Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 02
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
समयार्थचोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ८ उ. १ वीर्यस्वरूपनिरूपणम् ६८७ दियाणि य) मनः च-पुनः पञ्चन्द्रियाणि-श्रीवादीनि समाहरेत्. तथा-(पावकं च परिणाम) पाप च-पाएस्वरूप परिणाम तथा (तारिसं भासादोसं च) तादृशं पापात्मकं भापादोपं च संहरेदिति ॥१७॥
टीका-पूर्वमुत्रोक्तमेवार्थ विस्तरेण प्रतिपादयति-समुपस्थिते मरणसमये यथा-संछिन्नमूलबन्धनो वृक्षो व्यापारविरहितो भूवि निश्चलस्तिष्ठति तथा ज्ञात्वा मरणकालं विद्वान् 'इत्थपाए ये हस्तौ पादौ च स्वकीयौ 'समाहरे' संहरेद-व्यापाराभिवतयेत्, कर्मकरायां हस्ताभ्यां पद्भयां वा कमपरशुभं व्यापार न कुर्यात्, चेष्टमानोऽपि छिन्नमूलक्षवत् निश्चलं शरीरं भुवि व्यवस्थापयेत् । 'य'च तथा-'मणे' मनः 'पंचिंदियाणि' पञ्चेन्द्रियाणि श्रोत्रेन्द्रियादीनि अशुभव्यापारान्निवर्तयेत् । स्व स्त्रविषयेभ्य इन्द्रियाणां विरतिं कुर्यात् । इन्द्रियद्वारा रागतो विषयान्नाऽऽददीतेत्यर्थः । एवं केवलं वाह्यकरणस्यैत्रोपरामो न, किन्तु मनअध्यवसाय को और पापमय भाषादोष को संहरण करे अर्थात् इनकी प्रवृत्ति को रोक दे॥१७॥
टीकार्थ-पहले वाले सूत्र में कथित अर्थ यहां विस्तार से प्रतिपादन किया गया है । जिसका मूल काट डाला गया है, ऐसा वृक्ष हलन चलन से रहित होकर भूतल पर निश्चल पड़ा रहता है, उसी प्रकार मरणकाल उपस्थित होने पर विहान मृत्यु को निकट आती देख कर अपने हाथों और चरणों के जापार को रोक दे। हाथों और चरणों से कुछ भी व्यापार न करे। छिन्नपूल (कटे हुए, वृक्ष की भाँति चेष्टा करता हुआ भी शरीर को पृथ्वी पर निश्चल रक्खे । इसी प्रकार. मन को और प्रोन्न आदि पांचों इन्द्रियों को अशुभ व्यापार से निवृत्त फरले, अर्थात इन्द्रियों के किसी भी विषय में राम द्वेष न करे। સાયને અને પાપમય ભાષાદોષને સંહરણ કરે અર્થાત્ તેઓની પ્રવૃત્તિને રોકી દે.
ટીકાર્થ–પહેલાના સૂત્રમાં કહેલ અર્થનું અહિયાં વિસ્તારથી પ્રતિપાદન કરવામાં આવેલ છે જેનું મૂળ કાપી નાખવામાં આવેલ છે, એવું વૃક્ષ . હલન ચલન વિનાનું થઈને પૃથ્વી ઉપર સ્થિર પડ્યું રહે છે, જે પ્રમાણે - મરણકાળ પ્રાપ્ત થાય ત્યારે વિદ્વાન પુરૂષે મૃત્યુને નજીક આવેલું જોઈને [ પિતાના હાથ અને પગની પ્રવૃત્તિ રેકી દે છે હાથ અને પગોથી કાંઈ
પ્રવૃત્તિ કરતા નથી, છિન્નમૂળ (કપાયેલ) ઝાડની માફક શરીરને પૃથ્વી પર સ્થિર રાખવું, એજ પ્રમાણે મનને તથા કાન વિગેરે પાચે ઈન્દ્રિયન, અશુભ પ્રવૃત્તિથી, રોકી દે. અર્થાત્ ઈન્દ્રિયોના કેઈ પણ વિષયમાં રાગદ્વેગ *ક નહિં કેવળ ઇન્દ્રિયની બે હ્ય (બહાર)ની પ્રવૃત્તિથી જ રોકાવું તેમ
