________________
સ્મૃતિ સંદર્ભ ગ્રંથ
૨૬૭
ની પ્રાપ્તી કરાવનાર વેદાંતને આ અંતિમ ઉપદેશ છે. શ્રીમંત વર્ષમાં સર્વત્ર એવા સ્ત્રી પુરુષ મળશે જેને આપણે આપણી અથવા ગરીબ, પંડિત અથવા મૂર્ખ બધા માટે ચાહે તે પુરાણી સંસ્કૃતિના પ્રતિક અને પ્રતિનિધિ કહી શકીએ. જીવનમાં ગમે તે ધંધો કરતા હોય. હિન્દુ સંસ્કૃતિનું ખરૂ વરૂપ તે જ છે. જે બધાને માટે કલ્યાણ કરી છે.
સંગીત અને સાહિત્યમાં સ્થાપત્ય અને સ્મૃતિ નિમ.
માં નૃત્ય અથવા ચિત્રકલામાં આપણી સંસ્કૃતિ વિકસિત હિન્દુ સંસ્કૃતિની મહત્તા
થઈ છે. અને તેના એવા આદર્શો ઉપસ્થિત છે કે જેને કારણે
સારા વિશ્વમાં તેની પ્રસંશા થાય છે. –લે. બિહાર પ્રાંતના ગવર્નર માનનીય શ્રી માધવ શ્રી હરિ અણે
ભારતીય સંસ્કૃતિ હિન્દુ સંસ્કૃતિનું મૂળ વેદો માંથી જ નહિ પણ વેદોથી
-શ્રી શિવશરણુજી એ પ્રાચીન સંસ્કૃતિમાં છે. અને એટલા માટે આ સંસ્કૃતિ વર્તમાન પ્રાચીનતમ સંસ્કૃતિ માની એક છે હજારો વર્ષથી ભારતીય દર્શન અનુસાર સંરકૃતિના પાંચ અવયવ છે જે તેની ધારા અવિચ્છિન્ન રૂપથી ચાલી આવે છે તે તેનાથી તે છે ધર્માદશન ઈતિહાસ વર્ણ અને રીતિ, રિવાજ, સંસ્કૃસફળ તથા માનવ જાતિ માટે ઉપયોગી હોવાનું પ્રમાણ છે. તિને એવો અર્થ કરતાં આ વર્તમાન પશ્ચિમી સંસ્કૃતિનું જનતા માટે તે જરૂરી છે કે તે તેના મૂળ સિદ્ધાંતને સમજે પરિક્ષણ કરવામાં આવે તે જાણી શકીશું કે તેનામાં એવી અને તે સિધ્ધાંત ને સારી રીતે હૃદય ગમ કરી લેવા માટે ખામીઓ છે કે જેને સંસ્કૃતિ કહેવામાં પણ સંદેહ થાય આ સંકૃતિ નું અનુશમન કરનાર નર, નારી ચાહે ગમે તે ૫ રસ્થિતિમાં રહે તેને અનુકૂળ તે પિતાને બનાવી શકે છે. - સંસ્કૃતિ શબ્દને લયાથ ધર્મ, વિદ્યા વિગેરેની ઉન
તિ છે. પરંતુ વાકયાથ સંસ્કૃત શુદ્ધ કરવાની ક્રિયા છે. પ્રાકૃત સંસ્કૃતિની જીવનક્ષમતા
વસ્તુ જે રૂપમાં સાધારણ રીતે પ્રાપ્ત થાય તેને સંસ્કૃત કહે- માનનીય શ્રી રંગનાથ રામચંદ્ર દિવાકર (નવાણી
વામાં નથી આવતું. કોઈપણ સ્થૂલ ધાતુથી સુક્ષ્મ શુદ્ધ તત્વને વિભાગના માજી મંત્રી).
મેળવવાની ક્રિયાનું નામ સંસ્કૃતિ છે એક લીલી માટીને સંરૂ
કૃત કરવાથી તામ્ર મળે તેવી જ રીતેમનુષ્ય જાતિમાં સ્કૂલ માત્ર ભારતીય સંસ્કૃતિ જ તે વાતનું અભિમાન કરી ધાતુથી સંસ્કૃતિ દ્વારા માનસિક કે સામાજિક ગુણું પ્રાદુર્ભુત શકે છે કે તે હજારો વર્ષથી પિતાનું જીવન અવિચ્છિન્ન રાખી થાય છે. શકી છે. અને યુગ યુગથી પિતાના વિજય પતાકા લહેરાવતી ચાલી આવે છે. નાના પ્રકારની સંસ્કૃતિઓના આક્રમણ તેના હિં” પર થયા. પણ બધાને સહન કરી તે પોતાના સ્થાન પર સ્થિર
-જય દયાલજી ગોયન્દકા રહી. મિશ્રા, બેબીલન, યુનાન તથા રેમની સભ્યતાઓને પિતતાના ઉત્થાનને એક દિવસ હતે પણ અન્ય સંસ્કૃતિ
હિં. સં.નું સ્વરૂપ બતાવવા રામાયણ એક મહાન ગ્રંથ એમાં પણ અન્ય સંસ્કૃતિઓમાં અથવા સભ્યતાના આક્રમણના છે. તેનામાં હિં સં.નું સ્વરૂપ ઠાંસી ઠાંસીને ભરેલ છે. હિમાફલ સ્વરૂપ અથવા જરા ગ્રસ્ત થઈને કાં બધી નષ્ટ થઈ ગઈ લયને “હિ” અને સિંધુ (સમુદ્ર)ને “ઈબ્ધ લઈને હિન્દુ અથવા તેના રૂપ બદલાઈ ગયા આજ આપને તે સંસ્કૃતિએના શબ્દ બન્યા છે. હિમાલયથી સમુદ્ર સુધીના સ્થાનનું નામ છે કઈ પણ પ્રતિનિધિ, કાહિરાની ગલીઓમાં અથવા યુક્રેટીજ “હિન્દુસ્તાન” અને તેમાં રહેનાર નાતિનું નામ છે “હિન્દુ” નદીના તટપર અથવા એથેન્સ નગરની કુટિમાં અથવા રોમના અને હિન્દુજાતિનું બીજું નામ છે “આર્ય” જાતિ શ્રેષ્ઠ જાતિ પ્રસિદ્ધ એમ્પિયન માગ પર કયાંય દેખાતા નથી. પ્રતિમાઓ, અને તે જાતિની રહેણી કરણી આહાર વ્યવહાર વિગેરે જે રતુપ અને વીત્યે તે કેટલાય ઊભા છે. જેને આપણે આજ સ્વભાવિક કલ્યાણમય આચર છે તેનું નામ છે” હિન્દ પણ જોઈ શકીએ છીએ પણ સંસારમાં કયાંય પણ એ સંસ્કૃતિ ” આય પુરષાની ઉકૃત સંસ્કૃતિને સદાચાર કહેવામાં જીવિત મનુષ્ય નહિ હોય જે પ્રાચીન મિશ્રા અથવા રોમના આવે છે. તેની ચાલચલગત, આહાર-વિહાર ખાન-પાન પ્રતિનિધિઓને નાતે આપણને મળે.
દરેક આચરણ શ્રતિ, સ્મૃતિ એ બધા આત્માના કલ્યાણ કરનાર
છે. આ લેક અને પરલોકમાં કલ્યાણ કરનાર હોવાને કારણે બીજી તરફ આપણે જોઈએ કે આપણી ભારતીય તે સદાચારને જ હિન્દુ ધર્મ કહે છે. તે અનાદિ કાળથી સંસ્કતિ પોતાના મૂળ સ્વરૂપમાં માત્ર અત્યાર સુધી જવિત ચાલ્યો આવે છે એટલે માટે તેને સનાતન ધર્મ કહે છે, જનથી પણ નિરંતર નવજીવન પણ પ્રાપ્ત કરતી રહી છે. ભલે હિમાલય ની ઉંચી ટેકરી પર જાય કે ગંગા કિનારે અથવા પ્રાચીન ધર્મ ગ્રંથને જોવાથી જાણી શકીએ છીએ કે વિંધ્યાચળની ઘાટીઓમાં કે કવેરી તટપર આપણને ભારત માતા-પિતા વગેરે ગુરુજનેનું આજ્ઞા પાલન વંદન અને સેવા
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
