________________
મૃતિ સંદર્ભ ગ્રંથ
પપપ
સુપ્રિન્ટેન્ડનાં પત્ની વચમાં ન પડ્યાં હતા તે એમનું ત્યાં હજાર ભારતીયએ એ કાળા કાયદાને વિરોધ શાન્તિમય માર્ગો ખૂન થઈ જાત એજ દિવસે નમતા પહેરે મેહનદાસ જે દ્વારા જ કરવાનું હતું આમ ભારતીય સત્યાગ્રહના શસ્ત્ર મકાનમાં ઉતર્યા હતા. પર તેના હલે લઈ જવામાં આવ્યા ને ઉદય થયો પરંતુ પોલીસે છટકું ગોઠવી એમને બચાવી લીધા.
આ નવા આંદોલનને મોહનદાસે કઈ જ નામ આપ્યું. મેહનદાસના જીવનમાં બીજો મહત્વને પ્રસંગ બોઅર ન હતું એનું યોગ્ય નામ શેધી આપનારને ખાસ ઈનામ યુદ્ધ વખતે આવ્યો નાતાલમાંના ઘણાખરા ભારતીય બેઅર આપવાની ઈંડિયન ઓપિનીયનમાં ઘેષણ કરવામાં આવી. યુદ્ધમાં બ્રિટીશરોને મદદ કરવાની વિરુદ્ધ હતા. પરંતુ દક્ષિણ “સદગ્રહ” નામ શોધી કાઢવા માટે મગનલાલ ગાંધી આફ્રિકાના ભારતી પિતાને બ્રિટીશ ધનજન કહાવતા બંધ ને ઈનામ મળ્યું. ગાંધીજીએ એમાં થડે સુધારો કરી થયા ન હતા ત્યાં સુધી યુદ્ધમાં બ્રિટીશને પડખે રહેવાનું સત્યાગ્રહ નામ આપ્યું આમ એક મહાન આંદોલનને જન્મ તેમનું કર્તવ્ય હતું. એમ કહી મેહનદાસે એમને મનાવી લીધા. થો. સામ્રાજ્ય પ્રત્યેની વફાદારીની વાતમાં મેહનદાસ પોતે પણ એ દિવસ સુધી અચલ હતા. એટલે તેમણે એક તબીબી એકમ કાળા કાયદા વિરુદ્ધ આંદોલનનો આરંભ થયો. ભારત વ્યવસ્થિત કર્યું. મરચા ઉપર દારૂગોળાના વરસાદ વચ્ચે આ મંત્રી અને વસાહત મંત્રીને મળવા એક પ્રતિનિધિ મંડળ એકમ વીરકાર્ય કર્યું" ગાંધી પોતે હંમેશા એની મોખરે રહ્યા. લંડન મોકલવામાં આવ્યું. મેહનદાસે તેની આગેવાની લીધી
પાછા વળતાં દેરા આગળ પ્રતિનિધિ મંડળને એક તાર - આ યુદ્ધ પછી મેહનદાસે દક્ષિણ આફ્રિકા છોડયું. મને કાળો કાયદાના મંજુર કરવામાં આવશે. પરંતુ જ્યારે મુંબઈમાં બેરીસ્ટર તરીકે ધંધો કરવાનો આરંભ કર્યો પરંતુ પ્રતિનિધિ મંડળ કેપ ટાઉન પહોંચ્યું ત્યારે તેમને માહિતી એ થોડા મહિના જ ચાલ્યો દક્ષિણ આફ્રિકાના ભારતીઓએ મળી કે ટ્રાન્સવાલને જવાબદાર રાજ્યતંત્ર આપવામાં આવ્યું એમને પુનઃ પાછા વળવા ને એમની લડત આગળ ચલાવવા હતું એ તુરતમાં જ અમલમાં આવવાનું હતું ને ત્યાર પછી આગ્રહ કર્યો. અને પરાજ્ય પછી ટ્રાન્સવાલમાં બ્રિટીશ ટ્રાન્સવાલ સરકાર ગમે તેવા કાનૂન ઘડવા સરમુખત્યાર હતા. તંત્ર આવ્યું અને એ તંત્ર નીચે તે ભારતીયોની સ્થિતિ એટલે કાળે કાયદો પસાર કરવામાં આવ્યા. ઘણુજ છેડા ઉલટી કફોડી થઈ અગાઉનાં બધાં જ ૨. બ્રેષનાં બંધને ભારતીઓએ અંગુઠાના નિશાન આપ્યા ધરપકડો શરૂ થઈ કડક બનાવવામાં આવ્યાં આવજા ઉપર સખત નિયંત્રણ લાધ- મેહનદાસને પણ ગિરફતાર કરવામાં આવ્યા છેવટે મેહનદાસે વામાં આવ્યું, નેધણી ને પરવાનની પદ્ધત્તિ દાખલ કરવામાં જનરલ સ્મટસ સાથે સમાધાન કર્યું. ભારતીયેની વધુમતિ આવી. મેહનદાસે ભારતીય ફરિયાદો રજૂ કરતું એક વર્તમાન વેરછા એ અંગુઠાના નિશાન આપે તો કાળા કાયદો રદ યત્ર-ઈ ડિયન ઓપિનિયન” પ્રગટ કરવા માંડયું. રસ્કીનની કરવામાં આવશે. આથી મેહનદાસના સાથીઓમાંના મોટા અન ટુ ધ લાસ્ટ' નામની ચોપડી વાંચી મેહનદાસે એક ભાગને કડવો ઘૂંટડો ગળે ઉતારે પડે તેઓ હતાશ થયા ભારતીય કમી વેલ ડુત સ્થાપી હતી માંથી એ છાપું બહાર મોહનદાસે એમનો દ્રોહ કર્યો હતો એવું તેમને લાગ્યું. કેટપડતું ગાંધી ડરબન નજીક ફિનીકસમાં રહેતા પરંતુ હવે એ લાકને તે એટલું બધુ લાગી આવ્યું હતું કે તેમણે શેરીમાં ટ્રાન્સવાલના ભારતીયના કેન્દ્ર સ્થાન જોહાનીસબર્ગ રહેવા ગયા. મેહનદાસ પર હુમલે કર્યો એમને ઘાયલ કર્યા'. ત્યાં વળી બધુ બળો ફાટી નીકળ્યો એટલે મેહનદાસે
જનરલ મટસે પોતાનું વચન પાળ્યું નહિં એટલે પોતાના કુટુંબને ફિનિકસ મોકલી આપ્યું. તે બ્રિટીશરો
આંદોલન પુનઃ હાથ ધરવામાં આવ્યું. એશીઆવાસીઓને માટે એક તબીબી એકમની આગેવાની લીધી. ઝુલુ ધાયલ પ્રવેશબંધી ફરમાવતે ન કાનૂન પસાર કરવામાં આવે. કેરી ની વચ્ચે જ એમની કારવાઈ ચાલતી. અન્ય કોઈ એમની ભારતીય પ્રજાજને પર બીજો પણ એક વધારે અપમાન જનક સારવાર માટે વ્યવસ્થા ન હતી એક મહિને આ એકમે કટકે પ. દક્ષિણ આફ્રિકાની વરીષ્ટ અદાલતે એક ફેંસલે પ્રશંસનીય કામ કર્યું પછી એને વિખેરી નાખવામાં આવ્યું. આવ્યો રજીસ્ટ્રારે નોધેલાં ખિસ્તી લગ્નો જ દક્ષિણ આફ્રિકામાં
કાયદેસર લગ્ન લેખાશે. ભારતીય પ્રજાજને પર એક બીજુ એ વખતે ટાસવાલ સરકાર દ્રાસવાલમાંના ભારતી રેપ સાક્ત કરી વળ્યું. મેહનદાસની આગેવાની નીચે ટ્રાન્સ ઓની હિલચાલ પર અકુંશ મૂકવા નોંધણી કાન ઘડવાનું
વાલના ભારતીઓએ વિરોધ પરી જેલવાસ વહોરી લીધે. વિચારી રહ્યા હતા. દરેક પુખ્ત ભારતીયના અંગુઠાના નિશાન
ત્યાં નાતાલના કોલસાની ખાણોના કરારબદ્ધ મજૂરોએ ફરજીયાત લવાં એવું પણ કરાવવામાં આવ્યું હતું.
હડતાલ પાડી એમના કરારની મુદત પૂરી થાય ત્યારે ત્રણ - ઈસ્વીસન ૧૯૦૬ ના સપ્ટેમ્બરમાં જોહાનીસબર્ગમાં પાઉન્ડ ટેકસ દરેક મજૂરે આપ એવું ઠરારવામાં આવ્યું ભારતીયેની એક તાકીદની સભા બેલવવામાં આવી. ત્રણ હતું. તેને તેમણે વિરોધ કર્યો. તેમની પડખે રહેવા
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
