khalu krodhapuJjarUpaH koparAzisvarUpaH-ugrakodhI sacaNDakauzikaHsarpaH stabdhaH kuNThitaH jaatH| prabhoH zrIvIrasvAminaH, zAntibalena-zAntiprabhAveNa, tasya-caNDakauzikasya krodhaH= kopaH shmitH| tasya-caNDakauzikasya krodhajvAlAyA upari prabhugA zrIvIrasvAminA kSamAjale zAntirUpaM jalaM siktam , tena-kSamAjalasecanena sa zAntaH AkRtyA zAntiyuktaH zAntasvabhAvAprakRtyA ca zAntiyuktaH sNjaatH| usane dUsarI bAra aura tIsarI bAra bhI u~sA, tathApi prabhu gire nhiiN| tatpazcAt vaha roSa ke sAtha prabhu ko dekhatA rhaa| zAMta AkAra vAle, anupama kAnti se maMDita, mRdusvabhAva vAle, madhuratA se alaMkRta aura kSamAzIla bhagavAn vIra svAmI ko dekhate hue caMDakauzika sarpa kI, pralayakAla kI Aga ke samAna, viSa caNDase paripUrNa AkheM bujha gaI. arthAt zAMta ho gii| taba krodha kA puMja-ugra krodhI caMDakauzika sapeM kuMThita honA kauzikasya gyaa| vIra prabhu kI zAMti ke prabhAva se usakA krodha zAMta ho gyaa| caMDa kauzika kI krodha-jvAlA para ma 086 // bhagavAn mahAvIra ne kSamA kA jala sIMca diyA, arthAt apano kSamA evaM zAMti ke prabhAva se usake krodha ko naSTa kara diyaa| kSamA kA jala sIMcane se vaha AkRti se bhI zAMta ho gayA aura prakRti se bhI zAMta ho gyaa| zAMtinuM sAmAnya aMtamAM vyApatAM tene vicAra karavAne amara prApta thaye. azAMtimAM kAMI vicAra Avato nathI, tema ja egya nirAkaraNa paNa thaI zakatuM nathI. zAMti ane koIne uchALo banenuM anukrame vya - paNuM ane TharI javuM thatAM tenI vicAradhArA badalAI. AvA parama dayALu kSamAvaMta ane zAMta mudrAvALA puruSane jaI tenA aMtaramAM ThaMDaka vaLI ane mAnabharI daSTie temanI tarapha joI rahyo. agni ThaMDA pANIthI bujhAya che, zIta garamIthI cAlI jAya che, dareka padArthano nAza tenA virUddha guNavALA padArthathI thAya che e prakRtino niyama che. // 202 // jagatamAM yuddha be jAtanAM pravartI che (1) uSNuyuddha-dhamadhamATa pravRttivALuM hoya che, tenAthI samasta jagata pravRttiothI dhamadhamI raheluM dekhAya che, jema halana-calana-daDadhAma-mAraM mArA-pokAra-kuratA-zastrasajAvaTa-konI daDadhAma vigere cArekora najaro najara dekha ya che. Ine ghaDI bharanI paNa phurasada hotI nathI. agnimAM jema jema kAThAdi nAkhavAmAM Jain Education national Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpanAmaJjarI TIkA zrIkalpa mutre // 20 // caNDa etAdRzam IdRza, zAntisampanna zAntiguNavantaM capDakozikaM sarpa dRSTvA prabhu zrIvArasvAmI evam anupadaM vakSyamANaM vacanam abAdIta uktavAn-'he caNDakauzika ! tvam budhyasva budhyasva-bodhaM labhasva bodhaM labhasva, tathA krodhaM kopam , avamuJcAvamuJca sarvathA tyaja, yataH pUrvabhave krodhavazenaiva kAlamAse kAlaM kRtvA tvaM sarpaH sNjaatH| punarapi iha bhave'pi pApa-krodharUpaM pApakarma karoSi-upArjayasi tena-pApakaraNena punarapi AgAmini bhave'pi durgati narakAdigarhitagatiM prApsyasi / ataH asmAt kAraNAt-krodhasya durgatinimittatvAt tvam AtmAnaM kalyANamArga mokSamArga pravartaya-mApaya-iti / evam anena prakAreNa prabhoH zrIvIrasvAminaH amRtasamaM prabodhavacanaM prabodhakaropadezaM. zrutvA zravaNaviSayIkRtya caNDakauziko vicArasAgare-vicArasamudre patitaH san pUrvabhAjAti pUrvabhavasambandhinI svakIyAM jAti smarati / tena svapUrvabhavajAtismaraNena sa-caNDakauzikasarpaH nijapUrvabhave svapUrvajanmani krodhaprakRtyA kopasvabhAvena nijamaraNaM svakIyakAladharmamApti vijJAya anubhUya pazcAttApaM isa prakAra caMDakauzika ko zAMta dekhakara vIra prabhu ne usase kahA-he caMDakauzika ! tuma bUjho, bUjho bodha prApta karo, bodha prApta karo, krodha ko taja do, taja do, arthAta pUrI taraha tyAga do, kyoM ki pUrvabhava meM krodha ke kAraNa hI tuma kAla mAsa meM kAla karake sApa hue ho| isa bhava meM bhI vahI krodha rUpa pApa kara rahe ho| isa pApa kA AcaraNa karane se AgAmI bhava meM bhI naraka Adi garhita gati prApta karoge, kyoM ki krodha durgati kA kAraNa hai, ataH tuma apanI AtmA ko mokSa ke mArga meM lgaao| isa prakAra ke vIra bhagavAn ke bodhajanaka upadeza ko sunakara caMDakauzika vicAroM ke samudra meM DUba gyaa| use apanI pUrvabhavasaMbaMdhI jAti kA smaraNa ho aayaa| pUrvabhava ke jAti smaraNa se use vidita ho gayA ki maiM krodha-prakRti ke kAraNa hI kAladharma ko prApta huA thaa| taba usane pazcAttApa kiyA aura a.ve, tena tema, te AgaLa dhapato hoya che, tema A garama yuddha, jema jema laDAtuM jAya che, tema tema te vistRta thatuM jAya che. (2) zIta yuddha judA ja prakAranuM mAluma paDe che. te bahAra dekhAtuM nathI, tenI deDadhAma najare paDatI nathI; te kaMI prakAre halana-calana vALuM jaNAtuM nathI, paraMtu AMtarika paNe prasaratuM hoI sarva dAvAnaLane ThaMDuM gAra banAvI de che. jema hima e ThaMDu kudaratI yuddha che; te zAkabhAjI jhADa-pAna vigerene bALIne bhasma kare che. temAM bahArane agni hoto nathI, paraMtu aMdaranI sakhta tAkata hoya che. ThaMDA yuddhane bahArano ADaMbara hoto nathI, paNa te aMdarakhAnethI saTa kAma karI rahe che. ane game tevA padArthone jaDamULamAMthI ukheDIne nibIja karI nAkhe che, tema bhagavAnanI ThaDI Atma zAMtI rUpa zaktie, sarSanI kaSAya rU5 uSNu zakti para vijaya meLavyuM. A vijaya prasthAna rUpe, sarpane vicAra % karatA karI mUko ane tene AtmAnA asala svabhAva tarapha laI gaye. kauzikasya ptibodhH| muu086|| // 20 // For Private Personal Use Only Mirww.jainelibrary.org Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 204 // TIkA kRtvA hiMsakaprakRti dhAtukasvabhAvaM vimucyamparityajya zAntasvabhAvaH sNjaatH| tataH khalu saHcaNDakauzikaH sarpaH, triMzataMtriMzatsaMkhyAni bhaktAni anazanena chedayitvA zubhena-prazastena dhyAnena kAlamAse kAlaM kRtvA utkarSataH aSTAdazasAgaropamasthitike sahasrArAmidhe-sahasrAranAmake aSTame devaloke utkRSTasthitikA aSTAdazasAgaropamasthitikaH ekAvatAraekamaviko devo jAtaH / sa ca devAyussamAptyanantaraM tatazyutvA mahAvidehe setsyati=siddho bhaviSyati // 9086 // mUlam -evaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre caMDakosiyasappovari uvayAraM kiccA tAo aDavIo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA uttaravAyAlAbhihe gAme samAgacchai / tattha ego NAgaseNo nAma gAhAvaI parivasai, tassa ego eva putto AsI, so videsagao bArasabarisAo akAlavuTTI viva akamhA gihe samAgao / ao so NAgaseNo puttAgamaNamahocchavammi vivihaasaNapANakhAimasAimAiM uvakkhaDAvei, uvakkhaDAvittA mittaNAi Niyaga-sayaNa-saMbaMdhi pariyaNe bhjaavei| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhagavaM paka bovavAsapAraNage bhikkhAyariyAe tamsa giha aNuppaniTe / teNa nAgaseNeNa ukiTeNaM bhattibahumANeNaM bhagavaM khIraM pddilaabhie| tae NaM tassa nAgaseNassa teNaM davasuddhaNaM dAyagasuddhaNaM paDiggAhagasuddheNaM tiviheNaM tikaraNasuddhagaM bhagami paDilAbhie samANe gihaMsi ya imAI paMca divAI pAunbhUyAI, taM jahA-suhArA vuDhA 1, dasaddhavaNNe kusume givAie 2, celukkheve kae 3, AhayAo duMduhIo 4, aMtarA'vi ya NaM AgAsaMsi aho dANaMra ti ghuDhe 5 ya ||muu087|| apane hiMsaka svabhAva ko tyAga kara zAMta svabhAva dhAraNa kara liyaa| tatpazcAta vaha tIsa bhakta anazana se cheda kara, prazasta dhyAna ke sAtha, kAlamAsa meM kAla karake, aThAraha sAgaropama kI utkRSTa sthiti vAle sahasrAra nAmaka AThaveM devaloka meM aThAraha sAgaropama kI sthiti vAlA, eka hI bhava karake mokSa meM jAne vAlA deva huaa| devAyu kI samApti ke pazcAt, vahA~ se cyuta hokara vaha mahAvideha meM siddha hogA ||mu086|| bhagavAnanA be dha vacanee, tenA para jAduI asara karI. tenA pUrvabhavenuM smaraNa karAvyuM. naraka Adi bhanI prAptine 2tha egya khyAla karAvyuM. bhISaNa duHkhanI Aga hI karavI. krodhane cheDavA vAraMvAra upadeza devA mAMDaze. AvuM apUrva jJAna ane dalane ThaMDaka vaLe tevA vAtarANI vacane sAMbhaLavAthI, tenuM mana zAMtarase pariNamavA lAgyuM. ane te rasamAM TharA, nirAhArapaNe rahI, dhyAnamagna thayo. Atma ciMtanamAM AyuSya puruM karI, te AThamA deva ke utkRSTa sthitie, devapaNe utpanna thayuM. tyAMthI AvI eka bhavakarI, te siddhagatine pAmaze. ahIMthI avIne mahAka videha kSetramAM janma leze. tyAre bhavaja phakta chello haze! ane te bhavamAM, sAdhupaNuM aMgikAra karI pUrNa puruSArtha vaDe, Atma svabhAva pragaTa karI, zuddha dravyane prApta karaze. ane AyuSya puruM karI, siddha dazAne meLavaze. (sU086) nA. vAcAlagrAme nAgasenagRhe aura bhagavato bhikssaagrhnnm| suu086|| // 204 // kare Jain Education S tational PrivatesPersonarda n S w w.jainelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 205 // - chAyA-evaM khalu zramago bhagavAn mahAvIraH caNDakauzikasopari upakAraM kRtvA tasyA aTavyAH pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya uttaravAcAlAbhidhe grAme smaagcchti| tatraiko nAgaseno nAma gAthApatiH parinasati, tasyaika eva putra AsIt , sa videzagato dvAdazavarvAt akAlavRSTirivA'kasmAda gRhaM samAgataH, ataH sa nAgasenaH putrA''gamanamahotsave vividhAzanapAnakhAdimasvAdimAni upaskArayati, upaskArya, mitra-jJAti-nijakasvajana-sambandhi-parijanAn bhojayati / tasmin kAle tasmin samaye bhagavAn pakSopavAsapAraNake bhikSAcaryAya tasya gRhmnupvissttH| tena nAgasenena uskRSTena bhaktibahumAnena bhagavAn kSIraM prtilmbhitH| tataH khalu tasya nAgasenasya tena dravyazuddhena dAyakazuddhana pratigrAhakazuna trividhena trikaraNazaddhana bhagavati pratilambhite sati mUla kA artha-evaM NaM' ityaadi| isa prakAra zramaNa bhagavAna mahAvIra caMDakauzika sarpa para upakAra karake usa aTavI se bAhara nikle| nikala kara uttaravAcAla nAmaka grAma meM pdhaare| vahA~ nAgasena nAmaka gAthApati rahatA thaa| usake eka hI putra thaa| vaha videza gayA huA thaa| bAraha varSa bAda akAlavRSTi ke samAna vaha acAnaka hI ghara A gayA ataH nAgasena ne putra ke Agamana ke utsava meM vividha prakAra ke azana, pAna, khAdima aura svAdima banavAye, aura banavA kara mitroM, jJAtijanoM, nijakajanoM, svajanoM, saMbaMdhIjanoM aura parijanoM ko bhojana jimaayaa| usa kAla aura usa samaya meM bhagavAn ardhamAsa khamaNa ke pAraNe ke dina, bhikSAcaryA ke liye nAgasena ke ghara meM praviSTa hue| nAgasena ne utkRSTa bhakti aura bahumAna ke sAtha bhagavAn ko khIra bhraaii| taba dravyaguddha, dAyaka zuddha, pratigrAhaka zuddha-trikaraNa zuddha AhAra bhagavAn ko baharAne para nAgasena ke ghara meM yaha pA~ca bhajano artha'-'evaM NaM' tyAdi. zramaya bhagavAna mahAvIra, yazi sapa 52 64812 1, maTavAyA bahAra nIkaLI gayA. tyAMthI prasthAna karI, 'uttara vAcAla' nAmanA gAmamAM padhAryA. A gAmamAM "nAgasena" nAmano gAthApati raheto hato. tene eka putra hato, je videzamAM gayo hato. bAra varSa bAda, akAle vRSTisamAna te acAnaka pitAne ghera AvI pahoMce. putranuM zubha Agamana thatAM, nAgasena ghaNe rAjI thaI gaye. ane tenI khuzAlImAM teNe aneka prakAranAM miSTAnno banAvI, vividha prakAranA mevA miThAIe taiyAra karAvI, mitro-jJAtijane, svajane, pari RSHI can yuali jane, saMbaMdhIo ane oLakhANa picha bhuvALA sarvane netaryA, ane AnaMdapUrvaka bhojana karAvyAM. te kALe ane te samaye, bhagavAne "amAsa khamaNa karyuM hatuM. ane temanA pAraNAno divasa Avya, acAnaka nAgasenanA gharamAM te padhAryA. na.galene pUrNa bhaktipUrvaka ane mAna sAthe, prabhune kSIranuM bhajana vahorAvyuM. uttaravAcAlagrAme nAgasenagRhe bhagavato bhikssaagrhnnm| muu087|| // 205 // to Jain Education interational Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 206 // gRheca imAni pazca divyAni prAdurbhUtAni, tadyathA-vasudhArA dRSTA 1, dazArddhavarNAni kusumAni nipAtitAni 2, celoskSepaH kRtaH 3, AtA dundubhayaH 4 antarA'pi ca khalu AkAze ahodAnamahodAnam iti ghuSitaM 5 ca ||sU087 || TIkA--' evaM NaM samaNe bhagavaM' ityAdi / evam uktaprakAreNa khalu zramaNo bhagavAn mahAvIra :caNDakauzika sarpopari upakAraM = prabodhanena siddhibhAgitvalakSaNamupakAraM kRtvA tasyAH caNDakauzikasarpAdhiSThitAyAH aTavyAH pratiniSkrAmyati = pratiniHsarati, pratiniSkramya uttaravAcAlAbhidhe - uttaravAcAlanAmake grAme samAgacchati / tatra eko nAgaseno nAma gAthApatiH parivasati, tasya = gAthApateH eka eva putraH AsIt / saH - gAthApatiputro videzagataH = paradezagataH san dvAdazavarSAt - dvAdazaM varSam ativAhya akAladRSTiriva = AkasmikavarSAvat akasmAt=atarkitaM gRhe samAgataH / zrataH putrAgamanAddhetoH sa nAgaseno gAthApatiH, putrAgamanamahotsave = divya prAdurbhUta hue| ve isa prakAra haiM- (1) sone kI varSA huI (2) pA~ca raMga ke phUloM kI varSA huI (3) vastroM kI varSA huI (4) duMdubhayakA ghoSa huA aura AkAzameM 'aho dAna, aho dAna' kI dhvani huI | 087 // TIkA kA artha - isa prakAra zramaNa bhagavAn mahAvIra ne caMDakauzika ko pratibodha dekara mokSa kA bhAgI banA kara usakA upakAra kiyA / tadanantara jisa aTavI meM caMDakauzika rahatA thA, usa aTavI se prabhu bAhara nikale / bAhara nikala kara uttaravAcAla nAmaka grAma meM pdhaare| usa grAma meM nAgasena nAma kA eka gRhastha rahatA thaa| usakA ekAkI putra videza gayA huA thA / bAraha varSa ke bAda, akAla - varSA ke samAna, acAnaka hI vaha ghara A pahu~cA / putra ke Agamana ko khUzI ke upalakSya meM nAgasena ne bar3A bhArI jainara-lenAra ane dAtavya traNe zuddha hova thI, nAgasenane ghera pAMca dinya vastuo pragaTa thai. te A che.(1) suvArthI vRSTi (2) payaraMgI DonI vRSTi (3) Dilya vastronI vRSTi (4) huhulInAha (4) 'maheohAna-mohAna' nA nayanA laya yoaa| mane dhvani (sU087) Jain Education Itional TIkAno a--bhagavAna mahAvIre, caMDakeAzikane pratibaMdha ApI, meAkSanA adhikArI banAvyA, ne tene aneka rIte upakRta karyAM. pAtAnu` kA` saphaLa thayelu' joi, mahAna bhavI jIvane tenuM zuddhapaNuM batAvI, bhagavAna te sthAnanechADI gayA. prabhune to svaya' vikAsa sivAya bIjuM kAMi joItu na hatuM. svayaM vikAsa daramyAna, jo bIjA jIvA. pAtAnuM nimitta pAmI, savaLI dazA anubhave to, temane te vadhAre priya hatu. jayAM jayAM prabhu svayaM utthAna mATe padhAryA, tyAMtyAM temane aneka duHkhamaya kaSTonAM bIja, pAtepUrve vAvelAM hatAM. ane teno udaya AvatAM, sama pariNAmI rahI, jJAtA-draSTA tarIke, temaNe te joyA karyo. AvI rIte vatatAM prabhumAM sthiratA Private & Personal Use Only kalpa maJjarI TIkA uttaravAcAlagrAme nAgasena gRhe bhagavato bhikSA grahaNam / ||muu087|| // 206 // ww.jainelibrary.org Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA svaputrasya gRhA''gamananimittakabRhadutsave vividhAzanapAna vAdimasvAdimAni-anekaprakArakA''hArapAna khAdyasvA dhAni upaskArayati-pAcakaniSpAdayati, upakArya-niSpAdya mitra-jJAti-nijaka-svajana-sambandhi-parijanAn zrIkalpa tatra-mitrANiprasiddhAni, jJAtayA sajAtayaH, nijakAH svakIyAH putrAdayaH, svajanAH pitRvyAdayaH, sambadhijanaH sUtre putraputrINAM zvazurAdayaH, parijanAH dAsIdAsAdayaH, ityetAn bhojayati, tasmina kAle tasmin samaye bhg||207|| vAn zrIvIrasvAmI pakSopavAsapAraNa ke arddhamAsakSapaNapAraNAdivase bhikSAcaryA yai tasya-gAthApateH gRham anumvissttH| tataH tena nAgasenena gAthApatinA utkRSTena bhaktibahumAnena bhattayA bahumAnena ca bhagavAn zrIvIrasvAmI kSIraM pAyasaM prtilmbhitH| tataH khalu tena dravyazudena, dAyakazuddhana, pratigrAhakazuddhena trividhena trikaraNazuddhana bhagavati mahAvIre pratilambhite pratigrAhite sati tasya nAgasenasya gRhe imAni vakSyamANAni paJca divyAni vastani pAdarbhatAni devaiH prakaTitAnyabhavan , tadyathA-de vaivasudhArA vRSTA 1, dazAdevaNoMni paJcavaNoni kusumAnipuSpANi nipAtitAni 2, celotkSepaH vasavRSTiH kRtaH 3, dundubhayaH AhatA-vAditAH 4, antarA'pi ca khalu AkAze 'aho dAnam aho dAnam' iti ghuSitam-uccarucAritam ||muu087|| utsava mnaayaa| usa meM nAnA taraha ke Ana, pAna, khAdya aura svAdya : bhojana pAcakoM se banavAye / banavAkara mitroM ko, sajAtIyoM ko, putra Adi nijaka janoM ko, kAkA Adi svajanoM ko, riztedAroM ko tathA dAsa-dAsI Adi parijanoM ko jimaayaa| usa kAla usa samaya meM bhagavAn vIra prabhu ardhamAsa khamaNa ke pAraNaka ke dina bhikSAcaryA (gocarI) ke lie usa gAthApati ke ghara meM praviSTa hue| nAgasena gAthApati ne utkRSTa bhakti aura bahumAna se bhagavAn ko khIra se pratilambita kiyA-khora baharAI / taba dravyazruddha, dAyakazuddha aura pAtrazuddha isa prakAra trividhazuddha aura trikaraNa (mana, vacana, kAya) se zuddha dAna dene se nAgasena ke ghara meM Age kahI jAne vAlI pA~ca divya vastuoM kA prAdurbhAva huA, arthAt pAMcadivya vadhatI gaI ane bahAranAM duHkhanA nimitto utpanna karanAra che paNa, bhagavAnanI atula kSamA ane dhIraja temaja sahana zakitane joI, pratibaMdhita thayAM. temAMnA ghaNAM, vaparAkrama pheravI bhagIratha puruSArtha AdarI, pAMcamI gatie jaze. arthAta mokSa pAmaze. prabhu Atma-sthiratAmAM laya thavA tapazcaryA karatA ane te paMdara-paMdara divasa sudhI cAlyA karatI. AvI tapazcaryAne pAraNe kaI paNa yogya gharamAM bhikSArthe pahoMcI jatA. tyAM potAnA hAthane pAtra banAvI, ubhA rahetA, ane dhara dhaNI nirdoSa JanAra mApe tenu 75 42tA... bhagavati pratilAbhite nAgasenagRhe pazcadivyaprakaTanam / suu087|| // 207 // Jain Education national Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1120611 PALLAVALEEL mUlam -- taraNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre tao gAmAo niggacchara, niggacchittA seyaMbiyAe nagarIe majjhaM-majjheNa viharamANe jeNeva surahipuraM NayaraM teNetra uvAgacchai / tattha NaM puDhavIe pahADiyaM viva sAgaramitra ucchalaMta taraMgataraMgiyaM gaMgANaI uttariukAme bhagavaM tattIre AgamIa / taraNaM se bhagavaM nAviyassa uggaheNaM tIe nAvAe Thie / calamANI sA nAvA agAhajalammi pattA / tattha sudAdAnAme ego nAgakumAradevo nitrsii| jo vAsudevabhave bhagavao jIveNa hayassa sIhassa jIvo Asi / so sudAdAdevo bhagavaM daNaM yoadraM mariya koheNa dhamadhameMto Asurato misimisemANo bhagavao pAse AgaMtUNa AgAsaTTio kilakilarakheM kuNamANo evaM vayAsI -- "re bhikkhU ! kattha gacchasi ? ciTTha ciTTha" evaM kahiya kappaMtakAlapavaNamitra bhayaMkaraMTTAbhi vAuM viuntriya utrasamgaM karei / taM jahA vega saMcaTTagavAuNA ruktvA paDiyA, pavtrayA kaMpiyA, dhUlipaDale aulo aMdhayAro jAo, jalummIo AgAsaM phusiubhitra ucchalaMti pacchA paDaMti ya, gaMgAe jelamma sA nAvA vi uvari AgAse uppaDa nivaDai ya, tega dolAyamANIe tIe nAvAe khaMbho bhaggo, kapaTTANi tuDiyANi, patraNarohiyA paDAgA phAliyA, nAtraTThiyA jagA bhayabhIyA sayasayajIvaNaM saMkemANA kalakala kariumArabhiM / nAvAe attarUtro nAvio bhaunggio kiMkAyantramUDho saMjAo / te kANaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavatra mahAvIrassa puvvabhavamitterhi kaMbala - saMvalAbhihehiM dohiM vaimANiyaM devehiM bhohiNA sudAdAbhihanAgakumAradevakayaM uvasagaM Abhogiya tattha Agamiya taM nivAriya, sA nAvA tIre ThAviyA / nao te devA sudADha nAgakumAradevaM nivbhacchiya haNiumujjayA, karuNadacitteNa bhagavayA te nivAriyA / tatra devA niyarUvaM pagaDiya bhagavaM vaMdaMti namasaMti, vaMdittA namasittA jAmetra disaM pAunbhUyA tAmeva disiM pddigyaa| mAsAyare vIrAge bhagavaM upasaga kArage sudAdAdeve kohabhAvaM ubagArakArage kaMvalasaMvasu devesu ya rAgabhAvaM na kiMvivi karIa, ubhayatthani samabhAvaM darisI / taeNaM nAvaTThiyA savve jaNA niyajIvaNadAyAraM sayalajagajIvarakkhagaM bhagavaM jANiya bhavihumANeNaM thui ||088|| vastueM pragaTa huii| ve yaha haiM - (1) devoM ne svarNa kI varSA kI (2) pA~ca varNoM ke puSpoM kI varSA kI (3) vastroM kI dRSTi kI (4) duMdubhiyAM bajAI aura (5) AkAza meM 'ahodAna, ahodAna' ko ghoSaNA kI / / 087|| lenAra-denAra ane dAtavya vastu-A traNe mana, vacana, kAyArUpa traNa karaNathI zuddha hAvAne lIdhe tyAM pAMca divya vastue pragaTa thatI nAgasena' jevA koi mahAna puNyazALI hoya tene tyAMja AvA 5raNAnA joga banato. (s087) Jain Education National Xing Cang Shen kalpa maJjarI TIkA gaGgAnadyAM bhagavataH sudaMSTra devakRtIprasarga varNanam / || mU088|| // 208 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA gaGgAnadyAM bhagavataH chAyA-tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIrastato grAmAnirgacchati, nirgatya zvetAmbikAyA nagaryA madhyamadhyena viharamANo yatraiva surabhipuraM nagaraM tatraiva upAgacchati / tatra khalu pRthivyAH paTTazATikAmiva sAgaramizrIkalpa vocchalattaraGgataraGgitA gaGgAnadI tarItukAmo bhagavAn tattIre Agacchat / tataH khalu sa bhagavAn nAvikasya avagraheNa tasyAM nAvi sthitH| calantI sA nauragAdhajale prAptA | tatra sudaMSTranAmA eko nAgakumAradevo nyv||20|| sat / yastripRSThavAsudevabhave bhagavato jIvena hatasya siMhasya jIva AsIt / sa sudaMSTadevo bhagavantaM dRSTvA pUrva vairaM smRtvA krodhena dhamadhamAyamAnaH Azurakto misamisAyamAno bhagavataH pAce Agatya AkAzasthitaH kilakilaravaM __mUla kA artha-'taeNaM' ityAdi / ttpshcaa| zramaNa bhagavAn mahAvIra usa uttaravAcAla gAva se bAhara nikalate haiN| vahIM nikala kara zvetAmbikA nagarI ke bIcoM bIca hokara jahA~ surabhipura nAmaka nagara thA, vahIM padhArate haiN| vahA~ pRthivI kI cata sAr3I ke sadRza tathA samudra ke samAna uchalatI huI taraMgoM se taraMgita gaMgA nadI ko pAra karane kI icchA se bhagavAn usake kinAre aaye| tatpazcAt nAvika kI AjJA lekara bhagavAn naukA para ArUr3ha hue| calato-calatI vaha naukA athAha jala meM jA phuNcii| vahA~ mudaMSTra nAmaka siMha kA eka nAga kumAra deva nivAsa karatA thA, jo tripRSTha vAsudeva ke bhava meM bhagavAn ke dvArA mAre gaye siMhakA jIva thaa| arthAt usa pUrva bhava meM bhagavAn tripRSTha vAsudeva the, aura yaha deva siMha thaa| tripRSTha vAsudeva ne usa siMha ko mArA thaa| ataH sudaMSTra deva bhagavAn ko dekhakara, pUrvaMbhava ke vaira kA smaraNa kara ke, krodha se dhamadhamAtA huA, kruddha hotA huA, krodha se jalatA huA, bhagavAna ke pAsa Akara, adhara meM sthita hokara bhuubne| matha-'tae NaM' yA. tyA25chI lagavAna uttara vAyanAmanA AbhamAthI yathA samaye mAjI tAMbikA nagarInI madhyamAMthI pasAra thaI surabhipura nAmanA nagaramAM padhAryA, jANe pRthvIe dhavalavastra dhAraNa karyuM hoya tevAM nirmaLa hileLAM khAtAM pANI vALI ane vizALa kAyA samudranI jema mojAM uchALatI evI gaMgA nadInA taTe prabhu padhAryA ane nadIne pele pAra javA icchA karI. tyAM paDelI naukAnA mAlikanI AjJA laI bhagavAna te naukAmAM beThA. pANIno paMtha kApatI A nokA agAdha jaLa madhye AvI pahoMcI. A madhya bhAgamAM 'sudaMSTraka nAmane eka nAgakumAra deva nivAsa karI rahyo hato. tripRSThavAsudevanA bhavamAM bhagavAne je siMhane mAryo hato te ja 10 siMhane A jIva hato ane te "sudaMSTraka' nAmanA nAgakumAra tarIke ahIM janmyA hatA. A sudaMka deve bhagavAnane joyA ke tarata ja pUrvabhavanA veratuM maraNa thaI AvyuM. smaraNa mAtrathI te Jain Education iIra krodhAgnithI baLavA lAgyo ane tarata ja bhagavAna pAse AvI havAmAM addhara ubhe rahI "kila-kila' avAja karatAM Stone sudaMSTra devakRto pasarga vrnnnm| muu088|| // 209 // ww.jainelibrary.org Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa ANNEL zrIkalpa mRtre // 210 // kalpamaJjarI TIkA kurvan evamavAdIta-re bhikSo ! kutra gacchasi ? tiSTha tiSTha' evaM kathayitvA kalpAntakAlapavanamiva saMvartakAbhidhaM vAyu vikRtya upasarga karoti, tadyathA-tena saMvartakavAyunA vRkSAH patitAH, parvatAH kammitAH, dhUlipaTalena atulo'ndhakAro jaatH| jalormaya AkAzaM spaSTumiva ucchalanti pazcAt patanti ca, gaGgAyAH jale sA naurapi upari AkAze utpatati nipatati ca, tena dolAyamAnAyAH tasyA nAvaH stambho bhagnaH, kASThapaTTAni truTitAni, pavanarodhikA patA rodhikA patAkA sphaTitA. nausthitA janAH bhayabhItAH sva-sva-jIvanaM zaGkamAnAH kalakalaravaM kartumArabhanta / nAva AtmarUpo nAviko bhayodvignaH kiMkartavyamUDhaH sanAtaH / tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato 'kila-kila' zabda karatA huA bolA-'re bhikSu, kahA~ jAtA hai ? Thahara, Thahara !' isa prakAra kaha kara usane pralayakAlIna pavana ke samAna saMvartaka nAmaka vAyu ko vikurvaNA karake upasarga kiyaa| upasarga isa prakAra huA-usa maMvartaka se vRkSa gira gaye, parvata kApa uThe, dhUla kA aisA paTala uThA ki atula aMdhakAra chA gyaa| jala kI hiloreM jaise AkAza ko sparza karane ke lie upara uchalatIM aura bAda meM giratI thiiN| gaMgA ke pAnI meM vaha naukA bhI AkAza meM ur3ane aura nIce girane lgii| DagamagAne ke kAraNa usa naukA kA staMbha TUTa gyaa| kATha ke paTiye TUTa gaye / havA ko rokane vAlI patAkA (pAla) phaTa gii| naukA para ArUr3ha jana bhayabhIta ho gaye, jIvana ke viSaya meM zaMkA karate hue kala-kala zabda karane lge| naukA kA nAvika cintita ho uThA, bhaya ke kAraNa khinna ho gayA aura kiM kartavyamUr3ha ho gyaa| bAlavA lAgyo-"he bhikSaka! kayAM jAya che? ubho rahe!' Ama kahI pralaya nIpajAve tevAM saMvartaka nAmanA vAyune vaikriya zakti dvArA pedA karyo ane bhagavAnane upasarga ApavA taiyAra thaye. AkhA upasarganuM varNana nIce mujaba che - A pralayakArI pavanane lIdhe vRkSe ukhaDIne paDavA lAgyAM, parvate kaMpavA lAgyAM, dhULane vaTeLa caDAvI teNe sarvatra aMdhakAra pAtharI dIdhuM. mejAe khUba uchaLavA lAgyAM, A mejAe jANe AkAzane sparzI rahyA heya tema jaNAvA lAgyAM. A mojAMe UMce caDhIne nIce paTakAtI veLAe bhayaMkara garjanAo thatI hatI. A mojAMone kAraNe gaMgAnA pANImAM vahetI A naukA paNa AkAzamAM uchaLatI ane pharI pAchI nIce gabaDI paDatI hatI. DagamagavAne kAraNe tene sthaMbha tUTI gaye: lAkaDAnAM pATiyAM paNa veravikhera thaI gayAM. havAne AdhAre pharapharato saDha paNa phATI gaye. halesAM kAMI kAmano na rahyAM. naukAmAM beThelAM mANaso bhayabhIta thaI gayAM. jIvanaderI tUTI javAnI zaMkAthI hAhAkAra thavA maMDa. naukAne nAvika paNa ciMtAtura thaI gaye. bhayanA kAraNe tene khUba khinnatA vyApI 4. ta bhUda bhane vidyArazUnya thaI gayeor Private s Personal use only gaGgAnadyAM bhagavataH sudaMSTra devakRtopasarga vrnnnm| PER088 // // 210 // SESiww.jainelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 211 // Zheng Xing Cang mahAvIrasya pUrvabhavamitrAbhyAM kambala - zambalAbhidhAbhyAM dvAbhyAM vaimAnikadevAbhyAm avadhinA sudaMSTrAbhidhanAgakumAra devakRta mupasargamAyogya tatrAgatya taM nivArya sA naustIre sthApitA / tatastau devau sudaMSTranAgakumAradevaM nirbhayai hantumudyatau ! karuNArdracittena bhagavatA tau nivAritau / tataH khalu tau dvAvapi devau nijarUtraM prakaTayya bhagavantaM vandete namasyataH vanditvA namasthitvA yasyA eva dizaH prAdurbhUtau tAmeva dizaM pratigatau / kSamAsAgaro vItarAgo bhagavAn upasarga kArake sudaMSTradeve krodhabhAvam, upakArakArakayoH kambala-zambalayo Garter rAgabhAvaM na kiJcidapi akarot ubhayatrApi samabhAvamadarzayat / tataH khalu nausthitAH sarve janA nijajIvanadAtAraM sakalajagajjIvarakSakaM bhagavantaM jJAtvA bhaktivahumAnenA'stuvan // 088 // usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pUrvabhava ke mitra kambala aura zambala nAmaka do vaimAnika devoM ne avadhijJAna se sudaMSTra nAmaka nAgakumAra deva ke dvArA kiyA huA upasarga jAnA / ve vahA~ zrAye aura use roka kara naukA kinAre para rakha dii| tatpazcAt una donoM devoM ne sudaMSTra nAgakumAra deva ko phaTakArA aura ve svakRta aparAdha kA daNDa dene ko udyata hue| magara karuNAmayacittavAle bhagavAn ne unhe roka diyA taba una donoM devoMne apanA asalI rUpa pragaTa kara ke bhagavAn ko vandanA kI, namaskAra kiyA / vandanA aura namakAra karake jisa dizA se prakaTa hue the, usI dizA meM cale gaye / kSamA ke sAgara vItarAga bhagavAn ne upasarga karane vAle sudaMSTra deva para kiMcit bhI dveSa nahIM kiyA, aura upakAra karane vAle kaMbala zaMbala devoM para kiMcit bhI rAga nahIM kiyaa| unhoM ne donoM para te kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranA pUrvabhavanA kabala ane zabala nAmanA e vaimAnika devamitroe avadhijJAna dvArA bhagavAna upara varasatI A duHkhanI helI jANI lIdhI. 'sudaC' nAmanA nAgadeva A vitaka varatAvI rahela che te paNa jJAnanA prabhAve jANyuM. A banne devamitro tyAM AvyA ane naukAne kinArA para sahIsalAmata lai AvyA ane nAgakumAra devane vadhAre upasaga karatA rokI pADayA. tyArabAda A banne devAe nAgakumAra devane paDakAryo ane mAra mAravA taiyAra thayA; paraMtu karUNAnA sAgara bhagavAne A banne devAne tema karatA rAkayA. devAe pAtAnu mULa svarUpa pragaTa karyuM ane vaMdanA namaskAra karI je dizAmAMthI AvyA hatA te dizAmAM cAlyA gayA. kSamAnA sAgara evA vItarAgI prabhue vitaka vitADanAra sudra deva upara jarA paNa dveSa karyo nahi; tema ja upakAra karavAvALA kabala ane za'bala devA para jarA paNa anurAga bhAva karyo nahi. bhagavAne banne jaNA upara Jain Education national Encore ETC Acavern kalpa maJjarI TIkA gaGgAnadyAM bhagavataH sudaMSTra devakRtIsarga varNanam / // mu088|| // 211 // www.. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpanAmaJjarI TIkA // 212 // TIkA-'tae NaM' se samaNe' ityAdi / tataH nAgasenagRhe pAraNAnantaraM khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH tataH tasmAt uttaravAcAlAbhidhAda grAmAt nirgacchati-niHsarati, nirgatya=niHsRtya zvetAmbikAyA nagaryA madhyamadhye viharamANo gacchan yatraiva pradeze surabhipuraM nagaraM tatraiva upaagcchti| tatra surabhipuranagarasamIpe khalu pRthivyAH paTTazATikAmiva-paTTAmbarAyamANAm , sAgaramiva-samudramiva ucchalattaraGgataraGgitAm-udgacchattaraGgavatIm gaGgAnadIm uttarItukAmaH-pAraMgantumicchuH, bhagavAna tattIre-gaGgAnadItaTe Agacchat / tataH nadItIrAgamanAnantaraM khalu sa bhagavAn nAvikasya avagraheNa AjJayA tasyAM nAvi-naukAyAM sthita:upaviSTo'bhavat / tato nadyAM calantI tarantI sA nauH agAdhajale praaptaa-aagtaa| tatra=agAdhajalamadhye sudaMSTranAmA eko nAgakumAradevo nyavasat / hI samabhAva pradarzita kiyaa| tatpazcAt naukA para savAra sabhI janoM ne bhagavAn ko apanA jIvanadAtA aura sakala jagat ke jIvoM kA rakSaka jAna kara bhakti aura bahumAna ke sAtha una kI stuti kI |mu088|| TIkA kA artha-nAgasena ke ghara pAraNA karane ke pazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra usa uttaravAcAla nAmaka grAma se nikale / nikala kara zvetAmbikA nagarI ke bIcobIca ho kara vicarate hue jisa pradeza meM surabhipura nagara thA vahIM phuNce| surabhipura nagara ke nikaTa pRthvI ke paTAmbara ke samAna tathA samudra ke sadRza uchalatI hiloroM se hiluratI huI gaMgA nadI ko pAra karane kI icchA karane vAle prabhu gaMgA ke kinAre para pdhaare| nadI-kinAre Ane ke anantara bhagavAn nAvika kI AjJA lekara usa naukA meM virAje / calatI-calatI naukA agAdha jala meM aaii| usa agAdha jala meM sudaMSTra nAmaka eka nAgakumAra deva samabhAva ja pragaTa karyo. naukA sahIsalAmata AvatAM tenI aMdara beThelA musApharoe prabhune jIvanadAtA mAnI tema ja pra NI mAtranA rakSaka mAnI temanI bhakti ane bahumAna karyA. (sU088) TIkano artha acAnaka nAgasenanA puNyanA baLe tenA ghera prabhunuM pAraNuM thayuM. tyArapachI prabhu uttaravA cAla gAmamAM cAlI nIkaLyA. "uttaravAcAla' gAmathI surabhipura javAmAM vacce tAMbikA nagarI AvatI hatI. raste nagarInI madhyamAM thaIne ja pasAra thatA hatA. surabhipura nagarInI najIkamAM thaIne hiloLA mAratI sapheda dUdha jevI gaMgA nadI vahetI hatI. A nadI oLaMgIne surabhipura nagaramAM pahoMcAya tema hatuM. loke A kAMThethI sAme kAMThe avarajavara heDakA dvArA karI rahyA hatA. banne sAmasAme kAMThe AvelAM gAmane tamAma jAtane vyavahAra nAvaDAo mAraphata ja cAlI rahyo hato. bhagavAna sAme kAMThenA gAme javA IcchatA hatA tethI teo nAvikanI rajA laI temAM besI gayA. ahIM dariyA jevI vizAla gaMgA nadImAM sudaMSTra nAmane nAgakumAra deva vasate hate. magaGgAnAM bhagavataH sudeSTra devakRtIpasarga vrnnnm| muu088|| // 212 // * 50w.jainelibrary.org Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamutre 213 // Jain Education m Shang Feng yaH sudaMSTradevaH tripRSThavAsudevabhave bhagavato jIvena hatasya siMhasya jIva AsIt / saH = agAdhajalavAsI sudaMSTradevo bhagavantaM =zrIvIrasvAminaM dRSTvA pUrva vairaM=smRtvA krodhena dhamadhamAyamAnaH = " ghamaghama" iti zabdaM kurvan AzuraktaH=zIghrAruNalocanaH misa misAyamAnaH = krodhAgninA jAjvalyamAnazca san bhagavataH - dhIvIraprabhoH pArzve Agatya AkAze sthitaH kilakilaravaM = kilakileti zabdaM kurvan evam - anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIt - ' re bhikSo ! kutra gacchasi ? tiSTha tiSTha " evaM kathayitvA kalpAntakA lapavanamiva pralayakAla pavanavat bhayaGkaraM saMvartakAbhiSaM=saMvartanAmakaM vAyuM trikRtya = vaikriyazaktayA sanutpAdya upasarga karoti / tadyathA - tena - vikRtena saMvartakavAyunA vRkSAH nivAsa karatA thA, jo tripRSTha vAsudeva ke bhava meM bhagavAn ke jIva ke dvArA mAre gaye siMha kA jIva thA / agAdha jala meM nivAsa karane vAlA sudaMSTra deva bhagavAn vIra prabhu ko dekhakara aura pUrvavaira kA smaraNa kara ke krodha se dhamadhamAtA huA, lAla lAla locana karake, dAMta pIsatA huA bhagavAna ke pAsa Akara aura 'kilakila' zabda karatA huA isa prakAra bolA-' are bhikSuka, jAtA kahA~ hai ? Thahara, Thahara !" isa prakAra kaha kara pralaya - samaya kI vAyu ke samAna bhayaMkara saMvarttakanAmaka vAyu ko vikurvagA karake usane upasarga kiyA / veranI bhUmikA evI dughaMTa hoya che ke tenuM bIja jo eka vakhata paNa bhulecUke vavAi gayu` hoya te te bIja vaDavAionI mAphaka phUTI nIkaLe che ane tenA cheDA paNu AvatA ja nathI. eka vera vALatAM bIjuM vera ubhuM ja thAya che ane tenI paraMparA bhavAbhava vadhatI ja jAya che, mATe jJAnIe peAkArI AkArIne kahe che ke vera ubhuM' thavA ja devuM nahi, ane kadAca ubhuM thayuM hoya te tenu nirAkaraNu turata lAvI parasparamAM kSamApanA thai javI joie, nahitara enI bhUmikA vadhatAM tene pAra Avaze nahiM. smA pramANe bhagavAnano jIva jayAre tripRSTha vAsudevapaNe avataryA hatA tyAre tripRSTha vAsudeve lokone rajADanArA eka krUra siMhane cIrI nAkhyA hatA. tenuM vera vadhatAM tenuM phaLa te siMhe sudra devapaNe avatarI A vakhate bhagavAna pAsetho vasula karavA mAMDayu. verI verIne turata ja oLakhI kADhe che tevA jIvanA svabhAva ghaDAI gayA hoya che. ekIjAnA samAgama thatAM ja punA veranAM baMdhanA uchaLo Ave che. vera e mAyAvI gAMTha che ane jIva pAtAnI vakratA anusAra te gAMThane bAMdhe che, poSe che ane vadhArI-ghaTADI paNa zake che. A gAMThe badhAtA jIvamAM mAyA-kapaTanA doSo eka pachI eka vadhatAM ja jAya che, jenA pariNAme kaSAya yukta thaI mahAna niDikamaI upArjana karatA te AtmA bhavAbhavamAM pUrvanAM vera letA jAya che ane sAthe sAthe navAM veranAM madhanA bAMdhatA jAya che, mATe ja zAstrakAro kahe che ke-- kalpamaJjarI TIkA gaGgAnadyAM bhagavataH sudaMSTra devakRtopasarga varNanam / // sU0 88 // // 213 // ww.jainelibrary.org Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 214 // Zhen Zhen patitAH parvatAH kampitAH, dhUlisTalena=dhUlisamUhena atulaH ghoraH andhakAro jAtaH / jalormayaH = jalataraGgA AkAzaM spaSTumikA sasparzanArthamitra ucchalanti = uparigacchanti, pazcAt = ucchalanAnantaram patanti = nIcairAgacchanti ca / tata = gaGgAyAH jale sA nauH = naukA api upari=U AkAze utpatati ca punaH nipatati= a Agacchati / tena=uttananipatatobhayavyApArega dolAyamAnAyAH =dolAvadAcarantyAH tasyAH = gaGgAjalamadhyasthitAyAH nAvaH naukAyA stambhaH = sthUNA, bhagnaH = truTitaH kANDapaTTAni truTitAni, tathA pavanarodhikA = vAyunirodhanakArikA patAkA=daNDAvalamvitavaijayantI skaTitA=vidIrNA, nausthitAH = naukAyAmupaviSTA janAH=lokAH= Jain Education Intonal vaha isa prakAra - vaikriyazakti se utpanna kiye hue vAyu se vRkSa gira paDe / parvata Dolane lage / like paTala se ghora aMdhakAra chA gyaa| jala kI lahareM jaise AkAza ko chUne ke lie jAtI ho usa prakAra Upara jAne lagIM aura nIce girane lgiiN| isa kAraNa gaMgA ke jala meM vaha naukA bhI UMcI-nIcI hone lagI / UMcI-nIcI hone ke kAraNa hiMDole (jhalA) ke samAna hilatI hui naukA kA mastUla (staMbha) bhagna ho gyaa| lakaDI ke paTiye TUTa gye| vAyu ke vega kA nirodha karane vAlI patAkA-DaMDe para phaharAtI huI vaijayantI "yA lavane lavobhava bha ithayuM vera virodha, aMdha banI ajJAnathI, karyAM atizaya krodha, te savi micchAmi dukkaDaM kSamA karo sadAya, akSayapada sukhadAya, samabhAvi Atama thaze. bhAre karmI jIvaDAM, pIve veranuM jhera, bhava aTavImAM te bhame, pAme nahi ziva hera, dhanuM mama vicArajo, jIva khamAvuM chuM vi, vera vidha TaLI jo, "" A pramANe prabhune jotAMja nAgakumArane atyaMta jhera vyApI gayuM ane dAMta pIsatA bhagavAnanI pAse AvI upasaga mAMDayA.A deve pracaMDavAyu vikurthIne jaLamAM aneka pahADa jeTalAM mAjA' ubhAM karyo. A meAjA enA uchALAne lIdhe nAvaDI paNu ahIMtahIM uchaLIne paDavA lAgI. tene kATamALa badhe tUTI phUTI gayA ane hamaNAM ja nadInA HAJJAR kalpa maJjarI TIkA gaGgAnadyAM bhagavataH sudaMSTra devakRtI pasarga varNanam / ||m088|| // 214 // ww.jainelibrary.org Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamaMtre // 215 // SLEEPEATE Jain Education Im bhayabhItAH = mayodvignAH sasvatIvanaM nijanija jIvitaMzaGkamAnAH santaH kalakalarAvaM = kolAhalazabdaM kartumArabhanta / nAtraH=naukAyAH, AtmarUpa H = AtmasvarUpaH, rakSaka ityarthaH, nAviko bhayodvignaH=bhayatrastaH kiM karttavyamUDhaH= vicArazUnyaH saMjAtaH / (p tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya pUrvabhavamitrAbhyAM kamvalazambalAbhidhAbhyAM= kambala - sambalanAmakAbhyAM dvAbhyAm, vaimAnikadevAbhyAm adhinA=avadhijJAnopayogena sudaMSTrAbhidhanAgakumAradevakRtam upasargam Abhogya-jJAtvA tatrAgatya tam = upasargam nivArya=dUrIkRtya sA nauH tIre = gaGgAyAstaTe sthApitA / tatastau=mba - zambalau devau sudaMSTnAgakumAradevaM nirbhartsya = durvacanamuktA hantuM tADayitumudyatau jAtau taddRSTvA (pAla) phaTa gii| naukA para savAra loga bhaya ke kAraNa udvigna ho utthe| unheM apane-apane jIvana ke lie sandeha ho gayA- socane lage-na jAne baceMge yA mareMge ? ve kolAhala macAne lge| naukA ke bhagna ho jAne ke kAraNa nAvika cintita ho gayA, bhaya se trasta ho gayA aura use bhAna na rahA ki kyA ka aurakyA na karUM ! usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pUrvabhava ke mitra kambala aura zambala nAma ke do vaimAnika devoMne avadhijJAna ke upayoga se sudaMSTranAmaka nAgakumAradevadvArA kRta upasarga ko jAnA, jAnakara ve vahA~ Aye aura usa upasarga ko roka diyaa| unhoMne vaha naukA gaMgA ke kinAre lejA kara sthApita kara dii| tatpazcAt kambala aura zambala deva sudaMSTra-nAgakumAra deva ko durvacana kaha kara mArane ko taLIe jai besaze ema AgAhI thavA lAgI. temAM beThelA musApharonA jIva taLIe besI gayA. lAkA 'bacAvo, bacAvo'nA pokAro karavA lAgyA. keTalAka peAtAnA iSTa devanu smaraNa karatAM jIvavAnI AzA paNa cheADIne beThAM hatAM. bhagavAna A darekanI sAme dayALu bhAve joi rahyA hatA. tee manamAM vicAratA ke A jIvoe paNa mArI ja sAthe A detranuM vera bAMdhyu haze. A badhA taraphaDATa devanA ja che ema bhagavAna pote jANatA hatA chatAM lArkane kAMi kahyu nahi, tema ja isAro paNa karyAM nahi. bhagavAnanA khyAlamAM hatuM ke A verane badaleA chellA ja che, tethI te krama pUrU thatAM ApoApa zAMti thai jaze. keTalAka tA bhagavAnane A phAna zAMta karavA vinaMti paNu karatA hatA; ane bhagavAna temane zAMta rahevA sUcanA paNa ApatA hatA. A karmInuM phaLa pUrU thatAM bhagavAnanA pUrvabhavAnA mitro AvI pahoMcyA ane teoe A devane tema karatA aTakAvI tAAnane zAMta pADayuM. naukAne kAMThe dorI gayA. hisalAmatapaNe kinAre pahoMcI jatAM leAkAnA khALiyAmAM jIva AvyeA. ghaDI pahelAM jIvana tUTavAnI aNI Man Man Mei kalpa maJjarI TIkA gaGgAnadyAM bhagavataH sudaMSTra devakRto. pasarga - varNanam / ||m088|| // 215 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PA zrIkalpamRtre maJjarI // 216 // R ACETARTHA karuNAIcittena bhagavatA tau devau tatkAryAda nivAritau / tataH khalu tau-kambala-zambalau dvApi devau nijarUpaM= svakIyadevasvarUpaM prakaTayya bhagavantaM-zrIvIrasvAminaM vandete namasyatazca, vanditvA namasyitvA ca yasyA evaM dizaH prAdurbhatau tAmeva dizaM pratigatau / kSamAsAgaraH vItarAga rAgadveSavarjito bhagavAn zrIvIramabhuH upasargakArake sudaMSTradeve krodhabhAvaM, ca-punaH upakArakArakayoH upasarganivArakatvenopakAriNoH kambala-zambalayodevayoH rAgabhAvaM kalpakiJcidapi-aNumAtramapi na naiva akarota kRtvaan| kintu ubhayatra-sudaMSTranAgadeve kambala-zambaladevayozca sama TIkA bhAvam adarzayat-darzitavAn / tataH khalu nausthitAH na jagaH nija jIvanadAtAraM svajIvitadAyakaM sakalajagajjIvarakSaka samastabhuvanavatiprANitrANaparAyaNaM bhagAnta zrIvIrapabhaM jJAtA bhaktibahumAnena astuvantatprabhAvavarNakavAkyaiH stutavantaH (sU088) mUlam--tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre nAvAo oyarai oyarittA mahArapaNe muNNAgAre rattIe kAussage tthie| tattha NaM bhagAyo putrarattAvaranakAlasamayaMsi mAImicchAdiTThI ege saMgamAbhihe deve aMtiyaM paaunbhuue| tae NaM se deve Asuratte ruTe kuvie caMDikie misimisemANe kAussagaDhiyaM pahuM evaM vayAsI-- upakAra"haM bho bhikkhU ! apasthiyapatthayA! sirI-hirI-dhii-kitti parivajjiyA! dhammakAmayA! puNNakAmayA! sagga kApakAraka kAmayA! mokravakAmayA!, dhammakaviyA ! 4, dhammapirAsiyA! 4, no NaM tumaM mamaM jANAsi ? ahaM tumaM dhammAyo viSaye taiyAra hue| yaha devakara karuNA le Adra cittavAle bhagagana ne donoM devoM ko mArate roka diyaa| tatpazcAt bhagavataH kambala aura zambala donoM hI deyoMne apane deva-rUpa ko prakaTa kara ke bhagavAn vIra prabhu ko vandanA ko smbhaavH| aura namaskAra kiyaa| vandanA-namaskAra kara ke ve jisa dizA se prakaTa hue the usI dizA meM cale gye| ej|muu088|| kSamA ke sAgara aura rAgadveSa se rahita bhagavAn cIrane upasargakartA sudaMSTra para kiMcit bhI krodhabhAva nahIM kiyA aura upakArakartA kambala-zambala devoM para aNumAtra bhI rAga nahIM kiyaa| unhoM ne mudaMSTra, kambala aura zambala ke prati samabhAva hI pradarzita kiyaa| taba naukA para savAra sabhI loka bhagavAna mahAvIra ko ho apanA jIvanadAtA evaM jagat ke samasta jIvoM kA trAtA jAnakara bhakti aura bahumAna ke sAtha unake prabhAva kA varNana karane vAle vAkyoM se stuti karane lage // 1088| para hatuM te ghaDI pachI saMdhAI jatAM lekamAM AnaMda AnaMda vyApI rahyo ane prabhune bhaktibhAve prArtha vA lAgyA. // 216 // apAra vedanA ApanAra tarapha paru bhagavAna adveSI rahyA; tema ja duHkhamAMthI choDAvanAra tarapha paNa arAgI rahyA. AvuM temanuM vartana joI devamitro vimaya pAmyAM ane temanI stuti karI nivAsasthAne pAchA pharyA. musApharo AvuM dazya joI, anubhavo A sAdhune aMtaranA AzIrvAda ApatA temanI stuti karavA lAgyA. (sU088) Yuan Quan Yuan Yuan Quan Yuan Yuan Pao Bian Jain Education station Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mRtre // 217 // kalpamaJjarI TIkA paribhaMsemi" ti kaTTha pauraM rayapuMja uppADiya pahussa sAsocchAsaM niruNdhi| taha vi pahuM akkhuddhaM daTTaNaM pacchA se tikkhatuMDAo mahApicoliyAo viubdhiya tAhi dasAvei, nidaMsAvei, ubadasAveDa teNa pahusarIrAo pabalaruhiradhArA nissarei, tahavi pahU no clei| tao pacchA tikakhavisabhariyakaMTayAiM vicchiyasayasahassAI viuvviya pahuM upsggei| pacchA teNa vigarAlasuMDe tikkhadaMte daMtI piucie / se NaM muMDAe bhayavaM udyAviya ahe pADei, to churiyatikavadaMtaggeNa vidAriya pAehiM mdei| tabhI se bhayabheraveNa pisAyarUveNa bhosei| tao sIha viudhiya paha sarIraM phaalei| tae NaM bhagavao uri mahAbhAraM lohamayaM golayaM pakkhiveDa / evaM sapparicchasUyarabhUyapeyAikaehiM nANAvihehi ubasaggehi upasaggio'vi bhagavaM avicalie akaMpie abhIe atasie attatthe aNubigge akkhubhira asaMbhate taM ujjalaM maha piulaM ghoraM tivvaM caMDaM pagADhaM durahiyAsaM veyaNaM samabhAveNa samma sahei khamei titikkhei ahiyAsei no NaM magasAvi tassa asuhaM ciMtei, tusiNIe dhammajjhANovagae ceva vidri| evaM se saMgame deve jaNavayavidyAraM viharamANaM bhagavaM pacchA gamiya chammAsaM jAva ubasaggI tahAvi bahussa bajarisahanArAyasaMghayaNataNeNa na pANahANI jaayaa| evaM NaM viharamANe bhagavaM saMvaccharaM sAhiya mAsaM sacelae, to paraM acelae hotthaa| tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre puvANupuci caramANe gAmANugAma dUijjamANe bIyaM cAummAsaM rAyagihassa Nayarassa nAlaMdAbhihANe pADage mAsamAsakAkhamaNataveNaM tthie| tattha NaM paDhamamAsakkhavaNapAraNage vijayaseSTiNA bhagavaM paDilAbhie 1 / evaM bitiyapAraNage naMdaseThigA, taiyapAraNage sunaMdaseThiNA, cautthapAraNage bahulamAhaNeNa paDilAbhie / sabatya paMca divvAI, pAubbhUyAI 2 / evaM taiyaM cAummAsaM caMpAe NayarIe dudumAsakkhamaNeNa Thie 3 / cautthaM cAummAsaM caummAsakkhamaNa viThucaMpAe Thie 4 / paMcamaM cAummAsaM bhadiyAe NayarIe nANAvihAbhiggahajutteNaM cAummAsakkhamaNeNaM Thie 5 / chaTuM puNa cAummAsaM bhadiyAe NayarIe nANAvihAbhiggahajutteNaM cAummAsiyataveNaM Thie 6 / sattamaM cAummAsaM AlaMbhiyAe NayarIe cAummAsiyataveNa Thie 7 / aTThama cAummAsaM rAyagihe Nayare cAummAniyataveNa Thie 8 // 5089 // chAyA-tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIronAvo'vatarati, avatIrya mahA'raNye zUnyAgAre rAtrike kAyotsarge mUla kA artha-tae NaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra naukA se nIce utare aura eka mahAraSa meM jAkara sUne ghara meM rAtabharakA kAyotsarga karake sthita ho gaye / vahA~ madhya rAtri ke samaya bhUganA ma-'tae NaM' tyA. tyA2pachI bhagavAna nAmAthI nIye tarI mahA29ya ta25 yAsI nIkaLyA. A araNyamAM eka sunuM ghara hatuM. tyAM AkhI rAta kAryotsargamAM ubhA rahyA. tyAM madhyarAtrinA samaye mAyIka pasarga varNanaM caturmAsa varNanaM c| 089 // // 217 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 218 // kA sthitH| tatra khalu bhagavataH pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye mAyI mithyAdRSTirekaH saGgamAbhidho devo'ntikaM maadurbhuutH| tataH khalu sa deva Azurakto ruSTaH kupitaH caNDikyitaH misamisAyamAnaH kAyotsargasthitaM prabhumevamavAdIta-- "haM bho bhikSo ! amArthitamArthaka ! zrI-hI-dhRti-kIrtiparivarjita ! dharmakAmaka! puNyakAmaka ! svargakAmaka! mokSakAmaka ! dharmakAkSita ! 4 dharmapipAsita ! 4 no khalu tvaM mAM jAnAsi, ahaM tvAM dharmAt paribhraMzayAmi" iti kRtvA pracuraM rajaHpuJjamutpAtya prabhoH zvAsocchvAsaM nirugadi / tathApi prabhumakSubdhaM dRSTvA pazcAt sa tIkSNatuNDAH mahApipIlikAH vikRtya tAbhidaMzayati, nidaMzayati, upadaMzayati, tena prabhuzarIrAta prabalarudhiradhArA niHsarati, tathApi prabhunauM calati / tataH pazcAt tIkSNaviSabhRtakaNTakAni vRzcikazatasahasrANi vikRtya prabhumupasamAyI mithyAdRSTi saMgama nAmaka eka deva bhagavAn ke nikaTa prakaTa huaa| tadantara vaha deva zIghra hI lAla cola ho gyaa| ruSTa, kupita, raudrAkAradhAraka aura dAMta pIsatA huA vaha deva kAyotsarga meM sthita bhagavAn mahAvIra se isa prakAra bolA-'are bhikSu ! mauta kI kAmanA karane vAle ! are zrI, hI, dhRti, korti se zUnya ! are dharma kI kAmanA karane vAle ! svarga kI kAmanA karane vAle! mokSa kI kAmanA karane vAle ! are dharma kI AkAMkSA karane vAle (4) are dharma ke pipAsu (2)! tU mujhe nahIM pahacAnatA hai ? dekha, maiM tujhe abhI hI dharma se bhraSTa kara detA huuN| isa prakAra kaha kara usane vizAla rajakA puMja (dhUla kA paTala) uDA kara bhagavAn ke zvAsocchvAsa ko roka diyaa| taba bhI bhagavAn vardhamAna svAmI ko kSubdha huA na dekhakara usane tIkhe mukha vAlI baDI baDI cITiyoM kI vikurvaNA kara ke una se DasavAyA, khUba DaeNsavAyA aura pUrI taraha ddeNsvaayaa| usa se prabhu ke zarIra se rudhira kI prabala dhArA vaha nikalI. phira bhI prabhu calAyamAna na hue| tatpazcAt ugra viSa se paripUrNa kaattoNane niyA daSTivALe adhama deva jenuM nAma saMgama hatuM te bhagavAnanI pAse AvI pragaTa thayA. AvatAnI sAthe teNe lAlAza dhAraNa karI, rUchapuSTa zarIrane AkAra karI ke pAyamAna dRSTie ubhuM rahyo tene dekhAva bhayaMkara raudratAvALo hatA. teNe dAMta kacakacAvIne bhagavAnane kahyuM ke "are bhikSu ! tuM tane zaraNe A be che! tuM lajajAhita thaI rahyo che. lakSamI, lAja, dhIraja ane kIrti vinAne banI gayo che ! are dhamaLI ! puNyavAchaka ! svarganI IcchAvALA mekSa meLavavAvALA! dharmanA Icchuka! are dharmapipAsu! tuM zuM mane oLakhatuM nathI ke huM tane paLavAramAM ja dhamaNa karI nAkhIza? Ama kahI teNe dhULanI AMdhI caDAvI. A bhayaMkara AMdhIne lIdhe bhagavAnane zvAsocchavAsa teNe aTakAvI dIdhe, tema chatAM bhagavAna mahAvIra DagyA nahi. tyArabAda teNe tIkSaNa mukhavALI moTI moTI kIDio utpanna karI bhagavAnane karaDAvI. sAdhAraNa saMkhyAmAM A kIDio na hatI, paNa jANe kIDionA rAphaDo phATayA na hoya tema teo ekI sAthe caTakA bharavA lAgI. A caTakAone pariNAme bhagavAnanA zarIramAMthI rUAdharanI sere uDI. ATaluM saMgamadevo pUsarga vrnnnm| // 089 // // 21 // Jain Education Interional Forrivateersona Nw.jainelibrary.org ........... ... ASNA Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 219 // gayati / pazcAta tena vikarAlazuNDastIkSNadanto dantI vikRtaH, sa khalu zuNDayA bhagavantamutthApya adhaH pAtayati, tataH kSurikAtIkSNadantAgreNa vidArya pAdaimardayati / tataHsa bhayabhairaveNa pizAcarUpeNa bhISayati / tataH siMha vikRtya prabhuzarIraM sphaalyti| tataH khalu bhagavata upari mahAmAraM lauhamayaM golakaM prakSipati / evaM sarpaRkSamakara kalpabhUtapretAdikRtaiH nAnAvidhairupasargarupasargito'pi bhagavAnavicalito'kampito'bhIto'trAsito'trasto'nudvigno'kSubhito maJjarI 'saMbhrAntastAmujjvalAM mahatIM vipulAM ghorAM tIbrAM caNDAM pragADhAM duradhyAsAM vedanAM samabhAvena samyaka sahate TIkA kSamate titikSate adhyAste, no khalu manasA'pi tasyAzubhaM cintayati tUSNIko dharmadhyAnopagata eva vihrti| vAle lAkho vicchuoM kI cikurvaNA karake prabhu ko upasarga krvaayaa| tatpazcAt usane bhayAnaka sUMDavAle aura tIkhe dAMtovAle hAthI kI vikurvaNA kii| usa hAthIne saMDa se bhagavAn ko Upara uThA kara nIce girAyA aura phira churI kI taraha tIkSNa dAMtoM kI nokoM se vidAraNa kara ke pAMcoM se kuclaa| usake bAda usa devane bhayaMkara pizAca kA rUpa banA kara ddraayaa| phira bhI siMhakI vikurvaNA kara ke prabhu ke zarIra ko phaadd'aa| tatpazcAt bhagavAna ke Upara bahuta bhArI lohe kA golA pheNkaa| isI prakAra sarpa, zukara, bhUta, preta Adi dvArA kiye gaye nAnAvidha ugra upasargoM se bhI bhagavAn vicalita na hue| ve akampita, saMgamadevo. abhIta, atrAsita, atrasta, anudvigna, akSubhita aura asambhrAnta rhe| unhoMne usa ujjvala, mahatI, vipula, ghora, tIvra, caNDa, pragAr3ha evaM dussaha vedanA ko samabhAva se, samyaka prakAra se sahana kiyA, kSamaNa kiyA, varNanam / titikSA kI, aura adhyAsa kiyaa| mana se bhI usa devakA azubha nahIM socA / maunabhAva se dharmadhyAna meM lIna mAra sacamadhyAna meM lAna maasuu089|| thayuM chatAM bhagavAna jarAye na DagyA. tyArabAda teNe ugra viSathI bharelA ane bhayaMkara AMkaDAvALA viMchIonI paraMparA re ubhI karI. te dvArA saMgamadeve bhagavAnane apAra vedanA ApI. AthI paNa vadhAre bhayaMkara evA tINa sUMDhavALA ane datuzaLavALA hAthIne pedA karyo. hAthIe bhagavAnane sUMDha vaDe uchALIne pachADayA ane tINA dAMta vaDe bhagavAnane cIryA tema ja paga nIce cagadI nAkhyA. A pachI te saMgama deva bhayAnaka pizAcanuM rUpa dhAraNa karIne prabhune harAvavA lAgyuM. tyArabAda siMhanI vikavaNuM karI temanuM zarIra tIkSNa nahera vaDe cIrI nAkhyuM. A uparAMta temanI upara bhAre vajanavALA loDhAnA geLA pheMkavA. uparokta saghaLA upadramAM saphaLa na thatAM saMgama dave sarpa, bhUMDa, bhUta, preta vagerene utpanna karI temanI mAraphata bhagavAnane pArAvAra duHkha ApyuM; chatAM prabhu te akapita, bhayarahita, trAsa // 219 // vinAnA nivina, udvegarahita kSubdha thayA vinA ane jarA paNa azAMti anubhavyA vinAnA sthira ubhA rahyA. prabhue A bhayaMkara ghora, tIvra, pracaMDa ane pragADha vedanAne samabhAvapUrvaka vedI anaMta dArUNa duHkhane samyapha prakAre sahana karyuM, A trAsanI AnaMdapUrvaka titikSA karI ane tenA pariNAmane vedI lIdhA. ATaATaluM thayA chatAM anaMta karaNanA pUsarga Jain Educatie national w w w.jainelibrary.org Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA ra evaM sa saGgamo devo janapadavihAra viharantaM bhagavantaM pazcAt gatvA pANmAsoM yAvat upAsargayat tathApi prabhovaijraRSabhanArAcasaMhananatvena na praannhaanirjaataa| evaM khalu viharana bhagavAn saMvatsaraM sAdhikaM mAsaM sacelakaH tataH paramacelako babhUva / zrIkalpa tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH pUrzanupUrvI caran grAmAnugrAmaM dravan dvitIyaM cAturmAsaM // 220 // rAjagRhasya nagarasya nAlandAbhidhAne pATake mAsamAsakSapaNatapasA sthitH| tataH khalu prathamamAsakSapaNapAraNake vijayazreSThinA bhagavAn prtilmbhitH1| evaM dvitIyapAraNake nandazreSThinA, tRtIyapAraNa ke sunandazreSThinA, caturthapAraNake bahulabrAhmaNena patilambhitaH / sarvatra paJca divyAni prAdurbhatAni 2 / evaM tRtIyaM cAturmAsaM campAyAM ho kara hI ve vicarate rhe| isa prakAra usa saMgama devane janapada-vihAra karate hue bhagavAna ke pIche jAkara chaha mAsa taka upasarga kiye / tathAni prabhu kA vajraRSabha nArAcasaMhanana hone se prANahAnI nahIM huii| isa prakAra vinarate hue bhagavAna eka mAsa adhika eka varSa paryanta sacelaka rahe / tatpazcAt acelaka ho gaye (1) / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra pUrvavartI tIrthaMkaroM kI paramparA kA anusaraNa karate hue grAmAnugrAma vicarate hue, dUsare comAse meM rAjagRha nagara ke nAlandA nAmaka pADe meM, mAsakhamaNa tapasyA ke sAtha sthita hue| vahA~ pahele mAsakhamaNa ke pAraNaka ke dina vijaya zeThane AhAradAna diyaa| isI prakAra dUsare pAraNaka ke dina nanda zeThane tIsare pAraNaka ke dina sunanda zeThane aura cothe pAraNaka ke dina ko kollAkasaMniveza meM bahulabrAhmaNane AhAra diyA / saba jagaha pAca divya prakaTa hue(2) sAgara prabhue manathI paNa te devanuM yacit azubha IchayuM nahi. ane maunapaNe dharmadhyAnamAM ja lIna rahyA. uparanA duSTa kAryone paNa Ta5 jAya tevA aghera duSkAryo dvArA saMga madeve bhagavAnane upasargo ApyA. ane jyAM jyAM bhagavAna vicaravA lAgyA tyAM tyAM saMgama deve temanI pAchaLa pAchaLa jaI cha mAsa sudhI aneka aNucitavyA ane kalpanAmAM paNa na Ave tevAM ghaNu ja dArUNa duHkhe ApyAM. chatAM paNa prabhunI prANuhAnI na thaI tenuM kAraNa vajARSabha nArAca saMhanana hatuM. A prakAre vicaratAM mahAvIra bhagavAna dIkSita thayA, bAda tera mAsa sudhI celaka rahyA. tyArabAda acalakapaNe vihAra karavA lAgyA.1 pUrvatIrthakarenI paraMparA anusAra grAmAnugrAma vicAravA lAgyA. bIjuM e mAsu ati suzobhita rAjagRhI nagarInA prakhyAta nAlaMdA nAmanA' pADAmAM karyuM ahIM mAsakhamaNa'nuM tapa AdarI AtmabhAve sthira thayA. ahIM prabhune pahelA mAsakhamaNunuM pAraNuM vijaya zeThane che tyAM thayuM, bIjuM pAraNuM baMda zeThane tyAM, trIjuM pAravuM sunaMda zeThane ghera ane cothuM pAraNuM bahulabrAhANune tyAM thayuM. bhagavatazcAturmAsa sya tapasazca vrnnnm| ||m089|| // 220 // Jain Education National For Private Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 221 // nagayoM dvidvimAsakSapaNena sthitaH 3 / caturtha cAturmAsaM caturmAsakSapaNena pRSThacampAyAM sthitaH 4 / paJcamaM cAturmAsaM bhadrikAyAM nagayA caturmAsakSapaNena sthitaH 5 / SaSThaM punazcAturmAsaM bhadrikAyAM nagaryA nAnAvidhAbhigrahayuktena cAturmAsikatapasA sthitaH 6 / saptamaM cAturmAsamAlambhikAyAM nagayoM cAturmAsikatapasA sthitaH 7 // aSTamaM cAturmAsaM rAjagRhe nagare cAtumosikatapasA sthita: 8 ||suu089|| TIkA-"tae NaM se samaNe" ityAdi / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIro nAva: naukAtaH avatarati, avatIrya mahArapye mahATavyAM zunyAgAre janarahitagRhe rAtrike-sampUrNarAtrAvadhike kAyotsarge sthitH| tatra khalu bhagavataH-zrImahAvIrasvAmino'ntike-nikaTe pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye-madhyarAtre mAyI-mAyAvI mithyA isI prakAra prabhu tIsare cAturmAsa meM campA nagarI meM do-do mAsakhamaga karake sthita hue (3) / cauthe cAturmAsa meM cAra mAsa ke caumagsI tapa ke sAtha pRSTacampA meM sthita hue (4) / pA~caveM caumAse meM bhadrikA nagarI meM caumAsI tapasyA ke sAtha sthita hue (5) / chaThe cAturmAsa meM bhadrikA nagarI meM nAnA prakAra ke abhigrahI se yukta caumAsI tapa ke sAtha sthita hue (6) / sAtaveM caumAse meM AlaMbhikA nagaro meM caumAsI tapa ke sAtha sthita hue (7) / AThaveM caumAse meM rAjagRha nagara meM caumAsI tapasyA ke sAtha sthita hue (8) |mu089|| TIkA kA artha--tadanantara zramaNa bhagavAn mahAvIra naukA se nIce utare aura utara kara mahAaTavI meM jAkara eka zUnya makAna meM sampUrNa rAtri taka ke kAyotsarga meM sthita hue| vahA~ bhagavAn mahAvIra svAmI ke samIpa, pUrvarAtri-apararAtrikAla ke samaya arthAt madhyarAtri meM eka mAyAvI aura mithyaathayuM. jene jene ghera bhagavAnane mAsakhamaNanA pAraNe ati bhAvapUrvaka AhAra maLe tene tene ghera pAMca divya pragaTa thayA. 2, trIjuM cAturmAsa prabhue caMpAnagarImAM karyuM. ahIM prabhue bakhe "mA khamaNu' tapa AdaryA ne dharmadhyAnamAM pitAne samaya vitAvatA.3, cothuM comAsuM pRSacaMpAnagarImAM ja karyuM ane tyAM cAra mAsanuM caumAsI tapa karyuM.4, pAMcamuM cAturmAsa bhadrikA nagarImAM caumAsI tapasyA sAthe pUruM karyuM.5, Aja nagarImAM chaThuM comAsu vividha prakAranA abhigrahe ane caumAsI tapa sAthe paripUrNa karyuM. 6, sAtamuM comAsu AyaMbikA nagarImAM pasAra karyuM. tyAM paNa teoe caumAsI tapanI ArAdhanA karI.7, AThamuM cAturmAsa rAjagRhI nagarImAM upara pramANenI tapasyA sAthe samApta karyuM.8 (sU089) TakAno artha--apAra vedanAone sahana karyA pachI paNa temanuM mana zAMta ane nirjana bhUmimAM javA Atura hatuM tethI naukAmAMthI sahisalAmata utarI keI eka araNya tarapha prayANa karatAM paDatara ghara najaramAM AvyuM. tyAM rAtavAsa gALavA nizcaya karI dhyAnamagna thayA, A badhA duHkhonI titikSA pAchaLa asIma sahanazakti pragaTa bhagavata mAra thAturmAsa vrnnnm| muu089|| // 221 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTiH ekaH kazcit saGgamAbhidhaH saGgamanAmako devaH prAdurbhUtaH prakaTo'bhavat / tataH khalu saH-saGgamo devaH somA AzuraktaH zIghrakrodhAruNalocanaH ruSTaH ropAnvitaH kupitaH kruddhaH cANDikyitaH raudrAkArayuktaH misamisAyamAna:zrIkalpa krodhena jAjvalyamAnaH san kAyotsargasthitaM prabhum evam-anupadaM vakSyamANaM vacanam-abAdIta-haM bho bhikSo! sUtre 'he bhoH' iti sAdhikSepamAmantragam , amArthitapArthaka-maraNecchuka! zrI-hI-dhRti-kIrti-parivarjita! lakSmI-lajjA // 222 // homa dhairya-khyAti-rahita ! dharmakAmaka!dharmeccho ! puNyakAmaka! puNyeccho ! svargakAmaka! svargeccho !, mokSakAmaka! mokSeccho !, dharmakAzita ! dharmakAGkSAyukta ! puNyakAkSita ! svargakAGkita ! mokSakAkSita dharmapipAsita != dharmapipAsAyukta ! puNyapiyAsita ! svargapipAsita ! mokSapipAsita ! tvaM mAM saGgamanAmakaM devaM no khalu jAnAsi ? ahaM tvAM dharmAt paribhrazayAmi-paribhraSTaM karomi, iti kRtvA-ityuktvA pracuraM-vahuM rajaHpunaM dhUlisamUham utpAtya vaikriyazaktyA uDDAyya prabhoH zrImahAvIrasya zvAsocchvAsaM niruNadi stambhayati, tathA'pi prabhum akSubdha kSobharahitaM dRSTvA pazcAt tadanantaraM sA saGgamo devaH tIkSNatuNDA: tIkSNamukhayuktAH mahApipIlikA:-vizAla bhagavataH dRSTi saMgama nAmakA deva prakaTa huaa| vaha deva ekadama hI lAla netroMvAlA ho gayA, ruSTa ho gayA, Rddha saMgamaho gayA aura bhayAnaka AkAra se yukta ho gyaa| krodha se jalate hue usa devane kAyotsarga meM sthita devakRtoprabhu se yaha vacana kahe-'haM bho! isa prakAra ke apamAnamUcaka saMbodhana ke sAtha vaha bolA-are mRtyu I pasargakI icchA karane vAle ! are lakSmI, lajjA, dhairya aura khyAti se hIna / are dharma puNya varga aura mokSakI vrnnnm| kAmanA karane vAle ! are dharma puNya svarga aura mokSakI lAlasA karane vAle ! are dharma puNya svarga aura mokSa ||muu089|| ke pyAse ! tU mujha saMgama devako nahIM jAnatA ? le, maiM tujhe dharma se bhraSTa karatA huuN|' isa prakAra kaha kara usane bahuta bar3A dhUli-samUha vaikriya zakti se ur3Akara prabhuke zvAsocchvAsa kA nirodha kara diyaa| itane para bhI prabhu ko kSa -rahita dekhakara usane tIkhe mukhavAlI lAkhoM cITiyoM kI vikurvaNA karake karavAne temane uddeza tarI Avate. kAraNa ke duHkhene teo eka jAtanI kalpanA samajatA. pite zarIrathI bhinna che, AtmA arUpI che, tene chedana-bhedana kAMI paNa thatuM nathI, tevA dRDha nizcayI hatA, chatAM pUrvA para taraphanI rUcine lIdhe je saMge baMdhAyA hatA te saMgo udayamAM AvatAM, tenAthI chUTA rahevuM ane te saMgI kAraNumAM karI // 222 // rUci nahi karatAM taTastha bhAve sthita rahevuM, e temano mane bhAva vartato hate. joke pUrvanI para taraphanI rUcine lIdhe vedana ubhuM thAya, paNa te vedanane vAstavika vedana nahi mAnatAM kAlpanika vedana che, ema Atma anubhava karatAM Jain Education Indigationa abonegavAna 25-2535mAM bhAga qutAta. l For Private & Personal use only RSSww.jainelibrary.org Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 223 // TIkA bhagavataH saMgama zarIrakapipIlikAH, vikRtya 'yazaktyotpAdya tAbhiH prabhum daMzayati, nidaMzayati-ni-nitarAm-atizayena daMzayati, upadaMzayati-upa-sAmastyena-sarvAGgAvacchedena daMzayati, tena prabhuzarIrAt-zrIvIrasvAmidehAta , prabalarudhiradhArA-avicchinnazoNitadhArA nissarati, tathApi pramunoM calati-kAyotsargAt-skhalito na bhavati, tataH pazcAta sa saGgamo devaH tIkSNaviSabhRtakaNTakAni-ugraviSapUrNakaSTakayuktAni, vRzcikazatasahasrANivRzcikalakSaM, vikRtya= vaikriyazaktyotpAdya prabhum upasargayati tathApi prabhunizcala eva tiSThati / prabhumavicalitaM dRSTvA pazcAt tena saGgamadevena vikarAlazuNDA bhayaGkarazuNDAyuktaHtIkSNadanto dantI hastI vikRtaH vaikriyazaktyotpAditaH, sa:-saGgama devavikRto hastI khalu zuNDayA bhagavantaM-zrIcIram utthApya uparinItvA adhaH-nIcairavanitale pAtayati, . tataH adhaHpAtanAnantaraM sa hastI kSurikAtIkSNadantAgreNa=kSurikAgravannizitena dantAgrabhAgena prabhuM vidArya-vidIrNa kRtvA pAdaiHcaraNaiH mardayati tathApi prabhuH kAyotsargAnna calati / tataH prabhumakSubdhaM dRSTvA saH-saGgamo devaH bhayabhairaveNa atibhayAna kena pizAcarUpeNa prabhuM bhISayati bhayamutpAdayati / tathApi na calati / tataH prabhumakSubdhaM prabhu ko una se kaTavAyA, khUba kaTa pAyA aura pUrI taraha sabhI aMgo meM kaTavAyA / isa se prabhu ke zarIra se rudhira kI tejadhAra bahane lgii| phira bhI bhagavAn kAyotsarga se vicalita nahIM hue| taba saMgama devane bhayAnaka sUMDavAle aura tIkhe dAMtovAle hastI kI vikurvaNA kii| saMgama deva dvArA vaikriya zakti se utpanna kiye gaye hAthIne bhagavAn ko Upara uThAkara nIce dharatI para pttkaa| nIce paTakakara usane churoMke samAna tIkSNa dAMtoMke agrabhAga se prabhu ke zarIra ko vidAraNa karake pairoM se kucalA phira bhI bhagavAn kAyotsarga se calita na hue| taba bhagavAn ko aDaga dekhakara saMgama devane atyanta hI bhayAnaka pizAca kA rUpa banA kara unheM bhayabhIta karanA cAhA phira bhI bhagavAn calAyamAna na hue| A vRddhine pariNAme duHkhanI leza paNa paravA karyA sivAya, "svAnubhava' vadhArthe jatA hatA. A svAnubhava karavAmAM pUrva upArjita je je karmone udaya AvI rahyo hato te te karmonI raja bhagavAIne svayaM kharI paDatI hatI. pitAmAM rAga-dveSa rUpI cikAza nahi hovAne kAraNe baMdhAvA gya karma raja paNa kamarUpe baMdhAtI na hatI, eTale bhUtakALanuM kamarUpI AvaraNa paNa tenI meLe phaLa utpanna karI nirbeja thaI jaI khasI jatuM ane bhAvI AvaraNa paNa rAga-dveSanI cikAzanA abhAve akAraka thaI rahetuM. banne bhUta ane bhaviSya dvara thavAthI vartamAnadazAne ja bhagavAna bhegavI rahyA hatA. mRtyulokano mAnavI AtmasthiratA pragaTa karavAmAM ATale badhe acaLa hoya che te mithyAbhimAnI denA manamAM vasI zakatuM nathI tethI teo tenI kasoTI karavAmAM jarA paNa kacAza rAkhatA devakRto pUsarga vrnnnm| ||suu089|| -kaya ravi ne ya AvA vayo sivAya, jevA // 223 // Jain Education G ional Coriw.jainelibrary.org Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 224 // Jain Education KAARAKAA RAHAHAA Bao Bao Jian Zhen Yan dRSTvA siMha vikRtya tena prabhuzarIraM sphAlayati = vidArayati / tathApi prabhuH kAyotsargAnna kiMcidapi calati / tataH khalu sa bhagavata upari mahAbhAraM pracurabhArayuktaM lauhamayaM = lauha niSpannaM golakaM = piNDaM prakSipati = vegenApAtayati / tathApi prabhurakampita eva tiSThati / evam anena prakAreNa pUrvavat sarpa - RkSa mukara - bhUta-pretAdikRtaiH = maMgama detratrikurvita - sarpa-bhaka-rAha-bhUta-pretaprabhRtikRtaiH nAnAvidhaiH = bahuprakArakaiH anyaiH upasargeH upasargito'pi = jAtopadravo'pi bhagavAna = zrIvIrasvAmI avicalitaH = kAyotsargAdaskhalitaH, akampitaH = aspanditaH abhItaH = bhayarahitaH atrAsitaH = trAsamaprAptaH, ata eva - atrastaH = trAsa varjitaH, yadvA- 'attatthe ' ityasya 'AtmasthaH ' iticchAyA, tatpakSe 'AtmanisthitaH - svastha ityarthaH, anudvigna: =u vagarahitaH, akSubhitaH kSobharahitaH, asambhrAntaH =sambhramarahitaHvismayavarjitazca san tAM = pUrvoktopasargajanitAM ujjvalAm = jAjvalyamAnAM mahatIm bRhatIm vipulAm = macurAM ghorAM bhayaGkarAM tIvrAm = ugrAm caNDAM= kaThorAM pragADhAm = atidRDhAm duradhyAsAM kaSTena sahanIyAM vedanAM samabhAvena = ' ko'pi na me priyI na ca dveSyaH' iti sarvaprANiSu apakAryupakAriSu samabuddhayA samyak sahate taba prabhu ko kSobharahita dekhakara siMhakI vikurvaNA kI aura usa siMha se prabhuke zarIra ko vidAraNa karavAyA / itane para bhI prabhu kAyotsarga se lezamAtra bhI nahIM ddige| taba usane bhagavAn Upara atyadhika bhAravAlA lauhekA golA tejI ke sAtha pheMkA isa para bhI bhagavAn akampa bane rahe / isI prakAra jaisA ki pahale zUlapANi yakSa ke upasarga-varNanameM kahA gayA hai, usI prakAra isa saMgamadevane bhI sApa, bochu, rIMcha, zUkara, bhUta, preta Adi ko vaikriyazakti se utpanna karake bhagavAn ko upasarga diyA, magara bhagavAn kAyotsarga se calita na hue, kampita na hue, nirbhaya rahe, trAsa ko prApta na hue, ata eva trAsa se varjita rahe yA 'attattha' arthAt Atmastha hI bane rahe, udvegahIna rahe, kSobhahIna rahe, vismayahIna rahe / ina upasagoM se utpanna huI jvalaMta, mahAn, pracura, bhayaMkara, ugra, kaThora, gADhI, evaM dussaha vedanA nathI. AvI kasoTIomAMthI pAra utaranAra ane AvI kasoTIe caDanAra sarva tI karAmAM bhaganAna mahAvIra eka ja hatA. temanA jevA pariSaheA bIjA koi tItha kare bhAganyA hAya tema jaNAtuM nathI. ATale sudhI mithyAtvI devA, AtmajJAnine duHkha devAmAM asAdhAraNa zaktinA upayega karatAM haze, te te bhagavAna mahAvIranA jIvana uparathI jANI zakAyuM. Atmazakti pragaTa karavAmAM ATale sudhI taiyArI heAvI joie ema A upasargo ApaNane sUcana karI jAya che. For Private & Personal Use On MEN MILLETELY kalpa maJjarI TIkA bhagavataH saMgamadevakRto pasargavarNanam / // mu089|| // 224 // . Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 225 // bhagavataH saMgama bhaMyA'bhAvena, kSamate-krodhA'bhAvena, titikSate-dainyA'karaNena, adhyAste-nizcalatayA, no khalu manasA'pi tasya saGgamadevasya azubham aniSTaM cintayati-vicArayati, pratyuta tUSNIkA maunazIlaH dharmadhyAnopagataH dhyAnamagnaH sanneva vihrti-tisstthti| evam ittham sa:-upasargakArI saGgamo devaH janapadavihAraM viharantaM bhagavantaM zrIvIrasvAminam , pazcAt pazcAt punaH puna: pRSThataH gatvA paSThamAsIMpaNmAsAn yAvat upAsargayat-upasargamakarota parantu bhagavato vajraRSabhanArAcasaMhananatvena prANahAnine jAteti / .. evaM khalu viharan bhagavAn-zrIvIrasvAmI saMvatsaraM varSa tadupari sAdhikam=kiJcidinAdhikaM mAsaM yAvata sacelaka: devadRSyavastradhArI AsIt , tataH paraMtadanantaram acelakA vastrarahito babhUva / tataH acelIbhavanAnantaraM khalu sa bhagavAn mahAvIraH pUrvAnupUrvI pUrvajinaparipATI caran Azrayan ko samabhAva se sahana kiyA unhoMne na kisI ko priya, na kisI ko dveSya-dveSa kA paatr-smjhaa| apakArI aura upakArI para samAna buddhi rkkhii| isa vedanA ko bhagavAn ne samyaka prakAra se nirbhaya bhAva se sahana viyA, krodhAbhAva se kSamA kiyA, dInatA na lAkara titikSA kI, nizcala raha kara adhyAsa kiyaa| mana se bhI saMgama deva kA aniSTa nahIM socA, balki mauna dhAraNa karake dharmadhyAna meM magna hI rhe| isa prakAra janapada meM vicarate hue bhagavAna ke pIche-pIche laga kara saMgama deva ne chaha mahInoM taka upasarga kiyaa| paraMtu bhagavAn vaRSabhanArAcasaMghayaNa vAle hone se unakI prANahAni nahIM huii| isa prakAra janapada meM vicarate hue bhagavAn vIra svAmI eka mAsa adhika eka varSa taka, arthAt teraha mAsa taka devadRSya vastra ko dhAraNa kiye rahe-sacelaka rahe, tatpazcAt acela arthAt vastrarahita ho gye| acelaka hone ke pazcAt bhagavAn mahAvIra ne pUrvavartI jinoM-tIrthakaroM-kI paramparA kA pAlana karate jJAnanuM aMtara pariNamana thatAM pitAnuM vAstavika svarUpa eLakhAya che; ane te vAstavika svarUpanI yathArtha oLakhANa thaye tenA para ruci vadhe chava maMdakaSAyI bane che. maMdakaSAyI banatAM aaivanA bhAva baMdha thAya che ane saMvara karI tarapha tenuM laya jAya che. saMvara karaNI AdaratAM AdaratAM para padArtho uparano moha ane tenI uparane bhAva ocho thavA mAMDe che. samyakajJAna ane samyapha zraddhA temaja samyaka cAritranuM avalaMbana letAM nijerA paNuM thavA mAMDe che. mATe samajaNapUrvaka jJAna ane zraddhAne apanAvatAM udAsIna bhAva pragaTe che. mokSanuM mukhya sAdhana saMsAra tarapha vatata udAsIna bhAvaja che. je bhAvanA AdhAre tyAra pachInI sarva kriyAo thatI jovAmAM Ave che. - AvA tIvra duHkhe daramyAna zAstranA kahevA mujaba bhagavAne devaduSya dhAraNa karI rAkhyuM hatuM ane tyAra bAda te vastra akirimakapaNe adRzya thatAM, bhagavAna acelaka rahevA lAgyA. deva-dUSya hatuM tyAM sudhI, bhagavAna sacelaka kahevAtA eTale vasRsahita kahevAtA ane vastra dUra thatA teo acelaka kahevAyA. ala avasthA prApa karyA bAda devakRto pUsargavarNanam / 089|| homa // 225 // Jain Education d e tonal Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 226 // grAmAnugrAmam ekasmAdgrAmAd grAmAntaram dravana-viharan dvitIyaM cAturmAsaM rAjagRhasya nagarasya nAlandAbhidhAne pATake mAsamAsakSapaNatapasA pratyekamAsavatarUpatapasyayA sthito'bhavat / tatra-pratyekamAsakSapaNapAraNa keSu madhye prathamamAsakSapaNapAraNa ke kjiyazreSTinA bhagavAn pratilambhitaH 1, evaM-vijayazreSThivat dvitoyapAraNake dvitIyamAsakSapaNapAraNake nandazreSTinA 2, tRtIyapAraNa ke sunandazreSThinA 3, caturthapAraNake bahulabrAhmaNena bhagavAn maJjarI pratilambhitaH 4 / sarvatra sarveSu pAraNa keSu paJca pazca divyAni-svarNavRSTayAdIni devaniSpAditAni prAdurbhUtAni=prakaTI TIkA bhUtAni / evam anena prakAreNa tRtIyaM cAturmAsaM campAyAM nagayA dvi-dvimAsakSapaNena sthitH| caturtha cAturmAsaM caturmAsakSapaNena pRSThacampAyAM nagaryA sthitaH 4 / paJcamaM cAturmAsaM bhadikAyAM nagayoM caturmAsakSapaNena sthitaH 5 / hue aura eka gA~va se dUsare gAva vicarate hue, dUsare caumAse meM rAjagRhanagara ke nAlandA nAmaka pAr3e meM, mAsa-mAsa khamaNa karake sthita hue| pahale mAsa khamaNa ke pAraNe meM vijaya seTha ne bhagavAn ko AhAra-dAna diyaa(1)| vijayaseTha ke ho samAna, dUsare mAsavamaNa ke pAraNe meM nanda seTha ne AhAra bhraayaa(2)| tIsare mAsakhamaNa ke pAraNe meM sunanda seTha ne (3), aura cauthe mAsakhamaNa ke pAraNe ke dina kollAkasanniveza bhagavatameM bahula brAhmaNa ne bhagavAna ko vaharAyA (4), ina cAroM pAraNoM ke avasara para svarNavarSA Adi pA~ca Aja cAturmAsapA~ca divya padArtha prakaTa hue| varNanam / isI prakAra tIsarA cAturmAsa campA nagarI meM huA / isa caturmAsa meM bhagavAn ne do do mAsa kA pAraNA kiyaa| muu089|| cauthe caumAse meM pRSTacampA nagarI meM rhe| vahA~ caumAsI tapa kiyA4 / pA~cavA caumAsA bhadrikA nagarI meM, teoe rAjagRhI-caMpApurI vageremAM cartumAsa karI, mAsA daramyAna. sthiratA karI. comAsAmAM mA khamaNa; ne mA khamaNa ane chevaTe mAsI ta5 sudhInA tapanI ArAdhanA karI. eka mAsathI mAMDI cAra cAra mAsa sudhInA mAsa khamaNanA tapane tapIne, teo pAraNAne divase judA judA sthaLe AhAra mATe upasthita thatA A pAraNAnI kriyAo upara jaNAvyA mujabanA mahAna puNyazALIone tyAM thatI A vakhate denAra lenAra ane dravya, e traNenI zuddhinA prabhAve, AhAra denArane tyAM pAMca divya vastuo pragaTa thatI hatI. rAjagRhI caMpA bhadrikA vigere nagarIo te samaye vikhyAta hatI. A nagariomAM "AtaMbhikA nagarIne paNa samAveza thAya che. A nagarionA cAturmAsa daramyAna mA khamaNanI tapazcaryA uparAMta, bhagavAna vividha prakAranA // 226 // abhimahA paNuM dhAraNa karatA hatA A abhigrahe eTale amuka saMgamAM, amuka vastuo prApta thAya te tapanA ate pAraNuM karavuM. AvA nizcayo ghaNuM durdhaTa che ane evA nizcaya paripUrNa thatAM ghaNu pariSahe temane sahana karavA paDatA. ghaNIvAra, AdarelAM mArukhamaNa tapo paNa, amaryAditapaNe vadhI jatAM. (sU089) Jain Education S onal For Private & Personal Use PRESwainelibrary.org. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PER maJjarI 227 // TIkA SaSThaM cAturmAsaM punaH dvitIyavAraM bhadrikAyAM nagaryA nAnAvidhAbhigrahayuktena cAturmAsikatapasA sthitH6| saptamaM cAturmAsam AlambhikAyAM nagayoM cAturmAsikatapasA sthitaH 7 / aSTabhaM cAturmAsam rAjagRhe nagare cAturmAsika tapasA sthitaH // 1089 // mUlam-taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre rAyagihAo jayarAo paDiNikkhamai, paDiNikAvamittA kaDhiNakammaka vavaNa? aNAriyadesaM samaNupatte / tattha NaM navamaM cAummAsaM cAummAsataveNa tthie| tattha NaM bhagavaM iriyAsamiisamie itthIjaNakae bhogapatthaNArUve aNukUlaparIsahe, milicchanaNakae paDikUlaparIsahe ya sahamANe titikkhamANe ahiyAsemANe tusigIe ceva veraggamagge vihrii| keNavi vaMdio NamaMsio nidioM tirakio vA na taTe na ruTe samabhAveNa bhAviyappA ceca citttthii| chakkAyaparicAlago bhagavaM 'savve pANA savve bhUyA samve jIvA savve sattA sayasayakammappahAveNa cAuraMtasaMsArakaMtAre paribhamaMti'-tti saMsAravecittaM vibhAvamANe vihrii| dababhAvovAhipaDiyA aNNANiNo jIvA pAvAI kammAI baMdhati-tti kaTu bhagavaM pAvakamma-kalAvAo parammuho aaso| bAlA ya bhagavaM davaNaM laTThi-muTThIhiM haNiya 2 kaMdisu / agAriyA ya bhagavaM daMDehiM tADiMsu, kesagge karisiya karisiya dukkhaM uppAiMsu, tahadhi bhagA no dosI / agAratthehiM saMbhAsiovi bhagavaM tehiM saddhiM paricayaM pariccanja moNabhAveNa suhamANanimagge ceva viharI / bhagavaM sahiuM asake parIsahoksagge na gagoa, naJcagIemu rAgaM na dharIa, daMDa juddhamuhijuddhAiyaM socA na ukaMThI / kAmakahAsaMlINANaM itthIjaNANaM mihokahAsaMlA muNiya bhagavaM rAgadosarahie majjhatthabhAveNa asaraNe eva viharIa | ghorAighoresu saMkaDesu kiMcivi maNobhAvaM na 1 maNAbhAva na vigaDiya saMjameNa tavasA appANaM bhAvemANe viharI / bhagavaM paravatthamavi na sevitthA, gihatthapAe na muNjitthaa| asaNapANassa mAyanne rasemu agiddhe apaDinne AsI / acchipi no pamajjIa, no'vi ya gAyaM kaMDUIa / viharamANe bhagavaM tiriya piTTao ya no pehIya, sarIrappamANaM pahaM agge viloiya iriyAsamiIe jayamANe paMthapehI vihrii| sisiraMmi bAhU pasAritu parakkamI / na uNa bAhU kaMdhesu avlNbii| aNNe muNiNo'vi evameva rIyaMtu tti kaTu mAhaNeNa apaDinneNa bhagavayA esa vihI bahuso aNukato ||suu090|| kiyA aura vahA~ bhI caumAsI tapa kiyaa| phira bhagavAn ne bhadrikA nagarI meM nAnA prakAra ke abhigrahoM se yukta caumAsI tapasyA ke sAtha chaThA caumAsA kiyaa| sAtavA caturmAsa AlambhikA nagarI meM caumAsI tapa se vyatIta kiyaa| AThavA caturmAsa rAjagRha nagara meM caumAsI tapazcaraNa ke sAtha kiyA !!muu089|| bhagavato'nAryadezasaMjAtaparISaho psrgvrnnnm| muu090|| // 22 // pa Jain Education R ational For Private & Personal use on ww.jainelibrary.org Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BREATHER chAyA - tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIro rAjagRhAd nagarAt pratiSkrAmati, pratiniSkramya kaThinakarmakSayArthamanAryadezaM smnupraaptH| tatra khalu navamaM cAturmAsaM cAturmA satapasA sthitH| tatra khalu bhagavAn I-samitisamitaH svIjanakRtAna bhogaprArthanArUpAn anukUlaparISahAn , mlecchajanakRtAn pratikUlaparISahAMzca : kalpa1 sahamAnastitikSamANo'dhyAsInaH tUSNIka eva vairAgyamArge vyaharat / kenApi vandito namasyito nindi maJjarI // 228 // tastiraskRto vA na tuSTo na ruSTaH samabhAvena bhAvitAtmA caivAvatiSThat / SaTkAyaparipalako bhagavAn "sarve prANAH TIkA sarve bhUtAH sarve jIvAH sarve sattvAH svasvakarmaprabhAvega cAturanta saMsArakAntAre paribhramanti" iti sasAravaicitryaM mUla kA artha-'tae NaM' ityaadi| tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIrasvAmI rAjagRha nagara se nikale aura nikala kara kaThina karmoM kA kSaya karane ke lie anAryadezameM pdhaare| vahA~ caumAsI tapa ke sAtha caumAse meM sthita hue / vahA~ IryAsamiti se yukta bhagavAna striyoM dvArA kiye gaye bhogaprArthanArUpa anukUla parISahoM ko, mleccha janoM dvArA kiye gaye pratikUla parISahoM ko sahana karate hue, titikSaNa karate hue, adhyAsa karate bhagavato' za hue, maunayukta ho vairAgya ke mArga meM vicarate rhe| kisI ne vandanA kI, namaskAra kiyA to tuSTa na saMjAtahue, kisI ne nindA ki yA tiraskAra kIyA to ruSTa na hue| samabhAva se bhavitAtmA hokara hI rhe| parApahASaTakAya ke rakSaka bhagavAna 'sabhI prANa, sabhI bhUta, sabhI jIva aura sabhI saca, apane-apane karmoM ke pUsargaR prabhAva se cAra gati rUpa saMsAra kAntAra ( aTavI) meM paribhramaNa kara rahe haiN| isa prakAra saMsAra kI vaNanam / - m090|| 'tae NaM' yA zrama bhagavAna mahAvIra zamalI nArIbhAMthI nIjI nibhAnA kSaya artha manAyA dezamAM padhAryA. tyAM caumAsI tapanI ArAdhanA karatAM thakAM caturmAsamAM sthira thayA. ahiM prabhu Iryosamiti vigere samitio vaDe yukta thaIne vicaravA lAgyA. A sthaLe temane sAnukuLa parISaha sahana karavA paDayA strIo temane prArthanA karatI hatI te paNa prabhu virata bhAvamAMja rahetA hatA. A uparAMta myucchajAtinA loko taraphathI temane herAna karavAmAM paNa AvatA hatA AvA sAnukULa ane pratikULa baMne parISahene sahana karatA hatA. temaja te parIkahAnI titikSA karavA mauna dhAraNa karatA hatAM. sAnukULa parISahene sAmano karavA tIvra vairAgyane teo pALI rahyA hatA. temane koI vaMdana karatuM te tenAthI te khuzI thatA nahi. kadAca kaI temane niMde to tenAthI temane nAkhuzI // 228 // utpanna thatI nahi. koI temane tiraskAra karatu temanI upara teo dveSa karatA nahi. dareka bAbatamAM samabhAva rAkhI samapariNAme sarvanuM chedana karatA. "dareka prANI, bhUta, jIva, satva pitatAnA karmonA prabhAva paDe, saMsArarUpI bhayaMkara Jain Education LionivAbhAM bha rI cha me 2nI saMsAranI viyitratAnA vidyAra 42tA viyarI 26 tA. 'dra0ye manasAve PERuw.jainelibrary.org Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre // 229 // kalpamaJjarI TIkA vibhAvayan vyaharat / "dravyabhAvogAdhipatitA ajJAnino jIvAH pApAni karmANi badhnanti" iti kRtvA bhagavAn pApakalApAt parAGmukha aasiit| bAlAzca bhagavantaM dRSTvA yaSTimuSTibhirhatvA hatvA'krandan / anAryAzca bhagavantaM dnnddairtaaddyn| kezAne kRSTvA kRSTvA duHkhamudapAdayan , tathA'pi bhagavAn nA'dveT / agArasthaiH sambhApito'pi bhagavAn taiH sAI paricayaM parityajya maunabhAvena zubhadhyAnanimagna eva vyaharat / bhagavAn sahitumazakyAn parIpahopasargAn nA'gaNa yat, nRtyagIteSu rAgaM nA'dharat , daNDayuddhamuSTiyuddhAdikaM zrutvA nodakaNThata / kAmakathAsaMlInAnAM strIjanAnAM mithaHkathAsaMlApAn zrutvA bhagavAn rAgadvevarahito madhyasthabhAvena azaraNa eva vyaharat / ghorAtighoreSu saMkaTeSu kizcidapi manobhAvaM no vikRtya saMyamena tapasA''tmAnaM bhAvayan vyaharata / bhagavAn paradastramapi na asevata, vicitratA kA vicAra karate hue vicre| 'dravya aura bhAva upAdhi meM par3e hue ajJAnI jIva pApamaya karmoM kA bandha karate haiM, aisA socakara bhagavAn pApa ke samUha se vimukha the| anArya deza ke bAlaka bhagavAna mahAvIraprabhu ko dekhakara laTThI aura muTThI se mAra-mAra kara hallA karate-rote the| anArya loga bhagavAn ko DaMDoM se mArate the| unake bAloM kA agrabhAga khIMca-khIMca kara kaSTa utpanna karate the| phira bhI bhagavAna ne unapara dveSa nahIM kiyaa| gRhasthoM ke bhASaNa karane para bhI bhagavAna unake sAtha paricaya kA parityAga karate hue, mauna-bhAva se zubhadhyAna meM magna hI rahate the| jisa parISahoM ko sahana karanA azakya thA, unako bhI bhagavAna ne kucha nahIM ginA, nRtyoM-gItoM meM rAga dhAraNa nahIM kiyA, daMDayuddha yA muSTi yuddha Adi kI bAta sunakara utkaMThA prakaTa nahIM ko| kAma-kathA meM lIna strIjanoM kI Apasa kI bAteM suna kara bhagavAn rAga-dveSa se rahita, madhyastha I bhAva se azaraNa (Azrayarahita) hI vihAra karate rhe| ghora aura atighora saMkaTa Ane para bhI leza bhara bhI upAdhimAM paDelA ajJAnI che pApamaya karmonA baMdha karyA kare che' evuM vicArI bhagavAna pA5 samUhathI vimukha rahIne varatatA hatA. chatAMya anAya dezamAM nAnA bAlako bhagavAnane joi lAThI ane muSTinA prahAro karatA "mAromArA'nA pokAro karI temanA upara halAo karatA ane temanI pachavADe hokArAo pADI rokakaLa karI mArapITa karatA. te dezanA pukhta umaranA mANase temane lAkaDIo vaDe mAratA temaja temanA vALane kheMcIne kaSTa ApatA te paNa bhagavAna dveSarahita thaI vicaratA. A anAya bhumimAM bhagavAnane gRhasthIo belAvatA chatAM mauna sevatA ane temanA paricayane tyAga karatA sahana karavA azakaya, evA prabhune AvI paDelA saMkhyAbaMdha parISahAne ahiM gaNavAmAM paNa AvyA nathI. bhagavataH ghoraparIsahopasarga satve'pi manasovi kRttvm| HAIR090 // // 229 // che For Private & Personal use only SEESiw.jainelibrary.org. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra kalpamaJjarI TIkA mA gRhasthapAtre na abhuGkta / azanapAnasya mAtrAjJo raseSu agRddhaH apratijJa AsIt / akSyapi no mAmArjayat , no api, ca gAtram akaNDUyat viharan bhagavAn tiryak pRSThatazca na prekSata, zarIrapramAgaM panthAnam agre vilokya IryAzrIkalpa samityA yatamAnaH pathaprekSI vyaharat / zizire bAhU prasArya parAkramata / na punarvAhU skandhayoravA'lambata / anye munayo'pi evameva royantu iti kRtvA mAhanena apratijJena bhagavatA eSa vidhiH bahuzo'nukrAntaH ||muu090|| // // 230 // mana ko vikRta na karate hue, saMyama aura tapa se AtmA ko vAsita karate hue vicre| bhagavAn ne paravastra kA sevana nahIM kiyA aura gRhastha ke pAtra meM bhojana nahIM kiyaa| ve bhojana-pAnI kI mAtrA ke jJAtA the, rasoM meM anAsakta the aura apratijJa the| unhoM ne kabhI A~kha taka kI bho.saphAI nahIM kI, kAyA ko khujalAyA nhiiN| vihAra karate samaya ve na idhara-udhara dekhate the, na pIche kI ora dekhate the| sAmane zarIramamANa mArgako dekhate hue, IryAsamitipUrvaka yatanA karate hue calate the| zizira Rtu meM donoM bhujAe~ phailA kara saMyama meM parAkrama prakaTa karate the| bhujAoM ko apane kaMdhoM para nahIM rakhate the| anya muni bhI isI prakAra vicareM, yaha soca kara apatijJa mAhana bhagavAn vardhamAna ne aneka bAra isI vidhi kA anusaraNa kiyA ||muu090|| nRtya; gIta; raMga-rAgamAM te, prabhue, daSTi paNa karI nathI. daMDayuddha muNiyuddha Adiyuddho sAMbhaLavAnI utkaMThA bhagavAne evI na hatI. strI samUha, bhagavAnane DolAyamAna karavA, ekatrIta thatAM tyAre kAmakathAmAM lIna thayela strI varganAM aMdaro aMdaranA vArtAlApa sAMbhaLIne paNa, bhagavAne temAM rAga-dveSa anubhavyo nahi, paraMtu, madhyastha bhAvanuM sevana karI Azraya rahita thaI vicaratA. - ghera ane atighora saMkaTa AvI paDatAM, manane jarA paNa vikRta karatA nahi paraMtu saMyama ane tapanI bhAvanAothI bhAvita thaI vicaratA. bhagavAne, anyanA vastronuM sevana karyuM nathI, temaja gRhasthanA pAtramAM bhejana paNa ApyuM nathI. teo bhajana ane pANInI maryAdAne jANavAvALA hatA, rasalupI nahi hovAthI sarva rasadAyaka padArthomAM anAsakta rahetA ane apratijJa paNa hatA. zarIra zuzraSA mATe temaNe kadApi paNa, AMkhene sApha karI nathI, temaja kAyAne khajavALI paNa nathI. vihAra daramyAna, ADIavaLI najara nahi karatAM sAme dRSTi karI zarIra pramANa rastAne jatA jatA. Isamiti vigere samitinuM yatanA pUrvaka pAlana karatA karatA vicaratA hatA. zizira RtumAM, baMne hAtha uMcA karI saMyamamAM pitAnuM parAkrama dAkhavatA bane bhujAone kAMdha upara ha rAkhatA nahi anya munijana paNa A pramANe vicare evo vicAra karI apratijJaevA bhagavAna, anekavAra AvI vidhinu anusaraNa 42tA al. (2060) bhagavata aacaarvidhivrnnnm| // 090 // // 230 // inww.jainelibrary.org. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 231 // kalpamaJjarI TIkA TokA-"tae NaM se samaNe" ityAdi / tata:-rAjagRhanagare aSTamacAturmAsakaraNAnantaraM khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIro rAjagRhAnagarAt pratiniSkrAmati pratiniHsarati, pratiniSkramya kaThinakarmakSayArtham anAryadeza-mlecchadezaM samanuprAptaH vihAraM kurvan gtH| tatra khalu bhagavAn navamaM cAturmAsaM cAturmAsatapasA cAturmAsika tapaHpUrvakam sthito'bhavat / tatra khalu IryAsamitisamitaH, upalakSaNatvAd bhASAsamityAdisamitaH triguptiguptazca bhagavAn strIjanakRtAn bhogaprArthanArUpAn anukUlaparISahAn , tathA-mlecchajanakRtAn tarjanatADanAdirUpAn pratikUlaparISahAMzca sahamAna:-krodhAbhAvena, titikSamANaH-dainyAkaraNena, adhyAsIna:-nizcalatayA, tUSNIka evammaunamavalambamAna eva vairAgyamArge-niraticAracAritrArAdhanamArge vyaharata-tatparo'bhUta, kenApi kenacidapi janena vandito namasthitaH namaskRtaH, ninditA garhitaH, tiraskRtaH anAhato vA na tuSTa: vanditurnamaskartuzcopari na prasannaH, na TIkA kA artha-rAjagRha nagara meM AThavA cAturmAsa bitAne ke bAda zramaNa bhagavAn mahAvIra ne rAjagRha nagara se vihAra kiyaa| kaThora karmoM kA kSaya karane ke lie vicarate hue prabhu anAryadeza meM pdhaare| vahA~ caumAsI tapa ke sAtha nauvA caumAsA kiyaa| IryAsamiti aura upalakSaNa se bhASAsamiti Adi sabhI samitiyoM se sampanna tathA tIna guptiyoM se gupta bhagavAn strojanoM dvArA kI gaI bhoga-prArthanArUpa anukUla parIpahoM ko tathA anArya janoM dvArA kRta tarjanA-tAr3anA Adi rUpa pratikUla parISahoM ko krodha ke vinA sahate hue, dInatA ke vinA titikSaNa karate hue, nizcala bhAva se adhyAsa karate hue mauna kA avalambana kiye hue hI niraticAra cAritra ke mArga meM tatpara rhe| kisI manuSya ne unheM vandana kiyA aura namaskAra kiyA __ to vandanA karane vAle aura namaskAra karane vAle para ve yatkiMcit bhI tuSTa-prasanna nahIM hue, kisIne nindA kI 1 TakAne artha-rAjagRhi nagarImAM AThamuM cAturmAsa vItAvyA bAda, zramaNa bhagavAna mahAvIra tyAMthI vihAra karI cAlI nIkaLyA. bhagavAna, pitAnA gADha karmonI udIraNa karavA mAgatA hatA bhUmimAM vicaravAthI karmo cakacura karI zakAze. A Azayane pUro karavA pite anArya bhUmimAM vicAravA lAgyA. ane anArya bhUmimAM caumAsI tapa karI sAthe navamuM mAruM vyatIta karyuM. bhagavAnanuM rUpa brahmacarya ane tapanA prabhAva vaDe dedIpyamAna lAgatuM hatuM. temanuM zarIra paNa kaThaNa leDhA jevuM majabUta ane sudaDha hevAthI te bhUminI svarUpavAna strio, bhagavAna upara moha pAmavA lAgI. ane te temane dareka rIte calAyamAna karavA prayatna karatI. dareka prakAranA hAva bhAva vilAsa, zarIra saudaMryA vigere batAvavA udhata rahetI. temanA sthaLanI AsapAsa, sugaMdhita dravya chAMTI RtunI sajAvaTa karatI, jethI bhagavAna lebhAi jAya! ema teo dhAratI hatI. bhagavataH smbhaavvrnnnm| // 231 // Jain Education international Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI ra ruSTaH ninditustiraskartuzvopari na kruddhaH api tu samabhAvena sarveSu janeSu samatvabuddhyA-'na me dveSyo na vA kavit priyaH' ityevaM bhAvitAtmA san atiSThata=sthito'bhavat / SaTakAyaparipAlakA SaDjIvanikAyarakSako bhagavAn zrIkalpa zrIvIrasvAmI "sarve prANA-dvitricaturindriyalakSaNAH, sarve bhUtAH vanaspatilakSaNAH, sarve jIvAH paJcendriyalakSaNAH, sarve sancAH pRthivyaptejovAyulakSaNAH, svasvakarmaprabhAveNa cAturantasaMsArakAntAre-caturgatike sNsaarruupvissmmaarge||232|| paribhramanti=nArakatirya-narA-'maratayA paryaTanti"-iti=evaM saMsAravaicitryaM saMsAravalakSaNyaM vibhAvayan-vicArayan TIkA saMyamamArge vyahara-vihRtavAn / gardA kI, anAdara kiyA, to aisA karane vAle para jarA bhI ruSTa yA aprasanna nahIM hue| unhoM ne sabhI para samAna bhAva dhAraNa kiyaa| 'mere lie na koI dveSa kA pAtra hai, na koI rAga kA pAtra hai| isa prakAra kI bhAvanA se AtmA ko bhAvita karate rhe| SaDnoSa-nikAya ke rakSA zrImahAvIra prabhu 'sabho dvIndriya, trIndriya aura caturindriya rUpa prANa, vanaspatikAya rUpa bhUta, paMvendriyarUpa jIva, pRthvIkAya-apkAya-tejaskAya-vAyukAya rUpa saca, apane-apane karma ke paripAka ke anusAra cAra gati rUpa saMsAra ke durgama mArga meM paribhramaNa kara rahe haiN| bhagavataH arthAt kabhI nAraka, kano tiryazca, kamo nA aura kamo amara (deva) rUpa se janma-maraNa kara rahe haiN| isa prakAra samabhAva vrnnnm| hamAre saMsAra kI bhayAvaha vicitratA kA vicAra karate hue saMyama-mArga meM vicarate rhe| ||muu090|| bhagavAne Aja sudhI pratikUla saMgene sAmane karI kama kSaya karyo hate. have kudarate temane sAnukula (majJa. jIva lapasI paDe-jIvane game tevA) saMge ApyA. A saMgemAM rahI temane karmakSaya karavAne hate. kevI aTapaTI karAmata! AvA maneNa padArthomAM te saheje lapasI javAya ! anukUla saMgamAM jIvane bamaNuM traNagaNuM, vIrya pheLavavuM paDe! pratikUla saMgomAM eka ja prakAranuM ane eka dhAruM vIrya dAkhavavAnuM hoya che. tyAre anukuLatAmAM be jAtanA ane te paNa ulaTI dizAnAM vIryo (zakti) khUba khUba pramANamAM dAkhavavAM paDe che. ekabAju eka zaktidvArA pitAnA AtmAne sthira rAkhIne, aMtara pariNAmI karavAnuM hoya che, tyAre bIjI bAju ubhA thayelAM hovAnuM // 232 // nimitto sAme Takakara jIlavAnI hoya che. pratikULatAmAM, AtmavIrya aMdara gopavI, paDayA rahevAnuM hoya che, tyAre anukULatAmAM AtmavIrya vAraMvAra bahAra jatuM rahe che tene vAraMvAra samajAvI, sthira karI, aMtagati karavAnuM hoya che. A che eka sarva kaThina yoga sAdhanA ! Jain Education w.jainelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mRtre // 233 // kalpamaJjarI TIkA "dravyabhAvopAdhipatitAH dravyata upAdhirhiraNyAdiH, bhAvata upAdhirAtmano duSpariNatiH, tadubhayopAdhipatitAH= tadubhayAsaktAH ajJAninaH jJAnahInAH jIvAH pApAnipANAtipAtAdIni karmANi badhnanti Atmani sambaddhAni kurvanti" iti kRtvA iti jJAtvA bhagavAna zrIvIrasvAmI pApAlApAta-pApasamUhAt, parAGmukhaH nivRtta AsIt / anAryadezIyavAlAzca bhagavantaM zrIvIrasvAminaM dRSTvA yaSTimuSTibhiH daNDamuSTibhiH hatvA hatvA punaH punastADayitvA akrandana svAparAdhapacchAdanAya svayaM ruditvntH| anAryA mlecchAzca bhagavantaM daNDai: atADayantADitavantaH, kezAgre kRSTvA kRSThA-punaH punaH kRSTrA prabhoH duHvam udapAdayan utpAditavantaH, tathApi bhagavAn no tAn AryAn adveT=tadupari dveSaM na kRtavAn / tathAagArasthaiH-gRhasthajanaiH saMbhASito'pi ukto'pi bhagavAna taiH sArddha saha paricayaM svajAtikulAdiparicayaM parityajya= vihAya maunabhAvena zubhadhyAnanimagnaH dharmadhyAnatatparaH san vyahara-vihAraM kRtavAn / tathA-bhagavAn zrIvIraprabhuH _ 'hiraNya-suvarNa Adi dravya-upAdhi, tathA AtmA kI duSpariNatirUpa bhAva-upAdhi meM Asakta ajJAnI prANI prANAtipAta Adi pApakarmoM kA bandha karate haiN| aisA jAna kara zrI vIra bhagavAn pApoM se vimukha arthAt nivRtta the| anArya deza ke lar3ake zrIvIra prabhu ko dekhakara laTThiyoM aura muTThiyoM se mAra-mAra kara bAra-bAra tAr3anA tarjanA karake apanA aparAdha chipAne ke lie ulaTe rone lagate the| anArya-mleccha loga bhagavAn ko DaMDoM se mArate the, bAra-bAra bAloM ke agrabhAga ko khIMca-khIMcakara satAte the| phira bhI bhagavAna ne una anAryoM ke pati jarAsA bhI dveSa nahIM kiyaa| aura gRhasthoM dvArA saMbhASaNa karane para bhI bhagavAna unake sAtha jAti kula kAra Adi saMbaMdhI paricaya nahIM karate the| mauna dhAraNa kiye hue dharmadhyAna meM lIna hokara vihAra karate the| AvA anukuLa saMgo eka bAju hatA. bIjI bAju bhagavAna ala avasthAmAM vicaratA hatA te vakhate bhagavAne keTalo saMyamane bhAra vahyo haze ane AMtara Idri para mUkI dIdhuM haze? te kalpanAmAM paNa AvatuM nathI, arthAtu A anArya bhUminI strIe jagatanA sarva dezamAM sarvazreSTha ramaNI tarIke paMkAtI. temanI vacce A prabhu merU parvatanI mAphaka, aDola ane niSkapa ubhA rahyA kevu mahAna Azcarya ! A vega sAdhanAne janazAstromAM pAMca samiti ane traNa guNimAM gaNI levAmAM AvI che. A pAMca samiti ane traNa gupti yuta sAdhu yegI" gaNAya che. yoganA sarva sAdhana A ATha pravacanamAtAmAM samAI jAya che. A mAtAne AdhAra laI bhagavAne anAya jo bhUminI strIonI bhegaprArthanAo upara vijaya meLavyo ane temanI vijayapatAkA garadama pharakavA lAgI ke paNa bhagavatI nAyakRto kA prasarga varNanam / ||suu090|| // 23 // w w.jainelibrary.org Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 234 // TIkA sahitumazakyAn-duHsahAn parISahopasargAn parISahAH zItoSNAdayaH, upasargAH devamanuSyatiryaskRtA upadravAstAnanAgaNayatna kiMcidamanyata / nRtyagIteSu ca rAgam AsaktiM nAdharatna dhRtavAn / daNDayuddhamuSTiyuddhAdikaM kacit pravartamAnaM zrutvA tad draSTuM nodakaNThata utkaNThito naabhvt| kAmakathAsaMlInAnAMkAmasambandhinAM kAM kartuM pravRttAnAM strIjanAnAM mitha:kathAsaMlApAna parasparaMvArtAlApAn zrutvA bhagavAn rAgadveSarahito madhyasthabhAvena azaraNa: Azraya kalpa maJjarI rahita evaM vyaharat / ghorAtighoreSu atibhayAnakeSu saMkaTepu-kaSTeSu kizcidapi yathAsyAttathA manobhAvaM-cittavRtti no vikRtya-kiMcidapi vicArayuktaM na kRtvA saMyamena-saptadazavidhena tapasA dvAdazavidhena ca AtmAnaM bhAvayan= vAsayan vyaharat / bhagavAn bhayaGkare'pi zIte paravastram anyadIyaM vastramapi na asevata-zItanivAraNArtha no dhRtavAn / sonAra tathA gRhasthapAtre na abhuktana bhuktavAn / tathA-azanapAnasya AhArapAnIyasya mAtrAjJaH parimANavettA bhagavAn vIra bhagavAn ne dussaha parISahoM (bhUkha-pyAsa Adi kI bAdhAoM) tathA upasargoM (devoM, manuSyoM tathA tiryacoM dvArA kuta upadravoM) ko kucha na samajhA, arthAta-samabhAva se sahana kiyaa| nRtya-gItoM meM rAga dhAraNa nahIM kiyaa| kahIM daNDayuddha ho rahA ho yA muSTiyuddha (dhUMsevAjI) ho rahA ho to usakA vRttAnta suna kara kabhI utkaMThA nahIM utpanna kii| kAmasaMbaMdhI bAtacIta karane meM pravRtta svIjanoM ke pArasparika bhagavataH vArtAlApa ko suna kara bhagavAn rAga-dveSa se rahita hI bane rahe aura madhyastha bhAva se, Azraya rahita hokara vicre| samabhAva vnnnm| bhayAnaka aura atyanta bhayAnaka saMkaTa Ane para bhI bhagavAn cittavRtti ko tanika bhI vikArayukta m090|| na karake sattaraha prakAra ke saMyama aura bAraha prakAra ke tapa kI ArAdhanA se AtmA ko bhAvita karate hue vicarate the| bhagavAn ne atyadhika zIta par3ane para bhI, zItanivAraNa ke lie parAye vastra ko kabhI dhAraNa nahIM kiyA, tathA gRhastha ke pAtra meM bhojana nahIM kiyaa| abhiprAya yaha hai ki na bhagavAn ke pAsa vastrapAtra the, na dUsaroM se lekara hI unakA sevana karate the| unhoM ne kisI bhI sthiti meM vastra-pAtra kA A sAMbhaLI digamUDha thaI gayA ane chevaTe AvA prakAranuM mAnasa batAvavAnuM teoe choDI dIdhuM. anukULa pariSaho uparAMta, mAra-tADana-tana-chedana-bhedana kutarAM karaDAvavA lAkaDInA prahAra-muSTi-lAte, 5gathI chUMdavA khUdI nAkhavA vigerenA duHkhe te haMmezanA thaI paDayAM hatAM. eTale badhA du:khene samabhAvathI sahana karatA hatA. bhagavAna A anArya pradezamAM niraticAra paNe rahI vaMdana namaskAra-mAna-apamAna-pujA-zraddhA-niMdA prasannatA -aprasannatA vigeremAM 1234 // sama pariNAme rahI vicaratA hatA maunapaNuM e temane mukhya yoga hatuM. A uparAMta, rAga-dveSanA bhAvathI tirakta rahI chae kAyanA jIvonI rakSA karatA. jIva caturgatimAM je bhramaNa karI rahyo che, janma, jarA maraNanA duHkho anubhavi rahyo che te sarvanuM mULa te ARTww.jainelibrary.org. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA raseSu-adhurAdiSu amRddhaHgRddhibhAvavarjitaH apratijJaH ihalokaparalokapratijJArahitazca AsIt / tathA-bhagavAn akSyapi netramapi na prAmAja yat jalena no kadAcidapi prakSAlitavAn / tathA-kaNDUtau samudgatAyAmapi bhagavAn gAtraM zrIkalpa zarIramapi no akaNDUyatako kaNDUyitavAn / tathA viharanjanapadavihAraM kurvan bhagavAn tiryaka pArzvataH, pRSThataH pazcAdbhAge ca na prekSata-nApazyat / zarIrapramANaM-dehapramANaM panthAnam-agre-purato vilokya dRSTvA IrSyAsamityA // 235|| yatamAnaH yatanAM kurvan pathaprekSI-mArga vilokamAno vyhrt| ziziraRtau, bAhU-bhujau prasArya-vistArya parAkramatasaMyame AtmabalamupayojitavAn, na punaH skandhayoH bAhU avAlambata-sthApitavAn / bhagavAn yadevaMvidhamAcAra sevana hI nahIM kiyaa| AhAra aura pAnI ke parimANa ko jAnane vAle bhagavAn madhura Adi rasoM meM gRddhi se sarvathA rahita the| ihaloka aura paraloka saMbaMdhI pratijJA se rahita the, arthAta unheM na isa loka saMbaMdho koI kAmanA thI, na paralokasaMbaMdhI hii| ve sarvathA karmanirjarA kI bhAvanA se ugra tapa saMyama kI ArAdhanA karane meM tatpara the| unhoMne netrako bhI kabhI jala se sApha nahIM kiyaa| khujalI Ane para bhI kabhI zarIra ko nahIM khujlaayaa| janapada-vihAra karate hue bhagavAn ne kabhI tirachA-idhara-udhara, yA pIche kI tarapha nahIM dekhaa| sAmane kI tarapha zarIraparimita-sAr3he tIna hAtha bhUmi-mArga ko dekhate hue vihAra karate the| zizira kAla meM apanI donoM bhujaaeN| phailAkara saMyama meM Atmabala kA prayoga karate the, kaMdhoM para bhujAe~ nahIM sthApita karate the| che tenI pApamaya pravRtti che; temaja jaDa padArtho taraphanI anargata rUci che. Ane lIdhe naraka. nigeda; ekendriyathI mAMDI pacendriya sudhInI jAtemAM paribhramaNa karI rahyo che. A vividha paribhramaNa dvArA saMsAranI vicitratA paNa jogavI rahyo che. A saMsAranI vicitratAne nAza karavA AMtarika ane bAhyA saMyamanI prabala AvazyaktA che, ema bhagavAnane lAgavAthI temaNe pUrNa saMyamane mArga apanAvyo hate. senuM-rUpu-hIrA-mANeka-ratna-paravALA-maNi vigere bAdI dravyo upAdhi rUpa che, ane aMtaramAM tenI rUci karavI te AtmAnI dupraNidhAna vALI duSTa pariNiti che. A baMne prakAranI aMtara ane bAhya upAdhimAM Asakta thayela bAlAnI jIva prANAtipAta Adi nibiDa-gADha pApakarmone baMdha kare che. tevA pApathI bhagavAna vimukha hatA. anArya jAtinA maleccha leke bhagavAnane zArIrika pIDA ApavAmAM kaMI kacAsa rAkhatA nahi; te paNa bhagavAna temanI tarapha dAkhavavAne badale karUNAjaLa varasAvatA te jANatA hatA ke A bicArA bAlaajJAnI sagara jIve che. te nakAmA kama bAMdhe che. A kamene udaya temane Avaze, tyAre keTalI vedanA teo anubhavaze? bhagavataH smbhaavvrnnnm| suu090|| // 235 // Jain Education For Private & Personal use only Salaw.jainelibrary.org Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlitavAn, tatra hetumAha 'aNNe muNiNo'vi' ityAdi / anye munayo'pi evam ittham rIyantu-viharantu iti kRtvA iti hetoH mAhanena ahiMsakena apratijJena=ihalokaparalokapatijJArahitena bhagavatA eSanmUlaguNottaraguNasamArAdhanalakSaNo vidhi: AcAraH bahuzaH anekazaH anukrAntaH anumRtaH utkarSeNa pAlitaH ||muu090|| zrIkalpa 2rUA . bhagavAna ne isa prakAra kA jo-utkRSTa aura anupama AcAra pAlana kiyA, usakA hetu batalAte haiM-anya . munijana bhI isa prakAra vihAra kareM, isa hetu se ahiMsaka aura apatijJa (ihaloka-paralokasaMbaMdhI pratijJA se rahita) bhagavAn ne mUlaguNoM evaM uttaraguNoM kI ArAdhanArUpa AcAra kA bAra-bAra utkarSa ke sAtha pAlana kiyA / / 090 // bhagavataH AcAra viSi vrnnnm| //g01La manejha ane amaneNa vAtAvaraNamAM bhagavAna adhikArI rahI sattara prakAranA saMyama ane cAra prakAranA tapa vaDe AtmAne bhAvita karI, sukhe samAdhe vicaratA. sarva saMyamamAM "mauna" saMyamane mukhya paNe teo AgaLa karatA. bhagavAna vaca-pAtra adithI rahita hatA chatAM gRhasthanA vastrapAnuM sevana karavAnuM manathI paNa IchatA nahi. zIta-garamI vigerene sarakhA mAnI, samabhAve divaso vitAvatA hatA saMsAranA keI paNa rasothI nilepa hovAthI Aloka ane paralakanI vAMcchAthI teo rahita hatA. zarIra ane AtmavIya phALavavAmAM sAdhana rUpa mAnatA hovAthI tenI zuzraSA taraphano meha temane maTI gayo hato. - uparanA bhAvanuM vivaraNa karavAnA Azaya eTalAM pUrata che ke, bhagavAna jevA mahApuruSe paNa vItarAga bhAva keLavavAmAM, keTalA samayathI vicare che? je sAdhu vItarAgatAM pragaTa karavA mAgatA hoya, teNe, vitarAga bhAva ne puSTi ApanArA sarva, bAhya ane aMtargata bhUmikAone apanAvavI paDaze ane kevala jJAna kriyA taraphaneja jhukAva lAve paDaze, bhagavAne mUlaguNe ane uttaraguNenI ArAdhanArUpa AcAranA utkarSatAnI sAthe vAraMvAra pAlana karyuM te sAdhu-mAgIoe vismaraNa karavuM na joIe. bhagavAnanuM AkhuM jIvana, ane khAsa karIne chadhastha avasthAmAM vicaravAnuM te eka sAdhujane ane gRhastho mATe, namunedAra Adarza che. A Adazane najara sAme rAkhavAthI sAdhu-gaNune pitAnuM zreya sAdhI zakaze temAM te jarAya saMdeha nathI ! paraMtu mekSamAM IcchA dharAvate zrAvaka gaNa eTale mokSAthI paNa A temanA sAdhu jIvanamAMthI aneka preraNA meLavI, pite pitAnuM jIvana ghaDI, mekSane lAyaka banI zakaze! sAdhuene jeTaluM ane jeTalA pramANamAM leka saMga taja evuM je bhagavAne batAvyuM che, teTaluM ne tenA pramANamAM mokSAthI zrAvake pazu vItarAgatA keLavavA lokasaMga tajavo paDaze (sU090) 2rUddA gAyA che w.jainelibrary.org Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre kalpamaJjarI / 237 // saMjAta bhagavao vihAraThANANimUlam-kayAi bhagavaM AvesaNesu vA sahAsu vA pavAsu vA, egayA kayAi sugNAsu paNiyasAlAsu paliyaTThANemu palAlapujesu vA, egayA AgaMtuyAgAre ArAmAgAre Nagare vA bsii| musANe muNNAgAre rukkhamUle vA egayA vsii| eemu ThANesu tahappagAresu aNNesu ThANesu vA vasamANe samaNe bhagavaM mahAvIre rAiMdiyaM jayamANe appamatte samAhie jhaaii| tattha tassuvasaggA nIyA aNegarUvA ya havisa, taM jahA-saMsappagA ya je pANA te, aduvA pakviNo bhagavaM upsmgisu| pahurUvamohiyAo itthiyAo ya bhagavaM upasaggisu / sattihatthagA TIkA gAmarakkhagA ya kiMpi ayamANaM bhagavaM corasaMkAe satyAbhighAeNa upasamgisu / bhagavaMte savve uvasagge ahiyAsI / aha ya ihaloiyAiM pAraloiyAI aNegarUbAI piyAI appiyAI saddAI, aNegarUbAI bhomAirUbAI, aNegarUvAI subhidunbhigaMdhAI, virUbarUvAI phAsAI sayAsamie raiM araI abhibhUya avAI samANe samma ahiyaaso| . muNNAgAre rAo kAusagge ThiyaM bhagavaM kAmabhoge seviukAmA paratthIsahiyA egavarA samAgayA pucchaMti"ko'situmaM"-ti, tayA kayAvi bhagavaM na kiMpi vayaha tusiNIe saMciTai, tayA avAyae bhagavammi kuddhA ruTA bhagavato'samANA nANAvihaM ubasagaM kareMti, tapi bhagavaM samma shii| kayAvi 'ko ettha' ti pucchie bhagavaM vadI- nAryadeza'ahamaMsi bhikkhU' tti socA sakasAehi tehiM Ahacca-'apasarehi etto-ttikahiya bhagavaM ayamuttame dhamme" ti kaTTa tato tusiNIe ceva nissriia| jaMsi himavAe sisire paveyae mArue pavAyaMte appege aNagArA nivAyaM ThANa- parISahomesaMti, aNNe 'saMghADIo' parisissAmotti vayaMti, ege ya iMdhaNANi samAdahamANA cidaMti, keI pihiyA ai pasargadukkhaM himagasaMphAsaM sahiuM sakkhAmo ti soyaMti, taMsi tArisagaMsi sisiraMsi davie bhagavaM apaDinne samANe 1 vrnnnm| viyaDe ThANe taM sIyaM samma ahiyAsI / esa vihI "aNNe muNiNo vi evaM riyaMtu" tti kaTu appaDinneNa maimayA muu091|| bhagavayA bahuso aNukto // 091 / prabhuvihArasthAnAnichAyA-kadAcid bhagavAn AvezaneSu vA sabhAsu vA prapAsu vA, ekadA kadAcit zUnyAsu paNyazAlAsu palitasthAneSu palAlapu Su vA ekadA AgantukAgAre ArAmAgAre nagare vA avasata / zmazAne zUnyAgAre vRkSamUle prabhu ke vihArasthAna mUla kA artha-'kayAi bhagavaM' ityaadi| kabhI bhagavAn zilpakAroM kI zAlAoM meM utare, kabhI // 237 // prabhunuM vihArasthAna bhUjanA matha-'kayAi bhagava' tyAhi mAvAnanA ASIR sthAno ronIyAsomAM, sabhAmai, SC Jain Education ational W ww.jainelibrary.org Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa satre maJjarI TIkA bhagavatIvihAra vA ekadA'vasat / eteSu sthAneSu tathAprakAreSu anyeSu sthAneSu vA vasan zramaNo bhagavAn mahAvIro rAtri ndivaM yatamAno'pramattaH samAhito'dhyAyat / tatra tasyopasargA nItAH anekarUpAzcA''san , tadyathA-saMsarpakAzca ye zrIkalpa pANAste, athavA-pakSiNo bhagavantam aupasargayan / prabhurUpamohitAH striyazca bhagavantamaupasargayan / zaktihastakA grAmarakSakAca kimapyavadantaM bhagavantaM corazaGkayA zasrAbhighAtena upaasrjyn| bhagavAn tAn sarvAnuparmAn smy||238|| gadhyasahata / atha ca aihalaukikAm pAralaukikAn anekarUpAn priyAn apriyAn zabdAna anekarUpANi bhImAdirUpANi anekarUpAn surabhidurabhigandhAna , virUparUpAn sparzAn sadAsamitaH ratim aratimabhibhUya abAdi san samyag adhyaasiit| sabhAoM meM, kabhI prapAoM meM, kabhI sUnI dukAnoM meM, kabhI kArakhAnoM meM, kabhI palAla ke puMjoM meM, kabhI dharmazAlAoM meM, kabhI ArAmAgAroM meM, kabhI bagIcoM ke gharoM meM, kabhI nagara meM, kabhI zmazAna meM, kabhI sUne gharoM meM, aura kabhI vRkSoM ke nIce utare / ina sthAnoM meM athavA isI prakAra ke anya sthAnoM meM rahate hue zramaNa bhagavAna mahAvIra rAta-dina yatanA karate hue, apramatta aura samAdhiyukta rahe / ina sthAnoM para bhagavAn ko aneka prakAra ke upasarga hue| ve isa prakAra-saMsarpaNa karane vAle sarpa Adi jo prANI the, unhoM ne tathA pakSiyoM ne bhagavAn ko upasarga kiyaa| zaktinAmaka zastra hAtha meM liye hue grAmarakSaka kucha bhI na bolate hue bhagavAn ko cora samajha kara zastra kA AghAta karake upasarga dete the| bhagavAn ne una sabhI upasargoM ko acchI taraha samabhAva se sahana kiyaa| aura ihaloka aura paraloka saMbaMdhI aneka prakAra ke priya evaM apriya zabdoM ko, vividha prakAra ke bhayaMkara Adi rUpoM ko, bhAti-bhAMti kI sugaMdha-durgadha ko tathA taraha-taraha ke sparzoM ko, prapAomAM, sUnI dukAnamAM, kArakhAnAomAM, ghAsanI gaMjImAM, dharmazALAomAM, ArAmagRhe mAM nagaramAM, zamazAna bhUmimAM, sUnA gharamAM ane vRkSanI nIce hatAM. A sthAne ane evA ja prakAranAM anya stha mAM, zramaNa bhagavAna mahAvIra, yatanA pUrvaka, apramatta deza ane samAdhimAM rahetA hatA. AvA sthAnamAM, bhagavAnane aneka prakAranA upasargo thatA hatA A upasargo kevA prakAranA hatA te jaNAvatAM zAstrakAra kahe che ke halanacalana karavAvALA prANIo ane pakSIo pe tAnI rIte temane kaSTa ApatA. jaMgala ane AvA nirjana sthAnanI mulAkAta letI halakI keTInI strIo, bhagavAnanA dedAra upara meha pAmI, temane kaSTa upajAvatI. svarakSaNa mATe hAthamAM kuhADI laI pharanAra grAmajane mauna dhAraNa karavAvALA bhagavAna mahAvIrane ___Jain Education Stationant ne cora samajI, temane kuhADIne mAra mAratA bhagavAna A gAmaDIyAonA kaSTa sahana karI letA. Aloka ane paraleka varNanam / muu091|| // 238 // or Private & Personal use only indiww.jainelibrary.org Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa TIkA zUnyAgAre rAtrau kAyosarga sthitaM bhagavantaM kAma bhogAn sevitukAmAH parastrIsahitAH ekacarAH samAgatAH pRcchanti-" ko'sitvam" iti, tadA kadA'pi bhagavAn na kimapi vadati, tUSNIkaH saMtiSThate, tadA avAda ke bhagavati krudvAH ruSTAH santaH nAnAvidhamupasarga kurvanti, tamapi bhagavAn samyaka asahata / kadAcit "ko'tra" iti kalpapRSTho bhagavAn avadat "ahamasmi bhikSuH" iti zrutvA sakapAyaistairAhatya "apasara itaH" iti kathito bhagavAn maJjarI // 239 // "ayamuttamo dharmaH" iti kRtvA tatastUSNIka eva nirasarat / yasmin himavAte zizire pravepake mArute pravAti apyeke sadA samitiyukta, tathA rati-arati kA abhibhava karake, mauna raha kara, samyak prakAra se sahana karate rhe| kabhI-kabhI mUne ghara meM, rAtri ke samaya, kAmabhoga sevana karane kI kAmanA vAle parastrI ke sAtha Aye hue jAra puruSa, kAyotsarga meM sthita bhagavAna se pUchate the-'tU kauna hai ?' to bhagavAn kabhI bhI kucha bhI uttara nahIM dete the-cupacApa rahate the| usa samaya mauna rahane vAle bhagavAn para ve kruddha ho kara nAnA prakAra ke kaSTa unheM dete the| usa kaSTa ko bhI bhagavAn ne samyak prakAra se sahana kiyaa| 'yahA~ kauna hai?' isa prakAra pUchane para kadAcit bhagavAn uttara dete-'maiM bhikSu huuN|' yaha suna- bhagavataH kara ve kapAyayukta ho jAte aura mAra pITa karate- haTha yahA~ se' / isa prakAra kahe gae bhagavAn 'yahI samabhAvauttama dharma hai' aisA soca kara vinA bole hI vahA~ se nikala jAte the| vrnnnm| ||muu091|| jisa zItala vAyu vAlI zizira Rtu meM, ka~pI ka~po utpanna karane vAlI havA calane para, koI-koI saMbaMdhI priya ane apriya zabdomAM vividha prakAranA mahA bhayaMkara rUpimAM bhAta bhAtanI sugaMdha ane durgAmAM, ane tarehatarehanA parthomAM rati ane aratI lAvyA sivAya mauna rahIne bhagavAna sahana karye jatA hatA. kaI kaI rIte sUnA gharamAM rAtrinA vakhate chUpI rIte kAmaganuM sevana karavAvALA jAra strI puruSe paNa avatA. teo, bhagavAnane dhyAnamagna joI "tuM keNa che? zA mATe Avyo che?" evA prazno pUchatA. bhagavAna nirUttara rahI, maunapaNAne sevatA A maunapaNe joI teo krodhAtura thatA ane judAjudI jAtanA duHkhe temane ApatA A sarva duHkhone bhagavAna supariNAme sahana karatA ane kadAca bhagavAna javAba ApatA ke "huM bhikSuka' chuM ke te temanuM AvIja banatu! mi' zabda samajI, te pAya yuTata yatA ne bhArapITa 421 // bhI patA. ghI mata "yAtyA !" // 239 // "haTI jA !" vigere vAkayathI 5Nu bhagavAnane navAjatAM. AvA vacane sAMbhaLI bhagavAna aMtargata vicAratA ke " cAlyA javuM eja zreSTha che" AvuM vicArI bAyA cAlyA vinA tyAMthI nIkaLI jatA hatA. zItaLa pavanavALI Jain Education Ins onal kina ThaMDI RtumAM jayAre ThaMDA pavane sUsavATA karatA pheMkAtA hoya tyAre koI sAdhu ThaMDImAMthI bacavA mATe yogya ForPitrate &Pegional use only : SANw.jainelibrary.org Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 240 // Jain Education MALKETERNA anagArA nirvAtaM sthAnameSayanti, anye 'saMghATIH pravekSyAmaH' iti vadanti, eke ca indhanAni samAdadantastiSThanti, kecit 'pihitA atiduHkhaM himakasaMsparza soDhuM zakSyAmaH' iti zocanti tasmin tAdRze zizire draviko bhagavAn apratijJaH san vikaTe sthAne tat zItaM samyak adhyAsta / eSa vidhiH 'anye munayo'pi evamIra tAm' iti kRtvA apratijJena matimatA bhagavatA bahuzo'nukrAntaH | 091 // TIkA - "kayAi bhagavaM" iti / kadAcit = kasmiMzcit samaye bhagavAn AvezaneSu = zilpakArazAlAsu kadAcit sabhA, kadAcit prapAsu =nIyazAlAsu, avasaditi pareNAnvayaH, etramagre'pi bodhyam / ekadA kadAcit anagAra vAyuhIna sthAna kI gaveSaNA karate the aura koI-koI kahate the ki 'hama saMghATI - cAdara or3heMge ' tathA koI-koI yoga Adi zIta nivAraNa ke lie iMdhana jalAte the, koI-koI socate the ki or3hane para hI isa zIta ke kaSTa ko sahana kara sakate haiM, aise zizira ke samaya meM bhI bhagavAn mukti ke abhilASI aura apratijJa raha kara samyak prakAra se usa zIta ko sahana karate the / 'anya muni bhI isI prakAra kA AcaraNa kareM' aisA soca kara apratijJa evaM matimAn bhagavAn ne aneka bAra isa prakAra kA AcAra pAlana kiyA / / 091 / / TIkA kA artha - kabhI-kabhI bhagavAn zilpiyoM kI zAlAoM meM, kabhI sabhA sthaloM meM aura kabhIkabhI pyAoM meM utarate the| kabhI-kabhI janazUnya dukAnoM meM, kabhI kArakhAnoM meM, kabhI palAla ke putroM meM, sthAnAnI zeAdha karatA, koi koinI cAdara (sa`ghATI) eDhava nuM pasadaM karatA tA keAI ThaMDImAMthI chUTavA mATe chANAM saLagAvI tApaNu karatA. AvA samayamAM paNa bhagavAna je muktinA abhilASI hatA ane apratijJa hatA teo sama pariNAme zItanA pariSaddhane vedatA hatA. anya munie paNa vizvamAM mArA jevuM ja AcaraNa karaze ema dhArI bhagavAna vAravAra AvAja prakAranA AcAranuM pAlana karatA. (sU091) TIkAnA atha-munine mahelAta ane masANa sarakhAMja hoya che. temane mana bane mATInI ja banAvaTa che. deha rahita evA siddha sukhe jIve che.' e sUtra anusAra deha bhAnarahita thavAmAM ja teo je draSTA che te dRSTine je jANe che rUpa, akhAdhya anubhava je rahe te che. jIva svarUpa, mAnada anubhave che. uparanA vAkayanuM jene bhAna vatI rahyuM che evA bhagavAnane ucca jAtinI mATInI mahelAte kema pasaMda paDe ? te te koI paNa ekAMta sthaLanA ja himAyatI hatA temane koI paNa upAye potAmAM samAi javAnI tAlAvelI lAgI hatI tethI evA evA sthaLeA zeAdhatA ke jyAM koInA pagarava paNa hAya nahi ! koI temane parezAna kare nahi; koI temanA d kalpa maJjarI TIkA bhagavatovihArasthAna varNanam / / / sU0 91 // // 240 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 24 // TIkA zUnyAmu-janarahitAsu paNyazAlAmu=ApaNagRheSu palitasthAneSu-lohakArazAlAsu palAlapuJjeSu-palAlarAziSu vA avasata ekadA ekasmin samaye AgantukAgAre AgantukagRhe-dharmazAlAyAm ArAmAgAre-upavanagRhe nagare pure vA avasat / ekadA ekasmin samaye zmazAne zUnyAgAre janarahitagRhe, vRkSamule vA avasat / eteSu AvezanAdirUpeSu sthAneSu tathAmakAreSu anyeSu sthAneSu vA vasan zramaNo bhagavAn mahAvIro rAtrindivam ahorAtram yatamAnaH yatanAM kurvan apramattaHmpramAdarahitaH, ata eva samAhitaH samAdhiyuktaH san adhyAyat-dharmadhyAnamakarot / tatra tasya zrIvIrasvAminaH, upasargA, nItAH devAdibhirupasthApitAH, te upasargAzca anekarUpAH bahuvidhA abhavan / tadyathA-ye saMsarpakAH calanazIlA prANAH dvIndriyAdayaste, athavA-gRdhrAdayaH pakSiNaH sthANuvadacalaM bhagavantaM-zrIvIram aupasargayan upasarga kRtavanta / prabhurUpamohitAH bhagavadrapamohitAH striyazca bhagavantam aupasagaiyan / tathA-zaktihastakA kabhI dharmazAlAoM meM, kabhI upavana meM bane gharoM meM, kabhI zmazAnoM meM, kabhI sUne gharoM meM, kabhI vRkSoM ke nIce utarate the| ina saba sthAnoM meM tathA isI prakAra ke anya sthAnoM meM rahate hue bhagavAna mahAvIra dina-rAta yatanA karate hue, pramAdahIna hokara aura samAdhi meM lIna raha kara dharmadhyAna hI karate rahate the| ina sthaloM meM Thaharate samaya bhagavAn ko devoM Adi dvArA bhAti-bhAti ke upasarga hue| jaise-sAdi tathA dvIndriya Adi calane-phirane vAle prANI athavA gIdha Adi pakSI sthANu kI taraha acala bhagavAn ko upasarga karate the| kabhI-kabhI prabhu ke rUpa para mohita hokara striyA prabhu ko upasarga karatI thiiN| tathA-zakti nAmaka astra kAryamAM viddharUpa ke aMtarAyanuM kAraNa thAya nahi! chatAM AvA ekAMtika Amika kAmamAM paNa tene ghaNe viTaMbanA ubhI thatI ane te viTaMbanAone paNa keI Are hate nahi. bhagavAna luhAranI keDamAM, piyAvA jevI jagyAe, khaMDera azAna ke paDatara ghara ke dukAnamAM jyAM jyAM jatA tyAM tyAM, vasavATa karI rahela pazupaMkhIo paNa upadra umAM karatAM, tema ja AvA sthaLoe durAcArI vyaktio AvatI ja hoya che tethI temanI dvArA paNu bhagavAnane kaSTanA tIvra anubhavo thatA hatA. A khATA-mIThA saMsAramAM vividha mAnasa dharAvatI vyaktie pitAne ThIka lAge te rIte saMmArano hA meLavavA irache che, chatAM teonI AkAMkSA pUrI thatI ja nathI ane kutarAnA kAnamAM kIDA paDatAM jema kutarAne kayAMya cena paDatuM nathI tema saMsAra lAlupIne kayAMya paNa sukha ane zAMti nahi maLatAM makkAvAM nirjana sthAnamAM havAnebAcakAM bhare che. paraMtu bhagavAna te pitAnA kAryamAM masta rahetA hovAthI AvA kaSTane taddana nirmAlaya jevA gaNutA, ane potAnA svabhAvamAM tallIna rahetA. AvI jagyAe cAmAcIDI-ghuvaDa, DAMsa,-vIMchI,-gIdha, Adi puSkala pramANamAM rahetAM hovAne kAraNe teo, bhagavAnane judI judI rIte duHkha ApatAM hatAM. ke prabhunA zarIra sAthe mohanI mAMdhithI cALA karanAra rUpasuMdarIone upasarga temane ke thatuM haze. te vakhate prabhue bhagavata upasarga varNanam / suu09|| upadrave tIvra anubhave thatA navA irache che, chatA sAra lupIne // 24 // Jain Education W ina3*** Saw.jainelibrary.org Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 242 // mAnI- mAzAn sadA rAmadurabhiga zaktinAmakAstravizeSadhArakAH, grAmarakSakAH grAmapAlakAzca kimapi-kizcidapi vacanam-avadantam bhagavantaM zrIvIrasvAminaM, caurazaGkayA-caurasaMzayena zastrAbhighAtena zastraprahAreNa aupasargayan-upasarga kRtvntH| bhagavAMstu tAn-uparyuktAn sarvAnapi upasargAn samyak adhyasahata soDhavAn / atha ca bhAvAn aihalaukikAna manuSya sambandhinaH, tathApAralaukikAn devAdisambandhinazca anekarUpAn-caprakArAn priyAn=anukUlAn abhiyAna pratikUlAn zabdAn , tathA-anekarUpANi nAnAvidhAni bhImAdirUpANi bhImAni bhayaGkarANi rUpANipizAcAdInAmAkArAH, AdipadAn - devAGganAdInAM manoharANi rUpANi ca, tathA-anekarUpAn=bahuvidhAna surabhidurabhigandhAna=sugandhAna durgandhAMzca, tathAvirUparUpAn amanojJAn , upalakSaNAcca manojJAna sparzAn sadAsarvadA samitaH samitisampannaH san ratimararti rAgadveSau abhibhUya-tyaktvA avAdI-maunI-mukhaduHkhamaprakAzayan samyaka adhyAsta-nizcalatayA soDhavAn / hAtha meM liye grAmarakSaka-kotavAla Adi kucha bhI na bolane vAle bhagavAn ko cora kI AzaMkA karake arthAta cora samajha kara zastroM kA prahAra karate upasarga karake the, parantu bhagavAn ina sabhI upasagoM ko samyaga rIti se sahana karate the| tathA-bhagavAn ihalokasaMbaMdhI manuSyAdikRta tathA paralokasaMbaMdhI arthAt devAdikRta aneka prakAra ke avakala evaM pratikula zabdoM ko, vividha prakAra ke bhayAnaka pizAca Adi ke rUpoM ko 'Adi' zabda se denAMganA Adi ke manohara rUpoM ko, taraha-taraha kI sugaMdha aura durgadha ko, tathA amanojJa aura upalakSaNa se manojJa sparTI ko, sadaiva samitiyukta hokara, rAga-dveSa ko tyAga kara, maunabhAva se-apane mukha-duHkha ko prakAzita na karate hue, nizcalarUpa se sahana karate the| kabhI-kabhI aisA bhI prasaMga AtA pitAnI kaI alaukika zakti vaDe indriya upara damana calAvyuM haze ? prabhune cAra tarIke TheravIne grAmya rakSakoe temanA zu hAla karyA haze ? manuSyakRta-devakRta ane tiryacakRta upasargo maraNa upajAve tevAM hatAM, chatAM bhagavAna te sarvane udayabhAve gaNI pheMkI detAM, kAraNa ke, te upasargone upasI tarIke mAnatA ja nahi. jene A deha uparanI sarvAgI mamatA uDI gaI hatI, tene deha rahe teya zuM ane na rahe te paNa zuM? kAraNa ke temaNe te dehane eka "jaDAtmaka" bhAva tarIke gaye hate. te deha uparanA vitaka-duHkhe te te vakhatanA jaDanA pariNAmika bhAve ja hatA. te vakhate jaDa deha, te rUpeja pariNamavA sarjAyela hatuM. ema Ama buddhie, bhagavAne nakakI karyuM hatuM. pachI te dazAne ApaNe ThIka paDe te artha mAM ghaTAvIe ! paraMtu bhagavAnane deha sAthe te saMbaMdha (ruci) chUTI gayo hate. A vAta AMtarika bhAvane lakSamAM rAkhIne karavAmAM AvI che. jenI phakta bAhya-daSTi che, tene A vAtanI gheDa besaze nA nahi. paNa vAstavika rIte te, A pramANe ja che. bhagavAnanA samayamAM, Amadarzana karavAnA himAyatIo, potapotAnI bhagavata upasarga vrnnnm| muu091|| // 242 // For Private & Personal use only N w .jainelibrary.org Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 243 // Zheng Xing tathA - kadAcit - zUnyAgAre - nirjanagRhe rAtrau kAyotsarge sthitaM bhagavantaM - zrIvIrasvAminaM kAmabhogAn sevitukAmAH parastrIsahitAH ekacarA : =jArapuruSAH samAgatAH pRcchanti-' ko'si tvam ? iti / tadA kadAcit bhagavAn zrIvIrasvAmI na kiJcidapi vadati, kintu tUSNIkaH = maunasahitaH saMtiSThate, tadA tasmin kAle avAdake= anuttarazIle bhagavati = bhagavantaM prati kruddhAH kRtakrodhAH, ruSTA = kRtaropAH santaH nAnAvidham = anekaprakAram upasargam kurvanti=yaSTimuSTyAdibhirbhagavantaM tADayanti, tamapi upasarga bhagavAn = zrIvIrasvAmI samyak asahata = soDhavAn / kadAcit= kasmiMzcitsamaye- 'ko'tra' atra - asmin sthAne ko'sti ? iti = etat pRSTaH san bhagavAn zrIvIrasvAmI avadat uktavAn ahaM bhikSurasmi iti = etadvacaH zrutvA sakapAyaiH = krodhAdikapAyasahitaiH taiH =jArapuruSaiH Ahatya = tADayitvA "itaH=asmAt sthAnAt apasara= dUraM gaccha" iti = etat kathitaH = uktaH san bhagavAn 'ayam = tADanAdisahanarUpaH uttamaH = utkRSTo dharmo'sti' iti kRtvA = iti jJAtvA tataH tasmAt sthAnAt tUSNIkaH = kiMcidavadanneva nirasarat= nirgatavAn / tathA yasmin himavAte = zItalavAyuyukte zizire = ziziraRtau pravepake = zItasaMvalitatvAt ki bhagavAn sunasAna ghara meM rAtri ke suna kAyotsarga meM sthita rahate the| vyabhicArI puruSa parastrI ke sAtha kAmabhoga sevana karane ke lie vahA~ Ate aura bhagavAna se pUchate - 'kauna hai tU ?' taba bhagavAn kucha uttara nahIM dete, mauna sAdhe rahate / taba kucha bhI uttara na denevAle bhagavAn para ve krodhita hote, ruSTa hote aura bhagavAna ko aneka prakAra se laTThI muTThI Adi se tAr3anA krte| usa upasarga ko bhI bhagavAn samyakrUpa se saha lete the| kabhI kisI ne pUchA - " kauna hai yahA~ ?" isa prazna ke uttara meM vIra prabhu ne kahA'maiM bhikSu huuN|' vaha zabda suna kara ve jAra puruSa krodha Adi kaSAyoM se yukta ho jAte aura tAr3anA karake kahate - ' dUra jA yahA~ se|' isa prakAra kahane para bhagavAn socate - 'tAr3anA Adi ko saha lenA utkRSTa dharma hai / ' aura yaha socakara ve cupacApa, binA kucha kahe, nikala jAte the / rIte, AtmAnI vArtA karatA hatA. mAcAra-vicArAnuM pAlana paNa peAtAnI STi e ja karatA, chatAM zItaparISahane paNa sahana karavAmAM lAcAra hatA. zItaparISahane sahana nahi karanArA AtmA, cAdara Adi vastro, tathA mAnava vasavATa vinAnA sthaLeAnI zeAdhamAM ja pharatA hatA. kAraNa ke teone deha dRSTi gai na hatI. jaina dharmAMnA sAdhuo sivAyanA anyamAgI sAdhuA, agni vigere pragaTAvIne zIta sAme rakSaNa meLavatA kAraNa ke te zarIrane Atma-sAdhana mAnatA. ane "deha rakhA dharma. " mAnatA eTale dehanuM astitva haze te dhama thaI zakaze. ema teonI dhAraNA hatI. AvAonu` maMtavya, bhagavAnanA AcArathI juduM tarI Ave che ! te Jain Education National Curcury Jury Sil Torte Sume kalpamaJjarI TIkA bhagavata upasarga varNanam / ||suu091|| // 243 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA janAnAM prakampakArake mArute yAyau pravAti-pracalati sati apyeke kecit anagArA: sAdhavaH nirvAtaMbAyurahita sthAnam eSayanti gaveSayanti, anye janAH "saMghATI: zItanivArakavastravizeSAn pravekSyAmaH paviSTAH bhaviSyAmaH" zrIkalpa iti itthaM zItabhItyA vadanti-jalpanti, eke anye ca bhikSavaH indhanAni kASThAni samAdahantaH agnau prajvalayantaH santastiSThanti, ke'pi "pihitAHcasvAcchannAH atiduHkhaM mahAkaSTam himakasaMsparza sahituM zakSyAmaH samarthA // 244|| bhaviSyAmaH" iti zocanti manasi vicArayanti, tasmin tAdRze-tathAbhUte zizire zItakAle dravikA mokSAbhilASI bhagavAn-zrIvIrasvAmI apratijJaH ihalokaparalokamatijJArahitaH san vikaTe zItabhayayukte anAvRte sthAne tat-duHsahaM zItaM samyak adhyAsta-nizcalatayA soDhavAn / "anye maditare'pi munayaH sAdhavaH evam madanuSThitaprakAreNa IstAm= viharantu" iti kRtvA iti vicArya apratijJena-patijJArahitena matimatA-medhAvinA bhagavatA-zrIvIrasvAminA eSa:pUrvokto vidhiH AcAraH bahuzaH anekazaH anukrAnta anusRtaH-pAlitaH // 091 // zItala vAyu se yukta zizira Rtu meM, zItalatA ke kAraNa manuSyoM ko ka~paka~pI utpanna karane vAlI havA calatI thii| usa samaya kitane hI sAdhu aise sthAna khojate phirate the jahA~ vAyu kA praveza na ho| koI-koI jana zIta kI bhIti se kahate the-'hama to zIta ko rokane vAle vastra meM dubaka jaaeNge| kaI loga Aga meM iMdhana jalA kara tApate the| koI socate the-vastra or3hane se hI mahAkaSTakara sardI sahana kI jA sakatI hai| aise zItalakAla meM bhI mokSa ke abhilASI bhagavAn ihaloka-paralokasaMbaMdhI samasta kAmanAoM se dUra raha kara sardI ke bhaya vAle khule sthAna meM usa dussaha zIta ko acala bhAva se sahana karate the| uparokta upasargo dvArA saheje jANI zakAya che. jene AtmabhAna jAgRta thayuM che tene AtmAnI svataMtra zakti, sva-para prakAzakano guNa anaMtavIrya ane anaMtasukhano anubhava thatAM, deha bhAnabhUlAI jAya che, ne kevala AtmA, nija zaktie nirbhara thaI, AgaLa vadhe che. deha dazA ane AtmadazA vaccenuM aMtara, AkAza-pAtALa jeTaluM hoya che. jenI dehadRSTi che, te game teTalI kriyAo karaze, zarIrane sukavI nAkhI khAkha banAvI deze, te paNa, Atmadarzana nahi thAya. paraMtu jene AtmalakSa thayuM che, nija svabhAvanI jene pichANu thaI che, jeNe AtmAmAM rahela anaMta sukho ane anaMta vIya upara vizvAsa mUkI che. te, thoDI paNa zuddha kriyA karate theka, nija nivAsa dhAmamAM pahoMcI zakaze. bhagavAna to, nijabhAna sAthe laI ne ja avataryA hatAM. je "utkRSTa AtmabhAna" ne kSAyika samyakatva zakita kahevAmAM Ave che, te samyakatva, te ja bhavamAM, bhagavAnane siddha gatimAM laI jaze. AvA utkRSTa tyAgInA yAgane, bhagavata upasargavarNanam / suu09|| // 244 // Jain Education alona! h Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 245|| mulam-tao bhagavaM puNo'vi ciMtei-"bahuyaM kammaM mama nijareyavvaM atthi, ao aNAriyabahulaM lADhadesaM baccAmi, tattha hIlaNaniMdaNAIhiM bahuyaM kammaM nijarissaI" ti kaTu lADha desaM pvisii| tattha pavisamANassa bhagavo magge corA miliyaa| te ya bhagavaM dadraNa 'avasauNaM jAyaM jaM muMDio milio, eyaM avasauNaM eyassa ceva vahAe bhavau'-tti kaTu bhagavaM ladvimuhippahArahiM bahuso harNisu / aha duccaralADhacArI bhagavaM tassa desassa bajjabhUmi sumbhabhUmi ca smnnuptte| tattha NaM se virUvarUbAI taNasIyateyaphAsAI daMsamasage ya sayA samie sammaM sahI / paMta seja paMtAI AsaNAI sevii| tattha bhagavao bahave uvasaggA samAgayA, taM jahA-lUhe bhatte saMpatte, jANavayA lasiMsu, kukurA hisisu nivADimu / appA ceva ujjuyA jaNA lasaeNa DasamANe suNae ya nivAreti / bahave u "samaNaM kukkurA DasaMtu"-tti kuTu suNae chuchukaareNti| tattha vajabhUmIe bahave pharusabhAsiyo kohasIlA vsNti| tattha aNNe samaNA laDhi nAliyaM ca gahAya vihariMsu, tahavi te suNaehi piTThabhAge sNluNcinjisu| ao lADhesu duccaragANi ThANANi saMti-tti loe pasiddhaM, tatthavi abhisamecca bhagavaM 'sAhUNaM daMDo akappaNijjo'ti kaTu daMDarahie vosaTTakAe gAmakaMDagANaM suNagANaM ca uvasagge ahiyAsI / saMgAmasIse NAgoba se mahAvIre tatya pArae aasii| egayA tattha gAmaMtiyaM upasaMkamamANaM apattagAma bhagavaM aNAriyA paDiNikakhamittA eyAo paraM palehitti kahiya lasisu / hayapunno'vi bhagavaM puNo puNo tastha vihriitr| tattha kei aNAriyA bhagavaM daMDeNaM kei muTThiNA kei kuMtAiphaleNaM kei leluNA kei kavAleNa haMtA haMtA kaMdisu / egayA te luciyapuvANi maMNi uTuMbhiya virUvarUvAI parIsahAI dAUgaM kAyaM luMciMsu, ahavA paMsuNA uvakirimu ucchAliya NihaNisu, aduvA AsaNAo khalaiMsu, tahavi paNayAse bhayavaM vosaTTakAe apaDinne dukkhaM shii| evaM tattha se suMvuDe mahAvIre pharusAI parIsahovasaggAI paDisevamANe saMgAmasIse suro vca ayale riiityaa| esa vihI maimayA mAhaNeNa apaDinneNa bhagavayA 'evaM savve'vi rIyaMtu'-ti kaTTa bahuso aNukaMto muu092|| 'mere sivAya anya muni bhI isI prakAra vihAra kareM-saMyama kI sAdhanA kareM' aisA vicAra karake bhagavAn vIra svAmI ne bArambAra isa AcAra kA pAlana kiyA / / sU091 // viSayamAM rAcI rahela viSayane kIDe, kevI rIte samajI zake? rUpa suMdarIonA jhalalATa rUpa AgaLa, bAhya indriyonA uzkerATanuM bhagavAne kaI zakti dvArA, tenuM zamana karyuM haze? A yoga jeNe sAthe heya, agara AvA yogamAM ( je mAnatA hoya teja AvA yuganuM pArakhuM karI zake (sU091) bhagavato. kA 'nAryakRto mA masarga vrnnnm| 092 / / // 245 // Jain Education Internal jainelibrary.org. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 246 // Tai Ying Yang Bao Bao LL chAyA--tato bhagavAn punazcintayati - " bahukaM karma mama nirjarayitavyamasti, ato'nAryabahulaM lATadeza jAmi tatra hInA - nindanAdibhirbahukaM karma nirjarayiSyate" iti kRtvA lATadezaM prAvizat / tatra pravizato bhagavato mArge corA militAH, te ca bhagavantaM dRSTvA "apazukanaM jAtaM yanmuNDito militaH, etadapazukanam etasyaiva vadhAya bhavatu " iti kRtvA bhagavantaM yaSTimuSTiprahArairbahuzo'ghnan, atha dutharalATacArI bhagavAn tasya dezasya vajrabhUmiM zubhrabhUmiM ca samanuprAptaH / tatra sa virUparUpAn tRNazItatejaHsparzAn daMzamazakAn ca sadA samitaH samyagasahata / prAntAM zayyAM prAntAnyAsanAni asevata / tatra bhagavato bahava upasargAH samAgatAH, tadyathA- rUkSaM bhaktaM mUla kA artha - ' tatra bhagavaM' ityAdi / tatpazcAt bhagavAn ne punaH vicAra kiyA- 'mujhe bahuta-se karmoM kI nirjarA karanI hai, ataH anArya bahula lATadeza meM jAnA caahie| vahA~ holanA evaM nindanA Adi hone se bahuta karmoM kI nirjarA hogii|' aisA soca kara bhagavAn ne lATa deza meM vihAra karate bhagavAn ko mArga meM cora mile| unhoMne bhagavAn ko dekha kara socA- 'yaha muMDita mila gayA so apazakuna ho ga. yaha apazakuna isI ke vadha ke lie ho|' isa taraha soca kara unhoM ne bhagavAn ko laTThiyoM aura muTTiyoM kA prahAra karake khUba maaraa-piittaa| bhagavAn ne samyak prakAra se usakA sahana kiyaa| isa ke bAda usa durgama lATa deza meM vicaraNa karane vAle bhagavAn usa deza kI vajrabhUmi meM aura zubhra bhUmi meM pahu~ce / vahA~ bhagavAn ne kaMTaka, zIta aura uSNa Adi ke sparzo ko tathA DAMsa-macchara Adi ke daMzoM ko samAdhi meM lIna raha kara samyak prakAra se nirantara sahana kiyaa| kaSTakara nivAsasthAnoM kA tathA kaSTakara azana Adi kA bhUjanA artha - 'tao bhagavaM' ityAdi lagavAne ithI vicAra yoM hai, blu bhAre bhanI niza karavAnI bAkI che. mATe anAya bahula lAdezamAM javu joie. tyAM mArI helaNA-niMdA Adi thavAthI ghaNAM karmonI nirjarA thaze. AvA vicAra karI, temaNe lATadezamAM vihAra karyA. vihAra karatAM, mAga mAM bhagavAnane cAra lokone bheTo thayA. cAree, bhagavAnane joI, manamAM vicAra karyAM ke, A muDio rastAmAM maLavAtha bhAre apazukana thayA. ! A apazukana tenA vadha mATe ja che.! AvA ni ya karI, teee, bhagavAna upara lAThIe ane muThThIonA prahAra karyA. tyArabAda, gaDadA pAthI mAra mAryAM. A badhuM bhagavAne samapariNAme sahana karI lIdhuM. durgaMma lAdezamAM vicaravAvALA bhagavAna A dezanI vajAbhUmimAM ane zubhrabhUmimAM pahoMcI gayA. ahiM bhagavAnane kaTaka-kAMTA-kAMkaza garamI-ThaMDI tathA DAMsa-macchara AdinA viSama prakAranA kaSTo upasthita thatA. te saOne temaNe samabhAve sahana kara lIdhA. A uparAMta, utaravAnA sthaLeA paNa ghaNA kaSTadAyaka hatAM temAM paNa bhagavAna anazana AdinuM sevana karI Jain Educationations kalpa-, maJjarI TIkA bhagavatos nAryadeza saMjAta parISaDo pasarga varNanam / // 092 // * // 246 // ww.jainelibrary.org Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA saMprAptam / jAnapadA alUpayan , kukurA ahiMsan nyapAtayan / alpA eva RjukA janA lUSakAn dazataH zunakAMzca nivArayanti / bahavastu "zramaNaM kukkurA dazantu" iti kRtvA zunakAn chucchukArayanti / tatra vanabhUmau bahavaH paruSazrIkalpa bhASiNaH krodhazIlA vasanti / tatra anye zramaNA yaSTiM nAlikAM ca gRhItvA vyaharan , tathApi te zunakaiH pRSThabhAge samalucyanta, ato lATeSu duzcarakANi sthAnAni santIti loke prsiddhm| tatrApi abhisametya bhagavAn 'sAdhUnAM // 247 // daNDo'kalpanIyaH' iti kRtvA daNDarahitaH vyutsRSTakAyo grAmakaNTakAnAM zunakAnAM copasargAn adhyaast| saGgrAma zIrSe nAga iva sa mahAvIrastatra pAraka AsIt / ekadA tatra grAmAntikamupasaMkrAmantamaprAptagrAmamanAryAH pratiniSkramya sevana kiyA / vahA bhagavAn para bahuta upasarga Aye / jaise-vhN| lakhA bhojana milA, vahA~ ke logone mArapITa kI, kuttoMne kATA aura nIce girA diyaa| koI birale sIdhe loga hI mArane vAloM ko aura kATane vAle kuttoM ko rokate the| bahutere to yahI socate the ki isa amaNa ko kutte kATeM to acchA, aisA soca kara ve kuttoM ko chuchakArate the| usa vajrabhUmi meM bahuta-se rUkhA bolane vAle aura krodhazIla loga rahate the| dUsare zramaga vahA~ DaMDA aura lAThI lekara vicarate the, phira bhI kutte unheM pIche se noca lete the ata eva loka meM yaha bAta phaila gaI thI ki lATa deza meM aise sthAna haiM, jahA~ calanA kaThina hai| vahA~ jAkara bhI bhagavAna ne 'sAdhuoM ko DaMDA rakhanA kalpatA nahIM aisA soca kara vinA DaMDA kAyA kI mamatA tyAga kara durjanoM aura zvAnoM ke upasargoM ko sahana kiyaa| saMgrAma ke bIca bhAga meM hAthI kI bhA~ti mahAvIra prabhu una upasargoM ke pAragAmI hue| rahyA hatAM. A dezamAM, prabhune aNaciMtA duHkhe utpanna thayA. ahi AhA2 lukha-suko aMta prAMta maLatA. ahIMnA dAdA leke mArapITa paNa karatA. jaMgalI DAdhIyA kutarAone bhagavAna upara choDI mUkatA. A kutarAo, temane karaDI nIce paTakI detA. keI viralA puruSo ja kutarAone hAMkI kADhatA. bAkI to kutarAone sIsakArI, bhagavAnanI pachavADe deDAvatA ane chUTAM mUkatAM. ghaNA anAryo te ema paNa kahetA ke, A navatara mANasa kayAMthI Avyo che? mATe tene ahiMthI kADha-ravAnA kare. A vajabhUmimAM loko karaDI bhASA bolatA hatA; temaja vAta vAtamAM kodhe bharAI ThaMDA uDADavAvALA hatA. ahiM jaMgalI kutarAo temaja pALelA kutarAe, vipula pramANumAM dRSTigocara thatAM hatAM. tethI zramaNe ahiM haMDA-lAkaDI sAthe vihAra karatA hatA. te paNa kutarAe temane karaDI pagamAMthI mAMsanA lecA kADhI nAkhatA. A kAraNe lokomAM evI vAta pracalita thaI hatI ke, lATa dezamAM vicaravuM ghaNuM kaThaNa che. bhagavAna ahIM AvA vikarALa pradezamAM AvyA chatAM lAkaDI-DaMDA vigere kAMI paNa rAkhatAM nahi. teonuM In EdudALA tArA maMtavya evuM hatuM ke "sAdhuone lAkaDI-DeDe kaMI paNuM rAkhavuM ka9patuM nathI. ThaMDA Adi rAkhyA vagara A vihAra bhagavata upsrgvrnnnm| 092 // // 247 // SECww.jainelibrary.org Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 248 // TIkA 'etasmAt paraM palAyasva' iti kthyitvaa'luupyn| hatapUrvo'pi bhagavAn punaH punastatra vyhrt| tatra kecidanAryA bhagavantaM daNDena kecinmuSTinA kecita kuntAdiphalena kecit loSTena kecit kapAlena hatyA hatvA akrandan / ekadA te luzcitapUrvANi imazrUNi aSTabhya virUparUpAn parISahAn 6tvA kAyamaluJcan , athavA pAMmunA upA'kiran ucchAlya nyannan , athavA Ama daskhalayan , tathA'pi praNatAzo bhagavAn vyutsRSTakAyo'pratijJo duHkhamasahata / evaM tatra sa saMghato mahAvIraH paruSAn parIvahopasargA pratisevamAnaH saGgrAmazIrSe zUra iva acala ain| eSa vidhiH matimatA mAhanena apratijJena bhagavatA 'evaM sarve'pi IratAm' iti kRtvA bahuzo'nukrAntaH / / 092 / / eka samaya bhagavAn gAva ke samIpa pahu~ce aura gAMva meM pahu~ca bhI nahIM pAye ki anArya loka bahAra nikala-nikala kara 'bhAga jAo yahA~ se dUra' aisA kaha kara mArane lge| jahA~ bhagavAn para pahale prahAra kiyA gayA thA, vahA~ bhI ve punaH punaH vihAra karate the| vahA~ koI anArya bhagavAn ko DaMDe se, koI muTThI se, koI bhAle Adi se, koI miTTI ke Dhele se aura koI ThokariyoM se mAra-mAra kara svayaM cillAte the| kabhIkabhI ve pahale nA~cI huI mUchoM ko pakaDakara, nAnA prakAra ke parISaha dekara zarIra ko nauMcate the, athavA bhagavAna ko dhUla se bhara dete the, Upara uchAla kara paTaka dete the, athavA Asana se dhakkA dete the, tathApi nirjerArthI bhagavAn kAyakI mamatA tyAga kara tathA apratijJa hokara duHvoM ko sahana kara lete the| isa prakAra bhagavAn bhUmimAM bhagavAna vicaratA hatA, kAraNa ke temaNe dehanI mamatAne tyAga karyo hato. AthI teo durjane ane tenA - zvAnanA kaSTa sahana karavA tatpara thayA hatA. jemAM saMgrAmamAM hAthI mokhare hoya che tema bhagavAna upasargo rUpI saMgrAmamAM AgaLa rahI sarvakaSTomAM pAragAmI banI gayA hatA. koI eka samaye bhagavAna kaI eka gAmanI najIka pahoMcyA. gAmamAM te pUrepUrA pahoMcyA paNa na hatA tyAM te anArya ke sapATAbaMdha bahAra nikaLI "cAlyo jA-cAlyo jAvigerenA pokAre pADavA lAgyA. bUmabarADAnI sAthe lAkaDIonA mAra paNa mAravA lAgyA, jyAM jyAM temane prahAro thayA hatA tyAM tyAM pharIthI teoe vihAra kara zarU karyo. AvI kaThora bhUmimAM bhagavAnane DAMga, muThI, bhAlA, phaLa, Dhepha, ThIkarA vigerethI mArI-phUTI temane "hura" bolAvatA. keI koI vakhata to temanI vadhelI mUchane pakaDI AkhA zarIrane nIce vALI mUkatAM. kyAreka kayAreka temanI upara khUba dhULa uDADI temane dhULathI navarAvI mUktA. ghaNI vakhata hAthathI temane AkhA ne AkhA upADI nIce paTakatA. temane TAMgAToLI karI dUra pheMkyA ane besavAnI jagyAe paNa besavA detA nahi. A huM badhuM hovA chatAM bhagavAna nirjarA pariNAmI rahI tamAma sahana karyA jatA hatA. teoe te samULage mamatAne tyAra bhagavata upsrgvrnnnm| muu092|| // 248 Jain Education ational FOR Pmate Personal use only Saw.jainelibrary.org Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra kalpamaJjarI TIkA ||249 // TIkA-'to bhayavaM' ityAdi / tataH anAryadeze'nekavidhopasargasahanAnantaraM punarapi bhagavAn cintayati= vicArayati yad-bahukaM pracuraM karma mama nirjarayitavyaMkSapaNIyam asti, ataH asmAdetoH anAryabahulam anAryapracura lATadeza lATAkhyaM dezaM vrajAmi gacchAmi, tatra lATadeze hIlanA-nindanAdibhiH-tatrahIlanA-anAdaraH, nindanA=gaINA-avAcyakathanaM, tadAdibhiH bahukaMbahu karma nirjarayiSyate-kSayaM prApsyati" iti kRtvA iti vicArya lATadezaM prAvizat-lATadeze vihAraM kRtavAn / tatra-lATa deze pravizato bhagavataH zrImahAvIrasya mArge corAH militAH te-corAzca bhagavantaM dRSTvA, apazakunaM jAtam yat muNDito militaH, etat apazakunam etasya muNDitasyaiva vadhAya mahAvIrane vahA~ saMgrAma ke agrabhAga meM zUra puruSa kI taraha kaThora parIpahoM aura upasargoM ko sahana karate hue nizcala bhAva se vihAra kiyaa| 'anyamuni bhI aisA hI kareM isa prakAra vicAra kara mAhana evaM apatijJa bhagavAna ne bArambAra isa vidhi kA sevana kiyA ||muu092|| TIkA kA artha-anArya deza meM mAti-bhA~ti ke upasarga sahana karane ke anantara bhagavAn ne punaH cintana kiyA-mujhe abhI bahuta se kamI kA kSaya karanA hai| ataeva mujhe usa lATa deza meM vihAra karanA cAhiye, jahA~ anArya logoM kI bahulatA hai| lATa deza meM anAdara hone se aura gAliyA khAne se tathA isI prakAra kA anya avAMchita vyavahAra hone se mere bahuta karmoM kA kSaya ho jaaygaa| aisA socakara unhoMne lATa deza meM vihAra kiyaa| lATa deza meM praveza kiyA hI thA ki mArga meM cora mila gye| coroM ne bhagavAna ko dekhakara samajhA ki hameM yaha muMDA milA ataH apazukana ho gayA, yaha apazukana isI muMDe ke vadha ke lie ho; aisA socakara corone karyo hate. AvI rIte saMya mabhUmimAM mokhare rahI karmo nI sa the laDAI karatAM, pitAnI vRttio jarA paNa uchaLavA detA nahi. munijanene A dharma che ne A prakAre titikSA thaze to deha bhAna bhUlI jaI AtmabhAna pragaTa thaze mema sama lagavAne mA maare| 4321. (2062) TIkAno artha-anArya dezamAM jAtajAtanA upasargo sahana karyA pachI bhagavAne pharIthI ciMtana karyuM ke "mAre hajI ghaNAM karmone kSaya karavAnuM bAkI che, tethI mAre te lATa dezamAM pharIthI vihAra karavo joIe, jyAM anArya leke vadhAre pramANamAM che. lATa dezamAM anAdara tiraskAra thavAthI ane gALA khAvAthI tathA e prakArane bIje anicchanIya vyavahAra thavAthI mArA ghaNu karmone kSaya thaI jaze' evuM vicArIne temaNe lATa deza tarapha vihAra karyo. lATa dezamAM je praveza karyo ke tarata ja mArgamAM cera leke maLyA. cAree bhagavAnane joIne ema mAnyuM A mAthe muMDAvALe sAme maLavAthI ApaNane apazukana thayA. A apazukana mATe A muDI enuM mata ja mAge bhagavata upasargavarNanam / mU092 | Lai vadilan AHAM MAHASA RAM karavAnI bAkI amArapha tiraskAra karI // 249 // vicArIne te te Jain Education Inconal ww.jainelibrary.org Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 25 // maJjarI TIkA bhavatu astu' iti kRtvA iti manasi vicArya bhagavana-zrIvIrasvAminaM, yaSTimuSTiprahAraiH bahuzaH anekazaH annnhtvntH| atha anantaram , duzcaralATavArI durgamalATa dezavihArI zrIrasvAmI tasya dezasya batra bhUmi-bhUmi nAmakaM pradeza, zubhrabhUmi-zubhrabhUminAmakaM pradezaM ca samanuprApta anukrameNa viharan gtH| tatra-lATa dezIyajabhUmizubhrabhUmyoH khalu saH bhagavAn vIrasvAmI virUparUpAn-anekaprakArAn tRNa-zIta-tejaH-sparzAn , tatra-taNasya% darbhAdeH, zItasya himasya, tejasaH uSNasya ca ye sparzAstAn, ca-punaH-dezamazakAn samitaH samitiyuktaH san sadAsarvadA samyak asahatasoDhavAn / tathA-pAntAm zarIrAsu bajanikAM zayyAM, prAntAni AsanAni ca asevt| tatra-lATa dezIya-vajrabhUmi-zubhrabhUmyoH, bhagavataH zrIvIrasvAminaH bahavaH upasargAH samAgatAH samutpannAH tadyathA"tatra bhagavatA rUkSaM-nIrasaM bhaktam azanAdikaM saMmAptam labdham / jAnapadA: lATa dezotpannA janAH alUpayan= yaSTimuSTayAdinA'tADayan , tathA-kukurAH ahiMsan , adazan , nyapAtayan nipAtitavantazca / akhAH katipaye evaM zrIvIra pramu ko bAra-bAra yaSTi aura muSTi se maaraa| vaha saba upasarga bhagavAn ne samyak prakAra se sahana kiye| isake bAda durgama lATa deza meM vihAra karane vAle bhagavAn kramazaH lATa dezakI vajabhUminAmaka pradeza meM tathA zubhrabhUmi nAmaka pradeza meM pdhaare| usa vanabhUmi aura zubhrabhUmi meM bhagavAna mahAvIra svAmIne aneka prakAra ke kAToM Adi ke tathA sardI aura garmI ke evaM daMzamazaka Adi ke kaSToM ko samitiyukta hokara, samyak prakAra se nirantara sahana kiyaa| unhoMne zarIra ko kaSTa pahu~cAne vAle sthAnoM meM nivAsa kiyA, aura kaSTa kara AsanoM kA sevana kiyaa| usa lATa dezakI vanabhUmi evaM zubhrabhUmi meM bhagavAn mahAvIra svAmI ko bahuta upasarga aaye| jaise-vahA~ bhagavAn ko rUgvA sabA AhAra milaa| lATa ke logoMne bhagavAn ko ladI-guDI Adi se tAr3ana kiyaa| prabhuvora ko kuttoMne kATA aura nIve paTaka diiyaa| vahA ke adhika loga to, 'pu. isa zramaNako kATeM,' che ema vicArIne e zrI prabhune uparAuparI lAkaDIo tathA gaDadA pA ne mAra mAryo. bhagavAne te trA ya sa ma bhAve sahana karyo. tyArabAda durgama lATa dezamAM vihAra karatA bhagavAna kramazaH lATa dezanA vajAmi nAmanA pradezamAM tathA zajabhami nAmanA pradezamAM padhAryA. te vAmi tathA zunnabhUmimAM bhagavAna mahAvIra svAmIe aneka prakAranA kAMTA AdinA ThaMDI ane garamInA DAMsa-macchara AdinA kanTene samitiyukta thaIne samyapha prakAre niraMtara sahana karyA. temaNe zarIrane kaSTa paheAMca DatA sthAnomAM nivAsa karyo ane kasTakArI Asanane upaga rAkhyo. te lATa dezanI vajAmi ane zubhUmimAM bhagavAna mahAvIra svAmIne ghaNA upasargo naDayA. jema ke tyAM bhagavAnane lakho-sUke AhAra maLata. lATanA leke e bhagavAnane lA kaDI tathA muThI vaDe mAya, che temane kUtarA karaDAvyA ane nIce pachADI nAkhyA. tyAMnA ghaNA le ke te "kUtarA bhale A zramaNane karaDe" evuM bhagavato'nAyadezae saMjAta parIpaho pasarga varNanam / 092 // // 25 // diww.jainelibrary.org Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H zrIkalpa kalpa maJjarI // 25 // TIkA TTARATHAMESH RjukAH komalaprakRtikA janAH lUpakAntADakAn dazata: dantaiH prabhuzarIraM vidArayataH zunakAn kukkarAMzca nivAra rayanti tADanAda lUSakAn , dazanAt kukkurAMzca pratiSedhanti / bahavo janAstu "zramaNaM kukkurA dazantu" iti kRtvA iti vicArya zunakAn=kukurAn chuchukArayanti bhagavaduparisamAkramaNAya prerayanti / tatra-tasyAM vanabhUmau bahavo janAH paruSabhASiNaH kaThorabhASaNazIlAH, krodhazIlA kopasvabhAvAH vasanti / tatra-lATa dezIyavajrabhUmau anye zramaNA:= zAkyAdayaH zvabhayanivAraNAya yaSTiM daNDaM nAlikAMsvazarIramamANAcaturaGgalAdhikaM daNDa vizeSaM ca gRhItvA vyaharan= vihRtavantaH, tathA'pi te zramaNAH, zunakaiH-kukuraiH pRSThabhAge pazcAdbhAge samalucyanta sandaSTA abhavan , ataH asmAt kAraNAt lATeSu lATadezIyapradezeSu sthAnAni duzcarANi-durgarmANi santi, iti loke prasiddham / tatrApi-tathAbhUte lATadeze'pi abhisametya gatvA bhagavAn 'sAdhUnAM daNDaH akalpanIyaH iti kRtvA iti vicArya daNDarahito vyutsRSTakAya:= tyaktadehamamatvaH, grAmakaNTakAnAm durjanAnAM zunakAnAM kukurANAMca upasargAn adhyAsta-nizcalatayA soDhavAn / saGgrAmazIrSe raNamUrdhani nAga iva istivat saH zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatra=upasargaviSaye pArakaH pArakartA aasiit| aisA socakara kuttoM ko chuchakArate hI the-kATane ke lie utsAhita hI karate the| adhikAMza loga usa vajrazubhrabhUmi meM rukSa aura kaThora bola hI bolate the, aura svabhAva ke krodhI the| lATa dezakI usa vajrabhUmi meM * bauddha Adi zramaNa kuttoM ke bhaya se bacane ke lie DaMDA lekara ora yaSTi arthAta apane zarIra ke pramANa se cAra aMgula lambI lakar3I lekara calate the, phira bhI kutte pIche kI tarapha se una zramaNoM ko nauMca liyA karate the / isa kAraNa yaha bAta prasiddha ho gaI thI ki lATa deza meM aise sthAna haiM, jahA~ calanA bar3A kaThina hai| aise lATa deza meM bhI jAkara bhagavAn ne kabhI DaMDA nahIM liyaa| unhoM ne vicAra kiyA ki DaMDA dhAraNa karanA sAdhuoM ko kalpatA nahIM hai| bhagavAn to dehakI mamatA se rahita hokara duSTajano aura kuttoM ke vicArIne kUtarAone sisakAratA hatA-karaDAvavAne mATe uzkeratA hatA ane te vAzubhrabhUminAM moTA bhAganA loko te kAra vacano ja bolatA hatA ane svabhAve ghaNuM ja krodhI hatA. lATa dezanI te vajIbhUmimAM bauddha Adi zrama katarAonA bhayathI bacavA mATe DaMDo laIne tathA yaSTi eTale ke pitAnAM zarIranA mApathI cAra AMgaLa lAMbI lAkaDI laIne cAlatA hatA, te paNa katarA pAchaLanI bAjuethI zramaNone karaDatAM hatAM te kAraNe A vAta prasiddha thaI gaI hatI ke lATa dezamAM evI jagyAo che ke jyAM cAlavuM paNa muzkela che, evA lATa dezamAM jaIne paNa bhagavAne kadI ThaMDo pAse rAkhe nahi. temaNe vicAra karyo ke heDe dhAraNa karavo sAdhuone kahapato (khapata) nathI. bhagavAna te dehanI mamatA vinAnA thaIne duSTa loko ane kutarAo vaDe karAtA upasargo sahana karatA hatA. jema hAthI bhagavato'saMjAtaparISaho nAryadeza psrgvrnnnm| muu092|| // 25 // Jain Education R ational For Private Personal Use Only SH ww.jainelibrary.org Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamutre // 252 / / Hai Xian ekadA = ekasmin samaye tatra = lATa dezadurgabhUmau grAmAntikaM = grAmasamIpam upasaMkrAmantam = upagacchantam aprAptagrAmam = anadhigatagrAmaM bhagavantam, anAryAH mlecchAH pratiniSkramya = tadgrAmAnniHsRtya " etasmAt sthAnAt paraM= dUraM palAyastra = zotraM parAdRtya gaccha' iti = etadvacanaM kathayitvA alpayan = yaSTimuSTayAdibhirhatavantaH / hatapUrvo'pi bhagavAn karmakSapaNArthaM punaH punaH vAraM vAraM tatra-lATadeze vyaharat = vyacarat / tatra-lATadeze kecidanAryAH daNDena, kecit muSTinA, kecit kuntAdiphalena = kuntAdizakhAgrabhAgena, kecit loSTena = mRtpApANAdikhaNDena, ke cit kapAlena=varpareNa bhagavantaM hatvA hatvA akrandan = kolAhalamakurvan / ekadA te bhagavato luJcitapUrvANi= pUrvaluJcitAni zmazrUNi = kUrcANi avaSTabhya = avalambya virUparUpAn = anekaprakAran duHsahAn parIpahAn davA kArya= zarIram aluzcana = vidAritavantaH, athavA = atha ca pAMsunA = dhUlyA upAkiran =macchAditavantaH tathA bhagavantam kiye huve upasargoM ko sahana karate the / jaise hAthI saMgrAma ke morce para Age hI bar3hatA jAtA hai, usI prakAra bhagavAn mahAvIra prabhu bhI Age hI bar3hate gaye aura upasargoM ke pAragAmI hue / eka bAra lATadeza kI durgama bhUmi meM grAma ke samIpa pahu~cate hue, kintu grAma taka na pahu~ce bhagavAn ko dekhakara mleccha loga gA~va se bahAra nikala kara 'isa jagaha se dUra bhAga jAo - yahA~ se lauTa jAo' isa prakAra kaha kara bhagavAna ko yaSTi aura muSTi Adi se mArane lage / jahA~ pahale bhagavAn para prahAra hue the, unhIM sthAnoM meM bhagavAna karmoM kA kSaya karane ke liye bAra-bAra vicarate the / usa lATadeza meM koI anArya DaMDe se, koI ghUse se, koI bhAle Adi zastroM kI nauka se, koI miTTI ke Dhele se aura koI patthara se aura koI ThIkaroM se bhagavAna ko mArate aura kolAhala karate the| kabhI-kabhI ve pahale naucI huI mUchoM kI jagaha utpanna choTI 2 mUchoM ko khIMca-khIMca kara bhagavAna ko nAnA prakAra ke kaSTa dete the / zarIra kA vidAraNa yuddhanA merace AgaLa ja vadhatA jAya che tema bhagavAna paNa AgaLa vadhatA gayA ane upasanA pAragAmI thayA. eka vakhata lATa dezanI dR`ma bhUmimAM koI eka gAmanA sImADe prabhu pahoMcyA. paheAMcatA veMtaja bhagavAnane joine mleccha leAkA gAmamAMthI bahAra nIkaLIne " ahIMthI dUra bhAgI nao, ahIMthI pAchA k" ema kahIne lAkaDI ane muDI Adi vaDe mAravA lAgyA. jayAM pahelAM bhagavAna para prahArA thayA hatA, eja sthAneAma bhagavAna karmonA kSaya karavA mATe vAraMvAra vicaratA hatA. te lATa dezamAM koI nA DaMDAthI, te koI gaDadAthI, kAI bhAlA Adi zastronI annIthI, te kAi mATInA DhephAthI, koi paththarathI, teA koi DhekhALAthI bhagavAnane mAratA ane kAlAhala karatA hatA. koI koI vAra tee lonca karavA chatAM krIthI ugelI TUMkI mUchone kheMcI khe'cIne bhagavAnane Jiang Shang Jiang kalpa maJjarI TIkA bhagavato' nAryadeza saMjAta parISaho pasarga varNanam / ||m092 / / // 252 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 253 // RELATE ucchAsya=UrdhvanItvA nyaghnan=atADayan athavA=atha ca te bhagavantam AsanAt askhalayan = pAtitatrantaH, tathApi = pUrvoktaM sargeSu kRteSvapi praNatAzaH niHspRho bhagavAn vyutsRSTakAyaH - tyaktazarIramohaH apratijJaH - ihaloka-paralokapratijJAvarjitazca san dukhaM= vedanAm asahata = soDhavAn / evam=anena prakAreNa sa bhagavAn saMhRtaH = saMvarayuktaH san puruSAn=kaThorAn parISahopasargAn = zItAdiparIpahAna mAnuSAdi kRtAnupasargIzca pratisevamAnaH saGgrAmazIrSe zUra iva acalaH=sthiraH san airta= vihAra kRtavAn / eSaH ayaM vidhiH kalpo matimatA = buddhimatA mAhanena = ' mAhana ityupadezakena apratijJena=pratijJArahitena bhagavatA - zrIvIrasvAminA "evaM = madvat sarve'pi sAdhavaH IratAM viharantu " iti kRtvA = iti vicArya bahuza: =anekazaH anukrAntaH = anusRtaH - pAlita iti | | 092|| mUlam -- taraNaM bhagavaM rogehiM apuTThe'vi omoyariyaM sevitthA / ahaya suNagadaMsaNAIhiM puTThevi, kAsa sAsAiehiM roge aDe va bhAvikAe No se teicchaM sAijjIa / bhagavaM saMsohaNaM vamaNaM gAya-bhaMgaNaM siNANaM saMvAhaNaM daMtapakcAlaNaM ca kammabaMdhaNaM pariNAya no sevIa / gAmadhammAo virae avAI mAhaNe rIitthA / sisirammi kara dete the / athavA dhUli se AcchAdita kara dete the / athavA Upara uchAla kara tAr3anA karate the, athavA Asana se nIce girA dete the| itane saba upasarga hone para bhI niHspRha - zarIra ke prati nirmama aura ihalokaparaloka saMbaMdhI pratijJA - kAmanA se varjita prabhu usa vedanA ko sahana karate the / isa prakAra bhagavAn ne saMvarayukta hokara kaThora zIta uSNa Adi kI parISahoM tathA manuSyAdikRta upasargoM ko sahana karate hue, saMgrAma ke agrabhAga meM zUra puruSa ke samAna, sthira bhAva se vihAra kiyaa| isa vidhikalpa kA matimAn 'mAhana' arthAt kisI ko kaSTa mata do, isa prakAra kA upadeza dene vAle tathA apratijJa bhagavAn mahAvIrane 'mere hI samAna saba zramaNa AcaraNa kareM aisA vicAra kara bAra-bAra pAlana kiyA |0 92 // vividha prakAranA kaSTa pahoMcADatA hatA. zarIranuM vidAraNa karatA athavA dhULathI AcchAdita karI detA hatA. athavA uMcakI uchALIne mAratA hatA athavA Asana parathI nIce pADI detA hatA. ATalA badhA upasargo thavA chatAM paNa niHspRha, zarIra pratye nirmIma ane ihaleAka-paraleAka saMbaMdhI pratijJA-kAmanAthI rahita prabhu te vedanAne sahana karatA hatA. A pramANe bhagavAne savaravALA thaine, kaheAra DhaMDI-garamI AdinA parISahe tathA manuSyAdi vaDe karAyelA upasagaune saDana 42tA karatA saMgrAmanA agrabhAgamA rahesa vIra puruSanI prema sthira lAve bihAra jyo. "mAhana" eTale ke keIne paNa na haNA evA upadeza ApanAra tathA apratijJa mattimAna bhagavAna mahAvIre "mArI jemaja badhA zravaNuM AcaraNa kare" evuM vicArIne vAraMvAra te kalpa (vidhi)nu pAlana karyu. (sU92) Jain Education national Bo Bo Huan An Qi Qi Qi Yan Yu kalpa maJjarI TIkA bhagavato' nAryadeza saMjAta parISado pasarga varNanam / ||su092|| // 253 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 25 // bhagavaM chAyAe AsINe jhaaii| gimhe ya AyAvIa, AyAve ya ukuhue acchI / aha ya bhagavaM oyaNaM maMthu kummAsaM ceyANi tiSNi lUhANi sIyalANi paDiseviya aTThamAse jAva itthaa| tao ya bhagavaM addhamArsa mAsaM sAhie duve mAse chammAse ya asaNA iyaM parihAya rAbhovarAyaM apaDinne viharitthA, pAraNagevi gilANamannaM muNjitthaa| egayA kayAvi chaTeNa kayAvi aTThameNaM dasameNaM duvAlasameNaM samAhi pehamANe apaDinne bhagavaM bhuMjitthA / NacA ya se mahAvIre No ceva pAvagaM sayamakAsI, annehiM vA No kArityA, karaMtaMpi nnaannujaannityaa| gAma NagaraM vA pavissa bhagavaM paradvAe kaDaM ghAsamesitthA, muvimuddhatamesiya AyayajogayAe sevitthaa| bhikkhAyariyAe bhamaMte bhagavaM vAyasAie rasesigo sate ghAsesaNAe cir3hate pehAe sayaMtAno nivartIa, aha ya puro ThiyaM samarNa vA mAhaNaM vA gAmapiMDolagaM vA atihi vA sovAgaM vA pehAe NivaTTamAge appattiyaM pariharaMte ahiMsamANe sayA samie maMdaM maMdaM parakkamiya annattha ghaasmesitthaa| muiyaM vA amaiyaM vA ullaM vA mukkaM vA sIyapiMDa purANakummAsaM aduvA bakkasaM pulAgaM vA jaM kiMci laddhaM taM AharitthA, laddhe vA aladdhe vA piMDe davie samabhAveNa rIitthA / ukuDuyAi AsaNatthe bhagavaM akukkae apaDinne uDamahotiriyaloyasarUvaM samAhiya jhANaM jhaaitthaa| chaumatthevi bhagavaM akasAI vigayageho saharUbAIsu amucchie riparakkamamANe saIpi pamAyaM No kunvitthaa| AyasohIe AyatajogaM sayameva abhisamAgamma abhigivvuDe AvakahaM ammAille bhagavaM samie aasii| eso vihI maimayA mAhaNeNa apaDinneNa bhagavayA "aNNevi muNiNo evaM rIyaMtu" nikaTa bahuso aNukaMto / / 093 // chAyA-tataH khalu bhagavAn rogairaspRSTo'pi avamodarikaM sisseve| atha ca zunakadazanAdibhiH spRSTo'pi kAsazvAsAdikai rogairaspRSTo'pi sAvizaGkayA no sa caikitsyamasvAdayata / bhagavAna saMzodhanaM vamanaM gaatraabhynyjnN| snAna saMvAhana dantapakSAlana vA karmavandhanaM parijJAya no asevata grAmyadharmAd virato'vAdI mAddanaH aite / zizire ca ___ mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt bhagavAn ne rAgoM se aspRSTa hokara bhI Unodara tapa kaa| sevana kiyaa| isake atirikta zvAnadazana Adi se spRSTa hokara bho aura zvAsa khAMsI Adi rogoM se spRSTa na hokara bhAvI rogakI AzaGkA se bhI bhagavAn ne cikitsA nahIM krvaaii| malAzaya kA saMzodhana, vamana, mAliza, snAna, mardana, aura daMtadhAvana ko karmabandhana kA kAraNa jAnakara sevana nahIM kiyaa| maithuna se virata bhbne| matha-'tae NaM' tyAdivAna asta natA, chati sdrI tanutemAye mArAthana yu. mA sivAya temane kutarAe karaDI jatA ne bhaviSyamAM enuM jhera na caDhI jAya A bhAvanAthI temaja zvAsa kAsa Adi koI paNa rege hatA nahi, paNuM bhaviSyamAM roga na thAya e AzaMkAthI paNa zArIrika cikitsA temaNe kadi paNa karAvI nahi. bhagavata AcAra paripAlana vidhi varNanam / ||mu093|| // 254 // ___JainEducation immalonal Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 255 // TIkA bhagavAna chAyAyAmAsIno'dhyAyat , grISme ca AtApayat , AtApe ca utkuTuka Asta / atha ca bhagavAn zrodanaM manthukulmApaM caitAni trINi rUkSANi zItalAni pratisevya aSTamAsAn ayApayAt / tatazca bhagavAn arddhamAsaM mAsam , sAdhiko dvo mAsau SaNmAsAMzca azanAdikaM parihAya rAtryuparAtramapratijJo vyaharat pAraNa ke'pi glAnAnAM bubhuje / ekadA kadApi SaSThena kadApyaSTamena dazamena dvAdazena samAdhi prekSamANo'pratijJo bhagavAn bubhuje| jJAtvA ca sa mahAvIro no eva pApakaM svayamakApIt, anyaizca vA no kArayAmAsa kurvantamapi nAnvajAnAt / grAma nagaraM vA pravizya bhagavAn parArthAya kRtaM grAsameSayAmAsa muvizuddhaM tamepayitvA AyatayogatayA siSeve, bhikSAcaryAya bhraman aura maunadhArI hokara mAhana vicare / zizira Rtu meM bhagavAn chAyA meM baiThe hue dhyAna karate the aura grISma Rtu meM AtApanA lete the| AtApanA lete samaya utkuTuka Asana se baiThate the| bhagavAn ne aodana, maMthu (bora kA curA) aura kulmASa (uDada) ina tIna ThaMDI aura vAsI vastuoM kA sevana karake ATha mAsa vitaaye| bhaganAn ne ardhamAsa, mAsa, aDhAI mAsa aura chaha mAsa taka azana Adi kA parityAga karake, apratijJa hokara vihAra kiyaa| pAraNA ke samaya bhI bAsI bhojana kiyaa| kabhI belA, kabhI telA, kabhI colA, kabhI paMcolA karake samAdhi ko dekhate hue apratijJa bhagavAn ne vihAra kiyaa| pApake pariNAma ko jAnakara mahAvIrane na svayaM pApa kiyA, na dUsaroM se karavAyA aura na karate kA anumodana kiyaa| grAma yA nagara meM praveza karake bhagavAn ne dUsaroM ke artha banAye gaye AhAra kI eSaNA kI, aura nirdoSa AhAra ko eSaNA karake jJAnapUrvaka maLa visarjana, namana, mAliza, snAna, mardana; daMtadhAvana vigere ne karmabaMdhananA kAraNe jANuM tenuM sevana teo karatA nahi. ane teo maithunathI sarvathA vikta hatA temaja monavRtane dhAraNa karatA hatA. zizira RtumAM, taDakAmAM ubhA rahI AtApanA letA. AtApanAnA samaye ukaDuM Asana vALIne besatA hatA. bhagavAne cokhA, berane cUre. ane aDada A traNa ThaMDI ane vAsI vastuonuM sevana karI ATha mAsa vitAvyA hatA. bhagavAne pakhavADiyuM mAsa-aDhI mAsa-ane cha mAsa sudhInI tapasyA karI vihAra karyo. pAraNanA samaye paNa temane vAsI bhojana kavuM paDayuM hatuM. koI kaMI vakhate arUma colA pAMca upavAsa vigere karIne, dravya-kSetra kAla bhAva ne joI apratijJA (nizcaya rIte nahi) bhagavAna vihAra karatA hatA. pApanA mAThAM pariName joI bhagavAne svayaM pApa karyuM nathI, temaja koInI pAse karAvyuM nathI. temaja karanArane anudana paNa ApyuM nathI. gAma agara nagaramAM jyAM jyAM bhagavAna padhAryA tyAM tyAM temaNe prAsuka AhAra grahaNa karyo. prAsuka AhAra eTale, pitAnA mATe banAvela nahi. pazu nirdoSa AhA2 AvA AhAranI gaveSaNa karI, jJAnayoga dvArA tene joI tene upayoga karatA. bhagavata AcAra paripAlana vidhi ra vrnnnm| suu093|| thI ye ukkaDa AsAna DI ane vAsI va -aDhI mAsa- ane ||255 // oi Jain Education Gattational Sadww.jainelibrary.org. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I kalpamaJjarI TIkA bhagavAn vAyasAdikAn rasaiSiNaH satvAn grAsaiSaNAyai niSThataH prekSya svayaM tasmAt nyavartata / atha ca purataH sthitaM zramaNaM vA brAhmaNaM vA grAmapiNDAvalagaM vA atithi kA zvapArka vA prekSya nivartamAnaH apatyayaM pariharan zrIkalpa ahiMsan sadA samitaH mandaM mandaM parAkramya anyatra grAsameSayAmAsa / mUpikaM vA anupikaM vA AI vA zuSkaM vA zItapiNDaM purAgakulmASam athavA bakkasaM pulAkaM vA yat kizcidapi labdhaM tat Aharat / utkuTukAdyAsanastho // 256 // bhagavAna akauphucyo'pratijJa, urdhvamadhastiryaglokarUpaM samAdhAya dhyAnamadhyAyat / chadmastho'pi bhagavAn apAyI samyak yoga se usakA sevana kiyaa| bhikSAcaryA ke lie bhramaNa karate hue bhagavAn kAka Adi prANiyoM ko kAla-eSaNA ke lie sthita dekhakara vahA~ se lauTa jAte the| sAmane khar3e hue zramaNa ko, brAhmaNa ko, bhi vArI ko atithi ko athavA zvapAka ko dekhakara vApisa lauTate, avizvAsa ko utpanna na karate, tathA hiMsA se bacate hue sadA samitiyukta, dhIme dhIme calakara dUsarI jagaha AhAra kI gaveSaNA karate the| vyaMjana se saMskRta yA asaMskRta, gIlA yA sUkhA ThaMDA bhojana, purAne ur3ada athavA chilake yA nissAra anna-jo kucha bhI mila gayA usI ko grahaNa kara liyaa| milA yA na milA to bhI saMyamI bhagavAn mukhavikAra Adi ceSTAe~ nahIM karate the aura apatijJa the| Urdhvaloka, adholoka aura tirchaloka ke svarUpa ko jAnakara dhyAna hA karate the / chadmastha hokara bhI bhagavAn ne kapAyahIna, anAsakta, zabda evaM rUpa Adi meM mUrchA na karate hue bhikSArthe zramaNa karatI vakhate je kaI sthaLe kAgavAsa apAtI hoya ane te sthaLe prANIo A "kAgavAsanA kherAkane levA bhegAM thayAM hoya te tyAMthI bhagavAna AhAra lIdhA vinA pAchA vaLI jatA. A uparAMta je kaI sthaLe bhagavAna AhAra mATe praveza karatA ane tyAM je teo zramaNa, brAhmaNa, bhikhArI, atithi vigerene ubhA jotA te tyAMthI AhAra lIdhA vinA cUpacApa pAchA vaLI jatA. pAchA vaLatI vakhate paNa evI rIte cAlI nIkaLatA ke keIne paNa avizvAsa utpanna na thAya. teo sadAya hiMsAthI bacavA mATe samitiyukta rahI dhIme dhIme cAlI anya sthaLe AhAra gaveSaNa mATe jatA hatA. khorAka vaghAreluM hoya ke vaghArela na hoya te kharAka, DhIle agara kaThaNa kharAka, junA aDada tathA tenA petarA athavA satvahIna game te rUkSa bhejana maLI jAya tene bhagavAna samabhAvathI grahaNa karI letA. keI vakhata khArAka maLe ke na maLe te paNa teo samapariNAmI thaI yatheccha vicaratA. akakaDa AsanathI besatA bhagavAna kadApi paNa mukhanI vikRti tema ja anya koI ceSTAo karatA nahi ane tao apratijJa hatA. udghaleka, aleka ane trIchokanuM svarUpa vicArI teo dhyAnamagna rahetA. chavastha avaloha sthAmAM paNa bhagavAna kaSAyahIna ane anAsakta rahI zabda, rUpa, gaMdha, sparza AdimAM mUchabhAva karatA nahi. pitAnA Quan Quan Quan Quan Quan You You Ling bhagavata AcAra paripAlana vidhi varNanam / - mi093 // 256 // Jain Education S tional S w .jainelibrary.org Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 257 // TIkA vigatagRddhiH zabdarUpAdiSu amacchito viparAkramamANaH sakRdapi pramAdaM nAkarot / AtmazodhyA AyatayogaM svayameva abhisamAgamya abhinitaH yAvat katham amAyI bhagavAn samitaH AsIt / evaM vidhirmatimatA mAhanena amatijJena bhagavatA mahAvIrega 'anyeri munaya evamIratAm , iti kRtvA bahuzo'nukrAntaH / / 093 // TIkA "tae NaM bhagA rogeDiM" ityAdi / tataH khalu bhagavAn zrotrIrasvAmI rogaH jvarAdibhiH, aspRSTo'pi3 rahito'pi abamodarikaM nyUnabhojitvarUpaM tapaH siSeve sevitavAn / atha ca-tathA ca zunakadazanAdibhiH-kukura dantAghAtAdibhiH spRSTo'pi samanvito'pi kAsazvAsAdikaiH rogaiH aspRSTo'pivarjito'pi-bhAvizaGkayA AgAmirogasandehena tannivAraNArthamapi sa bhagavAn-caikitsya-cikitsAmrogapratikAraM no asvAdayatna anumoditavAn, tathA-bhagavAna-zrIvorasvAmI, saMzodhanaM malAzayAdi-saMzodhanaM, vamanam-dhAnti gAtrAbhyaJjanaM zarIrAbhya-zarIre vizeSa rUpa se parAkrama karate hue eka bAra bho pramAda nahIM kiyaa| AtmazodhanapUrvaka svataH Ayatayoga-jJAnapUrvaka samyak yoga vyApAra kA Azraya lekara yAvajjIva nivRttimaya, amAyI aura samita rahe / 'anya muni bhI isI prakAra ra bhagavata AcaraNa kareM yaha socakara matimAna , mAhana apratijJa bhagavAn ne anekabAra isa AcAra kA pAlana kiyA / / 093 // AcAra TIkA kA artha-taba bhagavAna vIraprabhune jvara Adi rogoM se achUte hone para bhI unodara (bhUkha se paripAlana kama khAne rUpa) tapa kA sevana kiyaa| kabhI kuttA Adi ne kATa khAyA to bhI tathA sAMsa aura khAMsI Adi vidhirogoM se rahita hone para bhI Age kahIM ye roga na ho jAya~ isa liye unake nivAraNa ke hetu bhagavAn ne - varNanam / ||suu093|| cikitsA kA kadApi anumodana nahIM kiyA / bhagavAn vIra malAzaya Adi kI zuddhi, vamana (ulaTI-kai), ka kSaya karavA mATe pitAnuM virya-parAkrama pheravatA, ane kaI paNa samaye pramAdanuM sevana karatA nahi. Atma dhanamAM Akho samaya gALatA. tenA jJAnapUrvaka samyapha gonA vyApArane Azraya letA, ane A pramANe jAvajIva sudhI nivRtta rahI samAyI thaIne vatA; tema ja pAMca samiti ane traNa guptinA vegane dhAraNa karI samaya vitAvatA. tevI ja rIte anya 3 nie amArUM anukaraNa karaze ema dhArI teo sarva bAbatamAM AdarzarUpa pitAnuM cAritra ghaDatA. A namunArUpa cAtri bhAvI peDhIne eka Adarza puro pADaze ema temanuM sacoTa maMtavya hatuM. (sU093) TIkAne arthe bhagavAna vIra prabhue, tAva aAdi rogothI rahita hovA chatAM phakta karmo khapAvavAnA hetuthI unedara // 257 // (bhUkha lAgI hoya tenA karatAM ochuM khAvuM) tapanuM sevana karyuM. kayAreka kUtarA Adi karaDavA chatAM tathA zvAsa ane udharasa Adi rogothI rahita hovA chatAM paNa bhaviSyamAM kadAca e roga na thAya te mATe tenA nivAraNanA udezathI paNa bhagavAne cikitsAnuM kadI paNa anumodana ApyuM nahIM. bhagavAna vIrabhu maLAzaya AdinI zuddhi, vamana (ulaTI), romAM Jain Education cational For private & Personal Use Only Enavw.jainelibrary.org. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 358 // tailamardanaM, snAnaM prasiddham , saMvAhanaM zarIrazramApanodanAya bharIramardanaM dantaprakSAlana-daMtadhAvanaM ca karmabandhanaM parijJAya=buvA tAni no asevatamna sevitavAn / grAmyadharmAtmmethunAda virataH parAGmukhaH avAdi maunazIlo mAina:ahiMsAparAyaNo etavyaharat / zizire Rtau bhagavAn chAyAyAm=vRkSAdInAM chAyAyAm, AsInaH upavizan adhyAyata-dharmadhyAnaM kRtavAn , tathA-grISme Rtau AtApayat-pracaNDamArtaDAtApanAm asevata, Atape ca utkuTukaH= kRtotkuTukAsanaH san Asta-upAvizat / atha ca bhagavAn odanaM-bhaktaM, manthu-badarAdicUrNa kulmASa-mASa caitAni trIgi annAni rUkSANi nIrasAni zItalAni anuSNAni pratisevya bhuktvA aSTamAsAn ayApayat vyatikrAntavAn / tatazca bhagavAn-zrIvIrasvAmI arddhamAsaMmparza, mAsaM, sAdhikaukiJcidinAdhikau dvau mAsau, SaD mAsAMzca azanAdikamazana-pAna-khAdima-svAdimaM parihAya-tyaktvA apratijJaH ihalokaparalokamatijJArahitaH san rAtryuparAtram-nirantaraM vyaharata saMyamamArge vihAraM kRtavAn / pAraNake pimpAraNAyAmapi bhagavAn glAnAna-payuMpitAnnaM bubhuje-bhuktavAn / ekadA kadApi-samAdhi-cittasvasthatAM prekSamANaH apratijJo bhagavAn SaSThena=SaSThabhaktaM kRtvA kadApi aSTamenazarIra kI mAlIza, snAna, zArIrika thakAvaTa ko miTAne ke lie mardana aura dAMtauna karane ko karmabandhana kA kAraNa jAnakara kabhI sevana nahIM karate the| maithuna ke tyAgI, maunI, ahiMsAparAyaNa hokara vicarate the| zIta Rtu meM bhagavAn vRkSa Adi kI chAyA meM baiTha kara dharmadhyAna meM lIna rahate the, aura grISmaRtu meM pracaMDa sUrya kI AtApanA lete the| AtApanA lete samaya ukaDa Asana se baiThate the| bhagavAn ne odana (bhakta), maMthu-bora Adi kA cUrA aura ur3ada, ina tIna rUkhe aura bAsI anoM kA hI sevana karake ATha mahIne bitaaye| bhagavAn ne adhamAsa (eka pakSa), eka mAsa, kucha dina adhika do mAsa aura chaha mAsa taka azana pAna khAdima aura svAdima AhAroM kA parityAga kiyA aura apratijJa hokara nirantara zarIranuM mAliza, snAna, zArIrika thAka dUra karavAne mATe madana ane dAtaNa karavA vigere kriyAone karmabaMdhanuM kAraNa samajIne kadI tenuM sevana karatA nahIM maithunane sarvathA tyAga karI mauna dhAraNa karI ane ahiMsAparAyaNa thaine vicaratA hatA. ThaMDI RtumAM bhagavAna vRkSa AdinI chAyAmAM besIne dharmadhyAnamAM lIna rahetA hatA ane grISma RtumAM pracaMDa sUryanI AtApanA letA hatA. AtApanA letI vakhate ukaDu Asane besatA hatA. bhagavAne eDana (bhAta), saMdhu bara) Adine cUra ane aDada e traNa lukhA ane vAsI annonuM ja sevana karIne ATha mAsa pasAra karyo. bhagavAne ardhanAsa (eka pakhavADiyuM), eka mAsa, be mAsa upara keTalAka divase ane cha mAsa sudhI azana pAna khAdIma ane ravadima AhArano tyAga karyo ane apratijJa (nizcita rIte nahi) thaIne niraMtara vihAra karatA rahyA. bhagavata AcAra paripAlana vidhi - vrnnnm| suu093|| // 258 // Jain Educat nation Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 259 // aSTamabhaktaM kRtvA, kadApi dazamena-dazamabhaktaM kRtvA, kadApi dvAdazena-dvAdazabhaktaM kRtvA bubhuje-bhuktavAn / jJAtvA pApakarmapariNAmaM duSTaM jJAtvA ca sa bhagavAna mahAvIrasvAmI pApa-pApakarma-prANAtipAtAdikaM no eva naiva svayam akArSIt kRtavAn / tathA-anyairjanaizca no kArayAmAsanna kAritavAn , kurvantaM prANAtipAtAdikaM pApaM karma kurvantaM nAvajAnAt-nAnumoditavAn / grAma nagaraM vA pravizya bhagavAn-zrIvIrasvAmI parArthAya anyajananimittAya kRtaM niSpAditaM grAsam=AhAram eSayAmAsa-gavepitavAn / suvizuddham AdhAkarmAdidopavarjitam eSaNIyaM taMgrAsam epayitvA gaveSayitvA bhagavAn yatayogatayA samyaGmanovAkAyavyApArapUrvakaM-samabhAvena siSevesevitavAn / tathA bhikSAcaryAya bhikSArtha bhraman bhagavAn rasaipiNorasenendriyaviSayalolupAn vAyasAdIn kAkaprabhRtIn satvAn vihAra karate rahe / pAraNA meM vAsI anna kA sevana kiyaa| kabhI kabhI bhagavAna citta ko svasthatA kA vicAra karake apratijJa bhAva se belA karake AhAra karate the, kabhI telA karake, kabhI caulA karake aura kabhIkabhI paMcolA karake, pApa ke duSTa phala ko jAnakara mahAvIra svAmIne prANAtipAta Adi pApakarmoM kA svayaM sevana nahIM kiyA, dUsaroM se sevana nahIM karAyA aura pApoM kA sevana karane vAloM kA anumodana nahIM kiyaa| grAma athavA nagara meM praveza karake mahAvIra bhagavAna ne dUsare janoM ke lie banAye hue AhAra kI gaveSaNA kii| AdhAkarma Adi doSoM se rahita tathA kalpanIya AhAra kI gavepaNA karake bhagavAn ne usakA samyaka mana vacana kAya ke vyApAra ke sAtha arthAt samabhAva se sevana kiyaa| bhikSA ke lie bhramaNa karate hue bhagavAn rasa ke abhilASI arthAt jihvA ke viSaya-rasa ke lolupa, kAka Adi prANiyoM ko AhAra kI pAraNAmAM bAphI annanuM sevana karyuM. koI koI vAra bhagavAna cittanI svasthatAnA vicAra karIne apratijJa bhAvathI chaTha karIne, te kayAreka aDrama karIne, te kyAreka caulA (cAra upavAsa) karIne ane kayAreka paMcelA (pAMca upavAsa) karIne AhAra letA hatA. pApana duSTa phaLane jANIne mahAvIra svAmIe prANa tipAta Adi pApakarmonuM na te pote sevana karyuM ke na bIjA pAse sevana karAvyuM. tema ja pApanuM sevana karanArane kadI anumodana paNa na ApyuM. gAma athavA nagaramAM praveza karone mahAvIra bhagavAne bIjA loko mATe banAvela AhAranI gaveSaNa karI AdhAkarma (kevaLa sAdhunA nimitte banAvavuM te) Adi da vinAnA tathA kape (svIkArI zakAya) tevA AhAranI gaveSaNa karIne bhagavAne tenuM samyapha mana, vacana, kAyAnA vyApAra sAthe eTale ke samabhAvathI sevana karyuM. zikSA bhagavAna jyAre vicaratA tyAre je kaMI 2- anilASI eTale ke jImane viSaya-rasanA lAlacu, kAgaDA vigere bhagavata AcAra paripAlana vidhivrnnnm| sU0930 // 259 // Jain Education national Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI TIkA nA pANinaH grAsaiSaNAyai AhArAnveSaNArtha tiSThataH prekSyadRSTvA" svayaM tasmAt mANinAmAhArAnveSaNasthAnAt nyavartata= parAvartata / atha ca purataH svagamanAtpUrvataH sthitaM zramaNa-zAkyAdikaM vA brAhmaNaM vA grAmapiNDAvalagaMbhIkSayAjIvanayAtrAnirvAhakaM tattadgrAmAzrayiNaM bhikSukavizeSa vA atithi sAdhu vA zvapAkaMcANDAlaM vA prekSyadRSTvA teSAM kapapUrvataH sthita zramaNAdInAmantarAyo mA bhUditi buddhyA tato nivartamAnaH, tathA-janeSu pUrvoktazramaNAdiviSayam // 26 // apratyayam=avizvAsa pariharana parityajana , ahiMsanmANAtipAtAdIna varjayaMzca sadA sarvadA samitaH IryAsami tyAdiyuktaH san mandaM manda-zanaiH zanaiH parAkramya-parAvRtya-nivRtto bhUtvA anyatra-aparasthAne grAsam AhAram eSayAmAsa-gaveSitavAn / tatra bhikSAcaryAyAM tena mUpikaM vyaJjanAdiyuktaM vA amUpikam vyaJjanAdirahitaM vA, AIprasiddham zuSkaM nIrasaM bharjitacaNakAdikaM vA zItapiNDam=payupitamAhAraM purANakulmASa jIrNamASam athavA-yadvAkhoja meM sthita dekhakara, svayaM hI usa sthAna se nivRtta ho jAte the| isake atirikta apane pahu~cane se pahale se bhagavata khar3e zAkya Adi zramaNa ko, brAhmaNa ko, athavA bhIkha mAMga kara jIvana-nirvAha karane vAle bhikhamaMge ko, AcAra athavA kisI vizeSa grAma kA Azraya lene vAle bhikSuka ko. sAdhu ko, yA cANDAla ko dekhakara una zramaNa paripAlana Adi ko bhojana-lAbha meM vighna na ho jAya, aisA vicAra karake usa sthAna se phira jAte the| tathA logo meM vidhiukta zramaNa brAhmaNa Adi ke avizvAsa kA parihAra karate hue mANAtipAta Adi pApoM se bacate hue sadaiva varNanam / IryA Adi samitiyoM se sampanna hokara, dhIre dhIre phirakara dUsare sthAna para AhAra kI gaveSaNA karate the| / 093 // dUsare sthAna para bhI cAhe vyaMjana Adi se saMskAra kiyA hubhA AhAra mile yA saMskAra na kiyA huA mile, gIlA mile yA bhune cane Adi rUkhA mUkhA mile, vAsI mile yA purAne ur3ada mile, cane Adi ke chilake prANIone AhAranI zodhamAM ubhelA jotA te teo pite te jagyAethI pAchA pharI jatA hatA. taduparAMta pite tedAre tyAM pahoMcyA pahelAM tyAM ubhelA zAkaya Adi zramaNane, brAhmaNane athavA bhIkha mAgIne jIvananirvAha karanAra bhikhArIene athavA koI khAsa gAmane Azraya lenAra bhikSukane, sAdhune ke cAMDAlane joIne te zramaNa Adine bhejanaprAptimAM vinarUpa na thAya tevA uddezathI vicAra karIne teo te sthAnethI pAchA pharI jatA hatA. tathA lekamAM pUrvokta zramaNa, brAma kALa avizvAsano tyAga karatA prANAtipAta Adi pApathI bacatA sadaiva ISya sAdi samitiothI yukta // 26 // thaIne dhIre dhIre karIne bIjI jagyAe AhAranI gaveSaNa karatA hatA. bIjI jagyAe paNa cAhe zAka-bhAjI sahitanA AhAra maLe ke cAhe zAkabhAjI vinA AhAra maLe, bhIne AhAra maLe ke zekelA caNA Adine sukha-sUke che ke ahAra maLe, vAsI maLe ke purANu aDada maLe, caNA AdinAM photarAM maLe ke niHsatva anna maLe, je kaMI paNa Jain Education Medional S w .jainelibrary.org Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maJjarI TIkA bakkasa-caNakAditupaM pulA=niHsAramannaM vA yat kizcit yat kimapi kalpanIyaM labdhaM prAptaM tat sa Ahara bhuktavAn / tathA-bhikSAcaryAyAM piNDe-grAse labdhe-mApte alabdhe-aprApte vA dravikA saMyamI sa bhagavAn sama bhAvena-lAbhAlAbhe ca tulyabhAvena aita-vihAraM kRtavAn / tathA-utkuTukAdyAsanasthaH utkuTukAdyAsanena sthAtA zrIkalpa bhagavAn-zrIvIrasvAmI akaukucyaH-muvavikArAdirahitaH apatijJaH ubhayalokapratijJAvarjitazca sana Urdhvam adhstiry||26|| glokasvarUpa-lokatrayasvarUpaM samAdhAya=cittAvadhAnena jJAtvA dhyAnam=dharmadhyAnam adhyAyatkRtavAn / chadmastho'pi%3 anutpanna kevalajJAno'pi bhagavAna zrIvIrasvAmI, aSAyI-krodhAdikaSAyarahitaH vigatagRddhiH gRddhibhAvavarjitaH zabdarUpAdiSu-zabdarUpagandharasasparzaSu amUcchitaH anAsaktaH viparAkramamANa vizeSeNAtmasAmaya vitanvan sakRdapi3 ekabAramapi, pramAdaM nAkarota=na kRtvaan| tathA-bhagavAn AtmazodhyA Atmazodhanena-AtmazodhanapUrvakam AyatakA yogam-samyak manovAkAyavyApAraM svayameva svata eva, abhisamAgamya-Azritya yAvatkathaMyAvajjIvam abhinirvRtaH mile yA niHsAra anna mile, jo kucha bhI kalpanIya mila jAya usI kA AhAra karate the| bhikSAcaryA meM AhAra milA to aura na milA to saMyamazIla bhagavAn madhyasthabhAva meM hI vicarate the| ukaDU Adi AsanoM se sthita bhagavAn vIraprabhu mukha Adi kisI aMga para vikAra nahIM hone dete ihaloka aura paraloka kI pratijJA se rahita hokara tInoM lokoM ke svarUpa kA manoyogapUrvaka cintana karake dharmadhyAna meM saMlagna rahate the| yadyapi usa samaya bhagavAn kevalajJAnI nahIM-chamastha the, phira bhI krodha Adi kaSAyoM se rahita the, mamatva se rahita the aura zabda rUpa gaMdha rasa aura sparza rUpa pA~coM indriyoM ke viSayoM meM anAsakta the| vizeSa rUpa se apanI AtmA kA sAmarthya prakaTa karate hue eka vAra bhI bhagavAn ne pramAda nahIM kiyaa| AtmA kI zuddhipUrvaka, samyak mana vacana kAya ke vyApAra ko svayaM hI Azrita karake bhagavAn jIvana-paryanta DozI kape evuM maLe ene ja AhAra karatA hatA. bhikSA carcAmAM (gocarI) AhAra maLe ke nA maLe te paNa saMyamazIla bhagavAna madhyasthabha vathI ja vicaratA hatA. ukaDu Adi A sanathI rahetA vIraprabhu mukha Adi koI paNa aMga para vikAra thavA detA nahi. Ihaloka ane para kanI pratijJAthI rahita thaIne traNe lekanAM svarUpanuM maneyegapUrvaka cintana karIne dharmadhyAnamAM lIna rahetA hatA. jo ke te samaye bhagavAna kevaLa jJAnI na hatA paNa chadmastha hatA, te paNa krodha Adi kaSAyo kahita hatA, mamatva vinAnA hatA; temaja zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparzarUpa ema pAMca indriyanA viSayamAM anAsakta hatA. vizeSa rUpathI pa tAnA AtmAnuM sAmarthya pragaTa karatA bhagavAne eka vAra paNa pramAda se nahi. AtmAnI zuddhipUrvaka, - samyapha mana, vacana ane kAyAnA vyApArane pote ja Azrita karIne bhagavAna AjIvana nivRttibhAvavALA mAyA vinAnA bhagavata Acara paripAlana kI vidhi vrnnnm| suu093|| // 26 // Jain Education int onal Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI GE 1262 // TIkA nivRttibhAvasampannaH, amAyI mAyAvarjitaH samitaHIryAsamityAdipaJcasamitiyuktazca AsIt / eSaH pUrvokto vidhiHkalpaH matimatA medhAvinA mAhanena ahiMsAparAyaNena apratijJena-ubhayalokapratijJArahitena bhagavatA "anye'pi3 maditare'pi munayaH sAdhavaH evaM madvat IratAm-viharantu" iti kRtvA iti vicArya bahuzaH sarvathA anukrAntA anumRtaH-pAlita iti // 5-93 // - mUlam-tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre lADhadesAo paDiNikSamai paDiNikkhamittA jeNeva sAvatthI gayarI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tattha vicitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe dasama cAummAsaM Thie / tattha NaM aTThamataveNaM egarAiyaM bhikkhupaDimaM paDivanne jhANaM jhiyAi / tatthavi divve mANusse tericche nANAvihe uvasagge samma sahai / evaM viheNa vihAreNa viharamANe bhagavaM egArasaM cAummAsaM vesAlIe NayarIe Thie, to pacchA susumAraM NayaraM samaNupatte, tao NaM viharamANe kosaMbIe NayarIe samosarie / tattha NaM sayANIo raayaa| migAvaI mhisii| tIe vijayA pddihaariyaa| vAiNAmao dhmmpaalgo| guttaNAmA amacco tassa naMdA bhajjA, sA sAviyA aasii| amU migAvaIe rAyamahisIe sahI hotthaa| tattha NaM bhagavaM posasuddhAe paDivayAe dabakhettakAlabhAvaM samassiya terasavatthu samAulaM imaM eyArUvaM abhiggahaM abhiggahI / taM jahA-davao suppakoNe 1, bapphiyAmAsA 2 hojaa| khettao dAiyA kArAgAre ThiyA 3, tasthavi dehalIe 4, uvaviTThA 5, sA puNa egaM pAyaM bAhiM egaM pAyaM aMto kiyA ThiyA 6 bhve| kAlI tayAe porimIe annabhikkhAyarehi nivvattehiM 7, bhAvao dAiyA kayakIyA dAsittaM patA rAyakannA 8, nigaDabaddhahatyapAyA , muMDiyamatthayA 10, baddhakacchA 11, aTThamatavajuttA 12, asmRNi muyamANA 13 hojaa| eyAriseNa abhiggaheNa jai AhAro milissai to pAraNagaM karissAmi, annahA chammAsItavaM karissAmiti kaha bhagavaM bhira baDhAe addi| bhagavo so abhiggaho na katthai paripuNo havai / / 094|| nittibhAva se sampanna, mAyA se rahita aura pAca samitiyoM se yukta rhe| yaha vidhi medhAvI, ahiMsAparAyaNa aura ihaloka-paraloka saMbaMdhI pratijJA se rahita bhagavAn ne 'anya muni bhI isI prakAra isa AcArakA pAlana ___ kareM' isa prakAra vicAra kara isa AcAra kA pUrI taraha pAlana kiyA ||mu093|| ane pAMca samitie thI yukta kAA. A pramANe medhAvI, ahiMsAparAyaNa ane Ileka-paraleka saMbaMdhI pratijJAthI sahita bhagavAne "bIjI manio paNa A rIte A AcAranuM pAlana kare" ema vicArIne A AcAranuM saMpUrNa barasate pAlana yu (sU063) bhagavato'bhigraha vrnnnm| suu093|| // 2621 Jain Education National viww.jainelibrary.org Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 263 // HALELE CARELEA chAyA - tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro lATadezAt pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya yatraiva zrAvastI nagarI tatraiva upAgacchati, upAgamya tatra vicitreNa tapaHkarmaNA AtmAnaM bhAvayan dazamaM cAturmAsaM sthitaH / tatra khalu zraSTamatapasA ekarAtrikIM bhikSupratimAM pratipanno dhyAnaM dhyAyati / tatrApi divyAn mAnuSAn tairavAn nAnAvidhAn upasargAn samyag sahate / evaM vidhena vihAreNa viharan bhagavAn ekAdarza cAturmAsaM vaizAlyAM nagaryo sthitaH / tataH pazcAt zizumAraM nagaraM samanuprAptaH / tataH khalu viharan kauzAmbyAM nagayI samavasRtaH / tatra khalu zatAnIko rAjA / mRgAvatI mahipI / tasyA vijayA pratihArikA / vAdi nAmako dharmapAlakaH / guptanAmA amAtyaH; tasya nandA bhAryA / sA zrAvikA''sIt / asau mRgAvatyA rAjamahiSyAH sakhI babhUva / tatra khalu bhagavAn pauSamUla kA artha - ' tara NaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra lATa deza se vihAra karake jahA~ zrAvastI nagarI thI vahA~ pdhaare| padhAra kara vicitra prakAra ke tapaH karma se AtmA ko bhAvita karate hue dasavA caumAsA vahA~ kiyA / vahA~ aSTamabhakta (tele ) ke sAtha eka rAtri kI bhikSupratimA ko aMgIkAra karake bhagavAn ne dhyAna kiyaa| vahA~ bhI devoM saMbaMdhI, manuSyoM saMbaMdhI tathA tiryaMcoM saMbaMdhI nAnA prakAra ke upa ko bhIbhA~ti sahana kiyaa| isI prakAra ke bihAra se viharate hue bhagavAn ne gyArahaveM caturmAsa vaizAlI nagara meM kiyaa| tadanantara zizumAra nagara meM pdhaare| zizumAra nagara se vihAra karake kauzAmbI nagarI meM pdhaare| vahA~ zatAnIka rAjA thaa| mRgAvatI mahArAno thii| vijayA nAmakI mahArAnI kI dvArapAlikA thI / rAjA kA vAdI nAmaka dharmAdhyakSa thA, aura gupta nAmaka amAtya thA / amAtya kI patnI kA nAma nandA thA / vaha zrAvikA thI / vaha rAjarAnI mRgAvatI kI sakhI thI / bhUganA artha -- 'tapaNaM tyAhi zramaNa bhagavAna mahAvIra, sATadezamAMthI vihAra urI, zrAvastI nagarIbhAM padhAryA. saMyama-tapa vigerethI AtmAne bhAvita karI dazamuM cAturmAsa tyAM karyuM. ahiM aThThamanu' tapa AdarI, eka rAtrInI bhikSupaDimA aMgIkAra karI, yAnamagna thayA. ahiM paNa, deva-manuSya-tiya cAnA upasageryAM bhaThThI bhAMtithI temaNe sahana karyA. A prakAre vicatAM, a yAmuM caumAsu`vazALI nagarImAM temaNe karyu. tyArabAda zizumAra nAmanA nagaramAM teo padhAryA. ane zizumAra nagarathI vihAra karI, kauzAmbI nagarImAM, temanu Agamana thayuM. AkauzAmbI nagarImAM. zatAnIka nAme rAjA mAnya karatA hatA. tene bhRgAvatI nAmanI rANI hatI. A rANIne riyAnAbhanI dakSiNa tI rAbjane 'hI' nAmano dharmAdhyakSa Dato. mane 'gupta' nAmano amAtya hato. amAtyanI patnInu nAma 'naMdA' hatuM. A nadA zrAvikA hatI, ane mahArANI mRgAvatInI vhenapaNI hatI. For Private & Persona kalpa maJjarI TIkA bhagavato'bhigraha varNanam / ||muu094|| // 263 // w.jainelibrary.org. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 264 // c zuddhAyAM pratipadi dravyakSetrakAlabhAvasamAzritya trayodazavastusamAkulam imametadrapam abhigrahamabhyagRhNAt / tadyathA" dravyataH zUrpakoNe 1, vASpitA mASA 2, bhaveyuH / kSetrato dAyikA kArAgAre sthitA 3, tatrApi dehalyA 4, mupaviSTA 5, sA punarekaM pAdaM vahiH ekaM pAdamantaH kRtvA sthitA 6 bhavet / kAlataH tRtIyasyAM pauruSyAm anyabhikSAcareSu nivRtteSu 7, bhAvataH dAyikA krayakrItA dAsItvaM prAptA rAjakanyA 8 nigaDabaddhahastapAdA 9 muNDitamastakA 10, baddhakacchA 11 aSTamatapoyuktA 12 azrUNi muJcantI 13 bhavet / etAdRzena abhigraheNa yadi AhAro miliSyati, tadA pAraNakaM kariSyAmi, anyathA SaNmAsItapaH kariSyAmi " iti kRtvA bhagavAn bhikSArthAya aTati / bhagavataH so'bhigraho na kutrApi paripUrNo bhavati / / 094 // bhagavAn ne pauSa zuddha pratipada ke dina dravya kSetra kAla bhAtrakA Azraya lekara teraha bolavAlA yaha abhigraha dhAraNa kiyA - dravya se (1) sUpa ke kone meM, (2) ubAle hue ur3ada hoM; kSetra se - ( 3) denevAlI kArAgAra meM ho, (4) kArAgAra meM bhI dehalI para ho, (5) so bhI baiThI ho, (6) vaha bhI eka paira bAhara aura eka paira bhItara karake baiThI ho; kAla se (7) tIsare prahara meM anya bhikSAcaroM ke lauTa jAne para, bhAva se(8) dAyikA kharIdI hui ho, dAsI bana gaI ho magara rAjakumArI ho, (9) use hAthoM-pairoM meM ber3I ho, (10) sira muMr3A ho, (11) kAMchabaMdhI ho, (12) tele ke tapa se yukta ho aura (13) A~su bahA rahI ho / isa prakAra ke abhigraha se yadi AhAra milegA to pAraNA karUMgA, anyathA chaha mAsa kA tapa kruuNgaa| aisA prabhue poSa suda ekamanA, divase, dravya kSetra-kAla ane bhAvanA vicAra karI, tera khelavALA abhigraha dhAraNa karyA. A abhigrahanI zarate nIce mujabanI hatI :~ jo keI vyakti nIcenA AcAra sahita mAluma paDe te huM mArA tapanuM pAraNu' karIza. nahitara A tapane cha mahinA sudhI kheMcI, cha mAsika tapanI ArAdhanA karIza. (1) drazyathI sUpaDAnA khUNAmAM (2) khAphelAM aDada hoya, (3) A pavAvAsI vyakti kArAgAramAM pUrAI heya (4) kArAgAramAM DelI para hAya, (5) te paNa beThI hAya (6) tenA eka paga uMbarAnI bahAra ane eka paga uMbarAnI aMdara hAya (7) anya bhikSArthio gayA pachInA trIjo prahara cAlatA haiAya, (8) ApanAra ~kti vecAtI levAelI hoya, dAsI tarIke tenuM jIvana hoya, ane mULamAM te rAjakumArI heya, (9) tenA hAtha-pagamAM beDInu baMdhana heya, (10) tenuM mAthu muMDAvela hAya (11) tenA kaccha badhele hoya (12) te aThThama tapathI yukta hoya (13) te AMkhAmAMthI AMsunA pravAha vahevaDAvatI hAya ! uparakta zarata mujaba, yathArtha AhAra male, teAja tapanuM pAraNuM karI, te mAhArane zarIrAdhe bhagavavA. Jain Education national kalpa maJjarI TIkA bhagavato'bhigraha varNanam / / / sU0 945 // 264 // ww.jainelibrary.org. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 265 / / PALLAVEER Forestmorter TIkA - ' tara NaM samaNe bhagavaM ' ityAdi / tataH lATadezaviharaNAnantaraM khalu zramaNo bhagavAna mahAvIro lATa dezAt pratiniSkrAmyati - pratiniHsarati, pratiniSkramya = pratinissRtya yatraiva zrAvastI nagarI tatraiva upAgacchati, upAgamya = vastyAM nagaryo, vicitreNa-anekaprakAreNa tapaHkarmaNA=tapazcaraNena AtmAnaM=straM bhAvayan = trAsayan dazamaM cAturmAsaM sthitaH / tatra - aSTamatapasA = aSTama tena ekarAtrikIm = ekasyAM rAtrau bhavAm bhikSupratimAM munerabhigrahavizeSam pratipanno dhyAnaM dhyAyati karoti / tatrApi bhagavAn zrImahAvIrasvAmI divyAn devakRtAn- mAnuSAnmanuSyakRtAn tairazcAn=tiryakkRtAn nAnAvidhAn = bahuprakAran upasargAn samyak sahate =krodhAbhAvena / evaMvidhena = pUrvoktaprakAreNa vihAreNa viharan = grAmAnugrAmaM vicaran bhagavAna - zrIvIrasvAmI ekAdazaM cAturmAsam vaizAlyAM nagaryA sthitaH / tataH pazcAt = caturmAsasamAptyanantaraM bhagavAn zizumAraM nagaraM samanuprAptaH = abhigraha karake bhagavAn bhikSA ke liye bhramaNa karate the, magara vaha abhigraha kahIM pUrA nahIM hotA thA / / 094 / / TIkA kA artha-lATa deza meM vicaraNa karane anantara bhramaNa bhagavAn mahAvIrane lATa deza se bihAra kiyA / vihAra karake jahA~ zrAvastI nAmakI nagarI thI, vahA~ pdhaare| aura aneka prakAra ke tapazcaraNa se apanI AtmA ko bhAvita karate hue bhagavAna dasavA caumAsA nahIM kiyA / vahA~ para bhagavAn ne aSTamabhakta (tele) kI tapasyA ke sAtha eka rAta meM pUrNa hone vAlI bhikSupratimA -muni ke viziSTa abhigraha ko aMgIkAra karake dhyAna kiyA / vahA~ bhI bhagavAn zrImahAvIrane devakRta, manuSyakRta aura tiryacakRta taraha-taraha ke upasargoM ko vinA krodha ke sahana kiye| isI prakAra ke bihAra ko aMgIkAra karake eka gA~va se dUsare gA~va vicarate hue bhagavAn vIra prabhune gyAravA~ caumAsA vaizAlI nagarI meM kiyaa| caumAse kI samApti ke pazcAt nahiMtara, te tapanI vRddhi karI, chamAsa sudhI kheMcI javuM, evuM bhagavAne manathI nakkI kayu hatu. Ave abhigraha dhAraNa karI, bhakSArtha karatAM hatA. paraMtu tenI pUrtinA ceAga nahIM banatAM; temanu AhAra artha'nuM paribhramaNu cAlu rakrayu. (s094) TIkAne agAdezamAM vicaraNa karyA pachI zramaNa bhagavAna mahAvIre lAdezamAMthI vihAra karyo. vihAra karIne jyAM zrAvastI nagarI hatI tyAM padhAryAM. tyAM aneka prakAranI tapazcaryA karIne peAtAnA AtmAne bhAvita karatA bhagavAne tyAM ja dasamuM cAmAsuM karyuM. tyAM bhagavAne aSTabhakta (aThThama)nI tapasyAnI sAthe eka rAtamAM pU thanArI bhikSupratimA-muninA viziSTa abhigrahane a`gIkAra karIne dhyAna dharyuM. tyAM paNu bhagavAna zrI mahAvIre devakRta, manuSyakRta ane niya``cakRta jAtajAtanA upasrargo krodha karyo vinA sahana karyo. A pramANe vihArane aMgIkAra karIne eka gAmathI bIje gAma vicaratA bhagavAna vIraprabhue vaizAlI nagarImAM kalpa maJjarI TIkA bhagavataH tapazcaryA varNanam / / / suu094|| // 265 // www. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalsa stra // 266 // kalpamaJjarI tarIkA vihArAnukrameNa gatavAn / tataH khalu viharan bhagavAn zrIvIrasvAmI kauzamyAM nagayA smvstH| tatra khalu zatAnIko nAma rAjA AsIt / tasya mRgAvatI nAma mahiSIrAjJI, tasyAH mRgAvatyAH vijayA nAma pratihArikAdvArapAlI, tasya zatAnIkarAjasya vAdi nAmako dharmapAlakA-dharmAdhyakSaH gumanAmA ca amAtyaH mantrI AsIt / tasya-guptanAmno mantriNo nandA nAma bhAryA, sA nandA zrAvikA-zramaNopAsiko AsIt / asau= nandA mRgAvatyAH rAjamahiSyAH sakhI vayasyA babhUva / tatra kauzAmbyAM nagayo khalu bhagavAn zrIvIrasvAmI pauSazuddhAyAM pauSamAsasya zuklapakSIyAyAM pratipaditithau dravyakSetrakAlabhAvaM samAzritya trayodazavastu samAkulaM trayodazavastu yuktam imametadrapaM-vakSyamANalakSaNam abhigraham abhyagRhAta svIkRtavAn / tadyathA-tatra prathamaM dravyato'bhigrahaH pradayate-zUrpakoNe 1 sthitA bASpitA: svinnA mASA:-'bAkulA' iti prasiddhAH2 bhaveyuH, kSetrato'bhigrahaH-dAyikAbhikSAdAtrI kArAgAre sthitA 3 bhaveta-tatrApi-kArAgAre'pi dehalyAMgrahadvAre upaviSya-AsInA 5 bhavet , vIraprabhu calate-calate zizumAra nagara meM pdhaare| tadanantara bhagavAn kauzAmbI nagarI meM pdhaare| kauzAmbI nagara meM zatAnIka nAmaka rAjA thaa| mRgAvatI nAmaka unakI rAnI thii| mRgAvatI kI dvArapAlikA kA nAma vijayA thaa| zatAnIka rAjA kA vijaya nAmaka dharmAdhyakSa thA aura gupta nAmaka maMtrI thaa| gupta nAmaka maMtrIkI patnIkA nAma nandA thaa| nandA zrAvikA thI aura rAnI mRgAvatI kI sahelI thii| vIra bhagana ne pauSa mAsa ke zukla pakSa kI pratipadA tithi meM dravya, kSetra, kAla, bhAvakI apekSA, teraha bAtoM se yukta isa prakAra kA abhigraha dhAraNa kiyaa| pahele dravya kI apekSA se abhigraha batalAte haiM(1) supa (chAjale) ke kone meM, (2) ubAle hue ur3ada arthAt vAkale ho; kSetra se abhivaha batalAte haiM(3) bhikSA dene vAlI kArAgAra meM sthita ho, (4) kArAgAra meM dehalI-daravAje para ho (5) so bhI baiThI ho, agiyAramuM comAsuM karyuM. comAsuM pUrNa karyA pachI vIra prabhue vihAra karatA karatA zizumAra nagaramAM padhAryA. tyArabAda bhagavAna kauzAmbI nagarImAM padhAryA. kauzAmbI nagarImAM zatAnIka nAmanA rAjA hatA. temane mRgAvatI nAmanI rANI hatI. mRgAvatInI dvArapAlikAnuM nAma vijayA hatuM. zatAnIka rAjAne vAdI nAmano dhamadhyakSa hato ane gupta nAme maMtrI hatA. gupta nAmanA maMtrInI patnInuM nAma nandA hatuM. nandA zrAvikA hatI ane rANI mRgAvatInI benapaNI hatI. vIrabhagavAne piSa mAsanA zukala pakSanI paDavenI tithie, dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe tera bAbate vALe A prakArano abhigraha dhAraNa karyo. pahelA dravyanI apekSAe abhigraha batAve che-(1) sUpaDAnA khUNAmAM , (2) bAphelA aDada eTale ke bAkaLA heya; kSetrathI abhigraha batAve che-(3) bhikSA denArI vyakti kArAgAramAM rahela hoya (3) kArAgAramAM paNa daravAjAnA uMbarAmAM hoya (5) te paNa beThela hoya (6) vaLI eka paga uMbarA bahAra For Private & Personal use only bhagavatomigraha varNanam / 094 // // 266 // Jain Education Internatona! Harjainelibrary.org. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 267 // sA punaH ekaM pAdaM caraNaM bahiH-dehalIto bahiH pradeze ekam aparaM pAdam antaH abhyantarapradeze kRtvA sthitA 6 bhavet / kAlato'bhigrahaH-tRtIyasyAM pauruSyAMtRtIyapahare anyabhikSAcareSu nivRtteSu-parAvRtyagateSu satsu 7, bhAvato'bhigrahaH-dAyikA-bhikSAyAdAtrI krayakrItAmmalyagRhItA tathA-dAsItvaM prAptA dAsIbhUtArAjakanyA bhavet 8 sA punaH nigaDabaddhahastapAdA-nigADitakaracaraNA 9 tathA-muNDitamastakA-kezApanayato muNDitazirA 10, baddhakacchA 11 aSTamatapoyuktAaSTamabhaktarUpatapasyAnvitA 12, azrUNi muzcantI 13 bhavediti / etAdRzena-evaMvidhena abhigraheNa yadi AhAro miliSyati tadA pAraNakaM kariSyAmi, anyathA-trayodazavastuSu kasyApi vastuno'bhAve'bhigrahApUraNe SaSmAsItapavASmAsikaM tapaH anazanarUpaM kariSyAmi' iti kRtvA etanmanasikRtya bhagavAn bhikSArthAya-bhikSArtham kauzAmbyAH pratigRham aTatibhramati, kintu bhramato bhagavataH satrayodazavastuyukto'bhigrahaH kutrApi kvacidapi gRhe paripUrNoM na bhavati ||suu094|| (1) vaha bhI eka paira dehalI se bAhara nikAle ho aura dasarA para dehalI ke bhItara karake baiThI ho, kAla se abhigraha batalAte haiM-(7) tIsare pahara anya bhikSAjIviyoM ke loTa kara cale jAne para, bhAva se abhigraha batalAte haiM-(8) bhikSA dene vAlI kharIdI huI ho, dAsI banI ho magara rAjAkI kanyA ho, (9) usake hAthoM-pairoM meM ber3iyA par3I hoM, (10) mastaka muMDA huA ho, (11) kAMcha bA~dhI huI ho, (12) tele kI tapasyA se yukta ho aura (13) AmU bahA rahI ho| isa prakAra ke abhigraha se agara AhAra milegA to meM pAraNA karUMgA, ina teraha boloM meM se kisI bhI eka kI kamI hogI aura abhigraha pUrA na hogA to chaha mAsI tapasyA kruuNgaa| isa prakAra mana hI mana meM nizcaya karake bhagavAn bhikSAke lie kauzAmbI ke ghara-ghara meM paribhramaNa karate the, parantu kisI bhI ghara meM yaha teraha bola kA abhigraha pUrNa nahIM hotA thA ||suu09|| mUkela hoya ane bIjo uMbarAnI aMdara rAkhIne beThI hoya, kALathI abhigraha batAve che-(7) trIjA pahore bhikSukAnA pAchA pharyA bAda. bhAvathI abhigraha batAve che-(8) bhikSA denArI vyakti kharIdAyela hoya, rAjAnI kanyA hovA chatAM dAsI banI heya (9) tenA hAthapagamAM beDiyo nAkhelI hoya, (10) mAthuM mUDeluM hoya (11) kachoTo bAMdhela hoya (12) aThThamanI tapasyA sahita hoya (13) AMkhamAMthI AMsu vahetA hoya; A pramANenA abhigrahathI je AhAra maLaze te huM pAraNuM karIza A tera belamAMthI ekanI paNa khAmI haze ane abhigraha pUre nahIM thAya te chamAsI tapasyA karIza. A pramANe mane mana nizcaya karIne bhagavAna zikSAne mATe kauzAmbInA ghare ghare paribhramaNa karatA hatA, paNa koI gharamAM A tera belane abhigraha pUrNa thatuM na hatuM. (sU094) bhagavatobhigraha vrnnnm| suu.94|| // 267 // thai Jain Education Ind ional jainelibrary.org Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpa maJjarI // 268 // TIkA mUlama-evaM paidiNaM bhagavaM aDamANaM pAsiya logA aNaM maNNaM vitati, tattha kei evaM vayaMti'esa NaM bhikkhU paidiNaM aDai, Na uNa bhikkhaM giNDai, ettha keNavi kAraNeNa hAyavvaM / kei vayaMti-'ummataNeNa bhmii'| avare vyaMti-ayaM kassa vi raNNo guttayaro kiMpi visiTuM kajjamudisiya aDai / aNNe vayaMticoro'yaM, coriyamudisiya addi| ege vayaMti-'eso carimo titthayaro abhiggaheNa addii| to pacchA savve jaNA jANisu je esa NaM telukkanAhe sabajagajIvahiyagare samaNe bhagavaM mahAvIre dukkaradukkareNaM abhiggaheNaM addi| maMdabhaggA amhe jaM NaM erissa mahApurIsassa abhiggahaM pUriU na skaamo| evaM aDamANassa bhagavao paMcadivasoNA chammAsA viiikNtaa| tae NaM bIe divase lohanigaDabaMdhaNatoDaNapaDinihittammi agAikAlINabhavabaMdhaNatoDaNaM kAUM lohayArahANoe bhagavaM dhaNAvahaseTThiNo gihe caMdaNabAlAe aMtIe samaNupane / taM daNaM sA caMdaNA hatuvA cittamANaMdiyA harisavasavisappamANahiyayA citei "aho pattaM mae pattaM, kiMci puNNaM mamathivi / jaM imo atihI patto, kapparukkho mamaMgaNe" // 9 // tti ciMtiya bhagavaM patthei-nociyaM imaM bhattaM bhadaMtassa, tahavi jai kappaNijjaM to mamopari kivaM kAUM gijjhau / tae NaM se bhagavaM tattha bArasa payANi paDipuNNANi pAsai, assurUvaM terasamaM paryana pAsai, to bhagavaM pddinniytttti| paDiNiyaTTamANaM bhagavaM daNaM caMdaNA paricitei "Ago bhagavaM ettha, pacchA eso niyhiyo| kiMdukkammaM mae ciNaM, jassimaM erisaM phalaM" // 9 // ___ahaM kerisI adhaNNA apuSNA akayatthA akayapuSNA akayalakkhaNA akayavihavA kuladdheNaM mae jammajIvIyaphale, jIe imA eyAkhvA duiparaMparA laddhA pattA abhismnnaagyaa| mama aTThamatavapAraNage samAgo eyAriso gahiyabhiggaho mahAmuNI mahAvIro bhagavaM apaDilAbhio ceva pddinniytto| gihAgano kapparuka vo itthAzrI avsrio| hatthagayaM vajarayaNaM naTuMti kaha sA caMdaNAvAlAe roiumaarbhii| tae NaM bhagavaM terasamaM vayaM paDipuNNaM viNNAya paDiNiyaTTiya caMdaNabAlAe hatthApro bapphiya mAse karapatte paDiggahiya pAraNaM kaasii| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tassa NaM dhaNAvahasehissa gihaMsi devehiM paMcadivvAiM pgddiikyaaii| taM jahAvasuhArAvuDhA 1, dasaddhavanne kusume NivAie 2, celukkheve kae 3, AhayAo duMduhIo 4, aMtarA viyaNaM AgAsaMsi ___ aho dANaM aho dANaMtighuTTe y5| devA jayajaya sadaM pauMjamANA caMdaNabAlAe mahimaM kariMsu / tIe nigaDabaM. abhigrahAmaTamAnasya bhagavata viSaye lokavitarka vrnnnm| muu094|| // 268 // Jain Education Conal N aw.jainelibrary.org. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamutre // 269 // Arunk dhAmi tthapAyA valaya NeurasamalaMkiyA jAyA, kesapAso suMdaro samunbhUyo / tIe savvaM sarIraM nANAvihavatthAlaMkAravibhUsiyaM saMjAyaM / sanvattha harisapagariso jaao| devaduMduhijjhuNi suNiya logA tattha AgaMtUNa caMdaNabAlaM thusu, ghaNAvahaseThassa ghaNNavArya dalamANA tanbhajjaM mUlaM niMdisu / taM soUNa caMdaNavAlA loge nivAremANI vadIa - bho logA ! evaM mA vayaMtu mama u eseva mUlA mAyA atotragAriNI atthi, jappabhAveNa ajjamae erise suavasare laddhe patte abhisamannAgae ti // 095 // chAyA -- evaM pratidinaM bhagavantamaTantaM dRSTvA lokA anyo'nyaM vitarkayanti tatra kecidevaM vadanti - ' eSa khalu bhikSuH pratidinamaTati na punarbhikSAM gRhNAti, atra kenApi kAraNena bhavitavyam ' / kecidvadanti - " unmattatvena bhramati" / apare vadanti - ayaM kasyApi rAjJo guptacaraH kimapi viziSTaM kAryamuddizya aTati / anye vadanti - cauro'yaM cauryamuddizya aTati / eke vadanti - ' epa caramastIrthakaro'bhigraheNATati' tataH pazcAt sarve janA ajAnan - yad eSa khalu trailokyanAthaH sarvajagajjIvahitakaraH zramaNo bhagavAn mahAvIroM duSkaraduSkareNAbhigraheNATati, mandabhAgyA vayaM yat mUla kA artha - ' evaM ' ityAdi / isa prakAra pratidina paribhramaNa karate hue bhagavAn ko dekhakara loga paraspara tarkaNA karate the / unameM se koI kahate - yaha bhikSu pratidina paribhramaNa karatA hai, kintu bhikSA nahIM letaa| isameM koI kAraNa honA caahiie| koI kahate - pAgalapana ke kAraNa ghUmatA hai| dUsare kahate - yaha kisI rAjA kA jAsa hai| kisI vizeSa kArya ko lekara ghUma rahA hai| koI kahate - yaha cora hai, aura corI karane ke udeza se ghUma (hA hai / koI kahate - yaha antima tIrthaMkara haiM, abhigraha ke kAraNa ghUmate haiN| tatpazcAt sabhI janoM ko jJAta ho gayA ki yaha tIna loka ke samasta jIvoM ke hitakArI, zramaNa bhagavAn astAM bhagavAnane leI, boDI tarDa vita 12vA lAgyA. lAkonA keTalAka bhAga khelatA hatA ke, A bhikSu ha MmezAM pharyA kare che paraMtu bhikSA letA nathI, mATe koI paNa kAraNa hovu joie. kAi kAI te khelatA hatA ke pAgala thaI javAne kAraNe ghUmyA kare che. koI koI ema paNa kheAlatA hatA ke rAjAnA jAsusa che; jethI kei viziSTa kAryaMne mATe ahiM taDuM pharyA kare che. kAI kAi te ema paNa khelatA ke A sAdhu cAra che, ane cerI mATe cAre tarapha joyA kare che. kAI kAinuM khelavuM ema paNa thatu ke A chellA tIrthaMkara che ane potAnA abhigraha pAra pADavA AvI rIte gamanAgamana karyo kare che. lAMbA vakhata pachI darekanA jANavAmAM AvyuM ke A bhikSu trilokanAtha che. jagatanA sarva jIvAnA hitakArI zramaNa bhagavAna mahAvIra che. ane tAtA abhigrahanI pUrti mATe kare che paNa abhigraha pUrA thatA lAgatA nathI. nAtha, jagat ke bhUjanotha -' evaM ' ityAdi. yA pramANe pratiThina zrama Jain Education National ASHANKARAHKAHHANDKERKZEK kalpa maJjarI TIkA abhigrahArtha maTamAnasya bhagavata viSaye lokavitarka varNanam / // mu095|| // 269 // ww.jainelibrary.org Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 270 // HTT Jain Education Informational khalu IdRzasya mahApuruSasyAbhigrahaM pUrayituM na zaknumaH' / evamaTato bhagavataH paJca divasonAH SaNmAsA vyatikrAntAH / tataH khalu dvitIye divase loga nigaDabandhanatroTanapratinidhitve anAdikAlIna bhavabandhanatroTanaM kartuM lohakArasthAnayo bhagavAn dhanAvaha zreSThino gRhe candanabAlAyA antike samanuprAptaH taM dRSTvA sA candanA hRSTatuSTA cittAnanditA harSavazavisarpahRdayA cintayati- " aho pAtraM mayA prAptaM, kizcit puNyaM mamAstyapi / yadayam atithiH prAptaH, kalpavRkSo mamAGgaNe " // 9 // iti / cintayitvA bhagavantaM prArthayati - " nocitamidaM bhaktaM bhadantasya, tathApi yadi kalpanIyaM tadA mamopari kRpAM kRtvA gRhNAtu " / tataH khalu sa bhagavAMstatra dvAdazapadAni pratipUrNAni pazyati azrurUpaM trayodazaM padaM na mahAvIra haiM, aura atIva duSkara abhigraha ke kAraNa bhramaNa kara rahe haiN| hama loga mandabhAgya haiM ki aise mahApuruSa ke abhigraha ko pUrA nahIM kara sakate / isa prakAra bhagavAn ko ghUmate-ghUmate pA~ca dina kama cha mAha ho gaye / taba dUsare dina lohe kI beDiyoM ko tor3ane ke sthAnApanna anAdi kAlIna saMsAra-baMdhanoM ko tor3ane ke lie lohakAra ke samAna bhagavAn dhanAvaha seTha ke ghara meM candanabAlA ke samIpa pahu~ce / bhagavAn ko dekhakara candanA hRSTa-tuSTa huii| usake citta meM Ananda huaa| harSa se usakA hRdaya vikasita ho gyaa| vaha socatI hai-- " kiMcit puNya zeSa hai merA, mujhe mile yaha pAtra mahAn / atithi rUpa meM kalpavRkSa hI, uga AyA A~gana - udyAna" // isa prakAra vicAra kara usane bhagavAna se prArthanA kI- 'yaha bhojana bhagavAn ke yogya nahIM hai, tathApi yadi kalpanIya ho, to he bhagavAn / mujha para kRpA karake grahaNa kIjIe / ' taba bhagavAn ne vahA~ vAraha boloM kA A prakAre avarajavara karatAM cha mahinAmAM pAMca divasa ochA eTaleA samaya pasAra thaI gayA. A vyatIta vakhatanA bIje ja divase koi eka ghera AhAra arthe jaI pahoMcyA, te tyAM leADhAnI beDiethI badhAela sthitimAM caMdanabAlA nAmanI koi eka kumArikAne temaNe dhanAvaha roDanA makAnamAM joi bhagavAna jANe sAkSAt lAkhaDanI beDI tADavAne badale anAdi kAlika sa sAranI beDIne toDavAvALA luhAra AvyA na hoya! tema caMdanamAlA bhagavAnane joI haSa~thI pulakita thaI. tenA cittamAM Anada vyApI gayA. tenuM hRdaya vikasita thayuM ane te vicAravA lAgI ke " hajI meM pApa karatAM pAchu vALIne joyu che ke zeSa puNyanA pratApe AvA mahAnapAtra mArI pAse AvI caDayA ! jAge A tithi rUpamAM kalpavRkSa ja mArA AMgaNA rUpI udyAnamAM ugI nIkaLyu. A prakAre vicArI teNe e prabhune prAthanA karI ke he bhagavAna! A bheAjana grahaNa karavA yegya nathI, chatAM kalpavA yeAgya hoya teA he bhagavAna, Apa maherabAnI karI lye evI mArI prAthanA che. kalpa maJjarI TIkA abhigraha pUrtaye'TataH candanabAlA samIpe gamana varNanam / // 3095 // // 270 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 271 // XXXBKKKAKK KXXXKAKAMAKKKI pazyati, tato bhagavAn pratinivartate / pratinivartamAnaM bhagavantaM dRSTvA candanA paricintayati." Agato bhagavAnatra, pazcAdeSa nivRttaH / ki duSkarma mayA cIrNa, yasyedamIdRzaM phalam " // 9 // ahaM kIhI adhanyA apuNyA akRtArthA akRtapuNyA akRtalakSaNA akRtavibhavA, kulabdhaM khalu mayA janmajIvItaphalam yayA iyametadrapA duHkhaparamparA labdhA = prAptA abhisamanvAgatA / mamASTamatapaH pAraNa ke samAgata etAdRso gRhitAbhigraho mahAmunirmahAvIro bhagavAn amatilambhita eva pratinivRttaH gRhAgataH kaTo hastAdapasRtaH / hastagataM vajraratnaM naSTamiti kRtvA sA candanabAlA roditumArabhata / tataH khalu bhagavAn trayodazaM padaM pUrNa honA dekhA, kintu a~m rUpa teraha terahavA~ bola nahIM dekhate / isa kAraNa bhagavAn vApisa loTane lage / bhagavAn ko lauTate dekha candanA socatI hai-- hAya hAya prAMgaNa meM mere, rakhakara varada caraNa bhagavAna / lauTa rahe haiM lokanAtha yaha, maiM kaisI pApoM kI khAna // maiM kaisI dhanya hU~, puNyahIna huuN| akRtArtha huuN| maiMne puNya nahIM kiyA, maiM sulakSaNoM se hona hU~, maiMne vibhava nahIM paayaa| mujhe janma kA aura jIvana kA bhalA phala nahIM milA, jisane isa prakAra kI duHkhaparamparA kA lAbha kiyA, prAptI kI aura sAmanA kiyaa| mere tele ke pAraNa ke avasara para Aye hue aise abhigrahadhArI mahAmuni mahAvIra bhagavAn AhAra lie binA hI lauTa gaye, jaise ghara meM AyA huA kalpakSa hI hAtha se calA gayA / hAya, hAtha AyA hIrA guma ho gyaa| isa prakAra vicAra kara candanavAlA rone lagI / usa samaya bhagavAna ne terahavA~ bola ahIM bhagavAne abhigrahanI khAra zarate pUrNa thatI joI, paNa teramI zarata jovAmAM AvI nahi, tethI bhagavAna pAchA vaLavA lAgyuM. bhagavAnane pAchA pharatA joi caMdanamAlA zAka karavA lAgI ke 'AMgaNe Avela sAkSAt decideva pAchA pharI rahyA che, huM kevI abhAgaNI chuM ke hAthamAM AveluM ratna khAi beThI! huM kharekhara pApaNI chuM, amRtA chu, puNyahIna chu, vibhavahIna chuM, mane mArA janma ane jIvananuM zubha phaLa na maLyuM. mane abhAgaNIne jIvanamAM duHkhapara parAonA ja lAbha maLyA. mArI e kamanasIbI che ke mArA aThThamanA pAraNe AvelA AvA zigrahI muni bhagavAna mahAvIra bahAra vinA pAchA vaLI gayA. gharamAM AveluM kalpavRkSa hAthamAMthI cAlyuM gayuM. are ! meM teA hAthamAMthI AveluM ratna gumAvyu'! AvA prakAranA zaeNkavilApa karI caMdanabAlA raDavA lAgI, ane tenI AMkhamAM jhaLajhaLIyAM AvyAM, caMdanamAlAnI AMkhamAM jyAM AMsunu biMdu dekhAyu ke bhagavAna pAchA pazcA. kAraNa ke KARXXXXX zrI kalpamaJjarI TIkA bhagavantaM dRSTvA candana - bAlAyA harSollAsa varNanam / / / 095 / / // 271 // w. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpamaJjarI // 272 // RAJASTHAHATTA TIkA abhigraha pratipUrNa vijJAya pratinivRsya candanavAlAyA isvAda vASpitamASAn karapAtre parigRhya pAraNamakArSIt / tasmin kAle tasmin samaye tasya khalu dhanAvahazreSThino gRhe devaH paJcadivyAni prakaTIkRtAni ! sadhavAvasudhArA dRSTA 1, dazAvarNAni kusumAni nipAtitAni 2, celotkSepaH kRtaH3, AitAH dundumayaH 4, antarA'pi ca khalu AkAze 'ahodAnam ahodAnam' iti ghuSitaM ca / devA jayajaya zabdaM prayuJjAnAH candanavAlAyA mahimAnamakurvan / tasyA nigaDabandhanasthAne hastapAda valayanUpurasamalaGkRtaM jAtam kezapAzaH sundaraH smudbhtH| tasyA sarva zarIraM nAnAvidhavastrAlaGkAravibhUSitaM sNjaatm| sarvatra hrssprkrssoNjaatH| devadundubhidhvani zrutvA lokAstatrA''gatya candanabAlApastuvan , dhanAvahazreSThine dhanyavAda dadatastadbhAyAM mUlAmanindan / tacchrutvA candanavAlA lokAn nivArayantI avadat-'bho lokaaH| evaM mA vadantu, mama tu eSaiva mUlA mAtA anantopakAriNI asti, yatpabhAveNa adya mayA IdRzaH avasaro labdhaH prApto'bhisamanvAgata iti suu095|| pUrNa huA jAnakara, lauTakara candanabAlA ke hAtha se uDada ke bAkale karapAtra meM grahaNa kara ke pAraNaka kiyaa| usa kAla aura usa samaya, usa dhanAvaha seTha ke ghara meM devoMne pAca divya prakaTa kiye / vaha isa prakAra-(1) sonai yo kI varSA huI (2) pAca raMga ke phUloM kI varSA huI (3) vastroM kI varSA huI (4) duMdubhiyauko dhvani huI (5) 'AkAza meM ahodAna ahodAna' kA ghoSa huaa| jaya-jayakAra karake devoMne candanabAlA kA mahimA kA prakAza kiyaa| beDiyo kI jagaha usake hAtha-paira kaDoM aura nUpuroM se alaMkRta ho gye| sundara kezapAza utpanna ho gyaa| usakA samasta zarIra nAnA prakAra ke vastroM aura alaMkAroM se vibhUSita ho gyaa| sarvatra harSakA ubhAra A gyaa| devaduMdubhiyoM kI dhvani sunakara, loga vahA~ Aye aura candanavAlA kI stuti karane lge| dhanAvaha seTha ko dhanyavAda dete hue usakI patnI mUlA kI nindA karane lge| yaha sunakara AMkhamAM AMsue temanA abhigrahanI teramI zarata hatI. teretera bela paripUrNa thatAM bhagavAne caMdanabAlAnA hAthe aDadanA bAkaLA karapAtramAM svIkAryA ane e rIte prabhue dIdhuM tapazcaryAnuM pAraNuM karyuM. A vakhate dhanAvaha zeThane tyAM pAMca divya pragaTa thayA. pAMca divya pragaTa thatAM dee duMdubhI dhvani sAthe jayajayakAranI ghoSaNA karI ane caMdabAlAne mahimA gAve. tenA hAthanI beDIenA sthAne suvarNamaya kaMkaNe ane jhAMjharanA alakAro dekhAyAM. tenA mAthAnA muMDanane badale suMdara kezakalApa daSTigocara thayA. tenuM Akhu zarIra vividha prakAranA vastro ane alaMkArathI vibhUSita thayuM. sarvatra harSanAde thavA lAgyA. devaduMdubhIne avAja sAMbhaLI leke tyAM ubharAyA ane caMdanabAlAnI prazaMsA karavA maMDayA. te vakhate leke dhanAvaha zeThane dhanyavAda ane mUlA zeThANInI ni dA ma pUraNAnantaraM zreSThiyahe divyAni prakaTanAdi vrnnnm| s095|| DASTARATI // 272 / / Jain Education a tional Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpamaJjarI // 273 // TIkA TokA-" evaM paDidinaM bhagavaM aDamANa" ityaadi| evaM anena prakAreNa pratidinaM dine dine bhagavantaM zrImahAvIrasvAminam aTantaMbhramantaM daSvA lokA:-janAH anyo'nyaM parasparaM vitarkayanti, tatra lokeSu kecit= katipaye lokAH evaM vadanti-" eSa: ayaM khalu bhikSuH pratidinam aTati-bhramati, punaH kintu bhikSAM na gRhNAti, atra pratidinamaTato'pyasya bhikSAgrahaNA'bhAve kenApi asmadAdyajJAtena kAraNena hetunA bhavitavyam / kecit vadanti'eSa bhikSuH unmattatvena jAtonmAdatayA bhrmti'| apare vadanti-ayaM kasyApi rAjJo guptacaro vartate, so'yaM svasya rAjJaH kimapi viziSTaM kAryamuddizya kenApi viziSTakAryaprayojanena aTati / anye vadanti-cauro'yaM vartate, cauryamuddizya attti| eke vadanti-eSaH bhikSuH caramaH antima:-caturvizaH, tIrthakaro jinaH abhigraheNa attti| tataH pazcAttadantaraM sarve janAH bhagavantaM zrIvIram anAnan=paricitavantaH-"yat eSaH bhikSuH khalu trailokyanAthaH= candanabAlAne unheM roka diyA, aura kahA-lAMgo ! aisA na kho| mUlA mAtA hI merI mahAn upakAriNI hai, jisake prabhAva se Aja mujhe yaha suavasara labdha huA, prApta huA aura mere sAmane AyA / / 095 // TIkA kA artha--isa prakAra bhagavAn zrImahAvIra ko pratidina bhikSA ke lie paryaTana karate dekhakara loga Apasa meM tarka-vitarka karate the| una logo meM se kitaneka loga isa prakAra kahate-yaha bhikSu pratidina bhikSA ke lie ghUmatA hai, magara bhikSA letA nahIM hai, isa meM koI na koI kAraNa honA cAhIe, jo hameM mAlUma nahIM pdd'taa| koI kahate-yaha bhikSu unmata hone ke kAraNa cakkara kATA karatA hai| dUsare kahate-yaha kIsI rAjA kA guptacara hai| yaha apane rAjA ke kisI vizeSa kArya ko lekara ghUmatA haiN| kisIne kahA-yaha cora hai aura corI ke uddezya se ghUmatA hai| koI koI kahate the-yaha bhikSu cauvIsaveM tIrthakara haiM, aura aparI pratijJA kI karavA lAgyA. lokone A pramANe bolatA sAMbhaLI caMdanabAlAe temane aTakAvyA ane kahyuM ke "A mUlA mAtA ja mAro mahAna upakAra karavAvALI che. jenA prabhAvavaDe Aje mane A anupama avasara prApta thayuM. (sU95) TIkAne artha-sAmAnya khorAka e bhikSakanuM bhojana che. AvuM bhojana ne game tyAMthI prApta thaI zake che, chatAM A bhikSu ghera ghera AthaDe che, ne bhejana tenI AgaLa dharavA chatAM te lete nathI. mATe A bhikSune jude ja IrAde hevo joIe ema leke aMdaroaMdara vAta karatA hatA. A vAte sAmAnyapaNe AkhA gAmamAM carcAvA lAgI, ne A carcAmAMthI aneka prakAranA tarkavitarko ubhA thavA lAgyA. vAta vAyuvege prasaratAM leko A bhikSukanI TIkA karavA lAgyA ane jAtajAtanA gapagoLA pheMkavA lAgyA. A kapanAno koI paNa aMta have nahi. kadAca A bhikSuka kaI re duzamanane jAsusI manuSya have joIe! tema ja kadAca ArI karavA nimitta cArera tapAsa paNa karI rahyo hoya ! abhigrahArthamaTatA bhagavataH HAI lonita varNanam / hai| muu095|| // 27 // chuM Jain Education P ation HTww.jainelibrary.org Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ||274|| trilokasvAmI, sarvajagajjIvahitakara sakalabhuvanasthaprANikalyANakArI zramaNo bhagavAn mahAvIraH, duSkaraduSkareNa= atikaThinena abhigraheNa aTati iti / tataste evaM zocanti-aho ! vayaM=sarve mandabhAgyAH bhAgyahInAH smaH yat yasmAdetoH khalu IdRzasya trailokyanAthatvAdi viziSTasya mahApuruSasya abhigrahaM pUrayituM sampannaM kartuM na zaknumaH=na samarthA bhvaamH| evam ittham aTataH abhigrahApUAMbhikSArtha bhramataH bhagavantaH zrIvIrasvAminaH paJcadivasonAH paJcabhirdinaieNnAH SaNmAsAH vyatikrAntAH vyatItA abhavan / tataH pazcAhanyUnaSANmAsIvyatikramaNAnantaraM khalu dvitIye divase lohanigaDabandhanatroTanapratinidhitve-lohazRGkhalAniyantraNakhaNDanasthAne, anAdikAlina bhavabandhanatroTanaM anAdikAlodbhavabhavabandhanabhaJjanaM kattuM lohakArasthAnIya lohakAratulyo bhagavAn mahAvIro dhanAvaha zreSThino gRhe candanavAlAyAH tannAmnyAH rAjapucyAH anti-samIpe samanuprApta samAgataH, taM-gRhaprAptaM zrIvIrasvAminaM dRSTvA sA candanAdandanavAlA, hRSTatuSTA-hRSTAirSitA, tuSTA-santoSa prAptA cittAnanditA AnanditamAnasA pUrti ke liye bhramaNa karate haiN| kucha dinoM bAda sabhI jana vIra bhagavAn se paricita ho gye| jAna gaye ki yaha bhikSu tIna loka ke svAmI aura saMsAra ke prANo-mAtra ke kalyANakartA zramaNa bhagavAn mahAvIra haiM, aura duSkara-duSkara (atyanta hI kaThora) abhigraha ke kAraNa bhramaNa karate haiN| jaba logoM ko patA lagA to ve isa prakAra zoka karane lage-Aha ! hama saba abhAge haiM, jo aisetrilokInAtha mahApuruSa kA abhigraha pUrNa karane meM samartha nahIM haiN| isa prakAra abhigraha pUrti ke nimitta bhikSA ke lie bhramaNa karane vAle bhagavAn mahAvIra ko pA~ca dina kama chaha mAsa pUrNa ho gye| itanA samaya bIta jAne ke bAda, dUsare dina, lohekI sAMkaloMke baMdhanoM ko tor3a dene ke sthAnApanna anAdi kAla se cale A rahe bhava-bandhanoM ko tor3ane ke lie luhAra ke samAna bhagavAn mahAvIra dhanAvaha zreSThI ke ghara candanavAlA ke nikaTa phuNce| bhagavAn ko Aye dekhakara candanavAlA harSita huI, aura santoSa ko prApta huI, usakA citta Anandita huaa| harSakI adhikatA se hRdaya uchalane lgaa| AvI duSita niMdAo uparAMta sajajanone vicArapravAha paNa vahete thavA lAgyA. A vicArapravAhamAM bhagavAnane tIrthakara tarIke saMbaMdhI teo ke pitAnA agriDane pAra pADavA prayAsa karI rahyA haze tema temane lAgavA mAMDayuM. tIrthakare pitAnA karmone teDavA mATe vividha prakAranA bhagIratha prayAse agAu karatA hatA, evuM maMtavya paNa vidvAne jAhera karI rahyA hatA. nAnA prakAranA gapageLAnI vacce zuM satya che te zodhavuM ghaNuM muzkela thaI paDayuM hatuM. AkhA gAmanI carcA A viSaya upara kendri thaI hatI. loko paNa carcA karatA karatA thAkI gayA hatA, kAraNa ke laga ra abhigrahama pUrtayeSTataH ma candanavAlA samIpe gamana vrnnnm| // 095 // // 274 // Jain Education Internal ** ** For Private & Personal use only ainelibrary.org Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||275 // kalpamaJjarI zrIkA harSavaMzavisarpaddhadayA harSAdhikyenocchaladdhadayA satI cintayati manasi vicArayati-'aho pattaM' ityAdi-'aho'-iti vismaye' mayA pAtraM-mupAtraM prApta labdham / mamApi kizcit puNyam asti, yatnyasmAt hetoH ayaM kalpavRkSa:= kalpavRkSatulyaH atithiH bhikSArthI muniH mamAGgaNe praaptaa-smaagtH|" iti cintayitvA bhagavantaM prArthayatihe prabho ! yadyapi bhadantasya kalyANakArakasya idam etad bhaktam AhAraH nocitaMna yogyaM, tucchatvAt , bhavAdRzasyAtitheyogyaM tu viziSTaM bhaktaM samarpaNoyam , tathApi-yadi etat tucchamapi annaM saMtopAmRtapAyino bhavataH eSaNIyeSiNaH kalpanIyam eSaNIyaM bhavet , tadA tarhi mamopari kRpAMdayAM kRtvA etadannaM gRhNAtu-svIkarotu bhavAn / tataH khalu sa bhagavAn zrIvIrasvAmI tatra dvAdaza-abhigRhIteSu trayodazasu padeSu dvAdazasaMkhyAni padAni pratipUrNAni= avikalAni pazyati, kintu tatraikameva azrurUpaM-netrodabindulakSaNaM trayodazaM padaM na pazyati, tataH tasmAt kAraNAt bhagavAn zrIvIrasvAmo pratinivartate-parAhatto bhavati, pratinivartamAnaM bhagavantaM-zrIvIraM dRSTvA candanA-candanabAlA paricintayati manami saMvicArayati-'bhagavAna zrIvIrasvAmI atra AgataH, pazcAt bhaktamagRhItvaiva eSa: zrIvIrasvAmI vaha mana hI mana socatI hai-ahA, Aja mujhe supAtra kI prApti huI, isa se pratIta hotA hai ki merA kucha puNya zeSa hai, jisase kalpakSa ke samAna yaha bhikSArthI zramaNa mere AMgana meM Aye hai, isa prakAra vicAra kara candana- bAlA bhagavAn se prArthanA karatI hai-'prabho ! yadyapi tuccha hone ke kAraNa yaha AhAra Apake yogya nahI hai; Apa jaise atithi ko to viziSTa AhAra arpita karanA ucita hai; tathApi yaha tuccha anna bhI santoSAmRta pIne vAle tathA eSaNIya AhArakI eSaNA karane vAle Apako kalpanIya ho to mujha para dayA karake ise svIkAra kara liijie|' taba bhagavAn grahaNa kiye hue teraha voloM meM se bAraha bolokI pUrti huI dekhate haiM, sirpha bahate Am jo terahavA~ bola thA use nahIM dekhate / atarava bhagavAn vIrasvAmI vahA se lauTane lagate haiN| bhagavAn ko lauTate dekha kara candanavAlA manameM vicAra karatI hai-bhagavAn zrIvIraprabhu yahA~ padhAre aura AhAra grahaNa kiye bhaga cha mAsano vakhata vyatIta thatAM te vAta junI ane purANI banI gaI hatI ane kAlanA itihAsamAM navanavA prakaraNa dinapratidina upasthita thatAM lokono sa khA bAbatamAM ghaTavA lAgyuM. bhagavAne paNa ichita AhAne hamaNuM joga nathI ema vicArI zAMta rahI AhAra mATe jhAjhI mathAmaNu nahi karatAM zAMtacitte AtmamaMthanamAM citta paravA lAgyA. sajajanene mana A vAta hRdayamAM khUMcavA lAgI ke ATaATale vakhata pasAra thaI gayo chatAM ame bhagavAnane icchita AhAra ApI zakayA nahi! te amArUM kharekharUM kamabhAgya che. bhagavAnane te A bAbatanuM duHkha hatuM ja nahi. kAraNa ke temane AvA bAnA nIce vadhAre karmakSaya thatuM hovAthI, temaja Atma-svabhAvanuM prAbalya vadhavAthI AhAra grahaNArtha bhAI candana vAlAyAH prArthanA muu095|| // 275 // Jain Education Inter nal Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre maJjarI 276 // TIkA ra vartamAna nivRttaH parAThatya gtH| mayA ki duSkarma-duSkRtaM pApaM cIrNa kRtam yasya duSkarmaNaH idRzam azubhaM phalaM jAtamudayAvalikAyAmAgatam / tathA-ahaM kIdRzI apranyA aprazasyA apuNyA-puNyahInA akRtArthA akRtakRtyA, akRtapuNyA-ananuSThitapuNyakarmA akRtalakSaNA lakSaNahInA-prazastalakSaNavarjitA akRtavibhavA=asampAditavaibhavA asmi, kalpamayA khalu janmajIvItaphalamjanmano jIvItasya ca phalaM kulabdha-kutsitarUpeNa prAptam , yathA-adhanyatvAdivizighyA mayA iyametadrapAIdRzI daHkhaparamparA labdhA-upArjitA, prAptA-upArjitA satI svAyattIkRtA, svAyattIbhUtApIyaM duHkhaparamparA abhisamanvAgatA Abhi-prAbhimukhyena sam=sAGgatyena prApteH anupazcAt AgatA bhogytaamupgtaa| tathA-mama aSTamatapaH pAraNe samAgataH, etAdRzaH idRzaH duSkara-duSkaraH gRhItAbhigraho mahAmuni mahAvIrI bhagavAn apatilambhita bhaktam apratigrAhita evaM pratinivRttaH parAThatya gtH| tanmanye-gRhAgata:= gRhaprAptaH kalpavRkSaH hastAt apamRtaH driibhuutH| tathA-hastAgataM hastasthitaM vajraratnaM sarvaratnebhyaH zreSThaM vajrAkhyaM bhikSAgRhaNaM ratnaM naSTam apagatam / iti kRtvA-itthaM paricintya sA candanavAlA roditum azrUNi vimocayitum Arabhata= vinA praaaarbdhvtii| tataHcadanabAlAyA rodanAnantaraM khalu bhagavAn zrIvIrasvAmI tatraiva candanAgRhe'vaziSTamekaM trayodazaM bhagavanta vinA hI lauTa gye| na jAne maiMne kyA pApa-karma kiyA hai, jisakA aisA azubha phala udaya meM AyA hai ! maiM kaisI adhanya hU~, pugyahIna hU~, akRtArtha hU~ ! maiMne puNya-upArjana nahIM kiyA ! maiM sulakSaNI nahIM hU~ ! candanamaiMne koI vaibhava nahIM pAyA ! mujhe janma kA aura jIvana kA kaisA duSphala milA hai ! jisase ki mujhe aisI bAlAyAH duHkha-paramparA kI upalabdhi huI, prApti huI aura duHkhaparamparA hI mere sanmukha AI ! aSTamamabhakta ke pAraNe ke azrupAtaavasara para aise atyanta duSkara abhigraha ko dhAraNa karane vAle mahAmuni mahAvIra prabhu AhAra liye vinA hI varNanam / suu095|| vApisa lauTa gaye, mo maiM samajhatI hU~ ki ghara meM AyA kalpakSa hI hAtha se calA gyaa| mAnoM hAtha meM AyA huA sarvottama hIrA guma ho gyaa|' isa prakAra vicAra karake candavAlA rudana karane lagI-usake netroM se apUrva AnaMdanI hevI varasatI hatI, chatAM zarIra sAtheno pUrva saMga kaI kaI vAra DokIyu kADhatAM chatAM ahAranI che IrachA pragaTa paNa thatI chatA te IcchAne jJAna dvArA vivekathI zAMta pADatA ane vicAratA ke, kALa jyAre pari pakava thaze tyAre ja AhAranI jogavAI ApoApa thaI jaze! A pramANe kALa vyatIta thatAM cha mahinAmAM pAMca // 276 // divasa ochA rahetAM dhanAvaha zeThane tyAM AhAra arthe bhagavAnanuM Agamana thayuM tyAre temaNe Icchita vastuo samagrahuM page ekatra thayelI joi. paraMtu eka mukhya vastuno abhAva jotAM te pAchA vaLavA lAgyA. A vastu e ke hadayane temAM tIvra ullAsa. ane te u9lAsanI niSphaLatAnI pachavADe apAta. A ne mAthe bhaktinA pUraka che. je bhaktamAM rahe dRSTvA Sarsww.jainelibrary.org. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre 1277|| Jiang Shang Jiang Jain Education Intonal padaM = trastu pratipUrNa vijJAya pratinivRtya =parAgatya candanabAlAyAH hastAt bASpitamASAn = svinnamASAn 'bAkulA' iti bhASA prasiddhAn karapAtre = hastabhAjane pratigRhya = AdAya pAraNam akArSIt = kRtavAn / tasmin kAle tasmin samaye = zromahAvIrasvAmIno bhikSAgrahaNakAlAvasare tasya = candanabAlA kretu- dhanAvaha zreSThinaH gRhe devaiH paJcadivyAni = anupadaM vakSyamANAni vasudhArAdikAni vastUni prakaTIkRtAni - tadyathA - devaiH vasudhArA = svarNavRSTiH dRSTA = kRtAH 1, dazArddhavarNAni paJcavarNAni kusumAni-puSpANi nipAtitAni dRSTAni 2, celotkSepaH= vastravarSeNaM, kRtaMH 3, dundubhayaH = bheryaH AhatAH = tADitAH - cAditA: 4, antarApi ca khalu AkAze 'ahodAnamahodAnam' iti etadvacanaM ghuSitam = uccairuccAritam 5 / tatazca devAH jayajaya zabda prayuJjAnAH=vadantaH candanabAlAyA mahimAnaM = prabhAvam akurvan = khyApitavantaH / tasyA = candanabAlAyAH nigaDabandhanasthAne hastapAdaM hastadvayaM pAdadvayaM ca valayannUpurasamalaGkRtaM=balayAbhyAM nUpurAbhyAM ca samalaGkRtaM jAtam, muNDitazirasazca tasyAH kezapAzaH = kezasamRhaH sundaraH=zobhanaH samudbhUtaH = saMjAtaH / tathA tasyAH = candanabAlAyAH sarvazarIraM nAnAvidhavakhAlaGkAravibhUSitaM= bahumakAraka vastrAbhUSaNasuzobhitaM saMjAtam / sarvatra parvasmin sthAne upaprakarSaH = AnandAtizayo jAtaH lokAH janAH A~sU bahane lge| candanabAlA ke rudana karane para bhagavAn zeSa rahe hue eka bola kI pUrti huI jAnakara punaH vApisa lautte| loTakara candanabAlA ke hAtha se ubale hue uDada - vAkale - karapAtra meM grahaNa kiye| usa kAla aura usa samaya meM arthAt bhagavAn mahAvIra ke bhikSA grahaNa karane ke avasara para candanabAlA ko kharIdane vAle dhanAvaha seTha ke ghara devoMne pA~ca divya vastue~ prakaTa kIM / ve isa prakAra haiM(1) devane svarNamudrAoM kI dRSTi kI (2) pA~ca varNa ke acita phUloMkI varSA kI (3) vastroMkI varSA kI (4) dundubhiyA~ bajA (5) AkAza ke madhya meM 'aho dAnaM, aho dAnaM' kA uccasvara se ghoSa kiyA / tatpazcAt devIne 'jaya jaya' zabda kA prayoga karake candanabAlA kI mahimA prasiddha kI / candanabAlA kI beDiyoM kI jagaha donoM hAtha kaMkaNoM se aura donoM paira nUpuroM se alaMkRta ho gaye / usake muMDita mastaka para sundara keza - pAza utpanna ho gyaa| sArA zarIra bhA~ti = bhA~ti ke vastroM aura AbhUSaNoM se suzobhita potAnA iSTadevane mATe hRdayanA ullAsa uchaLatA hoya tenAmAM A be vAnAM tA jarUra hovA ghaTe! uparokta bhAva bhagavAne jyAre pAchA vaLatI vakhate joye ke tarata ja pAtAnA abhigraha pUrA thayelA joyA ane bhaktanA lukhA-sukA AhAra vaheArI bhaktanA hRdayanA ane tenA saMsAranAM tIvra 'dhane teADhI nAkhyAM temaja bhakta caMdanabALAne maraNanA asahA TATOCONECE kalpa maJjarI TIkA dhanAvaha zriSThinaH gRhe paMcadivya pragaTanam / // mu095|| // 277 // ww.jainelibrary.org Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 278 // TIkA devadundubhidhvani devadundubhizabdaM zrutvA tatra-candanAdhiSThitasthAne Agatya-candanabAlAm astuvan=tatmabhAvavarNanavAkyaiH stutvntH| tathA-dhanAvahazreSThine dhanyavAdaM dadataH tadbhAyA-dhanAvahapatnI mUlAm anindndhikRtvntH| tat mRlAnindanaM zrutvA candanabAlA lokAn-mUlAM nindato janAn nivArayantI avadat uktavatI-'bho lokAH! he janAH! evam anena prakAreNa mA badantu, mamatu eSava-iyameva mUlA mAtA anantopakAriNI atyantopakAriNI ca asti, yatpabhAveNa adya-asmindine mayA Idaza: dhIvIraprabhorabhigrahapUraNarUpaH svavasara prazastaprasaGgaH, labdhaH adhigataH, prApta svAyattIbhUtaH, tatazcAyam-abhisamanvAgata:-abhi Abhimukhyena, saM-sAMgatyena anuprApta prazcAt AgataH supAtradAnataH sAphalyamupagata iti ||muu095|| mUlam-tae NaM 'esA caMdaNabAlA samaNassa bhagavo mahAvIrassa paDhamA sissiNI bhavissai'-tti AgAsaMsi devehi ghuTTa | kA esA caMdaNabAlA jIe hatthega bhagavao pAraNagaM jAyaM-" ti tIe caritaM saMkhevao daMsijjai egayA kosaMbI nayarI nAho sayANAo NAmaM rAyA caMpA gayarINAyagaM dadhivAhaNAbhihaM nirva avakamiya duNIIe caMpANayari luTI / dadhivAhaNo rAyA plaaio| tao sayANIyarAyassa kovi bhaDo dadhivAhaNarAyassa dhAriNI NAmaM mahisIM vasumaI puttiM ca rahami ThAviya kosaMtriM nayai, magge so bhaNai-imaM mAhasi bhajaM karissAmitti / to dhAriNI devI taM vayaNaM socA nisamma sIlabhaMgabhaeNa sayajIhaM avakarisiya mayA / taM daNaM bhIo so ho gyaa| saba jagaha khUba harSa hI harSa chA gyaa| devadundubhI kA ghopa sunA, to saba loga vahIM A pahu~ce, jahA~ candanavAlA thI aura usake prabhAvakI prazaMsA karane lge| sabane dhanAvaha seTha ko dhanyavAda dete hue unakI patnI mUlA kI nindA kI, use dhikkAra diyaa| mUlA kI nindA sunakara candanavAlA nindA karane vAle logoM ko rokatI huI kahane lagI- he bhAIo isa prakAra mata bolo| mUlA mAtA hI merA ananta upakAra karane vAlI hai, jisake prabhAva se Aja maiMne-bhagavAna kA abhigraha pUrNa karane kA yaha zubha avasara lAbha kiyA hai, pAyA hai aura sanmukha kiyA hai| arthAt yaha mUlA mAtA kA hI usakAra hai ki mai bhagavAna kA abhigraha pUrNa karake supAtradAna kA phala pA sakI / / 095 // bajAmAMthI mukta karI. * agAdha duHkhanA gatamAM dhakelI denAra tenI kahevAtI mUlA mAtAnI niMdA karanAra lokone aTakAvI caMdanabALA belI ke, " mArI mAtAe mane A pramANe na karyuM hota to huM zI rIte sAkSAta bhagavAnanAM darzana karI zakata! ane AvuM mAruM pheMkI devA lAyaka tuccha dhAnya bhagavAnanA karapAtramAM zI rIte paData! A badhe saMga meLavI ApanAra mAre mUlA mAtAne jeTale upakAra mAnuM eTale theDe che! Ama kahIne mUlA zeThANIne gadgadda 4 mAjI pI. (1085) . candanabAlAyAH carita vrnnnm| muu095|| // 278 // AF Jain Education Invedional dw.jainelibrary.org Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 279 // maJjarI TIkA bhaDo imAvi eyArisaM akajaM mA rija tikaTu taM vasumaI kicivi na bhaNiya kosaMbIe cauppahe vikkii| vikAyamANiM taM egA gaNiyA mulaM dAuM kiNIa / sA vasumaI taM gaNiyaM bhaNIa he aMba ! kAsi taM ? keNa aTeNa ahaM tae kINIyA? sA bhaNai-ahaM gaNiyA, mama kajaM parapurisapariraMjaNaM / tIe erisaM hiyaya viyAragaM aNajja vajapAyavica vayaNaM socA sA kaMdiumArabhIu / tIe aTTaNAyaM socA tasthaDhio dhaNAvaho seTThI ciMtIa'imA kassavi rAyavarassa Isarassa vA kannA dIsai, mA imA AvayA bhAyaNaM hou' ti ciMtIya so taicchiyaM davvaM socA taM kannaM vetaNa niyabhavaNe gii| seTThI tabbhajA mUlA ya taM giyaputtivitra pAliuM posiuM ubkmii| egayA gimhakAle anabhicAbhAve sA vasumaI seTiNA vArijamANAvi gihamAgayassa tassa pAyapakkhAlaNaM krii| pAe paka vAlaMtIe tIe kesapAso chuttio| "imAe kesapAso ullabhUmIe mA paDau" tti kaTutaM seTThI niyapANilaTThIe dhariUga bNdhii| tayA gaekakhaTThiyA seTiNA bhajA mUlA vasumaIe kesapAsaM baMdhamAga seTiM daTTaNa ciMtIbhA-'imaM kannaM pAliya posiya mae agaTuM kayaM, jai imaM kannaM seTThI ubahejjA to hai apayaTThA ceva bhavissAmi, uppajjamANA ceva vAhI uvasAmeyadhi' ti kaTu egayA annagAma gayaM seDhi muNiya sA nAbieNa tIe siraM muMDAviya siMbalAe kare nigaDega pAra niyaMtiya egammi bhUmigihe taM ThAviya taM bhUmigahaM tAlaeNa niyaMtiya sayaM tassi ceva gAme piugehaM gyaa| sA ya vamumaI tattha chuhAe pIDi jamANA citeha "kattha rAyakulaM me'sthi, duisA kerisI imaa| ki me purA kayaM kamma, vidhAgo jassa Iriso // 1 // " evaM ciMtemAgA 'sA kArAgAramuttipajjataM tavaM karissAmi' ti kaTu maNami parameSThimaMtaM jriumaarbhii| evaM tIe tini diNA vaikaMtA / cautthe diNe seTThI gAmaMtarAo Agao vasumaI adaTTaNa pariyaNe pucchii| malA nivAriyA te taM na kiNpikhii| tao kuddho seTThI bhaNIa-jANamANAvi tumhe vasumaI na kaheha, ao majjhagihAo niggacchaha-tti soUNa egAe vuDDAe dAsIe 'mamaM jIvieNa sA jIvau' ti kaTTa seTiNo taM savvaM kahiyaM / taM soUga seTTI sigyaM tattha gaMtuNaM tAlagaM bhaMjiya dAraM ugdhADiya vasumaI AsAsI / taeNaM se seTThI gihe na bhAyaNaM na ya bhattaM katthavi pAsai, pasunimittaM nipphAie balphiya mAse ceva tattha pAsai, te aNNa bhAyaNAbhAve muppe gahiya teNa bhattaTuM vasumaIe smdhiyaa| sayaM ca nigaDAi baMdhaNaccheyaNaTaM lohayAramAkAriuM taggihe gmi| sA vasumaI ya sa vapphiyamAsaM suppaM hattheNa gAhiya citIa-'iyopuvvaM mae kipi dANaM dAUNa I meva pAraNagaM kayaM, ajau na kiMpi dAUNaM kahaM pAremi ? keriso me duhavivAgo udio, jeNaM ahaM erisaM candanavAlAyAH carita varNanam / // 5096 // // 279 // . Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 28 // TIkA dasaM sNpttaa| jai kassavi atihissa evaM bhattaM daccA ahaM pAraNagaM karemi, to seyaM-tti ciMtIya gihadehalIe ragaM pAyaM bAhiM egaM pAyaM ca aMto kiccA muNimaggaM pAsamANI ciTThai / sA ceva vasumaI caMdaNasseva sIyalasahAvattaNeNa caMdanabAlatti nAmeNa pasiddhiM pattA ||muu096|| chAyA-tataH khalu 'eSA candanabAlA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya prathamA ziSyA bhaviSyati' iti AkAze devaghuSitam / kaiSA candanavAlA ?, yasyA hastena bhagavataH pAraNakaM jAtamiti-tasyAzcaritraM saMkSepato dRzyate ekadA kauzAmbInagarInAthaH zatAnIko rAjA cammAnagarI nAyakaM dadhivAhanAbhidhaM nRpamavakramya durnItyA campAnagarImaluSTat / dadhivAhano rAjA plaayitH| tataH zatAnIkarAjasya ko'pi bhaTo dadhivAhanarAjasya dhAriNI nAmnI mahiSIM vasumatI putrI ca rathe sthApayitvA kauzAmbI nayati, mArge sa bhaNati-' imAM mahiSIM bhAyA kariSyAmi' iti / tato dhAriNI devI tadvacanaM zrutvA nizamya zIlabhaGgabhayena svajihvAmapakRSya mRtaa| tAM dRSTrA mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / tadanantara AkAza meM devoMne ghoSaNA kI-'yaha candanabAlA zramaNa bhagavAn mahAvIra kI prathama ziSyA hogii|' jisake hAtha se bhagavAna kA pAraNA huA, vaha candanabAlA kauna thI? aura usakA caritasaMkSepa meM dikhalAyA jAtA hai| ekabAra kauzAmbI nagarI ke adhipati rAjA zatAnIka ne campAnagarI ke nAyaka rAjA dadhivAhana para AkramaNa karake durnIti se campAnagarI ko luuttaa| dadhivAhana rAjA bhAga gyaa| taba zatAnIka rAjA kA eka yoddhA rAjA dadhivAhana kI dhArINI nAmaka rAnI ko aura vasumatI nAmaka putrI ko ratha meM biThalAkara kauzAmbI le claa| mArga meM usane kahA-'isa rAnI ko mai apanI patnI bnaauuNgaa|'dhaariigii devIne usake yaha vacana sunakara aura samajhakara zIlabhaMga hone ke bhaya se apanI jIbha bahAra khIMca lI aura prANa tyAga diye| dhAriNI devI ko bhuugn| ma -'taeNa' tyAdi. mA mate mAzimA hiya ghoSag Himani bhAvI hai 20 2100 zramaNa bhagavAna mahAvIranI prathama ziSyA thaze.' jenA hAthe bhagavAne AhAra grahaNa karyo te caMdanabALA koNa hatI ? tene saMkSepa hevAla nIce varNavavAmAM Ave che- koI eka samaye kauzAmbI nagarInA adhipati rAja zatAnIke caMpAnagarInA nAyaka rAjA dadhivAhana upara AkramaNa karyuM. tene harAvI caMpAnagarIne lUMTI lIdhI, dadhivAhana rAjA rAjya choDI nAsI gayo. tyArabAda zatAnIka rAjAne eka yoddho dadhivAhana rAjAnI rANI dhAriNI ane tenI putrI vasumatIne rathamAM besADI kauzAmbI nagarI tarapha upaDI ga. mArgamAM teNe dhAriNI rANIne kahyuM ke, "huM tane mArI rANI banAvIza." A sAMbhaLI zIlabhaMganA bhayathI candanabAlAyAH carita vrnnnm| mu0961 // 28 // Jain Education et Sor Private & Personal use only New.jainelibrary.org. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa bhItaH sa bhaTaH 'iyamapi etAdRzamakArya mA kuryAt' iti kRtvA tAM vasumatIM kiJcidapi na bhaNitvA kauzAmbyAcatuSpathe vyakrINAt / vikrIyamANAM tAmekA gaNikA mUlyaM dattvA'krINAt / sA vasumatI tAM gaNIkAmabhaNathe amba ! kA'sitvam ?, kenArthenAhaM tvayA krItA ?, sA bhaNati-'ahaM gaNikA-mama kArya parapuruSapariraJjanam / tasyA IdRzaM hRdayavidArakamanAyaM vajrapAtamitra vacanaM zrutvA sA kranditumArabhata / tasyA ArtanAdaM zrutvA tatrasthito dhanAvahaH zreSThI acintayat-' iyaM kasyApi rAjavarasya Izvarasya vA kanyA dRzyate, mA iyamApadbhAjanaM bhavatu' iti cintayitvA sa tadiSTaM dravyaM datvA tAM kanyAM gRhItvA nijabhavane'nayat / zreSThI tadbhAryA mUlA ca tAM nijaputrI kalpamaJjarI sUtre // 28 // TIkA ra mRtaka dekhakara vaha bhaTa jarA bhI DarA nahIM, yaha rAjakumArI bhI aisA ho akArya na kara baiThe, yaha soca kara usane vasumatI se kucha bhI na kahA aura kauzAmbI ke cauka meM lejAkara beca diyaa| bikatI huI vasamatI ko eka vezyAne mUlya dekara khriidaa| vamumatIne usa vezyA se kahA-'mAtA, tuma kauna ho? kisa prayojana se mujhe rakhIdA haiM?' vezyA bolI-' meM gaNikA hU~, parapuruSoM kA manoraMjana karanA merA kArya hai|' gaNikA ke isa prakAra ke hRdayavidAraka, anArya aura vajrapAta ke samAna vyathAjanaka vacana sunakara vaha rone lgii| usakA ArtanAda sunakara vahA~ khaDe dhanAvaha seThane vicAra kiyA yaha kisI uttama rAjA kI yA dhanika kI kanyA dIkhatI hai| yaha Apatti kA pAtra na bane to acchA, aisA socakara gaNikA ko icchita dhana dekara vasumatI ko candanacAlAyAH carita varNanam / 096 // rANI jIbha karaDI marI gaI. dhAriNI rANInI AvI dazA joI yoddhAe vicAra karyo ke kadAca vasumatI paNa A pramANe karI bese te? AthI teNe vasumatIne kAMI paNa kahyuM nahi ne sIdhI kauzAmbI nagarImAM laI jaI tene ceka vacce ubhI rAkhI ane tenuM lilAma karI paisA upajAvyA. A vasumatInuM vecANa eka vezyAne tyAM thayuM. kAraNa ke teNIe vadhAre mUlyanI AMkaNI mUkI hatI. A dazya joI vasumatIe vezyAne prazna karyo ke "he mAtA! tame koNa che ane kayA prajanathI tame mArI kharIdI kare che?" vezyAe A sAMbhaLI pratyuttara Apyo ke "huM gaNikA chuM ane parapuruSanA manaraMjana mATe tArI kharIdI karUM chuM." gaNikAnuM AvuM anarthakArI hadayavidAraka ane vAta samAna zvathAjanaka vacana sAMbhaLI vasumatI hadayaphATa rUdana karavA lAgI. tenuM kapAta sAMbhaLI tyAM ubhA rahelA dhanAvaha zeTha manamAM vicAra karavA lAgyA ke A kanyA keI uttama rAjAnI athavA kaI zeThanI hevI joIe. jethI A ApattinuM pAtra na thAya te sArUM eTale A vezyAne tyAM na vecAya te IcchavA yogya che. ema vica rIte te zeThe | // 28 // che che Jain Education f inal Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 282 // Hai Shang Man Man Zhen Zhen Zhen Zhen 66 mitra pAlayituM poSayitumupAkrametAm | ekadA grISmakAle anyabhRtyAbhAve sA vasumatI zreSThinA vAryamANA'pi gRhamAgatasya tasya pAdaprakSAlanamakarot / pAdau prakSAlayantyAstasyAH kezapAzaH chuTitaH asyAH kezapAzaH bhUmau mApatatu" iti kRtvA taM zreSThI nijapANiyaSTayA dhRtvA'vannAt / tadA gavAkSasthitA zreSThino bhAryA mUlA vasumatyAH kezapAzaM vanantaM zreSThinaM dRSTvA'cintayat- 'imAM kanyAM pAlayitvA poSayitvA mayA'narthaM kRtam, yadi imAM kanyAM zreSTha udvahet tadA'ham apadasthA bhaviSyAmi - utpadyamAna evaM vyAdhiH upazamayitavyaH' iti kRtvA ekadA apane ghara le AyA / seTha aura seTha kI patnI mUlA, apanI putrI ke samAna usakA pAlana-poSaNa karane lage / eka bAra grISma ke samaya meM anya sevaka ke abhAva meM vasumatI, seTha ke dvArA manA karane para bhI bAhara se ghara Aye hue dhanAha ke paira dhone lgii| paira dhote samaya usakA kezapAza chuTa gyaa| taba 'isakA kezapAza gIlI bhUmi meM na par3a jAya' aisA socakara seThane use apane hAtharUpa yaSTi meM lekara bA~dha diyaa| taba gavAkSa meM sthita seTha kI patnI mUlAne seTha ko vasumatI kA kezapAza bA~dhate dekhakara vicAra kiyA - ' isa kanyA kA pAlana-poSaNa karake maiMne anartha kiyaa| kadAcit seThane isa kanyA ke sAtha vivAha kara liyA to maiM apadastha ho jAU~gI / bomAro ko utpanna hote samaya hI zAnta kara denA caahie|' isa prakAra socakara eka bAra seTha ko gaNikAne samajAvI, vadhAre dhana ApI tenI pAsethI vasumatIne meLavI lIdhI. zeTha ane tenI patnI mUlA tene potAnI putrI samAna ucheravA lAgyA. koI eka unALAnI RtumAM dhanAvahu zeTha agatyanA kAmane lIdhe bahAra gayA hatA. garamI ane pracaMDa tApane lIdhe akaLAtA tee gharamAM dAkhala thayA. te vakhate kaMI paNa nAkara ke zeThANInI hAjarI jovAmAM AvI nahi. pote garamIthI ghaNA AkuLa-vyAkuLa thatA hatA. A joI vasumatI bahAra AvI ane zeThe nA pADavA chatAM potAnA pitAtulya dhanAvahu zeDanA paga dhovA lAgI. paga dhotI vakhate vasumatInA kheDo chUTo thaI javAthI tenI laTo nIce paDI kharAba thaze ne ragadoLAze evA vicArathI aMbeDAne peAtAnA hAthamAM laI zeThe bAMdhI dIdhA. Aja samaye mUlA zeThANa bAramAM beDI hatI teNe A badhuM najaronajara nihALyu. Atha tenuM mana cagaDoLe caDayuM ane vicAravA lAgI ke A kanyAnuM pAlana-peSaNa karavAmAM meM gaMbhIra bhUla karI che. kadAca zeTha A cheAkarI sAthe lagnagraMthIthI joDAI jaze te mAro kaphoDI sthiti thaI jaze. rAga ane duzmanane ugatAM ja DAmavA joie! AvA vicAra manamAM ANu vasumatInuM kAsaLa kADhI nAkhavA te tatpara thaI. nnn Vogue on, kalpa maJjarI TIkA candanabAlAyAH carita varNanam / ||suu096 / / IIRGRII w.jainelibrary.org. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 283 // TIkA anyagrAmaM gataM zreSTinaM jJAtvA sA nApitena tasyAH ziro muNDayitvA zRGkhalayA karau nigaDena pAdau niyanya ekasmin bhUmigRhe tAM sthApayitvA tad bhUmigRhaM tAla kena niyantrya svayaM tasminneva grAme pitRgRhaM gtaa| sA ca vasumatI tatra bhUmigRhe kSudhayA pIDyamAnA cintayati "kutra rAjakulaM me'sti, durdazA kIdRzI iyam / kiM meM purA kRtaM karma, vipAko yasya idRzaH // 1 // " evaM cintayantI sA kArAgAramuktiparyantaM tapaH kariSyAmi' iti kRtvA manasi parameSThimantraM japitamArabhata / evaM tasyAstrINi dinAni vyatikrAntAni / caturthe dine zreThI grAmAntarAdAgato vasumatImadRSTvA parijanAnapRcchan / mUlAnivAritAste taM na kiMcidakathayan ! tataH kruddhaH zreSThI abhagan-jAnAnA api yUyaM vasumatI na dUsare gAva gayA jAnakara usane nAI se bamumatI kA mastaka muMDayA diyaa| hathakaDiyoM se hAtha aura beDiyoM se paira bAMdhakara use eka bhUgRha meM DAla bhUgRha ko tAle se ba~dha kara diyA / malA svayaM usI grAma meM apane pitA ke ghara calI gii| vasumatI usa bhUgRha (bhoyare) meM bhUkha aura pyAsa se pIDita hotI huI socatI hai kahA~ vaha rAjakula merA, kahA~ yaha dardazA merI! na jAne pUrva ke kisa karma-kA paripAka hai aisA!!! isa prakAra vicAra karatI huI usane 'maiM kArAgAra se mukta hone taka tapa karUMgI' aisA nizcaya kara ke mana meM parameSThI maMtra kA jApa karanA AraMbha kara diyaa| yo usake tIna dina bIta gye| cauthe dina seTha ghara aaye| vasumatI ko na dekhakara parijanoM se puuchaa| mUlA ne unheM manA kara diyA thA, ataH unhoMne kucha kaI eka vakhate zeThane bahAragAma javAnuM thayuM. te samayano lAbha laI teNIe eka hAmane bolAvyo ane vasumatanA mastakanuM muMDana karAvI nAkhyuM. tenA hAthapagamAM beDIo nAkhI tene bhoMyarAmAM haDaselI mUkI ane bhoMyarAne tALuM vAsI pite meDI para caDI gaI. meDI para AvI kapaDAMlatAthI sajaja thaI pitAnA piyera pahoMcI gaI. A bheAMyarAmAM vasumatI bhUkha ane tRSAthI pIDita thaI vicAravA lAgI ke "yAM terA bhAI, yA mAzA bhArI 4yA se pUrva bheSi, 3rI cha sAzA bhArI." eTale ke "kayAM mAruM rAjakuLa ane kayAM A bheMyarAnuM kedakhAnuM? kyA azubha karmone A vipAka haze" Ama vicAre caDatAM teNIe "kedamAMthI mukta thAuM tyAM sudhI tapanI ArAdhanA karIza" e nizcaya karyo. ane A ArAdhanA A sAthe teNe namaskAra maMtranA jApa zarU karyA. Ama karatAM teNue traNa divasa pasAra karyA. ethe divase zeTha ghera AvyA. candanabAlAyAH carita vrnnnm| ||muu096|| // 28 // Jain Education onal For Private & Personal use only Sattaw.jainelibrary.org Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 284 // TIkA kathayata ? ato madgRhAt nirgacchata' iti zrutvA ekayA vRddhayA dAsyA 'mamajIvItena sA jIvatu' iti kRtvA zreSThinaH tat sarva kathitam / tat zrutvA zreSThi zIghraM tatra gatvA tAlakaM bhakRtvA dvAramudghATaya vsumtiimaashvaasyt| tataH khalu sa zreSThI gRhe na bhAjanaM na ca bhaktaM kutrApi pazyati, pazunimittaM niSpAditAn bASpitamApAneva tatra pazyati / te'nyabhAjanAbhAve zUrpa gRhItvA tena bhaktArtha vasumatyai samarpitA, svayaM ca nigaDAdibandhanacchedanArtha lohakAramAkArayituM tadgRhe'gacchat / sA vasumatI ca sa vASpitamApaM zUpaM hastena gRhItvA acintayata-itaH pUrva mayA kimapi dAnaM dattvaiva pAraNakaM kRtam , adyatu na kimapi dattvA kathaM pArayAmi ? kIdRzo me durvipAka udito nahIM btlaayaa| taba kruddha hokara seThane kahA-'tuma jAnate hue bhI vasumatI ke viSaya meM nahIM batalAte ho to mere ghara se bAhara nikala jaao| yaha sunakara eka buDhI dAsIne 'mere jIvana se bhI vaha jIye' aisA socakara arthAta mere prANa jAe~ to jAe~, magara vasumatI ke prANa baca jAeM, yaha vicAra kara seTha ko saba batalA diyaa| sunakara seThane zIghra hI vahA~ jAkara, tAlA toDakara, dvAra kholakara, vasumatI ko AzvAsana diyaa| tatpazcAt seTha ko ghara meM na koI bhAjana dikhAI diyA, na bhojana hii| use pazuoM ke lie ubAle hue uDada hI vahA~ najara aae| dusarA bhAjana na hone se unheM bhUpa meM lekara usane bhojana ke lie vasumatI ko diye / dhanAvaha seTha svayaM beDo yAdi bandhanoM ko chedane ke lie luhAra ko bulAne usake ghara claa| vasumatI ubale hue uDadau vAle sUpa ko hAtha meM lekara socane lagI-' isase pahale maiMne kucha dAna dekara hI pAraNA kiyA hai| Aja kucha bhI vasumatIne nahi dekhavAthI nekaravargane pUchayuM. nokaravargane zeThANIe manAI karela hovAthI teo kAMI javAba ApI zakyA nahi. nakaro taraphathI javAba nahi maLatAM zeTha krodhe bharAyA ane gharanI bahAra cAlyA javAne sane hukama karyo. A nekaravaganI aMdara eka vRddha dAsI hatI. teNe jIvanA jokhame paNa vasumatIne bacAvI levA daDha nizcaya karyo. mana majabUta karI te dAsIe zeThane sarva hakIkatathI vAkepha karyA. A sAMbhaLI zeTha bheMyarA pAse pahoMcyA, tALuM teDI vasumatIne bahAra kADhI. be traNa divasathI bhUkhI-tarasI che' ema jANI gharamAM annane mATe zodha karI, paNa kyAMya koI paNa prakAranuM anna temane hAtha AvyuM nahi. tapAsa karatAM karatAM bheMsane khANamAM ApavAnA aDadane cule ukaLatA joyA. jhaDapa laIne temaNe sUpaDuM hAthamAM lIdhuM, ane temAM aDadanA bAkaLA laI vasumatI pAse AvI tenI sAme dharyA. "huM hamaNAM AvuM chuM" ema vasumatIne kahI teo beDI teDavA mATe luhArane bolAvavA gayA. vasumatI A aDadanA bAkaLAvALA supaDAne hAthamAM laI vicAravA lAgI ke "Aja sudhI to koI paNa prakAranA tapanI pUrti pahelAM anadAna AvyuM che, ane annanuM dAna ApyA pachI ja meM pAraNuM karyuM che, te A candanabAlAyAH carita varNanam / muu096|| // 284 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 285 // TIkA yena ahamIdRzIM dazAM sampAptA / yadi kasyA api atithaye etad bhaktaM dattvA ahaM pAraNakaM karomi, tadA zreyaH iti cintayitvA gRha dehalyA ekaM pAdaM bahi, ekaM pAdaM ca antaH kRtvA munimArga pazyantI tiSThati / saiva vasumatI candanasyeva zItalasvabhAvatvena 'candanavAle' ti nAmnA prasiddhiM gatA ||muu096|| TIkA-'tae NaM' ityaadi| tataH khalu " eSA candavAlA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya prathamA sarvata AdyA ziSyA bhaviSyati" iti-etada vacanam AkAze deveH ghuSitam uccairuccAritam / epA candanavAlA kA?=3 asyAH kaH paricayaH ? yasyAH candanavAlAyAH hastena bhagavataH zrI mahAvIrasvAminaH pAraNakaM jAtam iti= etajijJAsUnAM kRte tasyAH candavAlAyAH caritraM saMkSepato dRzyate, tathAhi-ekadA ekasmin samaye kauzAmbI dAna diye binA kaise pAraNA karUM ! kaisA mere pApakarma kA udaya AyA hai ki, mai aisI durdazA ko prApta huii| agara kisI atithi arthAt mahAtmA ko yaha bhojana dekara mai pAraNA karUM to acchaa| isa prakAra vicAra karake vaha eka paira ghara kI dehalI ke vAhara aura eka paira bhItara karake muni kI rAha dekhatI huI baitthii| vahI vasumatI candana ke samAna zItala svabhAva vAlI hone se 'candanabAlA' ke nAma se prasiddha huI ||suu096||| TIkA kA artha-bhagavAn kA pAraNA ho jAne ke pazcAt 'yahI candanavAlA zramaNa bhagavAna mahAvIra kI saba se pahalI ziSyA hogI' isa prakAra kI ghoSaNA devoMne AkAza meM kii| kauna thI yaha candanabAlA ? jisake hAtha se bhagavAn kA pAraNA huA, usakA paricaya kyA hai, isa bAta ke jijJAsuoM ke lie candanavAlA kA saMkSipta paricaya diyA jAtA haiaThThamatapanuM pAraNuM koIne dAna dIdhA vinA kevI rIte karUM? A keI niviDa azubha karmone udaya che ke mane AvI durdazA prApta thaI ! atyAre koI atithi arthAt mahAtmA AvI paDe ne tene dAna dauM to kevuM sArUM? ane AvuM dAna lenAra keI tathA rUpane AtmArthI muni hoya to kevuM suMdara ! AvA prakAranI citavanA karatI ane bhAva pragaTa karatI te eka paga uMmaranI bahAra ane eka paga uMmarAnI aMdara karI muninI rAha jovA lAgI. vasumatIne svabhAva caMdana jevo zItaLa ane caMdramA jevo ThaMDo hovAnA kAraNe tenuM nAma "caMdanabAlA" pADavAmAM AvyuM hatuM ane A nAmathI te prasiddhine pAmI hatI. (sU096). TakAne artha_bhagavAne pAraNuM karyA pachI devee AkAzamAM evI ghoSaNA karI ke " Aja caMdanabALA zramaNa bhagavAna mahAvIranI sauthI pahelI ziSyA thaze." jenA hAthe bhagavAne pAraNuM karyuM e caMdanabALa keNu hatI ? jijJAsuone A vAtane paricaya karAvavA mATe caMdanabALAnuM saMkSipta vRttata ApavAmAM Ave che bAlAyA: carita varNanam / suu096|| // 285 // Coww.jainelibrary.org Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maJjarI nagarInAthaH zatAnIko nAma rAjA campAnagarInAyakaMcampAnAmakanagarIsvAminaM dadhivAhanAbhidhaMdadhivAhana nAmaka, nRpaM rAjAnam avakramya sainyairAkramya durnItyA campAnagarIm aluNTat luNTitavAn / dadhivAhano rAjA luNTane pArabdhe campAnagarIto bhayAbahiH plaayitH| tataH zatAnIkarAjasya ko'pi kazcit bhaTaH yoddhA dadhizrI kalpa vAhanarAjasya dhAriNInAmnI mahiSIM rAjI vasumatI nAma putrI ca rathe sthApayitvA kauzAmbI nayati, sa bhaTo // 286 // mArge bhagati imAM dhAriNIM mahiSIM-dadhivAhanarAjasya rAjJIm ahaM svakIyAM bhAyA patnI kariSyAmi iti / TIkA tataH bhaTasya evaMvidhavacanakathanAnantaraM sA dhAriNI devI tadvacanaM zrutvA nizamya zIlabhaGgabhayena svajihvAmapakRSya valAnmukhato bahiniHsArya mRtaa| tAM dhAriNI mRtAM dRSTvA bhIta: bhayAkulaH saH bhaTaH cintayati, yat iyamapi-vasumatyapi etAdRzam-dhAriNIvat akAryam-ANatyAgarUpam akartavyam-mA kuryAt' iti kRtvA iti eka samaya kauzAmbI nagarI ke rAjA rAjA zatAnIka ne campAnagarI ke svAmI dadhivAhana rAjA para apanI senA ke sAtha AkramaNa kiyA aura durnIti kA Azraya lekara campAnagarI ko luuttaa| rAjA dadhivAina campAnagarI meM lUTapATa prAraMbha hone para bhayabhIta hokara bAhara bhAga gyaa| taba zatAnIka kA koI yoddhA dadhi candanavAhana rAjAkI dhAriNI nAmaka rAnI ko aura vasumatI nAmaka putrI ko ratha meM biThalA kara kauzAmbI kI ora bAlAyAH le claa| rAste meM usa yoddhAne kahA-'rAjA dadhivAhana kI rAnI dhAriNI ko maiM apanI strI bnaauuNgaa|' carita varNanam / yoddhA kA yaha kathana dhAriNI rAnIne sunA aura smjhaa| use zIla ke khaMDita hone kA bhaya huaa| ata eva maamuu096|| usane apanI jihvA bAhara khoca lo aura prANa tyAga diye ! dhAriNI ko mRtaka avasthA meM dekhakara yoddhA bhayabhIta ho gyaa| vaha socane lagA-kahIM aisA na ho ki yaha-vasumatI bhI dhAriNI kI bhA~ti koI avAMchanIya eka vakhata kozAkhInagarInA rAjA zatAnIke caMpAnagarInA rAjA dadhivAnanA rAjya para pitAnAM sinya sAthe AkramaNa karyuM ane chaLano Azraya laIne caMpAnagarIne luMTI. caMpAnagarImAM luMTaphATa zarU thatAM rAjA dadhivAhana bhayabhIta thaIne nAsI gayo te vakhate zatAnIkano kaI ddho dadhivAhana rAjAnI dhAriNI nAmanI rANIne ane vasumatI nAmanI putrIne rathamAM nAkhIne kauzAmbInI tarapha uThAvI gayA. rastAmAM te yoddhAe rAjA dadhivAhananI rANI urDa 28dA dhAriNIne kahyuM ke "huM tane mArI patnI banAvIza." ye ddhAnuM A kathana dhAriNI rANIe sAMbhaLatAM tene pitAnuM ziyaLa bhaMga thavAne Dara lAgyo, tethI teNe pitAnI jIbha bahAra kheMcI kADhIne prANatyAga karyo. dhAriNIne mRtApara vasthAmAM joine te ddho bhayabhIta thayo. teNe vicAra karyo ke kadAca evuM bane ke vasumatI paNa dhAriNInI jema re, ww.jainelibrary.org. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 287|| maJjarI TIkA cintayitvA tAM vasumatI mArge svahadisthitaM kizcidapi kimapi na bhaNitvA noktvA kauzAmbyAH catuSpathe vyatrINAta vikrItavAn / vikrIyamANAM tAM-vasumatI ekA-gaNikA vezyA mUlyaM bhaTaniyataM zulkaM davA akrINAt kriitvto| tadanu sA vasumatI-tAM gaNikAM abhaNat-pRSTavatI-' he amba! he mAtaH ! tvaM kA'si ? kena arthena prayojanena ahaM tvayA krItA? iti-casumatI praznAnantaraM sA gaNikA bhaNati-uttarayati-ahaM gaNikA asmi, mamaNikAyAH kArya-prayojanaM, parapuruSapariraJjanam-anyapuruSANAM bilAsahAsAdibhiH prasAdanam iti / IdRzam enambidhaM tasyA vezyAyA hRdayavidArakaM manaHkhedajanakam anAryam AryajanAnucitaM vajrapAtamiva bajrapatanavaduHsahaM vacanaM zrutvA sA vasumatI krandituM roditum aarbht-aarbdhvtii| rudatyAstasyA-vasumatyAH ArtanAdaM zrutvA tatracatuSpathe sthito dhanAvahaH dhanAvahanAmA kazcit zreSThI acintayat-cintitavAn-iyam=krandantI bAlikA kArya kara baiThe-prANa tyAga de ! yaha soca usane apane mana kI koI bhI bAta vasumatI se na kaha kara kauzAmbI ke caurAhe para le jAkara use beca diyaa| vikatI huI vasumatI ko yoddhA ke dvArA nizcita kiyA huA zulka de kara eka vezyAne kharIda liyaa| tatpazcAt vamumatIne usa gaNikA se pUchA-mAtAjI, tuma kauna ho? aura kisa prayojana se tumane mujhe kharIdI hai ? vasumatI ke isa prazna ke pazcAt isa gaNikA ne kahA- maiM vezyA huuN| vezyA kA kAma hai-para-puruSoM ko prasanna karanA, vilAsa hAsa Adi karake unakA manoraMjana krnaa| hRdaya ko vidAraNa karadene vAle, manameM kheda utpanna karane vAle, AryajanoM ke lie anucita tathA vajrapAta kI taraha asahya vacana sunakara vasumatI Akrandana-rudana karane lgii| rotI huI vasumatI kI duHkhabharI vANI sunakara usI cauhAre para khaDe hue dhanAvaha nAmaka eka seTha ne vicAra kiyA-'AkRti se pratIta hotA hai ki ronevAlI anicchanIya kArya karI bese-prANatyAga kare. Ama vicArIne teNe potAnA mananI kaI paNa vAta vasumatIne na kahetAM kauzAmbInA cokamAM laI jaIne tene vecI dIdhI. eka vezyAe yoddhAe nakkI karelI kIMmata ApIne vasumatIne kharI lIdhI. tyArabAda vasumatIe te vezyAne pUchayuM, "mAtAjI, tame koNa che ? ane zA uddezathI tame mane kharIdI che?" vasumatInA A prazna bAda te gaNIkAe kahyuM, "huM vezyA chuM. para-puruSane prasanna karavA, vilAsa Adi dvArA temanuM manoraMjana karavuM te vezyAnuM kAma che. hadayanuM vidAraNa karanAra-manamAM kheda utpanna karanAra, Aryajanane mATe anucita tathA vajapAta jevAM asahya vacana sAMbhaLIne vasumatI AkaMda karavA lAgI raDatI vasumatInI duHkhabharI vANI sAMbhaLIne eja cekamAM ubhelA dhanAvaha nAmanA eka zeThe vicAra karyo, "mukhAkRti parathI lAge che ke A raDatI bALA kAMte kaI meTA candanabAlAyAH carita PH varNanam / m096|| // 287 // Jain Education Intentanal mamiw.jainelibrary.org Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI 288 // hIkA kasyApi rAjavarasya-mahArAjasya Izvarasya dhanikasya vA kanyA-putrI dRzyate-AkAreNa jJAyate, iyaM bAlikA ApaddhAjana duHkhapAtram mA bhavatu' itiitthaM cintayitvA-vicArya saH dhanAvahaH zreSThI tadiSTaM vezyAbhilaSitaM dravyaM mUlyaM datvA tAM-vasumatI kanyAM rAjaputrIM gRhIlA AdIya nijabhavane svagRhe anayat-nItavAn / svagRhA kalpa''nayanAnantaraM zreSThI dhanAvahaH mUlA-nAma tadbharyA dhanAvahastrI ca tAM vasumatI nijaputrImiva-svakanyAvat pAlayituM rakSituM poSayituM ca upAkrametAm Arabhete sma / ekadA grISmakAle grISmaRtu samaye anyabhRtyAbhAve aparakiGkarAnupasthitau sA vasumatI, zreSThinAdhanAvahena vAryamANA'pi grAmAntarAda gRham svabhavanam Agatasya zreSThina:-dhanAvahasya pAdapakSAlanaM akarota-pitRbuddhayA kRtvtii| pAdau-dhanAvahasya caraNau prakSAlayantyAH tasyAH-vasumatyAH, kezapAza:-kezakalApaH chuTita:-bandhAnmukto jaatH| tadA asyAH kezapAzaH ArdrabhUmau paGkilabhuvi mA patatu / iti kRtvA iti vicArya taM kezapAzaM sa laDakI yaha yA to baDe rAjA kI yA kisI dhanavAn kI beTI honI caahie| vaha becArI laDakI dukhinI na ho to acchaa|' aisA socakara dhanAvaha seThane vezyA kA muMhamAMgA mola cukAkara rAjakumArI vasumatI ko le candana bAlAyAH liyaa| vaha use apane ghara le gye| ghara le jAne ke pazcAt dhanAvaha seTha aura unakI patnI mUlAne vasumatI kA carita apanI hI beTI ke samAna pAlana-poSaNa karanA AraMbha kiyaa| mA varNanam / eka vAra grISma Rtu kA samaya thA, seTha dhanAvaha dUsare gAva se lauTa kara apane ghara Aye the| jaba ve ghara Aye. usa samaya koI naukara upasthita nahIM thaa| ata eva vasumatI hI dhanAvaha ko apanA pitA samajhakara paira dhone lgii| dhanAvahane manA kiyA, para vaha nahIM mAnI jaba vasumatI dhanAvaha ke caraNa prakSAlana kara rahI thI, usa samaya usakA kezakalApa (jur3A) khula gyaa| seTha dhanAvahane socA-isake bAla kiicdd'rAjAnI athavA ke paisAdAranI dIkarI hovI joIe. A bicArI bALA duHkhI na thAya te sArUM" evuM vicArIne vezyAne mAM mAgyA dAma cUkavIne teNe vasumatIne laI lIdhI. te tene pitAne ghera laI gayo. ghera laI gayA pachI dhanAvaha zeTha ane tenI patnI mUlAe vasumatInuM pitAnI ja putrInI jema pAlanapoSaNa karavA mAMDayuM. // 288 ekavAra grISma Rtune samaya hate. dhanAvaha zeTha bIje gAma jaIne pitAne ghera pAchA pharyA. jyAre teo tema ghera AvyA tyAre keI nokara hAjara na hatuM tethI vasumatI ja dhanAvahane pitAnA pitA gaNIne temanA paga dhovA lAgI. dhanAvahe nA pADI, paNa te mAnI nahIM. jyAre vasumatI dhanAvanA paga dhatI hatI tyAre tene kezakalApa thI zika Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 289 // dhanAvahaH zreSThI, nijapANiyaSTayA = vikArAbhAvena yaSTi tulyAbhyAM svahastAbhyAM dhRtvA gRhItvA avaghnAt baddhavAn / tadA gavAkSa sthitA = vAtAyanopaviSTA zreSThino=dhanAvahasya bhAryA=mUlA vasumatyAH kezapAzaM kezakalApaM bandhantaM zreSThinaM =dhanAvahaM dRSTvA zracintayat = manasi vicAritavatI - 'imAm = etAM kanyAM = bAlikAM pAlayitvA poSayitvA ca mayA anartham = svasyaivAniSTaM kRtam - sampAditan 'kutaH ? ityAha = 'jai' ityAdi vA yadi imAM vasumatIM kanyAM zreSThI= mama patirdhanAvahaH udvahetu = pariNayet, tadA tarhi tasyAM pariNItAyAM satyAm aham apadasthA=adhikAracyutA eva bhaviSyAmi, tadatra mayA prayatanIyaM yena vasumatIM matpatiH pariNetuM na zaknuyAt, yataH - utpadyamAnAH = jAyamAna eva vyAdhiH = rogaH upazamayitavyaH = cikitsanIyaH, iti kRtvA = cintayitvA sAnmUlA ekadA = ekasmin samaye anyagrAmaM = grAmAntaraM gataM zreSThinaM jJAtvA nApitena tasyAH vasumatyAH ziro muNDayitvA zRGkhalayA karau hastau nigaDena vAlI jamIna para na gira jAe~, yaha socakara unhoMne nirvikArabhAva se yaSTi ( lakar3I) ke samAna apane hAthoM meM lekara usake kezapAzako bA~dha diyaa| usa samaya dhanAvaha zeTha kI patnI mUlA khir3akI meM beThI thI / usane vasumatI kA kezakalApa bA~dhate hue dhanAvaTa ko dekhakara mana meM vicAra kiyA isa lar3akI kA pAlanapoSaNa karake maiMne apanA hI aniSTa kara DAlA hai / kyoM ki isa chokarI ke sAtha mere liyA to isake sAtha vivAha karalene para maiM apadastha ho jAU~gI - arthAt maiM adhikAra se ata eva mujhe koI aisA prayatna karanA cAhIe ki mere pati isa se vivAha na kara skeN| ho rahI ho tabhI usakA ilAja kara lenA hI acchA mUlAne aisA vicAra kara liyaa| bAda use avasara mila gyaa| eka bAra dhanAvara seTha dUsare gA~va cale gye| unheM bAhara gayA jAna kara (moThI) chUTI gaye. zeTha dhanAvaDe manamA " tenA vANanI saTI ahavavANI kamIna para rajene paDe. " temaNe nirvikAra bhAveSThi (lAkaDI)nA jevA pAtAnA hAtheAmAM laIne te kezakalApa bAMdhI dIdhA. A bAju teja vakhate dhanAvaha zeThanI patnI mUlA khArImAM beThI hatI teNe vasumatInA dhanAvahune joyA. teNe vicAryu" ke "A karInu pAlana-pASaNa karavAmAM meM mArUM potAnuM ja kAraNa ke A kanyA yauvananA uMbare paheAMcI che. jo A cheAkarI sAthe mArA pati lagna karaze te adhikAra rahita banI jaiza. tethI mAre evA upAya karavA joie ke jethI mArA pati tenI sAthe vivAha karI zake nahi. rAga ane duzmana utpanna thatAM ja tenA ilAja karavA joie. mUlAe A pramANe niSNu ya karyo. gheADA samaya pachI tene taka paNa maLI. eka vAra dhanAvaha zeThane khIje gAma javAnuM thayuM. temane bahAra gayelA patine vivAha kara vaMcita ho jAU~gI / jaba bImArI utpanna / ke a ma vicArIne kezakalApa bAMdhatA aniSTa karyu che. tenI sAthe lagna thatAM ja kucha hI samaya HAAAAAAAAAAPER kalpa maJjarI TIkA candana bAlAyAH carita varNanam / ||sR096 / / // 289 // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mUtre // 29 // marjI TIkA mora pAdau caraNau ca niyantrya-nigaDitau kRtvA ekasmin bhUmigRhe tA-vasumatI sthApayitvA tad-bhUmigRhaM tAlakena niyantrya niyantritaM kRtvA svayaM tasminneva grAme-kauzAmbI nagaryAmeva pitRgRhe gtaa| sA-nigaDitahastapAdA vasumatI ca tatra-niyantrite bhUmigRhe kSudhayA pIDyamAnA cintayati manasi vicArayati, cintA svarUpamAha-'kasya rAyakulaM' ityAdinA-'me mama rAjakulaM-nRpavaMzaH kutra-kya ? tathA iyam upasthitA mama durdazAhitAvasthA kIdRzI ? anayornAsti kiMcidapi sAmyam / aho ! me mama purA-pUrvabhave kRtam upArjitaM karmaazubhakarma kikathambhUtamasti ? yasya-azubhakarmaNaH IdRzaH evamvidhaH vipAkA durdazAlakSaNaM phalam udymaagtH|" evaM cintayantI sA 'kArAgAramuktiparyantaM tapaH anazanalakSaNaM kariSyAmi' iti kRtvA iti vicArya manasi 'namo arihaMtANaM' mUlAne nAI se vasumatI kA sira muMDavA diyaa| hAthoM meM hathakar3I aura pairoM meM ber3I DAla dii| taba vasumatI ko eka bhauMyare meM baMda kara dii| bhauyare ko tAlA jar3a diyaa| yaha saba karake vaha mUlA, kauzAmbI meM hI apane mAya ke (pitA ke ghara) cala dii| hAthoM-pairoM se jakar3I vasumatI bhIyare meM par3I haI mana hI mana vicAra karane lgii| vaha kyA vicAra karane lagI so kahate haiM kahA~ to merA vaha rAjavaMza-jisameM merA janma huA aura kahA~ yaha isa samayakI me dezA? donoM meM tanika bhI samAnatA nhiiN| Aha ! pUrva bhava meM mere dvArA upArjita azubha karma na jAne kaisA hai ? jisakA phala aisA bhoganA par3a rahA hai| isa durdazA ke rUpameM jo udaya meM AyA hai| isa prakAra vicAra karatI huI vasumatIne yaha nizcaya kara liyA ki jaba taka maiM isa kArAgAra se chuTakArA na pAU~gI taba taka anazana tapasyA kruuNgii|' isa prakAra vicAra kara vaha vasumati 'namo arihaMtANaM' ityAdi rUpa paMcaparameSThI maMtra kA jApa karane lgii| jANune mUlAe hajAmane bolAvI tenI pAse vasumatInuM mAthuM muMDAvI nAkhyuM. ane hAthamAM hAthakaDI ane pagamAM beDI nAkhI. pachI vasumatIne eka bheMyarAmAM pUrI dIdhI, bheMyarAne tALuM vAsI dIdhuM. A badhuM karIne te kauzAmbImAM ja pitAne piyara cAlI gaI. hAtha ane pagothI baMdhAyelI vasumatI te bhoMyarAmAM keda-avasthAmAM mane mana vicAra karavA lAgI. te ze vicAra karavA lAgI te batAve che- - "kyAM mAro e rAjavaMza, jemAM mAro janma thaye ane kayAM mArI A samayanI durdazA ? bannemAM jarI paNa samAnatA nathI. ahA ! pUrvabhavamAM meM upArjita karela azubha karma zuM khabara kevAM che, ke jenuM AvuM phaLa bhegavavuM paDe che ! A duzAnA rUpe ja te udayamAM AvyA che." A pramANe vicAra karatI vasumatIe e nirNaya karyo ke " jyAM sudhI A kArAgAramAMthI mAre chuTakAre na thAya tyAM sudhI huM anazana tapasyA karIza." A pramANe candanabAlAyAH carita varNanam / ||suu096|| // 29 // tapasyA uzaza." mA prabhASa E aw.jainelibrary.org Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yo mumatva adRSTyA eva mUlAnI dhanAra kalpamaJjarI TIkA mAra ityAdi rUpaM pazcapadasvarUpaM parameSThimantraM japitum Arabhata paarbdhvtii| evaM bhUmigRhe nigaDitahastapAdAyAH parameSThimantra japantyAH tasyAH sumatyAH trINi dinAni vyatikrAntAni vyatItAni, tataH caturthe divase zreSThI dhanAvahaH grAmAntarAt Agato vasumatIm adRSTvA parijanAn svajanAn bhRtyAdIn tadviSaye apRchat-pRSTavAn / zrIkalpa parantu zreSTinA vasumatI jijJAsAyAM kRtAyAmapi pUrvata evaM mUlAnivAritAH te sarve parijanAH taM dhanAvahaM vasumatI viSaye kimapi na akathayanna kthitvntH| tataH kruddhaH jAtakopaH zreSThI-dhanAvahaH abhaNat-jAnAnA api yUyaM // 29 // mayA bahuzo jijJAsitAM vasumatI na kathayata, ato yUyaM madgRhAd nirgacchata-nissarata, iti itthaM zreSThino vacanaM zrutvA ekayA vRddhayA dAsyA "mama jIvItena= jIvanena sA vasumatI jIvatu-prANAndharatu" iti kRtvA etadu vicintya zreSThine dhanAvahAya sarva vRttam kathitam tat sarva zrutvA zreSThI-dhanAvahaH zIghraM tatra bhUmigRhadvArasamIpe gatvA tAlakaM bhaGkatvAtroTayitvA dvAram uddhATya vasumatI AzvAsayat dhairyakArakavacanaiHsamatoSayat / tataH-vasumatyAisa prakAra tIna dina bIta gye| cauthe dina dhanAvaha seTha dasare gA~va se lautte| unheM vasumatI dikhalAi nahIM dI to bhRtya Adi parijano se usake viSaya meM pUchatAcha ko| isa prakAra zeTha ke dvArA jAnane kI jijJAsA karane para bhI, mUlA dvArA manA kiye hue nokaracAkara vasumatI ke viSaya meM kucha bhI na bole / taba dhanAvaha seTha ko krodha A gyaa| unhoMne kahA-tuma loka jAnate-bujhate bhI aura mere dvArA pUchane para bhI, vasumatI ke viSaya meM kucha bhI nahIM kahate ho to mere ghara se bAhara nikala jaao| isa prakAra seTha ke vacana sunakara eka vRddha dAsIne socA-mere jIvana se bhI vasumatI jIvIta rahe; arthAt mere prANa jAte hoM to bhale jAe~, mere prANoM ke badale vasumatI ke prANa baca jAne caahie| yaha socakara usane samagra vRttAnta dhanAvaha se kaha diyaa| isa vRttAnta ko sunakara dhanAvaha zIghra hI bhauMyare ke dvArake samIpa gye| bhauMyare kA tAlA todd'aa| dvAra kholA, vasumatI ko dhIraja baMdhAne vAle vacana kaha kara santoSa diyaa| viyA2 4zana "namo arihaMtANaM" tyAdi 35 paya paramehI bhAvanA 5 421 sAlI. mAzata hisa pasAra thayA. cothe divase dhanAvaha zeTha bIje gAmathI pAchA pharyA. temaNe zeThANI ke vasumatI keIne na jotAM nekara Adi parijanene tenA vize pUchaparacha karI A pramANe zeThe pUchavA chatAM paNa mUlA zeThANI taraphathI manA karAyela hovAthI nokara-cAkara vasumatIne viSe kaMI paNa bolyA nahIM tyAre dhanAvaha zeTha gusse thayA. temaNe kahyuM, "tame leke jANavA chatAM ane mArA pUchavA chatAM paNu vasumatI viSe kaMI paNa kahetA nathI mATe mArA gharamAMthI bahAra nIkaLI cAlyA jAo." zeThanA evAM vacano sAMbhaLIne eka vRddha dAsIe vicAra karyo, "mAro prANa jAya te bhale jAya paNa vasumatIne jIva bacAvo ja joIe." Ama vicArI teNe AkhuM vRttAMta dhanAvaha zeThane kahI dIdhuM. A vRttAMta sAMbhaLIne dhanAvaha tarata ja bhoMyarAnA dvAranI pAse gayA bheMyarAnuM tALuM teDI nAkhyuM. dvAra khelyuM ane vasumatIne AzvAsananAM vacane kahIne sAMtvana ApyuM. candanabAlAyAH carita vrnnnm| // 29 // S w w.jainelibrary.org Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1292 / / AzvAsanAnantaraM khalu sa zreSThI gRhe svabhavane mUlayA pitRgRhagamanAvasare guptasthAne saMrakSitatvAt kimapi bhAjanaM = pAtraM bhaktam = odanAdikaM ca kutrApi na pazyati, kevalaM pazunimittaM pazvayaM niSyAditAn = kRtAn bASpitamASAn = svinnamASAn 'vAkulA' iti bhASA prasiddhAn tatra pazyati, te= vASpitamASAH anyabhAjanAbhAve zUrpe eva gRhItvA - AdAya tena=dhanAvahena bhaktArtha bhojanArthaM vasumatyai samarpitAH dattAH svayaM ca dhanAvaho nigaDAdibandhanacchedanArtha lohakAram AkArayitum = AhAtum tadgRhe agacchan = gatavAn / sA = nigaDitahastapAdA vanumatI ca savASpitamApaM=vASpitamApasahitaM zUrpa hastena gRhItvA'cintayat - manasi vicAritavatI - itaH pUrva mayA kimapi dAnam=azanapAnakhAdyastrAdyarUpaM sAdhubhyo datvaitra pAraNakaM kRtam, adyatu-asmin dine tu kimapi = kiJcidapi azanAdikaM munaye na datvA kathaM kena prakAreNa pArayAmi = pAraNaM karomi ? meM mama kIdRzaH = kathambhUto durvipAkaH= garhitakarmaphalam uditaH = udayAvalikAyAm upasthitaH yena durvipAkena ahaM = IdRzIm = = etAdRzIM dAsItvAdirUpAM mUlA jaba apane pitA ke ghara gaI thI to baratana - bhAMr3e saba gupta jagaha me rakha gaI thI / ataeva seTha ko jaldI meM na koI baratana milA aura na bhojana hI kahIM dikhAI diyA ! kevala jAnavaroM liye ubale hue ur3ada, jinheM lokabhASA meM 'bAkulA' kahate hai, vahI mile| dusarA varatana na hone ke kAraNa sUpa meM hI unheM lekara dhanAtraha seThane vaha vasumatI ko diye| seTha svayaM ber3I vagairaha ko kATane ke hetu luhAra ko bulAne ke liye luhAra ke ghara cale gaye / baMdhe hue hAthoM-pairoM vAlI vasumatI ubale hue ur3ada vAle grupa ko hAtha meM lekara socane lago-isa se pahale maiMne sAdhuoM ko azanapAna khAdima aura svAdima kA dAna dekara hI pAraNA kiyA hai, Aja nidAna diye pAraNA kaise karU~ ? kaisA gati karma mere udaya meM AyA hai, jisake durvipAka ke kAraNa mUlA jyAre potAnA pitAne ghera gaI hatI tyAre vAsaNa-kusaNu badhu gupta jagyAe mUkIne gaI hatI, tethI zeThane utAvaLamAM koi vAsaNu paNa na jaDayu. tema ja bhejana paNa najare na paDayuM. phakta Dhorane mATe bAphelA aDada jene lokabhASAmAM "bAkaLA" kahe che teja maLyA. bIjuM vAsaNu na jaDavAthI sUpaDAmAM ja bAkaLA laine dhanAvaha zeThe vasumatIne ApyA, ane zeTha jAte ja beDI vagere teADavAne mATe luhArane khelAvavA mATe luhArane ghera gayA. jakaDAyela hAtha-pagavALI vasumatIe bAphelA aDadavALuM sUpaDuM hAthamAM laine vicAryuM", " A pahelAM meM sAdhuene azana, pAna, khAdima ane svAdimanuM dAna daine ja pAraNAM karyA che, Aje dAna ApyA vinA pAraNu kevI rIte karU ? kevA upArjita kA~nA mAre udaya thayA che ke jenA dupAkane kAraNe huM dAsIpaNuM vagere vagere bhAgavI A dazA pAmI - WELLATAVANILEANVE kalpa maJjarI TIkA candanabAlAyAH carita varNanam / 9 / / sU096 // // 292 // www. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 293 // Jain Education 21 Jun 'dazAm avasthAM samprAptA= labdhavatI / yadi cet kasmai api atithaye = munaye etad bhaktaM =zUrpasthaM vASpitamAparUpamazanaM datvA pAraNakaM karomi, tataH zreyaH = kalyANaM bhavet / iti cintayitvA gRhadehalyAH bahiH = vahirbhAge ekaM pAdaM =caraNaM kRtvA ekam=aparaM pAdaM=caraNaM ca antaH = antarbhAge kRtvA munimArga= munerAgamanaM pazyantI = pratIkSamANA tiSThati / saiva vasumatI candanasyeva zrIkhaNDa candanavat zItalasvabhAvatvena - zItalaprakRtitayA 'candanavAle' ti nAmnA prasiddhiM khyAti prAptA labdhavatIti / / 096 / / aMtimo uvasaggo mUlam - taraNaM se samaNe bhagavaM mahAtrIre kosaMbIo Nayaroo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jaNavayavihAraM fares | tao pacchA bhagavaM vArasamaM cAummAsaM caMpAe NayarIe caummAsataveNaM Thie, tao nikkhamiya chammANiyAbhihassa gAmassa vahiyA ujjANammi kAusagge Thie / tattha NaM ego govAlo AgaMtUNa bhagavaM dahUNaM evaM vayAsI - bho bhikkhU ! mama ime baile rakkhautti kahiya gAmammi gayo / gAmAo Agamiya ballena pAsa, bhagavaM pucche katthame bailA ? | jhANanimagge bhagavaM na kiMci vayai / tao se putrabhavaverANubaMdhikammuNA kuddha AratI misimisemANAM bhagavabho kaSNesu saragaDanAmassa kaThiNarukvassa kIle nimmAya kuThArappahAreNa aMto nikhaNiya tesiM uvaribhAge chedIa, je NaM te na koI nAuM sakijA na viya nissAriuM / pahussa imo aTThArasamabhavaddhakammuNo udao samutraDio / durAsao so govAlo tao nikkhamiya annattha gao / pahU ya tao nikamiya majjhimapAtrAe NayarIe bhikkhaTTAe aDamANe siddhattha seTTi himaNupatridve / tattha NaM kharagA bhiho vijjo acchA, so ya pahuM huM jANIajaM eyassa kaNNesu keNatri sallAI nikhAyAI, teNaM esa pahU maiM dAsIpana Adi kI isa dazA ko prApta huI hU~, agara maiM kisI muni ko yaha bhojana - rUpa me sthita ur3ada azana- dekara pAraNA karU~ to merA kalyANa ho jaay| isa prakAra vicAra karake vaha ghara kI dehalI se eka paira bAhara aura dUsarA paira andara karake muni ke Agamana kI pratIkSA karane lgii| vahI rAjakumArI vasumatI zrIkhaMDa candana ke samAna zAnta prakRti vAlI hone ke kAraNa 'candanabAlA' isa nAma se vikhyAta hui // mU096 // chu'! jo huM koi munine A bhAjana-sUpaDAmAM rahela bAphelAM aDada rUpa azana-vaheArAvIne pAraNuM karU tA mArU' kalyANu thaI jAya. A pramANe vicAra karIne te eka paga gharanA umarAnI bahAra ane bIjo paga aMdara rAkhIne muAnanA AgamananI rAha jovA lAgI. e ja rAjakumArI vasumatI zrIkha'Da candana jevI zAMta sthalAvavALI hovAthI te "thanamANA"nA nAmathI abhyAta thardha (su086) BELA AALEEZAAAAAAAAE kalpa maJjarI TIkA antima sarga varNanam / / / sU0975 / / 293 || Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 294 // LOSE TERES Mo Yu Yu Huang Zhen Zhen Zhen Ren Shen Jain Education Irvational alaM veNaM aNubhava iti / tae NaM so vijjo seTThi kahIa / pahU ya gahiyabhikkhe ujjANaM samaNupatta / so seTThI vijjoya ujjANe gamiya kAussaggadviyassa pahussa kaNNehiMto mahaIe juttIe tAI sallAI nissAreMti / jai vikIlaguddharaNe pahussa dussahA veyaNA saMjAyA, tahavi bhagavaM carimasarIrattaNeNa anaMtabalattaNeNa yataM ujjalaM tivvaM ghoraM kAyarajaNadurahiyAsaM veyaNaM sammaM sahIa / tae NaM se seTThI vijjo ya osahovayAreNa taM atri kAuM sayaM hiM gamIa / teNa kuvicceNa gotrAlo mariya narayaM gao / seo vijjo ya teNa suha kammuNA vArasame kappe uvanA ii gaMthaMtare // mu0 97 // chAyA--tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH kauzAmbyA nagaryAH prati niSkrAmyati, prati niSkramya janapadavihAraM viharati / tataH pazvAd bhagavAn dvAdazaM cAturmAsaM campAyAM nagaryo caturmAsa tapasA sthitaH tato niSkramya paNmAnikAbhidhasya grAmasya vAdyodyAne kAyotsarge sthitaH tatra khalu eko gopAla Agatya bhagavantaM vA evamavAdIt - " bhI bhikSo ! mama imau balIvardI rakSatu " iti kathayitvA grAme gataH / grAmAt Agatya antima upasarga kiyA mUla kA artha - 'tae NaM se' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAna mahAvIrane kauzAmbI nagarI se vihAra aura vihAra karate hue ve janapada meM vicarane lage / tatpazcAt bhagavAn caumAsI tapa ke sAtha campA - nagarI meM bArahaveM caturmAsa ke lie virAje / tadanantara vahA~ se vihAra kara paNmAnika nAmaka grAma ke bAhya udyAna meM kAyotsarga meM sthita hue| vahA~ eka guvAla Akara aura bhagavAn ko dekhakara isa prakAra bolA'he bhikSu ! mere ina donoM bailoMkI rakhavAlI karanA / ' aisA kahakara gA~va meM calA gyaa| gA~va se loTane para use aMtima upasarga bhUlanA artha - 'taraNaM se' ityAhi mA pachI zramazu bhagavAna bhaDAvIra, bhaizAmbhI nagarImAMthI vihAra purI, tapanI ArAdhanA karI, A bahAra udyAnamAM kAryAtsaga dezanA judA judA bhAgamAM vicaravA lAgyAM. khAramuM cAturmAsa karavA teezrI caMpAnagarImAM padhAryA ne tyAM comAsI A cAmAsu pasAra karyA pachI, teo ' mAsika ' nAmanA gAmanI kAi eka gAvALa AvI bhagavAnane DhekhatAM khelavA lAgyA ke karaje' Ama kahI te gAmamAM ravAnA thayA. gAmamAMthI pAchA vaLatAM, cAturmAsa pUruM karyuM. karI sthita thayAM. tyAM banne baladenuM rakSaNa huM bhikSuka ! tuM A mArA For Private & Personal use Only Xiong Xiong kalpa maJjarI TIkA antimopasarga varNanam / ||suu097|| // 294 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI ||295 // TIkA ko jA antimo balIvahauM na pazyati, bhagavantaM pRcchati-kutra me balImahauM / dhyAnanimagno bhagavAn na kizcida vadati / tataHsa pUrvabhavavairAnubandhikamagA kruddhaH AzuraktaH misamisAyamAno bhagavataH karNayoH zarakaTanAmnaH kaThinavRkSasya kIle nirmAya kuThAraprahAreNa antanivanya tayoruparibhAgAvacchinat , yena te na ko'pi jJAtuM zankuyAt nApi ca nissArayitum / prabhorayam aSTAdazabhavabaddhakarmaNaudayaH smupsthitH| durAzayaH sa gopAlaH tato niSkramyAnyatra gataH prabhuzca tato niSkramya madhyamapApAyAM nagayA bhikSArthAya aTan siddhArtha shressttigRhmnuprvissttH| tatra khalu kharakAbhidho vaidya Amte sa ca prabhuM dRSTA ajAnIta yat-etasya karNayoH kenApi zalye nikhAte, tena eSa prabhuH vaila dikhAI na diye| bhagavAna se pUchA-'kahA~ hai mere baila ?' dhyAnamagna bhagavAn kucha na bole| taba usane pUrvabhava ke vairAnubaMdhI karma ke kAraNa krata hokara, lAla hokara aura misamisAte hue zarakaTa nAmaka kaThina vRkSa kI do kIleM banAkara, bhagavAna ke kAnoM meM kuThAra ke prahAra se andara ThoMka dI, aura unake bAhara ke bhAgoM ko kATa DAlA, jisa se kisI ko mAlUma na ho aura koI nikAla bhI na ske| prabhu ke yaha aThArahaveM bhava meM bA~dhe hue karma kA udaya upasthiA huaa| vaha durAzaya guvAla vahA~ se nikala kara anyatra calA gyaa| bhagavAn vahA~ se nikala kara madhyama pAganagarI meM bhikSA ke lie aTana karate hue siddhArtha seTha ke gRha meM praviSTa hue| vahA~ kharaka nAmaka eka vaidya thaa| usane prabhu ko dekhakara jAna liyA ki inake kAnoM meM te govALe baLadane jayAM nahIM. tethI teNe bhagavAnane pUchayuM ke "he sAdhu! mArA baLada kayAM?' dhyAnamagna prabhue kAMIpaNa javAba vALyo nahIM. AthI pUrvabhavanA vairAnuMbaMdhI kamanA vege, te govALa krodhAyamAna thayA. dedhathI lAla pILo thate, zarakaTa nAmanA kaThaNa vRkSanI DALImAMthI, be khIlAM banAvyAM. A khIlAne bhagavAnanA kAnamAM kuhADAnA ghA vaDe ghAMcI majabUta karI dIdhA, ne te khIlAnI bahAra dekhAtAM bhAgone kApI nAkhyAM. Ama karavAnuM kAraNa e hatuM ke, AvA kAryanI koIne jANa thAya nahIM. temaja AvA baMdhabestA khIlAne koI kADhI paNa zake nahi. AvuM nikAcita karma, brahmAe potAnA aDhAramAM bhavamAM bAMdhyuM hatuM. ne teno udaya temane A aMtima bhavamAM jaNAya. ne tenuM paripakava phaLa paNa bhegavavuM paDayuM. A durAzayI govALa tyAMthI nikaLI jaI, keI ajANyA sthaLe cAlyA gaye. bhagavAna ahIMthI nIkaLI, madhyama pAvA nagarImAM bhikSAthe aTana karatAM karatAM, siddhArtha zeThane tyAM jaI caDyAM. A zeThane tyAM kharaka' nAmane eka vaidya hatuM. teNe prabhune jotAMja kAnamAM ThokelAM khIlAne oLakhI lIdhAM. ne vicAra karatAM tene khyAlamAM AvyuM vrnnnm| suu097|| // 2 . Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa mutre // 296 // Xiong Xiong Jiang Jain Education internasional atulAM vedanAmanubhavatIti / tataH khalu sa vaidyaH zreSThinamakathayat / pramuzca gRhItabhikSaH udyAnamanuprAptaH / sa zreSThI vaidyazva udyAne gatvA kAyotsargasthitasya prabhoH karNAbhyAM mahatyA yuktyA te zalye niHsArayataH / yadyapi kIlakoddharaNe prabhoH duHsahA vedanA saMjAtA, tathA'pi bhagavAn caramazarIratvena anantabalatvena ca tAmujjvalAM tItrAM ghorAM kAtarajanaduradhyAsAM vedanAM samyak asahata / tataH khalu sa zreSThI vaidyazca auSadhopacAreNa taM nIrUjaM kRtvA svagRhamagacchatAm / tena kukRtyena gopAlo mRtvA saptamaM narakaM gataH zreSThI vaidyazva tena zubhakarmaNA dvAdaze kalpe utpanau iti graMthAntare / / 097 / / TIkA- 'tara NaM se samaNe' ityAdi / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH kauzAmbyAH nagaryAH pratiniSkrAmyati= pratiniHsarati pratiniSkramya = pratiniHsRtya janapadavihAraM = dezavihAraM viharati / tataH pazcAda= kisIne kIleM ThoMka dI haiM; isa kAraNa prabhu ko atula vedanAkA anubhava ho rahA hai| taba usa vaidhane seTha se khaa| bhagavAn bhikSA grahaNa karake udyAna meM A gye| seThane aura vaidyane udyAna meM jAkara kAyotsarga meM sthita prabhuke kAnoM se bar3I yukti ke sAtha una kIloM ko nikAla diyaa| yadyapi kIloM ke nikAlane meM prabhu ko dussaha vedanA huI, tathApi caramazarIrI aura anantavalI hone ke kAraNa bhagavAna ne usa jAjvalyamAna tIvra, ghora aura kAyara janoM dvArA asahya vedanA ko samyak prakAra se saha liyA / tatpazcAt vaha seTha aura vaidya auSadhopacAra se bhagavAna ko niroga karake apane ghara gye| usa kukRtya se guvAla mara kara naraka meM gayA / tathA seTha aura vaidya usa zubha karmake kAraNa se bArahaveM devaloka meM utpanna hue ||097|| TokA kA artha - tatpazcAt vaha zramaNa bhagavAn mahAvIra kozAmbI nagarI se vihAra kiye aura vihAra kara ke, koI durAtmAe jANI joine, duHkha devA nimitte AvuM duSTa kAya karyuM" che. temaja prabhune thatI atula vedanA paNa, teNe jANI lIdhI. A dRzya pArakhI dye te vAta zeThane karI, bhagavAna bhikSA grahaNa karI, udyAnamAM padhAryA. ne tyAM teo potAnA dainika kAryakrama mujaba kAryAtma`mAM ubhAM rahyAM. teTalAmAM zeTha ane vaidya tyAM AvI pahoMcyAM ne prabhunA kAnamAMthI yuktipUrvaka khIlA khecI lIdhAM, A khIlA kheMcAtI vakhate, prabhune asahya vedanA thaI tA paNa prabhue, AvI jAjavalyamAna tIva ane ghera vedanAne samyak prakAre sahI lIdhI. khIlA kADhayA, ane yAgya auSadha upacArA karIne bhagavAnanA kAnAne vedanArahita banAvI zeTha ane vaidya ghara tarapha vaLyA. sArAnarasA kAryAnA ghAta-pratyAghAta hoya ja che. tadanusAra potAnAM duSkRtyAnuM phaLa bhAgavavA, A geAvALane narakagatimAM javu' paDayu. jyAre vaidya tema ja zeTha zubhakAryAnA phaLa rUpe bAramAM devalAkamAM devapaNe utpanna thayAM. (s097) TIkAnA a---caturmAsa pUrU' thayA bAda te sthaLa choDIne dezanA anya sthaLeAe vihAra karavAnA sAdhuone Drone kalpa maJjarI TIkA antimopasarga varNanam / // sR 097 // // 296 // 27w.jainelibrary.org Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpa maJjarI TIkA // 297|| tadagantaraM bhagavAn zrIvIrasvAmI dvAdazaM cAturmAsaM campAyAM nagayA caturmAsatapasA-mAsacatuSTayAMvadhikena tapasA sthitaH, caturmAsAnantaraM tataH vampAnArI toniSkramya SaNmAnikAbhidhasya-aNmAnikanAmakasya grAmasya bAhyodyAne kAyotsarga sthitH| tatra khalu ekA kazcit gopAlaH Agatya bhagavantaM zrIvIrasvAminaM dRSTvA evaM vakSmANaM vacanam AdIt uktavAn tathAhi "bho bhikSo! mama imau=purataH sthitau balIvadauRSabhau bhavAn rakSatu iti etadvacanaM kathAyikhA grAme gtH| pazcAtnataH pazcAt grAmAt tatra Agatya sa balIvadauM na pazyati, tato bhagavantaM zrIvIrasvAminaM pRcchati-yad bho bhikSo / me vajIvadI kutra gatau? iti jijJAsAyAM kRtAyAmapi dhyAnanimagna: dhyAnAsakto bhagavAn zrIvIrasvAmI na kizcid vadati-na kimapyuttarayati / tataH sa pUrvabhAvairAnubandhikarmagA kruddhaH-jAtakopaHAzuraktaHzIghrakodhAruNaH misamisAyamAna:-krodhena jAjvalyamAno bhagavataH zrIvIrasya karNayoH zarakaTanAmasya janapada-deza meM vicarane lge| tatpazcAt bhagavAn vIraprabhu bArahaveM caumAse meM campAnagarI meM virAje aura cAra mAsakI tapasyA kii| caumAsA samApta ho jAne para campAnagarI se vihAra kara SaNmAnika nAmaka gAMva ke bAharI bagIce meM kAyotsarga meM sthita hue| vahA~ eka guvAlane Akara bhagavAn vIraprabhuko dekhA aura isa prakAra kahA-'he bhikSu / sAmane khaDe mere ina donoM bailoM kI rakhavAlI krnaa| yaha vacana kaha kara vaha gAMva meM calA gyaa| jaba vaha gumAla gAna jAkara vApisa lauTA to use vahA~ bala najara nahIM aaye| taba usane bhagavAn se pUchA-'bhikSu, mere baila kahA~ cale gaye?' isa prakAra jijJAsA karane para bhI dhyAna meM lIna bhagavAna ne kucha uttara nahIM diiyaa| taba vaha guvAla pUrva bhava meM bA~dhe hue vairAnubaMdhI karma ke udaya se kupita ho uThA, ekadama hI krodha se lAla ho gayA aura krodha se jala utthaa| usane bhagavAna ke donoM kAnoM meM zarakaTa AcAra che. te sadAcAra mujaba bhagavAna paNa anya sthAnamAM vicaravA lAge. kauzAmbI-caMpApurI vigere nagarIe mAM rahyA bAda bhagavAna te pradevamAM AvelA " vamAnika nAmanA gAmanI bahAra kAyetsarga karI sthira rahyA. aDI temane chele upasamAM AvyuM, ane te tripUTa vAsudevanA bhave mA pAlakanA kAnamAM reDelA zIzAnuM paripakava phaLa hatuM. nikAcita karma bAMdhatI vakhate je bhAve dvArA baMdhAyuM hoya te bhAvenA rasa rUpe ja A kama pariName che. tenA rasamAM koI pheraphAra paDane nathI, chatAM je AtmA vIrya karAve te tenA anubhAgamAM phera paDe che. A phera eTale ke rasanI tIvratA maMdatAmAM pheravAI jaya che. paNa rasa taddana uDI jatuM nathI. nikAcita karmavALAnI gati karatI nathI, paNa jAti karI zake che. narakanAM sthAne sAta jAtanAM batAvelAM che. te sthAnenI kakSA Atmavo vaDe nIce AvI zake che, paraMtu game tevA prayAso dvArA paNa narakagatithI mukta thavAnuM nathI. antimo sevA pasarga varNanam / mu097|| // 297 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamutre // 298 // Jain Education kaThinavRkSasya kIle= kIlakadvayaM nirmAya kRtvA kuThAraprahAreNa kuThArapRSThApAtena antaH = karNAbhyantare nikhanya = pravezya tayoH = nikhAtayoH kIlakayoH uparibhAgau - karNavivarato bahirbhUtabhAgau acchinat kuThAreNa cheditavAn / yena hetunA te karNanikhAte kolake na ko'pi kazcidapi dRSTvA jJAtuM zaknuyAt nApi ca nissArayituM =apanetuM zaknuyAt / prabhoH= zrI vIrasvAminaH ayam - eSaH aSTAdazabhavabaddhakarmagaH = aSTAdaze bhave = tripRSThavAsudevajanmani zayyApAlakasya karNayorutkalitazIzakadravanikSepaNena baddhasya = upArjitasya karmaNaH udayaH = udayovalikAyAM pravezaH samupasthitaH = jAtaH / durAzaya: = durAtmA sa gopAlaH tataH tasmAt sthAnAt niSkramya = nirgatya anyatra gataH / prabhuzca = zrIvIrasvAmI ca tataH = SaNmAnika grAmasya vAdyodyAnAt niSkramya = niHsRtya madhyamapApAyAm = madhyamapApAnAmikAyAM nagayA bhikSArthAya=bhikSArtham aTan = bhraman krameNa siddhArthazreSThigRham anupaviSTaH / tatra = sidvArthazreSThagRhe khalu prayojanavazAdAgataH kharakAbhidhaH= kharakanAmAvaidyaH = cikitsakaH Aste= tiSThati / sa ca prabhuM dRSTvA ajAnita = jJAtavAn yat etasya=zrIvIrasya karNayoH karNadvaye kenApi durjanena zalye =kIle nikhAte = karNavivarAbhyantare pravezite, tena = kIla nAmaka kaThina vRkSakI do kIleM banAkara tathA kulhADe ke pichale bhAga se ThoMka ThoMka kara gAr3a diiN| kAnoM ke bhItara ThoMkI hui kIloM ke bAhara nikale hue sire usane kulhADe se kATa DAle, jisa se dekhanevAlA dekha nasake ki kAnoM meM kIle ThoMkI hui hai aura vaha kIle nikala bhI na sakeM / bhagavAna ne aThArahaveM bhAva meM jo karma bAMdhe the, unakA yaha phala thA / usa bhava meM vaha tripRSTha vAsudeva the| unhoMne zayyApAlaka ke kAnoM meM ukalatA huA zIzekA rasa DalavAyA thaa| vahI karma aba udaya meM AyA / duSTAya vaha bAla usa sthAna se nikala kara dUsarI jagaha calA gyaa| bhagavAn vIraprabhune pUNmAnika grAma se nikala kara madhyamapAtrA nAmaka nagarI meM bhikSA ke lie bhramaNa karate hue anukrama se siddhArtha nAmaka seTha ke ghara meM praveza kiyaa| siddhArtha seTha ke ghara kharaka nAmaka vaidya kisI prayojana se AyA thaa| usane prabhu ko dekhakara jAna liyA ki inake kAnoM ke andara kisI durjanane kIleM Thoka dI haiN| kIleM ThoMkane ke niddhatta karmonu jaDa uDu hetuM nathI, tethI te nirmUla karI zakAya che. paNa nikAcita karmone jaDamuLathI kADhI zakAtAM nathI. prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza e cAra bheda che. nivruta karmomAM A cAre prakArA bhasmIbhUta thaI zake che, jyAre nikAcitamAM pradezavedana jarUra rahe che. bhagavAne pUrve bAMdhelAM nikAcita kama A bhave te mULa rasamAM udaya AvyuM ane tenA phaLa rUpe temanA kAnamAM khIlA ThokAyA. kama barAbara bhAgavAI rahyuM ane tene aMta AvatAM siddhArthI zeTha ane vaidyanuM milana thayuM. A banne dharmAtmAonAM mana bhagavAnanu' du:kha joi ghaNA ja vahevala thayA. khIlA paNa evI rIte nAkhavAmAM AvyA hatA ke zrIkalpaTIkA antimopasarga varNanam / / / bhruu097|| // 298 // ww.jainelibrary.org Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 299 // nikhananena eSaH=ayaM prabhuH zrIvIrasvAmI atulAM = nirupamAM duHsahAM vedanAMvyathAm anubhavati iti / tataH khalu saH= kharakanAmAvaidyaH zreSTinaM= siddhArtham akathayat = zrIvIravyathAvRttAMtaM niveditavAn / prabhuzca gRhItabhikSaH san udyAnam = upavanam samanuprAptaH=AgataH / itazca saH siddhArthanAmakaH zreSThI kharakanAmA- vaidyazva udyAne upavane gatvA kAyotsargasthitasya prabhoH = zrIvIrasvAminaH karNAbhyAM karNadvayAt mahasyA=ati kauzalavatyA yuktyA te=karNanikhAte zalye = kIla ke nissArayataH = bahiSkurutaH / yadyapi kIlakoddharaNe = karNavivarataH kIlakavahiSkaraNe prabhoH = zrIvIrasvAminaH duHsahA kaSTena sahanIyA vedanA=pIDA saMjAtA, tathA'pi bhagavAn zrIvIrasvAmau caramazarIratvena = anantabalatvena ca tAm ujjvalAm utkRSTAm tIvrAm = ugrAm ghorAM=bhayaGkarAm kAtarajanaduradhyAsAm - kAtarajanaiH = adhIrapuruSaiH vedanAM samyaka asata soDavAn / tataH kIlakaniHsAraNAnantaraM khalu siddhArthanAmA zreSThI vaidyaH = kharaka auSadhopacAreNa= kAraNa bhagavAn anupama aura dussaha vedanAkA anubhava kara raheM haiN| kharaka vaidyane yaha bAta siddhArtha seTha se kahI / bhagavAna bhikSA grahaNa karake udyAna meM cale gaye / idhara siddhArtha nAmaka seTha aura kharaka vaidya donoM udyAna meM phuNce| bhagavAna kAyotsarga meM sthita the / unhoMne atyanta kuzalatApUrNa yukti se bhagavAna ke donoM kAnoM meM se ThokI huI vaha kIleM nikAlIM / yadyapi donoM kAnoM meM se kIleM bAhara nikAlane meM bhagavAn ko atIva dussaha vyathA phira bhI caramazarorI arthAt tadbhavamogAmI hone tathA ananta bala se saMpanna hone ke kAraNa bhagavAn ne usa utkRSTa, ugra bhayAnaka aura adhIra puruSoM dvArA asahya vedanA ko bhalIbhA~ti sahana kara liyaa| siddhArthaM seTha aura kharaka vaidya auSadho dekhanArane te kAnanA zaNugAra rUpa lAge! kAine paNa A vedanAnuM svarUpa samajAyuM nahi, phakta A e ja puNyazALI puruSAne bhagavAnanI vedanAnI pIDA samajAI. AthI yukti-prayukti vaDe kAnamAMthI khIlAone bahAra kADhI nAkhyA kADhatI vakhate bhagavAnanA mukhamAMthI nIkaLelI cIsa eTalI vedanApUrvakanI tIvra hatI ke AsapAsanAM prANIo jI uThayAM. lAke kti e pramANe hatI ke bhagavAne pADelI cIsathI pAsenA patamAM cirADa paDI gai. evI prabala vedanA prabhu te samaye bhAgavI rahyA hatA. saMyamI munionI zuzruSA tItha kara gAtra Nu maMdhAvI Ape che; prakhara saMcamI suni hAya, sAdhanAmAM AtaprAta thayela DaeNAya, temanI sevA karavAvAMLI vyakti, tyAga bhAvanI icchuka ane poSaka hoya te jarUra puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya te nizcita vAta che. A ane puNyAtmAe yathA samaye maraNa pAmI, acyuta nAmanA bAramAM devalAkamAM devapaNe utpana thayA. kalpa maJjarI TIkA antimo pasarga varNanam / // 097 // // 299 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 300 // auSadhaprayeNa taM - zrI vIrasvAminaM nIrujaM nirvyathaM kRtvA sva-nijaM gRham agacchatAm = gatavantau / tena kukRtyena gopAlaH kAsare mRttrA saptakaM narakaM gataH / zreSThI = sidvArthaH vaidyaH kharakathemau dvau kAlAvasare kAlaM kRtvA tena zubhakarmaNA = puNyakarmaNA dvAdaze kalpe = acyutAkhye devaloke upapannau = devatvenotpannau // 097|| mUlam - taraNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre iriyAsamie, jAtra gutta baMbhayArI, amame, aciNe, akohe, amANe, amAe, alohe saMte, pasaMte, ubasaMte, parijinkue, agAsave, aggaMthe, chiNNaggaMthe, chiNNasoe, nirutraleve, Ayahi , AyAie, Ayajoie, Ayaparakame, samAhipatte, kaMsapAryatramukatoe, saMkha iva niraMjaNe, jIvo iva apayagaI, acavitra jAyarUve, Airisaphalaga mitra pAgaDabhAve, kummona gutidie, pukavarapattaMtra nizvale ve, gagagamitra nirAlaMbaNe, amilona nirAlae, caMdova somalese, sUro iva dittatee, sAgarI iva gaMbhIre, vihago iva savjao vipmuke, maMdaro iva appakaMpe, sArayasalilaM suddhahiyae, khaggivisAmaMtra egajAe, bhAraMDapakkhIva appamate, kuMjaro iva soMDIre, vasabho iva jAyatthAme, sITho itra duddharise, vasuMdhareva santrakAsa sahe, muhuyahuyAsaNo iva teyasA jalate vAsAvAsavajjaM advasu gimha hemaMtie mAsemu gAme 2 egarAyaM Nayare 2 paMcarAyaM vAsIcaMda kappe samalehukaMcaNe samamuhaduhe iha logaparaloga apavidve aDine saMsArapAragAmo kamma NigvAyagaDAe aDie viharas, natthiNaM tassa bhagavao katthai paDivaMdhe / pacAra se bhagavAn mahAvIra ko nIroga karake apane 2 ghara cale gye| isa pApakarma ke kAraNa vaha guvAla mRtyu ke avasara para mara kara sAtaveM naraka meM gyaa| seTha sidvArtha aura kharaka vaidya donoM yathAsamaya zarIratyAga kara usa puNya karma ke udaya se bArahaveM acyuta nAmaka devaloka meM devarUpa se utpanna hue / mU0 97 // veranA svabhAva karALIyAnI lALa jevA hoya che. jema kareALIyAnI lALa bahAra nIkaLatAM vadhavA ja mAMDe che. ane tenA AratAro AvatA nathI, ane temAM sapaDAyela jIvajaMtu temAMthI kAi kALe nIkaLI zakatuM nathI, te pramANe veranI paraMparA vadhatI ja rahe che ane te vairAnu dhI karmo eka pachI eka baMdhAtA ane bhagavAtA jAya che. mATe veranA badale vALavAnI icchA na rAkhavI; paraMtu tenI kSamApanA karatAM te nirmULa ane nirjIva thaI jAya che. bIja khaLI gayA pachI jema tenamAMthI akura phUTatA nathI teja pramANe veranuM upazama thatAM te zamI jAya che, mATe je je bhavamAM vera utpanna thayAM hoya te saveCnuM upazama mAnava bharamAM viveka ane samajaNapUrNAMka karI nAkhavuM joie. anya bhavAmAM AvI sAmagrI hotI nathI, tema ja jIvane paNu kSaye pazamabhAva mAnavabhAva jeTalA hotA nathI. (sU097) Jain Education Intemational zrIkalpa maJjarI TIkA antimopasarga varNanam / // muu097|| // 300 // . Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA evaM vihegaM vihAreNaM viharamANassa bhagavao aNuttareNa NANeNa aNuttareNa dasaNeNa aNuttareNa taveNa aNuttareNa saMjameNa aNuttareNa uTThANeNa aNuttareNa kammeNa aNuttareNa baleNa aNuttareNa vIrieNaM, aNuttareNa purisakAreNa zrIkarapa aNuttareNa parakkameNa aNuttarAe khaMtIe aNuttarAe muttoe aNuttarAe lesAe aNuttareNa ajjaveNa aNuttareNa maddaveNa aNuttareNa lAghaveNa aNuttareNa saccega aNuttareNa jhANega aNuttareNa ajjhavasANega appANaM bhAvemANassa bArasavAsA // 301 // terasa pakkhA voiktaa| terasamassa vAsassa pariyAra vaTTamANANaM je se gimhANaM docce mAse cautthe pakkhe vaisAha suddhe, tassa NaM vaisAha suddhassa navamI pakkheNaM jaMbhiyAbhihassa gAmassa bahiyA ujuvAliyAe NaIe uttarakUle sAmagAmihassa gAhAvaissa khittammi sAlarukkhassa mUle ratiM kAussagge Thie / tatthaNaM chaumatthAvasthAe aMtimarAiyaMmi bhagavaM ime dasa mahAmumiNe pAsittANaM paDibuddhe / taM jahA egaM ca NaM mahaM ghoradittasvadharaM tAlapisAyaM parAjiyaM suviNe pAsittANaM paDibuddha 1 / evaM egaM ca NaM mahAmukkila pakAvagaM puMsakoilaM 2, egaM ca NaM mahaM cittavicitta pakvagaM puMsakoilaM 3, egaM ca NaM mahaMdAmayugaM savarayaNAmayaM 4, egaM ca NaM maI seyaM govaggaM 5, egaM ca NaM mahaM paumaraM sabao samaMtA kusumiyaM 6, egaM ca NaM mahaM sAgaraM ummivIisahassa kaliyaM bhuyAhiM tiSNaM 7, egaM ca NaM mahaM diNayaraM teyasA jalaMtaM 8 egaM ca paM mahaM hariveruliyavanAbheNaM niyage. aMteNaM mANusuttaraM pancayaM sayo samaMtA AveDhiyapariveDhiyaM 9 egaM ca NaM mahaM maMdare paccae maMdaracUliyAe uri sohAsaNavaragayaM appANaM muviNe pAsittAgaM paDibuddhe 10 / / 098 / / chAyA--tataHkhalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIraH IryAsamito yAvad guptabrahmacArI amamo'kiJcano'krodho'mAno 'mAyo'lobhaH zAntaH prazAntaH upazAntaH parinirvataH anAsavaH agranthaH chinnagranthaH chinnasrotA nirupalepaH __ AtmasthitaH AtmahitaH AtmajyotiSkaH AtmaparAkramaH samAdhiprAptaH kAMsyapAtramiva muktatoyaH, zaGkha iva mUla kA artha--'taeNaM se' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra IryAsamiti se sampanna, yAvat SED gupta brahmacArI, nirmama, akiMcana, krodhahIna, mAnahIna, mAyAhIna, zAnta, prazAnta, upazAnta, parinirvRtta, Asrava rahita, chinnagrantha chinnasrAta, nirupalepa, Atmasthita, Atmahita, AtmajyotiSka, AtmaparAkrama, samAdhimApta, bhUganA aya-' tase tyA-yA samiti sapana, bhASA samiti mA ugu gurathI sapanna bhane gusa prakSayArI, nibha, mayinI, Aatii, bhamAnI, abhAyAvI, nialel, aid, said, Guaid pAnivRttanirAsapI, agranthI, chinnagranthI, chinnatI. nilepI, Atmasthita, AtmahiteSu, AtmaprakAzaka,-AtmavIryavAna, samASiprApta bhagavato vihAra varNanam / ||m0984 // 3-1 // m inww.sainelibrary.org Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / 302 // Jain Education: niraJjanaH, jIva ivApratihatagatiH, jAtyakanakamitra jAtarUpaH, Adarzaphalakamiva prakaTabhAvaH kUrmaiva guptendriyaH, generates frovarH, gaganamitra nirAlambanaH, anila iva nirAlaya:, candra iva saumyalezyaH, sUra iva dIjA:, sAgara iva gaMmbhIraH, vihaga iva sarvato vimuktaH, mandara itra akampaH, zAradasalilamitra zuddhahRdayaH, khaDgaviSANamitra ekajAtaH, bhAraNDapakSIva apramattaH, kuJjara iva zauNDIraH, vRSabha itra jAvasthAmA, siMha iva du:, vare sarvasparzasaH, suhutahutArAna iva tejasA jvalan varSAvAsavarjumaSTAmu graiSma hemantikeSu mAseSu grAme 2 ekarA nagare 2 paJcarAtraM vAsI candanakalaH samaloSTa kAJcanaH samamukhaduHkhaH iva lokaparalokApratibaddhaH apratijJaH saMsAra pAragAmI karmaniryAtanArthAya abhyutthito viharati, nAsti khalu tasya bhagavataH kutracit pratibandhaH / kAMse ke pAtra ke samAna sneha varjita, zaMkha ke samAna niraMjana, jIva ke samAna avyAhata gati vAle, uttama svarNa ke samAna dedIpyamAna, darpaNa ke samAna tathoM ko prakAzita karane vAle, kacchapa ke samAna guptendriya: kamala-patra ke samAna upalepa-vihIna, AkAza ke samAna, niravalambana, pavana ke samAna AlayavihIna, candramA ke samAna saumya lezyA vAle, sUrya ke samAna dedIpyamAna teja se yukta, sAgara kI taraha gaMbhIra, pakSI ke samAna sarvataH vimukta, sumeru kI taraha akampa, zarada Rtu ke jala ke samAna svaccha hRdaya, gaiMDe ke sIMga ke samAna advitIyajanma lenevAle, bhAraNDa pakSI ke samAna apramatta, gaja ke samAna vIra, vRSabha ke samAna vIryavAn, siMha ke samAna ajeya, pRthvI ke samAna samasta sparzI ko sahane vAle, acchI taraha homI huI agni ke samAna teja se jAjvalyamAna, varSAkAla ke sivAya grISma aura hemanta ke ATha mahInoM meM grAma meM eka rAtri aura nagara meM pA~ca rAtri taka rahanevAle, vAsI candana ke samAna, miTTI aura svarNa ko samadRSTi se dekhanevAle, sukha-duHkha meM samAna, ihaloka - paraloka meM anAsakta, apratijJa, saMsAra pAragAmI aura lie parAkramazIla hokara vicarate the| bhagavAn ko kahIM bhI pratibandha nahIM thA / karmoM ko naSTa karane ke niHsnehI, niraMjana, avyADutagati, hehIpyamAna, tattvaprakAza, guptendriya, nipti, nirAbAjI, nirAsayI, saubhyozyA tensvI, gaMbhIra, sarvato vipramukta, svachayo, advitIyama, apramatta, vIra, niryavAn, aneya, sarvasaha jAvavamAna, varSAkAla sivAya grISma ane hematanA ATha mahInAmAM gAmamAM eka rAtri ane nagaramAM pAMca rAtri sudhI rahevAvALA, vAsI caMdana samAna, mATI ane senAne samAna dRSTie jonAra, sukhaduHkhamAM samAna, ihaleAka paraleAkanI Asakita rahita, apratijJa, sasAra parigAmI, parAkramazIla evA uparAMkata guNeAvALA zramaNa bhagavAna mahAvIra, vicaravA lAgyA. prabhune kayAMya paNa pratibaMdha hatA nahi. SEXA BELALTEEEEEEEEEE kalpa maJjarI TIkA bhagavato bihAra varNanam / / / 098 / / // 302 // erww.jainelibrary.org. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA reva maJjarI rU0rUll TIkA evaMvidhena vihAreNa viharato bhagavataH anuttareNa jJAnena anuttareNa darzanena anuttareNa tapasA anuttareNa saMyamena anuttareNa utthAnena anuttarega karmaNA anuttareNa balena anuttareNa vIryeNa. anuttareNa puruSakAreNa anuttareNa parAkrameNa anuttarayA kSAntyA anuttasyA muktyA anuttarayA lezyayA anuttareNa Arjavena anuttareNa mArdavena anuttareNa lAghavena anutareNa satyena anuttareNa dhyAnena anuttarega adhyavasAnena AtmAnaM bhAvayato dvAdazavarSAH trayodazapakSA vytikraantaaH| trayodazasya varSasya paryAye vartamAnAnAM yaH sa grISmAgAM dvitIyo mAsaH caturthaH pakSaH isa prakAra ke vihAra se vicarate hue bhagavAn ko anuttara (sarvottama) jJAna, anuttara darzana, anuttara tapa, anuttara saMyama, anuttara utthAna, anuttara kriyA, anuttara bala, anuttara vIrya, anuttara puruSakAra, anuttara parAkrama, anuttara kSamA, anuttara nirlobhatA, anuttara lezyA, anuttara Arjava, anuttara mArdava, anuttara lAghava, anuttara satya, anuttara dhyAna tathA anuttara adhyavasAya se AtmA ko bhAvita karate karate bAraha varSa aura teraha pakSa vyatIta ho gye| bhagavAn kI dIkSA ke terahaveM varSa ke paryAya meM vartamAna grISma Rtu kA jo dUsarA mAsa ahIM niHsnehI Adi zabdone artha karavAmAM Ave che- bhagavAna, kAMsAnA pAtra samAna snehavarjita hovAthI, teo niHsnehI kahevAyA. zakha samAna maLa rahita hevAthI teo niraMjana kahevAyA. jIvanI samAna hovAthI avAhanagati kahevAyA. uttama suvarNa samAna temanI kAyA hovAthI teo dedIpyamAna kahevAyA. paNa samAna to ne prakAzIta karavAvALA hovAthI, teo tatva prakAzaka kahevAyA. kAcabAnI samAna indriyone gepavAvALA hovAthI teo guptendriya kahevAyA. kamalapatranI mAphaka lepa rahita hovAthI nilita kahevAyA. AkAza mAphaka AdhAra-vinAnA hovAthI, teo nirAvalaMbI kahevAyA. pavananI samAna gharavagaranA hevAthI nirAlayo kahevAyA. caMdramA samAna saumya devAthI teo saumyasthI gAvA, sUryanA teja jevuM temanuM teja hovAthI teo tejasvI lekhAyAM. sAgara samAna hovAthI gaMbhIra gAyA, pakSI samAna game tyAM jaI zakavavALA hovAthI teo sarvate vipramukata kaMIpaNa jAtanI rUkAvaTa-vagaranA lekhAyA, sumerUnI samAna nizcayamAM aDola hovAthI akaMpa-manAyA, zaradURtunA jaLa jevA svaccha hadayavALA gAtA, geMDAnA zIMgaDAtI samAna advitIya-eka janma lenAra kahevAyA; bhAkhaMDapakSo samAna jAgRta hovAnA kAraNe teo apramatta gaNAyA, gaja jevA hevAthI vIra' kahevAyAH vRSabha samAna hovAthI vIryavAna-parA mI-kahevAyA, siMha samAna joradAra hovAthI ajeya gaNAyA; pRthvo samAna sarvane bhAra khamavAvALA hovAthI te e sarva saha-sahanAvI manAyA. ghI homelA agni jevA tejasvI hovAthI jAjavalayamAna gaNAyA; varSAkALa sivAghanA zrIma ane hemaMtanA ATha mahInAomAM gAmamAM eka rAtri ane nagaramAM pAMca rAtri bhagavato vihAra varNanam / muu098|| Il303. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI sUtre // 304 // TIkA bhagavato dazamahA vaizAstrazuddhaH, tasya khalu vaizAkhazuddhasya navamIpakSe khalu jRmbhikAbhivasya grAmasya bo RjupALikAyA nayA uttarakUle sAmagAbhidhasya gAthApateH kSetra zAlavRkSasya mRle rAtri kAyotsarga sthita / tata khalu chadmasthAvasthAyA antimara ve bhagavAn imAn dazamahAsvapnAn dRSTvA prtibuddhH| tadyathA ekaMca khalu mahAntaM ghoraM dIptarUpadharaM tAlapizAcaM parAjitaM svapne dRSTvA khalu pratibuddhaH 1 / evamekaM ca khalu mahAzuklapakSakaM puMskokilam 2, ekaMca khalu mahAntaM citravicitra pakSakaM puMskokilam 3 / ekaM ca khalu aura cauthA pakSa-vaizAkha zukla pakSa thA, usa vaizAkha zukla pakSa kI nauvIMke dina bhagavAn jUMbhika nAmaka grAma ke bAhara, RjupAlikA nadI ke uttara kinAre, sAmaga nAmaka gAthApati ke kheta meM,sAlavRkSa ke nIce, rAtri meM, kAyotsarga meM sthita hue| chadmastha avasthA kI usa antima rAtri meM bhagavAn yaha dasa mahAsvapna dekhakara pratibuddha hue| ve svama ye haiM (1) eka mahAn ghora dIpta rUpa dhArI tAlapizAca ko svapna me parAjita dekhakara pratibuddha hue| (2) isI prakAra eka atyanta sapheda paMvovAle puruSa jAtIya kokila ko dekhakara pratibuddha hue| (3) eka vizAla sudhI rahevAvALA apakArI ne upakArI mAnavAthI suvAsita caMdana samAna, mATI ane senAne samAna daSTithI jonAra, sukhaduHkhamAM samAna, Ihaloka paralokanI Asakita rahita aprati-koIpaNa jAtanI pratijJA vagaranA, saMsAranA pAgAmI ane Akarmone nAza karavA mATe parAkramazIla kahevAyA. uparanA guNethI virAjita evA zramaNa bhagavAna mahAvIra kevA kevA adhyavasAyathI AtmAne bhAvita karatA hatA te kahe che ke, anuttara-(sarvottama) jJAna, anuttara darzana, anuttara tapa, anuttara saMyama, anuttara utthAna, anuttara kriyA, anuttara baLa, anuttara vIya, anuttara puruSakAra, anuttara parAkrama anuttara kSamA, anuttara nibhatA, anuttara vezyA, anuttara AjaMva, anuttara mArdava, anuttara lAghava, anuttara satya, anuttara dhyAna ane anuttara athavasAye vaDe pitAnA AtmAne bhAvita karatA hatA. AvI rIte AtmAne bhAvita karatAM, karatAMtemane bAra varSa ane tera pakhavADIyAM pasAra thaI gayAM. dIkSA paryAyanA teramA varSe grIma tratune bIje mAsa ane ceAthuM avADiyuM eTale vaizAkha suda navamIne divasa cAlatA hatA. jaMbhika nAmanA gAmanI bahAra, aju pAlikA nadInA uttara kinAre, sAmaga nAmanA gAthA patinA kSetra madhye, sAla vRkSanI nIce, rAtrInA samaye kAryotsargamAM teo sthita thayA. A chadmastha avasthAnI chellI rAtrI hatI. A rAtrInA samaye, bhagavAne daza mahAsvapna joyAM, ane jotAnI sAthe teo pratibuddha thayA. te svapna A pramANe hatAM- svapnanuM jJAna-(1) eka mahAna agharI dIsarUpadhArI tAlapizAcane svapnamAM pite harAvyuM che ema bhagavAne varNanam / ||suu0981 // 30 // Jain Education Stional 1 0 S aw.jainelibrary.org Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma zrIkalpa sUtre // 305 // maJjarI TIkA mahad dAmadvikaM sarvaratnamayam 4, ekaM ca khalu mahAntaM zvetaM govargam 5, ekaM ca khalu mahat padmasaraH sarvataH samantAt kusumitam 6, ekaM ca khalu mahAntaM sAgaram UrmivIcisahasrakalitaM bhujAbhyAM tIrNam 7, ekaM ca khalu mahAntaM dinakaraM tejasA jvalantam 8, ekaM ca khalu mahAntaM hagvaiiDUryavarNAbhena nijakena antraga mAnuSottaraM parvataM sarvataH samantAda AveSTitapariveSTitam 9, ekaM ca khalu mahAntaM mandare parvate. mandaracUlIkAyA upari siMhAsana varagatamAtmAnaM svapne dRSTvA pratibuddhaH / muu098|| TIkA-'taeNaM se samaNe' ityAdi / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH IrSyAsamita: iryAsamiti-samanvitaH-yatanayA gamanena prANigaNaM rakSan-' yAvat'-padena bhASAsamitaH, eSaNAsamitaH, AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitaH, uccAra prasravaNazleSmazikANajallapariSThApanikAsamitaH, manoguptaH, bacoguptaH kAyaguptaH, citra-vicitra paMkhevAle puruSa-kokila ko dekhaa| (4) eka mahAn sarva ratnamaya mAlA-yugala devaa| (5) eka vizAla zveta govarga dekhaa| (6) saba tarapha se puSpita eka padma-yukta vizAla sarovara dekhaa| (7) eka hajAroM taraMgoM se yukta, mahAn samudra ko apanI bhujAoM se pAra kiyA dekhaa| (8) eka mahAn teja se jAjvalyamAna sUrya ko dekhaa| (9) piMgalavarNa kI hari maNi aura nIlavarNa kI nIlama maNi kI AbhA ke samAna kAntivAlI apanI AMta se mahAn mAnuSottara parvata ko saba aura se veSTita aura pariveSTita dekhA / (10) meru parvata para mandaracUlikA ke upara apane Apa ko eka zreSTha siMhAsana para baiThA dekhaa| svapna dekhakara bhagavAna jAgRta hue / / 098 // ____TIkA kA artha-usa samaya bhagavAna mahAvIra IryA samiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnabhANDa- mAtranikSepaNA samiti, uccAraprasravaNazleSmaziMgANajallapariSThApanikAsamiti se yukta the, tathA manoguti, vacanagupti joyuM. (2) eka aMtyaMta sapheda pAMkhavALa puruSa jAtinA kephilane je. (3) eka vizALa citra-vicitra pAMkhevALA nara-kokilane temaNe joye. (4) eka suvarNamaya ane ratnamaya mALAnI joDI joI. (5) eka vizALa sapheda varNavALuM gAyonuM dhaNa dekhyuM. (5) cAre tarapha puSpathI bhareluM eka vizAla padma saravara dekhyuM. (7) hAre majAvAlA mahAna samudrane pite bhujAothI tarI gayA hoya tevuM svapna temaNe jo yuM. (8) mahAna tejasvI sUryane joye. (9) pILA raMganA ane lIlA raMganA nIlama maNionI kAMtinI samAna kAMtivALA AMtaraDAthI mahAt "mAnuSattara parvata ne cAre bAjuthI viMTaLAela je. (10) merU parvata uparanA "maMdArabhUlIkA" nAmanA zikhara upara eka uttama siMhAsananI upara pote beThelA joyA. A pramANe dekhatAMnI sAtheja bhagavAna jAgRta thayA vasU098 TakAne artha- te samaye bhagavAna mahAvIra IryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNa samiti, AdAnabhAMDa mAtra niSaNA samiti, uccAra prazravaNa zleSmasiMdhAjala rijhApatrikA sa-tithI yukta hatA tathA mane guNi, ane vacagupti, bhagavato bhI dazavidha mahAsvAma vrnnnm| 098 // // 305 // w.jainelibrary.org Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa. sUtre // 306 // Jain Education Bao Dao guptaH, guptendriyaH" ityeSAM saMgrahaH, tatra 'bhASAsamitaH bhASAsamitiyuktaH- bhASAsamitizva - niravadyavacanapravRttiH, tayA yuktaH, eSaNAsamitaH - eSaNAyAm = azanAdigaveSaNAyAm udgamAdi dvicatvAriMzaddeoSavarjanena samitaH = samitiyuktaH, AdAnabhANDamAtra nikSepaNAsa mitaH - AdAne = bhANDamAtrayorgrahaNe bhANDamAtra yo : - bhANDasya = pAtrasya mAtrasya = vastrAdirUpasyopakaraNasya ca, yadvA - bhANDAmatrayoH - bhANDasya vakhAdyupakaraNasya amatrasya = pAtrasya cetyubhayoH nikSepaNAyAm - avasthApanAyAM samitaH = pratilekhana dipUrvaka pravRttiyuktaH, uccAraprasravaNazleSmaziGkhANa jalapariSThApanikAsamitaH- tatra - uccAraH - purISaM, prasravaNaM-mUtraM, zleSmA=kaphaH, ziGkhANaM nAsikAmalaM, jallaH - prasvedamalam, eteSAM pariSThApanikAyAM = parityAge samitaH =sthaNDilAdi doSaparihArapUrvaka pravRttiyuktaH, manoguptaH - manoguptistrividhA - taMtra prathamA sA- AIraudradhyAnAnubandhi kalpanA jAla viyogarUpAn, dvitIyAmanoguptizra - zAstrAnusAriNI paralokasAdhinI aura kAya gupti se sampanna the, gupta the aura guptendriya the / prANiyoM kI rakSA karate hue yatanApUrvaka calanA samiti hai| nirdoSavacanoM kA prayoga karanA bhASAsamiti hai / eSaNA meM arthAt - AhAra Adi kI gaveSaNA meM udgama Adi 42 bayAlIsa ) doSoM kA varjana karanA evaNAsamiti hai / bhAMDa - pAtra tathA mAtra vakha Adi upakaraNoM ke grahaNa karane aura rakhane meM athavA bhANDa aura vastra Adi upakaraNoM ke tathA amatra arthAt pAtra ke AdAna-nikSepa meM yatanA karanA arthAt pratilekhanAdi pUrvaka pravRtti karanA AdAnabhANDamAtranipekSaNAsamiti hai / uccAra - mala, paNa mUtra, zleSma- kapha, zighANa-reMTa, jala-pasIne kA maila, ina saba ke pariSThApana - paraThane meM yatanA karane ko uccArapatra gazleSmarziyAga jalla pariSThApanikAsamiti kahate haiM / bhagavAn manogupti se yukta the / manogupti tIna prakAra kI hai- (1) ArttadhyAna aura raudradhyAna saMbaMdhI kalpanAoM kA abhAva honA / (2) zAstra ke ane kAyaguptithI sa Mpanna hatA, gupta hatA ane guptendriya hatA. prANIonI rakSA karatAM yatanA pUrvaka cAlavuM te iryAsamiti che, nirdoSa vacanAnA prayAga karavA te bhASAsimita che, eSaNAmAM eTale ke AhAra AdinI gaveSaNAmAM udgama sthAkri 4ra doSAnA tyAga karavA te eSA samiti che. bhAMDa-pAtra tathA mAtra-vastra Adi upakaraNeAne grahaNa karavAmAM tathA rAkhavAmAM athavA bhAMDa ke vastra Adi upakaraNa tathA amatra eTale ke pAtranA AdAna-nikSepamAM yatanA karavI eTale ke pratilekhana ane pramAna karIne pravRtti karavI te AdAna-bhAMDa mAtra nikSepaNA samiti che. uccAra maLa prasravaNu -mUtra, zleSma-kapha, zi ghANu-(lIMTa) jala-parasevAnA mela, che badhAnA pariSThApana paraDavAmAM yutanA karavI tene uccAra prastravaNu zleSmazi dhANajalla-pariSThApanikA samiti kahe che. bhagavAna manAgutivALA hatA. maneAgupti traNa prakAranI che-(1)Ata dhyAna sabaMdhI kalpanAonA abhAva hAvA. (2) zAstrane anukULa, paraleAkane sAdhanArI dharmadhyAnane kalpa maJjarI TIkA IryAdi paMcasamiti lakSaNa varNanam / / / suu098|| // 306 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa 1307 // ra dharmadhyAnAnubandhinI mAdhyasthyapariNatiH 2, tRtIyA ca sA sakalamanovRttinirodhena yoganirodhAvasthAbhAvinI aatmrmnnruupaa| uktaMca yogaza khe "vimuktakalpanAjAlaM samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJai manogupti rudAhRtA ||1||iti / tayA manoguptyA yuktH| bcogupt:-cnguptiyuktH| tatra vacanaguptizcaturvidhA, uktaMca-"saccA taheva mosA-ya, saccA mosA taheca y| cautthI asaca mosA u, vayaguttI cubihaa||1||" (utta. 24 a.) chAyA-"satyA tathaiva mRSA ca, satyAmRSA tathaiva c| caturthyasatyAmRSA tu, vacoguptizcaturvidhA ||1||iti / anukUla, paraloka ko sAdhanevAlI, dharmadhyAna ke anukUla madhyasthabhAva rUpa pariNati, (3) samasta mAnasika vRttiyoM ke nirodha se, yoganirodha kI avasthA meM utpanna honevAlI AtmaramaNarUpa pravRtti / yogazAstra meM kahA hai "vimuktakalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / . AtmArAmaM manastajjJairmanoguptirudAhRtA" // 1 // iti| kalpanAoM ke jAla se sarvathA mukta, samatva me mumatiSThita aura AtmArUpI udyAna meM ramaga karanevAlA mana hI manogupti hai| aisA gupti ke jJAtAone kahA hai // 1 // bhagavAn vacanagupti se bhI yukta the| vacanagupticAra prakAra kI hai| kahA bhI haianukULa madhyasthabhAvarUpa pariNati (3) saghaLI mAnasika vRttionA niradhathI ye nidha avasthAmAM utpanna thanArI AmaramarUpa pravRtti. gazAstramAM kahyuM che vimuktakalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJe, manoguptirudAhRtA // 1 // iti / kapanAonI jALathI sarvathA mukta, samatvamAM supratiSThita ane AtmAmAM ramaNa karanAra mana ja, mane gupti che, evuM mane guptinA jANakArae kahela che. nA bhagavAna vacanaguptivALA paNa hatA. vacana guNi cAra prakAranI che, kahyuM paNa che-- manogupti lakSaNa varNanam / // 307 // Jain Education int onal Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||308|| ayamarthaH--tratraguptiH=cacanaguptizcaturvidhA-satyA, mRSA, satyAmRSA, asatyAmRSAceti / ayaM bhAvaH - jIvaM-prati'ayaM jIvaH' iti kathanaM satyavacanam 1, jIvaM prati- 'ayamajIvaH' iti kathanaM mRSAvacanam 2, 'adyAsmina nagare 'zataM bAlakA jAtA:' iti pUrvamanirNIya kathanaM satyAmRSAvacanam 3, ' grAmaH samAgataH' iti kathanaM na satyaM nApi mRSeti, asatyAmRSAvacanam 4, iti caturvidha vacanayoganivRttirvacoguptiriti / evaM caturvidhavacogupti yuktaH / yadvA-kuzalAnAM vacasAm udIraNam akuzalAnAM ca nivattanaM vacoguptiH, tayA yukta iti / kAyaguptiyuktaH / tatra saccA taheva mosA ya, saccA mosA taheva ya / 44 Con cautthI asaca mosA u, vayaguttI caunvihA " // 1 " iti / (1) satyavacanagupta ( 2 ) mRvAcanagupti (3) satyAmRSAvacanagupti aura (2) cauthA asatyAmRSAvacanagupti, isa prakAra vacanagupti cAra prakAra kI hai / / 1 // isakA abhiprAya yaha hai - vacana cAra prakArakA hai, jaise -- jIva ko 'yaha jIva hai' aisA kahanA satyavacana hai / jIva ko 'yaha ajIva hai' aisA kahanA mRSAvacana hai / 'Aja isa nagara meM sau bAlakajanme ' isa prakAra pahale nirNaya kiye binA hI kahanA satyAmRvAvacana hai| 'gA~va A gayA' isa prakAra kA kahanA na satya hai, na mRSA (asatya) hai, isa liye yaha asatyAmRvAvacana vyavahArabhASA hai| ina cAroM prakAra ke vacana yoga ke tyAga ko vacanagupti haiN| kahate athavA - prazasta vacanoM kA prayoga karanA aura aprazastavacanoM kA tyAga karanA vacanagupti haiM / bhagavAn isa vacanagupti se yukta the / " saccA tatra mAsA va art asaca mosA u, 3) satyA vayana gupti (2) bhRSA vayana gupti (3) satyAbhRSA vayana gupti ane (4) asatyAbhRSAvayana gupti, A pramANe vacanagupti cAra prakAranI che. (1) tenA bhAvAya A che. vacana cAra prakAranAM che, jemake-jIvane "A jIva che." ema kahevu' te satya vacana che. jIvane "A jIva che" ema kahevuM te mRSAvacana che. 'Aje A nagaramAM seA bALako janmyAM" A pramANe pahelAM nirNaya karyA pinA kahevuM te satya!SA vacana che. gAma AvI gayuM" A pramANe kahevuM te satya pazu nathI ane mRSA (asatya) paNa nathI. tethI te asatyAmRSA vacana che. e cAre prakAranAM vacana meganA tyAgane vacana gupti eTale ke mauna kahe che. athavA prazasta vacaneAnA prayoga karavA ane Jain Education on aprazasta pathanAno tyAga uvo te vacana zusi che. bhagavAna yA prathanazusivANA tA. saccA mosA tadeva ya / vayagunI cauvvihA" | 1|| iti / ##Bao Bao Bao kalpa maJjarI TIkA vacogupti lakSaNa varNanam / ||098 // // 308 // ww.jainelibrary.org Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 309 // PARALLELE kAya gupti - dvidhA ceSTAnivRtti rUpA 1, yathA''gamaMceSTAniyamarUpA ca 2 / tatra parISahopasargAdi sambhave'pi yat kAyotsarga karaNAdinA kAyasya nizcalatAkaraNam, sarvayoganirodhAvasthAyAM vA sarvathA yat kAyaceSTAnirodhanaM sA prathamA 1 / gurumApRcchaya zarIrasaMstArakabhUmyAdi pratilekhanA - pramArjanAdisamayokta- kriyAkalApapurassaraM zayanAsanAdi vidheyam, tataH zayanAsananikSepA''dAnAdiSu svecchayA ceSTAparihAreNa niyatA = zAstraniyamAnusAriNI yA kAyaceSTA sA dvitIyeti uktaMca- "upasargaprasaMGge'pi, kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAya guptirnigadyate |1| bhagavAn kAyagupti se yukta the / kAyagupti do prakAra kI hai- ( 1 ) kAyika ceSTAoM ko tyAga denA aura (2) ceSTAoM kA Agama ke anusAra niyamana karanA / ina meM pariSaha upasarga Adi utpanna hone para kAyotsargakriyA Adi ke dvArA zarIra ko acala kara lenA athavA yoga mAtra kA nirodha ho jAnekI avasthA meM pUrNa rUpa se kAyika ceSTA kA ruka jAnA prathama kAyagupti hai / guru se AjJA lekara zarIra, saMthArA, bhUmi Adi kI pratilekhanA tathA pramArjanA Adi zAstrokta kriyAe~ karake hI zayana Asana Adi karanA cAhie / ataH zayana, Asana, nikSepa aura AdAna Adi kriyAoM meM svecchApUrvaka ceSTAoM kA parityAga karake zAkhAnusAra kAya kI ceSTA honA dUsarI kAyagupti hai| kahA bhI hai " upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAya guptirnigadyate // 1 // bhagavAna kAyaguptivALA paNu hatA. kAyagupti be prakAranI che-(1) kAyika ceSTAonA tyAga karavA ane (2) ceSTa enuM Agama pramANe niyamana temAM parISaddhaka upasa Adi utpanna thatAM kAtsaga-kriyA Adi vaDe zarIrane acaLa karI levuM athavA yAga mAtrano nirodha thai javAnI avasthAmAM pUrNarUpe kAyika ceSTanuM aTakI javuM te pahelI kAyagupti che. gurunI AjJA laIne zarIra, sathAre, bhUmi AdinI pratilekhanA tathA pramAnA Adi zAstrokta kriyAo karIne ja zayana Asana Adi karavu joie. tethI zayana, Asana, nikSepa, ane AdAna Adi kriyAomAM svecchApUrvaka ceSTAonA parityAga karIne zasrAnusAra kAyanI ceSTA hovI te bIjI kAyagupti che. kahyu paNa che-- "upasarga prasaMgepi, kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // Ao Jiang kalpa maJjarI TIkA kAyagupti lakSaNa varNanam / ||muu098|| // 309 // vw.jainelibrary.org. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 310 // zayanAsssana nikSepA, -''dAnasaMkramaNeSu ca / sthAneSu ceSTA niyamaH, kAyaguptistu sA parA // 2 // iti / bhagavato gurorabhAvAd dvitIyA kAyaguptirgurumanApRcchayaiva bodhyAH / evaM dvividhakAyaguptiyuktaH / ata eva-guptaH= manovacaH kAyaguptiyuktaH / nathA-guptendriyaH =sva sva viSayato nigRhItendriyaH = vazIkRtendriya ityarthaH / iti yAvatpadasaMgrahIta vivaraNam / tathA guptabrahmacArI - guptaH rakSitaH - brahmacAraH = yAvajjIvanaM maithunaviramaNalakSaNa:-brahmaNaH = brahmacaryasya caturthavratasya cAra:= anuSThAnaM sevanam asyAstIti guptabrahmacArI - yAvajjIvamaithunanivRtti iti bhAvaH / zayanAsananikSepA''dAna saMkramaNeSu ca sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA parA upasarga kA prasaMga hone para bhI kAyotsarga ko sevana karane vAle muni ke zarIra kA sthira honA prathama kAyagupti kahalAtI hai // 1 // " || 2 || MAMATARA Jain Education Insional kalpa maJjarI ThIkA zayana, Asana, nikSepa ( kisI vastu ko rakhanA ), AdAna ( grahaNa karanA) tathA saMkramaNa ( idhara-udhara karanA) Adi sthAnoM meM ceSTA kA niyama honA dUsarI kAyagupti hai // 2 // bhagavAna ke guru kA abhAva thA, ata eva unakI kAyagupti guru ko vinA pUche hI jAna lenI cAhIe / isa prakAra ve donoM prakAra kI kAyagupti se yukta the / ina tInoM guptiyoM se yukta hone ke kAraNa ve gupta the / tathA guptendriya the - viSayoM meM pravRtta honevAlI indriyoM kA nirodha kara cUke the / bhagavAn gupta brahmacArI the / arthAt yAvajjIvana maithunasthAgarUpa cauthe brahmacarya mahAvrata kA anuSThAna karanevAle the / zayanAsananikSeSA''dAna saMkramaNeSu ca sthAneSu ceSTAniyamaH kAyaguptistu sA parA " // 2 // upasanA prasa'ge paNa kAryAtsa'nu' sevana karanAra muninA zarIranu sthira hevu te pahelI kAyajhumi kahevAya che. 515 zayana, Asana, nikSeSa (6) vastune rAjavI), mahAna (zraDa 125), tathA sabhA (yAma tema 42) mAhi sthAneAmAM ceSTAnuM niyamana hovuM te bIjI kAyagupti che. bhagavAnane guru na hatA tethI temanI kAyagupti gurune pUchyA // 310 // vinAnI samajI levI joie. A rIte te banne prakAranI kAyaguptivALA hatA. e traNe guptivALA heAvAthI teo gupta hatA. tathA zusendriya hatA. viSayAmAM pravRtta thanArI indriyAne nirodha karI cUkayA hatA. bhagavAna gupta brahmacArI hatA. eTale ke AjIvana maithuna tyAgarUpa cAthA brahmacarya vratanuM anuSThAna karanAra hatA. tathA mamatA kAya gupti lakSaNa varNanam / ||suu0 985 ww. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtra // 311 // tathA - amamaH =mamatArahitaH, arkizcanaH = niSkiJcanaH, akrodhaH = krodharahitaH, tathA - amAnaH = mAnarahitaH, amAyaH= mAyAvarjitaH, alobhaH=nirlobhaH tathA - zAntaH = antarvRrtyA, prazAntaH - bahirvRtyA, upazAntaH - ubhayavRtyA, parinirvRtaH = sarvasantAparahitaH, anAsravaH = AsravavarjitaH, agranthaH = vAhyAbhyantaragranthirahitaH, chinnagranthaH = parityaktadravyabhAvagranthaH, chinnasrotAH=vinAzitAsratra kAraNaH, nirupalepaH = dravyabhAvamalavarjitaH, tathA-AtmasthitaH =Atmani sthitaH - AtmaniSThaH, yadvA-'AyaTThie' ityasya 'AtmarthikaH' iticchAyA, tatpakSe - AtmaivArthaH- prayojanam AtmArthaH, so'styasyetyAtmArthikaH, yadvA-AtmAnamarthayatIti AtmArthI sa evA''tmArthika:- AtmAbhilASI = AtmakalyANotsukaH, tathA AtmahitaH = SaDjIvanikAya paripAlakaH, tathA-AtmajyotiSkaH - AtmaivajyotiH - Aloko yasya sa AtmajyotiSkaH, yadvA- 'Ayajoie' ityasya 'AtmayogikaH' iticchAyA, tatpakSe-Atmano yogAH - manotrAkAyaviSayayogAH santyasya sa AtmayogikaH= vazIkRtavAGmanaH kAyayoga ityarthaH / tathA - AtmaparAkramaH = AtmabalazAlI / tathA-samAdhiprAptaH samyameokSamArgAtathA - mamatA se rahita the| akiMcana the, krodha mAna mAyA aura lobha se rahita the / antarvRtti se zAnta the, bAhara se prazAnta the, aura bhItara bAhara se upazAnta the / saba prakAra ke santApa se rahita the / Asrava se rahita the / bAhya aura Abhyantara granthi se rahita the / dravya-bhAva grantha ( parigraha ) ke tyAgI the / Asrava ke kAraNoM ko naSTa kara cuke the / dravya aura bhAvamala se varjita the / AtmaniSTha the / athavA 'AyaTThie' kI 'AtmArthika' aisI chAyA hotI hai| isakA artha hai - AtmArthI, Atma kalyANa ke icchuka, bhagavAn Atmahita-SaDjIvanikAya ke paripAlaka the| Ayajoie - AtmajyotivAle the, athavA Atmayogika arthAt mana vacana tathA kAyayoga ko vaza meM karanevAle the / Atmabala se sampanna the / samAdhi - mokSamArga meM sthita the / vinAnA hatA, akiMcana hatA krodha, mAna, mAyA ane leAlathI rahita hatA. mAntavRttithI zAMta hatA, bahArathI prazAMta hatA ane aMdara tathA bahArathI upazAMta hatA. badhA prakAranA saMtApathI rahita hatA. AsravathI raDita itA. bAhya bhane Alyantara anthithI rahita hatA. dravya-bhAva grantha (pariyaDa) nA tyAgI hutA. bhAvanA arazono nAtha purI yUbhyA hutA. dravya bhane lAba bhajathI rahita hatA. AtmaniSTha tA. athavA "AyaTThie" nI "mAtmArthichu" zevI chAyA hoya che. teno artha che-bhAtbhArthI, AtmAlisASI, bheTakhe haiM- bhubhukSu itA. bhagavAna ArU dvita chavanibhAyanA paripAkSa hutA. Ayajoie - AtmanyAtivAjA athavA AtmayogIka bheTa bhana, vana tathA kAyayeAgane vaza karanAra hatA. AtmabaLathI sa Mpanna hatA. samAdhi-me kSamAmAM sthita hatA. kAMsAMnAM pAtranI jema maJjarI TIkA bhagavadavasthA varNanam / ||suu098|| // 311 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maJjarI TIkA bhagavada vasthitaH, tathA-kAMsyapAtramiva-kAMsyapAtravat muktatoyaH snehavarjitaH, zaGkhaiya=zaGkhavat niraJjanaH nirmalaH, tathA jIvaiva-jIvavat apratihatagatiH akuNThitagatiH, jAtyakanakamiva-uttamasuvarNavat jAtarUpaH-murUpasampannaH, Adarza phalakamiva darpaNa phalakavat prakaTabhAva: prakAzitajovAjovAdi sakalapadArthaH, kUrmaiva kacchapavat guptendriya zrIkalpa. vazIkRtendriyaH, puSkarapatramiva kamalapatravat , nirupalepaH svajanAdyabhiSvaGgarahitaH, gaganamiva AkAzavat , nirAlasUtre mbanA kulgraamngraadhaalmbnvrjitH| anila ivavAyuvat nirAlayA-nirguhaH, candra iva-candravat saumyalezyA anu||312|| patApahetumanaH pariNAmadhArakaH, mUra iva-mUryavat dIptatejAH dravyataH zarIradIptyA bhAvato jJAnena dedIpyamAnaH, sAgara i-samudravat gambhIra: harSazokAdi kAraNasaMyoge'pi nirvikAracittaH, vihaga iva-pakSivat sarvato vipramuktaH nirbandhanaH, mandara iva=mandaraparvatavat aprakampaH paroSahopasargapavanaracalita;, zAradajalamitra-zaradRtujalavat kAMse ke pAtra ke samAna sneha (rAga) se rahita the| zaMkha ke samAna nirmala the| jIva ke samAna aThitaabAdha gativAle the| uttama svarNa ke samAna sundara rUpa the| darpaNa-phalaka ke samAna jIva-anIva samasta padArthoM ko prakAzita karane vAle the| kachuve ke samAna indriyoM ko vaSa karanevAle the| kamala ke patte ke samAna svajana Adi ko Asakti se rahita the| AkAza ke samAna kula, grAma, nagara AdikA AlaMbana nahIM lete the| pavana ke samAna ghara rahita the / candramA ke samAna saumya lezyAvAle arthAt krodhAdijanyasantApase rahita mAnasika pariNAma ke dhAraka the| sarya ke samAna dIptateja the| arthAt dravya se zArIrika dIpti se aura bhAva se jJAna se dedIpyamAna the| sAgara ke mamAna gaMbhIra the| harSa-zoka Adi ke kAraNoM kA saMyoga hone para bhI vikAra-vihIna cittavAle the| pakSIke samAna saba prakAra ke bandhanoM se mukta the| meru zaila ke samAna paroSaha aura upasarga rUpI pavana se calAyamAna nahIM hote the| zaradaRtu ke jala ke samAna nirmala citta the| neha (rAga vinAnA hatA. zaMkhanA jevA nirmaLa hatA. jIvanA jevAM akuMti abAdha gativALA hatA. uttama suvarNa jevA suMdara rUpavALA hatA. darpaNanI jema jIva- ajIva Adi samasta padArthone prakAzita karanAra hatA. kAcabAnI jema potAnI indriyane ge pAvanAra-vaza karanAra hatA. kamaLanAM pAnanI jema svajana AdinI Asakti vinAnA hatA AkAzanI jema kuLa, gAma, nagara AdinuM avalaMbana letAM nahIM. pavananI jema gRha vinAnA hatA. candramAnI jema saumya vezyAvALA eTale ke kodhAdijanya saMtApathI Dita mAnasika pariNAmanA dhAraka hatA sUryanI jema dIptatejavALA hatA eTale ke dravyathI zArIrika dIptithI ane bhAvathI jJAna vaDe dedIpyamAna hatA. sAgaranA jevA gaMbhIra hatA. harSa-zoka AdinA kAraNene saMga thavA chatAM paNa nivikAra cittavALA hatA. pakSInI jema badhI jAtanAM paNa baMdhanathI mukta hatA. merU parvatanI jema parISaha ane upasarga rUpI pavanathI calAyamAna thatA nahI. zaradaRtunAM vasthA vrnnnm| muu098|| kA // 312 // r.jainelibrary.org Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIlpa sUtre // 313 // maJjarI zuddhahRdayA-nirmalacittaH, khaniviSANamiva ekajAtaH ekaH pradhAnaHjAtA utpnnH| tathA-bhAraNDapakSIva-bhAraNDanAmakapakSivat apramattaHpramAdarahitaH, kuJjara iva hastivat zauNDIraH zUraH-parAkramI, tathA-vRSabha iva-balIvardavat , jAtasthAmA utpannavIyaH, siMha iva-siMhavat , durdharSaH aparAjeyaH, vasundhareva-pRthivIvat sarvasparzasaha, zItoSNAdi sakala sparzasahanazIlaH, tathA-muhuta hutAzana iva-nikSiptaghRtAdi vahniriva tejasA prakAzena jvalan= dIpyamAnaH, tathA-varSAvAsavarjavarSatauM vAsaM vihAya-varSAkAlikamAsacatuSTayaM parityajya tadatirikteSu aSTAsu graiSmahemanta-Rtu sambandhiSu mAseSu grAme 2 ekarAtrat nagare 2 pazcarAtram , tathA-vAsIcandanakalpaH-vAsIva vAsItAmapakAriNamityarthaH, candanamiva upakArakatvena kalpayati manyate-iti vaasiicndnklpH| uktazca "yo mAmapakarotyeSa ttvenopkrotysau|| zirAmokSAdhupAyena kurvANa iba nIrujam // " geMDA ke sIMga ke samAna ye rAgAdi kI kI sahAyatA se rahita hone ke kAraNa, eka svarUpa the| bhAraMDa nAmaka pakSI ke samAna pramAdarahita the| hAthI ke samAna parAkramI the| vRSabha ke samAna vIryazAlI the| siMha ke samAna ajeya the| pRthvI ke samAna sarvasaha-zIta-uSNa Adi sakala sparzoM ko sahana karanevAle the| jisa meM ghIkI Ahuti dI gaI ho aisI agni ke samAna tejomaya the| varSAvAsa-varSARtu ke cAra mAsoM ke sivAya grISma aura hemanta RtuoM ke ATha mahinoM meM, grAma meM eka rAta aura nagara meM pA~ca rAta se adhika nahIM Thaharate the| bhagavAn vAso candana kalpa the arthAt vamUle ke samAna arthAt apakArI puruSa ko bhI candana ke samAna upakAraka mAnate the| jaise kahA hai-- "yo mAmapakarotyeSa, tttvenopkrotysau| zirAmokSAyupAyena, kurvANa iva nIrujam " // iti / / jaLa jevA nirmaLa cittavALA hatA. geMDAnA ziMgaDAnI jema eka ja advitIya utpanna thayela hatA. bhAraDa nAmanA pakSInA jevA pramAda rahita hatA. hAthI jevA parAkramI hatA. vRSabhanI jema vartavAna hatA. siMha jevA ajeya hatA. pRthvInI jema sarva-zIta, uSNa Adi sakaLa sparzone sahana karanAra hatA. jevAM ghInI Ahuti apAI hoya evA 05vA tavI tA. varSAvAsa-va/tunA thAra mhiinaa| sivAya zrIbha bhane hemanta RtumAnA mA bhddinaaemAM gAmamAM eka rAta ane nagaramAM pAMca rAtathI vadhAre rahetA nahI. bhagavAna vAsI candana ka5 hatA, eTale ke vAsalAnI jema apakArI puruSo paNa prabhune candananI jema upakAraka mAnatA hatA jemake kahyuM che- bhagavada vasthA varNanam / mU098 // 31 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 314 // TIkA athavA-vAsyAmapakAriNyAM candanasya kalpa itra-cheda iva upakAritvena yo vartate sa vaasiicndnklpH| uktazca "apakArapare'pi pare, kurvantyupakArameva hi mhaantH| surabhI karoti vAsI, malayajamapi takSamANamapi ||"ityevmbhuutH, tathA-samaloSTakAJcanaH mRtpASANAdikhaNDa-suvarNayoH sAmyadarzI, samasukhaduHkhaH=mukhaduHkhe tulye jAnAnaH, jaise zirAmokSa-caDhI huI nasa ke utArane Adi upAyoM se rogI ko nirogI karanevAlA upakAraka hotA hai, usI prakAra jo merA apakAra karatA hai, vaha vAstava meM upakAra karatA hai| athavAbAsI arthAt apakArI vamUlA ke prati jo candana ke cheda (khaNDa) ke samAna upakArI ke rUpa meM vartAva karatA hai, arthAt apakArI kA bhI upakAra karatA hai, vaha vAsI candanakalpa kahalAtA hai| kahA bhI hai "apakArapare'pi pare, kurvantyupakArameva hi mhaantH| murabhI karoti vAsI, malayajamapi takSamANamapi ||1||iti|| mahAn puruSa, apakAra karanevAle kA bhI upakAra hI karate haiN| jaise malayaja candana chIlA jAtA huA bhI vamUle ko mugaMdhita hI karatA hai| bhagavAna ese 'vAsIcandanakalpa' the| tathA-bhagavAn miTTI evaM pASANa ke TukaDe ko tathA sone ko samAna dRSTi se dekhate the| sukha-duHkha ko samAna samajhate the| iha loka meM yaza "yo mAmapakarAtveSa, tattvenopakarotyasau / zirAmokSAyupAyena, kurvANa iva norujam / / jema ziramo-eTale ke caDi gayelI nasane utAravA Adi upAthI regIne nIrogI karanAra upakAraka thAya che, eja pramANe je mArA para apakAra kare che, te vAstavamAM te upakAra kare che." athavA vAsI eTale ke apakArI vAMsalA pratye je candrananA TukaDAnI jema upakArI rUpe vartAva kare che, eTale ke apakArI upara paNa upakAra kare che, te vAsI candana kapa kahevAya che. kahyuM paNa che- "apakArapare'pi pare, kurvantyupakArameva hi mhaantH| surabhIkaroti vAsI, malayajamapi takSamANamapi // 1 // " iti jema malayaja-candana kApavA chatAM paNuM vAMsalAne sugaMdhita kare che tema mahAna puruSa apakAra karanAra upara 5 52 re che." lagavAna savA "vAsIcaMdanakalpa"tA. tathA bhagavAna bhArI bhane paththaranA 14Ane tathA sonAne samaSTie jotA hatA. sukha-duHkhane samAna gaNatA hatA. A lokamAM yaza-kIrti AdinI tathA paralokika bhagavadvasthA varNanam / masU0989 // 314 // paNo Regww.jainelibrary.org Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa TIkA ihalokaparalokApratibaddhaH ihalokasambandhiSu yaza-kIrtyAdiSu paralokasambandhiSu svargIyasukhAdiSvAsaktirahitaH apratijJaH ihalokaparalokapratijJArahitaH, saMsArapAragAmI saMsAramahAsamudrapArakartA, tathA-karmanirghAtanArthAya-karmaNAM samUlanAzaM karnam abhyutthitaH udyatazca san viharati / itthaM tasya viharataH bhagavataH khalu kutra cit kasmiMzci kalpa sthAne pratibandhaH avarodho nAsti / maJjarI evaMvidhena etAdRzena vihAreNa janapadavicaraNena viharata: vicarato bhagavataH zrIvIrasvAminaH anuttareNalokottareNa sarvAtizAyinA jJAnena, tathA anuttareNa darzanena-jIvAdipadArthAnAM zraddhAnena tathA anuttareNa tapasAdvAdaza vidhAnazanAdirUpeNa, anuttareNa saMyamena saptadazavidhena, anuttareNa utthAnena-udyamena anuttareNa karmaNAkriyayA, anuttareNa balena-zArIrazatayupacayena, anuttareNa vIryeNa AtmajanitasAmarthyavizeSeNa, anuttareNa puruSakAreNa-pauruSeNa, anuttareNa parAkrameNa-sAmarthena, anuttarayA kSAntyA-sAmarthya satyapi parApakArasahanarUpayA kSamayA, anuttarayA muktyA nirlobhatayA, anuttarayA lezyayA zuklalakSaNayA, anuttareNa Arjavena=saralatvena anukIrti Adi kI tathA pAralaukika-svarga Adi ke sukhoM kI Asakti se rahita the| ihalokaparaloka saMbaMdhI pratijJA se rahita the| saMsAra rUpI mahAsamudra ke pAragAmI the| kA~kA samUla unmUlana karane ke lie udyata bhagavadvihAra vrnnnm| hokara vicarate the| isa prakAra vicarate hue bhagavAn ko kisI bhI sthAna para pratibaMdha nahIM thaa| 098 // ___ anuttara arthAt lokotara-savotkRSTa jJAna, anuttara darzana (jIva AdipadArthoM kA zraddhAna), anuttara vAraha prakAra ke anazana Adi tapa, sattaraha prakAra ke anuttara utthAna-udyama, anuttara karma-kriyA, anuttarabalazArIrika zakti kA upacaya, anuttara vIrya-Atmajanita sAmathye, anuttara puruSakAra-puruSArtha, anuttara parAkrama zakti, anuttara kSamA (sAmarthya hone para bhI para ke kiye apakAra ko sahana kara lenA), anuttara mukti-nirlobhatA, anuttara zuklezyA, jIva ke zubhapariNAma. anattara mRdutA, anuttara lAghA / dravya se alpa upAdhi aura sva Adi sukhanI A tithI rahita hatA. A leka palaka saMbaMdhI pratirAthI rahita hatA. saMsArarUpI mahAsAgaranA pAragAmI hatA. karmone mULamAMthI ja chedavAne tatpara thaIne vicaratA hatA. A pramANe vicaratA bhagavAnane koI paNa sthAne pratibaMdha na hatuM. anuttara eTale ke lakattara-sarvotkRSTa jJAna, anuttara dazana (jIva Adi padArthonuM // 315 // zraddhAna) anuttara bAra prakAranAM anazana Adi tapa, sattara prakAranAM anuttara saMyama, anuttara utthAna-udyama, anuttara karma-kiyA, anuttara baLa-zArIrika zaktino upacaya, anuttara vIrya-Atamajanita sAmarthya, anuttara puruSakAra-puruSArtha te anuttara parAkrama-zakita anuttara kSamA ! (sAmarthya hovA chatAM paNa bIjAe kahela apakAra sahana karavA) anuttara ruki , " rAI O Jain Education Interional AWw.jainelibrary.org Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 316 // Jain Education tareNa mArdavena = mRdutvena anuttareNa lAghavena = dravyato'lpopAdhikatvena bhAvato gauravatyAgena, anuttareNa satyena= prANihitArtha yathArtha bhASaNena, anuttareNa dhyAnena=dharmadhyAnena, anuttareNa adhyavasAnena = zrAtmapariNAmena ca AtmAnaM= svaM bhAvayataH = trAsyataH zrIvIrasya dvAdazavarSANi trayodazapakSAca vyatikrAntAH vyatItAH / bhagavato dIkSAyAH Tai You Tian Shi Guang kalpa TIkA trayodazasya varSasya= saMvatsarasya paryAye vartamAnAnAM yaH sa grISmANAM = grISma RtUnAM dvitIyo mAsaH caturthaH maJjarI vaizAkhazuddhaH - vaizAkhamAsasya zuklaH pakSo bhavati, tasya khalu vaizAkhazuddhasya = vaizAkhamAsasambandhizuklasya pakSasya navamIpakSe navamyAM tithau jRmbhikAbhidhasya jRmbhikanAmakasya grAmasya bAhye RjupAlikAyAH=RjupAlikAnAmnyAH nadyAH uttarakUle= uttaratore sAmagAbhivasya = sAmaganAmakasya gAthApateH = gRhasthasya kSetre sAlavRkSasya mUle mUlAsannapradeze rAtriM=sthitaH / tatra = sAlavRkSamUlAsannapradeze rAtrau kAyotsarge khalu chadmasthAvasthAyA antimarAtre = rAtrerantimaprahare bhagavAn zrIvIraprabhu imAn = vakSyamANAn daza mahAsvamAn viziSTa svamAn dRSTvA khalu pratibuddhaH / tadyathA-bhAva se gaurava kA tyAga, anuttara satya prANiyoM ke hitArtha yathArtha bhASaNa, anuttara dharmadhyAna aura anuttara Atmika pariNAma se apanI AtmA ko bhAvita karate hue tathA isa prakAra ke vihAra se viharate hue bhagavAn zrIvIra prabhuko bArahavarSa aura teraha pakSa vyatIta ho gaye / terahavAM varSa jaba cala rahA thA, usa terahaveM varSa kA usa samaya grISma Rtu kA dUsarA mAsa, cauthA pakSa- vaizAkha zuddhapakSa - arthAt vaizAkha mAsa kA zukla pakSa thA, usakI nauMvI tithi ko jaMbhika nAmaka gA~va ke bAhara RjupAlikA nadI ke uttara tIra para sAmaga nAmaka gAthApati ke kheta meM, sAla vRkSa ke mUla meM arthAt mUla pAsa ke pradeza meM rAtri meM bhagavAn virAje / usa sAla vRkSa ke mUla ke nIce samIpavartI pradeza meM, rAtri ke samaya, kAyotsarga meM chadmastha avasthA kI antima rAtri ke prahara meM bhagavAn Age kahe jAnevAle daza mahAsvamoM ko dekhakara jAgRta hue| yathA nilebhitA, anuttara zuklaleDyA-jIvanA zubha pariNAma, anuttara saralatA, anuttara mRdutA, anuttara lAghava-dravyathI apa upAdhi ane bhAvathI gauravanA tyAga, anuttara satya-prANIone hitA yathA bhASaNa, anuttara dharmadhyAna ane anuttara Atmika pariNAmathI pAtAnA AtmAne bhAvita karatA tathA e prakAranA vihArathI vicaratA zrI vIra prabhune khAra va ane tera pakhavADiyA pasAra thaI gayAM. yAre teramuM varSAM cAlatu hatu, tyAre te teramA varSanI te grISmaRRtunA bIjo mAsa-cAthuM... pakhavADiyu -vaizAkha zudI eTale ke vaizAkha mAsane zukalapakSa hatA, tenI nAmanI tithie jaMbhika nAmanA gAmanI bahAra AjIpAlikA nadInA uttara kinAre sAmaga nAmanA gRhasthanA khetaramAM, sAlavRkSanI nIce rAtre bhagavAna birAjyAM. te sAlavRkSanI nIce rAtrine samaye, kAyAtsaga mAM chadmastha avasthAnI aMtima rAtrinA aMtima prahare, bhagavAna AgaLa kahevAnAra dasa mahAsvapnA joIne jAgyA. jema ke-- Yan Xing Shang Cang daza mahAsvajha darzanam / ||suu098 // // 316 // ww.jainelibrary.org Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamutre // 317 // , or o teSu dazasu mahAsvaneSu ekaM ca khalu mahAntaM vizAlaM ghoradIptarUpadharaM bhayaGkararUpadhAriNaM tAlapizAcaM= tAlavRkSavaddIrghatarapizAcaM parAjitam = svasya parAkrameNa abhibhUtaM svapne dRSTvA pratibuddhaH =jAgaritaH / iti prathamaH svapnaH / evam = anena prakAreNa ekaM ca khalu mahAzuklapakSam = atizuklapakSayuktaM puMskokilaM = puruSajAtIyaM kokilaM dRSTvA pratibuddha iti pUrveNa sambandhaH / iti dvitIyaH / tathA-ekaM ca khalu mahAntaM = vizAlaM citravicitrapakSakaM citreNa = citrakarmaNA vicitrau = vividhavarNavantau pakSau yasya taM tathA bhUtaM bahuvidhavarNayuktapakSavantaM puMskokilaM dRSTvA pratibuddhaH / iti tRtIyaH / ekaM ca khalu mahad = vizAlaM sarvaratnamayaM dAmadvikaM = mAlAdvayaM dRSTvA pratibuddhaH iti caturthaH / ekaM ca khalu mahAntaM zvetaM = zuklavarNa govarga = gosamUhaM dRSTvA pratibuddhaH iti paJcamaH / ekaM ca khalu mahat= dIrghe padmasaraH = kamalAlaGkRtajalAzayaM sarvataH=samantAt kusumita=kamavyaptam dRSTvA pratibuddhaH iti SaSThaH / ekaM ca khalu mahAntaM sAgaram UrmivocisahasrakalitamUrmI=mahAtaraGgANAM vIcinAM sAdhAraNataraGgANAM ca sahasraiH kalitaM yuktaM bhujAbhyAM = bAhubhyAM tIrNa= pAritaM dRSTvA 1. prathama sva- una dasa svapnoM meM se pahale svapna meM eka vizAla tathA bhayAnaka - bhayaMkara rUpavAle tAlapizAca (tAr3a ke sadRza khUba lambe pizAca) ko apane parAkrama se parAjita huA dekhA / 2. dvitIya svanaisI prakAra eka atyanta sapheda paMkhoM se yukta puruSajAti ke kokila ko dekhakara jAge / 3 tIsarA svam - eka vizAla citravicitra - citroM se vicitra hone ke kAraNa aneka varNa ke paMkhoMvAle, arthAt nAnA prakAra ke varNoM yukta paMkhavAle puruSa - kokila ko dekhakara jAge / 4. cauthA svapna - eka baDe sarvaratnamaya mAlAoM ke yugala ko dekhakara jAge / 5. pA~cavA svapna - sapheda raMga kI gAyoM ke eka samUha ko dekhakara jAge / 6. chaDA svama eka vizAla padmasarovara ko dekhA, jo saba tarapha se kamaloM se chAyA huvA thA / 7. sAtavA~ svamahajAroM laharoM se yukta eka mahAsAgara ko apanI bhujAoM se pAra kara diyA dekhA / 8. AThavA~ svapna - teja se 1. prathama svapna-te dasa svapnAomAMthI prathama svapnamAM bhagavAne eka vizALa tathA bhayAnaka rUpavALA tAlapazAcane-tADanA jevA khUba lAMbA pizAcane peAtAnA parAkramathI parAjita thatA joyA. ra. bIjuM svapnaeja pramANe eka atya Mta sapheda pAMkhAvALA narajAtinA kAyalane joyA. 3. trIjuM svapna-eka vizALa citravicitracitrothI citrita hovAne kAraNe aneka raMganI pAMkhAvALA, eTale ke vividha prakAranA varNavALI pAMkhAvALA narakAyalane joyA. 4. cAthu svapna-eka meTA saratnamaya mALAenI joDI joi. pa. pAMcamuM svapna-sapheda raMganI gAyAnA eka samUhane joyA. 6. chaThThuM svapna-eka vizALa padmasarovarane joyuM je cAre bAjue kamaLAthI chavAyeluM hatuM. 7. satamuM svapna-hajArA mAjA AvALA eka mahAsAgarane peAtAnI bhujAethI pAra karatAM peAtAne joyA. 8. AThamu zrIkalpamaJjarI TIkA daza mahAsvajha varNanam / | / / sU098 / / // 317 // 6ww.jainelibrary.org Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtra kalpamaJjarI TIkA // 318|| pratibuddhaH iti saptamaH / ekaM ca khalu tejasA jvalantaM dIpyamAnaM mahAntaM vizAlaM dinakara-bhUyaM dRSTvA pratibuddhaH ityssttmH| ekaM ca khalu mahAntaM-harivaiDUryavarNAbhena-hariH piGgalavoM maNiH, vaiDUrya-nIlavarNoM maNiH, tadvayasambandhinorvarNayoriva AbhA-kAntiryasya tada DaryavarNAbhaM tena tathAbhUtena nijakena-svakIyena antreNa= A~taDI' iti bhASApasiddhena, mAnuSottaraM parvataM sarvataH samantAt AveSTitapariveSTitam AveSTitaM sAmAnyatoveSTitaM pariveSTitam sarvathAveSTitaM dRSTvA pratibuddhaH iti nvmH| tathA ekaM ca khalu mahAntaM mandare mandaracUlikAyAH upari merulikopari siMhAsanavaragataM zreSThasiMhAsanAsthitam AtmAnaM svaM svapne dRSTvA pratibuddhaH iti dazamaH / / 098 // mUlam eesi NaM dasa mahAsuviNANaM ke mahAlae phalavittivisese bhavaitti so kahijjai jaNNaM samaNeNa bhagavayA mahAvIreNa suviNe mahAghoradittarUbadhare tAlapisAe parAjie diDhe teNaM bhagavaM moiNijja kammaM mUlAo ugyAissai 1 / ja NaM sukillapakkhage puMsakoile diTe, bhagavaM sukka jhANovagae viharissai 2 / ja NaM cittavicitta para vage puMsakoile diTe, teNaM bhagavaM sasamayaparasamaiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM AghavistA pannavissai paruvissai daMsissai nidaMsissai uvadaMsissai 3 / jaM Na sanca rayaNAmayaM dAmadugaM diTuM, teNaM bhagavaM agAradhamma aNagAradhammati duvihaM dhamma Avavissai 4 / ja NaM seyagovaggo diTTho, teNaM cAuvaNNA iNNaM saMgha ThAvissai 5 / ja NaM paumasaraM dilaM, teNaM bhavaNavaivANamaMtarajoisiya bemANiyatti caubihe deve Adhavissai 6 / jaMNaM mahAsAgaro bhuyAhi tiNNo diho, teNaM aNAdIyaM aNavadaggaM cAuraMta saMsArasAgaraM tarimsai 7 / ja NaM teyasA jalaMto diNayaro diTTho, teNaM agataM aNuttaraM kasiNaM paDipuNNaM avyAhayaM nirAvaraNaM kevalabaranANadaMsaNaM samuppajjissai 8 / jaMNaM hariveruliyavannAmeNaM niyageNaM aMneNaM mANusuttare pancae sabao jAjvalyamAna vizAla marya ko dekhaa| 9. nauvA svapna--ri (piMgalavarNa kI)) maNi aura vaiDUrya (nIle varNa kI) maNi ke varNa ke samAna kAntivAlI apanI AMta-AMtar3I se mAnuSottara parvata ko cAroM tarapha se sAmAnya rUpa se AveSTita ora vizeSa rUpa se pariveSTita dekhaa| 10. dasavAM svAma--mahAn meru parvata kI coTI para zreSTha siMhAsana para sthita, apane Apa ko dekhaa| yaha dasa svapna dekhakara bhagavAn jAgRta hue ||suu098|| svapna-tejathI jAjavalyamAna vizALa sUryane joyA. 9, navamuM svapna-hari piMgala varNanI) maNI ane virya (nIlavarNanA) maNInA vaNa jevI kAntivALAM potAnAM AMtaraDAMthI mAnuSottara parvatane cAre taraphathI sAmAnyarUpe vIMTaLAyela ane vizeSarUpe pariprita je. 10. dasamuM svama-eka, mahAna, merU parvatanA zikhara para zreSThasihAsane pitAne bIrAjatA joyA, e dasa svamo joIne bhagavAna jAgyA che sU098 che daza mahAsvama vrnnnm| // 098 // // 318 // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Akalpa sUtre // 319 // maJjarI samaMtA AsveDhiyapariveDhiya dihe, teNaM bhagavao kitivanna sahasilogA sadeva maNuyAmure loe gijissaMti 9 / jaM NaM maMdare pAe maMdaracUliyAe uvari sIhAsaNavaragao appA diTe, teNaM bhagavaM sadevamaNuyAsurAe parisAe majhagae kevalipanna dhamma Avavissai pannavissai parUvissai daMsissai nidaMsissai uvadaMsissai ||muu099|| chAyA-eteSAM khalu dazamahAsvamAnAM ko mahAlayaH phalamRtivizeSo bhavatIti sa kathyate yat khalu zramaNena bhagavatA mahAvIreNa svapne mahAn ghoradIptarUpadharastAlapizAcaH parAjito dRSTastena TIkA bhagavAn mohanIyaM karmamUlAd udghAtayiSyati 1 / yaha balu zuklapakSakaH puMskokilo dRSTastena bhagavAn zuklathyAnopagato vihariSyati 2 / yatvala citravicitrapakSakaH puMskokilo dRSTastena bhagavAn svasamayaparasamayikaM dvAdazAGgaM gaNipiTakam AkhyApayiSyati prajJApayiSyati prarUpayiSyati darzayiSyati nidarzayiSyati updrshyissyti| yatkhalu sarvaratnamaya dAmadvikaM dRSTaM tena bhagavAn gAradharmamanagAradharmamiti dvividhaM dharmaga zrAkhyApayiSyati 6 / 4 / mUla kA artha- 'eesiNaM ityaadi| ina dasa mahAsvano kA kyA mahAna phala hai, so kahate haiM (1) zramaNa bhagavAna mahAvIra ne svamameM jo bhayaMkara aura dIptarUpa dhAraNa karanevAle tAla pizAca ko daza devA aura parAjita kiyA, usake phala svarUpa bhagavAn mohanIya karma ko samUla naSTa kreNge| (2) sapheda mahAsvapna paMcavAlA puruSa-kokila dekhA, isa se bhagavAn zukla dhyAna se yukta hokara vicareMge / (3) bhagavAn ne citra-- vrnnnm| vicitra paMkhovAlA puruSa-kokila dekhA, so usake phalasvarUpa bhagavAn svasamaya evaM parasamaya kA nirUpaNa ||mu099|| karanevAle dvAdazAMga gaNipiTaka kA kathana kareMge, prajJApana kareMge, prarUpaNa kareMge, darzita kareMge, nidarzita kareMge aura upadarzita kreNge| (4) sarvaratnamaya mAlA kA yugala dekhA, usake phalasvarUpa bhagavAn agAradharma aura anagAra bhUsanA matha-epasiNaM ityAdi. 262 mA bhonA zuzu mahAna cha. te vAmAM Ave che. (1) zramaNa bhagavAna mahAvIre pahelA vasamAM, je divya ane a ghararUpa dhAraNa karela pizAca je, ane tene pote saMgrAmamAM harAvyuM, teno artha e ke, bhagavAna "maha" rAjano samULago ucheda karI, mehanIya kamane naSTa karaze. (2) bIje svapna sapheda pAkhavA nara kokilane jovAthI bhagavAna zukala dhyAnayukta thaze. (3) trIje // 319 // ravane citra-vicitra pAMkhevALA nara- kilane dekhavAthI bhagavAna, svasa maya-parasamayanA nirUpaNa karavAvALA thaze, ko ane dvAdazAMgInA kathana karavAvALA banaze. A dvAdazAMgInuM jJAna prarUpaze, tenuM darzana karAvaze. nirdezana karAvaze temaja da, upadarzana paNa karAvaze. (4) cothe svapna sarvaranamaya mALAnI joDIne dekhavAthI bhagavAna AgAra ane aNagAra daromAM Revw.jainelibrary.org. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 320 // tena ira aarti dRSTastena cAturvarNyAkIrNa saMgha sthApayiSyati 5 / yatkhalu padmasaro dRSTaM tena bhavanapati vyantarajyotiSika vaimAniketi caturvidhAn devAn AkhyApayiSyati 6 / 6 / yatkhalu mahAsAgaro mujAbhyAM tIrNo dRSTaH tenAnAdikamanavadagraM cAturanta saMsArasAgaraM tariSyati 7 / yat khalu tejasA jvalana dinakaro dRSTaH, anantamanuttaraM kRtsnaM pratipUrNamavyAhataM nirAvaraNaM kevalavarajJAnadarzanaM samutpatsyate 8 / yatkhalu harivaiDUryavarNAbhena nijanAntreNa mAnuSottaraH parvataH sarvataH samantAd AveSTitapariveSTito dRSTaH tena bhagavataH kIrtivarNazabdazlokAH sadevamanujAsure loke gAsyante 9 / yatkhalu mandare parvate mandaracUlikAyA upari siMhAsanavaragataH isa prakAra do taraha ke dharmoM ko kathana kreNge| (5) zveta raMga kI gAyoM kA samUha dekhA, usase bhagavAn cAturvarNya se yukta saMgha zramaNa, zramaNI zrAvaka aura zrAvikArUpa cAra tIrtha kI sthApanA kreNge| (6) edmoM se yukta sarovara dekhane se bhagavAn bhavanapati, vyantara, jyautipika aura vaimAnika - ina cAra prakAra ke devo ko prarUpaNa kreNge| (7) mahAsAgara ko bhujAoM se pAra kiyA dekhA, isase bhagavAn anAdi ananta cAragati rUpa saMsAra samudra ko pAra kreNge| (8) teja se jAjvalyamAna sUrya ko dekhane se bhagavAn ko ananta, anuttara, pratipUrNa, zramatiyAtI aura AvaraNa rahita zreSTha kevalajJAna aura kevaladarzana prApta hoNge| (9) hari maNi aura vaiDUryamaNi kI AbhA ke samAna apanI prAMta se mAnuSottara parvata ko AveSTita aura pariveSTita dekhA, usake phala svarUpa bhagavAn kI korti, varNa, zabda aura zloka devoM, manuSyoM evaM asuroM sahita loka meM gAye jAe~ge / (10) meru parvata para meru kI coTI ke Upara zreSTha siMhAsana para apane Apako baiThA dekhA, usake phalasvarUpa banne dharmonuM kathana karaze. (5) pAMcame svapne zvetaraMganI gAyAnA dhaNane dekhavAthI bhagavAna cAravaNu vALA dhanI sthApanA karaze eTale te sAdhu-sAdhvI zrAvaka ane zrAvikA rupI tInI sthApanA karaze. (6) chaThThuM svapne kamaLeAvALu sarAvara dekhavAthI, bhagavAna, bhavanapati, vyaMtara, yetiSika ane vaimAnika devAne upadeza Apaze. (7) sAtame svapne mahAsAgarane, svabhujAe vaDe pAra karatA jovAthI anAdi-ana Mta-catu-tirUpa saMsAra samudranA teo pAra pAbhaze. (8) Ahame svapne tenebhaya sUrya ne levAthI bhagavAna, anaMta, anuttara, pratipUrNa, apratighAtI, bhane nirAvara zreSTha kevaLajJAna ane kevaLadarzInane prApta karaze. (9) navamA svapne hari nAmanA maNui ane lilama eTale vaiDU maNInI kAMtivALAM peAtAnA AMtaraDAMthI cArebAju viTAela mAnuSeAttara pahADane dekhavAthI bhagavAnanI kIrti, varSAM zabda ane zloka devA manuSyA ane asuromAM gavAze. (10) dazame svapne meru parvatanA zikhare si'hAsana Jain Education national Tanus kalpa maJjarI TIkA daza mahAsvana phala varNanam / / / 099 / / // 320 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtra // 321 // AtmA dRSTaH, tena bhagavAn sadeva-manujAsurAyAH pariSado madhyagataH kevalimajJaptaM dharmamAkhyApayiSyati prarUpayiSyati darzayiSyati nidarzayiSyati upadarzayiSyati / 10 // mU099 // TIkA--'eesi NaM dasamahAsuviNANaM' ityAdi / eteSAM pUrvoktAnAM bhagavadRSTAnAM khalu daza mahAsvapnAnAM kA kathaMbhUtaH mahAlayaH atimahAna phalattivizeSaH phalopasthitivizeSo bhavati iti jijJAsAyAM sa kathyate tathAhi-- yat khalu zramaNena bhagavatA mahAvIreNa svapne ghoradIptarUpadharaH tAlapizAcaH parAjito dRSTaH, tena bhagavAn mohanIyaM karma mUlAt udghAtayiSyati-unmUlayiSyati 1 / iti prathamaM mahAsvamaphalam 1 / yat khalu zuklapakSakA zvetapakSavAn pu~skokilo bhagavatA dRSTaH, tena bhagavAn zukladhyAnopagataH-zukladhyAnAvasthitaH san vihariSyati 2 / iti dvitIyam / / yat khalu citravicitrapakSakaH puMskokilo bhagavatA svapne dRSTaH, tena bhagavAn svsmyprsmyikm| maJjarI TIkA deza mahAsvapna bhagavAn devoM, manuSyoM aura asuroM sahita samavasaraNapariSad ke madhya meM virAjamAna hokara kevaliyoM dvArA prarUpita dharma kA upadeza kareMge, dharmakI prajJApanA, prarUpaNA, darzanA, nidarzanA aura upadarzanA kareMge // 1099 / / TIkA kA artha-bhagavAn dvArA dekhe gaye ina pUrvokta daza mahAsvapnoM kA kyA atimahAn phala hogA? isa prakAra kI jijJAsA (jAnane kI icchA) hone para usaphala ko kahate haiN| yathA-- (1) zramaNa bhagavAna mahAvIra ne svama meM jo bhayaMkara aura pracaNDarUpa vAle tAr3a jaise pizAca ko parAjita kiyA dekhA, umase bhagavAn mohanIya karma ko mUla se ukhaadd'ege| yaha pahale mahAsvapna kA phala hai| (2) bhagavAnane jA zveta paMkhovAlA puruSa-kokila dekhA, usase bhagavAna zukladhyAna meM lIna hokara vicreNge| yaha dusare mahAsvapna kA phala hai| (3) bhagavAnane jo citra-vicitra pakhovAlA puruSakokila svapna meM dekhA, vrnnnm| 099 // upara ArUDha thayela pitAne jevAthI bhagavAna, deva-manuSya ane tiryanI pariSadamAM besI-kevalI prarUpita dharmane upadeza karaze, ne dhamanI prajJApanA-darzana-nidarzana ane upadanapi pAMca rIti naMti samajAvaze. (sU09). TIkAne artha--bhagavAne jeelAM te pUrvokata dasa mahAsvapnonuM zuM atimahAna phaLa maLaze? A prakAranI jijJAsA thatA te phaLane A pramANe varNave che-(1) zramaNa bhagavAna mahAvIre svapnamAM je bhayAnaka ane pracaMDa rUpavALA tADa jevA pizAcane harAvyuM ane bhAva e che ke tethI bhagavAna mahanIya karmane mULamAMthI ukhADI nAkhaze. A pahelA mahAsvapnanuM phaLa che. (2 bhagavAne je vata pAMkhevALA nara-keyalane je, tene bhAva e che ke bhagavAna para // 32 // paNI Criww.jainelibrary.org. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpamR // 322 // svasiddhAnta - para siddhAntasamanvitaM dvAdazAGgaM - dvAdazAni aGgAni yasmin sa tathA taM gaNipiTaka -gaNinAm = AcAryANAM piTaka iva = ratnAdhAramaJjaSeva yaH sa taM AkhyApayiSyati - sAmAnyatayA kathayiSyati, tathA - prajJApayiSyati - vacana paryAyeNa nAmAdibhedena vA kathayiSyati, tathA - prarUpayiSyati - svarUpataH kathayiSyati, tathA darzayiSyati - upamAnopameyabhAvAdibhiH kathayiSyati, tathA - nidarzayiSyati - parAnukampayA bhavyakalyANApekSayA vA nizcayena punaH punardarzayiSyati, tathA - upadarzayiSyati - upanaya - nigamanAbhyAM sakalanayAbhiprAyato vA nizaGkaM ziSyabuddhau vyavasthApayiSyati iti tRtIyam 3 / yat khalu sarvaratnamayaM dAmadvikaM dRSTaM tena bhagavAn - zrIvIrasvAmI agAradharma - gRhadharmam anagAradharma = munidharmamiti dvividhaM dviprakAraM dharmam AkhyApayiSyati - sAmAnyatayA vizeSatayA ca kathayiSyati, tathA - prajJApayiSyati, prarUpayiSyati, darzayiSyati, nidarzayiSyati, upadarzayiSyati, iti caturtham 4 / yat khalu zveta usase bhagavAn svasiddhAnta aura parasiddhAnta se yukta bAraha aMgoMvAle gaNipiTaka (AcAryoM ke lie ratnoM kI peTo ke samAna AcArAMga Adi) kA sAmAnya vizeSarUpa se kathana kareMge, paryAyavAcI zabdoM se athavA nAmAdi bhedoM se prajJApana kareMge, svarUpa se prarUpaNa kareMge, upamAna- upameya bhAva Adi dikhAkara kathana kareMge, para kI anukampA se yA bhavyajIvoM ke kalyANa kI apekSA se nizcayapUrvaka punaH punaH dikhalAe~ge; tathA upanaya aura nigamana ke sAtha athavA sabhI nayoM ke dRSTikoNa se, ziSyoM kI buddhi meM nizzaMka rUpa se jamAe~ge yaha tIsare svapna kA phala hai / (4) bhagavAn ne samasta ratnoMvAle mAlAyugala ko dekhA, usase bhagavAn gRhasthadharma aura munidharma do prakAra ke dharma kA sAmAnya aura vizeSarUpa se kathana kareMge, prajJApana kareMge, prarUpaNa kareMge, darzita kareMge, nidarzita kareMge aura upadarzita kareMge yaha cauthe mahAsvama ke phala hai / (5) bhagavAn ne jo zveta govarga (gAyoM kA zukaladhyAnamAM lIna thaine vicaraze. A khInna mahAsvapnanuM phaLa che. (3) bhagavAne je citra-vicitra pAMkhAvALA narakoyalane joyA, bhagavAna svasiddhAMta ane pasiddhAMtathI yukta bhAra aMgeAvALA gaNipiTaka (AcAryane mATe ratnAnI peTI, samAna AcArAMga Adi)nuM sAmAnya vizeSarUpathI kathana karaze, paryAyavAcI zabdothI athavA nAmAdi bhedothI prajJApana karaze, svarUpathI prarUpaNA karaze, upamAna upameya bhAva Adi batAvIne kathana karaze, bIjAnI anuka'pAthI ke bhavya jIveAnA kalyANanI apekSAe nizcayapUrvaka karI pharIne batAvaze, tathA upanaya ane nigamananI sAthe athavA badhA nayAnA daSTikANuthI, ziSyAnI buddhimAM niHza'karUpe ThasAvaze. A trIjA svapnanu phaLa che. (4) bhagavAne samasta ratnAvALI mALAnI joDI joI, tenA bhAva e che ke,bhagavAna gRhasthadhama ane munidhama e e prakAranA dhanu' sAmAnya ane vizeSarUpathI kathana karaze, prajJApana karaze prarUpaNA karaze, darzita karaze, nirdezita karaze. A cAthA mahAsvapnanuM phaLa che. kalpa maJjarI TIkA daza mahAsvaza phala varNanam / ||suu099|| // 322 // ww.jainelibrary.org Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAkalpasUtre // 323 // AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA go yuktaM daza dRSTaH tena cAturvarNyA''kIrNe=catvAro varNAzcAturvarNya= zramaNa- zramaNI - zrAvaka-zrAvikArUpaM tena AkIrNa= sthApayiSyati iti paJcamam 5 / yat khalu padmasaro dRSTaM tena bhagavAn bhavanapativyantarajyotiSika vaimAniketi caturvidhAn devAn AkhyApayiSyati - prajJApayiSyati, darzayiSyati, nidarzayiSyati upadarzayiSyati iti SaSTham 6 / yat khalu mahAsAgaro bhujAbhyAM tIrNo dRSTaH tena anAdikam Adivarjitam anavadagram = antarahitaM cAturanta saMsAra sAgaraM = caturargatikasaMsArarUpasamudraM tariSyati iti saptamam 7 / yat khalu tejasA jvalan dinakaraH=sUryo dRSTaH, tena bhagavataH zrI vIraprabhoH anuttaram = pradhAnaM kRtsnaM sakalam - akhaNDam - sarvapadArthAvagAhanAt kebalavarajJAnadarzanamapi kRtsnaM vyapadizyate, evaM pratipUrNam - sakalAMzasampannam, avyAhatam = vyAghAtavarjitam, nirAvaraNam - AvaraNarahitaM ca kevalavarajJAnadarzanaM - kevalavarajJAnaM - kevalavaradarzanaM ca samuptatsyate ityaSTamaM 8 / yat khalu harivaiDUryavarNAbhena nijajhuMDa) dekhA, usase sAdhu, sAdhvI, zrAvaka aura zrAvikArUpa cAra prakAra ke saMgha kI sthApanA kareMge yaha mahakA phala hai / (6) panoM se yukta jo sarovara dekhA, usase bhagavAn bhavanapati, vyantara, jyautiSika aura vaimAnika, ina cAra prakAra ke devoM ko sAmAnya- vizeSarUpa se upadeza kareMge, prajJApana kareMge, prarUpaNa kareMge, darzita, nidarzita tathA upadarzita kareMge, yaha chaThe mahAsvapna kA phala hai / (7) bhagavAn ne mahAsamudra ko mahAsvajha bhujAoM se tirA dekhA, usase Adi tathA anta se rahita, cAra gativAle saMsAra rUpa samudra ko pAra kareMge yaha sAtaveM mahAstrama kA phala hai / (8) bhagavAnane teja se dedIpyamAna sUrya dekhA, usase bhagavAn ko pradhAna, sampUrNa evaM samasta padArthoM ko jAnane ke kAraNa avikala ( kusna) pratipUrNa (sakala aMzoMse yukta) saba prakAra ko rukAvaToM se rahita tathA AvaraNa rahita kevalajJAna aura kevaladarzana kI prApti hogI yaha AThaveM (5) bhagavAne je zveta geAva (gAyAnuM dhaNu) dekhyu tenA bhAva e che ke sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa cAra prakAranA saMghanI sthApanA karaze. A pAMcamA mahAsvapnanuM phaLa che. (6) padmovALu je sarovara joyu, tene bhAva e che ke bhagavAna bhavanapati, vyaMtara, jyotiSika, ane vaimAnika e cAra prakAranA devAne sAmAnya vizeSa rUpathI upadeza vyAyaze, prajJAdhana 42ze, darzita, niharzita tathA upaharzita uraze bhA chaDA mahAsvagnanu Na che. (7) lagavAne bhddddaasAgarane peAtAnI bhujAe vaDe pAra karyo, tenA bhAva e che ke mAhi' tathA antavinAnA, cAra gativALA sauMsArarUpI sAgarane pAte pAra karaze. A sAtamA mahAsvapnanuM phaLa che. (8) bhagavAne tejathI daidipyamAna sUrya joye, tenA bhAva e che ke bhagavAnane pradhAna, saMpUrNa ane sakaLa padArthone jANavAne kAraNe avikala (kRSna), pratipUrNa (sakala azAvALuM) badhI jAtanI sajAvaTa vinAnu' tathA AvaraNa vinAnu` kevaLajJAna prApta thaze. A AThamA mahAsvapnanuM phala BEBEKKENAKAMA) Jain Education intemational kalpa maJjarI TIkA varNanam / / / sU099 / / // 323 // . Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 324 // TIkA kenAntreNa mAnuSottaraH parvataH sarvataH samantAt AveSTitapariveSTito dRSTaH, tena bhagavataH-zrIvIrasvAminaH kIrtivarNazabdazlokA-tatra-kIrtiH-"aho ayaM puNyabhAgI" tyAdi sarvavyApi sAdhuvAdaH, varNaH ekadigvyApisAdhuvAdaH, zabda: ardhadigvyApisAdhuvAdaH, zlokaH-tatraiva guNavarNanaM caite sa devamanujA'mure devamanuSyAsurasahitaloke zrI kalpa kalpabhuvane manuSyAdibhiH gAsyante-iti navamam 9 / yat khalu mandare parvate mandaracUlikAyA upari siMhAsanavara gata maJjarI AtmA dRSTaH, tena bhagavAn zrIvIraprabhu sa devama nujAmurAyAH devamanuSyAsurasahitAyAH pariSadaH sabhAyAH madhyagataHmadhye virAjitaH san kevalipajJapta-sarvajJaprarUpitaM dharmam 'AkhyApayiSyati, prajJApayiSyati, prarUpayiSyati, darzayiSyati, nidarzayiSyati, upadarzayiSyati' eSAM padAnAM vyAkhyA'sminneva sUtre kRteti siMhAvalokananyAyenasA'valokanIyeti dazamaM mahAsvamaphalam 10 ||muu099|| mahAsvapna kA phala hai| (9) bhagavAna ne jo harimaNi aura vairyamaNi kI kAnti ke samAna apanI AMta se mAnuSottara parvata ko saba tarapha se AveSTita aura pariveSTita dekhA, usase samasta loka meM-devI manuSyoM evaM asuroM sahita sampUrNa loka meM bhagavAn kI kIrti kA gAna hogaa| vaNe, zabda aura zloka kA bhI gAna hogaa| 'ahA. yaha puNyazAlI haiM ityAdi sabhI dizAoM meM vyApta honevAle sAdhuvAda-prazaMsAvacanoM ko kIrti mahAsvAma kahate haiN| eka dizA meM vyApta honevAlA sAdhuvAda 'varNa' kahA jAtA hai| AdhI dizA meM phailane vAlA sAdhuvAda zabda kahA jAtA hai| aura jisa sthAna para vyakti ho, vahIM usake guNoM kA vakhAna honA zloka SH vrnnnm| kahalAtA hai| yaha nauMve mahAsvama kA phala hai| merU parvata para, merU parvata kI cUlikA ke Upara uttama siMhAsana muu099|| para apane Apako baiThA dekhA, usase bhagavAn vIraprabhu devoM manuSyoM evaM asuroM sahita sabhA ke madhya meM virAjita hokara sarvajJa prarUpita dharma kA kathana, prajJApana, prarUpaNa kareMge; dharma ko darzita, nidarzita aura upphaLa che. (9) bhagavAne je lIlA raMganA ane vaiDUrya maNInI kAnti jevA pitAnA AMtaraDAMthI mAnuSettara parvatane badhI taraphathI AveSTita ane pariNita joyo, teno bhAva e che ke sakaLa lekamAM de manuSya ane asure sahita saMpUrNa lekamAM bhagavAnanI kauti gavAze vaNa zabda ane lekanA paNa gIta gavAze. "ahA !A puNyazALI che" ItyAdi sadhanI dizAmAM prasaranAra sAdhuvAda-prazaMsAvacanane 'kIti' kahe che. eka dizAmAM prasaranAra sAdhuvAdane "vaNa" kahe che. adhI dizAmAM phelAvanAra sAdhuvAdane "zabda" kahe che ane je sthAne vyakti hoya tyAM ja tenA guNonA vakhANa thAya tene "ka" kahe che. A navamAM mahAsvapnanuM che. (10) merU parvata para, meru parvatanA zikhara upara uttama siMhAsana para pitAne bI jelA joyA. tene bhAva e che ke bhagavAna mahAvIra svAmI de, manuSya ane he Bra asure sahitanI madhyamAM virAjIne sarvajJa prarUpita dharmanuM kathana, prajJApana, prarUpaNa karaze, dharmane darzita ane upadazita kara // 12 // N ainelibrary.org.. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre / 325 / / Man Man Man Man Zheng Zhen Zhen Cang Xian mUlam - - taraNaM tassa samagassa bhagavao mahAvIrassa tatrasaMjamamArAhemANassa bArasehiM vAsehiM terasehiM pakhehiM vIite hi terasamassa vAsassa pariyAe vahmANassa je se gimhANaM doce mAse cautthe pakkhe va sAhasuddhe, tassa NaM vaisAhasuddhassa dasamIpakhegaM guccaeNaM divaseNaM vijaeNaM, muhutteNaM ityuttarAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaNaM pANagAmiNo chAyAe triyattAe porisIe tattha godohiyAe ukuDayAe nisijAe AyAvaNaM AyAvemANassa chadvegaM bhatte apANae uDANu ahosirassa jhAga koDovagayassa sukkajjhANaM tariyAe vamANassa nivtrANe siNe paDipuNe anvAhae nirAvaraNe agate aNuttare kevalavaragANadaMsaNe samuppaNNe / taNaM se bhagavaM arahA jiNe jAe kevalI savvANNU savvadarisIsa devamaNuyAsurassa loyassa AgaI gaI Thi catraNaM utratrayaM bhuttaM pIyaM kaDaM paDisetriyaM vIkammaM rahokammaM laviyaM kahiyaM mANasiyaMti savve pajjAe jANa pAsa / sacaloe savvajIvANaM savyabhAvAI jANamANaM pAsamANe viharai / taNaM samaNassa bhagAo mahAvIrassa kevalavaraNANadaMsaNuppattisamae savvehiM bhavagavai-vANamaMtara joisiyamAvAsI deverya devIhi ya uvayaMte ya uppayaMtehi ya ege mahaM divve devajjoe devasaNNivAe devakahakahe upijalagabhUe yAtri hotthA ||0100 // chAyA -- tataH khalu tasya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya tapaH saMyamamArAdhayataH dvAdazasu varSeSu trayodazasu pakSeSu ca vyatikrAnteSu trayodazasya varSasya paryAye vartamAnasya yaH saH grISmAgAM dvitIyo mAsaH caturthaH pakSaH vaizAkhazudraH, tasya khalu vaizAkhazuddhasya dazamIpakSe sutrate divase vijaye muhUrte hastottarAsu nakSatre yogamupagate darzita kareMge ina padoM kI vyAkhyA isI sUtra meM pahale kI jA cukI hai| ataH siMhAvalokana - nyAya se vahI vyAkhyA dekhalenI caahie| yaha dasaveM mahAsvapna kA phala hai / / 099 // mUla kA artha - ' taraNaM ityAdi / usa samaya zramaNa bhagavAn mahAvIra ko tapa saMyama kI ArAdhanA karate hue bAraha varSa aura teraha pakSa vyatIta ho cuke the / terahavA~ varSa cala rahA thA / grISma Rtu kA dUsarA mahInA thA, cauthA pakSa vaizAkha zuddha pakSa thA / usa vaizAkha zukla pakSa kI dasamI tithi thI / suvrata divasa, karaze. e padonI vyAkhyA Aja sUtramAM pahelAM karAyela che. tethI siMhAvalokananyAyathI jIjJAsuee eja vyAkhyA joi levI joie. A dasamAM mahAsvapnanuM phaLa che. AsA bhUlanA artha - taNaM' hatyAhi zramAyu lagavAna mahAvIrane tapa saMyamanI ArAdhanA aztA, jAra varSa mane tera pakhavADiyA vyatIta thayAM hatAM, ne teramu varSAM cAlatuM hatu'. grISmaRRtunA banne mahinA, ceAthu pakhavADiyu Gao Re Re Bao Bao Bao kalpa maJjarI TIkA kevalajJAna darzanaprApti varNanam / // mu0 100 // || 325|| bxvt Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 326 // Jain Education Xing Xing Yuan prAcInagAminyAM chAyAyAM vyaktAyAM pauruSyAm tatra godohikayA utkuTukayA niSadyayA AtApanAm AtApayataH SaSThe bhaktenA'pAnakena UrdhvajAntradhaH ziraso dhyAnakoSThopagatasya zukladhyAnAntarikAyAM vartamAnasya nirvANa kRtsnaM pratipUrNamavyAhata nirAvaraNamanantamanuttaraM kevalavarajJAnadarzanaM samutpannam / tataH khalu sa bhagavAn arhan jino jAtaH kevalI sarvajJaH sarvadarzI sadevamanujAsurasya lokasya AgatiM gatiMsthitiM vanamupapAtaM bhuktaM pItaM kRtaM pratisevitam AviSkarma rahaHkarma lapitaM kathitaM mAnasikamiti sarvAn paryAyAn jAnAti pazyati / sarvaloke sarvajIvAnAM sarvabhAvAn jAnAnaH pazyan viharati / vijaya muhUrtta, uttarA phAlgunI nakSatra kA yoga thA / chAyA pUrva dizA kI aura Dhala rahI thI / vyakta nAmaka pauruSI thI arthAt dina kA tIsarA mahara thA aise samaya meM bhagavAn godoha nAmaka ukaDU Asana se sthita hokara ApanA le rahe the / cauvihAra SaSThabhakta (bele) kI tapasyA thI / prabhu ne donoM ghuTane Upara kara rakkhe the aura mastaka nIce kI ora jhukA rakkhA thaa| dhyAnarUpI koSTha meM prApta the / zukladhyAna kI AntarikA meM varttamAna the / usa samaya bhagavAn ko mukti ke hetubhUta, avikala, pratipUrNa, avyAbAdha, anAvaraNa, ananta tathA anuttara kevala jJAna aura kevala darzana utpanna huA / taba vaha bhagavAn arhan aura jina ho gaye / kevalI, sarvajJa aura sarvadarzI ho ge| devoM manuSyoM aura asuroM sahita loka kI Agati, gati, sthiti, cyavana tathA upapAta ko aura khAye, pIye, kiye, sevana kiye ko, prakaTa karma ko, pArasparika bhASaNa ko kathana ko, manogata bhAva ko, isa prakAra saba paryAyoM ko jAnate aura dekhane lage / samasta loka meM, saba jIvoM ke eTale vaizAkha zuddhi vartatI hatI. te divase zukala pakSanA dazame divasa AvI rahyo hatA. sAthe sAthe divasa paNa sArA, vijayamuhUta, ane uttarAphAlgunI nakSatranA yoga hatA. divasanA trIjo prahara cAlatA hatA. A samaye bhagavAna, 'godoha' nAmanuM ukaDU Asana jamAvI rahyA hatA te Asane sthita thaI, 'AtApanA' letA hatA. caturvidha AhAranA tyAga sAthe temaNe chaThThanI tapasyA AdarI hatI. prabhue banne ghUMTaNA upara peAtAnA hAtha rAkhyAM hatAM. ane mAthu nIce jhukAvyuM hatuM. dhyAnanA kAThAmAM mazkula hatA. te vakhate teo zukaladhyAnamAM ArU thayelA hatA. A samaye prabhune muktinA hetubhUta, avikaLa, pratipUrNa, avyAbAdha, anAvaraNu, anaMta, ane anuttara evu kevalajJAna-kevaladena utpanna thayuM. kevaLa jJAna-kevaLa darzana utpanna thatA, bhagavAna at jIna-kevalI kahevAyAM. tee sarvaijJa ane sarva thayA. te deva-manuSya-tiryaya sahita jhounA lavonI, Agati, gati, sthiti, bhyavana, upaghAta, vigere, kalpa maJjarI TIkA kevalajJAna darzanaprApti varNanam / ||suu0 100 // // 326 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 327 // Bao Jiang tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya kevalavarajJAnadarzanotpattisamaye sarvaiH bhavanapati - vyantara - jyautiSika - vimAnavAsibhiH devaizva devIbhiva upayadbhizva utpatadbhizva eko mahAn divyo devodyoto devasannipAtaH arone: utpiJjalakabhUtacApi babhUva ||0100 // TIkA - 'tae NaM tassa' ityAdi / tataH = mahAstramadazakadarzanAnantaraM khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya tapaH saMyamaM = tapodvAdazavidhaM saMyamaM saptadazavidhaM samArAdhayataH = samyak prakAreNa kurvato dvAdazasu varSeSu trayodazasu pakSeSu ca arthAt sArdhaSaNmAsAdhikeSu dvAdazavarSeSu vyatikrAnteSu vyatIteSu satsu trayodazasya varSasya paryAye= saMyamaparyAye vartamAnasya yaH saH grISmANAM = grISmaRtusambandhI dvitIyo mAsaH caturthaH pakSo vaizAkhazuddhaH, tasya khalu vaizAkhazuddhasya dazamIpakSe = dazamyAM tithau sutrate= suvratanAmake divase, vijaye muhUrte, hastottarAsu nakSatresabhI bhAvoM ko jAnate hue tathA dekhate hue vicarane lage / tava zramaNa bhagavAn mahAvIra ke kevalajJAna aura kevaladarzana kI utpatti ke samaya meM, saba bhavanapati, vyantara, jyautiSika tathA vimAnavAsI devoM aura deviyoM ke Ane-jAne se eka mahAna divya deva prakAza huA, devoMkA saMgama huA, kala-kala nAda huA aura devoM kI bahuta bar3I bhIr3a huI || mU0100|| TokA kA artha-dasa mahAstrama dekhane ke pazcAt, tapa saMyama kI ArAdhanA karate hue zramaNa bhagavAn mahAvIra ko dIkSA aMgIkAra kiye, bAraha varSa aura teraha pakSa arthAt sAr3he bAraha varSa aura pandraha dina bIta jAne para saMyama - paryAya kA terahavA~ varSa calatA thA, usa samaya grISmaRtu saMbaMdhI dUsarA mAsa aura cauthA pakSa - vaizAkha zuddha pakSa thaa| usa vaizAkha zuddha pakSa kI dazamI tithi meM, suvrata nAmaka divasa meM, vijaya muhUrta meM, caryAe ne jANavA ane dekhavA lAgyA. dareka jIvano khAna-pAna AdinI kriyAe paNa, temanA jJAna dvArA jaNAtI jatI hatI. pragaTaka rahasyaka, parasparanA bhASaNA, kathana ane manogata bhAvA vigerene tee jANavA temaja dekhatA thakA vicaravA lAgyA. tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIrane kevaLajJAna-kevaLadarzIna utpanna thatAM bhavanapati, vyaMtara, caiAtiSika tathA vimAnavAsI deva-devIo AvavAM lAgyAM. A avarajavarane pariNAme, eka mahAna divya deva prakAza paDavA lAgyo. devAnA saMdha 'kala-kala' avAja karatA bhagavAnanA darzana karavA bhIDa karI rahyo hatA. (sU.100) vizeSA-- bhagavAnane ugra tapa-saMyamanI ArAdhanAnA aMte, sADAbAra varSI ane paMdara divasane vakhata pUrA thayA hatA. A sacamanI chellI avasthAmAM, temane je daza mahAsvapnanA anubhava thayA hatA, te temanA nirAvaraNIya jJAnanA ughADanI pUrvabhUmikAnuM digdarzana hatuM. A svapno sukhada anubhravanA AgAhIrUpe hatAM. A straSnAbAda pazu Jain Education national Joon Lod To Tector, kalpa maJjarI TIkA kevalajJAna darzanamAsi varNanam / // sU0 100 // // 327|| Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 328 // TIkA hastopalakSitottarAnakSatre-uttarAphalagunInakSatre yoga-candreNa yogam upagate prApte prAcInagAminyAMpUrvadiggatAyAM chAyAyAM vyaktAyAM vyaktAbhidhAnAyAM pauruSyAM-divasasya tRtIye pahare ityarthaH, tatrasAlakSamUlAsanapadeze apAnakena=nirjalena paSThena bhaktena, godohikayA utkuTukayA niSadyayA-godohanAmakotkuTukAsanena AtApanAm AtApayata AtApanAM kurvataH UrvajAnvadhaH zirasa: uparikRtajAnudvayAdhaH kRtamastakasya, dhyAnakoSThopagatasya-dhyAnadharmadhyAnaM zukladhyAnaM ca, tadeva-koSThaH kuzUlastamupagata-sammAptastasya-dhyAnena nigRhItendriyaH karaNavRttikasya zukladhyAnAntarikAyAm zukladhyAnaM pRthattAvitarka savicAram 1, ekatvavitarkam avicAram 2, mUkSmakriyam apratipAti 3, samucchinnakriyam anivarti 4, iti caturvidhaM, tatra-AdyaM dhyAtvA-dvitIye ekatvavitarkAvicArarUpe dhyAne vartamAnasya sthitasya nirvANaM nirvANakAraNatvAt kRtsnaM sakalam-avaNDam , sarvapadArthAvagAhanAt kevalavara jJAnadarzanamapi kRtsnaM vyapadizyate / pratipUrNam-makalAMzasampannam avyAhataMvyAghAtavarjitam nirAvaraNam AvaraNarahitam , anantam anantavastuviSayakam anuttaraM saveta utkRSTaM kevalavarajJAnadarzanaM smutpnnm| candramA ke sAtha uttaraphAlgunI nakSatra kA yoga hone para, chAyA jaba pUrvadizAkI ora jAne lagI thI, vyaktA nAma kI pauruSI meM arthAt dina ke tIsare pahara meM, sAlakSa ke mUla ke samIpavartI pradeza meM, cauvihAra SaSThabhakta ke tapa se, godoha nAmaka utkuTuka Asana se AtApanA lete hue, donoM ghuTane Upara aura sira nIcA kiye hue bhagavAn dharmadhyAna aura zukladhyAna rUpI koSTha meM praviSTa, the| dhyAna ke dvArA unhoMne indriyoM ke aura antaHkaraNa ke vyApAra ko roka diyA thaa| zukla dhyAna cAra prakAra kA hai-(1) pRthaktvavitarka savicAra (2) ekala vitarka avicAra (3) mukSmakriya apanipAti (4) samucchinnakriya anirvati bhagavAn zukladhyAna ke pRthaktva vitarka savicAra nAmaka prathamapAye ko dhyAra eka vitarka avicAra nAmaka dusare pAye meM lIna the| bhagavAna dhyAnamAM ArUDha thayA hatA. A dhyAna zreSTha bhUmikAnuM hatuM A zreSTha bhUmikA zukla dhyAna kahe che. A zukala yAnanA cAra prakAra che. (1) paMthakanya vitaka suvicAra (2) ekatva vitaka avicAra (3) sUphamakriyA apratipAdita (4) samuchina kriyA anivarti zukala dhyAnane pahele pAra pathakava ekatva savicArane che, jemAM tamAma Atmika bhAvane pRthaka pRthaka karI tenA para saMpUrNa vicAra karatAM karatAM tamAma bhAvene ekarUpa banAvI, Atma pariNatimAM sthira kare che bIjA "zukala dhyAna'nA pAyA rUpe 'ekatva pRthakatva avicAra'nI zreNI para jIva caDe che. A zreNImAM jagatanA sarva padArthonI sAmudAyika atara avasthAo ane tenI pariNatiene judI judI karI, te sarva upara sUkuma bhAve vicAra kare che ane temanA varNa-gaMdha-rasa-sparza Adine Ama parizuti ane Ara ma zaktithI bhinna kevalajJAna maradarzanamApti - varNanam / muu0100|| ES // 328 che Jain Education n ational taNAirent , Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 329 // tataH khalu sa bhagavAn arhan azokAdipAtihAryayogyaH jino-rAgadveSajetA jAtaH, punaH kIdRzo jAta ityAha-kevalI kevalajJAnasampannaH, sarvajJaH sarvapadArthajJaH, sarvadarzI sarvapadArthadarzakaH, tathA-sadevamanujAsurasya lokasya Agati-bhavAntarAt gati-bhavAntare sthiti cyavanaM devalokAttiryagnareSu avataraNam upapAtaM manuSyatiryagAyu:samApsyanantaraM devaloke narake vA utpattim , bhuktaM-khAdivamodanAdikaM pItaM-pAnaviSayIkRtaM jaladugdhAdikam , kRtaM cauryAdikaM pratisevitaM doSAdikam AviSkarma prakaTakRtaM rahaH karma-pracchannakRtaM, lapitaM-parasparabhASitaM kathitaM= kaMcijanaM prati ekAkinoktam , mAnasikam-manogataM duHkhasukhAdikam iti-etatpakArAn sarvAn paryAyAn jAnAti usI samaya bhagavAn ko nirvANa-mokSa kA kAraNa, kRtsna-sakala padArthoM ko jAnane ke kAraNa sampUrNa yA akhaNDa, pratipUrNa-samasta aMzo se yukta, avyAhata-vyAghAto se rahita, AvaraNahIna, ananta-ananta vastuoM ko jAnanevAlA tathA anuttarasarvotkRSTa kevalajJAna aura kevaladarzana utpanna huaa| taba bhagavAn arhana arthAt azokavRkSa Adi ATha bhAtihAryo ke yogya tathA jina-rAga-dveSa ke vijetA ho gye| aura kevalI kevalajJAnasampanna, saMtrajJa-padArthoM ke jJAtA, tathA sarvadarzI-sabhI padArthoM ko dekhanevAle ho gye| tathA devI, manuSyoM aura asuroM sahita loka kI Agati=bhavAntara se AnA, gati-bhavAntara meM jAnA, cyavana devaloka se tiryaMca aura manuSya bhavoM meM avatarita honA, upapAta-manuSya yA tithaMca ke bhava kI samApti ke pazcAt devaloka yA naraka meM utpanna honA, bhukta-khAyA huA odana Adi, pIta-piyA huA jala, dUdha Adi, kRta-kiyA huA kAma-corI Adi, pratisevita-sevana kiyA huA doSa Adi, prakaTakarma, guptakarma, lapita-pArasparika bhASaNa, kathita-kisI ke prati akele dvArA kiyA huA kathana, mAnasika-mana ke mukhaduHkha karI, kevaLa Ama avalaMbane jIva sthira thAya che. A kriyAo pahelA ane bIjA zukaladhyAnanA pAyA upara thAya che. A bIjA pAyAnA aMta samaye, ane trIjA pAyAnA pahelA samaye, nirvANunA kAraNabhUta, samasta aMzethI yukta, avyAhata ane AghAte rahita, nizavaravALuM anaMta vastuonA sUphama paryAyo ane tenI rUpAMtara avasthAone jANavAvALuM, anuttara kevaLa jJAna-kevaladarzana, bhagavAnane prApta thayuM. A prApta thatAM azokavRkSa Adi ATha mahA pratihAryo yogya bhagavAna thayA. rAga-dveSane kSaya karavAvALA "jina" thayA kevalajJAna saMpanna, sarva padArthonA jJAtA ane draSTA thayA. sarva jagatavAsI jaMtu jInI sakala avasthAo ane tenA rupAMtarene bhagavAna jANavA-dekhavAvALA thayA. temaja jaDa paryAnA sama bhAvene pazu jANavA-dekhavAvALA thayA. pitAne jJAnaguNa ane nijAnaMdI svabhAva, je anaMtAtra kAlathI apragaTa hatAM. te pragaTa thayA. Ane lIdhe anaMta sukha je DhaMkAI raheluM hatuM te bahAra AvyuM; pitAnI dRSTi kevalotpatti varNanam / muu010|| // 329 // Jain Education international Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpamUtre upacA deza pratyakSIkaroti, pazyati-kevalajJAnAlokena karAmalakavata prekSate / evaMbhUtaH sa bhagavAn sarvajIvAnAM sarvabhAvAn= sarvaparyAyAn jAnAnA vidan pazyan-prekSamANo viharati / tataH tadanantaraM khalu-zramaNasya bhagavato mahAvIrasya kevalavarajJAnadarzanotpattisamaye-kebalavarajJAnasyakevalavaradarzanasya ca prakaTanakAle sarvaiH samastaiH bhavanapati-vyantaraM-jyautiSika-vimAnavAsibhizcatarvidhaiH devIbhizca upayadbhiH-prabhusamIpamAgacchadbhizca, utpatadbhiH UrvaAganamaNDalaM gacchadbhizca eko mahAn vizAla: divya zobhana: devodyota: devabhakAzaH devasannipAtaH devasaGgamaH devakalakala: devanAdaH utpiJjalakabhUtaH-saMbAdhazthApi babhUva ||suu010|| mUlam-tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre uppaNNaNANadaMsaNadhare appANaM ca logaM ca abhisamikkha joyaNavitthAraNIe sayasayabhAsApariNAmiNIe vANIe puvaM devANaM pacchA maNussANaM dhammamAikkhai / tastha bhagavao sA dhammadesaNA titthayara kappaparipAlagAe jAyA, na keNavi tattha viraI pddivnnaa| no NaM evaM kassavi tisthayarassa bhUyapuvvaM ao eyaM cautthaM accherayaM jAyaM / Adi bhAva, ityAdi sabhI paryAyoM ko sAkSAt-kevalajJAna ke prakAza meM hastAmalakavat jAnane lge| isa prakAra ke bhagavAn samasta jIvoM se saba paryAyoM ko jAnate-dekhate hue vicarane lge| zramaNa bhagavAn mahAvIra ke kevalajJAna aura kevaladarzana kI utpatti ke samaya bhavanapati, vyantara, jyautipika aura vimAnavAsI-ina cAra prakAra ke sabhI devoM aura deviyoMkA bhagavAn ke samIpa Ane aura Akara Upara AkAzamaMDala meM jAne ke kAraNa eka vizAla zobhanaprakAza phaila gyaa| devoM kA saMgama ho gyaa| devoM kA kala-kalanAda ho uThA aura devoM kI bahuta bar3I bhIr3a ho gaI ||muu0100|| kevulotpatti vrnnnm| hai |mu010|| // 330|| anaMtakALathI para padArtharUpe pariNamI rahI hatI te 'sva' tarapha vaLI tyAM sthira thaI zuddhAzuddha paryAyane piMDa gaNAte AtmA, samasta paryAne zuddha nirAvalaMbI ane nijaguNa yukta banAvI, pitAmAM samAI gayA. "samajIne samAI javuM" e avyakta "bhAva" je dIkSA paryAya vakhate bhagavAnane pragaTa thayuM hatuM, te bhAve vyaktarUpa dhAraNa karyuM. sarva paryAya ane bhAve, nijAnaMdamAM AvI javAthI te sarva kevaLa jJAna svarUpe pariNamavA lAgyA ane A paryAye sthira ane ekarUpa thatAM AtmA akhaMDarUpe banI, kevaLa ekarUpa saMpUrNajJAnamaya thaye je jJAna ane AnaMda tene nija svabhAva che. (sU0-1) pI sww.jainelibrary.org Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpa maJjarI // 33 // TIkA tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre to paDiNikkhamai, paDiNikvamittA jaNavayavihAraM vihri| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAvApurINAmaM NayarI hotthaa-riddhsthimiysmiddhaa| tattha NaM pAvAe purIe sIhaseNo NAma rAyA hotthA, mahayAdimavaMtamahaMtamalayamaMdaramahiMdasAre / tassaNaM sIhaseNassa raNo sIlaseNA NAmaM devI, hasthivAlo NAma putto judharAyA hotthaa| tIe gaM pAvAe puroe bahiyA uttarapurasthime disIbhAe sambouya puppha phalasamiddhe ramme naMdaNavaNappagAse mahAseNaM nAma ujANe hotthaa| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre mahAseNe ujjANe samosaDhe ||mU0101!! chAyA--tataH khalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIra utpannajJAnadarzanadharaH AtmAnaM lokaM ca abhIsamIkSya yojanavistAriNyA sva sva bhAvA pariNAminyA vANyA pUrva devebhyaH pazcAta manuSyebhyo dharmamAkhyAti / tatra bhagavataH sA dharmadezanA tIrthakarakalpaparipAlanAya jAtA, na kenApi tatra viratiH prtipnnaa| no khalu evaM kasyApi 5 tIrthakarasya bhUtapUrvam , ataH etaccaturthamAzcarya jAtam / mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt una utpanna jJAna-darzana ko dhAraNa karanevAle zramaNa bhagavAn mahAvIrane AtmA ko aura loka ko paripUrNa tathA yathArtha rUpa se jAnakara, eka yojana taka phailanevAlI aura (zrotAoM kI) apanI-apanI bhASA meM pariNata ho jAnevAlI vANI se, pahele devoM ko aura phira manuSyoM ko dharma kA upadeza diyaa| vahA~ bhagavAna kI vaha dharmadezanA tIrthakaroM ke kalpa kA pAlana karane ke lie hI huii| vahA~ kisIne virati aMgIkAra nahIM kii| esA kisI bhI tIrthakara ke viSaya meM nahIM huA thaa| ata eva yaha cauthA Azcarya huaa| bhjne| artha-'taeNaM' tyA pannA saradhare Asle ' zrama lagavAna mahAvIra 21 bhane paranA yathArtha jANakAra banyA. A jJAnanI sAthe, temane alaukika divyavANInI paNa prApti thaI A vANInu zravaNa, eka jana sudhI thaI zakatuM hatuM temaja A vaNIne prabhAva e hatuM ke sarva prANIo A vANI dvArA vyakta thatA bhAvane pitApitAnI bhASAmAM samajI zakatAM A vANI dvArA bhagavAne pahelAM devane tyArabAda manuSyane upadeza Apyo. A dharma dezanA agAunA tIrthakaronI paraMparAnuM pAlana karavA pUratI ja nivaDI. A dhama dezanAMmAM keI paNa jIve virati lIdhI nathI. A banAva bhagavAna mahAvIranI bAbatamAM temaja anaMta tIrthakaronA vyavahAramAM pahelaheja banyuM tethI te zuM Azcarya thayuM. catarthamAzcarya (accherA 4) ||suu0101|| // 33 // Jain Education Internal Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||332 / 10 Zheng Feng tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIrastataH pratiniSkrAmati, pratiniSkramya janapadavihAraM viharati, tasmin kAle tasmin samaye pAvApurI nAma nagarI AsIt RddhastimitasamRddhA / tatra khalu pAvAyAM puryAA siMhaseno nAma rAjAsssIt mahAhimavanmahAmalaya mandarama hendrasAraH / tasya khalu siMhanesya rAjJaH zIlasenA nAma devI, hastipAlo nAma putro yuvarAja AsIt / tasyAH khalu pApAyAH puryAH bahiH uttarapaurastye digbhAge sarvartuka puSpaphalasamRddhaM ramyaM nandanavanaprakAzaM mahAsenaM nAmodyAnamAsIt / tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAna mahAvIro mahAsene udyAne samavasRtaH // 101 // / TIkA -- "taNaM se samaNe bhagavaM' ityAdi / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH utpannajJAnadarzanatatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra vahA~ se vihAra karake janapada meM vicarane lge| usa kAla aura usa samaya meM pAvApurI namarI thI / vaha Rddha U~ce-U~ce bhavanoM se yukta, svimita = svaparacakra ke bhaya se rahita aura samRddha dhana-dhAnya kI samRddhi se yukta thI / usa pAvApurI nagarI meM siMhasena nAmaka rAjA thaa| vaha mahAhimavAn, mahAmalaya, meru aura mahendra parvata ke samAna zreSTha thA / usa siMhasena rAjA kI zIlasenA nAma kI rAnI thI / hastipAla nAmaka putra yuvarAja thA / usa pAvApurI ke bAhara uttara-pUrva dizA meM, saba Rtuo ke puSpoM tathA phaloM se samRddha, ramaNIka, nandanavana samAna prakAzavAlA mahAsena nAmaka udyAna thaa| usa kAla aura usa samaya me zramaNa bhagavAn mahAvIra mahAsena udyAna meM padhAre // 0101 / / TIkA kA artha - usa samaya utpanna hue jJAnadarzana ke dhAraka zramaNa bhagavAn mahAvIrane AtmA ke-apane tyArapachI zravaNu bhagavAna mahAvIra anukrame vihAra karatAM karatAM, pAvApurInAmanI nagarImAM padhAryA. A nagarI Rddha-eTale temAM uMcA uMcA bhavanA rahelAM hatAM. kSimita-eTale sva-para cakranA bhayathI vimukta hatI. samRddhaeTale dhana ane dhAnyathI samRddha thayelI hata. A nagarImAM siMhusena nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. A rAjA mahAddhimayAna pahADa, mahAmalaya, merU ane mahendra paryaMta samAna zreSTa hatA A rAjAne zIla nAmanI rANI hatI. temaja hastipAla nAmanA putra hate. A putre yuvarAjapada prApta karelu hatu. A pAvAnagarInI bahAra, uttara pUrva dizAmAM eTale IzAnakANumAM maRtunA puSpA ane phaLavALu eka samRddha ane ramaNIya udyAna hatuM. A udyAnanI zaiAbhA naMdanavana samI hatI. A udyAnanu nAma 'mahAsena' rAkhavamAM AvyuM hatu. AkAla ane A samaye bhagavAna mahAvIra mA udyAnabhAM padhAryA. (sU0 101 ) vizeSA arahA janakevalI' evA jJAna darzananA dhAyaka zramaNa bhagavAna mahAvIra, pAMca astikAyarUpa kalpa maJjarI TIkA caturthamAzcarya (accherA 4) // sU0 101 // / / 332 // ww.jainelibrary.org Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI ||333 // TIkA dharaH-utpannasya-jAtasya jJAnasya kevalajJAnasya darzanasya ca dharadhAraka: AtmAnasvaM, lokapazcAstikAyalakSaNaM ca abhisamIkSya yathAvada vijJAya yojanavistAriNyA-yojanapramANapradezavyApinyA sva sva bhASApariNAminyAdevamanuSyatiryagbhASAtayA pariNatIbhavantyA pANyAvAcA pUrva-sarvataH prathamaM devebhyaH devAnuddizya prazcAt anantaram manuSyebhyA manuSyAnuddizya dharmam AkhyAti-upadizati / tatra-sadevAsuramanunAyA pariSadi bhagavato yA dharmadezanA jAtA sA-dharmadezanA kevalaM tIrthakarakalpaparipAlanAya jAtA, tatra-dharmadezanAyAM kenApi jIvena viratiH viraktiH, sAvadhavyApAranivRttilakSaNA na pratipannAmna sviikRtaa| evam-tIrthakarasya dharmadezanAyAM satyAM kasyApi viratyasvIkaraNaM khalu zrImahAvIrAtiriktasya kasyApi tIrthakarasya-jinasya pariSadi no bhUtapUrvam-pUrva na bhUtam / ataH aura paMcAstikAya rUpa loka ke svarUpa ko yathAvat jAna karake, eka yojana pramANapradeza taka vyApta ho jAnevAlI, tathA devo manuSyoM aura tirthacoM kI apanI-apanI bhASA meM pariNata ho jAnevAlI vANI se pahale devoM ko lakSya karake aura phira manuSyoM ko lakSya karake dharma kA upadeza diyaa| muge. anuroM aura manuSyoM kI usa pariSada meM bhagavAn ko jo dharmadezanA huI, vaha dharmadezanA kevala ra tIrthaMkaroM ke kalpa-maryAdA kA pAlana karane ke lie hI huii| usa dharmadezanA ke hone para kisI bhI jIpane virati-sAvadhavyApAra ke parityAga rUpa virati-aMgIkAra nahIM kii| tIrthakara kI dharmadezanA ho aura koI bhI jIva viratI aMgikAra na kare, yaha ghaTanA zrI mahAvIra ke sivAya kisI bhI tIrthakara kI pariSada meM kabhI ghaTIta nahIM huI thii| arthAta tIrthaMkaroM kI dezanA amogha hotI hai| use zravaNa kara koI na koI bhavya jIva avazya hI saMyama aMgIkAra karatA hai| parantu mahAvIra svAmI kI yaha dezanA isa rUpa meM khAlI gii| yaha lakane dekhavAvAlA thayA. jenI vANu eka jana sudhI saMbhaLAya evA vANI-prabhAvaka banyA. A vANunuM vyApakapaNuM cAre dizAomAM prasArita hatuM. bhASAnA sarva pudgale judI judI rIte rUpAMtara thaI zake, evA alaukika zabda rUpi paramANuo A vANImAM goThavAyAM hatAM ane bhASAnA muddagalene utpAda-vyaya jhapATAbaMdha thaI rahetAM, dhuvapachAmAM sthira thaye jatAM hatAM tene lIdhe AkhI vANI akhaMDarUpe nIkalatI ane tenA vahanane pravAha salaMgarIte khaMDita thayA vinA, eka yojana sudhI cAre bAja vaheta. A te te vakhatane prabala vANI pravAha vicAra rUpe goThavAI bhagavAnanA mukhamAMthI nIkaLyA karatA ! AvI vANI dvArA, bhagavAna devane anulakSI temane bodha ApatA temaja tyAra pachI manuSya tarapha lakSa karI, temane anulakSI dhamane upadeza ApatA hatA. A pahela vahelI je dharma dezanA ApavAmAM AvI hatI, tenuM lakSyAMka kevala atIta tIrthakaronI paraMparAnA pAlana pUratuM ja hatuM. agAunA tIrthakaranI vANI, kevalajJAna thayA pachI chUTatI hatI tyAre, ghaNA sulama badhI jIvo saMsArathI virakta thatA hatA. caturthamAzcarya (accherA 4) suu0101|| // 333 // Maiw.jainelibrary.org Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 334 // abhUtapUrvatvAd hetoH etat caturtha - dazAnAmAzcaryANAm upasargaH 1, garbhaharaNam 2, strItIrthakaratvam 3, abhAvitApariSat 4, kRSNasyAparakaGkAH - aparakaGkAvyarAjadhAnIgamanam 5, mUlarUpeNAvataraNaM candrasUryayoH 6, harivaMzakulotpattiH 7, camarotpAtaH 8, aSTazatasiddhA:, asaMyateSu pUjA 10, ityeteSAM madhye pariSadabhAvitatvarUpaM caturtham AzcaryaM jAtam / tataH = dharma dezanAnantaraM khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH, tataH = sAlavRkSamUlAsanna pradezAt pratiniSkrAmati= pratiniHsarati, pratiniSkramya = pratiniHsRtya janapadavihAraM - janapado dezo viddIyate vicaryate yena viharaNena - gamanena tajjanapadavihAraM yathAsyAttathA viharati- vicarati, yadvA- janapada vihAraM viharati-karoti / dhAtunAmanekArthatvAdarthAntarate va karotyartho bodhyaH / tasmin kAle tasmin samaye 'pApApurI' nAmanagarI AsIda = pApApurI 'pA' iti pApAt pAti- rakSatIti pApA, pRSodarAditvAtsiddhiH / sA cAsau purI ceti pApApurI etannAmnI nagarI, abhUtapUrva ghaTanA thiiN| ata eva dasa accheroM meM yaha cauthA accherA hai| dasa acchere ye hai-- (1) upasarga honA (2) garbha kA saMharaNa honA (3) khIkA tIrthakara honA ( 4 ) abhAvita pariSad honA / (5) kRSNa kA aparakaMkA nAmaka ghAtakIkhaMDavata rAjadhAnI meM jAnA (6) candra aura sUryakA asalI rUpa meM samavasaraNa meM AnA / (7) harivaMzakula kI utpatti ( 8 ) camara kA utpAta (9) ekasau ATha jIvoM kA eka hI samaya meM siddha honA aura (10) asaMyatoM kI pUjA honA / ina dasa accheroM me abhAvita pariSad rUpa cauthA acche huaa| dharmadezanA ke bAda vaha zramaNa bhagavAn mahAvIra sAlavRkSa ke mUla ke nikaTavartI pradeza se nikale aura nikala kara janapada - vihAra karane lage- deza meM vicarane lge| usa kAla usa samaya meM pApApurI nAmakanagarI thI / zramaNa bhagavAna mahAvIranI vAsI uparanA e lakSyAMkane prApta karI zakI na hatI, tenuM kAraNa, traNa rIte jaNAya che. pahelu kAraNa e ke ceAthA ArAnA kAlanu prAbalya purU thayu hatuM. pAMcamAM ArAnA kAlanA prabhAva jAmatA hatA. tethI kAlanA prabhAve paNu dula`bha badhIpaNuM AvyuM hAya ? zrIjuM kAraNa te vakhatanA jIvAnI lAyakAta paNa taiyAra na hAya ! jyAM upAdAna na jAgyuM hoya, tyAM pracaMDa nimitto paNa zu karI zake ? jIvAnI bhUmikA vizagIpaNAne cAgya na thavAne kAraNe, bhagavAnanu dhakhIja kSArarUpI bhUmikAmAM paDavAthI, te bIja maLI gayuM. vaLI A jIvAne, mahAranA puNyaMdha pramala nahi hAvAne kAraNe paNa, A vAne, viratI dazAvALA saMcAgA paNa, kadAca upalabdha na thaI zakayA hoya, trIjI kAraNa tyAM rahelA jIvAnI bhasthiti nahi pAkI hoya. game te kAraNeA atabhUta kAma karI rahyA hAya paNa eka vAta teA sAmIta thAya che ke mahAvIranI prathama vANI, asarakAraka banI nahI! A ghaTanAne asaMbhavita yethA 'Azcarya' tarI zAkhAmA gAmAM Avyu che. Jain Education national TAKATA ATARI Jind Lette Xing Sheng kalpa maJjarI TIkA darzaka (accherA 10) varNanam / ||su 0101 // 334 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa // 335 // Je Je Journey Sing seyaM samprati pAvApurItikathyate sA kIdRzI ? ityAha- RddhastimitasamRddhA - tatra - RddhA - nabhaHsparzibahulamAsAdayuktA bahulajanasaMkulAca stimitA = svaparacakrabhayarahitA, samRddhA = dhanadhAnyAdiparipUrNA, atra - tripadakarmadhArayaH / tatra tasyAM khalu pApAyAMpurvI siMhaseno nAma rAjA AsIt, sa kIdRzaH ? ityAha- 'mahAhimavanmahAmalayamandaramahendrasAraH - mahAhimavanmahAmalayamandara mahendrANAM parvatAnAM sAra iva sAro yasya sa tathA - lokamaryAdAkAritvena mahAhimavatsadRzaH, prasRtayazaHkIrtitvena mahAmalayatulyaH, dRr3hapratijJatvena kartavyadigdarzakatvena ca merumahendrasadRza pApa se rakSA karanevAlI hone se pApA kahalAtI hai / Ajakala vaha 'pAvApurI' hai| vaha nagarI kaiso thI, so kahate haiM-vaha RddhA-AkAza ko sparza karanevAle bahuta se prAsAdoM se yukta thI aura janoM kI bahulatA se vyApta thI, tathA stimitA sva-paracakra ke bhaya se rahita thI / aura samRddhA - dhana-dhAnya Adi se bharI-pUrI thI / usa pAvApurI nagarI meM siMhasena nAmaka rAjA thaa| mahAhimavAn, mahAmalaya, meru aura mahendra parvatoM ke sAra ke samAna sAravAlA thA / lokamaryAdA kI sthApanA karanevAlA hone ke kAraNa mahAhimavAn parvata ke samAna thA / usako yaza-kIrti sarvatra phailI huI thI, ataH mahAmalaya parvata ke samAna thA / dRr3ha pratijJa hone tathA karttavya rUpI dizAoM kA darzaka hone ke kAraNa meru aura mahendra ke samAna thA / siMhasena rAjA kI tIrthaMkaronI vANI ane dezanAnA vicAra pravAha, eTalA badhA amegha hoya che ke, tenuM zravaNa thatAM bhavya jIvA adRzya sacama ane viratIpaNAne aMgikAra kare che. jema aSADha mAsanA varasAda ekadhArA varasI, pRthvInI aMdara peAtAnA jala pravAha dAkhala karI de che, tema bhagavAna tIrthaMkaranI vANI paNu, tAtI tejavatI hAI azubha vicArA ne kSaNa vAramAM paTAvI nAkhe che. ne saMsAranA bhAvAne phUgAvavAmAM bhavya jIvane sahAyaka bane che. daza AzcayarUpa ghaTanAomAM A ceAthI AzrvarUpa ghaTanA che, jene jainazAomAM ' accherA' kahevAmAM Ave che. A daza accherAo nIce pramANe che- (1) pahelu' accherU eke bhagavAna mahAvIra ne upasargI thayA. AvA upasarvAM kAI paNa tItha "kazane thayA hoya tema jaNAtuM nathI. tethI te Azcaya bhUta gaNAya che, ane e tIvra kra baMdhananu pariNAma che. (2) bIjuM accherUM e ke bhagavAnanu' gaCkALa daramyAna haraNu thavu. Avu... Agamana tIrthaMkarAne hAja nahi chatAM paNa te thayuM tethI Azcaya gaNAyuM. (3) trIjI nu' tItha kara paNe thavuM. (4) cAthu' abhAvita piraSad-medhanA la rahita banelI pahelI pariSad. (5) pAMcamuM zrI kRSNa mahArAjanu ' apara kakA ' nAmanI rAjadhAnI je ghAtakI khaMDamAM AvelI che tyAM javuM, drupadInuM tyAM haraNa thayuM hatuM. vAsudeva peAtAnI bhUminI sImA kAi paNa kAle vaTAvI kalA nathI. chatAM kaipadIne tyAMthI lAvavA mATe ane pAMDavAnu kAma karavA mATe zrI kRSNarAjane tyAM javu paDayuM TACTICE TELEL TELE kalpa maJjarI TIkA pApApurI tannRpa - varNanam / ||suu0101|| // 335 // ww.jainelibrary.org Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satre kalpa. maJjarI TIkA // 336 // / ping ityrthH| tasya khalu siMhasenasya rAjJaH zIlasenA nAma devI-mahiSI AsIt , tathA-hastipAlo nAma tatputraH yuvarAjaH AsIt / tasyAH khalu pApAyAH puryAH bahiH uttarapaurastye=uttarapUrvAntarAle digbhAge-IzAnakoNe okalpa sarvatukapuSpaphalasamRddhaM-basantAdi paDtu sambandhipuSpaphalasusampannaM, ramyaM-sundaraM nandanavanaprakAza-nandanavanatulyaM, mahAsenaM nAma-mahAsenanAmakam udyAnam AsIt / tasmin kAle tasmin samaye-siMhasenarAjazAsanakAlAvasare zramaNo bhagavAn mahAvIraH, mahAsenAdyAne samavasRtaH vihArakrameNa samAgataH ||muu0101|| mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tIe pAvAe purIe egassa somilAbhihassa baMbhaNassa jannavADe jannakammammi samAgayA riu jaju sAmA thavyaNANaM cauNDaM veyANaM iihAsapaMcamANaM nighaMTuchaTThANaM saMgovaMgANaM sarahassAhaM sArayA vArayA dhArayA, saDaMganI sadvitaMta visArayA saMkhANe sikkhANe sikkhAkappe vAgaraNe chaMde nirutte joisAmayaNe annemu ya bahusuM baMbhaNNaesu parivAyaesu naesu supariNiTiyA savvavihabuddhiniuNA jannakammaniuNA iMdabhUipabhiiNo egArasa mAhaNA sayasayasissa parivAreNa parivuDA jannakammaniuNA tattha jaNNaM kunnNti| tahA zIlasenA nAmako rAnI thii| hastipAla nAmaka usakA putra yuvarAja thaa|us pAvApurI ke uttara-pUrva dizA ke antarAla meM, IzAna koNa meM, vasanta AdichahoM RtuoM saMbaMdhI phUloM aura phaloM se sampanna, ramaNIka evaM nandanavana ke samAna mahAsena nAmaka udyAna thaa| usa kAla, usa samaya meM, arthAt siMhasena rAjA ke zAsana- kAla ke avasara para zramaNa bhagavAna mahAvIra kramazaH vihAra karate hue mahAsena udyAna meM padhAre // 101.1 // hatuM (6) chaThuM-caMdra ane sUrya devo, pitAnA asala svarUpe koI paNa vakhate tIrthakarenA samavasaraNamAM AvatA ja nathI. chatAM bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM temanuM AvavuM thayuM. (7) sAtamuM harivaMza kulanI utpatti, jugaliAnA eka yugalane ahiM lAvI temAMthI thaI te eka aherA bhUta vAta banI.! (8) AThamuM zakrendra ne mAravA, camare mahAna utpAta macAvya, te paNa eka AzcaryakAraka bane che caramendra nIcenI dharatIne dhaNI che. ane zakendra pahelAM devalokane dhaNI che chatAM amarendra tenI sAthe yuddha karavA tatpara thayA. (9) navamuM ekI sAthe ekaja samayamAM ekaso ATha jI, siddhagatine pAmyA, te paNa Azcarya kAraka gaNAya. (10) dazamuM A zAsanamAM asaMyatienI pUjA jagatamAM thAya tenA guNa gAna gavAya! te eka accheruM che. bhagavAna tyAMthI nIkaLI. samRddha evI pAvApurI nagarImAM padhAryA. ahiMne rAja siMhasena te vakhate mahAbalavAna ane sarva prakAranA AyudhathI sajaja e gaNAteJain Education interinar nagarImA me 'mahAsena' nAmanu GdhAna disgPRAL GdhAnAbhA jaya zreNInubhayAtu (sU0101) pApApurI tannRpa vrnnnm| suu0101|| // 336 // ww.jainelibrary.org. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpamaJjarI // 337 // TIkA aNNe vi tattha bahave uvajjhAyA-gagga-hArIya-kosiya-pela-saMDilla-pArAsajja-bharadAja-vassiya-sAvaNiyamettejAM-girasa-kAsava-kaccAyaNa-dakkhAyaNa-sAravyayAyaNa-sonagAyaNa-nADAyaNa-jAtAyaNA-ssAyaNa-dabbhAyaNacArAyaNa-kAviya-bohiyo-vamannavA-tejappabhiio miliyA hojjA ||muu0102|| chAyA tasmin kAle tasmin samaye tasyAM pApAyAM puryAm ekasya somilAbhidhasya brAhmaNasya yajJapATe yajJakarmaNi samAgatA RgyajuH sAmAtharvaNAM catuNI vedAnAm itihAsapazcamAnAM nighaNTu SaSThAnAM sAGgopAGgAnAM sarahasyAnAM smArakA vArakA dhArakA SaDaGgavidaH SaSTitantravizAradA saMkhyAne zikSaNe zikSAkalpe vyAkaraNe chandasi nirukte jyotiSAmayane anyeSu ca bahuSu brAhmaNyeSu pArivrAjakeSu nayeSu supariniSThitAH sarvavidhabuddhinipuNA yajJakarmanipuNA indrabhUtipabhRtaya ekAdaza brAhmaNAH svastra parivAreNa parivatA yajJaM kurvanti / tathA anye'pi tatra bahava upAdhyAyaH-gArya-hArIta-kauzika-pela-zANDilya-pArAzarya-bhAradvAja-vAtsya-sAvarNya-maitreyA mULa kA artha-'teNaM kAleNaM' ityaadi| usa kAla aura samaya meM, pAvApurI meM, kisI somila nAmaka brAhmaNa ke yajJa ke pADe-maholle meM, yajJa-karma meM Aye hue aMgopAMga sahita tathA rahasya sahita Rgveda, yajurveda, sAmaveda aura atharvaveda; ina cAroM vedoM ke, pA~caveM itihAsa ke aura cha? nighaMTu ke smAraka (dUsaroM ko yAda karAnevAle), vAraka (azuddha pATha ko rokanevAle) aura dhAraka (artha ke jJAtA), chahoM aMgoM ke jJAtA, paSTitantra (sAMkhyazAstra) meM vizArada, gaNita meM zikSaNa meM, zikSA meM kalpa meM, vyAkaraNa meM, chanda meM, nirukta meM, jyotiSa meM tathA anya bahuta-se brAhmaNoM ke zAstroM me tathA parivrAjakoM ke AcArazAstra me kuzala, saba prakArakI buddhiyoM se sampanna yajJakarma meM nipuNa indrabhUti Adi gyAraha brAhmaNa. apane-apane ziSya parivAra sahita yajJa kara rahe the| inake atirikta aura bhI bahuta-se upAdhyAya vahA~ ikaTe hue the| yathA gArya, hArita, kauzika, bhUjana artha "teNaM kAleNaM" tyAha-ANe bhane sabhaye pArApurImA seminAmanA sAmanA yajJanA vADAmAM, yajJa-karma mAM Avela aMgopAMga sahita tathA rahasya sahita trATveda, yajurveda, sAmaveda, ane atharvaveda e cAre vedanA, pAMcamA ItihAsanA ane chaThThA nighaMTunA samAraka (bIjAne yAda karAvanAra) vAraka (azuddha pAThane rekanArA), ane dhAraka (arthane jANanArA), chae aMgenI jANakAra, SaSTi taMtra (sAMkhya zAstromAM vizArada, gaNitamAM, zikSaNamAM, zikSAmAM, kapamAM, vyAkaraNamAM, chaMdamAM, nirUktamAM, tiSamAM tathA brAhmaNanA bIjA ghaNA zAstromAM tathA parivrAjakanA AcAra zAstramAM nipuNa, badhA prakAranI buddhiothI saMpanna, yajJa karmamAM nipuNa indrabhUti Adi agiyAra brAhmaNa potapitAnA ziSya parivAra sAthe yajJa karatA hatA. temanA sivAya bIjA paNa ghaNu e upAdhyAye tyAM ekatra thayA hatA jemake ..yajJa varNanam / muu0102|| // 337 // Jain Education international Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa actackedIRE maJjarI TIkA zirasa-kAzyapa-kAtyAyana-dAkSAyaNa-zAradvatAyana-zaunakAyana-nADAyana-jAtAyanA-vAyana-dArbhAyaNa-cArAyaNakApya-bodhyo-pamanyavA-treyaprabhRtayo militA abhavan |mu0102|| TIkA-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ityAdi / tAsmin kAle tasmin samaye tasyAM pApAyAM-pApA zrIkalpa. nAmnyAM puryAm ekasya seomilAbhidhasya somilanAmakasya brAhmaNasya yajJapATe-yajJasthAne yajJakarmaNi-yajJakriyA. // 338 // yAm samAgatAH RgyajussAmAtharvaNAM catugI vedAnAm itihAsa pazcamAnAm nighaNTu SaSThAnAM-nighaNTuH vaidikakoSaHsa SaSTho yeSAM teSAM ca zAstrANAM sAGgopAGgAnAm-aGgopAGgasahitAnAm-chandaH kalpajyautiSa-vyAkaraNa-niruktazikSArUpAGgaSaTrakasahitAnAM tathA-chandaHprabhRtyaGgIbhUtazAstrasahitAnAM cetyarthaH, sarahasyAnAM rahasyasahitAnAm-sArAMzasahitAnAmityarthaH, smArakAH pareSAM janAnAM smArayitAraH, vArakAH azuddhapAThaniSedhakAH, dhArakA: etatpratipAdyApaila, zANDilya, pArAzarya, bhAradvAja, vAtsya, sAvarNa, maitreya, AMgirasa, kAzyapa, kAtyAyana, dArbhAyaNa, cArAyaNa, kAppa, baudhya, aupamanyava, Atreya Adi // 0102 // TIkA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM, usa pAvApurI meM eka somila nAmaka brAhmaNa ke yajJasthala meM, yajJa-kriyA ke lie Aye hue indrabhUti Adi gyAraha brAhmaNa apane-apane ziSya-parivAra yukta hokara yajJa kara rahe the| ve brAhmaNa Rka, yaju, sAma aura athavaM ina cAroM vedoM meM, pAMcameM itihAsa meM aura chaThe nighaMTu (dika koSa) meM kuzala the| ve chanda kalpa jyotiSa vyAkaraNa nirukta tathA zikSA, ina chahoM aMgoM sahita tathA rahasya-sArAMza sahita vedoM ke smAraka the, arthAt anyalogoM ko yAda karAne vAle the, vAraka the arthAta azuddha uccAraNa karane vAloMko rokate the, aura dhAraka the, arthAta inake abhidheya artha ko dhAraNa karane pAya, hArIta, zazi, paisa, zAlaya, pArAzaya, bhAradvArA pAsya sAya, bhatreya mAnisa, azyapa, atyAyana, hAkSAyA, zAradUvatAyana, zaunakAyana, jAtAyana, AdhAyana dAbhayana, cArAthaNa kAya, baudhA, aupamanyava Atreya vagere (sa. 102) TIkAne artha -te kALe ane te samaye, te pAvApurImAM mila nAmanA eka brahmaNanA yajJa sthaLamAM, yajJakriyAne mATe Avela indrabhUti Adi abhinaya, 2 brAhmaNa pitApitAnA ziSya-parivAra sahita yajJa karatA hatA. te brAhmaNa jhapha yajI sAme ane atharva e cAre vedamAM, temaja pAMcamA ItihAsamAM ane chaThThA nighaMTu (vaidika koSa) mAM kuzaLa hatA SLR teo chaMda, kapa, jyotiSa, vayAkaraNa, nirukata tathA zikSA e chae aMge sahita tathA 2hasya, sArAMza sahita vedAne S o smAraka hatA, eTale ke bIjA lekone yAda karAvanAra hatAvAraka eTale azuddha uccAra karanArane rokatA hatA. dhAraka che yajJa varNanam / muu0102|| // 338 // case Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa. maJjarI TIkA rthAnAM dhAraNakartAraH, paDaGgavidA chandaH-prabhRtiSaDaGgajJAH, SaSTitantravizAradAH sAMkhyazAstranipuNAH, saMkhyAne gaNitazAstre zikSaNe adhyApane zikSAkalpe-zikSAyAM kalpecetyarthaH, vyAkaraNe zabdazAstre chandasi chandaH zAstre nirukte% niruktAkhye vedAGgabhUte zAstre jyotiSAmayane-jyotiSazAstre anyeSu ca-zikSAdibhinneSu ca bahuSu anekeSu brAhmaNyeSu zrIkalpamRtre brAhmaNasambandhiSu zAstreSu, pArivAja keSu--parivrAjakasambandhiSu nayeSu-AcArazAstreSu pariniSThitAH-atinipuNAH, tathA-sarvavidhabuddhinipuNAH tAtkAlikapadArthAvagAdyAtmakabuddhi bhaviSyapadArthAvagAhyAtmakamati-navanavapadArthodbhAvanakarAtmaka prajJArUpabuddhitrayeNa prAptakauzalAH, yajJakarmanipuNA: yajJakriyAkuzalAH indrabhUtiprabhRtayaH indrabhUtyAdayaH, ekAdaza-ekAdazasaMkhyakAH brAhmaNAH sva sva parivAreNa-nija nija ziSyarUpandena, paritAH pariveSThitAH, tatrapANapurosthayajJasthAne yajJaM kurvanti / tathA anye'pi tatra yajJakarmaNi bahana upAdhyAyAH-gArya-hArita-kauzika-pailazANDilya-pArAzarya-bhAradvAja-vAtsya-sAvarya-maitreyA-zirasa-kAzyapa-kAtyAyana-dAkSAyaNa-zAradvatAyana-zaunakAsamajhane vAle the| chanda Adi chahoM aMgoM ke jJAtA the / sAMkhyazAstra meM niSNAta the / gaNita meM, zikSaNa (adhyApana) meM, zikSA meM, kalpa meM, vyAkaraNa zAstra meM, chanda zAstra meM, nirukta-nirukta nAmaka veda ke aMgarUpa zAstra meM, jyotiSazAstra meM, tathA inake atirikta dUsare bahuta se brAhmaNoM ke zAstroM meM aura parivrAjako saMbaMdhI AcArazAstra meM ati nipuNa the| saba prakArakI buddhiyoM meM nipuNa the| tAtkAlika bAtako jAnane vAlI buddhi bhaviSyat kI bAta ko sagajhalene vAlI mati, aura nayI-nayI bAta ko khoja nikAla lenevAlI sUjharUpa prajJA-isa tIna prakAra kI buddhi meM unheM kuzalatA prApta tho / ve yajJake anuSThAna meM kuzala the / indrabhUti Adi gyAraha brAhmaNoM ke atirikta anyAnya upAdhyAya bhI usa yajJa meM sammilita hue the| unameM se kucha yaha haiM-gAye, hatA, eTale ke temanA abhidheya athane dhAraNa karanAra-samajanAra hatA. cheda Adi chae aMgenA jANakAra hatA. sAMkhya zAstramAM niSNAta hatA. gaNitamAM, zikSaNa (adhyApana)mAM zikSAmAM, kapamAM vyAkarazuzAstramAM, chaMda zAstramAM, nirukta (nirukta nAmanA vedanA aMga rUpa zAstromAM, nyUtiSa zAstramAM ane tenA sivAya brANanA bIjAM ghaNAM e zAstromAM ane parivAja ke saMbaMdhI AcAra zAstramAM nipuNa hatA. badhA prakAranI buddhiomAM nipuNa hatA. tAtkAlika vAtane jANavAnI buddhi, bhaviSyanI vAtane samajavAnI mati, ane navI navI vAtane zodhI kADhanArI sUjha rUpa prajJA e traNa prakAranI buddhimAM temaNe nipuNatA meLavI hatI. te yajJanA anuSThAnamAM kuzaLa hatA. IndrabhUti Adi agiyAra brAhmaNa phAra sivAya bIjA ghaNA upAdhyAye pazu yajJamAM ekaThA thayA hatA. temAMthI keTalAkanAM nAma nIce pramANe che-gAryuM, yajJa vrnnnm| suu0102|| // 339 // Jain Education atio For Private Personal Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 340 // Chang Jiang Shang Jiang Zi yana- nADAyana - jAtAyanA - zvAyana dArbhAyaNa cArAyaNa - kApya - baudhyau- pamanyavA-treyaprabhRtayaH - gAgryo hAritaH kauzikaH pailaH zANDilyaH pArAzaryaH bhAradvAjo vAtsyaH sAvaya maitreyaH AGgirasaH kAzyapaH kAtyAyano - dAkSAyaNaH zAradvatAyanaH zaunakAyano nADAyano jAtAyanaH AzvAyano dArbhAyaNaH cArAyaNaH kApyo baudhyaH zrapamanyava AtreyaH prabhRtI=Adau yeSAM te tathAbhUtA militAH = ekatritA abhavan ||suu0 102 / / mUlam -- teNaM kAleNaM teNaM samaraNaM pAtrAe purIe samaNassa bhagavao mahAvIrassa devehi samosaraNaM viraiyaM taM jahA - bAukumArA devA joyaNa-parimiya bhUmimaMDalAo saMvahakavAuNA kayavaramavaNIya taM visorheti / mehakumArA devA acittaM jalaM varisaMti / aNNe devA pAgAratigaM raeMti, tattha paDhamaM suvaNNakaMgurasohiyaM ruSpasAlaM 1, vIyaM rayaNakaMguraseAhiyaM suvaNNasAlaM 2, taiyaM vajjamaNikaMgurasohiyaM rayaNasAlaM 3, tattha causaTThI iMdA smaagcchNti| asogaruktva - puphabuDi - divjjhuNi- cAmaraphaliha sIhAsaNa-bhAmaMDala duMduhi AyavattANI aTTamahApADihAriyANI sayalajagajIvamanoharANi pAunbharvisu / kahiM ci rayaNapatta - rayaNapuppha- rayaNaphalA laMkiyA rakkhA, kahiM ci veruliyA sAbhAbhUmI / kahiM ci nIlamaNiSpabhAbhUmI, kahiM ci phalihAbhA, kahiM ci joI rayaNamayA, kahiM cipaumarAgamayA, kahiM ci kaMcagasaMkAsA. kahiM ci vAlasUriyasamA, kahiM ci taruNAruNasaMnihA, karhi ci trijjuko DisamapahAbhUmI bhatrIa / tassa ya cauddisaM paNNatrIsapaNatrIsajoyaNaparimie khitte IibhIimAridubbhivakha uhI usarvisu / lodha suhaigobhaviM / pAusAiyA cha uuNo pAunbhaviMsu / caMdramUriyavijjuhoDi maNigaNerhito tri anaMtAnaMtakoDiguNiyA jiNappahA pabhAsIa / tattha samosaraNabhUmIe saggAovi aguNiyA musamAAsI ||0103 // chAyA - tasmin kAle tasmin samaye pAtrAyAM puryA zramagasya bhagavato mahAvIrasya devaiH samavasaraNaM viracitaM, tadyathA-vAyukumArA devA yojanaparimitabhUmimaNDalAt saMvarttakavAyunA kacavaramapanIya tad vizodhayanti / meghakumArA hArIta, kauzika, paiTha, zANDilya, pArAzarya bhAradvAja, vAtsya, sAvarNya, maitreya, AMgirasa, kAzyapa, kAtyAyana, dAkSAyaNa, zAradvatAyana, zaunakAyana, nADAyana, jAtAyana, AzvAyana, dArbhAyana, cArAyaNa, kApya, baudhya, aupa manyava Atreya Adi || sU0 102 // hArIta, prauzika, caitra, zahiya, pArAzarya, bhAradvAna vAtsya, sAmathrya, maitreya, AMgirasa, azyaya, atyAyana, hAkSAya zAradvAtAyana zaiaunaDAyana, nADAyana, latAyana, AdhAyana, DAlayana, vyArAyaztha, adhya, jodhya, Ayamanyava Atreya vagere (sU0102 ) Jain Education national Bao Bao Bao Bao C EHHIK kalpa maJjarI DIkA bhagavataH samavasaraNa varNanam / // muu0103|| // 340 // . Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devA acittaM jalaM varSanti / anye devAH prAkAratrikaM racayanti, tatra-prathamaM suvarNakaGgarazobhitaM rUpyasAlaM 1, ko dvitIyaM ratnakaGgarazobhitaM suvarNasAlaM 2, tRtIyaM vajramaNikaoNrazobhitaM ratnasAlam 3 / tatra catuSpaSThirindrAH samAzrIkalpa gacchanti / azokakSa 1-puSpavRSTi 2-divyadhvani 3-cAmara 4-sphaTikasiMhAsana 5-bhAmaNDala 6-dundubhyA 7sUtre tapatrANi 8 aSTamahApAtihAryANi sakalajagajjIvamanoharANi prAdurabhavan / kutracid rtnptr-rtnpussp-rtnphlaa||34|| ___ laGkRtAkSAH, kutracid vaiDUryasaMkAzAbhUmiH, kutracinnIlamaNiprabhAbhUmiH, kutracit sphaTikAmA, kutracid jyotI mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi-usa kAla aura usa samaya meM pAvApurI meM, devoMne zramaNa bhagavAn mahAvIra ke samavasaraNakI racanAkI / vaha isa prakAra vAyu kumAra devone eka yojana parimita bhUmaMDala se, saMvartaka vAyu ke dvArA kUDA-kacarA haTAkara usakI saphAikI / meghakumAra devoMne acittajala kiivrssaakii| dUsare devoMne tIna prAkAra (cahAra dIvAriyA) banAye / unameM pahalA svarNa ke kaMgUroM se zobhita cAMdIkA prAkAra gaDha bnaayaa| dUsarA ratnoMke kaMgaroM se zobhita svarNakA prAkAra bnaayaa| tIsarAM hIroMke kaMgUro se suzobhita ratnoM kA prAkAra bnaayaa| vahAM cauMsaTha indra Aye / (1) azokakSa (2) acita puSpavRSTi (3) divyadhvani (4) cAmara (5) sphaTikakA siMhAsana (6) bhAmaNDala (7) duMdubhI aura (8) Atapatra chatra, yaha jagat ke samasta jIvoM ke manako haranevAle ATha mahApAtihArya prakaTa hue| kahIM-kahIM ratnoMke patto pAle, kahIM ratnoMke phUloMvAle to kahIM-kahIM ratnoMke phalovAle vRkSa the| kahIM-kahIM vaiDUrya ke samAna bhUmithI to kahIM nIlamaNikI pramAvAlI thii| kahIM sphaTika ke samAna ujjvala bhUjana matha-'teNaM kAleNaM' yAha. bhanete samaye, pAvApurI nagarImA, hevANe zrama mAvAn mahAvIranA samavasaraNanI racanA karI. kevA prakAranI racanA karI te kahe che ke-vAyukumAra dee eka eka jana sudhI cAre taraphanI bhUmine, saMvattaka vAyudvArA, sApha karI te jamIna uparanA kacarAne vALacALI eka tarapha dUra pheMkI dIdhA. meghakumAra dee, acitta jaLanI varSA karI anya devoe traNa prakAranA cAra cAra daravAjA sahita gaDha banAkhyA. pahelA prakAranA gaDha cAMdInA hatA A gaDhanA daravAjAne senAnA kAMgarAM karavAmAM AvyAM hatAM. bIjA prakArane gaDha suvaNune banAvavAmAM AvyuM hatuM. tenA kAMgarAM ratnathI zaNagAravAmAM AvyAM hatAM. trIjA prakArane gaDha ratnane banAvavAmAM AvyuM hatuM. tenA kAMgarA hirA mANekanAM hatAM. A samavasaraNamAM, cosaTha indro hAjara rahyA hatA A Indroe, samasta jInA manane harI le tevA, ATha mahApratihAya pragaTa karyo. jenAM nAma A pramANe che. (1) azokavRkSa 1- (2) mayitta puSpavRSTi (3) M0vani (4) yAbha2 (5) 234 ratnanu siMhAsana (6)mAma (7) mI (8) Atapatra(77.) bhagavataH samavasaraNa zobhA vrnnnm| ||suu0103|| // 341 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre ||342|| HAKAR KARKA MAAT (Wu Zi ratnamayI, kutracit padmarAgamayI, kutracit kAJcanasaMkAzA, kutracit bAlasUryasamA, kutracit taruNAruNasaMnibhA, kutracidvidyutkoTisamaprabhA bhUmirabhavat / tasya ca caturdizaM paJcaviMzati-paJcaviMzati yojanaparimite kSetre itibhItimAridurbhikSavairAdhivyAdhyupAdhaya upAzAmyan / lokAH sukhabhAgino'bhavan / prADAdikAH SaD Rtava prAdurabhavan / candrasUryavidyutkoTimaNigaNebhyo'pi anantAnantakoTiguNitA jinaprabhA mAbhAsata / tatra samavasaraNabhUmau svargAdapi anantaguNitA suSamA''sIt || mU0103 // TIkA- 'tegaM kAleM teNaM samaeNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye pApAyAM puryAI zramaNasya bhagavato mahAvIrasya samavasaraNaM devairviracitaM = vizeSeNa nirmitam, tadyathA-hi-prathamato vAyukumArA devAH yojanaparimitabhUmito kahIM jyoti ratnamayI / kahIM padmarAga ke varNa kI to kahIM svarNa ke samAna / kahIM bAla-sUryake sadRza to kahIM taruga sUrya ke varNa ke samAna thii| kahIM kahIM kA bhUmitala koTi-koTi vidyut kI dIptI ke sadRza jyotirmaya thA / samavasaraNa se paccIsa 2 yojana kI dUrI taka, cAroM dizAoM meM iti, bhIti, mahAmArI, durbhikSa, vaira, Adhi, vyAdhi, aura upAdhi upazAnta ho gaI thI / sabhI loga sukhI ho gaye the / varSA Adi chahoM Rtue~ prakaTa ho gaI thii| jina bhagavAn kI prabhA karor3oM candramA, sUrya vidyuta aura maNigaNoM se bhI anantAnanta karoDoMguNI prakAzita ho rahI thI / samavasaraNa bhUmi kI zobhA svarga se bhI anantaguNI thI ( mU0 103) TIkA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM, pAvApurI meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke samavasaraNakA devane nirmANa kiyA / vaha isa prakAra =sava se pahale vAyukumAra devoMne eka yojana arthAt cAra kosa ke kAi kAI sthaLeAe, ratnAnA pAMdaDAvALAM, te kaI ThekANe ratnonA phUlovALAM, te kaI ThekANe ratnAnA phaLavALAM vRkSA ropavAmAM AvyAM hatAM. koI bhUmi vaiDU ratna jevI hatI, kaiAi bhUmi nIlamaNinA teja jevI hatI, koI bhUmi sphaTikaratna samAna ujjavaLa jaNAtI, temaja kai bhUminA prakAza ratnamaya bhAsata hate. keI bhUmitaLa padmarAga "mithuna, vaNu jevuM dIsatu, keI bhUmi nava prabhAtanA sU`teja samu lAgatu, te koI sthaLa madhyAhnanA sU` sama prakAzatuM hatu. koi dharAtala karoDA vidyA camakArA jevu jAjavalyamAna dekhAtuM hatuM. samavasaraNanI cAre bAju pasthIza panthIza yogana sudhI, iti, lIti, mahAmArI, bharaDI, akherA, roga, huSANa, laDAI, yuddha, vyAdhi, vyAdhi, vera, jhaghaDA vigere upazAnta thaI gayA hatA. A pradezanA sarva samUha sukhamaya banI gaye. zardU-vasaMta Adi chae Rtuone prabhAva jaNAvA lAgyuM. bhagavAnane pratApa, karoDo caMdramA, karoDo sUrya ane vidyuta temaja maNiethI paNa adhikAdhika prakAzamAna jaNAtA hatA samavasaraNanI bhUmi svargathI paNa anaMtagaNI ze|bhA ApI rahI hatAM (s0103) Jain Education ational Han Yuan kalpa maJjarI TIkA samavasaraNa zobhA varNanam / ||sU0 103 // // 342 // . Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpa. maJjarI / / 343 // TIkA samavasaraNa maNDalAta-krozacatuSTayaparimitabhUmaNDalAt savartakavAyunA saMvartanAmakapavanadvArA kacavaram apanIya=niHsArya tad= yojanaparimitabhUmaNDalaM vizodhayanti sammAyanti / tatsamArjanAnantaraM meghakumArA devAstatrAcittaM mAsukaM jalaM varSanti maJcanti. anye devAH prAkAratrikamtrIn prakArAn racayanti-kurvanti, tatra-triSu prAkAreSu madhye prathamamAdau suvarNakagarazobhita-svarNanirmitakapizIrSakAlaGkRtaM rUpyasAlaM rajatamAkAraM racayanti 1 / dvitIyaM ratnakaGgarazobhita ratnamayakapizIrSakAlaGkRtaM suvarNasAlaM svarNamayaM prAkAraM racayanti 2, tRtIyaM maNikaGgurazobhitaM cannamaNimayakapizIrSakavibhapitaM ratnasAlaM-ratnamayaM-mAkAraM ricayanti 3 / tatra-samavasaraNe catuSpaSTiH catuSpaSTisaMkhyakAH dhere meM se, saMvartaka nAmaka vAyu ke dvArA sAre kUDe kacareko haTA diyA / eka yojana parimita bhUmimaMDala ekadama sApha sutharA ho gyaa| jaba bhUmi svaccha ho gaI to meyakumAra devoMne acitta jalakI varSAkI, jisase dhala baiTha gaI aura pRthvI zItala ho gii| tadanantara anyAnya devoMne tIna mAkAroM (gaDha) kI racanA kii| tIna prAkAroM meM pahalA cAMdI kA thA aura usa para sone ke kaMgare zobhAyamAna ho rahe the| dUsarA prAkAra sonekA thA aura usa para ratnoM ke kaMgare zobhita the| tIsarA ratnoMkA thA aura usa para vajramaNi ke kaMgare apanI anupama zobhA prakaTa kara rahe the / vizeSa -samavasaraNa ne jaina pAribhASika zabdamAM, "ame saraNa" kahe che. tene Ane artha e nIkaLe che ke. dareka prANI bhUta-va-savane "samAna zaNuM, maLI rahe che. ekaja bhUmi upara tamAma prANIo samasta prakAranA ane bhinna bhinna prakAranA verabhAnuM visamara karI, samAna bhUmikA upara sarva ekatra thAya che eTale vasI rahe che tevA bhAva paNa AmAMthI nIkaLe che. A uparAMta dharmopadeza mATe savotkRSTa zebhA sthAna ! e bhAva paNa pragaTa thAya che. A sabhAsthAnanuM nirmALu manuSyanI zakti bahAra che. tenuM nirmANa abhuta zaktivALA deve vaDe karavAmAM ave che. sAphasUphImAM eka ja paNa daSTigocara thatI na hatI. tenA upara daivI zakti vaDe sugaMdhita dravyo mizri acitta jalanA chaMTakAva karavAmAM Avyo hato. A chaMTakAvanA lIdhe, pRthvImAMthI uSNa-zItamizrita havAnI laherI chUTatI tethI te. sarvane khuzanumA ane dilane AnaMdadAyaka banI rahetI. A kArya bAda. anya devee traNa prakAranA gaDhanI racanA karI. "somaraNane kRtrima nagara banAvavAnI cejanA hoya che. pharaka eTaleja hoya che ke, A katima nagaramAM phakta "lama dezanA' ja thaI zake dhIjI keAI rArIrika ke mAnasika pravRttinuM A dhAma na hatuM, A samavasaraNane pravezadvAravALo gaDha cAMdIne banAvyuM hatuM. te gaDhanI zobhAmAM vRddhi karavA, kAMgarAM mUkavAmAM { AvyAM hatAM. A kAMgarAM sonAnAM hatAM. anukrame AgaLa jatAM senAne gaDha banAvavAmAM AvyuM hatuM. jene daravAjo zobhA vrnnnm| // 0103 // // 343 // Jain Education A n al SAKCw.jainelibrary.org. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa. maJjarI TIkA indrAH zakrAdaya indrAH samAgacchanti-AyAnti / tathA-samavasaraNe azokavRkSa 1-puSpavRSTi 2-divyadhvani 3 cAmara 4-sphaTika siMhAsana 5-bhAmaNDala --dundubhyA 7 ''tapatrANi-tatra-azokavRkSaH 1, puSpavRSTiH 2, divyaokalpa dhvaniH3, cAmaraM 4, sphaTikasiMhAsanaM sphaTikamaNimayaM siMhAsanam 5, bhAmaNDalaM dhutimaNDalam 6, dundubhiH bherI7, Atapatra-chatram 8 caitAni, aSTamahApAtihAryANi-aSTasaMkhyAni mahAnti-alaukikAni prAtihAryANi sakala // 344 // jagajjIvamanoharANi-sakalAnAM jagajjIvAnAM cittaharaNakArakANi vastUni prAdurabhavan prakaTI babhUvuH / punarapi samavasaraNazobhA varNayati-kutracit=samavasaraNasya kasmiMzcitpadeze ratnapatra-ratnapuSpa-rasnaphalAlakRtAH ratnamayapatrapuSpaphabhUSitAH vRkSAH prAdurabhavan , kutracid bhUmiH pRthivIvaiDUryasaMkAzAH dhaiDUryamaNimayatvena haritavarNA, kutra usa samavasaraNa meM zakra Adi causaTha indra upasthita the| usa samavasaraNa meM (1) azokavRkSa (2) acitta puSpadRSTi (3) divya-dhvani (4) cAmara (5) sphaTikakA siMhAsana (5) bhA maNDala (7) duMdubhI [bherI] aura (8) chatra, yaha saMsAra ke samasta jIvoM ke citta ko haraNa karane vAle ATha mahAn alaukika-divya prAtihArya prakaTa hue / samavasaraNakI zomA kA aura bhI varNana karate haiM-samavasaraNa ke kisI bhAga meM ratnamaya pattoMvAle vRkSa the, kisI bhAga meM ratnamaya puSpoM vAle vRkSa the aura kahIM-kahIM para ratnamaya phaloM se vibhUSita samaya vRkSa suzobhita ho rahe the| samavasaraNa kI bhUmi kahIM vaiDUryamaNimaya hone se anupama harItimAko dhAraNa kiye paNa suvarNamaya ane gaDhanA kAMgarA ranethI saNagAravAmAM AvyAM hatAM. haju 5Nu AgaLa vadhatAM eka trIjA gaDhanI racanA karavAmAM AvI hatI. A gaDhanuM nirmANa, pravezadvAra sAthe ranonuM banAveluM hatuM ane tenA upara vividha prakAranA maNienAM kAMgarAM karavAmAM AvyAM hatAM. A traNa gaDha tenA pravezadvAro sAthe pasAra karyA pachI ja, dharma dezanAnA sabhAmaMDapa tarapha jaI zakAtuM hatuM. A samesaraNanI racanA devakRta che ema batAvavA sAruM, tyAM ATha prakAranI alaukika vastuo daSTigocara thatI hatI. (1) bhagavAnanA zarIrathI bAra gaNe uMce azokavRkSa, (2) aceta sAnI vRSTi (3) havyampani, (4) yAbha2 (5) 2344 siMhAsama (6) tamanA bhu5 52 prakharI 22 bhAbha, (7) va lI (8) chatra 752 73 bha traya chatrI, A samavaranI zobhAnuM karI varNana karavAmAM Ave che-samavaraNamAM TheraThera ratnamaya patro papa ane kaleravALA vRkSenuM ApaNuM thayeluM hatuM. tenuM dharAtala ane sapATI vividha ratnanA tejathI vividha prakAza ApatI hatI eTale samavasaraNanA koi bhAgamAM ratnamaya pAMdaDAMvALA te koI bhAgamAM ratnamaya kaLAvALA to koI bhAgamAM ratnamaya - vAMLAM vRkSa hatAM. tyAnI bhUmine bhaga koI ThekANe vaiDUryamaya hovAthI anupama haritaraMga dhAraNa karatuM hatuM. keka samavasaraNa zobhA vrnnnm| 01.3 // // 344 // Jain Education dional Por Nate & Personal Use Only 050ww.jainelibrary.org Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA 345 // samavasaraNa cida nIlamaNiprabhA nIlamaNimayatvena naulavarNA, kuMtracit bhUmiH sphaTikAmA sphaTikamaNimayatvena dhavalakAntimatI, kutracit bhUmiH jyotIratnamayI, kutracit bhUmiH padmarAgamayI-padmarAgamaNimayatvena raktavarNA, kutracit bhUmiH kAJcanasaGkAzA-svarNamayatvena IpadraktapItavarNA, kutracit bhUmiH bAlamUryasamA sadya udita mUryavat atiraktavarNA, kAcit bhUmiH taruNAruNasaGkAzAnAdhyAhi kasUryasamaprabhA, kAcit bhUmirSidhutkoTisamaprabhA-koTisaMkhya vidyutsadRzaprabhA abhvt-jaataa| tasya-samavasaraNasya ca caturdizicatamaSu dikSu paJcaviMzati yojanaparimite zatakozazatakroza parimite kSetre Iti-bhautimAri durbhikSavairA''dhivyAdhyupAdhayaH ItayaH-ativRSTayanASTimaSika zalabhazukAtyAsannarAjarUpAH SaDvidhAH, bhItiH-bhayaM, mAri-vicikA, durbhikSaM, vairaM, AdhiH-mAnasIvyathA, ra vyAdhiH-zArIrikapIDA, upAdhiH-upasargaH-devamanuSyatiryagAdyupadravazyaite upAzAmyan-upazAntAH, lokAH sarve thI, kahIM nIlamaNimaya hone ke kAraNa nilimA se yukta thI kahIM sphaTikamaya hone se dhavala thI to kahIM jyotiratnamayI hone se bhAsvara ho rahI thii| kahIM padmarAgamaNimayI hone se anThI lAlimA se vyApta bhI to kahIM svarNamayI-halkI pIta vargakI thii| bhUmi kA koI bhAga vAlamUrya ke samAna ekadama raktavarNa thA to koI bhUmibhAga madhyAhnakAlIna sUrya ke sadRza prabhA se yukta thA / kahIM-kahIM kI bhUmi karoDo vijaliyoMkI prabhA jaisI prabhA se Alokita thii| samavasaraNa se cahu~ aura sau-sau kI dUrI taka ke kSetra meM Iti nahIM thI, ativRSTi,1 anAraSTi, 2 cUhokA upadrava 3 TiTTiyoMkA upadrava 4 totokA upadrava 5 aura samIpa meM dUsare rAjAkA upadrava ye chaha taraha kI ItiyA haiN| inakA bhaya kA abhAva thA, athavA ItiyoM kA bhaya nahIM thaa| mahAmArI (vicikA), duSkAla, vaira, Adhi (mAnasika pIr3A), vyAdhi (zArIrika vyathA), upAdhi (deva manuSya tathA ThekANe lamaNimaya hovAne lIdhe nIlimAyukta hatuM, ke I ThekANe sphaTikamaya hovAthI sapheda ho, kaI ThekANe jyoti ratnamaya hovAthI bhAvara hatuM. keI ThekANe padharAga maNimaya hovAthI ane khI lAlimAMthI vyApta hato. koI ThekANe suvarNamaya hovAthI halkA pILAvarNavALo hato. koI ThekANe bALasUryanI samAna atyaMta lAlavaNuM vALe ho. keI bhUbhAga madhyAhnakAnA sUryanI samAna prabhAvavALo hate kaI bhAga kare | vIjaLIonI prabhAvALA bhAsate hate. samavasaraNanI pharatI cAre bAjue, so se gAu sudhI, koI paNa sthaLe kaI jAtanA upadra najare paDatA. nahI. ti' 2 me tana upadrava mAnincha / 2. (1) ativRSTi (2) manAvRSTi () 427 / / (4) nIDa () 58ne| upadrava, (6) duzmana nu yahI AvaSu. 11 Sita mAthi (bhAnasi. pI. vyAdhi (za:24 zobhA vrnnnm| mU 0103 // ra // 345 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janAH sukhabhAginA mukhinaH jAtAH, prADAdikApAD-varyA-zaraddhemantavasantagrISmAH SaTa-paTasaMkhyakA RtavaH prAdurabhavan praadurbhuutaaH| atha samavasaraNe svarNasiMhAsanAsInasya zrImahAvIrasvAminaH prabhAM varNayati-candrasUrya zrI kalpavidyutkoTimaNigaNebhyo'pi-koTisaMkhyebhyazcandrebhyaH sUryebhyaH tAvatIbhyo vidyudbhayo maNisamUhebhyazcApi-anantA kalpanantakoTiguNitA jinaprabhA zrImahAvIraninasya prabhA prAbhAsata-mAbhAsitA, tatra-samavasaraNabhUmau svargato'pi maJjarI // 346 // svargalokato'pi anantaguNitA anantaguNairadhikA suSamA-paramazobhA AsIt ||muu0103|| mUlama-taMsi tArisagaMsi samosaraNaMsi samAsINassa bhagavao dasaNaTuM dhammadesaNA savaNaTuM ca bhavaNavai bAgamaMtara johasiya vimANavAsigo devA ya devIo ya niya niya parivAra parivuDA savvaTTie sabajuIe pabbhAe chAyAe aJcIe divveNaM teeNaM divAe lesAe dasadiso ujjovemANA pabhAsemANA samAvati / te daTTaNaM jannabADaDiyA jannajAiNo sabve mAhaNA paropparaM ekamAikAvaMti evaM bhAsaMti evaM paNNaveMti evaM parUviti-bho bho loyA! pAsaMtu jannappabhAvaM, jeNaM ime devA ya devIo ya jannadasaNaTuM havissagahaNaTuM ca niya niya vimANehi niya niya iDDIdiehi sakavaM samAvati / tatthar3hiyA loyA accheraya maNubhaviya evaM vaiMsu-jaM ime mAhaNA dhaNNA kayakiccA kayapuNNA kayala vagA ya jesiM jannavADe devA ya devIo ya sakavaM samAvati ||muu0104|| samavasaraNa tiryaca kRta upasarga) saba zAnta ho gaye the| isa prakAra kI zAnti hone se sabhI loga sukhI ho gaye the| varNanam / pAie--varSA, zarad, zizira hemanta vasanna aura grISma-yaha chaha Rtue~ prakaTa ho gaI thii| ||suu0104 samAsaraNa meM svarNa ke siMhAsana para virAjamAna zrImahAvIra svAmI kI prabhA kA varNana karate haiM-koTimA candroM, sUryo, vijaliyoM aura maNiyoM ke samRDoM se bhI anantAnantaguNo prabhA jina bhagavAn mahAvIra kI udbhAsita ho rahI thii| vaha samavasaraNa svargaloka se bhI ananaguNita paramazobhA se suzobhita ho rahA thA / / 50103 / / pI11, upAdhi (mAsmira pIDat) yAMya dRSTigoyara yatA na tai. 126, zizira, manta, sata, zrIbha sane varSA 25 // chae hatuone prabhAva ekatra thaI pitapatAnI viziSTatA, tyAM batAvI rahyo hato. eTale tyAM AvatA deva manuSya ane tiryaMcane kaI paNa eka Rtune ukaLATa muMjhavI rahyo na hato. tene lIdhe, temane tyAMnI havA, sarvathA anu // 346 // kULa jaNAvAthI teo ekAgra citta bhagavAnanI vANIne sAMbhaLI zakatAM hatAM. samasaraNanA siMhAsana upara birAjela bhagavAna mahAvIrane deha ke Ti. sUrya, caMdra, vidhuta ane maNionA samUhathI paNa vadhAre kAtivALo dekhAte hate. cheTUMkamAM A samavasaraNa"nI zebhA, varganI zobhAne paNa Takkara mAre tevI anupama ane adUbhUta hatI. (sU0-103) te Jain Education Inter SHAN.jainelibrary.org. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpamaJjarI 347 // TIkA chAyA-tasmin tAdRze samavasaraNe samAsInasya bhagavato darzanArtha dharmadezanA zravaNArtha ca bhavanapati vyantara jyotiSika vimAnavAsino devAzca devyazca nija nija parivAraparivRtAH sarvaddharyA sarvadyatyA, prabhayA chAyayA arciSA divyena tejasA divyayA lezya yA dazadizo udyotayantaH prabhAsayantaH samAvayAnti, tAn dRSTvA yajJapATasthitA yajJayAjinaH sarve brAhmaNAH parasparamevamAkhyAnti, evaM bhASante evaM prajJApayanti, evaM prarUpayanti bho bho lokAH! pazyantu yajJaprabhAvaM, yena ime devAzca devyazca yajJadarzanArtha haviSyagrahaNArtha ca nija nija vimAna nija nija sarvaRddhayAdikaiH sAkSAt samAgacchanti / tatra sthitA lokA AzcaryakamanubhUya evamavAdiSuH yad imera mUlakA artha-'taMsi tArimagaMsi' ityaadi| usa divya samavasaraNa meM virAjamAna bhagavAna ke darzana ke liye tathA dharmadezanA zravaNa karane ke lie bhAnapati, vyantara, jyotiSika aura vimAnavAsI deva aura deviyA~ se jhuMDa ke jhuMDa apane-apane parivAra ke sAtha samasta Rddhi se sarva dyuti se savaprakAra ke vimAnoM kI dIptiyA se divya zobhAoM se zarIra para dhAraNa kiye huve sarva prakAra ke AbhUSaNoM ke teja kI jvAlAoM se zarIra sambadhi divya prabhAoM se divyazarIra kI kAMtIyoM se dazoM dizAoM ko udyotita karate huve vizeSarUpase prakAza yukta hokara Ate haiN| unheM dekha kara yajJa sthala meM sthita yajJa kA anuSThAna karanevAle sabhI brAhmaNa Apasa meM isa prakAra kahane lage, isa prakAra bhASaNa karane lage, isa prakAra prajJApana karane lage aura isa prakAra prarUpaNA karane lage-he mahAnubhAvo ! dekho yajJa ke prabhAva ko! yaha deva aura deviyA yajJa ko dekhane ke lie aura meM haviSya ko grahaNa karane ke lie apane-apane vimAnoM aura apanI-apanI Rddhi ke sAtha sAkSAt Arahe haiM ! bhuugn| -taMsitArisagaMsi' tyAlA divya samavasaramA mIrAtA mAyAnanA hazana bhATe tathA tbhne| dharmopadeza sAMbhaLavA sAruM bhavanapati, vyaMtara, tiSika ane vimAnavAsI deva ane devIo pita-pitAnA parivAra sAthe tyAM AvI rahyA hatA. teo pitAnI sAthe pitAnI riddhi-samRddhithI sarva prakAranA tithI, tamAma prakAranA vimAnanI dIptIyAthI, divya zobhAothI, zarIra para dhAraNa karela tamAma prakAranA ANe-ghareNAonA tejanI jvAlAothI, zarIranI divya prabhAethI, divya zarIranI kAMtIothI udyotita karatA thakA ane vizeSarUpathI prakAzayukata thai AvI rahyA hatA. AvI rIte, devI alaMkArathI alaMkRta, ane AbhuSaNothI vibhUSita evA deva-devIone AvatAM joI, yajJa karavAvALA sarva brAhmaNo, aMdaroaMdara A pramANe kahevA lAgyA; A prakAre niveda karavA lAgyA. A pramANe sAkSI puravA lAgyA. A prakAre saMbhASaNe karavA lAgyAM ke, "aho yajJAthI o ! yajJane prabhAva te juo ! sarva deva-devIo A yajJane jovA mATe teno prasAda ane haviSa levA mATe sarva parivAra ane Rddhi samavasaraNa varNanam / suu0104|| ||347 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpamaJjarI // 358 // TIkA brAhmaNA dhanyAH kRtakRtyAH kRtapuNyAH kRtalakSagAzca, yeSAM yajJapATe devAzca devyazca sAkSAt samAvayanti ||muu0104|| TIkA-'taMsi tArisagaMsi' ityAdi / tasmin tAdRze=alaukike samavasaraNe samAsInasya-upaviSTasya bhagavataH zrImahAvIrasvAminaH, darzanArtha-darzanAya dharmadezanAzravaNArtha ca-dharmopadezazravaNAya ca bhavanapati-vyantarajyotiSika-vimAnagasino devAH devyazca nija nija parivAraparihatAH sarvaRdhyA devocittayA vimAnaparivArAdi sarvaRdhyA sarvadyutyA sarvakAntyA divyaprabhayA vimAnadIptyA divyachAyayA divyazobhayA arciSA-divyazarIrastha ratnAdikenovalayA divyena tejasA zarIrasaMmbadhi rociSA-prabhAveNa vA divyayA lezyayA divyazarIrakAnyA dazadizo udyotayantaHsarvadizo prakAzakaraNena udyotayantaH prabhAsayantaH prakAzayantaH samAvayanti-samAyAnti, prabhusamIpe AgacchantItyarthaH tAn- samAgacchataH saparivArAn-devAn dRSTvA yajJapATasthitAH-yajJasthAne sthitAH yajJayAjinaH= vahA~ jo loga upasthita the, ve yaha Azcarya deva kara bole-yaha brAhmaNa dhanya haiM, puNyavAn haiM aura sulakSaNa haiM, jinake yaha sthAna meM sAkSAt devoM aura deviyoM kA Agamana ho rahA hai ||muu0104|| TIkA kA atha-usa pUrvokta alaukika racanA se yukta samavasaraNa meM virAjamAna zrImahAvIra svAmI ke darzanArtha aura dharmopadeza ko sunane ke artha bhagnapati, vyantara, jyotiSka tathA vaimAnika deva aura deviyA~ apane-apane parivAra sahita tathA Ane-apane vaibhava ke sAtha A rahe the| unheM saparivAra Ate dekha yajJa sAthe AvI rahyAM che !" je je leka samudra ya tyAM upasthita thayela hatuM, te A sAMbhaLI Azcaryamugdha thaI bolavA lAgyA ke, "A brAhmaNe dhanyavAdane pAtra che ! A yajJAtha e puNyazALI ane sulakSaNovALA che ! ke jenA yajJamAM samavasaraNa varNanam / ||muu0104|| lAgyA ke A vA ja che! ( saka banAvI hatI ane te racanA karavA vizeSArtha-samavasaraNanI racanA khuda dee banAvI hatI ane te racanA karavAmAM dee atyaMta jahemata uDAvI hatI. kAraNa ke Indro tathA anya samakitI de tIrthakaranA yathAyogya "Atma svarUpane jANavAvALA hatA. tethI teone bhaktibhAva temanA para athAgapaNe varasI rahyo hate. Ane lIdhe AtmasvarUpanI vANI sAMbhaLavA teo tvarAthI AvI rahyA hatA. paraMtu samaya ane saMgane lAbha uThAvI lekone raMjana karavAvALA paNa A duniyAmAM ghaNA paDyA che. A yajJAthI enI manokAmanA bhautika padArthone saMga meLavavA puratoja hatuM. temAM keI navInatA te hatI ja nahi ! paraMtu dunyavI leke sAMsArika sukheneja Irache che. ka raNake A sukhAbhAsathI para evuM che vuM atIndriya sukha aMtarAtmAmAM vasI raheluM che. te te te bicArAone bhAna paNa hotuM nathI, temaja te bhAna karAvavA vALA virala ja hoya che ! AthI yajJAthIe pitAnI mahattA batAvavA, upasthita thayelA le ne, AMgulinirdeza // 348 // diww.jainelibrary.org Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra maJjarI rIkA yAjJikAH sarve brAhmaNAH parasparam anyo'nyam evaM-yakSyamANaM vacanam AkhyAnti sAmAnyato vadanti, evaM bhASante bhAvavyaJjanapUrvakaM vadanti evaM prajJApayanti-vizeSataH kathayanti, evaM prarUpayanti hetudRSTAntapradarzanapurassaraM zrIkalpabruvanti, tathAhi bho bho lokAH! bhavantaH yajJaprabhAvaM pazyantu, yena yajJaprabhAveNa ime ete devAzca devyazca yajJa kalpadarzanArtha haviSyagrahaNArtha-pAyamaghRtAdi vahitapadArthasvIkArArtha ca nija nija vimAnaH nija nija sarvaddhayAdikaH // 34 // sAkSAt-pratyakSa samAgacchanti, tatrasthitAH yajJapATake sthitA yajJadarzanArthino lokA Azcaryakam-vismayam anubhUya-prApya-vismitAH santaH evam vakSyamANaM vacanam avAdiSuH-uktavantaH-tathAhi-yada ime-ete yAjJikAH brAhmaNAH dhanyAH prazaMsanIyAH kRtakRtyAH sampAditasvakartavyAH kRtapuNyAH kRtasukRtAH, kRtalakSaNA: prazastahastarekhAdirUpalakSaNavantaH santi / yeSAM yAjJikAnAM brAhmaNAnAM yajJabATe yajJasthAne devAzca devyazca sAkSAt-pratyakSa yathAsyAttathA samAvayanti-samAyAnti |mu0104|| mUlam-evaM paropparaM kahamANesu samANesu etthaMtare te devA jannavADayaM caiya agge pttttiyaa| taM daTTaNaM te janna nADago mAhaNA nikaMpA nitteyA omaMthiya vayaNanayaNa kamalA dIgaviSaNNavayaNA saMjAyA etthaMtare aMtarA AgAsaMsi devehi dhuha-taM jahA kA yajJapATakastha brAhmaNa ke bAr3e meM upasthita yajJakarma karanevAle sabhI brAhmaNa paraspara isa prakAra sAmAnyarUpa se kahane lage, bhAva prakaTa varNanam / karake kahane lage, vizeSarUpa se kahane lage, aura hetu tathA dRSTAnta de-dekara kahane lage--'mahAnubhAvo! muu0105|| yajJa ke prabhAva ko to dekho| yaha deva aura deviyA yajJa ke darzana ke lie aura haviSya (agni me home hue khIra ghRta Adi padArthoM) ko svIkAra karane ke lie apane-apane vimAnoM se aura apane-apane vaibhava ke sAtha pratyakSa A rahe haiN|' yajJa ke vADe meM upasthita yajJadarzaka loga yaha acaraja dekhakara vismita raha gaye naI aura kahane lage-yaha yAjJiya brAhmaNa dhanya hai-prazaMsanIya hai, kRtakRtya haiM, kRtapuNya haiM aura sulakSaNoM se sampanna hai| ina ke yajJasthala meM devoM aura deviyoM kA pratyakSa Agamana ho rahA hai| nuu0104|| karI rahyA hatA ke, denuM jUtha ApaNA yajJanA havanahAma jovA mATe temaja khIra vRta Adi padArthone prasAda levA // 349 // sArUM potapotAnA vimAna ane vaibhava sAthe AvI rahyuM che. A vakhate tyAM hAjara rahelI janamedanIe devonuM Agamana joI Azcarya ane vismaya pAmIne kahevA lAgyA ke A yAjJika brAhmaNone dhanya che, teo prazaMsanIya che. kRtakRtya che. kRta thatuM puNya che. ane sulakSaNothI saMpanna che. ke jethI temanAM yajJasthaLe devadevIo pratyakSa hAjara thAya che. (sU0-105) re Jain Education ferational dww.jainelibrary.org. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 350 // "bho bho pamAya mahUya bhaeha eNaM, Agaca nivvu puripa satthavAhaM / jo NaM jagatyahio sirivaddhamANo, logovayArakaraNe gao jirNido ||1|| evaM socA khaNamittaM Usasiya putraM tAtra goyamagoto iMdabhUI nAma mAhaNo ruTTo kuddho Asuruto misimisemANo evaM vayAsI - amhaMmi vijamANe anno ko imo pAsaMDo samAsiyaviyaMDo, jo appANaM savvaNNuM savvadarisiM kahei, na lajjei sA ? dIsara, imo ko vidhutto kavaDajAlio iMdajAlio / aNeNa savvaNNuttassa ArDavaraM da risiya iMdajAlappaogeNa devAvi vaMciyA, jaM ime devA janavADaM saMgovaMga veyaNNuM maMca parihAya tastha gacchati / eersi buddhi vipajjAso jAo, jeNaM ime titthajalaM caiya goppayajalamabhilasamANA vAyasAviva, jalaM caya thalamabhilasamANA maMDUgAviva, caMdaNaM caraya duggaMdhamabhilasamANA makkhiyAviva, sahayAraM caya babbUramabhilasamANA udyAcitra, sujjapagAsaM cAya aMdhayAramabhilasamANA ulUgAviva jannavArDa caiya dhuttamutragacchaMti / saccaM jAriso devo vArisAceva tassa sevagA / no NaM ime devA, devAbhAsA eva / bhamarA sahayAra maMjarIe guMjaMti, vAyasA nivatarummi / atthu taha vi ahaM tassa savvaNNuttagavvaM cUrissAmi / hariNo sIheNa, timiraM bhakkhareNa, salabho vaNhiNA, vivIliyA samuddeNaM, nAgo garuDeNa, pavtrao vajjeNaM, meso kuMjareNa saddhiM jujjhiuM ki sakke ? / evaM cetra eso iMdajAlio mamaMtie kharNapi ciTThiuM no sakke | aNe ahaM tayaMtie gamiva taM dhutaM parA jiNemi / sujjaMtie khajjoassa varAgassa kA gaNaNA | ahaM no siAhajaM paDikkhissAmi kiM aMgyAgAse sujo anna paDikvai ? ao sigyameva gacchAmi / evaM parivitiya potyayahattho kamaMDalu dAsavANIhiM pIyavarehiM jangovavIyavibhUsiya kaMdharoha - he sarassaI kaMThAbharaNa ! he vAivijayalacchI keyaNa ! he vAimuhakavADa yaMtaNatAlaga ! he vAicAraNavicAraNapaMcANaNa ! vAisariyasiMdhu culugIgarAgatthI ! vAisIhA dvAtraya ! vAivijaya visAraya ! vAiviMdabhUvAla ! vAisirakarAlakAla ! vAikalIkAMDa khaMDaNa kivANa ! vAitamatthoma nirasaNapacaMDamattaMDa ! vAi gohUmapesaNapAsANacakkA ! vAiyAmaghaDa muggara ! vAiulUga dinamaNI ! vAivacchummUlaNavAraNa ! vAidaica devavaI ! bAisAsaNanaresa ! vAikaMsakaMsAri ! vAihariNamigAri ! vAijjarajaraMkurana ! vAijUimalamaNI ! vAihiya yasalavara ! vAisalahapajjalaMnadIbaga ! vAicakkacUDAmaNi ! paMDiya siromaNI ! vijiya / gavAivAya ! laddhasarassaImuppasAya ! dUrIkayAvaragabbumesa ! iccAhajasaM gAyaMtehi paMcasayasIsehiM parivuDo jayajayasadehiM saddijjamANo pahusamIve samaNupatto / tattha gaMtRRNa seA samosaraNa samiddhiM pahuteyaM ca triloiyaM kimeti cagiyacitto saMnAo ||0105|| Jain Education Itional kalpa maJjarI TIkA yajJapATakasthabrAhmaNa varNanam / ||suu0 105 // // 350 // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. sUtre // 351 // Ai Ai Cang Tang chAyA - evaM parasparaM kathayatsu satsu atrAntare te devA yajJapATakaM tyakvA'gre prasthitAH / tad dRSTvA yajJayAjino brAhmaNA niSkampA nistejasaH atramathitavadananayanakamalA dInavivarNavadanAH saMjAtAH / atrAntare antarA AkAze devairghuSTaMTa, tadyathA "bho bho pramAdamavadhUya bhajadhvamena, mAgatya nirRtipurIM prati sArthavAham / yaH khalu jagattrayahitaH zrI barddhamAno,lokopakArakaraNairto jinendraH || 1 || " evaM kSaNamAtracchavasya pUrva tAvad gautamagotraindrabhUtirnAma brAhmaNo ruSTaH kruddhaH zurako misamUla kA artha - 'evaM paroparaM ' ityAdi / ve paraspara isa prakAra kaha hI rahe the| ki isa bIca deva yajJasthAna ko choDa kara Age cale gye| yaha dekhakara yAjJika brAhmaNa stabdha raha gaye, nisteja raha gaye, unake netra aura mukha rUpI kamala murajhA gaye, cehare para dainya aura phIkApana A gyaa| isI samaya AkAza meM devoMne ghoSaNA kI-- " taja pramAda Akara bhajalo inako he bhAI / haiM mukti-purI ke sArthavAha ye ati sukhadAI | zrImAna jina akhila loka ke hai hitakArI, sakala jIva upakAra-sadA zubhavata ke dhArI " // 1 // yaha sunakara kSaNamAtra ThaMDI sAMsa lekara sabase pahele gautama gotrIya indrabhUti nAmaka brAhmaNa ruSTa hue, bhUNanA matha - ' evaM paroparaM ' chatyAhi yA yajJArthI paraspara se pramANe mosatA hatA bheTalAbhAM deva yajJasthAna eLaMgIne AgaLa cAlyA gayA. Ama thavAthI te stabdha banI gayA, nisteja thaI gayA. teonA mukha karama i gayA, ane caherA upara dInatA ane phikAza jaNAvA lAgI. A vakhate a MtarikSamAM daivI gheASA ane gebI avAje thavA lAgyA, tema ja divya pAkAre saMbhaLAvA mAMDayA ke huM bhAIe ! tame pramAda tajI A vyaktine bhajavA mAMDA, tenuM bhajana muktipurInA sathavArA samAna che. A bhajana atyaMta sukhadAI ane kalyANakArI che. A vadhamAna 'jina' akhila lAkamAM hitakArI ane sakala jIveAnA upakArI che, temaja tee zubha vratadhArI paNa che. " peAtAnA yajJanI prasaMzAne badale mahAvIranI prasaMzA sAMbhaLI teenI gajagaja phulatI chAtInAM pATIyAM besavA Jain Education tional kalpa maJjarI TIkA yajJapATakastha brAhmaNa varNanam / ||muu0105|| // 351 // . Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA misAyamAna evamavAdIt mayi vidyamAne'nyaH ko'yaM pASaNDaH samAzritavitaNDaH, ya AtmAnaM sarvazaM sarvadarzinaM kathayati, na lajate saH ? dRzyate'yaMko'pi dhUrtaH kpttjaalikaindrjaalikH| anena sarvajJatvasyADambaraM darzayitvA indrajAlapayogeNa devA api vaJcitAH, yat ime devA yajJapATaM sAGgopAGgavedajJa mAM ca parihAya zrokalpa tatra gacchanti / eteSAM buddhi viparyAseA jAtaH, yena ime tIrthajalaM tyaktvA goSpadajalamabhilaSanto 1352 // vAyasA iva, jalaM tyaktvA sthalamabhilapanto maNDUkAica, candanaM tyaktvA durgadhamabhilapatyo makSikA iva, sahakAraM tyaktvA vaLUramabhilapanta uSTrA iva, sUryaprakAzaM tyaktvA'ndhakAramabhilaSanta ulUkA iva, yajJapATaM tyaktvA dhUrttamupagacchanti / satyam , yAdRzo devAstAdRzA eva tasya sevkaaH| no khalvime devAH, he devAbhAsA eva / bhramarAH sahakAramaJjayA gunanti vAyasA nimbt| astu, tathA'pyahaM tasya sarvajJatvagarva kruddha hue, lAla ho uThe aura misamisAte hue isa prakAra bole-'mere maujUda rahate, dusarA kauna hai yaha pAkhaNDa ora vitaNDAgadI, jo apane Apa ko sarvajJa aura sarvadarzI kahatA hai ? pratIta hotA hai, yaha koI dhUrtakapaTajAla racanevAlA indrajAliyA hai| isane sarvajJatA kA ADambara dikhAkara, indrajAla kA prayoga karake, devoM ko bhI Thaga liyA hai| isI se ye deva yajJapADe ko aura sAMgopAMga vedoM ke vettA mujhako choDa kara vahA~ jA rahe haiN| inakA sira phira gayA hai, isI se ye tIrtha ke jalako tyAga kara goSpada ke jalakI abhilASA karanevAle kauoM kI taraha, jala ko tyAga kara thala kI kAmanA karanevAle meMDhakoM kI taraha, caMdana ko tyAga kara mala kI icchA karanevAlI makkhiyoM kI taraha, Ama ko tyAga kara bavala kI abhilASA karanevAle UMToM kI taraha, aura mUrya ke Aloka ko tyAga kara aMdhakAra kI abhilASA karanevAle ulluoM ko taraha, yajJa kI bhUmi ko tyAga kara dhUrsa ke pAsa jA rahA haiM! lAgyAM! zvAsa rUMdhAvA lAgyo ! temAMthI prathama gautama gotrI IndrabhUti nAmano brAhmaNa krodhAyamAna thaI lAlapILe banI gaze. ane te kodhAvezathI dhamapachADA karate bolavA lAgyuM ke--"mArI hayAtimAM e te bIje kaNa che ke je pitAne savajJa ane sarvadarza mAnI rahyo che ? ema lAge che ke jarUra kaMI pAkhaMDI ane vitaMDAvAdI temaja dhUta ane kapaTajALI indrajALa racI rahyo hoya! te te sarvasane ADaMbara karI, indrajaLane prayoga karI. sarva deva-devI ene paNa ThI rahyo che! e thI re yajJanA vADAne temaja sAMgopAMga dene jANavAvALA mane paNa tyajIne AgaLa cAlyA STER jAya che. devonAM mAthA pharI gayAM che ke tIrthajaLane cheDI khADAnA pANInI IcchA karI rahyA che ! A deva thuMka yajJapATakastha brAhmaNa / varNanam / // 0105 // // 352 // Jain Education a nal Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrokalpa sUtre / / 353 / / Tie Bao Pronou cUriSyAmi / hariNaH siMhena, timiraM bhAskareNa. zalabho vahninA, pipIlikA samudreNa, nAgo garuDena, parvato vajreNa, meSaH kuJjareNa sArdhaM yoddhuM kiM zaknoti ? evamevaiSa aindrajAliko mamAntike kSaNamapi sthAtuM no zaknoti / adhunaivadanti gatvA taM dhUrttaM parAjayAmi / sUryAntike khadyotasya varAkasya kA gaNanA ? / ahaM na kasyApi sAhAyyaM pratikSiSye, kimandhakArapraNAze sUryo'nyaM pratIkSate ? ataH zIghrameva gacchAmi / evamuktvA pustakahastaH saca hai, jaise deva vaise usa ke sevaka ! nizcaya ho ye deva nahIM, devAbhAsa (jhUThe deva - devasarIkhe pratIta honevAle) haiN| bhramara Ama kI maMjarI para guMjAra karate haiM, kauve nIma ke peDa para / khaira, phira bhI maiM usake sarvajJatA ke ahaMkAra ko cUra-cUra kruuNgaa| kyA hirana siMha ke sAtha, timira bhAskara ke sAtha, pataMga Aga ke sAtha, ciuMTI samudra ke sAtha, sarpa garuDa ke sAtha, parvata vajra ke sAtha aura meDhA hAthI ke sAtha yuddha kara sakatA hai ? kabhi nahI kara sakatA hai| isI prakAra vaha indrajAliyA mere sAmane pala bhara bhI nahIM Thahara katA / abhI isI samaya maiM usake pAsa jAkara usa dharma kI bolatI baMdha karatA / sUrya ke samakSa becAre juganU kI kyA ginatI ! maiM kisI kI sahAyatA kI pratIkSA nahIM karU~gA / andhakAra kA nAza karane meM sUrya ko kyA kisI kI pratIkSA karanI hotI hai ? ataeva maiM zIghra hI jAtA hU~ / gaLaphAnA svAda lenAra kAgaDA jevA dekhAya che ! pANIno tyAga karI jamInanI vAMchanA karanAra meMka jevA jAya che! caMdananI ga Mdhane tajI maLanI gaMdha levAvALI mAkhIo jevA A devA lAge che! AMbAvRkSane badale kAMTAvALA khAvaLanI jhaMkhanA karavAvALA UMTa jevA teo dekhAya che! sUnA tejanA tyAga karIaMdhakAranI icchA karanAra ghUvaDA jevA A devA dekhAya che! kharekhara tee yajJanI pavitra bhUmine chAMDIne dhUtanI dhRta zALAmAM jai rahyA che! jarAmara che, nevA deva tevA pUnarA nizcayathI jaNAya che ke A devA nathI, paNa devalAsa-khATA deva che. kharI vAta che ke bhamarAe AMbAnI maMjarI upara gujArava kare che ane kAgaDAe lIMbaDAnA jhADa para kA-kA kare che. khera, huM tenI sannatA ane ahaMtAnA cUrecUrA karI nAkhIza! zuM haraNa siMha sAthe khela karI zake ? zuM adhakAra sUryanI sAthe riphAI karI zake ? zuM patagIe Aga upara jIta meLavI zake ? zuM kIDI samudranuM pANI pI zake ? zuM sapa garUDane harAvI zake ? zuM pata vajAne toDI zake? zuM meM hAthI sAthe yuddha karI zake ? AvI rIte A indrajALIe mArI sAme eka paLa paNa TakI zakaze nahi ! hamaNAM ja huM tenI pAse jai, tenI khelato bava karAvI dauM ! sUryanA teja AgaLa bIcArA AgiyAnI zI vazAta ? huM koinI paNa sahAyatA A kAmamAM IcchatA nathI, zuM aMdhakArane nAza karavAmAM sUrya koInI mAha jotA haze ? mATe have huM zIghra tyAM jaI pahoMcu ! Ye kalpa maJjarI TIkA yajJapATakastha brAhmaNa varNanam / ||suu0 105 // // 353 // Preww.jainelibrary.org Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIkA Jd kamaNDaludarbhAsanapANimiH pItAmbaraiH yajJopavItavibhUSitasavyakandharaiH-he sarasvatIkaNThAbharaNa ! he vAdivijaya lakSmIketana ! he vAdimukhakapATayantraNatAlaka! he vAdivAraNavidAraNa pazcAnana! vAdyaizvayasindhuculukIkarAgaste ! zrIkalpavAdisiMhASTApada ! vAdivijayavizArada ! vAdivRndabhUpAla! vAdiziraHkarAlakAla ! vAdikadalIkANDakhaNDanakRpANa ! kalpavAditamastomanirasanapracaNDamArtaNDa ! vAdigodhamapeSaNapASANacakra ! vAghamaghaTamudgara ! vAdhulUkadinamaNe! vAdivRkSo maJjarI // 354 // nmUlanavAraNa ! vAdidaityadevapate ! vAdizAsananareza ! vAdikaMsakaMsAre ! vAdihariNamRgAre ! vAdijvarajvarAGkuza / _isa prakAra kaha kara aura pustaka hAtha meM lekara pA~casau ziSyoM ke sAtha prabhu ke nikaTa jAne ko se ravAnA hue| unake ziSya kamaNDalu aura darbha kA Asana hAtha meM lie hue the| pItAmbara pahane the| unakA bAyA ka~dhA yajJopavIta se suzobhita ho rahAthA, ve apane guru-indrabhUti kA isa prakAra yazogAna kara rahe the aura jayajayakAra karate jA rahethe |-he sarasvatI rUgI kaMThAbharaNa vAle ! he vAdI-vijaya kI lakSmo ke dhvaja ! he vAdIyoM ke muva rUpI dvAra ko baMdha kara dene vAle tAle ! he vAdI rUpI hastI ko vidAraNa krnevaale| paMcAnana ! he vAdiyoM ke aizvarya rUpI sAgara ko cullU meM pI jAnevAle agasti ! he vAdi-siMhoM ke lie aSTApada ! he vAdivijaya vizArada ! he vAdivRndabhUpAla ! he vAdiyoM ke sira ke vikarAla kAla ! he vAdI rUpI yajJapATakastha brAhmaNa kadaliyoM ko kATanevAle ke lie kRpANa-talavAra ! he vAdi-tama ke samUha ko naSTa karanevAle pracaNDa mArtaNDa ! vrnnnm| he vAdiyoM kI gehU~oM ko pisane ke lie pASANa caka! he vAdiyo rUpI kacce ghaDoM ke liye mudagara ! muu0105|| he vAdI rUpI ulUkoM ke liye marya! he vAdi-gRkSoM ko ukhADa phaiMkanevAle gajarAja ! he vAdo rUpI detyoM ke A prama Ne bakavATa karI, hAthamAM pustaka laI, pAMcase ziSyanA samudAyane laIne prabhu pAse javA te ravAnA thayo. tenA paTTaziSya temanuM kamaMDaLa ane darbhanuM Asana hAthamAM pakaDayuM hatuM. pItAMbara dhAraNa karyuM hatuM. tene DAbe khaMbha ya pavIta vaDe zobhI rahyo hate. pitAnA guru "indrabhUtinA yazagAna ane jayajayakAra belAvate tene ziSya samudAya paNa tenI sAthe cAlI rahyo hate. yazogAna kevA prakAranAM hatAM, te kahe che-"he sarasvatI rUpI kaDIne dhAraNa karavAvALA ! he vAdI-vijayanI lamInA vrajarUpa! he vAdionA mukha rUpI dvArane baMdha karavAvALA ! he vAdI rUpI hAthInuM vidyAraNa karavAvALA paMcAnana kezarI siMha samAna ! he vAdienA ezvaryA rUpI sAgarane gheLIne pI javAvALA agatya muni ! he vAdi rUpI siMhanA aSTApada! he vAdi vijaya vizArada ! he vAdivRnda bhUpAla ! // 354 // he vAdienA kAla samAna ! he vAdi rUpI kadathI vRkSane kApavAvALI talavAra samAna ! he vAdi rUpI aMdhakArane naSTa karavAvALA sUrya! he vArdirUpI ghauMne pIsavAvALI ghaMTI samAna ! he vAdi rUpI kAcA ghaDAne pheDanAra mudugara samAna! lain Education onhe vAdi rUpI ghuvaDonA samAna ! he vAdi rUpI vRkSene upADI pheMkI denAra gajarAja samAna ! he vAdi rUpI detyenA ww.jainelibrary.org Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 355 / / Kuang Bao Senten vAdi malamaNe ! vAdihRdayazalyavara ! vAdizalabhaprajvala dIpaka ! vAdicakracUDAmaNe ! paNDitaziromaNe ! vijitAnekavAdivAda ! labdhasarasvatI suprasAda ! dUrIkRtAparagarvonmeSa ! ityAdiyazogAyadbhiH paJcazataziSyaiH parivRto jayajaya zabdaiH zabdAyamAnaH prabhusamIpe samanuprAptaH / tatra gatvA sa samavasaraNasamRddhiM prabhutejazca vilakya kimetaditi cakitacittasaMjAtaH 0105 / / TIkA- 'evaM paropparaM' ityAdi / etram - anupadamuktaM vacanaM, parasparam = anyo'nyaM kathayatsu = vadatsu satsu atrAntare = etasminmadhye te = saparivArA vimAnamArUDhAH samavatarantodevAH, yajJapATakaM = yajJasthAnaM tyaktvA = atikramya agre prasthitAH-prayAtAH / tad dRSTvA te yajJayAjino = yAjJikAH, brAhmaNAH, niSkampAH = stabdhAH, nistejasaH- tejo rahitAH, lie devendra ! he vAdI -zAzaka nareza ! he vAdI-kaMsa-kRSNa / he vAdI rUpI hariNoM ke siMha / he vAdI rUpI jvara ke lie jvarAMkuza | he vAdi-samUha ko parAjita karanevAle zreSTha malla ! he vAdiyoM ke hRdaya meM cumanevAle tIkhe zalya ! he vAdI rUpI pataMgo ke lie jalate dIpaka ! vAdicakracUDAmaNi ! he paNDita ziromaNi / he aneka vAdiyoM ke bAda ko vijaya karanevAle ! he sarasvatI kA suprasAda pAnevAle ! he anya vidvAnoM ke garbha kI vRddhi ko dUra karadenevAle " isa prakAra ke yazogAna ke sAtha indrabhUti brAhmaNa prabhu ke pAsa phuNce| vahA~ pahu~ca kara samavasaraNa kI samRddhi aura prabhu kA teja dekhakara vaha 'yaha kyA ?' isa prakAra cakita - citta ho gaye // 0105 / / TIkA kA artha- jaba ve pUrvokta vacana Apasa meM kaha rahe the, usI bIca saparivAra aura vimAnoM para A ve Ate hue deva yajJabhUmi ko lAMgha kara Age cale gaye / yaha dekhakara ve yajJakarttA brAhmaNa stabdhadevendra ! he vAhi zAsa nareza ! he vAhi-usa-ya! he vAhi-ronA siMha ! he pada 3pI tAvanA nAtha bhATe varAMkuza auSadha samAna ! huM vAdi samUhane parAjIta karavAvALA mala ! he vAdinA zarIramAM ghAcavAvALA tIkSNa zalya ! he vAdi rUpI pata Mgane bhasma karavAvALA doSaka ! huM vAdi cakra-cUDAmaNi ! ae paMDita zimaNi! vAdi viSaya vijetA ! huM sarasvatI devInA kRpAzIla! vidvAneAnA garvAMne teADanAra suraMga samAna ! " AvAM cazAgAna karAvatA indrabhUti potAnA ziSya samudAyanI sAthe prabhu pAse pahoMcyA. tyAM pahoMcatAM ja samavasaraNanu bhavya ane tejomaya dana joI teo badhA cakita citta banI gayA. (sU.105) vizeSA--jyAre brAhmaNe e joyu' ke deve rAza thaI gayA. temanI sukhanI kAnti echI thavA te yajJabhUmine vaTAvIne tethI paNa AgaLa vadhI rahyA che, tyAre teo lAgI. tene peAtAnI pratiSThA ane kIrti ochA thatAM jaNAyAM. EM kalpa maJjarI TIkA yajJapATakastha brAhmaNa varNanam / // 0105 // // 355 // ww.jainelibrary.org. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA mA avamathitavadananayanakamalAH avamarditamukhanetrakanalAH, dInavivarNavadanAH dainyayuktaniSpabhamukhAH sNjaataaH| atrAntare Paa brAhmaNazoka samaye antarA''kAze-gaganamadhye devaiH ghuSitam-uccairuccAritam-kimityAha-tadyathetyAdi-tathAhizrIkalpa bho bhoH-bhvyaaH| yUyam pramAdam avadhUya dUrIkRtya nirvRtipurI mokSApurI prati sArthavAham enam= zrIvarddhamAnaprabhuM Agatya bhajadhvam sevadhvam / yaH zrIvardhamAnasvAmI jagattrayahita:-trilokakalyANakAro, lokop||356|| kArakaraNaikavataH-janAnAmuddharaNamArgopadezarUpopakArakaraNe pradhAnaniyamadharaH, jinendraH-rAgadveSajayinAM sAmAnya kevalinAM svAmI cAsti / evam-ityetadevaghupitaM vacanaM zrutvA-zravaNagocarIkRtya kSaNamAtram ucchavasya-urdhvazvAsaM gRhItvA, pUrva-sarvataH prathamaM tAvat anyeSvavadatsu satsu gautamagotra:-gautamagotrotpannaH, indrabhUtiH tadAkhyaH nAma prasiddho brAhmaNaH sanna raha gaye, tejohIna ho gaye / unake mukha aura netra kumhalA gye| unake cehare para dInatA jhalakane lgii| mukha phIkA paDa gyaa| jaba brAhmaNa isa prakAra kheda-khinna ho rahe the, usI samaya AkAza ke madhya meM devone ucca svara se ghoSaNA kii| vaha ghoSaNA kyA thI, so kahate haiM 'bho bhavya jIvo ! tuma pramAda kA parityAga karake, mokSa rUpI nagarI ke lie sArthavAha ke zrIvardhamAna bhagavAna ko Akara bhajo, inakI sevA kro| yaha zrIvardhamAnasvAmI triloka ke kalyANakArI haiM, manuSyoM ke udvAra ke mArga kA upadeza dene rUpa upakAra karanA hI inakA pradhAna vrata-niyama hai| yaha jinoM rAga-dveSa ko jItanevAle sAmAnya keliyoM ke svAmI haiN|' A uparAMta devonI ghoSaNe temanA sAMbhaLavAmAM AvatI. AvI ghoSaNA ane kalaravamAM, teo kahetA saMbhaLAyA ke- he bhavya jI! tame tamArI nidrA uDADo ! A amulya avasara pharI pharI nahi Ave! A apUrva avasarano lAbha laI kalyANa sAdhe! mokSa rUpI nagarImAM javAno A sarvotkRSTa sathavAre tamane maLI gayuM che! AtmAne anaMta sukha ApavAvALuM dhAma tamAre AMgaNe AvIne ubhuM rahyuM che. bhagavAna vardhamAna svAmIne bhaje, tenI upAsanA karo. A bhagavAne anaMta A padAo veThI, utkRSTa AtmajAtine pramaTAvI che, tema ja saMsAranA trividha tApanuM zamana karyuM che. tamAre A saMsAranI Aga jharatI vAlAomAMthI ugaravuM hoya te, temane upadeza sAMbhaLa! temanA kathanane vicAra kare ! A bhagavAnane haiye, traNe lokanuM hita vasyuM che. saMsAranA aparaMpAra duHkhomAMthI chUTavAne teo upadeza ApI rahyA che. kAraNa ke teoe A jJAnadazA, svayaM prApta karI che. teoe rAga-dveSa vikAra Adine bALI bhasma karyA che. teo sAmAnya AptapuruSomAM paNa zreSThatA dharAve che. yajJapATakastha brAhmaNa varNanam / ||muu0105|| // 356 // Jain Education Infonal woww.jainelibrary.org. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre / 357 / / ruSTaH =antarhitakrodhaH, tataH kruddhaH = sphuritAdharatayA vyaktakrodhaH, AzuraktaH- zIghrakrodhAruNanayanaH, misamisAyamAnaH = krodhena jAjvalyamAnaH evaM vakSyamANaM vacanam avAdIt - "mayi - indrabhUta vidyamAne tiSThati sati, anyaH = madbhinnaH kaH - aparicitaH ayam = eSaH pASaNDaH = viDambanaH samAzritavitaNDaH = vitaNDAvAdI vartate, yaH AtmAnaMsvaM sarvajJa = sakalapadArthajJAnavantaM sarvadarzinaM=saka padArthapratyakSIkAriNaM kathayati lokasamakSe vadati, sa na lajjate / ayaM ko'pi dhUrtaH kapaTajAlika:-kapaTajAlavAn aindrajAlika: = mAyAvI dRzyate = anumIyate / anena pApaNDinA sarvajJatvasya = sakalapadArthajJAnazAlitAyAH sUcakam ADambaraM = prapaJcaM darzayitvA = prakAzya indrajAlaprayogeNa= mAyAvistAraNAyA devA api vaJcitAH=chalitAH, yat = yasmAd vaJcanAt hetoH ime= ete devAH yajJapATakaM = yajJasthAnaM devoM kI isa prakAra kI ghoSaNA ko sunakara, kSaNabhara U~cI zvAsa lekara, saba se pahale gautamagotra meM utpanna indrabhUti nAmaka brAhmaNa ke mana meM krodha utpanna huA / hoTha phar3akane lage - ataH krodha prakaTa ho gayA / unake netra krodha se lAla ho gaye / vaha misamisAne lage-krodha se jalane lage aura isa prakAra vacana bole- mere vidyamAna rahate, yaha dUsarA kona pAkhaMDI aura vitaMDAvAdI hai jo Apako sarvajJa-saba padArthoM kA jJAtA aura sarvadarzI - saba padArthoM ko sAkSAtkAra karanevAlA - kahalAtA hai? lAgoM ke sAmane aisA kahate use lajjA nahIM AtI ? jAna paDatA hai, yaha koI kapaTajAla racanevAlA mAyAvI hai ! isa pAkhaMDIne sarvajJatA ko prakaTa karanevAlA prapaMca racakara, injAla phailAkara devoM ko bhI chala liyA hai-deva bhI isake cakkara meM A gaye devAnI A pramANenI gheASaNA sAMbhaLI, te vadhAre, guMcavaNamAM paDayA. temane lAgyuM' ke, jo AnA upAya nahi karavAmAM Ave te dha nA kAbu ApaNA hAthamAMthI sarI paDaze! tamAma yajJAthI ekamo, indrabhUtine ghaNu lAgI AvyuM. tenA krodhanI sImA vadhI gai. kAraNa ke tenlRM mAna te vakhatanA samAjamAM advitIya hatu. tenuM jJAna vizALa ane prazcima hatu. teneA prabhAva cArebAjI paDI rahyo hatA. tenu vAkcAtu` bhalabhalA dilelakhAjIe ne ha MphAvI nAkhatu`. tenI riphAi karI zake tema te vakhatanAsamAjamAM, kAi dRSTigocara thatuM na hatuM. tenI vidvattA, bhASA uparanA kAbu, temaja prAbhAvika AjasanI tulanA thaI zake tema na hatI. tene mana, bhagavAna pAkhaDI ane vitaMDAvAdI jaNAtA. A uparAMta, bhagavAne lokAne IndrajALa dvArA vaza karyAM che, tema tene jaNAyA karatu hatu. tethI bhagavAna 'mAyAvI putaLuM che' tema tenI mAnyatA hatI manuSya svabhAva eTalA badhA bhALeA ane saraLa hoya che ke, tene vaza karavAmAM jhAjhI mahenata paDatI nathI; paNu devA je catura ane dAkSiNya yukata hoya che, tee paNa A IndrajALiyAnI jALamAM sapaDAi gayA ! mAruM jJAna agAdha ane asIma che, temaja cAra vedonA mULabhUta arthA ane tenA rahasyane jANuvAvALuM che, vaLI vedanA aMge Zhen Zhen Cang Bian Dao kalpa maJjarI TIkA yajJapATakastha brAhmaNa varNanam / // sR 0105 // // 357 // . Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrasthaM sAGgopAGgavedajJam=aGgopAGgasahitAnAM vedAnAM jJAtAraM mAm = indrabhUtiM ca parihAya= tyaktvA tatra - pASaNDipArzve gacchanti, tad eteSAM devAnAM buddhiviparyAsaH =mativaiparItyaM jAtaH = abhUt, yena = buddhiviparyAsena ime = ete devAH tIrthajalaM gaGgAditIrthasambandhijalaM tyaktvA = upekSya goSpadajalaM kSudrakhAtasambandhi jalam abhilaSantaH = icchantaH vAyasA iva=kAkA iva yajJapATakaM=tyattA dhUrtamupayAntIti pareNAnvayaH evamagre'pi tathA ime devAH jalaM tyakvA = vihAya sthalaM=jalavarjitasthAnam abhilaSantaH = kAmayamAnAH, maNDukAH iva tathA ime devAH candanaM = zrIkhaNDAdi tyattatrA durgandhamabhilaSantyaH=icchantyaH makSikAH, iva, tathA ime devAH sahakAram AmravRkSaM tyakstrA - varaM - kaNTakivRkSavizeSam abhilaSantaH uSTrAH iva, tathA ime devAH sUryaprakAzaM tyaktvA andhakAramabhilaSanta ulUkAH iva pratibhAnti, ye'mI devA yajJapArTa= yajJasthAnaM tyaktvA dhUrta = mAyAvinam upagacchanti upayAnti / satyaM yAdRza: - yattulyaH devo bhavati haiN| isI kAraNa to ve deva yajJa kI (pAvana) bhUmi ko aura aMgopAMgo sahita vedoM ke jJAtA mujhako tyAga kara usa pAkhaNDI ke pAsa jA raheM haiM / nizcaya hI ina devoM kI mati bhI viparIta ho gaI hai / ye deva gaMgA Adi tIrthoM ke jala ko tyAga kara succha khaDDe ke pAnI kI kAmanA karanevAle kAko ke samAna yajJabhUmi ko choDa usa dharta ke pAsa jA rahe haiM ! aura ye deva jalakI upekSA karake sthala kI icchA karanevAle meMDhako ke samAna, zrIkhaMDa Adi candana kI avahelanA karake durgaMdha ko pasaMda karanevAlI makkhI ke samAna, tathA grAmra vRkSa ko choDakara babUla kI abhilASA karanevAle U~ToM ke samAna tathA divAkara ke Aloka kI alehanA karanevAle ulluoM ke samAna mAlUma hote haiM; jo isa yajJasthAna ko choDakara isa mAyAbI ke pAsa jA rahe haiN| saca hai jaisA deva vaise hI usake pUjArI cAMga uparAMta, zruti-smRti-purANu-cha:-avya-asAra-vyA42 - upaniSaD-it saMhitA bhane vaidhi zranthAnA mArogya zAstra vigerene pichANuvAvALuM che, chatAM, A devA mAru' paNu ullaMdhana karI AgaLa dhapI rahyA che yajJarUpI pivatra bhUmine adyagaNI, tee A vAteADiyA puruSa tarapha jai rahyA che! A devA kharekhara bhUla karI rahyA che! tee tI jaLane gheADI, khADAkhAbAcIyAnA gaMdhAtA pANInA pInArA kAgaDAe samAna che. yajJabhUmine mUkI te dhUnI pAse jai rahyAM che, ane jaLanI upekSA karIne sthaLane icchanAra deDakAnI samAna che. zrIkhaMDa AdicaMdanane tajI durgaMdhane pasa Mda karanAra mAkhIonI samAna che. AmravRkSane mUkI zUla ane kAMTAthI bharapUra bAvaLanI abhilASA karavAvALA UMTanI samAna, sUryanA prakAzanI avalehanA karavAvALA dhruvaDAnI samAna jaNAya che ke, jeo AvA rUDA AlhAdajanaka yajJasthAnane tyAga karI ghaDInA chaThThA bhAgamAM Jain Educational onal dRzya thavAvAjA bhASAvInI pAse hyA che. jI bAta hai 'vA deva che tevA bharI' che. A zrI kalpamUtre / / 358 / / Man Man Wan Zhen Ji Zhen Hai Xian Ju kalpamaJjarI TIkA yajJapATakasthabrAhmaka varNanam / ||suu0 105 / / // 358 // ww.jainelibrary.org. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA ji tasya devasya sevakAH api tAdRzA-tadanurUyAH eva bhavanti / ime khalu devA no santi, kintu devAbhAsAH= devavadanye kecit santi / bhramarAH sahakAramaJjaryAm-AmramaJjayA guJjati-madhuramavyaktaM zabdaM kurvanti, vAyasA: kAkAH nimbatarau nimbavRkSe'nurAgaM kurvanti, astu etadbhavatu tathApi-devAnAM dhUtapArzva gamane'pi, aham tasya zrIkalpa kalpamutre dhartasya sarvajJatvagarvasarvavittvajanitAdAraM, cUriSyAmi maddayiSyAmi / hariNa: mRgaH siMhena kiM yodhuM zaknoti ?' maJjarI // 359 // ityuttareNAnvayaH, evamagre'pi, timiram=andhakAraH, bhAskaraNa sUryeNa saha, zalabhaH pataGgo vahninA agninA saha, pipIlikA samudreNa saha, nAgaH sarpaH, garuDena-pakSirAjena saha, parvato vajreNa saha, meSaH-meNDaH kuJjareNa hastinA sArdha-saha yog=raNaM kartu kiM zaknoti ? api tu na zaknoti, evameva-pUrvarItyeva eSaH ayam aindrajAlikA mAyAvI, mama-antike-sannidhau kSaNamapisthAtuM no zaknoti / adhunaiva-asminnevakAle aham-tadantike-dhUrtapArthe gatvA taM chalitadevAdi, dhartamAyAvinaM, parAjayAmi-parAstaM karomi / sUryAntike sUryasamakSe khadyotasya varAkasya mandasya kA gaNanA ? na gnnnetibhaavH| aham kasyApi viduSaHsAhAyya sAhAyatAm na pratIkSiSye hote haiN| nissandeha ye deva nahIM, devAbhAsa haiM-deva jaise pratIta honevAle koI aura hI haiN| bhramara Amra kI yajJapATakasthamaMjarI para gunagunAte haiM, parantu kAka nImake peDako hI pasaMda karate haiN| khaira, devoM ko usa chaliyoM ke pAsa brAhmaNa jAne do, para maiM usa chaliyA ke sarvajJatva ke ghamaMDa ko khaMDa khaMDa kara dNgaa| hiraNa kI kyA zakti jo vaha varNanam / siMha ke sAtha yuddha kare? isI prakAra aMdhakAra, sUrya ke sAtha, pataMga-agni ke sAtha, ciu~TI sAgara ke sAtha, 0105 // sApa garur3a ke sAtha, parvata vajra ke sAtha aura meDhA hAthI ke sAtha kyA yuddha kara sakatA hai ? nahIM, kadApi nhiiN| isI prakAra vaha dhUrta indranAliyA mere samakSa kSagabhara bhI nahIM Tika sktaa| maiM abhI usa dhUta ke pAsa jAkara devAdikoM ko bhI chalanevAle mAyAvI ko parAsta karatA huuN| sUrya ke sAmane becArA juganU-AgyA de nathI paNa devAbhAsa che, eTale deva jevA jaNAtA A keI bIjAja che. bhamarAo AMbAnI mAMjarI para guMjArava kare che paNa kAgaDAo lIMbaDAnA jhADane ja pasaMda che. khera ! devene te pUtanI pAse javA de. paNa huM tenI pAse jaI tenI sarvajJatAnA bhukkA uDADI daIza! zuM haraNiyuM siMhanI sAthe yuddha karI zake che ? evI ja rIte aMdhakAra sUryanI sAthe pataMgiyA agninI sAthe kIDI samudranI sAthe, sarSa garUDanI sAthe, parvata // 359 // vajanI sAthe ane meM hAthInI sAthe zuM yuddha karI zake che? kadApi nahiM. AvI ja rIte te dhUrta Indra jaLiyo mArI sAme eka kSaNabhara paNa TakI zakyA nathI. huM hamaNAM ja tenI pAse jaI ne paNa ThagavAvALI vijAra tenI dhUrtatAne khullI karI nAkhIza! sUryanI sAme bicAre AgIye zuM vastu che? eTale kAMI nahi. mAre bIjAnI rIta PURww.jainelibrary.org. For Private & Personal use only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI TIkA nApekSiSye, tadbhUrtaparAjaye eka evAhaM paryApto'smi iti bhAvaH / andhakArapraNAze=andhakAradUrIkaraNe kiM sUryaH saba ayaM-candranakSatrAdim pratIkSate ? api tu na prtiiksste| ataH-ahaM zIghrameva gacchAmi evam ittham uktvAzrIkalpa kathayitvA pustakahastaH pravasyati-zAstrarthe pramANapradarzanAya gRhItapustakaHsan kamaNDaludarbhAsanapANibhiH-kamaNDalu: darbhAsana-kuzAsanaM ca pANau yeSAM te tathAbhUtAstaiH gRhItakamaNDalukuzAsanaiH pItAmbaraiH paridhRtapItavastraiH yjnyopviit||360|| vibhUSitasavyakandharaiH-yajJopavItena vibhUSitA=alaGkatA kandharA-grIvA yeSAM taiH-yajJopavItadhAribhiH-'he sarasvatIkaNThAbharaNa ! sarasvatI eva kaNThAbharaNaM-kaNThavibhUSaNaM yasya sa tathA tatsaMbuddhau, tathA-he vAdivijayalakSmIketanavAdinAm upari yo vijayastasya yA lakSmIH, tasyA ketana-patAkAsvarUpa-paravAdiparAbhavakaraNe'gragaNyetyarthaH / tathA-he vAdimukhakapATa yantraNatAlaka-bAdimukhameva kapATaM tasya yantraNe tAlaka-tAlakasvarUpam ! paravAdivAkprasarakyA cIja hai ! kucha bhI to nhiiN| mujhe kisI dUsare vidvAn kI sahAyatA kI AvazyakatA nhiiN| maiM akelA hI usa dhUrta ke chakke chur3Ane ke lie samartha huuN| andhakAra kA nivAraNa karane ke lie sUrya kyA candramA Adi kI sahAyatA cAhatA hai ? nhiiN| ataeva maiM abhI, isI samaya jAtA huuN|' isa prakAra kahakara honevAle zAstrArtha meM pramANa dikhalAne ke lie indrabhUtine apane hAtha meM pustakeM liiN| kamaNDalu tathA kuzAsana hAtha meM lie hue, pota vastra dhAraNa kie hae, yajJopavIta se zobhita bAyeM kaMdhevAle aura 2.zogAna karanevAle apane pA~casau ziSyoM ke sAtha vaha indrabhUti bhagavAn ke samIpa cle| usa samaya unake ziSya unako jaya-jayakAra kara rahe the| ziSya isa prakAra yazogAna kara rahe the-'he sarasvatIrUpI AbhUSaNa kaMTha meM dhAraNa karanevAle! he prativAdiyoM para prApta kI jAnevAlI vijaya rUpI lakSmI kI patAkA ke samAna ! arthAt pratinAdiyoM kA parAbhava karane meM agragaNya ! he vAdiyo ke mukha rUpI kapATa ko baMda karadenevAle tAle ! arthAt sahAyatA levAnI jarUra nathI. huM tene parAsta karavAne eka ja zaktimAna chuM. indrabhUti A pramANe vicAradhArAe caDI tyAM javAno nirNa karyo. pitAnA hAthamAM vidvatAne zobhe tevuM eka pustaka lIdhuM. te uparAMta anya sAdhano jevAM ke kamaMDaLa Adi tema ja caDhAI, cAkhaDI vagere laI pitAMbara dhAraNa karI, yajJopavItathI zobhAyukta thaI pAMcase ziSyanA samudAya sAthe indrabhUti, gautama bhagavAna je sthaLe birAjyA che tyAM javA ravAnA thayA. cAlatI vakhate gaganane paNa bhedI nAkhe tevA jaya-jayakAravALA pokAre pADIne ziSyavRMda upavuM. rastAmAM pitAnA gurunA ___Jain Education strionayazogAna didi mATANu 22te| ApakA myu vate & Personal use Only yajJapATakasthabrAhmaNa vrnnnm| muu0105|| // 360 // ainelibrary.org Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa matre maJjarI // 36 // TIkA ra nirodhketyrthH| he vAdivAraNavidAraNapazcAnana !-cAdivAraNAH paravAdirUpA mattamataGgajAH, teSAM vidAraNe= kumbhadalane pazcAnana siMha paravAdividyAmadadUrIkAraka ! ityarthaH / he vAdyaizcaryasindhuculukIkarA''gaste !-vAdinAM yat aizvarya-vidvajjanAgragaNyatvaM tadeva sindhuH samudraH, tamya culukIkaraNe agaste agastirUpa!-anAyAsakRta durdhrssprvaadipraajyetyrthH| he vAdisiMhASTApada!-vAdina eca siMhAsteSAM kRte aSTApada-zarabha !-bAdivikramavinAzaketyarthaH ! he vAdivijayavizArada ! dhAdivijayakaraNe paramadakSa ! he vAdivRndabhUpAla ! paravAdidasyudamanArtha dhRtprcnnddtrkdnnddetyrthH| he vAdiziraH karAlakAla! vAdinAM zirassu karAlakAla pracaNDakAlatulya ! he vAdikadalIkANDakhaNDanakRpANa ! vAdirUpANAM kadalIkANDAnAM khaNDane kRpANa-khaDgarUpa!-anAyAsena sklvaadimaanvicchednsmrthetyrthH| tathA-he vAditamastomanirasana pracaNDamArtaDa !-vAdina eva tamastomAH andhakArasvarUpAH, tannirasanedarIkaraNe pracaNDamArtaNDa-prakharamUrya !-svprbhaavdriikRtsklvaadismRhetyrthH| he vAdi godhamapeSaNavAdiyoM kI bolatI baMda karadenevAle ! he prativAdI rUpI madonmatta hAthiyoM ke kuMbhasthaloM ko vidAraNa karanevAle siMha ! he prativAdiyoM ke aizvarya-vidvAnoM meM agragaNyatA rUpI sAgara ko epha hI cullU meM sokhajAnevAle agasti arthAt durdAntavAdiyoM ko anAyAsa hI-ghuTakiyoM meM jItale nevAle ! he vAdiyoM rUpI siMhoM ke parAkrama ko naSTa karadenevAle aSTApada ! vAdiyoM ko parAsta karadene meM dakSa / he vAdI rUpI luTeroM kA damana karane ke lie pracaNDa tarka rUpI daMDa dhAraNa karane vAle ! he vAdiyoM ke sira ke vikarAla kAla ! he vAdI rUpI kadaliyoM ke khaNDakhaNDa karadene ke lie kRpANa, arthAt anAyAsa hI vAdiyoM kA mAnamardana karanevAle! he vAdI rUpI saghana aMdhakAra kA nivAraNa karane ke liye prakhara sUrya ! he prativAdI rUpo gehU~oM ko patAnA gurunI pratimA, maya gupa, sIkhanu sAmathya pazu, vAhata25ne prabhAva, nIratA, zailI, sAta, viSayane grahaNa karavAnI zakti, viSayanA rahasyanI ArapAra utarI javAvALI tIvrabuddhi, aneka daSTibiMduo vaDe pitAnA viSayo ane dhAraNAne majabUta karavAnuM parAkrama vigerenAM guNagAna karatAM, A TeLuM pasAra thavA lAgyuM. siMha ane hAthInI upamAM, aMdhakAra ane sUrya, dhaDo ane lAkaDI vRkSa ane gajarAja, deva ane dAnava, kaMsa ane kRSNa, siMha ane mRgalAM, kadalI ane kRpA, ghuvaDa ane sUrya, siMha ane aSTApada, javara ane javarAMkuza vigerenI upamA ane upameyane AdhAra laI pitAnA guru A IndrajALiyAne jarUra parAsta karaze evA daMbhI ane baDAIkhera udgA sAthe A ziSyamaMDala cAlatuM hatuM. yajapATakastha brAhmaNa varNanam / ma ||muu0105|| // 361 // w.jainelibrary.org Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||362 / / kalpamaJjarI rIkA bAra pApANacakra !-vAdirUpA ye godhUmAH tatpeSaNe cUrNIkaraNe pASANacakra ! ghrtt-cuurnniikRtprvaadimaanetyrthH| tathA he vAdyAmaghaTamudgara !-cAdina eva AmaghaTA: apakghaTAstacUrNane mudgaratulya ! vAdividvattA'bhimAnacUrNIkAraketyarthaH, tathA-he vAdhulukadinamaNe !-bAdi na eva ulUkAsteSAM kRte dinamaNe-sUryarUpa! prvaaditrkdRssttivinaashketyrthH| tathA-he bAdikSonmUlanavAraNa !-vAdina eva vRkSAsteSAmunmUlane vAraNa-gajarUpa ! vAdimAnonmUlana samarthetyarthaH / tathA-he vAdidaityadevapate vAdirUpANAM daityAnAM parAbhavakaraNe devapate! devendra ! tathA-he vAdizAsananareza!-vAdinAM zAsane svAdhInI karaNe nareza-rAjarUpa ! tathA he vAdikaMsakaMsAre badina eca kaMsastadamane kaMsAre kRSNarUpa ! tathA-he vAdihariNamRgAre !-cAdina evaM hariNAsteSAM kRte mRgAre=siMhasvarUpa ! svasiMhanAdavitrAsita sklmRgruupvaadismuuhetyrthH| tathA-he vAdijvarajvarAGkuza!-vAdina eva jvarAstadupazamane jvarAGkuza jvarAGkazanAmakauSadharUpa ! tathA-he vAdiyUthamallamaNe vAdisamUhavidrAvaNe zreSThamalla ! he vAdihRdayazalyavara ! svapragADhapANDityaprabhAveNa vAdihRdayA'navaratapIDAkaraNe tiikssnnshlysvruupetyrthH| tathA-he vAdizalabhaprajvaladIpaka !-vAdina eva pisa DAlane ke liye cakkI ke samAna ! he prativAdI rUpI kacce ghaDoM ke liye mudgara ke samAna vAdIyo kI vidvattA ko cUra-cUra karadenevAle! he vAdI rUpI ulUkoM ke lie sUrya arthAt prativAdIyoM kI tarka-dRSTi ko naSTa karadene vAle ! he vAdI rUpI vRkSoM ko ubADa girAne vAle gajarAja, arthAt vAdiyoM kA mAnamardana karane- vAle ! he vAdI rUpI dAnoM kA parAbhava karanevAle devendra! he prativAdIoM ko apane adhina karanevAle nareza ! he vAdI rUpI kaMsa ke lie kRSNa samAna ! he apane siMhanAda se samasta vAdI rUpa mRgoM ko bhayabhIta karadenevAle siMha ! he vAdI rUpI jvara kA nivAraNa karane ke lie jvarAMkuza nAmaka auSadha ! he vAdiyoM ke samUha ko parAjita karanevAle mahAn malla ! he apane prakANDa pAMDitya ke prabhAva se prativAdiyoM ke antaHkaraNa meM sadaiva khaTakanevAle kA~Te ! he prativAdI rUpI pataMgoM ko bhasma karanevAle jalate dIpaka, arthAt prati AvA upamAna uparAMta prativAdIone harAvavAmAM pitAnA gurudevanI tIvra zakti rahelI che tevuM sAmarthya pragaTa karatA cAlyA jatA hatA. jema pataMga agnimAM, zarIra mRtyumAM, ajJAnI paMDitamAM khatama thaI jAya che tema A vardhamAna paNa amArA gurunI AgaLa parAjaya pAmaze! kAraNa ke teo, sakala zAstro ane tenA arthamAM pAragata che. tamAma kalAonA jANakAra che, paMDitemAM ziramaNi che, adhiSThAtrI devInuM kRpAbhAjana che, vidvAnonA garvanuM na davAvAjA cha, tama jJAna vigairebhA sa . mA prabhArI mA disdi, IND patA, a. brAhmaNa varNanam / sm0105|| // 362 // che ss: Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpamUtre // 363 // maJjarI TIkA zalabhAsteSAM bhasmIkaraNe prajvaladIpa prajvalapradIpasvarUpa ! bhsmiikRtsklvaadiyshHshriiretyrthH| tathA--he vAdicakracUDAmaNe ! vAdicakra dhAdisamUhastasya cUDAmaNe / sklshaastraarthklaakushlaagrgnnyetyrthH| tathA-he paNDitaziromaNe != vidvajjanaziromaNisvarUpa! tathA he vijitAnekavAdivAda ! vijito'nekavAdinAM sakalavAdinAM vAdaH zAstrArthavicAro yena sa tathA tatsaMbaddhau-sarvadA shaastraarthvijyinnityrthH| tathA-he labdhasarasvatIsuprasAda !-labdhaH-mApta: sarasvatyAHvidyAdhidevatAyAH suprasAda: suprasannatA yena sa tathA tatsabuddhau, he srsvtiikRpaapaatretyrthH| tathA he darIkRtAparagaryonmeSa !-dUrIkRtaH vinAzitaH apareSAma anyeSAM paNDitAnAM garvonmeSaH pANDityAhaGkAra diyena sa tathA-tatsaMbuddhau, dalitasakalapaNDita-pANDityadatyarthaH / ityAdi yazogAyadbhiH kIrtayadbhiH paJcazataziSyaiH parivRto 'jaya jaya' zabdaiH / zabdAyyamAnaH prabhusamIpe vIvIraprabhu-pArve samanuprAptaH gataH / tatraprabhupArce gatvA sa indrabhUtiH samavasaraNasamRddhiM prabhutejazcavilokya dRSTvA 'kimetam !' iti vadan cakitacittaH vimmitamAnasaH saMjAtaH ||muu0105|| gaNadharavAda ____ mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre taM iMdabhUI-bho goyamagottA iMdabhUItti saMbohiya vAdiyoM ke yaza rUpI zarIra kA vinAza karanevAle! he vAdi cakra cUDAmaNi-sakalazAstroM meM arthoM aura kalAoM meN| kuzala jano meM agragaNya ! he vidva jana-ziromaNi ! he sakala vAdiyoM ke bAda ko jItanevAle ! he vidyA kI adhiSThAtrI devatA ke kRpAbhAjana ! he anya vidvAnoM ke garva kI vRddhi ko vinaSTa karanevAle ! arthAt saba paNDito kI paNDitAI ke garna ko kharca karanevAle ! isa prakAra pA~casau ziSyoM dvArA kiye jAte yazogAna aura jaya-jayakAra ke sAtha indrabhUti bhagavAn ke pAsa phuuNce| vahA~ pahU~ca kara samavasaraNa kI lokottara vibhUti ko aura prabhu ke teja ko dekhakara cakita raha gye| socane lage-yaha kyA ? ||0105 // navI vAra karatA A zive samavasaraNa najIka AvI pahoMcyA. tyAM teo samavaraNunI advitIya racanA, anupama zebhA ane apUrvakRtine joI DaghAI gayA ! dimUDha thaI gayA ! AMkho phATI rahI ! moM vakAsI rahyA ! dAMtamAM AMgaLI ghAlI gayA! AgaLa cAlatAM lakattara puruSa-bhagavAnane kaMcanavaNe deha ane tenuM lAlitya joI teo zAnazudha kheI beThAM ! temanuM teja, prabhAva ane mukha upara taratI tanamanATavALI saumyatA joI temane garva gaLavA mAMDe ! krodhanI pArAzIzInuM aMtara dhaTavA lAgyuM! A badhuM joI, jANI, anubhavI teo vicAravA lAgyA ane "hAyakArAne ra nisAsa tesAnA bhumamAthI na bhAyo ! (sU0105). yajJapATakastha brAhmaNa varNanam / ||suu0105|| // 363 // Jain Education W ational M. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 364 // TIkA indrabhUteH Atma DiyAe suhAe mahurAe vANIe bhaasii| bhagavao vayaNaM socA so puNo aIva cagiya citto jaayo| 'aho! aNeNa mama NAmaM kahaM NAcaM ? / evaM viyAriya maNasi teNa samAhiya kimetya accheragaM-jaM jagapasiddhassa tijagagurussa majjha nAma ko na jANai ? majjha maNaMsi jo saMsao vaTTai-taM jai kahei chiMdai ya, tAhe accheraM gaNijjA / evaM piyAremANaM taM bhagavaM kahIa-goyamA! sujjha maNaMsi eyAriso saMsao vaTTai-jaM jIvo atthi No vA ? / jao veema-"vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnu vinazyati-na pretyasaMjJA'sti"ti kahiyamathi / assa visae kahemi-tumaM veyapayANaM atthaM sammaM na jANAsi-jIvo atthi, jo cittaceyaNNa viSNANa sannAilakkhaNehi jANijjai / jai jIvo na siyA tAhe puNNapAvANaM kattA ko bhave ? tujjha jannadANAikajjakaraNassa nimittaM ko hojjA ? tavasasthevivuttaM-"savai ayamAtmAjJAnamayaH" ao siddhaM jIvo atthitti / iccAi pahuvayaNaM sAccA tassa micchattaM jale laNamiva, sujjodaye timiramiva ciMtAmaNimmi dAridamiva galiyaM / teNa sammattaM pattaM / taeNaM se bhagavaM vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-bhadaMta ! rukkhassa uccattaM mAviuM vAmaNajaNo viva ahaM maimaMdo tumhaM parikkhiuM samAgao, sAmI! jo tae mama paviboho datto teNaM saMsArAo virattomhi ao maM pavAviya dukAvaparaMparA ulAo bhavasAyarAzrI tAreha / taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre 'imo me pahamo gaNaharo bhavissai 'tti kaTu taM paMcasayasissa sahiyaM niyaha- ttheNa pnycaaveii| teNaM kAleNaM tegaM samaraNaM goyamagoce iMdabhUI aNagAre samaNassa bhagavo mahAvIrassa jeTe aMtevAsI nAe iriyAsamie bhAsAsamie esagAsamie AyANabhaMDamatta nikkhevaNAsamie uccArapAsavaNakhelajallasiMghANa paridvAvaNiyAsamie maNasamie vayasamie kAyasamie maNagutte vayagutte kAyagutte gutte guttidie guttabhayArIcAIvaNelajju tavassI khaMtikhame jiiMdie seAhI ANiyANe appussue ahille sasAmaNNarae iNameva niggaMthaM pAvayaNaM purI kaTu vihri| seNaM iMdabhUINAmaM aNagAre goyamagote sattussehe samacauraMsasaMThAga saMThie bajarisaha nArAyaNasaMghayaNe kaNagapulaganighasapamhagore uggatave dittatave tattatave mahAtave urAle ghore ghoraguNe ghoratavassI ghorabaMbhaceravAsI ucchUDhasarIre saMkhittaviulateulesse cauddasapucI cauNANovagae samakkharasaNNivAI samaNassa bhagavao mahAvIrassa adarasAmaMte uDDajANa ahosire jhANakohojagae saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai ||suu0106|| viSayaka saMzaya vAraNaM tasya dIkSA grahaNa vrnnnm| suu0106|| // 364 // - Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAyA-tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIrastamindrabhUti 'bho gautamagotra ! indrabhUte?" iti saMvodhya hitayA sukhayA madhurayA vANyA'bhASata / bhagavato vacanaM zrutvA sa punaratIva cakitacitto jAtaHaho ! anena mama nAma kathaM jJAtam ? evaM vicArya manasi tena samAhitam-kimatrAzcaryakaM yajagatmasiddhasya trijagadguro mama nAma ko na jAnAti ? mama manasi yaH saMzayo vartate taM yahi kathayati chinaci ca tadA Azcarya gaNyate / evaM vicArayantaM taM bhagavAnakathayat-gautama ! taba manasi etAdRza saMzayo varttate yat-jIvo zrIkalpa. kalpamaJjarI TIkA gaNadharavAda mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityaadi| usa kAla aura samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIrane una indrabhUti se 'he gautama gotrIya indrabhUti !' isa prakAra saMbodhana karake hitarUpa, sukharUpa aura madhuravANI se bhASaNa kiyaa| bhagavAn kA kathana sunakara indrabhUti aura adhika cakitacitta hue| socane lage-'Azcarya hai ki inhoMne merA nAma kaise jAna liyA ?' phira mana hI mana samAdhAna kara liyA-isa meM vismaya kI bAta ra hI kauna-sI hai ? maiM jagat meM prasiddha hU~ aura tInoM jagat kA guru huuN| merA nAma kauna nahIM jAnatA ? hA~, mere mana meM jo saMzaya vidyamAna hai, use batalA deM aura usakA nivAraNa kara deM to maiM Azcarya maaneN| isa prakAra vicAra karate hue indrabhUti se bhagavAn ne kahA-gautam / tumhAre mana meM aisA saMzaya hai ki indrabhUteH AtmaviSayaka saMzaya vAraNaM tasya dIkSA grahaNa vrnnnm| ||muu01065 gaNadharavAda bhuugn| ma --'teNaM kAleNaM' ityAhi. bhanete samaye zramamAvAna mahAvIra, gIta gAtrI chandrabhUtine saMbodhIne, hitakara, sukhakara ane zAMtikAraka, mIThI madhurI vANIne uccArI. bhagavAnanI zAMti priyavANInuM zravaNa karavAthI, tenuM citta cakita thayuM temaja pitAnuM nAma, temanA jANavAmAM AvatAM tene Azcarya paNa thayuM. "huM jagata prasiddha chuM, traNe jagatane guru chuM. te mAruM nAma koNa nathI jANatuM ? AvA tenA zudra jANupaNAne lIdhe vismaya pAmavA jevuM che ja nahi! paraMtu je A vyakti, mArA manamAM rahela zaMkAnuM darzana karAve ane tenuM nivAraNa kare, te kAMika Azcarya pAmavA jevuM kharuM !" IdrabhUti AvI rIte vicAra karate ho tyAMja bhagavAnane prazna AvI paDyuM ke "he gautama! tArA manamAM ke "jIva'nA astitva saMbaMdhI zaMkA che e vAta barAbara che? ane tArA manamAM jIva'nA vidyamAna paNa viSe zaMkA // 365 // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa mUtre maJjarI // 366|| JANASI RATA ma 'sti na vA ? yato vedeSu-"vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretyasamA'sti" iti kathitamasti / atra viSaye kathayAmi-tvaM vedapadAnAmartha samyaga na jAnAsi / jIvo'sti, yazcicaitanyavijJAna-saMjJAdilakSaNai yte| yadi jIvo na syAt tadA puNyapApayoH kartA ko bhavet ? tava yajJa dAnAdikAryakaraNasya nimi ko bhavet ? tava zAstre'pyuktam-"sabai ayamAtmA jJAnamayaH" ataH siddham-jIvo'stIti / ityAdi prabhuvacanaM zrutvA tasya mithyAtvaM jale lavaNamiva sUryodaye timiramiva, cintAmaNau dAridrayamiva galitam / TIkA jIva hai yA nahIM hai ? kyoM ki vedoM meM aisA kahA hai ki "vijJAnaghanaetebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnavinazyati, na pretya saMjJA'sti" iti / arthAt vijJAnaghana hI ina bhUtoM se utpanna hokara phira unhoM meM lIna ho jAtA hai| paraloka saMjJA nahIM hai||' isa viSaya meM maiM aisA kahatA hU~ ki tuma veda ke padoM kA sahI artha nahIM jaante| jIva kA astitva hai| jo citta, caitanya, vijJAna tathA saMjJA lakSaNoM se jAnA jAtA hai| yadi jIva indrabhUte na ho to puNya-pApa kA kartA kauna hai ? tumhAre yajJa dAna Adi kArya karane kA nimitta kauna hai ? tumhAre zAstra AtmameM bhI kahA hai-'savai ayamAtmA jJAnamayaH' iti / arthAt 'vaha AtmA nizcaya hI jJAnamaya hai| ataH siddha huA ki viSayaka jIva hai / ityAdi prabhu ke vacana sunakara indrabhUti kA mithyAtva, jala meM namaka kI bhAti, mUryodaya meM aMdhakAra kI saMzaya vAraNaM taraha tathA cintAmaNi ratna kI upalabdhi hone para daridratA kI taraha gala gyaa| unhoMne samyaktva prApta kara tasya dIkSA 561 2 tevu' vivA45' 55 bhAnu cha ? mAya sema De "vijJAnaghanaetebhyo bhUtebhyaH samutthAya varNanam / punastAnyevAnuvinazyati, na pretyasaMjJA'sti" ti vijJAnadhana mA bhUtethI panna thAya cha, bhane te vijJAnadhana ||suu0106|| pAchuM prANIomAM ja lIna thaI jAya che, ane tethI, A vijJAnadhanamAM paleka saMjJA nathI, A pramANenuM veda 014ya, chete 52 / 12 ne?" mA prabhANenA 645 punarucyA2 4rI, bhagavAna gautamane 4 che hai, "gautama ! tuM A vedavAkayano artha jANatA nathI. mATe huM te tamane samajAvuM chuM ke, jIvanuM astitva che. kAraNa ke A vidhabhAna.5" vitta, caitanya, vijJAna tathA saMjJA lakSaNa dvArA MNI Aya 9." ne apanI yAtInahAya to. puya-pApana kartA kone gaNave ? tamArA yajJa, dAna vigere kArya karavAvALA nimittabhUta keNa che? tamArA veda zAstramAM kahyA che ke "A AmAM nizcayathI jJAnamaya che" arthAta A AtamA khuda jJAnapiMDa ja che, AthI siddha // 366 // thAya che ke dareka prANamAM jIva nAmanuM tatva mejuda che. A prakAre prabhunAM vacana sAMbhaLI I-dravRtinuM mithyAtva pANImAM mIThAnI mAphaka ogaLI gayuM. sUryane prakAza thatAM jema aMdhakAra dUra thaI jAya che tema tenuM mithyAtva nAza pAmyuM. jema ciMtAmaNInI upalabdhi thatAM kAra grahaNa Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutre kalpamaJjarI TIkA // 36 // tena samyaktvaM prAptam / tataH khalu sa bhagavantaM candate namasyati, vanditvA namasyitvA evamavAdI-bhadanta ! vRkSasyoccatvaM mAtuM vAmanajana ivAhaM matimandastvAM parIkSituM smaagtH| svAmin ! yastvayA mA pratibodho dattaH, tena kRtakRtyaH saMsArAdvirakto'smi, ato mAM pravrAjya duHkhaparamparAkulAd bhavasAgarAt nAraya / tataH khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH 'ayaM me prathamo gaNadharo bhaviSyati' itikRtvA taM paJcazataziSyasahitaM nijahastena prAvAjayat / tasmin kAle tasmina samaye gautamagotra indrabhUtiranagAro zramaNasya bhagavato mahAvIrasya jyeSTho'ntevAsI anagAro jaatH| IryAsamitaH bhASAsamitaH eSaNAsamitaH AdAnabhANDAmAtranikSepaNAsamitaH uccAraprasravaNazleSma zikAgajallapariSThApanikAmamitaH vAkasamitaH kAyasamitaH, manoguptaH vAgguptaH kAyaguptaH guptaH guptendriyaH guptliyaa| tatpazcAt indrabhUti ne bhagavAn ko bandanA ki, namaskAra kiyaa| vandanA-namaskAra kara ke isa prakAra kahA-bhadanta ! maiM maMdamati Apako parIkSA karane AyA thA, mAno jaise vAmana, vRkSakI UMcAI nApane calA ho! svAmin ! Apane mujhe jo bodha bIja diyA hai, usase mai kRtArtha huA aura saMsAra se virakta huA huuN| ata:mujhe dolita karake amahya duHkhokI paramparA se vyAkula isa saMsAra-sAgara se tAra dIjie, taba zramaNa bhagavAn mahAvIrane 'yaha merA prathama gaNadhara hogA' isa prakAra kahakara pAMca sau ziSyoM sahita indrabhUti ko apane hAtha se dIkSA dI usa kAla aura usa samaya gautamagotrIya indrabhUtianagAra zramaNa bhagavAn mahAvIra ke jyeSTha antevAsI anagAra hue| IryAsamiti, bhASAsamiti eSaNAsamiti, AdAnabhAnDamAtranikSepaNAsamiti, uccAraprasravaNa zleSmazikAgajallapariSThApana samiti, manaHsamiti vacanasamiti, kAyasamiti, manavacana kAyakI gupti se gupta garIbAI dUra thAya che tema satya jJAnanI samajaNa thatAM tenuM mithyAbhimAna apa thaI gayuM. teNe thoDI vAtacItamAM sarvasva grahaNa karI lIdhuM tyArabada indrabhUtie bhagavAnane vaMdanA-namaskAra karyo, ane belavA lAgyo ke "he bhadanta ! huM maMda buddhivALe ApanI parIkSA karavA Avyo hate. jANe vAmana jhADanI uMcAIne mApavAM cAlyA hoya! he svamina ! Ape je mane bedha Ape tenA vaDe huM kRtArtha thayo chuM ne saMsArathI virati pAme chuM, mATe mane dIkSita karI duHkhanI paraMparArUpa evA A saMsAramAMthI mane mukta kara." "A mAre prathama gaNudhara thaze" ema kahI pAMcase ziSyanA parivAra sahita indrabhUti brAhmaNane bhagavAne dIkSA ApI. te samaye gautamagAtrI Indrati aNagAra zramaNa bhagavAna mahAvIranA jyeSTha ziSya banyA. samiti, bhASA samiti, eSaNasamiti, AdAna bhAMDapAtra - nikSepaNa samiti, uccAraprastravaNamazighANajaa5rikA panasamiti yukta banyA managupti, vacanagupti ane indrabhUte AtmaviSayaka saMzaya vAraNaM tasya dIkSA grahaNa varNanam / suu0106|| // 367 // che Jain Education I o nal vw.jainelibrary.org Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa. maJjarI TIkA // 368 // brahmacArI tyAgI ne lajjuH tapasvI kSAntikSamaH jitendriyaH zodhiH anidAnaH alpautsukyaH (avahillaH) atvaritaH suzrAmaNyarataH idameva na~granthaM pravacanaM purataH kRtvA viharati / sa khalu indrabhUti mAnagAro gautamagotraH saptotsedhaH samacaturasrasaMsthAnasaMsthitaH vajraRSabhanArAcasaMhananaH kanakapulakanikaSapadmagauraH ugratapAH diptatapAH taptatapAH mahAtapAH udAraH ghoraH ghoraguNaH ghoratapasvI ghorabrahmacaryavAsI utkSiptazarIraH saMkSiptavipulatejolezya: caturdazapUrvI caturjJAnopagataH sarvAkSarasaMnipAtI zramaNasya bhagavato mahAvIrasyAdarasAmante UrdhvajAnuradhaHzirAH dhyAnakoSThopagataH saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayamAno viharati |mu0106|| guptendriya guptabrahmacArI tyAgI, banakIlajjAvaMtI vanaspati ke samAna pApa se lajjita honevAle, tapasvI, kSamA karane meM samartha, jitendriya, cittazodhaka, nidAna rahita, utsukatA rahita, atvarita (sthira), samIcIna saMyama meM lIna hue / isI nirgantha pravacana ko Age karake vicarane lge| vaha gautamagotrIya indrabhUti nAmaka anagAra sAta hAtha UMce, samacaturasra saMsthAnavAle tathA vaRSabha nArAcasaMhanana se sampanna the| suvarNa ke TukaDekI kasoTIpara ghisI huI rekhA ke samAna tathA kamalakI kesarake samAna gaura varNa the / ugratapasvI, dIpta tapasvI, taptatapasvI, mahAtapasvI, udAra, ghora, ghoraguNI, ghoratapasvI ghorabrahmacArI, dehako mamatA se rahita, vizAlatejolezyAko saMkSipta karake rahanevAle, caudaha pUrvo ke jJAtA cAra jJAnoM se yukta aura samasta akSaroM ke jJAtA the| zramaga bhagavAna mahAvIra se na adhika dara aura na adhika samIpa meM Upara ghuTane aura nIcA sira kiye gaye, dhyAna rUpI koSTha meM prApta hokara saMyama aura tapase AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lage |mu0106|| kAyamurtinA paNa dhAraka banyA. guptendriya, guptabrahmacArI, tyAgI, pApabhIrU, tapasvI, kSamAzIla, jItendriya, cittazodhaka, nidAnavihIna, utsukatA rahita sthira ane saMyamI banyA. AvI ATha pravacana mAtA yuktabanI nigrantha pravacanane zirodhArya karI teo vicAravA lAgyA. A gItamagAtrI IndrabhUti aNugAra, sAta hAthInI uMcAIvALA hatA. temanuM zArIrika kada samacatura saMsthAnavALuM hatuM. temane zArIrika bAMdho vajIrUSabhanArA saMhananavALe hato. temano varNa kasoTI upara senuM kasavAthI je lITe thAya tevA raMgane ghauMvarNo cakacakita hatuM tema ja kamalanI aMdara rahela kesarapuMja jevo gorA-tapakhiriyA raMgano hato. teo ugra tapasvI, dIpta tapasvI, takhatapasvI ane mahAtapasvI banyA. teo udAra ghara, mahAguNI ane mahAbrahmacArI thayA. hanI mamatA rahita banI, vizAla telazyAnA dhAraka thaI tema ja tene yathAyogya gupta rAkhI coda pUrvanA jJAtA thayA, cAra jJAnanA dhaNI ane samasta akSarajJAnomAM nipuNa banyA. teo bhagavAnanI samIpa rahI vinayapUrvaka beThatAM, uThatAM dhyAna mAM lIna rahI saMyama, indrabhUteH AtmaviSayaka saMzaya vAraNaM tasya dIkSA pahaNa vrnnnm| muu0106|| // 368 // Jain Education Octioned nAma SHRSyww.jainelibrary.org. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrIkalpa kalpa maJjarI // 369 // TIkA REETARINEETAHARASHTRA TIkA-"teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM" ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye saparivArasyendrabhUteH prabhupArthe samAgamanakAlAvasare zramaNo bhagavAn mahAvIraH, taM-sagarvamupAgatam , indrabhUti "bho gautamagotrotpanna ! he gautamagotrotpanna ! indrabhUte!" iti etatpadena sambodhya abhimukhIkRtya hitayA kalyANakAriNyA sukhayA mukhajanikayA, madhurayA miSTayA vANyA abhASata, saH indrabhUtiH bhagavataH zrImahAvIrasvAminaH, vacanaM-gotranAmoccAraNaM zrutvA, punaH= bhUyaH, atIva atyantaM cakitacittaH vismitamanAH jAtaH, 'aho-pAzcaryam anena-mahAvIreNa mama aparicitasya nAma, kathaM kena prakAreNa jJAtam ?' evam itthaM manasi vicArya-vicintya tena indrabhUtinA samAhitam-svamanasi svayameva samAdhAnaM kRtam-atra-prama nAmagotrajJAne kimAzcaryam ? ko vismayaH ? yat yasmAdetoH agatpasiddhasya trijagadguro lokatrayaguroH mama nAma kA vAlo yuvA vA sthaviro vA na jAnAti ?, api tu AbAlaM prasiddha mannAmagotra sarvo'pi jano jAnAti / yadi mama manasi yaH saMzayo vartate sa kathayati, ca-punaH chinatti durIkaroti TIkA kA artha-usa kAla meM aura usa samaya meM, arthAt jaba indrabhUti apane ziSyaparivAra ke sAtha, garva sahita, bhagavAna mahAvIra ke samIpa pahu~ce taba, bhagavAn 'he gautama gotra meM utpanna indrabhUti / isa pada se saMbodhita kara ke kalyANakAriNI mukhakAriNI aura madhura vANI se bole / bhagavAn ke dvArA kiyA gayA apane nAma aura gotra kA uccAraNa sunakara indrabhUti ke mana meM atyanta Azcarya huaa| yaha socane lage ki mahAvIrane mujha aparicita kA nAma-gotra kaise jAnA ? aisA socakara phira indrabhUtine apane mana meM samAdhAna kara liyA ki merA nAma-gotra jAnalene meM Azcarya kyA hai ? maiM jagat meM vikhyAta hU~, aura tInoM lokoM kA guru huuN| kauna bAlaka, yuvaka aura vRddha hai jo merA nAma na jAnatA ho ? hA~, Azcarya to taba ginUgA jaba yaha mere mana meM jo saMzaya hai, usako kaha deM aura usakA nivAraNa bhI kara deN| TIkAno artha te kALe ane te samaye eTale ke jayAre indrabhUti pitAnA ziSya parivAranI sAthe garva sahita bhagavAna mahAvIranI pAse pahoMcyA tyAre bhagavAne "he gautamagetrI IndrabhUti" e padathI saMbodhIne kalyANakArI, sukhakArI ane madhura vANIthI bAvyA. bhagavAna dvArA karAyela pitAnA nAma ane getranuM uccAraNa sAMbhaLIne IndrabhUtinA manamAM ghaNuM Azcarya thayuM. te vicAravA lAgyA ke bhagavAne aparicita evA mArUM nAma-gotra kevI rIte jANyuM? evuM vicArIne pharI indrabhUtie potAnA mananuM samAdhAna karyuM ke nAma-gotra jANavAmAM navAI zI che? huM jagatamAM vikhyAta chuM ane traNe lekane guru chuM. e ka bALaka, yuvaka ane vRddha che ke je marUM nAma nahIM jANate hoya? hA, navAI te tyAre mAnIza jyAre te mArA manamAM je saMzaya che tene kahI de ane tenuM nivAraNa paNa karI nAkhe indrabhRteH AtmaviSayaka saMzaya nivAraNa varNanam / // 0106 // na // 369 // Jain Education onal Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 370 // // Cang Cang Cang Cang Cang Cang Xian ca, tadA AzcaryaM gaNyate / evam itthaM vicArayantaM tam - indrabhUrti bhagavAn akathayat uktavAn gautama ! indrabhUte ! tatra manasi etAdRzaH - vakSyamANaprakArakaH saMzayo vartate, yat - jIvo'sti navA ?, yato vedeSu - "vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretya saMjJA'sti" iti itthaM kathitam = uktam asti / atra=asmin viSaye kathayAmi tvam vedapadAnAM vedoktapadAnAm artha samyak - yathArthatayA na jAnAsi tava jJAto'rthaH - 'vijJAnamevaghanAnandAdirUpatvAd vijJAnaghanaH sa eva etebhyaH pratyakSataH paricchidyamAnasvarUpebhyaH pRthivyAdilakSaNebhyo bhUtebhyaH samutthAya=utpadya punastAnyevAnuvinazyati - tatraivAvyaktarUpatayA saMlIno bhavatIti bhAvaH / na pretya saMjJA'stipunarjanma pretyucyate tatsaMjJA = paralokasaMjJA nAstIti bhAvaH / etena jIvo nAsti, iti tvaM manyase / yathArthastvayam - vijJAnavana evetijJAnopayoga darzanopayogarUpaM vijJAnaM tato'nanyatvAd AtmA vijJAnaghanaH pratipradeza Please gautama indrabhUti yaha soca hI rahe the ki bhagavAnne unase kahA he gautama - indrabhUti / tumhAre mana meM yaha saMdeha hai ki jIva (AtmA) kA astitva hai yA nahIM haiM ? kyoM ki vedoM meM 'vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretyasaMjJAsti' 'vijJAnaghana AtmA' bhUtoM se utpanna hokara unhIM meM lIna ho jAtA hai, para lokasaMjJA nahIM hai' aisA kahA hai| maiM isa viSaya meM kahatA hU~ tuma veda-padokA vAstavika artha nahIM jAnate / ukta vedavAkya kA tumhArA jAnA huA artha yaha hai- 'ghane Ananda' Adi svarUpa hone ke kAraNa vijJAna hI vijJAnaghana kahalAtA hai / vaha vijJAnaghana hI pratyakSa se pratIta honevAle pRthvI Adi bhUtoM se utpanna hokara, bhUtoM meM hI avyaktarUpa se lIna ho jAtA hai / mRtyu ke bAda phira janma lenA pretya kahalAtA hai| aisI pretyasaMjJA arthAt paralokasaMjJA nahIM hai|' isase tuma mAnate ho ki jIva nahIM hai| isa vAkya kA vAstavika artha yaha hai gautama indrabhUti Ama vicAratA ja hatA tyAre bhagavAne temane kahyu--"huM gautama ! indrabhUti tamArA manamAM AA saheDa che } chatra ( AtmA )nu astitva nathI ? araba hai vehomAMsa' vijJAnaghana evai - tebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretyasaMjJA'sti iti vijJAnaghana AtmA bhUtArthI utpanna yardhane temanAmAM ja lIna thaI jAya che, paralAkasa MjJA nathI. huM A viSayamAM kahuM' chuM ke tame veda-padenA vAstavika a jANatA nathI. pUrvokta vedavAkayanA tame samajela atha' A che-"dhana Anada Adi svarUpa hovAne kAraNe vijJAna ja vijJAnaghana kahevAya che. te vijJAnadhana ja pratyakSathI pratIta thanAra pRthvI Adi bhUtAthI utpanna thaIne zvetAmAM ja avyakta rUpe lIna thaI jAya che. mRtyu pachI pharI janma levA pretya kahevAya che. evI pretyasaMjJA eTale ke paraleAkaJainy Education Int. ie anal gamanarUpa saMjJA nathI.' tethI tame mAne che ke jIva nathI. e vAkayanA vAstaviMka atha A che--nAnApayetra ane kalpa. maJjarI TAkA indrabhUteH AtmaviSayaka saMzaya nivAraNa varNanam / / / sU0 106 // // 370 // ww.jainelibrary.org. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 371 // Cang Cang manantavijJAnaparyAya saMghAtAtmakatvAdvA AtmA vijJAnaghana eva, so'yamAtmA etebhyo bhUtebhyaH pRthivyudakAdibhyaH samutthAya ghaTavijJAnapariNato hi AtmA ghaTAd bhavati tadvijJAnakSayopazamasya tatrA''kSepAt, anyathA nirAlambanatayA tasyAlIkatAprasaktiH syAditi tebhyaH pRthivyudakAdibhyo bhUtebhyaH kathaMcidutpadya, punaH utpatyanantaram tAnyeva bhUtAni=pRthivyAdIni anuvinazyati teSu vivakSiteSu bhUteSu AtmA'pi tadvijJAnaghanAtmanA uparamate, anyavijJAnAtmanA utpadyate, yadvA-vyavahiteSu teSu sAmAnyacaitanyarUpatayA'vatiSThate, iti na pretya saMjJA'sti = prAkRtika ghaTAdi vijJAnasaMjJA'vatiSThate idi / " etena jIvo'stIti mataM sidhyati / yaH =jIvaH cittacaitanya vijJAnasaMjJAdilakSaNaiH-cittam=antaHkaraNavizeSaH, caitanyaM = cetanatvaM - saMjJAnakartRtvam vijJAnaM viziSTaM jJAnaM, saMjJA = ceSTA ityAjJAnopayoga aura darzanopayogarUpa vijJAna vijJAnaghana kahalAtA hai| vijJAna se abhinna honeke kAraNa AtmA vijJAnaghana hai / athavA AtmA kA eka-eka pradeza ananta vijJAna- paryAyoMkA samUharUpa hai, isakAraNa AtmA vijJAna nahI hai / yaha AtmA arthAt vijJAnaghana bhUtoM se utpanna hotA hai, kyoMki ghaTa ke kAraNa AtmA ghaTa vijJAnarUpa pariNati se yukta hotA hai kyoMki-ghaTavijJAna ke kSayopazamakA arthAt ghaTavijJAna ke AvaraNa ke kSayopazama kA vahA~ AkSepa hotA hai: anyathA nirviSaya hone ke kAraNa usameM midhyApana kA prasaMga ho jAyagA / ata eva pRthvI Adi bhUtoM se kathaMcit utpanna hokara, bAda meM AtmA bhI, una bhUtoM ke naSTa ho jAne para, usa bhUta vijJAnaghanarUpa paryAya se naSTa ho jAtA hai| athavA bhUtoM ke alaga ho jAne para sAmAnya caitanya ke rUpa meM sthira rahatA hai, ataH usakI medhyasaMjJA nahIM hai, arthAt prAkRtika ghaTAdi vijJAnakI saMjJA usameM nahIM rahatI hai / isase jIva hai yahI mata siddha hotA hai / antaHkaraNa ko citta kahate haiM cetanake bhAvako caitanya kahate haiM, darzanAcega rUpa vijJAna vijJAnaghana kahevAya che. vijJAnathI abhinna hAvAthI AtmA vijJAnaghana che athavA AtmAne eka eka pradeza ananta vijJAna-paryAyAnA samUharUpa che, te kAraNe AtmA vijJAnadhana ja che. A AtmA eTale ke vijJAnaghana bhUtAthI utpanna thAya che, kAraNa ke ghaTane kAraNe AtmA ghaTavajJAna rUpa pariNitavALA hoya che. kAraNa ke ghaTikAnanA yeApazamanA eTale ke ghavijJAnanA AvaraganA yApazcamanA tyAM AkSepa hoya che, nahIM teA niviSaya hAvAne kAraNe tema mithyApaNAnA prasaMga thaI jaze. tethI pRthvI Adi bhUtethI kayAMka utpanna thaIne pachI AtmA paNa te bhRtAnA nAza thatAM te bhUta-vijJAnaghana rUpa paryAyathI nAza pAme che athavA te alaga thatAM sAmAnya caitanyanA rUpe sthira rahe che, tethI tenI pretya saMjJA nathI eTale prAkRtika ghaTAdi vijJAnanI saMjJA temAM rahetI nathI, tethI jIva che ema mata siddha thAya che. a MtaHkaraNane citta kahe che. cetananA bhAvane caitanya kahe che eTale ke sa jJAnane Private & Personal Use Only Jain Education National kalpa maJjarI TIkA indrabhUteH AtmaviSayaka maMzaya nivAraNa varNanam / // sU0 106 // 371 // ww.jainelibrary.org Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA PM dinI yAni lakSaNAni=svarUpANi taiyite lakSyate, atazrittAdilakSaNalakSyamANatvAjIvo'stIti sidhyti| punarapi jIvasAdhanopAyamAi-'jaI' ityaadi| yadi jIvo na syAtna bhavet tadA tarhi-jIvA'sattve puNyazrIkalpa pApayoH kartA kA jIvAtirikto bhavet ? api tu na ko'pibhavet, nahi puNyapApAnukUlavyApAro jIvaM vinA sambhavati tasmAt puNyapApakartRtvAnjIvo'stIti sidhyati / punarjIvo'stIti mataM puSNAti 'tujjha' ityaadi||372|| savAbhimatasya yajJadAnAdikAryakaraNasya nimittaM jIvaM vinA ko bhavet ? api tu jIva eva tatkaraNanimittaM bhavitu mahati, vyApArasya jIvAdhInatvAt tasmAjjIvo'stItisidhyati / itthaM jIvAstitvaM sAdhayitvA sampati vedapramANena tatsAdhayitumAha-'tava satthe vi' ityAdi-taba zAkhe'pi uktamasti-"sabai ayamAtmA jJAnamayaH" sa cittAdiarthAt saMjJAna kA jo kartA ho vaha caitanya hai| viziSTa jJAna vijJAna kahalAtA hai| ceSTA saMjJA kahalAtI hai| ina citta, caitanya, vijJAna aura saMjJA Adi lakSaNoM se jIva kA jJAna hotA hai, isase jIvakI siddhi hotI hai| jIvakI siddhikA dUsarA upAya batalAte hai-agarajIva na ho to puNya aura pApa kA kartA jIva ke atirikta dasarA kauna hogA? arthAt koI bhI nahIM ho sakatA / jIva ke vinA puNya-pApa ko utpanna karanevAlA vyApAra saMbhava nahIM hai| isaliye puNya-pApakA kartA hone se jIrakA astitva siddha hotA hai| jIva hai, isa mata ko phira puSTa karate hai-tumhAre mAne hue yajJadAna Adi kAryoM ke karane kA nimitta, jIva ke abhAva meM, kauna hogA ! jIva hI una kAryoM ke karanekA nimitta ho sakatA hai, kyoM ki vyApAra jIva ke adhIna hai| isase bhI jIva hai, yaha siddha hotA hai| isa prakAra jIvakA astitva siddha karake aba veda ke pramANa se use siddha karane ke lie kahete haiM-tumhAre zAstrameM bhI kahA hai-"savai ayamAtmA jJAnamayaH" je kartA hoya te cetanya che. viziSTa jJAna vijJAna kahevAya che, ceSTA saMjJA kahevAya che. e citta, citanya, vijJAna ane saMjJA Adi lakSaNothI jIvanuM jJAna thAya che tethI jIvanI siddhi thAya che. jIvanI siddhi (sAbitI)no bIjo upAya batAve che-je jIva na hoya te punya ane pApano kartA jIva sivAya bIju keNa haze? eTale ke koI paNa hoI na zake. jIva vinA punya pApane utpanna karanAra vyApAra saMbhavita nathI. tethI punya-pApane kartA hovAthI jIvanuM astitva siddha thAya che. jIva che, A matane pharI puSTa kare che-tame mAnela yajJa dAna Adi kAryo karavAnuM nimitta jIvanA abhAvamAM koNa haze ? jIva ja te kAryo karavAnuM nimitta hoI zake che. kAraNa ke bApAra jIvane AdhIna che tethI paNa jIva che e siddha thAya che. A rIte jIvanuM astitva siddha Part indrabhUteH AtmaviSayaka saMzaya nivAraNa vrnnnm| 0106 // sa // 372 / / Jain Education initionase 16 amApyuyAtanA Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 373 // Hai Xian lakSaNalakSyamANo'yam = evaM AtmA jIvaH, jJAnaprayaH = jJAnaghanarUpaH iti zrataH jIvo'stIti mataM siddham / - ityAdi prabhuvacanaM zrutvA tasya indra bhUteH midhyAtvaM jale lAgamitra sUryodaye timiramitra, cintAmaNau dAridraya-mitra galitaM naSTam / tena samyaktvaM prAptam / tataH khalu saH indrabhUtiH bhagavantaH = zrImahAvIraprabhuM vadante namasyati, vanditvA namasthitvA, evaM vakSyamANaM vacanam atrAdIta - he bhadanta ! vRkSasya uccatvam mAtuM = paricchettuM vAmanajana iva aham matimandaH = alpabuddhi: svAM=sarva zrI vIrasvAminaM parIkSituM samAgataH / he svAmin ! yastvayA mAM pratibodho dattaH, tena=pratibodhena ahaM saMsArAd virakto jAto'smi / ataH = sAMsArikaviSayato viraktatvAt mAM pravrAjya = dIkSitvA duHkhaparamparA''kulAt = aneka duHkhayuktAt bhavasAgarAt = saMsArasamudrAt vAraya / tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH "ayam = indrabhUtiH me mama prathama = AdyaH, gaNadharo bhaviSyati " iti kRtvA tama indrabhUrti paJcazataziSyasahitaM nijahastena - prAtrAjayat = dIkSitavAn / citta Adi lakSaNoM se pratIta honevAlA yaha AtmA jJAnaghanarUpa hai| ataH jo hai, yaha mata siddha huA / ityAdi prabhu ke vacanoMko sunakara indrabhatikA midhyAtva usI prakAra gala gayA, jaise jala meM lavaNa gala jAtA hai, sUryakA udaya hone para aMdhakAra naSTa ho jAtA hai aura cintAmaNi kI prApti ho jAne para daridratA kA nAza ho jAtA hai| isI taraha indrabhUti ko samyaktvakI prAptI ho gaI / tatpazcAta indrabhUti ne bhagavAn mahAvIra ko vandana aura namaskAra kiyA / vandana - namaskAra karake isa prakAra kahA- bhgvn| jaise vAmana - choTi kAyavAlA vRkSa kI U~cAI ko mApane ke lie cale, usI prakAra meM matihIna Apa sarvajJakI parIkSA karanevAlA thA ! he bhagavAn ! Apane mujhe jo bodha diyA hai, usa se maiM kRtakRtya ho gyaa| maiM saMsAra se virakta ho gayA huuN| virakta hone ke kAraNa mujhe dIkSA pradAna karake citta Adi lakSoAthI pratIta thanAra A AtmA jJAnadhana rUpa che tethI jIva che e mata siddha thayA. ItyAdi prabhunAM vacanA sAMbhaLIne IndravrutinuM mithyAtva eja pramANe egaLI gayuM ke jema pANImAM mIThuM ogaLI jAya che, sUryanA udaya thatAM aMdhakAra nAza pAme che ane cintAmaNI maLatAM jema daridratA nAza pAme che. indrabhUtine samyak tvanI prApti thaI tyArabAda indrabhUtie bhagavAna mahAvIrane vaMdanA ane namaskAra karyA. vaMdana-namaskAra karIne pramANe kahyuM --bhagavan ! jema vAmana vRkSanI uMcAI mApavAne mATe jAya tema huM matihIna Apa jJanI parIkSA karavA AvyA hatA. he prabhu! Ape mane je bedha ApyA che tethI huM kRtakRtya thaye chuM. huM sa`sArathI virakta thaI gayA che. virakta thavAne kAraNe mane dIkSA ApIne duHkhothI bharela A sasAra rUpI sAgaramAMthI tAre. tyAre bhagavAna mahAvIre "A indrabhUti mAro pahelA gaNadhara thaze" ema kahIne pAMcase ziSyo sAthe indrabhUtine peAtAne hAthe dIkSA ApI. Only #Bao Bao Can kalpa maJjarI TIkA indrabhUte: dIkSAgrahaNa varNanam / ||suu0 106 // // 373 // ww.jainelibrary.org Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 374 // zrIkalpamaJjarI TIkA ___ tasmin kAle tasmin samaye gautamagotra indrabhUtiranagAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya jyeSThaH sarvataH prathamaH antevAsI-ziSyo jaatH| sa kIdRzaH ityAha-'iriyAsamie' ityaadi|iirryaaNsmitH IryAsamityAyuktaH, bhASAsamitaH, eSaNAsamitaH AdAnabhANDAmatranikSepaNAsamitaH uccAraprasravaNazleSmazivANa jallapariSThApanikAsamitaH, manaHsamitaH, vAksamitaH, kAyasamitaH, manoguptaH, vAgguptaH, kAyaguptaH, guptaH, guptendriyaH, guptabrahmacArI" eteSAmIryAsamitAdi guptabrahmacAriparyantAnAM padAnAM vyAkhyA'sya catussaptatyadhikaikazatatama-174 sUtra ttiikaato'bseyaa| tathA-tyAgI tyAgazIla:, bane lajAbanasthalajAluvanaspativizeSavat saavdhvyaapaaraalljjaashiilH| tapasvI-SaSThASTamAditapazcaryA duHkhoM se bhare hue isa saMsAra rUpI sAgara se mujhe tAra dIjie / taba zramaNa bhagavAna mahAvIra ne 'yaha indrabhUti merA prathama gaNadhara hogA' isa prakAra jJAna se dekhakara pA~ca so ziSyoM sahitaindrabhUti ko apane hAtha se dIkSA pradAna kii| usa kAla aura usa samaya meM gautama gotrIya indrabhUti anagAra zramaNa bhagavAn mahAvIra ke jyeSThasaba se prathama-ziSya hue / vaha kaise the, so kahate hai-vaha IyAMsamita the arthAt IryAsamiti se yukta the| isI prakAra bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamiti the, uccAra-prasravaNa zleSmaziGkANajalla pariSThApanikA samiti the, manaHsamiti the, vacanasamiti the, manogupta arthAt manogupti se yukta the, isI prakAra vacanagupta the, kAyagupta the, gupta the, guptendriya the, guptabrahmacArI the| iryAsamiti se lekara guptabrahmacArI taka ke padokA artha 174 veM sUtra kI TIkA ke hindI bhASAnuvAda se jAna lenA caahiie| vaha tyAgI-tyAgazola the| vanameM jo lAjavaMtI nAmana banaspati hotI hai, usake samAna pApamaya vyApAroM se lajjAzIla-saMkoca te kALe ane te samaye gautama gotrIya Indrata aNugAra zramaNa bhagavAna mahAvIranA jeSTha-sauthI pahelA ziSya thayA. teo kevA hatA te kahe che-te iryAsamiti hatA eTale ke IrSAsamitithI yukta hatA, eja pramANe bhASAsamiti, eSaNa samiti, adAna bhADamAtranikSepaNa samiti hatA. ucAra prasavaNa zleSmasiMdhANu jala pariSkApanikA samiti hatA, manaHsamiti hatA, vacana samiti hatA, kAya samiti hatA, ane gupta eTale mane guptithI yukta hatA, eja pramANe vacana gupta hatA, kAyagupta hatA, gurU hatA, guptendriya hatA, gupta brahmacArI hatA. IsamitathI mAMDIne guptabrahamacArI sudhInA padonA artha 174mAM sUtranI TIkAnA gujarAtI bhASAnuvAdathI samajI levuM joIe. te tyAgItyAgazIla hatA, vanamAM je lAjavaMtI nAmanI vanaspati thAya che tenI jema pApamaya vyApArathI lajajAzIla indrabhUte: dIkSAgrahaNa vrnnnm| PATRESEASTH // 374 // paNa Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bokalpa mutre 5375 // pArAmatocchUitadehaH, samacataramA maJjarI TIkA caturasaMtulyArohaparinyUnAdhikAH canasro'trayo- sampannaH, kSAntikSamaH kSamAguNena parApakArasahanavAn , jitendriyaH-vazIkRtendriyagaNaH, zodhiH antaHkaraNazodhakaH, anidAnaH nidAnavarjitaH, alpautsukyA-autsukyavarjitaH, atvaritaH vegavarjitaH-sthira ityarthaH, suzrAmaNyarataH= samIcInasAdhvAcAraparAyaNaH, idameva nairgranya-nirgranthasambandhi pravacanaM purataH=agre kRtvA viharati / saH-gRhItadIkSaH khalu indrabhUtiranagAraH gautamagotraH saptotsedhaH-saptahastaparimitocchritadehaH, samacaturasrasaMsthAnasaMsthitaH-samAtulyAH-anyUnAdhikAH canasro'sayo-hastapAdoparyadhorUpAzcatvAro'pi vibhAgAH yasya tat samacaturasraMntulyArohapariNAI, tacca saMsthAnam-AkAravizeSaH iti samacaturastrasaMsthAnaM, tena saMsthitam yuktaH, tathA vanaRSabhanArAcasaMhananA-najaMjIlikAkAramasthi, RSabhaH-tadupari-pariveSTanapaTTAkRtiko'sthivizeSaH, nArAcam= ubhayato markaTabandhaH, tathA ca dvayorasthnorubhayato markaTabandhanena baddhayoH paTTAkRtinA tRtIyenAsthnA pariveSTitayoH zIla the| belA telA Adi bhI tapazcaryA se yukta the| kSamAzIla hone ke kAraNa dUsaroMke dvArA kRta apakAroM ko saha lete the / indriyoMko vaza meM kara cuke the| antaHkaraNa ke zodhaka the| nidAna (niyANA) arthAt AgAmI kAla saMbaMdhI viSayoMkI tRSNA se rahita the| utkaMThA se rahita the| sthira the / aura samIcIna sAdhu-AcAra meM tatpara the / isI nirgrantha pravacana ko Age karake vicarate the| naha indrabhUti anagAra gautama gotrIya sAta hAtha ke u~ce zarIra vAle the| samacatusra saMsthAnavAle the| hAtha, paira, Upara aura nIce ke cAro bhAga jisake samAna ho usako samacaturasra kahate haiN| aise AkAra vizeSako samacaturasrasaMsthAna kahate hai| unakA baja-RSabha-nArAca saMhanana thaa| kIlI ke AkArakI haDDI vajra kahalAtI hai| usake Upara veSTana-paTTa kI AkRti kI haDDI ko RSabha kahate hai| donoM ora ke haDDI se markaTa baMdhako nArAca kahate haiN| ataH donoM taraphase markaTabaMdha se baMdhI hui aura paTukI AkRtikI tIsarI saMke cazIla hatA. chaTha, aThama AdinI tapasyAthI eNkta hatA kSamAzIla hovAne lIdhe bIjI dvArA karAyela apakArane sahana karI letA hatA. indriyAne vaza karI cUkyA hatA. aMtaHkaraNanA zedhaka hatA. nidAna (niyANA, eTale ke bhaviSya kALa saMbaMdha viSayenI tRSAthI rahita hatA, uThAthI rahita hatA. sthira hatA. ane samIcIna sAdhu-AcAramAM tatpara hatA eja nigrantha pravacanane AgaLa karIne vicAratA hatA. te gautama gotrIya indrati aNugAra sAta hAtha UMcA zarIravALA hatA samacaturasa saMsthAnavALA hatA. hAtha, paga, upara ane nicenA cAre bhAga jene samAna hoya tene samacatura kahe che. evA AkAra vizeSane samacatu A saMsthAna kahe che. temane naraFmanArAja saMnana hatuM. khIlInA AkAranA hADakAne vajI kahe che. tenA upara veTanapaTTanI AkRtinA hADakAne traSabha kahe che. banne taraphanA makaTa baMdhane nAkAca kahe che. tethI banne taraphathI indrabhUte dakSiAgrahaNa varNanam / ||suu0106|| // 375 2 Jain Education Intentional Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa // 376 // lAla sA vajraRSabhanArA ___ rupari tadasthitrayaM punarapi dRDhIkartu tatra nikhAtaM kI likAkAraM vajranAmakamasthi yatra bhavati tad vajraRSabhanArAcam , tat sahanana-saMhanyante dIkriyante zarIrapudgalA yena tat saMhananam-asthinicayo yasya sa vjrRssbhnaaraacsNhnnH| tathA-kanakapulakanikaSapanagauraH kanakasya suvarNasya pulakA khaNDam , tasya nikaSA-zANanighaSTarekhA, 'pana'-zabdena padmakiJjalaM gRhyate, tena padma padmakiallaM ca, tadvad gauraH zANanighRSTasuvarNarekhAkamalakiJjarakavadgauravarNa ityarthaH, yadvA-kanakasya muvarNasya pulakA sAro varNAtizayaH, tatpadhAno yo nikaSa:-zANanighRSTasuvarNarekhA, tasya yat pakSama-bahulatvaM tadvada gaur| zANanighRSTAneka suvarNarekhAvaccAkacikyayuktagaurazarIraH, ugratapAH-ugrama utkRSTaM pravRddhapariNAmatvAtpAraNAdau vicitrAbhigrahatvAJca apadhRSyamanazanAdi dvAdazavidhaM tapo yasya sa tathA-tIvratapazcaryAghAn, veSTita kI huI donoM haDDIyoMke Upara, una tInauko phira bhI adhika dRDhakarane ke lie jahA~ kolI ke AkAra kI vajra nAmaka asthi lagI huI ho, vaha vanaRSabha nArAca kahalAtA haiN| jisake dvArA zarIra ke pudgala dRDha kiye jAe~, usa asthi nicaya-haDDiyoMke racanA-vizeSako saMhanana kahate / aisA vaRSabhanArAca saMhanana indrabhUti anagArako prApta thaa| unakA zarIra esA gaura-varNathA jaise svarNake khaMDa ko kasauTI paraghisane se sunaharI aura camakatI huI rekhA hotI hai, athavA jaise kamala kA kiMjallaka hotA hai| abhiprAya yaha ki unakA zarIra kasauTI para ghise svarNa kI revA aura kamala ke kesara ke samAna camakIlA evaM gaura varNa kA thaa| athavA kasauTI para ghise svarNa kI aneka rekhAoM ke samAna gore zarIravAle the| bar3hate hue pariNAmoM ke kAraNa tathA pAraNAdi meM vicitra prakAra ke abhigraha karane ke kAraNa unakA anazana Adi bAraha prakAra kA tapa utkRSTa thA, ataH ve ugratapasvI the| bar3hI huI tapasyAvAn hone se dIptatapasvI the| adhika tapasyA markaTa baMdhathI bAMdhelI ane paTTanI AkRtinA trIjA hADakAthI vITAyela ane hADakAMo upara, e traNene pharIthI koBE daDha karavAne mATe jyAM khIlInA AkAranuM vajI nAmanuM asthi lAgeluM hoya te vAjabASabha-nArA kahevAya che. jenA dvArA zarIranA puThThala daDha karAya, te ati nicaya-hADakAMnI racanA vizeSane saMhanana kahe che. evuM vAaSabha nArAca saMtanA Iti aNagArane prApta thayela hatuM. temanuM zarIra evuM gaura-vaNuM hatuM ke jema sonAnA TukaDAne kasoTI para ghasavAthI sonerI ane caLakatI rebA thAya che, athavA je kamaLane parAga hoya che. tAtparya e ke temanuM zarIra kasoTI para vaselA suvarNanI rekhA ane kamaLanAM kesara jevuM caLakatuM ane gaura varNanuM hatuM. athavA kasoTI para vaselA suvarNanI aneka rekhAonAM jevA gorA zarIravALA hatA. vadhatA jatA pariNAmane kAraNe tathA pAraNAdimAM vicitra prakAranA abhigraha karavAne kAraNe temanuM anazana Adi bAra prakAranuM tapa utkRSTa hatuM, tethI teo ugra tapasvI hatA vadhAre tapasyAvA hovAthI dIpta tapasvI hatA. meTA indrabhUte sari camakatI huI rekhA hotI hai para esA gaura-varNayA jaise dIkSAgrahaNa CTEMPERATRA varNanam / suu0106|| // 376 // SR . Jain Education N ational G uiww.jainelibrary.org. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamRtre // 377 // hajAra prava Xing De Long Jain Education H dIpAH = samiddhatapazcaryAvAn, mahAtapAH = vRhattapazcaryAvAn, udAraH =sakalanIvaiH sahamaMtrI bhAvAt, ghoraH = parISahopasargakaSAyazatrupraNAzavidhau bhayAnakaH, boraguNaH - ghorA = kAtarairduzvarAH guNAH = mUlaguNA yasya sa tathA, ghoratapasvI = duzvaratapodhArI, ghorabrahmacaryavAsI = kAtaraduzvarabrahmacaryavAsI kaThina brahmacaryadhAraNadhIraH, umkSiptazarIraH = tyaktadehAbhimAnaH, zarIrasaMskAravarjito vA saMkSiptavipulatejolezyaH = zarIrAntarlInatejolezyAvAn - viziSTatapojanitalabdhivizeSasamutpannatejojvAlAvAn, caturdazapUrvI = caturdazAnAM pUrvANAM dhArakaH, caturjJAnopagataH = mati - zrutyavadhi - manaH paryAyajJAnasampannaH, sarvAkSarasaMnipAtI=sakalavarNAvagAhibuddhiH = sarvAkSaramavezikAribuddhiH, zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adUrasAmante - nAtidure nAtisamIpe - ucitasthAne UrdhvajAnuH = uparikRtajAnuH adhaH zirAH = namrIkRtamastakaH, dhyAnakoSThopagataH - dhyAyate - cintyate'neneti dhyAnam - ekasmin vastuni tadekAgratayA cittasyAvasthApanam dhyAnaM koSTa karane ke kAraNa mahAtapasvI the| prANImAtra ke prati maitrIbhAva rakhane ke kAraNa udAra the| parISaha, upasarga evaM kaSAya rUpI zatruoM ko naSTa karane meM bhayAnaka hone se ghora the| vaha ghora (kAyaroMdvArA duSkara) mUla guNoM se yukta hone se ghora guNavAna the / duzvara tapazcaraNa ke dhAraka the| kAyarajanoM dvArA AcaraNa na kiye jA kane yogya brahmacarya kA pAlana karate the| unhoMne dehAbhyAsa kA tyAga kara diyA thA, athavA ve zarIra ke saMskAra (zrRMgAra) se rahita the| viziSTa tapasyA se prApta huI vizAla tejolezyA nAmakalabdhi unhoMne zarIra meM hI lIna (chIpA) kara rakkhI thii| caudaha pUtra ke dhAraka the| mati zruta-avadhi - manaH paryavajJAna se yukta the| unakI buddhi samasta akSaroM meM praveza karanevAlI thii| vaha bhagavAn se na adhika dUra rahate aura na atyanta samIpa hI rahate the / ucita sthAna para rahate the / vahA~ ghuTane Upara kara ke tathA mastaka namAkara dhyAna rUpI koSTa ko prApta the| mATI tapasyA karavAne kAraNe mahAtapasvI hatA prANI mAtra tarapha mitrabhAva rAkhatA hovAthI udAra hatA pariSaha, upasaga ane kaSAya rUpI zatruone nAza karavAmAM bhayAnaka hAvAthI gheAra hatA. te ghAra (kAyA dvArA duSkara) mULa guNAvALA hAvAthI ghAra guNavAna hatA. duzrvara tapazcaraNanA dhAraka hatA. kAyara mANaseAdvArA AcarI na zakAya evA brahmacarya nu pAlana karatA hatA. temaNe dehAdhyAsane tyAga karyo hate, athavA teo zarIranA saMskAra ( zra'gAra )thI rahita hatA. viziSTa tapasyA vaDe prApta thayela vizALa tejolezyA nAmanI labdhi temaNe zarIramAM ja lIna karI dIdhI hatI. cauda pUrvAnA dhAraka hatA. mati, zruta, avadhi ane manaHpavajJAnathI yukata hatA. temanI buddhi samasta akSaramAM praveza karanArI hatI. te bhagavAnathI vadhAre dUra paNa na rahetA ane anyaMta najIka paNa na rahetA ucita sthAna para rahetA hatA. tyAM ghuMTaNA upara karIne tathA mastaka namAvIne dhyAna rUpI kASTA prApta hatA. kAi paNa eka vastumAM ekAgratA Zhen Zhen Zhen You Jiang om Secon kalpa maJjarI TIkA indrabhUte: dIkSAgrahaNaM saMyamArAdhana varNanaM ca / ||suu0 106 // // 377 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 378 // iva dhyAnakoSThaH, tamupagataH, yathA koSThagataM dhAnyaM vikIrNa na bhavati tathaiva dhyAnataH indriyAntaH karaNavRttayo bahina yAntIti bhAvaH, niyantritacittavRttimAnityarthaH / saMyamena = saptadazavidhena tapasA = dvAdazavidhena AtmAnaM bhAvayamAnaH = trAsayan viharati // 0106 // mUlam -- taraNaM agnibhUI mAhaNo savvavijApArago iMdamaivtra ciMtei sacce so mahaM iMdrajAlio dosara / aNeNa mama bhAyA iMdabhUi vaMcio / ahuNA zrahaM gacchAmi asanvaNNuM appANaM savvaNNuM maNNamANaM taM dhutaM parAjiNiya mAyA vaMciyaM majjhabhAyaraM paDiNiyamitti viyAriya paMcasayasissehiM parivuDo sagandhaM pahusamIve patto / taM bhagavaM nAmasaMsayaniddesaputraM saMbohiya evaM vayAsI - bho agbhUiI / tujjhamaNaMsi kammavisae saMsao vaha jaM kamma asthi vA natthi ? "puruSaeveda 'U' sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvyaM" iccAi veyatrayaNAo savvaM appAceva na kammaM / jaIkammaM bhave tAhe paJcakakhAippamANegaM taM labbhaMsiyA, taM natthi ? jaikammaM mannijai tAhe teNa muceNa kamNA saha yamuttassa jIvassa kahaM saMbaMdho havejjA ? anuttassa jIvassa muttAo kammAoM uvaghAyANuggahA kaha houM sakijjA ? jahA bhAgAso khaggAiNA na chijjai, caMdaNega novalivijjai tti, taM micchA, aisayaNANiNo kammaM paJcakakhattaNeNa pAsaMti, chaumatthAu jIvANaM vecitta pAsiya taM aNumANeNa jANaMti / kammassa vicittayAe ceva pANINaM suduhAibhAvA saMpate, jao koI jIvo rAyA havai, koI Aso gao vA tassa vAhaNo havai, kopiyAI, koI chattadhArago havai / evaM ko ikhuyakhAmo bhikkhAgo hoi, jo ahorattaM aDamANo vi bhikkha na lahai / jamagasama vavaharamANANAM poyavaNiyANaM majjhe ego taraha, ego samumi buDai / eyArisANaM kajjANaM kisI bhI eka vastu meM ekAgratApUrvaka citta kA sthira honA dhyAna kahalAtA hai| ve usI dhyAna rUpI koSTha (koThI) meM sthita the / arthAt jaise koThI meM rahA huA dhAna idhara-udhara bikharatA nahIM hai, usI prakAra dhyAna karane se indriyoM kI tathA mana kI vRtti bAhara nahIM jAtI hai| Azaya yaha hai ki indrabhUti anagAra ne apane citta kI vRtti ko niyaMtrita kara liyA thaa| ve sattaraha prakAra ke saMyama aura dvAdaza prakAra ke tapa se AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lage ||0106 // pUrvaka cittanuM sthira hAvuM tene dhyAna kahe che. te eja dhAna rUpI kASTha (kAThI)mAM rahela hatA. eTale ke jema kAThImAM rahela anAja Ama tema verAtuM nathI, eja pramANe dhyAna dharavAthI indriyAnI tathA mananI vRtti bahAra jatI nathI. Azaya eche ke indrabhUti aNumAre peAtAnI cittanI vRttine niyaMtrita karI lIdhI hatI. te ane bAra prakAranA tapa vaDe AtmAne vAsita karatA vicaravA lAgyA. (sU0106) sattara prakAranA saMyama Zhen Zhen Zhen Cang kalpa maJjarI TIkA agnibhUteH karmaviSayaka saMzayanivAraNaM tasya dIkSAgrahaNaM ca / ||su 0106 // ||378|| Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre | 379 / / De Xing Yan kAraNaM kammaMceva, no NaM kAraNe NaM viNA kiMpi kajjaM saMpajjae / aha ya jahA muttassa ghaDassa amutteNa AgAseNa saha saMbaMdho tahA kammaNo jIveNa saha / jahA ya muttehi nANAvihehi majjehi, osahehi ya amuttassa jIvassa ughAo aggo ya havaMto loe dIsai, tadeva amuttassa jIvassa mutteNa kammuNA uvadhAo aNuggaho ya muvvo / aha ya veyapasu vi na katthai kammuNo niseho, teNa kammaM zratthi tti siddhaM / evaM pahuvayaNeNa saMsamma chinnamma samANe tuTTo aggibhUI tri paMcasayasissa sahiyo pantraio | | 0107 // chAyA - tataH khalu agnibhUtirbrAhmaNaH sarvavidyApAragaH indrabhUtiriva cintayati = satyaM sa mahAn aindrajAliko dRzyate / anena mama bhrAtA indrabhUtirvaJcitaH / adhunA'haM gacchAmi, asarvajJamAtmAnaM sarvajJaM manyamAnaM taM parAjitya mAyayA vaJcitaM mama bhrAtaraM pratinivarttayAmIti vicArya paJcazataziSyaiH parivRtaH sagarva prabhusamIpe prAptaH / taM bhagavAn nApasaMzayanirdezapUrva saMbodhyaivamavAdIt bho agnibhUte ! tatra manasi karmaviSaye saMzayo varttate, yat - pharmAsti vA nAsti ? puruSa eveda 'U' sarvaM yadbhutaM yaca bhAvyaM" ityAdi vedavacanAt sarvamAtmaiva na mUla kA artha- 'tae NaM' ityAdi / tatvAt samasta vidyAoM meM pAraMgata agnibhUti brAhmaNane indrabhUti ke samAna vicAra kiyA - sacamuca, vaha to bar3A bhArI indrajAliyA~ dIkhatA hai ! usane mere bhAI indrabhUti ko bhI apanI jAla meM phasA liyA ! aba maiM jAtA hU~ aura aparva kintu apane Apako sarvajJa mAnanevAle usa dhUrta ko parAjita karake chala karake-chale hue apane bhAI ko vApisa lAtA / isa prakAra vicAra kara vaha apane pAMcasau ziSyoM ke sAtha, garva sahita prabhu ke samIpa pahu~cA / bhagavAn ne unake nAma aura saMzaya kA ullekha karake saMvodhana karate hue kahA - he agnibhUte / tumhAre mana meM karma ke viSaya meM saMzaya hai ki karma hai yA nahIM hai ? ' puruSa eveda 'U' sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvyam' iti / arthAt 'yaha saba puruSa hI hai bhUgano artha - ' taba NaM' ityAdi samasta vidyAyAmAM pAraMgata sevA abhibhUti brAhmaNe, indrabhUtinA vicAra karyo. ke, khare khara ! A puruSa indrajAlIyeAja dekhAya che ! teNe teA, mArA bhAI IndrabhUti jevAne paNa, peAtAnA phrAMsalAmAM joDI dIdhA. have huM tyAM jAuM ! ane peAtAne sajJa mAnatA evA Thagane parAjIta karI, mArA jayeSTha bhAine mukta karI, sAthe lete AvuM! A prakAre nirNAMya karI peAtAnA pAMcase ziSyeAnA parivAra sAthe gava sahita prabhu samIpe pahAcyA. bhagavAne tenu nAma ane saMzayanA ullekha-karI, tene saedhyA, ne kahevA lAgyA ke, huM agnibhUti! tArA manamAM karmAMsaMbaMdhI saMzaya che ke nihu? kama haze ke kema tevI zaMkA tuM sevI rahyo che ke nahi? Wen Zhen Shang Jiang kalpa maJjarI TIkA agnibhUteH karmaviSayaka saMzaya nivAraNam / ||muu0107|| // 379 // Www.jainelibrary.org Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / maJjarI TIkA STRICT D karma / yadi karma bhavet pratyakSAdipramANena tad labdhaM syAt, tannAsti / yadi karma manyate, tadA tena mUrtena karmaNA saha amUrtasya jIvasya kathaM sambandho bhavet ? amUrtasya jIvasya mUrtAt karmaNaH upaghAtAnugrahau kathaM zrIkalpa bhavituM zaknuyAtAm ? yathA-AkAzaH khaDgAdinA na chidyate, candanena nopalipyate iti / tanmithyA, ati zayajJAninaH karma pratyakSatvema pazyanti, chadmasthAstu jIvAnAM vaicitryaM dRSTrA'numAnena tada jAnanti / karmaNo // 38 // vicitratayaiva prANinAM sukhaduHkhAdibhAvAH saMpadyante yataH kazcijjIvo rAjA bhavati, kazcid azvo gajo vA tasya jo hai, ho cukA hai aura jo honevAlA hai|' isa veda-vacana se saba kucha AtmA hI hai, karma nhiiN| yadi karma hotA to pratyakSa Adi pramANoM se usakI upalabdhi hotii| parantu upalabdhi nahIM hotI, ataH karma nahIM hai| yadi karma mAnA jAya to mUrta karma ke sAtha amUrsa jIva kA saMbaMdha kaise ho ? mUrta karma se amRta jIva kA upaghAta aura anugraha kaise ho sakatA haiM? jaise AkAza khaDga Adi se nahIM kATA jA sakatA, aura candana Adi se lipta nahIM kiyA jA sktaa| kintu isa prakAra socanA mithyA hai| atizaya jJAnI pratyakSa pramANa se karmoM ko dekhate haiM aura alpajJa jIvoM kI vicitratA ko dekhakara anumAna se karma ko jAnate haiN| karma kI vicitratA se hI prANiyoM meM sukha-duHkha ki avasthA utpanna hotI haiN| koI jIva rAjA "puruSa eveda degUdeg sarva yad bhUtaM yacca bhAvyam" arthAt- mAtabhA puruSa chate // puruSa cha,2 tha yA che, ane bhAvIkALe thavAnA che te badhA puruSa ja che ! A veda vacanathI, tane evuM jJAna prAdurbhata thayuM che ke, A jagata AtmAmaya che. kama jevuM kAMI che ja nahi." je karmanuM vidyamAnapaNuM hota te, pratyakSa Adi pramANe dvArA jaNAyA vinA raheta nahi paNa tenI upalabdhi thatI nathI, mATe kama jevuM kAMI che ja nahi. je kadAca "kama' mAnavAmAM Ave te, amUrta jIvanI sAthe mUtane te saMbaMdha kevI rIte hoI zake ? " " mUrta kamaMDhArA, amUrta AtmAne upaghAta ke anugraha kevI rIte jaNAya? jema AkAza amRta che, tene mUta evA kharza AdithI kApI zakAya nahi jema caMdana mUta" che te te, amUrta evA AkAzane lepatu nathI; tema AtmA amUta che, ane kama mUrta che, te mUrta padArtha, amUrta sAthe kevI rIte eka rUpa thaI zake? zuM AvA prakAranA tArA maMtavyo vate che te barAbara che ne ? vedanA sUtrane tuM upara pramANe artha kare che te paNa barAbara che ne ?" agnibhUtie "hakAramAM pratyuttara Ape ane je je upara pramANe tenA abhiprAya hatA tenI kabulAta karI. bhagavAne vaLate javAba ApI kahyuM ke, "AvA tArA abhiprAye kheTA che. atizaya jJAnI puruSo, pratyakSa pramANa vaDe karmone dekhe che; ane a9pajJAnI onI vicitratA joI anumAnapaNe kamane jANe che. kamanI vicitratAne lIdhe - prANIomAM sukhaduHkhanA bhAva utpanna thAya che, koI jIva je rAjA thAya te, koI hAthI ke ghaDe thai te rAjAnuM SM agnibhUteH karmaviSayaka - saMzaya nivaarnnm| muu0107|| // 380 // HEREw.jainelibrary.org. Jain Education In national Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpasUtre 38 // maJjarI TIkA vAhanaM bhavati, kazcit padAtiH, kazcicchatradhArako bhavati / evaM kazcit kSutkSAmo bhavati yo'horAtramaTannapi ra bhikSAM na labhate / yugapad vyavaharamANAnAM potavaNijAM madhye ekastarati, ekaH samudre buDati / etAdRzAM kAryANAM kAraNaM kamaiMva, no khalu kAraNena vinA kimapi kArya saMpadyate / atha ca yathA mUrtasya ghaTasyAmUrtena AkAzena va saha sambandhastathA karmaNo jIvena saha / yathA ca mUrternAnAvidhairmayaiH, auSadhaivAmUrtasya jIvasyopaghAto'nugrahazca bhavan loke dRzyate tathaiva amUrtasya jIvasya mUrtena karmaNA upaghAto'nugrahazca jnyaatvyH| atha ca vedapadeSvapi na kutrApi karmaNo niSedhastena karmAstItisiddham / evaM prabhuvacanena saMzaye chinne sati dRSTatuSTo'gnibhUtirapi paJcazataziSyasahitaH prabajitaH // 50107 // hotA hai, koI hAthI athavA koi ghoDA hokara usakA vAhana banatA hai| koI paidala calatA hai, koI chatra dhAraNa karatA hai| isI prakAra koI bhUkha se durbala hotA hai, aura dina-rAta bhaTakatA huA bhI bhIkha nahIM pAtA ! eka sAtha vyApAra karanevAle naukA-caNikoM meM se eka pAra pahU~ca jAtA hai, aura eka samudra meM DUba jAtA hai| ina saba kAryoM kA kAraNa karma hI hai, kyoM ki kAraNa ke binA koI bhI kArya utpanna nahIM hotaa| aura, jaise pUrva ghaTakA amana AkAza ke sAtha saMbaMdha hotA hai, usI prakAra karma kA jI ke saath| jaise nAnA prakAra ke bhUta madho se aura mRta auSadhoM se jIva kA upavAta aura anugraha hotA huA loka meM dekhA jAtA hai, usI prakAra amUrta jIva kA mUrta karma ke dvArA upacAta aura bhanugraha jAnanA caahie| isake atirikta veda-padoM meM bhI kahIM bhI karma kA niSedha __nahIM kiyA gayA hai, ataH karma hai, yaha siddha huaa| isa prakAra prabhu ke kathana se saMzaya dUra ho jAne para harpita aura saMtuSTa hue agnibhUti bhI apane pAcasau ziSyoM ke sAtha dIbhita ho gaye ||m0107| vAhana bane che. karmanI vicitratA ne lIdhe kaI page cAle che, te kaI mAthe chatra dhAraNa karAve che kamane lIdhe, keI bhukhe durbala mAnava reTI mATe dina rAta bhaTake che chatAM tene peTa pUratuM maLatuM nathI !' ekI sAthe ane eka ja samaye vyApAra karavAvALA vepArIomAM eka pAra pAme che, tyAre bIje DUbI jAya che. A tamAmanuM mULabhUta kAraNu karmodaya che. koI paNa kAryanI pachavADe kAraNa te hovuM joIe; kAraNa vinA kArya banatuM nathI. jema mUta ghaDAne saMbaMdha amUrta AkAza sAthe thAya che tema kamane saMbaMdha AtmA sAthe jaNAya che. jema mata svarUpI madha ane mUrta svarUpI auSadhio vaDe jIvane upadhAta ane anugraha thAya che, temaja jaNAya che, tema amUrta chane paNa mUrta karmodvArA upaghAta anugraha thAya che. vedavAkya ane vedavANImAM kayAMya paNa kamane niSedha karavAmAM AvyuM nathI, mATe karma che te siddha vastu che. A pramANe prabhunA kathanathI saMzaya dUra thatAM te harSita thaze. saMtuSTa thaI teNe paNa pitAnA pAMca zikhyAnA samudAya sAthe dIkSA graMThaNa karI. (sU0107) agnibhUte: karmaviSayaka saMzaya nivAraNaM dIkSAgrahaNaM c| sa // 38 // Jain Education stational 2ndiww.jainelibrary.org Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa. zrIkalpa. sUtra // 38 // ma maJjarI TAkA TIkA-"tae Na aggibhUI mAhaNe" ityAdi / tataH indrabhUterdIkSAgrahaNAnantaraM khalu agnibhUtirbrAhmaNaH sarva vidyApAragaH samastavidyApAraGgataH, indrabhUtiriva cintayati-satyam yathArtham saH mahAvIro mahAn aindranAlikA mAyAvI dRzyate / anena mama bhrAtA indrabhUtiH vaJcitA chalitaH, adhunA aham gacchAmi, gatvA ca asarvajJa santamapi AtmAnaM svaM sarvahaM manyamAnaM taM dhuta parAjitya-parAstIkRtya mAyayA vaJcitaM mama bhrAtaraM pratinivartayAmi AnayAmi iti vicArya paJcazataziSyaiH-pariTataH sagarva yathAsyAttathA prabhusamIpe zrImahAvIrapArthe prAptataH tam agnibhUti bhagavAn-zrImahAvIra prabhu, nAmasaMzayanirdezapUrvatadIyanAma tadhRdayasthitasaMzayamUcanapurassaraM sambodhya evaM vakSyamANaM vacanam avAdIt-uktavAn , tathA hi-'bho agnibhUte / tatra manasi karmaviSaye saMzayo vartate' yat karma asti vA-athavA nAsti ? yato vedavacanamidamasti-"puruSa eveda 'U' sarva yadbhUtaM yacca bhAvyam" TIkA kA artha-indrabhUti kI dIkSA ke pazcAt saba vidyAoM meM nipuNa agnibhUti brAhmaNa ne indrabhUti ke samAna vicAra kiyA-saca hai, yaha mahAvIra mahAindrajAliyA dikhAI detA hai| usane mere bhAI indrabhUti ko bhI chala liyaa| aba meM jAtA hU~ aura asarvajJa hone para bhI apane ko sarvajJa samajhanevAle usa mAyAvI ko parAsta karake mAyA se Thage hue apane bandhu indrabhUti ko vApisa lAtA hU~ ! isa prakAra vicAra kara vaha agnibhUti apane pAcasau ziSyoM ke sAtha, abhimAna sahita, bhagavAn ke samIpa gye| bhagavAn ne agnibhUti kA nAma lekara tathA unake hRdaya meM sthita sandeha ko sUcita karate hue, saMbodhana kiyA aura isa prakAra saprakAra kahA-'he agnibhUti ! tumhAre mana meM karma ke viSaya meM sandeha rahatA hai ki karma hai athavA nahIM hai ?' veda kA vacana hai ki-"puruSa eveda 'U' sarve yad bhRtaM yacca bhaavym"| isa vAkya kA Azaya yaha hai ki yaha jo vartamAna hai, TIkAno artha-indrabhUtinI dIkSA pachI saghaLI vidyAomAM nipuNa agnithati brAhmaNe IdrabhUtinA je vicAra karyo ke vAta jarUra sAcI che ke te mahAvIra eka mahAna IrdrajALI lAge che. teNe mArA bhAI IndrabhUtine paNa ThagI lIdhA. have huM jAuM chuM ane asarvajJa hovA chatAM paNa pitAne sarvajJa samajanAra mAyAvIne parAsta karIne mAyAthI ThagAelA mArA bhAIne pAcho lAvIne ja jaMpIza A pramANe nirNaya karIne te agnibhUti pitAnA pAMcaso ziSyonI sAthe abhimAnapUrvaka bhagavAnanI pAse gayA. bhagavAne agnijatine tenA nAmathI saMbodhana karIne tathA temanA hadayamAM rahelA saMdehane jAhera karyo. bhagavAne A pramANe kahyuM -he agnibhUti! tamArA manamAM karmanA viSayamAM saMdeha rahe che ke kema che ke nathI? vedanuM vacana hai "puruSa e veda U" sarve yadbhUtaM yacca bhAvyam" 240 paay|| Azaya me che 3 mAre vartamAna cha, ta agniteH karmaviSayaka saMzaya nivAraNa vrnnnm|| ||suu0107|| // 382 // . Jain Education lik t ional odiww.jainelibrary.org Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre ||383 // Yan Zhen Zhen Ji Jia Jin atra - 'ida' zabdottaramanusvAra eva sakAre pare "U" kAratvamApannaH tena yadidaM vartamAnaM yat bhUtam = zratItam yat bhAvyaM =bhaviSyat tat sarvaM vastu puruSa eva, evakAro'tra karmAdivastuniSedhArthaH tena puruSAtiriktaM kiJcidapi agartateyarthaH / ityAdi vedavacanAt sarvamAtmaiva = bhUta bhavadbhaviSyat sarvaM vastu zrAtmaiva na tu AtmAtiriktaM kiJcidapi vastu vidyate, tatazca karmApi na vidyate iti / yadi cetu karma bhavet, tadA tat karmapratyakSAdipramANena labhyaM syAt, tannAsti = pratyakSAdipramANena tadupalabdhirna bhavati / yadi kathaMcit manyate, tadA tena mUrtena karmaNA saha amUrtasya jIvasya kathaM kena prakAreNa sambandho bhavet ? mUrtImUrtayoH parasparaM sambandhAsambhavAt / tathAamUrtasya jIvasya mUrtAt karmaga upaghAtAnugrahau - tatropaghAtaH - narakanigodAdigatipravartanena pIDanam - anugraha - svargAdigatipravartamena saukhyopabhogacetyetau kathaM kena prakAreNa bhavituM zaknuyAtAm ? mUrtImUrtayorupadhAtyopayAtakA bhUta hai aura jo bhAvI hai, vaha sabhI vastu puruSa (AtmA) ho hai / yahA~ 'puruSa' zabda ke pazcAt prayukta huA 'e' (hI) karma Adi vastuoM kA niSedha karane ke liye hai, to abhiprAya yaha nikalA ki puruSa ke atirikta koI bhI vastu nahIM hai / ityAdi veda vacana ke anusAra jo huA, jo hai aura jo hogA, vaha saba vastu AtmA hI hai / AtmA se bhinna anya koI padArtha nahIM hai, ata eva karma kA bhI astitva nahIM hai| karma hotA to pratyakSa Adi pramANoM se usakI pratIti hotI, kintu pratyakSa Adi kisI bhI pramANa se karma kI pratIti nahIM hotI / phira bhI kadAcit karma kA astitva mAna liyA jAya to mUrtta karma ke sAtha amUrta jIva kA saMbaMdha kisa prakAra ho sakatA hai ? mUrtta aura amUrta kA Apasa meM saMbaMdha saMbhava nahIM hai / isa ke atirikta amU AtmA kA mUrta karma se upaghAta -naraka - nigoda Adi gatiyoM meM le jAkara pIr3A pahu~cAnA - aura anugraha svarga Adi gati meM pahu~cA kara sukha kA upabhoga karAnA - kaise ho sakatA hai ? yaha saMbhava nahIM ki mUrta aura chene lAvI che, te kadhI vastu puruSa (AtmA) na che. "puruSa" zabhanI pAchaNa vaparAyesa 'eva' (hI) ubha Adi vastuonA niSedha karavAne mATe che. tethI tAtpa e nIkaLyuM ke puruSanA sivAya kAI paNa vastu nathI. ityAdi vedavacana pramANe je thayu, je che ane je thaze, badhI vastu AtmA ja che. AtmAthI bhinna bIjo kAi padArtha nathI. tethI kanuM paNa astitva nathI. kama hota to pratyakSa Adi pramANeAthI tenI pratIti thAta, paNa pratyakSa Adi phAI paNa pramANuthI kama nI pratIti thatI nathI. chatAM paNa kadAca karmInuM astitva mAnI levAmAM Ave te mR kamanI sAthe amUta jIvaneA sabadha kevI rIte hoi zake ? mRta ane amRtanA anyAnya saMbadha saMbhavI zake nahI. taduparAMta amRta AtmAnA mUta upaghAta-naraka-nigeAda Adi gatiomAM lai jaIne pIDA paheAMcADavI ane anugraha -svarga Adi gatimAM paheAMcADIne sukhanA upabhAga karAvavA te kevI rIte hAI zake ? e saMbhavita nathI ke mUta ane Jain Education Intional kalpa maJjarI TIkA agnibhUteH karmaviSayaka saMzaya nivAraNam / / / sU0 107 // ||383 // Pww.jainelibrary.org Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 384 // Qiang Man Jiu nugrAhyAnugrAhakatvAsambhavAt, tatra dRSTAntamupanyasyati - 'yathe ' - syAdi - yathA - AkAza: khaDgAdinA na chidyate, tathA - candananena=ghRSTacandana drava dravyena nopalipyate iti / evam agnibhUtimanogataM saMzayamuphpAdya tannirAkartumAha'tamicchA' ityAdi / he agnibhUte ! tattava mataM mithyA, yasmAddhetoH atizaya - jJAninaH = sarvajJAH pratyakSatvenasAkSAtkAreNa karma pazyanti, ghaTapaTAdivat karAmalakavadvA / chadmasthAstu jIvAnAM vaicitryaM = gativailakSaNya dRSTvA anumAnena tada= karma jAnanti / tathAhi anumAnaprayogaH - jIvAH karmavanto gativaicitryAditi / tathA karmaNovicitratayaiva vailakSaNyenaiva tAdRzakarmavatAM prANInAM jIvAnAM sukhaduHkhAdibhAvAH vicitrAH sampadyante / yataH yasmAt kAraNAt ko'pi jIvaH rAjA bhavati, kazcit ko'pi jIvaH azvaH ko'pi gajo vA bhUtvA tasya rAjJaH vAhanaM amUrta meM se eka upAya ho aura dUsarA usakA upaghAtaka ho, tathA eka anugrAhya ho aura dUsarA anugrAhaka ho / isa viSaya meM dRSTAnta dete haiN| yathA-AkAza talavAra, Adi ke dvArA kATA nahIM jA sakatA aura candanAdi ke lepa se lepA nahIM jA sakatA / isa prakAra agnibhUti ke manogata saMzaya kA samarthana karake usakA nirAkaraNa karane ke liye kahate haiMhe agnibhUti, tumhArA yaha mata mithyA hai| kyoM ki sarvajJa karma ko pratyakSa se dekhate haiM, jaise ghaTa paTa Adi ko athavA hathelI para rakkhe AMvale ko dekhate haiM / alpajJa puruSa jIvoM kI gati Adi kI vilakSaNatA ko dekha kara anumAna pramANa se karma ko jAnate haiN| anumAna kA prayoga isa prakAra hai-jIva karma se yukta haiM, kyoki unakI gati meM vicitratA dekhI jAtI hai| tathA karma kI vicitratA - bhinnatA ke kAraNa hI, vicitra karmavAle prANiyoM ke sukha-duHkha Adi vicitra bhAva utpanna hote haiM, kyoM ki koI jIva rAjA hotA hai, koI ghor3A hotA hai aura koI hAthI hotA hai / ghoDA yA hAthI hokara rAjA kA vAhana banatA hai| koI jIva usa adbhUta mAMthI eka upazcAtya heya ane bIjI tenuM upaghAtaka hAya tathA eka anugrAhya hoya ane bIjuM anugrAhaka hAya. A viSe drSTAMta Ape che ke,-jema AkAza talavAra didvArA kApI zakAtuM nathI temaja zrIkhaMDa caMdanAdinA lepathI lepI zakAtuM nathI. A pramANe agnibhUtinA maneAgata sa Mzayanu samana karIne tenuM nirAkaraNa karavAne mATe kahe che-" huM agnibhUti, tamArA A mata mithyA che. kAraNa ke satta, kamane pratyakSathI jue che, jema ghaTa paTa Adine athavA hathelImAM rAkhela AmaLAne jue che. alpajJa puruSa jIvAnI gati AdinI vilakSaNatAne joIne anumAna pramANathI kramane jANe che. anumAnanA prayoga A pramANe che-jIva karyAMthI yukta che, kAraNa ke temanI gatimAM vicitratA dekhAya che. tathA karmAMnI vicitratA-bhinnatAne kAraNe ja, zicitrakavALA prANIonAM sukha-duHkha Adi vicitra bhAva utpanna thAya che. kAraNa ke kAi jIva rAjA thAya che, kAI ghADA thAya che, ane kAi hAthI thAya che. gheADA ke hAthI laIne Bao kalpa maJjarI ThIkA agnibhUteH karmaviSayaka saMzaya nivAraNam / ||suu0107|| // 384 // . Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrokalpasUtre 1385|| Cang Zhen Shi Jian bhavati, kavi - jIvatasyaiva rAjJaH padAtirbhavati, kazcit jIvaH chatradhArako bhavati evam itthaM kazcit jIvaH kSutkSAmaH = kSudhApIDito bhavati yaH kSutkSAmaH karmavitryAt ahorAtram aTannapi = bhramannapi bhikSAM na labhate, tathA - 'jamagasamagaM' yugapat - ekakAle vyavaharamANAnAM potavaNijAM madhye ekastarati = samudrapAraM gacchati, ekaH = aparaH samudre buDati - nimajjati, etAdRzAm vicitrANAM kAryANAM kAraNaM karmaiva na tu karmAtiriktaM kimapi lakSyate / nanu pUrvoktAnAM kAryANAM svAbhAvikatyamiti tatkAraNatayA karmasvIkaraNaM vyarthamiticettatrAha - sa svabhAvaH kiM vastu, avastu vA ? yadi avastu tadA tasmAtkAryotpattirna kadApi bhavitumarhati / yadi vastu mUrtImUrtI vA / amUrtastadAtvanmatAnusAreNa tasmAt mUrttakAryANAmutpattirbhavatuM nArhati / yadi mUrtastadA sa karmaiveti manasi nidhAyAha- 'no khalu' ityAdi / rAjA kA pyAdA hotA hai aura koI usakA chatradhAraka - usa para chatra tAnane vAlA hotA hai / isI prakAra koi jIvabhUva se pIr3ita hotA hai, jo apane karma kI vicitratA ke kAraNa dina aura rAta bhIkha ke lie bhaTakatA phiratA hai, phira bhI bhIkha nahIM pAtA / tathA-eka hI samaya meM vyApAra karanevAle naukA- vyApAriyoM meM se eka kuzala samudra pAra ho jAtA hai aura dusarA samudra meM hI DUba jAtA hai| ina saba vicitra kAryoM kA kAraNa karma hI haiM; karma ke sivAya aura kucha bhI pratIta nahIM hotaa| zaMkA- pUrvoktavicitra kArya svabhAva se hI hote haiM ataeva karma ko unakA kAraNa mAnanA vyartha hai / samAdhAna tuma svabhAva ko vicitra kAryoM kA kAraNa kahate ho to batAo ki svabhAva kyA hai ? vaha koI vastu hai yA astu ? agara avastu hai to usase kAryoM kI utpatti nahIM ho sakatI / vastu hai to mRrta rAjAnuM vAhana bane che. keAi jIva te rAjAne pAyadaLa sainika thAya che ane koI tenA chatradhAraka-tenA para chatra dhAraNa karAvatAra thAya che. eja pramANe keI jIva bhUkhathI pIDAya che, je potAnA karmAMnI vicitratAne kAraNe divasa ane rAta bhIkhane mATe bhaTake che te paNa bhIkhamAM kai pAmatA nathI tathA eka ja samaye vyApAra karanAra vahANumAM saphara karatA vepArIe mAMthI eka sakuzaLa samudrapAra kare che ane bIjo samudramAM ja DUbI jAya che. e badhA vicitra kAcanuM kAraNu ka ja che, kanA sivAya bIjuM kaMi paNa lAgatuM nathI. zakA-pUrvIkRta vicitra kA` svabhAvathI ja thAya che tethI kane tenuM kAraNa mAnavu' te bya che. samAdhAna-tame svabhAvane vicitra kAryAnuM kAraNa kaheA che. tA batAvA ke svabhAva zu' che? te koI vastu che ke vastu ? jo avastu hoya to tenAthI kAryanI utpatti thai zakatI nathI. je vastu hoya te mUta' che ke amUta ? jo Cang Cang Yan Yuan Jiang kalpa maJjarI TIkA agnibhUte: karmaviSayaka saMzayanivAraNam / ||suu0107|| // 385 // Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre zrIkalpamaJjarI TIkA kimapi ghaTapaTAdi kArya kAraNena vinAkAraNAbhAve no sampadyate, apitu kAraNenaiva kimapi kArya sampadyate ato jIvAnAM rAjatvAdi vicitrakAryANAM kAraNatayA karma svIkaraNIyameveti paryavasitam / itthaM karmaNaH sattAzrIkalpa mupapAdya sampati mRAmayoH karmajIvayo sambandhaM yuktavA sAdhayati-'aha ca' ityaadi| atha na-yathA mUrtasya ghaTasya amUrtena AkAzena saha sambandhaH, tathA tena prakAreNa mUrtasya karmavaH amUrtena // 386|| jIvena saha sambandho bodhyaH / tathA ca-mUtaiH nAnAvidhaiH anekaprakAraiH madyairjIvasya upaghAtaH vairupyAdi doSajananena hAnirbhavati / taduktamhai yA amUrta ? agara amUrta hai to tumhAre matAnusAra vaha mUrta kAryoM ko utpanna nahIM kara sakatA / agara mUrta hai to phira vaha karma ho hai| isI bAta ko mana meM lekara kahate haiM-'no khalu' ityaadi| ghaTa paTa Adi koI bhI kArya kAraNa ke vinA utpanna nahIM ho sktaa| kAraNa se hI koI kArya utpanna hotA hai| ataH jIvoM ke rAjA hone Adi vicitra kAryoM kA kAraNa karma svIkAra karanA caahie| isa prakAra karma kI sattA siddha kara ke aba mUrta karma aura amUrta jIva kA saMbaMdha yukti se siddha karate haiM-'aha ya' ityaadi| jaise mUrta ghaTa kA bhamUrta AkAza ke sAtha sambandha hotA hai, usI prakAra mUrta karma kA amUrta jIva ke mAtha saMbaMdha samakSa lenA caahie| athavA-jaise nAnA prakAra ke mUta madyoM ke dvArA jIva kA upavAta (virUpatA Adi doSoM kI utpatti hone se hAni) hotI hai| kahA bho haiamUrta hoya te tamArA mata pramANe te mRrta kAryone utpanna karI zakatuM nathI. je mUrta hoya te pachI te kama ja cha / pAtane manamA sadhana 4 -"no khalu" tyAha ghaTapaTa Adi kaI paNa kArya kAra vinA utpanna thaI zakatAM nathI. kAraNathI ja ke kArya utpanna thAya che. tethI che jenuM nA thavuM Adi vicitra kAryonuM kAraNa kamane svIkAravuM joIe. A pramANe kamanI sattA siddha karIne huye bhUta bhane bhabhUta' ne saMbadha yuTitathI siddha 2-"ahaya" tyAdi jema mUrta ghaDAno amRta AkAzanI sAthe saMbaMdha hoya che, e ja pramANe mUta kamane amUrta jIvanI sAthe che. saMbaMdha samajI lejo joIe. athavA jema vividha prakAranA mUta madhonA dvArA jIvane upadhAta. (virUpatA Adi denI ET patti thapathI hAnI) ya cha. 4dhuM 55 cha agnibhUte karmaviSayaka saMzaya- .. nivaarnnm| // 386 // meww.jainelibrary.org Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra 1132911 Man Man ,Zhen Zhen Shi Jian Yan Yan Bian vairupyaM vyAdhipiNDaH svajanaparibhavaH kAryakAlAtipAto, 5 6 vidvezo jJAnanAzaH smRtimatiharaNaM viprayogazvasadbhiH / 9 10 11 12 13 14. 15 16 pAruSyaM nIcasevA kula-bala-tulanA dharma - kAmA-rthahAniH, kaSTaM bhoH ! SoDazaite fretarkarA madyapAnasya doSAH // 1 // iti / Jain Education Intentional api ca-- zrUyate ca RSirmayAt prAptajyotirmahAtapAH / svargAGganAbhirAkSaso mUrkhavannidhanaM gataH // 1 // kiceha bahunoktena pratyakSeNaitra dRzyate / doSo'sya vartamAne'pi tathA bhaNDanalakSaNaH || 2 || iti / "cairupyaM vyAdhipiNDaH svajanaparibhavaH kAryakAlAtipAto, vidveSo jJAnanAza: smRtimatiharaNaM viprayogazca sadbhiH / pAruSyaM nocasevA kulabalatulanA dharmakAmArtha hAni, kaSTaM bhoH ! SoDazaite nirupacayakarA madyapAnasya doSAH " // 1 // iti / arthAt- 'madirApAna se hAnikara yaha solaha doSa utpanna hote haiM - virUpatA 1, nAnA prakAra kI vyAdhiyA~ 2, svajanoM ke dvArA tiraskAra 3, kArya-kAla kI barbAdI 4, vidveSa 5, jJAna kA nAsa 6, smaraNa-zakti aura buddhi kI hAni 7, sajjanoM se alagAva 8, rUkhApana 9, nIcoM kI sevA 10, kula 11, bala 12, tulanA 13, dharma 14, kAma 15, aura artha 16, kI hAni" / aura mI kahA hai vairUpyaM vyAdhipiNDaH svajanaparibhavaH kAryakAlAtipAto, vidveSo jJAnanAza: smRtimatiharaNaM viprayogazca sadbhiH / pAruSyaM nIcasevA kula-bala- tulanA dharmakAmArthahAniH, kaSTaM bhoH ! SoDazaite nirupacayakarA madyapAnasya doSAH // iti / eTale ke dirA pIvAthI A seALa hAnikAraka DhASo utpanna thAya che. (1) virUpatA (2) vividha prakAranI vyadhiyo (3) svano dvArA tiras42 (4) artha ajanI maraNAhI (5) vidveSa (6) jJAnano nAza (7) sbharazu zakti ne buddhinI hAni (8) sanothI viTAyAlu (8) uThorayA (10) nIya boDInI sevA (11) bhuja, (12) jaNa, (13) tujhanA (14) dharma, (15) ama ramane (16) arthanI hAnI jIpa uDela che hai Kinr to Tel Tod Tec kalpa maJjarI TIkA agnibhUteH karmaviSayaka saMzaya mivAraNam / ||suu0107|| // 387 // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrIkalpamutre kalpamaJjarI TIkA // 188 // agnibhateH ma etadviSaye vizeSajijJAsubhirasmadAcAryacaraNakRtAcAramaNimaJjUSA vyAkhyAvibhUSisya dazavakAlika sUtrasya paJcame'dhyayane dvitIyoddezasya 'suraM vA meragaM vAtri' ityAdi SaT triMzattamAdi gAthAnAM vyaakhyaavlokniiyeti| _____tathA-mUrternAnAvidhairoSadhairamUrtasya jIvasya anugrahaH roganAza valapuSTayAdijamanenopakAro yathA bhavati, tathaiva amUrtasya jIvasya tena prakAreNaiva amUrtasya jIvasya mUrtena karmaNA upaghAto'nugrahazca jJAtavya iti| evaM dRSTAnto panyAsapUrvakaM karmAstitvamupadAgnibhUteH paramamAnyapramANapadarzanAya pAha-'aha ya' ityaadi| "zrUyate ca RSirmayAt, prAptajyotirmahAtapAH / svargAganAbhirAkSipto mUrkhavannidhanaM gataH // 1 // kiM ceha bahanoktena, pratyakSeNeva dRzyate / doSokasya vartamAne'pi tathA bhaNDanalakSaNaH" iti / arthAta-munA jAtA hai ki jJAna-jyotimApta aura mahAtapasvI RSi bhI madirA pAna ke kAraNa apsarAtroM se abhibhUta hokara mukhe manuSya kI taraha mauta ke grAsa bane // 1 / / isa viSaya meM adhika kahane se kyA lAbha? madyapAna kI burAI to vartamAna meM bhI pratyakSa devI jAtI hai| zarAbI sarvatra bhAMr3A jAtA hai / 2 // isa viSaya meM vizeSa jijJAsuoM ko mere gurU pUjya AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAja kI banAI huI AcAramaNimaMjUSA nAmaka TokApAle dazavakAlika sUtra ke pA~caveM adhyayana ke dUsare uddezaka kI 'suraM vA meragaM vAdhi' ityAdi chattIsoM Adi gAthAoM kI vyAkhyA dekha lenI caahie| zrUyate ca RpirmadyAt prAptajyotirmahAtapAH / svargAGganAbhirAkSimo mUrkhavanidhanaM gataH // 1 // ki ceha bahunoktena pratyakSenaiva dRzyate / doSo'sya barnamAne'pi tathA bhANDanalakSaNaH / / 2 / / iti / eTale ke sAMbhaLavAmAM Ave che ke jJAna-ti prAptaane mahA tapasvI RSi paNa madIrA pAnane kAraNe apsarAothI abhibhUta thane mukha manuSyanI jema tane keLIyo banyA che. 1 che A vize vadhAre kahevAthI zuM lAbha ? madirApAnanI burAI te vartamAna kALamAM paNa pratyakSa dekhAya che. zarAbI badhe niMdAya che. (noMdha:--A viSayamAM vizeSa jijJAsA dharAvanAre pUjaya AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAje racela 'mAyAmaNi bhA'nAmanITApA zAsi sUtrana pAyamAMmadhyananA bhI zanI 'suravA meragaM vAvi' tyAhi chatrIsamI Adi gAthAonI vyAkhyA joI levI joIe.--prakAzaka) tathA jema vividha prakAranI cUta pAsethI karmaviSayaka saMzayanivAraNam / ||muu0107|| rU88AA Jain Education R ational Dirwaw.jainelibrary.org Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa. zrIkasa. sUtre '389 / maJjarI TIkA atha ca tava paramamAnyeSu vedapadevapi vedeSvapi kutrApi kasmizcidapi sthale karmaNo niSedho nAsti / tena vedeSu karmaNo niSedhAbhAvena 'karma asti iti siddham / evam uktarUpeNa prabhuvacanena karmAstitva-viSayake saMzaye chinne sati hRStaSTA atiprasannaH san agnibhUtirapi indrabhUtivat pazcazataziSyasahitaH pravajita zrImahAvIrahastAd dIkSito jAtaH ||suu0107|| mUlam-tae NaM vAubhUI vippo 'duvevi bhAyarA pavvaiya' ti jANiUNa ciMtei-saccameso savaNNU dIsai, jappabhAveNa mamaM doSi bhAyarA tayaMtie pnciyaa| azro ahamavi tattha gamiya sayamaNogayaM tajjIva taccharIravisayaM saMsayaM avAkaremitti kaTu so vi paMcasayasissaparivuDo pahusamIve samaNupatto pahU taM nAmasaMsayaniddesapuvvaM vayai-bho vAubhaI ! tujjhamaNaMsi saMdeho vaTTai-jaM sarIraM taM ceva jiivo| no anno tavvairitto kovi jIvo pacakkhAipamANeNa taM uvalaMbhAbhAvA / jalabubbuo vica so sarIrAo upajjae sarIre ceva vilijjai / ao natthi anno kodhi payatyo jo paraloe gcchejjaa| "vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH" iccAi veyAyaNaMpi attatthe mANaM / ettha vubai sayapANiNaM desabhI jIvo paJcakkho atthi ceva, jao somaiA iguNANaM paccakkha tathA-jisa prakAra nAnA prakAra kI mRta auSadhoM se amRta jIva kA anugraha hotA hai-roga kA nAza hotA hai, bala-puSTi Adi kI utpatti hokara upakAra hotA hai, usI prakAra amUrta jIva kA mUrta karma se bhI upaghAta aura anugraha jAna lenA caahiie| isa prakAra dRSTAntoM se karma kA astitva dikhalA kara agnibhUti ke paramamAnya pramANa ko pradarzita karane ke liye kahate haiM isa ke sivAya tumhAre atizaya mAnya vedoM meM bhI, kisI bhI sthAna para karma kA niSedha nahIM hai| vedo meM karma kA niSedha na hone se bhI kama hai' yaha siddha hotA hai| isa prakAra prabhu kekathana se karma ke astitva saMbaMdhI saMzaya ke dUra ho jAne para hRSTa-tuSTa hue agnibhUti ne bhI, indrabhUti ke samAna, pA~ca sau ziSyoM sahita zrImahAvIra prabhu ke hAtha se dIkSA grahaNa karalI // 0107 // amUrta jIvane anugraha thAya che-rogane nAza thAya che, baLa-puSTi AdinI utpatti thaIne upakAra thAya che, eja pramANe amUrta jIvane kamathI paNa upaghAta anugraha jANI levuM joIe. A pramANe dRSTAMtathI kamanuM astitva banAvIne agnibhUtinA parama mAnya pramANane pradarzita karavAne mATe kahe che-A sivAya atizaya. mAnya vedamAM paNa koI paNa sthAne kamane niSedha nathI. vedomAM kamane niSedha na hovAthI paNa "kama che" te siddha thAya che. A pramANenA prabhunA kathanathI harSa ane saMtoSa pAmela agnibhUtie paNa, indrabhUtinI jema, pAMcase ziSya sa.the zrI mahAvIra prabhune 7the 6kSA a65 41 (sU0 107).... agnibhUte kama dIkSAgrahaNam / suu0107||| AAJLATE // 389 a Jain Education Seation Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpamaJjarI // 39 // TIkA taNeNaM saMviU atyi| so jIvo dehidiyehito puhaM asthi / jao jayA iMdiyAI nassaMti tayA so ta taM iMdiyatyaM sarai, jahA-eso sado mae puvvaM muNio, evaM vatthunAyaM mae puvaM diTuM, eso gaMdho mara bhagghAo, eso mahura tittAiraso mae puvaM AsAio, eso miukakkhaDAiphAso mae puvvaM puTTho mAsI / evaM payAro jo aNuhabohavai, so jIvaM vinA kassa hojA? tujjha satthe vi dhuttaM "satyena labhyastapasA hopabrahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddhIyaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH" iti / jai sarIrAo anno kovi jIvo na haveja tAhe "satyena tapasA brahmacaryaNa epalabhyaH" iikaI saMgaccheja / ao siddhaM sarIrAo bhinno anno jIvo atthitti / evaM pahukayaguNeNaM chinnasaMsao paDibuddho vAubhUI sayasissehiM pabbaio |muu0108|| chAyA-tataH khalu vAyubhUtirvimaH 'dvAvapi bhrAtarau pravrajitau' iti jJAtvA cintayati-satyam , eSa sarvajJo dRzyate, yatprabhAveNa mama dvAvapi bhrAtarau tadantike prnitau| ato'hamapi tatra gatvA svamanogataM tajjIvataccharIraviSayaM saMzayamapAkaromIti kRtvA so'pi pazcazataziSyaparivRtaH prabhusamIpe samanuprAptaH / prabhustaM nAmasaMzayanirdezapU vadati-bho! vAyubhUte! tayamanasi saMdeho vartate-yat zarIraM tadeva jIvaH, nAnyastadvayatiriktaH mUla kA artha-taba vAyubhUti brAhmaga ne 'mere donoM bhAI dIkSita ho gaye' yaha jAna kara vicAra kiyAsacamuca ho vaha sarvajJa pratIta hote haiM, jisa sarvajJatA ke prabhAva se mere donoM bhAI unake pAsa dIkSita hue haiN| ata eva maiM bhI vahA~ jAkara apane manameM sthita 'tajjIva-taccharIra' arthAt vahI jIva aura vahI zarIra haiM- bhinna nahIM, isa viSaya ke saMzaya kA nivAraNa kruuN| isa taraha vicAra kara vaha bhI apane pA~ca sau ziSyoM ke sAtha prabhu ke pAsa phuNce| prabhu ne una ke nAma kA aura saMzaya kA ullekha kara ke kahA-he vAyubhUti ! tumhAre mULane acaM-tyArabAda vAyubhUti brAhmaNe jANyuM ke, bhAIo dIkSita thaI gayA che. A sAMbhaLI tene pratIti thaI ke jarUra 'vaddhamAna svAmI" sarvajJa jaNAya che. tenI sarvajJatA ne lIdhe, mArA baMne bhAIe, saMsArathI virakta thayA, bhATa bhAzaya paNa tyAMcyAta ane tathI nitu ! bhAre saMzaya sevA che'tajjIvataccharIra' arthAta zarIra cha, bhane zarIra chata cha. mAne bhinna nadI para 30 cha, AvI zaMkAnuM samAdhAna "vardhamAna" pAse jaI karI AvuM! A pramANe vicAragrasta banI nirNaya karyo, ane potAnA pAMcase ziva samudAya sAthe prabhunI samIpe a vavA te ravAnA thayA. prabhunI samIpa A vI, yathAsthita sthAna para beThA. tyAra pachI prabhue, temanI upara dRSTi karI, temanA kharA nAmanuM saMbodhana karIne temanA manamAM "jIva-ane zarIra vAyubhUte tajjIvataccharIra viSaya maMzaya nivAraNam / ||suu0108 // 390 // . Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamUtre // 391 // Jiang Shang Yan Zhen Liao kospi jIvaH, pratyakSAdi pramANena tadupalambhAbhAvAt / jalabudabuda iva sa zarIrAd utpadyate zarIra eva vilIyate / ato nAsti anyaH ko'pi padArtho yaH paraloke gacchet / vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH" ityAdi vedavacanamapi atrArthe mAnam / atrocyate - sarvaprANinAM dezato jIvaH pratyakSo'styeva, sa smRtyAdi guNAnAM pratyakSatvena saMvidasti sa jIvo dehendriyebhyaH pRthagasti / yatoM tadA indriyANi nazyanti tadA sa taM tamindriyArthaM smarati, yathA eSa zabdoM mayA pUrva zruta 1 etad vastu jAtaM mayA pUrva dRSTam 2, eSa gandhoM mayA pUrvamAghAtaH 3, eva madhuratitAdiraso mayA pUrvamAsvAditaH 4, eSa mRdukarkazAdi sparzo mayA pUrva spaSTa AsIt / evaM prakAro yo'nubhavo mana meM sandeha hai ki jo zarIra hai vahI jIva hai / zarIra se bhinna koI jIva nahIM hai, kyoM ki pratyakSa Adi pramANoM se usakA upalaMbha nahIM hotaa| jala ke bulabule ke samAna jIva zarIra se utpanna hotA hai / aura zarIra meM ho vilIna ho jAtA hai / ata eva usase bhinna koI padArtha nahIM jo paraloka meM jAtA ho / 'vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH' ityAdi ( pUrvollikhita) veda - vacana bhI isa viSaya meM pramANa hai / arthAt pA~cabhUtoM se yaha AtmA una hotA hai, aura pA~ca bhUtA meM hI mila jAtA hai / GAY isa kA samAdhAna yaha hai sabhI prANiyoM ko deza se jIva kA pratyakSa hotA hI haiN| vaha jIva smRti Adi guNoM kA sAkSAt jJAtA hai| vaha jIva zarIra tathA indriyoM se bhinna hai; kyoM ki jIva, indriyoM ke naSTa ho jAne para bhI, indriyoM dvArA jAne hue viSayoM kA smaraNa karatA hai| jaise vaha zabda maiMne pahale sunA thA; ve vastue~ maiMne pahale dekhI thIM; vaha gaM maine pahale sUcI thI; vaha madhura aura tikta rasa maiMne pahale cakhA thA; vaha ekaja che' e ghALAI rahelI zaMkA, sabhA samakSa pragaTa karI. " tArA manamAM sa Mdeha che ke, jIva ane zarIra judA nathI, paNa ekaja che. ka raNa ke pratyakSa Adi pramANu vaDe, tenI upalabdhi thaI zakatI nathI jalanA parapoTA samAna, jIva zarIramAM utpanna thAya che. ane temAMja vilaya thAya che. zarIrathI koI bhinna padAtha che ja nahi. ke paraleAkamAM to hoya ! 'vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH" ityAdi mA dehavAuyo vaDe, tu tArI mAnyatA ne puSTi Ape che. " upara darzAvelI vAyubhUtinI mAnyatAne nirmULa karavA, bhagavAna samAdhAna Ape che ke, sarvAM prANIo judA judA bhAse che, te tenuM pramANu che. jIvamAM smRti vigere guNlRA rahelA che, te tenI bIjI pratyakSatA che. indriyA ane zarIranI racanA bhinna bhinna jaNAya che, te paNa tenA purAvA che. kAraNa ke indriyAnA nAza thatAM paNu, indriyA Jain Education dvArA jaNAyela viSayonI smRti rahe che. pahelA sAMbhaLelA zabdo, pahelI dekhAela vastuo, agAu sUMdhAela padArtho, kalpa maJjarI TIkA vAyubhUteH tajjIva taccharIra viSaya saMzaya nivAraNam / ||0108 || // 391 // Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 392 // vAyubhUteH bhavati, so jIvaM vinA kasya bhavet ! / taba zAstre'pyuktam-satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddho yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH" iti / yadi zarIrAd anyaH ko'pi jIvo na bhavettadA "satyena tapasA brahmacaryeNa epalabhyaH" iti kathaM saMgaccheta ? ataH siddhaM zarIrAda bhinno'nyo jIvo'stIti / evaM prabhuvacanena chinnasaMzayaH pratibuddho vAyubhUtirapi paMcazataziSyaH pravajitaH // 0108|| TIkA-'tae NaM vAubhUI vippo' ityAdi / tataH khalu vAyubhUtivimaH dvAvapi bhrAtarau prabajitau" iti jJAtvA manasi cintayati-tathAhi-"satyam , eSaH zrImahAvIrasvAmI sarvajJo dRzyate, yatprabhAveNa mama dvAvapi komala yA kaThora Adi sparza maiMne pahele chuA thaa| isa prakAra kA jo smaraNa hotA hai, vaha jIva ke sivAya kisa ko hogA? tumhAre zAstra meM bhI kahA hai 'satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddho yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH' iti / ___arthAda-'yaha nitya, jyoti svarUpa aura nirmala AtmA, satya, tapa aura brahmacarya ke dvArA upalabdha __ hotA hai, jise dhIra tathA saMyamavAn yati hI dekhate haiN|' yadi jIva pRthaka na ho to yaha kathana kaise saMgata hogA? isa se siddha hai ki jIva zarIra se bhinna aura svataMtra hai| prabhu ke isa prakAra ke kathana se vAyubhUti kA ra saMzaya chinna ho gyaa| vaha pratibuddha huA aura pAMca sau ziSyoM ke sAtha dIkSita huA |mu0108|| ___TokA kA artha-'mere donoM bhAI mahAvIra svAmI ke samIpa dIkSita ho gaye aisA jAna kara vAyubhUti brAhmaNa mana hI mana vicAra karate hai-saca hai,-zrImahAvIra svAmI sarvajJa mAlUma hote haiN| yaha unakI sarvajJatA kA hI khaTAmiDA vigere cAkhelA raso, kaThora-suMvALA vigere sparzAelA sparze, jyAre yAda karIe chIe tyAre smaraNamAM bhAva. mA 225' 7 sivAyana thAya? tabhA zAlamA jhucha hai-"satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddho yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH" ti mA nitya yati 2135 nibhA AtmA, satya-tapa ane brahAcarya dvArA upalabdha thAya che, ne je AtmAne dhIra-vI2 saMyamavAna thati joI zake che. jo jIva jude na hoya te, A kathana kevI rIte saMgata gaNAya? AthI siddha thAya che ke, jIva zarIrathI bhinna ane svataMtra che. prabhunA AvA pravacanathI vAyubhUtine saMzaya dUra thaye. ne pratibaMdha pAmI, prabhu AgaLa dIkSA levA tatpara thaye bhagavAne paNa cagya avasara jANe, temane pAMcaso ziSyanI sAthe dIkSA ApI dIkSita karyA. (sU0108) vizeSArtha-IndrabhUti ane agnibhUtinI pratiSThA ghaNI hatI, chatAM teo paNa prabhAvita thaI saMsArathI virakta na banyA, mATe A puruSa koI sAmAnya zaktine nathI, paNa adbhUta vijJAnane dhAraka hovo joIe. jema mArA baMne tajjIvataccharIra viSaya saMzaya nivAraNam dIkSAgrahaNaM muu0108|| // 392 // Jain Education Eemnational Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre / / 393 / / TECT ETER bhrAtarau tadantike pravrajitau / ato'hamapi tatra gatvA svamanogataM tajjIvataccharIra viSayaM = jIva- zarIra kyaviSayakaM saMzayam apAkaromi, iti kRtvA = ityetadvicintya so'pi = vAyubhUtirapi paJcazataziSyaparivRtaH prabhusamIpe samanuprAptaH= samAgataH / prabhuH = vAyubhUtiM nAmasaMzayanirdezapUrva = tannAma tanmanogatasaMzayanirdezapurassaraM vadati - bho vAyubhUte / tava manasi saMdeho vartate yat zarIraM tadeva jIvaH / tadvyatiriktaH = zarIra bhinnaH anyaH ko'pi jIvoM nAsti, pratyakSAdipramANena tadupalambhAbhAvAt / jalabudbuda iva jalabudbudavat sa jIvaH zarIrAt utpadyate utpannaH san zarIre eva vilIyate = vilIno bhavati / ato nAsti anyaH = zarIrAtiriktaH ko'pi padArthaH = jIvapadArthaH, yaH paraloke gacchet ? / 'vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH' ityAdi vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyeva anuvinazyadi- iti vedavacanamapi atrArthe zarIrajIvaikyaviSaye mAnaM=pramANam / ayaM bhAvaH - vijJAnaghano = jIva etebhyo prabhAva hai ki mere donoM bhAI unake samIpa dIkSita ho gaye haiN| ata eva maiM bhI unake pAsa jAkara apane mana ke ' vahI jIva vahI zarIra' arthAt jIva aura zarIra viSayaka ekatA saMbaMdhI saMzaya kA samAdhAna prApta karU~ / isa prakAra vicAra kara vAyubhUti bhI apane pAsa ziSyoM ko sAtha lekara bhagavAn ke samIpa Aye / bhagavAn ne vAyubhUti ke nAma aura saMzaya kA ullekha karate hue kahA - he vAyubhUti ! tumhAre mana meM yaha sandeha paiThA huA hai ki- 'jo zarIra hai vahI jIva hai| zarIra se bhinna jIva alaga nahIM hai, kyoM ki pratyakSa yadi kisI bhI pramANa se jIva kI pratIti nahIM hotii| jaise jala kA budbuda jala se hI utpanna hotA hai aura jala meM lIna ho jAtA hai, jala se alaga usakA koI svataMtra astitva nahIM hai, isI prakAra jIva bhI zarIra se utpanna hotA hai aura zarIra meM ho vilIna ho jAtA haiM / ataH zarIra se bhinna koI jIva padArtha nahIM hai jo mRtyu ke pazcAt paraloka meM jAya / 'vijJAnaghana hI ina pRthvI Adi bhUtoM se utpanna hokara unhIM meM lIna ho jAnA hai' yaha veda-vAkya bhI jItra aura zarIra kI ekatA ke viSaya meM pramANa hai / bhAiAnI ane amArA badhAnI je je zaMkAe amane mujhave che, te badhI zAMkAe anukrame nimU La thatI jAya che. jIvanuM astitva ane karmanu' hAvApaNuM, A banne za'ka A amArA manamAM vatatI hatI, tenuM nivAraNa A vyaktie sacoTa kathana dvArA karI ApyA pachI, mane paNa gheADI gheADI zraddhA tenA para AvatI jAya che. mATe huM paNa mArI zaMkA tenI AgaLa pradarzita karI, tenA khulAso meLavuM! Avu vicArI te prabhu pAse gayA eTale zarIra ane jIva' ekaja che. te jAtanI temanI zaMkA, prabhue svayaM pragaTa karI. AthI vAyutine potAnA manI vAta emaNe kevI rIte kAzI te me vismaya thayo. lagavAne, bhavAnI smRti, lajJAsA, thiGISa, lagamiSA, mAzAMsA vigere gunA Jain Educationations Wu Wu Wu Wu Wu Wu kalpa maJjarI TIkA vAyubhUteH tajjIva taccharIra viSaya saMzaya nivAraNam / ||sU0108|| // 393 // Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 394 // TIkA bhUtebhyaH pRthivyAdibhya utthAya-utpadya punastAnyeva bhUtAni anuvinazyati-teSu bhUteSveva vilIno bhavatIti / atrocyate asmin viSaye pratividhIyate-sarvapANinAM jIvo dezataH pratyakSo'styeva, yataH sa jIvaH smRtyAdiguNAnAM smRti-jijJAsA-cikorSA-jigamiSA-''zaMsAdinAM guNAnAM pratyakSasvena saMvit-jJAtA asti / saH-jIvaH dehendriyebhyaH pRthak asti, kutaH ? ityAha-'yataH' ityAdi-yataH indriyANi zrotrAdIni yadA nazyanti-vyAdhizastrAdimihinyante tadA-indriyopaghAtAvasthAyAm saH-AtmA taM tam pUrvamanubhUtaM indriyArtha-zabdAdikaM smarati / etadeva vizaghate-'jahe' tyAdinA, yathA eSaH-zabdaH mayA pUrvapAra shrutH| tathA-etat idaM vanabhavanavasanAdi vastujAtaM mayA pUrva dRSTam / tathA eSaH gandhaH surabhirdurabhirvA mayA pUrvam aaghaatH| tathA-eSaH madhuratiktAdirasa: mayA pUrva AsvAditaH 4 / tathA-eSaH mRdukarkazAdi sparzaH mayA pUrva spRSTaH 5 AsIditi sarvatra saMyojanIyam , evaM prakAraH anubhavo yo bhavati so'nubhavo jIvaM vinA kasya bhavet ? api tu jIvAtiriktasya na kasyApi, anubhavasya jIvakartRtvAditi / punarapyAha-'tujha satyevi' ityAdi / tava zAkhe'pi uktamasti, yat-'satyena tumhAre isa sandeha kA samAdhAna isa prakAra hai-saba jIvoM ko aMzataH jIva pratyakSa hotA hI hai; kyoM ki jIva smRti Adi arthAt-smRti, jijJAsA, cikIrSA, jigamiSA, AzaMsA Adi guNoM kA pratyakSa rUpa se jJAtA hai| vaha jIva deha se aura indriyoM se bhinna haiM, kyoM ki jaba vyAdhi yA zastra Adi ke ApAta vagairaha kisI kAraNa se indriyA~ naSTa ho jAtI haiM, taba indriyoM ke upacAta kI sthiti meM bhI AtmA pahale anubhava kiye gaye zabda Adi viSayoM kA smaraNa karatA hai| isI kathana kA spaSTIkaraNa karate haiM-jaise 'vaha zabda maiMne pahale (zrotra indriya kA upaghAta hone se pUrva) sunA thA ! vaha vana mavana vasana (vastra) Adi vastu-samUha maiMne pahale dekhA thaa| vaha sugaMdha yA durgadha maiM ne pahale saMghI thii| vaha mIThA kA tikta rasa maiMne pahale AsvAdana kiyA thaa| vaha komala yA kaThora sparza maiMne pahale chuA thaa| isa prakAra kA jo smaraNa hotA hai, vaha smaraNa jIva ke sivAya aura kise hogA? jIva ke sivAya aura kimI ko nahIM ho sakatA, kyoM ki anubhava kA kartA jIva hI hai| aura bhI kahate haiM-tumhAre zAstra meM bhI kahA hai ki-'yaha nitya, jyotirmaya aura ullekha karI samajAvyuM ke, A badhA guNe, jaDa zarIramAMthI utpanna thaI zakatA nathI, kAraNa ke A guNe, cetanAzaktivALA ane cetanA zaktithI bharapUra che, tyAre jaDamAM cetanA zakti bilakula nathI, te A gu jaDamAMthI kevI rIte udabhava pAmI zake? mATe A guNovALI jIvatatva, zarIratatvathI, taddana bhinna ane nirALuM che. Indriya dvArA meLavela jJAnapaNu, indriya lupta thavA chatAM, maraNamAM rahI zake che A smaraNa zakti jIvanI che, jaDa che . zarIranI nathI mATe jIva ane kAyA banne bhinna che. vAyubhUte tajjIvataccharIra viSaya saMzaya nivaarnnm| suu0108|| // 394 // Jain Education In n al Sm.jainelibrary.org or Private & Personal Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 395 // kalpamaJjarI TIkA labhyastapasA zeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddho yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH iti / ayaM bhAvaH-epaH ayam nitya-nityaH, chAndasavAnapuMsakatvam , zAzvataH, jyotirmayaH jyotiH svarUpaH, zuddha nirmala: AtmA satyena tapasA brahmacaryeNa labhyaH pApyaH yam AtmAnam dhIrAH dhairyavantaH jitendriyA ityarthaH, saMyatAtmAnaH kUrmavat tattadidriyArthebhyo nigRhItamanasaH, yatayaH munayaH pazyanti sAkSAtkurvantIti / yadi zarIrAt anyA-pRthak jIvo na bhavet , tadA 'satyena labhyastapasA zeSa brahmacaryega' iti vedavacanaM kathaM saMgaccheta ? ataH zarIrAda bhinno jIvo'sti' iti siddhaM bhavati / evaM prabhuSacanena chinnasaMzayaH-patibuddho vAyubhUtirapi paJcazataziSyaiH saha pravajitaH / muu0108|| nirmala AtmA satya se, tapa se tathA brahmacarya se upalabdha hotA hai; jisako dhairyavAna-jitendriya tathA saMyatAtmA-hama kI taraha indriyoM ke viSayoM se mana ko nigRhIta karane vAle-muni hI sAkSAt kara sakate haiN| yadi zarIra se pRthak jIva na ho to veda kA yaha vAkya kisa prakAra saMgata hogA? isa se siddha hai ki zarIra se bhinna jIva kI sattA hai| isa prakAra prabhu ke kathana se vAyubhUti kA saMzaya haTa gyaa| vaha apane pA~ca sau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye muu0108|| tamArA zAstromAM paNa kahyuM che ke saMyata AmAe pitAnI indriyane kAcabAnI mAphaka goThavI temaja manane viSaye ma.thI khecI laIne pitAne sAkSAtkAra karavo joIe. A badhuM pratyakSa pramANurUpa hevAthI jIva ane kAyA judA che ema siddha thAya che. bhagavAnanI AvI apUrva vANInuM zravaNa thatAM vAyutinA aMtargata bhAve kevI rIte palaTAyA te kahe che ke ha jIva eka rUpe bhAse che ajJAna vaDe; kriyAnI pravRtti paNa tethI tema thAya che. jIvanI upatti ane rega zeka dukha mRtyu dehane svabhAva jIvapadamAM jaNAya che. e je anAdi eka rUpane mithyAtva bhAva; jJAninA vacane vaDe dUra thaI jAya che. bhAse jaDa caitanyane pragaTa svabhAva bhinna banne dravyo nija nija rUpe sthita thAya che. on jaDa ne caitanya ane dravyane svabhAva bhinna; mAra vAyubhUte diikssaagrhnnm| muu0108|| // 3950 Jain Education ww.jainelibrary.org Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa. maJjarI // 396 // malam-tae NaM viyattAbhiho mAhaNo vi vimarisai-jaM ime veyattayI sarUvA mahApaMDiyA tao vi bhAyarA chinna Niya Niya saMsayA padhvaiyA, ao imo kovi aloio mahApuriso paDibhAsai, tayaMtie ahamavi gacchAmi, jai so mamaM saMsayaM cheissai, tAhe ahamavi panvaissAmitti kaTu so vi paMcasayasissaparivAra parivuDo pahusamIpe samAgacchai / pahUya taM nAmasaMsayanihesapuvvaM AbhAsei-bho viyattA ? tujjhamaNaMsi-'puDhavIAi paMcabhUyA na saMti, tesi jA imA paDII jAyai sA jala caMdAna micchA, eyaM savvaM jagaM muNNaM vaTTai "svapnopamaM vai sakalaM" icAi veyatrayaNAo tti-saMsao vaTTai so micchA / jai evaM tAhe bhuvaNapasiddhA sumiNA sumiNa-payatthA kahaM dIsaMtu ? | veesu vi vuttaM-"pRthivI devatA-Apo devatA" iccAi, ao puDhavI Ai paMcabhUyAi saMti ti siddhaM / evaM seAcA nisamma chinnasaMsao viyatto vi paMcasayasIsehiM pahusamIve panvaio / muu0109|| chAyA-tataH khalu yatAbhidho brAhmaNo vimRzati,-yada ime vedatrayIsvarUpA mahApaNDitAtrayo'pi bhrAtarazchinna nija nija saMzayAH patrajitAH, ato'yaM ko'pi alaukikA mahApuruSaH pratibhAsate, tadantike ahamapi TIkA vyaktasya paJcabhUtA stitva viSaya saMzaya nigaraNam dIkSAgrahaNa ||suu0109|| supratitapaNe banne jene samajAya che svarUpa cetana nija jaDa che saMbaMdha mAtra athavA te seva paNa padravyamAMya che. e anubhavane prakAza ulAsita thaye; jaDathI udAsI tene AtmavRtti thAya che. kAyAnI vicArI mAyA, svarUpe zamAyA evA, nigranthane paMtha bhava aMtane upAya che." upara pramANenI aMtaradhArA vAyuSatinI mane bhUmikA upara uDI AvatAM, AnaMdathI tenuM haiyuM phelAvA lAgyuM. para te samaya matrane pramAda nahi karatAM bhagavAnanI pAse pAMcase ziSyo sAthe dIkSA grahaNu karI. " nu 21 paNa, ta yatai samAya; tema vibhAva anAdine, jJAna thatAM dUra thAya." A pramANe vAyubhUti jAgRta thatAM svAnubhava karavA tarapha vaLyA; ane pitAnI ama-pariNatine pitAnAmAM malA analaiman DhIta bhanyo. (sU0108) te // 396 // Plaw.jainelibrary.org Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI |397 // TIkA gacchAmi / yadi sa mama saMzayaM chetsyati tadA'hamapi prajiSyAmIti kRtvA so'pi paMcazataziSyaparivAraparivRtaH prabhusamApe samAgacchati / prabhuzca taM nAmasaMzayanirdezapUrvamAkArayati-bho vyakta! taba manasi pRthivyAdipaJcabhUtAni na santi, teSAM yA-iyaM pratItirjAyate sA jalacandravanmithyA / etatsarva jagat zUnyaM vartate-"svapnopama vaisAlam" ityAdi vedavacanAditi saMzayo vartate / sa mithyA / yadyevaM tadA bhuvanaprasiddhAH svamAsvapnapadArthAH kathaM dRzyeran ? vedeSvapyuktam-"pRthivI devatA Apo devatA" ityAdi / ataH pRthivyAdipaJcabhUtAni santIti siddham / evaM zrutvA nizamya chinnasaMzayo vyakto'pi paJcazataziSyaiH prabhusamIpe pravrajitaH // 0109 // mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt vyakta nAmaka brAhmaNa ne vicAra kiyA-'yaha vedatrayI ke samAna mahApaNDita tInoM bhAI apane-apane saMzaya kA nivAraNa kara ke dIkSita ho gaye haiN| mAlUma hotA hai, vaha koI alaukika mahApuruSa haiM, maiM bhI una mahApuruSa ke pAsa jaauuN| agara vaha mere saMzaya ko dara kara degeM to to maiM bhI dIkSita ho jaauuNgaa| aisA soca kara vaha bhI pA~cau ziSyoM ke sAtha prabhu ke samIpa gye| prabhu ne unheM nAma aura saMzaya kA ullekha karake kahA-he vyakta! tumhAre manameM yaha saMzaya hai ki pRthvI Adi pA~ bhUta nahIM haiM, unakI jo pratIti hotI hai se jala-candra ke samAna mithyA hai| yaha samasta jagat zUnya rUpa hai| veda meM bhI kahA hai-'svapnopamaM vai sakalam ' iti / arthAt-saba kucha sthAna ke samAna hai| tumhArA yaha vicAra mithyA hai| agara aisA ho to tIna loka meM prasiddha svama-asvapna gaMdharvanagara Adi padArtha kyoM dikhAI bhuuj| artha -'taeNaM, tyA. tyA vyakRta nAmanA yA brAhmaNe vicAra yA bhu ya : samAna mahApaMDito temaja sagAsahAre pitA potAnA saMzonuM nivAraNa karI dIkSita thayA ! A uparathI mAluma paDe che ke te koI alaukika puruSa che ! huM paNa temanI pAse jAuM! kada:ca ne mArI zaMkAne nivAraze te huM paNa temanI pAse dIkSA-paryAya dhAraNa karIza. Ama vicArI te paNa pAMcase ziSyo sAthe prabhu pAse pahoMcI gaye. prabhue tenA nAma ane saMzayano ullekha karI kahyuM ke "he vyakta ! tArA manamAM e saMzaya che ke thivI aDhi pAMca bhakta haze ke nahi ? ane je hoya te paNa jaLa-caMdra samAna mithyA che, temaja A samasta jagata zU-ya 35 cha. bhAM ghucha 3-"svapnopamaM vai sakalam" tamAma svabhavat cha. mA madhI mAmatAmA tane zaMkA uThI che te vAta ThIka che ne ? vyakta javAba vALe ke "hA, temaja che, mane uparanI vAtemAM gADha zaMkAo vate che. bhagavAne tenA mananuM samAdhAna karavA kahyuM ke "A tArI mAnyatA bhUlabharelI che. je tArA kahevA mujaba A badhu traNe lokamAM dekhAtA nagara Adi temaja anya padArtho svapravat che; te te najaronajara kema dekhAya che? vyaktasya paJcabhUtAstitva viSayaka saMzaya nivAraNam / dIkSAgrahaNaM 0109 // // 397 tenI F iww.jainelibrary.org Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre TIkA TIkA-'tae NaM viyattAbhiho' ityAdi / tataH vAyubhUtipravrajanAnantaraM khalu vyaktAbhidhaH-vyaktanAmA brAhmaNo vimRzati-vicArayati yat ime=indrabhUtyagnibhUti-vAyubhUtayaH vedatrayIsvarUpAH RgyajussAmeti vedatrayI tatsvarUpA mahApaNDitAH trayo'pi bhrAtaraH chinna nija nija saMzayA:-vigata svahRdgatasandehAH prabajitAH / ato'yaM ko'pi zrI kalpa- alaukikA lokottaro mahApuruSaH pratibhAsate / tadantike ahamapi gacchAmi / yadi saH mama saMzayaM-saMdehaM maJjarI chetsyati / tadA ahamapi prajiSyAmi iti kRtvA iti parAmRzya so'pi paJcazata-ziSyaparivAraparivRtaH san // 398 // prabhusamIpe samAgacchati, prabhuzca tam=vyaktaM nAmasaMzayanirdezapUrvamAbhASate-sambodhayati, tathAhi-bho vyakta ! tavA dete haiM ? vedo meM bhI kahA hai-'pRthivI devatA Apo devatA' arthAt-'pRthivI devatA hai, jala devatA hai, bAra ityAdi / 'ataH pRthivI Adi pA~ca bhUta haiM, yaha siddha huaa| aisA muna kara aura hRdaya meM dhAraNa karake, jinakA saMzaya nivRtta ho gayA hai, aise vaha vyakta bhI pAMca sau ziSyoM ke sAtha prabhu ke sAtha dikSita ho gaye ||muu0109|| TIkA kA artha-nAyubhUti ke dIkSita ho jAne ke pazcAt vyakta nAmaka brAhmaNa ne vicAra kiyA-indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhUti, yaha tInoM mahApaMDita tIna veda-Rgveda, yajurveda aura sAmaveda-svarUpa the| vyaktasya yaha tInoM bhAI apane-apane manogata saMdehoM ke dUra kara ke dIkSita ho gye| isa kAraNa yaha-mahAvIra- pazcabhUtAkoI lokottara mahApuruSa pratIta hote haiN| meM bhI una ke nikaTa jaauuN| yadi unhoM ne merI zaMkA kA nivA stitva viSayaka raNa kara diyA to maiM bhI dIkSA aMgIkAra kara luuNgaa| isa prakAra vicAra kara vyakta paNDita bhI apane pAMca sau ma antevAsiyoM ko sAtha lekara bhagavAn ke nikaTa phuuNce| bhagavAn ne vyakta kA nAmoccAraNa karate hue tathA nivAraNam / ma unake mana kA saMzaya prakAzita karate hue isa prakAra saMbodhana kiyA-he vyakta ! tumhAre antaHkaraNameM aisA // 0109 // hamA 5 arbucha hai-'pRthvI devatA, Apo devatA' mA pRthvI se devatA cha bhane 5 yatA cha; tethI ema siddha thAya che ke pRthvI Adi paMcamahAbhUte vidyamAna che. vedavAkayane A savaLo artha maLatAM tenI miyA mAnyatA adazya thaI gaI, tene paNa saMsAra upara vairAgya AvatAM pAMcase ziSyonI sAthe prabhunI samIpe tehIkSita thayo. (sU0106) vizeSA-indrabhUti-agnibhUti ane vAyubhUti traNe sagA sahakara hatA temaja paMDita tarIke paNa teo paMkAtA hatA. teo vedatrayI svarUpa hatA A traNa prakhara paMDite paNa vardhamAna svAmI AgaLa namI paDyA, ne jyAre temanuM kathana temane // 398 // kharekhara gaLe utaryuM haze tyAre ja AmAtha sAdhavA teo nikaLI paDayA haze ! AthI ema samajAya che ke "mahAvIra' lakattara puruSa hovA joIe ema pratIti thAya che. huM paNa temanI nikaTa jAuM, ane A saMsAranI baLatarAne aMta para lAvuM AvuM vicArI 'vyakta" paMDita paNa pitAneM daDha thayela mAnyatAnuM nirAkaraNa zodhavA pAMcase ziSyo sAthe upaDayo. saMzaya Jain Education Soal 3 1 3 SEKSw.jainelibrary.org Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIra zrIkalpa kalpa sUtre SARAL // 399 // maJjarI TIkA manasi-pRthivyAdi paJcabhUtAni na santi, tepAM-pRthivyAdibhUtAnAM yA iyam pratItiH anubhavo jAyate sA jala- candravat-jale pratibimbitazcandra isa mithyA yataH etat-dRzyamAnaM sarva niHzeSaM jagat zUnyaM vartate / tatra pramANamupanyasyati'svapnopamaM vai sakalam' iti / sakalaM dRzyamAnaM sarva svapnopamam stramadRSTapadArthavat asti vainizcayena, na tu satyamityarthaH, ityAdi vedavacanAt , iti itthaM taba manasi saMzayo vartate / saH mithyA asti / tathAhiyadi evaM-pRthivyAdibhUtapazcakAbhAvaH syAt , tadA bhuvanaprasiddhAH sakalalokaprakhyAtAH svapnAsvAmapadArthAH-svamAvasthAyAM gajaturagAdayaH, astramAvasthAyAM gandharvanagarAdayazcapadArthAH kathaM-kena prakAreNa dRzyeran dRSTiviSayatayAsaMzaya hai ki-pRthivI Adi pA~ca bhUtoM kI sattA nahIM hai| ina pA~coM bhUtoM kI jo pratIti hotI hai, vaha jala meM parivimbita honevAle candramA kI pratIti kI taraha bhrAnti mAtra hai| yaha sampUrNa dRzyamAna jagata zunya hai| isa viSaya meM pramANa dete haiM-'svamopamaM vai saphalam' arthAt-'nizcaya hI sabhI kucha svama ke sadRza hai / ' jaise strama meM vividha prakAra ke padArtha dRSTigocara hote haiM, kintu unakI pAramArthika satA nahIM hai, usI prakAra jagata meM dikhAI dene vAle vividha padArthoM kI bhI vAstavika sattA nahIM hai| veda ke ukta vAkya se isI mata kA siddhi hotI hai| tumhArA yaha saMzaya mithyA hai| agara pA~coM bhUtoM kA abhAva ho aura yaha jagat zUnya-rUpa ho to loka meM prasiddha svama asvapna ke arthAt-svapna ke gajaturagAdi, asvapna ke gandharva nagarAdipadArtha kyoM anubhava meM Ave? - bhagavAne tenA manamAM rahelI zaMkAne pitAnA jJAna dvArA jANI lIdhI ane kahyuM ke "tArAmAM e jAtane abhiprAya varatI rahyo che ke pRthvI Adi pAMca te A jagatamAM cheja nahi, paraMtu jema jaLamAM caMdranuM pratibiMba dekhAya che, ne te jaLane caMdramAja che ema ApaNe mAnIe chIe tema caMdramAnI pratIti mAphaka A pRthvI AdinuM dekhAvuM te paNa eka brAni: mAtra che! A jagata zUnya rUpaja che ! brAntipaNe A sarva padArtho dekhAya che, brAntipaNeja sagA sahodara lekhAya che. vAstavika rIte te A vadhu dekhAya che te ka9panAneja saMsAra che. "kapanAthI ja u thaye che ane kapanA khasI jatAM zUnyapaNuM ja bhAse che jema svapnamAM sakala padArtho dRSTigocara thAya che ane bhegavAya che tene vAstavika mAnI tene rasa cUsAya che, mitra duzamanane bheda jaNAya che. paNa svapna khasI jatAM kAMI paNa dekhAtuM nathI A eka bhrama hato ema jANI ApaNe nidrAmAM sUI jaIe chIe agara nidrAmAMthI jAmRta thaIe chIe tema A saMsAra paNa eka dIdha svanuM che eTale jAgIne jotAM agara mRtyu vakhate AmAnuM ke ApaNane jaNAtuM nathI tethI meM A khoTuM joyuM tevo bhrama upasthita thAya che." vyaktasya paJcabhUtAstisya viSaya saMzaya nivAraNam / ||suu0109|| // 399 // SELww.jainelibrary.org Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtra // 40 // maJjarI 'nubhavaviSayAH kriyeran ?, kiMca tavAbhimate vede'pi pRthivyAdibhUvapazcakAstitvam uktam , tathAhi-'pRthivI devatA, Apo devatA' ityAdi ataH vede'pi pRthivyAdibhUtapazcakAstitvAbhidhAnAt pRthivyAdipaJcabhUtAni santi, iti siddham / evaM zrutvA-sAmAnyataH zravaNagocarIkRtya nizamya-UhApohAbhyAM vizeSato hRdinizcitya, chinnasaMzayo kalpavyakto'pi paJcazataziSyaiH saha, prabhusamIpe prabajitaH // 0109 // TIkA Azaya yaha hai ki-tuma kahate ho ki yaha saba jala-candra ke samAna bhrAnta haiM; kintu kahIM na kahIM pAramArthika hone para hI dUsarI jagaha usakI bhrAnti hotI hai| AkAza meM vAstavika candra na hotA to jala meM candramA kA bhrama bhI na hotaa| jagat ke padArthoM ko svapnadRSTa padArthoM ke samAna kahanA bhI ThIka nahIM, kyoM ki jAgRta avasthA meM vAstavika rUpa se padArthoM kA darzana na hotA to svapna meM vaha kaise dikhAI dete ? jisa vastu kA kAra vyaktasya sarvathA abhAva hai, vaha svapna meM bhI nahIM diikhtii| isake atirikta svamadRSTa padArthoM meM arthakriyA nahIM hotI, paJcabhUtAata eva unheM kathaMcit asat mAna bhI liyA jAya to bhI jAgRta avasthA meM dikhAI dene vAle jina padArthoM meM stitva viSaya arthakriyA hotI hai, unheM kisa prakAra mithyA-asat mAnA jA sakatA hai ? isake atirikta tumhAre pramANabhUta mAne hue veda meM bhI to pA~ca bhato kA astitva kahA haiN| yathA-pRthivI devatA hai, jala devatA hai, ityAdi / nivAraNam bhagavAne tene ura pramANene mata jANI laI samajAvatAM kahyuM ke A tArI badhI mAnyatA satyathI vegaLI che dIkSAgrahaNaM che. svapnamAM te koI paNa padArthonI hayAtI jaNAtI ja nathI, tyAre A jagatamAM tuM gheDA, hAthI, mahela, mahelAta, nadI, taLAva vigere aneka padArtho yathA tathA jue che. je AkAzamAM caMdra na hoya te zuM te jaLamAM dekhAI zake? svapnamAM paNa je je padArtho vAstavika rIte mejuda che tethI ja te padArtho svapnamAM bhAre . je padArthonuM astitva na hoya te te padArtho kevI rIte dekhAI zake? svapnamAM je je padArtho AbhAsa tarIke jaNAya che te AbhAsI pada chaeNmAM aWkiyA hotI nathI, tethI svapna bAda teo tene jaNAtAM nathI, tyAre saMsAranA sarva padArtho artha kriyA saMpanna che mATe ja te dekhAve regya che ane temanuM astitvapaNuM vAstavika rIte DhakeluM che. "AbhAsa" e mULa vastu nathI, khAlI pratibiMba che mATe te artha kriyA saMpannathI sarva padArtha athakriyA saMpanna che. kaMI ne // 40 // kaMI pariNAma kriyA sahita ja sarva padArtha jovAmAM Ave che. je je kaI kriyA che te te sarva saphaLa che, nirarthaka nathI. AvI artha kriyAne lIdhe tenA rUpa, raMga, varNa, kada vigeremAM pheraphAra thayA kare che. mATe ja pRthvI Adi partho jamajanaka nathI paNa vAstavika che. vedamAM paNa A padArthone devanI kakSAmAM mUkayA che. kAraNa ke A padArthonI . saMzaya Jain Education Internal jainelibrary.org Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUlam - cauro vi paMDiyA pahusamIce pavtraiyati suNiya uvajjhAo suhammAbhiho paMDio vi niyasaMzayacheyaNa paMvasayasisa parivuDo pahussa aMtie samAgao / pahU ya taM kahei-mo muhammA ! tujjhamasi eyAriso saMsa - jo iha bhave jAriso hoi so parabhavevi tArisI caiva houM uppajjai, jahA sAlivavaNeNaM sAlI ceva sUtre uppajjaMti, no javAiyaM / "puruSo vai puruSatvamazrute pazava: pazutvam" icAra veyatrayaNAotti / taM micchA - jo // 401 // maddavAi guNajutto maNumsAuM baMdha so pugo maNussattaNeNa uppajjai / jo u mAyAmicchAi guNajutto hoi so masaNeNa ne uppajjara, tiriyattaNeNa uppajjai / jaM kahijjai - ' kAraNAnusAraM cetra kajjaM havaI' taM saccaM kiMtu aNeNa evaM na simjhai jaM jahArUtro vaTTamANabhavo tahArUvo ceva AgAmI bhavo bhavissara, jao vaTTamANANAgaya bhavANaM paropparaM kajjakAraNabhAvo nasthi ao 'aNAgayabhavassa kAraNa mANabhavo zratthi imo paJcao bhamabhario, vaTTamANabhave jassa jIvassa jArisA ajjhavasAyA havaMti tayajjhavasAyarUtrakAraNANusArameva jIvANaM aNAyabhavassa UbaMdha, taM baddhAurUvakAraNamaNusarIya cetra aNAgayabhavo bhavaH / jai kAraNAnusArameva kajjaM hojjA tayA gomayAio vichiyAINaM uppattI no saMbhavejjA, iyahaNaMpi na saMga, jao gomayAiyaM vichiyAINaM jIvuppattIe kAraNaM nasthi taM tu kevalaM tesi sarIruppattIe cetra kAraNaM, momayAsarartner fifchayA sarIrarUvakajjassa ya aNuruvayA asthiceva, jao gomayAie rUvarasAi puggalANaM je guNAti cetra guNAviMchiyAi sarIreviubalabbhaMti / evaM kajjakAraNANaM aNurUtrayAsIgAre, vi eyaM na sijjhai jaMjahA pubbabhavoM taheva uttarabhavo vi hoi / veesa vi vRttaM "zrRMgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate" iccAi / ao bhavaMtare vesArirasaM bhavai jIvassati siddhaM / evaM soUNa nadvasaMdeho sovi paMcasayasissehiM pahusamIve patra ||5||0110 // jaba veda meM bhI pA~coM bhUtoM kA astitva pratipAdana kiyA gayA haiM to yaha siddha huA ki pA~ca bhUta haiN| yaha kathana sAmAnya rUpa se zravaNa karake aura UhApoha dvArA vizeSarUpa se hRdaya meM nizcita karake vyakta bhI saMzaya nivRtta hone para pAMcasau ziSyoM ke sAtha bhagavAn ke samIpa pratrajita ho gaye // - 109 // zakti eTalI badhI hAya che ke tene mAnavI daivI zakti tarIke oLakhe che eTalA mATe ja A pAMca mahAbhUnAnI pachavADe 'dhruvatA' zabda mUkayA che. A padArtho peAtAnI zikta dvArA game tevuM rUpAMtara karI zake che. are eka zumatramAM tIvra zakti rahelI che, to smudhAnI teA vAta ja kayAM rahI ? AthI A pAMca bhUtA sthasiddha thAya che. AvuM' apUrva sAmarthya jaDa dravye mAM hoya che tevuM kathana mahAvIra svAmInA svaya`mukhethI sAMbhaLatAM temanA zabdomAM paNa pAMcaso ziSyAnI sAthe dIkSita thayA. (s0109) " vyakta ne zraddhA utpanna thaI ne te Hai Xian You Ji Shou Qi Qi Qi Qi Qi Zi Zi Jain Education Indional MERO kalpa maJjarI TIkA dharmaNaH samAnabhava viSaya saMzayanivAraNam dIkSAgrahaNaM ca / ||suu0110|| // 401 // ww.jainelibrary.org Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI sUtre // 40 // / TIkA mudharmaNaH . samAnabhava chAyA-'catvAro'pi paNDitAH prabhusamIpe pravrajitAH' iti zrutvA upAdhyAyaH sudharmAmidhaH paNDito'pi nijasaMzayacchedanArtha pazcazataziSyaparitRtaH prabhoranti ke smaagtH| prabhuzca taM kathayati-bho sudharman ! tava manasi etAdRzaH saMzayo vartate ya iha bhave yAdRzo bhavati sa parabhave'pi tAdRza eva bhUtvotpadyate, yathA zAlivapanena zAlayaevotpadyante no yavAdikam / "puruSo vai puruSatvamaznute pazavapazutvam" ityAdi vedavacanAditi / tanmithyA, yo mArdavAdiguNayukto manuSyAyurvadhnAti sa punarmanuSyatvenotpadyate / yastu mAyAmithyAdiguNayukto bhavati sa manuSyatvena notpadyate, tiryaktvena utpadyate / yat kathyate-"kAraNAnusArameva kArya bhavati" tatsatyaM, kintu-anena evaM na sibhyati ___ mUla kA artha-'cauro vi' ityAdi / 'indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti aura vyakta cAroM hI paNDita dIkSita ho gaye !' yaha sunakara upAdhyAya sudharmA nAmaka paNDita bhI apane saMzayako chedane ke lie pA~casau ziSyoM ke sAtha prabhuke pAsa phuNce| prabhune una se kahA-he sudharman ! tumhAre mana meM aisA saMzaya hai ki jo jIva isa bhava meM jaisA hotA hai, parabhava meM bhI vaisA hI hokara utpanna hotA hai, jaise zAli bone se zAli hI ugate haiM, jau (yava) Adi nhiiN| veda-vacana bhI aisA hai ki-'puruSo vai puruSatvamaznute pazavaH pazutvam' iti / arthAt-puruSa puruSatva ko prApta hotA hai aura pazu pazutva ko hI prApta hotA hai|' tumhArA yaha vicAra mithyA hai| jo mRdutA Adi guNoM se yukta jova manuSyAyu kA bandhana karatA hai, vaha manuSya rUpa se utpanna hotA hai| jo tIvratara mAyA-mithyAtva Adi guNoM se yukta hotA hai, manuSya rUpa se utpanna nahi hotA, kintu tiryaca rUpa se utpanna hotA hai, yaha jo kahA jAtA hai ki kAraNa ke anurUpa hI bhUjana artha -"cauro vi" tyAndrabhUti, maniti, vAyugati bhane vyAtaye "thAre pArita hIkSita 25 gayA" se sAMbhaLIne upAdhyAya sudharmA nAmanA paMDita paNa pitAnI saMzonA nivAraNa mATe pAMca ziSyonI sAthe prabhunI pAse pahoMcyA. prabhue tene kahyuM-he sudharmA ! tamArA manamAM e saMzaya che ke-je jIva A bhavamAM je hoya che. parabhavamAM paNa te eja thaIne janme che, jema zAli vAvavAthI zAli ja uge che, paNa java Adi ugatA nathI. veda-vacana paNa evuM che ke"purusso vai puruSatvamaznute pazavaH pazutvam." meTale puruSane puruSatva prApta thAya cha bhane pazu, pazutvane // pAme che. tamAre A vicAra mithyA che. mRdutA Adi guNothI yukta e je jIva manuSya AyunA bandha bAdha che, te manuSyarUpe utpanna thAya che, je tIvratara mAyA-mithyAtva Adi muMNethI yukata hoya che, te manuSyarUpe utpanna thata nathI paNa siMcarUpe utpanna thAya che. ema je kahevAya che ke kAraNune anurUpa kArya thAya che, te barAbara che. paNa viSaya saMzayanivAraNam / // 0110 // // 402 // ji - Jain Education belona villww.jainelibrary.org Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 403 // TIkA sudharmaNaH samAnabhava yat-yathArUpo vartamAmabhavastathArUpa eva aAgAmI bhavo bhaviSyati, yato vartamAnA''nAmatabhavayoH parasparaM kAryakAraNabhAvoM nAsti, ataH-'anAgatabhavasya kAraNaM vartamAna bhavo'sti' ayaM pratyayo bhramabhRtaH, vartamAnabhane yasya jIvasya yAdRzA adhyavasAyA bhavanti tadadhyavasAyarUpakAraNAnusArameva jIvAnAmanAgatabhavasyAyurvadhyate, tad baddhA. rUpakAraNamanumRtyaivAnAgatabhavo bhavati / 'yadi kAraNAnusAramevakArya bhavettadA gomayAditA vRzcikAdInAmutpatti nauM saMbhavet' itikathanamapi na saMgataM, yato gomayAdikaM vRzcikAdInAM jIvotpattau kAraNaM nAsti, tattu kevalaM teSAM zarIrotpattAveva kAraNam , gomayAdirUpa kAraNasya vRzcikAdi zarIrarUpakAryasya cAnurUpatA'styeva, yato gomayAdike rUparasAdipudgalAnAM ye guNA bhavanti ta evaM guNAvRzcikAdizarIre'pyupalabhyante / evaM kAryakAraNayoranurUpatA svIkAre'pi etanna sidhyati yatkArya hotA hai, so ThIka hai, kina isase yaha siddha nahIM hotA ki jaisA vartamAna bhava hai vaisA hI AgAmI bhava hogA, kyoMki vartamAna bhava aura AgAmI bhava meM paraspara kArya kAraNabhAva nahIM hai| arthAt AgAmI bhavakA kAraNa vartamAna bhava hai, yaha samajhanA bhrama pUrNa hai| vartamAna bhava meM, jIsa jIva ke pariNAma-adhyavasAya jaise hote haiM, unhI adhyavasAya rUpa kAraNa ke anusAra AgAmI bhava kI Ayu baMdhatI hai aura baddha Ayu rUpa kAraNa ke anusAra hI AgAmI bhava hotA hai| agara kAraNa ke anusAra hI kArya hotA to gobara Adi se vRzcika Adi kI utpatti saMbhava na hotii| yaha kathana bhI saMgata nahIM hai, kyo ki gobara Adi, vRzcika Adi ke jIrakI utpatti meM kAraNa nahIM haiM, sirpha vRzcika Adi ke zarIra kI utpatti meM hI kAraNa hote haiN| aura govara Adi rUpa kAraNa tathA vRzcika jAdi zarIra rUpa kArya meM anurUpatA hai hii| gobara Adi meM rUpa, rasa, Adi pudgala ke jo guNa hote haiM, vahI guNa dRzcika Adi ke zarIra meM bhI pAye jAte haiN| tethI e siddha thatuM nathI ke jevo vartamAna bhava che, evo ja AgAmI bhava haze, kAraNa ke vartamAna bhava ane AgAmI bhavamAM paraspara kArya-kAraNabhAva nathI. eTale ke AgAmI bhavanuM kAraNu vartamAna bhava che, ema mAnavuM te bhramabharyuM che. vartamAna bhavamAM, je jIvanA pariNAma-adhyavasAya jevA hoya che, eja adhyavasAyarUpa kAraNane anusAra AgAmI bhavane A yubaMdha baMdhAya che. ane AyubaMdhanA kAraNa pramANe ja AgAmI bhava thAya che. "je kAraNane anusAra ja kArya thatuM hoya te chANa vageremAMthI vIMchI vagerenI utpatti saMbhavI na zakata" A kathana paNa asaMgata che. kAraNake chANa Adi, vIMchI AdinA javanI utpattinuM kAraNa nathI, paNa phakata vIMchI AdinA zarIranI utpattinA kArarUpa hoya che. ane chANa AdirUpa kAraNatathA vIMchI Adi zarIrarUpa kAryamAM anurUpatA che ja. chANa AdimAM 25. rasa, Adi pudalatAnA je guNa hoya che, te ja guNa vIMchI AdinAM zarIramAM paNa hoya che. A viSaya saMzayanivAraNam / m0110|| // 40 // himA . Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 404 // zrIkalpamaJjarI TIkA yathA pUrvabhavastathaivottarabhavo'pi bhavati / vedeSvapyuktam-"zRgAlA vai eSa jAyate yaH sapurISo dayate" ityAdi, ato bhavAntare vaisAdRzyamapi bhavati jIvasyeti siddham / evaM zrutvA naSTasaMdehaH so'pi pazcazataziSyaH prabhusamIpe pravrajitaH // 0110 // TIkA-"cauro'vi paMDiyA' ityaadi| "catvAro'pi-indrabhUtyagnibhUti, vAyubhUti, vyaktabhidhAH paNDitAH pabhusamIpe pravrajitAH iti zrusvA upAdhyAyaH sudharmAbhidhaH paNDito'pi nijasaMzayacchedanArtha paJcazataziSyaparitaH prabhorantike smaagtH| prabhuzca taM-samAgataM sudharmANaM paNDitaM kathayati bho sudharman ! taba manasi etAdRzaHanupadaM vakSyamANasvarUpaH saMzayo vartate, tathAhi yo-jIvaH ida bhave asmin janmani yAdazamyAgyoniprApto bhavati, isa prakAra kArya-kAraNa kI anurUpatA svIkAra kara lene para bhI yaha siddha nahIM hotA ki jaisA pUrva bhava hai, vaisA hI uttara bhava bhI hotA hai| vedoMmeM bhI kahA hai-'zRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurIpo dahyate' iti / arthAt-jo manuSya mala sahita jalAyA jAtA hai, vaha nizcaya hI zRgAla ke rUpa meM utpanna hotA hai, ityaadi| isase siddha hai ki bhavAntara meM jIva visadRza rUpa se bhI utpanna hotA hai| yaha kathana sunakara sudharmA upA. dhyAya kA saMzaya naSTa ho gyaa| vaha pA~casau ziSyoM ke sAtha pravajita ho gaye ||muu0110|| TIkA kA artha-indrabhUti zrAdi cAroM paNDita prabhu ke samIpa pravajita ho gaye, yaha munakara upAdhyAya sudharmA nAmaka vidvAn bhI apane saMzaya ko dUra karane ke liye pA~casau ziSyoM ko sAtha lekara bhagavAn ke nikaTa gye| bhagavAn ne apane samIpa Aye sudharmA paNDita se kahA-he sudharman ! tumhAre citta meM aisA saMzaya hai ki-jo jIva isa bhava meM jisa yoni ko prApta hai, vaha jIva AgAmI bhava meM bhI usI yonikA pramANe kArya-kAraNanI anurUpatA svIkArI levAthI paNa e siddha thatuM nathI ke jevo pUrva bhava hoya che te AgAmI savaya hoya che. vehobhA 54 dhuM cha-"zrRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate" me re manuSya bhaNa sAthe jalAvAya che, te avazya ziyALa rUpe uM5nna thAya che ItyAdi. tethI siddha thAya che ke bIjA bhavamAM jIva judA rUpe paNa utpanna thAya che. A kathana sAMbhaLIne sudharmA upAdhyAyane saMzaya nAza pAme. temaNe pAMcaso ziSya sAthe dIkSA lIdhI sU0110 TIkAne atha-indrabhUti Adi cAre paMDitae prabhunI pAse dIkSA lIdhI e sAMbhaLIne upAdhyAya sudharmA nAmanA vidvAna paNa potAnA saMzayane dUra karavA mATe pAMcaso ziSyanI sAthe bhagavAnanI pAse gayA. bhagavAne pitAnI pAse Avela sudharmA paMDitane kahyuM-he sudhamAM ! tamArA manamAM e saMzaya che ke je jIva A bhavamAM je cAni mudharmaNaH samAnabhava viSaya saMzayanivAraNam dIkSAgrahaNaM mu0110|| // 404 // Jain Education Int na e na! w.jainelibrary.org Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. tu viparItA pAya:-manuSyayonimAti, sa:-manuSyatvA kintu visa sUtra kalpamaJjarI TIkA // 405 // mudharmaNaH samAnabhava saH-jIvaH parabhave'pi bhavAntare'pi tAdRza eva-tAzayonimAneva bhUtvA utpdyte| yathA-yena prakAreNa zAlivapanena zAlaya eva utpadyante, natu-tadatiriktaM yavAdikam / ayaM tava saMzayaH-'puruSo vai puruSatvanamaznute pazavaHpazutvam-puruSaH pumAn puruSatvaM vai puMstvameva aznute-pAmoti, pazavaH catuSpadAH pazutvaM vai-catuSpadatvameva aznuvate= pAmuvanti, na tu viparItAM yonim-ityAdi vedavacanAdastIti / tat-tava mataM mithyA vattate, tathAhi-yo-jIvo mAdavAdi guNayukto bhavati sa manuSyAyuH manuSyayoniyogyAyuH badhnAti saH-baddhamanuSyAyurjIvaH manuSyatvena utpadyate / tu-punaH yo-jIvaH, mAyAmithyAdi guNayukto bhavati, sa:-manuSyatvena notpadyate, api tu tiryaktvena utpadyate / yata-kathyate 'kAraNAnusArameva kAraNAnurUpameva kArya bhavati-tat satyaM, kintu visadRzamapi bhavati, tathAhiAmataMDulajalasya yatrekaviMzati paryantaM prakSepaH tatra 'tAndaliyA' iti prasiddhasya zAkavizeSasya utpattirjAyate yathAvA hokara utpanna hotA hai| jaise zAli nAmaka dhAnya bone se zAli hI ugate haiM, usake atirakta jau Adi nahIM ma ugate / tumheM yaha saMzaya vedake isa vAkyake kAraNa hai ki-"puruSo ve puruSatvamaznute pazavaH pazutvam' nizcaya hI puruSa puruSapana ko hI prApta karatA hai aura pazu pazupana ko hI prApta hote haiN|' tumhArA yaha mata mithyA hai. kyoM ki jIva mArdava (namratA) Adi guNo se yukta hotA hai, vaha manuSya - yoni ke yogya Ayu ko bA~dhatA hai aura manuSyAyu bAMdhane vAlA manuSya rUpa meM utpanna hotA hai, kintu jo I jIva mAyA-Adi guNoM se yukta hotA hai, vaha manuSya rUpa se utpanna nahIM hotA, kintu tithaMca rUpa se utpanna hotA hai| jo kahA jAtA hai ki 'kAraNa ke anurUpa hI kArya hotA hai," vaha satya hai, parantu itane se vartamAna bhavakA sAdRzya bhaviSyakAlika bhava meM siddha nahIM hotA hai| vartamAna bhava, bhaviSyat bhava kA kAraNa hotA hai-yaha jo mata hai vaha bhrAntipUrNa hI hai| vartamAna bhava bhaviSyad bhava kA kAraNa nahIM hotA hai, parantu pAmyo che, te jIva AgAmI bhavamAM paNa teja nimAM utpanna thAya che, jema zAli nAmanuM anAja vAvavAthI zAli ja uge che, te sivAya java Adi ugatAM nathI. vedanA A vAkyane kAraNe tamane e saMzaya thayo che-- "puruSo vai puruSatvamaznute pazavaH pazutvam"-avazya puruSa puruSapaNAne pAche gAne pazu pazupAne pAme cha. tamAre A mata mithyA che, kAraNa ke je jIva mArdava (namratA) Adi guvALA hoya che, te manuSyanine yogya Ayu-abdha bAMdhe che, ane manuSyAyuM bAMdhanAra manuSya rUpe utpanna thAya che, paNa je jIva mAyA-mithyAtva Adi guNavALo hoya che, te manuSya rUpe utpanna thatuM nathI, paNa tiryaMca rUpe utpanna thAya che. kAraNane anurUpaja kAya thAya che ema je kahevAya che te satya che, paNa eTalAthI vartamAna bhavanI bhaviSyakALanA bhAva sAthenI samAnatA A siddha thatI nathI. vartamAna bhava, bhaviSyanA bhavanuM kAraNa hoya che e je mata che te jAmaka che. vartamAna bhava viSaya saMzaya nivAraNam // 405 // Jain Education setional For Private & Parsonal Use Only 6 ww.jainelibrary.org Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 406 || Jain Education In vanAnidagdha vetra - bIjAtkadalIkANDasyotpatti bhavati athavA saptarAtrauSitaM kAMsyapAtrasthaM ghRtaM sadyo viSAyate ityAdi) - api ca varttamAnabhavasAdRzyamAgAmini bhave na sidhyati, yato varttamAnabhavAnAgatabhavayoH kAryakAraNabhAvo nAsti / varttamAnamavo'nAgatabhavasya kAraNaM bhavatIti yanmataM tad bhrAntipUrNa metra, parantu varttamAnabhave yAdRzA adhyavasAyA bhavanti, tAdRzA'dhyavasAyarUpa kAraNAnusArameva jIvA anAgatabhavasambandhikamAyurvadhnanti, tadanurUpa eva jIvAnA manAgatabhavo bhavati / kiMca kAraNAnurUpakAryasvIkAre gomayAdito vRzcikAdInAmutpattirna saMbhavet iti yaducyate, tadabhyasamIcInameva, yato gomayAdikaM vRzcikAdInAM jIvotpattau na kAraNam, kintu teSAM zarIrotpattAveva kAraNam / gomayAdirUpa kAraNasya, vRzcikAdi zarIrarUpa kAryasya ca AnurUpyamastyeva yato gomayAdau rUparasAdigAnAM guNA bhavanti ta eva guNA vRzcikAdi zarIreSvapyupalabhyante / itthaM ca kAryakAraNayeArAnurUpyasvIkAre'pi yAdRzaH pUrvavastArA eva uttarabhavo'pi bhavatIti na sidhyati / idaM na mamaitrAbhimatam, api tu vede'pyuktamastivarttamAna bhava meM jisa prakAra ke adhyavasAya hote haiM, usa prakAra ke adhyavasAyarUpa kAraNa ke anusAra, hI ita bhaviSyatkAlika bhava sambandhI Ayu bA~dhate haiM aura tadanusAra hI jIvoM ko bhaviSyatkAlika bhava hotA hai| tathA - kAraNa ke anurUpa kArya svIkAra karane para gomaya (gobara) Adi se vRkSa Adi kI utpatti kI saMbhAvanA nahIM hai, yaha jo kahA jAtA hai, so bhI asaMgata hai; kyoM ki govara Adi vRzcikAdi ke jIva kI utpatti meM kAraNa nahIM hai, kintu unake zarIra ko utpatti meM hI kAraNa haiN| gomayAdi rUpa kAraNa aura vRzcikAdi ke zarIra rUpa kArya meM sAdRzya hai hI, kyo ki govara Adi meM rUpa rasAdi pudgaloM ke jo guNa haiM hI guNa vRzcikAdi zarIra meM bhI upalabdha hote haiN| isa prakAra kAryakAraNa meM sAdRzya svIkAra karane para bhI 'jaisA pUrvabhava hotA hai vaisA hI uttara bhava bhI hotA hai' yaha siddha nahIM hotA / bhaviSyanA bhavanu kAraNa hAtA nathI paNa vartamAna bhavamAM je prakAranA adhyavasAya hAya che, te prakAranA adhyavasAyarUpa kAraNu pramANe ja bhaviSyanA lava saMbaMdhI Ayu bAMdhe che ane te pramANe ja jIvAne bhaviSyakALanA bhava hoya che. tathA kAraNane anurUpa kArya nA svIkAra karatAM chANu AdithI vIMchI AdinI utpattinI sabhavanA hAtI nathI, ema je kahevAya che te paNa asaMgata che, kAraNa ke chANa vagere vIMchI vagerenA jIvanI utpattinA kAraNarUpa nathI paNa temanA zarIranI utpattinA kAraNarUpa che. chANa Adi rUpa kAraNu ane vIMchI AdinAM zarIrarUpa kArya mAM sAzya (samAnatA) che ja, kAraNa ke chANu AdimAM rUpa, rasa Adi pukhtalAnA je guNu che teja guNu vI'chI AdinAM zarIramAM paNa heAya che. A pramANe kArya karavAmAM sAdRzyane svIkAravA chatAM paNa "jevA na sava hAya che tevA uttarabhava hAya che" e siddha thatuM nathI. A kevaLa mArA ja abhiprAya nathI, paNa vedamAM paNa kahyu che JAALAAL i IXXXXX kalpa maJjarI TIkA sudharmaNaH samAnabhava viSaya saMzaya nivAraNam / ||suu0110|| // 406 // ww.jainelibrary.org Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 107 // Pu "zrRMgAlo vai eSa jAyate, yaH sapurISo dahyate" yaH sapurISaH viSThAsahitaH dahyate - bhasmI kriyate saH - zrRgAlo vai= zRgAla eva jAyate - ityAdi, ato 'bhavAntare jIvasya vaisAdRzyaM bhavati' iti siddham / evam = pUrvoktaM zrIvIravacanaM zrutvA naSTasandehaH = chinnasaMzayaH so'pi = sudharmA'pi paJcazataziSyaiH saha prabhumamIpe matrajitaH ||5||0 110 // mUlam -- taraNaM uvajjhAyaM muhammaM pavtraiyaM sAUNa maMDiovi anusayasIsehiM parivuDo pahusamIce samaNupatto / pahUya taM kahe-bho maMDiyA ! tujjha maNaMsi baMdhamokkhavisao saMsao vahai-jaM 'jIvassa baMdho mokkho ya havai na vA / ' ' sa eSa viguNo vibhurna badhyate saMsarati vA mucyate mocayati vA " iccAi veyatrayaNAo jIvassa na baMdho na mokkhA / jai baMdhA mannijjai tAhe so agAio vA ? pacchAjAo vA ? jai aNAio tA so na chuTTijjai - jo aAio so anaMtAo hava viyaNA / jai pacchAjAo tAhe kayA jAo ? kaha chuTTina ? ti / taM micchaa| loe jIvA asuhakammabaMdheNa duhaM, suhakammabaMdheNa suhaM pattA dIsaMti, sagalakammacheNa jIvo mokkhaM pAvaiti loe pasiddhaM / 'aNAibaMdho na chuTTijjai' tti jaM tae kahiyaM taMpi micchA, jao loNasa mahiyAe ya jo aNAI saMbaMdho so chuTTijjai ceva / tavasatthemuvi' vRttaM - " mameti badhyate jantunirmameti pramucyate " iccAi / puNovi - " mana eva manuSyANAM kAraNaM, bandhamokSayoH / bandhAya viSayAsaktaM, muktyai nirviSayaM manaH " // 1 // ao siddhaM jIvasa baMdho mokkho ya havaiti / evaM socA vihimo chinna vidhu sayasIsehiM paJcaio / iccAI | saMsao paDibuddho maMDio yaha kevala merA hI abhimata nahIM hai, kintu veda meM bhI kahA hai- "zrRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate" iti / jo manuSya viSThA sahita jalAyA jAtA hai vaha nizcaya hI zrRMgAla rUpa meM utpanna hotA hai / isase yaha siddha huA ki bhavAntara meM visadRzatA bhI hotI hai| isa prakAra ke zrImahAvIra ke vacana sunakara sudharmA bhI chinnasaMzaya ho gaye / vaha bhI apane pa~casau ziSyoM ke sAtha prabhu ke samIpa dIkSita ho gaye / 0110 / / " zrRgAlo va eSa jAyate yaH thAya che. tethI me siddha thAya cheA dadyate" ne manuSya bhaga sahita sAvAya che te yo ziyANa 3ye utpanna sAMbhaLIne sudharmAnA saMzayanu paNa nivAraNa thaI gayu' temaNe paNa peAtAnAM pAMcaso ziSyA sahita prabhu pAse dIkSA ke bhavAntaramAM visazatA paNa heAya che. A pramANe zrI mahAvIranAM vacanA zraha 42 // suu0110|| NAGERAGECORA Shang Zhen Zhen Zhen Zhen Zhen Zhen Zhi kalpa maJjarI TIkA dharmaNaH dIkSAgrahaNam maNDitasya bandhamokSa viSaya saMzayanivAraNaM ca / / / sU0 111 // // 407 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||408|| Jain Education On 2002 maMDiyaM pabba jiyaM soccA moriya putto vi niyasaMsayacheyaNadvaM adhdhuTThasayasIsehiM parivuDo pahu samIve pattI / taM pihU evaM cetra kahei - mo moriyaputtA / tujjhamaNaMsi eyArisa saMsao vaTTai-jaM devA na saMti ' kA jAnAti mAyopamAn gIrvANAn indra yama varuNa kuberAdIna' ii vayaNAo / taM micchA veevi - " sa eSa yajJAyudhI yajamAno'JjasA svargaleAkaM gacchati" ii vayaNaM vijjai / jai devA na bhavejjA tAhe devaleAgopi na bhavejjA, evaM saha "svargalokaM gacchati" idaM vayaNaM kahaM saMgacchejjA / eeNaM vakkeNaM devANaM sattA sijjhai / acchau tAva satthavayaNaM, passau imAe parisAe Thie iMdAra deve / paJcakakhaM ee devA dIsaMti / evaM pahussa vayaNaM soccA nisamma moriyaputto chinnasaMsao adhdhuddha sayasIsehiM pavvaio // 0111 // chAyA-- tataH khalu upAdhyAyaM sudharmANaM pratrajitaM zrutvA maNDiko'pi arddhacaturthazataziSyaiH parivRtaH prabhu samIpe samanuprAptaH / pramuzca taM kathayati - bho maNDika / tatra manasi baMdhamokSaviSayaH saMzayo varttate, yat - jIvastha bandho mokSa bhavati na vA ? "sa eSa triguNo tribhurna badhyate saMsarati vA mucyate mocayati vA" ityAdi vedavacanAjjIvasya na bandho na mokSaH / yadi bandho manyate tadA sa anAdiko vA pazcAjjAto vA ? yadyanAdikastadA sa na chuTayeta " yo'nAdikaH so'nantakaH" iti vacanAt / yadi pazcAjjAtastadA kadA jAtaH ? kathaM mUla kA artha - 'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt upAdhyAya sudharmA ko dIkSita huA sunakara maNDika bhI sAr3he tIna sau ziSyoM ke sAtha bhagavAna ke pAsa gaye / bhagavAn ne maNDika se kahA- he maNDika ! tumhAre mana meM bandha aura mokSa ke viSaya meM saMzaya hai ki jIva ko bandha aura mokSa hotA hai yA nahIM ? ' sa eSa viguNo vibhurna badhyate saMsarati vA mucyate mocayati vA' yaha nirguNa aura vyApaka AtmA na baddha hotI hai na saMsaraNa karatI na mukta hotI hai na kisI ko mukta karatI hai / ityAdi vedavAkya se na jIva kA bandha hotA hai, na mokSa hotA hai| yadi bandha mAnA jAya to vaha anAdi hai athavA pIche se utpanna huA hai ? agara anAdi mULanA atha'tava naM'ItyAdi sudharmA nAmanA upAdhyAyane aNugAra thayela sAMbhaLI, ma`Dika nAmanA vidvAna brAhmaNa paNa sADAtraNaseA ziSyAnA parivAra sAthe, bhagavAna samIpa gayA. tene sakhAdhI vAta karatAM, bhagavAna khelyA ke, huM mAMDika ! zuM tArA manamAM badha ane mekSa sa'badhI zaMkA che? jIva ne ba'dha-meAkSa hoya ke nahi ? A nirguCNu ane vyApaka AtmA badhAteA nathI, saMsAramAM pharatA nathI temaja mukata paNa hotA nathI, ane kAine mukta purI to nathI. tArA behavAzyAM " sa eSa triguNo vibhu ne badhyate saMsarati vA mucyate mAcayati vA " A pramANe tuM kahe che ke jIvane mekSa ke baMdha hotA ja nathI. tArA mata evA che ke jo anya mAnavAmAM kalpa maJjarI TIkA dharmaNaH dIkSAgrahaNam maNDasya bandhamokSa viSaya saMzayanivAraNaM ca / / / sU0 111 // // 408 // ww.jainelibrary.org Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 409 // TIkA chuTayata iti, loke jIvA asunakarmabandhanena dukkha, zubhakarmaSandhanena sukha prAptA dRzyante, sakalakarmacchedena jIvo mokSaM prApnotIti prasiddham / anAdibandho na chuTayate, iti yatvayA kathitaM tadapi mithyaa| yato kA loke suvarNasya mRttikAyAzca yo'nAdiH sambandhaH sa chuTcata eva / tava zAstre'pyuktam-"mameti badhyate jantunirmameti pramucyate // " ityAdi / punarapi "mana eva manuSyANAM kAraNaM bndhmokssyoH| bandhAya viSayAsaktaM, muktyai nirviSayaM manaH" // 1 // ityaadi| ataH siddhaM jIvasya bandho mokSazca bhavatIti / evaM zrutvA vismitazchinnasaMzayaH pratibuddho maNDikopi arddhahai to vaha kabhI chUTanA nahIM cAhIye, kyoM ki yaha kahA gayA hai ki 'jo anAdi hotA hai, vaha ananta hotA mAra hai|' agara bAda meM utpanna huA to kaba utpanna huA? aura kaise chUTatA hai ? yaha mata mithyA hai, kyoM ki __ loka meM jIva azubha karma-baMdha se duHkha ko aura zubha karma-baMdha se sukha ko prApta karate dekhe jAte haiN| yaha bhI prasiddha hai ki samasta karmoM kA nAza hone se jIva mokSa prApta karatA hai| anAdi baMdha chUTatA nahIM, aisA tumane kahA so bhI mithyA hai, kyoM ki loka meM svarNa ora mRttikA kA jo anAdi saMbaMdha hai, vaha chUTatA hI hai| "mameti vadhyate jantunirmameti pramucyate " iti / arthAt-"mamatva ke hA kAraNa jIva ko bandhana hotA hai aura mamatA se rahita jIva mokSa pAtA hai" ityAdi aura bhI kahA hai "mana eva manuSyANAM, kAraNaM bndhmokssyo| bandhAya viSayAsaktaM, muktyai nirviSayaM manaH" // 1 // Ave te A "bane anAdi mAnava paDe, te tene aMta hoI zake nahi. kAraNa ke je bAbata anAdi hoya, te ananta hovI joIe. agara jIvane baMdha AdivALe mAne che, kayAre baMdhanI utpatti thaI? temaja te kayAre ane kevI rIte chUTI zake? upara pramANene tAre mata pravatI rahyo che paraMtu te mata mithyA che. kAraNa ke saMsAramAM je sukha bhagave che. te zubha kamane baMdha che; ane dukha bhogave che, te pApa kama (azubha) baMdha che, ane A samasta zubhAzubha kamano nAza thatAM, jIva mukata thAya che. ne mokSanI prApti kare che. te kahyuM ke, anAdibaMdha chUTe nahi, te paNa khATuM che. kAraNa ke A jaMgatamAM. kaMcana ane mATIne saMyoga anAdina che; chatAM te chUTI jAya che; te "kAma" 55 dravyatI sUkSma 204 cha, bhATe te naye. bhUgabhUta vAta che , "mameti badhyate jantu nirmameti pramucyate" nA mamatva mApane sIpa thAya cha; ane bhabhava bhAva edi sapane mokSa thAya che. yang 3 maNDikasya bandamokSaviSaya saMzayanivAraNam / muu0111|| che // 409 // Jain Education M Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIphalpa maJjarI // 11 // TIkA caturthazavaziSyaiH pravajitaH // 6 // ___maNDikaM pravrajitaM zrutvA mauryaputro'pi nijasaMzayacchedanArtham-ardacaturthazataziSyaiH parivRtaH prabhusamIpe praatH| tamapi prabhurevameva kathayati-bho mauryaputra / taba manasi ettAdRzaH saMzayo vartate yat devA na santi-"kI jAnAti mAyopamAna gIrvANAn indra-yama-varuNa-kuberAdIn" iti vacanAt / tnmidhyaa| vede'pi-"sa epa yajJAyudhI yajamAno'JjasA svargalokaM gacchati" iti vacanaM vidyate / yadi devA na bhaveyustadA devaloko'pi na bhavet / arthAt-"mana hI manuSyoM ke bandha aura mokSa kA kAraNa hai| viSayoM meM Asakta mana bandha kA aura viSayoM se nivRtta mana mukti kA kAraNa hotA hai" ityAdi / isa se jIva ko baMdha aura mokSa hotA hai, yaha siddha huaa| isa prakAra sunakara maNDika cakita hue| unakA saMzaya dUra ho gyaa| unheM pratibodha prApta huaa| ve bhI sADetInasau ziSyoM sahita dIkSita ho gye| maNDika ko dIkSIta hue sunakara mauryaputra bhI apanA saMzaya nivAraNa karane ke lie sADhe tInasau ziSyoM ke parivAra sahita prabhu ke pAsa aayaa| prabhune unase bhI aisA kahA-he mauryaputra ! tumhAre mana meM aisA sandeha hai ki deva nahIM haiM kyoM ki-'ko jAnAti mAyopamAna gIrvANAn' arthAt-'mAyA ke samAna indra, yama, varuNa aura kuvera Adi devoM ko kauna jAnatA hai ?' aisA kahA gayA hai| tumhArA yaha vicAra mithyA hai| veda meM bhI yaha vAkya hai-'sa epa-pajJAyudhI yajamAno'asA svargalokaM "mana eva manuSyANAM, kAraNaM bandhamokSayoH / bandhAya viSayAsaktaM, mutya nirviSayaM manaH" // 1 // iti / A baMdha ane mokSanA kAraNabhuta "mana" che. viSayamAM je "mana' Asakti rAkhe te "mana" baMdha kare che; ane je viSathI nivRtta rahe che te mutine pAme che. AthI jIvane baMdha ane mela che te sAbIta thAya che. Ama sAMbhaLI maMDika tAjuba thaze. tene zrama bhAMgI gaye. te pratibaMdha pAmatAM sADAtro ziSyo sAthe dIkSita thaye. maMDikane pratibaMdha pAmela joI mauryaputra paNa pitAnA sADAtraNaso zigenA parivAra sAthe zaMkAnA nivAraNa arthe prabhu pAse gayA. prabhue paNa tene pUchyuM ke "he mauryaputra! tamArA dilamAM evI zaMkA che ke 20' nathI, tame dene (indra, yama, varuNa, kubera vigerene) mAyAvI mAne che te vAta barAbara che ne? paraMtu A vAtane tamana 30 te asthAne che. veha-bAdhya pa hecha hai "sa eSa yajJAyudhA yajamAno'JjasA svargalokaM gacchati" maNDikasya dIkSAgrahaNam mauryaputrasya devAstitvaviSayasaMzayanivAraNam 0111 // // 410 // Jain Education intentional Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 411 // TIkA evaM sati "svargalokaM gacchati" i vacanaM kathaM saMgaccheta ? / etena vAkyena devAnAM sattA sidhyati / tiSThatu tAvacchAtravavacanaM, pazyatu asyAM pariSadi sthitAn indrAdidevAn / pratyakSamete devA dRzyante / evaM prabhorvacanaM zrutvA nizamya mauryaputraH chinnasaMzayo'rddhacaturthavataziSyai pravajitaH // 10111 // TIkA-'tae NaM uvajjhAyaM suhamma' ityAdi / tataH khalu upAdhyAyaM sudharmANaM pravajitaM zrutvA maNDiko'pi ardhacaturthazavaziSyaH sAItrizataziSyaiH pariveSTitaH prabhusamIpe smnumaaptH| prabhuzca taMmmaNDikaM kathayati, tathAhibho maNDika! taba manasi bandhamokSaviSayaH saMzayo vartate-saMzayasvarUpamAha-yadityAdinA, yat-jIvasya banyo gacchati' arthAt-'yajJarUpa Ayudha (zastra)vAlA yajJakartA zIghra hI svargaloka meM jAtA hai| yadi deva na hote to devaloka bhI na hotaa| aisI sthiti meM svarga lokameM jAtA hai yaha kathana kaise saMgata ho sakatA hai ? isa vAkya se devoM kI sattA siddha hotI hai| parantu zAstra ke vAkya ko rahane do, isI pariSad meM sthita indra Adi devoM ko dekha lo| yaha deva pratyakSa hI dikhAI de rahe haiN| prabhu ke isa prakAra vacana sunakara aura samajhakara mauryaputra bhI chinna saMzaya hokara sADhe tInasau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye // 11 // TIkA kA artha-tatpazcAt upAdhyAya sudharmA ko pravajita huA sunakara maNDika bhI sADhe tInasau ziSyoM ke parivAra ke sAtha bhagavAna ke samIpa pahu~ce / bhagavAn ne maNDika se kahA-he maNDika ! tumhAre manameM bandha-mokSaviSayaka saMzaya hai| usa saMzayakA svarUpa batalAte haiM-jIva kA baMdha aura mokSa hotA hai yA nahIM? tumhAre isa yajJarUpa AyudhavALA yajJakartA zIgrapaNe svargamAM jAya che. je tamArA kahevA mujaba deva na hoya te devaka paNa na have joIe, te A "svarga" rUpI kathana je veda-vAkayamAM kahevAmAM AvyuM che te tamArA kathana sAthe kevI rIte baMdhabesatuM che ? A veda-vAkayathI ja siddha thAya che ke deve che ane devenI sattA paNa che. zAstranI vAtane tame grahaNa na kare te paNa A pariSadUmAM je re sAkSAt beThA che tene joI le. prabhunuM AvuM vacana sAMbhaLI mauryaputra paNa saMzaya rahita thaye ne sAThAtraNase ziSyo sAthe teNe paNa pravajyA aMgIkAra karI. (sU011). ' vizeSArtha-"sudhama' jevA vidvAna upAdhyAya paNa bhagavAnanI vANIthI calita thayA ema jANavAthI maMThika paNa pitAnA sADAtraNa ziSyonA samUha sAthe bhagavAna tarapha javA ravAnA thaye. bhagavAne tenA mananI sapATI para taratA bhAvene joI lIdhA, ne te bhAvamAM baMdha-makSa rUpI zaMkAo uThatI hatI te temaNe jANI lIdhI. bhagavAne te zaMkAone AgaLa karI maDikane kahyuM ke tene jIvanA baMdha ane mekSanI zreNI beTI lAge che? jo tuM baMdha ane para devaastitvvissysNshynivaarnnm| suu0111|| che // 41 // Jain Education In t ional Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sutre maJjarI // 412 // TIkA mokSazca bhavati na vA? tavAtra saMzaye kAraNam-'sa eSa viguNo vibhuna badhyate saMsarati vA mucyate mocayati vA' "sa eSaH jIvaH viguNaH nirguNaH vibhuH vyApakaH na badhyate bandhanaM na yAti, vA athavA na saMsarati notpadyate bhavaM na pAmoti, tathA na mucyatena mukto bhavati, vA-athavA na paraM mocayati / " ityAdivedavacananikaro'sti / tvaM sa eSa viguNa' ityAdivedavacanAdeva 'jIvasya na bandho na cApi mokSo bhavatIti mnyse| atretthaM tava yuktiH-yadi jIvasya bandho manyate, tadA-sambandhaH anAdikA AdirahitaH nitya ityarthaH, vA-athavA pazcAt jAtaH? tatra yadi anAdikA nityo manyate, tadA sa na chuTa yetana chiyeta, 'yo'nAdikaH saMzaya kA kAraNa veda kA yaha vacana hai-'yaha nirguNa aura sarvavyApI AtmA na to baMdhana ko prApta hotI hai, na utpanna hotI hai, na mukta hotI hai aura na dUsare ko mukta karatI hai| isI veda vacana se tuma mAnate ho ki jIva ko na baMdha hotA hai aura na mokSa hotA hai| isa viSaya meM tumhArI yukti yaha hai-agara jIva kA baMdha mAnA jAya to vaha baMdha anAdi hai yA sAdi-bAda meM utpanna huA hai ? agara nitya mAnA jAya to vaha chUTa nahIM sakatA; mikSane kalpita mAnato hoya te tuM beTe raste che! tArA kathana mujaba A AtmA nirguNa ane sarvavyApI che tethI tene baMdha ke mokSa hoya ja nahi e tArA abhiprAya che. upanI tI mAnyatA taddana geraraste darana rI che. jagatamAM ughADI AMkhe dekhAya che ke eka rAMka ne eka nRpa, e AdI je bheda, kAraNa vinA na kArya te, teja zubhAzubha vedha. zubha kare phaLa bhogave, devAdi gati mAMya; azubha kare nakadi phaLa, kamarahita na kayAMya. je je kAraNu baMdhanA, te baMdhane paMtha; te kAraNa chedaka dazA, mikSa paMtha bhava aMta. rAga dveSa ajJAna che, mukhya kamanA graMtha; thAya nivRtti jehathI, te mekSane paM. AtmA sat caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita oral jethI kevaLa pAmIe, mokSa patha te rIta. / maNDikasya bndhmokssvissysNshynivaarnnm| muu0111|| // 412 // Jain Education C For Private & Personal use only P w w.jainelibrary.org Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa. sUtre maJjarI // 413 // TIkA so'nantakaH, yaH padArthaH anAdikA Adi rahito bhavati saH anantakaH-antarahita:-nityo'pi bhavati, iti vacanAt / evaM ca nityasya sadAsthAyitvAt anAdiko jIvabandho na chiyeteti paryavasitam / atha dvitIya vikalpitaM khaNDayitumAha-'yadi pazcAjjAtaH' ityAdinA-yadi pazcAt jIvasya bandho jAtaH tadA-pazcAdbandhasvIkAre kadA kasmin kAle sajAtaH ? kathaM-kena prakAreNa ca sa chuTayate ? chidyate ? atra nAsti kimapi pratyuttaram-iti / ato jIvasya nAsti bandho na cApi mokSa iti paryavasitam / idaM yattava mataM tnmithyaa| yato loke jIvAH azubhakarma-bandhanena tatkarmajanitaM duHkhaM prAptA dRzyante' iti pareNa sambadhyate, evaM zubhakarmabandhena jIvAH mukhaM prAptAH dRzyante / tathA sakalakarmachedena-karmakalApasya dhyAnAnalena bhasmasAtkaraNena jIvaH sukhaduHkhanimittIbhUta-zubhAzubhakarmakRtabandhanAbhAvAt mokSa mukti pAmoti iti prasiddham / tathA-'anAdibandhI na kyoM ki jo padArtha Adi-rahita hotA hai, vaha antarahita bhI hotA hai| isa taraha jo nitya hotA hai vaha sadaiva banA rahatA hai, ataeva anAdikAlIna jIva kA baMdha naSTa nahIM honA caahie| aba dUsare vikalpa kA khaMDana karane ke lie kahate haiM-agara jIva kA baMdha pazcAt utpanna huA hai to vaha kisa samaya huA? aura kisa prakAra chUTatA hai ? isa prazna kA koI samAdhAna nahIM hai| ata eva siddha huA ki jIva ko baMdhaka aura mokSa nahIM hotaa| yaha jo tumhArA mata hai so mithyA hai, kyoM ki loka meM prasiddha hai ki jIva azubha karma-baMdhana ke kAraNa, usa karmajanita duHkha ke bhAgI dekhe jAte haiM, aura zubhakarma baMdha ke kAraNa jIva sukha ke bhAgI dekhe jAte hai| tathA dhyAna rUpI agni se samasta karma samUha ko bhasma kara dene ke kAraNa, jIva sukha aura duHkha ke kAraNabhUta zubha evaM azubha karmoM se honevAle baMdha kA abhAva hone se mokSa prApta karate haiN| ' arthAt eka rAMka che ane eka rAjA che e zabdathI nIcapaNuM, uMcapaNuM, kurUpapaNuM, surUpapaNuM ema ghaNuM vicitrapaNuM che, ane e je bheda rahe che te-sarva samAnatA nathI. teja zubhAzubha karmane baMdha che, ema siddha thAya che. kema ke kAraNa vinA kAryanI utpatti thatI nathI. zubha karma kare to tethI devAdi gatimAM tenuM zubha phaLa bhegave. ane azubha karma kare te narakAdi gatine viSe tenuM azubha phaLa bhega. tane karmane baMdha samajAvyuM. have te baMdhanA virodhI svabhAvane mekSa kahe che. je je kAraNo vaDe baMdha thAya che te te kAraNene chedavAthI mokSa mAga AvI maLe che ane bhavano aMta AvI jAya che. karmanA baMdhanamAM rAgadveSa ane ajJAna pAyArUpe che. A traNenuM ekatva e karmanI gAMTha che. A traNa vinA kamane baMdha thAya ja nahi. ane A traNethI nivRtti karavI te "mekSa' kahevAya. maNDikasya bandhamokSaviSaya saMzayanivAraNam / ||suu0111|| // 413 // phora Jain Education Leational Or Private & Personal use only 15 w w.jainelibrary.org Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa // 414 // Jain Education chuTayate' iti yattvayA kathitaM, tadapi mithyA ! yataH loke suvarNasya mRttikAyAzca parasparaM yo'nAdiH pravAhApekSayAnAdikAlAgataH sambandho bhavati, sa chuTadyate putra / evameva jIvasyApi anAdivandho nissaMzayaM chuTate iti bodhyam / atra viSaye tatra zastre'pyuktamasti - ' mameti badhyate jantuH' ityAdi / ayaM bhAvaH -jantuH mama= madIyam etatputradArAdikam iti strIkurvan san mamatA rajjvA badhyate=bandhaM yAti, punaH sa jIvaH nirmameti'mama putradArAdikaM nAstIti mamatvamakurvan pramucyate iti / ito'nyadapi tatra zAstra bandhamokSaparaM prabhUtaM vacanamasti / tadeva darzayitumAha - 'punarapi' ityAdi / punarapi tava zAstre protaM- 'mana eva manuSyANAm' ityAdi / manuSyANAM - bandha-mokSayoH, kAraNaM-mana eva = antaHkaraNavizeSa eva na tu tadanyaH ko'pi padArthastayoH kAraNamasti / tatra viSayAsaktaM manaH jIvasya bandhAya - caturgatika saMsAra paribhramaNAya bhavati / tathA-nirviSayam = indriyaviSayAsaktirahitaM manastu muttayai= jIvasya mokSAya - bhavabhramaNaviramaNAya bhavatItyAdi / ato jIvasya bandhI mokSatha bhavatIti siddham / evaM zrutvA vismitaH chinnasaMzayaH san pratibuddho bhUtvA maNDikopi arddha caturthazataziSyaiH saha pravrajitaH / nanu - agbhUitikRta karma saMzayAdasya ko vizeSaH ? ucyate sa karmasattA gocaraH, ayaM tu tasmin satyapi jIkkarmasaMyoga gocaro'stIti vizeSo jJAtavyaH / tumane kahA ki anAdi baMdha chUTatA nahIM hai, so bhI mithyA hai| loka meM sone aura mITTI kA paraspara jo pravAha kI apekSA se anAdikAlIna saMbaMdha hai, vaha chUTa hI jAtA hai| isI prakAra jIva kA bhI karmoM ke sAtha kA anAdi sambandha avazyameva chUTa nAtA hai| isa viSaya meM tumhAre zAstra meM bhI kahA hai-jaba jIva 'yaha putrakalatra Adi mere haiM' aisA mAnate hai to mamatA kI rassI se ba~dhatA hai aura jaba jIna yaha samajha letA hai ki 'putra kalatra Adi mere nahIM haiM to mamatva se rahita hokara mukta hotA hai| isake atirikta bhI baMdha - mokSa kA samarthana karanevAle bahuta se vacana tumhAre zAstra meM vidyamAna haiN| kahA bhI hai- 'manuSyoM ke baMdha aura mokSa kA kAraNa mana hI hai, mana ke atirikta aura koI kAraNa nahIM haiN| viSayoM meM Asakta mana cAra gati rUpa saMsAra bhramaNa kA kAraNa hotA hai| tathA indriya-viSayoM kI Asakti se rahita mana jIva ke mokSabhava bhramaNa ke anta kA kAraNa hotA hai|' isase siddha huA ki jIva ko baMdha aura mokSa hotA hai / mokSa ana! ? mAtmAno ! A AtmA hai ? to te anya sarva vibhAva ane dehADhi sa McAganA AbhAsathI rahita evA karavAmAM pravRtti te mekSa mAga ane A dazA' prApta thAya eTale 'sat 35, avinAzI, caitanyabhaya, svabhAvabhaya, kevaLa' eTale 'zuddha AtmA A dazA prApta mAkSa thayeA kahevAya." LOGISTIC TOUC Hui kalpa maJjarI TIkA maNDisya bandhamokSaviSayaka saMzayanivAraNam / dIkSAgrahaNaM ca / // sU0 111 // 414 // . Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 415 // Jain Education " maNDika mi" ityAdi / gaNDikaM matrajitaM zrutvA mauryaputro'pi nijasaMzayacchedanArtham arddhacaturdhazataziSyaiH= paJcAzaduratazatatraya-parimitaziSyaiH parivRtaH san prabhusamIpe prAptaH / tamapi prabhuH evaM vakSyamANaM vacanaM kathayatibho mauryaputra / tava manasi etAdRzaH saMzayo vartate, yat devAH ma santi, tatra pramANatayopanyastaM vacanaM prakaTayati - " ko jAnAti" ityAdi / mAyopamAn = mAyAvat alIkAn indra-yama- varuNa-kuberAdIn gIrvANAn = devAn isa prakAra sunakara muDika vismita hue| unakA saMzaya dUra ho gayA / vaha pratibodha prApta karake apane sADhetIna so ziSyoMke sAtha dIkSita ho gaye / zaMkA- agnibhUti dvArA kiye gaye karma-viSayaka saMzaya se isa saMzaya meM kyA antara hai ? samAdhAna- agnibhUtiko karma ke astitva meM hI sandeha thaa| para maNDika karma kA astitva to mAnate the kintu jIva aura karma ke saMyoga ke saMbaMdha meM zaMkita the / yahI donoM meM antara haiM / maNDika ko dIkSita huA sunakara mauryaputra bhI apane saMzaya kA nivAraNa karane ke lie apane tIna sau pacAsa ziSyoM ke sAtha bhagavAn ke samIpa phuNce| unheM bhI bhagavAn ne Age kahe vacana kahe - he mauryaputra ! tumhAre mana meM aisA saMzaya hai ki deva nahI hai / isa viSaya meM pramANarUpa se prayukta vacana prakaTa karate haiM-' mAyA ke samAna mithyA indra, yama, varuNa, aura kubera Adi devoM ko kauna dekhatA hai !' isa kathana se deva nahIM haiM, aisA siddha hotA hai / kintu tumhArA devoM ko svIkAra na karanA mithyA haiM, kyoM ki veda meM bhI aisA kahA hai ki-' yaha yajJa rUpI zakhavAlA yajamAna - yajJakarttA zIghra hI svargaloka meM jAtA hai / ' bhagavAne madha ane meAkSanu kathana, mAga ane ddhatA e traNe batAvatAM maDika vismita thayA ane pratrajyA a'gikAra karI te virakta banyA. tenA sADAtraNase| ziSyAe paNa teja mAtra grahaNa karyo. za'kA-agnibhUtinI kra' saba'dhanI ane maDikanI kama'-baMdha sabadhanI zakAomAM zuM pharaka che ? samAdhAna-agnibhUtine te khuda kama"mAMja sa Mdeha hatA. tene mana krama" jevuM kAMI cheja nahi ema lAgatu, paraMtu ma'Dika 'kama"nA astitvane svIkAratA hatA, paNa jIva ane kranA saMbaMdha thatA haze ke kema ? tenI zaMkA te sevI rahyo hato A anemAM ATaluM aMtara che. maMDikane pratrajIta thayela jANI mo putra paNa peAtAnI za`kAnA nivAraNa arthe sADAtraNaso ziSyA sAthe upaDayA. mau putranI zakA 'deva'nuM astitva che ke nahi te bAbatanu hatu, tenuM kahevu' hatu ke A khadhA indro-yama kubera varuNa adine koNe joyA che ? tenI zaMkAnA nivAraNa arthe bhagavAne veda-vAkayanA dAkhalA TAMkI matAnyA ne sthaganI mun Guo Yan Yan kalpa maJjarI TIkA mauryaputrasya devAstitva viSayasaMzaya nivAraNam / // 0111 // // 415 // . Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 416 // zrIkalpamaJjarI TIkA ko jAnAti-pratyakSAtmakajJAnaviSayI karoti" iti vacanAt devA na santIti / tanmithyA-tat-devAbhAvasvIkaraNam tava mithyA / yato vede'pi "sa eSa yajJAyudhI yajamAno'JjasA svargalokaM gacchati" saH eSa:-ayaM yajJAyudho-yAgarUpazastravAn yajamAna yajJakartA-aJjasA-zIghra svargalokaM gacchati iti-etad vacanaM vidyate / yadi devA na bhaveyuH tadA devaloko'pi na bhavet / evaM sati 'svargalokaM gacchati' idam-etad vacanaM kathaM saMgaccheta ? tatsvIkAre tu devaloka tatsthAyi devAnAmapi siddhiH pryvsitaa| itthamAgamapramANena devAna sAdhayitvA sampati pratyakSapramANena tAn sAdhayati-'acchau' ityAdi / zrAstAM tiSThatu tAvat zAstravacanam ; pazyatu bhavAn pratyakSato'syAM pariSadi sthitAna-vidyamAnAn indrAdidevAna iti / evaM prabhorvacanaM zrutvA sAmAnyataH zravaNagocarIkRtya, nizamya UhApohAbhyAM vizeSato hRdi nizcitya-mauryaputraH chinnasaMzayaH san arddhacaturthazataziSyaiH saha prabajitaH ||suu0111|| mUlam-moriyaputtaM pAiyaM muNiuM akaMpio ciMtei-jo jo tassa samIve gao so so puNo na nivvtto| samversi saMsao teNa chinno| savve vi ya pavvaiyA / azro ahaMpi gacchAmi saMsayaM chedemiti kaTTha tisaya sIsasahio pahusamIpe sNptto| taM daTuM bhagavaM vaei-bho akaMpiyA! tujjhamaNaMsi imo saMsao asthi jaM neraiyA na saMti "na havai pretya narake nArakAH santi" iccAi vayaNao ti taM micchA / nArayA saMti ceva, na uNa te estha AgacchaMti, no NaM maNussA tattha gami uM sakkaMti / aisayaNANiNo te paJcakravatteNa paasNti| tava satthaMmi vi-"nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnnamaznAti" eyArisaM vakaM labbhai, jainAragA na bhavijjA agara deva na hote to devaloka bhI na hotA / aisI sthiti meM 'svargaloka meM jAtA hai' yaha vAkya kaise ThIka baiTha sakatA hai ? isa vAkya ko svIkAra karane para devaloka aura devaloka meM rahanevAle devoM kI bhI siddhi ho gii| isa prakAra Agama pramANa se devo kI sattA kA sAdhana karake aba pratyakSa pramANa se sAdhana karate haiM ki 'zAstra vacanoM ko jAne do, tuma isa pariSada meM baiThe hue indra Adi devoM ko pratyakSa dekhlo'| isa prakAra prabhu ke vacana sunakara tathA UhApoha kara ke vizeSarUpa se hRdaya meM nizcita kara ke mauryaputra sandeha-rahita ho kara sADhe tIna sau ziSyoM sahita dIkSIta ho gaye ||muu0-111|| hayAtI banAvI dIdhI. je je zubha kartavya dharma saMbaMdhI hoya te sarva kartavyonuM yathArtha pAlana karanAra devagatimAM ra jAya che ema vedanI vAta bhagavAne karI. A uparAMta temanI pariSadumAM AvelA devenI hAjarI batAvI tenI zaMkA nirmULa karI, AthI te pitAnA sADAtraNa ziSya samudAya sAthe dIkSita thaI bhagavAnanI AjJA e vicAravA lAgyA. (sU0111) mauryaputrasya devAstitvaviSaya saMzayanivAraNam dIkSAgrahaNaM 011 // // 416 // ke che Jain Education Inparabnal Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 417 // Qi Qi Qi Qi Man vivi Jain Education: nAhe 'sunnabhakrugo nArago hoi' tti vakaM kahaM saMgacchijjA ? / aNeNa siddhaM gAragA saMti tti / evaM socA akaMpio tri tisayasIsehiM paJcaio || 8|| 'akaMpio tripannaio' tti jANiya puSNabhAvasaMdehajuo 'ayala - bhAyA' iya nAmago paMDio vi tisayasIsehiM parivuDa pahusamIve samAgao / taM daguNaM bhagavaM evaM vayAsI - bho ayala - mAyA ! tatra hiyayaMsi imo saMsao vaTTa - jaM puNNametra pakiTaM saMtaM paTTi suhassa heU ? tameva ya avacIya mANamaccaMta thovAvasthaM saMtaM duharasaheU ? uya taya iritaM pAvaM kiMpi vatthu asthi ? ahavA egameva ubhayarUvaM ? ubhayaMpi sataM taM vA asthi ? u purisA irittaM annaM kiMpi natthi ? jao veesa kahiyaM 'puruSa eveda 'U' sarva yadbhUtaM yacca bhAvyaM' iccAi tti / taM micchA / ihaloe puSNapAvaphalaM paccakkhaM lakkhijjai, evaM vavahArao vi pattijjai-jaM puNNassa phalaM dIhA uya lacchI ruvArogga-mukulajammAi, pAvassa ya tavcivarIyaM appA uyAiphalaM, iya puNNaM pAtraM ca sataM taM triyANAhi 'puruSa evedaM icceyamisie agbhUipa he jaM mae kahiyaM taM cetra muNeyavvaM / tatra siddhate vi puSNaM pAtraM ca sataM tattaNeNa gahiyaM taM jahA - "puNyaH puNyena karmaNA, pApaH pApena karmaNA " iccAi / aNeNa siddhaM puNNaM pAvaM ca ubha yamavi sataM taM vatthu vijjai / iya suNiya chinna saMsao ayalabhAyA vi tisayasIsehiM paJcaio | | 0112 || chAyA - mauryaputraM pravrajitaM zrutvA akampitaH cintayati-yo yastasya samIpe gataH sa sa punarna nivRttaH, sarveSAM saMzayastena chinnaH sarve'pi ca pravrajitA ato'hamapi gacchAmi saMzayaM chedayAmIti kRtvA trizata- ziSyasahitaH prabhusamIpe saMprAptaH / taM dRSTvA bhagavAn vadati - bho akampita ! taba manasi ayaM saMzayo'sti, yat-nairayikA mUla kA artha -- ' moriyaputtaM ityAdi - mauryaputra ko pravajita huA sunakara akampita ne socA- jo jo unake pAsa gayA so vApisa na lauttaa| unho ne sabhI kA saMzaya dUra kara diyaa| sabhI dIkSita ho gaye / to meM bhI jAU~ aura apane saMzaya kA nivAraNa kruuN|' isa prakAra vicAra kara tInasau ziSyoM ke sAtha vaha mahAvIra ke samIpa pahu~cA / akampita ko dekhakara bhagavAn ne kahA- he akampita ! tumhAre mana meM yaha bhUjano artha - 'moriyaputtaM' ityAhi bhauriya putrane avanti thayesa nAgI, apite vicAra yoM haiM, tenI pAse gayA, te pAchA vaLatA ja nathI. teNe teA, sanA sa Mzaya dUra karyAM. dUra thatAM te dIkSita thai, Atma sudhAraNA tarapha vaLI gayA. huM paNa jAuM ane mArI zaMkAone dUra karU! Ama vicArI traNaseA ziSyA sAthe te prabhu samIpe pahoMcyA. paheAMcatAM veMta ja prabhue tene prazna karyAM ke "huM aka'pita ! tArA manamAM sa Mdeha che ke nArakInA kalpa maJjarI TIkA akampitasya dIkSAgrahaNam acala bhrAtroH puNyapApaviSaya saMzaya nivAraNaM ca / // sU0 112 // 417 // Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 418 // TIkA ma santi "na havai pretya narake nArakAH santi" ityAdi vacanAditi, tanmithyA, nArakAH santyeva na punaste 'trA''gacchanti, no khalu manuSyAstatragantuM zaknuvanti / atizayajJAninastAn pratyakSatvena pazyanti / tava zAstre'pi-"nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnnamaznAti" etAdRg vAkyaM lbhyte| yadi nArakA na bhaveyustadA 'zUdrAnnabhakSako nArako bhavati' iti vAkyaM kathaM saMgaccheta ? / anena siddha 'nArakAH santI' ti / evaM zrutvA akampito'pi trizataziSyaH prbjitH| 'akampito'pi pratrajitaH' iti jJAtvA puNyapApasandehayuto'calabhrAteti nAmakaH paNDito'pi trizataziSyaH parivRtaH prabhusamIpe smaagtH| taM dRSTvA bhagavAnevamavAdit-bho acalabhrAtaH tava hRdaye'yaM saMzayo vartate yatsandeha hai ki nAraka jIva nahIM hai, kyoM ki zAstra meM kahA hai-'na ha vai petya narake nArakAHsanti' iti / arthAta-'parabhava meM, naraka meM nAraka nahIM haiN| tumhArA yaha mata mithyA haiN| nAraka to haiM hI, kintu ve yahA~ Ate nahIM haiM aura na manuSya hI vahIM jA sakate haiN| phira bhI lokosarajJAnI unheM pratyakSa rUpase dekhate haiN| tumhAre zAstra meM bhI aisA vAkya dekhA hai ki nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnnamaznAti' iti arthAtjo zUdra kA anna khAtA hai, vaha nArakarUpa me utpanna hotA hai| agara nAraka na hote to 'zUdra kA anna khAne vAlA nAraka hotA hai, yaha kaise saMgata hotA? isase nArakoM kA astitva siddha hotA hai| isa prakAra sumakara akampita bhI tInasau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gye| 'akampita bhI dIkSIta ho gaye' yaha jAna kara puNya-pApa ke viSaya me sandeha rakhanevAle acalabhrAtA nAmaka paNDita bhI tInasau ziSyoM ke sAtha prabhu ke pAsa gye| unheM dekhakara bhagavAn ne aisA kahA he rI , bha? 41295 taa|| zAstramA 45 che 3-"na ha vai pretya narake nArakAH santi" parabhavamAM narakamAM nAraka nathI." A tAruM maMtavya mithyA che. nArakI che! paNa teo ahIM AvatA nathI, temaja manuSya paNa tyAM jaI zakatA nathI. te paNa lakattara puruSe temane pratyakSapaNe joI rahyA che. tamArA zAstramAM evuM vAdhya nepAmA mAcha, "nArako ve epa jAvate yaH zUdrAnnamaznAti" ti, arthAta- zUdranu mana bhAya che, te nArakapaNe utpanna thAya che" je nArakInA cha na hoya, to A vAkayanI saMgatatA kevI rIte thaI zake? mATe siddha thAya che ke, nArakInA jInuM astitva che. AvuM sAMbhaLI, akaMpita paNa pitAnA traNa ziSyo sAthe aNagAra thayo. akaMpitanI dIkSA saMbhaLA, puNya-pApamAM saMdeha rAkhavAvALo acaLabrAtA nAmane paMDita paNa traNa ziSya on sAthe prabhunI pAse gayo tene joI bhagavAne prazna karyo ke huM aLakhAtA ! tArA manamAM evI mAnyatA thaI gaI akampitasya dIkSAgrahaNam meM apalabhrAtroH puNyapApaviSaya saMzaya 0 nivAraNaM c| suu0112|| // 418 // Jain Education Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 419 // maJjarI TIkA puNyameva prakRSTa sat prakRSTasukhasya hetuH, tadeva cA'pacIyamAnamatyantastokAvasthaM sat dukhasya hetuH? uta tadatirikaM pApaM kimapi vasnu asti ? athavA ekamevobhayarUpam ? ubhayamapi svatantra vA'sti ? uta puruSAtiriktaM kimapi nAsti, yato veDeSu kathitaM "puruSa eveda 'Udeg sarva yadbhUtaM yacca bhAvyaM" ityAdIti, tanmithyA / iha loke puNya-pApaphalaM pratyakSa lakSyate / evaM vyavahArato'pi pratIyate-yat puNyasya phalam dIrghAyuSka-lakSmIrUpA-''rogya-sukulajanmAdi, pApasya ca tadviparItamalpAyuSkAdi phalam, iti puNyaM pApaM ca svatantraM vijAnIhi, 'puruSa eveda' mityetasmin viSaye agnibhUtiprazne yanmayA kathitaM tadeva jJAtavyam / taba siddhAnte'pi puNyaM pApaM acalabhrAtA! tumhAre hRdaya meM aisA sandeha hai ki pUNya hI jaba prakarSa ko prAma hotA hai to prakRSTa sukha kA hetU ho jAtA hai aura jaba vahI apakarSa ko prApta hokara atyanta alpa hotA hai to duHzva kA kAraNa banajAtA hai, athavA puNya se bhinna pApa koI araga vastu hai ? athavA eka hI vastu ubhayarUpa hai ? yA donoM svataMtra hai? yA puruSa (AtmA) ke atirikta kucha bhI nahIM hai ? kyoM ki vedoM meM kahA hai-'puruSa eveda *U. sarva yadbhUtaM yacca bhAvyam' iti / arthAt- yaha saba puruSa hI hai jo ho cukA hai, aura jo hogaa|' ityAdi / tumhArA yaha saMzaya nirAdhAra hai| isa loka meM puNya aura pApa kA phala pratyakSa dikhAI de rahA hai| isake atirikta vyavahAra se bhI pratIta hotA hai ki dIrgha Ayu, lakSmI, sundara rUpa, Arogya, mukula meM janma Adi puNya kA phala hai. aura pApa kA phala isase viparIta alpAyu Adi hai| isa lie puNya aura pApa ko svataMtra smjho| 'yaha saba puruSa hI hai| isa viSaya meM agnibhUti ke prazna ke uttara meM maiMne jo kahA hai, vahI yahA~ che ke, jyAre puruca dhaNuM vadhI jAya, tyAre ghaNuM sukha AvI maLe che, eTale ghaNu sukhanA heturUpa bane che. ane kAra ghaTatuM jAya ne akapa thaI jAya, tyAre te puNya, pApanuM kAraNa banI jAya che ? A uparAMta zuM tuM ema paNa mAnI rahyo che ke, pApa jevuM kaI taravuM puNayathI nirALuM nathI, athavA A eka tava baMne rUpa che ? temaja baMne alaga-alaga che? AthI vaLI AgaLa vadhI tuM ema mAnI rahyo che ke A jagatamAM "AmA sivAya bIjo koI padArtha nathI ? kAraNa ke vedavAkaya ema kahe che ke A jagata kevaLa brahmamaya che, brahmamaya hatuM ne brahAmaya raheze? tene paNa tuM ema ja mAne che ? kema ema ja ne ? tArA AvA prakAranA tamAma abhiprAya nirAdhAra che. alekamAM puNa -pApanA phaLe pratyakSa dekhAya che. A sivAya vyavahAramAM pazu dekhAya che ke dIrdha Ayu, lahamI, suMdara rUpa, rogya, sa ra kuLamAM janma Adi puNyanA phaLa che. ane AnAthI viparItatAvALuM alpa Ayu vigere pApanAM phaLarUpa che, mATe puNya ane pApane svataMtra samajavA joIe. samasta jagata "Atmamaya che e viSayamAM agnibhUtinA : : zvama je uttara devAyuM hatuM te uttarathI samajaNa karI levI. tamArA siddhAMta mAM paNa puNya ane pApane svataMtrapaNe acalabhrAtroH puNyapApa viSaya __ saMzaya nivAraNam / suu0112|| // 419 // Jain Education Internal Viww.jainelibrary.org Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 420 // Jain Education In JUM ca svatantratvena gRhItaM, tadyathA - "puNyaH puNyena karmaNA, pApaH pApena karmaNA" ityAdi / zranena siddhaM puNyaM pApaM ca ubhayamapi svatantraM vastu vidyate / iti zrutvA chinnasaMzayo'calabhrAtA'pi trizataziSyaiH pravrajitaH // 0112 // TIkA - "moriyaputtaM pavtrayaM " ityAdi / mauryaputraM patrajitaM zrutvA akampitaH - akampitanAmA paNDitaH cintayati / tathAhi -yo yastasya samIpe gataH sa saH punastato na nivRttaH =na parAvatyA''gataH / sarveSAM saMzayaH tena chinnaH = dUrIkRtaH sarve'pi ca tatpArzve pravrajitAH / ato'hamapi gacchAmi, svakIyaM saMzayaM chedayAmi, iti kRtvA = etad vicArya trizataziSyasahitaH prabhusamIpe sammAptaH / tam dRSTvA bhagavAn vadati - bho akampita ! 'na ha vai pretya nArakAH santi' pretya = parabhave narake - niraye nArakAH = nairayikAH narakotpannA jIvA na vai naiva samajha lenA caahie| tumhAre siddhAnta meM bhI puNya aura pApa ko svataMtrarUpa meM hI aMgIkAra kiyA hai| jaise'puNyaH puNyena karmaNA pApaH pApena karmaNA' iti / arthAt - 'puNyakarma se puNyavAna hotA hai' aura pApakarmase pApavAn hotA hai ityAdi / isa se siddha haiM ki puNya aura pApa donoM svataMtra padArtha haiN| yaha sunakara acalabhrAtA kA saMzaya bhI chinna ho gyaa| vaha apane tInasau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye | 0112 || * TIkA kA artha - mauryaputra ko dIkSita huA sunakara akampita nAmaka paNDita vicAra karane lage- jo jo bhI mahAvIra ke pAsa gayA, vaha vaha lauTakara vApisa nahIM aayaa| unhoM ne sabhI ke saMzaya kA nivAraNa kara diyA aura sabhI unake samIpa dIkSita ho gye| to maiM bhI kyoM na jAU~ aura apane saMzaya kA nivAraNa karU~ ? isa taraha vicAra kara akampita paMDita bhagavAn ke pAsa apane tInaso ziSyoM ke parivAra ko sAtha lekara phuNce| unheM dekhakara bhagavAna ne kahA- he akaMpita ! 'parabhava meM, naraka meM nAraka= narakajIva nahIM haiN| isa majIdvAra 42vAbhAM bhAvyAM he prema hai- "puNyaH puNyena karmaNAH pApaH pApena karmaNA" bheTale yueya mbhathI puNyavAna thavAya che ane pApakarmathI pApavAna banAya che. AthI siddha thAya che ke puNya ane pApa bane svataMtra padArtho che. AvuM sAMbhaLI acaLabhrAtAne saMzaya chedAI gayA ane te paNa peAtAnA traNase ziSyA sAthe dIkSita thayA. (sU.112) mauya putra vigerene vairAgyamAM jhulatA karelA jovAmAM AvatAM akapitanA mane bhAve paNa badalAyA. tene AtmA paNa kakaLI uThayA. 'nArakInA jIvA che ke nahi' tevI zaMkA sevatA te bhagavAna pAse AvI paheAMcyuM. bhagavAne tene samajAvyuM ke nArakInA jIve ahI AvI zakatA nathI. kAraNa ke tenu zarIra evuM hAya che ke naraka bahAra jai zakatA ja nathI. tema ja ahiM' AvavuM ghaNuM dUra che tema ja kaThIna che. tethI mAnava jema tyAM jaI zakatA nathI; tema ja tee paNa ahIM AvI paNa zakatA nathI.. ATalA badhA AvAgamana mATe daivI zakti eTale apAra zakti hAvI joie te temanAmAM nathI hAtI. . kalpa maJjarI TIkA akampitasya parabhave nAraka viSaya saMzaya nivAraNam / ||muu0112 / / // 420 // ww.jainelibrary.org. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpa maJjarI TIkA // 42 // santi, 'ha' iti vAkyAlaGkAre / ityAdi vacanAt-taba manasi ayaM saMzayo'sti, yat-'nairayikA na santi' iti / idaM yat tava mataM-tat mithyaa| yataH nArakAH santyeva, kintu te atraasmin loke puna ne Agacchanti / tatra-narake manuSyAH gantuM na zaknuvanti / atizayajJAninaH tAn narakavartino nArakAna-narakajIvAn pratyakSatvena= kevalajJAnAlokena sAkSAtkAreNa pazyanti / tava zAstre'pi "nArako vai eSa jAyate yaH zUdvAnnamaznAti' "yo dvijaH zUdrAnnam aznAti bhur3e eSa: asau zUdrAnnabhoktA nArakaH-narakotpAdI Ayate vai-bhavatyeva" etAdRk vAkyaM lbhyte| yadi nArakA na bhaveyuH sadA 'zUdrAnnabhakSakaH nArako bhavati' iti vAkyaM kathaM kena prakAreNa sNgcchet| anena 'nArakAH santi' iti mataM siddham / evaM zrutvA akampito'pi trizataziSyaiH saha prtrjitH| __ 'akaMpio vi' ityAdi- 'akampito'pi prabajitaH' iti jJAtvA-puNyapApasandehayutaH pupyapApaviSaye sandehavAn acalabhrAtA-iti nAmakaH paNDito'pi trizataziSyaH paritaH san prabhusamIpe smaagtH| taM dRSTvA vedavAkya se tumhAre manameM yaha saMzaya hai ki nAraka nahIM hai| lekina tumhArA yaha mata mithyA hai| nAraka to haiM, para ve isa loka meM Ate nahIM haiM aura manuSya naraka meM (isa bharIra se) nahIM jA skte| haoN, atizaya jJAnI naraka ke jIvoM-nArakoM ko kevala jJAna se pratyakSa dekhate haiN| tumhAre zAstra meM bhI aisA vAkya milatA hai ki-"nArako vai eSa jAyate yaH zudrAnnamaznAti" jo brAhmaNa zudra kA anna khAtA hai, vaha naraka meM nAraka ke rUpa meM utpanna hotA hI hai| agara nAraka na hote to 'zUdAna-bhojI nAraka hotA hai yaha vAkya kaise saMgata hotA? isase siddha hai ki nAraka jIvoM kI sattA hai| aisA sunakara akampita bhI tInaso ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye // 8 // akampita bhI dIkSita ho gaye, yaha jAnakara puNya-pApa ke viSaya meM sandehavAle acalabhrAtA nAmaka A uparAMta teo paramAdharmI devAnI adhInatAmAM rahelA che. teo pApanA udaye, tyAMnI kSetravedanA uparAMta paradhamInA prahAre satata ameghapaNe sahyA ja kare che, AthI teo ahIM AvI zakatA nathI tema ja mAra ADe kAMI sUjhatuM paNa nathI ane paramadhamInA taMtra nIcethI ghaDIeka paNa aLagA thaI zakatA nathI. nArakanuM astitva cha sebha honu 555 vana cha. "nArako vai eSa jAyate yaH zUgannamaznAti" mero zUdranumanna mAya te nA24 thAya che agara nAraka nahIM hota te A vAkaya kevI rIte susaMga banata? tethI siddha thAya che ke nAraka jInI sattA che. AvI apUrNa vANuthI amaMpita pigaLI gayo ane pitAnA SNu ziSyo sAthe te paNa dIkSita thaI gaye. 18 alaMpitanuM pravrajana sAMbhaLI puNya-pApa e eka ja tatva che evI mAnyatAvALA acaLabhrAtA nAmanA paMDita akampitasya dIkSAgrahaNam / BR0112 // // 42 // Jain Education Sational Neww.jainelibrary.org Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalsa / kalpamaJjarI TIkA bhagavAn evam avAdI-"bho acalabhrAtaH! tava hRdaye ayaM saMzayo vartate yat-"puNyameva prakRSTam atizayitaM sat prakRSTasukhasya hetuH kAraNaM bhavati ? tadeva-puNyameva ca-punaH, apacIyamAnaM-kSIyamANam , ata eva stokAvastham alpIbhAvamApannaM sat duHkhasya heturbhavati ?, uta zrAhosvita tadatiriktaM puNyabhinna kimapi kizcit vastu asti-vidyate ?, athavA ekameva-puNyapApayorekatarameva ubhayarUpaM-puNyapApobhayarUpaM vidyate ?, yadvA-ubhayamapi dvy||422|| mapi-puNyaM pApaM ca svatantra-parasparAnapekSaM-pRthak pRtham asti ? uta-yadvA-puruSAtiriktaM-puruSabhinnam Atmabhinnam kimapi-kizcidapi puNyapApAdi vastu nAsti ? yataH-yasmAt-puruSAtiriktasya kasyASi padArthasya sattvAbhAvAddhetoH vedeSu kathitam , tathAhi-'puruSa evedadeg0deg sarva yad bhUtaM yacca bhAvyam' yat idaM vartamAnaM, yad bhUtaM vyatItaM, yacca bhAvyam bhaviSyat , tat-sarva vastu puruSa eva-Atmaica, na tadatiriktaM puNyapApAdi kipi vastu vidhate' ityarthaH" ityaadi| iti-itthaM taba manasi puNyapApaviSaye saMzayo'sti / tanmithyA, / yata:-"ihaloke asmin loke puNya-pApaphalaM sukRtadRSkRtakarma pariNAmaH prtykss-saakssaatlkssyte-dRshyte| evaM vyavahArato'pi pratIyatejJAyate, yata-puNyasya phalam-dIrghAyuSka-lakSmI-rUpA-''rogyamukula janmAdi, atha pApasya ca tadviparItam alpApaNDita bhI apane tInasau antevAsiyoM sahita bhagavAn ke pAsa phuuNce| unheM dekhakara bhagavAn ne isa prakAra kahA-he acalabhrAtA! tumhAre antaHkaraNa meM yaha sandeha hai ki puNya hI jaba prakRSTa ( ucca koTi kA) hotA hai to vaha sukha kA kAraNa hotA hai, aura jaba vahI puNya ghaTa jAtA hai, aura alpa rahatA haiM taba duHkha kA kAraNa bana jAtA hai? athavA pApa, puNNa se bhinna kucha svataMtra vastu hai ? athavA puNya athavA pApa kA koI eka hI svarUpa hai ! yA donoM paraspara nirapekSa svabaMtra hai ? atha ca AtmA ke atirikta puNya-pApa koI vastu nahIM haiM ? kyoM ki veda meM yaha kahA gayA hai ki-'jo vartamAna hai, jo atIta meM thA, aura bhaviSyata meM hogA vaha saba puruSa (AtmA) hI hai, AtmA se bhinna puNya-pApa Adi koI padArtha nahIM haiN| tumhAre mana meM aisA saMzaya hai, kintu yaha mithyA hai| isa saMsAra meM puNya ora pApa kA phala pratyakSa dikhAI de rahA hai| vyavahAra se bhI pratIta hotA hai ki puNya kA phala dIrghajIvana, lakSmI, ramaNIyasvarUpa, traNaso tevAsione sAthe laI bhagavAna pAse pahoM, tene siddhAMta e hatuM ke jyAre pUNya ucca koTimAM pravartatuM hoya che tyAre te sukhanuM kAraNa bane che ane puNya ghaTatuM jAya agara a5 thai jAya tyAre te duHkhanuM kAraNa bane che. A bane tone acalajAtA eka rUpa mAnate have, Sonal bhagavAne tene pratyakSatApUrvaka batAvyuM jagatamAM je je je sukhamaya sthiti jogavI rahyA che te puNyanA acalabhrAtuH pApapuNya viSaya saMzayamivAraNam / suu0112|| // 422 // ww.jainelibrary.org Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA yuSkAdi-alpAyuSkatvadAridraya-kurUpatva-sarogatva-duSkula-janmamabhRtiphalam / iti prAguktAnAM puNyapApaphalAnAM pratyakSalakSyamANatvena vyavahAratazca pratIyamAnatvena ca puNyaM pApaM ca vinA dIrghAyuSkatyAdi mtokAyuSkatvAdirUpazrIkalpa phalAnupapacyA puNya-pApaM ca svatantra-parasparAnapekSi-pRthaka pRthaga vijAnIhi / "puruSa eveda' mityetasmin viSaye sUtra agnibhUtiprazne yat-samAdhAnavacanaM kathitam-tadevAtrApi jJAtavyam , taba siddhAnte'pi-puNyaM pApaM cetyubhayaM svatantra. // 423 // nIrogatA aura satkula meM janma Adi haiM, aura pApa kA phala ina se ulaTA-alpAyu, daridratA, kurUpatA, rugNatA aura asatkula meM janma Adi haiN| isa prakAra puNya aura pApa ke phala sAkSAt dikhAI dete haiM aura vyavahAra se yaha pratIta hotA hai ki puNya ke vinA dIrghAyu Adi sathA pApa ke binA alpAyu Adi muphala aura duSphala nahIM ho sakate, ata eva puNya aura pApa ko paryAya kI apekSA svataMtra-paraspara nirapekSa, pRthakpRthaka haiN| yahI mAnanA caahiie| tathA kAraNa meM bheda na ho to kArya meM bheda nahIM ho sktaa| sukha aura duHva paraspara viruddha do kArya haiM, ataH unakA kAraNa bhI paraspara viruddha aura alaga-alaga honA caahiie| puNya-pApa ko abhinna mAnoge to usase sukha-duHkha rUpa do kArya nahIM hoMge; athavA sukhaduHkha ko bhI abhinna hI mAnanA pddegaa| kintu sukha aura duHkha ko abhinna mAnanA pratIta se vApita hai| jaise dIpaka kI madantA andhakAra ko utpanna nahIM karatI usI prakAra puNya kI madantA duHkha ko utpanna nahIM kara sktii| _ 'yaha saba puruSa hI hai ityAdi vAkya ke viSaya meM jo tumheM sandeha hai usakA samAdhAna agnibhUti ke prazna meM jo samAdhAna maine kiyA hai, vahI yahA~ bhI samajha lenaa| isake atirikta tumhAre pAgama meM bhI puNya phaLa rUpe che ane duHkhamaya sthiti a5 ke vadhAre te badhuM pApanA phaLa rUpe hoya che. puNya ane papine udaya sAthe sAthe paNa vatato hoya che. eka bAbatamAM puNyanA phaLa rUpe sukhane anubhava thate heAya che, tyAre sAthe sAthe bIjI bAbatamAM pApanA udaye duHkha vedata hoya che, se Take sukhI jAte jIva, barA-chokarAM tema ja zArIrika vedanAne udaye duHkha anubhavate mAluma paDe che. mATe puNya-pApanI paryAye, svataMtra, paraspara nirapekSa ane pRthaka pRthapha hoya che. che je kAraNamAM bheda na hova te, kAryamAM bheda paDatuM nathI. sukha ane duHkha baMne paraspara virodhI sarvarUpe che. mATe tenA kAraNe paNa, paraspara viruddha hovA joIe, eTale alaga alaga hovA joIe. je purva pApa baMnene rAha eka mAne, te tenA sukha ane dukha baMne pariNAme judAjudA hAI zake nahi. mATe te abhinna nathI, paNa thI bhinna che. dIpakanI maMdatA, aMdhakAra ne utpanna karI zakatI nathI, tema puNyanI maMdatA duHkhane utpanna karI zakatI nathI. acalabhrAtuH pApapuNya viSaya saMzayanivAraNam / // 0112 // REED // 42 // Jain Education Scional For Private & Personal use only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 424 // Jain Education tvena gRhItaM - svIkRtam, tadyathA - "puNyaH puNyena karmaNA pApaH pApena karmaNA" jIvaH- puNyena zubhakarmaNA puNyaHpuNyavAn bhavati, SApena - azubhakarmaNA pApaH - pApavAn bhavati, 'puNyaH pApaH' ityubhayatramatvarthIyo'rzaAditvAdac pratyayaH / tena puNyapApazabdayoH klIvatve'pi vizeSyanighnatvAtpuMstvam / yadvA- vaidikaprayogasvAtpuMstvam tena puNyaM pApaM cetyubhayaM zubhAzubhakarmabhyAM bhavatItyarthaH / ityAdi / anena puNyaM pApaM cetyubhayamapi svatantraM vastu vidyate iti siddham / evaM bhagavato vacanaM zrutvA chinnasaMzayaH san acalabhrAtA'pi trizataziSyaiH saha pravrajitaH / // 0 112 // mUlam - meyajjo viniyasaMsayacheyaNaDaM tisayasIsehiM parivuDo pahu samIve samAgao / bhagavaMtaM vaeibho yajjA ! taba maNasi imo saMsao bahaha-paralogo natthi / jao veema kahiyaM - "vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretyasaMjJA'sti" icAi / taM micchA / paralogo atthicaiva annA jAyamettassa bAlasma mAuthaNaduddhapANe sannA kahaM bhave / tatra siddhate vi vRttaM "yaM yaM vA'pi smarana bhAvaM tyajasyante kalevaram / aura pApa donoM ko svataMtra svIkAra kiyA gayA hai| kahA hai- "puNyaH puNyena karmaNA, pApaH pApena karmaNA" arthAta- jIva zubha karma se puNyavAn hotA hai aura azubha karma se pApavAna hotA hai| aisA mAna ne para vAkya kA artha yaha hogA - 'zubha karma se puNya aura azubha karma se pApa hotA hai / ' isase yaha siddha huA ki puNya aura pApa-dono svataMtra vastue hai| Azaya yaha hai ki Arhata mana meM koI bhI do padArtha sarvathA bhinna yA sarvathA abhinna nahIM hote, tathApi acalabhrAtA ke mAne hue sarvathA apakSa kA nirAsa karane ke lie yahA~ kevala bheda-pakSa kA samarthana kiyA gayA hai / dravya kI abheda bhI hai, anekAntavAda ke jJAtAoM ko yaha samajhanA kaThina nahIM / bhagavAn ke yaha vacana bhrAtA kA saMzaya chinna ho gyaa| vaha bhI apane tInasau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye | apekSA donoM meM sunakara acala 0112 || tabhArA Agama zAstrobhAM patha pueya bhane pApanA tattvAne ho gaeyAM che. prema - "puNyaH puNyena karmaNA, pApaH pApe na karmaNA" bheTave yajJa uravAvAjA, eya upArjana ure che. ane tene svargIya sumonI prapti thAya che, tebha tamAza zAstromAM nirdezana che. amArA mata pramANe, kaMi paNa e padArtho, savathA bhinna ke sarvathA abhinna heAtAM nathI. chatAM, acaLabhAtAne saMdeha je sarvAMdA abheda pakSanA hatA, tene nimULa karavA, ane dareka padArthane ekAMtika nahi paNa aneka tika dRSTie jovA, bhagavAne samajaNa ApI hatIH A rIte peAtAne anekAMta dRSTinu jJAna prApta thatAM, acalabhrAtA vairAgya ne pAmyA, ane svayaM dIkSita thayA. tenI sAthe tenA traNaroA ziSyae paNa dIkSA grahaNa karI. (sU0112) Only Yan Yan Yuan Jiang kalpa maJjarI TIkA acalabhrAtudakSAgrahaNam / mauryaputrasya paraloka viSayasaMzayanivAraNam / ||suu0 112 // // 424 // ww.jainelibrary.org Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ YBOX zrIkalpa sUtre // 425 // kalpa maJjarI TIkA taM tamevaiti kaunteya ! sadA tadbhAvabhAvitaH" iccaai| ao siddhaM paralogo asthitti / evaM socA nisamma chinnasaMsao meyajovi tisayasIsehiM pacarao // 10 // taM pavaiyaM socA egArasamo paMDio pabhAsAmihovi tisayasIsasahio niyasaMsayAvaNayaNatthaM pahasamIve smnnuptto| pahuNA ya so AbhaTTho-bho pabhAsA! tava maNaMsi imo saMsao vaTTai-jaM nivvANaM atthi natthi vA? jai asthi kiM saMsArAbhAvo ceva nivvANaM! aha vA dIva sihAe viva jIvassa nAso nivvANaM ? jai saMsArAbhAvo nivANaM mannijjai, tAhe taM veyaviruddhaM bhavai, veema kahiyaM-"jarAmaye vai tatsarva yadagnihotram" iti| aNeNa jIvassa saMsArAbhAvo na bhavaitti / jai dIva sihAe viva jIvassa nAso nivvANaM mannijjai, tAhe jIvAbhAvo pasajjaiti / taM micchaa| nibyANaM ti mokkho ti vA egahA! mokkho uvaddhasseva havai / jIvo hi kammehiM baddho ao tassa payayaNavisesAo mokkho bhavai ceva / assa visae maMDiya paNhe savvaM kahiyaM, taM dhAreyavvaM tavasatthe pi vuttaM-"dve brahmaNI veditavye paramaparaM c| tatra paraM "satyaM jJAnamanantaM brhmeti| aNeNa mokkhassa sattA sijjhi| ao siddha mokkho atthi ti| evaM socA chinnasaMsao pabhAsovi tisayasIsehi pavaio // 11 // ettha saMgahaNIgAhAdagaM- .. jIveya kammavisae, tajjIvaya taccharIrai bhUeM y| tArisaya jammajoNI pare bhave, baMdhamukkhe ya // 1 // deva neraiye puNNe, paraloe taha ya hoi nivaanne| egArasAbi saMzayacchee pattA gaNaharataM // 2 // / // ko gaNaharo kaisaMkhehiM sIsehiM pavvaiotti-paDivAiyA saMgahaNI gAhA paMcasayo paMcaNDaM, doNhaM ciya hoi saddhatisayo ya / sesANaM ca cauNhaM, nisao tisao ibai gaccho // 1 // evaM pahusamIve savve coyAlasayA diyA pavvaiyA |mu0113|| // iya gnnhrvaao| chAyA-metAryo'pi nija saMzayacchedanArtha trizataziSyaiH parivRtaH prabhusamIpe smaagtH| bhagavAn taM vadatibho metArya / tara manasi ayaM saMzayo vartate, paraloko nAsti / yato vedeSu kathitam-"vijJAnapanaeghetebhyo prabhAsasya nirvANa viSaya saMzayanivAraNam dIkSAgrahaNaM c| ||suu0113|| // 425 // Jain Education in donal Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA bhUtebhyaH samutthAyapunastAnyevAnuvinazyati na pretyasaMjJA'sti ityAdi / tnmithyaa| paraloko'styeva, anyathA jAtamAtrasya bAlasya mAtastanadugdhapAne sajJA kathaM bhavet ? tava siddhAnte'pyuktam "yaM yaM bhAvaM smarannityaM tyajatyante kalevaram / zrIkalpa taM tameveti kaunteya ! sadA tadbhAvabhAvitaH" // 1 // ityAdi / // 426 // mUla kA artha-'meyajjo vi' ityAdi / metArya bhI apane saMzaya ko dUra karane ke lie tInasau ziSyoM ke sAtha prabhu ke samIpa phuuNce| bhagavAn ne unase kahA-he metArya ! tumhAre mana meM yaha saMzaya hai ki paraloka nahIM hai ? kyoM ki vedo meM aisA kahA hai-'vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAna vinazyati na pretyasaMjJA'sti' iti / arthAt-vijJAnaghana AtmA ina bhUtoM se utpanna hokara phira unhI meM lIna ho jAtA hai| paraloka saMjJA nahIM haiM, ityaadi| tumhArA yaha saMzaya nirAdhAra hai| paraloka-punarjanma hai hI, anyathA tatkAla utpanna bAlakako mAtA ke stana kA dUdha pIne kI icchA (yA buddhi) kaise hotI ? tumhAre siddhAnta meM bhI kahA hai "yaM yaM vApi smaranbhAvaM tyajantyante kalevaram / taM tameveti kauteya, sadA sadbhAvabhAvitaH // iti / arthAda-he arjuna ! jIva antima samaya meM jina jina bhAvoM kA smaraNa-cintana karatA huA zarIra tajatA hai, una bhAvoM se bhAvita vaha jIva usI-upI bhAva ko prApta hotA hai // 1 // bhUjanA ma meyajo vityA . bhetAyadeg 55 potAnA saMzayanu nizara zoSavA, prabhu pAse so ziSyo sAthe AvI paho . metAryanI zaMkA e hatI ke, "paraleka" cheja nahi. kAraNake vedomAM evuM kahevAyuM "vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAna vinazyati, na pretya saMjJA'sti" dhAta, mAta-vijJAna ghana AtmA jAteja, bhUtemAMthI utpanna thAya che, ne te bhUtamAMja samAI jAya che. mATe "paraleka saMjJA nathI. vigere. tamArI A mAnyatA pAyA vinAnI che. paheka-punarjanma vigere paNa che je te na hoya te, tAtkALika utpanna thayela bALakane, mAtAnuM stanapAna karavA kema IcchA thAya ? tamArA siddhAMtamAM paNa kahyuM che ke, "yaM yaM vApi smaran bhAvaM, tyajatyante kalevaram / taM tameveti kaunteya ! sadA tadbhAva bhAvitaH" // iti. arthAta-he arjuna ! aMta samaye jIva je je bhAvo ane jene samaraNa-ciMtvana kare che, ne tenuM smaraNahAciMtvana karatAM, pitAnuM zarIra taje che, tene bhAve smaraNa ane ciMtana laIne te jIva pharI avatare che. mATe metAryasya paraloka viSaya saMzayanivAraNam / 0113|| .. // 426 // Jain Education Sectional 672ww.jainelibrary.org Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 427 // TIkA CTERS ataH siddhaM paraloko'stIti / evaM zrutvA-nizamya chinnasaMzayo metAryo'pi trizataziSyaiH prabajitaH // 10 // taM prabajitaM zrutvA ekAdazaH paNDitaH prabhAsAbhidho'pi trizataziSyasahito nijasaMzayApanayanArtha prabhusamIpe smnupraaptH| prabhuNA ca sa AbhASitaH-bho prabhAsa / tava manasi ayaM saMzayo varttate, yavanirvANam asti ? nAsti vA? yadyasti, kiM saMsArAbhAva evaM nirvANam ? athavA dIpazikhAyA iva jIvasya nAzo nirvA kalpa maJjarI Nam ? / yadi saMsArAbhAvo nirvANaM manyate, tadA tad vedaviruddhaM bhavati / vedeSu kathitam-"jarAmayaM vai tatsarvam agnihotram" iti / anena jIvasya saMsArAbhAvo na bhavatIti / yadi dIpazikhAyA iva jIvasya nAzo nirvANaM manyate, tadA jIvAbhAvaH prasajjate-iti / tnmithyaa| nirvANamiti mokSa iti vA ekaaauN| mokSastu baddhasyaiva / __ ata eva eraloka kA astitva svIkAra karanA caahiie| isa kathana ko kAnoM se sunakara aura hRdaya meM dhAraNa karake saMzaya chinna ho jAne para metArya bhI tInasau ziSyoM sahita dIkSita ho gye| metArya ko dIkSita huA sunakara gyArahaveM paNDita prabhAsa bhI tInasau ziSyoM sahita apanA saMzaya dara metAryasya karane ke lie prabhu ke pAsa pahU~ce / mune unase kahA-he prabhAsa ! tumhAre mana meM yaha saMzaya hai ki nirvANa hai yA dIkSAgrahaNam nahIM ? agara hai to kyA saMsAra kA abhAva hI nirvANa hai ? athavA dIpaka kI zikhA ke samAna jIva kA nAza prabhAsasya nirvANa ho jAnA nirvANa hai ? agara saMsAra kA abhAva nirvANa mAnA jAya to vaha veda se viruddha hai| vedo meM kahA viSaya hai 'jarAmarya-vai tatsarva yadagnihorAtram' iti / arthAta-'yaha jo agnihotra hai so saba jarA-maraNa ke liye hai|' maMzaya isa se pratIta hotA hai ki jIva ke saMsAra kA abhAva nahIM hotA hai| agara dIpaka kI lauke samAna jIva kA nivAraNaM ca / nAza honA nirvANa mAnA jAya to jIva ke abhAva kA prasaMga AtA hai| pAe |suu0113 palekanuM astitva ravIkAravAnuM rahe che. A upadezathI metAryanuM mana pIgaLI gayuM. ane pitAnA traNaso zikhyo che sAthe teNe dIkSA aMgIkAra karI. metArya munie pa, dIkSA lIdhI che ema jANI agyAramAM paMDita prabhAsa pazu, traNa ziSya sAthe, pitAnI A mAnyatAnuM spaSTIkaraNa meLavavA sArUM prabhu pAse javA ravAnA thayo. prabhue tenI mAnyatA jJAna dvArA jANI lIdhI; ne 'nirvANu" nathI tema tenI mAnyatAnI teNe rajuAta karI. A sAthe tenuM bIjuM paNa e maMtavya hatuM ke, saMsArane abhAva tenuM nAma "nirvANa che. temaja, jema divAnI zikhAnI samAna jIvane nAza thavo te "nirvANu" kahevAya che. // 427 // sApAna, 52 vesa tanA vidyArI nibhU 42vA, samana bhAye , vehohita 'jarAmartha ve tatsarva yadagnihotram ' ti arthAt-mAre aniDAtra cha, madhu 12-bha25 mATe cha. mAthI pratIta thAya cha , sapane saMsArane abhAva nathI. jo dIpaka samAna jIvanA nAzane nirvANa tarIke mAnavAmAM Ave te, jIvane abhAva mAna SAS ww.jainelibrary.org sAthe sAthe munie polIsa prabhu pAse javA na A sAthe tenuM bIjuM kI Jain Education Stational Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 428 // TIkA jIvo hi karmabhirbadaH, atastasya prayatnavizeSAnmokSo bhavatyeva / asya viSaye maNDikAne sarva kathitaM tada dhArayitavyam / tava zAstre'pyuktam-'dve brahmaNI veditavye paramaparaM c| tatra paraM-'satyaM jJAnamanantaM brahma' iti| anena mokSasya sattA sidhyati / ataH siddha mokSo'stIti / evaM zrutvA chinnasaMzayaH prabhAso'pi trizataziSyaiH prvjitH||11|| ___ atra saMgrahaNI gAthA dvayam . jIve ca karmaviSaye, tajjIvaka taccharIre-bhUte ca / tAdRzaka janmayonau pare bheve, bandhamokSo ca // 1 // tumhArA yaha sandeha nirAdhAra hai| nirvANa aura mokSa donoM eka hI artha ko batalAne vAle zabda haiN| baddha jova kA hI mokSa hotA hai| jIva karmoM se baddha hai, ataH prayatna-vizeSa se usakA mokSa hotA hI hai| mokSa ke viSaya meM maNDika ke prazna meM kahA hai, vaha saba samajha lenA caahie| tumhAre zAstra meM bhI kahA hai'dve brahmaNI veditavye paramaparaM ca / tatra paraM satyaM jJAnamanantaM brahma' iti / arthAt-do prakAra ke brahma satya, jJAna aura ananta svarUpa haiN| isa se mokSa kI sattA siddha hotI hai| ataH mokSa kA sadabhAva siddha huaa| isa prakAra sunakara prabhAsa bhI saMzaya-nivRtta hokara tInasau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gye| kisa gaNadhara kA kauna saMzaya thA ? isa viSaya meM yahA~ do saMgrahiNI gAthAe~ haiM "jIve ya kammavisaye, tajjIva ya taccharIra bhUe ya / tArisaya jammajoNI pare bhave baMdhamukkhe ya // 1 // vane prasaMge upasthita thAya che. mATe tAre A saMdeha pAyA vagarano che. nirvANa ane mokSa' bane ekaja arthabatAvavAvALA paryAyavAcaka zabdo che. je jIva baMdhAela che, tene ja mokSa hoya! jIva karmovaDe baMdhAyela hoya teneja vizeSa prayatno vaDe mokSa thaI zake mAkSanI bAbatamAM chaThThA gadhara maMDikane je dalIle vaDe samajAvavAmAM mAyA, a talat 1 sabha devI. tabhA thAlamA 55 4 3, 'dve brahmaNI veditavye paramaparaM ca tatra paraM satyaM jJAnamanantaM brahmati arthAt-me 2 // ajha onaa naye 8 'pa27 bhane bhI aparA ' A baMnemAM parabrahma, satya, jJAna ane anaMta ravarUpI che. AthI "mAkSane sadUbhAva siddha thAya che. AvA advitIya pravacana dvArA, prabhAsane saMzaya TaLI gayo, ane traNa ziSyo sAthe te dikSIta thayA. kayA gaNadharane kaye saMzaya hate ? A viSayamAM ahIM be saMgrahiNI gAthAo ApavAmAM Ave che jIve ya kammavisaye tajjIva ya taccharIra bhUe ya / tArisayajammajoNI parebhave baMdha mukkhe ya (1) // prabhAsasya diikssaagrhnnm| muu0113|| kI // 428 // Jain Education inthiasinal For Private & Personal only SUAGjainelibrary.org Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtra // 429 // YEAHHH 10 11 deve nairayike puNye paraloke tathA ca bhavati nirvANe | 12 13 15 14 ekAdazApi saMzayacchede prAptA gaNadharam ||2|| | ko gaNadharaH katisaMkhyaiH ziSyaiH pravrajita iti pratipAdikA saMgrahaNI gAthApaJcazataH paJcAnAM dvayozcaiva bhavati sArddhatrizatazca / zeSANAM ca catuNI trizataH trizato bhavati gaNaH || 1 || evaM prasamIpe sarve catuzcatvAriMzacchatAni dvijAH pravrajitAH // 113 // // iti gaNadharavAdaH // devaneraiya puNNe, paraloe taha ya hor3a nivvANe / egArasAvi saMsayacchee pattA gaNaharataM " // 2 // iti / arthAt- gyAraha gaNadhara ko nimnalikhita gyAraha viSayoM meM sandeha the - (1) indrabhUti ko jIva ke viSaya meM (2) agnibhUti ko karma ke viSaya meM (3) vAyubhUti ko tajjIva- taccharIra ( vahI jIva vahI zarIra) ke viSaya meM (4) vyakta ko bhUtoM ke viSaya meM (5) sudharmA ko pUrvabhava sarIkhe uttarabhava ke viSaya meM (6) maNDi ko bandhamokSa ke viSaya meM (7) mauryaputra ko devoM ke viSaya meM (8) akampita kI nArako ke viSaya meM (9) acalabhrAtA ko puNya-pApa ke viSaya meM (10) metArya ko paraloka ke viSaya meM aura (11) prabhAsa ko mokSa ke viSaya saMzaya thA / saMzaya kA chedana hone para gyArahoM gaNadhara - pada ko prApta hue / 1-2 // puNe, puro taha ya hoi nivvANe / gArasAvi saMsayacchee pattA gaNaharataM ( 2 ) iti arthAt--agyAra gaNadharane nice lakhyA mujaba, agyAra vaSayamAM zaMkA hatI (1) indrabhUtine 'jIva'nA viSayamAM, (2) agnibhUtine 'kama" bAbatamAM (3) vAyubhUti ne tajIva ane tuccharIramAM eTale je zarIra che teja jIva che A viSayamAM, (4) vyaktane pAMca mahAbhUto khAkhatamAM, (5) sudharmAne pUrvabhava jeveAja uttarabhava hoya tene sagatAM viSayabhAM, (9) bhane gaMdha-bhokSa saMbaMdhI, (7) bhaurya putrane 'devA' saMmaMdhI, (8) apitane 'nArI' nA bhognupaSThA viSe, (Ga) ayaAtA ne puNya-pApa ne bagato, (10) bhetAya ne parakhaDa saMdhI, (11) prabhAsane meAkSanI khAkhatamAM sa zaya hatA. PAC kalpa maJjarI TIkA gaNadharANAM sandehasaMgrahaH suu0113|| // 429 // jainelibrary.org Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa mutre // 430 // TIkA- 'meyajjosit' - tyAdi / metAryo'pi nijasaMzayacchedanArthaM trizataziSyaiH parivRtaH prabhusamIpe samAgataH / bhagavAn - taM vadati - bho metArya ! tava manasi dhyaM= vakSamANaH saMzayo vartate, tathAhi - 'paraloko nAsti, yato kona gaNadhara kitane ziSyoM ke sAtha dIkSita hue, yaha kahane vAlI saMgrahaNI gAthA yaha haipaMcasayo paMcaNDaM, doNDaM ciya hoi saddha tisayo ya / sesANaM ca caDhaNaM, tisayo tisayo havai gaccho // iti / arthAt - prAraMbha ke pA~ca (gaNadharoM) ke pA~ca-pA~casau, do ke sADhetInasau-sADhetInasau aura zeSa cAra ke tIna-tIna sau ziSyoM kA samudAya thA / 1 / isa prakAra prabhu ke samIpa saba cavAlIsasau brAhmaNa ( gaNadharoM ke) ziSya bhI usa samaya dIkSita hue| arthAt saba cavAlIsasau gyAraha (4411) dIkSita hue ||0113 // || gaNadharavAda samApta // TIkA kA artha - metArya bhI apanA saMzaya chedana karane ke lie apane tIna sau ziSyoM ke sAtha prabhu ke samIpa Aye / bhagavAn me unase kahA- he metArya ! tumhAre mana meM yaha saMzaya vidyamAna hai ki-paraloka nahIM hai; A agyAre brAhmaNA pAtAnA viSaye sabadhI je je zaMkAe tee sevI rahyA hatA, te te zaMkAonuM vyaktigata nirAkaraNa thatAM tee tIvairAgyane pAmyA. saMsAranI apAratAne jANI, te dIkSita thaI aNudhara padma ne prApta thayA. kayA kayA gadharA keTakeTalA ziSyA sAthe dIkSita thayAM te batAvavAvALI saMgrahaNI gAthA ahiM ahevAmAM Ave che- "paMca paMcAI, dohaM ciya hoya saddha timrao ya / sesANaM ca cauNDaM, tisao havai gaccho // " iti arthAt--zarUAtanA pAMcagaNudhare, pAMcasA-pAMcaseA ziSyo sAthe e sADAtraNase sAthe ane bAkInA cAre traNase traNase ziSyeAnA samudAya sAthe dIkSA dhAraNa karI. A pramANe prabhu pAse badhA maLI cumALIsase brAhmaNe e eTale agyAra gaNadharonI sAthe khadhA cuMmALIsaseA ne agIyAra brAhmaNeAe dIkSA paryAya agikAra karI. (sU0-113) budharavAha saMpU TIkAnA ametA pazu potAnA sazastranA nivAraNu mATe peAtAnA traNaseA ziSyo sAthe prabhunI pAse AvyA. bhamavAne tene kahyuM-huM metA! tamArA manamAM saya che ke-paraleAka nathI, kAraNa ke vedamAM kahela che ke e Jain Education nationa zrIkalpa maJjarI TIkA gaNadhara ziSyasaMkhyA kathanam / / / suu0113|| // 430 // . Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa kara maJjarI // 43 // harIkA mana vedeSu kathitam-'vijJAnaghanaecaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pratyasaMjJA'sti' ityaadi| etadvivaraNamindrabhUtiprasaGge kRtamiti tato'baseyam / iti yanmanyase tat mithyaa| paraloko'styeva, anyathAjAtamAtrasya bAlasya mAtRstanadugdhapAne saMjJA kathaM bhavet / paralokasvIkAre tu pUrvabhavAnubhUtadugdhapAnasyAnu- . bhavAdbhavati mAtastanyapAnaceSTA bAlasya / tava siddhAnte'pyuktam-" yaM yaM vApi smaran bhAvaM tyajatyante klevrm| taM tameveti kaunteya ! sadA tdbhaavbhaassitH||1||' he kaunteya ! bharjuna! jIvaH ante maraNakAle yaM yaM vA'pi bhAvaM smaran cintayan kalevaraM-zarIraM tyajati, sa sadA tadbhAvabhAvitaH antakAlacintitabhAvavAsitaH san taM tameva-anta smRtamevAmukamamukaM bhAvam eti-pAmoti / ityrthH|1| ityAdi vacanamuktam , ataH paraloko'stIti svIkaraNIyam / evaM zrutvA sAmAnyataH araNagocarIkRtya, nizamya=vizeSato hRdyavadhArya chinnasaMzayaH san metAyo'pi trizataziSyaiH pratrajitaH // 10 // kyoM ki vedo meM kahA hai ki vijJAnaghana AtmA hI ina bhUtoM se utpanna hokara phira unhIM bhUtoM meM lIna ho jAtA hai, paraloka nahIM hai, ityAdi / (isa vAkya kA vivaraNa indrabhUti ke prakaraNa meM kiyA jA cukA hai, vahIM se jAna lenA cAhie) he metArya ! aisA tuma mAnate ho so mithyA hai| paraloka kA avazya astitva hai| agara paraloka na hotA to tatkAla janme hue bAlakoM ko mAtA ke stana kA ddha pIne kI buddhi kaise hotI ? paraloka svIkAra karane para to pUrvabhava ke dugdhapAna kA saMskAra se mAtA kA stanapAna karane kI ceSTA saMgata ho jAtI hai| tumhAre siddhAnta meM bhI kahA hai -he arjuna ! jova maraNakAla meM jina-jina bhAvoM kA smaraNacintana karatA huA zarIra kA parityAga karatA hai, vaha antima samaya meM cintana kiye hue unhIM bhAvoM se bhAvitavAsita hokara usI-usI bhAva ko prApta karatA hai| ityAdi / ata eva paraloka ko svIkAra karanA caahie| vijJAna dhanaja AtmA e bhUtethI utpanna thaIne pharI eja temAM lIna thaI jAya che, paraloka nathI, ItyAdi (A vAkayanuM vivecana IndrabhUtinA prakaraNamAM karAI gayuM che temAMthI joI levuM) he metAya ! evuM tame mAne che te vyartha che. paralokanuM astitva jarUra che. je paraka na hota te turatanA janmelA bALakane mAtAnA stananuM dUdha pIvAnI buddhi kevI rIte hota? paraleka svIkAratAM te pUrvabhavanA dUdha pIvAnA saMskArathI mAtAnuM stanapAna karavAnI ceSTA saMgata thaI jAya che. tamArA siddhAMtamAM paNa kahe che-"he arjuna! jIva maraNakALe je je bhAvenuM smaraNa-cintana karatA zarIrane parityAga kare che, te antima samayamAM cihnita bhAvathI bhAvita-vAsita thaIne te te bhAvane prApta kare cha"tyA. tethI 52 ne sI32 madhye. metAryasya paraloka viSaya saMzaya nivAraNam / 0113 // // 431 // Jain Education nal aliww.jainelibrary.org Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamRtre // 432 // Xiao Guan Dao taM metA patrajitaM zrutvA ekAdazaH paNDitaH prabhAsAmidho'pi = prabhAsanAmako'pi trizataziSyasahito nijasaMzayApanayanArtha=svasaMzayacchedanArtha prabhusamIpe = zrI mahAvIramabhrupArzve samanuprAptaH samAgataH / prabhuNA ca sa prabhAsa AbhASitaH = uktaH- bho prabhAsa ! tatra manasi ayaM saMzayo varttate yat nirvANam asti ? nAsti vA ? iti / yadi nirvANamasti tadA tannirvANaM kiM saMsArAbhAva eva = caturgatibhramaNalakSaNasaMsArA'mAptireva - zuddhAtmasvarUpe'vasthAnameva ? athavA - dIpazikhAyA nAza iva = sarvathA'bhAvavat jIvasya nAzaH = sarvathA'bhAva eva nirvANam ? atra dvipakSe-yadi saMsArAbhAvo nirvANam-iti prathamaH pakSo manyate, tadA tad vedaviruddhaM bhavati / yato vedeSu kathitam - "jarAma vai tatsarvaM yadetadagnihotram " iti / ayamarthaH - yadetat - anekavidham agnihotraM tatsarvaM jarAmayam = jarAmaraNa nimittamiti / anena vedavacanena jIvasya saMsArAbhAvo na bhavatItyupalabhyate / yadi isa prakAra sunakara aura vizeSa rUpa se antaHkaraNa meM dhAraNa karake metArya bhI chinnasaMzaya hokara draat ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye / 10 / tArya ko dIkSita huA sunakara gyArahaveM prabhAsa nAmaka paMDita bhI tInasau antevAsiyoM sahita apane saMzaya ko dUra karane ke lie zrImahAvIra svAmI ke samIpa pahu~ce / bhagavAn prabhAsa se bole - he prabhAsa ! tumhAre mana meM yaha saMzaya hai ki nirmANa hai athavA nahIM? agara nirvANa hai to kyA vaha saMsAra kA abhAva hI haiM, arthAt cAra gatiyoM meM bhramaNa rUpa saMsAra kA ruka jAnA-zuddha AtmasvarUpa meM sthita ho jAnA hI hai ? athavA dIpaka kI zikhA ke nAza ke samAna jIva kA sarvathA abhAva ho jAnA nirvANa hai ? ina donoM pakSoM meM se yadi saMsAra kA abhAva nirmANa hai, yaha pahalA pakSa mAnA jAya to vaha veda se viruddha hai; kyoM ki vedoM meM kahA hai ki - 'yaha jo nAnA prakAra kA agnihotra hai, vaha sabhI jarA aura maraNa kA kAraNa hai / " A pramANe sAMbhaLIne ane vizeSa rUpe aMtaHkaraNamAM dhAraNa karIne metAya' paNa sa Mzayarahita thaine traNaso ziSyA sAthe dIkSita thayA. 10 metA ne dIkSita thayela sAMbhaLIne agiyAramAM prabhAsa nAmanA pati paNa traNase atavAsiyA sAthe peAtAnA saMzayane dUra karavAne mATe zrImahAvIra svAmI pAse gayA. bhagavAne prabhAsane kahyu "he prabhAsa ! tamArA manamAM e saMzaya che ke nirvANu che ke nathI ? jo nirvANu hoya te zuM te sa MsArane abhAva ja che eTale ke cAra gatimAM bhramaNa rUpa saMsAranuM aTakI javuM-zuddha AtmasvarUpamAM sthita thavuM ja che ne ? athavA dIpakanI yeAtanA nAzanI jema jIvanA sarvathA abhAva thaI javA e ja nirvANu che? e banne pakSeAmAMthI jo sasAranA Jain Educational abhAva nirvANu che se pahe pakSa bhAnaMvAmAM Ave to te vehanI (vaddha che, ra vehobhAMDe - "ma kalpa maJjarI TIkA tAryasya dIkSAgraNam prabhAsasya nirvANa viSayasaMzayanivAraNaM ca / ||suu0113|| // 432 // ww.jainelibrary.org. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI sUtra // 433 // TIkA prabhAsasya nirvANa dIpazikhAyA nAza iva jovasya nAzo nirvANam-iti dvitIyaH pakSo manyate, tadA jIvAbhAva jIvasya sarvathocchedaH prasajyate ? iti taba nirvANaviSaye saMzayo'sti / tanmithyA-tadetattava saMzayajAlaM mithyAjJAnaviz2abhimatam / yato-nirvANamiti mokSa iti ca ekaathauN| mokSastu baddhasyaiva bhavati / jIvastu karmabhiH anAdikAlato jJAnAvaraNIyAdikarmabhirvaddhaH, ataH prayatnavizeSAttasya mokSo bhavatyeva / asya viSaye maNDikamazne sarva kathitaM, tata eva tvayA dhArayitavyam / mAhameva bravImi, tava zAstre'pyuktam-'dve brahmaNI' ityaadi| ayamartha:-param isa veda-vAkya se to yahI niSkarSa nikalatA hai ki jIva ke saMsAra kA abhAva ho hI nahIM sktaa| agara dIpazikhA ke naSTa ho jAne ke samAna nirvANa-mokSa-mAnA jAya to jIva ke sarvathA abhAva kI aniSTApatti hotI hai| nirvANa ke viSaya meM tumheM yaha saMzaya hai| yaha saMzaya mithyAjJAna se utpanna huA hai| kyoM ki nirvANa aura mokSa, donoM ekArthavAcaka zabda hai| mokSa baddha kA hI hotA hai| jova anAdi kAla se jJAnAgharaNIya Adi karmoM se baddha hai, ataH vizeSa prayatna karane se usakA mokSa hotA hI hai| isa viSaya meM maNDika ke prazna meM jo kahA hai, vaha saba yahA~ bhI samajha lenA caahie| abhimAya yaha hai ki jJAnAvaraNIya Adi karmoM se jaba AtmA mukta ho jAtA hai to usa meM aupAdhika bhAva-karmajanita vikAra bhI nahIM rhte| usa samaya AtmA apane vAstavika zuddha caitanyasvarUpa ko prApta kara letA hai| janma jarA aura maraNa se sarvathA rahita ho jAtA hai| yahI mokSa kA svarUpa hai| agnihotra jarA maraNa kA kAraNa hai' isa kathana se yaha siddha nahIM hotA ki jIva ke jarA-maraNa kA abhAva ho hI nahIM je vividha prakAranA agnihotra che te badhA jarA ane maraNanuM kAraNa che." A vedavAkayathI te e ja siddha thAya che ke jIvane saMsArano abhAva hoI zakato ja nathI. je dIpa-zikha ne nAza thavA samAna nirvANu-kSa manAya te jIvanA sarvathA bhAvanI aniSTa patti naDe che. nirvANunA viSayamAM tamane A saMzaya che. A saMzaya mithyAjJAnathI utpanna thaye che. kAraNa ke nirvANa ane mokSa e banne ekAWvAcaka zabdo che. mekSa baddhano (baMdhAyela) ja thAya - che jIva anAdi kALathI jJAnavaraNIya Adi karmothI baddha che tethI vizeSa prayatna karavAthI tene meza thAya che ja, A viSayamAM meDikanA praznamAM je kahyuM che te badhuM ahIM paNa samajI levuM joIe. tAtparya e che ke jJAnavarNaya Adi karmothI jyAre AtmA mukta thaI jAya che te temAM pAdhika bhAvakamajanita vikAra paNa rahetuM nathI. te samaye AtmA pitAnA vAstavika zuddha caitanya svarUpane prApta karI le che. janma, jarA ane marathI tadana rahita thaI jAya che e ja mokSanuM svarUpa che. "agnihotra jarA-maraNanuM kAraNa che" A katha thI e sAbita thatuM nathI ke jIvane jarA-maraNane abhAva thaI zakatuM ja nathI. A vAkayamAM te prati viSaya sNshynivaarnnm| muu0113|| ? // 433 // upara Jain Education In n al daw.jainelibrary.org Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 434 // TIkA prabhAsasya nirvANa viSaya aparaM ceti dve brahmaNI veditavye-brahmadvayaM jJAtavyamiti / tat dvividhe brahmaNi yat paraM brahma tat satya-jJAnAnantasvarUpam / taduktaM vede-"satyaM jJAnamanantaM brahma" iti / yadi jIvasya mokSo na syAttadA tasya satyajJAnAnantasvarUpamAptirapi na syAt / tatazca tava pramANatvenAbhimatAnAM vedAnAM vacanaM kathaM saMgaccheta ? anena vedavacanena tu mokSasya sattA sidhyati / ataH siddhaM mokSo'stIti / evaM prabhorvacanaM zrutvA chinnasaMzayaH sa prabhAso'pi trizataziSyaiH saha prabhupAce pravajitaH // 11 // sktaa| isa vAkya meM to yaha pratipAdita kiyA gayA hai ki agnihotra jarA-maraNa ke anta kA kAraNa nahIM, pratyuta jarA-maraNa kA kAraNa hai| isa meM dhyAna, adhyayana, tapazcaraNa Adi kAraNoM se honevAle jarA-maraNa ke abhAva rUpa mokSa kA niSedha nahIM kiyA gayA hai| agnihotra AraMbha-samAraMbha evaM hiMsAjanita tathA svarga aura vaibhava Adi kI kAmanA se prerita anuSThAna hai, eta eva use jarA-maraNa kA jo kAraNa kahA hai so ucita hI hai| mokSa samyagjJAna aura samamyak cAritra se hotA hai, usakA niSedha uktavAkya meM nahIM hai| maiM hI aisA kahatA hU~, so nahIM; tumhAre zAstra meM bhI kahA hai-brahma ke do bheda haiM-para aura apara / aura ina donoM meM se jo para brahma hai. vaha satya, jJAna evaM ananta svarUpa hai| veda meM bhI kahA hai-'satyaM jJAna manantaM brahma / ' agara jIva ko mokSa na hotA to use satya, jJAna evaM ananta svarUpa kI prApti kaise hotI? aisI sthiti meM pramANa mAne hue tumhAre vedoM kA kathana kisa prakAra saMgata hogA? veda ke isa vAksa se to mokSa kI sattA hI hotI hai| ataH mokSa hai, yaha nissandeha siddha hai| prabhu ke isa prakAra ke vacana sunakara pAdana karAyela che ke agnihotra karA-maraNanA aMtanuM kAraNa nathI, pratyuta jarA-ma2NunuM kAraNa che. emAM dhyAna, adhyayana, tapazcaraNa Adi kAraNothI thanAra jarA-maraNanA abhAve rUpa mokSane niSedha karAyo nathI. agnihotra AraMbhasamAraMbha ane hiMsa janita tathA svarga ane vaibhava AdinI kAmanA vaDe prerita anuSThAna che tethI tene jarA-maraNanuM je kAraNa kahela che te yogya ja che. mela samyaga jJAna ane samyapha cAritrathI maLe che, tene niSedha uparyukta vAkayamAM nathI. huM ja ema kahuM chuM eTaluM ja nahIM. paNa tama ra zAstramAM paNa kahyuM che-brahmanA be bheda che-para bhane 452-2mA mAthI 2 52brahma cha te satya, jJAna bhane sanata 2135 cha. bhA para ghucha-"satyaM jJAnamanantaM brahma" ne mokSa naDAta to tene satya, jJAna bhane sanata s13panI prAsi vI zata thAta? evI sthitimAM pramANurUpa mAnela tamA vedanuM kathana kaI rIte saMgata thaze? vedanA A vAkyathI te mokSanI to sattA ja siddha thAya che tethI mikSa che te niHsaMdeha siddha thAya che. prabhune A prakAranAM vacane sAMbhaLIne prabhAse saMzaya nivAraNam dIkSAgrahaNaM // 434 // Ian ElA For Private Personal Use On REEO Maw.jainelibrary.org Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre / 435 / / tra - eteSAmekAdazagaNadharANAM saMzayaviSaye saMgrahaNIgAthAdvayam - 'jIve' ityAdi / indrabhUteH jIve - jIvaviSaye saMzayaH 1 / karmaviSaye agnibhUteH 2 / tajjIva taccharIre= tajjIvataccharIraviSaye saMzayo vAyubhUteH 3 / bhUte= paJcabhUtaviSaye saMzayo vyaktasya 4 / parabhave tAdRzakajanmayonau yo jIva iha bhave zo bhavati sa parabhave'pi area ra bhavati iti viSayakaH saMzayaH sudharmagaH 5 / bandhamokSe=bandhamokSaviSaye maNDikasya saMzayaH 6 / devaviSaye saMzayo mauryaputrasya 7 / nairayike =nArakaviSaye saMzayo'kampitasya 8 / puNye = puNyaviSaye - upalakSaNAt pApe ca saMzayaH acalabhrAtuH 9 / paraloke = paralokaviSaye saMzayo metAryasya 10 / tathA ca nirvANe= mokSaviSaye saMzayaH prabhAsasya 11 / iti / ete = indrabhUtyAdiprabhAsAntA ekAdazApi gaNadharAH svasva saMzayacchede sati gaNadharatvaM prAptA iti / prabhAsa bhI chinnasaMzaya hokara apane tInasau ziSyoM ke sAtha prabhu ke pAsa pravajita ho gaye / ina gyAraha gaNadharoM ke saMzaya ke viSaya meM do saMgrahaNI gAthAe~ haiM - (1) indrabhUti ko jIva ke viSaya meM saMzaya thA / (2) agnibhUti ko karma ke viSaya meM saMzaya thA / (3) vAyubhUti ko vahI jIva hai aura vahI zarIra hai, aisA saMzaya thA / (4) vyakta ko pA~ca bhUtoM ke viSaya meM saMzaya thA / (5) sudharmA ko yaha saMzaya thA ki jo jIva isa bhava me jaisA hai, parabhava meM bhI vaisA hI janmatA hai / (6) maNDika ko bandha aura mokSa ke viSaya meM saMzaya thA / (7) mauryaputra ko devoM ke astitva ke viSaya meM saMzaya thA / ( 8 ) akampita ke nArakoM ke viSaya meM saMzaya thA / ( 9 ) acalabhrAtA ko puNya-pApa saMbaMdhI saMzaya thA / (10) metArya ko paraloka meM saMzaya thA aura (11) prabhAsa ko mokSa ke astitva meM saMzaya thA / indrabhUti se lekara prabhAsa paNa saMzayarahita thaine peAtAnA traNusA ziSyA sAthe prabhu pAse dIkSA lIdhI. e agiyAra gaNadharAnA saMzayanA viSayamAM be saMgrahaNI gAthA che--(1) indrabhUtine jIvanA viSayamAM saMzaya hatA. (2) agnibhUtine kamanA viSayamAM saMzaya hatA. (3) vAyubhUtine e ja jIva che ane e ja zarIra che evA saMzaya hatA. (4) vyaktane pAMca chtAnA viSayamAM saMzaya hatA. (5) sudharmAne evA saMzaya hatA ke je jIva A bhavamAM jevA che, parabhavamAM paNa teve ja janme che. (6) maMDikane baMdha ane meAkSanA viSayamAM sa'zaya hatA. (7) maurya putrane devAnA astitvanA viSayamAM saMzaya hate. (8) akatine nArakInA viSayamAM saMzaya hatA. (Ga) athalazrAtAne pUnya-thApanA viSayabhAM saMzaya hato. (10) bhetArthane parAune viSe saMzaya hato. (11) prabhAsane mokSanA astitva viSe saMzaya hate. indrabhUtithI mAMDIne prabhAsa sudhInA te agiyAre gaNadhara potapotAnA saMzaya kalpa maJjarI TIkA gaNadharANAM sandehasaMgrahaH / // suu0113|| // 435 // ww.jainelibrary.org. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrokalpasUtre / 436 // Jain Education ko gaNaraH katisaMkhyakaiH ziSyaiH pratrajita iti pratipAdikA saMgrahaNI gAthA - 'paMca savAI' ityAdi / paJcAnAM gaNadharANAm = indra bhUtyagnibhUti - vAyubhUti - vyakta - mudharmaNAm pratyekaM paJcazataH paJcazataH=paJcazatasaMkhyakaH paJcazatasaMkhyakaH ziSyANAM gaNo bhavati / tataH parayodvayoH = maNDikamauryayoH pratyekaM sArddhatrizataH sArddhatrizataH = sArddhatrizatasaMkhyakaH sArvatrizatasaMkhyakaH ziSyANAM gaNo bhavati / zeSANAM tadatiriktAnAM caturNAm=akampitAcalabhrAtRmetAryaprabhAsAnAM pratyekaM trizataH trizataH = trizatasaMkhyakaH ziSyANAM gaNo bhavatIti / evam anena prakAreNa prabhusamIpe sarve catuzcatvAriMzacchatAni = catuzcatvAriMzacchatasaMkhyakA dvijAH = gaNadhara - ziSyA api pratrajitA iti // 0113 || // iti gaNadharavAdaH // mUlam - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMdaNavAlA bhagavao kevaluppattiM viSNAya pancajjaM gahIuM ukaMThiyA samAgrI pahu samI saMpattA / sA ya pahuM AdakkhiNaM padakkhiNaM karei, karitA baMdai namasara, vaMdittA namasittA evaM vayAsI - icchAmi NaM bhaMte ! saMsArabhavviggAhaM devANuppiyANaM aMtie pancaiuM / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre taM caMdaNataka yaha gyAraha gaNadhara apanA-apanA saMzaya dUra hone para gaNadharatA - gaNadharapadavI ko prApta hue / kauna magara kitane ziSyoM ke sAtha dIkSita hue, yaha batalAne vAlI saMgrahaNI gAthA hai indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti, vyakta aura sudharmA ina pAMca gaNadharoM kA pratyeka ke pA~ca-pA~casau ziSyoM kA gaNa thaa| inake bAda do-maNDika aura mauryaputra kA pratyeka ke sADhetInasau ziSyoM kA gaNa thA / zeSa cAra- akampita, acalabhrAtA, metArya aura prabhAsa kA tIna-tInasau ziSyoM kA samUha thA / isa prakAra prabhu ke pAsa saba milakara cavAlIsasau dvija gaNadharoM ke ziSya bhI dIkSita hue the / 0113 // || gajadharavAda samApta // dUra thatAM gaNadharatA-gaNadharanI padavI pAmyA. kayA gaNadhara keTalA ziSyA sAthe dIkSita thayA te batAvanArI saMgrahaNIgAthA A pramANe che-indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti, vyakta ane sudharmA e pAMce gadhAmAM pratyekanu pAMcaso-pAMcasAnu ziSyagaNa hatuM. tyArabAda ma MDika ane mauya putra e bannemanA darekanuM sADAtraNaseAnu ziSyagaNa hatuM. bAkInA cAra-akammita, acalabhrAtA, metAya ane prabhAsa e darekane traNase traNase ziSyonA samUha hatA. A pramANe prabhunI pAse badhA maLIne cu'mALIsase brAhmaNA je A agIAra gaNadharanA ziSyA hatA teo dIkSita thayA hatA. (sU0113) // gaNudharavAda samApta ! kalpamaJjarI TIkA gaNadharANAM ziSyasaMkhyA kathanam / // mU0 114 // // 436 // Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalsa kalpa. maJjarI TIkA 1137 // bAlaM aggegAuM annAo baho uggabhogarAyaNyAmaccappabhiINaM kannAo pavyAvei puNo ya bahave uggabhogAikulappabhUrA narA nArImo ya paMcANuvvaiyaM sattasikvAvaiyaM evaM duvAlasavihaM gihidhamma paDivajjiya samaNovAsayA jaayaa| tagaNaM se samaNe bhagavaM mahAnI re titthayara nAmagoya kammakkhavaNaI samaNasamagIsAvayasApiyArUpaM cauvihaM saMgha ThAviya iMdabhUipabhiINaM gaNaharANaM-'uppanne vA vigame vA dhuve vA' iva tivaI dalai / eyAe tivaIe gaNaharA duvAlasaMgaM gaNipiDagaM virayaMti / evaM egArasaNDaM gagaharANaM nava gaNA jAyA taM jahA-sattaNhaM gaNaharANaM paropparabhinna vAyaNAe sattagaNA jaayaa| akaMpiyAyalabhAyANaM duNDaMpi paropparaM samANavAyaNayAe ego gaNo jaao| evaM meyajapabhAsANaM duNDaMpi egavAyaNayAe ego gaNo jaao| evaM nava gaNA sNbhuuyaa| taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre majjhima pAvApurIo paDinikkhamai, paDinikkhamisA aNege bhavie paDibohamANe jaNavayavihAraM viharai / evaM aNemesu desesu viharamANe bhagavaM jaNANaM aNNANadeNNamavaNIya te jANAisaMpattijue krii| jahA aMvarammipagAsamANo bhANa aMdhayAramavaNIya jagaM harisei tahA jagabhAzu bhagavaM micchattAMdhayAramavaNIya NANappagAseNa jagaM hrisii| bhavakUbapaDie bhavie jANarajuNA bAhiM uddharIbha / bhagavaM jale dharo va amohadhammadesaNAmiyadhArAe purvi siNghiiy| evaM vihAraM viharamANassa bhagavano egacattAlIsaM cAummAsA paDipuSNA, taM jahA-ego paDhamo cAummAso asthiyagAme 1 / ego caMpA gayarIe 2, duve piTTacaMpANayarIe 4 / bArasa vesAlI NayarI vANiyaggAmanissAe 16 / causa rAyagiha Nagara nAlaMdANAma ya purasAhAnissAe 30 / cha mihilAe 36 / duve bhadilapure 38 / ego AlaMbhiyAe NayarIe 39, ego sAvatthIe NayarIe 40 / ego bajabhUmi nAmage aNAriya dese jAo 41 / evaM egacattAlIsA cAummAsA bhagavao paDipuNNA 41 / taeNaM jaNavayavihAraM viharamANe bhagavaM apacchima bAyAlIsaimaM cAummAsaM pAvApurIe hatthipAlaraNo rajugasAlAe juSNAe Thie ||suu0114|| chAyA-tasmin kAle tasmin samaye candanavAlA bhagavataH kevalotpatti vijJAya pravrajyA grahItamutkaNThitA satI prabhu samIpe sNpraaptaa| sA ca prabhumAdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM candanabAlA bhagavAna mahAvIraprabhu ko kevalI hue jAnakara dIkSA grahaNa karane ke liye utkaMThita huI prabhu ke samIpa phuNcii| usane prabhu ko AdakSiNa bhUjana - teNaM kAleNaM' tyAta ANe bhane ta samaye yanamA savAnane jJAnanI pati thaI ema jANI dIkSA grahaNa karavA udyata banI, ane prabhunI pAse AvI pahoMcI. teNIe prabhune AdakSiNa pradakSiNa saMghasthApanA caturmAsasaMkhyA c| |mu0114|| na // 437) Jain Education Interational iww.iainelibrary.org Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtra // 438 // evamavAdI-icchAmi khalu bhadanta ! saMsArabhayodvignA'haM devAnupriyANAmantike pratrajitum / tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH tAM candanabAlAmagre kRtvA anyA bahIH upabhogarAjanyAmAtyamabhRtInAM kanyAH pravrAjayati / punazca bahava upabhogAdikulaprasUtA narA nAryazca paJcANuvatika saptazikSAtikam evaM dvAdazavidha gRhidharma pratipadya zramaNopAsakA jaataa| tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIrastIrthakaranAmagotrakarmakSapaNArtha zramaNa zramaNI zrAvakazrAvikArUpaM caturvidhaM saMgha sthApayitvA indrabhUtiprabhRtibhyo gaNadharebhyaH-"utpanno vA vigamo vA dhruvo vA" iti tripadI ddaati| etayA tripadyA gaNadharAH dvAdazAGgaM gaNipiTakaM viracayanti / evaM ekAdazAnAM gaNadharANAM nava gaNA pradakSiNapUrvaka vandana-namaskAra karake isa prakAra nivedana kiyA-'bhagavAn ! saMsAra ke bhaya se udvigna hokara maiM devAnupiya ke samIpa pravrajyA aMgIkAra karanA cAhatI huuN| taba zramaNa bhagavAn mahAvIrane candanabAlA ko Age karake aura bhI bahuta sI ugravaMza, bhogavaMza, rAjanyavaMza kI tathA amAtya AdikoM kI kanyAoM ko dIkSita kiyaa| phira bahuta se ugrakula, bhogakula Adi meM janme hue naroM tathA nAriyoMne pA~ca aNuvrata evaM saMghasthApanA se gaNadharebhyaH sAta zikSAtabAle-bAraha prakAra ke gRhastha dharma ko svIkAra kiyA, aura unhoMne zrAvaka-zrAvikA kA pada paayaa| tripadI pradAnaM tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIrane tIrtha kara nAma gotra kA kSaya karane ke lie sAdhu, sAdhvI zrAvaka c| aura zrAvikA rUpa caturvidha saMgha kI sthApanA karake indrabhUti Adi gaNadharoM ko 'utpAda, vyaya aura dhrauvya' ||suu0114 isa prakAra kI tripadI pradAna kii| isa tripadI ke AdhAra se gaNadharoMne dvAdazAMga gaNipiTaka kI racanA kii| pUrvaka vaMdana namaskAra karI nivedana karyuM ke- he bhagavanta ! saMsArathI udvega pAmI ApanI samIpa dIkSA aMgIkAra karavA mAguM chuM.' zramaNa bhagavAne avasara jANI saMmati ApI ane caMdanabALAnI dIkSA thatAM ghaNI ugravaMzI, bhe gavaMzI ane rAjanyavaMzInI kanyAo tema ja amAtya vigerenI putrIoe saMsAra choDI pravrayA aMgIkAra karI. A uparAMta ugrakula, bhegakula vigerenI nara-nArIoe pAMca aNuvrata ane sAta zikSAtrata ema bAra prakAranA tratavALA gRhastha dharma aMgIkAra karyo ane bhagavAne AvA nara-nArIone zrAvaka ane zrAvikA pada arpaNa karyuM. // 438 // tyArabAda tIrthakara nAma-zetrane kSaya karavA mATe bhagavAne sAdhu-sAdhvI ane zrAvika-zrAvikA rUpa caturvidha saMghanI sthApanA karI. tyArapachI Igati vigere gaNadhara devane utpAda, vyaya, ane dhrauvyanI tripadInuM pradAna karyuM. A tripadInA teja AdhAre gaNudharee dvAdazAMga gaNipiTakanI racanA karI. RL . A Jain Education Stational phe w w.jainelibrary.org Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpamaJjarI // 439 // TIkA jAtAH, tadyathA-saptAnAM gaNadharANAM parasparabhinnavAcanayA saptagaNA jaataaH| akampitA-'calabhrAtroyorapi parasparaM mamAnavAcanayA eko gaNo jaatH| evaM metAryaprabhAsayoyorapi ekavAcanayA eko gaNo jaatH| evaM nava gaNA sNbhuutaaH| tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIro madhyamapApApurItaH pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya anekAn bhanikAn pratibodhayan janapadavihAraM viharati / evamanekeSu dezeSu viharan bhagavAn janAnAmajJAnadainyamapanIya tAn jJAnAdisampattiyutAnakarot / yathA-ambare prakAzamAno bhAnurandhakAramapanIya jagad harSayati, tathA jagadbhAnurbhagavAn mithyAtvAndhakAramapanIya jJAnaprakAzena jagad aharSayat / bhavakUpapatitAn bhavikAn jJAnarajjvA bahirudadharat / bhagavAn jaladhara iva amoghadharmadezanAmRtadhArayA pRthivIm asiJcat / / gyAraha gaNadharoM ke nau gaNa hue| ve isa prakAra-sAta gaNadharoM kI bhinna bhinna bAcanAe~ hone se sAta gaNa hue| akampita aura acalabhrAtA-donoM kI paraspara samAna yAcanA hone se eka gaNa haa| isa prakAra metArya aura prabhAsa donoM kI bhI eka sI vAcanA hone se eka gaNa huaa| isa prakAra nau gaNa hue| tadantara zramaNa bhagavAna mahAvIra madhyama pAvApurI se vihAra kara aneka bhavya jIvoM ko pratibodha dete hae janapada-vihAra vicarane lge| isa prakAra aneka dezo meM vihAra karate hue bhagavAn ne logoM kI ajJAna rUpI daridratA ko dUra karake unheM jJAnAdi kI sampatti se yukta kiyaa| jaise AkAza meM prakAzamAna hotA huA bhAnu aMdhakAra ko dUra karake jagata ko harSita karatA hai, usI prakAra jagadbhAnu bhagavAn ne mithyAtva rUpI aMdhakAra kA nivAraNa karake jJAnake Aloka se loka ko AhAdita kiyaa| bhava rUpI kRpa meM paDe huve - A agIAra gaNadhara denA nava gaccha thayA. sAta gaNadharonI judI judI vAMcanA hovAne kAraNe sAta gaccha gaNAyA. akaMpita ane alabhrAtA bannenI paraspara samAna vAMcanA hovAthI teone eka garacha thayo. A prakAre metAryA ane prabhAsa bannenI eka ja vAMcanA hovAthI temane paNa eka gaccha gaNo. A prakAre agiyAra gaNadharanAM nava gaccha thayA. tyArapachI zramaNa bhagavAna mahAvIra madhyama pAvApurIthI vihAra karI aneka bhavya jIvone pratibaMdha detA detA janapadamAM vicAravA lAgyA. A pramANe aneka dezamAM vihAra karI bhagavAne tenI ajJAnarUpI daridratA dUra karI. ane jJAnAdi saMpattinuM dAna karyuM. jema AkAzamAM prakAzita thate sUrya aMdhakArane dUra karI jagatane AnaMdita banAve che tema jagatabhAnuM bhagavAne mithyAtvarUpI aMdhakAranuM nivAraNa karI jJAna dvArA lekane AhAdika banAvyuM. navagaNabheda kathanam bhagavaddharma dezanA c| suu0114|| // 439 // Jain Education int onal aniww.jainelibrary.org Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 440 // Qiang Qiang Qiang evam vihAraM viharato bhagavataH ekacatvAriMzat caturmAsAH pratipUrNAH / tathathA - ekaH prathamazrAturmAsostrogrAme 1 | ekazcampAnagaryAm 2, dvau pRSThacampAyAnagaryAm 4 / dvAdaza vaizAlInagarI vANijagrAmanizrAyAm 16 / caturdaza rAjagRhanagare nAlandAnAmaka purazAkhAni zrAyAm 30 / SaT mithilAyAm 36 / dvau bhaddilapure 38 / eka AlammikAyAM nagaryAm 39 / ekaH zrAvastyAM nagaryAm 40 / eko vajrabhUminAma ke anAryadeze jAtaH 41 / tataH khalu janapadavihAraM viharan bhagavAn apazcimaM dvicatvAriMzattamaM cAturmAsaM pApApurthI hastipAlarAjasva rajjukazAlAyAM jIrNAyAM sthitaH ||mU0114 || TIkA- 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye - candanabAlA bhagavataH= zrI vIrasvAminaH kevalospati vijJAya pravajyAM=dIkSAM grahItum utkaNThitA = utsukA satI prabhusamIpe = zrIvIrasvAmibhavyoM ko jJAna kI Dora se bAhara nikAlA / bhagavAn ne megha kI bhA~ti amogha dharmopadeza kI amRtamayI dhArA se pRthvI ko siMcana kiyaa| isa prakAra vihAra karate hue bhagavAn ke ekatAlIsa caturmAsa pUrNa hue / ve isa prakAra - pahalA caturmAsa asthika grAma meM (1), eka campAnagarI meM (2), do caturmAsa pRSThacampA meM (4), bAraha baizAlI nagarI aura vANijya grAma meM (16), caudaha rAjagRha nagara meM nAlaMdA nAmaka pADe meM (30), chaha mithilA meM (36), do bhaddilapura meM (38), eka AraMbhikA nagarI meM (39) eka zrAvastI nagarI meM (40), aura eka vajrabhUmi nAmaka anArya deza meM (41), huA / isa prakAra bhagavAn ke ekatAlIsa caumAse vyatIta hue| tatpazcAt janapada vihAra karate hue bhagavAn antima bayAlIsavA caumAsA karane ke lie pAvApurI meM sstipAla rAjA ke purAne cuMgIdhara ( jakAtasthAna) meM sthita hue | sU0 114 / / bhavarUpI kUvAmAM paDelA bhavyeAne jJAnarUpI dorI vaDe bahAra kADhayA. bhagavAne meghanI mAphaka ameghapaNe dharmopadezanI dhArA vaDe pRthvIne siMcana karyuM A pramANe nira'tara vihAra karatAM, bhagavAne ekatAlIsa caturmAsa pUrNa karyo. tenuM varNana nIce mujaba cheH-- pahelu' cAmAsu asthika gAmamAM (1), eka ca'pAnagarImAM (2), e pRSTha ca'pAnagarImAM (4), khAra cAturmAMsa vaizAlI nagarI ane vANijaya gAmamAM (16) cauda cAturmAsa rAjagRhi nagarInA nAlaMdA nAmanA pADAmAM (30), cha zobhAsAM mithidyAmAM (36), me mahisapurama (38), meDa mAsa lia nagarI (u), me zrAvastI nagarImA (40), ane eka vajAbhUmi nAmanA anAya dezamAM (41), tyArabAda vihAra karatAM karatAM bhagavAne a Mtima betAlIzam' cAturmAsa pAvApurI mAM, hastiyAsa zabjanI lUnI hAthuzANA (atasthAna ) bhAM yu. ( sU0114 ) Qi Yan Zhen Yan You Gan kalpa maJjarI TIkA bhagavataH cAturmAsa saMkhyA kathanam / / / sU0 114 / // 440 // Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa // 44 // nikaTe saMmAtA sA ca prabhum AdakSiNapradakSiNam aJjalipuTaM baddhA taM baddhAJjalipuTaM dakSiNakarNamUlata Arabhya lalATapadezena vAmakarNAntikena cakrAkAraM triH paribhrAmya lalATadeze sthApanarUpaM karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA evam anupadaM vakSyamANaM pacanam avAdIta-he bhadanta ! saMsArabhayodvignAmbhavabhayatrastA'haM kalpadevAnupriyANAM bhavatAm antike-samIpe pravajituM dIkSA grahItum-icchAmi khalu / tataH khalu zramaNo bhagavAn maJjarI mahAvIraH tAM candanabAlAM agre-purataH kRtvA anyAH candanabAlAtiriktAH baddI anekAH upabhoga rAjanyAss. TIkA mAtyaprabhRtInAm kanyAH pravrAjayati-dIkSayati / punazca bahavaH aneke-upabhogAdikulapramRtAH-narA nAryazca pazcANuvratikaM saptazikSAtikam evam anena prakAreNa dvAdazavidhaM dvAdazamakAraka gRhidharma patipadya-svIkRtya zramaNopAsakA zrAvakAH jaataaH| TIkA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM bhagavAn mahAvIra svAmI ko kevalajJAna kI prApti huI jAnakara candanabAlA dIkSA grahaNa karane ke lie utsuka hokara bhagavAn ke nikaTa phuNcii| usane bhagavAn ko AdakSiNa pradakSiNa kI-hAthajoDa kara, juDe hue hAthoM ko dAhine kAna se AraMbha karake lalATa kI tarapha se bAyeM kAna ke pAsa taka cakrAkAra tIna bAra ghumAkara balATa-pradeza para sthApita kiyaa| AdakSiNapradakSiNA karake pandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA-namaskAra karake Age kahe hue vacana kahe-'he bhagavan / bAlAyAH diikssaagrhnnm| saMsAra ke bhaya se trAsa ko prApta maiM Apa-devAnupiya ke samIpa dIkSA grahaNa karanA cAhatI huuN| taba zramaNa bhagavAn mahAvIrame candanavAlA ko Age karake candanabAlA ke atirikta aura bhI bahuta-sI ugrakula, bhogakula, rAjanyakula (kSatriyakula) kI tathA amAtya Adi kI kanyAoM ko dIkSA pradAna kii| tatpazcAt ugrakula, bhogakula Adi kuloM meM janmeM hue aneka nara-nAriyoMne pAca aNuvrata tathA sAta zikSAvata rUpa dvAdaza prakAra ke gRhastha dharma ko aMgIkAra kiyA aura zrAvaka-zrAvikA bne| vizeSArtha-bacapaNamAM ja saMsArano duHkhadu anubhava maLatAM, caMdanabAlAmAM tIvra vairAgyanI dhArA chUTI. saMsAra taraphane vega ghaTavA mAMDo ! bhagavAnane AhAradAna ApyA pachI, tenuM mana pravrajyA tarapha rahetuM hatuM. te kALa te samaye bhagavAnane kevalajJAna utpanna thayuM jANI, caMdanabAlAnI kakSA mATenI tAlAvelI jAgI. ane bhagavAnanI pAse ||44shii AvI dIkSAnI mAgaNI karI. bhagavAne tene dIkSA ApI. caMdanabAlAnI pAchaLa, uMgrakuLa, bhAgakuLa AdinI bahenadikarIo, vahare, mAtAo, prauDhAo ane kumArikAoe paNa dhakSA lIdhI. jeo dIkSA levA asamartha hatA on teoe pAMca aNuvrata ane sAta zikSAvrata, ema bAra prakArane gRhastha dharma aMgIkAra karI zrAvaka zrAvikA thayA. kadI Saw.jainelibrary.org Jain Education Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIphalpa // 442 // TIkA tataH khalu saH zramaNo bhagavAn mahAvIraH tIrthakara nAmagotrakarmakSapaNArtha-pUrvabhavopArjitasya tIrthakaranAmagotrakarmaNo nirjaraNArtha zramaNa-zramaNI zrAvaka-zrAvikArUpaM caturvidha-catuSpakAraka saGgha sthApayitvA indrabhUtibhRtibhyaH indrabhUtyAdibhyo gaNagharebhyaH 'utpano vA vigamo vA dhruvo vA' iti ityAkArikA tripadI padatrayIM ddaati| zrIkalpaetayA anayA tripadyA gaNadharAH indrabhUtyAdayaH dvAdazAGgaM gaNipiTakaM vircynti| evam ittham ekAdazAnAM maJjarI tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra ne pUrvabaddha nIrthakara nAmagotra karma kA kSaya karane ke lie, zramaNa, zramaNI, zrAvaka aura zrAvikA rUpa cAra prakAra ke saMgha kI sthApanA karake indrabhUti Adi maNadharoM ko utpAda, vyaya aura dhrauvya kI tripadI pradAna kii| arthAt gaNadharoM ke samakSa yaha prarUpaNA karate haiM ki jagat ke samasta cetana, acetana, mRta, amRta, mUkSma, sthala Adi padArtha paryAya kI apekSA utpattizIla aura vyayazIka hai tathA dravya kI apekSA thrIvyazIla haiN| pratyeka padArtha pratikSaNa apane pUrvaparyAya kA parityAga karatA hai, uttaraparyAya ko grahaNa karatA hai, phira bhI dravya se jyoM kA tyoM rahatA hai| jIva kA manuSya-paryAya kI apekSA caturvidhasaMgha vinAza hotA hai, deva-paryAya kI apekSA utpAda hotA hai, kintu Atmadravya vahI kA vahI banA rahatA hai| sthApana isa tripadI ko prApta karake indrabhUti Adi gaNadharoM ne gaNipiTaka rUpa dvAdazAMgI-AcAra Adi bAraha gaNadharebhyaH aMgoM kI racanA kii| arthAt gaNadhara aise medhAvI, dhAraNAzaktisampanna tathA vizada buddhi ke dhanI the ki ItripadI pradAna bhagavAn ke isa sUtra-vAkya ko samajha kara unhoMne use atyanta vistRta rUpa pradAna kiyA aura ve bAraha suu0114|| bhagavAne sAdhu sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMghanI sthApanA karI. kaivalajJAna thatAM, sarva IcchAe nimULa thaI jAya che. chatAM AvI caturvidha saMghanI sthApanA karavAnI IcchA bhagavAnane kema thaI AvI haze? tenA javAbamAM e ke, A sthApanA IcchApUrvaka karavAmAM AvI na hatI. paraMtu bhagavAne, pUrvabhave je tIrthakara nAmaka upArjana karyuM hatuM, temAM tenA phaLarUpe, "tIrtha" AvavAnuM hatuM. tethI A tIrthanI sthApanA pUrvaprayAgAdi karmanA udaye thaI. pachI prabhue gaNadhara devane tripadInuM dAna karyuM. A tripadI eTale traNa pade jevAM ke-utpAda, vaya, ane drauvya. utpAda eTale utpatti, vyaya eTale nAza ane dhrauvya eTale TakavApaNuM-sthiratA. A tripadI ApatAM, bhagavAne nirupaNa karyuM ke, jagatanA samasta padArthonI, jevA ke cetana, acetana, mUrta, amUrta sUkama, ke sthUla vigerenI traNa // 442 / / avasthAo thayA kare che, A avasthAone, jaina-pAribhASika zabdomAM "paryAyA" kahevAmAM Ave che, A paryAye, samaye samaye dareka padArthanI badalAtI ja rahe che; AgaLanI paryAya nAza pAme che ane navI utpanna thAya che. chatAM teNe je dravya Azrita, A paryAye utpanna ane nAza thAya che, te dravyamAM kAMI paNa pheraphAro thatA nathI ane dravya, kAraNa vaya eTale . jevA ke evAmAM bayAna navI u ne be Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharANAm, indrabhUtyAdInAM, nava gaNAH jaataaH| tadyathA-saptAnAm indrabhUtya 1,-gnibhAta 2-vAyubhAta 3vyakta4-mudharma 5-maNDika 6-mauryANAm 7, gaNadharANAM, parasparabhitravAcanayA saptagaNAH jaataaH||7|| akampitA 1'calabhrAtro 2 dvayorapi parasparaM samAnarAcanayA eko 1 gaNo jAtaH 8 / evaM metAryaprabhAsayorapi ekavAcanayA eko gaNo jaatH9| evaM nava gaNA sNbhuutaaH| zrI kalphara kalpa maJjarI 443 // TIkA aMgoM kI racanA karane meM samartha ho ske| isakA abhiprAya yaha bhI nikalatA hai ki samagra jainadarzana kA mUla AdhAra utpAda vyaya aura dhrauvya kI tripadI hI hai| isa tripadI kI vistRta aura vizada AlocanA hI jaina darzana kA hRdaya hai| jainadarzana kA samasta dArzanika cintana isI tripadI kI bhUmikA para pratiSThita hai| dravyapaNe TakI rahe che, mATe pratyeka padArtha trauvyazIla hoya che. eTale dareka dravya, utpAda, vyaya ane prIvyapaNe raheluM che. padArtha paryAyanI apekSAe, "utpatti' zIla ane 'vyaya' zIla manAya che, paNa dravya apekSAe, dhrauvya zIla mAnavAmAM Ave che. pratyeka padArtha, pratikSaNa pUrva paryAyane parityAga kare che, uttara paryAyane grahaNa kare che, chatAM dravya te jyAM hoya tyAMja paDyuM rahe che. jIvane, manuSya paryAyanI apekSAe vinAza gaNAya che, deva-paryAyanI hA navALame apekSAe, utpAda gaNAya che, ane Atma dravyanI apekSAe, drauvya manAya che. A tripadInI prApti thatAMja, gaNadhara * kathanam / devonI jJAnazakti ghaNI vRddhi pAmI. mULa te teo jJAnI hatA. jJAnanA Icchuka hatA, ane jJAna pipAsu paNa hatAM! ||suu0114|| paNa teonI jJAnazakti, avaLI cAlI gayela hatI, temAM bhagavAnane yoga prApta thatAM, te jJAnazakti savaLI banI, ane jJAnane akhUTa pravAha je avadhita thaye hatuM, te tripadI dvArA, bahAra ameghapaNe vahevA lAgyA, ane bhagavAnanI vahetI vANIne jhIlavA lAge. kevalInI vANInAM sUkSamatama bhAvene jhIlavAM, gaNadhare paNa zaktimAna hatAM nathI; chatAM sarva karatAM, temanI cAdyazakti ghaNI tIvra hovAthI te moTA pramANamAM tenuM prahaNa karI zake che. A vANIne, gaNadhara deva jhIlatA gayA, ane tene dvAdazAMga rU5 peTImAM vaNatAM gayAM, A dvAdazAMga rUpa peTImAM, AcArAMga" Adi bAra aMgenI racanA karavAmAM AvI che. gaNadhara deve, buddhizALI, tIvra buddhinA dhaNI temaja tIvra grAhaka zaktinA dhAraka hovAthI, bhagavAnanA vAka ane zabdane samajI, tenuM atyaMta vistRta rUpa teoe II44rUA. banAvyuM. A uparathI e abhiprAya nIkaLI Ave che ke, samagra jainadarzanane mULa AdhAra, utpAda-vyaya ane daivyanI tripadI upara che. A tripadIne vizeSa vicAra, tenuM maMthana, ane svAdhyAya e jainadarzanane sAra che. jainadarzananuM samasta ciMtana, A tripadInI bhUmikA upara kendrita thayuM che. For Private & Personal use only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalya maJjarI // 444 // TIkA tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIro madhyamapApApurItaH pratiniSkrAmyati pratinissarati, pratiniSkramyapratinismRtya anekAn-bahUn bhavikAn=bhavyajIvAn pratibodhayan pratibuddhAn kurvan janapadavihAraM viharati / evam anena prakAreNa anekeSu dezeSu viharan bhagavAn mahAvIro janAnAm bhavyajanAnAm ajJAnadainyam =ajJAnarUpadAridrayam apanIya tAn janAn jJAnAdisampattiyutAn jJAnAdisampattizAlinaH akarot kRtavAn / gyAraha gaNadharoM ke nau gaccha hue| ve isa prakAra-indrabhati, agnibhUti, vAyabhati, vyakta, sudharmA, maNDika aura mauryaputra ina sAta gaNadharoM kI bhinna-bhinna vAcanAe~ hone se sAtoM ke sAta gaccha hue| akampita aura acalabhrAtA kI vAcanA milatI thI, ataH donoM kA eka hI gaccha banA / isI prakAra metArya aura prabhAsa kI bhI eka hI vAcanA thI, ata eva una donoM kA bhI eka hI gaccha huA / isI prakAra nau gaccha hue| tatpazcAt vaha zramaNa bhagavAn mahAvIra madhya pAgapurI se vihAra kiye / vihAra kara anekAneka bhavya jIvoM ko pratibodha pradAna karate hue janapada-vihAra vicarane lge| aneka dezoM meM vicarate hue bhagavAn mahAvIrane bhavya janoM kI ajJAna rUpI daridratA ko dUra karake unheM jJAnAdi kI sampatti se samRddha bnaayaa| jaise AkAza meM prakAzita honevAlA mUrya andhakAra kA vinAza karake jagat ke jIvoM ko harpita karatA haiM, usI prakAra bhagavAn ne mithyAtva rUpI andhakAra ko dUra karake saMsAra ke prANiyoM ko Anandita kiyaa| tathA bhavakUpa meM paDe hue janoM ko jJAna rUpI rassI se ubaaraa| arthAta AraMbha-parigraha meM Asakta citta agIyAra gaNadharanA nava gaccha thayA, jevA ke indrabhUtithI maurya putra sudhInA sAta gaNadharanI judI judI vAcanane lIdhe sAta gacha thayA. arthApita ane alabhrAtA, A beunI sarakhI vAcanA hovAthI A beune eka AThame gaccha thaze. evI ja rIte metA ane prabhAsa, A beunI sarakhI vAcanA hevAthI A beune eka-navamAM gacha thayo. A pramANe nava gacha thayA. bhagavAna pAvApurImAMthI vihAra karI, deze dezamAM vicAravA lAgyA. bhagavAnanA puNyaprabhAve, bhavyajanene sitAre teja thavA lAgyo. teo saMsAranA tApathI mukta thayA. saMsAranI kALI baLatarAmAMthI chUTI, zItaLa chAMyaDI taLe AvavA lAgyA. jJAnaprakAza thatAM, aMdhakAra dUra thavA lAgyuM. bhavarUpI kUvAmAMthI hamezane mATe bahAra nIkaLI, bhagavAnanI vANIrUpa gaMgAjaLanuM teoe pAna karyuM AraMbha ane parigraha e saMsAranuM mULa che, ema bhagavAnadvArA nIkaLela vANIthI jANyuM A AraMbha ane parigraha, sarva prakAranA kalezanA mULa che, tema jANI ghaNA bhavI jIe, tene sadaMtara tyAga karyo, ane je sadaMtara tyAgI zakyA nahi, teo, tenuM parimANu karI, anAsakata bhAve rahevA lAgyA. samyakajJAna darzana ane cAritrayukta vANInuM zravaNa thatAM, ghaNu jIve mokSanA pathike bhagavaddharma dezanA vrnnnm| // 0114 // che // 444 // Jain Education N ona S Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 145 // TIkA bhagavaddharma yathA-ambare AkAze prakAzamAnaH=dedIpyamAno bhAnuH mUryaH andhakAram apanIya jagad harSayati Anandayati, tathA tena prakAreNa jagadAnu: svakIyakevalajJAnarazminA jagatpakAzakatvena jagatsUryoM bhagavAn mithyAtvAndhakAram apanIya dUrIkRtya jagat aharSayat AnanditavAn / tathA-bhavakUpapatitAn janAn jJAnarajjvA=jJAnarUpayA rajjvA bahirudadharat-bahiruddhatavAn , ArambhaparigrahaprasaktacittAn janAn jJAnapradAnena mokSamArgagAminaH kRtvaanityrthH| tathA-bhagavAn-jaladhara iva megha iva amoghadharmadezanAmRtadhArayA abandhyadharmopadezarUpAmRtavarSaNena pRthivIM asiJcat / ayaM bhAva:-yathA-megho grISmatApataptAM pRthivIM sva jaladhArayA''IkRtya sasyasampattibahulAM karoti, tathaiva bhagavAn dharmopadezarUpajalavarSaNena pRthivIM bhavyahRdayabhUmi jJAnadarzanacAritrarUpasasyasampattiyutAmakaroditi / evam pUrvoktena prakAreNa-tIrthaGkaraparipATayA dIkSAdinAdArabhya anavaratavihAraM viharataH niravacchinnavihAraM kurvato bhagavataH ekacatvAriMzat cAturmAsAH pratipUrNAH vytiitaaH| tadyathA-ekaH prathamazcAturmAso'sthikagrAme= vAle jIvoM ko jJAnapradAna karake mokSamArgagAmI bnaayaa| tathA-bhagavAn ne megha ke samAna amogha (saphala) dharma-dezanA kI mudhA-dhArA pravAhita karake mahItala kA siMcana kiyaa| abhiprAya yaha hai ki jaise megha garmI ke tApa se saMtapta pRthvI ko apanI jaladhArA se sIMcakara dhAnya-sampatti kI bahulatA se yukta kara detA hai, usI prakAra bhagavAn ne dharmopadeza rUpI jala kI varSA karake bhanyajIvoM kI hRdaya-bhUmi ko jJAna-darzana-cAritra rUpI ra dhAnya-sampatti se yukta kara diyaa| isa prakAra tIrthaMkaroM ko paramparA ke anusAra dIkSA ke dina se lekara nirantara vihAra * karate bhagavAn ke ekatAlIsa caumAse vyatIta ho gye| ve isa prakAra hue-eka pahalA caumAsA bhasthika grAma meM 1, banyA. bhagavAnanI vANI nimaLa ane nirdoSa hatI, tethI te vANIe ghaNA jIne sAcA rAhe sthira karyA. bhagavAnanI vANInuM zravaNa, jeTha mAsanA dhagadhagatA unALAmAM akaLAelA jene jema ThaMDu baraphanuM pANI maLatAM zAMti prasare che, tema saMsAra tApathI tapelA chene ThaMDakavALuM banyuM. ane teo paNa, Agekadama bharavA lAgyA. jema akhUTa megha dhArAthI, pRthvI, dhana dhAnya saMpatti vaDe nAcI uThe che, tema bhagavAnanI divyavANI vaDe, lekamAM utsAha ane AnaMda ubharAvA lAgyA. ane loke sAcA jJAna ane sAcA cAritranA ArAdhaka banyA, | tIrthakaronI paraMparA anusAra, bhagavAnanA comAsAnI gaNatrI, dIkSAnA divasathI zaru thAya che, A pramANe - gaNatAM, prabhunA ekatAlIsa cAturmAsa thAya che. A saghaLA cAturmAse mULa pAThanA anuvAdamAM batAvavAmAM AvyA dezanA mA. varNanam / // 0114 // // 445|| Gosww.jainelibrary.org Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 446 // TIkA asthikanAmni grAme jAtaH 1, ekazcampAnagaryAm 2, dvau cAturmAsau pRSThacampAnagaryAm 4, dvAdaza cAturmAsA vaizAlInagarIvANijagrAmanizrAyAm 16, tathA-caturdaza cAturmAsA rAjagRhanagare-rAjagRhanamaravarttinyAM nAlandAnAmakapurazAkhA nizrAyAm 30, tathA-paT cAturmAsA mithilAyAm 36, tathA-dvau cAturmAsau bhadilapure 38, ekazcAturmAsa AlambhimA kAyAM nagaryAm 39, ekaH zrAvastyAm 40, tathA-ekazcAturmAso vajrabhRminAmake anAryadeze jAtaH40, evama anena prakAreNa bhagavataH ekacatvAriMzatsaMkhyakAH cAturmAsAH pratipUrNAH smaaptaaH| tataH khalu janapadavihAraM viharan bhagavAna apazcimam antimaM dvicatvAriMzattamaM cAturmAsaM pApApuryA hastipAlarAjasya jIrNAyAM-purAtanyAM rajjukazAlAyAM karagrahaNagRhe 'cUMgIghara' iti prasiddha sthitaH // 90114 // mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre AsannaM niyanivvANatihi aNuhaviya majjha pemANurAgarattassa assa "mama nivvANaM dahaNa kevalanANuppacipaDibaMdho mA bhavau" tti kaTTa goyamasAmi devasammamAiNa paDibohaNaDhe AsannagAmaMmi divase pesI / teNaM samaNe bhagavaM mahAvIre tIsaM vAsAI agAra vAsamajhe vasiya, sAiregAiM duvAlasavAsAI chaumatthapariyAe, demUNAI tosaM vAsAI kelipariyAe evaM vAyalIsaM vAsAiM sAmaNNapariyAe pasiya, bAvattari vAsAI savvAuyaM pAlaittA khoNe veyaNijjA uyanAmaguttakamme imIse osappiNIe dRsamasusamAe samAe bahuvIikvaMtAe tIhiM bAsehi addhanayamehi ya mAsehi sesehi pAvAe NayarIe hasthivAlassa raNo rajjugasAlAe juNNAe tassa ducattAlIsa imassa vAsAvAsassa jese cautthe mAse sattame pakkhe kattiyabahule, tassa NaM kattiya bahulassa eka campAnagarI meM 2, do caumAse pRSThacampA meM 4, bAraha vaizAlI nagarI aura vANijagrAma meM 16, caudaha rAjagRha nagara ke nAlandA nAmaka uparanagara meM 30, chaha caumAse mithilA nagarI meM 36, do bhaddilapura meM 38, eka AlaMbhikA nagarI meM 39, eka zrAvastI nagarI meM 40, aura eka bajrabhUmi nAmaka anArya deza meM 41, isa prakAra bhagavAna ke ekatAlIsa caturmAsa bIta gaye / tatpazcAt janapada vihAra karate hue bhagavAn antima bayAlIsavA caumAsA karane ke lie pAvApurI meM hastipAla rAjA ke purAnI muMgIghara meM sthita hue ||muu0114|| che. jadA judA sthaLe, comAsA karavAthI te vakhate varatAtI dezanI saghaLI sImAone AvarI levAmAM AvI hatI. AthI saghaLA manuSya, bhagavAnanI vANIne apUrva lAbha meLavI zakyA hatA. cheluM eTale ke betAlIsamuM cAturmAsa pAvApurImAMja ke jyAM saMdhanI sthApanA, tripadInuM pradAna vigere thayuM hatuM, teja gAmamAM thayuM. ahIM bhagavAne te awta pAvApurImA 25 42tAstA nAbhanA rAnI zuzANAbhA ( sthAna)bhA yAmAsu 4yu (20114) bhagavataH cAturmAsa saMkhyA kathanam gautamasvAminam devazarmapratibodhanArtha preSaNaM c| ||suu0114|| // 446 // P Jain Education int onal wwjainelibrary.org Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 44 // Zhen Jiang PAREKHA pannarasIpakkheNaM jA sA caramA rayaNI, tIe addharatIe ege avIe chaTeNaM bhatteNaM apANaeNaM saMpaliyaMka nisaNe dasa ajhayaNAI pAvaphalavivAgAI, dasa ajjhayaNAI puNNaphalavivAgAI kahittA, chattIsaM ca apuTThavAgaraNAI bAgarittA evaM chappaNNaM ajjhayaNAI kahittA pahANaM nAma marudevajjhayaNaM vibhAvemANe kAlagae triikaMte samujjAe / chinnajAI jarAmaraNabaMdhaNe siddhe buddhe mutte aMtagaDe pariNibuDe savvadukkhappahINe jAe / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMde nAma doce saMcchare pIivaDaNe mAse naMdibaddhaNe pakkhe, aggivesse uvasamitti avara nAme divase, devAnirati anAmA rayaNI, acce lave, muhutte pANU, siddhe thove, nAge karaNe, savbaddhasiddhe muhutte sAI nakkhatte caMdeNa saddhiM jogamuvAgara cAtri hotthA / jaM syaNi caNaM samaNe bhagavaM mahAtrIre kAlagae taM syaNi caNaM bahUhiM devehi devIhi ya ovayamANehi ya uppayamANehiya devujjoe devasaNNivAe devakahakahe upiMjalagabhUe yAvi hotathA // 0115 // chAyA - tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIraH AsannAM nijanirvANatithimanubhUya mama premAnurAgaraktasyAsya " mama nirvANaM dRSTvA kevalajJAnotpattimativandho mA bhavatu" stta kRtvA gautamasvAminaM devazarmabrAhmaNa pratibodhanArthamAsannagrAme divase maipayat / sa khalu zramaNo bhagavAna mahAvIrastriMzad varSANi agAravAsamadhye uSitvA sAtirekANi dvAdazavarSANi chadmasthaparyAye, dezonAni triMzad varSANi kevaliparyAye, evaM dvicatvAriMzad varSANi zrAmaNyaparyAye uSitvA mUla kA artha - 'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIrane apane nirvANa kA dina samIpa jAnakara 'mere prema meM anurakta indrabhUti ke merA nirvANa dekhakara kevala jJAna kI utpatti meM vighna na ho, aisA vicAra kara gautama svAmI ko devazarmA brAhmaNa ko pratibodha dene ke lie pAsa ke eka grAma meM, dina meM bheja diyaa| taka chadmastha vaha zramaNa bhagavAna mahAvIra tIsa varSa gRhavAsa meM rhe| kucha samaya adhika bAraha paryAya meM rahe, tathA kucha kama tIsa varSa kevalI paryAya meM vicre| isa prakAra bayAlIsa varSa zramaNa-paryAya meM bhUmanA artha - 'teNaM kAleNaM' ityAdi. te Aja bhane te samaye bhagavAna mahAvIre potAno nirvANa nalar3a AbyA jANI indrabhU tane mArA upara athAgaprema che, ane tene lIdhe, tenuM kevaLajJAna avarodhAI jaze' ema vicArI gautama svAmIne te divase sAMje devazamAM brAhmaNane pratibeAdha karavA mAkalI dIdhA. A devazarmA brAhmaNa, najIkanA gAmamAM rahetA hatA. ane te mekSapathika temaja satyane grahaNa karavAvALA jaNAtA hatA. zramaNu bhagavAna mahAvIra trIsa va gRhasthAvAsamAM rahyA. bAra varSathI kaMIka adhika-arthAt bAra varSe sADA cha mAsa chadmastha-paryAyamAM rahyA. trIsa varSamAM kalpa maJjakI TIkA gautamasvAminam devazarma pratibodhanArtha preSaNam / ||suu0 114 // // 447 // Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yee dvAsaptativarSANi sarvAyuSkaM pAlayitvA kSINe vedanIyAyuSkanAmagotrakarmaNi asyA avasarpiNyAduSSamasuSamAyAM samAyAM bahuvyatikrAntAyAM triSu varSeSu arddhanavameSu ca mAseSu, pApAyAM nagayA hastipAlasya rAjJo rajjukazAlAyAM jIrNAyAM tasya dvicatvAriMzattamasya varSAvAsasya yaH sa caturthoM mAsaH saptamaH pakSaH kArtikabahulaH, tasya khalu zrIkalpa kArtikabahulasya paJcadazIpakSe yA sA caramA rajanI, tasyA ardharAtrau eko'dvitIyaH SaSThena bhaktenApAnakena // 448 // saMpalyaGkaniSaNNaH daza adhyayanAni pApaphalavipAkAni dazAdhyayanAni puSyaphalavipAkAni kathayitvA patriMzaccA pRSTavyAkaraNAni vyAkRtya evaM SaTpaJcAzadadhyayanAni kathayitvA pradhAnaM nAma marudevyadhyayanaM vibhAvayan kAlagataH vyatikrAntaH samudyAtaH chinnajAtijarAmaraNabandhanaH siddho buddho mukto'ntakRtaH parinirvRtaH sarvaduHkhamahIno jaatH| rahe aura bahattara varSa kI samagra Ayu bhogii| tatpazcAt vedanIya AyuSka, nAma aura gotra karma ke kSINa hone para, isa avasarpiNI kAla ke duSSama suSama Are kA adhika bhAga bIta jAne para, tIna varSa aura sADheATha mAsa zeSa rahane para, pAvApurI meM rAjA hastipAla ke jIrNa cuMgIghara meM, usa bayAlIsaveM caumAse ke cauthe mAsa, sAta meM pakSa-kArtika kRSNapakSa kI amAvAsyA kI antima AdhI rAtri meM, eka advitIya (akele) nirjala SaSTabhakta kI tapasyA karake paryakAsana se virAjamAna hue| dasa adhyayana pApa ke phala-vipAka ke aura dasa adhyayana puNya ke phala-vipAka ke kahakara tathA chattIsa vinA pUche prazno kA uttara dekara-isa prakAra chappana adhyayana pharamA kara, pradhAna nAmaka marUdeva ke adhyayana kA prarUpaNa karate hue kAladharma ko prApta hue, saMsAra se nivRtta hue, punarAgamana-rahita Urdhvamati-kara gaye, janma jarA aura maraNa ke bandhana se rahita hogaye / kAMIka ochA kevalaparyAyamAM vicaryA. AvI rIte beMtAlIza varSa sAdhuparyAyamAM rahyA ane samagra rIte tera varSanuM AyuSya pUrNa karyuM. tyArabAda vedanIya, AyuSya, nAma ane gotrakama kSINa thatAM, avasarpiNI kALanA dubasuSamAM ArAne ghaNuM kharo bhAga yatIta thatAM traNa varSa ane sADA ATha mAsa bAkI rahetAM, pAvApurImAM, hastapAla rAjAnI junI karazALA-dANuzALAmAM, beMtAlIsamA mAsAmAM ane caturmAsanA sAtamA pakhavADiyAmAM, kArataka vada amAvAsyA (gujarAtI A vadI amAsa-dIvALI)nI chelI ardharAtrIe, ekalA nijala belAnuM tapazcaraNa karIne, paryaka-palAMThI AsanavALIne bhagavAna virAjyA. duHkha vipAka nAmanA sUtranA daza adhyayane ane sukhavipAka sUtranA deza adhyayanenuM pravacana karyA bAda, tathA aNapUchAela chatrIza praznonA uttara ApyA pachI, chapana adhyayananuM pharamAna karyA bAda, "pradhAna' nAmanA marudevanA adhyayananuM pravacana cAlatuM hatuM tevAmAM, bhagavAna kALadharma pAmyA. kALadharma pAmatAM saMsArathI nivRtta thayA punarAgamana rahita banyA. udhvagati bhagavataH nirvANam / m0114|| // 448 // . Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa zrIkalpamaJjarI H449 // TIkA tasminkAle tasmin samaye candro nAma dvitIyaH saMvatsaraH, prItivardhano mAsaH, nandivardhanavezyaH upazametyapara nAmA divasaH devAnandA niratItyaparanAmnI rajanI ardhe labaH muhattaH prANaH, siddhaH stokaH nAga:karaNaM, sArthasiddho muhUrtaH svAtInakSatraM candreNa sArdha yogamupAgataM cApi abhavat / yasyAM rajanyAM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH kAlagatastasyAM rajanyAM ca khalu bahuSu deveSu devISa ca avapatatsu ca utpatatsu ca devodyotaH devasaMnipAtaH devakalakalaH utpiJjalakabhUtazcApyabhavat ||m0115|| TIkA-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAna mahAvIraH, siddha hue, buddha hue, mukta hue, parama zAnti ko prApta hue aura samasta duHkho se rahita hue| usa kAla aura usa samaya meM candra nAmaka dvitIya saMvatsara thA, nItivardhana mAsa thA, nandivardhana pakSa thaa| agnivezya jisakA dUsaga mAma upazama hai, dina thaa| devAnandA, apara nAma nirati nAmaka rAtri thii| ardha nAmaka lA thA, muhUrta nAma: pAna thA, siddha nAmaka stoka thA, nAga nAmAkaraNa thA, sArthasiddha muharta thA aura svAtI nakSatra candramA ke sAtha yoga ko prApta thaa| jisa rAtri meM zramaNa bhagavAna mahAvIra kA nirvANa huA, usa rAtri meM bahuta se devoM aura deviyoM ke nIce Ane aura upara jAne ke kAraNa deva-prakAza huA, devoM kA kala-kala huA devoM kI bahuta baDI bhIDa lagI muu0115|| TIyA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ne apane nirvANa ke dina samopa karI gayA. janama jarA ane maraNanA baMdhanathI rahita thaI siddha, buddha, mukata, parinivRta, ane sarvaduHkhanA aMtakArI thayA, paramazati ne pAmI samasta duHkhethI rahita banyA. te kALa ane te samaye "caMdra' nAmanuM bIjuM varasa cAlatuM hatuM. temAM prativardhana mAsa hato. ane naMdivardhana nAmanuM pakhavADiyuM hatuM'agnivezya" athavA '5' nAmanI 65sato. pAnahI ay| niti' nAmanI rAtrI tI. 'A' naamne| sa to . 'muhUta" nAmane prANa hare "siddha' nAmanuM tema hatuM. "nAga" nAmanuM karaNa hatuM. 'sarvArthasiddha' nAmanuM muhUrta hatuM, ane svAti nakSatrane caMdramA sAthe vega varatI rahyo hate. je rAtrie zramaNa bhagavAna mahAvIra nirvANu pAmyA. te rAtrIe che ghaNA devadevIonA avAma manane lIdhe deva-prakAza thavA pAmyuM hatuM. ' A uparAMta devano meLe jAye hate. denA kalakalATanI sAthe ghaNI bhIDa 57 jAmI hatI. (sU) 115). vizeSArtha - bhagavAna mahAvIre pitAne aMtakAla najIkamAM pravartata joya-eTale deha chUTavAne vakhata AvI bhagavata: nirvANa varNanam / muu0115|| // 449 // Jain Education international Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 450 // AsannAM = samIpaprAptAM nijanirvANatithiM = svamokSadinam anubhUya = jJAtvA mama premAnurAgaraktasya mayi snehavataH asya = gautamasya mama nirvANaM dRSTvA, kevalajJAnotpattipratibandhaH kevalajJAnamAptyantarAyo mA bhavatu iti kRtvA = iti vicArya gautamasvAminaM devazarmabrAhmaNamatibodhanArtha devazarmAkhyasya brAhmaNasya pratibodhaprayojanAya, AsannagrAme - pApApurIsamIpavartini grAme divase preSayat = preSitavAn / sa khalu zramaNo bhagavAn mahAvIra; triMzad varSANi agAravAsamadhye = gRhavAsamadhye, uSitvA = vAsaM kRtvA sAtirekANi= sAdhikAni dvAdazavarSANi chadmasthaparyAye, dezonAni = kiMcidUnAni triMzat varSANi kevaliparyAye = kevalatve, evaM dvicatvAriMzad varSANi zrAmaNyaparyAye cAritraparyAye uSitvA sthitvA janmakAlAdArabhya dvAsaptati varSANi sarvAyuSkaM = sarvamAyuH pAlayitvA = samApya vedanIyAyuSkanAmagotrakarmaNi kSINe sati asyA avasarpiNyA:= jAnakara 'mere upara sneha rakhanevAle gautama ko merA nirvANa dekhakara kevalajJAna kI prApti meM vighna na ho' isa prakAra vicAra kara gautamasvAmI ko devazarmA nAmaka brAhmaNa ko pratibodha dene ke lie pAvApurI ke samIpavarttI kisI grAma meM dina ke pIchale samaya bheja diyA / zramaNa bhagavAn mahAvIra tIsa varSa taka gRhavAsa meM rhe| kucha samaya adhika bAraha varSa paryanta chadmasthAsthA meM rhe| aura kucha samaya kama tIsa varSa ke balI - paryAya meM rhe| isa prakAra bayAlIsa varSoM taka cAritra - paryAya meM rahe / janmakAla se AraMbha karake samagra Ayu bahattara varSakI bhogI / tatpazcAt vedanIya, zrAyu, pahoMcyA che ema jANyuM. tene jaNAtuM hatuM ke indrabhUti nAmanA mArA paTTaziSyane mArA para ghaNeA anurAga che. A anurAgathI gautama mArA dehAvasAna vakhate petAnI jJAnamikAthI kadAca cuta thAya! te tene nirAvaraNu evu kaivalajJAna prApta thavAmAM vighna upasthita thAya, eTaaA mATe gautamasvAmIne pAsenA gAmamAM rahenAra devazarmA nAmanA brAhmaNanA pratibAdha mATe divase ja meAkalI dIdhA. zramaNu bhagavAnanuM samagra jIvananuM siMhAvaleAkana karatAM ApaNane jANavA maLe che ke tenA trIsa varSane samaya gRhastha jIvanamAM pasAra thayA. A jIvanamAM mAlyAvasthA bAda karatAM temanA bAkInA gRhastha jIvanamAM temaNe potAnA gRhasthakALa sayamIpaNe ane virakta zAmAM gALyo. mAra vathI adhika vakhata kaThIna sAdhu avasthAmAM pasAra karyo. A kALamAM temaNe bhagIratha prayAsa AdaryA ane AtmasAdhanAnI prApti karI. bAkInA trIza varSoM kaivalIpaNe vyatIta karI AMtera varSanuM samaya AyuSya temaNe pUrU karyuM. A prakAre bhagavAne betAlIsa vaSenuM cAritra pALyu.. kevaLajJAna thAya che, chatAM dehanI sthiti ubhI rahe che. A dehane AdhAre vedanIya, AyuSya, nAma ane Jain Education ational kalpa maJjarI TIkA bhagavataH nirvANa varNanam / ||muu0115|| // 450 // ww.jainelibrary.org. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa matre // 451 // etadavasarpiNI sambandhinyAM duSSamamuSamAyAM samAyAM vahuvyasikrAntAyAm adhikAMzena vyatItAyAM, tasyAM punaH triSu varSeSu arddhanavameSu-sArdhASTAmu mAseSu zeSeSu-avaziSTeSu satma, pApAyAM nagayA istipAlasya tadAkhyasya rAjJaH jIrNAyAM-purANyAM rajjukazAlAyAM tasya dvicatvAriMzattamasya varSAvAsasya-varSatunivAsasya-cAturmAsasya yaHsa caturthoM mAsaH, saptamaH pakSaH-zrAvaNakRSNapakSAdayaM saptamaH pakSaH kArtika bahulA kArtikakRSNapakSaH, tasya khalu kArtikabahulasya-kArtikakRSNapakSasya paJcadazIpatre amAvAsyAtithau yA sA caramA antimA rajanI-rAtriH, tasyAH rajanyA ardharAtra-rAtrera bhAge ekaH-ekAkI advitIyaH-aparamuktigAmijanarahitaH, apAnakena jalapAnarahitena SaSThena bhaktena-dinadvayataporUpeNa yuktaH saMpalyaniSaNNa padmAsanopaviSTaH daza adhyayanAni pApaphalavipAkAni kalpamaJjarI TIkA bhagavataH nirvANavarNanam / // 0115 // nAma aura gotra nAmaka cAra aghAtika kau kA kSaya ho jAne para isI avasarpiNI kAla ke duSpama-muSama nAmaka cauthe Are kA adhika bhAga bIta jAne para aura sirpha tIna varSa tathA sADhezrATha mahone zeSa rahane para pAvApurI meM hastipAla rAjAkI purAnI zulkazAlA meM bayAlIsa caumAse ke cauthe mAsa aura sAtaveM pakSa meM kArtika mAsa ke kRSNa pakSa meM aura kArtika kRSNapakSa kI amAvasyA tithi meM, antima rAtri ke artha bhAma meM arthAt AdhI rAta ke samaya meM akele-dUsare mokSagAmI jIva ke sAtha ke vinA hI jala-pAna rahita bele kI tapasyA ke sAtha padmAsana se virAjamAna hue| usa samaya vipAsUtra ke prathama skandha nAma se prasiddha pApa kA gotra kamara rahetAM hoya che. deha chUTatAM A kamene paNa sadaMtara nAza thaI jAya che ane jIva nirAkAra avasthA prakaTa karI siddha thAya che. bhagavAnanA aMtimakALa vakhate asarpiNa kALa cAlatuM hatuM. AmAM paNa duSama suSamAM nAmanA cothA ArAne lagabhaga pUre samaya vyatIta thayo hato eTale cothA ArAnA phakta traNa varSa ane sADAATha mahinA ja bAkI rahyA hatA. A samaye bhagavAna pAvApurImAM hatA. tyAre rAjA hastipAla hatA. tenI gaNuzALAmAM pazu lagavAne betAlIsamuM cAturmAsa karyuM hatuM. A caturmAsane the mahino cAlI rahyo hate. tema ja caturmAsanuM sAtamuM pakhavADiyuM vyatIta thaI rahyuM hatuM. A mAsa kArataka mahinAnuM hatuM, jene ApaNe A mAsa tarIke gaNIe chIe. kArtika jada ( gujarAtImAM Aso vada) amAsane divase ardha rAtrinA pAchalA pahore bhagavAna mokSa padhAryA, bhagavanane deha chUTatI vakhate bhagavAna ekalA ja mokSagAmI hatA. te samaye jagatane kaMI pazu jIva siddha thaye ja na hatuM. aMtima samaye bhagavAne cAvIhAranA tyAgarUpa chaThTha Adarela hatuM. tapazcaraNa sAthe padmAsana vALI sthira // 45 // = Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 452 / / vipAkasUtram prathamaskandhatvena prasiddhAni duHkhavipAkanAmakAni dazasaMkhyakAnyadhyayanAni, tathA dazaadhyayanAni puNyaphalavipAkAni = vipAkasUtrasya dvitIyazrutaskandhatvena prasiddhAni sukhavipAkanAmakAni dazAdhyayanAni kathayitvA, ca = punaH paTtriMzat = SaTtriMzadadhyayanAtmakAni apRSTavyAkaraNAni=praznaM vinaiva uktAni uttarAdhyayananAmnA prasiddhAni vyAkRtya =uktvA evam =anenU prakAreNa SaTpaJcAzadadhyayanAni kathayitvA pradhAnanAmakaM marudevAdhyayanam vibhAvayan= nirUpayan kAlagata : = kAladharmaprAptaH, kAyasthitibhavasthiti kAlAdgataH, vyatikrAntaH = saMsArAd vyatigataH, samudyataH= apunarAvRtyorddha gataH / chinnajAtijarAmaraNavandhanaH = unmUlitajAtijarAmaraNakAraNakarmA, siddhaH - sAdhitaparamArthaH, 'buddhaH = jJAtatatvArthaH, , muktaH = sakalakarmakalApapAzAdviyuktaH, antakRtaH = dUrIkRtasarvaduHkhaH, parinirvRtaH = sarvasantApAbhAvAt paramazAntiprAptAH, tathA ca kIdRzI jAta iti darzayati -- sarvaduHkhaprahINaH = prahINazArIramAnasasarvaduHkhaH jAtaH abhavat / phalavipAka darzAne vAle dasa duHkhavipAka nAmaka adhyayanoM ko tathA vipAkasUtra ke dvitIya adhyayana ke nAma se prasiddha, puNya kA phala batalAnevAle dasa sukhavipAka nAmaka adhyayanoM ko kaha kara aura uttarAdhyayana ke nAma se prasiddha chattIsa adhyayana rUpa pRSTa vyAkaraNoM ko arthAt pUche binA hI kiye gaye vyAkaraNoM ko kaha kara aura isa prakAra saba chappana adhyayana pharamA kara pradhAna nAmaka marUdeva adhyayana kA prarUpaNa karate hue kAla ko prApta hue / arthAt kAryasthiti aura bhavasthiti se mukta hue, punarAgamana rahita gati ko prApta hue, janma jarA aura maraNa ke bandhana se mukta hue, paramArtha ko sAdhakara siddha hue, tavArtha ko jAnakara buddha hue aura samasta karmoM ke samUha se mukta hue, unake samasta duHkha dUra ho gye| kisI bhI prakAra kA saMtApa na rahane se parama zAMti ko nirmANa ko prApta hue, aura isa kAraNa samasta zArIrika aura mAnasika duHkhoM se rahita ho gaye / DAyA bhana, vayananA yoge vizalyA itA. zuddha dhyAnanA thothA pAye AuTa thA cAya laghuakSara meTale 'a i u - 4-huM' A pAMca akSaronA uccAraNamAM jeTale vakhata pasAra thAya teTale vakhata te pAce rahI zeSa rahelA vedanIya, Ayu, nAma, gAtra A cAre karmo kSaya karI meAkSa padhAryA. je vakhate bhagavAna tapasyA sAthe padmAsana vALI beThA hatA te samaye bhagavAnanI vANIne chevaTanA pravAha nIkaLye jatA hate. jema bhAdaravA mAsane chellA varasAda pUrNa zaktithI dhodhamAra paDe che tema bhagavAnanI A vANI chellI hatI; tethI jeTalA zabdo vANI dvArA AvavA bAkI hatA te sat zabdAdika pudgalA akhaMDapaNe vahetA thayA ne vANI rUpe geThavAI. svayaM mukhethI dhvani mAraphata 'nIkaLavA mAMDayA, Yuan kalpa maJjarI TIkA bhagavataH nirvANavarNanam / / / mR0115 / / // 452 // Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 453 // During Yan Yuan tasmin kAle tasmin samaye bhagavato - nirmANakAlAvasare candro nAmadvitIyaH saMvatsara AsIt, tathA prItivarddhano nAma mAsaH, nandivarddhano nAma pakSaH, upazametyaparanAmA agnivezyo nAma divasaH, niratItyaparanAmnIM devAnandA nAma rajanI = rAtriH, arko nAma lavaH, muhUrttI nAma prANaH siddho nAma stokaH, nAgo nAmakaraNaM, svArthasiddho nAma muhUrtaH, svAtI nakSatraM candreNa sArddhaM yogaM saMbandham upAgataM cApi abhavat / yasyAM rajanyAM=rAtrau ca khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH kAlagataH - kAlaM kRtavAn tasyAM rajanyAM ca khalu bahuSu deveSu devISu ca avapatatsu = adhaAgacchatsu utpatatsu = Urdhva gacchatsu ca devodyotaH devaprakAzaH, devasaMnipAtaH = devasaGgamaH, devakalakalaH = devanAdaH utpiJjalakabhUtaH = saMbAdhazcApi abhavat / ' bahuhiM devehiM ' ityAdiSu saptamyarthe tRtIyA // - 115 // mUlam - taraNaM se goyamasAmI mamaNassa bhagAo mahAvIrassa nivvANaM suNiya bajjAhae vitra khaNaM moNamolaMbiya do jAo / tao pacchA mohavasaMgao so vilabai-bho ! bho ! bhadaMta mahAvIra ! hA ! hA ! usa kAla aura usa samaya meM arthAt bhagavAn ke nirmANa ke avasara para candra nAmaka dvitIya saMvatsara thaa| prItivardhana nAmaka mAsa, nandivardhana nAmaka pakSa, upazama jisakA dUsarA nAma hai aisA agnivezya nAmaka divasa thA / devAnandA, jisakA dUsarA nAma nirati hai, rAtri thI / ardha nAmaka latra, muhUrtta nAmaka prANa, siddha nAmaka stoka, nAma nAmaka karaNa, sarvArthasiddha nAmaka muhartta thA aura svAtI nakSatra ke sAtha saMbaMdha ko prApta thaa| jisa rAtri meM zramaNa bhagavAn mahAvIra kA nirvANa huA, usa rAtri meM bahuta se devoM aura deviyoM ke nIce Ane aura Upara jAne se devaprakAza huA, devoM kA saMgama huA, devoM kA kalakala nAda huA aura devoM kI bahuta baDI bhIDa bhI huI / / 9115 / / A vakhate bhagavAnanA pravacanamAM vipAka sUtranA prathama zrutaskaMdha jene duHkhavipAka tarIke eLakhavAmAM Ave che, tema ja vipakasUtranA bIjo zrutaskaMdha jemAM puNyanA sukharUpa phaLe vaLyAM che te vipAkasUtra vANImAM Avatu A uparAMta vazupuchelA evA chatrIsa adhyayanavALu uttarAdhyayanasUtra temanA mukha dvArA nIkaLatu hatu, tema ja chappana ayane paNa pravacanamAM jaNAtAM hatAM. A adhyayanamAM 'marudeva'nuM adhyayana cAlatu hatu. te daramyAna bhagavAnanA deha chUTI gayA ane ajara-amara avinAzI ane caitanya svarUpa evA padane bhagavAnanA AtmA cAbhyo. te vasate yA yA yogo, nakSatro, muhUrtA, bhAsa, hina vigere karatI rahyAM tAM tenu' jyAna bhUpAbhAMti uravAmAM bhAvyu che. (sU0115) Jain Education nationa KALKATEEL kalpa maJjarI TIkA bhagavataH nirvANavarNanam / ||suu0 115 // // 453 // / Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA gautama vIra! eyaM kiM kayaM bhagavayA, jaM caraNapajjubAsagaM meM dUre pesiya mokkhaM ge| kimahaM tumhaM hattheNa gahiya acihissaM, ki devANuppiyANaM nivvANavibhAgaM apatthissaM, jeNaM maM dUre pesii| jai dINasevarga meM saeNa saddhiM anaissaM to kiM mokkhaNayaraM saMkiNNaM abhavissaM? mahApurisA u sevagaM viNA khaNaMpi na ciTThati, zrIkalpa bhadaMteNa sA nII kahaM visariyA / imA pavittI vipariyA jaayaa| saha NayaNaM tAva dUre ciTThau paraM aMtasamae // 454 // mamaM dihi o'vi dare pakkhivI / ko avarAho mae kao jaM evaM kayaM / ahuNA ko mamaM goyama goyametti kahiya saMbohissai, kamahaM paNDaM pucchissAmi, ko me hiyayagayaM paNDaM samAhissai / loe micchaMdhayAro pasarissai, taM koNaM aAkarissai / evaM vilabamANe goyamasAmI maNaMsi ciMtI-'saccaM, jaM vIyarAgA rAgarahiyA ceva havaMti / jassa nAma ceva vIyarAgo se kaMsi rAgaM karejA ! evaM muNiya ohiM pauMjai / ohiNA bhavakRvapADiNaM mohakaliyaM vIyarAgo bAlaMbharUvaM niyAvarAhaM jANiya taM khAmiya pacchAyAvaM karei aNuciMtei yako mama, ahaM kassa ? ego eva appA Agacchai gacchai ya, na kovi teNa saddhi Agacchai gacchai ya / " ego haM natthi me koi, nAhamannassa kassa vi| eva mappANamaNasA, adINamaNusAsae" // 1 // iccaai| vayaNeNa egatta bhAvaNA bhAviyassa goyamasAmissa kattiyamukkaDavayAe diNayarodayasamayaMmi ceva loyAloyAloyaNasamatthaM nivvANaM kasiNaM paDipuNNaM avvAhayaM nirAvaraNaM aNaMtaM aNuttaraM kevalabaranANadaMsaNaM samuppaNNaM / tayA bhavaNavaivANamaMtarajoisiyavimANavAsIhi devadevI videhi sayasayaiDDIsamiddhehi AgaMtUNa kevalamahimA kyaa| telukammi amaMdANaMdo sNjaao| mahApurisANaM savAvi ceTA hiyaharA eva havati / tahAhi "ahaMkAro vi vohassa, rAgo vi gurubhttio| visAo kevalassAsI, cittaM goyamasAmiNo // 1 // jaM rayaNi caNaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae, sA rayagI devehi ujjeviyaa| tappabhiyaM sA rayaNI loe dIvAliyattipasiddhA jaayaa| navamallaI nAlecchaI kAsI kosalagA aTThArasa vi gaNarAyANo saMsArapArakara posahovavAsadugaM krisu| bIe divase kattiya suddhapaDivayAe goyamasAmissa kevalamahimA devehi kayA, teNaM taM divasaM nUyaNavarisAraMbhadivasattaNeNa pasiddhaM jAyaM / bhagavao jeTThabhAuNA naMdivaddhaNeNa bhagavaM mokvagayaM soccA sogasAyare nimajjieNa cautthaM kayaM / sudaMsaNAe bhaiNIe taM AsAsiya niyagihe ANAviya Jain Education inatantional cautthassa pAraNagaM kAriyaM teNa sA kattiyamuddhabiiyA bhAubIyatti pasiddhi pattA ||mu0116|| svAminaH vilApavarNanam kevalajJAna prAptizca ||suu0116|| // 454 // MHDw.jainelibrary.org: Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 455 // ALESALE chAyA - tataH khalu sa gautamasvAmI zramaNasya bhagavato mahAvIrasya nirvANaM zrutvA vajrAhata iva kSaNa maunamavalambya stabdho jAtaH / tataH pazvAd mohavazaGgataH sa vilapati - bho bhI bhadanta ! mahAvIra ! hA ! hA! vIra ! etat kiM kRtaM bhagavatA ? yat caraNaparyupAsakaM mAm dUre preSya mokSaM gataH, kimahaM svAM hastena gRhItvA asthAsyam, fi devAnupriyANAM nirvANavibhAgaM prArthayiSyam, yena mAM dure prepyaH yadi dInasevakaM mAM svakena sArddhamaneyaH, tadA kiM mokSanagaraM saGkIrNamabhaviSyat ? mahApuruSAstu sevakaM vinA kSaNamapi na tiSThanti, bhadantena sA nItiH kathaM vismRtA ? iyaM pravRtti viparItA jAtA / sahanayanaM tAvad dUre tiSThatu, paramantasamaye mAM dRSTitospi dure prAkSipaH ko'parAdho mayA kRtaH / yad evaM kRtm| adhunA ko mAM gautama gautameti kathayitvA sambodhayiSyati, kamahaM praznaM prakSyAmi, ko me hRdayagataM manaM samAdhAsyati / loke mithyAndhakAraH prasariSyati, De Yuan mUla kA artha - 'taraNaM se' ityAdi / usake bAda gautamasvAmI zramaNa bhagavAn mahAvIra kA nirvANa huA suna kara kSaNa bhara mauna raha kara sunna ho gaye, jaise vajra kA AghAta lagA ho| usake bAda moha ke vazIbhUta hokara vaha vilApa karane lage - he bhagavan ! mahAvIra ! hA hA ! vIra ! yaha kyA kiyA Apane ? mujha caraNa - sevaka ko dUra bheja kara Apa mokSa cale gaye ! maiM kyA Apa ko hAtha se pakar3a kara baiTha jAtA ? kyA devAnupriya ke mokSa meM hissA ba~TAne kI mAMga karatA, jisase mujhe dUra bheja diyA ? agara isa dIna sevaka ko bhI sAtha lete jAte to mokSanagara sa~kar3A ho jAtA vahA~ jagaha nahIM milatI ? mahApuruSa sevaka ke vinA kSaNabhara bhI nahIM rahate; Apane yaha nIti kaise visAra dI ? yaha to ulaTI hI bAta huI ! are sAtha le jAnA to dUra rahA, magara antima samaya meM mujhe najaroM se bhI ojhala pheMka diyA ! aisA kyA aparAdha kiyA thA maiMne jo yaha kiyA ? Aha, atra 'goyamA, goyamA, kaha kara kauna mujhe saMbodhana karegA ? maiM kisase bhuujn| artha-'tae rNa se' ityAhi tyAramA gautamasvAmI bhagavAna mahAvIranu nirvAdha sAMlajI ghaDIlara sUnakAra thaI gayA. temane vajra jevA AghAta lAgyo. tyArapachI mehavaza thaI vilApa karavA maMDayA. vilApa karatAM karatAM khelavA lAgyA ke he bhagavAna! Ape zu karyu? Apa tamArA caraNusevakane taracheADI meAkSa padhArI gayA ? zuM huM tamArA hAtha pakaDI besI javAnA hatA ? zu mekSamAM bhAga paDAvavAnA hatA ? jethI tameAe mane dUra mokalI ApyA! zu' tame mane sAthe laI jAta tA tyAM jagyAnA taTo paData ? mahApurUSa sevaka vinA ghaDI paNu rahI zakatA nathI! Ape kai nItinuM pAlana karyuM" ? A te ulaTI vAta manI! sAthe levAnu tA dUra rahyu, paNa raoN atima samaye tame najarathI dUra karyo ! me' AvA kayA aparAdha karyAM hatA ? 'are mane gAyamA! gAyamAM ? kahI Jain Education nationa Jian Qi Qi kalpa maJjarI TIkA gautama svAminaH vilApa varNanam / ||suu0116|| // 455 // Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 456 // taM kaH khalu apAkariSyati ? / evaM vilapan gautamasvAmI manasyacintayat - satyaM, yada vItarAgAH = rAgarahitA eva bhavanti, yasya nAmaiva vItarAgaH sa kasmin rAgaM kuryAt / evaM jJAtvA avadhi prayuGkte / avadhimA bhavakUpapAtinaM mohakalitaM vItarAgopAlambharUpaM nijAparAdhaM jJAtvA kSAmayitvA pazcAttApaM karoti anucintayati ca - ko mama ? ahaM kasya ? eka eva AtmA Agacchati gacchati ca, na ko'pi tena sArddham Agacchati gacchati ca / " eko'haM nAsti me ko'pi nAhamanyasya kasyApi / evamAtmAnaM manasA adInamanuzAsayet // 1 // 17 prazna karU~gA ? kauna mere hRdayagata prazna kA samAdhAna karegA ? loka meM mithyAtva kA jo andhakAra phailegA, kauna use dUra karegA ? isa prakAra vilApa karate-karate gautamasvAmI ne mana meM vicAra kiyA saca hai, bItarAga rAga-rahita hI hote haiN| jisakA nAma hI vItarAga hai, vaha kisa para bAga karegA ? yaha jAnakara gautama svAmI ne avadhijJAna kA prayoga kiyaa| avadhijJAna se bhavakUpa meM girAnevAlA, mohayukta aura vItarAga ko ulahanA denA rUpa apanA aparAdha jAna kara aura khamA kara pazcAttApa kiyA aura vicAra kiyA / " ego haM natthi me koI, nAhamannassa kassavi / evamaNamaNasA, adINamaNusAsa e " // 1 // iti / "merA kauna aura maiM kisakA ? akelA hI AtmA AtA hai aura jAtA hai| na koI usa ke sAtha AtA hai na jAtA hai| maiM akelA hU~, merA koI nahIM hai aura na maiM hI kisI anya kA huuN| isa prakAra mana se kANuM khelAvaze ?' huM kAne prazno pUchIza ? mArI zakAnuM samAdhAna kANu karaze? jagatanA mithyAtva rUpa aMdhakArane kANa dUra karaze ? A pramANe vilApa karatAM gautamasvAmIe vicAra karyAM ke e sAcu che ! vItarAga tA rAgarahita ja hAya ! je rAgarahita thayA che teja vItarAga kahevAya! AvA vItarAgI kAnA upara rAga kare ? AvuM samajatAM gautama svAmIe avadhijJAnanA upayoga mUkayA. avidhajJAnathI jotAM jaNAyu ke bhavarUpamAM haTha sevanArI mAhavALI vANI bAlI vItarAgane Thapako detAM mahAna aparAdha thAya che ! AthI teee thayela aparAdhanI mAphI mAgIne pazcAttApa karavA lAgyA. pazcAttApa sAthe vicAra udbhabhavyAM ke-- " ego haM natthi me koI, nAhamannassa kassa vi / eva mappANamaNasA, adINamaNusAsa e // 1 // iti / huM kANu, mArUM kANuM ? huM kAne ? AtmAM ekalA jAya che ane ekalA Ave che! tenI sAthe kaiAI jatuM jatu nathI, tema ja AvatuM paNa nathI ! huM' ekaleA ja chuM! mArU koI nathI ane huM paNu kAineA nathI ! A prakAre manathI adRIpa thai AtmA upara rAjya calAvanAra thavu joIe. kalpa maJjarI kA gautamasvAmi nosvadhi prayuJjanam ||muu0116|| // 456 // ww.jainelibrary.org Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 457 // TEE CERE Jarurrent Societ ityAdivacanena ekatvabhAvanAbhAvitasya gautamasvAminaH kArtikazuklapratipadi dinakarodayasamaye eva lokAlokAsslokanasamarthaM nirvANaM kRtsnaM pratipUrNam avyAhataM nirAvaraNam anantam anuttaraM kevalavarajJAnadarzanaM samutpannam / tadA bhavanapativyantarajyautiSika vimAnavAsibhiH devadevIvRndaiH sva-sva - Rddhi-samRddhibhiH Agatya kevalamahimA kRtaH / trailokye amandAnandaH saMjAtaH / mahApuruSANAM sarvA api ceSTAH hitakarya eva bhavanti / tathAhi" ahaGkAro'pi bodhAya, rAgo'pi gurubhaktayeH / viSAdaH kevalAyAsIt, citraM gautamasvAminaH " // 1 // apane adIna = udAra AtmA kA anuzAsana karanA caahie| ityAdi vacana se ekatvabhAvanA se bhAvita gautamaFat ko kArtika zuklA pratipad ke dina, sUryodaya ke samaya hI loka aura aloka ke avalokana meM samartha, nirvANa kA kAraNa, saba padArthoM ko sAkSAtkAra karane vAlA, pratipUrNa avyAhata, nirAvaraNa, ananta, aura anuttara zreSTha kevalajJAna aura kevaladarzana utpanna ho gyaa| usa samaya bhavanapati vyantara, jyautiSika aura vimAnavAsI devoM aura deviyoM ke samUha ne apanI-apanI Rddhi-samRddhi ke sAtha Akara kevalajJAna kI mahimA kI tInoM lokoM meM amanda Ananda ho gyaa| mahApuruSoM kI sabhI ceSTAe~ hitakara hI hotI haiN| kahA bhI hai"ahaMkArI va bosa, rAgo vi gurubhattio / visAo kevalassAsI, cittaM goyama sAmiNo " // 1 // iti / arthAta- Azcarya hai ki gautamasvAmI kA ahaMkAra bodha - prApti kA kAraNa bana gayA, rAga gurubhakti kA A pramANe ekatva bhAvanAthI bhAvita thaI gautama svAmoe kArataka suda ekamanA divase sUryodaya vakhate kevaLajJAna prApta karyu". A kevaLajJAna leAkAleAkane jovAvALuM nirvANanA kAraNabhUta, svaparaprakAzaka, pratipUrNa, avyAhata, niAvaraNa, anaMta, anuttara ane zreSTha hoya che, kevaLajJAna sAthe devaLadarzIna paNa utpanna thayu. te samaye bhavanapati, vyaMtara, jayAtiSaka ane vimAnavAsI devadevIonA samUha potapAtAnI riddhi-samRddhi sAthe utarI Avye ane kevaLajJAnanA utsava ujavyeA. traNe lokamAM apUrva AnaMda vyApI rahyo. mahApuruSAnA savyavahAra hitakara ja hoya cheu cha - Jain Education Itional " ahaMkArI va bohissa; rAgo vi gurubhattio / visAo kevalassAsI, cittaM goyamasAmiNo " // 1 // arthAt Azcaya' che ke gautama svAmInA ahaMkAra, khAdha prAptinuM kAraNa banI gayuM. rAga gurubhaktinuM kAraNu kalpa maJjarI TIkA gautamasvAminaH kevalamAptiH / ||muu0116|| // 457 // ww.jainelibrary.org. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpamaJjarI // 458 // TIkA yasyAM rajanyAM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH kAlagataH sA rajanI devaidrudyotitA, tatprabhRti sA rajanI loke dIpAvalikA iti prasiddhA jaataa| navamallakI-navalecchakI-kAzI-kozalakA aSTAdazApi gaNarAjA: saMsArapArakaraM poSadhopavAsAdikamakurvan / dvitIye divase kArtikazuddhapratipadi gautamasvAminaH kevalamahimA deva: kRtH| tena sa divaso nUtanavarSArambhadivasatvena prasiddho jaatH| bhagavato jyeSThabhrAtA nandivardhanena bhagavantaM 2 mokSagataM zrutvA zokasAgare nimagnena caturtha kRtam / sudarzanayA bhaginyA tamAzvAsya nijagRhe AnAyya caturthasya pAraNakaM kAritam , tena sA kArtikazuddhadvitIyA bhrAtRdvitIyeti prasiddhi prAptA ||suu0116|| kAraNa banA-aura zoka kevalajJAna kA kAraNa ho gyaa| jisa rAtri meM zramaNa bhagavAn mahAvIra mukta hue, usa rAtri meM devoM ne khUba prakAza kiyaa| tabhI se vaha rAtri loka meM 'dIpAvalI' ke nAma se prasiddha huii| kAzI deza ke nau mallakI aura kozala deza ke nau lecchakI isa prakAra aDhArahI gaNarAjAonai saMsAra se pAra karanevAle do-do poSadhopavAsa kiye| dUsare dina kArtika zuklA pratipad ko devoM ne gautamasvAmI ke kevalajJAna kI mahImA kI / isa kAraNa vaha dina nUtana varSArambha kA dina prasiddha huaa| bhagavAn ko mokSa gayA suna kara zoka-sAgara meM DUbe hue bhagavAn ke jyeSTha bhrAtA nandivardhana ne upavAsa kiyaa| sudarzanA bahina ne unako sAntvanA dekara aura apane ghara para lAkara upavAsa kA pAraNaka krvaayaa| isa kAraNa kArtika zuklA dvitIyA 'bhAI dUja' ke nAma se prasiddha huii|suu-116|| thaI paDayuM zaka ane kevala jJAnanuM kAraNa thayuM. je rAtrIe zramaNa bhagavAna mahAvIra mukta thayA te rAtrIe dee khUba prakAza pAtharyo ane tethI ja te rAtrI lekamAM "divALI" tarIke prasiddhi pAmI. kAzI dezanA malaki jAtinA nava mugaTabaMdha rAjAo ane kozala dezanA lecchaki jAtinA nava ema kula aDhAra dezanA rAjAoe saMsAra pAra karavAvALA e piSadha upavAsa karyA hatA. kAzI dezanA rAjAe mahilaka" tarIke ane kauzala dezanA rAjAe "Rki" tarIke oLakhAya che. bIje divase kArataka suda ekamanA divase devee gautamasvAmInA kevaLajJAnano mahimA karyo; tethI te "nUtana varSAraMbha" tarIke oLakhAya che. bhagavAnane mekSa padhAryA jANI zokagrasta thayelA bhagavAnanA peDa brAtA naMdIvardhane upavAsa karyo. temanI sudarzana hene naMdivardhanane sAMtvanA ApI temane pitAne ghera pAraNuM karAvyuM tethI bhAIbIja tarIke prakhyAta che. (sAda) mA dIpAvalyAdeH prasiddhikAraNa varNanam / 0116 // kAra // 458 // - Jain Education K onal Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI klp|| 459 // CCESS TIkA- 'tae NaM se goyamasAmI' ityAdi / tataH khalu saH gautamasvAmI zramaNasya bhagavato mahAvIrasya nirvANa = mokSaM zrutvA vajrAhata iva vajratADitavat kSaNa-kSaNaparyantaM, maunaM avalambya = Azritya stabdha: = kuNThitaceSTaH jAtaH, tataH pazcAt tadanu mohavazaGgataH = jAtamohaH sa gautamasvAmI vilapati = vilApaM karotibho bho bhadanta ! mahAvIra ! hA ! hA ! vIra ! etat kiM kRtam bhagavatA ! caraNaparyupAsakaM = svacaraNasevakaM mAm dUre preSya mokSaM=nirvANaM gataH / kim ahaM tvAM hastena gRhItvA asthAsyam = sthito'bhaviSyam ?, kiM- devAnumiyANAM nirvANavibhAgaM prArthayiSyam = ayAciSye ? yena hetunA mAM dure preSayaH =preSitavAn / yadi dInasevakam mAM svena sArddham=aneSyaH, tadA tarhi kiM mokSanagaraM muktipuraM saGkIrNa = niravakAzam abhaviSyat ? | mahApuruSAstu sevakaM vinA kSaNamapi na tiSThanti, bhadantena sA=sevaka sahanayanI nItiH = paripATI kathaM kena prakAreNa vismRtA = vismaraNapathaM nItA ? iyam = eSA pravRttiH viparItA = viparyastA jAtA / sahanayanaM tu tAvat dUre tiSThatu, paraM= kintu antasamaye = nirvANakAle, mAM dRSTito'pi = netrato'pi dUre mAkSipaH = makSiptavAn / kaH aparAdhaH mayA kRtaH ? TIkA kA artha-tatra gautamasvAmI zramaNa bhagavAn mahAvIra kA nirvANa huA suna kara mAnoM vajra se Ahata hue hoM, isa prakAra kSaNabhara mauna raha kara sunna ho gaye ! tatpazcAt moha ke vaza ho kara vaha vilApa karane lage, he bhagavan ! mahAvIra ! hA ! hA ! vIra ! Apane yaha kayA kiyA ? mujha caraNasevaka ko dUra bheja diyA aura Apa svayaM mokSa cala diye ! kyA maiM Apa ko hAtha se pakar3a kara baiTha jAtA ? kyA Apa ke mokSa meM hissA mA~ga letA ? phira kyoM mujhe dUra bheja diyA ? agara mujha garIba sevaka ko apane sAtha lete jAte to kyA mokSa- nagara meM jagaha na milatI ? mahApuruSa sevaka ke vinA kSaNa bhara bhI nahIM rahate, bhadanta ne yaha paripATI kaise bhulA dI ? yaha tA ulaTI hI bAta ho gaI ! khaira, sAtha le jAnA to dUra rahA, mujhe se bhI ojhala pheMka diyA ! kyA aparAdha kiyA thA maiMne, jisase Apane aisA kiyA ? aba Apa TIkAne atha--jyAre bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA te sAMbhaLIne gautamasvAmIne jANe vApAta thayeA hAya tevA AghAta lAgyo. A pramANe kSaNavAra mauna rahIne sUnamUna thaI gayA. tyArabAda mAhane vaza thaine te vilApa karavA lAgyA--he, he, bhagavAna ! mahAvIra ! are re! vIra! Ape A zuM karyuM ? caraNu sevaka evA mane dUra mekalIne Apa mokSe sidhAvyA ! zuM huM ApanA hAtha pakaDI besI javAnA hatA ? zu ApanA meAkSamAM bhAga mAgata? te mane zA mATe dUra mAkalI dIdhA ? jo mane-garIma sevakane ApanI sAthe lai gayA hota teA zu mekSa-nagaramAM jagyA na maLata ? mahApuruSa sevaka vinA eka kSaNa rahetA nathI, Ape A paripATI (niyama) kema bhUlAvI dIdhI ? A te avaLI ja vAta banI gai! khera, sAthe laI javAnu' te dUra rahyu. pazu mane AkhA sAmethI Jain Educationmational kalpa maJjarI TIkA gautamasvAmibilApavarNanam / / / 0116 // // 459 // Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 460 // yat=yasmAd aparAdhAt evam = itthaM kRtam / adhunA = samprati devAnupriyANAm abhAve ko mAM gautama gautameti kathayitvA sambodhayiSyati / kaM janam ahaM praznaM prakSyAmi ? ko jano me mama hRdayagataM = mano'vasthitaM praznaM samAdhAsyati ? loke mithyAndhakAraH = mithyArUpAndhakAraH, prasariSyati = vistIrNo bhaviSyati, taM mithyAndhakAraM, ko janaH apAkariSyati = durIkariSyati ? evam = ittham, vilapana = vilApaM kurvan gautamasvAmI manasi = hRdi aci - ntayat - satyaM = yathArtha, yat - vItarAgAH, rAgarahitAH = rAgavarjitA eva bhavanti yasya nAmaiva vItarAgaH saH kasmin rAgaM kuryAt ? api tu na kasminnapi / evam ittham jJAtvA avadhim = avadhijJAnaM prayuGkte / avadhinA = avadhijJAnopayogena bhavapapAtinaM= saMsArarUpakUpapAtanazIlaM mohakalitaM = mohayutaM vItarAgopAlambharUpaM = zrImahAvIrasvAminaM prati upAlambharUpam - upAlambhalakSaNaM nijAparAdhaM jJAtvA kSAmayitvA pazcAttApam karoti / anucintayati ca - ko jano mamAsti ? ahaM ca kasyAsmi ? asmin saMsAre na ko'pi mamAsti, na cAhaM kasyacidasmItyarthaH / devAnupriya ke abhAva meM kauna 'govamA, goyamA' kaha kara mujhe saMbodhana karegA ? kisase maiM prazna pUchUMgA ? kauna mere mana prazna kA samAdhAna karegA ? loka meM midhyAtva kA aMdhakArarUpa phaila jAyagA, aba kauna use dUra karegA ? isa prakAra vilApa karate hue gautamasvAmI ne mana meM vicAra kiyA-satya hai; vItarAga, rAga se varjita hote haiN| jisakA nAma hI vItarAga ho, vaha kisa para rAga rakkhegA ? kisI para bhI nahIM / aisA jAna kara gautamasvAmI ne avadhijJAna kA upayoga lgaayaa| avadhijJAna ke upayoga se unheM mAlUma huA ki yaha bhagavAn ko upAlaMbha denA merA aparAdha hai| yaha aparAdha bhatra rUpI kUpa meM girAne vAlA aura mohajanita hai ! yaha jAna kara unhoM ne apane aparAdha ke lie pazcAttApa kiyA aura vicAra kiyA ki - paNa adRzya karyA? meM evA kayA aparAdha karyAM hatA ke jethI Ape Ama karyuM' ? have Apa devAnupriyanA abhAvamAM kANu 'geyamA, gAyamA' kahIne mane saMbadhana karaze ? kAne huM prazno pUchIza ? kANu mArA mananA praznonu samAdhAna karaze ? lekamAM mithyAtvarUpI aMdhakAra phelAze. have kANu tene dUra karaze ? A pramANe vilApa karatAM gautamasvAmIe manamAM vicAra karyo ke satya che. vItarAga rAga vinAnA hoya che. jenuM nAma ja vItarAga che te konA para rAga rAkhe ? koInA para paNa nahI! ema samajIne gautamasvAmIe avadhijJAnanenA upayAga karyA. avidhajJAnanA upayogathI temane lAgyu ke A pramANe bhagavAnane Thapako ApavA te mArA aparAdha che. A prAdha bhavarUpa kUvAmAM pADanAra ane meAhajanita che ema jANIne temaNe peAtAnA aparAdha mATe pazcAttApa karyAM ane vicAra karyAM ke sauMsAramAM mArU kANu che ? ane huM kAnA chuM? eTale ke mArU koI nathI Tong Hai Jiang kalpa maJjarI TIkA gautamasvAmi nosvadhiprayuJjanam / // sU0116 // // 460 // ww.jainelibrary.org. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 461 // Yu Han Cheng yataH AtmA eka eva = sajAtIyadvitIyarahita eva paralokAt Agacchati ca = punaH ekAkI eva loke gacchati / na ko'pi tena - AtmanA sArddha-saha, Agacchati gacchati ca / taduktam- ' egohaM' ityAdi / ekaH=advitIyaH ahamasmi, ko'pi me= mama nAsti / ahaM ca anyasya kasyApi nAsmi / evam = ittham manasA = cittena adInam = udAram AtmAnam anuzAsayet // 1 // ityAdivacanena ekatvabhAvanAbhAvitasya gautamasvAminaH kArtika zuklapratipadi dinakarodayasamaye = sUryodayasamakAle eva lokAlokA''lokana samartha = lokAlokadarzanakSamaM nirvANaM = mokSakAraNatayA tatsvarUpaM kRtsnaM sarvapadArthasAkSAtkAritayA sarvasvarUpam pratipUrNa = vaikalyarahitatavA'vikalam avyAhatam = vyAghAtavarjitaM nirAvaraNam = AvaraNarahitam, anantam=antarahitam, anuttaram = sarvazreSTha kevalavarajJAnadarzanaM= kevalajJAnaM - kevaladarzanaM ca samutpannaM= saMsAra meM merA kauna hai ? aura meM kisa kA hU~, kyoM ki yaha AtmA vinA kisI dUsare AtmA ke sAtha - akelA hI paraloka se AtA hai aura akelA hI paraloka meM jAtA hai / na koI AtmA ke sAtha AtA hai, na sAtha jAtA hai| kahA bhI hai 'maiM akelA hU~ - advitIya huuN| merA koI nahIM hai aura maiM kisI kA nahIM huuN| isa prakAra mana se apane dainyarahita - udAra AtmA kA anuzAsana kare !" isa prakAra ekatvabhAvanA se prabhAvita hue gautama svAmI ko kArttika zuklA pratipadA ko, ThIka sUryodaya ke samaya hI, loka aura aloka ko jAnane-dekhane meM samartha, mokSa ke kAraNabhUta, samasta padArthoM ko pratyakSa karane vAle, avikala - sampUrNa, saba prakAra kI rukAvaToM se rahita, saba prakAra ke AvaraNoM se rahita, saba prakA rakI dravya kSetra kAla bhAva saMbaMdhI paridhiyoM se rahita tathA zAzvatasthAyI aura sarvottama kevalajJAna aura ane huM' kAinA nathI, kAraNa ke AtmA bIjA kAI paNa AtmAnA sAthe vinA ekale ja paralekamAMthI Ave che ane ekalA ja paralokamAM jAya che. AtmAnI sAthe kAI AvatuM paNa nathI ane jatuM paNa nathI. kahyuM paNa chehuM ekalA -advitIya chuM. mArU kAI nathI ane huM koInA nathI. A pramANe manathI peAtAnA dainyarahitaudAra AtmAnuM anuzAsana kare. 66 " A pramANe ekatra bhAvanAthI prabhAvita thayela gautama svAmIne kAka suda ekame kharAkhara sUryodayane samaye ja leka ane alakane jANavA-dekhavAne samatha meAkSanA kAraNabhUta, samasta padArthAne pratyakSa karanAra, avikala-saMpU, sadhaLI jAtanI AkhilIe vinAnuM, saghaLA prakAranA AvaraNA vinAnuM, saghaLA prakAranI dravya, kSetra, kALa ane Jain Educationational Jabour Duront on our Tory in our only on our Fr Cang kalpa maJjarI TIkA gautama svAminaH kevalaprAptiH / / / sU0 116 // // 461 // dww.jainelibrary.org. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 462 // hiravA svAyata jAtam / tadA tasmin samaye bhavanapativyantarajyotiSikavimAnavAsibhiH devadevIvRndaiH = deva devIsamUhaiH sva-svaRddhi- samRddhibhiH Agatya = gautamasvAmipArzva samAgatya kevalamahimA = kevalamahotsavaH kRtaH / tadA trailokye= triSu lokeSu amandAnandaH = mahAn pramodaH saMjAtaH / mahApuruSANAM = mahAtmanAM sarvA api ceSTAH = kriyA hitakaryaH = otheronifior va bhavanti / tathAhi Jiang Shang gautamasvAminaH ahaGkAro'pi = vidyAmado'pi bodhAya = samyattatramAptaye AsIt abhUt, tathA tasya rAgo'pi gurubhaktitaH=gurubhaktaye, AsIt, viSAdo'pi = bhagavadvirahajanitaH khedo'pi kevalAya - kevalajJAnaprAptaye AsIt, / ityevaM gautamasvAminaH sarve caritraM citram = AzcaryakArakam AsIt / iti / kevala darzana utpanna ho gyaa| bhagavAn gautama sarvajJa aura sarvadarzI ho gaye / usa samaya bhavanapati, vyantara, jyautiSika aura vimAnavAsI-cAroM nikAyoM ke devoM aura deviyoM ne apanI-apanI Rddhi-samRddhi ke sAtha gautamasvAmI ke pAsa Akara kevalajJAna kA mahotsava mnaayaa| usa samaya tInoM lokoM meM khUba Ananda hI Ananda ho gyaa| mahApuruSoM kI sabhI kriyAe~ hitakAriNI hI hotI haiM / dekhie na, gautama svAmI ko apanI vidyA kA ahaMkAra huA to usase unheM samyaktava kI prApti huI / arthAt ahaMkAra se prerita hokara ve bhagavAn ko parAjita karane cale to samyaktva prApta huaa| isI prakAra unakA rAga bhAva gurubhakti kA kAraNa bnaa| bhagavAn ke viyoga se utpanna huA kheda kevalajJAna kI prApti kA kAraNa ho gyaa| isa prakAra gautamasvAmI kA samagra caritra Azcaryajanaka hai-anokhA hai / bhAva saMbadhI parivie (sImA) vinAnu N tathA zAzvata-sthAyI ane sarvottama kevaLajJAna ane kevaLadarzIna utpanna chyuM. bhagavAna gautama sajJa ane sarvaMzI thai gayA. te samaye bhavanapati vyaMtara, jayetiSika ane vimAnavAsI cAre nikAyAnA deve! ane devIee peAtapeAtAnI Rddhi-samRddhinI sAthe gautama svAmI pAse AvIne kevaLajJAnane mahAtsava ujanmyA. te samaye traNe leAkamAM AnaMda AnaMda chavAI gayA. mahApuruSonI saghaLI kriyA hitakArI hAya che. juone, gautama svAmIne potAnI vidyAnuM abhimAna thayuM teA tethI temane samyaktva prApta thayuM. eTale ke ahakArathI prerAine teo bhagavAnane parAjita karavA upaDayA te samyaktva pAmyA. eja pramANe temane rAgabhAva gurubhaktinuM kAraNa banyA. bhagavAnanA virahathI utpanna thayela kheda Jain Education Internal ThevAjJAnanI prAptinuM araNa manyo, yA pramANe gautama svAmInu Ayu yastri Azcaryana-no che. ne zatre kalpa maJjarI TIkA gautama svAminaH kevalajJAna mahimA | / / sU0116| // 462 // jainelibrary.org: Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA yasyAM rajanyAM-rAtrau ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIra: kAlamataH kAladharma mAtaH sA rajanI devaiH / uyotitA-divyajyotiSA prakAzitA tatmabhRti tadAdi sA rajanI loke 'dIpAvalikA' iti nAmnA prasiddhA jaataa| zrIkalpa naramallakI-navalecchakI-kAzI-kosalakA mallakIjAtIyAH kAzIdezasya nava gaNarAjAH lecchakIjAtIyAH kosaladezasya nava gaNarAjA ityevaM aSTAdazApi gaNarAjAH saMsArapArakara-bhavasamAptikAri poSadhopavAsadvikaM-poSaNaM // 463 // poSa: dharmapuSTiH-taM dhattengRhAtIvipoSadhaH sa cAsAvupacAsazceti, yadvA-poSadhammAguktavyutpattikam aSTamyAdiparvadinajAtaM tatropavAsaH-upa-bhAhAratyAgamupetya vAsaH nivasana-poSadhopavAsaH, tasya dvikadvayam-caturdazyAmamAvAsyAyAM ca poSadhopacAsam akurvana kRtvntH| dvitIye divase-dine kArtikazuddhamatipadi gautamasvAminaH kepalamahimA kevalajJAnamahotsayo devaiH kRtH| tena hesunA sa divasaH kArtikazuklapatipadinaM nUtanavarSArambhadivasatvena prasiddho jaatH| bhagavataH-zrIvIrasvAminaH jyeSThabhrAtrA nandivardhanena bhagavantaM zrIvIrasvAminaM mokSagataM= jisa rAtri meM zravaNa bhagavAn mahAvIra kAladharma ko prApta hue, baha rAtri devoM ne divya prakAzamaya banA dI thI, tabhI se vaha rAtri 'dIpAvalikA' isa nAma se prasiddha huii| mallakI-jAti ke kAzI deza ke nau gaNarAjAoM ne tathA lecchakI jAti ke kosala deza ke nau gaNarAjAoM ne, isa prakAra mahArahoM gaNa- rAjAoM ne saMsAra janmamaraNa kA anta karane vAle do-do poSadhopavAsa kiye| poSa arthAta dharma kI puSTi karane vAlA upacAsa poSadhopavAsa kahalAtA hai| athavA dharma kA poSaNa karane vAlA, aSTamI Adi parva-dinoM meM kiyA jAne vAlA, AhAra Adi kA tyAga karake jo dharmadhyAnapUrvaka nivAsa kiyA jAtA hai, vaha poSadhopavAsa kahalAtA hai| dUsare dina arthAt kArtika zuklA pratipadA ko devoM ne gautama svAmI ke kevalajJAna kA mahotsava manAyA thA isa kAraNa vaha dina-kArtika zuklA pratipad navIna varSa ke AraMbha kA dina khlaayaa| zamaNu bhagavAna mahAvIra kALadharma pAmyA, te rAtrine devoe divya prakAzathI prakAzita karI nAkhI hatI. tyArathI te rAtri "dIpAvalinA A nAmathI prasiddha thaI malakI jAtinA kAzI dezanA nava gaNarAjAoe tathA lacchakkI ( licchavI) jAtinA kesala dezanA nava gaNarAjAoe, A rIte aDhAre gaNarAjAoe saMsAra janmamaraNane anta lAvanAra be che vipakavAsa karyo. piSadha eTale ke dharmanI puSTi karanAra upavAsa piSadhapavAsa kahevAya che. athavA dharmanuM piSaNa karanAra, AThama Adi parva dine karAtA, AhAra Adino tyAga karIne je dhamadhyAna pUrvaka nivAsa karAya che, te piSadhapavAsa kahevAya che. bIje divase eTale kArtaka sudI ekame dee gautama svAmInA che kevaLajJAnane mahotsava ujavyo hato. te kAraNe te divase-kArtaka sudI ekama-nUtana varSane prathama divasa kahevAye. Jain Educationalation 2 bhI dopAvalyAdeH prasiddhikAraNa vrnnnm| ||suu0116|| // 463 // ww.jainelibrary.org. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 464 // mokSaprAptaM zrutvA zokasAgare= zrIvIrasvAmimahAtriyogajanitazokasamudre nimagnena sutA caturtha caturthabhaktaM kRtam / sudarzanayA = sudarzanAnAmnyA nandivardhanasya bhaginyA taM nandivardhanam AzvAsya dhairyavacanenA''zvAsitaM kRtvA nijagRhe = svabhavane AnAyya caturthasya = caturthabhaktatapasaH pAraNakaM kAritam tena sA kArtikazuddhadvitIyA 'bhAtRdvitIyA' iti anena nAmnA prasiddhiM prakhyAti prAptA // 0116 // bhagavao parivAravaNNaNaM mUlam - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa iMdabhUippabhiINaM ( 1400) caudasa sahassasAhUNaM ukiDA sAhusaMpayA hotthA / caMdaNavAlApabhiINaM (36000) chattIsasamaNIsAhassINaM ui samaNI saMpayA / saMkhapokkha lippabhiDaNaM (159000) egUNasa dvisahassanbhahiyANaM egamayasahassasamaNovAsagANaM kaTThA samaNovAsa saMpayA / sulasA revaIpabhiINaM (318000) aTThArassa sahassanbhahiyANaM tisayasahassasamaNoMvAsiyANaM ukiTThA samagotrAtiyasaMpayA / ajiNANaM jiNasaMkAsANaM savvakkharasannivAINaM jiNasseva avita vAgaramANANaM tisayANaM caudasaputrINaM ukiTThA caudasapuvtrisaMpayA / aisayapattANaM terasasayANaM ohinAft ukaTThA ohinANisaMpayA / uppaNNavaranANadaMsaNadharANaM sattasayANaM kevalanANINaM ukiTThA kevalanANisaMpayA / adevANaM devaDhipattANaM sattasayANaM veuntrINaM ukiTThA veuntriyasaMpayA / aDhAijjesu dIvesu dosu ya samuddesu pajjattagANaM sannipaMciMdiyANaM maNoyae bhAve jANamANANaM paMcasayANaM viulamaINaM ukiTThA vilama saMpayA / sadevamayAsurAe parisAe bAe aparAjiyANaM causayANaM vAINaM ukiTTA vAisaMpayA hotyA / siddhANaM jAtra sandukkhapaNANaM sattasayANaM aMtevAsINaM ukiTThA saMpayA, evaM cetra caudasasayANaM ajjiyAsiddhANaM ukaTThA saMpayA, evaM savvA egabIsaisayA siddhasaMpayANaM aNuttarovavAiyANaM ukiTThA aNuttarovavAiyasaMpayA hotthA / duvihAya aMtagaDabhUmI hotthA, taMjahA-jugaMtagaDabhUmI ya pariyAyaMtagaDabhUmI ya // sU0 117|| bhagavAna mahAvIra ke jyeSTha bhrAtA nandivardhanane, bhagavAn ko mokSa prApta huA suna kara zoka ke sAgara meM nimagna hokara upavAsa kiyA thaa| taba nandivardhana kI bahina sudarzanA ne unheM sAntvanA de kara aura apane ghara meM lAkara upavAsa kA pAraNA krvaayaa| isa kAraNa kArttika zuklA dvitIyA ' bhAI - duja' ke nAma se vikhyAta ho gaI / 0116 || bhagavAna mahAvIranA moTA bhAI nantivana, bhagavAne meAkSa prApta karyA te sAMmaLIne, zAkanA sAgaramAM DUbIne upavAsa karyA hatA tyAre nantivananI bena sudarzanAe temane zAntyanA daIne ane peAtAnA ghera lAvIne upavAsanuM pAraNuM karAvyuM. A kAraNe kAka zudI bIja "bhAI khIja"ne nAme prakhyAta thaI sU.116|| Jain Education ational Can Bian Cang Jiu Zi re kalpa maJjarI TIkA bhagavataH parivAra varNanam / // sU0 117 // // 464 // ww.jainelibrary.org Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA chAyA-tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya indrabhUtimabhRtInAM caturdazasahasrasAdhUnAmutkRSTA sAdhusampadA jaataa| candanabAlAprabhRtInAM patriMzacchramaNIsAhasrINAmutkRSTA zramaNausampadA, zaGkhapuSkaliprabhRtInAmekonaSaSTisahasrAbhyadhikAnAmekazatasahasrazramaNopAsakAnAmutkRSTA maNopAsakasampadA, sulasAzrI kalpa revatIprabhRtInAmaSTAdazasahasrAbhyadhikAnAM trizatasahasrazramaNopAsikAnAmutkRSTA zramaNopAsikasampadA, ajinAnAM mUtra jinasaMkAzAnAM sarvAkSarasaMnipAtinAM jinasyevAvitathaM vyAkurvatAM trizatAnAM caturdazapUrSiNAmutkRSTA cturdshpuurti||465|| sampadA, atizayamAptAnAM trayodazazatAnAm avadhijJAninAM utkRSTA avadhijJAnisampadA, utpannavarajJAnadarzanadharANAM saptazatAnAM kevalajJAninAM utkRTA kevalajJAnisampadA, adevAnAM devarddhipAptAnAM saptazatAnAM vaikriyiNAM utkRSTA bhagavAn ke parivAra kA varNana mUla kA artha-'teNaM kAle NaM' ityaadi| usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra kI indrabhUti Adi caudaha hajAra sAdhuoM kI utkRSTa sAdhu-saMpadA thA / candanavAlA Adi chattIsa hajAra sAdhviyoM kI utkRSTa sAdhvo saMpadA thii| zaMkha, puSkali Adi eka lAva unasaTha hajAra zrAvakoM ko utkRSTa zrAvakasampadA thii| mulasA revatI zrAdi tIna lAkha aThAraha hajAra zrAvikAoM kI utkRSTa zrAvikA-sampadA thii| jina nahIM parantu jina ke samAna, sarvAkSarasannipAtI aura jina kI bhAMti hI satya prarUpaNA karane gale caudaha pUrvadhArakoM kI utkRSTa tInasau caudaha utkuSTa pUrvadhArI-sampadA thii| atizaya ko prApta terahasau avadhijJAniyoM kI avadhijJAnI-sampadA thii| sAtasau utpanna-para zAnadarzana ko dhAraNa karanevAle kevaliyoM kI kevalI-sampadA thii| deva na hone para bhI deva-Rddhi ko prApta sAtasau vaikriyalabdhi ke dhArakoM kI kriyika-sampadA thii| aDhAIta bhagavAnanA parivAranuM varNana bhuugn| matha-'teNaM kAleNaM yA ta samaye abhaya mAvAna mahAvIra ne, indrabhUti vizeSa yau| hajAra sAdhuonI utkRSTa sAdhusaMpaDhA hatI. caMdanabALA vigere chatrIza hajAra sAdhvIonI utkRSTa saMpadA hatI. zaMkha, puSpakali vigere eka lAkha egaNasATha hajAra zrAvakenI zrAvaka saMpadA hatI. sulasA revatI vigere traNa lAkha Rii aDhAra hajAra zrAvikAonI saMpaDhA temane hatI. jIna nahiM paNa jIna samAna, sArasannipAtI arthAta sarvazratanA jANanAra ane jenI vRtti satya prarUpaNa karavAvALI, evA cauda pUrva dhArakenI, traNase utkRSTa cauda pUrva dhArI saMpadA hatI. teNe atizayanI prAptivALA terasa avadhijJAnIonI-avadhijJAnI saMpadA hatI. sAtaso utpana varajJAna darzanane dhAraNa karavAkaravA vALA kevaLajJAnIonI kevaLI saMpadA hatI. deva nahi paNa devaRddhine prApta sAtase munienI utkRSTa saMpadA hatI. bhagavatparivAra vrnnnm| ||suu0117|| // 465 // For Private SEEGww.jainelibrary.org Personal Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : zrIkalpasUtre // 466 // Jain Education In vaikrayikasampadA, ardhatRtIyeSu dvIpeSu dvayozca samudrayoH paryAptakAnAM savjhipaJcendriyANAM manogatAna bhAvAn jAnatAM paJcazatAnAM vipulamatInAM utkRSTA tripulamatisampadA, sadevamanujAsurAyAM pariSadi vAde aparAjitAnAM catuzzatAnAM vAdinAM utkRSTA vAdisaMpadA jaataa| siddhAnAM yAvat sarvaduHkhamahInAnAM saptazatAnAmantevAsinAM utkRSTA saMpadA, evameva caturdazazatAnAmArthikAsiddhAnAm utkRSTA saMpadA, evaM sarvA ekaviMzatiH zatAni siddhasaMpadA AsIt / gatikalyANAnAM sthiti kalyANAnAmAgamiSyadbhadrANAmaSTazatAnAmanuttaropapAtikAnAmutkRSTA anuttaropapAtikasampadAsssIt / dvividhA cAntakRta bhUmirAsIt, tadyathA - yugAntakRtabhUmizca paryAyAntakRtabhUmizra // 0117 / / TIkA- 'tegaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya indrabhUti - prabhRtInAm = indrabhUtyAdInAM caturdazasahasra 14000 sAdhUnAm utkRSTA sAdhusampadA - sAdhusampattirAsIt / dvIpoM aura samudroM ke paryApta saMtrI paMcendriya jIvoM ke manogata bhAvoM ko jAnanevAle pA~casau vipulamati jJAnayokI vipulamati-sampadA thii| devoM, manuSyoM aura asuroM sahita pariSad meM, bAda-vivAda meM, parAjita na honevAle - cArasau vAdiyoM kI utkRSTa bAdI-sampadA thI / siddhoM yAvat samasta duHkhoM se rahita sAtasau siddhoM kI utkRSTa siddha-sampadA zrI / isI prakAra caudahasau AryikA siddhoM kI utkRSTa sampadA thI / isa taraha donoM ko milAkara ikkIsa sau siddhoM kI sampadA thii| gatikalyANa, sthitikalyANa aura bhAvIbhadra ATha sau anuttaropapAtikoM (anuttara vimAna meM utpanna hone vAloM) kI utkRSTa anuttaropapAtika sampadA thii| do prakAra kI antakRta bhUmi thii| jaise - yugAntakRtabhUmi aura paryAyAntakRtabhUmi // 0117 // 1 TIkA kA artha - usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvora kI indrabhUti Adi caudaha hajAra sAdhuoM kI utkRSTa sAdhu-sampadA thI; arthAt bhagavAn ke caudaha hajAra sAdhu the| candanavAlA Adi chattIsa aDhI dvIpa ane e samudra pantanA paryAptasajJI pacendriya jIvAnA maneAgata bhAvAne jANuvAvALA pAMthase vipulamati jJAnIonI vipulamati-sa MpadA hatI. devA, manuSyA ane asure sahitanI pariSadamAM vAda-vivAdamAM parAjita na thavAvALA cAraso vAdIonI utkRSTa vAdIsa'padA hatI. siddho yAvata samasta duHkhothI rahita sAtamA siddhonI utkRSTa siddha-saMpadA hatI. A prakAre coiseA ArthikA-siddhonI utkRSTa saMpadA hatI. A pramANe banne maLI ekavIsaseA siddhonI sa'padA hatI. gatikaSALu, sthitikalyANa ane bhAvIbhadra ADhasA anuttarApapAtika anuttara vimAnamAM javAvALAnI dRSTa saMhA hatI. me prabhAranI tatabhUmi hutI. (1) yugAntakRta bhUmi, (2) paryAyAntakRta bhUmi. (sU0117) vizeSAtha"--te kALa ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranuM zAsana eTaluM badhuM vemavatuM hatuM ke cauda hajAra puruSA sAdhu paryAya pALI rahyA hatA. bhagavAnanA pravacananA deza kevaLa bhAvI jIvAne saMsArasAgaramAMthI bacAvI kalpa maJjarI TIkA bhagavatparivAra varNanam / ||suu0117|| // 466 // Fw.jainelibrary.org Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candanavAlAmabhRtInAM candanavAlAdInAM-TtriMzacchramaNIsAhasrINAM-patriMzatsahasraparimitasAdhvInAm utkRSTA zramaNIsampadA-sAdhvIrUpasampatirAsIt / zaGkhapuSkalipabhRtInAM-zaGkaH zatakAparanAmA, puSkalI ca zramaNopAsako tatpabhRtInAMtadAdonAm ekonaSaSTisahasrAbhyAdhikAnAm ekonaSaSTisahasrottarakANAm ekazatasahasrazramaNopAsakAnAm ekonaSaSThisahasrAdhikai ekalakSasaMkhyakazrAvakANAm 159000 utkRSTA zramaNopAsakasampadA-zrAvakarUpasampattiH jaataa| tathAmulasA-revatI mabhRtInAm-aSTAdazasahasrAbhyadhikAnAm aSTAdazasahasrottarakANAM,trizatasahasrazramaNopAsikAnAM-aSTAdazasahasrAdhika lakSatrayasaMkhyakazrAvikAmAm utkRSTazramaNopAsikAsampadA zrAvikAsampattiH jaataa| tathA-ajinAnAm asa hajAra sAdhviyoM kI utkRSTa sAdhvI-saMpadA thI, arthAt chattIsa hajAra sAniyAM thiiN| zaMkha, zataka-aparanAmavAle tathA puSkali vagairaha eka lAkha unasaTha hajAra (159000) zrAvakoM kI utkRSTa zrAvaka-sampadA thii| mulasA revatI (revatI yaha bhagavAnako bhauSadha dAna dene vAlI thii|) Adi tIna lAkha aThAraha hajAra zrAvikAoM kI utkRSTa zrAvikA sampadA thii| jina arthAt sarvajJa na hone para bhI sarvajJa aura sarvAkSara-sabhipAtI arthAt levAne hato. temanA pravacananI prathama bhUmikA virAgya hatI. A pravacane eTalA badhA nirdoSa hatA ane zItala vahetAM ke yogya jIvenuM valaNa A tarapha thaI rahyuM hatuM ne saMsAratApamAMthI ugaravAno mArga bhagavAnanI nirdoSa ane nirmaLa vANI che, ema samajI ghaNA AtmArthI ane mekSAthI chae sAdhuvato aMgIkAra karyA. puruSe uparAMta nirmaLa ane saraLa hAthanI bahene pazu svauddhAra nimitte bhagavAna pAse dIkSita thaIne bhagavAnanI amRtamaya vANInuM pAna karavA lAgI. A vANI dilane ThaMDaka ApanArI hevAthI Atmarasa jAmavA lAgyuM. tenA pratApe sI-samudAye mahAvate aMgIkAra karyA, jemanI saMkhyA chatrIsa hajAranI hatI, puruSo karatAM strInA hada dharmathI vadhAre raMgAya che, tethI temanI saMkhyA purU karatAM vadhatI gaI. temanAmAM sauthI moTA ane agresarapade caMdanabALA hatAM. jeo sAdhupaNuM levAne azakta nivaDayA teoe bAra vrata dhAraNa karyA, eTale saMsAramAM rahI pApabhIra banI sarva prakAranA vyApAra tathA bhega ane upaganI vastuonuM parimANa karI dhArmika kriyAo karyA karatA. nItipUrvaka dhana prApta karI. nipApI jIvana vitAvavAnA prayAse teo karatA. Ave vaga ghaNe cheTe hato ane tenI saMkhyA eka lAkha ogaNasATha hajAranI thaI. A vargane "zrAvaka vaga" kahevAmAM AvyuM, je bhagavAnanA prarUpelA siddhAMto anusAra cAlI temanA anuyAyIe gaNatA hatA. temAM zaMkha jenuM bIjuM nAma zataka hatuM te ane puSkali vigere mukhya hatA. saMsAramAM rahetA strIvarga paNa bhagavAnanA prarUpelA bAra tene aMgIkAra karI jIvana bhagavatparivAra nivonnm| suu0117|| Al467 ke For Private & Personal Use Oy Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA vejJAnAM jinasaGkAzAnAM jinatulyAnAma sarvAkSarasaMnipAtinAM sarve ca te akSarasannipAtA: akSarasaMyogA:-sarvAkSarasanni pAtAH, te santi yeSAM te tathA-viditasakalavAjhyA ityarthaH, teSAm , punaH kIdRzAnAm ? jinasyeva-jinavazrIkalpa- avitartha yathArtha, vyAkurvatam prazcanirNayaM karvatAM trizatAnAM zatatrayasaMkhyakAnAM caturdazasaMkhyakapUrvadhAriNAm utkRSThA kalpacatudezapUrtisampadA jaataa| tathA-atizayamAptAnAma-prabhAvazAlinAm trayodazazatAnAM trizatAdhikaikasahasrasaMkhyakAnAm maJjarI 168 // avadhijJAninAm avadhijJAnavatAm utkRSTA avadhijJAnisampadA-avadhijJAnasampannamunirUpasampattiH, tathA-utpannavarajJAnadarzanadharANAm utpanna-samutpannaM yadvaraM jJAnaM darzanaM ca tadubhayadharANAM saptasatAnAM saptazatasaMkhyakAnAM kevalajJAninAm utkRSTA kevalajJAnisampadA, tathA adevAnAM devabhinnAnAmapi devarddhimAptAnAM saptazatAnAM saptazatasaMkhyakAnAM kriyiNAM vaikriyazaktimatAM utkRSTA vaikriyikasampadA, tathA-arddhatRtIyeSu dvIpeSu jambUdvIpa-dhAtakIkhaNDa puSkasampUrNa zruta ke jJAtA, tathA yathArtha arthAt sarvajJa jaisA uttara dene vAle caudaha pUrvadhAriyoM kI tIna sau utkRSTa caturdazapUrvadhArI sampadA thii| avadhijJAna ko dhAraNa karanevAle prabhAvazAlI teraha sau muniyoM kI utkRSTa avadhijJAnI sampadA thii| utpanna hue jJAna aura darzana ko dhAraNa karane vAle sAta sau kevalajJAniyoM kI utkRSTa kevalI-sampadA thii| deva na hone para bhI deva-Rddhi arthAt vaikriyalabdhi ko dhAraNa karane vAle sAta sau muniyoM kI vrnnnm| utkRSTa sampadA thii| jambUdvIpa, dhAtakIkhaNDadvopa aura puSkarAdviIpa-isa taraha aDhAI dvIpoM ke tathA lavaNa ||suu0117|| vitAvate. te zrAvikA vagaranI saMkhyA paNa traNulAkha aDhAra hajAranI hatI, temAM mukhyapaNe sulasA devI ane revatI devI hatAM. revatIe bhagavAnane auSadhanuM dAna ApyuM hatuM. jina nahi paNa jina sarikhA eTale sarvajJa nahi paNa sarvajJa samAna jenuM jJAna hatuM, "sarvAkSarasannipAtI eTale saMpUrNa zrutajJAnanA jJAtA, ane yathArtha-eTale sarvajJa samAna uttara ApavAvALI cauda pUrvanuM jJAna dhAraNa karavAvALA cauda pUrva dhArIonI trasanI saMkhyA hatI. A zrutajJAnIone upadeza sarvajJa jevuM ja che. AvA zrutajJAnIo "zrutakevalIo" tarIke oLakhAya che. kAraNa ke jema kevalIone kevalajJAna pratyakSa hoya che tema A zrutakevalIone kevalajJAna pakSa hoya che. kevalI nA jeTaluM ja teo anumAna pramANathI ja jANI zake che ane kahI zake che. AvA 'kevalI" sAmAnya zrutakevalI e kahevAya. mRtakevalIe ne kevalIo vacce pratyakSa ane parokSa jeTale ja pharaka hoya che. // 468 // prabhAva pADI zake tevA utkRSTa za ktadhAraka ane avadhijJAnanA dhAraka evA munionI saMkhyA teraso jeTalI hato. utpanna thayela jJAna ane darzananA dhA2ka evA sAme kevalajJAnIe prabhu pAse hatA. deva nahi paNa deva jeTalI sene diyazaktinA dhAraka evA umilampinA dhAraNa karavAvALA sAtasa vakriyikAne saMdha prabhu pAse hatA. jaMbudvIpa, 82 G aw.jainelibrary.org Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 469 // Jain Education XKARKAKILKEN rArddharUpeSu dvIpeSu dvayozca samudrayoH paryAptakAnAM saJjJipaJcendriyANAM manogatAn = hRdayasthitAn bhAvAn=abhiprAyAn jAnavAM paJcazatAnAM=paJcazatasaMkhyakAnAM vipulamatInAm utkRSTA vipulamatisampadA, tathA-sadevamanujAsurAyAm = devamanuSyAsurasahitAyAM, pariSadi= sabhAyAM vAde = zAstrArthavicAre aparAjitAnAm = aparAstAnAM catuzzatAnAM catuzzatasaMkhyakAnAM vAdinAm utkRSTA vAdisampadA jAtA / tathA siddhAnAM 'yAvat'- padena buddhAnAM muktAnAM, parinirvRttAnAm, ityeSAM saMgrahaH, sarvaduHkhaprahINAnAM mahoga sarvaduHkhAnAM saptacatAnAM = saptazata saMkhyakAnAm - antevAsinAM ziSyANAm utkRSTA saMpadA, evameva = anena prakAreNaiva caturdazazatAnAM = caturdazazatasaMkhyAnAm ArthikAsiddhAnAm = siddhimAptAnAM samudra aura kAlodadhisamudra-ima do samudroM ke paryApta saMjJI paMcendriya jIvoM ke mana ke bhAvoM paryAyoM ko jAnane vAle pA~ca sau vipulamati-manaH paryayajJAna ke dhAraka vipulamatiyoM kI utkRSTa sampadA thii| devoM, manuSyoM aura asuroM se sahita sabhA meM zAstrArtha ke vicAra meM parAjita na hone vAle cAra sau vAdiyoMkI utkRSTa vAdIsampadAthI / siddha, aura 'yAvata' - pada se- buddha, mukta, parinirvRta tathA saba duHkhoM kA anta karane vAle sAtasauM siddhoM kI utkRSTa saMpadA thii| isI prakAra caudahasau siddhi ko prApta sAdhviyoM kI utkRSTa sampadA thI / ghAtakI khAMDa ane adha puSkarA dvIpa, evA aDhI dvIpA tathA lavaNa samudra ane kAleAdhi samudra evA e samudromAM rahelA tamAma payAmi prApta karela saMjJAjIve nA manegata bhAvA ane vAraMvAra pharatI mananI avasthAne jANavAvALA vipulamati mana:paryAya jJAnanA dharavAvALA vipulamatinA saMkhyA pAMcase jeTalI hatI. dhruva-manuSya ane asuro sahitanI sabhAmAM zAsrAya karavAmAM kadApi paNa parajIta na thAya tevA vAdIonI saMkhyA cArasAnI hatI. upara jaNAvelA manaHvajJAnanA dhArAmAM e vibhAge hAya che. (1) Rnnumati mana:paryavajJAnavALA. (2) vipulamati manaHpavajJAnane dhAraNu karavAvALA. temAM vipulamati jJAna RjumatijJAna karatAM sUkSmabhAvAne tathA manamAM thatA parivanAne jANI zake che. RjumativALAnI sakhyA darzAvavAmAM AvI nathI. matijJAna dharAvavAvALA AtmAo dravya ane bhAva mananI sapATIe taratA bhAvA-vicArane jANI zake che, tyAre vipulamativALA mananA aMta tamAM je viSAra upasthita thatAM hoya tene viziSTapaNe jANI zake che. ahiM vAdIkhAnI vAta karI te vAdIe ekAMtika vAda karIne peAtAnA saMpradAyane sthira karavAmAM prakhara ane amala hatA tema Di 'hevu naya; yu bhaneaMta dRSTiyI vAtane siddha uravAvAjA yA vAhIo hutA. siddhayAvat eTale siddha muddha mukta parinizrvaryaMta ane sa* duHkhAnA aMta karanAra evA sAtasA siddhonI sakhyA hatI. A puruSa siddho uparAMta zrI-siddhI pazu hatA, bhebhane 'mArthinA nAmathI ovAmAM Ave che. yA siddha Arthi Shang Jiang Ying zrIkalpa maJjarI TIkA bhagavatparivAra varNanam / ||suu0117|| // 469 // ww.jainelibrary.org Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre 1180011 Jain Education In Hua Hua Man Man Man Liang AryikANAM sampat, evam anena prakAreNa bhagavataH sarvA ekaviMzatiH zatAni ekaviMzatizataparimita siddhasampadA AsIt / tathA - gati kalyANAnAm antarabhave zobhanagatimatAm - mokSyamANAnAm, sthitikalyANAnAm devaloke trayastriMzatsAgaropamasthitiM prApsyamAnAnAm, AgamiSyadbhadrANAm = bhaviSyadbhave manuSyatvaM prApyamokSarUpabhadraM prApsyamAnAnAm aSTazatAnAm = aSTazatasaMkhyakAnAm anuttaropapAtikAnAm utkRSTA anuttaropapAtikasampadA AsIt / tathAdvividhA=dviprakArA ca antakRtabhUmiH - AsIt, tadyathA - yugAntakRtabhUmiH 1 paryAyAntakRtabhUmizra 2 tatra - yugAntakRtabhUmiH - yugAni =kAlamAnavizeSAH, tAni ca kramavartIni, tatsAdharmyAd ye kramavartino guruziSyapraziSyAdirUpAH isa taraha saba milA kara ikkIsa sau siddhoM kI utkRSTa siddha-sampadA thii| agale anantara bhava meM mukti pAne vAle devaloka meM tetIsa sAgaropama kI sthiti prApta karane vAle tathA jo agale bhatra meM manuSya hokara mokSarUpa bhadra ko prApta kareMge aise ATha sau anuttaropapAtikoM (anuttaratrimAna meM jAnevAloM ) kI utkRSTa anuttaropapAtika sampadA thI / tathA - do prakAra kI antakRta bhUmi thI - ( 1 ) yugAntakRtabhUmi aura paryAyAntakRtabhUmi / kAla kI eka prakAra kI avadhiko yuga kahate haiM / yugakrama se hote haiN| isa samAnatA ke kAraNa guru, ziSya, praziSya Adi ke krama se hone vAle puruSa bhI yuga kahalAte haiN| una yugoM se pramita mokSagAmiyoM ke kAla ko yugAntakRtabhUmi kahate haiN| Azaya yaha hai ki bhagavAn mahAvIra ke tIrtha meM, bhagavAn mahAvIra ke nirvANa se AraMbha karake jambUsvAmI ke nirmANa paryanta kA kAla yugAntakRtabhUmi hai| isa ke pazcAt mokSa gamana kA enI saMkhyAne AMkaDA caudasA sudhI pahoMcate hatA. badhA strI-puruSa siddho maLI ekavIsaseA hatA. A bhavamAM bhagavAnanI samIpe sAdhupaNAmAM vicarI rahyA hatA, teemAM keTalAka jIvA AvatA bhavamAM devalAkamAM daivIza sAgarIpremanuM AyuSya laI devapaNe utpanna thaze ne tyArapachInA bhava manuSyanA karI meAkSanI prApti karaze, evA anuttara vimAnamAM utpanna thavAvALAonI saMkhyA AThaseA jeTalI hatI. be prakAranI 'atakRta bhUmikA' kahevAmAM AvI che (1) yugAntakRta bhUmikA, (2) paryAyAntakRta bhUmikA. kALanI eka prakAranI huine 'yuga' kahe che. kALanA paNa vyavahArika dRSTie bhAgalA pADavAmAM AvyA che. AvA eka bhAgalAne 'yuga' kahe che. AvA cumAne paNa krama hAya che. kAraNa ke tenI paNa kramabaddha avasthA che, je yugamAM samAnatAnI apekSAe guru, ziSya, praziSya, vigerenI anukrame avasthAe thatI rahetI hoya ane AvA pheraphAra krama pramANe thayA karatA hoya te 'yuga' 'kramabaddha yuga' tarIke oLakhAya che. pAramArthika bhAve guru, ziSya vigera Personal Use Only kalpa maJjarI TIkA antakRta bhUmi varNanam / ||suu0117|| // 470 // Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpamRtre // 40 // Jain Education Ying puruSAste'pi yugAni, taiH pramitA antakRtAnAM nirvANagAminAM bhUmiH = kAla : bhagavato mahAvIrasvAminastIrthe nirvANAdArabhya jambUsvAmino nirvANAvadhiko nirvANagAminAM kAla ityarthaH / tataH paraM nirvANagamanamucchinnam / dvitIyA - paryAyAntakRta bhUmiH - paryAyaH - bhagavataH kevalitvaparyAMyaH tasmin sati anto bhavAntaH kRto yaisteSAM bhUmiH - muktimArgabhUmikA, sA paryAyAntakRta bhUmiH - bhamatranmahAvIrasya kevalajJAnotpacyanantaraM varSacatuSTayAnantaramAravdhamuktimArgabhUmiriti bhAvaH / iti bhUmidvayam / / 0117 // ho gyaa| muktimArga kI bhUmi paryAyAntakRtabhUmi kahalAtI hai / bhagavAn kI kevalI - paryAya ko yahA~ 'paryAya' kahA hai / vaha paryAya hone para jinhoMne bhava kA anta kiyA - mokSa pAyA, unakI bhUmi paryAyAntakRtabhUmi kahalAtI hai| tAtparya yaha ki bhagavAna mahAvIra kI kevalI -paryAya utpanna hone ke anantara, cAra varSa bAda prAraMbha huI mokSamArga kI bhUmi paryAyAntakRtabhUmi hai / yaha do bhUmiyA~ thIM ||suu0117|| kramathI thavAvALI vyakti 'yugapradhAnapuruSa' tarIke kahevAya che. AvA yugapradhAna puruSonI paNa bhUmikAe hAya che. A bhUmikAe pAkatA AvA yugapradhAna puruSo paNa aMdha thai jAya che, tethI AvA sarvottama puruSonI bhUmikA adazya thayelI manAya che. AvI bhUmikAne 'yugAntakRta bhUmikA' kahevAya che. kahevAnuM tAtpaya ema che ke bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM bhagavAna mahAvIranA nirvANuthI AraMbha karI ja khu ravAmInA nirvANu paryaMntanA kALane 'yugAntakALa' kahe che ne A sugAntakALa je bhUmikAe vatI rahyo hateA te bhUmikA 'yugAntakRta bhumikA' tarIke oLakhAya che. jaMbusvAmI pachI mokSaparyAya baMdha thaI gaI che ema zAstrokta vacana che eTale ja busvAmI jevA chellA mahAna yugapuruSa je bhUmikAe thai gayA te meAkSamikA have adha thai gaI che tethI te bhUmikA 'yugAntakRta bhUmikA' tarIke prasiddha che. mANabhUmikAnI pahelAM kevalI paryAyanI bhUmikA hoya che. mokSaparyAyabhUmikA jene yugAntakRta bhUmikA kahe che' te te 'dha thaI gaYa ! tyArapachonI kevalI paryAyanI bhUmikAnI vAta karIe. mukti-mAga sahAyakAraka bhUmikAne paryAyAnvakRta bhUmikA kahe che. bhagavAnanI kevalI paryAyane ahiM paryAya' kahevAmAM AvI che. A paryAya utpanna thatAM jemaNe bhavanA aMta karyAM meAkSanI prApti karI tevA kevalajJAnaprApta jIvAnI bhUmikA paryAyAntakRta bhUmikA' kahevAya che. tAtpaya e che ke bhagavAna mahAvIranI kevalI paryAya thayAM. pachInA cAra va khAda 'paryAyAntakRta bhUmikA' zarU thaI. A 'paryAyAntakRta bhumikAne 'meAkSamAtranI uttara bhUmikA' kahe che. (sU.117) JINDGIA (I: APR Eq* maJjarI TIkA antakRtabhUmi vaLanam / Ilg.17aa // 40 // - www.jainlibrary.org Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gokalpa kalpamaJjarI sUtre 1.472 // TIkA mUlam -teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavaomahAvIrassa paTTammi sirisuhamma sAmI ahesi||0118| chAyA-basmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya paTTe zrI sudharmasvAmI-AsIt ||muu0118|| TIkA-"teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM" ityaadi| tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya paTTe zrIsudharmasvAmI Asit / zrIgautamasvAminaH kevalitvAtpaTTasthApyakhAbhAvena zrIsudharmasvAmina eva paTTe sthaapnaa| yataH Agame-'zrutaM me AyuSman ! tena bhagavatA evamAkhyAtam / evamuktam / yadi kevalinaH paTTe sthApanA'bhaviSyattadA kevalinaH sarvasAkSAtkArAt kutazcidapi zrAvyavirahAt bhagavatA evamAkhyAtamevaM me zrutamiti nAkathayiSyat / ataH kevalI paTTe na sthApyate / iti |mu0118|| mUla kA artha-'teNaM kAle NaM' ityaadi| usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pATa para zrIsudharmA svAmI the / / 0118 // ___TIkA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pATa para zrI sudharmAsvAmI the| zrI gautama svAmI kevalI ho cuke the, ataH pATa para nahIM baiThe; isa kAraNa sudharmA svAmI pATa para pratiSThita kiye gye| isa kA kAraNa yaha hai-Agama meM 'he bhAyuSman ! maiMne sunA hai, una bhagavAna ne aisA kahA hai' aisA ullekha hai| agara pATa para kevalI ko sthApanA hotI to kevalI sarvadarzI-sarvajJa hote haiM, unheM kisI se kucha sunane kI AvazyakatA nahIM hotI, to phira vaha aisA na kahate ki-'bhagavAn ne aisA kahA hai, maiMne munA hai| ata eva kevalI pATa para pratiSThita nahIM kiye jaate|muu0118|| bhUka bhane sAno atha-'teNaM kAlenaM tyAhi. te Na bhane te samaye sAvAna mahAvIranA niaig mAha temanI pATe sudharmAsvAmI birAjayA ema zAstrokta kathana che. sudharmA svAmI karatAM pahelo hakka gotama svAmIne hate, kAraNa ke teo dIkSAmAM vaDIla hatA tema ja kevalI paNa hatA, tyAre sudharmA svAmI kevalI paNa na hatA, tema ja dIkSA ane vayamAM paNa gautama svAmI karatAM nAnA hatA te gautama svAmIne badale sudharmA svAmI pATa upara birAjIta thayA te kema banyuM? tenA pratyuttaramAM zAstrokta khyAna ema che ke "he AyuSpana! sAMbhaLyuM che ke te bhagavAne ema kahyuM che" kevalI pATa upara bese te kevalo sarvajJa ane sadazI hoya che, ane tene koInA pravacanane ullekha karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. pATe sthita thayela vyakti bhagavAnanA pravacanane ulekha na kare te bhagavAnanA zAsanane lepa thAya bhATe gautama svAmI pATana ( yA. (sU0118) sparsonal use Only ma bhagavataH paTTa varNanam / muu0118|| // 472 // Jain Education P ational SLS ww.jainelibrary.org Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kolAgasaMnivese pA mirivaddhamANasAmi goyamasAmiAnaH kalpa maJjarI // 473 // TIkA suhammasAmiparicao mUlam-kollAgasaMnivese dhammillavippassa bhaddilAbhajAe jAo suhammasAmo cauddasavijApArago paNAsarvArasaMte pvvio| tIsa vAsAI sirivaddhamANasAmissa aMtie nivasiya bhagavao nivyANANataraM bArasabarisAI chaumatthapariyAgaM pAuNittA jammao vANauivarisaMte goyamasAminivvANANaMtaraM kevalaNANaM pAviya ararisAI kevalipariyAge ThiccA egasayavarisAiM savvAuyaM pAlaittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa nivvANANaMtaraM vIsaivarisesu vIikaM tesu jaMbusAmiNaM niyapaTTe ThAviya zivaM gae ||muu0119|| chAyA-kollAkasaMniveze dhammillavimasya bhadilA bhAryAyAM jaatH| sudharmasvAmI caturdazavidyApAragaH pazcAzadvarSAnte prbjitH| triMzadvarSANi zrIvarddhamAnasvAmino'ntike nyuSya bhagavato nirvANAnantaraM dvAdazavarSANi chadmasthaparyAyaM pAlayitvA janmato dvinavativarSAnte gautamasvAminirvANAnantaraM kevalajJAnaM prApyASTavarSANi kevaliparyAye sthitvA ekazatavarSANi sarvAyuSkaM pAlayitvA zramaNasya bhagato mahAvIrasya nirvANAnantaraM vizativarSeSu ThagatikrAnteSu jambUsvAminaM nijapaTTe sthApayitvA zivaM gataH ||mu0119|| sudharmA svAmI kA paricaya mUla kA artha-kollAgasannivese' ityaadi| sudharmAsvAmI kollAka sanniveza meM dhammila brAhmaNa kI bhadilA bhAryA ke udara se janme / caudaha vidyAoM ke pAragAmI the| pacAsaveM varSa ke anta meM dIkSita hue| tIsa varSa taka zrI vardhamAna svAmI ke samIpa raha kara, bhagavAn ke nirvANa ke pazcAt bAraha varSa taka chamastha avasthA meM rhe| janma se lekara vAnave varSa ke anta meM mautamasvAmI ke nirvANa ke anantara kevalajJAna mApta karake, ATha varSa taka kevalI avasthA meM raha kara, eka sau varSe kI samagra Ayu bhoga kara, bhagavAn sudharmA svAmIne paricaya bhUgane -'kollAga sannivese tyAhi sudharbhAvAmI heels nAmanA sanivezamA cammita prasanI mAtA nAmanI bhAryAnI kukSi e utpanna thayA hatA. cauda vidyAmAM pAraMgata hatAM. teonI uMmara pacAsame varSe pahoMcI tyAre teo dIkSita thayA hatA. trIsa varSa sudhI vardhamAnasvAmInI samIpamAM rahyA hatA. bhagavAnanA nirvANa bAda bAra varSa sudhI chavAstha avasthAmAM hatA eTale khAMzumA varSanA aMtamAM temane kevalajJAnanI prApti thaI. A kevalajJAna gautamasvAmInA nirvANa bAda thayuM hatuM. teo ATha varSa sudhI kevalI avasthAmAM rahyA. badhuM maLI eka sudharmasvAmi paricaya varNanam / suu0119|| // 473 // rIe Jain Education mational For Private & Personal use only M Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa. sUtre maJjarI // 474 // TIkA-kollAgasaMnivese' ityaadi| kollAgasanniveze kollAka nAmake grAme, dhammilavistha dhammilAkhyabrAhmaNasya bhadilAbhAryAyAM jAtA utpannaH sudharmasvAmI caturdazavidyApAragaH vedacatuSTayaM, RgyajuHsAmAthavarUpazikSA-kalpa-vyAkaraNa-nirukta-syautiSa-chandorUpa-vedAGgapaTaka-mImAMsA-nyAya-dharmazAstrapurANAni ceti caturdazavidyApAraGgataH, paJcAzadvarSAnte pravanitaH dIkSAM gRhItavAn / tataHtriMzad varSANi-yAvat zrIvardhamAnasvAminaH antike-samIpe nyuSya-nivAsaM kRtvA bhagavataH zrIvIrasvAmino, nirvANAnantaraM mokSamAptyanantaraM dvAdazavarSANi TIkA chamasthaparyAyaM pAlayitvA, janmataH utpattikAlAta dvAnavativarSAnte gautamasvAminirvANAnantaraM kevalajJAnaM prApya, aSTavarSANi kevaliparyAye sthitvA ekazanavarSANi sarvAyuSkaM sakalamAyuH pAlayitvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya mahAvIra ke nirvANa ke bAda vIsa varSa bIta jAne para jambUsvAmI ko apane pATa para sthApita karake mokSa gyesuu0119|| TIkA kA artha-kollAka nAmaka grAma meM, dhammilla nAmaka brAhmaNa thaa| usakI patnI bhadilA thii| sudharmAsvAmI usI ke udara se utpanna hue| vaha Rgveda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda meM zikSA, kalpa, mudharmasvAmi vyAkaraNa, nirukta, jyautiSa aura chanda-ina chaha vedAMgoM meM tathA mImAMsA, nyAya, dharmazAstra aura purANa ina paricaya saba caudaha vidhAoM meM pAraMgata the| pacAsaveM varSa ke anta meM unhoMne dIkSA aMgIkAra ko| usake bAda varNanam / tIsa varSa taka zrI vardhamAnasvAmI ke samIpa nivAsa karake, bhagavAna vIra svAmI ke nirvANa ke pazcAta suu0119|| bAraha varSa taka chamastha-paryAya meM raha kara, janma se bAnave (92) varSa ke anta meM, gautamasvAmI ke mokSa nAne ke bAda kevalajJAna prApta karake, ATha varSa taka kevalI-paryAya meM sthira raha kara, ekasau varSa kI varSanuM AyuSya pUruM karI teo mokSa padhAryA, te bhagavAna mahAvIranA nirvANu bAda vIza varSa pUrA thaye mekSa gayA hatA. mekSa padhAryA pahelAM teoe jaMbusvAmIne pitAnI pATe sthApita karyA hatA. (sU0 119) TIkAne artha-kalAka nAmanA saMnivezamAM smilla nAmane eka brAhmaNa rahetA hatA. tenI patnInuM nAma bhaliA hatuM. sudhamAM svAmI tene peTe janma pAmyA hatA. teo veda, sAmaveda, yajurveda ane arthavavedamAM // 474 // nipuNa hatA. zikSA-ka9pa-vyAkaraNa-nirUkta-jatiSa ane chaMda evA vedanA chae aMgamAM pAraMgata hatA. mImAMsA nyAya dharmazAstra ane purANa vigere badhI maLI thI vidyAmAM pravINa hatA. prabhune yoga temane pacAsamAM varSe ____Ata yayAtrIza vasudhI bhopAnanA sabhAsabha ghyA. tyAra pachI sAdhuyaryAbhA yA mAgaNI mAzubhAw.jainelibrary.org Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpamutre | 475 / / Sex Tu nirvANAnantaraM viMzativarSeSu vyatikrAnteSu = vyatIteSu nijapaTTe = jambUsvAminaM sthApayitvA zivaM=mokSaM gataH / sU0 119 / / jaMbU svAmiparicao mUlam - rAyagihe Nayare usabhadattassa seTTiNo dhAriNIe aMgajAo paMcamadevalogAo cubho jaMbU nAma putI hotyA / soya solasararisIo sirIsuhammasAmisamIve dhammaM socA paDibuddho paDivannasIlasammatto ammApaUNaM daDhAgaNa aTThakannAo pariNI / vivAharattIe so sasiNehAdi - tAhi pemasaMmiya vANIhiM na vAmahio / so ya paropparaM kahApaDikahAhiM tA aTThavi itthIo paDibohIa / tIe rattIe cAriyahaM gihe pi navanava anbhahiehiM cauhiM corasa ehiM parivuDaM pabhavAbhihaM coraMpi paDivohIa / tao pacchA uiyaMmi diNayare paMcasayacorabhajjadRga-tajjaNagajaNaNI hisaddhiM sayaM paMcasayasacavIsaiimo hoUNaM NavaNavaIo kaNagakoDIo paricajJa summasAmisamI pavaio se NaM sirijaMbUsAmI solasavarisAI giddatthatte, vIsa vAsAI chAumasthe, coyAlIsaM vAsAI kevalipajjAe evamasII vAsAI saccAuyaM pAlaittA pamavaM aNagAraM niyapaTTe ThAviya sirivIra nivvANAo causahitame varise siddhiM gae / sirijaMbUsAmI jAva mokkhaMgao nAsI tAva eva bharahe vAse dasaThANA bharvisu, taM jahA - maNapajjavaNANaM 1, paramohiNANaM 2, pulAgaladdhI 3, AhAragasarIraM 4, khatragaseNI 5, uvasamaseNI 6, jigakappo 7, saMjamattigaM 8, kevalaNANaM 9, mijhaNA 10 yatti mokkhaM gae u tassi eyA ThANA bucchiSNA / bhavati ettha duve saMgahaNI gAhAo vArasavarisehi goyama, siddho vIrAu vIsahi muhammo / carasahIe jaMbU, vucchinnA tattha dasa ThANA // 1 // maNa 1, paramohi 2, pulAe 3, AhAraga 4, khavaga 5, uvasame 6, kappe 7 / saMjamatiga 8, kevala 9, si-jhaNA 10, ya jaMbummi bucchinnA || 2 || ii ||0120 // samasta Ayu bhoga kara, zramaNa bhagavAn mahAvIra ke mokSagamana ke pazcAt bIsa varSa vyatIta hone para jaMbU svAmI ko apane pATa para sthApita karake mokSa padhAre // 0119 // varSa kevalajJAnanI prApti karI ATha varSa sudhI kevalI avasthAmAM sthita rahI sAmu (100) varSa pUrU karyA bAda eTale bhagavAna mAkSe gayA pachI vIsa varSa pUrA thaye meAkSamAga khullA rahe ne bhagavAnanI drARRzAMgI leAkeAne satata sAMbhaLavA Jain Education bhaje te rAhAthI svAbhI nevA uttama bhane yogya puruSane ghATe sthira . ( sU0 115) Use Only kalpa maJjarI TIkA jaMbU svAmi paricaya varNanam / // 0102 // // 475 // Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtra maJjarI // 476 // TIkA ||jbuusvaamipricyH|| chAyA-rAjagRhe nagare RSabhadattasya zreSThino dhAriNyA aGgajAtaH paJcamadevalokAcyuto jaMbUnAmaputra AsIt / sa ca SoDazavarSIyaH zrIsudharmasvAmisamIpe dharma zrutvA pratibuddhaH pratipannazIlasamyaktvaH ambApitrodRDhAgraheNASTakanyAH paryaNayat / vivAharAtrau sasnehAbhistAbhiH premsNbhRtvaanniibhirnvyaamohitH| sa ca parasparaM kathA pratikathAbhistA aSTApi striyaH pratyabodhayata / tasyAM rAtrI cauryArtha gRhe praviSTa navanavatyabhyadhikaizcaturbhizcorazatai parivRtaM prabhavAbhidhaM cauramapi pratyabodhayat / tataH pazcAt udite dinakare paJcazatacora-bhAryASTaka-tajanaka jananI-nijajanaka jaMbUsvAmI kA paricaya mUla kA artha-'rAyagihe' ityAdi / rAjagRhanagara meM RSabhadatta zreSThI kI dhAriNI nAmaka bhAryA kI kaMkha se utpanna, paJcama devaloka se Aye hue jaMbU nAmaka putra the| solaha varSakI umra meM sudharmAsvAmI ke samIpa dharma sunakara pratibodha paayaa| zIlavata aura samyaktva dhAraNa kiyaa| mAtA-pitA ke prabala Agraha se ATha kanyAoM ke sAtha vivAha kiyaa| suhAgarAta meM vaha snehavatI patniyoM kI premapUrNa vANI se mohita na hue| unhoM ne paraspara kathAoM ke uttara meM kathAe~ kahakara AThau pannIoM ko pratibodhita kiyaa| usI rAtri meM corI karane ke lie ghara meM ghuse hue cArasau ninyAnave (499) coroM sahita prabhava nAmaka cora ko bhI pratibodhita kiyaa| usake bAda dina ugane para pAMca sau coroM, AThauM patnIoM, patnIoM ke mAtA-pitAo jaMbusvAmIne paricaya bhUganI artha -'rAyagihe' yA. hI nArImA Rpamahatta ne pAkSiI nAmanI nAyaryA hatI. tene jaMbU nAmane eka putra hatuM, te pAMcamA devakathI AvyuM hatuM. soLa varSanI umare teNe sudharmAsvAmInI pAse dharma sAMbhaLyo. A sAMbhaLI tene pratibaMdha che. pratibadha thatAM temaNe zIlatrata aMgIkAra karyuM ne sAthe sAthe samyakRttvane paNa dhAraNa karyo. mAtA-pitAnA prabala AgrahathI temaNe ATha kanyAo sAthenuM pANigrahaNa karyuM. prathama rAtrIe paNa te AvI nehAla ane suMdara patnInA premathI hita na thayA. temaNe AMkha rAta praznottarI ka AThe strIone vairAgyanI bhAvanA jAgRta karI. A vakhate temanA gharamAM cArase navANuM cAra dAkhala thayA. A cena uparI prabhava nAmane mATe cAra have, tene paNa jaMbUe bodha ApI vairAgyavAna banAvyuM. tyArabAda bIje divase pAMcaso cAra, ATha pitAnI patnIo, jaMbUsvAmi paricaya varNanam / suu0120|| // 476 // : to Jain Education Alastione For Private & Personal use only " io " ENaw.jainelibrary.org... Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra kalpa maJjarI sUtre TIkA Jaya jananIbhiH sArdha svayaM paJcazatasaptaviMzatitamo bhUtvA navanavati kanakakoTI parityajya sudharmasvAmIsamIpe prtrjitH| sa khalu SoDazavarSANi gRhasthatve, viMzativarSANi chAbasthye, catuzcatvAriMzatvarSANi kevaliparyAye, evamazItizrIkalpa varSANi sarvAyuSkaM pAlayitvA prabhavamanagAraM nijapaTTe sthApayitvA zrIvIranirvANAccatuSpaSTitame varSe siddhiM gtH| zrIjaMbUsvAmi mokSaM gate sati bharate varSe dazasthAnAni vyucchinnAni, tadyathA-manAparyavajJAnam 1, prmaa||477|| vadhijJAnam 2, pulAkalabdhiH3, AhArakazarIram 4, kSapakazreNiH 5, upazamazreNiH 6, jinakalpaH 7, saMyama trikam 8, kevalajJAnam 9, siddhi 10, iti / mokSaM gate tu tasmin etAni sthAnAni vyucchinnAni / tathA apane mAtA-pitA ke sAtha, svayaM pA~caso sattAIsaveM hokara ninyAnaveM karoDa saunayoM kA tyAga karake sudharmAsvAmI ke samIpa saMyama dhAraNa kiyaa| vaha solaha varSa gRhasthAvasthA meM, vIsa varSa chadmasthAvasthA meM, cavAlIsa varSa kevalI-paryAya meM raha kara aura kula assI varSa kI Ayu pAla kara prabhava anagAra ko apane pATa para sthApita karake zrIvIranirvANa se causaThaveM varSa meM siddhi ko prApta hue| zrI naMbUsvAmI ke mokSa jAne para isa bharatakSetra meM dasa sthAnoM kA viccheda ho gyaa| vaha isa prakAra haiM-(1) manaHparyavajJAna, (2) paramAvadhijJAna, (3) pulAkabdhi, (4) AhAraka zarIra, (5) kSapakazreNI, (6) upazama- zreNI, (7) jinakalpa, (8) tIna cAritra, (9) kevalajJAna, (10) mokSa / unake mokSa mAne ke bAda yaha dasa sthAna vicchinna hue| temanA mAtapitAe tathA pitAnAM mAtapitA sAthe ema kula maLI jaMbU zikhe pAMcaso sattAvIza jaNe dIkSA grahaNa karI. dIkSA letA pahelAM pitAnI pAse navANuM karADa senaiyA hatA, teno paNa parityAga karyo. A dhanane tyAga karI sudharmA svAmI pAse AvI sarva jaNAe aNugAra dharmane apanAvyo. jaMbusvAmI soLa varSa gRhasthAzramamAM, vIsa varSa chadmastha avasthAmAM ne cAlIsa varSa kevalI avasthAmAM rahyA hatA. kula eMsI varSanuM AyuSya pUruM karI prabhavaaNagArane pitAnI pATe sthita karI nirvANa padhAryA. vIra nirvANu bAda cesameM varSe teo muktipadane pAmyA ne temanI vANInuM sthAna prabhava nAmanA aNugArane saMpAyuM. jaMbusvAmI mekSa padhAratAM daza sthAne viccheda thayo. je nIce pramANe che-1) manaH paryAvajJAna, (2) parama avadhijJAna, (3) yaalou, (4) 08124 sarIra, (5) kSa54zreNI, (6) pazabhazreSmI, (7) 465, (8) yAstri (e) jJAna, (10) mokSa. jaMbUsvAmi paricaya varNanam / muu0120|| // 477H SEL. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI TIkA bhavato'tra dve saMgrahaNIgAthe dvAdazavavarSeSu gautamaH siddho vIrAd viMzatau sudharmA / catuSSaSTayAM jaMbUH, vyucchinnAni tatra dazasthAnAni // 1 // manaH1, paramAvadhi 2, pulAka 3, AhAraka 4, kSapako 5, pazamAH 6, kalpa7 / // 478 // saMyamatrikaM 8, kevalaM9, siddhi 10 zca jaMbyAM vyucchinnAni // 2 // ||suu0120|| yahA~ do saMgrahaNIgAthAe~ haiM bArasavarisehi goyamu, siddho virAu vIsai muhammo / causaTThIe jaMbU, vucchinnA tattha dasa ThANA // 1 // maNa 1, paramohi 2, pulAe 3, pAhAraga 4, khavaga 5, uvasame 6, kappe7 / saMjamatiga8, kevala 9, sijhaNA 10 ya jaMbummi pucchinnA / 2 / / iti / zrIvIra nirvANa se bAraha varSa bItane para gautama, vIsa varSa bItane para sudharmA aura causaTha varSa bItane para jaMbUsvAmI kA nirmANa huaa| usake pazcAt dazasthAna vicchinna ho gaye // 1 // jaMbUsvAmI ke bAda vicchinna daza sthAna yaha haiM-(1) manaHparyavajJAna, (2) paramAvadhijJAna, (3) pulA- kalabdhi, (4) AhAraka zarIra, (5) kSapakazreNI, (6) upazamazreNI, (7) jinakalpa, (8) tIna saMyama, (9) kevalajJAna, (10) mukti // 2 // ||m0120|| daza sthAne sAthe batAvatI be gAthAo ahiM vaNI levAmAM AvI che- vArasa varisehiM goyamu siddho vIrAu vIsai muhammo / causaTThIe jaMbU , vucchinnA tatthaM dasaThANA ! / 1 / / maNa paramohi pulAe, AhAraga, khaga, usame, kappe / saMjamatiga kevala sijhaNA ya jaMbummi cucchinnA // 2 // iti / arthAta-zrIvIra nirvANathI bAra varSe gautama, trIsa varSa vItatAM sudharmA ane cesaTha varSa vItatAM jaMbunuM nirvANa thayuM. te pachI nIce jaNAvelA daza sthAnake lepa thaI gayAM. bhUsvAmI mAhA5ye sthAnI-(1) manaH pavajJAna, (2) parabha avadhijJAna, (3) galsaidha, (4) mA 24 dain Education Tito arI2, (5) 154zreNI, (6) GuthabhaSa), (7) 43E4() saMyama (6) zAna, (10) bhuti . (sU0120) jabUsvAmi paricaya varNanam / 0120 // // 478 // ww.jainelibrary.org Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA TIkA - 'rAyagihe Nayare' ityaadi| rAnagRhe nagare RSabhadattasya-apamadattanAmakasya zre naH dhAriNyA: aGgajAtaH devalokAt pazcamabrahmadevalokAn cyutaH jaMbUnAmapuSaH jaMbUnAmakaputraH AsIt / sa ca SoDazavarSIyaH SoDazavarSavayaskaH pandhIsudharmasvAmisamope dharma zrutvA pratibuda: bodhamAptaH, pratipannazIlasamyaktvA svIkRtazrIkalpa zIlasamyakravaH ambA-pitro mAtApitroH havAgraheNa-bhatyantAnurodhena aSTa-aSTasaMkhyAH kanyAH paryaNayatna pariNItavAn / vivAharAtrau sa-jaMbukumAraH sasnehAbhiH snehavatIbhiH tAbhiH-aSTAbhiH kanyAbhiH premsNbhRt||479|| vANIbhiH sAnurAgavAgmiH na vyAmohitana mohaM gtH| sa ca parasparam anyo'nyaM kathApratikathAbhiH uttarapratyuttaraH tA-pariNItAH aSTApi khiyaH pratyabodhayat-pratibodhitavAn / tasyAM vivAhasambandhinyA rAtrI cauryArtha gRhe-svabhavane praviSTa navanavaspabhyadhikaizcaturbhiH corazataiH parivRta-pariveSTitaM yuktamityarthaH, prabhavAbhidha TIkA kA artha-rAjagRha nagara meM RSabhadatta seTha kI dhAriNI nAmaka patnI ke udara aGgajAba brahma nAmaka pAMcaveM devaloka se dhyarakara Aye hue jaMbU nAmaka putra the| solaha varSakI umra meM unhoMne sudharmA svAmI se dharma kA upadeza sunA aura pratibodha prApta kiyaa| pratibodha pAkara zIla aura samyaktva aMgIkAra kiyaa| mAtA-pitA ke tIvra anurodha se ATha kanyAoM ke sAtha vivAha kiyaa| magara vivAha kI rAtrimuhAgarAta meM vaha jaMbukumAra anurAgavatI una AThauM kanyAoM kI praNaya-paripUrNa vANI se mohita na hue| unake sAtha jaMbukumAra kI Apasa meM kathAe~-matikathAe~ huii| AThoM ramaNiyone jaMbukumAra ko apanI aura AkRSTa karane ke lie aneka kathAe~ khiiN| unake uttara meM jaMbUkumArane bhI kathA khii| isa prakAra uttara-pratyuttara hone para AThauM navavivAhitA patnIyoM ko bhI pratibodha prApta huaa| usI-vivAha kI rAtri meM cArasau ninnyAnaveM coroM ko sAtha lekara prabhava nAmaka prasiddha cora corI TIkAne atha-rAjagRha nagaramAM RSabhadatta zeThane dhArira nAmanI patnInA udare janma pAmela. brahma nAmanA pAMcamA devalekamAMthI Avela jaMbU nAmane putra hoM. soLa varSanI umare teNe sudhamAMsvAmI pAse dharmane upadeza sAMbhaLe ane pratibaMdha pAme. pratibaMdha pAmIne zIla ane samakRtva aMgIkAra karyuM. mAtA-pitAnA AgrahathI teNe ATha kanyA sAthe lagna karyA. paNa vivAhanI rAtre-suhAgarAtrie te jaMbukumAra te ATha anurAgavALI kanyAenI praNaya-paripUrNa vANIthI mehita thaye nahIM. temanI sAthe jabakumAranI ApasamAM kathAo-pratikathAo thaI. AMTha ramaNIoe jaMbUkumArane pitAnI tarapha AkarSavAne mATe aneka kathAo kahI. temanA uttaramAM jaMbUkamAre paNa kathA kahI. A pramANe uttara-pratyuttara thatAM ATha navoDhA patnI paNa pratibaMdha pAmI. Shrmational me vinI. rAtre yArasanA (496) thozana sAye na sa nAmanA pradhyAta thAra thorI pAne jaMbUsvAmi paricaya varNanam / muu0120|| // 479 // Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI TIkA prabhavanAmakaM cauramapi pratyabodhayatyatibodhitavAn / tataH pazcAt sadanantaraM udite dinakare=sUya paJcazatacora bhAryASTaka-tajanaka-jananI nijajanakajananIbhiH sArdha saha svayam-AtmanA paJcazatasaptaviMzatitamo bhUtvA navazrIkalpa navati kanakakoTIH= suvarNamudrAkoTIH parityajya-vihAya sudharmasvAmisamIpe prabajitaH dIkSAM gRhItavAn / sa jaMbUmuniH khalu poDazavarSANi yAvat gRhasthatve viMzatiM varSANi chAmasthye-chadmasthaparyAye, catuzcatvAriMzatavarSANi // 480 // kevaliparyAye evam ittham azIti varSANi sarvAyuSkaM pAlayitvA prabhavam anagAraM, nijapaTTe-svapaTTe sthApayitvA zrIvIranirvANAt-zrImahAvIrasvAmi-mokSagamanakAlAdArabhya catuSpaSTitame varSe siddhiM gtH| zrI aMbUsvAmI yAvatkAlaparyantaM mokSaM gato nAsIt , tAvadeva bharate varSe vakSyamANAni dazasthAnAni Asan tadyathA-manAparyavajJAnam 1, paramAvadhijJAnam 2, pulAkalabdhiH 3, AhArakazarIram 4, kSapakazreNi 5, upakarane ke liye jaMbUkumAra ke ghara meM ghuse / unheM bhI unhoMne pratibodhita kiyaa| tatpazcAt sUryodaya hone para pA~casau coroM ke sAtha AThoM patnIoM ke sAtha, patnIoM ke mAtA-pitA ke sAtha aura apane mAtA-pitA ke sAtha, Apa svayaM pA~casau sattAIsaveM hokara daheja kI ninyAnave koTi svarNamudrAoM ko tathA apane gharakI akhUTa saMpatti ko tyAga kara sudharmAsvAmI ke pAsa pravajita ho gye| ___jaMbUsvAmo solaha varSa taka gRhavAsa meM rahe, vIsa varSa taka chadmasthaparyAya meM rahe, cavAlIsa varSa taka kevalI-paryAya meM rhe| isa prakAra assI varSa kI samasta Ayu bhoga kara prabhava anagAra ko apane pATa para pratiSThita karake zrImahAvIra bhagavAn ke nirvANakAla se causaThaveM varSa meM mokSa gye| jaba taka jaMbasvAmI mokSa nahIM gaye the taba taka bharatakSetra meM Age kahe dasa sthAna the| ythaamATe jaMbakumAranA gharamAM ghUsyo. temane paNa teNe pratibaMdhita karyA. tyArabAda sUryodaya thatAM pAMcase cerAnI sAthe AThe patnInI sAthe, patnIonAM mAtA-pitAnI sAthe ane potAnAM mAtA-pitAnI sAthe ema kula pAMca sattAvIsamAM te pote daheja (kariyAvara)nI navANuM kareDa suvarNa mudrAone ane potAnI akhUTa saMpattine tyAga karIne sudharmA svAmInI pAse dIkSita thayA. jabUsvAmI soLa varSa sudhI saMsAramAM rahyA, vIsa varSa sudhI chasthAvasthAmAM rahyA, cuMmALIza (44) varSa sudhI kevaLI-paryAyamAM rahyA. A pramANe eMzI (80) varSanuM kula AyuSya bhogavIne, prabhava aNugArane potAnI pATa para pratiSThita karIne zrI mahAvIra bhagavAnanA nirvANa kALathI cosaThamA varSe mokSe sidhAvyAM. jyAM sudhI jammu ULa svAmI mokSa pAmyA na hatA, tyAM sudhI bharata kSetramAM AgaLa kahela dasa sthAna hatA jaMbUsvAmi paricaya varNanam / |mu0120|| // 480 // Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrokalpa mUtre // 481 // Jain Education; zamazreNi 6, jinakalpa 7, saMyamatrikam = parihAravizuddhamukSma saMparAya - yathAkhyAtacAritram - iti cAritratrayam 8, kevalajJAnam 9, siddhiH 10 - iti / mokSaM gate tu tasmin etAni dazasthAnAni vyucchinnAni / radise dve saMgrahaNagAthe- ' vArasa varisehiM' ityAdi / vIrAd-vIranirvANAd dvAdazavarSeSu vyatIteSu maH saH varSeSu vyatIteSu sudharmA mokSaM gataH / tathA catuSpaSTau varSeSu vyatISu jaMbUsvAmI mokSaM gataH / tatra=tasmin jaMbUsvAmini mokSaM gate dazasthAnAni vyucchinnAni vicchedaM prAptAni / tAni dazasthAnAni - manaH = manaH paryavajJAnam 1. paramAvadhijJAnam 2. pulAkaH = pulAkalabdhiH 3, AhArakaH = AhArakalabdhiH 4, kSapakaH kSapakazreNiH 5, upazamaH = upazamazreNiH 6, kala 1: = jinakalpaH 7, saMyamatrikam 8, kevalam = kevalajJAnam 9, siddhiH = mokSazreti dazasthAnAni jaMbAM= jaMbUsvAmini mokSaM gate vyucchinnAnIti // 120 // ( 1 manaH paryatrajJAna, (2) paramAvadhijJAna, (3) pulAkalabdhi, (4) AhAraka zarIra, (5) kSapakazreNI, (6) upazamazreNI, (7) jinakalpa, (8) tIna cAritra - 1rihAravizuddhi, sUkSmasAMparAya aura yathAkhyAta, (9) kevalajJAna aura (10) mokSa | jaMbUsvAmI ke mokSa padhArane para yaha dasa sthAna vicchinna ho gaye / isa viSaya meM do saMgrahaNIgAthAe~ haiM-- vIra - nirmANa se bAraha varSa bItane para gautama siddha hue, bIsa varSa bItane para sudharmAsvAmI mokSa padhAre tathA causaTha varSa bItane para jaMbUsvAmI mokSa pdhaare| jaMbUsvAmI ke mokSa jAne para dasasthAna arthAt dasa bAteM vicchinna ho gaI / vaha dasasthAna yaha haiM - 1 manaH paryavajJAna, 2 paramAvadhijJAna, 3 pulAkapulAkalabdhi, 4 AhArakalabdhi, 5 kSapakazreNI, 6 upazama zreNI, 7 jinakalpa, 8 tIna cAritra, 9 kevalajJAna aura 10 mokSa | jaMbUsvAmI ke mukta hone para yaha dasa sthAna vicchinna hue |0120 // (1) manaHparyavajJAna (2) parabhAvavijJAna (3) pusAGa -samdhi (4) mahAra4- zarIra (4) kSaya:- zrI (6) upazama-zreNI (7) nina- udaya (8) tra yAritra parihAra- vizuddhi, sUkSma-sAMparAya bhane yathAbhyAta (6) ThevaNajJAna mAkSa temanA nirvANu mAda e dasa sthAna viccheda pAmyA. te viSe e saMgrahaNI gAthAo che. vIra-nirvANune khAra varSe pasAra thatAM gautama siddha banyA, vIsa varSa vItatAM sudharmAMsvAmI meAkSa gayA tathA ceAsaTha varSa vItatAM ja bhUsvAmI mekSa gayA. ja bhUsvAmI mAnne jatAM nIcenA dasa sthAna vichinna thaI gayAM. te isa sthAna mAche- (1) manaH paryavajJAna (2) parabhAvadhijJAna, (3) pusAusandhi, (4) AhAra-samdhi, (5) kSayazrI, (1) upazama zreNI, (7) nimya, (8) tra yAstri (E) ThevaNaMjJAna bhane (10) bhokSa. bhUsvAmI bhokSe va A dasa sthAna vicchina thayAM (sU.120) kalpa maJjarI TIkA jaMbU svAmiparicaya varNanam / / '0120 / / // 481 // . Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtre kalpamaJjarI TIkA mUlam-sirijaMbUsAmimmi mokkhaM gae tappaTTe siripabhavasAmI uvAvisIya / tauppattIcevam vijhAyalasamIve jayapurAbhihANaM nayaraM Asi / tattha vijho NAmaNaravaI hotthaa| tassa puttadugaM Asi-- ego jeTThapabhavAbhihAgo, avaro knnipbhvaabhihaanno| tattha jeTupabhavo keNavi kAraNeNaM kuddho jayapuranayarAo zrI kalpa nissariya vijhAyalassa visamatthale abhiNavaM gAma vAsittA tattha nivasIbha / so ya coriya-luMTaNAigari hiyavitti olNbiiy| / 482 // egayA teNa AkaSNiyaM jaM-rAyagihe nayare jaMbU nAmago usamadattaseDhiputto aTTa seTikaNNAo pariNI / dAye tega sasurohito NavaNavai koDi parimiyAzro suvaNNamuddAo laddhAotti / evaM socA so pabhavo coro NavaNavai ahiehiM cauhi corasaehi parivuDo rAyagihe Nayare jaMbUkumArassa gihe coriyaTuM pvittttho| tattha so osAvaNIe vijAe savve jaNe nidie kriib| bhAvasaMjayammi jaMbakumArammi sA vijA niSphalA jaayaa| so jAgaramANo ceva citttthii| tappabhAveNa tassa aTThavi bhajjA jAgaramANIo ceva ThiyA / to so pabhavo coro corehi saddhiM tAo suvaNNamuddAo gahiya cliumaarddho| tayA jaMbakumAro namukkAramaMtappabhAveNa tesiM gaI thNbhii| niyagaI thabhiyaM dadaNa pabhavo vimhio kiMkAyacabimUDho ya jaao| tassa erisiM ThiI dahaNa jaMbakumAro hasIa / tassa hAsaM socA prabhavo taM khiia-mhaabhaagaa| jaM mama iyaM osAvaNI vijA amohA asthi / sA vi tumaMmi NipphalA jAyA / tae puNa amhANaM gaI cAvi thbhiyaa| ao tuvaM ko vi visiTro puriso paDibhAsi / tuma mamovari kivaM kiccA thaMbhaNi vijaM mama dehi / ahaM ca tumbhaM osAvaNi vija dalAmi / tassa imaM vayaNaM socA jaMbUkumAro kahI / imAo loiyavijjAo duggaikAraNAo saMti / tujjha vijAe majhammi pabhAvo na jaao| tumbhANaM gaI jaM mae thaMbhiyA, ettha na kAvi vijjA kAraNaM / ayaM pahAvo namukkAramaMtassa asthi / evaM kahiya jaMbUkumAro tassa cArittadhamma uvaadisii| taM socA pabhavAIgaM corANaM mapaMsi veraggaM saMjAyaM / tao bIe divase saparivAro jaMbakumAro tehiM pabhavAiehiM corehiM saddhiM suhammasAmisamIve pncio| jaMbUsAmimmi mokkhaM gae tappaTTe pabhavasAmI uvAvisI / so u jaMgamakapparukkhovya bhavvajIvANaM manorahaM pUremANo muyaNANasahassakiraNakiraNehi micchattatimirapaDalaM viNAseto bhavahiyayakamalAI viyAseto suhammasAmipariposiyaM caundhihasaMghavADiyaM desaNAmieNaM ahisiMciya uvasama-vivega-veramaNAipupphehiM puphphirya attakallANaphalehi phaliyaM ca kuvvaMto viharai / evaM viharamANo so kAlamAse kAlaM kiccA saggaM go| tao _dain Education igeona cuo so mahAvidehe khitte samuppajjiya sAsao siddho bhavissai ||suu0121|| prabhavasvAmi paricayavarNanam / ||suu0120|| // 482 / / R w .jainelibrary.org Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 483 // TIkA chAyA-zrI jaMbUsvAmini mokSaM gate tatpaTTe zrI prabhavasvAmI upAvizat / tadutpattizcaivam vindhyAcalasamIpe jayapurAbhidhAnaM nagaramAsIt / tatra vindhyo nAma narapatirabhavat / tasya putradvayamAsIt / eko jyeSThaprabhavAbhidhAno'paraH knisstthprbhvaabhidhaanH| tatra jyeSThaprabhavaH kenApi kAraNena kruddho jayapuranagarAd nissRtya vindhyAcalasya viSamasthale abhinavaM grAmaM vAsayitvA tatra nyavasat / sa ca cauya-luNTanAdi garhita vRttim avaalmbt| ekadA tena AkarNitaM yada rAjagRhe nagare jaMbUnAmakaH RSabhadattazreSThiputraH aSTazreSThikanyA paryaNayat / dAye tena zvazurebhyo navanavatikoTiparimitAH suvarNamudrA labdhA iti / evaM zrutvA sa prabhavazcaurI navanavatyadhikaiH mUla kA artha-'sirijaMbUsAmimmi' ityAdi-jaMbUsvAmI ke mokSa padhArane para zrI prabhavasvAmI unake pATa para baitthe| unakI utpatti isa prakAra hai-vindhya parvata ke pAsa jayapura nAmakanagara thaa| vahA~ vindhya nAmaka rAjA thaa| usake do putra the-eka jyeSThamabhava kahalAtA thA, aura dUsarA kaniSTa (choTA) prabhava kahalAtA thaa| unameM se jyeSThapabhava kisIkAraNase krodhita hokara jayapuranagara se nikala kara vindhyAcala ke eka viSama sthAna meM eka nayA gAva vasAkara vahIM rahane lge| unhoMne corI evaM lUTapATa Adi nindita AjIvikAkA avalambana liyaa| ekavAra unhoMne sunA ki rAjagRhanagara meM jaMbU nAmaka RSabhadatta seTha ke putrakA ATha seThoM kI kanyAo ke sAtha vivAha huA hai| unhe apane zvasuroM se ninnyAnaveMkaroDa svarNa-mudrAe~ daheja meM milI haiN| yaha sunakara prabhava bhuuln| matha-'sirijaMbUsAmimmi! tyA svAmI mokSa padhAratai, prabhasvAmI tabhanI pATe miyA temanI utpatti kevI rIte che te jaNAve che. viMdhya parvatanI pAse jayapura nAme nagara hatuM. tyAM vizcaka nAme rAjA hatuM. tene be putra hatA. temAMnA eka jayeSThaprabhava kahevAtA, ane bIjA kaniSThaprabhava kahevAtA. keIpaNa kAraNa vazAt gusse thaIne jayeSThaprabhave jayapura nagarathI bahAra nIkaLI vidhyAcala pahADanA eka viSama sthAnamAM eka navuM gAma vasAvI, te tyAM rahyo. tyAM teNe cerI DAku ane dhADa Adi vaDe AjIvikA karavA mAMDI. eka vAra teNe sAMbhaLyuM ke, rAjagRha nagarImAM RSabhadatta nAmane zeTha rahe che. tene eka putra che, jenuM nAma jaMbUkumAra che. tenuM lagna ATha sarvazreSTha kumArIkAo sAthe thayela che. A ATha kumArIkAo ghaNuM dhanADhaya pitAonI putrIo che. teo navANuM karoDa sonAmahora dAyajAmAM lAvela che. A uparAMta dara-dAgInAne te kaI Are-tAro nathI ! mevumana dravya tayA potAnA piyarothI sAvA che.. prabhavasvAmiparicayavarNanam / muu012|| hato. tene be pu tra jayapura nagarathI banelI Adi vaDe A // 483 // ENww.jainelibrary.org Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA caturbhiH corazataiH parivRto rAjagRhe nagare jaMvakumArasya gRhe cauyArtha prvissttH| tatra saH avasvApinyA vidyayA sarvAn janAn nidritAn akarot / bhAvasaMyate jaMbUkumAre sA vidyA niSphalA jAtA / tatpabhAveNa tasyASTApi bhAryA jAgratya eva sthitAH / tataH sa prabhavacauraH cauraiH sAI tAH sarvAH suvarNamudrAH gRhItvA clitumaarbdhH| tadA jaMbUkumAro namaskAramantraprabhAveNa teSAM gatim astambhayat / nijagati stambhitAM dRSTA prabhavo vismitH| kiM // 484 // kartavyavimUDhazca jaatH| tasyedRzI sthitiM dRSTvA jaMbUkumAro'hasat / tasya hAsaM zrutvA prabhavastamakathayat-mahAbhAga ! mameyam avasvApanI vidyA amoghA asti / sA'pi tvayi niSphalA jaataa| tvayA punarasmAkaM gati vApi stmbhitaa| atastvaM ko'pi viziSTaH puruSaH pratibhAsi / tvaM mamopari kRpAM kRtvA stambhanI vidyA cora apane sAthI 499 coroM ke sAtha, rAjagRhanagara meM AkAra corI karane ke lie jaMbUkumAra ke ghara meM ghuse| unhoMne avasvApinI vidyA se vahA~ ke saba logoM ko nidrAdhIna kara diyaa| magara jaMbukumAra to bhAva-sAdhu ho cuke the| ataH una para avasvApinI vidyA kA asara nahIM huA, vaha jagate rhe| unake prabhAva se unakI AThoM bhAyeM bhI jAgatI hI rhii| tatpazcAt prabhava cora apane sAthI coroM ke sAtha una saba svarNa-mudrAoM (soneyoM) ko baTora (ikaTThA) kara calane ko udyata hue| taba jaMbakumArane namaskAramaMtra ke prabhAva se unakI gati staMbhita kara dii| apanIgati staMbhita (avaruddha) hui dekha prabhava cakita raha gayA aura unhe sUjha na paDA ki aba kyA karanA caahie| unakI yaha dazA dekhakara jaMbUkumAra ko ha~sI A gai / unakI ha~sI sunakara prabhava ne unase kahAmahAbhAga ! merI yaha avasvApinI vidyA amogha (vRthA na honevAlI) hai; parantu usakA bhI Apa para asara nahIM huaa| Apane hamArI gati bhI staMbhita kara dI haiN| isase pratIta hotA hai ki Apa koI viziSTa purUSa hai| AvuM sAMbhaLI, prabhAra pitAnA cAse navvANuM cera sAthIo sAthe rAjagRhI nagarImAM AvI pahoMce. A cArI karavAnA IrAdAthI, te jaMbU kumAranA gharamAM pravezyo. teNe avasthApinI vidyAnI vApti karI hatI. tethI gharanA sava mANune nidrAdhIna karI nAkhyA. paraMtu jaMbU kumArabhAva sAdhu thaI cukayA hatA tethI tenI upara A vidyAnI asara na thaI. tethI teo jAgatA rahyA. tenA jAgavAthI, temanI ATha bhAryAo paNa jAgatI ja rahI. tyArabAda prabhAva cora tamAma senA mahero bhegI karI gAMsaDImAM bAMdhI, pitAnA sAthIo sAthe ravAnA thavA taiyAra thaye te vakhate te jaMbU gumAre namaskAra maMtranA prabhAva vaDe, tene ubhe sthira karI dIdhuM. e ubho rAkhI dIdhuM ke tyAMthI casakI paNa zakya nahi ! prabhava khaMbhita thatAM, te acaMbo pAmya, ne tene kAMI sUjha paDI nahIM. tenI AvI dazA joI, jaMbU kama, 2 hasyA. temanuM hAsya joIne belI haTha ke "he bhAgyavAna ! mArI avasthApinI vidyA nakAmI thaI gaI ! te vidyAe Jan Education In kaI ApanI upara asara karI nahIM paraMtu ulaTuM huM khaMbhita thaI gayA ! AthI jaNAya che ke, Apa kaI adUbhuta vyakti prbhvsvaamipricyvrnnnm| suu0121|| // 484 // Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA mahyaM dehi / ahaM ca tubhyam avasvApinI vidyAM dadAmi / tasyedaM vacanaM zrutvA jaMbakumAro'kathayata-imA laukikavidyA durgatikAraNAH santi / taba vidyAyA mayi prabhAvo na jAtaH, yuSmAkaM gatizca mayA stambhitA, atra na kApi vidyAkAraNam / ayaM prabhAvo namaskAramantrasyAsti / evaM kathayitvA jaMbakumArastasmai cAritradharmamapAzrIkalpadizat / taM zrutvA prabhavAdInAM caurANAM manasi vairAgyaM saMjAtam / tato dvitIye divase jaMbakumAraH taiH prabhavA maJjarI // 485 // dibhizcoraiH saha sudharmasvAmisamIpe pravajitaH / jaMbasvAmini mokSaM gate tatpaTTe prabhavasvAmI upAvizat / sa tu jaGgamakalpavRkSa iva bhavyajIvAnAM manorathaM pUrayan zratajJAnasahasrakiraNakiraNaimithyAtvatimirapaTalaM vinAzayan bhavyahRdayakamalAni vikAsayan sudharmasvAmi Apa kRpA karake staMbhanI vidyA mujhe dIjie-sikhA dIjie, aura maiM Apa ko avasvApinI vidyA sikhA detA huuN| prabhava ke yaha vacana sunakara jaMbUkumArane kahA-yaha laukika vidyAe~ adhogati kA kAraNa haiM / tumhArI vidyA kA mujhapara prabhAva nahIM huA aura maiMne tumhArI gati avaruddha karadI isameM koI vidyA kAraNa nahIM hai| yaha to namaskAra maMtra kA prabhAva hai| isa prakAra kahakara jaMbUkumAra ne prabhava ko cAritra dharmakA upadeza diyaa| prabhavasvAmivaha upadeza sunakara pramava Adi sabhI cauroM ke mana meM virakti utpanna huii| tatpazcAt dUsare dina jaMbUkumAramA paricaya varNanam / una prabhava Adi coroM ke sAtha sudharmAsvAmI ke samIpa dIkSita hue| jaMbUsvAmI jaba mokSa padhAra gaye to prabhavasvAmI unake pATa para virAjamAna hue| ve calate-phirate kalpavRkSa ke samAna bhavya jIvoM ke manorathoM ko mAra pUrNa karate hue zrutajJAna rUpI sUrya kI kiraNoM se mithyAtva rUpI-andhakAra ke paTala kA vinAza karate hue, bhavya lAge che ! Apa maherabAnI karI mane te 'staMbhanI vidyA Ape. tenA badalAmAM huM Apane mArI "avasthApinI' vidyA zIvI ! prabhavanuM AvuM kathana sAbhaLI jaMbUkumAra bolyA. "A laukika vidyAo ardhagatinuM kAraNa che. tArI vidyAno prabhAva mArI upara paDayo nahIM ane mArI vidyAe tArI para asara pADI ! AmAM kaI alaukikatA nathI, paNa namaskAra maMtrane prabhAva che! AvuM kahI jaMbU kumAre, prabhavane cAritra dharmane upadeza Ape. A upadeza sAMbhaLI, // 485 // prabhava Adi sarva therenA manamAM virati bhAva utpanna thaze. bIje divase jaMbUkumAra sAthe, A pAMca ceree sudharmA-svAmI pAse dIkSA grahaNa karI. jaMbusvAmInI muktibAda, prabhava svAmI temanI pATe AvyA. teo ka5hana samAna bhavya jIvanA mane rathe pUrA karavA lAgyA. zrutajJAnarUpI kiraNe vaDe, mithyAtvarUpI aMdhakArane nAza Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpamaJjarI // 486 // TIkA paripoSitAM caturvidhasaMghavATikAM dezanAmRtenAbhiSicya upazama-viveka-viramaNAdi puSpaiH puSpitAm AtmakalyANaphalaiH phalitAM ca kurvan viharati / evaM viharan sa kAlamAse kAlaM kRtvA svarga gtH| tatazcayutaH sa mahA. videhe kSetre samutpadya zAzvataH siddho bhaviSyati ||suu0121|| TIkA-'siri jaMbasAmimmi' ityAdi / vyAkhyA sugamA ||muu0121|| uvasaMhAra mUlam-sampati sUtrakAraH sUtramidaM kalpavRkSatvena prarUpayan phalapradarzanapUrvakam upasaMharati NayasArabhavo bhUmI AlavAlaM ca bhAvaNA / / sammattaM bIyamakkhAyaM, jalaM hissaMkiyA iyaM // 1 aMkuro naMdajammaM ca, vuttI ThANaga vIsaI / / rukkho vIrabhavo jassa, sAhAo gaNahAriNo // 2 caussaMgho pasAhAo, sAmAyArI dalAni ya / pupphAvali ya tivaI, vArasaMgI sugaMdhao // 3 jIvoM ke hRdaya-kamala ko vikasita karate hue, sudharmAsvAmI dvArA poSita caturvidha saMgharUpI vATikA ko apane upadezAmRta se sIMcate hue, upazama, viveka aura viramaNa Adi puSpoM se puSpita karate hue aura AtmakalyANa rUpa phaloM se phalavAn banAte hue vicarane lge| isa prakAra vicarate hue prabhavasvAmI kAla-mAsa meM kAla karake arthAt yathAsamaya deha tyAgakara devaloka meM pdhaare| devaloka se cava kara ve mahAvideha kSetra meM utpanna hokara siddha hoMge // muu0121|| TIkA kA artha- isa sUtra kI vyAkhyA sarala hai| suu0121|| karavA lAgyA. bhagya jenA hRdaya-kamaLano vikAsa karatA karatA, sudharmAsvAmI dvArA piSAela catuvidha saMdha rUpI vADInuM pitAnA upadeza amRta dvArA, siMcana karatAM upazama, viveka ane viramaNa Adi puchI puSita karatAM ane AtmakalyANurUpa phaLethI phalita banatAM vicaravA lAgyA, A pramANe vicaratAM kAla avasare kAla karI teo svargamAM gayA. svagathI AvI mahAvideha kSetramAM utpanna e thaze, tyAMcA bhakSaya 41, siddha gatine pAbhaye. (sU0 121) TIkAne a~STa che (sU0 121) upasaMhAraH suu012|| // 486 // Jain Education Integral ainelibrary.org Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1162811 Jain Education Inte phalaM mokkho nirAbAhA - tAkkhayi muhaM raso / vIrassa bhavarukkho'mU, kappasuttassarUnago // 4 bhavvasaMkaSpakappadu - kappo ciMtiya dAyagI / seviyo viNayA NizcaM dei siddhimaNuttaram // 5 // iya kaSpasutaM saMpUNaM // chAyA - nayasArabhavo bhUmi, rAlavAlaM ca bhAvanAH / samyaktaM vIjamAkhyAtaM jalaM nizzaGkitAdikam // 1 aGkuro nandajanmaM ca vRttiH sthAnaka viMzatiH / vRkSo vIrabhavo yasya zAkhA gaNadhAriNaH // 2 catussaMghaH prazAkhAH sAmAcAryo dalAni ca / puSpAvali ca tripadI dvAdazAGgI sugandhakaH // 3 upasaMhAra aba sUtrakAra isa kalpasUtra ko kalpavRkSa samAna nirUpita karate hue aura phala batalAte hue upasaMhAra karate haiM- bhagavAn mahAvIra kA kalpasUtrarUpa yaha bhatra-kSa hai / nayasAra kA bhava isakI bhUmi hai / bhAvanAe~ isakI kyArI haiM / samakita bIja hai| niHzaMkita Adi jala hai // 1 // nandakA janma aMkura hai| bIsa sthA nakabADa hai| mahAvIra kA bhatra vRkSa hai, jisakI zAkhAe~ gagadhara haiM ||2|| caturvidhasaMgha prazAkhAe~ ( TahaniyA~ ) hai / samAcAriyA patte haiM / tripadI phUla haiN| bAraha aMga saurabha mrugaMdha hai ||3|| mokSa isakA phala hai / anyAbAdha, upasaMhAra mULanA a"--have sUtrakAra A kalpasUtrane kalpavRkSa samAna nirUpita karI tenuM phUla atAve che. kalpasUtrarUpa bhagavAna mahAvIranuM A bhava-vRkSa che ! nayasAranA bhava, A bhava-vRkSanI bhUmi che. bhAvanAo, te bhavavRkSanI kayArI che. A vRkSamAM sakita tenu' khIja che; ane niHzakita Adi prANI che. // 1 // naMdano janma 'kura che. vIsa sthAnakA e mahAvIranA bhavavRkSanI vADa che. mahAvIranA jIva vRkSa che, ne gaNadharA tenI zAkhAo che. // 2 // kalpa maJjarI DhIkA upasaMhAraH / / sU0 121 // // 487 // Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa mutre maJjarI // 488 // TIkA phalaM mokSo nirAbAdhA nantAkSayi mukhaM rasaH / / vIrasya bhavakSo'sau, kalpasUtrasvarUpakaH // 4 bhavyasaGkalpakalpadru-kalpazcintitadAyakaH / sevito vinayAnnityaM dadAti-siddhimanuttarAm // 5 // iti kalpasUtraM sampUrNam // itizrI vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-pazcadazabhASAkalita lalitakalApAlApaka-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApakavAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta 'jainazAstrAcArya' padabhUSita-kolhApurarAjaguru bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAla vativiracita-zrIkalpamUtram sampUrNam // TIkA-'NayasArabhavo' ityaadi| yathAvRkSotpattiyogyAM subhUmi prathamaM nirIkSya AlavAlaM vidhAya rasAlAdirasavatphala bIjAni tatropyante / punastAni jalena sicyante, tadanu tAni bIjAni aGkuratvena jaaynte| tadrakSArtha vRttizca kalpyante / evaM prayatnena tAni bIjAni sapatrazAkhAprazAkhAsamanvitazAkhitvena jAyante / tatra vRkSeSu sarasAni surabhINi puSpANi phalAni ca bhavanti / tathaiva bhagavato vIrasya kalpamUtrasvarUpako'so bhavavRkSo- ananta, akSaya, mukha isakA rasa hai| isa prakAra yaha kalpasUtra vIra bhagavAn kA bhavavRkSa-rUpa hai // 4 // yaha kalpamUtra bhavya jIvoM kA manoratha saphala karane ke lie kalpavRkSa ke samAna hai| abhISTa pradAna karanevAlA hai vinayapUrvaka nitya sevana kiyA huA yaha mUtra sarvotkRSTa siddhi pradAna karatA hai // 5 // kalpasUtra sampUrNa // catuvidha saMdha zAkhAmAMthI phUTelI prazAkhAo che. samAcArIe tenA pAMdaDA che. tripadI tenuM phUla che. bAra aMga (dvAdazAMgI) vRkSanI saurabha-sugaMdha che. te 3 mokSa te vRkSanuM phaLa che. avyAbAdhapaNuM anaMtatA, ane akSaya sukha, te vRkSane rasa che. A prakAre kapasUtra, vIra bhagavAnanuM bhavavRkSarUpa che. 4 A kalpasUtra bhavya jIvonA mane saphaLa karavAvALuM kalpavRkSa che. abhISTa pradAna karavAvALuM che. vinayapUrvaka tenuM nitya sevana karatAM A sUtra sarvotkRSTa siddhi prApta karAve che. je 5 che (ti 5sUtranA rAtI anuvAda .) upasaMhAraH granthasamAptizca 012 // 488 // Fi Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pokalpasUtre 489 // *20000 Jain Educatio 'sti / asya vRkSasya bhUmiH - utpattisthAnaM nayasArabhavaH / bhAvanAH = anityAzaraNAdi dvAdazabhAvanA AlavAlam / asya bIjaM samyaktvam AkhyAtaM = kathitam / jalaM secanajalasthAnIyaM nizzaGkitAdikaM = nizzaGkitAdyaSTavidhasamyaktvA cArarUpaM bodhyam / nandajanma = paJcavizatitamo bhavo'sya vRkSasya aGkuraH / asya vRttiH sthAnakaviMzatiH viMzatisthAnakAni / evaMrUpo vIrabhavaH = mahAvIra janmarUpo vRkSo'sti / asya vRkSasya zAkhA; gaNadhAriNaH - gaNadharA gautamAdayaH santi, prazAkhAH catussaGghaH caturvidhaH saGghaH santi, asya dalAni patrANi sAmAcAryaH =sAdhvAcArarUpAdazaAvazyakAdi sAmAcAryazca santi / asya puSpAvali tripadI - utpAdavyayadhauvyarUpA vijJeyA / triSadIrUpAyAH puSpAvalyAH sugandhakaH = sugandho dvAdazAGgI vidyate / phalaM cAsya mokSaH / tasya raso nirAbAdhAnantAkSayi = avyAhatam anantaM TIkA kA artha- sabase pahale vRkSa kI utpatti ke yogya acchI bhUmi dekhabhAla kara kyArI banAkara, Amra Adi rasadAra phaloM ke bIMja vahA~ boye jAte haiN| phira unheM jala se sIMceM jAteM hai / tatpazcAt ve bIja aMkurarUpa se ugate haiN| unakI rakSA ke lie bAr3a lagAI jAtI hai| isa prakAra ke prayatna se ve bIja pattoM, zAkhAoM prazAkhAo ( TahaniyoM) se yukta vRkSoM ke rUpa meM pariNata hojAte haiN| unavRkSoM meM sarasa aura sugaMdhita puSpa aura phala lagate haiN| isI prakAra yaha kalpasUtra bhagavAn ke bhava-vRkSa ke samAna hai| isakI bhUmi - utpattisthAna nayasAra kA bhava hai / anitya, azaraNa Adi bAraha bhAvanAe~ isakI kyArI haiM / isakA bIja samakita kahA gayA hai| niHzaMkita Adi samyaktva ke ATha AcAra ise sIMcane ke liye jala ke samAna haiN| vIsa sthAnaka isakI vAr3a hai / aisA yaha vIra-bhava vRkSa ke samAna hai| gautama Adi gaNadhara isa vRkSa kI zAkhAe haiM / caturvidha saMgha prazAkhAe~ -- zAkhAoM kI zAkhAe~ haiM Avazyaka Adi sAdhu AcAra rUpa dasa prakAra kI samAcAriyA~ isake patte haiN| utpAda, vyaya, dhrauvyarUpa tripadI isakI puSpAvalI hai| dvAdazAMgI isakA saurabha hai / mokSa isakA phala hai / vyAbAdha, ananta asIma aura akSaya sukha isakA rasa hai / TIkAnA matha.--sauthI pahelAM vRkSanI utpattine ceAgya sArI jamIna joI ne kayArI banAvIne AA Adi rasadAra kaLAnAM mIMja tyAM vAvavAmAM Ave che. pachI tene pANI pAvAmAM Ave che. tyArabAda te khIja aMkura rUpe uge che. tenA rakSaNa mATe vADa banAvAya che. A prakAranA prayatnathI te bIja pAna, DALiyA, ane prazAkhAo (TahuniyeA) vALAM vRkSa rUpe pariName che. te vRkSAne sarasa ane suga MdhidAra phUlA ane phaLeA Ave che. eja pramANe A kalpasUtra bhagavAnanAM bhava-vRkSa jevu che. tenI bhUmi-utpatti sthAna nayasArane bhava che. anitya zaraNu Adi khAra bhAvanAe tenI kayArI che. sAmakita tenuM bIja kahevAyuM che. niHza Mkita Adi samyaktvanA mATa AcAra tene siMcavAnAM jaLa jevAM che. vIsa sthAnaka tenI vAta che. evA A vIra bhava vRkSanA jevA che. Leone SENTE kalpa maJjarI TIkA upasaMhAraH / / su0121 // ||489 / / . Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa maJjarI TIkA // 49 // kSayarahitaM ca mukham asti / evaM prakArako'sau kalpasUtrasvarUpako vIrasya bhavavRkSo vijJeyaH / bhavyasaMkalpakalpadukalpaH-bhavyAnAM mokSArthinAM yaH saMkalpaH adhyavasAya:-abhilASastatpUraNe kalpadrukalpa kalpavRkSatulyaH, ataevacintitadAyakaH asau kalpasUtrasvarUpo vIrabhavakSo vinayAta savinayaM nityaM sevitA-paThana-pAThana-zravaNa-zrAvaNamananAdirUpayA ArAdhanayA ArAdhitaH san anuttarAM-sarvotkRSTAM siddhiM dadAtIti // 1 / 2 / 3 / 4 / // 5 // itizrI jainAcArya jainadharmadivAkara pUjyazrI ghAsIlAlajImahArAja pradhAnaziSya-priyavyAkhyAni-saMskRta-pAkRta-jainAgamaniSNAta-paM. munizrI kanhaiyAlAlajI mahArAja viracitA zrIkalpasUtrasya kalpamaJjarI vyAkhyA sampUrNA / / ||shubhN bhUyAt / / arastu // kalpamUtrarUpa vIra kA yaha bhavavRkSa hai aisA samajhanA caahie| yaha kalpamUtra mumukSu jIvoMkI abhilASA pUrNa karane meM kalpavRkSa ke samAna hai, ataeva sabhI abhiSTa padArthoM kA dAtA hai| vinayapUrvaka isakA nitya paThana pAThana zravaNa zrAvaNa manana AdirUpa ArAdhanA karane se yaha sarvotkRSTa siddhi pradAna karatA hai // 1-5 // priyavyAkhyAnI, saMskRta-pAkRtavettA, jainAgamaniSNAta pUjyazrI ghAsIlAlajI ma. ke pradhAna ziSya paNDita munizrI kanhaiyAlAlajI ma. dvArA racita zrI kalpamUtra kI kalpamaMjarI vyAkhyA sampUrNa huii|| ||shubhN bhUyAt // zrIrastu / gautama adi gaNadhara A vRkSanI zAkhAo che. caturvidha saMdha prazAkhAo-zAkhAonI zAkhAo che. Avazyaka Adi sAdhu-AcArarUpa dasa prakAranI sAmAcAriye tenA pAna che. utpAda, vyaya. dhrauvyarUpa tripadI tenI pupAvalI che. dvAdazAMgI tenI sugaMdha che. mokSa tenuM phaLa che. avyAbAdha, anaMta-asIma ramane akSaya sukha tene rasa che. A prakAranA A kalpasUtra svarUpa bhagavAna mahAvIranuM bhavavRkSa samajavuM joIe. A kalpasUtra mumukSa jInI abhilASA pUrNa karavAmAM kalpavRkSa samAna che. tethI sadhaLA abhiSTa padArtha denArUM che. vinayapUrvaka haMmezAM tenuM paDana pAThana, zravaNa zrAvaNa, manana Adi rUpa ArAdhanA karavAthI te sarvotkRSTa siddhi Ape che. 1-5 priyavyAkhyAnI, saMskRta prAkRtavettA, jainAgamaniSNAta, pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAjanA mukhya ziSya paMDita munizrI kanDeyAlAlajI mahArAja dvArA racita zrI kalpasUtranI kaha5maMjarI vyAkhyA saMpUrNa thaI o nal || zubhaM bhUyAt // // zrIrastu // upasaMhAraH granthasamAptizca suu0121|| // 49 // samAtvw.jainelibrary.org. * Jain Education I Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirimahAvIrasAmikayatavakoTragaM tavANa nAmANi saMkhA tavadivasA divasA pAraNA 180 | chammAsiyaM | paMcadivamUNaM chammAsiyaM caumAsiyaM timAsiyaM 5] aDdacimAsiyaM dumAsiyaM 7 | adbhegamAsiyaM egamAsiyaM aDDhamAsiyaM aTThabhattaM chaTThabhattaM bhaddapaDimA mahAbhaddapaDimA 14 sapobhadapaDimA 10 / yogaphalam 4165 | 351 gyAraha varSa cha mAsa pacIsa dina kI tapasyA huI, aura gyAraha mAsa ikkIsa dina pAraNA ke hue| 0.0Gms cause 360 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra buka bAinDIMga se pIramohamadazAha se ahamadAbAda