Page Text
________________
श्रीकल्पमूत्रे ॥३९१॥
獎賞演真了
कोsपि जीवः, प्रत्यक्षादि प्रमाणेन तदुपलम्भाभावात् । जलबुदबुद इव स शरीराद् उत्पद्यते शरीर एव विलीयते । अतो नास्ति अन्यः कोऽपि पदार्थो यः परलोके गच्छेत् । विज्ञानघनएवैतेभ्यो भूतेभ्यः" इत्यादि वेदवचनमपि अत्रार्थे मानम् । अत्रोच्यते - सर्वप्राणिनां देशतो जीवः प्रत्यक्षोऽस्त्येव, स स्मृत्यादि गुणानां प्रत्यक्षत्वेन संविदस्ति स जीवो देहेन्द्रियेभ्यः पृथगस्ति । यतों तदा इन्द्रियाणि नश्यन्ति तदा स तं तमिन्द्रियार्थं स्मरति, यथा एष शब्दों मया पूर्व श्रुत १ एतद् वस्तु जातं मया पूर्व दृष्टम् २, एष गन्धों मया पूर्वमाघातः ३, एव मधुरतितादिरसो मया पूर्वमास्वादितः ४, एष मृदुकर्कशादि स्पर्शो मया पूर्व स्पष्ट आसीत् । एवं प्रकारो योऽनुभवो मन में सन्देह है कि जो शरीर है वही जीव है । शरीर से भिन्न कोई जीव नहीं है, क्यों कि प्रत्यक्ष आदि प्रमाणों से उसका उपलंभ नहीं होता। जल के बुलबुले के समान जीव शरीर से उत्पन्न होता है । और शरीर में हो विलीन हो जाता है । अत एव उससे भिन्न कोई पदार्थ नहीं जो परलोक में जाता हो । 'विज्ञानघनएवैतेभ्यो भूतेभ्यः' इत्यादि ( पूर्वोल्लिखित) वेद - वचन भी इस विषय में प्रमाण है । अर्थात् पाँचभूतों से यह आत्मा उन होता है, और पाँच भूता में ही मिल जाता है ।
GAY
इस का समाधान यह है सभी प्राणियों को देश से जीव का प्रत्यक्ष होता ही हैं। वह जीव स्मृति आदि गुणों का साक्षात् ज्ञाता है। वह जीव शरीर तथा इन्द्रियों से भिन्न है; क्यों कि जीव, इन्द्रियों के नष्ट हो जाने पर भी, इन्द्रियों द्वारा जाने हुए विषयों का स्मरण करता है। जैसे वह शब्द मैंने पहले सुना था; वे वस्तुएँ मैंने पहले देखी थीं; वह गं मैने पहले सूची थी; वह मधुर और तिक्त रस मैंने पहले चखा था; वह એકજ છે' એ ઘાળાઈ રહેલી શંકા, સભા સમક્ષ પ્રગટ કરી. “ તારા મનમાં સ ંદેહ છે કે, જીવ અને શરીર જુદા નથી, પણ એકજ છે. ક રણ કે પ્રત્યક્ષ આદિ પ્રમાણુ વડે, તેની ઉપલબ્ધિ થઈ શકતી નથી જલના પરપોટા સમાન, જીવ શરીરમાં ઉત્પન્ન થાય છે. અને તેમાંજ વિલય થાય છે. શરીરથી કોઈ ભિન્ન પદાથ છે જ નહિ. કે પરલેાકમાં तो होय ! 'विज्ञानघन एवैतेभ्यो भूतेभ्यः" इत्यादि मा देहवाउयो वडे, तु तारी मान्यता ने पुष्टि आपे छे. "
ઉપર દર્શાવેલી વાયુભૂતિની માન્યતાને નિર્મૂળ કરવા, ભગવાન સમાધાન આપે છે કે, સર્વાં પ્રાણીઓ જુદા જુદા ભાસે છે, તે તેનું પ્રમાણુ છે. જીવમાં સ્મૃતિ વિગેરે ગુણૢા રહેલા છે, તે તેની બીજી પ્રત્યક્ષતા છે. ઇન્દ્રિયા અને શરીરની રચના ભિન્ન ભિન્ન જણાય છે, તે પણ તેના પુરાવા છે. કારણ કે ઇન્દ્રિયાના નાશ થતાં પણુ, ઇન્દ્રિયા Jain Education દ્વારા જણાયેલ વિષયોની સ્મૃતિ રહે છે. પહેલા સાંભળેલા શબ્દો, પહેલી દેખાએલ વસ્તુઓ, અગાઉ સૂંધાએલ પદાર્થો,
For Private & Personal Use Only
कल्प
मञ्जरी टीका
वायुभूतेः
तज्जीव
तच्छरीर
विषय
संशय
निवारणम् ।
||०१०८ ||
॥३९१॥
www.jainelibrary.org
| SR No. | 600024 |
| Book Title | Kalpasutram Part_2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti Rajkot |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 504 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Manuscript & agam_kalpsutra |
| File Size | 18 MB |