Book Title: Bhadreshwar Vasai Mahatirth
Author(s): Ratilal D Desai
Publisher: Gurjar Granthratna Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001061/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANENO ASSOchevI SERS VO zrI bhavara-vasaI mahAtIrtha da) gI CHAU) na, " - - ratilAla dIpacaMda desAI U Bergse Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhulAla jagazIbhAI tathA zrI goviMdalAla jagazIbhAI smAraka pustakamALA - pustaka-2 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha karachanA prAcIna jaina tIrthanI itihAsa-kathA - kaccha pradezanI DIka gaurava-kathA sAthe. ja lekhaka tilAla dIpacaMda desAI . SC 4 prakAzaka gUrjara graMtha ratna kAryAlaya amadAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka - kAMtilAla goviMdalAla zAha gUrjara graMtharatna kAryAlaya gAMdhI mArga, phuvArA sAme, amadAvAda-380001. anya prAptisthAne - navabhArata sAhitya maMdira 162, prinsesa sTrITa, muMbaI-400 002. navabhArata sAhitya maMdira ratanapoLa nAkA sAme, gAMdhI mArga, amadAvAda38001 sarva haka lekhakane svAdhIna O vidyArthI vastu bhaMDAra vANiyAvADa, bhuja, (kaccha) vIranirvANa saMvata 2503 Ase, vi. saM. 2033 okaTobara, 1937. kiMmata trIsa rUpiyA mukhya tasavIrakAra - ela. ema. pomala, bhuja. mudrakaA pustakanA ThAkoralAla goviMdalAla zAha zA 2 dA yu da NA laya jummA masjidanI sAme, pAnakora nAkA, amadAvAda-38 01. chabIonA - paka prinTa rI rAyapura daravAjA bahAra, amadAvAda-380001. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita zrI ANaMdajIbhAI bhAizrI zaMbhubhAI bhAIzrI goviMdabhAI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sama 5Na prajJAcakSu paMDitaratna zrI ANaMdajIbhAI devasIbhAI jenI zrI bhadrezvara tIrtha pratyenI bhakita ananya hatI ane jeonI zrI bhadrezvara tIrthane itihAsa lakhAvavAnI tIvra jhaMkhanAne yakicita pUrI karavA mATe ja A pustaka lakhAyuM che; tema ja zrIyuta zaMbhulAla jagazIbhAI zAha tathA zrIyuta goviMdalAla jagazIbhAI zAha je amArA sukha-dukhanA sAthI mitro hatA ane A pustakanA sarjananA pAyAmAM jenI bhAvanA rahelI che. e traNe savagastha mahAnubhAvanI puNaya smRtine Adara ane snehapUrvaka samarpaNa - ratilAla Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanI anya kRtio vArtAsaMgraha abhiSeka 4. kalyANamUrti 7, mahAyAtrA 2. suvarNakakaNa 5. himagirinI kanyA 8. satyavatI 3. rAma ane virAga 6. samarpaNane jaya 9. padmaparAga caritro samayadarza AcArya (A. zrI vijayavallabhasUrijI) zreSThIvarya zrI kasturabhAI lAlabhAI guru gautamasvAmI itihAsa vidyAlayanI vikAsakathA (zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI 50 varSanI kAryavAhIne ItihAsa - janmazatAbdIne ahevAla (muMbaImAM UjavAyela A. zrI vijayavallabhasurIzvarajInI janmazatAbdIne sacitra ahevAla) pratiSThAno ahevAla (tIthAdhirAja zrI zatruMjaya upara vi. saM. 2032 mAM thayela pratiSThA mahotsavane sacitra ahevAla) anuvAda , devadAsa (zrI jayabhikhkhanA sahakAramAM) kavijInAM kathArane (lekhaka u. zrI amaramunijI ) saMpAdane dhUpasugaMdha (judA judA lekhakonI vArtAono saMgraha) rAjaprazna ( kartA zrI manasukhalAla ravajIbhAI mahetA) jainadharmane prANa (paM. zrI sukhalAlajInA lekhono saMgraha ). (paM. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAnA sahakAramAM). zrI "suzIla"nI saMskArakathAo zrI zatruMjayedvA2ka samarasiMha ane bIjA lekho ( lekhaka zrI nAgakumAra makAtI) tilakamaNi (zrI jayabhikhunI vArtAono saMgraha) zrI AnaMdaghanajInAM pade, bhAga bIje zrI AnaMdaghanacovIzI ( banne upara zrI matIcaMda gi. kApaDiyAnuM vivecana) jainadharmaciMtana (lekhaka paM. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA) jaina itihAsanI jhalaka (lekhaka mu. zrI jinavijyajI) AcArya zrI vijayanaMdanasUri-smArakagraMtha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pustaka saMbaMdhI keTalIka vAta (prastAvanA) kacchanuM bhadrezvara gAma e jema eka prAcIna jaina tIrthadhAma che, tema e sthAna sAthe aneka nedhapAtra ghaTanAo tathA nAmAMkita vyaktiono ItihAsa saMkaLAyela che. ane kacchanA eka mahAna pratApI puruSa zreSThI jagaDrathAnuM nAma to A tIrthabhUmi sAthe eTaluM badhuM ekarUpa banI gayuM che ke, ekanuM nAma letAM bIjAnuM smaraNa sAva sahajapaNe thaI Ave che. ane chellA pAMceka dAyakA daramyAna, jema dezabharamAM A tIrthanI khyAtimAM ane enA yAtrikonI saMkhyAmAM ghaNo vadhAro thayo che tema, enA eka svAbhAvika pariNAmarUpe, enI jAherajalAlImAM tathA sagavaDomAM paNa sArA pramANamAM vadhAro thavA pAmyo che. dara varSe dezanA dUranA tema ja najIkanA pradezamAMthI keTalAM badhAM yAtrike A tIrthanI yAtrAe Ave che ane AnaMda ane saMtoSanuM kevuM madhura smaraNa pitAnI sAthe laI jAya che! AvI AvakAradAyaka paristhitine kAraNe, tIrthanI yAtrAe AvatA aneka jijJAsu ane sahRdaya yAtrikone lAgyA karatuM hatuM ke, A tIrtha saMbaMdhI savistara mAhitI pUrI pADato ene ItihAsa taiyAra karAvavo joIe. Aje A pustaka " zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha" vAcake, jijJAsuo ane itihAsanA premIo samakSa rajU thaI zakayuM che, enuM bIja A vicAramAM raheluM che. javAbadArI svIkAra : sane 1974nI sAlanA jUna mahinAmAM paramapUjaya bAganA sAdhaka munirAja zrI amarendravijayajI mahArAja tathA emanA traNa bhatrIja- munivaro paramapUjaya munirAjazrI manicaMdravijayajI mahArAja, paramapujya munirAja zrI kIti caMdravijayajI mahArAja tathA paramapUjya munirAja zrI jinacaMdravijayajI mahArAja bhadrezvaramAM birAjatA hatA. e badhA munivaronI saraLatA, udAratA, sahadayatA, guNagrAhaka daSTi, tyaparAyaNatA, vatsalatA vagere guNene kAraNe keTalAMka varSothI huM emanA nikaTanA saMparkamAM Avyo hato ane jema jema emanA satsaMgane lAbha maLato gayo, tema tema emanA taraphanA mArA AdaramAM vadhAro thato rahyo che. eTale, thaDAka divasa mATe ArAma levAnI jarUra lAgI tyAre, svAbhAvika rIte ja, mane bhadrezvara tIrthamAM javAno vicAra Avyo, jethI AvA caNiyala munivarone satsaMga paNa thaI zake ane ArAma-AnaMda paNa maLI zake. eTale ame (huM, mArAM panI tathA mArI putrI ci. mAlatI) tA. 6-6-1974nA roja bhadrezvara pahoMcyAM ane tyAM tA. 206-1974 sudhI pUrA paMdara divasa rokAyAM. ame bhadrezvara gayAM enA traNa-cAra varSa pahelAMthI gujarAtanI ( amadAvAdanI) suprasiddha prakAzanapeDhI gujara graMtharatna kAryAlayavALA bhAI kAMtilAla goviMdalAla zAha vagere bhAI o bhadrezvara tIrthano itihAsa lakhI ApavAnI javAbadArI levAno mane Agraha karI rahyA hatA; ane e kAmane huM pahecI vaLI na zakuM ema kahIne huM e vAtane TALI rahyo hato. paNa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAI kAMtilAla vagere bhAIo mArA tarapha evI AdarabharI lAgaNI dharAve che, ane mArA aMtaramAM paNa emanA pratye nAnA bhAIo ke bhatrIjA tarIke evI vAtsalyanI lAgaNI vahyA kare che ke, jethI A vAta huM vadhu vakhata TALI na zakaze ane A pustaka lakhI ApavAnI javAbadArI svIkAravAnuM vicAra karyo. ame bhadrezvara tIrthamAM gayAM, enI pAchaLa e Azaya paNa rahelo hatuM ke, pUjya vidvAna ane vicAraka munivaro tathA bhAIzrI kAMtibhAI vagerenI sAthe vAtacIta karIne, A pustaka lakhavAnI javAbadArI mAre levI ke nahIM eno chevaTano nirNaya karavo. pUjya munirAjoe AvuM pustaka lakhI ApavAnI javAbadArI svIkAra karavAnA vicArane protsAhana paNa ApyuM ane UmithI nItaratA AzIvAda paNa ApyA. bhAI kAMtilAla ane bIjA mitronI lAgaNIbhInI mAgaNI te cAlu ja hatI, tethI have mArAthI ene InakAra thaI zake ema na hata; eTale meM e javAbadArIne tA. 14-6-1974nA reja saharSa svIkAra karyo. traNa varSa karatAM paNa vadhu samaya daramyAna A kAryamAM keTalAka nAnA-moTA avarodho AvatA rahyA, paNa chevaTe A kAma, mArA manane saMtoSa thAya e rIte, pUruM thaI zakayuM, ane mArI mahenatanuM pariNAma A pustakarUpe yAtrike, jijJAsuo ane vAcakenA hAthamAM pahoMcI rahyuM che, ene kevaLa paramAtmAnI kRpAnuM ja phaLa lekhavuM joIe. cAra divaMgata AtmAonuM smaraNa: A pustakanI vAta ahIM lakhI rahyo chuM tyAre, jeo A kAryanA pAyAmAM rahelA che, te cAra divaMgata AtmAonuM smaraNa karavuM ucita che. A cAra divaMgata mahAnubhAvo te bhujapuranivAsI prajJAcakSu paMDitaratna zrI ANaMdajIbhAI devazIbhAI zAha, gUjara graMtharatna kAryAlayanA sthApake ane amArA sukhaduHkhanA sAthI mitra zrI zaMbhulAla jagazIbhAI zAha ane zrI goviMdalAla jagazIbhAI zAhanI bAMdhavabelaDI tathA mArA bhAI zrI jayabhikhu (zrI bAlAbhAI vIracaMda desAI). paMDitavarya zrI ANaMdajIbhAInA to romaromamAM zrI bhadrezvara tIrtha pratyenI UMDI bhaktinI saritA vahetI hatI. A tIrthasthAnamAM atyAre paNa sarvatra je suvyavasthA ane svacchatA jovA maLe che, tenuM mULa A prajJAcakSu paMDitajInI AvI tIrthabhakti, ajaba kAryasUjha ane vyavasthAdaSTimAM paNa raheluM che. A tIrthane ItihAsa lakhAvavAnI emanI jhaMkhanA bahu utkaTa hatI. ane ene pUrI karavA mATe emaNe, zrI zaMbhubhAI tathA zrI goviMdabhAI mAraphata, e javAbadArI svIkAra karavA bhAIzrI jayabhikhune samajAvI lIdhA paNa hatA. ane bhAIzrI jayabhikhue, 5. zrI ANaMdajIbhAI, zrI zaMbhubhAI tema ja potAnA keTalAka mitro sAthe, A tIrthasthAnanI tathA kacchanA keTalAMka bIjAM tIrthasthAnanI mulAkAta laIne e mATenI taiyArI paNa karavA mAMDI hatI. paNa bhAvIne saMketa kaMIka judo haze, te e kAma AgaLa vadhe e pahelAM ja, eka pachI eka, e cAre mahAnubhAvo sadAne mATe vidAya thaI gayA ! A pustaka bahAra paDI rahyuM che tyAre, eka bhAIe svIkAreluM kAma bIjA bhAIe pUruM karyAne kaMIka AlAda mAruM citta anubhavI rahyuM che, e mATe bahu ja vinamratA sAthe svIkAravuM joIe. karacha saMbaMdhI keTalIka mAhitI: A pustakanA lakhANane kevaLa bhadrezvara tIrtha ane enA itihAsa sAthe saMbaMdha dharAvatI mAhitI rajU karavA pUratuM ja maryAdita na rAkhatAM kacchanI dharatI, prajA ane saMskRtinI keTalIka jANavA jevI, bIjAone mATe preraNArUpa banI rahe evI tema ja Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enA jIvanamAM dharabAyelA khamIranAM kaMIka darzana karAve evI keTalIka vAto ane vigate paNa je te sthAnomAM ApavAne meM prayatna karyo che. Ama karavA jatAM pustakanA kalevaramAM jarUra vadhAro thayo che. paNa ethI karachanI saMskRtithI aparicita sahRdaya vAcaka kacacha pradeza sAthe vaNAI gayelI keTalIka khUbIono-bhale Acho-pAtaLA 5Na-paricaya meLavI zakaze, e paNa eka lAbhanI ja vAta che, ema mane lAge che. A pustaka vAMcanArane kadAca ema lAge te navAI nahIM ke, huM kacchanI janatA ane saMskAritA pratye kaMIka abhAva ane AdarabharI bhakti dharAvuM chuM. Ama thavAnuM kAraNa huM pite ja chuM mAruM bacapaNa, tyAre ame dhULiyAmAM rahetA hovAnA kAraNe, kacchI jaina kuTuMba vacce vItyuM che; ane te vakhatathI mArA hRdayamAM karachanA vatanIo pratye eka jAtane mamatAne bhAva vasela che. sAmagrI ane pustakanuM Alekhana : A pustaka taiyAra karavA mATe mane zarUAtamAM je je pustako ane anya sAhityasAmagrI tapAsavAnI jarUra lAgI, tenI eka nAnI sarakhI yAdI meM taiyAra karI hatI. paNa pachI te, A aMge jema jema huM AvI sAhitya-sAmagrInuM avalokana te game tema tema, emAMthI A kAryamAM upayogI thaI zake evI navI navI sAmagrInI bhALa maLatI gaI. pariNAme e yAdI ghaNI moTI banI gaI AmathiI banI zake teTalI vadhu sImamI tapAsavAne meM pUratA prayatna karyo che, ane ema karatAM je mAhitI upalabdha thaI zakI tenuM yathAzaya saMkalana karIne A pustakanuM Alekhana karyuM che. A Alekhana meM nayu aitihAsika eTale ke nakkara hakIkatono ja AdhAra laIne kaya" che. ema na kahI zakAya. AmAM sa sthAnamAM anukRtio, daMtakathAo, anumAna ka95nAone tema ja itihAsane mAnya na thaI zake evI bAbatano paNa Azraya levo paDayo che. A uparathI kadAca ema paNa kahI zakAya ke, A pustaka sAmAnya jijJAsune A tIrtha saMbaMdhI keTalIka mAhitI pUrI pADavA uparAMta, bhaviSyamAM je koI vyakti A tIrthane itihAsamAnya eTale ke yathArtha etihAsika paricaya lakhavA icchaze tene A pustakamAMnI sAmagrI saMzodhana mATenI prAthamika mAhitI pUrI pADavAnuM kAma karaze. eTaluM thaze topaNa huM mAro prayatna saphaLa thayo mAnIza. bAkI te, A pustaka mATenI sAmagrI meLavavA mATe mArAthI banate badhA prayatna karavA chatAM, je sAmagrI huM meLavI ane joI zakyo nathI, e sAmagrI tapAsavAno avasara maLe te AmAM nirUpelI keTalIka bAbatomAM pheraphAra paNa karavo paDe; kAraNa ke, aitihAsika tathyo ke so AvI pramANabhUta sAmagrInA AdhAre ja nizcita thaI zake. AvA AdhAro badalAya to aitihAsika nirNayane paNa badalavA paDe e svAbhAvika che. mArI eka maryAdA: jyArathI ItihAsanA viSayanuM AvuM pustaka lakhavAnuM meM mAthe lIdhuM tyArathI eka haLave ane ramUjabharyo savAla mane thayA kare che ke, jyAre huM nAnapaNamAM nizALamAM bhaNato hato tyAre, itihAsa ane bhUgoLanA viSayamAM mane muddala rasa paDato na hata; emAM mane kaMTALo Avato hato, bahu 5chAta gaNAto hato ane parIkSAmAM mAMDa mAMDa pAsa thato hato. te pachI je pustakamAM Dagale ne pagale itihAsa ane bhUgoLanI jANakArI tathA cokasAInI jarUra paDe evA kAmanA javAbadArI huM kyAM laI beTho? A savAlano javAba huM ApuM enA karatAM A pustaka ja javAba Ape e ucita che. huM te A tabakaka eTaluM ja IcachuM ane prANuM chuM ke, mArI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI maryAdAne kAraNe, mArA hAthe, A pustakamAM evA kAI chabaraDo thavA pAmyA na hoya ke jethI kAI vAta khATA ke vikRta rUpamAM rajU thaI hoya; ane je kAI vAcaka mitra ke vidvAnanA dhyAnamAM AvI je kaMI kSati Ave te mane enI jANu karavAnI maherabAnI kare. pharI chapAvavA jevAM e pustako : ahIM eka sUcana karavAnuM mana thAya che. pUnamiyA gacchanA zrI sarvAMnandasUrijIe " zrI jagaGUcarita " nAme sa MskRta bhASAnuM kAvya (mahAkAvya) racyuM che ane aMcaLaganA zrI amarasAgarasUrijIe " zrI vadha mAnapadmasiM hazreSThIcaritra nAme saMskRta kAvya banAvyuM che. A banne kAvyA pArka gamAM che. " zrI jagaGUcarita '' nuM saMpAdana vis 1952mAM zrI maganalAla dalapatarAma khakhkhare kareluM che. ane emAM emaNe e caritrane anuvAda tathA ghaNI aitihAsika noMdhA paNa Apela che. ane " zrI vadha mAnapadmasiMhazreSThIcaritra "tuM saMpAdana tathA bhASAMtara pati zrI hIrAlAla huMsarAje visa0 1980mAM yu` che. A banne pustakA kacchanA itihAsanI dRSTie, bhAratanA prAcIna baMdUrI vyavasAyanI dRSTie, kacchanA jaina saMdhanA itihAsanI dRSTie tathA jagaDUzA, vamAna zA, pasiha zA, AcAya` zrI kalyANusAgarasUrijI jevA ApaNA prabhAvazALI mahApuruSAnAM caritrAnI dRSTie - ema aneka dRSTie - ghaNAM mahattvanAM ane upayAgI che; ane atyAre e aprApya che. eTale jo kAIka saMsthA enI vadhu hastapratA meLavIne, kAIka sumegya vidvAna pAse enu phrI saMpAdana tathA bhASAMtara karAvIne tema ja graMthamAMnI sAmagrInu, atyAre upalabdha vipula sAmagrInA AdhAre, aitihAsika paryAlayana lakhAvIne, A banne pustakA pharI chapAvaze te| eNe, sAhitya ane itihAsa khanne dRSTie, dhaNuM uttama kAma karyu" lekhAze. A pustakane AvakAra : paramapUjaya munirAja zrI kIticaMdravijayajI mahArAje vAtsalyathI nItaratA ane khUba lAgaNIbhInA tathA AMtaraspazI zabdomAM A pustakane AvakAra ApyA che, ene huM mAru mATuM sadbhAgya lekhuM chuM. emanA AbhAra huM kevI rIte ane kayA zabdomAM mAnI zakuM ? huM te eTaluM ja prArthu chuM ke, emanA jevA snehALa, hitastrI suhRda samA sateAnI kRpA mArA upara haMmezAM varasatI rahe ane huM mArI jAtane evI kRpAne yeAgya. banAvavA prayatna karatA rahe. A pustakanA pravezaka : kacchI sAhitya, itihAsa ane saMskRtinA UMDA abhyAsI ane mArA pratye mitrabhAva dharAvatA zrIyuta dulerAyabhAI kArANI jevA anubhavI jate, A uMmare kaSTa laIne, A pustaka mATe ' pravezaka' lakhI ApIne mane khUba eziMgaNu banAvye che. A pravezaka lakhI ApavA uparAMta emaNe, 32 varSa pahelAM - sane 1945nI sAlamAM - paramapUjya munirAja zrI pUnamacaMdrajI mahArAje kacchanA keAI bhaMDAranI bhadrezvara tInuM vana dharAvatI eka hastapratanI nakala karIne emanA upara mAkalI hatI, te mane ApavAnI je udAratA dAkhavI che, tene huM kayAreya bhUlI zakuM ema nathI. A lakhANanA tathA AvI ja zrI ANu 6jIbhAI e lakhAvI rAkhela karyAM che.. A kAI khIjI pratanI nakala tInA vaNu naneA me' A karAvIte enA AdhAre parita pustakamAM sArA pramANamAM upayAga Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidvAne ane snehIonI sahAya: huM jANuM chuM ke, AvuM pustaka taiyAra karavuM e mAsa gana bahAranuM kAma che; aneka vidvAna vyaktionI AtmIyatAbharI sahAyanA baLe ja huM A kAma karI zakyo chuM. AmAM huM kane yAda karuM ane kone na karuM? mArA mitra paMDitavarya zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA, De. harivallabhabhAI bhAyANa, De. nagInadAsa je. zAha ane paMDita zrI amRtalAla mohanalAla bhojakane te huM, jarAya dayA rAkhyA vagara, khUba pajavato rahyo chuM. uparAMta, De. hariprasAdabhAI zAstrI, DaoN. pravINabhAI parIkha, zrI lakSmaNabhAI bhojaka, De. ramaNIkabhAI zAha, paM. zrI rUpendrakumArajI, paM. zrI bAbubhAI pAlItANAnA jANItA sthapati zrI amRtalAlabhAI mULazaMkara trivedI, mAMDavInA zrI IzvaralAla cunIlAla kApaDiyA tathA emanA utsAhI suputra bhAI haranisa vagerenI sahAya paNa huM leto rahyo. A badhA sArasvato ane snehIo pratye huM UMDI AbhAranI lAgaNI darzAvuM chuM. ane kharekharI muMjhavaNa vakhate amArA zirachatra samA paramapUjya prajJAcakSu paMDitavarya zrI sukhalAlajI pAsethI je sahAya maLatI rahI che, e mATe to huM zuM kahI zakuM ? teo to sadAya hetabharI mamatA varasAvatA ja rahe che. vikhyAta purAtattvAcArya sva. paramapUjya munizrI jinavijayajI pAsethI paNa mane je mArgadarzana maLyuM che, tenuM kRtajJabhAve huM smaraNa karuM chuM. A badhA vidvAno ane nehIonI AvI lAgaNI meLavavA mATe huM mArI jAtane bhAgyazALI mAnuM chuM. mAMDavInA keIka bhaMDAranI hastaprata uparathI zrI bhadrezvaranA caDhALiyAnI nakala karI mokalAvIne pUjya sAdhavIjI zrI vasaMtaprabhAzrIjIe, keTalIka sAmagrI mokalIne pUjya sAtriIjI zrI divAkarazIjIe ane praznonA khulAsA lakhI mokalIne pUjya sAdhavIjI zrI vidya>>bhAzrIjIe mane upakRta karyo che. bhujanA sAkSara zrI rasikalAla jozIe "svadeza" nA divALI aMkenI phAIla mArA upayoga mATe lAMbA vakhata sudhI mArI pAse rahevA dIdhI e mATe huM emane kRtajJa chuM. bhadrezvara tIrthanI peDhInA mistrI zrI goviMdajI dAmajI tathA bhujanA zrI mANekalAla uttamacaMda zAhane paNa huM AbhAra mAnuM chuM. ane mAre sauthI vadhu AbhAra mAnavAno che. A pustaka lakhavAmAM je je pustaka ane sAhitya-sAmagrIne meM upayoga karyo che tenA lekhaka ke saMpAdaka mahAnubhAvone. A sAmagrInI sahAya vagara A pustaka lakhavAnuM mArA mATe zakya ja na hatuM, e nizcita che. gUrjaranI hAmaH doDheka varSa pahelAM aDadhAthI paNa vadhu chapAI gayela A pustakanuM prakAzana beraMbhe paDayuM hatuM tyAre, kharA aNIne vakhate, hajAra rUpiyAnA kharcanI jarAya ciMtA karyA vagara, gUjara graMtharatna kAryAlayanA zrI kAMtibhAI zrI ThAkorabhAI ane zrI manubhAI - e baMdhutripuTIe A pustakanuM prakAzana karavAnI hAma bhIDI tethI ja A pustaka pragaTa thaI zakayuM che. paNa te badhA te mArA svajane ke kuTuMbI jano jevA che, eTale emane AbhAra mAnatAM saMkoca thAya che. ci. mAlatIe, pitAnI adhyayanazIlatAnA baLe, A pustaka taiyAra karavAmAM mane aneka prakAranI sahAya karI che, e joIne huM khUba rAjI thayo chuM. AbhAra : A pustakamAM ApavAmAM AvelI uttama ane mane hara chabIomAMnI ghaNuM moTA bhAganI chabIo bhujanA siddhahasta ane vikhyAta tasavIrakAra ane mArA mitra zrIyuta lAlajIbhAI pimale khUba cIvaTathI lIdhelI che. pustakanuM svaccha ane sughaDa mudraNa amadAvAdanA zAradA mudraNAlaye Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yu che. bbIonA khvAkA jANItA prabhAta preAsesa sTuDiyAe banAvI ApyA che. kkhIonu suMdara chApakAma, kaLAmaya mudraNa mATe vikhyAta, zrI dIpaka prinTarIe karI ApyuM' che. AvaraNunuM citra bhAI zrI jayendra poMcAlIe derI Apyu che. ane pustakanuM khAInDiMga sAMbhAre eNnDa bradharsa karyu A badhAne huM hRdayathI AbhAra mAnuM chuM. che. ahIM A pustaka sabaMdhI mArI vAta pUrI thAya che, eTale kRpAthI yAcanA karIne tathA emanA tathA jijJAsuonA karakamalamAM A anubhavu chuM. 6, amUla seAsAyaTI, amadAvAda-7 khIjA zrAvaNa sudi 1, sAmavAra, rASTrIya parva paMdaramI AgasTa, 1977 r aMtamAM, sArasvata ane sa MteAnI pustaka bheTa dharIne, huM kRtAtha tA ratilAla dIpacaMda desAI agatyanI vinaMti A pustakamAM mudraNanI, prapha rIDiMganI tathA saratacUkanI keTalIka bhUlA rahI javA pAmI che. tethI enuM zuddhipatraka ApavAmAM AvyuM che, tA te mujaba sudhAro karIne ja pustakanA upayAga karavA vinaMti che, Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha ane granthakAra- mArI dRSTie...... zrI ratibhAI (ratilAla dIpacaMda desAI) jevA abhyAsI ane siddhahasta lekhakanA hAthe lakhAyela "zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha" nAmane A abhyAsapUrNa grantha, suMdara rIte chapAIne, prakAzita thaI rahyo che, te joIne eka viziSTa AnaMdanI ane saMtoSanI lAgaNu anubhavI rahyo chuM. - * zrI bhadrezvara tItha e to jaina jagatanuM jANItuM ane mAnItuM tIrthadhAma che. zAMti ane pavitratAnA dhAma samAM, jANItAM jaina tIrthonI nAmAvalImAM AvelA zrI bhadrezvara mahAtIrthanuM nAma paNa agrasthAne mukAya che, ane divase divase enI khyAti vadhatI ja jAya che. - zatruMjaya ane giranAra, Abu ane rANakapura, - sametazikhara ane pAvApurInAM pavitra nAmanI jema, - zaMkhezvara ane bhadrezvaranAM nAmonuM jekuM paNa lokahaiye vasI gayeluM ane lokajIbhe ramatuM thaI gayeluM che. hRdayamAM zraddhA ane bhaktinuM bhAthuM bharIne bhAratanA khUNe khUNethI dara varSe lAkho yAtrike jaina jagatanAM A mahAna tIrthadhAmanI yAtrA karavA mATe UmaTatA rahe che ane jIvanamAM Dagale ne pagale satAvatI aneka prakAranI Adhi, vyAdhi ne upAdhiothI saMtapta banelA potAnA aMtarane prabhubhaktinA zItala jalamAM jhaboLIne, AvAM tIrthadhAmomAM parama zAMtino anubhava karatA rahe che, jIvanane UrdhvagAmI banAvatA rahe che. bhaDezvara tIrthanI vizeSatA : Ama jovA jaIe te, bhAratanI cAre dizAomAM eka ekathI caDiyAtAM evAM aneka prAcIna ane arvAcIna jaina tIrtho zebhI rahyAM che. paraMtu e badhAMnI vacce paNa, potAnI keTalIka AgavI vizeSatAone kAraNe, kacchanuM zrI bhadrezvara mahAtIrtha" juduM ja tArI Ave che. bhAratanA pazcima khUNe, arabI samudranA kinAre (gujarAta rAjyanA kaccha jillAmAM, mundrA tAlukAnA bhadrezvara gAmathI thoDeka dUra ), nIla gagananI nIce, tarapha khulI dharatInI gAdamAM vistareluM A tIrthanuM ativizALa kampAunDa ane emAM AvelI aneka saMdara ImAratane samUha dUrathI koI bhavya vasAhatanuM ramaNIya dazya UbhuM kare che. raMgaberaMgI makAnanI mUlagUMthaNI vacce vizALa paTAMgaNamAM devavimAna samuM zobhI raheluM bAvana jinAlayanuM e bhavya-uttama maMdira prathama darzane ja yAtrikanAM dilane harI le che. e bAvana jinAlayanAM zi95maMDita ta-dhavala zikharonI suMdara hAramALA para laherAtI vajAo ane maMda maMda pavanamAM nRtya karatI ghaMTaDIone mITha-madhura raNakAra jANe dUra dUrathI AvatA yAtrikone premabharyo AvakAra ApI rahela hoya evuM lAge che. ane A tIrthanA AMgaNAmAM AvI pahoMcelo yAtrika, pachI to, jema jema AgaLa vadhatuM jAya che, tema tema tyAMnuM zAMta ane ramaNIya vAtAvaraNa, jagyAnI vizALatA ane svacchatA, rAjamahAlaya samA jinamaMdiranI bhavyatA ane suMdaratA tathA e jinamaMdiranI ArasajaDaSa garbhagRhamAM virAjatI jUnA mULanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAna ane vartamAna mULanAyaka zrI mahAvIra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmI bhagavAnanI karuNA ane upazamarasabharI, jIvaMta lAgatI nayanaramya pratimAo enA hRdayane vadhu ne vadhu kabajo laI le che. maMdiranA zAMta, pavitra ane divya vAtAvaraNamAM darzana, vaMdana ane pUjana karatAM karatAM yAtrika jANe kaI judI ja sRSTimAM AvI caDayo hoya evo AnaMda anubhave che, jIvananI dhanyatA anubhave che. tIrthanI prAcInatA, bhavyatA, vizALatA, manaharatA ane divyatAnA anubhavanI sAthe sAthe ja tIrthano vahIvaTa karatI peDhInA sTAphano vinayaviveka ane saujanyabharyo vyavahAra tathA tyAMnI dharmazALA ane bhojanazALAnI vyavasthAmAM paNa jovA maLatI svacchatA ane sagavaDatA vagere paNa yAtrikane bIjA tIrtho karatAM kaMIka judo ja ane sukhada anubhava karAve che. pariNAme, ekAda divasa mATe A tIrthamAM avele yAtrika be-cAra divasa rahI javAnuM mana kare che. ane eka vAra A tIrthamAM AvI gayelI vyakti pharI pharI ahIM AvavAnI bhAvanAne hRdayamAM sAthe laIne jAya che. AvuM jIvatuM ane jAjaramAna che e tIrthadhAma. mAhitIsabhara graMthanI jarUriyAtaH zrI bhadrezvara tIrthane prAcIna itihAsa bhAre gauravabharyo che; enI madhyakAlIna caDatI-paDatInI hakIkato paNa jANavA jevI che. ane A tIrthanI vartamAna vikAsagAthA to anekane preraNAspada bane evI che. A tIrthane lagatI sarvAgINa mAhitIthI samRddha ane abhyAsapUrNa evA eka suMdara pranthanI jarUriyAta ghaNuM samayathI vartAtI hatI; e mATe pUrve keTalAka prayatna paNa thayelA, paraMtu e kAma saheluM nahotuM. tAmrapatra ane zilAlekha, saMrakRta tathA prAkRta sAhityanA prAcIna grantho ane jIrNazIrNa banelAM hastalikhita pAnAMo, lokamukhe sacavAyelI daMtakathAo ane kiMvadaMtIo, tathA chellAM se-DhasA varSamAM deza-videzanA jaina-ajaina vidvAnoe, ItihAsakAroe ane purAtatvavettAoe karelA A tIrthane lagatAM saMzodhana ane ullekhomAM vIkharAyelI paDelI e badhI vAtonuM saMzodhana, saMbhAjana ane saMkalana karIne ene vyavasthita rUpe granthastha karavAnuM mahAkAya ghaNu vakhatathI kAIka niSThAvAna abhyAsI saMzodhaka ane kuzaLa zabdazilpInI pratIkSA karI rahyuM hatuM......moDe moDe paNa have e pratIkSAne aMta Ave che ane zrI bhadrezvara mahAtIrthanI prAcIna-arvAcIna sthiti viSe vizada chaNAvaTa karate A sarvAMgasuMdara granya, lagabhaga poNe citro sAthe, chapAIne prakAzita thaI rahyo che, tethI sahu jijJAsuo ane tIrthapremIone AnaMda thAya te sahaja che. khUba ja mahenata mAgI le tevuM tIrthanA itihAsalekhananuM A aTapaTuM ane javAbadArIbharyuM kArya paNa saphaLatApUrvaka pUrNa karavAne yaza jaina saMdhanA jANItA lekhaka zrI ratilAla dIpacaMda desAIne kALe jAya che. pranthalekhaka zrI ratibhAI : prastuta granthanA vidvAna lekhaka zrI ratibhAI jaina saMghamAM pIDha patrakAra, kazaLa saMpAdaka ane madhura chatAM maMgala bhAvanAothI bharelI vArtAnA lekhaka tarIke te khUba jANItA che; paraMtu prastuta granthane sarjanathI emanAmAM chupAyelI eka navI ja pratibhA bahAra AvI che. be varSa pUrve pragaTa thayelI ane sarvatra Adara tathA prazaMsA pAmelI "gura gautamasvAmI" nAmanI emaNe lakhelI suMdara kRtine kAraNe jema teo ucca koTinA caritralekhakanI khyAtine pAmyA che, tema prastuta granthanA sajanathI teo, prathama prayane ja, eka acchA saMzodhaka ane itihAsalekhaka tarIkenI pratiSThA paNa prApta karaze ema mane lAge che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLyasarjananI sAdhanA : AjathI lagabhaga traNa-cAra varSa pUrve bhadrezvara tIrthanA ja e zAMta ane ramaNIya vAtAvaraNamAM, gUrjara graMtharatna kAryAlayavALA zrI kAntilAlabhAIne anurodhathI zrI bhadrezvara tIrthane lagato Avo sava"gasaMdhara sacitra anya taiyAra karI ApavAnuM jANItA sAhityakAra zrI ratibhAI desAI e mAthe lIdhuM tyArathI mAMDIne te have jyAre A grantha prakAzita thaI rahyo che tyAM sudhI A kAryamAM amuka aMze huM paNa joDAyelo rahyo chuM. zrI ratibhAIe amArA sahunA AgrahathI ane bhadrezvara tIrtha pratyenI mamatAthI prerAIne A kArya karavAnuM svIkAryuM ane granthalekhana aMgenI rUparekhA ame sAthe besIne taiyAra karI, te pachI e aMgenI hastalikhita ane mukita, vipula chatAM veravikhera sAhitya-sAmagrIne zodhavAmAM, enuM saMkalana karavAmAM tathA upalabdha sAmagrIne granthalekhanamAM upayoga karatAM pahelAM sudIrgha vAMcana-manana ane UMDA saMzodhana dvArA enI cakAsaNI karavAmAM ratibhAIe je zArIrika ane mAnasika zrama lIdhe che, tene sAco khyAla te jemaNe A kArya thatuM nikaTathI joyuM hoya tene ja AvI zake. parata mAM kahe che. je kArya karavAnuM eka vAra mAthe lIdhuM tene pUrepUrI niSThA ane javAbadArInA bhAna sAthe, pitAnAthI bane eTaluM vadhumAM vadhu sArI rIte karavAne emane je svabhAva che, te mujaba A kAryamAM paNa temaNe pUrNa niSThA sAthe pAra pADayuM che ane te mATe temaNe chellAM be-traNa varSamAM gajA uparAMtano zrama lIdho che. A graMtharatnanA sajananI pAchaLa vadhu samaya ane zaktino bhega ApI zakAya te mATe temaNe, jarUra paDaye, AthI paNa vadhu mahatvanAM kahI zakAya tevAM keTalAMka kAryone thoDA samaya mATe gauNa banAvyAM che ane ochA zrame vadhu arthalAbha ane pratiSThA prApta thaI zake evA keTalAka avasarone (ANaMda-vallabhavidyAnagaranI saradAra paTela yunivasaTI taraphathI, jainadharmanuM lekamegya pustaka lakhavA mATe maLelA AmaMtraNa vagerene) emaNe svecchAe jatA karyA che, te paNa huM jANuM chuM. AvI niSThA ane tIrtha pratyenI lAgaNInI sAthe sAthe A grantha vadhu ne vadhu mAhitIthI samRddha bane, emAM raja thatI pratyeka mAhitI vadhu ne vadhu pramANabhUta bane ane ItihAsanA AlekhananuM A aTapaTuM kArya vadhu ne vadhu satyagAmI tathA vAstavika paristhitino khyAla ApanAruM bane, te mATe teo satata jAgrata rahyA che. nAnAmAM nAnI vAtanI cakAsaNI ane khAtarI karavA mATe temaNe aneka vAra moTI moTI lAyabrerI ane granthAlayamAM jaIne aneka grantha uthalAvyA che. jyAM jyAM jarUra paDI tyAM itihAsa ane purAtattvanA khyAtanAma vidvAnene saMparka sAdhI emanI joDe carcAvicAraNA karI che; ane vadhu jarUra paDI to, videzamAM rahela vidvAnane paNa saMparka sAdhe che. parigAme atyAra sudhImAM prakAzita thayelA jaina tIrthonA itihAsa ane paricayane lagatA granthamAM judI ja bhAta pADe evo A granya banyo che. granthanI zailI ane viSayavastu : Akheya graMtha, lekhakanA sudIrdha vAcana manana ane saMzadhananA paripAkarUpe lakhayelo che, tethI vidvAnone paNa emAMthI ghaNuM navuM jANavAnuM ane vicAravAnuM maLI rahe e abhyAsapUNa banyo che. sAthe sAthe ja viSayanI chaNAvaTa ane rajUAtanI zailI evI sarala, sugama ane prAsAdika che ke, jijJAsA dharAvatA sAmAnya vAcakane paNa e vAMcavAmAM rasa paDe ane samagra vastu sahelAIthI samajAI jAya. Ama A grantha vidrogya ane lokabhogya (ubhaya5) banI zake evI rIte lakhAyelo hovAthI e sahune upayogI banaze. agiyAra prakaraNomAM vahecAyelA A granthanuM paheluM prakaraNa "namana kacchanI dharatIne ane Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 " khIjuM prakaraNa kacchamAM jainadhama ane jaina mahAjana' e banne prakaraNeA samagra granthanI bhUmikA ane pravezadvAranI garaja sAre evAM che. lekhakanI bhAvavAhI ane kalAtmaka chatAM TUMkamAM dhaNuM kahI devAnI suMdara lekhanazailInA emAM ApaNune paricaya thAya che. vartamAna bhadrezvara-vasaI mahAtIrthaM nAmanuM trIjuM " prakaraNa ane chelA jIrNodvAra ' nAmanuM ceAthuM prakaraNa lekhakanI sUkSma nirIkSaNuzakti ane jhINavaTabharI dvaNunazailInA anubhava karAve che. tyAra pachInAM traNa prakaraNA teA samagra granthanA hArUpa che. bhadrAvatI nagarI ane bhadrezvara tInA itihAsa aMge tathA kALe kALe emAM thayelI caDatI-paDatI aMge lekhake keTaluM UMDuM ane vyApaka saMzAdhana kayu che tenA yathArtha khyAla teA (5) ' bhadrAvatI nagarI ', (6) 'tInI sthApanA ' tathA (7) Apattio ane jIrNodvArA ' nAmanAM e traNa prakaraNA (pR. 73 thI 144 sudhI ) dhyAnapUrvAMka vAMcIe te ja AvI zake. zilAlekheAnI carcAvALuM AThamuM prakaraNa paNu lekhakanI UMDI adhyayanazIlatAnA khyAla Ape che. tInA vartamAna vahIvaTI taMtrane lagatuM navamuM prakaraNa ane bhadrezvaranAM anya jovAlAyaka thaLAne paricaya karAvatuM dazamuM prakaraNa paNa TUMkamAM dhaNI upayAgI mAhitI pUrI pADe che. chelle chelle, agiyAramA prakaraNamAM, kacchanI paMcatIthInA TUMkamAM paNa vyavasthita paricaya ApIne lekhake granthanI upayeAgitAmAM suMdara vadhArA karyAM che. A agiyAre prakaraNAnA mULa lakhANanI sAthe sAthe dareka prakaraNamAM, pAne pAne, nIce ApavAmAM AvelI aneka pAdanedho paNa mULa viSayane sparzatI aneka jAtanI upayAgI mAhitIethI ane rasaprada vArtAthI vaNAyelI che. lekhakanI vyApaka vidvattAnuM ane parizramanuM pratibiMba emAM paNa joI zakAya che. lagabhaga AkhAye grantha pAtAM pahelAM ja huM vAMcI gayA chuM; ane granthanI rUparekhA nakkI thaI te vakhate mArI je dhAraNA hatI te karatAM paNa vadhu sArI rIte AkhAye grantha lakhAyA che ema hu tA emAM jarAye atizayokita nathI. kacchanA kalAkAromAM ratna samA ze|bhatA, jANItA khIkAra zrI ela.ema. peAmale lIdhelI, lagabhaga pANAse jeTalI, nAnI-meTI khIethI A grantha vadhu suMdara ane samRddha banyA che. 'gurjara grantharatna kAryAlaya ' jevI gujarAtanI khyAtanAma prakAzana-sasthAnA utsAhI saMcAlako zrI kAMtibhAI, ThAkeArabhAI tathA manubhAI e AvA ucca koTInA sa`zeAdhana-granthane taiyAra karAvIne, sarvAMgasuMdara rIte enuM mudraNa-prakAzana karavAnuM je Arthika sAhasa karyuM" che, tenI pAchaLa paNa emanA -prakAzakonA aMtaramAM paDelI zrI bhadrezvara mahAtItha pratyenI bhaktibharI lAgaNI ane granthalekhaka pratyenI Adarayukta mamatA ja kAma karI gaI che. jaina sAhityanI zAbhAmAM vRddhi karanAruM AvuM suMdara prakAzana ApavA badala te paNa ApaNAM abhinaMdunanA adhikArI banyA che. aMtamAM, zrI pArzvayakSAdhirAja tathA bhagavatI zrI padmAvatI devIthI paripUjita, pragaTaprabhAvI devAdhideva zrI pArzvanAtha prabhunI, zrI bhadrezvara tItha marDana, maMgala mUrtinuM aMtaramAM bhaktibhAvathI smaraNu karIne prAthanA karu` chuM ke, jIvananI uttarAvasthAmAM zrI ratibhAInA hAthe, vizvakakSmANakara zrI vItarAga prabhunA dhamazAsananuM gaurava vadhAre evAM aneka grantharatnAnuM sarjana thAya ane emane AtmA sva-para kalyANanA mAge` sadaiva AnaMdapUrvaka AgaLa vadhatA rahe, e ja maMgala kAmanA. vAMkAnera; AvA vadi 13, vi. sa. 2033 li. sva. patra gurudeva AcAya bhagavaMta zrImad vijayapremasUrIzvarapAdapadmaparAgamaliT muni kIrti candravijaya Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praveza ka saMta sUtA bhalA bhakta je bhemamAM, pIra poDhayA jahAM ThAma ThAme; DuMgare DuMgare devanI derIo, khAMbhIo bAMdhanI gAma gAme. deza-zaNagAra dAtAra jaga taNI, bhavya bhadrAvatI bhAra haraNI; bhAratI mAtane khoLale khelatI, dhanya ho ! dhanya ho ! ka7 dharaNI ! karachanI evI pratApI bhUmi para patharAyelI bhadrAvatIno ItihAsa AlekhanArI kalamanI zodha a saikAthI cAlI rahI hatI, e vAta mArA lakSamAM che. AjathI 47 varasa pahelAM, saMvata 1886nA phAgaNa sudI pAMcamanA divase, bhadrAvatInA vasahInA meLAmAM sonagaDhanA "zrI mahAvIra jaina cAritra kalyANa ratnAzrama"nA adhiSThAtA sva. pUjya munizrI kalyANacandrajI mahArAja ane kacachanA AjIvana lokasevaka zrI kAntiprasAda candrazaMkara aMtANI kAMgresanA sabhyo ne dhI rahyA hatA. huM paNa eka UgatA lekhaka tarIke sAhityapremI muni mahArAjanI sevAmAM emanI sAthe hato. e vakhate zrI kalyANacandrajI mahArAje bhadrAvatIno itihAsa lakhavAnI potAnI IcchA vyakta karI hatI, paraMtu A mahAbhArata kArya mArI pahecathI bahAra hovAthI e vAta ahIM ja aTakI gaI. AgaLa jatAM, bidaDA sAdhanAzramanA saMsthApaka adhyAtmapremI sva. velajI ThAkarazI, kalyANacandrajI svAmI ane bhujapuranA paMDita ANaMdajI devazI zAha vacce paNa ghaNI vAra e ja carcA cAlatI hatI. paraMtu eka vakhatanI asalI bhadrAvatI nagarIne itihAsa AlekhanArI kalama kADhavI kyAMthI, e moTo prazna hato. e itihAsane insApha ApanAra to sauthI prathama saMskRta zAstrone jANakAra ho joIe; junA ane navA graMthonA saMzodhanakArya mATe gujarAtI, hiMdI ane aMgrejIne paNa jJAtA hovo joIe; kaccha, kacchI bhASA ane kacchanI saMskRti pratye paNa Adara dharAvanAra joIe; e sthApatyakalAne premI joIe, purAtana pALIA para paDelA muMgA akSarene ukelanAra paNa hovo joIe; kacchamAM paDelA jaina zAstranA bhaMDAra khelAvavAvALo-e aneka guNalaMkRta paMDita maLI Ave tyAre ja A kArya hAthamAM laI zakAya tema hatuM. vakhata vItato gaye, kalyANacandrajI mahArAja sonagaDhanI saMsthAnI sevA karavA UpaDI gayA, velajIbhAI vidAya thaI gayA, paNa prajJAcakSu paMDita ANaMdajIbhAIe bhadrAvatI tIrthadhAmanI sudhAraNane prazna hAthamAM laI lIdhe ane A praznanA ukela mATe ja potAnuM jIvana arpaNa karI dIdhuM. emanA ja prayAsathI bhadrAvatInuM tIrthadhAma bhAratanAM mahAna jaina tIrthadhAmanI haroLamAM UbhI zake evuM adyatana suvidhAo dharAvatuM tIrthadhAma banI gayuM. bhArata AjhAda thatAM kacchanuM vilInIkaraNa thayuM, AvAgamananI sugamatA thaI ane jaina saMgha karachanI paMyatIthInAM darzana mATe kaccha tarapha vaLavA lAgyo. have samasta jaina samAjane bhadrAvatInA itihAsanI kheTa sAlavA lAgI. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLa jatAM amadAvAdanA "gUrjara graMtharatna kAryAlaya'nA saMsthApaka gujarAtI sAhityanA pracAranA bhekhadhArI bhAIo zaMbhulAlabhAI ane goviMdalAlabhAIe bhadrAvatIne itihAsa taiyAra karavA mATe eka samartha sAhityakArane zedhI kADhyo. A sAhityakAra te gujarAtanA lelADIlA lekhaka bAlAbhAI desAI uphe zrI jayabhikhujI. jayabhikhkhuM kalamanA svAmI hatA. sarasvatI-sevA e ja emanA jIvananuM lakSyabindu hatuM. bhadrAvatIne itihAsa lakhavA emaNe kalama hAthamAM te lIdhI, paNa emanI nabaLI AMkhe baMDa pokAravA lAgI; pariName AdaryA adhUrA rahI gayAM, jayabhikhkhuMbhAIe akALe ja jIvanalIlA saMkelI lIdhI ! samaya te potAnuM kArya karate vahete jato hato. gUrjara graMtharatna kAryAlayanAM ratna zrI zaMbhubhAI ane goviMdabhAI gujarAtI sAhityapracAra pratyenI potAnI pharaja adA karIne vidAya thaI gayA! goviMdabhAInA suputra haju te UgIne sara thatA hatA tyAM te emanA para kAryAlayanA saMcAlanano moTo bhAra AvI paDyo. paNa kudarata jenA para bhAra lAge che, tenAmAM te bhAra upADavAnI tAkAta paNa bharI de che. zrI kAMtibhAI ThArabhAI ane manubhAI--e traNe bhAIoe kamara kasI lIdhI, kuneha ane kauzalyathI kAryAlayanI zAna vadhArI dIdhI, pratiSThA jamAvI dIdhI. bhadrAvatInA itihAsanI vaDIlenI adhUrI rahI gayelI IcchA pUrI karavA A bhAIoe nizcaya karI lIdho. sadabhAgye bhadrAvatIne ItihAsa AlekhI zake evo zaktimAna ane sarvamAnya lekhaka emanI najaramAM besI gayo. A lekhaka te muMbaInA jaina samAje jenI sAhitya-sevAnI kadara karIne, deDheka varSa pahelAM ja, jenuM bahumAna karIne suvarNa candraka enAyata karela che, te zrI ratidvAlabhAI dIpacaMda desAI. A ratilAlabhAI bhAvanagaranA "jaina" sAptAhikane varasathI pitAnI sevA ApatA rahyA che. goviMdabhAInA saMtAnane emanA vaDIlenuM adhUruM kArya pUruM karavAnI abhilASA hatI, ane ratilAlabhAIne potAnA baMdhu jayabhikhkhanI bhAvanA mUrtimaMta karavAnI tamannA hatI. ubhayane mATe A eka suvarNa taka hatI. ane ratilAlabhAIe A taka sAdhIne bhadravatIne ItihAsa lakhavAnuM bIDuM jhaDapI lIdhuM. kudarata jeno AdhAra kheMcI le che tenI aMdara eka navI zakti paNa bharI de che, e niyamanuM pratyakSa pramANu ane daSTAMta ratibhAI pote ja che. emanA pUjya pitA dIpacaMdabhAI desAIe ane emanAM prAIba laherIbahene emanI bAhayAvasthAmAM ja dIkSA laI lIdhI hatI. ratibhAI pote ja kahe che: "A bhAI-bahenanI jeDI te mArA pUjya pitAzrI dIpacaMda himacaMda desAI ane amArAM pUjya bALavidhavA pheI-amArA kuTuMbanAM namAyAM bALakanAM hetALa mAtA-zrI laherIbahena. mArA pUjya pitAnuM nAma munirAja zrI dIpavijayajI rAkhavAmAM AvyuM hatuM ane phAIbAnuM nAma sAdhvIjI labdhizrIjI rAkhavAmAM AvyuM hatuM.' A bhAIbahenanA joDalAe paM. khAMtivijayajI mahArAja pAse, rAjakoTamAM, dIkSA grahaNa karI hatI. dIkSA mahotsavane prasaMga ghaNuM AnaMdathI UjavAya hatA. hajAronI medanI ekatra thaI hatI ane saMghavIzrI taraphathI nALiyeranI prabhAvanA thaI hatI. * namAyAM bALako' e zabda Aje paNa ApaNe hRdayane DolAyamAna banAvI de che. e ja eka vakhatanA "namAyA bALakamAM kudarate evI anerI zakti bharI dIdhI ke enI kalamamAMthI pragaTa thatA bhadrAvatInA itihAsanAM darzana karavA ApaNe Aje bhAgyazALI banyA chIe. tyAgamati jevAM vaDIlonA tyAga, tapa, nIti, namratA vagere guNone vAraso Aje ApaNe sau janya Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mati ratilAlabhAImAM mUrtimaMta thate joI zakIe chIe. e vaDIlonA A ucca saMskAra bhadrAvatInA itihAsanAM preraka baLa banI rahyAM che. hiMdI sAhityanA kavisamrATa sva. zrI maithilIzaraNa gupta " sAketa" nAme eka amUka pustakanI racanA karI che. sAketa eTale ayodhyA, A ayodhyAnuM varNana karatAM pahelAM kavizrI devI sarasvatIne vinaMti kare che- ayi dayAmayI devI sukhade sArade, idhara bhI tava varada pANi pasAra de! dAsa kI yaha deha-taMtrI sAra de, roma tAroM meM nayI jhaMkAra de! arthAta e dayAvaMtI devI, sukhadAtrI zAradA mAtA, ahIM A mArI tarapha paNa tAro varadAna denAro hAtha pasArI de! tArA dAsanI dehasitArInA tAra sumeLamAM milAvI de ane enA rAma romarUpI tAromAM navo jhaMkAra bharI de ! mAtA zAradAne ATalI araja karIne kavizrI pitAnI kalama cAlu karatA nathI, paNa bIjI araja kare che- cala ayodhyA ke liye sajA sAja tU, mA~ mujhe kRtakRtya kara de Aja tU . - e mAtA ! tuM tArA sAja sajIne mArI sAthe ayodhyA cAla! ane tuM mane Aje kRtakRtya karI de! - kavi guptajIe "sAketa ne prAraMbha karatAM je lAgaNIo anubhavI hatI, evI ja lAgaNIo A bhadrAvatInI zarUAta karatAM pahelAM mArA mitra ratilAlajIe paNa anubhavI hoya e taddana zakaya che. "sAketa "nA nAyaka rAma che, bhadrAvatInA jagaDUzA che. jagaDUzanuM nAma paNa samasta bhAratamAM savikhyAta che. e dRSTie paNa A bhadrAvatIno ItihAsa eka agatyanuM sthAna dharAve che. A ItihAsa mAtra jaina samAjano ja nahi, ekalA kaccha, saurASTra ke gujarAtane ja nahi, paNa bhAratanA ja eka aMga samAna banI jAya che. enA Alekhana pAchaLa ratilAlabhAI e je parizrama uThAvyo che, tenuM te mUlya ja thaI zake tema nathI. hadayanA raMga vagara AvI racanA thaI zakatI nathI. A pustaka dhArmika daSTie, aitihAsika daSTie ane sthAnika dRSTie paNa eka viziSTa kRti banI jAya che. * kacchanA rAozrI rAyadhaNajI bIjAnA vakhatamAM kacchanI khaMDaNI vasUla karavA amadAvAdanA navAbe, vikramanI aDhAramI sadInI adhavacce, paThANa ajhIma begane meTA lazkara sAthe kara para caDAI karavA moko hato. tene mundrAvALA pIra zAha murAda bukhArIe samajAvIne pAcho vaLe hato, A vAtane anumodana ApatA ane enA viSe vizeSa hakIkata raju karatA kacchanA jaina bhaMDAranA lekhe kahe che ke, saMvata 1794mAM AjhIma bege vasahInAM derAM para humalo karIne mUtio bhAMgI nAkhI hatI. A etihAsika zodha paNa ratilAlabhAInA saMzodhananuM ja pariNAma che. jaina zAstrone saMrakSaNa mATe temane derAsaronAM UDAM bhecarAMmAM bhaMDArI rAkhavAmAM AvatAM. A muktine lIdhe ja videzIonA AkramaNamAMthI jaina zAstro bacI javA pAmyAM che, je Aje bhAratanI amUlya mUDI samAna banI gayAM che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhasaranA derAsaramAM Aje bhoMyarAvALI derI kahevAya che, tyAM eka moTuM bhaMyaruM hatuM keIne khabara na paDe tema tenuM meTuM baMdha karavAmAM AvyuM hatuM. kacchI leke kahetA ke, A bhAMyaruM cheka jAmanagara sudhI jAya che. bhadrAvatI para keTakeTalAM kALacakra pharI vaLyAM che, keTalA rAjAo enA para rAja karI gayA che, keTalAM yuddho laDAya che, tene zaMkhalAbaddha itihAsa UMDA saMzodhanathI lekhake ahIM rajU karyo che. vasahI mahAtIrtha bhadrAvatInA itihAsa mATe emaNe to jANe bhekha ja dhAraNa karI lIdhe hato. jaina zAstra, purANa, prAcIna ane arvAcIna hiMdI, gujarAtI ane aMgrejI aitihAsika graMtha tathA kacchanA ItihAsano hAtha caDathI teTalAM tamAma pustakone khaDale potAnI AsapAsa khaDakIne esI gayA, jyAM jyAM bhadrAvatI najare caDe tyAM tyAM UDI najare tenuM nirIkSaNa karavA lAgyA ane haMsadRSTithI tAratamya kheMcavA lAgyA. emane vicAra Avyo ke, mAtra graMtha dvArA bhadrAvatInAM sAyAM darzana thaI zake tema nathI; bhadrAvatInuM sAcuM svarUpa nihAravA mATe te, kavi guptajI kahe che tema, tenA khoLAmAM jaIne besavuM joIe. eTale kacchanI dharatInuM avalokana karavA ane kacachanA jaina bhaMDAromAM paDI rahelA graMthane ukelavA mATe ratilAlabhAI kacchamAM UtarI paDavA, ghaNuM divase kacchamAM rokAyA, kacchanI paMcatIrthInAM aitihAsika daSTie darzana karyA ane bhadrAvatI saMbaMdhI eka eka tatvane jhINI najare joIne tene sAra tAravI lIdho. pachI te bhadrAvatI devI khuda emanA kAThAmAM AvI vasyAM ane emanA aMtaranAM dvAra ughADI dIdhAM. bhadrAvatInuM sAcuM svarUpa emanI kalame jhIlI lIdhuM, pariNAme bhadrAvatInA ItihAsane A amUlya graMthanAM ApaNane darzana thaI zakya. emanI kalame bhadrAvatInA saMzodhana sAthe kacchanA itihAsanI keTalIka hakIkata 5ra 5NuM na prakAza pAtharyo che. jena bhaMDAromAM dabAI rahelI kacchanA itihAsanI ane kacchanA rAjavIonI keTalIka vAta emanA saMzodhane bahAra ANI che. kacchanA rAjavIo AjathI 400 varasa pahelAM paNa jainadharma pratye keTalI AsthA dharAvatA hatA, tenuM ApaNane bhAna thAya che. rAozrI pahelA kheMgArajI te ema ja mAnatA hatA ke, emane kacachanuM rAjya apAvanAra gorajI mANekaberajI che; bhujamAM mANekamerajInI pizALa Aje paNa e vAtanI yAda Ape che. pizALamAM aMbAjInI mUrtinI sthApanA karavAmAM AvI che. mANekamerajIe kheMgArajIne ApelI sAMje sAMga vaDe kheMgArajIe amadAvAdamAM siMhane mAryo hato te-Aje paNa tyAM mojUda che. vijayAdazamInA divase A sAMganuM pUjana karavAmAM Ave che. kacchane pATavIkuMvara pahele ekaDo ghUMTavA mANekamerajInI pizALamAM jato ane pizALane garaja enA kAnamAM "oma namaH siddhAya" e yaMtra dUkate, e vAta te prakhyAta che. kheMgArajI bAvAnA kuMvara bhAramalajI gAdIe AvyA tyAre bhadrAvatInA tIrthadhAma ane derAsaranI jamInane kabaje bhAramalajInA bhAyAta ane masiyAI bhAI hAlA DuMgarajIe laI lIdhA hatA. paNa, muni zrI vivekaharSa gaNinA prayAsathI, rAozrI bhAramalajIe DuMgarajIne samajAvIne derAsaranuM jena tIrtha ane tIrthanI jamIna zrAvakane soMpI dIdhAM, eTaluM ja nahi paNa pitA taraphathI mundrA tAlukAnuM kuMdaroDI gAma paNa derAsara nIce ApI dIdhuM hatuM. A hakIkata ratilAlabhAInA saMzodhanamAMthI ja bahAra AvI che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meTI khAkhara (kaccha)ne "zatrajayAvatAra' nAmanA jaina maMdiramAMthI vi. saM. 1956nA samayane saMskRta zilAlekha malyo che, te parathI jaNAya che ke, vi. saM. 1656mAM vijayasenasUrinI AjJAthI vivekaharSa gaNie kacchamAM vihAra karI eka cAtumasa bhujamAM ane bIje cAturmAsa rAyapuramAM karyo hatA. te daramiyAna kacachanA rAva bhAramalajIe bhuja nagaramAM "rAyavihAra " nAme eka suMdara jaina maMdira baMdhAvyuM hatuM, tyAra pachI vivekaharSa gaNi kacachanA jesalA nAme prAMtamAM gayA; tyAM khAkharanA lekane zraddhAvAna karI gujarAtamAMthI salATo bolAvI saM1657mAM keTalIka jana pratimAonI pratiSThA karAvI hatI. gAmanA bIjA zrAvakee saM. 1659mAM " zatru jayAvatAra ' nAmanuM bIjuM bhavya maMdira baMdhAvyuM. - bhadrAvatInA uddhAramAM, mAMDavInA yati khAMtivijayajInI preraNAthI, mahArAozrI dezaLajI bIjAe paNa moTo phALo Apyo hato. AvI ghaNI vAto, je kacachanA jaina bhaMDAromAM ja chupAyelI hatI. tene zrI ratilAlajIe jAhera janatA samakSa rajU karI dIdhI che. : dezaLa darabAranAM cauda ratna gaNatAM, temAM prathamanAM traNa ratna tarIke "motI, mera, aru khata' e traNa jaina yatione samAveza thato. khaMta eTale mAMDavInA yati khAMtivijayajI. A khAMtivijayajI "beDA gora" eTale "baherA gorajInA nAme oLakhAtA. e dhanavaMtarI vaida jevA moTA nAhIda hatA. bALako mATe emanI bALAgoLIo AkhA kacchamAM prakhyAta hatI. emanI nADI parIkSAno eka kisso che. eka vakhata A boDA gorajI eka cAraNa kavinI nADI joI rahyA hatA. nADI parIkSA vakhate daradIno hAtha belata hoya che ane dine hAtha tene sAMbhaLato hoya che. A paristhiti joIne cAraNa kavinA aMtaramAMthI eka kacchI dehAro bahAra AvI paDayo hatha bole ne hatha suNe, kana tAM suNe na kIM; kAM baDe gurujI suNe, khyo ke suNe na tIM. hAtha bole che ane hAtha sAMbhaLe che. ane te bIje kaI na sAMbhaLe evI rIte sAMbhaLe che. kaccha rAjyane sahAyabhUta thavAmAM jena tiono moTo hisso che. sauthI prathama kacchanA bAla rAjakamAra pahelA kheMgArajInA nirAdhAra jevA hAthane potAnA hAthamAM laIne tenA bhagna hRdayamAM navo utsAha bharanAra carADavAnA yati mANekaberajI hatA. ' kheMgArajI bAvA kacachanI gAdIe AvyA tyAre mANekamerane bAra gAma ApelAM ane jene para lAge karI Apelo. kaccha-bhujanI vrajabhASAnI pAThazALAnA pahelA adhyakSa rAjasthAnanA yati kanakakuzaLajI hatA. emane bhaTTArkane khitAba ane rehA gAma lakhapatajIe Apela. kacacha rAjya para jainadharmane eTalo prabhAva hato ke, parvAdhirAja paryuSaNanA samaye, purA paMdara divasa sudhI, kacchamAM pUrepurI ahiMsA pALavAmAM AvatI. paMdara divasa lagI gheTAM-bakarAM salAmata rahetAM, dariyAnI mAchalIo paNa salAmata rahetI. kaMdoIne mIThAIne cUle paNa saLagato na hato. kALIAna (caNAno) tAva ane luhAranI bhaThThI paNa baMdha rahetAM. kacchanAM cAre zaheromAM ane gAmaDe gAmaDe paryuSaNane sAda pheravavAmAM Avate ane mAtA ahiMsAnuM pAlana karavAmAM AvatuM. A niyamane bhaMga karanAra zikSAne pAtra Tharate. kaccha rAjya paranA jainadharmanA upakArone yAda rAkhavA ane tene yatkiMcit badale vALavA ahiMsAnA A niyamane sakhata rIte amala karavAmAM Avato hato. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 A pustakanA prakAzanathI zrI ratilAlabhAIe kacacha para ane kacachanA ItihAsa para meTe upakAra karyo che. karacha viSe emanA aMtaramAM keTalo Adara che, te emanA AraMbhanA zabdothI ja samajI zakAya che. "kaccha pachAta che" ema kahenAranI AMkhe lekhaka khelI nAkhI che. kaccha pachAta pradeza nathI, paNa AgaLa vadhatA jagatanI pragati sAthe kadama milAvanAra pragatimAna pradeza che. e vAta emaNe potAnA jAtaanubhavathI sAbita karI batAvI che. bhAratanI janatA jyAre suSuptimAM hatI tyAre kacha-mAMDavInA paMDita zyAmajI kRSNavarmA jAgI UThaDyA hatA ane briTiza salatanata sAme emaNe kAtine jhaMDe pharakAvI dIdho hato. gujarAtanA sAhityakAro ane kalAkArone camakAvanAra "vIsamI sadI'nA taMtrI kacchanA hAjImahamada alArakhyA zivajI hatA. kaccha-bhujamAM kavio ghaDavAnI bhAratanI ekanI eka pAThazALA sthApanAra kacachanA mahArAozrI kavi lakhapatajI hatA. AvA aneka draSTAMte rajU karIne kacchanA sAcA svarUpathI lekhakamitre gujarAtanI janatAne vAkepha karI che. kacchanI asmitA ane saMskAritAno ullekha karatAM teo kahe che: "kacchanI dharatIne ItihAsa ane tenA astitvanI kathA cheka purANakALa sudhI vistarelAM che. ane aneka saMta-mahAtmAo, satIe sannArIo, zuravIro ane sAhasike, sAgarakheDUo tathA zAhadAgaree karachanI dharatIne zIla ane samarpaNanI bhAvanA, ThaMDI tAkAta ane saMpattithI tejasvI ane gauravavaMtI banAvI che, e vAtanI itihAsa sAkSI pUre che. A eka ja vAkyamAM samasta kacchano samAveza thaI jAya che ane ka7 zuM che te samajI zakAya che. sattaramI sadInI zarUAtamAM ka7abaDAsAnA ArIkhANuM gAmanA vardhamAna ane padmasiMha nAmanA be jaina bhAIe ArIkhANAthI bhadrAvatImAM AvIne vasyA hatA ane dariyAmAge vepAra kheThIne emaNe aDhaLaka dhananI kamANI karI hatI. nAno bhAI padmasiMha te cheka cIna sudhI pahoMcI gayo hato. kaca7 jene mATe gaurava laI zake evI A kathA ratibhAIe kacachanA nAnabhaMDAranAM jaina zAstromAMthI zodhI kADhI che. ItihAsa ane bhUgoLanI navI vyAkhyA ApatAM teo jaNAve che ke, "dharatInI kathA te bhUgoLa ane mAnavInI kathA te itihAsa." eTale "bhadrezvara-vasahI mahAtIrtha" mAM ItihAsa ane bhUgoLa ubhayane samAveza thaI jAya che. jemsa barjesa ane lephaTananTa pisTonsa jevA mahAna aMgreja ItihAsakAroe paNa A mahAtIrthanA saMzodhana pAchaLa keTalo parizrama uThAvyo che, te paNa A pustaka dvArA jANI zakAya che. A pustakanA prakAzanathI karachanI tripuTI ane amadAvAdanI tripuTInA AtamA Aje prasannatA anubhavatA haze. zrI ratilAlajIe avizrAMta zrama uThAvIne kaccha, saurASTra ane gujarAtane bhadrAvatI mahAtIrthanA itihAsanI mahAna bheTa ApI che. mahAgujarAtanI janatA enI kadara karIne A amUlya bheTane saharSa vadhAvI leze e AzA asthAne nathI. suSu ki bahunA? 9, dInadayAla sosAyaTI, amadAvAda-9; -dulerAya kArANI vasaMta paMcamI. vi. saM2033. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a nu krama 29 A pustaka saMbaMdhI keTalIka vAta (prastAvanA) graMtha ane graMthakAra-mArI daSTie (pUjya muni zrI kIrti caMdravijayajI mahArAja) pravezaka zrI dulerAya kArANI ) saMdarbhagraMthasUci zuddhipatraka 1. namana karachanI dharatIne 3-12 "kacchaDo bAre mAsa" 3; zIla, samarpaNa ane sAhasanI dharatI 4; dharmabhAvanA, dharmasthAno ane dhArmika sumeLa 7; nibhAvanAM sAdhane 7; kacchanI saMskAritA 8; sAhitya, saMgIta ane kaLAne vArase 9; bIju AgavApaNuM 11. 2. kacchamAM jainadharma ane jaina mahAjana 13-21 jenadharmanuM dayeya 13; kacchamAM jinamaMdira ane tIrtho 14; jena mahAjana 15; kacachanA vikAsamAM jene yatione phALe 18; vartamAna nivRtta mahArAozrI 20; jagaDUzAhanuM nAma ane kAma 21. 3. vartamAna bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha 22-48 bhadrezvara nagaranI jAherajalAlI ane smRti 22; tIrthane puNyAga 23; zAMta, ekAMta, sohAmaNuM dharmasthAna 23; traNa gaDha 24, paramAtmAnAM darzana 26; be zilAlekha 27; raMgamaMDapamAM paramAtmAnI sanmukha 28; mULanAyakanI pAchaLanuM anokhuM puThiyuM 29; mULanAyakanI mUti uparano lekha 30; ghummaTanuM citrakAma ane be zilAlekho 32; devInI mUrti e 33; bhamatInI derIe 33; zrI kalyANasAgarasUri tathA mahAkALI vagerenI derI 34; jUnA mULanAyaka zrI zAmaLiyA pArzvanAtha 34; bhoMyarAvALI derI 35; zrI sudharmAsvAmInI mUti 36; derIonA jIrNoddhAra karAvanArAnA lekha 37; viziSTa pUjAmaMDapa 37; zrI AsubhAInuM basTa 37; zilpakaLAnI samRddhi 38; raMgarogAna ane zilpakAma 39; TAIlsano upayoga 40; maMdiranA uMbarA 40; vipula citrakAma 40; bahAranI adUbhuta keraNI kara; uparanA bhAganuM zipasauMdarya 43; viziSTa zilpAkRtio 44; thoDAka bhagna avazeSo 44; eka zilAlekhaH enI sAcavaNInI jarUra 45; upAzrayamAM eka chabI ane eka mUrti 45; coghaDiyAM ane bhAvanA 46; pratimAo vagerenI saMkhyA 46; gacchonA sumeLanI dharma bhUmi 47; tapagacchanuM gurumaMdira 47; kharataragacchanuM gurumaMdira 47; pAyacaMdagacchanuM gurumaMdira 48; aMcaLagara7nI derI 48. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. chelle jIrNoddhAra 49-72 jIrNoddhAra ane vyavasthA 49; jIrNoddhAra pahelAMnI karachanI paristhiti 50; mahArAe zrI dezaLajI bIjA para; yati zrI khAMtivijayajI pa3; dezaLajI bAvAnuM bhezvaramAM Agamana pa4; yatithIne mahArAozrI sAtheno saMbaMdha 54; mahArAozrInuM vacana ane jaina saMghamAM jAgRti pa6; jIrNoddhAranuM kAma 59: A uddhAranI noMdha 59; aMgrejonA saMparkane lAbha; purAtattvanuM rakSaNa 60; karnala mekama ane bIjA aMgrejonI bhadrezvara pratye lAgaNI 61; eka zaMkA 62; zaMkAne khulAsA 63; mULanAyakanI pherabadalI 63; tIrthanI chelI behAlIne saMbhavita samaya 64; jIrNoddhAranI jarUra 65; chello jIrNoddhAra kaJ; eka khulAso 6 7; traNa gacchono triveNI saMgama 68; yAtrA-meLe 68; zeTha zrI nagInadAsa karamacaMdane mahAna saMdha 70. 5. bhadrAvatI nagarI 73-88 itihAsanI jhAMkhI keDIo 73; nagarInI vAta 74; nagarInI prAcInatA 74; kanaka cAvaDAne kabaje 77; bhadrAvatImAMthI bhadrezvara 77; solaMkI ane vAghelA zAsana 77; jADejAonuM zAsana 79; bhadrezvarane kilo 79; keTalAka zilAlekha 79; graMthastha u9lekho 81; zrI jagaDucarita 81; zrI vardhamAna-padmasiMhaThicaritrama 82; prazastiomAM bhadrezvarano ullekha 86; thoDAka noMdhapAtra ullekha 87; khedakAmanI jarUra 88. 6, tIrthanI sthApanA 88-15 tAmrapatra aMge vicAraNA 90; tAmrapatra sAMpaDayA pahelAMnI vAta 95: mAMDavInI prata 97; bhadra zvaranI prata 99; che. jemsa bajesa 99; zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyA 100; yati zrI khAMtivijayajIe ekatra karelI mAhitI 101; saMprati rAjAe tIrtha sthApyAnI navI vAta 103; A tIrtha vasaI kayArathI kahevAyuM 103; tIrthanA upadezaka-pratiSThApaka keNa 104. 7, Apattio ane dvAro 106-149 keTalIka ApattikAraka ghaTanAo 106; samayasaranI sahAyo tathA jIrNoddhAro 11 sthaLa nirdeza ane vizeSa vicAraNA 111; (1) saMprati rAjAe karAvela jIrNoddhAra 111; (2) kAlakasUrinA bhANejane uddhAra 113; (3) vanarAjano jIrNoddhAra 113; (4) kanaka cAvaDAno uddhAra 113; (5) zrImAlIone uddhAra 117; ) mahArAjA kumArapALane uddhAra 118; (7) zrI jagatacaMdrasUrijInA upadezathI thayela uddhAra 119: (8) vastupALa-tejapALane uddhAra 119; (9) jagaDU zAne uddhAra 121; jagar3azAnA jIrNoddhArane samaya 130; (10) vAghelA sAraMgadevane uddhAra 131; (11) jAma rAvalane jIrNoddhAra 133; (12) visaM. 1622ne zrIsaMghanA uddhAra 136; (13) mahArAo zrI bhAramalajIne uddhAra 140; (14) vardhamAna zAha tathA padmasiMha zAhane uddhAra 144; (15) karnala mekamanDe vagere aMgreja amaladAronA sahakArathI jenI sAthe karele uddhAra 147. 8. zilAlekha 150-163 [1] tIrthamAMnA zilAlekha 150; [a] vidyamAna zilAlekha 150; (1) vi. saM. 1939ne saMskRta zilAlekha 151; A zilAlekhano bhAvArtha 153; (2) visaM. 1938ne gujarAtI zilAlekha Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153; (3) vi. saM. 1659no zilAlekha 154; bhAvArtha 154; (4) vi. saM. 1594ne zilAlekha 155; bhAvArtha 155, (5) vi. saM. 1304ne pratimAlekha 156; artha 1pa6; thoDIka vicAraNA 156; (6) bilakula nahIM Ukalato zilAlekha 157; [A maMdiramAMthI lupta thayelA (dabAI gayelA) zilAlekho 157; (1) 157, (2) 157; (3) 158; (4) 159; [2] bhadrezvaranA ullekhavALo zilAlekha 159; [3] bhadrezvaranI prAcInatAnuM sUcana karatA anya lekho 160; pratimAlekha 160; eka lekha aMge mahatvane khulAso 160. 9. vahIvaTa ane sagavaDe 164-184 zeTha vardhamAna kalyANajInI saMsthA 164; baMdhAraNanI keTalIka jANavA jevI bAbato 166; TrasTanA uddeze 167; baMdhAraNamAM pheraphAra aMge 167; TrasTIo, pramukha ane menejIMga TrasTI 168; pratinidhi 168; peDhInI sthApanAthI te atyAra sudhInA TrasTIonI yAdI 168; mAchI (nivRtta thayelA) TrasTIo 169; peDhInI sevA karanAra vidyamAna TrasTIo (vi. saM. 2009) 169; vi. saM. 2030nA vartamAna TrasTIo 170; dharmazALAo vagerenI sagavaDo 172; judAM judAM gAmonA saMghanI tathA vyaktigata mAlikInI dharmazALAo 172; tIrthanI peDhI hastakanI dharmazALAo 173; upAzrayo 173; bIjI imArato 174: bIjI sagavaDe 174; (1) covIse kalAka pANI 174; (2) vIjaLI 174; (3) sepTIka TekavALAM jAjarU 174; (4) speziyala bleka 174; (5) ramatanuM medAna 175; vadhamAna nivAsa 175; peDhI hastakanI dharmazALAo 175; vyakitagata imArata 175; phUlavADI 15 oLI tathA upadhAnanI sagavaDa 175; bahAragAmanAM jinamaMdira vagerenI sAcavaNa 176; zrI mahAvIra jaina vAcanAlaya 176; peDhInA atyAranA mukhya mahetAjI 176; zrI vardhamAna jaina bhejanAlaya 177; pahelI kAryavAhaka samiti 178; vi. saM. 2008nI kAryavAhaka kamITI 180; vi. saM. 2021 nI kAryavAhaka kamITI 180; vi. saM. 2024mAM racAyela kAryavAhaka samiti 181; atyAre vahIvaTa saMbhALI rahela kAryavAhaka samiti 181; zarUAtanAM makAne 182, bhejanAlayanuM svataMtra ane suMdara makAna 182; bhojanAlayanI saphaLatA 183; lekacAhanA 184. 1. bhadhiranAM jovAlAyaka sthaLo 185-197 cAra bhAIbadhAnAM smAraka 185; gaCzAnI traNa mahelAto 186; cokhaMDA mahAdeva 187; eka kaMDano ullekha 188; mahela ke masjida? 188; khImalI masjida 189; lAlazA bAjha pIrano pho 190; paMjorA pIra 190; khaMDita derI 191, taLAva ane enI AsapAsa 191; gAmanI aMdaranAM keTalAMka sthAna 191; bharUDiyA gAma 192; bhUtezvaranuM maMdira 192; DheDhANa taLAva ane vAva 193; dudA harijananI vAva 193; eka prazna 194; jUnI chatrI : jagaDUzAnI beThaka 194; motInuM khetara 194; hanumAnanI derI 196; cako pIranI daragAha 196; A be imArato kyAM? 196; noMdha 197. 11. kacchanI moTI tathA nAnI paMcatIthI 198-224 moTI paMcatIthI 198; abaDAsA tAlukAnI viziSTatA 199; moTI paMcatIthI 201; sAMdhANa 201; sutharI 202; koThArA 207; eka jANavA jevI vAta 210; mukhya zilpI 210; pratiSThAmahotsava 211; kharca ane enI vahecaNI 211; mAhitI pUrNa zilAlekha 212; vizALa Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaTa 213; jakhau 213; nalIA 215; terA 218; zrI jIrAvalA pArzvanAthanu 'di 218; zrI zAmaLIA pArzvanAthanu` madira 219; kacchanI nAnI pacatIthI 221; mudrA 221; bhujapura 222; meATI khAkhara 222; nAnI khAkhara 222; khIDA 222; mAMDavI 223; khIjA keTalAMka sthAna 223; pATanagara bhuja 223; bIjA sthAne ra23; kathakATa 224. puravaNI [ keTalAka umerA, sudhArA tathA khulAsA] 225-232 yati zrI sumatisAgaraviracita zrI bhadrezvara tItha tuM cADhALiyu* rara5; taidha 230; zrI pArzvacaMdrasUrijInu* guruma dira 230; "mahAvIranagara" nAmakaraNu 231; mULanAyakanA lAMchana aMge agatyane khulAsA 231; sthApanA nahIM paNa ka5 232; e vardhamAna zeTha khIjA che 232; pacIsa nahIM paNa 5dara varSa 232; acaLagacchanA hatA 232; jemsa barjesa 232, vizeSanAmeAnI sUcI 241 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbhagraMthasUcI gujarAtI acalagacchIya pratiSThA lekha : saM5. ane saMze. zrI pArzva; prakA. zrI akhila bhArata acala ga7 (vidhipakSa) kavetAmbara jaina saMgha, muMbaI, sane 1971. aMcalagaccha digdarzana le. zrI "pArtha"; prakA. zrI muluMDa aMcalagaccha jaina samAja (khImajI ghelAbhAI khAnA); muluMDa muMbaI, sane 1968, upadezaprAsAda bhASAMtara (bhAga bIjo) : kartA A. zrI vijayalakSmasUri mahArAja; prakA. zrI jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara; AvRtti bIjI; vi. saM. 1978. kacchakalAdhara (pUrvAdha tathA uttarArdha) le. dulerAya kArANI; prakA. yati zrI kesarIcaMdrajI, sonagaDha AvRtti trIjI; vi. saM. 2024, kaccha giranAranI mahAyAtrA : le. mohanalAla cunIlAla dhAmI; prakA. zrI jaina sastI vAMcanamALA, bhAvanagara; Azare vi. saM. 1985. kaccha dezano itihAsa : le. zrI AtmArAma kezavajI dvivedI; sane 1876. . kacchanI bhUgoLavidyA : le. dalapatarAma prANajIvana khakhara; AvRtti pahelI; sane 1875 ane AvRtti trIjI sane 1887. karachanI lekakathAo (bhA. 1) : le ane prakA. zrI lAlajI mULajIbhAI joSI (koTaDI-kaccha); sane 1929. kacchanuM vepArataMtra le. ane prakA. zrI DuMgarazI dharamazI saMpaTa; vi. saM. 1991. kacchanuM saMskRtidarzana : le. rAmasiMhajI kA. rAThoDa; prakA. rAyasiMha ke. rAThoDa, kumAra kAryAlaya, amadAvAda; sane 1959. kaccha-bhadrezvara vasahI tIrthane saMkSipta paricaya : prakA. zrI bhadrezvara tIrthanI peDhI; sane 1965. kArA DuMgara kacchajA athavA itihAsa ane lekakathAmAM kaccha : le. zrI ela. epha. rabrika viliyamsa kRta " The Black Hills"ne anuvAda, anuvAdaka kacchanA nivRtta vidyAdhikArI zrI paTaNI; praka. ela. ema. rASTraka viliyamsa, IglAMDa; sane 1963. gujarAtano prAcIna itihAsa : le. rA. bA. goviMdabhAI hAthIbhAI desAI; prakA. gujarAta varnAkayulara sosAITI amadAvAda AvRtti cothI, sane 1921. gujarAtanA rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa : (graMtha pahelo: ItihAsanI pUrvabhUmikA, sane 1972; graMtha bIjo : mauryakAlathI guptakAla, sane 1972; graMtha trIjo : maiitrakakAla ane anumaitraka kAla, sane 1874) saMpA. rasikalAla cho. parIkha ane Do. hariprasAda ga. zAstrI; prakA. zeTha bhoLAbhAI jesiMgabhAI adhyayana-saMzodhana vidyAbhavana, amadAvAda. citradarzana : kartA tathA prakA. mahAkavi nAnAlAla dalapatarAma, amadAvAda; sane 1921. jagaDuzAha athavA jagatano pAlanahAra : le. maNilAla nyAlacaMda zAha; prakA. jene sastI vAMcanamALA, bhAvanagara; vi. saM. 1882. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jagatazAha : le. guNuvatarAya AcAya+; prA. zrI jIvanamaNi sAcanamALA TrasTa, amadAvAda; AvRtti bIjI; sane 1961 jaina tI sa`sagraha (bhA. 1le) : prakA. zeTha ANuMdajI kalyANajInI peDhI, amadAvAda; sate 1953, (vizeSa teAMdha taiyAra karanAra paDita zrI a'bAlAla premacaMda zAha, amadAvAda.) jaina tIrthInA itihAsa : le. muni zrI nyAyavijayajI (tripuTI); prakA. dezI vrajalAla phUlacaMda paTavA, mahesANA; sane 1949. jaina para parAnA itihAsa bhA. 1 (sane 1952) ane 2 (sane 1960) : kartA munizrI danavijayajI, muni zrI jJAnavijayajI, muni zrI nyAyavijayajI (tripuTI); prakA* maMtrI, zrI cAritra smAraka graMthamAlA, amadAvAda. tau mAlA : (pustakanA lekhaka-prakAzakanAM nAma tathA savata maLI zakela nathI.) dAna-tema-kalyANamALA : sapA, sAdhvIjI zrI kamalazrIjI mahArAja; prakA, zrI kaccha-sutharI (abaDAsA) jaina sa"ghanA prama`dhathI zA. dAmajI je. ladhA, zA. bhavAnajI na. bhAjarAja, sutharI-ka; sane 1968. devA dhAdhala : le. zrI sukAnI"; prakA. kumAra kAryAlaya, amakAvAda; AvRtti bIjI, sane 1974. pAlItANA jaina prakaraNa : prakA. zeTha ANuMjI kalyANajInI peDhI, sane 1926, paurANika kathAkAza : derAsarI DAhyAbhAI pI., gujarAta varnAkayulara seAsAyaTI, amadAvAda; sane 1932. praznottara puSpamALA : kartya munirAja zrI haMsavijayajI; prakA. zrI AtmAna6 jaina sabhA, bhAvanagara; vi. saM0 1967. bhadrezvara tI nu ceADhALiyu* (hastalikhita), kartA ti zrI sumatisAgarajI, mAMDavInA jaina bhaMDAranI pethI na. 62, kramAMka 388. : bhadrezvaranI jINu prata (hastalikhita) : enI paDita zrI ANuMdajIbhAIe karAvela nakala. bhAratanAM jaina tIrthA : le, muni zrI kanakavijayajI gaNi, prakA. peApaTalAla vanamALI zAha; sane 1953. bhogAlika kASa : derAsarI DAhyAbhAI pItAMbaradAsa, gujarAta varnAkayulara seAsAyaTI, amadAvAda; sane 1935. mArI kayAtrA : le, munirAja zrI vidyAvijayajI; prakA. zrI vijayadhama sUri jaina graMthamALA, ujajaina (mALavA); sane 194ra. mAMDavInI (hastalikhita) prata : enI muni zrI punamaca dajIe karela nakala, rAsamALA : kartA e. ke. phrA sa, gujarAta varnAkayulara seAsAITI, amadAvAda; AvRtti 3; sane 1927. vidhipakSa (a'cala) gajhrIya maheATI paTTAvalI (gujarAtI bhASAMtara): kartA judA judA AcAye); prakA. zrI Aya rakSita pustake hAra khAtu, aMjAra; vi. sa'0 1985. vimala prAdha-adhyayana : le. OM. dhIrajalAla dhanajIbhAI zAha; prakA. gurjara graMtharatna kAryAlaya, amadAvAda; sane 1964, zatrujaya prakAza : sa'pA. tathA prakA. devacaMda dAmajI zeTha, bhAvanagara; sane 1929. zeAdha ane svAdhyAya : le. harivallabha cU. bhAyANI; prakA. Ara. Ara. zeThanI ku, mubaI; sane 1965, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAnatimirabhAskara : le. A. zrI vijayAnaMdasUri prakAzaka : zrI jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara; AvRtti dUsarI; vi. saM. 1962. vIra nirvANa saMvat aura jaina kAlagaNanA : le. muni zrI kalyANavijayajI, prakAzaka : ka. vi. zAstrasamiti, jAlora; vi. saM. 1987. saMskRta -prAkRta jagaDU-carita mahAkAvyam : kartA zrI sarvAnandasUri; sampA. anu. tathA saMzodhaka zrI madanalAla dalapatarAma khakhkhara; prakAzaka : paMDita jyeSThArAma mukaMdajI mesarsa ena. ema. nI kaMpanI, muMbaI; sana 1866. jagaDUcarita mahAkAvyam : kartA zrI sarvAnandasUri; saMzo. paM. umaMgavijayajI gaNi; prakAzaka : zrI AtmAnaMda jaina sabhA, aMbAlA sITI; sana 1925 (pratAkAra). jagazaDUzAha caritram (gadya saMskRtabhASAtmaka) : kartA upAdhyAya zrI yatIndravijayajI, prakAzaka : zrI rAjendrapravacana kAryAlaya, khuDAlA; sana 1632. dazavakAlika sUtram : kartA zayyaM bhavasUri, prakAzaka : devacaMda lAlabhAI sUrata; i. sa. 1618. paJcazatI praboSa (prabandha) sambandha (prabandha-paJcazati) : kartA zrI zubhazIla gaNi, saMpA. muni zrI ___ mRgendra munijI; prakAzaka : suvAsita sAhitya prakAzana, sUrata; i. sa. 1968 paTTAvalI samuccaya bhAga-1 : sampA. munirAja zrI dazanavijayajI, prakAzaka : zrI cAritra smAraka graMthamAlA, viramagAma; sana 1633. purAtana prabandha saMgraha : sampA. jinavijaya muni, prakAzaka siMdhI jaina jJAnapITha, kalakatsA; i.sa. 1936. bIkAnera jaina lekhasaMgraha : sammA. agaravanda nAhaTA, bhaMvaramala nAhaTA; prakAzaka : nAhaTA dharsa, kalakattA; vI. ni. saM. 2482. matsyapurANa : sampA. naMdalAla bhora, kalakattA; guramaMDala graMthamAlA-13; sana 16 mogazAka : kartA hemacaMdrAcArya; sampA. A. vijayaghamasUri; prakAzaka : aziyATika sosAyaTI, __ kalakattA; sana 1906. vardhamAnapasiMhazreSThicaritram (gujarAtI bhASAMtara yukta) : kartA zrI amarasAgarasUri; saMpA., anu. tathA prakAzaka : paNDita hIrAlAla haMsarAja, jAmanagara; bi. saM. 1980. vividha gacchIya paTTAvalIsaMgraha (prathama bhAga) : saMpA. zrI jinavijayanI muni, prakAzaka : siMghI jaina graMthamAlA; vi. saM. 2017 ( Ysta prathita kyu nathI, para anI chayAyebI jI mane saMpAdakazrIjI pAsethI jovA maLI hatI.) vividha tIrthakalpa (prathama bhAga) : kartA zrI jinaprabhasUri; sampA. jinavijaya muni; prakAzaka : siMghI jaina jJAnapITha, zAntiniketana; sana 1634. saMbAhasattarI (saMbohasaptati) : kartA ratnazekharasUri, prakAzaka : jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara; AvRtti 2, sana 1923. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ENGLISH Antiquities of Kathiwar and Kutch ( enTIkavITIsa aipha kAThIvAra enDa kaccha) (Archaeological survey of Western India): By James Burgess, Pub, Indological Book house Varanasi, Reprient, A. D. 1971. Asiatic Research : Vol. IX (esIyATIka rIsarca. vAyuma 9). Descriptive Cateloge of Manuscript in the Jain Bhandars of Patan, Part I (DIskrIpTIva keTalega opha menyujhITa Ina dha jaina bhaMDArsa eTa pATaNa bhAga-1) : Edi, by Muni Punyavijayaji, Pub, Hemachandracharya Jaina Jnana Mandir, Patan; A. D. 1972. Gazetter of India (gejheTiyara epha InDIyA) (Gujarat state, Kutch District) : Pub. Gujarat State, Chief Edi. G. D. Patel, Ahmedabad; A. D. 1971. Gazetter of the Bombay Presidency(volume V) (gejheTiyara opha dhI bombe presIDensI) (Cutch, Palanpur and Mahi Kantha); Edi. by James M. Campbell; A. D. 1880. Geographical Dictionary of Ancient and Mediaeval India : Day, Nundalal; Luzac and co., London, 1927. Historical Inscription of Gujarat, Part 1 to 3 (hisTorIkala IskrIpzana opha " gujarAta bhAga 1 thI 3): Acharya G. V. prakA, phArbasa gujarAtI sabhA, muMbaI, sane 1933. Jainas in History of Indian Literature (jenAjha Ina hisTarI opha InDIyana liTarecara): Winternitz M.; Jaina Sahitya Samshodhaka Pratishtan, Ahmedabad; A. D. 1946. Mscrindle's Ancient India as described by Ptolemy (7381-340 212 Hl), Ed. by R. C. Majumdar; C. chatterjee & co., Calcutta, A. D. 1927. The Imperial Gazetters ( 74121461 31331431) Vol. VIII, W. W. Hunter; Truber & co., London, 1886. The structural Temples of Gujarat (dha carala Tempalsa opha gujarAta) : by Dr. Kantilal F. Sompura; Pub. Gujarat university, Ahmedabad; A. D. 1968. Uvasagadasao (6912016211221) : Ed. A. E. Rudolf Hoernle; Bibliotheca Indica, Culcutta; A. D. 1890. sAmayike kacchamitra' dainikane rajatajayaMtI vizeSAMka : I. sa. 1972; saMpA, zrI IndulAla gAMdhI, taMtrI zrI navIna aMjAriyA, bhuja. samayadharma pAkSika : sonagaDha tA. 1-4-1859ne aMka, svadeza" nA saMvata 1980 thI 1985 sudhInA dIpotsavI aMkonI kAIla (temAMthI 1980 ane 1983nA aMkAne upayoga karyo che), taMtrI bI. ena. mahIzerI, muMbaI. Indian Antiquary (-s1411 31-19:1) : Ed. by Burgess Jas. Index 1872| 1921. Journal of the Asiatic Society of Bengal (jarnala eka dha eziyATika sosAyaTI opha beMgAla), (1) Vol. VII, A. D. 1838. (2) A. D. 1847 nA volyumamAM kaniMgahAmane bhIlasAnA sUpa' nAme lekha ane (3) Vol, LVII, A. D. 1889. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka 18 lIMTI azuddha nakasAnI nakazAnI 27 ghaTanA dhaTanAo apameLe ApameLe chelethI cothI kArazI kArathI 15 svadezI" svadeza" phaNadhArI phaNadhArI 1969 chelethI cothI kaLanI kaLAnI 25 jAvaDa cAMpacI javaDa cAMpasI 25 varSa 15 varSa saM0 1339 saM0 1319 26 deva dhAMdhala' dhAdhala' chelethI bIjI culanacaMga yulanaca'ga praznottaraciMtAmaNi" "praznottarapupamAlA Akolejikala Akalojikala enDa kacha karyo enDa ka7" saMpati rAjAe saMprati rAjAe kapila chellethI bIjI saphararAje sarapharAje thaI nathI paInaya kacha enDa kAThiyAvADa kAThiyAvADa enDa kaccha kacacha enDa kAThiyAvADa kAThiyAvADa enDa kaccha chelethI trIjI "sAhitya ane vivecanA' "sAhitya ane vivecana' chelethI sAtamI katakAvatI kanakAvatI chelethI trIjI bhasara bhadresara Jafns Jains jena jena kacchabhUpAla karachabhUpAla tejapalanI tejapAlanI jena paraMparAne jena paraMparAne itihAsa itihAsa bhAga bIjo 1882 1682 kapila 105 108 112 113 115 116 121 124 129 144 146 146 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. pRSTha lIMTI chelethI cothI chelethI bIjI 20 11 147, 1pa9 168 169 174 191 193 199 199 chellI chellI 200 27 201 202 205 207' 208 209 vidyata azuddha pR. 22 pR0 222 sAgaLakinAro sAgarakinAre AsubhAI vAghajI AsubhAI vAgajI AsubhAI vAghajI. AsubhAI vAgajI (5) zila bleka (4) speziyala kalAka navezara navesara "svadezIne "svadeza"ne vara da. varasAda mArI siMdha yAtrA" "mArI kaccha yAtrA" 5. 128 mR. 129 jana jJAtimAMthI jana jJAtimAMthI lakhamazIye lakhamazIe paSANanI pASANunI vidyuta zreSThIe zreSThIo koThAramAM koThArAmAM biba biMba " zrI ratnasAgasurijI zrI ratnasAgarasUrijI upadezathI upadezathI pitanA pitAnA pAlItANAmAM pAlItANAmAM memAya gAtra memAIyA gotra jinaprAsadanI jinaprAsAdanI "zrI kaccha giranArathI "zrI kaccha giranAranI zrI jIrAvAlA zrI jIrAvalA karachanI - kacchanI devo dAMdhala' deva dhAma.la' che je 9 * * * * 211 214 214 214 214. 216 23 chelethI pAMcamI chelethI bIjI 217 ray 218 21 10 221 232 13 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bha TaeN 1 2- va sa I ma hA tIrtha Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - // pArzvanAthaH zriye'stu vH|| // sirasA vaMde mahAvIraM // - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namana kacchanI dharatIne "kacchaDo bAre mAsa"1 -kaccha dezamAM ane enAM sIdhAM-sAdA-saraLa mAnavIonAM haiyAMmAM gharavAsa karIne rahelI bhalAI, jANe amarapaNunuM amRtapAna karIne avatarI hoya evI, sadAjIvI che; ane samayanI asaranA ghasArA ene bhAgye ja spazI zake che. A bhAvanI kavinI ArSa vANI samI A nAnI sarakhI paMkita kacchanI dharatInI ane kacchamAM vasatI prajAnI prakRtinI kevI manamohaka ane sAcI prazasti saMbhaLAvI jAya che! duniyAnA vizALa nakazA upara nAnakaDA kacchane nihALIe ane jANe aphATa siMdhunuM ekAda biMdu sAMbharI Ave. paNa e biMdu tejabharyuM biMdu che, evo khyAla, ene najIkathI nIrakhavAne prayatna karatAM, AvyA vagara na rahe. kacchanA kSetraphaLane khyAla "gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa" bhAga 1, pR. 4mAM rajU karavAmAM Avela A AMkaDAo uparathI AvI zake che? kacchane kula vistAra lagabhaga 44,1854. ki. mI. (17,060 co. mA.) hato, temAM mukhya bhUmine vistAra 20,875-4 co. ki. mI. (8,060 co. mA.) che, jyAre raNano vistAra lagabhaga 23,310 co. ki. mI. (9,000 co. mA.) hato." A rIte je bhUmi-pradezane aradhA uparAMtano bhAga aphATa raNathI rokAyelo hoya enI prajAnI raheNIkaraNI mahenatakaza, khaDatala ane ALasamukta hoya emAM zI navAI? hiMdustAnanA nakazAmAM kacchanAM darzana karIe chIe ane jANe asaMkhya tArAothI maDhelA vizALa AkAzane ekAda nAnuM sarakhe khUNe jhagamagatA tArAonA jhUmakhAthI zobhI rahyo hoya e AbhAsa thAya che. ane e nakasAnI vadhAre najIka jaIne kacchanA pitAnA kalevarane jovA-jANavAnI koziza karIe to to koI aneru dazya najara sAme khaDuM thAya che. jANe keI nArI potAno eka bAjune pAlava prasArIne khaDI hoya, kaMIka AvI AkRtine maLatA AvatA hiMdustAnanA nakazAmAM, e mAtAnI najara sAme, keI taMdurasta ane bharAvadAra zarIravALuM bALaka, 2mate caDIne ane khuza 1. judAM judAM sthAnenI judI judI RtuonI sArapane khyAla Apato A duha khUba pracalita che; e duhe A pramANe che: ziyALe soraTha bhale, unALe gujarAta; comAse vAgaDa bhalo, kacchaDo bAre mAsa. jANe A duhAnA chellA pAdamAM kacchanI dharatInI prakRtinI ane kacchanI mAnavajAtinI prakRtinI bhalamanasAI ane madhuratA kavie chalakAvI dIdhI che ! Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha khuzAla banIne, pitAnA hAtha ane pagane uchALavAnI mastIbharI moja mANI rahyuM hoya ane bIjAone pitAnA AnaMdanA sahabhAgI banAvatuM hoya evuM kaMIka AhalAdakArI citra jotAM heIe ema lAge che. | nAnA sarakhA kacchanA vibhAgamAM hajI paNa evI keTalIya AgavI vizeSatAo sacavAI rahI che ke je ene eka svataMtra ekama jevuM gaurava ane baLa saheje apAvI zake. ane chatAM eNe ApaNA dezanA avibhAjya aMga banI rahevAnuM pasaMda karyuM, emAM banenAM gaurava ane zobhA rahelAM che; ane samayanAM edhANane pArakhIne, ema karavAmAM kacchanAM zAsako ane prajAjanoe dIrdhadaSTi ane zANapaNa dAkhavyAM che. zIla, samarpaNa ane sAhasanI dharatI kacchanI dharatIne ItihAsa ane tenA astitvanI kathA cheka purANakALa sudhI vistarelAM che. ane aneka saMto-mahAtmAo, satIo-sannArIe, zUravIro ane sAhasika, sAgarakheDUo 2. kanaphadAonA saMpradAyanA Adi puruSa manAtA saMta gharamanAtha; emanA ziSya garIbanAtha; kaMthoTanA vikhyAta killA sAthe jemanuM nAma ekarUpa thaI gayuM che tenI kAMthaDanAtha; kacchanA jADejA rAjavaMzanI (mahArAo zrI kheMgArajI bAvAnI) gAdInI sthApanAnA pAyAmAM jemanI sevAo ane zakti paDelI che, te gorajI (yati) zrI mANekamerajI; aMcaLa garachanA prabhAvaka AcArya zrI kalyANasAgarasUri, zaurya, zRMgAra ane saMyama-vairAgyanA triveNusaMgama samAM amara nara nAra jesala-torala ( jesara-turI ) kacchanI dharatInI ja vibhUtio che. ane jemanA sevAvrata, saMyamavrata ane sarva prANIvAtsalyanA ane aMtaramAMthI sahajabhAve vahI nIkaLelI dharmavANInA saMskAranI amiTa chApa Aje paNa karachanI prajAnA mAnasa upara paDelI jovA maLe che, te meMkaNa dAdAnI to zI vAta karavI ! yamarAjAnA jaDabA samAM karachanA aphATa ane karALa raNumAM bhUlA paDelA mAnavIone mArga batAvIne emane matanA memAMthI ugArI levAnI keLavaNI pitAnA be pazu-sAthIone-kUtarA motiyAne tathA gadheDA lAliyAne-Apa jANanAra e saMta puruSanI kuzaLatA ane karuNaparAyaNatAnI joDa maLavI muzkela che. emanI sIdhI-sAdI ane haiyAne sparzI jAya evI vANunI amRtasaritAnuM thoDuMka Acamana karIedhananI tRSNA keriyuM keriyuM kure kare, karIyeM meM aya ; marI veMdhA mADuo ! meM meM poMdhI dhUDa, (he mAnavIo ! paisA paisA zuM kare che? paisAmAM te phUDa-kapaTane vAsa hoya che ane aMtakALe te meMmAM dhULa ja paDavAnI che. ) mane priya keM ke valiyuM keriyuM, meM ke valA veDha; vaheMkanA valA muMke, DhADhI khyA de. (Ine paisA vahAlA che, koIne kapaDAM-ghareNuM vahAlAM che; paNa mane to DhADhI ane DheDha jevA achUta jane vahAlA karatAMya vahAlA che.) (DhADhI eTale zaraNAI vagADanAra.) bhalAIH bhale karIdhe bhale, bhucha karIdhe bhuche; padharI-paragaTa gAla I, muMke kulA pucho? (naM. 3, 4nI padane pAMcamA pAnAmAM ApI che.) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namana kacchanI dharatIne tathA zAhasAdAgarAepa kacchanI dharatIne zIla ane samarpaNanI bhAvanA, ThaMDI tAkAta ane sa`5ttithI tejasvI ane gauravavatI anAvI che, e vAtanI itihAsa sAkSI pUre che. ulkApAta, jaLapralaya ke dharatIka`pa jevA kudaratanA kopathI kacchanI bhaugeAlika sthitimAM ghaNA mATA pheraphAro thayA, te pahelAMnI sthitinI vAta javA daI e, ane atyAranI sthitine ja dhyAnamAM laI e tApaNu ema mAnavu' paDe ke kacchanI prajAnA bhAgyacAga ja kaMIka evA vilakSaNa che ke ene kudarataveryAM sakaTAnI sAme satata jhajhUmatAM rahevA mATe sadA sajja rahevuM paDe che; kacchanI prajAnA zauya ane sAhasane A paNa pAyeA che. ( bhaluM karaze| tA bhaluM thavAnuM ane khU ru' karazeA teA khU ruM thavAnuM: A vAta sAva khullI ane sIdhI-sAdI che; emAM pachI mane zA mATe pUche che ? ) ahaMkAra H ta MbUre te" ta dha caDAIye, jhijhayuM DIye'tA dhAMu; rAjI rAma taDe thIe, jaDe' chaDAne * AM. (taMbUrA upara tAra caDhAvIne mATA meATA sAda pADe che. paNa rAma teA tyAre ja rAjI thAya che, jyAre huMpaNuM - ahaMkAra dUra thAya che. ) vanaspatimAM jIva : piparame... paNu pANu, nAMya khAvara meM khyA; nImameM u nArANu, ta kaDhameM kayeA ? ( pIpaLAmAM paNa ApaNe chIe-ApaNA jevA jIva hAya che, (tA) khAvaLamAM kAI khIjo nathI. lImaDAmAM paNu e ja nArAyaNu che, te khIjaDAmAM bIjo kANu che? ) sacama : pIra pIra kurA karyo? pIrejI noMya khANu; puja iMdriyu vasa karyo, ta pAra thiyeAM pANu. (pIra pIra zuM kareA che ? pIrAnI kaMI khANu nathI heAtI. pAMce iMdriyone vaza karIe to ApaNe peAte ja pIra banI jaIe. ) haiyAsAMsarA UtarI jAya evA AvA AvA teA kAMIka duhA racyA che kacchanA A saMta dAdA mekaNe. 3. vijayA zeThANI, satI tArAde-tArala, devIsvarUpa gu tarI, hAthala padamaNI, janme khatrI paNa kame` kSatriyANI jeDIbAI, peAtAnA putranA bhAge rAjakuMvara phUlanA jAna bacAvanAra dezabhakta dAsI chaDI krAka, be rAjaku MvarAte bacAvavA peAtAnA cha-cha putrAnA vadha najara sAme jonAra bahAdura nArI malaNI (ane ene pati bhiyA kakkala) vagere zUrI-satI nArIe kacchanI nArIzaktine khyAla Ape che. 4. dezabhakta chajIra buTTo, bhiyA kakkala, jamAdAra phatetu mahammada, paradeza kheDI dezamAM hunnarI sthApanAra rAmasiMha mAlama, mAlama vIrajI, yavanAne rAtAM jAna ApanAra ajapALa, lAkhA phulANI, mahArAe kheMgArajI khAvA pahelA, dezarA paramesarA'nuM biruda meLavanAra mahArA dezaLajI khAvA pahelA, mahAna vanaspatizAstrI zrI jayakRSNa iMdrajI, rASTramuktinI krAMtinA mahAna mazAladhArI zyAmajI kRSNavarmA ane sAhityanA zahIda zrI hAjI mahamada alArakhI zivajIe kacchanI dharatInAM khamIranAM darzana karAvyAM che. pa. jagaDUzA, vamAnazA, padmasiMhazA, DeAsatraveNu, meghajI zeTha, suMdara seAdAgara, narazI kezavajI nAyaka vagere kaIka zAhasAdAgarA ane vepArIe kacchanI dharatImAM thaI gayA. 6. kaccha upara Avela mahAmArI, marakI, duSkALa, dharatIka'pa, jalapralaya ane yuddho jevI aneka ApattionI vigate mATe juo A graMthanA " Apattie ane chAMdvArA '' nAme sAtamA prakaraNamAMnI zarUAtanI vigata Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha kacchanuM nAma laI e ane amApa raNa ane vizALa sAgaranuM smaraNa thaI Ave evI ekarUpatA ane sagAI e be sAthe enI baMdhAI gaI che. eno uttara ane pUrva dizAne Akhe bhAga ane dakSiNa tathA pazcima dizAmAM paNa ene amuka amuka bhAga raNathI gherAyelA che te enI dakSiNa ane pazcima dizAmAM ratnAkara sAgaranAM ghUghavatAM jaLa enA caraNa pakhALatAM rahe che. enI dakSiNamAM kacchanA akhAtanI rakhevALI che, te dakSiNa ane pazcimano bhAga arabI samudrathI surakSita ane zobhAyamAna banyo che. ane uttaramAM, lakhapatanA baMdaramAM, kerInALanAM pANInI bharatI-oTa vahyA ja kare che. vaLI, kacchanI dharatI jANe varuNa devanI aNamAnItI rANI hoya ema, tyAM varasAda paNa bahu ja ocho ane aniyamita paDatA rahevAthI A bhUmi jANe duSkALanI kIDAbhUmi banI gaI che ! kALA, patharilA, sUkA DuMgarAo ane retALa medAna jevI jaLa vagaranI saritAo paNa kacchamAM jyAM tyAM jovA maLe che. Ane lIdhe prajAne raNanA jhaMjhAvAtono sAmano karavA mATe, dariyAne kheDavAnAM sAhase keLavavA mATe ane duSkALa ke bIjAM game tevAM saMkaTonI sAme TakI rahevA mATe hamezAM potAnAM tana ane manane khaDatala ane daDha banAvavAM paDe che. Ane lIdhe kacchanI prajA mahenatakaza, bahAdura, sAhasika ane sAthe sAthe nikhAlasa, bhalI-bheLI ane saraLa prakRtinI jovA maLe che. osavALa jevI vaNika koma paNa, keIpaNa jAtanA aNagamA, thAka ke saMkoca vagara, kheDUta tarIkenI kAmagIrI sAva svAbhAvika rIte kare che, te A kAraNe ja. kacchanI prajA mATe, atizayokti vagara, ema jarUra kahI zakAya ke e buddhi ane tarkanA baLe bhale vAto vadhu na karI zakatI hoya athavA AvI ThAlI vAto karavA e bhale TevAyelI na hoya, paNa e haiyAukalata, kAryadakSatA ane game te bhege lIdhela kAryamAM saphaLa thavA mATenI hiMmata tathA sAhasiktA te pUrepUrI dharAve che. eNe deza-videzamAM meLavelI nAmanA ane saphaLatAnI A ja cAvI che. vaLI, kacchanA nArIvarganA paricayamAM AvanAra sahudaya vicArakanA aMtaramAM moTe bhAge evI chApa paDyA vagara nahIM rahevAnI ke ene dehanI namaNAza, buddhinI caturAI ane haiyAnI hAmanuM varadAna sAva sahajapaNe maLeluM hoya che. ane AvI badhI bAbatonA prAcIna samayanA, itihAsakALanA ane ApaNuM ja najara sAme ghaDAI rahela vartamAna samayanA paNa saMkhyAbaMdha dAkhalAo maLI zake ema che. kacchanA prajAjIvananI ke itihAsanI AchI-pAtaLI vigate paNa jyArathI maLe che, tyArathI rAjakAraNI kAvAdAvA, laDAI-jhaghaDA, chaLa-prapaMca, AkramaNa-pratiAkramaNa tathA khUna-dagAbAjI jevI ghaTanAo, bIjA sthAno ke rAjyanI jema ja, banatI rahI che. vaLI, siMdha jevA paDozanA 7, karachanA vatanIonA saMsAra-vyavahAramAM najara karIe to tarata ja khyAla Ave ke tyAM mahilAonuM keTaluM calaNa ane varcasva che; ane kyAreka te vahevAranI tathA vepAranI gUMca ukelavAmAM paNa emanI haiyAukalata khUba upayogI thaI paDe che. ane svataMtratAnI ahiMsaka laDAInA samayamAM emaNe je hiMmata ane sAhasa dAkhavyAM hatAM e to karachanA nArIsamAjanI zraddhA, bhakti ane buddhinI kItikathA banI rahe evAM che. koI ke A kathAo ekatra karIne lakhavA jevI che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namana kacchanI dharatIne paradezI rAjyamAMthI paNa, kyAreka kyAreka AkramaNa thatAM rahyAM che, ane tethI AvAM AkramaNonI jyAMthI zakyatA hoya evA sthAnanA tribheTe DuMgarALa tema ja dharatInA kilAo samaye samaye racAtA tathA jIrNoddhAra pAmatA rahyA che. ane chatAM, badhA nahIM te moTA bhAganA kacchanA vatanIemAM eka prajA tarIkenI khumArI, bhAvanA ane ekasUtratA jaLavAtI rahI che. dharmabhAvanA, dharmasthAne ane dhArmika sumeLa Ama thavAmAM, bIjA bIjA kAraNenI sAthe, kacchanI prajAmAM pravartatI dharmanI bhAvanA, dhArmika ekhalAsa tathA hiMdu ane muslima dharmo vacce paNa sacavAyelI sahiSNutAnI lAgaNIo agatyano bhAga bhajavyo che. tethI judA judA dharmonAM nAnAM-moTAM devamaMdire, dharmasthAno tema ja yAtrAdhAmonI bAbatamAM kaccha bhAratanAM anya samRddha ane jAjaramAna sthAnonI haroLamAM besI zake evI enI sthApatya-saMpatti che, eTaluM ja nahIM, enAM keTalAMka prAcIna dharmasthApatya to ghaNuM prAcIna tema ja zilpa-sthApatya-kaLAnA zreSTha namUnA lekhAya evAM che. kacchamAM judA judA dharmo vacce tema ja. eka ja dharmanA judA judA phirakAo, saMpradAya ke gaccho-pakSe vacce pravartato ekhalAsane guNa Aje paNa, ekaMdare, dAkhalArUpa banI rahe e che. nibhAvanAM sAdhano kacchane, kudaratanA kAyamI kepanI jema, vIMTaLAIne paDele amApa raNane pradeza te kaMI rojIroTI ApI zake evuM che nahIM ane aMdaranI vizALa dharatI paNa, varasAdanA rusaNane lIdhe, dhAnya ane jIvana mATe upayogI evI khetI-pedAzanI cIjo bahu ja maryAdita pramANamAM pedA karI zake che. eTale pachI tyAMnI moTA bhAganI vasatIne, pitAnA vyavasAya ane nibhAva mATe, eka yA bIjA rUpamAM, sAgaradevatAnuM ja zaraNa svIkAravuM paDe che. potapotAnI sUjha, sagavaDa ane saMskAra-paraMparAne lIdhe keIke dariyAnI mIThA jevI judI judI pedAzone vepAra kheDIne pitAne gujAro karavA mAMDayo; keIke vahANe mAraphata mAla-sAmAnanI AyAta-nikAsa karIne kacchane baMdarI vikAsa karavAnI sAthe sAthe pitAno ane kacchanI prajAnA bhAgyane palaTa karavAno puru 8. kerAkoTA, TAya, kaMthakoTa, bhadrezvaranAM badhA dharmonAM sthApatya, cAkhaDA, baMgagAma, dhINodhara, aMjAramAM bhaDezvara tathA judA judA dharmonAM sthAne, nArAyaNasara, keTezvara, bhujanI chateDIo, bhUaDa, puMarAne gaDha, bhujI kille, abaDAsA tAlukAnI jaina paMcatIrthI, rava gAmanuM ravecI mAtAnuM maMdira, mAtAne maDha jevAM aneka devasthAne zilpakaLAnA uttama namUnA dAkhave che 9. karachanAM keTalAMka devasthAne judA judA dharmonA milanasthAna jevuM gaurava te dharAve che ja, paNu karachanI lokabhASAmAM paNa A bhAvanAno saMgama thayelo jovA maLe che, dA.tahiMdu dharmanA saMto mATe paNa pIra" zabdane prayoga thayeluM jovA maLe che. dharamanAtha ane emanA ziSya garIbanAtha pIra tarIke ja jANItA che. e ja rIte jaina saMdhanA judA judA varSo vacce paNa ahIM dAkhalArUpa ekhalAsa ane ekatA pravarte che. kacchanI A virala vizeSatA kadAca enA abhyAsane pachAtapaNAne paNa AbhArI hoya, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahezvara-vasaI mahAtIrtha SArtha Adaryo, ane keIke sAgaranI saphare karavAnuM sAhasa kheDIne bhAratanA muMbaI jevAM baMdare mAM tema ja bhArata bahAra AphrikA, barmA jevA dezomAM jaIne vasavATa karyo ane tyAM vepAra-udyogo khIlavavAmAM, pitAnI haiyAukalata ane hiMmatanA baLe, saphaLatA meLavI. pachI te nokarI mATe paNa karachanI bahAra javAnI paraMparA zarU thaI. paNa AnI sAthe sAthe, kacchanI kalAkuzaLatAne nyAya ApavA khAtara, e svIkAravuM joIe ke " kacchanI AbAdIne pAye jUnA samayathI tenA paradeza sAthenA vepAra-rojagAra upara rahe che. paNa sAthesAtha hastakalAnI kArIgarIne vikasAvavA mATe paNa teTalA ja prayAso cAlu che. ka7 potAnI kalAtmaka kArIgarI mATe prakhyAta che. rezama, kApaDa, jhaverAta, mInAkAma, bharatakAma, hAthIdAMta uparanuM tarakAma, charI,capu, jaMbI, sUDIe, DhAla, talavAra ane evI bIjI hastakalAnI banAvaTo mATe karacha lAMbA vakhatathI jANItuM che." (kArA DuMgara kachaja, pR0 34) kacchanI saMskAritA kacchane zikSaNa ane saMskRtinI daSTie Aje paNa pachAta pradeza kahevAmAM Ave che tyAre, ene sIdhesIdho InakAra karavAne badale, kacchanI prajAnA jIvana sAthe sAva sahajapaNe vaNAI gayelI, ane jenuM ene pitAne paNa vizeSa bhAna ke khoTuM gumAna nathI evI, keTalIka bAbate dhyAnamAM levAthI A mAnyatA keTalI uparachallI che ane emAM keTaluM ochuM tathya che, ene khyAla AvI zake. - zikSaNane artha vAMcI-lakhI zakAya evuM akSarajJAna, e saMkucita karIe te evA zikSaNamAM bhale kaccha pachAta hoya; ane saMskRti ke saMskAritAno artha uttarottara vadhatI jatI jIvananI jarUriyAto ane ene lIdhe phezanaparasta raheNIkaraNI e sAmAnya karavAmAM Ave che, evA saMskAra paNa bhale kacchamAM AchA ke ochA hoya; paNa saraLatA, sAdagI, AtithyabhAvanA, eAchI jarUriyAto ane AcherI phezanethI jIvana-vyavahAra calAvavAnI AvaData, paragaju vRtti, IzvaraparAyaNatA jevA sAmANasAInA aMdaranA sadaguNonI daSTie kaccha na to abhaNa che, na saMskAritAmAM keIthI Utarato ke pachAta che. bAkI te, cittanI aMdara rahetI kaSAyonI vRttine kAraNe kalahakaMkAsa, svArtha parAyaNatA, ahaMkAra-abhimAna jevA avaguNe te zikSita ane saMskAri gaNAtA deza-pradeze ke mAnavIomAM paNa kyAM ochA hoya che? kadAca Adhunika saMskAritA ane zikSaNamAM UcharatA deze ane mAnavasamUhamAM sAcI mAnavatAne rUMdhI nAkhe evA avaguNenI mAtrA vadhAre pramANamAM heca, evuM mAnavAnI pharaja pADe evI ja vastusthiti hoya ! Ane lIdhe jIvananI jarUriyAta, phezanaparastI ane asaMtuSTa vRtti evI te bemaryAdA vadhI jAya che ke ene pUrI karavA mATe na mAluma keTakeTalAM cheTAM-nakAmAM kAma karavAM paDe che! atyAranI sudhArelI gaNAtI duniyAnI daSTie pachAta, azikSita ane asaMskArI lekhAtA kaccha ke enA jevA pradezo sukhazAMtithI rahevA-jIvavA mATe tema ja jIvanaspazI dhArmikatA ane mAnavatAne khIlavavA tathA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namana kacchanI dharatIne phelAvavA mATe kadAca vadhAre phaLadrupa dharatI jevA hoya.10 sAhitya, saMgIta ane kaLAne vAra koI paNa sthAna ke dezanI zikSitatA ane saMskAritAne mApavAne eka bIje ane sAcA gaja hoya che; ane e daSTie paNa kacchanuM mUlyAMkana karavA jevuM che. e gaja che sAhitya, saMgIta ane kaLArUpa saMskAratriveNunA vArasAne. mAnavInI pratibhA-sarjanazakti A saMskAratriveNumAMthI kaI paNa rUpe pragaTe che ane vikasita thaI zake che. kacchI bhASAmAM jUnA vakhatathI racAtuM ane moTe bhAge lokamukhe sacavAtuM AveluM kacchanuM lokasAhitya ruci, bhAvavAhitA, viSayanI vividhatA, hadayasparzitA ane madhuratAnI kasoTIe bIjA pradezanA sAhityanI haroLamAM besI zake evuM ane kacchanI prajAnI prazAMta ane pracchanna saMskAritAne joba apAve evuM che.11 10. atyAre paNa zikSaNamAM ane Adhunika bhautika saMskAritAmAM pachAta lekhAtA pradezanI dharatImAM mahekatI mAnavatAnI phorama hajI paNa tyAM TakI rahelI AtithyabhAvanA, paragaju vRtti, saraLatA vagere guNasaMpattinI sAkSI pUre che. sArANasAInAM darzana AvAM sthAnamAM sAva sahajapaNe thAya che. 11. kacchanI dharatInAM khamIra ane khuzabane enI mukhe mukhe ramatI rahelI lokakathAo ane lokagItonI saravANIoe atyAra sudhI sAcavI rAkhI che. vaLI, kacchanI saMtavANInI prasAdI to evI vipula, hRdayasparzI ane vividhatAthI bharelI che ke enuM to mUlya ja na AMkI zakAya ! ane mAnavInA aMtaramAM vasatI sneha-premanI suMvALI lAgaNIone lekajIvanamAM prasarAvatI praNaya-kathAo paNa kacchanA sAhityane jANe praNayanI UrmilatAnA raMge raMgI nAkhe che. kArAyala ane kapUrI, nAgavALA ane nAgamatI ane lIlA ane canesaranI praNayakathAo kavinI bAnImAM yAdagAra banI gaI che. ane A kathAomAM ziramora samI zobhI rahe che jesala-toralanI amara kahAnI ane vrajavANImAM samapita thayelI AhiriyANIonI rAsadIDAnI kathA. - karachanI AgavI vizeSatAnuM varNana karIne tema ja karachanA sAhityanI mahattA darzAvIne enI sAcavaNuM karavAne anurodha karatAM ela. epha. raNachuka viliyamsa yogya ja kahyuM che ke - karakane pradeza sadIo sudhI hiMdustAnanA anya vistArathI kaMIka alaga rahela hato, e hakIkata che. paraMtu tene artha ema nathI, ke karachane duniyAnA bIjA bhAge sAthe kAMI saMbaMdha nahotI asmitA saI hatI......samagra hiMdamAM je aitihAsika ghaTanAo bano che, tevI ja ghaTanAo, alabatta, nAnA svarUpe, kacchanA ItihAsamAM paNa banavA pAmI che. vAraMvAra thatAM videzI AkramaNe, judI judI saMskRtionuM mizraNa, rASTrIya bhAvanAne uddabhava vagere hakIkatavALo kacchane itihAsa, romAMcaka kahANIe tathA upakathAothI bharapUra che. kaMThastha jaLavAyeluM kacchanuM samRddha kasAhitya vipula pramANamAM hastI dharAve che. paraMtu temane bahu ja thoDo bhAga likhita svarUpamAM upalabdha che....... kadAca eka-be varasamAM je gaNyAgAMThayA leke kacchanA mahAmUlA ItihAsa ane leka-sAhityane potAnA smRti-pradezomAM jALavatA AvyA che, teo paNa hamezane mATe cAlyA jAya ane temanuM sthAna lenAra koI rahe nahIM. je A prakAranA anerA kaMThastha loka-sAhityane sadaMtara nAza thavA pAme, to karachane mATe ja nahIM, paNa bhArata mATe paNa, te eka gaMbhIra nukasAna gaNaze. A lokasAhitya khUba rasika che, eTaluM ja nahIM paNa te ema paNa banAve che, ke bhAratanI sAMskRtika samRddhimAM tema ja saMpatti vadhAravAnA mahAna kAryamAM kaccha paNa potAne sAro phALe ApatuM thayuM che." (kAra DuMgara kacchajA, Amukha, pR0 -6.) . razadhrupha viliyamsanI kacchI sAhityanI sAcava zuM karavAnI A vAta karachanA AgevAna ane sAhityakAroe dhyAnamAM levA jevI che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha kacchI bhASA eka svataMtra ane khaLakaTa tema ja asarakAra AgavI melI hovA chatAM enI peAtAnI keAI lipI nathI, ane chatAM ene sAhityavArasA-mATA bhAganA padyamaya geya sAhityanA vArasA -leAkamukhe je rIte sacavAI rahyo che, te herata pamADe evA che. A sAhityavArase jema praNayakathAothI samRddha che, tema zauya kathAo, sAhasakathAo, alidAnakathAe, zRMgAra-vairAgyanI phUlagUMthaNI darzAvatI athavA za`gAramAMthI vairAgya tarapha dorI jatI saMskArakathAo ane dha kathAethI paNa samRddha banelA che. ane enuM kAraNa kacchanI prajAmAM jema peAtAnA prema ke praNayane mATe kurabAnI karanArAM nara-nArI thaI gayAM, tema potAnA vatanane kAje, rAjabhaktine mATe, sAgaranA sAhasa kheDavA kAje, peAtAnA dharma ane zIlanI rakSA arthe ane paramapitA paramezvaranI kheAja sAru paNa jAnizAnI karanArI aneka vyaktie thaI gaI, e che.12 je prajA AvI cetanavaMtI, khamIradAra ane svamAnI hAya enu sAhitya nabaLu` ke nagaNya kevI rIte hAI zake ? jIvananA jIvaMta rasamAMthI racAyela A sAhityanI tAkAta tA AyalAne beThA kare ane maDAMne jhUjhatAM karI zake evI che. vaLI, bhAratanI kaMIka aMze uttara dizAe ane kaMIka aMze pazcima dizAe Avela paMjAba, siMdha ane kaccha-e traNa pradezeAnI bhASAe ke elIemAM dhvani ane uccAranuM kaMIka evu* sAmya che ke, ajANyAne te, pahele paricaye, e traNe bhASA jANe eka ja hAya evA AbhAsa thAya che.13 bhAratanA sImAprAMtanA A traNe pradezAne paDeAzI rAjyamAMthI AvI paDanArA AkramaNunI sAme hamezAM sajAga rahevu paDe che, e jANItu che. AthI paNa kacchanI prajAmAM tema ja enI khelImAM tejasvitAnA vAsa thayA hAya e banavA joga che. e jANIne AnaMda sAthe Azcaya thayA vagara nathI rahetuM ke vrajabhASA ane kavitAkaLA zIkhavAnI abhinava kahI zakAya evI pAThazALA zikSaNamAM pachAta gaNAtA kacchadezamAM ja sthapAI hatI ! ( AnI vizeSa mAhitI AgaLanA " kacchamAM jainadharma ane jaina mahAjana " nAme khIjA prakaraNamAM ApI che. ) kacchanuM saMgIta kacchanuM peAtAnu ja che. enI rAga-rAgiNIo, gAvAnI tajo ane halakeA, nRtya-gAnanI rItarasamA, sa'gItane sAcavI beThelI khAvA, atIta, phakIrAnI jamAta--A badhuM ja Agavu ane abhyAsanA uttama viSaya khanI zake evuM che. ane evI ja AgavI ane viziSTha che kacchanI kaLAsapatti. sAdA ane kaThaNa paththaramAM ka'DArelAM mulAyama ane bhAvavAhI zilpA kacchanAM aneka devadhAmeA, smRtimA ane anya sthApatyeAnAM gauravarUpa banI rahyAM che, e ja rIte kacchanI citrakaLAnA bhaMDAra paNa dAda mAgI le evA vipula ane vividha viSayane AvarI le evA che. zuM enu citrakAma ke zuM enuM bharatakAma, ane zuM chANa-mATI jevI sAdI sAmagrIthI 12. A vAtanI sAkSI Thera Thera UbhA karelA satI ane zUrAonA pALiyAe, satAnAM smArakA, devasthAnA, dharmanAM dhAmA, tIrthabhUmi ane sevA tathA sadAvrata mATe UbhAM karelAM sthAne pUre che. AmAMnAM keTalAMka sthAnA tA mAnavajIvana sAthe vaNuAIne vikAsa pAmelI zilpakaLA ane citrakaLAnA uttama namUnAnAM saMgrahasthAne samAM banI gayAM che. 13, bhASAzAstra ane dhvanizAstranA koIka abhyAsIe A traNe bhASAnA zabdo ane enI uccAraNa-pa6tinA abhyAsa karIne kacAreka enA upara prakAza pADavA jevA che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namana kacchanI dharatIne gharane zaNagAravAnI enI AvaData, jyAM juo tyAM citrakAmarUpe pragaTa thatI sarasvatInI kAmaNagArI ane cetanavaMtI sauMdaryazrInAM ja darzana thAya che. kacchanI A kaLA-saMpatti tyAMnI prajAnA garIba chatAM nirAMtavALA saMskArI jIvananI sAkha pUre che. sAhitya, saMgIta ane kaLA-mAtA zAradAnA varadAna samI-e traNe sarjanazaktimAM Avo uttama vAraso dharAvanAra kacchanI dharatIne ane enI prajAne zikSaNa ane saMskRtimAM pachAta kahIe te samajavuM rahyuM ke A mATenAM ApaNAM tolamApa kaMIka pAMgaLAM ane adhUrAM che athavA ApaNI samajaNamAM kaMIka khAmI che. ane have to akSarajJAna-zALA, mahAzALA ane vizvavidyAlayanA jJAna -nI bAbatamAM paNa kacchamAM vasatI ke bhAratamAM tema ja bhArata bahAra vasatI kacchanI prajA jhaDapathI AgaLa vadhI rahI che ane kacchanA zAhasodAgare, udyogapatio ane sAhasika prajAjananA pratApe kacchanI samRddhimAM paNa vadhAre thavA lAgyo che. A rIte kacchanI dharatI sarasvatI, lakSamI ane saMskAritA e traNe bAbatamAM vizeSa gauravaMtI banavA lAgI che, ema kahevuM joIe. bIju AgavApaNuM vaLI, kacchanI prajAnA paheraveza ane ghareNAMmAM paNa emanI anokhI ruci ane prathA jevA maLe che. uparAMta, kacchanI dharatImAM ane enA DuMgarAomAM vijJAna ane vepAra-udyogamAM kAma lAge evI vipula khanIja saMpatti chupAyelI paDI che. kacchanAM pazuo ane khAsa karIne paMkhIomAM keTalIka evI jAte maLe che ke je bIje bhAgye ja jovAmAM Ave che.14 itihAsa kahe che ke, eka kALe kaccha mIThApANI ane khetInI sArI pedAzathI samRddha ane sukhI pradeza hatA, paNa sane 1819 (vi. saM. 1875) nA mahAdharatIkaMpe kacchanI sukhasamRddhine chInavI levAnuM akArya karyuM ane tyArathI kacchanI sukha-zAMti-samRddhine kAyamane evo ghasAro pahoMcyo ke jene aMta hajI sudhI Avyo nathI.15 vaLI, bhArata svataMtra thayuM ane kaccha, bhArata sAthe joDAI gayuM tyAM sudhI kacchanA rAjyazAsanane pitAnuM AgavuM calaNI nANuM paNa 14. pazuomAM ghUDakhara nAmanuM prANI, jene jaMgalI gadheDA tarIke oLakhavAmAM Ave che te ane pakSIomAM surakhAba (phalemIMgo) nAmanuM paMkhI e kevaLa kacchanI dharatInI ja vizeSatA che. jyAre prasavakALa Ave che tyAre surakhAbanuM te eka TApumAM nagara ja vasI jAya che. (kacchanuM saMskRtidarzana, pR. 239, 243, 257) 2nA darabArI lekhaka zekha abula phajhale, enA " Ayane akabarI' nAme graMthamAM, karachanI bAhya sthitinuM varNana A pramANe karyuM che : " karacha eka vizALa alaga pradeza che. jhADa-pAna vagarane ane retALa che. tyAM uttama olAdanA gheDA, sArA UMTa ane bakarAM-gheTAM ucherAya che. tyAMnA rAjA yaduvaMzI eTale caMdravaMzI kahevAya che. bhAyAto jADejA leko dekhAvaDA che ane kadAvara che, tathA dADhI rAkhe che. temanuM laDAyaka baLa 10,000 ghoDesavAre ane 50,000 pAyadaLa lazkaranuM baneluM che. rAjA pote bhuja zaheramAM rahe che. ane pazcime jhArA ane pUrvamAM kaMthakeTa ema be sthaLe majabUta killAe bAMdhelA che."( kArA DuMgara kacchajA, pR. 114) (A varNana Azare 400 varSa pahelAMnuM che.) 15. A mATe "gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa," graMtha 1mAM noMdhyuM che ke " siMdhu ane bIjI keTalIka nadIe kacchanI uttare samadrasaMgama karatI. emAMnI kaI nadIo adhavaca lupta thaI gaI, to keI nadIo vaheNa badalI siMdhumAM bhaLI gaI. siMdhunA mukha paNa samaya jatAM vadhu ne vadhu pazcima tarapha Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha hatuM, je kArInA nAme$ jANItuM hatuM. ane bhAratane videzIonI gulAmImAMthI svataMtra banAvavAnA ekAda sakA jeTalA lAMkhA dharmayuddhamAM tana-mana-dhanathI peAtAnA sAtha purAvavAmAM paNa kaccha jarAya pAchaLa nahAtu' rahyuM, enI paNa ApaNI najIkanA samayamAM racAyela itihAsa sAkSI pUre che. kacchamAM uparAuparI A varSe (vi. sa0 2030nI sAlamAM ) trIjI vAra paDelA duSkALanA sAmanA karIne mAnavarAhata ane pazurakSA mATe, kacchamAM ane kaccha bahAra rahetI kacchanI prajAe je khamIra, hi'mata ane kartavyaparAyaNatA dAkhavyAM che, te te kacchanI prajAnI zrImaMtAI, udAratA ane sevAparAyaNatAnI jIvaMta kIrti gAthA banI rahe evAM che.17 AvI khamIrava tI che kacchanI bhUmi. AvI gauravazALI kacchanI prajA e bhUmine ane e prajAne namana. khasatAM gayAM. chevaTe ene ' pUraNu ' nAme eka kAMTA ja kacchamAM rahyo, je kacchanA pazcima bhAgamAM thaI arabI samudrane maLatA. si'dhu nadInA mukhanI e pU` zAkhAnuM vaheNu paNa I. sa. 1764mAM jhArAnA yuddha pachI siMdhanA amIra gulAma zAhe mArAmAM baMdha bAMdhIne kacchamAM AvatuM aTakAvI dIdhu.. pariNAme lakhapatanI uttare AvelA chaI pradezanAM DAMgaranAM khetarAnI phaLadrupatA cAlI gaI. si MdhanA amIrAnuM rahyuM sahyuM kAma 1819mAM dharatIkaM panA kudaratI upadrava vaDe pU ruM thayuM. kArInALanI pazcime Avela meATA vistAranI jamIna nIce namI jatAM tyAM ekAeka khAruM pANI pharI vaLyuM; te sAthe sAthe meTA raNamAM 55 mITara (18 phUTa) U McA, 80 ki. mI. (50 mAIla) lAMkhA ane 16 thI 24 ki. mI. (10 thI 15 mAIla) paheALA jamInanA vistAra UMcA UpasI AvatAM, si MdhunA vaheNu ADe, eve| kudaratI baMdha badhAI gayA ke siMdhunAM pANI haMmezane mATe kacchamAM AvatAM baMdha thaI gayAM." (pR. 4-5) . "siMdhunI eka zAkhAneA kaccha bAjunA pravAha cheka 1819nA dharatIkaMpamAM khasI gayA tyAM sudhI e kacchanA taLa pradezanA peTALamAM mIThu` pANI bharatA hatA, ane e ja kAraNe " kacchaDo bAre mAsa " lIleA heAvAnI kahetI thaI paDelI, evA sadA lIlA pradezanA Aje mAtra dakSiNanA pradeza phaLadrupatA sAcavI rahyo che e paNa kALanI balihArI che. '' (pR. 272) ( A hakIkata kacchanuM saMskRtina, " pR. 246nA AdhAre nAMdhavAmAM AvI che. ) * 16. kacchamAM kAvInA cAMdInA sikkAnI zarUAta rAe zrI bhAramalajI pahelAnA samayamAM (vi. sa. 1673nI sAlathI) thaI hatI. eka vAra emaNe mogala bAdazAha jahAMgIranI amadAvAdamAM mulAkAta lIdhI tyAre emane rAjI karIne A mATe paravAnagI meLavI hatI. ( kaccha kalAdhara, bhAga 2, pR0 344-345 ) 'kArI ' zabda e 'kuMvarI ' zabdanuM dUMkuM rUpa che. jIe, " kacchamitranA rajata jayaMtI vizeSAMkamAM (pR0 95) chapAyela " kacchanI kuMvarI (kArI ) " nAme zrI kezavalAla jhaverInA lekha. t * ,, 17. kaccha saMbaMdhI vizeSa, vistRta ane vividha viSayene lagatI mAhitI meLavavA mATe khInna' pustakA uparAMta A traNa pustako khAsa upayAgI sAmagrI pUrI pADe evAM che : (1) kacchanI sa MskRtinA vizeSajJa zrI rAmasiMhajI rATheDakRta " kacchanuM saMskRtidarzIna," sane 1959; (1) ela. epha. razajIka viliyamsakRta " The Black Hills: Kutch in history and legends: A Study in Indian Local Loyalties. ane ene " kArA DuMgara kacchajA athavA itihAsa ane leAkakathAmAM kaccha [ hiMdI rAjabhaktinuM eka adhyayana ] ' nAme gujarAtI anuvAda; sane 1963; ane (3) jANItA sAkSarA zrI rasikalAla cheTAlAla parIkha tathA DaoN. hariprasAda gaMgAzaMkara zAstrI sa`pAdita " gujarAtanA rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa " nAme pustakanA traNa prathA, sane 1972, 1972 ane 1974. (AmAM paNa prathama bhAga vizeSa ullekhanIya che.) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchamAM jainadharma ane jaina mahAjana karachamAM jainadharma kayArathI haze, e jijJAsAne thoDAka javAba te kacchanuM suprasiddha bhadrezvara-vasaI jaina tIrtha pote ja Ape che. A tIrthanI sthApanAnI, paraMparAthI kahevAtI-sacavAtI rahelI anukRtine eTale ke kathAne samaya che, bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachInI pahelI pacIzI jeTalo prAcIna gaNAya che; eTale, e kathAne AdhAre, ema kahI zakAya ke, zramaNa bhagavAna mahAvIranA samayathI jainadharmane prabhAva karachamAM pahoMcI gayo haze. svanAmadhanya vijaya zeTha ane vijayA zeThANInI dharmakathAnI sAthe zrI bhadrAvatI nagarIne saMbaMdha varNavavAmAM Avyo che, ane teo paNa bhagavAna mahAvIranA samayamAM thaI gayAnuM kahevAmAM Ave che, te uparathI paNa jainadharma kacchamAM keTalA prAcIna samayathI haze ene kaMIka khyAla AvI zake che. uttarottara sacavAI rahela kathAnaka pramANe to tevIsamA tIrthakara bhagavAna pArzvanAthanA je jinamaMdirane lIdhe bhadrezvara nagaranI tIrthabhUmi tarIke khyAti thaI che, tenI pratiSThA paramAtmA mahAvIradevanA nirvANa pachInI pahelI pacIzImAM, ane emanA ja samakAlIna lekhAtA zrI kapila kevalI athavA zrI vimala kevalInA zubha hAthe thaI hovAnI vAta paNa jANavA maLe che. A banAva paNa A vAtanuM ja samarthana kare che. jainadharmanuM dhyeya jainadharmanuM mukhya dhyeya janma-maraNanA avirata pherArUpa saMsAracakrathI jIvanI sarvathA mukti, e ja rahyuM che. eTale enI badhI kriyAo ane sAdhanAo A dhyeyane anulakSIne ja yojavAmAM Avela che. jenadharmamAM saMsArabhramaNanA mukhya kAraNarUpa kaSA tathA rAga ane dveSanI vRttio upara sarvathA jaya meLanAra jina ke bhagavAna tIrthakarane ISTadeva tarIke mAnavA ane pUjavAmAM Ave che. bhagavAna tIrthakara samabhAvane muktine aMtima upAya jaNAvela che, ane e mATe vizvanA nAnA-moTA tamAma jIne potAnA mitra mAnavAne ane koInA pratye vaira-virodhano bhAva nahIM keLavavAno Adeza Apyo che. A AdezanI jIvanamAM tyAre ja pratiSThA thaI zake ke jyAre mana-vacana-kAyAne AMtarabAhya badhe vyavahAra ahiMsA ane karuNAnI sarva 1 sarvajJo jitarAgAdidoSakhelokyapUjitaH / zAritArthavavI ja reNaMmezvaraH . -gazAstra, pra. 2, le4. 2. seyaMbarA va AsaMbarA va buddho ya ahava anno vaa| samabhAvabhAviappA lahae mukkhaM na saMdehe // -saMhasattarI. 3. mittI me savvabhUesu veraM majjha na kenni| -vaMditu sutra, gA0 4. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha maMgalakArI bhAvanAthI surabhita thAya. ane AvI jIvanasAdhanA athavA AtmasAdhanAnA mArge tyAre ja cAlI zakAya ke jyAre saMyama ane tapanI bhAvanAne jIvana sAthe ekarUpa banAvI levAno puruSArtha karavAmAM Ave. tyAga, vairAgya ane titikSAno AvI sAdhanAmAM ApameLe ja samAveza thaI jAya che. jaina dharmazAstromAM ahiMsA, saMyama ane tapamaya dharmane utkRSTa maMgala tarIke biradAvavAmAM Avela che, te ATalA ja mATe;" ane dharmano yathArtha mahimA paNa emAM ja samAI jAya che. eTale jyAM jyAM jainadharma ane jaina saMskRtine prabhAva vistare che, tyAM tyAM enA anuyAyIrUpa caturvidha dharmasaMgha ahiMsA, saMyama ane tapanI bhAvanAnA pAlana ane pracAra karavAno niraMtara prayatna karato rahe che. jaina dharmanAM tIrthadhAme, parvadivaso, utsa-mahatsa, vrato, niyama ane vidhi-vidhAne haMmezAM A saMdezane ja protsAhana ApatAM rahe che, kAraNa ke ethI ja duniyAnuM sAcuM bhaluM thaI zakavAnuM che, evI enI daDha AsthA ane mAnyatA che. dharmanI sAcI prabhAvanA paNa A rIte ja thaI zake che. kacchamAM jinamaMdira ane tIrtho kacchamAM paNa jainadharmo ane jaina saMghe bhagavAna tIrthaMkaranA A dharmasaMdezane ja phelAvavAne saprayatna karyo che. bhagavAna tIrthakaroe samavasaraNamAM besIne sarva jIvone A dhama no marma samajAvavA dharmadezanA ApI hatI. samabhAvanA pratIka samA samavasaraNanI ane tIrthakara bhagavAnanA vItarAgapaNanI bhAvanAnI smRtine janasamUhamAM jIvaMta rAkhavA mATe, jema bhAratanA anya bhAgomAM jinamaMdira ane tIrthasthAnonI sthApanA karavAmAM AvI tema, kacchanI dharatI paNa jinezvara bhagavAnanAM maMdira ane tIrthothI suzobhita ane gauravazALI banI che. kaccha jevA pAMca-cha lAkhanI vasatI dharAvatA nAnA sarakhA pradezamAM racAyela zrI bhadrezvara-vasaI jaina tIrtha, nAnI paMcatIrthInAM ... 4. dhammo maMgalamukiTTha ahiMsA saMjamA tvaa| sevA vi taM namaMti gata ghame sathA maLe che dazavaikAlika satra, a. 1, gA. 10 5. jinacojinamaMdiranI sthApanAne lagatI prAcIna paraMparA ane ItihAsamAnya hakIkatane AdhAre enI vikAsakathA TUMkamAM kaMIka A rIte AlekhI zakAya : AnI moTA bhAganI zarUAta parvato ane TekarIomAM ketaravAmAM Avela gakA madirAthI thaI haze. te pachI girimaMdiro ane udyAna-maMdirone samaya Avyo haze. te pachI nagara-madirA ane gRhamaMdira sthapAvA lAgyAM haze. A vAtane akATa vidhAnarUpe nahIM paNa kramika vikAsanI sAmAnya rUparekhA rUpe ja samajavAnI che. samaya jatAM guphA-maMdiro racavAnI paraMparA ApaNuM saMghamAMthI sAva lupta thaI gaI ane girimaMdironI racanA karavAnI pravRtti vega pakaDatI gaI, je atyAre paNa cAlu che. Aje paNa keTalAMka guphAmaMdira to dharmabhAvanA ane kaLArUci banenI gauravakathA saMbhaLAve evAM bhavya che, paNa enA tarapha ApaNe ThIka ThIka udAsIna banI gayA chIe. A upekSAbhAva dUra thAya e jarUrI che. 6. kacchanI nAnI paMcatIthInAM gAme A pramANe cheH muMdrA, bhujapura, nAnI tathA moTI khAkhara, bIdaDAAzrama ane mAMDavI Azrama (vRddhAzrama), Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchamAM jainadharma ane jaina mahAjana jinamaMdira, moTI paMcatIrthInAM AlizAna jinaprAsAda, kaTAriyA tIrtha sahita bIjA keTalAMka tIrtho tema ja kacchanAM moTA zahero tathA nAnAM gAmomAM baMdhAyela nAnAM-moTAM deDha jeTalAM jinamaMdire; ane zahera tathA gAmomAM banela pozALA, dharmasthAnako, upAzraye, jJAnazALAo ane jJAnabhaMDAro A vAtanI sAkSI pUravA sAthe kacchanI dharmaparAyaNatAnuM subhaga darzana karAve che. A badhuM joIne ema jarUra kahI zakAya ke kacchamAM ADaMbaravALA moTA moTA dharmotsava bhale ochA thatA hoya, paNa e bhUminI dharmazraddhA ApaNA dezanA bIjA pradezonI dharmazraddhA karatAM jarAya ochI ke UtaratI nathI; ane kadAca, pitAne vArasAmAM maLela bhalA bheLA-saraLapaNAne lIdhe, enI dharmazraddhA vadhAre jIvaMta ane jIvanaspazI haze. jaina mahAjana vaLI, karachanA jaina mahAjananI nAmanA, pratiSThA, dIna-dukhiyAnA belI banavAnI bhAvanA, kAryazakti ane prabhAvazIlatA paNa anya sthAnenA jaina mahAjanonI haroLamAM besI zake evI che. koInA upara anyAya thato hoya to tenuM nivAraNa karavA hamezAM taiyAra rahevuM, dIna-duHkhI janane sahAya karavI, abola, nirdoSa pazu-paMkhIone pIDAtAM ane maratAM bacAvavAM, kudaratasarjita ke mAnavasarjita saMkaTa samaye, kaI paNa jAtanA bhedabhAva vagara, saune sahAya ane Azraya ApavAM ane dharmabhAvanAne prajAjIvanamAM vahetI rAkhavA dharmanAM kAryo karavAM, e che mahAjananuM kartavya. je dharma ahiMsA. karuNA ane dayAnI bhAvanA upara AdhArita hoya eno anuyAyI AvI kartavyabhAvanAne AvakAre emAM ja enA dharmanI caritArthatA rahelI che. tethI ja, jema ApaNuM dezanA rAjAone go-brAhANa-pratipALa tarIke biradAvavAmAM AvatA hatA tema, jana mahAjanane jIvadayA-pratipALa tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. bane tyAM sudhI prajAnI jema rAjasattAnI sAthe paNa sArAsArI rAkhIne, enI sahAyathI, jIvadayAnAM, dharmanAM ane lokakalyANanAM sArAM sArAM kAryo karAvI levAM evI mahAjananI sattAnI sAmAnya prakRti hoya che; sattAne sattArUpe eTale ke bhayapreraka pagalAMrUpe upayoga e bhAgye ja kare che; paNa jarUra lAgatAM, rAjasattAnI sAme aNanama khaDA rahIne ene pratikAra karo ane bhalAInuM kAma karAvavA mATe game tevuM jokhama vahoravA 7. kacchanI meTI paMcatIthI A pramANe cheH sutharI, koThArA, naliyA, jakhau ane terA. A badhAMya jinamaMdiro adbhuta, AlizAna ane bhavya che, ane e badhAM abaDAsA tAlukAmAM ja vaselAM che. mAMDavIthI A paMcatIthAmAM jatAM sAMdhANa gAma Ave che. tyAMnuM jinamaMdira paNa khUba vizALa ane manahara che, eTale ene A mahAna paMcatIrthInuM mahAna pravezadvAra ja lekhavuM joIe. 8. mAMDavImAM keTalAka hastalikhita bhaMDAro vidyamAna che. koDAyane hastalikhita bhaMDAra to enI tADapatrIya ane bIjI prato mATe khUba jANItuM che. kacchanA bhuja vagere zaheromAM paNa nAnA-meTA hastalikhita bhaMDAra hovAnI zakyatA che. A badhA bhaMDArone surakSita banAvavAnI ane vidvAne ene upaga sahelAIthI karI zake evI goThavaNuM karachanA jaina saMghe karavAnI khAsa jarUra che. bidaDAnA AzramamAMnAM chApelAM pustakone saMgraha 5NuM ghaNuM mahattvane che ane sadbhAgye e sArI rIte sacavAyele paNa che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * taiyAra rahevu' e mahAjananI virala vizeSatA hAya che. phakata 64 varSa pahelAM, vi. sa'0 1967nI sAlamAM khanelA AvA ja eka kissA jANavA jevA che. tyAre kacchamAM mahArAozrI khe`gArajI khAvA trIjAnuM zAsana cAlatuM hatuM. eka vAra briTiza sarakAranA kahevAthI, katala karavA mATe, kacchamAMthI 700 gheTAM kharIdvIne kasAI e emane briTiza hakUmatanI hadamAM laI jatA hatA. rastAmAM aMjAra vagere gAmAnA mahAjanAne A vAta jANIne duHkha te bahu thayuM, paNa sAme kacchanI rAjasattA ane bhAratanI briTiza saltanata hatI, tethI kAI e emane rAkavAnI hi`mata na karI ane AMkha ADA kAna karavAmAM zANapaNa mAnyuM ! chevaTe rApara tAlukAnA dezalapura gAmanA be sthAnakamAgI jaina mahAjanAne A vAtanI khakhara paDI, eTale e AnI sAme thayA ane, briTiza saltanata tathA kacchanI rAjasattAnA rASanI paravA karyA vagara, bhAre jokhama kheDIne, emaNe e sAtasAya gheTAMne aMjAranI pAMjarApALamAM paheAMcatAM karIne emanA jIva macAvyA, tyAre ja emane nirAMta thaI. e e svanAmadhanya bhAI e te dhanajI meArakhiyA ane jagazI bhAlerA.9 vaLI jaina saMghamAM thaI gayelA aneka prabhAvaka AcAryo ane dharmagurue paNa rAjasattA upara peAtAnA prabhAva pADIne enI pAse, samaye samaye, ahiMsA, amAri ane prANIrakSAnAM tema ja leAkeAnI bhalAInAM aneka kAmeA karAvatA rahyA che. jaina zramaNasamudAye tathA jaina mahAjane e, A rIte peAtAnI zakti ane tejasvitAnA maLe, rAjasattA pAse satkArya karAvyAnA sakhyAbaMdha dAkhalA jaina para'parAmAM tathA enA itihAsamAM sacavAI rahyA che;10 ane AvA prasage Aje zrI bhadrezvara-thasaI mahAtItha 9. A prasaMgane me" mArA " suvarNAM kaMkaNu '' nAme vArtAsaMgrahamAM (pR0 79) " saltanatanI sAme " nAmanI kathAmAM vigate AlekhyA che. 10. ahiMsA, amAri ane karuNAnA prasAra dvArA dharmAMtInI prabhAvanA karavAnA jagataupakAraka mahAna kAryAMnA puraskartA tA svayaM tIrthaMkara bhagavaMtA peAte ja hatA; eTale pachI, emanA punita pagale pagale, emanA anuyAyIo e dharma-amRtanI lahANI karavA mATe peAtAnA mana-vacana-kAyAnA pUrNa yAgathI prayatnazIla thAya emAM zI navAI ? A rIte cheka prAcIna samayathI zarU karIne te vartamAna samaya lago dha zAsananI prabhAvanA dvArA leAkApakAranA dhyeyane varelA zramaNavarmAMnI eka akhaMDa paraMparA cAlI AvI che ane e rIte caturvidha saMdhanA tema ja bhAvanAzIla, zaktizALI ane vagadAra zrAvakasaMdhane mahimA zAsakava mAM tathA prajAvamAM samAna rIte vistaratA rahyo che. lokajIvanamAM mahAjanapada vizeSa prabhAvazALI lekhAya che te paNa A kAraNe ja. A paraMparAmAM jema mahAna zramaNazreSThonI tema zrAvakaratnAnI nAmAvalI paNa zeAbhatI rahI che ane jaina zAsanane vizeSa gauravazALI banAvatI rahI che. A rakSitasUri, kAlakara, pAdaliptasUri, siddhasena divAkarasUri, haribhadrasUri, bappabhaTTasUra, abhayadevasUri, kalikAlasaIjJa hemaca MdrasUri, jinadattasUri, jinaca MdrasUri, kalyANusAgarasUri, hIravijayasUri vagerenI ujajavaLa para'parAmAMthI kAnuM nAmasmaraNa karIe ane kAne bhUlI zakIe ? temAMya kalikAlasarvajJa hemaca`drAcArya' ekabIjAnA virAdhI evA be gUja`rapati siddharAja jayasiMha ane kumArapALadeva upara dAyakA sudhI peAtAnA dhama prabhAva vistArIne emanI pAse dhamaprabhAvanA ane leAkakalyANanAM je aneka satkAryoM karAvyAM, gujarAtanA samagra prajAjIvananuM je saMskAraghaDatara karyuM" ane sAhityakSetre je asAdhAraNa sarjana karyuM e tA vizvanA itihAsamAM paNa ajoDa kahI zakAya evuM che, Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayAM jainadharma ane jaina mahAjana paNa jainasaMghane gauravazALI banAvI rahyA che. kamANInAM ochAM sAdhana, ochI ane aniyamita vRSTi, duSkALanI Apattine satata bhaya ane dharatIkaMpa Adi kudaratI kopa jevAM kAraNoe kacchanI prajAnuM sAhasI, sahanazIla, prANavAna, hiMmatabAja ane dUranA ane najIkanA dezo sAthe dariyAI saMbaMdha bAMdhI jANanAra dariyAkheDU jUtha tarIke sarjana karyuM che. ane A jUthamAM kaMI eka koma ke eka jJAtine nahIM paNa jana vaNika koma sahita aDhAre Alamane samAveza thAya che.11 AmAM kacchanA sAhasI, zaktizALI ane bhAgyavaMta aneka jana saMgrahasthAe karachamAM rahIne ke kacacha bahAra jaIne puSkaLa saMpatti raLIne tathA zAhasodAgara jevuM moTuM biruda meLavIne karachanI zAna vadhArI che, eTaluM ja nahIM, emaNe potAnA vatanamAM jainadharmanAM aneka satkAryo karavAnI sAthe sAthe, sAmAnya prajAjanonI sevA mATenAM kAryo karyA che, ane kaccha bahAranA pradezomAM paNa dharma ane lokasevAnAM kAryo karIne potAnI saMpattine dhanya banAvI che. Ama karIne teoe potAnI dAnazIlatAne lAbha saune Apyo che ane jainadharmanI dAnanI bhAvanAne jIvI batAvI che.12 muMbaI baMdarane vizvavikhyAta banAvavAmAM kacchanA jaina sAhasavIre ane sAdAgarane 11. A aMge " kArA DuMgara kacchajA"mAM (pR. 6) sUcavyuM che ke " karachIonuM dariyA pratyenuM AkarSaNa janmajAta che. te nAvikepUratuM ja maryAdita nathI. hiMdu ke musalamAna vepArIo ane zAhadAgara, badhA mATe dariyAI sapharo kheDavI sahaja che. sadIothI teo pUrva AphrikA, arabastAna, IrAnI akhAtanA deza vagere dUradUranA mula tarapha dariyAI musApharI karatA AvyA che. jaMgabAra ane TAMgAnikAmAM to teoe lAMbA samayathI bahu sArI jamAvaTa karI che. kacchIonI lAkSaNika hiMmata, ane sAhasa, hindustAnanA anya pradezanA vyApArI vargamAM anerI bhAta pADe che." vaLI, A ja graMthamAM (pR019-20) kacchanI prajAnA videzanA vasavATa mATe kahevAmAM AvyuM che ke "kacchI ke kacchamAM kAmadhaMdho karI AjIvikA meLave che tema bahAra paNa vase che ane tyAM ja rojI meLave che. muMbaI, kalakattA, IsTa AphrikA, eDana, IrAnI akhAta, yurepa ke amerikA jyAM jaze tyAM sArA pramANamAM kacchIone vasavATa jovAmAM Avaze." ane deza-videzamAM kaccha dezanuM nAma rozana karanAra zAhasavagare ane AgevAnonI DIka nAmAvalI yAda karIe chIe to emAM badhI jAta ane kAmanA naravIronAM nAma noMdhAyelAM jovA maLe che: zeThazrI khetasIbhAI khIMyasI je. pI., zeTha jetazI jIvarAja, zeDa kammu sulemAna, samartha vedavida paMDita pItAMbaradAsa, zeThazrI velajI mAlu, zeTha gokuladAsa tejapAla, zeTha khaTAu makanajI, sara karImabhAI IbrAhIma beroneTa, zeTha zAMtidAsa AsakaraNa je. pI. zeTha narazI nAthA, zeTha mathurAdAsa gokaLadAsa, sara vasanajI trikamajI nAITa, zeTha narazI kezavajI, bhaktakavi zivajI devazI, zeTha rahematulA maheraalI cinAI je. pI, zeTha sejapALa kAyA, zeTha surajIbhAI valabhadAsa, zeTha tIjalabhAI ema. cInAI, zeTha bhavAnajI arajaNa khImajI, zeTha meghajI sejapALa, zeTha kArazI vIjapALa, zeTha ravajI sAjapALa, zeTha lakSmIdAsa ravajI terazI, prajJAcakSu paMDita zrI ANaMdajI devazI, dezabhakta zrI yusupha maheraalI, zeTha kAjalabhAI karImabhAI vagere keTalIya vagadAra ane rAjyamAnya vyaktionAM nAma yAda AvI jAya che. 12. kacchanA jaina mahAjananI dAnavRtti ane sevAbhAvanAthI kacchamAM mAMDavImAM Adarza ane benamUna kahI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara vasaI mahAtIya phALA kaI nAneAsUnA nathI. muMbaI kha'daranI aneka vikAsakathAo kacchanA jaina mahAjanAnI sAhasikatA ane dAnavIratAnI kIrti gAthA khanI rahe evI che.13 ane ATalu' ja zA mATe, tIrthodhirAja zrI zatru jaya ane khIjA paNa aneka tIrthasthAnA kacchanAM dAnapriya ane dharmAnurAgI bhAI e-baheneAnI dharmabhAvanA ane udAratAnI gauravagAthA saMbhaLAve che.14 ka kacchanA vikAsamAM jaina yationA phALA Ama joI e te jainadharmanA pracAra kacchamAM prAcIna kALathI hAvAnA,zrI bhadrezvara tInA sthApanA sivAyanA, bIjA paNa keTalAka ullekhA maLe che.15 paNa enI vizeSa vAta na karIe ane kaccha dezanA vikAsanI ja vAta karIe te, tyAMnI rAjyasattAne jaina gArajIe tathA zramaNeAe aNIne vakhate sahAya karyAnA aneka dAkhalA maLI Ave che. zakAya evA jaina vRddhAzrama, kaTAriyA tIrtha mAMnI jaina khADiga, tIrthaM bhUmiemAM bhojanazALAe, keTalIka keLavaNInI sa MsthAe tathA ispitAle cAle che; tema ja kAI kAI sthAnanAM azakta sAmika bhAI-bahenane rAhatarUpa ke pUraka sahAya maLatI rahe che; ane AmAM kacchanI bhAvana!zIla baheneA pazu peAtAnA phALA ApatI rahe che. AvI badhI jaina mahAjana saMcAlita sa sthAnI vigate ke,I ke ekatra karIne prakAzita karavA jevI che. 13. muMbaI zaheranA vikAsanA itihAsa AlekhavAmAM Ave te emAM kacchanI prajAnA phALA mATe viziSTa noMdha levI paDe, eTale seAnerI, gauravabharyAM ane vizALa e kALA che. muMbaInA anAja-kariyANAnA vepArathI laIne te muMbaInA vahANavaTAnA vikAsa sudhI A phALAnAM pagalAM vistarelAM che. muMbaI jyAre eka nAnA sarakhA, aNuvikasita TApu ke beTa hatA, te kALe je leAkAe muMbaImAM vasavATa karavAnuM sAhasa karyuM." hatuM, emAM kacchanI jaina ane anya kAmeAnI vyaktione samAveza thatA hatA. muMbaInA vikAsamAM kacchanA jaina ane anya sAhasavIrAnA phALAnI dAstAna lakhavA besIe teA ethI pAnAMnAM pAnAM bharAya ema che. " kArA DuMgara kacchajA ''mAM ( pR0 13 ) A aMge sAcuM ja kahyuM che ke " muMbaInA vikAsamAM sAhasika kacchI vepArIo ane udyogapatione bhUtakALamAM sArA phALA hatA. ' 14. prAcIna samayanI vAta bAjue rAkhIne chellA sAteka saikAonI itihAsakALanI vAtA karIe tApaNu jagaDUzA, vardhamAnazAha, padmasi MhazAha, zeThe narazI kezavajI, zeTha narazI nAthA, zeTha kezavajI nAyaka vagere kacchanA aneka dAnazUra agraNIoe girirAja zatruMjaya tIrthI, giranAra tIrthaM, jAmanagara, bhadrezvara, DhAMka girithI laIne pUrva dezanI "keTalIka kalyANaka bhUmiemAM navAM jinamadira caNAvIne, jUnAM jinamaMdirAnA dbiArA karAvIne, kacchanI vikhyAta pacatIrthanA divya, bhavya ane AlIzAna makriza baMdhAvIne tema ja TheraThera dha zALAo UbhI karIne peAtAnI bhakti ane saMpattine caritArthI karavAnI sAthe kacchanI bhUminI dharmaparAyaNatAnu gaurava vadhAryuM che * 15. " jaina anuzruti pramANe bharata cakravartI e karelA digvijayamAM kaccha upara vijaya karyAnuM noMdhAyuM che. (jaddIpaprajJapti, pR0 128). AcArAMgasUtranI cUrNi pramANe kacchamAM AbhIrA jainadharmInuyAyI hatA; AnaMdapuranA eka divra brAhmaNu kacchamAM gayA hato tene evA AbhIrAe pratibAdha ApyA hatA. (Avazyaka cUrNi, uttara bhAga, pR0 ra91). bRhatkalpasUtra ( vizeSacUrNi )mAM nAMdhyu` che ke kacchamAM sAdhue gRhasthAnA gharamAM vAseA raDe te doSarUpa khanatuM nathI. (bRhatkalpasUtra, 2-384 fz). '' --gujarAtanA rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa, graMtha 1, pR. 271. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchamAM jainadharma ane jaina mahAjana khUnAmarakI ane vaira-virodhanI ugra bhAvanAthI DahoLAyeluM kacchanuM rAjakAraNa jyAre kaMIka sthiratA ane svasthatA tarapha paDakhuM pheravavA lAgyuM te jADejA rAjavaMzIonA samayamAM, rAozrI kheMgArajI bAvA pahelAnA rAjyazAsanamAM. sADAcAra-pAMca varSa pahelAMnA e kaTokaTInA samayamAM kacchanA sImADe, dhrAMgadhrA pAse carADavA gAmamAM rahetA gorajI zrI mANekamerajIe rAva kheMgArajIne, potAnA jJAnane baLe emanuM ujajavaLa bhaviSya bhAkhIne, je sAtha ane sAMga (meTo teladAra bhAlo) ApyAM hatAM, eNe kacchanA lohI nIMgaLatA ItihAsane sukha-zAMti janaka na vaLAMka Apyo hato. jenA pati zrI mANekarajInI A rAjayasevA AcArya zrI zIlaguNasUrijIe karela vanarAja cAvaDAnI keLavaNInuM ane kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryuM karAvela kumArapALanI rakSAnuM smaraNa karAve evI che. Ane lIdhe jema kacchanuM rAjakAraNa sthira banyuM, tema gorajI mANekamerajInuM nAma kacchanI rAjasattAno tema ja prajAnA hRdayamAM haMmeza mATe jaDAI gayuM. yati zrI mANekamerajInI A rAjasevAnI noMdha kacchanA itihAsane lagatAM saMkhyAbaMdha pustakamAM levAmAM AvI che, eTaluM ja nahIM, mahArAozrI kheMgArajI bAvA pahelAe emane chamAM-bhujanagaramAM bolAvIne emane mATe khAsa posALa baMdhAvI ApIne ane rAjyamAM emane vaMzaparaMparAgata viziSTa darajajo ApIne potAnI UMDI kRtajJAnI lAgaNI darzAvI hatI. atyAre emanI gAdIe gorajI zrI bhadramarajI A darajajo saMbhALe che. emane rUbarU maLavAnuM ane e etihAsika sAMgane najare najara jevAne meM tA. 22-3-75nA roja bhuja zaheramAM lAbha lIdho hato. vikramanA sattaramA saikAmAM rAozrI prAgamalajIe tapagacchanA zrI vivekaharSa gaNinI ane aMcaLagachanA zrI kalyANasAgarasUrijInI preraNAthI dharmanA ane lokakalyANanAM aneka kAryo karyA hatAM ane rAjyamAM keTalAka divaso mATe amArinuM-jIvarakSAnuM pravartana paNa karyuM hatuM, ane govadha hamezane mATe baMdha karAvyo hato. prajAkalyANanAM kAmo ane guNiyala raheNIkaraNIne kAraNe vikramanI aDhAramI sadImAM kacchanI . prajAe mahArAozrI dezaLajI bAvA pahelAne "dezarA paramesarA" kahIne paramezvaranA jevuM Adara NIya sthAna potAnA haiyAmAM ApyuM hatuM. e ja rIte vikramanI ogaNIsamI sadInA aMtamAM ane vIsamI sadInI zarUAtamAM thaI gayela dezaLajI bAvA bIjAne paNa prajAe emanI uDhAra ane umadA prakRti ane pravRttione kAraNe e ja birudathI navAjyA hatA. dezaLajI bAvA bIjA zrI bhadrezvaranA-vasaI jaina tIrtha pratye ghaNuM lAgaNI dharAvatA hatA ane enA vikAsamAM emaNe ghaNe rasa lIdhA hata-A tIrtha te kacchanuM bhUSaNa ane gaurava che, ema samajIne. uparAMta, bhadrezvara tIrthanI bismAra hAlata joIne jemanuM roma rema bhAre vedanA anubhavatuM hatuM ane jeo A tIrthane vahelAmAM vahelo uddhAra thAya evI utkaTa jhaMkhanAne pUrI thayelI jovA mATe ja jANe pitAnA jIvanane TakAvI rahyA hatA, te tapagacchanA yati zrI khAMtivijayajIne rAozrI dezaLajI bAvAe A tIrthano uddhAra karAvI ApavAnuM vacana ApyuM hatuM ane A mahAna tIrthanI AvI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIya upekSA karavA badala kacchanA jaina saMghanA agresarane Thapako ApIne chevaTe enuM samArakAma sArI rIta thAya evI goThavaNa emaNe karI hatI. teonI hayAtImAM A kAma pUruM na thayuM tethI emanA uttarAdhikArI mahArAozrI prAgamalajI bIjAe e pUruM karAvyuM hatuM. paNa ene kharo yaza te goraja khAMtivijayajI tathA dezaLajI bAvA bIjAne phALe jAya che emAM zaka nathI. rAozrI lakhapatajI vidyA pratye khUba prIti dharAvatA hatA, ane pote kavi paNa hatA. emaNe jena bhaTTA2ka zrI kanakakuzaLajInI preraNuthI bhujamAM vraja bhASA ane kavitAkaLA zIkhavavAnI eka khAsa pAThazALA sthApI hatI. A pAThazALAe dezabharamAM ghaNI nAmanA meLavI hatI. vartamAna nivRtta mahArAozrI atyAranA nivRtta mahArAo zrI madanasiMhajInA pitA sadgata mahArAo zrI vijayarAjajIe jyAre bhadrezvara tIrthanI mulAkAta lIdhI hatI ane jaina saMghe emanuM umaLakAthI svAgata ane bahumAna karyuM hatuM, e vakhate teoe, pitAnI A tIrthanI yAtrAnA kAyamI smaraNarUpe, kacchabharamAM dhamane nAme thato jIvavadha baMdha karavAnI jAherAta karI amAri-prarvatanamAM potAne anukaraNIya ane prazaMsApAtra phALo Apyo hato.10 16. A pAThazALAnuM mahattva samajAvatAM "kacchanuM saMskRtidarzana"mAM (pR. 53-54) lakhyuM che ke - temaNe (mahArAva zrI lakhapatajIe) pote bhaTTArka kanakakuzaLajI pAsethI vraja bhASAne abhyAsa karyo ane * lakhapatapiMgaLa' nAmano graMtha racAyo. pariNAme jagatanI advitIya evI kAvyakaLA zIkhavAnI pAThazALAnI bhUjamAM sthApanA thaI. kavIzvara dalapatarAma kavionI zALAnA kAvyatIrthanAM darzana karI tyAM kAvyaprasAdI meLavI ane kavitA-dIkSA laI bhujanI yAtrAne kAvyayAtrA mAnelI. kavizrI nhAnAlAla vraja bhASAnI e pAThazALAne artha ApatAM lakhe cheH " kAvyakalA zIkhavAnI kacha bhujamAM pozALa hatI-Aje paNa che. kavio sUjavAnI e pAThazALA kadAca duniyAmAM aditIya haze, ghaNuM kAvyarasike tyAM bhaNI rAjadarabAronA kavirAje thayA che. e kAvyazALAmAM kAvyazAstro zikhavAya che, ne rasapAsakene jIvanarasanI vADIomAM ghumAvI, Rtuo ne taDakI chAMyaDI prIchAvI, abhisiMcana, uchera, phAlavINaNa, gUMthana, bagIcAzAstrane zAstrI UcharatAM bAgavAnene bhaNAve ema, tyAM bhaNAvAya che. karachanA mahArAvanuM bhUjiye siMhAsana che, paNa bhUjanI pizALa te karachanA mahArAvane kIrtimugaTa che." kavivara nAnAlAlanI A kAvyamaya vANI A pAThazALAnuM kevuM sukha ane suMdara zabdacitra Alekhe che! 17. svargastha prajJAcakSu paMDitavarya zrI ANaMdajIbhAIe bhadrezvaranI jINuM pratane utAro karAvI levAnI sAthe A tIrthane je paricaya vIseka varSa pahelAM (sane 1955nI sAlamAM) lakhAvI rAkhe che, emAM (pR. 12) sadUgata mahArAe zrI vijayarAjajInI mulAkAtane ullekha karavAnI sAthe emaNe e vakhate vyakta karelI lAgaNInI noMdha paNa A pramANe karAvelI che: "saddagata mahArAo zrI vijayarAjajI sAheba bahAdura ahIM (bhadrezvara tIrthamAM) padhArelA tyAre tIrthanA kacchabharanA jaina AgevAnoe karela emanA zAnadAra svAgata pachI pramukhasthAnethI teoe kahyuM hatuM ke "mArA jIvanakALamAM A tIrthamAM AvIne mane je AtmAnaMda ane paramasaMtoSa prApta thayA che, te AnaMda ane saMtoSa mArA samagra jIvanakALamAM meM anubhavyuM nathI. A tIrthanA vikAsamAM mArA vaDIla dAdAnA pitA punyazleka Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchamAM jaina dharma ane jaina mahAjana ane kacchanA bhUtapUrva mahArAozrI madanasiMhajI to atyAre paNa jaina saMgha sAthe mIThA saMbaMdha rAkhe che ane, avasara maLyuM, jena saMghanAM dharmakAryomAM ullAsathI bhAga le che ane pitAne phALa paNa Ape che. 18 jagaDuzAhanuM nAma ane kAma ane kacchanA jainadharmanAM ane kacchanA jaina mahAjananAM badhAM satkAryo ane prabhAva upara kIrti kaLazarUpe zobhI rahe che dAnezvarI, parama paropakArI ane dhamanI mUti samA zreSThIvarya jagaDu zAhanAM nAma ane kAma. zrI bhadrezvara tIrthanuM nAma laIe ke tarata ja svanAmadhanya jagaqzAhanuM smaraNa thaI Ave; jagaDUzAhane yAda karIe ane bhadrezvara tIrtha najara sAme khaDuM thAyaH e be vacce AvI abhinnatA yA ekarUpatA sadhAI gaI che ane jANe ekabIjAnA paryAyarUpa banI gayA hAya ema ja lAge che--jANe kAyAnI chAyA ja joI lyo ! emaNe athavA emanA vaDavAoe, vaDavAonI janmabhUmi kaMthakoTanA killAmAM caNavela ane keTalAya saikAthI sAva jIrNazIrNa hAlatamAM mukAI gayela bhagavAna mahAvIra svAmInuM maMdira kadAca kacchamAMnA jaina sthApatyane jUnAmAM jUnA avazeSamAMne eka haze. e ja rIte jagaDUzAha pachI beeka saikA pachI thayela zreSThI vardhamAnazAha tathA paddhasiMhazAha paNa bhadrezvaramAM ja AvIne vasyA hatA ane emaNe paNa A tIrthane jIrNoddhAra tathA bIjA aneka sukRto karyA hatAM. sadbhAgye, aneka nAnA-moTA kudaratanA kepa ane mAnavasarjita jhaMjhAvAteno sAmano karIne, zrI bhadrezvara-vasaInuM bhagavAna pArzvanAthanuM tathA zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmInuM bhavya mahAtIrthe, atyAre paNa pUrI jAhojalAlIpUrvaka TakI rahyuM che ane dAnazUra jagaphUzAha ane emanI tema ja vardhamAnazAha tathA paddhasiMhazAha jevA kacchanA aneka dharmAtmA dAtAonI kIrtikaNA saMbhaLAvIne dharmabhAvanAnI prabhAvanA karI rahyuM che. - tyAre have zrI bhadrezvara-vasaInA jaina mahAtIrthanuM darzana ane enA mahimAnuM thoDuM kIrtana karIne pAvana thaI e. dezaLajI bAvAe je rasa batAvyuM che ane je sAtha ane sahakAra Apyo che ne enA vikAsa mATe lakSmI kharcavA sahita uttejana ApyuM che, te rIte, je dezamAM parama pavitra, alaukika tIrtha che te karacha dezanA rAjA tarIke ame paNa A tIrthanA vikAsamAM UMDo rasa laIzuM ne tana-mana-dhanathI amArAthI je paNa banaze te badhuM karI chUTachuM, A tIrthanA keI paNa amArA jevA kAma mATe ame hamezAM taiyAra raheze evI AthI khAtarI ApIe chIe ne amArA rAjyamAM dhArmika khyAla nIce atyAra sudhI amArA rAjakuTuMba ane bIjAe tarapha thI je pazu vadhe thAya che, te A tIrthamAM amArA AvavAnI yAdagIrI tarIke baMdha karAvavAne hakUmatI prabaMdha karIzuM." abhayadAna ane amAri-pravartananA A kAryanuM mUlya keTaluM badhuM cheATalA mATe ja dharmazAsanamAM rAjAne rIjhavavAnI vAta upara bhAra mUkavAmAM Avyo che. 18. A varSe bhujanagaramAM bhagavAna mahAvIranA pacIsasamAM nirvANa mahatsavane meTa samAroha thayo hato, emAM vartamAna mahArAja zrI madanasiMhajIe ullAsathI bhAga lIdho hato ane Arthika bheTa paNa dharI hatI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha sajAvyA jene rasazaNagAra, latAmaMDapa sama dharmAcAra -mahAkavi nhAnAlAla (citradarzano, kAvya paheluM. kaDI 10, sane 1921) kacchanI sAhasikatAno preraka ane samRddhino janaka kacchano dariyAkinAre ghaNe vizALa che, ane emAM kacchanA akhAtana ane arabI samudrane saMgama thAya che. bhadrezvara nagaranI jAhejalAlI ane smRti karachanA akhAtanA ja kinAre AveluM bhadrezvara nagara ane baMdara bane, prAcIna samayamAM, sADAtraNaso varSa pahelAM, khUba samRddhizALI ane dhIkatA vepAra tathA AyAta-nikAsanAM mathaka hatAM. samaya jatAM e sAgarakinAre traNeka mAIla dUra jato rahyo, nagaranI sthiti "paTTaNa so daTTaNa'nA jevI verAna ane bimAra thaI gaI ane baMdara moTI heDI ke nAnA vahANane paNa AvavA ane lAMgaravAnI bhAgye ja sagavaDa ApI zake evuM chIcharuM ane nabaLuM banI gayuM. pariNAme bhadrezvara baMdara ane nagarInI jAhojalAlI kevaLa bhUtakALanI vAto banI gaI! ane chatAM bhadrezvara nagara ane baMdarane lokasmRtimAMthI sAva vIsarAI jatAM rokIne, Aje paNuM janahRdayamAM emanuM Adara ane gauravabharyuM sthAna TakAvI rAkhyuM che, Azare pacIsa varSa jeTalA purAtana manAtA eka jinamaMdire, tathA sakhAvatIdila, sAhasikatA ane traNa traNa duSkALanA sAmanAne lIdhe jagalpitA jevA gauravane meLavIne janamAnasamAM sadAsmaraNIya ane amara banI rahelA zAhadAgara jagaDUzAhanA puNya nAme. bhadrezvara-prAcIna bhadrAvatI nagarI-nuM nAma laIe ane jagaDUzAhano jAjaramAna ane bhavya bhUtakALa jANe najara sAme khaDo thAya che. bhadrAvatI nagarI jagaDUzAhanA vakhatamAM ane te pachI vardhamAna-paddhasiMhazAhanA samaya sudhI paNa khUba samRddhi 1. A aMge aMcalagacchanA AcArya zrI amarasAgarasUrie vi. saM. 1691 mAM racela "zrIvardhamAna -pasiMha zreSThicaritra'mAM sarga 9, ka 26 ane 27mAM jaNAvyuM che ke bhadrAvalyAmayAnyedhu-mahAmAro pravartitA / maraNaM bahulokAnAM tena jAtaM bhayapradam // 26 // zanaiH zanaistatazcaivaM purI sodvasitA tataH / pauDhi mA'pi hahA tasyA jagrase kAlarakSasA // 27 // arthAt te pachI (vardhamAnazAhanA svargavAsa pachI) bhadrAvatI nagarImAM moTo marakIne upadrava thaye, temAM ghaNA lokonAM maraNa thayAM ane tyAra pachI e nagarI dhIme dhIme verAna thaI gaI ane enI jAherajalAlIne kALarUpI rAkSasa bharakhI gaye. (tathA juo, aMcalagacchadigdarzana, pR. 395 tathA 439) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha zALI ane vikhyAta nagarI hatI, e to jANItuM che. bhadrezvara nagarInuM bhAgya to te pachI, prakAza ane aMdhakArane veratA kALacakrano bhoga banIne, krame krame AthamatuM gayuM ane atyAre eka sAmAnya kasabArUpe enuM nAma sacavAI rahyuM che. paNuM zrI bhadrezvara-vasaI tIrtha tarIke vikhyAta banela jaina yAtrAdhAmanI vAta kaMIka judI che. tIrthane puNyayoga zarUAtamAM ghaNA saikA sudhI tevIsamA tIrthaMkara bhagavAna pArzvanAthanA tIrtha tarIke ane chellA keTalAka samayathI cAvIsamA tIrthaMkara zramaNa bhagavAna mahAvIranA tIrtha tarIke vikhyAta banela bhadrezvara-vasaI tIrthe paNa caDatI-paDatInA aneka yugone anubhava karyo hato. Ama chatAM A tIrthabhUmine keIe ajaba puNyayoga samaye samaye jAgato rahyo che ke jethI e kALanA gojhArA paMjAmAMthI nAmazeSa thatAM bacI jaIne pharI pAchI prabhAvazALI banatI rahI che. taDakAchAyAnA AvA to aneka tabakkA A tIrthabhUmi upara AvI gayA; paNa ekaMdara e badhAne e sukharUpa pAra karI gaI che. ane, vizeSa AnaMda ane Azcarya pamADe evI bInA to e che ke, chelAM soeka varSa daramyAna eno mahimAM uttarottara vistarato ja rahyo che ane hajI paNa emAM vadhAre thato ja jAya che. zrI bhadrezvara tIrthanuM nAma bhAratanA dUra dUranA khUNAmAM guMjatuM thayuM che ane jaina saMghanA hRdayamaMdiranA aNu aNumAM A tIrtha taraphanuM AkarSaNa, jANe zukalapakSanA caMdranI kaLAnI jema, krame krame vadhatuM jatuM hoya ema ja lAge che. zAMta, ekAMta, sehAmaNuM dharmasthAna A sthAna pRthvInA pUrva goLArdhamAM 23 akSAMza ane 70 rekhAMza upara AveluM che, ane atyAre e sAgarakinArAthI traNeka mAIla jeTaluM dUra che. tananA tApa hare evuM suMdara ane tAjagI Ape evuM taMdurasta enuM havAmAna che. unALAmAM paNa zItaLa pavananI laharIo tyAM hamezAM vahyA ja kare che; ane e pavananI laharIo evI nirmaLa hoya che ke emAM dhULa ane dhumADAnI ke dudhanI kharAbInuM nAma paNa nathI hotuM. - mananA sarva saMtApa ane ugane dUra karIne paramezvaranA sAMnidhyanuM aMtaramAM saMvedana jagADe, paramAtmAnuM nAmasmaraNa karavAnI preraNA Ape ane trilokanA nAthane mahimA samajavAmAM sahAya kare, evuM zAMta, ekAMta ane madhura bhadrezvaranuM vAtAvaraNa che. ane, A badhAthIya AgaLa vadhIne, eAchI jarUriyAtothI jIvana jIvI jANavAnI kaLAnA AnaMdane namUne anubhavavAnuM ane ene thoDoka paNa bodhapATha samajavAnuM jANe A kaI viziSTa dhamadhAma hoya ema, na ahIM hoTalonI laMgAra che, na sinemA-nATakonI jaMjALa che ke na bhAgavAnane bhUlI javAya evAM bhega-vilAsanAM sAdhano che. jarAka paNa bhAvanAzIlatA dharAvanAra sahudaya yAtrikane bhakti, tapa, tyAga, saMyama ane vairAgyane mahimA samajAya evI puNyapreraka A dharatI che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIthI vaLI, Ane lIdhe kahe ke game te kAraNe kahe, A tIrthanI yAtrAe AvanArA meTAbhAganAM yAtriko, bhagavAnanAM darzana-pUjana karIne tarata ja pAchA pharI javAne badale, chevaTe be-cAra divasanI sthiratA karIne ahIM rahevAnI bhAvanA dharAvatAM hoya che. Ama thavAmAM bhejanazALA ane dharmazALAonI saMteSakAraka ane uttama sagavaDa, tIrthane vahIvaTa saMbhALanAra saMcAlaka-maMDaLa TrasTa maMDaLa)nI jAgatI dekharekha, ane tIrthanA karmacArIvargane hArdika ane vivekabharyo vartAva paNa nimittarUpa che, ema kahevuM joIe. A tIrthadhAmanI yAtrAe AvatA yAtrikanI najara, keTalIka darI uparathI, gaganamaMDaLamAM nakSatramALAnI jema zobhI rahela, dhavala zikharamALA upara sthira thaIne, aMtarane AlAdakArI lAgaNIthI bharI de che. yAtrikane e samaye ema ja lAge che ke jANe himagirinA himajjamAMthI athavA dUdha samA zveta saMgemaramaranI nAnI sarakhI TekarImAMthI kaMDArI kADhela keI addabhuta prAsAda sAme khaDe che--jANe keI nayanamanahara ane divya devavimAna, potAnA sauMdarya vaibhava sAthe, dharatI upara UtaryuM na hoya ! puNya yAtrika vadhu najIka pahoMce che ane havAmAM laherAIne dharmabhAvanAnI suvAsa prasarAvatI nAnAM-moTAM zikharo uparanI veta ane lAla raMganI davajAone joIne ane karNamadhura raNakAra karIne dharmane saMdeza saMbhaLAvatI ghaMTaDIone sAda sAMbhaLIne te yAtrikanuM aMtara gadagada ane lAgaNIbhInuM banIne jANe mUkavANuM belI UThe che: dhanya prabhu! dhanya ApanuM dhAma ! ane dhanya Apane dharma ! ApanA caraNe AvI ame paNa Aje dhanya banavAnAM! traNa gaDha jANe ahiMsA, mahAkaNuM, samatA ane vizvamatrInA avatAra zrI tIrthakara bhagavAnanA samavasaraNanI yAda ApatAM hoya ema, meTAM-nAnAM traNa paTAMgaNa(medAna-kaMpAuMDa)ne pharatA traNa gaDhanI vacce zrI bhadrezvara-vasaI tIrthanuM bhavya, kaLAmaya ane sahAmaNuM jinamaMdira AveluM che. tIrthanuM sauthI paheluM pravezadvAra, tIrthanI 4,59,100 corasa phUTa jeTalA vistAranI samasta dharatIne samAvatA vizALa medAnanI AsapAsa caNI levAmAM Avela gaDhanI vacce mUkavAmAM AvyuM che--jANe bhagavAna tIrthaMkaranA dharmarAjyanI nAnI sarakhI rAjadhAnI ja jeI ! e pravezadvAra upara aMkita thayelA "susvAgatama. zrI kaccha bhadrezvara vasaI mahAna janatIrtha" e akSaro yAtrikane prabhunI gharmanagarImAM AvakAra Ape che. A paheluM pravezadvAra mukhya gaDhanI pazcima dizAmAM che. A uparAMta A gaDhanI uttara dizAmAM paNa bIje mATe daravAje mUkela che. [citra naM. 14, 1ba ] maMdiranI jamInane pharato gaDha bane enI sAme bhadrezvara gAmanA zAsake ane bIjA garAziyA-rajapUta vagerene jabaro virodha hatA ane teo e kAma koI rIte thavA detA na hatA. ane A kAma thAya enI sAme emaNe bhayanuM evuM vAtAvaraNa khaDuM karI mUkayuM hatuM ke e mATe keInI hiMmata ja cAlatI na hatI. paNa chevaTe A tIrthanA ananya bhakta prajJAcakSu paDitavarSa zrI ANaMdajI bhAIe e kAma game te bhege pUruM karavAno nizcaya karIne ane jIvanA jokhama Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vata mAna bhadrezvara-vasaI mahAtItha jevu sAhasa karIne, rAteArAta kahI zakAya evA TUMkA samayamAM, A gaDha caNAvavAnuM kAma pUru' karAvIne tIne surakSati anAvyuM hatuM. A ka'pAunDamAM praveza karIne Azare 400 phUTa AgaLa vadhIe eTale ApaNA jamaNA hAthe moTAM tAtI'ga dvAravALI, darakhAragaDhanI meATI DelI jevI, dAdAnA darabAranI DelI Ave che.ra A che nAnI-mATI sakhyAkha'dha dharmazALAo, upAzrayA, pustakAlaya ane mATA jinamadirane samAvatA khIjA gaDhanu pravezadvAra. [citra na. 2 ] A DelI ane bIjA gaDhamAM 1,06,800 cArasa phUTa jeTalI (400'x267 phUTa lAMkhI-paheALI) jamInane AvarI levAmAM AvI che. A tIrthanA vahIvaTa sabhALatI zrI vamAna kalyANujInI peDhInuM kAryAlaya paNa A DelImAM ja bese che. A DelI ane jinamadira evI samarekhAthI racavAmAM Avela che ke DelInI vacce UbhA UbhA AkhA - maMdiranA bahAranA bhAganAM dana thaI zake che. [ citra naM. 3, 4 ] chuM chuM. A DelIne mUkIne Azare 85 phUTa khAgaLa vadhIe eTale devAdhidevanA derAsarane samAvatA 16,800 cArasa phUTanA (160'x105' phUTa lAMbA-paheALA) nAnA sarakhA gaDha (kaMpAunDa)nu' pravezadvAra Ave che. e pravezadvAranI banne bAju evA ja kada ane AkAranuM eka eka pravezadvAra che. A traNe dvAra upara kamAneA karelI che; ane enA upara aMgrejI sa`skRtinI asaranI cAda Ape evAM beThelAM cAra pUtaLAM chUTAMchUTAM mUkavAmAM AvyAM che. [ citra naM. 5] A pUtaLAMonA saMbaMdhamAM kaMIka evI vAta sAMbhaLavAmAM Ave che kala meka mA~ vagere aMgrejoe A tInI mulAkAta lIdhelI ane enA vikAsa-rakSaNamAM rasa lIdhA hatA, tenI yAdamAM A pUtaLAM mUkavAmAM AvyAM che, emAnAM e pUtaLAM tA kanala meka marjhA ane temanI patnInAM che. ( kacchanu` sauMskRtidarzana, pR0 91) bhAratIya sthApatya vidyAnA jANakArAe te A pUtaLAM have ahIMthI dUra karavAM joI e evu sUcana paNa karyuM che. madiranI AsapAsanAM cAgAnamAM paththaranI lADhI bichAvI devAmAM AvI 2. dAdAnA darabAranA mukhya pravezadvAra tarIke zAbhatI A moTI DelInA tAtIga ane tAladAra daravAjA kevI rIte caDAvavAmAM AvyA hatA, enI ramUja upajAve evI vAta peDhInA atyAranA munIma zrI nemacaMdabhAI kasturacaMda vArAe kahI saMbhaLAvI hatI, te jANavA jevI che. vi. sa'0 1939nI sAlamAM A tInA chellA chaSNeAdvAra thayA te pachI vi. saM0 1949nI sAlamAM A vizALa DelI paNa taiyAra thaI gaI hatI ane sutArAe enA meTA ane bhAre vajanadAra daravAjA paNu banAvI dIdhA hatA. jyAre AvA bhArakheAjavALA moTA daravAjA DelImAM caDAvI devAnI vAta AvI tyAre, A kAmamAM lAgelA majUra puruSo ane majUraNa-bahena vacce eka jAtanI harIphAI jAgI UDI. majUra-puruSoe majUraNa-baheneAnI mazkarI karatAM kahyuM: Avu" meTuM vajanadAra bAraNuM caDAvavAnu bahenAnuM zuM gajuM ? e kAma tA puruSa ja karI zake ! vAta sAMbhaLIne majUrI karatI khaheneAne cAnaka caDI ane emaNe puruSonA A paDakAra jhIlI laIne kahyuM ke khAraNa caDAvavAmAM ame kAI rIte tamArAthI pAchA paDavAnAM nathI; atyAre ja A vAtanuM pArakhuM karI laIe. jamaNI khAjInuM bAraNuM tame puruSo caDAvA ane DAkhI bAjunuM bAraNuM ame bahenA bhegI thaIne caDAvI daIzuM', ane sAce ja, A ramUjabharI harIphAImAM, majUraNu-baheneAe DAbu bAraNuM peAtAnA baLathI caDAvI daIne, puruSa-majurAne cUpa karI dIdhA // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha che. A kaMpAunDamAM Azare 145'881' phUTa lAMbI-pahoLI jamInamAM devamaMdira vaseluM che. A jinamaMdiranI UMcAI pAyAnA thara sahita 44 phUTa 2 iMca che. eTale emAMthI pAyAne 6 phUTa 5 IMca jeTalo bhAga bAda karatAM maMdira jamInathI uparanA bhAgamAM 37 phUTa ane 9 iMca UMcuM che. paramAtmAnAM darzana A daravAjAmAMthI 20 phUTa AgaLa vadhIe ane ApaNe uttarAbhimukha jinamaMdiranA mukhya pravezadvAramAM pahoMcI jaIe chIe. [citra naM. 6] ane sAme ja mULa gabhArAmAM birAjatA mULanAyaka paramAtmA mahAvIra devanAM manabhara darzana karIne ApaNuM citta AlAdita thaI jAya che, [ citra naM. 7] ane ApaNe jIvananI kaMIka kRtArthatA anubhavIe chIe. zrI rANakapuranA vikhyAta maMdira karatAM A maMdira ghaNuM nAnuM hovA chatAM prathama pravezadvAramAM khaDA khaDA mULanAyaka prabhunAM darzana thaI zake evI racanA ane aMdaranAM vizALa ane unnata staMbhanI paMktizrI rANakapura tIrthanA nayanamanohara jinamaMdiranuM sahajapaNe smaraNa karAve che. AmAMnA keTalAka . 3. A derAsara uttarAbhimukha che, e aMge TIkA karatAM. je bajese emanA " riporTa ona dhI enTIkavITIjha oNpha kAThiyAvADa enDa ka7" nAme pustakamAM (pR. 208) lakhyuM che ke "The temple faces the north-an unusual position for a Jaina shrine" ( 241 22122 @aaluyu xa girl derAsarane mATe uttarAbhimukha hovuM e asAmAnya sthiti gaNAya che; arthAta jaina derAsara uttarAbhimukha nathI hatAM.) che. barja sanA A vidhAnane anusarIne zrI jagacarita'nA saMpAdaka zrI maganalAla dalapatarAma khakhkhare potAnA pustakamAM (pR. 110) ane "kacachanuM saMskRtidarzana"nA lekhakazrIe paNa emanA pustakamAM (pR. 93) jaina derAsara ghaNu kharu uttarAbhimukha nathI hotAM e vAtanuM samarthana karyuM che. paNa A vAta barAbara nathI ane hiMdustAnamAM saMkhyAbaMdha jinamaMdire uttara dizAnAM mukhavALAM banelAM che, ane hajI paNa bane che. kAraNa ke, jaina zilpazAstramAM derAsara uttarAbhimukha banAvavAnI sAme koI doSa batAvavAmAM Avyo nathI, ema lAge che ke jyAre De. bajese A tIrthanI mulAkAta lIdhI tyAre emanI sAthe rAvasAheba zrI dalapatarAma prANajIvanadAsa khakhara hatA, emaNe athavA A tIrtha saMbaMdhI De. baje sane mAhitI ApanAra bIjI koI vyaktie emane jaina derAsara moTe bhAge uttarAbhimukha nahIM hovAnI vAta kahI haze; ane ene AdhAre emaNe pitAnA pustakamAM upara mujaba nedha karI haze. 4. "zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA"mAM (pR. 121) A jinamaMdiramAM 218 thAMbhalA hevAnuM nedhyuM che. ane te pachI, e ullekhane anusarIne, (1) "mArI kaccha yAtrA"mAM (pR. 143), (2) "jaina tIrthone ItihAsamAM (pR. 142), (3) "jaina tIrtha sarvasaMgrahamAM (pR. 140) ane (4) "bhAratanAM jaina tIrtho" mAM (pR. 49) -e cAre jaina pustakamAM A maMdiramAM 218 thAMbhalA hevAnuM nedhyuM che. A pustakamAM "zrI ka7 giranAranI mahAyAtrA" pustaka visaM. 1985 (sane 1929)mAM pragaTa thayeluM hoI sauthI jUnuM che. A pustaka karatAM bIja kaI vadhu prAcIna pustakamAM A derAsaramAM 218 thAMbhalA hovAnI vAta noMdhI hoya te te mArA jovAmAM AvI nathI, tema ja A pustakanAM 218 thAMbhalAne ulekha zAnA AdhAre karyo che, te paNa jANI zakAyuM nathI. . A pustaka karatAM prAcIna pustaka De jemsa bajesanuM "riporTa ona dhI enTIkavIjha oNpha kAThiyAvADa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vata mAna bhadrezvara-vasaI mahAtItha rahe staMbha vizALa chatAM sAva echI kAtaraNIvALA che, teA khIjA keTalAka sta aa suMdara kAMtaraNInA alaMkArathI suAAbhita che. [citra naM. 8, 9 ] madiranAM pravezadvArathI AgaLa vadhIe ane 9 pagathiyAM caDIe eTale vizALa ane UMcA thAMbhalAvALA ma`diranA bhAgamAM ApaNe pahoMcIe chIe. A bhAgamAM AvA staMbhAe sArA pramANamAM jagyA rAkelI hAvAthI raMgamaMDapa tarIke eneA bahu AcheA upayAga thaI zake che. kadAca Ane pravezamaMDapa ke evu* kaIka nAma ApI zakAya. zilpazAstramAM Ane zAlAvIthi kahe che, [citra naM. 10 a, 10 ]ane be bAjunI sta'bhAvalInI mane khAju, vizALa ghummaTa dharAvatA e rAsama`Dapa che, je A madiranI racanAnI, khIje bhAgye ja jovAmAM AvatI, eka vizeSatArUpa che. e zilAlekhA A sthAnamAM derAsaranAM jamaNI taraphanA eka thAMbhalA upara ane te pachI DAbI taraphanA eka thAMbhalA upara eka-eka jUnA zilAlekha kotarela che. AmAM jamaNI taraphanA thAMbhalA uparane eka ja zilAlekha upara ane nIcenA bhAganI vacce thADIka khAlI jagyA mUkIne katarela heAvAthI, jonArane, pahelI dRSTie, e judA judA, e zilAlekha jevuM lAge, paNa e eka ja zilAlekhanuM saLaga lakhANa che. A zilAlekha vi sa0 1659nA che ane emAM zrIviveka gaNitu', bhadre enDa kaccha '' nAme pustakamAM, tathA " gejheTiyara opha dhI beAmbe presiDensI "nA pAMcamA volyumamAM ke " svadezI ' putranA vi. saM0 1980nA dIpeAtsavI aMkamAM pragaTa thayela zrI vrajalAla bhagatrAnalAla chAyAnA zrI bhadrezvara tIrtha nA paricaya ApatA lekhamAM tema ja sane 1959mAM pragaTa thayela " kacchanuM saMskRtidarzana ' nAme pustakamAM paNa 218 thAMbhalAnA ullekha nathI. uparAMta lephTanenTa pesTAnsa nAmanA aMgreja amaladAre eka sane 1837nI sAlamAM, DA. khaje sathI pazu 37 varSa pahelAM, A tInI mulAkAta lIdhI hatI tyAre emaNe A maMdiranA AgaLanA bhAgamAM 45 thAMbhalA hovAnA ullekha A pramANe karyo hatAH "The inside of the building may be considered as divided into two parts, that nearest the entrance, which may be styled the uestibule, is covered in and supported by 45 pillars with two domes. '' ( arthAt ImAratane aMdaranA bhAga be vibhAgamAM vahe cAyelA lekhI zakAya; emAMnA pravezadvAranI ekadama najIkanA bhAga, ke jene khalAnaka ( pravezamaMDapa ) tarIke oLakhAvI zakAya te be ghummaTA dharAve che ane 45 thAMbhalAthI AdhArita ane bharelA che. ) zrI pAsTAnsanA A ullekhane a evA thaI zake ke maMdiranA pAchaLanA tathA khAjInA bhAgamAM khIjA thAMbhalA heI zake. Ama chatAM 218 nA aMkane paheAMcI zakAtuM nathI, ema spaSTa lAge che. A bAbatane nakkI karavA mATe ame bhamatInI derIAnI pAchalI dIvAlAmAM paNa thAMbhalA heAvAnuM mAnIne gaNatarI karavA prayatna karyA hatA, paNa ame 218 nI gaNutarI karI zakayA na hatA. te pachI A AMkaDAne pracAra kevI rIte thayA e savAla sahajapaNe thAya che. paNa ene cAkkasa khulAsA maLI zakatA nathI. e game tema heAya, paNa eTaluM sAcuM che ke, A derAsaramAM pesatAM ja enA thAMbhalA evA UMcA ane vadhAre parIghavALA ( jADA ) jovA maLe che ke e darzI kanu dhyAna kheMcyA vagara rahetA nathI. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha zvaranuM, mahArAo zrI bhAramalajI bIjAnuM ane kudaraDI gAmanuM nAma ApavAmAM AvyuM che, ane moTAbhAgane A zilAlekha ukelI zakAya e rIte sacavAI rahyo che. [citra naM. 11] paNa DAbA hAthanA staMbha uparanA, pramANamAM kaMIka nAnA, zilAlekhanA akSaro kotaraNImAM ThIka ThIka sApha dekhAvA chatAM ene maroDa kaMIka evo khAmIvALo ke vicitra che ke jethI e ukelI zakAtA nathI." [citra naM. 12] jamaNI bAjunA zilAlekhanI zarUAtanI pAMca lITIomAM ane DAbI bAjunA pAMca lITI enA AkhA zilAlekhamAM, cIruDInA plAsTarane lIdhe, vacce bhaMga paDI jato dekhAvAthI, e plAsTaranI nIce kaMI lakhANa hoya to te tapAsavA mATe, eTalA bhAgamAMthI cIrunuM plAsTara dUra karAvIne joyuM te e bhAgamAMthI kaMI dabAI gayeluM lakhANa to na maLyuM, paNa sAdA paththaranA zaMku AkAranA A bhAgamAM keTaluMka zilpakAma jovAmAM AvyuM. A uparathI ema lAge che ke, A badhA thAMbhalA pahelAM sAdA paththaranA ane ketaraNIvALA haze, paNa,tA. 27-4-1929nA TrasTImaMDaLanA TharAva mujaba, jayAre maMdiramAM badhe cIruDInuM plAsTara karAvavAmAM AvyuM haze tyAre, A thAMbhalAo upara paNa plAsTara karavAmAM AvyuM haze ane tene lIdhe, athavA te pahelAM karavAmAM Avela keIka samArakAma vakhate, thAMbhalA uparanuM (tathA bIjI jagAo uparanuM paNa) ketarakAma DhaMkAI gayuM haze. ane Ama karavA jatAM keIka sthAna upara lagADavAmAM Avela keIka jUnA zilAlekho dabAI gayA hoya evuM paNa banyuM hoya. paNa jema A be zilAlekhe khullA rAkhelA maLI AvyA che te jotAM, chelle chele cIruDInuM plAsTara karavAmAM AvyuM e vakhate, AvuM na paNa banavA pAmyuM hoya ane plAsTara karanAra kArIgaroe zilAlekhene bacAvI levAnI-khullA rAkhavAnI-cIvaTa rAkhI hoya. matalaba ke A derAsaramAMnA keTalAka zilAlekhe dabAI gayA che e hakIkata che; savAla phakta ema kyAre banyuM eTalo ja che. raMgamaMDapamAM paramAtmAnI sanmukha moTA ane UMcA staMbhethI bharelA A praveza maMDapamAM (zAlAvIthimAM) mUkelAM sAta pagathiyAM caDIe eTale raMgamaMDapanI bahArane ozarI ke parasALa je thoDoka bhAga Ave ane tyAMthI AgaLa vadhIe eTale ApaNe raMgamaMDapanA pravezadvAramAM pahoMcI jaIne paramAtmA mahAvIra devanI pratimAne bhaktisabhara nayane nihALI zakIe chIe. ane raMgamaMDapamAM praveza karIne paMdareka phUTa AgaLa vadhIe ane ApaNe garbhagRha (gabhArA)nA kotaraNIvALA pravezadvAramAM pahoMcIne parama 5. A banne zilAlekhenI vicAraNA A pustakanA "Apattio ane jIrNoddhAra" nAme sAtamA prakaraNamAM tathA "keTalAka zilAle" nAme AThamA prakaraNamAM karavAmAM AvI che; emAMnI vigate paNa tyAM ja ApavAmAM AvI che. ka"keTalAka zilAlekhA" nAme A pustakanA AThamA prakaraNamAM bhadrezvaranA derAsaramAM pahelAM keTalAka zilAlekha hovAnI je ne maLI Ave che, te ApavAmAM AvI che. ane atyAre e zilAlekhe jovAmAM AvatA nathI, e uparathI ema mAnavuM paDe che ke kayAreka A zilAlekho, ApaNI ke kArIgaronI bedarakArIthI, naSTa thaI gayA ke dabAI gayA hovA joIe. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizALa jAhezvara-vasaI mahAtIrtha karuNAsAgara paramAtmA mahAvIrasvAmInI sanmukha khaDA thaIe chIe. [ citra naM. 13, 14] veta saMgemaramaramAMthI ghaDelI 25 IMcanI bhagavAna mahAvIra svAmInI pratimA evI to gaMbhIra, cittane AhalAdaka upajAve evI ane sapramANa che ke ene mana bharIne nIrakhyA ja karIe evI pAvanakArI Urmi ApaNA aMtaramAM vahevA lAge che ane "citta prasane re pUjana phaLa kahyuM ?" e bhAvavAhI kavipaktinI yathArthatAnI ApaNane pratIti thAya che. [citra naM. 15] mULanAyaka zrI mahAvIra svAmInI pratimAnI jamaNI bAju 21 IMcanI bhagavAna ajitanAthajI ane DAbI bAju 21 IMcanI bhagavAna vimalanAthanI pratimA che. ane A baMne pratimAo upara vi. saM. 1921nI sAlanA zilAlekhe che. A rIte gabhArAmAM kula traNa ja pASANa-pratimAo birAjamAna karavAmAM Avela hovAthI bhAvika jana emanI bhakti-pUjA bahu ja zAMtithI karI zake che. A gabhArAnI jamaNI bAjunA eka ujAsavALA UMDA gokhalAmAM keTalIka cAMdInI ane bIjI mUtio tathA siddhacakranA yaMtre mUkavAmAM Avela che. A gokhalAne tALuM vAsIne aMdaranI vastuone vadhu surakSita karavAmAM AvI che. mULanAyakanI pAchaLanuM anokhuM pUkiyuM bhagavAna mahAvIranI pratimAnAM darzana karatI vakhate enI pAchaLa mUkavAmAM Avela eka pUkiyuM khAsa dhyAna kheMce che. sonerI rUperI tAra ane TIpakIonA bharatakAmanuM, jhINI jhINI TIpakIonI chAMTavALuM kaththaI raMganuM A makhamalI pUThiyuM Ama te sAva sAduM che ane kiMmatamAM ane bharatakAmanI jhINavaTa tathA vipulatAmAM A pUThiyAne caDI jAya evAM pUThiyAM Thera Thera jovAmAM Ave che. paNa A pUThiyAmAM je anAkhI ane cittane vaza karI le tathA prabhupratimAnI zobhAmAM vadhAro kare evI vizeSatA che, te bIje bhAgye ja jovA maLe che. A vizeSatA te A paMkiyAmAM gUMthavAmAM Avela rUperI bharatakAmanuM bhAmaMDaLa. jANe veta saMgemaramaranI prabhu-pratimAnuM pramANa aMga ja hoya e rIte A bhAmaMDaLa je kArIgara-mitre banAvyuM haze tene mATe aMtaramAMthI sahajapaNe zAbAzIne uddagAra nIkaLI jAya che. (juo mULanAyaka mahAvIrasvAmInA naM. 15mAM citrane pAchaLa bhAga) jANe svayaM paramAtmAnA AMtara tejanuM darzana karAvatuM hoya evA A bhAmaMDaLa sAthe bhagavAnanI pratimAnAM darzana karatAM jANe aMtara dharAtuM ja nathI. e pUThiyAnA banAvanAra kArIgare prabhunI pratimA sAthe barAbara baMdha bese ane zobhI UThe evuM A bhAmaMDaLa samajapUrvaka mApa laIne banAvyuM hoya ke sAva svAbhAvika rIte, anAyAse, enA hAthe AvI dhyeyalakSI ane pramANe peta racanA thaI gaI hoya, e je hoya te, paNa enA hAthe eka ApharIna kahevarAve evI racanA thaI che, emAM zaka nathI. (A sthAne ema kahevAnuM mana thaI Ave che ke, jyAre paNa ghasAI javAne kAraNe A pUDiyuM badalavAno vakhata Ave tyAre, A pUThiyAnI kalAtmaka vizeSatAne dhyAnamAM rAkhIne ja navuM pUThiyuM banAvavAmAM Ave. A pUThiyAthI A sapramANa ane suMdara prabhu-pratimA kevI vizeSa zobhAyamAna banI jAya che ane te, zabdonA varNanathI nahIM paNa, jAte darzana karavAthI ja khyAla AvI zake.) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIya mULanAyakanI mUrti uparane lekha ane jyAre mULanAyaka prabhunI pratimAnAM mana bharIne darzana-stavana karI laIe te pachI enI pUjA karatI vakhate prabhunI beThaka upara-pratimAjInA pabAsana upara-katarela DAka akSarone nAnuM sarakhe lekha paNa joI-vAMcI levuM joIe. lagabhaga Adhunika lipine maLatA akSaromAM kotarelA A lekhanuM sAva TUMkuM lakhANa kevaLa ATaluM ja cheH "sa darara nA varSe." ane A lakhANamAM nA ane varSa" e be zabdo vacce ketaravAmAM AvelA siMhanuM lAMchana cAlu siMhanA AkAranuM nahIM paNa sUDha ane pAMkhavALA kesarIsiMhanI UbhI nahIM paNa beThelI AkRtine maLatuM che. [ citra naM. 16] (tIrthakara bhagavAnanI mAtAne AvatAM 14 svapnamAM siMhanA svapnanI AkRti moTe bhAge sUDha ane pAMkhevALA kesarIsiMhanA jevI jevAmAM Ave che.) 7. De. je bajese sane 1874nI AsapAsa A tIrthanI mulAkAta laIne enuM varNana "ripeTa ena dhI enTIvITIjha opha kAThiyAvADa ane kaccha" nAme pustakamAM lakhyuM tyAre gabhArAmAMnI mUrtio aMge emaNe (pR. 208) je noMdha karI hatI te A pramANe che : "In the Shrine are three images of white marble, the central one, not at all large, is. Ajithanatha, the second of the Tirthankars, and has carved upon it the figures r? probably for S. 1622-(A. D. 1565). On bis right is Parsvanatha with the snake hood, marked S. 1232, and on his left Santinatha, the 16th Tirthankara also marked S. 1232 or A. D. 1175-the date of the restoration by Jagade vasah. On the back wall, round the central figure, are Kausagiyas, indicative from their position that the shrine was once occupied by a larger image. On the extreme right is an image of the black or Samla Parsvanatha." (gabhArAmAM sapheda ArasanI traNa pratimAo che. emAM mULanAyakanI mUrti, je vizALa nathI, te bIjA tIrthakara ajitanAthanI che ane enA upara 622 aMka katarelo che, je banatAM sudhI saM0 1622 (I. sa. 1565)nA badale hovo joIe. mULanAyakanI jamaNI bAju phaNAdhArI pArzvanAthanI pratimA che; enA upara saM0 1232 kerelA che; ane DAbI bAju seLamAM tIrthakara zAMtinAthanI pratimA che; ane enA upara paNa saM. 1232 (I. sa. 1175) kotarela che-A sAla jagadeva zAhe A maMdirane jIrNoddhAra karAvyo enI che. gabhArAnI pAchalI dIvAlamAM, mULa nAyakanI AsapAsa kAusagiyA che. A kAusaggiyAnI AkRti uparathI evuM jANI zakAya che ke eka kALe gabhArAmAM (mULanAyakanI) vadhAre moTI pratimA hatI. jamaNI bAju eka khUNAmAM kALA athavA zAmaLA pArzvanAthanI pratimA che.) De. bajesanA A lakhANa aMge je vicAraNA ane khulAsA karavA jevAM che te A pramANe cheH (1) De. bajese mULanAyaka tarIke sapheda ArasanI, saM. 622nA aMkavALI mUrtine ajitanAthanI mUrti tarIke oLakhAvI che. A pratimA upara saM. dararane aMka kotarelo che e uparathI eTaluM te nizcita che ke emaNe A tIrthanI mulAkAta lIdhI tyAre paNa mULanAyaka tarIke atyAre che te saM0 622nA aMkavALI veta ArasanI pratimA ja birAjamAna karelI hatI. te pachI emaNe e pratimAne mahAvIrasvAmInA badale ajitanAthanI pratimA tarIke kema ullekha karyo haze? Ane khulAse e che ke A pratimAnI beThaka upara cAlu UbhA ke sanmukha mukhavALA siMhanA badale pAMkho ane suMDhavALe kesarIsiMha beThelI sthitimAM batAvyo che, jethI bahu jhINavaTathI nahIM jonArAne Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patamAna bhazvara-vasaI mahAtIrtha e beThelo hAthI ja lAge; ane hAthI e te bIjA tIrthakara ajitanAthanuM lAMchana che; eTale e uparathI A tIrtha saMbaMdhI mAhitI ApanAra vyaktie emane A mULanAyakanI pratimA ajitanAthanI hevAnuM kahyuM hevuM joIe. paNa kharI rIte e mahAvIrasvAmInI pratimA che. A mUrti uparanuM lAMchana jhINavaTathI jonAra joI zakaze ke emAM hAthInA daMkUzaLa nathI dekhAtA. (juo, citra naM- 16). (2) visaM. 1232nI sAlanI sapheda ArasanI, phaNadhArI pArzvanAthanI ane zrI zAMtinAthanI-e bemAMthI paNa pratimA atyAre A maMdiranA gabhArAmAM nathI; tema ja derAsaranI bharatImAM tapAsa karAvatAM tyAM paNa kayAMya ' A baMne pratimAo maLI nathI. te pachI ATha varSa jeTalI prAcIna A pratimAonuM zuM thayuM haze evA savAla saheje thAya che. Ane cokakasa javAba to ApI zakAya ema nathI, chatAM ene khulAse kaMIka A pramANe ApI zakAya: De. bajese vi. saM. 1934-1939 vacce thayela A tIrthanA chellA jIrNoddhAra pahelAM A tIrthanI mulAkAta lIdhI tyAre A be pratimAo gabhArAmAM birAjamAna hatI. paNa chelA jIrNoddhAra pachI A derAsaranI vi. saM. 1939mAM pratiSThA karavAmAM AvI tyAre A be mUrtione sthAne visaM. 1921nA ullekhavALI jamaNI bAju zrI ajitanAthanI ane DAbI bAju zrI vimaLanAthanI pratimA padharAvavAmAM AvI hatI. to pachI vi. saM. 123ranI be pratimAonuM zuM thayuM haze ? yA to jarNoddhAra vakhate e khaMDita thaI haze athavA to bIjA koI sthAnanA jinamaMdiramAM birAjamAna karavA zrIsaMghe ApI haze. evuM anumAna karI zakAya. (3) gabhArAmAM cheka jamaNI bAjunA khUNAmAM zAmaLiyA pArzvanAthanI pratimA hovAnuM lakhyuM che te A tIrthanA mULa-jAnA mULanAyaka pArzvanAtha bhagavAnanI zyAmavarNanI pratimA ja che e nakkI che. ane je be moTA kadanA kAusagiyA mULanAyakanI AjubAju hovAnuM De. bajese lakhyuM che. te jUnA mULanAyaka pArzvanAthanI pratimAnI AsapAsanA hovA joIe. ane, saMbhava che ke, A chelA jIrNoddhAra vakhate jUnA mULanAyaka zAmaLiyA pArzvanAthanI pratimAne bhamatInI vaccenI 25mA naMbaranI moTI derImAM padharAvavAmAM AvI tyAre, A bane kAusagiyA paNa tyAM birAjamAna karavAmAM AvyA hoya. joke atyAre A derImAM zAmaLiyA pArzvanAthanI banne bAjA je kAusagiyA padharAvavAmAM Avela che, te De. bajese ullekhela kAusaggiyA ja che, ema nizcita rUpe kahevuM muzkela che; chatAM AvI saMbhAvanA sAva nakArI zakAya evI paNa nathI. (4) De. bajese visaM. 123ranI sAlane jagaDuzAnA jIrNoddhAranI sAla tarIke oLakhAvI che te khoTI che, kAraNa ke jagaDuzA vikramanI 13 mI sadInA uttarArdhamAM ane 14mI sadInA pUrvArdhamAM thaI gayA e nizcita che. karachanA itihAsa ane purAtattanA jANItA vidvAna zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyAe " svadeza" patranA vi. saM. 1980 nA dIpotsavI aMkamAMnA emanA bhadrezvara tIrtha saMbaMdhI lekhamAM, A tIrthanA mULanAyaka tarIke mahAvIrasvAmI birAjamAna hovAne ullekha karavAnI sAthe sAthe, De. bajesanI jema, enI AsapAsa phaNudhArI pArzvanAtha ane zAMtinAthanI mUtio hovAnuM lakhyuM che; paNa, kharI rIte, e vakhate A be mUrti ene sthAne ajitanAtha ane vimaLanAthanI mUtio birAjamAna thayelI hatI. tethI zrI chIyAe Do. bajesane anusarIne Ama lakhyuM hoya e samajI zakAya evuM che. paNa zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI-amadAvAda taraphathI pragaTa karavAmAM Avela "jaina tIrtha sarvasaMgraha" mAM (pR. 140 ) A bAbatamAM, De, basa ane zrI chAyAnI jema ja lakhavAmAM AvyuM che ke "parikaramAM be kAusaggiyA mUrtio che. mULanAyakanI jamaNI bAjue phaNAvALI zrI pArzvanAtha bhagavAnanI padmAsanastha mUrti che ane DAbI bAjue zrI zAMtinAtha bhagavAna birAje che. A baMne mUrtio upara saM, 1232nI sAlanA lekho che." Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zI bhAizvara-vasaI bahAlI gabhArAmAM mULanAyaka bhagavAnanA pabAsaNa upara eka ArasanI chatrI goThavavAmAM AvI che. vi. saM. 1069mAM zA gelAbhAI devarAja tathA zA gaNazIbhAI dharamazI navAvAsavALAe A chatrI baMdhAvyAnuM enA upara lakhyuM che. ghummaTanuM citrakAma ane be zilAlekha bhagavAnanI pratimAnAM darzana karIne raMgamaMDapanuM nirIkSaNa karatI vakhate be vastuo yAtrikonuM dhyAna kheMce che. eka che raMgamaMDapanA ghummaTamAM doreluM citrakAma. bAvIsamA tIrthaMkara bhagavAna neminAthanA lagnanA varaghoDAnuM ane emanA aMtaramAM pragaTela karuNA prerita vairAgyabhAvanuM tema ja dIkSAkalyANakanuM suMdara Alekhana AkhA ghummaTamAM karavAmAM AvyuM che, je amuka pramANamAM jhAMkhuM thaI gayuM che. [ citra naM. 18] ane pachI gabhArAnI bahAra, jamaNI bAju, ekanI upara bIje ema, be lAMbA ane moTA zilAlekhe caDelA che, e baMne lekha dareka yAtrike samaya laIne, sthiratApUrvaka, khAsa vAMcavA jevA che. emAMnA uparanA lAMbI lAMbI 41 lITIonA saMskRta bhASAnA mukhya zilAlekhamAM to Azare pacIsaso varSa pahelAM A tIrthanI sthApanA thaI tyArathI te, soeka varSa pahelAM, vi.saM. 1934199nI sAla daramyAna, A tIrthanAM jIrNoddhAra-pratiSThA thayAM tyAM sudhInI A tIrtha saMbaMdhI jANavA jevI moTA bhAganI mAhitI TUMkamAM samAvI levAmAM AvI che. [ citra naM. 19] tIrtha A dillekha uparathI joI zakAya che ke, phakta 22 varSa pahelAM, sane 1953nI sAlamAM ja, pragaTa thayelA A maMyamAM be kAusagiyA mUtio ane visaM. 1232nA lekhavALI pArzvanAtha ane zAMtinAthanI mUrtio hovAnuM je nepyuM che te, jAtamAhitI ke jAtatapAsanA AdhAre nahIM paNa, De. bajesanI noMdhanA aDadhAre ja noMdhyuM che, je vasturithatithI sAva juduM che, te upara ApelI vigate uparathI joI zakAya che. De. bajesa pahelAM 37 varSa agAu, sane 1837nI sAlamAM, lephaTananTa posTAnse A tIrthanI mulAkAta lIdhA pachI,bhadrezvaranA jaina maMdira ane bhadrAnagarI saMbaMdhI je lekha lakhyo che, temAM vaLI A tIrthanA mULanAyakanI pratimA saMbaMdhI taddana judI ja vAta lakhI che ane enI sAthe mULanAyakanI pratimAnuM hAthe doreluM citra paNa ApyuM che. emaNe lakhyuM che ke figures of Parasnatb, and his attendants, as represented in the accompanyiog sketch, are of white marble." (sAthenA rekhAcitramAM darzAvavAmAM Avela pArzvanAthanI pratimA ane emanA paricAra sapheda ArasanA banAvelA che.) vadhArAmAM emaNe ema paNa nepyuM che ke kacchamAM ArasapahANa maLatuM na hovAthI A pratimAo gujarAtamAMthI lAvavAmAM AvI hovAnuM kahevAmAM Ave che. AmAM zrI posTansa sapheda ArasanI pratimA pArzvanAthanI hevAnuM lakhyuM che te emane mAhitI ApanAre karelI bhUlanuM ja pariNAma che e spaSTa che. eNe, paraMparAthI A tIrtha pArzvanAthanuM hovAnI mAnyatAnA AdhAre, e vakhatamAM mULanAyaka mahAvIra hovA chatAM, pArzvanAtha hovAnuM kahyuM hoya ema lAge che. zrI pisTArse pote dorelo ke bIjA koInI paNa pAse doravela pAtharvanAthanI mUrti ane emanA paricArakone heca ke vicitra che te sAthenA citra naM. 17 uparathI joI zakAya che. enI AsapAsano dekhAva jANe keI pazcimanI paddhatinI citrarekhAone rajU karate hoya ema ja lAge che! Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna bhadrezvara vasaI mahAtItha sabaMdhI sakAvAra ghaTanAonI mAhitInA sagraha karatA AveA zilAlekha bIjA kAI sthAnamAM haze ke kema te vicAraNIya che; anyatra AvA zilAlekha haiAvAne sa'bhava nahIM jevA che. A meATA zilAlekhanI lageAlaga, enI nIce, ceADavAmAM Avela 8 lITInA, moTA gujarAtI akSarAvALA khIjA zilAlekhamAM tA kevala vi.sa'0 1939mAM jIrNoddhAra thayA tenI mAhitI-pratiSThA karAvanAra ane e mATe upadeza ApanAra sabadhI mAhitI-ja ApavAmAM AvI che. sAmAnya akSarajJAna dharAvanAra vyakti paNa ukelI zake evA meATA akSaro ane saraLa bhASA A zilAlekhamAM che, [citra na. 20 ] gabhArAnI mahAra, gabhArAnI jamaNI bAju,upara sUcavela khaMne zilAlekhAnI upara bhagavAna mahAvIranA adhiSThAyaka mAtaraMga yakSanI ane DAbI bAju siddhAyikA devInI mUrti e che.. devInI mUrti A 33 gabhArAmAMnI traNe jinapratimAjInAM dana-stavana karIne, ane raMgamaDapanu. cAre bAju avaleAkana karIne, raMgama'DapanA pravezadvAramAMthI bahAra AvIne prabhujInI sanmukha theADIvAra khaDA rahIne raMgama`DapanA dvAranI jamaNI ane DAbI bAjunA be geAkhalAmAM birAjamAna karela devImUrti enAM dazana karIe. temAM jamaNI khAjunA geAkhalAmAM birAjamAna karela mUrtine vAghezvarI devInI mUrti tarIke ane DAkhI bAjunA gAkhalAmAMnI be mUti emAMnI mukhya mUrtine cakkasarI devInI mUrti tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. paraMtu, e mUrtionA zilpa tathA vAhana Adi jotAM, e mUrti A kharekhara kAnI che, te khAmata pharI vicAra karavA jevuM lAge che. bhamatInI derIe ane have sAta pagathiyAM UtarIne UMcI ane mATI stabAvalIthI zAbhatA ane bharyA bharyAM lAgatA, pravezama'DapamAM ( zAlAvIthimAM) thaI ne mULamaMdiranI cAtarapha racavAmAM Avela bhramatImAMnI devakulikAo(derIo)mAM birAjamAna karela jinapratimAjI vagerenAM dazana karIe. bhramatImAM kramavAra naMbaravALI kula para derIo che, ane eka derIne nabara ApavAmAM Avela nathI; eTale kula 53 derIo che. A naMbara vagaranI derIne bAda karatAM zrI bhadrezvara-vasaI tInuM madira khAvana jinAlayavALu gaNAya che. A badhI derIe eka ja sarakhA mApanI che, evuM nathI; jagyAnI sagavaDanA pramANamAM gheADIka nAnI-moTI pazu che [ citra naM. 21, 22, 23 ]. pahelA nabaranI derI pUjAmaMDapa(snAtrapUjAnA maDapa)mAM hAvAthI tyAMthI derIAnI zarUAta thAya che. A derImAM vi. saM0 1510nI eka dhAtupratimA che. pachI pUjAma DapamAMthI mahAra nIkaLIe eTale e na'kharathI kramavAra derIe zarU thAya che, ane chellI-khAvanamA nakharanI -gherI paNa pUjAmaMDapamAM ja che. eTale bhamatInI derIAnI zarUAta jema pUjAmaMDapamAMthI thAya che, tema enA aMta paNa pUjAma'DapamAM ja Ave che. badhI derIomAMbirAjamAna karela jinapratimAenI saMkhyA ekasarakhI nahI. hAvA chatAM moTA bhAganI derImAM pASaNanI pratimAonuM trigaDuM 3 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIya (traNa pratimAo ) pratiSThita karavAmAM Avela che. vaLI, badhI pratimAe eka ja saMvatanAM che, evuM paNa nathI; paNa AmAM madhyapradezamAM Avela khurAnapura nagaranA ullekhavALI pratimAonI sakhyA sArA pramANamAM jovA maLe che, ane enA saMvata paNa judA judA che. Ama kema banyuM haze te tapAsa karavA jevI mAmata che. A pradezamAM paNa kacchanA vatanIonI vasatI sArA pramANamAM heAvAthI, bhadrezvara-vasaI tInA chellA (vi. sa0 1939nA ) jINezvAr vakhate tyAMthI kaI e aMjanazalAkA karela A pratimAo ahIM mAkalI hAya evu khanavA joga che. bhamatInI koI keAI derImAM dhAtupratimA, siddhacakranA gaTTAjI ke evI bIjI pUjanIya sAmagrI paNa padharAvela che. pAMca tathA cha naMbaranI joDiyA derImAM vikramanI 13mI tathA 14mI sadI jeTalI prAcIna e dhAtupratimAo che. LEX zrI kalyANasAgarasUri tathA mahAkALI vagerenI derI ,, je derI upara nabara nathI lakhavAmAM AvyA te derI seALamA ane sattaramA nakharanI derI vacce AvelI che. e derImAM mahAkALI mAtAnI sthApanA bhIMta upara si'krUra lagADIne karavAmAM Avela che. mahAkALI mAtA e a'caLagacchanAM adhiSThAyikA devI gaNAya che. vaLI, vikramanI sattaramI sadInA jaina saMghanA mahAprabhAvaka AcAya acaLagacchanA zrI kalyANasAgarasUrijI mahArAjanI vi0 sa'0 1950mAM pratiSThita karela caraNapAdukA che. [ citra na` 24 ] uparAMta, A caraNapAdukAnI jamaNI tarapha hRSIkezanA ane enI DAkhI bAju sarasvatInA nAmeAllekhavALI, zveta sa`gemaramaranI, Azare 18 IMcanI sudara mUrti che. " hRSIkeza' zabdamAMnA hai akSara 6.1 nA mathALe mAtrA ("..." ) mUkIne nahIM kAtaratAM 6 nI pAchaLa paDImAtrA (1) mUkIne banAvyA che, e uparathI A mUrti, je sadImAM paDImAtrA lakhavAno rivAja hatA te samayanI eTale ke vikramanA caudamA ke paMdaramA saikAnI, hAvAnu anumAna thaI zake che. A baMne mUrti A eka ja kALe ane eka ja zilpInA hAthe athavA zilpanA ekasarakhA namUnArUpe khanelI che, ane e bIjA kAI sthAnethI lAvIne ahIM surakSitapaNe mUkavAmAM AvI haze ema lAge che [ citra na.. 25, 29 ]. A e mUrti e uparAMta siddhacakranuM tAMbAnu... vizALa yaMtra pazu A derImAM mUkavAmAM Avela che, jenI pratiSThA vis'0 2006 nI sAlamAM zAsanasamrATa AcArya zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAjanA paTTadhara AcAyaeN zrI vijayaamRtasUrIzvarajI mahArAjanA hAthe thayela che. jUnA mULanAyaka zrI zAmaLiyA pArzvanAtha 25mA naMbaranI derImAM, A tIrthanI sthApanA saba'dhI pracalita kathA pramANe, A tInI prAcInatAnI sAkSI pUratA, Azare pacIsaseA varSa jeTalA prAcIna purAvArUpa, jUnA mULanAyaka tevIsamA tI kara bhagavAna pArzvanAthanI ( je atyAre zAmaLiyA pArzvanAtha tarIke oLakhAya che, emanI ) mUrti birAjamAna karavAmAM Avela che. zyAma raMganI, ra7 IMcanI A pratimA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRta mAna bhadrezvara vasaI mahAtItha nayanamaneAhera ane dhyAna dharavAnI preraNA jAge evI prabhAvazALI che [ citra naM. 27 ]. enA camatkAranI paNa kAI kAI vAtA lAkamukhe sAMbhaLavA maLe che. A pratimA bhagavAna pArzvanAthanI hAvA chatAM enA upara nAgaGgAnu` chatra nathI, ane pratimAnA lAMchana tarIke mUkavAmAM Avela nAganuM cihna, pamAsaNamAM kAtarI kADhavAne badale, taravarATathI cAlyA jatA ane sajIvana jevA lAgatA nAganA jevu' upasAvIne batAvavAmAM Avela che, ane ene sAnerI raMge rasI levAmAM AvyuM che, e A jinapratimAnI dhyAna kheMce evI vizeSatA che. A derImAM kArvAMtsaga mudrAmAM zveta ArasanI, 31 IMcanI, e pratimA, bhagavAna pArzvanAthanI baMne bAju birAjamAna karavAmAM Avela che; ane A jUnA mULanAyakajInI AgaLa sapheda ArasanI chatrI geAThavavAmAM AvI che. A derImAM dhAtunI be cAvIzI che, emAM eka upara visa'0 1516nA ane khIjI upara visa.1921nA lekha che. (visa'0 1921nA lekhavALI bIjI paNa aneka pratimAe A tImAM che. mULanAyaka zrI mahAvIrasvAmInI aMne bAjunI mUrti e paNa visa'0 1921nI ja che.) A pacIsamI derInI khahAra, derInI jamaNI tathA DAkhI mAju tarapha, anukrame zrI pArzvanAthanA adhiSThAyaka deva pArzva cakSanI ane adhiSThAyikA devI padmAvatI devInI mUrti e geAkhalAmAM mUkavAmAM Avela che. lAMcarAvALI derI 35 ahIMthI AgaLa vadhIne, kATakhUNeA vaTAvIne, derIonI navI rALa zarU thAya che, tenI zarUAtamAM 30, 31, 32 e traNa na'aranI derIe ekasAthe ane eka ja dvAravALI Ave che. A derIomAM pahelAM bheAMyaruM hatuM ane Azare pANeAseA varSa pahelAM enu mAM UghADuM paNa hetu, ema kAI kAI vRddha vyakti pAsethI jANavA maLe che. A bheAMyarA sa`badhI keTalIka leAkavAyakA ke 8. A pratimAnA camatkAranI eka kathA zrI bhadrezvara tImAM mane sAMbhaLavA maLI te A pramANe che-- sane 1974nA jUnamahinAnI pAMcamI tArIkhayI vIsamI tArIkha sudhI pauMdara divasa mATe mAre bhadrezvara tImAM rahevAnuM thayuM, tyAre bhujanA saMgItapremI zrI mANekalAla uttamacaMda zAha, emanAM vAvRddha mAtuzrI sAthe tyAM ArAma mATe AvyA hatA. tA. 11-6-74nA rAja A vAta karatAM zrI maNibahene kahyuM ke pacAseka varSoM pahelAM ame bhadrezvaramAM AvIne rahelAM. eka kvisa rAtanA bhAvanA ane AratI pUrI thayA pachI derAsara mAMgalika thayuM hatuM ane ame dharmazALAnA eTalA upara vAtA karatAM beThAM hatAM. cArekAra zAMti ane aMdhAruM phelAyelAM hatAM. evAmAM amArI sAmethI kAI prakAza cAlyA AvatA hAya evuM ajavALuM dekhAyu' ane sAthe sAthe sU-jU karatA avAja paNa saMbhaLAyeA. gheADIka vAramAM e prakAza ane avAja beya najIka AvyA hAya ema lAgyu. paLavAra tA e mATA prakAzane lIdhe AMkhe| aMjAI jatI hoya ema lAgyuM. paNa pachI AMkheA sthira karIne joyuM tA bhagavAna pArzvanAthanA adhiSThAyaka dharaNendra tejasvI maNidhArI nAgarAjanu rUpa dhAraNa karIne cArekAra prakAza-prakAza phelAvatA surasurATa karatA AvI rahyA hatA, ane emanI pAchaLa pAchaLa pArzvanAtha bhagavAnanI adhiSThAyikA padmAvatI devI nAgaNInA rUpamAM cAlyAM AvatAM hatAM. ame e joIne stabdha thaI gayAM, ane jotajotAMmAM te e nAganAgaNI dvAra biDela derAsaramAM dAkhala thaI adRzya thaI gayAM. te pachI keTalIka vAra sudhI derAsaramAMthI gIta,vAjiMtro ane nATAra'bhanA avAja saMbhaLAyA; ane pachI badhu zAMta thaI gayuM. A ame najarAnajara joyela prasaMga che, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhavara-saI mahAtIya daMtakathA jevI vAtA pracalita thayelI che. A bheAMyarAnA mukhya hetu, jyAre kAI rAjakIya ke evA kAI AkramaNane kAraNe, A tI bhayamAM mukAI jAya tyAre, jainasa'dha, dharma ane A tInA prANarUpa jinapratimAone surakSita karavA A bheAMyarAmAM bhaMDArI-saMtADI devAnA hatA. paNa pAchaLathI A bheAMyaruM sAva aMdha karI devAmAM Avyu che. zrI sudharmAMsvAmInI mUti 35 A aMdha karI devAmAM Avela leyarAvALI derIthI AgaLa vadhIe eTale enI sAmenA khUNAmAM 47 tathA 48 ema e naMbaravALI eka oDiyA derI Ave che, temAM bhagavAna mahAvIranA pAMcamA gaNadhara ane vartamAna zramaNu paraMparAnA Adi dha puruSa zrI sudharmAsvAmInI, zveta sa MgemaramaranI, 31 IMca UMcI, suMdara parikarathI zaiAlatI mUrti cheka khUNAmAM padharAvelI che. e mUrti vikramanI vIsamI sadInA jainasaghanA mahAna prabhAvaka AcArya,tapagacchanA zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI ( AtmArAmajI) mahArAjanI para'parAnA munirAja zrI hu'sarvijayajI mahArAjanA sadupadezathI vi. sa'0 1962nI sAlamAM ahI' padharAvavAmAM AvI hatI. ene zilAlekha paNa enA upara kAtarelA che [ citra naM. 28]. A derImAM zrI mallinAtha bhagavAnanI ghaNA DAghavALA sapheda jevA ArasapahANamAMthI ghaDelI pratimA yAtrikanuM dhyAna kheMce che. ene joI ne sahajapaNe manamAM savAla thAya che ke mUrti kAre AvA doSavALA pASANu kema pasaMda karyAM haze ? ahI thI AgaLa vadhIe eTale pUjAma`DapamAMnI chellI khAvanamI derI sanmukha ApaNe UbhA 9. A bhoMyaruM baMdha zA mATe ane kayAre karI devAmAM Avyu. tenI eka kathA A maNuibahene ja mane kahelI, te A pramANe che Azare 5McAMtera varSAM pahelAM, phrAgaNu sudi pAMcamanA yAtrAmeLA vakhate, mANekalAlanA pitAnA mATA bhAI kAnajIbhAI paNa bhadrezvara gayA hatA. e vakhate kAnajIbhAInI uMmara pAMceka varSInI hatI. e vakhate derAsaranuM bhoMyaruM udhADu rahetuM hatuM. keTalAka chekarA derAsaramAM ramatAM ramatAM e bhoMyarAmAM UtarI gayA; emAM kAnajImAI paNa sAmela hatA ane emanA gaLAmAM seAnAnI hAMsaDI hatI. eka DhiyA A joI gayA; ane bhoMyarAmAM UtarIne eNe kAnajIne pakaDIne enA gaLAmAMthI hAMsaDI kADhI lIdhI. enuM bihAmaNuM rUpa joIne khIjA cheAkarAe nAsI gayA ane bheyarAmAM rahyA rahyA kAnajIbhAie bUmAbUma karI mUkI. lAga joIne pelA giThayA pazu tyAMthI bahAra nIkaLI gayA ane meLAmAM bhaLI gayA. pachI kAnajIbhAI jema tema karIne bahAra AvyA. ane meLAnA mANasAnI madadathI, kAnajIbhAIe lAla pAghaDInA eMdhANu parathI pelA giyAne oLakhI kADhavyo. tyArathI, karI AvA banAva na bane eTalA mATe, e bhoMyaru' hamezane mATe baMdha karI devAmAM AvyuM che. A vAta maNi bahenane emanI sAsu kisanabAIe kahI hatI. A bhoMyarA bAbata zrI maNihene vizeSamAM evI vAta pappu karI ke--A bhoMyaru cheka jAmanagara sudhI paheAMcatuM hatuM, ane emAM thaIne jAmanagaramAM rahetA ( aMcaLagacchanA) eka gArajI rAja bhadrezvaramAM emanA gacchanAM adhiSThAyikA mahAkAlI mAtAnAM dana karavA AvatA hatA. e bhoMyaru` bAra gAu lAMbuM hatu. ane emAM thaIne jAmanagarathI bakAluM-zAkapAMdaDuM paNa bhadrezvara lAvavAmAM AvatuM. pAThiyA upara besIne mANasa AvI zake eTaluM. UMcuM. A bheAMyaruM hatuM, ema leAkeA vAta karatA hatA. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 vartamAna bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha rahIe chIe. A derImAM, enI jamaNI bAjunI bhIMta upara, eka moTA kadanA kotaraNIvALA parikarane bhAga caDIne sAcavI rAkhavAmAM Avyo che. devIonA jIrNoddhAra karAvanArAnA lekha bhamatInI badhI derIo upara derInA jIrNoddhAra karAvI ApanAranuM (kharI rIte derInA jIrNoddhAra thayA pachI e mATe 300] kerInI sahAya ApanAranuM) nAma tathA vi. saM. 1950nA vizAkha vadi 2 somavAranI tithi darzAvatA gujarAtI bhASAnA lekhanI takhatIo caDavAmAM AvI che. A derAsarane chelle jIrNoddhAra te vi. saM. 193mAM thayo hato, to pachI A derIone jIrNoddhAra agiyAra varSa pachI thayAnuM lakhyuM te zA kAraNe? eno khulAse peDhInA atyAranA munIma zrI nemacaMdabhAI kasturacaMda vorAe e karyo ke A badhI derIono jIrNoddhAra to vi. saM. 1939mAM thaI gayo hato ane enI pratiSThA paNa, mukhya maMdiranI sAthe, e varSamAM ja thaI hatI. paNa, vi. sa. 1949nA phAgaNameLA vakhate, eka derInA jIrNoddhAranA kharca mATe je je sahadhamI bhAI ke bahena, traNase kerInI sahAya Ape emanuM nAma je te derInI bAjumAM mUkavAnuM nakkI thayuM hatuM. e rIte, A derIo mATe madada meLavavAmAM eka varSa vItI gayuM, eTale badhI derIo upara jIrNoddhAranI sAla ekasarakhI visaM. 150nI mUkavAmAM AvI che.10 viziSTa pUjAmaDa5 A rIte AkhI bhamatInI badhI derIomAM birAjamAna karela tIrthakara bhagavatenI pratimA enAM darzana karatAM karatAM ApaNe pUjAmaMDapamAM AvI pahoMcyA. A maMDapanI vacamAM khaDA rahIne mULanAyaka zrI mahAvIrasvAmInI pratimAnAM darzana sArI rIte thaI zake che. A maMDapa khAsa snAtrapUjA ane pUjAo bhaNAvavA mATe ja banAvavAmAM Avyo che. bIjA keI maMdiramAM AvI viziSTa goThavaNa karavAmAM AvI hoya evuM jovAmAM AvatuM nathI. e daSTie A maMdira AvI ane khI vizeSatA dharAve che, ema kahevuM joIe. A pUjAmaMDapamAM bahArathI paNa AvI zakAya e mATe maMdiranA pravezadvAranI pahelAMnA cokamAM, banane bAju, paththaranI pAkI ane pahoLI sIDIo banAvavAmAM AvI che. ane A raste pUjAmaMDapamAM dAkhala thaI zakAya e mATe bane tarapha bAraNuM mUkavAmAM AvyAM che (juo citra naM. 3 ane 4). pUjAmaMDapamAM snAtra pUjA tathA pUjA mATe, hamezane mATe, dhAtunI paMcatIrthInI nAnI mUrti vigaDAmAM mUkI rAkhavAmAM Ave che, tenA upara vi. saM. 1520nI sAlane lekha ketale che. zrI AsubhAInuM basTa A pUjAmaMDapanA pAchaLanA bhAgamAM, vaccevacca, mULanAyaka mahAvIrasvAmInI mUrtinI 10. dAkhalA tarIke 3mI derInI bahAra eka bAju A pramANe taktI mUkavAmAM AvI che: "gAma zrI mAMdhI. metA zAmajI padamazInI derI che. saM. 1950 nA vaizAkha vada bIja ne vAra sAme jIrNoddhAra karyo." Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha sAmAsAma, A tIrtha bhUminI khUkha bhAvanA ane niSThAthI sevA karI peAtAnI suvAsa mUkI janAra (durgApura ) navAvAsavAlA zrI AsubhAI vAgajInI, ArasanI meATI aradhI pratimA ( asTa ) kAcanI mATI peTImAM evI rIte mUkavAmAM Avela che ke enA tarapha sAva sahajapaNe darekanuM dhyAna kheMcAya che [citra naM. 29]. zrI AsubhAI nA janma vi. saM0 1893mAM ane svargavAsa vi. sa'0 1975mAM, 82 varSanI u'mare, thayA hatA.11 A jinamadira vAstuvidyAnA tA eka suMdara namUneA che ja; e ja rIte emAM zilpakaLA ane Adhunika citrakaLAnAM paNa dana thaI zake che. zilpa-sthApatya ane purAtattva vidyAnA abhyAsIe te A maMdiranuM karyu` sthApatya keTaluM prAcIna heAI zake ane enA kayA stara Ache prAcIna ke pAchaLathI banyA haze e ma`DAvara, zikhara vagerenu zilpakAma joI ne nakkI karI zake che, paNa mArA e viSayanA muddala abhyAsa nahIM haiAvAthI enI mImAMsA mArAthI na thaI zake, paNa eka kaLAnA cAhaka tarIke A madiranAM kaLAmaya zilpA ane citro mana upara kevA bhAva aMkita kare che, evI keTalIka rajUAta jarUra thaI zake, zilpakaLAnI samRddhi pahelAM derAsaramAMnI zilpakaLA joI e. mATA ane vizALa sta'bhavALA pravezama DapamAMnA sAmasAmA thAMbhalAonI vacce kamAnA racI devAmAM AvI che, tene lIdhe eka aneAkhuM dRzya khaDu' thAya che, e vAta sAcI, paNa e badhA upara cIruDInu` plAsTara karI devAmAM Avyu heAvAthI, tyAM kAI prakAranuM zilpa jovA maLatu nathI, ethI manamAM kaMIka glAni thAya che. pravezama'DapanAM pagathiyAM caDIe eTale bahAranA ane raMgamaMDapamAMnA thAMbhalA ane ragamaMDapanu ane vizeSe karIne gagRhanuM pravezadvAra AkaSa ka kAraNIthI kaDArelAM jovA maLe che. ane derAsaranA jamaNA ane DAkhA paDakhAmAM tathA pAchaLanA bhAgamAM (ma`DAvaramAM) cheka nIcethI te zikharanI Toca sudhInA badhA bhAga tA zilpIe jhINavaTa, haiyAsUjha ane kaLAnI nipuNatAthI kaMDArela uttama koTInAM zilpAthI evA bharyA bharyA ane samRddha karelA che ke e joI ne aMtara tRpta thai jAya che, ane AvI kaLAnA sarjanahAra sthapatine mATe hRdayamAMthI zAkhAzInA udgAra ApameLe nIkaLI jAya che. A zilpA mAM hAthI vagerenA judA judA tharA tA suMdara che ja, paNa deva-devIe ane mAnavIonI keTalIka AkRtio te evI AbehUba ane cetanavatI banela che ke jANe hamaNAM ja e sajIvana thaI ne beAlavA ane halanacalana karavA lAgaze evA ja AbhAsa thAya che [citra na. 30, 31, 31, 11. A basTa mUkavAnu` tA. 2-10-1920 nI janarala sabhAmAM nakkI thayuM hatuM, paNu aneA amala thayA nahIM tethI e mATe tA. 16-4-1933 nA rAja pharI TharAva karavAmAM AvyA hatA. ane derAsaramAM basTa mUkavAnI jagyA tA. 3-4-1938 nA divase pasaMda karavAmAM AvI hatI. " "calagaccha digdarzana''mAM (pR0 587) lakhyuM che ke "navAvAsanA Asu vAghajIe sa. 1940mAM raMgunamAM sauprathama ceAkhAne vyApAra jamAvyA. ' Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thata mAna bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha 314, 31I, 317]. AnI sAthe sAthe khIjI badhI kArIgarI paNa cittane AvlAdita kare evI che. AvI zilpasamRddhine jema jema dhyAnapUrvaka, dhIrajathI ane jhINavaTathI joIe chIe, tema tema enI vizeSatA vadhu ne vadhu samajAya che ane cittane jANe vaza karI laI ne kAI avanavI duniyAmAM vihAra karAve che. maMdiranA rakSaNa mATe madiranI AjubAjunA ane pAchaLanA ma`DAvarathI uparanA bhAgamAM majabUta jADI jALI mUkavAmAM AvI che. jo A jALI na hoya, ane AjImAjInA tathA zikharanA nakhazikha AkheAkhA bhAga ekIsAthe nihALavAnA avasara maLe, tA zilpasamRddhinuM kAI ardabhuta dRzya jovA maLe. A taraphanA koI bhAga ke kAI khUNA evA khAlI nathI ke jayAM bhaktizIla zilpInAM sukumAra TAMkaNAMe kaLAnA koI suMdara namUnA kaMDAryo na heAya. A zilpAmAM, cAlI AvatI para'parA pramANe, keTalAMka devasthAnAmAM hoya che tema, keTalIka bhAgAsanAnI AkRtie paNa jovA maLe che. madiranA bahAranA ane uparanA bhAgamAM paNu zilpasamRddhi vipula pramANamAM che. paNa enI vAta AgaLa upara karIzuM', rgarAgAna ane zilpakAma madiranI aMdara keTalAka kAraNIvALA thAMbhalAo upara, zilpakAmathI ze|bhatI khArazAkhA upara ane bIje keTaleka sthAne judI judI jAtanA gherA, bhabhakadAra, pAkA raMga lagADavAmAM Avela che, vaLI, ma`DAvara ane mukhya zikhara upara pAke rUperI raga caDAvavAmAM AvyeA che; tene eka prakAranI, je te samayanI, leAkarucinA namUnA ja samajavA joI e. paNa zilpakAma upara kAI paNa jAtanA raMgarAgAna caDAvyA vagara ene enA kudaratI raMgamAM ja rahevA devAmAM Ave, ane jyAre paNa ene dheALAvavAnI jarUra UbhI thAya tyAre paNu khIjA-trIjA geAnA badale mULa paththarane maLatA raMganA ja upayAga karavAmAM Ave teA zilpanu* rUpa kAma vadhAre dIpI nIkaLe che ane vizeSa suMdara, sajIva ane AkarSaka lAge che, te vAta have samajAtI jAya che. eTale have pachI, bhaviSyamAM jyAre paNa dheALAvavAnI ke ra`garogAna karAvavAnI jarUra jaNAya tyAre, A vAtano khyAla rAkhavAmAM Avaze te madira vizeSa maneAhara lAgaze. vaLI, jyAre paNa dheALavAnu` ke ra'gavAnuM kAma karAvavuM hoya tyAre e vAtanA paNa khyAla rAkhavA joI e ke A raMge. jADA nahI paNu ane teTalA pAtaLA hoya ane jUnA raMgAne zilpakAma uparathI ane teTalA pramANamAM ukhADI nAkhavAmAM Ave, jethI ra'ga ke dheALavAnA kAmanA tharAne lIdhe zilpanI sukumAra ane jhINI kAraNI burAI ke DhaMkAI javA na pAme. jo A vAtanI upekSA thAya tA, jate divase, raMganA eka eka upara thara caDI javAne lIdhe, jhINuM zilpakAma evu dabAI jAya ke chevaTe tyAM sAmAnya ke kaMIka kharakhacaDI bhIMta jevuM ja dekhAvA lAge ane tyAM kAI zilpakAma haze enA dakane khyAla paNa na Ave. ( zrI tAraMgA tIrthaM nA chellA jIrNoddhAra thayA te pahelAM zilpa-sthApatyakaLAnA zreSTha namUnA samA A tInA AThase varSAM jeTalA prAcIna uttu Mga jinama`diranA samuddha rUpakAmanI sthiti AvI ja thaI gaI hatI. ) 39 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TAilsanA upayAga vaLI, A maMdiramAM kAI kAI ThekANe, chatamAM raMgaberaMgI TAIlsane upayAga karavAmAM Avyo che, A paNa jema te prakAranI leAkarucinuM sUcana kare che, tema eka kALe judA judA raMganA ane phUlapattI, velabuTTA tema ja bIjI aneka prakAranI AkRti dharAvatA TAIlse leAkeAmAM keTalu badhuM AkarSaNa UbhuM karyuM' hatuM teneA paNa khyAla Ape che. TAIlsanu A AkaSaNa eka samaye eTaluM badhu vyApaka anI gayu` hatu` ke cheka devasthAnanA garbhagRha sudhI paNa enA upayAga karavAmAM AvatA hatA, eTale pachI devama"diranA khIjA bhAgeAmAM ene chUTathI upayAga karavAmAM Ave emAM zI navAI ? paNa have TAIlsanA AvA upacAga karavA kharAkhara nathI ema mATA bhAge samajAtuM jAya che, eTaluM ja nahIM, jayAM paNa dharmasthAnAmAM A prakAranI vaparAza thayelI dekhAya che, tyAM e have khaTakavA paNa lAgI che. bhadrezvara tIrthAMnA jinamaMdiranI amuka te'mAM TAIlsanA upayAga maryAdita pramANamAM ja karavAmAM Avela hovAthI e na tA mahu khaTake che ke na tA surucinA vizeSa bhaMga kare che. Ama chatAM, jyAre paNa avasara ke anukULatA maLe tyAre, e kADhI nAkhavAmAM Ave e jarUra icchavA jevu che. zrI bhadrezvara vasaI mahAtItha madiranA barA have ma'dviramAMnAM citrAnu varNana-nirIkSaNa karatAM pahelAM, madiranAM judAM judAM dvArAmAM mUkavAmAM Avela pASANunA uMbarAne joI laI e. madiranA prathama ke mukhya pravezadvAranA uMbare kALA Arasa upara pILA ArasanA; mULa gabhArAnA kharA nIce pILA raMganA Arasa upara kALA raMganA ArasanA ane jUnA mULanAyaka zrI zAmaLiyA pArzvanAthanI mATI ane mukhya devakulikA (derI)neA uMbarA nIce kALA Arasa upara pILA raMganA ArasanA ane bAkInI badhI derIonA uMbarA kALA raMganA ArasanA manAvelA che. eka ja sIdhamAM Avela traNa dvArAmAMthI pahelA ane trIjA dvAranA kharA kALA upara pILA ra`ganA ArasanA ane vaccenA garbhagRhanA dvAranA uMbarA pILA upara kALA raMganA ArasanA ane bAkInA badhA ukharA kALA ArasanA sthapatie kAI khAsa samajaNathI ke para'parA pramANe khanAvyA haze ke sahajapaNe ema banI gayu. haze, e jANavAnuM sahaja kutUhala thayA vinA rahetuM nathI. A zyAma Arasa evA cAkhkhA ane cakacikata karelA che ke ethI jANe kaseATInA U'cI jAtanA zyAma pASANu vAparavAmAM Avye hAya evA ja AbhAsa thAya che. vipula citrakAma madiranA mukhya pravezadvAra pachInI gheADIka jagyAnI baMne bAjunI dIvAlA upara, ra'gama'DapanI bhIMtA upara tathA chata-ghummaTamAM, derAsaranI cAre khAjunA pradakSiNA-mAga jevA cAkanI baMne mAjue upara tathA pUjAma`DapamAM cAre taraphe tIrthaMkara bhagavAnanA jIvana-prasaMgAnAM tathA tI - sthAnAnAM citro aMkita karavAmAM AvyAM che. A citromAM keTalAMka paththaramAM kArIne emAM raMga Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna bhadradhara-vasaI mahAtIrtha bharIne tayAra karelAM che, to keTalAMka kevaLa raMga-rekhAthI tayAra karela citrakAmanA namUnA che. A citra jANe A vizALa derAsaranA eka mahattvanA bhAgarUpe heya eTalA vipula pramANamAM che. maMdiranA mukhya pravezadvAramAM dAkhala thaIe eTale maMdiranI jamaNI bAjunI dIvAla upara be vibhAgamAM judA judA prasaMganAM citro doravAmAM AvyAM che. emAM pahelA vibhAgamAM-(1) bhagavAna mahAvIranA abhigrahane, (2) kosAMbI nagarImAM niSphaLa bhikSA mATenA emanA bhramaNane, (3) bhagavAna caMdanabALAnA AMgaNe padhAryA te ghaTanAne, (4) bhagavAna mahAvIre caMdanabALAnA hAthe bhikSA vahorI tene ane (5) caMdanabALA rAjakumArI tarIke jANItI thaI e ghaTanAne-ema pAMca prasaMgonAM suMdara citro doravAmAM AvyAM che. AnI lagolaga bIjA vibhAgamAM-(1) kamaTha tApasanA paMcAgni tapa prasaMge enI ane pArzvakumAranI vacce thayelI vAtacItane, (2) bhagavAna pArzvanAthane meghamALIe karela upasargane, (3) bhagavAna mahAvIre jAnanA jokhame caMDakauzika nAgane pratibaMdha pamADavo te, (4) bhagavAna mahAvIrane zUlapANi yakSe karela upasargone, (5) vALiyAe bhagavAnanA kAnamAM zuLa nAkhI karela upasargano ane (6) sudaSTa deve bhagavAnane karelA upasargane-ema cha prasaMgo AlekhavAmAM AvyA che. AnI sAmenI - maMdiranI DAbI bAjunI - dIvAla upara paNa be vibhAgamAM citro doravAmAM AvyAM che. temAMnA pahelA vibhAgamAM-(1) vIra-vardhamAnanI nIDaratAne AmalakI kIDAne, (2) datyadamanane, (3) nizALe besavAna, (4) lagnotsavane, (5) lokAMtika suranI dIkSA mATenI vinaMtine ane (6) vaSIdAnane--ema cha prasaMge doravAmAM AvyA che. ane AnI joDenA bIjA vibhAgamAM prabhunA (1) cyavanakalyANaka (mAtAnA svapnadarzana), (2) janmakalyANaka (janmatsava), (3) dIkSAkalyANakano ane (4) kevaLajJAnakalyANaka (samavasaraNamAM birAjI dharmadezanA ApavA)ne-ema cAra kalyANakanAM citro ApavAmAM AvyAM che. A rIte jANe yAtrikanuM citta, dharmamaya jIvana jIvI janArA mahAna dharma puruSonA jIvanaprasaMgonAM hadayaspazI darzanathI, aMtarmukha banavA prerAya evuM pavitra vAtAvaraNa A jinamaMdiranA pravezadvAramAMthI ja ene anubhavavA maLe che. AvA citramaya pravezadvAramAMthI AgaLa vadhIne ApaNe, mULanAyaka bhagavAnanI sAme, raMgamaMDapamAM pahoMcIe chIe tyAre tyAM paNa sohAmaNI citramALA jovA maLe che. gabhArAnI jamaNuM bAjunI dIvAla upara-(1) acalagaDha, (2) kSatriyakuMDa, (3) tAladhavaja giri (taLAjA), (4) rANakapura ane (5) Abu-delavADA-e pAMca tIrthonAM citro dorelAM che. ane gabhArAnI DAbI bAjunI dIvAla upara (1) kesariyAjI tathA (2) tAraMgA tIrthanAM citro aMkti karavAmAM AvyAM che. A raMgamaMDapanA meTA ghummaTamAM karela zrI neminAtha bhagavAnanA jIvanaprasaMgone AlekhatA citrakAmanuM varNana to pahelAM, raMgamaMDapanA varNana sAthe, karI devAmAM AvyuM che (juo 50 32) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha raMgamaMDapamAMthI bahAra AvIne jALIvALA cokamAMthI maMdiranI pradakSiNA karIe te, ApaNuM DAbA ane jamaNI bane hAtha upara, paramAtmA mahAvIra devanA chavvIsa pUrvabhavanA tathA tIrthakara tarIkenA 27mA-chelA bhavanA cavanakalyANakathI te nirvANa kalyANaka sudhInA jIvana prasaMge AlekhatAM sapheda saMgemaramaranA phalaka upara kataraNuM karIne raMgabharelA citronAM badhAM maLIne kula 39 zi95-citro, yAtrikanA aMtarane AhulAdita karIne, jIvana ane sAdhanAnA kaThina mArgane tema ja siddhine mUka bedhapATha Ape che. A rIte samaya jatAM, carama tIrthapati zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmIne arpaNa thayela A jinamaMdira bhagavAna mahAvIranA chatrIsa pUrvabhavanA ane sattAvIsamA- chellA bhavanI sAdhanAnA aneka prasaMgenAM suMdara Alekhana dvArA yAtrikane bhagavAnanA samagra jIvananAM darzana karavAnI taka Ape che. o pramANe cekamAM pharIne tyAM goThavavAmAM Avela citronuM avalokana karatAM karatAM ApaNe, A pradakSiNA pUrI karIne, pUjAmaMDapamAM pahoMcIe chIe, te enI badhI dIvAle judI judI tIrtha bhUmionAM citrothI bharI bharI jovA maLe che. ahIM uparanA bhAgamAM (1) cauda svapna, (2) caMpApurI, (3) rAjagRha giri, (4) hastinApura ane (5) pAvApurInAM zilpamaya citro dorelAM che; ane nIcenA bhAgamAM (1) naMdIzvara dvIpa (2) giranAra, (3) sametazikhara, (4) zatruMjaya ane (5) aSTApadajI-Adideva RSabhadeva bhagavAnanI nirvANabhUmi-nAM zilpamaya Alekhana jevA maLe che. 12 ane, A zilpa-citronAM darzana sAthe, A jinamaMdiranA aMdaranA bhAganuM ApaNuM darzana-avalokana pUruM thAya che; ane ApaNe bahAra nIkaLIe chIe tyAre maMdiranA prathama pravezadvAranI jamaNI bAjunA eka gokhalAmAM birAjamAna karelA tapagacchanA rakSaka zrI mANibhadra vIranAM darzana karavAnAM bAkI rahe che. emanAM darzana karIe eTale A maMdiranuM aMdarathI avalokana karavAnuM ApaNuM eka kAma pUruM thAya che [ citra naM. 32]. paNa maMdiranA kaLAvaibhavanuM pUrepUruM mUlyAMkana karavuM hoya ke enuM mahatva barAbara samajavuM hoya te, maMdiranI banne bAjunI karaNInuM tathA maMdiranA uparanA bhAgamAM zebhI rahelAM zikhare, ghummaTe vagerenuM nirIkSaNa karavuM joIe. tyAre have e ja karIe. bahAranI adabhuta keraNI maMdiranI bahAranA cogAnamAM DIvAra UbhA rahIne paramAtmA mahAvIradevanAM darzana karI laIe ane pachI bAvana jinAlayavALA maMdiranI DAbI ane jamaNI bAjunI dIvAlonuM mana daIne jhINavaTathI nirIkSaNa karIe. juo te kharA, tyAM sAdA paththaranA eka eka khaMDa ane eka 12. A jinamaMdiramAMnI A citrasamRddhine janatA sudhI pahoMcatI karavI hoya te, e mATe pAMca-sAta citro chapAvavAthI kAma na cAle; e mATe to, badhAM ya citrone enA mULa raMgamAM ane ema banI na zake te chevaTe eka raMgamAM, chapAvIne, darekanA TUMka paricaya sAthe, eka citrasaMgraha ja prakAzita kare paDe. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha eka aMza upara, jANe sAkSAt kaLAdevInI lAgaNIone vAcA ApavAno prayatna karyo hoya ema, zipInA TAMkaNAe kevI sukumAra, sajIva ane jhINavaTabharI karaNInuM sarjana karyuM che ! nIcethI upara sudhI ane eka bAjuthI bIjI bAju tarapha, jyAM juo tyAM, keraNuM ja karaNInAM subhaga darzana thAya che [ citra naM. 33, 34]. ane te paNa saMgemaramara jevA mulAyama pASANamAM nahIM paNa sAdI jAtanA kaThaNa paththaramAM ! AtmasAdhaka yogInI jema kaLAnA upAsaka zilpIe keTalI dhIraja, bhakti ane ekAgratAthI A sarjana karyuM haze! dhanya re zilpI ! dhanya tArI kaLAnI sAdhanA ane dhanya tArI kaLA ! jinamaMdiranI AgaLanI bane bAjunA nIcethI te cheka upara sudhI rUpakAmathI bharyAbharyA lAgatA zilpakAmanAM mana bharIne darzana karIne, jamaNI bAjue Avela nisaraNI upara thaIne, have maMdiranA uparanA bhAgamAM racavAmAM Avela zilpa-saundaryazrInAM darzana karavA jaI e. uparanA bhAganuM zilpasauMdarya eka to, A jinamaMdira ja UMcANavALI dharatI upara baneluM che. ane pachI be nisaraNI caDIne ApaNe zikharavALA bhAgamAM pahoMcIe, eTale ApaNe najara jANe dUra dUra sudhI mukta vihAra kare che. dakSiNa dizAmAM joIe te, traNeka mAIla cheTe rahelA sAgaradevanAM darzana thAya che. ane enI pAranI kSitijamAM Abha ane dharatI sAgaranI sapATI upara ekarUpa banI jAya che, eTale Abha, dharatI ane jaLano triveNI saMgama racAyela najare paDe che. ane, je AkAza svaccha heya te, moTuM vahANa ke nAnI sTImara dariyAmAM nAMgarela hoya to te paNa najare paDe che. ane, A dakSiNa dizAmAM ja bIjI tarapha daSTi nAkhIe te, beeka mAIlanI dUrI para, nAnI sarakhI TekarI upara goThavAyela cokhaMDA mahAdevanA ekalasaMgI jevA maMdiranA zikhara ane dhajAnAM darzana thAya che. ane pachI, cAre tarapha najara nAkhIe te, A sthAnanI prAcInatAnI sAkSI pUratA nAnI-moTI prAcIna ImAratanA saMkhyAbaMdha avaze tema ja bhadrezvara gAma dekhAya che. A sAgarakinAre ane A badhA avazeSone vigate paricaya karavA jevo che-ethI aneka romAMcaka, aitihAsika, preraka ane saMskAra poSaka prasaMgonI yAda tAjI thAya che. paNa enuM varNana A prakaraNamAM karavAne badale e mATe eka svataMtra (10muM) prakaraNa lakhavuM ja ucita che, eTale e ApaNe AgaLa upara jaIzuM. atyAre to ApaNI daSTine cAre bAju pharatI rokIne, have A maMdiranA uparanA bhAgamAM je kaLA-kArIgarIne bhaMDAra bharelo che tenuM jhINavaTathI nirIkSaNa karavA tarapha ja vALIe. sauthI pahelAM bhagavAna tIrthaMkaranA ahiMsA, saMyama ane tamaya dharmanI dhajAne U e UMce AbhamAM pharakatI rAkhatA maMdiranA zikharanAM darzana karIe. nAnAM-moTAM upazikharo ane koraNavALI saMkhyAbaMdha AkRtiothI AkhuM zikhara bharyuM bharyuM lAge che [ citra naM. 35, 36]. mukhya zikharanA sajIva aMgarUpa lAgatAM upazikharomAM paNa karaNIne vaibhava najare paDe che [ citra naM. 37]. A zikharanuM koI aMga evuM nathI ke jene zilpIe zaNagAravAmAM khAmI rAkhI hoya, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha zikharanI Toca upara kAcanI phreImamAM sAcavI rAkhelA sAnerI kaLaza ze|bhI rahyo che ane enA uparanA pAdaDa havAmAM madiranI dhajAne satata laherAtI rAkhe che. jevu... vaibhavazALI madiranuM zikhara che, evuM ja AkarSIka che zikharanI chatrachAyAmAM ze|bhatu mukhya vizALa sAmaraNa; ane ahIM khIjA` paNa ra9 jeTalAM nAnAM-nAnAM sAmaraNu racavAmAM AvyAM che. mukhya zikhara uparAMta madhyama kadanAM 3 zikharo, enAthI kaIka nAnAM 2 zikhA ane sauthI nAnAM 44 zikhA ema kula 50 zikharA; eka mATeA ghummaTa, enAthI nAnA rAsamaDapa uparanA e ghummaTa ane sauthI nAnA 3 ghummaTa, tema ja sapATa caNI lIdhelA cArasa ghATanA aneka cArasAethI (jene zilpazAstramAM phrAMsanA kahevAmAM Ave che, enAthI ) madiranA uparane bhAga bharyAM bhagna lAgavAnI sAthe dakanI sAme vAstuvidyAnI koI navI ja STi khaDI kare che. viziSTa zilpAkRtio ane A sRSTi upara jANe kIrtinA kaLaza caDAve che ma`diranI nIcenI dharatInI derIenI samarekhAe, nAnAM-mATAM zikharAnA mULamAM, tathA jyAM anukULatA jaNAI evA sthAnamAM mUkavAmAM Avela laMbaceArasa ghATanI zilpAkRtiovALI aneka zilAe. Ama teA A badhI ja AkRti sajIva ane zilpanA uttama namUnArUpa lAge evI suMdara che, paNa emAMnI keTalIka tA dakanA cittane cArI le ane netrAne sthira karI mUke evI adbhuta che. A zipazilAe te ekane joI e ane ekane bhUlIe evI suMdara che [citra na. 38,39,40]. madiranA cAkamAM jALI bharavAmAM na AvI hAya, ane maMdiranA zikhara vagerenA zilpakAmanI sAthe sAthe ja A AkRtionAM darzana thaI zakatAM hoya, tA tA vaLI enI zeAbhA keAI aura khIlI nIkaLe ! madiranA uparanA bhAgamAM sacavAyelI A 26 jeTalI zipazilAomAM zilpInI ajaba kaLAnAM tAdeza darzana thAya che. eTale A tInA je yAtrika, madiranA uparanA bhAgamAM sacavAyelI A kaLAsamRddhinAM darzana karavAnuM cUkaze, emaNe maMdiranI phLAnu* adhUru*dana karyA jevuM ane eka suavasara gumAvyA jevuM thayu* lekhAze. thoDAka bhagna avazeSA cAle! tyAre A kaLAiiSTanA dananA madhura bhAvane vAgeALatAM vAgeALatAM, eka nisaraNI nIce UtarIne, pahelI agAsImAM Avela eka avAvaru eraDAmAM jaIe. tyAM AsapAsanA bhAgamAMthI maLI AvelA zilpAkRtionA keTalAka bhagnAvazeSa rAkhavAmAM AvyA che, je jovA jevA ane purAtattvavidone rasa paDe evA che, A avazeSAmAM vi. sa'0 1304 nI sAlanu` bhagavAna mahAvIranI pratimAnuM pakhAsana che, temAM dharmacakra tathA bIjuM kAtarakAma dhyAna ApavA jevuM che [citra naM. 41]. A khadhA avazeSo deza ke ane abhyAsIe sahelAIthI joI zake eTalA mATe ene eka sthAnamAM sarakhI rIte geAThavavAnu` saMsthAe nakkI karyuM" che, te bahu sAru' thayuM che. bhadrezvara vasaI tIthanA jinamadviranAM aMdarathI ane bahArathI darzana karavAnA ApaNA vidhi Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thata mAna bhadrezvara-lasaI mahAtItha pUrA thayA, eTale have ApaNe nIce UtarI jinezvaradevanAM dana karIne AgaLa vadhIe. eka zilAlekha, enI sAcavaNInI jarUra derAsaranI bahAra DAbI bAjI upAzraya Avela che, je thAMbhalAvALA upAzraya tarIke oLakhAya che. A upAzrayanI jamaNI bAjunI bhIta ane derAsaranI DAkhI mAMjInI dIvAla e enI vacce traNeka phUTa paheALI naveLI che, emAM jarAka AgaLa jaI e eTalejinamaMdiranI bhI'tamAM cADelA pAMca lI'TInA ekazilAlekha che[citra na. 42 ]. A zilAlekha pahelAMthI ja ahIM AvA sthAne cADavAmAM AvyeA hoya e banavAjoga nathI lAgatuM; bIjA koI sthAnamAMthI laIne e ahI* mUkavAmAM ALyeA hAve! joI e. e game te hoya, paNa ahIM mukAvAthI e sAva naSTa thatAM lupta thatA khacI gayA che, e sAru` thayu` che. paNa sAdA paththara upara kArelA A zilAlekhane AvA khullA sthAnamAM varasAda, pavana ane bIjA ghasArA sArA pramANamAM lAgI gayA che, e tA zilAlekhane jotAM ja samajAI jAya che; enA akSare eTalA badhA ghasAI gayA che ke ghaNI ghaNI mathAmaNu karavA chatAM e bhAgye ja vAMcI zakAya che. A zilAlekha vi sa'0 1594nA che. ane emAM AcArya zrI AnaMdavimalasUrijInA upadezathI jAma rAvalejudAM judAM devasthAnAnA nibhAva mATe gAmA bheTa ApyAnI vigata ApI che; emAM jinamadira ( bhadrezvaranA jinamadira ) mATe khAra gAma ApyAnuM paNa lakhyu che. A STie A zilAlekha mahattvanA che; ane tethI ene mane tA tyAMthI kADhIne khIje Agya sthAne mUkIne ane nahI teA chevaTe atyAre che e ja jagyAmAM zilAlekhanI AsapAsa kAcavALI pakI simeTanI ke evI phrema karIne enuM barAbara jatana thAya evI geAThavaNa karavI joI e; ane sAthe sAthe A lekhaneA ane teTalA zuddha utArA karAvIne paNa lekhanI khAjImAM athavA derAsaramAM kayAMka mUkavA joI e. keNu jANe kevI rIte, paNa sadbhAgye, mukhyatve cAra anupa leAka jeTalA A zilAlekhanA lagabhaga akSarazaH kahI zakAya evA utArA mAMDavInA sthAnakamAgI saMghanA koI bhaDAramAMthI maLI Avela hastalikhita pratamAM karI levAmAM AvyA che. A pratamAM bhadrezvara tIrthanI jagaDUzA sudhInI keTalIka vAta neAMdhavAmAM AvI che. vaLI, zrI bhadrezvaratI, e tIthanI vyavasthA tema ja e tIrthanI khyAti jemane prANa samI priya hatI te svastha, svanAmadhanya, prajJAcakSu, paMDitaratna zrI ANudajIbhAI e A tItha sakha`dhI je hakIkata lakhAvI rAkhI che temAM paNu, keTalIka azuddhi sAthe, A lekhanI nakala ApavAmAM AvI che. upAzrayamAM eka chabI ane eka smRti A AnI mAjumAM ja thAMbhalAvALA upAzraya che. emAM, vyAkhyAnanI pATanI uparanA bhAgamAM kharataragacchanA yugapradhAna dAdAsAheba zrI jinadattasUrIzvarajI mahArAjanI chabI che. A chabI mAMDavInA rahIza zA. lAlacaMda rAmajIe bhadrezvara tI mAM bheTa ApyAnuM e chabI upara lakhyu che. upAzrayamAM, vyAkhyAnanI pATanI jamaNI bAju eka gAkhalAmAM, vikramanI vIsamI sadInA jaina sanA mahAna prabhAvaka sadhanAyaka tapagacchanA AcArya zrI vijayAna dasUrIzvarajI (prasiddhanAma Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha zrI AtmArAmajI) mahArAjanI 31 IMca mApanI sapheda ArasanI pratimA che. A mUrtinI vizeSatA e che ke emAM AcArya mahArAjanAM caraNa pAse paMDita zrI lakSmIvijayajI, AcArya zrI vijayakamalasUrijI, muni zrI haMsavijayajI tathA panyAsa zrI saMpavijayajI gaNi - e cAra sAdhumunirAjonI nAnI nAnI mUrtio mUkavAmAM AvI che [citra naM. 43]. munirAja zrI ha'savijayajI mahArAjanA sadupadezathI mAMDavInivAsI zrIlakSmIcaMda rAjyapALe A mUrti bharAvI hatI, enA enA upara zilAlekha paNa che. zrI bhadrezvara-vasaI tItha sAthe ane vizeSe karIne enA itihAsa sAthe AcArya zrI vijayAna dasUrijI ( zrI AtmArAmajI) mahArAjanA saMbadha e rIte joDAyeA hateA ke jyAre A tIrthanA chellA jIrNodvAra vikramanI vIsamI sadInA pUrvAdhamAM (vi. sa'0 1934-1939nA vacce ) karAvavAmAM AvyA tyAre, vIranirvANa pachI 23 me varSe, devacaMdra nAmanA zrAvake zrI pArzvanAtha bhagavAnanI pratimA bharAvIne A tIrthanI sthApanA karyAnI mAhitI jenA AdhAre jANI zakAI che ane pracalita thaI che, tevuM eka tAmrapatra A derAsaranI bhIMtamAMthI maLI AvyuM hatuM. A tAmrapatra ukelI zakAyu' nahIM eTale enI nakala AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjane kalakattA tathA beMgAla rAyala eziyATika sAsAyaTInA maMtrI DaoN. e.epha. rUDolpha hAnalane meAkalavAmAM AvI hatI. zrI heAna le e tAmrapatranA thADAka bhAga ukelI ApyA hatA, ane enA AdhAre zrI bhadrezvara tI Azare pacIsa se varSa pahelAM sthapAyuM hatu', e vAta jANI zakAI hatI ane pracalita khanI hatI. A rIte, A tAmrapatrane lIdhe, A tIrthanA itihAsa sAthe AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjanuM nAma sa'kaLAyeluM che, eTale emanI mUrti A sthAnamAM heAya e ucita che; ane ene kAraNe jijJAsu yAtrikane A tIrthanI purAtana vAtAnuM smaraNa karavAne tathA enI vizeSa mAhitI meLavavAne avasara maLe che. cAghaDiyAM ane bhAvanA bhagavAnanA darakhAramAM traNa vAra cAghaDiyAM vAge che, ane rAtre bhAvanA ese che. bhAvanAmAM bhAvika yAtrika bhaktirasa relAve che, ane tIthanI peDhI taraphathI paNa saMgItanA kuzaLa jANakArane rAkavAmAM Avela che, eTale rAtre bhAvanAmAM khUba ullAsa pravarte che. pratimAo vagerenI saMkhyA 2 149 pASANanAM nAnAMmoTAM kula jinabi'e. 2 prAsAda devInI pratimAe. 2 vAghezvarI tathA cakrezvarajI devInI pratimAe. 4 yakSa tathA yakSiNInI pratimAe. 2 mahAkALInI derImAMnI hRSIkeza ane sarasvatInI pratimAe, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha 1 mANibhadra vIranI pratimA. e rIte kula 160 pASANanI pratimAo A jinamaMdiramAM che.13 A uparAMta judI judI derIomAM dhAtunI paMcatIrthIo, cAMdInAM pratimAjI, siddhacakranA gaTAo, dhAtunA aSTamaMgala, cAMdInAM pagalAMnI pATalI, mahAsiddhacakra yaMtra, cAvIya vaTA vagere judI judI vastuo 30nI saMkhyAmAM che; AmAMnI kaI kaI ghasAI gayela ke khaMDita thayela che. [ tA. 16-3-1975nI neMdha mujaba] gachanA sumeLanI dharmabhUmi A tIrthamAM ApaNe aneka gacchone sumeLa sadhAya che, e A dharmabhUminI noMdhapAtra ane virala vizeSatA che. have AnI keTalIka vigato joIe. tapagacchanuM gurumaMdira dAdAnA derAsaranuM bhakti ane jhINavaTathI nirIkSaNa karIne emanA dharmadarabAranI DelImAMthI bahAra AvIe eTale sAme ja (ApaNuM jamaNI bAjue) eka gurumaMdira najare paDe che. e che kacchanA mahAna upakArI ane vizeSa karIne vAgaDadezanA uddhAraka tarIkenuM biruda pAmela zrI jItavijayajI dAdAnuM gurumaMdira [ citra naM. 44]. emAM madhya bhAgamAM zrI jItavijayajI dAdAnI pASANunI pratimA pratiSThita karavAmAM AvI che [ citra naM. 45 ]. A pratimAnI jamaNI bAju muni zrI hIravijayajI mahArAjanI ane DAbI bAju vAgaDadezaddhAraka AcArya zrI vijayakanakasUrijI mahArAjanI caraNapAdukAo padharAvavAmAM AvI che. A gurumaMdiranI pratiSThA vi. saM. 2013mAM AcArya mahArAja zrI vijayakanakasUrijI mahArAje karI hatI. A gurumaMdirane vyAkhyAnamaMDapa (khaMDa) ghaNo vizALa che. kharataragacchanuM gurumaMdira A gurumaMdiranAM darzana karIne, bhejanazALAthI AgaLa jaIe eTale ApaNe eka bIjA guru maMdiranA dvAre pahoMcIe chIe. A gurumaMdira kharataragacchanA mahAna prabhAvaka dharma puruSa AcArya zrI jinadattasUrijInuM che [citra naM. 46]. emAM vacce AcArya zrI jinadattasUrijInI, enI jamaNI bAju maNidhArI AcArya zrI jinacaMdrasUrijInI ane DAbI bAju AcArya zrI jinakuzalasUrijInI mUrtio pratiSThita karavAmAM AvI che. ane nIcenA bhAgamAM AcArya zrI jinacaMdrasUrijInI mUrti padharAvavAmAM AvI che [ citra naM. 47]. te pachI tenI nIce jamaNI tarapha muniratna zrI mohanalAlajI mahArAjanI ane enI bAjumAM anukrame AcArya zrI jiratnasUrijInI, upAdhyAya zrI labdhimunijanI ane munirAja zrI buddhimunijInI pAdukAo 13. "zrI karacha giranAranI mahAyAtrAmAM (pR 122) jaNAvyA pramANe visaM. 1983 nI sAlamAM e saMdha bhadrezvaranI yAtrAe gayo hato tyAre tyAMnA jinamaMdiramAM kula 162 pratimAo hatI, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara vasaI mahAtItha padharAvavAmAM AvI che. A gurumaMdiramAM cAre tarapha AcArya zrI jinadattasUrijI tathA maNidhArI AcArya zrI jinacaMdrasUrijInA camatkArika jIvanaprasaMge darzAvatAM aneka citro mUkavAmAM AvyAM che. AnI pratiSThA, visa0 2025mAM, munirAja zrI jayAnaMdamunijInI nizrAmAM, karavAmAM AvI hatI. re pAyaca`dagacchanu' guruma`dira A gurumaMdiranI khAjumAM, lagabhaga tItha nA pahelA pravezadvAranI najIkamAM trIjI' gurumaMdira pAMca iMgacchanA AcArya zrI pArzvacaMdrasarijInuM taiyAra thaI rahyu che. enu... khAtamuhUta vi. sa. 2030nA AsA sudi 13nA rAja ane eneA zilArApaNa vidhi vi. sa0 2031nA jJAnapa camI (lAbhapaMcamI)nA padine zrI mArArajI jeThAbhAI koDAyavALAnA zubha haste thayA hatA. a'caLagacchanI derI A rIte A tInA derAsaranI bahAranA vizALa cAgAnamAM praveza karIe tyArathI, pahelA pAyacaMdagacchanuM, pachI kharataragacchanuM, ane te pachI tapagacchanuM gurumaMdira Ave che. ane acaLagacchanA prabhAvaka AcAya zrI kalyANasAgarasUrijInI pAdukAnI tathA e gacchanAM adhiSThAyikA devI zrI mahAkALInI sthApanA tA A tIrthanA jinamadiramAM seALamI ane sattaramI derInI vacce, naMbara vagaranI eka khAsa derImAM ja karavAmAM AvyAnI vAta pahelAM kahevAI gaI che. A uparathI joI zakAya che ke ApaNA jaina zvetAMkhara mUrti pUjaka zrIsaMghanA judA judA (mukhya mukhya badhA ja) gaNezanA A tImAM kevA sumeLa sadhAyeA che! Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma GR tamAM sAvalA nAnI ne naM. 1] mahAvIranagaranuM mukhya pravezadvAra [ pR. 24 15] uttara taraphanuM pravezadvAra [pR. 24 ( ba ) 4 - ; dAdAnA dharmadarabAranI UMcI DelI [5. 25 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 3] maneAhara mAMDaNI, kAraNI ane zikharamALAthI zAbhatA dharmanA darabAra same| jinaprAsAda []. 25 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ji . jI naM. 4] jinaprAsAdanI zilpasamRddhi darzAvatuM dRzya [pR. 25 sA ' ke ' ' 1 1 Jain Educacion 2 ]national jinAlayanA, pUtaLAMthI bhatA traNa daravAjA | pR. 25 Www.jainelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 6] - skela (phUTamAM) - R rAsamaMDapa PETETET --] raNuM dakSiNa jIvAmuLa nAyaka - - mahAvIra svAmI gu raMga maMDapa pUjA maMDapa 20 5 10 1 cokI uttara mukhya ghvAra 26 23 rAsamaMDapa bhadrezvanA derAsarano plAna banAvanArI auvijI AmajI 10 [5]..1..5 raNuM n 20 va.sa. 2031 [pR. 26 pazcima Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *. 8 ] -. 7] staMbhAvalInuM eka dRzya jinAlayanuM pravezadrAra naM. 9] [pu. 27 [pR. 26 kAraNIthI ze|bhatA bhA [pu, 27 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 105 ] naM. 104 ] zAlAvIthi : aMdaranuM eka dRzya kyAnonI kaLAnAM be dRzyo [pR. 27 [pR. 27 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Prem yAsArazAranA adhera mAyA cha caaymcaa| sAyana zA rAmahAyajAnI / anAparAta AbAjAramA Jihine zrInayama minara kAtinapasanma rianavAnayoM bhivara rAmamiyama karavAyA PAGAImAlavilavAyApanAcakArapAkkana RavNadhAvA RTHERNmanAe sanAtAha patrAvavivAti mAha lAlatAUrayAmarajakabAjAkAvandapAla naM. 11] vi. saM. 1659nA zilAlekhana upara tathA nIceno bhAga | pR. 28 1500R TRAI3. 99 ranibur rAdhAvA N i. 12] derAsaramAMne nahI Ukala zilAlekha [pR. 28 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya temanA I | | | | I T IT T kAma kAraNa Ph : 131 " : A kA . je naM. 13] gabhArAnuM suMdara bAraNuM [pR. 29 naM. 14] gabhArAmAM birAjamAna jinezvara [pR. 29 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 15] (): mULanAyaka zrI mahAvIrasvAmI [pR. 29 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 16 ] mULanAyakanI lekha tathA lAMchanavALI gAdI [pR. 30 ja koI naM. 17] zrI pesTAse doreluM mULanAyakanuM rekhAMkana [pR. 17 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 18 ] i. 20 ] neminAthanI jAna vagere citrakAmathI ze|bhatA ghummaTa [19muM citra AnI pAchaLa ApyuM che. ] zrImAdhvInArapAzIsa pAtAla razAnIdArA hA zAmIesasItana zrIbhArannamIgajAnAmu udezazaranapo9rAkara sodha purAnAmAhAsudha 1-vAra zrIjula puranA yAsAmu zumatArA gayA naizAgarala nAva paTTerA thA [ 5. 32 chellA jIrNoddhAranA gujarAtI zilAlekha [4.33 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirAnananana kmH| mAladArAnAmarica mAnasasArasAraka rojaguru sAgara strI 166zvasena nRpayoH sa trAyakaH zrImAnusaMnajaya nAvanInAmanagarI-sAditijasa kAyamAnazrImanA nidha 440 diravikramajAta: jIra (mAdhAjinA dAgAra ena naa trimuhAra mevAha rAzivihAne naraH) u.di hisAraH nIyate dile jyotivikramasaMvata 1315 va sAM kramavarNa 136ni: nima. nilAmIsaMjAna mahI mausama linade sahapramijanamale nyanavara mAdinaH samAnanya sAkSArayugAMna kIrttinA udAra caMDala kI rninAsa va deza nAnuyamasAnapa Amaka maulinAsAnadAyamAnena bhIgatAnI sAmrA ziromanivikrama utpasvalA jijJAvatIna mehamAnAsa (vilayAnana naIpura sinanizAnakAlInoyamitihAsa rahA rAzinaka spAyari zrIdezanajImahArAjya zrI dezalajI mahArAja pravara sAhAyyataH zra 2001:2062 vijayenaitapakidie pratimAmUla nAma kAnUna nimAra kute kAlI nAyamitihAsaH prasaM lagatA kAle dena somiyAmiya tadanu DARK wa mAgita manatilagha (sAtI mahirAta tIna mAtara: katA nAthapa STARRA sara sAhA prazA yAsarvasaMgha 22820 tasa -vijeta bIyaH sAzanirAzreSTitApI vietanAvara tatsutara naTjA yAsIna sAmolasInAyamI jIvAnAmA bhAvika yAjinAvika yA 50000 dAnasamayena rAjarAjya enaspazrImahAvIra jinaprasAda spajI dvAra kAlI noymitihaasH| zraI line namAsamadhikamahimA satiM namakhilaiH saMmA. saMghAne dine sAgara jI resa naM. 19 ] tIrthanI sthApanAthI laIne chellA jIjJeIddhAra sudhInI mAhitIne samAvatA meTo zilAlekha [ pR. 32 [ 20 naMmaranuM citra mAnI pAcha che. ] Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAtana nagara' nA nAma che. T darajI - karI gayA hatA ja kara . ra riNA tathA ' hA naM. 21] naM. 22] jamaNI bAjunI bhamatI DAbI bAjunI bhamatI [pR. 33 [pR. 33> pR. 33 mitro dikarA pAchaLanI bhamatI je . haranA naM. 23] o Private Personal Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDaka t . ThtI hoTAza 25 . dha taiyArI jI hArI vAratA jAya che, 4i 75'. je. roja te 1 + va , tat, tet, I !o ? A vi 3 naM. 24] AcAryazrI kalyANasAgarasUrijInI caraNapAdukA [ pR. 34 naM. 25 ] hRSikeza naM. 26 ] sarasvatI | [ pR. 74 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 27] jAnAmULanAyaka jUnA mULanAyaka zrI zAmaLiyA pArzvanAtha [ pR. 34 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che." mAvANImada jemane IE che mA ii nA A pAnAmAM che |gItana yA bI ! IT ajama epI che ! - romA ! II panIrajavAnane eI I no priya naM. 28] zrIsudharmAsvAmI [pra. 36 naM. 29 thI AsubhAi vAgajI [pR. 38 ) F pAka 4 che i (In ' ! ka Relay was 'che ja kAraNa chaw72chApaka haka lAgai karan Yra naM. 30] zikharanuM jhINavaTabharyuM adbhuta rUpakAma; vacce cakka sarI mAtA che. [pR. 38 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - naM. - - 31 a 31 A 31 i. 31 I 31 u pR. 38-39 #iskc: kaNapITha tathA maMDovaramAM hastIstara tathA bIju rUpakAma rAjA nAgapAzanuM dRzya - - TWEL [ LIT . darabAraha : " rAdhA-kRSNa mAtA ane bALaka | [nara ane nArI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ja mArA pAra karI kA naM. 32 ] mANibhadravIra [pR. 2 naM. 33] bahAranI DAbI bAjunI karaNI [pa. 43 Tii che BrI : rAha pAro :1; hoya che Jain Eddati 38 ) national bahAranI jamaNI bAjunI zilpakaLAnI samRddhi [ pR. 43 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 35 ] Jain Education en36] zikhara, ghummaTa ane sAmaraNanI ze|bhAnA triveNAMgama phAsanA, ghummaTa tathA zikharanuM bIju dRzya [ pR. 43 [ ] 43helibrary.org Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake che. kIka che / na naM. 37] nAnAMmoTAM zikharonI zobhAne zila5vaibhava [ pR. 43 EL 1 / M TO 1, 12, DIRECT ST.THOM Detail zI para mArA pauncha--- w wAzA thai pachApamar Jain Educitio 3 C ational sajAva karaNIne eka namUno mbel8y.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM.39 ] naM. 40] BIRLASE naM. 41 ] sajIva kAraNInuM bIju dRzya ri paramAtmAne joyA ja karIe evI adbhuta kAraNI vi. saM. 1304nA lekha sAthenuM pabAsana navI zake [ pR. 44 [ pR. 44 [ pR. 44 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAtha = TETI E K naM. 42] vi. saM. 1594nA zilAlekha [ pR. 45 YkA ja che . navamA ina kamara; ja ane te pramANe tenA 1 nA - ke, A kAra ja kara naM. 43] zrI vijayAnaMdasUrijI (AtmArAmajI) mahArAja | pR. 46 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ par *** A [ pR. 47 1313 sk]P l]EUR [h ** []. 47 3]]+-E1i9139b]\ l]& [ ^ '* Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 ja A . Rii T Fii che.' If a naM. 46] zrI jinadattasUrijInuM gurumaMdira [ pR. 47 - 4 ' jI hA , na ja rI , TA, kada 14 TakA kAma mA + = + 6 ka. ina da va . jo ke A Sja 8 nI 1 | rAja , A hAsa para kAma karI che. kAraNa ke te koI eka na , - ? I !' nAvA pIvA ' che kara. It che ke eka ma is a I mAM kAma ! TITii ke rAjI thavA . re na jAva ja ja ra karo mana This thaI / ja che IT de che koI Dara . ( jatI hatI sa ki na na da | ) , para maNidhArI zrI jinacaMdrasUrijI Jain c.cax 9]ternational zrI jinadarasUrijI For Pii vuirAMdrasUrijI)nly zrI jinakuzalasUrijI ww[ Jvery.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chello jIrNoddhAra kacchanA zaNagAra ane gauravarUpa zrI bhadrezvara-vasaI jaina tIrthanA, atyAre vidyamAna, je jinamaMdirane savistara paricaya gayA prakaraNamAM ApavAmAM AvyuM, tene atyAre dekhAte AkAra-prakAra, mukhyatve Azare ekAda saikA pahelAM thayela jIrNoddhAra mujabane che. Ano artha evo nathI ke atyAre A maMdiranAM je rU5 ane AkAra che, te soe so TakA A jIrNoddhAra pachInA jinamaMdira mujabanAM ja che. Ama kahevAne bhAva mukhyatve evo che ke A eka varSanA gALAmAM, maMdiranI sAcavaNIne mATe tema ja maMdirane vizeSa suMdara banAvavA mATe, maMdiranA bAMdhakAma ane raMga-rogAnamAM keTalAka jarUrI pheraphAra thavA chatAM, tema ja 40-45 varSa pahelAM maMdiramAM ghaNe ThekANe ciruDInuM (jayapurI DhabanuM) plAsTara karAvavA chatAM, maMdirane TakAvI rAkhavA mATe, enA bAMdhakAmamAM e kaI mATe ke dharamULano pheraphAra karavAmAM nathI Avyo ke jene maMdirano jIrNoddhAra kahevuM paDe. chellA saikA daramyAna, A maMdiramAM, jarUra pramANe, AvA je kaMI pheraphAra karavAmAM AvyA te sAmAnya prakAranA ja hatA. jIrNoddhAra ane vyavasthA maMdiranI mukhya mAMDIne bAda karatAM, atyAre je rUpamAM A jinamaMdira jovA maLe che te, moTe bhAge, vi. saM. 1934-1939 vacce thayela jIrNoddhArane AbhArI che. A jIrNoddhAra evo sAro ane majabUtIvALo thayo ane pachI maMdiranI sArasaMbhALanI vyavasthA paNa evI saMtoSakAraka thaI tema ja e vyavasthA mujaba A tIrthanI zrI vardhamAna kalyANajInI peDhIe ane enA dharmAnurAgI saMcAlaka mahAnubhAvoe (TrasTIoe) evI khaMta, dhIraja ane cIvaTathI potAnI pharaja bajAvI, ane atyAre paNa bajAvI rahela che ke, jethI A tIrtha ane jinamaMdiranI barAbara sAcavaNI thaI eTaluM ja nahIM, enI khyAtimAM paNa uttarottara vadhAro thato rahyo. 1. bhadrezvaranA derAsaramAM ciDInuM plAsTara lagAvIne enuM samArakAma karAvavAno TharAva, tIrthanA TrasTI maMDaLa, tA. 27-4-1928 nA roja, karyo hate. - 2. Azare savAso varSa pahelAM A tIrthanI hAlata bismAra jevI thaI gaI hatI; ane, rAjadvArI asthi2tA ane arAjakatAne kAraNe bhAgye ja koI yAtrALa A tIrthanI yAtrAe ApavAnI hiMmata karatA hatA. ane jeo, tIrthabhaktinI bhAvanAthI prerAIne ane sAhasa kheDIne yAtrAe AvatA teo ghaNe moTe bhAge to kacchanA ja vatanIo rahetA. paNa A chelle jIrNoddhAra evo zukanavaMto thayo ke tyAra pachI A tIrthanI saMbhALa mATe zrI vardhamAna kalyANajInI peDhInI sthApanA thaI, enI kAmagIrI khUba vyavasthita ane saMtoSakAraka thatI gaI, dharmazALAonI saMkhyAmAM vadhAro thato gayo, ane, samaya jatAM, uttama prakAranI bhejanazALa 5NuM zarU thaI. ( A tIrthanI peDhI, dharmazALAo tathA bhojanazALA saMbaMdhI savistara mAhitI A pustakanA "vahIvaTa ane sagavaDa" Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha A vi. saM 1934-1939nI sAla vacce thayela jIrNoddhAra te mAMDavInivAsI sva. zeTha zrI mANuzI tejazInAM dharma patnI zrImatI mIThIbAI e, peAtAnA sva`stha patinI bhAvanAne pUrI karavA, bhujapuravAsI aMcaLagacchanA yati zrI sumatisAgarajI tathA yati zrI vinayasAgarajInA upadezathI, pacAsa hajAra kArI jevI sArI rakamanI sakhAvata ApIne, karAvela jIrNoddhAra. A jIrNoddhAra thayA pachI A mandiranI pratiSThA visa1939nA mAha suda 10 ne zukravAre karavAmAM AvI hatI. 50 ddiAra pahelAMnI kacchanI paristhiti A madiranA visa0 1934-1939 vacce jIrNoddhAra thayA tenI pUrvabhUmikA, ane A jIrNoddhAra karAvavAnI jarUra kema UbhI thaI e vAta samajavA mATe vikramanI 19mI sadInA pAchaLanA 3-4 dAyakAnI tema ja te pahelAMnI kacchanI paristhitinuM thADuka avaleAkana karavuM jarUrI che. vikramanI aDhAramI sadInA uttarArdhanI zarUAtamAM bhadrezvara upara musalamAne e AkramaNa karIne ane e nagaramAM lUMTa calAvIne jaina tItha mAMnI tItha'karAnI ghaNI mUrti e khaDita karIhatI. vikramanI 19mI sadInI zarUAtamAM (visa'01819nA arasAmAM ) bhadrezvaranA jagaDuzAe krI khaMdhAvelA kille bIjI vAra teADI pADavAmAM AvyeA hatA. ane enA tathA jinamadviranA paththara sudhdhAM jamInane khAdI khAdIne mudrA nagara ane baMdaranA bAMdhakAma mATe upADI javAmAM AvyA hatA. bhadrezvara gAmanA vatanIo paNa peAtAnAM makAnAnA khAMdhakAma mATe paththaro upADI gayA nAmanA navamA prakaraNamAM ApavAmAM AvI che.) A uparAMta vIjaLInI, pANInI ane saMpUrNa sagavaDavALA svataMtra blokAnI paNa su"dara vyavasthA karavAmAM AvI. ane A bhUminuM havAmAna tA taMdurastI ane tAjagI Ape evuM pahelAMthI ja hatuM. A badhAMne lIdhe jyAM, sAta-ATha dAyakA pahelAM, kaccha bahAranA yAtrikA bhAgye ja yAtrA karavA AvatA hatA, te tIrthaMbhUminI yAtrAe dezabharanAM dUranAM ane najIkanAM zaherA-gAmAmAMthI yAtrikA se...kaDAnI saMkhyAmAM, bAre mAsa, AvavA lAgyAM che--jANe A dharatInA deva jAgI UThavA hAya, ema ja lAge che ! 3. DaoN. jemsa je se emanA riporTa Ana dhI enTIkavITIjha A kAThiyAvADa enDa kaccha" nAme pustakamAM (pR0 208) A vAtanA ullekha karatAM lakhyuM che : "In 1763 the walls of the old fort began to be pulled down, and the stones used for building, and about 1810 even the old temples were razed to supply stones to build the new seaport town of Munra or Mundra." (I020 1763mAM jUnA killAnI dIvAlAne teADI pADavAnI zarUAta karavAmAM AvI ane enA paththarAnA upayAga bAMdhakAmamAM karavAmAM AvyeA. ane Azare I saM 1810 mAM munnA ke muMdrAnA navA baMdarInagaranA bAMdhakAmamAM paththarA pUrA pADavA mATe jUnAM madirA sudhdhAMne jamInadosta karavAmAM AvyAM hatAM. ) bhadrezvaranA killA ane nagaranA nAzane lagatA DaoN. bannesanA A vanane anusarIne emanI pachInA aneka prathAmAM A bAbatanA lagabhaga A pramANe ja ullekha karavAmAM AvyA che. dA. ta., " svadeza ''nAvisa'0 1980nA dIpeAtsavI aMkamAMnA zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyAnA lekhamAM (pR078 ); * jaina tIrtha sa saMgraDa "mAM (pR0141 ); " kacchanu' saMskRtidarzIna ''mAM ( pR0 89 ); ane " kArA DuMgara kacchajA'mAM (pR0 47 ) r . Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellA choddhAra 51 hatA. vikramanI 19mI sadInA pUrvAdha pUro thayA pachI teA kaccha jANe AktAnA vAsa jevuM khanI gayu' hAya ema lAge che. vi.sa01868 (sane 1812)mAM kacchamAM pahelavahelAM plege praveza karyAM. A jIvaleNu rAga evuM vikarALa rUpa laIne AbyA hatA ke kacchanI prajAne lagabhaga aDadhA bhAga enA zikAra banI gayA ! kacchanA rAjakAraNanA eka samartha ane bahAdura rAjapuruSa jamAdAra phatemAmada'' A rogane bhAga khanIne visa01869 (sane 1813)mAM gujarI gayA ! 5 A kAramA ghA jANe che. hAya ema, tyAra pachI tarata ja, visa'01869mAM, AkhA kaccha vyApaka duSkALanA pajAmAM sapaDAI gayeA. ane A sa`kaTanI kaLa vaLI-na vaLI ane visa1875mAM kacchanI meATAbhAganI dharatIne gherI letA bhayaMkara dharatIkaMpa thayA. A dharatIkaMpane lIdhe mAnavIe ane makAneAnI meATI tArAjI thaI; te uparAMta kAyamI nukasAna te| e thayu* ke ethI siMdhu nadInA pravAha evA badalAI gayA ke jethI enuM pANI kaccha sudhI paheAMcatu` hatu` te sadaMtara baMdha thaI gayu. ane vadhArAmAM atyAranA raNanA pazcimanA bhAga navA racAI gayA. A dharatIka'pathI bhujanagarane eTalI badhI asara paheAMcI ke jethI A dharatIkaMpa 'bhuja-bhUkapa" tarIke gavAI gayA !F ekaMdara joI e tA, A samaya kudaratI AphtAnA ane rAjakIya asthiratAnA hatA. A a'dhAdhU dhInA lAbha laIne bhadrezvara gAmanA ThAkAre vasaI tIrthanA jinamadira upara peAtAne kamajo 4. kacchanA vikhavAdabharyA ane DaheALAyelA rAjakAraNane sthiratA ApI hatI prajAnI cAhanA meLavAra bahAdura vicakSaNu nara jamAdAra phateha mahaMmade. eNe cheka maisura jeTale dUra vasanAra ane udIyamAna aMgrejI rAjasattAne AMkhanA kaNAnI mAphaka khaTakatA, kALapuruSa samA TIpu sulatAna sAthe dAstInA nAtA khAMdhyA hatA, te ja batAve che ke e puruSamAM keTalI UMDI rAjakAraNI vicakSaNatA, kA*sUjha ane zakti hatI. jue : ' phatteha mahamade peAtAnI tathA kacchanI pratiSThA dUra dezAmAM phelAvI hato. haisUranA TIpu sulatAna sAthe tene mitrAcArIbharyA gADha saMbaMdha hatA. temanI vacce patravyavahAra hatA ane avAranavAra te paraspara bheTa-segAdAnI Apale karatA. phatteha mahamadane zeredIna sulatAna TIpue e rIte puraskAra tarIke zrIraMga paTTamanI banAvaTanI eka tApa aMjAra meAkalI hatI. " ' (kacchanuM saMskRtidarzana, pR0 183) 5. " jamAdAra teDu mahammada A patranA ( a Mgreja ka panI sarakAranA tA. 13-8-1813nA patrane) javAba vALI zake te pahelAM ja I. sa0 1813nA (vi. saM0 1869nA) ekaTAbaranI tArIkha pAMcamInA rAja te pleganI gAMTha nIkaLavAne kAraNe, jinnatanazIna thayA.'" ( kArA DuMgara kacchajA, pR0 184) 6. jue, pahelA prakaraNunI 15mI pAdanoMdha; tathA " Apatti zarUAtamAM ApavAmAM AvelI mAhitI. ane jIrNodvArA '' nAme sAtamA prakaraNunI kacchanA raNunI utpattine lagatI eka lAkavAyakA " kacchanuM sauMskRtidarzana ''mAM (pR. 243) ApavAmAM AvI che, te A pramANe che : " dhINAdharanA ucca zikhara para bAra bAra varSathI tapa karatA dAdA dhAramanAthanI tapazcaryAMmAM vikSepa paDe che. dAdAnI najara uttara tarapha vistarelA jaLapradeza tarapha dorAya che. tyAMnuM badhuM pANI khaLakhaLATa karatu samudramAM ThalavAI jAya che. dhINAdharanA pahADa para najara nAkhatAM pahADa phATe che. pRthvInA pApabhAra haLaveA thAya che ane kaccha para zApa varasAvatA e pradeza kacchanuM raNu banI jAya che, "" Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtI karI lIdhuM hatuM. Ama karavAmAM ene Azaya yAtrAe AvatA jeno pAsethI tathA jaina kema pAsethI pisA paDAvavAne hato e dekhItuM ja che. dezabharamAM keTalAMka tIrthadhAmo evAM che ke jeno je te sthAnanA zAsakoe potAnI kamANInA eka sAdhana tarIke upaga karavAmAM jarAya AMcako anubho na hato !vikramanI 19mI sadInA aMta ane vIsamI sadInA AraMbha vakhate bhadrezvara-vasaI tIrtha jainenA hAthamAMthI e gAmanA ThAkoranA hAthamAM cAlyuM gayuM. pachI te enI niyamita pUjAbhakti thavI to dUra rahI, enI sArasaMbhALa levAnI ciMtA karanAra paNa koI na rahyuM ! pariNAme jinamaMdiranI hAlata vadhu ne vadhu zocanIya ane bismAra banatI gaI te eTale sudhI ke derAsaramAM ane enI derIomAM bakarAM-gheTAM pesavA ane besavA tema ja maMdiranI AsapAsanI jamInamAM caravA lAgyAM, ane tIrthanI AzAtanAnI kaIavadhi na rahI. eka samayanA A jAhejalAla tIrthanI AsapAsa nadhaNiyAtApaNunA aMdhakAranI kAlimAM prasarI rahI. ane jANe A tIrtha jaina saMghanI smRtimAMthI bhUMsAI javA pAmaze evI aticiMtAkAraka behAlI UbhI thaI. kacchanA jaina saMghane potAnA A tIrthanI AvI behAlI mATe kaMI vedanA nahIM hoya, ema to kevI rIte kahI zakAya ? paNa te samayanI rAjakIya sthitie evI lAcArI UbhI karI dIdhI haze ke jethI A mATe zuM karavuM enI kaI dizA ene sUjhatI nahIM hoya. mahArAo zrI dezaLajI bIjA A aMdhakAra ane AvI kAramI behAlI vacce paNa AzAnA prakAzanI tejarekhAo samI be vyaktio dekhAtI hatI. AmAMnA eka hatA kacchanA te vakhatanA prajAkalyANanA hAmI rAjavI ane bIjA hatA jaina saMghanA AtmasAdhanAnA bhekhadhArI eka saMtapuruSa. te vakhatanA kacchanA rAjavI te mahArAo zrI dezaLajI bAvA bIjA. emanA pitA mahArAo zrI bhAramalajI bIjA rAjanI lagAma barAbara sAcavI na zakayA, eTale aMgreja resIDenTe emane keda karAvIne kacchanI gAdI upara mAtra aDhI varasanI uMmaranA rAjakumAra dezaLajI bIjAne rAjyAbhiSeka karAvyo ane rAjyano kArobAra cha sabhyonI banelI rajansI kAunsIlane suparata karavAmAM Avyo. A samaya hato vi.saM.1875ne, jyAre kacchamAM moTA dharatIkaMpanI honArata sarajAI hatI. (kArA DuMgara kachajA, pR. 197,198,206; kaccha kalAdhara, bhAga bIje, pR. 555.) bALarAjA dezaLajInAM uchera ane keLavaNI be aMgreja TayUTonI dekharekha mujaba thayAM hatAM. ane emanA pitAmAM paNa eka kuzaLa ane lokapriya rAjavI banavA mATenAM buddhi, teja ane bhalAInI lAgaNI hatAM, eTale teone kAbeliyata meLavatAM vAra na lAgI; pariNAme aMgreja sattAe, 7, " zarUAtathI ja temanI (mahArAo zrI dezaLajI bIjAnI ) keLavaNInI vyavasthA saMbhALapUrvaka robarTa bansanA eka mitra ane bhujamAM rahetA lazkaranA pAdarI mi. nI dekharekha heThaLa karavAmAM AvI hatI. mi. enA mRtyu bAda,kepTana kophaTana-kiDjha sarvisanA lazkarI amaladAranI dekharekha heThaLa mahArAozrInI keLavaNInI vyavasthA cAlu rahI hatI. A kepTana kroTinanI pasaMdagI paNa bahu sArI nIvaDI. " ( kArA DuMgara karachajA, 50 218 ) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chele jIrNoddhAra emanI lAyakAta joIne, teo 20 varSanI pukhta uMmaranA thAya te pahelAM, 18 varSanI vaye ja, rAjyasaMcAlananI lagAma emanA hAthamAM soMpI dIdhI. emaNe zANapaNa, dUraMdezI ane hiMmatathI kAma laIne jADejA tathA bIjA rAjapUto vageremAM dIkarIne dUdhapItI karavAne, pati pAchaLa satI thavAno ane gulAmono vepAra karavAno-evA evA je ghAtakI ane amAnuSI rivAje pracalita hatA te baMdha karAvyA ane kacchamAM skUla tathA IspitAlanI sthApanA karAvI. (kaccha kalAdhara, bhAga bIje, pR0557) mahArAozrI dezaLajI bAvA bIjAno rAjakArebAra e paropakArI ane lokapriya nIvaDyo ke jethI emaNe emanA pUrvaja dezaLajI bAvA pahelAne prajAe vahAla ane AdarathI Apela "dezarA paramesarA'nA birudane potAnA mATe paNa sAcuM pADIne enuM ane potAnuM gaurava vadhAryuM hatuM. A mahArAozrIne jana saMgha sAthe paNa khUba nikaTane ane mITho saMbaMdha hato. ati zrI khAMtivijayajI bhadrezvara-vasaI jaina tIrthanA uddhAranI AzA samI-mukhya AzA samI-bIjI prakAzarekhA hatA tapagaccha saMghanA mAMDavInA gorajI(yati)zrI khAMtivijayajI mahArAja, teone khaMtavijayanA nAmathI paNa oLakhavAmAM AvatA hatA. keIsAdhanAno prayoga karatAM karatAM enI kaMIka evI avaLI asara thaI ke jethI teonI sAMbhaLavAnI zakti kuMThita thaI gaI, ane te e lokomAM "beDA gorajI" tarIke oLakhAtA thayA hatA. teo jamIna jAgIra dharAvatA gorajI hatA, paNa emano jIvanavyavahAra eka saMtanA je sAda, saraLa ane dharmamaya hato. eka vAra teo pharatA pharatA A tIrthanI yAtrAe jaI caDyA. tIrthanI bismAra hAlata joIne emanA aMtaHsaMtApa ane duHkhane pAra na rahyo. emane potAnI jAtanI to kazI khevanA ja nahatI; emanuM jIvana te eka avadhUta ane alagArI sAdhakanA jevuM hatuM ane lIdhuM kAma pUruM karavAnuM saMkalpabaLa paNa emanA aMtaramAM hatuM. emaNe A prANapyArA tIrthane game te bhege uddhAra karAvavAno nizcaya karyo, ane teo A mATe, jANe dhUNI dhakhAvIne, tyAM dhAmA nAkhIne beThA-emanA roma romamAMthI e vakhate tIrthanI bhakti ane tIrthanI rakSAne ja sAda UThato hato, e sAda emane nate sukhe sUvA dete hatuM ke na to nirAMte rahevA dete hata-jANe ujajavaLa bhAvIne keAI saMketa ja eka saMtanA aMtaramAM AvI akhaMDa ciMtA ane jAgRtinAM amIchAMTaNAM karyA karato hato. paNa A kAma yativarya zrI khAMtivijayajIne mATe, mINanA dAMte loDhAnA caNA cAvavA jevuM, ati muzkela nIvaDayuM. A pahelAM ja kacchamAM briTIza rAjasattAno pagapesAro thaI cUkyo hata; ane kacchanA mahArAo rAyadhaNajI ane aMgreja hakumata vacce sane 1809 (vi.saM. 1865)mAM karAra paNa thayA hatA, je (karnala) vokara seTalamenTa tarIke jANItA che; ane emAM, kaccha uparAMta, kAThiyAvADano paNa samAveza thaI jato hato. eTale teo rAjyanA karmacArIo ane aMgreja 8. tivarya muni zrI kalyANacaMdrajI bApA senagaDhavALA, "samayadharma," tA. 1-4-1959, pR. 154, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha saltanatanA amaladArAne--je kAI bhadrezvaramAM AvI pahoMcatA emane--tInI behAlInAM pratyakSa dana karAvIne peAtAnI vedanA vyakta karatA ane, jANe AjIjI karatA hAya e rIte, A durdazAnuM jaladI nivAraNa karavAnI mAgaNI karatA. meADhAnA mIThA rAjakAraNI amaladArA khATuM teA zAne manAve? e teA tInI rakSAnuM kAma karAvI ApavAnI mIThI mIThI vAtA karIne ravAnA thatA; paNu e badhI vAtA, svapnAnI sukhaDInA jevI, narI chetarAmaNI nIvaDatI ane tIthanI hAlatamAM na koI pheraphAra thatA ke enA mATe na koInA aMtaramAM raja ke ciMtAnI khIjarekhAnA udaya thatA; eTale pachI tInA uddhAranI pUrNimAnA udayanI te| AzA ja kathAM rAkhavI? 4 vaLI, A samaya sana 1857 (visa'0 1913)nA vikhyAta khaLavAnA dezavyApI becenInA samaya hateA; ane enI keTalIka asara kaccha upara paNa paDI hatI, eTale prajAnI vAta ke phariyAda bahu ochI kAne dharAtI, tethI A sarakArI amaladArAnA hisAba mAgavAnuM kAma vizeSa kaparuM khanI gayuM hatuM, paN yatijI AthI nirAza na thayA; e bhadrezvaramAM heAya ke AsapAsanA keAI sthAnamAM vicAratA ke rahetA heAya, emanu citta te! AThe paheAra ane sAThe ghaDI A tIrtha nA uddhAranI ja mALA raTavA karatuM hatuM--tI nI punaH pratiSThA karAvIne ja emanA AtmA japavAnA hatA. piraNAme A kAnI vadhu nirAzA emanA mATe vizeSa puruSArthanuM preraka nimitta banI jatI. ane kALanI ghaDImAMthI samayanI Age sUcanI retI, ema ne ema, saryA ja karatI hatI! dezaLajI bhAvAnu bhadrezvaramAM Agamana A kAma kevI rIte pAra paDaze, enAM kAI e dhANu kaLAtAM na hatAM, ane chatAM karuNAnidhi kudarata A bAbatamAM kaI sAva niSkriya na hatI; e peAtAnI rIte bhAvInA sa`ketane AkaraApI rahI hatI. banavA kALa te, eka vAra, khuda kacchanA dhaNI dezaLajI khAvA khIjA, rAjakAja mATe pharatA pharatA, bhadrezvara gAmamAM AvI paDeAMcyA. gArajI zrI khAMtivijayajI A vakhate bhadrezvara-vasaI tItha mAM ja hatA. mahArAozrInA bhadrezvara AvavAnA samAcAra jANIne emanA mananA mAralA AnadathI nAcI UThavo; emanA atare sAkSI ApI ke have tInI rakSAnu` bhagavAnanuM A kAma thayuM ja samajo! ane e saMtapuruSanA aMtaramAM AvI AzAnI Urmi jAgI UThe evuM eka sabaLa kAraNu paNa hatu : tijIne A mahArAozrI sAthe gADha paricaya hatA, eTaluM ja nahI', dezaLajI khAvA emanA pratye Adara ane bahumAnanI lAgaNI paNa dharAvatA hatA. AnI vigata A pramANe che-- catizrInA mahArAozrI sAthenA saMbadha kacchanA jANItA sAhityakAra zrI dulerAyabhAI kArANIe " kaccha kalAdhara "nAme kacchanI tavArIkha ane saMskRtine lagatuM mAhitIsabhara ane daLadAra pustaka be bhAgamAM lakhyu che. emAM bIjA bhAgamAM "mahArAe zrI dezaLajI khIjA" nAme 29mA prakaramAM (pR0 571) teoe lakhyu che ke-- "" rA' dezaLane dezanAM nararatne cUMTI cUMTIne temane peAtAnA darabAramAM sthAna ApavAne bhAre zAkha hatA. jema dhArA nagarInA bhAja rAjAnA darabAramAM cauda ratnA zAbhatAM hatAM tema rA ' dezaLanA darabAramAM cauda ratnAnI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chele jIrNoddhAra gaNatarI thAya che." 9 A cauda nararatnomAM trIjA hatA mAMDavInA gArajI zrI khAMtivijayache. jyAre emanuM sthAna rA' dezaLajInAM nararatnomAM hoya, tyAre jaina saMghanA A yatizrI ane kacchanA A rAjavI vacce ke sAre ane nikaTane saMbaMdha haze te sahelAIthI khyAlamAM AvI zake che. A yatijano TUMko paricaya A pustakamAM (pR. 573) A pramANe ApavAmAM Avyo che- "gorajI khAMtivijayajI kacha-mAMDavInA. enuM bIjuM nAma baDe gorajI". AkhA kacchamAM e beDA gorajanA nAme prakhyAta hato. kahevAya che ke koI prayoganI sAdhanA karavAmAM enA kAnanI zakti eNe gumAvI dIdhI hatI; vaidaka zAstramAM paNa e pravINa hato. "beDA gorajInI goLIo " mAMDavI ane mAMDavInI AjubAjunAM gAmaDAMmAM prakhyAta hatI. " khAMtivijayajI rAjadarabAramAM paNa mAnakArI gaNAtA. dezaLajI bAvA ane kAkA kahIne bolAvatA. dezaLajI bAvAne paNa enI vaidakanI kaLAmAM pUrNa zraddhA hatI. jyAre jyAre ene bolAvavAnI jarUra paDatI tyAre ene mATe khAsa vela mokalavAmAM AvatI. khAMtivijayajIe dareka varasanuM bhaviSya bhAkhatA doharAone eka moTo copaDo taiyAra karyo hato. enA eka-be namUnA A nIce ApavAmAM Ave che saMvata ogaNIsa tepane, makaDa molane khAya; khAMtivijaya kahe rA" dezaLane, duniyA saba mara jAya. savaMta 1953nI sAlamAM, uparanA deharA pramANe, kacchamAM mabDAe khUba trAsa macAvI dIdhA hatA ane muMbaI tathA mAMDavImAM pleganI zarUAta thaI hatI. savaMta ogaNIsa pacAvane, nadIe khaLake nIra; khAMtivijya kahe rA" dezaLane, dhenue jhAjhAM khIra. 9. A cauda ratnanAM nAma sUcavato eka chapaya karacha kalAdhara bhAga bIjAmAM ApavAmAM Avyo che, te A pramANe che matI meru 2 arU khaMta, phag4 era akabara alI, 286 caMdra goviMda, unnaDa kavi kezava kalI; kahAna vIra kheMgAra,12 vAlI 3 arU lAlA challI, 14 juga mayaMka (14) sama aMka, ratna nara mahA praballI; jo bhoja bhUpa dhArApati, sita basata bala buddhiyuta, Ita rAja rAjendra, rAo dezala ka75ta. " (pR. 571). arthAta (1) karacha-aMjAranA garajI motIcaMdajI, (2) bhujanI meTI pizALanA yati mANeka merajI (bIjA), (3) kacha-mAMDavInA gorajI aMtavijayajI, (4) phatu maleka, (5) akabara alI (DumarAne alI cora), (6) guMdiyALAnA harajI urphe rudra paMDyA, (7) nAgrecAnA jADejA cAMdAjI, (8) kacha-godharAne goviMda jozI, (9) khAkharAnA jADejA kavi unaDajI, (10) bhiTArAnA rAjagara kavi kezava, (11) kAnameranA kAnA bAroTa, (12) rohAnA jADejA kheMgArajI, (13) vAle khavAsa, ane (14) aMjArane lAle challI. A cauda nararatamAM pahelAM traNa to anukrame aMjAra, bhuja ane mAMDavI-e kacchanAM traNa mukhya zaheranA jana gorajIo- tio hatA, e uparathI paNa rA' dezaLajI bAvA bIjA sAthe jaina saMghane kevo ghaniSTha saMbaMdha hatA, te samajI zakAya che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha "evI rItanA aneka deharA beDA garajIe racelA hatA. paraMtuM Aja te e tamAma sAhitya kALanA prabhAve ane kacchI prajAnI bedarakArIne lIdhe lupta thaI gayuM che." mahArAozrInuM vacana ane jaina saMghamAM jAgRti yati zrI khAMtivijayajI ane rA'dezaLajI khAvAnuM bhadrezvaramAM milana thayuM tyAre yatijIe vasaI tIrtha upara varasI rahelI behAlI aMge pitAnI vedanA vyakta karI ane tIrthanA uddhAra mATenI kAmagIrI jaladI zarU karavAmAM Ave evI hadayasparzI mAgaNI rajU karI. rAdezaLajI bAvA svayaM eka zANa ane saMskArI puruSa hatA, sAme gorajI zrI khAMtivijayajI pitAnA ciraparicita, vizvAsu ane AdaraNIya vyakti hatA ane kAma tIrthabhUminA uddhAra jevuM dharmanuM pavitra ane uttama hatuM. emaNe tarata ja A kAma karAvI ApavAnuM vacana ApyuM ane teo ravAnA thayA. yatijIe pitAnI lAMbA vakhatanI jhaMkhanA ane tapasyA saphaLa thayAne AnaMda ane saMtoSa anubhavyuM. A ghaTanA kayAre banI eno cokkasa samaya te jANI zakAyo nathI, paNa e vi.saM. 1910thI 1915nI AsapAsa kyAreka banI haze ema lAge che, kAraNa ke kacchanA A prajAvatsala rAjavI vi. saM. 1917mAM to devagata thaI gayA hatA! 10. yativarya zrI khAMtivijyajIe zrI bhadrezvara tIrthanA rakSaNa mATe je vedanA anubhavI hatI, je tapa karyuM hatuM ane je kAmagIrI karI-karAvI hatI, e vAtanI noMdha ghaNA lekhake e lIdhI hatI. emAMnI keTalIka vigate jANIe to A tIrtha rakSaka yativaryane nyAya Ape gaNAya. lesTAnsa-AvI ne dhamAM, mane jovA maLela sAmagrImAM, sauthI prAcIna noMdha lephaTananTa Dabalyu. pisTAnsa bhadrAnagarI ane bhadrezvaranA jaina derAsaranI sane 1837nI sAlamAM mulAkAta laIne ene paricaya Apato je lekha aMjAramAM rahIne tA. 20-8-1837nA roja lakhyo hato emAM ( pR0 432-33) A zabdomAM lIdhI hatI : "Until some 15 years since, this beautiful building was allowed to remain in a state of ruin and decay, but Gorji ( for Guruji) Kantwajeh, a wealthy Jain, with praise. worthy zeal, has caused it to be extensively repaired : the portico which had suffered from the earthquake has been re-placed, and the whole is now in good order...... Gorji Kantwajeh, before mentioned, is the greatest man of the class in the province, and very wealthy." (atyArathI paMdara varSa pahelAM A suMdara imArata bhagna ane jIrNa hAlatamAM paDI hatI. paNa gorajI (arthAt gurujI) kaMtavajeha ( khaMtavijaya), je saMpattizALI jaina hatA, emaNe prazaMsApAtra utsAhathI enuM samArakAma moTA pAyA upara karAvyuM hatuM; pravezadvAra uparano bhAga, jene dharatIkaMpanA lIdhe nukasAna paheryuM hatuM, ene sthAne bIjuM bAMdhakAma karI levAmAM AvyuM che, ane AkhuM maMdira atyAre sArI sthitimAM che......agAu jemane ullekha karavAmAM Avyo che te gorajI kaMtavajeha (khaMtavijaya) A paragaNAmAM A varganA sauthI moTA mANasa che, ane ghaNuM saMpattivAna che.) . lephaTananTa pisyAnse A tIrthanI mulAkAta sane 1837mAM eTale ke visaM. 1893mAM lIdhI hatI, ane enA paMdara varSa pahelAM eTale vi. saM. 1878nA arasAmAM gorajI zrI khAMtivijayajInI mahetathI A tIrthanuM' Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chelle jIrNoddhAra dezaLajI bAvAe bhuja pahoMcIne kacchanAM mukhya zaheranA jaina movaDIone bhegA karI bhadrezvara tIrthanI zocanIya dazAnI ane garajI zrI khAMtivijayajInI vedanAnI vAta karI ane AvA samArakAma karavAmAM AvyuM hatuM; Ane artha te e thayo ke A yatijIe, mahArAo zrI dezaLajI bAvA bIjAnA rAjyazAsananI zarUAtamAM ane emanI sahAya vagara ja, A tIrthane jIrNoddhAra karAvyo hato ane vi.saM. 1875nA mahAdharatIkaMpathI A derAsaranA pravezadvAranA uparanA bhAgane je nukasAna thayuM hatuM tenI jagyAe navuM bAMdhakAma karAvI lIdhuM hatuM. rAo zrI dezaLajI bIjanA pitA mahArAo zrI bhAramalajI bIjAne briTiza hakUmate karachanI rAjagAdI parathI padabhraSTa karIne, emanA sthAne mAtra aDhI varSanI ja uMmaranA emanA kuMvara dezaLajI bIjAne gacchanA mahArAo tarIke jAhera karyA hatA. ane rAjyane vahIvaTa calAvavA mATe, aMgreja resiDenTanA pramukhapade, cha sabhyonI rijansI kAunsila nImavAmAM AvI hatI. A pachI, rAo zrI dezaLajI bAvA bIjAnI kAbeliyata ane kuzaLatA joIne, briTiza hakumate emane 20nA badale 18 varSanI uMmare-visaM. 1891nI sAlamAM-ja rAjasattAnA badhA adhikAra saMpI dIdhA hatA. te pachI visaM. 1878nI AsapAsa, yati zrI khAMtivijayajInI preraNAthI A tIrthanuM je samArakAma karavAmAM AvyAnuM zrI pisTAnse lakhyuM che, emAM mahArAo zrI dezaLajI bAvA bIjAnI sahAya maLavAnI vAtane avakAza ja kyAM rahe che ? lephaTananTa pisTAse je kaMI lakhyuM che te bhadrezvaranI mulAkAta vakhate emane maLela mAhitInA AdhAre ja lakhyuM che, ane emanA vakhatamAM yati zrI khAMtivijayajI hayAta paNa hatA; eTale pachI emanA lakhANa aMge avizvAsa karI zakAya ema che ja nahIM; ane je emanA lakhANane AdhArabhUta mAnIe to yati zrI khAMtivijayanA prayatna ane dezaLajI bAvA bIjAnA sakriya sahakArathI A tIrthanuM samArakAma thavA pAmyuM hatuM, e vAtane, samayanI gaNatarI sAthe, meLa besAravAnuM kAma muzkela banI jAya che. vaLI, lephaTananTa posTanse A tIrtha nI mulAkAta lIdhI te vakhate,upara sUcavyA mujaba, A tIrtha sArI hAlatamAM hovAnuM lakhavA chatAM derAsaranI bhamatInI derIo mATe te emaNe ema paNa lakhyuM hatuM ke " ......... beyond this are 52 niches for the reception of figures oi Parasnath, only one of which is at present occupied " (...AnI pachI pAzvanAthanI pratimAnA bahumAna mATe bAvana derIo AvelI che; ane emAMnI phakta eka ja bharelI ( pratibhAvALI ) che. arthAta bAkInI derIo khAlI che. ) zrI posTAnsanA A ullekhane artha e thAya che ke yati zrI khAMtivijayajInA prayAsathI A tIrthanI hAlatamAM sudhAro thavA chatAM, bhamatInA uddhAra vagerenI dRSTie, A maMdirane surakSita karavA mATe vizeSa samArakAmanI jarUra UbhI hatI ane e mahArAo zrI dezaLajI bAvA bIjAnI sahAnubhUtibharI daramyAnagIrIthI pUrI thaI hovI joIe. A rIte A ghaTanAnA AgaLa-pAchaLanA samayanI vacce meLa besI zake che. DaoN.bajesalephananTa posTansa pachI 37 varSa bAda, sane 1874mAM, Do. jemsa bajese A tIrthanI mulAkAta lIdhA pachI "riporTa ona dhI enTIkavITIjha oNpha kAThiyAvADa enDa ka7" nAme pustakamAM (pR. 206 ) yati zrI khAMtivijayajInI A tIrthanI sAcavaNI aMgenI kAmagIrInI noMdha A pramANe lIdhI che "Connected with its history there are a series of traditions, collected early in the century by a Jaine Gura Khantvijaya, who seems to have used every endeavour to recover the old inams of royal gifts of land to the temple, " Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTe zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha mATA tItha dhAmanI ATalI hade upekSA karavA badala emane mIThA ThapakA ApIne, jarUra hAya tA, tInA uddhAra mATe rAjyanI tijorImAMthI paisA ApavAnI paNa vAta karI. sa`ghanA agraNIe mahArAenI AgaLa khUba zarami`dA thaI gayA ane emaNe tItha ne uddhAra karavAnI khAtarI ApI. A samaya naLiyAnivAsI muMbaInA zAha sAdAgara zrI narazI nAthAnA samaya hatA, te jema khUkha sapattizALI hatA, tema emanI nAmanA ane lAgavaga paNa ghaNI hatI ane dharmanAM kAryo mATe teo khUba udAratAthI dhana kharacatA hatA. vaLI, kacchanA jaina mahAjanA paNa kaMI nakhaLA na hatA. Ama chatAM keTalAya dAyakA sudhI zrI bhadrezvara-vasaI jevA meATA jaina tIrthaMnI AvI zeAcanIya dazA kema thavA pAmI haze, evA savAla saheje thaI Ave che. Ama thavAnuM kAraNa kaMIka evuM hAvAneA sabhava che ke vaccenA kudaratI Aphate ane rAjakIya aMdhAdhUMdhInA samayanA lAbha laI ne bhadrezvara gAmanA je ThAkAre tInA kabajo laI lIdheA hateA te( ane tenA anugAmI), eveA mAthA ( enA itihAsanI sAthe paraparAgata kathAonI hAramALA joDAyelo che; ane A sadInA zarUAtanA bhAgamAM khaMtavijaya nAme jaina gurue e ekatra karI hatI; ane emaNe A derAsarane jamIna vagerenI je sarakArI bheTA inAma tarIke maLI hatI te vasUla karavA mATe dareka jAtanA prayatna karyAM hatA) DaoN. banne se A tInI mulAkAta lIdhI tyAre yati zrI khAMtivijayajI hayAta na hatA; ane emanI A noMdhamAMnI mAhitIne upayoga bIjA gra MthakArAe paNa karyAM hatA. DaoN. banne se A tIrthanI mulAkAta lIdhI tyAre enA AgaLanA-pravezadvAranA dekhAva kuMbhAriyAnA madiranA AgaLanA dekhAvane maLateA hatA ane te vakhate tyAM na tA . pUjAma`Dapa hatA ke na emAM javA mATe bahAranI banne bAju be nisaraNIo hatI. vaLI, madirane pUrva taraphanA bhAga paNuM kaMIka jude hatA [ citra naM. 49, 50 ], (naM. 49nA citrane naM. 4 ane 5nAM citro sAthe sarakhAve.) zilAlekhazrI bhadrezvara tInI rakSA mATe yati zrI khAMtivijayajIe je kAmagIrI bajAvI hatI, tenA mahArAe zrI dezaLajI khAvA khIjAnA nAmeAllekha sAthe, bhadrezvaranA jinamadiranA raMgamaDapamAMnA vi. sa 1939nA sa`skRta bhASAnA mATA zilAlekhamAM A pramANe ullekha karavAmAM AvyA che : " rUrU ti vimatro () () kAnaviMzatizata kasyA (syA, pariSThaprathama dvitIyadazake saM 1601taH 1617 yAvat zrI. dezalajI mahArAjye zrIdezalajImahArAjapradattapacUra sahAyyaM (yya) taH zrIkSAMtivijayenaitasya kiMcit jiirnnaiyasya samArcanA vRtA kRti / ( ahIM vikramanI AgaNIsamI sadI pachInA pahelA be dAyakA daramyAna-saM 1901 thI 1917 sudhImAM--zrI dezalajInA mahArAjyamAM, zrI dezalajI mahArAje Apela dhaNI mathI, zrI khAMtivijayajIe A ja derAsaranu keTaluM ka samArakAma karAvyuM hatuM. ) A zilAlekhamAMnuM A lakhANu yati zrI khAMtivijayajI tathA mahArA zrI dezaLajI bAvA khIjAnA prayAsathI, vikramanI ogaNIsamI sadI pUrI thayA pachInA pahelA dAyakA daramyAna, A madiranuM samArakAma thayAnI paraMparAgata vAtanu", samayanI dRSTie paNa, samana kare che, e spaSTa joI zakAya che. A badhA ullekhAnA bhAva e che ke chelle chelle yati zrI khAMtivijayajInAM ciMtA ane bhaktibharyA prayatnAthI A tInuM samArakAma ane rakSaNu thaI zakayuM hatuM. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 chele jIrNoddhAra bhAre haze ke jethI jaina saMgha A tIrthanI sAcavaNInI bAbatamAM akicitkara banI gayo haze. e te je hoya te, paNa A rIte keTalAka dAyakA sudhI A tIrtha verAna thaI gayuM hatuM ane eka rAjavI ane eka saMtanI bhAvanAnA saMgamanA pratApe A tIrthano pharI udaya thavAne vakhata pAkI gayo hato. jIrNoddhAranuM kAma dezaLajI bAvAnI cImakI pachI kacchanA jaina saMghe tIrthanA uddhAranuM kAma tarata ja hAtha dharyuM.enA mATe tarata ja phALo ugharAvavAmAM Avyo ane have te khuda kacchanA dhaNIe A kAmane potAnuM kAma gayuM hatuM eTale bhadrezvara gAmanA ThAkara ke bIjA koI paNa tIrthanA uddhAranA temaja jaina saMghanA vahIvaTamAM jarAya dakhalagIrI karI zake ema na hatuM; uparAMta, mahArAva zrI dezaLajI bAvAe kahyA pramANe, tIrthanA uddhAranA kAmamAM rAjya taraphathI paNa paisAnI sArI sahAya ApavAmAM AvI hatI, eTale tIrthanA uddhAranuM kAma tarata ja zarU thayuM ane jhaDapathI AgaLa vadhavA lAgyuM. dezaLajI bAvA khudate A kAmane pUruM thayeluM potAnI najare joI na zakyA; A kAma zarU thAya enA zubha nimittarUpa banIne, e mATe anukULa saMcAgo UbhA karIne ane enI zubha zarUAta karAvIne vi.saM. 1917nI sAlamAM teo svargavAsI thayA! paNa A tIrthane uddhAra karAvI ApavAnI emanI bhAvanAnI pAchaLa saccAI, kartavyaniSThA ane udAratAnuM khamIradAra bIja hatuM, eTale teonA svargavAsa pachI emanI gAdInA vArasadAra mahArAozrI prAgamalajI bAvAe A kAma barAbara thatuM rahe ane pitAnA zirachatranI tathA yati zrI khAMtivijayajInI bhAvanA velAsara pUrI thAya enI tapAsa rAkhI. pariNAme be-traNa varSanA gALAmAM ja tIrthanuM samArakAma pUruM thayuM ane jaina saMghane mATe enI yAtrAno mArga mokaLo thayo. yati zrI khAMtivijayajInI lAMbA vakhatanI ciMtA dUra thaI, ane kacchanA saMghamAM AnaMda-AnaMda pravartI rahyo. A uddhAranI noMdha zrI bhadrezvara-vasaI tIrthanA ananya bhakta, bhujapuranivAsI, prajJAcakSu, paMDitavarya zrI ANaMdajIbhAI e visaM. 2011nA arasAmAM A tIrtha saMbaMdhI ghaNIkharI jANavA jevI mAhitI lakhAvI rAkhI hatI, te tIrthanI peDhImAM che. emAM yativarya zrI khAMtivijayajInA prayAsathI thayela A tIrthanA uddhAra saMbaMdhI je vigata (pR. 26-27) noMdhavAmAM AvI che, te A pramANe che- " A tIrthamAM tapagacchanA eka bhalA, bheLA ane kAne baherA khAMtivijaya karIne yati dhAmA nAkhIne ane pitAnI kacchanA mukhya zahera mAMDavInI dhIkatI jAgIra choDIne, tIrthabhaktithI, A tIrthamAM avadhUta yogInI jema paDayA rahetA. ne vIsamI sadInI zarUAtamAM, saMvata 1901thI 20 lagInAM 20 varSo lagI, A tIrthanI ghaNI bismAra hAlata thaI gaI hatI. tIrthanA maMdiranI AsapAsa gheTAM-bakarAMonAM jUtha (vaga) besatA ane eka tabhavya, mahAna, divya parama AkarSaka A to jANe koI bhUtiyAkhAnuM hoya evI bhayabharI bismAra dazA tarapha jaI rahyuM hatuM. keI raDayAkhaDyA jaina-jainetara, adhikArIo ane rAjyamAnya puruSe ahIMtahIMnA pravAsamAM ahIMthI pAsa thatA, tene yati zrI khAMtivijayajI, raDatA hRdaye, A tIrtha mATe kaMIka karI chUTavA kAkalUdI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha karatA ane kahetA ke huM have maravA beTho chuM. keNa jANe mAruM kyAre zuM thaze, te kahevAya nahIM. mArA jIvatAM AvatAM A tIrthanuM kaMIka thaI jAya evI maratAM pahelAM mArI jiMdagInI chelI murAda che. "bhale, kaMIka karazuM" ema kahI badhA cAlyA jatA, paNa tIrthanuM kAMI thatuM nahIM. "eTalAmAM bhagavAna zrI pArzvanAtha devanA atizaya ane enA zAsanadevanI preraNAthI dezarA paramezvarA "nuM mahAna biruda dharAvanAra, parama nyAyI, prajAvatsala mahArAo zrI dezalajI bAvA saMvata 1921mAM kyAMka jatAM A tIthe AvI caDavA. yati zrI khAMtivijayajInA dilamAM, avAjamAM, tIrthaMniSThAmAM, dezanA dhaNIne A tIrthamAM joI, baLa purAyuM ne A bhalA yatie puNyaka dezalajI bAvA samakSa tIrthavikAsanI jUnI tavArIkha rajU karI, bAvAnI dhamaniSThAnI tArIpha karI ne A tIrthanA uddhAra mATe ArajU karI. bAvAe banatuM karavAnuM amogha vacana ApIne A avadhUta yatinA AzIrvAda lIdhA. "kara7 bhUpAla dezalajI bAvAe, bhuja javAnI sAthe, kacchabharanA jaina AgevAnone bolAvI A tIrthanI bismAra hAlata samajAvI ane A dizAmAM koI jaine kAMI nathI karatA e mATe badhAne Thapake Apyo ane enA uddhAra ne vikAsa mATe meTI rakama kADhI ApI. hAjara jaina zaramAyA, jhaMkhavAyA ane banatuM karavA bAvAne vacana ApyuM. badhAe yathAzakti phALo Apyo ane saddagata dezaLajI bAvAnA meTA kALA ane anya sahAyathI tIrthanI marAmata zarU thaI ane yati aMtavijayane ( emane kayAMka kyAMka A nAmathI paNa ullekha maLe che. ) AtmAnaMdane saMtoSa hIMDoLe caDyo." uparanI mAhitImAM dezaLajI bAvA visaM. 1921mAM bhadrezvara tIrthamAM gayAnuM noMdhavAmAM AvyuM che, te samaya visaM. 1917 pahelAMne have joIe, kAraNa ke dezaLajI bAvA vi.saM. 1917mAM videha thayA hatA. A mAhitI kayA AdhAre rajU karavAmAM AvI che te aMge enI zarUAtamAM A pramANe noMdha mUkavAmAM AvI cheH "have ApaNe ApaNA najIkanA pUrvajonA zrImukhe je sAMbhaLyuM che, temAM thoDA AgaLa vadhIe." arthAt A mAhitI karNopakarNa sacavAyelI anukRtione AdhAre noMdhavAmAM AvI che. ane emAM mukhyatve dezaLajI bAvAnI bhadrezvaranI mulAkAtanI saMvata sivAyanI mAhitI AgaLa upara ApavAmAM AvelI mAhitIne maLatI Ave che. aMgrejonA saMparkane lAbhaH purAtattvanuM rakSaNa AgaLa sUcavyuM tema,vi.saM.1865thI kacchanA rAjyasaMcAlanamAM aMgreja sarakAranI dakhalagIrI zarU thaI cUkI hatI. AnI asara kacchanA rAjyakArebAra upara game tevI sArI ke mAThI paDI hoya, te vAta judI che, paNa itihAsanA saMzodhana ane purAtattvanA-prAcIna zilpa-sthApatyanAsaMrakSaNanI bAbatamAM to e avazya lAbhakAraka thaI paDI hatI, eTaluM svIkAravuM joIe. emaNe samajAvela itihAsa ane purAtattvanI sAmagrInA mahatvane lIdhe, AkhA hiMdustAnanI jema, kacchamAM paNa eka navIna daSTi khUlI hatI ane ene lIdhe aneka prAcIna, aitihAsika ane kaLa nA uttama namUnArUpa ImAratonI rakSA ane zodha karavAnI abhinava pravRtti zarU thaI hatI. Ane lIdhe, bhadrezvaranA jamInadosta thayelA killAnA ane jinamaMdiranA paNa keTalAka purAtana avazeSo kevaLa naSTa thayA hatA, eTaluM ja nahIM, enA paththara sudhdhAM muMdrA zahera ane baMdaranA bAMdhakAmane mATe upADI Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ene choddhAra javAmAM AvyA hatA, evI ghaTanAonuM punarAvata na thatuM aTakI gayu hatuM ane AvI prAcIna imAratA mAnavInA peAtAnA hAthe athavA mAnavInI upekSAvRttithI kALanA kALiyA banIne nAmazeSa thatI khacI jAya evI AvakAradAyaka sthiti sarjAI hatI. kula mekamAM ane bIjA aMgrejonI bhadrezvara pratye lAgaNI purAtattvIya sAmagrInA sazeAdhananI ane rakSaNanI A navI draSTinA keTalAka lAbha bhadrezvaranA vasaI tIne paNa maLyA hatA, ane emAM kacchanA keTalAka aMgreja amaladArAnA paNu nAMdhapAtra phALA hatA. AvA lAbha ApanAra aMgreja mahAnubhAvAmAM pahelu' nAma Ave che lephTananTa karnala mekamAvuM, lephTananTa mekamA~ ( vi.sa0 1868mAM ) agreja sarakAranA rAjadUta tarIke kacchamAM vasI gayA hatA. jANe pUrvanA koI adudbhuta RNAnubaMdha adA karavA ja AvyA hoya tema, A aMgreja amaladAra kacchanI prajA, kacchanI dharatI ane kacchanI saskRti sAthe ekarasa ane badhAnA sukhaduHkhanA sAthI banIne rahyo. ane chellI pathArI paNa eNe, tA. 28-4-1820nA rAja, kacchanI bhAmakA upara ja karI hatI ! mekamaoNnA jIvananI keTalIya vAtA hajI paNa leAkajIbhe ramI rahI che ane sAhityamAM paNa sagrahAI che. e jANe kacchanA itihAsanA eka UjaLA prakaraNanA ghaDavaicA ja banI gayA hatA ! khare vakhate zrI bhadrezvara tIthanI sAcavaNIne thADAka yaza ene phALe paNa jAya che. kacchane dosta khanI gayelA A aMgreja amaladAra sane 1912thI 1920 sudhI, ATha varSa lagI, kaccha tathA kAThiyAvADamAM bhAre yazasvI kAmagIrI khAvI ane ghaNI cAhanA meLavI, mAtra 33 vaSa~nI bharayuvAnavaye, sane 1920mAM, kacchamAM, varaNu gAmamAM, kolerAnI bImArIthI svargavAsa pAmyA hatA!11 11. kala mekamaDaeNnA vasavATanA aMjAramAMnA ane mahela ane varaNu gAme enI kabara upara caNuvAmAM AvelI chatrI Aje paNa enI yAdane sAcavI rahyAM che ane "bhUriyA khAvA"nA chUpA nAmathI sane 1912nI sAlamAM ajAramAM rahIne eNe kacchanI dharatInI, prajAnI ane bhASAnI meLavela mAhitInI tA kacchamAM daMtakathAe racAI che! A aMgreja amaladAranA je paricaya muMbaIthI pragaTa thatA * svadeza' patranA vi. saM0 1983nA dIpotsavI aMkamAM, pR0 5 thI 14mAM, e patranA kAryAlaya taraphathI, pragaTa thayA che, te khUba mAhitIvALA ane vistRta che. e ja rIte kacchanuM saMskRtidarzana''mAM (pR0 184-188) paNa enA jIvananI ghaNI mAhitI ApavAmAM AvI che. vaLI, "kArA Du Mgara kacchajA'mAM paNa A amaladAranI mardAnagIbharI ane yazanAmI kAmagIrInI chUTaka chUTaka ghaNI vigatA ApavAmAM AvI che. ema lAge che ke mekamarjhAnAM uchera ane ghaDatara eka lazkarI yoddhA ane amaladAra tarIke thayela heAvA chatAM saMskAritA, sAramANusAI, hamadardI, paragajI vRtti, AnaMdI ane milanasAra prakRti jevA guNI sahajarUpe enA jIvana sAthe vaNAI gayA hatA. eNe potAnA 33 varSa jeTalA TUMkA jIvanamAM je saphaLatA ane leAkacAhanA meLavI hatI, emAM A sadguNenA paNuphALA meATA hatA ema kahevu oIe. 'svadeza'nA upayukta aMkamAM a`tima vakhatanI enA mananI sthitinuM je varNana karavAmAM AvyuM che, te enI jIvanajAgRti mATe enA pratye vizeSa mAna utpanna kare evuM che. e varNanamAM sUcavavAmAM AvyuM che ke-- " mekama'ne pAtAne te nA AraMbhathI ja evuM lAgI AvyuM hatuM ke AmAMthI bacI zakAze nahI", Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara vasaI mahAtItha e ja rIte kacchanA AsisTanTa resiDenTa cArlsa volTare paNa visa'0 1886mAM A ma`diranI sAcavaNI mATe sahAya karI hatI. ( kacchanuM saMskRtidarzana, pR0 267) upara sUcavyA mujaba A tIrthanI mAhitI sabaMdhI je vigatA paDita zrI ANudajIbhAI e noMdhAvI rAkhI che, temAM keAI jaina yatijIe lakhela eka prAcIna jINuM hastalikhita pAnAnA utArA paNa ApavAmAM AvyA che. A utArAmAM bhadrezvara tInA rakSaNa mATenI aMgreja amaladArAnI kAmagIrInI paNa ( pR025-26) keTalIka vigatA ApavAmAM AvI che, je A pramANe che-- 12 ** ' A pachI ( yavaneAnA AkramaNa pachI ) A kaccha dezamAM iMgleMDa kaMpanI rAjyanA padasacAra thayA ane ejansInuM thANu... AvyuM. enA peAliTikala ejanTa kepTana mekamane te vakhatanA kacchI sadhAnA AgevAnAe A tInI ghaNA lAMbA vakhatathI rAjA-mahArAjAe taraphathI thatI marAmata ane maLatI sahAyanI lAMkhI tavArIkha rajU karI sahAya karavA joradAra anurAdha karyA. kepTana mekamaDe te vakhatanA kacchanRpatithI vicAra-vinimaya karI saMdhane jaNAvyuM ke tame A bhadresara tIrthanI sudhAraNA ane jIrNoddhAra karA; tamArA A dezamAM A tIrthanA kacchI prajA para ane zrIsadhA para je tInA asalathI dastUrI lAgA cAlye| Ave che, ane te IslAmI bhAMgapheADanA pariNAme pUrA maLatA nathI, te maLaze--ema kahI khetInI jamIna upara pA ( ? ) TakA lAge karI ApyA ane saMvata 1878mAM jamIna paranA pA ( ) TakAnA lAga nA lekha karI ApyA. A rIte kaeNpTana mekamanI sahAnubhUti, sahAya ane dastUrI lAgAnA lekhapatrathI A tInA zrIsaMdhe navamA jIrNoddhAra karAvyA. " te vakhatanA ejanTa Tu dhI gavarnara sAhebe paNu savaMta 1879nA lekhapatra karI ApI tInI ghaNI dekhabhALa karI ane mATI sahAya ApI. " e rIte saMvata 1886mAM sara cArlsa volTara sAhebe paNa, peAtAnA purAgAmI adhikArIone pagale cAlI, A tIne ghaNI saDAya karIne sahAnubhUti batAvI. pariNAme tInA vikAsamAM sArA phALA ApyA ane uttama bhAga bhajavyo. 33 eka zaMkA catijIe lakhela A pAnAmAM nAMdhavAmAM Avela hakIkata pramANe te, kacchamAM aMgrejI eTale eNe tA peAtAnuM dunyavI kAmakAja sameTavA mAMDayuM; vIla-vasiyatanAmuM lakhAvavA mAMDayuM. A vasiyatanAmuM lakhAvatI veLA kema jANe kAI agatyanI sarakArI darabArI bAbata sabaMdhI peAtAnA abhyAsapU` khulAsA lakhAvatA hAya tevI zAMti ane jhINuvaTathI vicArI vicArIne svasthatApUrvaka e kAma pUruM karyuM. pachI peAtAnA zabdanI vyavasthA mATe sUcanA karI ke je gAme mAruM mRtyu thAya tyAMthI mAruM zatra bIje kAI gAme laI javAnuM nathI, a MjAramAM paNa nahIM. ane kaye ceAkkasa sthaLe zabane daphanAvavuM te taLAvane kAMThe Avelu. anu. lipasaMda sthaLa paNu AMgaLI cIMdhIne batAvI dIdhu.......pachI teNe zAMtipUrvaka paDI rahevA devAne saune vinaMtI karI, karatAranI dhyA mAgI mAM upara kapaDuM ADhI lIdhuM ane thADA kalAka bAda enA deha paDyo tyAM sudhI e ja sthitimAM zAMti ane svasthatApUrvaka prabhusmaraNa karatA paDI rahyo," (pR0 13) AvA sa`skArI puruSane zrI bhadrezvara-vasaI tIrtha jevA prabhunA dhAma pratye kUNI lAgaNI ane ane sahAya karavAnI vRtti hAya e svAbhAvika che, Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellA chaddhAra rAjasattA dAkhala thaI lagabhaga te arasAthI te visaM. 1886 sudhI aMgreja amaladAro A tIrthanuM dhyAna rAkhatA hatA, to pachI savAla e thAya che ke, A tIrthanI sAcavaNI ane marAmata bAbatamAM AvI sArI ane rAjyAzrayavALI vyavasthA hovA chatAM, A tIrtha bhadrezvaranA ThAkoranA hAthamAM kevI rIte gayuM ane enI hAlata paMdareka varSa jevA TUMkA gALAmAM-vi.saM. 1901nI AsapAsamAM -eTalI badhI bismAra kevI rIte thaI gaI ke jethI enA uddhAra mATe yati zrI khAMtivijayajIne ATalI badhI ciMtA sevavI paDI ane tapasyA jevI jahemata uThAvavI paDI? je vi. saM. 1886 sudhI aMgreja sattAdhIzo enI ciMtA rAkhatA hatA, te tyAra pachInA samayamAM evI ciMtA karavAnuM emaNe sAva baMdha karI dIdhuM hoya ema kema mAnI zakAya ? vaLI, kepTana mekamanDe, sara cArsa vaeNTara vageree A tIrtha pratye sakriya sahAnubhUti batAvIne enI sAcavaNI mATe sahAya ApyAnI vAtanuM samarthana bIjA AdhArethI paNa thAya che, eTale enI upekSA paNa thaI zake ema nathI. te pachI yati zrI khAMtivijayajIe najare jAyelI A tIrthanI zocanIya sthiti ane pelA koI ajJAta yatijInA patramAM nedhavAmAM Avela A tIrtha pratyenI aMgreja amaladAronI sahAnubhUti ane sahAya e be vacce meLa kevI rIte besAro? zaMkAne khulAse A savAlane AdhArabhUta kahI zakAya e bIjo khulAse bhale na ApI zakAya, paNa ene eka khulAse te evo che ke je ApaNane kaMIka saMtoSa ApI zake che. A khulAso te yati zrI khAMtivijayajIne A tIrthanA uddhAra mATe varSo sudhI satata sevavI paDelI ciMtA ane uThAvavI paDelI jahemata. vikramanI vIsamI sadInI zarUAtanA vakhatamAM ja A tIrthanI sthiti evI veravikhera thaI gaI hatI ke je joIne yati zrI khAMtivijayajI khUba duHkhita ane enA uddhAra mATe khUba ciMtita thaI gayA hatA, e eka hakIkata che. A dhama tIrthanI AvI zocanIya sthiti mATe mAtra AMsu sArIne niSkriya besI rahe evA e jIva na hatA. eTale teo te, potAnI zakti ane sUjha pramANe, e mATe akhaMDa puruSArthanI dhUNI dhakhAvIne besI gayA. chevaTe enuM evuM sAruM pariNAma AvyuM ke jethI A tIrtha saMbaMdhI prAcIna-arvAcIna mAhitInuM tathA chellA jIrNoddhAranI vigatonuM Alekhana karatA derAsaranA raMgamaMDapamAM coDavAmAM Avela saMskRta bhASAnA savistara zilAlekhamAM tema ja jUnA-jIrNa patramAM paNa yati zrI khAMtivijayajInI kAmagIrInI noMdha levAmAM AvI che. mULanAyakanI pherabadalI A zilAlekhamAM (paMkti 23-24) jaNAvyA pramANe A tIrthane A rIte vi. saM. 1920mAM uddhAra thaye tyAM sudhI to emAM mULanAyaka tarIke zrI pArzvanAtha bhagavAnanI pratimA ja birAjamAna hatI; ane vi. saM. 1920mAM A uddhAra vakhate zrI pArzvanAtha bhagavAnanA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha badale zrI mahAvIrasvAmInI pratimAne mULanAyaka tarIke birAjamAna karIne zrI pArzvanAthanI pratimAne pAchaLanI derImAM padharAvavAmAM AvI hatI.12 mULanAyakanI pherabadalInI bAbatamAM bIje mata e che ke A pheraphAra visaM. 1922mAM karavAmAM AvyuM hatuM. A bane abhiprAyanI vicAraNA-mImAMsA karI zakAya evI keTalIka sAmagrI upalabdha che.13 tIrthanI chellI behAlIne saMbhavita samaya bhadrezvaranA ThAkore A tIrthane kabaje kyAre lIdho ane keTalA vakhata sudhI cAlu rAkhyuM enI cokkasa mAhitI nathI maLatI, paNa keTalAMka varSa mATe A tIrtha jainonA hAthamAMthI A ThAkaranA hAthamAM gayuM hatuM eTaluM to lAge ja che. vaLI, vi. saM. 1886mAM sara cArlsa liTare 12. A zilAlekhamAMnuM A bAbatane lagatuM lakhANa A pramANe cheH "tavaiva pUrva bIrSa nAthasttamA mUtranaayktvenaabhuut tAM ca pAveM saMsthApya mUlanAyakapade zrImahAvIrajinapratimA rakSate itthaM itaH paramidaM tye zrImaThThAvIragisara sakAtamitkarvAcInatArIne [] nitiDhaTH: 1 " (tema ja pahelAM mULanAyaka tarIke zrI pArzvanAthanI pratimA hatI; ane tene pAchaLa padharAvIne mULanAyakapade zrI mahAvIra jinanI pratimA rakSaNa kare che.A rIte A pachI caitya zrI mahAvIra jinanuM thayuM. A (A tIrthane) arvAcIna samayane ItihAsa che.) A zilAlekhamAM jaNAvyA mujaba, yati zrI khAMtivijayajI tathA rAo zrI dezaLajI bAvA bIjAnA sahakArathI A tIrthanuM je kaMI samArakAma thayuM te zrI dezaLajI bAvA bIjAnA vi. saM1917mAM thayela svargavAsa pachInA thoDAMka (2-3) varSamAM ja eTale ke vi. saM. 1920 AsapAsa thayuM hovuM joIe; eTale navA mULanAyaka tarIke zrI mahAvIra svAmInI gabhArAmAM pratiSThA ane jUnA mULanAyaka zrI zAmaLiyA pArzvanAthanI pAchaLanI derImAM padharAmaNuM paNa A ja arasAmAM thai hatI. paNa A maMdiranuM AvuM samArakAma thayA pachI tema ja yati zrI khAMtivijayajInA svargavAsa pachI, vi. saM. 1930nI sAlamAM (sane 1874mAM) jyAre De, jemsa bajese A tIrthanI mulAkAta lIdhI hatI tyAre zAmaLiyA pArzvanAthanI zyAma mUrti emaNe gamArAnA jamaNI bAjunA khUNAmAM joI hatI, ema emanI noMdha uparathI spaSTa jANI zakAya che. Ano artha e thAya che ke zrI zAmaLiyA pAzvanAthanI pratimA chelA jIrNoddhAranI pratiSThA vakhate-vi. saM. 1939nI sAlamAM-maMdiranI bhamatInI pAchaLanI 25mA naMbaranI madhyavatI moTI derImAM padharAvavAmAM AvI hovI joIe. vaLI, "svadeza"nA vi. saM. 1980 dIpotsavI aMkamAM chapAyela zrI bhadrezvara tIrtha saMbaMdhI lekhamAM (pR. 78) zrI vrajalAlabhAI chAyAe A bAbatamAM lakhyuM che ke " sauthI chellI zAmaLA pArzvanAthanI mUti hatI; paNa saMvata 1950nA vaizAkha mAsamAM jyAre bAvana derIonI sthApanA thaI tyAre A mUrtine mULa sthAnathI utthApana karI, pAchaLanI vacalI daherIomAMnI ekamAM sthApavAmAM AvI." A pramANe zrI pArzvanAthanI pratimA vi. saM. 1920 pachInA game te samaye derAsaranA pAchaLanA bhAgamAM padharAvavAmAM AvI hoya to paNa, te pahelAMnA samayathI A tIrtha bhagavAna mahAvIrasvAmInA tIrtha tarIke oLakhAvA lAgyuM hatuM e hakIkatamAM kaze bAdha nathI Avato. 13, jUnA mULanAyaka zrI zAmaLiyA pArzvanAtha ane navA mULanAyaka zrI mahAvIra svAmInI vi. saM. 1622. nI sAlamAM pherabadalI thaI hatI e bAbatanI carcA "Apattio ane jIrNoddhAra" nAmanA sAtamAM prakaraNamAM "vitra saM. 1622ne zrIsaMghane uddhAra" e mathALe nIce ApavAmAM AvelI vigatomAM karavAmAM AvI che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chela chaddhAra A tIrthane sahAya karI te pachInAM 15-20 varSanA arasAmAM kaMIka evI paristhiti UbhI thaI hovI joIe ke jene lIdhe vikramanI vIsamI sadInA AraMbhamAM A tIrthanI behAlI ciMtA ane dukha Upaje eTalI vadhI gaI. jIrNoddhAranI jarUra ema lAge che ke aMgreja sattAdhIzoe A tIrthanI je dekhabhALa karI ane yati zrI khAMtivijayajInA prayatnathI ane mahArAozrI dezaLajI bAvA bIjAnI preraNA ane sahAyathI jana saMghe A tIrthanI sAcavaNI mATe je kAmagIrI bajAvI te jIrNoddhAra kahI zakAya evI moTI nahIM paNa tAtkAlika jarUrepUratA samArakAma jevI hovI joIe. A derAsaranA raMgamaMDapamAMnA moTA saMskRta zilAlekhamAMnA "fkta nIrAhya samAra4nA tA" e zabdo paNa A bhAvanuM ja sUcana kare che. eTale A tIrthane lAMbA samaya mATe surakSita karavA mATe ene mATe jIrNoddhAra karAvavAnI jarUra te UbhI ja hatI. ane yati zrI khAMtivijayajI e mATe zuM karavuM ene mArga paNa zodhatA rahetA hatA. jhaMkhanA, niSThA ane prayatnamAM saccAInuM AMtarika baLa hoya che, te kudarata kaho te kudarata, paramezvara kahe te paramezvara athavA bhavitavyatA kahe te bhavitavyatA, enA taraphathI ajJAtapaNe, chatAM mAnavI mAraphata ja, sahAya maLI rahe che, ane te paNa samayasara ja. A tIrthanA jIrNoddhAranI bAbatamAM paNa AvuM ja banyuM ane chevaTe yati zrI khAMtivijayajInAM icchA ane prayatana saphaLa thayAM. chellA jIrNoddhAranuM AvuM moTuM kArya kevI rIte pAra paDayuM enI vigato paMDitavarya zrI ANaMdajIbhAI e lakhAvela A tIrthanA paricayamAM (pR0 27-28) nAMdhavAmAM AvI che, je A pramANe che - chello jIrNoddhAra "acaLagacchanA (aMcaLagacchane acaLagaccha tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che -) te vakhatanA bhAratabharamAM prakhyAta vaidya ane asAdhAraNa mabho dharAvanAra bhujapuranA yati mahimAsAgarajI ane emanA gurubhAI yati zrI sumatisAgarajI muMbaIthI bhujapura AvyAnuM jANI, khAsa khepiye mekalI, (yati zrIkhAMtivijayajIe ) tIrthamAM bolAvyA ne ( kahyuM ke, ApanA jevA moTA mANasone tIrthanA uddhArane yaza levA jevo che. zaheranA AgevAno ane gAmanA bhujapuranA zeThavajapAla ukeDA, paTela jAvaDa cAMpacI, navAvAsanA pAsubhAI ane AsubhAI vAgajI vagerene uttejita karyA ne badhAne tIrthoddhAra pAchaLa lagADyA." paMDita zrI ANaMdajIbhAInI A noMdha uparathI paNa lAge che ke vi. saM. 1920 nA arasAmAM A tIrthanA uddhAra mATe je kAma thayuM hatuM te tAtkAlika ane kAmacalAu samArakAma jevuM hatuM, ane tethI tIrthane saMpUrNa jIrNoddhAra karavAnI jarUrato UbhI ja hatI. vaLI, A mATe tapagacchanA yati zrI khAMtivijayajI, keI paNa jAtanA gacchavAdanI kheMcatANamAM aTavAyA vagara, aMcaLagacchanA yati zrI mahimAsAgarajI tathA sumatisAgarajIne sAmethI khepiyA dvArA AmaMtraNa Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhoyara-vasaI mahAtI mekalIne bhadrezvaramAM teDAve ane tIrthane uddhAra karavAnI vinaMti kare, e hakIkata uparathI paNa samajI zakAya che ke emane AtmA keTale haLukI hato, ane game te upAye tIrthano uddhAra karavAnI vAta emane prema mAM kevI vasI gaI hatI. lAge che ke teo sAcA dharmAtmA puruSa hatA. A jIrNoddhAranI dharmakathA jevI preraka vAtane AgaLa calAvatAM paMDita zrI ANaMdajIbhAI pitAnI noMdhamAM kahe che ke- "eTalAmAM lekhamAM (raMgamaMDapamAMnAM moTA saMskRta zilAlekhamAM tathA tenI nIcenA gujarAtI zilAlekhamAM paNa) jemane aitihAsika ullekha che, te mAMDavInA kharataragara chIya pItAMbara zAMtidAsavALA meNasIbhAInAM vidhavA gaMgAsvarUpa mIDIbAIne jIvaleNuM mAMdagI lAgu paDI. badhA vaidyoe hAtha khaMkherI nAkhyA ne mIDIbAI bhujapuramAM yati zrI sumatisAgarajI rAjavaidyanI sAravAra nIce AvyAM ne camatkArI rIte sArAM thaI gayAM. badalAmAM moTI rakama ApavAnI bAIe ephara karI. paropakArI yatie te nakArI, pharI pharI nakArI, eTale bhAgyazALI mIThA bahene dharmakAma cIMdhavA namra araja karI. rAyavedya yati zrI sumatisAgaranA kAne, bhadresarathI bolatA hoya ane ahIM saMbhaLAtuM hoya tema, yati khaMtivijayajIne gebI avAja kAne paDayo : " mahArAja ! bhadresara tIrthanuM kaMIka karaze." rAjyavagha yatie bAIne A tIrthanI bismAra hAlata, enA jIrNoddhAranI tAtkAlika agatya ne enuM mahApuNya samajAvyAM. mIThIbahene, paLanI DhIla karyA vinA, tIrthanA jIrNoddhAra mATe, pacAsa hajAra kerInI nAdara rakama kADhI ApI. " 14 (juo, citra naM. 18, 20) A lakhANa uparathI joI zakAya che ke aMcaLagacchanA yati zrI mahimAsAgarajI tathA yati zrI sumatisAgarajI paNa yati zrI khAMtivijayajInI jema, gacchavAdanA AgrahathI mukta ane 14. A jIrNoddhArane ulekha raMgamaMDapamAMnA saMskRta tema ja gujarAtI e bane zilAlekhamAM karavAmAM Avyo che, te A pramANe che - saMrakRta zilAlekhamAM lakhyuM che ke : "itara patipurAtanakAratvena sAzvatamatI vanIf. vilokya zrImAMDavIbaMdaranivAsi-zrIosavaMzAvataMsa-zrI vRdha (kha) zAkhIya sAM ( sA ) zAMtidAsazreSThisuta sA pItAMbara tN| jIvaNa saM / ladhAbhidhAnAM madhye sAM (sA) jIvaNa tadbhAryA vIrabAI tatsuta sA tejasI tadbhAryA seAnabAI tatsuta sA meoNasI tadbhAryA mIThIbAi nAmnyA zrAvikayA jinadharmaprabhAvikayA svabha: saMketamanusaraMsthA kAro 50000 paMcAzat sahasravyayena sAMprataM saMvat 1936 varSe zrIkhegArajI mahArAjarAjye etasya zrImahAvIrajina pra(prA)sAdasya jIrNoddhAramakArIti saamprtkaaliine|[5]ymitihaasH| .......... zrImunapuravAtaNuM ( ) Y (mu) sumatI(ti sAra vine(vinaya)SAnagI varelA (ra) tA thI su (su) maM mA pramANe che : "zrI mAMDavInA revAzI zA pItAmbara zAtIdAsa hAM zA mANazI tejazI bhArajA mIThIbAIe A mula derAzara na karAvI charaNodhAra karAvya zAM 1939nA mahA suda 10 vAra zukare zrI bhujapuranA revAzI mu sumatIsAgara vInasAgarajInA UpadezathI." A bane zilAlekhone bhAva sahelAInI samajI zakAya e ane ekasarakhe che. gujarAtI zilAlekhamAM pratiSThAnA varSanI sAthe pratiSThAnI tithi paNa ApavAmAM AvI che, gujarAtI zilAlekha A pramANe che : 8 zrI mAMDavImAM kevA pI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'chelle jINoddhAra: dharma bhaktiparAyaNu hatA; ane emaNe paNu, yati zrI khAMtivijayajInI jema, bhadrezvara tInA jIrNoddhArane peAtAnu` kAma mAnI lIdhuM hatu', eTalu ja nahI', e mATe hajAro kerI jatI karIne, sAva niHsvAtha ane nimama bhAve, mIThIbahenane A tInA uddhAra mATe dAna ApavAnI preraNA ApI hatI.ane kharataragacchanAM mIThIkhahena paNa kevAM dhamapriya ane udAra, ke emaNe, sAva sahajabhAve, pacAsa hajAra kerI jevI meATI rakamanI bheTa prabhunA tInA uddhAra mATe arpaNa karI dIdhI ! A pachI A jIrNoddhAranI hRdayaspazI kathA pUrI karatAM (pR0 28) paDita zrI ANu dajIbhAI nAMdhe che ke-- kr sumatisAgarajIe bhujapuramAM sadhAnI sabhA melAvI. jeNe jeTaluM ApyuM tenA pAsethI teTalu" lIdhuM. te tIrtha nA dhamadheAkAra jIrNodvAra zarU thayA pachI tA rAjyavaidya yatio, zaherI AgevAna--ze vIjapAla ukeDA, pAsubhAI ane AsubhAI vAgajI vigere AgevAna--tInA udghAra mATe kamara kasI, dezabharamAM ghUmI vaLyA ne lAkhA dravya ekaThuM karyuM. A thatAM saMvata 1934nA arasA AvyA. badhA tImAM bheLA thayA ne phrAgaNu sumAM kacchanA zrIsaMdhAnA A tImAM dhvaja-maDAtsavanA meLA zarU karyA ane pachI prati varSe phAgaNu sudamAM dezabharamAMthI hajArA yAtrALuo UlaTavA lAgyA. lagabhaga 25 vaSa~ lagI jIrNodvAranu kAma cAlyu' ne pUruM thatuM AvatuM hatuM tyAre parama prabhAvaka tapagacchIya ti khAMtivijayajI parama sa MtApa ane AtmAnaMda sAthe, tIrthodvAra nihALatA deha cheADI gayA. paNa rAjyavaidya yati zrI sumatisAgarajIe AgevAnI lIdhI ne tIrthaM vikAsanuM kAma cAlu ja rahyuM. saMvata 1950 phAgaNu mAsamAM, lagabhaga ardhA lAkha janasaMkhyAnI hAjarImAM, bhAre damAmathI enI pratiSThA thaI. saMvata 1939mAM sadgata trIjA kheMgArajI khAvAnI sadara pacAyate ane rIjansI kAunsIle, kAMI pazu lIdhA vagara, tIrtha ne pharatI be lAkha ceArasa phUTa jamIna ApI. ' eka khulAsA paDitavaya zrI ANuMdajIbhAInI noMdha ahI* pUrI thAya che. emAM A tIrthanA jIrNoddhAra pachI enI pratiSThA visa0 1950nA phAgaNa mAsamAM thayAnuM lakhyu che, paNu jinamadiranA raMgamaMDapamAM lagAvavAmAM Avela moTA saMskRta zilAlekhamAM A jIrNoddhAra visa'0 1939mAM thayAnuM neAMdhyuM che; ane enI nIcenA A jIrNoddhArane lagatA gujarAtI zilAlekhamAM paNa jIrNoddhAra visa'0 1939nA mAha sudi 10ne zukravAre thayAnuM spaSTa noMdhyu che. te pachI paDita zrI ANaMdajIbhAInI noMdhamAM pratiSThA visa'0 1950nA phAgaNumAM thayAnu lakhyu che tene meLa kevI rIte besAravA ? ^$' AnA khulAsA kaMIka A pramANe karI zakAya : vikrama savaMta 1949nI sAlamAM phAgaNu mAsamAM A tI mAM meLeA bharAyA te vakhate tInI peDhInuM nAma " vadhamAna kalyANujI " evuM nakkI karavAmAM Avyu hatu. sAthe sAthe ema paNa nakkI karavAmAM AvyuM hatuM ke mukhya jinamaMdirane pharatI Avana derIo che, temAM eka derI mATe jemanA taraphathI traNa seA kArInI madada maLe emanA nAmanI takatI e derI upara mUkavI. A pachI ekAda varSa mAM zrI vamAna kalyAjInA nAmanI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhAvezvara-vasaI mahAtI tIrthanI peDhInuM baMdhAraNa taiyAra karIne vi.saM. 150nA vaizAkha vadi bIjane somavAranA roja15 ene maMjUra karIne peDhInI rItasara sthApanA karavA mATe temaja derIo upara takatIo mUkavA mATe kacchanA gAmegAmanA saMghe bhadrezvaramAM maLyA hatA ane emAM hajAre mANasa tIrthanI yAtrAe AvyA hatA. A uparathI paMDitazrI ANaMdajIbhAIe jIrNoddhAra pAmela derAsaranI pratiSThA vi.saM. 1950nA phAgaNa mAsamAM thayAnuM noMdhyuM hovuM joIe, ema lAge che. traNa gacchone triveNI saMgama paNa A hakIkataphera vizeSa mahattvanuM nathI. AmAM kharuM mahatva te A jIrNoddhAranI pAchaLanI bhAvanAnuM ane e mATe badhAe dAkhavelI aMtaranI udAratAnuM che. tapagacchanA eka yatizrInA aMtaramAM A tIrthane jIrNoddhAra karAvavAnI tIvra jhaMkhanA jAge; aMcaLagacchanA eka yatijI e bhAvanAne jhIlIne e kAmane potAnuM mAnIne emAM pitAne pUro pega parovI de, ane kharataragacchanAM eka dharmapremI bahena e mATe mukhya sahAya Ape; ane e rIte, traNe gonI zubhaniSThAne lIdhe sadhAyelA bhAvanAtmaka triveNI saMgamane lIdhe, A tIrthane jIrNoddhAra thavA pAme-A prakAranA judA judA gAnA sakriya ane hArdika ekhalAsanA dAkhalAo bIje maLavA muzkela che; virala-ativirala kahI zakAya evI A bAbata che. A tIrtha jema judA judA gacchonAM dharmasthApatyothI gauravazALI, zAMtinuM dhAma ane maitrIbhAvanA bhagavAna tIrthakaranA dharmasaMdezanuM nimitta banyuM che, temajudA judA gacchonA sumeLathI karavAmAM Avela A tIrthane chello jIrNoddhAra paNa vizeSa gauravazALI banavAnI sAthe sahadhamI bhAvanAne kaMIka anokho bedhapATha ApI jAya che. ane, jANe A jIrNoddhAramAM gaccha-gacha vaccenI sabhAvanA, maitrI ane zubha niSThAnuM khamIra siMcAyuM hoya ema, A jIrNoddhAra evo majabUta banyuM ke tyAra pachI, atyAra sudhInA naveka dAyakA jeTalA lAMbA samaya pachI paNa, emAM jIrNoddhAra kahevo paDe evuM meTuM samArakAma karAvavAnI jarUra nathI paDI; paNa sAmAnya samArakAma tathA plAsTara ane raMgarogAna jevAM cAlu kAmothI tIrthanI sAcavaNInuM kArya sArI rIte cAlyuM che ane A tIrthanI lokapriyatAmAM ane enA pratyenI zrIsaMghanI bhaktimAM paNa uttarottara vadhAro thato rahyo che. A tIrthano mahimA vadhAravAmAM je bebAbAe mahattvano phALo Apyo che, enI keTalIka vigato paNa A prakaraNamAM ja ApavI ucita che. A be bAbatomAM pahelI bAbata che, ahIM dara vaSe bharavAmAM Avato yAtrA-meLe; ane bIjI che, pATaNanivAsI (muMbaImAM vaselA) zreSThIvarya zrI nagInadAsa karamacaMda saMghavIe kADhela zrI karacha-bhadrezvara ane giranAra tIrthane meTa saMgha, yAtrA-meLo derAsaranA raMgamaMDapamAMnA moTA zilAlekhamAM (paMkti 28, 29, 30) vi.saM. 1934mAM 15. peDhInI janarala sabhAnI kAryavAhInI neMdhanA copaDAmAM peDhInuM baMdhAraNa A tithie maMjUra karyAnI ane ene amala paNa A tithithI ja zarU karavA nirNaya karyAnI nedha karavAmAM Ave che, WWW.jainelibrary.org Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellA jINoddhAra saMghanA manamAM dara varSe phAgaNa sudi AThamanA divase cAtrA-meLA bharavAnA vicAra AbyA ema lakhyuM che, 1 6 k paMDita zrI ANu dajIbhAI e peAtAnI neAMdhamAM " A thatAM sa'vata 1934nA arasA AbyA. badhA tIthamAM bheLA thayA ne phAgaNa sudamAM kacchanA zrIsarUMdhAne A tImAM dhvaja-mahAtsavane meLe zarU karyo" ema lakhyu che. A rIte teoe A nAMdhamAM meLeA phAgaNa mAsamAM bharavAnu` ane ene dhvaja-mahe|tsava tarIke eLakhavAnu lakhyu hAvA chatAM emAM meLAnI tithi lakhI nathI. munirAja zrI nyAyavijayajI (tripuTI) mahArAje emanA "jaina tIrthAnA itihAsa" pustaka (pR0142)mAM A yAtrA-meLA aMge "ahIM daravarSe` mahAvida 10nA rAja mATeA meLeA bharAya che" ema lakhyu che, paNa AnuM samarthAna bIjA kAI graMtha ke purAvAthI thatuM hAya ema jANI zakAyuM nathI. ane chellA chauddhAra pachI A jinamadiranI pratiSThA visa0 1939nA mAha suda 10ne zukravAre thayAnuM raMgamaMDapamAMnA gujarAtI zilAlekhamAM spaSTa lakhyu che, eTale je mAha mahinAmAM ja meLA bharavAnA niNuMya karavAmAM AvyA hAya tA te mATe mAha vida 10nA khadale mAha suda 10 nI tithija nakkI karavAmAM AvI hota. paNa, bIjA ullekhAnI jema, khuda A graMthamAM (pR0148) ja "bhadrezvaramAM phA. su. 3-4-5nA meLA bharAya che. pAMcame utsavapUrvaka dhvajA caDhAvavAmAM Ave che. A vakhate hajArA mANasAnI hAjarI hoya che" ema lakhavAmAM Avyu` che, te uparathI paNa A yAtrAmeLA mAha vide10nA bharAtA haiAvAnI A graMthamAM agAunAMdhelI vAta binapAyAdAra Thare che vaLI,raMgama'DapamAMnA meATA zilAlekhamAM meLAnI tithi phAgaNa sudi 8nI neAMdhelI hAvA chatAM munirAja zrI hai'savijayajI mahArAje, emaNe racela "praznottara puSpamAlA" pustakamAM (pR0269273) A AkhA zilAlekhane anuvAda-sArAMza ApyA che, temAM (pR0272-273)A yAtrAmeLAne lagatA bhAganA anuvAda A pramANe ApyA che " zrIsaMdhanA cittamAM parama hitakara prazaMsanIya lAgaNIvAlA abhiprAya utpanna thayA ke IhAM prati varSe phAgaNu mAsamAM sarva saMdhanA mATA meLA bharI A tIrthanI meTA ADa MbarathI yAtrA pravartAvIe te ThIka. te jijJAsAne amalamAM mUkavA dRDha nizcaya thatAM saMvata 1934nA varSathI melAvaDAnI zarUAta thaI. tyArathI varSova hajArA mANasAnA melA phAgaNu suda 5 upara bharAya che, ane jalayAtrAnA varadhoDA kADhavApUrvaka zikharA upara dhvajA caDhAvavAmAM Ave che. munirAja zrI ha'savijayajI mahArAje karela A bhAganA A anuvAda uparathI joI zakAya che ke mULa saMskRta zilAlekhamAM phAgaNa sude 8 lakhela hAvA chatAM emaNe potAnA anuvAdamAM 'phAgaNa suda pAMcama" evA sudhArA karyA che. 16. A meLA bharavAnA zrIsaMdhanA nirNaya aMge A zilAlekhamAM lakhyuM che ke " zrI saMghasya pUravuyapraagbhaar mahimnA'dyAvadhi vijayamAnamavalokya zrIsaMghaci te bhAviparama hitakAraka 'tizaya supra saste / syamabhiprAya samajani, yadutAtra cetye prativarSaM phAlguna zukASTamyAM sarvasaMghaM milayitvA mahatA''DambareNa yAtrA pravartavitavyeti' Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtI emaNe Ama zA mATe kayu* haze, enA khulAsA e che ke A meLA bharavAnI zarUAta vi. saM 1934thI thaI hatI, ane emaNe A pustaka, 33 varSa pachI, vi. sa`0 1967mAM pragaTa karyuM hatu'; eTale emaNe meLA je tithie bharAtA hatA te pratyakSa jANIne tathA joI ne ja anuvAdamAM AvA vAstavika pheraphAra karavAnu` munAsirpha mAnyu haze.17 . A tA A meLAnI tithinI mAmatamAM neAMdhAyela pheraphAranI keTalIka sAmAnya vAta thaI. mukhya vAta A yAtrA-meLAneA kacchanA saghamAM ghaNA mahimA che ane te phAgaNa suda 3-4-5 e traNa divase sudhI bharAya che, ane pAMcamanA divase ma'diranAM zikharA upara dhajAe caDAvavAmAM Ave che e che. eTale paDita zrI ANaMdajIbhAI e A utsavane dhvaja-maheAtsava" tarIke biradAvela che te khilakula cathA che.18 zeTha zrI nagInadAsa karamacaMdanA mahAna saMgha dharma 5rvAMnI jema yAtrAdhAmA paNa dhama sa`skRtinuM viziSTa aMga lekhAya che; ane tethI tItha yAtrA ane samUhayAtrAnA sa`gheAnA mahimA khUba vavavAmAM Avyo che. jIvanamAM dharmabhAvanAnI pratiSThA karavAnA ane janasamUhamAM dharmazAsananI prabhAvanA karavAnA A paNa eka uttama upAya che. jaina dhama mAM te Thera Thera tItha yAtrAnA mahattvanAM guNagAna karavAmAM AvyAM che, ane cheka prAcIna samayathI tI yAtrAnA nAnA-mATA asakhya saMdyA nIkaLatA rahyA che. kacchanu' zrI bhadrezvara-vasaI jaina tItha eka prAcIna ane mahimAvatuM tItha che. ane tethI prAcIna samayathI enA nAnAM-mATA sakhyAbaMdha yAtrAsa`ghA, samarca samaye, bhAvika bhAIobaheneA dvArA, nIkaLatA ja rahyA che. A mahAtIrthanA je saMghA chellA saikA daramyAna nIkaLyA che, emAM pAMceka dAyakA pahelAM(visa'0 1983nI sAlamAM)pATaNanA muMbaI nivAsI suprasiddha zreSThIva zrI nagInadAsa karamacaMda saMghavIe kADhele zrI kaccha-bhadrezvara-giranAranI cAtrAneA saMgha suvarNa kaLaza sameA zAbhI rahe evA ane khUkha gauravazALI mahAsaMgha hatA. A mahAsa ghe jANe jaina saMghamAM bhadrezvaratI nI yAtrAnA uddhAra karyo heAya, e yAtrAnA mArga vizeSa meAkaLA banAnyeA hAya ane zrIsaMdhanA aMtaramAM A tInI yAtrA mATe vizeSa tamannA jagAvI hAya, ema ja lAge che. zrI zatru*jaya girirAjanA rakhApAnI vArSika rUA.15000)nI rakamaneA zrI pAlItANA rAjyanA karAra sane 1925mAM pUreA thayA hatA, eTale pAlItANAnA darakhArazrIe e rakamamAM asAdhAraNa 17. " svadeza "nA vi. saM0 1980nA aMkamAM (`pR. 78 ) zrI vrajalAlabhAI chAyAe A meLA aMge lakhyu` che ke : " ahIM dara varSe phAgaNa sudamAM cAra divasa sudhI me bharAya che, jemAM pAMcathI cha hajAra sudhI mANusAM ekaThA thAya che. '' 18. tA. 27-4-1929nA rAja maLela TrasTImaMDaLanI sabhAe A meLAnI kAtarImAM " meLA ' zabdanA khudale " yAtrA zabda mUkavAnuM nakkI karyuM" hatuM, tyArathI A meLAne " yAtrA '' kahevAmAM Ave che. meM A banne zabdonA meLa karIne " yAtrA-meLA " evA zabdaprayAga ahI karyAM che, ,, ... Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chellA jINAMddhAra 1 vadhArA karIne navA karAra karI ApavAnI mAgaNI karI hatI. Ane lIdhe pAlItANA rAjaya ane jaina saMgha vacce kaleza UbheA thavA pAmyA hatA, ane a Mgreja sarakAranA pratinidhi zrI veATasane A rakama vadhArIne eka lAkhanI karI ApavAnA anyAyI phe'salA ApyA, enI sAme jaina sa`ghe, peAtAnA aNagamA jAhera karIne, zrI zatrujaya tIrthanI yAtrAneA ja ahiSkAra karyAM hatA. A bahiSkAranA A samaya hateA. A arasAmAM zeThazrI nagInadAsa karamacaMda sa'ghavInI icchA tItha yAtrAnA sa'dha kADhavAnI thaI. emaNe peAtAnI A icchA AcArya mahArAja zrI vijayasiddhisUrIzvarajI mahArAjanA praziSya panyAsajI mahArAja zrI bhaktivijayajI rAdhanapuravALA (vata mAna ekaseA varSanI uMmaranA vAddha ane cAritravRddha AcArya mahArAja zrI vijayabhadra sUrIzvarajI) AgaLa rajU karI. teoe kaccha-bhadrezvara tInA saMgha kADhavA preraNA ApI. ane zAsanasamrATa AcAya zrI vijayanemisUrIzvarajI pAse zeTha zrI nagInadAsabhAI e peAtAnI A bhAvanA vyakta karatAM teoe atyAre tIrthAdhirAja zatru MjayanI yAtrA kha'dha hovAthI A yAtrAsaMghamAM zrI giranAra tIthanI yAtrAnA samAveza karavAnI bhalAmaNu karIne emanI bhAvanAne vizeSa prAtsAhana ApyuM. chevaTe zeThazrI nagInadAsa karamaca de zrIbhadrezvara -giranAranI yAtrAnA mahAsaMgha kADhavAne! anumedanIya nirNaya karyo; ane e mATe gAmeAgAma Ama traNe| mAkalIne saMgha mATenI jaMgI taiyArIo jhaDapathI karavA-karAvavA mAMDI. gujarAtanA prAcIna pATanagara pATaNathI vi. sa0 1983nA mAgazara viSe 13, tA.1-11927nA rAja, ma'gaLa cAgharDiye, zrIsa`ghe zubha prayANa karyuM". zAsanasamrATa AcArya zrI vijayanemisUrIzvarajI, tItha prabhAvaka saraLapariNAmI AcAya zrI vijayanItisUrIzrvarajI, paMnyAsa zrI bhaktivijayajI(rAdhanapuravALA)ane panyAsa zrIbhaktivijayajI (samIvALA),paM.anuyAgAcAya zrI khAMtivijayajI gaNi Adi aneka sAdhu-munirAje, sakhyAkhadha sAdhvIjI mahArAje tema ja se'kaDA sahadhamI bhAI e baheneA A saMdhamAM joDAyAM hatAM. caturvidha saMghathI zaiAbhatA A sagha jyAM paDAva karatA tyAM suuMdara nagara ja vasI jatuM hatuM. A saMgha zrI zaMkhezvara mahAtI, paMcAsara, mAMDaLa, upariyALA thaI ne dhrAMgadhrA gayA ane tyAMthI haLavada,veNAsara thaI ne kacchanAM nAnAM-mADhAM sthAnAmAM thaI ne mAha suda 10nA roja ( A tInA chellA chaIdvAra pachI je tithie pratiSThA karavAmAM AvI e tithie ja ) bhadrezvara paheAMcyA. tyAM sudi 14 sudhI pAMca divasanI sthiratA karI badhAMe mana bharIne e tIthanI bhakti karI ane yAtrAne khUba lAbha lIdheA. ahI saMdhavIone tIthamALA paherAvavAmAM AvI hatI, pachI saMghe veNAsara pAchA AvIne saurASTramAM praveza karyAM. saurASTranAM aneka gAmeAnI yAtrA karatA karatA saMgha caitra viddha pAMcamanA rAjakoTa paheAMcyA, ane tyAM be divasa sudhI sa Mghe sthiratA karI; ane aDDI' eka bhAI-bahenanIjoDalIe anuyAgAcAya 195 nyAsa zrI khAMtivijayajI mahArAja pAse dIkSA lIdhI. A saMdha keTaleA meTa hatA te "zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA" pustakamAM parama pUjya pitAzrI dIpacaMda himacaMda desAI ane amArAM namAyAM bhALakAnAM hetALa mAtAzrI laherI bahena. mArA pUjya 19. A bhAI-bahenanI joDI te mArA pUchyuM bALa vidhavA phrAI ane amArA kuTuMbanAM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha (pR. 184-185) ApavAmAM AvelI A saMghane lagatI nIcenI mAhitI uparathI paNa jANI zakAya che- " lagabhaga 325 sAdhu-sAdavI, 585 gADIvALA, 428 nekara-cAkaro, 20 5khAlI tathA hajAma, 80 cokiyAta, 250 charI pALatuM mANasa, 2600 yAtrALuo, 480 gADIo [ 5 sIgarAma, 2 ghoDAgADI, 1 DokiyAta, 2 meTara 2 meTaralerI-A badhAMne samAveza 480mAM thato hato; A 480 gADAMomAM sIdhA-sAmAna tema ja paracUraNa mAla upADanArAM hatAM ane bAkInAM gADAMo yAtrALuonAM hatAM. ], yAtrALuonA pAla 217, sAdhu-sAdhavInA 39, jemAM 3 moTA tabelA hatA ke jenI aMdara 40-40 ThANuone samAveza thaI zake, 6 pAla kacerI sAthenA, 12 rAvaTI kaMtAnanI rajasvalA bahene mATe, A pramANe taMbu-pAla hatA. A sivAya saMghavI-maMdira tema ja derAsaranI sAmagrI puSkaLa hatI." rAjakoTathI A saMgha jAmanagara thaIne yAtrAnA aMtima tIrthakSetra zrI giranAra tIrtha mAM caitra vada 13nA roja pahoMcyo ane tyAM akSayatRtIyA (vaizAkha sudi 3) sudhI cha divasanI sthiratA karIne saMghe bhAva-bhaktithI tIrthanI yAtrA karI; tema ja vaNathalI, verAvaLa ane prabhAsapATaNanI yAtrAne paNa lAbha lIdhe. giranAra tIrthamAM AnaMda ullAsa ane mahotsavapUrvaka saMghapatione saMghapatinI mALA paherAvavAmAM AvI. A rIte sukharUpa yAtrA karIne ane sthAna sthAnamAM zAsanaprabhAvanA karIne ane bahumAna meLavIne, savAcAra mahine (Azare 125 divase), jUnAgaDhathI speziyala relave TrenamAM ravAnA thaIne saMgha ziAkha sudi pAMcamanA reja, sukharUpa, pATaNa pAcho AvI gayo. AkhA nagare saMghanuM ane saMghapationuM hArdika svAgata karyuM. 20 A mahAsaMgha kaccha-bhadrezvaranI yAtrAnA ItihAsamAM, yAtrA-uddhAraka saMgharUpe, cirasmaraNIya banI gayo. pitAzrInuM nAma munirAja zrI dIpavijayajI rAkhavAmAM AvyuM hatuM ane teone paMnyAsajI zrI khAMtivijayajI mahArAjanA ziSya banAvavAmAM AvyA hatA. amArAM pUjya laherI phaIbAnuM nAma sAdhvIjI zrI labdhizrIjI rAkhIne teone mahuvAvALAM sAdhvIjI zrI ANaMdazrIjInA ziSyA sAdhvIjI zrI kamaLaprabhAzrInAM ziSyA banAvavAmAM AvyAM. pU. muni zrI dIpavijayajI mahArAja zeTha jIvatalAla paratApasiMhanA saMdhamAM pAlItANuM gayA ane tyAM, be varSa karatAM paNa ochA samayamAM, vi.saM. 1985nA phAgaNa sudi bIjanA roja, kALadharma pAmyA. ane pU. sAdhvIjI zrI labdhizrIjI visaM. 2017 nA vaizAkha sudi 5nA roja khaMbhAtamAM kALadharma pAmyAM. A dIkSAutsavanI noMdha "zrI karacha giranAranI mahAyAtrA" nAme vaidyarAja zrI mohanalAla cunIlAla dhAmIe lakhela pustaka (pR. 167)mAM A pramANe karavAmAM AvI che: "A sivAya saMghamAMthI eka bhAI bahenanA DalAe 5, khAMtivijayajI mahArAja pAse dIkSA grahaNa karI hatI. ane dIkSA mahotsavane prasaMga ghaNu ja AnaMdathI ujavAya hate. hajAro mANasa bheguM thayuM hatuM ane saMgharIzrI taraphathI nALiyeranI prabhAvanA thaI hatI." 20. A mahAna yAtrAsaMdhanI vigatavAra ane sacitra mAhitI suprasiddha navalakathAkAra ane lekhaka vaidyarAja zrI mehanalAla cunIlAla dhAmIe lakhela ane bhAvanagaranI zrI jaina sastI vAcanamALAe pragaTa karela "zrI karacha giranAranI mahAyAtrA " nAme pustakamAM ApavAmAM Avela che. A yAtrAsaMghanI ahIM je kaMI thoDI mAhi ApavAmAM AvI che, te A pustakane AdhAre, AbhAra sAthe, ApavAmAM AvI che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAvatI nagarI bhadrAvatI nagarI keTalI prAcIna che, enI sthApanA kyAre thaI hatI ane enI caDatI-paDatI kyAre ane kayAM kAraNosara thaI tema ja enA nAmanuM paNa parivartana kyAre thayuM vagere bAbatane vicAra karavA mATe e sthAnanA itihAsa tathA enI bhUgoLa e banne bAbatone lagatI hakIkato ke sAmagrI tapAsavAnI rahe che; kAraNa ke samagra dharatI ane enA utthAna-patana sAthe bhUgoLa ane itihAsa e baMne saMkaLAyelAM ja hoya che. sAmAnya rIte vicArIe te, ema kahI zakAya ke, dharatInI pitAnI kathA te bhUgoLa ane mAnavInI pitAnI kathA, enuM nAma itihAsa. A bemAMthI game teno vicAra karavo hoya te emAM dharatIne saMbaMdha to rahevAne ja. dharatIne choDIne mAnavI na to jIvI zake che ke na pitAnI sattA ke saMpattinI lAlasAne athavA to pitAnA ahaMkArane poSI zake che; ane jIvanasAdhanA karIne AtmAnuM ane vizvanuM zreya karavAno puruSArtha karavo hoya to, tyAM paNa, pahelo AdhAra dharatIno ja joIe. eTalA mATe dharatIne, sArAM-narasAM badhAM saMtAna upara vahAla varasAvanAra hetALa, sahanazIla ane kSamAzIla mAtAnI upamA ApavAmAM AvI che, kSamA e te dharatInuM ja bIju nAma che. paNa upara jenI samajUtI ApavAmAM AvI che, te ItihAsa ane bhUgoLanA vibhAgo, lokhaMDI cokaThA jevI pAkI kAbaMdhIvALA, ekabIjAthI sAva judAM ane svataMtra kSetro jevA nathI. mAnavInI kathA ane dharatInI kathA e kharI rIte, ekabIjInI pUraka kathAo che; ane A kathAonA saMgamane kinAre saMskRtio janma dhAraNa kare che, vikAsa kare che ane, samaya jatAM, kyAreka patana ane vinAzane paNa pAme che. TUMkamAM, jema sukha-duHkhanI phUlagUMthaNInuM nAma saMsAra, tema bhUgoLa ane itihAsanI phUlagUMthaNI eTale duniyA. ItihAsa" zabdano pUrepUre artha samajavAmAM Ave te ItihAsa jANavAnuM ane lakhavAnuM kAma sIdhAM caDhANa caDhavA karatAMya vadhAre agharuM lAgyA vagara na rahe. itihAsane artha che bhUtakALanI ghaTanAonuM yathArtha ane nirvivAda jJAna ane varNana. itihAsanI jhAMkhI keDIo bhadrAvatI nagarIne tema ja e nagarImAM sthapAyela vasaI jaina tIrthane ItihAsa 1. tidAsa zabda saMskRta bhASAne che, ane te A rIte bane che ta+hukkAsa. ti eTale e pramANe; hReTale "kharekhara '; sa eTale "hatuM '. arthAta amuka ghaTanA ke vAta " A pramANe ja hatI. " A uparathI joI zakAya che ke koI paNa ghaTanAnA nirvivAda satya jJAna athavA kathanane ja ItihAsa kahI zakAya. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha ane lakha hoya te, aneka prakAranI AdhArabhUta sAmagrInI jarUra paDe. AvI sAmagrImAM sauthI vadhAre pramANabhUta ane nirvivAda sAmagrI purAtatvIya yAne zIlAlekhI ane bIjI sAhityika ullekha ke AdhAro gaNAya. zIlAlekhI sAmagrImAM pASANa uparanA lekhe, pASaNanI ke dhAtunI mUrtio uparanA lekhe tema ja tAmrapatrono samAveza thAya che. graMthastha to ane hakIkata te ItihAsanA Alekhanane pAye ja banI rahe che, ane te pachI kaMIka ochA AdhArarUpa kahI zakAya evI ane ItihAsanA AlekhanamAM viveka ane jhINavaTapUrvaka upayoga karavA jevI sAmagrI te purANakathAo, lokakathAo, daMtakathAo tema ja anuzrutio lakhI zakAya. Ama joIe to, bhadrAvatI nagarI ane bhadrezvara-vasaI jaina tIrthanI bAbatamAM AvI dareka prakAranI sAmagrI adhika ke ochA pramANamAM upalabdha to thAya ja che; ane chatAM, A badhI sAmagrInuM yathAzaya adhyayana-avalokana karatAM, A nagarIno ane A tIrthano zuddha ane niHzaMka kahI zakAya evo ItihAsa lakhavAmAM yathArtha mArgadarzana karAvI zake evI vizeSa AdhArarUpa anya sAmagrInI apekSA rahe ja che. atyAra sudhImAM A baMne bAbatomAM (tema ja A tIrthanA udaya ane astane khyAla ApatI ghaTanAonI bAbatamAM paNa), je sAmagrI upalabdha thaI che, tene itihAsanI AchI-pAtaLI ane jhAMkhI keDIo ja kahI zakAya evI che. eTale ene AdhAre A bannenA itihAsane zodhI kADhavAnuM kAma, Dagale ne pagale, musIbata ane mUMjhavaNathI bhareluM lAgyA kare che. paNa A nagarI ane A tIrthanA ItihAsanI zodhanI bAbatamAM ja AvI sthiti pravarte che, evuM nathI; bhUtakALanI badhI ghaTanAo upara caDI gayelAM samayanAM paDa-popaDAne ukheLIne enI aMdara chupAI rahela enA sAcA svarUpane pAmavAnuM kAma hamezAM AvuM ja kaparuM hoya che. eTale A banne bAbatamAM je kaMI sAmagrI upalabdha che, eno vivekapUrvaka upayoga karIne enA ItihAsanuM nirUpaNa karavAno yathAzakya prayatna kare e ja mukhya vAta che. nagarInI vAta nagarInI prAcInatA-A nagarI keTalI prAcIna che e bAbatamAM nizcita javAba ApI zakAya evI sAmagrI hajI upalabdha thavI bAkI che. nAmanA sarakhApaNane lIdhe, ekAda sikA pahelAM, A nagarIne hiMdu dharmanI mAnyatA mujabanA mahAbhAratayugamAM mUkIne e cAra-pAMca hajAra varSa karatAM paNa vadhu prAcIna hovAnuM sUcana zrI AtmArAma kezavajI dvivedIe sane 1876mAM racela emanA "kaccha dezano itihAsa" nAme pustakamAM (pR. 2-3) karyuM che, je A pramANe che - "bhadrAvatI nagarI jenAM hAla bhadrezvara pAse khaMDera che te bhAratamAM lakhelA yuvanAzva rAjAnI nagarI hatI, . 2. jena kALagaNanA pramANe mahAbhAratano samaya 84-85 hajAra varSa jeTalo jUne che. 3. je maMtha samaya jatAM "mahAbhArata" nAme oLakhAte thaye, te zarUAtamAM "bhArata" tarIke jANItA hatA ane e eka lAkha leka jeTalo moTe nahIM paNa Azare daza hajAra kalAka jeTalo ja hato. pachI, samayanA vahevA sAthe, ene vistAra vadhato gayo ane chevaTe e graMtha eka lAkha zlekapramANu banI gaye. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che bhadrAvatI nagarI jemAMthI pAMDavone azvamedha yajJa vAste paMcakalyANa gheDa maLyo hato. e jagyAe vasaInAM jUnAM maMdira jovA lAyaka che." kacchanI bhadrAvatI nagarI e ja mahAbhArata yuganI yuvanAzva rAjAnI bhadrAvatI nagarI, e vAtanuM pratipAdana karato uparano ullekha jUnAmAM jUne (ekaso varSa jeTalo jUno) che; ane e ullekha pramANabhUta che, ema mAnIne e vAtano sArA pramANamAM pracAra tathA svIkAra paNa karavAmAM Avyo che. "mArI kaccha yAtrA" (pR. 70), "jaina tIrthono ItihAsa" (pR. 141) ane jaina tIrtha sarva saMgraha" (pR. 138) e traNe jaina graMthamAM A vAta noMdhavAmAM AvI che. A uparAMta "zrI jagaDUcarita"nI prastAvanAmAM (pR. 11) tathA "kacchanuM saMsakRtidarzana"mAM (pR 86) paNa A vAtano ullekha thayelo che. mahAbhArata yuganI yuvanAzva rAjAnI bhadrAvatI nagarI e ja kacchanI bhadrAvatI nagarI, e matalabano uparano ullekha joIne mane thayuM ke mahAbhArata, zrImada bhAgavata ke bIjA kaIka purANamAMthI A vAtanuM samarthana karatA leko maLI Ave to e ahIM noMdhavA jeI e; ane ema samajIne ene zodhavAno prayatna karyo to judA ja prakAranI hakIkata jANavA maLI, ane e uparathI UlaTuM evuM nizcita tAraNa nIkaLyuM ke mahAbhAratayuganI bhadrAvatI nagarI ane kacchamAMnI bhadrAvatI nagarI e eka ja nahIM paNa be judI judI nagarIo che! AnI vigato A pramANe che - - zrI DAhyAbhAI pItAMbaradAsa derAsarIkRta "paurANika kathAkaSamAM (pR. 434) A nAmanI nagarI paricaya A pramANe maLe che - yauvanAzva (3)-hastinApuranA pUrva bhAgamAM Avela bhadrAvatIne rAjA-tenI rANInuM nAma prabhAvatI-tenI pAse zyAmakarNa nAme azva-te yudhiSThirane azvamedhane mATe jarUrI hovAthI bhImasene jaI tenI pAsethI hAtha karyo." (jaimini azvamedha, a0 1-7). A uparAMta zrI naMdalAla Dee Geographical Dictionary of Ancient and Mediaeval India nAme graMtha lakhyo che, teno anuvAda zrI DAhyAbhAI pItAMbaradAsa derAsarI e "bhaugolika koSa" nAme karyo che, temAM (pR. 160) bhadrAvatI nagarInuM je varNana ApavAmAM AvyuM che te paNa mahAbhArata yuganI bhadrAvatI nagarI ane kacchanI bhadrAvatI nagarI judI hovAnuM ja samarthana kare che, je A pramANe che - bhadrAvatI-madhya prAMtamAM cAMdA jillAmAM AvelA vorAthI uttare dasa mAIla upara AveluM bhaTala te ja. e ja jillAmAM cAMdA kacchanI vAyavyamAM 18 mAIla upara Avela bhaMDakane paNa lektimAM prAcIna bhadrAvatI 4. madhyapradezamAM hIMgaghATa, vardhA ane cAMdAnI najIkamAM AveluM bhAMdaka nAme jaina tIrtha te ja A bhaMDaka che. zrI pArzvanAtha bhagavAnanI syAma, ardha padmAsana, moTI nAgaphaNAvALI, vizALa, manahara ane prabhAvazALI pratimA jamInamAM aDadhI daTAyelI hatI. te sthAnano kabajo laIne jaina saMghe vi.saM. 1969mAM ene uddhAra karAvIne ene mahAna prabhAvazALI tIrtha banAvyuM. (jaina tIrtha sarya saMgraha, pR. 47-48). Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha kahe che. jaimini bhAratamAM e yuvanAzvanI rAjadhAnI hatuM ema kahyuM che. hAlanuM bhIlasA te bhadrAvatI ema kanIMgahAma kahe che (bhIlasAnA stUpa, pAnuM 364; ja. e. sebeM0, 1847, pA. 745). paMjAbamAM jhelama jillAmAM piMDadAdanakhAnanI pAse AvelI buArI nAmanI eka jUnI jagA te prAcIna bhadrAvatI che ema keTalAka kahe che. e jagAe ghaNuM khaMDiero AvelAM che ( ja e so beM, pA. 537). bhadrAvatI sarasvatIne kinAre AvyAnuM padmapurANanA uttarAkhaMDanA 30mA adhyAyamAM kahyuM che. bhadrAvatI hastinApurathI 20 jojana dUra che evuM jaiminie bhAratanA chaThThA adhyAyamAM kahyuM che. TolemIe ulekha karelI bAradAtIsa te bhadrAvatI-e bhadrAvatI viMdhya parvatamALAnI pUrve AvyAnuM kahe che (mekakanDalanuM TolemI, pA. 162 ). eNe bhArahutane bhadrAvatI ema oLakhAvyuM che. (A0i sa0 rIporTa 21, pA0 92)." bhadrAvatI nAmanI nagarI kyAM kyAM AvelI che, ene lagatAM aneka sthAnone nirdeza upara karavAmAM AvyA che, paNa emAM kacchamAM AvelI bhadrAvatI nagarIno ane e nagarI mahAbhAratayuganI hovAne kaI ullekha karavAmAM AvyuM nathI, e spaSTa rUpe joI zakAya che. kacchanA itihAsavida ane keLavaNIkhAtAnA adhikArI rAva sAheba zrI dalapatarAma prANajIvana khakharane kacchanI bhadrAvatI nagarI e ja mahAbhAratakALanI yuvanAzva rAjAnI bhadrAvatI nagarI, evI khAtarI nahIM hovAthI emaNe, sane 1875mAM racela "kacchanI bhUgoLa vidyA" nAme pustakamAM (AvRtti pahelI, pR. 46) A aMge lakhyuM che ke - ahIMnA leke evuM kahe che ke mahAbhAratamAM kahelI yuvanAzva rAjAnI bhadrAvatI nagarI te A bhadresara che, ane pAMDavoe azvamedhane ghoDo A ThekANe bAMdhyo hato, paraMtu mahAbhAratamAM jotAM evuM mAluma paDe che ke azvamedha sAru ghaDo bhadrAvatI nagarImAMthI lAvyA hatA ane te e bhadresara ke nahIM te nakkI thaI zakatuM nathI." kacchanI bhadrAvatI e ja mahAbhAratanA samayanI bhadrAvatI evuM "kacchadezane ItihAsa" nAme pustakamAM vidhAna karanAra zrI AtmArAma kezavajI dvivedInuM pustaka pragaTa thayuM tenI eka varSa pahelAM zrI dalapatarAma akharanuM pustaka pragaTa thayuM hatuM. A rIte lagabhaga eka ja samayamAM pragaTa thayelAM be pustakamAM A aMge jude jude mata darzAvavAmAM Avyo che, paNa upara ApelAM paurANika kathAkoSa" ane "bhaugolika kaSa" nAM udAharaNo uparathI e spaSTa thAya che ke zrI dalapatarAma khakharane mata sAce che." A badhI carcAno sAra e thayo ke kacchanI bhadrAvatI nagarI ane mahAbhAratamAM varNavelI bhadrAvatI nagarI eka ja nahIM paNa be judI judI nagarIo che. to pachI savAla thAya che ke kacchanI bhadrAvatI nagarI keTalI prAcIna haze ? 5. karachanI bhadrAvatI nagarI mahAbhAratanI bhadrAvatI nagarI karatAM judI hovAne zrI dalapatarAma khakharane mata Avo spaSTa hovA chatAM emanA vidvAna putra zrI maganalAla khakhkhare sane 1896mAM saMpAdita karela "zrI jagadgucarita"nI prastAvanAmAM (pR. 11) e bane nagarI eka hovA aMge "mahAbhAratamAM kahelI yuvanAzva rAjAnI bhadrAvatI nagarI te A bhadrezvara che; ane pAMDavoe azvamedhane gheDo A ThekANe bAMdhe hato ema keTalAka mAne che." ema zA uparathI lakhyuM haze ? zuM, emaNe emanA pitAzrInuM vajUdavALuM lakhANa nahIM joyuM hoya ?-evo savAla thayA vagara raheto nathI. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batAvatI nagarI A savAlano nizcita javAba ApI zakAya evI bIjI vizvasta sAmagrI upalabdha na thAya tyAM sudhI, A nagarInI prAcInatAne A tIrthanI sthApanAnI je kathA pracalita che tenI sAthe sAMkaLI laIne, ema kahI zakAya ke, A kathAmAM sUcavyA pramANe, A tIrthanI sthApanA mahAvIra nirvANanI pahelI pacIsImAM (vIra nirvANu saMvata 23mAM) thaI, te pahelAMnA game te samayathI kacchanI bhadrAvatI nagarInuM astitva hovuM joIe. A nagarInI prAcInatAnI bAbatamAM atyAre te AthI vizeSa kaMI kahI zakAya ema nathI. kanaka cAvaDAne kabaje -lokapracalita anukRtiomAMnI eka anuzruti e che ke vi. saM. 618mAM pATaNanA kanaka cAvaDAe bhadrAvatI nagarI ane enI AsapAsanA pradeza upara kabaje karI lIdho hato. kanaka cAvaDo aitihAsika vyakti hatA enA purAvA maLavA hajI bAkI che, eTale, AvA purAvA maLI Ave tyAM sudhI, ene enA nAme lokomAM pracalita banelI kathAone nAyaka ja samaja joIe; eTale pachI eNe bhadrAvatI nagarI ane enI sAthenA pradeza upara keTalAM varSa sudhI zAsana karyuM hatuM te nizcita na ja thaI zake. bhadrAvatImAMthI bhadrezvara-kanaka cAvaDAe ke tenA anugAmI bIjA cAvaDAoe game teTalA vakhata sudhI bhadrAvatI nagarImAM rAjya karyuM hoya, paNa pachInI je kaMI mAhitI maLe che, te uparathI ema jANI zakAya che ke vikramanA AThamA sikAnA aMta bhAgamAM bhANagaDhanA solaMkI vaMzanA rajapUtoe bhadrAvatI pitAnA tAbAmAM laI lIdhuM hatuM. A solaMkIe jenadharmanA anuyAyI hatA. emaNe bhadrAvatInuM nAma badalIne bhadrezvara rAkhyuM. teoe A nagarInA nAmamAM pheraphAra zA mATe karyo hato, te jANI zakAtuM nathI. solaMkI ane vAghelA zAsana A pramANe solaMkI vaMzanA zAsakee bhadrezvara ane enI AsapAsanA pradezane kabaje lIdhA pachI, vaccenA samayamAM kaI kaI vAra emAM kaI vikSepa AvyA hoya to ene bAda karatAM, kame krame kacchanI moTA bhAganI dharatI upara gUrjara dharitrAnuM samrATapada athavA rAjApada dharAvatA solaMkI vaMzanA zAsakonuM ane te pachI vAghelA S. SI. 42: " Kanak Chavada of Pattan then subjugated the country (in Samvat 618 ), rebuilt the temple and installed an image in S. 622." ( 4S5h 41204641 kanaka cAvaDAe e pradeza upara kabaje karI lIdhe, derAsarane pharI baMdhAvyuM ane e 0 6ramAM eka mUrti padharAvI.) ( riporTa ona dhI enTIkavITIjha oNpha kAThiyAvADa eNnDa ka7, pR0 200) 7 ejana pR. 206-207 : " The Solanki Rajputs of Bhangadh next conquered the country and changed the name of the city to Bhadresyar (S.798). The Solanki was also a Jain." (bhANagaDhanA solaMkI rajaputoe e pradeza jItI lIdho ane zaheranuM nAma badalIne bhadrezvara rAkhyuM. (saM0798) A solaMkI paNa jaina hato.) tathA vrajalAla bhagavAnajI chAyA : " tyAra pachI (kanaka cAvaDAnA zAsana pachI) tenA pautranA vakhatamAM e deza jaina solaMkI rajapUtoe jItI lIdhA ane saMvata 798mAM zaheranuM nAma bhadrAvatI hatuM te pheravIne bhadrezvara rAkhyuM." ("svadeza" dIpotsavI aMka, vi.saM. 1980, pR. 78) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha vaMzanA zAsakeAnuM... zAsana cAlatuM rahyuM hatu, te cheka chellA rAjA karaNa vAghelA ( suprasiddha nAma karaNa ghelA ) nA vikramanI caudamI sadgInA uttarArdhanA samaya sudhI. he gujarAtanA itihAsanA suvarNayuga samA seAla'kI yuganeA mULa puruSa mULarAja solakI vi. sa0 1017mAM gUrjarapati banyA. te pachI ajameranA tathA dakSiNanA ema anne dezanA rAjAoe gujarAta upara ekasAthe caDAI karI te vakhate, peAtAnA rAjanItinipuN, vicakSaNa pradhAneAnI salAhathI, mULarAja kacchamAM kaMthakoTanA killAmAM chupaI gayA hatA. 9 e vakhate ke khIjA koI vakhate eNe bhadrezvaramAM taLAva baMdhAvyu` hatu` ane AgaLa jatAM mahArAjA kumArapALe paNa tyAM taLAva badhAvyuM hatuM. A ja vAtanA nirdeza " gujarAtanA rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa '* bhAga 1, pR. 365mAM A pramANe karyAM che-- " ' bhadrezvara velAkula ' mAM bhImasiMha nAmanA pratihAra hatA te kAInI ANu mAnate nahIM'; ene rANuA vIradhavala sAthe athaDAmaNu thaI, jemAM aMte saMdhi karI ane emAM bhImasi'ne mATe bhadrezvaranA vahIvaTa ja karavAnuM rahyuM," (prabaMdhakAza, pR0 104106 mAMnA vanane AdhAre.) A prasa MganA sAra A pramANe che prabaMdhakAzamAM A prasaMganu' je vistRta varNana ApavAmAM Avyu che te rasaprada ane rAmAMcakArI che. ane sAra e che ke bhadrezvara velAkulamAM pratihAra vaMzanA bhImasiMha nAmanA mAthAbhAre zAsaka rAjya karatA hatA. te gUjarapatinI AjJAnI pazu upekSA karatA hatA. gUjarapati dhALakAnA vIradhavale ene peAtAnI AjJA mAnavAnuM kahevarAvyuM tA sAmethI bhImasa huM ene paDakAra ApyA ke tamAre mArI AjJA uThAvavA taiyAra rahevuM ! pariNAme banne vacce yuddhanA prasa`ga UbhA thayA. e pakSamAMthI eka paNa pakSa pAchA paDavA taiyAra na hatA. A arasAmAM ja jAvAlipuranA cAhamAna vaMzanA rAjA udayasiMhanA traNa bhAyAtA--sAmaMtapAla, anaMtapAla ane trileAkasiMha nAmanA--e rAjAthI asaMtuSTa thaIne nAkarInI zodhamAM cAlI nIkaLyA. traNe sagA bhAI hatA ane eke hajArA jevA zUravIra mahAyAhyA hatA. emaNe dheALakAmAM rANA vIradhavala pAse jaIne karInI mAgaNI karI; ane eka eka jaNane eka eka lAkha kramsa jeTalA pagAra ApavAnI vAta karI. vIradhavale emanI A mAgaNI nakArI kADhatAM kahyuM ke eTalA dhanathI to se'kaDA sumaTA rAkhI zakAya. pachI rANAe traNene pAnanAM bIDAM ApIne vidAya ka dIdhA. e vakhate vastupAla-tejapAle rANAne kahyuM : A traNa puruSone javA na deze. AvA puruSone rAkhavA karatAM dhanane vadhAre mahattvanuM gaNavuM ucita nathI. paNa rANAe emanI A salAha na mAnI. pelA traNe yAhAe bhadrezvaramAM jaIne bhImasiMhane maLyA. bhImasiMhe emane lAkha lAkha dramanA pagArathI rAkhI lIdhA. eka tA bhImasi'huM peAte ja mijAjanA phATelA hatA, emAM, adhUrAmAM pUruM, A traNa moTA samaravIra yAhAenuM khaLa umerAyuM. pachI to pUchavuM ja zuM ? pachI vIradhavala ane bhImasi MhanAM sainya vacce bhadrezvaranA raNamedAnamAM yuddha zarU thayuM. pelA traNa mahAyAhA vIradhavalanA sainyane vIMdhatA vIMdhatA cheka vIradhavala pAse paheAMcI gayA. ane peAtAnA uparavaTa nAmanA dhADA para beThelA 8. rA. gAviMdabhAI hAthIbhAI desAI, gujarAtane prAcIna itihAsa, pR0 145. 9. zrI jagaDUrita, sa 6, zlAka 47, Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAvatI nagarI : viradhavalanA kapALa sAme traNe yoddhAoe traNa bhAlA ugAmIne kahyuM : tane haNatAM keTalI vAra ? paNa tArA hAthanuM eka eka bIDuM ame khAdhuM che eTale tane jIvato javA daIe chIe. ane ema kahIne, emaNe rANunI sAthenA sainikene pADI dIdhA ane rANA vIradhavalane paNa enA ghoDA parathI pADI dIdhe. Ama karatAM e traNe ddhAo paNa khUba ghAyala thaI gayA. paNa pitAnA vijayanI eMdhANI tarIke uparavaTa nAmanA rANAnA ghoDAne laIne teo cAlatA thayA. e ghoDAne joIne bhImasiMhane emane mahAparAkramanI khAtarI thaI ane e khUba rAjI thayo. paNa savAra thatAM ghAyala thayela varadhavala sAbado thaI gayo. bhImasiMhane A samAcAra maLatAM e hiMmata hArI gayo; ane ene khAtarI thaI ke gUrjarapatinA vizALa sainya sAme have TakI zakAya ema nathI; eTale chevaTe eNe potAnA maMtrIonI salAha mAnIne, rANuM viradhavala sAthe saMdhi karI. A saMdhinI mukhya zarata "momasana madrezvaramAM chUtardharoir"- bhImasiMhe have kevaLa bhadrezvarathI ja saMtoSa mAnavo- e hatI. A rIte aMte gUrjarapati rANuM viradhavalanuM gaurava sacavAI rahyuM. jADejAonuM zAsana-selaMkIo ane vAghelAonA zAsana pachI, keTalAka samaya vItyA bAda, kacchamAM jADejA vaMzanuM zAsana sthira thayuM; ane mahArAo zrI kheMgArajI bAvA pahelA (vi. saM. 156 6-1642) ene daDha pAyo nAkhanAra Adi puruSa lekhAyA. bhadrezvarane killo-- vikramanI agiyAramI sadInI chelI paccIzImAM (vi. saM. 1080 eTale sane 1024mAM) mahamada gijhanIe gujarAta upara AkramaNa karyuM tyAre gujarAtamAM bhImadeva pahele, je enAM parAkramone lIdhe bhIma bANAvalI tarIke vikhyAta hato, enuM rAjya cAlatuM hatuM. gijhanInA AkramaNa sAme TakI zakAya ema na lAgyuM, eTale eNe, pitAnA pUrvaja mULarAja solaMkInI jema, kacchanA jANItA kathakeTanA killAmAM Azraya lIdhA hatA ane rAjakIya paristhiti thALe paDatI lAgI tyAre, gujarAta pAchA pharatAM, eNe bhadrezvaramAM killo baMdhAvyo hato.10 keTalAka zilAlekhe-je sthAnane kudaratasarjita ane mAnavasarjita aneka ApattionA avAranavAra bhaMga thatAM rahevuM paDyuM hoya enA zilAlekha pUratI saMkhyAmAM sacavAI rahe evuM bhAgye ja bane che. bhadrezvaranA itihAsa upara prakAza pADI zake evA zilAlekhonI bAbatamAM AvuM ja banyuM che, ane tethI AvA gaNyAgAMDyA ja zilAlekhe upalabdha thAya che. AmAMnA keTalAka zilAlekho bhadrezvaranA derAsara sivAyanAM anya sthAnonAM che ane keTalAka bhadrezvaranA derAsaramAMnA che. anya sthAnanA zilAlekhamAM sauthI jUno zilAlekha vartamAna bhadrezvara gAmamAMnA AzApurI mAtAne jIrNa maMdiranA eka thAMbhalA upara vi. saM. 1158nI sAlane che. emAM sAlanA aMka sivAya bIjuM kazuM dekhAtuM nathI. bIje lagabhaga akhaMDa sacavAyelo ane mahattavane caulukayavaMzaikavibhUSaNena zrIbhImadevena narezvareNa / sa kArita bhadrapurasya durgmpaatykaatritaarivrgH:|| zrI jagaDUcarita, sarga pa, leka , tathA sarga 5, zloka 28; tathA karachanuM saMskRtidarzana, pR45, 10, Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha zilAlekha bhadrezvara gAmathI dariyA tarapha, doDheka mAIlanI dUrI para Avela, cAkhaDA (nALezvara ) mahAdeva nAmanA sthAnamAM sacavAI rahyo che te che. A zilAlekha A sthAnane nathI paNa bIjA kAI sthAnanA che.11 7 lITInA A zilAlekha mahArAjA siddharAja jayasihanA vi. saM 1195nA che. emAM mahArAjA siddharAjanAM tribhuvanaga'Da, khabarakajiSNu, ava'tinAtha, dhArAviDakhaka ane trailokayamalla jevAM2 khadhAM vizeSaNA uparAMta bhadrezvara ( bhadrezvaravelAkula=bhadrezvaranA dariyAkinArA )nuM nAma be vAra maLe che. e ja rIte vAghelA sAraMgadevanA vi. sa0 1332nA bhadrezvaramAMthI maLelA zilAlekha atyAre khAkharA gAmamAM sacavAI rahyo che. ane bhadrezvaranA phUlasara taLAvanI pALe AvelA vi. sa0 1339nI sAlanA ullekhavALA sakhyAkhadha pALiyA paNa kAI laDAI ke dhIMgANAnI sAkSI ApatA khaDA che. bhadrezvaranA derAsaranI aMdaranA zilAlekhAmAMnA keTalAkanuM astitva hAvAnA purAvA maLe che, paNa e zilAlekhA atyAre dekhAtA nathI. AvA zilAlekhAmAM sauthI jUnA kahI zakAya evA vi. sa'0 1134nA vaizAkha suda 15nA hatA. ane emAM koI zrImALI jaine mandirane kaMIka bheTa ApyAnA ke kaIka samArakAma karAvyAnA ullekha hatA A uparAMta derAsaranI bhamatImAMnA keTalAya thAMbhalAo upara vi. saM0 1223 ane 1235nI sAlanA lekhA hatA, paNa e evA ghasAI gayA hatA ke emAMnu' lakhANa ukelI zakAyuM na hatuM. paNa, ema lAge che ke, e lekhA bhaktAe derAsarane kaIka bheTa ApI hAya e saMbadhI hatA. 13 11. AvA aitihAsika mahattvanA zilAlekha eka ATalA upara caDelA sAva khullA paDayo che, tethI ene vadhAre dhasArA lAgyA vagara nahI rahe. Ama na bane eTalA mATe e surakSita bane evA pagalAM tarata levAnI khAsa jarUra che. zrI jagaDUcaritanA saMpAdaka zrI maganalAla dalapatarAma khakhkhare e pustakanI puravaNImAM A zilAlekhanA mULa sthAna aMge (pR0114) sUcavyuM che ke " A lekhaneA paththara dudIAvALA daherAmAMthI ahIM lAvI besADavAmAM AvyA che. " 12. ahI' e jANavu` rasaprada thaI paDaze ke, gujarAtanA vikhyAta navalakathAkAra sva. zrI dhUmaketue caulukaya navalakathAvalI lakhI che, temAM siddharAja jayasiMhanAM khaba kajiSNu, tribhuvanagaMDa ane avaMtInAtha e traNa vizeSaNAnA AdhAre traNa navalakathAo lakhI che. 13. visa'0 1134, 1223 ane 1235nA zilAlekhAnI mAhitI sauthI pahelI DaeN, barjesanA " riporTa na dhI enTIkavITIjha ekpha kAThiyAvADa enDa kaccha''mAM (pR0 207) maLe che. zrI maganalAla dalapatarAma khakhkhare, emaNe saMpAdita karela " zrI jagadUracita ''nI puravaNImAM (pR0 110), bhadrezvava jaina tIrthanA judA judA thAMbhalA upara visa'0 1134,1223,1232, 1235, 1323nI ane 1358 sAlanA lekhA heAvAnu' lakhyuM che. temAMya visa 1323 ane 1358nA lekhA saMbaMdhamAM tA emaNe ema lakhyu che. ke " eka staMbha upara saM01323 ane eka upara 1358 barjesa tathA mArA pitAe jaI joyA hatA.'' paNa DaoN.baje`sanA pustakamAM sa01323 ane sa'0 1358nA lekhA aMge kAI nirdeza maLatA nathI. teA pachI zrI maganalAla khakhkhare A pramANe zAne AdhAre noMdhyuM haze, te zodhavAnuM rahe che, kAraNa ke AdhAra vagara kaMI paNa na lakhavAnI emanI itihAsakAranI dRSTi hatI, Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAvatI nagarI A jinamaMdiranA chellA jIrNoddhAranI mAhitI ApatA, raMgamaMDapamAMnA vi. saM. 1939nI sAlanA eka saMskRta ane bIjA gujarAtI zilAlekhone bAda karatAM atyAre to A maMdira saMbaMdhI phakta traNa ja jUnA zilAlekho kALanA memAMthI bacI javA pAmyA hoya ema dekhAya che. A bemAMno eka visaM. 1594ne che, bIjo visaM. 1659ne che, ane trIjA zilAlekhamAM sa. 1100 jevuM kaMIka dekhAtuM hovA chatAM, ghaNo prayatna karyA pachI paNa, enuM lakhANa ukelI. zakAyuM nathI. pahele zilAlekha derAsaranI bahAra, derAsaranI DAbI bAjunI dIvAla ane thAMbhalAvALA upAzraya vaccenI naLImAM, derAsaranI dIvAla upara caDelo che [ citra naM. 51]. emAM jAma rAvaLe (bhadrezvaranA) jinamaMdirane bAra gAma bheTa ApyAnuM lakhyuM che. bIjo zilAlekha derAsaramAM pesatAM ApaNuM DAbA hAthe eka ja thAMbhalA upara be TukaDe kotaravAmAM Avela che. ane emAM zrI vivekaharSa gaNinA upadezathI bhadrezvaranI bAbatamAM rAo zrI bhAramalajI sAthe, hAlA DuMgarajIe, kaMIka samAdhAna karyAnuM lakhyuM che, ane emAM kudaraDI gAmanuM nAma paNa noMdhyuM che. trIjo zilAlekha ApaNA jamaNA hAtha uparanA eka thAMbhalA upara korela che, je, upara sUcavyuM tema, ukelI zakAto nathI. (juo citra naM. 11 ane 12) ( A zilAlekho saMbaMdhI vizeSa vicAraNA A pustakanAM mAM ane 8mA prakaraNamAM karavAmAM AvI che.) graMthastha ullekha-zrI rAjazekharasUrijIe vi. saM. 1405 mAM racela prabaMdhakoza aparanA caturvizatiprabaMdhamAM vastupAlaprabaMdhamAM, agAu sUcavyuM tema, tavA majarAje mamaliTTo nAma varatAratiti (pR0 104) ane mAnasika madrAsamALa ghatirdharaLIyA (pR. 106) e rIte bhadrezvarane ullekha maLe che. zrI zubhazIla gaNikRta paMcazatI prabodha (prabaMdha) saMbaMdha Uke prabaMdhapaMcazatImAM jagaDUsaMbaMdhamAM madharapure vetA (05) ane madrazvarapura mAtrAme rASpa va(pR)e rIte bhadrezvaranuM nAma maLe che. ane purAtana prabaMdhasaMgrahamAM (pR0 80) vIsaladevavRttamAM atha bhadra zvare vasAhajagaDUnAmA vsti| bhane anyadA sa01315 varSe durbhikSakAle zrIvosalena caNaka truTI ma zvAdhyApArio nArANaya laH ti: e rIte bhadrezvarane nAmollekha thayelo che. zrI jagaDucarita-saMskRta bhASAnI A kRtinA racayitA pUrNima gacchanA 14 zrI dhanaprabhasUrinA ziSya zrI sarvAnaMdasUri che. kartAe ene mahAkAvya kahyuM che. emAM sAta sarga che, ane judA judA chaMdanA kula 38715 loko che. A caritamAM kartAe dareka sane aMte potAnA gurunuM tathA 14. rAma ravipakSavirAgamAnaka sarga 1, leka 3. rAWITH eTale pUrNimA pakSa. zrI maganalAla khakharane A gacchane khyAla nahIM hoya, tethI emaNe A paMktino artha "rAkA (eTale pUrNimAnA) zukala pakSanA jevA zobhAyamAna" evo karyo che. 15. zrI maganalAla dalapatarAma saMpAdita A kAvyanA chaThThA sarganA zArdUlavikrIDita chaMdanA 26mA eka ja zlokane saratacUkathI 26, 27 ema be naMbara nAMdhAI gayA che. eTale chaThThA sarganA 137nA badale 136 loka mujaba zlokenI A gaNatarI mUkI che, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha pitAnuM nAma ApyuM che tema ja je te samAM varNavela viSayane ulekha karyo che; paNa mahAkAvyane aMte prazasti ApI nathI, tethI emaNe AnI racanA kyAM ane kyAre karI te jANI zakAtuM nathI. paNa pUrNimA gacchanA sarvAnaMdasUrijIne lekhe visaM. 1465thI 1511 sudhInA maLe che, te uparathI ema kahI zakAya ke vikramanI paMdaramI sadInA uttarArdha ane seLamI sadInA prAraMbhanI vaccenA keIka samaye A kAvyanI racanA thaI hovI joIe. A kRti mahAkAvyanA prakAranI hevAthI emAM ghaTanAo pramANamAM ochI ane varNana vadhAre che. A kAvyamAM bhadrezvaramAM vikramanI teramI sadInI ane caudamI sadInI pahelI pacIzImAM thaI gayela ane potAnA duSkALa-nivAraNanA lokapakAraka kAryane lIdhe jagapitA,jagadeva ane jagadAtAra tarIke vikhyAta thayela zrImAla vaMzanA zreDI jagaDuzAnA caritranuM varNana karela che, eTale emAM Thera Thera bhadrezvarano ullekha hoya e svAbhAvika che. A kAvyamAM bhadrezvaranA killAnuM tathA sAgaranuM varNana paNa maLe che. jagaDuzAnA pitA sola zreSThI potAnA mULa vatana kaMthakoTamAMthI bhadrezvaramAM AvIne rahyA hatA (juo, saga2, loka 2,4,28). pAMcamA sagamAM pArakara dezanA rAjA pIThadeve bANAvalI bhIme baMdhAvelo bhadrezvarano killo toDI pADyo (zloka 1, 4) ane jagaDuzAe gUrjarapati lavaNuprasAda pAsethI lazkarI sahAya meLavIne e pharI baMdhAvyo ane e killo joIne pIThadevane evo AghAta lAgyo ke e tyAM ja marI gayo (zleka, 7, 16-42 ), e ghaTanAo varNavI che. ane chaThThA sagamAM jagaDUzAe bhadrezvaramAM zuM zuM karAvyuM tenI noMdha ApI che (leka 42-48). A kAvyane samagra rIte jotAM ema spaSTa lAge che ke jagaDuzAnA vakhatamAM bhadrezvaranuM baMdara dhIkatuM hatuM. A pustakamAM bhadrAvatI nahIM paNa badhe bhadrezvara nAma ja maLe che. zrI vardhamAna-pasiMha zreSThicaritrama-A paNa saMskRta kAvyamaya kRti che. A kRtinI prazasti 37 kaleka jeTalI lAMbI che. ethI jANI zakAya che ke enI racanA vi. saM. 1691mAM, zrAvaNa sudi sAtamanA roja, aMcalagacchanA mahAna pratApI AcArya zrI kalyANasAgarasUrinA paTTaziSya AcArya zrI amarasAgarasUrie vardhamAnazAnA putra jagaDunI vinatithI (kacchanI rAjadhAnI 16. zrI sarvAnaMdasUrinA samayanA nideza mATe juo, zrI agaracaMda nAhaTA saMpAdita bikAnera jaina lekha saMgraha, lekhAMka 624, 945; tathA 659, 675, 704, 770 vagere aMkanA lekho. zrI jagacarita" ne racanAsamaya A rIte vikramanI 14mI-15mI sadI vaccene nizcita hovA chatAM " gujarAtano rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa" bhAga 2, pR. 24mAM A caritanI racanAnI bAbatamAM lakhyuM che ke "daramyAna sarvAnaMda sUrie karachanA dAnavIra jagaDuzAha viSe varita (I.sa. 1260nA arasAmAM) nAme saMskRta prabaMdha ro". A lakhANamAM A caritane racanAsamaya I.sa. 1260 eTale ke vi.saM. 1316 hovAnuM lakhyuM che, te barAbara nathI. kAraNa ke A caritanA kartA zrI sarvAnaMdasUrie pote ja (sarga 7, zloka 35) lakhyuM che ke jagaDuzAnA svargavAsano (gUjarapati) arjunadeva vAghelAe paNa zoka pALyo hato. ane arjunadeva vAghelAne zAsanakALa to visaM0 1318 thI 1341no nizcita ja che, Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAvatI nagarI bhuja nagaramAM) karI hatI (saga 9, zlAka 33-36).17 A caritranA kartA A banne bhAI enA samakAlIna tema ja emaNe karela saMkhyAba`dha dhama kRtcAnA sAkSI hatA; ane A kRtinI racanA thaI tenI traNa varSa pahelAM ja vaSaeNmAna zAhanA svargavAsa thayA hatA; ane pasiMha zAhanA svargavAsa A caritranI racanA thaI te pachI traNa varSa thayA hatA, eTale emaNe te A ciratra sAMbhaLyuM paNa hatu .18 tethI A caritramAM vadhu vavAmAM AvelI ghaTanAenI yathArthatAmAM zakA karavAne avakAza rahetA nathI. A ciratra nava sa`mAM vahe cAyelu che; ane emAM juTThA judA chaDhanA badhA maLIne pa93 zleAkeA che. zrI vardhamAna ane padmasiMha e khAMdhava-elaDInu' mULa vatana kacchamAM sutharI gAma pAse ArIkhANA gAma hatuM. vamAna zAhanA samaya vi.sa0 1606thI 1688 sudhInA ane padmasiMha zAhanA samaya vi sa0 1617thI 1694 sudhInA hatA; ane, dAnezvarI jagaDUzAnA pitA sAla zreSDInI jema, A banne bhAI e peAtAnu' bhAgya ajamAvavA ArIkhANAthI bhadrAvatImAM AvIne vasyA hatA ( sa 2, zlAka 45). ane dariyAmAge vepAra kheDIne emaNe aDhaLaka sa...pattinI kamANI karI hatI. A banne bhAI enI kArya bhUmi bhadrAvatI nagarI hatI, eTale A ciratramAM enu' vana sArA pramANamAM hoya emAM zI navAI ? A caritranI vigatA uparathI spaSTa lAge che ke duSkALabhaMjaka jagaDUzA pachI aDhIseA varSa' paNa bhadrAvatInu khaMdara khUba jAheAjalAla ane dariyAI AyAtanikAsanu tema ja kariyANA vagerenA vepAranu` mATu' mathaka hatuM. ( sa 2, zlAka 46-48 ), <3 bhadrAvatInA vepArIonA cIna sAthe paNa vepAra cAlatA hatA, ane ethI emane tathA kaccha dezane paNa ghaNI kamANI thatI hatI, e joI ne eka vAra padmasiMha zAhane paNa cIna javAnA 17. vamAna zAhane vIrapAla, vijapAla, bhAramala ane jagaDu nAme cAra putro hatA. (sa 9, zloka 7), emAM sauthI nAnA putra jagaDu eTaleA badhA udAra hatA ke enI udAratAne joIne dukALabha'jaka jagaDuzAnuM smaraNu thaI AvatuM hatuM (sa 9, zlAka 38). A jagaDuzAnAM lagnamAM vamAna zAhe traNa lAkha mudrAonu kharca karyuM hatuM ane cAra hajAra cAraNAne darekane eka eka UMTa bheTa ApyA hA. (sa 8, zloka 6-7). A cAra hajAra UTA lagnaprasaMge bheTa ApyAnI ramUjabharI kathA " zrI vidhipakSa (aMcaLa) gacchIya maheATI paTTAli " mAM (pR0 336 ) A pramANe noMdhI che : " jagaDu zAhanA vivAhamAM kanyAdAna ApatI veLAe tenI vidhi karAvavA mATe vadhamAna zAhanA munIma gArane (kulagurune) bAlAvavA mATe jyAre tene ghera gayA, tyAre te gAre hAMsI karI te munImane kahyuM ke, zuM tArA zeTha amAne uMTaTyuTanu dAna ApavAnA che? ke jethI tuM ATalI utAvaLa kare che ? te hakIkata munIme AvIne vadhu mAna zAha zeThane kahevAthI pAtAnI kIti vadhAravA mATe temaNe te prasaMge ekaDA thayelA cAra hajAra gArAne (bhAjakAne-kulagaruone) darekane e kaika uMTanI ki Mmata ApI khuzI karyA. evI daMtakathA prasiddha che." 18. jue ; aMcaLaga7 digdarzIna. pR0396, phakarA 1639 : " sa01694mAM padmasiha zAhanI vinaMtithI AcArya' (kalyANasAgarasUri) mAMDavImAM cArtumAsa rahyA. paM. suMdarasAgarajIe zreSThIne amasAgarasUriviracita emanuM caritra bhASAMtara sahita samajAvyuM, je sAMbhaLI padmasiMha zAha prasanna thayA. '' Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahezvara-vasaI mahAtIthara vicAra Avyo ane e mATe emaNe pitAnA vaDIla bhAI vardhamAna zAhane pitAne cIna javAnI anumati ApavAnI vinati karatAM kahyuM ke atha cenme tavAdeza-stadA laabhsmutsukH| vAkya vAnapatra- zrInaleze praviMa: I -sarga 2, zloka 54. (eTale jo A5 AjJA Ape te, lAbha meLavavA mATe utsuka e huM ullAsathI vahANamAM besIne cIna dezamAM jAuM.) A paddhasiMha zAhano daDha nizcaya jANIne vardhamAna zAha enI mAgaNane vadhAvI letAM kahe atha tannizcayaM jJAtvA vardhamAno'pi taM jgau| / varSamAnaH savA varagho ! pawthA 3 sameghara || -sarga 2, zloka 60. (have tene nizcaya jANIne vardhamAna zAhe paNa ene kahyuM ke he bhAI lakSamIne vadhAre karIne, tuM vahele vahelo pAcho Avaje !) A rIte moTA bhAInI rajA laIne cIna deza mATe ravAnA thayela zreSThI paddhasiMha zAha e dezanA kayA baMdare pahoMcyA ene ullekha paNa A caritramAMthI maLe che, je A pramANe che - mAsatrayamatikramya pAptaM kantAnabaMdire / prerita ghawfhya mAnavaiTava . -sarga 2, zloka 65. (jANe paddhasiMha zAhanI manokAmanA (mananI utkaMThA)thI prerAyuM na hoya ema te (vahANa) traNa mahinA pUrA thayA eTale (cIna dezanA) kaMtAna nAmanA baMdare pahoMcI gayuM.) cInathI pAchA pharatAM paddhasiMha zAha cInamAM thayela potAnA yulanacaMga nAmanA mitrane paNa pitAnI sAthe bhAratamAM letA AvyA hatA, evI mahatvanI vAtanI noMdha paNa A caritranA kartAe lIdhI che, je joIne AnaMda thAya che. e noMdha pramANe che - suhRdamekamatho dhanina nija-mamRtatulyavacaHsvavazIkRtam / yulanacaMga sunAmayuta varaM vividhadezanirIkSaNasotsukam // __sa svasAdhaM samAdAya samAgAnnijapotake / hovA savane mUri, vANi madhura varaNa che -saga 3, leka 4, 5. (pachI pitAnI amRta jevI vANIthI pitAne vaza karelA (ane) judA judA deze jevAne utsuka evA pitAnA yulanacaMga nAmanA eka uttama ghanavAna mitrane potAnI sAthe laIne (tathA) ghaNI khAdhAkhorAkI ane uttama mIThuM pANuM laIne te (paddhasiMha zAha) pitAnA vahANa para AvyA.) - pachI to e yulanacaMga kacchamAM bhadrAvatI nagarImAM vardhamAna zAhane mahemAna bane che, bane bhAIonI prAmANiktA ane dharmaparAyaNatAne joIne khUba rAjI thAya che, eka mahinA sudhI emanI mahemAnagatI mANe che ane chevaTe emane pitAnA ADatiyA (ejanTa) banAvIne Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAvatI nagarI cIna pAche| jAya che (saga 3, zlAka 32-48),19 ApaNA atyAranA vakhatathI phakta 360-370 varSa pahelAM khanelI A aitihAsika ghaTanA jema jaina sa dhanu' tema ja A e dharmaniSTha bhAI AnuM gaurava vadhAranArI che, tema te kALe bhadrAvatI nagarI kevI unnatinA zikhare hatI enu' paNa sUcana kare evI che.20 19 kacchanA baMdarI vepAra bhadrAvatI mAraphata paNa jUnA vakhatathI cAlatA hatA. e mATe zrI DuMgarazI dharamazI saMparTa, emanA "kacchanuM vepArata tra" nAme pustakamAM (pR06) lakhyuM che ke " kacchanA vepAra viSe sI kadara pAdazAhathI te pachInA trIkA isArA lakhe che. paratu kacchatI prAcIna bhadrAvatI eka sarasa baMdara hatuM. ane tyAMnA vepAra ane tyAMnuM vahANavaTuM ativikAsane pAmyAM hatAM, teramA saikAmAM e bhadrAvatImAM jagaDuzAha nAme moTA vepArI thaI gayA che. e ahu dhanavAna hatA. tenI aneka peDhIe dUra dezAvaromAM hatI. tenAM vahANA jagatanAM baMdarAmAM kiMmati mAla laI AvA karatAM hatAM." t gujarAtanA ItihAsa ane sAhityanA meTA vidvAna ane puraskartA, svanAmadhanya agreja amaladAra zrI elekajhAnDara kinlAka phrAse racela " rAsamALA ''nA bhAga khIjAmAM (gujarAtI anuvAda,trIjI AvRtti,sane 1927; pR0 467-472 tathA pR0 512-516mAM) jagaDuzA, bhadrezvara ane panarAtarAnA nAme prasiddha thayela trivASika duSkALa saMbadhI keTalIka mAhitI ApavAmAM AvI che. temAM (pR0 470-471) bhadrezvara kacchanuM meATuM baMdara heAvA aMge lakhyuM che ke " A samaye (jagaDuzAnA vakhatamAM) bhadrezvara e kacchanu` mATu' baMdara hatuM; tyAMnA vyApAriyA ghaNA cheTenA dezA sAthe vepAra calAvatA hatA. tyAMnAM vhANu samudra kinArAnA dezA bhaNI jatAM hatAM ane te dezanAM vhANu kaccha bhaNI AvatAM hatAM. jagaDUzAha eka meTeDa vepArI hatA. tenAM vhANu paradeza jatAM hatAM, ane plecchAnI sAthe vepAra karIne temanI pAsethI paNa eNe dhana prApta karyuM" hatuM.'' pa bhadrezvara tItha sabadhI kaI mAhitI ke sAmagrI maLI zake ema Aya tA te mATe hu* tA. 21-3-75nA rAja bhujanA jANItA vakola ane purAtattva ane itihAsanA abhyAsI zrI kaMcanaprasAdabhAI chAyAne bhujamAM maLyA tyAre teoe bhadrAvatI nagarInA utka kALamAM ene vistAra eTalA heAvAnu anumAna karyuM` hatu` ke va`mAna bhadrezvara gAmathI thoDAka mAIlanI dUrI para Avela haTaDI gAma e nagarIne ja eka bhAga haze ane tyAM bhadrezvaranuM hATa eTale ke bajAra heAvAthI enu' nAma haTaDI paDayuM heAvu joIe. "" 20. kacchanA vatanI, dariyAI vidyAnA niSNAta abhyAsI ane dAyakAo sudhI khAnagI tathA sarakArI khAtAmAM kuzaLatApUrvaka dariyAI kAmagIrI bajAvI yazanAmI banelA sva, caMdrazaMkara amRtalAla buca phe^ " sukAnI e " devA dhAMdhala '" nAme dariyAI navalakathA lakhI che. e pustakamAM (AvRtti khIjha, sane 1974, pariziSTa chaeN, pR0 304) A aMge noMdhyuM che ke-- ApaNI prAcIna kahevata che ke " je jAya jAve, te pAche| kadI na Ave; paNu jo Ave te (eTaluM' dhana lAve ke ) enAM pariyAM te pariyAM khAle'. A mAhAtmya vamAna zeTha jevA vahAvaTIe ane devarAja jevA dariyAsAraMgAnu` hatu` ne TheTha vekakALathI mAMDI lagabhaga gaIkAla sudhI meAjuda hatuM." A ullekha paNa vamAna zAha ane padmasiMha zAhane cIna vagere dezo sAthe vepAra-vyavahAra heAvAnI vAtanuM samarthana kare che. A navalakathAnA pahelA bhAgamAM " va mAnazeDha " nAmanuM eka 20muM prakaraNa paNu ApavAmAM AvyuM che. A uparAta, padmasiMha zAha vepAra mATe cIna dezamAM gayA, tyAM emane culanacaMga nAme vepArI sAthe mitratA jevA saMbadha thayA ane culanacaMga padmasiMha zAha sAthe bhadrAvatI nagarImAM AbhyA vagere prasaMgAnu'vaNuMna " zrI vidhipakSa (aMcaLa) gacchIya maheATI paTTAvalI "mAM (pR0 278-280) paNu Apyu che. dz Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha vaLI, A caritramAM A banne bhAI ee bhadrAvatInA zrI pArzva nAtha maMdiranA doDha lAkhanI 2kama kharacIne jIrNoddhAra karAvyAnu neAMdhavAmAM Avyu che (saga 8, zlAka 11-13); te uparAMta emAMthI bhadrAvatI nagarI pahelAMnA vakhatamAM " kauzAMkhI "nA nAmathI jANItI hatI, evI sAva navatara vAta paNa jANavA maLe che, je A pramANe che---- " kauzAmbIti purA yasyAH khyAtaM nAma mahitale / sAmprata vite madrA-vatIti vizrutA-hiMsA // -sa (pahelAM pRthvImAM je kauzAMkhInA nAmathI jANItI hatI, te atyAre vikhyAta che.) A caritramAMthI eka bIjI vAta e paNa jANavA maLe che ke vamAna zAhanA vi. saM 1688nI sAlamAM svargavAsa thayA tyAre emanA nAnA bhAI padmasi'huM zAhe peAtAnA mATA bhAInA agnisa skAranI bhUmi para, traNa lAkhanI rakama kharacIne, suMdara zilpathI zeAbhAyamAna ane jemAMthI mIThuM pANI nIkaLyu hatu evI vAva A nagarInI pAse karAvI hatI ane enI najIkamAM, peAtAnA bhAInA kalyANa mATe, zrI zAMtinAtha bhagavAnanI derI karAvI hatI (saga 9, zlAka 5,6). jotajotAmAM A badhu' ja kevu* kALacakranA jhapATAmAM AvIne nAmazeSa thaI gayu` ! bhadrAvatI jevI vaibhavazALI nagarIne paNa vinAza kevI rIte thayA, enuM kAraNu lakhavAnu` duHkhada kArya paNu A caritranA sarjakane ja karavu' paDayu, e paNa kALanI kevI karuNatA lekhAya ! AcAya zrI amarasAgarasUrijIe lakhyu che ke-- 8, zlAka 11. bhadrAvatInA nAmathI " pachI eka vakhate bhadrAvatImAM mahAmArI-marakInA moTA rogAcALA phATI nIkaLye. emAM ghaNAM lekA marI gayAM ane tethI dhIme dhIme e nagarI ujjaDa thaI gaI 21 ane enI jAheAjalAlI kALanA bhAga banI gaI. eTale pachI e nagaranA rahevAvALA paNa ene tyAga karIne najIkanAM ane dUranAM judAM judAM gAma-nagarAmAM jaI vasyA. ( sa 9; leAka 26-28) A caritramAM bhadrezvaranA ullekha bhadrAvatI tarIke ja karavAmAM AvyeA che. vadhu mAna-padmasiMha zAhanA samayamAM A nagarInI A rIte paDatI zarU thaI te thaI; pachI e nagara kacAreya peAtAnA purAtana vaibhAvane pharI meLavI na zakyu', eTaluM ja nahIM, e vadhu ne vadhu verAna thatu gayuM, ane enI lakSmInA mukhya nimittarUpa ratnAkara-sAgara paNu, jANerisAI ne, dUra khasI gayA ane ene khaMdarI vyavahAra ane vepAra paNa sadAne mATe bhAMgI paDayA. 21. ' zrI vidhipakSa (aMcaLa) gacchIya maheATI paTTAvalI ' mAM (pR0 34ra) A bAda vikramasa'vata 1689nI sAlamAM te bhadrAvatI nagarI paNa marakI, vAyu (jhaMjhAvAta ke Ardika daivika kApathI ujjaDa thaI gaI. '' tathA jue, " acalagacchadigdarzana, ", pR. prazastiomAM bhadrezvaranA ullekha--jema zilAlekhAmAM ane pustakAmAM bhadrezvarane ullekha maLe che, tema prAcIna pustakAnI prazastio-puSpikAomAMthI paNa eneA ullekha maLI aMge lakhyu` che ke tyAra vAvAjhoDu') tathA jalapravAha 395, phakarA 1633. ,, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAvatI nagarI AvavA joI e. jaina sAhityanA vizALa bha'DAramAMnA thADAka paNa graMthA tA A nagarImAM racAyA hAya evu' bane. A dRSTie--AvA ullekha zeAdhavA mATe--prazastisa'graha tathA hastalikhita gra'thabha'DArAnI keTalIka chapAyelI cAdIe joI, paNa emAMthI phakta eka ja keTalAgamAMnI prazastimAMthI bhadrezvaranA ullekha maLyo che. pATaNanA hastalikhita bhaMDArAmAMnI hastapratAnI savistara yAdI AgamaprabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAje taiyAra karI che; enA paheleA bhAga "DiskIpTiva keTaleAga epha menyuskripTsa ina dhI jaina bhaMDAsa eTa pATana," pArTa 1nA nAmathI pragaTa thayA che. emAM (pR0 40) pATaNanA saMghavInA pADAnI zrI uttarAdhyayana sUtranI eka tADapatrIya prata bhadrezvaramAM lakhAI hatI, enI prazasti ApavAmAM AvI che, je A pramANe che-- 1309 ASADha vadi ....se me zrI bhadrezvare voratilakena bhuvanasundari ( rI) yeAgyA pustikA livitA / vi. sa0 1309 nA samaya e tA jagarUzAnA samaya hatA. eTale A prata jagaDrezonA samayamAM bhadrezvaramAM lakhAI hatI. jo bIjA graMthabhaDArAmAMnI hastapratAnI prazastie (puSpikAe) tapAsavAnA avasara maLe te kadAca emAMnI koIka pratamAMthI paNa bhadrezvaranA ullekha maLI AvavAnI sa'bhAvanA kharI. da thADAka noMdhapAtra ullekhA-- " tIrthaM mALA ''mAM (4058) neAMdhyuM che ke (vikramanA) teramA saikAmAM bhadresara kaccha dezanI rAjadhAnInuM zahera hatu, vIradhavaLa rAjAe kacchapati bhImasa'ne jItyA hatA. " DA.majese ripATa ena dhI enTIkathITIjha epha kAThiyAvADa enDa kaccha "mAM (pR. 206-207) nAMkhyu che ke bhadrezvaranA rAjAe, peAtAnA lazkarane sahAya karavA mATe, vi. sa'0 1149mAM bhadrezvara eka vANiyAne girA tarIke lakhI Apyu hatu ane vi. sa 1182mAM ( kharI rIte 1282mAM ) jagadeva zAhane bhadrezrvara bheTa maLyuM hatu. vi. saM 1592mAM jAma rAvaLe bhadrezvara upara kabajo karIne chevaTe, AcAya AnaMdavimaLasUrinA upadezathI, e varSAM pachI bhadrezvaranA derAsarane khAra gAma bheTa ApIne e saurASTramAM cAlyeA gayA hatA. sattaramI sadInA uttarA mAM hAlA DuMgarajIe bhadrezvara paDAvI lIdhuM hatu, paNa zrIvivekahA~ giNanA samajAvavAthI vi. sa0 1659mAM ene chUTu karyu hatu.. vi. saM 1749 (sane 1693)mAM maheAsama mege bhadrezvara upara hallA karIne maMdira ane mUrti enuM khaDana karyu. ane vi. sa' 1819 ane 1866nA samaya daramyAna bhadrezvaranA killA jamInadAsta thayA ane enI meATI mATI zilAo tathA maMdiranA paththarone leAkeA muDadrA khaMdara, mudrA zahera tathA peAtAnAM gharAnA bAMdhakAma mATe upADI gayA. A samaya daramyAna kacchamAM jADejA rAjava'zanu' zAsana ekadara sthira thavA chatAM A nagara uttarAttara vadhu ne vadhu upekSita ane verAna thatu gayuM; ane chatAM bhadresara-vasaI tIrthanuM maMdira, samayanAM ane kudaratanAM aneka AkramaNA AvavA chatAM, eka A bIjA rUpamAM TakI rahyuM. jUnI bhadrAvatI nagarI-vartamAna bhadrezvara gAma-nA vaibhavazALI ane gauravabharyo bhUtakALanAM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha ane enI caDatI-paDatInAM darzana jema upara ApelI savistara mAhitImAMthI maLI rahe che, tema A gAmanI atyAranI sthiti paNa ene bhUtakALa bhavya hovAnI sAkSI pUre che. khodakAmanI jarUra je sthAna upara A tIrtha ane vartamAna bhadrezvara gAma vaseluM che, tene pharatI ekAda mAIlanA gherAvAnI dharatI joIe to, prathama najare ja ema lAge che ke, e dharatI UMcANamAM AsapAsanI bIjI dharatI karatAM kaMIka judI paDe che. bhavara-vasaI tIrtha DAka UMcANavALI TekarI upara vaseluM che [citra naM. pa ], e joIne koI paNa purAtattavanA abhyAsIne ema lAgyA vagara na rahe ke A dharatImAM kudarate sajela parivartano ane mAnavIe sajola uthAna-patana-ema bhUgoLa ane ItihAsane Are banelI mAnavasaMskRtinA Aroha-avarohane sUcavatI keTalIye ghaTanAo chupAyelI -daTAyelI paDI hovI joIe. A TekarALa bhUminuM sAmAnya khodakAma karatAM paNa, avAranavAra, keTalIka evI sAmagrI maLI Ave che ke jethI ema cokkasa lAge che ke purAtatvIya zekheLa ane khAsa karIne khodakAma mATe A sthAna phaLadrupa jamIna jevuM che; ane, Avo prayAsa karavAmAM Ave te, emAMthI A bhUminAM (tema ja kaccha pradezanA paNa) ItihAsa ane purAtattva upara tema ja enI prAcIna bhaugolika sthiti upara paNa prakAza pADe evI sAmagrI sArA pramANamAM maLI AvavAnI ghaNI saMbhAvanA che. vaLI, vasaI jaina tIrthanA derAsaranI UMcANavALI jamInanI AsapAsa najara karIe to, dUranA tathA najIkanA bhAgamAM, jamInadosta thayelI ke jarjarita hAlatamAM atyAre paNa TakI rahelI brAhmaNa, IslAma ane jaina ema judA judA dharmo sAthe saMbaMdha dharAvatI tema ja bIjA prakAranI paNa nAnI-moTI saMkhyAbaMdha ImArato evI UbhI che ke je A sthAnanI eka samayanI unata sthitinI tathA prAcInatAnI gavAhI pUre che. bhadrezvara nagarInA patananI sAthe sAthe, nagarIthI dUra khasI gayele dariyAkinAre, vartamAna bhadrezvara gAmathI doDheka mAIlanI dUrI para Avela cokhaMDA mahAdevanA nAmathI oLakhAtuM ekalasaMgI maMdira jevuM zAMta-suMdara sthAna, ane derAsarathI beeka pharlAga jeTale ja dUra vasela navA bhadresara gAmamAMnI keTalIya nAnI-moTI ImArato, tathA taLAva ane pALiyA vagerenAM zilpa uparathI paNa A sthAnanI prAcInatAno khyAla Ave che. A che bhadrAvatI nagarInI thoDIka kahAnI. have A nagarInA vasaI jaina tIrthanI sthApanAnI kathA joIe. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthanI sthApanA vizALa sAgarakinArAthI zobhatA kaccha dezane eka bhAga atyAre muMdrA tAlukAnA nAme oLakhAya che. A tAlukAmAM bhadrezvara nAme nAnuM gAma AveluM che; jUnA vakhatamAM e bhadrAvatI nAme mATI nagarI hatI. e vepAranuM moTuM mathaka hatuM, enuM baMdara dhIkatuM hatuM, ane dUra dUranA deze sAthe ene ghaNo vepAra cAlato hato. itihAsaprasiddha A prAcIna nagarInI caDatI-paDatInI kathA gayA prakaraNamAM ApavAmAM AvI che. ane A nagarI upara avAranavAra AvatI rahelI jAta jAtanI ApattionI vizeSa vigate sAtamA prakaraNamAM noMdhavAmAM AvI che. A bhadrAvatI jemAM eka kALe khUba samRddhizALI nagara hatuM, tema e bhUtakALamAM jaina dharmanuM moTuM tIrthadhAma hatuM, ane atyAre paNa eka jAjaramAna jaina tIrtha tarIke enI gaNanA thAya che. A tIrthanI sthApanAnI kathA-vArtAno cheDo to cheka pacIsa varSa jeTalo jUnA vakhata sudhI pahoMce che. zramaNa bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachInA taratanA ja samayathI A vAta zarU thAya che. pacIsaso varSa pahelAM bhadrAvatI nagarImAM harivaMzanA rAjA siddhasena rAjya karatA hatA. devacaMdra nAmanA dharmAnurAgI jaina zreSThI e nagaramAM rahetA hatA. vaLI, jIvanabhara niSThApUrvaka saMpUrNa bahmacaryanuM pAlana karIne jeo Adarza ane pavitra dharmAtmA daMpatI tarIkenuM gaurava pAmyAM hatAM ane jemane gRhasthAzrama saMyama ane tapanI ArAdhanAthI khUba prazaMsApAtra banyo hato, te vijaya zeTha ane vijayA zeThANa paNa A nagaranAM ja nivAsI hatAM. eka vAra guru mahArAjanA mukhethI tIrthaMkaradevanI pUjA bhaktino mahimA sAMbhaLIne zreSThI devacaMdranA aMtaramAM jinamaMdira banAvIne emAM trevIsamA tIrthaMkara bhagavAna pArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA karAvavAnI bhAvanA jAgI UThI. emaNe tarata ja potAnI bhAvanAno amala karyo ane bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 23mA varSe eka bhavya jinamaMdira caNAvIne emAM bhagavAna pArzvanAthanI pratimAnI kapila kevalInA hAthe pratiSThA karAvI ane e rIte potAnA manoratha saphaLa karyA. tyArathI bhadrAvatI-bhadrezvara kacchanI bhUminuM eka prasiddha jaina tIrtha banyuM che ane jaina zAsananI prabhAvanA karIne aneka AtmAonA uddhAranuM nimitta banatuM rahyuM che. potAnI sthApanA pachI A tIrthadhAme paNa, bhadrAvatI nagarInI jema, udaya-astanA aneka yugo joyA che. e badhuM chatAM atyAre enA udayane yuga jAgI UThayo hoya ema e vadhu ne vadhu prabhAvazALI banatuM jAya che, ane vadhu ne vadhu yAtrike ene lAbha levA AvatA rahe che. bhadrezvara-vasaI jaina tIrthanI sthApanAnI A TUMkI kathA che. A kathAmAMnI keTalIka vAte vicAravA jevI che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha tAmrapatra aMge vicAraNA upara A tIrthanI sthApanA vIra nirvANa saMvata 23mAM zreSThI devacaMdra karIne emAM bhagavAna pArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA karyAnI je vAta lakhI che, te eka tAmrapatramAMthI maLelA eka ulalekhane AdhAre lakhI che. A prasaMganI vigato A pramANe che - zrI bhadrezvara-vasaI tIrthane chelle jIrNoddhAra, soeka varSa pahelAM, vi. saM. 1934mAM zarU karavAmAM Avyo hato, ane, pAMceka varSa bAda, vi. saM. 1939mAM e pUro thatAM, e ja varSanA mAha zudi 10nA roja maMdiranI pratiSThA karavAmAM AvI hatI. A jIrNoddhAra daramyAna derAsaranA gabhArAnI pAchaLanI bhIMtamAMthI eka nAnuM tAmrapatra maLI AvyuM hatuM. e tAmrapatramAMnuM lakhANa kacchamAM keIthI ukelI zakAyuM nahIM tethI, ema lAge che ke, e vakhatanA jaina vetAMbara mUrtipUjaka saMghanA tapagacchanA mahAna jJAnI prabhAvaka puruSa ane deza-videzamAM jANItA AcArya mahArAja zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI (zrI AtmArAmajI) mahArAja upara meklavAmAM AvyuM hatuM; ane, A bAbatamAM je kaMI vAta noMdhAyelI maLe che te uparathI evuM jANavA maLe che ke, emaNe e tAmrapatra emanA khUba suparicita ane emanA tarapha ghaNe AdarabhAva dharAvanAra kalakattAnI dhI eziyATika sosAyaTI oNpha baMgAlanA mAnadamaMtrI DaoN. e. epha. rUDolpha honala (A. E. Rudolf Hoernale C. I. E.) upara vAMcavA mATe mokalyuM hovuM joIe.1 1. AcArya zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI mahArAjane vi.saM. 1943mAM pAlItANAmAM AcArya padavI maLI te daramyAna jainadharmanA eka mahAna vidvAna tarIke emanI nAmanA deza-videzamAM prasarI gaI hatI ane De, rUDopha hanala sAthe emane, jJAnayogane kAraNe, evo nikaTane ane AtmIyatAbharyo saMbaMdha thaI gayuM hatuM ke sane 1890 mAM (vi. saM. 1946mAM) De. honale pote saMpAdita karela upAsakadazAMga sUtra emane arpaNa karyuM hatuM; ane e arpaNa mATe saMskRta bhASAnA AdaranI lAgaNuthI UbharAtA cAra ke emaNe racyA hatA; ene pahelo ane cothe bleka A pramANe che - durAgrahadhvAntavibhedabhAnA ! hitopdeshaamRtsindhucitt!| sandehasandAhanirAsakArin ! jinektidharmasya dhurandharA'si // 1 // kRtajJatAcinamida granthasaMskaraNa kRtin / / yatnasampAditaM tubhya zraddhayAtsRjyate mayA // 4 // De. henalanA A udgAro e vAtanI sAkSI Ape che ke teo AcArya mahArAja tarapha bhakti ane kRtajJatAnI UMDI lAgaNI dharAvatA hatA. vaLI, kalakattAnI esiyATika sosAyaTI opha beMgAlanA "jarnala opha dhI eziyATika sosAyaTI opha beMgAla " nA sane 1889nA 57mA volyumamAM saMsthAnI kAryavAhInA ahevAlamAM (pU0131) chapAyela hakIkata uparathI jANI zakAya che ke sosAyaTInA sabhyonI eka sabhAmAM Do. harbale muni zrI AtmArAmajI-AnaMda vijayajIe taiyAra karela jainadharmanI kALagaNanA, tathA enA vibhAgo tathA peTAvibhAgonI ( ga che ane peTAgonI) samajutI Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA sthApanA je aMgreja viddhAna sAthe AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjane A gADha saMbaMdha hoya emane teoe A tAmrapatra vAMcavA mATe mokalyuM hoya te taddana banavA jega,ane manamAM UtarI jAya evI vAta che. Ama chatAM zrI AtmArAmajI mahArAja ke Do. harbala-e bemAMthI keIe, A bAbatamAM emanI vacce kaI patravyavahAra thayo hato, e vAtano kyAMya nirdeza karyo hoya evuM, sArA pramANamAM zodha karavA chatAM, jANavA maLyuM nathI, e kaMIka navAI upajAve evI vAta che. A tAmrapatrano jeTale aMza vAMcI zakAya che, te AcArya zrI AtmArAmajI mahArAje racela ane bhAvanagaranI zrI jainadharma hitecchu sabhA taraphathI vi. saM. 1944 (sane 1888) mAM pragaTa thayela "ajJAnatimirabhAskara"nI pahelI AvRttimAM chapAyela che. vi. saM. 1944nI sAla eTale A tAmrapatra maLI AvyuM, te pachInAM 7-8 varSa jeTalo TUMka samaya. A hakIkata paNa A tAmrapatra maLI AvyAnI vAtane pramANabhUta mAnavA prere che. A tAmrapatramAMnuM jeTaluM lakhANa ukelI zakAyuM hatuM, teTaluM A graMthamAM (AvRtti pahelI, khaMDa 2, pR013; vi.saM. 1962 nI AvRtti bIjI, pR. 176) chapAyela che, ane te A pramANe che 10. devacaMdrIya zrIpArzvanAthadevasyato .f / 23 / ApatuM raMgIna vaMzavRkSa batAvyuM hatuM. A uparathI paNa joI zakAya che ke e be vacce kevo sAro saMbaMdha pravartatA hatA. vaLI, sane 1893 (vi.saM. 1949) mAM amerikAnA cikAge zaheramAM varlDajha pArlAmenTa opha rilijiyansa (vizva dharma pariSada) nuM adhivezana maLyuM hatuM, temAM jainadharmanA pratinidhi tarIke upasthita rahevAnuM AmaMtraNa kevaLa AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjane ja maLyuM hatuM, te emanI DI vidvattA tathA AvA vidvAne sAthenA saMbaMdhanA kAraNe ja. pitAnA sAdhudharmanA AcArone kAraNe AcArya mahArAja pote te adhivezanamAM rahetA gayA, paNa potAnA pratinidhi tarIke, te vakhatanA muMbaInA jaina esosIezana opha InDIyAnA maMtrI, zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhIne mokalyA hatA ane zrI vIracaMdabhAIe tyAM kevaLa jainadarzana upara ja nahIM paNa bhAratanAM badhAM darzane upara lokabhogya ane hRdayaMgama bhASaNe ApIne khUba nAmanA meLavI hatI, te suvidita che. zrI vIracaMdabhAI gAMdhInAM A bhASaNo "Systems of Indian Philosophy" nAme pustakarUpe zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI taraphathI pragaTa thayAM che. A hakIkata e vAtanuM sUcana kare che; eka te AcArya mahArAja zrI AtmArAmajI mahArAjanI nAmanA samartha jena AcArya tarIke deza-videzamAM phelAyelI hatI; ane bIjuM, De. henala sAthe emane nikaTane saMbaMdha hato. 2. A varSo daramyAna DaoN. henala kalakattAnI eziyATika sosAyaTI opha beMgAlanA mAnadamaMtrI hatA, eTale e saMsthAnuM "jarnala opha dhI royala esivATika sesAyaTI opha beMgAla" nAme sAmayika emanA saMpAdakapaNuM nIce ja prakAzita thatuM hatuM. A jarnalanA sane 1878thI te sane 179 sudhInAM-47thI 59 sudhInAM-13 vaoNlyume amadAvAdanI gujarAta vidyApIThanI lAyabrerImAM tapAsavA chatAM A tAmrapatra saMbaMdhI kazI mAhitI emAMthI maLI nathI. A uparAMta "inDiyana enTIkarI" trimAsikanA sane 1872thI 1921 sudhInAM 50 varSanA aMkonI lekhakasacI tathA viSayasacI amadAvAdanI gujarAta vidyAsabhAmAM joI, te emAMthI paNa A saMbaMdhI kazI vigata maLI nathI. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha A paMktino artha evo karavAmAM Ave che ke "bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 23mA varSe, devacaMdra nAmanA zrAvake, bhadrezvaramAM, zrI pArzvanAthanA jinamaMdiranI sthApanA karI hatI." uparanI TUMkI sarakhI paMktimAMthI A bhAva tAravavAnuM kAma agharuM che ane e artha karavA mATe bIju paNa keTaluMka lakhANa maLI AvavuM athavA e tAmrapatramAMthI ukelAvuM joItuM hatuM. paNa jyAre khuda AcArya zrI AtmArAmajI mahArAje pote ja A paMktino Avo artha karavAnuM munAsipha mAnyuM che, eTale pachI A aMge bIjI rIte vizeSa vicAra karavAno bhAgye ja avakAza rahe che. ane chatAM, vizeSamAM, zrI AtmArAmajI mahArAje pote ja A lakhANanA arthanI bAbatamAM ajJAnatimirabhAskara"mAM (bane AvRttio, anukrame pR0 14, ane 177) lakhyuM che ke " isa caityake aitihya rUpa kharaDemeM tathA kaccha bhUgolameM likhA haiM. zrIvorAt saMvata 23 varSe yaha jina caitya jina madira banAyA. isa vAste hamane tAmrapatrake lekhakI kalpanA bhI isake anusArahI karI hai. paraMtu kisI gurugamyatAse nahi karI hai. isa vAste isakI kalpanA koI buddhi mAn yathArtha anya tareM bhI karake mereko likhe to bar3A upakAra hai " AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjanA A uddagAro uparathI to ema paNa lAge che ke A paMktine vadhAre nizcita artha jANavA maLe ema teo pote paNa icchatA hatA. vaLI, A lakhANa ke tAmrapatranI uparokta paMkti aMge teoe A pustakamAM (pR. 176-177) bhASA ane lipinI daSTie je arthavicAraNA karI che, te uparathI emaNe A bAbatamAM DaoN. helane kaMI puchAvyuM hoya athavA DaoN. hAle teozrIne kaMI sUcavyuM hoya, e keI aNasAra sarakho paNa maLato nathI. ane chatAM A vAta sAthe DaoN. harnalanuM nAma saMkaLAyeluM maLe che te paNa eka hakIkata che. meM tapAsela sAmagrImAM A prakArano sauthI jUno (Azare vi. saM. 1985na) nirdeza "zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA" mAM (pR. 119) maLe che, te A pramANe che saMvata 1939nI sAlamAM, jyAre A maMdirane jIrNoddhAra thato hato tyAre, maMdiranI pAchalI dIvAlamAMthI eka tAmrapatra maLyuM hatuM, ane jenI nakala zrImAna pU. pA. vijayAnaMdasUrIzvarajI tthA royala eziyATika sosAyaTI kalakattAne eNnararI sekreTarI e. epha. rUDolpha henala tarapha mokalavAmAM AvI hatI. ane teoe zAstrIya tapAsathI nirNaya karyo hato ke-" bhagavAna mahAvIra pachI trevIsa varSe devacaMdra nAmanA vaNake pArzvanAtha prabhunuM A maMdira baMdhAvela che. " A pustakanA lekhaka zrI mohanalAla cunIlAla dhAmIe A vAta zAnA AdhAre lakhI enuM mULa zodhavA meM yathAzakya prayatna ane keTalAka patravyavahAra paNa karyo, paNa e jANI zakAyuM nathI. paNa, A tAmrapatra maLI AvyA pachI pAMca-sAta varSe ja-vi. saM. 1944mAM ja-pragaTa thayela "ajJAnatimirabhAskara" graMthanI pahelI AvRttimAM jyAre AcArya zrI AtmArAmajI mahArAje pote ja enI noMdha lIdhI che ane enI eka lIMTI jeTalo pATha paNa Ape che, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale pachI A tAmrapatra maLyAnI bAbatamAM ane emAMnuM thoDuMka lakhANa emaNe ukelI ApyAnI bAbatamAM leza paNa zaMkAne avakAza rahetuM nathI; je kaMI savAla ke vicAravA jevuM rahe che te enA arthanI bAbatamAM; ane e artha koNe karyo te bAbatamAM. AcArya zrI AtmArAmajI mahArAje A paMktino Avo artha kema karyo eno khulAse ApI zake evI eka bAbata e che ke A tAmrapatra maLI AvyuM te pahelAMnA samayathI ja lokamAM, anuzrutirUpe, eka vAta sArI rIte jANatI hatI ke A tIrthanI sthApanA bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI tarata ja-be-pAMca dAyakAmAM ja-thaI hatI. eTale A anuzrutinA AdhAre, eTaluM te lAge ja che ke, A tAmrapatranuM lakhANa ukelI ApavA mATe e Do. helane mokalavAmAM AvyuM hoya te e vakhate emane A tIrthanI sthApanAne lagatI A anuzrutinI jANa paNa jarUra karavAmAM AvI haze. athavA AcArya zrI AtmArAmajI mahArAje pote e lakhANa vAMcyuM haze to eno artha karatI vakhate emaNe pote A anuzrutine dhyAnamAM lIdhI haze. AmAMthI cokkasa zuM banyuM haze, e to nizcita rUpe kahI zakAya evI sthiti che nahIM; paNa, eTaluM to jarUra lAge che ke, jyAre A bAbata sAthe DaoN hornalanuM nAma sArI rIte saMkaLAyeluM hovAnI vAta, "zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA"mAM, tema ja, enI jema athavA enA AdhAre, bIjA graMthamAM paNa, kahevAmAM AvI che, tyAre e vAtane sAva nirAdhAra mAnavI e paNa ucita nathI lAgatuM. A tAmrapatra maLI AvyuM te samaye, upara sUcavyuM tema, vi. saM. 1934-39 daramyAna, A tIrthanA chellA jIrNoddhAranuM kAma cAlatuM hatuM. A jIrNoddhAranuM kAma pUruM thayuM eTale vi. saM. 1939nA mAha zudi 10nA roja A derAsaranI punaH pratiSThA karavAmAM AvI. A jIrNoddhAra ane pratiSThAne lagate saMskRta bhASAne lAMbI lAMbI 41 lITI jeTale moTe zilAlekha derAsaranA 3juo, "jaina tIrthone ItihAsa" pR0140; tathA " jaina tIrtha sarva saMgraha," pR0138. vaLI, "jaina tIrtha sarva saMgraha"mAM tAmrapatramAMnI paMkitanuM lakhANa "1 vadIya zrI TidghanAthavasthatA 23 " e pramANe TAMkIne vizeSamAM, eno artha samajAvavA mATe umeryuM che ke, A maMdiranI jUnI naMdhamAM ane karachanI bhUgoLamAM paNa "vIrA 23 varSe cUTaM verAM saMgAtamitievuM lakhANa che. "jaina paraMparAne itihAsa bhAga 1, pR. 73mAM A tAmrapatra . tenala pAse kevI rIte pahoMcyuM e aMge je neMdha karavAmAM AvI che te A pramANe che: "A0 zrI jaMbusvAmInA samayamAM bhadrezvara tIrtha banyuM che; kara7 bhadrezvaramAM Aje bAvana jinAlayanuM bhavya ane vizALa maMdira che. saM. 1939mAM tene jIrNoddhAra thayo tyAre tyAMthI eka tAmrapatra maLyuM hatuM, je kaccha rAjya dvArA che, e. epha. rUDepha hevala para mokalyuM hatuM, ane pachI bhUjapuranA yatine sepyuM hatuM." " aMcalagacchadigdarzana " mAM (pR0610) paNa A tAmrapatra kaccha rAjya mAraphata Dahonala pAse mokalavAmAM AvyAnuM ane bhujapuranA yati suMdarajI pAse hovAnuM lakhyuM che. A be pustakamAM A tAmrapatra kaccha rAjya mAraphata De. harbalane pahoMcatuM karyAnI je vAta lakhI che te A aMgenI bIjI badhI vAta karatAM judI paDe che e dekhItuM che. kacchanA jaina saMghe A aMge khAsa tapAsa karavI joIe, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahezvara-vasaI mahAtIrtha raMgamaMDapamAM jamaNI bAjue lagADavAmAM AvyA che. A zilAlekhamAM A tIrthanI sthApanAne lagatI cheka prAcIna samayanI vAta, vacamAM tIrthanI kevI sthiti thaI te vAta tathA chelA jIrNoddhAranI vAtane samAvI levAmAM AvI che-ema kahevuM joIe ke "eke hajAra" jevA A eka ja zilAlekhamAMthI (paMkti 9913) A tIrtha saMbaMdhI prAcIna, madhyakAlIna ane Adhunika samayanI mahatvanI mAhitI ke vAte jANavA maLe che. A zilAlekhamAM A tAmrapatrano nirdeza A rIte karavAmAM AvyuM che - " tathaiva ca sAmpratameva ca pratimApRSThagarbhaguhabhitau samuddhArarthamutkhanitumAravAyAM vinirgatame kamatilaghukaM tAmrapatraM, tatra amunyevAkSarANi vidyante, tathA hi-Tha0 devacandriya prArzvanAthadevasAtA 23 iti / etallekhAnusArataH pratIyate kiledaM caitya zrIvIrAt 23 varSe zrIdeva candraveSThinA kAritamastIti / " munirAja zrI haMsavijayajI mahArAje " praznottaraciMtAmaNi" nAme eka pustaka lakhyuM che; ane te vi. saM. 1967mAM bhAvanagaranI zrI jaina AtmAnaMda sabhA taraphathI prakAzita thayuM che. temAM (pR. 268-273) "kaccha dezamAM keI ati prAcIna jinaprAsAda hayAtImAM che ke nahIM?" evA 171 naMbaranA praznanA javAbamAM vi.saM. 1939nA jIrNoddhAra vakhate derAsaranA raMgamaMDapamAM ceDavAmAM Avela upara sUcavela meTA zilAlekhano bhAvArtha ApavA sAthe emAM "ajJAnatimirabhAskara" mAM A tAmrapatranI je carcA karI che, tene ulalekha paNa A pramANe karyo che: "tenA upara kotarelA akSareno taju zrIyuta vijayAnaMdasUrIzvara urphe mahuma munirAja zrI AtmArAmajI mahArAjakRta "ajJAnatimira bhAsakara " graMthanA pRSTha 176mAM chapAyele che." A badhI vigato uparathI joI zakAya che ke A tAmrapatra maLI AvyAnI vAta aneka jaina graMthamAM noMdhAyelI maLI Ave che te uparAMta karachanI bhUgoLamAM paNa ene ullekha ane enuM arthaghaTana karavAmAM Avela che. paNa AcArya zrI AtmArAmajI mahArAja athavA Do. harnala e bemAMthI je keIe A tAmrapatranuM ATaluM lakhANa ukelI ApyuM hatuM, temaNe e mULa tAmrapatra joIne ukelyuM hatuM ke enA rabIMga (mULa vastu upara kAgaLa mUkIne ane enA upara pensIla vagere ghasIne levAmAM AvatI chA5) uparathI ukelyuM hatuM e jANI zakAyuM nathI. paNa ApaNI upekSAvRtti aMge sauthI vadhu kheda upajAve evI vAta to e che ke, atyAre A tAmrapatra ke enI chabI ke chApa sudhdhAMnI kazI ja bhALa maLatI nathI; ane ekaso varSa karatAM paNa ochA vakhata pahelAM maLI AvelI AvI amUlya ane mahatvanI vastu, kevaLa ApaNI potAnI ja bedarakArIne kAraNe, hamezane mATe, kALanA pravAhamAM lupta thaI gaI che ! 4. A derAsaranA jIrNoddhAra vakhate A tAmrapatra maLI AvyA saMbaMdhI sauthI jUne ulekha to vi.saM. 1939nA zilAlekhamAM ja maLe che, je upara noMdhavAmAM Avyo che. vaLI, "jaina tIrthono ItihAsa" ane "jaina tIrtha sarva saMgrahamAM ene nirdeza maLe che te AgaLanI pAdanoMdha uparathI jANI zakAya che. A uparAMta "mArI kaccha yAtrA"mAM (pR. 71) mAM paNa A vAta noMdhavAmAM AvI che, Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tothanA sthApanA AcArya zrI AtmArAmajI mahArAje to pitAnA "ajJAnatimirabhAskara" pustakamAM (pR. 176 ) A aMge spaSTa lakhyuM che ke "se tAtra madrezvaragI maMDAra vidyamAna haiM josako zaMkA he|ve seA tAmrapatra dekha le."5 A rIte AcArya zrI AtmArAmajI mahArAje to A tAmrapatra bhadrezvarajInA bhaMDAramAM hovAnI vAta bhArapUrvaka lakhI che, paNa A tIrthanI peDhImAM tapAsa karatAM mULa tAmrapatra,enI chApa ke e bIje kyAMya hovAnI koI prakAranI AchI-pAtaLI mAhitI paNa maLI zakI nathI! tAmrapatra sAMpaDyA pahelAMnI vAta A prakaraNamAM agAu sUcavavAmAM AvyuM che ke A tIrthanA chelA (vi. saM. 1939nA) jIrNoddhAra vakhate A tAmrapatra maLI AvyuM te pahelAMnA samayamAM paNa A tIrthanI sthApanA bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI thoDAMka varSa vItyA bAda ja thaI hovAnI kathA-anuzruti pracalita hatI. te have e anuzruti kevI hatI, enI keTalIka vigato joIe, A tAmrapatra maLyA pahelAM A tIrtha saMbaMdhI je kaMI AchI-pAtaLI ane kathA-anuzrutirUpa mAhitI ekatra thaI hatI, teno yaza te vakhatanA mAMDavInA tapagacchanA gorajI (yati) zrI khAMtivijyajIne ghaTe che-teo khaMtavijayajInA nAme paNa oLakhAtA hatA. lephaTananTa piTAsa ( Postans) nAmanA kacchanA eka aMgreja amaladAre I. sa1837nI - sAlamAM bhadrezvara-vasaI tIrthanI mulAkAta lIdhI hatI. emaNe aMjAramAM tA. 20 mI ogasTa, 1837nA roja A tIrthanuM varNana lakhyuM hatuM, ane te jarnala opha dhI esiyATIka sosAyaTI eNpha baMgAlana vaoNlyuma chamAnA sane 1838nA me mAsanA aMkamAM (pR.431-434) chapAyuM hatuM. A lekhamAM garajI aMtavijayajInI A tIrthanI sAcavaNIne lagatI kAmagIrIne prazaMsAbharI vANImAM A pramANe ullekha karavAmAM Avyo che - atyArathI paMdara varSa pahelAM, A suMdara imArata khaMDera ane bhagna hAlatamAM paDI hatI; paNa gorajI (gurujI) khaMtavijaya, jeo eka dhanavAna jaina hatA emaNe, prazaMsApAtra utsAhathI, enuM moTA pAyA upara samArakAma karAvarAvyuM hatuM; dharatIkaMpanA lIdhe jene nukasAna pahoMcyuM hatuM te pravezadvAra navesarathI caNuM levAmAM AvyuM hatuM, ane atyAre AkhI ImArata sArI sthitimAM che. 5, "mArI kaccha yAtrA"(pR071) ane "jaina tIrthone ItihAsa" (pR 149)mAM A tAmrapatra bhujamAM kaI yati pAse hovAnuM noMdhyuM che. ane "aMcaLagachadigdarzana'mAM (pR.610) lakhyuM che ke " ukta prAcIna tAmrapatra hAla kayAM che te samajAtuM nathI. e vakhate bhujapuranA yati suMdarajI pAse hatuM." banI zake te A mATe jhINavaTathI tapAsa karavI-karAvavI joIe. $. Uutil some 15 years since, this beautiful building was allowed to remain in a state of ruins and decay, but Gorji (for Guruji) Kantwajeh, a wealthy Jain, with praise worthy zeal has caused it to be intensively repaired; the portico Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhacara-vasaI mahAtI lephaTanTa posTansa pachI Azare 37 varSa bAda, sane 1874mAM, Do. jemsa bajese bhadrezvaravasaI jaina tIrthanI mulAkAta lIdhI hatI. De. bajesa bhAratIya purAtatva saMzodhananA eka samartha ane deza-videzamAM jANItA vidvAna hatA. emaNe paNa "Akyolojikala sarve opha vesTarna inDiyA-riporTa e na dhI enTIkavITIjha eNphakAThiyAvADa eNnDa kaccha ka" nAme pustakamAM(pR0206) chApela potAnA ahevAlamAM jaina guru aMtavijyajIe A tIrthanI rakSA mATe tema ja tIrtha saMbaMdhI mAhitI ekatra karavA mATe bajAvela kAmagIrIne ulalekha A pramANe karyo che - "enA (bhadrezvaranA jaina maMdiranA) ItihAsa sAthe saMkhyAbaMdha paraMparAgata vAte-daMtakathAo saMkaLAyelI che. ane te A sadInA pUrvanA bhAgamAM eka khaMtavijaya nAmanA jaina gurue ekatra karI hatI. A gurue A maMdirane rAjya taraphathI jUnA vakhatamAM InAma tarIke bheTa maLela jamIna vagerenI vasUlAta karavAne dareka prakArane prayatna karyo hato."7 gorajI zrI khaMtavijayajInI kAmagIrInI A pramANe noMdha levAnI sAthe sAthe DaoN. bajese evI Takora paNa karI hatI ke "kamanasIbe A gurue, pote ekatra karela (A tIrtha saMbaMdhI mAhitI ApatI) sAmagrI sAthe pote nakakI karelI kALagaNanA sAthe meLa besAravA prayatna karyo hato, ema spaSTa joI zakAya che. " De. bajesanI A Takarano bhAva kaMIka e che ke A tIrthanA jIrNoddhArane lagatI tathA bIjI ghaTanAone, judA judA rAjavIo tema ja bIjI vyaktio sAthe, samayanI daSTie, meLa besAravAne yati zrI khAMtivijayajIe je prayatna karyo hato, te itihAsamAnya banI zake evo nathI. upara ApelA lephaTananTa pisTAnsala tathA DaoN. jemsa bajesanA ullekho uparathI joI zakAya che ke yati zrI khAMtivijayajIe, vikramanI 19mI sadInA aMta bhAgamAM ane vIsamI sadInI pahelI paccIzI daramyAna, A tIrthanI sAcavaNI karavA mATe, e tIrtha saMbaMdhI paraMparAgata mAhitI ekatra karavA mATe ane e tIrthane InAmarUpe maLela rAjakIya bheTone cAlu karAvavA mATe ghaNI jahemata uThAvI hatI. vaLI, jyAre sane 1837mAM (visaM. 1893mAM ) lephaTananTa which had suffered from the earthquake has been re-placed; and the whole is now in good order. 1. Connected with its history there are series of traditions collected early in the t century by a Jain Guru Khantvijaya, who seems to have used every endeavour to recover the old inams or royal gifts of land to the temple. C. Unfortunately the Guru has apparently tried to square his meterials with chronology. 9. lephaTananTa posTAnsanAM patnI eka citrakAra hatAM, ane emaNe kacchanI prajAnA amuka varganAM citro doryA hatAM. (juo, kacchanuM saMskRtidarzana, pR. 17,18) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tInI sthApanA pisTArse A tIrthanI mulAkAta lIdhI hatI tyAre yati zrI khAMtivijayajI hayAta hatA ane sane 1874mAM (vi. saM. 1930mAM) Da esa bajese bhadrezvarane pravAsa karyo tyAre teo svargavAsa pAmyA hatA. arthAt vi. saM. 1934-39 vacce thayela bhadrezvaranA moTA ane chelA jIrNoddhAra daramyAna, uparyukta tAmrapatra maLI AvyuM te vakhate, yati zrI khAMtivijayajI hayAta na hatA. eTale emaNe A tIrtha saMbaMdhI je mAhitI ekatra karI hatI te, A tAmrapatra maLI AvyuM te pahelAnI hatI, ane tethI e keTalAka pramANamAM tAmrapatramAMthI maLI AvatI mAhitIthI judI paDatI hatI; khAsa karIne emAM A tIrthanI sthApanA karanAra zreSThI devacaMdranA nAmano koI ullekha maLato na hato; ane chatAM A tIrthanI sthApanAnA samaya sAthe lagabhaga pUrepUrA kahI zakAya eTalA pramANamAM e maLatI AvatI hatI. arthAt yati zrI khAMtivijayajIe ekatra karela mAhitI pramANe paNa A tIrthanI sthApanA vIra nirvANa saMvatanI pahelI sadInA pUrvArdhamAM ja thaI hatI. A vAta nIcenI vigatathI vizeSa spaSTatAthI jANI zakAze- mAMDavInI prata-A pratamAMthI A tIrthanI sthApanAne lagatI nIce mujaba mAhitI - maLe che "zrI vasaI jaina dharmanI jagyA asala devaLa che, tenI vigata che. saMvata 22 same rAjA IkSAvaMzI siddhasena rAjA thaye. zrI bhadrAvatI baMdara maNe rAjya kare che. te samaye dharma ghoSasUri AcAra AvyA. teNe dharmaupadeza dIdhe, gurudevanI bhakti karavI. te vAre rAjAe devasevAne varNava sAMbhaLe, je devatAmAM paNa bhagavaMtanI sevA kahI che, devatA ghaNI bhakti kare che, to mAre paNa jaina prAsAda karI zrI vItarAganI mUrtinuM pUjana karavuM avazya. te vAre rUDAM murata joI, zrI bhadrAvatI madhye prAsAda karAvya, zrI jinabiMbanI sthApanA karI tenI vidhi AmAM batAvI tenI vigata che." A pachI A pratamAM jinabiMbanI sthApanA keTalAka vidhi batAvIne emAM bhadrezvara nagaranA rahevAsI kumAra vijaya ane kumArI vijayAe bhAga lIdhe, brahmacaryanuM pAlana karavAnI pratijJA lIdhI ane chevaTe e banenAM lagna thayAM--e badhI vAta (pR. 1) A pramANe ApavAmAM AvI che- rUpavaMta puruSa jaNa 64, tehanAM zarIra akhaMDa, gaDagumaDanA dAga nahIM, DAMbha dIdhela nahIM, pAMce IdrI nIrogI kAya, kuMvArA te devakumAra, tehane idranI sthApanAne ThekANe thApe. hima ja chapana kumArI apacharA sarakhI rUpavaMta, tehane chapana kumArikAne ThekANe thAya. cosaTha kumAra, chapana kumArI, tehane zIlanAM vrata ucarAve. keNe 8 dinanAM, keNe mAsa 1nAM, koNe vadhu paNa jathAyogya dhAraNA pramANe karI che. tene viSe vije kamare aMdhAra pakhavADAmAM zIla pAla jAvajIva lage, ehavuM mana nizca kIdhu che. ane eka vijayA kumArI, teNe ujalA pakhavADAmAM zIlanAM paracakakhANa karyA, jAvajIva lage. tihAM ATha divasa chava thayo-bhaktimuktidAyaka, pache devanA jogathI vije kumAra-vijayA kumArI paraspara mAMhamAMhe vivAha mAMDaco, tehane varaNava ghaNuM che.' mAMDavInI pratimAMnI A mAhitI uparathI jANI zakAya che ke bhadrezvaranA jinamaMdiranI sthApanA saMvata 22mA thaI hatI ane bIjA ulekhene anusarIne, A 22muM varSa vIra nirvANa Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtI saMvatanuM mAnavAmAM AvyuM che. A pratiSThAmAM bhadrAvatInAM kumAra vijaye ane kumArI vijayAe bhAga lIdho hato ane e bane e anukrame kRSNa pakSamAM ane zukala pakSamAM jIvanabhara brahmacaryanuM pAlana karavAnI pratijJA lIdhI hatI, ane pachI jogAnujoga evo banyo ke e bannenAM lagna thayAM.10 10. kumAra vijaya zreSThI ahadAsa ane arhadAsIne putra hatA. kumArI vijayA zreSThI dhanAvaha ane dhanazrInI putrI hatI. A baMne kuTuMbo kacchanA eka zaheranA rahevAsI hatAM. kumAra vijaya ane kumArI vijayA e baMnee mahinAmAM ajavALiyA pakSa ane aMdhAriyA pakSamAM brahmacaryanuM pAlana karavAne niyama lIdhe hato. ane bhAgyayoge e baMne lagnagraMthithI joDAvAnuM banyuM. vijayakumAra ane vijayAkumArInAM lagna thayA pachInI kathA A pramANe che - lagnanI prathama milananI rAtrI hatI. yauvanatho taravarata vijya ane soLe zaNagAra sajelI vijayA ekabIjAne maLavA utsuka hatAM. aMtaramAM kaMIka Umi ane aramAne UbharAtAM hatAM - jANe sAgara ane saritAne Aje subhaga saMgama thavAne hato ! vANI karatAM jANe aMtara vadhAre vAta karavA talasI rahyAM hatAM. AjanI A ghaDI jANe bhAre raLiyAmaNI ane yAdagAra banavAnI hatI-paNa kevI anokhI ane ajaba rIte ! vANI uparane paDade haTI gayuM ane pati-patnInAM aMtara UghaDI gayAM. baMnee ekabIjAnI brahmacaryanI pratijJAnI vAta jANuM-divasa, aThavADiyuM, pakSa, mahine ke eka-be varSa pUratI nahIM paNa jIvanabhara pALavAnI pratijJAnI ! kSaNabhara to bannenAM aMtaramAM stabdhatA chavAI gaIH AvuM lagnajIvana! A gharasaMsAra ! Avo gRhasthAzrama ! paNa DIka vAramAM ja dharmanI bhAvanA emanI sahAye AvI pahoMcI; ane dharmanuM zaraNa svIkArIne baMnee nakkI karyuM ke, duniyAnI najare ApaNe pati-patnI tarIke rahevuM, paNa aMtarathI niSThApUrvaka aNIzuddha brahmacaryavratanuM, asi-dhArAnI jema, pAlana karavuM; ane jyAre paNa ApaNA A vratanI vAta bahAra paDI jAya ane lokenA jANavAmAM Ave tyAre ApaNe bannee saMsArano tyAga karIne dIkSA grahaNa karavI. A rIte keTalAMka varSa vItI gayAM. eka vakhatanI vAta che. vimaLa nAmanA kevaLajJAnI dharatIne pAvana karatA vicarI rahyA che. vicaratAM vicaratAM teo caMpAnagarImAM padhAryA. e nagarImAM jinadAsa nAme eka zreSThI rahetA hatA. emaNe eka niyama karyo hatoH mAre eka vAra corAzI hajAra sAdhuone pAraNuM karAvavuM. kAma bhAre moTuM hatuM ane e kevI rIte pAra paDe enI jinadAsa zeThane samaja paDatI na hatI ane hamezAM ciMtA rahyA karatI hatI. emaNe kevaLajJAnI munine pitAnA niyamanI vAta karI, ane e pUro karavAne upAya batAvavA vinaMtI karI. vimaLa kevaLIe kahyuM : mahAnubhAva ! mokSanA abhilASI hoya evA ATalA badhA sAdhuone yoga thavo ati kare che. ane A yoga thAya topaNa emane vahorAvI zakAya eTalo zuddha AhAra maLavo te ethI paNa vadhu muzkela che. jJAnI bhagavaMtanI vAta sAMbhaLI jinadAsa zreSThI vimAsaNamAM paDI gayA. enI mUMjhavaNa dUra karavA kevaLI bhagavAne enI pratijJA pUrI karavAno mArga batAvatAM kahyuM : zrAddha ratna ! AmAM tamAre nirAza thavAnI jarUra nathI; kaccha dezamAM vijaya zeTha ane vijayA zeThANI nAme daMpatI dekhAve gharasaMsArI chatAM sAdhuonI jema AjIvana brahmacArI che, ane teo mana-vacana-kAyAnI pUrNa niSThAthI, mahAna saMyamInI jema, brahmacarya vratanuM aNIzuddha pAlana kare che. e eka ja daMpatInI eka ja vAra AhArapANIthI bhakti karo, ethI tamane corAzI hajAra sAdhu-saMtone pAraNuM karAvyA jeTalo lAbha thaze. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtha sthApanA bhadrezvaranI prata-A pratanI nalamAMthI (pR. 21-22) A tIrthanI sthApanAne lagatI A pramANe mAhitI sAMpaDe che- "bhagavAna zrI mahAvIradevanA nirvANa pachI 45mA varSe mahArAja siddhasena nAmanA rAjA bhadrAvatI nagarImAM thayA. bhagavAna zrI vimala kevalI nAmanA eka kevalajJAnI muninA upadezathI A derAsara baMdhAvavAmAM AvyuM....... jyAre A tIrtha zarU thayuM ane pUruM thayuM te kALe puNyazloka vijaya zeTha ane vijayA zeThANue zIlavratanA AkarA niyama lIdhA eTale vijaya-vijayA daMpatIne AjIvana brahmacaryasaMkalpa ane A tIrthanuM nirmANa e baMne ghaTanAo samakAlIna hevAnuM jIrNa lekha kahI jAya che. " che. jemsa bajesa-lephaTananTa piTAse sane 1837mAM bhadrAvatI nagarI ane tyAMnA jaina maMdira saMbaMdhI keTalIka mAhitI lakhI hatI, tene nirdeza AgaLa AvI gayo che. paNa A tIrthanI sthApanA tathA enI caDatI-paDatI saMbaMdhI kaDIbaddha kahI zakAya evI vigato to Do. jemsa bajese je, emaNe sane 1874mAM lakhela, "riporTa ona dhI enTIkavITIjha opha kAThiyAvADa eNnDa karacha" nAme graMthamAM (pR. 205-210) lakhI che temAMnI keTalIka yati zrI khAMtivijayajIe A tIrtha saMbaMdhI pracalita anukRtione AdhAre ekatra karela mAhitIne AdhAre lakhI che, ane keTalIka jAtamAhitInA AdhAre lakhI che. emAM A tIrthanI sthApanAne lagatI vAta teoe, yati zrI khAMtivijayajIe ekatra karela mAhitIne AdhAre, A pramANe nedhI che - jinadAsa zeThane te bhUkhyAne bhAvatA bhojana maLe eTale harSa thayo. e te tarata ja karacha dezamAM pahoMcI gayA ane vijaya zeTha ane vijayA zeThANInuM raheThANa dhI kADhIne emane kevalIbhagavaMte emanA zIlavatanI karelI prazaMsAnI vAta karI ane pachI emane mananA ullAsapUrvaka bhojana karAvIne emanI mana bharIne bhakti karI. dUra dezAvarathI potAnI bhakti mATe AvelA A sahadhamI atithinI vAta sAMbhaLIne e daMpatI khUba navAI pAmyAM ane vicAramAM paDI gayAM: ATale dUra sudhI ApaNuM vrata pAlananI vAta kema karI jANItI thaI gaI ? paNa pachI emaNe potAnI meLe ja enuM samAdhAna meLavI lIdhuM: traNa kALa ane traNa lokanA jANakAra kevaLajJAnIne mATe ajANyuM zuM hoya ? paNa ApaNA vratanI vAta lekamAM jANItI thaI gaI, mATe ApaNe, ApaNuM pratijJA pramANe saMyama grahaNa karavo ghaTe.ane emaNe tarata ja dIkSA lIdhI ane nirmaLa saMyamanI ArAdhanA karIne teo paMcama gati -mokSanA anaMta sukhanA adhikArI banyAM. AvA pAvana daMpatIthI bhadrAvatI nagarI paNa dhanya banI. ( zrI upadeza prAsAda bhASAMtara, bhAga bIjo, staMbha 6, prabaMdha 89ne AdhAre ) ( 11. maMdiramAM atyAre vidyamAna chelA jIrNoddhAra saMbaMdhI lekhamAM, tAmrapatramAMnA lakhANane AdhAre, zramaNa bhagavAna mahAvIra pachI 23me varSe bhadrAvatImAM A tIrthanI sthApanA thayAnuM lakhyuM che ane A karNa pratamAM 45me varSe sthApanA thayAnuM kheMcyuM che A be vacce paMDita zrI ANaMdajI bhAIe, pote lakhAvela A tIrthanA paricayamAM ema kahIne meLa besAravAno prayatna karyo che ke vimala kevalInA upadeza ane rAjA siddhasenanA uttejanathI zreNI devacaMdra vIra nirvANa saMvata 23mAM A jinamaMdira baMdhAvavAnI zarUAta karI haze ane vIra nirvANu saMvata 45mAM maMdiranuM kAma pUruM thatAM e varSamAM enI pratiSThA karAvI haze (pR0 22), Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara vasaI mahAtItha " ema kahevAmAM Ave che ke A maMdiranI sthApanA, pahelavahelAM vairATayuganA 21mA varSamAM, 12 bhadrAvatI nagarInA hiravaMzanA17 rAjA siddhasene karI hatI; ane te vasaIne aNu karyuM. hatuM. '1 4 100 zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyA-- muMbaIthI pragaTa thatA "svadeza" putranA visa'0 1980nA dIpotsavI aMkamAM kacchanA itihAsa ane purAtattvanA abhyAsI zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyAnA "kacchanI sthApatya kaLAnA gheADAeka avazeSo 'nAme lekha chapAyA che; temAM (pR0 77-78) emaNe "vasahInAM deherAM" e nAme zrI bhadrezvara tItha saMbaMdhI paNa keTalIka mAhitI ApI che. A mAhitI emaNe mATe bhAge DaoN. banne sanA lakhANanA AdhAre ja lakhI che. eTale emaNe paNa A tIrthanI sthApanA a`ge lakhyu che ke "A daherAM virATa yuganA 21mA (vikrama savata pUrve 430-50)15 varasamAM rivazanA bhadrAvatIvALA siddhasene aMdhAvIne vasahIne arpaNa karelAM." "" vaLI, zrI rAmasihabhAI rAThADe paNa emanA "kacchanu` saMskRtidarzana " pustakamAM(pR0 86), muni zrI khAMtivijayajInA ullekha karIne, A tInI sthApanAne lagatI lagabhaga A pramANe ja mAhitI ApI che. A uparathI spaSTa lAge che ke A bannee A tIrthanI sthApanAne lagatI vAta akSarazaH DaoN. khaje sa pramANe ja lakhI che. kr 12. ahIM " vairAyuga " ( Vairat era ) lakhyuM che te kharI rIte " vIra saMvata " heAtrA joIe. mULa vIrAk 'nA badale DaoN barjese pAte vairATa '' samajI lIdhuM haze, athavA khIjA kAIe emane e pramANe samajAvyu` haze; tethI emaNe ema noMdhyuM. " vAt 'nA artha " bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI " evA thAya che e spaSTa che. arthAt vIranirvANu saMvata 21mAM A tIrthanI sthApanA thaI hatI, ema samajavAnuM che. A tIrthanI sthApanAne lagatA varSa mATe DA. banne se 21nA, mAMDavInI prate 22, tAmrapatre ane te anusAra zilAlekhe 23nA ane bhadrezvaranI ja prate 45nA aMkalakhyo che. A pheraphAra lakhanAra, vAMcanAra ke samajanAra-samajAvanAranI suratacUkathI thaye. hAvA joIe; ane e mahattvanA nahI paNu mAmUlI che; eTale enAthI A tIrthanI sthApanAnI prAcInatAnu` sUcana karatI je kathA pracalita che, emAM koI phera nathI paDatI, 13. mAMDavInI pratamAM A rAjAne IkSvAku vaMzanA kahyo che. ane bhadrezvaranI pratamAM enA vazanA ullekha ja karavAmAM AvyA nathI. .. 14. The temple, it is said, was first founded by Siddhasena of the race of Hari, whose capital was Bhadravati, in the twenty-first year of the Vairat era, and dedicated to Vasai. 15, mahAvIra nirvANu saMvata ane vikrama saMvata vacce 470 varSInu aMtara che; arthAt mahAvIra nirvANu saMvata pachI 470 varSe vikrama sa vata zarU thayA hatA; te mujaba atyAre vIranirvANu saMvata 2502 ane vikrama saMvata 2032 cAle che. ahI' A tIrthanI sthApanA virATayuga ( kharI rIte vIra nirvANu )nA 21mA varSImAM thayAnuM lakhyuM che, eTale vikrama saMvata 449 pUrve A tInI sthApanA thaI hatI. tethI A aMka " 430-50 "nA badale " 449 ''te haiAvA joIe. " kacchanu` saMskRtIIna "mAM ( pR0 86 )te spaSTa lakhyu che ke " A daherAM vIra saMvata 21 (vi saM0 449)mAM harivaMzanA bhadrAvatIvALA siddhasene baMdhAvIne vahune aNu karyAM' hatAM. '' Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tothanI sthApanA yati zrI khAMtivijayajIe ekatra karelI mAhitI lephTananTa pAsTAnse gArajI zrI khAMtivijayajIe A tIthanI sAcavaNI mATe ghaNI jahemata uThAvyAnu peAtAnA lekhamAM lakhyuM che, jenA ullekha AgaLa thaI gayA che. ane DaoN. khaje se paNu lakhyu che ke A yatizrIe bhadrezvaranA derAsara saMbaMdhI mAhitI ekatra karavA mATe tema ja A tInA nibhAva mATe maLela rAjakIya hakkone cAlu karavA mATe dareka prakAranA prayatna karyAM hatA. A vAtanA nirdeza paNa AgaLa AvI gayA che. A uparathI eTalu' spaSTa thAya che ke vi. sa'0 1934-39nA A tInA chellA jIrNoddhAra daramyAna maLI Avela tAmrapatra pahelAM, A yatijIe A tItha sabadhI bane teTalI vadhu ane saLaMga mAhitI ekatra karavAnA prayatna karyAM hatA. A prayatnane pariNAme emaNe je mAhitI ekatra karI hatI, tenu' mULa lakhANa upalabdha thaI zakayu` hAta tA, emanA pachInA samayamAM maLI Avela aitihAsika ke AdhArabhUta sAmagrInA prakAzamAM, enI cakAsaNI karavAnuM zakaya khanata, ema lAge che ke A prayatnamAM, emane itihAsamAnya kahI zakAya evAM sAdhane nahIM jevA pramANamAM upalabdha thavAthI, A tIthaeN saMbadhI paraparAthI cAlI AvatI anuzrutie ke vAtAne ja emane AdhAra levA paDayo hatA. Ama thavAne lIdhe emAM aitihAsika dRSTie keTalIka bhUlA rahI javA pAmI hAya e svAbhAvika che. AvI eka mATI bhUla te bhadrezvaranA nAmAMkita zreSThI, duSkALabhaMjaka jagasphUzAnA samayamAM eka saikA jeTalA pharaka neAMdhAyele evA maLe che, e che. zrI sarvAnaMdasUriracita "zrI jagaGUcarita" tathA bIjA keTalAka atihAsika ullekhe| uparathI e nizcita che ke jagaDUMgA vibhramanA teramA saikAnA uttarAdha ane caudamA saikAnI pahelI trIzI vacce thaI gayA. ane emaNe vi. sa'0 1313-14-15 e traNa varSanA duSkALanuM nivAraNa karyuM" hatuM.16 Ama chatAM cati zrI khAMtivijayajIe (ane emane anusarIne DaoN. khaje sa, zrI vrajalAla 16. " kacchanuM saMskRtidarzana "mAM ( pR0 58 ) A duSkALa lAgalAgaDha pAMca varSAM cAlyAnuM A pramANe lakhyuM che : " jagaDUte tenA guru taraphathI hi MdustAnamAM paDanArA eka mahAbhayaMkara duSkALanI AgAhI thaI eTale jagaDue judAM judAM gAmAe dhAnyanA akhUTa bhaMDAra bhegA karavA mAMDavyA. saM0 1315 thI 1319 sudhI paDelA A bhayaMkara panarAterA kALamAM jagaDue keTalAye rAjAne madada ApI ane lekAne ugAryAM. '' gurue karelI duSkALanI A AgAhI mATe A graMthanA abhyAsI lekhaka zrI rAmasiMhabhAI rATheDe zrI sarvAnaMdasUriviracita " zrI jagasUcirata " nA chaThThA sanA 68mA zrlAka jovAnuM sUcana karyu" che. ahI nIce ApavAmAM Avela A zloka uparathI jANI zakAze ke AcArya zrI paramadevasUrie jagaDuzAne vi. sa'0 1312 pachI traNa varSa mATe ( eTale vi. sa0 1313-14-15 mAM ) badhA dezamAM duSkALa paDavAnuM spaSTa kahyuM hatuM-- dvandvagnicandravarSeSu vyatIteSvatha vikramAt / dubhikSa sarvadezeSu bhAvi varSa trayAvadhi // tA pachI zrI rAmasiMhabhAI rAThoDe vi. sa1315 thI 1319 sudhIne pAMca varSanA duSkALa paDavAnu kema noMdhyuM haze, evA sahaja prazna thAya che. ( A pAdanoMdha 102mA pAne cAlu che. ) Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha chAyA vageree) jagaDUzA vikramanI bAramI sadInA uttarArdha (vi. saM. 1182 pahelAM) ane teramI sadInA pUrvArdhamAM thaI gayAnuM ane emaNe vi. saM. 1215nA duSkALanuM nivAraNa karyAnuM lakhyuM che. mAMDavInI prata yati zrI khAMtivijayajIe ekatra karela bhadrezvara tIrtha saMbaMdhI mAhitIvALA lakhANanI lagabhaga nakala kahI zakAya evI prata che. e pratamAM (pR. 6) jagaDUzAnA samaya saMbaMdhI tathA emanI duSkALa-nivAraNanI kAryavAhIne lagatI noMdha A pramANe karavAmAM AvI che- "tivAra pachI saMvata 1182mAM zA. jagaDU thayo, gAmadhaNI thayo. teNe sadAvrata bAMdhe, jIraNu uddhAra karyuM. saMghapati thaye. deza-dezAvara vepAra ghaNuM. gurudevanI bhakti kare ghaNuM. eka samaye jinadevasUri AvyA. zeThajIne kahyuM: saMvata 1215-saMvata bArapanarotaro-kALa paDaze. deza deza bhayaMkara haze lAbha levAya to rUDo che. tivAre kevI rIte karavuM ? gara kahe : annadAna samAna anya nathI. tivAre sarve deza-dezAvare dhAna levarAvyAM. ema karatAM panotare kALa paDyo." mAMDavInI pratimAMnA A utArA uparathI joI zakAya che ke jagaDuzAnA samayanI bAbatamAM DaoN.bajese je lakhyuM che temAM ane A utArAmAM bilakula sAmya che. Ama chatAM jagaDUzAnA vakhatamAM lAgalAgaTakeTalAM varSane duSkALa paDyA hatA e aMge mAMDavInI pratamAM kaze nirdeza maLatuM nathI, tyAre Do. bajese A duSkALa vi.saM. 1204thI te vi. saM. 1215 sudhI bAra varSa paDayAnuM ane enI AgAhI karanAra AcAryanuM nAma devasUri hovAnuM noMdhyuM che.17 A mAMDavInI prata, bhadrezvaranI prata tema ja Do. bajesa tathA zrI vrajalAlabhAI chAyA vagerenAM lakhANa uparathI kaMIka evuM anumAna karI zakAya che ke yati zrI khAMtivijayajIe (gorajI zrI khaMtavijayajIe) A tIrtha saMbaMdhI je mAhitI ekatra karI hatI, tene AdhAre judI judI vyaktionA hAthe lakhAyela hastapratomAM e vigatone saMgrahI-sAcavI levAno prayatna chellA ekAda sikA pahelAMnA arasAmAM, arthAt peluM tAmrapatra maLI AvyuM te pUrvenA vakhatamAM, thayA joIe. alabatta, mAMDavInI prata ane bhadrezvaranI jINuM pratamAMnI mAhitI jotAM emAM keTalIka vigatemAM pheraphAra paNa maLe che; chatAM, ekaMdara joIe te, emAM ekasarakhApaNuM paNa ThIka ThIka pramANamAM 1 zrI zabhazIla gaNiracita "paMcazatIprabodha( prabaMdha) saMbaMdha udde prabaMdhapaMcazatI"mAM (pR. 6) " jagaDUsAdhusaMbaMdha"mAM A duSkALa mATe "gi refma: saMvat 2325 326 / 23 27. varSetra mAva surmA gAtA " ema lakhyuM che. arthAta A du 1 vi. saM. 1315, 1316, 1317-ema traNa varSa paDayo hato. A badhA judA judA ullekhomAM paNa 1315mAM duSkALa paDyAnI vAta te nizcita rUpe noMdhAyelI maLe che. 17. juo, "riporTa ona dhI enTIkavITIjha opha kAThiyAvADa enDa kacha", pR. 207: "In his time a Jaina Guru arrived named Deva Suri, who warned him of an approching famine at the beginning of the new century, which was to last twelve years. Jagadeva-sah accordingly collected stores of grains, and when the predicted faminc began in S. 1204, he had abundance which lasted till 1215 (A.D. 11.58), the last year of dearth." Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tonI sthApanA jovA maLe che ane sauthI vizeSa nedhapAtra bAbata te, A tIrthanI sthApanA bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI thoDAka vakhatamAM ja thaI hatI, e paraMparAgata kathA ke anukRtinI bAbatamAM emAM ekamati prata che, e che. A uparathI to ema paNa lAge che ke, je jhINavaTathI tapAsa karavAmAM Ave te, A tIrthanI mAhitI dharAvatI, mAMDavInI prata jevI, 2-4 pAnAMnI bIjI prate ke evAM chUTaka pAnAM paNa kadAca ApaNA bhaMDAromAMthI maLI Ave. saMprati rAjAe tIrtha sthApyAnI navI vAta-A tIrthanI sthApanAne lagatI je vigata upara nedhavAmAM AvI che, tenAthI judI vAta aMcaLagacchanA AcArya zrI amarasAgarasUrie racela "vardhamAnapadmasiMha zreNicaritra"mAM maLe che. A caritramAM (saga 8, zloka11) bhadrAvatI nagarInuM bIjuM nAma "kauzAMbI" hovAnI vAta, e mULa zlokanA avataraNa sAthe, "bhadrAvatI nagarI" nAmanA A pustakanA pAMcamA prakaraNamAM (pR. 86) noMdhavAmAM AvI che. A pachI A ja sarganA 12mA lokamAM A tIrthanI sthApanA suprasiddha saMprati rAjAe karI hovAnI sAva navI kahI zakAya evI vAta A pramANe lakhI che - purA saMpratibhUpena kAritaM tatra maMdiram / zrImatpArzvajinezasya bhavyaM bhavyokArakam // (pahelAM tyAM (bhadrAvatI nagarImAM) saMprati rAjAe bhavya che upara upakAra karanAruM zrI pArzva jinezvaranuM bhavya maMdira karAvyuM hatuM.) A lokamAM saMpati rAjAe bhadrezvaranA jina maMdirane jIrNoddhAra karAvyAnuM nahIM paNa zrI pAzvanAthanuM jinamaMdira karAvyAnuM asaMdigdha bhASAmAM lakhyuM che. Ano artha e ke, A tIrthanI sthApanA Arya hastigirithI dhamadha pAmela rAjA saMpratie, vIra nirvANanI trIjI zatAbdI daramyAna, karI hatI. A graMthamAMno A ulekha vaLI A tIrthanI sthApanAne lagatI navI ja vicArasAmagrI rajU kare che. A tIrtha vasaI kyArathI kahevAyuM-bhadrezvara javA mATe ApaNe basanA kanDakaTara pAse bhavaranI TikiTa mAgIe to e ApaNane yAtrika samajIne pUche che ke tamAre gAmamAM javuM che ke tIrthamAM ? ApaNe tIrthamAM javAnuM kahIe eTale kanDakaTara ApaNane vasaI tIrthanI TikiTa Ape che.tIrtha ane gAmanI TikiTa vacce amuka pisAno phera hoya che. A jANyuM tyAre sahajapaNe savAla thayo ke A tIrtha vasaI (vasahI) tarIke kyArathI prasiddha thayuM haze? paNa A savAlane khulAse maLI zake nathI. sAmAnya rIte "vasaI-vasahI-vasati "no artha maMdira thAya che ane jaina maMdira sivAya ene prayoga bhAgye ja karavAmAM Ave che. paNa A zabda, "prAsAda" ane "vihAra" zabdanI jema, keI paNa vizeSanAmanI sAthe joDAyele maLe che, jema ke vimalavasahI, luNigavasahI, kharataravasahI; ane e je te vyaktinA smaraNamAM banAvavAmAM Avela jinamaMdiranuM sUcana kare che. paNa kaI paNa vizeSanAma vagara, mAtra jinamaMdiranuM sUcana karavA mATe, "vasaI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha vasahI" zabdano prayoga thaye heya te te bhadrezvaranA jaina derAsara mATe ja thayelo jovA maLe che A uparathI kaMIka evI kalapanA thaI Ave che ke kadAca, keIka kALe, amuka vyaktinA nAma sAthe "vasaI" zabda joDIne (dAkhalA tarIke "jagaCvasaI") A tIrthanI oLakha ApavAmAM AvatI haze ane samaya jatAM, sakSepa mATe ke bIjA koI kAraNe, vizeSanAma vagarano "vasaI" zabda bhadrezvaranA jinamaMdira mATe vaparAvA lAgyo haze. ahIM e jANavuM upayogI thaI paDaze ke okhA maMDaLamAM dvArakAnI najIkamAM Avela eka gAma "vasaI" ke "vasI"nA nAmathI oLakhAya che; ane tyAMnAM derAM "vasInAM derA" tarIke oLakhAya che. paNa ahIM A prayoga vasaI nAmanA gAmane kAraNe thayelo che, e spaSTa che.19 tIrthanA upadezaka-pratiSThApaka keNa-A tIrthanI sthApanA mATe upadeza ApanAra ane A tIrthanI pratiSThA karAvanAra tarIke judA judA guruonAM nAma ApavAmAM AvyAM che. mAMDavInI pratamAM (pR. 1) AcArya dharmaghoSasUrinuM nAma maLe che. bhadrezvaranI pratamAM (pR. 21) vimala kevalInuM nAma lakhyuM che. 19"zrI kaccha-bhadrezvaravasahI tIrthane saMkSipta paricayamAM(pR01, 5) kapila kevalInuM nAma maLe che. ane "kaccha giranAranI mahAyAtrA"mAM (pR. 119) tathA "bhAratanAM jaina tIrtho "mAM (pR0 48) sudharmAsvAmInuM nAma ApyuM che. 18. "basti" zabdane bhAva samajAvatAM DaoN. epha. buzanane (Buchanan) kahyuM che ke - " There are two kinds of temples among the Jains; one covered with a roof and called BASTI; and the other an open area surrounded by a wall and called BETTU, whieh signifies a hill." (jemAM be prakAranAM maMdire hoya che; eka prakAranAM maMdire chAparAMthI DhaMkAyelAM hoya che ane e "varita" tarIke oLakhAya che; ane bIjA prakAranAM maMdire ughADAM ane cArekora dIvAlothI vIMTaLAyelAM hoya che; ene "vaidra" kahe che, ane e TekarInuM sUcana kare che.) -eziyATika risarca, vo0 9, pR. 285, sane 1809. Do. buzanane A khulAse dakSiNanAM jinamaMdirane anulakSIne Apyo che. dakSiNanI kaIka bhASAmAM veTTA zabdane artha "TekarI " thAya che. jyAM bAhubaLIjInI sauthI moTI mUrti birAje che, te zramaNa baLagoLA gAmanI moTI TekarIne "oTa veTTA" ane enI sAmenI nAnI TekarIne "vi veTTA" kahevAmAM Ave che. zrI bhadrezvaranA jinamaMdira mATe ApaNe ahIM e vAta dhyAnamAM levAnI che ke dakSiNamAM dharatI uparanA jaina maMdirane "afeta" kahevAmAM Ave che. ane vasti-vasati- TTa--1lI e rIte A zabdanuM rUpAMtara thatuM rahyuM che. 19. bhadrezvaranI jarNa pratane utAro je bukanAM pAchaLanAM pAnAMomAM paMDita zrI ANaMdajIbhAIe lakhAvI rAkhyo che, temAM zarUAtanAM pAnAM mAM bhadrezvara tIrthanuM varNana tathA e tIrtha dhAma saMbaMdhI keTalIka mAhitI paNa emaNe lakhAvelI che. emAM (pR. 11) A tIrthanI sthApanA saMbaMdhamAM tathA mULanAyakanI pratimAnI pherabadalInI bAbatamAM, vadhArAmAM, ema paNa lakhAvyuM che ke A tIrthamAM vartamAna tIrthapati bhagavAna mahAvIra deva mukhya maMdire birAje che.ane asala-janA tIrthapati, asala mULanAyaka bhagavAna zrI pArzvanAtha deva A tIrthamaMdirane pharatAM bAvana jinAlayo paikI 25mA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIthanI sthApanA AmAM AcAya dhama ghoSasUrijI, zrI vimala kevalI ke zrI kApila kevalI aMge teA vizeSa vicAra karavAnA rahetA nathI; e badhAnA mukhya bhAva e samajavAnA che ke AvA koIka prabhAvaka saMghanAyakanI preraNAthI A tInI sthApanA thaI hatI. paNa A tIrthanI sthApanA sAthe paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmInA saMbaMdha joDavAmAM eka aitihAsika tathya dhyAnamAM levu' ghaTe che ke zrI sudharmAsvAmI teA bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 20 varSe, anya 10 gaNudhAnI jema, guNazIla caityamAM20 nirvANu pAmyA hatA ane, pracalita anuzruti pramANe, zrI bhadrezvara tIthanI sthApanA vIra nirvANu saMvata 20 pachI ja thaI hatI. eTale bhadrezvara tInI pratiSThA zrI sudharmAsvAmInA hAthe thayAnuM mAnavu e itihAsasaMgata nathI. para'parA mujaba pahelAMthI cAlI AvatI anuzrutirUpa kathA ane pAchaLathI maLI Avela tAmrapatramAMthI maLatI thADIka mAhitI mujaba, A tIrthanI sthApanAnI khAkhatamAM, ema mAnavu... joI e ke, zramaNa bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 23me varSe, harivaMzanA rAjA siddhasenanA rAjyamAM, kapila kevalI ke emanA jevA sthavira saMghanAyakanI preraNAthI, zreSThI devacaMdra nAmanA dharmAtmA zramaNeApAsake, bhadrAvatI nagarImAM, jinamaMdira kha dhAvIne emAM tevIsamA tIrthaMkara, savighnahara bhagavAna pArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA karAvI hatI. A che zrI bhadrezvara tIrthanI sthApanAnI kathA. have joI e, A tIrtha upara AvelI ApattienI ane jhaMjhAvAtA samI e AphatAnI sAme A tIrthane atyAra sudhI TakAvI rAkhanAra jIrNoddhArAnI vigate. jinAlayamAM birAje che. e bhavya ane divya prabhu zrI pArzvanAtha devanI darzanIya divya mUrtinI bhagavAna zrI mahAvIra devanI vidyamAnatAmAM ane zAsanapatinA jIvanakALamAM ja, emanA puNyazloka muniziSya pa. pUjya kapila kevalInA varada haste A parama pavitra pratimAjInI punita pratiSThA thayelI che. ane hAlanA tI pati vidyamAna mULanAyaka bhagavAna zrI mahAvIradevanI parama pAvanI pratimAjI, paramazAsanaprabhAvaka mahArAjA saMprati rAjAnA bharAvelAM, jagama yugapradhAna samA paramapUjya Aya suhastisUrijInA varada hAthe pratiSThA thayelI che. '' upara nAMdhela vigatA, A tInI sthApanAne lagatI tathA jUnA mULanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAnanA sthAne navA mULanAyaka zrI mahAvIrasvAmInI pratiSThA kacAre thaI e bAbatane lagatI pracalita anuzrutithI bahu judI paDe che, e dekhItu che; ane tethI ene AdhAra jANavAnI jijJAsA rahe e svAbhAvika che. kr ' 20. vartamAna zramaNu paraMparAnA Adi guru zrI sudharmAsvAmInuM nirvANa guNuzIla caityamAM thayAnI vAta nizcita heAvA chatAM " vIra vaMzAvalI aparanAma tapAgaccha vRddha paTTAvalI " mAM lakhyuM che ke " mAsa eka cavihAra aNusaNu / pAMcame Are pazcima dizi` zrI vIrane mukti huA pachI vIsa varSe zrIgiranAra padegtApari zrIsudharmA nAme zrI vIranA pahelA paTAdharane mukti huI / '" arthAt zrI sudharmAsvAmInuM nirvANa giranAra parvata para thayuM hatuM. aitihAsika hakIkatathI sAva judA paDatA A kathana uparathI paNa joI zakAya che ke eka ja ghaTanAnA saMbaMdhamAM kevI kevI mAnyatA pracalita thaI zake che. ( A vIravaMzAvalI'' suprasiddha siMghI jaina graMthamALAnA 53mA graMtha tarIke prakAzita thanAra " vividha gIya paTTAvalI saMgraha "nA prathama bhAgamAM (pR0 160-227 ) chapAyela che. A AkhA graMtha vi. sa0 2017nI sAlathI chapAyelA taiyAra hato; paNu kamanasIbe atyAra sudhI e pragaTa thayA nathI ! vikhyAta purAtattvAcA` muni zrI jinavijayajIe e sa'pAnti karelA che. ane teozrInI pAsenI enI kAcI nakala uparathI ( pR0 161 ) A lakhANu ahIM sAbhAra udyuta karyuM che. ) Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane jIrNoddhAre anya sthAne ane tIrthonI jema, bhadrAvatI nagarI ane tyAMnuM bhagavAna pArzvanAthanuM tIrtha paNa, kyAreka kudaratanA te kyAreka mAnavInA, to kyAreka vaLI e bannenA kepano bhaMga banIne veravikhera ane vista thatAM rahyAM che; paNa bhAgye ene uddhAra karanArAM nararatno paNa samaye samaye maLatAM rahyAM che. Ama chatAM bhadrAvatI nagarInuM samucita rakSaNa karanArA pUratA pramANamAM nathI jAgyA, e vAtanI sAkSI te eka kALanI virATa bhadrAvatI nagarI Aje nisteja banI gayelA nAnA sarakhA bhadrezvara gAmarUpe hastI dharAve che, e bInA ja pUre che. AnI sAme bhadrezvara tIrtha kaMIka judI ja vAta kahI jAya che. cheka prAcIna samayathI aneka AsamAnI-sulatAnIo varasI javA chatAM, A tIrtha atyAra sudhI TakI rahyuM che, eTaluM ja nahIM, vacce vaccenA zAMtinA samayamAM tema ja vizeSa karIne chellI aDadhI sadI daramyAna e uttarottara vadhAre jAhojalAla, lokapriya ane prabhAvazALI banyuM che, e paNa eka hakIkta che. ane te e tIrthanA samaye samaye thatA rahelA jIrNoddhArane, tIrthasthAnanA ke prAcIna devamaMdironA jIrNoddhAra karAvavAmAM navIna jinamaMdira caNAvavA jeTalA ke tethI paNa vizeSa dharmane lAbha thato hovAnuM kathana karatAM dharmazAstrone tathA zrIsaMghanA . aMtaramAM vaselI dharmarakSA, saMgharakSA ane tIrtharakSAnI bhAvanAne AbhArI che. A bhAvanAno lAbha zrI bhadrezvara-vasaI jaina tIrthane keTalA moTA pramANamAM maLe che te pratyakSa joI zakAya che. lagabhaga aDhI hajAra varSa pahelAM A tIrthanI sthApanA thaI, te pachI enA upara kyAre kyAre, kevAM kevAM saMkaTo AvatAM rahyAM enI saLaMga kaDIbaddha mAhitI to maLatI nathI, chatAM A tIrtha upara jenAthI thoDIghaNI paNa mAThI asara thaI hovAno saMbhava che, evI kacchamAM ane kyAreka kakyAreka te khuda bhadrezvaramAM ja banelI ghaTanAonI je kaI mAhitI maLe che, te A pramANe che - (1) vi. saM. 741 pahelAM kacchamAM cavanadharmane praveza thaI gayo hato, enI mAThI asara bIjA dharmo ane enAM dharma sthAne tathA tIrthadhAmone pahoMcI hoya e svAbhAvika che. A yavanadharmanA prasArane aTakAvavA mATe ajapALe vi. saM. 741mAM potAnuM balidAna ApyuM hatuM (kacchanuM saMskRtidarzana, pR. 170). 2) bhUaDa cAvaDAe vi. saM. 971-90 vacce bhadrezvara upara caDAI karI hatI. enA nAmathI bhUaDa gAma vasyuM, je bhadrezvarathI cha mAIla thAya che (karachanuM saMskRtidarzana, pR0 40). (3) vi. saM. 1006 (sane 950) pachI kacchamAM e mATe dharatIkaMpa thayo hato ke je mahAdharatIkaMpa kahevAya hato (kacchanuM saMskRtidarzana, pR. 231). Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'Apattio ane karNoddhAre (4) mahamUhagajhanavIe sane 1924mAM somanAtha upara caDAI karI tyAre solaMkI vaMzano rAjA bhImadeva pahelo aNahilavADathI nAsIne karachanA kaMthakoTanA pahADI killAmAM bharAI gayo hato. mahamUde e gaDha khAlI karavAnI duzmanone pharaja pADI; ane be varSa bAda e gajhanI pAcho pharyo. A arasAmAM bhImadeve bhadrezvarano kile baMdhAvI ApyuM hatuM. A pachI, beeka sikA bAda, jyAre zAha sodAgara jagaDune samaya Avyo tyAre, teramA saikAnA pAchalA bhAgamAM, bhadrezvara kacchanI rAjadhAnI banyuM hatuM ane enA upara pratihAra vaMzanA bhImasiMhanuM rAjya cAlatuM hatuM.gUrjarapati viradhavale ene jItIne tyAM potAno pratinidhi mUkyo; enuM nAma bhADala (ke bhADala bhUpa)hatuM. e bhadrezvara upara gUjarapatinI vatI zAsana calAvato hato. viradhavala pachI, vikramanA teramA saikAnA aMtamAM (vi. saM. 1299mAM), ene putra visaladeva gujarAtanA siMhAsane beTho ane eNe gujarAtanI rAjadhAnI dhoLakAmAMthI aNahilavADa pATaNamAM pheravI. A vakhate paNa bhadrezvarano kArobAra bhADala bhUpa saMbhALate hato.A arasAmAM pArakaranA rAjA pIThadeve bhadrezvara upara caDAI karIne eno killo toDI pADyo. pachI jyAre jagaDu zAhe e kilo pharI caNAvavAnI peravI karavA mAMDI te pIThadeve potAnA dUtane mekalIne ene ema karatAM rokavAno prayatna karyo. te kahyuM ke je gadheDAnA mAthA upara sIMgaDAM Uge te tArA hAthe A killo banI zake. jagaDu zAhe e paDakAra jhIlI lIdhe; aNahilavADanA rAjA lavaNuprasAdanA sinyanI sahAyathI bhadrezvaramAM nave killo Ubho karyo ane emAM sonAnAM zIMgaDAMvALo paththarane eka gadheDe paNa banAvyo. pachI pIThadeva te kilo toDI pADavA pharI caDI Avyo, paNa jagar3a zAha, gUrjarapatinA sinyathI, ene parAjita karyo. bApaDA pIThadevane majabUta kille ane sonAnAM zIMgaDAMvALe gadheDo joIne e kArame AghAta lAgyo ke e tyAM ja maraNa pAmyo ! jyAre pIThadeve A pramANe bhadrezvara upara be-bevAra caDAI karI haze, tyAre e tIrtha paNa enI nukasAnakAraka asarathI nahIM bacI zakayuM hoya, e saheje samajI zakAya che ( kacchanuM saMskRtidarzana, pR. 45 zrI jagaDUcarita, sarga 5, zloka 4-40; prabaMdhakoza, pR0 104, 106; prabaMdhapaMcazatI, jagaDUsAdhuprabaMdha, pR. 6). ' () "kacchanI lokakathAo" bhAga 1, pR. 54-55 uparanI naMdhamAM, enA lekhaka zrI lAlajI mULajI joSI lakhe che ke "paDhiyAra rajapUtanI hakUmata jatAM zaheranI (bhadrezvaranI) unnatisamRddhi paNa haTavA lAgyAM. dharatIkaMpathI thayela pheraphAro ane uparAuparI paDela duSkALanA sababasara tathA rAjanA parivartananA lIdhe A samRddhizALI zahera dina-pratidina patana tarapha ghasaDAvA lAgyuM." (6) kacchamAM vikramanI 11 ke 12mI sadImAM e mATe kudaratI pheraphAra thayo ke ene lIdhe jaLa-thaLamAM jabarA pheraphAra thayA ane UMDA jaLavALA pradeza raNamAM pheravAI gayA hatA.(kArA DuMgara kacchajA, pR. 96). (7) jagadgazAnA samayamAM vi. saM. 1313-14-15 e traNa varSa mATe kaccha sahita, guMjarAta, saurASTra vagere dezanA ghaNA bhAgamAM vyApaka duSkALa paDyo hato, e vAta jANItI che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 ane A duSkALanivAraNanA bhagIratha kAya ne paheoMcI vaLavAne jagatazAha ke jagatapitA tarIke sarvatra vikhyAta banyA zrlAka 67-91) zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha hatA. kAraNe ja jagaDUzAha jagadevazA, ( zrI jagadgucarita, saga 6, (8) vi. sa0 1687mAM bhaya'kara duSkALa paDaco. ane te pachI e varSa bAda ja, vi. saM 1689mAM, kaccha marakI eTale ke kAgaLiyA-kolerAnA rAga tema ja vAyu tathA jaLapralayanA mahAna upadravanu` bhAga khanI gayuM hatuM; ane ene lIdhe bhadrezvara verAna thaI gayu hatu. kudaratanA A kApanI asara bhadrezvara tIrthanI jAheAjalAlIne paNa thaI hAya e svAbhAvika che. A vasaI tIthanI AsapAsanI dharatInuM nirIkSaNa karatAM tarata ja lAge che ke A bhUmi jaLapralaya ane dharatIkaMpa jevA kudaratanA vinAzanA bhAga thaI hAvI joI e ( acalagacchaTvigdarzana, pR0 395 tathA 539). (9) kacchamAM vi. saM0 1635, 1839 ane 1869mAM vyApaka duSkALa paDathA hatA (kacchanuM sa MskRtidarzana, pR. 199nI pAchaLa ). (10) isvIsananI sattaramI sadInA aMtabhAgamAM (sane 1693mAM) maheAsama meganI AgevAnI nIce muslimAe bhadrezvara para hallA karIne tyAM lUMTa calAvI hatI ane tIrthaMkarAnI mUrtio khaMDita karI hatI (dhI impIriyala gejheTiyara, vAlyuma 8, 40 23-24 ). (11) vi sa'0 1868mAM kaccha pahelavahelAM pleganA mahArogamAM jhaDapAI gayuM hatuM ane enI asara lagabhaga kacchanI aDadhA bhAganI prajA upara thaI hatI; kacchane samartha zAsaka jamAdAra krUtteha mahammada paNa A jIvaleNa rAganA bhAga banIne gujarI garcA hatA (kArA DuMga2 kacchajA, pR0 184 ). (12) kacchamAM vAraMvAra thatA dharatIkaMpAthI kerAnA zivamaMdirane ghaNuM nukasAna thayuM hatuM; tA enI asara bhadrezvara tIne paNa cADIghaNI paheAMcI heAya e khanavA joga che (kArA DuMgara kacchajA, pR. 78), (13) jagaDUzA pachI A nagarInuM patana thayuM. ane tItha upara khAvAnu varcasva jAmyuM. te mULanAyaka pArzvanAthanI pratimA uThAvI gayA ane tIrthaM veravikhera banI gayu.. vi. saM 1592mAM jAma rAvaLe bhadrezvara sara karyuM' hatuM, paNa pachI AcAya ANu vimaLasUrinI salAhathI e, bhadrezvaranA jinamadiranA nibhAva mATe khara gAma bheTa ApIne, hAlAramAM rAjya karavA cAlyuM garcA hatA. pachI vi. sa'0 1642mAM hAlA DuMgarajIne jAma rAvaLe peAtAnA rAjyamAMthI hadapAra karyA, eTale Du'garajIe visa0 16paramAM laDAI karIne bhadrezvara paDAvI lIdhuM hatuM. paNa vivekahaSa gaNinA tathA mahArAe zrI bhAramalajInA samajAvavAthI eNe bhadrezvara uparathI peAtAnA majo uThAvI lIdhA hatA. Ane pariNAme tInI sArasabhALa upekSita thaI hAya ane tI verAna thaI gayu. hAya e manavA joga che. vi. sa'0 1831mAM sidhanA sarAje kaccha upara caDAI karI hatI. A pahelAM vi sa'01819mAM bhadrezvaranA killA pharI jamInadosta thaI gayA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane chaNoddhAra hatA ane enI mATI mATI zilAe tathA maMdiranA paNa paththara, vi. saM0 1819 ane 1866nA arasAmAM tyAMnAM gharAnA,muMdrA zaheranA ane muDadrA baMdaranA khAMdhakAma mATe upADI javAmAM AvyA hatA ! (muMdrA visa'01836mAM vasyuM hatu.) A vigatA uparathI paNa joI zakAya che ke A samaya daramyAna bhadrezvara tInI sthiti sArA pramANamAM zaiAcanIya ane behAla banI gaI hAvI joI e ( kaccha giranAranI mahAyAtrA, pR0 119-20; mAMDavInI prata, pR0 4-6; " svadeza "nA vi. sa0 1880nA dvIpeAtsavI aMka, pR0 78; jaina tIrthAM sarva sa'grahe, pR0 141; kArA DuMgara kacchajA, pR0 157), (14) vikramanI ogaNIsamI sadInA chellA dasakA ane vIsamI sadInA pahelA dasakAnA arasAmAM, keTalAMka varSa mATe, bhadrezvara gAmanA ThAkAre A tIrtha upara kabajo karI lIdheA hatA; pariNAme enI yAtrA lagabhaga baMdha thaI gaI hatI, eTalu* ja nahI', maMdiranI sthiti bismAra thaI gaI hatI ane maMdiranAM AMgaNAmAM, madiramAM ane maMdiranI derIomAM gheTAM-bakarAM esavA ane caravA lAgyAM hatAM. AvI behAlIthI maMdirane-tI ne je kaMI nukasAna paheAMcyuM hatuM, enA nivAraNa mATe mAMDavInA tapagacchanA yati zrI khAMtivijayajIne khUba kaSTa uThAvavu paDayu hatuM. chevaTe kcchanA mahArAe zrIdezaLajI khAvA bIjAnI, jaina saMghanA agraNIonI tathA bhujapuranA aMcaLagacchanA pati zrI sumatisAgarajInI lAgaNIbharI jhahematathI ane mAMDavInAM kharatagacchanAM dharmAnurAgI mIThI bahenanI mATI sahAyathI tInA chellA jIrNoddhAra thayA hatA, e vAta A pustakanA ceAthA prakaraNumAM savistara ApavAmAM AvI che. 102 (15) vi. sa'0 1875mAM AkhA kaccha upara kAramI tArAjI veratA dharatIkaMpa thayA hatA; tethI paNa A tIne keTaluMka nukasAna thayuM hatuM; paNa e nukasAna sAmAnya prakAranuM hatuM ane kepTana mekamA~, sara cArlsa vAlTara vagere agrejonI bhalI lAgaNIthI tItha nu rakSaNa tarata ja thaI zakaryuM hatuM ( kacchanuM saskRtidarzana, pR0 267). (16) muMbaIthI te samaye pragaTa thatA " svadeza " putranA vi. sa0 1980nA dIpAtsavI aMkamAM pragaTa thayela " kacchanI sthApatyakaLAnA gheADAeka avazeSo '" nAme abhyAsapUrNa lekhamAM, enA vidvAna lekhaka zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyAe, "vasahInAM deherAM-bhadrezvara"nA TUMka paricaya ApatAM (pR0 78) e tIrthaM mAM kayAre kayAre kevI arAjakatA UbhI thavA pAmI hatI, e sa'a'dhI keTalIka mAhitI ApI che, je A pramANe che-- " A (hari ) vaMzanA chellA rAjA dAnajI rAja hatA. tenA vakhatamAM bhAre lUMTaphATa ane aMdhAdhuMdhI cAlI. tyAra pachI A rAjya saMvata 213mAM muMjapuranA vAdhelA vanarAje sara karyuM. A vaMzanA ceAthA rAjA vijayarAva uphe vasiddhanA vakhatamAM AjubAjunA mulakanI TALIoe rAjyane lUMTIne chinnabhinna karI nAkhyuM ane pavAragaDhanA kAThI bhadrAvatInA mAleka thayA ane te 147 varasa sudhI rahyA. tyAra bAda pATaNanA kanaka cAvaDAe saMvata 618mAM e deza jItyA ane saMvata 622mAM devalane pharI baMdhAvyuM ane emAM mUrtinI pratiSThA karI, tyAra pachI Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtI tenA pautranA vakhatamAM e deza jaina solaMkI rajapUtoe jItI lIdhuM ane saMvata 798mAM zaheranuM nAma bhadrAvatI hatuM te pheravIne bhadrezvara rAkhyuM. A vaMzanI sattA saMvata 1189 (sane 1132) sudhI rahI ane tene chello rAjA bhImadevane putra navaghaNa thaye, jenA vakhatamAM dezanA bhAgalA paDI gayA ane deza luMTArAothI herAna thaI gayA. A rAjAe potAnA lazkarane khArAkI vagere pUruM pADavA badala eka vANIAne bhadrezvara saMvata 114mAM gIrAsamAM ApyuM. saMvata 1182 (sane 1125) mAM jagaDuzA nAmanA eka dhanADhaya vepArIne bhadrezvara hamezanA hakaka tarIke grAnTamAM maLyuM." zrI vrajalAlabhAI chAyAe A tIrtha upara thayela AkramaNa ke Avela AphatonI je vigate ApI che, temAM sAlavArImAM ke rAjAo vagerenAM nAmomAM pheraphAra hovAno saMbhava che. paNa ahIM te mAtra A tIrtha upara kevI kevI Aphata AvatI rahI enI vigato ja ApavAnI hovAthI ahIM enuM samAlocana-paryAlecana karavAnI jarUra nathI. tyAre have A maMdiranA rakSaNa mATe khare vakhate je sahAya maLI, tathA judA judA samaye, judI judI vyaktionA hAthe je jIrNoddhAra thatA rahyA, tenI savistara vigato jANIe. samayasaranI sahAya tathA jIrNoddhAre aDhI hajAra varSa jeTalA lAMbA vakhata sudhI zrI bhadrezvara-vasaInuM jaina tIrtha TakI rahyuM che, samaye samaye A tIrthanI sAcavaNI mATe maLatI rahelI sahAya tema ja A tIrthanA thatA rahelA nAnA-meTA jIrNoddhArane kAraNe ja-bhale pachI AvI sahAyo ane jIrNoddhAra saMbaMdhI mAhitI, pUrepUrA ane AdhArabhUta rUpamAM sacavAI rahevAne badale paraMparAgata mAnyatAo, daMtakathAo ke anukRtionA rUpamAM athavA to ochI ane adhUrI sacavAI rahevA pAmI hoya. A tIrthanA jIrNoddhArane lagatI mAhitI judAM judAM pustakamAM judI judI jAtanI maLe che, ane jene paripUrNa kahI zakAya evI mAhitI to, meM tapAselAM pustakamAMthI eka paNa pustakamAMthI mane maLI nathI. Ama chatAM bhadrezvara tIrthanI peDhImAM je jINuM prata sacavAI rahyAnuM prajJAcakSu paMDita zrI ANaMdajIbhAIe lakhyuM che, ane jenI nakala tathA jene utAre teoe atyAranI gujarAtI bhASAmAM karAvI rAkhyAM che, temAM A tIrthanA nava jeTalA jIrNoddhAra thayAnI yAdI ApI che; ane te bIjAM badhAM pustakomAMnI yAdIthI vistRta che--alabatta, A nave jIrNoddhArane kALagaNanA ane je te vyaktionI vacce sumeLa sAdhIne, aitihAsika daSTie nirvivAda puravAra karavAnuM kAma bahu ja muzkela che. tema chatAM A yAdI A tIrthane prAcIna-arvAcIna paricaya meLavavAmAM upayogI thaI zake ema che, eTaluM to lAge ja che. judA judA graMthamAM A tIrthanA jIrNoddhAra saMbaMdhI je na maLe che, tene AdhAre jIrNoddhAronI yAdI kaMIka A pramANe taiyAra karI zakAya - 1. saMprati rAjAno. 3. vanarAja vAghelAne. 2. kAlakasUrinA bhANejano. 4. kanaka cAvaDAne. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane jIrNoddhAre 5. zrImAlIone. 11. jAma rAvaLane. 6. mahArAjA kumArapALane. 12. zrIsaMghane vi. saM. 162 rane. 7. zrI jagatacaMdrasUrijInA upadezathI thayela. 13. mahArAo zrI bhAramalajIne. 8. vastupALa-tejapALane. 14. vardhamAnapadmasiMha zAhane. 9, jagazAne. 15. mekama vagerenA sahakArathI 10. vAghelA sAraMgadevane. jaina saMghe karelo. sthaLa-nirdeza ane vizeSa vicAraNA (1) saMprati rAjAe karAvela jIrNoddhAra-A tIrthano jIrNoddhAra saMprati rAjAe karAvyAnI neMdha je sAmagrImAM maLe che, te A pramANe che : (1) bhadrezvaranI jIrNa prata, 22; (2) mAMDavInI prata 1; (3) De. jemsa bajesa saMpAdita A lejikala sarve opha vesTarna InDIyA -ripiTa ona dhI enTIkavITIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha, 206; ane (4) zrI karacha-bhadresara vasahI tIrthane saMkSipta paricaya, 2. A saMprati rAjA maurya samrATa azokanA putra kuNAlane putra hatuM. kuNAlane be putro hatAH eka dazaratha ane bIjo saMprati. kuNAlane pUrva bhAratanuM ane saMpratine pazcima bhAratanuM rAjya maLyuM hatuM, ane te vakhate pazcima bhAratanI rAjadhAnI suprasiddha ujjayinI nagarI hatI. bhagavAna mahAvIranI eTale ke pAMcamA gaNadhara sudharmAsvAmInI AThamI pATe, vIranirvANanI trIjI sadImAM, Arya mahAgirisUri ane Arya suhastisUri ema be AcAryo thayA. emAM Arya mahAgiri jinakalpanA ArAdhaka banIne moTe bhAge jagalamAM ekAkI rahevA lAgyA, eTale sthavirakalpanI paraMparAnA rakSaka tarIkenI javAbadArI Arya suhastisUri upara AvI paDI. A AcAryo pazcima bhAratanA rAjA saMpratine pratibaMdha pamADIne ene jaina dharmanA anuyAyI tarIke dIkSA ApI hatI. rAjA saMprati eka samartha rAjavI hato ane jaina dharmanA raMge pUrepUre raMgAI gayo hato. enI dharmanuM pAlana karavAnI tema ja jaina zAsananI prabhAvanA karavAnI dhagaza eTalI badhI tIvra hatI ke eNe potAnI badhI zakti ane vipula saMpattine e mATe khUba udAratAthI upayoga karyo hato. rAjA saMpratie jaina zAsananI prabhAvanA mATe eTalAM badhAM dharmakRtyo karyAM hatAM ke enI kaMI kaMI kathAo jaina saMghamAM pracalita banI che. A kathAo pramANe eNe savA lAkha jinamaMdiro, savA karoDa jinabiMba, chatrIsa hajAra jIrNoddhAra, sAta so dAnazALAo vagere, gaNyA gaNAya nahIM eTalAM badhAM, dharmakAryo karyAM-karAvyAM hatAM, ane anArya dezanA lokene dharmane pratibaMdha karavA mATe tyAM jaina upadezakone mokalyA hatA ane jinamaMdire paNa banAvarAvyAM hatAM. Ane sAra e ke Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha samrATa saMprati bhagavAna mahAvIranA nivANuM pachI trIjI sadImAM asAdhAraNa zAsana prabhAvaka samrATa thaI gayo.1 AvA jaina zAsananA mahAna prabhAvaka rAjavInuM nAma bhadrezvara tIrthane jIrNoddhAra karAvanAra dharmapuruSa tarIke ullekhavAmAM Ave emAM zI navAI? bhAratanI dharmasaMskRtinI tAsIra mATe bhAge tyAgarAgyapradhAna che ane tethI, viziSTa gaNAtI vyakitaonI kItikathAnI sAcavaNuM karavAnI dRSTie paNa, ItihAsa lakhavAnI prathA prAcIna samayamAM ghaNI ochI hatI. A sthitimAM mahArAjA saMpratinAM sukRtonI savistara vigato sacavAI rahevAne badale e mAhitI samuccayarUpe AchIpAtaLI ane chUTIchavAInoMdhAI heya e svAbhAvika che. eTale bhadrezvaranA nAme lekha sAthe enA jIrNoddhAranI mAhitI emAMthI kevI rIte maLI zake ? - bhadrezvaranI jIrNa pratamAM tathA mAMDavInI pratamAM samrATa saMpratie vIra nirvANa saMvata 223mAM bhadrezvara tIrthano jIrNoddhAra karAvyAnuM nedhyuM che. AmAM jIrNoddhAranuM je varSa jaNAvyuM che temAM keTalAka phera che ema lAge che. paNa e vAta gauNa che; mukhya vAta A tIrthanA uddhArakonI nAmAvalImAM saMprati rAjAne samAveza karavAmAM Avyo che, e che. Do. base pitAnA "riporTa ona dhI enTIvITIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha" graMthamAM noMdhyuM che ke (bhadrazvaratIrthanA sthApaka) siddhasenanA uttarAdhikArIo A pramANe hatA ane putra mahAsena; ene pautra nArasena; ane ene prapautra bhojarAja, bhejarAja mAravADanA saMprItine samakAlIna hato saMprIti jainadharmane mahAna rakSaka hato. eNe paNa bhadrAvatInA maMdiramAM eka pratimA padharAvI hatI ane hAthInI eka AkRti mUkI hatI." 1. samrATa saMpratinA jIvananI mAhitI jaina, bauddha ane brAhmaNa, e traNe paraMparAnA graMmAM maLe che. jaina graMthamAM bRhatkalpacUrNi, bhadrezvaranI kathAvalI, nizIthacUrNi, pariziSTaparva, vividha tIrthakalpa, vicArazreNa, keTalIka paTTAvalIo, tisthAgAlI paInatha vagerene; bauddha graMthamAM divyAvadAna, bodhisattAvadAna kapalatAna ane brAhmaNa paraMparAnA graMthamAM matsyapurANano samAveza thAya che. A prAcIna graMthe uparAMta arvAcIna keTalAka graMthomAM paNa samrATa saMprati saMbaMdhI carcA karavAmAM AvI che ane mAhitI paNa ApavAmAM AvI che. A graMthamAM sva. pUjaya paMnyAsa zrI kalyANavijayajI gaNikata "vIra nirvAna saMvat gaura vaMra vAtALanA vizeSa noMdhapAtra che. 2. bhadrezvaranI prata 2: "A bhadresara vasaI tIrthanuM nirmANa thayA pachI pahelo jIrNoddhAra mahArAjA saMpratie karAvyo." mAMDavInI prata, pAnuM 1H "tivAra pachI saMvatsara be se trevIse charaNuuddhAra karyo saMprati rAjAe. tihane varaNAva ghaNuM che. savAlAkha devala karAvyAM. " 3. yo 305: "Siddhasena's successors were-his son Mahasena; his grandson Narasema; and great-grandson Bhojaraja, the contemporary of Sampriti of Marvad, the great patron of the Jains, and who also installed an image and placed a figure of an elephant in the Bhadravati temple," Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane karNoddhAra A tIrthanI peDhI taraphathI tIrthanA saMkSipta paricayanI je nAnI sarakhI pustikA bahAra pADavAmAM AvI che, emAM to mAtra samrATa saMpratie uddhAra karAvyAnuM ja lakhyuM che. (2) kAlakarinA bhANejane uddhAra-A tIrthano jIrNoddhAra kAlikAcAryanA bhANeje karAvyAnI vAta mAtra bhadrezvaranI prata (22)mAM ja nedhAyelI che;4 e sivAya bIjA koI sthaLe A vAtano ullekha maLato nathI. je A kAlakasUri te gardabhilauchedaka kAlikAcArya hoya te emanA be bhANeje balamitra-bhAnumitramAMthI keI ke A tIrthano jIrNoddhAra karAvyo haze, ema kahevuM joIe. A balamitra-bhAnumitra e ja che ke je gardabhillanI gAdIe besanAra zaka rAjA (zaka zAhI)ne parAjita karIne ujajayinInA zAsaka banyA hatA. A bAbatamAM AthI vizeSa kazuM nathI ke vicArI zakAya evI sAmagrI maLatI nathI, eTale bhadrezvara-vasaI tIrthanA A bIjA jIrNoddhAra aMge maLatI ATalI neMdhathI ja saMtoSa mAnavAne rahe che. (3) vanarAjane jIrNoddhAra-A jIrNoddhAranI noMdha kevaLa De. bajesanA "riperTana dhI enTIvITIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha" nAme graMthamAM (206)ja jovA maLe che.(saMpratinA samakAlIna) bhejanI gAdIe enA bhAIno putra vanarAja beTho hato; ane eNe A maMdiranuM samArakAma karAvyuM hatuM. vanarAjano putra sAraMgadeva hato. vaLI, A graMthamAM AgaLa jatAM lakhyuM che ke-vanarAja vAghelo muMjapurane hate; eNe vi. saM. 213mAM e pradeza paDAvI lIdho hato e jena hato ane enI gAdIe ene putra garAja Avyo hato.' (4) kanaka cAvaDAno uddhAra-kanaka cAvaDAe karAvelauddhAranI vAtanAullekha A pramANe maLe che: (1) bhadrezvaranI jINuM prata, pR. 22; (2) mAMDavInI prata, pR0 1; (3) riporTa ona dhI enTIvITIjha opha kaccha enDa kAThiyAvADa pR0 206; (4) "svadeza"nA vi. saM. 1880nA 4. pR. 22: "tyAra pachI pUrvadhara paramaprabhAvaka AcArya deva zrI kAlakAcAryasUri mahArAjanA bhANeja rAjAe A tIrthane bIjo jIrNoddhAra karAvyuM, ne tyAM AkramaNa laI AvavAnI taiyArI karatA te vakhatanA keIka yavana rAjAne A dezamAM AvatAM ja rokI rAkhyo. " 4.40 204 : " Bhoja was succeeded by his brother's son Vanaraja, who repaired the temple."......" Vanaraja Vagela of Munjpur then seized on the country (S. 213): he was a Jain, and was succeeded by his son Yogaraj." A lakhANa uparathI joI zakAya che ke AmAM vanarAja vAghelA ane vanarAja cAvaDA vacce bheda bhulAI gayo che, ane samayanI gaNatarImAM paNa ghaNe pharaka che. yogarAja e vanarAja vAghelAne nahIM paNa vanarAja cAvaDAne putra hatA; ane vanarAja cAvaDAne samaya vikramanA AThamA ane navamA saikAne nizcita che, eTale A jIrNoddhAranI vAtano itihAsamAnya vyaktio tema ja kALagaNanA sAthe meLa besAravAnuM kAma azakya che-sivAya ke cAvaDA vanarAjanI jema ja vAghelA vanarAja paNa aitihAsika vyakti hoya ane ene paNa garAja nAme putra hovAno koI purAvA maLI Ave. De. bajese paNa A bAbatanI noMdha lIdhI che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara vasaI mahAtIya dIpeAtsavI aMkamAM (pR0 77) zrI vrajalAlabhagavAnalAla chAyAnA " kacchanI sthApatyakaLAnA gheADAeka avazeSA" nAme lekha ane (5) kacchanuM saskRtidarzana, pR0 86. 14 gujarAta, kaccha, saurASTrdhva saMbadhI itihAsa jevI kathAo, daMtakathAo ane anuzruti uparathI lAge che ke kanaka cAvaDA ane kanakasenane nAme keTalIka vAtA pracalita thayelI che. kanaka cAvaDA ane kanakasena eka ja vyakti che ke kema tema ja emanA samaya nizcita che ke kema te hajI paNa zeAdhanA viSaya che. paNa enA sa'adhI je kaI vAtA lAkAmAM pracalita che ane karNopaka sacavAI rahI che, te uparathI eTalu tA lAge che ke A nAmanI vyaktie leAkamAnasamAM sAru evuM sthAna lIdhuM haze. bhadrezvaranI jINu pratamAM kanaka cAvaDAnuM' nAma nathI ApyuM, chatAM emAM A uddhAranI vAta neAMdhI che, je A pramANe che-- . A pachI vikrama sa vata 621mAM e jamAnAnA cAvaDA rAjA ke je pATaNupati vanarAja cAvaDAnA pUrvaja hatA, te cAvaDA rAjAe 621mAM A tIrthanA ddhAra karAvyA hatA. '' (pR0 22-23 ) A lakhANamAM A uddhAra vi. sa0 621mAM thayAnuM lakhyu che, jyAre khAkInA badhA ullekhAmAM vi0 sa'0 622 mAM A jIrNoddhAra thayAnu' nAMkhyuM che. eTale saratacUkathI 622nA badale 621 lakhAyu' hAya ema lAge che; ane A phera mahattvane nahIM paNa sAmAnya ane najIvA che. 6. kAreka saratacUka thai jAya ane ene sudhAravAne badale enI upekSA karavAmAM Ave teA bhUla upara bhUla kevI thatI jAya che, te A saMvata bAbata traNu judA judA graMthAmAM thayela ullekhe uparathI paNu samajI zakAya che; tenI vigata A pramANe che-- (1) DaoN. banne se kanaka cAvaDAe e deza upara kabajo karI lIdhAnI sAla vi saM 618nI ane derAsarane samuM karAvyAnI sAla 622nI ApI che. DaoN. banne sanuM A pustaka I. sa0 1874-75mAM pragaTa thayuM hatuM. (2) A pachI jemsa ema. kempabele taiyAra karela " gejheTiyara opha dhI bAmbe presiDensI 'tuM pAMcamu vAdyuma I. sa0 1880mAM bahAra paDayuM, temAM bhadrezvaratI saMbadhI mAhitI DaoN. banne sanA lakhANa mujaba (pR0 214) ApavAmAM AvI. emAM pAdanoMdhamAM kanaka cAvaDAnA vijayanI vi. sa`0 618nI sAla sAthe IsvIsanano khyAla ApavA mATe 551nA aMka ane jIrNodvAranI vi. saM0 622nI sAlanI sAthe IsvIsanano aMka 555 ApavAmAM AvyA che. vikrama saMvata ane IsvIsana vacce 57 (kacAreka pa6) varSIno phera che te jotAM A graMthamAM ApavAmAM Avela IsvIsananA AMkaDAmAM dasakA ApTe lakhavAnI bhUla thaI gaI, eTale kharI rIte 551nA badale 561 ane 555nA badale 565nA AMkaDA mukAvA joItA hatA. (3) pAMca varSa pahelAM (sane 1971mAM) gujarAta rAjya taraphathI gujarAta sTeTa gejheTiyara"no "kaccha DisTrIkaTa' nAme graMtha bahAra paDayo che. enA mukhya saMpAdaka Do. jI. DI. paTela che. A graMthamAM (pR0 586) kempabela tathA DaoN. ane sanA lakhANane AdhAre bhadrezvara tIrthano paricaya TUMkamAM ApavAmAM AvyA che. emAM meTI bhUla e thaI che ke kanaka cAvaDAnA vijaya ane uddAranI vikramanI sAlanI sAthe kempabele IsvIsananA dasakAnI bhUlavALA je AMkaDA potAnA graMthamAM umeryA hatA, ene sAcA mAnIne te mujaba vikrama saMvatamAM dasakAno ghaTADA karIne kanaka cAvaDAnA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattie ane jIrNoddhArA A jIrNoddhAranA ullekha mAMDavInI pratamAM (pR0 1) A pramANe karavAmAM AvyA che-- ti vAra pachI kanaka cAvaDA thayA. saMvata 622 varase udhAra karAyA, " DA. khajese peAtAnA "ripATa ena dhI enTIkavITIjha opha kaccha enDa kAThiyAvADa" nAme pustakamAM A vAta A pramANe nAMdhI che-- " " pachI pATaNanA kanaka cAvaDAe ( vi. sa'0 618 mAM ) e deza upara kabaje karI lIdhA ane visa'0 622mAM e madirane pharI baMdhAvIne emAM eka pratimA padharAvI, * zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyAe pazu, DA. khaje sanA ullekhane anusarIne,kanaka cAvaDAnA vijaya vi. sa`0 618mAM ane jIrNoddhAra visa0 622mAM thayAnuM ane e pATaNaneA hovAnuM lakhyu che. " kacchanu` saMskRtidarzana " mAM kanaka cAvaDAnA vijaya ane uddhAranI vAta paNa DA. khajesanA lakhANane AdhAre ja nAMdhavAmAM AvI che. DaoN. majese tathA zrI vrajalAlabhAI chAyAe kanaka cAvaDo pATaNanA hovAnuM kahyuM che. paNa pATaNa teA vanarAja cAvaDAe vikramanI navamI sadInA prAraMbhamAM (vi. sa0802mAM) vasAvyuM hatu' ane upara nAMdhelI sAle pramANe kanaka cAvaDA vikramanA sAtamA saikAmAM thaI gayA. eTale pATaNanI sthApanAnI STie tema ja rAjAonI sAlavArI pramANe kanaka cAvaDA kayAre thayA e nakkI karavAnuM kAma bahu muzkela che. A anusa dhAnamAM eka bIjI dhyAnamAM levA jevI vAta e che ke zrI bhadrezvara vasaInA jinamaMdiramAM mULanAyaka tarIke atyAre mahAvIrasvAmInI je pratimA birAje che, enI palAMThI (pamAsaNa) upara "sa, 622 nA varSe '' eTaluM sa'vatane lagatuM lakhANa kotareluM spaSTa vAMcI zakAya che. eka tarapha kanaka cAvaDAnA jIrNoddhAranI sAla vi. saM0 622nI jaNAvavAmAM AvI che ane bIjI tarapha mULanAyaka bhagavAna mahAvIranI pratimA upara saM0 622nI sAla kAtarelI maLe che. AthI A bAbatanI vadhAre vicAraNAmAM UtaryAM vagara, sAmAnya rIte vicAra karanArane, pahelI dRSTie vijaya mATe vi. sa0 618nA badale 608 ane ulhAra mATe vi. saM0 622nA sthAne 612nA AMkaDA mUkI devAmAM AvyA ! kempabele pAtAnA bhadrezvara tIrtha saMbaMdhI lakhANamAM Do.banne `sanA graMthano ullekha karyAM ja che. eTale gujarAta sTeTa gejheTiyara-kaccha DisTrIkaTa"nA saMpAdake peAtAnA manathI saMvatanA AMkaDAmAM pheraphAra karavAne badale DaoN. bannesano graMtha joye| ha|ta tA AvI bhUla thatI aTakI jAta ane kempabele karelI bhUlanuM paNa nivAraNa thaI jAta. 7. pR. 206: "Kanak Chavada of Pattan then subjugated the country (in Samrat 618), rebuilt the temple and installed an image in it in S. 622. ' 8. A lekhamAM vijayanI sAlavi. sa0 798 nAMdhI che te kevaLa saratacUka athavA presanI bhUla hevI joIe. kAraNa ke e ja lekhamAM emaNe jaina selaMkI rajapUtAe e deza jItI laIne vi. saM0 798mAM zaheranuM nAma bhadrAvatIne badalIne bhadrezvara rAkhyAnuM lakhyuM che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A bhacAra-vasaI mahAtI te, ema ja lAge ke A pratimA kanaka cAvaDAnA jIrNoddhAra vakhate pratiSThita thaI haze. paNa Ama mAnavAnI sAme be moTA avarodhe che: eka te A tIrthanA prAcIna mULanAyaka zAmaLiyA pArzvanAtha hatA; emanA sthAne bhagavAna mahAvIranI pratimA to cheka sattaramI sadImAM (vi. saM. 1622mAM) thayela jIrNoddhAra vakhate (athavA te pachInA keIka samaye) birAjamAna karavAmAM AvI hovI joIe. bIjo avarodha e ke 622nI sAla darzAvatA aMkanA akSarone maroDa sAtamI sadInA atiprAcIna akSaranA maroDa jevuM nahIM paNa sattaramI sadInI ane te pachInA samayanI Adhunika lipinA je che ane chaThThI vibhakitane sUcaka "nA" pratyaya paNa prAcIna nahIM paNa arvAcIna che. eTale kanaka cAvaDAnA jIrNoddhAranI 622nI sAla ane A pratimA uparanI622nI sAlane Akasmika jogAnujoga ja samajavo joIe. Do. bajese A sAla dararanA badale 1622 hovAnuM sUcavyuM che. ane zrIsaMghe A tIrthano jIrNoddhAra vi. saM. 1922mAM karAvyo hato, e vAtane tema ja bhagavAna pArzvanAthanA sthAne mULanAyaka tarIke bhagavAna mahAvIrane A jIrNoddhAra vakhate birAjamAna karavAmAM AvyA hatA e mAnyatAne khyAla karatAM Do. barjesanuM sUcana dhyAnamAM levA jevuM lAge che. kanaka cAvaDe keI kathAno nAyaka hoya ema ene nAme keTalIka kathAo lekajIbhe sacavAI rahI che. AvA be prasaMge A pramANe che - (1) "vasaI (tA. okhAmaMDaLa, ji. jAmanagara)nAM kanakasena cAvaDAnAM maMdire nAme jANItAM thayelAM jUnAM maMdiranA zikhara paNa A ja prakAranI racanA dharAve che." -gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa, graMtha 3 maiitrakakAla ane anumaitrakakAla. A pustakamAM zrI jayendramukuMdalAla nANAvaTIne "sthApatyakIya smArake" nAme lekha, pra0 15, 50 334. suprasiddha purAtattvavida zrI madhusUdana DhAMkIe dvArakA pAse Avela vasaI gAmanAM A maMdire jAte joyAM che; enI chabIo paNa emaNe levarAvI che. emanA kahevA pramANe kanakasena cAvaDAnAM A maMdiro jainadharmanAM che; ane e vasI ke vasaInAM maMdira tarIke oLakhAya che. (2) "daMtakathA to kahe che ke mahuvA e prAcIna madhumAvatI, ane mahuvAthI deDha keza para dariyA kAMThe AveluM khAravAonuM gAmaDa' katapara e katakAvatI hatI, kanakasena cAvaDAnI rAjadhAnI. haMsa ne vachanI vArtAmAM AvatI kanakAvatI ne kanakabhrama ane manasAgarAnI vAta ne kanakabhrama ane manasAgarAnI vArtAmAMnI kanakAvatI, daMtakathAnA jagatamAM e nAmanI nagarInI kIrti keTalI haze tene khyAla Ape che. mULa kesala dezanA kanakasene AnartanA sthAnika paramAra rAjAne harAvI, AnaMdapura vasAvI rAjadhAnI sthApI, saurASTra chatyu, vALAnA mULa puruSone harAvI vALAka kSetra jItyuM-AvI daMtakathA che. (ke. ha. dhruva, sAhitya ane vivecanA, 2, 3278 ). -zodha ane svAdhyAya, pR. 430-31 (De. harivallabha bhAyANIkRta) 6. 4. 20EUR : "...and has carved uppo it the figures probably for $. 1622." Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattie ane jINoddhArA 117 kanaka cAvaDA athavA kanakasena rAjA saMbaMdhI AvA anya ullekhA paNu, tapAsa karatAM, maLI AvavAnA saMbhava che. paNa ahI' kanaka cAvaDAnI aitihAsikatA puravAra karavAnA keAI uddeza nathI; ahIM teA kanaka cAvaDA ke kanakasena rAjAnA jainadhama sAthe saMbaMdha hatA ane tethI eNe kathAreka kacAreka ane kayAMka kayAMka jinamadiro caNAvyAM hatAM ke enA uddhAra karAvyA hatA e ja batAvavAnA hetu che. A badhI vigatAnA AdhAre eTaluM jarUra mAnI zakAya ke kanakasena cAvaDAnA hAthe bhadrezvaranA jinamaMdiranA uddhAra thayA haiAvA joI e. kanaka cAvaDAnA jarNoddhAra pachI keTalAka nAnA nAnA jIrNoddhArA thayAnuM bhadrezvaranI jINu pratamAM (pR0 23) lakhyuM che; jyAre mAMDavInI pratamAM vimaLazAha sa`gha sAthe A tIthanI yAtrAe AvyA aMge lakhyu che ke-- vaLI te same ( eTale ke jagaDUzA pachI ) vimaLazAha thaye pATajIvADe. te paNa saMdha leI zrI vasaIe jAtrAe AvyA hatA saMvata khAra madhye. tivAra pachI vastupAla-tejapAla thayA. '' A ullekhamAM jagaDUzA ane vastupAla-tejapAlanI vaccenA samayamAM vimaLazAha vasaI AnyAnu nAMdhyuM che te caulukaya gUrjarapati bhImadeva prathamanA daMDanAyaka vimaLanA samaya sAthe baMdha besatu... nathI; kAraNa ke daMDanAyaka vimaLa vikramanI agiyAramI sadInA utarArdha mAM ( vi. saM 1062thI 1089 daramyAna ) thayAnu nizcita che. 10 A vimaLazAhe . DanAyaka vimaLathI keI judI vyakti hAya ema mAnavuM ThIka lAgatu nathI; kAraNa ke e nAmanI koI sAmAnya vyaktie saMgha sAthe A tIrthanI yAtrA karI heAya te e vAta leAkamukhe ke koI nAMdhamAM bhAgye ja sacavAI rahI heAta. ahI' teA mukhya vAta, kALagaNanAne dhyAnamAM na laI e tA, vimaLazAhe saMgha sAthe A tIrthanI yAtrA karI hatI e ja che. ATalA ullekha sacavAI rahyo hAya tA, bhiviSyamAM kAI sAmagrI maLI Ave tyAre e aMge vizeSa vicAra thaI zake, e dRSTie A bAbatanI ahI' nAMdha levAmAM AvI che. (5)zrImAlIonA ulhAra--A uddhAranA sauthI jUnA ullekha DaoN. jemsa khaje sanA "ripATa Ana dhI enTIkavITIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha '" nAme graMthamAM (pR0 207) A pramANe maLe che : " eka zilAlekha pAchaLanI bhamatImAM che. enI lakhAI cAlu zilAlekhA karatAM vadhAre che. e vi. sa'0 1134, vaizAkha sudi 15nA che. A zilAlekha zrImALI gacchanA kAI jaine maMdirane kaMIka sahAya ApyA saMbaMdhI tema ja samArakAmanI noMdha saMbaMdhI hAya ema lAge che. 6 11 10, DaoN. dhIrajalAla dhanajIbhAI zAha : vimalaprabaMdha (adhyayana sAthe) ", pR0 102, 11, pR. 207 : "One in the back corridor, of more than usual length, appears to be dated 'Samvat 1134, Vaisakha, bright fortnight, 15th day * and to be a record of repairs and perhaps of a grant to the temple by a Jaina of the Srimali Gachha," Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha Ane AdhAre ja "svadeza"nA vi. saM. 1980nA dIpotsavI aMkamAM zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyAe emanA "kacchanI sthApatyakaLAnA cheDAeka avazeSo" nAme lekhamAM (pR. 78), zrI rAmasiMha rAThoDe emanA "kacchanuM saMskRtidarzana"mAM (pR0 92) tathA "jaina tIrtha sarva saMgraha"mAM (pR. 139) A uddhAra saMbaMdhI lagabhaga A zabdomAM ja ullekha karyo che. vaLI, vi. saM. 1989mAM upAdhyAya zrI yatIndravijayajIe racela jAtamApArama zrogADUarDhavaritram (patra 19)mAM A vAta lakhI che, te De. bajesanA ulalekhane AdhAre lakhI haze ke bIjA keI AdhAre, e kahevuM muzkela che. A uddhAranI vAtanI Aje cokasAI thaI zake evI sthiti rahevA pAmI nathI, kAraNa ke, bIjA keTalAka zilAlekhonI jema, A zilAlekha paNa ciruDanA plAsTaranI nIce dabAI gayo che. eTaluM sAruM thayuM ke DaoN. baje se jyAre sane 1874nI sAlamAM (AjathI eka varSa pahelAM) A tIrthanI mulAkAta lIdhI hatI tyAre emaNe, rA. sa. dalapatarAma prANajIvanadAsa khakharanA sahakArathI, e zilAlekhane jAte joIne enI upara pramANe nedha lIdhI hatI. "zrI jagaDucarita"nI puravaNImAM (pR. 110) paNa A zilAlekhanI nedha levAmAM AvI che. bhadrezvaranA je kaMI zilAlekhe upalabdha che athavA je zilAlekha eka kALe mejUda havAnI neMdha sacavAI rahI che, emAM A zilAlekha sauthI prAcIna che.12 (6) mahArAjA kumArapALane uddhAra-A uddhArano ullekha (1) zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA (pR. 119); (2) jaina tIrthone ItihAsa (pR. 141); (3) bhAratanAM jaina tIrtho (pR. 48) ane (4) mArI kaccha yAtrA (pR.143)mAM maLe che.ane "kaccha giranAranI mahAyAtrA" mAM tathA "mArI kaccha yAtrA"mAM to A jIrNoddhArane lagato zilAlekha hevAnuM paNa lakhyuM che, paNa A zilAlekha saMbaMdhI ke enA sthAna ke saMvatane lagatI kazI vigata emAM ApI nathI. ane "jaina tIrthono itihAsa"mAM ema lakhyuM che ke "paramAtopAsaka mahArAjA kumArapAle ahIM nA maMdirano jIrNoddhAra karAvyAno ullekha maLe che." AnI sAthe sAthe A ullekha athavA enA sthaLanI noMdha karavAmAM AvI hatI te A vAta sunizcita rUpe jANI zakAI hota. eTale AnuM mULa zuM haze te zedhavAnuM bAkI rahe che. Ama chatAM, eka vAta sAcI che ke, te kALe kaccha, moTe bhAge, pahelAM pATaNanA solaMkI rAjAonA ane pachIthI vAghelA rAjavIonA AdhipatyamAM hatuM. vaLI; kumArapALa tathA mULarAje baMdhAvela taLAvane jagaDUzAe khedAvyAnuM ane karNa 12. A bAbatamAM kadAca eka apavAda hoI zake, tenI vigata A pramANe che derAsaramAM praveza karyA pachI vizALa ane UMcA thAMbhalAvALe je pravezamaMDapa Ave che, temAM ApaNuM jamaNe hAtha taraphanA eka thAMbhalA upara lAla raMga bharela eka zilAlekha che. ghaNI ghaNI mahenata karavA chatAM, ane zilAlekha vAMcavAmAM niSNuta gaNAya evA vidvAnonI sahAya levA chatAM, A zilAlekhamAMnuM lakhANa ukelI zakAyuM nathI. Ama chatAM AnI zarUAtamAM kaMIka 1100nA aMka jevo je aMka dekhAya che, te sAce ja 1100nI saMvatano hoya to A zilAlekha sauthI prAcIna gaNAya. paNa A zilAlekhamAMnuM lakhANa eTaluM badhuM durvAca ane saMdigdha che ke A bAbatamAM nizcita rUpe kaMI kahI zakAya ema nathI. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane karNoddhAre rAjAe baMdhAvela vAvano uddhAra karAvyAnuM "zrI jagaDUcarita"mAM lakhyuM che te uparathI paNa solaMkI vaMzane bhadrezvara sAthe saMbaMdha hatuM, e joI zakAya che. tethI mahArAjA kumArapALane A tIrtha sAthe, ene uddhAraka tarIke, saMbaMdha lekhavAmAM AvyuM haze ema lAge che. (7) zrI jagatacaMdrasUrijInA upadezathI thayela uddhAra-zrI jagatacaMdrasUrijInA upadezathI A tIrthano jIrNoddhAra thayAno ullekha mAtra bhadrezvaranI jIrNa pratamAM ja (pR.23) maLe che, je A pramANe che - A pachI ( cAvaDAnA-kanaka cAvaDAnA - uddhAra pachI ) varace keTalAka nAnA uddhAra thayAM ne lagabhaga 7 sadIo pachI potAnA AkarA tapathI bhAratabharane maMtramugdha karI denAra ane aneka bhAratIya rAjAone dhamanukuLa banAvanAra ane te vakhatanA mahArAje taraphathI tapAnuM mahAbirUda meLavanAra tapagacchaziromaNi mahAna tapasvI AcArya deva zrI jagatacaMdrasUrijI mahArAje zrIsaMghane upadeza karI saMvata 1208mAM meTa cothe uddhAra karAvyo." A uparAMta bhadrezvara tIrthanI peDhI taraphathI pragaTa thayela "zrI kaccha bhadrezvara vasahI tIrthane saMkSipta paricaya"mAM (pR. 2) paNa Ano ullekha che. A sivAya A uddhAra saMbaMdhI bIje kaI ulalekha hoya to te zodhavAno rahe che. AmAM zrI jagatacaMdrasUrijInA upadezathI vi. saM. 1208mAM A tIrthane jIrNoddhAra thayAnuM lakhyuM che, te samayanI daSTie baMdha bese evuM nathI. A AcAryane tapAnuM biruda vi. saM. 1285nI sAlamAM maLyuM hatuM, ane emane svargavAsa vi. saM. 1297mAM thaye hite.14 eTale A jIrNoddhArane samaya vikramanI teramI sadInA uttarArdha hoI zake. (8) vastupALa-tejapALano uddhAra-A uddhAranI vAta (1) bhadrezvaranI jINuM pratamAM (pR0 23); (2) mAMDavInI pratamAM (pR. 3, 7) tema ja (3) DaoN. bajesanA "riporTa ona dhI enTIkavITIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha"mAM(pR. 207) ema traNa sthAnamAM seMdhAyelI maLe che. bhadrezvaranI jIrNa pratamAM lakhyuM che ke "te pachI (jagatacaMdrasUrinA upadezathI vi. saM. 1208mAM thayela uddhAra pachI) 80 varSa gayA pachI vAmanasthalI ( hAla junAgaDha-vaMthalI )nA mahArAja viradhavala rAjanA jaina maMtrIe khyAtanAma vastupAla ane tejapAla maMtrIoe saMvata 1288 bhadresara vasaI tIrthane pAMcamo uddhAra karAvyo." 13. taerghata vAta kumArabhUta gayoH vArasAmAsa bApU vAvivAra . -sarga 6, zleka 47. A taLAva phUlasara'nA nAme oLakhAya che. A ulalekhanA AdhAre jaina paraMparAno ItihAsa,"bhAga ramAM (pR. 112)lakhyuM che ke "rAjA kumArapALe kacchanI bhadrAvatamAM moTuM taLAva baMdhAvyuM hatuM. jagaDuzAhe caudamI sadInA prAraMbhamAM tene samajAvyuM hatuM." 14. pAvalI-samuccaya, prathama bhAga, 50 57; vIravaMzAvalI, 50 206, 2017, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha A neAMdhamAM vastupAla-tejapAlanA samaya te sAcA lakhyo che, paNa vIradhavalane vaMthalInA mahArAjA kahyA che, te bhUla che; teo te vakhatanI gujarAtanI rAjadhAnI dheALakAnA rAjA hatA te suvirdita che. saraka mAMDavInI pratamAM A vAta A pramANe lakhI che-- k * tivAra pachI ( vimaLazAhe saMdha sAthe yAtrA karI te pachI ) vastupAla-tejapAla thayA. te pazu saMdha lAvyA zrI vasaIe. ma'Dapa e kIdhA. '' DaoN. majese A aMge lakhyu che ke-- " jagadeva zAhanA kArAbAra navaghaNa vAghelAnA hAthamAM gayA hatA. enA be vakIlA arAmala zAMtidAsa ane nAgaNudAsa (nAraNadAsa?) pATaNunI mulAkAte gayA hatA ane vi. saM1286mAM dasA zrImAlI vANiyAbhAIo vastupAla ane tejapAle kADhela bhadrezvaranA saMgha sAthe pA AvyA hatA. 15 vastupAla-tejapAla sabaMdhI sAhityamAM tema ja emanAM sukRtAnI yAdIomAM tapAsa karatAM emaNe bhadrezvara-vasaI tI nA jIrNoddhAra karAvyAnI ke emaNe A tIrthanI saMgha sAthe yAtrA karIne tyAM e maMDapa karAvyAnI vAtanA ullekha nathI maLatA. paNu, samrATa saMpratinI jema, A maMtrIbadhuoe paNa cAmera eTalAM vipula pramANamAM satkAryo karyAM hatAM ke jethI emaNe kayAM kayuM satkArya karyu" hatuM e nakkI karavu' muzkela che. eTale emanI dharmapriyatA ane dAnazUratAnA lAbha A tItha ne nahIM maLyA hAya ema kevI rIte kahI zakAya ? vaLI, DaoN. kharese tA e e bhAI Ae bhadrezvaranA saMgha vi. sa'0 1286mAM kAtho hatA ema cAkhkhuM lakhyuM che. eTale pachI AmAM zakA karavAne avakAza rahetA nathI--bhale pachI DA~. majese A vAta zAnA AdhAre lakhI haze e zeAdhavAnuM bAkI rahe. (sAmAnya rIte emaNe lakhelI bhadrezvara tIne lagatI mATA bhAganI mAhitI yati zrI khAMtivijayajIe A tI saMbadhI je mAhitI ekatra karI hatI enA AdhAre ja lakhI che.) mahAmaMtrI vastupAlanA samaya vikramanI teramI sadInA uttarArdha hatA. emanA svargavAsa vi. saM0 1296 (bIjA mate 1298 )mAM thayA hatA. AcAryaM jagatacaMdrasUrine tapAnu biruda vi. sa. 1285mAM maLyuM hatuM. ane jagatlR zAha vikramanI teramI sadInI chellI vIzI ane caudamA saikAnI pahelI trIzIdaramyAna thaI gayA; e uparathI ema kahI zakAya ke A traNe vyaktie amuka samaya sudhI samakAlIna hatI. vaLI, jagatlR zAhe bhadrezvaranA killA pATaNapati lavaNuprasAdanI lazkarI sahAyathI khaMdhAvyo hatA, eTale koIka kALe vastupAla tathA tejapAla sAthe jagaDUzAne saMbaMdha thayA 15, pR0 207 : 6 Jagadeva-sah's affairs fell into the hands of Naughana Vaghela and his Vakils Ajjaramal Santidasa and Nagandas Tejpal, the letter of whom visited Anhilavada Pattan, and returned, in S. 1286, with a Sangh or Pilgrimage to Bhadreswar, led by the great Desa Shrimali Vania brothers Vastupala and Tejapala. " AmAM vastupAla-tejapAlane dazAzrImAlI vANiyA kathA che, paNa te pAravADa jJAtinA hatA. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane karNoddhAra 121 haze, ema mAnI zakAya. Ama chatAM A be maMtrIbaMdhuoe bhadrezvaranI yAtrA to jagaDUzA sAthe saMbaMdha baMdhAyA pahelAM ja karI devI joIe, kAraNa ke vi. saM. 1286mAM jagaDUzAnI uMmara cAra-cha varSa jeTalI ja haze. (jagaDUzAno janma vi.saM. 1282 AsapAsa mUkavAmAM Ave che.) have jyAre AcArya jagatacaMdrasUri ane vastupAla samakAlIna hovAnuM ItihAsathI puravAra thAya che tyAre, eka ja samayamAM athavA DAMka varSonA aMtare A be vyaktioe A tIrthane jIrNoddhAra karAvyo hato ema mAnavuM muzakela banI jAya che. AnuM thoDuMka samAdhAna, kadAca, A rIte karI zakAya AcArya jagatacaMdrasUrijInA upadezathI zrAvakee A tIrthane jIrNoddhAra karAvyo hato ane maMtrIzvara vastupAla ane tejapAle pote karela saMghayAtrAnA smaraNarUpe A tIrthamAM be maMDapa karAvyA hatA. eka samaye banelI A be ghaTanAo vacce meLa besAravAnuM A paNa kevaLa eka anumAna ja che. eTale ene nizcita rUpe sthApita karavA mATe bIjA AdhArabhUta ke ItihAsamAnya purAvAonI apekSA rahe ja che. (9) jagaDuzAne uddhAra-jUnA vakhatanI kacchanI bhadrAvatI nagarIne ane vikramanI 8mI sadInA aMtabhAgathI bhadrezvara ke bhadresara nAme oLakhAvA lAgelI e ja nagarIne yAda karIe chIe ane tarata ja jagaDUzAnuM smaraNa thaI Ave che. e ja rIte A nagarInA zrI vasaI jaina tIrthane yAda karIe chIe tyAre paNa A svanAmadhanya zreSThInuM maraNa thaI AvyA vagara rahetuM nathI. zrI jagaDUzA A nagarInA vatanI hatA ane emanA samayamAM A nagarI khUba samRddhizALI ane vikhyAta hatI, ane emAM A zreSThIne phALe ghaNe mATe hato te jANItuM che. A nagarI te ghaNI prAcIna che ane A tIrthanI sthApanAnI kathA pramANe, A tIrtha paNa Azare aDhI hajAra varSa jeTaluM jUnuM che. eTale A nagarImAM aneka rAjavIe, zreSThIo ke lekamAnya puruSe thaI gayA; tema ja A tIrthanA rakSake-uddhArake paNa aneka thaI gayA. Ama chatAM zreSThI jagaDUzAnuM nAma A nagarI ane A tIrtha sAthe saMbaMdha dharAvatI vyaktiomAM sauthI mokhare tarI Ave che, e eka hakIkata che. Ama thavAnuM mukhya kAraNa, jagaDUzA pAse aDhaLaka saMpatti hatI, deza-videza sAthe emane mATe vyApAra cAlato hato ane emaNe dharmanAM ane lokapakAranAM aneka satkAryo karyA hatAM e to kharuM ja, paNa ethIya vadhAre meTuM kAraNa to emaNe vi. saM. 1313-14-15 ema lagAtAra traNa varSa sudhI dezamAM paDelA vyApaka ane kAramAM duSkALanA saMkaTa vakhate, kaI paNa jAtanA bhedabhAva vagara, samasta prajAne anna ane jarUra lAgI : tyAM vastro paNa pUrAM pADIne garIba tathA sAmAnya prajAnI asAdhAraNa ane sadAsmaraNIya sevA karI hatI ane rAjAo sudadhAMne, temanI prajAnA rakSaNa mATe, anna ApyuM hatuM, e che. pitAnA AvA upakArI mahApuruSane prajA kyAreya kevI rIte vIsarI zake? bhadrAvatI-bhadrezvara-bhasara nagara sAthe jagaDuzAnuM nAma ekarUpa thaI gayuM che enuM mukhya kAraNa A ja che. judA judA samaye, judI judI vyaktio dvArA zrI bhadrezvara-vasaI tIrthanA je uddhAra thayA temAM Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha zrI jagadgazAe karAvela uddhAranI noMdha sauthI vadhAre graMthamAM maLe che, je A pramANe cheH (1) zrI sarvAnandasUrikata thIgaDAQrate mahAdhyam, saga 6, zloka 42, 43; (2) bhadrezvaranI jIrNa prata, pR. 23 (3) mAMDavInI prata, pR. 2; (4) riporTa ona dhI enTIkavITIjha opha kAThiyAvADa enDa ka7, pR. 206; (5) zrI dalapatarAma prANajIvana khakhara kRta kacchanI bhUgoLavidyA, AvRtti trIjI, pR. 43-45; (6) "vadeza"nA visaM. 1980nA dIpotsavI aMkamAM zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyAne "kacchanI sthApatyakaLAnA cheDAeka avazeSo " nAme lekha, pR0 77; (7) upAdhyAya zrI cetIndravijayajIracita "navasaMtamASaFrama konarphUraNAhuritram " patra 1, 328; (8) zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA, pR. 119; (9) mArI kaccha yAtrA, pR. 143; (10) jaina tIrthone itihAsa, pR0 141; (11) bhAratanAM jaina tIrtho, pR. 48; (12) jena tIrtha sarvasaMgraha, pR0 1416 (13) kacchanuM saMskRtidarzana, pR. 95; ane (14) zrI kaccha-bhadresara vasahI tIrthane saMkSipta paricaya, pR. 2. AcArya zrI sarvAnandasUriskRta zonargvarita maTTAvAM e jagaDuzAnA jIvana saMbaMdhI upalabdha AdhAragraMthomAM sauthI prAcIna kRti che. emAM, prAcIna kAvyonI Dhabe, prasaMgonA nirUpaNa karatAM varNana vizeSa hovA chatAM, emAMthI jagaDUzAnA jIvanasaMbaMdhI mAhitI ThIka ThIka pramANamAM maLe che teoe bhadrezvaratIrthano jIrNoddhAra karAvyAnI vAta A kAvyamAM A pramANe noMdhavAmAM AvI che-- prAsAde vIranAthasya zrIkIrasUrikArite / jAtyasphATikakoTIre bhadrezvarapurazriyaH // svarNakumbhamatisphAra svarNa daNDa' ca selibhUH / parito jagati gurvI cakre vakretarAyazaH // (yugmam) -sarga 6, zleka 42, 43. artha-saraLapariNAmI sela zreNInA putre (jagaDuzAe) zrI vIrasUrie karAvelA bhadrezvara nagaranI lakSmInA uttama sphaTika ratnanA mugaTa samAna vIranAthanA maMdiramAM mATe senAne kaLaza, sonAno daMDa ane cArekora vizALa bhamatI karAvI hatI. - zrI bhadrezvara tIrthanA jinamaMdirane A rIte jIrNoddhAra karAvavA uparAMta jagaDUzAe potAnI putrI(prItimatI) ane potAnI bhatrIjI (potAnA bhAI rAjanI putrI) haMsI (hAMsabAI)nA kalyANa nimitte A maMdiramAM zuM zuM karAvyuM te paNa "zrI jagaDUcarita'nA chaThThA sarganA 44, 45 ane 46 e traNa glaeNkamAM sUcavavAmAM AvyuM che, je A pramANe che tatraiSa devkulikaastisrcaaraasnaashmbhiH| svaputrIzreyase cArumaSTApadamacIkarat // 44 // jinAnAM saptatizata sa tatrArAsanAzmanA / cakre svabhrAtRputryAzca hasyAH zreyArthamuccakaiH // 45 // tathA trikhaNDapAzvasya mahAtizayazAlinaH / mUttoM suvarNapatraM sa svasutAzreyase'tanAt // 46 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane jIrNoddhAre 1ra3 artha-tyAM eNe potAnI putrInA kalyANa mATe ArasapahANanI traNa derIo tathA suMdara aSTApada karAvyAM. (44). potAnA bhAInI putrI hAMsIbAInA kalyANa mATe eNe tyAM 170 jinezvaronI ArasapahANanI moTI mUti karAvI (45), tema ja trikhaMDA pArzvanAthanI mUrti upara senAnuM pataruM banAvarAvyuM (senAnI AMgI banAvarAvI) (46).16 A ullekha uparathI spaSTa thAya che ke jagadgazAe A maMdirano jIrNoddhAra karAvyuM hatuM. AmAM 43mA zlokanA pUrvArdhamAM "prANAye vIranA zrI vIrasUrijArite" -zrI vIrasUrinA upadezathI thayela mahAvIrasvAmInA maMdiramAM-e je ullekha che te vicAraNA mAgI le evo 16. zrI maganalAla dalapatarAma khakhkhare "zrI jagaDUcarita"nI prastAvanAmAM (pR04) lakhyuM che ke "bhadrezvaramAM vasaInAM devaLomAM ghaNuM lekho che, temAM jagaDranuM nAma kayAMya jaNAtuM nathI, eTale te paNa jagaDue baMdhAvyAM hoya te zaka bhareluM che" tathA A pustakanI puravaNamAM (pR. 111).emaNe pharI lakhyuM che ke "e daherUM jagaDuzAnuM baMdhAvyuM nathI, eNe je karAvyuM che te caritamAM lakhyuM che. " paNu zrI bhadrezvara-vasaI tIrthanuM jinamaMdira bhale jagaDUzAe baMdhAvyuM na hoya, paNa emaNe A jinamaMdiranI sAcavaNI karavAnI-eno uddhAra karavAnI-kAmagIrI bajAvI hatI e vAta te A zlokamAMnA ullekha uparathI pazu spaSTapage jANavA maLe che. to pachI "zrI jagaDucarita"nuM saMpAdana tathA bhASAMtara karanAra khuda zrI maganalAla khakhare A pramANe kema lakhyuM haze ? Ane Doka khulAso e che ke chaThThA sarganA 43mAM zlokanA uttarArdhamAMnA "natI zabdane artha "bhamatI' thato hevAnuM emane khyAlabahAra gayuM lAge che. eTale emaNe "gata muvI ne artha vizALa bhamatI" karavAne badale vizALa jagyAmAM e karyo che. pariNAme jagaDuzAe A maMdiramAM vizALa bhamatI ' banAvI hatI e mahattvano muddo ja emanA dhyAnamAM na AvI zakapachI e bhamatI mahAvIrasvAmIne maMdiranI hatI ke zrI pArzvanAthanA maMdiranI, e vAta judI ane gauNa che. mukhya vAta jagaDDazAe bhadrezvaranA jinamaMdiramAM kaMIka ne kaMIka paNa samArakAma-bAMdhakAma avazya karAvyuM hatuM e ja che; ane e muddo zrI maganalAla khakharanA dhyAna bahAra rahI javA pAmyo hato. vaLI, zrI maganalAla khakhkharanA pitAzrI rAvasAheba zrI dalapatarAma khakhkhare pote ja potAnI "kacchanI bhUgoLavidyA mAM (AvRtti pahelI, sane 1875, pR. 57) tathA AvRtti trIjamAM (sane 1887, pR. 43-45) jIrNoddhAranI vAta noMdhI che; emAM trIjI AvRttimAM A aMge lakhyuM che ke kaMpanarotara (1315)nAmane meTo dukALa paDyo hato tyAre teNe (jagaDuzAe)vAghelA pAsethI vorAvaTane lIdhe bhadresara potAnA svAdhInamAM laI rAjAne tathA AkhA mulakane anna-vastra pUrAM pADI derAMno jIrNoddhAra karAvyuM tethI jagaDuzAnAM derAMne nAme oLakhAya che." kacchanI bhUgoLavidyA "nI pahelI AvRttimAM zrI dalapatarAma khakhkhare, DaoN bajesanA matane anusarIne, jagaDuzA vi.saM. 1182mAM thayAnuM ane duSkALa visaM. 1215mAM paDyAnuM lakhyuM hatuM, paNa trIjI AvRttimAM emaNe A bhUla sudhArI laIne, duSkALa vi. saM. 1315mAM paDavAnuM lakhyuM hatuM. Ama chatAM "zrI jagaDUcarita"mAM zrI maganalAla khakhkhare jagaDuzAe bhadrezvaranA derAsaramAM kaMI nahIM karAvyAnuM lakhyuM emAM emano kaI khoTe IrAdo che ema mAnavAne badale saratacUkathI ja Ama banavA pAmyuM che ema mAnavuM e ja ucita che. kAraNa ke, A pitA-putra baMnenI, itihAsakAra tarIkenI dRSTi svaracha hatI ane emano prayatna sadA satyane zodhavAno ja raheto hato. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha che. zrI bhadrezvara-vasaI tInuM maMdira zrI vIrasUrinA upadezathI banyuM hatu' evA ullekha A kAvya sivAya bIje kyAMya jovA maLatA nathI. ane, AthIya vizeSa vicAraNIya vAta e che ke, jagaDUzAnA samayamAM eTale ke vikramanI caudamI sadgImAM tA A tInA mULanAyaka mahAvIrasvAmI nahI paNu bhagavAna pArzvanAtha hatA evI vAta paNa pracalita che; teA pachI zrI sarvAna'dasUrie A pramANe kema kahyu' haze, evA prazna thAya che. "zrI jagaGUcarita"nA kartAe dareka sagane a'te peAtAnuM nAma ApavAnI sAthe sAthe peAtAnA guru zrI dhanaprabhasUrinuM nAma paNa Apyu che, eTale A kRtinA kartAnI khAkhatamAM kaze ja saMdehu rahetA nathI. paNa zrI sarvAnaMdasUrie A graMtha peAte kayA sthAnamAM ane kayAre ramyA ene kaze ja ullekha karelA nahI' hAvAthI enA racanAsamaya nizcitarUpe jANI zakAtA nathI. Ama chatAM DaoN. khullRre, DaoN. mArisa vinTaraniTse tathA zrI maganalAla dalapatarAma khakhkhare17A graMtha vikramanI 17, DaeN. meArIsa vinTaranilsa : " Another Jain Poem, the Jagaducharita of Sarvanand (14th cent.), is of little poetical value, but has also some historical importance." --The Jains in the History of Indian Literature, p. 18. AmAM DaoN. vinTaraniTse DaoN. jIlarano mata pAdaTIpamAM nAMkhe che. zrI maganalAla khakhkhara : " caritanA aitihAsika vRttAntA, vIsaladeva ityAdi rAjA, tathA duSkALanI caritamAM Apela sAla sa'0 1312-15 uparathI ema anumAna thaI zake che ke e sarvAnaMdasUri vi. sa0 14mA saikAnI antu athavA 15mAnI zarUAtamAM thaI gayA hovA joIe. paNa nakkI sAla kahI zakAtI nathI, tema ja tenA guru dhanaprabhasUri viSe zAdha karatAM kaMI mAlama paDatuM nathI. " zrI jagaDUcarita, prastAvanA, pR0 ra-3 . A rIte " zrI jagasUrata " vikramanI 14mI-15mI sadInA arasAmAM racAyAnu nizcita che; ane, A caritakAre pAte ja sUcavyA pramANe, panarAtarA duSkALa vi. sa0 1313-14-15nA traNa varSoM sudhI lAgalAgaDha paDayo hatA e paNa niHzaMka che. eTale jagaDUA vikramanA teramA saikAnA uttarArdhamAM ane cokamA saikAnA pUrvAdhamAM thaI gayA, emAM kAI zaMkA nathI. Ama chatAM " dhI sTakcarala Tempalsa opha gujarAta ''nA vidvAna lekhaka sva. DaoN. kAMtilAla phUlacaMda sAmapurAe emanA pustakamAM (pR0 162) lakhyu` che ke-- .. "The name of Jagadeva shah popularly known as Jagadusa a merchant prince is connected with the famous temple of Bhadresvara (Kachha). The temple is said to have been erected by the said Jagadasa during the reign of Ajayapala (1173-1175) or of Mulraja II ( 1175-1178 A. D). " artha (kacchanA) bhadrezvaranA suprasiddha derAsara sAthe vepArIonA zirAmaNa lekhAtA jagadeva zAha, je jagaDUzAnA nAmathI leAkeAmAM jANItA hatA, emanuM nAma saMkaLAyeluM che. A jagaDUzAe A derAsara ajayapALa (sane 1173-1175) ke mUlarAja khIjA (sane 1175-1178)nA samayamAM UbhuM karyuM hatuM ema kahevAya che " zrI jagaDucarita ''mAMthI maLatA jagaDUzAnA samayanA nirdeza uparathI eTalu` spaSTa joI zakAya che ke zrI sAmapurAnuM jagaDuzAe bhadrezvaranuM jinama Mdira baMdhAvyAnA samayanuM sUcana karatuM uparanuM vidhAna sAcuM nathI, ; Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane karNoddhAze 14mI sadImAM racAyAnuM sUcavyuM che. arthAta jagaDuzAnA svargavAsa pachI thoDAka dAyakA pachI ja A graMtha racAye hate. vaLI, zilAlekha ullekha paNa pUrNimA pakSanA sarvAnaMdasUri vikramanI paMdaramI-soLamI sadI daramyAna thaI gayAnI sAkSI Ape che.18 - A tIrthasaMbadhI kathA ke anuzrutirUpe je kaMI mAhitI maLe che, te uparathI te ema jANavA maLe che ke jagadgazAe A tIrthano uddhAra karAvyo te pachInA arAjaktAnA tema ja musalamAnonA AkramaNanA samayamAM A tIrthamAM ghaNI bhAMgaphoDa thaI hatI; ane AvI nadhaNiyAta jevI sthitino lAbha laIne keAI bAvo A tIrthanA mULa mULanAyaka zrI pArzvanAthanI pratimAne uThAvI gaye hata; Ane pariNAme visaM. 1622mAM zrIsaMghe A tIrthane jIrNoddhAra karAvyo te vakhate bhagavAna pArzvanAthanA sthAne bhagavAna mahAvIrasvAmIne mULanAyaka tarIke birAjamAna karyA hatA.19to pachI, upara sUcavyuM tema, zrI jagaDUcaritanA kartAe "vIrasUrijInA upadezathI banela A bAbatamAM vizeSa noMdhapAtra ane lekhakanA pitAnA ja upara sucavela vidhAnanI viruddha jatI vAta te e che ke emaNe pote ja emanA A pustakamAM e ja pAnAmAM, A pramANe pAdAMdha mUkI che- "He was alive till the reign of Arjundeva Vaghela as Jagadusa's death was mourned by Arjundeva, i, e. he died before V.S. 1331 ( A. D.1274-75 ) the last year of Arjundeva's reign." artha -e jagaDA anadeva vAghelAnA rAjyakALa daramyAna jIvatA hatA, kAraNa ke emanuM avasAna thayuM tyAre arjunadeve zoka pALyo hato. arthAta e arjunadevanA rAjyakALanA chellA varSa vi. saM. 1331 (sane 1274-75) pahelAM gujarI gayA hatA. A uparathI joI zakAya che ke zrI somapurAnA eka ja pustakamAM (ane eka ja pAnAmAM) jagaDuzA judA judA samaye thaI gayAnI be vAta noMdhavAmAM AvI che, je visaMgata che. A be vAtomAMnI arjunadevanA rAjyakALamAM jagaDuzA svargavAsa pAmyAnI vAta itihAsamAnya che, e spaSTa che. 18. juo, A graMthanuM prakaraNa 5, pAda nedha naM.16 tathA jenA upara e pAdanedha lakhI che, te mULa lakhANa (pR0 82). 19. zrI pArzvanAthanA sthAne mahAvIra svAmIne mULanAyaka tarIke kajyAre birAjamAna karavAmAM AvyA te aMge A samayane (vi. saM. 1622nI sAlane) nirvivAda mAnI zakAya evI sthiti nathI; kAraNa ke A samaya AthI dI hovAnA ullekha paNa maLe che, je A pramANe che AcArya zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI(zrI AtmArAmajI) mahArAje, zrI bhadrezvarajI tIrthamAMthI maLI Avela tAmrapatrasaMbaMdhI vAta karatAM, "ajJAnatimirabhAskara"mAM (AvRtti bIjI, pR0 176)mAM lakhyuM che ke "ghArzvanAtha devahyuM, aisA mUlanAyakakA nAma hai, isa kAlameM to kitaneka varSa pahilA zrI mahAvIra bhagavatakA biba kSAMtivijaya nAma patine thAina karA hai" arthAt zrI pArzvanAthanA sthAne zrI mahAvIra svAmInI pratimAnI sthApanA vikamanA 50mA saikAnI zarUAtanA ja bhAgamAM, yati zrI khAMtivijayajInA avirata prayatnothI thayela A tIrthanA samArakAma vakhate thaI hovI joIe, Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahezvara-vasaI mahAtIrtha mahAvIrasvAmInA jinamaMdiramAM" jagaDUzAe bhamatI vagere karAvyAnuM lakhyuM tene A vAta sAthe meLa kevI rIte besI zake? A savAlane sunizcita javAba ApI zakAya e kaI AdhAra atyAre te upalabdha nathI. AnA samAdhAnarUpe eka kalpanA evI thaI zake ke jagaDuzAnA samaya pahelAM keAIka samaye bhadrezvara nagaramAM vIrasUrinA upadezathI bhagavAna mahAvIranuM bIju kaI madira banyuM haze ane jagaDUzAe enI bhamatI vagere karAvela haze. (juo, prakaraNa 3, pR. 44 mAM jene ulekha che, te citra naM. 41; tathA e pratimAlekha upara AThamA prakaraNamAM karavAmAM Avela vivecana.) paNa bhadrezvara tIrthanI e samayanI jAhojalAlI tathA e tIrthanA uddhAraka tarIkenI jagaCzAnI khyAti jotAM AvI kalpanA karatAM paNa saMkeca thAya che, eTale "zrI jagaCcarita"mAM jagaDuzAe bhadrezvara tIrthanA jinamaMdiramAM bhamatI vagere karAvyAnuM lakhyuM che te vartamAna jinamaMdirane anulakSIne ja lakhyuM che, ema samajavuM ThIka lAge che--alabatta, e maMdira zrI vIrasUrinA upadezathI banyuM hatuM ane e vakhate emAM mULanAyaka mahAvIrasvAmI hatA, e banne muddAo saMbaMdhI vizeSa ane nirNAyaka AdhAranI zodha karavAnI bAkI rahe che. - bhadrezvaranI jIrNa prata (pR. 23)mAM A jIrNoddhAra aMge lakhyuM che ke - ke "A pachI prakhyAta dAnavIra duSkALabhaMjaka zrI jagaDuzA zeThe teramI sadImAM A tIrthane mahAna jIrNoddhAra karAvyuM. AcArya zrI paramadevasUrita saMskRta bhASAnA jagata zeTha caritramAM A tIrthanA jIrNoddhAranI aneka AkarSaka, vividha prakAza pADatI ane lAkho dravyanuM kharca batAvatI tapasIlo che. jagaDuzA zeThanuM khyAta nAma emanI sakhAvato ane paramArthathI vizvavikhyAta che. evA zrI jagaDuzA zeThe, jeo A bhadrAvatI nagarInA bhAratavikhyAta zeTha hatA, emaNe cho jIrNoddhAra karAvyo ne A tIrtha najIka be bhAratabharanA atithio mATe moTI dAnazALA sadAvrata zarU karyuM. "(ahIM "paramadevasUrinA badale " sarvAnaMdasUri' joIe.) mAMDavInI pratamAM (pR. 2) zrI jagaDuzAnA jIrNoddhAra bAbata A pramANe ullekha karavAmAM A che-- kaMIka ramUja upajAve athavA mUMjhavaNamAM mUke evI vAta A tIrthanA mULanAyakanI bAbatamAM lephaTananTa pesTAse lakhI che. emaNe sana 1837mAM A tIrthanI mulAkAta lIdhA pachI bhadrAvatI nagarI ane bhadrezvara tIrtha saMbaMdhI je lekha lakhyo emAM mULanAyaka tarIke pArzvanAthanI pratimAM hovAnuM lakhyA uparAMta e pratimA sapheda ArasapahANanI hevAnuM lakhyuM che, je sAva navI vAta che-A tIrthamAM mULanAyaka tarIke zveta pArzvanAthanI pratimA hovAnI vAta bIjA keIe lakhI nathI. A mUrtine enA parikara sAthe keca paNa emaNe pitAnA lekha sAthe Apyo che, je joIe nathI, tema ja vartamAna mULanAyaka mahAvIra svAmI ane junA mULanAyaka zAmaLiyA pArzvanAtha e bemAMthI ekenI pratimA sAthe maLato Avato nathI. paNa A khAmI to kadAca skeca doranAranI hoI zake. ane zrI pisTAnsane samajUtI ApanAra vyaktie emane, A tIrtha pArzvanAthanuM che ema samajIne, mULanAyaka pArzvanAtha devAnuM kahyuM hoya e paNa banavA jevuM che. eTale kharI rIte zrI posTAnsanI mulAkAta vakhate mULanAyaka zrI pArzvanAtha naDI paNa zrI mahAvIra svAmI ja hovA joIe. ( lephaTananTa pisTAnse karela varNana saMbaMdhI savistara vicAraNuM A graMthanA trIjA prakaraNamAM (pR8 32) karavAmAM AvI che. ) Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane jIrNoddhAra tivAra pachI saMvata 1182mAM zA jagaDu thaye, gAmadhaNI thaye. teNe sadAvrata bAMdhe, charaNuuddhAra karyuM. saMdhapati thayo. dezadezAvaramAM vepAra ghaNa. gurUdevanI bhakti kare ghaNuM." De. bajese pitAnA "ripiTa ona dhI enTIvITIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha" nAme pustakamAM (pR. 207) A jIrNoddhAranI noMdha letAM lakhyuM che ke vi. saM. 1182 (I. sa. 1125)mAM jagadeva zAha nAme eka dhanavAna vepArIe bhadrezvaranA pUrApUrA hakka hamezane mATe meLavI lIdhA ane vasaInA derAsarane moTA pAyA upara jIrNoddhAra karAvya; ene lIdhe A tIrthanI prAcInatA darzAvatAM badhAM sthApatyo nAbUda thaI gayAM. " zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyAe paNa, Do. bajesanI jema ja, jagaDuzA visaM. 1182mAM thayAnuM ane eNe derAsarane moTA pAyA upara jIrNoddhAra karAvyAnuM lakhyuM che. AmAM paNa jagaDuzAnA samayamAM eka saikAne phera che, upAdhyAya zrI yatIndravijayajIe saMskRtamAM racela chaargzAhRtimAM Ane ullekha be sthAne maLe che, je A pramANe che - (1) kacchadezIyapUrva vibhAge jagajjegIyamAnakIrtikadambakaM jagaDUzreSThikArita dvipaJcAzajjinAlayavibhUSitaM saudhazikhari jinamandiramadhunApi barIbharIti caitdbudaacliiydelvaaddaasyjinmndirsabhyatAma (patra 1) artha-kaccha dezanA pUrva vibhAgamAM, jenI kItine samUha jagatamAM gavAya che tevuM, zreNI jagaDUe karAveluM, bAvana jinAlathI zebhAyamAna, UMcA zikharavALuM jinamaMdira atyAre paNa, AbUmAM delavADAmAM Avela jinamaMdiranA jevuM, zobhI rahyuM che. (2) bhadrAzayo'so jagaDUzAhastatra bhadrezvaranagare zrIvIrasUrikAritavIraprabhucaityopari mahAntI kavavAnA samArotha mariSTha suSamAM udita 1 " (patra 32) artha-kalyANabuddhivALA jagaDU zAhe tyAM bhadrezvara nagaramAM zrI vIrasUrie karAvela vIraprabhunA maMdira upara sonAnA moTA kaLaza ane daMDa caDAvIne enI zobhA vadhArI.. A caritra moTe bhAge zrI sarvAnaMdasUriviracita "zrI jagaDucaritane anusarIne racavAmAM AvyuM che, eTale emAM paNa bhadrezvaranA jinAlayane "zrI vIrasUrie karAvela zrI vIraprabhunA maMdira" tarIke oLakhAvyuM hoya, te svAbhAvika che, paNa emAM jagaDUzAe mATIbhamatI karAvyAnuM nepyuM nathI, e ema sUcave che ke A vAta A caritranA lekhake "zrI jagaDUcarita"nA anuvAdane AdhAre, ane mULa zloka joyA vagara, lakhI che; mULa zloka joyo hota to AvuM banavA na pAmata,20 20. bhAvanagaranA "jaina" sAptAhikanA kAryAlaya taraphathI pragaTa thayela "zrI zatruMjaya prakAza' nAme pustakamAM (pR. 79) paNa bhadrezvaramAM vIranAthanuM maMdira hovAnuM A pramANe nevuM cheH "saMgha bhadrezvara Avyo eTale tyAM paNa vIranAthanA maMdire jagaDuM zAhe suvarNakaLaza caDhAvya tathA aSTApadanuM vizALa jinAlaya baMdhAvI trikhaMDA pArzvanAthanA biMbane mugaTa kuMDalAdi AbhUSaNo caDhAvyAM." AmAM paNa jagaDUzAe vizALa bhamatI karAvyAnI vAta nathI nAMdhI, tethI lAge che ke AmAM paNa "zrI jagaDUcarita"nA anuvAdane ja Azraya levAmAM Avyo haze. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA"mAM (pR. 119) jagaDUzAnA uddhAranI vAta A pramANe seMdhavAmAM AvI che- " tyAra bAda (mahArAjA kumArapALanA jIrNoddhAra bAda) saMvata 1315mAM dhanakubera jagaDuzAhe jIrNoddhAra karAvelo evo eka lekha Aja paNa eka thaMbha para maLe che." ( AmAM jIrNoddhAranI sAla ane e saMbaMdhI lekha eka thAMbhalA para hovAnuM lakhyuM che te vAta vicAravA jevI che, kAraNa ke A sAlano kaIlekha atyAre che nahIM ane e sAlano lekha hovAnI keIe nedha paNa lIdhI nathI. paNa ahIM to mukhya vAta e ja che ke zreSThI jagaDUzAe bhadrezvara-vasaI tIrthanA jinamaMdirano jIrNoddhAra karAvyo hato.21 - "mArI ka7yAtrA"mAM (pR. 143) paNa upara mujaba ja lakhyuM che ke* "te pachI (kumArapALanA uddhAra pachI) saM0 1315mAM jagaDu zAhe jIrNoddhAra karAvyo, e te bilakula ItihAsaprasiddha vAta che." jaina tIrthane itihAsa"mAM (pR0 141) paNa, "zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA"nA ullekhanI jema, zrI jagaDUzAnA uddhAranI bAbatamAM lakhyuM che ke - "bAda ( kumArapALanA jIrNoddhAra bAda ) vi.saM. 1315mAM dAnavIra jagaDuzAhe A maMdirane jIrNoddhAra karAvyo hate evo eka lekha tyAMnA sthaMbha upara kotarelo vidyamAna che." ke 21. bhUvaDa gAmanA mahAdevanA maMdira aMge A "kaccha giranAranI mahAyAtrA" pustakamAM (pR. 112-114) je vAta lakhavAmAM AvI che, te jANavA jevI che. emAM lakhyuM che ke "(bhuvaDa) gAma bahAra eka bhavya devAlaya che. A devAlaya kuberabhaMDArI jagaDu zAhanuM baMdhAvela che. A derAsarane bhogavaTo eka bA bhegavI rahela che. A bhavya devAlaya ghaNuM ja vizALa che. bAra bAra hAtha lAMbA vizALa pattharanA cosalAMo to thaMbhIo tarIke vaparAyAM che. A maMdiranI racanA bAvana jinAlayanA AkAranI che. gabhAro, raMgamaMDapa ane pravezadvAra jotAM ja jaina zilpanI pratIti thayA vagara nathI rahetI. eka vakhatanA A bhavya jinAlayamAM Aje mahAdeva ane naMdI pUjAya che....... lokakathA evI che ke-jagaDuzAhe maMdira baMdhAvyuM.pratimAjI padharAvavAM bAkI hatAM.paNa e vakhate brAhmaNonuM ne brAhmaNoe zirajorIthI maMdirane kabaje laI lIdhe. rAja pAse phariyAda gaI. rAja brAhmaNothI dabAyelA ane jagaDuzAhanI kIrtithI aMjAelo hato. tethI kaMI nyAya na ApI zakyo ane jagaDuzAhane bhadrezvaramAM puSkaLa jamIna ApI saMtoSa pamADayo. jagaDuzA bhadrezvara gayA ane tyAM eka maMdirane jIrNoddhAra karI vizALa maMdira baMdhAvyuM. pAchaLathI bhuvaDanA bhavya jinaprAsAda para vIjaLI paDI ane zikhara tathA gabhArAne ghummaTa paDI gayo. (Aja paNa e paDI gayelo bhAga che) A pramANenI daMtakathA cAle che." A daMtakathAne AdhAra maLI zake e mATe zakya prayatna karavo joIe. A pustakanA lekhake bhuvaDa gAmanuM mahAdevanuM maMdira mULa jagaDuzAe baMdhAvela jaina maMdira hatuM e puravAra karavA mATe A maMdiramAMnA eka thAMbhalA uparane zilAlekha jagaDuzAne hovAnuM paNa lakhyuM che, paNa A lekha jagaDuzAno nahIM hovAnuM anya purAvAothI jANI zakAya che. juo, " kacchanuM saMskRtidarzana', pR. 97 tathA 267 ane "riporTa ona dhI enTIvITIjha oNpha kAThyiAvADa enDa kaccha", pR0 210. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane chahAra "bhAratanAM jaina tIrtho"mAM (pR. 48) paNa upara mujaba ja lakhyuM che ke - "kumArapAla mahArAjAe ahiMnA maMdirano jIrNoddhAra karAvyo hato, ane vi.saM. 1315mAM dAnavIre jagaDu zAhe A maMdirano jIrNoddhAra karAvyo hato. A hakIkatane lekhaAje paNa tyAMnA maMdiranA staMbha para kotare vidyamAna che." chellAM cAre pustake (1. "zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA," 2. "mArI karacha yAtrA," 3. "jena tIrthono itihAsa" ane 4. "bhAratanAM jaina tIrtho")mAM zrI jagaDUzAnA jIrNoddhAranI je vigata ApI che, te uparathI joI zakAya che ke e bilakula ekasarakhI che, ane tenA muddA A pramANe cheH (1) mahArAjA kumArapALanA uddhAra pachI jagaDUzAe jIrNoddhAra karAvyuM hatuM; (2) jagaDUzAno jIrNoddhAra vi.saM. 1315nI sAlamAM thaye hate; ane (3) vi.saM. 1315nI sAlamAM jIrNoddhAra thayAne lekha maMdiranA eka thAMbhalA upara kerele che. AmAM A jIrNoddhAra vi. saM. 1315mAM thayAnI ane e saMbaMdhI lekha maMdiranA eka thAMbhalA upara hovAnI vAta vicAraNIya che. chellAM traNe pustakanA kartAo "zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA"mAMnA ullekhane ja anusaryA che, e spaSTa che. ane "kaccha giranAranI mahAyAtrA" pustakamAM jagaDUzAne uddhAra vi. saM. 1315nI sAlamAM thayAnI ane e sAlane lekha maMdiranA eka staMbha para hevAnI vAta zAne AdhAre lakhavAmAM AvI haze te vizeSa zodha mAgI le che. e game tema hoya, paNa A badhAmAM mukhya vAta e che ke A tIrthane uddhAra jagaDuzAe karAvyuM hatuM. jana tIrtha sarva saMgraha"mAM (pR. 141) A uddhAra aMge lakhyuM che ke" jagaDUzAhe A maMdirane uddhAra saM. 1312mAM karAvyo haze ema lAge che." kacchanuM saMskRtidarzana"mAM (pR. 87, 89) jagaDuzAnA jIrNoddhAra saMbaMdhI ullekha A pramANe karavAmAM AvyuM che- "paNa te pachI mahAna parAkArI sAhasodAgara jagaDunA samayathI bhadrezvaranA vasatinA maMdirane je ItihAsa upalabdha che tene mATe be mata nathI. saM. 131pane je bhayaMkara dukALa paDayo tyAre rAjA tathA tenA sArAye mulakane annavastra pUrAM pADI vAghelAo pAsethI jagaDuzAhe vorAvaTane lIdhe bhadrezvara potAne kabaje rAkhyuM. e samaye eNe A derAsarane jIrNoddhAra karAvya kahevAya che ane te samayathI "jagaDUzAhanAM vasatinAM daherAM" nAme jANatAM thayAM. e jIrNoddhAra thavAthI maMdiranI khAsa prAcInatAne ekeeka avazeSa lupta thayo che." zrI kaccha-bhadrezvaravasahI tIrthane saMkSipta paricaya"mAM (pR. 2) jagaDUzAnA jIrNoddhArane mAtra nAme lekha ja karavAmAM Avyo che, je A pramANe che- "nAnA nAnA aneka uddhAra thayA, paNa emAM paramazAsanaprabhAvaka saMprati mahArAjA, mahAna dAnavIra ane kALabhajaka zeTha jagaDazA ane paramatapasvI jagatacaMdrasUri vagerenA Aja lagI nave mahAna jIrNoddhArA thayA che." Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtI jagaDuzAnA jIrNoddhArane samaya-jagaDuzAe A jIrNoddhAra kyAre karAvyuM haze ene samaya nizcita rIte jANavAnuM koI sAdhana hajI sudhI upalabdha thayuM nathI. vi. saM. 1315 mAM jIrNoddhAra thayAnuM kahevAmAM AvyuM che; paNa e sAla to lAgalAgaTa traNa varSa sudhI paDelA vyApaka duSkALanA chellA varSanuM sUcana kare che. A mATe koI evuM anumAna karI zake kharA ke A duSkALanAM varSo daramyAna ja, lokone kAma ApavA mATe, jagaDuzAe A maMdirano jIrNoddhAranuM kAma zarU karAvyuM hoya ane te vi. saM. 1315nI sAlamAM pUruM thayuM hoya. paNa A mATe vizeSa AdhAranI apekSA rahe che. paNa zrI sarvAnaMdasUrikRta "zrI jagaDucarita"mAM (saga6, zloka 23 thI 41) ghaTanAone je kama ApavAmAM Avyo che te A pramANe che: (1) AcArya zrI paramadevasUrinA upadezathI jagaCzAe zrI zaMtrujaya ane giranAra tIrthane saMgha kADhakyo ; (2) A saMgha sAthe bhadrezvara pAchA AvyA pachI emaNe bhadrezvara tIrthane jIrNoddhAra karAvya (loka 42thI 46), ane bIjA paNa lekapakAranAM ane dharmanAM aneka kAryo (loka 47thI76) karAvIne jagatamAM zAMti phelAvI; ane (3) te pachI AcArya paramadevasUri pAsethI vi. saM. 1313, 1314 ane 1315mAM traNa varSa mATe paDanAra duSkALanI vAta jANIne ene sAmano karavA mATe jagaCzAe Thera Thera annanA koThAre bharAvyA (zloka 67thI72); ane duSkALanA saMkaTanuM nivAraNa karavAmAM prajAne tathA rAjAone paNa sahAya (zloka 73thI 90 tathA 125 thI 132) karI. zrI jagadgati "mAM Apela A ghaTanAkrama uparathI te ema ja lAge che ke jagaDuzAe bhadrezvaratIrthane jIrNoddhAra zrIzaMtrujaya-giranAra tIrthonI yAtrA mATe kADhela saMgha pachI ane visaMve 1313-15nA duSkALa pahelAM keI samaye karAvyo hovo joIe. A daSTie vicAratAM "jaina tIrtha sarva saMgrahamAMnuM "jagaDuzAhe A maMdirane uddhAra saM0 1312mAM karAvyo haze ema lAge che"--e kathana vajUdavALuM gaNI zakAya evuM lAge che. je A sthAne Ano AdhAra TAMkavAmAM AvyuM hota to A vAta sAva nirvivAda thaI jAta. zrI dalapatarAma prANajIvana khakhkhare "kacchanI bhUgoLavidyA"nI trIjI AvRttimAM (pR. '4345) lakhyuM che ke te derAMne traNa cAra vAra jIrNoddhAra thayo lAge che. vacamAMnuM devaLa jUnuM che ane tenI upara tathA AsapAsa traNa vAra jude jude vakhate umero tathA marAmata thaI. saMvatanA lekha naMkhAyA che. e lekha khavAI gayA che, te paNa eka be thAMbhalA upara 1323 ane eka upara 1358 jaNAya che. e saMvata jagaDuzA karIne moTo dharamAtmA vANIe. thaI gayo tenA vakhatanA lAge che. panarotaro (1315) nAmane moTo dukALa e vakhate paDayo hato. tyAre eNe vAghelA pAsethI rAvaTane lIdhe bhadresara potAnA svAdhInamAM laI rAjAne tathA AkhA mulakane anna vastra pUrAM pADI derAsarane jIrNoddhAra karAvyuM. tethI jagaDuzAnAM derAne nAme paNa oLakhAya che." A lakhANumAM jaNAvyA pramANe vi.saM. 1323no lekha te jagaDUzana heI zake, paNa Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattie ane choddhArA vi.sa'0 13pa8nA lekha emanA na ja kahevAya; kAraNa ke jagaDUMzA visa'0 1331 pahelAM svargavAsI thayA hatA. Ane purAvA "zrIjagaDUcarita"mAMthI ja (sa` 7,leAka 35) maLe che,te e ke jagapU. zAnA svavAsathI gUMja rapati aju nadeve khUba rudana ( kSittiyonuM no'vi hoya vADha)kayu* hatuM. ane aju nadeva vi0 saM0 1331mAM svarga vAsI thayA hatA. eTale jagaDUMzAnuM avasAna enI pahelAM ja thayu` hatu` e nizcita che. zrI dalapatarAma khakhkhare duSkALanA nivAraNa pachI bhadrezvaranA derAsarane jIrNoddhAra karyAnI vAta kALakramane anusarIne lakhI haze ema mAnIe tA bhadrezvaranA thAMbhalA upara vi. saM0 1323nA je lekha hAvAnuM emaNe nAMdhyuM che, te lekha jagaDUzAe karAvela jIrNoddhArane lagatA paNa kadAca hAI zake, vi. sa'0 1323mAM jagaDUzAe bhadrezvara tIrthano uddhAra karAvyeA hatA e vAtanI puSTi, bhadrezvaranA jinama'diranA raMgamaMDapamAM maMdiranI jamaNI bAju lagADavAmAM Avela ane bhadrezvara tInI sthApanA ane enA jIrNoddhAra vagere khAkhatA saMbadhI savistara mAhitI ApatA,sa'skRta bhASAnA vizALa zilAlekhamAMnA ullekhathI paNa thAya che. e zilAlekhamAM jagaDUzAnA uddhAranI vAta A zabdomAM lakhavAmAM AvI cheH " .....magimoninA sAkSAdhanavAyamAnena zrImatA zreSThipunggven zrIjagaDuzAnAmnA zrAvakaziromaNinA vikrama saMvat 1323 varSe mahatA dravyavyayenaitasya catasya goLoddhAra kRtamiti / '' A zilAlekha visa0 1939nI sAlanA eTale Adhunika gaNAya, eTale " zrI jagadgucarita "mAMnA tathA A zilAlekhamAMnA jIrNoddhAranA samayamAM kone vizeSa vajUda ApavuM te nakkI karavAnuM kAma muzkela che. Ama chatAM vi. sa'0 1323nA A zilAlekhI ullekhanI upekSA thaI zake nahIM. 131. (10) vAghelA sAraMgadevanA uddAra--pATaNapati aju nadevanA svargavAsa vi. saM 1331mAM thayA, te pachI tenA putra sAraMgadeva pATaNanI gAdIe AnyA ane jagaDUMzA vi. saM 1331 pahelAM svargavAsI thayA hatA, e hisAbe jagaDUzA sAra`gadevanA AlyakALamAM samakAlIna hatA te nirvivAda che. ane jagaDUzAnA vakhatamAM bhadrezvara nagara pUrNa jAheAjalAlIvALu ane pIThadeve paDAvI nAkhela jUnA killAnA sthAne emaNe navesarathI caNAvela killAthI surakSita hatuM tema ja bhadrezvara tI paNa emaNe karAvela chaIdvArane lIdhe kharAkhara surakSita ane pUruM udyotava'ta anyuM hatuM. ane sAraMgadevanA svargavAsa vi. sa'0 1352mAM thayA hatA, e paNa nizcata che. emaNe bhadrezvaranA jIrNoddhAra vi. sa'01335mAM karAvyAnI je nAMdha maLe che. ene atha e thAya ke jagatUzAnA svargavAsa pachI daseka varSa jeTalA TUMkA gALAmAM jabhadrezvara tItha neApharI jIrNoddhAra karavAnI jarUra UbhI thaI hatI; paNa A vAta mAnI zakAya evI nathI. ane chatAM sAraMgadevanA jIrNoddhAranA ullekha (1) bhadrezvaranI jINu pratamAM (pR0 23) ane (2) mAMDavInI pratamAM (pR. 4) maLe ja che. bhadrezvaranI jINu pratamAM lakhyuM che ke-- " saMvata 1335mAM vAghelA rAjA sAra`gadeve peAtAnA gujarAta ane kaccha rAjyanAM baMdarA ane gAmAnA kara ane jakAtarUpe AvatA aDhAre hannukhanA moTA phALA A tIrthanI saMbhALa ane vikAsa mATe samarpaNa karyo ane tenA Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha lekhapatra karI ApyA ne ema paNa eka nAne jIrNoddhAra A tIrthamAM karI jIvanane hA lIdhe." mAMDavInI pratamAM A aMge lakhyuM che ke are aNagAra saMgha laI AvyA vasaIe. saMvata 12 maLe. tivAra pachI saMvata 1335 vAghelA sAraMga de rAja kIdhuMteNe sadAvrata bAMdhyuM.chatrIsa hajAranI pedAza devalamAM dIdhI tehanA dastaka devalanA thaMbha madhye lakhyA che." uparanA baMne ulemAMnA pahelAmAM sAraMgadeve mAtra nAno jIrNoddhAra karAvyAnuM che, ane bIjAmAM te jIrNoddhAra ullekha paNa karavAmAM nathI AvyuM, paNa bannemAM maMdiranA nibhAva mATe amuka rakama bheTa ApyAnuM lakhyuM che ane te ja A bane neno mukhya muddA che e spaSTa che. pahelA ullekhamAM "aDhAre habubane mATe phALe " ApyAnuM lakhyuM che, tene artha samajavAno rahe che; jyAre bIjA ulekhamAM chatrIsa hajAranI Avaka ApyAnuM spaSTa lakhyuM che. e vAta ItihAsa-siddha che ke, anya gUjarapatio ke pATaNapationI jema, kaccha upara sAraMgadevanI paNa ANa pravartatI hatI. ane bhadrezvaramAM sAraMgadevano vi. saM1332nI sAlane zilAlekha eka pALiyA upara katarela hato ane emAM caratI gAyane dhAvatA vAcharaDAnuM zilpa kotareluM hatuM. A pALiye atyAre kharA gAmamAM che. (juo, kacchanuM saMskRtidarzana, pR0 277) bhadrezvara-vasaI tIrthanA derAsaranI DAbI bAjunI dIvAlanA bahAranA bhAgamAM, upAzraya ane A dIvAlanI vacce cAreka phUTa pahoLA navelI che emAM, UMDANanA bhAgamAM, derAsaranI dIvAlamAM eka zilAlekha che. A zilAlekhamAM evo ullekha karavAmAM Avyo che ke zrI ANaMdavimalasUrinA upadezathI, vi. saM. 1594mAM, jAma rAvaLe bhadrezvaranA derAsarane 12 gAma bheTa ApyAM hatAM. kacchanA aMgreja amaladAronA prayAsothI paNa A tIrthane maLatI baMdha thayela sarakArI sahAya pharI cAlu thaI hatI. AnI vigate AgaLa upara ApavAmAM Avaze. DaoN. jemsa bajese, sane 1874nI sAlamAM, A tIrthanI mulAkAta lIdhI hatI. A mulAkAta pachI emaNe emanA pustaka "riporTa ona dhI enTIkavITIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha" mAM (pR0 206) spaSTa lakhyuM che ke - A sahinA agAunA (early) bhAgamAM khaMtavijaya nAmanA eka jaina gurue A maMdirane rAjya taraphathI jamInanI je bheTa maLI hatI ane je jUnAM inAma (inAmadArIrUpe sahAya) maLela hatAM, tene vasUla karavAne dareka prakArane prayatna karyo hato."22 22. ...... Collected early in the present century by a Jaina Guru Khantavijaya, who seems to have used every endeavour to recover the old inams of royal gifts of land to the temple. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane cha ddhArA 133 A badhA uparathI eTalu tA spaSTapaNe jANI zakAya che ke, anya devasthAnAnI jema, zrI bhadrezvara tInA jaina devasthAnane paNu, je te zAsakA taraphathI, kaMIka ne kaMIka paNa sahAya ke bheTa maLatI rahetI hatI. eTale rAjA sAra`gadeve AvI bheTa-sahAya A tIne arpaNa karI hAya emAM zaMkA karavAnI jarUra nathI; ane AvI bheTane lIdhe ja enu' nAma A tIrthanA uddhAraka tarIke nAMdhavAmAM Avyu haze ema lAge che, (11) jAma rAvaLanA jIrNoddhAra~~~~A mATe kacchanA itihAsanI gheADIka vAta jANavI jarUrI che. jAma rAvaLanA kaccha sAthene saMba`dha kuTuMba-kaleza ane verajheranI kaIka vAtAthI bharelA che. rAjasattA hamezAM svArtha sAdhavAnI ja nIti-rIti zeAdhatI hAya che ane enI prItine hetu paNa mATe bhAge AvA ja heAya che. kaccha upara peAtAnI ekachatrI sattA sthApavAnI lAlasAthI prerAIne jAma rAvaLe peAtAnA pitrAI bhAI jAma hamIranuM vi. sa0 1555mAM dagAthI khUna karyuM" ane enA vazavelAne nAbUda karavA enA be putronuM-11 varSanA pATavI kuMvara khe'gArajI ane 9 varSanA kuMvara sAhebajInu-kAsaLa kADhavA peravI karavA mAMDI. AvI kharekharI kaTokaTIne vakhate chacchara bhuTTo nAmanA hamIrajInA vaphAdAra anucare A e kuvAnA jAna bacAvavAnuM jIvasaTosaTanu` sAhasa kheDayu ane e banne kuvAne laIne kAThiyAvADa tarapha prayANa karyuM". A pravAsamAM UMTa para AgaLa vadhatA teo sAyara gAme paheAMcyA tyAre, chacchara buDhDhAne mAlUma paDayu` ke, jAma rAvaLanA sipAhIe emanA sagaDa letA letA najIka AvI paheAMcyA che; ane emanA hAthamAM jhaDapAI javAnA bhaya che; ane ema thAya teA teA hamIrajInA rAjabIja rUpa banne kuMvaronA nAza ja thaI jAya ! AvA mahAsakaTanA vakhate miyANA jAtinA bhiyAM kakala nAmanA sAyara gAmanA cAkIdAre, jANe IzvarI sahAya maLatI hAya ema, emane Azaro ApyA ane banne rAjakuvareAne game te bhAge macAvavAnuM nakkI karyuM. eNe chacchara buDhDhAne Du'garamAM kayAMka saMtAI javA mAkalI dvIdhA ane banne kuvAne ghAsanI gajImAM saMtADI dvIdhA. jAma rAvaLanA sipAhIee AvIne AkhA gAmamAM tapAsa karI, paNa kuvareAne kayAMya patto na lAgyA, eTale gusseA karIne emaNe bhiyAM kakalane pUchyuM. paNa eNe teA pAte kuMvarAne joyAnI sApha sApha nA pADI. lAhItarasyA sipAhIone AthI satASa na thayA ane emaNe, khUnI karatAM pazu vadhu anUnI anIne, kakala pAsethI kuvareAnI mAhitI meLavavA, enA sAta dIkarAmAMthI chaneA, bhiyAM kakala ane enI patnI malaNInI najara sAme, vadha karyAM ! paNa rAjabhakta pati-patnI ekanAM e na thayAM ane peAtAnA dIkarAonA peAtAnI najara sAme thayela vadhane, peAtAnuM rUMvADuM'ya krUrakavA dIdhA vinA,nihALI rahyAM ! chevaTe, jANe pAte varasAvelI ATalI badhI krUratAthI pAte ja thAkI gayA heya ema, nAnAmAM nAnA sAtamA DhIkarAne jIvatA rahevA daI ne, e sipAhIe tyAMthI cAlatA thayA ane hamIrajInA vaMzavelAne ukhADI nAkhavAmAM emanA hAtha heThA paDavAjANe kheMgArajI ane sAhebajIne rAmanAM rakhavALAM maLyAM ! paNa hajIya kuvAne mAthe jokhama tA UbhuM ja hatuM ane A musIbatane ATalethI aMta AvyA na hatA. pazu ra muddo hiMmata na hAryAM, Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha chacchara buTTAnI rAjabhaktinI AkarI agniparIkSA jevA A prasaMge,jema bALa vanarAja cAvaDAne jainadharmanA AcArya zIlaguNasUrine Azraya maLI gayo tema, dhrAMgadhrA rAjyanA carADavA gAme jaina yAti(gorajI) zrI mANekamerajIne Azraya maLI gayo. jyotiSazAstranA (sAmudrika vidyAnA) jANakAra A garajIe kuMvara kheMgArajInAM lakSaNe joIne e moTo rAjA thaze, evuM bhaviSya bhAkhyuM ane vadhArAmAM ene eka camatkArika sAMga ApI ane ethI e mahAna kAryo karaze ane pitAnA kAmamAM phateha meLavaze ema kahyuM. A pachI teo amadAvAda gayA. amadAvAdamAM (gujarAta upara) te vakhate sulatAna mahammada begaDAnuM zAsana cAlatuM hatuM. tyAM bane kumAroe lazkarI tAlIma lIdhI. ane kuMvara kheMgArajIe, phakta cauda varSanI ja uMmare, eka zikAranA prasaMge, pelI sAMganI madadathI, siMhanA jIvaleNa humalAthI sulatAnane jIva bacAvIne enI apAra maherabAnI saMpAdana karI. pachI to sulatAne Apela lazkarI sahAyathI kheMgArajIe jAma rAvaLane parAjita karIne pitAnA pitAnuM rAjya pAchuM meLavIne chetera varSa sudhI kacchamAM rAjya karyuM ane bhuja nagaranI (vi. saM. 1605mAM) sthApanA karI ane jADejA vaMzanI gAdIne sthira karI. kacchanI prajAmAM ane kacchanA ItihAsamAM mahArAo kheMgArajI bAvA pahelAMnuM nAma prAtaHsmaraNIya ane amara banI gayuM. pitAnA AvA parAjaya pachI paNa keTalAMya varSo sudhI jAma rAvaLa zAMta na thayo ane kaMIka ne kaMIka paNa upadrava ane rAjaramatanI khaTapaTa karatA ja rahyo. paNa enI kaI bAjI saphaLa na thaI, ane, Ama karatAM karatAM, AvI azAMti ane asthiratAmAM be-eka dAyakA karatAM paNa vadhu samaya vItI gayo. A samaya daramyAna mahArAe zrI kheMgArajInuM rAjyazAsana khUba lokapriya, sthira ane majabUta banI gayuM hatuM. chevaTe jAma rAvaLane paNa ema to thayuM ke have kacchamAM rAjyazAsana calAvavAnI pitAnI IcchA ane mahenata saphaLa thavAnI zakyatA nathI; enA keTalAka zubhecchake e paNa ene A vAta samajAvavAno prayatna karIne keIka bIjI dharatImAM jaIne pitAnuM bhAgya ajamAvavAnI salAha ApI. ane have to keI samartha AdaraNIya vyakti AvIne ene sAcI salAha Ape ane bhaviSyane mArga batAve enI ja rAha hatI. ane, jANe rAvaLa jAmanA sArA bhAgyapalaTAne vega pAkI gayuM hoya ema, ene AvI zANI salAha ApanAra eka dharmapuruSa paNa maLI gayA. - A dharma puruSa te jaina saMghanA AcArya AnaMdavimalasUri. rAvaLa jAme A AcAryane pitAnI mUMjhavaNa ane musIbatanI vAta karI, tyAre emaNe rAvaLa jAmane sAcI salAha ApI ane kahyuM ke tamAruM bhAgya kacchamAM nahIM paNa hAlAramAM khIlavAnuM che, mATe hAlAramAM jaIne puruSArtha kare. deDavA IcchanArane DhALa maLI jAya te ene jevuM sAruM lAge tema, kacchamAMnI hAlAMkIothI khUba kaMTALI-thAkI gayelA jAma rAvaLanA manamAM AcArya mahArAjanI A vAta Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane jIrNoddhAra vasI gaI ane eNe AcAryazrInI salAhane mAthe caDAvI laIne hAlAra dezamAM cAlyA javAne nirNaya karyo. jAma rAvaLa sakhIdila mAnavI hata; eTale jatAM jatAM e kacchanAM judAM judAM devasthAnone aneka gAmenuM dAna karato gaye. hamIrano vadha, rAvaLa jAmanI sakhAvata ane enA hAlAra dezamAM cAlyA javAnI vAta mAMDavInI pratamAM (pR. 4) A pramANe nedhelI maLe che- "tirNa kAkAI bhAI sAthe dago karyo jAma rAvale, ane hamIrane mAryo saMvata panara cosaThIe. bhAre hamIranA putra rAeba sAeba kheMgAra mAMNI hamIranA putra phaI pAse gayA zrI amadAvAda. tihAM sAvaja mArI prasiddha thayA. pAtasyAe Adara sanamAna dIdho. rA-padanI AbarU ApI. potAnI vitakavArtA kahIM. pAtasyA maherabAna dhi phoja kharacI ApI. caDayA. te vAtanI rAvala jAmane mAlama thaI. potAnI phoja laI zrI vIMjhANuthI zrI bhadrezvara AvyA. tihAM ANaMdavimalasUri maLyA. tehane puchIuM. teNe kahyuM ke tame hAlAramAM rAjya karazo. ehavuM sAMbhaLI rAvala jAme kherAta karyA gAma satANuM." A pramANe lakhIne A ja pratamAM saMvata 1594mAM jAma rAvaLe AnaMdavimalasUrinA upadezathI je je devasthAnane jeTalAM gAmonI bheTa ApI hatI, tene lagatA cAra zloka lakhyA che. emAM jinamaMdirane (bhadrezvaranA derAsarane ) bAra gAma bheTa ApyAnuM lakhyuM che. A aMge vizeSa noMdhapAtra ane rAjI thavA jevI vAta e che ke A cAre bloka derAsaranI DAbI bAjunI dIvAla upara, upAzrayavALI naLImAM, coDelA eka jINuM zilAlekhamAM, najIvA zAbdika pheraphAra sAthe, ketaravAmAM AvyA che. A cAra zloka ApyA pachI mAMDavInI pratamAM (pR. 5) bhadrezvaranA jinamaMdirane jAma rAvaLe je bAra gAma bheTa ApyAM hatAM enAM nAma A pramANe ApavAmAM AvyAM che " rAvala jAme gAma bAra sadAvratamAM dIdhAM hatAM. rasanavasatA baMdara cAlate nahIM (?). khetI dANA jagatanI 23. AcArya AnaMdavimaLasUrinI salAhathI jAma rAvaLe bhadrezvarane ( ane sAthe sAthe kacchane paNa) tyAga karyAnI vAtanI neMdha Do. jemsa bajese emanA "riporTa ona dhI enTIkavITIjha eNpha kAThiyAvADa enDa kaccha" nAme graMthamAM (pR. 207) A pramANe lIdhI che- "Jam Raval seized Bhadrasvar fort in S. 1592 as a defence against Khangar, and it is said was advised by the high priest Anand Vimal. Surisyara to betake himself to Kathiawad, (arthAta jAma rAvaLe, kheMgAranI sAme potAno bacAva karavA mATe, vi.saM. 1592mAM, bhadrezvaranA killA upara kabaje karI lIdhuM hatuM. ane, ema kahevAya che ke, mahAna AcArya AnaMdavimalasUrIzvare ene kAThiyAvADa cAlyA javAnI salAha ApI hatI.) jAma rAvaLe kaccha tachane kAThiyAvADa javAnuM nakakI karyuM te mATe eka bIjI vAta paNa pracalita che, je A pramANe che: "ema kahevAya che ke mAtA AzApurAe svapnamAM darzana daI tene ekhuM kahI dIdhuM hatuM ke "tArAM kRtyane lIdhe kacchamAM tuM mArI kRpAne lAyaka rahyo nathI. je tAre mArI maherabAnInI haju paNa IcchA hoya to tAre karacha choDI kAThiyAvADa javuM, jyAM huM tane pharI madada karIza.'(kArA DuMgara kacchajA, 5 108) Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrI bhadrabhara-vasaI mahAtIrtha pedAsI 1. bhadrezara, 2. rAnA pAdhara, 3, kukaDasara, 4. gAma kA, 5. uMTaDI, 6. pAvaDIArA, 7. khaDakA, 8. bharADIe, 9. vaDAlA, 10, vavADa, 11. luNI, 12. cAkhaDA * A pachI A pratamAM kayA gAmamAM keAnI keAnI vasatI hatI tenI vigatA ApavAmAM AvI che. rAvaLa jAme bhadrezvara tIne ApelI sakhAvatane sAtamA jIrNoddhAra tarIke oLakhAvatAM bhadrezvaranI jINu pratamAM (pR0 24) kahevAmAM Avyu` che ke-- ......zrI pahelA kheMgArajI bAvAe kaccha sara karyuM te jAma hamIranuM rAjya paDAvI lenAra mahArAjA jAma rAvaLa kacchanI gAdI cheADI aneka mAgaNuyAcaka ane dharmasthAnAne gAmA dAnamAM detA detA hAlAra jatA hatA tyAre A bhadresara jaina tIrtha mAMthI pasAra thayA hatA ane enA nirvAha mATe ane jIrNoddhAra mATe mATI udAratAthI aneka gAmA zrI bhadresara tIrtha ne lekhapatro karI dAnamAM ApatA gayA, jemAMthI saMvata 159624nA arasAmAM A tIrthano sAtamA jIrNoddhAra thayA. AcAya gaNuzekhara zrI ANu vimalasUrie mahArAja jAma rAvalane pratibeAdha karI A tIrthano chaIddhAra mahArAja jAma rAvala taraphathI karAvyA hatA, ne pachI rAvala jAme hAlAramAM jeAnuM rAja sara karI, navAnagarane jAmanagara nAma ApI, tyAM peAtAnI gAdI sthira karI hatI. A uddhAranI noMdha mAtra bhadrezvaranI A jINu pratamAM ja maLe che. (12) visa'0 1622nA zrIsa`ghanA uddhAra ApaNe upara eyu tema, vi. saM1596 (zilAlekha pramANe 1594)nI sAlamAM AcAya Ana'vimalasUrinA upadezathI jAma rAvaLe kacchanI dharatIne tyAga karatI vakhate, khIjA` devasthAnAnI sAthe, bhadrezvaranA jinamadirane pazu Ara gAma bheTa tarIke apaNu karyAM. hatAM. A vAta uparathI tema ja A vAta sAthe jaina saMghanA AcAya zrI Ana vimalasUrijIneA sa'a'dha hAvAthI, eTaluM jarUra mAnI zakAya ke vikramanA seALamA saikAnAM chellAM varSomAM bhadrezvara tItha sAva verAna nahIM thaI gayuM hoya tema ja enI yAtrA paNa bilakula te aMdha thavA pAmI nahIM hoya; ane chatAM tIne kaIka evA ghasArA te lAgye ja hAvA joIe ke jethI e arasAmAM ane te pachInA eeka dasakA bAda ja enA jIrNoddhAra karAvavAnI jarUra UbhI thaI hAya. jarA A mAmatanI gheADIka pUrvabhUmikA joi e. jagatUzA pachI keTalAMka varSo vItyA bAda, kacchanA itihAsanA lagabhaga eeka saikA, rAjakIya asthiratA, paradezIo-musalamAneA ane si`dhIe-nAM AkramaNu ane keTalIka kudaratI Aphatane kAraNe, ThIka ThIka arAjakatA ane anyavasthAmAM vItyA hatA. AvI vyApaka avyavasthAnI mAThI asara zrI bhadrezvara tI upara paNa thavA pAmI hAya; ane tethI A tIthanI yAtrAe AvanAra 24. bhadrezvaranA zilAlekhamAM vis'0 1594nI sAla lakhI che, te eTalA mATe mAnavA lAyaka lAge che ke, tapagacchanI para'parAmAM zrI sudharmAsvAmInI 56mI pATe thayela AcAya AnavimalasUrijI, anazana vrata laIne navamA upAse, visa0 1596mAM caitra suda 7tA rAja, amadAvAdamAM svargavAsI thayA hatA. zrI AnaMdavimalasUrijInI pATe zrI vijayadAnasUri AvyA, ane zrI vijayadAnasUrinI pATe jagadguru zrI hIravijayasUri AvyA. --paTTAvalIsamuccaya, prathama bhAga, pR. 70 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane ddhAre 137 bhAvikonuM pramANa sArA pramANamAM ghaTI gayuM hoya, tIrthanI sArasaMbhALamAM paNa ghaNI khAmI AvI gaI hoya ane chevaTe jinamaMdirane ghasAro paNa pahoMcI gayo hoya, ane, AvI paristhitine kAraNe, maMdira jIrNoddhAranI rAha jotuM hoya e banavAjoga che. vaLI, A arAjakatAnA samayanI A tIrthanI sthitine lagatI je vAte, anuzrutirUpe ke daMtakathArUpe, jANavA maLe che temAMthI eka bAbata e paNa jANI zakAya che ke A arAjaktAnA samayamAM, kyAreka, keIka bAvo, A tIrthanA mULa mULanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAnanI zyAma pratimAne (mULanAyaka zrI zAmaLiyA pArzvanAthanI pratimAne) upADI gayo hato. A uparathI paNa lAge che ke vikramanI sattaramI sadInI zarUAtamAM ja A tIrthane jIrNoddhAra karAvavAno samaya pAkI gayo hato. ane e rIte vi.saM. 1622nI sAlamAM zrIsaMghanA hAthe thayela uddhArano prasaMge upasthiti thayo hato.25 A vi. saM. 1622nA uddhAra saMbaMdhI ullekho je sAhityamAMthI maLe che te A pramANe cheH (1) zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA, pR. 119; (2) mArI kaccha yAtrA, pR0 143; (3) jaina tIrthone ItihAsa, pR. 141; (4) bhAratanAM jaina tIrtho, pR0 48; ane (5) jaina tIrtha sarva saMgraha, pR. 140. "zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA"mAM A jIrNoddhAranI vAta A pramANe neMdhI che-- "tyAra pachI (jagaDuzAnA jIrNoddhAra pachI) bhadrAvatInuM patana thayuM. jaino na rahyA ane derAsara eka bAvAnA hAthamAM gayuM. bAvAe mULanAyaka pArzvanAtha prabhunI pratimAjIne uThAvI laI eka bheMyarAmAM saMtADI dIdhAM. A khabara jena saMdhane paDI ane jeno bAvA pAse AvyA. bAvAne samajAvyuM paNa te na samajyo. eTale saMghe mULanAyaka tarIke mahAvIrasvAmInI pratimAjInI saMvata 1622mAM pratiSThA karI. (A pratimAjInI aMjanazalAkA saMvata 622mAM thayela che.) tyAra bAda te bAvA pAsethI mULa pratimAjI (pArzvanAtha prabhu) maLyAM eTale zrAvakoe temane mULa maMdiranI pAchaLa devakulikAmAM sthApyAM. " zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA"nA upara TAMkela lakhANamAM vi.saM. 1622nA uddhAranuM jevuM varNana karavAmAM AvyuM che, lagabhaga evuM ja varNana, thoDAka zAbdika pheraphAra sAthe, bAkInAM cAre pustakamAM karavAmAM AvyuM che, eTale e pustakonAM lakhANe ahIM TAMkavAnI jarUra nathI. AmAM je khAsa vicAraNIya muddA che te A che- (1) navA mULanAyaka bhagavAna mahAvIrasvAmInI pratimAnI palAMThI (pabAsana) upara "haM 622 nA varSe " ema katareluM che, teno artha zuM kare? (2) jUnA mULanAyaka bhagavAna pArzvanAthanI pratimA bhamatInI vaccenI pAchalI derImAM kyAre padharAvavAmAM AvI haze ? AmAM pahelA muddAnA khulAsA aMge jaNAvavAnuM ke bhagavAna mahAvIranI pratimA upara 25. A aMgenA judA mata mATe A prakaraNanI 19mA naMbaranI pAdanoMdha juo. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha " sa. 622 nA kaLe" " evuM spaSTa ane asaMdigdha lakhANa kotareluM joI ne ApaNA prAcInatApremI mAnasane, pahelI take ja, ema mAnavAnu mana thaI Ave ke A pratimA vikramanA sAtamA saikAnI pahelI paccIzImAM banI hAvI joI e, e svAbhAvika che. vaLI, jogAnujoga, A tInA chA~dvAranI nAmAvalImAM jenA ceAtheA nakhara che te kanakacAvaDAneA jIrNoddhAra visa'0 622nI sAlamAM ja thayAnI vAta pracalita che, eTale e prasaMga sAthe A vAta a`dha besI jatI hoya evA AbhAsa paNa thAya che. paNa, pracalita kathA pramANe, kanaka cAvaDAe uddhAra karAvyeA tyAre, mULanAyaka tarIke mahAvIrasvAmI nahI paNa pArzvanAtha bhagavAnanI pratimA birAjamAna thayelI hatI, eTale A vAtane akasmAta-aNadhArI rIte-thaI gayela eka jogAnujogarUpa ja mAnavI joI e. navA mULanAyaka vartamAna bhagavAna mahAvIranI pratimAne enA uparanA sa0 622nA aMkane kAraNe, cheka vikramanA sAtamA saikA jeTalA prAcIna samayamAM a'janazalAkA thayelI mAnavAmAM eka muzkelI e che ke A pratimA sAdA paththaranI nahIM paNa ArasapahANa (sa'gemaramara) mAMthI banAvavAmAM AvI che; ane jinapratimA mATe saMgemaramaranA upayAga, bahu mATe bhAge, vikramanI agiyAramI sadIthI-lagabhaga dauMDanAyaka vimaLaza!nA samayathI-zarU thayA evu jANavA maLe che. kadAca A pratimAne A bAbatamAM apavAdarUpa lekhIe tApaNu khIru vicAravA jevI vAta, chaThThI-sAtamI sadInI pratimAenI AkRti karatAM, bAhuonI gAThavaNImAM A pratimA judI paDe che, e che. AvI prAcIna pratimAomAM khabhA karatAM koNInA bhAga paheALA hAya che, jyAre chellA 8-10 saikAonI pratimAenA khabhA ane koNInA bhAga eka ja sIdhamAM (eTale ke sIdhA) banAvavAmAM Ave che. A khIjI vAtane paNa gauNa gaNIe tApaNu eka trIjomuddo e che ke je, A pratimAne vikramanA sAtamA saikA jeTalI prAcIna mAnavAmAM, hala na thaI zake evI muzkelI UbhI kare che. A muddo che mUrti uparanA sa.... karara nA varSe" e lakhANanA akSarAnA maroDane lagatA. A akSarAnA marADa tA atyAranA cAlu akSarAnA marADane bilakula maLatA ane game te vyakti vAMcI zake eTale Adhunika che; jyAre sAtamI sadInI lipi devanAgarI nahIM paNa brAhmI nAme jANItI prAcIna lipi hatI ane e lipinA vizeSa abhyAsI ja ene ukelI zake che. A mUrti uparanA A lakhANanI lipi ATalI prAcIna che nahIM. vaLI, A " saM. 622 nA varSe '' e lakhANamAMnA chaThThI vibhaktinA nA' pratyaya paNa prAcIna nahIM paNa arvAcIna ja che. eTale ene sAtamI sadI jeTalI prAcIna mAnavAnI ADe A badhI evI muzkelIe che ke jenA ukela maLI zakatA nathI. DA~. khaje se emanA "ripoTa ena dhI enTIkavITIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha" nAme pustakamAM(pR0208)A aMka 622nA badale 1622 hAvAnI26zakathatA jaNAvI che te dhyAnamAM levA jevI lAge che. ane jo 622nI sAlanA A aMkane 1622nA gaNIe teA te visa'0 1622mAM zrIsa`ghe karAvela jIrNodvAranI sAla sAthe e barAbara maLatA Ave che, e dekhItu che. zrI mahAvIrasvAmInI pratimA uparanA lakhANanI bAbatamAM "jaina tItha sa` sa`graha ''mAM 26. ......and has carved upon it the figures 622 probab1y for S. 1622 = (A.D. 1565). 139 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane dvAre (pR. 140) je ema lakhyuM che ke "mULanAyaka zrI mahAvIra bhagavAnanI mUrti nIce saM. 1922ne lekha heya ema jaNAya che." te barAbara nathI; pratimA upara 62 rane aMka ekadama spaSTa che. bIje muddA vicAravAno e che ke visaM. 1922nA jIrNoddhAra pachI jyAre bAvAe jUnA mULanAyaka zrI pArzvanAthanI pratimA zrIsaMghane pAchI ApI tyAre ene kyAM padharAvavAmAM AvI hatI? ane te pachI derAsaranI bhamatInA barAbara madhya bhAgamAM (arthAt mULa maMdiranA pAchaLanA bhAganA madhya bhAgamAM) AvelI (25mA naMbaranI) meTI ane meTA zikharavALI derImAM kyAre padharAvavAmAM AvI hatI ? A be praznamAMnA pahelA praznane khulAse De. bajesanA "ripeTa ona dhI enTIvITIjha epha kAThiyAvADa enDa kaccha" nAme pustakamAMnA (pR0 208) lakhANa uparathI maLI rahe che. DaoN. bajese ekaso varSa pahelAM sane 1874-75nI sAlamAM-A tIrthanI mulAkAta lIdhI tyAre gabhArAmAMnI mULanAyaka vagerenI traNa mUrtionuM varNana ApyA pachI teoe lakhyuM che ke "gabhArAmAM jamaNI bAju cheka cheDA upara kALA athavA zAmaLA pArzvanAthanI pratimA che."27 Ano artha e thaye ke bhadrezvarano chelle jIrNoddhAra vi.saM. 1934-39 vacce (I. sa. 1878-1883 vacce) thayo te pahelAM, jyAre De. bajese A tIrthanI mUlAkAta lIdhI tyAre, bAvAe pAchI ApelI jUnA mULanAyaka zAmaLA pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAne derAsaranA gabhArAmAM jamaNI bAju padharAvavAmAM AvelI hatI. to pachI e pratimAne derAsaranI bhamatInI vaccovacca AvelI (25 naMbaranI) mATI derImAM kyAre padharAvavAmAM AvI haze eno khulAso visaM. 1939nA chelA jIrNoddhAra pachI je mATe saMskRta zilAlekha derAsaranA raMgamaMDapamAM jamaNI bAju cADavAmAM Avyo che, temAMthI maLI rahe che. A aMge ezilAlekhamAM lakhavAmAM AvyuM che ke "pUrva zrojAzvanAtha_timA mUtanAthatvenaabhuut. tAM ca pAzve sasthApya mUlanAyakapade zrImahAvIrajinapratimA rakSate, itthaM itaHparamida dhaM thIjAvogAma sanAtanuM 1 (arthAt pahelAM zrI pArzvanAthanI pratimA mULanAyaka tarIke hatI. tene pAchaLa sthApana karIne mULanAyaka pade zrI mahAvIra jinanI pratimA rakSA kare che, e rIte A pachI A catya zrI mahAvIra jinanuM thayuM.) A uparathI e spaSTa rUpe jANI zakAya che ke visaM. 1939nA chellA jIrNoddhAra vakhate zAmaLA pArzvanAthanI pratimAne pAchaLa (bhamatImAM) sthApana karavAmAM AvI hatI. upara Apela zilAlekhamAM je ema kahevAmAM AvyuM che ke "A pachI A caitya zrI mahAvIra jinanuM thayuM" eno artha sAmAnya rIte evo thAya ke navA mULanAyaka zrI mahAvIra prabhunI pratimAnI pratiSThA paNa pahelavahelI A vakhate ja thaI haze. paNa Ano artha ema na karatAM e kara samucita che ke A chelA jIrNoddhAranI pratiSThA vakhate bhagavAna mahAvIranI pratimAnI mULanAyaka tarIke pharI 29. On the extreme right is an image of the black or samla Parsvanatha. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha pratiSThA thaI haze ane A pachI A tIrtha zrI mahAvIra svAmInA tIrtha tarIke vizeSa rUpe vikhyAta thayuM haze, kAraNa ke De. bajese A jIrNoddhAra pahelAM A tIrthanI mulAkAta lIdhI tyAre tyAM " 622nA varSa" nA lekhavAnI pratimA ja mULanAyaka pade hatI, ane te bhagavAna mahAvIranI che te nizcita che. A vi. saM. 1622nA jIrNoddhAra aMge prAcInamAM prAcIna graMthastha ullekha vi. saM. 1985nI sAlamAM bahAra paDela "zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA" pustakamAM ja maLe che, tethI saheje savAla thAya che ke A pustakanA lekhakamitre A vAta zAnA AdhAre lakhI haze? pAchaLanA bIjA graMthakAroe to A pustakanA AdhAre ja A vAta nedhI che, e dekhItuM che. A savAlano khulAso e che ke Ane AdhAra kevaLa lokomAM pracalita thayelI anuzruti ja haze. Aje paNa janasamudAyamAM soLamI-sattaramI sadInA arAjakatAnA samayamAM keI bAve janA mULanAyaka pArzvanAthanI pratimAne uThAvI gayAnI ane zrIsaMghe vi. saM. 1922mAM jIrNoddhAra karAvyAnI, karNopakarNa barAbara sacavAtI rahelI vAta eTalI badhI jANItI che ke enI noMdha lIdhA vagara na cAle, tema ja e nedha levA mATe vizeSa AdhAranI zodha karavAnI jarUra paNa na rahe. A khulAsA pachI paNa eka savAla te Ubho ja rahe che ke vi. saM. 1622nA jIrNoddhAranI vAta lokajIbhe ATalI badhI pracalita hovA chatAM bhadrezvaranI jIrNa pratamAM ke mAMDavInI pratamAM paNa eno ullekha kema nahIM thaye hoya? Ane pratItikara khulAso te ApI zakAya ema nathI, paNa A banne pratomAM jAma rAvalanA vi. saM. 1594nA jIrNoddhAranI vAta lakhyA pachI vi. saM. 165mAM mahArAo zrI bhAramalajIe A tIrthanI rakSA aMge karelI viziSTa kAmagIrIne ahevAla ApavAmAM visaM. 1622nA jIrNoddhAranI vAta kadAca dhyAna bahAra rahI javA pAmI hoya, athavA te AvAM pAnAMomAM sacavAyelI hakIkato bhegI karavAno ghaNo mATe parizrama jemaNe karyo hato, te mAMDavInA tapagacchanA gorajI zrI khAMtivijayajInI jANa bahAra A vAta rahI gaI hoya evuM kadAca banyuM hoya. chatAM A savAlano A khulAse paNa joIe tevo saMtoSakAraka te bhAgye ja lAge che. (13) mahArAe zrI bhAramalajIne uddhAra-zrIsaMgha vi. saM. 1922mAM jIrNoddhAra karA ane mahArAe zrI bhAramalajInA uddhAranI sAla vi. saM. 1659nI ApavAmAM AvI che. Ama mAtra 37 varSa jeTalA TUMkA gALAmAM A tIrtha jIrNa thaI gayuM hoya ane tethI eno pharI jIrNoddhAra karAvavAnI jarUra UbhI thaI hoya, ema banavAno saMbhava nathI. te pachI bhadrezvaranI jIrNa pratamAM mahArAo zrI bhAramalajIe A tIrthano AThamo uddhAra karAvyAnuM lakhyuM che, eno artha zuM samajavo? A savAlane kaMIka khulAse kacchanA ItihAsamAMthI tathA mAMDavInI pratamAMthI maLe che. ane enA AdhAre jANI zakAya che ke e arasAmAM mahArAe zrI bhAramalajIe A tIrthanA saMbaMdhamAM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane karNoddhAre eka evI mahatvanI kAmagIrI bajAvI hatI ke jene lIdhe A tIrtha, ApattimAMthI UgarI jaIne, e vakhate surakSita banI zakayuM hatuM. enI vigata A pramANe che - AcArya zrI AnaMdavimaLasUrijInI salAhathI jAma rAvala kaccha choDIne kAThiyAvADamAM hAlAramAM cAlyA gayA ane tyAM emaNe navAnagarane jAmanagaranuM nAma ApI potAnI gAdI sthApI. jAma rAvalano bhAyAta DuMgarajI zaktizALI ane tophAnI mANasa hato. e merAmaNajIno putra hato. pitAnA rAjyane mATe e AphatarUpa che, ema samajIne rAvala jAme ene hAlAramAMthI vidAya karyo! DuMgarajI kacchamAM pahoMcyo. kacchanA mahArAo zrI bhAramalajI enA mAsiyAI bhAI thatA hatA; ane e mAthAbhAre mAnavI hatA. eNe bhAramalajIne potAnI vacce nahIM AvavAnuM kahIne, pitAne baLe, bhadrezvara zahera ane enA killA upara kabaje karI lIdhuM hatuM, ane tethI e tIrtha paNa saMkaTamAM AvI paDayuM hatuM. mahArAo zrI bhAramalajIe vacce paDIne A upAdhinA vakhatamAM samAdhAna karAvyuM ane e rIte A tIrtha veravikhera thavAnI moTI ApattimAM sapaDAtuM UgarI gayuM. A A prasaMga mAMDavInI pratamAM (pR. 5-7) AkarSaka rIte varNavavAmAM Avyo che, je A pramANe che " tivAra pachI saMvata 1642 mahArAu zrI bhAramalajI takhata beThA. te samaya maLe hAlAramAMthI merAmaNajInA kuMara DuMgarajIne jAme kADhI mUkyo tethI bhUja gayo. teNe potAnA havAlanI vAta karI, je rAvala jAme saMvata 1596 gAma navAnagara vasAvyuM, ame ghaNuM cAkarI kIdhI, paNa ame to have tama pAse AvyA chaIe. rAu zrI bhAramalajI mAsIAI bhAI thAya che. tivAre DuMgarajIne rAuzrIe kahyuM, kara madhye gAma to sarave rAvala jAme kherAta karyA ane ame hamArI sevA karI ApI che ane saMvata 1606 zrI bhuja vasAvIne rahyo chuM, mATe ama pAse prAsa nathI. tivAre ke, tamAru upara joIe. tame koInI dhA-phariyAda sAMbhaLazo nahIM, to huM pote mAruM ThekANuM karIza, kema ke guMdIAlIvAlA bhAI che tene paNa dukha nahIM ApuM. Ima salA karI zrI pAvaDIyAre AvI utAro karyo. saMvata 16para bhasarathI harakata karI bhadresara lIdhuM. tivAre gurujI vivekaharakhacha bhuja jaI phariyAda karI, mAsa 4 rahyA, paNa rAjAe kaI vAta sAMbhaLI nahIM. tivAre zrI amadAvAda gayA. ehanA dosyAjagAra tehane malyA. vANIe paNa tajavIja karI. varasa ? rahyA. pAtasyAthI ghaNI dostI thaI. tivAre meharabAnagI karI kahyuM, "tamAre kaI kAmakAja hoya to kahejo." tivAre potAnA havAlanI vAta karI je gAmagrAsa hAthathI utaryA tehanI maherabAnI thAo. tivAre nava morIchApe karI paravAno rAu zrI bhAramalajI upare lakhI Ape. khuzIthI te paramAne laI zrI bhuja AvyA. rAu zrI bhAramalajIne bhIlyA. paramane vAMcI ghaNe Adara-sanmAna Apyo. rAu zrI svArIthI zrI bhadrezvara AvyA. kIle dekhI rAjA vismaya pAme, je A te lohano pAMjare che ane DuMgarajI jAmano bhAIAta che; kadIka e jAmathI maLI pheja lAve tivAre kacchano rAja karavuM durlabha, ema vicArI pitAnI akalathI DuMgarajIne ke "bhAI, DuMgara ke chAI hoe nahIM, mATe huM pAdhara medAnamAM beThA chuM ane tuM kIlAmAM bese e ThIka nahIM; ane e kIlo pArasanAthanA maMdIrano che. temAM besavuM te kAMI ThIka nahIM. " Ima ghaNI vAte vIgate kahI samajAvIne kIlo khAlI karAvI gurujI vivekaharakhaneM sepyo. (uparanA phakarAmanuM "DuMgara ke chAIA hee nahIM " e vAkya pirasa cAve evuM ane be arthavALuM che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrI bhadrezvara vasaI mahAtItha eneA bhAva e che ke DuMgarane te vaLI chAyAnI jarUra heAya ? DuMgara eTale pahADa ane DuMgara eTale DuMgarajI pote, ane te vaLI killAmAM bharAI rahevu zAbhe ?) " pache mANusa rUDA akalavALA hatA. teNe vicAryuM" je DuMgarajI mANasa laDAu che, vaLI bigADa karaze. ima ima ja karatAM eka sakase AvI kahyuM je DuMgarajI hAlo dhAravADAmAM rIsAIne paDayo, te kAMI khunAma karaze. rAvazrI kane e vAta jAhera thaI. tivAre rAuzrI bhAramalajIe gAma kunaraDAu kevAya che te derAnI sevAmAM dIdho. sadAvrata cAlatuM kIdhuM ane bhadresara heThe gAma hatAM te DuMgarajIne dIdhAM, tivAre DuMgarajI rAjI thaIne rAzrIne ke, sIma cAre cAkarane dIdhI che, tenI vIgata che-- " ugamaNI sIma sumarAone dIdhI che, kheDe khAe cAkarI kare; utarAdI sIma pehA rajapUtane dIdhI che, te kheDe khAe; ane dakhaNAdI dasa vAgherane soMpI che. AthamaNI dIse teA nadI che, paNu sAMtI kheDatuM, peTa bharatu. e vAta saMvata 16pa9 nA vaizAkha suda 5nA khulAse thayo che. gAma zrI kudaraDI uccAra kevAe che, te sevAmAM che, ane khetara 4 dIvelIA kevAe che, te ha. DuMgarajInAM dIdhela che. utarAdI sImamAM che te derAnA che sahI, "" mAMDavInI pratamAMnA upara Apela A lakhANanA sAra e che ke--(1) rAvaLa jAme enA bhAyAta DuMgarajIne hAlAramAMthI dezanikAla karyAM; (2) DuMgarajI kacchanA mahArAo ane enA mAsicAI bhAI bhAramalajI pAse bhujamAM jaI ne emane peAtAnuM ThekANu* pADavA kahe che; (3) mahArAe bhAramalajI Du'garajIne kahe che ke tane ApI zakuM evA keAI garAsa mArI pAse nathI; (4) DuM'garajI bhAramalajIne kahe che ke tame mane phakta tamAru uparIpaNu-tamArI hUMpha-ApeA, ane mArI viruddha kAI kaI phariyAda kare teA tene dhyAnamAM na lezeA-khasa, huM tamArI pAse ATaluM mAguM chuM; bAkI huM mArA maLathI mArA mAga karI laIza; (5) pachI eNe jora batAvIne, vi sa'0 1652mAM, bhadrezvara upara peAtAnA kabajo karI lIdheA; (6) bhadrezvara tIrthAMnI AvI behAlI joI ne muni zrI vivekahaSa gaNi citAmAM paDI gayA; ane emaNe bhuja jaI ne rAe zrI bhAramalajI pAse tI uparanuM A saMkaTa dUra karavAnI mAgaNI karI, paNa rAkhezrIe emanI vAta kAne na dharI; eTale muni vivekaha jI amadAvAda gayA. tyAM cAra varSa rahIne emaNe gujarAtanA khAdazAhane rIjhabyA ane emanI pAsethI rAe zrI bhAramalajI upara bhalAmaNanA kAgaLa lakhAvIne, e laI ne teo pharI pAchA kacchamAM gayA ane rAe zrI bhAramalajIne maLyA; (7) A te khAdazAhanA hukama eTale rAozrI jAte bhadrezvara gayA; e vakhate vivekaha gaNi paNa bhadrezvara pahoMcyA; pachI rAe zrI bhAramalajIe DuMgarajInuM samAdhAna karyuM. A samAdhAna pramANe jAma rAvale bhadrezvaranA jinamaMdirane bheTa dharelAM 12 gAma DuMgarajIne ApavAmAM AvyAM; enA badalAmAM Du'garajIe bhadrezvaratuM jaina tIrtha zrAvakAne soMpI dvIdhuM; ane vadhArAmAM rAe zrI bhAramalajIe kudaraDI nAme potAnI hakUmatanuM gAma derAsarane bheTa ApyuM. A samAdhAna vi. sa'0 1659nA vaizAkha sudi pAMcamanA rAja thayuM hatuM. muni zrI vivekahA~ gaNi ane rAozrI bhAramalajInA prayatnAthI zrI bhadrezvaranuM 28. jogAnujoga kevA ke jAma rAvaLe bhadrezvara tIrtha mATe UbhI karelI upAdhi AcArya zrI AnaMdavamaLasUrijInI daramyAnagIrIthI dUra thaI hatI; ane hAlA DuMgarajInA kAraNe A tIrtha upara AvI paDelI Apatti zrI Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane chaNe dvAre jaina tIrtha sarvanAza jevI moTI ApattimAMthI UgarI gayuM, enI vigate kevaLa mAMDavInI pratamAMthI ja maLe che evuM nathI. jema jAma rAvaLe AcArya zrI AnaMdavimaLasUrijInI salAhathI kaccha khAlI karIne hAlAramAM vasavATa karyAnI vigate bhadrezvaranA jinamaMdiramAM atyAre vidyamAna eka zilAlekhamAM tema ja mAMDavInI pratamAM varNanarUpe tathA e zilAlekhanA utArArUpe sacavAI rahI che, evuM ja DuMgarajInA hAthamAMthI zrI bhadrezvara tIrtha UgarI gayAnA A prasaMganI vigate mAMDavInI prata uparAMta bhadrezvara tIrthamAM atyAre vidyamAna eka zilAlekhamAM paNa aMkita thayelI che. bhadrezvaranA jinamaMdiramAM ApaNe praveza karIne thAMbhalAvALA pravezamaMDapa (rAsamaMDa5)mAM dAkhala thaIe chIe tyAre, ApaNuM jamaNa hAtha upara eka UMcA ane sthaLa (jADA ) thAMbhalA upara be bhAgamAM A zilAlekha karelo che. A zilAlekha pUrepUre vAMcI zakAyo nathI, eTale ene pUrepUre artha ke bhAva samajI zakatuM nathI. chatAM emAM (1) DuMgarajI sAthenA samAdhAnanI tithi vi.saM. 165nA vaizAkha sudi 5; (2) zrI vivekahaSa gaNinA upadezathI bhadrezvaranA jIrNa maMdiranA uddhAranI ane emAM pratimA sthApana karyAnI vAta; (3) DuMgarajIno nAmollekha; (4) maMdiranI pUjA mATe 50 vivekaharSa gaNInA upadezathI mahArAo zrI bhAramalajIe kudaraDI gAma bheTa ApyAnI vAta-A badhuM lakhyuM che e uparathI spaSTa kahI zakAya che ke A zilAlekha A prasaMgane lagate ja che. (juo citra naM. 11). DuMgarajIe bhadrezvarane kabaje karyAnI vAta DaoN. bajese potAnA "riporTa ona dhI enTIkavITIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha" nAme pustakamAM (pR. 207) paNa bahu ja TUMkamAM neMdhI che, je A pramANe che: hAlA DuMgarajI, je rAo bhAramalajIne sago thato hato, eNe (bhadrezvaranA) derAsaranI jamIna paDAvI lIdhI hatI ane enI ane zrAvakonI vacce A vAtanuM samAdhAna karAvavA mATe rAozrIne vi. saM. 1659mAM e sthAnanI mulAkAta levI paDI hatI."28 vaLI, rAvasAheba dalapatarAma prANajIvana Akhare emanA "kacchanI bhUgoLavidyA" nAme pustakamAM (AvRtti trIjI, sane 1887, pR. 45) A vAtanI nedha A pramANe lIdhI che-- AnaMdavimaLasarijInA ziSya RSi zrIpatinA ziSya paM. zrI harSAnandanA ziSya muni zrI vivekahaI gaNinA prayAsethI dara thaI hatI. muni zrI vivekaharSa gaNine kacchanA te samayanA rAjA bhAramalajI tathA jaina saMdha upara kevo prabhAva pravartato hato tenI kAyamI sAkSI temanI preraNAthI baMdhAyela bhujane rAjavihAra nAme zrI bhadeva bhagavAnano jinaprAsAda tathA moTI khAkhara gAmamAM baMdhAyela zrI zatruMjayAvatAra citya tathA e bane jinAlayomAMnA zilAlekha pUre che. (juo, zrI praznottara puSpamALA, pR. 239-267; jaina tIrthone ItihAsa, pR. 149-151.). (A derAsara mATe aMcaLaga7nA AcArya zrI kalyANasAgarasUrijIe paNa mahArAozrIne upadeza karyo hato. jao acalagarachadigdarzana, pR0393) 24. Hala Dungarji, a relation of Rao Bharmalji's seized the temple-lands, and the rao had to visit the place in S. 1659 to arrange matters between the Sravaks and him. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha evuM kahe che ke jAma rAvaLanuM thANuM jUnA bhadrezvaramAM hatuM tene guMdIyALIvALA rAyadhaNajInA bhAI maherAmaNa jIe uThADIne sara karyuM. tenA dIkarA DuMgarajIe tene teDIne navuM bhadresara vasAvyuM. e vAtane Azare traNaso varSa thayAM lAge che."30 upara ApavAmAM AvelI badhI vigato uparathI eTaluM to nakkI thaI zake che ke DuMgarajInA kAraNe bhadrevaranA jaina tIrtha upara Apatti AvI paDe evA saMjogo UbhA thayA hatA ane paM. vivekaharSa gaNi ane mahArAo zrI bhAramalajInA prayAsathI e tIrtha e ApattimAMthI UgarI javA pAmyuM hatuM. eTale mahArAo zrI bhAramalajInuM A kArya, A tIrthanI rakSAnI dRSTie, jIrNoddhAra jeTaluM ja mahattavanuM gaNAya. ane tethI bhadrezvaranI jIrNa pratamAM A banAvane AThamA utAra tarIke oLakhAvatAM sAcuM ja kahevAmAM AvyuM che ke - "A sAtamA (jAma rAvaLanA) uddhAra pachI saM0 1659mAM, te vakhatanA kacchabhUpAla mahArAozrI bhAramalajIe A tIrthanI cAlatI sadAvratamAM moTI sahAya karI ane AThamo uddhAra karAvyo.' A rIte eka saMta ane eka rAjavIe, khare vakhate, A tIrthane bacAva karIne, tIrtha rakSAne yaza lIdhe hate. (14) vardhamAna zAha tathA pavasiMha zAhane udAra-vikramanI sattaramI sadInA samayane jaina zAsananA vizeSa udyotanA samaya tarIke oLakhAvI zakAya evA evA zAsanaprabhAvaka AcAryo tathA zrAvaka zreNIo e samayamAM thaI gayA. emanA hAthe viziSTa ane ciraMjIvI prabhAvavALAM kahI zakAya evA zAsanaprabhAvanAnAM aneka satkAryo thayAM hatAM. tapagacchamAM samrATa akabarazAhanI tapa tyAga-saMyamamaya jainadharmane mahimA samajavAnI jijJAsAne saMtoSIne enI pAse ahiMsA-amAripravartananAM tathA tIrtharakSAnAM mahatvanAM kAryo karAvanAra tapagacchanA nAyaka jagadguru zrI hIravijayasUrijI A samayamAM ja (vi. saM. 15831653 daramyAna) thaI gayA. bAdazAha akabara pachInA maMgala samrATa jahAMgIra ane zAhajahAM upara pitAne prabhAva pADIne emanI pAse dharmakAryo karAvanAra AcArya zrI vijayasenasUri vagere paNa A sadImAM ja thayA. A AcAryo tema ja upAdhyAya zAMticaMdra, upAdhyAya bhAnucaMdra tathA muni siddhicaMdranA upadezathI prabhAvita thayelA mogala bAdazAhoe zrI zaMtrujaya mahAtIrtha, zrI giranAra, zrI zaMkhezvara, zrI sametazikhara vagere tIrthonA mAlikI-hakko jenone ApyAnAM pharamAne, e to A sadInI asAdhAraNa ane dUragAmI pariNAmovALI ghaTanAo ja samajavI joIe. AkhA gujarAta upara tema ja dillInA mogala bAdazAhanA darabAramAM jemane ghaNe prabhAva hato te amadAvAdanA nagarazeTha zAMtidAsa jhaverI (zreSThIvarya zAMtidAsa sahasakaraNa) A yuganA bhAre zaktizALI, kunehabAja ane vagadAra zrAddharatna hatA. mogala samrATo taraphathI maLela jaina tIrthonI mAlikInAM pharamAnenI sAcavaNI karavAnI ane ene amala thato rahe e jovAnI javAbadArI 30. A pustaka sane 1887mAM eTale visaM. 1943mAM pragaTa thayuM hatuM. A ulekha pramANe A vAtane Azare cAra varSa thayAM gaNAya. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane jIrNoddhA paNa chevaTe emaNe ja saMbhALI hatI, eTaluM ja nahIM, zrI zaMtrujaya tIrthanI ane enI yAtrAe jatA yAtrALuonI rakhevALI karavAno sauthI pahela karAra pAlItANA rAjaye (te vakhate enI rAjadhAnI gAriyAdhAramAM hatI), vi. saM. 1707mAM, jaina saMghanI vatI, zreSThI zAMtidAsa tathA zreNI ratnA sura sAthe ja karyo hate. 31 kharatara gacchanA mahAna prabhAvaka yugapradhAna AcArya zrI jinacaMdrasUrijI tathA emanA paTTadhara zrI jinasiMhasUrijI vageree paNa samrATa akabara upara ghaNe prabhAva pADyo hato ane amAri paLAvI hatI, tema ja khaMbhAtanA dariyAmAM eka varSa sudhI kaI hiMsA na kare (jALa na nAkhe) evI rAjaAjJA paNa meLavI hatI. bikAneranA maMtrI karmacaMda bachAvata ane jesalameranA pIrazAha jevAM prabhAvazALI zrAddharatno paNa A sadImAM ja thayAM hatAM. e ja rIte aMcaLagacchano paNa vikramanI sattaramI sadImAM ghaNe udyota thayo hato. khAsa karIne A sadInA uttarArdhathI zarU karIne te aDhAramI sadInA bIjA dasakA (vi. saM. 1718) sudhI-lagabhaga cha dAyakA karatAM paNa vadhu samaya sudhI-A gacchanA mahAna prabhAvazALI AcArya zrI kalyANasAgarasUrijInI preraNAthI saMghayAtrAe, pratiSThAo ane bIjAM aneka dharmakAryo eTalA moTA pramANamAM thayAM hatAM ke jethI e samayane zrI kalyANasAgarasUrijInA yuga tarIke paNa oLakhAvI zakAya. kacchanI dharatImAM janmela A AcAye kaccha, saurASTra, gujarAtathI AgaLa vadhIne rAjasthAna, uttarapradeza ane cheka bihAramAM Avela mahAtIrtha zrI sametazikharajI vagere kalyANaka-bhUmio sudhI pAdavihAra karIne yAtrAo karI hatI. anya prabhAvaka AcAryonI jema A AcAryazrInA jIvananI sAthe paNa aneka camatkArika ghaTanAonI je vAte maLe che te eTaluM te sUcita kare ja che ke teone prabhAva jaina saMgha uparAMta anya varga upara paNa ghaNe vyApaka hato ane rAjA tathA prajA bannemAM teonuM mAna hatuM. A AcAryazrInA hAthe jaina zAsananI prabhAvanAnAM je aneka kAryo thayAM hatAM, emAM aneka dharmaparAyaNa ane dAnavIra zrAvaka zreSThIone sAtha hato; ane emAM be bAMdhavA belaDIonAM nAma ane kAma mokhare tarI Ave evAM che. A be bAMdhava-belaDIomAMnI eka te AgarAnA osavAla jJAtinA, loDhA gotranA, zreSThI RSabhadAsanA be suputra kuMvarapAla (jeo kurapAlanA nAmathI vizeSa jANatA che) ane senapAla; ane bIjA be bhAIonI jeDI te bhadrezvara-bhadrAvatI nagarInA osavAla jJAtinA, lAlana gAtranA, amarasiMhanA be suputra vardhamAna zAha ane padmasiMha zAha. A be zreSThIo vardhamAna zAha ane padmasiMha zAhe paNa zrI bhadrezvara tIrthane jIrNoddhAra karAvyo hato. A banne zreSThIonuM mULa vatana kacchamAM ArIkhANA nAme gAma hatuM; paNa potAnA 31. A karArane asala dastAveja atyAre paNa amadAvAdamAM zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI pAse sacavAI rahyo che. ane e Akho karAra peDhI taraphathI pragaTa thayela "zrI pAlItANuM jaina prakaraNa" nAme pustakamAM chapAyo paNa che, - 10. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtI bhAgyane khIlavavA mATe teo te vakhatanA vepAra ane vahANavaTAmAM dhIktA lekhAtA baMdarI mathaka bhadrezvara nagaramAM AvIne vasyA hatA. emaNe aDhaLaka saMpatti ekatra karI hatI te, mukhyatve, jagatapitA jagaDuzAnI jema, dariyAvATe deza-videzanI sAthe bahoLo vepAra kheDIne. A uparAMta zreSTha jagaDuzA ane emanA samayanA gujarAtanA be samartha maMtrI-baMdhuo mahAmaMtrI vastupAla ane senApati tejapAlanI jema, emanI pAse aDhaLaka saMpatti kevI rIte ekatra thaI hatI enI keTalIka camatkArika kathAo paNa kahevAya che. moTA zAhadAgara vardhamAna zAha ane padmasiMha zAhe potAnA guru kalyANasAgarasUrijInA upadezathI saMghayAtrA, jinamaMdire, jIrNoddhAra, sAdharmika bhakti vagere je saMkhyAbaMdha dharmakAryo karyA hatAM, tenuM varNana sAMbhaLatAM jagaDUzAnuM tema ja vastupAla-tejapAlanI bAMdhava-belaDInuM saheje maraNa thaI Ave che; ane jaina zAsananI vyApaka prabhAvanA karavA mATe e badhAe chUTe hAthe potAnI saMpattine je sadupayoga karyo hato te joIne e traNe vacce bhAre AhalAdakArI sarakhApaNuM pravartatuM hatuM ema lAgyA vagara rahetuM nathI. A be bhAIonI daDha dharmazraddhA ane pitA taraphanI avihaDa (daDha) bhaktithI prerAIne e samayanA aMcaLagacchanA gacchanAyaka zrI kalyANasAgarasUrijIe aneka vAra bhadrezvara tIrthanI yAtrA karI hatI, eTaluM ja nahIM, vi.saM. 1667, 1682, 1685 ane 1688 ema cAra te catumasa paNa karyA hatAM. ane visaM. 1882mAM, A AcAryazrInA upadezathI, A be bhAIoe bhadrezvaramAM aneka dharmakAryo karavAnI sAthe deDha lAkha kerI kharacIne bhadrezvaranA jinamaMdirano jIrNoddhAra paNa karAvyo hato. zreNI vardhamAna zAha ane pavasiMha zAhe karAvela zrI bhadrezvara tIrthanA jIrNoddhArano ullekha A graMthomAM maLe cheH (1) zrIvardhamAnapaddhasiMhadraSicaritrama, pR. 121; (2) zrI vidhipakSa (aMcaLa) gacchIya mahaTI paDhAvalI, pR. 337; (3) jaina tIrtha sarva saMgraha, pR. 140; (4) jaina paraMparAne itihAsa pR0 5343; ane (5) acalagacchadigdarzana, pR. 35. aMcalagacchadigdarzana"mAM vi. saM. 1982mAM AcArya zrI kalyANasAgarasUrijInA upadezathI A banane bhAIoe dharma prabhAvanAnAM je je kAryo karyAM tenuM vigate varNana ApavAmAM AvyuM che. ane emAM zrI bhadrezvara tIrthanA jIrNoddhArane je ullekha karavAmAM Avyo che, temAM upara jaNAvela badhAM pustakane bhAva samAI jAya che. "aMcalagacchadigdarzana"mAM (pR. 35) A varSamAM A banne bhAIoe karela dharmakAryo ane jaNAvavAmAM AvyuM che ke ( AcArya kalyANasAgarasUri) saM. 1982mAM bhadrAvatI padhAryA. emanA upadezathI vardhamAna pavasiMha zAhe pAvAgaDhanI yAtrA karI tyAMne jIrNoddhAra karyo. temanI vinatithI AcArya e varSa bhadrAvatImAM cAturmAsa rahyA. banne bAMdho ane temanI dharma patnIoe mahAha pASANanI cAra pratimAo karAvI, navapadajI ane paMcamI parvanuM ujamaNuM 32. A pustakamAM A be bAMdhavoe A tIrthane jIrNoddhAra karAvyAnuM nathI lakhyuM; mAtra emaNe bhadrezvaramAM mANeka ane nIlamanI cAra pratimAo bharAvI" eTaluM ja lakhyuM che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattio ane karNoddhAra karI, jenAmo lakhAvI aDhaLaka dhana kharacyuM. sAdhamikonA uddhAramAM sAta lAkha karI tathA bhadrAvatInA prAcIna jinAlayanA uddhAramAM doDha lAkha kerI kharacI. AcAryanA upadezathI samagra bhAratavarSanAM prasiddha jaina tIrthonI bane bAMdhavoe kuTuMba sahita yAtrA karI ane temanA jIrNoddhAramAM chUTe hAthe dhana vAparyuM." zrI vidhipakSa(aMcaLa) gacchIya mahaTI paTTAvalI"mAM (pR0337) jaNAvyA pramANe A banne bhAIoe A yAtrA vakhate saurASTra, gujarAta ane rAjasthAnanAM keTalAMka tIrtho uparAMta pUrvadezanAM zrI sametazikhara, pAvApurI, caMpApurI, rAjagRhI, vArANasI, hastinApura vagere kalyANakabhUminI paNa yAtrA karI hatI ane badhAM sthaLomAM jIrNoddhAra ke bIjA kAryo nimitte puSkaLa dhana vAparyuM hatuM. bhazvara tIrthanA vartamAna jinamaMdiranI bhamatInI soLamI tathA sattaramI derInI vacce eka naMbara vagaranI derI che, emAM aMcaLagacchanA AcArya zrI kalyANasAgarasUrijInI vi.saM. 1950nA jeTha zudi bIjanA roja pratiSThita karela caraNapAdukA padharAvelI che, tathA sAmenI dIvAla upara siMddariyA raMgathI aMcaLagacchanAM adhiSThAyikA devI mahAkALInI sthApanA karavAmAM AvI che, te uparathI paNa jANI zakAya che ke AcArya zrI kalyANasAgarasUrijI tathA aMcaLagacchanuM A tIrthamAM kevuM sthAna hatuM. visaM. 1988nuM comAsuM AcArya zrI kalyANasAgarasUrijI bhadrezvaramAM hatA te vakhate teonI hAjarImAM, zreNI vardhamAna zAha svargavAsa pAmyA.visaM. 168lmAM marakI, vAyu ane jalapralaya jevA kudaratI kaMpathI bhadrAvatI nagarI ujajaDa thaI gaI, tethI vardhamAna zAhanA putro bhadrezvara cheDIne bhuja rahevA cAlyA gayA tathA zreNI padmasiMha zAha bhadrezvara choDIne mAMDavI rahevA cAlyA gayA. ane, vi.saM. 1694mAM, vardhamAna zAha pachI cha varSe, teone svargavAsa thayo. AcArya zrI kalyANasAgarasUrijI vi.saM. 1718mAM akSaya tRtIyAnA parva divase, 85 varSanI vaye, kacchanI rAjadhAnI bhuja nagaramAM kALadharma pAmyA. (15) karnala mekama vagere aMgreja amaladAronA sahakArathI jaina saMghe karele uddhAra upara jaNAvavAmAM AvyuM che tema,vi. saM. 1982mAM zrI vardhamAna-padyasiMha zAhe bhadrezvara tIrthane jIrNoddhAra karAvyuM, te pachI sAta varSa bAda ja kudaratI kepanA lIdhe bhadrezvara nagara verAna thaI gayuM hatuM, to enI mAThI asara e tIrtha para paNa thaI hevI joIe. vaLI, vinsa1749 (sane 169)mAM mahesama beganA musalamAnI lazkare bhadrezvara upara AkramaNa karIne e nagaramAM ane derAsaramAM bhAMgaphoDa karI hatI tathA mUtionuM paNa khaMDana karyuM hatuM. te pachI vikramanI aDhAramI sadInI zarUAtamAM (vi.saM. 1820 AsapAsa) A nagaranA killAno bhaMga thayo ane enI tathA maMdiranI paNa zilAo muMdrAnA tathA bIjAM makAnanA bAMdhakAma mATe loko upADI gayA. uparAMta, "bombe gejheTiyara," . 5, pR022mAM jaNAvyA pramANe, siMdhanA sarapharAje sane 1775 (vi.saM. 1831)mAM kaccha upara caDAI karI hatI (kacchanuM saMskRtidarzana, pR071). A samayamAM kacchamAM jeke jADejA vaMzanuM rAjya sthira thaI gayuM hatuM, chatAM e pachI samaya kacchakAThiyAvADamAM aMgrejonA pagapesArAne samaya hato tethI, tema ja bIjAM paNa arAjaktAnAM kAraNesara, Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e zrI bhadrezvara vasaI bahAlItha bhadrezvara tItha upekSita tema ja jINu thaI gayu* hAvu joI e, jethI enI pharI sArasa*bhALa levAnI jarUra UbhI thaI hAvI joI e. AcAya Ana vimaLasUrinI sahAyathI jAma rAvaLe,kacchane tyAga karatI vakhate, jema bhadrezvara tIne 12 gAma bheTa ApyAM hatAM tema, AvA aNIne vakhate, A tIne bhUtakALamAM maLatA lAgA baMdha thaI gayA hatA te ka la mekamoM tathA ejanTa-Tu-dhI gavadegranA prayAsathI cAlu thaI zakae hatA. A vAta bhadrezvaranI pratamAM (pR0 24-26) nAMdhelI jovA maLe che,je A pramANe che-- " A AThamA uddhAra thaI gayA pachI saMvata 1765mAM A kaccha dezamAM IslAmI bAdazAhanuM lazkara UtarI paDayuM ane teNe kaccha dezamAM ghaNI bhAMgapheADa karI ne saMvata 1785mAM IslAmI bAdazAhanA sUbA ane kacchamAM utarelA lazkaranA mukhya saradAra senApati khIlaMdakhAne (bulaMdakhAne) dezanA aneka zaherAnA bhAMgI bhukkA bAlAvyA ne dezamAMthI nAsabhAga ane hijarata zarU thaI......enI dhaNI bhAMgapheADI asara hAlanA khaMDiyera ane te vakhatanA dhIkatA bhadrAvatI nagara arthAt bhadrezvara zahera para AvyA vinA rahI nahIM,... A tIrthanI gheADI veravikhera ane bhagapheDa thaI haze, paNa camatkArika rIte A tIrtha yavanAnA vinAzamAMthI UgarI gayuM ane enu` prAcIna jinamaMdira khaDuM rahyuM. " A pachI A kaccha dezamAM iMgleDa kaoNMpanI rAjyanA padasa cAra thayA ane ejansInu thANuM AvyuM. enA peAliTikala ejanTa kaeNpTana mekamane te vakhatanA kacchI sadhAnA AgevAnoe A tIrthanI ghaNA lAMbA vakhatathI rAjA-mahArAjAe taraphathI thatI marAmata ane maLatI sahAyanI lAMkhI tavArIkha rajU karI sahAya karavA joradAra anurodha karyo. kepTana mekama" tevakhatanA kacchanRpatithI vicAravinimaya karI saMdhane jaNAvyuM ke tame A bhadrezvara tIrthInI sudhAraNA yAne jIrNoddhAra karA. tamArA A dezamAM A tInA kacchI prajA para ane zrIsaMdhA para je tIrthanA asalathI dasturI lAgA cAlyA Ave che, ane te islAmI bhAMgapheADanA pariNAme pUrA maLatA nathI, te maLaze, ema kahI khetInI jamIna upara pA (ol) TakA lAgeA karI ApyA. saMvata 1878mAM jamIna paranA pA (0aa) TakAnA lAgAneA lekha karI Apyo. A rIte kaeNpTana mekamanI sahAnubhUti, sahAya ane dasturI lAgAnA lekhapatrathI A tInA zrIsaMghe navamA jIrNoddhAra karAvyo. te vakhatanA ejanTa-Tu-dhI ga`nara sAhebe paNu sa Mvata 1879nA lekhapatrakarI ApI tInI ghaNI dekhabhALa karI ane meATI sahAya ApI. e rIte saMvata 1886mAM sara cArlsa vAlTara sAhebe paNu, peAtAnA purAgAmI adhikArIone pagale cAlI, A tIrthane ghaNI sahAya karIne sahAnubhUti batAvI. pariNAme tInA vikAsamAM sArA phALA Apyo ane uttama bhAga bhajavyo. '33 ,, 33. ka la je. mekamarjhAe tA. 25-6-1818nA rAja, a'jAramAM rahIne, " ena ekAunTa oNpha dhI preAvinsa opha kaccha nAme eka lekha lakhyA hatA. A lekha " TrAnjhekazansa epha dhI liTararI sAsAyaTI eka bAmbe " nAme laMDanathI prakAzita thayela pra thamAM ( velyuma ra, pR0 231) chapAyA che. emAM bhadrezvara tInuM varNana emaNe A pramANe karyu. che-- " mudrAnI pUrva dizAmAM, dariyA kinAre vasela, bhadresaramAM AvelA keTalAMka vizALa madirAne bAda karatAM, kacchamAM noMdhapAtra kahI zakAya evA kAI avazeSo hAvAnuM mArA sAMbhaLavAmAM Avyu nathI. e madirA Azare 570 varSa pahelAM jag thA nAme eka vANiyAe "dhAvyAM hatAM, ema mAnavAmAM Ave che. ane A maMdiranuM nirIkSaNa karanAra keTalAka sagRhasthAe mane kahyuM che ke e maMdire vizALa ane adbhuta che. " Anu` mULa lakhANa A pramANe che-- "I have heard of no ruins in Cutch worth mentioning, excepting those of some large pagdoas at Budresir, on the sea-coast, east of Moondra. They are considered as having Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apattie ane cha ddhArA 149 agreja amaladAroe A tI tarapha dAkhavelI AvI sahAnubhUti ane A tIne vyavasthitapaNe ane niyamita sahAya maLatI rahe evI karI ApelI gAThavaNane lIdhe A tInuM tAtkAlika samArakAma karAvavAmAM tema ja enI sAcavaNI karavAmAM jarUra ghaNI anukULatA thaI haze, tathA AvA amaladArAnI A tIrtha taraphanI AvI sahAnubhUti bharelI mamatAne joI ne khIjA tAphAnI loko A tIne nukasAna karatA tema ja yAtrALuone kanaDagata karatA paNa aTakaLyA haze, ema jarUra mAnI zakAya. ane eka verAna ane jINu jevI dazAmAM mukAI gayeluM tItha pharI jAgatuM thAya e dRSTie A kArya kaI nAnusUnu" paNa na gaNAya. Ama chatAM, kharI rIte, A kAI evuM mATu` kA` tA nahAtuM ja thayu` ke jethI ene tI nA jIrNoddhAra tarIke varNavI-neAMdhI zakAya. kAraNa ke aMgreja amaladArAnI AvI sahAnubhUti ane sahAya pachI paNu, mAtra eeka dAyakA jeTalA TUMkA samayamAM ja, A tIrtha upara bhadresara gAmanA ThAkore kabajo karI laI ne ene phrI verAna jevI sthitimAM mUkI dIdhuM hatu, ane madiranA prAMgaNamAM tema ja madiranI derIemAM sudhdhAM akarAM-gheTAM caravA ane besavA lAgyAM hatAM; ane tIrthanI cAtrA lagabhaga baMdha thaI gaI hatI, A upadravane dUra karavA mATe mAMDavInA tapagacchanA yati (gArajI) zrI khAMtivijayajIne bhAre zrama karavA paDayo hateA ane mahArAezrI dezaLajI khAvA khIjA sudhI dhA nAkhavI paDI hatI. chevaTe dezaLajI khAvAnA vacanathI ane emanA uttarAdhikArI mahArAe zrI prAgamalajInI bhalAmaNathI, visa 1920nI AsapAsa,zrAvakoe A tIthaeN nu jarUrI samArakAma karAvIne A tIrthanI yAtrA pharI zarU karAvI hatI. A kAya paNa jIrNoddhAra kahI zakAya evu` mATu' teA nahAtuM ja thayuM. A pachI paNa tInA mATA chIdrAra karAvavAnI jarUra UbhI ja hatI. ane te tapagacchanA gArajI zrI khAMtivijayajInI jhaMkhanA, acaLagacchanA gArajI zrI sumatisAgarajInI preraNA ane kharataragacchanAM zrAvikA zrImatI mIThIkhAInI udAra sahAyathI vi. sa'0 1939mAM e jarUra pUrI thaI hatI. chellAM 90 1 thI AtItha mAM sAmAnya-cAlu samArakAma sivAya vizeSa kaDiyAkAma karAvavAnI jarUra nathI paDI, te A jIrNoddhAra samaye thayela derAsaranI majabUtIne kAraNe ja. gArajI zrI khAMtivijayajInI athAka mahenata ane ci'tA tema ja jhaMkhanAthI thayela A tInA samArakAmanI tathA jIrvAdvAranI vigate A pustakanA " chellA jIrNoddhAra " nAme ceAthA prakaraNamAM vistArathI ApavAmAM AvI che. been built by a Banyan named Jaggoo Sa, about five hundred and seventy years ago; and I have been told by some gentlemen who inspected them that they are extensive and curious,'' ka la mekamarjhAe A tInI jAte mulAkAta lIdhI te pahelAM, mAtra A tI vaSNunanA AdhAre, karela ATaluM TUMkuM vana kaMIka bhUlabhareluM hovAchatAM paNa e A pramANamAM darzAve che. saMbadhI pote sAMbhaLela tInA mahimA ThIka ThIka Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 zilAlekhA zrI bhadrezvara-vasaI jaina tIthaeNnI aitihAsikatA ane prAcInatA upara prakAza pADatA ane enA sa"kha"dhI keTalIka mAhitI ApatA zilAlekhA atyAre bahu ja ochI sakhyAmAM (phakta cha jeTalA ja) sacavAI rahyA che; ane emAMthI je kaI mAhitI maLI Ave che, te paNa pramANamAM ochI che. ane e sa`khaMdhI keTalIka carcA-vicAraNA A pustakanAM trIjAthI sAtamA sudhInAM pAMca prakaraNeAmAM, thAsthAne, chUTaka chUTaka, karavAmAM AvI che. eTale A prakaraNamAM e agenI vizeSa vigata ApavAnI ke e sa`kha'dhI vizeSa vicAraNA karavAnI khAkI rahetI nathI. Ama chatAM, A tItha ane bhadrezvara gAmane lagatI thoDI-ghaNI paNa mAhitI dharAvatA zilAlekhAnuM ekasAthe nirUpaNa-avalAkana karI zakAya e dRSTie, A prakaraNamAM enI rajUAta karavAnu` iSTa gaNyuM che. A zilAlekhAne nIce mujaba traNa vibhAgAmAM vaheMcavAmAM AvyA che-- (1) bhadrezvara tIthamAMnA zilAlekhA. (2) bhadrezvaranA ullekhavALA zilAlekhA. (3) bhadrezvaranI prAcInatAnu` sUcana karatA zilAlekhA. (1) tIthamAMnA zilAlekho A zilAlekhAnI rajUAta A pramANe e vibhAgamAM karavAmAM AvI che-- (a) atyAre vidyamAna zilAlekhA. (A) A tImAM bhUtakALamAM amuka amuka zilAlekhA vidyamAna hAvA sA~badhI maLatA ullekhA. (a) vidyamAna zilAlekhA je zilAlekhA atyAra sudhI sacavAI rahyA che te nIce mujaba mAtra cha ja che. (1) derAsaranA ra'gama'DapamAMnA vi0 sa'0 1939nA, lAMbI lAMbI 42 lI'TIonA, sa'skRta bhASAnA, moTA zilAlekha. ( jIo, citra na. 19) (2) A zilAlekhanI nIcenA e ja sAlanA ATha lIMTInA TUMkA gujarAtI bhASAnA zilAlekha. (juo, citra na'. 20) Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zilAlekhA (3) mA~diranI aMdara ApaNI DAbI bAjunA eka thAMbhalA upara, vacce jagyA khAlI rAkhIne, e TukaDe kAtaravAmAM Avela visa0 165nA, upara 7 ane nIce 4 maLIne kula 11 sITInA, saskRta zilAlekha. (juo, citra na. 11) (4) maMdiranI bahAranA bhAgamAM, madiranI pazcima dizAnI DAkhI dIvAla upara, thAMbhalAvALA upAzrayavALI naveLImAM, ceADavAmAM Avela vi. sa'0 1594nA, pAMca lITInA, sa'skRtazilAlekha. (jIo, citra na'. 42) (5) derAsaranA zikharavALA bhAganI nIcenA oraDAmAM sacavAyela eka mahAvIrasvAmInI pratimA vagaranA pakhAsana upara kAtarelA vi. sa0 1304nA, e lITInA, saMskRta pratimAlekha. (jIo, citra naM. 41) (6) derAsaramAM, ApaNI DAbI bAjunA eka thAMbhalA upara kAtarelA, enA akSaronA ativilakSaNa marADane lIdhe khilakula nahIM ukelI zakAtA (vi. sa0 1100 jevA kaIka aMkanA Ache khyAla ApatA), cha lIMTInA zilAlekha. (juo, citra naM. 12) AmAMnA chellA (ThThA) zilAlekhane choDIne bAkInA pAMce zilAlekhAmAMnuM (jeTaluM ukelI zakAyuM che teTaluM) lakhANu A pramANe che-- (1) vi040 1939nA saMskRta zilAlekha ( jImeA, citra na'. 19 ) [1] // jayatu kAmitapUrtisuradruma tridazanAthanareMdranatakrama | nikhilajaMtuhitArthakRtodyama [2] prathamamaMgalavIra jineAttama 1 samahimAdbhutazuddhacaritrabhAk (g) bhavamahIruhadAhatanUnapAt // [3] mavimAnalalAlamA nacatu pArzvanineA guNasAgara(T:) 2 zrIbhadrezvara maMDanau vijayatAM zrI 4] vIrapArzvo jinau zrIsiddhArthanRpAzvasenanRpayAH sannaMdanau naMdanauH (nau) / pUrva pArzvavimu(mu;) pratiSThita [5]DhALAreDama[t] trAya: zrImadvIravibhuzca saMprati jayatyatrAdyanAthatvata (taH) // 3 // iti maMgalam // [6] zrI%0Tle (skevero) madrAvatInAma narI AsIkRiti / tasyAM cAMcamaddhija ziromaNinA [7] suzrAvakatilakAyamAnena zrImatA devcNdraabhidhshresstthipuNgvenaanekshtshsrdrvy[8]mena vIt varSa 447 zrIvi(vI) vijrama(me) jJAtaH [ / ] vIsaMvat rarU carSe pUryAM cai syamakArItiH (ti / ) tasmiM [9]zca zrIpArzvanAthapratimA mUlanAyakapade sthApiteti: ( ti / ) tathaiva ca sAMpratameva pratimApRSThastha [10] garbhagRhabhittau samuddhArArthamutkhanitumArabdhAyAM vinirgatamekamatilaghukaM tAmR (mra ) patraM tatra [11] cAmUnyevAkSarANi vidyate tathA hi / Tha / devacaMdrIya : Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha pArzvanAthadevasAto - 23 itiH [12] tallekhAnusArataH pratIyate kiledaM caityaM zrIvIrAt 23 varSe zrIdevacaMdrazreSThinA kaaritmaa[13]sii[di]ti| tadanu ca vikramasaMvat 1315 varSIya durbhikSavelAyAM saMjAtarauravadazAyAM mahAbhI [14] abhUtAyAM samucchalitadezavidezIyAnekazatasahasrapramitajanagaNebhyo'navarataM vi[15] kIrNavipulAnapAnavastrAditaH sa(saMprAptAnanyasAdhAraNayugAMtasthAyikIrtinA udArajanacUDA[16]maNinA sarvatra labdhavimalacaMdrojjvalakItinA sarvadezaprasiddhanAnupamasaubhAgyabhAgyabhR[17]tA maharddhikamaulinA sAkSAddhanadAyamAnena zrImatA zreSThipuMgavena zrIjagaDusAnAmnA zrA[18]vakaziromaNinA vikramasaMvat 1323 varSe mahatA dravyavyanaitasya caityasya jIrNoddhAraH [19] kRta iti / bhadrAvatInagarI ca kAlakrameNa hIyamAnA sarvathA vilayaM gtaa| tatsthAnasamI[20]pe ca sAMpratIno bhadrezvaragrAma(maH) saMvasita iti prAcInakAlInA[5]yamitihAsaH [0] iha kila vi[21] kramavaSIsai(rSIyai)konaviMzatizatakasyA(syA)pariSThaprathamadvitIyadazake saMvat 1901 taH 1917 yAvat [22] zrIdezalajImahArAjye zrIdezalajImahArAjapradattapracU(cu)rasAhAyyataH zrIkSA[23]tivijayenaitasya kiMcit jIrNacaityasya samAracanA kRtA iti tathaiva pUrva zrIpArzvanAtha[24]pratimA mUlanAyakatvenAbhUt tAM ca pArzva saMthApya mUlanAyakapade zrImahAvIrajina[25]pratimA rakSate [] itthamita(taH)paramidaM caitya zrImahAvIrajinasatka saMjAtamityarvAcIna[26]kAlInA[s]yamitihAsaH [] atha saMpratikAlIna itihAsaH pratanyate tathA hi evaM ki[27]la gacchatA kAlena bhadrAvatInagaryA vinAzamAptAyAmapyetat caityaM zrIzAsanadevatAvi [28]hitasAMnidhyamivAnalpavighnavAtasurakSitaM zrIsaMghasya pracU cu)ratarapuNyaprAgbhAramahimnA[5]dyA[29]vadhi vijayamAnamavalokya zrI. saMghasya citte bhAviparamahitakArakA[s]tizayaM suprshste|[s] [30]yamabhiprAyaH samajani yadutAtra caitye prativarSa phAlgunazuklASTamyAM sarva(4) saMgha milaya(yi)tvA ma[31]hatADaMbareNa yAtrA pravartayitavyeti [0] tathaiva ca kRte dRDhanizcaye saMvat 1934 varSata(taH) sa(sA) pravR[32]ttA yAtrAH (trA / ) tadanu ca prativarSa prasphuritayA prasiddhayA yathA sAMprataM ca mahatI yAtrA bhaviteti [1] [33] etacca caityamatipurAtanakAlInatvena sAMpratamatIva jIrNa vilokya zrImAMDavIbaMdarani[34]vAsizrIozavaMzAvataMsazrIvRdha(ddha)zAkhIya sA zAMtidAsazreSThisuta sA pItAMbara taM (ta0) jIva[35]Na taM (ta0) ladhAbhidhAnAM madhye sA jovaNa tadbhAryA vIrabAI tatsuta sA tejasI tadbhAryA sona[36]bAI tatsuta sA moNasI tadbhAryA moThIbAinAmnyA zrAvikayA jinadharmaprabhAvikayA [37] svabhartuH saMketamanusaraMtyA kArI 50000 paMcAzatsahasravyayena sAMprataM saMvat 19[38]39 gharSe zrI khegArajImahArAjarAjye etasya zrImahAvIrajinaprAsAdasya jIrNoddhAra[39]makArIti saaNprtiinkaaliinaa[s]ymitihaasH|| itthaM zrIvarddhamAnaprabhupadakalitaM [40] caityametat suramya jAtaM tIrthopamAna samadhikamahimAzobhitaM kacchabhUmau / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 zilAle bAvIne [41] sadhAjanA) (5)TafmaramaNi: saMtapta pramaH saMpAvatu tirADamA puSamA [42] jhano (gha) I zrI munagvAtaa(%) muLa mumatA(tti)tAra (vinA)tAranI lA(sattA zrI puru) che A zilAlekhane bhAvAtha-zilAlekhanI pahelI pAMca lITIomAM bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna pArzvanAthanI stuti karavAmAM AvI che. pachI emAM jaNAvyuM che ke kaccha dezamAM bhadrAvatI nAmanI nagarI hatI. emAM mahAna RddhivAna devacaMdra nAmanA zrAvake, lAkhanA lekhe dravya kharacIne, vIra nirvANa saMvata 23mAM, eka derAsara baMdhAvyuM hatuM ane emAM mULanAyaka tarIke zrI pArzvanAthanI pratimA padharAvI hatI. ane atyAranA vakhatamAM, jIrNoddhAra mATe, gabhArAmAM mULa nAyakanI pAchaLanI bhIMtanuM khodakAma karAvavAmAM AvatAM, eka bahu ja nAnuM tAmrapatra maLI AvyuM hatuM. emAM 4 devacaMdrAcArzvanAthavAto...... 23 tiA e pramANe akSara (katarelA) che. A uparathI ema lAge che ke, vIra nirvANa pachI 23 varSe, devacaMdra nAmanA zreSThIo A caitya karAvyuM hatuM. te pachI vi0 sa 0 1315nA mahAdukALamAM deza-videzanA lAkho mAnavIone annavastranI vaheMcaNI karIne amara kItine varanAra zreSThIvarya jagaDUzAe visaM. 1323mAM puSkaLa dhana vAparIne A maMdirano jIrNoddhAra karAvyo hato. pachI bhadrAvatI nagarI kALakrame ghasAtI bhU sAtI sAva nAza pAmI. enI najIkamAM ja atyAre bhadrezvara nAmanuM gAma vasyuM che. A Ane prAcIna ItihAsa che. ahIM vikramanI ogaNIsamI sadI pachI (vIsamI sadInA ) pahelA-bIjA dAyakAmAM -visaM. 1901 thI 1917 sudhI dezaLajI(bIjA)nA rAjyakALamAM, emaNe ApelameTI madadathI, zrI zAMtivijayajIe A cha derAsaranuM keTaluMka samArakAma karAvyuM ane pahelAM mULanAyakapade zrI pArzvanAthanI pratimA hatI ene pAchaLanA bhAgamAM padharAvIne mULanAyaka tarIke zrI mahAvIra jinanI pratimA padharAvI hatI. A Ano sAMpratakAlIna ItihAsa che. A pachI, samaya jatAM, bhadrAvatI nagarIno nAza thavA chatAM, zrIsaMghanA ghaNA puryodayane lIdhe, A maMdirane hajI sudhI TakI raheluM jeIne zrIsaMgha, vi. saM. 1934 thI, ahIM dara varase phAgaNa sudi AThamane yAtrA-meLe zarU karyo. A ati prAcIna cityane khUba jIrNa thayeluM joIne, mAMDavInA rahevAsI osavAla vaMzanA, vRddhazAkhAnA (kharatara ga7nA) . zA meNasI tejasInAM bhAryA mIThIbAI nAmanAM zrAvikAe, pitAnA patinI sUcanA pramANe, pacAsa hajAra korInuM kharca karIne, vi. saM. 1939mAM, bhujapuranA muni zrI sumatisAgarajI tathA vinayasAgarajInA upadezathI, zrI kheMgArajI mahArAjanA rAjyamAM, A derAsarano jIrNoddhAra karAvyuM. A Ano vartamAnakALane itihAsa che. (2) visaM. 19tre gujarAtI zilAlekha (jue, citra naM. 20) " zrI mAMDavInA revAzI zA pItAMbara zAMtIdAsa hA0 zA maNazI tejazI bhArajA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha mIThIbAIe A mula derAsara navo karAvI charadhAra karAvya saM. 1939nA mAhA suda 10 vAra zukare zrI bhujapuranA revAsI muva sumatIsAgara vInasAgarajInA upadezathI." A zilAlekhane artha spaSTa che. upara Apela saMskRta zilAlekhamAM phakata pratiSThAvi. saM 17nuM varSa ja lakhyuM che, jyAre A zilAlekhamAM pratiSThAnA varSanI sAthe tithi ane vAra paNa lakhyAM che, te A zilAlekhanI vizeSatA che. . (3) vi. saM. 165rbhe zilAlekha (jue, citra naM. 11) uparanI 7 lITIo-[1] | saMvata 26 ja vairApa(4)suvi vi [2] veda zrIbhadrezva[ra] kacchavAgjaDapAMcA[3]lAdyanekadezAdhIzamahArAjazrI[4]Sa(kheM )gArajIpaTTAla kAra (f) [ 5 ]IrAgAdharane tapAchA[ 6 ]vinimAra vinaya(te)nasUri javAna zrI[ 7 ]vijJavatUriziSya zrovivefjImar(7) nIcenI 4 lITIo-8] pAra karavAnA()dvArA(4) pratimAthApanA(nAM) 4 thA(vAM) ra ma 9]zvaraparagaNAdhIza hAlA zrImaNimelajIsuta zrIDaMgarajIkasya zrIparA (?)[ 10 ] jinAyataneSu pUrNa jItrArtha = paM. vivekurAn zrImama 11 ]nI rajA vattAtrA (AnI pachIne AgaLa bhAga samajI zakAya e rIte ukelI zakAtA nathI. je akSare adhacakarA vAMcI zakAya che tene azuddha utAre kaMIka A pramANe karI zakAya che : 4 raja (3) rIsarvAmita82 (aa ?) pATina (?) Ane artha kaIka e tAravI zakAya ke A lekhanuM pAlana badhA rAjAoe sUrya-caMdra tape tyAM sudhI karavuM.) bhAvArtha-vi. saM. 1659nA vaizAkha sudi pAMcamanA roja bhadrezvara kaccha vAgaDa, pAMcAla vagere aneka dezanA rAjA kheMgArajInI gAdIe Avela rAjavI zrI vIMjhANuchanA rAjyamAM tapAgacchanA bhaTTAska zrIvijayasenasUrinA ziSya zrI vijayadevasUrinA ziSya zrI vivekahaSa gaNinA upadezathI bhadrezvaranA rAjA hAlA zrI maNimalajInA zrI DuMgarajIe jIrNa maMdirano uddhAra ane pratimAnI sthApanA karIne jinamaMdiranI pUjA mATe, paM. zrI bhAramalajI rAjA (nI sAkSImAM) uMdaraDI gAma bheTa ApyuM. (tenuM amArA vaMzajoe sUrya-caMdra tapatA rahe tyAM sudhI pAlana karavuM ) (A zilAlekha pUro ukelI zakAyo nathI, tethI ene bhAvArthamAM paNa keTaluMka saMdigdhapaNuM rahe e svAbhAvika che.) ("vIMjhANa" e kacchanA eka gAmanuM nAma che, ahIM e rAjAnA nAma tarIke ApyuM che; paNa ahIM kadAca ene artha vIMjhANa gAmanA rAjA" e udiSTa hoya.) Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eraldate upapa (4) vi. saM. 1594ne zilAlekha (jue, citra naM. 42) [1] saMta devayAnedu briIjoNA(:) ANaMdavimalA jagade pratibAdhya narAdhipam // 1 // [2] gIgAmAra nAmacI rAnaDIva4() godharaNyarjunavyAjaiyana dAnaM dadau mahat // 2 // [8] surothAnAM piMjAra(4) nAmarthalatI (zakti) vaivAmIta (mita)zAmAna [ 4 ] grInat(ni)nAma i rU . rA(rA)vA ratumAna (ddhi)F4 2 tamane . guthavAna[ 5 ][ tA] zatA (niM) munzana prAmata() Ika (AnI pachInA akSare kaMIka A pramANe vAMcI zakAya che. gharanA vadhanAra (?) paNa eno artha besArI zakAto nathI). A zilAlekha pAMca lITIno che. ane emAM cAra kaleka uparAMta thoDuM vadhu lakhANa che. A zilAlekhanuM lakhANa eTaluM badhuM ghasAI gayuM che ke, je mAMDavInI pratamAM tathA bhadrezvaranI pratamAM A zilAlekhamAMnA cAra kone, bhale azuddha paNa, utAre thayela na heta te, e muddala ukelI zakAyuM na hatuM ane ene thoDeghaNe bhAva paNa samajI zakAya na hata. ene bhAvArtha A pramANe che- bhAvArtha--vi. saM. 1594mAM pitAnA samudAyanA mugaTa samAna zrI a gaMdavimalasUrie rAjAne pratibaMdha ApIne kahyuM. (tethI) kSatrie mAM dAna devAmAM zara evA zrI rAvaLa jAma thaI gaye. eNe gAya, bhUmi arjuna eTale senA ane ghoDAnuM ghaNuM dAna dIdhuM hatuM. (eNe) tuMgane 4) bAvana, kanaphaTTAone aThThAvIza ane (bhadrezvaranA) jinamaMdirane bAra gAma bheTa ApyAM hatAM. mahAdevanA maMdirane cAra gAma ane tRbhaMDanane (2) dasa gAma ane mukene (muMDakAone?) sAta gAma bheTa ApyAM hatAM. (A rIte) (113 gAmenuM) puNyadAna karIne eNe kIrti upArjana karI hatI. (pachInuM lakhANa samajAtuM nathI.) 1. mAMDavInI pratamAM (pR. 4-5) A cAra kenI pahelAM A pramANe noMdha mUkI cheH "te vAtanI (kheMgArajIe caDAI karyAnI vAtanI) rAvala jAmane mAlama thaI. pitAnI phoja laI zrI vIMjhANuthI zrI bhadrezvara AvyA. tihAM ANaMdavimalasUri maLyo. tene puchIuM. teNe kahyuM H tuma hAlAramAM rAjaya karaze. ehavuM sAMbhalI rAva jAme kherAta karyA gAma sattANu, tenI vigata che, loka"-- "saMvat vedAMkabANeSu sUrIzrIgaNazekhara / ANaMdavimalo vyagre pratibodhyo narAdhipAn // 1 // "kSatrANAmAsa jAmazrI dAnasoDIrarAvala / godharaNyArjunavAjeryena dAna dadau mahAn // 2 // "tuMgeyAnAM dvipaMcAsat phttttaanaamssttviNshti| tathaivArkamitamAmAna datte zrIjinamaMdire // 3 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha (5) visaM. 1304ne pratimAlekha (juo, citra naM. 41). [1] sa. 1304 vaizAkha sudi 7 gurau vastA nAgendrapadamAbhyAM sutA cchAdra zreyArtha zrImahAvIra[2]rabimbaM kArita pratiSThita zrIsaravAlagacchIya shriiviirsuuribhiH|| artha---vastA nAgendra (ane enI patnI) padmAe (emanI) putrI chAkranA kalyANa mATe, vi. saM. 1304mAM vaizAkha sudi 7ne guruvAre, zrI mahAvIranuM biMba karAvyuM ane enI pratiSThA zrI saravAlagacchanA zrI virasUrie karI. thoDIka vicAraNuM-bhagavAna mahAvIranI pratimA vagaranuM chatAM upara mujaba pratimAlekha dharAvatuM A pabAsaNa ahIM kayA sthAnamAMthI lAvavAmAM AvyuM haze e nizcita rUpe kahI zakAya ema nathI; tema ja e lekhamAM sthAnanuM nAma paNa ApeluM nathI. Ama chatAM e bhadrezvara tIrthanA jinamaMdiranA uparanA avAvaru oraDAmAM, bIjAM keTalAMka sthApatyo (jemAMnAM keTalAMka jaina sivAyanAM paNa che enI) sAthe, sacavAyuM che, tethI kadAca evuM anumAna karI zakAya ke e bhadrezvara tIrtha mAM koI bIjA jinamaMdiramAM padharAvavAmAM Avela bhagavAna mahAvIranI pratimAnuM paNa hoI zake. ane jo AvuM anumAna karIe te, ethI jarA AgaLa vadhIne, eka bIjuM anumAna karavAnuM paNa mana thAya ke, "jagaDUcarita"nA chaThThA saganA 42-43mAM lekamAM bhadrezvaramAMnA zrI vIrasUrijIe karAvela zrI mahAvIrasvAmInA je jinamaMdiramAM (prANA vInAthI zrI virajUriyAkti) jagaDUzAe moTI bhamatI karAvI hatI, te jinamaMdira A pratimAvALuM to nahIM hoya? upara Apela pratimAlekhamAM bhagavAna mahAvIranuM ane zrI vIrasUrinuM-ema bane nAma ApelAM che, te joI zakAya che. vaLI, "jagaDUcarita" nA upara sUcavela be lokamAM jagaDuzAe e maMdirane jIrNoddhAra karAvyAnuM nathI lakhyuM, paNa maMdirane pharatI moTI bhamatI karAvyAnuM ane sonAno kaLaza " zivAlaye cau grAmAn dvipaMca ca tRmaMDane / punyadAnakSatA kirti munyakAn grAmasaptamai // 4 // devalamAM lakhela che."(A glaeNkomAM azuddhio ghaNuM ja che, e joI zakAya che.) mAMDavInI pratimAMnA A lekanI pahelAMnA lakhANamAM rAvaLa jAme karacha cheDIne hAlAramAM jatI vakhate judAM dAM devasthAnene 97 gAma dAnamAM ApyAnuM lakhyuM che, ane enI vigata upara noMdhela 4 lekamAM ApI che. paNa je te devasthAnane bheTa ApavAmAM Avela gAmonI je saMkhyA A kemAM jaNAvavAmAM AvI che, te (52+28+12+4+10+7 maLIne) 113 jeTalI thAya che. 97 ane 113 vaccene A phe2 eka ja lakhANumAM kevI rIte AvyuM haze ane tenuM samAdhAna kevI rIte karavuM te samajAtuM nathI-sivAya ke A zlokane ane emAM Apela nAme tathA saMkhyAne artha samajavAmAM kaI bhUla thatI hoya ane ene judo artha thato heya. A leke ApyA pachI mAMDavInI pratamAM rAvaLa jAme bhadrezvara tIrthane arpaNa karela bAra gAmonI yAdI ApI che. A yAdI A pustakanA 136mA pAne ApI che. bhadrezvaranI pratane utAro A prakaraNane aMte ApavAmAM AvyuM che, eTale emAM A 4 zle ke je rIte nedhAyelA che, te rIte tyAM nedhI levAmAM AvyA che, tethI ahIM ApyA nathI. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 ane dhajAdaMDa karAvyAnuM lakhyuM che, eTale AvI kalpanA ke AvuM anumAna karavAnI vRtti thAya che. paNa A kaMI nirvivAda hakIkata ke nirNaya nathI, paNa mAtra sAmAnya anumAna ke pAMgaLI kalpanA ja che, e khyAlamAM rAkhavuM. vaLI, A lekha te eka jinapratimA upara lekha che, nahIM ke amuka jinamaMdira saMbaMdhI mAhitI rajU karato; eTale enA uparathI ene "zrI varasUrinA upadezathI baneluM mahAvIratya" evo artha kare e keTaluM saMgata gaNAya e paNa vicAraNIya che. (6) bilakula nahIM Ukalate zilAlekha (juo, citra naM. 12) A zilAlekhamAM zarUAtamAM 1100 je aMka dekhAya che kharo, paNa e bahu aspaSTa che ane enI pahelAM saMvatane sUcaka koI akSara nathI; eTale enA uparathI A zilAlekhanI sAla nakkI thaI zakatI nathI. vaLI, zilAlekhamAM kaI kaI chUTaka chUTaka akSare vAMcI zakAya che kharA, paNa ekaMdara Akho zilAlekha evA garabaDiyA akSarothI bharelo che ke emAMthI kaI bhAvArtha tAravI zakAto nathI. . (A) maMdiramAMthI lupta thayelA (dabAI gayelA) zilAlekha . (1) De, jemsa bajese, kacchanA keLavaNI khAtAnA adhikArI rAvasAheba zrI dalapatarAma prANajIvana khabara sAthe, sane 1874mAM, zrI bhadrezvaranA derAsaranI mulAkAta lIdhI tyAre emaNe bhamatInA keTalAya thAMbhalA upara vi.saM. 1223 ane 1235nI lekhe joyA hatA, paNa e evA ghasAI gayA hatA ke enuM lakhANa bhAgye ja ukelI zakAtuM hatuM. moTe bhAge, jyAre A maMdira baMdhAtuM hatuM tyAre, bhaktoe pitA taraphathI thAMbhalA bheTa ApyAnuM e lekhe sUcana karatA hovA joIe ema emaNe noMdhyuM che. pAchalI bhamatImAM saMvata 1134, vaizAkha sudi 15ne eka lekha hate; ane emAM kaI zrImALI gacchanA jaina maMdiranuM kaIka samArakAma karAvyAnuM ane maMdirane kaIka bheTa ApyAnuM jaNAvavAmAM AvyuM hatuM. (ripiTa ona dhI enTIkavITIjha opha kAThiyAvADa enDa kaccha, pR. 207 )* (2) Do. bajese sane 1874mAM zrI bhadrazvara tIrthanI mulAkAta lIdhI hatI tyAre rAvasAheba dalapatarAma khakhara paNa emanI sAthe hatA ema, emanA putra zrI maganalAla khakharanA nIce 2. On several of the pillars of the corridors are inscriptions dated S. 1223 and 1235, but generally so obliterated that little can be made out, except that the pillars bearing them were votive offerings by individuals, made, doubtless, while the temple was being rebuilt. One in the back corridor, of more than usual length, appears to be dated 'Samvat 1134, Vaisakba, bright fortnight, 15th day,' and to be a record of repairs and perhaps of a grant to the temple by a Jaina of the Srimali gachha. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI bhadrezvara vasaI mahAtItha Apela ullekha uparathI jANI zakAya che. A mulAkAta vakhate tADA. majese upara sUcavela e saMvatanA (visa'0 1223 ane 1235 nA)ja zilAlekhA joyA hatA ema emanA pustakamAMnA upara Apela ullekha uparathI jANI zakAya che. Ama chatAM zrI dalapatarAma khakhkhare, DI. khaje sanu ukta pustaka pragaTa thayu' e ja arasAmAM, sane 1875mAM, lakhela " kacchanI bhUgALa vidyA " nAme pustakamAM ( AvRtti pahelI, pR0 47) lakhyuM che ke " e lekha khavAI gayA che, tApaNu eka be thAMbhalA upara 1323 ane eka upara 1358nA jaNAya che. ' zrI dalapatarAma khakhkhare A madiramAM vi. sa'. 1323 ane 1358nA zilAlekhA haiAvAnu peAtAnA upayukata pustakamAM nAMdhyu che, tethI ema lAge che ke bhadrezvaramAM A sAlanA zilAlekhA hAvAnI vAta potAnA pustakamAM nAMdhavAnuM DA. majesanA dhyAna bahAra gayu` haze athavA kadAca potAnA bIjA koI pustakamAM emaNe A vAtanI noMdha lIdhI haze. potAnA pitAzrI dalapatarAma khakhkhara ane DA. kharesanA ukta ullekhene AdhAre zrI maganalAla khakhkhare " zrI jagaDUcarita " mAM (pR. 110 ) lakhyuM che ke-- "C - daherA upara tathA AsapAsa pAchaLathI be traNa vAra marAmata tathA umerA thaI saMvata tathA lekhA naMkhAyA che; paNa vAraMvAra cUnA detAM temAMnA ghaNuAkharA DhaMkAI gayA che. tApaNuM eka staMbha upara sa. 1323 ane eka upara 1358 dA. bannesa tathA mArA pitAe jAte jaI joyA hatA. te paNa hAla DhaMkAI gayA che....parasALa AgaLa je thAMbhalA che tenA upara sa. 1223-32-35nA lekhA che, te evA khavAI gayA che ke temAMthI bIjuM kaMI ukalatuM nathI, paNu eTalu` samajAya che ke te thAMbhalA jyAre devaLanA khIjI vAra IddhAra thayA haze tyAre dhama arthe bhAvika janeAe karAvelA, pAchalI parasALamAM khIjA karatAM eka lAMkhA lekha che temAMthI 'sa, 1134nA vaizAkha zudi 15 ' jeTaluM ukale che ane khIjuM jarAka evuM ukale che ke zrImALI gacchanA jaine daheru samarAvyuM ane kaIka bheTa karI hatI. " zrI maganalAla khakhkharanA uparanA lakhANa uparathI joI zakAya che ke emaNe DA. khaje se tathA zrI dalapatarAma khakhkhare nAMdhela savatA ApavA uparAMta vi. sa'0 1232 zilAlekha hAvAnu paNa noMdhyu che, jenA ullekha Do. kha2esa ke DaoN. dalapatarAma khakhkhara e emAMthI keAIe karyAM nathI. alabatta, DaoN. arjese mULanAyakanI e khAjunI e jinapratimAo upara sa0 1232nA lekha hAvAnu' lakhyuM che, ene AdhAre zrI khakhkhare Ama lakhyu` hoya te| vAta judI che; paNa e lekha bhadrezvaranA madiranA nahIM paNa e madiramAMnI be mUrti o uparanA che; ane atyAre te e e mUrtio paNa madiramAM vidyamAna nathI. ( jue, pR0 30) (3) " jaina tIrthaM sarvAM saMgraha " mAM (pR0 140 ) pazu " ripoTa ona dhI enTIkavITIjha epha kaccha enDa kAThiyAvADa " ( pR0 506-509 ) nA havAlA ApIne, bhadrezvaranA dezasaramAM vi. sa'0 1134nA lekha uparAMta vi. sa'0 1323 ane 1358nA lekhA haiAvAnuM lakhyu Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rimida che, je zrI dalapatarAma khakharanI neMdhanuM samarthana kare che, ane DaoN. bajesanI noMdhathI juduM paDe che. bhadrezvara tIrthamAM ekAda sikA pahelAM je je sAlanA zilAlekho vidyamAna hatA tenI upalabdha thatI mAhitI upara pramANe che. paNa atyAre te AmAMne eka paNa zilAlekha mojUda nathI; badhA ja ciruDInA plAsTara nIce evA DhaMkAI gayA che ke Aje ene nAmamAtra jeTalo paNa aNasAra maLato nathI. tethI e kALe e vidyAmAna hovAnI ATalI noMdha uparathI ja saMtoSa mAnavAne rahe che. (4) De. bhAMDArakare bhadrezvaranA derAsaranA eka thAMbhalA uparanA je lekhanI noMdha nathI lIdhI, te lekha che. bajese Arkiolojikala sarve opha vesTa InDiyA" (No. 2)mAM epeDikasa 5 mAM naM. 43nA lekha tarIke chApyo che, paNa te azuddha che. tenI nakala jANItA purAtattvAcArya zrI jinavijayajIe karela presakepIonA saMgrahamAM che. A Akhe saMgraha teoe amadAvAdanA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdirane bheTa Ape che. tenI 330 naMbaranI presakopInA pR. 41mAM e lekhanI nakala karelI che, je A pramANe che - [1] saMvata 1230 ghare ANr[2]Dha sukAvAda zrIma3]LaDhi mAra pAna [4] zrImanuM vecAvinAyaka noMdha pramANe A lekha nava lITIne che, ane emane ATalo ja bhAga vAMcI zakAya evo te vakhate hate; ane pachI te, upara dhela bIjA lekhanI jema, e paNa sAva lupta thaI gayo! A zilAlekha ketaravAno hetu pachInI paMktiomAM seMdhelo haze, ane e lIMTIo to e vakhate ja bhUMsAI gaI hatI, tethI e jANI zakAya evI sthiti rahI na hatI. (2) bhadrezvaranA ullekhavALo zilAlekha bhadrezvaranA jinamaMdira sivAyanA bIjA sthAnanA zilAlekhamAM bhadrezvaranuM nAma maLatuM hoya e atyAra sudhImAM eka ja zilAlekha mArA jevAmAM Avyo che. atyAre bhadrezvara gAmathI dariyA tarapha deTeka mAIlanI dUrI para Avela cokhaMDA mahAdeva nAme jANItA devamaMdiranA eka oTalA upara caDavAmAM Avela A zilAlekha bilakula arakSita sthitimAM che. gUrjarapati siddharAja jayasiMha devanA ullekhavALo A zilAlekha vi. saM. 11lpa aSADa sudi 10 ne ravivAra che. cha lITInA A apUNa zilAlekhanI cothI lITImAM "zrImaddezyA " (sAgaLa kinAre dharAvatuM bhadrezvara) ane "mazyAche" (bhadrezvara nAmanA sthAnamAM)-ema be vAra bhadrezvaranuM nAma Ave che. A zilAlekha ghaNuM jANItuM che, ane e DaoN. bajesanA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhojara vasaI mahAvIe "Akielejikala sarve opha vesTa InDiyA"( No. 2), epenDikasa XIImAM naM. 5panA lekha tarIke chapAyela che. [ citra naM. 53] (3) bhadrezvaranI prAcInatAnuM sUcana karatA anya lekho bhadrezvaranI prAcInatAnuM sUcana karate sauthI jUno zilAlekha, jene DaoN. bajese jAte joyo hato, te bhadrezvaranA derAsaramAMno visaM. 1134no lekha ja hatuM, paNa AgaLa sUcavyuM tema, e atyAre vidyamAna nathI. atyAre vidyamAna AvA zilAlekhamAM sauthI prAcIna zilAlekha AzApurA mAtAnA maMdiranA eka thAMbhalA uparane vi. saM. 1158no che. paNa e eTale badhA ghasAI gayo che ke emAM saMvata sivAya bIjuM kaMI ukelI zakAtuM nathI. bhadrezvaranA taLAvanA kinAre atyAre paNa saMkhyAbaMdha pALiyA mejUda che. A aMge "kacchanuM saMskRtidarzanamAM (pR. 90) lakhyuM che ke -"A pALiyAmAMnA keTalAkamAM "saM0 1319 mahA vadi 5ne sAme lakheluM vAMcI zakAya che. gujarAtanA bhImadevane caNAvela kilo pAra dezanA pIThadeve toDyo (jagaDucarita, sarga 5, zloka 4) te samayane A saMvata hoya ema lAge che. jagaDUzAe vizaLadevanI madadathI A killAno punaroddhAra karelo." A ulekha pramANe A pALiyA jagazInA samayanA che, eTaluM ja nahIM, e emanA jIvananI bhadrazvarane kile pharI baMdhAvavA jevI aitihAsika ghaTanAnI sAkSI paNa pUre che. - bhadrezvaranI prAcInatAnuM sUcana karatA zilAlekhe AthI vizeSa upalabdha thatA hoya to tenI mAhitI huM meLavI zakyo nathI. pratimAlekhe-bhadrezvaranA derAsaramAMnI pratimAo uparanA lekhe ukelavAna ame keTalAka prayatna karyo hato; paNa e lekhe be kAraNe sara A pustakamAM ApI zakAyA nathI : (1) paheluM kAraNa e ke AvA lekhene zuddha rIte ukelavAnI mane phAvaTa nathI; ane (2) bIjuM kAraNa e ke bhadrezvaramAMnI pratimAo uparanA lekhene upalaka daSTie tapAsatAM koI paNa pratimAlekhamAM bhadrezvaranuM nAma jovA maLyuM nathI. eka lekha aMge mahatvane khulAse-"kacchanuM saMskRtidarzana" mAM (pR. 267) lakhyuM che ke "bhadrezvaramAM vasatinA derAsaramAM vi.saM. 187rane eka lekha che temAM tyAMnA ghasAI gaelA prAcIna zilAlekhene paNa ullekha karI vIra saMvata 45thI pachI kaptAna maeNkaDee e maMdirane samuM karAvavAne tathA asala dastura 3. A zilAlekha AcArya girajAzaMkara vallabhajI saMpAdita "hisTorikala IskrIpzansa opha gujarAta" pArTa 3 nA paracUraNa vibhAgamAM (pR 160) tathA zrI rAmasiMhajI rAThoDa kacchanuM saMskRtidarzanamAM (50 276) paNa chapAyela che. A lekhane pharI ukelavAnI jarUra che, Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zilAlekhA 11 maLavAnA Adeza ApyA tyAM lagInA tathA sa'. 1886mAM cAlsa vAlTare madada karI tyAM lagInA derAsaranA samaye samaye jIrNoddhAra thayAnI sAlavArInI.......vagatAnA punarAllekha karelA che. " A lakhANune dhyAna daIne vAMcatAM enA atha samajavAmAM keTalIka muzkelI paDatI hAya ema lAgyA vagara nathI rahetu.. A lakhANamAM pahelI najare ja tarI AvatI asa`gati e che ke vi. sa'0 1872nA lekhamAM vi. sa'0 1886nA manAvA ullekha thayA che. A kevI rIte banI zake ? sAthe sAthe evA paNa savAla thAya che ke badhI khAkhatAnI abhyAsapUrvaka jhINavaTabharI tapAsa karavA TevAyelA zrI rAmasi'habhAI rAThoDanA dhyAna bahAra AvI asaMgati rahI jAya evu' paNa banavAjoga na lAgyuM. AnA khulAsA meLavavA hu' emane bhujamAM tA. 21-3-1975nA rAja rUbarU maLyA hatA, paNu enA khulAsA mane maLI nahAtA zako. eTale te pachI paNa e vAta mArA manamAM gheALAyA ja karatI hatI. chevaTe enA satASakAraka khulAsA maLyA, tethI mahu AnaMda thayA. A vAta A pramANe che : kacAreka bhadrezvara tItha'nI peDhImAMthI prajJAcakSu pa'Dita zrI ANuMdajIbhAIne keTalAka jUnA lekhA (eTale ke lakhANeA) maLI AvyA hatA. e lakhANeAmAM A tItha saMbaMdhI daMtakathArUpa tathA bIjI mAhitI ApavAmAM AvI che. tenI sAthe emAM evI paNa mAhitI ApavAmAM AvI che ke-- kr " tivAra pachI sAM. 1872 kaptAna mekamaraDana sAhebane araja kIdhI (karI). tINe hukama ApyA je tame derA samA karAvA. tamArA dastura asalanA che, te mIlagye. deza maLye jamIna para lAge| karI ApyA TakA pA. tenA lekha sAM. 1878nA thayA che. phrI gyAraDharanara (gava nara) sAhebe paNa ghaNI baradAsta rAkhI sAM. 1879 nA cItra vIda 7me. phrI sAM. 1886 cAralIza vAlTara sAhebe madada karI bhAdaravA vada 5 sAme, "" A jINu pAnAnI eka nakalanA hAMsiyAmAM nAMya karI che ke-- ' nakala mAkalI : (1) rAmasi'hajI rAThADane malavA, zeTha mAtIlAla bhAI ne tA. 28-7-55. (2) A. zrI samudravijayajIne tA. 18-1-56." arthAt A jINu pAnAnA lakhANanI eka nakala tA. 28-7-55nA rAja, bhujanA zeTha zrI mAtIlAla geApAlajI zAha mArata, zrI rAmasi'hajIbhAI rAThoDane mAkalavAmAM AvI hatI. A jINuM lekhe( lakhANeA )ne, samaya jatAM, zrI rAmasihabhAI rAThADe jINu pAnAmAMnAM lakhANAnA badale " ghasAI gaelA prAcIna zilAlekhA " mAnI lIdhA. ane emAMnA upara nAMdhela lakhANune judA judA saMvatamAM khanelI judI judI ghaTanAonA badale eka ja zilAlekhamAM noMdhAyelA prasa geArUpe mAnI lIdhu, tethI emanA lakhANumAM AvI asa`gati rahI javA pAmI che. A lakhANanI nakala emane sane 1955mAM maLI ane emanuM " kacchanuM saMskRtidarzana ' pustaka tyAra pachI 3-4 varSa, sane 1959nI sAlamAM, bahAra paDyu, eTale ATalA lAMkhA samayanA gALAmAM jUnA lakhANane eka lekha eTale ke zilAlekha mAnI levA jevI saratacUka thaI hoya e manavAjoga che. 11 www.jainelibrary:org Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtI A jUnA lekhonI nakala A pramANe che | zrI kaccha deza maLe jena jagyA junI che. tenA dastaka devalamAMthI utAryA che. tenI vigata-vi. sAM. 1872 varSe mekaaDadama sAhebanA hukamathI jIrNoddhAra thaye che. che virATu 45 se siddhasena rAjA thaye. vimala kevalInA upadezathI jinaprAsAda kRtA. vijayazeTha, vijayAkumArI zIlavata AcaryA te jina thApanA kAle. che virAta rara3 saMpratI rAjA thaze. savA lAkha jinaprAsAda kRtA. tihAM jINuuddhAra thayo. tivAra pachI kAlIkAcAryane bhANeje jIrNauddhAra kRtA. sAhI pAtasyAne vAre. tivAra pachI saMvata 621 cAvaDAe kRtA. che tivAra pachI jagaDuzAe jaNauddhAra karI dAnazAlA sadAvrata bAMdhyuM. sa. 1176. suraMga thakI saMcarIo vaDA zahera khaDabhaDayA annane karyuM Ujale ke bhAgu vArAha pApI paDavo sAjI mI jagaDuA mela re jIvato muDA ATha sahastra bAra sahasa muDA dIdhA gajanava sulatAna mAlava sahasa paMcAla rAta sadhAra eNI pare jagaDuzA solA taNe deza paDo dukALa; vAra caDyo zrImAla. dhAra vrata niravA; ke jIvato sahAvuM, bola baMdha bAMdhyo kharo; nahIM paDuM kAla panotaro. dIdha vIsala vaNavIrane sIdhuo hamIraha. sahasa muDA ekavIsaha. sahasa mevADaha chatIsaha, hue bArase tIDetare; kIdhI prasiddha panotare. | saMvata 1208 tapAgaccha AcArya kRtA tapasI jagacaMdra. che saMvata 1288 vastupAla tejapAla kRtA. AsarAja pAravADa tiNe deya putra jagyA daA kIA dAkhIne dharaNIdhara dhararAja rAya bhaya navI ANIo mRgazIra sudI pAMcamI dIne taNe nAtaro kIne; tadadhana kAgala dIne. bAra vAtara kelI; nyAta rAzI melI. zrI zrImAla vIsa vare; saMvata bAra paMtare. sAM. 1335 vAghelA sAraMgade chauddhAra karI sadAvratameM grAma baMdara hajAra habuma chatrIsa habuba datA vaMzaparaMparA, Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zilAlekhA 133 !! tIvAra pachI sAM. 15964 rAvala jAme grAma khAra sadAvratameM dIdhA. kaccha mUkI hAlAra lIdhA; temanA khalathI jeThuAnuM rAja lIdhuM. surIzrI gaNazekhara; pratikheAAnarAdhipAna. (1) dAnasa DIra rAvala; cena dAna' dau mahAna kaeNTAnAmaveiza tI; (2) (3) daMta' zrI jinama`dira. dvi pA~ca ca trima`Dale; munyakAna grAma satasai (4) / / tivAra pachI sAM. 1959 vaizAkha sudI 5 mahArAozrI bhAramalajI kuMdraDI dattA sadAteSu. / / tivAra pachI sAM. 1765 mAsamaveganu lazkara AvyuM. teNe deza khaMDita karyA. sAM. 1785 khIla'dakhAna tiNuM karI dezabhaMga thayA marajAda cukI. ae saMvata vedAMkamANeka ANu vimala kSatrINAmIsa jAmazrI gAdharaNyArjIna vAje tuMgIAnA dvIpa cAzat tathaivAmidaM grAmAn sIvAlade [ca] grAmAna punyadAnakRta kitI" / / tivAra pachI sAM. 1872 kaptAna mekamarana sAhebane araja kIdhI ( karI ). tINe hukama ApyA je tame derA samA karAvA. tamArA dastura asalanA che te mIlaye. deza madhye jamIna para lAgA karI ApyA TakA pA. tenA lekha sAM. 1878 nA thayA che phrI gyAraDharanara ( gavarnara) sAhebe paNa ghaNI baradAsta rAkhI, sAM. 1879nA cItra vIda 7 me, // krI sAM. 1886 cAralIsa vaoNlTara sAhebe madata karI bhAdaravA vada 5 sAme A jUnA lakhANane AdhAre A tInuM Adhunika bhASAmAM savistara vaN na, pa'Dita zrI ANuMdajIbhAI e vi. sa'0 2011 nI AsapAsa lakhAvI rAkhela, te A tItha sabaMdhI vividha jAtanI mAhitInI sAthe, ApavAmAM AvyuM che. ane A adhI sAmagrI tIthanI peDhImAM sAcavI rAkhavAmAM AvI che. ahI' e vAta jANavI upacAgI thaI paDaze ke A tItha sa`kha'dhI mAMDavImAMthI je prata maLI AvI hatI emAM paNu, keTalAka pheraphAra sAthe, lagabhaga AvI ja mAhitI nAMdhavAmAM AvI che. 19 ema lAge che ke yati zrI khAMtivijayajIe A tI saMkha`dhI para parAgata-kathA-daMtakathArUpa-je mAhitI ekatra karavAnA prayatna karyAM hatA, lagabhaga ene anurUpa mAhitI bhadrezvaranI pratamAM tathA mAMDavInI pratamAM sagrahI levAmAM AvI che. vaLI, cati zrI khAMtivijayajInI hayAtI daramyAna pelu' tAmrapatra maLI Avyu na hatuM, tethI enA A khanne pratAnAM lakhANamAM kAI ullekha karavAmAM AvyeA nathI. eTale A banne pratAmAM saoNMgrahavAmAM AvelI mAhitI A tAmrapatra maLI Avyu' te pahelAMnI ja che. 4. ahIM... vi. saM 1594 joIe. A prasaMgane lagatA cAre zlokomAM ghaNI azuddhi che, eTale e jemanA tema ja ApyA che. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahIvaTa ane sagavaDe koI paNa sthAna tIrthayAtrAnA dhAma tarIke janasamUhamAM vikhyAta bane che, emAM e sthAna sAthe saMkaLAyela keI paNa viziSTa dhArmika ghaTanA sauthI mahatvano bhAga bhajave che. AvI ghaTanAo AvAM sthAnene pavitratAnuM gaurava Ape che ane tethI samAjamAM ene mahimA uttara ttara vistaravA lAge che. temAMya AvI ghaTanA jeTalI vadhu prAcIna hoya che teTalA pramANamAM, meTA - bhAge, e sthAna janatAne mATe vizeSa AkarSaka ane Adarane pAtra banI rahetuM hoya che-Ama thavAmAM mAnasazAstra(prAcInatA taraphavizeSa anurAga dharAvavAnI manovRtti) paNa kaMIka kAma karatuM hoya ema lAge che. ane jyAre amuka sthAna eka dharmasthAna ke tIrthadhAma tarIke lokahadayamAM zraddhA-bhaktine AdhAra banI jAya che tyAre, muzkelI ke paisAnI taMgI veThIne paNa, lake enI yAtrA karIne kRtArtha thavAnI bhAvanA seve che ane e mATe prayatna paNa kare che. temAM paNa jyAre AvAM tIrthasthAnanuM vyavasthAtaMtra uttama prakAranuM hoya che ane e yAtrA zuonI dareka prakAranI sagavaDo sAcavavA mATe jAgrata ane prayatnazIla hoya che, tyAre to tIrthasthAna taraphanI zraddhA-bhakitamAM tathA lokacAhanAmAM aura vadhAro thaI jAya che ane evAM tIrtha sthAnanI yAtrAne lAbha loke vadhu ne vadhu saMkhyAmAM levA prerAya che. kacchanA prasiddha zrI bhadrezvara-vasaI jaina tIrthanI yAtrAne lAbha levA vadhu ne vadhu yAtriko prerAya che emAM, jema A tIrthanI pavitratA ane prAcInatA mukhya nimittarUpa che tema, e tIrthanI vahIvaTI suvyavasthA ane yAtrALuo mATe karavAmAM AvelI vividha prakAranI sagavaDano phALo paNa ghaNuM mahattvano ane prazaMsApAtra che. eTale A tIrthanA vahIvaTanI tathA emAM sulabha thatI sagavaDonI keTalIka vigate jANavI joIe. zeTha vardhamAna kalyANajInI saMsthA A tIrthanA utkarSanI vigato tapAsatAM ema spaSTa mAlUma paDe che ke, chelalA jIrNoddhAra pachI-vi. saM. 1939mAM A tIrthanI pharI pratiSThA karavAmAM AvI te pachI-A tIrthanA udayane vizeSa puNyaga jAgI UThaDyo hatoane tethI ene mahimA vistarate vistarato atyAre te bhAratavyApI thaI gayo che ane dezanA najIkanA tema ja dUra dUranA pradezomAMthI moTI saMkhyAmAM yAtriko A tIrthabhUminI vaMdanA mATe AvavA lAgyA che. ane, AnA eka AnuSagika pariNAma Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahIvaTa ane sagavaDa tarIke, A tIrthanI AvakamAM paNa uttarottara vadhAro thato jAya che. Avakano A vadhAro paNa A tIrtha taraphanI zrIsaMghanI vadhatI jatI bhakti ane cAhanAnI gauravakathA banI rahe evo che. A tIrthanA chelA jIrNoddhAranI pratiSThA visaM. 194hmAM thaI te pachI daseka varSa bAda kacchanA samasta saMghanA AgevAna ke pratinidhioe, bhadrezvara tIrthanI pavitra chAyAmAM ekatra thaIne vi. saM. 1950nA vezAkha sudi bIja ne somavAranA roja-akSaya tRtIyAnA mahAparvanI AgalI saMdhyAezrI bhadrezvara-vasaI tIrthanA vahIvaTa mATe zeTha vardhamAna kalyANajI nAme eka svataMtra saMsthA ke peDhI sthApavAnuM ane ene amala paNa e ja tithithI zarU karavAnuM nakakI karyuM hatuM. ane, A nirNaya thayA pachI vadhu kALakSepa karyA vagara, e varSamAM (vi. saM. 1950 nI sAlamAM) ja e saMsthAnuM baMdhAraNa ghaDI kADhIne kacchanA zrIsaMghe pAse e maMjUra paNa karAvI levAmAM AvyuM hatuM. A uparathI joI zakAya che ke kacchanA jaina movaDIo pitAnA A prANapyArA tIrthanAM vahIvaTa ane saMcAlana sucAru rIte thatAM rahe evuM kAryakSama vyavasthAtaMtra UbhuM karavA mATe keTalA utsuka hatA. AvuM vizvAsapAtra ane zaktizALI vyavasthAtaMtra taiyAra karavAmAM muMbaImAM vaselA kacchanA jaina agraNIonA mArgadarzane paNa ghaNuM mahatva ane upayogI phALo Apyo haze ema kahevuM joIe. ane, jANe zeTha vardhamAna kalyANajInI peDhInI sthApanA karavA pAchaLanI kacchanA movaDIonI bhAvanA, zatadaLa kamaLanI jema, vizALa rUpamAM saphaLa thaI hoya ema, A tIrtha chellA keTalAka dAyakAomAM khUba jAhojalAla ane lokapriya banyuM che-te eTale sudhI ke jenadharmanI anuyAyI na hoya evI vyaktie paNa dharmabhAvanA ane kaLAnA saMgama samAM A tIrthanA darzane ThIka ThIka saMkhyAmAM AvavA lAgI che; ane tIrthanI bhavyatA ane vyavasthA jeIne khUba prabhAvita thaIne jAya che. zeTha vardhamAna kalyANajInI peDhInI sthApanA karavAmAM AvI te pahelAM paNa A tIrthanI vyavasthA kacchano saMgha ja saMbhALato hato. ema lAge che ke e vakhate kacchanAM judAM judAM zahera, gAmo ane gacchonA vagadAra ane dharmabhAvanAzIla movaDIonA banela maMDaLa dvArA, mahAjananA dhoraNe athavA jaina saMghanI paraMparAgata saMghavyavasthAne dhoraNe, A tIrthane vahIvaTa calAvavAmAM Avato haze; paNa enI vigato maLI zakI nathI eTale ahIM e aMgenI mAhitInI noMdha karI zakAI nathI. paNa aMgrejI rAjyavyavasthAnI asara jema ApaNe dezanAM aneka kSetro upara paDI hatI, tema dharmakSetro ane dharmatIrthone vyavasthAtaMtra upara paNa paDI hatI; ane ethI dharmatIrthonA vahIvaTa mATe paNa baMdhAraNe ghaDI kADhavAnI AvakAradAyaka prathA zarU thaI hatI. tethI, samayanI - 1. ahIM e jANavuM upayogI thaI paDaze ke ApaNA zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMghanI pratinidhi-saMsthA zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInI zarUAta te aDhIso varSa karatAM paNa pahelAM thayelI hatI; chatAM, e vakhate ene kArebAra jaina saMghanI paraMparAgata saMghavyavasthA athavA praNAlikAnA dhoraNe ja cAlato hato; ane enuM kAyadesaranuM baMdhAraNa te, zrI bhadresaranI zrI vardhamAna kalyANajInI peDhInI sthApanAne kacchanA zrIsaMghe visaM. 195vyAM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrI bhadrezvara-vasaI sahArtAtha A mAMga ane jarUriyAtane mAna ApIne, zrI bhadrezvara-vasaI jaina tInA vahIvaTa mATe kacchanA saMghAe paNa zeTha vamAna kalyANujInI peDhInI sthApanA karavAnA stutya niNa ya karyAM hatA ane TUMka samayamAM enuM rItasaranuM baMdhAraNa paNa ghaDI kADhayuM hatu'--jANe tI nu vyavasthAtaMtra sArI rIte cAlatu rahe e mATe majabUta ane dhyeyalakSI pATA ja naMkhAI gayA hatA ! baMdhAraNanI keTalIka jANavA jevI bAba upara sUcavyuM tema, zeTha vardhamAna kalyANujInI peDhInu' pahelu' aMdhAraNa tA, e saMsthAnI sthApanAnA varSa mAM-vi. sa'0 1950nI sAlamAM-4 ghaDavAmAM AvyuM hatuM. ane mu`baI rAjyanA pablika ceriTebala TrusTa ekaTa mujaba tA. 15-12-1953nA rAja (vi. sa'0 2010 nI sAlamAM) A tIthanI peDhInI dharmAdA TrasTa tarIke sarakAramAM neAMdhaNI paNa karAvI levAmAM AvI hatI. eTale, vi. sa0 1950nA pahelA baMdhAraNanA badale, A neAMdhaNI karAvatI vakhate je aMdhAraNa sarakAramAM rajU karavAmAM AvyuM hatuM, temAMnI ja keTalIka mahattvanI kalameAnI ahIM rajUAta karavAmAM Ave che. A aMdhAraNa (TrasTaDIDa) nI zarUAtamAM ja jaNAvavAmAM AvyuM che ke : " ameA, zrI kacchI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samagra saMgha, je zeTha vardhamAna kalyANajI TrasTanA nAme paNa eLakhAya che, tenA hAlanA TrasTIo chIe." matalakha ke zeTha vardhamAna kalyANujInI peDhI kacchanA samagra jaina zvetAMbara mUrti pUjaka saMghe sthApana karelI sasthA che, ane tethI e kacchanA samagra jaina zvetAMbara mUrti pUjaka saMghanu* pratinidhitva dharAve che. TrasTanI A nedhaNI karAvatI vakhate kacchanA je 13 jaina kArya karIne TrasTaDIDamAM TrasTIe tarIke ullekha karavAmAM AvyeA hateA, tenAM nAma A pramANe che - 1. zrI khuzAlabhAI sAkaraca'da nagarazeTha, 2. nemIdAsabhAI devajI zAha, mAtIlAlabhAI geApALajI zAha, 4. premaca'dabhAI sAkaracaMda zAha, 3. "" bhuja bhujapura bhuja mAMDavI ,, ni ya karIne e ja varSamAM enuM baMdhAraNaghaDI kADhayu, tethI thADAMka varSa pahelAM-vi. saM 1936 (sane 1880)nI sAlamAM-ja sakala saMghe maLIne, zreSThIvaryAM zrI premAbhAI hemAbhAInI AgevAnI nIce, jainapurI amadAvAdamAM ghaDI kADhayuM hatuM. A pachI khatrIsa varSe, viM. saM1968 ( sane 1912 ) mAM nagarazeTha zrI kasturabhAI maNibhAInI AgevAnI nIce peDhInA baMdhAraNamAM jarUrI sudhArAvadhArA karavAmAM AvyA hatA. ane chelle chelle, 57 varSa bAda, vi. sa'0 2025 (sane 1969 ) mAM jaina saMdhanA mukhya agraNI zreSThIvaryAM zrI kasturabhAI lAlabhAInA adhyakSapade A baMdhAraNamAM Avazyaka sudhArAvadhArA karIne ene " niyamAvalI " nuM rUpa ApavAmAM AvyuM che. CE Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahIvaTa ane sagavaDe 5. zeTha dhanajIbhAI zAmajI zAha, koTaDI mahAdevapurI 6. , premajIbhAI gaNazI zAha, navAvAsa 7. , ravajIbhAI khImarAja zAha, navAvAsa 8. , hIrajIbhAI ladhAbhAI zAha, hAlApura 9. i nAyaka jeThAbhAI narasI, koThArA 10. , narapatabhAI nemIdAsa zAha, bhujapura 11. , dAmajIbhAI sAkaracaMda zAha, mundrA 12. , mUlacaMdabhAI rAyasI verA, aMjAra 13. , jhumakhalAlabhAI lakSamIcaMda mahetA, mAMDavI TrasTanA udeze- kacchanAM jinamaMdiranA hitane ane jaina dharmanA uddhAranA vicArane dhyAnamAM rAkhIne TrasTanA uddeze (kalama bIjI) nIce mujaba vyApaka rAkhavAmAM AvyA che- "(a) zrI bhadresaranAM vasaInAM derAsarone kula vahIvaTa kara, ane jaina dharmanA uddhAra sAru sAmAnya rIte kAma karavuM. ane khAsa karIne jainadharmanA hita ke upayoga mATe koI paNa saMsthA ke phaMDa ke phALA je A saMsthAne sepivAmAM Ave tene tamAma prakArano vahIvaTa kara. "(ba) karachanA keI paNa derAsarane vahIvaTa barAbara cAlatuM na hovAnuM jaNAya athavA vahIvaTa sudhAravA jevuM jaNAya che te mATe sthAnika saMdhanI sAthe maLI athavA bIjI rIte sUcanA ane salAha ApavI ane mArga batAvavo. (ka) karachanA koI paNa derAsaranI sthiti saMjogavazAta nabaLI paDI gaI hoya ane nibhAva karavAmAM paNa muzkelI paDatI hoya agara marAmata ke jIrNoddhAranI jarUra jaNAya te prApya sAdhano dvArA agara A saMsthAnI peDhI taraphathI tenI sthiti sudhAravAnA upAya laI zakAze, ane evI rIte nibhAva thatA derAsarane vahIvaTa pote agara pitA taraphathI peTA samiti mAraphate karI zakAze." baMdhAraNamAM pheraphAra aMge A drasTaDIDamAM nIce mujaba jogavAI karavAmAM AvI che- "(4) A TrasTa aMgenI saghaLI sattAo zrI kaccha jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samagra saMdhanA sAmAnya samUha hastaka raheze; ane pratyeka samayanA TrasTIe pitAnuM kAmakAja te sAmAnya samUhanI sAdhAraNa sUcanA tathA dekharekha nIce karaze. A TrasTanAM baMdhAraNa tathA kAyadA kAnunamAM kAMI sudhAro karavo hoya to zrI kacchI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMghanI vidhisara bolAvela sAmAnya samUhanI miTIMga bolAvavI, jenI aMdara ochAmAM ochI 100-eka pratinidhio hAjara hoya, ane AvA sudhArAne saMmati Apato TharAva ochAmAM ochA sthAnika saMdhanA hAjara rahelA pratinidhionA rU bhAgane anumodanavALI hoya te ja te sudhAro karI zakAze." saMsthAnA baMdhAraNanI A cothI kalamathI joI zakAya che ke emAM kacchanA jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samagra saMghane sarvopari sthAna ke sattA ApavAmAM Avela che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha TrasTIo, pramukha ane menejIMga TrasTI-A baMdhAraNanI kalama (6) tathA (a) mujaba . saMsthAnA saMcAlana mATe 12 TrasTIonI nimaNUka karavAnI sattA janarala sabhAne ApavAmAM AvI che. A bAra TrasTIo potAmAMthI eka TrasTInI pramukha tarIke ane be TrasTIonI menejIga TrasTIo tarIke varaNI karaze. ane TrasTI maMDaLane jarUra jaNAtAM te be vadhu drasTIone cUMTI zakaze. ane A TrasTI maMDaLanA pramukha zrI kacchI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMghanA pramukha paNa gaNAze. "pratinidhi-(9) eka se ghara ke tethI ochAM gharavALA dareka sthAnika saMdha cAra pratinidhio, ane te uparAMta dareka pacIsa ke tethI ochAM ghara mujaba eka vadhu pratinidhi nImaze ane e rIte sthAnika saMdha taraphathI nIbhAI ke cUMTAIne AvelAone pratinidhio kahevAmAM Avaze." A pramANe zeTha vardhamAna kalyANajInI peDhIne kArobAra sarakhI rIte cAlI zake eTalA mATe A TrasTaDIDamAM jarUrI badhI jogavAIo karavAmAM AvI che. ane sane 153nI sAlamAM nedhAvavAmAM (rajisTarDa karAvavAmAM) Avela A baMdhAraNamAM kula 57 kalame rAkhavAmAM AvI che ane keTalIka mukhya kalamamAM peTAkalama paNa umeravAmAM AvI che. peDhInI sthApanAthI te atyAra sudhInA TrasTIonI yAdI derAsaranA pravezadvAranI bahAranA bhAgamAM saMsthAnA svargastha, nivRtta ane atyAranA TrasTIonI je yAdI, emanI sevAonI sAlavArI sAthe, mUkavAmAM AvI che, te nIce mujaba che - vi. saM. 2009 sudhInA sadUgata TrasTIo 1. zA. sAkaracaMda pAnAcaMda, 2. , mANekacaMda zAmajI, 3. , narasI tejasI, 4. , AsubhAI vAghajI, bhuja pramukha (vi. saM. 1950 thI 2008) [ citra naM. 54] mAMDavI TrasTI (vi. saM. 1950 thI 1997) bhujapura , (vi. saM. 150 thI 1986) durgApura me. TrasTI (vi. saM. 1950 thI 1975) [ citra naM. 55] aMjAra TrasTI (vi. saM. 1977 thI 192 ) bhujapura me. TrasTI (vi. saM. 1977 thI 1995) mAMDavI TrasTI (vi. saM. 1977 thI 190) koTaDI , (vi. saM. 1977 thI 192) mAMDavI , (vi. saM. 191 thI 2004) bhujapura ka (vi. saM. 191 thI 2008) 5. , somacaMda dhArazI, 6. , TekarasI mUlajI, 7. ,, parasettama amarasI, 8. , zAmajI devasI, 9. , nArANajI parasottama, 10. e valabhajI narasI, Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahIvaTa ane sagavaDe 11. zrI devajI karasI, bhujapura me. TrasTI (vi.saM. 1996 thI 2007) [citra naM. 56 ] 12. , mANekalAla parasettama, mAMDavI TrasTI (vi. saM. 2005 thI 2009) uparanI yAdI jatAM je traNa bAbato khAsa dhyAna kheMce che, te A che: (1) je sAlamAM zeTha vardhamAna kalyANajInI peDhInI sthApanA thaI ane enuM baMdhAraNa ghaDAyuM te chekavi. saM. 150nI sAlathI te visaM. 2008nI sAlamAM svargavAsa thayo tyAM sudhI ekadhArA 58 varSa sudhI bhujanA nagarazeTha zreSThIvarya zrI sAkaracaMda pAnAcaMda zAe peDhInuM ane kacchanA zrI jaina zvetAMbara mUtipUjaka saMgha samastanuM pramukhapada saMbhALyuM hatuM. A rIte lagabhaga cha dAyakA sudhI pramukhapada saMbhALanAra ApaNA e movaDI mahAnubhAva dharmabhAvanA, zAsanasevAnI dhagaza, kAryakuzaLatA, saune sAthe rAkhIne kAma karavAnI kuneha, kacchanA jaina saMgha upara prabhAva, zANapaNa, dIrghadraSTi vagere keTalA badhA guNa dharAvatA haze ene khyAla AvI zake che. (2) zrI AsubhAI vAghajIe A peDhInA menejIMga TrasTI tarIke keTalI badhI niSThAbharI sevA bajAvI hatI, enI sAkSI derAsaranA pUjAmaMDapamAM, mULanAyakanI sAmasAma, mUkavAmAM Avela emanuM ArasanuM basTa pUre che. ane (3) A peDhInI sthApanA thaI tyArathI menejiMga TrasTI nImavAnI prathA apanAvavAmAM AvI hatI. mAjI (nivRtta thayelA) TrasTIo 1. zA. dAmajI meNasI, mAMDavI prasTI (vi.saM. 1950 thI 2008) 2. , hIrajI ghelAbhAI, durgApura me. TrasTI (vi. saM. 1977 thI 2008) 3. , kuMvarajI murajI, durgApura TrasTI (vi. saM. 191 thI 2008) 4. , dAmajI dhArazI, aMjAra TrasTI (vi.saM. 194 thI 2009) A yAdImAM jaNAvyA mujaba mAMDavInA zA. dAmajIbhAI meNasIe paNa, nagarazeTha zrI sAkaracaMda pAnAcaMdanI sAthosAtha, peDhInA sthApanAnA samayathI-vi. saM. 195thI-te vi. saM. 2008 sudhI, 58 varSa sudhI, peDhInI sevA karI hatI, ane te pachI teo saMsthAnA TrasTI tarIkenI javAbadArIthI mukta thayA hatA. peDhInI sevA karanAra vidyamAna TrasTIo (vi. saM. 2009) 1. zA. khuzAlabhAI sAkaracaMda, bhuja pramukha (vi. saM. 2008 thI) 2. che nemIdAsa devajI, bhujapura me. TrasTI (vi. saM. 2008 thI) 2. nagarazeTha zrI sAkaracaMdabhAIne mATe "zrI karacha giranAranI mahAyAtrA" mAM (pR. 152) kahevAmAM AvyuM che ke-"nagarazeTha zrI sAkaracaMdabhAI pAnAcaMdabhAInI saumya mUrti saMghALuothI bhulAya tema nathI". tathA "mArI karayAtrA" nA lekhaka munirAja zrI vidyAvijayajI mahArAje emanA mATe lakhyuM che ke potAnA zAMta svabhAva ne vayovRddha hovA chatAM eka yuvAnane chAje tevA jorathI kArya karanAra nagarazeTha sAkaracaMda pAnAcaMda" (pR. 116), je Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha durgApura 3. zA. motIlAla gopAlajI, bhuja me. TrasTI 4. , premacaMda sAkaracaMda bhulANI mAMDavI TrasTI dAmajI sAkaracaMda, mudrA , narapata nemIdAsa, bhujapura , premajI gaNasI, , ravajI khImarAja, , dhanajI zAmajI, keTaDI ,, hIrajI ladhAbhAI, hAlApura , nAyaka jeThAbhAI, koThArA 12. zrI jhumakhalAla lakSmIcaMda mahetA, mAMDavI , 13. , vorA mUlacaMda rAyasI, aMjAra , je 4 4. 4 = $ $ $ je je je zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha (vi. saM. 2008 thI) (vi. saM. 1991 thI) (vi. saM. 2008 thI) (vi. saM. 2008 thI) (vi. saM. 2008 thI) (vi. saM. 2008 thI) (vi. sa.0 194 thI) (vi. saM. 2008 thI) (vi. saM. 2008 thI) (vi. saM. 2009 thI) (vi. saM. 2009 thI) vi. saM. 2030nA vartamAna TrasTIo 1. zA. khuzAlabhAI sAkaracaMda, bhuja pramukha 2. zrI. jhumakhalAla lakSmIcaMda mahetA, mAMDavI me. TrasTI 3. zeTha dharamazIbhAI devacaMda zAha, mAMDavI me. TrasTI che nemIdAsabhAI devajI, bhujapura , narapatabhAI nemIdAsa, bhujapura ., metIlAlabhAI gopALajI, bhuja mUlacaMdabhAI rAyasI vorA, aMjAra premajIbhAI gaNazI, " navAvAsa premajIbhAI ghelAbhAI, navAvAsa nAyaka jeThAbhAI, koThArA umarasI narasI nAgaDA jakhI lIlAdharabhAI devasI vorA, nArANapura , lAlajIbhAI kezavajI, godharA 14. , verA parasottama devakaraNa, 15. , navInacaMdra maganalAla, muMdrA $ % $ + $ $ $ huM chuM huM chuM huM sane 15ramAM rajIsTarDa karAvela TrasTaDIDanI chaThThI kalama mujaba vadhAremAM vadhAre 14 TrasTIo nImavAnI jogavAI hatI. ane vartamAna TrasTI-maMDaLa 15 sabhyonuM baneluM che, e uparathI lAge che ke saMsthAnA baMdhAraNamAM sane 195ra pachI kyAreka, A mATe jarUrI sudhAro karavAmAM Avyo haze. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahIvaTa ane sagavaDa 171 ] TrasTIonI sabhAonI kAryavAhInI nedha uparathI jANavA maLe che ke saMsthAnA baMdhAraNamAM sudhArAvadhArA karavA mATe kacchanA jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMghanI sabhA vi. saM. 1990mAM kArataka vadimAM bolAvavAnuM TrasTIonI tA. 16--1933nI sabhAmAM TharAvavAmAM AvyuM hatuM - A janarala sabhAmAM karavAmAM Avela baMdhAraNanA sudhArAvadhArAne sane 15ramAM rajIsTarDa karAvavAmAM Avela TrasTaDIDamAM samAveza thaI jato hovAthI enI vigato ahIM ApavAnI jarUra rahetI nathI. A badhI te A peDhInI sthApanA ane enA baMdhAraNane lagatI tema ja drasTImaMDaLamAM pitAnI sevAo ApI janAra ane atyAre ApI rahela mahAnubhAva saMbaMdhI bAhya ane sthUla mAhitI ApatI vigate thaI. paNa baMdhAraNanA AvA bAhA kalevara mAtrathI na te kaI saMsthAnuM suvyavasthita ane saphaLa saMcAlana thaI zake che ke na koI saMsthA pragatizIla ane lekapriya banI zake che. A mATe to joIe che zraddhA-bhakti prerita kartavyabhAvanA, potApaNAnI lAgaNI, sevAparAyaNatA, satata jAgRta yeyaniSThA ane dharmaruci. AvA sadaguNe hoya to baMdhAraNamAM kaI prakAranI khAmI rahI javA pAmI hoya toya te saMsthAnA vikAsane leza paNa ruMdhI zakatI nathI, ane je AvA saddaguNonuM sthAna uparachalI moTI moTI vAtoe ane beTA ADaMbaree lIdhuM hoya te, baMdhAraNa game teTaluM paripUrNa ane uttama hoya topaNa, enI badhI jogavAIo kevaLa pothInI zobhArUpa ja banI rahe che. matalaba ke mAnada saMcAlako ane pagAradAra karmacArI. onI kartavyaparAyaNatA, vinamratA ane utsAhI prakRti ja kaI paNa saMsthAnI kAryavAhIne ujavaLa ane yazasvI banAvanAra sAcuM rasAyaNa che. ane, mArA jAta anubhavane AdhAre, mane ema kahetAM AnaMda thAya che ke, bhAvanAzIla mAnada saMcAlako ane zilA, vinayI ane vivekI pagAradAra karmacArionuM jUtha meLavavAnI bAbatamAM bhadrezvara vasaI jaina tIrthane vahIvaTa saMbhALatI zeTha vardhamAna kalyANajInI peDhI ghaNuM bhAgyazALI che. peDhInA mukhya saMcAlaka mukhyamahetAjIthI laIne te paTAvALA, pUjArI ke bIjI kAmagIrI saMbhALatA nAnAmAM nAnAM karmacArI bhAIo-bahena sudhInI lagabhaga badhI vyaktio pitAnI pharajonuM sArI rIte pAlana karatI ane yAtrALuo sAthe viveka-vinayathI vartatI hoya che. mAnada saMcAlake ane savetana karmacArIo vaccenA AvA subhaga sahakArathI ja A peDhInI kAmagIrI khUba dIpI nIkaLe che ane badhAM yAtrALu bhAI -bahene saMtoSa pAmIne, madhura maraNe sAthe, vidAya thAya che. 3. peDhInI tA. 4-5-1948nA roja maLelI janarala sabhAnI kAryavAhInI noMdha uparathI jANavA maLe che ke e arasAmAM jAmanagaranAM eka tapasvinI bahena zrI javalabahene zrI kesariyAjI tIrthane vahIvaTa zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMdhane soMpavA mATe, tyAMnA sarakArI vyavasthAtaMtra sAme, upavAsa zarU karyA hatA, te aMge ciMtA vyakta karavAmAM AvI hatI. ( A rIte A ghaTanAnI noMdha sacavAI rahI che. A ghaTanAmAM chevaTe zrI javalabahene pAraNAM karyA hatAM.) Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dha zALAo vagerenI sagavaDe A tIrthadhAmamAM UtaravA mATenI meATAbhAganI dhama zALAo vagerenI sagavaDA paNa A tInI peDhI hastaka che. keTalIka dharmazALAe kacchanAM amuka amuka gAmAnA sadyAnI mAlikInI heAvA chatAM, jarUra vakhate, e paNa yAtrALuo mATe khullI mUkavAmAM Ave che.A badhI dhama zALAe ghaNI mATI sakhyAnA yAtrikone paNa sukhapUrvaka rahevAnI savalatA ApI zake eTalI vipula che, eTala have enI ja vigatA joI e. zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha judAM judAM gAmAnA saaAnI tathA vyaktigata mAlikInI dhama zALAo (1) zrI a*jAra jaina zvetAkhara mUrti pUjaka saMghanI (vi. saM0 1950-51 ). (2) zrI muMdrA jaina saMghanI (vi.sa'0 1951-para). (3) cabUtarA sAmenA be oraDA--mAMDavInA zeTha zAMtidAsa lakhamasInI peAtAnI mAlikInA (vi. sa'0 1974-75). (4) saMghavI dAmeAdara cAMpazIe upara-nIce baMdhAvela e rUma (vi. saM1977-78). (5) zrI khetAlIsavAlI dharmazALA (vi. sa'0 1977-78). (6) zrI ka|DAyavAlI dharmazALA (vi. sa'0 1980-82). (7) mAMDavInA zA. peApaTalAla zivajInA cAra eraDA (vi0 sa'0 1980-82). (8) zrI bhujapura bhuvana uparanA 6 eraDA bhujapuranA zeThiyA tathA bheDhAnI mAlikInA (vi. saM0 1993-94). uparanI vigatA uparathI ema jANI zakAya che ke visa'0 1950nI sAlamAM kacchanA sahyeAe zrI bhadrezvara-vasaI tI nA vahIvaTa mATe zeTha vardhamAna kalyANujInI peDhInI sthApanA karIne tInA vahIvaTane vyavasthita karavAnA prayatna karyAM, tyArathI tImAM dharmazALAnI sthApanAnI zarUAta thaI hatI--alabatta, A rIte je te gAmAnA sa`ghA taraphathI sthApavAmAM Avela dharmazALAonA mukhya hetu potapAtAnAM gAmAnA yAtrikAne UtaravA-rahevAnI sagavaDo ApavAnA haze, chatAM enA lAbha, keAI vakhate, bIjA yAtrikone paNa maLatA haze, ema mAnI zakAya. vi. sa'0 1950nI sAla pahelAM A tIrthamAM yAtrikone rahevA mATe zI sagavaDa haze enI mAhitI hu* meLavI zakayo nathI. paNu, ema lAge che ke, e vakhate A tImAM yAtrALuenA utArA mATe koI khAsa sagavaDa nahIM hoya ane haze teA bahu ja ochI haze. eTale e vakhate jema yAtrALue peAtAnA taraphathI gADAM vagere vAhanA karIne A tIthanI yAtrAe jatAM haze ane khAvA-pIvAnI sagavaDa paNa pAte ja karatAM haze, tema rahevAnI geAThavaNa paNu pAtAnI rIte ja karI letAM haze, ema lAge che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hIta ane sagavaDA A uparathI ema paNa phalita thAya che ke, eka tA kacchanA pradeza taraphanA vihAra muzkelIvALA, ane bhadrezvaramAM UtaravA-jamavA vagerenI kAI sagavaDa nahIM, eTale, seA-savAse va pahelAMnAM samayamAM, kaccha khahAranA caturvidha sa"gha zrI bhadrezvara tIthanI yAtrAe ghaNI ochI sakhyAmAM jatA haze; ane tethI anya pradezAmAM A tIrthanI prasiddhi paNa maryAdita pramANamAM ja thavA pAmI haze. vikramanI caudamI sadInA aMtabhAgamAM (vi. sa'0 1389nA varSamAM), vikhyAta jagaDUzA khAda phakta 60-65 varSa pachI ja, zrI jinaprabhasUrie racela "vividha tIrthaMkalpa" nAme sakhyAbaMdha jaina tIrthonI mAhitI ApatA graMthamAM ke prAcIna tIrthaM mALAmAMthI bhadrezvara tInI kAI mAhitI nathI maLatI tenu` kAraNa kadAca A paNa hAI zake. tInI peDhI hastakanI dhama zALAo (1) zrI bhuja jaina sa`ghanI dharmazALA (vi. sa'0 1977-78). (2) zrI mAMDavI jaina saMghanI 36 eraDAnI dharmazALA (vi. sa0 1980-82). (3) zrI muMdrAvAlAnA eraDAnI bAjumAM bAtharUma sAmenA kapaDAM khadalavAnA che eraDA (vi. sa* 1980-82). (4) zrI navAvAsavAlI 4 oraDAnI dharmazALA (vi. saM0 1980-82). (5) zrI punaDI saMghanI ra eraDAnI dharmazALA (vi. sa'0 1980-82). (6) zrI merAu sa MghanI 5 eraDAnI dharmazALA (vi. sa'0 1980-82), (7) zrI bha'DAra sAmenI cAlInA 10 eraDA (vi0 sa'0 1990-91), (8) zrI bhujapura bhuvananI nIce sAMdhANuvALAnA cha eraDA (vi. sa'0 1992-93). upAzrayA (1) bAtharUmA sAmenA upAzraya (vi. sa0 1880-82). (2) dhabhuvana jaina upAzraya, bheAMcataLiyuM tathA uparanA mALa. bheAMyataLiyu' amadAvAdanA zeTha zrI manasukhabhAI bhagubhAI e kha'dhAvela che, ane uparanA mALa mAMDavInA zA. nAthAbhAI khImarAjanAM vidhavA sva. lakSmIbahene khaMdhAvI Apela che (vi sa0 2001). (3) derAsaranI DAbI bAju Avela thAMbhalAvALA mATeA upAzraya, 903 4. kAI prAcIna tau mALAmAM zrI bhadrezvara tI saMbadhI mAhitI maLI zake ema hAya tA te mATe AvI tIrthaM mALAo jAte jovI joIe. paNa huM pote A nimitte, AvI tIrthaM mALA joI nathI zakayo, paNa jeee, peAtAnA kAma mATe, tIrthamALAonuM avalAkana karyuM che, emane pUchaparacha karatAM, bhadrezvara tInuM varSoMna koI tI - mALAmAM emanA jovAmAM AvyuM nathI, evuM jANuvA maLavAthI meM ahIM A vAtane A pramANe ullekha karyo che. Ama chatAM huM icchuM chuM ke koIka prAcIna tIrthImALAmAMthI zrI bhadrezvara tInuM vaSa~na maLI Ave. Ama thAya ta te enAthI rUDuM zuM ? Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI risAI mAtA bIjI ImArate (1) cha sTorarUma desAsaranI pAchaLa banAvela che (vi. saM. 2009). (2) derAsaranI pAchaLa 3 bAtharUma banAvela che (vi saM0 2009). (3) zrI bhadrezvara gAmamAM praveza karatAM, gAmanI zarUAtamAM ja Avela purIbAInI moTA cogAnavALI vizALa dharmazALA vi. saM. 1981nI sAlamAM baMdhAI hatI. te pachI te dharmazALA tIrthanI peDhIne seMpI devAmAM AvI hatI, ema TrasTIonI tA. 25-10-1945 nI sabhAnI kAryavAhInI neMdha uparathI jANI zakAya che. bIjI sagavaDa zaheramAM aneka jAtanI sagavaDamAM rahevA TevAyelA yAtrikone paNa ahIM nirAMte rahevAnuM mana thAya evI je sagavaDo A tIrthamAM UbhI karavAmAM AvI che te, A tIrthanA saMcAlaka mahAnubhAvo yAtrALuonI sevA-sagavaDo mATe keTalA sajAga ane prayatnazIla rahe che tenuM sUcana kare che. A khAsa beMdhapAtra sagavaDo A pramANe che (1) vIse kalAka pANI-kaccha jevA pradezamAM Avela A tIrthamAM yAtrALuone covIse kalAka pANI maLe che e vAta keI kahe , ApaNe e bhAgye ja sAcI mAnIe; paNa A vAta bilakula sAcI che. peDhIe bhadrezvara gAmamAM Avela pAMDavakuMDa nAme jUna vizALa kuMDa kharIdI laIne ane emAM jarUrI samArakAma karAvIne tyAM veTaravaka UbhuM karyuM che. tethI tIrthane covIse kalAka pANI maLe che, ane sAthe sAthe gAmane paNa AthI pANInuM sukha thayuM che. A sagavaDavisaM2030mAM, Azare eka lAkha rUpiyAnA kharce, peDhIe karI che. (2) vIjaLI-gujarAta vidyuta borDa pAsethI vi. saM. 207nI sAlamAM peDhI taraphathI vIjaLInuM joDANa levAmAM AvyuM che. AthI tIrthane vIjaLInI sagavaDa maLI che. A sagavaDa bhadrezvaragAmane paNa vi. saM. 2030thI maLavA lAgI che. (3) sepTIka TekavALAM jAjarU-vi. saM. 2020nI sAlamAM A maMdiranA vizALa cogAnanI eka bAju bahenene mATe 10 ane bIjI bAju puruSo mATe 10 sepTIka TekanAM, vIse kalAka pANInI sagavaDavALAM, jAjarU banAvavAmAM AvyAM che. Ane lIdhe yAtrALuone kudaratI hAjata mATe khullA medAnamAM javuM paDatuM hatuM te agavaDa phara thaI che. (5) speziyala bloka-pitAnA raheThANamAM ja vIjaLI, paMkhA, pANI, bAtharUma, jAjarU, rasoDuM ane jarUrI pharanIcara vagerenI vizeSa sagavaDa IcchatA yAtrALuone mATe, vi. saM. 2029 pa. "aMcaLagacha digdarzana"mAM (pR. 600) lakhyuM che ke temanA (aMcaLagachanA yati zrI gulAbacaMdajInA) ziSya guNacaMdrajI vidyamAna che. teo vaidaka ane bhUstaramAM niSNAta che. bhadresara Adi aneka sthaLamAM mIThuM pANI meLavI ApI emaNe moTA upakAra karyo. " Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 vahIvaTa ane sagavaDe 30nI sAlamAM, tIrthanA cogAnamAM pravezatAM ja, jamaNI bAju ekAMta sthAnamAM, nAnA sarakhA baMgalA jevA 10 svataMtra bleka banAvavAmAM AvyA che. (5) ramatanuM medAna- Ama to A tIrthanA vizALa gaDhanI aMdara paNa eTalI badhI khAlI jagyA che ke jyAM jAtrALuo AnaMdathI harI-pharI zake che. Ama chatAM zrI jItavijayajI dAdAnA gurumaMdiranI pAchaLanA bhAgamAM, bALakonI ramata-gamatanAM sAdhavALuM ane Thera Thera besavAnI beThakovALuM, nAnA sarakhA bagIcAthI zetuM eka krIDA-udyAna paNa ahIM banAvavAmAM AvyuM che. vardhamAna nivAsa tIrthanA vizALa cogAnanI cheka pUrva dizAmAM Avela vardhamAna nivAsa kaMIka A tIrthanI AgavI vizeSatArUpa hoya ema lAge che. vizALa jagyAmAM Avela A sthAnamAM peDhI hastakanI cAra dharmazALAo ane vyakitagata mAlikInI be ImArate AvelI che, jenI vigata A pramANe che - peDhI hastakanI dharmazALAo (1) zrI meTA AsaMbI jaina saMghanI (vi. saM. 193). (2) zrI nAgalapura jaina saMghanI (vi. saM. 193). (3) zrI rAyaNa jaina saMghanI (vi. saM01@). (4) zrI talavANA jaina saMghanI (vi. saM193). vyakitagata imArate (1) zrI bhujapura jaina saMghanI, traNa eraDAnI zrI bhedA bhuvana nAme oLakhAtI ImAratA (vi. saM. 1992-93). (2) zeTha khIsI ThAkarazI bhujapuravALAnA 6 eAraDA (vi. saM. 192-93). A dharmazALAone ane A ImAratane upayoga yAtrALuonI asAdhAraNa bhIDa vakhate, kyAreka ja thatuM haze, ema e badhAM makAnonI sthiti jotAM lAge che. phUlavADI-bhagavAnanI bhakti mATe phUle pUrAM pADatI ane bIjA paNa keTalAMka choDa ane vRkSothI zobhatI vizALa phUlavADI paNa A vardhamAna nivAsamAM ja, uttara taraphanA cheDe, AvelI che. oLI tathA upadhAnanI sagavaDa-peDhI hastaka "navapada ArAdhaka saMsada" nAme eka saMsthA che; enA taraphathI tIrthamAM hamezAM AyaMbilanA tapasvIo mATe rasoInI pUratI ane sateSakAraka sagavaDa karavAmAM Ave che, temaja caitra mahinAnI eALInI ArAdhanA, bane tyAM sudhI Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayara-saI mahAtI vidvAna vyAkhyAtA munivaranI nizrAmAM, karAvavAmAM Ave che, ane caturvidha saMgha ene sArA pramANamAM lAbha le che. A saMsthA pAse, peDhInA vi. saM. 2030 nI sAlanA saravaiyA pramANe, rUA. paMcAvana hajArathI vadhu rakamanuM phaMDa che. A uparAMta kyAreka keIka dharmAnurAgI vyaktinI bhAvanA tIrthamAM upadhAna jevA moTA tapanI ArAdhanA karAvavAnI thAya che te, e mATe paNa tIrthanI peDhI taraphathI pUrepUrI sagavaDa karI ApavAmAM Ave che. bahAragAmanAM jinamaMdira vagerenI sAcavaNI pitAnA baMdhAraNanA uddezomAM karavAmAM Avela jogavAI pramANe, zeTha vardhamAna kalyANajInI peDhIe nIce mujaba cAra gAmonAM derAsaro tathA upAzrayanI saMbhALa rAkhavAnI javAbadArI svIkArI che- (1) vaDAlAnA derAsara, upAzraya tathA eka makAnanI sAcavaNI karavI. (peDhInA TrasTIonI tA. 27-4-1929 nA roja maLela sabhAmAM vaDAlAnA derAsaranA jIrNoddhAramAM pacIsaso karI kharcavAnuM ane eno vahIvaTa saMbhALI levAnuM TharAvavAmAM AvyuM hatuM.) (2) guMdAlAnA derAsara tathA upAzrayanI sAcavaNI karavI. (3) bhuvaDanA derAsara tathA upAzrayanI saMbhALa rAkhavI. (4) guMdIAlAnA derAsara tathA upAzrayanI saMbhALa rAkhavI. zrI mahAvIra jaina vAcanAlaya-tIrthamAM AvanAra sAdhu-sAdhvIo tathA yAtrALuo, pitAnI IcchA ane samayanI anukULatA mujaba, abhyAsa ke vAcana-manana karavAne lAbha laI zake e mATe eka svataMtra makAnamAM "zrI mahAvIra jaina vAcanAlaya" calAvavAmAM Ave che. AmAM dharmazAstronAM tema ja cAlu kathA-vArtA jevA lokagI sAhityanAM pustako sArI saMkhyAmAM rAkhavAmAM AvyAM che, tema ja keTalAMka dainika, aThavADika, pAkSika ane mAsika akhabAro ane sAmayike paNa maMgAvavAmAM Ave che. A vAcanAlayanuM makAna tIrthanI peDhInA eka vakhatanA menejIMga TrasTI, bhujapuranivAsI sva. rAvabahAdura devajIbhAI TokarazIe, emanA pitAzrI, jeoe paNa A saMsthAnA menejIMga TrasTI tarIke sevAo ApI hatI te, sva. zrI TokarazIbhAI mULajInA zreyArthe baMdhAvI ApyuM hatuM. (tIrthane TrasTIoe, emanI tA. 13-4-1944nI sabhAmAM, tIrthamAM pustakAlaya zarU karavAnuM TharAva karyo hate.) peDhInA atyAranA mukhya mahetAjI-peDhIne kArobAra vyavasthitapaNe ane yAtrikone saMtoSa thAya e rIte calAvavAnI peDhInA mukhya mahetAjI tarIke moTI javAbadArI atyAre(vAgaDa) belAnivAsI zrI nemacaMdabhAI kasturacaMda verA sArI rIte ane saphaLatAthI saMbhALI rahyA che. teo pite dharmAnurAgI hovAnI sAthe tIrthanA dareka prakAranA hitanI barAbara sAcavaNI thAya eno pUre khyAla rAkhe che. teo 28 varSathI A tIrthanI peDhI sAthe saMkaLAyelA che. A tIrthamAMnI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 49] [pR. 58 jemsa bajaise lIdhela bhadra svaranA jinAlayanA AgaLanA bhAganI chabI [citra naM. 48no naMbara mUkavo rahI gayela che. ] ja dilamAM dIkarI mArI na huM ke che naM. 50] jemsa barjese lIdhela bhadrezvaranA jinAlayanA pUrva taraphanA bhAganI chabI [pR. 58 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para na che. pAna kApI tenA ' ' mArA " rAdhAjI rAja phijI ja kadaddara kare naM. 51 ] thAMbhalAvALe upAzraya dara ' . . dA 1 kema ke naM. 52] derAsaranI pAchaLanI UMcANavALI dharatI [ pR. 88 pAvavAmAM zaSee nAnI samAMta jharIna jovI vIrA nANApaEvI ja na mAnAjAvaDekavAra rIDa) MAROT nAnA karAzAthIjInArI nAnAmAM nAnakakIutAna joza sagapaNa mAnavane pArahina na BUT EXIraniti tAja temaja vAhaadhaNI mAM ! a tsa/fktakaM parAjayAtacaat virNene basanamarthAmArInA 2SAARvIual * patle thazaikIjha' xxxzALa makAnane bhinnatA jIna milakatu Manc9za S che. ' naM. 53] cokhaMDA mahAdevamAM mUkavAmAM Avela siddharAja jayasiMhano zilAlekha [pR. 160 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zA. sAkaracaMda pAnAcaMda naM. 54] [pR. 168 paNa mane karI mo ke kAma karI RTo 1 nAnI kI che. zrI zA. AsubhAI vAgajI naM. 55]. (pR. 168 zrI devajI TokarazI naM. 56] [ pR. 169 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke lA na karI . phUlavADI (pR. 175] zrI mahAvIra jaina vAcanAlaya [pR. 176 ] vaka A ja mArI S najara sa ka naM. 57) munirAja zrI zubhavijayajI (pR. 177 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAna na banAvI che. jethI baTuMdhara- vasaInIA= AT che : naM. 58 ] zrI vardhamAna jaina bhojanAlayanuM AgaLanuM dRzya [ pR. 183 , , , , rIte A sii ja kAma na naM. 59] zrI vardhamAna jaina bhejanAlayanuM aMdara-bahAranuM dRzya [ pR. 183 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 61] <Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra . naM. 62] khImalI majida [pR. 190 naM. 63] lAlazA bAjha pIrano kUba [ pR. 190 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 64] pAMDavakuMDa naM. 66 ] [pR. 192 <Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahIvaTa ane sagavaDo 177 pitAnI ATalI lAMbI kAryavAhI daramyAna zarUAtanAM 6 varSa lagI teoe sTorakIpara tarIke ane vi. saM. 2010 nI sAlathI peDhInA mukhya mahetAjI tarIke kAmagIrI bajAvI rahyA che. zeTha vardhamAna kalyANajInI peDhI tathA tIrthamAM peDhI hastakanI dharmazALAo tathA anya sagavaDo vagerenI vAta pUrI thaI have, gharamAM hAI e ke bahAra hoIe, jenA vagara keIne kyAreya cAlatuM nathI te, bhejana mATe A tIrthamAM karavAmAM AvelI vyavasthAnI vAta karIe. - zrI vardhamAna jaina bhejanAlaya AhAra e jIvamAtranI pahelAMmAM pahelI ane anivArya jarUriyAta gaNAya che. saMsAravyavahAranuM kAma karavuM hoya ke dharmanuM ArAdhana karavuM hoya, emAM je khAna-pAnanI sarakhIsaMtoSakAraka sagavaDa hoya te kAma sArI rIte thAya che. temAMya tIrthasthAnamAM je A mATe uttama sagavaDa karavAmAM AvI hoya te to e yAtrikone mATe moTA AzIrvAdarUpa ja thaI paDe che. chellAM 30 varSathI (vi.saM. 2001nI sAlathI), uttama ane cekhI khAdya vastuonI bhojana sAmagrI dvArA, caturvidha zrIsaMghanI ulAsapUrvaka bhakti karI rahela zrI bhadrezvara-vasaI tIrthamAnuM zrI vardhamAna jaina bhojanAlaya jaina saMghanI AvI ja eka Adarza ane yazanAmI saMsthA che. A bhejanAlayanA pAyAmAM eka sevAparAyaNa, papakArI ane bhUkhyAne bhojana apAvavAmAM pitAnA jIvananI dhanyatA mAnanAra alagArI munivaranI bhAvanA ane sevA rahelI che. mULa amadAvAdanA vatanI ane samaya jatAM kacchanA jaina saMgha sAthe gADha rIte saMkaLAI gayelA munivarya zrI zubhavijayajI mahArAja dukhiyAnuM duHkha ane bhUkhyAnI bhUkha dUra karavAmAM dharma mAnanAra eka paragaju sAdhu-munirAja hatA. ane koInuM paNa bhaluM karavA mATe satata udyama karatAM rahevuM e emano jIvanarasa hato. AvA munivara bhadrezvara tIrthanA yAtrikone tIrthamAM khAvA-pIvAnI takalIpha paDe e vAtane kevI rIte sahana karI zake ? ane eka vicAra Avyo eTale ene tarata ja amala karavAne puruSArtha kare e emano svabhAva hato. eTale, mukhyatve emanA niSThAbharyA prayatnathI, ane kacchanA jaina AgevAnonA sahakArathI, vi. saM. 2001nI sAlanA mAgasara sudi 6 nA reja, bhadrezvaramAM zrI vardhamAna jaina bhojanAlaya zarU karavAne stutyanirNaya karavAmAM Avyo ane bIjA ja divasathI-mAgasara sudi 7thI-te bhojanAlaya cAlu paNa karI devAmAM AvyuM. A bhejanAlayano uttarottara vikAsa thato rahyo ane sarvatra enI khyAti eka namUnedAra bhojanAlaya tarIke vistaratI rahI, emAM, enA saMcAlakonI cIvaTa ane sAdharmika-bhaktinI bhAvanAnI jema, A munivaranI zubha bhAvanAne paNa mATe hisso che. munirAja zrI zubhavijayajI to zubhavijayajI ja hatA-keInuM paNa zubha karavAne emano svabhAva hato. zrIsaMgha sadA kRtajJatApUrvaka emanuM smaraNa karato rahaze. [ citra naM 57] bhojanAlayanA vi. saM. 2001 thI 2010 sudhInA dasa varSanA hisAbe jemAM ApavAmAM AvyA che, e pahelA riporTamAM munirAja zrI zubhavijayajInI sevAone aMjali ApatAM Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. ceAgya ja kahevAmAM AvyuM che ke " rAjakharAja AvatA yAtrikA ane nirIkSakAnI sacavAtI sagavaDAnI jIpa sama temanA bhAjana prabaMdha mATenI vyavasthAne vikasAvavAnI jarUriyAta saMcAlakAne vasatI, paNa tene AkAra ApavAnA saMyogA ubhA na thatA. A uNupa ahIM padhAratAM sAdhu-sAdhvIone paNa naDatI paNa, vidhie nirmANa karela tIrthonA bahumAnya vikAsane kAraNe, eka sumAgI paLe muni zrI zubhavijayajIne A grupa khaTakI ane saMvata 2001nA mAgasara zuda 6nA rAje kacchI jaina AgevAnAnA hArdika saDakArathI zrI vardhamAna jaina bheAjanAlayanI A tIrthamAM sthApanA thaI. ' zeTha vadhu mAna kalyANujInI peDhInA TrasTIonI sabhAonI kAryavAhInI nAMdhA jotAM jANavA maLe che ke, tA. 3-8-1943nI sabhAmAM munirAja zrI zubhavijayajI mahArAjanItI mAM zrI vadhamAna bheAjanAlaya zarU karavAnI ceAjanA maMjUra karavAmAM AvI hatI ane je varSamAM @AjanAlaya zarU karavAmAM AvyuM hatuM te ja varSamAM (vi. saM0 2001 mAM ) saMsthAnuM aMdhAraNa paNa ghaDI kADhavAmAM AvyuM hatuM. A khaMdhAraNamAMnI keTalIka agatyanI kalamA A pramANe che-- * uddeza zrI kaccha bhadrezvara-vasaI tIrthanA yAtrAe AvatA zrI catuvidha sa MdhanI bhakti atithisatkAra karavAnA uddezathI bheAjana mAraphate Atithya karavA AvavAnA divase phrI bhAjana ApavuM. "" AvakanA sAdhana tarIke sa'sthAnA membarAnA (sabhAsadAnA) prakAra nIce mujaba rAkhavAmAM AvyA hatA-- tt - te peTrana ( murabbI )-- je vyakti athavA peDhI kArI 5001] athavA tethI vadhu rakama ekIsAthe Apaze tene peTrana gaNavAmAM Avaze. " vAIsa peTrana upamurabbI )--je vyakti athavA peDhI kArI 2501] ekIsAthe Apaze tene saMsthAnA vAIsa peTrana gaNavAmAM Avaze. sahAyaka sabhya--je vyakti athavA peDhI kArI 1001] ekIsAthe Apaze tene sauMsthAnA sahAyaka sabhya gaNavAmAM Avaze. tr lAipha membara--je vyakti kArI 501] ekIsAthe Apaze te prathama varganA lAIpha membara gaNAze. " sAmAnya sabhAsada----je vyakti kArI 251] ekIsAthe Apaze te sAmAnya sabhAsada membara gaNavAmAM Avaze.'' A badhAraNa jotAM, zarUAtamAM, 1 pramukha, 1 upapramukha, 6 TrasTIo, 2 mAnadama`trIe ane 20 sabhAsade maLIne kula 30 sabhyAnI kAryavAhaka samiti racavAmAM AvatI hatI. khaMdhAraNanI A jogavAI mujaba A sasthAnI pahelI kAya vAhaka samiti nIce mujaba 30 sabhyAnI anelI hatI-- (1) nagarazeTha sAkaracaMda pAnAca', (2) zeTha meAtIlAla geApALajI, (3) premajIbhAI umarazI, (4) maNilAlabhAI devajI, seAjapArabhAI ravajI gAsara, pujAbhAI ThAkarazI, (5) (6) " 29 "" "" bhuja bhuja bhujapura mAMDavI zno bhadrezvara-laI mahAtItha bhujapura "" TrasTI tathA pramukha upapramukha matrI "" TrasTI ', Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahIvaTa ane sagavaDo TrasTI (14) (; (7) zeTha rAmajIbhAI ravajI sejapAra, lAyajA (8) , catrabhejabhAI khIzI, kaThArA (9) ,, pipaTalAlabhAI lakhamIcaMda, mAMDavI DosAbhAI pAnAcaMda, kArobArInA satya vikamazIbhAI rAghavajI, , zivajIbhAI DesA, , jagajIvanabhAI mUlajI, bhuja rAyazIbhAI hIrAcaMda, aMjAra lavajIbhAI goradhana, (16) , maganalAla galAlacaMda, muMdrA jasarAjabhAI sAkaracaMda, che jAdavajIbhAI zAmajI, tuMbaDI , nAnajIbhAI ladhA, nAnI khAkhara che, lakhamazIbhAI gelA, navAvAsa , meghajIbhAI sejapAra, lAyA , kalyANajIbhAI dhanajI, kaDAya devarAjabhAI zAmajI, keTaDI mahAdevapurI , DuMgarazIbhAI ANaMdajI, merAu , kalyANajIbhAI mAvajI, bIdaDA e premajIbhAI bhejala, (27). , valabhajI TekarazI, khAkhara moTI 28) , ravajIbhAI gelAbhAI navAvAsa (29) , narapatabhAI nemIdAsa, bhujapura (30) e vIrajIbhAI DAyA, samAgAgA ema lAge che ke vi. saM. 2001 nI sAlamAM ghaDela baMdhAraNa mujaba ATheka varSa sudhI bhejanAlayane kArobAra calAvyA pachI emAM keTalAka jarUrI sudhArA-vadhArA karavAmAM AvyA hatA joIe. A sudhArA-vadhArA judA judA prakAranA sabhAsadonA lavAjamanA pheraphArarUpe tathA kAryavAhaka kamITInA sabhyonI saMkhyAmAM karavAmAM Avela ghaTADArUpe karavAmAM AvyA hatA, ema pahelA dasa varSanA riporTane aMte ApelI mAhitI uparathI jANavA maLe che, je A pramANe che- 1. peTrana (arabI) tarIkenuM lavAjama rU. 2001). 2, vAIsa peTrana (upamurabbI) tarIkenuM lavAjama rU. 1001). (26) Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 3. sahAyaka sabhya tarIkenu' lavAjama rU. 401). 4. AjIvana sabhya tarIkenu' lavAjama rU. 201). 5. sAmAnya sabhAsada tarIkenuM lavAjama rU. 101). A vigatA uparathI joi zakAya che ke adhAraNanI zarUAtamAM lavAjamanI rakama kacchanA te vakhatanA calaNI nANA kArImAM darzAvavAmAM AvI hatI, te ahI. kArInA khale rUpiyAmAM darzAvavAmAM AvI che. vaLI A sasthAnA vi. sa'0 2011thI 2020 sudhInA hisAbe rajU karatA bIjA ripeA uparathI jANavA maLe che ke, AgaLa jatAM kayAreka, rU. 101) nA sAmAnya sabhAsada banAvavAnI jogavAI baMdha karavAmAM AvI hatI. bhAjanAlayanA pahelA dasa varSanA ripoTane aMte Apela mAhitI uparathI jANI zakAya che ke, vi. saM 2008 thI kAryavAhaka kamITI 30nA badale 12 sabhyAnI racavAmAM AvatI hatI. temanAM nAma A pramANe che-- (1) zeThazrI mAttIlAlabhAI geApALajI, (2) vIkamasIbhAI rAgavajI, (3) mULaca'dabhAI rAyazI, ANu'dajIbhAI devazI, vIzanajIbhAI vIkamazI, "" 27 (5) (6) "" (7) ,, (<),, (9) premajIbhAI bheAjala, (10) ravajIbhAI TAkarazI, (11) mAhanalAlabhAI pApaTalAla, (12) bhavAnajIbhAI hIrAcaMda, 19 ES "" 29 zna AzubhAI punazI, khImajIbhAI velajI, zAmajIbhAI bhavAnajI, 39 (1) zrI mAtIlAla geApALajI zAha, (R) (3) devapura gAdharA tu khaDI mIDA mATI khAkhara mAMDavI * bhuja "" kA vAhaka kamITInA 12 sabhyAnI A yAdInI nIce saMsthAnA TrasTIonI AkhatamAM noMdha karI che ke " vadhu mAna kalyANujInI peDhI mAraphata teozrInA TrasTADa uparanA TrasTI. 77 bhuja mAMDavI aMjAra zrI bhadrezvara- vasaI mahAtItha bhujapura ajAra dharamazI devaca'da zAhe, "" " mUlacaMda rAyazI vArA, pramukha upapramukha matrI "" kArAmArInA sabhya pramukha upapramukha matro 22 A pachI sasthAnA vi sa'0 2011 thI 2020 sudhInA hisAbeAvALA khIjA riporTamAM vi. sa0 2021thI je khAra sagRhasthA kAryavAhaka kamITInA sabhyA hatA, temanAM nAma A masANe che "" "" "" "" "" bhuja mAMDavI ajAra Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrI DumarA vahIvaTa ane sagavaDe (4) zrI hIrAlAla premacaMda saMghavI, aMjAra (5) , hIrAlAla sAkaracaMda bhulANI, satya mAMDavI (6) , mohanalAla popaTalAla zAha, (7) bAbulAla jAdavajI zAha, bhuja (8) , ANaMdajI devazI zAha, bhujapura (9) , kalyANajI mAvajI paTela, bIdaDA (10) devajI cAMpazI zAha, merAu (11) , khImajI jIvarAja zAha, (12) , kulInakAMtabhAI nArANajI zAha, varADIA ane saMsthAne trIje riporTa, jemAM vi. saM. 2021thI 2027 sudhInA hisAbe ApavAmAM AvyA che, temAM vi.saM2024mAM racAyela kAryavAhaka samitinA bAra sabhyanAM nAma nIce mujaba ApyAM che- (1) zeThazrI motIlAlabhAI gopALajI zAha, pramukha (2) , dharamazIbhAI devacaMda zAha, - upapramukha mAMDavI (3) , mUlacaMdabhAI rAyazI verA, maMtrI aMjAra hIrAlAlabhAI premacaMda saMghavI, aMjAra valamajIbhAI otamacaMda saMghavI, sabhya mAMDavI mohanalAlabhAI pipaTalAla zAha, bAbulAlabhAI jAdavajI zAha, - bhuja kalyANajIbhAI mAvajI paTela, bIdaDA premajIbhAI karazI zAha, pharAdI ,, devajIbhAI cAMpazI zAha, merAu (11) * kulInakAMtabhAI nArANajI zAha, varADIyA (12) , mUlacaMdabhAI karamazI zAha, nAgalapura atyAre A saMsthAne vahIvaTa saMbhALI rahela kAryavAhaka samitinA bAra sanAM nAma A pramANe che - (1) zeThazrI dharamasIbhAI devacaMda zAha, pramukha mAMDavI (2) , bAbulAlabhAI jAdavajI zAha, upapramukha (3) , mUlacaMdabhAI rAyazI vorA, maMtrI aMjAra (4) , hIrAlAlabhAI premacaMda saMghavI, aMjAra (5) , metIlAlabhAI gopALajI zAha, satya bhUja 3 9 2 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha (6) zeThazrI jhumakhalAlabhAI lakSmIcaMda mahetA, sabhya mAMDavI : (7) , saMghavI valabhajIbhAI otamacaMda saMghavI, mAMDavI (8) cha kalyANajIbhAI mAvajI zAha, bIdaDA ) >> kulInakAntabhAI nArANajI zAha, varADIA (10) , mUlacaMdabhAI karamasI zAha, mAMDavI (11) ) nAnAlAlabhAI motIcaMda saMghavI, * muMdrA (12) , khImajIbhAI catrabhuja zAha, koThArA zarUAtanAM makAna-vi. saM. 2001nI sAlamAM bhejanAlaya zarU karavAno nirNaya karavAmAM Avyo te vakhate te, e mATenuM keI svataMtra makAna taiyAra na hatuM eTale, enI zarUAta beMtAlIvAlI dharmazALAmAM karavAmAM AvI hatI. tyAM deDheka varSa sudhI bhojanAlaya cAlu rAkhyA pachI e mAMDavIvAlI dharmazALAmAM pheravavAmAM AvyuM. tyAM e sADAsAta varSa sudhI cAlu rahyuM. A rIte 9 varSa (vi. saM. 2001 thI 2009nI sAla) sudhI te, jema tema karIne, A be dharmazALAomAM bhejanAlaya cAlu rAkhavAmAM AvyuM, paNa jema jema vakhata vItato gayo tema tema bhojanAlayane lAbha lenArAonI saMkhyAmAM vadhAro thato gayo, eTale saMsthAnA saMcAlakone lAgyuM ke bhejanAlayane mATe badhI sagavaDavALuM, vizALa ane svataMtra makAna heya e jarUrI che. bhejanAlayanuM svataMtra ane suMdara makAna--bhojanAlayanI zarUAta karavAmAM AvI te arasAmAM ja saMsthAnuM makAna bAMdhavA mATe, bhujapura nivAsI zrI ravajIbhAI gozara bhedA taraphathI zrI devajIbhAI TokarazIe, ekatrIsa hajAra kerI (Azare dasa hajAra rUpiyA) ApavAnuM vacana ApyuM hatuM. paNa ATalI rakamathI bhojanAlayanI jarUriyAtane pahoMcI vaLe evuM makAna, e vakhatamAM pravartatI moMghavArI pramANe, banI zake ema na lAgyuM. samaya jatAM A dAtAe A rakama paMdara hajAra karI ApI; paNa sarakhuM makAna banAvavAnA kharcano aMdAja pistAlIsa hajAra jeTalo Avya; eTale saMsthAnA saMcAlakoe A mATe muMbaI jaIne phALo ugharAvavAnuM nakkI karyuM. A nirNaya mujaba, te vakhatanI kAryavAhaka kamITInA bane vagadAra ane bhAvanAzIla maMtrIo prajJAcakSu paMDita zrI ANaMdajIbhAIdevazI bhujapuravALA ane zrI mULacaMda rAyazI vorA aMjAravALAe, muMbaI pahoMcIne ane khUba prayatna karIne, bhejanAlaya ma Te (vi. saM. 2009nI sAlanA arasAmAM) sATha hajAra rUpiyA jevuM mAtabara phaMDa ekatra karyuM. emAMthI aradhI eTale trIsa hajAra rUpiyA jeTalI rakama atyAra sudhI bhojanazALA calAvavAmAM thayela nukasAnIne bharapAI karavA mATe ApavAnuM ane bAkInA trIsa hajAra rUpiyA makAnamAM kharcavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. dAtAe Apela paMdara hajAra ane A trIsa hajAra rUpiyA maLIne makAna mATe pistAlIsa hajAra rUpiyAnI pUrepUrI jegavAI thaI gaI hatI. ane A daramyAna zeTha vardhamAna kalyANajInI peDhIe A makAna mATe kAsaranI 100' x 100 phUTa lAMbI paheLI (arthAt dasa hajAra corasa phUTa jeTalI) vizALa jamIna paNa bheTa ApI hatI. eTale pachI bhejanAlayanuM sataMtra, vizALa ane badhI Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahI thatu ane sagavaDo jAtanI sagavaDAvALuM navu makAna caNAvavAmAM have kazI ja muzkelI na hatI. tarata ja makAnanuM AMdhakAma zarU karavAmAM AvyuM, ane jhaDapathI ene pUru' karAvIne, vi. sa0 2010 nI sAlathI, leAjanAlaya A navA havA-ujAsavALA ane eka Adaza bhAjanAlaya mATe jarUrI DhAya evI, badhA prakAranI vyavasthA dharAvatA makAnamAM, zarU paNa karI devAmAM AvyuM. [ citra naM. 58, 59 ] lAjanAlayanI saphaLatA--bhAjanAlayanA AtmA che svASTi ane sAttvika khArAka; ane enuM gaurava vadhe che leAjanAlayanI vyavasthA sAcavanAra pagAradAra karmAMcArI varganA namratA ane vivekabharyAM vANI ane vanathI. sasthAnA suMdara sacAlana mATe avAranavAra dhyAna rAkhIne jarUrI niNu cA karanAra bheAjanAlayanI kArya vAhaka kamITInA sabhyAnI kAmagIrI, uttama prakAranI bhAjana sAmagrI ane sasthAne peAtAnI mAnIne enI dareka prakAranI kAryavAhI ullAsathI pUrI karanAra pagAradAra karmacArI vagathI ja bhAjanAlayanI vyavasthA dIpI UThe che ane namUnArUpa gaNAya che. bhAjanAlayanI kAryavAhIne yaza ane saphaLatA apAvanAra A traNe prakAranI vizeSatA bhadrezvara tIthamAMnA zrI vardhamAna jaina leAjanAlayamAM jovA maLe che. A leAjanAlayanA lAbha lenAra yAtrikAe e joyuM haze ke bheAjanAlayamAM kAma karatA bhAI e, jANe pAtAnA svajanAne jamADatA DAya evA bhAva, hAMza ane mIThA AgrahathI jamADe che. A rIte ahI. hetabharI sahadhamI bhaktinuM eka AhlAdakArI dRzya ane kacchanI dharatInI mahemAnagatInI bhAvanA jovA maLe che. sahadhamI bhaktine mATe A bheAjanAlayamAM je geAThavaNa rAkhavAmAM Avela che, tenI vigatA sasthAnA trIjA ripeTa mAM bahu ja saMkSepamAM ApavAmAM AvI che. A vigatA A pramANe che. yAtrALuonI e TAIma vinA lavAjama svAmIbhakti karavAmAM Ave che. 66 193 " caMdanamALAnA arjumanA tapa karanAra tapasvIonA pAraNAnI suMdara vyavasthA. " zrI bhagavAna mahAvIrasvAmI nirvANa kalyANaka ( divALI ) nimitte chaThThu karanAra tapasvInA pAraNAnI su'dara vyavasthA. ,, " varasItapa karanAra tapasvIenI badhI ja suvidhAo. 66 Ayakhila karanAra bhAgyazALIAne AyakhilanI sa pUrNa vyavasyA.' " 6. vi. sa'* 2001mAM ghaDavAmAM Avela baMdhAraNamAM sUcavavAmAM AvyuM che ke, phAgaNu suH 1 thI 8 sudhI raseADAM baMdha raheze. " ema lAge che ke dareka phAgaNu mAsamAM traNa divasa (phrAgaNa sude 3 thI 5 ) sudhI tIrthAMmAM dhvajArApaNu maheAtsava nimitte bharAtA yAtrA-meLA vakhate, ane enI AsapAsanA visA daramyAna, yAtrALuonI sa'khyA ghaNI vadhI jatI heAvAthI ane bhojanAlayanI sagavaDa maryAdita heAvAthI, e vakhate badhAne jamADavAnI sagavaDa karavAnuM muzkela lAgyuM haze; ane tethI Ave| niyama karavA paDayo haze. paNu vakhata jatAM A niyama rada karavAmAM AvyA. ane have tA yAtrA-meLA vakhate paNa bhAjanAlaya cAlu rAkhavAmAM Ave che. kacchamAMthI tema ja anya sthAnAmAMthI zrI bhadrezvara tImAM paheAMcavA mATe vAhaneAnI ghaNI sagavaDA thavAthI e tIrthanI yAtrAe kacchanAM tathA anya sthAnonAM yAtriko bAre mAsa sArI saMkhyAmAM AvatAM hovAne kAraNe hoya ke Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ drezvara-vasaI mahAtItha leAkacAhanA--A bheAjanAlaya zarU karavAmAM Avyu te pachInA ATha-nava varSa daramyAna saMsthAne, bheAjanAlaya calAvavAmAM, trIseka hajAra rUpiyA jeTaluM nukasAna bhAgavavu' paDayu' hatuM. paNa pachI, sa`sthAnA sa`teASakAraka kArebArane lIdhe, sasthAe evI leAkacAhanA meLavI che ke, khadhI khAdya vastuonI kAramI ane uttattara vadhatI jatI mAMghavArInA vakhatamAM paNu, sasthAne vi. sa'0 2021 thI 2027 sudhInA sAta varSanA hisAba jotAM ema jANavA maLe che ke, ene nukasAna bhAgavavAnA vakhata nathI Avye ane varSa Akhare kaMIka ne kAMIka vadhArA ja rahevA lAgyA che. saMsthAnA vi. sa0 2027 nA saravaiyAmAM Avaka-jAvaka khAte rUA, 8,06jI jeTalI rakama jame thayelI ane kAyamI phaMDa khAte rU. 89,1943 jeTalI sArI rakama jame thayelI che. bIjuM kaI nahI tA, chevaTe A be khAtAnA AMkaDA ja A sAMsthAe meLavelI leAkacAhanAnI sAkSIrUpa banI rahe evA che, cha 184 A tIrthasthAnamAM yAtrALuenI suvidhA sArA pramANamAM sacavAya e mATe dharmazALAo, bhAjanazALA ane khIjI judI judI jAtanI je sagavaDA karavAmAM AvI che, tenI mAhitI ahI' rajU karavAmAM AvI che. bAkI, A tInI eka vAra yAtrA karyA pachI pharI tyAM cAtrA mATe javAnuM mana thAya evI A sagavaDA kevA uttama prakAranI ane namunArUpa che, ene kharA khyAla tA, A vigate vAMcavA karatAM, A tInI yAtrA karavAthI ja AvI zake. khIjA game te kAraNe hAya, paNa yAtrA-meLAmAM AvanAra yAtrALuonI saMkhyA sArA pramANamAM ghaTI javA pAmI che. tethI A sauMkhyAmAM pahelAMnI jema vadhArA thAya evo je kaMI prayatna thaI zake ema hoya te karavA joIe. paMDita zrI ANu dajIbhAIe (vi. saM. 2011mAM ) A tI aa paricaya lakhAvI rAkhyo che, temAM (pR0 5) jaNAvyA pramANe A tIrthanA yAtrikane bhAjanAlayamAM eka divasa ( be TaMka ) vagara phIe ane te pachI cAra divasa saMsthAe nakkI karela cA` laIne--ema pAMca divasa jamADavAmAM AvatA hatA. eTale AthI vadhu divasa rAkAvA icchanAra yAtrikAe potAnA jamavAnI vyavasthA potAne ja karavI paDatI hatI; ane A mATe emane vAsaNu vagerenI sagavaDa peDhI taraphathI maLI rahetI hatI. paNa have yAtrALuo amuka divasa mATe ja bhojanAlayano lAbha laI zake eve kAI pratibaMdha nathI; eTale teo, potAnA jamavAnI judI vyavasthA karavAnI ciMtA vagara, vadhu vakhata mATe paNa A tImAM sukhapUrvaka rahI zake che 7. A bhojanazALAnuM visa'0 2030nI sAlanuM saravaiyuM jotAM emAM Avaka jAvaka khAte rU. 23,453-69 jeTalI rakama udhAravAmAM AvI che. AmAM vi. saM0 2030nI sAlamAM Avaka karatAM vadhAre kharacAyela rU. 12,862-84nA samAveza thAya che. arthAt vi. saM0 2027nA saravaiyAmAM AvakajAvaka khAte rU 8,067] nA vadhArA hato, tenA badale visa...0 2030nI sAlanA saravaiyAmAM rU. 23,453-69 udhAravAmAM AvyA che. eTale visaM0 2028 thI 2030 sudhInAM traNa varSa daramyAna bhojanazALAne 31,520-69 jeTalo Avaka karatAM kharca nA vadhArA bhogavavA paDayo che, je khAdya vastuonA khUba vadhI gayela bhAvane ane yAtrikA pAsethI levAmAM AvatA ghaNu ja vA khI paisAne AbhArI haze ema lAge che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrezvaranAM jovAlAyaka sthaLo vartamAna bhadrezvara gAma najIkanA bhUtakALamAM A ja nAmathI ane dUranA bhUtakALamAM bhadrAvatI nagarInA nAmathI keTaluM badhuM samRddha, vaibhavazALI ane vikhyAta zahera hatuM, enA saMkhyAbaMdha purAvA maLe che. ane enuM avalokana A pustakanA "bhadrAvatI nagarI" nAme pAMcamA prakaraNamAM karavAmAM AvyuM che. A nagarIne prAcInapaNuM tathA gauravanuM sUcana karatA je purAvAo maLe che, emAM jema graMthastha ule ane daMtakathAo ke anuzrutiene samAveza thAya che, tema prAcIna zilpa-sthApatyarUpe sacavAyela purAtattvIya avazeSono paNa samAveza thAya che. pahelAM (pR. 88 mAM) sUcavavAmAM AvyuM che tema, bhadrezvara-vasaInA jinamaMdiranI AsapAsanI UMcANa-nIcANavALI dharatI, jANe paTTaNa se daTTaNa" nI ukti pramANe, A nagarInA purAtana avazeSane potAnA peTALamAM samAvIne beThI hoya ema, purAtatva saMbaMdhI khodakAma tathA zepaLa mATe ghaNuM phaLadAyaka bhUmi banI rahe evI che. paNa A dharatInA khodakAmathI, tema ja enI vizeSa zodhakhoLane pariNAme, je kaMI prAcIna etihAsika sAmagrI maLI AvavAnI saMbhAvanA che, e vAtane bAjue rAkhIe tepaNa vartamAna bhadrezvara gAmanI aMdara tema ja enI AsapAsa tathA bhadrezvara vasaI tIrthanA jinamaMdiranI cAre tarapha je prAcIna-arvAcIna, nAnI moTI, saMkhyAbaMdha ImArate bhagnAvazeSarUpe ke sArI hAlatamAM atyAre UbhI che, e paNa A nagarInI kathA ukelavAmAM sahAyarUpa thaI zake evI che. A ImArate tathA purAtana avazeSa jaina, brAhmaNa tathA IslAma dharmane lagatAM tathA kacchanA rAjakIya itihAsane lagatAM paNa che. tyAre have e avazeSamAM DuMka paribhramaNa karIe. cAra bhAIbaMdhenAM smAraka - jagadgaza jema moTA zAhadAgara ane sAhasI dariyAkheDU hatA, tema potAnI Teka ane bhAIbaMdhI jALavavAmAM paNa zUrApUrA hatA. tethI emanA sAhasI, hetALa ane sevApremI jIvanane rasa cakhADatI kaMI kaMI aNulAkhI daMtakathAomAM, jagaDUzAnA bacapaNathI ja zarU thatI ane cheka sudhI nabhI rahetI, cAra bhAIbaMdhanI kathA jANe aMtarane vaza karI le evI sarasa ane AkarSaka che. A cAra bhAIbaMdha te jagaDU pite, eka vaNikaputra. bIje brAhmaNa, nAme khaMDe. trIje hato harijana-meghavALa, enuM nAma dude. ane cothe khImalI pIMjAra, jAte Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha musalamAna. judI judI nAta-jAta ane judA judA dharmanA A cAre bhAIonI hata-prItanI vArtAo-kathAo sAMbhaLatAM te jANe ema ja lAge ke ca 2-cAra LiyAMmAM eka ja jIva vasI gayo hato ! badhAya ekabIjAnA sukhe sukhI ane duHkhe duHkhI thatA, ane ekabIjAne mATe prANa ApavA taiyAra rahetA. 1 jagaDUzAe pitAnI bhAIbaMdhIne ane pitAnA bhAIba dhonAM nAmane amara banAvavA, loko dharma karIne sukhI thAya evAM, traNa devasthAne pitAnA kharace banAvyA hatAM, ane leke sadAya zItaLa ane mIThuM jaLa pIne pitAnA cethA dastane paNa yAda kare, e mATe eka moTI vAva baMdhAvI hatI. emaNe brAhmaNa mitra ce khaMDAnI yAdamAM dariyA kinAre khaMDA mahAdevanuM maMdira baMdhAvyuM hatuM. khImalI pIMjArAnA smaraNa nimitte eka masjida caNAvI hatI. potAnI smRti mATe bhadrezvara-vasaI tIrthane jIrNoddhAra karAvyo hato. ane meghavALa komanA mitra dudAnI smRti mATe jabarI vAva baMdhAvI hatI. ane, lokajIbhe ramatI kathA te ema paNa kahI jAya che ke, jagaDuzAe pitAnA bhalA mATe jinamaMdiramAM jeTaluM dhana vAparyuM hatuM, enA karatAM pitAnA harijana dasta dudAnA kalyANa mATe baMdhAvela vAvamAM, bhale nAma pUratuM paNa kaMIka vadhAre nANuM kharacyuM hatuM ! A te eka daMtakathA ja che, eTale enA sAcA-kheTApaNAnI parIkSAmAM UtaravAnuM na hoya. paNa A cAre smArako atyAre paNa mojUda che. ane e smArakonI AsapAsa racAcelI, vahetI thayelI ane atyAra sudhI lokajIbhe sacavAI rahelI daMtakathA jagaDuzAnA udAtta, udAra ane umadA vyaktitvanuM AphlAdakArI darzana karAvI jAya che, emAM zaka nathI. - jinamaMdira sivAyanAM bAkInAM traNe sthApatyono paricaya AgaLa upara ApavAmAM Avyo che. jagaDuzAnI traNa mahelAte-bhadrezvara nagaranI jAhojalAlImAM, vikramanI tema caudamI sadImAM, jagaDuzAno phALo ghaNo moTo hato ane emanI saMpattinI, sAhyabInI, lekopakAranI, zUrAtananI tathA dharmakaraNInI aneka vAte graMthomAM tema ja lakakathAomAM sArA pramANamAM sacavAI rahI che. eTale jagatapitAnuM biruda meLavanAra e nararatnanI e nagaramAM kevI kevI havelIo ane vepAra mATenI ImArato banI haze, enI have te kalpanA ja karavAnI rahe che. A badhI ImAratamAMthI atyAre bhadrezvaramAM jagaDuzAna mahela, jagaDuzAna bhaMDAra ane jagaDuzAnI 1. A cAre bhAIbaMdhanI kalpanAraNya kathA khUba AkarSaka zailImAM "jagatazAha" nAme navalakathAmAM ApavAmAM AvI che. A navalakathA jagaDazAnA jIvanane kendramAM rAkhIne racavAmAM AvI che. enA lekhaka che. gujarAtanA lokapriya ane siddhaharata navala-lekhaka sva. zrI guNavaMtarAya AcArya. A pustaka amadAvAdanA zrI jIvana-maNi sadvAcanamALA TrasTa taraphathI prakAzita thayuM che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrezvaranAM jovAlAyaka sthaLe 187 beThaka-e nAmathI jANItI traNa ImArato mojUda hevAnuM kahevAya che. 2 ane chatAM atyAre jagaDuzAne mahela ane jagaDUzAnI beThaka-e be ImArata ja batAvavAmAM Ave che, ane jagaDUzAnA bhaMDAra tarIke kaI ImArata batAvavAmAM AvatI nathI. A banneno paricaya paNa A prakaraNamAM AgaLa upara ApavAmAM AvyuM che. tyAre have bhadrezvara gAma ane bhadrezvara-vasaI jaina tIrthanI AsapAsa Avela prAcIna, etihAsika ane bIjA sthAnono paricaya karIe. zarUAta cokhaMDA mahAdeva nAmathI jANItA devasthAnathI karIzuM. cokhaMDA mahAdeva-A sthAna bhadrezvarathI gADA raste deheka mAIla jeTale dUra, dariyA tarapha AveluM che. ahIMthI dariye ekAda mAIla jeTale dUra che. nAnI TekarI upara mahAdevanuM maMdira che, ane sAthe nAnI dharmazALA paNa che. zAMta-ekAMta sthAnamAM AveluM hovAthI A maMdira cittamAM vizeSa prasannatA prasarAve che, ane yAtrikane aMtarmukha thavA prere che. maMdira kyAre baMdhAyuM haze eno khyAla ApI zake evo koI lekha tyAM nathI. tathA maMdiranA pUjArI jJAnagarajI sAthe vAta karatAM paNa A aMge koI mAhitI maLI zakI nathI. paNa maMdirano dekhAva jotAM e jUnuM haze ema lAge che. [citra naM 60] A sthAnanuM nAma cokhaMDA kema paDayuM te mATe ema kahevAya che ke, A sthAnanI cAre tarapha dariye hatuM, tethI e khaMDA kahevAyuM. jagaDUzAnA cAra bhAIbaMdhanI kathAne sAcI mAnIe te, pitAnA brAhmaNa mitra cokhaMDAnI yAdamAM jagaDUzAe eka zivamaMdira A sthAnamAM caNAvyuM hatuM, tethI e khaMDAnA nAmathI prasiddha thayuM. mAMDavInI pratamAM (pR. 5) jAma rAvaLe, kacchane tyAga karatI vakhate, bhadrezvaranA jinamaMdirane bAra gAma bheTa ApyAM enAM nAma noMdhelAM che. emAM cokhaMDAnuM paNa nAma che. (juo, A pustakanuM pR0 136). yAtrikonI jema purAtatvanA abhyAsIone mATe paNa A sthAna darzanIya che. ane, A maMdiranA eka oTalAmAM caNI levAmAM Avela eka zilAlekhanA kAraNe te, A sthAna ItihAsa ane purAtattvanA zodhako mATe vizeSa abhyAsanI sAmagrI pUrI pADe che. ATha karatAM paNa vadhu varSa jUne, visaM. 1195nI sAlane, A zilAlekha gUrjarapati mahArAjA jayasiMha siddharAjane che, ane bIjA keI sthAnamAMthI lAvIne ahIM mUkavAmAM Avyo che. 2. " " jagaDuzAhanI havelI', "jagaDUzAhanI beThaka" ane "jagaDUne bhaMDAra ' A traNa nAme oLakhAtA vizALa khaMDere khAsa jovA jevA che." -zrI karacha giranAranI mahAyAtrA, pR0 123. 3. "A (bhadrezvaranA) derAsaranI pUrve dudAzAnuM zivAlaya hatuM ema tene eka ghummaTa kAyama che tethI samajAya che....A zilAlekha dudI vALA devAmAMthI ahIM (khaMDa mahAdevamAM) lAvAnuM kahevAyuM." -karachanuM saMskRtidarzana, pU93 tathA 94, Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha lAMbI lAMbI cha lITIone A zilAlekha kaMIka adhura hoya ema ene ukelatAM lAge che. lekha vAMcI zakAya e e che (juo citra naM. 53). A lekha saMbaMdhI keTalIka vicAraNA A pustakanA "zilAlekhe" nAme AThamA prakaraNamAM karavAmAM AvI che (jue, pR. 159). eka kuMDane ullekha-zrI maNilAla nyAlacaMda zAhe "jagaDUzAha athavA jagatane pAlanahAra" nAme eka navalakathA lakhI che. A navalakathA 51 varSa pahelAM, visaM. 1982nI sAlamAM, bhAvanagaranI jaina sastI vAcanamALA taraphathI, pragaTa thaI hatI. emAM bhadrezvaranA varNanamAM (pR. 38) lakhyuM che ke "gAmanI pazcime sAkarI nadI che. eka jUne kuMDa tyAM hate te lagabhaga se varSa upara vaparAtuM hatuM, paNa pAchaLathI nadImAM daTAI gayo hoya ema lAge che." A pustakamAM sacavAyela A kuMDa saMbaMdhI ulekha uparathI vi. saM. 1688nI eka ghaTanAnuM smaraNa thaI Ave che, je A pramANe che- zrI amarasAgarasUriviracita "vardhamAnapariTivara" (pR. 129, sarga 9, loka 5)mAM ullekha maLe che ke - trilakSamudAvyayatastato'sau tadagmisaMskArasubhUmikAyAm / cakAra pApI varavAriramyAM suzileramyAM nikaTe puro'syaaH|| (pachI te pavasiMha zAhe, te vardhamAna zAhanA agnisaMkAranI jamIna upara traNa lAkha mudrAnA kharcathI, uttama kArIgarIvALI ane suMdara (mIThA) jaLathI zobhatI eka vAva A zaheranI (bhadrAvatInI) najIkamAM baMdhAvI.) A ulekhamAM jaNAvyA mujaba, vardhamAna zAhanA agnisaMskAranA sthAna upara emanA nAnA bhAI paddhasiMha zAhe, traNa lAkhanA kharce, uttama kArIgarIvALI vAva baMdhAvI hatI. e vAva atyAre kyAMya jovAmAM AvatI nathI. te uparanA pustakamAM doDhase eka varSa pahelAM sAkarI nadInI pAse eka kuMDa hovAne ullekha joIne, sahajapaNe savAla thAya che ke, zuM A kuMDanA sthAne A vAva te nahIM hoya? kuMDa ane vAva vacce taphAvata te jANItA che, chatAM A vAta vicAravA jevI ane kyAreka zodha karavA jevI lAgavAthI ahIM ene ATale nirdeza karyo che. mahela ke majida?-mAMDavI-gAMdhIdhAmanA ghorI mArgathI bhadrezvaranA aMdaranA mArge vaLIe eTale DAbI bAju koI AlIzAna bhavana ImAratanA avazeSa najare paDe che. A ImAratanA moTA moTA zilApaTTo ane saMkhyAbaMdha jADA ane lAMbA thAMbhalA ApaNuM dhyAna anAyAse ja kheMce che. prathama daSTie ja ema lAge che ke, bhUtakALanI kaI bhavya ane Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 bhadrezvaranAM jovAlAyaka sthaLe vizALa imAratanA A bhagna avazeSa che--jANe ke e avaze enA ujajavaLa atItanI gavAhI pUre che. A ImAratane moTA bhAganA lake "jagaDUzAnA mahela"nA nAme oLakhAve che, te keTalAka purAtattvoe ene "seLathI masijada" tarIke oLakhAvI che. AmAM sAcuM zuM hoI zake, e nizcita rUpe bhale kahI na zakIe, chatAM A vista ImAratane AkAra-prakAra jotAM amane ene masijada karatAM mahela mAnavAnuM vadhAre munAsika lAge che. ane, je ene mahela mAnIe ane jagaDUzAnA prAsAda-mahelanA nAme oLakhAvIe te, ethI bhadrezvaramAM jagaDUzAnA mahelanA avaze hevAnI lekamAnyatAnuM paNa samarthana thAya che. [citra naM 61] je purAtattvoe A ImAratane "seLathaMbhI marijada" tarIke oLakhAvI che, teoe ene "seLa thAMbhalAnI masjida" tarIke zA mATe ullekha karyo haze. e sahaja savAla thAya che; kAraNa ke atyAre paNa A ImAratanA seLa nahIM paNa enA karatAM traNa-cAragaNA thAMbhalA te mejUda che-ame pite ja pa6 jeTalA thAMbhalA te gayA hatA. A ImAratane tyAMnA leke "sethaMbhI " ImArata tarIke paNa oLakhAve che. A ImAratanA atyAre paNa TakI rahelA thAMbhalAonI saMkhyA jotAM enI "sathaMbhI" tarIkenI pichAna sAcI lAge che-kyAreka ene ekaso jeTalA thAMbhalA hevAnI zakyatA atyAre paNa dekhAya che. vaLI, A ImAratamAM masijadanA AkAra jevuM paNa kaMI dekhAtuM nathI. A ImAratanI pAse arabI (phUphI) akSaravALA kabara uparanA paththara jevA be paththaro paDayA che, paNa te A ImAratanA nahIM paNa bIjI koI ImAratanA che ema cokhkhuM dekhAya che. eTale, ekaMdara jatAM, A vizALa ImAratane jagaDuzAne mahela mAnavI ja ThIka lAge che. khImalI majida-jagaDUzAnA mahelathI bhadrezvara gAmanI dizAmAM jarAka ja AgaLa vadhIe eTale jagaDuzA vagere cAra bhAIbaMdhamAMnA eka bhAIbaMdha, khImalI pIMjArAnI yAda ApatI khImalI masjida Ave che--jANe ke jagaDUzAe pitAnA A dilejAna dostanI yAdane pitAnA mahelanI najIkamAM ja kAyama karI na hoya! jagaDuzAe pote ja A khImalI 4. zrI bhadrezvara tIrthanI peDhImAM paTAvALA tarIke kAma karatA, bhaddI zAkhAnA rajapUta darabAra, zrI vAlajIbhAI jakhubhAI uphe zrI bAbubhAIe amane kahyuM hatuM ke, ame jyAre nizALamAM bhANutA hatA tyAre ame A makAnane " thALathaMbhI "nA nAme oLakhatA hatA. ThIka ThIka pUchaparacha karavA chatAM " thALa" zabdano artha ame jANI zakayA nathI. " thALa" ke "ghara" zabdano artha "ghaNuM" thatuM hoya te, "theLathaMbhI" prayogane artha " dhaNa thAMbhalAvALuM makAna " e thaI zake; paNa A zabdane Ave ke I artha thato hovAnuM mArI jANamAM AvyuM nathI. " sAthaMbhI "-se thAMbhalAvALI-imArata samaya jatAM "soLathaMbhI"nA nAme ane te pachI e nAma lokajIbhe apabhraSTa thaIne "thaLathaMbhI "nA nAme te nahIM' eLakhAvA lAgI hAya, evI zaMkA ke kalpanA A makAnane jotAM svAbhAvika rIte ja thaI Ave che, Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha majida karAvI hatI, e vAtane purA khuda zrI jagaDUcarita"nA eka leka uparathI ja maLI rahe che, eTale pachI A ImAratanI citihAsikatA aMge leza paNa zaMkAne avakAza rahetuM nathI. A pleka A pramANe che masAtiM kArayAmAsa pImalIsaMhitAmasau / aary -4mIkAttA rAhu (sarga 6, zloka 64) (pote myuccha loko pAsethI (paNa) lamI upArjana karelI hovAthI eNe (jagaDUzAe) bhadrezvara nagaramAM pI(khI)malI nAmanI masIda karAvI.) [ citra naM 62] A masIdanuM nAma khImalI masIda zA mATe rAkhyuM haze, e savAlano javAba cAra bhAIbaMdhanI daMtakathAmAMthI maLI rahe che ke, jagaDUzanA eka bhAIbaMdhanuM nAma khImalI hatuM, tethI jagaDuzAe A masInI sAthe enuM nAma joDyuM hatuM. lAlazA bAjha pIrane kube-A majidathI thoDe dUra eka pIranI daragAha che, je lAlazA bAjha pIranA kUbA tarIke oLakhAya che [ citra naM 63]. A pIranI kathA mAMDavInI pratamAM (pR. 1, 2) neMdhAyelI che, je A pramANe che - tehane (kanaka cAvaDAne) dIkare akaDa cAvaDe zivadharamI thayo. teNe zivanAM maMdira ghaNAM kIdhA. nita masalamAna 1 mArate. te upare pAtazAhI lakara ghaNAM AvyAM te lazkaramAM saida lAlazA IlamI hatA, te rAjAne mAravAnuM bIDuM grahI akAza mAragethI AvatuM hatuM. rAja pote paNa IlamI. teNe AgaLathI khADa khaNavI upara jAjama bIchANu banAvI rAkhyAM hatAM. hajAra mANasane dhUDanI phaTU bharI UbhA rAkhyA, kahI rAkhyuM che tene je, ghoDethI khADAmAM paDaze, te ja vakhate dhUDathI dATI mUkaje tema ja kIdhuM. tihAM hamaNAM te ThekANe lAlazAne phUbo kahevAya che, pUjAya che." lAlazA bAjha pIranA kUbAnI utpattinI A pramANe kathA lakhyA pachI mAMDavInI pratamAM (pR. 2) vizeSamAM kahevAmAM AvyuM che ke tiyAra pachI eka phakIra bena-bhAI sAdarI upara besI AkAza mArgo uDI AvyA. tehana e rAjAne cha. tarakANe bhavati. teNe ghaNI marata karAvI, tene pAra nahIM. ghoravADA che." lAlazA bAjha pIranI daragAhanI utpattinI kathA mAMDavInI prata sivAya bIje kyAMyathI maLI zake ema hoya te enI tapAsa karavI joIe. paMjarA pIra-A daragAhathI thoDe dUra jaIe, eTale eka vaMDI vALelI kaMIka vizALa jagyA Ave che. emAM pAMca pIranI daragAha che. A daragAha pAMca bhAIonI che, ane lokomAM enI mAnatA ghaNI che. A pAMca bhAIonI eka bahena hatI, e hAjIANI mAnA nAme prakhyAta che. A hAjIANI mAnuM maMdira bhadresara gAmanA lasara taLAvanI vacce che, Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bazvaranAM vAlAyaka sthaLe khaMDita devI-paMjarA pIranI jagyAthI AgaLa jaIe eTale nAnA sarakhA maMdira jevI eka moTI derI Ave che. A derI bilakula khaMDita hAlatamAM UbhI che ane enI aMdara mUrti ke liMga kazuM ja nathI. derIne dekhAva enI prAcInatAnI sAkSI pUrata hovAthI purAtattavanA abhyAsIone mATe A sthAna rasa utpanna kare ane abhyAsanI sAmagrI pUrI pADe evuM che. taLAva ane enI AsapAsa-zrI jagaDUcaritamAMnA (sarga 6, zloka 47) ullekha pramANe bhadrezvaranA taLAva sAthe mahArAjA kumArapALa ane mahArAjA mULarAja-e bane selaMkI gUrjarapationAM nAma joDAyelAM che. A taLAvanuM khedakAma jagaDuzAe karAvyuM hatuM. atyAranuM bhadresara gAmanuM phelasara taLAva e ja A taLAva hatuM ema mAnIe te e AThaso varSa jeTaluM jUnuM gaNAya. taLAvanI vacce "lAkhoTa " nAmanuM eka pharavAnuM sthAna che. taLAvanI madhyamAM traNa kaThAnI vAva che. taLAvanI pALa upara satIo ane zUrAonA ghaNuM pALiyA che. A pALiyAomAM keTalAka upara saMvata 1319 aMka jovAmAM Ave che. taLAvanA eka kinArAnI bAjumAM jAgelaranuM maMdira che, ane bIjA kinArAnI pALathI jarA AgaLa, eka oTalA upara, taLAva baMdhAvanAra khejA dharamazIbhAInuM moTA kadanuM bAvaluM che. upara dhelI vAtanA AdhAre ema mAnavuM joIe ke, kadAca zrI dharamazIbhAIe A taLAva navesarathI baMdhAvyuM nahIM hoya, paNa jUnA taLAvane nave avatAra ma hoya, e rIte ene uddhAra karAvyo haze. gAmanI aMdaranAM keTalAMka sthAne-gAmanI aMdara, darabArI nizALanI pAse AvelI, AzAba pIranI kabara, enI asAdhAraNa laMbAIne kAraNe, ApaNuM vizeSa dhyAna kheMce che, ane manamAM kutUhala paNa jagAve che. A kabaranI laMbAI Azare pacAsa phUTa jeTalI che. A kabara ATalI lAMbI zA kAraNe banAvI haze, enI kathA jANavA mATe ame keTalIka pUchaparacha karI hatI, paNa kazI vAta jANavA na maLI. vaLI, ahIMnI ATalI lAMbI kabarane joIne bIjA koI gAmamAM AvI lAMbI kabara haze ke kema e jANuvAnI paNa IcchA sahaja paNe thaI Ave che. gAmanI aMdara zrImatI purabAI kAnajI rAjagoranA nAmanI hAIskUla, dariyAthAna nAmanuM luvANA komanuM dharmasthAna, raNachoDajInuM maMdira, gAmanA AthamaNA nAke luvANa kemanuM meralI maMdira ane enI najIkamAM AzAba pIranI daragAha che. taLAvanA kinArA upara AzApurI mAtAnuM maMdira che. A maMdira khaMDita avazeSa jevuM ane purAtatvanA abhyAsIonuM vizeSa dhyAna dore evuM che. AnA eka thAMbhalA upara kotaravAmAM Avela vi. saM. 1158 nI sAla uparathI lAge che ke, A maMdira piNA navase varSa jeTaluM purAtane te che ja, A maMdiranI kathA evI che ke, pahelAM A maMdiramAM bhadrakALI Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrI bhadrezvara vasaI mahAtIya mAtAnI mUrti padharAvelI hatI, paNa vi. sa0 862mAM ( membe gejheTiyara, velyuma 5, 0 211) ajAra zaheranI sthApanA thaI tyAre, bhadrakALI mAtAnI mUrtine aMjAramAM laI javAmAM AvI ane ene sthAne AzApurA mAtAnI mUrti padharAvavAmAM AvI ( kacchanuM sa'skRtiH'na, pR0 90). AzApurA mAtAnA maMdiranI jagyAmAM mahAdeva-zaMkara, hanumAnajI vagerenAM paN dirA che. AzApurA mAtAnA maMdiravALA kaMpAunDamAM ja eka moTA jUnA kuMDa che, je pAMDava kuMDanA nAme oLakhAya che. [ citra naM064] A kuMDamAM pANI sArA pramANamAM rahe che, eTale bhadrezvara tIrthanI yAtrAe AvatAM yAtrikAne pUratA pramANamAM pANI maLI rahe, e mATe tIrthanI peDhIe A kuMDa kharIdI laIne tyAM veTaravarkasa UbhuM karyu. che. ane vi. saM 2029 nA divALInA parvathI e cAlu paNa karI devAmAM Avyu che. Ane lIdhe tIne cAvIse kalAka pANI maLavA uparAMta bhadresara gAmane paNa pANI maLI rahe che. AzApurA mAtAnI bAjumAM bhavAnI mAtAnuM madira che, ane enI pAsenI eka khArI phUlasara taLAvamAM paDe. bhadresara gAmanA UgamaNA nAkA pAse zaMkaranI be derIo che. A rIte zrI bhadrezvara-vasaI jaina tInI dakSiNa dizAmAM Avela cAkhaDA mahAdevanA maMdiranu' tathA pazcima dizAmAM Avela bhadresara gAmanI bahAranAM tathA aMdaranAM jUnAM jovAlAyaka sthaLAnu avaleAkana-vana pUru* thayuM. have tInI uttara tathA pUrva dizAmAM Avela sthAnenuM paribhramaNa karIe. bharUDiyA gAmatInI uttara dizAmAM, tIthI eeka mAIlanI dUrI para, bharUDiyA nAmanuM gAma che. A gAma ujjaDa thaI gayu che. A gAmamAM mahAdevanI e jUnI derIe che, ane gAmanA pa!daramAM vahetI nadInA kinAre eka marada pIraneA ATaleA che. e nadInuM vaheNa tyAM khAre mAsa cAlu rahe che. maMdiranI pUjA-sevA je pUjArI saMbhALe che, enuM nAma vAsudeva che. ( ame jAte A sthAna jovA jaI zakayA na hatA, paNa bhadrezvaratInA paTAvALA darakhAra zrI bAbubhAI pAsethI A mAhitI amane maLI hatI; ane te ahI nAMdhI che. ) bhUtezvaranuM madira--bhadrezvara tIrthanI AsapAsanA vizALa ceAgAnanA uttara taraphanA daravAjAthI gheADeka ja dUra, khetarAu jamInamAM, eka maMdira AveluM che. maMdira kaMIka jINu che ane emAM zivaliMga tathA pAvatIjInI mUrti dharAvela che. A maMdira bhUtezvaranA maMdiranA nAme oLakhaya che. gharabArI pUjArIe sAta peDhIthI A maMdiranu` pUjArI pada bhAgave che. ame A sthAna jevA gayA tyAre (tA0 16-6-1974nA roja) je pUjArI A maMdiranI pUjA-sevA karatA hatA emanuM nAma jerAmagara budhagara hatuM. A pUjArIjI Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhalezvaranAM jovAlAyaka sthaLe pAsethI amane ema paNa jANavA maLyuM ke gharabArI pUjArIonI emanI sAta peDhIo pahelAM phakkaDa bAvAonI sAta peDhIoe A maMdiranA pUjArI tarIkenI javAbadArI saMbhALI hatI. maMdiranA banAvanAra zrI rAmadAsa luhANa hatA. maMdiranA upalA majale zikharamAM paNa zivaliMga padharAvela che. maMdiranI DAbI bAju sAta phakkaDa bAvAonI ane sAta gharabArIonI samAdhi che; ane maMdiramAM eka bhoMyaruM paNa che, je enI sAme, thoDe dUra Avela DheDhANa vAvamAM nIkaLe che, ema amane kahevAmAM AvyuM hatuM. heThANuM taLAva ane vAva-A bhUtezvaranA maMdirathI thoDe dUra eka nAnuM taLAva banela che. A taLAva te keTalAMka varSa jUnuM haze ema lAge che, paNa emAM e ja nAmanI (DheDhANa nAmanI) traNa koThAnI vAva AvelI che, te te 91 varSa pahelAM-vi. saM. 1942mAM-ja banelI che, ane enA banAvanAra tarIke "Thakakara .AhIrajI ha0 mAvajI jasarAja " evuM nAma lakheluM che. A taLAvanuM nAma DheDhANa taLAva zA mATe paDayuM haze, te jANI zakAyuM nathI. paNa tyAM banela vAva heThANa taLAvamAM banAvavAmAM AvelI hovAthI ene paNa lokoe DheDhANa vAvanA nAme oLakhAvavA mAMDI haze, ema kalapanAthI ke anumAnathI kahI zakAya. A vAvanI pAse tIrthanI peDhInuM voTara varkasa che; ane te verA lakSamIcaMda mANekacaMda vi. saM. 2019mAM baMdhAvyuM hatuM. A voTara varkasanI pAse khetarapALanI derI che. DheDhANa taLAvanI pAse eka bhamariyA nAme oLakhAtuM khetara che, emAM sAdA paththaranA be moTA pALiyA che; ane e baMne upara nava nava lIMTIne lekha che. ame e lekhe ukelI zakyA na hatA. A bane pALiyAne kaI surakSita sthAne mUkavA joIe. dudA harijananI vAva-ahIMthI Deka dUra, voTara varkasanI pUrva dizAmAM, eka moTI vAva che, je sAva jIrNa-zIrNa-bhagna thaI gaI che. A prakaraNanI zarUAtamAM komI birAdarIne saMdeza ApatI jagaDuzA vagere cAra bhAIbaMdhanI ane emanAM smArakonI vAta karI che, emAMnA meghavALa-harijana varNanAM bhAIbaMdha dudAnA smArakarUpe caNAvavAmAM AvelI A vAva che [ citra naM 65 ]. vaLI A vAva dudAzAe baMdhAvI hatI evI vAta paNa kahevAya che. A vAvano bhagnAvazeSarUpe TakI rahele bhAga ane enI moTI moTI zilAo, eka kALe A vAva keTalI moTI haze - pa. juo, "dudIA vAva, bhadrezvara-vasahIna daherAMnI pUrve dudANAnI baMdhAvelI majabUta paththaranI A selora vAva che. A vAvanA taraMganI eka zilA 17 phITa 7 iMca lAMbI tathA 2 phITa 1 iMca pahoLI jADI che. A vAvanuM bAMdhakAma jovA jevuM che, chatAM tenI upara zilpakaLAnI bahu nakazI nathI. A vAvanA ghaNA paththaro bAMdhakAma mATe UpaDI gayA che. " * zrI vrajalAla bhagavAnalAla chIyA ("svadezI ane vi. saM. 1980ne dIpatsavI aMka, pR0 78) Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhAre vasaI- mahAtI ane kevA moTA janasamUhane pANI pUruM pADI zakatI haze, ene khyAla Ape che. atyAre te A sthApatya sAva bismAra hAlatamAM paDayuM che. te eka praznana-heThANuM taLAva, DheDhANa vAva ane dudA meghavALanI (harijana-DheDhanI) vAva, A traNa sthApatyonAM nAma evAM che ke, te traNe eka kALe aspRzya gaNAtI harijana jJAti sAthe emane saMbaMdha hovAnuM sUcana kare che. zuM sAce ja A traNe sthAne A kome banAvyAM haze ke bIjA koIe A kAma mATe banAvyAM haze, e savAla thAya che. A savAlane uttara zodhavA koIke prayatna kara joI e; ane A prayatna karatI vakhate e hakIkta paNa dhyAnamAM rAkhavI joIe ke, DheDhANuM vAva to eka Thakkara caNAvI hatI. ane Thakkara e te luhANa koma mATe vaparAto zabda che. ahIM e jANavuM paNa rasaprada thaI paDaze ke, cokhaMDA mahAdevanA maMdiranA eka oTalAmAM caNI levAmAM Avela gurjarapati mahArAjA jayasiMha siddharAjane vi. saM. 115 ne zilAlekha mULa dudAzAnA zivAlayane hatuM, ema neMdhavAmAM AvyuM che (kacchanuM saMskRtidarzana, pR. 93-94). A uparathI ema lAge che ke, bhadrezvaranI sAthe "dudA" nAmanI vyakti (vyaktionuM) nAma sArI rIte saMkaLAyeluM hatuM, jUnI chatrI jagaDuzAnI beThaka-vAvathI AgaLa vadhIe eTale eka khetara ave che. e khetaranI vacce paththaranI eka jUnI chatrI UbhI che. A chatrInI AsapAsa nAnImATI kaI ImArata ke enA avazeSo paNa nathI, eTale A chatrI sAva ekalI-aTUlI UbhI che, tethI ene joIne, sahajapaNe, evo savAla thAya che ke, A rIte khetaranI vacce AvI ImArata zA mATe UbhI karavAmAM AvI haze ? geLa ghummaTa dharAvatI, bAra thAMbhalA upara UbhelI ane corasa ghATanI A ImArata, uttara hiMdustAnamAM jene bArAdarI kahe che enA jevI, bAra pravezavALI che. A ImAratane jagaDUzAnI beThaka tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. [ citra naM 66 ] metInuM khetara-lagAtAra traNa varSa sudhI cAlu rahelA dezavyApI duSkALamAM garIba prajAne anna vastra pUrAM pADIne e saMkaTanuM nivAraNa karavAnuM bhagIratha ane saphaLa puruSArtha karIne amara banI janAra ane "jagatapitA" nuM biruda meLavanAra jagaDUzAnI Arthika zakti keTalI badhI haze, emanI pAse keTaluM aDhaLaka dhana haze, enI to kalpanA ja karavI paDe. dezaparadezanA vepAra ke vahANavaTAthI ATaluM badhuM dhana ekatra thaI zake evuM mAnyAmAM AvavuM muzkela banI jAya che, ane tethI jagaDuzAnI amApa saMpattivRddhinI daMtakathA jevI keTalIka camatkArika ghaTanAo paNa jagaDuzAnA jIvana sAthe joDAyelI jANavA-sAMbhaLavAmAM Ave che. AmAMnI emane thayela apAra dhanaprAptine lagatI eka camatkArika ghaTanA che, emanA khetaramAM motIne pAka thayAnI. A vAta A pramANe che Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrezvaranAM jovAlAyaka sthaLe eka varSe haLatarAM thaI gayAM hatAM ane vAvaNI karavAno vakhata AvI pahoMcyo hato. jagaDUzAhe pitAnA khetaramAM vAvavA mATe uttama jAtanI jAranuM biyAraNa lAvI rAkhyuM hatuM, ane vAvaNI karavAnI taiyArI cAlatI hatI. evAmAM eka divasa emanA AMgaNe keTalAka sAdhu-saMte bhikSA levA AvI pahoMcyA. sAdhuone anAjane khapa hate. jagaDUzAha, pitAnI vAvaNIne vicAra karyA vagara, biyAraNa mATe lAvelI uttama jAtanI badhI jAra emane bhakti ane ulAsathI bhikSAmAM ApI dIdhI, saMte bhikSA laIne ane AzIrvAda daIne ravAnA thayA. jagaDuzAhe bIjI jAra maMgAvIne enuM pitAnA kheramAM vAvetara karAvyuM. varasAda-pANI sArAM thayAM; vakhata pAkyo eTale jArano pAka taiyAra thaI gayo. jagaDUzAnA khetarane pAka joIne kheDUte ajAyaba thaI gayA-jAranAM kUMDAMmAM juvAranA badale asala sAcAM motInA dANA bAjhI gayA hatA ! na mAnI zakAya evI e vAta hatI! vAta jagaDuzAne kAne pahoMcI. paNa pahelAM te emaNe e vAtane khoTI mAnIne hasI kADhI-AvuM te vaLI kyAreya banI zake kharuM? paca pachI emaNe jAte jaIne joyuM te AkhuM khetara mabalakha metIDAnA pAkathI hileLA letuM hatuM ! jagazA e joIne acarajamAM paDI gayA. emane thayuM A te badhA pelA saMtonA AzIrvAdano ja pratApa ! jagaDuzAnI vakhAra DhagalAbaMdha matIothI bharI bharI banI gaI. jagaDUzAnA je khetaramAMthI mAtIne A amUlakha mela UtaryAnuM kahevAmAM Ave che, te khetara tarIke A bAra thAMbhalAvALI chatrInI AsapAsanI dharatIne batAvavAmAM Ave che. 6. jagaDuzAne jenAthI aDhaLaka saMpatti maLI evA bIjA traNa camatkAro A pramANe kahevAmAM Ave che- (1) jagaDUzA eka vAra bhadrezvara nagaranI sImamAM gayA hatA. tyAM emaNe joyuM ke eka bharavADa pitAnA bakarAM cArato hato, ane eka bakarInA gaLAmAM nIlama maNi bAMdhela hato. jagadgazAe nIlama maNi sAthe e bakarI kharIdI lIdhI ane e maNinA pratApe emane ghaNuM dhana maLyuM. (2) eka vAra jagaDuzAne gumAstA hAramajha dezamAM vepAra mATe gayo. tyAM eNe eka Araba vepArInA AMgaNAmAM dekhAvaDo paththara joye. ene potAnA zeTha mATe e paththara kharIdI levAne vicAra thayopaNa evAmAM khaMbhAtanA keI vepArInA nekarane vicAra e paththara pitAnA zeTha mATe kharIdI levAnuM thayuM. pachI te baMne vacce harIphAI maMDAI gaI, ane baMne jaNa ekabIjAthI vadhu paisA ApIne pele patharo kharIdavA belI-harAjI bolavA lAgyA ! vAta vAtamAM vAta mamate caDI gaI; ane pachI te beya gumAstAone A vAta pitAnA zeThanI AbarU sAcavavA jevI mahatvanI lAgI. paNa chevaTe jagaDuzAnA gumAstAmAM traNa lAkha jeTaluM mUlya ApIne e paththara kharIdI lIdhuM ane potAnA zeThanuM nAma rAkhyuM. pelA Araba sodAgarane te te divase bhAre taDAke paDI gaye! pitAnI pAsenA paisA badhA khUTI gayA hatA eTale jagazAne gumAsto mAla kharIdyA vagara, khAlI vahANe, pAcho Avyo. jagaDUzAnA gumAstAe traNa lAkha ApIne patharo kharIdyAnI vAta te enA pahelAM ja bhadrezvaramAM pahoMcI gaI hatI. le che te A mATe jagaDuzAne hAMsI-majAkamAM kevI kevI vAto karatA hatA ! bicArA gumAstAne paNa ciMtA hatI ke zeTha zuM kaheze ane zuM karaze ? paNa jagar3azAe to UlaTa, potAnI AbarU sAcavavA badala pitAnA gumAstAne zAbAzI ApI ane inAma paNa ApyuM- paise te pharI game tyAre maLI raheze, paNa gayelI AbarU kaMI pAchI geDI maLavAnI hatI ! pelA paththarane to ughADA Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara vasaI mahAtIza hanumAnanI derI--A derI teA pAMca-cha varSa jeTalI ja jUnI che. A derImAM padharAvavAmAM Avela hanumAnajInI mUrti jagaDUzAnA A khetaranI pAsethI maLI AvI hatI. eka vakhata kharaI gAmanA rahevAsI rajana vAchiyAbhAI AdipuranI saDaka bAMdhavAnu kAma karatA hatA. A mUrtine joI ne emane tyAM eka derI khadhAvavAnA vicAra AvyA, emaNe peAtAnI A bhAvanA bhadrezvara jaina tIthanI peDhInA mukhya mahetAjI zrI nemaca'dabhAI vArAne karI. A paNa eka devasthAna jevuM sAru' kAma hatuM. emaNe vAchiyAnI icchA pUrI pADavAne vicAra karyAM ane chevaTe zrI nemacaMdabhAI veArA, tInA misrI zrI gAviMdajIbhAI dAmajI tathA harijanabhAI vAchiyAe traNenA sahakArathI chaeka varSa pahelAM ( sane 1971)mAM A derI UbhI thaI. A nAnI sarakhI derI paNa jANe kAmI sahakAranA pATha sabhaLAvI jAya che! 13 cakApIranI daragAha--A derInI sAme, gAMdhIdhAmamAMDavInI pAkI saDakanI pelI pAra, eka jUnI daragAha dekhAya che. e daragAha caDhDhApIranI che. A daragAha mATe eka ramUjabharI daMtakathA peDhInA paTAvALA daramAra zrI khAkhubhAI e amane kahI ke, A daragAha thADIka thADIka dariyA tarapha khasatI rahe che. ema khasatAM khasatAM jayAre e daragAha dariyA sudhI pahoMcIne dariyAmAM samAI jaze, tyAre A gAmane nAza thaze! IcchIe ke, A daragAha dariyA tarapha khasatI aTakI jAya, athavA daragAhanA khasavAnI sAthe sAthe sAgaradeva-dariyAlAla paNa thADA thADA khasatA rahe, ane A gAma upara AvI kAI Apatti AvavA na pAme! A be imAratA kAM ?--bhadrezvara tIthanI AsapAsa jagaDrezAnA bhaMDAra hAvAnI vAta kahevAmAM Ave che, paNa AvI koI ImArata ahI. dekhAtI nathI. vaLI, " kacchanuM AMgaNAmAM mUkI rAkhavAmAM AvyA. eka vAra eka saMta puruSa jagaDUthAnA agaNe AvI paheAMcyA. emaNe e paththarane joIne kahyuM ke, A paththara tA ratnAnI khANu che; emAM bahumUla ratnA bharyA che. jagaDUzAe gharamAM laI jaIne paththarane tADAvyA tA aMdarathI lAkha-lAkhanI 'matanAM ratnA ne hIrA nIkaLI AvyAM ! (3) eka vAra kAI vahANavaTI muzkelImAM AvI paDayo; ene peAtAnA vaDANumAMnA mAla game tema karIne vecI devA paDe evI sthiti thaI. eNe jagaDUzAne e kharIdI levA vinaMti karI. joyu. tA, mAlamAM mINatI ja mATI meATI IMTA ! mINunA vepAra ? dhyAdharamI zrAvaka evA vepAramAM hAtha paNa na nAkhe. paNa jagaDUzAne e vahANuvaTI upara dayA AvI ane emaNe e mINunI IMTA jevA cAsalAM kharIdI lI'; ane peAtAnA raheThANunA AMgaNAmAM mukAvI do. emanA A kAmathI emanAM patnI yazeAmatI emanA upara khUba nArAja paNa thayAM ke, AvA adharmano vepAra ApaNAthI kevI rIte thaI zake ? keTalAka vakhata pachI ziyALAmAM kuTuMbanAM chekarAMoe TADha uDADavA AMgaNAmAM tApaNuM karyuM. e tApaNAnA tApathI pAse paDela mINanuM ekAda cAsavuM pIgaLI gayu... ane aMdarathI pILA raMganI dhAtu dekhAvA lAgI. vadhu tapAsa karIne joyuM te| aMdara sAnAnI IMTA jevI mATI mATI lagaDIo bharI hatI--jANe lakSmIjI, pAte ja jagaDUzAnA gharane abhare bharI devA mATe, mINunAM cAsalAMrUpe, sAme cAlIne padhAyAM hatAM ! Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrezvaranAM jovAlAyaka sthaLa 197 sa skRtidarzana " (pR0 93-94 )mAM jaNAvyA pramANe cAkhaDA mahAdevanA maMdiramAM rAkhavAmAM Avela gUjarapati jayasiMha siddharAjanA zilAlekha bhadrezvaramAMnA dudAzAnA zivAlayamAMnA hovAnu kahevAya che. paNa A zivAlaya paNa amArA jovAmAM Avyu nahI. tA A be imAratAnu zu thayu haze ? temAMya phudAzAnu` zivAlaya aDDI' hAvAnA tA ullekha paNa maLe che; te e amArA jovAmAM kema nahI' Avyu' hAya ? A khAkhatamAM amArI kaMI saratacUka thavA pAmI hoya, evuM teA nahIM banyu hoya ne ? A prazna sAthe zrI bhadrezvara-vasaI jaina tItha nI AsapAsa Avela prAcIna, atihAsika ane jovAlAyaka sthAnAnI ApaNI parakammA pUrI thAya che. noMdha--A prakaraNamAM bhadrezvaranAM jovAlAyaka sthaLeAnI je mAhitI ApI che, te sa'zeAdhananI aitihAsika dRSTie nathI ApI, paNa eka sAmAnya pravAsI ke dakanI hesiyatathI ja ApI che. eTale vizeSa zeAdhakheALane aMte A sthAneA sabaMdhI vizeSa, vadhAre AdhArabhUta ane judA prakAranI paNa mAhitI maLI AvavAnA sabhava che. 7. A zilAlekha aMge " kacchanuM saMskRtidarzana ''mAM ja anya sthAne (pR0 275) ema paNu noMdhavAmAM mAvyuM che ke, " A zilA prathama karyAMthI upADavAmAM AvI che tenI cAsa mAhitI upalabdha nathI." Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI moTI tathA nAnI paMcatIthI kacchanI dharatImAM jainadharma ane jaina saMskRtino pracAra ane prabhAva keTalo vyApaka hatA, tenI sAkSI jema e dharatIne dharmabhAvanAthI surabhita banAvI janAra prabhAvaka AcAryo,munivaro ane zrIpUjyotionI sikAo jUnI kAryavAhI tema ja vagadAra, udAra ane lokakalyANa tathA jIvadayAnA hAmI jaina mahAjananI paraMparA pUre che, tema e bhUminA zaNagAra ane gaurava samAM saMkhyAbaMdha (deDha uparAMta) jinamaMdire paNa pUre che. A jinamaMdiramAM keTalAMka te vizALa mAMDaNI ane jhINavaTabharI sajIva keraNanA lIdhe evAM bhavya ane nayanaramya che ke jethI enI gaNatarI kacchanI bahumUlI saMskArasamRddhimAM thAya che. kacchanA AvA AlIzAna ane zilpakaLAnA uttama namUnA samAM jinaprAsAdamAM suvikhyAta bhadrezvaratIrthanA jinAlaya uparAMta, kacchanI moTI paMcatIthI, nAnI paMcatIthI tathA anya keTalAMka zahero ane gAmanAM jinamaMdirane samAveza thAya che. eTale ahIM moTI paMcatIrthInAM tathA nAnI paMcatIthInAM jinamaMdiranA saMkSipta paricaya tema ja anya sthAnanAM keTalAka jinamaMdiranI yAdI ApavAmAM Ave che. kharI rIte te, A jinAlaye evAM suMdara ane zAnadAra che, ane enI sthApanAnI preraNA ApanAra tathA pratiSThA karAvanAra AcArya mahArAje vagere zramaNa samudAyane tema ja e preraNAne jhIlIne je te jinamaMdiranI sthApanA karanAra zrAvakasamudAyano ItihAsa e AkarSaka che ke jethI AvA eka eka jinamaMdirano yathArtha ane savistAra paricaya ApavA mATe eka eka nAnuM moTuM svataMtra pustaka ja lakhavuM paDe. paNa A pustakamAM A badhI vigatone samAvavAno avakAza nathI, eTale enuM saMkSipta varNana ke enI cAdI ApIne ja saMtoSa mAnavAno rahe che. AmAM sauthI pahelAM meTI paMcatIrthInAM darzana karIzuM. moTI paMcatIrthI kacchanI moTI paMcatIrthanAM jinacaitya (1) sutharI, (2) koThArA, (3) jakhau, (4) nalIA ane (5) terA - e pAMca gAmomAM AvelAM che ane A pAMce gAma abaDAsA tAlukAmAM vaselAM che, e bInA jema A paMcatIrthInI vizeSatA che, tema A tAlukAnI paNa gauravagAthA che. ane mAMDavI Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI mATI tathA nAnI pacatIthI tAlukAmAMthI abaDAsA tAlukAmAM praveza karatAM, zarUAtamAM, AvatuM sAMdhANa gAma paNa enA meTA, suMdara ane kaMIka viziSTa prakAranI bAMdhaNIvALA jinamaMdirane lIdhe, paMcatIthInAM yAtrAdhAmonI jema, jaina saMghane mATe yAtrAnuM rathAna banI rahe che. ema kahevuM joIe ke, abaDAsA tAlukAmAM Avela A moTI paMcatIrthInAM mana bharIne nIrakhyA ja karIe evAM AlIzAna, bhavya ane nayanamanahara je jinaprAsAdenAM darzanano lAbha yAtrikane maLavAno che, tene namUne sAMdhANanA jinamaMdiramAM jovA maLe che ane A paMcatIthInI yAtrA A derAsarathI zarU thAya che, eTale e paMcatIthInI yAtrAnuM jANe ke pravezadvAra ja hoya ema lAge che ! vaLI, A badhAMya jinamaMdiranI bAMdhaNI, anya sthAnonAM jinamaMdiranI bAMdhaNIthI judI tarI Ave evI viziSTa prakAranI tema ja vividha prakAranI che, ema enA darzakane lAgyA vagara nathI rahetuM. abaDAsA tAlukAnI viziSTatA-kaccha jillAnA pazcima dakSiNa vibhAgamAM Avela ane 2400 corasa kilomITaranA vistAra dharAvate A tAluko enA bahu ochA varasAda, sUkI jamIna ane napANiyA mulaka tarIke jANIto che. sane 1971nI vastI gaNatarI pramANe emAM 1 zahera, 148 vasavATavALAM gAmaDAM ane 14 verAna gAmaDAM che, ane 74165 mANasonI vastI che. paNa A tAlukAnI eka noMdhapAtra vizeSatA e che ke, A tAlukAmAM varasAda ocho thAya che, paNa saMpattimAM-Arthika samRddhimAM-e ghaNe AgaLa vadhela ane nAmAMkita che. enA sAhasI jaina zAhasedAgaroe kaccha bahAranI dharatImAM vasavATa karIne aDhaLaka saMpatti bhegI karyAnA ane e saMpa ttino aneka dharmakAryomAM tema ja lakakalyANanAM kAmamAM udAratAthI sadupayoga karyAnA saMkhyAbaMdha dAkhalAo maLI zake che. ane AvA sakhIdila zreSThIonI sakhAvatenAM kIrtimaMdiranI dhajAe te girirAja zrI zatruMjaya, giranAra ane bIjA mahAtIrtho upara paNa laherAI rahI che. 1. A tAlukAnuM "abaDAsA" nAma paDayuM enI pAchaLa eka zaurya ane samarpaNanI kathA rahelI hovAnuM mAnavAmAM Ave che. IsvI sananI caudamI sadInI zarUAtamAM khilajI vaMzanA bAdazAha allAudIne hiMdatAna upara AkramaNa karIne "khUnI" tarIke badanAmI meLavI hatI. siMdha-uMmarakeTanA sUmarA vaMzane eka rAjakumAra canesara, dezadrohI banIne, sUmarA rAjyavaMzanI suMdarIo apAvavAnI lAlaca ApIne, allAuddIna khIlajIne siMdha upara caDAI karavA enA jhanUnI ane vizALa lazkara sAthe, teDI lAvyA. uMmarakeTane rAja dhA sumarA (canesarane oramAna nA bhAI) samajI gayo ke, A khUnI bAdazAhanA lazkara sAme Takkara laIne sUmarA vaMzanI suMdarIonA ziyaLanI rakSA thaI zakavAnI nathI, eTale eNe 140 sumarA strIone karacha tarapha ravAnA karI dIdhI ane emanuM rakSaNa karavAnuM vaDasaranA rAjavI jAma jakharA uphe abaDA abaDANIne kaheNa mokalyuMA rAjavI enA zaurya ane sAhasane kAraNe " abaDA aDabhaMga" nAme paMkAte hatA. dhodhe khIlajInA lazkara sAthe laDIne chevaTe vIragatine pAmyo. jyAre allAuddIne badhI suMdarIo kacchamAM gayAnuM jANyuM tyAre e karachamAM gaye. vaDasara pAse abaDAe sumarA suMdarIonA ziyaLanuM rakSaNa karavA eno sAmano karyo ane chevaTe e paNa vIragatine pAmyasumarA suMdarIo potAnA satItvane akhaMDita rAkhavA dharatImAM samAI gaI ane A suMdarIone meLavavAnI alAudInanI kAmanA mananI manamAM ja rahI gaI ! A vIra kathAnI yAdamAM A pradeza abaDAsA "nA nAme prasiddha thayo. ( karacha kalAdhara, bhAga 1, pR0 122-146; mArI siMdhayAtrA, pR0 128) Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha jaina saMghanI daSTie A tAlukAnI bIjI viziSTatA saukAInuM vizeSa dhyAna kheMce evI che, te e ke, jaina saMghanA zvetAMbara mUrtipUjaka, digaMbara, sthAnakavAsI ane terApaMthI e cAre phirakAmAMthI A tAlukAmAM phakta tAMbara mUrtipUjaka saMghanA anuyAyIo che. uparAMta zvetAMbara mUrtipUjaka saMghanA tapagaccha, aMcaLagaccha, pAyajaMdagaccha, tristutikagaccha vagere judA judA gacchamAMthI abaDAsA tAlukAno samasta athavA ghaNA moTA bhAgane jaina saMgha phakta aMcaLagarane ja anusare che ane e gacchanI ja sAmAcArInuM pAlana kare che. AthI AgaLa vadhIne, kacchanA A paragaNAmAM vasanArA jene osavALa, poravADa, zrImALa, visA, dasA vagere jana jJAtimAMthI phakta dasA osavALa jJAtinA ja che. vaLI, ahIM e paNa jANavA maLyuM ke, jema kacchanA vIsA osavALa jJAtinA keTalAka bhAIo khetInuM kAma kare che tema, A tAlukAmAM vasatA dasA osavALa jJAtinA keTalAka bhAIo khetInuM kAma karavA uparAMta, kuzaLa zilpI tarIke salATanuM kAma paNa kare che. abaDAsA tAlukAnI A viziSTatA jaina saMghanI daSTie virala ane ane khI che. A uparathI kaMIka ema lAge che ke, aMcaLaga7nI mAnyatA, thoDA ke vadhu pramANamAM, AkhA kacchamAM prasarelI hovA chatAM, abaDAsA tAlukAmAM te jANe enuM ekachatrI varcasva pravarte che. bIjA koI gache kyAMya AvuM ekarAgI varcasva kAyama karyAno dAkhalo jANavA maLatuM nathI. muMbaI jevI pacaraMgI nagarImAM dasA osavALa jJAti ane acaMLagacchano tema ja enA vagadAra zrImAnene atyAre paNa je prabhAva che ane muMbaInA vikAsanI zarUAtanA samayathI emAM emaNe je hise 2. abaDAsA tAlukAnI je vyaktio aMcaLagacha sivAyanA anya ga7nI sAmAcArInuM pAlana kare che, temAMnI moTA bhAganI vyaktio bahAra jaIne vaselI che; ane keTalIka vyaktioe anya ga7mAM dIkSA paNa lIdhI che. eka ja kuTuMbanI be vyaktioe judA judA ga7mAM dIkSA lIdhI hovAno paNa koI koI prasaMga jovA maLe che; dA. ta. sutharInA vatanI AcArya zrI vijayayazobhadrasUrijI mahArAja tapagacchamAM ane emanAM kaTuMbI saMsArI bahena sAdhvIjI zrI vighutrabhAzrIjI aMcaLaga7mAM dIkSita thayAM che. A tAlukAnuM munirAja zrI vidyAvijayajIe emanA "mArI yAtrA" nAme pustakamAM (pR. 131-132) A pramANe varNana karyuM" che abaDAsAmAM jenomAM moTe bhAge, bake AkhA abaDAsAmAM kahIe to cAle, "kacchI dazA ozavALA'nI ja vastI che. pachI kadAca koI gAmamAM vIsAo haze. hA, dazAmAMthI vikhUTe karelA pAMya paNa kaI kaI gAmamAM che. abaDAsAmAM badhA jaino eka ja dharma ne eka ja ga7nA leke che. kaThImAM maMdiramAgI ane sthAnakavAsI bane che, jyAre abaDAsAmAM kevaLa maMdiramAgI ja che. kaMDImAM kharataragaccha, tapAgaccha, pAyajaMdagacha ane aMcaLagara -ema jI ja gayo che, jyAre abaDAsAmAM eka ja ga7-aMcaLaga7 che. AkhA karachamAM eka bhazvarane choDIne jaina maMdironI jevI vizALatA ne suMdaratA abaDAsAmAM che, tevI kayAMya nathI. kacchanI jaina paMcatIrthI paNa A abaDAsAmAM che. paMcatIrthI zA mATe ? abaDAsAnA eka eka gAmanuM maMdira khare khara darzanIya che ane dareka gAmanAM maMdire lAkhonI milakato che. bIjA prAMto karatAM abaDAsAmAM atithisakAra paNa sAro thAya che. koI paNa gAmamAM game teTalAM yAtrALu kho Ave, tenuM Adara-sanmAna thAya che, ane tamAma prakAranI vyavasthA jaLavAya che." Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI mATI tathA nAnI paMcatIthI ApyA che te, mu MbaInI vikAsakathAnA itihAsamAM eka UjaLA prakaraNarUpa banI rahe evA ane amaDAsA tAlukAnu* gaurava vadhAre evA che. mATI paMcatIthI tyAre have A tAlukAnI aNumela dharmasa pattirUpa kacchanI mATI pa'catIthI"nAM darzana karI enA TU'ka paricaya meLavIe. A pacatItha' eTale sutharI, kAThArA, jakhau, nalIA ane terA e pAMca gAmeAnAM jinamaMdirA. A pAMca madirAnI sAthe sAthe, A pa'catIthI'nI zarUAtamAM ja AvatuM sAMdhANu gAmanu' derAsara paNu maneAhara ane aneAkhI Dhabanu che, eTale enAM danathI zarUAta karIe. sAMdhANa mAMDavIthI mATI pa catIthI'nI dizAmAM AgaLa vadhIe eTale, 11 mAIlanI dUrI para, meTA lAyajA nAme kasabA jevu' gAma Ave che. gAmamAM maDhAvIrasvAmInu` mALavALuM vi. saM 1979nuM suMdara maMdira che. A derAsara, keDArAnA gaganacUMbI ane AlIzAna derAsaranA nAnA namUnA jevu' che. upale mALe maneAhara ArasanA samavasaraNanI racanA karelI che. gAmamAM be upAzraya, mahAjanavADI ane davAkhAnu' che. A gAmathI AgaLa vadhatAM mAMDavI tAlukAnI sarahada pUrI thAya che ane abaDAsA tAlukA zarU thAya che. sAMdhANa paheoMcatAM pahelAM vacamAM DumarA gAma Ave che. tyAM visa' 1922mAM pratiSThita zrI caMdraprabhunu' aMcaLagacchanu` ma`dira che, moTA lAyajAthI sAMdhANu 20 mAIla thAya che. sAMdhANa gAmamAM mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAnanu mukhya derAsara che. mALavALuM A mukhya derAsara, enI viziSTa prakAranI bAMdhaNIne kAraNe, aneAkhI DhabanuM lAge che, uparAMta enI AsapAsa banelAM nAnAM-mATAM derAsarAnA jhUmakhAthI e vizeSa zeAbhAyamAna banyu che, ane tethI e bhAvika darzakane tema ja zilpakaLAnA cAhakane, ghaDIbhara kAika divya pradezanA vihAra karAvatuM hAya ema ja lAge che. [citra naM0 67 ] bhagavAna zAMtinAthanuM A mukhya derAsara vi. saM0 1910mAM sthapAyela che; ane e zeTha zrI mADavu tejasI dhullAe AcAryazrI muktisAgarasUrijInA upadezathI khadhAvela che. mukhya derAsaranI sAme zrI munisuvratasvAmInuM jinAlaya Avela che. viradhAra zrI jetazI karamaNe, AcAya zrI ratnasAgarasUrijInA upadezathI, vi. sa'0 1919 mAM, sabhavanAtha bhagavAna tathA vi. sa 1927mAM AzArIA zrI lADaNe tathA AzArIA zrI lakhamazI ke zrI zAMtinAtha bhagavAnanAM jinAlaye badhAvyAM hatAM. A gAmanA zreSThI paramata lAdhAe AcAya zrI vivekasAgarasUrijInA upadezathI, vi. sa'0 1932mAM, zrI kesariyAjI tIrthanA saMdha kADhayo hateA, tathA emaNe tathA Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha emanA bhAI goviMdajIe ahIM vi. saM. 1934mAM anukrame mahAvIrasvAmInuM tathA padmaprabhunuM derAsara baMdhAvyuM hatuM. A tIrtha sthAnanA vikAsamAM svanAmadhanya dAnavIra zreSThI zrI narazI mAthAne paNa phALe hato. (aMcaLaga7 digdarzana, phakarA naM0 2337, 2345, 2447, 2516) krame krame navAM navAM derAsarono umero thavAnA kAraNe sAMdhAmAM eka ja sthAnamAM nava jinamaMdironAM darzana karavAno lahAve maLe che. ane tethI, jANe girirAja zrI zatruMjayanuM smaraNa karAvavA mATe na hoya emaA tIrthane "nava ka" nA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. uparAMta ene "tilaka Traka" paNa kahe che. A tIrthanuM A nAma paDavAnuM kAraNa pU. sAdhvIjI zrI vidyutaprabhAzrIjIne puchAvatAM teoe jaNAvyuM ke, "zeTha mANekacaMda mADaNa taraphathI A derAsara baMdhAtuM hatuM, ane mANekacaMdazeTha moTuM tilaka kADhatA hatA, tethI lokoe e vakhate baMdhAtA derAsarajInuM nAma "tilaka TUka" pADI dIdhuM. muMbaImAM te vakhate mANekacaMda mADaNanI kaMpanI cAlatI hatI." A khulAsA uparathI ema lAge che ke, zrI mANekacaMda zeTha, zeTha zrI mADaNa tejazIne putra thatA hovA joIe. zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA" (pR 141)mAM A tIrthanuM TUMkuM varNana A pramANe ApyuM che-- "DumarAthI sutharI pAMca gAu thAya, vacce sAMdhANa nAmanuM eka gAma Ave che. A gAmanuM derAsara ghaNuM meTuM che. mULanAyakajI zrI zAMtinAtha prabhujI che. kula 5 pANatI pratimAjIo 112 che. jainonAM 40 ghara che. saMghanuM sanmAna ahIM sAruM thayuM hatuM, ane dALabhAtanuM jamaNa ApyuM hatuM. ahInA sAmaiyAmAM ahIMnA darabArazrIe paNa bhAga lIdho hato." sAMdhAmAM aMcaLagacchanA zrIpUjajInI gAdI che. uparAMta ahIM eka pustakabhaMDAra paNa che. (jena tIrtha sarva saMgraha, koThA naM. 1911) jema zeThazrI parabata ladhAbhAIe zrI kesariyAjI tIrthane saMgha kADhavyo hato, tema sAMdhANunAM keTalAMka dharmAnurAgI zrAvakabhAIo tathA zrAvikAbahenae jinabiMba paNuM bharAvyAM hatAM, je girirAja zatruMjaya uparanAM tathA anya sthAnenAM jinAlamAM padharAvela che. (zrI acalagacchIya pratiSThA le, lekha naM. 914, 920, 929, 934, 941, 94ra, 1017, 1059) AmAMnI lekha naM. 20, 929tathA 934nI traNa pratimAo te A tIrthanA sthApaka zreNI mADaNa tejazInA kuTuMbanI vyaktioe ja bharAvelI che. A hakIkata uparathI jANI zakAya che ke, sAMdhANa gAma eka tIrthabhUmi je mahimA dharAve che. tyAMthI cha mAIlanI dUrI para kacchanI meTI paMcatIrthInuM paheluM tIrtha sutharI Ave che. sutharI A tIrtha vRtakallola pArzvanAthanA tIrtha tarIke nAmAMkita thayeluM che, ane enI pratiSThA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI mATI tathA nAnI paMcatIrtha 203 vi. saM. 1896nA vizAkha zudi 8nA roja karavAmAM AvI hatI. A tIrthanI utpatti saMbaMdhI eka daMtakathA pracalita che. pU. sAdhvIjI zrI kamalazrIe saMpAdita karela ane vi. saM. 2024mAM prakAzita thayela "zrI dAna-ma-kalyANamALA" nAme pustakamAM A kathA ApavAmAM AvI che, je A pramANe che abaDAsAnI paMcatIthImAM sutharInuM jinAlaya eka ananya AkarSaNa che. mULanAyaka zrI dhRtakalola pArzvanAthajI bhagavAnanI pratimAjInuM mULa biMba mahArAjA saMpratie bharAveluM. hAlAramAM Avela chIkArI gAmamAM e pratimAjIne acaLagacchAdhipati dAdAzrI kalyANasAgarasUrIzvarajIe pratiSThita karelAM. chImArIthI sutharImAM thayela sthAnaparivartana aMge nIce mujabanI vizvasanIya AkhyAyikA pracalita che- " vikramanA soLamA saikAmAM sUtharImAM acaLagacchanA gorajI dharamacaMda zekharazAkhAvALAe pitAnI pazALamAM zrI ajItanAthajI bhagavAnanI pratimAjIne sthApI hatI. dazA osavALa jJAtinI vastI sArI hAI zubha prasaMgoe zrI ajItanAtha bhagavAnanI e pratimAjIne upayoga thato. e arasAmAM ka, da. e. jJAtinA zrI meghajI uDI A khANamAMthI paththara kADhavAnuM kAma karavA chatAM karaja mAthe hevAthI kaMTALIne AtmahatyA karavA vAvamAM paDavA jatAM devavANI saMbhaLAI, "nA, nA." tarapha najara karatAM koI dekhAyuM nahIM eTale samajyA ke deva nA pADe che mATe Aje ApadhAta na karo, ema vicArI e ghera jaIne sUI gayA. te ja rAte temane svapna AvyuM temAM sUcavAyuM ke, " ApaghAta karIza nahI', hiMmata rAkha, badhA sArA vAnA tharo. savAranA UDIne amaka vepArI pAse jaje. tenI pAsethI kerI 200 maLaze. kArI 100 leNadArane ApI devuM patAvaje ane bAkInI se kerI laIne godharA4 gAme jaje. te gAmanA UgamaNe pAdare hAlAranA chIkArI gAmanA devarAja vaNika maLaze. temanI sAthenA baLadanA piDIA upara zrI pArzvanAtha bhagavaMtanI pratimA haze, te kerI se laIne tane Apaze, te laI leje.' "A rIte svapnamAM adhiSThAyaka devanI sUcanA sAMbhaLIne zrI meghajI khUba AnaMdathI jAgyA. jAgIne 3. "aMcaLagacha digdarzana "mAM sutharImAM zrI ajitanAtha bhagavAnanuM jinamaMdira banyA saMbaMdhI A pramANe be ullekha maLe che: (1) phakarA 2357mAM lakhyuM che ke, "terAnA gorajI hIrAcaMda tArAcaMde tyAM (sutharImAM) zrI ajitanAtha jinAlaya baMdhAvyuM. ane (2) phakarA 2568mAM sUcavyuM che ke, " e varSe (vi. saM. 1984mAM) sutharImAM goviMdajI lakhamazI kArita zrI ajitanAtha jinAlayanI zrAvaNa sudI 15 ne zukravAre pratiSThA karAvI." A be maMdiro eka ja haze ke judAM judAM, e jANavAnuM bAkI rahe che. paNa zrI ajitanAtha bhagavAnanI je pratimA geracha dharamacaMda pAse, emanI pisALa mAM, hevAnuM sUcavavAmAM AvyuM che, te A banne karatAM prAcIna hevI joIe. A pratimA pAsALamAM rahetI hovAnuM lakhyuM che, ene artha e thayo ke, A daMtakathAne prasaMga bane te vakhate, tyAM ajitanAtha bhagavAnanI mUrti derAsaramAM nahIM paNa posALamAM rAkhavAmAM AvatI hatI. A uparathI evI kalpanA ke evuM anumAna karI zakAya ke, upara sUyela ajitanAtha bhagavAnanA maMdiramAM A prAcIna mUrtine padharAvavAmAM AvI haze. AmAM vastusthiti zuM haze, te nizcita rUpe kahI zakAya ema nathI. paNa meM karela nedha pramANe atyAre sutharImAM ajitanAtha bhagavAnanuM eka jinAlaya che, ane te mukhya derAsarathI juduM ane nAnuM che. 4. A godharA te paMcamahAla jillAnuM nahIM paNa kaccha jillAnuM gedharA gAma samajavuM. ene godhare paNa kahe che. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 " zrI bhadrezvara-vasaI mahAtala devasmaraNa karI svapnamAM thayela sUcana pramANe anusarI zrI pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAjIne te sutharI gAme laI AvyA. chIkArImAM devarAjane paNa svapnamAM e ja prakAre sUyana maLela. godharA gAmanA UgamaNuM pAdaranA daravAje beu maLyA. paraspara svanAnI vAta rajU karI zrI devarAje karI lIdhI ane zrI meghajI uDIAe paramaupakArI zrI pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAjIne sUtharI lAvI potAnA ghera roTalA : rAkhavAnI kalAma birAjamAna karyA. tyArathI vAra-tahevAre zubha prasaMge goranA zrI ajItanAtha bhagavAnanI pratimAjIne birAjamAna karatA tema sthAnika jene zrI meghajI uDIAnA zrI pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAjIne birAjamAna karavA lAgyA. pratimAjInA nAmAbhidhAna anvaye jaNAya che ke, eka vAra kaI meTA zrImaMta meghazAne samagra jJAtine meLe jamADavAnI irachA thatAM temaNe karela ujamaNAmAM dhAravA karatAM vadhAre mAnavasamUha ekatra thayo tethI meghagazA zrAvake ghInA havADAmAM zrI pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAjIne birAjamAna karI svAmivAtsalyamAM pitAnI lAja rAkhavA prArthanA karI. meghaNuzA zrAvakanI dhA zrI pArzvanAthajI dAdAe sAMbhaLI ane rasoI te vadhI, paNa ghI te havADAmAMthI game teTaluM vaparAvA chatAM khUTayuM ja nahIM. Avela saMghe paNa vismita thayA ane saMghane ghIne kallola bhagavAne karAvyo, tethI zrI vratakallola pArzvanAthajInuM nAmAbhidhAna te divasathI apAyuM." 5. mu. zrI darzanavijayajI (tripuTI) mahArAjanA vi. saM. 1983nA keI lekhanA AdhAre "zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA" (pR0 142-144)mAM A daMtakathA A pramANe ApavAmAM AvI che- A gAmamAM uddezI nAmane eka atyaMta garIba zrAvaka raheto hato. eka vakhate eka deve ene svapnamAM AvIne kahyuM ke- "he uddezI ! tuM savAre roTalAnuM poTaluM badhI gAma bahAra jaje, ane tyAM tane eka mANasa sAme maLaze. tenA mAthA para eka poTaluM haze. tuM tArA roTalAnuM poTaluM tene ApI te peTaluM tuM kharIdI leje, ane piATalAmAMthI tane eka vastu maLaze, jenAthI tuM sukhI thaIza, svapna joIne uddezI zAhanA AnaMdano pAra na rahyo. tarata ja navakAramaMtranuM smaraNa karavA lAgyA ane havAre te devanA kahevA pramANe gAma bahAra gayA, ane te mANasa pAsethI poTaluM kharIdyuM. e poTalAne ghera lAvIne choDavuM te pArzvanAtha prabhunI divya pratimAjI nikaLyAM. uddezI zAhe te pratimAjIne roTalAnA bhaMDArIyAmAM besADayAM, tarata ja roTalAnuM bhaMDArIyuM A mUrtinA prabhAve akhUTa thaI gayuM. AthI uddezI zAha ghaNA AnaMdita thayA. ane A vAta dhIme dhIme gAmamAM phelANI. pachI sutharIne eka yatie uddezI zAhane samajAvI upAzrayamAM mUrti maMgAvI ane eka sArA sthAnamAM padharAvI. paraMtu rAtrI paDatAM ja te mUrti uddezI zAhanA bhaMDArIyAmAM pAchI jaI pahoMcI. have yatirAje, eka hAnI derI baMdhAvI, jenA pratiSThA mahotsavamAM saMghe svAmivAtsalya karyuM. paraMtu te vakhate eka ghIne kUDalAmAMthI eTaluM badhuM ghI nIkaLyuM ke je joI sarva koIne Azcarya thayuM, ane kuDalAmAM hAtha nAkhI tapAsa karI te udezI zAhavALI jInamUrti kuDalAmAM dekhAvA lAgI, AthI le ke tene bahAra kADhI ane tenuM ghatakalola pAzvanAtha e pramANe nAma rAkhyuM. pachI saMghe uddezI zAhane rAjI karI saMdhanA derAsaramAM re pratimAjI sthApyA." upara neMdhelI kathAmAM ane A kathAmAM, ghI akhUTa thaI javAne kAraNe e pratimAjInuM nAma dhRtakallola pArzvanAtha nAma rAkhavAmAM AvyuM, e vAtanuM sAmya hovA chatAM A AkhI ghaTanAne lagatI vigatomAM sArA pramANamAM pharaka che, ethI A ghaTanA ahIM noMdhavAmAM AvI che. "mArI kathAtrA" (50 145), "jaina tIthIne ItihAsa " (pR 144) ane "jaina tIrtha sarvasaMgraha" (pR 14) mAM lagabhaga A ja zabdomAM Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI mATI tathA nAnI paMcatIrtha 205 vRtalloka pArzvanAthanI pratimAne lIdhe sutharI gAmanI tIrtha tarIke nAmanA kayAre thaI e saMbadhI kaMIka aNasAra "zrI dAna-nema-kalyANamALA"mAMnA nIcenA lakhANamAMthI maLI zake che - uparokta jJAtimeLe sutharImAM saMvata 1675 AsapAsa thayAno ahevAla maLe che. saMvata 1721mAM paramapUjya bhaTTAraka zrI jJAnasAgarajI mahArAja sAhebanA upadezathI samasta saMghe zrI meghajI uDI ane zrI ghatakalola pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAjIne zrI saMdhane sepI devAnI vinaMti karatAM zrI uDIA mAnI gayA ane tvarita jinAlaya mATe rakamo ekaThI karavAnI zarUAta karI. saMvata 1883mAM nUtana jinAlayanI zilAropaNuvidhi paNa thaI cUkI. saMvata 1896mAM vaizAkha suda 7nA dhAmadhUmathI pratiSThA mahotsava ujavAyo." uparanA lakhANamAM saM. 1721mAM zrI uDIAe pratimAjI zrIsaMghane soMpI dIdhAnuM lakhyuM che, te uparathI A daMtakathA vikramanI 18mI sadInI zarUAta jeTalI jUnI hovAnuM to jANe zakAya che; paNa saM. 1721mAM pratimAjInI seMpaNa ane saM. 1883mAM nUtana jinAlayanI zilArApaNuvidhi-e be ghaTanA vacce kaMIka kaDI khUTatI hoya ema paNa lAge che. A khUTatI kaDI "aMcaLagaccha digdarzana"ne 2000me phakara joDI Ape che, je A pramANe che- saM1721mAM emane (jJAnasAgarajIne) kacchamAM vihAra hatA. emanA prayAsathI ghanakalela pArzvanAthanI pratimAne zrAvaka uddezI pAsethI meLavI, sutharImAM kASThanuM caya karAvI sa the temAM birAjamAna karI. hAla te tIrtha svarUpa manAya che." (A pustakanA 2357mA phakarAmAM paNa A vAta nedhAyelI che.) - Ano artha e thayo ke, visaM. 1721mAM A pratimAne zrI udezI (zrI uDIA)nA gharamAMthI kAI maMdiramAM padharAvavAmAM AvI ane te pachI visaM. 186mAM atyAranA pASANamaya jinaprAsAdamAM pratiSThita karavAmAM AvI. A maMdira vizALa, mALavALuM ane aneka zikharothI zobhAyamAna havAthI khUba AkarSaka lAge che. derAsaranA upale mALe zrI kuMthunAtha bhagavAnanA, 31 IMca jeTalA moTA, cAmukha (cAra pratimAo) padharAvavAmAM Avela che. enI aMjanazalAkA vi. saM. 1893mAM thayela che. A maMdiranA zikharanI pAchaLa bIjuM zikharabaMdhI jinAlaya banAvavAmAM AvyuM che ane emAM bhagavAna RSabhadevanI visaM. 1921nA lekhavALI pratimA birAjamAna karavAmAM AvI che. A maMdiranI pAse AnaMda sAdhanA maMdira nAme vyAkhyAna hela tathA vidhatu jJAnamaMdira banAvavAmAM Avela che. [citra naM 68]. zrI ghatakalela pArzvanAthanI pratimAnI zrI kalyANasAgara sUrijIe pratiSThA karyAnI vAtanuM, A tIrthane lagatI meghajI uDIAnI daMtakathAnuM tathA A derAsaranI pratiSThA visaM. 188mAM A ghaTanA, najIvA pheraphAra sAthe, nedhavAmAM AvI che. " aMcaLaga cha digdarzana" (pR. 537) mAM saMkSepamAM ApavAmAM AvelI A kathA meTe bhAge "zrI dAna-ma-kalyANamALA " pustakamAMnI upara ApelI kathAne maLatI Ave che. ka, bIjA mULa ullekha pramANe A tithi 8 che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha thayAnI hakIktanuM samarthana karato, sutharInA zrI ghatakalela-jinAlayanA eka chUTA ghasAI gayelA paththara uparano lekha "zrI acalagarachIya pratiSThA lekha"mAM 875mA lekha tarIke chapAye che, tene zarUAtano bhAga A pramANe che- ||shrii acalagacche suthari madhye usavaMzazAtIya sA. udIA meghA / savat 1721 madhye prathama upAsaro tathA pArzvanAthabiMba saMvata 1675 varSe pUjya bhaTTAraka zrI kalyANasAgarasUribhiH pratiSThitaH thayA tathA varasI...vrata .. pajosaNa madhye posA jame jIva chUTe / tathA prAsAdanA tathA joDI mAdevI udIAnA vaMzanA prathamatI marajAde pAle shii| saMvat 1896nA vaizAkha suda 8 ravaunA mahArAja nIcAtaranA ghara mAMhethI zikharabaMda deherA madhye virAjyA / vaLI A ja pustakamAM 788mAM lekha tarIke, sutharInA derAsaranA mULanAyaka zrI ghatakalela pArzvanAthanI pratimA upara adhUrA lekha A pramANe chapAye che zrI saMcA strI sthAnatAkUkInAmuni zrI ghanazvanAthavayaM vArita..! A uparathI paNa e nizcita thAya che ke, A pratimAnI pratiSThA AcArya zrI kalyANasAgarasUrijInA hAthe thaI hatI. A AlIzAna derAsara uparAMta gAmamAM zrI ajitanAtha bhagavAnanuM bIjuM nAnuM derAsara paNa che. (juo, A prakaraNanI naM0 3nI pAdoMdha.). sutharImAM dharmazALA, bhojanazALA tathA pAMjarApoLa paNa che. ame A tIrthanAM darzane gayAM tyAre (tA. 19-3-1975), A bhavya derAsaranI zobhAmAM vadhAro kare evuM suMdara, vizALa ane paththaranuM 7 pravezadvAra taiyAra thaI rahyuM hatuM. ane, meM A prakaraNanI zarUAtamAM lakhyuM che tema, ahIM ja e jANavA maLyuM ke, A tAlukAnA dasA osavALA komanA jaina bhAIo zipI tarIkeno vyavasAya paNa karI jANe che. A daravAjAnuM kAma dasA osavALa komanA sthapati zrI khImajIbhAI trikamajInI dekharekha nIce cAlI rahyuM hatuM. (A vAtane savAbe varSa jeTalo samaya thaI gaye, eTale have te e kAma pUruM thaI gayuM haze.) A tIrthanI peDhInuM nAma "zrI ghatakalola pArzvanAtha jaina derAsara ane sAdhAraNa phaMDa" e pramANe che. ane ame gayA te vakhate zrI zazIkAMtabhAI nArANajI leDAyA e peDhIne munIma hatA. teo khUba utsAhI ane bAhoza che. A pradezanAM jinAlayomAM zikharavagere bahAranA bhAgo upara rUperI raMgano Inemala lagADavAmAM Ave che, tenuM kAraNa pUchatAM ema jANavA maLyuM ke, A pradezanuM havAmAna evuM che ke, 7. A pravezadvAranuM kAma jodhapura ane tivArInA AchI rAtA raMganA sAdA paththara jevA paththaranuM banI rahyuM hatuM, te joIne e aMge pUchaparacha karatAM mistrI zrI khImajIbhAIe kahyuM ke, A paththara karachane che, ane te bhujanI najIkamAM Avela bhUyA DuMgaramAM AvelI laMkInI khANamAMthI nIkaLe che. eka ghanaphUTane ATha rUpiyAnA hisAbe e sutharI paheAMcate thAya che ane enA upara moTI keraNa thaI zake che. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI moTI tathA nAnI paMcatIrtha jethI dariyAI bhejavALI khArI havA lagabhaga hameMzA jhAkaLarUpe UtaryA kare che, ane ethI zilpakAmane nukasAna thavAne aMdeza rahyA kare che. derAsarone AvuM nukasAna thavA na pAme eTalA mATe A raMga lagAvavAmAM Ave che. ame A tIrthamAM rAta rokAyAM hatAM, eTale ame savAre UThIne najaronajara joyuM ke ahIM rAtanA keTalI gherI jhAkaLa paDe che. varaMDAmAMnAM gAdalAM-godaDAM paNa bhIMjAI gayAM hatAM, ane sAmenAM makAne paNa sAva AchAM dekhAtAM hatAM. sutharI gAma AcArya zrI ratnasAgarasUrijInI svargavAsabhUmi (vi. saM. 1928) ane dAnapremI zrI khetazI khIMcasI tema ja suprasiddha sara vasanajI trikamajI nAITanI janmabhUmi hovAnuM gaurava dharAve che. sutharIthI bIje divase ame koThArA gayAM. koThArA sutharIthI ATha mAIla thAya che. koThArA jaina paraMparAmAM ratnatrayIne keTalo badho mahimA varNavavAmAM AvyuM che ! kaccha-koThArAnA bhUSaNa samAM, dharmabhAvanAnI ratnatrayI jevAM, nararatnanI tripuTIe, aMcaLagacchAdhipati AcArya zrI ratnasAgarasUrijInA dharmopadezathI prerAIne eka cirasmaraNIya dharmakArya karavA dvArA, pitAnA vatana koThArA gAmane tIrthabhUmi tarIkenuM keTaluM badhuM gaurava ane mahattva apAvI dIdhuM che ! kevaLa koThArA ke kacchanI ja nahIM paNa samagra jana saMghanI zobhA samA A traNa dharmAnurAgI mahAnubhAvo te svanAmadhanya zreNIo zA velajI mAla loDAyA, zA zivajI neNazI leDAyA ane zA kezavajI nAyaka gAMdhI hatA. A traNe mahAnubhAvoe dharma prabhAvanAkArI ekarAgatA sAdhIne, ane lAkhe kerIne ullAsa ane udAratAthI sadvyaya karIne, koThArAmAM evo AlIzAna devavimAna jevo divya ane dhyAnaniSTha yogI je bhavya jinaprAsAda banAvyo che ke, jeNe dezabharanAM viziSTa, virala ane kaLAmaya devAlayamAM sthAna meLavyuM che, ane je hamezAM dezanA dUranA ane najIkanA seMkaDo yAtrikane pitAnI tarapha AkaSIne emane dharmAcaraNanI preraNAnuM pAna karAvatA rahe che ane emanAM aMtaramAM enA sarjaka traNe dharmAtmA zreSThIonI puNyasmRtine niraMtara jagADatuM rahe che. kaThArAnA vatanI A traNe zreSThIo, pitAnuM bhAgya ajamAvavA, kacchanA aneka sAhasI vepArIo ane zAha sodAgaronI jema, doDheka sekA pahelAM, muMbaI gayelA. e traNene A sAhasa evuM zukanavaMtuM nIvaDayuM ke, jotajotAMmAM emanI sthiti paTalAI gaI ane emanI gaNanA lAkhepati ke karoDapati zrImAnemAM thavA lAgI. paNa A traNe mahAnubhAne mATe vadhAre khuzanasIbInI vAta te e banI ke, mAtra ar3haLaka dhana-saMpatti raLIne ane ene bhega-vilAsa ke meja Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrI bhadrezvara vasaI mahAtItha mAmAM upayAga karIne sa tASa mAnI levAne badale, emanAM aMtaramAM peAtAnA dhananA upayega dharma prabhAvanA tathA leAkakalyANanAM satkAryoMmAM karavAnI AvakAradAyaka tamannA jAgI UThI. A tamannAthI prerAIne emaNe peAtAnI sa`pattine kRtAtha karavA, je aneka sevAkAryo ane dhama kAryAM karyA, emAMnuM eka ( ane kadAca sarvazreSTha ) sakAya te koThArA gAmanu` zrI zAMtinAtha bhagavAnanu` A adbhuta jinAlaya, .. visa'0 1914nI sAlamAM A traNe zreSThIoe pAtAnA vatana kAThAramAM eka maneAhara jinaprAsAda banAvavAnA vicAra karyAM. ane peAtAnA A vicAranA amala karavA mATe e ja varSamAM emaNe jinAlayanA kAmanI tarata ja zubha zarUAta karI dIdhI; eTalu' ja nahI, paNa A kAmamAM dhArI jhaDapa AvI zake ane e peAtAnA mananA maneAratha pramANe, sarvAMgasuMdara thAya, e mATe enI dekharekhanI javAkhadArI A traNa zreSThIomAMnAM zreSThI zrI zivajI neNazI leADAyoe jAte sa'bhALI lIdhI. Ama tA teo peAtAnA vyavasAya mATe muMbaImAM ja rahetA hatA, paNa kaMIka nAdurasta tabiyatane lIdhe emane muMbaImAM rahevuM AchuM anukULa lAgatu hatuM, eTale emaNe peAtAnA vatanamAM rahIne ane dharmanA A kAmamAM jIvane parovIne peAtAnA jIvana ane samayane vadhAre ciratAtha karyA ane ema karIne peAtAnI nAdurasta tabiyatanA pazu sArA kAmamAM upayAga karI lIdhA. cAreka varSanI satata kAmagIrIne aMte A mahAna jinaprAsAdanu kAma pUruM' thayuM tyAre, kevaLa koThArA gAmanI ja nahIM paNa samagra kacchanI anupama zeAbhA samA, jANe vAdaLa sudhI dharmanA mahimA pahoMcADatA hoya evA gaganacukhI ane dUra dUrathI bhAvikAnAM atara mAhI letA hoya evA mahAprAsAda taiyAra thaI gayA hatA. A mULa jinAlayamAM eka bho'ya u', A bhoMyarAmAM sa'kaTanA samaye kAma lAge evI chUpI AraDIe ane enI upara sAta gabhArA ane vizALa ra'gama`Dapa banAvela che. ma`diranA upale mALe traNa cAmukha khirAjamAna karela che. ane AkhA jinaprAsAda pAMca zikharo, sAmaraNa ane ghummaTathI khUba dedIpyamAna khanela che. [ citra naM0 69 ] A mukhya jinamadiranI AsapAsa A traNa zreSThIenAM sagAM ane snehIee banAvela nAnAM-moTAM zikharabaMdha mAi, A tIrthanI ramyatA ane zilpasamRddhimAM ghaNA umero karavAnI sAthe, A jinaprAsAdane kaLA ane saundaryAMnA dhAma tarIkenu' gaurava ApI jAya che, 8. A derAsara aMge eka vAta evI paNa kahevAmAM Ave che ke, jyAre derAsaranA pAye nAjavAmAM AvyA tyAre emAM pacAsa gADAM bharIne cAMdInA sikkA nAkhavAmAM AvyA hatA. (10 sAdhvIjI zrI vizva-prabhAzrIjInA tA. 5-5-1975nA patramAM sUcavyA mujaba.) Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 67 | sAMdhANanuM jinAlaya [pu. 201 naM. 68 ] sudharInuM dhRtakallola pArzvanAthanuM vizALa jinAlaya (pR. 205 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 69 ] koThArAnA AlIzAna, gaganacuMbI meruprabhu jinaprAsAda [ 208 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM. 70 ] naM. 71 ] jakhaunuM raLiyAmaNu jinAlaya naLInuM vizALa jinAlaya [pu. 214 [pu. 216 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke jo ke che ? karI hatI che naM. 72]. terAnuM zrI jIrAvalA pArzvanAthanuM jinAlaya [pR. 219 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacachanI meTI tathA nAnI paMcatIthI 209 AgaLa sUcavyuM tema, A tIrthadhAmanA mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAna che. mukhya maMdi2nA upale mALe traNa mukhajI pratiSThita karavAmAM AvyA che. emAM vaccenA cAmukhajImAM dharmanAtha bhagavAnanAM, vi. saM. 1903mAM pratiSThita karela, meTAM bi bane che. anya be mukhajImAM vi. saM. 1875 tathA 1893mAM aMjanazalAkA karela zrI munisuvratasvAmI, zrI supArzvanAtha, zAzvata jina vagerenI pratimAo padharAvI che. bhoMyarAmAM padharAvela zrI kuMthunAtha bhagavAnanI pratimAnI mukhAkRti, bIjI jinapratimAonI mukhAkRti karatAM judA prakAranI heI, darzakanuM vizeSa dhyAna kheMce che. - jinAlayanA ghummaTamAM nAnuM lelaka, mera pUtaLIo (zAlabhaMjikAo) ane pharatI sAmAnya keraNI karavAmAM Avela che. ane chatamAM paNa kAliyanAgadamana jevA keTalAka kathAprasaMgo, sUrya ane caMdranI AkarSaka AkRtio tathA judAM judAM suzobhane ketaravAmAM AvyAM che. A badhuM kotarakAma sAdA paththaramAM kareluM che. mukhya jinAlayanI AsapAsa banela maMdiramAM judA judA tIrtha karIne mULanAyaka tarIke birAjamAna karyA che. AmAM kayAMka gaNadhara bhagavaMtane te kyAMka comukhajIne paNa padharAvavAmAM Avela che. eka derImAM bhagavAna RSabhadevanAM pagalAM pratiSThita karavAmAM Avela che. mukhya maMdiranI DAbI bAjue zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM nAnuM maMdira che, te A badhAM maMdire karatAM vadhAre prAcIna hoya ema lAge che. saMbhava che ke, te A vizALa jinAlaya banyA pahelAMnuM kaMThArA gAmanuM derAsara hAya, ane e derAsarane samAvI laI zakAya e rIte navA maMdirane nakazo banAvavAmAM Avyo heya. paNa A to kevaLa anumAna ja che. - nAnAM-moTAM aneka jinAlayothI zobhatA A tIrthasthAnanI AsapAsa pAMca koThAvALe U'co gaDha racIne ene surakSita banAvavAmAM AvyuM che. A gaDhanuM pravezadvAra bAra phUTa jeTaluM UMcuM ane cha phUTa pahoLuM che. e pravezadvAranA thAMbhalA tathA teraNa upara sArA pramANamAM karaNI karavAmAM AvI che, ane enI banne bAju, AbUnA derAsaramAMnA derANI-jeThANInA gokhalAnI yAda Ape evA, suMdara kotaraNIvALA gokhalAo racavAmAM AvyA che. AvuM sohAmaNuM pravezadvAra joIne ja bhAvika yAtrikane jANe e vAtane aNasAra maLI jAya che ke, bhagavAna tIrthakaranI pratimAonI sAthe sAthe ene zilpakalAnI samRddhinAM darzanane paNa kevo lahA maLavAne che ! 78 phUTanI laMbAI 69 phUTanI pahoLAI ane 73 phUTanI UMcAI jevI vizALatA dharAvatA ane nAnAM-moTAM bAra jeTalAM zikhare, ghummaTe, sAmaraNathI dUra dUrathI bhAvika jananuM tathA kaLAnA upAsakanuM dhyAna kheMcatA, A unnata jinaprAsAdane joIne to ema ja lAge che ke, kaI mane hara girivarane suMdaratAthI zobhate nAnuM sarakhe bhAga, pitAnAM aneka raLiyAmaNuM zikharo sAthe, koThArAnI dharatI upara AvIne gehavAI gaye na hoya! nava jinAlayanA samUhathI bharyA Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha bharyAM lAgatA A tIrthane mukhya jinaprAsAdane kalyANa TUMka " evuM suMdara nAma ApavAmAM AvyuM che; ane meruprabha jinAlaya ''nI upamA ApI che. A upamA keTalI sArthaka che tenI khAtarI A jinAlayane jotAM ja thaI jAya che--jANe meru parvatanA eka maneAhara khaMDa ja na hAya evA bhAsa thAya che. 210 ja A sthAnamAM jyAM najara nAkhIe tyAM narI zeAlA, zeAbhA ne zAlA janihALavA maLe che ! ane AvI adbhuta zAbhA mAnavImAM rahelI kalAsUjha ane sakazaktinI jANe kIrtigAthA saMbhaLAvyA kare che ane enA nirmAtAnI zraddhA-bhakti ane udAratAnI sAkSI pUre che. 9 eka jANavA jevI vAta--A jinAlaya ATaluM UMcu khanI zakayuM e mATe enA nirmAtAone kevA bhAga ApavA paDayo hatA enI, Aje ramUjabharI lAge evI, vAta paNa jANavA jevI che. e vakhate kacchamAM mahArAe zrI prAgamalajInu zAsana cAlatu hatu. ane koThArAnA rAjavI jADejA zrI mAkAjI hatA. jyAre A maMdiraneA plAna banAvIne zrI mAkAjInI majUrI mATe rajU karavAmAM AvyeA tyAre emaNe enI sAme ema kahIne vAMdhA uThAvyA ke, je madira ATaluM UMcu' thAya tA, prabhunAM darzana karavA eTale U'ce janAra vyaktinI najara rAjamahelanA janAnakhAnA (aMtaHpura) upara paDe; ane, ema thAya teA, janAnakhAnAnI maryAdAne bhaMga thAya. rAjyanA A vAMdhAnA nikAla lAvavA mATe A zreSThIoe janAnakhAnAmAM kAInI najara na paDe eTalA UMcA gaDha, rAjamahela krUratA, peAtAnA kharace baMdhAvI ApyA! ane ema karIne emaNe mULa plAna mujaba maMdiranI UMcAI ne TakAvI rAkhIne, peAtAnI bhAvanAnI UMcAIne paNa jANe puravAra karI batAvI ! mukhya zilpI--AvA kaLAmaya ane mAnavInA cittane aheAbhAvanI lAgaNIthI chalakAvI mUke evA jinaprAsAdanI racanA karavAnu` kauzala darzAvavAnuM mAna kacchanA sAbharAI gAmanA nivAsI zikSmI-seAmapurA nathu rAghavajIne ghaTe che. 9. kacchanA itihAsa ane sthApatyanA abhyAsI sva. zrI vrajalAla bhagavAnalAla chAyAe, "svadezanA vi. saM. 1980nA dIpeAtsavI aMkamAM chapAyela emanA " kacchanI sthApatya kaLAnA ceADA avazeSo '....nAme lekha(pR0 75)mAM koThArAnA jinamaMdiranI kaLAnI prazaMsA karatAM kahyuM che ke-- " kArIgarI ane kaLAnI dRSTie ucca koTImAM gaNI zakAya evu e che. manuSyA ane prANIonAM tarehavAra AkRtivALAM nhAnAM moTAM putaLAo paranu` kotarakAma cha karI nAkhe evuM che. koI sAra`gI bajAvatI tA koI tAusathI zobhatI, koI DamarUthI tAla detI te| koI karatALathI zAbhI rahetI, evI aneka tarehanI strI AkRtiothI vibhUSita thayelA vibhAgo evA to sarasa rIte yeAjAyelA che ke, eka vakhata / kacchI salATonI zilpakaLA mATe ApharInanA udgAro kahADayA vinA rahevAtuM nathI, traNa traNa hAthIonI trikaDInA daMtazULAthI banne bAjI AdhAra pAmatA tAkonA dRzyathI hAthIonA majabUta bAMdhakAmanI praza"sA karavI ke tAko vALavAnAM viTa kAmanI vAha vAha kheAlavI enA nirNaya thavA muzkela thaI paDe che...... ane evI aneka citra-vicitra AkRtithI suMdara ane zerbhita be mALanuM A maMdira che." Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI mATI tathA nAnI pacatIthI pratiSThA mahAtsava-ma zreSThI-tripuTIe jeTalA utsAhathI AvA moTA jinaprAsAda anAvarAjgyA hatA, eTalA ja umaMgathI enA pratiSThA-mahAtsavane yAdagAra banAvavAnI emanI bhAvanA hatI. A mATe teoe mubaIthI, dariyAmAge ghAghA baMdara thaI, zrI zatruMjaya mahAtIthanA sadha kADhayA. sadhamAM agiyArase jeTalAM yAtrikA hatAM. tyAMthI AkhA sadha koThArA paheAMcyA. ane, A saMdha sahita vizALa janasamudAyanI upasthitimAM ane gacchAdhipati AcA zrI ratnasAgarasUrijInI nizrAmAM, vi. sa0 1918nA mAha sudna 13, budhavAranA rAja, pU ullAsathI, A jinAlayanI pratiSThA karavAmAM AvI. A prasaganA A zreSThIene harSa tA eTalA badhA hatA ke, emaNe A nimitte jJAtimeLeA karIne ene nava Taka jAtajAtanAM pakavAna jamADayAM ane, vadhArAmAM, jJAtinA dareka gharane kAMsAnI be thALI, rokaDI e kArI ane aDhIzera sAkaranI lahANI karIne peAtAnI dharmabhAvanA upara jANe suvarNa kaLaza caDAvyA hatA ! kharca ane enI vaheMcaNI--AvA uttuMga jinaprAsAda caNAvavAmAM, tIrthAdhirAja zatruMjayanA saMgha kADhavAmAM ane AvA sArA pratiSThA-maheAtsava UjavavAmAM kula seALa lAkha kArI ( te vakhataneA kaccha rAjayanA cAMdIneA sikko ) jeTalu` kharca thayu hatuM. enA aDadhA eTale ATha lAkha kArI jeTaleA bhAga zeThazrI velajI mAlue ApyA hatA; ane zeThazrI zivajI neNazIe cha lAkha kArI jeTalA ane zeThazrI kezavajI nAyake e lAkha korI jeTale hissA ApyA hatA. zrI kezavajI nAyaka zrI zivajI neNuzInA bhANeja thatA hatA. emanAM mAtAnuM nAma hIrabAI hatuM. 10 11 10. zrI dalapatarAma prANajIvana khakhkhare taiyAra karela mAki elAjikala sarve opha vesTana InDiyA ' (sane 1877) mAM TharA tInu vistRta vana ApavAmAM AvyuM che. emAM lakhyu che ke~ "The temple of Shantinath at Kothara was built in Samvat 1918 by the Oswal Vanias originally of Kothara, but now residing in Bombay. They spent 16,00,000 Koris, onehalf of which was contributed by Sha Velji Malu and other half in equal shares by Sah Keshavji Naik and Sivaji Nensi It was built after the style of one at Ahmedabad. and is best in Kachh." (kAThArAnuM zAMtinAthanu madira vi. saM0 1918mAM, mULa kADhArAnA vatanI ane muMbaImAM rahetA, esavALa vANiyAe baMdhAvyuM hatuM. teoe emAM seLa lAkha kArI kharacI hatI. enA aDadhA bhAga (ATha lAkha kArI) zA velajI mAdhue ApyA hatA; ane bAkIne aDadhA bhAga zA kezavajI nAyaka ane zivajI neNuzIe sarakhe bhAge (cAra cAra lAkha kArI) cUkaLyA hatA. e maMdira amadAvAdanA eka maMdiranI Dhaba pramANe dhAvavAmAM AvyuM che. ane kacchamAM e zreSTha che. gejheTiyara epha membe presiDensI " velyuma "5 (sane 1880) mAM paNa A jinAlayanI vigate noMdha levAmAM AvI che. emAM jaNAvavAmAM Avyu` che ke -- "In this village was finished in 1861 (S. 1918) the richest of modern temples. Of OM 40,000, the whole cost of the building, one-half was given by Shah Velji malu and the other in equal shares by shah Keshavji Nayak and shivji Nensi, Oswal Vanias of Kothara Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrI bhadrezvara vasaI mahAtIrtha mAhitI pUrNa zilAlekha-A jinAlayamAM mULa nAyakanI jamaNI.DAbI banne bAju moTA zilAlekhe ceDavAmAM AvyA che. jamaNI bAjunA zilAlekhamAM aMcaLagacchanI paTTAvalI ApavAmAM AvI che. ane DAbI bAjuno zilAlekha derAsaranI pratiSThAne lagate che. A lekha derAsaranI pratiSThA saMbaMdhI hovA chatAM emAM, pratiSThAnI saMvata tathA tithi, pratiSThA karAvanAra AcAryazrInuM tathA A jinaprAsAda banAvanAra traNe zreSThIonAM nAma uparAMta emanI vaMzAvalI, mukhya jinAlayanI AsapAsa bIjAM maMdiro banAvanAranAM nAma tathA te te maMdiranI vigata,utsavanI vigata, kula kharca tathA enI vahecaNInI vigata tathA mukhya zilpInuM nAma vagere aneka prakAranI mAhitI ApavAmAM AvelI che. temAMya mukhya maMdiranI AsapAsa judA judA khUNAo now living in Bombay. This temple, dedicated to Shantinath the sixteenth of the Jaia saints, was, after the style of one in Ahmedabad. " (karachanAM vartamAna maMdiramAM sauthI samuddha maMdiranuM bAMdhakAma A gAmamAM sane 1861 (vi. saM. 1918) mAM pUruM thayuM hatuM. e ImAratanA cAlIsa hajAra pAunDa jeTalA kula kharyane aradhe bhAga : velajI mAlae Apyo hato, ane bAkIne aradhe bhAga zAha kezavajI nAyaka ane zivajI neNazIe sarakhe bhAge cakavyo hato. A badhA koThArAnA vatanI e savAla vANI A che ane atyAre muMbaImAM rahe che. jaina saMto (tIrthakara) mAMnA seLamA tIrthakara zrI zAMtinAthane arpaNa karavAmAM Avela A maMdira amadAvAdanA eka maMdiranI paddhatithI bAMdhavAmAM AvyuM hatuM). koThArAnA A maMdiranuM A banne graMthamAM ApavAmAM Avela (ane upara rajU karela) varNana ghaNuMkhara ekasarakhuM che. eka pharaka pahelA varNanamAM jyAM soLa lAkha karI lakhyuM che, tyAM bIjA varNanama hajAra pAunDa lakhela che, e che, paNa e mahatvano nathI. A derAsaranA kula kharcanI vaheMcaNInI je vigate enA zilAlekhamAM ApavAmAM AvI che, temAM ane upara Apela vAnamAM ApavAmAM AvelI mAhitI vaye dekhIto pharaka e che ke, zilAlekhanA ullekha pramANe, kula kharcanuM aDadhuM kharca (ATha lAkha kerI) zAha velajI malue, cha lAkha karI zAha zivajI neNazIe ane be lAkha kerI zAha kezavajI nAyake ApI hatI eTale A bane pustake mAM bAkInuM karavuM kharca zrI zivajI neNazI ane zrI kezavajI nAyake sarakhe bhAge (cAra-cAra lAkha kerI) ApyAnuM lakhyuM che te, hakIkataphera che, je sAmAnya kahI zakAya e che; kema ke A baMne pustakonA kartAone saMbaMdhI mAhitI ApanAre AvI mAhitI ApI haze, tethI emaNe A pramANe nedha karI haze. eTale A hakIkatapherane vizeSa mahatva ApavAnI jarUra nathI. A banane varNanamAM koThArAnuM A derAsara amadAvAdanA eka maMdiranI paddhatie banyuM hovAnuM lakhyuM che. A aMge vicAravA jevI vAta e che ke, koThArAnA A derAsaranI sAthe sarakhAvI zakAya evuM koI derAsara amadAvAdamAM nathI. vizALatAnI daSTie amadAvAdanA suprasiddha haThIsiMha zeThanA derAsarane ullekha thaI zake. paNa, vizALatAne bAda karatAM, amadAvAda zaheranA A derAsara ane koThArAnA derAsara vacce sarakhApaNuM bahu zAI che. e spaSTa che. chatAM A bane saMthakAroe Ama lakhyuM che. ene bhAva kadAca e hoI zake che, koThArAnuM derAsara amadAvAdanA haThIsiMha zeThanA derAsara jevuM AlIzAna banAvavAmAM AvyuM hatuM. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI meTI tathA nAnI paMcatIthI ane judI judI dizAomAM banela maMdironI vigato to evI ekasAIthI ApavAmAM AvI che ke, e joIne ema ja lAge ke, A koI sAmAnya zilAlekha nathI paNa veca Na thayela makAna ke jamInanA dizAnA khUTa darzAvate dastAveja ja che ! gujarAtI bhASAmAM lakhAyelo ane lAMbI lAMbI 42 lITIomAM kotarAyele A zilAlekha khAsa vAMcavA jevo ane bIjAone mATe namUnArUpa banI rahe e che.11 ( vizALa ghaMTa-A tIrthamAM levAnuM ghaNuM hatuM ane vakhata ochA hatA, eTale utAvaLamAM je kaMI javAnuM bAkI rahI gayuM, emAM tyAMne khUba moTe ghaMTa paNa jovAno bAkI rahI gaye. pAchaLathI jANavA maLyuM ke, A ghaMTa khAsa jovA jevo che, ane ene ghaMTArava cAra-cAra mAIla jeTale dUra sudhI saMbhaLAya che--jANe e bhagavAna tIrthaMkaranA dharmasaMdezane ja dUra dUra sudhI gAjate kare che! koThArAmAM dharmazALA, upAzraya, mahAjanavADI, pAMjarA piLa tathA phUlavADI che. zeThazrI jIvarAja cAMpazI khIMazIe amane bhAvapUrvaka jamADIne abaDAsA tAlukAnI jANItI mahemAnagatine amane je anubhava karAve, te ame Aje paNa bhUlyA nathI. koThArAthI vIsa mAIlane pravAsa karIne ame jakhau pahoMcyAM. jakhI jakhau kacchanuM baMdarI gAma che, ane abaDAsA tAlukAmAM AvelI kacchanI mATI paMcatIthInuM e trIjuM tIrthasthAna che. A sthAna tIrtha svarUpa banavA lAgyuM tenI zarUAta vi. saM. 1905 nI sAlathI thaI ane dhIme dhIme ene vikAsa thatAM thatAM Aje e tIrtha nAnAM-moTAM navara 11. A zilAlekha zrI "pArtha" saMpAdita "zrI acalagarachIya pratiSThA lekhe "mAM 336mA (pR.76) lekha tarIke chApavAmAM Avela che. A pustakamAMne 888 naMbarane zilAlekha, A ja derAsaranI pratiSThA vakhatane, zrI RSabhadeva bhagavAnanI pAdukA upara kotarelo che. ane emAM pratiSThA karAvanAra AcAryazrInuM ane maMdira baMdhAvanAra traNe zreSThIonAM nAma ApavAmAM AvyAM che. e nAnA zilAlekhamAM AvI upayogI mAhitI sacavAyelI che, e vAta ahIM uddhata karavAmAM Avela e lekha uparathI jANI zakAze- // saMvat 1918 varSe zAke 1783 pravartamAne mAgha sudi 13 budhe zrI koThArAnagare zrI aMbalagacche pUjya bhaTTAraka zrI ratnasAgarasUrIzvarANAmupadezAt / zrI loDAiyAgotre sA0 zrI zivajI neNasI tathA sA0 zrI velajI mAlu tathA, gAMvImotAgotre sA0 zrI kezavajI nAyakena zrI AdinAthapAdukA wifratA puog guma l . 12. "aMcaLaga7 digdarzana," phakara 2349 (pR. 536)mAM A pramANe ullekha che; jayAre mArI seMdhamAM ahIM nAnAM-moTAM bAra derAsaranuM jhUmakhuM hevAnuM ane A tIrtha "nava TUka" tarIke oLakhAtuM hovAnuM paNa badhuM che. AmAM ahIM bAra derAsara hovAnI vAta ane A tIrtha "nava Traka" tarIke oLakhAtuM hovAnI vAta-e be vAte vacce meLa besato nathI, tethI, saMbhava che ke, nedha karavAmAM mArI kaMIka saratacUka thaI hoya. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 jinAlayeA ane vIsa zikharAthI zAbhAyamAna banI gayuM che. ; a'caLagacchanA AcAya zrI muktisAgarasUrijInA upedezathI jakhaunA leADAyA gAtranA zA ratanazInA be suputro zeThazrI jIvarAja tathA zeThazrI bhImazInI bAMdhava-elaDIe, peAtAnA vatanamAM, zrI mahAvIrastrAmInuM mATu' ane manehara jinAlaya baMdhAvIne vi. sa0 1905nA mATe sudi 5 (vasa'tapaMcamI) ne sAmavAre enI pratiSThA karAvI, ane potAnA pitAzrInI puNya smRtine kAyama karavA ene " ratnaTUMka'" evuM nAma ApyuM. maMdiramAM pratiSThAnA mATeAzila lekha cADelA che. maMdiranA ghummaTamAM kaitaraNIvALuM nAnuM lAlaka tathA pUtaLIe che. A derAsaranI darzIkanuM dhyAna khece evI vizeSatA e che ke, emAM raMgamaMDapanI dIvAlA upara juThThI jIddI vyaktionI chakhIe cItaravAmAM AvI che. emAM zrI jIvarAja zeTha, zrI bhImazI zeTha. emanA kuTubIjaneA, kacchanA mahArAkhezrI, zrI jinendrasAgarasUrijI (?), khaLakA vagerenI chatrIe che. A maMdira mALavALuM che. enu zikhara kaiAraNI vagaranuM' sAduM' che, [citra naM0 70] zrI bhazvavera-vasaI mahAtItha ,, jyAre zrI mahAvIrasvAmInA ramaNIya jinAlayavALA A sthAnane "TUMka" tarIke oLakhA vavAmAM AvyuM hatuM, tyAre te tyAM phakta e eka ja derAsara hatuM. paNa ene " ratnaNUka " tarIke oLakhAvavAmAM jANe bhAvIneA keAI zubha sa keta samAyelA hoya, ema tyAM eka pachI eka navuM navuM derAsara banatuM gayuM, pariNAme enu' " phreMka" nAma sArthaka thayuM, HH koThArAnA maMdiranI preraNA ApanAra AcArya zrI ratnasAgarasUrinA upadezathI le|DAyA getranA bhImazInI (vidhavA) bhAryAM pUjAbAI e, peAtAnA patinA zreyArthe, zrI suvidhinAtha bhagavAnanu ane mahezrI gAtranA zreSThI bheAjarAjanI (vidhavA) patnI mAMkabAI e, pAta nA patinA kalyANa mATe, zrI AdinAtha vagere cAra tIthaMkarAnuM' cAmukhajInuM derAsara banAvarAvIne vi. sa* 1927nA mAha sudgha 13 ne zukravAre tenI pratiSThA karAvI hatI. arthAt A rIte zrI suvidhinAtha jinAlaya ane zrI AdinAtha-cAmukha jinAlaya, e banne moTAM jinAlayAnI eka ja divase pratiSThA thaI hatI. bannenAM zikharo karaNIvALAM che. A banne derAsaremAM sthApavAmAM Avela jinabhiSekanI a`janazalAkA pAlItANAmAM thaI hatI. A e jinAlayA uparAMta A ja AcArya mahArAjanA sadupadezathI ane A ja saMvatatithinA roja khIjA' traNa jinamadirAnI paNa pratiSThA thaI hatI, jenI vigata A pramANe cheH (1) mAmAyA gAtranA zrI varasaMga dhArazIe zrI munisuvratasvAmInuM, (2) mahezrI geAtranA zrI rAmajI jeThAnI dharma bhAryo zrI dhanakhAIe zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM ane (3) mAtA leDhA geAtranA zrI rANukhAInA putra hu'sarAja jeThAe zrI cadraprabhunuM derAsara karAvyuM hatuM, A rIte jakhaunI ratna TUMkamAM eka ja muhUtaeN meTAM-nAnAM maLIne pAMca jinamaMdirAnI pratiSThA thaI hatI. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI mATI tathA nAnI pacatIthI vi. saM0 1949nA zrAvaNu sudi sAtamanA rAja AcArya zrI jinendrasAgarasUrIzvarajInA upadezathI khAnA geAtranA zrI hIrajI husarAje ratnaTUMkamAM zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanA derAsaranI pratiSThA karAvI hatI. 13 zrI kAyANIe vi sa'0 1988nA mAha suda 10, guruvAre zrI za maLIA pArzvanAthanuM jinAlaya karAvyu* hatu'. (a'caLagaccha digdarzana, phakarA 2569.) 5 ahIM'zrI gautamasvAmInI mUrti, aMcaLagacchanA traNa AcAryanI pAdukAo tathA eka zrAvaka zrIpUjajIne zrI bhagavatI sUtra vaherAve che, enI nAnI mUrti che A rIte krame krame vadhatuM raheluM A tIrtha "nava TUka " -nava derAsarAthI samRddha-anI gayu, A tIrthanA zatAbdI-maheAtsava, cha varSa pahelAM, vi. saM0 2020nI sAlamAM UjavAyA tyAre, A zrI ratnaTraka jaina derAsaranA jIrNoddhAra karavAmAM AvyeA hate. tImAM dharmAMzALA, AMbelazALA ane pAMjarApeALa che. A tInAM darzona karI ame ahIthI 10 mAIlanI dUrI para Avela nalIA tI mAM pahecyAM. nalIA kacchanA je sAhasika ane dAnazUra mahAjanAe kacchane sukhI karavAmAM, mu`baI zaheranA vikAsamAM ane dezanA vepAra-udyogone vadhAravAmAM nAMdhapAtra phALA ApyA che, ane deza, dharma ane samAjanI sevAnAM satkAryo karIne peAtAnA nAmane cirasmaraNIya banAvyu che, emAM zreSThI narazI nAthAnuM sthAna Adara ane gauravabhayu` che. jema ke|ThArA nagara zreSThI narazI kezavajI nAyakanA jIvana ane dhama kAryothI gauravazALI banyuM che, tema nalIA gAme svanAmadhanya zreSThI narazI nAthA jevA nararatnanI bheTa ApIne peAtAnA nAmane ajavALyuM che. nalIA (nalInapura) gAmane kcchanI meATI paMcatIthI mAM sthAna maLyuM che te zreSThI narazI nAthAnI dharmazraddhA ane udAratAnA pratApe ja. jANe peAtAnA jIvana ane dhanane viziSTa dhama kAya thI kRtArtha karavA mAgatA haiAya tema, nAgaDA gAtranA A dharmapuruSa, gacchanAyaka zrI muktisAgarasUrijInA upadezathI peAtAnA vatana nalIA gAmamAM, zrI caMdraprabhunu* suMdarajinAlaya kha`dhAvIne enI vi. sa'0 1897nA mAha suda 5 (vasaMtapa camI) budhavAre, e ja AcAryazrInI nizrAmAM pratiSThA karAvI hatI. jinAlayanuM nAma " vIra vasahI '" rAkhavAmAM AvyuM che, te peAtAnA sva. putra hIrajInA " 13. jemanuM varNana ahIM ApavAmAM Avela che, te sAte jinamaMdirAnA zilAlekhe! " zrI acalagacchIya pratiSThA lekhA ''mAM anukrame 867, 936thI 940 tathA 963 naMbaranA lekhA tarIke ApavAmAM AvyA che; ane ahIM ApavAmAM Avela mAhitI mukhyatve ene AdhAre ApavAmAM AvI che. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha putra vIrajInA nAma uparathI rAkhavAmAM AvyuM haze, ema lAge che. A pratiSThA mahotsava pachI jANe pitAnuM jIvanakArya pUruM thayuM hoya ema, te pachI be varSa bAda vi. saM. 189nI sAlamAM, 59 varSanI vaye, teo svargavAsa pAmya! paNa zrI caMdraprabhunuM A jinAlaya baMdhAvavA pAchaLanI emanI bhAvanA evI utkaTa hatI ke te pachI A sthAnane uttarottara vikAsa thato rahyo ane chevaTe ene tIrthabhUmi tarIkenI kIrti maLI. [citra naM 71] "vIravasahI" nA A derAsara uparAMta ahIM bIjAM paNa derAsara banyAM tenI vigata A pramANe che : AcAryazrI muktisAgarasUrinA upadezathI (1) nAgaDA getranA zreSThI vardhamAne zrI kuMthunAtha prabhunuM derAsara14 ane (2) e ja getranA zreSThI bhAramale zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM jinamaMdira baMdhAvIne vi. saM. 1910nA mAgazara suda bIja, zukravAre enI pratiSThA karAvI hatI. (3) A pachI AcAryazrI ratnasAgarasUrijInA upadezathI nAgaDA gAtranA zreSThI harabhamajIe aSTApada-cAmukhajIno (bhagavAna RSabhadevAdi jinacovIzIne) vizALa jinaprAsAda racAvIne enI vi. saM. 1918nA mAMDazudi pAMcama (vasaMtapaMcamI) somavAre pratiSThA karAvI hatI.15 (jue, "zrI acalagacchIya pratiSThA lekha", naM. 870, 873, 874, 886nA lekhe.) A pramANe A tIrthamAM cAra jinAlayo hovAnI vAtanuM samarthana "jana tIrthono ItihAsa" (pR. 145) mAMnA A ulekhathI thAya che: "ahI suMdara cAra jinamaMdiro che." paNa mArI noMdhamAM nalIAmAM (1) caMdraprabhunuM, (2) zAMtinAthanuM ane (3) aSTApadanuMema traNa jinAlaye (moTAM ke mukhya derAsaro) hevAnuM meM noMdhyuM che. Ano artha e thAya ke, aMcaLagaccha digdarzana", phakarA 2346mAM sUcavA pramANe, zrI kuMthunAtha bhagavAnane birAjamAna karavA mATe banAvavAmAM Avela ImAratane derAsara nahIM paNa derI samajavI joIe. mArI A nedhanuM samarthana "jaiina tIrtha sarvasaMgraha" (pR0 143) mAMnA A pramANenA ulekhathI thAya che : "A (caMdraprabhunA ) mukhya maMdiranI bAjumAM zeTha bhAramala tejazIe saM. 1910mAM mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM derAsara baMdhAvyuM che ane tenI ja bAjumAM zeTha harabhama narazI nAthAe saM. 1918 mAM zrI aSTApadanuM ajoDa derAsara baMdhAvela che." vaLI "zrI acalagacchIya pratiSThA lekha" mAMnA lekha naM. 871mA lekhamAMnA ullekha uparathI nalIAmAM pAMcamuM zrI mahAvIra svAmInuM derAsara hevAnuM paNa jANavA maLe che. A ullekha A pramANe che- 14. "aMcaLaga7 digadarzana, (phakara 2346)mAM Ane derAsaranA badale darI kahela che. juo, vardhamAna zeThe nalIAmAM vIravasahImAM zrI kuMthunAtha bhagavAnanI devakulikA baMdhAvI." 15. ahIM e jANavuM rasaprada thaI paDaze ke, zrI kAThArA tIrthanA zrI zAMtinAtha bhagavAnane vizALa jinaprAsadanI pratiSThA A ja varSamAM, A ja mahinAmAM, suda 13 ne budhavAranA roja, ane A ja AcAryapravaranI nizrAmAM thaI hatI. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chanI meTI tathA nAnI paMcatIthI* 217 * evaM sA0 hIrajI tatbhAryA pUrabAIkrena zrI mahAvIra jinaprAsAda kArApita // zrI vIrajina Ade3biba kaaraapitaa| tathA saMvata 1910 nA mogasara sUda 5 somavAsare jJAnabhaMDAra kRtvA tadA caturmAsI uvajhAya muktilAbha sIsa tattvamanohara kSamAlAbha gurau natvA / prazasti kArita buddh| zrI vIravasahI vizeSaM tu prAsAda paMca uttama jJAnabha DAra / paushaal| saptanaya samApama / li0 mu0 sumtilaam| A lekhamAM sUcavyA pramANe zeTha narazI nAthAnA suputra (nAgaDA gotranA) hIrajInAM dhamabhAryA pUrabAI e (nalIA tIrthamAM) zrI mahAvIra jinanuM deruM karAvyuM hatuM. enI pratiSThA kyAre karAvavAmAM AvI hatI te A lekhamAMthI spaSTarUpe jANI zakAtuM nathI, paraMtu vi. saM. 1910nA mAgasara suda pAMcamane somavAre jJAnabhaMDAra karyAnuM lakhyuM che, te uparathI kadAca ema mAnI zakAya ke, A derAsaranI pratiSThA paNa e tithie ja thaI haze.16 A lekhamAM vIravasahImAM pAMca uttama prAsAde hevAnuM lakhyuM che, te ema sUcave che ke ahIM pAMca derAsaro che. A pAMca derAsaramAM A tIrthamAM banela jJAnabhaMDAra tathA pozALano umero karatAM kula sAta dharmasthAne thayAM, jene lekhamAM "sAta naya" nI kAvyamaya upamA ApavAmAM AvI che. A badhA uparathI ema lAge che ke, ahIM banela dharmasthAnanA ulekhake varNanamAM derAsara ane derI vacce khAsa bheda rAkhavAmAM AvyuM nathI. traNe derAsaramAM tathA enAM zikharomAM karaNa eTale ke rUpakAma sArA pramANamAM karavAmAM Avela che. pahelA (caMdraprabhunA ) derAsaranI bAjumAM vi. saM. 1897nI zrI vIrasavAmInI tathA bIjI eka derI che. arthAt A banne derIo A derAsara pratiSThita thayuM te samayanI che. bIjA ( zAMtinAthanA) derAsaranI sAme vi. saM. 1910nI zrI puMDarIkasvAmInI derI che. trIjA (aSTApadanA) jinAlayanI pAse cha derIo banelI che; ane zrI hIrajI ukeDAe vi. saM. 1945mAM karAvela sAtamI derImAM sAdhvIjI zrI devazrIjInI pAdukA padharAvavAmAM AvI che. "zrI kaccha giranArathI mahAyAtrA" (pR. 146) tathA te pachInAM bIjAM pustakamAM sUcavyA pramANe A tIrtha 16 zikharo tathA 14 raMgamaMDapathI zobhAyamAna baneluM che. A hakIkata uparathI paNa A tIrtha keTaluM vizALa ane zilpasamRddha che eno khyAla Ave che. 16. ahIM e vAta khyAlamAM rAkhavI joIe ke, zrI kuMthunAthanA derAsara (derI)nI tathA zrI zAMtinAthanA derAsaranI pratiSThA A ja varSa ane A ja mahinAmAM (vi. saM. 1910nA mAgasaramAM) suda bIja ne zukravAre thaI hatI. eTale A baMne tithio vacce phakta traNa divasane ja pharaka hatA. 17. juo, "mArI karacha yAtrA" (pR 147), "jaina tIrthone itihAsa", (pR. 145), "jaina tIthI sarva saMgraha" (pR 142), Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha vi. sa'0 1918mAM ( kAThArAnI pratiSThA thaI te varSamAM ja ) vaDasaramAM pU. zrI guNusAgarajInA upadezathI, zrI haradhAra karamazIe, zrI pArzvanAthanu derAsara khaMdhAvyu hatu, vaDasaramAM jaineAnI vasatI nahI' rahevAthI e derAsaranu' utthApana karIne e pratimAne nalIAmAM laI ApavAmAM AvI hatI ane ene mATe lAla paththaranuM nAnuM navuM derAsara banAvInevisa*0 2027nI sAlamAM e pratimAne emAM birAjamAna karavAmAM AvI che. ( acalagaccha digdarzana, *karA 2447. ) 18 tInI peDhImAM zeThazrI harabhamajInI khUkha mATI raraMgIna chabI mUkavAmAM Avela che. ahIM dhama zALA, bheAjanazALA, pAThazALA, AMkhelazALA, jJAnamadira, khAlAzrama, kanyAzALA, sadAvrata, mahAjanavADI vagere aneka sahasthAe che. ane ahI'nI kAryakara bahene khUba utsAhI che. emaNe amArI suMdara mahemAnagati karI hatI. kavi " teja 'nalIAnA vatanI che. emaNe amane tItha sabadhI keTalIka mAhitI ApI mitrabhAva darzAvyeA hateA. emaNe narazI nAthAnuM eka prazastikAvya paNa kacchI bhASAmAM lakhyu che. emane maLIne A yAtrA pravAsamAM eka sarasvatInA upAsakane maLyAnA amane AnaMda thayA. A rIte thADA samayamAM nalIA tIrthanI yAtrA karIne, 10 mAIlanA pravAsa kheDIne, ame kacchanI mATI paMcatIthI nA chellA tItha dhAma terA paheAMcyA. terA A tIrthamAM e jinama diA che. eka, zrI jIrAvalA pArzvanAthanuM ane bIjuM, zrI zAma LiyA pArzvanAthanu, AmAM zrI zAmaLiyA pArzvanAthanuM derAsara prAcIna che ane zrI jIrAvalA pArzvanAthanu' maMdira pAchaLathI banelu che. paNa terAnI gaNunA kacchanI--abaDAsAnI mATI pa'catIthI mAM thAya che te pAchaLathI banela A zrI jIrAvalA pArzvanAthanA vizALa jinAlayanA kAraNe. zrI jIrAvAlA pArzvanAthanuM maMdira ,, mane ApavAmAM Avela mAhitI pramANe ( mArI nAMdha pramANe) A derAsara zrI rAyamala zivajI tathA zrI sudhA DAsA nAmanA be dharmAnurAgI mahAnubhAvAe madhAvarAvyuM hatuM. paNa jana tItha' sa` saMgraha " (pR0 143) tathA " a'calagaccha digdarzana " (kukarA 2445 )mAM jaNAvyA pramANe A derAsara leADAyA pAsavIra rAyamala tathA vIsarIA mAtA hIrajI DAsAe ba dhAvarAvyuM hatuM, mArI nAMdhamAM tathA A e pustakAmAM Apela nAmAmAM rAyamala ane DAsA-e enAmA tA sarakhAM ja che; eTale e nAmAmAM jovAmAM AvatA A phera mahattvanA nahI. paNa sAmAnya gaNI zakAya evA che, Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI mATI tathA nAnI pacatIthI paNa " zrI acalagacchIya pratiSThA lekho" ( lekha ta'0 882)mAM A derAsaranI pratiSThAnA je mATeA lekha chApyA che, temAM leADAyA ane mAtA gotranI vyaktionI je nAmAvalI ApavAmAM AvI che, emAM leADAyA gAtranA rAyamala, pAsavIra, ane mAtA geAtranA viddhA(budhA), DAsA, hIrajInAM nAmeA tA maLe che, uparAMta e zilAlekhamAM A pramANe e zleAkeA mUkelA che-- jinAca kurute nityaM gurubhakti vizeSataH / rAmajI hIrajI tayeAH jAta saMvega mAnasau // 21 // svajanma saphala kartu jinamaMdira suMdara / vamuLAvA(tta) vittana suttama // 22 // A zlAkanA atha e thAya che ke, rAmajI ane hIrajI nAmanA e mahAnubhAvAe, vairAgya bhAvathI prerAI ne, peAtAnA janma saphaLa karavA mATe, ane pAte upArjana karela dhanathI surari jevu' suMdara jinama`dira karAvyuM hatuM. A zilAlekhamAM ApavAmAM AvelI vazavAlI pramANe rAmajI leADAyA geAtranA zivasInA putra tathA hIrajI mAtA geAtranA DAsAnA putra thatA hatA. A derAsaranI pratiSThA va. sa0 1915nA mAha sudi 5 ( vasa'tapa`camI ), sAmavAre AcArya zrI ratnasAgarasUrijInI nizrAmAM thaI hatI. [ citra naM 72 ] A derAsarane nava zikhA che ( " zrI kaccha giranAranI mahAyAtrA ", pR0 146), raMgamaMDapa kAca-kAmathI ane ghummaTa keAraNIthI zeAbhAyamAna che. madiramAM enI pratiSThAnA mATA zilAlekha che, ane gabhArAnI bahAra dIvAla upara e yationI chabIo cItarelI che. derAsaranA zikharanA mULamAM derIe banAvI che. tathA maMdiranI pAchaLa (1) caMdraprabhunI, (2) sumatinAthanI, (3) kuMthunAthanI, (4) ajitanAthanI ane (5) ajitanAthanI-ema pAMca zikharavALI derIo che, ane cAthI ane pAMcamI derInI vacce AcArya zrI kalyANasAgarasUrinI mUrtivALI nAnI derI che. vaLI maMdiranI DAbI bAju sAmenA bhAgamAM chaThThI zrI sa'bhavanAtha bhagavAnanI derI che. enA upara paNa zikhara che, ane emAM lekha che. nava zikharA, vizALa ghummaTa ane aneka derIenI zilpasamRddhi dharAvatuM A jinAlaya ghaNu' maneAhara che. zrI zAmaLIA pArzvanAthanuM maMdira zrI jIrAvalA pArzvanAthanA mukhya derAsaranA kampAunDanI bahAra, e kampAunDanI jamaNI mAjI, zrI zAmaLIA pArzvanAthanuM nAnuM, jUnuM ane zikharamadhI derAsara che, " acalagaccha digdarzana " ( phakarA 2297) mAM A derAsara sabadhI nIce mujaba mAhitI ApavAmAM AvI che Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha punitazekhara ane bhaktizekhare terAmAM AvI pizALa baMdhAvI, jene kacchanA rAjya taraphathI Azraya maLeluM, tathA saM. 1878nA mAgazara sudI 6 ne sAme zrI zAmaLA pArzvanAthanuM jinAlaya baMdhAvyuM, jenI pratiSThA vakhate rAjendrasAgarasUri upasthita rahyA hatA. maMdiranA raMgamaMDapanA kAca upara suMdara citrakAma kareluM che. gokhalAmAM zilA prazasti che. traNa varSa pahelAM gorajI hIrAcaMda tArAcaMde jinAlaya baMdhAvyuM hatuM ema jaina tIrtha," bhA. 1, pR0 14mAM ullekha che."8 uparanA ulekhamAM sUcavyA pramANe, A jinAlaya, Azare traNa varSa pahelAM, yatizrI hIrAcaMdajIe baMdhAvyuM hatuM ema mAnIe te ati zrI bhaktizekharajIe e (jI) maMdirane e nakhazikha (AmUlacUla) jIrNoddhAra karAvyuM haze ke jethI emane e maMdira navuM baMdhAvyA jeTalo yaza maLyuM haze. * derAsaranA gabhArAmAM padharAvavAmAM Avela pagalAM upara vi. saM. 1878 ne lekha ketarela che, je A maMdiranI pratiSThAnA varSa sAthe maLatuM Ave che. maMdiranI aMdara zrI vivekasAgarasUrijInI tathA zrI pUja ratanasAgarajInI chabIo cItarelI che, je kaMIka ghasAI gaI che. terAmAM dharmazALA che. terA gAma nirbheLa rASTrIya bhAvanA dharAvatA ane rASTranI AjhAdInI laDatanA eka samartha ane niSThAvAna sainika, muMbaInivAsI zrIyuta bhavAnajIbhAI arajaNa khImajInI janmabhUmi tarIkenuM gaurava dharAve che. gAma pharate majabUta gaDha che ane gAmanI bhAgoLe kheDAyelA pALiyA vagere purAtattvanA abhyAsIone saMzAdhana-preraka sAmagrI pUrI pADe che. | terAtIrthanI yAtrA sAthe abaDAsA tAlukAnI vikhyAta jaina paMcatIrthanI amArI yAtrA pUrI thaI ane e divase (tA. 20-3-1975nA reja) sAMje ame terAthI ravAnA thaIne bhuja pahoMcI gayA. A paMcatIthInAM jinAlayanI sthApanAno samayakama A pramANe che: sutharI vi. saM. 1896mAM, nalI A vi. saM. 1897mAM, jakhau vi. saM. 1905mAM tera vi. saM. 1915mAM; ane koThArA vi. saM. 1918 mAM. A vigate uparathI joI zakAya che ke, visaM. 1896 ane vi. saM. 1918 vaccenA phakta 22 varSa jeTalA TUMkA samayamAM eklA abaDAsA tAlukAmAM 18, A ja "aMcaLagacha digdarzana" (phakara 2284)mAM A derAsara aMge A pramANe mAhitI ApavAmAM AvI cheH "kacchamAM terAne zrI zAmaLA pArzvanAthajInA jinAlayanI pratiSThA rAjendrasAgarasUrinI nizrAmAM thaI. saM. 1878nA mAgasara sudI 6 ne somavAre A jinAlayanI pratiSThA thaI. punitazekharanA zikhya bhaktizekharanA upadezathI jinAlayanuM nirmANa thayeluM." bIjuM, A pustakanA upara Takela 2297mA phakarAnA aMtamAM "jainatIrtha ", bhA1, pR0 14 ema lakhyuM che ke, mArI samaja mujaba, "jaina tIrtha sarva saMgraha, bhA1, pR0 143" ema hovuM joIe, kAraNa ke, e graMthamAM A derAsara aMge lakhyuM che ke, "lagabhaga traNaso varSa pahelAM gorajI hIrAcaMda tArAcaMde A maMdira baMdhAveluM che. ' Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanI mATI tathA nAnI pacatIthI 1 ja ( sAMdhANunA vi. sa'0 1910nA derAsara uparAMta ) AvA pAMca pAMca AlIzAna, maneAhara ane gaganacU'bI jinaprAsAdo sthapAyAM ane e tAlukAne kacchanI mATI jaina pa`catIthA'nI bhUmi banavAnu' gaurava apAvI gayA. Ane samayane, zraddhAvAna zrAddharaneAnI udAratAnA ane mubaInI aDhaLaka kamANIne ja pratApa samajavA joi e. e samaya kevA dhamabhAvanA ane dharma prabhAvanAnA preraka haze ! dhanya e samaya, dhanya e udAratA ane dhanya e sa'patti ! Aje paNa e tIrthAMnAM bhavya jinaprAsAdenI chabI aMtara upara aMkita thayelI che, ane cittamAM bhaktibhAvane jagADe che, 19 have kacchanI nAnI pa catIthI tarIke jANItAM tIrthaM sthAnAnA bahu ja saMkSepamAM paricaya meLavIe. *cchanI nAnI paMcatIthI kacchanI nAnI jaina pacatIthI nAM jinamaMdiza A pramANe pAMca gAmAmAM AvelAM che (1) mudrA, (2) bhujapura, (3) mATI khAkhara tathA nAnI khAkhara, (4) mIDA, ane (5) mAMDavI. AmAM nAnI khAkhara ane mATI khAkhara e kharI rIte judAM judAM gAmA che, eTale kharI rIte, A paMcatIthI nAM gAmAnI sakhyA pAMcanA khale cha thAya che. A cha gAma mudrA ane mAMDavI tAlukAmAM AvelAM che. ane bannemAM A pramANe traNa traNa gAmAnA samAveza thAya che : mudrA, bhujapura ane mATI khAkhara mu`drA tAlukAmAM che; ane nAnI khAkhara, bIdaDA ane mAMDavI mAMDavI tAlukAmAM che. ame kacchanI mATI tathA nAnI paMcatIthI'nI yAtrAe bhadrezvarathI tA. 19-3-1975 budhavAranA savAranA ravAnA thayA hatA. muMdrA-killAthI surakSita A khaMdarI zahera--enI suMdara racanA ane ImAratAne kAraNe, kacchatu' perIsa gaNAya che. zaheramAM A pramANe cAra derAsara che . (1) zrI zItalanAthanuM be mALanuM AlIzAna derAsara; enI pratiSThA ekase varSa pahelAM, vi. sa'0 1933mAM thaI hatI. (ra) enI khAjImAM DAbI tarapha zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM Azare savAsAva jhUnu zikharakhadha derAsara che. (3) mahAvIravAsInuM zikharabaMdha derAsara che, je Azare khaseA varSa jeTalu* jAnu' che, ane (4) zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanuM derAsara che. ahIM 19 pAMtrIsa vaSaeN pahelAM, vi. saM 1998nI sAlamAM, prakAzita thayela " mArI kaccha yAtrA " (pR0 148)mAM, enA lekhaka paramapUjya munirAja zrI vidyAvijayajI mahArAje, A paMcatItho no mahimA varNavatAM, thoDA zabdomAM, yogya ja kahyuM che ke-- " abaDAsAnAM pAMca tIrthI bahu prAcIna to na kahevAya, lagabhaga 100-125 varSoMnI aMdara aMdaranAM che, chatAM vizALatAnI dRSTie, suMdaratAnI dRSTie A tIrghA dhaNAM ja danIya che, dareka maMdiramAM seMkaDo mUtio che e mUrtionI bhavyatA paNa kharekhara Anadda upajAve che.'' Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrI pArzvanAthajInA derAsara sAthe eka pustakabhaDAra paNa che.20 A cAra derAsarA uparAMta muMdrAmAM a'caLagacchanA guru huM jInI pAdukAvALI chatrI che. enA upara tevi. sa'0 1797nA mAgasara vadma 10nA svargavAsI thayAnA lekha kAtaralA che.21 bhujapura--ahIM vi. saM. 1898nu' zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanuM derAsara tathA graMthabha'DAra che. ame gayA tyAre A derAsaranI bAjumAM eka be mALanuM navuM mADhuM derAsara baMdhAtuM hatu. have teA enI pratiSThA paNa thaI gaI haze. zrI bhadrezvara-vasaI mahAtItha mATI khAkhar--a' gAmamAM zrI zatruMjayAvatAra nAme zrI RSabhadeva bhagavAnanu' vizALa jinAlaya che. enI pratiSThA upAdhyAya zrI vivekaha gaNie vi. saM0 1659 nA phAgaNa 10nA rAja karI hatI. A pratiSThA-mahe|tsava sa'kha'dhI eka mATA zilAlekha A derAsaramAM lagADavAmAM Avye che. temAM zrI vivekahaSa gaNinI prabhAvakatA sUcavatI tathA bIjI paNa jANavA jevI mAhitI ApavAmAM Avela hovAthI, e zilAlekha itihAsa ane purAtattvanA abhyAsIe mATe upayAgI sAmagrI pUrI pADe che. A zilAlekhamAM evI paNa mAhitI neAMdhavAmAM AvI che ke, kacchanA rAjavI zrI bhAramalajIe, zrI vivekahuM gaNi pratye peAtAnI bhakti darzAvavA, bhujanagaramAM, zrI rAyavihAra nAme zrI RSabhadeva bhagavAnanuM jinAlaya khadhAvyu hatu.2 22 A hakIkata rajU karatA A zilAlekhamAMnA leka A pramANe che-- kiMcAsmadguruvaniga tamahAzAstrAmRtAbdhau rataH sarvatramita mAnyatAmavadadhe zrImayugAdiprameAH / tadbhaktyai bhujapattane vyaracayat zrIbhAramalaprabhuH, zrImadrAya vihAra nAmajinapaprAsAdamatyadbhutam // 3 // nAnI khAkhara--ahIM zrI ci'tAmaNi pArzvanAthanu' suMdara derAsara che. daDA-gAmamAM zrI AdIzvara bhagavAnanuM pAMca zikharAthI zeAlatu vizALa ane bhavya derAsara che. ahI' gAma mahAra, sAmenI dizAmAM, saDakanI bIjI bAju, eka sAdhanA-Azrama che, emAM uttama pustakeAnuM eka mATu' pustakAlaya che, ane tyAM keTalAka sAdhako rahe che. (vakhatanA abhAve ame mATI khAkhara, nAnI khAkhara ane khIdaDA gAmanI mulAkAta laI zakayA na hatA; phakta bIdaDAnA sAdhanA-AzramanI mulAkAta ame lIdhI hatI.) 20. " jaina tIrthAMsa saMgraha '', bhA 1, pR0 281, kr 21. " Akayolojikala sarve` opha vesTana InDiyA H riporTa ona dhI enTIkavITIjha ek kAThiyAvADa enDa kaccha ", pR 205 .. 22. saMskRta bhASAno A saMpUrNa zilAlekha munirAja zrI savijayaviracita " praznottarapuSpamALA ' (0 239-262)mAM gujarAtI anuvAda sAthe chapAyela che. tema ja munirAja zrI nyAyavijayajI (tripuTI) likhita " jaina tIrthono itihAsa '' (pR0 149)mAM paNa A mULa lekha chapAyo che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 kacchanI meTI tathA nAnI paMcatIthI mAMDavI-kacchano vicAra AvatAM ja je zaheranuM smaraNa thaI Ave che, emAMnuM mAMDavI paNa eka che. ane e atyAre paNa kacchanuM cAlu ane nAmAMkita baMdara che. jenadharmanuM A moTuM kendra che. ahIM sAta derAsaro che. emAM zaheramAM zrI mahAvIra svAmInuM, zrI dharmanAthajInuM, zrI zItaLanAthajInuM ane zrI zAMtinAthajInuM-ema cAra derAsare AvelAM che. AmAM tapagaccha, aMcaLagaccha ane kharataragaccha, e traNe ga7nAM derAM che. baMdara upara zrI ajitanAthanuM derAsara che. pulanA zahera taraphanA cheDe dAdAvADI che ane emAM zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM maMdira che. ane pula pAra karIne thoDe dUra jaIe eTale zrI meghajI sejapALa jaina Azrama Ave che. emAM zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM suMdara ane vizALa jinamaMdira che. A Azrama e mAnavasevAnuM anokhuM tIrtha che. emAM aDhIsa jeTalAM nirAdhAra, azakta ane vRddha bhAIo-bahenane sukha-ArAmapUrvaka rAkhavAmAM Ave che. jaina saMghamAM ajoDa kahI zakAya evuM A mAnavasevAnA dhyeyane vareluM tIrtha che. mAMDavImAM dharmazALA, bhojanazALA, jana vADI, pAThazALA, upAzrayo ane keTalAka hastalikhita bhaMDAro paNa che. mAMDavInI yAtrA sAthe kacchanI nAnI paMcatIrthanI yAtrA pUrI thaI. have jaina saMghanI daSTie viziSTa gaNAya evAM keTalAMka sthAne-zahero-gAme-nAM nAma joI e. bIjAM keTalAMka sthAne pATanagara bhuja-kacchanI rAjadhAnInA A zaheramAM vANiyAvADamAM tapagacchanuM zrI AdIzvara bhagavAnanuM, aMcaLagacchanuM zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanuM ane kharataragacchanuM zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM-ema najIka najIka traNa derAsaro che. traNe zikharabaMdha che. tapagacchanA derAsaramAM zrI vijayAnaMdasUrijI (zrI AtmArAmajI)nI tathA zrI khAMtivijayajI dAdAnI; aMcaLagacchanA jinAlayamAM zrI kalyANasAgarasUrijI tathA zrI gautamasAgarasUrijInI; ane kharataragacchanA jinamaMdiramAM zrI jinaratnasAgarasUrijI ane zrI jinaAnaMdasAgarasUrijInI chabIo cItarelI che. gAma bahAra kharataragacchanI dAdAvADI che, temAM jinamaMdira, pagalAM tathA ghaMTAkarNanI sthApanA karelI che. vaLI ahIM aMcaLagacchanI moTI pisALa che, emAM ame (tA. 22-3-1975 nA roja ) yatizrI bhadramerajIne maLyA hatA. teoe amane A gacchanA carADavA gAmanA yati zrI mANekarajIe rA' kheMgArajIne ApelI moTI sAMga tathA sphaTikanI zrI aMbAjI mAtAnI mUrtinAM darzana karAvyAM hatAM. A pisALamAM nAnuM jinamaMdira che. bhujamAM dharmazALA, pAThazALA, bhejanazALA, pAMjarApoLa che. - bIjA sthAne - bhuja uparAMta kacchamAM bhacAu, aMjAra, koDAya, kaTAriyA, viMjhANa, lAkaDiyA, dezalapura, nAnA AsaMbiyA, moTA AsaMbiyA, durgApura, merAu, DumarA, hAlApura, sAbharAI, koTaDA, AI manapharA vagere sthAnenAM derAsare paNa darzanIya che. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 - zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha kaMthakeTa-jagandhitA jagaDuzAnA vaDavAo mULa A aitihAsika nagaranA vatanI hatA. zrImALI vaNika jAtinA viyadunA putra varaNAga kaMthakoTamAM rahetA hatA. 23 temanA putra vAsa nAme hatA. vAsanA putra vIsala nAme hatA. vIsalanA putra seLa zreSThI bhadrezvaramAM jaIne vasyA hatA. A sola zreSThI ane emanAM patnI lahamIdevInA putra te jagaCzA.24 A kaMthakoTane pahADI kilo te kALe ghaNo majabUta hato ane tethI, saMkaTanA vakhatamAM, gUjarapati mUlarAja solaMkI tathA bhImadeve eno Azraya lIdho hato. A killAmAM bhagavAna mahAvIranuM be raMgamaMDapavALuM vizALa jinamaMdira hatuM, te ghaNA lAMbA samayathI sAva vista thaI gayuM che. ane enA bhagnAvaze atyAre paNa enI bhavyatA ane vizALatAno khyAla Ape che. emAMnA vi. saM. 1340nA eka zilAlekha uparathI nakkI thAya che ke, te deruM vikramanI caudamI sadImAM sArI hAlatamAM hatuM.25 jena saMghanA mahAna pratApI puruSa jagaDUzanA pUrvajonA vasavATathI gauravazALI baneluM ane kacchanA vAgaDa vibhAganA bhacAu tAlukAmAM AveluM A sthAna ane mahAvIrasvAmInuM A jINuM jinAlaya Aje paNa jaina saMghane mATe tIrthasvarUpa ja che. enI yAtrAthI jaina saMskRtinA dharma, itihAsa ane kaLAnA eka gauravabharyA vArasAnAM darzanano lAbha maLI zake ema che. lakhANa pUruM karyuMvi. saM. 2033, jeTha vada 4, ravivAra, tA. 5-6-1977. 6, amUla sesAyaTI, amadAvAda-7. 23. juo, "zrI jagaDUcarita', sarga 1, zloka 22, 23. 24, juo, ejana, pR0 104, 25. kaMthakoTa saMbaMdhI vizeSa mAhitI mATe juo (1) ejana, pR. 5, 107-108; (2) "Arkiolojikala sarve opha vesTa inDiyA riporTa ona dhI enTIkavITIjha oNpha kAThIyAvADa enDa kaccha", pR. 215-216; (3) gejheTiyara epha beo presiDensI ", 0 5 50 224-25 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pu ra va NI [ keTalAka umerA, sudhArA tathA khulAsA ] pati zrI sumatisAgarajIviracita zrI bhadrezvara tIrthanuM cADhALiyu namaH siddhaH / / atha zrI bhadrezvara tInA cADhALIyA // // ai dAharA arIgaMjana arIhaMtanA, caraNu namuM citta lAya; sArada sAra dayA karI, suvicana Ape| mAya. siddha save nitta praNamai, AcAya uvajjhAya; sArA satI pAe namI', akSara mAzuM ThAya. darisaNuM durlabha jJAna guNu, cAritra tapa suvicAra, e nava pada ArAdhatAM, lace bhavanA pAra. ja'buddipanAM [bha]ratamAM, madhyakhaMDa maneAhAra; kaccha deza atI dipatA, seAbhAnAM nahI pAra. cyAra sahera vakhAMNIi' bhuja aMjAra niradhAra; muMdarA mAMDavI AtI bhali, kahetAM nAve pAra. DhALa pahelI sebhAgI ( "kapUra ve atiujaleA re "--e dezI ) takhata sahera vakhANIire, bhuja bhaleA bhUpAla; rAjarAjezrI khe`gArajI re, prajA taNA pratipAla; sevA vIra jiSNuda, jima bhAMje bhava k'i. so aMjAra sahera atibhaleA re, vAgaDa mathaka hAya; muMdarA mAMDavI vakhANIi re, abaDAsA paNa joya. sA (1) (2) (3) 1. A coDhALiyuM kaccha mAMDavInA jaina bhaDAramAMnI pothI naM0 62, kramAMka 388nI 3 pAnAMnI prata uparathI, pAyacaMda kanAM viduSI sAdhvIjI pUjya zrI sunaMdAzrIjI mahArAjanAM suziSyA viduSI lekhikA pUjya sAdhvIjI zrI vasaMtaprabhAzrIjIe (" suteje " ) utArIne mArA upara meAkalavAnI kRpa! karI che. emAM keTalIka azuddhio dekhAya che; ane mULa prata mArI pAse nathI, eTale e azuddhi mULa pratanI haze ke nakala karatAM thayellI haze, e nakakI karI zakAya ema nathI, eTale A kRti enI nakala mujaba ja ahIMM ApI che, 15 mAMDavI maMdira seAhAmaNeA re, sakalA sahera sIratAja; dezadezAMtarathI ghaNA re, Ave khaDUlA jihAMja. sA. 2 2 2 2 Ta Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha bhadrAvati nagarI bhalI re, deza purAtana jANa; tihAM prAsAda maneharu re, vasati nAma vakhANa. se. (4) saMvata pUrNa trevIsamAM re, devacaMdra sujANa; zrI pArzvajina pratiSThA karI re, tAmrapatra vakhANa. sa. (5) kAla ghaNe vitI gae re, jagaDuzAha punyavaMta; jIrNoddhAra karAvIe re, bAvaMna jinAlaya aMta. se. (6) saMvata tera pannaramAM re, jagaDuzAha pavitra jasa mahimA jagamAM ghaNe re, suNatAM tAsa carItra. se(7) saMvata aDhAra aThANuMmAM 2, khAMtIvijaya guNavaMta; dezalarAe pratibaMdhio re, rASaNa tirtha maheta. sa (8) caturvidha siMgha upadezI re, karI sAsana udyota; rAozrI dezalajI sahAyathI re, koTanI racanA heta. sI. (9) vartamAna kAle virAjatA re, mahAvIra mahAra; siMgha malI jAtrA bhaNI re, karyo eha vicAra. se. (10) phAgaNa suda sAtama thakI re, rahevuM dazamI parajaMta; varSa (2) prate ehavuM re, nirNaya "sumati saMta. sa. (11) (DhALa bIjI) duhA Ta cAra sahera taNAM bahu, zrAvaka zrAvikA jeha, A ulaTa ati ghaNe, dina (2) adhike neha. (suratI maInAnI dezI) jIvarAja sAha jaga jANIi, punyavaMta pavitra tasa suta sAMtIdAsa che, kahesuM tAsa carItra. lAdhe prathama vakhAMNIi, bIje pItAMbara nAma; jIvaNa sAha jasa ujale, jeNe kIdhAM uttama kAma. tasa suta tina sohAmaNA, muracaMda sAta vaSANu bIje rAsI atI bhala, tejasI nAma pramANa. tejasI dharaNI vakhANuI, sonabAI sujANa; satyavaMta pavitra je, leka kare vakhANu. che - 3 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNI tasa udare utpanna thayA, meNasIbhAI udAra; kanyAM dee atI bhalI, varate kula vavahAra. vasahi jAvA citta dharI, varSa prate eka vAra Ima karatAM pUraNa thaI, IcchA citta mujhAra. jIrNoddhAra karAvavA, saMketa racIe ema pite svarga sadhAvIA, dina (2) adhika prema. tasa dharaNI deya jANuM , puttalI mIThIbAI nAma; bhANeja jeThAbhAI bhalo, lAyaka guNane ThAma. sumatisAgara upadezathI, silAvaTa teDI sAra jIrNoddhAra karAvIe, haIDe harSa apAra. dhajA kalasa caDAvavA, harSa dharI manamAMhe, piune devA vadhAmaNI, puttalIbAI te jAya. sakala mane ratha puravA, mIThIbAI guNavaMta sumati" sudhArasa dila dharI, apayaza dUra karataH (DhAla trIjI) (11) duhA 2 pUNya narabhAva pAMkhIce, pUNe ladho jinadharma; pUNye samakita citta dharI, jANe dharmane mama: ':( manahU mehio re maMna mevaMnajI"--e dezI) saMvata egaNIza sahAmaNe mana, upara ugaNacAlIsa mana mehio re, mana movanajI. subha muhUrta nIradhAravA mana, sugurUne namAve sIsa, mana, gurUvANa dilamAM dharI mana, kAMI ulaTa aMga na mAya mana; kaMkotrI likhavA bhaNI mana, malyo saMgha taNe samudAya mana cAra sahera ati cepanuM mana, vali navAnagara sukhakAra mana; sugurUne likhatAM vinati mana, kusalacaMdajI Adi sAra mano dezadezAMtara prasIdha thaI mana, kAMI ghara ghara ehi ja vAta mana mAha suda ekama budha dine mana, kuMbhasthApana muhUrta vikhyAta mana () 3 8 2 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha (10) aThAI mahatsava karavA bhaNI mana, Ave ghaNA naranAra mana; mAMDavI muMdarA saherathI mana, kAMI dharatAM harSa apAra mana. (5) pUjA prabhAvanAM dina (2) prate mana, AMgI racanAM ullAsa mana; sAMjI detAM dipati mana, vAjiMtra gIta prakAza mano mAha suda saptamI sebhatI mana, sasivAsare saMghapati jeha mana; jeThAbhAI jugate karI mana, saMghabhakti kare bahu teha mana saMgha milya tihAM sAmaTa mana, bhUja aMjAra muMdara nAMma mana; nanagara ne mAMDavI mana, valI bIjA paNa bahU gAma mana saMvega raMge jhIlatAM mana, kuzalacaMdajI Ade sAra mana; jainadharma dIpAvatAM mana 0, tihAM maliyA ThANA cAra mana vinedavije paNa AvI A mana, vicaratAM gAmogAma mana; jinazAsana unnati thaI mana, dIpA bhadresara dhAma mana mAha suda AThama dIpatI mana, budhavAre maMDapa sAra mana; graha-digapAla thApana kare mana, jalajAtrA harSa apAra mana (11) tIrthodaka levA bhaNI mana, sele apaccharA sarakhI nAra mana; sinAtra mahecchava tihAM karI mana, A phiratAM bajAra mana (12) meha timira dala khaMDato mana, kAMI karato kamalA vikAsa mana; jagalocana pragaTe thake mana, suke dazamI pakSa ujAsa mana (13) satarabhedI pujA racI mana, vAjiMtra gIta ucAra mana; savA pahora dina atikameM mana, dhajA kalasa caDAve sAra mana (14) svAmivAchala zebhatA mana, pahirAMmaNa kare rasAla mana; gurUbhakita guNa AgalI mana, jAcakane dAna visAla mana (15) samakita bIja ApatAM mana, jinasAsaMna unnati heya mana; "sumati" sadA dilamAM dharI mana, jinabhakti kare che keya mana(16) (DhAla ethI). duhA vardhamAna jinavara taNuM, caraNa namuM citta lAya; stavanAM karatAM tehanI, bhavobhavanAM dUkha jAya. (1) Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNI [ zuMmakhaDAnI dezI ] cAvIsamA jinavara taLe re, caraNe namAvu' sIsa saluNA; causaTha IMdra pUchayA re, tina bhUvanane Iza saluNA. jima (2) prabhupada pUjiI re, tima (2) sukha ana'ta sa0 sakala maneAratha pUravA re, bhayabhaMjana bhagavata sa. jima0 doSa aDhAra rahIta prabhu hai, taraNatAraNa jagapati sa0; ghAti karma nivArIne re, lahyo kevala udyota ceAtrIsa atisayanAM dhaNI re, gAlyA rAga ne" rIza sa.; prAtihArye zeAbhitAM re, vAMNI guNa pAMtrIsa sa. jima0 zeSa kama nivArIne re, sidha thayA bhagava'ta sa0; anaMta jJAna daNu gahi ?, bhAge sAdianaMta sa0 jima0 tehanI mudrAme' nahi re, rAga-dveSa vikAra sa0; sa. jima subha lakSaNa lakSIta sadA hai, kAMta sAMta AkAra sa0 jima. tuma zu*Nu citta aviletAM re, merU-sarasava mAMna sa0; huM saMsAra-udhi paDavo re, sa mAhamahipati jIpavA re, bIje nathI upAya sabhya rahuM sAvadhAna sa. jima 229 2 2 2 2 2 2 2 tuMma bhakti rasa jo mile re, SiNu pudgala adha thAya. sa0 jima0 (8) jima kusuma sogathI re, tela phUla kahAya sa0; pAmaNI prabhAvathI re, leAha kaMcana hai| jAya sa. jima timahi japa matimaMta taNA re, karatA dhyAMna abhedde sa; tehanAM guNu pragaTe sahi re, bhavIyaNa ku'matI vicchede sa. jima. sevaka kerI vInatI hai, avadhAro aradAsa sa; * vinaya ' vinaya dharI vadatAM re. 'sumati' sudhArasa vAsa sa0 jima0 (11) kalasa bhavabhava bhamatAM viSaya gamatA, mAha mamatA navI TalI; sAsana pAyA zaNe ApyA, dhyAA dhyAna rase malI. tanamaya dhyAne AtmajJAne, sevatAM sAMnISa kare; vimalesara sura sAhamavAsI, cakesarI saMkaTa hare. jIvAdi padAtha citta dharatAM, karatAM yAMna sudhi taNeA; vADa visudhi nirmAMla khudhi, alakha nAma mahimA ghaNA. savara vara ihuvidha cittadhara, pachAnuM puvi jANI'; jeSTa mAse sukala pakSe, tithI prathama vakhANIi. TATUS 2 6 9 9 2 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara-vasaI mahAtIrtha je bhaNe bhAve suNe gAve, pAve te sukha saMpadA; vinaya" vilAse "sumati" vAse, nAve kehi ApadA. (5) II Iti vIrajina covIzamA jina stavana saMpUrNa che. noMdha-bhadrezvara tIrthane chelle jIrNoddhAra bhujapuranA yati zrI sumatisAgarajI tathA vinayasAgarajInA upadezathI mAMDavInA zA maNazI tejazInAM (vidhavA) bhAryA zrI mIThIbAIe karAvyo hato. ane enI pratiSThA visaM. 193hnA mAha sudi 10 ne zukravAre karavAmAM AvI hatI. A pratiSThAno saMsakRta bhASAne je moTo zilAlekha bhadrezvaranA jinAlayanA raMgamaMDapamAM coDavAmAM AvyuM che, emAM A tIrtha saMbaMdhI prAcIna-arvAcIna ghaNI mAhitI ApavAmAM AvI che. A caDhALiyAmAM e zilAlekhamAMnI lagabhaga badhI mAhitI ApavAmAM AvI che. te uparAMta gheDIka vadhArAnI mAhitI paNa emAMthI maLe che. ane jemanA sadupadezathI A jIrNoddhAra thayo hato ane enI pratiSThA paNa jemanA zubha hAthe thaI hatI, te khuda yati zrI sumatisAgarajIe pote ja A kAvya raceluM che, eTale emAMnI mAhitI pUrI vizvasanIya gaNAya. A ceDhALiyAmAMthI maLatI vizeSa mAhitI A pramANe che - (1) zreSThI zrI meNasI tejazIne zrI mIThIbAI uparAMta zrI purIbAI nAme bIjAM dharmapatnI paNa hatAM. ane teo pratiSThA pahelAM svargavAsI thayAM hatAM (DhAla bIjI). (2) A pratiSThA-mahotsava prasaMge pAyacaMda gacchanA muni zrI kuzalacaMdajI vagere cAra munirAje tathA tapagacchanA muni zrI vinodavijayajI paNa padhAryA hatA (DhALa trIjI). (3) rA'dezaLajIe derAsara pharate keTa caNAvI Ape te (DhALa pahelI). (4) A caDhALiyAmAM bhadrezvaratIrtha yAtrAmeLo phAgaNa suda 7thI 10 sudhI karavAnuM lakhyuM che (DhALa pahelI); zilAlekhamAM phAgaNa sudi 8nA roja yAtrAmeLa bharavAnuM lakhyuM che, ane atyAre A meLo phAgaNa sudi 3thI 5 nA traNa divasa sudhI bharAya che. - zrI pAzcacaMdrasUrijInuM gurumaMdira-A pustakanA pR. 48mAM bhadrezvara tIrthamAM zrI pAyacaMdagachanA AcArya zrI pArdhacaMdrasUrIzvarajInA gurumaMdirane zilAnyAsa vidhi vi. saM. 2031nA jJAnapaMcamInA roja thayAnuM lakhyuM che. A gurumaMdira taiyAra thaI jatAM, vi. saM2033nA mAha sudi 11, tA. 30-1-77, ravivAranA roja savAranA enI pratiSThA karIne emAM zrI pArdhacaMdrasUrIzvarajInI pratimA birAjamAna karavAmAM AvI hatI [citra naM. 73, 74] A mahatsava munirAja zrI vidyAcaMdrajI mahArAjanI nizrAmAM, caturvidha zrIsaMghanI vizALa upasthitimAM, UjavavAmAM Avyo hate. A gurumaMdiramAM zrI pArdhacaMdrasUrIzvarajInI mUrti uparAMta zrI pAyacaMdagacchanA AcArya zrI samaracaMdrasUrijI, AcArya zrI brAtRcaMdrasUrijI, 2. A zilAlekha ane ene bhAvArtha A pustakanA pR. 151-53mAM ApavAmAM Avela che. 3. A yAtrAmeLAnI tithi saMbaMdhI vicAraNA mATe juo A pustakanuM pR0 69. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ka. nA che. mahAvIra - bIparama pathadAdA sAhebazrI pArvacAkSarIdharajI limIkaraNaparInivAsI sva.sA. zIvakaverasIyA nAsagosva.vigapALa tyA svadevajInArayaNe temanA bIjamAM tamaapaNa. saM.2033 maha sU kIvAra nA 9-8-165.. naM. 73 ] zrI pArzvacaMdrasUrijInuM gurumaMdira [pR. 230 naM. 74] zrI pArvacaMdrasUrijI [ pR. 230 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNI muni zrI kuzalacaMdrajI gaNi tathA AcArya zrI sAgaracaMdrasUrijInI caraNapAdukAo tathA pAyacaMdagacchanA rakSaka zrI baTuka bhairavajInI mUrti padharAvavAmAM AvI hatI. mahAvIra nagara" nAmakaraNa-bhagavAna mahAvIranA mahAnirvANane pacIsaso varSa pUrAM thayAM e puNya prasaMga nimitte, bhagavAna mahAvIrane tIrthadhAmamAMnA eka vikhyAta tIrthadhAma zrI bhadrezvara-vasaI tIrthamAM, vi. saM. 2031nA vaizAkha sudi 10nA bhagavAna mahAvIranA kevaLajJAna kalyANakanA parvanA AgaLa-pAchaLanA divaso daramyAna, dharmamahotsava UjavavAmAM AvyA hatA. ane pacIsasomAM nirvANa-kalyANakamahotsava jevA apUrva avasaranI yAdamAM A tIrthanA kampAunDane "mahAvIra nagara" evuM nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. mULanAyakanA lAMchana aMge agatyano khulAsa-meM A tIrthanA vartamAna mULanAyaka zrI mahAvIrasvAmInI mUrtinA siMhanA lAMchana aMge (pR. 30) lakhyuM che ke, (A mUrti upa2) "kotaravAmAM Avela siMhanuM lAMchana cAlu siMhanA AkAranuM nahIM paNa sUDha ane pAMkhavALA kesarI siMhanI UbhI nahIM paNa beThelI AkRtine maLatuM che (juo, citra naM- 16). (tIrthakara bhagavAnanI mAtAne AvatAM 14 svapnamAM siMhanA svapnanI AkRti mATe bhAge saMDha ane pAMkhavALA kesarI siMhanA jevI devAmAM Ave che.)" prathama daSTie jotAM A lAMchana siMha jevuM nahIM paNa kaMIka beThelA hAthI jevuM lAgatuM hatuM, eTale ene siMha tarIke sAbita karavA meM beThelA kesarI siMhanI kalpanA karIne, A pramANe lakhyuM hatuM, ane chatAM ethI mArA manane saMtoSa thayo na hato. eTale, thoDA vakhata pahelAM, zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA sthapati zrIyuta amRtalAlabhAI mULazaMkara trivedIne maLavAnuM thatAM, emane A citra batAvIne emanI AgaLa mArI mUMjhavaNa rajU karI. emaNe citranuM jhINavaTapUrvaka nirIkSaNa karIne kahyuM ke, A lAMchana pracalita siMhanuM ja che; e mATe emaNe e lAMchananuM rekhAMkana paNa dorI ApyuM, je nIce mujaba che - [G)) A uparathI joI zakAya che ke, A lAMchana 5Na siMhanuM ja che. eTale meM ene siMha karAvavA mATe je ka9panA karI hatI te mArI bhUla hatI. pustaka pragaTa thatAM pahelAM A bhUlane sudhArI levAno avakAza maLe tethI mane khUba AnaMda thayo. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrezvara vasaI mahAtItha sthApanA nahI paNa kalpa--A pustakanA pR0 34, 48 tathA 147mAM bhadrezvaranA derAsaranI bhamatInI seALamA tathA sattaramA naMbaranI derIenI vacce eka nabara vagaranI derI AvelI che. e aMge me' lakhyuM che ke, "e derImAM mahAkALI mAtAnI sthApanA bhIMta upara siMdura lagADIne karavAmAM Avela che. mahAkALI mAtA e acaLagacchanAM adhiSThAyikA devI gaNAya che. " AmAM jyAM sthApanA " lakhyuM che te, a'caLagacchanA AmnAya pramANe, " 95 " kahevAya che; eTale A traNe sthAnAmAM "sthApanA "nA khale ' kalpa" vAMcavuM, 232 e vamAna zeThe bIjA che--A pustakanA 85mA pAnAnI 20 nabaranI pAdaneAMdhamAM zrI ' sukAnI ' likhita 'devA dhAdhala ' nAmanI dariyAI navalakathAnA pahelA bhAganuM 20mu` prakaraNa ( pR0 40 ) " vadhamAna zeTha " nAmanu joI ne tathA pR. 304mAMnI nAMdhamAM paNa emanA nAmanA ullekha joIne tema ja emaneA vahANavaTAnA vyavasAya hAvAnuM jANIne, meM emane AcArya zrI kalyANasAgarasUrijInA samakAlIna, zreSDI padmasiMha zAhanA mATA bhAI ane bhadrezvaranA zAhasAdAgara tema ja deza videza sAthe vahANavaTAthI mATeA vepAra kheDanAra zreSThI vadhamAna zAha mAnI lIdhA. paNa * devA dhAMdhala 'nA 19mA prakaraNa (pR0 39)mAM jaNAvyA mujaba, A navalakathAmAM ullikhita vamAna zAhu bhadrezvara khaMdaranA nahI', paNa khabhAta maMdaranA vatanI hatA. 193* prakaraNa nahI. jovAne lIdhe me emane bhadrezvaranA zreSThI tarIke oLakhAvavAnI bhUla karI che, te sudhArI levA vinaMti che. arthAt A pustakamAMnA 85mA pAnAmAMnI 20mI pAdanoMdhanA pahele karA raDha thayelA samajavA. pacIsa nahIM paNa paMdara varSa--A pustakanA pR0 67mAM 5. zrI ANuMdaeNjIbhAInuM lakhANa mUkayu' che. temAM derAsaranA jIrNoddhAra lagabhaga 25 varSa cAlyAnuM jaNAvavAmAM AvyuM che, te emanI saratacUka che; enA badale 15 varSa joI e. sa'0 1934thI 1950 vaccenA samayanA gALA 15-16 varSa jeTalA ja thAya che. vaLI emaNe trisa'0 1939 nA badale vi. saM0 1950 mAM pratiSThA thayAnu lakhyu che, te kharAkhara nahI. hAvAthI enA khulAso paNa e ja pAnAmAM lakhyo che. acaLagacchanA hatA--rA' kheMgArajI mAvA (pahelA)ne madada karanAra carADavA gAmanA cati zrI mANekamerajI acaLagacchanA hatA. tema ja, A tIrthanI lAMbA samaya sudhI khUba sevA bajAvavA khadala, jemanI adhapratimA derAsaranA pUjA ma'DapamAM mUkavAmAM Avela che, te navAvAsa vALA zrI AsubhAI vAgajI paNa acaLagacchanA hatA, ane viM0 sa0 1934-39nA chaoldvAra vakhate emaNe ghaNI jahemata uThAvI hatI. jemsa majesa---purAtattvanA vidvAna jemsa kha2esanA nAma sAthe meM ' DaoN. ' lakhyuM che; arthAt tee pIeca. DI.nI DigrI dharAvatA hatA. paNa emaNe A DigrI meLavI na hatI. eTale mArA lakhANamAM emanA nAma sAthe 'DA.' lakhavAmAM Avela che, te mArA khyAlaphera che d Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSanAmenI sUci akaDa cAvaDA 100 akabara alI (DumarAne alIra) 55 akabarazAha (bAdazAha) 144, 145 agaracaMda nAhaTA 82 "acalagacchIya pratiSThAle 202, 206, 213, 215, 216, 219 acalagaDha 41 ajapALa 5, 106 ajamera 78 ajayapALa 124 ajitanAtha (bhagavAna) 29, 30, 31, 203, 204, 206, 219, 223. ajarAmala zAMtidAsa 120 "ajJAnatimirabhAskara '91, 92, 94, 95, 125 anaMtapAla 78 abaDA abaDANI (uphe rAjavI jAma jakharA) 199 abaDAsA tAluko 15, 198, 199, 200, 201, 203, 213, 220, 221, 225 -nI viziSTatA 199, 200, 201 -nI jaina paMcatIthI 7 abhayadevasUri 16 amadAvAda 12, 31, 91, 134, 135, 136, 141, 143, 144, 145, 166, 173, 177, 211, 212, 224 -nuM haThIsiMha zeThanuM derAsara 212 amarasAgarasUri 22, 82, 83, 86, 103, 188 amarasiMha 145 amRtalAlabhAI mULazaMkara trivedI 231 amerikA 17 arabastAne 17 arabI samudra 12 ajunadeva vAghelA 82, 125, 131 addAsa 98 ahadAsI 98 alAuddIna khIlajI 199 azvamedha yajJa 75, 76 aSTApadajI 42 aMcaLaga7 4, 19, 22, 34, 36, 48, 50, 65, 68, 82, 103, 109, 143, 145, 146, 147, 149, 174, 200, 201, 202, - 203, 206, 207, 212, 213, 214, 215, 223, 232. "aMcalaga7 digdarzana" 22, 38, 83, 86, 93, 95, 108, 143, 146, 174, 22, 203, 205, 213, 215, 216, 218, 219, 220 aMjAra 16, 55, 56, 61, 62, 95, 148, 167, 168, 169, 170, 179,180, 181, 182, 192, 223, 225, 228 -mAM bhaDezvara 7 aMjAra jaina zvetAMbara mUrti. saMdhanI dharmazALA 172 aMbAjI mAtA 223 AgarA 145 AcArAMgasUtracUrNi" 18 ANaMdajI devazI 17, 20, 24, 45, 59, 62, 65, 66, 67, 69, 70, 99, 104, 110, 161, 163, 180, 181, 182, 184, 232 ANaMdazrIjI (sAvIjI) 72 AtmArAma kezavajI dvivedI 74, 76 Adipura 196 AI ra23 Anarta 116 AnaMdapura 18, 116 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdavimalasUrijI 45, 87, 108, 132, 134, 135, 136, 141, 143, 143, 148, 155, 163. AphrikA 8 AbU 209 -AbU delavADA 41 -nA derANI jeThANInA gokhalA 209 AbhIre 18 "Ayane akabarI" 11 ArIkhANu 83, 145 Asi . rIpeTa 21" 76 "Akyolejikala sarve opha vesTa InDiyA (No. 2)" 96, 111, 159, 160, 217, 222, 24 Aya mahAgirisUri 111 Arya rakSitasUri 16 Arya suhastisUri 105, 111 AvazyakaNi" 18 AzApurI mAtA 79, 135, 160, 191, 192 AzA pIranI kabara 191 AzArIA 201. AzubhAI punazI 180 AsaMbiyA (nAnA) 223 AsaMbiyA (moTo) 23 AsubhAI vAgajI 37, 38, 65, 67, 168, 169, 232 ikSAvaMza 97 IkvAkuvaMza 100 "inDiyana enTIkarI" 91 IlenDa kaMpanI rAjya 62 IrAnI akhAta 17 IsTa AphrikA 17 ujajayinI nagarI 111, 113 uttarapradeza 145 uttara hiMdustAna 194 "uttarAdhyayana sUtra" 87 udayasiMha 78 uddezI zAha (uDIA) 204, 205, 206 unnaDajI 55 "upadezaprAsAdabhASAMtara" 99 upariyALA 71 upAsakadazAMgasUtra" 90 umarazI narasI nAgaDA 170 uMmarakreTa 199 RSabhadAsa (zreSThI) 15 RSabhadeva (AdinAtha) 42, 143, 205, 209, 213, 214, 222, 223 e. epha. rUopha hAla 46, 90, 91, 92, 93, 94 eDana 17 epha. khuzanana 104 ela. epha. razabuka viliyamsa 9, 12 elekajhAnDara kinloka phArbara 85 "eziyATika risarca (lyuma 9)" 104 okhA maMDaLa 104, 116 ozavaMza (usavaMza) 15ra, 2016 esavALa 6, 145, 153, 200, 211 kaccha 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 49, 51, 54, 59, 61, 68, 69, 70, 71, kara, 73, 75, 75, 7, 82, 87, 89, 93, 94, 98, 106, 107, 108, 114, 124, 131, 134, 135, 145, 148, 151, 153, 157, 162, 163, 165, 167, 172, 173, 174, 178, 183, 185, 187, 199, 200, 203, 205, 206, 207, 210, 211, 212, 213, 225, 220, 223, 224, 225 -nA AgevAne ane sAhityakAro 9, 54 -nA jaina sagRhastha 17 -nA zarIre - sAhasike-sodAgara 4, 5, 17, 18, 199, 207, 215 -nA vikAsamAM jaina yationo phALe 18thI20 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --nA saMtA--mahAtmAe 4, 5 --nAM pazuo ane 5'khIe 11 --nAM satIe-sannArIe 4, 5 --tI Apattie 5 --tI kalAkuzaLatA 8 -nI kalAsapatti 10, 11 -nI citrakaLA 10 -nI dharatI 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 145 ~~~nI nAnI poMcatI 14, 198,221 thI 224 --nI prajA 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 18, 51, 96, 134 --tI khAdya sthiti 11 --nI mAnavati 3 --tI mATI paMcatIthI 15, 18, 198thIrara1 --nI leAkabhASA cha --nI sAMskAritA 8, 9 -tuM kSetraphaLa 3 --nuM nANuM ( kArI ) 12, 153, 178, 182 perIsa-mudrA 221 --nuM prajAjIvana du -nuM baMdara 7, 85, 223 --nu' raNu 3, 6, 7, 51 --nuM rAjakAraNu 19, 51 --nuM leAkasAhitya 9 --nuM saMgIta 10 --nA akhAta 22 --tA dariyAkinArA 22 --tA nArIvaga 6, 18 --nA pradeza 9 --nA vepAra 85 --te| zrIsaMdha 165, 166, 177 --te| sAhitya, saMgIta ane kaLAnA vArasA 9 thI 11 --mAM agrejI rAjasattA 62, 63 --mAM jinamadirA ane tIrtho 14, 15 --mAM jainadhama ane jaina mahAjana 10, 13 thI 21, 60, 15, 108, 198 ~mAMnuM jaina sthApatya 21 --mAM plega 51 --rAjya 93 --zikSaNa ane saMskRtinI dRSTie 8 --hindustAnanA nakazAmAM 3 kacchakalAdhara " 12, 12, 13, 14, 199 " kaccha giranAranI mahAyAtrA " 26, 47, 91, 72, 92, 93, 104, 109, 118, 122, 128, 129, 137, 140, 169, 187, 202, 204, 217, 219 66 " kaccha dezanA itihAsa - 74, 76 " kacchanI bhUgALavidyA ' 76, 122, 123, 130, 143, 158 kacchanI lokakathAe '107 " kacchatuM. vepArataMtra'' 85 " kacchanuM sa MskRtidarzana " 11, 12, 20, 25, 26, 27, 50, 51, 61, 62, 75, 7, 9, 100, 101, 106, 107, 108, 109, 114, 118, 122, 128, 129, 132, 147, 10, 161, 187, 1892, 194, 196, 197 " kaccha-bhadrezvara vasahI tIrthanA sakSipta paricaya ' 104, 111, 119, 122, 129 " kacchamitra ''nA rajatajayaMti vizeSAMka ( pR. 95 )mAM chapAyela kacchanI 'kuMvarI ( kArI ) ' nAme zrI kezavalAla jhaverInA lekha 12 kacchI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samagra sadha 16, 167, 168, 169, 171 kacchI dasA osavALa 200, 203 kacchI prajA 17, 19 kucchI bhASA 9, 10 kaTAriyA 15, 18, 223 katapara 116 kanakakuzaLajI 20 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanaka cAvaDA ( pATaNanA) 77, 109, 110, 113, 114, 115, 116, 117, 119, 138, 190 ~tA jIrNodrAra 110, 113 thI 117 kanakabhrama 116 kanakasena ( kanakAvatInA) 116 kanakasena ( kAsaladezanA) 116 kanakAvatI 116 kanakuTTA 4, 155 kanI'gahAma 76 kapila kevalI 13, 89, 104, 105 kapUrI 9 kemake tApasa 41 kamalaprabhAthIjI sAdhvIjI 72, 203 kammu sulemAna 17 karaNa vAghelA (karaNaghelA) 78 karImabhAI ibrAhIma sara, erezaneTa 17 kamacaMda khAvata 145 kalakattA 17,90,92 kalyANucadrajI khApA 13 kalyANajIbhAI dhanajI 179 kalyANajIbhAI mAvajI 179, 181,182 kalyANuvijayajI gaNi 112 kalyANasAgarasUri 4, 16, 19, 34, 48, 82, 83, 143, 145, 146, 147, 20, 205, 206, 223, 232 ~~nI caraNapAdukA 34, 147 kasturabhAI maNibhAI 166 kasturabhAI lAlabhAI 166 kaMcanaprasAdabhAI chAyA 85 kAnajIbhAI 39 kAnamera 55 kAnA khAroTa 55 kAyANI 215 kArA DuMgara kacchajA 18, 50, 51, 109, 135 kArAyala 9 kAlakasUri ( kAlikAcAya`) 16, 110, 113, 162 kAlakasUrinA bhANejane uddhAra 110, 113 kAMtilAla phUlacaMda seAmapurA 124, 125 kAMthaDanAtha 4 kisanakhAI 36 kukkaDasara 136 8, 9, 11, 12, 17, para, 61, 107, 108, kuNAla 111 kunaraDAu 142 kumArapALa deva 16, 19, 78, 111, 118, 119, 128, 129, 191 --nA uddhAra 111, 118, 119 kulInakAMtabhAI nArANajI zAha 181, 182 kusalayadajI muni 227, 228, 230, 231 kuMthunAtha bhagavAna 205, 209, 216, 217, 219 kudaraDI gAma 28, 81, 142, 143, 154, 163 kuMbhAriyA paTa kuMvarajI murajI 169 kuMvarapAla ( kurapAla ) 145 kerA koTA cha kezava (kavi) 55 kezavajI nA 18, 200, 211, 212, 213 kezavalAla jhaverI 12 kaDI 200 kuMtAna baMdara 84 kathakATa 4, 7, 11, 21, 78, 79, 82, 107, 224 --te killA 107, 224 ke. ha. dhruva 116 --mAM bhagavAna mahAvIrasvAmInuM jINu jinA- kAA ( gAma ) 136 koTaDA 223 laya 224 kAThiyAvADa 135, 143, 147 kATaDI mahAdevapurI 167, 168, 170, 179 kesariyAjI 41, 171 ~tInA saMdha 201, 202 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kADhAya cha kATezvara 7 kAThArA 15, 167, 170, 179, 182, 198, 201, 207 thI 216, 218, 220 --nA derAsaramAM kAliyanAgadamana jevA prasa gAnu zilpa 209 ----nA derAsarasAM sUya*-caMdranI AkRti --nuM zAMtinAtha bhagavAnanuM jinAlaya 208, 209 209, 211, 212 --nuM zAMtinAtha bhagavAnanuM nAnu` derAsara 209 --ne vizALa ghaMTa 213 --mAM kalyANa TUMka 210 --mAM kuMthunAtha bhagavAna 209 --mAM derImAM RSabhadevanAM pagalAM 209, 213 --mAM dhamanAtha bhagavAnanA ceAmukhajI 209 ~mAM munisuvratasvAmI 209 --mAM meruprabha jinAlaya 2.10 --mAM zAzvatA jina 209 --mAM supArzvanAtha 209 --moTI paMcatIthImAM 207 thI 213 koDAya 15, 109, 223 kADhAyavALA dharmazALA 102 kAzI vIjapALa 17 kArI ( kacchanuM nANuM ) 12, 153, 178, 182 kArInALa 12 kAzI nagarI 41 kAsala deza 116 kauzAMbI ( bhadrAvatI nagarInuM khIjuM nAma) 86, 103 kreTana (kepTana) para kSatriyakuMDa 41 khAkhara (nAnI) 14, 179, 221, 222 --mAM zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanuM derAsara 222 khAkhara (meTI ) 14, 143, 179, 180, 221 222 --mAM zrI zatruMjayAvatAra caitya (RSabhadevanu) 143, 223 khAkharA 55 khAMtivijayajI ( ke khatavijayajI ke kheDA gArajI ke ke tavajeha, kSAMtivijayajI) 19, 20, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 40, 63, 64, 65, 66, 95, 96, 97, 99, 100, 101, 102, 109, 120, 125, 132, 147, 149, 153, 163 khAMtivijayajI gaNi 71 khAMtivijayajI dAdA 223 khImajI jIvarAja zAha 181 khImajIbhAI catrabhuja zAha 182 khImajIbhAI trikamajI 206 khImajIbhAI velajI 180 khImalI pIijArA 185, 186, 189, 190 khImalI ( pImalI) masjida 189, 190 khIyasI ThAkarazI 175 khIllajI vaMza 199 khuzAlabhAI sAkaracaMda nagarazeTha 166, 169, 170 khetarapALanI derI 193 khetasIbhAI khIyasI 17, 207 khe'gArajI khAvA pahelA 4, 5, 19, 79, 133, 134, 135, 13, 154, 155, 223, 232 kheMgArajI khAvA trIjA 16 kheMgArajI ( rAhAnA) 55 khAkharA 80 khaTAu makanajI 17 khAnA gAtra 215 khaDakA (gAma) 13 kharataragaccha 45, 47, 48, 66, 67, 68, 109, gaNuzIbhAI dharamazI navAvAsavALA 32 145, 149, 153, 200, 223 garIbanAtha 4, 7 gAriyAdhAra 145 --nu* guru'dira 47 gAMdhIdhAma 188, 196 . khaMbhAta 72, 145, 232 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , gAMdhI motAgotra 213 girajAzaMkara valabhajI 160 giranAra tIrtha 18, 42, 68, 70, 71, 72 130, 144, 199 gujarAta 3, 114, 120, 131, 134, 142, 145, 147, 160, 186 "gujarAtanA prAcIna itihAsa" 78 gujarAtano rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa" 3, 11, 12, 18, 78, 82, 116 gujarAta vidyApITha 91 gujarAta vidyAsabhA (amadAvAda) 91 "gujarAta sTeTa gejheTiyara ka7 DisTrIkaTa"114, 115 guNacaMdrajI 174 guNavaMtarAya AcArya 186 guNazIla citya 105 guNasAgarajI 218 gulAbacaMdajI 174 gulAmazAha(amIra) 12 guMtarI 5 guMdAlA 176 guMdiyALA 55, 176 "grejheTiyara opha dhI bombe presiDensI" 27, 114, - 211, 224 (juo babbe gejheTiyara)" gelAbhAI devarAja 32 gokuladAsa tejapAla 17 godharA-gedhare ( 7) 55, 171, 180, 203, cakApIranI daragAha 196 cake sarI devI (cakrezvarI devI) 33, 46 catrabhejabhAI khImazI 179 canesara 9, 199 carADavA 19, 134, 223, 232 caMDa kauzika nAga 41 caMdanabALA 41, 183 caMdraprabhu bhagavAna 201, 214, 219 caMdravaMzI 11 caMdrazaMkara amRtalAma buca uphe "sukAnI 85 caMpAnagarI 98 caMpApurI 42, 147 cArlsa haidara sara 62, 63, 64, 108, 148, 161, 163 cAMdA 75 cAMdAjI 55 cikAgo 91 citradarzane" 22 cIna 83, 84, 85 khaMDa (nALezvara mahAdeva) 7, 43, 80, 136, 159, 186, 187, 192, 194, 197 khaMDa 185, 186, 187 chadra 156 chaI pradeza 12 chachara buddo 5, 133, 134 chIkArI gAma 203, 204 jakhau 15, 170, 198, 201, 213 thI 215, 220 -mAM AdinAtha caumukha jinAlaya 214 -mAM gautamasvAmInI mUti 215 -mAM caMdraprabhunuM derAsara 214 -mAM ciMtAmaNi pArzvanAthanuM derAsara 215 -mAM pArzvanAtha bhagavAnanuM jinAlaya 214 -mAM bAra derAsaronuM jhUmakhuM (navaTUka) 213, 215 -mAM bhagavatIsUtranuM citra 215 goviMdajI 202 goviMdabhAI dAmajI 196 goviMdajI lakhamazI 203 geviMda joSI 55 goviMdabhAI hAthIbhAI desAI 78 gautamasAgarasUrijI 223 gautamasvAmI 215 gre (lazkaranA pAdarI) para ghoghA baMdara 211 ghoravADa 142 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --mAM mahAvIrasvAmInuM jinAlaya 214 --mAM munisuvratasvAmInuM jinAlaya 214 --mAM ratnabUka 214, 215 --mAM zAmaLIA pArzvanAthanu jinAlaya 215 --mAM suvidhinAtha jinAlaya 214 --mATI pacatIthI 213 thI 215 jagajIvanabhAI mUlajI 179 jahU 81, 83, 101 thI 185 "jagaDUcarita" 26, 75, 7, 78, 79, 80, 81, 82, 101, 107, 108, 118, 119, 122, 123, 124, 125, 126, 127, 130, 131, 156, 158, 10, 190, 191, 224 jagahU vahI 104 jahAMgIra 12, 144 jagaDUA 5, 18, 21, 22, 31, 45, 50, 82, 83, 84, 81, 87, 101, 102, 107, 108, 110, 111, 117, 118, 119, jagamAra 17 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, jaMbudvipa 225 k 127, 128, 129, 130, 131, 136, 137, 146, 152, 153, 156, 160, 162, 173, 185, 186, 187, 188, 191, 193, 194, 195, 196, 224 --nI beThaka (jUnI chatrI) 187, 194 ~tI mahelAtA 186, 187, 189 --tu meAtInuM khetara 194 --nA uddhAra 111, 121 thI 131 --nA bhaMDAra 186, 19 --nA mahela (havelI) 186, 187, 188, 189 nAdUrazAritram (vasaMta mAma)" 118, 122, 127 "jagaDUzAha athavA jagatanA pAlanahAra" 188 jagatacaMdrasUrijI 111, 119, 120, 121, 162 jagatacaMdrasUrijInA upadezathI thayela uddhAra 111, 119 ** jagatazAha" 186 jagatazAha ke jagatapitA 108 jagataze 126 jagadeva zAha 30, 87, 102, 108, 120 124 jagazI bhAbherA 16 jagUzI 149 jamAdAra phateha mahammada pa jamAdAra phatteha mAmada 51 jayakRSNa IMdrajI 5 jayasiMha siddharAja (gUjarapati) 16, 80, 159, 127, 194, 197 jayAna' muni 48 jayendra mudalAla nANAvaTI 116 jarnala oNpha dhI esiyATika seAsAyaTI Ak meMgAla' 90, 91, 95 valakhahena 171 jasarAjabhAI sAkaraca 179 'jamUddIpaprApti" 18 bhUsvAmI 93 jAgesaranuM maMdira 191 jADejA 4, 11, 19, 23, 79, 87, 134, 147 jAdavajIbhAI zAmajI 179 jAma jakharA urphe abaDA abaDANI 199 jAmanagara 18, 36, 73, 11, 13, 141, 171 jAma rAvala 45, 81, 87, 108, 111, 132, 133, 134, 135, 13, 140, 143, 142, 144, 148, 155, 156, 163, 187 --tA jarhAra 111, 133 thI 136 jAma hamIra 133, 131, 13 jAvaDa cAMpazI kRpa jAvAlipura 78 jinamana sAgarasUrijI 223 jinakuzalasUri 47 jinacaMdrasUri 16, 47, 148, 145 jinadvattasUri 16, 45, 47, 48 jinadAsa 98, 99 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinaprabhasUri 173 jinaratnasAgarasUrijI rara3 jinaratnasUrijI 47 jI. DI. paTela 114 jinavijayajI 105, 159 jinasiMhasUrijI 145 jinendrasAgarasUrijI 214, 2015 "jIogrAphIkala DikazanarI ezIyanTa enDa mIDIyevala InDIyA" 75 akkaDI pharAka 5 jItavijayajI dAdA 47, 175 jIvaNa 15ra, 26 jIvatalAla paratApasiMha 72 jIvana-maNi sAcana mALA TrasTa 186 jIvarAja cAMpazI khIMazI 213 jIvarAja ratanazI 214 jIvarAja sAha 226 junAgaDha 119 jeThAbhAI narasI nAyaka 167, 170 jeThIbAI 5 jehuA 136, 163 jeThAbhAI 227 jetazI jIvarAja 17 jemsa ema. kempabela 114, 115 jemsa barjesa 26, 27, 30. 31, 32, 50, 57, 58, 4, 80, 87, 96, 7, 99, 100, 101, 12, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 11, 120 123, 127, 132, 135, 138, 139, 140 143, 157, 158, 159, 160, 232 jerAmagara budhagara 192 jesala-torala (jesala-turI) 4, 9 jesalamera 145 jaina AtmAnaMda sabhA (bhAvanagara) 94 jaina esesIezana opha InDIyA 91 jaina kALagaNanA 74 "jainatIrtha sarva saMpraha" 26, 31, 50, 75, 97, 94, 109, 118, 122, 129, 130, 137, 138, 146, 158, 202, 204, 216, 217, 218, 220, 222 "jaina tIrthone ItihAsa" 26, 69, 75, 93, 94, 95, 118, 122, 128, 129, 137, 143, 204, 216, 217, 222 jainadharma hitecchu sabhA 91 "jaina paraMparAne itihAsa" 93, 119, 146 jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMdha 165, 166, 171 "jaina" sAptAhika 127 jaimini 76 jaimini bhArata" 06 jodhapura 206 jyotiSazAstra (sAmudrika vidyA) 134 jJAnagara 187 jJAnasAgarajI mahArAja 205 jhArA 11 gumakhalAlabhAI lakSmIcaMda mahetA 167, 170, 182 jhelama 76 TAMgAnikA 17 TIpu sulatAna (zaradIna sulatAna TIpu) 51 TokarazIbhAI mUlachuM 168, 176 TelemI 76 "TrAnjhazansa opha dhI liTararI sesAyaTI opha bee temane "ena ekAunTa oNpha dhI provinsa opha kaca7" nAme janarala mekamane lekha) 148 Thakkara... AhIrajI 193 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa derAsarI 75 "DiskrIpTIva keTalega opha menyuskripTasa Ina dhI jaina bhaMDArsa eTa pATana" 87 DumarA 55, 181, 201, 22, 223 DuMgarazI dharamazI saMpaTa 85 DuMgarazIbhAI ANaMdajI 179 DolavaNa 5 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAsA 219 DAsAbhAI pAnAcaMda 179 DhAMka giri tI 18 DheDhANu taLAva 193, 194 DheDhANu vAva 193, 194 tapagaccha 19, 36, 42, 68, 90, 95, 148, 200, 223, 230 --nuM gurumaMdira 47 talavANA jaina saMdhanI dharmazALA 105 tAraMgA tIrthaM 39, 41 tAladhvaja giri (taLAjA) 41 " tithaeNAgAlI painvaya" 112 tivarI 20 " tIya mALA" 87 turaMgayA 155 tuMbaDI 179, 18 teja(kavi) 218 tejapAla (La) 78, 111, 117, 119, 120, 121, 146, 162 tejasI 152, 22} terA 15, 198, 201, 203, 218thI 221 ~mAM ajitanAthanI derI 219 --mAM kalyANasAgarasUrinI derI 219 --mAM kuMthunAthanI derI 219 --mAM caMdraprabhunI derI 219 47, 48, 5, 7, 149, 154, 162, ----mAM jIrAvalA pArzvanAthanuM jinamaMdira 218, 219 --mAM zAmaLIA pArzvanAththu derAsara 218, 219, 220 --mAM saMbhavanAthanI derI 219 --mAM sumatinAthanI derI 219 --mUrti vALI derI 219 --moTI paMcatIthI'mAM 218thI 221 terApaMthI 200 trilokasiMha 78 tristutika gaccha 200 tRbhaDana 155 dariyAthAna 191 darzanavijayajI (tripuTI) 204 dalapatarAma (kavi) 20 dalapatarAma prANajIvanadAsa khakhkhara 26, 7, 118, 122, 123, 13, 131, 143, 157, 158, 159, 211 dezatha 111 " dazavaikAlika sUtra" 14 dasA osavALa 200, 203, 206 krUsA zrImALI 120 dAnajI 109 " dAna-nema-kalyANamALA" 203, 201 krAmajI dhArazI 199 dAmajIbhAI sAkaracaMda zAha 167, 170 dAmajI mANasI 169 dAmeAdara cAMpazI (sa'dhavI) 172 digaMbara 200 divyAvadAna" 112 dIpacaMda himacaMda desAI 71 dIvijayajI 72 ' dudAzA 193 --tuM zivAlaya 194, 197 dudA vAva (ke dudA hirajananI vAva) 186, 1893, 194 --te paricaya 193 ane 194 dudIAvALu daheru 80, 187 dudhaI 170 durgApura 38, 168, 169, 170, 223 dulerAyabhAI kArANI 54 devacaMdra (zrAvaka-zreSThI) 46, 89, 90, 91, 92, 97, 99, 105, 151, 152, 153 devajIbhAI cAMpacha zAha 181 devajIbhAI TAkarazI 169, 176, 182 devapura 180 devarAja 85 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devarAjabhAI zAmajI 179 dhI sTrakacarala Tempasa opha gujarAta" 124 devarAja vaNika 203, 204 ghuDakhara 11 devazrIjI sAdhvIjI 217 dhUmaketu 80 devasUri 102 dhaMdho samaro 199 " deva dhAdhala" 85, 232 dhoramanAtha (saMta) 4, 7, 51 dezalajI 226 dhoLakA 78, 107, 120 dezalajI bAvA pahelA 5, 19, 21, 53, 56, pragagAma 7 59, 60 dhrAMgadhrA 19, 71, 134 dezalapura 16, 223 nagInadAsa karamacaMda saMghavI 68, 70, 71 dezaLajI bAvA bIjA 19, 20, para, 53, 54, -ne saMdha 70thI 72 55, 56, 57, 58, 5, 64, 65, 109, narapatabhAI nemIdAsa zAha 167, 170, 179 149, 152, 153, 230 narazI kezavajI 5, 17, 18, 215 -nA darabAranAM cauda ratno 54, 55 narazI nAthA 17, 18, 18, 202, 215, 217, 218 dvArakA 104, 116 -nuM prazasti-kAvya 218 dhanajIbhAI zAmajI zAha 167, 170 narasI tejasI 168 dhanajI merabiyA 16 naliyA 15, 58, 198, 201, 215 thI 218, dhanaprabhasUri 81, 124 220 dhanabAI 214 naliyA-nalInapura 215 dhanazrI 98 -mAM aSTApada mukhajIne jinaprAsAda dhanAvaha 98 216, 217 dharaNendra 35 -mAM kuMthunAtha prabhunuM derAsara 216, 2017 dharamacaMda (geracha) 203 -mAM kuMthunAtha bhagavAnanI devakulikA 216 dharamazIbhAI (khajA) 191 -mAM caMdraprabhunuM jinAlaya 215, 216, 2017 dharamazIbhAI devacaMda zAha 170, 18, 181 mAM puMDarIkasvAmInI derI 2017 dharmaghoSasUri 97, 104, 105 -mAM mahAvIra svAmInuM derAsara 216, 217 dharmanAtha bhagavAna 209, 223 -mAM "vIra vasahI " jinAlaya 215, dharmabhuvana jaina upAzraya 173 216, 217 dhArAnagarI 54 -mAM vIrasvAmInI derI 2017 "dhI ImpIriyala gejheTiyara" volyuma 8) 108 -mAM zAMtinAtha bhagavAnanuM jinAlaya 216, "dhI eziyATika sosAyaTI opha beMgAla" 90, 91 217 "dhI jensa ina dhI hIsTarI opha inDIyana -mAM sAdhavIjI zrI devazrIjInI pAdukA 217 lITarecara" 124 -moTI paMcatIthImAM 215thI 218 dhINodhara 7, 51 navaghaNu 110, 120 "dhI bleka hIlsa: kaccha Ina hIsTarI enDa lIjenDajha: navapada ArAdhaka saMsada 175 e sTaDI ina InDIyana lokala leyalTIjha" 12 navAnagara 136, 141 dhIrajalAla dhanajIbhAI zAha 117 nanagara 228 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAvAsa 167, 100, 179, 232 navAvAsavALI 4 eraDAnI dharmAMzALA 103 navInacaMdra maganalAla 170 na lAla De 75 naMdIzvara dvIpa 42 nAgaDA gAtra 215, 216, 217 nAgaNudAsa (nAraNudAsa ?) 120 nAgamatI 9 nAgalapura 181 --jaina saMdhanI dhama zALA 105 nAgavALA 9 nAgrecA 55 nAthAbhAI khImarAja 173 nAnajIbhAI ladhA 179 nAnAlAlabhAI meAtIcaMdra saMdhavI 182 nArasena 112 nAraNapura 170 nArANajI parasettama 168 nArAyaNusara 7 '' " nizIya vRSNui " 112 temacaMdabhAI kasturacaMda vArA 25, 37, 106, 196 neminAtha bhagavAna 32, 41, 215, 216, 217 temIdAsabhAI devajI zAha 166, 169, 170 nyAyavijayajI (tripuTI) mahArAja 69, 222 nhAnAlAla (kavi) 20, 22 " paTTAvalI samuccaya'' 119, 136 paDhiyAra rajapUtA 107 padmaprabhu bhagavAna 202 padmasiM hazA 5, 18, 21, 22, 83, 84, 85 86, 111, 144, 145, 143, 147, 188, 232 padmA 156 padmAvatI devI 35 panarAtarA (dukALa) 85, 123 parabata lAdhA 201, 202 paramadevasUri 101, 12, 130 11 paramAra rAjA 116 paraseAttama amarasI 168 paraseAttama devakaraNa veArA 100 pariziSTa pa` '' 211 ** paMcakalyANI gheADA 75 pacamahAla jille 203 " pA~cazatI proAdha (prakha.) urpha prabhavapAMcatI' 81, 102, 107 --mAM jagaDUsAdhu saMbaMdha 102, 17 paMcAsara 71 paMjAba 10, 76 paMjorA pIranI daragAha 190, 191 pATaNa ( aNuhilavADa) 68, 70, 71, 87, 107, 109, 114, 115, 117, 118, 120, 131, 132 pAdaliptasUrI 16 pAcaMdragaccha 48, 200, 225, 230, 231 --nA rakSaka baTuka bhairavajInI mUti 231 --nu* gurumaMdira 48 pArakara (deza) 82, 107 pAradeza 160 pAvatIjInI mUrti 192 pArzva`kumAra 41 pArzvacaMdrasUrijI 48 230 pArzvanAtha 13, 21, 23, 30, 31, 32, 34, 35, 40, 41, 46, 57, 6, 63, 64, 89, 90, 92, 103, 104, 105, 106, 108, 11, 123, 125, 126, 127, 137, 138, 139, 140, 151, 152, 153, 214, 215, 218, 219, 220, 223, 226 --dhRtakaleAla pArzvanAtha 202, 203, 204, 205, 20 --ciMtAmaNi pArzva' nAtha 215, 221, 222, 223 --supArzvanAtha 209 --jIrAvalA pArzvanAtha 218, 219 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAzva yakSa 35 pAlItANuM 70, 71, 72, 90, 145 "pAlItANuM jaina prakaraNa" 145 pIvIAra 136 pAvAgaDha 146 pAvApurI 42, 147 pAsavIra 218, 219, pAsubhAI vAgajI 65, 67 pAMcAla 154 pAMDavakuMDa 174, 192 pAMDavo 75, 76 piMDadAdanakhAna 76 pIdeva 82, 107, 131, 160 pItAMbaradAsa 17 pItAMbara zAMtidAsa 66, 153, 226 pIrazAha 145 puNyavijayajI mahArAja 87 puttalIbAI 227, 230 punaDI saMdhanI be oraDAnI dharmazALA 173 punitazekhara 220 purAtana prabaMdha saMgraha" 81 parIbAInI meTA rogAnavALI dharmazALA 174 puMjAbhAI ThAkarazI 178 puMDarIkasvAmI 217 purabAI 2017 pUrNimA ga7 81, 82 pUrNimA pakSa 125 puMarAno gaDha 7 pUjAbAI 214 pitA rajapUta 142 pipaTalAlabhAI lakhamIcaMda 179 pipaTalAla zivajI 172 -nA cAra eAraDA 172 piravADa jJAti 120, 200 paurANika kathAkeSa" 75, 76 pratihAra vaMza 78 "prabaMdhakAza aparanAma catuvija zati prabaMdha" 78, 81, 107 prabhAvatI 75 prabhAsapATaNa 7ra "praznottarapuSpamAlA" 69, 94, 143, rarara prAgamalajI 149, 210 prAgamalajI pahelA 19 prAgamalajI bIjA 20, 59 prItimatI 122, 123 premacaMdabhAI sAkaracaMda zAha 166, 170 premajIbhAI umarazI 178 premajIbhAI kerazI zAha 181 premajIbhAI gaNuzI zAha 16 7, 170 premajIbhAI ghelAbhAI 170 premajIbhAI bhejala 179, 180 premAbhAI hemAbhAI 166 phag maleka 55 pharAdI 181 phAjalabhAI ema. cInAI 17 phAjalabhAI karImabhAI 17 phUlasara taLAva 80, 119, 190, 191, 192 bapabhadisUri 16 baraI gAma 196 bama 8 bAlamitra 113 bAbulAla jAdavajI zAha 181 bAradAtIsa 76 bikAnera 45 "bikAnera jaina lekha saMgraha" 82 bihAra 145 bIdaDA 14, 15, 179, 180, 181, 102, 221, 222 -nAnI paMcatIthImAM 221, 222 -mAM AdIzvara bhagavAnanuM derAsara 222 -mAM sAdhanA Azrama 222 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIlaMdakhAna (bulaMdakhAna) 148, 163 buArI 76 budhA (viddhA) DosA 218, 219 buddhimunijI 47 burAnapura 34 bulara 124 betAlIsavALI dharmazALA 172, 182 belA 176 "bodhisattAvadAnaka95latA" 112 bombe gejheTiyara " 147, 192 (juo "gejheTiyara opha dhI bombe presiDensI'') brAhmaNa 185, 186, 187 "bRhatkalpacUrNi" 112 "bRhatkalpasUtra" (vizeSacUNi) 18 bhaktivijayajI (rAdhanapuravALA) 71 bhaktivijayajI (samIvALA) 71 bhaktizekhara rara0 bhacAu 223, 2240 bhaTala 75 bhaTTI 189 bhadrakALI mAtAnI mUrti 191, 192 bhaddhamerajI (gorajI) 19 bhadamerajI (yati) rara3 bhadrAnagarI 56 bhadrAvatI 75, 76, 42, 83, 85, 86, 97, 99, 109, 110, 112, 115, 11, 121, 137, 146, 147, 151 --prAcIna 76 bhadrAvatI nagarI 13, 22, 73, 74, 75, 76, 77, 83, 84, 85, 87, 88, 89, 99, 100, 103, 105, 106, 26, 145, 147, 148, 151, 15ra, 153, 185, 225 -nI prAcInatA 74thI 77 -nuM bIju nAma kauzAMbI 103 -mahAbhArata yuganI 75 -mAMthI bhadrezvara 77 -yuvanAzva rAjAnI 75, 76 bhadrezvara 7, 18, 36, 50, 51, 54, 56, 57, 58, 60, 1, 3, 64, 66, 68, 69, 71, 74, 76, 78, 70, 80, 81, 82, 85, 86, 87, 88, 89, 92, 93, 95, 96, 97, 101, 103, 104, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 115, 117, 118, 119, 120, 121, 123, 124, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 135, 136, 141, 142, 143, 143, 145, 146, 147, 150, 151, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 165, 173, 177, 184, 186, 147, 148, 189, 190, 194, 195, 197, 200, 221, 224, 232 -tIrtha 7, 18, 19, 20, 21, 23, 31, 35, 45, 47, 26, 57, 58, 61, 2, 64, 66, 70, 85, 89, 93, 104, 105, 106, 107, 108, 10, 112, 114, 11, 122, 125, 12, 131, 133, 136, 143, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 150, 156, 157, 159, 165, 173, 177, 143, 149, 192, 196, 198, 230 -tIrthanA jIrNoddhAra 110thI 149 -- tIthamAMnA zilAlekha 150thI 159 -nagaranI jAhojalAlI 22, 23 -nA ullekhavALA zilAlekha 150, 159, 160 -nAM jovAlAyaka sthaLo 185thI 197, -nI prAcInatAnuM sUcana karatAM zilAlekha 150, 160thI 163 -nuM taLAva 160 -nuM maMdira (derAsara) 158 nuM sthAna, vAtAvaraNa 23, 24 -no kile 79, 82, 87, 107, 108. 120, 141, 147, 160 -no prazastiomAM ullekha 87 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --para Avela Apatti 106thI 110 --baMdara 22, 82, 232 vasaI jaina tItha 13, 14, 19, 21, 22 thI 48, 49, 52, 58, 59, 70, 74, 87, 88, 90, 95, 9, 110, 112, 113, 115, 119, 121, 123, 124, 128, 132, 150, 185, 186, 127, 192, 193, 197, 231 --nA upadezaka-pratiSThApaka 104, 105 --nA ka'pAunDanuM nAma " mahAvIra nagara " 231 --nA traNa gaDha 24thI 26 --nI sthApanA 89thI 105 ~~nA chellA cha[ddhAra 4thI 72 --nA vahIvaTa ane sagavaDo 164thI 184 bhadrezvara velAkula 78, 80, 81, 159 bhadresara 87, 121, 123, 144, 148, 174, 190, 192, 228 bhadrezvara tIrthInuM cADhALiyu " 225thI 230 " bhadrezvaranI kahAvali ) kathAvalI ' 112 " bhadrezvaranI ( jINuM ) prata" 20, 99, 100, 102, 104, 111, 112, 113, 114, 117, 119, 122, 126, 131, 13, 140, 148, 155, 156, 163 bhamariyA ( khetara ) 193 bharata cakravatI 18 bharADIe ( gAma ) 176, 192 bhavAnajI arajaNa khImajI 17, 220 bhavAnajIbhAI hIrAcaM 180 bhavAnI mAtAnuM mandira 192 bhaDaka 75 bhADala (bhADala bhrupa) 107 bhANagaDha 77 bhAnudra 144 bhAnumitra 113 14 "" " bhAratanAM jaina tIrthAM " 26, 104, 118, 122, 129, 137 bhAramala ( vadhu mAna zAhanA putra) 83 bhAramalajI ( mahArAe) 108, 154, 163, 222 bhAramalajI pahelA 12, 81, 111, 140thI 144, bhArata 11, 12, 111 * bhArata " 74 ' 222 --teA uddhAra 111, 140thI 144 bhAramalajI khIjA 28, para, 17 bhAramala tejazI (nAgaDA getra) 216 bhArahata ke bhAvanagara 91, 94, 127, 188 " bhAvanagaranI jaina satI vAMcanamALA '' 188 bhAMDArakara 159 bhAMdraka (jaina tIrthaM) 75 bhiTArA papa bhiyAM kakkala 5, 633 bhImadeva 110 bhImadeva pahelA (bhIma bANAvaLI) 79, 82, 107, 117, 160, 234 bhImazI 214 bhImazI ratanazI 214 bhImasi'huM 78, 79, 81, 87 bhImasena 75 bhIlasA 76 " bhIlasAnA stUpA " 7 bhuja 11, 15, 19, 20, 21, 11, 5ra, 55, 57, 60, 83, 85, 95, 134, 141, 142, 143, 147, 161, 166, 148, 149, 170, 178, 179, 180, 181, 206, 222, 223, 225, 228 --gAma bahAra dAdAvADI ane temAM ghaMTAkaNu d' 223 ----jaina saMdhanI dhama zALA 103 -nI chateDIe cha --ne rAjaprAsAda nAme RSabhadeva bhagavAnanA jinaprAsAda (rAyavihAra) 143, 222 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -mAM dharmazALA 223 maNibahena 35, 36 -mAM pAThazALA 223 maNimelajI 154 -mAM pAMjarApoLa 223 maNilAla nyAlacaMda zAha 188 -mAM pozALa 20, 55 maNilAlabhAI devajI 178 -mAM bhejanazALA 223 "masyapurANuM" 112 -mAM vANiyAvADamAM AdIzvara bhagavAnanuM mathuradAsa gokaLadAsa 17 derAsara 223 madanasiMhajI 20, 21 -mAM vANiyAvADamAM ciMtAmaNi pArzvanAthanuM madhusUdana DhAMkI 116 derAsara 223 madhyapradeza 34 -mAM vANiyAvADamAM zAMtinAtha bhagavAnanuM manapharA 223 derAsara 223 manasAgarA 116 -mAM sphaTikanI aMbAjI mAtAnI mUrti 223 manasukhabhAI bhagubhAI 173 bhujapura 14, 50, 5, 6, 7, 93, 95, marada pIrane eTale 192 109, 153, 154, 166, 167, 168, 169, melaNa 5, 133 170, 172, 173, 175, 176, 178, mallinAtha bhagavAna 36 179, 180, 181, 182, 221 mahamada gajhanI 79, 107 - jaina saMghanI traNa eraDAnI bhedabhuvana mahammada begaDe 134 nAmanI ImArata 172, 175 mahAkALI mAtA (aMcalagacchanAM adhiSThAyikA) 34, -nAnI paMcatIthImAM 221, 222 36, 46, 48, 147, 232 . -mAM ciMtAmaNi pArzvanAthanuM derAsara 222 mahAdeva zaMkara, hanumAnajI vagerenA maMdire 155, 192 bhujapura bhuvane 172, 173 "mahAbhArata" 74, 76 bhujIo killo 7, 20 mahAvIra jaina vAcanAlaya 176 bhujIyA DuMgara 206 mahAvIrasvAmI 13, 21, 23, 26, 28, 29, 30, bhUaDa (devasthAna) 7 31, 32, 33, 35, 36, 37,41, 42,44, bhUaDa cAvaDA 106 64, 89, 92, 93, 95, 99, 100, 103, bhUtezvaranuM maMdira 192, 193 104, 105, 115, 116, 122, 123, 124, bhUriyo bAvo (kanala mekamoMnuM chUpuM nAma) 61 125, 126, 127, 137, 138, 139, 140, bhUvaDa (gAma) 128, 176 151, 15ra, 153, 156, 157, 183, 201, bhoja rAja 112, 113 202, 214, 215, 216, 217, 221, 223, bhejarAja (zreSThI, mahezrI gotra) 214 226, 231 bhojarAjA (dhArAnagarIno) 54 mahAsena 112 bhaugolika keSa" 75, 76 mahimAsAgarajI 65, 66 bhAtacaMdrasUrijI 230 mahuvA (mahuA, madhumAvatI) 72, 116 maganalAla galAlacaMda 179 maherAmaNajI 144 maganalAla dalapatarAma khakhara 26, 76, 80, 81, mahezrI gAtra 214 123, 124, 157, 158 mahAsama bega 87, 108, 147, 163 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdiramAgI 200 mADaNa tejasI dhullA 201, 202 mANibhadra vIr 42, 47 mANekacaMda mADaNu 202 mANekaca zAmajI 168 mANekamerajI (gArajI) 4, 19, 223 mANekamerajI khIjA (gArajI) 55, 134, 223, 232 mANekalAla uttamacaMda zAha 35, 36 mANekalAla paraseAttama 169 mAtaMga yakSa 33 mAtAnA maDha 7 " mArI kayAtrA" 26, 75, 94, 95, 118 122, 128, 129 137, 169, 200, 204, 217, 221 mAlama vIjI pa mAvajI jasarAja 193 mAMkabAI 214 mAMDavI 14, 15, 17, 37, 45, 53, 55, 59, 66, 83, 95, 149, 152, 153, 166, 167, 168, 169, 170, 172, 173, 178, 109, 180, 181, 182, 188, 19, 221, 227, 225, 228 jaina saMdhanI 36 eraDAnI dhama zALA 73, 182 --tAlukA 198, 201, 221 --mAM upAzraye 223 --mAM jaina vADI 223 mAM dAdAvADI 223 --mAM dhanAthanuM derAsara 223 --mAM dharmazALA 223 --mAM pAThazALA 223 --mAM pArzvanAthanuM derAsara --mAM baMdara para ajitanAthanuM derAsara 223 --mAM bheAjanazALA 223 --mAM mahAvIrasvAmInuM derAsara 223 -mAM zrI metrajI seAjapALa jaina Azrama ane temAM zAMtinAtha bhagavAnanuM derAsara 223 13 --mAM vRddhAzrama 14 --mAM zAMtinAthanuM derAsara 222 --mAM zItaLanAthanu derAsara 222 mAMDaLa 71 " mAMDavInI prata" 97, 98, 100, 102, 103, 104, 109, 111, 112, 113, 115, 117, 119, 120, 122, 126, 131, 132, 135, 140, 141, 142, 155, 156, 163, 127, 190 miyANA jAti 173 mIDIbAI 50, 66, 67, 149, 152, 153, 154, 227, 230 muktisAgarasUrijI 201, 214, 215, 216 munisuvratasvAmI 201, 209, 214 munyakA (mu'DakAo) 155 murada sAha 22} musalamAna 17, 186 mu japura 109, 113 munnA ke mudrAnagara ane aMdara 50 mudrA 14, 50, 60, 87, 109, 147, 148, 167, 170, 179, 182, 221, 222, 225, 228, 229 --kacchanuM perIsa 221 --jaina saMghanI dharmazALA 102 --tAlukA 89, 221 ~~~nAnI paMcatIthImAM 221, 222 ---dara 87 --mAM ciMtAmaNi pArzvanAthanuM derAsara 221 ~~~mAM pArzvanAthanuM derAsara 221, 222 --mAM mahAvIrasvAmInuM derAsara 221 ~mAM zItalanAthanuM derAsara 221 --vALAnA oraDA 173 muMbaI 8, 10, 18, 55, 58, 65, 68, 701, 165, 200, 201, 202, 200, 208, 21, 212, 215, 220 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlacaMdabhAI karamazI zAha 186, 182 mUlaca`dabhAI rAyasI vArA 167, 170, 180, 181, 192 mULarAja khIje 124 mULarAja sAlakI 78, 79, 118, 191, 224 * mekTInDalanuM TolemI " cha "" ekamA~ 25, 61, 62, 63, 109, 111, 147, 148, 149, 10, 161, 163 medhajI uThIA 203, 204, 201 meghajI zeTha pa meghajI seAjapALa 17, 179 meNuzA 204 meghamALI 41 medhavALa 185, 193, 194 ( jue hastina ) metA zAmajI padamazI ( nI derI ) 37 merAu 179, 181, 223 --saMdhanI 5 oraDAnI dharmazALA, 173 merAmaNujI 141 me'kazuddAdA 4 --tI vANI 4 17 maisura 51 gemAjI 210 moTA AsakhIA jaina saMghanI dhamazALa 195 mekuzI (sI) tejathI 56, 66, 12, 153, 226, 227, 230 mAtA gAtra 219 mAtA lADhA gAtra 214, 219 motiyA (kUtarA) ja motIcaMdrajI ( gArajI ) 15 motIlAla gApAlajI zAha 161, 166, 170, 178, 180, 181 mAmAyA gAtra 214 meralI maMdira 191, 194 meArArajIbhAI kADhAyavALA 48 meArisa vinTaraniTsa 124 hinalAla sunIthAla dhAmI 72, phera meAhanalAlajI mahArAja 47 meAhanalAlabhAI pe|paTalAla 180, 181 makSa tathA yakSiNInI pratimA 46 yatIndravijayajI 118, 122, 127 yaduvaMzI 11 yuvanA 148 yudhiSThira 75 yuropa 17 yulanaMga 84, 85 yuvanAzva rAjA ( yauvanAzva ) 74, 75, 76 yusuph maheraalI 17 .. yeAgazAstra '2 13 yAgarAja 113 raNache|DajInu` maMdira 191 ratanazI 214 ratanasAgarajI ( zrIpUja) 220 ratnasAgarasUri 201, 207, 211, 213, 214, 21, 219 natnAsurA 145 1 gAma cha vajIbhAI khImarAja zAha 167, 170 vajIbhAI gelAbhAI 179vajIbhAI gAra bhedA 182 ravajIbhAI dekarazI 180 ravajI sAjapALa 17 ravecI mAtAnuM maMdira (rava gAma ) cha rasikalAla TAlAla parIkha 12 rahematullA maheraahlI cinAI je.pI. 17 raMguna 38 rAesI 226 rAjakoTa 72 rAjagRhagiri para rAjagRhI 147 rAjazekharasUrijI 81 rAjasthAna 147 rAjendrasAgarasUri 220 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANakapura tIrtha 26, 41 lakhapatajI 20 rANabAI 214 "lakhapatapiMgaLa' 20 rAdhanapura 71 lakhamazI 201 rAne pAdhara 136 lakhamazIbhAI gelA 179 rApara (tAluko) 16 labdhimunijI 47. rAmajI jeThA 214. labdhizrIjI sAdhvIjI (zrI laherI phaIba) 7ra rAmajIbhAI ravajI sejapAra 179 lavajIbhAI goradhana 179 rAmadAsa luhANa 193 lavaNuprasAda 82, 107, 120 rAmasiMhajI rAThoDa 12, 100, 101, 118, 160, laherIbahena 71 . laMkInI khANa 206 rAmasiMha mAlama 5 lAkaDiyA 223 rAyaNa jaina saMghanI dharmazALA 175 lAkhoTo 191 rAyadhaNajI 53, 144 lAkho phulANI 5 rAyamala 218, 219 lADaNa 201 rAyamala zivajI 218, 219 lAdhe ra26 rAyazIbhAI hIrAcaMda 179 lAyajA 179 rAsamALA" 85 lAyA (moTA) 201 "riporTa ona dhI enTiIkavITIjha opha kAThiyAvADa lAlacaMda rAmajI 45 enDa kaca7 : Arkiyolojikala sarve opha lAlajIbhAI kezavajI 171 vesTa InDiyA (jemsa barjesa kRta)" 26, lAlajI mULajI jevI 107 30, 50, 57, 77, 80, 87, 96, 99, lAlana gotra 145 12, 111, 112, 113, 115, 117, 119, lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira 122, 127, 128, 12, 135, 138, 139 143, 14, 157, 158, 222, 224 lAlazA bAjha pIra (ke saida lAlazA IlamI) 190 rudra paMDayA 55 -ne phUba 190 barTa bansa para lAliyo (gadheDe) rayala eziyATika sosAyaTI, kalakattA 92 lAle challI 55 rohA 55 lIlA 9 lakSmIcaMda mANekacaMda vorA 193 lIlAdharabhAI devasI verA 170 lakSmIcaMda rAjyapAla 46 luNI (gAma) 176 lakSmIjI 196 lephaTanenTa sTiAnsa 27, 32, 56, 57, 5, 6, lakSmIdAsa ravajI terazI 17 97, 99, 101, 126 lakSmIdevI rara4 -nAM patnI 96 lakSmIbehena 173 leDAyA gotra 213, 214, 218, 218 lakSmIvijayajI 46 loDhA netra 145 lakhapata (pradeza) 12 vajapAla (ke vIjapAla) ukeDA 65, 67 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDasara 199, 218 vasaI jaina tIrtha 73, 88, 97, 121, 185 -mAM zrI pArzvanAthanuM derAsara 218 vasaI-vasahI-vasati-vimalavasahI, luNigavasahI, vaDAlA 176 kharataravasahI 103, 104 vAlo 136 vasahInA daherAM 129 vaNathalI 72 vasanajI trikamajI (sara, nAITa) 17, 207 vanarAja cAvaDe 113, 114, 115, 134 vasaMtaprabhAzrIjI ("suteja") sAdhvIjI 225 vanarAjane jIrNoddhAra 110, 111, 112, 113 vastA nAgendra 156 vanarAja (bhajane bhatrIje) 113 vasti-vasati-vasahi-vasaI-vasI 104 vanarAja vAghelA (muMjapura) 19, 110, 113 vastupAla 78, 111, 117, 119, 120, 121, varaNAga 224 : - :: . - 146, 162 varANuM 61 vastupALa-tejapALane uddhAra 111, 11, 120, 121 varasaMga dhArazI 214 : 5 vaMthalI 119, 120 varADIA 181, 182 "vaMkti tra" 13 ' ' vorA 75 vAgaDa 3, 154, 176, 224 vardhamAna (zreSThI) 216 vAgaDa deza 47 " vardhamAna kalyANajInI peDhI 25, 49, 7, 8, 176 vAghera 142 -nuM voTara varkasa 193 vardhamAna jaina bhejanAlaya 177, 178, 179, 180, vAghelA vaMza 77, 79, 118, 123 vAghelA sAraMgadeva 80, 111, 113, 131, 132, 181, 182, 183, 184 133, 162 vardhamAnanivAsa 175 "vardhamAna-pavasiMha zreSThicaritra" 22, 82, 83, -ne uddhAra 111, 131 132 133 vAghezvarI devI 33, 46 84, 85, 86, 103, 146, 188 vANyiAbhAI harijana 196 vardhamAnazA 5, 18, 21, 22, 82, 83, 84, 85, vamanasthalI (junAgaDha-vaMthalI) 119 86, 111, 144, 145, 146, 147, 148, vArANasI 147 232 vardhamAnazA (khaMbhAtanA) 232 vAlajIbhAI jakhubhAI uphe bAbubhAI 189, 192, vardhamAnazA-padrasiMha zAhane uddhAra 111, 144 145, 146, 147 vAle khavAsa 55 vadhu (madhya pradeza) 75 vAsa 224 : valabhajI TekarI 179 vAsudeva 192 valabhajI narasI 168 vALA 116 valamajIbhAI otamacaMda saMghavI 181, 182 vALAkakSetra 116 , patha, , haliyasa ( vizvadhAma "vicArazreNI" 112 pariSada) 91 vijapAla (vardhamAna zAhane putra) 83 vADa (gAma) 136 vijayaamRtasurIzvarajI 34 vasaI 100, 103, 104, 116, 117, 120, vijayakanakasUrijI mahArAja 47 123, 147, 160 vijayakamalasarijha 46 - 196 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidAnasUri 136 vikamazIbhAI rAghavajI 179, 180 vijayadevasUri 154 vIra-juo mahAvIra vijayanItisUrIzvarajI 71 vIracaMda rAghavajI gAMdhI 91 vijayanemisUrIzvarajI 34, 71 vIrajI 216 vijayabhadrasurIzvarajI mahArAja 71 virajIbhAI DAyA 179 vijayazobhadrasUrijI 200 viradhavala 78, 70, 87, 107, 11, 120 vijayarAjajI 20 "vIra niNa saMvata aura jaina kAlagaNanA" 12 vijyarAva uphe vasiddha 19 vIrapAla 83 vijaya zeTha 13, 89, 98, 99, 162 vIrabAI 15ra vijaya siddhisUrIzvarajI 71 "vIra vaMzAvalI aparanA tapAgaccha vRddha paTTAva" vijayasenasUri 144, 114 105, 119 vijayAkumArI 97 virasUri 122, 123, 124, 125, 126, 127, vijayA zeThANuM 5, 13, 89, 98, 99, 162 156, 157 vijayAnaMdasUrIzvarajI (AtmArAmajI) mahArAja 36, vizanajIbhAI vIkamazI 180 45, 46, 90, 91, 92, 93, 94, 95, vIsarIA evA 218 125, 223 visala 224 vijekumara (kumAra vijaya) 97 vIsa 200 vidyAcaMdrajI mahArAja 230 vIsA osavALa 200 vidyAvijayajI mahArAja 169, 200, 221 vidyuprabhAtazrIjI sIvIjha 200, 202, 208 vIjhANuM 154, 155, "vidhi pakSa (aMcaLa) gacchIya mAhoTI padAvalI" 83, 85, 86, 146, 147 veNusara 71 vinayasAgara 50, 153, 154, 229, 230 verAvaLa 72 vinodavijayajI 230 velajI mAlu 17, 207, 211, 212, 213 vimala kevalI 13, 98, 9, 104, 105, 162 vikara seTalamenTa 53 vimalanAtha bhagavAna 29, 31 vrajabhASA 7, 10, 20 "vimala prabaMdha" 117 vrajalAla bhagavAnalAla chAyA 27, 31, 50, 64, vimaLa zAha (daMDanAyaka) 117, 12, 138 70, 77, 100, 101, 12, 109, 110, viyada 224 114, 115, 118, 122, 127, 193, 210 viradhora zrI jetazI karamaNa 201 vRddha zAkhA 152, 153 "vividhatIrthakalpa" 112, 173 zaka rAjA (zakazAhI) 113 vivekasAgarasUrijI 201, 220 zatruMjaya tIrtha 18, 42, 70, 71, 130, 144, vivekaharSa gaNi 19, 27, 81, 87, 141, 142, 145, 199, 202 ' 143, 144, 154, 222 "zatruMjaya prakAza" 127 visaladeva 107, 124, 160 zazIkAMtabhAI nArANajI leDAyA ra06 viMdhya parvatamALA 76 . zaMkhezvara mahAtIrtha 71, 144 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAmajI devasI 168 grAmajIbhAI bhavAnajI 18dAhajahAM 144 jJAtidra 144 zAMtidAsa (zreSThI) 152 zAMtiAsa AsakaraNa je. pI. 17 zAMtiAsa lakhamasI 172 zAMtiAsa sahasaraNuM (amadAvAdanA nagarazeTha, jhaverI) 144, 145 AMtinAtha bhagavAna 30, 31, 86, 201, 202, 208, 209, 211, 212, 216, 27, 213, 223 ma zivajI devazI 17 zivajI nekhuzI leDAyA 207, 208, 211, 212, 213 zivajIbhAI DAsA 179 zivaliMga 192 zItaLanAtha bhagavAna 221, 222 zIlagusUri 19, 134 zuvijayajI mahArAja 177, 178 zubhazIla gaNu 81, 102 zUlapANi yakSa 41 zekha amula phaeNjhala 11 zekharazAkhA 203 zeThe ANu dajI kalyANujInI peDhI 31, 145, 165, 231 zeTha vamAna kalyANujInI peDhI 164, 165, 166, 167, 168, 169, 172, 178, 180, 182 " zeAdha ane svAdhyAya' 116 zyAmakaNu nAmane azva 75 zyAmajI kRSNavarmAM pa zramaNu meLagALA 104 zrIpati 143 zrI " pAThya ' 213 zrImatI purabAI kAnajI rAjagAranA nAmanI hAiskUla 191 zrImad bhAgavata" 75 zrImAla vaMza 82, 162, 200 zrImAlIonA chAMtara 111, 1217, 128 zrImALI gaDha 157, 158, 224 ** zrIra khaTTama 51 zrIsaMdhane jIrNoddhAra 111, 126, 237, 138, 139, 140 zvetAMbara mUrti pUjaka saMdha 200 satI tArAde--tArala 5 .. samayadha' 53 samaracaMdrasUrijI 230 samavasaraNu 24 samA gAgA 179 samudravijayajI 161 sammetazikhara 42, 144, 143, 147 samrATa azAka 111 sarapharAja 108, 147 saravAlaga156 sarasvatI 34, 4 sarasvatI nadI 7} sarvAMnadasUri 81, 82, 101, 122, 123, 124, 126, 127, 130 sa pavijayajI gaNi 46 sa Mprati rAjA (samrATa saMprati) 103, 110, 111, 112, 113, 120, 161, 162 --tA charddhAra 110, 111, 112, 113 sa'prIti (mAravADI) 112 sohasattarI" 13 sabhavanAtha bhagavAna 201, 219 sAkada pAnAcaMda 168, 169, 178 sAkarI nadI 18 sAgaracaMdrasUrijI 231 sAbharAI gAma 210, 223 sAmata pAla 78 sAyara gAma 133 sAra gadeva (vanarAja vAghelAneA putra) 113 66 sAhitya ane vivecana'' 116: Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhebajI (kuMvara) 133 sAMtidAsa 226 sAMdhANu-15, 199, 201, 22, 221 -mAM caMdraprabhunuM aMcaLAgacchanuM maMdira 201 -mAM "navaTUMka" ke "tilakaTUMka 202 -mAM padmaprabhunuM derAsara 202 -mAM mahAvIrasvAmInuM derAsara 201, 202 -mAM munisuvratasvAmInuM jinAlaya 201 -mAM mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM derAsara 201, 2002 -mAM saMbhavanAthanuM derAsara 201 -meTI paMcatIthImAM 201, 22 -vALAnA cha eAraDA 173 sikaMdara pAdazAha 85 siddharAja jayasiMha-jue jayasiMha siddharAja siddhasena divAkarasUri 16 siddhasena (bhadrezvaranA sthApaka) (harivaMzIya) 89, 99, 100 105, 112, 162 -(IkSAvaMzIya) 97 sihAyikA devI 33 siddhicaMdra 144 siMdha 6,10, 12, 108, 147, 199 siMdhu nadI 11, 51 "sukAnI" 232 sutharI 83, 198, 200, 201, 22, 23, 204, 206, 27, 220 -tIrthanI peDhI 206 -nuM vrata lela pArzvanAthanuM derAsara 202, 203, 204, 205, 206 -mAM ajitanAtha bhagavAnanuM jinamaMdira 203, 204, 206 -mAM RSabhadevanI pratimA 205 -mAM kuMthunAtha bhagavAna mukhajI 25 -meTI paMcatIthamAM 22, 203, 204, 205, 206, 207 sudaSTadeva 41 sudhamasvAmI 36, 10, 101, 111, 136 sunaMdAzrIjI sAvIjI mahArAja 225 sumatinAtha bhagavAna 219 sumatisAgarajI (yati, gorajI) 50, 65, 66, 67, 108, 149, 153, 154, 225, 226, 227, 228, 229, 230 sumarA 142, 199 . sumarA vaMza 199. surakhAba (phalemI go) 11 surajIbhAI vallabhadAsa 17 "suvarNa kaMkaNa" 16 suvidhinAtha bhagavAna 214 , suMdarajI 93, 95 suMdarasAgarajI zreSThI 83. suMdara sodAgara 5. saida lAlazA IlamI (athavA lAlazA bAjhapIra) 19 * sejapArabhAI ravajI gosara 178 sejapALa kAyA 17 senagaDha 53 senapAla 145 sonabAI 152, 226 semacaMda dhArazI 168 somanAtha 107 semapurA nathu rAghavajI 210 seraTha 3 sela (saraLa) zreSThI 82, 83, 122, 224 selaMkI vaMza 77, 79, 107, 118, 119 ' seLathaMbhI (sethaMbhI ke theLathaMbhI) masjida 189 saurASTra 114, 116, 145, 147 sthAnakavAsI 200 "vadeza" 27, 31, 50, 61, 64, 70, 77, 100, 109, 113, 114, 118, 122, 193, 210 hanumAnanI derI 196 harapera karamazI 218 harabhama narasI nAthA 216, 218 harijana 185, 193, 194, 196 (juo meghavALa) hariprasAda gaMgAzaMkara zAstrI 12 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasuri 16 .hasvi'za 89, 100, 105, 109 harivalthabha bhAyANI 16 hu jI (guru) 222 harSAna6 143 hastinApura 42, 75, 7, 147 haLavada 71 haMsa ne vaccenI vArtA 116 haMsarAja jeThA 214 haMsavijayajI mahArAja 36, 46, 69, 94, 222 hasI (haMsakhAI) 122, 123 hAjIANI mA 190 --nu* mA~dira 190 mahu'mada alArakhIA zivajI 5 c/o hATaDI gAma 85, 136 3 : hAlApura 167, 170, 223 * hAlAra 134, 135, 13, 141, 142, 143, 155, 156, 163, 203 hindustAna 17, 1929 hisTorIkala inkrIpzansa e gujarAta (pAra 3)'' 160 (1) zrI jaina prakAzana sari 309/4, dozIvADAnI poLa, amadAvAda-1 (2) gUjara graMtharatna kAryAlaya gAMdhI mArga, phuvArA sAme, amadAvAda-1 26 "hAlA DuMgarajI 81, 87, 108, 141, 142, hI gaNudhATa (madhyapradezamAM) 75 143, 144, 154 dveSIkeSa 34, 36 hemacaMdrAcAya. (hemacaMdrasUri) 16, 19 hIrajI 219 hIrajI ukeDA 217 hIrajI velAbhAI 199 hIrajI DAsA 218 hIrajI narazI nAthA 215, 217 hIrajIbhAI ladhAbhAI zAha 167, 170 hIrajI haMsarAja 215 hIrabAI 211 hIravijaya sUri 16, 47, 13, 144 hIrAcaMda tArAcaMda (gArajI) 203, 220 hIrAlAla premacaMda saMdhavI 181 hIrAlAla sAkaracaMdra bhulANI 181 hAthala padamaNI 5 hAramajha 195 rAcaka zailI ane saraLa madhura bhASAmAM lakhAyelI gaNadhara gautamasvAmInA badhA jIvanaprasagAne AlekhatI caritrakathA guru gautamasvAmI lekhaka - ratilAla dIpacaMda desAI prakAzake zrI jIvana-maNi sAcanamALA TrasTa, amadAvAda. pRSTha saMkhyA- 246; eka triraMgI ane nava ekaraMgI citro; pAku bAinDIMga kimata : sADAATha rUpiyA prAptisthAna (3) megharAja jaina pustaka bhaMDAra goDIjI bilDIMga; 20, pAyadhunI, muMbaI-3 (4) navabhArata sAhitya madira 162, prinsesa sTrITa, muMbaI-2 ( pAchaLa vAMcA Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 lekhakanA guru gautamasvAmI " pustakane AvakAra zrI ratilAla dIpacaMda desAI ne prastuta pustaka ke rUpa meM jo vyApaka prayatna kiyA hai, vaha sarvAdhika abhinandanIya hai / zrI desAI ke dvArA prastuta gautama svAmI kA jIvanacaritra eka cira apekSita evaM bhavazyaka apekSA kI pUrti karatA hai / dUra-dUra taka bikhare hue jIvana-vRtoM ko vyavasthita rUpa se saMkalita kara unheM Adhunika sajIva zailI evaM AkarSaka bhASA kA rUpa zrI desAI jaise samartha sAhityakAra hI de sakate haiM / isa racanA ne to mere hRdayako kAphI gaharAI taka sparza kiyA hai / etadarthaM ve zatazaH dhanyavAdArha haiM / maiM zIghra hI isake eka acche hindI saMskaraNa kI apekSA rakhatA hai, tAki hindI bhASAbhASI janatA bhI ukta racanA kA lAbha uThA sake / (vIrAyatana, rAjagRha, amarabhAratI : sitambara, 1975 ) upAdhyAya amaramunijI mArA gurumahArAje ( pU. A. vijayakasturasUrIzvarajIe ) jo koI pustikA atyAra sudhI gujarAtImAM pUrvI vAMcI hoya te tamAruM lakheluM gautamasvAmInuM caritra. pU. A. vijayacadrodayasUrijI ApanI adbhuta pustaka " guru gautamasvAmI " vAMcI atyaMta AnaMda thayo. sAkSAta te vakhatanA samayamAM Apa amane vihAra karAvatA ho tevA anubhava A graMtha vAMcatAM thayo hato. (bhuMla; tA 10-5-79) zrI rasikabhAI nazAla dozI jeTalA zrama citranI pasaMdagI ane saMzAdhana mATe lIdhA che, tethI anekagaNA zrama temanI '* bha. gautama gaNadhara'nI aitihAsika vastusaMkalanA mATe lIdhA che, ema niHzaMka kahI zakAya. vAstavika rIte jaina zAstra-graMthonA pUrA abhyAsIone paNa ema lAgyA vinA nahi rahe ke guru gautamasvAmInA jIvananA lagabhaga tamAma prasaMgo A pustakamAM AvarI bevAnA lagIratha prayatna azvAmAM khApyo che. (amahAvAha; to 5-12-75 ) sthAnakavAsI jaina - Apane gautamasvAmI kI cAritrika upalabdhiyoM ke saMbaMdha meM baDI prAmANikatA ke sAtha likhA hai| sAmagrI kI dRSTi se pustaka jitanI prAmANika hai, bhASA aura zailI kI dRSTi se utanI hI rocaka evaM AnandadAyaka hai / kahIM-kahIM to baDI manovedhaka kAvyAtmakatA bhI hai jo khAsa taura se mujhe to bahuta hI pyArI lagatI hai / badhAI / (kalakattA; tA. 15- 3-76 ) zrI bha~varamalajI siMghI Apane atyaMta parizrama karake yaha pustaka likhI hai| abataka gaNadhara gautamasvAmI para aisI koI sAmagrI nahIM milatI / aisI uttama kRti ke lie hArdika abhinNdn| isameM jo kucha Apane diyA vaha prAcIna sAhitya kA AdhAra lekara diyA hai| zAstrIya AdhAra para Apane yaha graMtha likhakara bhI use aisA AkarSaka banAyA hai ki mAno koI upanyAsa paDha rahA ho itanA pAThaka ko moha . letA hai - mugdha banA detA hai| Apane yaha pustaka likhakara eka bahuta baDo kamo kI pUrti kI, jisake lie Apako jaina samAjane dhanyavAda denA caahie| (pUnA) tA. 5 - 8-77 ) zrI RSabhadAsajI rAMkA - - guru gautamasvAmI lakhavAmAM zrI ratilAlabhAIe sAmagrI ekatra karavAmAM, tenI cakAsaNI karavAmAM ane tene sabhavavAmAM ne zIvaTa ane aMta rAjyAM che teno buM sAkSI chaM. che to khAIthAna, paSa tebhAM 'nAmUlaM likhyate kiMcit' e nyAyanuM yathAzakaya pAlana karavAno jAgRta prayatna temaNe karyo che, kAraNa ke A kathA sAmAnya puruSanI nathI paNa jainonA mAnya evA gaNadhara gautamanI kathA che AmAM itihAsa ane purANa tA hoya, paNa tene jyAre eka vArtAlekhaka maLe tyAre je racanA thAya te rocaka ane bodhaka banne banI jAya che. ane sAmagrInI pUrI cakAsaNI ane saMkalana hovAthI prAmANika jIvananI paNa garaja sAre che. gautamasvAmInA jIvananA lUkhA itihAsa A nathI, paNa be mahApuruSonI belaDInA saMbaMdhanI ApaNI samakSa jIvaMtarUpe karelI rajUAta che. 4 ivana, tA. 1-11-75 ) zrI dalasukhabhAI mAlamaNiyA - Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ an Education International