________________
[૨] મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી
મેહમને ભારે આ
ની પરીક્ષી પર જીવન એમને
એ ઘેર પાયા, પરંતુ ત્યાંનું
ગાંધી કુટુંબે પોરબંરથી રાજકોટ સ્થળાંતર કર્યું કબા ગાંધી વધારે દર્શનીય મરાડ ને મહાન આત્મ
રાજકેટ દરબારમાં જોડાયા. સંયમ દાખવતી મહાત્મા ગાંધી કરતાં ઘણી વ્યક્તિઓ અવાચીન જગતના ફલક પર દષ્ટિ
| તેર વર્ષની વયે મોહનદાસનું લગ્ન થયું. એમના મેટા ગોચર થઈ છે પરંતુ ઘણુ ઓછાએ આપણા
ભાઈને એક કાકાના દીકરાનું લગ્ન પણ એમના લગ્ન સાથે જ યુગના ઇતિહાસ પર એટલી મહત્વની અસર
લેવામાં આવ્યું હતું. એક વર્ષના ખંડિત અભ્યાસ પછી એપાડી છે સુકલકડી એકવડું શરીર નેતાગીરીના
મણે માધ્યમિક શાળામાં પોતાને અભ્યાસ આગળ ચલાવે. પ્રણાલિકાગત ઓછા ગુણો પરંતુ સ્પષ્ટ દૃષ્ટિ
મહા પરાણે થેડુંક સંસ્કૃત શીખ્યા એટલે ય સંસ્કૃત શીખને અસીન શ્રદ્ધા વડે આ ચમત્કારી પુરુષે દલીત
વાને એમણે પ્રયાસ કર્યો તેથી પછીના જીવનમાં તે ખુદ રાજી પ્રજાજનોમાં આત્મગૌરવની ભાવના પ્રગટાવી
થયા. સંસ્કૃતના એટલા અલભ્ય અભ્યાસે પણ એમને હિન્દુ અને પિતાની સ્વતંત્રતા માટે પ્રયાસ કરવા દઢ
શાસ્ત્રો વાંચવામાં મદદ કરી. તેથી દરેક ભારતીય બાલકે સંસ્કૃત નિરધાર કરાવ્યું. દક્ષિણ આફ્રિકાના આદિવાસી
હિન્દી, ફારસી આરબી અને અંગ્રેજી શીખી જ લેવું જોઈએ ઓ માટેની એમની લાંબી લડત અને પછી
એવી એમની દૃઢ માન્યતા બંધાઈ એમાના પિતાના જ દેશ બધુઓના કરોડો
ત્યાં એમના પિતા બિમાર પડયાને પથારી વશ થયા. હૈયામાં પયગમ્બર સ્વરૂપની પ્રાપ્તિઃ એમની
મેહનદાસ એમની સારવારમાં ખડે પગે રહેતા. પિતાના અવરાજકીય કુશળતા અને કાનૂની જ્ઞાને એમની
સાનથી એમને ભારે આઘાત લાગ્યો. શ્રદ્ધાને ક્રિયાશીલ બનવી. સૌથી શિરમોર સમો વડા એમનાં અહિંસક સત્યાગ્રહના સિદ્ધાંતે એમને
મેહનદાસે મેકયુલેશનની પરીક્ષા પસાર કરી. ભાવમુક મશહૂર બનાવ્યા. સર્વસ્વ ત્યાગ કરી નગર નીશામળદાસ કેલેજમાં જોડાયા. પરંતુ ત્યાંનું જીવન એમને એમણે પોતાનું સમગ્ર જીવન સેવાયજ્ઞમાં વીતાવ્યું.
માફક આવ્યું નહિ. એ ઘેર પાછા ફર્યા. પછી કુટુંબના એક એમની સિદ્ધિ અજોડ ન કહીએ તે પણ વિરલ
બ્રાહ્મણ મિત્રે એમને કાયદાનો અભ્યાસ કરવા વિલાયત મોકતે હતી જ. રાજકીય ક્ષેત્રમાં એક ધર્મગુરૂની
લવા સલાહ આપી. ઘણી જ અકળામણુ લેહી ઉકાળા પછી અદાથી એમણે નૈતિક જેમને ઉપગોગ કર્યો.
મેહનદાસે વિલાયત જવું એમ નકકી થયું હિન્દુ જ્ઞાતિમાં
તેથી ભારે ઉહાપોહ થયે. જ્ઞાતિના શેઠે મેહનદાસને જ્ઞાતિ ગાંધીઃ---એક વણિક કુટુંબ. કાઠ્યિાવાડના દેશી રાજ્યો
બહાર મૂકયા. ઈસ્વીસન ૧૮૮૭ના સપ્ટેમ્બર મહિનામાં તેઓ ના રાજકિય જીવનમાં એણે અનેક પેઢીઓ સુધી મહત્વનાં
: મુંબઈથી સ્ટીમરમાં બેસી ઉપડ્યા. ત્યારે એમને ચેડા મહિ
. સોપાન સર કરેલાં મહાત્મા ગાંધીના પિતા કબાગાંધી રાજકોટ
નાને એક પુત્ર હતે. ને વાંકાનેરના દીવાન હતા. કબા ગાંધીને તેમની ચેથી પત્ની લંડનમાં તેઓ અગ્રણી થીઓસીસ્ટને મળ્યા. શ્રીમતી થી થયેલા સૌથી ન્હાના પુત્રએ મેહનદાસ.
એની બિસન્ટની પણ મુલાકાત થઈ. એની બિસન્ટ ને મેડમ મેહનદાસને જન્મ તારીખ ૨ ઓકટે બર ૧૮૬૯ ના
બ્લેટસ્કી તાજાં થિયેસફીસ્ટ હતાં. એના સંપર્કથી મેહનરે જ જન્મ સ્થાન પોરબંદરસાત વર્ષની વયના થયા ત્યાં
દાસમાં હિંદુઓનાં પવિત્ર શાસ્ત્રોમાં રસ જાગે. અત્યાર સુધી મેહનદાસ પોરબંદર રહ્યા મેહનદાસને ઉછેર બીલકુલ
સુધી એમણે ખ્રિસ્તી ધર્મની ઉપેક્ષા કરી હતી પરંતુ હવે (ધમધ) રૂઢી ચુસ્ત ધાર્મિક વાતાવરણમાં થયો હતો. એમના
તેમણે એના તરફ પણ ધ્યાન આપ્યું. ‘ગિરિશંગ પરના પ્રવ
ચન' ની એમના દિલ પર ઊંડી છાપ પડી. બુરાઈને બદલે મતા ધાર્મિક રૂધીઓનું ઘણું જ કડક રીતે પાલન કરતાં, કરાવતાં. છતાં તેઓ ઘણાં જ બુદ્ધિશાળી અને દુનિયાં દારીથી
ભલાઇથી વાળવો એ વાત એમને હૈયે વસી ગઈ. હિન્દુવાકેફ મહિલા હતાં. એમના પિતા શાળાકીય જ્ઞાન ઝાઝું લઈ '
શાસ્ત્રોમાંથી એવા પ્રમાણે એમણે શોધવા માંડ્યાં. શક્યા ન હતા પરંતુ વ્યવસાયી જીવનાના પરિણામે તેમણે | શ્રી નારાયણ હેમચંદ્ર સાથે એ કાતિનલ મેનીંગને ધણે બહોળો અનુભવ, વ્યવહારુ જ્ઞાનને શાણપણું પ્રાપ્ત કર્યા મળ્યા. ઈસ્વીસન ૧૮૮૯માં ગેદી કામદારો એ મશહૂર હડહતાં. મોહનદાસ શાળામાં જતા ખરા પરંતુ ગુણાકાર ભાગા- તાલ પાડી હતી. તેના પ્રતિ કાર્ડિનલ મેનીંગે જે સતભાવ કારનાં કેકનાં જ એમને ઘણી જ મુશ્કેલી નડતી, પાછી દાખવ્યું હતું એ બન્ને ભારતીયએ વધાવી લીધે.
બ્રાહ્મણ હિ
Jain Education Interational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
