Book Title: Yukti Prabodh
Author(s): Rushabhdev Keshrimal Jain Shwetambar Sanstha Ratlam
Publisher: Rushabhdev Keshrimal Jain Shwetambar Sanstha Ratlam
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020956/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIyuktiprabodhaH (vANArasIyadigaMbaramatakhaNDanamayaH) zrImanmeghavijayopAdhyAyaviracitasvopajJayA digaMbarIyaparaHzataiH zAsraparicayA vRttyA parivRtaH prakAzikA-amadAvAda jaina vidyAzAlayA jalAlapuravAstavyaSTi jIvanajI govinaityanena ca vitIrNatrizatI trizatI sAhAyyena-zrI RSabhadevajI kezarImalajItyabhidhA zvetAsasthA ratalAma. ___ mudrayitA-jainabandhu mudraNAlayAdhipaH zrI juhAramala mizrIlAla pAlImA indaura. vIra saM.2454 vikrama saM. 1984 krAiSTa sana 1928 paNyaM2-12-0 CHERE MODERNMETROPERIENRAILERRESTERY STORY For Private and Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praSThAMkaH 125 viSayaH vRttikRtprastAvanA pranthaprayojana vANArasIyamatotpatehetavaH (dravyAdibhiH) vaNArasIdAsasya sthAnAdi matotpAde bAhyakAraNaM vyavahArotthApanaM rUpacaMdrAdibhiH saMgamaH vyavahArasthApanA viSayAnukramaH praSThAMkaH viSayaH praSThAMkaH viSayaH picchikAderasAdhanatA paridhApanikAsiddhiH purANAnAM prAmANyAprAmANye strImulisiddhiH samayasAranATakotpattiH | kevalivevalAhArasiddhiH anyagrantharacanAhetu: anyagRhiliMgayoH siddhiH vyavahArotthApanaM | zvetAMvaradigambarAntaraM gurutatvApalApaH !(86 jalpAnAM samAdhAnaM) gurutattvasthApanA ( upadheH sthApanA) | digaMbaramatotpattihetukAlapuruSAdi bhaTTArakAnAmapUjyatvaM | prazastiH 26 vANArasIyotpAdasthAnAdi 169 217 220 For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upakramaH yuktiprabodhe / upakramo yuktiprabodhasya. // 1 // grantho'yaM prathitaH zrImadbhirmeghavijayopAdhyAyaiH,anunmudrito'pUrvo viSayazcAsyoti atyAvazyakamunmudraNamasya,kecit paMDitamanyA avIkSya granyAMzamapyasya udbhAvayAmAsuH loke yaduta nyAyavipayo'sau grantha iti, paraM tanna satyalezanAGkitamiti ta eva vIkSyemaM | graMthaM nirNeSyanti svata eva,abhaviSyaMgacitte bhavabhIrutAjuSaHprAmArjayiSyan skhalanAM svakIyAM svayameva / ko'tra viSaya iti cet nUtana| digambarANAM nirAkaraNamevAtra viSayaH, prAcInA digambarAH zrIvIranirvANAt navottaraH zataiH SaDbhiH prAdurbhUtAH zivabhUte rathavIrapure | iti niHsaMzayamAvazyakaniyuktivizeSAvazyakottarAdhyayanabRhadvRttisthAnAMgavRttyAdyavalokakAnAM, na ca vipratipattidigambarANAM diSTe smin ,yataste'pi pRthagbhAvaM darzanasArAdau vadantyanehasi vikramahAyane pazidadhike zate, evaM-saptatyadhike zatacatuSke zrIvIravikrama|mayorantare mIlite jAta paDadhikaM varSazataSaTkaM, na caitAdRze viSaye dvitrANi varSANi mahattAsthAnaM, parametAvattu manISibhirmananIya jJAyate | yaduta yadA zvetAMbarairdigaMbarANAM prAdurbhAvaH prAduSkRtaH loke khyAtimAptazca saH tadA ananyagatyA digambarANAmapi tathoktiprakaTana jAtamAvazyaka, varSatrayAccArvAk kalpito bhedaH zvetAmbarANAM taiH na ca vAcyaM zvetAMbarairanukRtaM bhaviSyati tAdRk, yato digambarazabda * eva sthitaH ambarazando vyanatyanamartha, kathamanyathA vihAya nigranthAdizabdaM prasiddhatamaM tameva zabdamambarAMkitaM te svyakAryuH, zAzvetAMbarAzcenirgatA abhaviSyan digaMbarebhyaH syAttepAM zabdaH sAmbara iti, sati caivaM susthitamidaM yanirgatAH zvetAmbarebhyo digaM barA iti, kiMca-digambarA vadanti yaduta zvetAMbarA valabhyAmudbhUtAH hetuzca teSAmudbhave duSkAla iti, atra cintyaM vipazcidbhiretad yat SAR 199965555 For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upakramaH yuktipraboye duSkAle vastrasya kopInamAtrasyApi parityAgaH sataH syAt kiM vA'sataH svIkAraH ?, anyacca na hi zvetAMvarIyAgameSu sauraassttrdesh|| 2 // XbhASAyAH chAyA'pi yena tacchAstrANAM tatrodbhavo nigadyamAnazcArutAmaMcet na ca vaikramIyeSu teSvabdeSu saurASTre'bhUd duSkAlasAdhvasamiti prasiddha, zvetAMbarAH yacca kathayanti yaduta rathavIre ratnakaMbalacchedadveSajanyo digaMbaramatasyodbhava iti, lakSyate ca lakSyaikamatibhiryathArthatayA tat, yato digaMbarANAM zvetAMbaraiH saha mukhyatayopakaraNaviSaya eva vivAdA, strINAM cAritrAbhAvaH kevalitvAbhAvaH kevalinAMca kavalAhA. rAbhAva ityete sarve tanmUlakA eva, yadA upakaraNamAtrasyAdhikaraNatvenAbhyupagamastadA'nirAvaraNatayA striyAM cAritrasattAyA haianaGgIkAraH, tadanaMgIkAre ca kaivalyAbhAvaH spaSTa evAbhyupagatastaiH, kevalinAmapi kavalAhArAbhAvaH pAtrAderupakaraNasyAbhAvAdeva, PevaM ca bAhyatyAgamUlakatvamabhyupagamya dharmasyotthApitA anyaliMgigRhiliMginAM taiH siddhirapi, evaM cApatito mAdhukarIvRtterlopaH, | tallopoapi abhyupeto dharmatayA,evaM cAnekazI visaMvAde Apatite sUtravacanAnAM samughuSTa taiH vyucchinnAni sUtrANyAhatAnAti,kAla&AkrameNa ca na mataM zAstravarjitamiti matvA zvetAMbarIya eva tatvArthaH zAstratayA svIcakra ityetadvastu matadvayamavagatya chekaiH sukhena niNIyate, tathA pUjAvidhAvapi jinazAnAM jAtastadanukUla eva pRthagbhAvaH, kathamanyathA sacakSuSkANAM pratibiMba nizcakSuSkaM janmAbhiSekAdInAmagIkAre'pi vastrAbharaNAdInAmanaMgIkAraH, ata eva zrImadbhiH zAntisUriyAdidevasUryAdibhiruttarAdhyayanavRttisyAdvAdaratnAkarAdiSu TIkAgrantheSu zrImadbhirjinabhadrakSamAzramaNavizepAvazyakAdiSu digaMbaravAde upakaraNavAda eva prAcuryeNa carcitaH // sati caivaM syAdevArekA yaduta nirAkRtAzced digambarAH pUrvasUribhistarhi prakRtaprakaraNakAraH kimiti teSAM nirAkaraNAya prastuto'yamArambha etatprakaraNa P // 2 // kara For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kebatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upakramaH hai karaNeneti, paraM na saucitimaJcati,yato nirAkRtAHprAcInAste, paraM nUvAnAM nirAkaraNaM nAkAri taiH, atastadartho'yamArambhaH zrImatAM granthakArANAM, nanu ke nUtanAH kA ca teSAM vipratipattiH kva ca te jAtA iti cet zaNu, nUtanA digambarA vANArasIyA ye trayo4 dazamArgitayA''viSkurvanti svAn prati viMzatipathikAhAn svayathyaprAcInAn vArANasyAM ca tanmatasya prAdurbhAvAt matamasau vANArasIlA yAmiti,utpAdakazcAsya vanArasIdAso mUlata iti vA vANArasIyamatamidaM prathita, raNArasIdAsazcograsena (AgarA)purAbhijanmA kharatabharagacchAmnAyavAMzca zrImAlIjJAtIyaH mate cAsmin prAcyadigaMbarakalpitAbhyo'nyAHkalpanAstAH sarvA nirastA atra, tadIyAdhyAtmavAdasya tu nirAkRtiyAyAcAryaiH svopajJAdhyAtmaparIkSAyAM para zatAbhimuktibhiH kRteti tAstata evAvadhAryA iti. atra tu prAcuryeNa vyavahArasya | & sthApanaM jinapratimAnAM paridhApanikAyA AropaNaM caturazItezca jalpAnAM saha nUtanajalpaH nirAkaraNaM, kevalinAM bhuktiH strINAM ca Pmuktiryadyapi sAdhitA atra tathApi na nUtanA, prataH sUribhistasyA AtatatvAt , paramatra carcA'syAH kRtA digambarIyaireva gomaTTa4sArAdibhirgranthairiti na carvitacarvaNaM,kArazcAsya granthasya zrImanto meghavijayopAdhyAyAH, tepAmAmnAyAdi prazastita eva spaSTaM jJAyate, yata AhustatropAdhyAyapAdAH svakIyamAmnAyaM / granthasyAsyopayuktataratAM jJAsyanti jJAtAro viSayAnukrama granthasAkSivRndaM ca vIkSyeti dvayamapyuddhiyate'dhotra, tatrAdau viSayAnukramo yathAyathamavalokyo yatastasyAvekSaNAdavagamiSyanti budhA yaduta viSaye kasmin ke granthAH popakAH ?, tadarthameva ca nAtrAkArAdikramo vyadhAyi granthAnAmiti / 54535A4AEX For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAkSigraMthA&nAmanukrama stve vaM yuktiprbodhech| // 4 // 2 uttarAdhyayanani0 2 AvazyakaniyuktiH 3 dvAtriMzikA 4 bhagavatIvRttiH 4 pAhuDagraMthaH 4 AvazyakabhASyaM 4 piMDaniyuktiH 4 karmagraMthavRttiH 7 samayasAraH 7 upadezamAlA 8 samayasAravRttiH 9 itihAsa: 9 zrAvakAcAraH RASANSAR sAkSigrandhAnAmanukramastvevaM9samayasAra: | 16 dvAtriMzikA 9upadezamAlA 18 samayasAravRttiH 9 AcArAMga 18 samayasAravRttiH 11 upadezamAlA 18 samayasAravRttiH 11 paMcamAMga 19 samayasAravRttiH 11 samayasAraH 19 AdipurANaM 12 gomaTTasAravRttiH 19 pravacanasAraH 13 samayasAraH 20 upAsakadazAMgaM 13 samayasAravRttiH 20 samayasAravRttiH 13 paMcAstikAyavRttiH 20 sthAnAMga 15 samayasAraH 21 prathamAMgavRttiH 15 Avazyaka 22 AcArAMga |15 paMcavastukaM 12 navamottarAdhyayanasUtra 22 dravyasaMgrahaH 23 samayasAravRttiH 23 uttarAdhyayanaM 23 upadezamAlA 23 Avazyakani0 23 upadezatnAkaraH 23 paMcAstikAyaH 24 bhagavatI 24 bhAvanAsaMgrahaH 25 gomaTTasAraH 25 mahAnizIthaM 28 tattvArthaH |28 dravyasaMgrahaH SASREPRESS // 4 // For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 5 // 28 zrAvakAcAraH 28 mahApurANaM | 29 samayasAravRttiH 29 darzanaprAbhRtaM 29 pravacanasAraH 30-31 31 nandI sUtraM 33 samayasAraH 35 37 bhAvanAsaMgrahaH | 38 kavittabaMdha samayasAraH 39 pAkSikasUtraM 39 sUtraprAbhRtaM. 40 dazavaikAlikaM 40 zrAvakAcAraH 41 pravacanasAraH 41 bodhaprAbhRtaM 42 pravacanasAraH 43 darzanaprAbhRtaM 43 mUlAcAraH 44 darzanaprAbhRtavRttiH 44 pAkSikasUtraM 48 zrAvakAcAraH 49 darzanaprAbhRtaM 49 tattvArthavRttiH 49 ArAdhanAbhagavatI 50 caraNaprAbhRtaM 50 bhAvanAsaMgrahaH 51 dazavaikAlikaM 51 bhagavatI www.kobatirth.org |52 prAbhRtagraMthaH 52 samayasAraH 54 uttarAdhyayanaM 55 pravacanasAravRttiH 58 59 bodhaprAbhRtaM 60 ekIbhAvastotraM 71 60 vAgbhaTTAlaMkAraH 71 62 bodhaprAbhRtavRttiH 67-68 62 samayasAraH 68 62 saptatizatasthAnakaM 68 63 zrAvakAcAraH 63 AdipurANaM 64-65 63 bhUpAlastotraM 68-71-72 63 jaMbUdvIpaprajJaptiH 72 For Private and Personal Use Only 63 paryuSaNAkalpaH 64 avatArAdistavAH 65 harivaMza H 69-70 64 ghattAbaMdhaharivaMzaH 68 kalyANamaMdiraM 68 vikhyAtArNavavRttiH 70 darzanaprAbhRtaM 71 vratamAhAtmyaM 72 bhaktAmaraH 72 bhAvasaMgrahaH 72 mahApurANaM 76 gomaTTasAravRttiH 79 AlApapaddhatiH 80 udayatribhaMgI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAkSigraMthAnAmanukramastvevaM // 5 // Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuti Gyanmandir sAkSigraMthAbanAmanukrama stve yuktiprabodhegAnA 83. pravacanasAra 83 paMcamAMga 83 sUtraprAbhRtaM 83 karmakAMDaH 85 sUtraprAbhRtaM 85 upadezamAlA 86 vizeSAvazyaka 86 AgamaH 87 labdhistotram 89baMdhatribhaMgI 91 gomaTTasAraH 91 kriyAkalApaM | 95.gomavasAravRttiH WASHRASEAR 96 paMcasaMgrahaH 101 gomaTTasAraH 103 104 gomaTTasAraH 105 bhAvanAsaMgrahaH 105 bRhatmAhAtmyaM 106 harivaMzaH 107 vijayacaMdracaritra 107 pRthvIcaMdracaritraM 108 sUtraprAbhRtaM 109 109 tattvArthaH 110 109 gomaTTasAraH 109 trailokyadIpaka 109 darzanaprAbhRtaM 109 sUtraprAbhRtaM 112 karmavipAkaH 123 AvazyakaniyuktiH 112 karmastavaH 123 bodhaprAbhRtaM 112 karmakAMDaH 124 pravacanasAroddhAraH 112 gomaTTasAraH 124 dharmazAstraM 112 bhagavadgItA 124 mahApurANaM 116 siddhigativicAraH 125 nyAyakusumAMjaliH 116 bhAvatribhaMgI 126 mahApurANaM 117 gomaTTasAraH 126 guNasthAnakakramArohaH 117 udayatribhaMgI 127 AcArAMgavRti 120 gomaTTasAravRttiH129 / 128 sitAMbaraparAjayanATaka 122 mahApurANaM 128 zakrastavaH 121 kriyAkalApa 128 gomaTTasAra: 123 bhAvaprAbhRtaM 129 palAbhRtavRttiH 123 samayasAravRttiH 130 bodhaprAbhRtaM sara // 6 // For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir IP sAkSigraMthAnAmanukrama stve 130 darzanaprAbhRtaM yuktiprabodhe 4130 ratnAkarAvatArikA 131 gomaTTasAraH 133 paMcAstikAyavRttiH 133 bhAvaprAbhRtaM 133 mahApurANaM 133 SaTprAbhRtaM 133 AdipurANaM | 135-134 gomaTTasAravRttiH 136 kriyAkalApavRttiH 136 bhAvanAsaMgrahaH |137 gomaTTasAraH |137 jIvasamAsaH 137 bhAvanAsaMgrahaH 6495455ASAAS 137 AdipurANaM 138 mahApurANaM 138 kriyAkalApaH 138 dvASaSTisthAnakaM 139 gomaTTasAraH 139 nirvANasUtraM 140 mamayasAravRttiH 140 pravacanasAravRttiH 141 AdipurANaM 141 prAbhRtavRttiH 141 bhaktAmarastavaH 141 mahApurANaM 141 bhAvanAprAbhRtavRttiH 142 bodhaprAbhRtavRttiH 142 AdipurANaM 142 ekIbhAvastotraM 142 samayasAravRttiH 143 tavasAra 143 prAbhRtavRttiH 144 pravanacasAravRttiH 145 bhAvaprAbhRtavRttiH 145 vimAnapaMktyupAkhyAnaM 145 AdipurANa 146 bhAvaprAbhRtavRttiH 146 AdipurANaM 147 148 prajJApanA 149 AdipurANaM 149 bhAvasaMgrahaH 149 AvazyakaniyuktiH 150 sUtrakRtavRttiH 151 gomaTTasAraH 151 dravyasaMgrahavRttiH 152 sthAnAMga 152 pravacanasAroddhAraH 152 prajJApanAvRttiH 153 tattvArthaH 153 bhAvanAsaMgrahaH 154 dravyasaMgrahavRttiH 154 kriyAkalApavRttiH 154 samayasAravRttiH 154 pravacanasAravRttiH 155 mahApurANaM FA3% For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 8 // sAkSigraMthAnAmanukramastve vaM 156 AdipurANaM 156 darzanaprAbhRtaM 156 bodhaprAbhRtaM 158 AdipurANaM 159 gomaTTasAravRttiH 159 bhAvanAsaMgrahaH 160 AvazyakavRttiH |160 AdipurANaM 160 dravyasaMgrahavRttiH | 160 pattAbaMdhaharivaMzaH |161 opaniyuktiH |161 bhAvanAsaMgrahaH 161 harivaMzaH Ik|162 svayaMbhUstavaH SAHASRABARSA 163 bhAvaprAbhRtaM 164 upadezamAlA 164 dravyasaMgrahavRttiH 164 samayabhUSaNaM 164 paMcavastukavRttiH 165 bhAvanAbhRtavRttiH 165 saMbodhasaptatiH 165 dravyakiraNAvalI 165 dravyasaMgrahavRttiH 166 samayasAravRttiH 167 zrAvakAcAraH 167 samayasAravRttiH 168 samayasAravRttiH 168 mokSaprAbhRtaM / 168 darzanaprAbhRtaM 169 bhAvaprAbhRtaM 169 zrAvakAcArasUtravRttiH 170 jJAtAdharmakathAMga 173 ghattAbaMdhaharivaMzaH 174 mahApurANaM 174 samayasAravRttiH 174 tattvArthasUtraM 175 AdipurANaM 177 175 dharmazarmAbhyudayaH 177 bhAvaprAbhRtavRttiH 178 AdipurANaM 178 bhagavatI |178 samavAyAMga | 179 jJAtAdharmakathAvRttiH 179 AvazyakaniyuktiH 180 prAbhRtavRttiH 181 bhAvaprAbhRtaM 181 samayasAraH 191 vAgbhaTTAlaMkAraH 182 sthAnAMga 182 bhAvaprAbhRtaM 183 AdipurANaM 184 harivaMzaH 184 gomaTTasAravRttiH 185 gomaTTasAravRttiH 185 mahAkarmaprakRtiH For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 9 // % A5 sAkSigraMthAnAmanukramastve vaM 186 AdipurANaM | 186 harivaMzaH |186 paMcakavastukavRttiH | 187 gomaTTasAravRttiH 188 gomaTTasAravRttiH 188 uttarAdhyayanavRttiH 189 tatvadIpikA |189 gomaTTasUtraM |189 bhagavatovRttiH 189 uttarAdhyayanaM |189 gomaTTasAraH |190 bhagavatIbRttiH 191 pravacanasAravRttiH | 192 ciMtAmANiH (192 gomaTTasArasUtravRttiH 193 bhAvanAsaMgrahaH 293 AdipurANaM 194 uttarAdhyayanavRttiH 194 datvArthaH 194 karmagraMthavRttiH 195 anuyogadvAravRttiH 195 yogazAstrAvAMtarazlokAH 196 AdipurANaM 196 gomaTTasAraH 196 pravacanasAraH 196 tatvArthaH 197 uttarAdhyayana |197 lokanAladvAtriMzikA 197 uttarAdhyayana 197 kSetrasamAsavRttiH 198 pravacanasAroddhAraH 198 prajJApanAvRttiH 199 AdipurANaM 199 ratnamAlA 199 prajJApanA 199 dazavakAlika 199 sUtrakRdaMga 200 sthAnAMgasUtraM 200 dazakAlikaM 200 uttarAdhyayanaM 200 pravacanasAravRttiH 201 bodhaprAbhRtaM 201 vizeSAvazyaka 201 pravacanasAravRttiH 201 bhAvanAsaMgrahaH 202 zrAvakAcAraH 202 zrAvakAcAra: 202 SaTprAbhRta 203 AdipurANaM 203 gomaTTasAravRttiH 203 dravyasaMgrahabRttiH 204 harivaMzaH 205 AdipurANaM 206 zrAvakAcAra: 206 cAritrasAraH | 206 AcArAMga SANSWARA For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodheTra 207 sthAnAMga // 10 // 207 AvazyakavRttiH |213 AdipurANaM 214 zrAvakAticAraH | 214 zrAvakAcAraH 207 cAritrasAraH dyAcAyomAbhidhAnasamuccayotraivaM RECECACCALCHURSCRECREATER 2 zrIzAMtiriH 2 vAdidevamUriH 3 hemAcAryaH 9 amRtacaMdraH 11 ArdrakumAraH 11 naMdipeNaH 11 bAhubaliH 11 kaMDarIkaH 11 marudevI 11 bharataH | 207 oghaniyuktiH | 210 AdipurANaM 212 208 pravacanasAranATakaM 213 dravyasaMgrahavRttiH | 208 AdipurANaM 213 sthAnAMgavRttiH prasaMgato granthakRdAdyAcAryAbhidhAnasamuccayo'traivaM 211 kUragaDakaH 15 hemacaMdraH 12 amRtacandraH 18 amRtacandraH 12 kundakunda: 19 marudevI 13 rUpacandraH 22 nemicandraH 13 caturbhujaH 28 samaMtabhadraH 13 bhagavatIdAsaH 28guNabhadraH 13 kumArapAla: 30 amRtacandraH 31 13 dharmadAsaH 31 samAdhitaMtra 15 kundakundaH 31 jJAnArNavaH 15 amRtacandraH 31 mUlAcAraH 35 kuMyarapAla: 30rUpacandra: 38 amRtacandraH 41 kundakunda: 48 AzAdhara 49 vasaMtakIrtiH 49 zrutasAgaraH 49 bhAvasaMgrahakAraH 50 51 azvasenaH 51 prAbhRtakAraH For Private and Persons Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir granthakRdA yuktiprabodhe // 11 // 4AdyAcAryA bhidhAna FASHARE samuccayo 58 amRtacandraH 94 abhayacandra: 59 gRdhdhapicchaH 106 jinadAsaH 61 mAnatuMgasUriH 107 hemAcAryAH 63 zrutasAgaraH 66-67-70 108 kundakundaH 62 amRtacandraH 63 109 vAmadevaH 64 jinadAsaH 122 sakalabhUSaNaH 68 sidhdhasenadivAkaraH 124 jinasenaH 126 71 AzAdharaH 127 jagannAthaH 72 jinasenaH 129 samaMtabhadra: 72 umAsvAtiH 133 jinasenaH 83 hemasUriH 137 umAsvAtiH 83 amRtacandraH 138 zubhacandraH 144 amRtacandraH 93 zubhacandraH | 147 jinasenaH |145 vIranaMdI 150 zIlAMkAcAryAH 153 umAsvAtiH 156 mAnatuMgaH 158 zIlAMkAcAryAH 159 samaMtabhadraH 166 brahmadevaH 167 AzAdharaH 168 brahmadevaH 168 zivakumAraH 169 AzAdharaH 172 hemarAjaH 173 jinasena 184 yativRSabhaH 184 bhUtabalI 185 hemarAjaH 189 amRtacandraH 190 zAMtisUrayaH 191 abhayadevasUrayaH 194 devendrasUrayaH 198 ratnazekharasUrayo 202 samaMtabhadraH 202 AzAdharaH 206 AzAdharaH 222 sakalakIrtiH 222 AzAdharaH FOR5RS551545 -% - % For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upakramaH yuktiprabodhe / granthazvAyaM zrImAdbhiH kalyANavijayasAdhoryodhAya kRta iti // 12 // spaSTameva prazastI padye paMcame, granthakRtazca prAgavasthAyAM lumpakaga NezAH, anekasAdhuparivRtAzcAdAya te zrIhIrasUreH pArthe dIkSA tapogacchaM zaraNIcakraH, paraMparA caipAmevaM zrIhIrasUrayaH kanakavijayAH zIlavijayAH kamalavijayAH siddhivijayAH kapAvijayAH zrImeghavijayAH EARSHASTRASTART tadevaM granthasAratvamasyAbhisamIkSya vidvAMso'vazyaM yathAsaMbhavamasya paThanapAThanAdi kariSyanti, tatazca bhaviSyati mithyAtvasya kSayo nimUlamiti vicArya viramyate'smAta , AzAsate ca sarveSAM paramAtmapathaparAyaNatAM niHzreyasaikanizreNiM bhavyAnAmiti H // 12 // - 1984 ASADha kRSNa 1 rAjanagara nivedakA AnandasAgarAH For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe / maMgalAcaraNa * // zrIzaMkhezvarapArzvajinacaraNasarojebhyo namaH // zrImanmeghavijayopAdhyAyaviracitaM svakRtavRttyalaGkRtaM yaktiprabodhanATakaM ( vANArasIyamatabhedakaM ) sphuraccidAnandamayAtmane stAt, namaH samastAntarazatrujetre / zrIpAzvadevAya sadaiva devanadevapUjyAya vizuddhavAce // 1 // | siddhArthabhUpatanujo jinasArvabhauma, ekAtapatrabhuvanatritayAdhipatyaH / yaM zuklazAsanavalaM samavekSya saMgharAjye nyavIvizadalaM janatA natAMdhi // 2 // syAdvAdarUpamasarUpamilAvilAsi cchatra vicitranayacitritamAdadhAnaH / digyAsasaH prakaTacArunaTapravRtteH, pakSaM dvidhA +vijayate jayatejasA yaH // 3 // yacchAsane vizadakebalabodhabhAjAM, vyAhArayuktikalayA caraNaM prapannA / samyagnayeSu nipuNA janatA'prAtizukladhyAnAvadhAnavidhinA'mbarazauklyahetuH // 4 // upakaraNapaTanAmavyayasthAnarAjyaM, dizati caraNakarmaNyAzu kauzalyabhAjAm / sanidizati nijavAcAM yazca vaimatyavRtteravasanarucilokasyApi dorgatyameva / / 5 // nagnATaluMTAkagaNasya pakSa, nirjitya nikhizamuzAkhazastraiH / vAmekSaNAM yo nayati kSaNena, mokSaM samakSaM vibudhavajasya // 6 // sarvatra saMprAptajayotthakItte, zvetIcakArAmbarameva yasmAt / zvetAmbareti prathitaM tato yaH, pApAparaM nAma janebhirAmam // 7 // eno'pahAriguNavajjanasevyamAnaH, sArvopadiSTavizadopadhizAlavatyAm / yogIndrakAyanirapAyanarAjadhAnyAM, yaH santataM samadhitiSThati sapratApaH // 8 // jIyatAM sa bhuvane jinadharmabhUpaH, zAkhArtha For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir prastAvanA yukiparodhe / zakhabalakhaNDitadurmatAriH / bhAsvannayapracayakozalabhRtasadaGgazuddhapravRttisamayapravarapradhAnaH // 9 // aSTabhiH kulakam // smRtvA // 2 // zrIsvagurovAcaM, svopacaM vivRNomyaham / bANArasIyamatabhid,yuktibodhananATakam // 10 // sadanubhavavineturmohanAmno'nubhAvAjjina-16 | vacanasudhAyA nAvakAzo hRdi syAt / katipayanayavAkyaiH prAg vizuddhIkRte'smin , bhavatu tadavakAzo vyAkhyayA'syottamAnAm // 11 // iha hi bhaktiyuktisaMsaktagIrvANamAlAnamanmaulimAlisthamAlAgaladrahalasnAtapAdAravindazrImajjJAtanandanabhagavatpraNItApArasaMsArapArAvArAntanimajjajjantujAtAsamAnayAnapAtrAyitahitopadezaprAduSkaraNe samUlonmUlitamahAmohasadbhAvabhAvitadurvAdivAdipravAdasyAdvAdabhudrAvimudrIkaraNe nizcayavyavahArotsargApavAdadravyaparyAyArthikAdisamarthAnekapratyekanaya cakravidhvastasamastavirodhasaMcaraNe bhagavati jagadvizrute zrute jAgarUke'pi samyaktvapratibandhakodayAvarUddhRhRdayA strImokSAdyasAdhakAMgavikSepapUrvakaM digambarabarA apUrvanaTanamiva svamataprakaTanaM vidadhuH, tatazca tatprekSakaprekSAcakSuSo vyAmohakAraNamAsAdyAnavadyavidyAvinodAdharIkRtavRhaspatayaH svavacaHprapaMcaraMjitAnekabhUpatayaH zrIzAntisUrizrIvAdidevasUriprabhRtayastapodhanapatayastadvitarkavighaTanakaraNAni tadutpattisUcanapuraHsaraM jinoktiyuktiyuktAni | bhUriprakaraNAni vidadhire iti na tatra sUryodyote dIpaprakAzaprAyaH punaH prayAsaH sAdhIyAn , tathA'pyadhunA dvadhApi ugrasenapure vANArasIdAsazrAddhamatAnusAreNa pravarttamAnairAdhyAtmikA bayamiti vadadbhirvANArasIyAparanAmabhirmatAntarIyairvikalpakalpanAjAlena vidhI| yamAnaM katipayabhavyajanavyAmohanaM vIkSya tathA bhaviSyatzramaNasaMghasantAninAM ete'pi purAtanA jinAgamAnugatA eva, samyak caiSAM 6 mataM, na cet kathaM "chabbAsasaehiM navottarahiM siddhi gayassa viirss| to boDiyANa diTThI rahavIrapure smuppnnaa||1||" ityuttarAdhyayananiyuktau zrIAvazyakaniyuktI ca ityAdivat kutrApi zrIzramaNasaMghadhurINairetanmatotpattikSetrakAlaprarUpaNAbhedAdi ca nAbhi-12 CREASESASARAN :494%ACKS // 2 // For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAdi I hitam ityevalakSaNAM bhrAnti samudbhAvinI vijJAya tannirAsArthametanmatotpattyAdyabhidheyameva, na ca digambaramatAnusAritvAt asya / abhidheyuktiprabodhe, | tanmatAkSepasamAdhAnAbhyAmasyApyAkSepasamAdhAna iti kimetadutpacyAbhidhAneneti vAcyaM, kathaMcidabhede'pi utpattikAlaprarUpaNAdi kRtabhadAt, tatazcatanmatotpattyAdyabhidhitsugrenthako ziSTAcArapratipattyarthamabhISTArthanirvighnaparipUrtaye ca vartamAnatIthodhipatitvenAsannI| pakArizrIvIranamaskArarUpamaMgalAcaraNayuktAmAdyagAthAmAha-- paNamiya vIrajiNidaM dummayamayamayavimaddaNamayaMdaM / cucchaM suyaNahiyatthaM vANArasiyassa mayabheyaM // 1 // praNamya vIrajinendra durmatamRgamadavimardanamRgendram / vakSye sujanahitArtha bANArasIyasya matabhedam / / 1 / / vIrajiNiMda' miti vizeSeNa Irayati- prerayati karmazadhUniti vIraH, rAgAdijetRtvAd jinAH-sAmAnyakevalinaH teSu indra | iva tIrthakaranAmakammAnubhAvAt prAptaparamaizvaryatvAd jinendraH, vIrazcAsau jinendrazceti karmadhArayaH, vartamAnatIrthasvAmI sAnvartha nAmA zrImahAvIraH apazcimo jinendraH taM praNamya' prakarSeNa natvA, bhaktizraddhAtizayalakSaNaH prakarSastena, manovAkAyapratIbhAvena | tridhA namaskRtyetyarthaH, kiMlakSaNaM jinendram ?- dummaye 'ti, duH-duSTaM 'mata' aGgIkRtaH pakSo yeSAM te durmatAH-durvAdinaH, te ca | dvidhA-laukikA lokottarAzca, tatra laukikAH kaNabhakSAkSapAdakapilAdyAH, lokottarAH svayathyA eva, AgamAnAdiSTabhASiNaH, ta eva mRgAsteSAM 'mado' do vayameva tatvajJAnabhAjo'smadanye sarve'pi mithyAjJAnina itilakSaNaH smayaH tasya -- vimardana' vinAzanaM tatra 'mRgendraH' siMhastaM, bhagavadvAkyazravaNenaiva durvAdidarpasya nAzAta , yaduktaM kalikAlasarvajJaiH zrIhemAcAryapaditrizikAyAm CHAKRA // 3 // For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidheyAdi yuktiprabodhA anantadhAtmakameva tacamato'nyathA sattvamasUpapAdam / iti pramANAnyapi te kuvaadikurnggsNtraasnsiNhnaadaaH||1||" atra c| // 4 // durmatavatAM saMsAravanagahanavasanavyasanAt mRgopamA, 'bANA.' iti bANArasIyaH tasya ' matasya ' abhiprAyasya bhedaH prakArastaM, 'suaNa' iti sujanAH-samyagdRSTaya :, teSAmeva tatvataH zobhanatvAt , upalakSaNAt prakRtibhadrakA mithyAdRzazca, teSAmapi zAstro| padezArhatvAt, ata eva tatkRtajinavacanAnusArisAdhuzItAtapatrANAdidharmakRtyasyAnumodanA siddhAnte'pi siddhA, teSAM sujanAnAM hitaM-sukhahetuH pravRttistadartha-tatkRte ityarthaH, hitaM ca dvedhA aihikamAmuSmikaM ca, atra cAmuSmikameva grAhya, tattvato'syaiva hitatvAt , sujanA hi etanmatotpattikSetrakAlaprarUpaNAdyetacchAstradvArA saMvAkSya eteSAM matavikalpAH pramANena bAdhyante eka nayamAzritya tadi | taranayabAdhakAzcaite na syAdvAdasAdarAH mokSamArgAd bhrAntA etatsaMgatirna mokSasAdhanamityavadhArya samyagdarzana nodvamanti, zuddhasamyatavaM ca prapAlya svato mokSabhAjo bhaviSyantIti hitaM, idameva caitacchAstrasya prayojanaM, pAraMparyeNa mokSAMgatvAt, anyathA hi eteSAmekanayAtmakavAkyazravaNAdAgamoktastrImokSAdivipratipatteH samyaktvavamanaM sujanAnAM syAt, yadAgamaH-"daMsaNabhaTTho bhaTTho daMsaNabhaTThassa natthi nivvANaM / sijhaMti caraNabhaTThA daMsaNabhaTThA na sijhati // 1 // " gAtheyaM zvetAmbarANAM zrIbhagavatIvRttI, | digambarANAM pAhuDaSadakagranthe, tathA-"je jiNavayaNuttiNNaM vayaNaM bhAsaMti je u maNNaMti / sammaddiTThINaM taiMsaNaMpi saMsAravuDDikara // 1 // ' iti AvazyakabhASye, tathA-"ummaggadesaNAe caraNaM nAsiMti jigavariMdANaM / vAvaNNadaMsaNA khalu na hulabmA tArisA dAdaTuM / / 1 // " iti vandanakaniyuktI, kiMca-Agame jinoktapadamAtrApalApino'pi prathamaM guNasthAnamuktaM, yataH payamakkharaMpi ikaM jo na roei suttanidiDha / sesa royaMtAvihu micchaddiTThI jamAlibya // 1 // " iti karmagranthavRttI, tatazca eteSAM bANAra-1 %AIRCREAK : Afte For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 5 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sIyAnAM tu zvetAmbaramatApekSayA sarvasiddhAntapratipAditastrI mokSa kevalikavalAhArAdikamazraddadhatAM digambaranayApekSayA'pi purANAdyuktapicchikAkamaNDalupramukhANAmanaGgIkaraNena kathaM samyaktvaM zraddheyaM 1, yajJabrahmacAripicchikA kamaNDaluprabhRtiparibhASakatvena ArthavAkyaM vinA pauruSavAkyasyaiva kevalaM pramANakArakatvena sarvavisaMvAdinihnavarUpatvena ca digambaranayasyApi asmatprAcInAcAryaiH prathamaguNasthAnitvaM niraNAyi, tarhi tadanugata zraddhAvatAM bANArasIyAnAM tatre kiM vaktavyamiti, " zaThamaThahaThabuddhirmohamAlinyajanyA, padamapi yadi citte saMnidhatte kathaMcid / bhagavadabhihitArthAnmokSasArthAdviyojyAnubhava vibhagabhAjaM pAtayet ||1||" mithyAddazAM tu | darzanamupadezazravaNAlApasaMlApAdikaM ca saMsAravRddhihetureveti sarvatra siddham / / atra ca 'sujanA' ityanena adhikAriNaH sUcitAH, teSAmevaitacchAstre'tyAhatatvAt yadyapyatra kasyacidarocakitA syAttathApi parArthodyatasya vakturdharma eva, yadAgamaH "rUsao vA paro mAvA, visaM vA pariyaDao / bhAsiyanyA hiA bhAsA, sapakkhaguNakAriyA // 1 // " bAcakA apyAhu:-" na bhavati dharmaH zrotuH sarvasyaikAntato hitazravaNAt / bruvato'nugrahabuddhayA vaktustvekAntato bhavati // 1 // bANAra siyassa mayabheya ' mityanena abhidheyaM coktaM, bhedazabdaH prakArArthe, mataprakAraM vakSye tasyAbhiprAyaprarUpaNAmityarthaH, yadvA tasya matasya bhedaM pratividhAnaM uttarapakSaM ceti, prayojanaM ca dvedhA- kartuH zrotu, tatra zrotuH prayojanaM prAguktaM, kattuH prayojanaM samyaktyasthirIkaraNaM pAraMparyeNa mokSa, na cAtra rAgadveSakA lupyaM cintyUM, paraparihAnaM vinA dharmasyaiva svarUpApratiSThAnAt, dhamrmopadezasya mokSasAdhanatvAt zAstrAbhidheyayoH sambandhastvarthAdgamya iti gAthArthaH // 1 // atha dravya kSetra kAlabhAvairbhatahatUnAha siriAgarAinayare saDDo kharayaragaNassa saMjAo / sirimAlikale baNio vANArasidAsanAmeNaM // 2 // For Private and Personal Use Only abhidhe yAdi // 5 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktipravAMdhA OMREMICROR zrIAgarAdinagare zrAddhaH kharataragaNasya saJjAtaH / zrImAlikule vaNik thANArasIdAsanAmnA // 2 // vANArasI yamato'bANArasIdAsa' iti nAmnA vaNika saJjAtaH ityanvayaH, hasatvaM prAkRtatvAt, zrayate dharmAdayaM puruSa iti zrIH tAM alante-16 tpatiH dharantItyevaMzIlAH zrImAlinaH teSAM kulaM 2 tasmin 'vaNimiti' viprAzaMkAvyavacchedArtha, zrIAgarAkhye Adinagare-purANapure zriyA / AkarasvarUpe nagare vA ugrasenAhvaye, ugrasenaH kaMsapitAtra prAguvAseti pravAdAt , 'kharataragaNasya zrAddhaH' laghuzAkhIyakharataragaNasya zrAvakaH, ityanena tatsampradAyasya svalpatvAdyathAchandatayA tena mataM pravartitamiti jJApitamiti gAthArthaH // 2 // nAMdyante sUtradhAra:-so puvvaM dhammaruI kuNai ya posahatavovahANAI / AvassayAipaDhaNaM jANai muNisAvayAyAraM // 3 // sa pUrva dharmaruciH karoti ca pauSadhatapaupadhAnAdi / AvazyakAdipaThanaM jAnAti munizrAvakAcAram // 3 // hA 'sa' bANArasIdAsaH pUrva dharmaruciH san karoti pauSadhatapaupadhAnAdi AvazyakAdipaThanaM ca, tena munizrAvakAcAraM jAnAti, / iti gAthArthaH // 3 // AH nepathye:-daMsaNamohassudayA kAlapahAveNa sAiyArattaM / muNisaDhavae muNiuM jAo so saMkio tammi // 4 // dradarzanamohasyodayAt kAlaprabhAvana sAtIcAratvam / munizrAvrate matvA jAtaH sa zaktistasmin // 4 // duSamAkAlasAmrAjyAt 'yatyAcAre' mahAvratAdirUpe 'zrAvakAcAre' paMcANuvratAdirUpe atIcArabAhulyaM prodbhUyamAnaM jJAtvA // 6 // dRSTvA ca 'mohanIyasya' mithyAtvamohanIyasyArthAt 'udayo' vipAkonmukhIbhavanaM tasmAt sa bANArasIka: 'zaMkita:' zrIbhaga E-kH4-1-HASHOCALtd. For Private and Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 7 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir batArhatA vratAnei kIdRzAni uktAni kathaM ca te sAmpratInA munayaH zrAddhA vA anutiSThanti 1, vratAnAM samyagjJAnapUrvakANAM niratIcArANAmeva mokSaM prati sAdhanatA, tataH kimebhirbrAhyADambararUparazuddhacetanApariNAmaiH, yaduvAca amRtacandraH samayasAra vRttau "paramArthe tvasthito yaH karoti tapo vrataM vA dhArayati / tat sabai bAlatapo cAlavataM vidanti sarvajJAH // 1 // " upadezamAlAyAmapi "jo jahavAyaM na kuNai micchadiTThI tao hu ko anno / vaDDei ya micchattaM parassa saMkaM jaNemANo || 1 ||" ityAdi nayAvalambanAcchaMkAyukto jAta iti gAthArthaH // 4 // jAyA vayassivi kayAvi tassannapANaparibhoge / chuhatiNhAisa eNaM maNasaMkappAo vitigicchA // 5 // jAtA vratasthitasyApi kadApi tasyAnnapAnaparibhoge / kSuttRSNAtizayena manaHsaGkalpAdvicikitsA // 5 // kadApi kAle poSadhopavAsAdivate sthitasya tasya utkRSTatayA caturvidhAhAraparityAgavataH kSuttaSNAtibhAreNa dhAnyaM jalaM vA paribhuMje iti manasaH saMrambhAdvicikitsA-dharmmaphale sandehaH, kAyana vrataM varttamAno'pyahaM manasA dhAnyAdiSu pariNAmamanubhavAmi, tato'nubhavasiddhe'rthe virodhAsiddhermanasi anyatra pravRtte kevalakAyena kriyamANasya dharmmasya phalaM na kimapIti saMzItirjajJe iti gAthArthaH // 5 // atha pravizati raGgAcArya: puDhaM teNa guruNaM bhayavaM ! jaMpeha duvvikappassa / Nicchrayao kimavi phalaM kevalakiriAi asthi Na vA 1 // 6 // pRSTaM tena gurUNAM bhagavanto ! jalpata durvikalpasya / nizcayataH kimapi phalaM kevalakriyAyA asti na vA 1 || 6 || tena bANArasIkena pRSTaM-he bhagavanto ! jJAnanidhayo vadata yUyaM duSTAH pApahetavo vikalpA- manorathA yasya tasya puMsaH nizcaya For Private and Personal Use Only janmatodbhave hetuH // 7 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuti Gyanmandir % % yuktipravAdha / nayApekSayA kimapi kevalayA kAyakriyayA phalaM-mokSAptirUpaM asti na vA ?, yato hi mana eSa tAvat sukhaduHkhahetusampAdanapratyalaM, | vyavahArasya // 8 // uktazca-"mana eva manuSyANAM. kAraNaM bNdhmokssyoH| ekenAliGgitA kAntA, ekenAliGgitA sutA // 1 // " manasaH sthairye kAyayo * niSphalatvaM gepi bandhasyAnudayAt, yata uktaM samayasAravRttI-"iyosamitipariNatayatIndrapadavyApAdyamAnavegApatatkAlacoditakuliGgava bAhyavastuno bandhahetorapyabandhahetutvenAnakAntikAt" manasaH pravRttI kAyayogAbhAve'pibandhodayAcca,taMdulamatsyavat, evaM ca manasa eva bandhakAraNatvAt, manazca na svatantra, karmaNAM pariNAmasannidhAnena tathA'sya pariNAmAt, niSphalena kiM kevalakAyaklezapravezeneti praznAvakAza iti gAthArthaH // 6 // aha tehiM bhaNiyameyaM Nasthi phalaM bhada! kimavi vimaNapsa / teNAvadhAriyaM to kiMvavahAreNa viphaleNa // 7 // atha tairbhaNitametat nAsti phalaM bhadra ! kimapi vimanasaH / tenAvadhAritaM tat kiM vyavahAreNa vikalena // 7 // praznAnantaraM tegurubhirapi bhavitavyatAbalAdetatsamIpe vakSyamANaM kathitaM, yat-he bhadra ! viruddhaM- mokSamArgAnanukUlaM mano yasya tatasya kimapi phalaM nAsti, nirjarArUpaM phalamatreSyate, anyat sarva tu viraktAnAM phalAbhAsa iti, ata evoktam-"yadi vahati tridaNDaM nagnamuNDaM jaTAM vA, yadi vasati guhAyAM vRkSamUle zilAyAm / yadi paThati purANaM vedasiddhAntata, yadi hRdayamazuddhaM sarvametatra kiMcit // 1 // " tatastenApi nirNItaM- viphalena lokapratyAyakena vyavahAreNa kiM syAt, na kimapItyarthaH, yato hi vyavahAraH zrAddhasya 31 dvAdazavratAcaraNAdirUpaH munInAM paMcamahAvratapaMcasamitipratipAlanAdirUpaH, ubhayamapi caitadyAvatA mano na vazyaM jAtaM yAvatA cAdhyAtmabhAvanA jIvaH pudgalebhyo bhitraH cidrUpaH pariNAmI pudgalAdipariNApAnAmakartA abhoktA avandho nityamukta ityAdi CHECENESCORRECTOR A - - For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaktiprabodha // 9 // vivekarUpA na bhAvitA tAvatA'nantazo jantunA'vAptamapi mokSAya na prabhaviSNu, uktaM ca- "kuNau tavaM pAlau saMjamaM paDhau sayala- vyavahArasya satthAI / jAva na jhAyai appA tAva na mukkho jiNo bhaNai // 1 // " anyatIrthIyazAstre'pi "na zabdazAstrAbhiratasya mokSo, na niSphalatvaM bAyakADambarabandhurasya / na bhojanAcchAdanavismitasya, na lokacittagrahaNe ratasya // 1 // ekAgracittasya dRDhavratasya, paMcendriya-16 prItinivartakasya / adhyAtmayoge gatamAnasasya, mokSo dhruvaM nityamahiMsakasya / / 2 // yugmamidam' itihAse, zrAvakAcAre amRtacandro'pyAha- saMgho ko'vi na tArai kaTTho mUlo taheva nippiccho / appA tArai appA tamhA appA hu jhAdabvo // 1 // upadezamAlAyAmapi- "appA ceva dameyavyo, appA hu khalu duddamo / appA daMto suhI hoi, assi loe parattha ya // 1 // zrIAcArAMgasUtre'pi prathamAdhyayane saptamoddezake- 'je ajjhatthaM jANai se bahiyA jANai, je bahiyA jANai se ajjhatthaM jANai, etavRttidezo yathA-AtmAnamadhikRtya varttate yattadadhyAtma tacca sukhaduHkhAdi, tad yo jAnAti-avabudhyate svarUpato'vagacchati sa bahirapi prANigaNaM vAyukAyAdikaM jAnAti, yo'dhyAtmavedI sa bahirvyavasthitavAyukAyAdiprANigaNasyApi nAnAvidhopakramajanitaM zarIramanaHsamAzrayaM sukhaM duHkhaM dhA vetti iti, ata evaM pratiSiddhaH sarvatra vyavahAranaya AdhyAtmikazAstreSu, tadyathA samayasAre yaduktam- "vavahAro'bhUyastho bhUyattho desio u suddhaNao / bhUyatthamAsio khalu sammAiTThI muNeyavvo // 1 // " tathA sarve eva ete adhyavasAnAdayo bhAvajIvA iti yadbhagavadbhiH sakala H prajJaptaM tadabhRtArthasyApi vyavahArasya darzanaM, vyavahAro hi vyavahArANAM mlecchabhASeva mlecchAnAM paramArthApratipAdakatvAdaparamArthaH, tathA-adhyavasitena bandhaH sacAnmArayatu mA va mArayatu / eSa bandha // 9 // samAso jIvAnAM nizcayanayasya // 1 // evamalIke'datte'brahmacarye parigrahe caiv| kriyate'dhyavasAnaM yat tenaiva tu badhyate pApam // 2 // For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 - 3 yuktiprabodhe tathApi ca (avadha) satye datte brahmaNyaparigrahatva (tvake) cava / kriyate'dhyavasAnaM yat tenaiva(tu)badhyata puNyam // 3 // tathA-"yo manyate vyavahArasya hinasmi ca, hiMsye va(vA'haM tathA)paraiH sccH| sa mUDhaH ajJAnI bAnI(tu)atastu vipriitH||1|| AyuHkSayaNa maraNaM jIvAnAM jinavaraiHda niSphalatvaM // 10 // -prajJaptam / Ayurna harasi tvaM kathaM, tvayA maraNaM kRtaM tveSAm ? // 2 // yo manyate jIvayAmi ca jAvye ca paraiH stcaiH| sa mRDho'jJAnI jJAnI atastu viparItaH // 3 / / Ayurudayena jIvati jIva evaM bhaNaMti sarvajJAH / Ayuzca na dadAmi tvaM kathaM tvayA jIvitaM kRtaM teSAm // 4 // ajJAnametadadhigamya parAtparasya, pazyanti ye maraNajIvitaduHkhasaukhyam / kANyahaMkRtirasena cikIrSavaste, | mithyAdRzo niyatamAtmahano bhavanti // 5 // " ityAdi, tathA- "sarvatrAdhyavasAnamevamakhilaM tyAjyaM yaduktaM jinastanmanye vyavahAra eSa nikhilo'pynyaashrystyaajitH| samyak nizcayamekameva tadamI niSkampamAkramya kiM, zuddhajJAnaghane mahimni na nije badhnanti santo dhRtim ? ||1evN vyavahAranayaH pratiSiddho jAnIhi nizcayanayena / nizcayanayAzritAH punarmunayaH prApnuvanti nirvANam // 1 // " ityAdi saptamAMka, 2 / tathA-kAzubhaM kuzIlaM zubhakarma cApi jAnIta suzIlam / kathaM tadbhavati suzIlaM yat saMsAraM pravezayati // 1 // sauvarNikamapi nigalaM badhnAti kAlAyasamapi yathA puruSam / badhnAtyevaM jIvaM zubhamazubhaM vA kRtaM karma // 2 // tasmAttu kuzIlAbhyAM rAga mA kuruta mA va saMsargam / svAdhIno hi vinAzaH kuzIlasaMsargirAgeNa // 3 // niSiddha sarvasmin sukRtadurite // 10 // 18|karmaNi kila, pravRtte naiSkarmya na khala munayaH santyazaraNAH / tadA jJAne jJAnaM prati caratameSAM hi zaraNa, svayaM vindantyete paramama | mRtaM tatra niratAH // 4 // " etena vyavahArasya vaiphalyaM darzitaM, taddarzanAt sarvo'pi dAnAdivyavahAraH svato viphalatvAt tyAjyo'bhavat, yato hi dAnaM tAvat sauvArNikanigaDakalpamavazyabhogAbhijanakanvena maMsArapravezakaM vastuto heyameva, yata uktam- "dANaM | 21 CRENCERTOOSTERROR For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir RSSEXR yuktiprabodhe / sohaggakaraM dANaM ArugakAraNaM paramaM / dANaM bhAganiyANaM dANaM ThANaM guNagaNANaM // 1 // ' ata eva ArdrakumAranandiSaNAdi-16vyavahArasya vRttAnte asti taba bhogakammanikAcanA tato dIkSAtaH pratIkSasthati devAdiniSedhaH zrUyate, tathA zIlamapi brahmavatoccArarUpaM vyAva- niSphalatvaM // 11 // hArikaM viphalameva, yato hi yAvatA rAtrI svabhaprayoge skhalitAdidopo manaso vaikRtyAjjAyate tAvatA dUSaNaM lagatyeva, itarathA *prAtastyakusvamaduHsvapnoddezakriyamANakAyotsargavaiyarthyameva syAt, yadi Atmano maithunaviratiprativandhakakammaprakRtayaH kSINA upazAMtA vA bhaveyustarhi svame'pi jIvasya tathA'pariNateH saGkalpodbhavaM skhalanAdi na bhaveta, asti ca tatpravRttiH, tathA ca jJAyate nAsti jIvasya maithunaviratiH, tarhi kiM bAhyATopamAtreNeti, tapo'pi vyAvahArikaM SaSThASTamAdi AtmajJAnavAhyAnAM bAlatapaHprAyaM, na mokSa | phalakaM, tathA samayamAravacasA prAgava dRDhIkRtaM, anyatrApi manaHkAlupyahetubhRtayo rAgadveSayoH sadbhAve tadviphalaM spaSTameva niSTaGkayate, 18| yata upadezamAlAyAm- 'pharusavayaNeNa diNatavaM ahikkhivaMto ya haNai mAsatavaM / varisatavaM sabamANo haNai haNato ya sAmannaM // 1 // " ata eva bAhubalevarSe yAvanmAnavatvena dIkSApi na phalavatI, evaM kaNDarIko'pi dRSTAntIkAryaH, rAgadveSayorasadbhAve tu | sutarAM viphalaM, ata evoktam-" rAgadveSI yadi syAtAM, tapasA kiM prayojanam / tAveva yadi na syAtAM, tapasA kiM prayojanam / / 1 / / " dRSTAntA apyatra marudevIbharatacakrikUragaDukAdInAM bahavo dRzyante, etena zrAddhakriyAH sAdhukriyAzcAvazyakAdirUpAH sarvA viphalA eva, paramArthabAhyAnAM vratasyApi bAlavatatvenoktatvAt tanmUlakatvAttAsAm, ata eva zrIpaJcamAGge'pi-" ime jIvA ime ajIvA | ime asA ime sthAvarAzceti parijJAnazUnyAnAM duSpratyAkhyAtaM bhavatIti suvyaktamuktaM, samayasAre'pi-"pratikramaNAdirUpA tRtIyabhU. mistu zuddhAtmamiddhirUpatvena sarvAparAdhavipadoSANAM sarvakaSatvAt sAkSAt svayamamRtakumbho bhavati" vyavahAreNa dravyapratikramaNA TOCREECREGROCERESCRICER EALRe For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsus Gyanmandir yuktiprabodhe vyavahArasya niSphalatvaM // 12 // | derapyamRtakumbhatvaM sAdhayati, tayaiva niraparAdho bhavati cetayitA, tadabhAve dravyapratikramaNAdiraparAdha eva, atastRtIyabhUmikayaiva zuddhopayogarUpayA niraparAdhatvamityuktam , tenaivAmISAM brAhyakriyANAM yathottaraM guNasthAnavRddhA parityAgaH zrImadarhadbhirupadiSTa iti siddhaM vyavahAro'ntargadurUpa iti, naizcayikaM punadarzanaM paramAtmanaH karmapAzAdvimocanasvabhAvasthairyAlambanarUpamabhayaM jIvasvabhAvasya svAtmanyeva prAbhRtIkaraNaM supAtrarUpaM zIlaM svarUpAcaraNalakSaNaM prakRte vairAgyajananaM tapa icchAnirodharUpaM bhAvanA ca Atmano dravyArthatayA nityatvaM paryAyarcayayAnityatvaM tatsvarUpAvagamAvazyaketaradravyamayalokasvabhAvacintanaM cetyAdi, pratyAkhyAnamapi paradravyasvarUpaparityAgarUpaM, yaduvAca amRtacandraH-"savve bhAve jamhA paccakkhAI paritti nAUNaM / tamhA paccakkhANaM nANaM niyamA muNeyavvaM // 1 // " jIvAjIvAdizraddhAnaM samyaktvaM, teSAmadhigamo jJAnaM, rAgAdiparihAraH cAritraM, yadavadat kundakundaH- "jIvAdIsaddahaNaM sammattaM tesimadhinamo nANaM / rAgAdIpariharaNaM caraNaM eso du mukkhapaho // 1 // " ayameva mokSamArgaH AtmA jJAnadarzanacAritratrayAtmako'pi nizcayAdeko na jJAna na darzanaM na cAritraM, kintu jJAyakaH zuddhaH pugalasaMyoge'pi svabhAvaM upayogarUpaM na jihIte, nApi pudgalastatsaMyogAt svarUpamujjhati, karmavandhazcAnayoH saMyogajaH, sa cApi svasvapariNAmAnAM nimittanaimittikamAvena anAdiH, sAntazca kanakopalayoriva, nAstyAtmano rUpaM raso gandhaH sparzazca, ete hi paudgalikA guNAH, svayamAtmA'pi kartA citparyAyANAM, svasvarUpaM bhuMkte anubhavatIti bhoktA. svAgurulaghuparyAyAn paDguNahAnivRddhyA pUrayati gAlayati pudgalaH, sarva vetti jAnAtIti vedaH, jJAnAtmanA veveSTi cyApnotIti viSNuH, svasminneva jJAnAdibhAvena bhavati svayambhUH, sarvatrAsaMkhyAtAkAzapradezakSetramAnavAccharIrI asaktaH amUrnaH cetanAbhyantaravartimvabhAvatvAccAntarAtmA iti gomaTTasAravRttI, pratizarIraM bhinno yAvadeha %ARACK // 12 // For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArosthApanA CRECAUR yuktiprabodhe hai parimANaH pariNAmI upayogI cetyAdizraddhAnaM darzanaM, idameva sAkArasvarUpaM jJAnamiti sthitamadhyAtmamayameva tatvaM, tato'nyat | sarva mithyAjJAnavijAmbhataM, nAtra vyavahArasaMcAro'pi, tena suSThuktaM samayasAre- "paramaTThabAhirA je te annANeNa punamicchanti / // 13 // saMsAragamaNaheuM mokkhaheDaM ayANatA // 1 // muktvA nizcayArtha vyavahAre na vidvAMsaH pravartante / paramArthamAzritAnAM yatInAM karmakSayo vihitaH // 2 // " iti kRtaM vistareNa, yadyapyatra bahu vaktavyaM tattu samayasAratavRttipaMcAstikAyatavRttipramukhAdhyAtmagraMthebhyaH samavaseyam, atra tu upayogimAtramuktaM, zeSa granthabAhulyAnnoktam- "zuddhajJAnasahasrabhAnumahAsa prodbhAvamAsedupi, nAnA''cArakatArakA nipatitAH kutrApi grnaantre| naTe mohamahAndhakArarajanIkaSTe vimugdhAtmanaste'nAdivyabahArihAricaritAbhyAsA yayuH kSAmatAm // 1 // no dAnaM na tapo na zIlalalitaM yeSAM vizeSAMginAM, te'pyAdhyAtmikabhAvanAnavasudhApAnena pInAzca te / AnandAdajarAmaratvapadavI prAptAH svabhAvAdarAttasmAna vyavahArakAraNikatA mokSAlayasyekSyate // 2 // naiSkarmyaharmyavasanavyasanena puMsAM, mAhAtmyamabhyudayate'vyayatejasA''DhyaM / zuddhopayogavazataH svata eva kAnta, zAntaM rasaM janayati prakRtinitAntam // 3 // " ihAnuktaM svadhiyA unnayamiti gAthArthaH // atha pravizati rasautsukyAt pAtraiH samaM pratIhArI itthaMtare ya purisA avare'viya paMca tassa saMmiliyA / tersi saMsaggeNaM jAyA kaMbAvi niyadhamme // 8 // atrAntare puruSAH apare'pi paMca tasya militAH / teSAM saMsargeNa jAtA kAMkSApi nijadham // 8 // prAguktayuktyA vyavahAravaiphalyaM zraddadhAnasya tasya kadAcit kAlAntare apare'pi paMca puruSA rUpacandrapaNDitaH 1 caturbhujaH 2| bhagavatIdAsaH 3 kumArapAlaH 4 dharmadAsati 5 nAmAno militAH, teSAM saMsargeNa-parasparavicAraciMtanArUpeNa ekatrAvasthAnena vA| IRECRCRARY // 13 // For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 14 // CARR SANSKRICARREARRANGA 'kAMkSA' anyamatadharmAbhimukhyalakSaNA nijadharme' zvetAMbararUpe, taM tyaktyA vA, jAtA iti samAsArthaH, vyAsArthaH punarevaM-sa rUpacandrAbANArasIdAsaH pUrvaM pauSadhasAmAyikapratikramaNAdizrAddhakriyAsu tathA jinapUjanaprabhAvanAsAdharmikavAtsalyasAdhujanavaMdanamA |diyogena nanaazanAdidAnaprabhRtizrAddhavyavahAreSu sAdaro'bhUta, pazcAcchaMkayA vicikitsayA ca kaluSitAtmA san daivAt paMcAnAM pUrvoktAnAM kAMkSA saMsargavazAt sarva vyavahAraM tatyAja, tataH sudRSTibhiH pRSTam kimidAnI he bhadra ! dharmakarmaNi pramAdyasi ?, tataH sa zaMkAdivyAptacetA jagAda-mama vyahAreNa na kArya, jIvo hi kAviSTazcAturgatikasaMsArATavIparyaTanalampaTaH, karmabandhazca mithyAtvAviratikaSAyayogalakSaNaizcaturbhiH hetubhiH, tatazca karmanimUlanecchunA tAvattaddhetavaH parAkaraNIyAH, tatra prathamaM mithyAtvaM tyAjyaM, tacca samyakvAvAptyA sA cAdhyAtmabhAvavizeSarUpA kAlalabdhisAt, na tu puruSapauruSAdhInA, yAvatA samyaktvaM ca nAvAptaM tAvattapo'nuSThAnAdikaM sarva na mokSAya kSama, tataH samyaktvameva jIvasya hitaM, tacca dvedhA-naizvayika vyAvahArikaM ca, AdyaM AtmasvarUpopalambharUpaM, dvitIyaM tu jIvAjIvAditattvavimarzarUpaM, evaM ca samyaktvArthinA tattvaparIkSaiva vidheyA, nAvazyakAdikriyAH, tAsAM caturthaguNasthAnAdanu paMcamaguNasthAnalabhyatvAt, caturthaguNasthAnaM ca jIvasya paramArthasAdhakaM, taccet prApta tarhi jAto'sau niSThitArthaH, tatprAptiH samyaktvavata eva, samyaktvaM ca prazamAdiliMgarabhivyajyate iti, tato'haM jIvAjIvAditattvaparIkSAM cikIrSurasmi, krodhAdikaM nirjitya jJAtayathAvasthitajIvasvarUpo'dhyAtmabhAvanAbhirjIvo nizcayAnmokSamAmoti ityahamapi sarva vyavahArajAlaM vihAya taM5 mArgamanusattukAmo'smi, dRzyate ca prAguktayuktyA vyavahAro'pi viphala iti / evaM bANArasIdAsaste cAnye paMca kaMcana kAla // 14 // prAptasamyaktvA vayamiti cintayantaH krodhanirjayAya upazamamAtraM bibhrANAH AdhyAtmikA vayamiti khyApayantaH saMzayenaiva ninyuH, ACHALCARRC For Private and Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 15 // aikamatyena vyavahAralopaH CAROL anyo'nyaM caivaM jane prarUpayAmAsuH-aho lokAH! kiM vyavahArajAlena nibaddhA bhavanto sudhA''tmAnaM viDaMbayata, mokSAya kevalamAtmasvarUpapariciMtanarUpaM nizcayasamyaktvamAcarata, sarvadharmasAramupazamamAzrayata, etA lokapratyAyikAH kriyAstyajata, adhyAtmabhAvanAM bhAvayata, tadbhAvanayA duSkammAcaraNe'pi nAsti bandhaH, yaduktaM samayasAre "pUrvabaddhanijakammavibhAgAta, jJAnino yadi bhvtyupbhogH| tadbhavatyatha sarAgaviyogAnnUnameti na parigrahabhAvam // 1 // " Avazyake'pi-" sammaddiTThI jIvo jaivi hu pAvaM samAyarai kiMci / appo si hoi baMdho jeNa na niddhaMdhasaM kuNai // 1 // " evaM ca krameNa bANArasIyamatapravRttI jAtAyAM sthAne 2 vyavasthApanAni vakSamANarItyA zAstrapibhiH sudRSTibhiH kriyamANAni vimRzya teSAM pratyuttarakaraNAya bANArasIdAso'pi nAnAzAstrANi vAcayan pramANanayanikSepAdhigamamArgAprAptyA anekanayasaMdarbhAn nirIkSya rUpacandrAdidigambaramatIyavAsanayA zvetAMbaramataM parasparaviruddhatvAnna samyak vicArasahaM, digambaramatameva samyaka, ityAdikAMkSAM prAptavAn, tataH sudRSTInAM tena saha mithazcarcAlApa evaM pravavRte, yaduta-bho! bANArasIdAsa! kimarthaM tvamekanayamAlambya vyavahArasya vaiphalyaM vadasi, bhagavat| zrIvIrapravacane tu vyavahAranizcayalakSaNaM nayadvayamapi tulyakakSatayA pratipAditam , yaduktaM samayasAre kundakundAcAryeNa-"jai | jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAraNicchae muyaha / egeNa viNA chijjai titthaM aNNeNa uNa taccaM // 1 // " iyameva gAthA paMcavastuke | zvetAMbaramate'pi- "jai jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAraNicchae muyaha / vavahAraNaucchee titthuccheo havahavassaM // 1 // " | yadi ca abhUtArthatvAt vyavahAraparihAraH syAt tarhi jIvAjIvAditattvopagama eva na syAt, tadadhigamopAyAnAM pramANanayanikSe| pAnAmabhUtArthatvAt,yadAha amRtacandraH- "athavamekatvena dyotamAnasyAtmano'dhigamopAyAH pramANanayanikSapA ye te khalu abhUtArthAH" SARKAROGRA* % // 15 // Ches For Private and Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe vyavahArasthApanA // 16 // Kita-N-EAC | tathA-"dasaNaNANacarittANi seviyavyANi sAhuNA niccha / tANi puNa jANi tinnivi appANaM ceva nicchydo||1drshnjnyaancaaritrkhibhiHprinnttvtH / eko'pi trisvabhAvatvAd, vyavahAreNa mecakaH // 2 // " yattu samayasArakRtA bhagavato'heto dehavarNanaM tanna nizcayAdaha| dvaNanaM, dehAtmanormedAditi, tadapi pudgalAdAtmanaH pArthakyaprajJApanAnayAlambanameva, na punaH syAdvAdasundaraM, dehAtmanoH kathaMcideva | bhedAt , bhedAbhadasyaiva prAmANyAta, sarvathA bhede granthakRtA svayamevAgre vyAkhyAsyamAnaH pudgalapariNAmAnAM AtmapariNAmAnAM ca | nimittanaimittikabhAvo'pi durghaTaH, yajJadattakArmaNapariNAmAnAM devadattAtmapariNAmAmAnAmiva akAraNatvAt, svayamapi granthaprAgbhAge anAdibandhapayoyanirUpaNayA kSIrodakavat kammapudgalaH samamekatve'pi dravyasvabhAvanirUpaNayA zubhAzubhabhAvAnAM svabhAvenApariNama| nAdityeva syAdvAdasAdaratayA vyAkhyAtatvAcca, yo'pyatra nagaradRSTAntaH so'pi na kiMciddehena samaM yathA bhedAbhedastathA nagareNa | samaM tadabhAvAt rAjJo dehavarNanasyeva rAjavarNanAt, adhiSThAtradhiSThAnabhAvena ca dazavarNane prajAvaNane'zvAdibalavarNane kRte'pi rAjJo | varNanaM pramodAya tarhi nagaravarNane kiM vAcyamiti viparyayAcca, na caivaM dehAtmanorakye Atmano'nupalabdhiH , syAdvAdapratipattyA tadupalabdhAvanantarAyAt, yaduktaM tatraiva-"ubhayanayavirodhadhvaMsini syAtpadAGke, jinavacasi ramante ye svayaM vAntamohAH / sapadi samayasAraM te paraM jyotiruccairanavamanayapakSAH kSuNNamIkSanta eva // 1 // " ata eva sarveSAM nayAnAM parasparasApekSatvena vastusparzitvAt prAmANya, vyavahAranayAsparze tu kevalasya nizcayanayamyApi avastusparzitvenAprAmANyAta, na hi vyavahAranayo na vastuspIti vaktuM yuktaM, paryAyAzrayI vyavahAranayo dravyAzrayI tu nizcaya iti dravyaparyAyayoddhayorapi vasturUpatvAt, ata eva hemasUripAdA dvAtriMzikAyAm "aparyayaM vastu samasyamAnamadravyametacca vivicyamAnam / AdezabhedoditasaptabhaGgamadIdRzastvaM budharUpavedyaM / / 1 // " samayasAra KAROBACASUALOREGACA // 16 // -ACC For Private and Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 17 // yuktiprabodhe hai vRttikRt svayameva granthAgrabhAge vakSyati--' iha hi vyavahAranayaH kila paryAyAzritatvAt jIvasya pudgalasaMyogavazAdanAdiprasiddhavandhaparyAyasya kusumbharaktasya kArpAsikavAsasa ivaupAdhikaM bhAvamAlambya utplavamAnaH parasya parabhAvaM vidadhAti, tena varNAdyA jIvasya vyavahAranayena santi, nizcayanayastu dravyAzritatvAt kevalasya jIvasya svAbhAvikabhAvamAlambya utplavamAnaH parasya parabhAvaM sarva pratiSedhayati iti " ekamapyudayate tadanekaM, naikamekamiti vastuvimarzaH / dravyaparyAyanayadvayavedyaH, siddhasAdhyavidhinaiva nivedyaH // 1 // " na ca kevalo nizcayanayaH pramANameva, arthakriyAkAritvaM hi vastulakSaNaM, tacca na kevale dravye, kintu tattatkArakasannipAtAvacchinnazaktike, sa ca kArakasannipAtaH paryAyarUpa eveti prAptaM vyavahAranayagocarasyaiva vastuno'rthakriyAkAritvaM na nizcayagocarasya kevalasya mRdAderghaTajanakatvaM dRSTaM, sadA ghaTotpattiprasaGgAt, atha kumbhakArAdisannihitasya cedAyAto'si svayaMmaMtra vyavahAramArgam evaM jJAyakasyAtmano'pi jJAyakatvaM jJeyAdisannihitasyaivetyAyAtaM vyavahArasya grAmANyaM kevalaM jJAnasya jJAtuvI svIkAre jJAnAdvaitasya puruSAdvaitasya vA prasakteH siddhaM nizcayanayUgocarasya kevalavastuno'narthakriyAkAritvaM tadviSayatvAcca nidhayanayasyApi mithyAdRktvaM tato, " nityamavikArasusthitasarvAGgamapUrvasahajalAvaNyam / akSobhamiva samudraM jinendrarUpaM paraM jayati || 1||" iti vyavahArastutyA'pi arhadbhagavataH stutiH siddhA, nizvayavyavahArayorubhayorapi vastugocaratvAt, yadi punarvyavahAraM vinA nizcayapravRttiriSyate tarhi - " jo iMdie jiNittA NANasahAvAhiyaM muNai AyaM / taM khalu jiyiMdiyaM te bhAMti je nicchayA sAhU // 1 // " iti iyaM stutirapi naizvayikI na syAt, indriyajayasya vyavahAracAritrasvarUpatvena AtmAnaM tadasparzAt evam - "jiyamohassa hu jar3ayA khINo moho havijja sAhu|ssa / taiyA hu khINamoho bhaNNai so nicchayavidRhiM / / 1 / / " ityatrApi kSINamohatvaM vyavahAreNaiva, na punarnizcayena, svayamevAgre For Private and Personal Use Only vyavahArasthApanA // 17 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1-0-% yuktiprabodhevana "neva ya jIvaTThANA na guNaDANA ya asthi jIvassa / jeNa u ee savve puggaladadhassa pariNAmA ||1 // " ityuktatvAta, etena vyvhaar||18|| | syAnizcayagocaratvaM 1 syAd vyavahAragocaratvaM 2 syAdubhayaM 3 syAdavaktavyaM 4 syAnizcayagocaratvamavaktavyaM 5 syAdanyavahArago-0 sthApanA caramavaktavyaM 6 syAdubhayamavaktavyaM 7 ceti saptabhaGgI sukaraveti darzitam / yadi ca sarvathA vyavahAra: pratipidhyate tarhi nizcayAna | kazcijjIvo baddho, bandhAbhAvAt, na mukto bandhapUrvakatvAnmukteH, ityAdyasamaMjasaM syAt, tasmAnna vyavahAraH pratipedhyo, nApi nizcayo'tyAgrahAd grAhyaH, pakSAtikrama eva tatvaveditvAt, yadAha amRtacandra: samayasAravRttI dvitIyAGke-"ekasya baddho na tathA parasya, citiyovitipakSapAtI / yastatvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu kizcideva // 1 // " | evaM baddhapadasthAne mUDha 1 rakta 2 dviSTa 3 kA 4 bhoktA 5 jIvaH 6 sUkSmaH 7 hetuH 8 kArya 9 bhAvaH 10 caikaH 11 nityaH 12 sAntaH 13 vAcyaH 14 nAnA 15 cetyaH 16 dRzyaH 27 vedyaH 18 bhAto 19 ityetAn zabdAn davA kAvyapAThe viMzatiH kAvyAni, tadevaM nizcayavyavahArayostulyakakSatvaM sAdhita, anayaiva dizA yatra zAstre vyavahAraparihAraH sa sarvo'pi samAdheya, atrAha paraH-nanu na vayaM vyavahAraM niSedhayAmaH, kiMtu AtmajJAnavAhyAnAM tapo vrataM vA sarva bAlarUpamiti taniSidhyate, dravyarUpapratikramaNAde: zuddhopayogarUpAM tArtIyIkI bhUmimapazyataH svakAryakaraNAsamarthacena vipakSakAryakAritvAdvipakumbhopamAnasyeva tyAjyatvAditi cet, | satyaM, paraM tasyA eva prAptiH kathaM syAt ?, pratyahaM dravyapratikramaNAdi zrImanmaunIndrazAsanazraddhayA tapo vrataM vA kurvata eva tatprA- x // 18 // ptirAvazyakI, yaduktaM samayasAravRttI-" tatprAptyatha evAyaM pratikramaNAdiH, tanmeti maMsthAH yat pratikramaNAdIni vastutastyAjayati, kintu dravyapratikramaNAdIni na mocayati, anyadapi pratikramaNApratikramaNAyagocarApratikramaNAdirUpaM zudvAtmasiddhilakSaNama CROCHURSAROOR ARREARRANSCRE For Private and Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaktiprabodhatiduSkaraM kimapi kArayate, " vakSyate cAtraiva " kammaM jaM puccakayaM suhArAhamaNeyavittharabisesaM / tatto niyattae appayaM tu jo so, vyavahAra paDikamaNaM // 1 // " ityAdi, ato hatAH pramAdino gatAH sukhAsInatAM pralInaM cApalamunmUlitamAlambanamAtmanyevAlAnitaM citta- sthApanA // 19 // damAsampUrNavijJAnaghanopalabdheriti, etena siddha vyavahArasyApi nizcayasAdhakatvAdAvazyakatvaM, dopApahArasamarthazcAgrataH sa evam, yaduktaM samayasAre grepi-yastu dravyarUpo daNDakoccAraNAdiH sa sarvAparAdhavipadopApakarSaNasamarthatvenAmRtakumbha iti;" tata eva | digambaranaye nizcayAnmunibhAvadhArako'pi gRhastho na vyavahArarUpadravyaliGgamantarA mokSaM yAtIti vyavasthApyate, zvetAmbaranaye'pi yadyapi gRhasthasiddhipratipattistathApi prAyaH pUrvajanmani dravyaliGgarUpavyavahAracaraNena kSipta duSkammabahulasya kasyacid gRhasthasya siddhirityuktervyavahArasyaiva mukhyatvaM, yattu marudevyAH siddhisvIkaraNaM tadapyAzcaryaprAyamiti vacanAdeva na vyavahArabAdhakaM, kiMbahunA, jino jJAnavAnapi gArhasthyasaMsArAdvirajya nizcayAd jJAtakevalAptirapi vyavahArAdIkSAM prapadya tapazcinute upasargAn sahate, yadi ca | kAlalabdhyaiva sarva bhavettarhi kimarthametAvAna prayAso jinena vidhIyate ?, kiJca-prApte'pi kevale kimarthaM bihAraM kurute ?, atha asti tAdRzI kSetrasparzanA sA tu tIrthakRtA balAdapi karttavyeti cet na, sA cAsau kSAyikamAye vA aupazamikabhAve vA audayikabhAve vA pAriNAmikabhAve vA kSAyopazamikabhAve vA?, anyeSAM asambhavAd, vihAyogatinAmakarmodayAditi manuSe tanna sAmprataM, vRSabhAdivat HzubhagamanasyaivopapatteH,na hi tena karmaNA iyantaH kSetrapradezAH spaSTavyA eveti kArya, jagatpariNAmAttathAtve pAratantryAdapasiddhAMtaH, SI"tataH parArthasampatyai, dharmamArgopadarzane / kRtatIrthavihArasya, yogatyAgaH parakriyA // 1 // zrIAdipurANe, atra paropakA 18 // 19 // TU rAya tIrthavyavasthApanavihArakaraNaM sAkSAduktaM, pravacanasAre'pi vakSyamANarItyAIdvihAraH svabhAvAdukto, na tUdayena, kSetrasparzanAyAH || AAAABAR For Private and Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe SHRI vyavahAra sthApanA // 20 // +SA siddhe'pi bhAvAtraudayikatvaM, tadvihArakaraNaM vyavahArAdeva, kevalakAlalabdhyA durgamametat, kiMca-" kAlo sahAba niyaI puvakayaM ceva purisasakAro / paMcaNhaM samavAo sammattaM jiNavaruddiDheM // 1 // " iti vacanAt paMcAnAmapi hetutvasvIkArAt, kevalakAlalandhyA eva kAryajanakatve kAlavAdimatApattiH, " kAlaH pacati bhUtAni, kAlaH saMharate prajAH / kAlaH supteSu jAgarti, kAlo hi duratikramaH // 1 // ata eva-"tanisargAdadhigamAdvA" iti tatvArthasUtre ubhayathA samyaktvaprAptiH, upAsakadazAMge tu- "atthi uhANetti vA kammetti vA baletti vA vIrietti vA purisakAraparakkametti vA" iti puruSakArasyaiva prAdhAnyamAha, etena ye ke'pi asmAkaM bhavasthitine pakkA'sti, tasyAM pakvAyAM svataH sadodhA bhAvIti, tathA--" khetrapharasa karmaprakRtike udai Ayai vinA Daga bhare aMtarikSa jAkI cAli hai" iti vadanti te parAkRtAH, niyatimatApAdanena gozAlakanatApatteH, iti sthitaM karmanirjayo vyavahAramantarA kevalakAlalabdhyA kevalenAdhyAtmabhAvanena ca na bhavati, yaduktaM samayasAravRttI" magnAH kammenayAvalambanaparA jJAnaM na jAnanti yanmagnA jJAnanayaiSiNo'pi yaditi svcchndmndodymaaH| vizvasyopari te taranti satataM jJAnAnI)bhavantaH svayaM, ye kurvanti na karma na yAnti ca vazaM jAtu pramAdasya ca // 1 / / yatra pratikramaNamevamidaM praNItaM, tatrApratikramaNameva sudhAMkuraH syAt / tat kiM pramAdyati janaH pratipannabodhaH, kiM nordhvamUrdhvamadhirohati nissprmaadH||2||" pramAdakalitaH kathaM bhavati zuddhabhAvo'lasaH?, kaSAyabharagauravAdalasatA pramAdo ytH| ataH svarasanirbhare niyamite svabhAve'bhavanmuniH paramazuddhatA brajati mucyate cAcirAt // 3 // " na ca parapratyAyanamAtraphalasyApi vyavahArasya ekAMtatastyAjyatvaM, yataH sthAnAGge'pyuktam-"paMcahi ThANahiM kevalI udiNNe parIsahe ahiyAsiati, jAvaM ca NaM mamaM ahiyAsemANassa bahave samaNA NiggaMthA chaumatthA udipaNe parIsahe adviyAsissaMti / " tathA prathamAGga || // 20 // For Private and Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahArasthApanA yuktiprabodhe vRttI 'jamiNa' miti sUtra, ayaM tAvannivayanayAbhiprAyaH, vyavahArAbhiprAyeNa tUcyate-yo hi samyagdRSTirutkSiptapaMcamahAvratastadUhane | pramAdyannapi aparasamAnasAdhulajjayA gurvAdhArAdhyabhayena gauraveNa vA kenacidAdhAkarmAdi pariharan pratyupekSaNAdikAH kriyAH // 21 // karoti tIrthodbhAsanAya mAsakSapaNAdikA janavijJAtAH kriyAH karoti tatra tasya munibhAva eva kAraNaM, tadvyApArApAdita| pAraMpayezubhAdhyavasAyopapattaH, tadevaM zubhAntaHkaraNAvakalasya munitve sadasadbhAvaH pradarzitaH," iti zItoSNIyAdhyayanatRtIyoddezaka| vRttI, tathA- "je bahiyA jANai se ajjhatthaM jANai" iti AcArAne prathamAdhyayane saptamoddezake, atrApi yo bahiH prANigaNaM jAnAti sa adhyAtma jAnAti, jJAtvA ca parirakSayad ityanena jJAnakriye upAtte bhavataH, kriyA tvatra vyavahArarUpA eva, kiMca-mana uddizya yAni uktAni tAni tathaiva, paraM manaH kathaM sthirIsyAta, tadupAyastu vyavahAra evaM tapaHprabhRtikaH, yataH-"nivasanti haSIkANi, nivRttAni svagocarAt / ekIbhUyAtmano yasminnupavAsamima vidaH // 1 // cakre tIrthakaraiH svayaM nijagade tarava bhUbhUSaNaH, zrIhetubhavahAri dAritarujaM sanirjarAkAraNaM / sadyo vighnaharaM hapIkadamanaM mAMgalyamiSTArthakata, devAkarSaNakAri dappaidalana | tasmAdvidheyaM tpmaa2||" tathA prApte'pi turyaguNasthAne yadi kriyAM na kuryAt tadA utkRSTataH padakSaSTisAgaropamANi pUrvakoTItrayA|dhikAni samktvakAlamatItya samyaktvamuddhamatyeva jantuH, yadica kriyAHpratimApaDAvazyakaprabhRtIHkuryAt tathAca uttaraguNArohaH syAd, hai ata eva jinairapi prAptasarvotkRSTajJAnaiH prAnte dhyAnarUpakriyA prArabhyate, evaM samyaktvaprAptau yathApravRttAdikaraNena ghanarAgadveSarUpagranthipa| rihArarupA azuddhApi kriyeva hetuH,mokSe'pi sAkSAddhetuH kriyaiva bodhyA, tena karmanijaropAyastviyameva,yathArakriyA pratyupekSaNAdikAstathA tathA saMvarAzritattvena na nUtanakarmavandhaH, tathA yathAra dustapaM tapaH kurute tathA 2 prAgupAttakarmavinAzaH syAt, dRzyate cAyamathe: AAAACARRORE% // 21 // For Private and Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 22 // . "saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharai" ityAgame'pi " tavanArAyajutteNaM, bhittUrNa kammakaMcuyaM / muNI vigayasaMgAmo, bhavAo | vyavahAraparimuccai // " iti zrInavamottarAdhyayane, na ca kevalaM duSkarmAcaraNe ayamasmAkamudayabhAva iti zaraNIkartavyaM, puruSakAra sthApanA vaiyApatteH, tapaHprabhRtipuruSakAreNApi nirjarAyAH pratipatteH, yadAha dravyasaMgrahe nemicandra:-"jaha kAleNa taveNa ya bhuttarasaM kammapuggalaM jenn| bhAveNa saDadiNeyA tassaDaNaM cedi NijjarA duvihaa||1||" yasmin samaye tapo'nuSThAnAdibhAvanayA zuddhopayogaM rasaM | zAntanAmAnaM jIvo'nubhavati sarvakarmAvikArAt pRthagbhUtatvAt tadA bhAvanirjarA syAt, tasyAM cAtmano yathA yathA sAmarthya tathA | dravyakammeparizATaH syAt-Atmapradezebhyo vizlepaH syAt sA dravyanijarA, sA ca dvividhA-ekA yathAkAlanirjarA, yA zubhAzubhaka|rmaNAM bhogAdeva nirjarA syAt, dvitIyA avipAkanirjarA, yA AtmadhyAnena durddharatapaHklezena ca nirjarA syAt" iti tadvRttiH / atha tapo'pi tattatpratibandhakakarmavyapAya eva prAptavyaM netaratheti cet, satyaM, paraM samyaktvasya etadeva liMgaM prazama 1 saMvega 2 nirveda 3. anukampA 4 Astikya 5 rUpeSu bhAveSu pariNAmaH, teSAmabhAve tasyApyabhAvAta, " kRpA 1 prazama 2 saMvega 3 dama 4 asti bhAva 5 vairAga / e lacchana jAkai hiyai saptavyasanako tyAga // 1 // " iti svagranthe'pyuktaM, tena samyaktvavatA dine 2 saMvegaH pracAraNIyaH, ata eva samyaktvasyAviratarUpatve'pi mithyAtvAnmAMsAdhabhakSyAcca viratireva sahacAriNI draSTavyA, na cet samyaktvasyApyanAtmalAbhaH, tata eva samyaktvasya saMyamamArgaNAyAmantarbhAvaH, na ca paJcamaguNasthAnameva syAdviratestadAdiSveva bhAvAditi vAcyaM, bhAvatastadaviratatvena aviratatvAnapAyAta, yathA laukikAnAM vaiSNavAdInAM aviratattve'pi dravyataH kAzcana viratayo dRzyante tathA samyaktvavato'pi dravyato viratarupapatteriti anyatra vistaraH, tena saMvegAbhilASiNo vyavahAratastapaHkaraNe'bhyAsAttadAvaraNakarma-|| %9:3864 4 For Private and Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaktiprabodhadAvyapagamo'pi syAt, na tu samyaktvavatA yathecchaM vihartavyaM, yataH samayasAravRttI-"lokaH karma tato'stu so'stu ca parispa-18 vyavahAra2ndAtmakaM karma tat tAnyasman karaNAni santu cidacid vyApAdanaM cAstu tat / rAgAdInupayogabhUmimanayat jJAnaM bhavat kevalaM, sthApanA // 23 // bandha neva kuto'pyupetyayamaho samyagdRgAtmA dhruvam / / 1 / / tathApi na niragala caritumiSyate jJAninAM, tadAyatanameva sA kila| niragelA vyaavRtiH| akAmakRtakarma tanmatamakAraNaM jJAninAM, dvayaM na hi viruddhacate kimu karoti jAnAti ca // 2 // " tathA zrIkA uttarAdhyayane SaSThe-"ajjhatthaM sabbao saba, dissa pANe piyAyae / na haNe pANiNo pANe, bhayaverAu uvarae // 1 // '- tathA | "sammadiTThIvi kayAgamovi aivisayarAgasuhavasao / bhavasaMkaDammi nivaDai itthaM puNa saccaI nAyaM // 2 // " ityupadezamAlA| yAm-tathA- 'dasArasIhassa ya seNiyassA, peDhAlaputtassa ya saccaissa / aNuttarA daMsaNasaMpayA tayA, viNA caritteNa'haraM gaI | gayA / / 1 // ' ityAvazyakaniyuktI, upadezaratnAkare ca, etena yaH kazcid vadati-cAritraM khalu svarUpAcaraNalakSaNaM avazya yujyate, na tu saMyamAcaraNaM, siddhajIve tadabhAvAt iti, nirastaM tanmantavyaM, yadi ca saMyamAcaraNaM vinA svarUpAcaraNacAritreNaiva keva| lena siddhiH syAt tadA tatsadbhAve'pi zreNikAdInAM bhavabhrAnti bhaviSyaditi, 'nizcayAd vyavahativyavahArAnnizcayaH sthitiriya prakaTaiba / sadruceviramaNaM virateH sAto bahiyugapadaMgini yogH||1||' ata eva paMcAstikAyagranthe 'NicchayaNaeNa bhaNio tihiM tehiM samAhido hu jo appA / na kuNai kiMcivi aNNa Na muyai so mokkhamaggotti / / 140 // ' gAthAyA vRttau- ato nizcayavyavahAra // 23 / / mokSamAgayoH sAdhyasAdhanabhAvo nitarAmupapanna iti, ataH siddhU- vyavahAraM binA nizcayo'pi na mokSAya kSamaH, saMyamAcaraNacAritrasya vyavahArarUpatvAt , yacca punadAnasya sauvarNikanigaDatvamekAntataH prakalpya tyAjyatvaM nyagAdi tadapi na, kAmanApUrvasyaiva || %AA%akx For Private and Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodha 5 dAnasyAvazyaM bhogAbhijanakatvAd, akAmasya tu supAtradAnAnnirjarAyAH pratipAdanAcca yadAgamaH- 'samaNovAsagassa NaM bhaMte ! // 24 // 1 tahArUM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsueNaM esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANe kiM labhati ?, goyamA ! samaNovAsaraNaM tahArUvaM samaNaM vA jAva paDilA bhemANe tahArUvassa samaNassa vA samAhiM uppAeti, samAhikAraeNaM tameva samAhiM paDilabheti, samaNovAsaraNaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA jAva paDilAbhemANe kiM cayati ?, goyamA ! jIvitaM cayati, duccayaM cayati dukaraM kareti dullabhaM labheti bohiM bujjhati 2 tato pacchA sijjhati 5 jAva aMta kareti' iti zrIbhagavatyAM saptamazatake 1 uddeza ke, samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsueNaM esaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjati ?, goyamA ! egaMtaso nijjarA kaja, natthi ya se pAve kamme,' ityapi tatraiva 8 zate 6 uddezake, ata eva dhanasArthavAharaSTAnte'pi zrUyate yadi ghaTikAdvayaM bho sArthavAha ! bhagavAn dAnamadAsyattarhi kevalajJAnamudapatsyata iti, "atithisaMvibhAgavataM tu zrAvakANAM saMvararUpaM jinairnyagAdi, tacca supAtradAnAvinAbhUtameva, saMyamamavinAzayatratatItyatithiH, athavA nAsya tithirastItyatithi: aniyatakAlagamanastasmai saMvibhAgo - bhikSA 1 upakaraNaM 2 auSadhaM 3 pratizraya 4 iti, niravadyA bhikSA deyA 1 dhammopakaraNAni ca samyagdarzanajJAnacAritropabRMhaNAni dAtavyAni 2 auSadhaM glAnAya deyaM 3 pratizrayaH paramadharmmazraddhayA deyaH 4" iti bhAvanAsaMgrahe zrAddhadharmAdhikAre, anukampAdAnAdyapi pravacanaprabhAvanAMgatvena samyaktvAcArarUpatvAt, samyaktvaM tu nirjarAhetureveti na ekAntato vyAvahArikadAnasya tyAjyatA, zIlamapi yadi vyavahArarUpaM brahmavatoccAralakSaNaM manaH saMkalpajaskhalanAdidoSamudbhAvya vyarthamuditaM tadapivyarthameva, tathA sati navamaguNasthAnakaM yAvanmaithunaviratirvedodayAt sarvathA nAsti, ata eva tatra For Private and Personal Use Only vyavahArasthApanA // 24 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pani vyavahArasthApanA // 25 // * - maithunasaMjJApi saMjJAmArgaNAdvAre uktA gomaTTasAre, tathA ca dattaH zrAmaNyarUpapaMcamahAvratAcaraNarUpe SaSThaguNasthAne jalAMjaliriti, kiMca- manasovaikRtye atIcAra eva jinapravacane bhaNito, nAnAcAra:- 'adikamaNaM vadikkamaNaM adicAro taheba aNAcAro / etehiM caduhiM puNo sAvajjo hoi muNidavvo // 1 // iti / digambaranaye gAthA pratItA, ata eva zrImahAnizIthasUtre yAvadvikarmAcaraNaM na kuryAllajjayA bhayena vA tasya puMsaH striyA vA vyAvarNanA bhaNitA iti / tapo'pi vyAvahArikaM paSThASTamAdi kAryameva, tIrthakRtA'pyAdRtatvAdityuktaM, kriyA api AvazyakAdirUpA manaso vyagratve'pi karttavyA eva, manasaH sthirIkaraNAya abhyAsasAdhanatvAt, yata uktam- "jaivi paDilehaNAe heU. jiyarakkhaNaM jiNANA ya / tahavi imaM magamakkaDanijaMtaNatthaM muNI viti // 1 // " kiMca| yadi kAyavAkye kriyAyAM vyAvRte mano na vyAvRtaM, tathA ca manaHsambandhI dopo lagati, na vAkAyasambandhI, tasya ca mithyAduSka|tadAnairnivAraNaM, tenaiva samayasAravRttI- 'kRtakAritAnumananaikhikAlaviSayaM manovacanakAyaiH / parihRtya karma sarvaM paramaM naiSkarmyamavalambe // 1 // yadahamakArpa yadacIkaraM yatkurvantamapyanyaM samanvajJAsam / manasA vAcA kAyena ca tanmithyA me duSkRtamiti // 2 // evamekonapaMcAzadbhedaiH mithyAduSkRtadAnarUpaH pratikramaNakalpaH, tathA na karomi na kArayAmi na kurvantapyanyaM samanujAnAmi manasA vAcA kAyena cetyavamekonapazcAzadbhadairAlocanAkalpaH, tathA na kariSyAmi na kArayiSyAmi na kurvantamapyanyaM samanujJAsyAmi manasA | vAcA kAyena cetyevamekonapazcAzadbhedaiH pratyAkhyAnakalpa iti kalpatrayamabhihitaM, na caite sarve bhedAH manaHsahakRtA evati niyamaH, tena manaHsambandhidoSAnuSaGgAzayA pratikramaNAdhakaraNameva na zreyaH, tatra bahudoSAnuSaGgAt, ata uktam-"avihikayA | varamakayaM ussuyavayaNaM vayaMti savyannU / jamhA pAyacchittaM akae guruaM kae lahuyaM // 1 // " kiMca-yadi sarvathA nirdoSatvamevAdara 4%9A%ARSA CA // 25 // * For Private and Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | vyavahArasthApanA yuktiprbodhe| NIyaM tadvinA na kartavyamevetyAgRhyate tarhi caturdazamaguNasthAnAdAk kimapi na karttavyaM syAt, cAritrasampannatAyA uttarAdhya-1 // 26 // nAdiSu tatraiva pratipAdanAta, digambaranaye'pi paramayathAkhyAtacAritrasya tatraiva kathanAcca, etadakSarANi kavalAhAraprastAve vakSyante, na caitAvatA avidhikaraNamevAnumatamiti pratipakSazcintyaH, " avihikayA varamakaya' mityAderakaraNaniSedhaviSayatvAt, tathA ca vidhikaraNe yatanIyamavidhI jAte mithyAduSkRtaM deyamiti, tata eva chaasthAnAM yathAvAditathAkAritvaM sthAnAMge sUtritaM sAmAyikachadopasthApanIyacAritravatAM sAticAratvaM ca, na ca atIcArabAhulyadarzanAt paMcamArake idAnImAryakSetramaNDale munInAmabhAva eva pratipattavyaH, tatsvIkAre zramaNopAsakAnAmapyabhAva eva, samyaktvasyApyAdhigamikasya durlabhatvameveti, tIrthalope gauravAt, tena | sthitaM-vyavahAranayena tadvyavasthAnAcca dAnazIlatapaHpaDAvazyakapratyupekSaNAdikriyAmunivaiyAvRtyaprabhRti sarva siddhisaudhamadhyAste "yepAM nizcayataH paraspararucerApekSikI saMgati, saMprApya vyavahArahArasuSamA saMjAyate vAstavI / te nityaM paramArthataH sahRdayAstepvaMgabhAjAM dayA, te samprAptamahodayAH sukRtinaste dhvstmohodyaaH||1|| yadApi niyatayogAd jJApakaM vastu siddha, raviriva samudeti dyotamAnaM tathApi / vyavaharaNanayastatsAdhanaM cApi siddha, dvayamidamanayostat siddhatA sAdhyatA ca // 2 // tadevaM sudRSTibhiranekAgamayuktyA prabodhyamAno'pi na sthirIbhUto vANArasadiAsaH pratyuta dazAzcaryAdizvetAMbarAgamoktaM svamanISayA dRSyan anekajanAn vyudgrAhya svamatameva pupoSa, dazAzcaryAdisamAdhAnamagre vakSyate iti gAthArthaH // 8 // athaivaM pUrvaraGge nizcita pravizati pratIhArIajjhatthamatthasavaNA tassAsaMbaraNaevi pddivttii| picchiyakamaMDallujue gurUNa tatthAvi se saMkA / / 9 // CURRC | // 26 // For Private and Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 27 // adhyAtmazAstrazravaNAt tasyAzAmbaranaye'pi prtipttiH| picchikAkamaNDaluyuge gurUNAM tatrApi tasya zaGkA 913 picchikA diyute'pi prAyaso'dhyAtmazAstre jJAnasyaiva prAdhAnyAdAnazIlAditapaHkriyAdInAM gauNatvena pratipAdanAdadhyAtmazAstrANAmeva zravaNaM pratyahaM, garutvazaMkA tasmAt 'tasya' bANArasIdAsasya 'AzAmbarA ' digambarAsteSAM 'naya' zAle 'pratipattiH' nizcayo'bhUt, tadeva pramANamiti svacikAra, apizabdAdadhyAtmazAstrAdidigambaratantre'pi vratasamityAdipratipAdakagranthe na prAmANyAmiti tanmate nizcaya ityarthaH, yadvA adhyAtmazAstrazravaNAdAzAmbaranaye vipratipattiH-anizcayo, vyavahAravirodhAt, digambarA hi prAcInAH svagurUna munIn zraddadhate, asya tu tadazraddhAnAt. evamanyo'pi tanmate vizeSaH, tamevAha-gurUNAM picchikA kamaNDalu caitadvayaM parigrahattvAnocitaM, digambarANAM | bahuSu grantheSaktamapi na pramANamiti tasya bANArasIdAsasya zaMkA'bhavata, tena tAzAmbaranayadvayApekSayA'pi bANArasIyamate na| samyaktvamiti siddha, tatpratItirapyanantaraM vaktavyoti gAthArthaH // 9 // atha vipratipattipratIhArikayA pravezitA zaGkAnaTI nATayati,vayasamiiyaMbhacerappamuhaM vavahArameya ThAvei / teNa purANaM kiMcivi pamANamapamANamavi tassa / / 10 // batasamitibrahmacaryapramukhaM vyavahArameva sthApayati / tena purANaM kimapi pramANamapramANamapi tasya // 10 // sarveSAM zAstrANAM nizcayanayonmukhatve'pi nizcayasAdhanAya vyavahAra eva prAguktayuktyA samarthaH, tatastameva mukhyavRpayA vyavasthA| payati, tena hetunA purANazAstraM kiMcideva pramANaM AdipurANAdikaM, na sarva purANamAtraM, kintu apramANameva, kiJcitpramANoktare|vAprAmANyaM zeSasyAganaM cet kiM punarukteneti na dhArya, AdipurANAdike pramANe'pi yat svamatavyAghAtakaM tadapramANamiti yathA-19 AURe%e For Private and Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe purANa prAmANyavicAraH // 28 // chandatvajJApanAt, yadvA purANa-prAcInaM digambarAcaraNaM pramANamapramANamiti vyAkhyeyam , ubhayavacanAt na mama dikpaTamatena kArya, kintu ahaM tattvArthI, tathA ca yajjinavacanAnusAri tadeva pramANaM nAnyaditi khyApitaM, yadvA purANaM-jIrNa tattvArthAdi sUtramityapi jJeyaM, atra yadyapi purANAdidigambaramatotthApane ta evaM pratividhAtArastathApi kavalAhArAdivyavasthApane sAkSikasthAnIyatvAt | purANaprAmANyaM sAdhyate / nanu bho ! vANArasIdAsa ! tvaM purANAdikamAgamaM na pramANaM manuSe tat kiM dezataH sarvato vA ?, tatra na | tAvad dvitIyaH, AdipurANazrAvakAcArAderaGgIkRtatvAt , nAdyo'pi, tattatpurANapratipAditajinAdicaritasyApyaprAmANyApatte caritarUpaprathamAnuyogasya jalAJjalipAtAt, yaduktaM dravyasaMgrahAdhyAtmazAstravRttI- "vRSabhAdicaturvizatitIrthakarabharatA| didvAdazacakravartivijayAdinavavaladevatripRSThAdinavavAsudevaazvagrIvAdinavaprativAsudevasambandhitriSaSTipurANabhedabhinnaH prathamAnuyogo | bhaNyate iti / " evaM zrAvakAcAre samantabhadrakRte, tathAca guNabhadro mahApurANe-"rAgAdIn dUratastyaktvA, zRGgArAdiraso|ktibhiH / purANakArakAH zuddhabodhAH shuddhmumukssvH||1||" athaivaM purANAni pramANIbhavantu, paraM pUrvAparavirodhAt kiMcidAdhunikaiH kuliGgibhirdUSitamityanumIyate, tathA ca yathA bhAgavataM vaco na duSyati tadeva purANoktaM pramANam , ata eva jinAdicaritAni pramANaM, picchikAdikathanaM cApramANamiti cet na, vikalpAsahatvAt , tathAhi-ayaM niyamaH kiM svAnubhavAt vicArAkSamatvAt gurUpadezAdadhyAtmazAstrakathanAdvA?, nAdyaH svAnubhavasya kevalasyAprAmANyAt, mithyAdRzAmanubhavo'pyanyathA kathaM na pramANaM?, prAcInadigambarAjAmapi nAsti kiMcit purANAdiSu kAlpanikamityanubhavo vA kathamapramANaM?, atha tadanubhavaHpramANena bAdhyate mama tuna tatheti cet viparyayasyApi vaktumaucityAt , bhavataH pramANanayanikSapatrAnazUnyasyAnubhavabAdhAcca, yasyaiva tatvArthAdhimamastadIyAnubhavasyaiva %ARA RSACRECRACK // 28 // For Private and Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir INTERE yaktiprabodhAmApramANabhUmitvaM, adhigamahetavastu pramANAdayaH, yaduktaM samayasAravRttI-"adhigamopAyAH pramANanayanikSepA" iti / na dvitIya: purANa 4 prAmANyabhUyasAM prAcInAzAmbarANAM bahuzrutAnAM vicAreNaiva sarvapurANAnAM pratiSThitatvAt , bhavAdRzavicArAkSamatvaM tu na sveSTasAdhaka, pramANA-10 // 25 // vicAraH dijJAnazUnyatvAdeva, na ca punaH sarvadhA vicArakSamatvamevAgamanAmANyaprayojakaM, nigodAdivicArevAjJAyA evaM prAmANyAta, yaduktaM rasaMgrahavRttI svayaM mandabuddhile'pi viziSTapAdhyAyAmAce zuddhajIvAdipadArthAnAM vakSmatve-sUkSma jinoditaM vAkyaM, hetubhiryatra hanyate / AjJAsiddhaM tu tad grAhya, nAnyathAvAdino jinAH // 1 // evaM darzanaprAbhRtavRttAvapi / na tRtIyaH, mama guravo yathoktaM mokSasAdhanasampannA dUravihAriNa iti tvayayoktatyAna, bhavatastadupadezAviSayatvAt , atha adhyAtmazAstropadezadvArA astyeva mugurUpadeza iti cat na, turyapakSAvezAt / na turthaH,tacchAsne kyApi purANAnAmapitatvAt , pratyuta pravacanasArAdau-"egaggAdo samaNo egaggaM | Nicchiyasa atthesu / NicchittI Agamado AgamacaTTA tado caTThA // 1 // " ityAdiprazaMsApalaMbhAt , na cAyamAgamona, dravyasaMgrahavRtyAdhuktena prAgAgamanirNayAta , api ca-purANeSu jinAdicaritaM pramANa muneH picchikAdikathanamagramANaM idamapi na kiMcit, prAmANikAnAM papadi anabhidheyatvAd, vipapadyuktamadhukumbhasya sarvasyApi vipavyavahAravat sakalasthApyaprAmANyAt yathA mithyA dRzo nre| naratvaM tiryakSu tiryaktvamityAdisamyAtipaterapi jIvAdisvarUpavipratipattisAhacaryAdaprAmANyaM ajJAnatvAt tathA munisvarUpavipratipattyA sahacArAjjinAdicarite'pi prAmANyavAdhAt saMzayAcca mithyAkathanAta, na ca yathA satyanANakAntaH patitaM kUTanANakaM // 29 // niSkAzya satyanANakaM grAvaM tathAnApoti vAcyaM, dRSTAntavaiSamyAta, ekatrApyayathAthakathanena rAgadveSAvAntatve vaktunizcite satyakathane'pi vizvAsAnupapatarityalaM vistareNeti gAthArthaH / / 10 / / atra pravizati naTa:-- KAR-2.24 For Private and Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir yuktipravAdhAra aha niyamayabuDikae payAsiyaM teNa samayasArassa / cittakavittaNivasaM nADayarUvaM mahavisesA // 11 // samayasAra // 30 // atha nijamatavRddhikRte prakAzitaM tena samayasArasya / citrakavitvanivezaM nATakarUpaM mativizeSAt // 11 // nATako tpattiH __ 'athe' tyAnantarye purANasyAprAmANyazraddhAnantaraM prAguktarItyA'dhyAtmazAstreSvapi 'tathApi na nirargalaM caritumiSyate jJAninA'mityAdivyavahAranirUpaNe sudRSTibhidRzyamAne svamatasya zaithilyavAraNAya tena rUpacandrAdinoditena svAbhiprAyasUcanAyAtmakAkAbhinivezena samayamAbhRtasUtravRttisamudAyarUpasya samayasArasya kundakundAcAryaamRtacandrAcAryAbhyAM praNItasya granthasya nATaka rUpaM prakAzita, kIdRzaM citrANi-naikarUpANi yAni kavitvAni-dodhapaTpadaprabhRtIni teSAM nivezaH-sthApanA yasmin , tAdRzaM, jIvasya nATakaM prAggAthAgadyapadaiH saMhabdhaM tadanena kavitvabandhana prakAzitamityarthaH, prAcIna hi zAstraM dudhi mandamatInAM tena kavitvarItyA prakAzyate tarhi svAbhiprAyaprakaTanena bhUyAMso janA asmanmate'nuraktAH syuritibhAvaH,nanu prAcInagranthasya spaSTIkaraNAt prAcAM 31 matameva vizadIkRtaM, tahiM nijamatavRddhikRte iti kathaM sUpapAdamiti cet , na, prAcInasamayasArasyAtigambhIrArthatvena tadabhiprAyasyAnena durlabhasya vizadIkaraNAnupapateH, ata eva taduktaitaduktArthayormahadantaraM sahRdayasaMvedyaM dRzyate, apica-pratikramaNAdikalpatrayasya tathA cicchatyAdikaticidAtmazaktInAM samayasAraprAnte saMdRbdhAnAmanupadarzanaM, tathA iMghAcUdhAdipaMcapuruSasvarUpapratimAsthApanaguNasthAnavarNanakukavisukavisvarUpAdyupadarzanaM prAggranthe'nabhihita (atrAbhihitamiti ) bahudhA'ntaraM, tena prAcInagranthaprakAzAla-1 // 30 // mbanena svamatabheva bANArasIdAsena puSTIkRtaM, na tu granthaprakAzaH, tathA sati prAcInagranthaprAmANyabhAjAmAzAmbarANAM gurutve na RECEInterCRECROPEX For Private and Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 31 // R-MAR vipratipattiH syAditi sudhiyA svayamunneyaM, "prAcAM vAcAmanugamamiSAt svAzayasyaiva popaM, duSTo'duSTo nanu vitanute bhRtyavad bhuumi-13.smysaarbhtuH| vizvAsaH syAtadiha sudhiyAmantaraMgapravRttyA, kRtyAkRtyAcaraNavazataH sAnumeyA punaH syAt ||1||kiNc-anen samayasAraH nATakopUrva kasya pA'dhItaH ?, sambagadhyayanaM vinA vivaraNAzaktaH, na tAvat sitAMzukasya, mithyAktvazraddhAnAt, dipaTasya pArces- tpattiH dhyayanamiti cet sa kiM munInAM picchikAkamaNDalupramukhopadheH zraddhAvA~stadanyo vA?. Adyazced guruziSyayoH zraddhAvaiSamyeNa anyatarasyAvazyaM mithyAdRttvaM, na dvitIyaH, amRtacandrAcAryasya mUlasaGghayUthyatvena tadAzayasya nippicchairyathArthatayA'navagamAt, mUlasaGghayUthyakRtagrantheSu nippicchasya jainAbhAsatvena kathanAcca, apica-kundakandAcAryasya 1 palAcArya2 gRdhapiccha 3 iti ca nAmatrayaM tadAmnAyikA vadanti, tena tasyApi munitve sati picchadhAritvaM tadanujasyAmRtacandrasarerapi tathAtvaM, tathA ca kathamanayone mithyAdRktvaM ?,tattve ca tatkRtagranthasyApi mithyAzrutatvaM, mithyAdRzAM parigraheNa samyakzrutasyApi mithyAzrutatvaM ca nandIsUtre prati| pAditameva, tathA sati svasyApi tatkRtagranthaprAmANyaM zraddadhato mithyAtvaM, tadanusArinayAtmanaH svagranthasyApi mithyAzrutatvaM | | musiddhameva, na cAmRtacandrasUrene munInAM picchAdizraddhAnamiti vAcyaM, tatkRtapravacanasArAdau-"chedo jeNa Na vijjai gahaNavisaggesu sevamANassa / samaNo teNiha paTTadu kAlaM khitaM viyANittA // 1 // " ityAdinA munipicchadhAraNAdipratipAdanAt, etaccAgre vakSyAmaH, evaM samAdhitantrajJAnArNavamUlAcArAdigranthAnAmapi munerupadhipratipAdakAnAM tattadgranthavidhAyakAnAMca purANAdi- 4 // 31 // sarvAzAmbaranayaprAmANyaM zraddadhAnAnAM kA nAma sampagdarzanitA ? iti mRloccheda eva, tena kavitvabandhanATakakaraNaM svamatavRddhaye A For Private and Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 32 // bANArasIprayatnAMtaraM RECR-01-RRC eva, na punargranthaspaSTIkaraNAyetyalaM prsnggen| "zraddhA yathA'ntaH puruSasya siddhA, vAcAM pravRttirhi tathA samRddhA / siddhAntamenaM nidizanti vRddhA, vakturvacauvizvasitiH prsiddhaaH||1||" tata etannATakaprakAzanaM mativizeSAt matibhedAnmativizleSAdvA kRtamiti gAthArthaH // 11 // atha nATakAnte'bhinayaprakAza:bANArasIvilAsaM tao paraM vivihagAhadohAi / abuhAga bohaNatthaM kareda saMthavaNabhAsaM ca // 12 // bANArasIvilAsa tataH paraM vividhagAthAdodhakAdi / avudhAnAMbodhanArtha karoti saMstavanabhASAM ca // 12 // tataH paraM bANArasIvilAsanAmakaM nibandhaM karoti. tathaiva gAthA prAkRtarUpA dodhakA-chandovizeSaH tatprabhRtisaGgrahaM 'abudhAnAM' nayapramANAnabhijJAnAM bodhanArthaM 'saMstavanAnAM' bhaktAmaretyAdInAM 'bhASAM' prAkRtavacanikArUpAM karoti, nijamatadRDhIkaraNAyeti | bhAvArthaH / / atra 'abudha' iti padena ke'pi pUrva azrutajinoktayaH kepi ca zravaNe'pi jinAgamebaddhAdarAH kecinmAnavatvena avinItAH tata evAprAptasiddhAntanayavibhAgAH kecidatyantaviSayAnurAgeNa tapaHkriyAdiSu AlasyavazyAH kecana lobhAtkArpaNyabhAjaH kecana rAtribhakSaNavicakSaNAH etanmate gurorabhAvAt kriyArAhityAddAnaniSedhAt samyaktyavatAM bandhApratipAdanAjjAtAnurAgA babhUvuriti jJApitam, teSAM bodhanaM tadabhimatajalpanAdeva bhavedityAkUtamiti gAthArthaH / / 12 / / atha punanITa nATayatisammattammi hu ladre baMdhA nasthitti adhirao mujjA / vayamaggassa aphAsIna kuNai dANaM tavaM baMbhaM // 13 // samyaktve khalu labdhe bandho nAstyavirato bhojyAt / vratamArgasyAsparzI na karoti dAnaM tapo (brhm)||13|| GAR CRE- C sAnA // 32 // For Private and Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe 33 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( ? ) kimapi "nAstitvAzravadhaH samyagdRSTerAzravanirodhaH / santi pUrvanibaddhAni jAnAti sa tAnyavan // 1 // rAgadveSavimohAnAM jJAnino yadasambhavaH / tata eva na bandho'sya, te hi bandhasya kAraNam // 2 // " tathA samyagdRSTaH rAgAdibhAvAnAmabhAvena tadbandhAbhAvAt, kevalA nirjaraba, yathA "viSamupabhuJjAno vaidyaH puruSo na maraNamupayAti / pudgalakarmmaNa udaye yathA bhuMktenaiva badhyate jJAnI || 1 ||" ityAdi samayasAravAkyAni samIkSya samyagdRSTeraviratatvAt, abhakSyAt dravyato'pyavirataH samyaktve nizcayena prApte'bandhako'smIti dhiyA vratamArgasya vyavahAreNApi asparzI vratAcaraNAnyaspRzan na dAnaM tapo brahma vA karoti, tatkAlApekSayA varttamAnA, vratAnAM paJcamRgugasthAna evaM aucityAdityAzayaH, tena svakRtagranthe'pi tadvyavasthApanA yathA dayA dAna pUjAdika viSayakaSAyAdi dou kamme bhoga pe duhuM kA eka tu haiM / jJAnI mUrakha karamakarata doSa ekase pariNAmabheda nyAro nyAro rasa daituhe / jJAnavaMta karaNI karai peM udAmInarUpa mamatA na dherai tA te nirjarAko hetu hai, vaha karatUti mUDha kare paiM maganarUpa aMdha bhayo mamatAsuM baMdhaphala letu hai // 1 // sIlatapasaMjamuvirati dAna pUjAdika athavA asaMjamakaSAya viSa bhoge haiM, koU subharUpa koU asumarUpa mUlavastu vicArata duvidhakarmma roga hai| esI baMdhapaddhati bakhAnI vItarAgadeva Atamadharamame karama tyAga joga hai / ojala ke taraiyA rAgadveSa ko haraiyA mahAmokha ke kareMyA eka suddha upayoga hai / / 2 // koU ziSya kahe svAmI azubhakriyA azuddha zuddha (bha) kriyA suddha tuma aisI kyoM ne baranI / guru kahe jabalo kriyA ke pariNAma rahe taba lo capalaupayoga joga dharanI / thiratA na Ave tolo suddha anubhau na hoi yAte dou kriyA mokkha paMtha kI kataranI / baMdhakI karaiyA dou drahumeM na bhalI koDa bAdhaka vicAri meM niSiddha kInI karanI // 3 // lIna bhayo davahArameM u, kati na upaje koi / dIna bhayo prabhu pada jape, mukati For Private and Personal Use Only vyavahArosthApana // 33 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kebatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -SC yuktiprabodhe // 34 // vyavahArosthApana Its-CORE -AR-Stock kahAMse hoi / / 4 / / bahuvidha kriyA kalesa sauM, siva pada laha na koii| jJAnakalA paragAsa sI, sahaja mokhapada hoi // 5 // 3 karanI hitaharanI sadA, mukati vitaranI nAhi / gatI baMdha paddhati viSai, sanI mahAdupa mAMhiM // 6 // je vivahArI mUDha nara, parajayabuddhi jIva / tinako bAhija kriyA ko, hai avalaMba sadIva |7|| jaise mugadha dhAna pahicAne, tupataMdulakoM bheda na mAneM / taiseM mUDhamatI | vivahArI, lakha na baMdhamokhavidhi nyArI // 8 // kumatI bAhijadRSTi sauM, vAhijakriyA karaMta / mAneM mokhaparaMparA, manameM harakha dharaMta // 2 // " pra ityAdivyavahArakriyAniSedhakAni vAkyAni kiyanti darzyante ?, yadyapi mUlagranthe syAdvAdajJAnaparAANa vyavahArakriyAsUtrANi santi, paraM tAni nAsya sAdhakavyavahAratayA pariNatAni, kintu taniSedhakAnyeva, yattu 'jJAnakriyAbhyAM mokSa' iti prAcAM sUtraM tatrApi |kriyAzabdena jJAnapariNatilakSaNAdhyAtmikakriyaivetyaikAntikapakSasyaivAzrayaNaM, na punarvyavahArakriyAsthApanam, etena- 'jo binu jJAnakriyA avagAhai, jo vinu kriyA mokSapada cAhe / jo vinu moSa kahaiM me sukhiyA, so nara mUDhana mAha mukhiyA // 1 // ' iti kriyAsthApanamastyeveti kasyApyAzaMkA sApi nirastA / atha kathaM-'aba varanauM ikaIsa guna, aru bAvIsa abhakSya / jinake saMgraha tyAgasauM, sohe zrAvakapakSa // 1 // ityAdi nATakagranthe guNasthAnakapratibaddhA dravyamAvakriyAvyavasthApaneti cet, kathanamAtrametada, akasya rAmapAThavata, na zraddhAviSayaM, kathanamapi gatAnugatikanyAyena, prAcAM zvetAmbaradigambarANAM zAstrakArANAM tathApravRtteH, yadi ca svamate tathA prarUpaNA zraddhAnaM nA'bhaviSyattarhi tatpAkSikaH kazcinmatapravRtterArabhya iyatkAlaparyantaM brahmacarya vizeSataH SaSThASTamAditapaH pratikramaNapoSadhasAmAyikAyanuSThAnaM rAtribhakSaNAyabhatyapratyAkhyAnAdi vAkariSyaditi vipakSe bAdhakaH tarkaH, yattu kAlAntare tada-15 // 34 // For Private and Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gurutattvApalApaH yuktiprabodhenusAriNaH kecittathA pratyAkhyAnavanto jAyante tadapi lokAnugatyaiva, na punastanmatanizrayA ityalaM vistareNeti gAthArthaH // 13 // | atha naTasya vizrAmAya pAtrANAM samAjaH, NANI sayA vimutto ajjhapparayassa nijarA biulA / kuMyarapAlappamuhA iya muNirDa tammae laggA // 14 // jJAnI sadA vimukto'dhyAtmaratasya nirjarA vipulA / kumArapAlapramukhA iti matvA tanmate lagnAH // 14 // ___ 'jJAnavAn svarasato'pi yadi syAt , srvraagrsvrjnshiilH| lipyate sakalakarmabhireSa, karmamadhyapatito'pi tato na // | ityAdi samayasAre jJAninaH sAkSAnmuktatvakathanAnyupalabhya adhyAtmajJAnavato nirjarA'pi vipuletyavamRzya tanmate kumArapAlavANigajAtIyapramukhA vaNijo lagnA:- tatpAkSikA jajJire iti gAthArthaH // 14 // atha bharata UdhrvamukhaM kRtvA pazyati, vaNavAsiNo ya naggA aThThAvIsaiguNehiM saMviggA / muNiNo suddhA guruNo saMpai tesiM na saMjogo // 15 // vanavAsinazca nagnA aSTAviMzatiguNaiH saMvignAH / munayaH zuddhA guravaH sampati teSAM na saMyogaH // 15 // 'paMca mahAvrata pAlai 5 paMca samiti saMbhAla 10 paMca iMdrI jIta bhayau 15 bhogI citavai na kauM 16 // 12 // ' paDAvazyaka darvita *bhAvita sAdhai 22 prAsukadharAmeM eka Asana hai sainako 23 / maMjana na kareM 24 DhaMca tana 25 vastra muMce 26 tyAgai daMtavanapai sugaMdha- 8/ svAsAyanako 27 // ThADhI karakhai AhAra, laghu jhuMjI 28 ekavAra / aDhAIsamUlagunadhArI jatI jaina kau // 1 // ityaSTAviMzatiguNadivAna muniH jJAnavAn vanavAsI nagnaH sa evAsmAkaM guruH saMvignaH-saMsArAd bhItaH, bahuvacanaM pUjyatvavacakaM sthavirakalpajinakalpAdi RECACAMARRC ROCAREC // 35 // % For Private and Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 18 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 36 // yuktiprabodhe munibhedabAhulyavyApakaM vA, 'samprati' duppamAkAle tAdRzagurusaMyogo nAsti, dRzyamAnAstu munayo na gugvaH, tAdRgguNAbhAvAt / atra yadyapi digaMbara pAkSikA bhaTTArakA evaM pratividhAtAraH, tathApi dRzyamAnakiyadbhUmaNDalAvacchedena munitvaniSedhasyAtiprasaMganivAraNAya pratividhIyate, nanu mo ! bANArasIdAsa ! tvaM sAmpratInAnAM jJAtamaMDale viharamANAnAM luMcanAdivAhyakriyAH kurvANAnAM yatInAM yatitvaM kathaM na zraddadhAsi ?, yathoktaguNAbhAvAditi cet kathaM tannirNayaH, pratyakSAccet kiM sarvamuniguNAnAM sarvabhedairabhAvaH katicidbhedairvAH nAdyaH katicidbhedAnAM vratasamitilaMcanAdInAM pratyakSata evopalabdhaH, tvayaiva svakRta nATakagranthe- 'graMtha racai carace subhapaMtha lakhai jagame vabahAra supattA sAdhi saMtoSa arAdhi niraMtara dei susIkha na lei adattA / naMgadharaMga phirai taji saMga charke saravaMga sudhArasa macA, e karatUti kare saThapai samuja na anAtama Atama sattA // 1 // keI midhyAdRSTijIva gharai jinamudrA bheSa kriyA meM magana rahai kahai hama jatI hai / atulaakhaMDa malarahita sadA udota aise jJAnabhAvasauM vimukha mUDhamatI hai / Agama saMbhAle doSa TAle vivahAra bhAlai pAlai vrata yadyapi tathApi aviratI hai / Apuka kahAvai mokhamAragaka adhikArI mokha so sadaiva ruSTa duSTa durmatI hai // 2 // ityAdinA pratyakSatastadguNAcaraNAyA dRzyamAnatvenoktatvAcca, athaiteSAM bAhyavRsyaiva tattadguNadarzanaM na punaraMtarvRtyeti cet na, antarvRceH kevaligamyatvAt, tatsacchraddhAlUnAM yatkiMciduttaraguNAbhAve'pi mUlAnveSitayA yatitvapratipattezva, azraddhAlUnAM bahutaraguNavattve'pi yatkicicchidrapuraskAreNa guNAnAM gauNatvamAdhAya yat kiMcidguNAbhAvaM mukhyatayA nirdizatAmayatitvapratipatterakiMcitkaratvAt kaTukagRhasthavat, ata eva na dvitIyaH katiciddbhedaH sarvamuniguNAnAM pulAkabakuzakuzIlAnAM zrIbhagavatyAdisUtra tathA zrItArthasUtre pratipAditAnAM parasparamabhAve'pi cAritrapratipatteH yaduktam- 'uttaraguNabhAvanApetamanaso vrateSvapi kvacit For Private and Personal Use Only gurutatvasthApanA // 36 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kcbatrth.org AA yuktiprabodhe hai kadAcit paripUrNatAmapariprApnuvanto'vizuddhapulAkasAdRzyAt pulAkAH1naigranthyamupasthitA akhaNDavratAH zarIropakaraNavibhUSaNAnuvartinaH hai| gurutattva RddhiyazaHkAmAH sAtagauravamAzritA aviviktaparivArAH saMghATakayuktAH chedazavalatvaM-malinacAritratvaM tadyuktA bakuzAH 2, sthApanA kuzIlA dvividhAH-pratisevanAkuzIlAH kaSAyakuzIlAca, tatra aviviktaparigrahAH paripUrNamUlaguNAH kathaMciduttaraguNavirAdhinaH pratisevanAkuzIlAH, grISme jaMghAkSAlanAdisevanavat udake daNDarekhAvat saMjvalanamAtratantrAH kaSAyakuzIlAH 3, Urdhva muhUrtAdutpadyamAnakevalajJAnA nigranthAH 4 kevalinaH snAtakAH 5, ete prakRSTAprakRSTamadhyamacAritrabhede satyapi naigamanayena sAmAnyagrahAt paMcApi nigranthAH, nigranthazabdena samyagdarzanaM, bhUSAveSAyudharahitatvasAmAnyAt sarve nigranthA" iti, "pratisevanAyAM paMcAnAM mUlaguNAnAM sarAtri bhojanAnAM parAbhiyogAcchrAvakAyupakAradhiyA balAdanyatamaM sevamAno'tra pulAkaH, tathA bakuzo dvividhaH-upakaraNabakuzaH zarIravakuzazca, tatropakaraNAbhiSvaktacitto vividhavicitraparigrahayukto bahuvizeSopayuktopakaraNAkAMkSI (upakaraNavakuzaH) zarIrabakuzaH tatsaMskArapratikArasevI, kaSAyakuzIlanigranthasnAtakAnAM na pratisevA, liMgameSAM dravyabhAvabhedAd dvidhA, bhAvAlagaM pratItya sarve- paMcApi nigranthA |liMgino, dravyaliMga pratItya bhAjyAH, pulAkasya utkRSTA gatiH sahasrAre bakuzapratisevanAkuzIlayorAraNAcyutayoH, kaSAyakuzIlanigranthayoH sarvArthasiddhau, (jaghanyA tu) sarveSAmapi saudharmakalpe, eSAmasaMkhyeyAni saMyamasthAnAni, snAtakasyaikaM saMyamasthAnaM, nigranthasyAsaMkhyeyAni, iti bhAvanAsaMgrahe, kAlAdivaiSamyAdbhAvavaiSamyasya sArvajanInatvAt idAnIMtanayatInAM katicidbhedamuni // 37 // | guNAbhAve'pi yatitvAvyAhatezca, kiMca- yadi dRzyamAnamunInAM munitvAbhAvAMgIkAre tIrthasyaiva vyavacchedAt paMcamArakapayantaM yAva|ccAritrapratipAdakaH siddhAnto'pi vyAkupyeta, dezAntare munisadbhAvasvIkAre na prakopazcet tatrApi kAlavaiSamyAt munInAM SHASKAREE %554 For Private and Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gurutattvasthApanA muktiprabodhe / etAdRzasyaiva svarUpasya pratipatteH kiM mRgatRSNAyAM jalAzayA ?, kiMca-dezAntarasthAnAnAM munInAM pratipattAvapi saba // 38 // tadgurutve'tiprasaMgo, gRNAti dharmopadezaM gururiti vyutpattyA yadukteboMdhilAbhastasyaiva gurutvaM tacAt , na kAlAntaradezAntaraviprakRSTasya, apica-anAryadezeSu tIrthakarAditripASTizalAkApuruSANAM na janma nApi dharma ityakSaralAbhaH, tarhi kutastarAM tatra yatisambhAvanApi ?, atha ayodhyAdiAryakSetreSu tadvihAraH sambhavatyevAyakSetratvAditi cedAyAto'si svayameva mArga, tata eva hetoretanmaNDale'pi tadvihArasya siddhiH, yadi sarvathAtra munyabhAva eva pratipattavyastarhi ayodhyAdikSetre tathaiva kAlatrayoraikyAt tatra munerastitvena ca nAstitve na kiMciniyAmakaM labhyate, athAvatyAnAM pratyakSataH saparigrahANAM nirgranthatvaM kutaH zraddhIyata iti cet, niSparigrahANAmeva zraddhIyatAM, nAtrAsmAkamatyAgraho, dRzyante ca bahavo jenA yatayo niSparigrahA api, na ca dharmopakaraNamAtraniSThitamatInAM parigrahitvameveti vAcyam , svayameva svakRtagranthe tadukteH, yathA kavittabandhasamayasAre-'pUrvakarmA udai rasa bhuMjai, jJAna magana mamatA na prayuMjai / urame udAsInatA lahiyai, yuM budha parigahavaMta na kahiyai // 1 // amRtacandro'pyAha-'apariggaho aNiccho bhaNido NANI ya Necchai ahammaM / apariggaho ahammassa jANago teNa so hoi // 1 // icchA parigrahaH, tasya parigraho nAsti yasyecchA nAsti, icchA tvajJAnamayo bhAvaH, ajJAnamayo bhAvastu jJAnino nAsti, jJAnino jJAnamaya eva bhAvo'sti, tato jJAnI ajJAnabhAvasya icchAyA abhAvAt adharma necchati, tena jJAnino'dharmaH parigraho nAsti, jJAnamayasyaikabhAvasya bhAvAd dharmaH kevalaH, jJAyaka evAyaM syAt, evameva cAdharmApadaparivartanena rAgadveSakrodhamAnamAyAlobhakammenokarmamanovacanakAyazrotrarasanaghrANacakSuHsparzana| sUtrANi SoDaza vyAkhyeyAni, anayA dizA'nyAnyapi UhyAni, na ca 'thavirakalapI jinakalapI duvidha muni doU vanavAsI doU % AAAAAA-ERA CARROCRACHCAREER For Private and Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 39 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nagana rahatu hai, doU aTThAisa mUlagunake gharaiyA dou sarava vastra tyAgI hai virAgatA gahatu hai / thavirakalapI te jina ke ziSya zAkhA hoMhi baiThakai sabhAmeM dharmmadezanA kahatu hai, ekAkI sahaja jinakalapI tapasvI ghora udai kIma rorasauM parIsaha sahatu hai / / 1 // ityAdyuktervanavAsitvenaiva yatitvaM nAnyatheti vAcyam, saMyatena pApajanAvAsAH tathA gItavAhanAyudhAdibhUmayaH saMklezasthAnAni varjyAni, akRtrimA giriguhAdayaH kRtrimAH zUnyAgArAdayaH anAtmoddezAnirvarttitA nirArambhA AvAsAH sevyA iti bhAvanAsaMgrahe / tathA svayameva vanavAsitvA'naiyatyenoktaH, yadAha kavitvaM- 'jinake sumati jAgI bhoga sauM bhaye virAgI parasaMgatyAgI je puruSa tribhuvanameM, rAgAdika bhAvani sauM jinakI rahati nyArI kabahuM magana hU~ na rahai dhAmadhanameM / je sadaiva Apuko vicAri saravaMga suddha jinake vikalatA na vyApai kahuM mana meM, ter3a mokhamAraga ke sAdhaka kahAvai jIvabhAvai rahA maMdirameM bhAvai rahau vana meM // 1 // ' anyatrApi vane'pi doSAH prabhavanti rAgiNAM gRhe'pi paMcendriyanigrahastapaH / akutsite vartmani yaH pravarttate, vimuktarAgasya gRhaM tapovanam || 1 ||' ata eva bharatacakriNaH svagRha eva kevalotpattiH pratItA, evaM pramAdaparANAM sarAgANAmapi kathaM saMyamapratipattirityapi na zraddheyaM, 'dharama rAga vikathA vacana nidrA viSaya kaSAya / paMca pramAda dasA sahita paramAdI munirAya // 1 // ' iti / tathA - 'thavirakalpadhara kachuga sarAgI' iti svavacanAdeva, evaM ca svavacasA kiMcidvipayakapAyabhAjAM yatitvavyavasthApane'pi nedAnIM - tanayatiSu tatpratipattiH tena siddhaM nATakagranthe guNasthAnAdi dravyabhAvakriyAsthApanaM kathanamAtrameva, na zraddhAviSayamiti prAgevoktam // 39 // nanu sunInAM parigrahagrahaNaM vAlAgrakoTimAtramapi nAsti, yataH zrIpAkSikasUtre 'se appaM vA bahuM vA aNuM vA dhUlaM vA cittamaMta vA acittamaMta vA naiva sayaM pariggahaM parigiNDijjA' ityAdi, digambaranaye sUtraprAbhUte kundakundAcAryoktamapi - 'jahajAya For Private and Personal Use Only gurutatvasthApanA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 40 // gurutattva sthApanA SECRUGARCACRECARRCLES rUvasariso tilatusamittaM na gihai hatthesu / jai lei appabahuyaM tao puNo jAi NiggodaM // 1 // tena parigrahaM pratyAkhyAtavatAM dhammopakaraNamAtramapi na rakSaNIya, vratabhaMgAd , ekasmin vrate bhagne pareSAmapi bhaMgAcceti kathaM sAmpratInadRzyamAnamuniSu nigranthatvazraddhA jAyata iti cet, na, dharmopakaraNAnAM picchikAkamaMDaluvasatizarIrAnapAnapustakaziSyAdInAM tathA vastrapAtrakambalAdInAmapi parigrahAn , yaduktaM dazavakAlikasUtre paSThe'dhyayane--"japi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taMpi saMjamalajjaTThA, dhAreMti pariharati ya ||1||n so pariggaho vutto, nAyaputteNa tAyiNA / mucchA pariggaho vutto, iya buttaM mahesiNA // 2 // " zrAvakAcAre'mRtacandrAcAryoktirapi digambaranaye-"yA mUchI nAmeyaM vijJAtavyaH parigraho hyeSaH / mohodayAdudIrNo mUrchA tu mamatvapariNAmaH // 1 // mUrchAlakSaNakaraNAt sughaTA vyAptiH parigrahatvasya / sagrantho mUrchAvAn vinApi kila zeSasaMgebhyaH // 2 // yadyevaM bhavati tadA parigraho na khalu ko'pi bhirNgH| bhavati nitarAM yato'sau dhatte mUrchAnimittatvam // 3 // evamativyAptiH syAt parigrahasyeti cedbhavenaivam / yasmAdakapAyANAM karmagrahaNe na mRA'sti // 4 // " atha kathametanmuneH picchikAkamaNDalunI api na sto, yathAjAtarUpatvasyaiva bhaNanAditi cet na, picchikAmantarA AdAne nikSepe pustakAdeH sUkSmANAmacakSurgocarANAM kunthvAdijIvAnAmapramArjanayA munInAM hiMsAprasakteH, muneranyasya vA nanasya anirNayAnmunibuddhyA | 1paraM matvA sarva parihRtamazeSa zrutavidA, vapuH pustAdyAste tadapi nikaTaM cediti matiH / mamatvAbhAve tat sadapi na sadanyatra ghaTate, | jinadrAjJAbhaMgo bhavati ca haThAt kalmaSaRSaH / / itipayanandigranthe mUrchA parigraha ititattvArthe // 40 // For Private and Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 41 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tatpramANakaraNe - "assaMjadaM Na vaMde vatthavihINovi so Na vaMdejjo / duSNivi huMti samANA eko'vi Na saMjao hoi // 1 // " iti prAbhUtavacanAnmunInAM tathA zrAddhAnAM samyaktvabhaMgadoSAzca anyabuddhyA munAvapyanAdare AzAtanAdoSo'pi tata eva kundakundAcAryasya mahAvidehagamane nabhazvAre'ntarA picchikApatane gRdhrapicchApacchikAgrahaNAd gRdhapiccha iti nAma, tena tasyA AvazyakatvaM, atha purANavArttAyAH pUrvAparaviruddhatvAt na vizvAsaH, adhyAtmazAstre tu picchikAdigraho munernAstIti tadapi na purANaprAmANyasya prAgeva sAdhitvAt pravacanasArAdAvapi taduktezca yaduktaM tatvadIpikAyAM pravacanasAra vRttAvamRtacandreNa - "arasamarUvamagaMdhaM avvattaM cedaNAguNamasadaM / jANamaliMgaggahaNaM jIvamaNisiMThANaM / / 1 / / " etadgAthA vyAkhyAyAM na liMgAnAM dharmadhvajAnAM grahaNaM yasyeti, bahiraMgayatiliMgAbhAvasya jIvaspreti, atra dharmmadhvajazabdena kiM na tAvajjAtarUpatA, tasyA grathilAdidhUpalabdherliMgatvAghaTanAt, liMgaM tu tadeva yadanyebhyo vyAvRttikRt, 'vyAvRttiheturlakSaNa' mitivacanAt, na cAtra dezavirataH, tasya yatizabdAnabhidheyatvAt tena liMgAnAmiti bahuvacanAt picchikAdivastUnAmeva liMgatvamiti, yaduktaM bodhaprAbhRtavRttI -"ziraH kUrcazmazruloco mayUrapicchadharaH kamaNDalukaro'dhaH kezarakSaNaM jinamudrA sAmAnyata" iti jinamudrAdhikAre, evaM punaH pravacanasAre"chedo jeNa Na viara gahaNavisaggesu sevamANassa / samaNo teNiha vaTTadu kAlaM khittaM viyANittA / / 1 / / " iti vyAkhyAyAM yadA | hi zramaNaH sarvopadhipratiSedhamAsthAya paramamupekSAsaMyamaM pratipattukAmo'pi viziSTakAlakSetradezAvacchinnazaktirna pratipattaM kSamate tadA'pakRSya saMyamaM pratipadyamAnastadbahiraMgasAdhanamAtramupadhimAtiSThate, sa tu tathA sthIyamAno na khalupadhitvAcchedaH, pratyuta chedapratiSedha eva, yaH kilAzuddhopayogAvinAbhAvI sa cchedaH ayaM tu zrAmaNyaparyAyasahakArikAraNazarIravRttihetubhRtAhAranIhArAdigrahaNa visarjanaviSaya For Private and Personal Use Only gurutattvasthApanA // 41 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir muktiprabodhe OM% gurutatvasthApanA // 42 // ANSARKUS* cchedapratiSedhArthamupAdIyamAnaH sarvathA zuddhopayogAvinAbhUtatvAt chedapratiSedha eveti vRttiH, evamagrimagAthAyAmapi "appaDikuTuM uvahiM apatthaSijaM asaMjadajaNehiM / mucchAdijaNaNarahiyaM giNhadu samaNo yadi viyappaM ||shaa" yaH kilopadhiH sa sarvathA bandhAsAdhakatvAdapratimuSTaH, saMyamA danyatrAnucitatvAd, asaMyatajanAprArthanIyo, rAgAdipariNAmamantareNa dhAryamANatvAt mRcchodijananarahitazca bhavati sa khalu apratiSiddhaH, ato yathoditasvarUpa evopadhirupAdeyo, na punaralpo'pi yathoditAvarpayasta svarupaH' iti vRttiH / na cAtra* gAthAprArambhe atha kasyacit kadAcit kvacit kathaMcit kazcidupadhirapratiSiddho'pyastItyapavAdamupadizabAha- cheda' iti, etadrUpatikAravacanAdapavAdo'yaM heya eveti vAcyam, Agamasya utsargApavAdadvayasAdaratvAt, yaduktaM pravacanasAravRttI "tana zreyAnapavAdanirapekSa utsarga iti, paraspara-sApekSotsargApavAdarUpatvAt syAdvAdasyeti, evaM-"bhatte vA khamaNe vA Avasadhe vA puNo vihAre vA / upadhimmi vA NibaMdha Necchai samaNamivi kadhammi // 1 // " zrAmaNyaparyAyasahakArikAraNazarIravRttihetumAtratvenAdIyamAne bhakte tathAvidhazarIravRttya'virodhena zuddhAtmadravyanAraGganistaraGgavizrAntisUtrAnusAreNa pravartamAne kSapaNe nIraGgAnistaraGgaprasiddhyarthamadhyAsyamAne girIndrakandaraprabhRtyAvasathe yathoktazarIravRttihetumArgaNArthamArabhyamANe vihArakarmaNi zrAmaNyaparyAyasahakArikAraNatvenApratiSiyamAne kevaladehamAtre upadhAvanyo'nyabodhyabodhakabhAvamAtreNa kathaMcit pariNate zramaNa zabdapudgalollAsasaMcalanakazmalitacidbhitibhAgAyA~ zuddhAtmadravyAviruddhAyAM kathAyAM ca eteSvapi tadvikalpAvicitritacittabhiAttatayA pratiSedhyaH pratibandha" iti tavRttiH, na cAtropadhizabdena deha evetibodhyam , "havadi Na havadi va baMdho madehi jIvehi kaayctttthmmi| baMdho dhuvamuvadhIdo iti savaNA chaDiyA svv||1||" 2 chedastu hiMsaiva zuddhopayogajanyA / CHEC438 // 42 // For Private and Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe gurutattvasthApanA // 43 // NAAMKARANE ityatra dehAdupadhermedAd,anyathA kevalinAmapi dehasadbhAvAt bandhaprasaGgaH, ata eva picchikAdi kazcidupadhi vinA sAmAnyamuneH cheda eveti sUktam, kamaNDalu vinA zaucAbhAvAt, na ca zaucaM malotsargavattapasvinAM svata eveti vAcyaM, niyAmakAbhAvAt, zleSmamUtrAdizaucasya kamaNDalujalenavopapattezca, tata eva darzanaprAbhRtavRttau-"ye mayUrapicchaM kamaNDalu ca na mAnayanti zAsanadevatA ne pUjanIyA iti vadanti mahApurANAdikaM kila vikathA tIrthakarapratimAM na puSpAdinA pUjayanti, paMcamakAle kila munayo na santIti svIkurvanti te mithyAdRSTaya" iti, mUlAcAre'pi-"NANuvahiM saMjamuvahiM saucuvahiM aNNamavi uvahiM vA / payadaM gahaNikkhevA samidI AdANaNikkhevA // 1 // NANuvahi-jJAnasya zrutajJAnasya upadhiH-upakaraNaM jJAnanimittaM pustakAdiH, saMyamasya| pApakriyAnivRttilakSaNasya upadhiH--upakaraNaM saMyamopadhiH prANidayAnimittaM picchikAdiH, zaucasya-purIpamalApaharaNasyopadhiH| upakaraNaM zauco padhiH, mUtrapurIpAdiprakSAlananimittaM kuNDikAdravyaM, tato dvandvaH, teSAM' jJAnAdyupadhInAM ' aNNamavi' | anyasyApi saMstarAdikasya upadhevA-upakaraNasya saMstArAdinimittasya, prAkRtatvAdvibhaktivyatyaye sarvatra paSThI, 'payadaM'.prayatnenopasaMyogaM kRtvA grahaNaM graho nikSapaNaM nikSapastau AdAnanikSapo, jJAnopadhisaMyamopavizIcopardhAnAM anyasya copadheryatnena yau grahanikSepau pratilekhanapUrvako sA AdAnanikSepA samitirbhavatItyartha" iti tadvRttiH' evaM ca zAstrokkyA muneH picchikAdirUpadhiH |zraddheya eva, taM vinA pratipadaM hiMsAprasaMgena nirdayapariNAmavato munitvavyAghAtAt, na ca tasya bhAvataH zuddhatvena baDhI nirjarA 1 atra upadhizabdena manovAkAyapudgalAn vadanti, tanna atha kasyacitkadAcidityAdiprAguktavRttivAkye etAvatakiMzabdaprayogAnApatteH mana:prabhRtInAM sarvatra sambhavAt , AdAnanikSepasamiteH tIrthakare'pi paryuSaNAkalpokkyA chAmadhye zaucArthapAtrAvigraha uktaH // 43 // For Private and Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 44 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir chedAdalpo bandhastato'nukamAt kevalamiti vAcyam, tathA sati gRhasthasyApi siddhirasmanmatA anAyAsAdeva siddhA, bahihiMsaka - tve'pi bhAvataH zuddhyaiva tadupapatteriti na kiMcidetat yaduvAca vAcaka:- 'jantavo bahavaH santi, durdarzA mAMsacakSuSAm / tebhyaH smRtaM dayArthaM tu, rajoharaNadhAraNam // 1 // Asane zayane sthAne, nikSepe grahaNe tathA / gAtrasaMkucane ceSTaM tena pUrva pramArjanam // 2 // tena 'jahajAyarUveti' gAthAyA icchArUpaparigrahaniSedhaparatvameva unneyam, anyathA bahugranthavirodhaH, 'bhatte vA khavaNe vA ityatrApi nibandhaM pratibandhaM necchati ityeva tAtparya, anyathA bhaktAderapi parigrahaprasaMgAt na caitatyAgo dRSTaH zruto vA, yadi ca tasyApi tyAga evocita iti mataM tadA dIkSAnantaraM zarIramapi tyAjyaM, mUrcchAprasaMgAt, tathA ca dharmopadezaziSyavRttyAdyabhAvena tIrthacchedAn mUlavyAhatiH, tata eva tilatupamAtraM dharmeopakaraNavyatirikta muninA na grAhyamiti tattvArtho gAthAyAH anyathaiva buddha:, yaduktaM darzanaprAbhRtavRttau yatnenAnumito'pyarthaH, kuzalairanumAtRbhiH / abhiyuktatarairanyairanyathaivopapAdyate // 1 // etena zarabhaktAvasathAderazakyatyAgatvAt na parigrahatvamityapi pratyuktam, utsargeNa tatyAgasyApi zakyatvAt, pAkSikasUtre'pi 'icchA mucchAya gehI ya, kaMkhA lobhe ya dAruNe' ityanena icchAyA eva parigrahatvam, atha yadi bAhyavastugrahaNaM syAttadA icchAyA Avazyakatvameva, tasyAH sacce parigrahatvameveti cet, na, AhAravihAradhamrmopadeza ziSyasaMgrahAdiSu yatyAcAreSu vyabhicArAt na ca bAhyavastugraharUpaM kAraNa IcchArUpaM kArya janayatyeveti niyamaH, mRttikAdirghaTAdimiva, kintu Avazyaka kAryajanane anyeSAmapi kAraNAnAM sApekSatvAt, tathA'trApi, kiMca-upakaraNagrahasya icchAjanane'pi na mahAvratAbhAvaH, saMjvalanalobhasahakRtecchAyA mahAvratAghAtakatvAt, ata evaM 1 "apariggaho aNiccho' ityAdiprAguka samaya soroktyA bAhyakAraNe satyapi icchAyA abhAvAt For Private and Personal Use Only gurutattvasthApanA // 44 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe / / 45 / / www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pramattaguNe ekAzItiprakRtInAmapramatte SaTsaptatiprakRtInAmudayaH spaSTaH etena yatkiMcidoSapuraskAreNa mahAvratAbhAvaM sAmpratInadezAvacchedena viharatAM dRzyamAnamunInAM sAdhayannAstiko nirastaH iti siddhaM dharmopakaraNasyAparigrahatvaM, athaivamastu picchikAdidhamrmopakaraNadhAriNAM yatitvaM, vastrapAtrakambalAdInAM tu sAkSAt parigrahatvameveti, taddhAraNe'pi yatitvAMgIkAre'tiprasaMgaH, svarNarUpyAdidhAriNAmapi munitvAnuSaMgAditi cet na, vikalpAsahatvAt tathAhi---- munervastrAdyanabhyupagamaH kiM parigrahatvena paMcamavratavighAtakatvAt 1 zobhAjanakatvena turyatratavighAtakatvAdvA 2 jIvotpattihetutvena kSAlanakarmaNA vA jIvanAzahetutvena AdyavratavighAtakatvAdvA 3 mUcchIjanakatvAdvA 4 caurAdibhayahetutvAdvA 5 kA 6 durdhyAna hetutvAdvA 7 jitAcelaparISaho muniritivacanAdvA 8 daMzamazakAdiparIpahAsahanAdvA 9 pravacanagauravakAritvAdvA 10 tIrthakarAnukArAdvA 11 jinakalpAnukArAdvA 22 siddhAnte'nuktatvAdvA 13, Adye'pi dhAraNAmAtreNa mUrcchAjanakatvena vA ?, nAdyaH picchikAkamaNDalu pustakAdibhirvyabhicArAt, dvitIye'pi vastrasya mUrcchAjanakatvaM sparzamAtreNa 1 mamedamiti paribhujyamAnatvena vA 21, nAdyaH, zarIrasamparkamAtrasya mUrcchAyA ahetutvAd, anyathA dehaspRgbhUmitRNazayyA pavanAzramAdInAM mUrcchAjanakatvena parigrahasadbhAvAt na kasyApi yatitvaM na dvitIyaH zarIre vyabhicArAt na ca mamedamiti paribhujyamAnatvena zarIraM mUrcchAjanakaM na bhavatIti, tasyAntaraMgatvena durlabhatayA vizeSatastaddhetutvAt, atastad dustyajaM muktisAdhana zrAmaNyasahakAri ca vastraM tu na tatheti cenna, pratyakSavyAhateH, dRzyante ca bahavo'hiphenavaddhipravezaistat tyajanta iti, tathAvidhazaktivikalAnAM zItAtapadaMzamazakavAhulye'pi svAdhyAyApaSTambhakatvena vastrasyApi zrAmaNya sahakAritvAcca picchikAdekhi vastrasyApi saMyamopakAritvamapi 1 / na maulo dvitIyaH, AhArasyApi For Private and Personal Use Only upakaraNAnAM sthApanA / / 45 / / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe 4 zarIrazobhAjanakatvena tatkAritvAdvanavAse'pi kvacana puSpAdisaurabhyAd ekAntatayA vA turyavratavidhAtasambhavAcca, atha tAdRgdehazobhAjanakaM munirnAbhyavaharati, na puSpavATikAdiSu vasatIti cedatrApi samaH samAdhiH, jIrNakutsitazvetatvAdyupalakSitasyaiva // 46 // cIvarasyAnujJAnAt, yadAgamaH parisuddhajuNNakutthiyathovAniyayaNNabhoga bhogehiM / muNiNo mucchArahiyA saMtahi acelayA huti // 1 // ' | evaM strIpazvAdivivikta eva vAso munInAmanujJAta iti, pratyuta nagnatve viziSTastrINAM darzanena tAsAmAtmanazca brahmavratavighAta - eveti 2 / na tRtIyaH, AhArasyApi kRmigaNDUpadAdyutpattihetostadviruddharasayonikajIvavinAzahetozca tyAjyatvaprasaMgAta, zarIrAdapi ceSTayA''vazyaMbhAvijIvaghAtAcca, vastrANAM kSAlanakarmmAdi utsargato niSiddhameva prathamAMge- 'no raejjA no dhoejjA' ityAdezAd, apavAdena tatkaraNe'pi prAyazcittavizudhdhyupadezAcca, pratyuta mukhavastrikAderaMzukasya mukhAdiSu sampAtimajIvarakSakatvenAdyavratopakAritvamapi pratyakSasiddham, taduvAca vAcaka:- 'santi sampAtimAH sattvAH, sUkSmAzca vyApino'pare / teSAM rakSAnimittaM ca vijJeyA mukhavatrikA || 1 ||' nanu zvAsena jIvaghAta eva asiddhaH, AnapAnavargaNAnAM cAgurulaghutayA tadabhAvAditi cet, na, AnapAnavagaNAbhyaH kAryarUpazvAsasyASTasparzitvAttata eva tadvighAta iti prAvacanikavRddhAH, yathA hi indriyaparyAptiranta mauhUrtikI, kAryarUpANIkendriyANi garbhavRddhAvayavasampattAveva, tadvatkAryarUpasya zvAsasyAnyatvAdevopapatteH, zvAsarogavat, tathA'nAvRttamukhena bhASamANasya mukhavivare sahasA makSikAdipravezaH tavApyadhyakSasiddhaH, etena niHzvAsato 'saMkhyAta jIvAtmaka vAyukAyikavirAdhanApi mukhavastreNa nivAryata iti 3 / na turyaH, prAgdRSitatvAt 4 / na paMcamaH, gatavaTakaNTakasarpasiMhAdijvarAtisArAdibhyo bhojana bhaSajAlAbhAdibhyo 1 bhagavadigit eva 'Ananti iti padena adhyAtmakriyA ucchvasantIsyanena bAhya kriyeti / For Private and Personal Use Only upakaraNAnAM sthApanA // 46 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe upakaraNA // 47 // sthApanA RRIORAKARRORS duSTajanebhyaH pavanapAvakapAnIyAdibhyazcAnekadhA zarIrahetukamayasambhavAttasyApi tyAgayogAt , tathA bhojane'pyajIrNAdibhayaM sambhavatyeveti tadapi parihArya syAt , atha tAdRgajIrNahetuM bhojanaM na karotyevoti cedatrApi tAdRkcauragrAhyacelasyAnanunnAnAda, manmate'nanyabhogaM tvanmate'saMyatajanaraprArthanIyaM vastraM dhAyemityAgamAt , sAmpratInavyavahAreNa bahumUlyavastraparibhogo yadyapi munInAM dRzyate tathApyapavAdasyApi mArgatvAt yAvanta utsargAstAvantaH apavAdA ityAgamoktyA yathAlAbhaM paribhogakartRNAM teSAM vasatisthAnasyApi rAjayogasya tathA kutrikApaNalabdhadIkSAsAmAyikarajoharaNapatadhAdeH ratnakambalAdervA paribhogavanaikAntena munitvavyAghAtaH, tathA sati kevala zrAddhareva na tIrtha, 'na viNA tithaM nigaMthehinti pravacanAt , tIrthacchede gauravaM sesakAlaM avavAotti siddhAntaH, tathA ca prAptau na harSastavyapagame na viSAda ityAzayavatAM munitvaM zraddheyameva, na caitAdRzAH samprati na santyeveti vAcyaM, paracetovRttInAmalakSyatvAt, dRzyate'pi ca kAmakrodhAdiSu vicitro'dhyavasAyo janAnAM, tadvallobhe'pIti pazyatAM sarva nATyaM 5 / na SaSThaH, vastrApahAriNi krodhotpattivat kutsitAhAradAtari sthAne satyapi tadadAtari tannimittakavirodhakArAiNa nagnatAnimittakopane prahArAdikArake'pi krodhotpattirAhArasthAnazarIraheturastyeva, tathA ca tattyAgo'pi syAnnyAyyaH, evaM pustakApahAre'pi yojyaM, yatInAM | krodhAdyakaraNe tvatrApi tulyatA 6 / na saptamaH, saMrakSaNAnubandhiraudradhyAnasya yathA vastre'vazyaMbhAvo'vinAbhAvAlloke samupalabhyastathA 8 | dehAdiSvapi jvalajjvalanamalimlucazvApadAhikaNTakaviSAdibhyaH saMrakSaNAnubandhasyAvazyaMbhAvo'pi tanimittameva, vastrAdisaMrakSaNAnmunInAM yadi zarIre tadabhAvastarhi kathaM vastrapAtrAdiSu tadbhAvaH?, saMyamArtha yathA''hArAdinA tatparipAlana tathA vastrasyApIti prasiddheH pratyuta zubhadhyAnahetutvAcca. yadatra vAcakavAcaH- 'samyaktvajJAnazIlAni, tapazcetIha siddhaye / teSAmupagrahArthAya, smRtaM cIvaradhAraNam R+CARROTEST6% // 47 // For Private and Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsus Gyanmandir upakaraNA sthApanA yuktipravAdhA // 1 // zItavAtAtapairdazairmazakaizvApi kheditaH / mA samyaktvAdiSu dhyAna, na samyag saMvidhAsyati // 2 // tasya tvagrahaNe yat // 48 // syAt, kSudraprANivinAzanam / jJAnadhyAnopaghAto vA, mahAn doSastadaiva tu||3|| na caivaM zarIrahetukamAhArAdAnaM taddhetukaM pAtrAdAnaM | taddhetukaM pAtrabandhAdAnaM, tathA zubhadhvAnAya kalpakAdAnaM taddhetukaM ca parijanasvarNarUpyavAhanAdyAdAnamapItyatiprasaMga iti vAcyam , sthavirakalpikAnAM jaghanvato'pi caturdazopakaraNAnAM naiyatyena parigaNanasyaivotsargAt , apavAdapadenApi tajjAtIyatvAvadhAraNena yathAsaMyamanirvAhameva ytiklpyvstuvidhaanopdeshaacc| nApyaSTamaH, jitAcelaparIpahatvaM kiM celAbhAvenaiva 1 AhozcideSaNAzuddhatatparibhogenApi 21, AdyazcejjitakSutparISaho munirityatrApi AhArAbhAvaH, tathA ca vratagrahaNakAla evAnazanaM prAptaM, tacca tavApyanabhISTaM, dvitIye tvasmatpathasyaiva siddhiH 8 / na navamaH, daMzamazakaparISahaM soDhuM samarthAnAM kasmiMzcinizIthinIsamaye vastratyAgena tatsahanamanantarAyameva, na punardivase tatyAgo gocarAAdipraviSTasya munerucitaH, tadA tu nagnatA lokarakhyApanAyaiva, na punaH pAramArthikI, | taduktam- 'saMstarArohaNakAle mahAvatamarthayamAnasya Aryasya AcalakyaliMgIvadhAne-tristhAnadoSayuktAyApyApavAdikaliMgine / mahAba| tArthine dadyAlliMgamautsargikaM tadA / / 36 // carmarahita 1 atidIrgha 2 asakRdutthAnazIla 3 iti ziznadoSatrayaM, autsargika liMga nAgnyaM / kaupIne'pi samUrcchatvAt , nArhatyAryo mahAnatam / api bhAktamamUrcchatvAt , sATake'pyAryikA'rhati // 37 // bhAktaMupacAramahAvratamityarthaH / hImAnmahaddhiko yo vA mithyAtvaprAyavAndhavaH / so'vivikta pade nAgnyaM, zastaliMgo'pi nArhati // 38 // apavAdaliMgamidaM, striyA api liMgavikalpo, yathA "yadautsargikamanyadvA, liMgamuktaM jinaiH striyAH / puMvattadiSyate mRtyukAle svalpakRtopadheH // 1 // " AzAdharazrAvakAcAre, yathA manyapi picchikA daMzapariSahe na prayujyate tathA ksanamapi, yathAyoga: AHASKARKI taa||48|| For Private and Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kcbatrth.org A yuktiprabodhe jIvarakSaNAya lokAnuvRttirakSaNAya ca dvayamapyupayojakaM caat|n dazamaH, vastrAbhAve pravacanalAghavasyaivAdhyakSasiddhatvAt, ata evApavA- upakara daveSo vasantakIrtinA maMDapadurge mlecchAdInAM nanadarzane upadravakaraNaM vIkSya caryAdivelAyAM taDIsAdarAdikena zarIramAcchAdya // 49 // NAnAdinacaryAdikaM kRtvA punastanmuMcatItyAdirupadiSTaH, tathA nRpAdivargotpannaH paramavairAgyavAn liMgazuddhirahita utpannamehanapuTadoSI sthApanA lajjAvAn vA zItAdyasahiSNurvA tathA karoti so'pyapavAdaliMgaveSaH procyata iti iti darzanaprAbhUtavRttI, tathA zrutasAgarasUrikRtatattvArthavRttau navamAdhyAye ArAdhanAbhagavatImUtrasammatyA yatInAmapavAdapade kambalazabdavAcyakozeyAdiparigraho'pyuktaH 10 nApyekAdazo, jinAnukArasyAnaucityAt, yataH tIrthapAH sarve'pi nirupamadhRtisaMhananA anantavIryabhAjanaM chAbasthye'pi caturtAnino'tizayasampannA acchidrapANayo jitasakalaparipahAsteSAmanukAraH kuto'smadAdisAmAnyajanena kartuM zakyaH?, savethA veSamyAt, anyathA sUtrAdhyayanapunaHpunarlocakaraNapicchikAkamaNDaludharaNacaityavAsanIhAradharmopadezaziSyapravAjanAderakaraNaM syAt, chAyasthye bhagavatastadabhAvAt, etena yAdRzo gurustAdRzaH ziSyaH tato vayaM jinaziSyAstato nagnAH pANibhojina ekatra gRhe bhojanakAriNa ityahaMkAro nirastaH, tathA satyamukasya vayaM ziSyA asmAkamayaM gururityapi vyavahArato niSedhyaM syAt, evaM cAnyatrAnukAre'sati vakhatyAga evAnukaraNIya ityabhinivezamAtraM / kiMca-arhatAmatizayapAtratvAnnAgnye tAvad dRzyatvepi na kasyacidrAgadveSotpAdo, | bhavatAM nAnye tu strINAM rAgo'nyeSAM dveSaH pratyakSa eva, ata evotprekSyate bhavaddazane 'na strINAM mokSa' iti, kiMca| bhavatAM zAkhe'pi jinAnanukAra evoktaH, yadAha bhAvasaMgrahakAra:-"saMhaNaNassa guNeNa ya dussamakAlassa naha pabhAvaNa / IE // 49 // puraNayaragAmavAsI virakappaTThiyA jAyA // 1 // uvayaraNaM taM gahiyaM jeNa Na bhaMgo habai cariyassa / gahiyaM putthayadANaM 4 - %%AE%EA%AScore% For Private and Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe / joggaM jaM jassa tasseva // 2 // " 11 / nApi dvAdazo, jinakalpikAnAmapi zaktyapekSayopakaraNoktaH, taduktam-"jiNa-181 upakara kappiyavajjo'viha Na so havau savvakAlamegato / uvagaraNamANameyaM purisAvekkhAi bahubheyaM / / 2 / / " astu vA tepAmupakaraNAbhAvaH, NAnAM // 50 // tathApi dhRtizaktisaMhananazrutAtizayayuktAnAmeva tadbhAvo, na punaryasya kasyacit , yadvAcakenApyUce--"ya etAn varjayedoSAn , dharmo- sthApanA pakaraNAdRte / tasya tvagrahaNaM yuktaM, yaH syAjjina iva prabhuH // 1 // " na caitadanukAragandho'pi kartuM zakyo, yataste ye pAtraviSayalabdhimantasteSAM mAijja ghaDasahassA ahavA mAyaMti sAyarA sacce / eyArisaladdhIo so pANipaDiggaho hoI // 1 // ' iti pAtraM vinA na saMyamavyAghAtaH, bhavatAM tu tathAbhAvaH spaSTa eva, yaduvAca vAcakaH-- bhavanti jantavo yasmAdannapAneSu keSucit / tasmAtteSAM parIkSArtha, pAtragrahaNamiSyate // 1 // ' ye tu vastraviSayakalabdhimantaH zItAdisahanA yeSAM nAgnyaM na dRzyate pAtrAdi vibhrati, na bAso, ye tu labdhidvayavantaste pAtra vakhaM ca na vibhrati, tataH kathaMkAraM tadanukAraH zraddheyaH ?, tadAcaraNasya tvanmate'pi vyavacchedAt , yadabhANi bhAvasaMgrahakRtA--'duviho jiNehiM kahio jiNakappo taha ya thavirakappo ya / so jiNakappo kahio uttamasaMhaNaNadhArissa // 1 // ' tata evAdhunikAnAM vastrAbhAve zItAtapavAriprabhRtyupadravabhiyA drutaM gamanAgamanayorneryAsamitiH, pAtrAbhAve saMsaktasaktudadhyAdigalanAdibhayAdanIkSitatvaritabhojane ekagRha eva bhojane ca naipaNAsamitilokasiddhava, mAtrakAbhAve // 50 // kevalabhUmau prazravaNasiMghAnAdi kurvatAM varSAkAle vizeSato jantUpaghAtane na pariSThApanikA samitiH, dharmAvirodhinAM parAnuparodhinAM dravyANAM jJAnAdisAdhanAnAM grahaNe visarjane ca nirIkSya pramRjya pravartanamAdAnanikSepaNA samitiH' bhAvanAsaMgrahe, tena AdAnani| kSepaNAsamitistu vastrapAtrAdisadbhAva eveti, yaduktaM caraNaprAbhRtavRttau--'yakizcidvastu nikSipyate dhriyate tana pratilikhya dhriyate PARENESSOSIA-%ette ARUARCORRECR For Private and Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upakara NAnAM G sthApanA yuktiprabodha hai mayUrapicchAsannidhAne mRduvastreNa kadAcittathA kriyate sA nikSepaNAsamitirbhavatIti, mukhavakhaM vinA bhASAyAM na tatsamitirapi, evaM copakaraNAbhAva lokAnuvRttiH dhamastathA lajjA brahmavratarakSA vA sayAnaM ca na syAt , atha tyaktasarvasaMgAnAM sAdhUnAM lokaa||51|| nuvRtyA lajjayA vA kiM kArya?, pratyuta tayoH paraharaNIyatvAditi ced nanu pApopAdAnahetUnAmeva lokAnuvRttyAdInAM pariharttavyatvAt, na punaH saMyamahetUnAM, teSAmupAdAnopadezAt, yaduktaM dazakAlike-'lajjA dayA saMjama baMbhacaraM, kallANabhAgissa visohiThANaM / je me gurU sayayamaNusAsayaMti, te'haM guruM sayayaM pUyayAmi ||shaa' lajjAsaMpaNNA iti bhagavatyAm , kathamanyathA bhavato'pi bhojana| samaya eva nAgnyaM, na punaH sadA tadAdara iti, evaM niHspRhatvaM brahma vratadharya vA nAgnyena jJApyate ityapi na cintya, dharmopakaraNe spRhAyA bataghAtinyA abhAvAt, dharmapAlanAthameva dhRtatvAvakhAdeH, tathA ca vAcakaH zrIazvasenaH-mokSAya dharmasiddhyartha, zarIra dhAryate yathA / zarIradhAraNArtha ca, bhakSyagrahaNamiSyate // 1 // tathaivopagrahAAya. pAtraM ciivrmissyte| jinarUpagrahaH sAdhoriSyate na parigrahaH // 2 // brahmavratadhairya tu munInAM svataH siddhameva, kiM nAgnyamAtreNa bAhyADambararUpeNa ?, yadAha prAbhUtakAraH-bhAveNa| hoi Naggo bAhiraliMgeNa kiM ca naggeNa? / kammapayaDINa niyaraM NAsaha bhAve Na davveNaM // 1 // ' ti, evaM satyapi caidAgrahaH tarhi striyA sahakatra zayane vizeSato brahmavatakhyApanAt tadapi kArya syAt, atha vastrasya saMyamasahakAritvamuktaM tanna yuktaM, tadabhAvapi jinaka|lpAdiSu cAritrapratipatteriti cet, na, bharatAderAhAraM vinA zrAmaNyena tasyApyasahakAritvaprasaMgAt, kizca-AzAmbaranaye brahmacAriNaH ke ?, paJcamaguNasthAnino dezaviratA eveti cet , kimamI munitulyAstadanye vA?, nAdyo munitulyatve teSAmapi vastrAbhAvAnuSaMgAta, na dvitIyaH, teSAM picchikAkamaNDaluprabhRtemuniliMgasyAliMgatvApAtAd , anyatrApi tadvRttaH, apica-yadyamI zrAddhAstadA vratAca REAKXESAMREKARAN CACICCRECRUARY // 51 For Private and Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe 41 katAraNakriyApi teSAM bhavatu, yaduktaM mahApurANe--'sitazATakabhRt mAMDyabhRdbhRzAyI dantadhAvanasnAnatAmvRlavarjita ApAzikasUtrAdhyA-13 upkr||52|| tmazAkhAdipaThanakRt gurusevAkRd vrataM carati, tasya dvAdazavatsarAdvA SoDazavatsarAdvA madhumAMsapaJcodummarasthUlahiMsAviratiM bibhratA NAnAMeva vastrAbharaNamAlyazakhagrahaNavivAhAbhilAparUpaM vratAvatAraNaM bhavatIti, athaiSA kriyA gRhasthazrAvakANAmeva, na agRhasthathAvakANA sthApanA 4Amiti canna, sAgArAnagArarUpadharmadvayasyaiva yuktatvAt , nanu brahmacAriNAmekAdazapratimAdhAritvAt zrAvakatvena dharmadvaividhyameva, 4 18 paraM zrAvakANAM dezaviratitvena vratavaicivyaM, yathA zrAvikANAM kAzvidAryikA kAzcikSullikAH, dvayamapyetadagArhasthye, kAzcid hai gRhasthA iti, ata eva brahmacAriNAM puruSANAM sadA tathAvasthAyitvaM bhaikSavRttirakAzanAdimanivavyavahAraH, AryikANAmapi tathaivA liMgAdhikArAt, yaduktaM prAbhRtagranthe ' duiyaM tu vRtta liMga ukirlDa avarasAvayANaM tu / bhikkhaM bhamei patto samiI bhAseNa moNeNa8 | // 1 // dvitIyaM liMgamuktaM pradhAnaM 'avarazrAvakANAM' agRhasthathAvakANAM 'bhaikSa' bhikSAyai prAkRtatvAd vibhaktivyatyayaH bhramati, IP pAtravAn samitivAn bhASayA 'mAnana' vcnguptyaa| liGgaM itthINa havai bhuMjai piMDaM sueyakAlammi / ajjiyavi ekavatthA caDDA|varaNaNa bhujei / / 2 // tRtIyaM liMga-yeSaH strINAM bhavati muSTu ekakAle piNDa bhukte AryikA'pi apizabdAt kSullikA'pi saMvyAnavastreNa sahitA bhavati, uparitanaM vakhaM uttArya bhojanaM kuryAditi tavRttideza iti cet, bhavatu bhavatAmeSA prakriyA, tathApi // 52 // liMgadvaividhyameva yuktaM, samayasArasUtravRtyoH-- " vavahAriA puNa nao doNNivi liMgANi bhaNai mukkhpho| nicchayanao na icchai mokkhapahe savvAliMgANi // 1 // "yaH khalu zramaNazramaNopAsakabhedena dvividhaM dravyaliMga mokSamAge iti prarUpaNAprakAraH sa kevalaM vyavahAra eve" ti vRttiH, ata eva "hiMsAnRtasteyAbrahmaparigrahebhyo virativrataM dezasarvato'NumahatI, HECENSCREECRECIRLS C For Private and Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir siddhiH yakinArI parigrahaH, niHzalyo vratI, agAryanagArazca, aNuvrato'gArI' tyAdi tattvArthasUtrANi, evaM ca na brahmacAriSu zramaNopAsakaliMga upakaraNa13picchikAkamaNDaludhAritvena sadA tavratAnavatArAt, zrAvakANAM tu ekAdazapratimAdhAriNAmapi ekAdazamAsebhyaH parato dIkSA pratipattiM vinA tadavatArasyAvazyakatvAt , nApi zramaNaliMgaM, locAdhanadhikArAt, tena yatInAM vastrAbhAvaniyamabhiyA liMgacAturvidhyaM samApatatkena vAryate iti yatkicidetat 12 / nApi trayodazaH, caturdazopakaraNAnAM jaghanyato'pi sthavirakalpe(dhRtaH)paramarSivacanAt, yaduktamasmadAgame---- "pattaM pattAbaMdho pAyaTThavaNaM ca pAyakesariyA / paDalAI rayattANaM gucchao pAyanijjogo / / 1 / / ' pAtra| niryogaH- pAtrArthamupakaraNamityarthaH "tinneva ya pacchAgA rayaharaNaM taha ya hoi muhpttii| therANa jiNANa puNo there matto ya cola puDo // 1 // ' sthavirANAmutkRSTacintAyAM zItAdyasahiSNutapasvibAlaglAnAdInAM saMyamanirvAhaheturdviguNo'pyadhiko vA upaRdhinizIthacUAdyAgamokto bodhyaH, jinakalpe tu---- "duga tiga caukka paNagaM nava dasa ikAraseva bArasagaM / ee aTTha viyappA jiNa kappe hu~ti uvahissa // 1 // puttIrayaharaNehiM duviho tiviho ya ikkppjuo| cauhA kappadugeNaM kappatigeNa tu paMcaviho // 2 // duviho tiviho cauhA paMcavihovi hu sapAyanijjoo / jAyai navahA dasahA ikkArasahA duvAlasahA // 13 // " ayaM kalpastu jambUsvAmini nivRte vyucchinnaH, siddhigamanayogyakAla eva pratipattuM yogyatvAt, prathamasaMhananAbhAvena tathAvidhatapaHkaraNAzaktatvena vastrapAtraviSayalabdheraprAptevinA labdhi pANipAtratve dadhyAdidravavastuni tvaritaM 2 bhujyamAne jantuyatanAbhAvo gamanAgamanAzaktarogiglAnAdInAM vaiyAvRttyAbhAvo'nukampAmAvo mano'ntarAnazanoccArakAraNe narakAdau pAtanaM patanaM ca, kadA // 53 // cidazuddhopayogavazAt patite bindau vidyamAnakITikAdInAM tadaivopaghAtaH, avidyamAnAnAM makSikAkITikAdInAM gandhAkRSTiva-|| 1256564Cichesk% For Private and Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir S upakaraNasiddhiH RECENCREA yuktiprabodhe zAdAgame kasyacit pAdaghAtena gRhagodhAdinA vA ghAtaH, ekatra gRhe bhojane bhUmipramArjanaM saccittajalATicchaTA ityAdayo muni muddizya doSA ityuktaM prAk. tenopakaraNamAtrasya nirmamatayA dhriyamANasya saMyamopakAritvamAstheyameva, ata eva nagnatAyA na mukhyaa||54|| cAratvaM, sacelatvasyApi mukhyAcAratvAt, yaduktamuttarAdhyayane- "egayA acelao hoi, sacele yAvi egayA" yattu acelatvaM 3 tadaupacArikameva, yuktAhAre'pyanAhAratvavat, yaduktaM pravacanasAravRttI- "athApratiSiddhazarIramAtropadhipratipAlanavidhAnamupadi zati-ihaloganirAvekkho appaDibaddho parammi loyammi / juttAhAravihAro rahiyakasAo have samaNo // 1 // " caturthazrutakandhe triMzattamagAthA, atha yuktAhAravihAraH sAkSAdanAhAra evetyupadizati--- "jassamaNesaNamappA taMpi tavo tappaDicchagA samaNA / | aNNaM bhikkhamaNasaNamadha te samaNA aNAhArA // 31 // svayamanazanasvabhAvatvAdeSaNAdApazUnyabhakSyatvAca yuktAhAra: sAkSAdanA-1 hAra eva syAta, evaM svayamavihArasvabhAvatvAt samitizuddhavihAratvAcca yuktavihAraH sAkSAdavihAra eva syAdityanuktamapi gamyata iti, yathA caitat tathA yuktacelo mUchArahitapaNAdidoSAduSTa ekapaTTacelabhAm ajitAdijinatIrthasAdhuH prathamAntimajinasAdhustu zvetamAnAdyupetavastrabhAga yathAvihitatvAdacela eveti tulyaM, tattvatastu yathA sa AhArakastathA'yamapi sacelaka eva, na ca tathAtve batAbhAva eva zraddheyaH, tadevaM sopakaraNAnAM yatInAM yatitvasadbhAve siddhe'pi samprati na tAdRzA yatayo dRzyanta ityevaM tatprarUpaNA / "yadapi tadapi mohAdantaraMgAvamohAd, athilazithilabuddhirbodhyamAno'pi buddhH| satatamabhinivezaklezalezasya vazyaH, kathayati na kathaMcit kApathaM cojjihiite||1|| ahaha ! gahanavRttirmohacokadayo, nanu yadanucaratve nizcitAsau trilokii| gurumaguruvidhAnadhyAnato na prapannA, bahulajalabhavAntarmajjanAnIcchatIva // 2 // vyavahRtiparihArAnnizcayasyAnavAptadRDhataramatametat kiM vikalpairanalpaiH / / CIENCE S -CIENCS // 54 // For Private and Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaTTArakA nAma pujyatvaM yuktiprabodheTa guruparicaraNenAdhyAtmavidyAnavadyA, sphurati viratimantarbodhayantI jayantI // 3 // iti gAthArthaH // atha pravizati guruH, A nepathye ! tamhA digambarANaM ee bhaTTAragAvi no pujjaa| tilatusametto jesiM pariggaho Neva te guruNo // 16 // tasmAd digambarANAmete bhaTTArakA api na pUjyAH / tilatuSamAtro yeSAM parigraho naiva te guruvH|| 16 // spaSTArthamidaM, bhagena-jJAnena tArakA upadezadAnAt janAnAmiti bhaTTArakAH, yadi yatInAmabhAvastarhi kathamete bhaTTArakAH ?, manuSyAbhAve rAjAna ivetyAzaMkAyAM 'no pUjyA' iti prativacanoddezaH, nAmato'mI bhaTTArakAH, para na pUjyatvena, tatra hetumAha|tilatuSamAtro'pi yeSAM parigrahaH te na caiva guravaH syuriti, na copakaraNAnAM prAgdarzitanItyA liGgatvamiti vAcyam , teSAmupakara| NatvAbhAvAt, yathAjAtarUpatvasyaiva liGgatvAt, yaduktaM pravacanasAre-"upakaraNaM jiNamagge liMga jahajAyasvamidi bhaNiyaM / guruvayaNApi ya viNao suttajjhayaNaM ca paNNattaM / / 1 // " yo hi nAmApratiSiddho'sminnupadhirapavAdaH sa khalu nikhilo'pi zrAmaNya| paryAyasahakArikAraNatvenopakArakatvAdupakaraNabhUta eva, na punaranyaH, tasya tu vizeSAH sarvAhAryavarjitasahajarUpopekSitayathAjAtarUpatvena bahiraGgaliGgabhUtAH kAyapudgalA guruvacanapudgalAH sUtrapudgalA vinItatAbhiprAyapravartakacittapudgalA iti, tena saparigrahA na gurutvena pUjyA ityabhiprAyaH, atrApi naikAntena upakaraNaniSedhaH zaGkayaH, ziSyabhaktAvasathAhArAdeH etadagretanagAthAyAmutsargApavAdasAdarasyAdvAdenopadherupadezAt, yaduktaM tatraiva-'AhAre ca vihAre desaM kAlaM samakkhamaM uvadhi / jANicA te samaNo vaTTai jai appalevI so // 1 // " ityAdiprAguktaM yuktibhirekAntaprakSepAcceti gAthArthaH / / atha sAmAjikAnAM naTasya bodhaH RECRe ARROCEROSSESex - CE For Private and Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vANArasI .*- yotpatti varSasthAnAdi * yuktiprabodhe / gavaM katthavi hINaM katthavi ahiyaM mayANurApaNaM / sobhinivesA ThAvaha bheyaM ca digavarohiMto // 17 // // 56 // evaM kutrApi hInaM kutrApyadhika matAnurAgeNa / sobhinivezAt sthApayati bhedaM ca digambarebhyaH // 17 // samprati dRzyamahImaNDale munayo na santi, sunitvena vyapadizyamAnA bhaTTArakAdayo na guravaH, picchikAdirupadhina rakSaNIyaH, purANAdikaM na pramANaM, ityAdikaM prAktanadigambaranayAt nyUnaM, adhyAtmanayasyaivAnusaraNaM, nAgamikaH panthA pramANayitavyaH, sAdhUnAM vanavAsa eva ityAdyadhikaM, svamatasya-abhiprAyasyAnurAgo-dRDhIkaraNarucistena 'abhinivezAt' haThAt vyavasthApayati, na vayaM digambarA nApi zvetAmbarAH, kintu tattvArthina iti dhiyA digambarebhyo'pi bhedaM vyavasthApayati, tatkAlApekSayA vartamAnA, cakArAt sitAmbarebhyastu mahAnevAsya matasya bheda iti gAthArthaH, iti niSkrAntAH sarve // athaivanATakarUpasya utpattisamayamAha sirivikkamanaranAhA gaehiM solasa saehiM vAsehiM / asiuttarehiM jAyaM bANArasiyasa mayameyaM // 18 // zrIvikramanaranAthAdgataiH SoDazazatairvaSaiH / azItyuttararjAtaM bANArasIyasya matametat // 18 // zrIvikramAkodrAjJaH SoDazazatAzItivarSAtikrame vANArasIya matametat pravRttaM, na cAdhyAtmazAstrANi purAtanAni tanmatamapi prAcInamiti kathametad ghaTata iti vAcyaM, vANArasIyamate'pi navyatvenaitajjJAnasya bhaNanAt, yaduktaM kavitvavandhe nATakehai "aba yaha bAta kaho hai jaise, nATaka bhASA kahyo su aise / kundakundamuni mUla uddharatA, amRtacaMda TIkAke karatA / / 1 / / pAMDe rAjamalla jinadhI, mamayasAra nATakake marmI / tini garaMtha kI TIkA kInI, bAlAbodha sugama kari dInI // 2 // iha vidhi OMOMOM- EASE -4-SCREENNECK // 56 // For Private and Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe bodhavacAlikAkA bodhavacanikA phailI, samaya pAya adhyAtmasalI / pragaTI jagatamAhiM jina vAMnI, gharaghara nATaka kathA vakhAnI // 3 // nagara Agare kuMarapAlamAhiM vikhyAtA, kAranapAya bhaye bahujJAtA / paMca puruSa atinipuna pravIne, nizidina jJAnakathArasabhIne // 4 // rUpacaMda paMDitakatA tanmaprathama, dutiya caturbhuja nAma / tritiya bhagotIdAsa nara, kArapAla gugadhAma // 5 // dharamadAsa e paMca jana, mili baiThe ika Thora / &ii tavRddhiH paramAratha caracA karai, inake kathA na aura // 6 // cita kaurA karu dharama dharu, sumati bhagotIdAsa / caturabhAva thiratA bhae, rUpacaMda paragAsa // 7 // iha vidhi jJAna paragaTa bhayo. nagara Agare mAMhi / desa desa mahi vistasthA, mRSA desa mahi nAMhi // 8 // tenAdhyAtmanayasya prAcInatve'pi tannayAnizcayamAtrAvalambanena dAnazIlatapaHpratikramaNAdivyavahAraM dravyato bhAvato vilopyt| svArasikatayA digambarazvetAmbaranayAdanyarUpaM matabhAvibabhUvetyabhiprAyaH, "sorahasa tirAnavai bote, AmU mAsa sitapakSa vyatIte / tithi terasi ravivAra pravInA, tA dina grantha samApata kInA // 1 // ityetadvAkyaM tu granthotpattereva, na punarmatotpAdasyeti gAthArthaH / / atha mUddhAbhiSikta:-- aha tammi hu kAlagae kuMyarapAleNa tammayaM dhariyaM / jAo to bahumaNNo guruvva tesiM sa sabosi // 19 // atha tasmin tu kAlagate kuMarapAlena tanmataM dhRtam / jAtastato bahumAnyo gururiva teSAM sa sarveSAm / / 19 // 'atheti matAntarasthApanA'nantaraM 'tasmin' bANArasIdAse paralokaM gate nirapatyatvAttasya mataM kuMarapAlanAmnA vaNijA dhRtaM, IA prAgeva tanmatAzritAnAM sthirIkaraNena navInAnAM tathAzraddhAnotpAdanena samAhitaM, tanmataM nizrasthAnamabhavadityarthaH, tatasteSAM bANA-18 // 57 // rasIyAnAM sarveSAM gururiva bahumAnyaH, parasparacarcAyAM yattenoktaM tatpramANavibhUva, gururiti kathanAnAnyaH sitapaTo dikpaTo vA CROCCORRECORDCR6% For Private and Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 58 // bhUSaNa 1-*-ORI-CRACTROCKSON tadgururva vivAn, upakaraNAritvAttayoriti bhAvaH / na ca mUchA vinA taddhArakasya na munitvapratipAta ityAzaka, upakaraNasyAva- jinazyamUrchAjanakatvAt, yadAha pravacanasAre amRtacandrasUriH "kiha tammi natthi mucchA AraMbho vA asaMjamo tassa ? / taha para bimbAnAM davvammi rao kahamappANaM pasAdhayai ? // 1 // upadhisadbhAve hi mamatvalakSaNAyA mUrchAyAstadviSayakarmaprakramapariNAmalakSaNasyAra mAlyAdimbhasya zuddhAtmarUpahiMsanapariNAmalakSaNasyAsaMyamasya cAvazyaMbhAvitvAta, tathopadhidvitIyasya paradravyaratatvena zuddhAtmadravyaprasAdhaka-13 niSedhaH tvAbhAvAcca ekAntikAntaraMgacchedatvamupadheravAyata eva, idamatra tAtparyam-evaMvidhatvamupadheravadhArya sarvathA saMnyastavya" iti tavRttiH, teSAmiti kathanAdANArasIyAnAmeva, na punaranyeSAM digambarANAmapi "kiha tammI' ti gAthoktasya tanmate'pyautsargikatvAt kevalotsargaprAmANye mithyAtvAcca, tata eva 'appaDikuTuM uvahi'mityAdinA prAgeva savistaraM nirastastadabhiprAya iti gAthArthaH atha prAcInena samamekIbhUya bhUyo'pi bANArasIyaH pravizatijiNapaDimANaM bhUsaNamallAruhaNAi aMgapariyaraNaM / bANArAsio vArai digambarassAgamANAe // 20 // jinapratimAnAM bhUSaNamAlyArohaNAdi aMgapraticaraNam / bANArasIyo vArayati digambarasyAgamAjJayA // 20 // jinapratimAnAM bhUSaNAdyaGgapUjA na kAryA, bhagavato niraJjanasya vItarAgasya mUrteH sarAgatvAbhivyaJjanena paridhApanikAderanaucityAt, tathAhi-paridhApanikAnAma jinamUrtisannihitA vastrAbharaNapUjA, sA hi tatprekSakabhavikazubhadhyAnahetutvaM vA 1 bhagavataH // 58 // sacelatvaM vA 2 bhaktimAtratvaM vA 3 avasthAvizeSatvaM vA 4 zobhAkAritvaM vA 5 AgamoktatvaM 6 vA''sthAya kriyate ?, nAyaH, COMADIRECRUCICIAL For Private and Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ARRC yuktiprabodhe / zubhadhyAnasya hi kAraNaM vItarAgapratimAdibahirdravyAlambanena cittasya sthiracandhanaM, tacca paridhApanikAkaraNe durlabhaM, vItarAgasya , jina DI hi pratimA niSparigrahava vItarAgatvaM sUcayantI bhavinAM vItarAgadazArUpaM zubhadhyAnamutpAdayati, yathA hi sarAgasya strIprabhUteHpratimAbimbAnA // 59 // saparigrahaiva sarAgatAM dyotayantI janAnAM sarAgadazArUpaM durvyAnaM tanute tadvadiyamapi cet kutaH zubhadhyAna ? dudhyAnotpAdasyaivAnubha- bhUSaNavasiddhatvAta, ata eva zrIgRddhapicchAcAryeNoktaM bodhaprAbhRte jinapratimAdvAra-"saparA'jaMgamadehA daMsaNaNANaNa suddhacaraNANaM / mAlyAdiNiggaMthavIyarAyA jiNamagga erisA paDimA // 1 // asyA vyAkhyA yathA-"nigranthA vastrAbharaNajaTAmukuTAyudharahitA vItarAgA rAgarahita niSedhaH bhova'vatAritA 'jinamArge' sarvajJavItarAgamate IdRzI pratimA bhavati, punaH kathaMbhUtA?-svakIyA-ahecchAsanasambaMdhinI, punaH kiMviziSTA? | parA-svakIyazAsane'pi utkRSTA anutkRSTAyA-gopucchikasitapaTadrAviDayApanIyakaniSpiccharUpai nAbhAsaiH pratiSThitAyA aJcalikArUpAyA nagnatvadhAriNyA api anaya'tvAdavandyatvAcca, punaH kiM0?- 'ajaMgamadehA' suvarNamarakatasphaTikendranIlaparAgavidrumacandanakASThAnuSThitA vA ajaMgamA, sA ca keSAM ?-darzanena jJAnena nirmalacAritrANAM-tIrthakaraparamadevAnA"miti / etadanUvAca gautamaH-- nirAbharaNabhAsuraM vigatarAgavegodayAnnirambaramanoharaM prakRtirUpanirdoSataH / nirAyudhasunirbhayaM vigatahiMsyahiMsAkramAnirAmiSasuptima dvividhavedanAnAM kSayAt / / 1 // punarapi tatraiva bodhaprAbhRte dvAragAthAyAm-'jiNabiMba suvIyarAya' ti, suSThu-atizayena vItarAgaM, tana tu lakSmInArAyaNamUrtivatsarAgamityeva viruddhAnvayena paridhApanikAM vinA bhUyasAM zubhadhyAnotpAdanAvyatirekitayA cAkAraNatvAcca / 3na dvitIyaH, sarvajJAnAmacelatvasyaiva sArvajanInatvAta, yattu sAMzayikamithyAtvabhAgbhiH zvetAmbarabhagavato dIkSAkSaNe zakrapradattadevadU-15 madhyavastreNa sacelatvaM pratipannaM tannijAvAsavezmAntare'pi praNigadyamAnaM na hRdyaM,devadattasya saMyatAnAmanAdeyatvena tairevoktatvAt, indrasya ACANCIESCANNECRA- RARANG // 59 For Private and Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe CRECA-%CARRORE ca taddAnena bhagavaccAritravighAtakatvAnupapattezca / na tRtIyaH, yAvad duyAnaM notpAdayati tAvata eva bhaktimAtrasyopadezAt, anyathA / jinabhAgavatI vivAhadazAmAzritya vaivAhikakAryasyApi prAduSkaraNaprasaMgaH, paridhApanikAyAM tu yathA durdhyAnasambhavastathA samarthita prAk / bimbAnAM turIyaH, avasthAvizeSasya rAjyAvasthArUpasyAprAdurbhAvyatvAt vaivAhikadazAvatsarAgatvAt, sarAgasya dudhyonahetutvAditi, anyAsu ca bhUSaNamAzrAmapyakaivalyasiddharUpAsu vastrAlaGkArAbhAvAt / nApi paJcamaH, bhagavadvimmasya svayaMzobhanatvAt, yaduktamekIbhAvastotre---"AhA yAdi niSedhaH ryebhyaH spRhayati paro yaH svabhAvAdahRdyaH, zastragrAhI bhavati satataM vairiNAM yazca shkyH| sarvAGgaNa tvamasi subhagastvaM na zakyaH pareSAM, tat kiM bhUSAvasanakusumaiH ? kiMca zastrarudaH // 1 // " vAgbhaTTAlaMkAre'pi, yathA-"analaGkArasubhagA' iti, zvetAmbaranaye'pi "vapureva tavAcaSTe, bhagavan ! vItarAgatAm / na hi koTarasaMsthe'gnau, tarurbhavati shaadvlH|| 1 // prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasanna, vadanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnyaH / karayugamapi yatte zakhasambandhavandhyaM, tadasi jagati devo vItarAgastvameva // 2 // " kiJca-etacchobhAheturapi rUpaviparyayakAritvena jinamudrAcyAghAtAdAzAtanAbAhulyAccopekSyaM, tathAhi cakSuyugalazrIvatsAdicirasthAyibhUSaNanyAse tAvatyaMze snAtrAbhAvaH, pArzvasthApitAMgArAdinA lAkSAdigAlane tannyAsaH, tatrAzAtanA tu spaSTava sudhiyAM gamyA, pUjAdiSu aMgikAracane gundrAdilepaH, tadutsAraNe nakhAgrAdinA bhUyAn saMghaTTa iti / nApi paSThaH, AgamAzrayahetorasiddhatvAt, na ca tadAgame'pi kazcitrATyAdineva kevalaparidhApanikAracanena samyagbodhamavApya mokSaM gata iti zrUyate, kiJca-cAmuNDApArvatIprabhRtitIrthAntarIyadevAnAM pratimAsu | (sarAgatvaM sAlaMkAratvaM cAsti tathA atrApi cet sarAgavItarAgapratimayona ko'pi vizeSaH, lokA'pi striyA pratibimbe citrakaraiH sAlaMkA V // 60 // ratvaM yogIndrasya dhyAnAdhirUDhasya prativimbe tadabhAvazca sarAgavItarAgatvasUcakazcinyate, anyacca-viSNupratimAyAM lakSmIlakSmaNA / For Private and Personal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bakhAbhUSaNAlaMkArasiddhiH SEREC yuktiprabodhe sarAgatvaM cakragadAdinA saroSatvaM viSNostathAnApi paridhApanikAyAM parigrahavatvaM bhagavato dyotyata ityaniSTaH prasaMgaH, tasmAdbhagavA niHspRho nigrantho vItarAgazca, taddhimbamapi tathava kAryam, tathA ca prayogaH---jinamatarmokSArthinA paridhApanikA na kartavyA, duyaan||61|| hetutvAd, yadevaM tadevaM, yathA khAcitradarzanamiti,evamAzAtanAhetutvAnarthakatvaprativimbatAvyAghAtAdayo'pyUdyA iti||atr pratividhIyate niSparigrahaitaba vItarAgapratimAyAH zubhadhyAnaheturityAyuktaMyat tadayuktaM, yatastadabhAve'pi tathAvisiMhAsanacAmarAvalivIjyamAnokAparidhRtacchatratritaya pRSThasthabhAsvadbhAmaNDalavirAjitabhagavanmUtoM sAkSAdrUpe ca tadIkSakANAM tadhyAnavatAM bhUyo bhavinAM zubhadhyA nodayAta, tvadaMgIkRtajinamUrteH puro vividhapuSpagandhAkSatanaivedyAdisaparigrahasvarUpeNApi tathAtvAcca, naca tatrAparigrahatvaM, nRpAdInAM puraHpArzvasthavastubhiriva bhagavanmUostadvastunA tatprasaMgasya durnivAratvAta, na ca punaH parigrahe svAMgasannidhAnatvasyaiva hetutvaM, svayaM nagnAvasthAyAmapi nRpAdInAM saparigrahatvAt , atha tatra icchAvazAdasti tad bhagavanamUrtestu tadabhAvAtkathaM maparigrahatvamiti ceciraM jIva, paridhApanikAyAmapyasya tulyatvAta, evamuccaistaragavAkSajAlikAkapizIrSavirAjadvapatrayAdivibhavacaMtyAlayAdinApi yadi na parigrahavacaM tarhi kathamaMgapUjAmAtreNatyapi pratipAdanIya, yaduktamabhiyuktaH zrImAnatuMgasUribhiH- 'itthaM yathA taba |vibhUtirabhRjjinendre' ti, tathA 'zrImatasurAsure' tyAdi, stotrepi tvadIya- 'taM tArthanAthamadhigamya vinamya mRnA, samAtihAryavibhavAdiparItamUrti mityAdi, kica-niSparigrahAyAmapi bhavadaMgIkRtajinamRttI dRSTAyAM mlecchAdInAmabhavyAnAMca kathaM na zubhadhyAnasambhavaH?, atha tatra dravyavaiguNyAna tadutpAda iti cenahi paridhApanikAyomapi bhavAdRzAM keSAMciMdeva zubhadhyAnA| sambhavo dravyavaiguNyAdeva mantavyaH, bhUyasAmanyeSAM paridhApanikAdarzane zrImAn paramadevo vItarAgo'pArasaMsArakAraNa ghAtikarma % A Ackmat 4 -% . For Private and Personal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 62 // yuktiprabodhe kSiptvA'STaprAtihAryavibhUtibhRt surAsuranareMdrakRta pUjo'nayA rItyA udArazRMgArajanitAmiva kAyakAnti vibhrANaH samavasaraNamadhyamadhyAste iti dhanyo'haM dhanyAzvAmI bhaktikRta itizubhadhyAnasadbhAvasya sArvajanInatvAt caityAlayAdidarzanavat yadapi strIpratimAdiSTAntena saparigrahatvaM duyAnakAraNamiti tadapi na yuktaM jitendriyANAM sAlaMkAraskhIdarzane'pi duyanAnudayAt, kAmukAnAM niralaMkArakhogAtra mAtra darzane'pi durdhyAnAcca, yatu bodhaprAbhRtoktaM tattAvadapramANameva prAmANye'pi tasya vastrAbharaNapUjAyA aniSedhAt nigranthAcaturviMzativAdyAbhyantaraparigraharahitA iti parigrahasya ca icchAjanyatvAt tasyA acetanAyAM pratimAyAmabhAvAdeva, vItarAgA ca gagarahitabhAveJvatAritA, na tu lakSmInArAyaNAdimRttiMvatsarAMgA ityarthasyaiva yogyatvaM yodhaprAbhRtavRttI "jaM caraI" iti gAthAyAM nirgranyazabdasya dvAragAthAyAM zrutasAgarasUriNA tathaiva vyAkhyAtatvAt, ata eva gautamo'pi sAkSAdbhAvAdvarNanenaiva prAmANyam anyathA'nanubhAvAt nirAbharaNabhAsuratvaM pratimAsu pratyakSaparAhatameva, yo'pi paridhApanikAbhAve zubhadhyAnotpAdastatrApi mAnasaparidhApanikAropajanyatvameveti nAvyatirekitvaM kathamanyathA tavApi dArSadAdipratimAyAM divAkarasahasrabhAsuraparamaudArikazarIrasya bhagavato dhyAnaM saMgacchata tatra tathAvidhakAntyabhAve'pi mAnasa eva tadAropa ityevaM nyAyyatvAt tata eva samayasAre amRtacandraH 'kAntyeva snapayanti ye daza dizo dhAmnA niruMdhanti ye, dhAmoddAmamahasvinA janamano muSNanti rUpeNa ye / divyena dhvaninA sukhaM zravaNayoH sAkSAt kSaranto'mRtaM vandyAste'STasahasralakSaNavarAstIrthezvarAH sUrayaH // 1 // dvitIyavikalpe'pi sarvajJAnAmacelakatvaM nAsmannaye sammataM yaduktaM saptatizatasthAnake 'sako ya lakkhamulaM suradsaM uvaha savvajiNakhaMdhe / varissa varisamahiyaM syAtri sesANa tassa diI ||1|| etadvacomUlamapi Avazyakoktam- 'savvevi egadUdveNa niggayA jiNavarA cauvIsa " For Private and Personal Use Only vakhAbhUSaNA laMkArasiddhiH // 62 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 bakhAbhRSaNAlaMkAra kA siddhiH yuktipravodhe miti, yattu kvacidasmannaye'pi tadacelatvaM tadopacArikameva, na copacAreNAcalatvakathanamapramANameveti vAcyaM, tvannaye'pi zrAvakA cAre'mRtacandro'pyAha- 'kSuta tRSNA himamuSNaM nagnatvaM yAcanAratiralAbha' iti, atra zrAvakANAM vastradhAritve'pi nagnatvaparibhASaNAt / na ca devadattamanAdeyameva, kalpAtItatvAjjinasya saMyatAnaupamyAt , anyathA kathaM kevalotpattau vizeSasaMyatarUpatve'pi bhagavA~zchatrANi paribharti indrazcAmarIjyate bhAsvanmaNikiraNakarAMvitaM siMhAsanamadhyAste. sAmAnyayatestasyApi niSiddhatvAd , ata evoktaM tvannaye bhUpAlastotre- 'niHzeSatridazendrazekharazikhAratnapradIpAvalI, sAndrIbhUtamRgendraviSTarataTImANikyadIpAvalI / keya zrIH kva ca niHspRhatvamidamityUhAtigastvAdRzaH, sarvajJAnadRzazcaritramahimA lokeza ! lokottrH||1||" "prAtihAryamayIM bhRti, tvaM // dadhAno'pyananyagAm / vItarAgo mahA~zcAsi, jagatyetajjinAdbhutam // 1 // " ityAdipurANe 7 parvaNi, na ca parigrahaprasaMga icchA| zUnyatvAt , tadrakSaNaM ca mocanakAraNasyAbhAvAt , svataH patati cet patatu, yattu zrIvIreNa addha viprAya dattaM devadRSyasya arddha rakSitamityAgame tadapi chAmasthye na doSAvaha, saMjvalanalobhasya tadAnIM sadbhAvAta , etena indrasya bhayamavighAtakAritvamapi pratyAdiSTam,ta. | indrANAM tathA jItakalpatyAt , cAmaravyajanavat , atha sarveSAM jinAnAM tvanmate nAstyacalatvaM pAramArthika, zrIRSabhadevasya zrIvI rasya tu vAMdupari mukhyamacelakatvamAgame jambUdvIpaprajJaptI paryuSaNAkalpe ca prasiddham , tathA ca kathamanayomRtau vastrAdipUjA yuktati sacet , na, acelatva satyapi sacelatvapratibhAsAtizayAt , na cAtizayAnAM catukhizatAvyAghAtasteSAmananyasAdhAraNatvAt , etadati zayasya jinakalpikaH samAnatvAt , ayamatizayastu tattvatastvayApi pratipanna eva, divAkarasahasrabhAsuraparamaudArikadehasya nirAmaraNatve'pi bhAsurasya lakSaNamiSAt paTTakUlapoDazAbharaNAnAM ca svIkArAta . ata eva tRtIyapakSakakSIkaraNe'pi na kiMcid dRSTaM, paridhA CARRCAREER 55-1-ba // 63 // For Private and Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 64 // vakhA bhUSaNA laMkArasiddhiH panikAmaktedAnasambhavasya prAgeva nirastatvAt , 'aviliptasugandhistvamavibhUSitasundaraH / bhaktairabhyacito'smAbhibhUSaNaH sAnulepanaiH / / 1 // " ityAdipurANe 14 parvaNi, yadapi vivAhadazAsAmyaM tadapi na, tasya rAgakAraNatvena bhagavato vItarAgasya tadanaucityAt , tathA coktam- 'vadanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnya' iti, na ca tathA paridhApanikA, tasyAH sudRSTInAM bodhasAdhanatvAt / turyapakSe'pi bhagavato hi bAlyAvasthAmAzritya snAtrakaraNavat kAzmIrapUjAvilepanapuSpAropaNavastrAlaMkArAdiparidhApanaM yuktiyuktameva pratibhAti, tvanmate'pi paMcakalyANakapUjAvidhAnasya siddhatvAt , ata eva 'snAtasyApratimasya meruzikhare zacyA vibhoH | zezave' iti janmakalyANakastutirapi ubhayanaye sammatA, 'yasyAvatAre sati patryadhiSNye, vavapa ratnAni hareniMdezAta / dhAnyAdhipaH khAnavamAsapUrva, padmaprabha taM praNamAmi sAdhum // 11 // ' ityavatArastavaH, 'indrAdibhiH kSIrasamudratoyaiH, saMsnApito merugirau jinedrH| yaH kAmajetA janasaukhyakArI, taM zuddhabhAvAdajitaM namAmi // 2 // ' iti janmastavaH 'guptitrayaM paMca mahAvratAni, paMcopadiSTAH samitIzca yena / babhAra yo dvAdazadhA tapAMsi, taM puSpadantaM praNamAmi devam / / 13 / / iti dIkSAstavaH, 'matprAtihAryAtizayaprapatro, guNapravINo hatasaMgadopaH / yo lokamohAndhatamaHpradIpazcandraprabha taM praNamAmi bhAvAt // 4 // iti jJAnastavaH 'dhyAnaprabandhaprabhavena | yena, nihatya karmaprakRtIH samastAH / muktisvarUpA padavI prapede, taM zambhavaM naumi mahAnubhAvam // 5 // iti nirvANastavaH, bhvrogaajituunaamgdNkaardrshnH| niHzreyasadhIramaNaH, zreyAMsaHzreyasa'stu vH||shaa iti siddhastava iti, dazalAkSaNikajapamAlAdistotrapra. | mukheSu pratipadaM bhagavataH sarvAvasthAvarNanaM dRzyate, tarhi kiM vaktavyaM paMcakalyANakAvasthArAdhane', tena paMcakalyANakapUjAkaraNaM yuktaM, tatra ca vakhAbharaNAdipUjA kAryava, bhavanmate'pi nadavasthAyAM tadbhaNanAda, yaduktaM jinadAsena harivaMzapurANe- "atha jAtAbhiSekasya, 1 For Private and Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir siddhiH yuktiprabodhe / jagannAthasya bhUpateH / zacI prasAdhanaM cakre, matibhaktyA skautukaa||1|| svayaM jaatpvitrsyaabhissiktaaNgjinshituH| mamArjAgasya vakhAlagnAmbukaNAMzca vimalAMzukaiH / / 2 // jinedrAMgamathendrANI, divyaamodivilepnaiH| anvalipyata bhaktyA'sau, karmalepavighAtanam bhuussnnaa||3|| trailokyatilakasyAsya, lalATe tilakaM mahat / acIkarat mudendrANI, zubhAcAraprasiddhaye // 4 // evaM ghattAvandhahari- laMkAravaMzapurANe- 'NhaviUNa khIrasAyarajaleNa, bhUsio AharaNe ujjaleNa' 'athAbhiSekAnavRttau, zacIdevI jgdguroH| prasAdhanavidhau | yatnamakarotkRtakautukA // 1 // tasyAbhiSiktamAtrasya, dadhataH pAvanI tanUm / sAMgalagnAnmamArjAmbhaHkaNAn svacchAma lAMzukaiH // 2 // gandhaiH sugandhibhiH sAndrarindrANI gaatrmiishituH| anvalimpata limpadbhirivAmodaistriviSTapam // 13 // tilakaM ca lalATe'sya, zacI cakre kilAdarAt / jagatAM tilakastena, kimalaMkriyate vibhuH // 4 // mandAramAlayottaMsamiMdrANI vidadhe vibhoH| tayAlaMkRtamIsau, kIryeva vyarucad bhRzam // 5 // jagaccUDAmaNerasya, mUrdhni cUDAmaNiM nyadhAt / satAM mRrdAbhiSiktasya, paulomI | bhaktinirbharA // 6 // anaMjitAsite bhtulocne sAndrapakSmaNI / punaraMjanasaMskAramAcAra iti lambhite // 7 // karNAvaviddhasacchidrau, kuNDalAbhyAM virejatuH / kAntidIptI mukhe draSTumiMdvakobhyAmivAzrito / / 8 / / hAriNA maNihAreNa, kaNThe zobhA mahatyabhUt / muktizrIkaNThikAdAmacAruNA trijgtpteH||9|| bAhoyugaM ca keyUrakaTakAMgadabhUSitam / tasya kalpAMghripasyeva, viTapadvayamAvabhau ||10||reje maNimayaM dAma, kiMkiNIbhirvirAjitam / kaTItaTe'sya kalpAgaprarohazriyamubahat // 11 / ' ityAdipurANepi, evaM ca // 65 // janmAvasthAmAzritya paMcAmRtasnAtrAdivat kAzmIrapUjAvastrAbharaNAdyAropaH kriyate tatsAmprataM, astu vA rAjyAvasthAprAdurbhAvastatathApi vaivAhikAvasthAvatsarAgatvaM na vaktuM yuktaM, rAgo hi strIsaMsargarUpaH, tasya tu rAjyAbhiSekasamaye'bhAvAt , na hi kazcinnRpaMdA SRAEESEARCREAEX SCORCACAREERes For Private and Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra NICK yuktiprabodhe / / 66 / / 4 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAlaMkAraM dRSTvA strIsaMyogarUparAgavAn bhavati, rAgastu sa eva yaduktaM mokSaprAbhRtaTIkAyAm- 'strIbhiryoge rAgavAn zatrubhiryoge dveSavAn putrAdiyAMge mohavAn' iti dvipaMcAzattamagAthAvyAkhyAyAM zrutasAgarasUriNA, anyAsvapi zrAmaNya kaivalyAdyavasthAsu bhagavataH zarIrasya sAlaMkAratayA pratibhAsAtizayAdarcAsu tathA'tizayAbhAvAt sAlaMkArakaraNa tvasya tathaivopapattezca na ca rAjyAvasthAvirbhAvo nocita eveti vAcyam, 'AdimaM pRthivInAthamAdimaM niSparigraham / AdimaM tIrthanAthaM ca, vRSabhasvAminaM stumaH || 1 ||' iti, tathA 'rAjyaM cakrapuraHsaraM smarazaraprAyaH svakAntaHpuraM, zakratvaM nikhilAmaropamukuTaspRSTeSTabhUmItalam / pAdAkrAntasurAsurendravilasanmauliprabhUtaprabhaM, tIrthezatvapadaM dadAtu bhavatAM dharmo jaganmaMgalam // 1 // ' ityAdinA zAstreSu tadavasthAstavanopalabdhaH atha vratAvasthAmAzritya tadabhAvo yAthAvasthyasUcaka iti cet, na, tatrApi ananyApekSasvayaMsubhagatvasya tava svIkArAditi prapaJcitaM prAk, ata evAsmatprAcAM vAcoyuktiH, tathA ca tadgranthaH- aho digambarA ! bhavaMtaH paridhApanikAM niravadyAmapi zrAmaNyAvasthAyA arvAk acelatvAnna kurvanti tadA kathaM snAnavilepanapuSpAdipUjAM sAvadyAM kurvanti, caityaM vA sAvadyaM nityAcaraNaM kathaM kArayanti 1, na hi jinazcatyavAsI, kathaM ca striyaH saGghaTTayantiH, kathaM vA vividhabhakSyabhojanarUpo balikyate, bhavanmate kevalinA bhuktirahitatvAt, atha yadi bhavadbhiH kenApi hetunA bhuktimabhyupagamya chadmasthAvasthAmAzritya balirvidhIyate tatkathaM pratimAyAH pANAveva na mucyate, bhagavataH pANipatvAt kathaM ca paryaGkAsanasthapratimAyAH purato balikyate, bhagavata udbha (Urdhva ) syaiva bhojanakAritvAt kathaM vAraM vAraM baliDhakyite, ekavArameva bhaktasya pAnIyasya cAnujJAnAt, yadi ca bhagavAn siddhabuddha itikRtvA bhaktimAtramevAtra kriyate tarhi kiM bhaktipratipAdakasya zubhadhyAnahetoH zrAmaNyAvasthAmaMgIkRtya vastrAbharaNAdipUjAvizeSasyAntarAyaH For Private and Personal Use Only vastrA bhUSaNA laMkArasiddhiH // 66 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 67 // **4% laMkAra AF - kriyate iti, yattu bANArasIyamate bhagavaccharIre kAzmIrapUjAdarapyanaMgIkaraNaM tatraivaM draSTavya-kathaM tvayA siMhAsanAcI kriyate snAtraM vakhAvA?, zrAmaNyAvasthAyAM tadabhAvAt , kaivalyAvasthAyAM ca bhagavataH siMhAsanAt sArddhahastatrayAd durata evAzAtanAmayAllokasthiteH, atha bhUSaNAna janmAvasthAmAzritya snAtraM, kintu prAkAle suvarNamaNimayAcAsadbhAvAd adhunA tu kAlAnubhAvAddApadapratimAstAsAM zuddhikaraNAya snAtramiti cet, na, dArSadapratimAyAH kASThamayyAzca prAgapi sadbhAvAt , kaivalyAvasthAyA eva kevalaM pUjyatve svIkriyamANe kathaM siddhiH baliDhokanAdItyAdi prAgvat , tataH zrAmaNyAvasthAmAzritya yathA dhyAnaM pUjA ca tathA janmAvasthAmAzrityApi tatpUjAdhyAnAdyA| vazyakameveSTavyam , ata eva paJcAmRtapUjA suvicAreti / evaM paJcamapakSA'pi dakSa eva, bhagavabimbe svayaM zobhanatvAnanubhavAt , |sAkSAnmUrtestu zobhanatvaM tadatizayasadbhAvAt , ekIbhAve vAgbhaTe ca sAkSAnmUrtereva vyAkhyAnaM, anyathA 'anadhyayanavidvAMsa' iti vizeSaNaM durghaTaM syAd , yadi ca svayaM subhagatvamAsthAya vastrAbharaNAntarAyastathA dehanamalyamAsthAya snAtrAbhAvo'pi prasajyate, na | ceSTApattiH, tvatprAcA tadabhyupagamAt, yadAha bodhaprAbhRtavRttau zrutasAgarasUriH-'pASANAdighaTitasya jinavimbasya paJcAmRtaiH | snapanaM aSTavidhaiH pUjAdravyazca pUjanaM karu' iti, 'vapureve' tyAdAvapi prasannatayA vItarAgadvepatvaM vyaMga, natu pUjAdyabhAve svayaMzobhana-1 | tvaM, astu vA svayaMzobhanatvaM tathA sAkSAce'rhatastAdUpye satyapi prAtihAryAdInAM vizeSazobhAkAritvamiva paridhApanikAyA api || tathAtve'duSTatvAt , yadAhuH zrImAnatuMgagurucaraNAH-'kundAvadAtacalacAmaracAruzobha, vibhrAjate tava vapuH kaladhautakAntam' iti,|x/||67|| 1 idaM uttaraM tu bANArasIyaM pratyeva, prAcyAzAmbaramate pUjArtha pratyAsanagamanAMgIkArAt % * OM For Private and Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vakhAbhUSaNAlaMkArasiddhiH CA-%A yuktiprabodha: kalyANamandirastotre zrIsiddhasenabhagavAnapi-'mANikyahemarajatapravinirmitena, zAlatrayeNa bhagavanabhito vibhAsi' bhuupaal||18|| stotre'pi yathA-'deva! zvetAtapatratrayacamarayugAzokabhAzcakrabhASApuSpaudhAHsArasiMhAsanasurapaTahairaSTabhiH praatihaa| sAzcaryajamAna | iti, yadapi rUpaviparyayakAritvamuktaM tadapi na, kAzmIrapUjAyAmapi tAdrUpyAbhAvAt , athAstu tasyA apyabhAva iti vadan bANArasIyaH praSTavyaH, taniSedhaH kiM durdhyAnahetutvAd rUpaviparyayAdvA zAstrAnuktatvAdvA?, nAdyaH satAM zubhadhyAna hetutvAt , yathA caitattathAktacaram, evamapi yathA durdhyAnahetutvena kAzmIrapUjAniSedhaH tarhi jinamUtairnAgnyameva kathaM na niSidhyate?, tasyApi strINAM durdhyAnahetutvAt , atha tasya yAthAvasthyasya sUcakatvAnna doSa iti cet, na, bhagavalliMgasyAdRzyatve pratibimbatAvyAghAtAd, dRzyatve subhagatAvyAghAtAcca, etadyathArUpakaraNAnahatvAd, ata eva vikhyAtArNavAdI vAstugranthe sAmAnyato gudyapadena pratimAbhAgadAnamuktaM, nA punarliMgapramANaM, etAvanto bhAgA liMgadairye, iyantazca liMgasthUlatAyAmiti, evamapi tavAparitoSe netradvayAntare zyAmakAnike tathA | zIrSe bhrUyugale zarIre ca romarAjI kathaM na kriyate ?, na ca tannAstIti vAcyam, yaduktaM bodhaprAbhRtavRttI arhatsvarUpAdhikAre'tIrthakarANAM zmazrUNi kUrcazca na bhavati, zirasi kuntalAstu bhavantI' ti, tathA ca tatraivoktam--'devAvi ya neraiyA bhoyabhU cakkI ya taha ya titthayarA / sabve kesavarAmA kAmA nikkuMciyA huMti // 1 // atra kUrcasyaiva niSedhaH, na ca nirgatAH kacebhyo niSkacA iti | vyAkhyeyaM, dIkSAsamaye mahApurANe proktakezapUjAlakSaNavidheranupapatteH, na ca locakaraNAnna santi kacA iti vAcyaM punarlocakaraNasya anuktatvena vRdhdhyabhAvasya ghAtikarmakSayajanyatvena ca kezAnAM sambhavAt , anyathA devAnAM nirvANakalyANakaraNaM tvanmatAbhipretaM durghaTaM syAditi, tata evAdipurANe RSabhaprabhorjaTAvarNanam , " saMskAravirahAtkezA, jaTIbhUtAstathA vibhoH / nUnaM te'pi tapAklezamanusoDhuM RECORRORGAMRAEBAR 7-964Rick // 68 // For Private and Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAzmIrAdi pUjA yuktiprabodhe / - tathA sthitAH // 1 / / munamUni jaTA dUraM, prasaH pvnodhdhutaaH| dhyAnAnineva taptasya, jIvasya svarNakAlikAH // 2 // ityaSTAdazaparvaNi, tathA-parinivRtaM jinendraM jJAtvA vibudhA hyathAzu cAgamya / devataraktacandanakAlAgurusurabhigozIpaH // 1 // agnIndrA jinadehaM mukuTAnalasurabhidhUpavaramAlyaiH / abhyarcya gaNadharAnapi gatA divaM khaM bhavanabhavanAH // 2 // tathA harivaMze 'taDidvaddevavRSTaM ca, kRtvA dehaM jinezinaH / sveSAM puNyArthamutkRSTaM, mahAdharmAnurAgataH // 1 // candanAgurukapUraiH, sugandhibahuvastubhiH / agnIndramukuTotpannapAvakena mahAdhiyaH // 2 // vidhAya dahanaM tasya, sampraNamya punaH punaH / tadbhasma prItito lAtvA, | pavitraM pApanAzanam // 3 // iti / na dvitIyo, rUpaviparyayaH kiM samavasaraNAvasthAyAH yatkiJcidavasthAyA vA?, nAdyaH, tava mate'pyU sthitijAtakevalAnAM paryaGkAsanapratimAyAH paryakAsanasthitijAtakevalajJAnAnAM kAyotsargasthapratimAyAzca pUjyamAnatvAt , na ca | tvanmate kevalinAmavayavacalAcalatvaM sammataM yenobhayathA sthitirahatAM sambhAvyate, yaduktaM bANArasIdAsena "jo aDola paryaka mudrAdhArI | sarvathA, athavA kAusaggamudrA thira pAla khetapharasa karamaprakRti ke udai AyeM vinA Daga bhaira aMtirikSa jAkI cAla hai' iti, evamaha zyamAnaziznAkArakaraNAdapi rUpavaiparItyameva, na ca tadarzanameva pareSAM na vikArahetuH ityeSTavyaM, niratizayatvaprasaMgAt , yadi tAvatsva| kIyamavAcyamapi nAdRzyaM tarhi kimaparairvarAkaratizayariti, kiJca-punaH punA rUpaviparyayaH kAzmIrapUjAdiSu prasajyate tarhi tIrthakarANAM yathA dehamAnameva vimbaM kathaM na kAryate ?, taditaratkathaM pUjyate ?, apica-'zuddhasphaTikasaMkAzaM, tejomUrtimayaM vapuH / lAbhazabdena jyotiSkA vanazabdena vyantarA bhavanA:-bhavanapatayaH khaM namaH divN-svrgm| 2 cAturmukhyAdibhiH SCARKARSESAKRAKAR Ar%-3 // 69 // For Private and Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 70 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jAyate kSINamohasya, samadhAtuvivarjitam / / 1 / / ' iti bhavatprAcAmukteH kSINamohatvAvizeSe'pi nemiprabhRterarhato cimbe zyAmAdivarNaviparyayaH kiM svIkriyate 1, ghAtikarmakSayajAtizayajanyaM cAturmukhyaM vA na kathaM kriyate, bhagavatastadAnIM tadavabhAsAt, evaM ca kathaM pArzvasya phaNATopaH, tasyAmavasthAyAM tadabhAvAt evaM kathaM vA na bhagavata oSThayoH pANipAdatale vA raktimA lakSaNarUpapaTTakUla poDazAbharaNAni ca tadavasthAyAM tatsasyAt, atra paTTkUlapoDazAbharaNAkSarasammataye tadarthinA zrIzrutasAgarasUrikRtaSaTprAbhRtaTIkAdigambaragranthau vakSyoM, harivaMzapurANe'pyuktam- "mAskaro'bdhistathA vINA, vyaMjane veNuruttamaH / mRdaMgaM puSpamAlA ca, haTTaH paTTAmbaraM zubham // 1 // nAnAbharaNasandohaH, kuMDalAdikanAmabhRt / ' iti saptamAdhikAra, darzanaprAbhRtasUtre tu "biharaha jAva jiNido sahasasulakkhaNehiM saMjuto / cautIsa aisayajuo sA paDimA thAvarA bhaNiyA / / 1 / / ' iti etena samavasara NAvasthAyAM divAkarasahasrabhAsuraparamodArikadehavaccAt tatprativimvasya ca tathAvidhaka ntyabhAvAdrUpaviparyaye satyapi tadbhiyA kAzmIrAdipUjAtyAge teSAM durabhiniveza evetyApAditaM, asmanmate tu nAmI dopA yathA kathaMcit svazaktyA bhAsuratvapratipAdanAt prasAdanIyatayA nityapratimAnusAreNa vimbakaraNAMgIkArAcca, ata eva strI mokSAMgIkAre'pi na tadAkArapratimApUjanaM, aprasAdanIyatvAd, ata eva zayAnAnAM godohotkaTikAdyAsanasthitAnAM na pratimApUjanAmiti, athAyaM rUpaviparyayo na sarvadhA, kAzmIrAdipUjAyAM tu sarAgaM rUpaM bhagavAMstu vItarAga iti sarvathA rUpaviparyaya iti cet na, sarAgatvasya prAgeva dattottaratvAt, yadi kadAcidvicAryate tadA saparigrahatvarUpaM bhavati tasyAduSTatvAt, atha draSTRNAmapi parigrahollAsAdasti doSa iti cet na, bhagavatsamavasaraNasthamUrtyA | vyabhicArAt, nAgnyadarzane'pi strINAmavikArAdityuktacaraM, cimbe'tizayAna tizayAbhyAmAvayoH samaH samAdhiriti yatkiMcidetat / na For Private and Personal Use Only kAzmIrA di pUjA 1190 11 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 71 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvitIyaH, yatkicidavasthAyA rUpaviparyayasyAdopAt / zAstrAnuktatvarUpastRtIyapakSo'pi na yuktaH, asmanmate bahuSu zAstreSu taddarzanAt, digambarazAstreSvapi pUjApAThAdiSu kAzmIrapUjAyA aniSedhAcca, yaduktamekI bhAve- "bhaktigrahnanareMdrapUjitapada ! tvatkIrttane na kSamA" iti, bhUpAlastotre 'pi " divijamanujarAjavrAtapUjyakramAbja " iti vratamAhAtmye'pi jinedrapAdAmburuhAcanIyaphalena iti, AzAdharo'pyAha - "vyomApagAdyuttamatIrthavAridhArAvarAMbhojaparAgasArA / tIrthakarANAbhiyamaMghripIThe, svairaM luThitvA trijagat punAtu // 1 // jalam || kAzmIrakRSNAgurugandhasArakarpUrapUrasya vilepanena / nisargasaurabhyaguNolvaNAnAM, saMcarcayAmyaMdhiyugaM jinAnAm // 2 // gandhaH // AmodamAdhuryanidhAnakundasauMdaryazumbhat kalamAkSatAnAm / puMjaiH samakSairiva puNyapuMjaivibhUSayAmyagrabhuvaM vibhUnAm || 3 || akSataH / sujAtajAtImukudAbjakundamandAramallI bakulAdipuSpaiH / mattAlimAlA mukharejinandrapAdAravindadvayamarcayAmi // 4 // puSpam // nAnArasavyaMjana dugdha sarpiH pakvAnna zAlya nadadhIkSubhakSyam / yathA rahemAdisubhAjanasthaM, jinakramAgre carumarpayAmi ||5|| caruH || oM lokAnAmahatAM bhUrbhuvaH svarlokAnekakurvatAM jJAnadhAmnAm / dIpavrAtaH prajvalatkIlajAlaH pAdAmbhojadvandvamuddIpayAmi // 6 // dIpaH // zrIkhaNDAdidravyasandarbhaga bhairudyamyAmoditasvargivaH / dhUpaiH pApavyApaducchedahatAnaMprInarhatsvAminAM dhUpayAmi // 7 // dhUpaH // phalottamairdADimamAtuliMganA raMgapUgAmrakapitthapUrvaiH / hRdghANanaitrotsayamudbhiradbhiH, phalairbha (ye) jeDahetpadapadmayugmam // 8 // phalam || atha kAzmIrAdipUjApi naivedyAdivadagre eva karttavyA na tu tadvilepanaM zarIre, tata eva sarvatra pAdAbhidhAnaM sUpapannaM na ca pAde'pi vilepanaM kArya, bhagavataH zarIre hastasparzasyaiva doSAt, pAdavilepanavacastu grAmAdhipena maNDalAdhipaterAdapi pratyakSapraNAmakaraNe grAmAdhipaH pAdayorlama iti vyavahAravad vyavasthApya pAdapIThasyaiva pUjyatvAt, yad For Private and Personal Use Only kAzmIrAdi pUjA // 71 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe bhaktAmarastave-"vibudhArcitapAdapITha" iti, etadapi na yuktaM, evaM sati snAtrAbhiSekasyAkaraNaM prasajyate, na ca tadapi na | 18 kAzmIrAyuktamiti, bhUpAlastotre-"devendrAstava majjanAni vidadha" riti, vratamAhAtmye'pi- "jinAbhiSekArjitapuNyapuMjAta, samagra di pUjA // 72 // rAjyAbhiSavaM labhante" iti, yadi ca jalapUjA abhiSekakaraNanaiva yuktimatI tahiM kAzmIrapUjApi vilepanenavopapadyate, na ca pAdakathanAt pAdayoreva vilepanaM devapUjAyAM, 'mAnavA maulito vA, devAvaraNataH punaH' iti nItizAstravacanAt, "pnijAnukarAMzaSu,18 mUrdhni pUjA yathAkrama" miti vidhAnAcca, mukhyatayA pAdakathane navAMgapUjAyA api lakSaNAd grahaNaM nyAyyam, ata eva bhAvasaMgrahe tvanmate--- "caMdaNasuyaMdhaleo jinavaracalaNesu kuNai jo bhavio / lahai taNuM vikiriUM sahAvasuyaMdhayaM vimalaM // 1 // " atra calanazabdAd bahuvacanam vilepanaphalasyApi sarvAMgINatvakathanaM, yadi calanakathanAttatraiva pUjA tarhi siddhacakraratnatrayayaMtrAdi pUjAyAM tanna ghaTate, caraNAbhAvAt, yastu kAzmIrAdidravyameva naivedyavat puro Dhokate tanmate dIpasyApi karaNaM na yuktaM, vahRcaMgAra5 vattidIpatailAdiDhaukanamevocita, dIpasya prajvAlanenaiva pUjA dhUpasyorakSepaNenaivaticata, atrApi vileparnenaiva pUjAcitImaMcati, | yathAyogyatayaiva vastUnAM prayogeNa bhaktaMcagatvAta, tata evAkSatAdiprayoge 'vibhUpayAmyagrabhuvaM vibhUnA' mityAdiko yathAyogya vastuprayogapAThaH pUjAzAkhe, atha bhagavataH samavasaraNasthavimbAkArasyaiva pUjyatvAt tatra cAsti pratyAsanagamanadoSa iti cet na, pUjArthamAsannagateraniSedhAta, yaduktaM mahApurANe ekacatvAriMzattamaparvaNi jinasenamUriNA " stutvA stutibhirIzAnamabhyacye R // 72 // ca yathAvidhi / niSasAda yathAsthAnaM, dhrmaamRtpipaasitH||| iti, tathA saptadazamaparvaNyapi-atha bharatanareMdro rudrabhaktyA munIMdra,lA samadhigatasamAdhi sAvadhAnaH svasAdhye / surabhisaliladhArAgandhapuSpAkSatA(rayajata jitamohaM sapradIpaizca dhUpaiH // 1 // nI SARAMPARAN For Private and Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AbharaNAdi pUjA yuktiprabodhe cAtra siMhAsanAdhArakaNIyaM, yadi tatpUjA'bhaviSyattadA mAnastaMbhacatyadumastUpadharmacakrAdivadasyApyabhidhAnamakathayiSyat iti, pratikUlatarkaparAhatatvAt, pAdapIThapUjAkathanaM tu stUpAdipUjAvat mahimno vyaMjakaM, yasyAzrayaNAt pAdapIThamapi pUjyaM tarhi sa // 73 // bhagavAn zarIre kathaM na pUjya ityevaM zarIrapUjAyA vyavasthApakameva, na taddhAdhakaM, rAjJaH pAdalagnadRSTAnto'pi AsanAsaasebakavivekena samAdheyaH, AsanA hi vastraparidhApanacandanamAlyAlaMkArAdi sAkSAdeva yathAyogyaM kurvati, na punadUrataH, teSAM tathAkaraNe pratyuta rAjJaH kopAd, astu vA samavasaraNe AsanagamanAbhAvastathApi bimbe sAkSAddazAyAH sarvathA anAcaraNIyatvAda, kathamanyathA caityaM kriyate, na hi jinazcaityavAsItyAdi prAgvat / evaM zAstrasammatyA siddhe kAzmIrAdyarcane rUpaviparyayo jAyamAno'pi na sarAgatvaM bhagavatastadbhaktasya vA vyaMjayati , tathA vastrAdisadbhAvo'pi , nApyetacchobhAkAritvaM jinamudrAvyAghAtakaM, dArpadAdipudgalAnAM tathAvidhakAntyabhAvena suvarNamaNimayaparidhApanikayA bhagavato yathAsthitakAyakAnteH kathaM citpratibhAsena sutarAM tadunayanAt, na ca tadaitasyAH sArvadikatvaprasaMga iti, iSTApatteH, na cAbharaNAnAM nirmAlyatvaM, "bhogaviNahU~ padavvaM nimmallaM" iti vacanAva, punaH punastadArope na doSaH, zakrastavAdistutivat, evamAzAtanAbAhulyamapyakiMcitkara, tathAhi AzAtanAnAma durbhAvajanyA, anyathA guroH kaTibAdhAyAM dIyamAnamuSTiprahArasyApi tatprasakteH, bhagavataH puro gacchatAM devAnAM pRSThihadAnavat, tato neyamAzAtanA, astu vA tathApi tatvataH pratiSThAbhiSekAt pUrvameva cakSuryugalazrIvatsatilakAdinyAsasyaucityena, aste ca punarAropasya mA bhUdbhagavatpratimAyA azobhanatvamiti dhiyA kriyamANatvena ca na doSaH, tvaritamlecchAdibhaye pavitrIbhavana vinA mA bhRt pratimAbhaGga ityAzayena kriyamANadharaNApahnavatAdRzAsthAnanikSepAdivat, yastu snAtrAbhAvaH sa tu karoparikarasthA ACCRACTER +-CACANCCACAAS // 73 // For Private and Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AmaraNAdi pUjA CRECRe yuktiprabodha kA pane'ntarAle snAtrAbhAvavanna doSAya, svAMgatvAdadoSetrApi tulyatA, yastu saGghaTTadoSaH tatra vivekino viveka eva pramANaM, yathA na // 74 // saMghaTTastathaivopadazAt, na syAttadbhayAt paridhApanikA'bhAva eva, mlecchAdibhaGgabhayAt pratimA'bhAvavat / SaSThapakSepi ubhayasiddhasya hetArgamakatvameva, bhavatAmAgame'pi janmAvasthAmAzritya prAguktAkSarairvasvAbharaNAdipUjAyAH pratipAdanAt, dravyasaMgrahAdhyAtmazAkhavRttI upagRhanAdhikAre-"mAyAbrahmacAriNA pArzvabhaTTArakapratimAlagnaratnaharaNaM kRta" mityuktaM tat kutra ?, na ca tat chatrasthaM, chatre'pi vItarAgasya naucityAt, nai granthyasvarUpavyAhateH, atha tatra ratnAMgIkAraH cediSTaM naH samIhitaM, chatrasiMhAsanAdiparikare maNInAM spaSTopalambhAva, pratimAyAM tadanaGgIkAro vRthava, yaduktaM bhaktAmarastotre "siMhAsane maNimayUkhazikhAvicitre" iti, ata eva tapasa udyApane bhUSaNAcI bhavanmate yuktimatA, pUjyapAdAH zrIumAsvAtivAcakAH pUjAprakaraNe'pyAhuH,-"snAtraM vilepanavibhUSaNapuSpavAsadhUpapradIpaphalatandulapatrapUrgaH / naivedyavArivasanaiH pravarAtapatravAditragItanaTanastutikozavRddhathA ||1||"at evAsmatpAkSikapramANIkRtAgame puSpArcayA kumArapAlanRpAdayaH saptadazabhedapUjAracane dupadAtmajApramukhA bodhi prAptA aneke zrUyante, pUjAvivaraNaM jIvAbhigamarAjapraznIyopAMgAdipu prasiddhaM, paraM prakrAntamatavatAM tadazraddhAnAnAtra tadvistaraH, yadapi cAmuNDAdidevapratimAsAmyaM tadapi nakizcid, yatastasyAM krUratvasAyudhatvAdikRto bhedo mahIyAn , anyathA cAmuNDAdipratimApi hastapAdAdyavayavabatI pratimA''rhatyapi tatheti na bhedamarhati, na ca rAjyAvasthA bhagavataH svIkriyate tahi sAyudhatvaM kiM nAvibhAvyata iti vAcyaM yathAyogyatayaiva tadbhaktikaraNaucityAt, anyathA chatrasiMhAsanAdirAjyacihnasvIkAre tavApi sAyudhatvakaraNaprasaMga iti, yadapi dhyAnAdhirUDhayogIndraprativimbe'nalaMkAratvaM pratyapAdi tadapi bhagavatorhataH pratibimbe chatrasiMhAsanAdipAramaizvaryavyaJjanena kRtottarImati, prayogazcAtra-mokSArthinA zrAddhena KA4 // 74 // ( For Private and Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe khImukti siddhiH 2% %E7-%- 17 |jinamUrteH paridhApanikA kAryA, zubhadhyAnahetutvAd, yadevaM tadevaM, yathA caityAlayaH. evaM bhaktimAtratvazobhAkAritvAgamoktatvAdayo | hetavo'pyUhyA iti sarva susthaM, yadapi kaluSabuddhiryAti no zuddhabodhaM, vividhrsvilaasyuktibodhprkaashaiH| jinamataratacittai! vidheyaM tathApi, taraNikaraNidhIraiH satvabodhe'lasatvam // 1||jldhrjlkRssttinenditaashesssRssttiH, kvacana vcnyogaaddttkopaadhiropaa| zarabharabhasavRtterjAyate nAzaheturna khalu sa ghanadoSaH poSyate doSavadbhiH // 2 // matipariNatireSA''ste hyazeSA vizeSAdaviralabalamohasyAvamohasya vazyA / prativacanavidA'smAt sampradAyAnnamAyAnmanasi na sitalezyA prAJjale syAdvimocyA // 3 // evaM cAnekavivekavAkyaiH sudRzAM vodhane, tathA "svargAvatAreNa hi ratnavRSTiH, zakrAjJayA'bhUnnavamAsa yAvat ! svamAvalI vizvasukhAya yeSAM, te santu kalyANakarA jinA vH|| 1 // ye snApitA janmani mUni meroH, zakreNa dugdhaarnnvvaaripuuraiH| bAlye sthitA hemaghaTaiH surANAM, te santu kalyANakarA jinA kaH // 2 // yAnena ye'vApya vibhUSya nItAstapovanaM sannihitAkSatoghAH / svotpATitAlakyasurAsurejyAH, te santu0 // 3 // jagatrayodyotakarI prayAtA. ghAtikSayAt kevalabodhalakSmIm / satprAtihAyobharaNArcitAGgAH, te santu0 // 4 // pradagdharajjvAkRtikarmanAze, tadaGgapUjA mukuTIdalena / kRtA'maraizcandanadevakASThaste santu0 // 5 // ityAdi brahmasenakutapaJcakalyANakapUjApAThasya / saMsnApitasya ghRtadugdhadadhIkSuvAhaiH, sarvAbhirauSadhibhirAhatamujjalAbhiH / udvavartitasya vidadhAmyabhiSekamatra, kaalykuNkumrsotkttvaaripuugH|| 6 // iti paJcAmRtasnAtrasya, tathA--"kAzmIrapaGkaharicaMdanasAracandranisyandanAbhiracitena vilepanena / avyAjasaurabhatanoH pratimAM jinasya, saJcarcayAmi bhavaduHkhavinAzanAya // 1 // iti zrIjinapratimAoM kAzmIrapUjAyAH, ye'bhyarcitA mukuTakuNDalahAraratnaiH, zakrAdibhiH suragaNaiH stutpaadpaaH| te'mI jinAH pravaravaMza For Private and Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe khImukti siddhiH | AMA-MAS jagatpradIpAstIrthakarAH satatazAntikarA bhavantu // 1 // ityAdibhUSaNapUjAyAzcAkSaropalambhe'pi bANArasIyorhadaMgapUjAM na zraddadhe iti gAthArthaH // 11 // atha nepathyavizrAme digambaraH pravizati mahilANa muttigamaNa kavalAhAro ya kevaladharassa / gihiannaliMgiNo'vihu siddhI Nasthitti sahahaha // 21 // mAhilAnAM muktigamanaM kavalAhArazca kevaladharasya | gRhianyalinino'pi khalu siddhirnAstIti zraddhatte // 21 // 'mahilAnAM dravyato manuSyastrINAM tadbhave 'muktigamanaM' siddhiparyAyodayo na bhavati, dravyata iti kathanAdbhAvataH strINAM tadaviruddhaM, yaduktaM gomaTTasAravRttau jIvakANDe zrIneminamaskAradvAre-'oghA codasaThANe siddha vIsaivihANamAlAvA / vedikasAya. vibhiNNe aniyaTTI paMca bhAge ya / / 614 / / guNasthAnacaturdazakamArgaNAsthAne ca prasiddha, viMzatividhAnAM 'guNa jIvA pajjattI 3 pANA saNNA maiMdiyA kAyA 8 / jogA veda kasAyA11 nANasaMjama daMsaNA lesA 15 // 1 // bhavvA sammattaM ciya 17 saNNI AhA| ragA ya uvaogA 2 / juggA parUvidavvA oghAdesesu samudAyA // 2 // iti gAthAdvayoditAnAM sAmAnyaparyAptAparyAptAtraya AlApA bhavanti, tatra guNasthAneSvAha-'oghe micchadugevi ya ayadapamatte sajogaThANammi / tiNNeva ya AlAvA sesesiko have NiyamA | // 695 // guNasthAneSu mithyAdRSTisAsAdanayorasaMyate pramatte sayoge ca pratyekaM trayo'pyAlApA bhavanti, zeSanavaguNasthAnakeSu ekaH paryAptAlApaka eva niyamena / amumevArtha vivAdayati,-"sAmaNNaM 1 pajjattaM 2 apajataM 3 cei tiNNi AlAvA / duviyappamapajjattaM laddhI NivvattagaM cei / / 696 // " spaSTam, te AlApAH sAmAnyaH paryAptaH aparyAptazceti trayo bhavanti, tatra aparyAptAlApo | dvidhA, labdhyaparyApto nivRttyaparyAptazceti / "duvihaMpi apajjanaM oghe micche ya hoi NiyameNa / sAsaNa ayadapamatte Nivvattiya: AAAAA -TOS // 76 // For Private and Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe / // 77 // ANOCRe RECT4947 puNNagaM hoi // 697 // sa dvividho'pyaparyAptAlApa: sAmAnye mithyAdRSTAveva bhavati, niyamena, sAsAdanAsaMyatapramatteSu niyamena kAkhImokSa 4 siddhi nivRttyaparyAptAlApa eva bhavati / "jogaM paDijogijiNe hoi huNiyamA apuNNagataM Nu / avasesaNavaTThANe pajjattAlAvago eko // 698 / / yoga pratiyogamAzrityaiva sayoge niyamena khalu apUrNakatvaM bhavati. tu punaH, avazeSa ( nava ) guNasthAneSvekaH AlApaH paryApta eva / caturdazamArgaNAsthAneSvAha " sattaNDaM puDhavINaM oghe micche ya tiSNi AlAvA / paDhamAviraevi tahA sesANaM puNNagAlAvo / / 599 // narakagatI sAmAnyena sapta gamiSu mithyAdRSTau traya AlApAH syuH, tatheti prathamapRthivyavirate'pi traya eva AlApAH syuH, baddhanArakAyurvedakasamyagdRSTastatrotpattibhAvAt zeSapRthivyaviratAnA meka: | paryAptAbhAva eva, samyagdRSTestatrAnutpatteH / " tiriya caukANoghe micchaduge avirae ya tiNNeva / NavaraM joNiNiayae puNNo sesevi puNNo u // 70 // tiryaggatau paMcaguNasthAneSu sAmAnyapaMcIdrayaparyAptayonimattiravAM caturNA sAdhAraNyena mithyAdRSTisAsAdanAsaMyaMtaSu pratyekaM traya AlApA bhavanti, navaraM tatrAyaM vizeSaH-yonimadasaMyate paryAptAlApa eva, baddhAyuSkANAmapi samyagdRSTInAM yonimatISu paNDheSu ca utpatterasambhavAt, tu punaH mizradezasaMyatayorapi paryAptAlApa eva / "tericchalIddhaapajjatte eko apuNNaAlAvo / mUloghaM samaNutie maNusiNi ayadammi pajjatto // 701 // tiryaglabdhiaparyAptake ekaH aparyAptAlApa eva, manuSyagatA sAmAnyaparyAptayonimanmanuSyeSu pratyekaM caturdazaguNasthAneSu guNasthAnavan mUlaughaH syAt, * // 77 // tathApi yonimadasaMyate paryAptAlApa eva, kAraNaM tiryagyonimatInAmuktaM tadeva, punagya vizeSa:-asaMyatatirazcAM prathamopazamavedakasamyaktvadvayaM asaMyatamAnuSyAM prathamopazamavedakakSAyikasamyaktvatrayaM ca saMbhavati, tathA'pyeko bhujyamAnaparyAptAlApa eca, -% A4 For Private and Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe / / 78 // svImokSasiddhiH | yonimatInAM paMcamaguNasthAnAdupari gamanAsaMbhavAd dvitIyopazamasamyaktvaM nAsti / "paNusiNi pamattavirae AhAradugaM tu Natthi niyameNa / avagayavedamaNussiNi saNNA bhUdagaimAsajja // 702 // dravyapuruSabhAvastrIrUpe pramattavirate AhArakatadaMgo-4 pAMganAmodayo niyamena nAsti, tuzabdAdazubhavedodaye manaHparyAyaparihAravizuddhI api, na bhAvamAnuSyAM caturdaza guNasthAnAni, dravyamAnuSyAM paMcaiveti jJAtavyam / apagatavedAnivRttikaraNamAnuSyAM kAryarahitA maithunasaMjJA bhUtapUrvagatimAzritya bhavIta / "garaladdhiapajjatte ekko u amaNuNNago ya AlAvo / iti gAthArddha, tuH punaH manuSyalabdhyaparyApte ekaH labdhyaparyAptAlApa eveti tsyaarthH| nanu kiM nAma dravyataH strItvaM bhAvataH strItvaM vA ? kathaM cAnayorbhedo? yena dravyataH striyAM paMca guNasthAnAni bhAvataH striyAM caturdazeti cet na, vedasyobhayarUpatvena pratipAdanAta, gAmasAre tathokteH-, "purisitthisaMDhavedodayammi purisisthisaMDhao | bhAve / nAmodayeNa davve pAeNa samA kahiM visamA // 259 // puruSastrISaNDAkhyatrivedAnAM cAritramohabhedanokaSAyaprakRtInAmudayena bhAve-cittapariNAme yathAsaMkhyaM puruSaH strI SaNDhazca bhavati, tathA nirmANanAmakarmodayayuktAMgopAMganAmakarmavizeSodayena ra 1 dvitIyopazamasamyaktvaM manaHparyAyajJAnini syAt , na cAhArakarddhiprAptanApi parihAravizuddhau, triMzadvarSevinA saMyamasyAsaMbhavAt, dvitIyopazamasamyaktvasya tAvatkAlamanavasthAnAta , avyaktatatsaMyamasyopazamazreNimArodumapi darzanamohopazamAbhAvAcca taddvayasaMyogAghaTanAt / 2 anivRttau prathamabhAge guNa 1 jIva 156 prA 10 saM 2 mai / pa ga 1615kA 1 yo 9 ve 3 ka 4 jJA 1 saMyama 2 sA che| daM 3 le 6 bhA 1 mA 1saM 2 |kSA / saM | A 11 upayoga 7 iti gomaTTasAre / // 78 // For Private and Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe dravye-pudgaladravyaparyAyavizeSa puruSaH strI SaNDhazca bhavati, tadyathA-puvedodayena striyAmabhilASarUpamaithunasaMjJAkrAnto jIvo bhAvapuruSo | striimokss||79|| bhavati, strIvedodayena puruSAbhilASarUpamaithunasaMjJA''krAnto jIvo bhAvastrI bhavati, evaM tRtIyavedodayena ubhayAbhilASe bhAvanapuMsakam / siddhiH 8 vedodayena nirmANanAmakarmodayayuktAMgopAMganAmakarmodayavazena zmazrukUrcaziznAdiliMgAMkitazarIraviziSTo jIvo bhavaprathamasamaya| mAdiM kRtvA tadbhavacaramasamayaparyantaM dravyapuruSo bhavati, strIvedodayena nirmANanAmakamrmodayayuktAGgopAGganAmakarmodayena niloma| mukhastanayonyAdiliGgalakSitazarIrayukto jIvo bhavaprathamasamayamAdiM kRtvA tadbhavacaramasamayaparyantaM dravyastrI bhavatI, napuMsakavedodaya-10 nirmANanAmakarmodayayuktAMgopAMganAmakarmodayenobhayaliMgavyatiriktadehAGkito bhavaprathamasamayamAdiM kRtvA tadbhavacaramasamayaparyantaM | dravyanapuMsakaM jIvo bhavati, ete dravyabhAvabhedAH prAyeNa pracuravRtyA devanArakeSu bhogabhUmijasarvatiryagmanuSyeSu ca dravyabhAvAbhyAM | samavedodayAGkitA bhavanti, kvacit karmabhUmimanuSyatiryaggatidvaye viSamA-visadRzA api bhavati, yathA-dravyataH puruSe bhAvapuruSo bhAvastrI bhAvanapuMsakaM, dravyataH striyAM bhAvapuruSo bhAvastrI bhAvanapuMsakam , dravyato napuMsake bhAvapuruSo bhAvastrI bhAvanapuMsakamiti viSamatvaM-dravyabhAvayoraniyamaH kathitaH, dravyapuruSasya kSapakazreNyArUDhAnivRttikaraNasavedabhAgaparyantaM vedatrayasya paramAgame-"sesodayeNavi chAtahA jhANovajuttAya te u sijhaMti" iti pratipAditatvena sambhavAt / tata eva gomaTTasAre AlApapaddhatI mAnuSINAM gu0 14 31 3 yonimRdutvamasthairya, mugdhatA klIvatA stanau / puMskAmiteti liGgAni, sapta strIce pracakSate // 1 // mehanaM kharatA dATarya, zauDIya zmazru dhRSTatA / / // 79 // jAstrIkAmiteti liGgAni, sapta puMstve pracakSate // 2 // stanAdizmazrukezAdibhAvAbhAvasamanvitam / napuMsakaM budhAH prAhurmehanaM laghu dIpanam // 3 // - - For Private and Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ka yuktipravAdhAjI 2 pa 6 prA 107saM 4 zunya ca ga 161kA1yoga 11 zUnya ca ve 1zUnya ca ka 4 zUnya ca zAma 7 ake kukuvi / 151 strImokSasaM 6 adesA cha sU pa.daM 4 ca a ake, le 6 bhA 6 zUnya ca bha2 se 6 saM 1 zUnya ca A 2 u 11 manaHparyayo na hi / / siddhiH mAnuSINAM payoptAnAM gu 14 jI 156 prA. 10 saM. 4 zUnya ca ga11 kA 1 yo9 zUnya ca ve1jJA 7 saya 654 le 6 4 mA 6 zUnya ca bha 2 sa 6 saM 1 zUnyaM ca A 2 u 11 saMkliSTapariNAmitvena manaHparyAyAbhAvAt / mAnuSINAmaparyAptAnAM gu3 mithyAtvaM sAsAdana sajoga jI1 paryAptayaH 6 prANa 7saM 4 zUnya ca ga 11 kA 1 yo 2 mithakArmaNa zunya ca ve 1 svITa | zUnya ca jJA 3 ku ku ke saMyama 2 a yathA daM 3 ca a ke le 2 bhA 4 bha2 sa 3 mi sAkSA saM 1 zUnyaM ca A 2 u11 evaM caturdaza| guNasthAneSvapi mAnuSINAM 'guNa jIvA pajjattI' tyAdigAthoktaviMzatividhAnAM sarve'pyAlApAH jJeyAH, tathA ca udayavibhaGgIgranthe. | 'pi-'maNusiNiitthIsahiyA titthayarAhArapurisasaMdUNA / puNNiyare va apuNNe saggANugadiyAuyaM NeyaM / / 1 // asyA artha:5 manuSyA udaye yogyaH prakRtayaH 96, paryAptamanuSyoktazate strIvedaM nikSipya tIrthakarAhArakadvayapuMpaNDhavedAnAmapanayanAta, tAH kAH?, | jJA 5 da.9 ve 2 mo 26 narAyu 1 nAmnaH 46 go 2 aM5 iti udayayogyA nArINAM 96, tatra mithyAtve udayacchedaH mithyAtvaM sAsAdane'nantAnuvandhi 4 narAnupUrvI 1 ceti paMcavyucchittiH, asaMyate'nudayAnmizre mizraM 1 chedaH, asaMyatepratyAkhyAna 4 durbhaga 8|1 anAdeya 1 ayazaH 1 evaM chedaH saptAnAM, deze pratyAkhyAna 4 nIcaM 1 cati paMca chedaH, pramatte styAnagRddhitrayameva chedaH 3,15 apramatte ( saMgha. 3 saM.) 4 chedaH apUrvakaraNe ( hAsyAdi) SaT chedaH, anivRttI bhAga (bhAgeSu)krameNa khAveda 1 sajvalanakrodha 2 : // 8 // mAna 3 mAyA 4 chedaH, sUkSme sUkSmalobhacchedaH 1 upazAMte ca vajranArAcaM nArAcaM ca china, kSINe (ji 2jJA.5 daM. 4 aM. 5) %-OMOMOMOMOM For Private and Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe khomukti // 81 // RSSRASSES 16 chedaH, sayoge (saM 1 au2 va 2ga 2 ra 3 pa 4 pu.1ti 2 sA 3, zu azu 2 thiasaM te 1 kA 1 upa 1111 / kha 2 da 1 su 1 va 1) 30 chedaH, ayoge tIrthakRttvAbhAvAdekAdaza 11 chedaH, evaM sati mithyAtve'nudaye 2 mizrasamyaktvaprakRtI, udaya 94, sAsAdane eka saMyojya anudayaH 3 udaya 93, mizre'nudayaH 5 saMyojya mizraprakRtyudayAt 7, udayaH 89, asaMyate'nudayaH ekayojane samyaktvaprakRtyudayAt 7 udayaH 89, deze 7 saMyojyAnudayazcaturdaza 14, udayaH 82, pramatte 5 saMyojyAnudayaH 19 udayaH 77, apramatte trayaM yojyate'nudayaH 22 udayaH 74, apUrve 4 sayoge'nudayaH 26 udayaH 70, anivRttau 6 saMyojyAnudayaH 32 udayaH 64, sUkSme 4 saMyojyAnudayaH 36 udayaH 60, upazAnte ekasaMyoge'nudayaH37 udayaH 59 kSINe dvikasaMyoge'nudayaH 37 udayaH 59, kSINe dvikasaMyoge'nudayaH 39 udayaH 57, sayoge 16 saMyojyAnudayaH 55 udayaH 41, ayoge 30 | saMyojyAnudayaH 85, udayaH 11, tIrthAbhAvAt / nanu strINAM caturdaza guNasthAnAni kathaM santi ?, bho bhavyavarapuNDarIkavarasiddhAMta vedina ! bhavatA bhavyaM pRSTam , atra bhAvastrIvedApekSayA caturdaza guNasthAnAni bhavanti, dravyastrIvedApekSayA tu mithyAtvAdi paMca | guNasthAnAni santi, 'avagayavede maNusiNi saNNA' asyArthaH dravyastrIvedasya paMcaiva, bhAvastrIvedasya 'maNusiNIti kathyate, kathamiti cet , yonistrIvedaM vedayan san zreNi caTati tasya maNusiNIti kathyate, tathA coktaM siddhabhakto-'strIvedaM bedayanto ye puruSAH kSapakazreNimArUDhAH / zeSodayenApi tathAdhyAnopayuktAzca te tu siddhayanti // 1 // strItare cAparyApte manuSyalabdhyaparyApte udayaprakRtayaH &| tiryaglabdhyaparyAptavadekasaptatirityAdi / yantra sthApanA yathA // 81 // For Private and Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmAnya manuSyaracanA udayatribhaGgI guNasthAna 14 yuktiprabodhe // 82 // NE- 4 strImukti siddhiH labdhyaparyApta manuSya mi. . 2 71 97 . 5 sA. 4 95 7 mi. 1 99 11 a. de. pra. a. a. a. sU. 6 5 5 4 6 6 1 92 94 81 76 72 66 60 10 18 21 26 30 36 42 yonimatI manuSyaracanA udayatribhaGgI a. de. pra. a. a. a. sU. u. kSI. sa. 21 26 30 59 57 42 43 45 60 a. 12 12 90 CANC4-30-TECT mi. sA. mI. u. kSI. sa. a. 94 2 93 3 // 82 // 89 7 89 7 82 77 14 19 74 22 70 64 60 26 32 36 59 39 57 39 41 11 55 85 C HECCit For Private and Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe hai| 3 strImuktiparyApta manuSya racanA udaya. | siddhiH mi. sA. mI. a. de. pra. a. a. a. sU. u. kSI. sa. a. guNa jA 1 4 1 8 5 5 4 6 5 1 2 16 30 12 viccheda ___95 94 97 91 83 80 75 71 65 60 59 57 42 12 udaya se 5 6 10 9 7 20 25 29 35 40 41 43 58 88 anudaya |" evaM ca-- 'vIsa napuMsagaveyA itthIveyA ya iMti cAlIsA / puMveyA aDayAlA siddhA ikammi samayammi // 1 // ityAdi| gAthAvyAkhyAnaM saMgacchate, tena dravyataH strINAM mokSo naiva, kauTilyasya tAsAM svabhAvasiddhatvAt , yaduktaM hemasUriNA-'lIlA 1 vilAso 2 vicchitti 3 vibbokaH 4 kilikiMcitam 5 / moTTAyita 6 kuTTamitaM 7, lalitaM 8 vihRtaM 9 tathA // 1 // vibhrama 10pAzcatyalaGkArAH, strINAM svAbhAvikA daza vicchittiH-kauTilyavizeSa ityarthaH, amRtacandro'pi 'mAyAcAro vya itthINa' mityAhuH pravacanasAre, tathA loke'pyuktam--'anRtaM sAhasaM mAyA, murkhatvamatilobhatA / niHsnehatvanirdayatve, strINAM doSAH svabhAvajAH // 1 // iti, na caitadbhAvataH striyAmapi tathaiveti kimanena?, tatsattve'pi tadbhave muktiyogyatvAditi vAcyaM, bhUtapUrvagatyA tadupa lakSaNAt , zvetAmbarANAmapi bhUtapUrvanyAyAzrayaNasya yogyatvamastyeva, yaduktaM paMcamAGge'STamazatake'STamoddezake-'iriyAvAhie raNaM maMte ! kammaM kiM itthI baMdhati puriso baMdhati NapuMsago baMdhati? itthIo baMdhati purisA baMdhati napuMsagA baMdhati ? NoitthI FIRRORENCE For Private and Personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktipravAdhaNopurisaNoNapuMsago baMdhai ? goyamA ! No itthI baMdhati, No puriso baMdhati, jAva No NapuMsago baMdhati, puvapaDivaNNaekhImuktilA paDucca avagayavedA baMdhati, paDivajjamANae paDucca avagayavede vA avagayavedA vA baMdhati, jai bhaMte ! avagayavedo siddhiH // 84 // vA avagayavedA vA baMdhati te bhaMte ! itthIpacchAkaDo baMdhati purisapacchAkaDo baMdhati NapuMsagapacchAkaDo baMdhati jAva ete chabbIsA bhaMgA jAva udAhu itthIpacchAkaDA ya purisapacchAkaDA ya NapuMsagapacchAkaDA ya baMdhati ?, goyamA! itthIpacchAkaDovi baMdhati, purisapacchAkaDovi baMdhati NapuMsagapacchAkaDovi baMdhati, jAva chavvIsaM bhaMgA, ahavA itthIpacchAkaDA ya purisapacchAkaDA ya NapuMsagapacchAkaDA ya baMdhatI"ti / astu vaitadbhAvataH striyAM samAnaM, paraM dravyataH striyAM azucitvaM pratyakSalakSyaM mAse mAMse rudhirAvAt , ata evoktaM sUtraprAbhUte kundakundAcAryeNa-'cittA sohi Na tesiM DhillaM bhAvaM tahA sahAveNaM / vijjai mAsA tersi itthIsuNa saMkayA jhANaM // 1 // ' anyatrApi-'zravanmUtraklinna karivarakaraspaddhiM jaghanaM, aho nindhaM rUpaM kavijanavizeSairgurukRtam' evaM trapAbAhulyamapi, yaduktaM karmakANDe-'chAdayati sayaM doseNa yado chAdayati paraMpi doseNa / chAdaNasIlA jamhA tamhA sA vaNiyA itthI // 1 // ' anyatrApi "duritaghanavanAlI zokakAsArapAlI, bhavakamalamarAlI pApatoyapraNAlI / vikaTakapaTapeTI mohabhUpAlaceTI viSayaviSabhujaMgI duHkhasArA kRzAGgI // 1 // evaM ca sthitaM svabhAvato mAyAprAdhAnyaM tarhi tAsAM kathaM (cAritra) svabhAvasya zakairapi / aparAkAryatvAt , tadvinA kutastarAM kevalaM kutastamAM siddhiH, yadapi dravyacAritraM vinA gRhiliMgiparaliMginAM muktiH sitapaTaiH pratipamA sApi bhAvacAritrapUrvikA, khiyAstu tadeva durlabhamiti na tajjanyAdRSakatA, apica-strINAM yonau taagnityrudhir-&||4|| zrAvayogenAnekeSAM jIvAnAsudbhavastvAgame zrUyate'nyatrApi stanAdau ca, tarhi tAsAM ca tajjanitakaNDUtyA na kadApi maithunaviratiH AASARANAS For Private and Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 85 // %AA%ER tadvinAzalakSaNahiMsAbhAvazca tat kathaM mahAvratAni, yadavadat kundakundaH sUtraprAbhRte-'liMgammi ya itthINaM tharNatare NAhikaccha- dikhImuktidesesu / bhaNio suhumo kAo tAsi kaha hoi paJcajjA ? // 1 // nanu yAda pravajyA na bhavati tahi kathaM paMca mahAvratAni siddhiH dIyante ?, satyaM, sadjJAtijJAnanAtha mahAvratAnyuparyante, sthApanAnyAsaH kriyata ityarthaH, upacArabIjaM tu picchikAkamaNDaluprabhRti,nerupAdhiH, ata eva tanmahAvratasAdhyamahamindrAdipadavIprAptiH phalaM strIbhave nAsti, yadi ca mahAvataM syAttadA tatprAptirApi syAditi vipakSe bAdhakastarkaH, kiMca-mahAvrate vAlAgrakoTimAtrasyApi parigrahasya tyAgaH, khINAM tu vastraparidhAnasyAvazyakattvenaiva tadabhAvaH susAdhaH, tata eva marudevIdrupadAtmajAprabhRtayaH striyaH svarga gatA natu mokSAmiti, strINAM muktatve tadrUpeNa mUrteH pUjyatvA| patteH puruSAkAramUrtiyat , etena strINAM nAgnye lokajugupsA bodhinAzabrahmacaryavyAghAtazAsanAnandAdibahudoSAnuSaMgAt vavadhAraNamevocitamahatopadiSTa, tasmin sati yUkAlikSAdayasvIndriyA jIvA utpadyante, teSAM vastrakSAlane'nyatra prakSepe vA pratipadaM prANAtipAtAna strISu tAttvikaM mahAbatitvamityAyAtaM, tathaiva zvetavAsobhikSuNAmapIti lAbhamicchato mUlakSatiH, strINAmAyikANAM vandane muninA samAdhikarmakSayo'stu iti vAcyaM, na punamunivandanAvyavahAraH, yadi strINAM mahAvratAbhyupagamastatkathaM sAdhusAdhvInAM mithI | na yathApayoyaM vandanAvyavahAro, bhavanmate'pi taniSedhAt, yaduktamupadezamAlAyAm-'varisasayadikkhiyAe ajjAe ajjadivikhao sAhU / abhigamaNavaMdananamaMsaNeNa viNaeNa so pujjo // 1 // etena sitAmbarairajitAditIrthe'niyatavAdyupeta (vastrodhAritve sAdhUnAM sacelatvaM prathamAntimajinasAdhUnAM zvetamAnAyupetavastradhAritve'pyacekatvaM pratipanaM tatpratyAkhyAtaM, mahAvratavaicitryAsambhavAt, tadA''game'pi 'Acelakkuddesiya' ityAdisAdhvAcAragAthAyAM nAgnyasyaivokteH, yattUpacArasamarthanaM tadapi na yuktaM, upacArasya tttv-13|| For Private and Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir strImuktI pUrvapakSaH .4 M yuktipravAdhA cintAyAmanupayogitvAta, nagnatvasacelatvayorvirodhAcca, kiMca evaM prathamAntimajinasAdhUnAmupacArAcelakatve sAdhyamAne'pi nAjitAdisAdhUnAmacelakatvaM setsyati, teSAM tasyApyabhAvAt , na ceyaM prathamAntyajinasAdhvAcAragAthaiveti zakyaM, parIpaheSvapi acelatvasya bhaNanAt , na ceyamapi tathaiva, teSAmasaMyatatvaprasaMgAda , evaM niHzaMkA tucchA garvabahulAH calendriyA durbalAzca striyaH kathaM | mokSAdhikAriNyaH ?, yaduktaM vizeSAvazyakabhASye 'tucchA gAravabahulA caliMdiyA dubbalA dhiIe ya / iya aisesajjhayaNA bhRyAvAdo ya no thINaM // 1 // (552) anyatra loke'pyAha-'yadi sthirA bhavedvidyut , tiSThanti yadi vAyavaH / devAttathApi nArINAM, na sthemnA sthIyate manaH // 1 // ' tathA cAtikAmatvena pAparAzijanyatvena ca tIrthakaracakrayAdiviziSTalabdhiyogyatvAbhAvenApi | paramapadAnadhikAraH strINAM, yaduktam-"AhAro dviguNastAsAM, nidrA tAsAM caturguNA / SaDguNo vyavasAyazca, kAmazcASTaguNaH smRtaH | // 1 // ' Agamo'pyAha-aNaMtA pAvarAsIo, jayA udayamAgayA / tAva itthittaNaM pattaM, sammaM jANAhi goyamAH // 1 // " bhavatAM mate katicillandhiniSedhaH strINAm 'sabhinnAI dasaviNu sesA saMkhAubhaviyamahilANa' miti ca labdhistotre, AdizabdAt 'sabhinna cakijiNaharibalacAraNapuvvagaNaharapulAe / AhArage" ti gAthoktaM grAhyam , api ca-strINAM svabhAve capalatvAt dhyAnAbhAvastena sarvArthasiddhigatirapi na, tarhi taduccairgatirUpA siddhiH kutaH, yadi cAsau syAt tadA kutracittanirvANakevalotpattisthAnAdyapyA 1' arahaMta 1 cakki 2 kesava 3 bala 4 saMbhiNNe ya 5 cAraNa 6 pubvA 7 / gaNahara 8 pulAya 9 AhAraga 10 nahu bhaviyamahilANaM Du1 // iti pravacanasArodvAre / CALCULA-NCRECOM -SCRESCRecon // 86 // For Private and Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir strImuktI pUrvapakSaH yuktiprabodhe gamAdau pratItaM syAditi, tathA cAnumAnAni-nAsti strINAM nirvANaM, tatsAdhakapramANAbhAvAt , nanvayaM heturasiddhaH, asti strINAM nirvANaM, kAraNAvaikalyAt puMvaditi sAdhakasattvAt iti cedasyaiva bAdhAt skhINAM bahutrapAkrAntatayA vastrAtyAgena cAritravirodhAt , tata // 87 // eva yUkAlikSAdiyonisthajIvopamAdibhihiMsAviraterabhAvastAsu ityuktacaram 1 nAsti strINAM mokSaH puruSebhyo hInatvAt napuMsakavat 2 puruSairavandhatvAttiryagAdivat 3 saptamapRthvIgamanAbhAvAt sammUcchimAdivat 4, nirvANakAraNajJAnAdiparamaprakarSaH strISu nAsti, paramaprakarSatvAt , saptamanarakagatihatvapuNyaparamaprakarSasarvArthasiddhigatihetupuNyaprakarSayoriva 5, nAsti strINAM mokSaH, viparigrahavattvAt gRhasthavata 6, basne mo'bhAvo na bhavati, buddhipUrva tatpatane samAdAnAta. yad buddhipUrva patitamAdIyatena tatra maccho'bhAvo, | yathA suvarNAdau 7, strINAM zIlaM na mokSasAdhakaM, parigrahavadAzritatvAd gRhasthazIlavat 8, muktihetutayA'bhISTaH sacelAcelarUpa AryA-1 ryikAsaMyamo'tyantabhinnakAryArambhakaH atyantabhinnatvAt , yatigRhisaMyamavat , sa cApyatyantabhedavAn mokSasvargarUpabhinnakAryArambhakazca | 9. vakhaM na mokSasAdhanaM, tadarthinAM tatyAgasyaivopadezAt mithyAdarzanavat ,10, na strINAM paramapadaM viziSTapadAnahatvAt klIvavat 11, strIzarIraM na muktisAdhanaM, ratnatrayApUrNatvAt nArakazarIravat 12na svIdehaH karmakSayaM kAtsyena kartumalaM mahatpApamithyAtvasahAyajanitatvAt 2 nArakadehavat 13, strI bhAvato'pi mokSaprasAdhane'samarthA dravyato'pyatrAsamarthatvAttiryagAdivat , evaM puruSANAM smAraNAdyakartRtvaanupasthApyatApArAMcitakaprAyazcittAnadhikAritvAdayo'pyUhyAH, navyAzAmbarAH punarvizeSamAcakSate-siddhA hi ye yathAsthitA siddhi prAptAste * kA tribhAgonAvagAhanAkArA ityubhayanayasiddhaM, tathA ca svIkaNeyo randhre stanau yonyAkAraH, sa cAtmapradezAnAM tathA'vasthAnAta | strImide'pi sambhavati, evaM ca jAtA mokSe'pi saMsArasvarUpatA, puruSastrIsadbhAvAt , puruSAkAraH siddha iti siddhAntavirodhAcca, RECRRENA- ACCOURSk - For Private and Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 88 // RAAT tathA yauvane satyaSTavarSAnantarasambhavatkaivalyavatyAH stanayomAMsalatA rajasvalAditvamapi sambhavatyeva, audArikasyaiva kevalinA aura nikhIsiddhAbhavanmate'bhyupagamAt , nacAsmanmatavat paramaudArikasvIkAro yenaitadoSAsambhavaH, evaM sthite kevalino'pi lokajugupsA, api ca. vRttarapakSaH striyAH kaivalye kevalinI siddhA sayogI ayogA ityAdi vyapadeSTavyaM, na ca tathA vyavahAraHzreyAn, etena mallebhagavataHstrItvaM sitAmbarAbhimataM pratyuktaM, tIrthakarItikathanaprasaMgAt , tatpratimAyAzca puruSAkAreNa pUjAnupapattezca,AstAM dUre tarkaH, paramanubhavo'pyevaM nAsti yadiyaM strI apAvitryapAtra kevalitvena pUjyA,pUjAyAM surAsuranarapuruSasparza brahmacaryavatIti / kAsthAsvatilAghavAdabhinavazrIkevalArkodayAt, sNsaarprvikaarkaarnnbhvtpryaaycryaavyyaat| suprApaM padamavyayaM mRgadRzastadgauravAnvIkSaNAt , kiM kakSIkriyate vicakSaNajanarmohAdhirohaspRzaH // 1 // hAsyaM yadvadanAmbuje kSitibhujAM dAsyaM samudbhAvayet, prIti tiranItirItiramatiryadhyAnavRddhathA zrayet / kAmakrodhavirodhabodhavigamA yatsaMgamAjjaMgamA, jAyante zivasampadaH padamiyaM raNDA na caNDAzayA // 2 // doSAnvaSidigambarAgamanayadvizvAnubimbArthabhRlloke jAgrati suprabhendurucibhiH prAtarnabhomaNDale / mokSa kiM vanitA nitAntasuratA''yAsAtsamAsAdayet, dakSo rakSayitA na cedarayitA prItyA dhanaH prekSate // 3 // atra pratividhIyate-yattAvaduktaM 'dravyato manuSyastrINAM tadbhave na muktiyogyatvaM' tannijAgamaviruddhatvAnyAhatameva, mAnuSINAM | caturdazaguNasthAnokteH, na ca dravyataH puruSA eva bhAvataH striya ityapi yuktam , teSAM navaguNasthAneSveva sadbhAvAt saMzayApatteH sUtrasya svarUpavyAghAtAcca, 'alpAkSaramasaMdigdhaM, sAravadvizvatomukham / astobhamanavayaM ca, sUtra sUtravido vidu||1|| riti tallakSaNaM, // 88 // | dravyataH khiyAM paJca guNasthAnAnAni dravyataH puruSe bhAvataH khiyAM navetyayamapi tvadaGgAkAra eva, yaduktaM jIvasamAse'vAntarabalo-14 For Private and Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaktiprabodhakeSu vedamArgaNAyAm , "ye sAcchinaH paJcAthA, ekAkSA vikalendriyoH / jantavo huNDasaMsthAnAH, prabhavanti napuMsakAH ||1||iimitaa. garbhajA naratiryazaH, prabhavanti trivedikAH / bhogabhUminarAH puMsastrIliGgadvitayAnvitAH // 2 // dravyeNa naravaMde'smin, mAvena vuttarapakSaH dvitaye'pare / guNAnAM navakaM proktaM, mithyAtvAdyanivRttakam // 3 // strInapuMsakayorvede, guNAnAM paJcakaM matam / dravyeNa naraliGgezya, te guNA nava ceritaaH||4||"aadim paNa guNaThANA danvitthANaM tu huMti niymenn| bhAvitthINa u sANaM puvedINaM Nava guNA ya // 1 // iti bandhatribhaGgyAmupayogigAthA, gomaTTasAre'pi "vedAdAhArottiya se guNaThANANamoghamAlAvo / Navari ya saMDitthINa patthi hu AhAragANa durga // 713 // asya vyAkhyA-cedamArgaNAdyAhAramArgaNAparyantadazamArgaNAsu svasvaguNasthAnAnAmAlApakramaH sAmAnyaguNasthAnokta eva bhavati, tathApi bhAvapaNDhadravyapuruSarUpAyA bhAvatrIdravyapuruSarUpAyAzca vedamArgaNAyAH sarvadAnivRttikaraNaparyanteSu guNasthAneSu madhye paSThaguNasthAne pramattasaMyatarUpe AhArakAhArakamizrAbhidhAnAlApadvayaM nAsti, tatrAzubhavedodayayutayorAhArakArddhasambhavAbhAvAt , "hatthapamANaM pasatyudaya" mityAhArakazarIre prazastaprakRtInAmudayaniyamasya sadbhAvAt , tatra vedamArmaNAyAM napuM-1 sakaslIvedAnAM svasvAnivRttikaraNasavedabhAgaparyantaM navaguNasthAneSu AlApaH karttavyaH, kaSAyamArgaNAyAM krodhamAnamAyAlobhAnA svasvAnivRttikaraNasyAvedamAgaparyantaM navasu, sUkSmalobhasya sUkSmasamparAyaparyantaM dazasu ca guNasthAneSu AlApaH kArya iti, atra yaMtranyAsa: 44 OMSACROA% // 89 1 "nArakasammabino napuMsavAnIti" tatvArthasUtre a. 2 For Private and Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 9 // ACCAKACOLA vedaracanA guNasthAna 9 strIvedaracanA guNasthAna 9 napuMsakavedaracanA guNasthAna 9 khIsiddhAmi sA mI a. he pra a a mi sA mI ade pra a a a. mi sA mI a de pra a a a. bucarapakSaH 1 4 1 148 54 6 17 11183 4 6 64 5 11 1 128 35 6 64 103 10296 9985 797470 1031029696857774 70 64112106 96978537747074 | 4 5 11 822 2836 37 2 3 920283135412 8 1817 29 37404450 // / nanu navamaguNasthAnaprathamabhAgaM yAvadvedodayAdvedamArgaNAyAM nava guNasthAnAni santItyuktaM tadvarttamAnanayA'pekSaM, krodhA dhanyatamakapAyodaye guNasthAnanavakavat, na tAvatA krodhAdyanyatamakaSAyANAmupazame kSaye vA tajjanmani uparitanaguNasthAne-12 | pvAroheNAkapAyatvaM na syAdeveti niyamastadvadatrApi savedasyApi dravyataH puruSasya bhAvataH strIvedaM vedayataH kSapakazreNyArohaNAveda-14 guNasthAnaprAptyA caturdazaguNasthAnAdhigame na kazcadvirodha iti cet tadapi na, evaM sati bhAvataH strItvasyApyanupapatteH, khIvedodayena puruSAbhilAparUpamaithunasaMjJAkrAntajIvatvaM bhAvataHkhItvamiti svayameva svAgamavacanAttallakSaNaM bhaNitaM, ata eva sayogAlApake | gu1jIva 2 / 56 / 6 prANa 42 saM0 ga 1615 kAya 1tra yo 7, ma 2 va 2 au 2 kArma 1, ve0, ka0, jJA 1 ke, saM| yathA, da 1 ke, le 6 mA 1bha 1 sa 1 kSA, saM0 A 2 upa 2 ityatra vedasthAne zUnyanyAsaH kaSAyasthAne zUnyanyAsavat, 6 // 9 // | strIvedAbhAve'pi nirmANanAmakarmodayayuktAMgopAMganAmakAjanyaM dravyataH strItvamapi na viruddhaM, bhAvendriyAbhAve'pi dravyendriyA-11 For Private and Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir strIsiddhAvRttarapakSa: yaktiprabodhIpekSayA paMcendriyatvavat bhAvato manaso'bhAve'pi vikasitASTadalapadmAkAradravyamanaHsadbhAvena manoyogadvayasadbhAvavat, dravyendriyANya- pekSya SaTparyAptiparyAptatvavat, bhAvataH zuklalezyAlayatve'pi zarIravarNarUpadravyalezyApekSayA SaDlezyA''zrayatvavat, etat srvmaashaaNbr||91|| naye'pi sammatyA dRzyate, yaduktaM gomaTTasAre- "pajjatI pANAvi ya sugamA bhAviMdiyaM Na jogami / tahi vAgussAsAuga kAyatigadgamajogiNo AU // 688 // " kSINakaSAyaparyantaM paryAptayaH SaT prANA daza sayoga bhAvendriyaM nAsti dravyendriyA|pekSayA SaT paryAptayaH bAgbalocchvAsanizvAsaAyuHkAyavalAni catvAraH prANA bhavanti, zeSedriyaprANAH paMca manobalaM prANazca | na saMbhavati, tasmin sayogakevalini vAgyoge vizrAnte sati trayaH prANAH ucchvAse uparate dvau prANI staH, ayoge Ayu:| prANa eka evAsti, tathA- "aMgovaMgudayAo dabvamaNahU~ jiNidacaMdami / maNavaggaNakhaMdhANaM AgamaNAo dugamajogo // 288 // " jineMdrAH-samyagdRSTayasteSAM candratulye ajJAnatamonAzakatvAt sayogakevalini aMgopAMganAmodayAt dravyamano vikasitASTadalapadAkArahRdantarbhAge bhavati, tatpariNamanamiti manorvagaNArUpapudgalaskaMdhAnAmAgamanAd dravyamana:pariNamanaM prati, prayojanaM pUrvokta-hai nimittAt mukhyabhAvamanoyogAbhAvAca upacAreNa manoyogo'stIti, upacAraprayojanaM tu sarvajIvadayAtattvArthadezanAzukladhyAnAdikamiti tuzabdena sUcita" miti vRttiH" tathA "vaNNodaeNa jaNido sarIravaNNo u dabao lessA / sA soDhA kiNhAI aNeyameyA samAseNa // 484 // ' arhatAM paMcavarNatve prasiddhaiva dravyalezyA 'ayaotti challesAo suhatiya lessA hu desviriie| taco ya sukkalessA ajogiThANa alessaM tu // 2 // iti bhAvalezyA, yadi ca dravyastriyA yAvajjIvaM saMklazyAdhyavasAyAma X lApaMcamaguNasthAnAdupari ArohaH tarhi dravyapuMso'pi bhAvataH khiyAH kathamayaM syAta, tasya tadadhikasaMvezAd, ata evAhArakadvayamana: CASSIUSX400 // 11 // For Private and Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sIsiddhAvuttarapakSA muktiprabodheparyayaparihAravizuddhathAyayogyatA, tadayogyatve'pi dravyapuMsastAdRzasya muktistadA kathaM na dravyastriyAH iti, tadevaM bhAvataH strItvamanupapanna- // 92 // mapi bhUtapUrvagatinyAyamAzritya sayoge'pi bhAvataH strItvaM puruSANAM svIkriyate'sAvabhinivezaH klezAveSaH phalita eva, yadyevaM bhUtapUrvanyAyo'nuzrIyate tarhi bhAvato'pi puMvedaM vedayanto vA kSapakazreNimArUDhAsteSAmapyAlApaH kAryaH, evaM hAsyAdiSaTkakrodhAdicatuSTayAdIMnI prakRtInAM yathAyogaM guNasthAneSu vyavacchinnAnAmapyAlApaH prasaktavyaH, yadi ca dravyataH khiyo na kSapakAH syuH tadA gomaTTasAre kathamuktam-'huMti khavA iga samaye bohiyabuddhA ya purisavedA ya / ukoseNaThuttarasayappAmANA saggado ya cuyA // 617 // patteyabuddhatitthaMkarA ya thINa u saya maNohiNANajuyA / dasa chakavIsa dasavIsa aTThAvIsa jahakamaso // 618 // jeTThAvara bahumazimaogAhaNayA ducAri adveva / jugavaM havaMti khabagA uvasamagA addhamedesi // 619 // yugapadutkRSTena ekasamaye codhitayuddhAH bedinaH svargacyutAzca pratyekaM kSapakA aSTottaraM zataM, upazamakAstadaddhaM bhavanti, pratyekabuddhAstIrthakarAH strIvedinaH napuMsakavedinaH manAparyava1 atra bhAvagrahe puMvede'pi bhAva eva, tathA ca bhAvato vede sati na kasyApi siddhiH, puMvede dravyagrahe strIvede'pi tathA'stu, sAhacaryAt, sahacarabhinnattve'rthadoSaH, pratyekabuddhe bodhitabuddhe'pi tattadarhadvyaliMgAvaraNameva, digaMbaradaye'pi dravyazvameva, svasvaviSayapariNAmAkArAt , atha tatra bhAvo'pyastIti cet astu, dravyAnvayI bhAvo'dhigamarUpaH, paraM tAdazazcedbhAvo mRgyate tadA puMkhiyorapi dravyabhAvayoranugama evaM draSTavyaH, na ca tatra doSo, dravyataH puMstve bhAvataH strItvamiti viruddhabhAvaniSedhAt , evaM ca puMso dravyabhAvayorubhayorupapattivat khINAmapi vathAtve mokSo nirbAdha eva, jyeSThAyavagAhanA tu dravyata eveti kathaM trIvede bhAvavyAkhyAnamanyatra khuvedAdiSu dravyamiti / ROCALKAROGRES OMOMOMOMOM V // 9 // For Private and Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir strIsiddhAvuttarapaMkSA % % yuktiprabodhe zAnino'vadhijJAninaH utkRSTAvagAhA jaghanyAvagAhAH bahumabhyamAvagAhAH kSapakAH kramazo daza SaT viMzatiH daza viMzatiraSTA |viMzatidvauM catvAro'STau, upazamakAstadaI bhavanti, sarve militvA kSapakA 432 upazamakA 216 bhavanti, iti, atra (yathA) puruss||93|| | vedatvaM dravyApekSayA tathA strIvedanapuMsakavedatvaM dravyApekSayaiva, bhAvApekSayA tu bodhitabuddhAdijyeSThajaghanyabahumadhyamAvagAhAntavizeSaNA| saMgateH, manu ca dravyataH puruSAH puMvedaM vedayantaH kSapakazreNimArUDhAsteSAmAlApaH pRthagnoktaH, tathApi kiMI, siddhatve saMkhyA vastyeva, | yaduktaM kriyAkalApe zubhacandrakRte- 'puMvede aDayAlA thIveyA huMti taha ya cAlIsA / bIsa napuMsakaveyA samaye ikkeNa sijhaMti | // 1 // puMvedaM vedaMtA je purisA khavagaseNimArUDhA / sesodaeNavi tahA jhANuvajuttA ya te sijhaMti" etadanusAreNAnye'pyAlApAH siddhayantIti cet, na, mAnuSyA AlApAtpUrva manuSyANAM caturvidhAnAM sAmAnyataH1 paryAptAnAM tadaparyAptAnA3 ityAlApatraya, tataH | paraM vizeSatazca mithyAdRzAM 4 paryAptAnAM 5 tadaparyAptAnAM 6 sAsAdanAnAM 7 paryAptAnAM 8 tadaparyAptAnAM 9 samyagmidhyAdRzAM 10 asaMyatAnAM 11 paryAptAnAM 12 tadaparyAptAnA 13 saMyatAsaMyatAnAM 14 pramattAno 15 paryAptAnAM 16 tadaparyAptAnAM 17 apramacAnA |18 apUvekaraNAnAM 19 anivRsakaraNe prathamabhAgasya 20 dvitIpabhAgasya 21 tRtIyamAgasya 22 caturthabhAgasya 23 pshcmmaagsyo||24 pazAntakaSAyANAM 25 kSINakaSAyANAM 26 sayogijinAnAM 27 ayogijinAnAM 28 ityevaM sarve'pyAlApA, tato manuSyAca turdazaguNasthAnAlApA evaM niyatA lamyante, udayatrimaMgyAdivapi sAmAnyataH 1 paryAptatayA 2 'maNusiNi itthIsahiyA' ityA| dinA khiyA evAlApA iti tadanyepAmaprayogAcca, mAnuSINAM caturdazaguNasthAnAlApo dravyataH puruSA bhAvato manuSyA evetyAgRhyate hAtarhi dUnyataH khiyAH paMcaguNasthAneSu jIvasamAsAdiviMzatipadArthakathanAlApo'pi syAt, udayatribhaMgyAmapi nyucchiciudyaanudyaa| % % % saka-%eo % // 93 // % For Private and Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 94 // strIsiddhAvuttarapakSaH GP- tribhagyA yantramApi syAt , tirazvInAmiva, na ca tavayaM dRzyate, tena nirNIyate yadayamevAlApo dravyastriyA iti, manuSyagatyAlA- pebhyaH pUrvamAnantaryeNa sAmAnyatastiravAM 1 tataH paMcendriyatirazcAM 2 paryAptAnAM 3 tadaparyAptAnAM 4 mithyAdRzAM 5 tatparyAptAnAM 6. tadaparyAptAnAM 7 sAsAdanAnAM 8 tatparyAptAnAM 9 tadaparyAptAnAM 10 mizrANAM 11 asaMyatAnAM 12 paryAptAnAM 13 tadaparyAptAnAM 14 saMyatAsaMyatAnAM 15 tato'pi tiryagyonimatInAM 16 tatparyAptAnAM 17 tadaparyAptAnAM 18 mithyAdRzAM 19 tatparyAptAnAM 20 tadaparyAptAnAM 21 sAsAdanAnAM 22 tatparyAptAnAM 23 tadaparyAptAnAM 24 mizrANAM 25 asaMyatAnAM 26 saMyatAsaMyatAnA 27 tiryak- paMcendriyalabdhyaparyAptAnA 28 mAlApAH krameNa dRzyante, tena tiryagyonimatInAM pratyAsatyA mAnuSIzabdenApi manuSyayonimatInAmevAyamAlApakaH pratIyate, na canmanuSyayonimatInAmanyo'pyAlApastiryagyonimatInAmiva bhedAddarzanIyaH, na ca so'sti, tasmAdayamevAlAyaka iti, evamudAtribhaMgyAmapi tiryapaMcavidhayantrasthApanA, na punarmanuSyadravyastrINAM, tena yadyonimatInAM prAguktaM yantraM tadeva dravyastrINAM yantraka bodhyam sAmAnyatiryazcaracanA paMcendriyatiryaJcaracanA sA. mI. a. de. guNa0. | mi. sA. mI. a. 9 1 88vyu. 2 91 92 84 udaya / 97 95 91 92 16 15 23 anu. 2487 RACHEST-CRk AMKARAECESSAR // 94 // For Private and Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprayoPI paryAptatiryazcaracanA sA. mI. a. yonimatItiyazcaracanA. sA. mI. a. alabdha tiryaJca strIsiddhAde. | mi. vuttarapakSaH // 95 // mi. de. | mi. 4 % RECASIRSCIRCLARALA A4- 95 94 90 91 83 | 94 93 89 89 82 | 71 2376 14 / 2 377 14 / . atha yonimanmanuSyakathane'pi dravyataH puruSAH, na, yonimanmanuSyabhede dravyataH strINAmeva bhaNanAt , yaduktaM gomasArasUtravRttau zrIabhayacandramarikRtAyAM panaprabhAdhikAre-sAmaNNA paMciMdiya pajjacA joNiNI apjjttaa| tiriyA jarA tahAvi ya | paMciMdiyabhaMgao hINA // 47 // sAmAnyatiryacaH 1 paMcendriyatiyacaH 2 paryAptatiyaco 3 yonimattiryaco4'paryAptatiryacaH 5 iti paMcadhA tithaMcaH, tiryagvannarA- manuSyA api paMcendriyabhedaHddhAnAH- sAmAnyaparyApyonimatyaparyAptabhedAccaturvidhA iti, 'chassaya-18 joyaNakadihiyajagapayaraM joNiNINa parimANaM / puNNUNA paMcakkhA tiriya apajjataparisaMkhA // 53 // SaTzatayojanakRtihRtajagatprataramAtraM yonimatInAM-dravyatiryakatrINAM pramANaM bhAtItyAdi' tattiH , tathA-'pajjattamaNussANaM ticauttho mANusINa parimANaM / sAmaNNA puNNUNA maNuva apajjattagA huti // 56 // ' paryApta manuSyANAM tricaturthabhAgamAtraM mAnuSINAM -dravyamanuSyastrINAM | 1 kRtigaNitavizeSaH tadguNo varga iti yaH kathyate. ba- ba For Private and Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yukti khIsiddhAbucarapakSA %-2-kii parimANaM bhavatItyAdi tavRttizca 'udayA u NokasAyANa bhAve vedo ya hoi jaMtUNaM / joNI ya liMgamAI nAmodaya davvavedo // 1 // iti paMcasaMgrahe / evaM yonimatIzabdena dravyastrIvyAkhyAnAt mAnaSIzabdena dravyato mAnuSyastrINAM grahaNe na bhAvatrI- zaMkA'pi mantavyA, api ca sattAtribhaMgyAM 'evaM paMcatirikkhe puNiyare Nasthi nirayadevAU / ogha maNusatiesuvi apunnnnge| | puNNa'puNaM vA / / 24 / / maNusiNi khavage titthaM Nasthi dese ya nnirytiriyaao| ogha deve Nahi NirayAusAro ti hoi| | tiriyAU // 25 // bhavaNa tiyakappavAsiya itthIsuNa titthayarasatA' iti, evaM paMcavidheSvapi sAmAnya 1 paMcendriya 2. | paryApta 3 yonimada 4 paryApta 5 paMcavidhatiyakSvApa bhavati, tatra paryAptatare nAsti narakadevAyuH, paryAptataroja labdhyaparyAta eka, | tena satvaM 145, tasya guNasthAnaM mithyAtvameva, 'sAsAdanono'paryApte' iti niyamAt , iti tiryaggatisacaM, oSaM manuSyatirabArapa aparyApta paryApto'paryApto'paryApta iveti manuSyagatau sAmAnyamanuSya 1 paryAptakamanuSya 2 yonimanmanuSyeSu 3 triviSeSu oSavat, kintu yonimanmanupyakSapakeSvevaM vizeSa:- tena zeSadvaye sattvaM 148 mithyAce nAnAjIvApekSayA satvaM 148 sAsAdane tIrthAhArau neti 145 mizre tIrtha neti 147 asaMyate sarva 148 deze pramatte'pramatte ca manuSyaH saMjJIti na narakatiyegAyuSI, badhyamAnama| nuSyAyuzceti 146 thapakApUrve bhujyamAnaM manuSyAyurastIti zeSAyukhayaH saptaprakRtyabhAvAt 138 upazamazreNyapekSayA narakatiryagAyu 2 sahasrArAntaM tiryagAyuHsattvam. 3 akSiptadarzanasamyaktvAnAM 148 / 4 apUrvAdicaturuke visaMyojitAnubandhicatuSkasya narakAtaryatAgAyurvinA 142 / yadvA'viratAdicatuSke saptakakSaye 141 kSapakaM pratItya aviratAdicatuSke 145 bhujyamAnanarAyurvinA'khayAmAvAt / 5 saptakakSaye AyukhayAbhAve 138, udbhalivAnantAnubandhicatuSkasya upazamazreNyAM baddhadaivAyuSaH paribhujyamAnanarAyuSaH 146 A%ACAS SC%%*& // 96 // For Private and Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 97 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rabhAvAt 146 kSAyikasamyaktve 138 abaddhAyurmanuSyAH kSAyikasamyaktve 138 baddhAyurmanuSyA asaMyatAdicaturSvapi 138 anivRttI upazamazreNyAM 146 / 138 ca kSapake prathamAMza 138 dvitIyAMze 122 SoDazAnAM tatprathamAMzacaramasamayaM eva kSapaNAt tRtIyAMze | madhyamASTake pAyAbhAvAt 114 turyAze paNDAbhAvAt 113 paMcame strIvedAbhAvAt 112 SaSThe nokaSAyAbhAvAt 106 saptame pumabhAvAtU 105 aSTame saMjvalana krodhAbhAvAt 104 navamAMze saMjvalanamAnAbhAvAt 103 sUkSme saMjvalanamAyAbhAvAt 102 upazamazreNI 146 / 138 copazAnte 146 / 138 ca kSINe saMjvalanalobhAbhAve 101 saMyoge 'yogadvicaramasamayAntaM ca nidrApracalAdiSoDazAbhAvAt 85 caramasamaye dvAsaptatyabhAvAt 13, yonimanmanuSye tu 'maNusiNi" ityAdi, kSapake na tIrtha, tIrthasattvavato'pramattAdupari strIveditvAbhAvAt, apUrve sacca 138 masava 10 manivRttau prathamAMze savaM 137 asataM 10 dvitIyAMza poDazasaMyojyAsattvaM 26 savaM 121 tRtIyAMze 8 saMyojyAsandhaM 34 sattvaM 11 tuyaza saMyojyAsattvaM 35 savaM 112 paMcame ekaM 1 saMyojyAsattvaM | 36 sa 111 SaSThe saMyojyAsace 42 sacce 105 saptame ekasaMyoge'sattvaM 43 savaM 104 aSTamAMza ekasaMyoge'sacce 44 satve 103 navame'pyekasaMyoge'satvaM 45 sattvaM 102 sUkSme'sattve 4 saMjvalanamAyAM saMyojya 46 sattvaM 101 kSINe lobhaM 1 dvitIyatRtIyakapAyacatuSkAbhAvAt / 2 thAvara 2 tiri 2 narayA 2 yava 2 duga thINa tige 3 ga 1 bigala 3 sAhAraM 1 | solakhao duvIsasayaM trIyaMsi // 3 kSINe dvicaramasamayaM yAvat 101 tatra nidrApracalayoH kSINacaramamamaye kSayAt 19 tato darzana 4 jJAna 5 vighna5 zrayAn sayoge dvicaramasamayaM yAvat 85 / For Private and Personal Use Only zrIsiddhAvuttarapakSaH // 97 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 98 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMyojyAsatvaM 47 save 100 sayoge SoDaza 16 saMyojyAsattve 63 sacce 84 ayogiacaramasamaye'savaM 63 sattvaM 84 carama - samaye'sattvaM 72 saMyojya 135 sattvaM 12 ityatra 'maNusiNI' zabdena yonimanmanuSyavyAkhyAnAt yonimanmanuSyazabdena dravyataH strINAmupalabdheH pUrNo vAdaH, yonimatInAM paMcamaguNasthAnAdupari gamanAsambhavAditivadatA pUrvapakSavAde svayameva dravyastrI bhaNanAt / na cAtra yonimanmanuSyavacanAt puruSA eva grAhyAH, puruSeSu tIrthAsattve prAmANyAbhAvAt, na hi puruSeSvavAMtarajAtiH kAcid dravyapuruSabhAva strItvarUpA'sti yena tadavacchedAt tIrthAsattvaM syAt, tiryagjAtIyatvAvacchedena nikAcitatIrthAsattvavat jyotiSkabhavanapativyantarANAM tattajjAtyavacchedena tIrthAsattvavadvA, nyUnAtiriktavRtterdharmasya jAtitvApratIteH, dravyaghaTasya bhAvaratnatvopacAre tajjAtivat, pratItau vA tajjAtIyasya yAvajjIvaM kSapakatvAnupapatteH, strIvedodayena puruSAbhilASarUpamaithunasaMjJAkrAntatvenaivAvasthiteH, tathA ca dravya puruSabhAvapuruSatvajAtyA puruSANAmapi mokSAbhAvaprasaMgaH, tasmAnna dravyapuruSabhAvastrItvarUpajAtiH, vedAnAM bhAvarUpeNa parivarttanasyaiva ubhayanayasammatatvAt, ata eva tvayA'pyuktam 'tIrthasattvavato jIvasyApramattAdupari strIveditvAbhAvAditi, tathA puruSANAmapi | kSapakazreNyArohAvacchedenaiva ca strayAdibhAvavedaM vedayatAmUrdhvaM guNasthAnArohAbhidhAnaM tAttvikameveti sUkSmadRzA paryAlocyam, itarathA kSapakazreNyArohavizeSaNavaiyathyaM syAt, AstAM bhAvavedaparAvarttaH, tattvArthavRttau dravyavedasyApi parAvartto dRzyate, yaduktaM- "liMgaM tribhedaM strItvAdi, tacca pratItatvAlliMgamucyate, yasmAtpuruSaliMganirvRttAvatiprakaTAyAmapi kadAcit strIliMgamudeti, na spaSTaM bahirupa 4 na ca prathamasamayamAdiM kRtvA ityAdinA dravyavedasyaiva, yAvajjIvaM vyavasthAkathanAt / For Private and Personal Use Only strImuktisiddhiH // 98 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 99 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir labhyate, napuMsakaliMgameva vA, tathA striyAH svaliMganirvRttAvatispaSTAyAmeva jAtucit puMnapuMsaka liMgodayo, napuMsakasyApyevaM svaliMgavRttau uttarakAlabhAvinI kadAcit puMlliMgastrIliMge bhavato, na ca nirvRttito lakSyete, kapilavadi" ti, etena striyAH zmazrumattve napuMso'pi nirlomamukhatvena dRzyamAnatvAt pUrvapakSe dravyavedavyAkhyAnaM tadapi nirastam, atha yonimanmanuSyatvaM garbhajadravyanubhAvastrIrUpopAdhirvyAkhyAyate, tathA ca tadavacchedena kvacittIrthAsattve na ko'pi doSo, yonimatInAmityatra strIpratyayAd dravyastriya eveti cet, na ' maNusiNi ayayammi pajjatto' ityatra yonimadasaMyate paryAptAlApa eveti svayameva manuSyastrItvena, tathA - 'Navariya joNiNi ayade' ityatrApi tiryaktrItvena pUrvapakSe vyAkhyAnAt, ata eva manuSyastrIzabdena dravyastrI eva vyAkhyeyA, tiryagyonimacchabdena tiryadravyastrIvat, na cAtrApi bhAvataH striyo dravyataH puruSA iti vAcyam, baddhAyuSkANAmapi samyagdRSTInAM yonimatISu SaNTheSu ca utpatterasambhavAditi kAraNa nirUpaNe vyAkhyAnAt, atrApi yonimatIzabdena bhAvavyAkhyAne na hi sA kAcid dravyanRbhAvatrIrUpA jAtirasti yasyAmutpAdaniSedhaH tena bhavanmatakutsanIyadravya striyAmeva tadutpAdAbhAvAd vyAkhyAyA nyAyyatvAt evaM ' maNusiNipamattavirae' iti gAthAyAmapi dravyastrIvyAkhyaiva saMjAghaTIti tatrApi strIpratyayanirdezAt, na tu dravyapuruSabhAva strIrUpavyAkhyA, tathA bhAve AhArakadvikayogAdiniSedhAnupapatteH, kadAcittasyaiva puMso bhAvastrIvedAbhAvena puruSavedodayena ca tAvatkAlamadhye caturdaza 1 AdizabdAnmana:paryayaparihAravizuddhi tIrtha nAma karmmadvitIyopazamasamyaktvaM cetyete strIliMganiSiddhA bhAvA dravyapuruSabhAva strINAmapi niSidvAste'pyanupapannA iti / For Private and Personal Use Only strImuktisiddhiH // 99 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe 4 pUrvAdhyayanenAhArakatanmizrayogadvayasambhavAt , atha puMvedodayasya caturdazapUrvapaThanaM yAvat anayatyAdazubhavedasya punarudayena tadyoga-| 1 strImukti dvayAbhAva eveticeba, evaM sati dravyabhAvapuruSasyApi tulyatvena kadAcidapi AhArakazarIrakaraNaM na syAt , bhAvavedAnAM yaavjjii||10|| di siddhiH vA'navasthAnAt, dravyavedasyaiva bhavaprathamasamayamAdiM kRtvA tadbhavacaramasamayaM yAvadavasthAnasya prAguditatvAcca, tena dravyastrIvyAkhyAyAmevAhArakadvikAdyabhAvaH sUpapAda iti / atha kazcitpuruSo bhAvataH skhovedaM vedayati yAvannAvedakatvaM syAt tAvatkAlaM strIvedasyaiva sadAvasthAnAt na tatparAvartta iSyate bhAvato, dravyato'pi puvedina iva tasyApi sadA tAdrUpyAd , vicitratvAdbhAvasya bhAvAnAm, evaM ca tAdRzasya puMsastIrthAhArakadvikAdyasattvayogyatvena na kazcid bAdha iti cenna, vedavaiSamye calAcalatvasyaiva yuktatvAt , anyathA | puruSatvavyAhaternapuMsakatvApAtaH sadA, parapuruSAbhilApAt kadApi khiyA AtmanA abhogAt tRtIyavedAvizeSAt dravyabhAvapuMso vedasAmye'pi calAcalatvaM bhAvamAzrityAnubhUyate tarhi vedavaiSamye calatve kiM citramiti, dRzyate dravyabhAvapumAn kadAcit strIvAMchakaH, sa eva kadApi vairAgyAdinA sadyo bhuktabhogAdihetunA vA striyA avAMchaka eva, kiMca-pratIyamAnamartha dravyastrIrUpaM vihAya bhAvastriyA arthaH samAkRSyate bhUtapUrvagatyopacAreNa caturdaza guNasthAnAni mAnuSyAH samaryante tadahetukaM sahetukaM vA ?, sUtre mAnuSyA eva pratipAdane vRthA sUtrAtikramadoSAt nAdyaH, na ca 'avagayavede maNusiNI saNNA bhUdagadisamAsajje-' tyatra taNanamiti vAcyam , tatra maithunasaMjJAyA evopacArasamarthanAt, etena tribhaMgIvRttivyAkhyAnamasaMgatamAveditaM, dravyastriyA | // 10 // mokSAbhAvAd , bhAvatrImAkSavyAkhyAnaM sahetukamiti dvitIyo na, parasparAzrayAt, siddha dravyastrImokSAbhAve bhAvasvIparaM sUtravyAIPAkhyAna, bhAvasvIparasUtravyAkhyAne siddhe dravyastrINAM mokSAbhAvasiddhiriti, na ca zAstrAntarAd dravyastrImodhAbhAvasiddhernAnyo-10 KASAR -4 PRECENSUSA For Private and Personal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 101 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'nyAzraya iti vAcyaM, gomahasArAdAdhikyena kasyApyaprAmANyAt, gomahasAra eva sthAnAntare etatsUtrArthasamAkarSe viparyayasyApi vaktuM zakyatvAcca bhAvataH striyA api dravyataH puruSatvasyAtizayajJApanamupacAraphalamiti cet, na dravyasyAprAdhAnyAd bhAvasya mukhyatvAdvede gate'pi tadupacArasadbhAvAd dravyastriyA eva prAdhAnyApatteH, yadbhAvo mokSArhastadravyabhAvayoH sutarAM mokSAItvAt na caivaM dravvastriyA bhAvapuruSatvaM mokSAya kSamamiti, yattu bhUtapUrvagatyAzrayaNaM tadapi na sUtrasammataM yatra tadAzrayaNaM tatra sUtra eva pratipAdanAd, apagatavedAnirvRttikaraNa maithunasaMjJAvat, 'NaDukasAe lessA uccadisA bhUdagaipariNNAyA | ahavA jogapatI mukkhoti tarha have lessA / / 522 / / naSTakapAye - upazAntAditraye kaSAyodayAnuraJjitA yogapravRttirlezyeti lakSaNavatI | lezyA bhUtagatimAzritya athavA yogaprakRtirlezyA ityevaM mukhyAzrayaNAdityAdisUtrapradezavadvA, tasmAt nAtra bhUtapUrvopacAro, nApi ayaM dravyapuruSo bhAvatrItyupalakSaNaM suvimarza, tathAhi-savedako bhUtvA avedako bhavati, sakaSAyo bhUtvA akaSAyazceti, tathA bhAvataH puMvedako bhUtvA sa eva kAlAntare strIvedako napuMsaka vedako vA, kiJcidvastuni lobhIbhUtvA alobhI, krodhIbhUtvA akrodhI bhavati itinokaSAyaprakRtitvAdvedabhAvAnAM parivarttanAnubhavAdupalakSaNAsaMgataH, ata evAhArakadvikaniSedho dravyastriyA eva yuktaH, pUrvaprakSe 'saMbhilAI dasa viSNu sesA saMkhAubhaviyamahilANaM' ityuktatvAt, udayatribhaMgyAmapi 'maNusiNi itthI' tyetadbhAthAyAM ayoge tIrthakRttvAbhAvAditi dravyastrIvyAkhyAyAmeva susaMgataM, dravyapuruSANAM tIrthakRttvayogyatvAt, bhAvastrItvasya tattvato'yoge bhAvenopacArasyAnupayogAt, na hi mAvatrItve bhavatA vikalpite'yogini puruSe tadvastugatiH syAd, atiprasaMgAt, evaM puruSavedaniSedhe'pi mAnuSyA For Private and Personal Use Only strImuktisiddhiH // 101 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 10 // dravyapuruSavyAkhyAne'nupapattirmantavyA, dravyapuMstvasya sadbhAvAt, etena bhUtapUrvopacArAt 'vIsa napuMsakaveyA' ityatra vyAkhyApi 4AkhImuktidUSitA, syAnmataM kauTilyAzucitvatrapAbAhulyAdipratyakSAnubhavAt na dravyastriyA mokSaH, tata eva gAthAvyAkhyA aupacArikIti lai siddhiH nAnyo'nyAzraya iti cet tanna, kauTilyAdInAM svabhAva vyavahArAt, nizcayanayApekSayA tu kauTilyaM mAyAkaSAyodayajanyam , azucitvaM caudArikaprakRtyudayAnubhAvi, trapAbAhulyaM tattanmohanIyaprakRtyudayasAMkaryakArya karmajaM, na svabhAvaja, tathA ca samyagdRSTistrIsakAzAnmithyAdRzo'nantAnubandhimAyAvattayA kauTilyAdhikyAt puruSasyApi tadbhave na muktiyogyatA syAt, atha tatkauTilyaM | vedayato nAstyeva mokSo'ntarakaraNAdinA tadvyapagama eva tadAptiriti ced , anyatrApi tulyametat, atha puMsAM tadabhAve yogyatA, | strINAM tu naiSA iti cet, na, niyAmakAbhAvAt, na hi pratijJAmAtreNArthasiddhiH, anantAnuvandhimAyAyAH upazame kSaye vA striyAH sAmarthya tadvadapratyAkhyAnamAyAyAstathA pratyAkhyAnamAyAyA api asaMkhyAtAdhyavasAnAnAM tyAgasAmarthya svIkriyate, yena ghorANuvratarUpamahAvratadezIyaikAdazapratimA''caraNaM yAvat striyo vizuddhimAyAnti, samyaktvANuvratadhAritvena pratyakSAnubhavAt, sarvathA mAyAvAhulyatve tadapi durlabhaM, abhavyavat, tathA ca krameNa tRtIyaturyamAyAtyAgasAmarthya sambhavad duSpratIkAra, strIvedidravyapuruSasya tatyAgasAmarthya tavApi svIkArAd, bahutaradRDhatamamAyAkSayayogyatAyAM tadalpazithilatarakSayasAmarthe'vazya bhAvAta, prayogazcAtra| vivAdApannaM tRtIyAdijanitaM mAyAbAhulyaM strINAM tadbhave kSayayogyaM, jAtinapuMsakAdyanavacchinnamAyAbAhulyarUpatvAt, prathamadvitIya- | ||102 // 1 maNusiNi ityIsahiyA titthayarAhAra purisasaMdUNA / ityatra 'maNusiNi' zabdena dravyapuruSaH bhAvastrI evetivyAkhyAne 2-%C4%AC%EC% For Private and Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yattipodhata // 10 // A% COCCC janitamAyAbAhulyavat, evaM krodhamAnamAyAlobhatrapAbAhulyamapi pratikSepyaM, atha tatra niyAmakamastIti cedvada, kiM devAdivadbhavo hai TUtrImuktivA tiryagAdivadvivekarAhityaM vA jAtinapuMsakavata kliSTacittatvaM vA atikAmatvaM vA, na prAcyo, manuSyabhavatvAt, tatrApi payo siddhi satvAt saMjJitvAcca, na dvitIyaH, puruSANAmivaikAdazapratimAdidhammakammeNAM pratyakSataH strINAmupalambhAt, na cevivekasya tiyebhUpalambho, na tRtIyaH, ubhayAbhilASasyaikAbhilASasya ca mahadantaratvAt, atha jAtikkIvasya dezaviratiM yAvattatpratibandhakadhvaMsasAmarthyayogyatAyAmapi mahAvrataprativandhakadhvaMsAsAmarthya kiM niyAmakaM , na tAvadbhavavivekarAhitye, pUrvavat kSepyatvAt, ananyagatyA liMgameva tatra niyAmakaM svIkArya, tadvat striyAmapIti cet, na, tatpaNDhasya tirazca iva kasyacitkadAcideva kAlAnubhAvAjjAtismRtyAdyavApya hInAdhyavasAyarUpadezavratasvIkArAt tatrApyUminArohe na liMga niyAmakaM svIkurmaH, kintu nagaradAhasamobhayAbhilAparUpakliSTacittatvameva pratyakSasiddham, na caitat strISvapi tulyaM, bhavatraye'pi utkRSTAdhyavasAyajanyaikAdazapratimAcaraNayogyatvAt upacA| rAnmahAvrataucityAcca, ata evoktaM jJAnArNave- 'nanu santi jIvaloke kAzcicchubhazIlasaMyamopetAH / nijavaMzatilakabhUtAH zrutasatyasamanvitA naayH||1|| satItvena mahattvena, vratena vinayena ca / vivekena striyaH kAzcid , bhUSayanti dharAtalam // 2 // nirviNairbhavasaMkramAt zrutadharairakAntato niHspRhairnAryo yadyapi ninditAH zamadhanaibrahmavratAlambibhiH / nindyante na tathApi nirmalayamasvAdhyAyavRttAMkitA, nirvedaprazamAdipuNyacaritairyAH zuddhabhRtA bhuvi // 3 // nacaivaMvidhaH kazcijjAtinapuMsako dRSTaH zruto vA, tasya kAmAnupazamAdeva novaM guNasthAnArohA, tvanmate'pISTikApAkopamakAmAzayatvaM tasya siddha, yaduktaM gomaTTasAre- 'tiNakArI // 103 // sIDapAgaggisarisapariNAmaveyaNummukA / avagayavedA jIvA sayasaMbhavaNaMtavarasokkhA // 274 // etAdRzatrividhavedAbhAve muktAH For Private and Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 104 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jIvAH svakasmAt sambhavadanantavarasaukhyA ityarthaH striyAstu brahmacaryAdisukRtaiH puruSebhyo'pi vaiziSTyaM sAkSAtkriyate, ata eva 'chAdayati' ityAdigAthAyA vRttau 'yadyapi tIrthakarajananyAdistrIsamyagdRSTInA metaduktadoSAbhAve'pi tAsAM durlabhatvena prAcuryApekSayA strIlakSaNamukta "miti gomaTTasAravRttau vivekaH, prayogazca vipratipannAH striyo mahAvrataM tadbhave prAptuM yogyAH, tadbhave'pyekAdazapratimAdivratayogyatvAt puruSavat, na cAtra kRtrimaklIne vyabhicAro'smanmate tasyApi tadyogyatvAt tvanmate sAdhyasAdhanayorubhayAbhAvAcca, nanvevaM kAmAnupazamAt jAtiSaNDhasya norddhaguNasthAnArohastarhi kRtrimanapuMsake'pyeSaiva gatistatkathaM tanmuktiriti cet na, adhyavasAyasya vaicitryAt, prAdhyAnyena teSAM puruSavedasyaivopapatteH, napuMsakavedaM bhAvena vedayataH puruSasya kSapakatvavattasyApi tattve na kiMcidvAdhakamutpazyAma iti, tata eva 'strISaNDavedayorapi tIrthAhArakabandho na virudhyate, udayasyaiva puMvediSu niyamA' diti gomasAravRttau jAtiSaNThasya viziSTazrAddha kriyA yogyatvahetunA ubhayanayasammatena mahAvratAbhAvaH susAdha iti // atha strINAmapAvitryaM mahAvrataM dUSayati, tat na, tadAdhyAtmikaM zArIraM vA ?, nAthaH, tasya duSTapariNAmajanyatvAt, kaSAyabAhulye prAg niraste tadabhAvAt / dvitIye'pyapAvitryaM yonyAdijanyaM taditaradvA ?, na tAvadAdyaM, bAhyApAvitryasyAntaramahAvrataghAtakatvAnupapatteH, muneH kAlAdidoSAduddhRtakakabAhulyapramehAdirogajanyAzucitvavat na ca munInAM tannAsti, glAnatve tadavazyaM bhAvAd, glAnatvaM tu sAkSAd dRzyate, zrUyate'pi ca pravadhanasAre- 'bAlo vA buDo vA samabhihayado vA puNo gilANo vA / cariyaM carau sajogaM mUlacchedo jahA Na have // 1 // bAlo vRddhaH zramAbhihato vA punarlAno vA caryA caratu svayogyAM mUlachedo yathA na bhave" diti " tadvRttiH, ata evaupacadAnopadezaH pezalaH, audArikazarIre rogasyAvazyaM sambhAvanA, na ceTiMka gajasukumAlasya mahAtrateSvapi dAgharogasvIkAraH, sAdhoH For Private and Personal Use Only strImuktisiddhiH // 104 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 105 // PROCARTARA% rogaparISahajettRttvaM pareSAM sAdhUnAM rogimunevaiyAvRtyaM copadiSTaM tathaivopapattimat, 'AcAryAdInAM vyAdhiparISahamithyAtvAdyupanipAte hai| sati apratyupakArAzayA prAsukauSadhabhaktapAnAzrayapIThaphalakasaMstArAdibhirdharmopakaraNestatpratIkAro vaiyAvRttya miti bhAvanAsaMgrahe, strImukti siddhi punaH pravacanasAre-- "rogeNa vA kSudhayA tRSNayA vA zrameNa rUDhaM dRSTvA zramaNaM sAdhuH prtipdytaamaatmshktyaa"iti,vrtmaahaatmye'pi| 'bhaSajadAnaphalodayataH syAditi, yonyAM raktazrAvo'nekajIvotpattitadvinAzastvazakyaparihAratvAna dIkSAkSataye, munehoraktazrAvavat, kaphodreka nAzAmalazrAvavat , nirnAmikAjanyapUtizrAvavat , tatpariSThApane yatanAparatvAt , 'saMsvedaH-prasvedaH tatra bhavA saMsvedimAH cakravartikakSAdyutpannAste'pi sUkSmatvAt tyaktumazakyAH' paMcasaMgraha jIvakANDe saptamAdhikAre proktacakrikakSAdijIvapariSThApanavat, anyacca-sAdhUdare kRmiprabhRtaya utpadyanta vipadyante ca, tena na tavratavighAtaH, tadvat strINAmapIti samaH samAdhiH, anyathA tAttvikaikAdazapratimAsthitirapi na sambhavati, tasyAM yativaddhiMsAvirateH, iryAsamitipariNatayatIdravyApAdyamAnavegApatatkuliMgavadavazyaMbhAvihiMsAyAM munitvamata evApratihatamityuktaM prAka, etena- 'mehugasaNNArUDho navalakkha haNei suhumajIvANaM / kevaliNA panattA | saddahiyavvA sayA kAlaM // 1 // itthIjoNIe saMbhavAMta vaiMdiyA huje jIvA / eko va do va tiSNa va lakkhapuhattaM ca ukAsa // 2 // puriseNa saha gayAe tesi jIvANa hoi uddavaNaM / veNugadiTuMtaNaM tattAyasilAyanAeNaM // 3 // saMsaktAyAM yonau dvIndriyA ete, zukrazoNitasambhavAstu paMcendriyA api, yaduktam- 'paMciMdiyA maNussA eganarabhuttanArigambhammi / ukkosaM navalakkhA jAyaMtI | egavalAe // 1 // navalakkhANaM majha jAyai ikassa doNha va smttii| sesA puNa emeva ya vilayaM baccati tattheva // 2 // 18 // 105 // lA ityAdijIvopamadedApo'pi pratyutto, nArINAM zIlavatInAM jJAtvA tatkaraNakAraNAnumatipratiSedhAt, tathaiva pratimA(mA)sauSThavAtra %AAKRA For Private and Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jhiA yuktivApAevaM ca 'cittA sohI' tyAdigAthoktaM sarva samAdheyam / atha khINAM vanAvazyakatvAnApAragrahatvamiti cet na, vikalpAsahatvAt , siimkti||106|| tathAhi-strINAM vastraM kiM sahajAtaM brahmacaryavratarakSAhetukaM vA?, nAdyaH, pratyakSabAdhAta , dvitIye tu yadvatahetustama parigrahaH, picchikA deriveti prAk savistaramuktaM, kiMca-cIvaraparibhogastAsAmazakyatyAgatayA vrataghAtako jIvotpattihetutayA vA?, nAyaH, samprati prANAnapi tityaSaNAmaikAntikAtyantikAnandasampadarthinInAM nagnayoginIprabhRtInAM darzanAd azakyatyAgatAyA vakhe'zraddhAnAt , na dvitIyaH, AhArasyApi vrataghAtakatvApAdanAt , utpadyanta eva hi jaThara AhArayogAt kRmaya iti, evaM mU hetutvamapi prAguktadizA nirastavyaM, zarIravattasyApi tadahetutvAt , atha zarIraM zrAmaNyasahakAri na punastadvighAtakamiti cet na atrApi tulyatvAt , api ca-yadi strINAM vastraM mokSapratibandhakaM tatki sarvadA tadbhAvAt kadAcidvA, nAyaH, tamasvinyAM rahasi nAgnye mahAvratamAvanayA kaivalyaprasaMgAt , dvitIyastu puruSaistulya eveti, rAtrI bAhye nAgnyapi mamatvAbhAvajanyamacelatvaM na sambhavatyeveti cetra, | kSuttRSNAhimamuSNaM nagnatvaM yAcanAratiralAbhaH / daMzo mazakAdInAmAkozo vyAdhiduHkhasaMgamanam // 24 // sparzazca tRNAdInAmajJAnaM darzanaM tthaa| prajJAsatkArapuraskArA zayyA caryAvadhau niSadyA strii||25|| dvAviMzatirapyate parISahAH santataM ca soddhvyaaH| saMklezamuktama| nasA saMklezanimittabhItena // 26 / / iti ratnatrayametat pratisamayaM vikalamapi gRhasthena / paripAlanIyamanizaM niratyayAM muktimabhilaSatA // 27 // iti zrAvakAcAre prAguktAmRtacandravacaHprAmANyAdbhavanmate tadaMgIkArAd, ata eva kASThAsaMghe strINAM mahAvratasvIkAropi saMgata eva, mUlasaMghe'pi picchikAkamaNDalurUpamuniliMgasya pratipattiraupacArikamahAvratAdhi(di)yogyatvAva, yaduktaM shriihrivNshpuraannelaa||1. jinadAsakRte draupadIprAgbhavAdhikAre- 'mahAvratAni paMcAtha, dadau taabhyaamudadhiiH| cAritrAcAriziSyAya,matpArve preSite ime||1|| OMSAHARSA For Private and Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 107 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AdipurANe 24 parvaNi ' bharatasyAnujA brAhmI, dIkSitvA gurvanugrahAt / gaNinIpadamAryANAM sA bheje puujitaamraiH|| 1 // na ceyamaNuvratadIkSA bhaviSyatItijJeyam, 'upAttANuvratA dhIrA prayatAtmA priyavratA / strINAM vizuddhacittAnAM babhUvAgresare satI // 1 // - tibhedakathanAt, mahAvratAbhAve caturvidhasaMghAnApattiH, athaikAdazapratimAdharAH zrAvikAH sAdhvyaH AryikA iti vAcyAH, utkRSTapadaprAptatvAt zeSatrayaM pratItameveti cena, brahmacAriNAM tatrApravezAt, nAmI munayastavAnaMgIkArAt pratimAbhRttve'pi zrAvakA evaite tadvadArthikA api zrAvikA eva, utkRSTapadaprAptistu paraM pratyasiddhA, tasyA api kevalitvAGgIkArAt tvanmate'pi gaNinIpadasya utkRSTatvAt na hi sarvA AryA gaNinyaH tathA ca sarvatIrthakRtAM zrAvikA bhyo'tiriktA AryikAsaMkhathA'nupapanaiva, yo'pyahamindrapadAlAbhaH strINAM pratyapAdi so'pi na sAmpratamasmanmate tadaMgIkArAt, yannijagadurjagadutsavakAriNaH zrIhemAcAryAH zrInemicaritre prathamasarge- "pAdapopagamanaM sa vidhAyAnte'parAjitamagAnmunizaMkhaH / te'pi tena vidhinaiva yazomatyAdayo'yuraparAjitameva // 1 // " evaM pRthvIcandracaritre vijayacandracaritre ca sarvArthasiddhigamanamapi strINAM pratItaM, yaduktaM vijayacaMdracaritre - "soUNa imaM vayaNaM sudaMsaNA pAsiUNa kaNayaMva | saMpattajAisaraNA AliMgaDa gurusiNeheNaM / / 59 / / sAhu tae sahi ! sammaM ahayaM paDibohiyA | payaleNaM / iya bhaNiUNaM donivi saMjAyA harisasaMtuTThA / / 59 / / kAUNa sAvagataM suddhaM samaNattaNaM ca pAleDaM / mariUNa samuppannA savvaTThe surabarA do vi // 60 // tatto caviUNa puNo sammattaM pAliUNa suvisuddhaM / kammakkharaNa dunivi pattA siddhiM suhasamiddhiM // 61 // " iti dIpapUjAviSaye jinamatIkathAnake paMcame, yApi mUrttipUjA prasaJjitA asmanmate prasAdanIyabimbopayogena zAzvatapratimAnukArasvIkArAdaduSTaiva, na ca punarmalleH kaivalye bAlye vA stanAbhAso, bAlye eva dIkSApakSAzrayAt, taddina eva ca kevalotpace For Private and Personal Use Only zrImuktisiddhiH // 107 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | ktisiddhi // 108 // stadasaMbhavAt , ata eva puruSamUrtAvapi na ziznaM na kUrcazmazruNI subhagatvavyAghAtAt , yo'pi yUkAyudbhave prANAtipAtaH sa caikAda zapratimAyAH sAmAnyAt na doSapoSakaH, na caivaM yUkAbhayAt paridhAnamocananyAyavat yUkAdyutpattibhayAt munitvAbhAvaH siddhyatIti, * yatra (yatanAvati) vase na yakodbhavastathA saMskArAdanveva paridhAnAnujJAnAt iti, yataneva paraM pramANaM, anyathA kamaNDalunIrasaMsa ktivazAdudbhava tpanakabhayAdAhArAdudbhavavatkRmikoTibhayAvaskhAderiva tasyApi tyAga eva munitvaM syAt, api ca kezeSu kaMkatAbakaraNAt akSAlitamUrddhajapuJja kasyacinmastake yUkodbhave kiM loco na kAryaH?, kiM chedapratisandhAnaM vA vidheyam?, Adhe bahuyUkodbhavazcAritrAtIcAraca, dvitIye tu atrApi tulyatvaM, na ca munimastake na yUkAvakAza iti, niyAmakAbhAvAt , evaM kakSA'dhobhAgeSu ciciNIjIvotpattau locakaraNe yatanaiva pramANaM, na punastadudbhavAnmahAvratAbhAvaH, tathAtve ca kathamavadat kundakundaH sUtraprAbhRte"jai daMsaNeNa suddhA uttA maggeNa sAti saMjuttA / ghoraM carai caritaM itthIsuNa pAvayA~ bhaNiyA // 1 // " yadi ca strISu na mahAbatitvaM tadA brahmacAriNaH kathamAryikAM vandante, bandane dharmavRddhiriti mahAbativat kathaM tAH prativadanti, sAdhunA tAsAM namane kathaM dharmavRddhirityaNuvratinamane iva noccAryate, asmannaye tu yathAparyAyaM na sAdhvIvandanavyavahAraH, kintu sampratidIkSitasya sAdhorapi vandanaM prathamataH zatavarSadIkSitayA sAdhcyA kArya, na viparyayAt , kAsAMcinmunivandane garvAdinA bhUrikarmabandhanimittatvAta, AmnAyo'yaM, na punanizcayaH, 'sabbassa samaNasaMghasse tyAdinA tannamanAt, ata eva prAtarutthAya zIlavatInAM stutiyatibhirapi 1 'pabvayA' iti pAThe pravrajyA yathAkhyAtarUpA na bhavatIti vRttikAravacanAdanyathA na pApatA uktA ACAN 1 For Private and Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 9 yuktiprabodhe / paThyate, yaccAnyarupakaraNAdhikyAt strINAM mahAvratAbhAvaH sAdhyate tatrApi ekAdazapratimAbhedavana doSaH, anyathA AryikA kSullikA strImukti ceti bhedadvayaM na syAt , yaduktaM sUtraprAbhRte-"liMga itthI Na havai bhuMjai piNDaM sueyakAlammi / ajjiyavi ekavatthA siddhiH // 109 // vaDDAvaraNeNa bhuMjei // 1 // " ityAdeH prAgevokteH, tadevaM siddhe strINAM mahAvratasAdhane tatsAdhyo mokSo'pi siddhaH, draupadyAdInAMDU SoDazasvargatistu cintyaiva, kalpopapannasurANAM dvAdazadhaiva sUtraNAt , yatastattvArthasUtre "devAzcaturnikAyAH, AditatriSu pItAnta-| lezyAH, dazASTapaMca(dvAdazavikalpAH kalpopapannaparyantAH", ata eva tvanmate "bhavaNANa ya cAlIsA vaMtaradevANa huMti bttiisaa| kappAmara covIsA caMdo sUrA ya maNuyatirio ya // 1 // " iyaM gAthA'pi indrapratIndragaNanayA tvatkalpitayA'pyupapadyate, yattu vAmadevakRte trailokyadIpake-"caturNA madhyayugmAnAM, catvAraH svrgnaaykaaH| pratyekaM zeSayugmAnAM, kalpAH syuddhodazeti vai // 26 // saudharmendrastRtIyendro, brahmendro lAntavAdhipaH / AnatAraNazakrau dvau, SaDete dakSiNAdhipAH // 261 / / IzAnendro'tha mAhendraH, zukrendrastacchatArakam / prANatendro'cyutendrazca, saumyendrAH prabhavanti Sad // 262 // " ityAdinA indragaNanayA dvAdazetyAvAsasUtraM samAhitaM tanna, bhavanapatyAdyAvAsasAhacaryAt , astu vA tattathApi catuNoM madhyayugmAnAmekanAyakatvena aikyAd dvAdazaiva kalpA upapannA iti, indrAstu yathottaramahamindratvasambhAvanayA AnataprANatayorekaH paradvaye'pyeka evendra iti vivecane kalpopapamA dazeti, tena "causahi camarasahio cautIsahiM aisaehiM saMjutto / aNucarabahusattAhao kammakkhayakAraNanimitto // 29 // " iti darzanaprAbhRte tIrthakRvarNane tava mate'pi catuHSaSTirevendrANAM siddhayati, indrapratIndrayoH sAmAnAdhipatyAghaTanAt, tata eva // 109 // 1 mallapratimallavAsudeva prativAsudevavadA / AASAROKAR 3EASRHASHA For Private and Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 110 // tattvArthasUtre "pUrvayondriA " iti, gomaTTasAre pratipAditAmarAdho'vadhisthitiriti dvAdazadhA kalpasAdhanA, yaduktam-'sakIsANA 8 trImuktipaDhamaM viiyaM tu sarNakumAramAhiMdA / taiyaM tu baMbhalaMtaga sukkasahassArayA turiyaM / / 421 // ANayapANayavAsI AraNa taha accuyA sidiH ya passaMti / paMcamakhiiparaMtaM cha8 gevijjagA devA // 422 // savvaM ca loganAliM passaMti aNuttaresu je devA / sakkhette ya sakamme rUpagadamaNatabhAgaM ca // 423 // " tattvArthasUtre navAnuttarAvAsasyAkathanAt tadaGgIkaraNamapi cintyamiti kRtaM prasaGgena / dikpaTamate devalokayantrakam KISCERESUALOR-%ES RECE prAI 101 I A paMca:1: 0 0 0 anu oraroror.0 'w.wher.no *w.nar kA . 2 1 nan2 mhro o 'he *na .hene Suo Yan Suo Ke Hu Dong mA 17 1 nava 3 3 veyaka // 11 // devalokaH paTala devalokaH For Private and Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobirth.org Acharya Shri Kailassagarsuti Gyanmandir yuktiprabodhe evaM tucchAdivizeSaNAnyapi na mokSapratiSedhakAni, dRSTivAdapaThanAdhikAre mokSAnadhikAre'vyAptaH, tathAhi-striyA dRSTivAdA-hai| strImuktipaThanaM sUtrataH arthato vA?, pakSadvaye'pi dezataH sarvato vA', Adye'siddhiH, sUtrasyArthasya ca dezataH paThanAbhyupagamAt , navamapUrvoddhR siddhiH // 11 // taparISahAdhyayanaparyuSaNAkalpAdivat , dvitIye mApatupAdibhirvyabhicAraH, teSAM sarvataH paThane tAdRgbuddhyabhAvenAnadhikArAt, na ca tatra buddhivaiguNyaM prayojakaM, khiyAstu buddhisadbhAve'pyanadhikAra iti vAcyaM, mApatuSAderdhAraNarUpabuddhivaiguNyasyeva dhAraNazaktatve'pi 5 agambhIratArUpabuddhivaiguNyAdeva, loke'pi tucchabuddhirayamiti tucchatvasya buddhareva vizeSaNAt , tathA ca yaH (pumA) staddhAraNAsa-18 martho'pi muktiyogyaH khiyastu tatsamarthA api na muktiyogyA iti mahat sAhasaM, puruSatvajAtIyatvAt tadyogyatve strIpuMsAnyataratvAvacchedena manuSyajAtereva tadyogyatvaniyamanAd ambhojAkSyAmapi sAmAnyAt , vastuto dvayamapi na kiMcid / yadapi pAparAzisamutpannatvaM mokSaniSedhakamudagAri tadapi duHsvarairdurbhagairnirdhanAdibhirvyabhicAri, teSAmapi tadbhAvenAnantapAparAzisamutpanatvAt , evaM vAmanakumjahuNDasaMsthAnavanto'pyavaseyAH, puNyaiH prAptapuruSatvena mokSayogyatvaM ce, atrApi samacaturasrasaMsthAnasusvarAdeyasubhagA| dipuNyaprakRtikatvAtkathaM na taditi, yathA te puNyAt puruSatvabhAjo'pi tattatsvaralAbhaizvaryAdimadajanyAnantapAparAzisamutpanA api | muktiyogyAstathA khiyo'pi pApodayAt strItvamAjo'pi susvarasusthAnasurUpaizvaryayazohetupuNyarAzijanyAH kathaM na tadyogyA iti, evaM nIcakauleyakeSvapi bodhyam , harikezisAdhvAdivat , na ca teSAmapi na mokSayogyatvaM, tathA'numAnAt , vivAdApanAH-puruSAstadave muktiyogyA viziSTAMgopAMgapuruSatvAt sampratipannavaditi, etena muktiyogyatve puruSatvajAtirUpamavacchedakaM khiyA mokSe tu // 11 // strIpuruSAnyataramanuSyatvamupAdhirUpamavacchedakamiti vaiSamyamapyapAstaM, jAtyandhAdInAM tadayogyatvAditi, nanu-"goyaM duhucca uccanIyaM RUSSROOR For Private and Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktipravAdhAkulAla iva sughaDa bhalAiyaM" iti karmavipAke kathanAdyAvajjIvaM tathArUpatvAnavagamAtrIcargotrasya "sagasIi desi tirigaha ATha-1BkhImukti | niujjoya tiksaayaa||atthuccheo igasI pamattI" ti karmastavavacanAcIcairgotrodayavata uccaguNasthAnArohaH kathaM pramattAdiriti // 112 // | siddhiH cet, satyaM, yadA nIcargotrodayajanyaM nIcAcaraNaM dravyato bhAvatazca tyajati tadaiva tasya pramattAdhAroho na punastadAcarataH, tena tattvato nIcAcaraNameva nIcairgotraM, na punarnIcakulaM, tasya vyAvahArikatvAt , anyathA satkulajAtyasya caturazItilakSapUrvAyuSaH pUrvalakSeSu dvitreSu gateSu kulamadAyudbhUtanIcairgotrabandhasyodayo durghaTaH syAt, abAdhAkAlasyAnudayarUpasya tAvato'bhAvAda, ata evoktaM | karmakANDe-"saMtANakameNAgayajIvAyaraNassa goyamiti saNNA / ucca nIyaM caraNaM ucca nIyaM bhave goyaM // 1 // " "santAnakrameNAgatajIvAcaraNasya gotramiti saMjJA bhavati, tatroccAcaraNamuccairgotraM nIcAcaraNaM nIcargotra" miti gomaTTasAre gAthArthaH, apica-na hi bAhyasya vyAvahArikasya kulavyavahArasya mokSaM prati sAdhakatvaM bAdhakatvaM cAsti, AntaratvAt mokSasAdhanasya, yattu Agame satkulatvaM varNita tattatra prAyo dharmasya sulabhatvAdeva, anyathA tirazcAM kathaM dezaviratiH, narabhavasyApyabhAvena durApAstatvAt satku-1 lasya, kiM ca-evaM yadi kazcidvadati yaddhanavAneva mokSaM yAti, na punardaridra iti, so'pi durvAH syAt, tatrApyalAbharUpanIcairgotro-| 1 trayoviMzatitamapade nIcakulotpanno'pi jAtisampanna iva rAjAdiviziSTapuruSapariprahAjjanasya mAnya upajAyate, evamuttamakulotpanno'pi yadi nIcaiHkarmavazAccANDAlI sevate sa nindhaH, tIrthAntarIyA api, "mAM hi pArtha! vyapAzritya, ye'pi syuH pApayonayaH / striyo vaizvAstathA 4 // iti bhagavadgItAyAM navamAdhyAye dvAtriMzatazloke mukti prapannA eva / // 11 // OMOMOMOM335 For Private and Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 113 // strImuktisiddhiH AAAAAA dayAd gotrasyASTavidhatvaM zrIuttarAdhyayanavRttau zrIbhagavatIsUtre ca ityalaM prasaGgena, strINAM nirvANasthAnAdyaprasiddhistu zatruJjayaraivatAdiSvanantazaH siddhA iti sAmAnyataH pratItau vyAhataiva, vivicya kasyAzcinmarudevIrAjImatyAderastyeva, kAsAcitadabhAve puruSANAmapi keSAMcit sAmAnyAt tAdRkpuruSatvopAdhinA tatpratIteryogyatvaniyamane tAdRgmanuSyatvopAdhinA tatprasiddhiH | sukaraiva, kizca-yadyAM prasiddhaM taccet svIkArya tarhi magadheSu vaTagrAmAntike munipAtrakhAniH prasiddhA sA'pi | pramANIkriyatAmiti yatkiMcidetata, tIrthAntarIyA api 'mAM hi pArtha! vyapAthitya, ye'pi syuH pApayonayaH / khiyo vaizyAstathA | zUdrAste'pi yAnti parAM gatim // 1 // itibhagavadgItAyAM navamAdhyAya dvAtriMzatzloke strImuktiM prapannA evN| athAnumAnanirdhAtaH-prathame'numAne'siddhiH, tathAhi-hInatvaM hi yatAkiMcitpuruSAdvA guNAdhikAd vA ,nAdyaH, sAmAnyajanApekSayA AryikANAmAdhikye tavApi svIkArAt, brahmacaryAdikriyAviziSTairapi vandyatvAt, dvitIye gaNadharANAmapi tIrthakarAddhInatvena | mokSAbhAvaprasaMgAt, evaM dravyato bhAvato vetyapi vikalpanIya, prathame saMsArApekSayA vratApekSayA vA ?, nAdyaH, strINAM rAjanyAnAM | bahubhyo narebhyo'dhikatvAt , pratyahaM taiH sevyatvAt , atha tAsAmapi svabhartRbhyo hInatvameveti cenna, tadbhartRNAmapi devebhyastathA tato'pi maharddhikebhyo nyUnatvAd , dvitIye'pi mahAvratibhyo nyUnatvaM sampradAyAnuruddhaM na cet pratibodhakAriNInAM bhAvatodhikatvAt , bhAvata eva nyUnatvamiti cet, tadapi na, paracetovRttInAmagamyatvAd , dharmakarmabhiH katicinnarebhyo'tizayasya strINAM |1 yavanamate'pi, ammAhastajanAMrI alabattaI royatahakusad,asyArthaH, evaM mArge satyapi aSTa strINAmavazyaM darzanamapi bhaviSyati mokSa ityarthaH, // 113 // For Private and Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir strImuktisiddhiH --- yuktiprabodhe / pratyakSAcca, kiM tvayA sAmAnyena striyaH pakSIkRtA vivAdAdhyArUDhA vA ?, Aye ekadeze siddhasAdhanAt , AdhunikAnAM tirazcInAM // 114 // bhogabhUmistrINAM mokSAsvIkArAt, dvitIye nyUnatA nigrahAt , vivAdAspadeti vizeSaNAnupAdAnAt , pratipakSazca vimatAH khiyaH tadbhave muktigamanayogyA napuMsakebhyodhikatvAt sampratipannapuruSavaditi, yo'pi napuMsakadRSTAntaH so'pi na siddhAntaH, tatrApi kathaMcitkasyacinmokSAMgIkArAt , asmannaye kRtrimanapuMsakAnAM tvannaye dravyataH puruSANAM bhAvato napuMsakavedinAM mokSayogyatvAt , dravyanarasya strIvedino'pi vedAparAvarte sadA napuMsakatve mokSasvIkArAcca, kRtrimanapuMsakA hi prAyaH kSatAdinA narAkArarahitAH puruSA eva, teSAM mokSAyogyatve niyAmakAbhAvAt , taddhi bhavet, ubhayAbhilASitvaM ubhayathA bhogAsAmarthya vA ?, nAdyaH, dravyanarabhAvaklIve vyabhicArAt, na dvitIyaH puMsyeva vyabhicArAt, strIbhogasamarthatve'pi tasya ubhayatvaviziSTabhogAsAmarthyAt, ekasattve dvitvAbhAvavat vyAsajyapratiyogikAmAvasyApi prAmANyAt, yadvA rogAkrAntatvazrAntatvavRddhatvAdiviziSTAnAM puMsAmubhayathA bhogAsAmadhyesambhAvanayA naikAntikAcca, ubhayaliMgavyatiriktatvamiSTikApAkAtizAyikAmAgnitvaM ca jAtiklIba eva, sa eva ca mokSAyogyaH, kRtrimANAM puruSatvAnnAyogyatvaM, vyavahArastu avAcyAkArazmazrukUrcAdyabhAvata eva, tato jAtipadAnupAdAnAnnyUnatA 1 // puruSairavandhatvamapi na kiMcid , bhUyasInAM tIrthakarajananInAM surendrairapi vanditatvAt, AryikANAM brahmacAribhirnamaskaraNIyatvAcca, atha tAbhi-| rutkRSTapadaM prAptaM brahmacAriNAM tu tatprAptavyamiti tallaghutvopapattestadvandanaM teSAM yukta, rAjhyAH prAptotkRSTamahiSIrUpapadAyAH prAptavyapaTTAbhiSekapadarAjakumAranamanavaditi cet na, brahmacAribhirapi AryikAtulyasya padasya prAptatvAta, dvayorekAdazapratimAdhArakatva AksCKCARRCHECE // 11 // For Private and Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A yuktiprabodhe nirNayAt, na hi rAjA cakravartyAdipadavIyogyaH prAptapaTTAbhiSeko rAjI mahiSI nyAyamArgAt namaskaroti, pratyuta puruSatvena mhaa-hai| strImukti| vratayogyatvena brahmacAriNa eva AryikA vandyAH syuriti sAmprataM / kiMca-'titthaM cAuvvaNNo saMgho' iti vacanAt strINAM tIrthAnta-12 siddhiH // 115 // bhUtatvena 'namastIrthAya' ityuktavatastIrthapasyApi tannamanAMgIkArAt prativAdyasiddhaH 2 / yadapi saptamanarakapRthvIgamanAbhAvAdityuktaM tatrApi kiM tadbhave bhavAntare vA ?, nAdyaH, caramazarIribhirvyAbhicArAt, netaro'sambhavAt, puruSatvopAdhyapekSayA tadgatiyogyatve sati paryAptasaMjJipaMcendriyajAtinapuMsakAtiriktamanuSyatvApekSayAtrApi tulyatvAt, na cAsyAprayojakatvaM bahuvyApakatvAditi | vAcyam , nIcakulInanaradevAdivartitvena tadapekSayA puruSatvajAtebahuvyApakatvAt, anyaccApi-yasyAdhogatau bahu sAmarthya tasyaivodurdhvagatAvapItyapi niyamo nAsti, bhujagakhagasiMhasarpasvImatsyAnAmadhogatau kramasAmarthe'pi Urdhvagatau sahora tulyagamanasAma-| rthyAditi praaNcH| sarvArthasiddhigamanAbhAvastu para pratyasiddha eva, asmannaye tadaMgIkArAt, na ca nigodAdyAgatAvAptapuruSatvacaramazarIriMNAM sarvArthasiddhigamanAbhAve'pi mokSasyAyogyatvamasti, na cAtrApi tajjAtIye tadastItivAcyaM, kevalapuruSatvajAteH sarvArthasiddhi gamane prayojakatvAd viziSTAMgopAMgavajrarSabhanArAcasaMhananasatkulInamanuSyatvabhavyatvAdiviziSTapuruSatvasyaiva tvanmate'bhyupagamAt, evamasmAkamapi paryAptasaMjJijAtinapuMsakAtiriktAnandhaprathamasaMhananacaturthArakotpannatvAdiviziSTamanuSyatvasya sarvArthasiddhigamane 8 // 115 / / mokSe ca gamakatvamiti tulyatvAt, kiMca- sarvArthasiddhigamanaM na jAtaM tathApi na mokSAyogyatA strINAM sidhyati, tathAvidha-8 AROHAR 4343 For Private and Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe / kI yogyatAyA eva niyAmakatvAt , tvannaye yonimanmanuSyapakSe tIrthAsatvayogyatvavat, asti catAdRzo yogyatAvizeSaH kazcid gamanA-IPAkhAmukti siddhiA // 116 // gamanayoH paraM na mokSayogyatApratibandhakaH, tvannayemi tathAtvAt, yaduktaM siddhigativicAre, narakebhyazcaturthapRthivIM yAvadu-18 vRttA jaghanyataH eko dvau vA utkarSato daza caikasamaye sidhyanti, evaM bhavanapatidevebhyo'pyAgatA daza, taddevIbhyastvAgatA jaghanyata eka utkarSataH paMca, manuSyebhya AgatA jaghanyata eka utkarSeNa daza, manuSyastrIbhya AgatA jaghanyata eka utkarSato viMzatiH sidhyanti, jyotirdevebhya AgatA daza, taddevIbhya utkarSato viMzatiH sidhyati," etenAgratanAnumAnAnyapi avamantavyAni, vastrAdisadbhAvatayA, parigrahAzayapUrvakatvAtteSAM, na copakaraNAnAM parigrahattvaM, prAgeva savistaraM nirastatvAta, sthavirakalpajinakalpasaMyamayoH ziSyopadezagaNasthiratAtaditarasvarUpayorekamokSakAryArambhakatvena vyabhicAragrastatvAdityAveditaM, na ca tayoH kiMcidbhedatvamAyoryi| kAsaMyamayoH sarvadezasaMyamatvAdatyantabhinnatvamiti vAcyaM, syAdvAdinAmatyantabhinnatvAnaMgIkArAt, kiMca-strINAM mahAvratamapi pramANa-| pathena prAk sAdhitameveti kiM punarvacanavilAseneti, yattu bhAvatribhaMgyAmuktam "maNuvesiyaragaItigahINA bhAvA havaMti tattheva / / Nivvattiya pajjatte maNapajjayaesuvasama (paMktiratra truTitA ) dugadu gacaucaurigavIsa Nava chidI kamaso // 2 // laddhiyapuNNamaNussevAmaguNaTThANabhAva majjhammi / thIpuMsidaragaItiyasuhRtiyalessANa vebhNgo||3|| maNusivva davvabhAvatthI suhi puMsaMDhakhAjhyA bhAvA / uvasamasarAgacariyaM maNapajjavanANamavi Natthi // 4 // atra manuSyaparyAptayantrakasthApanA %ARCRACCES 4116 For Private and Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir strImuktisiddhiH yuktipracAMdhI apayApta labdhyA // 117 // bhAvatribhaMgI. manuSyakhI tasyaka manuSyaparyAptaracanA nivRtti aparyAptara0 manuSyasvIra aparyApta guNasthAna, mAmi.sA mI a de pra a a a Adi sU ukSI sa | mi sA a pra sa mi mA mI ada mi sA mi | 2 3 0 4 1 0 3 0 3 3 22013 18 2 4 421 4 2 3 041 220 312930333031312828252221201413 | 3028302715 20272830272826, 25 19212017 2019192222252820303637/1517151831 7 986 90 2 . tato dravyabhAvastrIyantrasthApanA paMcamaguNasthAnakaM yAvat , tena dravyabhAvastriyAH cAritraM sarvato na syAditi taba yuktikSamam , tathAhi-tasyAH SaTtriMzadbhAvasthApanayA caturdazabhAvaniSedhe puMSaNDhavedayoniSedhaH, sa dravyeNa bhAvena vA', Aye 'maNusivve' tyatra mAnuSIvetyupamAbalAt udayatribhaMgyAM- 'maNusiNi itthIsahiyA titthayarAhAra purisasaMdaNA' ityatrApi puMSaNDhayoniSedhaH pratIyate, sa ca tava mate'niSTo, dravyapuruSasyaiva 'maNusiNI' zabdena vyAkhyAnAt, ata eva 'maNusiNipamattavirae AhAradugaM tu patthi NiyameNe'| ti gomadRsArasUtragAthAyAmapi dravyapuruSabhAvasvIpara eva 'maNusiNi' zabdo vyAkhyAtaH, etenAhArakadvikamanaHparyAyaparihAravizuddhilAcAritrAdyabhAvayogyatAvato jIvasya dravyapuSaNDhavedaniSedho balAdApatatItyApAdanAta 'itthIsahiya' ti padenApi dravyastrIvyAkhyayA SAREASEAA5% // 117 // For Private and Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe | ummanmatAbhISTasiddhirityAveditam , api ca- 'upasama khAiyasamma tiyapariNAmA khaovasamiesuM / maNapajjavae saMjamasarAgacariyaM khImuktidANa sesa have // 1 // udaIe thIsaMda aNNa gaI tida ya asuhatiyalessA / avi Naya sesA haMti ha bhogajapuNyaNesa maNaema // 2 // |siddhiH // 11 // ityatra tathA- 'evaM bhogatthINaM khAiyasammaM ca purisavedaM ca / Na hi thIvedaM vijaI sesaM jANAhi pucvaMva // 3 // ' atrApi dravyavedamAzrityaiva vidhiniSedhau dRzyete, tarhi tatsAhacaryAt maNusivva dababhAvitthI' tyAdigAthAyAmapi dravyapuMpaNDhayoreva nidho niyamyate | sa ca prAguktarItyA bhavato'niSTa eveti, atrApi sukhAvabodhAya yantrakasthApanA yathA bhogabhUstrI'paryApta bhoga bhU manuSya paryApta bhogabhUnara aparyApta bhogabhRstrI paryApta mi sA mi sA mI a mi sA a mi sA mI a 2 3 0 1 25 23 26 24 25 28 25 23 25 26 24 25 27 A-%AGAUR -RAKAR evaM cAtra bhAvataH puMSaNDhavedayoniSedho bhaviSyatItyAzaMkApi nirastA, bhogabhUmijeSu dravyabhAvayoH samarUpatvAt , athAstu bhavataH 6 puMSaNDaniSedhastarhi AjanmajIvitaM taniSedhaH kiyatkAlasthAyI vA?, nAdyaH, ubhayanaye'pi bhAvavedAnAM parivartanAdityevaM prAguditatvAd, dRzyante'pi kAzcana dravyastriyaH zIlAcaraNAtparaM muktabhAvatrivedAH, zrUyante cAgame trikaraNazuddhyA''ryikAdayaH, tadvatkAzcana For Private and Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kcbatirth.org yuktiprabodhe / strImukti // 119 // dravyastrItve'pi prAMjalapariNAmA bhAvapuMvedodayAt puruSacaryayA krIDantyaH kAzcana ubhayathA paribhogAbhilApatattatkarmakauzalyasArA hai| iti, dravyataH puruSANAmapi bAlye cApalyamanyadvedodayena tAruNye tvanyathA iti pratyakSAnubhavo'pi durapanhavaH, kiMca-puMvedaH spabhi siddhiH lAparUpa eveti na niyamaH, strIvat puruSasyApyAsevane puMvedAt, evaM strIvedapi na puruSAbhilApaniyamaH, puruSakrIDayA parakhiyA | svopabhoge kriyamANe riraMsAyAM strIvedAt , tathA ca puruSasya strIveda eva na sambhavati, na hi kAcit khI khIvat puruSaM muMkte, viparItaratAdAvapi puruSasya puMvedasyaivodayAt , na ca puruSAbhilApo mA'stu, tathApi chAdayatItyAdigAthoktalakSaNenApi khIvedakatvaM sambhAvyameveti vAcyaM, tatrApi svayamAtmAnaM doSejJAnAdike chAdayati-grAvRNoti paramapi puruSa doSeNa hiMsA'satyAdinA pAtakena chAdayati-AvRNoti chAdanazIlA dravyabhAvAbhyAM sA khIti varNitA iti dravyastrIvyAkhyAnAta, tena bhAvavedAnAM parAvattonnAjanma 5 puMvedo niSedhdhavyaH, tata eva tvannaye'pi bhAvavedaM pratItya navadhA siddhiH, evaM ca dravyataH puruSatve satyapi keSAMcinnAradAdInAmiva | bAlabrahmacAritvaM kaSAMcid bhAvavedavaicitryaM pratyakSameveti kathamAjanma bhAvaveda eko vidhIyate'nyastu niSedhyata iti yuktaM syAt , na cAtra bAlyAdau zaktirastyeva, kAraNAntarAbhAvAna vyaktiritivAcyam , udayasyaivAtrAdhikArAnna bandharUpA zaktirvimazanIyA anAdipravAharUpasya bandhasya yAvat kSayaM sarveSAM sattvAt , etena gomaTTasAravRttI vedamArgaNAnuvAde strIvedinAM guNasthAnAni nava jIvasamAsAzcatvAraH saMzyasaMjJiparyAptAparyAptAH paryAptayaH, 6 / 6 / 5 / 5 prANAH 107 / 9 / 8 saMjJA 4 gatayaH 3 manuSyatiyagdevarUpAH indriyANi ekaM paMcendriyatvaM kAyastrasarUpaH 1 yogAstrayodaza 13 AhAradvayaM na hi, veda ekaH strI 1 kaSAyAzcatvAraH, jJAnAni SaT , kumatiH 1 mAta // 11 // kuzrutaM 2 vibhaMgo 3 matiH 4 zrutaM 5 avadhijJAnaM 6 saMyama 4 avirata 1 deza 2 sAmAyika 3 chedA 4 darzanAni vINi cakSurdarzanaM || For Private and Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 120 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 acakSudarzanaM 2 avadhidarzanaM 3 lezyAH SaT dravyato bhAvato, bhavyAbhavyadvayaM samyaktvAni SaT midhyAya 1 sAsvAdanaM 2 mizra 3 aupazamikaM4 vedakaM 5 kSAyikaM 6 saMtyasaMjJidvayaM 2 upayogA nava ityAdyAlApake'pi dravyaveda eva grAhyaH, bhAvato'saMjJinAM klIvatvAdityubhayanayasammatatvAt tena 'dravyena naravede'smin bhAvena dvitaye pare / guNAnAM navakaM prokta' mityAdi pratyAdiSTaM yathAsambhavavyAkhyAne tu dravyastriyAM mahAvratAdyAropasadbhAvAnna kiMcid bAdhakamutpazyAma iti puMSaNDhavedayorniSedhasya kiyatkAlasthAyitve dravyastrINAM bhinnayantrakanyAsavaiyarthyApatteH, na dvitIyo'pi dravyapuMsAmapi tatsamaye tAdrUpyAditi, evaM ca 'dravyastrIvedavatyAH prathamopazamavedakakSAyikasamyatvatrayaM sambhavatIti gomaTTasAravRttivacanAt kSAyikA bhAvA na bhavantItyapi anupapannameva, 'maNusibbe' tyupamAyAM kSAyikabhAvasAmastyAt, kiMca bhAvatribhaMgyAH sUtre dravyastrItvasyaiva paMcaguNasthAnaniyamAt bhAvapadopAdAnaM vyartha, bhAvakhIvedaparivarttanenopalakSaNAghaTanAt, tathA ca bhAvastriItvaM bhAvavedavadbhAvatIrthaMkaravattattatparyAyasphuTAnubhavenaiva tatra dravyastrItvAnupapatteH, yadi ca baddhadevAyuSkanarasya dravyatvavat bhaviSyatIrthaMkarasya dravyatIrthaMkaratvavadvA dravyatvaM svIkriyate cetadastu baddhAyuSkAyAstasyAstadguNasthAnatvameva kA'smAkaM hAniH ?, paraM bhAvamanuSyAzcaturdazaguNasthAnAptikathane siddhA vipratipannastriyA muktiriti, dravyataH strIliMgAyA eva bhAstrItvAt / yadapi vastratyAgopadezanaM mokSArthinAM tadapi na, 'no kappar3a niggaMthIe acele hottae'tti jinopadezAt, sthavira1 asaMjJinAM dravyastrItvaM saMjJinAM bhAvastrItve nava guNasthAnAni / 2 kiMca zreNisamaye yonistrIvedaM vedayan yaH kSapakaH syAt sa naro bhAvastrI ityayamapi navavikalpoM na zreyAn tvannaye bAhyadhyAnamudrayaiva zreNiniyamAt yonistrIveda vedanAyA asambhava eva, na hi asmannayavat gacchato bhuMjAnasya vA zreNidhyAnaM svayedhyate / For Private and Personal Use Only strImuktisiddhi: // 120 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhekalpikAnAmiva strINAM taddharaNe'pi mokSApratibandhAta , sAbharaNasiddhavat, na ca sAbharaNasiddhatvaM nAsmatsammatamiti vAcyaM ,pAkhImukti kriyAkalApe tadukteH--'titthayareyarasiddha jalathalaAyAsanibbue siddhe| aMtayaDeyarasiddha ukkosajahaNNamajjhimogAhe / / 1 / / siddhiH // 12 // uDDhamahetiriyaloe chavvihakAle ya nivvue siddha / ubasagganiruvasagge dIvodahinibbude ya vaMdAmi // 2 // pacchAyaDe ya siddhe duga| tigacaunANapaMcacaurayame / parivaDiyAparivaDie saMjamasammattanANamAIhiM // 3 // sAharaNAsAharaNe samugdhAdeyariya nivvue baMda / | ThiipAlayaMkanisaNe vigayamale paramanANae vaMde // 4 // puMvedaM vedaMtA je purisA khavagaseNimArUDhA / sesodaeNavi tathA jhANuvajuttA ya tehu sijhaMti // 5 // paceyasayaMbuddhA ya bohiyabuddhA ya hoMti te siddhA / paceyaM 2 samayaM 2 ca paNivayAmi // 6 // | tIrthakarasiddhA 1 atIrthakarasiddhA 2 jala 3 sthala 4 AkAzasiddhA 5 antakRtsiddhAH6 taditara 7 utkRSTa8madhyama 9jaghanyA10 vagA| hanAsiddhAH UrdhvalokA 11 dholoka 12 tiryaglokasiddhAH 13 SaDvidhaH suSamAdikAlastAsiddhA 14 upasargasiddhA 15 nirupasargasiddhA 16 dvIpanivRttAH 17 udadhinivRtA 18 dvitricaturmAnAni pazcAtkRtya siddhAH 19 ko'rthaH kecid dvayomatizrutajJAnayoH pUrva sthitvA evaM triSu catuSu vA jJAneSu sthitvA siddhA ityarthaH, tathA paMcasaMyamasiddhAzcatuHsaMyamasiddhAH, parihAravizuddhisaMyamasya keSAMcidabhAvAt, saMyamasamyaktvajJAnaparipatitAra0staditarasiddhAzca21 AdizabdA dhyAnalezyAdiparigraha iti, upasargetaravazAt sAbharaNasiddhA 22 staditarasiddhAH 23 sAhRtAsAhRtasiddhA vA 26 bhavanti, samudghAtasiddhA 27 stadanye 28 ca sthitasiddhA 29 paryakasiddhA 30 dravyataH puMvedA bhAvataH strIvedAHkSapaka zreNyArUDhAH zukladhyAnopayuktAH sidhyantI' ti tadvRttiH, etena // 121 // 1 api ca zukladhyAnena zreNipratipattyA bhAvataH puMvedo'pi na yukta tarhi kutastrIvedatva ityapi bhAjyaM / For Private and Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe ye kecit kSapakazreNeH prAk eva strIvedavedakAH svabhAvataH puruSAsteSAM 'vIsa napuMsagaveyA' ityAdigAthAyAM gaNanetyuktavantaste kSiptAH / evaM viziSTapadAnatvamapi na mokSabAdhakaM, 'na viprAH pRthivIyogyA, bhikSAyogyAH punaH punaH' iti vacanAd brAhmaNAnAmiva tdvi||122|| rodhAt asti strINAM nirvANapadaprAptiyogyatA sarvotkRSTadezavirativandyapadayogyatvAt sampratipannavaditi pratipakSaH, kvacit khIrAjyaprasiddherdezAsiddhirapi, ratnatrayA pUrNatvaM tu prativAdyasiddhameva, asmannaye tadaMgIkArAt kASThAsaMghe'pi cAritrapratItezca, mUlasaMghanaye'pi yadi strINAM cAritraM na syAt tadA kathaM dravyasaMgrahavRttau proktametat 'sItA mahAdevI vibhUtipadaM tyaktvA sakalabhUSaNAnagArakevalipAdamUle kRtAntavakrAdirAjabhistathA bahurAjJIbhiva saha jinadIkSAM gRhItavatI' ti, na cAtra jinadIkSAzabdenANuvratadIkSA vAcyA, rAjJAM sahaikavAkyatayA tadvivekAsiddheH, zrAvakayatadIkSApi tAdRzAM prAgeva sambhAvyate, tataH kA'sau tRtIyA dIkSA, AryikAtratarUpA cet sAdhvIvratasya tato'vivekAjjAtaiva mahAvratadazA yauktikI, vastuto vratasyai dvaividhyapratipAdanAt yaduktaM mahApurANe- 'vratAviSkaraNaM dIkSA, dvidhA''mnAtaM ca tad vrataM / mahaccANu ca doSANAM kRtsradezanivRttitaH // 1 // ' nacaivam - ikaM jiNassa rUvaM vIyaM ukiDasAvayANaM tu / avaraDiyA ya taiyaM cautthaM puNa liMgadaMsaNaM natthi // 1 // ekamadvitIyaM jinasya rUpaM nagnatvaM yatiliMgaM dvitIyaM utkRSTabhAvakANAM brahmacAriNAM jaghanyaM tRtIyaM AryikANAM cazabdAtkSulli2 saMyatAlocanaM dvidhA iSTaM, guruziSya yoga ekAnte, tathA saMyatikA locanaM prakAze tryAzrayamiSTaM, gurorArthikA dravyayoga iti bhAvanAsaMgrahe sAdhvakathanAt For Private and Personal Use Only strImuktisiddhiH // 122 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobalrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe hai kAnAM, caturtha punarliMgadarzanaM nAstItyarthaH, iti darzanaprAbhRtasUtre proktaM tRtIyaM liMgamapalapyate iti cet, na, tRtIyaliMgasya dAkhImuktiprathamAntarbhAvAt caturthasya dvitIye'ntarbhAvAt, na ca caturtha nAstyevetyekAntaH zreyAn , proktaM bhAvaprAbhRtasUtre- 'sevahi cuvih||123|| |liMga abhitaraliMgasuddhimAvaNNo / bAhiraliMgamakajja hoi phuDaM bhAvarahiyANaM // 92 // mahAvrataM dezavrataM AyovrataM gRhasthavataM siddhi ceti caturvidha miti tadvRttiH, ata eta samayasAravRttyAyuktyA liMgadvaividhyameva samArthataM prAk / strIdehasya mahatpApamithyAtvasahAyajanitatvAnna muktisAdhanayogyatatyatrApi huNDasaMsthAnibhirvyabhicAraH, taccharIrasya tathAtve'pi kevalaprAptiyogyatvAt , itarathA sayogini SasaMsthAnodayo durghaTaH syAt iti prAgevoktam , evamasiddhirapi, yAvanmAtranirmANakarmaNaH puNyenaiva janyatvAt, strIvedasya tu bhAvarUpasya pApajanyatvaM tathA puMvedasyApIti yatkiMcidetat, strINAM dravyato'pyasAmarthya sarvapuruSApekSayA yatkiMcitpuruSApekSayA vA?, Adhe strIratnAdInAM zeSapuruSebhyo balavaccasyAgamasiddhatvAd, dvitIye'pi puruSANAM yatkiMcitpuruSebhyo'pyasAmAtra mokSAbhAvasAdhakaM. yadapyucyate'sAmarthya tat kiM saMhananAbhAvAt dhairyAbhAvAt dharmadA bhAvAdvA jinAdilabdhidhanAyogyatvAdvA?, nAdhaH, strINAM prathamasaMhananasadbhAvAta, 'saMghayaNa puNa paDhama' miti AvazyakaniyuktipravacanAt prtivaadysiddheH| na dvitIyo, vahni-1 prarezAdau dhairyasya pratyakSalakSyatvAt, sthAmarUpabalasya tu nAtra prayojanaM, paMguvAmanAtyantarogiNAM tadbhAve'pi mokSayogyatAyA avirodhAt, na caiSAmapi mA'stu mokSayogyatetyapi cintyaM, niyAmakAbhAvAt, hInAMgopAMgatvaM tu nAtra niyAmakaM, kubjavAmanAdisaMsthAnavatAM mokSopapatteH, vivAdApannAH puruSAstadbhave muktiyogyAH satkulatvAt sampratipanavaditi prayogAcca, etena bodhaprAbhRta 4 // 123 // TIkAyAM- 'yatkurUpiNo hInAdhikAMgasya kuSThAdirogiNaH pravrajyA na bhavati' iti tambhirastaM / na tRtIyaH, 'samaNImavagayaveya' mityAdi STAGECitSSCREECASH 45CLOCA%EK For Private and Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir strImuktisiddhiH yuktiprabodhe 13 pravacanasAroddhAravacanAt strINAmasaMhartuM yogyatvena viziSTazIladAnatapaHsu dAyasya dRzyamAnatvAt, pratyuta puruSeSu tthaavidhtdmaa||12|| vAnmokSAbhAvaprasaMgAcca / nApi turyaH, AhArakazarIrajinAdilabdhidhanAyogyatve'pi digambaranaye dravyapuruSabhAvastrIrUpe jIve mokSayogyatvAt , evaM saMgrAmAdikaraNAsAmarthe'pi vAcyaM, vAdAdilabdhirAhityaM puruSANAM smAraNAdyakartRtvaM alpazrutatvaM mApatupAdibhivyabhicAragrastaM, amahArddhikatvaM cAsiddhaM, nRpamAtaputryAdInAM maharddhikatvaprasiddhaH, na caitatparAyattamiti na mahardikatvamiti vAcyaM, sAmAnyanRpaiyabhicaritatvAt , mAyAdiprakarSavatvaM caramazarIrinAradAdibhirvyabhicAri, anupasthApyatApArAMcitakazUnyatvamapi na kiMcit , vizuddhyupadezasya zAstre yogyatApekSatvAt , yaduktaM dharmazAstre- 'saMvaranirjararUpo bahuprakArastapovidhiH zAsne / rogacikitsAvidhiriva kasyApi kathaMcidupakArI // 1 // yattu navyairvikalpitaM saMsArasvarUpatvaM kutrApi svIkarNayoriva puruSakarNayorapi tadA kuNDalaparidhAnAdrandhropapatteH samaH samAdhiH, na ca puruSANAM tathAtvaM kuta iti dhyeyaM, yaduktaM mahApurANe zrIjinasenenanAmnA vidyutprabhe yasya, rucire maNikuNDale / jitvA ye vaidyutIM dIpti, rurucAte sphuratvipI // 1 // iti bharatavarNane, stanAkArastu kubjazarIriNo mAMsalazarIriNo mokSavanna doSAya, AtmapradezAnAM tathA'navasthAnAt, evamavAcyAkAro'pi na tatra, puruSasyApi tadAkAraprasakteH, na ca so'pyastvitivAcyaM, 'jIvamaNiddiTThasaMThANa' miti pravacanasAravacanAt , na ca puruSAkAraH siddha ityabhidhAnAttasiddhiH, tatra tiryagAdyAkAraniSedhAt , ata evoktaM dravyasaMgrahavRttI- chAyApratimAvat puruSAkAro, na ca chAyAyAmavAcyAkAro'sti, yA'pi lokajugupsA sApi duHsvaradurvihAyogatihuNDakubjasaMsthAnitAvanna doSAya, tIrthakarANAM subhagatvAtizayAt pareSAM kevalinAM zyAmAdidravyalezyAvanna kaivalyabAdhakatA, rudhirazrAvastu vedodrekajanyo'sambhAvya eva, tadabhAvAd, anyathA puruSasyApi OMOMOMOMOM // 32 // For Private and Personal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrImukti yuktiprabodhe // 125 // RUAROSAROKA vIryazrAvo durvAraH syAt , paramaudArikacarcastvanantarameva vakSyate, kevalI siddha ityAdivyapadezAstu jIvApekSayaivAnyathA khiyAH saMjhinItivyapadezo'pi syAt , nRpamAtRprabhRtai tyaiH puMstvenApi vyapadezyamAnatvAd yatkiMcidetat , anubhavastu kevalo'nukUlatarka vinApramANameva, yadAha nyAyakusumAMjalikAraH- "ArSa dharmopadezaM ca, vedazAsrAvirodhinA / yastakeMNAnusaMdhatte, sa dharma veda netara // 1 // iti, brahmacaryarakSA tu kAmaM kAminAM kAmaceSTAdidarzanavat puruSaistulyaiva striyA iti sarva susthaM, tathA ca prayogA:| vivAdApanAH striyaH tadbhave muktiyogyAH, viziSTANuvratitapazcaraNayogyatvAd, yadevaM tadevaM, yathA puruSaH sampratipano, yatraivaM tatraivaM, | yathA devAdi, vakhAdyupakaraNaM sAdhUnAM na parigrahaH, saMyamopagrAhitvAt , kamaNDalupicchikAdivat zarIrAhArAdivat // pakSaM dvijihvAbharaNasya mandaprabhenduduSTasya digambarasya / jitvA khiyA nivRtihatuvedI, dedIpyate zrIjinadharmabhUpaH // 1 // saptamyAM bhuvi no gatiH pariNatiH prAyo na zastrAhave, no viSNuprativiSNupAtakakathA yasyA na dezavyathA / zIlAt puNyatanArjanosuMdutanoH tasyAprazasyAzayaH, kaH siddhi pratipadyate na nipuNastat karmaNAM lAghavAt // 2 // arhajjanmamahe mahendramahitA lokaMpRgaryA guNaistAruNye'pi manAg na jimagamanAH kAruNyapuNyAzrayaH / yasyA asya matiprasannamatulAM rAjJaH zriyaM nandayatyAnandAya mahodayAya na kathaM rAmAbhirAmA hyasau ? // 2 // yazo'mbhovistAre pariNamati zuklAmbaramatirnRNAM yeSAM teSAmiyamamRtaramyA vcnikaa| ghanollAsA nUnaM bhavatu yadivA''zAmbaradhiyAM, pidhAnAt zraddhAnaM dizatu sudRzAM nivRtikaram / / 3 / / - iti zrIyuktiprabodhanATakasvopajJavyAkhyAyAM maho0 zrImeghavijayagaNikRtAyAM strImuktiyuktisandarbhaH // RECTRESERef% // 125 // For Private and Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 126 // -STAGREAKIRok atha 'kavalAhArazca na kevaladharasye' tyupanyasyate, tatra tAvatpareSAmayamAzayaH-kevalI bhagavAn sarvajJo niHspRho nirmohaH sa kalAhArapujIbhUtabhaktasya kavalAn karoti kRtvA Adatte AdAya vaktraM prasArayati prasArya nikSipatI' ti kriyAsamudAyastvasambhAvya eva, mamatvasya spaSTameva niSTayamAnatvAt, asmadAdivaditi na.tatra vivAdaH sAdaro, yato'sau zarIrapuSTayartha vA zarIrasthityartha vA| jJAnasaMyamadhyAnAdiguNasiddhayartha vA asadvadyodayajanyakSutpratighAtArthaM vA kabalAnAharet ?, nAyaH, zarIre mamatvAbhAvAt / na dvitIyaH tasminnanantabalavati kavalAhAravalena zarIrasthitAvanantabalasyAkizcitkaratvaprasaGgAt, anantabalatvaM merukampAdinA tava naye'pi / na tRtIyo bhagavato jJAnAdiguNAnAM siddhatvena kRtakRtyatvAt / na turyaH bhAsvatprabhAprasare pradIpaprabhAvat payaHsamudre viSakaNikAvat 12 | zarkarArAzau nimbakaNikAvat anantasaadyodaye'sadvedyodayasyAkiMcitkaratvAta, etacca tattvato viparItAviparItaiH sitapaTairApa prati-18 patrameva, kathamanyathA zrIvIrasya kevalotpatyanantaraM SaNmAsAvadhijAtasya raktAtIsArasya Azcaryatvena svIkAraH, tadAgame'pi zrIAvazyakaniyuktI "assAyamAjhyAo jAvi ya asuhA havaMti pyddiio| niMbarasalabubva pae na huMti tA asubhayA tassa // 1 // ". itivacanAt, ayamevAzayastattvArthavRttI tanmatakRtAyAM, ata evAhurjinasenAH "na bhuktiH kSINamohasya, tavAnantasukhodayAt / kSutklezabAdhito jantuH, kavalAhArabhum bhavet // 11 // asavadyodayAd bhuktiM, tvayi yo yojyeddhiiH| mohAnilapratIkAre, tasyAnvaSyaM jaraghRtam // 2 // asadvecaviSa ghAtividhvaMsadhvastazaktikam / tvayyakiMcitkaraM mantrazaktyevApabalaM vipam // 3 // asadvedyodayo // 126 // ghaatishkaarivypaaytH| tvayyakiMcitkaro nAtha!, sAmagyA hi phalodayaH // 4 // " iti mahApurANe, evameva guNasthAnakramArohe|'pi "evaM ca.kSINamohAntA, trissssttiprkRtisthitiH| paMcAzItijeradvastraprAyAH zeSAH sayogini // 1 // " etadvyAkhyA yathA-paMcA AASEASEA* For Private and Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe t zItiH prakRtayo jaradvastraprAyAH atyartha jIrNacIvarakalpA iti, api ca yathA sainyanAyake patite sati jIvatyapi zatruvRnde tat mRta-18vala vatpratibhAsate, vikRtikArakatvAbhAvAt, tathA sarveSAM karmaNAM mukhyabhUte mohanIyakarmaNi naSTe sati vedanIyAyurnAmagotrakarmacatuSTaye siddhiH // 127 // | satyapi bhagavato vividhaphalAdayAbhAvAt aghAtInyapi kammANi naSTAnyeva, tathA cAcArAvRttiH, "NAhagammi ya passaMte (hae saMte) jahA seNA viNassaI / evaM kammA viNassaMti, mohaNijje khayaM gae // 1 // (patra0 160 ) ata eva nirupamaguNamanantacatuSTayalakSaNamArUDhorhan aSTakarmarahita ucyate, mukta evopacaryate, "mattANaM moyagANa" miti zakrastavapAThAta, ayamevArthaH sitAmbaraparAjaye zrIjagannAthavAdibhiruktaH, yathA zAlibIja sahakArisalilAdikAraNasahitaM aMkurAdikArya janayati tathevAsadvedya mohanIyakarmasahakArikAraNasahitaM kSullakSaNakAryamarjayati, na ca mohAbhAve kSudutpAdaH, ekasya kAraNasya kAryotpAdane'sAmAt, 'sAmagrI janikA naika kAraNa' miti prasiddhazca, yadyekameva kAraNaM kArya janayeta tayeka eva tantuH paTamutpAdayet , na ca tthaa| kiMca kavalAhAriNAM zayanahadanamUtraNakSudAdhitatvapipAsAmohacintAratyaratikAmapramukhairavazyameva bhAvyaM, tathA sati kRtamanantasukhena kSudAdibhivoMdhAt, kRtamanantabalena kSudhA kSINazaktikatvAt, tajjanitaparIpahasahanAzaktasvAcca, sthitaM cArAdanantajJAnena, 6 kavalAhAragrahaNe matijJAnasyaiva bhAvAt , kiMca- yadi mohaM vinA'pi kSudutpAdamasadvadyodayAnmanupe pratiniyatakAryatvAt karmaNAM tarhi tadastu paraM mohAbhAvAt kavalagrahaNadhAraNe tu na syAtAM, tayostatkAryatvAdeva, anyathA mohamantarA // 127 // | dravyAdigrahaNaprasaMgAta, tathA ca grahaNadhAraNAbhyAM vinA na nikSapastamantarA kutaH kSudhaH pratighAta iti, evaM kSudvAneva | kevalI sadA tiSTedityaniSTaprasaMgaH, tasmAnmohasahakAriNo'bhAvAdasadedyodayokiMcitkara eveti sthitaM / kiMca- ye niya KAALARICA SECAST GRAA % For Private and Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 128 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mayamavratazIlavihInAste'pi jIvavadhAdikaM vIkSamANA na valbhante, tarhi jino hiMsyamAnAn janmino mAMsAni ca purISAdyazucidravyANyadhyakSIkurvan vizuddhavratabhRt kathaM valbheta ?, nirdayatvaprasaMgAt, tebhyo'pi hInabalavattvaprasaMgAcca, loke'pi kecijjaTilAdayo yogamAhAtmyavizeSeNA kavalAhAravantaH zrUyante, tahiM kathaM bhagavato yogIndraziromaNestattvaM syAt ?, pratIyate cApi bhUtAviSTasya puMsaH kasyacittadbalenaudArikazarIriNo'pyakavalAhAritvaM kvacit, tarhi anantabalavato bhagavatastathAtve kiM citra 1, AhArasaMjJA hi ratikarmmapUrvikA, tasyAzca lobhe 'ntarbhAvaH, taduktaM gomahasAre- 'mAyA lohe rahapuvvAhAro kohamANamammi bhayaM / vede mehuNasaNNA lohammi pariggahe saNNA // 1 // ' tathA mAyAlo bhayorabhAvenaiva bhagavati kabalAhArAbhAvaH, nanu kevalI kabalAhAravAn, asadvedyodayavacce sati garbhanirgatatvAt, audArikazarIritve sati tAdRktvAdvA asmadAdivaditi cet, na Aye yadyasadvedyodayAtkavalAhAraH syAt tarhi kSutkSINazakteranantabalaM na syAditi pratikUlastaka vizeSaNavaiyarthyaM cAnukUlatarkAbhAvAd, akiMcitkaratvaM ca dvitIye vizeSaNAsiddhiH-zuddhasphaTikasaMkAzaM, tejomUrttimayaM vapuH / jAyate kSINamohasya, sapta dhAtuvivarjitam // 1 // iti paramaudArikadehAMgIkArAt, na caudArikatyAgAdbhavAntaraprasaMgaH, tAruNyAdyavasthAvat AmraphalAdau nIlapItAdirUpavacca sarvathA medAt, atha sayogiguNasthAnaparyantaM jIvA AhArakamArgaNAyAmAgame prasiddhAH tatkathaM kevalino'nAhArakatvamiti cet, na, nokamahAreNa tadupapatteH, taduktam- 'NokammakammAhAro kavalAhAro ya levamAhAro / ujjumaNoSi ya kamaso AhAro chavviho bhaNio // 1 // NokammaM titthayare kammaM Narae ya mANaso amare / kavalAhAro Narapasu ujjo pakkhI ya igi levo // 2 // iti, sUkSmAH surasAH sugandhA anyamanujAsambhavinaH kavalAhAraM vinApi kiMcidUnapUrvakoTiparyaMtaM zarIrasthitihetavaH saptadhAturahitaparamaudArika For Private and Personal Use Only kaba lAhArasiddhiH | // 128 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe zarIranokAhArovAra | zarIranokAhArayogyalAbhAntarAyakarmaniravazeSakSayAt pratikSaNaM pudgalA AzravantIti nokAhAreNaiva kevalinAmAhArakatvamiti kavalAhAra | navakevalalabdhivyAkhyAnAdhikAre, yadi kevalI kavalAnAdatte nAsau devaH, tathAtve mAnuSatvAt, yaduktaM samantabhadreNa bhgvttaa||129|| mAnuSI prakRtimabhyatItavAn, devatAsvapi ca devatA yataH / tena nAtha ! paramAsi devatA, zreyasa jinavRSa ! prasIda nH||1||" ata| | evASTAdazadoSarAhityaM syAt, teSu mukhyatvAt kSudhaH, tathAhi- kSutpipAsAjarAgadajanmabhayasmayAtakarAgadveSamohacintAravinidrAvi| pAdasvedakhedavismayA doSA na jine iti, tata eva caturviMzadatizayasiddhirapi, tathAhi-nityaM nissvedatvaM nirmalatA malamUtrarahitatA tatpituzca tanmAtuzca malamUtraM na bhavati, uktaM ca SaTprAbhUtavRttI- "titthayarA tappiyarA halahara cakkI ya addhacakkI ya / devA / ya mogabhUmA AhAro atthi natthi nIhAro // 1 // evaM tIrthakarANAM zmazrukUrcayorabhAvaH1 zirasi kuntalasamA 2 kSIragaura| rudhiramAMsatvaM 3.samacaturasrasaMsthAnaM 4 vajrarSabhanArAcasaMhananaM 5' surUpatA 6 sugandhatA . sulakSaNatvaM 8 anantavIrya 9priya hita| vAditvaM 10 ceti dazAtizayA janmato'pi svAminaH zarIrasya, gavyUtizatacatuSTayasubhikSatA 11 gaganagamanaM 12 apraannivedhH| 13 kavalAhArAmAvaH 14 upasargAbhAvaH 15 caturmukhatvaM 16 sarvavidyAnAM paramezvaratvaM 17 acchAyatvaM dapaNe mukhapratiSimba meM bhavati 18 cakSuSi meSonmeSo na bhavati 19 nakhAnAM kezAnAM ca vRddhirna bhavati 20 ete dazAtizayA ghAtikarmakSayajA manti, savoM mAgadhIyA bhASA bhavati, korthaH, arddha bhagavadbhApAyA magadhadezabhASAtmakaM arddha ca sarvabhASAtmaka, kathamevaM devopanItatvaM tadatizayasyati cet, magadhadezasavidhAne tathA pariNatabhASayA pravattate 1 sarvajanatAviSayA maitrI bhavati, sarve hi janasamUhA mAga-21 mItiMkaradevAtizayavazAnmAgadhamASayA bhASante, anyonya mitratayA vatate 2 iti dvAvatizayau, sarvaRtUnAM taravaH phalAdi prApnu AURUSSASSA SEASEASKES For Private and Personal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 130 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vanti 3 bhU ratnamayI bhavati 4 vAto'nukUlaH zIto mandaH surabhizca 5 sarvalokAnAM modaH 6 agre'gre ekayojanaM vAyavaH sugandhA bhUmeH kaNTakAdyapanayanti 7 svanitakumArA gandhodakaM varSanti pAdAdho'mbujamekaM agrataH sapta kamalAni pRSThatazca sapta yojanaikapramANAni sahasrapatrANi padmarAgamaNikesarANi arddhayojanakAni 9 bhUH sarvadhAnyA niSpattimayI 10 AkAza nirmalaM dizo nirmalA ItyabhAvaH 11 bhavanavAsinaH sarvadevAnAhvayanti mahApUjArthaM tvaritamAgacchatu bhavanta iti 12 sphuraddharmmacakraM AkAze calati purtH| 13 chatradhvajadarpaNakalaza cAmarabhRMgAratAlasupratISTaka ityaSTa maMgalAni purataH 14, ete devakRtAziyA iti bodhaprAbhRtavRttau darzanaprAbhRtavRttau ca, kiMca-karmmASTakamadhye kena karmmaNA kavalAhAragrahaNaM 1, na tAvadAdye, tayostadvilakSaNatvAt nApi vedanIye, tasya parAmiprAyeNApi kSudutpAdanamAtrazaktitvAt, nApyAyurnAmagotrANi, avipratipatteH, avaziSTo mohaH sa cArhati nAstIti kathaM svAzayapUraNaM 1, etena yaduktaM ratnAkarAvatArikAyAm 'yatkavalAhAreNa sarvajJasya sAkSAd virodho vA paraMparayA ?, nAdyaH, nahi kevalI kavalAbha prApnoti, prAptAnapi tAmAhartuM zakroti, zakto'pi vimalakevalA lokapalAyanazaMkayA nAharatItyasti sambhavaH, antarAyajJAnAvaraNakarmmaNoH samUlakAryakapaNAdityAdi tannirastaM dravyAdigrahaNe'pi samAnatvAt, na hi kevalI dravyAdi nAsspnotIti tulyAvirodhAt paramparayA yathA dravyagrahaNe cAritravirodhaH tataH sArvajJo na, tathA kavalAhAragrahaNe bubhukSAlakSaNamohasyA| vazyaMbhAvitvAccAritravirodhaH, tataH sArvazyena virodhAt na ca pramattasaMyatAnAM cAritravirodhApattiriSTApatteH kavalAhAraM kurvatAM pramattasaMyatAnAM sUkSmasAmparAyikayathAkhyAtarUpAtyugracAritradvayavirodhAMgIkArAt, na hi asmAkaM sAMzayikavad jhuMjAnAnAmapi kevalajJAnasvIkAro'sti, dhyAnAsanasthasyaiva kSapakazreNerArohAt, na hi vayaM kavalAhAragrahaNe sarvacAritravirodhamabhidadhmaH, evaM bAla For Private and Personal Use Only kavalAhArasiddhi: // 130 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktibodha // 13 // kevalimukti REC HAMAKAL kAraNamapi sArvazyena virudhyate, tathAhi nahi asau svayaM jagdhuM gRhasthagRhe yAti, nApyanye gRhasthagRhAdahirannAdikamAnayanti, hai| icchAsvarUpeNa parigrahaprasaMgAta pAtrAdyupakaraNAbhAvAcca, pAtrAdisadbhAve parigrahAdasaMyatatvaM, tathA ca tadAnItaM kathamasau bhukta iti / evaM kavalAhArakAryamapi sAvazyena viruddhaM, tathAhi- kavalAhArakArya nIhAro nidrA ca, nidrA tu darzanAvaraNIyame vANyA: dAtkevalini niSiddhava, nIhAro'pi jugupsAsampAdakatvAdasambhavI, evaM sahacarAdivirodho'pyudbhAvyaH, kiMca- kevalI |sAkSaratA nArakAdigatiprANinaH chedanAdipIDitAn pazyan tathA'nantaza ucchiSTabhAvaM prAptamanAyavalokayan kathamAharati ? , satAM gaheNIyatvAditi, atrAnumAnAni- sarvajJa icchAvAn kavalAhAravatvAdasmadAdivat 1, icchAspi mohapUrvikA icchAtvAt asmadAdIcchAvat, icchAvAn sarvajJo duHkhopadrutaH parISahAsahiSNurvA kavalAhAravattvAta radhyApuruSavat, kavalAhAro nidrAdihetuH kavalAhAratvAdasmadAdivata, kavalAhAriNo matijJAnavantaH kavalAhAritvAdasmadAdivat iti / 'mukti ktivirodhinA suniyatA | nyAyaH samunnIyate, sA sarvArthavibodhinAM kimu bhavejjIvadvimuktAtmanAm / yogAbhogamahopayogavazataH syAdeva devasthitiH, sAmAnye | nari citramarhati tadA mAnye trilokyA hi kim ? // 1 // ye syuH kevalino na te kavalinaH zande'pi mAtrAzrayAt, to teSu samAdadhuH kavalitAM te lAghavAnveSiNaH / nAnAbhogavilAsalAlasakathAzraddhAMna kiM kurvate , pakSaM saitapaTa sphuTAtikapaTaM nirdezayanto'ginAm // 2 // asadvikalpaistadanalpajalparjinezvarANAmadanaM vadanti / teSAM tapaHkAryamakAryameva, vinApi saMlekhanakarmarekhAm // 3 // atra pratividhIyate, yattAvaduktam- 'kriyAsamudAyo'sambhAvyaH' tantra yuktaM, kevalI bhagavAn niHspRho vItarAgo nAbhiprayatna // 13 // karoti, kRtvA ca zvAsocchvAsayogyapudgalAnupAdatte, upAdAya tattayA pariNamayya muMcati, mocane tAlvAdhabhipAte vakaM prasArayati, R UICALC For Private and Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe prasArya giraH kiratIti kriyAsamudAyavata(tva)sambhavAt, na caitat kamalododhAdivatsvAbhAvikamiti mantavyaM, jIvaprayatnamantarA'nu- kevali papatteH, anyathA hi sayogAyogayorna vibhedaH, yadi prayatnamantarA dhvaniH syAt tadA vAgyogAzravaH kathaM syAt, tajjanyaH sAmayikA mukti||132|| sAtabandho na syAt, paryAptayaH prANAzca na sambhaveyuH, tata evoktaM prAg mukyadhikAre 'pajjatI pANAviya' ityAdi gomahasAra vANyA: 4 vacasA vAgyogavizrAmAvizrAmadvayaM bhagavataH saMgacchate, gate bharatarAjau, divybhaassopsNhteH| nivAtastimita vAddhimivAnAviSkRta sAkSaratA dhvanim // 1 // ityAdipurANe 25 parvaNi sahetukaM dhvanerupasaMhArabhaNanAt, tathA- 'praznAdinApi tadvAvaM, jAnamapi sa sarva| vit / tatpraznAntamudakSiSTa, pratipatranurodhataH // 1 // iti dvitIyaparvaNi praznAnantaraM vivakSAM vinA jJAnAdeva vAcaH prAra6mbhAcca, etena svabhAvAdeva devadhvanarudbhavo meghAderiveti mataM nirasta, praSTuH praznAnusAreNa vAgnisargAt praSTuramAve tadvirAmAt jJAtvA prayatnakaraNenaivopapatteH, yaduktaM punarapi gomaTTasAravRttau 'pudgalavipAkI zarIrAMgopAMganAmakarmodayairmanovacanakAyayuktajI| vasya karmanokAgamakAraNaM yA zaktiH taddhetukatvenotpannajIvapradezaparispandaH sa yomo manovacanakAyavRcibhedena tridhA' ityatrAdUtmanaH zaktihetutvaM yogasyoktaM, punastatraiva manoyogo'pi AtmazaktijanyaH proktaH, yaduktaM gomaTTasAravRttau 'aMgovaMgudayAoM iti gAthAvyAkhyAyAM, athavA''tmapradezAnAM karmanokarmakarSaNazaktirUpo bhAvamanoyogaH, tataH samutpano manovargaNAnAM dravyamana:pariNamanarUpo dravyamanoyogazca anena gAthAsUtreNokta iti / yastu bANArasIyamatena bhagavato'heto, dazamadvAre nAzikAyAM vAlI damudritamukha eva zvAsanirgamavat vaktraprasAramantarA'nakSarAtmakadhvanerabhyupagamaH so'nupapanna, 'vIramuhakamalaniggayasayalasuyaggahaNapayaDaIPNasamatthaM / gamiUNa goyamamahaM siddhAMtAlAvamaNuvocchaM / / 17 // iti gomaTTasAre, tathA- 'arhadvaktraprasUtaM maNadhararacita zAdI -KURIR OM555 -44 For Private and Personal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuti Gyanmar siddhI yuktiprabodhe hai vizAlaM, citraM bahvarthayuktaM munigaNavRSabhaidhAritaM buddhimdbhiH| mokSAradvArabhUtaM vratacaraNaphalaM jJeyabhAvapradIpa, bhaktyA nityaM prapadye hai kevalizrutamahamakhilaM sarvalokaikasAram // 1 // iti pUjApAThe vItarAgavadanAnirgatAmati, paMcAstikAyavRttI- 'adRSTavigrahAcchAntAcchi mukti . // 133 // yAtparamakAraNAt / nAdarUpaM samutpanna, zAstraM paramadurlabham // 1 // ' azarIrasya zAstrotpattiH saMgacchate na, kUrmaromavat. 'aSTau vANyAH sthAnAni varNAnA' miti zabdAnAM karaNakAraNatvAditi, bhAvaprAbhRtavRttau paMcAzaduttarazatatamagAthAvyAkhyAyAM vadanAdeva vANyAH mAkSaratA prAdurbhAvokteH, anyathA dhvaneH zAstrotpattiM vadan paravAdI durjeyaH syAd , ata eva mahApurANe jinasenaH- 'tatpraznAvasitAvitthaM, vyAcaSTe sma jagadguruH / vacanAmRtasaMsekaiH, prINayanakhilaM sadaH / / 1 // na cAtrAntarA gaNabhRnikSepyaH 'ityAkarNyagurorvAkya, sa varNAzramapAlakaH / sandehakardamApAyAt, suprasannaM vyadhAnmanaH // 2 // bhUyo bhUyaH praNamyezaM, samApRcchya punaH punaH / punarAvavRte kRtsnAt, sa prato gurvanugrahAt // 3 // ' ityatra svayaM bharatena zrutamityuktatvAt , etena yadbhagavahivyavAgartha gaNadhara eva vetti tataH so'zeSAn bhavyajIvAn pratibodhayatIti badana parAsto, bhagavadvacasonAkarNanIyatvaprasaMgAt, na hi sa ko'pi mUryo'sti yojavarAM svayamanavabodhanIyAM giraM zrotumutsahate, na ca kokilAdivat subhagatayA zakunAnveSaNe pakSivAkyavadAyatizubhAzubhajJAyakatayA | vA bhagavadgiro'pi zravaNIyateti vAcyaM, tattvArthinAM mumukSUNAM tathA pravatteH, anyakevalinA gaNadharAbhAve'pi dezakatvaM zrUyate tadapi na saMjAghaTIti, tatrApi tattavRddhabodhyatve svIkriyamANe gaNadharAvizeSaNAnanugamAt tIrthakaravacaso gaNadharasyaiva bodhyatve // 33 // 1 yathA kaizvibhyupagamyate, tasmin dhyAnasamApanne ciMtArajavadAsthite / niHsaranti yathAkAma, kuchayAdibhyo'pi dezanAH // 1 // For Private and Personal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktipranoghe 1123811 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAratantryAdanyasya praznAnavakAzo'pi siddhAntaviruddhaH, yaduktaM gomaTTasAravRttau ' AyAre suddayaDe ThANe samavAyaNAmae aMga / tatto vivAdapaNNarttAe NAhassa dhammakA / / 356 / / AcArAMge- AcAropadeze gAthA yathA- jayaM care jayaM ciTThe, jayaM Ase jayaM sae / jayaM bhuMjajja bhAsejja, evaM pAvaM Na bajjhai // 1 // NAhassa dhammakaheti ko'rthaH 1, nAthastriloke gaNadharadevasvAmI tIrthakaraH paramabhaTTArakastasya dharmmakathA jIvAdivastusvabhAvakathanaM, ghAtikarmmakSayAnaMtaraM kevalasahotpannastIrthakaratvapuNyAtizayavijRmbhito mahitastIrthakarasya pUrvAhnamadhyAhnAparAddhArdharAtreSu SaGghaTikAkAlaparyantaM dvAdazagaNasabhAmadhye svabhAvato divyadhvanirudgacchati, anyakAle'pi gaNadharazakracakradharapraznAnantaraM codbhavati, evaM samudbhUto divyadhvaniH samastAn zrotRgaNAnuddizya uttamakSamAdilakSaNaM ratnatrayAtmakaM vA dharmma kathayati, athavA jJAturgaNadharadevasya jijJAsamAnasya praznAnusAreNa taduttaradharmmakathanaM tatpRSTAstitvAdisvarUpakathanaM taddharmmakathAnAmakaM SaSThamaMgamiti / athaivaM bhavatu gaNadhareNAnyena vA bodhyatA bhagavadvacasaH, paraM dhvanikathanAdanakSarAtmakatvaM tu siddhameveti cet na, anakSarAtmakatve satyAnubhayarUpavAgyogadvayasyAvivecanAt meghadhvanerivaM, tathAca gomahasAravRcyuktaH kathamAlApaH sidhyet, tathAhi sayogakevala guNasthAne gu0 1jI 256 / 6 prA 4 / 2saM0ga 131 kA 1yo7ma2vA2au 2 kA 1ve0ka0 jJA0 1ke| saM1yathA0 da. 1 ke. le0 6 bhA 6 sa 1 sa 1 kSA sa0 A. 1 anA 2 u02 / tathA tadgAthApi - "maNasahiyANaM vayaNaM diGkaM taMpunvamiti sayogammi / uttI maNovayAro niMdiyaNANeNa hINammi // 224 // indriyajJAnena matijJAnena hIne sayogakevalini mukhyavRttyA 2. dvIndriyAderasasyamRSAyogavat / For Private and Personal Use Only kevala mukti siddhau vANyAH sAkSaratA // 134 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kevali muktisiddhauvANyA: sAkSaratA muktiprabodhe / manoyogAbhAvAt , upacAreNa manoyogo'stIti paramAgame uktaH, tasyopacArasya nimittaprayojanapUrvakatvAt, tatra tAvanimitta- mucyate-asmAdRzAnAM chadmasthAnAM tatpUrvakaM manaHpUrvakameva vacanaM-varNapadavAkyAtmakaM vAgvyApAro dRSTa itihetonimittatvAta, itishbdo||135|| | 'sya hetvarthe vRttiH, nanu asmadAdipanatizayapuruSeSu niSTho dharmaH sAtizayapurupe bhagavati kathaM kalpyata iti cet tanna, mukhyasya manoyogasyAsambhavAditi, tatkalpanArUpa upacAra ityuktaH, tasya prayojanamidAnImucyate "aMgovaMgudayAo"itigAthA iti vRttiH, nanu utpattAvanakSarAtmakatve'pi zrotazrotrapradezaprAptisamayaparyantamanubhayasvabhAvatve prasiddha tadanantaraM zrotRjanAbhipretArtheSu saMzayAdinirAkaraNena samyagjJAnajanakatvena bhavyavAgyogatvasiddhariti gomaTTasAravRttivacasA vAgyogadvayasiddhiriti cet, na, evaM sati meghadhvanerapi zravaNAnantara bhAvivRSTiviSayasaMzayanirAkaraNena jJAnajanakatvAt satyavAgyogatvasiddhaH, sarvArdhamAgadhIyabhASA'tizayavaiyA| pattezca, athaitadatizayasya devakRtatvenaivAnakSarAtmakamapi bhagavadvacaH sAkSaramiva pratibhAti sAmAnyajanasyApi AdeyasubhagAdinAma kammotizayAdanIdRzamapi vaco hitAvahameva pratibhAti tarhi kimatizayanidhAnasya bhagavato vacasA iti cet, na-"alpAkSaramasaMdigdhaM, | sAravadvizvatomukham / astobhamanavA ca, vAkyaM svAyaMbhuvaM viduH||1||iti SaTzAbhRtavRttivacanAt , tena yadyapi AdipurANe pravakturasya vaktrAbje, vikRti va ko'pyabhUt / darpaNe kimu bhAvAnAM, vikriyAsti prakAzane // 1 / / tAlvASThamaparispandi, nacchAyAntaramAnane / aspRSTakaraNA varNA, mukhAdasya viniryyuH||2|| iti 24 parvaNi upadeze niHzramatvavyaJjanaM kRtaM tathApi varNAtma| katvamuktameva, tataH prAguktazAstrasammatyA vAkyasya jIvaprayatnajanyatve nizcite tAlvoSThapuTakaNThAdisavidhAnepi yanmudritamukhe| nAnavaradhvanirudbhavatIti svIkAraH zapathapratyeyo, na yuktigamyaH, taduktamAdipurANe 'devakato dhvanirityasadetad, devaguNasya tathA A%ARCAX // 135 // For Private and Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodha // 136 // vANI vihatiH syAt / sAkSara eva ca varNasamUhAn , naiva vinA'rthagatirjagati syA // 1 // diti / kiMca-vaRcAlanAdyabhAvo'pi kathaM siddhaH kevalino anakSarAtmakatvAdvAca iti cet, tadapi kathaM siddhaM ? vakracAlanAdyabhAvAdityanyo'nyAzrayo'pi, atha vakracAlanAdyabhAvasya 'jo aDola paryakamudrAdhArI'tyAdi bAdarakAyayogAbhAvAt siddharnAnyo'nyAzraya iti cet , bAdaramanoyogaM bAdarakAyayogaM ca parihApya sUkSmakAyayogAlambano'ntarmuhUrtazeSAyurvedyanAmagotraH sUkSmakriyApratipAtibhAg bhavatIti bhAvaprAbhRte "bArasaviha tava caraNa miti gAthAvyAkhyAyAM, tathA prathamaM zukladhyAnaM pRthakttvavitarkavIcAraM upazAntakapAye'sti, kSINakaSAyasyAdAvasti, tat | zuklataralezyAbalAd dhyAnamantarmuhUrttakAlaparivartanaM, dvitIyamekatvavitarkAvIcAraM dhyAnamekayogenArthaguNaparyAyaSvanyatamasminnavasthAnaM, / IdRze zukladhyAne ghAtitrayavinAze kevalI jAyate, sa yadA'ntarmuhUrtazeSAyuSkaH samasthitivedyanAmagotrazca bhavati tadA bAdarakAyayoge | sthitvA krameNa bAdaramanovacanocchvAsanizvAsaM bAdarakAyayogaM ca nirudhya tataH sUkSmakAyayoge sthitvA krameNa sUkSmamanovacano cchvAsa nirudhya sUkSmakAyayogaH syAt , tasya sUkSmakriyA pratipAti tRtIya zuklaM, tataH paramazuklaM prArabhate, tatra sarvAzravanirodha iti, | bhAvanAsaMgrahe sphuTamantarmuhUrtazeSAyuSa eva bAdarakAyayogagrahANapratipAdanAt tataH pUrva bAdarakAyayogasyAvazyaM sattvAt , sarvathA bAdarakAyayogAbhAve kriyAbhAvAt , pUrva vapratrayAdhirohaH pazcAdyojanoccakamalopari pAdanyAso nirvANasamaye sammetAdikSetrAzrayaNamityAdi na ghaTate, na ca sammetAdikSetropari AkAza eva tadavasthAnamiti vAcyaM, "pAvApurasya bahirunnatabhUmideze, padmotpalA // 136 // | 5'kulavatAM sarasAM hi madhye / zrIvarddhamAnajinadeva iti pratIto, nirvANamApa bhagavAn pravidhUtapApmA // 1 // " tathA " padmavanadIpikAkulavividhadrumakhaNDamaNDite ramye / pAvAnagarodyAne vyutsargeNa sthitaH sa muniH||2|| ityAdinA kriyAkalApavRttau vivicyA RAMATLAB For Private and Personal Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobairthorg Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kevalino vANI yuktiprabodheTa kSetrAzrayaNasyoktatvAt , etena ca kevalotpattyanantarameva sUkSmakriyAdhyAnapratipattiIta iti mataM nirastaM, dhyAnatrayasAkaryAt , | eka kevalAdAcaturdazaguNasthAnaM, dvitIyaM yogadhyAna mAsAdisAvadhika, tRtIya sUkSmakriyamAntarmuhUrtikamiti, tathA ca sUtravirodha // 137 // ityAdi 'kevaleti' gAthA 62 vyAkhyAyAM gomadRsAravRttI kSINakapAyaguNasthAnakAlacaramabhAgavarti ekatvavitakAvIcArAkhyadvitIya zukladhyAnaprabhAvena jJAnadarzanAvaraNAntarAyAkhyaghAtitraye vinAzite sati kevalajJAnavAn yogena manovAkkAyakammonyatamena yuktaH sayogajinA, sUkSmakriyApratipAtirUpazukladhyAnasAmarthyena yogAkhyaM karma niruNaddhi' iti kathanAt , anyatrApi tathaiva | prasiddhaH, na ca kevalAnantaraM tAvatkAla pUrvakoTiM yAvad dhyAnasthitiriti sambhAvya, dhyAnasyAntarmuhUrtameva sthiteH, yaduktamabhiyuktaziromaNibhirumAsvAtivAcakaiH'uttamasaMhananasyaikAgracintAnirodho dhyAnamAntarmuhUrtA' diti, jIvasamAsAntarazloke'pi'avitarkamavIcAraM, sUkSmakAyAvalambanam / sUkSmakriyaM bhaved dhyAna, sarvabhAvagataM hi tat // 1 // kAyayogetisUkSme tat, vartamAno hi kevalI / zuklaM dhyAyati saMroDu, kAyayoga tathAvidham // 2 // avitarkamavIcAra, dhyAnaM vyuparatakriyam / paraM niruddhayoga hi, tacchelezyAmapazcimam // 3 // tatpunA ruddhayogaH san , kurvan kAyatrayAsanaH / sarvajJaH paramaM zuklaM, dhyAyatyapratipAti tat // 4 // ' iti dhyAnaprarUpaNA, zuklaM dhyAna dvividha-zuklaM paramazuklamiti dvividham , Adya pRthakttvavitarkavIcAramekatvavitarkAvIcAramiti, paramazuklaM dvividhaM- sUkSmakriyA pratipAti samucchinnakriyA'nivRtti, tallakSaNaM dvividhaM- bAhyamAdhyAtmikaM ca, gAtranetraparispandarahitaM jambhajRmbhodgArAdivarjitamanabhivyaktaprANApAnapracAratvaM ucchinnaprANApAnapracAratvaM aparAjitatvaM bAhya, tadanumeya pareSAmAtmanaH |svasaMvedyamAdhyAtmikaM taducyate bhAvanAsaMgrahepi, etadevAdipurANe-punarantamuhUrtena, nirundhan yogamAzravam / kRtvA vAGmanase sUkSma, ast-ticketestx AARA% // 137 // For Private and Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kevalino vANI yuktipravAzA kAyayogavyapAzrayAt // 1 // sUkSmIkRtya punaH kAyayogaM ca tadupAzrayam / dhyAyet sUkSmakriya dhyAnaM, pratipAtaparAGmukha // 2 // // 138 // miti' evaM ca sUkSmakriyAkhyaM tRtIya zukladhyAnamantarmuhartameva, tadapi zailezyakaraNaprArambhAt prAgevAnantaraM, na punaH kevalotpAdAnantaraM zAzvatika, tathAtve vihAropadezAdyabhAvAt, mokSAsanasyaiva kaivalyAsanaprasaMgAcca, na hi dhyAnAddhastapAdAdyavayavAcalane kaivalyAsanAnmokSAsanaM bhidyate, ata eva yogadhyAnasya bhavanmate kAlaniyamo dRzyate so'pyupadyate, bAdarakAyayogasya yogadhyAne'pi saMbhavAt tAvatkAlaM pAdarakAyayogasya rodhAghaTanAt, tarhi tadarvAkkAle kutaH kAyayoganirodhazaMkA'pi ?, yogadhyAnakAlastvevaM dvASaSTisthAnake 'zrIRSabhasya mokSAsanaM paryakarUpaM, yogadhyAna dinAni caturdaza, ajitasya mokSAsanaM UrdhvarUpaM, yogadhyAnaM mAsa yAvat, zrInemipArzvayormokSAsanaM paryako, yogadhyAnaM mAsaM yAvat, zrIvIrasya 8 mokSAsanaM paryakaH yogadhyAnaM dinadvayaM, zeSANAmarhatAmajitavat', evaM yogatyAgakriyApi kiyatkAlabhAvinI mahApurANe, 'tataH parArthasampattya, dharmamArgopadezane / kRtatIrthavihArasya, yogatyAgaH parakriyA // 1 // evaM kriyAkalApe zubhacandropyAha- 'AdyazcaturdazadinairvinivRttayogaH, balena niSThitakRtirjinavarddhamAnaH / zeSA vidhUtaghanakarmanibaddhapAzA, mAsena te yativarAstvabhavan viyogaaH||1||' atrAyamabhiprAyaH kAlaniyamo'yaM yogatyAgasya vihArAbhAvarUpo vA dharmopadezarUpAbhAvo vA bAdarakAya| yogAdyabhAvarUpo vA ? nAyadvitIyau, sarvadA tatkAraNAbhAvAt prAgeva tatprasiddheH, na hi kevalI sarvadA viharati upadizati vA, na | 2RSabho bAsupUjyazca, nemiH paryakayogataH / kAyotsargasthivAnAM tu, siddhiH zeSajinezinAm // 1 // iti nirvANabhaktistave / KUAARSANA kahakara // 138 // For Private and Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 139 // tRtIyo'pi, tAvatkAla bAdarakAyayogAdyabhAvasyotstratvAt , yaduktaM gomaTTasAre- 'selosi saMpato nirunissasatrAsabo jIyo / sUtratvAt / padukta gAmasAra salAsa sapanA nAnAHAMIL15 | kevalino kammarayaviSpamukko gayayogo kevalI hoi // 1 // ' zIlAnAmaSTAdazasahasrasaMkhyAnAM aizyam-IzvaratvaM svAmitvaM samprApto nirUddhaniH vANI zeSAzravaH- paramasaMvarasaMpanna ityarthaH, yogasyAzravatvAt, ayogakevalI siddha eva, tasyApi nyuparatakriyAnivRttikaraNacaturthazuklabhyAnasAmarthenAnudayaprAptAnAmapi karmaNAM svasthitikSayavazAt savipAkanirjarI sambhavatIti tadvRttiH, tena bAdarakAyayomAbhAvAdayogatvaM zailezIkaraNa eva, tathA ca caturdazadinAghayogatvaM kalpanA, sallakhanAtapasa eva tadaMgIkAre saMlekhanAyAH prAkavalAhAraprasaMgabhayAdeva, ata eva- 'mArgaziraHkRSNadazamIhastottaramadhyamAzrite candre / SaSThena tvaparAhe'bhaktena jinaH prvbraaj||1|| RjukUlAyAstIre | sAladrumasaMzrite zilApaTTe / aparAhne SaSThena sthitasya khalu jRmbhikAgrAme // 2 // vaizAkhasitadazamyA hastottaramRkSamAgate candre / kSapakazreNyArUDhasyotpanaM kevalajJAnam // 3 // ityatrai nirvANasUtre'pi SaSThapadaM tapasaH paribhASakaM zubhacandreNApyAta bIraspeti, | evaM ca trayodazaguNasthAnakAvadhi audArikAMgopAMgakarmodayasAcivyena bAdarayogasadbhAvAdvihArAdivadupadeze'pi vakracAlanAdinA2 karmaikadezagalanaM nirjarA dvedhA-udayovIraNAbhedAt, tatra karmavipAkA upayodbhavA, parISahajayAdudIraNodbhavA, AdyA zubhAnubandhA, dvitIyA niranubandhA, tapasA munInAmiti bhAvanAsaMgrahe pranthe / 3 ata eva kvacit yogadhyAnasyaiva anazanatvena bhaNanaM, azanapAnakhAdyasvAdyacaturvidhAhAranivRttiranazanaM, tad dveSA-avadhRtakAlaM SaSTAdiSu, RERN anavadhRtakAlamAdehoparamAt iti bhaavnaasNgrhe| For Private and Personal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 140 // yuktiprabodhe 2 Ito vAk sAkSaraiva zraddheyA / yadi ca nirakSaratvameva tarhi samayasAravRttI sUrisAmyena varNanaM kathamuvAcAmRtacandra:- 'kAntyaiva snapayanti ye daza dizo dhAmnA nirundhanti ye, dhAmoddAmamahasvinAM janamano muSNanti rUpeNa ye / divyena dhvaninA sukhaM zravaNayoH sAkSAt kiranto'mRtaM vandyAste'STasahasralakSaNadharAstIrthezvarAH sUrayaH // 1 // jaha jIvo Na sarIraM titthayarAyariyasaMdhuyaM caiva / ' iti gAthAvyAkhyAne; tadAha jinaseno'pyAdipurANe caturviMzatiparvaNi, 'sphuradgiriguhodbhUtapratizrudhdhvanisannibhaH / spaSTa niragAt dhvaniH svAyaMbhuvAn mukhAt // 1 // vivakSAmantareNAsya, viviktA''sIt sarasvatI / mahIyasAmacintyA hi, yogajAH zaktisampadaH // 2 // iti, tataH siddho bAdarakAyayogaH, tasmAdvatrasaMcAlanAdinA bAdaravAgyogo'pi tena dhvasto'nakSarAtmakavAcaH svIkAra iti, tata eva nAbhiprayatnAdikriyA samudAyavatkevalinAM vihArakriyApyasaMkhyAtasAmayikI zAstroktA yuktA, pUrva kAyayogastataH padotkSepaH tataH kamale padanyAsastato'nyapadotkSepa iti, atha kathametat ?, asmannaye tatkriyAyAstathA rItyA'naMgIkArAt bhagavAnarddan yathAsthitaH prApta kevalastathaiva yAvajjIvamavatiSThate iti yaduktaM prAbhRtavRttau 'AhArAsaNanidAjayaM ca kAUNa jiNavaramaraNa / ' asya vyAkhyA- zanaiH 2 AhArAsananidrAjayena sarvo'pyAhArastyaktuM zakyate, AsanaM ca sadA''driyate, padmAsana eva varSasahasrANi sthIyata iti cet, na, kevalinaH sthAnaniSadyAvihAradhamrmopadezakriyANAM ekasminnarhati bhavanmate'pi sAmastyena kathanAt, yadavAci pravacanasAra sUtravRttAvamRtacandrAcAryeNa - 'ThANanisejjavihArA dhammuvadeso ya Niyayao tesiM / arahaMtANaM kAle mAyAcArogya itthINaM // 1 // yathA hi mahilAnAM prayatnamantareNApi tathAvidhayogyatA sadbhAvAt svabhAvabhUta eva mAyopaguNThanAguNThito vyavahAraH tathA kevalinAM prayatnamantareNApi tathAvidhayogyatAsadbhAvAt sthAnamAsanaM viharaNaM dharmadezanA ca svabhAva For Private and Personal Use Only kevali navalanAdikriyA samudAyaH // 140 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir puktiprabodhe // 14 // ASIANC3% bhUtA eva, api ca-aviruddhamambhodadRSTAntAd, yathA'ndAkArapariNatAnAM gamanamavasthAnaM garjanamambuvarSa ca puruSaprayatnamantareNApi kevalidRzyante tathA kevalinAM sthAnAdayo buddhipUrvakA eva dRzyante, ato'mI sthAnAdayo mohodayapUrvakatvAbhAvAt kriyAvizeSA api nazcalakevalinA kriyAphalabhUtabandhasAdhanAni na bhavantIti tavRttidezaH, atra sthAnAdicaturNA kriyAvizeSANAM mohapUrvakatvaM niSiddhaM, nAdikriyA buddhipUrvakatvaM sAdhita, ata eva AdipurANe- 'stutveti maghavA devaM, carAcarajagadgurum / tatastIrthavihArasya, vyadhAt prastAvanA- samudAya | mimAm // 1 // nirdUya mohapRtanAM, muktimArgoparodhinIm / tabopadeSTuM sanmArga, kAlo'yaM samupasthitaH / / 2 // iti prabuddhatatvasya, svayaMbharturjigISataH / punaruktatarA vAcaH, prAdurAsan zatakratoH // 3 // ' atha tribhuvanakSobhI'tyAdinA buddhipUrva bhagavadutthAnaM, arthatAH kriyAH pratyekaM vyAkhyeyAH, tathA ca yasya sthAna na tasyAsanamiti cet, na, pratyekavyAkhyAne sthAnavato vihArAnupapatteH, meghahaTAnte'pi gamanAdInAM catuNAM kriyAvizeSANAM samudAyarUpeNopalambhAcca, yathAsambhavavyAkhyAne tu vihArasyApi padotkSepeNaiva | sambhavaH, tathA coktirapi zrIbhaktAmarastave-'unnidrahama0' atra pAdayoH kartRtvena svatantratvapratipAdanAt spaSTameva pAdotkSepaNam , anyathA kajaracanabhakterdevAnAM vaiyarthya syAt, etadanUvAca ca jinaseno mahApurANe- 'tato'yamanupAnakaH, pAdacArI vivaahnH| kRtavAn panagarbheSu, caraNanyAsamahati // 1 // ' tathA 'atha tribhuvanakSobhitIrthakRt punnysaarthiH| bhavyAjAnugrahaM kattumuttasthe jina bhAnumAn // 1 // pratasthe bhagavAnitthamanuyAtaH surAsuraiH / AnicchApUrviko vRttimAskandan bhAnumAniva // 2 // mRdusparzasukhAmbho 4 // 14 // javinyastapadapaMkajaH / zAlinIdyAdisampannavasudhAsUcitAgamaH // 3 // " iti 25 parvaNi, evaM ca sthAnaM utthAnaM calanaM niSIdanaM ca ekasyaiva pratIyamAnaM padotkSepanyAsAdiprayatnaM vinA na sambhavati iti sudhiyA utreyaM, bhAvaprAbhRtavRttI-"tIrthakarAH kamalopari lA para For Private and Personal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 142 // A-% nazcalanAdAkrayA samudAya: | pAdau nyasyantI"ti, kiMca bodhaprAbhRtavRttau kathaM gaganagamanAtizayastasyApi durlabhatvAt, tathAhi-tvayA tAvadabhyupagamyate yatsamazreNAveva kevalinAM gatiranyathA vidyAdharANAmivodhizcalane icchAprasaMgAta , tathA ca kevalAtpUrva gaganagAmitvaM nAsti, pthaa| kathaM vapratrayoparisthasiMhAsane bhagavAn avatiSThate ?, yataH zrIRSabhA-'nyagrodhapAdapasyAdhaH, zilApaTTa zuci pRthum / so'dhyAsInaH samAdhAnamadhAt dhyAnAya zuddhadhI // 1 // rityAdipurANe 20 parvaNi, tatra jJAne samutpanne 'IdRk trimekhalaM pIThaM, tasyopari jinAdhipaH / trilokazikhare siddhaparameSThIva nirvabhA // 1 // viti 22 parvaNi, 'devo'rhan prAmukho vA niyatimanusarannuttarAzAmukho vA, | yAmadhyAste sma puNyAM samavasRtimahIM tAM priityaadhyvaatsuH| prAdakSiNyena dhIndrA 1 ghuyuvati 2 gaNinI 3 nRstriya 4 khiSadevyo, 7 | devAH 10 sendrAzca mAH 11 pazava 12 iti gaNA dvAdazAmI krameNa // 1 // ' tathA 'gatvA kSiterviyati paMcasahasradaNDAn , sopAnaviMzatisahasravirAjamAnAn / reje sabhA dhanadayakSakRtA yadIyA, tasmai namatribhuvanaprabhave jinAya // 1 // " na ca sazarIrasya kevalotpattyekasamaya eva tAvadgamanaM sambhAvyata, nApi kevalAdanu tAvadRvaM gacchatIti, zreNivaiSamyAt, atha yathA 2 ghAtiprakRtikSayastathA tathovaM gacchatIti, gamanakriyAviziSTAnAM tava mate dhyAnAnaMgIkArAMt , chAyasthye'pi tadatizayaprasaMgAcca, ekIbhAvastotre'pi | yathA- 'pAdanyAsAdapi ca punato yAtrayA te trilokI, hemAbhAso bhavati surabhiH zrInivAsazca pdmH|' samayasAravRttAvapi "evaM | | mithyAdRSTirAtmani rAgAdIn kurvANaH svabhAvata eva karmayogyapudgalabahule loke kAyavakSAmanaHkarma kurvANo'nekaprakArakaraNaiH saci cAcittavastUni nighnan karmarajasA badhyate, tasya katamo bandhahetuH, na tAvat svabhAvata eva karmayogyapudgalabahulo lokaH, |siddhAnAmapi tatrasthAnAM tatprasaMgAta, na kAyavAGmanaHkamme yathAkhyAtasaMyatAnAmapi tatprasaMgAta, nAnekaprakArANi karaNAni, ACAMACEURUCHARDAR // 142 // AAAA For Private and Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 143 // yuktiprabodhe kevalinAmapi tatprasaMgAt, na sacittAcittavastUpaghAtaH, samititatparANAmapi tatprasaMgAditi," atrAnekaprakArakaraNAni hastapAdAdyavayavacAlanarUpANi mantavyAni na punaH kAyavacomanoyogalakSaNAni teSAM prAgevoktatvAt,- 'na karmmabahulaM jagat na calanAtmakaM karma vA, na naikakaraNAni vA na cidacidvadho bandhakRt / yadaikyamupayogaH samupayAti rAgAdibhiH, sa eva kila kevalaM bhavati bandhaheturnRNA // 1 // miti, anyathA samayasAravRctyuktamallarUpadRSTAntavaiSamyaprasakteH, anyatrApi 'kAyavAkyamanasAM pravRttayo, nAbhavaMstava sune ! cikIrSayA / nAsamIkSya bhavataH pravRttayo, dhIra! tAvakamacintyamIhita // 1 // " miti, prAbhRtavRttAvapi 'kAyavAGmanasAM sattAyAmapi bhagavataH karmmabandho nAsti, jIvanmuktatvAttasya, evaM tattvasAre'pyayamevAbhiprAyaH, tatra siddhasvarUpakathana eva 'gamaNAgamaNavihINA phaMdaNacalaNehiM virahio siddho / ' ityukta, natvadvarNane, yadi kevalAnantaraM hastapAdAdyavayavacAlanaM na syAt tadA cakSuSi meSonmeSAbhAvo'tizaya ityeva kathaM, sarvAvayavaspandAbhAva eva syAt, ekaniSedhe parasya lAbhAt na ca yadi cakSuzcAlana rUpasUkSmakriyAyA api abhAvastarhi sutarAM parAvayavavAdarakarmmaNAmitivAcyaM nAnAgranthAkSaraiH sAdhitAnAM vihAropadezAdikarmmaNAmapyabhAvApatteH, vyuparata kriyadhyAnasyAlpakAlInatvAt, etena -'aparispanditAtvAderaspaSTadazanadyuteH / svayaMbhruvo mukhAmbhojAjjAtA citraM sarasvatI // 1 // ' ti nirastaM, ata eva vihArAdikriyAM kurvatAM sUkSmakriya dhyAnasyApyanaMgIkAro'smannaye, svanaye'pi ekAgracintAnirodha rUpa dhyAnalakSaNAbhAvAt karmmarajovidhUnanaphalabhAvAd dhyAnopacArasvIkAraH, sa cAntargaDareva, pUrvakoTiparyaMtaM dhyAnAnaMvasthAnAt, tatsAdhyasya yoganirodhasyApi tadAnImasadbhAvAt iti sthitaM mohAbhAve'pi kriyAsamudAyo bhavatyeva tata evAdipurANe dvitIyaparvaNi "vivakSayA vinaivAsya, divyo vAkprasaro'bhavat / mahatAM ceSTitaM citraM, jagadabhyujjihIrSatA // 1 // miti, For Private and Personal Use Only kevalinazcala nAdikriyA samudAyaH // 143 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktipraboye nanu ayaM kriyAsamuccayaH prayatnamantarA svabhAvabhUtaH, kavalAhArakriyAyAH samudAyastu na tatheti cet, na zarIravAGmanodvArA vihita- kevaliprayatnaM vinA cetanasya kriyAkArakatvAnupapatteH, svabhAvapakSe siddhAnAmapi tataprasaMgaH, ata eva pravacanasAravRttIsvabhAvapadena baddhi-I&A nazcalapUrvakatvaM vyAkhyAtaM, kiMca samavasaraNevasthAnaM prAGmukhamudaGmukhaM vA bhavati, vihAragrAmo dakSiNasyAM pazcimAyAM vA, tadA vyAvartana nAdikriyA sthAna vA, prathame icchAprasaMgaH, pare vihArabhaMgaH, api ca-cAturmukhya kiM prAGmukhatvamudaGmukhatvaM vA?, sarvatra sAmpAditi, yastva- samudAya: bdadRSTAntastatrApi gamanAvasthAnAdau vAyukRtaprayatnasya skhIdRSTAnte'pi yauvanonmukhavedabahulAdhudIrNAtmaprayatnasya mAyAcAre hetutA, na svabhAvAlambanaM zreyo, jainAnAM kevalasvabhAvasya hetutvAnucitatvAt , itarazabde vAyoranapekSA vINAM sarvAsAM zikSAnapekSA ca syAt , asti ca strINAM karmavaicitryAt mAyAcAravaicityameva, astu vA tad , tadvadeva kavalAhArakriyAyA api buddhipUrvakatvena mohapUrvakatvAbhAvasiddheH, yadapi kevalI kavalAnAharet kimarthamityAyuktaM tatra vayaM tvAmevAbhipRcchAmaH- kathaMkAraM nAhareta ?, mahopasargasahanArtha vA 1 AtaMkaheto; 2 aMgasaMnyAsaheto; 3 jIvadayAhetorvA 4 tapo'rtha vA 5 brahmacaryaheto; 6 Atmano'nantabalatvakhyApanArtha vA 7atizayajJApanArtha vA 8 paradRSTiviSamayAdvA9jugupsAhetovo 10 nIhArAdibhayAdvA 11 annasyAzIcAdvA 12 nigodAdijIvapIDA'zucidravyekSAjAtAnukampAjugupsAbhyAM vA13-14samyagjJAnadarzanacAritrapalAyanabhayAdvA15anantasukhatvAdvA16?, nAdyau, tayomegavati anaMgIkArAt, na tRtIyaH, bhagavataH kRtakRtyatvenAMgasaMnyAsasyAnarthakatvAt, na tuye, prAsukAhAreNApi tadbhAvAt , // 144 // anyathA saMyatAnAM tadupAdAne prANighAtenAsaMyatatvApAtAta, na paMcamojnaMgIkArAt, icchAnirodhalakSaNaM tapastu sthAnAdikriyAbadasyAniSedhakatvAt, na paSTho, brahmacaryasya asmAbhirapi anapeyatvAt kiM nAma kAlAhAreNa varAkeNa, anyathA saMyatAnAmapi For Private and Personal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe / / 145 / / www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir brahmacaryaheto kaMvalAhAro nivAryaH syAt, na caitadasti, yaduktaM vIranandibhaTTArakeNa ' kSucchAntyAvazyakaprANarakSAdharmmayamA muneH / vaiyAvRttyaM ca SaD bhukteH, kAraNAnIti yanmatam // 1 // " na saptamaH, anantabalasya bhavannaye chAsthye'pi svIkArAt, tatrApi kAvalikAhArAbhAvAnuSaGgAt, atha tadvalaM bhinnam idaM tu sakalavIryAnvarAyakSayajanyamanyadeva, kSAyopazamikakSAyikayorvailakSaNyAditi cet, satyam, asmatraye'pi meruprakampAdinA balAtizayAt paraM zArIraM balaM kSAyopazamikaM vIryaM vA na kavalAhAravirodhakaM tarhi anantAnantadravyaparyAyaparicchedakatva lakSaNazaktisvarUpaM kiM tadviruddhaM 1, tadevArhati anantavIrya mantavyaM, nAnyat, yaduktaM bhAvaprAbhRtavRttau "kevalajJAnadarzanAbhyAM anantAnantadravyaparyAyasvarUpaparicchedanatvalakSaNazaktiranantavIryamucyate, na tu kasyacid ghAtakaraNe bhagavAn balaM vidadhAti, sUkSmaguNabhAvaprasakteriti ' bala sokkhe ' ti gAthA vyAkhyAyAm, evamanantasukhamapi bhagavato'nantaguNasamudbhavAt paramAnandotpattilakSaNameva jJeyam, tathA coktaM vimAnapaGkyupAkhyAnaparyante - "zAstraM zAstrANi vA jJAtvA, tIvraM tuSyanti sAdhavaH / sarvatattvArthavijJAnA, na siddhAH sukhinaH katham // 1 // " iti etena yaduktaM 'kSudhAyAmanantabalamanantasukhaM vA durlabha' miti nirastaM tayoH kavalAhArAvirodhAt tenaivAdipurANe - siddhaye saMyamayAtrAyAstatanusthitimicchubhiH / grAhyo nirdoSa AhAro, rasAsaMgAdvinarSibhiH || 1 || bhagavAniti nizcinvan, yogaM saMhRtya dhIradhIH / pracacAla mahIM kRtsnAM cAlayanniva vikramaiH // 2 // " iti 20 parvaNi RSabhagocaracAro / nASTamo mAnAsambhavAt na navamo bhayAbhAvAt, na dazamaH svayaM jugupsAzUnyatvAt, anyeSAM jugupsA bhaviSyatIti mayA nAharttavyamevaM vArtAgandhasya apyabhAvAcca, anyathA nAgnye mama jugupsA bhaviSyatItyAzayena celAdAnamapi syAt, nApyekAdazo, yato'trAdizabdena kiM vivakSitaM 1 matijJAnaprasakti 1 rthyAnavibho vA 2 paropakArakaraNAntarAyo For Private and Personal Use Only kevali - muktiH // 145 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kevali muktiH 4- HOU yuktiprabodhe / vA 3 visUcikAdivyAdhirvA 4 iryApayA vApadhAtUpacayAdinA riraMsA vAInidrA vA7?, nAdyaH, puro devAdigAne nRtyavidhAne gndho||146|| daka puSpavRSTau catuHSaSTicAmarodbhAvyamAnAMgasparzipavane ca matijJAnAnuSaMgAt, tatparihArasyAzakyatvAt, na ca kavalAhAraH sukhena tyajyate, paravastudazenAdi dustyajamiti vAcyam , kavalAhArasya rasajJAnakAraNavadapajJAnakAraNacakSuSorapi mudraNAdinA sutyajatvAt, atha tayormeSo nAstIti cet, na, manuSyagatau yAvajjIvaM nairujye tatsambhavAt, etadatizayasya prativAdyanaGgIkAro'pi, na dvitIyo, dhyAnasya kiMcidnapUrvakoTiM yAvadanavasthAnAdityuktaM prAka, apica-dhyAnasya mahAn kAlo na bhavatyeva, yaduktaM bhAvaprAbhRtavRttI-"muhUrttamadhye dhyAnaM bhavati, na cAdhikaH kAlo dhyAnasyAsti, etAvatyapi kAle pralayakAlamArutavatkarmadhvaMsAya dhyAnaM bhavatI" ti, na caivaM loke durdhyAnasyApi na mahAn kAlaH sambhavatIti jJeyaM, tatrApi raudrAtayoH parivartanenaiva paSThasaptamaguNasthAnAdivat kAlamahattvAt, kevalinastu dhyAnameva paryantabAdarayogarodhAdarvAg na sambhavati, dhyeyAbhAvAt, ata eva tvannaye'pi AdipurANe 21 parvaNi "chamastheSu bhavedetallakSaNaM vizvadRzvanAm / yogAzravasya saMrodhe, dhyAnatvamupacaryate // 1 // " ityupacAro, na vastugatiH, na tRtIyaH, paropacikIpoyA abhAvAt , yazca dharmopadezaH sa svabhAvata eveti tavAMgIkArAt, asmannaye tu tRtIyayAma eva bhagavadbhukteH zeSamazeSakAlamupakArakaraNAt, na turyaH, parijJAya hitamitAbhyavahArAta, na paMcamaH, gamanAdAvaparyApathavRttyA vihArAbhAvAnuSaMgAt, gaganagamane'pi bAdarakAyayogAnapAyAt, na SaSThasaptamau, riraMsAnidrayoohadarzanAvaraNakAryatvAt, tadabhAvAdeva avaziSTo nIhAraH sa tAvadasmanmate'styeva, paraM cAdRzyatvAnadoSAya, tathApi tava naitat paryanuyojyaM, yato hi tvayA manyate chAvasthyepi bhagavataH kavalAhAre satyapi nIhAro nAstIti // nApi dvAdazaH atItAnAgatayoH paryAyayovinaSTAnutpanatvenAkiMcitkaratvAd, anyathA kathaM NCCES SINECRACC | // 146 // For Private and Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe kevali C // 147 // siMhAsanamadhyAste ? kamaleSu pAdau nyasyati?, anantazastaSAmapi tathAbhRtatvAta, yadyapi 'viSTaraM tadalacakre, bhagavAnAditIrthakRt / / caturbhiraMgulaiH svena, mahimnA'spRSTatattalaH // 1 // ityAdipurANoktyA tadasparzastathApi vicAlasthapudgalAnAmapi tathAbhAvAt, kathaM vA ucchvAsayogyabhASAyogyanokAhArayogyapudgalAnupAdatte ?, teSAmapi tathAbhUtatvAt, na caiteSAM svabhAvAdAgatirucchvAsAdiparyAptInAM vaiyApatteH, svabhAvasya prAgeva tiraskRtatvAcca, atha te tu pUrva tathApariNatA idaM tu dhyAnAdi kutsitabhUmau utpanna kutsitavastusamparka nindyapuruSaiH spRSTamasminneva paryAye iti cet, na, chAmasthye'pi tajjJAnasambhavena kavalAhAraniSedhApatteH, nApi trayodazaH, anukampAkArakatve'pi asmadAdivana tavAzayasiddhiH, mA'stu vA'nukampA, teSAM jIvAnAM svakRtakammephalabhAktRtvAd anyathA kevalajJAnaM mahAduHkhasAdhanaM syAt, yena tatpurA svaduHkhena duHkhitaH syAt tadutpattau tu samakAlaM jagaduHkhaduHkhIti, AstAM kevalitve vItarAgatvaM chAbasthye vItarAgatvameva varaM yenaitad duHkhaM na syAt, kiMca tadanukampayA svayaM duHkhAcoM vA bhavati jugusAvAn vA rAgAIcetA vA bhayavAn vA ?, nAdyaH, anantasukhe jalAJjalidAnAt asAtavedanIyotkarSAcca, zeSapakSANAM prAgeva nirAsaH, nApi caturdazaH, anantaramevottaradAnAt, nApi pazcadazaH, teSAmapratipAtitvAt, nApi poDazaH, tasya vedanIyadvayasattAyAmabhAvAt , yatparamAnandahetuH anantavastuparicchedanarUpamanantasukhaM bhagavati tanna kavalAhArapratibandhakamityuktaM prAgeva, anyathA bhavasthasiddhayoH kSudhAvabhAvena na kimapyantaraM syAt, evaM sAtodayo'pi na tadbAdhako'ntamuhurtena tasya parivartanAta, yo'pi vipacyamAnatIrthakaranAmno devasya cyavanakAle SaNmAsI yAvadatyantasAtodayaH so'pi pareSAM devAnAM cyavanakAle 'zrIhInAzo vAsasAMcoparAga' ityAdilakSaNAnAmabhAvavyaJjaka eva, na punarasAtodayAniSedhakaH, sazarIrasya yAvadbhavaM tadubhayIsadbhAvAta, devAnAM nArakANAM ca sAtAsAtAnyatara | // 147 // AKA For Private and Personal Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 148 // kevali siddhi mukti CIAAAAAA nizcaye prAdhAnyAprAdhAnyasyaiva niyAmakatvAt, "osannaM suramaNue sAyamasAyaM ca tiriyanaraesu" ityatra prAyobhANateH, yadAgamaH, "neraiyANa maite. kiM sAyaM vedaMti asAyaM vedati sAyAsAyaM vedaMti', goyamA tivihaMpi vedaNaM vedeti, evaM savvajIvA jAva vemANiyA" iti prajJApanAsUtre 35 pade, astu vA bhagavati bahutarasadvedyodayajanya sAta, paraM tasya nAnantyaM, kAraNasadbhAva eva bhAvAt, tathA |ca bhUyAn sAtodayo'lpastvasAtodaya iti sthitaM, paraM na kimapi kenacid bAdhyate, tadudayAbhAvaprasaMgAt, anyathA dvAdazamaguNasthAna eva mohAbhAvAt sakalapAtikarmaNAM naivalyena kevalodayaH syAt, tena mohasya dazamaguNasthAne viziSTavizudhdhyA kSapaNIyatvAt , vedanIyasya yAvadbhavasthitatvenAnantaguNavizudhdhyA'pi ajeyatvena balavatvAt , ata eva 'iha nANadaMsaNAvaraNaveyamohAu' iti pAtikarmapaMktI sUtre tasyodezaH, yatra tu kutracinmohasyAdhikyaM tanmithyApekSayaiva dhyeyam , anyathA sarveSAM karmaNAM svasvakAyaviSaye balIyastvAt , vipakSe karmasaMkarAta kammaikyAnuSaMgaH, etena bhAsvatprabhAmaNDale pradIpavadityAdi pratyAdiSTa, tattadbhAvAnAM tadupamardakatvanAtra tadabhAvAt dRSTAntavaiSamyAt, yo'pyAzcaryatvena svIkAraH tatrApi SaNmAsI yAvadasAtodayena roganairantaryAsambhavAt tIrthakarANAmeva, pareSAM kevalinoM tathAtve'nAzcaryatvAta, gajasukamAlAdhantakRtkevalivat, yathApUrvavandhaM tadudayanayatyaM, tena 'nibarasalavucca pae' ityatra sAtasya paudgalikasyAdhyAtmikasyaikatvena vivakSayA pravarddhamAnatvaM parasyAsAtasya kramato'nupacIyamAnatvameva vyagya, yadapi mohasahakArikalpanaM tadapi na yauktikaM, gatyAdInAM paMcAzItiprakRtInAM tatsAhacaryeNopanivaddhAnAM sarvAsAM svasvaviSaye sabadvAnAM svIkAre kevalamasAtasyaivAkiMcitkaratve pakSapAtaprAkaTyAt , yadyasAtAdyakiMcitkaraM karmajAlaM tarhi tatsamIkaraNArtha kathaM kevalasamundhAtaH syAdvikhyAtaH, athAzubhaprakRtaya eva tasya sAhAyyakamapekSante nAnyA gatyAdayastena sAta spaSTamasAtaM na kiMciditi // 14 // For Private and Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir N kevali mukti siddhiH yuktiprabodhe hai cet , na, niyAmakAbhAvAt , vyAptigrahastu yathA'smadAdiSu zubhAnAM tathA'zubhAnAmapi mohasAhacarye iti na kiMcidetat / kiNc||14|| mohAbhAve'pi kSINakaSAyabhAve guNasthAne gamanakriyAbhAva eva dhyAnAsananiyamAt svIkriyate tarhi kathaM sayogini prazastavihAyogatyudayaH svIkriyate ?, asmadAdiSu tasyA mohenAnvayAt kSINakaSAye vyatirekAcca, asmAkaM tu nAyaM doSaH, gacchatAM bhujAnAnAM kSapakazreNaraMgIkaraNAt, apica- mohAbhAvAdevAsAtAkiMcitkaratA tarhi kavalAhArAbhAvo'tizayaH kimabhyupeyate ?, moharUpasahakArijanitajJAnAvaraNIyAdijanyAjJAnAdhabhAvavat, atizayastu sa eva yatkAraNaM sadapi kAryajananAya nocchvasati, agnyAdisamavadhAne dAhAbhAvajanakamaNyAcatizayavat vedanIye satyapi upasargAbhAvarUpAtizayavadvA, anyathA matijJAnAbhAvAdInAmapi atizaye parigagaNanA syAt, asmanmate tu nAyamapi doSaH, rujAyekAdazAtizayAnAM lokeSu tatkAraNe karmaNi satyapi kAryAnudayarUpatvAt, api caayamatizayo'rhata eva taha-tarakevalinA kavalAhAraprasaMgaH, na caite'tizayAH sArvatrikAH, kSIragaurarudhiratvAderdharmacakrAderasambhavAt, etena mohasya sahakAritvaM dhvasta / yaccAhataH kRtakRtyatvaM tadapi naikAntena, sayogikevalinazcaturgatibhramAbhAvAt saMsArAntaprAptya| bhAvAcca, ISat saMsAro nosaMsAra iti bhAvasaMgrahe bhaNanAt, tasya bhavopagrAhikarmaNAM sadbhAvAtIrthakaranAmnaH prakRterddharmopadezAdinaiva saMvedanAt, yaduktaM cAvazyakaniyuktI- 'taM ca kahaM veijjaha? agilAe dhammadesaNAIhiM / ' AdizabdAdvihArAdigrahaH, tata eva tvaduktipi-tataH parArthasampatyai, dharmamArgopadezane' iti, tathA-parArtha sa kRtArtho'pi, yadaihiSTa jagadguruH / tannUnaM mahatAM ceSTA, parArthava nisargataH // 1 // ityAdipurANe / evaM jaradvastraprAyA ityatrApi vartamAne zaturAnayanena nUtanopacayo nAsadvedyasyetyeva paramAtheH, vyAkhyAyAM tu ktapratyayo vartamAne bhUtopacArAdeva, utpAdyamAne ghaTe ghaTatvapratItivat, anyathA sAtAvedyAyuHprabhRtayaH sarva IREEx-10% // 149 // For Private and Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir CICIA muktisiddhiH muktiprabodha, prakRtayo'kiMcitkarAH syuH, tacca tavApyanabhISTameveti, ata eva pANDavAnAM bhavadAgame'pi duSTakRtopasarge sAtodayo mahIyAn zrUyate, // 15 // | tataH sthitametat-mohAbhAve sadvedyaM nAkiMcitkarAmiti / nanu AhAraviSayAkAMkSA eva kSud AkAMkSA cAhAraparigrahabuddhiH, sAtu moha| vikRtireveti kathaM kSudhaM jina zraddadhma iti cet, na, asmatprAcAmAcAryANAmeva tatsamAdhAnAt, yaduktaM sUtrakRvRttau vizuddha zIlalIlAlIlAvatIlAlanAnasaiH zrIzIlAMkAcAryadhuryaiH- yato mohavipAkA kSunna bhavati, tadvipAkasya pratipakSabhAvanayA prati|saMkhyAnenAnivartyamAnatvAt , tathAhi- kaSAyAH pratikUlabhAvanayA nivartyante, tathA coktam-uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyaM cajjavabhAveNa, lohaM saMtuDhie jiNe // 1 // mithyAtvasamyaktvayozca parasparanivRttirbhAvanAkRtA pratItaiva, vedodayo'pi | viparItabhAvanayA nivartate, taduktam- 'kAma! jAnAmi te mUlaM, saMkalpAt kila jAyase / tatastaM na kariSyAmi, tato me na bhaviSyasi | // 1 // hAsyAdiSaTkamapi cetovikAratayA pratisaMkhyAnena nivarttate, kSudvedanIyaM tu rogazItoSNavajjIvapudgalavipAkitayA na pratIpavAsa1 saMjJA AgamasiddhA vAMchA saMjJA abhilASa itiyAvat iti gomaTTasAre guNajIvA pajjattIti gAthAvRttau, tena AhAraprApticintanAcabhAvAt nirmanyAdInAM yathAkhyAtasaMyame AhArasava nAsti, tataH kathaM kevalinyAhAra ityapi na, saMjJAnaM saMjJA bhUtabhavadbhaviSyadarthaparyAlocanaM buddhiriti karmagranthavRttau saMjJAna saMjhA Abhogo yadvA saMjJAyate anayA jIva iti saMjJA AtmapariNAmavizeSa iti prajJApanAvRttau dika paDhamate paMcasaMgrahe sikvAkiriuvadesA ityAdigAthAvRttau bodhanaM vA saMjJA sA vidyate yasya sa saMjhIti saMjJAzabdena buddhivyAkhyAnAt, na cetkevalino'saMzitvApattiriti / -CA // 15 // For Private and Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhanAmAtreNa nivarttate, ato na mohavipAkasvabhAvA kSudi"ti, arthatasyA api santuSTibhAvena jIyamAnatvAt kathaM na mohavipAkatA kevali muktiH dRzyante ca loke stoke'pi AhAre santoSaM kurvANAH saMyatAdayaH kSunirAsakRtaH, anyathA UnodaratAtapo nivArya syAt , svaadhyaayaa||15|| siddhiH diviSAtakAritvaprasaktaH, na caitasyA jIvapudgalavipAkitvaM mohavipAkAbhAvaM bhAvayati, vedanIyasyApi kevalajIvavipAkitvAttasyApyabhAvaprasaktaH, yaduktaMgomaTTasAre karmakANDe-'vedanIyadvayaM gotradvayaM ghAtisaptacatvAriMzannAmasaptaviMzatizcetyaSTAsaptatirjAvavipAkinyo bhavantIti' vRttau, krodhAdermohavipAkasyApi bhramaMgatrivalItaraMgitAlakaphalakakSaratsvedajalakaNanetrAdyAtAmratvaparuSavacanavepathuprabhRtizArIravipAkakAritvAditi cet, na, evaM sati parigrahasaMjJAyAmeva tasyA antarbhAvaH syAt, AhArasaMjJAyAH pRthagbIjasyAnupepatteH, tathA ca gomaTTasAre- 'AhAradasaNeNa ya tassuvaogeNa omakoTThAe / sAdIdarudIraNAe havai hu AhArasaNNA hu // 130 // viziSTAnnAdicaturvidhAhAradarzanena tatsmaraNakathAzravaNAdhupayogena riktakoSThatayA ceti bAhyakAraNaiH asAtavedanIyodIraNAtIbrodayAbhyAmantaraMgakAraNAbhyAMcAhArasaMjJA bhavati-jAyate,AhAra-viziSTAnAdau saMjJA iti tvRttiH| tathA kSudhAdivedanAnAM tIvodaya iti dravyasaM grahavRttI / vedanIyajanyAzcaikAdaza parIpahA ititattvArthasUtre proktaM kathaM sampanIpadyate?,yattu mAyAlohe radipuvvAhAra'miti gomasArapatra / 2 anazanAdhvarogatapa:svAdhyAyavelAtikramAvamaudaryAsadvecodayAdibhyo nAnAhArendhanoparame jaTharAnudAhinI mArutAMdolitAgnizikheva samanta -17 kaccharIrendriyasaMkSobhakarI kSudvedanotpacatte iti bhAvanAsaMgraha 'uvayaraNadasaNeza ya tassuvaogeNa mucchidAe ya / lohassudIraNAe pariggahe 4 // 15 // jAyade saNNA // 1 // iti gomaisAre parimahasaMjJAyAH pRthag vIjakathanam / CARRIERACTREAK For Private and Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 152 // ANS kevali mukti siddhiH 45556Rw1. tadapiratipUrvikAyA AhArasaMjJAyA asmadAdereva lobhAntarbhUtatvasAdhaka,paraMna AhArasaMjJAyA ratikarmapUrvakaniyamasAdhaka,nokAhAriNi bhagavatyeva tvannaye vyabhicArAta,ata eva viziSTAyAstasyA mAyAlobhau bIjaM, na kevalAyA iti, tata eva sthAnAMge-'tao niyaMThANosaNNo| vauttA paM0, taM0 pulAe NiyaMThe 1 siddhe 2 siNAe 3' atra pUrvAnubhUtasmaraNAnAgatacintAdvAreNopayuktA itIdRzAhArasaMjJAyA viziSTAyA niSedhaH, tataH saMjJAnaM saMjJA-AbhogaH, sA dvidhA-kSAyopazamikI audayikI cetyAdi pravacanasAroddhAravRttau prajJApanAvRttau ca, tenAhArasaMjJAbIjaM vedanIyaM pRthageva, nanvevamAhArasaMjJA arhati sidhyatIti cet, satyaM, saMjJAnaM saMjJA buddhirityarthazcenna virodhaH, sthAnavihArAdInAM buddhipUrvakatvavat , yathA caitattathA sAdhitaM prAka, yadi saMjJA vAMchA ityarthaH tadA moharUpatvAdvirodha eveti, na cAsyA AvazyakatvaM, dhyAnAdikriyANAmicchAM vinApi kevalinAmiSTatvAt , samudghAtakaraNavat, apica-yadi mohavipAka evaM kSut syAt tarhi mithyAdRSTebahumohasadbhAvAd bahukSudhA, samyagdRSTeralpA, na caitadananubhavAt , atha mohamandatA tatra kAraNamiti cet, na, mandatA'pekSayA kSayasyAdhikyAt , yastu santoSeNa kSudhAjayastatra jaTharasya pavanenApUryamANatvAdvedanIyopazAntereva, na cettapaHkRtaM kArya na syAt , nanu apramattAdArabhya vedanIyasyodIraNA nAsti tato na prabhUtapudgalodayo'pi, tena kevalino vedanIyasya dagdharajjusamAnatvAt tatkRtA kSut kathaM prabhavati ?, tasyA bubhukSA bhoktumicchetyabhidheyatvAditi, tadapi mandam , aviratasamyagdRSTayAdiSvekAdazaguNasthAneSu vedanIyasya guNazreNIsadbhAvAt pracurapracurapudgalodayena viparyayasyApi sambhavena kSudatizayAt, atha pradezataH prAcurye'pi na rasAdhikyamiti cet sAtodayasyApi tAdrUpyArisyasambhavaH, tato nodIraNAbhAvAt kSudabhAvaH sAdhIyAn , "kSupipAsAzItoSNadaMzamazakacaryAzayyAvadharogatRNasparzamalAkhyA vedanIyodayajanyAH parIpahA" ityAgamAt , tadanu // 15 // kara For Private and Personal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 153 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAti sUtramapi taduktaM zrIumAsvAtivAcakaistattvArthe - 'sUkSmasamparAya ( cchadmastha ) vItarAgayozcaturdaza, ekAdaza jine' iti, midhyAtvAdisaptaguNeSu sarve parIpahAH, adarzanaparISadaM vinA ekaviMzatirapUrva karaNe, aratiM vinA savedAnivRttau viMzatiH, avedAnivRttI strIparISadaM vinaikonaviMzatiH, tasyaiva mAnAbhAve nAgnyaniSadya (krozayAcanAsatkArairvinA tadagre'nivRttisUkSmopazAntakSINaguNeSu caturdaza, prajJA'jJAnAlA mairvinA sayoge ekAdaza, vedanIye kssutpipaasaashiite| SNadaMzamazakacaryAzayyA vadharogatRNasparzamalA iti bhAvanAsaMgrahe, etena kSudho mohakAryatvaM parAstaM, mohAbhAve'pi kSudbhAvAt na caitacchUnyagRhe nimantraNamAtraM, vedanIyasadbhAvAt, na tu phalavaditi vAcyaM, upasargetarasiddhasvIkAravaiyarthyAt, yadi tAvatI upasargaheturvedanA phalavatI pratIyate tarhi varAkyAH kSudhaH parAkaraNe vAGmAtrameva, etena "te dosA puNa savve chuhAiyA natthi kevaliNo" iti bhAvasaMgrahAdiarvAcInagranthasandarbhaH pratyAkhyAtaH, yadapi 'sAmagrI janikA naikaM kAraNa' miti tat satyaM paraM mohasya tatsAmagrIrUpatvameva nAsti, sAmagrI tu prakSepAhAramAtrasya paryAptatvaM trasatvaM naratiyaktvaM vedanIyodayastaijasaM zarIramAhArapaktinimittaM yoninirgamAdi dIrghAyuSkatvaM ceti, sA ca sampUrNava, tathA ca prayogaH- asti kevalino bhuktiH, samagra sAmagrIkatvAt, pUrvazuktivat, tathAhi -- taijasazarIreNa mRdukRtasyAhRtadravyasya svaparyAptyA pariNAmitasya uttarottarapariNamanena prakAreNa kSududbhavo bhavati, ityevaM samavahitA sAmagrI kAryamarjayati, yo'pi sainyanAyakadRSTAntaH 1 atra dipaTo yathA vipaM mantrAdinA viphalaM mUlaM vinA puSpaM viphalaM yathopekSAvatora nivRttisUkSma samparAyayomaithunasaMjJA parigrahasaMjJA cAphalA yathA kevalina ekapracintAnirodhAbhAve'pi karmmarajovidhUnanaphalasambhavAd dhyaan|pcaarstthaa kSudhAdyupacAra ii For Private and Personal Use Only kevala mukti siddhiH / / 153 / / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe / / 154 / / www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir so'pi na kiMcit, tadabhAve'pi tvannaye aghAtivargasya cAritramAlinyajananakathanAt, yadi ca mohakSayajanitacAritre'pi malajananaM tarhi svakAryajananasAmarthya kiM praSTavyaM ?, yaduktaM dravyasaMgrahavRttau "nanu kevalajJAne prApte'pi kiM vizuddhiviziSTaM guNasthAnadvayamiti cet, sayogikevalino yathAkhyAtaM cAritraM, natu paramayathAkhyAtaM, caurAbhAve'pi caurasaMsargigavat mohodayAbhAve'pi yogatrayavyApAraH cAritramalaM janayatI" ti, tataH kevaliprakRtInAM dagdharajjukalpatvamiti mithyA prAkRtalokoktiH, arhatsu muktatvaM tadupacArAdeva, na tU tattvataH, kriyAkalApavRttI - "naSTASTakarmma samaye ayogicaramasamaye zivamariSThanemirujjayantAdrau prAptavAni" ti vyAkhyAnAt, | zayanAdiprasaGgastu nidrAniSedhAdeva pratyuktaH, bhagavato nIhArasyAdRzyatvAditarakevalinAM tu viviktadeze karaNAnna doSaH, kavalagrahaNadhAraNayostvAtmaprayatnajanyatvena vIryAntarAyAbhAva kAryatvaM, icchApUrvakagrahaNadhAraNayoreva mohakAryatvAt, anyathA saMyatAnAmapi grahaNadhAraNe na syAtAM, icchayA tadgrahaNe mahAvratasyaivAbhAvaprasaGgAt yaduktaM samayasAravRttI - " apariggaho aNiccho bhaNiyo gANI ya Necchae asaNaM / apariggaho hu asaNassa jANago teNa so hoi ||1||" icchA-parigrahaH, tasya parigraho nAsti yasyecchA nAsti, icchA tvajJAnamayo bhAvaH, sa tu jJAnino nAsti, jJAnino jJAnamayabhAvo'sti, tato jJAnI ajJAnamayasya bhAvasya icchAyA abhAvAdarzanaM necchati, tena jJAnino'zanaparigraho nAsti, jJAnamayasyaikasya jJAyakabhAvasya bhAvAd azanasya kevalaM jJAyaka evAyaM syA" diti tadvRttiH, evaM pravacanasAravRttau " ekakAlAhAra eva yuktAhAro, nAnekakAlaH, tasya zarIrAnurAgasevyatvena prasA hiMsA''yatanIkriyamANatvAt," etena kavalAhAro ratipUrvaka eveti nirastaM na ca dravyAdigrahaNaprasaMgo'narthakatvAccAritravirodhAt, 1 " pavvajjA atthagahaNeNe" ti vacanAt For Private and Personal Use Only kevali muktisiddhaH // 154 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kevalisiddhiH mukti yuktiprabodhe haiM na caitat kavalAhAre'sti, saMyatAnAmapi cAritravirodhAt, neSTApattiH, sUkSmasAmparAyikayathAkhyAtacAritradvayana kavalAhArasya | virodhe pramattasaMyatacAritrasyApi virodhApatteH, na hyarkaviruddhaM tamo na dIpaviruddhamiti prasiddham , evamasmadAdijJAnena kvlaahaaraa||155|| virodhe sarvatrajJAnasyApyavirodho mantavyaH, nirdayatvaM yadAropitaM tacca kRtottarameva, na hi zrutakevalinaH zrutabalena sarvamadhyakSamiva pazyato bhujAnasya nirdayatvaM zraddhIyate, yadapi jaTilAdInAmakavalAhAratvaM tanmithyArUpaM, chAbasthye yadi tIrthakarairapi kavalairAhataM | tarhi kiM nAmabhirvarAkairjaTilaiH karttavyaM?, na ca yogamAhAtmyopayoginastIrthakarA bhaveyuH, labdhyupajIvane pramattatAnuSaMgAt , yaduktaM mahApurANe-"satyo'pi labdhayaH zeSAstvayi nArthakriyAkRtaH / kRtakRtye bahirdravyasambandho hi nirrthkH||1||" iti 24 parvaNi, evaM bhUtAviSTe'pi vAcya, yadapi paramaudArika svIkriyate tenApi nAkavalAhAritvaM, tathAhi-yadi saptadhAtumadhye'nyatamava|rjitaM zarIraM syAttadA tatra kArmaNataijasayona sthitiH syAt , tenaiva rudhirAbhAve cikitsakaiH kAlaprAptirucyate, kiMca-taccharIraM | pUrvasmAddehAdbhinnamabhinnaM vA ?, bhinnaM cedbhavAntaraprasaMgo draDhIyAneva, na cAvasthAvizeSavat sarvathA na bheda ityAzaya, tejomayatvAddhAtuvarjitatvAt sphaTikarUpatvAd bahudhA bhedAd anyathA pUrva kavalAhArAdhInasthitikaM paramaudArikaM nokAhArAdhInasthitikamiti na pratipattavyaM, tena svIkuru bhavAntaraM tyaja vA sarvathA vairupyam, atha bhavAntare tatpUrvazarIratyAga eva, asmistu pariNatibheda eva, na punastattyAga iti cet kazcAtra pratiSaddhA ?, asmanmatAvezAt, tIrthakRccharIraM hi zeSajanebhyo'tizAyi syAt , yadAhuH 2 kSAyikajJAnasya viruddhamajJAnaM, matijJAnasyApi viruddhaM, kSAyikasamyaktvasya viruddha mithyAtvaM, tadopazamikAderapIti / *CREAARAA // 155 // For Private and Personal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandi kevali kti yuktiprabodhechA zrImAnatuMgaguravaH-"yaH zAntarAgarucibhiH paramANubhistvaM, nirmApitatribhuvanaikalalAmabhUta! tAvanta eva khalu te'pyaNavaH pRthivyAM, // 156 // yatte samAnamaparaM na hi rUpamasti // 1 // " ata evAnuttarasurebhyo'pyanantaguNaM rUpaM bhagavata iti vayamapyaMgIkurmaH, tvanaye'pyA- dipurANe caturdazaparvaNi RSabhacchAbasthye "tadasya ruruce gAtraM, paramaudArikAiyam / mahAbhyudayaniHzreyasArthAnAM muulkaarnn||1|| miti, paraM janmata evezaM, na punaH kevale'nyadrUpamiti vipratipattiH, atha sarvathA bhedo jainairnAgIkAryaH, paraM vastvantarameva | tAditi cejjAtameva bhavAntaraM, na ca tatra sarvathA bheda eva, manuSyasya punarmAnuSye audArikatvenaikyAt avasthAvizeSe'pi sarvathA:|naikyAcca, kiMca-saptadhAtuvarjitatve vacarSabhanArAcasaMhananaM na ghaTate, vajrAkArobhayAsthisandhimadhye valayavandhana sanArAcaM varSamanA| rAcasaMhananamiti tvannaye tallakSaNAta, tathA nAmakammeprakRtyantaramApadyate, tejomayatve hastapAdAdyAkAro'pi dulebhaH, paravastuna: pratighAto'pi nopapadyate, atha ranavRttejomayatvaM cet kathaM nakhakezayoH sattA, tadabhAve nirvANakalyANakaraNaM durghaTa, divAkarasahasrabhAsuratve janatAcakSumpratighAtAt durdarzatA, kathaM vA catuvizadatizayasAhityamekatrI, kSIragIrarudhiramAMsatvadhAtuvarjitatvayoranyonyavirahAt, na caikasyAmavasthAyAM sAhityaM nAstyeveti vAcyaM "causahicamara sahio cautIsahiM aisaehi sNjutto|" iti, tathA | "dasa pANA pajattI aTTha sahassA ya lakkhaNA bhaNiyA / gokhIrasaMkhadhavalaM maMsa ruhiraM ca savaMge // 1 // " iti darzanamAbhRtasUtre | bhAvAhavarNanAt, bhAnuvattejasvitAyAM bhagavati tadanyakevalinAM nivahe ca viharamANe rAtriMdivavyavasthA durAstheyA, tejorUpatve kevale dhvanarudbhavaH zraddhAmAtrameva, na tattvaM, tata evApasiddhAMtaH,-yaduktaM bodhaprAbhRte kundakundena-"erisaguNehiM sahiyaM aisayavata suparimalAmoyaM / orAliyaM ca kAyaM NAyacvaM aruhapurisassa // 1 // " na caitacchAasthikadehavarNanamiti, vRttikRtA tatra paramI 54585% For Private and Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbetirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 157|| kevali mukisiddhi Stost dArikaH kAya iti vyAkhyAtatvAt, "terahame guNaThANe sajogi kevaliya hoi arihNto| cautIsa aisayaguNA ku~ti hu tassa'ha paDihArA // 1 // AhAro ya sarIro taha iMdiya ANapANa bhAsa maNe / pajjatti guNavisuddho uttamadevo havai aruho // 2 // maNuyabhave paMciMdiya jIvaTThANesu hoi caudahame / ee guNagaNajutto guNamArUDho havai aruho / / 3 / / jaravAhidukkharahiyaM AhAraNIhArabajjiyaM vimalaM / siMhANavaNNaseo Natthi duguMchAya deso ya // 4 // dasa pANA pajjattI' ityAdinA sUtrakRtApi tadvarNanAt , nanu nAmakarmaNa audArikaprakRtereva tathApariNAmAdupAdAnatA nimittaM tu ghAtikarmakSaya iti cet na, upAdAnAdupAdeyasya bhedAbhAvAt, tathA ca kiM paramaudArikadehAntarasvIkAreNa?, pUrvasmAdabhede kavalAhArAvirodhAt, astu vA tejo'dhakArayoriva vairUpyaM, tathApi hastapAdAdyavayavayogitayA varNena tadrUpatayA prasiddhena bhedastavAzayasAdhakaH, yathA hi gaNabhRtAM cakriNAM vA zarIraM zeSajanebhyo viziSTamapi na paramaudArikaM tathA'trApi vaiziSTayameva, na prakRtyantaraM tat, athAtizayavazAdvaiziSTyameva bhedaka, tathA ca kevalI paramaudArikavAn gaganagamanAt aprANivadhAt cAturmukhyAta acchAyatvAnetranimeSAbhAvAt kavalAhAraM vinA dezonapUrvakoTisthAnayogyatvAt, na yadevaM na tadevaM, yathA'smadAdirityanumAna tatsAdhakamiti cet, na, Adyasya vidyAdharadevapakSibhivyabhicAritvAta, dvitIyasya siddheH, zeSANAM devaiH, atha tatra tattavyatireko vizeSaNamiti cet, na, vyabhicArAbhAve'pi asiddhestAdavasthyAt, nakhakezavRdhdhyabhAvastu siddho'pi na paramodArikasyaudArikAdbhedako, nakhakezasadbhAvena pratipakSitatvAt, 'nasakezamitA'vasthA, tavA''viSkurute vibho ! / rasA1 zarIreNa pratisamayaM nirupamaparamANugrahaNarUpa AhAraH / 2 paTcatvAriMzadguNasaMyuktaH / 3 nAsAmalAniSTavarNaprasvedA na / PRESSRUSSANASSA // 157 // For Private and Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 158 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir divilayaM dehe, vizuddhasphaTikAmale || 1 ||' ityAdipurANe 25 parvaNi, yadi ca paramaudArikaM pUrvadehAdabhinnameva tarhi kimaudArikanirUpaNIyA yogAH 1, tasmAdaudArikavizeSa eva paramaudArikamiti na taccharIrakUraNAt kavalAhAraniSedhaH sukaraH, AdipurANe 14 parvaNi 'tadasya ruruce gAtraM, paramaiaudArikAhvayam / mahA'bhyudayaniHzreyasArthAnAM mUlakAraNa // 1 // miti RSabhaprabhoryauvane rAjye tatkathanAt, yo'pi nokammArastatrApi naudArikasya tena sthitiryuktA, vargaNAkarSaNarUpasyAhArasya kevalAt prAgapi sadbhAvAt na cApasiddhAntaH, gomaTTasAravRttau tadukteH tathAhi sUkSmasamparAyaguNasthAne gu. 1 sUkSma0 jI1 pa. 6 prA0 10 saM. 1 pa ga0 maI 1 paM. kAya 1 tra yo 9 ve0 ka 1 jJA 4 saM0 1 sUkSma0 da 3 le 6 bhA0 1 sa 2 ukSA0 saM0 1 0 1 upayoga 7 / upazAntaguNasthAne gu 1 upa jI 1 pa 6 prA 10 saM0 ga 1 maI 1 paMkA 1 tra yo 9 ve0 ka0 jJA 4 saM 1 yathA da 3 le6 bhA. 1bha 1 sa 2 u0 kSA0 saM. 1 A0 1 u 7 / kSINe gu 1 jI 1 pa 6 prA 10 saM0 ga01 maI 1 paM0 kA 0 1 tra yo 9 ve0 ka0 jJA. 4 saM0 1 yathA0 da 3 le 6 bhA 1 bha0 1 sa 1 kSA0 saM0 1 0 1 u0 7 ityAdi. yadyatra vargaNAkarSaNarUpo nokarmmAhAro na bhavettadA kataro'yamAhAro, na cAsmannayavat kavalAhAraM kurvatAM kSapakazreNistvannaye 'bhyupeyate yena tadAhArasambhavo'pi, na cAnyaH kazcidAhAro lomAhArarUpastvayA svIkriyate, tvanmate zAhArasya SaTprakArakatvaniyamAt SaNNAM bhedAnAmapi 'NokammaM titthayare' ityAdi svAminaiyatyAcca, kiMca- yudurgaNAkarSaNa tat kiM sakAraNamakAraNaM vA 1, kAraNamapi ghAtikarmakSayaH paramaudArikaM vA zaktivizeSo vA nAdyaH kevalajJAnAdivannaiyatyaprasaMgAt, na dvitIyaH, prAk parAstatvAt tRtIyazvena vivAdaH tatra, asmAbhirapi tatra zaktivizeSakAraNikalomAhArasyAMgIkAryatvAt, yadavocuH zrIzIlAMkAcAryAH- "kAvalikavyatirekeNa pratisamayamAhArakaH, For Private and Personal Use Only kevali mukti siddhiH / / 158 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe kevali // 159 // siddhi A ARCHURNA | kAvalikena tu kAdAcitka" iti, saMgrahaNyAmapi lomAhAra ukta eva kevaliviti, paraM nAsau zarIrasthitihetustatsattve'pi kAvalika vinA kSudhayA zarIrApacayasyAdhyakSatvAt, akAraNika cet siddhAnAmapi tadAzravaprasaMgaH, tathA'rhatAM nokAhArazcet svIkriyate tarhi nokammenIhAro'pi kathaM na sammataH 1, pudgalAnAM pratikSaNaM parizATAt itarathA pratikSaNaM vargaNAkarSaNe kiMcidUnapUrvakoTyA zarIrasthaulyAt, asyAhArasya chAvasthye'pi sambhavAt zarIrasthitau kavalAhArAnupapattirapi, zarIrasthityartha jJAtvaiva kevalinI, | vargaNAkarSaNe anantabalatvAnantasukhatve api svIkRtya kavalAhAraparihAraprayatnaH so'pi viphalIsyAta, tathA ca 'kRtava zIlavidhvaMso, | na cAnaMgaH zamaM gata' iti nyAyaH sampannaH, na ca zarIrasthitaye ityadhikaM, svabhAvAdeva nokAhAra iti vAcyaM, pUrvapakSe zAkhAkSaraiH tatsamarthanAt, api ca- bhavatA bhAvasaMgrahe nokAhAro'pyupacAreNa na vastuta iti 'NokammakammahAro ubayAreNa tassa Agame bhaNio / Na hu NicchaeNa so'vi hu sa vIyarAo parojammA // 1 // iti, kiMca-nokAhAro vargaNAkarSaNarUpaH kevalinaH, sa tu pradezacalanAd bhavati, tathA ca pradezacalanaM yAvat sayogamasti, tenAhAraNAhArakatvaM cet kathaM sayogAlApe gomaTTasAravRttI AhArAnAhAramiti dvayamuktaM tadupapadyate ?, saMsArAntAvAptyabhAvAcca dehaparispandAbhAve'pi dehinaH satataM pradezacalanamasti, tataH sadA saMsAra eva, siddhAnAmayogikevalinAM ca nAsti pradezacalanaM, tadyogyakarmasAmagrathabhAvAt iti bhAvanAsaMgrahe proktaM, tena kevalisamudghAte'pyanAhArakatvaM na yujyate, pradezacalanAdvargaNAkRSTeriti, yadapi samantabhadravacaH tatrApi na bhadraM, paryAptasaMjhimanuSyeSu | 1lomAhAreNa zarIrasthitI agrasthabhAve kavalAhAgabhyupagamaH kathama ? / AAG // 159 // For Private and Personal Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 16 // - N AGAUROTECRUST caturdazaguNasthAnaniyamAgamavacanAt , yaccASTAdazadoSarahityaM caturviMzadatizayasAhityaM tatraiva vipratipatterna kiMcidetat , etena ratnAkarAvatArikAdaco'pi tatpratipakSanirAkaraNAt samAhitaM, yattu dhyAnAsanasthasyaiva zreNerArohaNaM tatrApi dhyAnasyaiva niyamo, na | tvAsanasya, yaduktaM- 'to desakAlaceTThA niyamo jhANassa natthi samayAmmi / jogANa samAhANaM jaha hoi taha payaisavyaM // 1 // iti zrIAvazyakavRttI; tata eva 'prANAyAmakramaprauDhiratra rUDhyaiva darzitA' iti guNasthAnakamArohavacanaM sUpapAdam, anyathA vihAyogatinidrAdvikacakSurdarzanAditrikapramukhasaptapaMcAzatprakRtInAM kSINamohe, parigrahasaMjJayA lobhasya sUkSmasamparAye, anivRttI vedatrayabAdarakaSAyANAM, apUrvakaraNe hAsyAdiSaTkasyAnudaya eva syAt, na cAtra guNazreNIsadbhAvAt prAdezika evodaya iti vAcyaM, | etatprakRtInAmudIraNAyA api sadbhAvAt, evaM susvaraduHsvaraprakRterapi tatrodayAjjalpato'pi zreNiH pratipattavyA, bAhulyApekSayA tasmAdavasthAdvayasaMgaraH / saktAnAM tUpasargAyaistadvaicitryaM na duSyati // 1 // dehAvasthA punaryaiva, na sAdhyA noparodhinI / tadavastho muniyAyet, sthitvA'sitvAdhizayya vA // 2 // ityAdipurANe 21 parvaNi, ata eva caryAparISaho'pi tadguNeSu pratItaH, anyathA tattadguNasthAnakeSu bandhodayodIraNAsattAdikathanamAtrameva syAt, tathA ca tattadnthAnAmaprAmANye gauravaM, tena nAsananiyamastavApi, dravyasaMgrahavRttI 'paMcamuSTibhirutpATya, uttamAMgasthitAn kacAn / locAnantaramevApadrAjan ! zreNika kevalam // 1 // ' iti locakaraNasamaya eva zreNipratipattiriti / pacAbaMdhaharivaMzapurANe'pi-'jA cihuruppAlaNa khivai hatthu, tA kevaluppano pasalthu iti, AdipurANe'pi- 'dezAdiniyamo'pyevaM, prAyovRttivyapAzrayaH / kRtAtmanAM tu sarvo'pi, dezAdiAnasiddhaye // 1 // yaddezakAlaceSTAsu, sarvAsveva samAhitAH / siddhAH sidhyanti setsyanti, nAtra taniyamo'styataH // 2 // ' parvaNi ekaviMze, yadi dhyAne CALCOCCARKAR // 16 // For Private and Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe S // 16 // Asanasyaiva niyamastarhi viharatAM bhujAnAnAM dharmopadeza kurvatAM munInAM dharmadhyAnamapi na syAt, loke'pi rAtrau prasuptAna ArtaraudradhyAnodayo na syAt, na caitadyuktaM, dRSTeSTavirodhAta, tavApi yonistrIvedavedane kSapakazreNaruktatvAcca, tena gacchatA aMjAnA-19 nAmapi zreNI na kiMcid vAdhakaM yena yathAkhyAtacAritravirodhaH sidhyatIti, bAhyakaraNasyApyavirodhaH kavalAhAreNa, kevalinA chamasthAnItAhAravyavahArAt, yaduktamoghaniryukto- 'ohe suyauvautto je kiMcivi giNhaI aha asuddhaM / taM kevalIvi saMjai apamANa suyaM bhave iharA // 1 // atha kasyacidakAkino dhyAnamAhAtmyAllubdhakevalasya kA gatiriti cet pareSAM tadvaiyAvRtyakAriNI tatrAgamanamAvazyakamantakRtkevalinaM vyatiricyeti gRhANa, tavApyekAkikaivalye dhvanibodhakajanAvazyakatvavat, tathA "nAnAsanena vRkSamUlA| prAvakAzAtapanayogavIrAsanakurkaTAsanaparyaGkApiyaMkagodohanamakaramukhahastiMzuNDAsRtakazayanaikapArzvadaNDadhanu zayyAdimiH kAyaklezastipaH" iti bhAvanAsaMgrahe bhaNanAt, tathA ca paryajhakAyotsargadvayAvazyakatvavadvA, kizva-tavApi samudAyasthasya kaivalye kA gatiH, pareSu bhujAneSu svayamanazana evAvatiSThate, upavAsisAdhuvaditi ced , anyasyApi kevalotpattI dharmopadezaH kathaM , na caivaM kevalisamudAyo neSTa iti vAcyam , ekasmin kevalina pareSAM kevalapratibandhApatteH, 'kramAdvANArasIbAkhe, samAgatya svliilyaa| zubhadhyAnena pAtIni, hatvA kevalino'bhavan // 1 // indrAdibhiH samAste, trayo'pi jinapuMgavAH / bhavyAn sambodhayantazca, prAptA rAjagRhe bhiH||2|| zuddha zuddhazilApIThe, vistIrNe tatra nizcale / jarAmaraNanirmuktAH, samprApuH padamavyayam // 3 // itizrIharivaMze hitIyAdhikAre, guruH 1 rAjA megharathaH 2 zreSThI dhanadatta 3 eSAM trayANAM kaivalye 1 vihAre 2 nirvANasamaye 3 ca sAhacaryoktezra, 'na saMstuto na praNataH sabhAyAM, yaH sevito'ntargaNapUraNAya / padAcyutaiH kevalimirjinezo, devAdhidevaM praNamAmyaraM tam // 1 // iti laghu I ARK4% SMARA // 16 // For Private and Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yurikaprabodhe kevali mukti - // 16 // siddhi svayaMbhUstave, tato vaiyAvRttyakArakaM vinA kevalino'navasthito lAghavAn, gRhasthagRhe gamanena sthavirakalpikAnAmapyazanamanucitaM tarhi kevalinAM kA vArtA ?, pAtrAdInAmaparigrahatvaM tu prAguktameva, nIhArAdikAryavirodho'pi nirastaH, anumAnatrayaM tu kavalAhArabaccasthAne sthAnAsanavihArakartRtvaM nikSipya pratyAdezyaM, turye tu siddhasAdhanaM, na cAniSTaprasaMgaH, zayanahetutve siddhe'pi zayanamutpAdayatyevIta niyamAbhAvAt, na hi ghaTahetupa'd ghaTamutpAdayatyeveti niyamaH, anyasahakArisamidherabhAvAna tadutpAda iti cedatrApi darzanAvaraNasya nidrAmukhyahetorabhAvAt, yadi apramattAdiguNeSu na kavalAhArastat kathaM sayoginItyapi nAzaMkyaM, tvatrayeamattAdi. pu dhvanerabhAvAt sayoge'pi tadabhAvAnuSaMgAt, asmanayepramattAdiSvapi kabalAhArAvirodhAta, vipratipatraH kevalI kavalAhArakadgarbhaniSkAntaparyAptasaMjhimanuSyatvAdasmadAdivat, asti kevalinA bhuktiyogyatA bahukAlikaguNasthAyiyAtitvAt ityAdiprayogA api tatsAdhakA bodhyaaH| ____ varSan pArSadaharSadAyi bhagavanyAhArayukta rasaM kurvan sarvadigaMbarebhanikarakSobhaM gavAM garjitaiH / megho yatra vizAradaH samudayaM prAptaH phalaM mauktikaM, nirmAtA kimu tatra yAti visaraM mndprbhenduprbhaa||1||muktirbhuktiyutaa jagatrayamahAsAmrAjyalakSmIbhujo,dhyAnA''dhyAnavidhAnato bhagavataH prApyAbhidhAnAdapi / yoge bhAgIvaruddhatApi vigatA sarvAgimaitryAdiva, yasyAvazyaniSevaNena dadhato jIvadvimu| ktisthitim // 2 // yogI jinenduH sutarAM sayogI, vapAsanacchatravibhUtibhogI / syAdvAdinastasya bhavet prazasya, bhuktistadukti1 AdhyAnaM smaraNam, ALORESTOST 18/ // 16 // For Private and Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe gRhi | liMgyAdeH siddhi CARRRRRRR yamapyavazyam // 3 // zabdAdeva hi kevalaM na kavalairIkRtaM kutracid, dRSTaM yat svarato'dhikaM prakaTayadvizvasya mArgodayam / taghe tadvati taniSedhanipuNAstyaktvA guNaM prAkRtaM, zailezyAcaritaM bhajantu satataM maunAjjinasyAtmani ||4||chasthmaave tapasAM pravRttirnirantarA tIrthakRtastadIyA / syAt kevale kevalapAraNava, yAvana saMlekhanikA nikAmam // 5 // iti zrIyuktiprabodhanATakasvIpajJavyAkhyAyAM mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNikRtAyAM kevlikvlaahaarvivekH|| atha gRhianyaliMgino'pi khalu siddhinAstIti viviyate, tatra tAvatteSAmabhiprAyaH ArambharasikatvAdbhAvacAritrAnupapattedravyaliMga vinA kevalabhAvasyAprayojakatvAna gRhasthaveSeNa siddhiH, Arambhastu pratipadaM pratIta eva, yaduktam-"khaNDanI pepaNI cullI, // udakumbhaH prmaarjnii| paMca sUnA gRhasthasya, tena mokSaM na gacchatI ||1||"ti, evamanyaliMginaH samyagjJAnApariNAmAdeva na muktiH, | yatasaMsargAt samyaktvavato'pi samyaktvasya mAlinyaM tarhi sAkSAt svayaM tasya mokSaM kA prAptarUpaH zraddadhIta', yattu kutracidanyaliMgino'pi mandakaSAyatvAnmArgAnusAri rAgapariNAmaH prekSyate zrUyate'pi na tAvanmAtreNa mokSa iti, mokSakAraNAnAM jJAnAdInAM dravyato bhAvato vA dvairUpyeNaiva kAryasiddheH, kevalabhAvasyaiva kAraNatve svapnajJAnaviSayIbhUtAnmodakAderapi tRptiH syAditi / atrApyabhidhIyate-Arambharasikatvasya heto gAsiddhene mokSaM prati bAdhakatA, na hi sarve gRhasthAstathAbhUtAH, vairAgyabhAjanajanasyApi pratyakSatvAt , atha sa vairAgyabhAg bhavatyeva na, pratyahamArambhamanatvAt, taptAyogolakalpasya tasya kadApyArambhAnuparamAditi cet, na, kasyacit kathaMciddIkSAgrahaNonmukhasya taduparame pratyakSAt, yaduktaM bhAvamAbhRte-dikkhAkAlAIyaM mAvahiya viyAradasaNavisuddha". miti, vyAkhyA-yathA dIkSAkAle dAriyakAle rogAdikAle ca ye bhAvAstvayA bhAvitA dhAzrayaNapariNAmAH tAn bhAvAn bhAvaya he // 16 // R ESS For Private and Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 164 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sune / bhAveNa hoi naggo micchatAI ya dosa caiUNa / pacchA davveNa muNI payaDara liMga jiNANAe // 1 // " asyA apyarthaH - 'bhAvena' paramadharmmAnurAgalakSaNajinasamyaktvena 'nagnaH' vastrAdiparigraharahito mithyAtvAdiAzravadvArANi tyaktvA pazcAd dravyeNa 'liMga' jinamudrA prakaTayati jinasyAjJayA, atra kecidbIjAMkuranyAyaM bhAvAd dravyaM dravyAdbhAva ityevamupadizanti, tadasamyak, dravyaliMge sati bhAvaliMga | bhavati na bhavati veti samayasAravRttivacanAt 'bhAvapUrvakatvAdeva sarvasye' ti nyAyAdbhAva liMgapUrvakameva dravyaliMgamiti niyamAcca, dravyaliMga tu bAhyaM nAntarasya bhAvaliMgasya nizcayAjjanakam, abhavyAnAM tathAtvAt, yatu upadezamAlAyAm - "dhammaM rakkhai veso" ityuktaM tadvyAvahArikaM bhAvaliMgajanyasya dravyaliMgasya sthairyasAdhanapratipAdakaM mAturutpannaputrasya mAtRpratipAlanavat naitAvatA mAtRputrayoranyo'nyAbhimukhyena kAryakAraNabhAvaH, kevalaM mAtRvyavasthAnavat kevalasyApi bhAvasya vyavasthAnAta, aMta eva"bhAvo ya paDhamaliMgaM Na davdaliMgaM ca jANa paramatthaM / bhAvo kAraNabhUo guNadosANaM jiNA biMti // 1 // " iti bhAvaprAbhUte, | astu vA bIjAMkuranyAyastathApi yasmAd dravyaliMgAdbhAva liMgotpattiH tad dravyaliMgamadhyAtmakRtaM samyaktvAdipratibandhakApagamarUpameva, yaduktamindranandinA samayabhUSaNe - 'dravyaliMgamidaM jJeyaM, bhAvaliMgasya kAraNam / tadadhyAtmakRtaM spaSTaM na netraviSayaM yataH // 1 // " yadvA janmAntarIyadravyaliMgameva tattadAvaraNakarmmakSayopazamakaraNena bhAvaliMgasya kAraNaM bhavatIti, tena gRhasthAnAmapi prAgbhave kSiptabahukarmmaNAM mokSe na kizcidvAdhakaM pazyAmaH, tavApi samaye tathA'gIkArAt, yaduktaM dravyasaMgrahavRttI"pi bharatasagararAmapANDavAdayo mokSaM gatAH te'pi pUrvabhave bhedAbhedaralatraya bhAvanayA saMsArasthitiM stokAM kRtvA pathAnmokSaM gatA " iti asmanmate paJcavastukavRttau cAyamevArtha:- tesipi ya bhAvacaraNaM taddAvihaM duvvacareNapubvaM / anaaat For Private and Personal Use Only gRhianyaliMgasiddhiH // 164 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kcbatrth.org gRhianyaliMga siddhi CONGREC yuktiprabodhI vikkhAe vibheyaM uttamatteNaM // 922 // gAhA, vyAkhyA-teSAmapi-somAdInAM bhAvacaraNaM tathAvidhaM-jhaTityevAntakRtkevalitva phalapradaM dravyacaraNapUrvakameva-upasthApanAdidravyacAritrapUrvameva, antyabhavApekSayA janmAntarAMgIkaraNena vijJeyamuttamatvena hetunA, utt||165|| matvaM na yathAkathaMcit pApyata iti, etena syAhAvena mokSo dravyaliMgApekSatvAt , syAd dravyaliMgena mokSo bhAvaliMgApekSatvAt , syAdubhayaM kramArpitobhayatvAt ,syAdavAcyaM yugapadumayArpaNena vaktumazakyatvAt ,syAt bhAvaliMga cAvaktavyaM ca syAd dravyaliMga cAvaktavya ca syAdumayaM cAvaktavyaM ceti saptabhaMgI sukaraiva, yo'pi tuSatanduladRSTAntaH kutrApi likhitaH tuSAbhAve tandulasyApunarbhavaH tathA dravyaliMge satyevAtmano'punarbhava ityAzayapUrvakaH, tatrApi naikAntaH, nAlikerAdau gajabhuktakapitthAdau puTapAkAdijanyarasaniSpatyAdau bAhyatattatpariNAmAbhAve'pi kAryasiddhidarzanAt, etena bhAvacAritrAnupapattinirastA, gRhe basato'pi virAgatvAt , yaduktaM bhAvaprAbhRtavRttI-"vane'pi doSAH prabhavanti rAgiNAM, gRhe'pi paMcendriyanigrahastapaH / akutsite vartmani yaH pravarttate, vimuktarAgasya gRhaM tapovanam // 1 // ata eva sambodhasaptatyAm seyaMvaro ya AsaMbaro ya yuddho ya ahava anno vA / samabhAvabhAviyappA lahei sukkhaM na saMdeho // 1 // sAMkhyA apyAcakhyuH- "paMcaviMzatitacajJo, yatra tatrAzrame rataH / jaTI muNDI zikhI vApi, mucyate nAtra saMzayaH // 1 // " naiyAyikA api dravyakiraNAvalyAM gRhasthamokSaM prapannAH, atha dravyaliMgarAhityAnna mokSa ityapi na yuktaM, dravyaliMgarAhitye'pi bharatacaMkriNaH kaivalyotpatteH, tacca tavApi sammataM, yaduktaM dravyasaMgrahavRddhavRttI- 'yo'pi ghaTikAdvayena mokSaM gato bharatacakrI so'pi jinadIkSA gRhItvA viSayakaSAyanivRttirUpalakSaNamAtraM vratapariNAmaM kRtvA pazcAd zuddhopayogarUparatnatrayAtmake nizcayavratAmidhAne vItarAgasAmAyikasale nirvikalpasamAdhau sthitvA kevalajJAnaM labdhavAniti, paraM tasya stokakAlatvAllokA vrata %A4% * // 165 // For Private and Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuti Gyanmandir gRhianyaliMgasiddhi yuktiprabodhe / pariNAma na jAnantIti," tadeva bharatasya dIkSAbhidhAnaM kathyate, he bhagavAn ! bharatacakriNaH kiyati kAle kevalajJAnaM jAtamiti // 166 // zrIvIravarddhamAnasvAmitIrthakaraparamadevasamavasaraNamadhye zreNikamahArAjena pRSTe sati gautamasvAmI prAha-paMcamuSTibhirutpAba, svAnubandha | sthitAn kacAn / locAnantaramevApadrAjan! zrINaka! kevala // 1 // ' miti, atra yadi dravyaliMga bharatena gRhItaM bhavati tarhi lokA bata| pariNAma na jAnantItyavicAritoktaM syAt, tAdRzamahArAjasya tadgrahaNe lokasyAvazyaM parijJAnAt, atha locakaraNarUpaM dravyaliMga jAtameveti cet, na, picchikAkamaNDalurUpasyaiva dravyaliMgatvAt, astu vA tattathApi dravyaliMga kadA yAtaM ? kadA pramattAdiguNA| rohaH saMjajJe, locakaraNasamaya eva kevalaM prAptaM, jaghanyato'pyekAntarmuhartAvazyaMbhAvena tadvaktavyayogAt, dravyato gRhAdiparigrahatyA| gAbhAvAcca, evaM 'pAsaMDI liMge'ti'Na du hoi'tti gAthAdvaye vyAkhyAkAro'pyAhasamayasAravRttI-kecid dravyaliMgamajJAnena mokSa|mArga manyamAnAH santo mohena dravyaliMgamevopAdadate tadanupapatra, sarveSAmeva bhagavatAmahadevAnAM zuddhajJAnamayatve sati dravyaliMgAzraya-| | bhUtazarIramamakAratyAgAcadAzritadravyaliMgatyAgena darzanabAnacAritrANAM mokSamArgatvenopAsanasya darzanAd, atredaM ciMtyaM-kiyatra dravyaliMga picchikAyupadhiotarUpatA vA', nAyaH, tIrthakarANAM tadabhAvAt tadatyAgAt, na dvitIyaH, vakhaparidhAnamantarA tyAgAnupapatteH, tattve cAniSTApattiH, atha jAtarUpo'hamitimamakAratyAgAttatyAga iti cet, na, tathA sati tIrthakarANAmiveti dRSTAntakaraNAnupapatteH, sarveSAM mamakAratyAgAdeva mokSAt dravyaliMgasvetyetadapi na saMghaTate, sarvasyApyanAtmadravyasya tyAgAt, evaM brahmadevakRtasamayasAravRttI he bhagavAn ! bhAvaliMge sati dravyaliMganiyamo nAsti, 'sAhAraNAsAharaNe tyAdivacanAditi, parihAramAra| ko'pi tapodhano dhyAnAdhirUDhastiSThati, tasya kenApi duSTabhAvena vakhaveSTanaM kRtaM, AbharaNAdikaM vA kRtaM, tathA'pyasau nigrentha eva, // 16 // For Private and Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra buktiprabodhe // 167 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir buddhipUrvakamamatvAbhAvAt pANDavAdivat, 'tRNapUlavahatpuJje, saMkSobhyopari pAtite / vAyubhiH zivabhUtiH svaM dhyAtvA'bhUdAca kevalI / / 102 / / nyasya bhUSAdhiyAMgeSu, santaptA lohazrRMkhalAH / dvipakSaiH kIlitapadAH siddhA dhyAnena pANDavAH / / 103 / / ityAzA gharazrAvakAcAre, ye'pi ghaTikAdvayena mokSaM gatAH bharatacakravatyAdayaste'pi nirgrantharUpeNaiva paraM kiMtu teSAM parigrahatyAgaM lokA na jAnanti, stokakAlatvAdi"tiH atrApi na kevalaM jAtarUpatA eva nirgrantharUpaM, tathA sati sarve'pi gRhasthA rAtrau vijane vA nagnAH sambhAvyanta eva, na tAvatA nirgranthAH, atha teSAM tAdrUpye'pi mamatvAnna nairgrandhyamiti ced bharatAdeH kathaM ?, zuddhajJAnodayeneti cet AyAto'si svayameva mArga, bhAvaliMgatvAttasya, atha dravyato'pi mamatvAzrayavastutyAgAd dravyaliMgamapi jAtameveti cet, nU, gRhAdiparigrahatyAgasya bhAvAdevopapannatvAt, na dravyataH, anyathA lokajJAtatAyA avazyaMbhAvAt, ata eva dravyaliMga na mokSamArgaH zarIrAzritatve sati paradravyatvAdityapi tatraivoktaM yuktimajjAyate, idaM sarvaM naizvayikaM. pAramArthikametadeveti siddhaM dravyaliMgarAhityei mastAdeH kevalam evaM na bahirvratazIlaniyamatapaH prabhRtizubha karmmarAhityamapi gRhasthasya mokSabAdhakaM yaduktaM samayasAravRttI 'svayaM jJAnabhUtAnAM jJAninAM bahirvataniyamazIlatapaH prabhRtizubhakarmAsadbhAve'pi mokSasadbhAvAt na caitat kevalivyAkhyAnamiti vAcyaM, tasyApi bahirvata niyamazIlasadbhAvAt, na hi kevalI vratIti na paThyate, yathAkhyAtacAritrapAvitryAt, asmanmate sallekhanAtapo'GgIkArAt, svanaye'pyAsanAdiniyamAcca, athaitanizcayavacanaM na vyavahAravAkyaM, syAdvAdinAM nayadvayApekSatvAd, vyavahAreNa na gRhasthamokSa iti cet, na, vyavahAreNApi tasya mokSAt, mokSasAdhanaM vyavahArato liMga, tacca yathA yatestathA zrAvakasyApi tulyatayA kathita samayasAravRttivacasA- 'vavahArio' ityAdigAthayA, na cAtra yatiliMgasya sAkSAnmokSamArgatvaM gRhasthaliMgasya paraMparayeti vAcyaM, For Private and Personal Use Only gRhianyaliMgasiddhiH // 167 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe 45 nizcayAd dvayorapi atanmArgatvena vyavahArAt dvayorapi mArgatvena bhaNanAdetadvikalpAnavakAzAt brahmadevo'pyAha samayasAravRttau"nirvikAravizuddhAtmasaMvittilakSaNabhAvaliMgasahita nirgranthayatiliMgaM kopInakAraNAdibahubhedasahitaM gRhiliMgaM ceti dvayamapi mokSamArga. // 168 // iti vyavahAranayaH,' mokSaprAbhRte'pyevam- 'evaM jiNehiM kahiyaM samaNANaM sAvayANa puNa muNasu / saMsAraviNAsayaraM siddhayaraM kAraNaM paya // 1 // ' atra zrAvakA dIkSAyogyadhyAnAdhikAriNo dezavratAH santa AtmabhAvanAparAH saMsArAdviraktacittA ArakSakagRhItacau vat gRhaparihAramanasa' iti vRttiH, ayameva bhAvArtho darzanamAbhRte- 'daMsaNabhaTThA' ityAdiprAguktagAthAyAM, 'caraNabhaTThA' ityasya dravyacAritrarahitA iti vyAkhyAnAt sulabho, bhAvacAritrarAhitye siddherabhAvAt, atra zreNikaM dRSTAntIkRtya siddhebhaviSyattAM vyAkhyAnti tanna yuktaM, tathA sati samyaktvabhraSTasyApi AgAmibhavAntaragurvAdisAmagracA punastallabdhau siddheravirodhAt, bhaviSyattAyA aprayogAcca / kiJca zreNikastu cAritrabhraSTa eva nAsti, sUtre tu cAritrabhraSTAstat kathaM zreNikadRSTAntaH sUpapAdaH 1 atha zuddhopayogasyaiva zrAvakANAmasambhavAt na tulliMgaM muktiriti tadapyasAraM, dIkSAyogya dhyAnAdhikAriNa AtmabhAvanAparA iti prAgeva zuddhopayogakathanAt, na caivaM vyavasthApane dravyacAritrAcaraNalopApattiH, kasyacit karmalAghavena mokSAvAsau na sArvatrikanyAyaH prayoktavyaH, dravyacAritrAcArasya prAgeva prAdhAnyakathanAt, yadapi gRhasthAnAM vastrAbharaNAvazyaMbhAvAnna tAdrUpye mokSagama ityapi zraddhAnaM tadapi na kiJcit, namasyaiva mokSasthApanA'bhiprAyeNa strImuktiniSedhavat kevalizuktiniSedhavat zvetAmbaradharmmadveSAza mena tathA vyavasthApanAt, na cetkathaM zivakumArAderbhAvazramaNatvavacanaM yauktikaM syAt, yaduktaM- "bhAvasamaNo ya dhIro juvaiyaNaveDhijo visuddhamaI / NAmeNa sivakumAro parittasaMsArio jAo // 1 // evaM-bhAveNa hoi jaggo bAhiraliMgeNa kiMca narageNa 1 / kamma For Private and Personal Use Only gRhyanyaliMgisiddhiH // 168 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 169 // SESAMSUNSEEK payaDINa niyaraM NAsai bhAve Na davveNa // 2 // asyArthaH-karmaprakRtInAM nikara bhAve sati nAzayeta, na tu dravyeNa iti, na punarbhA-anyaliGga vena dravyeNa karmaprakRtinikaraM nAzayatItyayamarthaH,bhAvaprAbhRte bhAvasyaiva prAdhAnyopadezasya sauSTavAta, na tu dravyabhAvayostaulyena,'bhAva'| siddhiH | ityatra satsaptamIvyAkhyAnaM, yadvA tRtIyArthe saptamI, prAbhRte vibhaktivyatyayasyoktatvAt, tata eva pUrvAparAyoH sAnvayatA, anyathA | jalapAzca vaiSamyAditi siddhA gRhasthaliMga siddhiH, anayaiva nayadizAnyaliMge'pi, uktaMca-"anAdyamithyAgapi, zritvArhadrUpatAM pumAn / sAmyaM prapannaH svaM dhyAyana , mucyte'ntrmuhuurtttH||1|| ArAdhya caraNamanupamamanAdimithyAdRzo'pi yat kSaNataH / dRSTA vimuktibhAjastato'pi cAritramatraiSTa // 2 // " na kevalaM sAdimithyASTiraviratisamyagdRSTiH zrAvako vA ityapizabdArthaH, dravyataH puMlliMga eva nigranthaliMgamA zritya mAdhyasthyaM prAptaH AtmAnaM samAdadhAnaH kiMcidUnanADidvayamAtrato dravyabhAvakamabhiH svayameva vizliSyate iti AzAdharazrAvakAcArasUtravRttI, na cAhadrUpakathanAt dravyacAritramAgatamiti nAgnyasyaiva dravyaliMgatvAta, bharatAderiva tasya mithyAzAmavirodhAt, yastu saMsageniSedhaH sa tu nayAnuvAdajanyo na pramANapathapAnthaH, pratibodhAdI praznottarAdau saMsarge'pi dharmadAsyevatA naizcalyAt , svapnajJAnaviSayIkRtamodakadRSTAnte tu svapnajJAnajanyakarmabandhenaivocara, loke'pi svapnajanyabhayasya pUtkArAdinA prAkaTyena pravRttidRzyata eveti sarva susthamiti gAthArthaH // 21 ||ath nATakAnte nAndIniSi:AyAraMgappamuhaM suyaNANaM kimavi no pamANei / seyaMvarANa sAsaNasaddhAi tayaMtaraM bahulaM // 22 // // 169 // AcArAGgapramugvaM zrutajJAnaM na kimapi pramANayati / zvetAmbarANAM zAsanazraddhAyAstadaMtaraM bahulam // 22 // SRRIAGRA For Private and Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra putiprabodhe // 170 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcArAMgAdi zrutajJAnaM samprati samayAnubhAvAd vyavacchidyamAnamapi kiMcidavaziSTaM tatra pramANaM kurute, tatprAmANye svamatocchedAt, jJAtAdharmmakathA mallinAthasya strItve'pi tIrthakaratvAd, bhagavatyaGge zrIvIrajina syAhAropalAmbhAd devAnandAyA mokSagamanAdisiddhAntAt, yo yAdRzaM mataM sthApayati sa tatpratipakSAkSaravyaJjakaM sUtraM na pramANayatyeva, tathA ca AcArAGgAdisUtrANi gomaTTasArAdisvazAstre pratipAditAni pUjApAThAdiSu pUjAviSayIkriyamANAnyapi samprati tAni vyavacchinnAni, devatAmbaramate sAmprataM vAcyamAnAni sarvANi parikalpitAnIti manute tena zvetAmbarANAM zAsane yA zraddhA tasyA digambarAntaraM bahulaM, tatra munInAM vastradhAraNaM 1 jinapratimAyAH paridhApanikAdyaGgapUjA 2 khImuktiH 3 kevalibhuktiH 4 gRhasthaveSe siddhi: 5 anyaliGgiveSa siddhiH 6 ete jalpAH savistaraM samAhitAH / dvAdaza devalokasthAnAni kalpopapannasurANAM 7 nIcakulotpannasyApi siddhiH 8 sAmAnyakevalino rogaH 9 tadupasargazca 10 zrIvIrasya skandhe devadUSyasthApane tadarddhavipradAnaM 11 gacchatAM bhuJjAnAnAM kevalajJAnaprAptiH 12 samavasaraNe jinanAgnyAdarzanaM 13 strINAM mahAvratAni 14 catuHSaSTirindrAH 15 ete jalpAH prAsaGgikanItyA sAdhitAH, tadavaziSTAH zrIvIrasya lekhazAlAkaraNaM 16 tIrthaGkarANAM vArSikadAnaM 17 zrIvRSabhadevasya sahajAtasumaGgalAbhogaH 18 tasyaiva dhRtarUpasunandAtrIbhogaH 19 dazAzcaryANi 20 zrInemimallijinau dvAveva kumArau 21 bAhubalinA kevalitve jinapradakSiNAvinayaH kRtaH 22 zrIvIreNa chikkA kRtA 23 zrIgautamasvAminA skandaparivrAjakasatkAraH kRtaH 24 samayaparyAyasya kAladravyatA, na kAlA yA vallokavyAptiH 25 zrImunisuvrataprabhogaNadharo'zvaH 26 sAdhormAsagrahaNaM 27 sAdhUnAM pratigRha bhrAntvA bhikSA grahaNa svAzrayavasatau samAnIya tadazanaM 28 dharmmadveSiNo mAraNe'pi na pApaM viSNukumAravat 29 bharatasya brAhmI bhUginI bAhubalinaH For Private and Personal Use Only anyaliMga siddhiH jalpAtha // 170 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kebatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabola sundarI, sApi svIbudhdhyA kiyatkAlaM rakSitA, dIkSAvilambaH 30 bharatasya gArhasthye kevalaM 31 draupadyAH paJcabhakatvaM 32 caNDa- da anyaliMga rudrAcAryaH ziSyeNa skandhe samutpATitaH, ziSyasya tena kevalaM jAtaM 33 zrIvIrasya jamAlI jAmAtA 34 kapilakevalino nRtyaM35 siddhiH // 17 // vasudevasya dvAsaptatisahasrAH striyaH 36 bAhubalino dehoccatvaM pazcadhanuHzatAni 37 zUdrANAM gRhe munInAmazanagrahaNe na doSaH 38 jalpAzca devamAnuSyayoranyo'nyabhogaH 39 sulasAyA yugapad dvAtriMzat sutAH 40 tripRSThasya prathamaharebhaginI mAtA ca 41 vIrasyAnAyedeza | vihAraH 42 turyArake mlecchA AryabhUmau 43 catuHzatakrozA devaikakrozasya 44 prANAntakaSTe vratabhaMgapi na pApaM 45 upavAse auSadhabhakSaNaM 46 cakriNazcatuHSaSTisahasrastrINAM nityaM vaikriyadehena bhogaH 47 yatInAM daNDakarakSaNaM 48 yatInAM karmabuddhiH 49 maru| devyA hastisthitAyA api muktiH 50 munInAM dvivAraM bhojanaM 51 sAbharaNavasanAnAM muktiH 52 aSTAdaza dopA anyathaiva 53 caturviMzadatizayA apyanyathaiva 54 yaugalikAnAM zarIraM na maraNasamaye karpUravaduDDIyate 55 kevalinaH zarIramapi tadvadeva 56 kevalizarIrAjjIvavadhaH 57 svargamadhye tIrthakaradaMSTrApUjA 58 zrIvIreNa meruzcAlitaH 59 tIrthakarapAtuzcaturdazasvamadarzanaM 60 gaMgAdevyA bharatena bhogaH 61 SaNNavatibhogabhUmayo na 62 carmajalapAne doSo na 63 ghRtapakaM paryuSitaM na syAt 64 akSataphalabhogaH |65 RSabhasvAmino na nIlayazonRtyadarzanAdvairAgyaM 66 zrIvIrasya mAtApitrorjIvatona dIkSAgrahaNamityabhigrahaH 67 bAhubalI | yavanaH 68 dvIndriyakalevarasthApanArcA 69, nAbhimarudevyoyauMgalikatvaM, tAbhyAM jinajanma 70 yaugalikAnAM nIhAraH 71 zalA // 17 // kApuruSANAM nIhAraH 72 yAdavajainamAMsabhakSaNaM 73 mAnuSottaraparvatAtparato manuSyagatirmanyate 74 caturvizatiH kAmadevA na manyante 75, navanavocaravimAnA na manyante 76 kAmAbhilASe muneH bIdAnenApi zrAddhasya sthirIkaraNa yogya 77 bharatarAvatakSetradazakaM HAMAROSAGAR SEARC%AARAAG For Private and Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe vihAyAnyatra SaSTyuttarazatakSetreSu laghusamudro na manyate 78 sitapaTairiti navyAzAmbarA bANArasIyAH zvetAmbaragItArthebhyo vyAkhyAnaM | jalpa // 12 // 4 zRNvanto'nyajanasya tacchAsanazraddhAvibhaMgAya caturazItiM jalpAn caryAzayaviSayIcakaH, tanibandho'pi kavitvarItyA hemarAjapaNDitena samAdhAnaM nibaddhaH, tatra vIrasya prathamavyAkhyAnaM viphalaM 1 trizalAyA asatItvaM 2 garbhApahAraH 3 strItIrtha 4 harivarSakSetrAdyaugalikAnayanaM 5 sUryacandramasomUlamaNDalenAvataraNa 6 saudharmadevaloke camarotpAtaH 7 ete jalpA Azcaryajalpa evAntarbhAvyAH, kevalinIhArastu AhArAkSepa eva samAhitaH, evaM ca gacchatAM bhujAnAnAM kevalaM 1 paraliMgasiddhithe 2tyetadvayajalpakSepaNa paDazItijalpAnAmantare, prAcInAzAmbaraistu mahadantaramastIti gAthArthaH // 122 // atha nATakAnte dAnapramodaHaha gIyatthajaNehiM AgamajuttIhiM pohio ahiya / tahavi taheva ya ruccA pANArasio(e)mae tisio // 23 // | |atha gItArthajanarAgamayuktibhiSoMdhito'dhikam / tathApi tathaiva rocayate pANArasiyo (sIye) mate tRSitaH // 23 // evaM nATakaprakaTanena vyAmodyamAnAn prANino dRSTvA gIta- sUtra artha:- tasyaiva niyuktyAdayastajjJAnibhirbodhito'pi |'AgamaH' siddhAntastaM cAnugatAbhiyuktibhiH-nyAyaiH samyaktvaM prApito'pi tathaiva sitAmbarazAsanAd viruddhameva digambarebhyo'pi 4 kvacid bhedarUpa svAbhiprAyameva 'rocayate' abhilapati-prAmANyena manute bANArasIyaH svamate tRpito, madIyaM mataM vistaratItyAzA| pAzAnubaddha iti sUtrArthaH // vyAsArthaH punarayaM-rogopasargayoniSedhaH sAmAnyakevalinAM tIrthakarANAM vA ?, nAyaH, upasargatarasi- &aa // 172 // dvAnAM sAMmatyAt, rogaparISahasyApi jine bhaNanAcca, ata eva brahmadevakRtasamayasAravRtyAyuktena samarthita prAka., na ca sAmA -%AL For Private and Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 173 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nyamunInAM tapaHsAmarthyAnna rogopadravastarhi kathamayaM kevaliSviti vAcyaM, maraNopasarga rog| diSTaviyogAdaniSTasaMyogAt / na bhayaM yatra pravizati, sAdhusamAdhiH sa vijJeyaH // 9 // OM hrIM sAdhusamAdhaye namaH / 'kuSThodaravyathAzUlavAtapittaziro'rttibhiH / kAsazvAsajvararAgaiH pIDitA ye munIzvarAH // 1 // teSAM bhaiSajyamAhAre, zuzrUSA pathyamAdarAt / yatraitAni pravarttante, vaiyAvRttyaM taducyate // 2 // oM hrIM vaiyAvatyakaraNAMgAya namaH / / ' ityAdi pUjApAThe, tathA- 'tavabAlabuDDhasuya AyarAMha, dubbalataNuroya duhAMyarAMha / osaha payapacchAya jogu jAsuM, daha vihu vijjAvaccaMgu tAsu / kIraMto maMdio muNiMdu, huA maMdimittu nAma jiyaNiMdu || 1||' iti pattAbandhaharivaMzapurANe sAmAnyamunInAM gregAdikathanAt, ata eva kasyacinmurnagamanAgamanAzaktasyAhArAnayanaM pAtrAvinAbhAvi kSudhArttasya mano vinA'nazanakAraNe kartuH kArayituzca virAdhakatvAt ityAdyuktaM prAk, atha tIrthakarasya vIrasya bhagavatyAM bhavadAgame proktau rogopasargau na ghaTate iti dvitIyaH pakSa iti cet satyaM, tIrthaMkarANAM tIrthanAmakammodaye sAtaprAbalyAnedRzo bhUyAnasAtodayaH kSudhAderalpasyaivAsAtasya tatrodayaH, tenaiva tasyAzvarye'ntarbhAvaH sAdhuH nanu kimAzvaye ? 'nAsato jAyate bhAvaH, satazvApi vinAzana' miti vacanAd durabhinivezo'yaM mithyAtvabIjamiti cet, na, tavApi paMcAzraryANAM svIkArAt ityatre vakSyate, tenopasargarUpamAzcarya svIkriyate, tat kiMrUpaM, zrIpArzvasya kamaThanimittopasargarUpamiti cet, na, chAsthye'pi tadAzvaryarUpatve upasargAbhAvarUpAtizayasyAjanma sahajAtizayaucityAt, na punarghArtikamrmakSayajo'yaM syAt, kiMca evaM pAdacAritve kaNTakAdisammardo'pyAzcarya syAt, na ca tanna bhavatyeveti, anupAnatkabhUcAritve tadAvazyakatvAt, na caitadavasthAyAM tadabhAvAtizayo'sti, yena taniSeduM zakyate, api ca evaM nirbhayatvaparIkSArthaM saMgamadevakRtApAyo'pyAzca syAt, (kRtAH) tenopasargAH, Azcaryametadeva, tIrthakRtastadayogya For Private and Personal Use Only jalpa samAdhAnaM // 173 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jasa yuktiprabodhe // 104 // tvAt, pareSAM kevalinA rogopasargaH syAttathApi na bAdha iti 1 // zrIvIrasya devaSyasya sthApanaM taddAnaM tatpatane pavAdavalokanaM ca prAgeva samarthitaM, chAvasthye lobhasya saMjvalanasya sambhavAt, sarvathA'rhatAM dIkSAnantaraM niSkaSAyatve tatkAlaM kSapakazreNiprasaMgaH, tathA ca chAdmasthyakAla eva mithyA syAt, nanu yaterasaMyatAya dAnameva niSiddhaM kathaM ghaTate iti?, tanna, bhagavatpravRtrlokottaratvAt, sAmAnyamuneranaupamyAt, anyathA kathamasau ziSyAna karoti, chAmasthye dharmopadezaM ca, kavalye tadupadezane chatracAmarAdivibhUtimAn , | kiMca-dIkSAnantaraM niSkaSAyazcedarhan tadA niSkAntikriyAto yogasammahaH kriyAntaraM na syAt, tathA cApasiddhAntaH, yaduktaM mahApurANe jinasenena- "bhagavAnabhiniSkrAntaH, puNye kasmiAzcidAzrame / sthitaH zilAvala svasmizvetasIvAtisaMskRte // 1 // | nirvANadIkSayA''tmAnaM, yojayanadbhutodayaH / surAdhipaH kRtAnandamarcitaH parayeDyayA // 2 // iti niSkAntiH 'pariniSkrAnti| reSA syAt, kriyA nirvANadAyinI / ataH paraM bhavedasya, mumukssoryogsmmhH||3|| yadAjyaM tyaktabAhyAntaHsaMgo naiHsaMgyamAcaret / sududdharaM tapoyoga, jinakalpamanuttaram // 4 // etena jinasyApi jinakalpaH kAlAntara eveti siddhU. gamanAdikriyAvAM kevlympi| prAgevoktaM, kAyavAzmanaHkAlakINAnAM samayasAravRttyAdau yathAkhyAtacAritrabhaNanAt manoyogacatuSTayavAgyogacatuSTayaudAri| kakAyayogarUpayoganavakasya kSINamohe'pi sambhavAcca, tathA ca yadyasatyAdimanovAgUvyApAre pravarttamAnAnAM zreNyArohaH tahi kAya| yogaH kathaM tatpratibandhako?, bharatasya prAguktAnurodhena kacotkhananakriyAviziSTasyaiva tadArohAt, ata eva tavApi zAne 'ekatarayogavatA'miti sAmAnyaM vaco, na cAyaM sUkSma eva kazcidityAzaMkya, bAdarakAyayogasya yAvat sayoga nibodha sAmrAjyAva, kiMca- 'sUkSmasamparAyacchadmasthavatirAgayozcaturdaze'ti tattvArthasUtraM vRttizcakSutpipAsAzItoSNadaMzamazakacaryAzayyAvadharogatRNa // 174 For Private and Personal Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodha // 175 // SECRECASSESISEX sparzamalaprajJAjJAnAnIti tathaivopapadyate, caryAyAH sAkSAdukteriti, spaSTaM tvAdipurANe-'yadA yatra yathA'vastho, yogI dhyAnamavApnu jalpa yAt / sa kAlaH sa ca dezaH syAd, dhyAne'vasthA ca sA matA // 1 // ityekaviMzaparvaNi AsanAniyamAt // evaM jalpavayaM prAguktame-1 veti paMcadaza // zrIvIrasya lekhazAlAkaraNe kiM carcya mahendrAgamo vA mAtApitroranavabodho vA bhagavatastathApravRttivA', nAyA, surendrasyAgame caconaucityAt, na dvitIyaH, bAlasyotsavalAlasatAyAM mAtApitroAmohasyAvazyaMbhAvAt, na hi bAlye dhAtryAdinA upacaraNaM bhagavato dehanairmalye'pi mAtApitarau na kArayataH, tAruNye vA vivAhotsavAcaraNAni ca, snAnavasanabhUSAcandanAcodilaukikavyavahArAcaraNasya gArhasthye ubhayanaye'pyavirodhAt, anyathA dharmazAbhyudayakAvye- 'bhRzaM guNAnarjaya sadguNo janaiH, kriyAsu kodaNDa iva prazasyate / guNacyuto bANa ivAtibhISaNaH, prayAti vailakSyamiha kSaNAdapi // 1 // ityAdipitRzikSA dhammanAthabhagavantamuddizya kRtAna saMgacchate, na tRtIyaH, jJAnatrayopetasyApi gAmbhIryaguNena svayaM paMDito'smIti kathanAsambhavAta, neminaH pariNayanArthamupasthitivat / / tIrthakarANAM vArSikadAne'pi vairAgye sarvaparadravyatyAgasyaucityAnAnupapattiH kAcit, yadutamAdipurANe- 'dIyate'dya mahAdAnaM, bharatena mahAtmanA / vibhorAjJAM samAsAdya, jagadAzAprapUraNam // 1 // vitIrNanAmunA | bhUyAt bhRtizcAmI kareNavaH / dIyante'zvAH saha yugyaritavAmIkaraNavaH // 2 // iti zrIRSabhasya dIkSAsamaye dAnam , atha dAnaM kimarthamiti cet, kaivalye dharmopadezaH kimartha :, paropakArArtha cedatrApi sa kiM kAkena bhakSitaH, sva- 4 // 17 // 1 pUjAyAM gomayapiNDikAvatAraNavat / OMCCOG For Private and Personal Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jalpAnAM samAdhAna yuktiprayoTA Paa bhAvata eveti cet na, paropakArasyAdipurANokkyA prAgeva kathanAta , tatpravRttau tathAsvabhAvatvenApi tatsAdhanAcca, kiza-rAjye | 2 // 176 // 4 sthitA arhantaH kimapi dAnaM kurvanti na vA?, akaraNe kArpaNyakalaGkaH, karaNe tathApravartanaM dIkSAsamaye viziSyaiva sambhavatIti kiM | jalaviloDanena? // zrIRSabhajalpadvaye'pi yaugalikadharmasya bhagavataiva nivAraNAd,bAlye striyA saha janmAvazyakatvAt ko'sambhavaH', |tayA saha bhoga evAsambhAvya iti cet , tadAnIMtanavyavahAreNa sAmpratInavyavahAravirodhAta , athAnyastrIbhoga eva kathaM na syAditi cet satyaM, pareSAM yaugalikAnAM svasvasAhacaryeNa jAtAnA strINAM paribhogena parastrItvAt agamyataiva avaziSTA sunandA tatsahajAtasya puMsaH kAlavaiSamyAnmaraNena, sA tu pariNItaiva, na cAsyA api parastrItvaM yena dhRtAGganAdoSaH syAt , pareNAparibhuktatvAt , taba | naye'pi kacchamahAkacchabhIganyAyazasvatIsunandayoH pariNayanamAdhAhataH proktaM, tatrApi kacchamahAkacchayugalajAtayostayostadAnIM yogalikavyavasthAsadbhAvAt parastrIparibhogadoSa eva, na ca yaugalikatvaM nAstyeveti vAcyaM, putrasya bharatasyApi brAjhI, tathA "sunandA sundarI putrI, putraM bAhubalIzinam / labdhvA ruciM para leme, prAcIvArka saha tviSA // 1 // " iti 16 paNi bAhubalisundaryoyugalajAtatayA''dipurANe bhaNanAt , athAnyaivAstu kiM sahajAtastrIbhogeneti cet, tadA tadvyavahArAvirodhena tAruNye tasyAstyAgAnahetvAddoSaH, tIrthakarA hi tavatsAmayikavyavahAraviruddhaM nAcaranti, na punardezAntarIyakAlAntarIyavyavahAraviruddhA1 etena yat kutrApi airavatakSetrajApituH sahajA mahadevI devena apahRtya nAbheH pariNAyitA, nAbhaH sahajA tu airavatakSetrAItapitrA & pariNAyitetyatrApi doSo bhAvyaH / SEARS5ERE // 176 // For Private and Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jalpAnAM sabApAnaM bhaninocaraNe kaSid doSa, zrInemivat , na ca yaugalikayyavahAraH zrIRSamAt prAg niSiddhaH, tava zAkhe'pi tathaiva bhaNanAt , baTuka mAdiparANe-"karmabhUrabajAteyaM, vyatIto kalpabhUruhAm / tato'dha karmabhiH padimaH, prajAnAM jIvikocitA // 1 // " iti // 177 // laboDasapaNi, tena viMzati lakSapUvANi yAvadyaugalikasthitaH sadbhAvastata eva tatprAgutpatrabharatabAhubalinorapi yugalajAtasvameka, tavaM tvamaye, bhagavahIvAsamayaM yAkvAbhimarudevyoH sattvaM nyAyyamiti, evaM ca "kRpyAdikarmapaTakaMca, sraSTA mAmeva sRSTavAm / karmabhUmiriyaM tasmAttadAsIt tadvyavasthayA // 1 // " iti 16 parvaNi, rAjyAnantaraM kSatriyAdivyavasthAkathana, sthA-"prayuktA nunayaM bhUyo, manumantyaM sa dhIrayan / nyavRtama svasaMkalpAdaho sthairya manastrinAm // 1 // iti36 parvaNi, maratasyAntyamanAta 19 // | athAzcaryANi, tepUSasargaH prAgeva samarthitaH, garbhApahAre'pi kimasambhAvyam , atha garbhApahAre indrAdhInava gatiH svAtma kAdhInA 1 zrIcIrasya dvipitRkatvaM 2 mAtustrizalAyA asatItvaM 3 anyasyA nADIsambandhAd anyatra sandhAne garbhAdhuddhiriti / doSacatuSTayaM spaSTameveti cet, na, doSadvayastha bhavamaye'pyApAtAta, yaduktaM bhAvaprAbhRtavRttI- "tAn devakIputrAn zAnavAn zakrazcaramAmAna jJAtvA naigamarSa devaM provAca-etAn tvaM rakSa, sa ca bhaddilapure alakAyA vaNikaputryA agre tAn nicikSepa, tatputrA~stadA tadA bhUtAn gRhItvA mRtAna [yamAn ] devakyagre nicikSepa" iti, na ca caramAMgAnAM dvipitRkatvaM varNyamAna saMgacchate, tRtIyoM doSastvasambhavI, vIryAbhAvAd dUdhazItiM dinAni yAvaddevAnandAkukSAvavasthAnena garbhasya pezyAdhAkAra eva, na ca bhUtapUrvanyAyana RSabhadattavIryameva taditi vAcya, piturvIryapudgalAnAM bhUtapUrvanyAyena sarvastrINAM sadbhAvena pitrApi vyabhicArAnuSaMgAta, nijaputrasya divA paryAmAMgopAMgasya saptadhAtumayatvena tacchukasyApi garbhavatyAH kukSau sadbhAvAttenApi vyabhicAraghaTanAca, atha ta evaM nijamatRzukra AGAGAOREOGHAR Annars // 177 // For Private and Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprAdhe pudgalAstathA pariNatA iti nAyaM doSa iti cet na, tathA sati pazcAdapi tena bhoge kriyamANe mAtu satItvapratipattiriti, kiJca-12 jalpAnAM devAdinA anAbhogena tathA sampAdane na satItvabhaMgA, 'manovAkAyairanyapuruSAnusaMgAnabhilASiNI satI' ti tallakSaNAt, anyathA samAdhAna // 18 // tvannaye'pi jyeSThAyA mahAsatyA api satyakinA satItvabhaMgaH syAt, turyepi vicitratvAdbhAvAnAM nAsambhavaH, na vanaspatayo ote, na ca taadevairdhisstthitaaH| kevalaM pRthiviisaarstnmytvmupaagtH||1||anaadinidhnaacte, nisargAt phaladAyinaHna hi bhAvasvabhAvAnAmupAlammaH susNgtH||2||" ityAdipurANe 9parvaNi, tena keSAMcidekAkinAM janma keSAMcid dvitayatayA janma keSAMcitpurataH pAdAbhyAM janma keSAMcicchirasA keSAMcidavayavAdhikyaM tannyUnatvaM vA, ata eva sagaracakriNaH sutA ekayA khiyA prasUtAH SaSTisahastrA iti tvannaye'pi pratItAH, zrUyante cAsmanaye'pi matAntareNa, kiMca-mAturnADyAH putranADyAH sparza eva, na tu tasyA eva aikyaM, yena chedaprasaMgaH, sparzanava tattadAhArapariNAmAta, lomAhAra eva na kAvalikAhAra iti, bhagavatyAm- "mAurasaharaNI puttajIvarasaharaNI mAujIvapaDibaddhA puttajIvaphuDA" tathA "avarAviya NaM puttajIvapaDibaddhA mAujIvaphuDA" iti vacanAta, tena mAtuH putrasya nADyoH sparzenaikyaM pratibhAsamAnamapi na vastutaH, yo'pi vallIphaladRSTAntastatrApi nAgavallIdalAnA latAtaH chede'pi parasparapudgala| dhArayA yAvadallIchedaM saJjIvanaprasiddheH, phalAnAmapi keSAMcidvahukAlaM sajIvanapratyakSAca nAsambhavaH, anyathAvA samavAyAMgasUtre bhavAntarasyaivoktatvAnna doSo, na ca tenaiva zarIreNa kathaM bhavAntaraM syAditi, bhagavatyA garne caturvizativarSakAyasthitI tathAdarzanAt iti dik / strItIrthe'pi prAgbhave tathAvidhamAyAvAhulyajanyastrIvedavazAttadAve ko virodha iti cenmahAvatinastapaspatastadvandha evaM // 178 // viruddho guNasthAnadvaya etadvandhAditi cet, na, dravyataH puMlliGgasya bhAvataH strIvedaM vedayataH kSapakazreNyA''rohasya tvaye prAmANyAt, na SHA.AAAAA-% For Private and Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 179 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAdRzyA mAyAbahulatAyA asambhavo, bandhastu apramattAccyavane dvitIyaprathamaguNasthAnAgamana eva yaduktaM jJAtAdharmmakathAMgavRttI" itthInAmagoaM" ti, strInAma strIpariNAmaH strItvaM yadudayAdbhavati tat strInAma iti gotram - abhidhAnaM yasya tat zrInAmagotraM, athavA strIprAyogyaM nAmakarmma gotraM ca tat strInAmagotraM nirvartitavAn, tatkAle midhyAtvaM sAsvAdanaM vA'nubhUtavAn, svInAmakakarmmaNo mithyAtvAnubandhipratyayatvAt, athaivaM bandhe sAdhite'pi tadudayastRtIyabhave na yogyaH, bAdhAkAlasya tAvato'bhAvAditi cet, na, udayasya karmmaniSekarItyA dvitIyabhave tadbhave'pi sambhavAt, yonirUpAMgopAMganAmakarmmaprakRtistu devabhave virati guNasthAne'pi badhyata iti dravyato yonimattvaM mallibhave udiyAya bandhaH tRtIyabhave prAkkRtaH saH, bhAvarUpamohanIyaprakRtistrIvedarUpeNaiva tadudayo devabhavAdau na durlabha iti, athAnuttaravimAne'pravIcAratayA kathaM tadudaya iti cet satyam, apravIcAratA teSAmadhastanadevApekSamA saMkhyAtaguNahAnyaiva, na cetpuMvedasyApyanupapattiH, na ceSTApattiH, vimAnollocasthitamauktikAsphAlanajanyarAgadhvanijanitAnandalakSaNaratisaMvedanavat puMvede'bAdhakatvAt, namaH svalpArthatve'pyabalAdivadbhAvAt, atha yadi strItIrthakaraH syAttadA stanAvayavadarzane'zobhanatvaM, draSTRNAM kAmollAsahetutvaM syAdityapi na, subhagatAtizayena taduttarakaraNAd, anyathA puruSe tIrthakara'pi dvayaM syAt, na cAsmAkamiva bhavatAM | mate nAgnyAdarzanaM svIkriyate, yadi ca nAgnyAdarzanaM puMlliMgatIrthakarANAM tadA'trApi stanAdarzanenaiva santoSTavyaM bhavatA, ata eva mallastada| nyeSAM pratimA lokottarAkAreNaiva zAzvatapratimAnusAriNI pUjyate, tIrthakarANAmapi tathai va darzanAt, yaduktamAvazyakaniryuktau naya nAma 1 susvarasubhagAdi na punaryonyaGgopAGgAdi / 2 tvannaye tejomayatvena bhAsuraparamodArikasvIkArAt / For Private and Personal Use Only jalapAnAM samAdhAnaM // 179 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'Azcarya samAdhAna yuktipraboanaliMge no gihiliMge ya samaNaliMge y| tena na 'puruSAkAro na stryAkAro na klIvAkAraH pratimAsu, lokottaraliMgatvAdarhata iti, atha stanAbhAvAt puruSAkAra iti ced bAlya eva mallezcAritrasya chAbasthye'horAtreNa kaivalyasya prApteH stanayoyauvanavikArajanyatvAt atrApyadoSAt, na ca yadIyaM bAlya eva cAritraM pratyapadyata tataH kathaM SaDnRpAstAM pariNetumAgacchan iti vAcyaM, rAjJAM sAmpratamapi bAlye | kanyAvivAhAdidarzanAtU, tatprativodhakatA tu bAlye'pi bhagavato bAnatrayasadbhAvAt sukaraiva / abhAvitapuruSatvaM tu akSarAntaraistvayA'pi pratipannameva, yadukaM prAbhRtavRttI-'bhagavato vIrasya kevale utpanepi yadA dhvanine niHsarati tadA zAnavAn zakrastad jJAtvA vRddha| viprarUpaM vidhAyAvadhijJAnaM prayujya yajJaM kurvANAn gautamAgnibhRtyAdIn durghaTapRcchAdvAreNa pratyabudhat, te ca gautamAdayo mAnastaM bhAvalokanAdgatamithyAtvA jayati bhagavAniti namaskAra kRtvA jinadIkSA gRhItvA locAnantarameva catujhonasaptarddhisampabAkhayopi | gaNadharadevAH saMjAtA' iti, atredaM rahasya- dhvananiSkramaNe kAraNa kiMcidasti na vA ', Aye gaNadharAH sAmAnyayatayo vA', nAthA, anyonyAzrayAt, gaNadharadeve zrotari dhvanerudravaH, dhvanerudrave ca gaNadharatvamiti, atha dIkSAgrahaNAnantarameva teSAM | gaNadharatvApacerna doSa iti cedIkSAyAH svayameva brahaNAt, 'pratyekabuddha eva gaNadheravAya' iti niyamApAdanAt, buddhabo| citavaM tu na syAdevetyatra kiM nivAmakaM, kiM ca-evamananyagatvA svIkAre'pi vyaktAkSarAnupalambhAt yuktarabhAvAcca karSa bhadevaM tIrthakaropadezaM binA svapaMjAtagaNadharatvasya guruziSyasambandho'pyevaM kathaM syAt, tathA syAdavAgurutvamapi, api &ca-evaM bIrasya dhvanerutpatparya zakraprayAsepi paresAmaItAM kathaM maNagharotpattiH, sarvatra zakraprayojakatve ekasmAdAzcotya kAyamAnasya bhavato kAzcaryasampAta iti mahatI vidagdhatA,lAghavAt dhvaneranutpattirUpeNAbhAvitapuruSatvameva kiM mAMgIkriyate, SARALASSAM // 18 // For Private and Personal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabola bamA baneruDave gaNadharasyaiva kAraNatve kasyaciddhanAntare tapastapyataH zukladhyAnavazAt kaivalye na dhvanerubhavaH syAt, tathA ca AzcaryasthitaM pAratantryamayena kevalabodhena, atha tatrApyAcAryAdistatkaraNamiSyata iti cet, na, tasyaivopadezaM vinA'sambhavAt, anyasyAmi // 181 // samAdhAna karaNasve sAmAnyayatInAM pArthasantAninAM sadbhAvAt zakrasya tAvatprayAsakaraNe vaiyathyAcca, atha tIrthakarANAM gaNadharA evaM karaNaM, hai paresA kevalinA pare'pyAcAryAdaya iti cet, na, ananugamAt ityAdi prAgevAbhihitaM / hareraparakaMkAmamane bhRcArasvIkAre lavaNasabudra jalavizleze'pi na kApyaghaTamAnatA, digambaranaye'pi bhAvaprAbhRtavRttI- 'yamunA bhaviSyaccakriprabhAvena dvidhA bhUtvA mArga-dadA-12 | viti, atha tacchAzvataM jalaM kathamitastataH syAditi cet, na, zAzvatatvasya sadA'vasthAnarUpatvAt, netastata AvIcigamanApekSayA, na hi lavaNajalaM prastaravadvidyate, vastUnAmakhaNDatAnuSaMgAta, yadAha samayasAravRttikRt-'yathA ca vArighevRddhihAniparyAyemAnubhUyaPmAnatAyAmaniyatatvaM bhUtArthamapi nityavyavasthitavAridhisvabhAvamupetyAnubhUyamAnatAyAmabhUtArthamiti, evaM harivaMzapurANe dvArikA nivAse samudajalApasaraNaM proktaM tat saMghaTate, anyaca- acintanIyo hi surAnubhAva iti vAgbhaTTAlaMkAravacanAt sarva sukmev| sUryAcandramasomUlavimAnasyAvatAre kimasambhAvyaM , rAtridiSAvyavastheti ced, vaikriyavimAnena sadaucityAt, abhUtapUrvatayA lokAsya mayolpAta iti cet na, vaikriyeNa pratyahaM vandanAgamanavat vizvastatayA tadasambhavAt, tArakavimAnAnAM saMkIrNatayA nIcairAgatirasaMgateti bena, nandIzvarAdiSu saudharmadevavimAnAgaterapyevamasambhAvyatvaM, tatrApi tArakANAM tathaiva saMkIrNatvAt, atha tatrAntarAlasyA1 maNInAM nityAlokatayA samavasaraNe rAtriMdivavyavasthA tvayA savA nAMgIkriyate tadA ekadinasya kA vArtA / PARANAGAR ACKkhakarakaka C18 // For Private and Personal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktipraboce // 182 // lA samAdhAna 4%A4%AAAA% dhikyAjjambUdvIpe tayArUpAntarAlAbhAvAt kathamidamiti cet, na, 'tihiM ThANehiM tArArUve calejjA taM0- vikubramANe vA pariyAre-13 Avarya: mANe vA ThANAto ThANaM kamamANe vA' iti sthAnAMge devAdau vaikriyAdi kurvati sati tanmArgadAnArthamitastatazcaledityAgamAd, yadvA niSadhaparvatavyAghAteSTayojanAntarAle samAgamevApi nirvAdhitvAditi / / yaugalikAnayane yugalAnAM saMkhyAtatvenAnantotsarpi-| jyavasarpiNIgamane tadAnayane kAlasyAnantye mUlocchedaH 1 AyuSo'pavanaM 2 narakagamanaM 3 tatsambandhikalpadrumavayarthya 4 ceti doSacatuSTayaM prasajyate, tatrAcaM na kiMcit, na hi vayaM tadevAzcarya bhavatIti vacmaH, kintu bhinnAni bhitrarItyaiveti, tathA ca yathedaM devavazAt mithunakamatrAnItaM tathA atratyaM tattadAyurdehamAnAdisAmAnyena tattadArakaparAvRttau tadA tadA duHkhodbhavamAzaMkya kenaciddevena, mithunakaM premavazAttatra nayita iti vRddhasampradAyAta, AyuSo'pavarttanaM tu tavApi sammataM, bhAvaprAbhRte- 'visaveyaNarattaskhayabhayasatthaggahaNasaMkilesANaM / AhArussAsANaM nirohaNA khijjae AU // 1 // himasalilajalaNaguruyarapavvayataruruhaNapaDaNabhaMgehiM / rasavijjajoyadhAraNaaNayapasaMgehiM vivihehiM // 2 // ' iti vacanAt, jIvahiMsArUpAnyAyakaraNena yuktamevAyustuTanaM, yadvA'nena bhavita-13 vyatAvazAdAyustathaiva baddhamiti na kazciddoSaH, anyathA tavApi cakravarcimAnabhaMgAzcaryasya kA'nyA matiH, tatrApi bAhubalinaH prAgbhave tathaiva dobalaprAyogyavIryAntarAyakSayopazamasAhAyyenAMgopAMganAmakarmasamupArjanAt, tata eva narakagamanamapi na doSAya, bhavitavyatA'nurodhenaiva dehinAM karmabandhasya gamakatvAt, cakritIrthakarAdInAM dvAdazAdisaMkhyayaiva bhavitavyatAnurodhAt tattatkarmabandhavat, idamevAzcayebIjam, Azcarya hi bAhulyenAsambhAvyamAnavastupariNAmaH, natu sarvathA'sambhAvyamAnavastupariNAmaH, vandhyA-10 // 182 // stanandhayAdivat , tata eva bhavabhaye'pi cakravartimAnabhaMgaH 1 upasargaH 2 triSaSTizalAkApuruSeSu ekonaSaSTijIvatvaM 3 asaMyatapUjA | For Private and Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 183 // yuktiprabodhe hai hareraparakaMkAgatiH 5, ityevaM paMcAzvaryeSu bhavitavyataiva gatiH, 'egasae aDayAlA gammai cauvIsi huMti huMDakkhA / tittIsa huMDa gammara virahakAlassa huMDato // 1 // huMDAi sappiNIe silAyapurikSaNa 1 paMca pAsaMDA 2 / cakahare mayabhaMgo 3 uvasaggo jiNavariMdANaM 4 // 2 // na ca sambhavAnusAriNI eva bhavitavyatA, triSaSTizalAkApuruSANAM bhagavatpitRRNAM ca kavalAhAre satyapi nIhArAbhAvo digambaranaye'pi svIkAryaH kathamanyathA saMjAghaTIti, dehamAnaM tu tadAnayanakAle yAvAn dehaH tAvatpramANe jAta evAnayanAt na duSTaM, avRddhistu tathAkAraNabhRtakalpadrumadattAhArAbhAvAdeva, turye'pi kalpadrumA bhoktari satyeva bhogyAH, sati bAlake stanyaprasavavat bhogabhUmisvabhAvatvena teSAM sarvasAdhAraNopakArakaraNAt idAnItanavRkSaparvatAdijanitaphalAnekaratnopakAravat, kiMca- tvayA'pi harivaMzotpattiH kathamucyate 1, sumukhazreSThI vIradattastrIvanamAlAharo bharate harivarSadezotpannaH sapatnIko vIradattena prAgvairiNA'pahRtya campAyAM nItastatputro haristato harivaMzaH, evamiti cet na, siMhaketoH prAgdattamunibhojanaphalaM bhuJjAnasya tAruNye AnetumayogyatvAt, tathAtve'pi bharate eva jJAtvA punastatra gamanameva yujyate, taruNasya dezAntarAd vyAvRtya svadezagamanAd, gantumazakta iti cet na, raghurAjajIva sUryaprabhadevasya svasthAne muktAvevAnukampAphalatvAd, anyathA'nupapatteH, "harizca harikAntAkhyaM dadhAnastadanujJayA / harivaMzamalaMcakre, zrImAn hariparAkramaH / / 1 / / " ityAdipurANe harivaMza RSabhasvAminA sthApita ityukteH, tathA bharate harivarSadezasyApyaprasiddhermunidAne bhogabhUmisamutpAtaphalasyaivokterna kiJcidetat || "saudharma surapati jItane kuM camara vaMtarapati gayo" iti hemarAjakRtaprAkRtacaturazItijalpanibandhe, tatra tAvad vyantarapatiriti matAparijJAnameva, camarasya bhavanapatitvAt, tadUrdhvagamane surANAM tAvAn gativiSayastu siddhAntasiddha eva gamane heturdevAsurayorvairamapi lokapratItaM, bhagavaccharaNe tatsukhAvasthAnamapi na citrAya, For Private and Personal Use Only AryasamAdhAnaM // 183 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 184 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kintu bAhulyena na kazcidgacchatIti tatra bhavivyatAyA vaicitryameveti dik / / evamaSTottarazatasiddhAvapi avagAhanAgurUNAM gamanikA bhAvyA / asaMyatapUjA tUbhayanayaprasiddhA iti, "zRNu devi ! pravakSye'haM zItalAkhyajinezinaH / tIrthAnte zrIjinendrANAM ghUmmo nAzaM prayAtavAn ||1||" iti harivaMze 14 adhikAre; diGmAtrametat vastutastu na kimapi samAdhAnamAzcaryANAM ghaTate, AzraryatvalakSaNasvarUpavyAghAtAt, kintu vakre dAruNi vakravedhanyAyena tadaMgIkRtapadArthacacaiva prativacaH, tathAhi-tvannaye cakravarttimAnamana Azraya, tana vicArasaha, ajAtacakritvAbhiSekasya cakriNo'pi bAlyAdau palAyanAdyupadravyasya brahmadattacatrikRSNaharSAdivadadoSAt / dvitIyaM prAgevAkiJcitkaraM jJApitam / zrImallineminordvayoreva kumAratvamapariNayanApekSayA svAtantryarAjyabhogApekSayA vAI, Aye / dvaye'pi na tatra kazvidvirodho, dRzyeta ca sAmpratamapi pariNItAnAM rAjaputrANAM pitari jIvati kumAravyavahAraH, ApekSikaM caitat, nirgranthatvavat, yathA gRhAdiparityAgApekSayA nirgranthatvaM SaSThaguNasthAne, mithyAtvavedAdyantaraMgakSetrAdibahiraMgagranthaparityAgApekSayA nirgranthatvaM kSINakaSAye, yaduktaM gomahasAra vRttau - "kSINakaSAyaH paramArthato nirgrantho, granthAH parigrahA mithyAtvavedAdayo'ntaraMgAcaturdaza, bAhiraMgAca kSetrAdayo daza, tebhyo niSkrAntaH sarvAtmanA nivRtto nirgrantha" iti mukhyanirgranthalakSaNasadbhAvAt, na pramatto'nirgranthaH, yatastatraivoktam- - " saMjalaNaNIkasAyANudayAo saMjamo have jamhA / malajaNaNapamAdovi ya tamhA hu pamattavirao so // 32 // yasmAt kAraNAt sajjvalanAnAM krodhamAnamAyAlobhAnAM nokapAyANAM ca hAsyaratyaratibhayazokajugupsAkhIpuMnapuMsakAnAM vedAnAM tIvrodayAt yasya saMyamaH sakalacAritraM malajananapramAdo'pi bhaveda, sa pramAdasaMyamavAn jIvaH khalu sphurTa pramacavirato bhavati / vattAtapamAe jo basa pamacasaMjao hoi / sayasaguNa sIlakalio mahavvaI cittalAyaraNo // 33 // For Private and Personal Use Only jalpAnAM samAdhAnaM // 184|| Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAjalpAnA muktibodha vyaktaH' sthUlaH 'avyaktaH 'sUkSmo dvividhaH pramAdakalitaH guNaiH-samyaktvajJAnAdibhiH 'zIlaizca' vratarakSaNadhammaiH 'kalito mahA-| samAdhAna vratI 'citrala' sAraGgastadiva pamAdamalacitritaM AcaraNaM-cAritraM yasyAsau" iti tadvRttiH, etena yatra kutracidabhiprAyAntareNa satreSu // 185 // matAntarANi dRzyante tAni savoNi anayA dizA samAdheyAni, na punadharme saMzayaH kartavyaH, vastutaH sarveSAM matAnAM nayAtmakAnAM | mokSAbhimukhameva pravartanAt, tena zvetAmbaranaye matAntarabAhulyAt saMzayabAhulye sAMzayikamithyAdRzo'mIti digambarAbhitrAyo na samyag, tannaye'pi matAntarANAM tAdavasthyAt, yaduktaM gomaTTasAravRttI-"NArayatiriNarasuragaIsu uppaNNapaDhamakAlammi / koho mANo mAyA lohudayo aniyamo vApi // 286 // nArakAdicaturgatipUtpannajIvasya tadbhavaprathamakAle yathAsaGghayaM krodhamAnamAyAlobhakapAyANAmudayaH syAditi niyamavacanaM, kaSAyamAbhRtadvayasiddhAntavyAkhyAkarturyativRSabhAcAryasyAbhiprAyamAzrityAktaM, athavA mahAkarmaprakRtiprAbhRtaprathamasiddhAntakRdbhutabalyAcAryasyAbhiprAyaNAniyamo jJAtavyaH prAguktaniyama vinA yathAsaMbhavaM kaSAyodayo 'stItyarthaH, apizabdaH samuccayArthaH, tataH kAraNAdubhayayatisampradAyo'pyasmAkaM saMzayAdhirUDha evAstI" ti / punastatraiva-"tisayaM | bhaNaMti keI caturuttaramahaba paMcayaM keI / uvasAmagapariNAma khavagANaM jANa taduguNaM / / 614 // kecidupazAmakapramANaM viMzataM 5 bhaNati, keciccaturuttaraM triMzataM, kecitpunaH paJcAnaM caturuttaratriMzataM bhaNanti, ekonaviMzatamityarthaH, kSapakapramANaM tato dviguNaM jAnIhi iti // bAhubalinaH zrIvRSabhadevAya namaskaraNaM hemarAjana svanibandhe-"kahaI bAhubali kevalI nayA RSabhake pAya iti gaditaM, tanmatAparijJayaiva, namaskArAnaGgIkArAt, pradakSiNArUpaH pratirUpo'nyo pratirUpavinayastu kevalinA kriyate, tIrthakRtAM dhammo // 185 // dikaratvena pUjyatvakhyApanAya tathA vyavahArAt, vyavahArastu kevalinA'pyamocyaH, anyathA dinavadrAtrau vihAraH syAt, atha keva For Private and Personal Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 186 // OMARKARISM lisamudAyo neSyate tarhi kiM vyavahArakAryamiti cet, na, tathA sati samyagjJAnadarzanakriyApriyANAM zukladhyAnaM dhyAyatAmapi keva-131 jalpAnAM lipArzvasthAnAM munInAM kevalaM notpadyata iti tasya tatpratibandhakatA spaSTava, kiJca-kevalinA vihArastvayA kSetrasparzanayA manyate, samAdhAna na punararamanmata ivAsmAd grAmAdamukAme mayA vihartavyAmiti vimarzanayA, tena sparzanAbalAdvayoH kevalinormelane kA gatiH, mavatA kathamiti cet, dharmopadezo yathAparyAya, sthitistu kevalipapadIti sampradAyAt, "appaDirUvo viNao NAyabvo kevalINa" miti puSpamAlAvacanAt, na caiva melanaM na syAdeveti vAcyaM, niyAmakAbhAvAt, ata evAdipurANe--"itthaM sa vizvavidvizvaM, prINayan svavaco'mRtaiH / kailAsamacalaM prApa, pUtaM sannidhinA guro // 1 // riti, kaivalye'pi bhagavatsamIpe gatiruktA, tathA harivaMze-"kramAdvANArasAbAhye, samAgatya svalIlayA / zubhadhyAnena ghAtIni, hatvA kevalino'bhavan // 1 // indrAdibhiH samAste, trayo'pi jinapuGgavAH / bhavyAn sambodhayantazca, prAptA rAjagRhe bhiH|| 2 // zuddha zuddhazilApIThe, vistIrNa tatra nizcale / jarAmaraNanirmukte, sampApurmokSamavyaya // 3 // miti, etena kevale utpanne'pi vyavahArAcaraNaM na viruddhamiti sAdhita, tena utpancakevalAyA araNyakAcAyesAdhvyAH puSpacUlAyA AhArAnayanaM caNDarudrAcAryaziSyasya kaivalye'pi gurubhaktiH mRgAvatyAH kaivalye'pi sapenivedanaM paraspara| kSamaNayA dvayozcandanAmRgAvatyoH kaivalye sahAvasthitirityAdi carcayanti tatpratyukta, pratipattavyena yAvatA kevalitvaM na jJAtaM tAvatA chadmasthasyApi yathAsambhavaM vyavahArAcaraNe doSAbhAvAt, jJAte punaryathArhameva pravartanIyamiti, yata uktaM paJcavastukasUtravRttI vyavahAro'pi balavAn vartate, yat chabasthamapi santaM cirapravrajitaM vandate arhana kevalI yAvadbhavatyanabhijJaH sa cirapravrajito // 186 // jAnAno dharmatAmenAM vyavahAragocarAmiti vyavahAragAthAvyAkhyAyAm // zrIvIreNa chikA kRtA tatra kiM bAdhakaM 1, COOTECH +MORE For Private and Personal Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jalpAnAM samAdhAna yuktiprabogadA vAtakaphAtmakarogavyAptiriti cet na, zvAsocchvAsaprANajanyanADIprayogasampAdyataijasazarIraparamANucalAcalatAsamujjRmbhamANa dravyamanaHkamalapatrodIryamANavAyusampUrchanaM tasya mukhena nirgame jRmbhA nAsAnirgame chikkA, sA tvaudArikadehavatAM nirAmayatve sambhava-| // 187 // tyeva, na ca kazcittatra rogaH, yaugalikAnAM nIrogatve'pi chikkAjRmbhAvat, saptadhAtuvivarjitasya kathametaditi cet,na, tasya prAgagnirAsAt // zrIgautamena skandakasya satkAraH so'pi bhagavati sArvatyanizcayazraddhayA praznottarAvagamanAyAbhyAjigamiSoH samyakvavato vyavahAropto parivrAjakaveSasya kRtaH, tatra bhUyasAM samyaktvaprAptinamalyahetukatayA yathAlAbhamAgamavyavahAriNaH pravRttene kazcidvAdhaH, anyathA zrIneminA balabhadreNa pRSTe sati dvArikAvinAzanimittamUce, zrIvRSabheNa bharatasvamaphalAnyAdiSTAna, bAninAM naimittikavat kathanametatra saMgacchate, munInAM nimittakathananiSedhAt, paraM paramajJAninAmamUDhagUDhalakSyatvAt sarva sUpapAdaM, bhavanmate dvayamapyetatpratim / / __atha addhAsvarUpam- addhA-kAlaH sa dvedhA-paryAyarUpo dravyarUpazca, Adyastu paMcAstikAyAnAM vartanArUpaH pariNAma eva, na punarvastvantaraM, yaduktamuttarAdhyayanavRttI- 'jaM vaTTaNAdirUvo kAlo davvANa ceva prinnaamo|' iti, na ca paryAyasyAnyadravyavartinaH kAlakathane dravyalopaH syAditi vAcyaM?, kArye kAraNopacArAt, gomaTTasAravRttAvapi tathaiva kathanAt , "kAlamAzritya jaghanyAvadhijJAnaM 1 yathokaM paMcAstikAye kAlo pariNAmabhavo pariNAmo davvakAlasaMbhUo / doNhaM esa sahAvo kAlo khaNabhaMguro Niyato // 1 // kAlottiya | bavaeso sambhAvaparUvago havai Nicco / uppaNNappaddhaMsI avaro dohaMtarahAI // 2 // ee kAlAgAse dhammAdhammo ya puggalA jIvA / lanbhaMti vvasahaM kAlassa hu Nathi kAyavvaM // 3 // 2 kArye varttanArUpe kAraNasya nimittasya kAlasya vyavahArAt / GAAABHUSAMACHAR CRECCASEARok // 187 // For Private and Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktipravopa // 18 // jalpAnAM samAdhAna SAGAR atItAnAgatamAlambya saMkhyAkabhAgamAtra, pUrvottarAn jAnAtItyarthaH, kAlazabdena paryAyagrahaNaM kutaH 1, vyavahArakAlasya dravyavartiparyAyasvarUpaM vihAyAnyasvarUpAbhAvAt" iti vAsupUjyanamaskArAdhikAre, dvitIyaH kAlastu arddhatRtIyadvIpadvisamudravI anantasamayarUpaH, sUryakriyAvyaMgyo vartanAdyanyadravyapariNatinirapekSazca, yaduktamuttarAdhyayanavRttau "sUrakiriyAvisiTTho godohAikiriyAsu / | niravekkho / addhA kAlo bhannai samayakkhittammi samaya // 1 // ti,' ayamevArthaH punargomaTTasArasUtravRttI- 'vavahAro, puNa kAlo maNussakhicammi jANa davyo hu / joisiyANaM cAre vavahArA khalu samANotti // 564 // ' vartamAnakAlaH khalvekasamayaH sarvajIvarAzitaH sarvapudgalarAzito'nantaguNaH kAla iti vyapadezo mukhyakAlasya sadbhAvaprarUpakaH, sa mukhyo nityaH kAlaH, aparo vyavahArakAlaH utpanapradhvaMsIti, etena dravyakAlo manuSyakSetra eva, vyavahiyate iti vyavahArastaddhetutvAt vyavahAro'tra, jyotiSkANAM cAre khalunizcaye samAnaH ghaTikAdimAnayukta iti zvetAmbaranayavyavasthApyaH kAlo draDhIyAnityAveditam , etadevAnuvAca vAcakastatvArthe 1 'addheti candrasUryAdikriyAviziSTo'rddhatRtIyadvIpadvisamudrAntarvartI baddhAkAla: samayAdilakSaNaH ityaavshykvRttau| . 2 vavahAro ya viyappo bhedo taha pajjotti eyaho // vavahArAvaTThANA ThiI u vavahArakAlo u // 559 / / gomttttsaare| 3 yaduktamAvazyakaniyuktI- ceyaNamaceyaNassa va dabbassa ThiI u jA cauviyappA / so hoi davvakAlo ahavA daviyaM tu taM ceva // 1 // vyAkhyA- cetanAcetanasya devaskandhAdevyasya sthAna sthiti sAdisAntAdicaturvikalpA sA sthitivyakSetrasya kAlo dravyakAlaH, tasya tatparyAyatvAt ; athavA dravyaM tadeva kAlaH dravyakAla iti, dvividhaH kAlaH / SARSA For Private and Personal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jalpasamAdhAne kAladravyaM yuktiprabodhe guNaparyayavad dravyaM 38, kAlaba 39, so'nantasamayaH 40,' iti sUtratrayIM paMcamAdhyAye, merupradakSiNA nityagatayo nRloke, tatkRtaH // 189 // kAlavibhAga' iti sUtradvayIM ca caturthAdhyAya, ata eva parasparApekSayA samaya ityabhidhAnaM sUpapAdaM, bharatakSetrabharatacakriNoriva kSetrakAla|yoyorapi, na ca kAladravyasya samaya iti paribhASA na yuktA, samayasya paryAyatvAditi vAcyaM, zvetAzAmbaranayadye'pi samityAta, 18| yaduktaM tattvadIpikAyAM pravacanasAravRttau zrIamRtacandraH- 'anutpannAvidhvasto dravyasamayaH, utpamapradhvaMsI paryAyasamayaH, nanu 'logAgAsapadese ekeke je ThiyA hu ekekA / rayaNANaM rAsI iva te kAlANU muNeyavvA / / 576 // gAthA, emo dupadeso takhalu kAlANUNaM dhuvo hoi // 572 // ' gAthAyAmapi gomaTTasArasUtra uktAH kAlANavaste dravyatayA kathaM noktA iti cet, satyaM, | kAlANuzabdenApi dravyasamayasyaiva bhaNanAt, kAlaparamANuH samaya iti bhagavatIvRttau 20 zatake paMcamodeze, yattu kAlANUnAmasaM khyAtatvaM matAntarIyaiH prapanaM tadanupapana, drazyatvavyAhateH, yadyad dravyaM tadekamanantaM vA, yaduktamuttarAdhyayanasUtre-'dhammo ahammo |AgAsa, davvaM ekekamAhiyaM / aNaMtANi ya davANi, kAlo poggalajaMtuNo // 1 // pratyAkAzapradezaM tanmate kAlANusvIkAre zeSadravyANAmivaitadIyastiyAcayo'pi syAt , sa cAniSTaH, yato gomaTTasAravRttI sUtre ca davvacchakamakAlaM paMcatyikAyasaNiyaM hoi / kAle padesae cau jammA Nasthiti NidiI / / 607 // kAladravye pradezapracayo nAstItyarthaH, na cApradezatvAma tiryakpracaya iti AARADAACAS // 189 // For Private and Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe jalpa // 19 // samAdhAne mAkAladravya HARASHTRA vAcyaM, pudgalasyApi tadabhAvaprasaMgAt, pradezamAtratvaM apradezamiti tallakSaNasya tatrApi vidyamAnatvAt, atha pudgalasyAsti apradezatvaM dravyeNa paraM paryAyeNa tu anekapradezatvamapyasti, kAlasya tu naitaditi cet, na, anenApi prasaMgAparAkaraNAda, na hi ni matvena parvate'nagnimattve prasanyamAne yatkiMciddharmAbhAve tadabhAvaH pratIyate iti sthitaM tiryakpracayaprasaMgena, na caitat samayadrayANAmA-1 nantye'pi tulyaM, tadAnansyastha atIvAnAgatApekSayA svIkArAt, yaduktamuttarAdhyayane- 'emeva saMtaI pappa iti, tavRttau vAdivaitAlApasmAmadheyAH zrIzAntisUrayo'pyAhu:-kAlasyAnantyamatItAnAgatApekSaye'ti, zrIbhagavatIvRttau zrIabhayadevasU2 kAlo dvividhaH paramArthavyavahArabhedena, satrAyaH kAlANavaH parasparaM pratyabandhAH ekaikasminnAkAzapradeze ekaikavRttyA lokavyApino mukhyopacArapradezakalpanAbhAvAnnitvayavAH, tatra mukhyapradezakalpanA dharmAdidravyacatuSTaye pudralaskandheSu ca, sapacArapradezakalpanA paramANuSu apayazakiyogAt , kAlANuSu dvayaM na, navA vinAzahetvamAvAnnityAH pariNAmaSaDdavyaparyAyavartanAhetutvAkAmityAH, rUpAcamAvAdamUrtAH, javipradezavan, pradezAntarasaMkramaNAbhAvAt niSkiyAH, ta eva paramArthakAla iti bhaavnaasNgrhe| kALavartanayA mukhyakAlena labdhaH kAlavyapadezaH, pariNAmAdilakSaNaH kutazcit paricchinnaH aparicchinnasya mukhyakAlasya paricchedahetubhUto vartamAno bhaviSyAnniti trividho vyavahArakAra, parasparApekSatvAt , yathA vRkSapaMktimanusarato devadattasya ekaikataraM prati prAptaH prApnuvan prAphyan vyapadezaH, tathA kAlANUnanusaratAM dravyANAM varcamAnaparyayamanubhaktAM bhUtAdivyavahAra iti bhAvanAsaMgrahe / atra yacIpa pudgalaparamANuH pradezamAtratvenApradezastathApi belanazaktyAunekapravezatvaM, kAlasyAnyo'ntyameLanazakterabhAvAdapravezatvameva, na punaH pugalavadoSacArikamapi sapradezatvam / / 5555 // 19 // For Private and Personal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TAGS yuktiprabopa rayo'pi-eko dharmAstikAyapradezoddhAsamayaiH spRSTazzeniyamAdanantaiH anAditvAdaddhAsamayAnA'miti, atreyaM bhAvanA-yadayaM mandagatyA | AkAzapradezAt pradezAntaraM gacchataH paramANostadatikramaNaparimANena samo yaH kAlavizeSaH sa kAlapadArthasUkSmavRttirUpaH samaya iti | samAdhAne // 19 // kAladravyaM bhaNyate, sa ca paryAya eva, utpabadhvastatvAt, tatra nAyaM dhamAdhakiAzapudgalajIvAnAM paryAyastadvilakSaNatvAt, parizeSAd bala cAya paryAyaH so'nvayI kAlo dravyasamayacocyate, nirantaramaparAparasamayaparyAyotpattirUpaca, na punaH pudgaladravyavadAnaMtyamiSyate yena kAtiyAcayaH syAt, evaM samayaviziSTavRtipracayarUpa UrdhvapracayaprasaMgo'pi bodhyaH, samayavaiziSTayApatteH, na ceSTApattiH, zeSavyANA4 meva tanizcayAt, yaduktaM pravacanasAravRttI- 'azeSazeSadravyANAM pratiparyAya samayavRttihetutvaM, kAraNAntarasAdhyatvAt, samayavidhi TAyA vRtteH svatasteSAmasambhavAt kAlamadhigamayati iti kAlasya kAlANudravyasvIkAre samayavaiziSTyaM prasajyata eva, shendrvybn| pratisamaya samayaparyAyadhAritvAt, asmabhaye tu nAyamapi doSaH, samayapracayarUpasyaiva kAlasyordhvapracayatvAta, zeSAkAzAdidravyANAM |samayAdarthAntarabhUtatvAt samayaviziSTavRttipracayarUpaH UrdhvapracayaH syAta, kAlasya svayaM samayamayatvAt samayavaiziSTyaM na sambhavati, dIpasya prakAzakatve paraprakAzavaiziSTyavata, anyathA anavasthAnAta, Urdhvapracayastu trikoTisparzitvena sAMzatvAdrvyavRtteH savedravyANAmanivArita ityasyApi pravAharUpatayA'tItAnAgatavartamAnatrikoTiviSayatvAmityAtmalAbhalakSaNaH UrdhvapracayaH sambhavan kena vAyete, 3 yataH pravacanasAre- vadivadito taM desaM tassama samao to paro puvyo / jo attho so kAlo samao uppaNNapaddhaMsI // 1 // ' vyatipata // 19 // tastaM dezaM tatsamaH samayaparyAyaH tato paraH pUrvo yo'rtho nityaH kAlANurdravyapsamaya ucyate iti vRttiH / OMOMOMOM For Private and Personal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe ra // 192 // kA vartanApariNAmastu kAlasya svata eva paradravyAt na sambhavati, yathA pudgalAdInAmavagAhopakAro nabhaso, na punaH svasyApyavagAho' jalpanyasmin , sarvAdhArabhUtatvena cintAmaNinyAyazAstre vRtteniSedhAt, tadvadasyApi vartanApariNAmaH paradravyANAM tadupakArakaraNAt svata samAdhAne eva, yaduktaM gomadRsArasUtre vRttI ca-'vattaNaheU kAlo vattaNamavi ya davvanicayesu / kAlAdhAreNeva ya vaiMti ya savvadavvANi kAladravyaM // 555 // dhAdidravyANAM svapayAyanivRtriM prati svayameva varcamAnAnAM bAhyopagrahAbhAvena tavRttyasambhavAtteSAM pravartanopalakSitaH kAla itikRtvA vartanA kAlasyopakAro jJAtavyaH, atra Nico'rthaH kaH, pravartate dravyaparyAyastasya vartayitA kAla iti, tadAra kAlasya kriyAvatvaM prasajyate, na ,adhIte ziSyastamupAdhyAyo'dhyApayatItyAdivattanimittamAtre'pi hetukartRtvadarzanAta, tarhi sa kathaM nizcIyate, samayAdikriyAvizeSANAM samaya ityAdeHsamayAdikriyAnivartyapAkAdInAM ka ityAdezca svasaMjJayA rUDhisadbhAve'pi tatra kAla iti yadadhyAropyate tat mukhyaM kAlAstitvaM kathayati, gauNasya mukhyApekSatvAt, kAlAdhArANyeva sarvadravyANi vartantesvasvaparyAyaH pariNamante, anenakAlasyaiva pariNAmakriyA paratvAparatvopakArau uktau; tathA punastatraiva dharmAdharmAdInAM agurulaghuguNAnAM SaTsthAnapatitavRddhihAnipariNAme mukhyakAlasyaiva kAraNatvamiti, nanvevaM svasya kAlasya pariNAmikAlAntare 1 uppAdadvidibhaMgA puggalajIvappagassa logassa / pariNAmA jAyate saMghAdAdo va bheyAdo // 1 // pudgalajIvAtmakasya kasya pariNAmA 6 ||19saa utpAdasthitibhaMgA jAyante saMghAtAtU-melanAt vizleSAdvA kriyayA bhAvena 2 ca dravyeSu bhedaH, spandAtmikA kriyA 1 pariNAmamAtraM bhAvo 2 dvayamapAdaM jIvapugalayoH, zeSadravyANAM bhAvavattvameveti pravacAnasAravRttI / For Private and Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 193 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hetAvanavasthA, svasyaiva hetutAyAM paradravyeSvaSi hetutve lAghavAt kAladravyAnarthakyaM syAditi cet na, adharmAstikAyasya pareSAM sthiratAhetutve'pi svasya stharye svasyaiva prakAzakatve dIpasyeva hetutvAbhyupagamastathA'syApIti samAdhAnAt yathA pradIpaH svaparaprakAzakastathaiva kAlaH svaparapravarttakaH iti bhAvanAsaMgraha, tathA "varttanAlakSaNaH kAlo, varttanA svaparAzrayA / yathAsvaM guNaparyAyaiH pariNetRtvayojanA // 1 // " ityAdipurANe, athaivamanyapariNAmaheteorabhAve kAlasya kathaM dravyatvaM ? ' guNaparyAva vad dravya' miti tallakSaNe navanavaparyAyANAmAvazyakatvAt tastve hetvantarasyAvazyaM mRgyatvAditi cet mA'stu guNaparyAyavattvaM, 'kAlace 'tibhinnasUtreNa tathaiva tAtparyAt, astu vA tadapi pareSAM dravyANAM varttanAhetutvaguNena dhArApravAhi, aparAparasamayAdiparyAyeNa tathAsvabhAvAt na hi samayAdiH paryAyo mukhyadravyasamayarUpakAladravyAtirikto'natirikto vA, kintu bhedAbhedarUpaH tathA ca yaH samayo navanavaparyAyarUpaH sa eva taduttaravarttipudgaladravyAdivarttanA hetUbhUtasamayApekSayA dravyaM so'pyuttarasamayastRtIyasamayA|pekSayA dravyamiti dravyatvaparyAyatvayoH sAmAnAdhikaraNyAt yathA hi ghaTaparyAyApekSayA mRdo dravyatvaM tasyAH punaH pArthiva-paramANvAdyapekSayA paryAyatvaM, evaM ca siddhaM " dravyaM paryAyaviyutaM, paryAyAH dravyavarjitAH / ka kadA kena kiMrUpA, dRSTA mAnena kena vA ? // 1 // " iti vacanAt, kAlasya paramanikRSTo'zaH samayaparyAyaH tasyApi dravyatvaM, ata eva -- "aNatANi ya davvANi, kAlo poggalajaMtuNo" ityAgamaH sUpapAdaH, 'utpAdavyaya dhauvyayuktaM sadi' tyapi lakSaNaM samayAdiparyAyazreNInAM utpAdavinAzau spaSTauM kAlatvena dhruvatvamapIti spaSTameva niSTaMkyate, yo hi pumAn pUrvasamaye kAryApekSI sa tannAzarUpe uttarasamayotpAde zokavan, taditarastu pramodavAn kAlasAmAnyApekSI mAdhyasthyavAniti trayAtmakatvAt nanvevaM samayAdiparyAyANAmanvayi dravyamekameva ! For Private and Personal Use Only jalpasamAdhAne kAladravyaM // 193 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 194 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratIyate taccApasiddhAMtena dUSitaM, anaMtadravyatvena prAgAgamoktyA dRDhIkaraNAt iti cet na, samayaparyAyasya mukhyatvena dravyasaMjJAyA avirodhAta, ata eva paramArthakAlaM gauNatvena vyavahArakAlaM mukhyatvena "samayAvalI muhuttA" ityAgamaH kathayati, loke'pi mAso jAto'syeti mAsajAtaH, na tu kAlajAta iti, na ca sarvathA aikye'pi apasiddhAnto'pi, zrIuttarAdhyayanavRttI - "kAlamahadanAgataddhe" ti, tattvArthe "kAlace" tyatraikavacanamapi tata eva saMgacchate, na cet 'jIvAzca' 'rUpiNaH pudgalAH' iti paJcamAdhyAye iti sUtradvayavacatrApi bahutvamevopAdikSyan vAcakAH, kiMca-niSkriyatvAdapi tadekatvaM sidhyatyeva, so'nantasamayaH pravAharUpa iti vizeSaNAt na caivaM dezapradezasambhavAdastikAyatvaM kAlasyeti vAcyaM, dravyasamayAnAM parasparAsaGgamAt santatyaivaikatvAt, yaduktaM karmmagranthavRttau zrImaddevendrasUricandra:- "kAlasya vastutaH samayarUpasya nirvibhAgatvAt na dezapradezasambhavaH, ata evAtrAsti 1 paramArthakAle bhUtAdivyavahAre gauNo, vyavahArakAle tu mukhyaH, kimatra bahunoktena?, paramArthakAlena kAraNabhUtena SaD dravyANi parAvarta kAryarUpANi teSAM dravyANAM paricchedakAH samayAdayaH dravyasyaikaH paryAya eka: samayo dvitricatuH saMkhayeyA saMkhyeyAnaMta payAryakalApA dvitricatu:| saMkhyeyAsaMkhyeyAnaMtasamayA iti bhAvanAsaMgrahe, yathoktaM pravacanasAre- 'samao ya appadeso' iti gAthAvyAkhyAyAM samayaH kAladravyaM saH apradeza: pradezamAtrattvAt, yadyapi kAlANabo'saGkhyAtAH tathApi parasparaM pudgalaparamANuvanna teSAM mIlanazAkaH tato'pradezatvaM sa kAlANuH pradezamAtrasya pulaparamANoH samayaparyAyaM prakaTayati / 2 dravyaikatvaM jIvAdiSvanyatamadravye, kSetrakatvaM paramANvavagADhapradezaH kAlaikatvaM abhedasamayaH, bhAvaikatvaM mokSamArga iti bhAvanAsaMgrahe / 3 sarvajaghanyagatipariNatasya paramANoH svAvagADhAkAzapradezavyatikramakAlaH paramaniruddho nirvibhAgaH samaya iti bhAvanAsaMgrahe / For Private and Personal Use Only jalpa samAdhAne kAladravyaM // 194 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodha hai kAyatvAbhAvo bodhyaH, nanvatItAnAgatavartamAnabhedena kAlasyApi traividhyamastIti kimiti noktaM ?, satyam , atiitaanaagtyo-hai| jalpavinaSTAnutpannatvenAvidyamAnatvAt , vArttamAnika eva samayarUpa" iti, zrIanuyogadvAravRttAvapyeva-"addhA-kAlastadrUpaH samayo // 195 // samAdhAna addhAsamayo, nirvibhAgatvAccAsya na dezapradezasambhavaH, AvalikAdayastu vyavahArArthameva kalpitAH, tattvataH pUrvasamayAnarAdhenaivAtta kAladravyaM rasamayasadbhAvena samudayasamityA asambhavAt " kAlANUnAM dravyatvamate'pi ratnarAzyupamayA tAdUpyAt, evaM ca anekamapyekaM tadapyanekamiti siddhaH syAdvAdaH,-"dhammo ahammo AgAsaM davvamekekka" mityAgamaH parasparasparzatadanyaparasparAsparzasUcaka iti, etena nAsya pudgalaparamANuvatpradezarUpatvenAnaMtyaM nApi skaMdharUpeNaivaikyaM dravyANAM svabhAvabhedAt, anyathA dravyaikyamApadyeta, kintu | velAsvarUpo guNaparyAyadvArA sAdhyA, tadevaM kAladravyaM samayakSetra eva, na parataH, tatraiva samayAvalikAdyupalakSaNAt, yaduktaM-"samayAvalikApakSamAsarvayanasaMjikaH / nRloka eva kAlasya, vRttirnAnyatra kutracit // 1 // " paratastu pariNAmakAla eva paMcAstikAyAnAM paryAyarUpaH, tasyaiva tu kAlANurUpatA, lokAkAzAnAM asaMkhyAtapradezatvena asaMkhyAtatvopapatteH, na tu kAladravyaM tat, na caivaM tatratyadharmAdharmAkAzAdInAM pariNAmAnupapattiriti vAcyaM, cakrakIlikAnyAyenAlokAkAzapariNAmavat samayakSetramadhyasthena kAladravyeNApi tadvAhyavastupariNAmaghaTanAt , yathA hi--"devAnAM pakkhehiM UsAso vAsasahassehiM AhAroM" iti vacanAt vyavahArakAlastatrApi paricchedakaH, na caitAvatA tatra kazcid vyavahArakAlaH saMjApaTTi, zvetAzAmbarobhayanaye'pi taniSedhAt , tadvat samayakSetrasthakAladravyeNa sarvatra kAlaH paryAyaH pariNamate, etena yogazAstraavAntarazlokeSu "lokAkAzapradezasthA, bhinAH 18 // 19 // kAlANavastu ye| bhAvAnAM parivAya, mukhyaH kAlaH sa ucyate // 85 / / jyotiHzAkhe yasya mAnamucyate samayAdikam / sa vyAva GOOGLEAA5 For Private and Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kcbatrth.org muktiprabodhanahArikaH kAlaH, kAlavedibhirAmataH // 86 // navajIrNAdibhadena, yadamA bhUvanodare / padArthAH parivartante, tatkAlasyaiva ceSTitam jlp||196|| li|| 87 // vartamAnA atItatvaM, bhAkino bartamAnatAm / padArthAH pratipadyante, kAlakrIDAviDambitAH / / 88 // " ityAdinA kAlA samAdhAne pAvaH parasparaM viviktAH pratipAditAste payoyarUpA ityuktaM, na tu teSAM dravyarUpatvaM, anaMtasamayasvarUpatvema tadvizeSaNasva patrakAra Agame'pyanandravyatvena kathanAcca, mayanaMtasamayAH dravyasamayA ityarthaH tadA vyAhatiH spaSTaiva, kAlANUnAM dravyatve teSAmasaMkhyAtatvAt, athAnantasamayatvamanantasamayaparyayatvaM, "bhavAyuHkAyakAdisthitisaMkalanAtmakaH / so'nantasamayastasya, parikco'pyanatathA // 1 // " ityAdipurANe spaSTam, iti cet kiM kAlasya vizeSaNena ? sarvadravyANAM paryAyAnantyAt tasmAllokAkAzapradezAna pudgalANUnAM ca tattatsamayavaiziSTayameva kAlANutvaM na vastvantaraM tat, nanvevaM 'mukhyaH kAlaH sa ucyate' iti kathaM yuktamiti cera nAtra kAlaH kAladravyamityayamarthaH, nAtaH paraH sUkSmaH paryAya ityataH paryAyApekSayA mukhya iti, tata eva gomahasAne "te kAlANU* muNeyavvA" ityevoktaM, na tu "davyANi" iti, ata eva "samao ya appadeso padesamettassa davvajAyassa / badikdado so vaDA padesamAgAsadavvassa // 1 // " ityatra pravacanasArasUtre vRttI caikavacanaM kAlasya, athaivaM samayakSetre'pi tavevAstu kiM dravyakalpanayeti cet na, pravacanavirodhAt, padvyANAmubhayanaye sammateH, kiMca-kAladravyAbhAve samayaparyAyavaiziSTayaM paradravyAyAM nirhetukaM // 196 // | syAt, na tu saMtatimAtreNAnvayikAladravyasya sAdhane samayAnAmanyo'nyAsaMgatyA jIvasyApi dravyatvamanavaiva dizA'stu, jJAcakSaNAnAM svayaM vizakalitAnAmeva dravyatvAt, tathAca bauddhamatAnupraveza iti cet na, AkAzasyApyevaM pradezebhyo'pi atiriktasthAnyasyArthakriyA kAritvenAnupalambhAt tatrApi anaikyAnuSaMgAt, tathA ca "A AkAzAdekadravyANi' iti tattvArthasUtram "dhammo bahammo AlasaM| Ak%AGACAERA SRMINS For Private and Personal Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhadamya ekekamAhiya" miti uttarAdhyayanaM ca viruddhayeta, tasmAd dravyasvabhAvabhedenaiva santoSAt kiM kalpanAnarthakvemI, santateIpa- jalpa samayAnAM kathaMcidabhedena vasturUpatvAjjAtyAdivat, na caivaM bauddhamatAvezaH, saMtatervasturUpAyA akSaNikatvAda, ata eva kAladdha- sama // 197 // vyasya saMtatimAtreNa aikyapratipacyAzayena vastuto dravyasamayAnAmeva vizakalitAnAmAnaMtyena "ajIvakAyA dhamAdhammokAzaphugalA dravyANi jIvAce'ti" tattvArthasUtre kAladravyasya na grahaNaM dravyalakSaNe 'kAlazceti sUtreNAnubaMdhazcetyubhayamapi saMmatrita vAcakairiti, | tenAdipurANe dvayamapyuktaM, so'sti kAyeSvasampAtAbhAstItyeke vimanvate / par3edravyeSUpadiSTatvAt yuktiyogAcca tadgati ||1||riti, nanu kAlasya zeSadravyavadyAvallokavyApitvaM kAlANudravyatvAnaMgIkAre na syAt , na ceSTApattiH, lokanAladvAtriMzikAyAm-dhammA| chadavvapaDipuNNo' iti tatkathanAt, anyatrApi uttarAdhyayane-"dhammo ahammo AgAsaM, kAlo poggalajaMtavo / esa loyoti patratto, jiNehiM varadaMsihiM // 1 // " kiMca-yayA vartanayA'yaM sAdhyate sA vartanApi padArthAnAM tatrAsti tatkathaM taniSedha iti cet / satya, asti kAlaH sarvatra, paraM yaH kSaNikaH samayaparyAyavAn dravyasamayapravAharUpoddhAkAlastasyaiva niSedhaH, paraM dravyaparyAvarUpa AyuSkakAla upakramakAlazca dravyakAlaprayogajanyaH sarvamiMlloke'stIti svIkArAt, yadica samayakSetravattatrApyaddhAkAlA saad| tarhi RtuvibhAgo'pi syAt tasya tatkAryatvAta, yaduktamuttarAdhyayanavRttI-"yadamI zItavAtAtapAdayo bhuvanamogyA bhavanti | tadavazyamamISAM naiyatyena hetunA kenApi bhavitavyaM, sa ca kAla" iti, na ceSTApattiH, RtupramukhaniSedhAgamAt, yaduktaM kssetrsmaas-IXR10|| 1 kAlaparyAyasya sarvavyApakattvAt dravyazvavivakSayA paD dravyANi sadravyasya cetanAcetanaparyAyayoH pRthak dravyattvavivakSAvat / For Private and Personal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodha // 198 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUtre zrIravazekharasUribhiH- " nayo hRdA ghanA bAdarAgnirjinAdyuttamapuruSA narajanmamRtI kAlo muhUrttapraharadina rAtrivarSAdikaH AdizabdAt candrasUrya pariveSAdayo manuSyakSetraM muktvA parato na bhavaMtI" ti apica-vyavahArakAlo'pi manuSyakSetra ityubhayapakSasammataM, na ca vyavahAraH sarvathA nizrayAd bhinna eva, bAdarANAM paryAyANAM vyavahAragocaratvAt, tadvyatiriktadravyasya nizvayAlambanAt, nizcayavyavahArayostadviSayayozca bhedAbhedasyaiva prAmANyAccetyuktaM prAk tena yasya yatra vyavahArastatraiva tabhizvaya iti niyamAt vyavahArakAlavat nizrayato'pi kAlaH samayakSetra eveti tatraM dvAtriMzikAyAM, grAme brAhmaNAdayazcatvAro varNA vasantItivadupacAra eva, na brAhmaNAH sarvagrAme vyApya tiSThanti etatprayojanaM tu sAhityameva, anyathA AzAmbaranaye'pi paJcastikAye 'samavAo paMcaNNaM samaotti jiNuttamehiM paNNattaM / so caiva havai loo tatto amio aloo khaM // 1 // ' atra paJcAnAmastikAyAnAmanyayogavyavacchedaphalenaiva kAraNena nirNayAt SaSThadravyasya niSedha eva syAt, sthAnAntarAttannirNaye tvatrApi tulyatA, yadvA samayakSetravahiH sthitavastupariNAmasthitikAlasya cakrakIlikAnyAyenAntaH sthitAddhAkAlasya nimittatvAd yAvallokavyApitvamastu, sAkSAdrUpeNa kAladravyasya samayakSetrAtikrame samayAsamayakSetravyavasthAnupapatteH, spaSTaM cedaM prajJApanAvRttau / zrImunisuvrataprabhogaNadharo'zva ityetattu na satyavacaH, tIrthakarAzAtanAbalAn midhyAdRSTitvaM tadvaktuH khyApayati, tata eva dviSTatA spaSTA tatpramANayituH, zvetAmbaramate tadgandhasyApyabhAvAt, zrImunisuvratasya prathamagaNadharo malinAmnA'bhUt, yaduktaM pravadhanasAroddhArasUtre - " usa hAijiniMdANaM AimagaNaharati dvAre 8- siriusahaseNa 1 pahu sIhaseNa 2 cArUru 3 vajjanAhakkhA 4 / camaro 5 sujjoma viyanbha dipahuNo varAho ya // 1 // pahu naMda kucchuhAvi ya subhoma maMdara jaso ariTTho ya / cakkAuha saMga kuMbho misaya For Private and Personal Use Only kAladravyaM sunisuvratasyagaNagharaH // 19 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir patiprayogamallI ya sumo ya / / 18 / / varadatta ajjadinA tahiMdabhUI ya gaNaharA paDhamA / sissA risahAINaM haraMtu pAvAI paNayANaM // 19 // mAMsagrahaNa etena-turagagaNadharatvaM garbhasaJcAra rAmA, savasanapAramuktA nAyikA tIrthadevaH / palarasanavidhAne maMdire bhikSucaryA, samayagahanametadvA- samAdhAna // 199 // | vitaM shvetpddh'eH||1||" iti jIrNAzAmbarasyApi duSTa vacaH saMsAravarddhanaM mithyAtvAdityAveditaM, yattu, ghoTakasyApi prabodhanaM sakalajanasamakaM kRtaM tattu na bAdhAya, tIrthakRtAM vANyA sarvajIvaprabodhanAt, tvanmate yAdipurANe 23 parvaNi-'yogIndrA rudrabodhA vivughayuvatayaH sAryikA rAjapatnyo, jyotirvanyezakanyA bhavanajavanitA bhAvanA vyantarAzca / jyotiSkAH kalpanAthA naravaraSabhAstiryagoSaiH sahAmI, koSTheSuktepvatiSThan jinapatimabhito bhaktibhArAvanamrAH // 1 // iti tirazcA gaNatvena gaNanAva, zatendragaNanAyAM | siMhendragaNanavat kaspAcittiryakcarayAnaratnAzvasya gnndhrtvaapttiH| ____ sAdhArmAsagrahaNaM tadapi mugdhapratAraNamAtra, zrIdazavakAlike-'amajjamaMsAsiya'maccharIyA' iti, sUtrakRdane-'amajjamaM-181 sAsiNo' ityAgame munisvarUpe tabhiSedhabhaNanAt, yattu kutracicchabdena mAMsAhAro dRzyate, tatra dazavakAlike-'mahuSayaM vajijjA saMjae' ityAdau madhuzabdena khaNDikAdikamiti vyAkhyAnAt sarvatra arthAntarameva pratipAditaM dRzyate prAcInAnUcAnaH, na | cArthAntarakaraNamasataM, ranamAlAgranthe jyotiSikairapi arthAntarakaraNAt, tathAhi-aSTamyAdiSu nAcAt UrdhvagatIcchuH kadAcidapi vidvAn / zIrSakapAlAntrANi nakhacarmatilAstathA krmshH||1|| atra zIrSa-tumbakaM antrANi-mahatyo mudgarikAH nakhA-vallAvANisellarakAni ityarthaH samaya'te, Agame'pi prajJApamAyAm-'egaDiyA ya bahucIyagA ye' ityatra. ekamasthi-cIjamityarthaH, tathA 'vatthala poraga majjAra poI villI ya-pAlakA ||4||dgpipplii ya dabbI macchiya (sottiya)sAe vaheva maMDakI / tathA-biTa maMsa For Private and Personal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 20 // kaDAhaM eyAI havaMti emajIksseti' (95) sUtralezaH spaSTa eva, na cAtra banaspatyadhikArAttathaivArthaH upapadyate nAsyati vAcyam, mAMsasamAanyatrApi yatyAhArAdhikArAt tathaiva yuktatvAt, yatInAmAhAravizeSaNAni-arasAhAre virasAhAre aMtAhAre paMtAhAre' ityeva pravacane dhAnaM bhibhayaMte, ghRtAdivikRtInAmapi paribhogaH kAraNikaH, tarhi sthAnAGgasUtre mahAvikRtittvenoktasya 'kuNimAhAreNe' tyAgamavacanena nara thAcayo kAyurvandhahetoH samyaktvavato'pi tyAjyasya sarvAGgadayAmayazrImanmaunIndrazAsanapratiSiddhasya sunInAM sarvajagajjIvahitAnAM mAMsAhA | rasya kadApi na yuktiyuktatetyuttabhitahastA vyAcakSmahe, na ca zuddhAhAragaveSaNAvatAM mAMsasyApi zuddhatvenopalamme tadAhatirna viru kheti cinsya, dravyasyaiva-'AmAsu ya pakkAsu ya, vipaccamANAsu maMsapesIsu / uppajaMti aNaMtA tavvaNNA tattha jNtunno||1|| ityAgamAdazuddhatvAt , tena lAghavAnmadyamAMsAdizabdasya kvacitkathane'pi na bhramaNIyaM-"piTTamaMsaM na khAijjA" iti dazavakAlike nindAvAkyasya, tathA sarasAhArasyApi mAMsazabdAbhidheyatvAt , yadgauDaH "AmiSa bhojyavastuni" AstAmAhAraH "sAmisaM kulalaM dissa, vajjhamANaM nirAmisaM / Amisa savvamujjhittA, viharissAmo nirAmisA // 1 // " ityuttarAdhyayane abhiSvaGgahetodhanadhA-2 |nyAderapi AmiSatvena bhaNanaM, tena bhramasyAsya bhavabhramahetutetyanyatra vistrH| . pratigRhamikSAyAM tu bhavAdRzAnAmazraddhAlUnAM kiM pratyucyate / , zrAddhAnAM tu tathaiva yatInAmAhArakaraNaM yuktaM pratibhAsate, tabA- // 20 // sAgame'pi, taduktaM pravacanasAravRttI "svayamanazanasvabhAvatvAdeSaNAdoSazUnyamaikSatvAcca yuktAhAraH sAkSAdanAhAra eva syA" diti, punastatraiva "mikSAcaraNenaivAhAro yuktAhAraH tasyaivArambhazUnyatvAt , abhaikSacaraNena tvArammasambhavAt prasihisAyatanatvena na yuka iti na ca bhikSAkathanAdekagRhe bhikSAzanAmiti cintya, bhikSAsamUho bhaikSyAmiti vyAkaraNanirutteH, ata evAvadat kundakunda 33133945 S For Private and Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhiprAkRtasUtre,-"uttamamajjhimagehe dAridde Isaresu niravekkhA / savvattha gihiyapiMDA pavvajjA erisA bhaNiyA ||1||"yk-nii pratigRha| gRha eva bhikSA tarhi tattvArthe munInAM yAcanApariSahaH so'pi na saMgati gAte. pratigRhaparyaTana eva tasya sambhavAda, kiMca-bhrAmarI mikssaaj||20|| madhukarI gocarItyAdizabdairapi pratigRhaM bhikSAbhidheyA, bhramarANAM gavAM ca sarvatrAzanapratIteH, bhikSAzuddhiparasya sunerazanaM paMcakSika lpasa gocAra 1 akSamrakSaNa 2 udarAgniprazamana 3 bhramarAhAra 4 zvabhrapUraNa 5 nAmabhedena, yathA gaustRNAni nAnAdeze yathAlAmamamyavaharati, tanuzakaTaM anavadyabhikSArUpAkSamrakSaNena samAdhipuraM prApayati 2 yathAlabdhena sarasena virasena vA''hAreNa udarAgni zamayatti mahAnalavat 3 dAtRjanabAdhayA vinA kuzalo munibhramaravadAharati 4 gApUraNaM yadvatkacavarakeNa syAt tadvat jaTharapUraNaM 5 iti |bhAvanAsaMgrahe, tathA 'munerekAgArasaptavezmaikarathyA grAmadAtRveSagRhabhAjanabhojanAdiviSayaH saMkalpo vRttiparisaMkhyA vRttisaMkSepastapa Bityapi tatraiva, atha pAtraM vinA nezI bhikSA syAt , patadgrahastu parigrahatvAdeva niSiddha iti cet , na, tasyAparigrahatvAda, yaduktaM &aa vizeSAvazyake- vatthAi teNa jaM jaM saMjamasAhaNamarAgadosassa / taM tamapariggahucciya pariggaho jaM taduvaghAI // 1 // anyatrApiP"yatsaMyamopakArAya pravartate proktameva tadupakaraNam / dharmasya hi tat sAdhanamato'nyadadhikaraNamAhArhan // 1 // " yathA caitaddhammapika4AraNa tathA nilabdhikAnAM pANipAtratve doSasadbhAvAdapratilakhitazrAvakAdipAtrabhojane pazcAtkamepurAkammaNoravazyaMbhAvAcca prAka | sAdhitameva, kiMca-pAtrAbhAve gururapi paryaTati ziSyo'pi, tathA ca dvayorekatra bhikSAyAmavazyaM bhikSAsaMkocaH zrAvakasya cintA vA, ekasyApyanAdRtapratyAvarttane'nutApo vA gRhasthasya, guruziSyayoH 'sahaiva dazabhiH putrairbhAraM vahati gardabhIti nyAyAvAptyA vinayAtikrameNa pravacanakhisApi, ata eva pravacanasAravRttI-'AhAragrahaNaviSayacchedapratiSedhArthamapavAdapadenAnyavastuno'paTamAnatvAt pAtra 55555A OMOMOM For Private and Personal Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprAdhe pratigRhabhivAjalpasa - meva saMgacchate, picchikAyAstavAprayojanAt , api ca samantabhadrakRtazrAvakAcAre-pAtraM sarpararUpaM lohamayaM vA gRhItvA tanmadhye paMcagRhabhikSAmAcaret" tathA aashaadhrkRtshraavkaacaare-'tttdvtaakhnirminshvsnmohmhaamttH| uddiSTapiNDamapyujadutkRSTaH zrAvako'ntimaH // 30 // tadbhedalakSaNArthamAha- 'sa dvedhA-prathamaH zmazrumUrdajAnapanApayet / sitakaupInasaMvyAnaH, kayo vA kSureNa vA // 38 // sthAnAdiSu pratilekhanmRdUpakaraNena saH / kuryAdeva catuSpAmupavAsaM caturvidham // 39 // svayaM samupaviSTodyAt , pANipAtre'pyabhAjane / sa zrAvakagRhaM gatvA, pANipAtrastadaMgaNe // 40 // sthitvA bhikSAM dharmalAbha, bhaNitvA prArthayeta vA / maunena darzayitvA'gaM, lAbhAlAbhe samo'cirAt // 41 // nirgatyAnyagRha gacchedrikSoyuktastu kenacit / bhojanAyArthito'dyAta ravA yakSitaM manAk // 42 // prArthayetAnyathA mikSA, yAvatsvodarapUraNIm / lameta prAsu yatrAmbhastatra saMzodhyatAM caret // 43 // AkAMcana saMyamaM bhikSApAtraprakSAlanAdiSu / svayaM yateta vA darpaH, parathA'saMyamo mahAn // 44 // tato gatvA gurUpAntaM, pratyAkhyAnaM caturvidham / gRhNIyAdvidhivatsarva, gurodhAlocayetpuraH / / 45 // yastvekabhidhAniyamo, gatvA'dyAdanu anyasau / raktyalAme punaH kuryAdupavAsamavazyakam // 46 // vasen munivane nityaM, zuzrUSeta gurUMzcaret / tapo dviSApi dazadhA,vaiyAvRtya vizeSataH // 47 // tahad dvitIyaH kiMtvAryasako hu~catyasau kacAn / kaupInamAtrayug dhatte, pativatpratilekhanam // 48 // ityAdhadharaiH spaSTameva pratigRha bhikSApAtrarakSaNaM ca pratIyatena caiSA sthiti zrAvakANAM na muneriti zaMsya, sadAyAvajjIvaM tAdUpyeNa luMcanakaraNena picchikAdimuniliMgana nitvanirNayAt ,anyathA-kheDe vina kAyabvaM pANipattaM sacelassa'itiSaTmAbhUtavacanAt pANipAtratvavirodhA,yatu teSu manitvaM nabhaddIyate tanmunenosmAkaM vasadhAraNamucitamityAgrahabalameva, na punastatvaM jijJAseti, ata eva bhagavato'pi gRhasthapAne prathamapAraNakaM enan AVANAGES | // 20 // + For Private and Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir midhA jalpasa0 RECABHAKA deSimAraNa AAC puktiprabolA sapAtro dharmo mayA prajJApanIya ityavamarzena jale, na ca tatra ma bAhulyaM, bhavitavyatAsUcanametat , yadavocudAH 'niHspRho'pi bhagavAn anupayogyapi devaduSyaM yat zakalIkRtyAI bAmaNAya dattavAn nyastavA~zvAvaziSTama svaskandhe tat bhgvtsnttekhpaatraadi||203|| ma.saMsUcakaM, yadvA kAlAnubhAvAt RddhimAnapi naudAracittenaucityakarcA bhaviSyatIti saMsUcakam ityudIrya giraM dhIro, vyaraMsImAbhipArthivaH / devastu sammitaM tasya, vacaH pratyaicchadomiti // 1 // kimetat pitRdAkSiNyaM 1, kiM prajAnugraheSitA! | niyogaH ko'pi vA tArA ? yenacchacAraze vazI // 2 // ityAdipurANe spaSTa, dRzyante ca mahAnubhAvAnAM bhavitavyatAvazAttattadAcaraNavizeSaH, yata uktam- "avazyaMbhAvikAryeSu, munirapi hi mukhti"| kathamanyathA'timuktabhaTTArakeNa jIvayazaso devakIvasudevayoSa tattamimittamAcaSTe iti harivaMzapurANe, tena bhagavatpravRtterlokottaratvAsa kazciddhAdha ityuktacaraM, tasmAddharmopakaraNAnAmanumatyA siddhA pratigRI bhikSA / dharmadveSiNo mAraNe na pAtaka' mityapi na yogyAnAM jainadharmiNAM vaktuM yuktaM, yattu viSNukumAreNa mahAbatinA pazzendriya5 vyApAdanaM kRtaM, tatrApIryApadhapratikramaNaprAyavittena vizuddhiH, yaduktaM gomasAravRttI-pratikramyate-kramAt pramAdakRto doSo nirA-13 kriyate'neneti pratikramaNaM, tacca devasikarAtrikapAkSikacAturmAsikasAMvatsarikeryApathikottamArthakAlabhedAta saptavidha" miti, atha mahAbatino jIvaghAtastvasambhAvya eveti cet na, prAgeva samayasAravRtyAyuktena kathanAt , kiMca-yadi jIvaghAtakatvaM na sambhavati tadA kArpona vacanacchalena vacakatvamapi na sambhavet , tathA ca kathaM bhavabhaye taduktiH, yato dravyasaMgrahavRttI vAtsalyAdhikArevitra hastinAgapurAdhipatipatharAjasambandhena balinAmA duSTamantriNA niSayavyavahAraratnatrayArAdhakapanAcAryaprabhRtisaptazatayatInAmupasarge // 20 // % For Private and Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bharatAdijalpA: SHRSHASHA yuktiprabodhe / kriyamANe sati viSNukumAranAmnA nizcayavyavahAramokSAgArAdhakena paramayatinA vikurvaNaddhiprabhAvena vAmanarUpaM kRtvA blimntri||20|| pArve pAdatrayapramANabhUmiprArthanaM kRtvA pazcAdekapAdo merumastake dvitIyastu mAnuSottaraparvate dattvA tRtIyapAdasyAvakAzo nAstIti vacanacchalena munivAsasyanimittaM balimantrI baddha' iti, atra vadhavandhayorvivAda nAmamAlApramANaM, balivazmati pAtAlAbhidhAnAt, tato'numIyate munimA pAdena campito, loke'pi tathApratIteH, evaM vidyAdharazravaNavatrakumArasambandho'pi bodhyaH, na caitabostatsamaye na mahApratitvaM, saMjvalamakrodhAdevratAvighAtakatvAt, tAdRzAtIcArasya prAyazcittagocaratvAt / / bharatasya paDlakSapUrveSu gateSu | jAtatvAt sArvatrikayugaladharmasya bhagavataiva niSiddhatvAt tatsamaye suMdarIvivAhecchayA tathA'dhyavasAyasya saMbhavAt , tata eva nAsya | phalavacA, vAdavivekodayAt / / paro jalpaH kRtottaraH // draupadyAH paJcabhartRkattve svasvAgamasvIkAre lokoktireva pramANaM, paJcabhiH kAmyate kuntI, tadvadhUH paJca kAmyati / satInAmagraNIH khyAtA yazaH puNyairavApyate // 1 // anyathA-'vezyA vasantasenAkhyA, pArthivAnAM vrairjnaiH| vIkSyaivaM caiva saumAgya, bhUyAditi nidAnakam ||1||dhRtvaa budhajanaininya, prAnte mRtvA tapobalAt / prAguktasomabhUtaSa, devI jAtA'cyute divi // 2 // iti harivaMze gaditaM nidAnaM niSphalaM samApatati // tata uttarajalpoM prAg niruttarI paramajJAnipravRtteloMkottaratvAt // paJcazatacArANAM tathaiva pratibodhadarzanena upadezAnusAreNa hastapAdAvaSayavacAlane vihAravadanAMdhA, na cedAdhaH pramustvannaye pANmAsikayogAtparaM SaNmAsI yAvad jJAnavAnapi gocare pratyahaM babhrAma kathamiti / / dvAsaptatisahastrastrIbhartRtve | kiM bAdhane ?, cakriRddhayAdhikyamiti cedAhubalino balAdhikyavadadoSAt, dRzyante ca puNyaprakRtInAM nAnAtvaM, damayantItilaka--- ba, tada evaM nAzcayatA balAdhikyasya / / // 20 // For Private and Personal Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 205 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dehocyatve bhagavatA vRSabhadevasya janmanaH prArambhAt padalakSapUrvagamane bAhubalino jAtatayA stokakAlAntaratvAt tAvatpramAtvaM nyAyopetameva, na hi pituruccatve sAmAnyamAdhikyaM vA putrasya na syAditi, pratyakSavirodhAt tenAdipurANe 'prAcInArka saha tviSA' iti prAguktadRSTAnte sundaryA saha bAhubalino yugalajAtatvaM dRDhIkRtaM 'marudevyA samaM nAbhirAjo rAjazatairvRtaH / amUtasthau tathA draSTuM vibhorniSkramaNotsavam // 1 // iti 17 parvA pitrorjIvanaM bhagavaddIkSAsamayaM yAvaduktaM, asmin mate bhagananmAturjIvanamapi kevalajJAnaprApaNaM yAvaduktaM, na caitana saMgacchate, yaugalikatvAnmAtRputrayoH stokAntaratvena tadgamakatvaM sambhAvyate, tatazva siddhirapi na cet 'saMghayaNaM saMThANaM uccataM kulagarehiM sama miti AvazyakAniryuktivacanAt marudevyAH paMcadhanuHzatAccasve muktirapi na yuktimatI, etena bhAgyavatyAH striyAH kiMcidUnatvaM, tato nAbheH sapAdapaMcadhanuH zatoccatve'pi marudevyAH paMcadhanuHzatAnyeva, tathA hastyArUDhatvena kiMcinnyUnatvaM nAbhestanUccatye sAmAnye'pi sambhavatItyAdivikalpAH kRtottarA iti, AstAM bAhubalina uccatvaM, aSTAnAM naStRRNAmapi tathAccatvamiti, tata evAryatA / zUdrANAM gRhe bhikSA ityatra kiM zUdratvaM 1, jAtyA AcaraNena vA ?, nAdyaH, jAtyA zUdratvaM brAhmaNaiH sAmpratInavaNigmAtrasya: vyavahiyate, tatra bhavatAmapi AhArAt, athAcaraNena zUdratvaM cet AcaraNaM madyamAMsAgalitajalapAnAdyaM, na ca tatrAsmAkaM jainaparamparAgatAnAmAhAraH, kintu zrAddhavyavahArapAramparyavizuddhAnAmeva gRhe'zana grahaNamiti niyamAt, "saMyamaH paMcANuvratapravarttanaM tapaH anazanAdidvAdazavidhAnuSThAnAmityAryaSaTkarmaniratA gRhasthA dvividhA bhavanti jAtikSatriyAstIrthakSatriyAzca tatrAdyAH kSatriyatrAhmaNa For Private and Personal Use Only aSTazatasiddhi jalpasa0 // 205 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprado // 206 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vaizyazUdra bhedAccaturvidhAH- tIrthakSatriyAH svajIvanavikalpAdanekadhA - vAnaprasthA aparigRhItajinarUpA vatrakhaNDadhAriNaH' iti cArisAre bhAvanAsaMgrahAparanAmake, ata evAzAdharaH zrAvakAcAre prAha- atha zudrasyApyAcAravizuddhimato brAhmaNAdivaddharmyakriyAdhikAritvaM yathocitamanumanyamAnaH prAha zUdro'pyupaskarAkAravapuH zuddhyA'stu tAdRzaH / jAtyA hIno'pi kAlAdilo hyAtmAstidharmmabhAk // 1 // " yattu AcArAMgasUtre 'se bhikkhu vA bhikkhuNI vA gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupaviTThe samANe se jAI puNa kulAI jANejjA, taMjahA-uggakulANi vA bhogakulANi vA rAinakulANi vA khattiyakulANi vA ikkhAgakulANi vA harivaMsakulANi vA esiyakulANi vA vesiyakulANi vA gaMDAgakulANi vA kuTTAgakulANi vA gAmarakkhakulANi vA bokasAliyakulApi vA abhayaresu vA tahappagAresu adurguchiesu vA agarahiesu vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA phAsuyaM esaNijjaM manamANe jAva paDigAhejjA' iti dvitIyazrutaskandhe prathamAdhyayane dvitIyodezake ityAgamoktyA aprAptagurupAramparyArthaH kecit zvetA|mbaravizeSA bhikSAM sarvakuleSu samAdadate tadapi bhramabhUlaM, yatastatraiva tRtIyodezake keSAMcit kulAnAM niSedhAt, sarvakuleSu uccanIcamadhyameSu niravazeSabhikSAgrahaniyamavirodhAt, tatsUtraM yathA se bhikkhu vA bhikkhuNI vA se jAI puNa kulAI jANejjA, taMjahA - khattiyANi vA rAINiyANi vA rAyapesiyANi vA rAyavaMsaDiyANi vA aMto vA bahiM vA gacchamANANa vA sannividvANa vA nimaMtamANANa vA animaMtamANANa vA asaNaM vA 4 lAbhe saMte no paDigAhejjA / ' tena sUtrasandarbhasamaye sAmpratInajJAtivyavahAravad vyavahArAbhAvAt karmajaiva tacadrUpavyavahArAt ye pAramparyeNAbhigatajIvAjIvAdiparamArthazrAddhavaMzazuddhA midhyAdRzo'pi tathA pAramparyeNa madyamAMsAdiduSparibhogavimuktavaMzyAsteSAmeva gRhe yatinA mikSA prAyeti paramArthaH, ata eva yAvajjIvamasmAkamanAkuTTiriti vacasA sAdhunA rAjaputrA For Private and Personal Use Only bhikSAyogya kulAni ||206 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 207 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | prabodhitA iti AvazyakavRttau, kathAnakaM spaSTaM / devakyA gRhe sAdhugamanaM tu gajasukumAlAdhikAre tathAvidhazrAddhabhAvAtizaye'nyasyAgrAhmavastuno'grahaNe'pi sukha bhakSikAmAtreNApi pAtrapratilAbhenAhamanugrahaM labhe ityAzayenetyavagantavyaM tathaivAdhunApi paramparAgamapravRtteH, ayamarthastu ajugupsanIyeSu agaSu iti vizeSaNadvaye sulabhaH, na cet yadgRhe pAnIyaM pItaM sa tadrUpa eveti lokavirodhaH, anyathA cANDAlAdigRhasyAvarjanaM syAt / / devanarAdivijAtIyabhogo'pi sAmprataM dRzyate zrUyate ca sthAnAMgAdau, anyathA cUDAbalyAH puruSeNa bhogaH kathaM syAt ?, na cai tRt mithyA, pratyakSAdeva || paSTisahasrasagarasutodbhavapratyaye dvAtriMzatsutAnAmazraddhAne mata eva zaraNaM // kAmasya jagadvazIkArasAmarthyAt prajApateH svatanayAkAmukatvaM zAstrAntare'pi gIyate, tatra vAsudevotpattistu nIcergotrodayavazAt nAsaMbhAvyA, vicitratvAt karmapariNateH, nahi asmadAdimandabuddhivitarkAnurodhAdeva jagatpariNamate / / jalpadvaye AryatvamanAryatvAvinAbhAvi sAdhutvacauratvAdivat tena yatrAryAstatra anAryA api bhavantyeva mlecchAnAM nAnAjAtIyatvAt, vindhyamalakuTajavane khadiraH kirAta mukhyaH samAdhiguptamunIn dRSTvA praNataH, tasmai dharmalAbha ityukte ko'sau dharmalAbha iti pariprazne mAMsAdinivRttidharmastatprAptirlAbhaH tataH sukhamiti cAritrasAragranthe bhillapallayAdInAM tavApi zAstre zravaNAt nAnupapatiH / / pramANAGgulairekakrozasya catuHzataguNatvAt utsedhAgulatvena catuHzatakrozA eva bhavanti, causayaguNaM pamANaMgulamussehaMgulAu boddhavyamityAgamAt, yattu tvagnaye paJcazatakrozA ityuktaM tat kayA gaNanayeti praSTavyo'sti bhavAn // prANAntakaSTe'pi na vratabhaGga iti utsargaH samyageva mokSamArgaH, paraM tasyApavAdasApekSatvenaiva prAmANyAt yadA vaimanasyaM tadA pApasya prAyazcittavizeodhyatvAdapavAdo 'pi mArgatvenaiva jinanoktaH, paraM pApaM na bhavatIti na jJAnivacanaM, tena yathAmanaH samAdhAnaM vratarakSA vidheyA, etadAzayena oghaniyukti For Private and Personal Use Only dvAtriMzatsutAdi jalpasa0 1120011 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodherA kadAha- 'savvattha saMjama saMjamAo appANameva rakkhijjA / muccai aivAyAyo puNovi sohI nayAviraI // 1 // tavApi zAstraSNu-3 apavAda // 208 // dimAtraparigrahaniSedhe'pi punaH pravacanasAranATake tadapavAdabhAgeva darzitaM / / upavAse auSadhabhakSaNaM tu na zvetAmbarasamataM, yaH punaH kazcidanAhAragrahaH sa tu kArANika iti kA carcA , svIyasvIyasaMpradAyaprAmANyAt, anyathA yateH kAye'pi utsargAt nirIhasya ki- sidhyAdi | mauSadhaniSevaNena , tathA cauSadhadAnamapi pApAyetyevAkalpyaM tena yuktAhAro'pi anAhAra iti tavaiva kathanAdaniSTAcittavastugraha|pi anAhAratvAt nopvaasvinaashH||-viliiynte yathA meghA, yathAkAlaM kRtodyaaH| bhogabhUmibhuvAM dehAstathA'nte vizarAsvaH | // 1 // yathA vaikriyake dehe, na doSamalasaMbhavaH / tathA divyamanuSyANAM, dehazuddhirudAhRtA // 2 // ityAdipurANe 9parvaNi munidAna-| bhujAM yaugalikAnAM puNyaprakRtiSazAt karpUravad dehoDDayanaM tato nairmalyaM nIhArAbhAvazcetyAdi divyasthitiH tvanmate gIyate'smanmate | tadasaMbhavaH, tathA puNyAtizayAllabdhapakhaNDabharatasAmrAjyasya anekavidyAdhararAjasevyasya mAgadhAdidevIkriyaddhidharairapyabhivandyasya vidhAvalAd divyazacyA vA prAgarjitatapolabdhyA vA catuHSaSTisahasrarAjakanyAnAM tadviguNavarAMganAnAM cakriNo'pi naradevatvAdvaikriyadehena bhogaH saMbobhavItu // tathA cAritrAcArarakSaNAya pIThaphalakAdyupakaraNaM tathairyApathadaNDakoccAreNa pratikramaNamapi daNDakasthApanaM vinA na yujyate, | loke'pi sarvakriyAvyavahArasya sthApanApUrvakatvAt , rAjavyavahAravat , tata eva loke brahmacAriNAM cAturvarNya'pi daNDagrahaniyamo, & TROCH na caiSAM mithyAzA kA vArtA yathecchatvAditi vAcyaM, zrIpAdabrahmacArinaiSThikapicchikAkamaNDaluvedikAyajJapurANAdiparibhASayA bhavatAM tatsAmyasyApi yuktatvAt // kaNevRddhirapi saMpAtimasatvarakSaNArtha mukhavastrAvaSTambhAya hitAvahaiva, na vicchedo'pyayaM, keme ARSHA sarakAra For Private and Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktipravotpATanavana doSAya, anyathA lomotkarSaNamAtreNApi sUtrakRdaMge hiMsApratipAdanAt tadapi na kArya, strImuktistu prAk sAdhitava, parva-II jalpa| kasiddhatvamapi tvannaye siddha tarhi gajArUDhAyAstasyAH paryakAsanasaMbhavAt nAyuktatA, kiMca-patnI nAsti kutaH sutaH itinyAyAt samAdhAnaM // 209 // muktireva nAMgIkriyate tarhi kimAsanacarcayeti, asmatrayApekSayA tu nAsananaiyatyaM, jale samudrAdau siddhigamanAt / / bAlavRddhaglAnAdInAM |dvivArabhojane na kazcidvAdhaH, paraM pAtraparigrahabhayAdayaM tavAgraho na vicArasahaH, tata eva tvayA parigrahAzayena brahmacAriNAM zrAddhatvena | 18| zraddhAnam AryikANAM mahAvratArope'pi zrAddhIzraddhAnaM cakriyate, tat sarva svavikalpasAdhanAyeva, na tAttvikam , anyathA AzAdharA dyuktyA prAguktayAvatsvodarapUraNabhikSAyAM kA gatiH syAt ', gRhe sthitvA bhojane dvitripaMcagRhabhikSAyAH paMcazo bhuktiprasaMgaH, | paMcAnAmapi gRhANAM bhikSAmilane pANipAtratvAsaMgatireva, tena pAtrAvazyaMbhAve parigrahaprasaMgaH, na ca zrAddhatvAt na doSaH, anayA | rItyA sAmAyikAdicAritravatA sthavirakalpikAnAmapyadoSAta, teSAmapi bhagavatyAM "piMgalae nAma niyaMThe besAliyasAvae"ityAga | mavAkyAt tathA bhaNane sAMmatyAt / / taduttarajalpo gRhasthasidhdhyA kRtottrH| aSTAdazadoSacaturviMzadatizayavaiparItye tvayA svAbhimata saMkalpitamasmAbhirvati kozapAnapratyAyanIya, paraM tatvArthasUtre kSutpi-| pAse sAkSAdukte aSTAdazadoSamadhye niSiddha saptadhAturahitadehatvaM tvayA uktvA punaH gokSIrarudhiramAMsattvamuktaM tat pUrvAparaviru-15 dhaM spaSTameva // kevalinaH zarIre karpUravaduDIne nirvANakalyANakaraNaM durghaTa, atha kezAnAM mRtaprAyatvAt na taduiyanaM taiH kalyANaM kriyate | 209 // iti cetra, saptadhAtuvivarjitatve tasyApyasambhavAta, kiM caivaM nirvANasthAnaniyamo'pi na yuktaH, AkAze sthitA AkAza evoDInadidehA iti kasya kutra nirvANasthAnamiti, yatrAhartA gaNabhRtAM zrutapAragANAM, nivANabhUmiIraha bhAratavarSajAnAm / tAmadya zuddha AARRINIARSKE SARALA For Private and Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 210 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir manasA kriyayetyAdipUjyapAdakRtastotre bhUmirevoktA, kevalinAmastu vA yathA kathaMcit, yaugalikAnAM tathAsvIkAre garbhAnupapattirvIryasya nIhArarUpatvAt teSAM tadbhAvAt, atha vicitratvAdbhAvAnAM sarvametannyAyyameveti cedgarbhApahArAdau kathaM kSoda iti samaH samAdhiH / | evaM tIrthakarANAmapi vIryajanyatvaM na syAttat pitRRNAmapi nIhArAbhAvAt sa eva puNyavA~lloke, saiva puNyavatI satI / yayorayonijanmAsau, vRSabho bhavitAtmajaH // 1 // ityAdipurANe 12 parvaNi ayonijanmakathanAt, evaM sati 'nodare vikRtiH kApi, stanau no | nIlakaMcukau / no pANDu vadanaM tasyA, garmo'pyavRddhadadbhutam // 1 // ' ityapi tatraivAsaMgataM tathA ca yeSAM cakracAdInAM nahiArAbhAvastvayA'bhyupeyate teSAmapi karpUravaduyane'tiprasaMgo bodhyaH, yaugalikAnAM zarIraM bhAruNDapakSiNaH kSetrakAlasvAbhAvyAt jaladhau prakSipanti, tIrthakarANAM sAmAnyakevalinAM ca dehaM devA narA vA'gninA saMskAraM nayanti, na cedgajasukumAlAdyantakRtkevalinAM dAhAnupapattiriti // kevalinaH zarIrAjjIvavadhe keSAMcidvipratipattAvapi ayogiguNasthAne AcArAMgaSvRttau zailezyavasthAyAM mazakAdikAyasaMsparzaprANatyAge'pi nAsti tadupAdAnakAraNAbhAvAdbandha ityakSaraistatpratipatteH na tvadabhISTasAdhanaM, daMzamazakaparISahabAdhAyAM tatsantarpaNa| vatpareSAM vinAzasyApyupapAdanAt daMzAdikRtadehabAdhAbhAve parIpahAghaTanAt, pANDavAdInAM tvanmate taptAyaH zRMkhalA saMyoge bahijIvabAdhA, na cedupasarge'pi anAvAbhAyAmupasargasvarUpavyAghAta iti // asmannaye jinadehasya saptadhAtumayatvAdaMSTrANAM sadbhAvastatpUjanaM bhaktibhAjAM devAnAM yuktameva, na cAnantatIrthakRtAM daMSTrArcane svarge'pi saMkIrNatA, pudgalAnAM vizIrNatAvazyakatvAt, tiryaglokAdabhiSekArthamAnIyamAna tubaradravyamRttikAdivat / / zAzvatyA ratnaprabhAyAH pratyakSeNa kampopalabdhivanmeruprakampo'pi na viruddhastIrtha For Private and Personal Use Only jalpasamAdhAnaM // 110 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatrth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir jasma samAdhAna yuktiprabodhe |karANAM tvakraye'pyanantavIryatvasahajAtizayAt yasya prabhAvAt acala zAzvatamindrAsana prakampate, tena svayaM merucAlana kA'saMga tiriti // caturdazasvapnAnAM niyama eva, anyathA zrInemimAtrAriSTharatnamayaM cakraM zrIsupArzvapArzvamAtrA sarpazcAdArza tenAdhikye'pi na // 21 // | zaMkA, niyamo'pi caturdazarajjvAtmakalokasvAmitA garbhasya bhAvinIti sUcanahetuH, vRddhAnAM tathAmnAyAt , siMhAsanasya vimAne mInayugasya panasarasi AvazyakatvAt , pRthaggaNane'nupayogAcca // gaMgAbhogaH puNyaprakRtitvAdbharatasya yukta eva, devadevInAM sAmAnyanRpasevA sAmpratamapi pratIyate, tarhi cakriNaH kiM carcyam ?, tavA'pyAdipurANe- 'patadgagAjalAvartapIravardhita kautukaH / pratyAyAhi sa tatpAte, gaMgAdevyA dhRtArthayA // 1 // ityAdinA snAnAlaMkAravAdyanATyAdinA gaMgAdevyA bharataH pariSevitaH ityuktaM // SaNNavatirbhogabhUmayastu anavakAzAnAMgIkriyate // carmajalapAne dopo neti lokapratItimAtraM, na punaH siddhAntapratItibIjam , azakyatyAgatayA | tAmbUlikatAmbUlajalavat , tena yadi tyajyate tadApi varameva, na kApi vipratipAtiH, evaM hiMgubhojane'pi pAvitryApAvitryasya lokAnusArAt, pakSmapaTIkastUryAdiparibhogavat , zucitvaM dvividhaM- lokottaraM lokikaM, tatrAtmano vizuddhadhyAnavyapoDhamalasya svasminneva | pariNAma AyaM tatsAdhanAni samyagdarzanAdIni, tadantazca sAdhavaH tadadhiSThAnAni nirvANabhUmyAdIni tatprAptyupAyAH zucayo dvitIya, zucitvaM kAlaagnibhasmamRdgomayasalilAzananirviviktibhAvabhedAdaSTavidha, kAlena zuci yathA rajasvalA strI caturthadine, yAvat ghRNA notpadyate tAvanirvicikitsatvamityarthaH, tiryakazarIrajA api gomayagorocanAdantIvantIcamarAbAlamRgacamamRganAbhi giviSANamayUrapicchasarpamaNizuktimuktAphalAdayo loke zucitvamupAgatAH, nAtra punaH zarIre kiMcit zuciH iti bhAva41 vijayaMtu vIracalaNaggacaMpie maMdaraMmi tharaharie / kalasucchalatatoe subharaNilaggaMtabiMduI kAra // 1 // iti NhavaNapUjApAThe dikpaTamate / H // 21 // For Private and Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe nAsaMgrahavacanAt // devAnAmapi priitilokaanusaaraadgorocnaadivt , tathA ca yadi bhavadbhistyajyate tadA sukhena tyajyatAM, jalpanakazciIdvazeSaH, atha kaizcinna syajyate tadApi nAzAca, tathA vyavahArAt , matsyakacchapAdikalevaraspRSTajalavat / yata eva ghRtapakva na samAdhAnaM // 212 // payuSitatvaM lokAcaraNAt syAt asyAniSTatvAt / / akSataphalabhogastu nAsmAkaM sammataH, pratyuta taniSedha evaSTaH, tava vRntAkAdibhojane'kSataphalasyopabhogastu dRzyate'pi prasahyAniSedhAt so'pi bahuzaH sarvatrAcaraNAt // RSabhaprabhAvairAgyaM vastutaH svata eva, jItakalpAnurodhAddevA laukAntikA api taddhatavaH prabodhAMkure projjambhamANe bhUyasAM devadevInAM nRtyAdipramodapAtrAcaraNe na kimapi vicArya, | tvamaye tu-nRtyaM nIlAMjanAkhyAyAH, pazyataH surayoSitaH / udapAdi vibhorbhogavairAgyamanimittakam // 1 // ityAdipurANe spaSTameva, zrIvIrasya bhagavato lokottarapravRttitvena nadIkSAbhigrahe vismayaH, tava zAsane'pi kAyavAkyamanasA pravattaya ityAdinA acintyakathanAt / / bAhubalI yavana ityapi na zAstrIya vacaH, tadA sAmpratInayavanavyavahArAbhAvAt, yepi mlecchA anAryAste anyarUpA evaM, dezakAlabhedAt / / zuktikAvayavamauktikAdInAmiva nApAvitryaM sthApanAyA dvIdriyatanoH, anyathA zrIneminA zaMkhaH svamukhapratyA| satyA kathaM vAdita iti // zrIvRSabhadevAtpUrva pratizrutyAdikulakarairvyavasthA kRtA sA'dipurANe tavApi pratItA, yadi yugalajAta| yoranyo'nyabhoganiSedho'bhaviSyattadA so'pyavakSyata, tena bhagavataH kaumAraM yAvat yaugalikapravattisadbhAvAt , nAbhimarudevyostattve na saMzayaH, tathA coktaM prAk, tata evAdipurANe 'prasenajit parastasmAnAbhirAjaH caturdazaH / vRSabho bharatezaca, tIrthacakrabhRtau mana 18 // 212 // // 1 // iti suSThuktaM 3 parvaNi, tathA-tau dampatI tadA tatra, bhogaikarasatAM gatau / bhogabhUmizriyaM sAkSAccakraturvibhutAmApa // 1 // 15 ityAdinApi sAkSAdyaugalikatvakathanAt // bhogabhUmijAdInAM nIhArAbhAve kiM niyAmakam ?, AhArasadbhAve tasyAvazyakatvAt, atha 94-10-%ARCANCIEOCOLOR CAAAAA For Private and Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paniyo jalpAnAM samAdhAnaM // 213 / / % teSAM puNyaprakRtikatvena taptAyaHsthajalabinduvat na nIhAra iti cet na, dhAnyAdInAM bhasmArambhakatvaniyamAt, malagrahe pratyahaM romApA samApA- danAt // yAdavAnAM mAMsabhakSaNaM jainAnAM na sambhavati, samyaktvavatAM vizuddhapariNAmArurukSAyAM tadayogAt, mUlaguNastu ayameveti saMmateH, pratipitsUnAM sUnAM puraskRtya pravarttamAnAnAM na kApi vAtoM ityuktaM prAk // mAnuSottaraparvatAt parato manuSyagatirapi na viruddhA, tapaHzaktyA vidyAzaktyA vA yathA Urdhvaloke'dholoke vA manuSyA gacchanti, na caitadapi kathamityAzaMkyam , 'uDvamahatiriyaloe' ityAdinA kriyAkalApe siddhatvavacanAta, dravyasaMgrahavRttAvekaH pAdo merumastake dvitIyastu mAnuSottarapUrvate dattvA iti prAguktazca, tapaHzaktistu (jaMghAcAraNAdInAM) tavApi zAkheSu pratItA, vidyAdharANA nabhogamanazaktirnandIzvarAdiyAtrayaiva phalavatIti // kAmadevA bhogavizeSaprasiddhA zAlibhadrAdyA bhavanti tathApi na virodhaH, zAstrAntarAnirNaye caturviMzatiriti niyamo'pyastu, caturviMzatiyakSavat, paraM triSaSTizalAkApuruSamadhye tvayApi na gaNyante, rudravat, nahi sarvANi zAstrANi kenApi saMprati pratijJayAni, tathA ca yajjinavacanAdaviruddhaM tattIrthAntarIyazAstroktamapi pramANaM, tarhi tava zAstroktaM kathamekAntenApramANaM syAt , yaduktaM sthAnAMgavRttI- 'parasamao ubhayaM vA sammadidvissa sasamao jeNaM / to sabajhayaNAI sasamayavattavyaniyayAI // 1 // na cAsmacchAle tadgaNanamastIti vAcyam, AdipurANe 'purANaM saMgrahISyAmi, triSaSTipuruSAzritam / tIrthezAmapi cakreSAM, halinAmardhacakriNAm // 1 // tripaSTilakSaNaM vakSye, purANaM tadviSAmapi iti prathamaparvaNi vacanAt // navanavotarA yadyamaviSyaMstahi tattvArthasUtre ubhayanayasaMmate chupAdikSyan zrIvAcakAH, athoparitanauveyakeSu ekatriMzat sAgarAH sthiti1 zrIAdipurANe svayaMbuddhamantriNo'pi merUparigatiH khacArimunyAstatra saMgatizca / kabrasTa // 213 // For Private and Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mukiprabodhe // 214 // jalpAnAM samAdhAna Kita-LA-US-NA sthAna paMcAnuttareSu trayaviMzat sAgarA utkRSTasthitisthAnaM tarhi vicAle dvAtriMzatsAgarasthitisthAnena tadAvazyakatvamiti cena, 4 jaghanyasthitisthAnApekSayA tadvAdhAt , anuttaracatuSke ekatriMzatsAgarasthitisthAnasadbhAvAta, na cettatrApi dvAtriMzatasAgarajaghanyasthitisthAnaM kvApi saMbhAvyaM, atha narakeSu AvalikAvAseSu prathamaprastare dikSu ekonapaMcAzadAvAsA vidikSu cASTacatvAriMzattataH paramekaikahAnyA navottarAvAsavat deveSvapi navottarANAM saMbhava iti cenna, narakaprastarAdisthityapekSayA devalokaprastarAdisthitInAM | vaiSamyAt // _____ kAmAbhilASe muneH khIdAnenApi zrAddhasya sthirIkaraNamityetat svApi zAstre prarUpaNA nAsti, bhavati cettathApi sUtrANAM vividhatvAdgAmbhIryAdvA bhavAdazaiH tadarthAnupalambha eva, kiMca-tava zAstra sakalakIrtikRtazrAvakAticAre-kanyAdAnaM niSiddhaM, tadeva punarAzAdharaNa svakRtazrAvakAcAre samupadiSTa, tatphalaM tabIjaM ca darzanasthairyameva, yaduktaM-nistArakottamAyAtha, madhyamAya sadharmaNe / kanyA bhUhemahastyazvaratharatnAdi nirvapedi' // 1 // ti, gRhasthAcAryAya tadabhAve madhyamapAtrAya vA kanyAdi nivapediti kulasIparigrahaM lokana dvayAbhimataphalasampAdakatvAtraivargikasya vidheyatayopadizati-dharmasantatimakliSTA, ratiM vRttakulomatim / devAdisatkRti cecchan, satkanyAM yatnato bahet // 1 // duSkalatrasyAkalatrasya vA pAtrasya bhUmyAdidAnAma kadhidupakAraH syAd ityamumathemavazya | satkanyAviniyogena sadhANamanugRhNIyAditi vidhivyavasthApanArthamarthAntaranyAsena samarthayati-sukalatraM vinA pAtre, gRhezyAdidhyayo vRthA / kITaidaMdazyamAne'taH, kombusekAd drume guNaH // 11 // sukhopabhoganaiva cAritramohodayo pratIkAratvAttadvAreNaiva tamapavAtmAnamiva sAdharmikamapi viSayebhyo vyuparamayet ityupadezArthamAha-viSayeSu sukhabhrAnti, kamAbhimukhapAkajAm / chittvA tadupabhogena, // 214 // For Private and Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jalpAnAM samAdhAna yuktiprabola tyAjayettAn svavatparam // 1 // ityAdi, yavatra kanyAdAnamapi cAritramohopazamAdidharmaphalaM samupadiSTaM, tavApi zAkhe sakala kIrtikRtazrAvakAcAre vAriSeNena svastrodAnena sAdharmikaH sthirIkRta ityuktam , tena sthirIkaraNaM sAMsArikavyavahAreNApi zrAvakena // 215 // 4 kAryamitisiddham / / laghusamudrA bharatairAvatakSetreSu jagatI bahiSTasamudrAmbhaHsamudgiraNarUpA niyatA ye kavitvarItyopanibaddhAH // | tataH pare'pi carcAviSayAH pratiSThArambhaH, nAgaketoviratiH, bhagavatpratimAtilakamityapi samaya'te-pratiSThitaM pUjayediti laukika| vAkyAt pratiSThA mAnyaiva, ubhayanayasammatatvAt, asmabhaye pratiSThAkalpe tvabaye'pi mahApurANe-'kArayanti jinadrA citrA maNimayIbahUtAsAM hiraNmayAnyeva, vizvopakaraNAnyapi // 1 // tatpratiSThAbhiSekAnte, mahApUjAM prakurvati / iti sakalakIrtikRtazrAvakAcAre'pi na pratiSThAsamo dharmo, vidyate gRhiNAM kvacit / bahubhavyopakAratvAddharmasAgaravarddhanAt // 1 // yaH pratiSThA vidhatte nA, zakratvaM cakravartitAm / prApya mukti prayAtyeva, saddharmodayakAraNAt // 1 // atha pratiSThA namaskAradaNDakoccAramAtrAdeva na punarjalauSadhisnAtrAdimahArammeNeti cet, na, citramAtreNAIvimbabhataraucityAnmahAprAsAdAnAM pratyakSalakSyANAM niSedhApatteH, evaM ca kundakundena prAbhRte kathamuktam 'cehaharaM jiNamaggo chakkApahiyaMkara bhaNiyamiti etena mahApUjApyaSTaprakArApi bhAvavizeSAt dharmAvizeSakAriNI zrAddhaividheyetyAve ditam , tenAbhiSekAvazyakatvAdaSTottarazatatIrthajalauSadhIsamAnayanaM samahotsavaM snAtrakaraNaM nyAyyameva, kAraNavaiziSTye kAryavezijANyAta,netronmIlanavAsakSepI sarikArya, iyameva pratiSThA caturvidhasaMghamadhye vRddhatvAnirArambhatvAcca munikArya, snAtrAbhiSakAdigRhasthA 18 // 215 // cAryakArya prabhAvanAMga mahotsavAt , zeSa pUjAMga phalanaivedyAdi dazadikpAlakSetrapAlAdisantoSaNa dharmakriyAnirvighnatAjanaka AAAAAOM -40 For Private and Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yuktiprabodhe // 216 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir muhUrttAdyAlokavat // nAgaketorviratau jAtismRtareva kAraNatA, tata eva tirathAmapi dezaviratiH, yacca karmmagranthavRttyAdau varSASTakAdupari viratisambhavastaddhamrmmopadezAdisAmagyAH prAdhAnyakhyApako bAhulyAttathaiva pravRtteH, anyathA'timuktakAdInAM varSarSaTke sarvaviratirna ghaTate, ayamevArthaH paMcavastukavRttau- 'tadaho' gAhA vyAkhyA- tadadhaH paribhavaheturityaSTavarSebhyaH ArAdasau paribhavabhAjanaM na caraNapariNAmo-na cAritraM pariNamate, prAyo- bAhulyenAmISAM tadadhovarttinAM bAlAnAmiti, Aha evaM sati sUtravirodhaH, 'chammAsiyaM chasujaya'mityAdizravaNAt naiva caraNapariNAmamantareNa bhAvataH SaTsu yato bhavatIti, atrottaramAha- 'Ahacca bhAva' iti kathanaM kAdAcitkatvasUcakaM sUtraM punaH SANmAsikamityAdi bhavati jJAtavyam, tacca prAyograhaNena vyudastamiti // bhagavatpratimAyAstilakamapyAzritya prAgeva savistaraM janmAvasthA kalyANakena sthApita, atha jagattilakasya punaH kiM tilakamiti cejjagacchatrasya punaH chatraM kimiti tasyApi kimaMgIkaraNaM 1, evaM jagaddIpasya dIpo'pi kimiti vAcyam 1, atha pUjakasyApi tilakaM pUjyasyApIti sAmyapratIteH doSa iti cet bhagavato'pi snAtatvaM sevakasyApi tatheti evamapyabhedaH, kiMca- bhagavataH SoDazAbharaNapUjA tapasa udyApanAyAM tava naye'pi sammatA, tathA ca tilakasyApi siddhirevIta || zrIzvetAmbarazAsanAdanupadaM bhedaH paraiH kalpitaH, sarvAzAmbarazAmbarasthitidharairjalpairanalpairalam | trAtuM tAn bhavavAridhau nipatato na syAd baladviD balI, jAgranmohamahImahendramahimotsAhAdvibuddhAtmanaH // 1 // atha zvetAmbaradigambarayoH kathamayaM matabhedo 1, dvayorapi jinavacaHprAmANyAt iti cet, Avazyakametat zrUyatAM, ihaiva 1 AdipurANe daNDarAjajIvAjagarasyAnazanapratIteH / For Private and Personal Use Only jalpAnAM samAdhAnaM // 216 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A yuliprabodha bhaninobharatakSetra rathavIrapuraM namaraM, tatra dIpakaM nAma udyApana, tasmin kRSNAcAryAH samavasRtAH, tatraikaH sahassayodhI zivabhUtiH nRpeNa | samyak parIkSitotivallabhastasyAjJayA yathecchaM bhraman udvejitayA mAtrA rAtrau tiraskRto mAnabhaMgAt sUripAce dIkSA lalau, tto| digNb217|| vihRtA sUrayaH, kAlAntare punarapi guravo'bhyupetAH rAjJA samahotsavaM vanditAH, zivabhUtaye praNamya pUrvapremNA ratnakambalaM TArotpattiH pratilAbhitaM, tasya ca tasmin mano maJchitaM raSTvA sUribhistamanApRcchaya pAdauchanakAni kRtAni, tad vIkSya jAtakopaH zivabhUtimantrAdiruddhavIryabhogIca manasi sUrINAM prati pratidhotpattinimittaM cintayAmAsa, atrAntare zrImaribhiH kadAcijinakalyo vyAkhyAtaH, | taM zrutvA sobhANI-bhavadbhirapi sa kathaM nAdriyate , tairavAci-bho mahAnubhAva sodhunA vyavacchinnaH, tAdRksaMhananAbhAvAt, tena | pratyavAci-dhIrANAM na kimapi vicchinna, maryapa eva savanIyaH, tatrApi sarvathA niSparigraheNaiva bhAvyaM, parigrahasya krodhakAraNatA'nu| bhavAt , tataH sUribhiH dharmopakaraNa na parigraha iti prAguktyA niSiddho'pi nagnIbhUya udyAne gataH, tadbhaginyapi nagnA'bhUt , tAM | vIkSya vezyA mA'smAsu loko virAgo bhUditi mahAvaTavRkSAprakaTadaze sthitvA tasyA upari vasanaM mumoca, sApi tadanicchantI | devena dattamidaM mA muMceti bhrAturyAcA uvAsa, tataH rAvastrAvastradharmayoH phalabhedArtha strImokSaM nyavArayat, pAtre parigrahadhiyA kevalinaH | kavalabhuktiM ca, tato viharan kvApi vane caityaM dRSTvA tatra jinAnantuM yayau, vicAle niyamANaM kacinmayUraM namaskArAn zrAvayAmAsa, sa mayUrajIvaH tatprabhAvena devIbhUya pUrvopakAritvAt taM pratyAgatya nanAma, so'pi zivabhUtijJApitasvarUpaM taM svAbhISTamatapravRttaye * // 217 // tvaM mAM saMnidhahIti yayAce, devo'pi mama picchAni bibhrANastvaM sarvatrAdeyavAkyo bhaviSyasIti varaM dattvA tadadhe, anyadA tena | samaM kasyacit zrIpAdasya maitrImavane anekAntavyavasthAvyavahAro jane vedapurANayajJamacArItyAdiparibhASA zaivI rakSaNIyeti prati A ti mahAsAgukyA mitrApi sarvathA sodhunA vyavaribhi %A-%AKrx kara For Private and Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrh.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktipravodhe // 218 // 9- zAya dvAbhyAM saMyujya digaMvaradharmaH prAduSkRtaH, zivabhUtiH krameNa vAyunoDIyamAnatRNapuMjAdho niruddhazvAsaH svaryayau, taddIkSitakauNDiNya-131 tadrocaka koTTavIrAbhyAM sa dharmaH pravartitaH, taddhArmikarUpacandrAdisaMsargeNa vANArasIdAsena nATakaprakaTanAdinA taddharmazraddhayA navInavAsanodbhA lakSaNaM | vena kecillokA vANArasIyAH kRtA iti gAthArthaH // 23 // atha naTasamAjaH pAeNa kAladosA bhavanti dANA parammuhA mnnuaa| devagurUNamabhattA pamAdiNo tesimitya kaI // 24 // iti niSkrAntAH sarve / / prAyeNa kAladoSAt bhavanti dAnAt parAGmukhA mnujaaH| devagurUNAmabhaktAH pramAdinasteSAmatra ruciH||24|| avasarpiNIsamayAnubhAvAt dhanasya na mahatI utpattiH tadabhAvAt keciddhanopArjane'pi mativaiklacyAt kArpaNyaparavazA dAnAsa svata eva nivartante, deveSu guruSu caityapUjA''hAradAnAdinA vyayabhayAt, abhaktA na manAgapi rAgabhAjaH, ata eva pramAdino yathecchAhAravihArAdiparAH tepAmatra mate ruci:-zraddhA syAt, kAraNaM tu prAguktamiti gAthAthaiH / / 24 // iya jANiUNa suaNA vANArasIyassa mayaviyappamiNaM / jiNavaraANArasiA havaMtu suhasiddhisaMvasiA // 25 // iti jJAtvA sujanA vANArasIyasya mativikalpamimam / jinavaraAjJArasikA bhavaMtu sukhasiddhisaMvAsitAH // 25 // evaM matasya vikalpaH-kalpanArUpastaM jJAtvA he sujanAH jinavarANAmAjJAyAmeva rasikA yajjinAgame proktaM tadeva pramANIkArya // 218 | na kalpanayA idaM saMbhavati idaM na saMbhavatIti cintanIya, tadvicAraNAyAmazraddhAlutAprasaMgAt , etena pratimataM hetavo'nye cAhetavaH prarvatante, kutra Adriyate kutra vA nAdriyate, tena svadharme dRDhataiva paraM jJAnamitimUcitaM, na cavaM mithyAdRzAM svadharme dRDhatopadezaH syAditivAcyaM, jinavaretyanena tannirAsAt , nanvevamapi janeSu matAntarIyANAM svadharmadAyamupadiSTaM syAt , teSAmapi svasvamatA. 9-4Rock For Private and Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktiprabodhe // 219 // HASARAS bhiprAyeNa vyAkhyAnaghaTanAdvayameva jinAjJAtatparA itibuddhyA pravartanAditi cenna, rasikA ityanena jJAnakriyAtAtparyaparaMparAgamA- granthahetuH bhiprAyanaipuNyAbhyAM sadguruM nirNIya taniSevaNayA mArgAmArgavivekajJAnarasavidvAMsa eva jinAjJAtatparA ityarthadhvananAt, tathAca |P granthakRtaH pAramparya ca samyagjJAnaM vinA pravRttinivRttI na kArye iti phalito'rthaH, tena jinavarAjJArasikA bhavantu, sukhayatIti sukhA pacAyac, sa cAso siddhiH-kRtsnakarmakSayalakSaNA tayA saMvAsitAH-tadrUpatA prApitA bhavantu sukhAnAM siyA-niSpacyA saMvAsitA bhavantu vetyarthaH, | pramANanayanikSepAvanabhijJAnAM samyagjJAnAbhAvAt vikalparitastato bhramaNAt bhavabhrama eva, samyagjJAnAdeva pravRttenivRttezca bahuphalasiddhiriti / bANArasIyairvihitA ya eva, praznAH prabodhena samAhitAste / nyAyAgama gurubhirmadIyaliMpiyA tadvacasAM kRtA'smin // 1 // | zAstraM darpaNavadvicAracaturAH saMzodhya tadgrAhiNI, kRtvA buddhimapAsya dUSaNagaNaM caalaanukmpaashyaa| nityAnandamayAtmabodhasarasi | snAnaM sRjantazciraM, santastoSabhujo bhavantu saphalAstanme prayAsA api // 2 // santaH kRpADhyA manasollasantaH, prayAnti toSaM vinayanti | | doSam / bAlasya lIlAmapi niSpramIlAM, vIkSyandavI kAntimivApagezAH // 3 // sasobhAgyaM bhAgyaM bhajatu sujano'syAdarabharAt, savaiguNyaM guNyaM skhalitamathavA'vatu ca khalaH / sanaipuNyaM puNyaM prathayatu tathA'pyArhatamate'vadAnaM dAnaM vA prativacanadAturmavatu me // 4 // kalyANena mayA prameyamaNayaH siddhAntadugdhAmbudheH, kalyANAhvayasAdhubodhavidhayA'bhyuddhRtya rAzIkRtAH / kalyANAtmasuvarNayojanika // 21 // yA'laMkArabIjaM satAM, kalyANAya bhavantvamI bhagavatAM yAvattapaHzAsanam // 5 // nanu manurjanuSA dhanuSA samo'bhyudayatAM zucivaMzaguNAzrayAt / sakalatAtvikasAttvikanandano'bhajadayaM mama yat sahakAritAm // 6 // jinavacanaviruddhaM yanna buddhaM ca zuddhaM, tadiha For Private and Personal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yuktipraboya // 220 // yadi nibaddhaM durddharAvezabuddhayA / sakalajanasamakSaM nyakSamAlocaye'haM, trikaraNaparizuddhayA duSkRtaM me'stu mithyA // 1 // catuHsahasrI 1 granthahetu: zlokAnAM, zatatrayasamanvitA / pramANamasya granthasya, nirmitaM tatkRtA svayam // 1 // zrItapAgaNavibhurbhuvi bhUyaH kIrcipUrti- granthakRtaH dhavalIkRtalokaH / marirAnatasurAsuradevaH, prollalAsa vijyaadimdevH||9|| ttpttttpuurvaaclcitrbhaanurdurvaadibaadendhncitrbhaanuH| je pAramparyaca | jIyate zrIvijayaprabhAtaH, sariH svabudhdhyA jitadevasUriH // 10 // tatpabhUSA mahasAtipUSA suvarNa malyavidhAnamUSA / virAjate | zrIvijayAdiratnaH, prabhuH prabhAdhyApitadevaratnaH // 11 // teSAM rAjye mudA'kAri, vAGmayaM yuktibodhanam / meghAdvijayasaMjJena, vAcakena tapasvinA // 12 // tatparamparA caivam-"zrImattapAgaNapatiryatimArgadhIraH, zrIhIrahIravijayo jayavAn babhUva / pratyavRbudhadakabbararAjarAjaM, vAkyaiH sudhAtimadhurairyavanAdhirAjam // 13 // zrIvAcakaH kanakato vijayA babhUvurvidyAnavadhakkSaso | bhuvi tadvineyAH / teSAM suzIlavijayAH kavayo vineyAH, ziSyo babhUvaturatulyamatI tadIyau // 16 // AdyaH zrIkamalAdimadha vijayastasthAnujanmA budhaH, zrIsiddhervijayo'tra tau mama gurordiissaanushikssaaguruu| zrIsanmAnakanAmni dhAmni mahasodge vijityA | kSaNAllumpAkendragaNAn jayazriyamamU samprApaturvizrutAm // 11 // yaH SaTtarkavitarkakarkazamatiH sAhityasiddhAntavit, prANamradhitiSa kRpAdivijayaH prAjJo vineyastayoH / tatpAdAmbujagameghavijayopAdhyAyalamdhAtmanA, grantho merumahIdharAvadhirayaM siddhizriyai | nandatAt // 16 // itizrImahopAdhyAyameghavijayagaNiviracitaH savRttiyuktiprayodhaH granthaH sampUrNaH 3 // 220 // .iti vANArasIyamatakhaNDanaparaH zrImeghavijayopAdhyAyaracitaH savRttikaH zrIyuktiprabodhaH saMpUrNaH RCEL For Private and Personal Use Only