________________
સ્મૃતિ સંદર્ભ ગ્રંથ
૪૯૫ ના વહીવટમાં યાહ્માના મુખ્ય પ્રતિનિધિ હતે જાફર રહસ્ય થતી. એટલે ગાદીનશીન થયા પછી આઠ વર્ષે હારને પોતાનું મંત્રીને અંતઃપુરને સંરક્ષક હતે આ બન્ને પુત્ર “છોટા પાટનગર બગદાદથી ઉત્તર સિરીયામાં અલરકકાહ ફેરવ્યું. હતું. વઝીર' કહેવાતા જાફર એક સારે વકતા હતા. બુદ્ધિશાળીને તેથી એ પ્રદેશ પર ધાર્યો કાબુ જળવાઈ રહે. એટલું જ નહિ સેહામણો હતે. એ ખલીફને અંગત મિત્ર બની ગયા હતા પણ સામ્રાજ્ઞી ઈરીન પછી આવેલા સમ્રાટ નિકેફેરસ પ્રતિ ખલીફ હારૂન અનિંદ્રાને ભોગ બનેલું હતું એટલે સાથે પણ ચાંપતી નજર રાખી શકાય. બેસી ચર્ચા કરે એવા કેઈ વિદ્વાન સાથીની એને જરૃર હતી નહિ તે મદિરાને માનુનીનો ગુલામ બની જાત આખી રાત્રિ
ખલીફ હારૂન અલ રશીદ અંગે ઘણું ખ્યાલે પ્રવર્તે છે. તેમની સાથે ગાળી વહેલી સવારે દાદના વિવિધ મહાન કાઈ એનું જોમ, શક્તિને બુદ્ધિને બિરદાવે છે. જ્યારે કોઈ હલાઓમાં રઝળતાં હોત * આરબ રાત્રિઓ ની વાર્તાઓમાં એના રસ્તાને દગાબાજી ને વખોડે છે. પરંતુ બારમાક ખલીફ હંમેશા જાફરને પિતાની પડખે રાખે છે. વળી કવિને કુટુંબ પ્રત્યેનાં એનાં વ્યવહારને બધાં જ એકી અવાજે ધિક્કારે મશ્કર અબુનવાસ તથા ની ફાંસીગર મશહુર પણ તેમની છે. અબ્બાસાઈડ સામ્રાજ્ય માટે યાહ્યા અને તેના બે પુત્રોએ સાથીની હોય છે બારમાક કુટુંબ સાથે ખલીકના સબંધ ઘ ાં ઘણા જ 'રિશ્રમ કર્યો હતે. ને કુશળતાથી તેને સંગઠિત જ ગાઢ હતા. ને તેમના હાથમાં રાજ્યતંત્રની લડ્યા હોવાથી કર્યું હતું. પરંતુ એ કુટુંબ ખલીફ સાથે ઘણો જ ગાઢ ઈરાની રીત રીવાજોનું મહત્વ વધે એ સ્વાભાવિક જ હતું સંબંધ ધરાવતું હતું. બે લીફ કિશાર હતા ત્યારે યાહ્યા એનાં ખલીફ પણ એ વાતને વધાવતા.
વાલી તરીકે રહ્યો હતો. ફદી ખલીફને સાવકે ભાઈ હતું ને
જાફરતે એમને અંગત મિત્ર હતો. ખલીફને જાફરનાં સંબંધો જ્યારે ઉન્માદ વંશમાં આરબ લેકતંત્રની છાંટ
એટલાં બધા ગાઢ હતો કે તેની ધણી ઘણી વાત થાય છે. દેખાય છે અરબ્રસ્તાનનાં રણની એ બક્ષિસ છે. તેથી રાજકર્તા એમ કહેવાય છે કે ખલીફ ટાઈગ્રીસની પેલે પાર આવેલા કાંઈક કાબુમાં રહેતા પરંતુ હારુનનાં રાજ્યતંત્રમાં તે ઇરાની યાધાના મહેલ સામે તાકી રહેતા ને બોલતા. “મને પૂછ્યા સિદ્ધાન્ત રાજ્યકર્તાને દૈવી અધિકાર-સ્વીકારાય હતે. ખલી વિનાજ યાધાએ સઘળી કારવાઈ પિતાને હસ્તક લઈ લીધી ફનો વિરોધ રાજદ્ર હ લેખાતા ખલીફ સરમુખત્યાર હોય એ જણાય છે. વાસ્તવિક રીતે એજ ખલીફ છે. હું નથી. ” નૈસર્ગિક ગણાતું. પિતાની ઈચ્છામાં આવે તેમ એ લોકોને જેલમાં પૂરો ત્રાસ આપતે ને મારી પણ નાખતે આ કદાચ આથી જ એ બારમાક કુટુંબને વિધી થઈ સરસુખત્યારી સત્તાને હારૂંને ઘણીવાર દુરપયોગ કર્યો છે ને ગયા હશે. ઈર્ષાનું એ બીજું સ્વરૂપ જ હતું હારુનના ખાસ કરુણ પરિણામે આણ્યાં છે. એને દરબાર ઉલ્લાસ, જ્ઞાન સાથી જાફર ને પહેલું મરવાનું આવ્યું. એ પ્રાર્થના કરતા ને સંસ્કૃતિનું દર્શન કરાવતા. જ્યારે કમનસિબ માનતા હતા ત્યારે મશહુરે એની હત્યા કરી એનું મસ્તક હારુન જેલમાં સબડતા યા માહિતી માટે ત્રાસ ભોગવતા.
પાસે લાવવવામાં આવ્યું. હારને એના આરોપ ઉચ્ચાર્યા.
પરંતુ હવે તે જવાબ આપી શકે તેમ ન હતાં. આ હત્યાનું ખલીફને હાથે ખુબ જ છુટો હતે. છતાં સામ્રાજ્યનો
મુખ્ય કારણ હારુનની સાવકી બહેન અબાસા જણાય છે. વહીવટ કુશળતાથી ચાલ. વાર્ષિક એક કરોડ સાઠ લાખ
અબાસા માટે હારુનને ખૂબ જ આદર હતે પિતે જાફર સાથે સવણ મદા રાજ્યની આમદાની હતી. સ્પેઇનને ઉત્તર આફ્રિકા વાર્તા વિનોદ કરતા હોય ત્યારે અબાસા હાજર રહે તેવું ખલીફ છટા પડી ગયાં હતાં. તે પણ એ જમાનામાં તે એ ભારે ઈછતા પરંતુ ઈસ્લામી રીતરિવાજ મુજબ આ કેમ્પ લેખાતું સંપત્તિ લેખાતી ત્યારે આમ જનતાની કેળવણી કે સામાજીક નહિ હારને એને તેડ કાઢયો. જાફરને અબાસાનાં લગ્ન કરી પરિસ્થિતિને પરવા જ કરતું નહિં. હારુન ગરીબની વહારે નાખવાં. પરંતુ આ લગ્ન ફકત નામનાં જ હતાં એવું જાહેર ધાતે રેજની ચાલીશ સુવર્ણ મુદ્રા બૈરાત કરતે. ધર્મભાવથી કરવામાં આવ્યું. સામાન્ય માનવી ખલીફના સગાંને હારન અલરશિદ વિશ્રામ સ્થાને નભાવતે મકકાની યાત્રાનાં પરણે એ યોગ્ય લેખાતું નહિ. પરંતુ પાછળથી અબાસા જાફમાગે ઠામ ઠામ એવાં વિશ્રામ સ્થાને નજરે પડતાં રાજ્યને રના પ્રેમમાં પડી ગઈ. જાફરનાં ખંડમાં શુદ્ધવારે રાત્રે જે આંતરિક વ્યવહાર પણ સારી રીતે સચવાતે બગદાદથી દમા- ગુલામ કન્યા મેકલાવતી હતી તેનું સ્થાન અબાસાએ લેવું સ્કસને પેલેસ્ટાઈનથી ઈજીપ્ત સુધીનાં રાજમાર્ગો બાંધવામાં એવી એણે પેજના કરી. પરંતુ પરિણામની ૯પના કરતાં આવ્યાં હતા. ઉત્તર આફ્રિકામાં પણ રાજ્યમાર્ગોની સગવડ જાકર ભયભીત બની ગયો. છતાં બને મળતાં જ રહ્યાં ને હતી અગ્નિ ખૂણામાં બાયઝેન્ટાઈન સામ્રાજય સુધી રાજમાર્ગો એમને એમ એમને બે પુત્રે થયા એમને ઉછેરવા છૂપી રીતે લંબાતા પરનું સૌથી મહત્વને રાજમાર્ગો તે પૂવને મક્કા મોકલી આપવામાં આવ્યા એક એવી પણ વાત છે કે ઈરાની રાજમાર્ગ હતે. એના પર ઠેક ઠેકાણે કિલ્લેબંદી ખલીફે અબાસાને તેના બે પુત્રની હત્યા કરાવી નાખી. વાળી સરાઈઓ બાંધવામાં આવી હતી. તેથી સૈન્ય સહેલાઈથી અવર જવર શકતું. અદ્દભૂત ટપાલ માસ્તર ગુપ્તચરનું યાહ્યા હવે વૃદ્ધ થયા હતા. એમના પુત્ર કદને અલ કામ કરતા. સિરિયાને ઈરાનમાં ઘણી ખરી મુશ્કેલીઓ ઉભી રકકાહમાં જેલમાં નાખવામાં આવ્યો હતે બારમાક કુટુંબની
Jain Education Intenational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
