Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 02
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अं. ५ उ. १ नारकीयवेदनानिरूपणम् ३५५ काले च (कलुणं) करुणं-दीनं (पुण घमठाणं) पुनर्धर्मस्थानं तापस्थानम् (माढो. वणीय) गाढोपनीतं गाढमत्यर्थमुपनीत हौकितम् (अतिदुक्खधम्म) अतिदुःखधर्मम् अतिदुःखरूपो धर्मः स्वभावो यस्मिन् ताशं स्थानं नारका वजन्तीति ॥१२॥ ___टीका-जंसि' यस्मिन्नरके 'गुहाए' गुहायाम् , उष्ट्रिकाकारायाम् , 'जलने' ज्वलने-प्रदीप्ताग्नौ 'अतिउट्टे' अतिवृत्तः वलात् संताप्यमानः, संज्ञाविरहितत्वात स्वकीयं दुष्कर्म 'अविनाणओ' अविजानन् , तथा 'लुत्तपणो'लुप्तप्रज्ञः अपगतावधिविवेकः 'डज्झई दह्यते-दंदह्यते 'सया य' सदा च यत् 'कलुणं' करुणम् , करुणाजनकं 'धम्मठाणं' धर्मस्थान-उष्णतातितप्तं स्थानम् । 'गाढोवणीयं' गाढोपनीतम् , गाढमतिशयेन प्राणातिपातादिघोरकर्मणा उपनीतं प्राप्तम् , दुष्कृतकर्मकारिणां यत्स्थानम् । 'अतिदुक्खधम्म' अतिदुःखधर्मम् , अतिशयेन दुःखस्वरूपो धर्मः स्वभावो यस्मिन् एतादृशं नरकस्थानम् अतिक्रूरकर्मकारिणस्ते गच्छन्ति। है। नरक की भूमि कारुणिक है, ताप का स्थान हैं और अत्यन्त ही दुःखप्रद है । नारक जीव ऐसे स्थान को प्राप्त होते हैं ॥१२॥
टीकार्थ--नरक में गया नारकजीव उष्ट्रिका के आकार की गुफा में, प्रदीप्त आग में, जबर्दस्ती जलाया जाता है । संज्ञाहीन हो जाने के कारण वह अपने पापकर्म को नहीं जानता। उसका अवधिविवेक भी लुप्त हो जाता है। ऐसी स्थिति में वह जलता है । नरकस्थान सदैव दुःख का स्थान है, अतीव उष्णता से तस बना रहता है और प्राणातिपात आदि घोर दुष्कृत्य से प्राप्त होता है। वह अतिशय दुःखरूप કે પિતે કયા પાપનું ફળ ભોગવી રહ્યો છે. તેની પ્રજ્ઞા લગભગ નષ્ટ થઈ ચુકી હોય છે. નરકની ભૂમિ કારુણિક છે, તાપનું સ્થાન છે અને અપાર દુખપ્રદ છે. પાપી છ–નરકગતિને ચગ્ય છે-એવા નરકમાં ઉત્પન્ન થાય છે પાવર
ટીકાર્થનરકમાં ઉત્પન્ન થયેલા નારક જીવને ઉષ્ટ્રિકાના આકારની ગુફામાં, પ્રદીપ્ત આગમાં બળજબરીથી બાળવામાં આવે છે. સંજ્ઞાહીન થઈ જવાને કારણે તે પિતાના પાપકર્મને જાણતા નથી. તેને અવધિવિવેક પણ લુપ્ત થઈ જાય છે આ પ્રકારની સ્થિતિમાં તે અગ્નિજનિત દાહનો અનુભવ કર્યા કરે છે. આ રીતે નરકસ્થાન સદા દુઃખનું જ સ્થાન છે. તે રસ્થાન અપાર ઉષ્ણતાથી સંતપ્ત જ રહેતું હોય છે, પ્રાણાતિપાત આદિ ઘેર દુષ્કૃત્ય કરનારા છ જ ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે. તે સ્થાનમાં ઉત્પન્ન થનારા એક ક્ષણ ५ ममाया भुति भी शत नथी. ४ ५५ छ -'अच्छिणिमीलण मेत्त'
