________________
સ્મૃતિ સંદર્ભ ગ્રંથ
૩૬૫
સાંકડી પર્વતશ્રેણી બનાવે છે. સાંકડી હોવા છતાં તે એકદમ છે. પશ્ચિમ બાજુએ તેની ઉંચાઈ ૧૦,૦૦૦' જેટલી છે. સીધા ઢળાવવાળી છે. અને તેના ઘણા શિખરે ૧૦,૦૦૦’ ટારસના હિમાચ્છાદિત શિખરે અને ઘેરા ભૂરા રંગનો ભૂમધ્ય કરતાં વધુ ઉંચાઈ ધરાવે છે.
સમુદ્ર એ અવર્ણનીય કુદરતી સૌંદર્યને નમૂને છે. આ
પર્વતમાળાને પૂર્વ ભાગ એન્ટી ટારસ તરીકે ઓળખાય છે. હિંદકુશમાંથી એક શાખા ઉત્તર પશ્ચિમ તરફ જાય
પિન્ટિક અને એન્ટીટાસ જ્યાં મળે છે તે ત્રદેશ આર મિનિયાનો છે, જે કાસ્પિયન સમુદ્રમાંથી પસાર થાય છે. અને બ્લેક સીના
ઉચ્ચ પ્રદેશ છે. તેને આરમિનિયાની ગાંઠ પણ કહેવામાં આવે પૂર્વ કિનારા સુધી જોવા મળે છે. તેને કેકસસ પર્વતમાળા
છે. કારણ કે ત્યાંથી ચાર જુદી જુદી પર્વતમાળા ઓ નીકળે કહે છે, જેની ઉંચાઈ ૧૮,૫૦૦ જેટલી છે.
છે. આર મિનિયાના ઉચ્ચ પ્રદેશમાં અરારત નામ નું શિખર એલ્બર્ગ પર્વતમાળા પશ્ચિમમાં જતા આરમિનિયાના આવેલું છે. તેની ઉંચાઈ ૧૬,૯૨૦ જેટલી છે. આ વિસ્તાર ઉચ્ચપ્રદેશને મળે છે. આરમિનિયાનો ઉચ્ચપ્રદેશ તુર્કસ્તાનની જવાળામુખીઓને બનેલો છે. ઘણા વર્ષો અગાઉ ત્યાં જવાળા પૂર્વે આવેલ છે. આરમિનિયાના ઉચ્ચ પ્રદેશમાંથી તુર્કસ્તાનના મુખી સક્રિય હોવાના પુરાવાઓ મળે છે. ગરમ પાણીના ઝરા ઉત્તર કિનારાને સમાંતર એક પર્વતમાળા પસાર થાય છે, જેને ત્યાં . તે ઉપરાંત ખીણ પ્રદેશ લાવાને કારણે પુરાઈ ગયા પિકિ પર્વતમાળા કહે છે. આ પર્વતમાળા ખંડિત છે. તેના હોવાનું પણ જોવામાં આવે છે. ખીણ પ્રદેશ લાવા રસને શિખરો ઊંડી ખીણ દ્વારા એકબીજાથી જુદા પડે છે. આ કારણે બંધ થઈ જવાથી ત્યાં વાન સરોવરની રચના થયેલી પર્વતમાળા તુર્કસ્તાનની ઉત્તરે રહેલા બ્લેક સી સુધી ફેલાયેલી છે. ઉંચાઈ ઉપર આવેલું તુર્કસ્તાનનું આ મહત્વ નું જલાશય છે, છે. આથી તુર્કસ્તાનને સમુદ્રની પ્રાકૃતિક સુંદરતા અને અસ- એશિયાના અન્ય પર્વતોમાં યાન્વેનાય ઍનેવાય. રોને લાભ મળતો નથી. આ પર્વત માળાની ઉંચાઈ ૮૦૦૦”
બિંગાન અને યુરલ પર્વતને સમાવેશ કરી શકાય ચાન્સે૯૦૦૦” જેટલી છે. પોન્ટિક પર્વતમાળાની શાખાઓ એજીયન
નાય પર્વતમાળા બૅકલ સરોવરની દક્ષિણે આવેલી છે. અને સમુદ્રમાં રહેલા ટાપુઓમાં પણ જોવા મળે છે.
ચીનની સીમા સુધી જતી જોવા મળે છે. તેની ઉંચાઈ વધારે ૬ ગિલગિટ અને સુલેમાન પર્વત
નથી. યાર્નેનાયની ઉત્તરમાં સ્ટેનેવાય પર્વતે આવેલા છે. પામીરના ઉચ્ચપ્રદેશની દક્ષિણ દક્ષિણ-પશ્ચિમમાં સુલે.
તેની સરેરાશ ઉંચાઈ ૭૦૦૦” જેટલી છે. સ્ટેનેયની પૂર્વમાં
બિંગાન પર્વતમાળા આવેલી છે. રશિયામાં એક બીજી પર્વતમાન, કિરથાર અને ગિલગિટ-ના પર્વતે આવેલા છે. સુલે-.
માળા, જેને યુરલ પર્વત કહેવામાં આવે છે, તે મહત્વના છે. માન પર્વત પંજાબ અને ઉત્તર બલુચિસ્તાનને જુદા પાડે છે.
સમતલ મેદાનેની વચ્ચે આ પર્વતે રહેલા છે. એશિયા અને આ પર્વત પશ્ચિમ તરફ આગળ વધીને ઈરાનમાંથી પસાર થાય છે. ઈરાનની દક્ષિણ અને પશ્ચિમે રહેલા આ પર્વત
યુરોયખંડની વચ્ચે તે સરહદ બનાવે છે. તેમાંથી કેટલીક
મહત્વની નદીઓ નીકળે છે. જૈસ તરીકે ઓળખાય છે. જૈસ પર્વતમાળા ઉત્તર પશ્ચિમથી દક્ષિણ-પૂર્વ સુધી ૧૦૦ માઈલ જેટલા વિસ્તારમાં પથ- ભારતને પ્રાયશ્ચિય એક ઉચ્ચ પ્રદેશ છે તેની ત્રણ રાયેલી છે. તે ઈરાન અને ઇરાક વચ્ચે પ્રાકૃતિક સરહદ બનાવે બાજુએ ઉપર પ્રર્વતે રહેલા છે. ઉત્તરમાં વિધ્યાચળ અને છે. તેના મધ્યભાગમાં કેટલાક ઉંચા શિખરે આવેલા છે, સાતપુડાની હારમાળા એ પૂર્વ-પશ્ચિમ ફેલાયેલી છે. પશ્ચિમમાં ૮,૦૦૦ થી ૧૦,૦૦૦’ ઉંચાઇના ઘણા શિખરે તેમાં છે. પશ્ચિમ ઘાટ, પૂર્વમાં પૂર્વ ઘાટ ઉત્તર-દક્ષિણ ફેલાયેલા છે,
વિધ્યાચળ અને સાતપુડા ના પર્વતે ભારતની મધ્યમાં આવેલા તેમાંના કેટલાક ૧૬,૦૦૦” થી ૧૭,૦૦૦ ની ઉંચાઈ
છે ને પૂર્વ-પશ્ચિમ ફેલાયેલા છે, વિંધ્યાચલ પર્વતે પૂર્વમાં ધરાવે છે. સૌથી વિસ્તૃવ અને ઉંચુ શિખર કુહ દિનાર છે. તેની સૌથી ઉંચી શાખા ૧૮,૬૦૦ જેટલી છે, જેને દામાનંદ
જતા કપૂર પર્વતો ને મળે છે. પશ્ચિમઘાટ ભારતના પશ્ચિમ તરીકે ઓળખાય છે. આ પર્વતની વચ્ચે અફઘાનિસ્તાન,
કિનારાને સમાંતર જાય છે. કિનારાથી લગભગ ચાલીસ માઈલના પાકિસ્તાન અને ઈરાનનો પ્રદેશ ઉચ્ચ પ્રદેશ બનાવે છે. કારણ
અંતરે તે આવેલી છે. તેની સરેરાશ ઉંચાઈ ૩૫૦૦’ છે. તેમાં કે તે સમુદ્ર સપાટીથી ઉંચાઈ એ આવેલ છે. તેને ઈરાનના
રહેલું સૌથી ઊંચું શિખર “દેદાબેટ”૮૬૦૦” ઉંચું છે. બેસિન તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે કારણકે તે પર્વની
પૂર્વ ઘાટ ભારતના પૂર્વ કિનારે છે. પશ્ચિમઘાટ કરતાં તેની
ઉંચાઈ ઓછી છે. અને પશ્ચિમઘાટ થી ઊલટું તે ત્રટક છે. વચ્ચે નીચાણવાળો પ્રદેશ છે.
પૂર્વ ઘાટમાંથી માર્ગ કરતી દક્ષિણ ભારતની નદીઓ મહા, કૃષ્ણ જૈસ્રોસ પર્વતમાળા એબર્ગ પર્વતની જેમ આર અને કાવેરી છે, છેક દક્ષિણમાં નિલગિરી પર્વત પશ્ચિમ ઘાટ મિનિયાના ઉરચ પ્રદેશને મળે છે. ત્યાંથી એક શાખા તુર્કસ્તાનની દક્ષિણ અને ભૂમધ્ય સમુદ્ર કિનારે જોવા મળે છે. તેને ટારસ પર્વતમાળા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તુર્કસ્તાનની ઉત્તરે સિલેનની મધ્યમાં પહાડી પ્રદેશ આવેલ છે. પહાડી રહેલી પિટિક પર્વતમાળા કરતા તે ઓછી સાંકડી અને જટિલ પ્રદેશમાં કેટલાક ૬૦૦૦થી વધારે ઉંચાઈ ધરાવે છે. પિડફટાલ
Jain Education Interational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
