________________
3
એશિયાની ભૂમિકા સાથે ભારતીય અસ્મિતા ભાગ-૨
મારા પડખેથી તે બેઉ ગૂમ થયાં
એવી જ મૂક્તિ ભારતે પા દાયકા પહેલાં જોઈ પણ બહાદુર બાજ પણ પાંખો ફફડાવી ગયું
તે ધરતીની સંસ્કૃતિ અરણ્યની સંસ્કૃતિ છે. સામંત શાહીની અને પાંજરું ખાલી ખટ બન્યું !*
છે તે ધરતીના રણીધણી થવાના અરમાને કંઈ કંઈ નરપુંગ
એ સેવ્યા. તેઓ સૌએ ભૂમિ પરથી વિદાય લીધી અને આમ ગાતાં ગાતાં માત્ર નિરાશાનેજ લલકાર સંભળાય છે....લો લોક રહી ગયો. તે ઉત્તરમાં ગાય છે, પૂરબમાં ગાય, છે અને છેલ્લે છેલ્લે કહે છે; નિસાસો નાખીને કચેમ કરીને છે, દખણમાં ગાય છે તો આથમણી દશ નિત્ય ગૃજ્યા કરે હ તેને ભૂલીશ?
છે. તેઓને ડમરું, ડફ, ઢોલ, નગારું, પખવાજ, દોકડ જેવાં
વાદ્યો સાંપડી ગયા છે. આ લેક ગીતના ગાનાર લેક ગાયક લેક વાદ્યો માંથી ત્રણ તારનું ફીડલ, રાબ, દેનાર રાવણ હથ્થાને મળતું રીટચાક (૮) સાંભળો ત્યારે દખણના વાયરામાં આવતાં તેણ” નામનું તંતુવાદ્ય ઉપયોગમાં લે છે. એબે-Obse ને પણ મણે નલ્બિ એલો પરમિક એલસી, આછેરો વપરાશ છે. તદુપરાત ચર્મવાદ્ય માંથી મોટો ઢેલ પણ
ભરત ઓિ એલેલે કિ ઈક એલા; અને નાને ઢેલ પણ ગાવે છે. મંજીરા જેવાં ધનવાની કિલૌ નામ્બિ એલ ઈ ઈકક એલસા તેઓ રમઝટ બોલાવે છે.
ઈતી નામ્બિ એલેલે પૂર્વિકક એલસા લંકાની તાસીર જુદી છે. દક્ષિણ ભારતમાંથી લંકામાં અર્થાત્ વારંવાર સ્થળાંતર થયા કર્યું છે. તે દી દક્ષિણ ભારતની લેક
માટી માથે વૃક્ષ ખડું રહે છે સંસ્કૃતિની ઝાઝેરી અસર લંકાના લેક જીવન પર છે, છતાં ય
વૃક્ષ માથે ડાળીઓ ખડી રહે છે, પશ્ચિમી પ્રજાઓમાંથી અંગ્રેજ, ડચ અને પોર્ટુગલની સંસ્ક
ડાળીઓ માથે પાંદ. ખડાં રહે છે, તિની ઝાંખી છાંય ત્યાં જોવા મળે છે. લંકામાં વેડ નામની
પાંદડાં માથે ફૂલ ખડાં રહે છે ! લેકજતિ હતી. તેનું પગેરું હવે લેવું મુશ્કેલ છે. કેમકે તેઓ લંકામાંથી ભૂંસાઈ ગયા છે. તેથી તેમની લકસંસ્કૃતિ મળવાની તામિલ ભાષામાં ગીત આગળ વધે છે. સંભાવના ખરી કે !
પૂર્વ નામ્બિ એલેલે પિજિક, એલસા ભૌગોલિક નજરે જોતાં લંકા ટાપુ છે. તેની દિશ પિજૈ નામ્બિ એલેલે કાયિક એલા પાણી છે. આથી લંકાનો પરદેશો સાથે વ્યવહાર વહાણ
કાર્ય નામ્બિ એલેલે પલમિ રકક એલસ અને નૌકાથી થાય છે. લંકાવાસીઓના જીવનમાં નૌકાઓને
યલā - ઓિ એલેલે ની ઈક એલસા મહત્વ છે, આથી તેનાં લેકગીતેથી તે લેક ઉભરાતે હોય.
ઉન્ને નામ્બિ એલેલે નાન ઈસુકક એલસા ! અર્થજીવન પર નજર નાખીએ તે લંકા ખેતીપ્રધાન દેશ છે. અર્થાત. ચોખાની ખેતી ત્યાંની મુખ્ય ખેતી છે. આથી રોપણી, લણણી જેવાં શ્રમનાં લેકગીતે પણ ત્યાંના લેકના હેઠ પર જરૂર
ફૂલ પર બીજ વિરાજે છે. રમતાં હોય. લંકાના એક છેડાથી બીજા છેડા સુધી માલને
બીજમાં કાચું ફળ વિરાજે છે; પહોંચાડનાર ગાડાખેડૂને તેઓએ તેમનાં લોકગીતમાં બિરદાવ્યા
કાચા ફળમાં પાકું ફળ વિરાજે છે. છે. પશુપંખીનાં પણ લોકગીતે તેમના હોઠ પર રમે છે.
ફળમાં હું વિરાવું છું અને તારામાં હું ! પ ધર્મનાં ગીતે તેમજ વિરહ ગીતથી લંકાનું લોકસાહિત્ય ભારતના શિર્ષસ્થાને વિરાજતાં પીસ્તાન અને નેપાળનાં સમૃદ્ધ છે. પ્રકૃતિની કૃપા મળી છે. તેવા લંકાખંડના લોક- લોકગીતમાં પ્રણયભાવ વિશેષ ગવાયો છેપાકિસ્તાનની સુંદરી ડાયકે પ્રકૃતિને ગાવામાં પણ પાછી પાની કરી નથી. તેમ ખાવંદને ચાકરીએ જતાં વારે છે તે ખા વંદને સમજાવતાં કરતાં લંકાની ભૂમિ, આકાશમાં તરતું પ્રકાશમાન તેજ વિશ્વને કહે છે કે હીમઠાંસી ટાઢમાં તમે ચાકરીએ શી જાય છે! ભરી દેતું અનાહત સંગીત અને આમાંથી સરજાતે આનંદ. આ સૌ લોકોઠે રમે છે.
મધ્યકાલીન સામંત શાહી યુગમાં દરેક નવોઢાની આ
કરુણતા સર્વત્ર ગવાઈ લાગે છે. નેપાળે દારૂડિયા પતિના આ સૌને ગાઈને ગાય છે; “અમે મૂક્તિ માણીએ દુઃખને પરિણીતા પાસે ગવરાવ્યું છે, ઘરેણાં ઉપાડી જઈને દારૂ છીએ, જેના કાજ અમારા વીરપુત્રો સતત ઝુઝયા !' વાહ, ઢીં, દુઃખ જઈને કેને કહયું ? નવેઢા પિયરઘર પ્રયાણ વાહ ! આ તે મૂક્તિગાન જ કહેવાય !
કરવાનું વિચારે છે. ૪. Charles Haywood, Folksoings of the ૫. ડે.. શ્રીધરન લેકરાદિત્ય (વર્ષ-૪ અ worlc P. No. 213
Jain Education Intenational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
