________________
અતિ સંદર્ભ પ્રય
६४८
માળવાના યશોધર્મને પિતપતાની શકિત અને સામર્થ્ય (ii) હણના ભારતમાં આગમન અને સ્થિર જીવન અનુસાર હણેના હુમલાઓને વીરતા પૂર્વક ખાળવાના પ્રયત્નો શરૂ કર્યા પછી તેઓ ભારતીય સમાજમાં ભળી ગયા. ભારતીય કર્યા હતા. અને છતાં હંગાનું શાસન વધેન ભાઈઓના સમય પ્રજા સાથે તેમનો સંપર્ક વધતાં પરસ્પરનાં લગ્ન અને સુધી ભારતમાં ટયું; અંતે ઈ. સ. પ૬૫ માં ઈરાનના બાદશાહ કૌટુમ્બિક જીવને મિશ્ર જાતિઓનું સર્જન કર્યું. પરિણામે ની સહાય થી વિદેશી આક્રમણ ખેર પ્રજા તુર્કોએ હણોનું ભારતીય હિન્દુ સમાજમાં અનેક જ્ઞાતિઓ એને પેટા જ્ઞાતિઓ રાજ્ય છિન્ન ભિન્ન કરી નાંખ્યું. તેથી હણો અને ગુર્જરે ઉભી થઈ. જંગલી અને ક્રૂર હણે ભારતમાં સ્થિર થતાં પ્રમાણમાં (તેમના જ એક કૂળના ગૂર્જર પ્રતિહારે) એ પશ્ચિમ રાજ- શાંત અને સહજીવનની તમન્નાવાળા બનતા ગયા. અને તેથી સ્થાન અને પર્વ ગુજરાત તરફ સ્થળાંતર કરી જવું પડ્યું. હિન્દુ સમાજની જાર આહ્નિર જેવી નીચી ગણાતી કેમોમાં અને તેથી જ મભૂમિ, માળવા અને લાટ (સૌરાષ્ટ્ર) પ્રદેશમાં તેઓ ખૂબ સરળતાથી ભળી ગયા. અત્યારે ભારતમાં રહેલા ગૂર્જરેએ સત્તા જમાવી. એ જ અરસામાં ગાંધાર પ્રદેશમાંથી રજપૂતે ઉત્તર અને મધ્ય ગુજરાત, રાજસ્થાન અને સૌરાષ્ટ્ર, હાની સત્તાને તેડવાને પ્રલ.ાકર વર્ધને સિંહનાદ સેનાપતિ ગુર્જર અને હણુ ટોળીઓમાંથી જ ઉતરી આવેલા છે. હણના અને રાજી અવંતિકાની સહાયથી હણે ઉપર પ્રચંડ વેગે આગમનથી ભારતથી ભારતની જ્ઞાતિપ્રથા જટિલ અને મિશ્ર આક્રમણ કરી શાકલ શાકલ (સિયાલકેટ ની પેલે પાર બની ગઈ. હણ લેકેએ ભારતી ધમેને સ્વીકાર કરીને ભારતી ધકેલી દઈ, તેમના ભારત પરન! શાસન નો હંમેશને માટે ય સમાજ જ એક અંગ બની ગયા હતા. એ વાતની પ્રતિતિ અંત આણ્યો છે કે તેમનો સંપૂર્ણ પણે અંત તે ઈ. સ. આપણને એમાંથી થાય છે કે, ભારતમાં શ્રીકે, શક, કુશાણો ૬૦૬ માં આવ્યો, કેમકે પ્રભાકર વર્ધનના પુત્ર રાજ્ય વર્ધન અને હણે જેવી અનેક વિદેશી આકુમક પ્રજાઓ આવી અને અણધાર્યો હુમલો કરી હિમાલય ની દુર્ગમ પર્વતમાળા ઓળંગી ભારતીય સમાજમાં દૂધમાં સાકરની જેમ એવી તે ભળી ગઈ ત્યાં ભરાઈ રહેલા હણેને કરી નાખ્યા.
છે કે અત્યારની ભારતીય પ્રજાઓમાં કેણુ મૂળ કઈ પ્રજાના
પ્રતિનિધિ છે તે કહેવું મુશ્કેલ છે. આ બધી જાતિએ ખૂબ હૂની ભારતીય સંસ્કૃતિ પર પડેલી અસર મોટી સંખ્યામાં ભારતમાં પ્રવેશી અત્યારે હાલ તેમાંથી કોઈ
પણુ પ્રજાની અલગ સત્તા ભારતમાં નથી. ભારતીય સમાજને લગભગ એક સદી સુધી ઈ. સ. ૪૫૫ થી ૫૬૦
બહુવિધતા આપવાનું કાર્ય આ બધી પ્રજાઓએ જ કર્યું ભારત ઉપર રાજ્ય કરનાર વિદેશી હૂણ પ્રજાની સત્તા અને
કેમકે હિંદુ સમાજમાં તેઓ ઓતપ્રોત થઈને હિંદુઓની જ શાસન મુખ્યત્વે કરીને ઉત્તર અને પશ્ચિમ ભારતમાં જ હતા. વિવિધ જાતિઓમાં આજે તેમની ગણના થવા લાગી છે. અને છતાં ભારતના રાજકીય, સામાજિક, સાંસ્કૃતિક અને ધાર્મિક અસર વર્તાઈ આવે છે ડો. વિન્સેન્ટ સ્મિથ ને ત્યાં સુધી | (ii) ગુપ્તયુગ દરમ્યાન હણોના આક્રમણને ભારતીય નોંધે છે કે “ઉત્તર અને પશ્ચિમ ભારતના રાજકીય અને સભ્યતા અને સંસ્કૃતિ ઉપર ખૂબ વિપરિત અસર થવા પામી. અને સામજિક ઇતિહાસમાં હણોનાં આક્રમણ પરિવર્તન કરી દેશની શાંતિ અને સલામતી માટે વિદેશી હૂણ પ્રજા પડકાર બિંદુ બની રહે છે.” આ અસરને આ પ્રમાણે ઉલ્લેખી રૂપ સાબિત થઈ, પરિણામે “સુવર્ણ યુગીન પ્રાચીન ગુપ્તશકાય.
ભારત’ જોત જોતામાં તેની સમૃદ્ધિ અને વિકાસ ગુમાવી બેઠાં
સાહિત્ય, કલા, જ્ઞાન, વિજ્ઞાન, શિલ્પ અને સ્થાપત્યને વિકાસ | (i) રાજકીય દ્રષ્ટિએ જોતાં હણુ પ્રજાએ ભવ્ય, સમૃધ્ધ રૂંધાઈ ગયે, ણ સરદાર મિહિરશુલ તે એટલે બધે કર અને શકિત શાળી ગુપ્ત સામ્રાજયના પાયા હચમચાવી અને ઝનની હતું કે ભારતની જગપ્રસિદ્ધ તક્ષશિલા વિદ્યાનાખ્યાં. તેમના આક્રમણે એ ગુપ્ત સામ્રાજ્યના પતનમાં પીને નાશ કર્યો. કહુણની ‘રાજતરંગિણી” અને ગ્વાલિયરના સીધી કે આડકતરો ભાગ ભજવ્યો હણના આક્રમણને કારણે અભિલેખ પરથી જણાય છે કે આવા ર સમ્રાટ પણું શૈવ મહા મહેનતે નિમાયેલી ભારતની રાજકીય એકતા છિન્ન ભિન્ન ધર્માવલંબી હતા, એટલું જ નહિ પરંતુ તેણે એક સૂર્યમંદિર થઈ ગઈ પરિણામે પરસ્પર ઝઘડતાં નાનાં નાનાં રાજ્યોમાં પણ બંધાવ્યું હતું. ભારત દેશ વહેંચાઈ ગયું. સમગ્ર દેશમાં શાંતિ અને સલામતી ને બદલે ભય અને ત્રાસનું વાતાવરણ વ્યાપી ગયું હણના (iv) હ્યુ-એન-સંગના જણાવ્યા અનુસાર આક્રમક આક્રમણને ખાળવા અને તેમની ઊગતી રાજયસત્તા ને નિમ્ ળ હણે એટલા બધા કુર હતા કે જાણે ભારતીય સંસ્કૃતિ કરવા માટે ઉત્તર ભારતના રાજાઓને પિતાની તમામ શકિત સંસ્કારધામ માટે દુશ્મનો સાબિત થયા બૌધ્ધ વિહાર, મઠો, અને સમૃદ્ધિ ખર્ચવી પડી એટલું જ નહીં પરંતુ તેમને પોતાને સ્તૂપો, વિદ્યાપીઠો વગેરેનો નાશ તેમણે કર્યો. ઉપરાંત પ્રાચીન પણ આપખુદ અને નિષ્કુર બનવું પડ્યું કદાચ આજ કારણસર ઔતિહાસિક ઈમારત, શિલ્પ-સ્થાપત્યની બે નમૂન કૃત્તિઓ ડે. હેવેલ લખતા હશે કે હણેના આક્રમણ એ પૌર્વાત્ય સાહિત્યિક ગ્રંથૈને પણ વિનાશ કર્યો એટલું જ નહિ પણ આપખુદી માટેના દ્વાર ખોલી નાખ્યાં
બૌદ્ધધર્મના ધાર્મિક ગ્રંથેનો પણ નાશ કર્યો હતે. સત્યકેતુ
શુક્ર હાડ થી
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
