________________
૫૮૦
એશિયાની ભૂમિકા સાથે ભારતીય અસ્મિતા ભાગ-૨
૨૨ શ્રીરંગમ –
કેશ, દેવપ્રયાગ, નગર રદ્ર પ્રયાગ થઈ જવાય છે. કેદારકાવેરી નદીની બે શાખાઓ વચ્ચે શ્રીરંગમને ટા નાથથી ચમોલી પીપલટી, ગરૂડ ગંગા જોષીમડ, વિપુ આવેલ છે. ત્રિચનાપલીથી ત્રણેક માઈલ ઉત્તરે આ સ્થળ છે. પ્રયાગ પાંડુકેશ્વર, હનુમાન ચટી અને બદરીનાથ, અલકનંદા કાવેરી નદી બે ભાગમાં વહેંચાઈને ફરીથી આગળ જઈ એક થઈ નદીના જમણું કિનારે બદ્રીનાથ મંદિર જાય છે. આમ બે ભાગે વચ્ચેનો પવિત્ર પ્રદેશ તીર્થસ્થાન ફીટની ઊંચાઈએ આવેલ આ મંદિર નર અને નારાયણ છે. વિભીષણને શ્રીરામે પોતાના કુળગુરુ શ્રી રઘુનાથજીને પૂજા પ્રભાત પહાડોની વચ્ચે છે. આદ્ય શંકરાચાર્ય દ્વારા સ્થાપિત માટે આવેલા. મૂતિ લઈને જતાં રસ્તામાં શ્રીર ગમના સ્થાને આ મંદિર નવમી સદીમાં નિમિત મનાય છે. નારદ કુંડમાંથી વિભીષણે મૃતિ ભૂમિ પર મૂકી દીધી તેથી તે કાયમ માટે મૃતિ કાઢીને શંકરે તેની સ્થાપના કરી હતી. અત્રે રહી ગઈ. ત્યારથી શ્રીરંગમ ખાતે રધુનાથજીની મૂર્તિ
“સર્વ તીર્થોપુ રાજેન્દ્ર તીર્થ લોકો વિપ્નતમ પૂજાય છે. શ્રી રંગમનું મંદિર મોટામાં મોટું છે. તેના દર
પુષ્કર નામ વિખ્યાત મહામાગઃ સમા1િ ???? વાજા અને ગેપુર વિશાળ છે. ચતુર્ભુજ ભગવાન રઘુનાથના દર્શન અને કાવેરી નદીનું સ્નાન મેક્ષદાયક મનાય છે. ૨૫ ૮ ક૨ ૨૩ કેદારનાથ
અજમેરથી સાત માઈલ પશ્ચિમમાં પુષ્કર સરોવર બદરીનાથના યાત્રાધામ પછી કેદારેશ્વરના યાત્રા મહત્વ આવેલ છે. અજમેર અને પુષ્કર વચ્ચે નાગ પર્વત આવેલો પુર્ણ મનાય છે. કેદારનાથ હિમાલય પર્વતમાં ૧૧૭૩પ ફીટની
છે. પથરીલા બે પહાડોની વચ્ચે આ સુંદર સરોવર સેહામણું ઉંચાઈએ આવેલ છે કેદારેશ્વર ભગવાન શિવ પોતે છે. રૂદ્ર
ભાસે છે. જે પુષ્કર રાજના નામથી વિખ્યાત છે. બદરી પુરી હિમાલય નામક પર્વત શિખર આ મંદિર સ્થિત છે જમનેત્રી
શૃંગેરી, રામેશ્વર અને દ્વારિકાની જેમ પુષ્કર સ્નાન વિનાની અને ગંગોત્રીના દર્શન કર્યા પછી કેદાર દર્શને જવાય છે.
યાત્રા વ્યર્થ લેખાય છે. જગતપિતા બ્રહ્માજી અમે સદાકાર હરિદ્વારથી ઋષિકેશ આપી દેવ પ્રયાગ જવાય છે. જમત્રીથી
વસે છે. કાર્તિક માસમાં પુર ઉનાન કરનાર બ્રહ્મને પ્રાપ્ત ઉત્તર કાશી થઈ ગંગોત્રી અને ત્યાંથી ગૌરીકુંડ અને પછી કેદાર નાથ.
વાષિકેશથી સીધા પણ કેદારનાથ જવાય છે. દેવ ઔરંગઝેબે પુષ્કરનાથના મંદિરનો નાશ કર્યો હતે. પ્રયાગ, શ્રી નગર, રુદ્ધ પ્રયાગ અને ઉખીમઠ થઈ કેદાર પાછળથી રાજપૂત રાજાઓએ નવા મંદિર બનાવરાવ્યા બ્રહ્મા જવાય છે. બીજો રસ્તો કાઠ ગોદામ વાયા ભીમતાલ થઈ બદ્રીનારાયણ વરાહજી આમેશ્વર મહાદેવ અને સરસ્વતીના કન્યા પ્રયાગ અને ચમોલી થઈ ઉખીમઠ અને કેદાર અવાય મંદિરથી પુષ્કરતીર્થ શોભાયમાન છે. ચતુર્મુખ બ્રહ્માની ચમેલીથી વિષ્ણુ પ્રયાગ થઈ કેદારનાથ પ્રયાણ થાય છે માટે મૂર્તિવાળું બ્રહ્માજીનું મંદિર મુખ્ય છે. મૂર્તિની ડાબી બાજુ ભાગે લોકે હરિદ્વારને રસ્તે થઈ જાય છે. અને કાઠગોદામને ગાયત્રી અને જમણી બાજુએ સાવિત્રી છે. યક્ષ કુંડની પાસે રસ્તે પાછા ફરે છે. કેદારનાથ પાસેથી મંદાકિની નદીને અગત્ય મુનિને આશ્રમ પણ છે. રામ લક્ષમણ અને સીતાએ દૂગમ સ્થાન છે જેને કાલીગંગા પણ કહેવાય છે. આ નદી પણ પુષ્કરમાં સ્નાન કર્યું હતું રાજા પરીક્ષિતે પુષ્કરમાં સર્પ આગળ જતાં અલક નંદાને ભેટે છે જે બદરીનાથ પાસેથી યજ્ઞ કરેલે કહેવાય છે. ગુજરાતમાં ખેડબ્રહ્મામાં પણ બહ્માજીનું પસાર થાય છે. રુદ્ર પ્રયાગ પાસે આ સંગમમાં સ્નાન મંદિર છે. જેમાં ભગવાન બહ્માજીની ભવ્ય પ્રતિમા બિરાજે છે. મહમ્ય છે બદરી અને કેદાર વચ્ચે પર્વત પડે છે. નહિતર લંબાણુ બહુ ઓછું છે. કેદારનાથના લિંગ પર ધૃતાદિ પૂજા
ર૬ નાસિક ચઢે છે. આ ભગવાન શિવનું જ્યોતિલિગ છે. કાર્તિકેયને
ગોદાવરી નદીના કિનારે નાસીક નગર આવેલું છે. અત્રે જન્મ આપ્યા પછી ગૌરીએ જ્યાં સ્નાન કરેલ તે ગૌરીકુંડ
૨૩ પંચવટીનુ પવિત્ર તીર્થસ્થાન છે. આ એજ સ્થળ છે. જ્યાં લમણે ગરમ જળવાળે છે. ગૌરી ડથી કેદારનાથનો ૧૧ માઈલને
શુર્પણના નાક અને કાન કાપી લીધા હતા. આ કારણના માર્ગ છે કેદારનાથથી ચાર માઈલ પર ભૈરવ જાપની ચેટી
લીધે જ નાસીક નામ પડયું હશે. નાસીકમાં પણ દર બાર છે. જ્યાંથી લોકો ખીણમાં કૂદી પડી મૃત્યુને ભેટતા હતા
વર્ષે કુંભમેળો ભરાય . વ્યંબકનું તીર્થ પણ અત્રેથી બહ કેદારની યાત્રા કર્યા વગર બદરીની યાત્રા વ્યર્થ થાય છે.
દૂર નથી. ગોદાવરી નદીમાં સ્નાનનું મોટું મહાભ્ય છે. ગેદાર બદરીનાથમાં શંકરાચાર્ય દ્વારા સ્થાપિત તિમઠ છે. કેદા
વરી નદીને એક કિનારે નાસિક નગર છે. અને બીજે કિનારે રમાં શંકરાચાર્યે પિતાનો દેહત્યાગ કર્યાની વાત પ્રચલિત છે.
પંચવટીનું સ્થાન છે. નાસિકમાં સાઠ જેટલા મંદિરે આવેલા ૨૪ બદરીનાથ
છે. ચુંબકમાં ભગવાન શંકરનું તિલિંગ છે. ગોદાવરી - બદરીનાથમાં શંકરાચાર્યને જ્યોતિર્મઠ છે. અત્રે શ્રી નદી દક્ષિણની ગંગા છે. ઈ. પૂર્વી. ૨૦ વર્ષ અગાઉ પણ વિષ્ણુના અવતાર નારાયણ પ્રભુનું મંદિર છે. હરિદ્વારથી ત્રાષિ નાસીક પ્રસિધ્ધ હતું. ૧૬૮૦ માં ઔરંગઝેબે દક્ષિણ વિજયના
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
