________________
મૃતિ સંદર્ભ ગ્રંથ
પપ૭.
મહિનામાં એમની સાથે સાથે
થતા નિવારણ થીજીએ લેને
વળી હિન્દુ મુસ્લીમ વૈમનસ્ય રહેશે તે પણ ભારત (વાલ પરથી બ્રિટીશ સરકારે એક ગોળમેજી પરિષદ બેલાઆદર્શ ને પહોંચી વળી શકશે નહિ એમ પણ એમને પ્રતીતિ વવા નિર્ણય લીધો રાષ્ટ્રીય મહાસભાના મોવડી તરીકે ગાંધીથઈ. એટલે બને કેમ વચ્ચેની તિરાડ સંધાય એ કાર્યમાં જીએ બ્રીટીશ સરકારને સાફ જણાવી દીધું કે રાષ્ટ્રીય મહાતેમણે દિલ પરોવ્યું. મુસ્લીમોને તેમના ખિલાફત આંદોલનમાં સભા ગોળમેજી પરિષદમાં ભાગ નહિ લે. ભારતની માગણીઓ સાથ આપે. અલીભાઈઓને જેલમાંથી છેડાવવા પ્રયાસે માન્ય રાખવામાં નહિ આવે તે અસકારના આંદોલનને આદર્યા. આ અરસામાં જ મેહનદાસે ખાદી પ્રવૃતિનું કાર્ય પ્રારંભ કરવામાં આવશે. વિશાળ પાયા પર ઉપાડ્યું.
- ઈસ્વીસન ૧૯૩૦ના માર્ચમાં અસહકારના નવા રાષ્ટ્રીય મહાસભામાં મોહનદાસે મોન્ટેગ્યુ ચેમ્સફર્ડ આંદોલનને પ્રારંભ થયે એ પહેલાં ગાંધીજીએ પિતે મીઠાના સુધારાને અનુમોદન આપ્યું પરંતુ ઈસ્વીસન ૧૯૨૦ના એપ્રિલ કાયદાનો ભંગ કરનાર છે. એવું વાઈસરોયને લખી જણાવ્યું. મહિનામાં એમણે અસહકારના આંદોલનને આરંભ કર્યો. માર્ચની બારમી તારીખે સાબરમતી આશ્રમમાંથી એમણે સ્વરાજયના આંદોલનની સાથે સાથે એમણે સામાજીક સુધારા વિખ્યાત દાંડી કૂચ આદરી એંશી આશ્રમવાસીઓ એમની સાથે માટે પણ પ્રવૃત્તિ વેગીલી બનાવી. દારૂબંધી અસ્પૃશ્યતા નિવારણ સમુદ્ર કિનારે જવા જોડાયા. પદયાત્રામાં આવતાં ગામેગામ અને વિદેશી માલના બહીષ્કારની હાકલ કરી એમણે પોતે
ગાંધીજીએ લેકેને મીઠાના કાયદા વિરુદ્ધ સત્યાગ્રહ કરવા હાકલ એક અસ્પૃશ્ય કન્યાને પિતાના કુટુંબમાં નવવધૂ તરીકે સ્વીકારી.
કરી. ખાસ કરીને ગામના પટેલને પોતાની નોકરીમાંથી રાજી
નામું આપી દેવાને સરકારી પ્રતિનિધિત્વ ત્યાગી લોકોની આ બધી પ્રવૃત્તિઓમાં વિદેશી કાપડનો બહિષ્કારનું પડખે રહેવા જણાવ્યું આંદોલન વધારે ઉગ્ર બન્યું પ્રજા પોલીસ સાથે ભારે અથડામણમાં આવી. બ્રિટીશ પ્રિન્સ ઓફ વેઇલ્સ ભારતની મુલા
આ કુચે એકલા ભારતમાં જ નહિ પરંતુ પૂરપ ને કાતે આવ્યા ત્યારે વિદેશી કાપડની ઠેર ઠેર મટી હેળી પ્રગ
* અમેરિકામાં ભારે રસ પેદા કર્યો. દાંડી પહોંચતા મેહનદાસની ટાવવાને કાર્યક્રમ જાયો. ત્યારે હિંસા ફાટી નીકળી. મુંબ
ટુકડીને એક મહિને લાગ્યો એપ્રિલની છઠી તારીખે ગાંધીઈના હિંસાકાંડ પછી ચૌરી ચૌરામાં હિંસાને ખૂનરેજી ફેલાઈ.
જીએ દરિયા કિનારે મૂડી મીઠું ઉપાડયું એમ મીઠાના કાયદા
ને પ્રતિક રૂપે ભંગ કર્યો. આમ નવા અસહકાર આંદોલનની આમ સત્યાગ્રહના સિદ્ધાન્તનો છડેચોક ભંગ થતો શરૂઆત કરી. ઈ મેહનદાસને ભારે આઘાત લાગ્યો. સત્યાગ્રહની પૂરેપૂરી તાલીમ આપ્યા પહેલાં એમણે સત્યાગ્રસનું શસ્ત્ર પ્રજાના
મહિનાને અને મેહનદાસે ધરાસણ ના સરકારી અગર હાથમાં મૂકયું તેમાં ગંભીર ભૂલ થઈ હતી. એવું તેમને
પર આક્રમણ લઈ જવાની ઘોષણા કરી. ઈસ્વીસન ૧૮૨૭ના
રાજ્યકેરી ધારા અનુસાર તારીખ પાંચમી મે ને દિવસે ગાંધી લાગ્યું એમણે આંદોલન પાછું ખેંચી લીધું પતે સાબરમતી આશ્રમમાં જઈ ઉપવાસ આદર્યા. ત્યાં પહેલી જ વાર ભાર
જીની ધરપકડ કરવામાં આવી એટલે મોહનદાસ પાસે આક્રમણ તમાં એમની ધરપકડ થઈ.
લઈ જઈ શક્યા નહિ કેઈપણ પ્રકાર નો મુકદમો ચલાવ્યા
સિવાય મેહનદાસને જેલમાં નાખવામાં આવ્યા. અમદાવાદમાં એમને મુકદમો અલ્યો એમાં સત્યાગ્રહ આંદોલન અને પિતાના બચાવમાં એમણે મહાન પ્રવચન
ધરપકડના પરિણામે ભારતના તમામ અગ્રગણ્ય શહેરો
માં સખતે હડતાલ પડી. છેવટે ગાંધી ઈરવીન કરારથી સમાધાન કર્યું ન્યાયમૂર્તિએ એમના હેતુની પવિત્રતાનો સ્વીકાર કર્યો
કરવામાં આવ્યું. ઇસરોયે દમન પાછું ખેંચી લીધું ગાંધીએ પરંતુ કાયદાની ઉપરવટ ન જઇ શકવાને કારણે એમને છે ? વર્ષ જેલની સજા કરી. એમને પૂના નજીક યરવડા જેલમાં પણ પોતાનું આંદોલન પાછું ખેચ્યું. મોકલી આપવામાં આવ્યા. ત્યાં તેમણે ઇસ્વીસન ૧૯૨૪ સુધી છ મહિના પછી મેહનદાસે બીજી ગેળમેજી પરિષદમાં જેલવાસ ભોગવ્યો ત્યાં એ ગંભીર બિમારીમાં પટકાઈ પડ્યા. હાજરી આપી. રાષ્ટ્રીય મહાસભાના પ્રતિનિધિ તરીકે એ ગયા એમને પૂના હોસ્પીટલમાં ખસેડવામાં આવ્યા ત્યાં એપેન્ડીસ હતા છતાં કાંઈ ભલિવાર આવ્યો નહિ. ભારતમાં પુન; તેફાને નું ઓપરેશન કરવામાં આવ્યું. હોસ્પીટલમાં જે માયાળુતા શરૂ થયાં ગાંધીજીએ કરેલા સમાધાનનો ભંગ કરવામાં આવ્યું ભરી સારવાર એમને આપવામાં આવી તે બદલ એમણે ભારે “એડિનન્સલ” દમનને કરડે વીંઝી રહ્યો. કતજ્ઞતા દાખવી. બિમારીમાંથી પૂરા સજા પણ થાય નહાતા ભારત પાછા ફર્યા બાદ મુંબઈની મેહનદાસે વાઈસરોય ત્યા દિલ્હીના ભારે ઉપવાસ આદર્યા વધતી જતી હિન્દુ છે.
જતા હિ૬ લેડ વિલીન્ડનની મુલાકાત માગી વાટાઘાટથી ઝઘડો પતાવવા મસ્લીમ સંગદિલી નિવારવા તેમણે આ ઉપાય અજમાવ્યો. ને એમનો ઈરાદે હતા. ગાંધીજી અને ઈસરોયના સેક્રેટરી
ઈસ્વીસન ૧૯૦૭ માં સાયમન કમીશન નીમવામાં વચ્ચે સંખ્યા બંધ તારની આપલે થઈ. પરતુ વેઈસરોય આવ્યું. ભારતભરમાં એને બહિષ્કાર કરવામાં આવ્યો એના નિલેપ રહ્યા છેલ્લે તાર પાઠવ્યા પછી બીજે જ દિવસે
હો
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
