Book Title: Shokshaka Prakarana Part 2
Author(s): Haribhadrasuri, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Divya Darshan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004834/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhA ga prAzaka divya darzana TrasTa 39, liDa sosAyaTI, dhoLA, ji. amadAvAda, pIna-383810 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUripuraMdara zrIharibhadrasUrIzvaracita mahopAdhyAya-yazovijayagaNIta yogadIpikAvyAkhyAvibhUSita muniyazovijayaracita kalyANakaMdalI TIkA-ratidAyinI vyAkhyA alaMkRta SoDazaka prakaraNa (bhAga-2) ja divyAziSa ed. vardhamAnataponidhi saMghahistaciMtaka zibieuetA nyAyavizAeda AcAryadeva zrImavijaya bhuvanabhAnubhUTIsvarajI mahAkAjA ja kRpAdraSTi siddhAMddavAse gItArthamUrdhanya gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSaNUrIzvarajI mahArAja * kalyANakaMdalI TIkA + ratidAyinI vyAkhyA + saMpAdana kartA ja pasaiNavIrthoddhAes paMnyAsapravara zrI vizvakalyANavijayajI ma.zA.nA hiAtha munizrI yazovijayajI ja prakAzaka che. divyadana TrasTa 3c, slivuMs sosAyaTI, ghoLasi, jI. amadAvAda. pIna-387810. (2) * prAptisthAna che prakAzaka zrI gharmanAtha jaina saMgha jainanamae jaina ArAdhanA bhavana, nyu zAradA maMdira roDa, jenanagarA, pAlaDI, amadAvAda-300000 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 SoDazakaprakaraNaM * mukhya saMzodhako * pUjya AcAryadeva zrImad vijaya jagazcaMdrasUrIzvajI mahArAja * pUjya AcAryadeva zrImad vijaya pradyumnasUrIzvajI mahAAja * pUjya AcAryadeva zrImad vijaya kulacaMdrasUrIzvarajI pUjya AcAryadeva zrImad vijaya jayaMbhuMdasUrIzvarajI * pUjya paMnyAsapravazrI puNyavijayajI mahArAja * pUjya paMnyAsapravazrI yazovijayajI mahArAja * pUjya paMnyAsapravazrI ajItazekharavijayajI mahArAja * pUjya gaNivaryazrI kalyANaboiivajayajI mahArAja * pUjya gaNivaryazrI muktivallabhavijayajI mahAAja * pUjya munizajazrI hradayavallabhavijayajI mahArAja bIjI AvRtti nakala fa.ei. 2054 mUlya / . 100 * kalyANakArI tripadI choDavA jevI niMdA 1 2 3 4 pa G 7 meLavavA jevA sadguNa mudraka zrI pArzva kompyuTarsa 58, paTela sosAyaTI, javAhoka, maNinagara, amadAvAda-8. phona : 5470578 keLavavA jevo guNAnurAga dvitIya bhAga pathiya prakAzakIya nivedana vidvAna saMyIonA udgAra saMzoghakIya vaktavya TIkAkAranA be zabda viSayamArgadarzikA 8 thI 16 SoDazaka-vyAkhyA pariziSTa 1 thI 9 sarvahakka prakAzakane svAdhIna che. pRSTha 3 pa G 9 207-377 378 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana sakaLa zrIsaMghanA karakamalamAM SoDazaka prakaraNanA banne bhAganI bIjI AvRti prakAzita karatAM ame AnaMdanI lAgaNI anubhavIe chIe. sUripuraMdara zrI haribhadrasUriviracita SoDazaka prakaraNa upara mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje racela yogadIpikAvRtti ane tenA upara munizrI yovijayajIe racela kalyANakaMdalI TIkA tathA ratidAyinI gujarAtI vyAkhyAthI yukta prastuta grantharatnanA dvitIya bhAgamAM pUjA, sadanuSThAna, jJAna, dIkSA, dhyAna vagere aneka viSayonI vizada chaNAvaTa karavAmAM AvI che. pUjyapAda vardhamAnatonidhi nyAyavizArada saMghahitaciMtaka sva. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nI divyakRpAthI ane paramapUjya siddhAntadivAkara zAsanaprabhAvaka AcAryadeva zrImad vijaya jardoSasUrIzvarajI ma.sA.nI pAvana preraNAthI amArA TrasTane zAstrIya prakAzanono apUrva lAbha maLe che. te badala ame gaurava anubhavIe chIe. zrI aMdherI gujarAtI jaina saMgha - muMbaI dvArA prakAzita thayela A graMthanI prathama AvRtti khalAsa thatAM dvitIya AvRtti prakAzita karavAnI amane saMmati ApavA badala zrI aMdherI gujarAtI jaina saMghano ame AbhAra mAnIe che. SoDazaka prakaraNa bhAga-1 ane bhAga-ra bannenI dvitIya AvRtti ekIsAthe prakAzita karavAno amUlya lAbha amArA divyadarzana TrasTane maLela che teno amane atyaMta harSa che. pUjyonI kRpAthI-preraNAthI AvA zAstrIya prakAzo dvArA zrutabhaktino lAbha amane maLato rahe tevI paramAtmAne prArthanA karIe chIe. prAnta adhikRta vAcakavarga prastuta prakAzananA mAdhyamathI muktimArge jhaDapathI AgaLa vadhe e ja eka maMgalakAmanA. dvi.A.su.1 vi.saM.2057 3 SoDazakaprakaraNaM saMpUrNa Arthika sahayogadAtA zrI dharmanAtha po. he. jainanagara saMgha-pAlaDI, amadAvAda-7, Gan divyadarzana TrasTa vatI, kumArapALa vi. zAha A pustaka jJAnadravya dvArA prakAzita karavAmAM Avela hovAthI gRhasthoe jJAnakhAtAmAM rakama bharIne potAnI mAlikImAM rAkhavuM. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 SoDazakaprakaraNaM muni yazovijayanA sAhitya mATe vartamAnakAlIna vidvAna saMyamIonA udgAra ja zAsanasamrATa 5.pU. nemisUrIzvarajInA samudAyanA paramapUjaya AcAryadeva zrImavijaya hemacaMdrasUrijI ma.no abhiprAya suMzrAvaka zA. kumArapALabhAI joga dharmalAbha, tame mokalela syAdvAdarahasya (madhyama) graMtha maLela che. jayalatA (saMskRta) tathA ramaNIyA (hindI) vRttithI alaMkRta A graMthane jotAMnI sAthe ja enI pAchaLano kartAno bhagIratha purUSArtha jaNAI AvatAM vAra nathI lAgatI. Aje jyAre prAya: badhAnI pravRtti gujarAtI bhASAnA pustako lakhavA/chapAvavA pAchaLa ja hoya che tyAre AvI saMskRta TIkA racavAnuM teoe kareluM A kArya kharekhara ghaNuM ja anumodanIya che. A kArya mATe teo sau vidvAnonA acUka abhinaMdananA adhikArI banyA che. pUjayapAda pradhumnasUrijI ma.no abhiprAya vidvajanavallabha munigaNazaNagAra zrI yazovijayajI ma. tamo to bhAI kamAla karI. bhASArahasya saMpAdita karyuM. vivaraNa lakhyuM. anuvAda karyo. prakAzita paNa karyuM ane A badhuM mAtra sAta varSanA paryAyamAM ! khUba khUba dhanyavAda. jIvatAM raho ane zAsanano jayajayakAra karatA raho. zAsana AvA ja jJAnapremI jJAnamArgI purUSothI haju 21 hajAra varSa TakavAnuM che. nAma tevuM jIvana banI raheze temAM zaMkA nathI. ja vardhamAna tapanI 100 oLInA samAcAdhaka (paramapUjya paMnyAsapravara vimalasenavijayajI ma.no abhiprAya svopajJaTakAyata bhASArahasya graMtha para "mokSaratnA' TIkA tathA kusumAmodA' hindI vivecana taiyAra karI jijJAsuo, ke je saMskRtavAMcana nathI karI zakatA, jeo navya nyAyanA viSayamAM caMcupAta nathI karI zakatA, teo upara eka mahAna upakAra karyo che. A kArya pAchaLa tamArI dhagaza-mahenata dAda mAge tevI che. ane tenI khUba khUba anumodanA thAya che. pU.upAdhyAyajI mahArAjanA graMtho para saMskRta TIkA-hindI TIkA karI pU. upAdhyAyajI mahArAjanA graMtho lokabhogya bane te mATenA tamArA prayAso atyaMta prazaMsanIya che. Jain Education Intemational Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ porIprakaraNa 5 | saMzoghakIya vakatavya susvAgatam ! padhAro ! grantharAja ! AtmatattvanI gaSaNA karatA sAdhakane, bhinna bhinna sAdhanApaddhatinI aDAbIDa aTavAmAM aTavAtA sAdhakane spaSTa rzana karAve te dIpaka samA granthone zAstra kahevAmAM Ave che. AvA zAstronI yAdImAM SoDazakanuM sthAna sTeja heja Ave che. soLa viSayane UMDANathI ane vistarathI nizcita soLa-soLa zloka saMkhyAmAM nirUpavAno ahIM granthakAra paramarSino upakrama che. eka paNa anAvaraka akSara na maLe ane je akSara ke zabda ahIM maLe che te potAnI artha samAvavAnI laukika zaktine atikamIne vizALa artha sAthe ApaNane maLe che. purANA RSionI eka zIkha che ke 'nAnudhyAyAt dUna rIna, vIvo vastrApune TTi tat' zabdo bahu na dhyAvavA paNa tenA arthone khUba dhyAna karIne dhyAvavA. zabda ke zabdasamUhanI arthacchAyAmAM zabdanA uparanA kocalAne bhedI bhItaramAM ja praveza thAya to arthano khajAno khullo thaI jAya. ahIM SoDazakanA zabdo arthaghana che. adhikArapUrNa rIte tenI rajuAta thaI che. A granthanI sauthI moTI vizeSatA to e che ke ahIM nirUpita viSayo tamane anyatra kyAMya nuM kAraNa e samajAya che ke pUjyapAda haribhadrAcArya mahArAje kALabaLathI luptaprAya: thaI rahelAM 'pUrva'nA granthomAMthI ghaNAM ghaNAM padArtho potAnA granthomAM saMkSepa - vistAra zailImAM gUMthI lIdhA che. pUjyapAda abhayadevasUrIzvarajI mahArAje paMcAraka zAstranA vivaraNanI prastAvanAmAM zrIharibhadrasUrIzvarajI mahArAjane Trovana' kahyA che e A arthamAM che. ane je anyatra nathI maLatA ane ahIM maLe che tevA viSayo dA.ta. pAMca Azaya vicAra (praNidhAna, pravRtti, vijaya, siddhi ane viniyoga), jJAnanA traNa prakAra zruta-cintA ane bhAvanA. e ja rIte upakAra, apakAra, vipAka, vacana ane svabhAva - A pAMca rIte kSamA Adi daza prakAranA yatidharmanI vicAraNA, dezanA kayA jIvo samakSa kevI ApavI ? zrotAonA bAla, madhyama ane paMDita evA prakAro, jinamaMdira baMdhAvavAnI vidhi - A badhuM to che ja. sAthe sAthe "tatrApi na TreSa; &Arya viSayanuM nato 5:" AvI je hita zIkhAmaNa maLe che te cAdvAdamArgIne khUba upayogI che. ahIM prarUpelA viSayone potAnA granthomAM supere je koIe niyojita karyA hoya to te pUjyapAda upAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje. A badhI ja vAtone khUba sArI rIte samajI, vicArI tenA Azaya, tAtparyane-marmane talasparzI rIte potAnI prazAmAM ekarasa karIne potAnA racelA granthomAM tene gUMthI ApaNAM sudhI pahoMcADyA che. gujarAtI rAsa kRti zrIpALarAsanA cothA khaMDamAM A graMthanA bhAvo bharI dIdhAM che. upakAra, apakAra, vagere mAtra kSamAdharma sAthe ja nathI vicAravAnA. ahIM kSamA to upalakSaNa che. mATe tene kSamA Adi daze yatidharma sAthe joDIne vicAravAnAM che. AvA durbodha grantha upara eka vistRta saraLa-sugama vivaraNanI AvazyakatA hatI ja. tenI pUrti vidvadarya tapasvI munirAjazrI yazovijayajI mahArAja dvArA thaI che te ghaNA AnaMdano viSaya che. AvA gaMbhIra viSayo paThana, pAThanamAM pharIthI dAkhala jarUrI banyA che. evA saMyogomAM AvA prayAsane AvakAratAM hRdayamAM khUba khUba harSanI lAgaNI anubhavAya che. dhanyavAda ApavAnuM mana thaI Ave che; kAraNa pUjyapAda haribhadrasUrijI mahArAjanA grantha upara kalama calAvavA mATe gurUkRpA, zAstrakRpA ane granthakArakRpA joItI hoya che. AvI kRpAne pAtra banelA munizrInA hAthe hajI AvA ghaNAM grantho ApaNane sAMpaDaze tevI AzA rAkhavI game che. teonA parizramane bahoLo abhyAsarasika vika-samudAya saphaLa banAve te ja eka zubhecchA. je A. pradyumnasUri. anAvala. ji. surata. jeTha suda-11, vi.saM. 2052 Jain Education Intemational Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazakaprakaraNaM 6 (TIkAkA2nA-vyAkhyAkAranA be zabda parama tAraka tIrthAdhipati zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe 2500 varSa pUrve vahAvelI jJAnagaMgAno, gaNadhara bhagavaMtoe vahetI mUkelI dvAdazAMgI-yamunAno ane bhavabhIrU bahuzruta saMvigna pUrvAcAryoe pragaTa karela zAstrasarasvatIno subhaga triveNIsaMgama hajayAM thayelo che te tIrthasvarUpa jinazAsananI mahAnatA, pAvanatA, gaMbhIratA, tArakatA, paramopakArakatA vagereno kayAMya joTo jaDe tema nathI. AvA lokottara benamuna mahAprAmANika jinazAsanamAM zAstrasarasvatIne pravAhita karanArA aneka pUrvAcAryo thaI gayA. temAMnA eka apratima bahuzruta pUrvAcArya che zrIharibhadrasUrijI. 1444 granthanuM adbhuta sarjana karanAra A suripuraMdara vize mAhitI ApavAnI jarUra jinazAsanane pAmela-samajela vyaktine hoya tevuM huM mAnato nathI. teozrInI zAstrasarasvatInA eka jharaNAnuM nAma che choDazaka prakaraNa. tenA upara 17mI sadInA mahAna tejasvI sitArA gaNAtA mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje yogadIpikA nAmanI TIkA banAvI. prastuta prakaraNanA viSayo vagerenI chaNAvaTa prathama bhAganI prastAvanA vageremAM thayela hovAthI te vize ahIM kazuM lakhavuM Avazyaka nathI lAgatuM. SoDazaka prakAra ane yogadIpikA upara kalyANakaMdalI (saMskRta) TIkA ane ratidAyinI (gujarAtI) vyAkhyA devagurUnI aciMtya kapAthI racAI ane tenA prathama bhAganuM thoDA samaya pUrve ja prakAzana thayuM. vidvAnoe, saMyamIoe, zrAvaka-zrAvikAoe tene utsAhathI vadhAvyo-svIkAryo te badala zrIsaMghano huM atyaMta RNI chuM. prastuta graMtha vize mAruM vistRta vakatavya prathama bhAgamAM darzAvela hovAthI tenuM punarAvartana karI vijJa vAcakavargano amUlya samaya levo ucita na hovAthI mAruM vakatavya ahIM saMkSepamAM samAvI lauM chuM. yogadIpikA + kalyANakaMdalI + ratidAyinI vyAkhyAthI yukta SoDazakaprakaraNa - dvitIya bhAganA prakAzananA rUDA avasare upakArIonuM maMgala smaraNa paNa AnaMdanuM mojuM phelAve che, kRtajJabhAvane daDha kare che. parama ArAdhdhapAda vardhamAnataponidhi nyAyavizArada sakalasaMghahitaciMtaka sva. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjanI divyakupA, paramapUjya siddhAMtadivAkara gItArthamUrdhanya gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA pAvana AziSa, paramopakArI vidvareNya vidyAgurUvarya paMnyAsapravara zrI jayasuMdaravijayajI gaNivaranuM mArgadarzana, prAtaHsmaraNIya bhavodadhinAraka zAsanaprabhAvaka gurUdevazrI vizvakalyANavijayajI mahArAjanI amI daSTi, A granthanI banne vyAkhyAnA saMzodhaka aneka vidvAna bahuzruta saMyamIonI sahAya e ja A graMthanA prakAzana sudhInuM mukhya cAlakabaLa + prerakabaLa + pUrakabaLa banela che. A upakArIonA upakAra kaI rIte bhUlAya ? aneka bahuzruta saMyamIoe saMzodhita karela kalyANakaMdalI (saMskRta) TIkA ane ratidAyinI (gujarAtI) vyAkhyAthI yukta prastuta granthanA prakAzanamAM-mudramAM koI doSa na rahI jAya te mATe banne bhAganuM 4 vAra saMpUrNa prapharIDiMga meM karela che. chatAM pAga chabasthatAmUlaka koI truTi rahI gaI hoya to guNagrAhI vidvAna vAcakavarga svayaM tenuM parimArjana kare. bIjA bhAganA aMte ApavAmAM Avela pariziSTa taiyAra thaI gayA bAda phAInala praphamAM graMthaseTIMga karela hovAthI pariziSTamAM darzAvelA pAnA naMbaramAM ekAda pAnuM AgaLa-pAchaLa thayela haze tenI vAcakavarge noMdha levI. prAnta, A granthanA paThana-pAThana, zravaNa-manana-nididhyAsana dvArA sahu koI pAvana mukitapaMthe AgaLa vadhe, doSamukta bane, zAzvata sukhayukta bane e ja eka anaMtagAgasaMpanna arihaMtane abhyarthanA. gurupAdapadmaraNa muni yazovijaya Jain Education Intemational Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazakaprakaraNaM 7 0 0 207 .......... 0 0 0 0 0 0 . 0 6 viSayamArgadarzikA viSaya viSaya | navamaM pUjASoDazakam .. .....207-230 dravyapUjAyAmavadyasphuraNamImAMsA . pUjavidhi.................. ucitapUjAyAH kartavyatvam .......... 'jinapUjopayogipuSpAdisvarUpavicAraH ........ nipUNa sahanu4Ana ......... gRhasthasyA''pavAdikapravRttinimittopadarzanam ........... dazamaM sadanuSThAnaSoDazakam .............. jinAlayapramArjanAdiphalaprakAzanam .......... puNyAnubandhipuNyanyAsa-prazAntavAhitAvicAraH ............. trivi5 pUrI viyA2 ........... 208 sAta prA2nu mahAbhuta mAthitya .......... dazArNabhadrapUjAvicAraH......... sadanuSThAnasAmAnyasya mokSakAraNatvam .... jinapUjAprakAraprakAzanam ........ sahanuSThAnanA yA2 2................... pUjAvidhivicAraH prIti-bhaktyanuSTAnavicAraH ........... ............ minapUlanA adhikAzana bhoganA ........ prIti anuhAna ......... .............. hetu-svarUpa-phalamukhena zraddhAprarUpaNam bhati anuhAna ................. ........... devavandanasvarUpAdidyotanam .......... prIti-bhaktibhedakaliGgopadarzanam . stotrapUrNa vizleSA ................ ............. prItitvamatityati cha..... taJcittatAdhaSTavidhavizeSaNavimarzaH........ prItitva-bhaktitvavicAraH ........ stotrapUjAtaH prakRSTabhAvaH ....... sAdhune yanAnu4Ana.............. stotrapUnI praSTa zumamAvanI vRddhi ....... mArgAnusAriNi vacanAnuSThAnamaMzataHsat .... bhIkalApUrNarimataprakAzanam . upadheyasAGkarye'pyupAdhyasAyam ..... niraticArapUjApratipAdanam ....... asaMgamanu4Ana ......... ............. pUnA mAnya nAga 52 ......... vacanA'saGgAnuSThAnabhedavicAraH ......... samantabhadrAdipUjAvicAraH ................ saMyamasya mokSakAraNatAmImAMsA yoga-pUja-pradhAna-4i oTa........ thAzya anuSThAnonA NanI viyArA ..................... granthyAsanakRtapUjAyA dharmamAtraphalakatvamImAMsA ........... dharmotpatti-sthiti-vRddhivinAzakAraNA''vedanam sAttvikAdipUjApratipAdanam ..... pAMca prakAranI kSamAnI vicAraNA .. pUjanuM 2135.......... kSamAyAmaticAravicAraH ............ hiMsAyA niSedhyatAvicAraH ... munInAM pazcavidhA'pi zAntiH ....... ........... nipUgane vize pUrvapakSa........... sAdhumA jJAnayojanA.................... ......... padRSTAntavizadIkaraNam ............ zrutajJAnApekSayA'nAdivAsanAyA balavattvam ........ jina stha bhATe taya cha - uttara51 ....... sabhyazAnanA mAsvAhane mogamIye.......... 245 navAnivRttikRdvacanavicAravimarzaH ......... khalAnAM jJAnAmRtamapi viSAyate .......... sevyAderanupakAre'pi phalapradatvam .......... sabhyazAna devAne yoyane mogA ................. 246 kRtakRtyasyaiva paramArthataHpUjyatvam ......... ....... paNDakodAharaNam ....... sAdhu thA bhATe pUna - 42 ? zaM-samAdhAna ........... ayogyane mAMDalImAM praveza ApanAra gurU vadhu gunegAra , 247 asadArambhanivRttikAmanAvattvena pUjAdhikAritA ........... siddhAntazravaNayogyanirUpaNam ............248 pUjAniSedhe tIrthakRdAzAtanA ............................ 228 upAyasyopeyA'vyabhicAritvam .......... ............. 249 1. Bold Type syAhI saMskRtInA viSaya mATe che.2. Normal Type SoDaza-2tihAyinI-gubArAtI vyANyAnA viSaya mATe che. 220V ......... 218 ......... 0 8 0 1 1 .............247 m ........... Jain Education Intemational Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 SoDazakaprakaraNaM viSaya ekAdazaM jJAnapoDazakam | zuzrUSAvicAraH.. zrutajJAnanA lakSaNane jANIe.. zuzrUSAnA be bheda .. vividiSAmantareNa tattvajJAnA'sambhavaH zramaNasyAsdvitIyasvAdhyAyaratiH parama zuzrUSAno paricaya...... sthA ane rAganA bhedane nihALIe parama zuzrUSAnA prabhAvane pichANIe mahAmunisevAyA amoghaphalatvam vihitAnuSThAnAt jJAnalAbha: aparama zuzruSA anarthakArI zrutajJAnasya viziSTaguNa-doSazUnyatvam jJAnanA prArA prahAra... zrutajJAnanI traNa vizeSatA .. ekavAkyatAvicAra: midhyAbhiniveze zrutamajJAnam mahAvAkyArthAdinirUpaNam ciMtAjJAnanI camaka bhAvanA jJAnanuM svarUpa. samyagdRSTayopAdeyaviparyAsavirahaH paripUrNaprabodhaprakriyopadarzanam . iSudRSTAntavimarza: ciMtAjJAnAdimAM zabdapasaMgata traNeya zAnano viSayavibhAga pUrvAparavirodhaparihArapradarzanam . paratantroktasya sadvacanasyA'pratikSepyatA vairAgyakalpalatAvirodhaparihAraH, cArisIvinInyAyavicAraH pareSAM cArisaJjIvanInyAyaH sammataH avinItasyA'nAjJApanIyatA vinayarahita jIvano bodha te ajJAna.... vinaya vinA jJAna paNa niyamA mithyA aSTavidhapramAdavicAraH samyaktvahetupradarzanam ajJAnInI oLakhANa pradhAnA'pradhAnasamyagdarzanopadarzanam. zu 252-273 252 52 253 253 254 254 254 255 255 256 256 257 258 258 258 259 260 260 261 261 262 263 263 264 264 265 266 267 268 269 269 269 270 271 271 272 viSaya jJAna ane ajJAnanA svAmIne oLakhIe ucitAnuSThAnasyA karmakSayakArakatvam dvAdazaM dIkSASoDazakam - vasantanRpatulyadIkSAvicAraH dIkSAnA adhikArIne oLakhIe pravajyAyA bhavAntarIyapApaprAyazcittarUpatA dIyAnI vyAkhyA jJAnarahita evo vairAgI-gurUbhakta pApabhIrU paNa dIkSAdhikArI anAbhogapadArthavicAraH sadandhanyApAvedanam gRhItadravyadIkSANAmapi mokSagAmitvavicAraH ayogyadAne dIkSAyA aniSTatvam dIkSAnA be prakAra hIlAnyAsa dezaviratvArAdhanAt sarvaviratiyogyatAvirbhAvaH aGgatvanirUpaNam nAmanyAsa mukhya hIkSA..... nAgAdi nyAsanuM phaLa dIkSA viSApahAriNI sampaka sabezakaraNAbhidhAnam trayodazaM sAdhusaceSTApoDazakam kSamApradhAnAH sAdhavaH bhAvadIkSAnuM lakSaNa eka varSanA dIkSApadhi pachI dharma niraticAra bane tapa:- saMyama satya zIca brahmacaryAdinirUpaNam tejolezyAvRddhiprakAzanam svadarzanAnusAreNa dhyAnasvarUpamImAMsA sAdhune jJAna-dhyAna-saMveza- sparzayoganI upalabdhi .... nAnAtantrAnusAreNa dhyAnamImAMsA dvAdazAGgasAraH dhyAnayogaH jJeya heyopAdeyagocarasparzasvarUpaprakAzanam sparzI = tattvajJAna susAdhusvarUpaprakAzanam gurubahumAnasya mokSarUpatA 4 prakAre garUvinA pRSTha 272 273 276-293 276 . 276 277 277 278 278 279 280 281 281 282 ......282 283 283 283 284 285 285 286 287 288 288 289 290 291 281 292 293 296-314 296 296 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM viSayamArgadarzikA * SoDazakaprakaraNaM 8 pRSTa viSaya pRSTha 0 298 0 10 dANAya............. ...... 0 0 M ............... M u04 0 WWW 0 0 0 200 0 0 0 1 0 .......... 0 m 326 0 0 viSaya gautamasnehakAraNaprakAzanam svAdhyAyastha paramamokSAGgatvam . svAdhyAya pratipAhana ....... yAbo, yogAbhyAsa za.. paJcavidhayogAbhyAsaH ........ pAtaJjalayogasUtrasamIkSA ......... vastra-pAtraiSaNAdinirUpaNam ........... sAdhunI sarva 35 / 52042 / 2 / 2135 ........... u01 sAmAyikazakteH paropakArArthitAniyatatvam ... atyantaparizuddhayogairmokSasiddhiH sAdhunI titiyatAne bhoganA .......... mokSamA maitrI Adi bhAvanAmI nathI ....... maNDUkacUrNa-bhasmabhedena rAgAdinAzaH.... 304 nAlapratibaddhAdinirUpaNam .......... ......... maitriin| yAra me ................... ............. 731nA yAra me mAmI .......... ............. prathamakaruNopekSAbhedopadarzanam ............. paramArthato viSayANAM rAga-dveSAnutpAdakatA ............ muditA bhAvanAnA 4 bhedane oLakhIe ................. yA2 52nI upekSAne samame .......................... u07 bhaitrI vagere bhAvanAmo aune pazigame ?................. dharmaprApti-dhyAnasiddhikRte maitryAdyAvazyakatA ... tIrthakarakevalini karuNApratipAdanam ... niSpanna yogInA vittano pasyiya ......... bhalyAsazuddhi................. dvividhayogilakSaNAni .......... ........ yogabhraSTatvasvarUpAkhyAnam......... cAra prakAranA yogIo ........... 311 anaMtA oghA niSphaLa nathI . caturvidhayoginirUpaNam . AjJAbhaGgabhayasyotsAhavardhakatvam ........... ............ abhyAsazuddhiAna avisapanA- 21zuM ? ........... zAnagamita gu3vinaya 4Api choDazo nali ........ yogatrayaprakAzanam .......... .......................... gurUvinayanA kAraNone apanAvIe ... ............... caturdazaM yogabhedaSoDazakam ............... 317-333 sAlambanadhyAnaprayojanaprakAzanam 0 0 " sAjana bhane nirAjana yoga.......... mAnasAticArasya nirapekSavRttibhaJjakatvam ............ naizcayikapratyAkhyAne'pavAdA''gArAdhanaGgIkAraH.......... mAha ghoSane choIye...... dharmakriyAmAM khedane TALIe praNidhAnasya yogaphalAsAdhAraNakAraNatA.................. viSTikalpakriyAyA dAsaprApatvahetubhUtapApaprayuktatvam ........ sAdhanAmA gano 57chAyo pAra na pAo.............. dharbhasAdhanAmA 5 hopane TAvI .................... utthAna doSavALI ArAdhanA ravAnA karIe yogagatazaktinAzakatA kSepe. saMvignapAkSikavyavasthArahasyaprakAzanam . saMvisapAli vyavasthA- 2722 ........ caturvidhacetaHprakAzanam .............. ......... saGkalanopetakriyAyA iSTaphalahetutvam ....... dhADayAmA prati bhanihAya che......... anyabhu6 ghoSa aMgArAnI vRSTi po cha ............. avasarocitAnuSThAnAnAdarasya mahAdharmavighnakAritvam ....... balAtkAreNa yogakaraNaM moghaprayojanam . upAsanAmA roga ho5 nivArIye ......................... mAsaMganI saMga TAgo ...... ................ sImandharasvAmisannidhau dIkSAlAbhanidAnaniSedhaH ......... zAntodAttavyAkhyAnam ......... yogIthitanI 7 viziSTatA.............................. yoginAM zuklasvapnadarzanaparatvam .......... pravRttayayogI prazasta dhyAnanA aghisArI................ dhyAna vI zata 42zo ?.............. ............339 avasthAbhedena dhyAnAsanadeza-kAlAdisvarUpaprakAzanam ...... dhyAnavidhitatsiddhihetuprabhRtidyotanam ......... ........... bhagavati vizuddhacittasthApanam ............. yogasidhanu sm| yogAnuzatA sAve................... paJcadazaM dhyeyasvarUpaSoDazakam ........... catustriMzadatizayaprakAzanam ... 21 vizeSaNayukta dhyAtavyanuM nirUpaNa.. dharmakAya-karmakAya-tattvakAyAvasthAsvarUpadyotanam ........ rUpastha-piNDasthAdidhyAnavicAraH ....... ....... 338 samavasarAyastha linadhyAna.............. ............338 0 0 300 0 0 0 0 " 0 M 10 . ........... N " 0 WWW 0 0 . 333 . " : W " 337 kAzanam.......... Jain Education Intemational Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 SoDazakaprakaraNaM * viSayamArgadarzikA * viSaya pRSTha 0 0 .. 340 ... 341 .......... 341 0 W 383 u4|| 346 52mAtmA 4 zata roga dU2 42 ? .... bhagavadutkRSTarUpaprayojanaprakAzanam ..... Izvarasya sarvagatvavicAraH ........ apramattaguNasthAnakeM'zataHzukladhyAnasvIkAraH dhyAnapazigamananA yAra ........... prAtibhajJAnavicAraH .......... samayasAravacanavyavasthApanam ....... prAtibha jJAnane oLakhIe. anAjana yoga sapo........... ............ 43 brahmagatabRhattamatvaniruktiH ...... 344 anAjana yoganI pariya5............... .............. paratattvasya dRSTasyA'nAlambanayogAtikrAntatvam ............ sAmarmayoganI samajaNa.. .............. paratattvadhyAnasya nirAlambanatvameva .. nizcaya-vyavahArAbhyAM dhyAnavicAraH iSupAtadRSTAntayojanA..... zAnanI 7 vizeSatA nAgAme ........ ............ 348 jJAnasya jJeyadezAgamanasamarthanam ........... .......... siddhadarzanasya sarvavastujJAnavyApyatvam ....... 349 dravya-bhAvajyotirnirUpaNam ................ paratatpanA 23 vizeSAzono pariyaya ........ ............. 350 paratattvasya brahmatvasamarthanam paratattvasyA'rUpitve'pyAdityavarNopamopapattiH svAbhAvikasukhasvarUpaprakAzanam .... ............. 353 SoDazaM samarasaSoDazakam .......356-374 paramAnandaprakAzanam . paratavanA paryAya zabdo bhutinI viyArA............... ............ 357 nirguNatAyA guNAbhimAnazUnyatAparatvam ... saudaranandakAvyanirAkaraNam .......... pariNAmasvarUpaprakAzanam .......... mokSamA anyazanAta vastuno svI2 .................. paziAmI mAtmAno svIjara........... .................. ekAntanityatvAnityatvAdinirAkaraNam ...... sahajamalavicAraH .. . 361 viSaya tapakSamA asaMgati .......... ........... ubha Atmabhinna bhane vAstavi cha....................... bhajadhanI vividha yogyatA mAtmAmA cha............ tathAbhavyatvamImAMsA jIvagata-yogyatAvizeSasamarthanam .. ........... tIrtha52sidatya vagaire yoyanAvizeSaprayu .......... syAdvAdasamarthanam ............ advaitavAda asaMgata .......... AtmAdvaita-jJAnAdvaitanirAkaraNam ........ vikalpasvarUpavidyotanam ............ nAnAtantrAnusAreNa karmasthApanam ......... rupanAnI panA ayoya .............................. smRti-purANa-bauddhagranthAdinA'pi karmasiddhiH parAgamadveSaniSedhaH ........................ bhUbAmanA meM bhAgane mAgI...................... parakIyAgamasadvacanAruciH = dRSTivAdA'ruciH ........ anya dharmanA zAsI 52 5 / 5 na 2 ko ......... adveSa-jijJAsAdinirUpaNam ......... ........... tatpamA aSTAMgapravRtti ......... graMthaphalopadeza jJAna-kriyAnayamatavicAraH jJAna-karmasamuccayasthApanam . aMtharayanA prayozana ........ madhuzruta pAse / dharmazravA 42-zrIharibhadrasUri ...... 374 bahuzrutavyAkhyAnam ..... kalyANakandalIkRtaprazastiH ....... pariziSTa-1.............. pariziSTa-2.......... ............ pariziSTa-3......... ........... pariziSTa-4 .......... pariziSTa-5. pariziSTa-6 ..... pariziSTa-7....... ....... pariziSTa-8 ......... pariziSTa-8.......... ............ AMM WWWWWWWWWWWWWWWWW 7 8 0 60MMMMMMMMM u70 349 351 ...... AWAN AM ........... ................. 356, 380 MM m my mm ........... Jain Education Intemational Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaGgezvarapArzvanAthAya namaH / yAkinImahattarAsUlu-sUripurandara-zrIharibhadrasUrIzvarapraNItam nyAyavizArada-nyAyAcArya-mahopAdhyAya-zrIyazovijayagaNivaraviracita-yogadIpikAvRttisametam muni-yazovijayakRta-kalyANakandalI-ratidAyinIvyAkhyAbhyAM vibhUSitam SoDazakaprakaraNam navamaM pUjASoDazakam pUjA'vicchedato'sya kartavyA' ityuktam / saiva svarUpato'bhidhIyate -> 'snAne tyAdikArikAyugmena / snAna-vilepana-susugandhipuSpa-dhUpAdibhiH zubhaiH kAntam / vibhavAnusArato yatkAle niyataM vidhAnena // 9/1 // anupakRtaparahitarataH zivadastridazezapUjito bhagavAn / pUjyo hitakAmAnAmiti bhaktyA pUjanaM pUjA // 9/2 // snAnaM = gandhadravyasaMyojitaM snAtraM, vilepanaM candana-kuGkamAdibhiH suSThu sugandhipuSpANi jAtyAdIni sugandhidhUpa: kAkatuNDAdi tadAdibhiraparairapi zubhaiH gandhadravyavizeSaiH kAntaM = majohAri vibhavAnusArataH = sampadanusAreNa yat - kalyANakandalIzAntinAthaM praNamyA'dya svaguruM zAradAM tathA / kalyANakandalI vRttiragre vitanyate mayA // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> vibhavAnusArataH yat kAle niyataM zubhaiH snAna-vilepana-susugandhipuSpa-dhUpAdibhiH kAntaM vidhAnena // 9/1 // 'anupakRtaparahitarataH zivadaH tridazezapUjito bhagavAn hitakAmAnAM pUjya' iti bhaktyA pUjanaM = pUjA // 9/2 // iyaM dvitIyakArikA sAgarAnandasUribhiH adhikAraviMzikAvRttau samudbhUtA / snAneti / taduktaM aSTavidhapUjApradarzanAvasare zrAddhadinakRtye zrIdevendrasUribhirapi -> gaMdhodaeNa pahAvittA jiNe telokkabAMdhave / gosIsacaMdaNAIhiM vilaMpittA ya pUyae // 25 // pupphehiM gaMdhehiM sugaMdhaehiM dhUvehiM dIvehi ya akkhaehiM / nANAphalehiM ca ghaNehi nicaM pANIyapuNNehi ya bhAyaNehiM // 26 / / taduktaM sambodhaprakaraNe'pi -> nhavaNa-vilevaNa-AharaNa-vattha-phala-gaMdha-dhUva-pupphehiM / kIrai jiNaMgapUyA <- [169] / sarvataH prathamaM vidhivat jinagRhaM pravizya pradakSiNatrikaM dadyAt tataH snAna-vilepana-puSpAdibhirarcanaM tataH sucArustavastotrabhaNitiriti kramaH / taduktaM yogazAstre > pravizya vidhinA tatra tri:pradakSiNayejjinam / puSpAdibhistamabhyarcya stavanairuttamaiH stuyAt // 8- [3/123] iti / susugandhipuSpANIti / aSTakaprakaraNe mUlakAraireva -> zuddhAgamairyathAlAbhaM, pratyagraiH zucibhAjanaiH / stokairvA bahubhirvA'pi puSpairjAtyAdisambhavaiH / / aSTApAyavinirmuktatadutthaguNabhUtaye / dIyate devadevAya yA sA zuddhatyudAhRtA / / - [3/2-3] ityuktam / ucchiSTapuSpAditastvazubhakarmabandho dezitaH, yathoktaM > ucchiTTe phala-kusumaM nevijjaM vA jiNassa jo dei / so nIagoakammaM baMdhai pAyanajammaMmi // -[ ] iti / etena -> AlamAla-bilvIpatrAdyapavitrapuSpapraskhalitapuSpAdipratiSedhaH kRtaH / taduktaM pUjAprakaraNe zrIumAsvAtivAcakaiH -> hastAtpraskhalitaM kSitau nipatitaM lagnaM kvacit pAdayoH yanmUrnordhvagataM dhRtaM kuvasanai bheradho yadgataM / spRSTaM duSTajanairghanairabhihataM yadUSitaM kITakaistyAjyaM tatkusumadalaM phalamatho || bhaktairjinaprItaye / / 12 / / naikaM puSpaM dvidhA kuryAd na cchindyAt kalikAmapi / campakotpalabhedena bhaveddoSo vizeSata: - / 13 / / padmapurANe'pi -> kITakezApaviddhAni zIrNaparyuSitAni ca / varjayedarNanAbhena vAsitaM yadi zobhanam / / ] - ityuktam / AcAropadeze cAritrasundaragaNinA'pi -> naikapuSpaM dvidhA kuryAtra cchindyAtkalikAmapi patra-paGkajabhedena hastAt praskhalitaM puSpaM lagnaM pAde'thavA bhuvi zIrSoparigataM yacca tatpUjAha~ na karhicit // spRSTaM nIcajanairdaSTaM kITaiH kuvasane dhRtam / nirgandhamugragandhaM ca tat tyAjyaM kusumaM samam // - [2/31-32-33] ityuktam / viSNurahasye'pi proktaM -> tihAyinI* pratiSThita pratimAnI pUba niraMtara = roja karavI joIe. A vAta AThamA SoDazakamAM jaNAvI. te pUjanuM ja svarUpa be gAthAthI mUlakArathI jaNAve che. gAthArtha :- vaibhava anusAre niyata samaye roja suMdara snAna, vilepana, atyaMta sugaMdhI puSpa, dhUpa, vigerethI manohara zAstrokta vidhithI 'u5kAra nahi karanAra upara upakAra karanAra, mokSadAyaka, devendrathI pUjita tathA hitakAmIone bhagavAna pUjya che' evI bhaktithI je pUjana karavuM te pUjA kahevAya. [9/1-2] pUjAvidhiEA TIkArya :- vAsakSepathI mizrita pANIthI snAna sniAtra-abhiSeka, caMdana = kezara vagerethI vilepana karavuM, atyaMta sugaMdhI Jain Education Intemational Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 navamaM SoDazakam OM gRhasthasyA''pavAdikapravRttinimittopadarzanam * pUjanamityagne sambandhaH / kAle = trisandhyaM svavRttyaviruddha vA kAle niyataM = sadA vidhAnena = zAstroktena // 7/1|| na vidyate upakRtaM = upakAro yebhyaH te ca te pare ca tebhyo hitaM tasmin rataH, anupakRtaH = upakAraphalA'bhAgI san parahitarata iti vA, ni:kAraNavatsala ityarthaH / zivadaH = mokSArpakaH, tridazezaiH = indraiH pUjito bhagavAn = samagraizvaryAdisampannaH pUjya: : pUjanIyo hitakAmAnAM = hitArthinAM prANinAM iti evaMvidhakuzalapariNAma ___ kalyANakandalI mairna mahIgataiH / na vizIrNadalaiH spaSTai zabharnA'vikAzibhiH || - 1 iti / gandhadravyavizeSairiti / -> gandhAH = koSThapuTapAkAdayaH - iti sUtrakRtAGgavRttau zrIzIlAGkAcAryaH / -> gandhAH paTavAsAdayaH - iti piNDaniyuktivRttau zrImalayagirisUriH / -> vAsAH zvetavarNAH; vAsA eva ISat kRSNAH gandhAH -- [ ] iti pratiSThAkalpeSu / sampadanusAreNeti / na tu parebhyaH cauryAdito dhanaM labdhvA, tAdRzapUjAyA niSiddhatvAt / taduktaM -> hariUNa ya paradavaM pUrya jo kuNai jiNavariMdANaM / dahiUNa caMdanataruM kuNai iMgAlavANijjaM / / -[ ] iti svasampadanusAreNa pUjA kAryA / tathAvidhajinapUjanadarzanAdinA bhavyAnAM pratibodhasambhavAt, taduktaM sambodhaprakaraNe [174] caityavandanamahAbhASye ca -> ceIhareNa keI pasaMtarUveNa keI biMbeNa / pUAisayA anne bujhaMti tahovaeseNa // 143 / / tA puppha-gaMdha-bhUsaNa-vicittavatthehiM pUyaNaM niccaM / jaha rehai taha sammaM, kAyavvaM suddhacittehiM // 144 / / - iti / yathoktaM paJcAzake -> gaMdhavaradhUvasaJcosahIhiM, udagAiehiM cettehiM / surahivilevaNavarakusuma-dAmabalidIvaehiM ca / / siddhatthayadahi-akkhaya-goroyaNamAiehi jahalAbhaM / kaMcaNa-mottiyarayaNa-mAidAmapahiM ca vivihehiM / / - [4/14-15] iti / upalakSaNAt jinapUjAyAM saptavidhA zuddhirapi sampAdanIyA / taduktaM mUlakAraireva sambodhaprakaraNe -> pUyAe sattavihA sohI bohi jaNANa kAyavvA / dhaNa-vattha-khetta-maNa-vaya-kAyA-pUovagaraNANaM 8-||130 / / AcAropadeze cAritrasundaragaNinA tu -> mano-vAkkAya-vastreSu bhU-pUjopaskarasthitau / zuddhiH saptavidhA kAya 12] ityevamuktam / anyatra api -> mano-vAkkAya-vastrorvI-pUjopakaraNa-sthiteH / zuddhiH saptavidhA kAryA zrIarhatpUjanakSaNe / / <- [ ] ityuktamiti dhyeyam / trisandhyaM = prAtaH madhyAhne sAyaMkAle ca / taduktaM sambodhaprakaraNe mUlakAraiH -> jo pUei tisaMjhaM jiNaMdarAyaM sayA vigayarAyaM / so taiyabhave sijjhahi ahavA sattaTThame jamme // 215 / / - iti / tadvidhizcaivaM > prAta: prapUjayedvAsai: madhyAhne kusumairjinam / sandhyAyAM dhUpanairdIpai: tridhA devaM prapUjayet / / <- [ ] pUjAprakaraNe umAsvAtivAcakairapi -> prabhAte prathamaM vAsapUjA kAryA vicakSaNaiH / madhyAhne kusumaiH pUjA sandhyAyAM dhUpadIpayuk / / [9/10] - ityuktam / / anyatrApi -> supabhAe samaNovAsagassa pANaMpi kappai na pAuM | no jAva ceiAI sAhUvi a vaMdiA vihiNA || majjhaNhe puNaravi vaMdiUNa niyameNa kappaI bhottuM / puNa vaMdiUNa tAI, paosasamayaMmi to suai||[ ] - ityuktam / upadezataraGgiNyAmuktaM trikAlapUjAyAH prAtisvikaphalaJcedaM -> jinasya pUjanaM hanti prAtaH pApaM nizAbhavaM / AjanmavihitaM madhye, saptajanmakRtaM nizi / / <-[pR.189] iti / zatruJjayamAhAtmye ca > yadyekavelaM kriyate divase jinapUjanam / tadanekabhavAbhyastaM pApaM nAzayati kSaNAt / / -- [5/481] ityuktam / evaM kAlavelAkRtA pUjA mahApuNyAya syAt, yataH -> jalAhArauSadhasvApavidyotsargakRSikriyAH / saphalAH svasvakAle syurevaM pUjA jinezvarI || <- [ ] iti / atraivApavAdamAha svavRttyaviruddha vA kAla iti / paJcAzake'pi -> so puNa iha vinneo saMjhAo tiNNi tAva oheNa / vittikiriyA'viruddho ahavA jo jassa jAvaio / / - [4/5] ityevaM yathAkramamutsargApavAdau darzitau / taduktaM caityavandanamahAbhASye -> vittikiriyAviroho avavAyanibaMdhaNaM gihatthANaM - // 876 / / iti / kathAratnakoze -> kAlo ya tattha saMjhAtiyaM ti ahavA savittiaNurUvo - [pa.91-gA.3] ityevaM tathA paJcAzake'pi -> vittIvoccheyammi ya gihiNo sIyaMti sacakiriyAo [[4/7] ityuktam / sadA, na tu yadAkadAcit, tasyAH sarvArthasAdhakatvAt, yathoktaM upadezasAre -> pUjayA pUryate sarvaM, pUjyo bhavati pUjayA / RddhivRddhikarI pUjA, pUjA sarvArthasAdhanI // 38 / / saMsArAmbhodhibeDA zivapurapadavI dargadAridryabhUbhRdbhaGge dambholibhUtA suranaravibhavaprAptikalpadrumA / duHkhAgnerambudhArA sakalasukhakarI rUpasaubhAgyakI pUjA tIrthezvarANAM bhavatu bhavabhRtAM sarvakalyANakartI / / 40 // vastrairvastra vibhUtayaH zucitarAlaGkArato'laGkatiH, puSpaiH pUjyapadaM sugandhatanutA gandhairjine pUjite / dIpairjJAna I-juI vagere phUla, kAkatuMDa vagere sugaMdhI dhUpa vagere aneka sugaMdhI dravyothI suMdara rIte potAnA vaibhava anusAra trikAla athavA potAnI AjIvikAne pratikULa na hoya tevA samaye roja zAstrokta vidhithI bhagavAnanuM je pUjana thAya te pUba kahevAya. A pramANe bIjA zlokanA uttarArdhano saMbaMdha joDavo. [kevA prakAranI bhaktithI = bhaktibhAvanAthI pUjA karavI ? te bhAvanAno AkAra zrImadjI batAve che ke - ] "jeothI potAnA vize upakAra thayelo nathI evA parajano mATe hita karavAne vize prabhujI rata = magna che. athavA upakAra karavAnA phalanuM pote bhAjana banatA nathI chatAM bIjA jIvone hita karavAmAM bhagavAna magna che. 3 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 jinAlayapramArjanAdiphalaprakAzanam 88 rUpayA bhaktyA yat pUjanaM sA pUjA ucyate // 9/2|| tAmeva bhedenA''ha -> 'pathetyAdi / ___ paJcopacArayuktA kAciccASTopacArayuktA syAt / RddhivizeSAdanyA proktA sarvopacAreti // 9/3 // ekA pacopacArayuktA = pathabhiH jAjuddhaya-karaddhayottamAGgalakSaNairupacArairyukteti kRtvA, pathabhiH upacAraiH = = kalyANakandalI - manAvRtaM nirupamA bhogardIratnAdibhiH santyetAni kimadbhutaM zivapadaprAptistato dehinAm / / 41 / / svargastasya gRhAGgaNaM sahacarI sAmrAjyalakSmI: zubhA, saubhAgyAdigaNAvalirvilasati svairaM vapUrvezmani / saMsAra: sutaraH zivaM karatalakroDe laThatyaJjasA, ya zraddhAbharabhAjanaM jinapateH pUjAM vidhatte janaH // 42 / / <- ityAdikam // 9/1 // ___ paJcAzakavRttau [3/18] tu -> anupakRtaparahitarataH zivadastridazezapUjito bhagavAn / pUjyo hitakAmAnAM jinanAtho nAthatAhetuH / / - ityevamapi dvitIyakArikAyAH pAThaH dRzyate / bhaktidvAtriMzikAyAmapi -> pUjA pratiSThitasyetthaM bimbasya kriyate'rhataH / bhaktyA vilepana-snAna-puSpa-dhUpAdibhiH zubhaiH / / 8-[5/21] ityuktam / prakRtaM prakriyate'dhunA upakAraphalAbhAgI san parahitarata iti / upalakSaNAt apakArapravaNeSvapi saGgama-caNDakauzika-zUlapANiyakSapramukheSu kRpApara ityapi bodhyam / bhaktyA yat pUjanamiti / jinabhakterekasyA api durgatividArakatvAt / yaduktaM zrIvIrabhadrasUribhiH ArAdhanApatAkAyAM -> ikkAvi sA samatthA jiNabhattI duggaI nivArei / dulahAI lahAveuM AsiddhiparaMparasuhAI - // 463 / / iti / idazcAtrAvadheyaM jinAlayapramArjane zatopavAsapuNyaM candanAdivilepane sahasropavAsajaM puNyaM, campakazatapatrAdipuSpamAlAbhiH lakSopavAsajaM puNyaM, stuti-gIta-nRtyabhAvanAditazcAnantopavAsaphalamavApyate, yadAha -> sayaM pamajjaNe puNNaM, sahassaM ca vilevaNe / sayasAhassiyA mAlA, aNaMtaM gIyavAIe / / - [upa.sAra vRtti, pR.188] iti / sA pUjA = bhAvapUjAhetutayA pradhAnA dravyapUjA ucyate, yathoktaM paJcAzake -> tA bhAvatthayaheU jo so dabbatthao ihaM iTTho - [6/12] / / dravyapadaM prAdhAnyArthakamiti bhAvanIyam // 9/2 // | mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> paJcopacArayuktA kAcicca aSTopacArayuktA syAt RddhivizeSAt anyA sarvopacArA iti proktA // 9/3 // iyaJca kArikA prAkRtabhASayA parAvartya caityavandanamahAbhASye -> paMcovayArajuttA pUyA, aTThovayArakaliyA ya / iDDiviseseNa puNo bhaNiyA sabbovayArA vi // 209 / / ityevaM zrIzAMtisUribhiruddhRtA sambodhaprakaraNataH [186] / bhaktidvAtriMzikAyAmapi tadanusAreNa -> sA ca paJcopacArA syAt kAcidaSTopacArikA / api sarvopacArA ca nijasaMpadvizeSata: // 22 / / - ityuktam / pUjAviMzikAyAmapi -> paMcaTThasavabheovayArajuttA ya hoi esatti / jiNacauvIsA jogovayArasaMpattirUvA ya / / 8-8/11] ityuktam / laghucaityavandanabhASye'pi -> paMcavayArA, aTThovayArA savvovayArA vA 4-[10] ityevamuktam / jAnudvaya-karadvayottamAGgalakSaNairiti / taduktaM paJcAzake -> do jANU donni karA paMcamayaM hoi uttamaMgaM tu / samma saMpaNivAo neo paMcaMgapaNivAo / / - [3/18] iti / paJcopacArayukteti / upalakSaNAt ekAdyupacAragrahaNam / taduktaM -> ekAGgaH ziraso nAme sa vyaGgaH karayoH dvayoH / trayANAM namane tryaGgaH, karayoH zirasaH tathA ||shaa caturNAM karayorjAnconamane caturaGgakaH / zirasaH karayorjAnvoH paJcAGgaH paJcake nate ||2|| <- iti / laghucaityavandanabhASye -> pupphAhArathuihiM pUyatigaM <- [10] ityevamupacAratritayagarbhA pUjopadarzitA / darzanazuddhiprakaraNe'pi -> pupphAmisa-thuibheyA tivihA pUA <- [gA.37] ityuktam / taduktaM dharmaratnakaraNDake'pi -> cArapuSpA''miSastotraistrividhA jinapUjanA <- [49] / jAbAladarzanopaniSadi ca -> rAgAdyapetaM hRdayaM vAgaduSTA'nRtAdinA / hiMsAdirahitaM karma yattadIzvarapUjanam / / [218] - ityevaM trividhaM bhAvapUjanamAviSkRtam / vasudevahiMDikAyAM - pUrva pi puSphA''misa-thui-paDivattibheyao caubbihaMpi jahasattie kujjatti arthAt prabhujI niSkAraNavatsala che. tiIrthakara bIjA upara upakAra karavAnA badalArUpe -phaLarUpe kazuM IcchatA nathI, meLavatA nathI. chatAM bIja jIvonA kalyANa karavAmAM parovAyelA rahe che. mATe niSkAraNavatsala kahevAya. vaLI, prabhujI mokSane ApanArA che, devendro dvArA prabhujI pUbavela che, samagra aizvaryathI saMpanna che ane hitArthI prANIone mATe prabhujI pUjavA jevA che' AvI mastithI ne pUna thAya se pU vA5 cha. [4/1-2] mUlakArazrI bheda = prakAra batAvavA vaDe pUjane ja jagAve che. arthAt pUjAnA prakArone graMthakArazrI jaNAve che.] gAthArtha :- prathama pUjA pAMca upacArathI yukta che. koIka pUjA ATha upacArathI yukta hoya. RddhivizeSathI anya pUjA sarvaupacAra pAye cha. [4/3] * vividha pUtA viyA2 * TIkA :- eka (rIte) pUjA be ghUMTaNa, be hAtha ane mAthuM - A rIte pAMca aMgonA upacArathI yukta athavA pAMca abhigamathI Jain Education Intemational Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 navamaM SoDazakama 8 dazArNabhadrapUjAvicAra: * abhigamaiH yukteti vA kRtvA / kAcit aSTopacArayuktA = aSTabhiraGgaiH zIrSoraudarapRSThabAhudvayoruddhayalakSaNairupacAro'syAmiti hetoH / anyA RddhivizeSAt dazArNabhadrAdityAyena sarvopacArA = sarveH prakAraiH anta:purahastyazva-sthAdibhiH 'savvabaleNaM savvasamudaeNaM 'savvavibhUie savvavibhUsAe savvaAyareNa' (aupa.31) ityAdyAgamA kalyANakandalI - [khaNDa-2] ityevaM caturvidhA pUjoktA / sambodhaprakaraNe'pi -> pupphAmisathuipaDivattibheehiM bhAsiyA cauhA / jahasattIe kujjA pUyA <- [190] ityuktam / upadezataraGgiNyAntu -> paJcopacArapUjA-gandhamAlyAdhivAsagandhamAlyAdisaMskAravizeSadhUpapradIpaiH, athavA puSpAkSatagandhadhUpadIpairvA bhavati <- [2/7-pR.175] ityuktam / anyatra ca paJcopacAra pUjA itthamAveditA -> puSpAdyarcA tadAjJA ca tadravyaparirakSaNaM / utsavAstIrthayAtrA ca bhaktiH paJcavidhA jine / / - 1 iti / etadvistarastu Atmaprabodhe zrIjinalAbhasUribhiH prakAza-1 pR.43] darzitastato'vaseyaH / abhigamairiti / vyAkhyAprajJaptau -> [1] sacittANaM davANaM viusaraNayAe, [2] acittANaM davANaM aviusaraNayAe, [3] egasADieNaM uttarAsaMgakaraNeNaM, [4] cakkhupphAse aMjalippagaheNaM, [4] maNaso egattIkaraNeNaM... <-2/5/109] ityevaM paJcAbhigamopadarzanaM kRtam / laghu-caityavandabhASye ca -> saccittadavamujjhaNamacittamaNujjhaNaM maNegattaM / igasADiuttarAsaMgu aMjalI sirasi jiNadiDhe // 20 // ia paMcavihAbhigamo ahavA muccaMti rAyaciNhAI / khaggaM chattovANaha mauDaM camare a paMcamae / / 21 / / - ityuktamityavadheyam / darzanazuddhiprakaraNe'pi -> davANa sacittANaM viusaraNamacittadavvaparibhogo / maNaegattIkaraNaM aMjalibaMdho ya diTTipahe ||3|th egasADaeNaM uttarasaMgeNa jiNaharapaveso / paMcaviho'bhigamo iya ahavA vi ya annahA esa // 32 / / avahaTTa rAyakakuhAI paMcavararAyakakuharUvAiM / khamgaM chattovANaha mauDaM taha cAmarAu ya // 33 // <- ityuktam / aSTabhiH aGgaiH iti / upalakSaNAt gandhamAlyAdyaSTakamapi bodhyam / taduktaM -> gandhairmAlyaiH' viniryabahalaparimalairakSataiH2 dhUpa-dIpaiH', sAnnAyyaiH prAjyabhedaiH carubhirupahitaiH pAkapUtaiH phalaizca / "ambhaH sampUrNapAtrairiti hi jinapaterarcanAmaSTabhedAM, kurvANA vezmabhAja: paramapadasukhastomamArAllabhante // [ ] iti / pUjAprakaraNe zrIumAsvAtivAcakairapi -> 'gandhadhUpA'kSataiH sragbhiH pradIpaiH bali-vAribhiH / pradhAnaizca "phalaiH pUjA vidheyA zrIjinezituH / / 14 / / - ityuktam / puSpamAlAyAM sambodhasaptatau ca -> varapuppha'-gaMdha-akkhaya-paIva -phala-dhUva-nIrapattehi / 'nevajjavihANehi ya jiNapUyA aTTahA bhnniyaa|| <-pu.mA.467 saM.71] ityevamaSTaprakArapUjanamupadarzitam / sambodhaprakaraNe'pi -> tahiyaM paMcuvayArA kusumakkhayagaMdhadhUvadIvahiM / nevijja-phala jalehiM juttA aTThovayArA vi / / 187|| - ityuktam / darzanazuddhiprakaraNe ca -> kusumakkhayadhUvehiM dIvayavAsehiM suMdaraphalehiM / pUA ghayasalilehiM aTThavihA tassa kAyabvA / / 24|| <- ityevamaSTavidhapUjopadarzitA / prakRte puSpapUjAyAM kIrayugalamudAharaNaM gandhapUjAdau tu vimalAdyudAharaNAni / taduktaM puSpamAlAyAmeva -> puSphesu 'kIrajuyalaM, gaMdhAisu viml-sNkh'vrsennaa'| 5siva-varUNa-"sujasa-'subbaya kameNa pUyAi AharaNA // 469 / / <- iti / aSTakarmamuktirhi nizcayena tatphalaM, yaduktaM sambodhaprakaraNe -> kusuma-kkhaya-gaMdha-paIva-dhUva-nevajja-phala-jalehiM puNo / aTThavihakammahaNaNI aTThovayArA havai puuaa|| -[45] iti / anyatra tu vyavahArataH -> ye tavASTavidhAM pUjAM kurvanti paramezvara ! / aSTApi siddhayasteSAM karasthA aNimAdayaH // - [ ] ityuktam / caityavandanamahAbhASyakRtastu -> tahiyaM paMcuvayArA kusuma'kkhaya-gaMdha-dhUva-dIvehiM / phala-jala-nevajjehiM saha'TTharUvA bhave sA u // 210 / / anne aTTavayAraM bhaNaMti aTuMgameva paNivAyaM / so puNa sue na dIsai, na ya Ainno jiNamayammi // 211|| -ityAhaH / 'zirSa uraH udaraH pRSThaH dvau bAhU dve uruNI' ityevamaSTasvaGgeSa ekaikapuSpadAnAdaSTapuSpI karmASTakanAzinItyapi prasiddham / taduktaM zrIvardhamAnasUribhiH dharmaratnakaraNDake -> aSTasvaGgeSu vA pUjA puSpairaSTabhirarhataH / vizuddhapraNidhAnena karmASTakakSayaGkarI // 60 / / aSTakarmavinirmuktapUjyasadguNasUcikA / aSTapuSpI samAkhyAtA phalaM bhAvanibandhanam // 61 / / <- iti / dazArNabhadrAdinyAyena = dazArNabhadranRpa-kUNikabhUpAdidRSTAntena / tathAhi - 'zrImahAvIraM tathA'haM vande yathA prAk kenA'pi yukata hovAnA lIdhe pUjA paMcopacAra yukata kahevAya che. bIjI rIte mAthuM, chAtI, peTa, pITha, be hAtha, be paga- ema kula ATha aMgothI je pUjAmAM upacAra thAya te pUja aTopacArayukta kahevAya che. tathA vizeSa prakAranI addhithI eTale ke dazArNabhadra vagerenA zAntathI - sarva marathI, sarvasamuhayathI, savibhUtithI, sarva vibhUpAthI, sarvAnA mAthI... - tyAhi [oti sUtra vagere) Agamane AzrayIne aMtaHpura, hAthI ghoDA, ratha vagere sarva prakArathI vinaya jemAM che e hetuthI te pUba sarvopacAra pUjA vAyekha cha. [4/3]| vizeSArtha :- [1] paMcAga praNipAta namaskAra e paMcopacAra pUba kahevAya. athavA sacitta dravyano tyAga, acitta pUjayogya 1 idaM padaM mudritapratau nAsti / Jain Education Intemational Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 jinapUjAprakAraprakAzanam OM dupacAro vijayo'syAmiti kRtvA ||9/3|| iyaca yathA yeja kAryA tathAha -> 'nyaayetyaadi| nyAyArjitena parizodhitena vittena niravazeSeyaM / kartavyA buddhimatA prayuktasatsiddhiyogena // 9/4 // kalyANakandalI na vanditaH' ityahaGkatikRtaparamarddhayA sarvAgINazaGgArasubhagagajAdicaturaGgasainyadantarUpyasvarNamayapaJcazatIparyaGkikA'dhirUDhAnta:purAdirUpayA zrImantaM mahAvIraM banditumAgataH / tanmadApanodAya saudharmendraH zrImahAvIraM vanditumAgacchan divyarddhiM vicakre, yathoktaM bRhadRSimaNDalastave -> causaTThi karisahassA paNasayabArasasirAI patteaM / kuMbhe aDa aDa daMtA daMtesu a vAvi aTThaTTha / / aTThaTTha lakkhapattAI tAsa paumAI haMti patteyaM patte patte battIsabaddhanADayavihI divyo / / egegakaNiAe pAsAyavaDiMsao a paIpaumaM / aggamahisIhiM saddhiM uvagijjhai so tahiM sakko / / eyArisaiDDIe vilaggamerAvarNami daTuM hariM / rAyA dasannabhaddo, nikhaMto punasapainno / / - iti / hastimukhasaGkhyAprabhRtikaM rAjapraznIyAdita: [zrAddhavidhivRtti-pR.110/111] jJeyam / / 'sababaleNaM' iti / 'sabbiDDhIe, sabbajuttIe, savvabaleNaM, saJcasamudaeNaM, savvAdareNaM, sabbavirbhUie, sabbavibhUsAe, sabcasaMbhameNaM, savvapuppha-gaMdha-vAsa-mallAlaMkAreNaM sabcatuDia-saddaNNiNAeNaM...' [aupa.31] ityAdikaM aupapAtikasUtraM bodhyam / sambodhaprakaraNe ca -> savvovayArapUyA nhvnncnnbhuusnnvtthaaiihiN| phalabalidIvAinaTTagIyaArattiyAIhiM // 188 / / - ityuktam / caityavandanamahAbhASyakRtastu -> sabyovayArajuttA NhANa-'ccaNa-naTTa-gIyamAIhiM / pancAiesu kIrai nicaM vA iDvimaMtehiM // 212|| ghaya-daddha-dahi ya gaMdhodayAiNhANaM pabhAvaNAjaNagaM / sai gIya-vAiyAisaMjoge kuNai pavvesu // 202 / / - ityAhuH / anyatra ca 'aMga-agga-bhAvabheyA pupphAhArathuIhiM pUyatigaM / paMcovayArA aTThovayArA saJcovayArA vA || - [ ] ityuktam / anyA api jinapUjAbhedAH santi / tathAhi saptadaza pUjAbhedAstu evaM -> NhavaNavilevaNamaMgaMmi' cakkhujualaM ca vAsapUjAe2 pipphAruhaNaM mAlAruhaNaM taha "vanayAruhaNaM / / cunnAruhaNaM jiNapuMgavANa AharaNarohaNaM ceva / pupphagiha puSphapagaro" ArattiamaMgalapaIvo // dIvo dhuvukkhevaM12 nevajja13 suhaphalANa DhoaNayaM / "geaM 16narsTa "vajjaM pUjAbheA ime sattara / / --[ ] anyatra ca -> NhavaNa' vilevaNa vatthajuga gaMdhAruhaNaM ca puppharohaNayaM / mAlAruhaNaM vannaya cunna paDAgANa AbharaNe / mAlakalAvaMsagharaM11 pupphappagaraM12 ca / aTThamaMgalayaM3 dhUvukkhevo gIyaM5 naTuM16 vajaM17 tahA bhaNiyaM // [] - ityevaM saptadazavidhapUjopadarzitA / etadbhAvArthastu AtmaprabodhAt [pR.54] vijJAtavyaH / prakRtArthe sAmastyenopayoginaH sambodhaprakaraNasya zlokA pradarzyante / tathAhi -> sammattasuddhakaraNI jaNaNI suhajogasaccapahavANaM / niddalaNI duriyANaM bhavavaNadavadaDDhabhaviANaM // 41 // duvihA pUyA davva-bhAvehiM, aMgaggabhAvehiM / tivihA, vivihA sA ya cauhA NAsAyaNAsahiyA // 42 / / maNa-vaya-kAyasuddhI pUyA tivihA jiNehiM NiddiTThA / paMcavihA vA aTThovayAra-savvovayArA vA // 43 / / bhaNiyA paMcuvayArA kusumakkhayagaMdhadhUvadIvahiM / bhattI bahumAna bannajaNaNA'NAsAyaNavihIhiM // 44 // kusumakkhaya-gaMdha-dIva-dhUva-nevijja-jala-phalehiM puNo / aTThavihakammamahaNI aTTavayArA havai pUyA / / 45|| sattarasabheyabhiNNA 'nhavaNa-caNa- devadUsaThavaNaM vA / taha 'vAsacuNNarohaNa 'pupphArohaNa sumallANaM / / 46 / / paNavaNNa-kusumavuTThI "vagdhAriyamalladAmapupphagihaM / "kappUrapabhiigaMdhaccaNamAharaNAvihiyaM jaM // 47|| "iMdaddhayassa sohAkaraNaM causu vi disAsu jahasattI / aDamaMgalANa bharaNaM, jiNapurao dAhiNe vA vi // 48 // dIvAi aggikammakaraNaM maMgala-paivasaMjuttaM / "gIyaM narse 16vajaM aTThAhiyasayathuikaraNaM17 // 49 / / zrIumAsvAtivAcakaiH pUjAprakaraNe ekaviMzatividhA jirnAcA -> snAtra-vilepana-vibhUSaNa-puSpa-vAsa-dhUpa-pradIpa-phala-tandala-patra-pUgaiH / naivedya-vAri-vasanaizcamarAtapatraivAditra-gIta-nRtya-svastika-naTana-stuti]-kozavRddhyA // 18 // ityekaviMzatividhA jinarAjapUjA khyAtA surAsuragaNena kRtA sadaiva / khaNDikRtA kumatibhiH kalikAlayogAdyadyat priyaM tadiha bhAvavazena yojyam / / 19 / / - itthamupavarNitA / AcAropadeze bhIcAritrasundaragaNinA tu > snAtraizcandana-dIpa-dhUpa-kusumainaivedya-nIra-dhvajairvAsairakSata-pUga-patrasahitaiH satkozavRddhyA phalaiH / / vAditra-dhvani-gIta-nRtya-nutibhizchatrairvaraizcAmarairbhUSAbhizca kilaikaviMzatividhA pUjA bhavedarhataH / / - [2/35] ityevamuktam / / evamanye'pi pUjAprakArAH prakRte'nusandheyAH // 9/3 / / cokhA-naivedya vagerenuM grahaNa, ekasATika khesa, mananI ekAgratA ane jinamaMdira-jinapratimAnA darzana thatAM be hAtha joDavA - Ama tyavaMdana bhAthamAM batAvela pAMca abhigamanuM pAlana paMcopacAra pUjA kahevAya [2] sASTAMga praNAma-aTaprakArI pUjA e aopacAra pUja che. [3] dazArNabhadra jema potAnA badhA ThATha-mAThathI bhagavAnanI bhakti karI temAM potAnI sarvotkaTa saMpattine anusAra prabhubhakti karavI te sarvopacAra pUja kahevAya. vartamAnamAM je vyakti zreSTha mahApUjA kare teno samAveza sarvopacAra pUjamAM pothitaya che. [4/3] A pUjA je rIte je vyakitae karavI joIe te prakArane mUlakArazrI jaNAve che ke - Jain Education Intemational Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 navamaM SoDazakam 8 pUjAvidhivicAraH 08 nyAyena arjitana 'prathamamupAtteja tataH parizodhitena bhAvavizeSAt vittena = dhanena niravazeSA = sakalA iyaM = pUjA kartavyA buddhimatA prayuktaH satsiddhiyogaH - satsAdhanavyApAro yena sa tathA teja // 9/4|| 'zucinetyAdi / zucinA''tmasaMyamaparaM sitazubhavastreNa vacanasAreNa / AzaMsArahitena ca tathA tathA bhAvavRddhyocaiH // 9/5 // zucinA = hasta-pAda-mukhaprakSAlana-zira:sjAjarUpadeza-sarvabhadabhinnadravyasnAjena zuddhAdhyavasAyarUpabhAvasjAnena ca pavitreNa, AtmanaH = zarIrasya saMyamaH = saMvRtAGgopAGgendriyatvaM tatparaM = tatpradhAnaM yathA bhavatyevaM pUjA kartavyA / sitaM = ujjvalaM zubhaM = zobhanaM ca vastraM yasya sa tathA tena | zubhamiha sitAdanyadapi paTTayugmAdi rakta kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> prayuktasatsiddhiyogena buddhimatA nyAyArjitena parizodhitena vittena iyaM niravazeSA kartavyA // 9/4 // sAdhanavizuddhimAviSkaroti nyAyArjiteneti / 'yanmAtraM yasya satkaM vittaM svIkArAyogyaM iha madIye vitte kathaJcidanupraviSTaM tatsvAminaH tadvittotpannaM iha jinapUjAyAM puNyaM bhavatu' ityevaM bhAvavizeSAt = akRtrimAzayavizeSAt parizodhiteneti / svavittAnupraviSTena parakIyavittena puNyakaraNAnabhilASAt nyAyArjitasya dhanasya sarvAMzena parizuddhiravaseyA / idazca paraiH zukladhanamucyate tatphalaJca devagatAvavApyata iti paramatam / taduktaM skandapurANe -> zuklavittena yo dharmaM prakuryAcchraddhayA'nvitaH / tIrthaM pAtraM samAsAdya devatve tatsamaznute / / - [mAhezvara-khaNDe kaumArukAkhaNDa-4/6] iti / kartRvizuddhimAha -> prayuktaH satsAdhanavyApAro yena sa tatheti / pUjA kartavyA, duritAdividArakatvAt sukhAdisampAdakatvAcca / taduktaM zrIhemacandrasUrikRta-puSpamAlAyAM zrIjayazekharasUrikRtasambodhasaptatau ca -> uvasamai duriyavaggaM harai duhaM jaNai sayalasukkhAI / ciMtAiaMpi phalaM sAhai pUA jiNiMdANaM / / - pa.468 saM.72] iti / vidhivizuddhizcAnapadameva mUlagranthe vakSyate // 9/4 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> zucinA sitazubhavastreNa vacanasAreNa AzaMsArahitena ca AtmasaMyamaparaM tathA tathA bhAvavRddhyA uccaiH 'iyaM kartavyA' ityanuSajyate // 9/5 // etatkArikA zrAddhavidhivRttyAdau [zrA.vi.vR. pR.108] atidiSTA / zucineti, kathAratnakoze'pi -> suiNA ya dabato majjieNa suhavittiNA bhAvo <- [pR.91/3] ityuktam / -> malotsarga-dantadhAvanajihvAlekhana-gaNDUSakaraNa-sarvadeza-snAnAdinA pavitraH san 8-[ ] iti zrAddhavidhivRttikAraH / paMcAzake > kAle suibhUeNa visiTuM pupphAiehiM vihiNA u / sAra-thui-thottagaruI-jiNapUyA hoi kAyavvA / / - [pUjApaMcA. gA.3] ityuktam / stavaparijJAyAmapi -> jiNapUAivihANaM suibhUo tIie ceva uvautto / aNNaMgamacchivaMto karei jaM pavaravatthUhi --||31|| iti jinapUjAvidhAnamuktam / sitaM = ujjvalaM, yathoktaM zrAddhadinakRtye -> 'seyavatthaniaMsaNo' <- [24] / zubhaM iha = jinapUjAyAM sitAdanyadapi paTTayugmAdi rakta-pItAdivarNaM gRhyate / anena zuklavastreNaiva jinArcA kAryetyekAntaH pratikSiptaH / idazcAtrAvadhA gAcArya :- pUijAnA suMdara sAdhana vAparanAra buddhizALIe nyAyapArjita parizuddha dhanathI A badhI pUjA karavI joIe. [4/4] ke jinapUjAnA azci8ArIne moLakIe re, TIkArya :- pUjAnA suMdara sAdhano vAparanAra buddhizALIe nyAyathI upArjita karela ane bhAvavizeSathI zuddha karela dhana vaDe mAgha 5 12vI jeNe. [4/4] vizeSArtha :- zrImadjIe bhAvavizeSathI dhanane parizuddha karavAnI vAta jaNAvI che. ahIM bhAvavizeSa ema samajavo ke -> A pUjAnA sAdhanomAM bhUlathI bIjanA dhanathI je sAdhana Avela hoya tenuM phaLa te vyaktine prApta thAva - A bhAvanA dvArA ANahakanA dhanathI puNyopArjanano malina Azaya naTa thavAthI dhana parizuddha thAya che. - nyAyapArjita dhana uparanI paNa mArI mUrchA marI jAya te mATe ATaluM dhana prabhubhaktimAM vAparuM - AvA vizeSa prakAranA bhAvathI paNa nyAyArjita dhana parizodhita anecha. [4/4] gAthArtha - pavitra thayela, zveta zubhavadhArI, AgamapradhAna ane AzaMsAzUnya evA zrAvake zarIrasaMyama pradhAna bane te zatA te nI atyaMta bhAvavRddhithI pUNa 12vI. [4/5] dArtha :- [snAnanA ra che. dravyasnAna bhane mAsnAna. dravyasnAnanA me // 2 cha. deza-snAna ane sarvasnAna.] hAtha-paga ane moTuM dhovA svarUpa dezasnAna ane mAthethI snAna karavA svarUpa sarvajJAnAtmaka be bhedathI bhinna = be prakAravALA dravyasnAnathI ane zuddha adhyavasAyasvarUpa bhAva snAnathI pavitra thayela zrAvake potAnA zarIranuM saMyamana mukhya thAya te rIte arthAt Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hetu-svarUpa-phalamukhena zraddhAprarUpaNam 8 213 pItAdivaNaM gRhyate / vacanasAreNa = AgamapradhAjena AzaMsayA = iha-para-lokaphalavAJchayA rahitena ca tathA tathA = teja tena puSpa-vastrAdiviracanAprakAreNa bhAvavRdbhayA uccaiH = atizayena // 7/| iyamadhikRtA pUjA puSpA''miSastotrAdibhedena bahuvidhA | tatra puSpAdipUjAmabhidhAya stotrapUjAM kArikAdvayenA''ha -> 'piNDetyAdi / 'paape'tyaadi| piNDakriyAguNagatairgambhIrairvividhavarNasaMyuktaiH / AzayavizuddhijanakaiH saMvegaparAyaNaiH puNyaiH // 9/6 // pApanivedanagarbheH praNidhAnapurassarairvicitrArthaiH / askhalitAdiguNayutaiH stotraizca mahAmatigrathitaiH // 9/7 // kalyANakandalI tavyam - zubhapadamasandhitAdyupalakSaNaM, sandhitAdivastraniSedhAt, yathoktaM -> na kuryAt sandhitaM vastraM devakarmaNi bhUmipa / na dagdhaM na tu vai cchinnaM, parasya tu na dhArayet // kiTaspRSTaM tu yadvastraM puriSaM yena kAritam / mUtraM maithunazcApi, tadvastraM parivarjayet // - [ ] iti / pUjAprakaraNe vAcakamukhyenApi -> khaNDite sandhite chinne rakte raudre ca vAsasi / dAnajApa-tapo-homasandhyAdi niSphalaM bhavet / / 16 / / - ityuktam / anyatrApi -> khaNDitaM sandhitaM chinnaM raktaM raudraiH kuvarNakaiH / / dAnaM pUjA tapo homa-sandhyAdi niSphalaM bhavet / / - [ ] ityuktam / vacanasAreNa = pravRttau AgamapradhAneneti / anena mArgaparizuddhiH proktA / ihaparalokaphalavAJchayA rahitena ityanena AzayaparizuddhiH pradarzitA / bhAvavRddhayA iti / bhAvazceha zraddhArUpo bodhyaH, tatsvarUpaJca lalitavistarAyAM -> zraddhA = nijo'bhilASa: mithyAtvamohanIyakarmakSayopazamAdijanyazcetasaH prasAdaH ityarthaH / ayaJca jIvAditattvArthAnusArI samAropavighAtakRt karmaphalasambandhAstitvAdisaMpratyayAkAra: cittakAluSyApanAyI dharmaH / yathodakaprasAdako maNiH sarasi prakSiptaH paGkAdikAluSyamapanIyA'cchatAmApAdayati evaM zraddhAmaNirapi cittasarasyutpannaH sarvaM cittakAluSyamapanIya bhagavadarhatpraNItamArge samyagbhAvayatIti - [pR.82] proktam / anena upAdAnavizuddhirupadarzitA / itthameva kriyAsAphalyopapatteH / taduktaM brAhmapurANe'pi -> bhAvazuddhiH prayoktavyA niyamAcArasaMyutA / bhAvazuddhayA kriyate yat tatsarvaM saphalaM bhavet // <- [29/17] devapUjAvidhizca yogabindI -> puSpaizca balinA caiva, vastraiH stotraizca zobhanaiH / devAnAM pUjanaM jJeyaM, zaucazraddhAsamanvitam // 116 / / ityevamAveditaH / etatkArikAyugalamupayujya bhaktidvAtriMzikAyAM -> iyaM nyAyotthavittena kAryA bhaktimatA satA / vizaddhojjvalavastreNa zucinA saMyatAtmanA / / 23 / / - ityuktam / iha zlokadvayoktavidhibhaGge tannirapekSatAyAM vA trikAlapUjA'pi niSphalA, yaduktaM sambodhasaptatau -> ANAkhaMDaNakArI jaivi tikAlaM mahAvibhUie / pUei vIyarAgaM sambaMpi niratthayaM tassa // 33 // - iti / na kevalaM niSphalatvamapi tvanAdareNa vidhinirapekSatAyAmanarthakAritvamapi, taduktaM mUlakAraireva sambodhaprakaraNe -> vihipUyA sAhei saggaphalaM sivaphalaM paraMpAraM / avihikayA kugaiphalaM sAhai nissUgacittANaM // 78 / / - iti dhyeyam // 9/5 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> piNDakriyAguNagataiH gambhIra: vividhavarNasaMyuktaiH AzayavizuddhijanakaiH saMvegaparAyaNaiH puNyaiH // 9/6 / / pApanivedanagarbhe: vicitrArthe : praNidhAnapurassaraiH askhalitAdiguNayutaiH mahAmatigrathitaizca stotraiH 'iyaM kartavye' tyanuSajyate potAnA aMgopAMga ane Indriya maryAdAmAM rahe evuM je rIte mukhya bane te pramANe pUjA karavI. mitalaba ke potAnA hAtha, paga, kamara, vAMsa vagere pUjA daramyAna maryAdAmAM rahe teno zrAvaka ane zrAvikAe khyAla rAkhavo. vijAtIya vyaktinI vAsanAne vakarAvavAnI vRttithI viramavAnI vRttine vartana-vyavahAramAM vaNI levA tarapha zrImadjI aMgulinirdeza kare che. pUjA karanAranA vastra sapheda ane suMdara joIe. suMdara vastra prastutamAM sapheda sivAyanA lAla-pILA vagere vargavALA paTakuLa vagere jANavA. jIvanamAM Agamane mukhya karanAra ane A loka-paralokanI hAthI rahita evA pUjake suiMdara rIte] puSpa, vastra vagerenI goThavaNa thAya e paddhatie atyaMta bhAvavRddhithI jinapUjA karavI. [/5]. A adhikRta = prastuta pUba puSpa, naivedya, stotra vagere prakArathI anekavidha che. temAM puSpapUjA vagerene prathama gAthAmAM]] kahIne stotrapUjane mUlakArathI be gAthA dvArA jaNAve che. mAcArya :- pribhunA zarIra, AcAra ane guNothI garbhita, gaMbhIra, vividha varNathI saMyukata, Azaya vizuddhine janmAvanAra, saMgaparAyaNa, pavitra, pApagahagarbhita, aneka arthavALA tathA mahAbuddhizALIoe racelA evA stotro praNidhAnapUrvaka |1, nirmAtA / 2. Anandaya / 3. puruSAn / Jain Education Intemational Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 navamaM SoDazakama 988 devavandanasvarUpAdividyotanam 8 piNDaH = zarIraM aSTottaralakSaNasahasalakSitaM, kriyA sarvAtizAyidurvArapariSahajayAdyAcArarupA, guNAH jIvasvabhAvAvijAbhUtA: sAmAnyena jJAnAdaya: vizeSeNa kevalajJAnAdayaH tadgataiH = taviSayaiH, gambhIraiH = sUkSmamatigamyAthai:, vividhA: = cchando'laGkArabhaGgyA vicitrA ye varNAH taiH saMyuktaiH, AzayavizuddheH = javamarasAbhivyaJjanayA cittazuddheH janakai:, saMvegaH = bhavabhayaM mokSAbhilASo vA, (tasya) paraM ayanaM = gamanaM yeSu tAji tathA tai:, puNyahetutvAt kalyANakandalI // 9/7 // zarIraM aSTottarasahasralakSitamiti / yathA -> chatta-cAmara-paDAga-jua-java-maMDiA, jhayavara-magara-turaya-sirivacchasulaMchaNA / dIva-samudda-maMdara-disAgaya-sohiyA, satthia-vasaha-sIha-raha-cakkavaraMkiyA // 32 / / - iti ajitazAntistotrAdibhiH / kriyA sarvAtizAyidurapariSahajayAdyAcArarUpA, yathA -> tanvA sattvasatattva ! sattvahitakRttattvAni zaivaM sukhaM, sadyo nirjita-zatrujAta ! 'savitA ! padmAbhirAmodaya !! rohanmohatimisrasaMhatihatau vizrANitAbhirvizo' sadyonirjita-zatrujAta : savitA''padmA'bhirAmodaya / / 2 / / - iti zrIjinasundarasUripraNItayamakabaddha-caturviMzatijinastotrAdibhirabhivyajyamAnA / guNAH jJAnAdaya iti / yathA -> 'jJAnaM yathA tvayi vibhAti kRtAvakAzaM, naivaM tathA hariharAdiSu nAyakeSu / tejaH sphuranmaNiSu yAti yathA mahattvaM naivaM tu kAcazakale kiraNA''kule'pi / / 20 / / <- iti bhaktAmarastotrAdibhiH / vizeSeNa kevalajJAnAdaya iti yathA -> sarvajJaH sarvadevezaH sarvagaH sarvatomukhaH / sarvAtmA sarvadarzI ca sarvavyApI jagadguruH / / 5 / / - iti mantrAdhirAja-|| stotrAdibhiH / sUkSmamatigamyAthai riti yathA -> yeyo'lolo lulAyI yAM lIlayA'yI lalau yayuH / yayuyA ye yayAyAye, yAya''yo yAlayo'pyalam / / 13 / / 8- iti puNyaratnasUrikRtadvivarNaratnamAlikAprabhRtistotraiH / cchando'laGkArabhaGgyA iti yathA zArdUlavikrIDitacchandena yamakabaddhaM zrIzobhanadevaviracitaM -> bhavyAmbhojavibodhanakataraNe ! vistArikarmAvalI-rambhAsAmaja ! nAbhinandana ! mhaanssttaapdaabhaasuraiH| bhaktyA vanditapAdapadma ! viduSAM sampAdaya projjhitA-rambhAsAma ! janAbhinandana ! mahAnaSTApadA bhAsuraiH // 1/1|| <- ityAdi, evaM -> zrIvardhamAna ! natamAnasazodha ! 'yanti, svairaM yazAMsi bhuvanaM tava zodhayanti / buddhyA cakoranikarA: zatazo dhayanti, candradyutAmaparadevayazo dhayanti / / 24 / / ityAdi zrIcAritraratnagaNiviracitaM caturviMzatistotram / navamarasAbhivyaJjanayA, 'zRGgAravIrau bIbhatsaM raudraM hAsyaM bhayAnakam / karuNA cAdbhUtaM zAntaM, vAtsalyaM ca rasA daza' / / 1] iti zlokoktakramamAzritya zAntarasoddIpanena yathA -> yadi niyatamazAntiM netumicchopazAnti, samabhilaSata zAMti tadvidhApyAptazAntim / prahatajagadazAntiM janmato'pyAttazAntiM, namata vinatazAntiM he janA ! devazAntim / / - iti zrIdharmaghoSasUrivararacitacaturviMzatijinastotrAdinA / / saMvegaH = bhavabhayaM, mokSAbhilASo veti / upalakSaNAt deva-guru-dharmeSu nizcalAnurAgasyApi grahaNaM kAryam, yathoktaM -> tathye dharme dhvastahiMsAprabandhe, deve rAga-dveSa-mohAdimukte / sAdhau sarvagranthasandarbhahIne saMvego'sau nizcalo yo'nurAgaH / / <-[ ] iti / saMvegena dharmazraddhotpattistu 'saMvegeNa aNuttaraM dhammasaddhaM jaNayaI' / / 29/10 // iti uttarAdhyayanasUtrAtprasiddhaiva / prakRte saMvegaparAyaNatA tu -> tvaM nAtha ! duHkhijanavatsala ! he zaraNya ! kAruNyapuNyavasate ! vazinAM vareNya ! bhaktyA nate mayi maheza ! dayAM vidhAya, du:khAGkuroddalanatatparatAM vidhehi // 39 / / - iti kalyANamandirastotrAdibhiH yadvA -> paccalakasAyacAre saisannihiAsi cakkadhaNurehA / haMti tuha cciya calaNA saraNaM bhIANaM bhavaranne / / 28 / / iti dhanapAlakRtaRSabhapazcAzikAdibhiH jJeyA // 9/6 / / | ammalitatA vagere guNothI yukta karI tevA stotro dvArA prabhunI stotrapUjA karavI. [9 /6-7]. totrapUjA vizleSaNa . TIkArca :- [1] 1008 lakSaNothI yukta evuM prabhuzarIra, sarvotkRSTa durvAra evA pariSahone jItavA vagere AcArasvarUpa kriyA tema ja jIvasvabhAva choDIne na rahenArA sAmAnyathI jJAna Adi guNa, vizeSa rIte kevalajJAna vagere guNo A traNeyane potAno viSaya banAve evA stotro vaDe jinapUjA karavI. ji stotro dvArA prabhunA guNagAna thAya te stotronA 11 vizeSANo zrImadjIe batAvela che. temAMthI prathama vizeSaNa kahevAI gayuM. bAkInA 10 vizeSaNo have batAvAya che.] [2] stotra gaMbhIra arthAt sUkSma buddhithI jANI zakAya tevA arthothI yukta hovAM joIe. [3] aneka chaMda, alaMkAranI racanAthI vividha evA varSothI saMyukta || evA stotra hovA joIe. [4] navamo zAMta rasa abhivyakta karavAthI stotra cittazuddhinA janaka hovA joIe. [5] saMsArano 1. prasaranti / 2. vimalayanti / 3. pibanti / 4. adhaH kurvanti / Jain Education Intemational Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * taccittatAdyaSTavidhavizeSaNavimarzaH 88 215 puNyaiH ||/6|| pApAjAM rAga-dveSa-mohakatAnAM svayaMkRtatvena nivedanaM garbha: = antargatabhAvaH yeSAM tAni tathA taiH, praNidhAnaM = aikAmyaM tatpurassaraiH = upayogapradhAnaiH iti yAvat, vicitrArthaH = bahuvidhArthayuktaiH, askhalitAdayo guNA: askhalitA'militA'vyatyADitAdilakSaNA: taiH yutai: abhivyA-hArakAle; stotraizca mahAmatibhiH = viziSTabuddhibhiH = kalyANakandalI / pApAnAM rAga-dveSa-mohakatAnAM svayaMkRtatvena nivedanamiti, yathA -> prApyApi tava sambodhiM manovAkkAyakarmajaiH / dazceSTitairmayA nAtha ! zirasi jvAlito'nalaH / / - vI.sto.16/5] iti vItarAgastotraprabhRtibhiH / upayogapradhAnairiti / 'egaggahaNe gahaNaM tajjAiyANa savvesiM' [4706] iti nizIthabhASyavacanAt prakRte tadgatacittatvAdInAmapi grahaNaM kartavyam / taduktaM vyAkhyAprajJaptau -> taccitte, tammaNe, tallese, tadajjhavasie, tattivyajjhavasANe, tadaTThovautte, tadappiyakaraNe, tabbhAvaNAbhAvie... <- [1/7/62] / tavyAkhyA caivam -> [1] tatra = arthAdau cittaM sAmAnyopayogAkhyaM yasyA'sau taccittaH, [2] tatraiva arthAdau mano vizeSopayogarUpaM yasyA'sau tanmanAH, [3] lejhyA = AtmapariNAmavizeSaH, [4] ihAdhyavasAyaH = adhyavasitaH, tatra taccittAdibhAvayuktasya sataH tasminnevArthAdau adhyavasitaM paribhogakriyAsampAdanaviSayamasyeti tadadhyavasitaH, [5] tasminnevArthAdI tIvra = ArambhakAlAdArabhya prakarSayAyi adhyavasAnaM prayatnavizeSalakSaNaM yasya sa tathA, [6] tadarthaM = arthAdinimittaM upayuktaH = avahitaH = tadarthopayuktaH, [7] tasminnevArthAdau arpitAni = AhitAni karaNAni = indriyANi kRta-kAritAnumatirUpANi vA yena sa tathA, [8] asakRt anAdau saMsAre tadbhAvanayA'rthAdisaMskAreNa bhAvito | yaH sa tathA <- / yuktazcaitadvizeSaNakadambakaparikalitatvam, itthamevAdhikRtabhagavadguNAdibhAsanopapatteH / taduktaM yogazatake -> taggayacittassa tahovaogao tattabhAsaNaM hoti / eyaM ettha pahANaM aMgaM khalu iTThasiddhIe // 65 // - iti / taduktaM caityavandanamahAbhASye'pi -> ciMteyabbo samma tesiM attho jahAparitrANaM / sunnahiyayattamiharA uttamaphalasAhagaM na bhave // 233 // 8- iti / bahuvidhArthayuktaiH yathA -> prINantu jantujAtaM nakhasubhagA bhAvukA na nakhasubhagAH / abhijAtasyApi sadA pAdAH zrInAbhijAtasya / / 1 / / - iti zrIjinapativiracitairvirodhAlaGkAramaNDitai: RSabhastotrAdibhiH bhaktA.kalyA.stotratraya pR.257 / askhalitA'militA'vyatyAneDitAdilakSaNA iti / upala-zakalAdyAkulabhUbhAge lAlamiva skhalati yattat skhalitaM, na tathA = askhalitam / anekastotrAdisambandhIni padAnyekatra mIlayitvA yatra paThati tat militaM, asadRzadhAnyamelakavat, yadvA paThataH yatra padAdivicchedo na pratIyate tanmilitaM, na tathA = amilitam / ekasminneva stotre'nyAnyasthAnanibaddhAni ekArthAni padAnyekasthAne samAnIya paThato vyatyAneDitaM yadvA stotramadhye svamaticarcitAni tatsadRzAni padAni kRtvA prakSipato vyatyAneDitaM, asthAnaviratikaM vA vyatyAneDitaM, na tathA = avyatyAneDitam / Adipadena pratipUrNAdigrahaNam / taduktaM anuyogadvArasUtre -> padaM sivitaM ThitaM jitaM mitaM parijitaM nAmasamaM ghosasamaM, ahINakkharaM, aNacakkharaM, abvAiddhakkharaM, u.kkhaliaM, amiliaM, avaccAmeliyaM, paDipuNNaM, paDipuNNaghosaM kaMThoTThavippamukaM...' - [sU. 13] ityAdi / abhivyAhArakAle = uccAraNAvasare, upalakSaNAt jinabimbanyastanayanamana:pUrvakaM gAmbhIryAdiguNopetamuccAraNamavagantavyam, taduktaM caityavaMdanamahAbhASye -> jiNabiMbapAyapaMkayaviNivesiyanayaNamANaso dhaNiyaM / akkhaliyAiguNajuyaM paNivAyathayaM tao paDhai / / 269 / / gaMbhIramaharaghosaM taha taha thottAiyaM bhaNejjAha / jaha jAyai saMvegaM suNamANANaM paresiM pi / / 842 / / - iti / zrAddhadinakRtye'pi -> visiTThavannanAseNaM bhAvito ya payaM payaM / jiNaNAhassa biMbammi dinnadiTThI suhAsao // 32 // 8- ityAdyuktaM zakrastavapaThanAdyavasare / yathoktaM lalitavistarAyAM mUlakArairapi --> tadetadasau sAdhuH zrAvako vA yathoditaM paThan paJcAGgapraNiprAtaM karoti, bhUyazca pAdapuJchanAdiniSaNNo yathAbhavyaM yathAbhAvaM] sthAna-varNAAlambanagatacittaH sarvasArANi yathAbhUtAni a bhagavatAM duSTAlaGkAraviraheNa prakRSTazabdAni, bhAvavRddhaye parayogavyAghAtavarjanena parizuddhAmApAdayan yogavRddhiM anyeSAM sadvidhAnataH sarvajJapraNItavacanonnatikarANi bhAvasAraM parizuddhagambhIreNa dhvaninA sunibhRtAGgaH samyaganabhibhavan gurudhvani tatpravezAt, agaNayan daMzamazakAdIn dehe, yogamudrayA rAgAdiviSaparamamantrarUpANi mahAstotrANi paThati <- [pR.77/78] / sAdhubhirapi jinabhaktiH na tyAjyA, kintu paramAdareNa caityavandana-stotrAdiSu yatitavyameva, taduktaM ArAdhanApatAkAyAM vIrabhadrasUribhiH -> tesiM bhaya athavA mokSAbhilASavarUpa saMvega e ja jemAM zreSTha gamana = gantavya = prApya hoya evA arthAta saMvegaparAyaNa evA stotra hovA joIe. 6i] puNyajanaka hovAthI pavitra-pAvana evA stotra joIe. [7] "rAga-dveSa-mohathI thayela pApo meM karyA che." evA ekarArathI garbhita stotrone [8] ekAgratApUrvaka - upayogapradhAna karIne bolavA joIe. [9] aneka prakAranA arthathI yukta evA stotrothI prabhunA guNagAna karavA. [10] bolatI vakhate stotranA akSaro khulanA na pAme, pado paraspara bhegA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 navamaM SoDazakam * stotrapUjAtaH prakRSTabhAvaH OM grathitaiH iyaM pUjA kartavyeti pazcAt sAmbandhanIyam // 9/7 // 'kathaM punaH stotrebhyaH pUjA syAt ?' ityAha -> 'zubhetyAdi / zubhabhAvArtha pUjA stotrebhyaH sa ca para zubho bhavati / sadbhUtaguNotkIrtanasaMvegAt samarasApattyA // 9/8 // zubhabhAvArtha pUjA sarvApi puSpAdibhiH iSyate / sa ca bhAvaH stotrebhyaH paraH = prakRSTaH zubho bhavatiH sadbhUtAnAM = vidyamAnAnAM guNAnAM jJAnAdInAM yatkIrtanaM tena saMvegaH = mokSAbhilASaH tataH, same bhAve rasaH = abhilASo yasyAM tAdRzyA ApattyA = prAptyA hetubhUtayA paramAtmaguNopayogeja paramArthataH tadajanyavRttilakSaNayA / tatazca puSpAditaH zubha = kalyANakandalI, ArAhaNanAyagANa na karijja jo naro bhattiM / dhaMtaM pi saMjamaM to sAliM so Usare vavai / / 465 / / - iti / itthaM vidhivajjAyamAnAjjina-namana-pUjana-stavanAdeH sakAzAt tIrthakRdAdipadaprAptiranAvilA, yathoktaM -> yo namaskurute bhaktyA trisandhyaM pUjayatyapi / upAste dhyAyati stauti, sadbhUtaguNakIrtanaiH / / snAnaM vilepanaM pUjAmaSTadhA divyavastubhiH / kuryAtteSAM mahAAlaGkArairvastraizca pUjanam / / Agamoktena vidhinA nirmimIte namaskriyAm / tatkacaityAni navyAni, navyA mUrtIzca kArayet // ikSoH khaNDaM rasaM pAkaM, guDaM khaNDAM sitopalAm / yathA svAdayataH puMsaH sukhaM syAdadhikAdhikam / / tathA zraddhAdirUpeNa svAntAnandena bhAvitaH / namaskaroti yo jainamUrtiM zakrastavAdibhiH / / devapAla ivA''sAdya surAjyaM sva:sukhAnvitam / tIrthakRtpadavI prApto modate muktisampadA / / - gA.88/93] mUlagranthoktakArikAyugalAnusAreNa bhaktidvAtriMzikAyAM -> piNDakriyA-guNodAraireSA stotraizca saGgatA / pApagarhAparaiH samyakpraNidhAnapurassaraiH // 24 / / <- ityuktam / evameva devavandanAdAvapi zraddhA-saMvegajanakatvAdiprakAro'vaseyaH / taduktaM yogabindau -> sthAna-kAlakramopetaM zabdArthAnugataM tathA / anyAsaMmohajanakaM zraddhA-saMvegasUcakam // 398 / / prollasadbhAvaromAJcaM vardhamAnazubhAzayam / avanAmAdisaMzuddhamiSTaM devAdivandanam / / 399 / / <- iti / / 9/7 // ___mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> zubhabhAvArthaM pUjA, sa ca stotrebhyaH samarasApattyA sadbhUtaguNotkIrtanasaMvegAt paraH zubho bhavati // 9/8 // __bhAvaH stotrebhyaH prakRSTaH zubho bhavatIti / ata eva stavapAThAditaH samyagjJAnadarzanAdilAbha uttarAdhyayanasUtre -> thayathuimaMgaleNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? thaya-thaimaMgaleNaM jIve nANa-dasaNa-caritta-bohilAbhaM jaNayai / nANa-daMsaNa-carittabohilAbhasaMpanne ya NaM jIve aMtakiriyaM kappavimANovavattigaM ArAhaNaM ArAhei <- [utta.29] ityAdinA proktaH / zrAvakaprajJaptI api -> micchAdasaNamahaNaM sammaiMsaNavisuddhiheuM ca / ciivaMdaNAi vihiNA pannattaM vIyarAgehiM // 341 / / - ityuktam / na maLI jAya, ayogya rIte padaccheda na thAya te rIte bolavuM joIe. [11] viziSTa buddhizALI vyakitaoe racelA stotrothI sA stotra 12vI - bhAma 57 5 kovo. [4/8-7] ' vizeSArtha :- AgaLanI gAthAmAM kahevAmAM Avaze te mujaba viziSTa zubha bhAvano uchALo lAvavo e stotrapUjAnuM prayojana che. te prayojana siddha thAya te mATe uparokta 11 vizeSAthI samRddha evA stotranuM paThana jarUrI bane che. je stotrathI bhagavAnanA sadAcAra, saguNonuM utkIrtana na thAya, je stotra tuccha bhAvone vyakta kare, Azayavizuddhine pedA na kare, saMvega na janmAve, pune na pragaTAve ke potAnA pApa pratye dhikakArabhAva pedA na kare evA stotra bolavAthI koI vizeSa phAyado na thAya. tema ja viziSTa stotra paNa upayoga vinA bolAya ke yogya padaccheda vinA bolAya to paNa noMdhapAtra lAbha na thAya. mATe uparokta 11 vizeSAgono vaibhava stotramAM hovo jarUrI che. pratyeka vizeSaNa vize haju vadhu vicAravimarza thaI zake che teno vAcakavarge bhyAla zo . [4/1-7] ahIM evI zaMkA thAya ke -> stotrone AzrayIne pUjA kevI rIte thaI zake ? kAraNa ke temAM to puSpa, phaLa, naivedya vagere dravyane samarpita karavAnuM nathI.) <- to tenA nirAkaraNa mATe mUlakArazrI jaNAve che ke - gAthArtha :- zubha bhAva mATe pUjA che. stotrothI saddabhuta guNonA utkIrtanathI janya saMvegathI samarasaprApti thavA dvArA te nA 534 zuma bhane che. [4/8] totramAthI praSTa zulalAvanI vRddhi TIkArca :- puSpa vagere dvArA thatI badhI ya pUjA zubha bhAva lAvavA mATe IcchAya che. te bhAva stotrothI prakRe suMdara bane che. te saMvegathI samabhAva = zAMtarasa viSayaka abhilASavALI prApti -pariNati = samarasApatti. tenA lIdhe prabhunA vAstavika jJAnAdi guNonA utkIrtanathI mokSAbhilASa utpanna thAya che. tenAthI paramAtmAnA vItarAgatAdi guNono upayoga pragaTe che. tethI Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM zrIkalApUrNasUrimataprakAzanam | tarapariNAma nibandhanatvena stotrANAM viziSTapUjAhetutvaM siddhaM bhavati // 9/8|| kalyANakandalI sadbhUtAnAM guNAnAM jJAnAdInAM bAhyAtizaya-prAtihAryAdInAM vA yatkIrttanaM tena mokSAbhilApa:, tata iti / taduktaM paJcAzake -> sArA puNa thuithottA gaMbhIrapayatthaviraiyA je u / sanbhUyaguNaktittaNarUvA, khalu te jiNANaM tu // tesiM atthAhi-game NiyameNaM hoi kusalapariNAmo / suMdarabhAvA tesiM, iyarammi vi rayaNaNAe / [4 / 24-25] thuithottA puNa uciyA gaMbhIrapayatthaviraiyA je u / saMvegavuDijaNagA samA ya pAeNa savvesiM // - * [ paMcA. 9/10] iti / asadbhUtaguNakIrttanarUpANi stotrANi punaH tyAjyAni yathA -> kSemAya martyajagatastala eva zaGke zAkambharInRpa ! gataM na bhavadyazobhiH / gAyanti tAni | yadi tatra bhujaGgamayoSA : zeSa: zirAMsi dhunuyAnna mahI sthirA syAt // [ ] - ityAdIni / yadyapi noAgamato bhedena sthitau stutya-stotArI nAbhedabhAvaM bhajete tathApyAgamataH tadarthopayogabhAvena tAvekatvamAzrayata | ityevaM paramAtmaguNopayogena paramArthataH = AgamataH bhAvanikSepena tadananyavRttilakSaNayA = paramAtmaniSThakevalajJAnAdiguNamAtravRttirUpayA samarasApattyA janitAt sadbhUtaguNotkIrtananimittakAt saMvegAt bhAvaH prakRSTaH zubho bhavatItyatrAnvIyate / ayamAzayaH | sakalakarmavilayajanyAkhaNDAdvitIyacidAnandamayasya mokSasya parokSatvAt prAyazaH prathamaM tadabhilASo jIvAnAM nopajAyate kintu | pratyakSatvAt saGklezazUnyasya samarasasyaivAbhilASaH AdAvupajAyate / sa ca paramAtmaguNopayoganibandhanaH / paThyamAnastotrapradarzita| paramAtmagatasadbhUtAtizayitaguNopayogajanyA'saGkliSTasamabhAvAbhilASotkarSaprAptirUpeNA'ntaraGgakAraNena vItarAgagatabAhyAtizayAbhyantaraguNagrathitastotrotkIrttanarUpeNa ca bahiraGgakAraNena mokSAbhilASalakSaNaH saMvega utpadyate / tathAvidhasaMvegAcca bhAvaH prakRSTaphalapradAyakatayA prakRSTaH zubho bhavatItyucyate / tatazca puSpAditaH sakAzAt zubhatarapariNAmanibandhanatvena stotrANAM paThyamAnAnAM viziSTapUjAhetutvaM siddhaM bhavati, kathAratnakoze devabhadrasUriNA'pi -> gaMbhIrapayatthamahatthasaMthavudaMDadaMDauddAmaM / kittejja guNaggAmaM paramA esA khu jiNapUyA // - [pR.91 / gA.10] ityuktam / anyatrApyuktaM -> pUjAkoTisamaM stotraM stotrakoTisamo japa: / | japakoTisamaM dhyAnaM dhyAnakoTisamo layaH // - [ ] iti / adhyAtmayoganiratAH zrIkalApUrNasUrayastu koTapUjA'nantaraM | stotrasAdhyaphalalAbhayogyatA saJjAyate stotrakoTipaThanottarakAlaM tAttvikajapakaraNasAmarthyamApadyate koTizaH japakaraNe saddhyAna| yogapravaNatA prajAyate koTizaH dhyAnapravRttau ca layayogazaktirabhivyajyata ityetatkArikArahasyArthaH - iti pracakSate / haMsopaniSadi -> japakoTyA nAdamanubhavati [16] ityevamukteH japakoTikaraNe nAdayogyatopajAyate ityapi vadanti kecana / prakRtaM prastumaH lalitavistarAdAvapi anyamatena ->> * puSpA''miSa-stotra- pratipattipUjAnAM yathottaraM prAdhAnyam <- [pR.12] | paramArthathI tevI pariNati = samarasApatti e vItarAgamAtravRtti = vItarAgaguNamAtramAM vizrAnta thayelI hoya che, tenAthI anyatra viSayatA saMbaMdhathI rahetI nathI. tethI siddha thAya che ke puSpa vagere karatAM vadhu zubha pariNAmamAM kAraNa hovAthI stotro viziSTa pUjanA hetu che. [8/8 ] -> < vizeSArtha :- prabhunI dravyapUjA = phUla-phaLa pUjA suMdara bhAvone pragaTAvavAmAM nimitta hovAthI zrAvako dravyapUjA kare evuM zAsrakArone abhipreta che. matalaba ke puSpapUjA vagere sAdhana che ane zubha adhyavasAya e sAdhya che. puSpapUjA vagerethI je zubha bhAvo jAge che tenA karatAM vadhu suMdara bhAvo stotrapUjAthI thAya che. mATe stotrapUjA paNa kartavya che. dhaMdho koI paNa hoya, lakSa naphAnuM hoya. tema pUjA koI paNa hoya, lakSa prazasta pariNatinI prAptinuM hoya. puSpapUjA vagere dravyapUjA karatAM stotrapUjAthI vadhu sArI pariNati pragaTavAnuM kAraNa e che ke samarasa = zAMta rasanI pariNatinA kAraNe pUrvokta 11 vizeSaNothI viziSTa evA stotro dvArA paramAtmAnA guNagAna karavAthI paramAtmA pratye prabaLa AkarSaNa pedA thAya che. paramAtmasvarUpa banavAnI mahecchA maheke che. tenA kAraNe satata paramAtmA ane paramAtmAnA guNonA ja vicAramAM mana khovAI jAya che. paramAtmA sivAya manane bIje kyAMya goThatuM nathI. manamAM koI paNa bhautika-dunyavI sukhasAdhano pratyenuM AkarSaNa marI paravAre che. AvA prakAranI cittavRtti hoya tyAre prabhunA sadbhUta guNonA utkIrtana dvArA utpanna thayela vAstavika saMvegane lIdhe bhAva prakRSTa zubhakakSAno bane che. Aya e che ke prabhuguNomAM citta ekAgra banavAthI samabhAva = zAMtarasa vizeno abhilASa pragaTa thayo hoya to prabhunA guNonA utkIrtanathI vAstavika saMvega pragaTe che. mATe ja te stotro dvArA prabhunA sadbhUta guNo, pachI bhale ne te prabhunI bAhya samRddhi svarUpa hoya to paNa, tene bolavAnA samaye rahelo bhAva prakRSTa zubha kakSAno hoya che. stotranuM kIrtana e bAhya kAraNa che, samarasApatti e prAthamika AMtarika kAraNa che. AMtarika kAraNathI bAhya kAraNa prabaLa bane che. saMvega tenuM kArya che. te saMvegathI prakRSTa zubhabhAvarUpa kArya pragaTe che. ethI phalita thAya che ke stotrapUjA prakRSTa zubha bhAvanuM kAraNa che. puSpapUjA vagere karatAM stotrapUjA dhAgI yahiyAtI che. [ 7/8 ] Jain Education Intemational 217 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 navamaM SoDazakam 888 niraticArapUjApratipAdanam 888 athAlyathA pUjAbhedatrayamAha -> 'kAyetyAdi / kAyAdiyogasArA trividhA tacchuddhayupAttavittena / yA tadaticArarahitA sA paramA'nye tu samayavidaH // 9/9 // kAyAdayo ye yogAH tat sArA = tatpradhAnA trividhA = triprakArA kAyayogasArA, vAgyogasArA, manoyogasArA ca, teSAM 'kAyAdiyogAnAM zuddhiH = kAyAdidoSaparihArapUrvekAgrapravRttiH tayA upAttaM yad vittaM tena kAraNabhUtena yA tadaticAraiH = zuddhayaticArai rahitA sA paramA = pradhAjA pUjA anye tu samayavidaH = AgamajJAH, tadantIti zeSaH // 9/|| tisRNAmapyetAsAmanvarthanAmabhedamAha -> 'vighnetyAdi / vighnopazamanyAdyA gItA'bhyudayaprasAdhanI cAnyA / nirvANasAdhanIti ca phaladA tu yathArthasaMjJAbhiH // 9/10 // vighjAnupazamayatIti vighnopazamanI AdyA = kAyayogasArA gItA = kathitA / abhyudayaM prasAdhayatIti - kalyANakandalI ityuktam / puSpAdipUjAnantarameva stotrapUjA pravartate, dravyapUjAyA bhAvapUjocitAdhyavasAyasampAdakatvAt / ata eva dravyapUjottaraM bhAvapUjopanyAsaH zrIvardhamAnasUribhiH dharmaratnakaraNDake -> vidhinA zucibhUtena kAle satkusumAdibhiH / stutistotraizca gambhIraiH kartavyaM jinapUjanam // 48 // -- ityevaM kRtaH // 9/8 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> anye tu samayavidaH kAyAdiyogasArA trividhA / tacchuddhayupAttavittena yA tadaticArarahitA sA paramA / / 9/9 / / iyaM kArikA bhaktidvAtriMzikAvRttyAdau dvA.dA.5/25] samudbhatA / yogadIpikA spaSTeti na pratanyate // 9/9 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> AdyA vighnopazamanI, anyA ca abhyudayaprasAdhanI, [antyA] nirvANasAdhanIti ca gItA / yathArthasaMjJAbhiH phaladA tu // 9/10 // iyaJca kArikA prAkRtabhASayA parAvartya caityavandanamahAbhASye -> vigyovasAmigege, abbhudayapasAhaNI bhave bIyA / nevvANasAhaNI taha phalayA u jahatthanAmehiM / / 213 / / <- ityevaM zrIzAntisUribhirudbhutA, TIkAkRtA'pi bhaktidvAtriMzikAvRttI dvA.dvA.5/25] samudbhUtA / mUlakArairapi sambodhaprakaraNe -> vigdhovasAmigegA, abbhudayapasAhiNI bhave bIyA / nibbuikaraNI taiyA phalayAo jahatthanAmehiM // 194 // - ityuktam / have bIjI rIte pUranA traNa bhedane = prakArane mUlakArathI jaNAve che. ma pUtAnA anya zel 812 EH gAthArtha :- anya AgamavettAo ema kahe che ke kAyA vagere yogo jemAM pradhAna che evI pUjA trividha che. kAyA vagerenI zuddhithI prApta thayela dhana dvArA je aticArarahita pUjA thAya te zreSTha che. 9i/9] ToDArtha :- pUnA trAsa 2 cha [1] yogadAna, [2] kyanayogapradhAna, [3] manoyogapradhAna. yA, yana bhane mnA traNa yoganA doSone choDavApUrvaka ekAgra pravRtti karavA dvArA je dhana prApta thAya te dhana dvArA uparokta pravRtti saMbaMdhI aticArothI = doSothI rahita evI pUjA pradhAna = mukhya jAgavI - ema anya maharSio kahe che, "kahe che' ATalo adhyAhAra yo. [4/5] vizeSArtha :- mana-vacana-kAyAnA je doSa che tene choDIne ekAgra pravRtti karavI te kAyAdi yogonI zuddhi kahevAya che. tevI zuddhithI je dhana prApta thAya te je pUjAnuM karaNa = asAdhAraNa kAraNa bane te pUba aticArazUnya hoya to te mukhya pUjA kahevAya. prastutamAM zuddhinA aticAra jANavA arthAt yogadoSaparihArapUrvaka thanArI ekAgra pravRttinA aticAra jANavA. pradhAnapUna te aticArothI rahita hoya che. tethI pUjamAM kAyA jyAre pradhAna bane tyAre kAyayogapradhAna pUjA kahevAya, vacana pradhAna hoya to vacanayogapradhAna pUjA kahevAya ane mana pradhAna bane to manoyogapradhAna pUjA kahevAya. 9i (9] uparokta traNeya pUjAnA arthAnusArI vizeSa nAmone mUlakArathI jaNAve che. mAthArtha :- prathama pUjA vinopazamanI, bIjI pUjA abhyadayaprasAdhanI ane trIjI pUjA nirvANa sAdhanI kahevAyela che. | yathArthAyI pratye: pUNa sahAya che. [4/10] TIkArya :- kAyayogapradhAna prathama pUjA vighnone upazamAve che - zAMta kare che. anya = vacanayogapradhAna pUjA abhyadayane 1. ha.pratau 'kAyAnAM' iti pAThaH / 2. mudritapratI 'karaNabhUtena' iti pAThaH / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 samantabhadrAdipUjAvicAraH 88 219 abhyudayaprasAdhanI ca anyA = aparA = vAgyogapradhAjA / nirvANaM sAdhayatIti (nirvANasAdhanI) ca manoyogasArA / phaladA tu = 'phaladaiva ekaikA yathArthasaMjJAbhiH = anvarthAbhidhAnaiH, etAsAM -> samantabhadrA, sarvamaGgalA, sarvasiddhiphalA <- ityetAnyapyanvarthajAmAni gIyante / tatheha prathamA prathamA'vazvakayogAt samyagdRSTerbhavati, dvitIyA tu dvitIyAvaJcakayogAduttaraguNadhAriNaH. tRtIyA ca tRtIyAvaJcakayogAt paramazrAvakasyaiva / prathamakaraNabhedena granthyAsannasya ca dharma = kalyANakandalI / etAsAM tisRNAM jinapUjAnAM yathAkramaM [1] samantabhadrA, [2] sarvamaGgalA [3] sarvasiddhiphalA ityetAni api anvarthanAmAni = guNaniSpannAni nAmAni gIyante, yathoktaM mUlakAraireva pUjAviMzikAyAM -> pUA devassa dahA vineyA davvabhAvabheeNaM / iyareyarajuttA vi ha tatteNa pahANa-guNabhAvA || paDhamA gihiNo sA vi ha tahA tahA bhAvabheyao tivihA / kAya-vaya-maNavisudbhisaMbhUogaraNaparibheyA / / savvaguNAhigavisayA niyamuttamavatthudANapariosA / kAyakiriyappahANA samaMtabhaddA paDhamapUyA / / bIyA u savvamaMgalanAmA vAyakiriyApahANesA / pubuttavisayavatthusu ocittANayaNabheeNa / / taiyA paratattagayA savuttamavatthumANasaniogA / suddhamaNajogasArA vinneyA savvasiddhiphalA // - [8/1-5] iti / prathamA = vighnopazamanI samantabhadrAbhidhAnA kAyayogasArA jinapUjA prathamAvaJcakayogAt = prAgvyAvarNitAt [8/ 13 pR.200] sadyogAvaJcakAbhidhAnayogAt samyagdRSTeH bhavati / na ca pUjAvidhAvabhagurArhadbhaktilakSaNaM vaiyAvRttyAbhidhAnaM tapaH samyagdazaH kathaM saGgaccheta ? iti zaGkanIyama, 'sassUsa-dhammarAo gurudevANaM jahAsamAhIe / veyAvacce Niyamo vayapaDivatti a bhayaNAo || - [1/4] iti pazcAzakavacanAdinA prasiddhasya samyaktvalakSaNIbhUtasya vaiyAvRttyasya cAritramohanIyabhedAnantAnubandhivyaye jAyamAnasyA'viratasamyagdRzo'pi sambhave bAdhakAbhAvAt / na caivaM cAritralezasambhave'viratatvAnupapattibodhiketi zaGkanIyam, yato darzanazrAvakANAM tapaso gauNatayA bhagavadbhaktiH samyaktvAGgatayA samyaktvaphalenaiva phalavatI, phalavatsannidhAvaphalaM tadaGgamiti nyAyAt / tathA ca tAvatA nAviratatvahAniH / na hi kArSApaNamAtradhanena dhanavAn, ekagomAtreNa gomAniti paJcAzakavRttikAraH / adhikamatratyaM tattvaM pratimAzatakavRttyAdito'vaseyam [pra.za.gA.51] / ___dvitIyA abhyudayaprasAdhanI sarvamaGgalAbhidhAnA vacanayogasArA pUjA tu dvitIyA'vaJcakayogAt = pUrvaM [8/13 pR.200] niruktAt kriyA'vaJcakayogAt uttaraguNadhAriNaH zrAvakasya vijJeyA / yathoktaM pUjAvizikAyAM -> paDhamA'vaMcakajogA sammadiTThissa hoi paDhamatti / iyareyarajogeNaM uttaraguNadhAriNo neyA / / -[8/6] iti / tRtIyA ca nirvANasAdhanI sarvasiddhiphalAbhidhAnA manoyogasArA pUjA tRtIyAvaJcakayogAt = prAgvyAkhyAta-phalAvaJcakayogaprabhAvAt paramazrAvakasyaiva vijJeyA / sA ca sAdhupadalAbhadvArA nirvANasAdhanIti dhyeyam / yathoktaM mUlakAraireva pUjAviMzikAyAM -> taiyA taiyAvaMcakajogeNaM paramasAvagasseva / jogA ya samAhIhiM sAhujugakiriyaphalakaraNA / / 8-[8/7] iti / na caivaM satyapunarbandhakasya pUjAyAmanadhikAra: syAt karaNe'pi vA prakRDha rIte sAdhe che. tathA manoyogapradhAna pU mokSane sAdhe che - nirvANane sAdhe che. A dareka pUjA potAnI arthAnusArI saMjJAthI phaLa Ape che. prastuta traNeya pUjAonuM kramazaH samantabhadrA, sarvamaMgalA, sarvasiddhiphalA - Ama paNa sArthaka nAma kahevAya che che. te A rIte-prastRtamAM sogAvaMcaka nAmanA yogathI kAyayogapradhAna vinopazamanI pUjA samyagdaSTine hoya che. kiyAavaMcaka nAmanA bIjA yogathI uttaraguNadhArI zrAvakane vacanayogapradhAna abhyadayaprasAdhanI pUjA hoya che. phalAvaMcaka nAmanA tRtIya yogathI parama thAvakane ja manoyogapradhAna nirvANasAdhanI pUjA hoya che. prathama karaNavizeSa arthAt carama yathApravRttakaraNa dvArA granvidezasamIpavartI evA jIvane A pUja dharmamAtraphalaka ja hoya che; kAraNa ke tene sat yoga vagereno sadbhAva che ane anubaMdhaprAptino abhAva cha - mAma mA vizeSatA pUnaviziswiru cha. [4/10] OM yoga-pUlA-pradhAna-adhi808 vizeSArtha :yoga pradhAna phaLa adhikArI sogAvaMcaka kAyayogapradhAna vinopazamana avirata samakitI kiyAavaMcaka vacanayogapradhAna abhyadaya uttaraguNadhArI zrAvaka phalAvaMcaka manoyogapradhAna nirvANa parama zrAvaka yathApravRttakaraNa dvArA graMthidezanI najIka Avela caramAvartI jIva je prabhupUjA kare che tenuM phaLa mAtra dharmaprApti che. satyoga 1. 'saivaikaikA' iti mudritapratI / anyatra ca 'phaladaivaikA' iti pAThaH / pAThadvitayamidamazuddhamiti dhyeyam / Jain Education Intemational Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 navamaM SoDazakam OM granthyAsannakRtapUjAyA dharmamAtraphalakatvamImAMsA | mAtraphalaiveyaM sadyogAdibhAvAdanubandhAsiddhezcetyayaM pUjAviMzikAyAM vizeSaH ||9/10 // tisRSu api yadbhavati tadAha pravaramityAdi / pravaraM puSpAdi sadA cAdyAyAM sevate tu taddAtA / Anayati cAnyato'pi hi niyamAdeva dvitIyAyAm // 9/11 // pravaraM = pradhAnaM puSpAdi = puSpa - gandhamAlyAdi sadA ca sarvadaiva AdyAyAM = prathamapUjAyAM sevate tu = | sevata eva svahastena dadAtyevetyarthaH, taddAtA = tatpUjAkartA / Anayati ca vacanena anyato'pi hi kSetrAntarAt = kalyANakandalI | niSphalaiva sA syAditi zaGkanIyam, prathamakaraNabhedena = yogadRSTisammatacaramatvaviziSTa-yathApravRttakaraNena granthyAsannasya apunarbandhaka| mArgAbhimukha mArgapatita-mArgAnusAryAdeH ca = hi dharmamAtraphalA prAdhAnyena paratra sadgati saddharma-sadgurvAdiprApakapuNyalakSaNadharmamAtraphalA eva iyaM kAyayogAdisArA pUjA / kuta: ? ucyate sadyogAvaJcaka-kriyA'vaJcaka-phalAvaJcakayogavaikalye'pi sadyogAdi| bhAvAt = paramezvarapratikRti - devAlaya - sAdhujanasamAgamAdisadbhAvAt anubandhA'siddhezca = amoghaphalA''kSepakamohanIyakSayopazama| vizeSAnuviddhadRDhasaMskAralakSaNA'nubandhAnupadhAnAcca / grandhyAsannatvena viziSTasadyogAdisadbhAvaH akRtagranthibhedatvena ca viziSTAnubandhA'| siddhiriti bhAvaH / sadanubandhasiddhau tvavaJcakatvalAbhena prakRSTa cittazuddhi - puSTiphaleyaM syAt / sadyogAdivirahe tu dharmamAtraphalA'pi | na syAdiyam / etAvatA ca prajJApanAdiguNopetAnAmapunarbandhakAdInAM caityavandana-pUjanAdikriyAdhikAritvamAveditam, tathaiva zAstravyavasthAsadbhAvAt / yathoktaM paJcAzake paDhamakaraNovari tahA aNahiNividvANa saMgayA esA - [ 3 / 28] iti / gRhItazrAmaNyaliGgAnAmabhavyAdInAntu viziSTasadyogAdisadbhAvo'pi tattvato nAbhyupeyate, sadanubandhasAdhakazaktivaikalyAt / caramayathApravRttakaraNakAle granthyAsannasya tu sadyogAdizaktisadbhAve'pi tadabhivyaktivirahaH, yadvA sadyogAdisadbhAve'pi sadanubandhazaktivirahaH, | yadvA caramayathApravRttakaraNavartitayA sadanubandhazaktisattve'pi tadabhivyaktivaikalyaM, sadanubandhazaktyabhivyaktAveva saddharmabIjAdisadbhAva | upayujyata iti tAvadvayamutpazyAmaH / darzitazva pUjAviMzikAyAM ayaM vizeSa: paDhamakaraNabheeNaM gaMdhAsannassa dhammamittaphalA / | sAhujjugAibhAvo jAyai taha nANubaMdhutti // 8 // ityAdinA / samprAptabIjAnAM bhagavadarcAyA bhAvamArgaprApakatvasya mahApathavizodhakatvasya ca tatraiva bhavaThiibhaMgo eso taha ya mahApahavisohaNo paramo / niyaviriyasamullAso jAyai saMpattabIyassa ||9|| | saMlaggamANasamao dhammaTThApi biMti samayaNNU / avagAriNo'vi itthasAhaNAo ya sammati // 10 // - ityAdinoktatvAt / grandhyAsannasya zivajananyapi sarveyaM pUjA bhavAbhinandinAM bhavajananIti dhyeyam / taduktaM sambodhaprakaraNe mUlakAraireva -> padamA | samaMtabhaddA saMpaibhaddA''gamesibhaddA ya / bIyA puNa savvamaMgalanAmA kiriyApahANA sA // 52 // paDhamA puNa suhajogA'vaMcakavattA ya paribhavAvattA / carimA ajjhappadhammaphalamittA sanvamittINaM [? savvasiddhI] ||53 || sammaddiTThINamiNamA carimAvattANa micchadiTThINaM / aDaguNatrIyamuhANaM sivajaNaNI paresiM bhavajaNaNI // 54 // - // 9/10 // -> mUlagranthe daNDAnvayastvevam * AdyAyAM tu taddAtA sadA ca pravaraM puSpAdi sevate tu / dvitIyAyAM cAnyato'pi hi niyamAdeva Anayati // 9 / 11 // bhaktidvAtriMzikAyA [gA. 26]miyaM kArikA samuddhRtA tathA iyameva kArikA prAkRtabhASayA parAvartya caityavandanamahAbhASye -> pavaraM pupphAIyaM paDhamAe Dhoyae u takkArI / ANei annao vi niogao bIyapUjAe || 214 || < ityevamuddhRtA vartate / pravaramiti / tata eva prAyaH 'madIyottamadravyasamarpaNena tadIyamuttamamAtmaguNavaibhavamahamApnuyAmi' tyevaM pravarabhAvodayasambhavaH / taduktaM sambodhaprakaraNe * pavarehiM sAhaNehiM pAyaM bhAvo vi jAyae pavaro <- [167] / puSpagandhamAlyA I --> = prabhupratimA, devAlaya, sAdhu vagereno samAgama hovAnA kAraNe tene dharmanI prApti thAya che. paraMtu amogha phaLa lAve tevA mohanIya karmanA kSayopazamathI gUMthAyela dRDha saMskAra svarUpa guNano anubaMdha siddha na thayela hovAthI sAnubaMdha dharmasiddhi nathI thatI. tema ja te maMdira-prabhupratimA-sAdhusamAgama tene mATe satyogAvaMcaka nAmano yoga paNa banI zakato nathI. AnAthI sUcita thAya che ke samyagdarzananI gerahAjarImAM viziSTa guNAnubaMdha siddha thaI na zake. prastuta prabhupUjA sAdhusamAgamathI graMthiAsanna jIvane dharmamAtranI siddhi thAya che. eno artha e che ke sadgati, sadguru, saddharma vagerenA prApaka puNyanI niSpatti thAya che. dharmaya puNyo che [ 8/10 ] traNeya pUjAmAM je thAya che tene jaNAvatAM mUlakArathI kahe che ke gAthArtha :- prathama pUjAmAM pUjaka haMmezA zreSTha puSponuM sevana [= arpaNa] kare che ja. bIjI pUjAmAM anya kSetramAMthI paNa niyamA zreSTha puSpo maMgAve che. [9/11] sarva guNomAM adhika ane satyoganA sArabhUta evA sat brahmatattvanI pUjAmAM tatpara Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAttvikAdipUjApratipAdanam prastutaM puSpAdi niyamAdeva nizcayAdeva' dvitIyAyAM pUjAyAm ||1 / 11|| trailokyetyAdi / trailokyasundaraM yanmanasA''pAdayati tattu caramAyAM / akhilaguNAdhikasadyogasArasadbrahmayAgaparaH ||9 / 12|| trailokye = triSu lokeSu 'sundaraM = pradhAnaM yat pArijAtakusumAdi jandanavanagataM tattu = tadeva manasA | antaHkaraNeja ApAdayati = upanayati caramAyAM = nirvANasAdhanyAM 'taddAte' tyatrApyabhisambadhyate / ayameva viziSyate -> akhilaiH guNairadhikaM sadyogAnAM saddharmavyApArANAM sAraM = phalakalpaM ajarAmaratvena hetunA yat saddbrahma = paramAtmasvarUpaM tasya yAgaH = yajanaM = pUjanaM tatparaH = tadekadattabuddhiH | akhilaguNAdhikasya hi pUjA'khilaguNA kalyANakandalI = -> 11 dIti puSpapUjAphalaM tu -> samodairbhUjalodbhUtaiH puSpairyo jinamarcati / vimAnapuSpakaM prApya sa krIDati yathepsitam || 159 || <- iti raviSeNakRta-padmacaritre | puSpagandhamAlyAdi = pradhAnasusugandhi-puSpa- gandha-mAlyAdikam / ziSTamatirohitam // 9/11 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> akhilaguNAdhikasadyogasArasadbrahmaparaH caramAyAM yat trailokyasundaraM tattu manasA ApAdayati ||9 / 12 // iyamapi kArikA bhaktidvAtriMzikAyAM [gA. 26 ] samuddhRtA tathA prAkRtabhASayA parAvartya kiJcicchabdabhedena caitya-' vandanamahAbhASye bhuvaNe vi suMdaraM jaM, vatthA''haraNAi vatthu saMbhavai / taM maNasA saMpADai, jiNammi egaggathiracitto | // 215 // - itthamuddhRtA / prakRtakArikAdvitayamupayujya bhaktidvAtriMzikAyAM antyAyAM manasA sarvaM sampAdayati sundaram ||26|| <- ityuktam / AdyayozcArupuSpAdyAnayanaitanniyojane / pradhAnaM pArijAtakusumAdi nandanavanagataM tadeva manasA upanayati / anumodanAdinA'pIyaM sambhavati / taduktaM sambodhaprakaraNe mUlakArairapi -> sayamANayeNa paDhamA bIyA ANAvaNeNa annehiM / taIyA maNasA saMpADaNeNaNumoyaNAIhiM // 189 // - iti / yadvA'| hiMsAdibhAvapuSpairyajjinArcanaM tadatra tRtIyaprakAre'vagantavyam, yathoktaM mUlakAraireva aSTakaprakaraNe -> ahiMsA satyamastainyaM brahmacaryamasaGgatA / gurubhaktistapo jJAnaM satpuSpANi pracakSate || ebhirdevAdhidevAya bahumAnapurassarA / dIyate pAlanAdyA tu sA vai zuddhetyudAhRtA // |<- [ 3 / 6-7 ] iti / itthameva nizcayataH sabrahmapUjanaM samyak sambhavati kintviyamanagArANAmeva sambhavatIti dhyeyam / atizayitaparitoSAya = kRtajJatA bahumAnAdigarbhaprakRSTaprasannatAprAptaye / itthaJca pUjayA manaH zAntyupalambhAt dhyAnAdikamapi nirAbAdhaM sampadyate / taduktaM sambodhaprakaraNe pUyAe maNasaMtI maNasaMtIehiM uttamaM jhANaM / suhajhANeNa ya mokkho mukkhe sukkhaM aNAbAhaM // 199 // - iti / tatazca sarvasiddhiphalAbhidhAnA manoyogasArA cittopasthApitaprakRSTapuSpAdikaraNikA tRtIyA | bhagavadarcA cArutamaceta: prasAdadvArA nirvANasAdhanIti bhAvaH / nyAyavijayena tu manovizuddhipradhAnA mAnasapUjA pradarzitA, tadarthameva ca bAhyakarmavidhiH / taduktaM adhyAtmatattvAloke -- prabhorguNAnAM smaraNAt svacetaH zodhapravINIbhavanaM hi pUjA / apAsya doSAMzcaritaM vizuddhIkartuM mataH karmavidhiH samagraH // < [2/15] sAttvikatvAdinA rUpeNA'pi tridhA pUjA sambhavati / taduktaM vicArAmRtasaGgrahe sAttvikI rAjasI bhaktistAmasIti tridhA'thavA / jantoH tattadabhiprAyavizeSAdarhato bhavet / / arhatsamyagguNazreNiparijJAnaikapUrvakam / amuJcatA manoraGgamupasarge'pi evo jIva carama pUjAmAM traNa lokamAM suMdara evA je phUla vagere hoya tene manathI lAve che. [9/12] 221 -> yA yukAnuM sva3pa TIkArtha :- pUjA karanArA samakitI kAyayogapradhAna vighnopazamanI evI prathama pUjAmAM haMmezA zreSTha evA puSpa, vAsakSepa, mALA vagerenuM potAnA hAthathI arpaNa kare ja che. vacanayogapradhAna abhyudayasAdhaka bIjI pUjAmAM pUjA karanArA zrAvaka vacana dvArA bIjA kSetramAMthI zreSTha puSpa vagere niyamA maMgAve che. nandanavanamAM rahelA triloka suMdara evA je pArijAtanA phUla vagere hoya tene | mana dvArA nirvAsAdhanI pUrNamAM pU lAve che. 11 mA loDanA pUrvArdhanA cheDe rakhela 'tadAtA' pahano aDI paga ye saMbaMdha bheDavo. ['taddAtA' = pUjA karanAra = pUjaka. Ano anvaya hamaNAM batAvela ja che.] pUjA karanArane ja zrImadjI eka vizeSaNathI jaNAve che. (= pUjaka ja eka vizeSaNathI viziSTa karAya che.) badhA guNothI caDhiyAtuM ane suMdara evI dharmapravRttinA phaLa samAna tema ja ajarAmarapaNAnA kAraNe zreSTha evuM je paramAtmasvarUpa brahmatattva che tenI pUjAmAM ja ekadatta cittavALo = sthirabuddhivALo parama zrAvaka tRtIya manoyogapradhAna nirvANasAdhanI paramAtmapUjAno karanAro (= adhikArI) hoya. kahevAno matalaba 1, mudritapratau nizcayAdeva' iti nAsti / 2. pratau mudritapratau ca 'pradhAnaM sundaraM ' iti vyatyayena pAThaH / mUlAnusAreNa sagamArthakalpanAvRttyanusAreNa ca yathA saGgacchate tathA darzitamasmAbhiH / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 navamaM SoDazakam 8 hiMsAyA niSedhyatAvicAraH dhikaM pUjopakaraNaM manasi nidhAyA'tizayitaparitoSAya buddhimatA vidheyetyarthaH ||9 / 12 // atra pUjAyAM snAnAdigataM pUrvapakSamudbhAvayati -> 'snAnAdAvityAdi / snAnAdau kAyavadho na copakAro jinasya kazcidapi / kRtakRtyazca sa bhagavAn vyarthA pUjeti mugdhamatiH ||9 / 13 // snAnAdau = snAna - vilepana-sugandhipuSpAdau pUrvokte kAyavadhaH = jala-vanaspatyAdivadhaH spaSTa eva bhavati / | sa ca pratiSiddhaH / na copakAraH sukhAnubhavarUpo jinasya = vItarAgasya muktivyavasthitasya tataH = sjAnAdyavinA| bhAvikAyavadhAt kazcidapi bhavati / kRtakRtyazca = niSThitArthazca sa bhagavAn na kiJcittasya karaNIyamasmadAdibhirasti / tasmAt vyarthA = niSprayojanA pUjA iti evaM (mugdhamatiH = ) mUDhamatiH avyutpannabuddhiH paryajuyuGkte // 9 / 13 // etaddoSaparihArAya kArikAdvayamAha 'kUpe' tyAdi, "kRtetyAdi / kalyANakandalI bhUyasi / / arhatsambandhikAryArthaM sarvasvamapi ditsunA / bhavyAGginA mahotsAhAt kriyate yA nirantaram || bhaktiH zaktyanusAreNa | | niHspRhAzayavRttinA / sA sAttvikI bhavedbhaktirlokadvayaphalAvahA / / yadaihikaphalaprAptihetave kRtanizcayA / lokaraJjanavRttyarthaM rAjasI | bhaktirucyate // dviSatAM yatpratikArabhide yA kRtamatsaram / dRDhAzayaM vidhIyeta sA bhaktistAmasI bhavet / / uttamA sAttvikI bhaktirmadhyamA rAjasI punaH / jaghanyA tAmasI jJeyA nAdRtA tattvavedibhiH // - [ ] iti // 9/12 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> snAnAdau kAyavadhaH, na ca jinasya kazcidapi upakAraH / sa ca bhagavAn kRtakRtya: iti pUjA vyarthA iti mugdhamatiH ||9 / 13 // iyaM kArikA pUrvapakSarUpeNa bhaktidvAtriMzikA'dhikAraviMzikAvRttyAdau [gA. 27 gA.12] samuddhRtA / sa ca = jIvavadhazca > attAnaM upamaM katvA na haneyya na ghAtaye <- [ 10 / 2] ityAdinA dhammapadAbhidhAne bauddhagranthe, ' mA hiMsItaH puruSaM jagat' [16 / 3] ityAdinA yajurvede, 'dayA dharmasya janmabhUmi:' [236] ityAdinA cANakyasUtre, ' mA kIrau pANivaho' ityAdinA, 'na pANihiMsA paramaM akajjaM ... ' [ ] iti gautamakulakAdinA, 'savvesiM jIviyaM piyaM nAivaejja kaMcaNaM [ 1 / 2 / 3] iti AcArAGgasUtrAdinA ca svatantre pratiSiddhaH / jIvadayAmayasyaiva dharmasya kartavyatvenopadezAt, yathoktaM -> * mukkhatthIhiM kareyavvo dhammo jIvadayAmao / jAi jIvo ahiM| saMto jao amaraNaM payaM // - [ ] iti / na ca upakAraH sukhAnubhavarUpaH vItarAgasya snAnAdyavinAbhAvikAyavadhAt = | kAyavadhAvinAbhAvi snAnAdeH sakAzAt kazcidapi bhavati / na ca pUjyAnupakAre pUjyasya pUjakopari prasAdaH sambhavati / na ca tamantareNa pUjakasya lAbha: sambhavati / na ca jinasya kuto na tata upakAro bhavatIti zaGkanIyam, yataH niSThitArthazca sa bhagavAn | | pUjayA'kRtakRtyatvA''pAdanena jinasyA''zAtanA mahatI jAyate, yathoktaM paJcavastuke -> sia ' pUAuvagAro Na hoi iha koi | pUiNijjANaM / kayakiccattaNao taha jAyai AsAyaNA cevaM <- || 1271 || tasmAt = jinasya kRtakRtyatvAt niSprayojanA tasya pUjA iti avyutpannamati: paryanuyuGkte / prayogastvevaM - jinapUjA niSprayojanA kRtakRtyapratiyogikatvAditi / / 9/13 / / e che ke sarva guNothI caDhiyAtA evA paramAtmasvarUpa zreSTha brahmatattvanI pUjA kharekhara sarva guNothI caDhiyAtA evA pUjAnA upakaraNone manamAM lAvIne viziSTa prakAranA AnaMdane lAvavA mATe buddhimAne karavI joIe. [9/11-12] mUlakArazrI prastutamAM pUjAne vize snAna vagere saMbaMdhI pUrvapakSanuM uddbhAvana kare che ke - gAthArtha :- 'snAna AdimAM kAyavadha thAya che ane jinezvarane koI paNa upakAra thato nathI. tema ja te bhagavAna kRtakRtya che. mATe putra vyartha che' - Ama mugdhamativANI puruSa (AkSepa re che ) [9 / 13 ] = OM jinapUjAne vize pUrvapakSa TIDArtha :'yUrvokta [7/1] snAna, vileyana, sugaMdhI puNya vageremAM pAegI, vanaspatimAya vagereno varSa spaSTa rItena yAya che ane SaDjavanikAyanA vadhano [to zAstrakAro dvArA] niSedha karAyela che. vaLI, snAna vagerenI sAthe niyamA saMkaLAyela evI jIvavirAdhanAthI mokSamAM rahelA vItarAgane sukhAnubhUti karavA svarUpa koI paNa upakAra thato nathI. tema ja te bhagavAnanA sarva prayojano pUrNa thayelA che. ApaNA dvArA temanuM koI paNa kArya karavA yogya nathI. mATe pUjA niSprayojana che.' - A pramANe avyutpanna buddhivALI koI vyakti AkSepa kare che. [9/13] vizeSArtha :- pUrva pakSanuM ahIM evuM vaktavya che ke [1] jinapUjAmAM SaDthavanikAyano vadhu spaSTa che. [2] kadAca e virAdhanA paNa kSantavya gaNI zakAya jo tevI pUjAthI bhagavAnane AnaMda thato hoya. paNa bhagavAnanA to koI kArya bAkI nathI rahyA, 1. mudritapratau -> 'kute' tyAdi iti pAThaH truTitaH / < Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 kUpadRSTAntavizadIkaraNam 8 223 kUpodAharaNAdiha kAyavadho'pi guNavAn mato gRhiNaH / mantrAderiva ca tatastadanupakAre'pi phalabhAvaH // 9/14 // kRtakRtyatvAdeva ca tatpUjA phalavatI guNotkarSAt / tasmAdavyarthaiSA''rambhavato'nyatra vimaladhiyaH // 9/15 // kUpodAharaNAt samayaprasiddhAt iha = pUjAprastAve kAyavadho'pi = jalavanaspatyAdhupaghAto'pi, guNavAn = - kalyANakandalI - mUlagranthe daNDAnvayastvevam --> iha kAyavadho'pi kUpodAharaNAt gRhiNa: guNavAn mataH / tatazca tadanupakAre'pi mantrAderiva phalabhAvaH // 9/14 / / kRtakRtyatvAdeva ca tatpUjA guNotkarSAt phalavatI / yasmAt anyatra Arambhavata eSA ana vimaladhiyaH // 9/15 // etatkArikAyugalaM adhikAraviMzikAvRtti - bhaktidvAtriMzikAvRttyAdau samuddhRtam / kUpodAharaNAt samayaprasiddhAt, taduktaM AvazyakaniyuktibhASye -> akasiNapabattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto |saMsArapayaNukaraNo davathae kUvaditRRto / / 194 // - [sta.pari.115 -paMcA. 6/42-puSpamAlA gA.paM.va.1224 sambodhapraka.. 118] iti / hAribhadravyAkhyA cAtraivaM -> "akRtsnaM pravarttayaMtIti 'saMyamami'ti sAmarthyAgamyate akRtsnapravartakAsteSAM, viratA| viratAnAM iti zrAvakANAM 'eSa khalu yuktaH' eSaH = dravyastavaH khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt yukta eva / kimbhUto'yamityAhasaMsArapratanukaraNaH = saMsArakSayakAraka ityarthaH dravyastavaH / Aha -> ya: prakRtyaivA'sundaraH sa kathaM zrAvakANAmapi yuktaH iti ? - atra kUpadRSTAnta iti / jahA NavaNayarAisannivese kei pabhUyajalAbhAvao taNhAiparigayA tadapanodArthaM kUvaM khaNaMti. tesiM ca jaivi taNhAdiyA vavati maTTikA-kaddamAIhi ya maliNijjanti tahAvi tadubhaveNaM ceva pANieNaM tesiM te taNhAiyA so ya malo puvao ya phiTTai, sesakAlaM ca te tadaNNe ya logA suhabhAgiNo havaMti / evaM davvathae jaivi asaMjamo tahAvi tao ceva sA pariNAmasuddhI havai jAe asaMjamAvajjiyaM aNNaM ca NiravasesaM khavei tti / tamhA virayAviraehiM esa davyathao kAyabvo subhANubaMdhI pabhUyataraNijjarAphalo yatti kAuNaM" <- iti / tatprayogazcaivaM - 'sadoSamapi svarUpeNa gurukaguNAntarakAraNaM tadAzrayaNIyaM yathA kUpakhananaM, tathA ca dravyastava' iti paJcAzakavRttikAraH[6/42] / "gaNakara adhikAriNaH kiJcitsadoSamapi pUjAdi, viziSTazubhabhAvahetutvAt, yadyad viziSTazubhabhAvahetubhUtaM tattad guNakaraM dRSTaM yathA kUpakhananaM, viziSTazubhabhAvahetuzca yatanayA pUjAdi tato guNakaramiti" [81] lalitavistarApaJjikAkAraH / taduktaM paJcAzake'pi -> bhaNNai jiNapUyAe kAyavaho jati vi hoi u kaha vi / tahavi taI parisuddhA gihINa kUbAharaNajogA / / - [4/42] iti / etena jinapUjArthaM kRtasya yatanopetasya snAnAderapi yatanopetatvena saguNatvamAveditam, taduktaM paJcAzake -> NhANAi vi jayaNAe AraMbhavao guNAya NiyameNaM / suhabhAvaheuo khalu viNNeyaM kUvaNAeNaM / / - [4/10] iti / paJcAzakavRttau zrIabhayadevasUribhiH kUpadRSTAntanirUpaNaM -> "iha caivaM sAdhanaprayogaH, guNakaramadhikAriNa: kiJcitsadoSamapi snAnAdi, viziSTazubhabhAvahetutvAt / viziSTazubhabhAvahetubhUtaM yat tad guNakaraM dRSTaM yathA kUpakhananam / viziSTabhAvahetuzca yatanayA snAnAdi tato guNakaramiti / kUpakhananapakSe zubhabhAvaH tRSNAdivyudAsenA''nandAdyavAptiriti / idamuktaM bhavati - yathA kUpakhananaM zrama-tRSNA-kardamopale-pAdidoSaduSTamapi jalotpattAvanantaroktadoSAnapohya svopakArAya paropakArAya ca kila bhavatItyevaM snAnAdikamapyArambhadoSamapohya zubhAdhyavasAyasyotpAdanena viziSTA'zubhakarmanirjaraNapuNyabandhakAraNaM bhavatIti / iha kecinmanyante -> 'pUjArthaM snAnAdikaraNakAle'pi nirmalajalakalpazubhAdhyavasAyasya vidyamAnatvena kardamalepAdikalpapApAbhAvAdviSamamidamitthamudAharaNaM, tatkiledamitthaM yojanIyaM - yathA kUpakhananaM sva-paropakArAya bhavatyevaM snAnapUjAdikaM karaNAnumodanadvAreNa sva-parayoH puNyakAraNaM syAditi' - / na caitadAgamAnupAti, yato dharmArthapravRttAvapyArambhajanitasyAlpasya pApasyeSTatvAt, kathamanyathA bhagavatyAmuktaM - "tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA pddiyje karavAthI bhagavAna khuza thAya. jenAthI bhagavAna khuza na thAya tenAthI zuM sAruM phaLa maLe ? mATe niSkAraNa jIvavirAdhanAgarbhita jinapUjayI sayu. [4/13] A doSanA parihAra mATe be gAthAne mUlakArazrI jaNAve che. gAcArya :- ahIM jIvavirAdhanA paNa kUvAnA udAharaNathI gRhasthane mATe guNavAna manAyela che. pUjAthI bhagavAna upara || koI upakAra na thavA chatAM te pUjA maMtrAdinI jema phalotpAdaka che. kRtakRtya hovAthI ja jinezvaranI pUjA guNotkarSathI saphaLa che. mATe anyatra AraMbhavALA jIvane mATe pUjA niprayojana nathI. - ema nirmaLabuddhivALA kahe che. [9/14-15 7 dinapUA gRhastha bhATe 8rtavya che - GttarapakSa TIkArya :- Agamaprasiddha kUvAnA udAharaNathI pUjAnA prastAvane vize pANI, vanaspati vagere jIvonI virAdhanA paNa gRhasthane Jain Education Intemational Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 navamaM SoDazakam 28 navAnivRttikRdvacanavicAravimarzaH 88 saguNo mataH = abhipretaH gRhiNaH = gRhasthasya, alpavyayeja bahvAyabhAvAt / anena kAyavadhadoSaH parihataH / tataH tasyAH pUjAyAH sakAzAt tadanupakAre'pi = 'pUjyAnupakAre'pi mantrAderiva ca = mantrAgnividyAderikha ca phalabhAva: = phalotpAdaH / yathA smaryamANamantra-sevyamAnajvalanA'bhyasyamAnavidyAdesnupakAre'pi mantrAdInAM tatsvAbhAvyAt viSa kalyANakandalI paccakkhAyapAvakammaM aphAsueNaM aNesaNijaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNa paDilAbhemANe bhaMte kiM kajjai ? goyamA ! appe pAve kamme, bahutariyA se nijjarA kijjaI" [bha.sU.8/6/331] <- ityAdirUpeNa kRtam / atra ca kUpadRSTAntavizadIkaraNavRttI TIkAkRtA 'alpapApabahunirjarAkAraNatve yad etasya kUpadRSTAntasya navAGgIvRttikAreNa zrIabhayadevasUriNA paJcAzakASTakavRttyAdau saMyojanaM kRtaM tadvidhivirahe = yatanAdivaikalye bhaktimAtramadhikRtya / vidhi-bhaktyAdisAkalye tu svalpamapi pApaM vaktumazakyameva 8- gA.37.] ityAdinA spaSTIkaraNaM kRtam / darzitaM keSAzcinmataM pratimAzatakavRttau api TIkAkRtA -> yatanAbhAvazuddhasyAdhikAriNaH ka ivAtropalopa: ? iti keSAzcinmataM nA'nAgamikamAbhAti / pUjetikartavyatAsampattireva ca tanmate kUpotpattiH, tatyAkAlIna eva cArambhaH pratipanna-gRhasthadharmaprANapradadravyastavasya kUpakhananasthAnIyastatkAlopArjitadravyeNaiva dravyastavasambhavAt, trivargAvirodhinaH tataH prathamavarge'syApi siddhiH tadArambhArjitakarmanirjaraNameva ca dravyastavasambhavinA bhAveneti na kiJcidanupapannaM --gA.60 pR.320] iti samarthitama / tadaktaM paJcavastuke'pi -> evaM nivittipahANA viNNeA tattao ahiMseaM / jayaNAvao u vihiNA pUAigayAbi emeva - // 1270 / / snAnayatanA ca pazcAzake itthamAveditA -> bhUmIpehaNajalachANaNAi jayaNA u hoi bahANAo / etto visuddhabhAvo aNuhavasiddho ciya buhANaM || -[4/11] iti / yatanopetasnAnamadhikRtya aSTakaprakaraNe'pi -> bhAvazuddhinimittatvAt tadhAnubhavasiddhitaH / kathazciddoSabhAve'pi tadanyaguNabhAvataH / / -[2/4] ityuktam / zrAddhadinakRtye'pi -> tasAijIvarahie bhUmIbhAge visuddhae / phAsueNaM tu nIreNaM iareNaM galieNa u / kAuNaM vihiNA NhANaMti' <-[23/24] ityAdi proktam / jinapUjArthaM snAnavidhistvayaM -> adhaHsthApita-bhAjanapratinAlikapAdapIThopari pUrvAbhimukha uttarAbhimukho vA sthitvA panaka-kunthu-kITikA-markoTakAdirahite samyak zuSirAdyadaSite bhUbhAge sA''tapakSetre vA na tu zabdAyamAnazilApradeze tadadhovAsijIvarakSArtha prathamaM puJjanikayA [pramArjanyA] pramRjyA'bhitazcakSurtyA nirIkSya tatra tiSThati <- ityAdi vyaktaM upadezaprAsAde [staM.13 vyA.184 pR.7] / alpavyayena bahvAyabhAvAt = adhikalAbhArjanAt, jinavirahe jinAyatanAdereva niyamena saMsArasAgaramagnAnAM sattvAnAmAlambanatvAt, yathoktaM stavaparijJAyAM -> sai savvatthAbhAve jiNANa bhAvAvaIi jIvANaM / tesiM nittharaNaguNaM NiyameNa ihaM tadAyataNaM // 139 / / tabiMbassa paiTThA sAhuNivAso a desaNAi a / ikkika bhAvAvainittharaNaguNaM tu bhavANaM / / 140 / / pIDAgarIvi evaM etthaM puDhavAIhiMsAjuttAo / aNNesiM guNasAhaNajogAo dIsai ihaM tu // 141 / / AraMbhavaovi imA AraMbhaMtaranivittidA pAyaM / evaMpi ha aNiyANA iTThA esA vi ha mukkhaphala / / 142 / / tA eyaMmi ahammo No iha juttaMpi vejjanAyamiNaM / haMdi guNaMtarabhAvA, iharA vejjassa vi ahammo // 143|| & - iti / taduktaM zrIumAsvAtivAcakairapi zrAvakaprajJaptau -> pUyAe kAyavaho, paDikuTTho so a neva pujjhANaM / uvagAriNi tti to sA no kAyabvatti coei // 345 / / Aha guru-pUyAe kAyavaho hoi jaivi hu jiNANaM / taha vi taI kAyavvA pariNAmavisuddhiheUo / / 346 / / bhaNiyaM ca kUvanAyaM dabatthavagoyaraM ihaM sutte / niyayAraMbhapavattA jaM ca gihI teNa kAyavyA // 347|| <- ityAdi / anyatrApi -> pUAe kAyavaho paDikuTTho so u kiMtu jiNapUA / sammattasudbhiheutti bhAvaNIA u niravajjA || <-[ ] ityuktam / bhaktidvAtriMzikAyAmapi -> na ca snAnAdinA kAyavadhAdatrAsti duSTatA / doSAdadhikabhAvasya tatrA''nubhavikatvataH ||27|| - ityuktam / jinapUjAdyanAdare tu dezaviratipariNAmo'pi kutaH ? taduktaM lalitavistarAyAM -> jinapUjAsatkArayoH karaNalAlasa: khalvAdyo dezaviratipariNAmaH, aucityapravRttisAratvena ucitau cArambhiNa etau sadArambharUpatvAt, AjJAmRtayogAt asadArambhanivRtteH anyathA tadayogAdatiprasaGgAt - [pR.80] iti prAka (pRSTha 158) nirUpitameva / mantrAderiva, yathoktaM mUlakAraireva paJcAzake -> uvagArAbhAvaMmi vi pujjANaM, pUyagassa uvgaaro| maMtAdisaraNajalaNAisevaNe mATe guNavAna = lAbhakArI che, kAraNa ke jinapUjamAM jIvavirAdhanA svarUpa alpa nukazAnathI ghaNo badho lAbha thAya che. AthI jIvavirAdhanA doSano parihAra thAya che. nukazAna karatAM lAbha vadhu thavAthI te nukazAna doSa na kahevAya. pUjAthI jinezvara bhagavaMtane koI lAbha na thavA chatAM pAga matra, agni, vidyA vagerenI jema phalodaya thAya che. jema koIne sarpa DaMkhe tyAre gADika dvArA thatA] maMtranA smaraNathI maMtrane koI lAbha thato nathI. chatAM paNa maMtranA svabhAvathI jhera utaravA rUpI phaLa maLe che. agninA ||1, mudritapratI ---> 'pUjyAnupakAre'pi <--- iti nAsti / Jain Education Intemational Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevyAderanupakAre'pi phalapradatvam 88 zItApahAra-vidyAsiddhayAdirUpaphalabhAvastathA jinapUjanato jinAnAmanupakAre'pi pUjakasya tatsvAbhAvyAdviziSTa| puNyalAbha rUpaphalabhAvaH / etena na copakAro jinasya' (9/13 ) - iti doSaH parihataH || 1 / 14 || kRtakRtya| tvAdeva ca = siddhArthatvAdeva ca tatpUjA = devapUjA phalavatI = saphalA, guNotkarSAt = utkRSTaguNaviSayatvAt / anena caramadoSo nirastaH / nigamayati tasmAt avyarthA = saprayojanA eSA = pUjA anyatra = svajana - kalyANakandalI jaha tahaMpi / / [4 / 44] iti / stavaparijJAyAmapi -> uvagArAbhAve vihu ciMtAmaNi jalaNa caMdaNAINaM / vihisevagassa | jAyai tehiMto so pasiddhamiNaM // 164 // - ityuktam / etena devatAnugraho'pi vyAkhyAtaH, taduktaM bhaktidvAtriMzikAyAM > pUjayA paramAnandamupakAraM vinA kathaM dadAti pUjya iti cet ? cintAmaNyAdayo yathA // - [ 5/32 ] iti / yogasAre'pi -> cintAmaNyAdikalpasya svayaM tasya prabhAvataH / kRto dravyastavo'pi syAt kalyANAya tadarthinAm // <- [1/30] ityuktam / yogazatakepi -> jaha ceva maMta- rayaNAiehiM vihisevagassa bhavvassa / uvagArAbhAvammi vi tesiM hoi tti taha eso ||63 || | Avazyakaniryuktau api -> cintAmaNirayaNAdihiM jahA u bhavvA samIhiyaM vatyuM / pArvati taha jiNehiM tesiM rAgAdabhAve'pi / / [ ] iti proktam / SaTkhaNDAgame -> rAgavajjiyo vi sevayajaNakapparukkho <- - [5/4/26 vR. ] ityuktam / anyatrApi stutyA api bhagavantaH paramaguNotkarSato hyete / dRSTA hyacetanAdapi mantrAdijapAditaH siddhiH || 1|| <- ityuktam / dharmaratnakaraNDake'pi zItoSNakAlayoryadvajjano yatnena sevate / jalAnalau tayornaiva guNaH ko'pi prajAyate ||68 / / tathApI - hopakAro'sti tatsevAkAriNAmalam / evameva sa vijJeyo jinapUjAvidhAyinAm ||69 || - ityuktam / zatruJjayamAhAtmye'pi -> jinaH smRto'pi dRSTo'pi kIrttito mahito'thavA / svabhAvAtsevito datte svargAdigatimuttamAm // <- [2 / 123] ityuktam / zrAvakaprajJaptau pUjApaJcAzake cauvagArAbhAvammi vi pUjjANaM uvayAro - [ 348/ pU. paM. 4/44] ityuktam / etena -> jinapUjAyAH pUjakopakAritvena -> na copakAro jinasya - [ 9/13] iti doSaH parihRtaH / na hi jinopakArakRte | pUjA kriyate kintu svasya prazastabhAvalakSaNopakArasampAdanAya, taduktaM caityavandanamahAbhASye -> jiNabhavaNa-biMbapUA kIraMti | jiNANa no kae kiMtu / suhabhAvaNANimittaM buhANa iyarANa bohatthaM <- ||12|| sambodhaprakaraNe'pi -> jiNabhavaNabiMbapUyA kIraMti jiNANa no kae kiMtu / suhabhAvaNAnimittaM buhANa, abuhANa bohatthaM // 173 // - ityuktam / anyatrApi -> kSINaklezA ete na hi prasIdanti na ca stavo'pi vRthA / tatstavabhAvavizuddheH prayojanaM karmavigama iti // - iti proktam // 9 / 14 // [ ] = utkRSTaguNaviSayatvAt, pratimAyAM jinaguNAropeNa tatpUjayA bhAvajinapUjAphalalAbhAt, yathoktaM mUlakAraiH sambodhaprakaraNe sevanathI agnine koI lAbha thato nathI chatAM paNa agninA svabhAvathI ThaMDI dUra thAya che. vidyAnuM pArAyaNa-raTaNa karavAthI vidyAne koI phAyado thato nathI. chatAM paNa vidyAnA svabhAvathI vidyAsiddhi-gaganagamanAdi svarUpa phaLa maLe che. tema jinapUjAthI jinezvara bhagavaMtone koI lAbha na thavA chatAM paNa bhagavAnanA svabhAvathI-prabhAvathI pUjakane viziSTa puNyaprAptisvarUpa phaLa maLe che. mATe --> pUjAthI bhagavAnane koI lAbha thato nathI. - A doSano parihAra thaI jAya che. [arthAt pUjAthI prabhujI prasanna na thavAthI pUjakane koI lAbha nahi thAya AvI Apatti palAyana ardha bhaya che.][8/14] prabhujInA prayojano paripUrNa thayela hovAthI ja paramAtmapUjA saphaLa che, kAraNa ke pUjAnA viSayabhUta vItarAganA guNo utkRSTa -sarvotkRSTa che. mATe --> kRtakRtya hovAthI paramAtmAnI pUjA vyartha che - A aMtima doSanuM nirAkaraNa thaI jAya che. prastuta viSayano upasaMhAra karatAM zrImadbhu kahe che ke --> mATe zarIra, svajana, ghara vagerene vize AraMbha karanArA gRhasthane mATe paramAtmapUjA saphaLa-saprayojana che <- Ama nirmalabuddhivALA prAjJa puruSo kahe che. - 225 [kUvAnA udAharaNanI upara je vAta karI tenuM spaSTIkaraNa A rIte jANavuM ke - jema tRSAzamana, zarIranI svacchatA, svasthatA vagerene uddezIne kUvo khodavAmAM Ave che tyAre zarUAmAM to kUvo khodavAthI tarasa vadhe che, zarIra paraseve rebajheba thAya che, zarIra upara kAdava vagerenA chAMTA uDe che, thAka lAge che. chatAM jamInamAMthI pANI nIkaLatAM jema tarasa chIpAI jAya che, zarIra svaccha thAya che, thAka dUra thAya che. arthAt pakhanana svajanya tRSA-parizrama vagere doSone dUra karIne jalaprApti vagere lAbhanuM kAraNa che. kUvo khodavAmAM nukazAna alpa che. ane lAbha ghaNo che. mATe pakhanana sadoSa na kahevAya. loko kUpakhananane kartavya ja mAne che. tema jinapUjAmAM pANI, puSpa vagerenI svarUpahiMsA thavA chatAM paNa paramAtmapUjAthI samyak darzananI nirmaLatA, paramAtmA pratyenI kRtajJatA, cAritra mohanIyano kSayopazama, aneka bhavyAtmAne bodhibIjalAbha, kuTuMbamAM dharmabhAvanAmAM abhivRddhi, manaprasannatA, vighna Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 navamaM SoDazakam OM kRtakRtyasyaiva paramArthataHpUjyatvam % |niketanAdau Arambhavata iti vimaladhiyaH = nirmalabuddhayo buvate / nanu -> anyatrArambhavato'trAdhikAra: <- iti ko'yaM niyamaH ? jinapUjanasya kUpodAharaNena svajanitArambhadoSavizodhanapUrvakaguNAntarA''sAdakatve yaterapyadhikAraprasaGgAt, sAvadyatve cAnyatA''rambhavato'pyanadhikAraprasaGgAt / na hi kuTumbAdyartha gRhI sAvadhe pravartate iti dharmArthamapi tena tatra pravartitavyam, yato naikaM pApa kalyANakandalI - tamhA jiNasAricchA jiNapaDimA suddhajogakAraNayA / tabbhattie labbhai jiNaMdapUyAphalaM bhanyo / / 18 / / jamhA jiNANa paDimA appapariNAmadaMsaNanimittaM / AyaMsamaMDalAbhA suhaasuhjjhaannditttthiie||40|| sammattasuddhakaraNI, jaNaNI suhajogasaccapahavANaM / niddalaNI duriyANaM bhavavaNadavadaDDabhaviyANaM / / - iti / pazcAzake'pi -> ekaMpi udagabiMdu jaha pakkhittaM mahAsamuddammi / jAyai akkhayamevaM pUyA jiNaguNasamuddesu // uttamaguNabahumANo payamuttamasattamajjhayArammi / uttamadhammapasiddhI pUyAe jiNavariMdANaM / / - [4/47-48] ityuktam / etena AzAtanAdoSo'pi parihRtaH / tadaktaM paJcavastuke -> iya kayakiccehiMto tabbhAve Natthi koivi viroho / ettocciya| te pujjA kA khalu AsAyaNA tIe ? - // 1274 / / anena bhagavataH kRtakRtyatvAkSepyaH pUjAvyarthatvalakSaNaH caramadoSaH nirastaH / nanu -> anyatra kuTumbaparipAlanAdau Arambhavato'tra = jinArcAyAM adhikAraH <- iti ko'yaM niyamaH ? gRhasthasyeva yaterapi prakRte'dhikAritvaM samAnameva; yataH karmalakSaNasya vyAdheH yatigRhasthayoH dvayorapi sattvena jinapUjAlakSaNacikitsAyA ubhayatra nyAyyatvAt / na ca 'snAnamudvartanAbhyaGgaM nakhakezAdisaMskriyAM / gandhamAlyaM ca dhUpaM ca tyajanti brahmacAriNaH // ' [ ] iti vacanAt yateH snAne tatpUrvakatvena devArcane ca nAdhikAra iti vaktavyam, bhUSArthasyaiva tasya niSedhAt / na ca kUpodAharaNAt pUjAdijanitamArambhadoSaM vizodhya gRhI guNAntaramAsAdayatIti yuktaM gRhiNo jalasnAnAdipUrvakajinapUjAdau adhikAritvamiti zaGkanIyam, pUjArthasnAnAdeHniSeddhumazakyatvAt, jinapUjanasya svajanitArambhadoSavizodhanapUrvakaguNAntarA''sAdakatve yaterapi jinapUjAyAM adhikAraprasaGgAt / na ca sarvasAvadyanivRttatvena snAnapUrvakajinArcane yate dhikAra iti zaGkanIyam, evaM tasya sAvadyatve ca = hi anyatra = gRhApaNAdau Arambhavato'pi gRhiNa: jinapUjane anadhikAraprasaGgAt / etena -> gRhasthasya kuTumbAdyarthe'pi sAvadye pravRttatvena jinArcAdhikAritA yatestu tatrA'pravRttatvAnna snAnAdipUrvakajinArcane'dhikAra iti pratyAkhyAtam, na hi kuTumbAdyarthaM gRhI sAvaye pravartate iti dharmArthamapi tena = gRhasthena tatra = sAvadye karmaNi pravartitanyam, yataH naikaM pApaM mohAdivazata Acaritamiti anyadapi sAvadyaM karma tena svarasata Acaritavyamiti nyAyo vartate / aMtarAya-upasargothI chUTakAre, dravya-bhAva ArogyanI prApti, samAdhimaraNa, dhanamUcchamAM ghaTADo, pAvana paramapadaprApti vagere aneka lAbho samAyela hovAthI alpa doSa ane ghaNo lAbha che. arthAta jinapUjAthI janita AraMbha doSanI zuddhi karavA pUrvaka aneka guNaprApaka hovAthI paramAtmapUja e nirdoSa che - kartavya che - Ama siddha thAya che. jema paisA kamAvA mATe dukAna-mAla vagerenI kharIdImAM paisA kharcAya che e dhananAza ke doSa ke khoTa na kahevAya, paNa mUDIrokANa (InavesTamenTa) kahevAya che. tema samyagdarzananirmaLatA vagerenA uddezathI prabhu pUjana karavAmAM thatI jIvavirAdhanA e pAga mUDIrokANanA sthAne gaNI zakAya. athavA nokara vagerene cUkavAtA pagAranA sthAnamAM gaNI zakAya. mATe tene vAstavamAM sadoSa na kahevAya. AgaLanA TIkAgraMthanI spaSTa samajutI mATe kupadaTAnnanuM vivecana jarUrI hovAthI vizeSArthanA badale prastuta TIkAryamAM ja tenuM vivaraNa karavAmAM Avela che. cAlo, have AgaLa vadhIe.] sAdhu zA bhATa pUA na 82 ? N81-samAdhAna pUrvapakSa :- hamaNAM upara je vAta karI ke "zarIra, kuTuMba, dukAna vagere mATe AraMbha-samAraMbha [jIvavirAdhanA karanArane pUba karavAno adhikAra che' A te vaLI kevo niyama che ? kUvAnA daTAMtathI jinapUjA e je potAnAthI utpanna thayela jIvavirAdhanA svarUpa doSanI vizuddhi karavA pUrvaka anya simyagdarzananirmalatA, cAritramohanIya kSayopazama vagere pUrvotta] guNonI prApti karAvI Ape to zrAvakanI jema sAdhu paNa jinapUjAno adhikArI thavAnI Apatti Avaze. [arthAt sAdhu jinapUjA karaze to jinapUjA pUjanya | virAdhanA vagere doSane dUra karI anya guNone lAvI Apaze. mATe zrAvakanI jema sAdhu paNa jinapUjAno adhikArI banI jaze. ahIM evI dalIla karavAmAM Ave ke -> jinapUjA vizeSa guNone lAvanAra hovA chatAM sAvadha hovAnA kAraNe sAdhune pUjA karavAno adhikAra nathI - to te barAbara nathI. AnuM kAraNa e che ke] jinapUba sAvadya hoya to zarIra, kuTuMba, ghara vagere mATe AraMbha = jIvavirAdhanA karanAra gRhastha paNa jinapUjAno adhikArI nahi banavAnI Apatti Avaze. AnuM kAraNa e che ke kuTuMba vagere mATe gRhastha sAvadha pravRtti kare che eTale dharma mATe paNa teNe sAvadha pravRtti karavI ja joIe - ema na kahI zakAya, kema ke eka pApa karyuM eTale bIjuM pApa paNa karavuM vyAjabI nathI. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 asadArambhanivRttikAmanAvattvena pUjAdhikAritA 888 |mAcaritamityanyadapyAcaritavyamiti / atrocyate -> anyatrArambhavataH = asadArambhasya sato nAzAya sadArambhe jinapUjAdAvadhikAritvaM, anubandhA'hiMsArUpAttatastasya tannAzasambhavAt / yatestu sadA sarvArambhanivRttatvAnna tatrAdhikAraH, 'prakSAlanAddhi' ityAdinyAyAt / tasmAt 'asadArambhanivRttikAmanAvAn iha adhikArI'ti na kazcidoSaH / kUpodAharaNe kalyANakandalI atrocyate -> anyatra gRhApaNAdau ArambhavataH = asadArambhavataH sataH asadArambhasya nAzAya sadArambhe jinapUjAdau adhikAritvam, anubandhAhiMsArUpAt tataH = dravyastavAt tasya = anyatrAsadArambhavataH tannAzasambhavAt = asadArambhanAzayogAt / yathoktaM vyAkhyAprajJaptau -> suhaM jogaM paDuca aNAraMbho -[ ] iti / taduktaM sambodhaprakaraNe'pi -> saccappabhAvao cciya aggI No Dahai taM hiyaM kuNai / taha kAyavaho vi tayA suhajoganimittasaMjaNayA / / pariNAmaviseso vi ha suhabajjhagao suhaphalo hoti <- [5/56-57] / > pUyammi vIyarAye bhAvo vipphurai visayaviccAyA / AyA ahiMsabhAve vaTTai iha teNa no hiMsA // [1/200] jattha ya ahiMsabhAvo tattha ya suhajoyakAraNaM bhaNiyaM / aNubaMdhaheurahio vaTTai iha teNa no hiMsA / / -[1/201] iti / bhavajalataraNAlambanaM gRhasthAnAM jinapUjanameva / taduktaM sambodhaprakaraNe-> AraMbhapasattANaM gihINa chajjIvavahaavirayANaM / bhavaaDavInivaDiyANaM davvatthao ceva AlaMbo - // 213 / / iti / ata eva tasya jinapUjAyAmapravartanaM mahAmoho, taduktaM paJcAzake -> dehAdiNimittaM pi hu je kAyavahammi taha payaTTaMti / jiNapUyAkAyavahammi, tesimapavattaNaM moho // [4/ 45] annatthAraMbhavao dhamme'NAraMbhao aNAbhogo / loe pavayaNakhiMsA abohibIyaM ti dosA ya / / -[4/12] iti / / taduktaM kathAratnakoze > dehagihAiyakajje AraMbhaM no niraMbhasi aNajja ! / kAyavaho tti nisehasi jiNapUrya ahaha ! tuha moho / / <- [pR.100/8] iti / idamevAbhipretya bhaktidvAtriMzikAyAM -> anyatrA''rambhavAn yastu tasyAtrA''rambhazaGkinaH / abodhireva paramA vivekaudAryanAzataH ||30|| - ityuktam / yatestu sadA sarvArambhanivRttatvAnna tatra = jinapUjAyAM adhikAraH, prakSAlanAddhi paGkasya dUrAdasparzanaM varaM [ma.bhA.vanaparva a.2-parA.233 padmapurANa-5/19/252-aSTaka 4/6] iti mahAbhArata-parAzarasmRtipadmapurANASTakaprakaraNAdidarzitanyAyAt / yathoktaM AvazyakaniyuktibhASye -> chajjIvakAyasaMjamu davvathae, so virujjaI kasiNA / to kasiNa-saMjamaviU pupphAiaM na icchaMti / / 193 / / - iti / mahAnizIthe'pi -> akasiNapabvattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto / te kasiNasaMjamaviU pupphAiyaM na kappai / / <- [a.3 gA.38] ityuktam / anyatrApi -> gRhasthAnAM yadbhUSaNaM tat sAdhUnAM duSaNam --[ ] ityuktam / sAdhoH tatra = yatanopetasnAna-pUjAdau 'hA ! virAdhako'haM' ityAdi-rUpeNa avayaM = pApaM eva citte sphurati, utkRSTaguNArUDhatvAt = dhyAnAdisvarUpabhAvastavAdhirUDhatvAt / taduktaM aSTakaprakaraNavRttau sambodhasaptativRttau ca -> yatayo hi sarvathA sAvadyavyApArAnnivRttAH, tatazca kUpodAharaNenA'pi tatra pravartamAnAnAM teSAmavadyameva citte sphurati na dharmaH, tatra sadaiva zubhadhyAnAdibhiH pravRttatvAt / gRhasthAstu sAvadye svabhAvata: satatameva pravRttAH, na punarjinArcanAdidvAreNa svaparopakArAtmake dharme / tena teSAM tatra pravartamAnAnAM sa eva citte lagati na punaravadyamiti kartRpariNAmavazAdadhikAretarau mntvyaaviti| snAnAdau gRhastha evAdhikArI na yatiriti <- [a.pra.2/5 saM.gA.36 vR.pR.27] / na caivaM yate: dravyastavavirahAt zuddhihAniriti uttarapala :- saMsAranA kAryamAM AraMbha karavAvALA gRhastha zarIra, kuTuMba vagere mATeno AraMbha kare che te azubha-malina AraMbha che. te azubha-malina AraMbhano nAza karavA mATe gRhasthane zubhAraMbha svarUpa jinapUjA vageremAM adhikAra che. [ahIM evI zaMkA thAya ke - jinapUbasvarUpa AraMbha dvArA malina AraMbhano nAza kevI rIte thaI zake ? - to tenuM samAdhAna e che ke svarUpathI AraMbhasvarUpa = virAdhanAsvarUpa hovA chatAM samyagdarzana-cAritra vagerenuM kAraNa hovAthI jinapUja e anubaMdhathI ahiMsAsvarUpa che. tethI tevI jinapUjAthI malinAraMbhano nAza saMbhavI zake che. [Ano phalitArtha e thAya che ke malinAraMbhanA nAza mATe gRhasthane jinapUjAno adhikAra che, kAraNa ke jinapUjanuM prayojana = sAkSAt phaLa saMsAranA azubha AraMbhano aTakAva = pratirodha che.] sAdhu to sarvadA sarva prakAranA AraMbhathI nivRtta che. mATe sAdhunA jinapUjAmAM adhikAra nathI. A vAtanuM samarthana karato eka jAya che ke kAdavathI paga kharaDIne kAyAne pANIthI dhovI e karatAM kAdavathI dUra rahevuM ja vadhu sAruM. [A nyAya prastutamAM e rIte lAgu paDe che ke sAdhu niyamapUrvaka sarva pApathI nivRtta hovAthI svaccha che. have e snAna-jinapUjAsvarUpa svarUpavirAdhanAmAM sAdhu pravRtti kare to sAdhune svarUpavirAdhanAthI pApabaMdha thato hovAthI teno AtmA pAparUpI kAdavathI kharaDAya. pachI tene dUra karavA AlocanArUpI pANIno Azraya karavo. athavA to jinapUjAjanita viziSTa vizuddha guNavizeSa prApti dvArA te virAdhanAjanya pAparUpI kAdavane sAdhu dUra kare tenA karatAM to sAdhu svarUpathI sAvadya evI jinapUjamAM pravRtti na kare te ja vadhu sAruM che.] mATe azubha AraMbhanI nivRttinI IcchAvALo jinapUjAno adhikArI che. - ema mAnavuM nirdoSa che. kUvAnA udAharaNathI pUjAmAM Jain Education Intemational Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 navamaM SoDazakam 88 pUjAniSedhe tIrthakRdAzAtanA 88 jApi pravartamAnasya sAdhostatrA'vadyameva citte sphurati, utkRssttgunnaaruuddhtvaat| na tu gRhiNaH, atathAtvAditi kartRpariNAmavazAdadhikArAnadhikArau / ata eva sAmAyikasthasya gRhiNo'pi tatrAjadhikAraH / kalyANakandalI vAcyam, jJAnAdiguNavRddheH sadbhAvAt zuddhiprarkaSAt / taduktaM paJcavastuke -> AraMbha-cAeNaM NANAiguNesu baDDhamANesu / dacaTThayahANIvi hu na hoi dosAya parisuddhA - // 1306 / / yuktazcaitat / na hi yadAdyabhUmikAvasthasya guNakaraM taduttarabhUmikAvasthasyApi tathA, rogacikitsAvaddharmasya zAstre vyavasthitatvAt / taduktaM mUlakArairapi aSTakaprakaraNe -> adhikArivazAt zAstre dharmasAdhanasaMsthitiH / vyAdhipratikriyAtulyA vijJeyA guNadoSayoH <- | jIvAnuzAsane devasUribhirapi -> kiM cahigAravasAu dhammANuTThANavitti satthesu / vAhipaDikkiyatullA dosaguNehi ya samaNuneyA / / 280 // 8- ityuktam / taduktaM zrAvakadharmavidhiprakaraNe'pi -> ahigAriNA khu dhammo, kAyaJco aNahigAriNo doso / ANAbhaMgAo cciya, dhammo ANAe paDibaddho // 3 // 8- iti / > anadhikAriNo hi virAdhanAnibandhano'nartha eva / ata evoktaM 'avidhikRtAd varamakRtameva' <- [gA.3 vR. ] iti vyaktamuktaM mAnadevasUribhiH zrAvakadharmavidhivRttau [2/5] / tathA pUjAyAH dravyastavarUpatvAttasya ca bhAvastavahetutvAt bhAvastavA''rUDhasya yate: na dravyastave'dhikAraH, niSprayojanatvAt / na hi yAnArUDho grAmaprAptI yAnaM na muJcati, na vA tanmocane tatra dveSaprasaGgaH, tathA'nanubhavAt / dRzyate hi prayojanAdhikAravyAptA ziSTAnAM pravRttiH / idamevAbhipretya mahAnizIthe'pi -> bhAvaccaNamuggavihArayA ya davyaccaNaM tu jiNapUA / paDhamA jaINa, duNha vi gihINa / / - [adhya.3] ityuktam / TIkAkRtA'pi jJAnasAre -> dravyapUjocitA bhedopAsanA gRhamedhinAm | bhAvapUjA tu sAdhUnAmabhedopAsanAtmikA / / - [29/8] ityuktam / bhaktidvAtriMzikAyAmapi -> yatirapyadhikArI syAnna caivaM tasya sarvathA / bhAvastavAdhirUDhatvAdA-bhAvAdamUdazA // 28|| - ityuktam / pareSAmapi dravyastavAdbhAvastavasyAbhyarhitatA'bhimatA, taduktaM bhagavadgItAyAM -> zreyAn dravyamayAdyajJAt jJAnayajJaH paraMtapa ! - [4/33]] tathApi dravyastavakaraNe tu svacchandacAritvAdikaM yateH syAt, yathoktaM mahAnizIthasUtre -> je NaM kei sAhU vA sAhuNI vA re davvatthayaM kujjA se NaM ajaei vA asaMjae vA devabhoie vA devagacei vA jAva NaM ummaggapaiTThiei vA durujjhiyasIle vA kusIlei vA sacchaMdayAriei vA AlavejjA <- [8] / ___ ata eva = kartRpariNAmavazAdadhikArAnadhikArayorvyavasthitatvAdeva sAmAyikasthasya gRhiNo'pi muneriva tatra = jinapUjAyAM anadhikAraH, tasyApi tadAnIM sAvadhanivRttatayA bhAvastavA''rUDhatvena ca zramaNakalpatvAt, tadavAptipUrtikAlaM yAvatsacittAdisparzarahitasyaiva vratapAlakatvAt / jinapUjAM cikIrSustu sacittapuSpAdivastUni samupAdAyaiva tAM karoti, tadvinA pUjAyA evA'sambhavAt, pratikAryaM kAraNasya bhinnatvAditi vyaktaM pratimAzatakavRttau gA.36] / taduktaM kathAratnakoze'pi -> jai puNa posahanirayA saccittavivajayA jaisaricchA / uttarapaDimAsu ThiyA pupphAI tA vivajaMtu / / - [pR.100/gA.10] | iti / kiJca pUjAyA vihitatve tadaGgasya puSpagrahaNAderapyanumatatvamanAvilameva / idamevAbhipretya paJcAzake -> kajjaM icchaMteNa aNaMtaraM kAraNaMpi i8 tu / jahaAhAraja-tittiM, icchaMteNeha AhAro || - [6/34] iti mUlakArairuktam / yastu sarvathaiva puSpapUjAdikamapalapati sa tIrthakRdAzAtanAkArI, taduktaM jItakalpabhASye -> aNNaM vA evamAdI avi paDimAsu vi tilogamahiyANaM / jati bhaNati kIsa kIrati mallAlaMkAramAdIyaM // jo vi paDirUvaviNayo taM savvaM avitahaM akkUvvaMtA / vaMdaNa-thaimAdIyaM titthagarAsAyaNA esA // - [2465-2466] pravRtti kare to pAga sarvasAvaghanivRtta evA sAdhu utkRSTa guNomAM ArUDha hovAthI snAnAdi samaye temanA manamAM pApa = jIvavirAdhanA ja phure che. jyAre gRhastha jinapUjA kare tyAre tenA manamAM virAdhanAno bhAva nathI Avato paNa bhaktino ja bhAva jAge che. AthI pUjakanA pariNAmanA AdhAre jinapUjAno adhikAra ane adhikAra che. [sAdhu kAcA pANI ke vanaspatine aDatA na hovAthI pUjA mATe snAna kare ke phUlapUjA kare tyAre tenA manamAM bhaktinA badale jIvavirAdhanAno pariNAma jAgato hovAthI sAdhune jinapUjAno adhikAra nathI. gRhastha to roja snAnAdi karatA ja hoya che. gRhastha jIvavirAdhanAmAM svataH pravRtta hovAthI jinapUjamAM tene virAdhanAno nahi paNa bhaktino bhAva jAge che. mATe gRhasthane jinapUjAno adhikAra che.] kartAnA pariNAmanA AdhAre jinapUranA adhikAra ane anadhikAranI vyavasthA hovAthI ja sAmAyikamAM rahelA gRhasthane paNa jinapUjA karavAnA vize adhikAra nathI. sAmAyikamAM na rahelo hoya evA paNa je zrAvaka pRthvI vagere jIvonI virAdhanAnA DaravALo hoya, yatanAvaLa hoya, sAvadya kriyAone ghaTADavAnI rucivALo hoya tathA sAdhudharmano anurAgI hoya [sAdhu thavAnI bhAvanAvALo hoya tevA zrAvakane paNa dharma mATe sAvadyapravRtti Jain Education Intemational Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyapUjAyAmavadyasphuraNamImAMsA * 229 anyasyApi pRthivyAdhupamardabhIroryatajAvata: sAvadyasakSeparuce: yatikriyAnurAgiNo na dharmArthaM sAvadhapravRttiryuktetyapyAhuriti kRtaM vistareNa // 9/17|| kalyANakandalI anyasyApi sAmAyikAnupArUDhasya prakRtyA pRthivyAdyupamardabhIroH prAyo yatanAvataH sAvadyasaGkeparuceH yatikriyAnurAgiNo gRhasthasya na dharmArtha = jinapUjAdyarthaM sAvadyapravRttiH yuktA / yathoktaM pazcAzake -> asadArambhapavattA jaM ca gihI teNa tesi vinneyA / tannivittiphalacciya esA paribhAvaNIyamiNam / / - [4/43] / na cAyamanantarodito'sadArambhapravRttaH, tatkathaM tasya tannivRttiphalatvena snAnAdau sAvadyArambhe pravRttiryuktA ityapyAhuH zrIjinezvarasUriprabhRtayaH [aSTaka-2/5 vR.] / taduktaM bhaktidvAtriMzikAyAmapi -> prakRtyArambhabhIrurvA yo vA sAmAyikAdimAn / mRhI tasyApi nAtrArthe'dhikAritvamata:smRtam - ||29|| atra dravyastave pravRttikAle'vadyasphuraNaM sAdho: kiM avadyasadbhAvAt [1] ? agrimakAle'vadyasya svAzodhyatvajJAnAt [2] ? svapratijJocitadharmaviruddhatvajJAnAt [3] ? AhAryAropAdvA [4] ? nAdya-dvitIyau gRhitulyayogakSematvAt ubhayAsiddheH / na tRtIyaH gRhiNA'pi yAgAdiniSedhAya dharmArthaM hiMsA na kartavyeti pratijJAkaraNAttadviruddhatvajJAne sphuritAvadyena dravyastavA'karaNaprasaGgAt / adhyAtmA''nayanena dravyastavIyahiMsAyA ahiMsAkaraNenA'virodhasyApyubhayoH taulyAt / nApi turyaH, avadyAhAyoropasya itareNa kartuM zakyatvAt / tena dravyastavatyAgasyApi prasaGgAditi malinArambhasyAdhikArivizeSaNasyAbhAvAdeva na sAdhordevapUjAyAM pravRttiH / malinArambhI hi tannivRttiphalAyAM tatrAdhikriyate duritavAniva tannivRttiphale prAyazcitte / ata eva snAne'pi sAdho dhikAra: tasya devapUjAGgatvAt, pradhAnAdhikAriNa eva cAGge'dhikAro na svatantraH, aGgatvabhaGgaprasaGgAditi vyaktaM pratimAzatakavRttau [gA.30 pR.184/185] Atmaprabodhe'pi -> jinadharmasyA'nekAntarUpatvAtsamyaktvinAmekAntapakSagraho na bhavati / ata eva jJAnatrayavatA'pi mallinAthajinena svaSaNmitrANAM pratibodhanAya svarNaputtalikAyAM pratyahaM kavalaprakSepaH kRtaH; tathA subuddhimantriNA svasvAminRpapratibodhAya parikhAjalaparAvartta kAritaH / punarapyAgameSu bahuhastyazvarathapadAtiprabhRtiparikaropetakUNikAdinRpasamAcaritajinavandanAdimahotsavaH pratipadaM zrUyate / eteSu kAryeSu ca vahI hiMsA jAtA / paraM tasyA lAbhakAraNatvAd gaNanA na kRtA / tatazca jinAi samyag yatanayA bhaktyA ca satkriyAkaraNe hi na ko'pi hiMsAdoSaH / 'yatra hiMsA tatra na jinAjJA' ityevamucyate cet ? tarhi sAdhUnAM pratikramaNa-vihArAdAvapi jinAjJA na syAt, tatrApi hiMsAyAH sambhavAt / tasmAdayaM zrutavyavahAro'sti yallAbhanimittaM yA ca pravartanaM tatra na tAdakarmabandha iti / ayazcArthaH zrImadbhagavatyaGge'STAdazazatasyA'STamoddezake vistarato bodhyaH / tatra hi bhAvitAtmano'nagArasya yugamAtradRSTayA prekSya prekSya gamanaM kurvatazcaraNatale kurkuTa-kuliGgAdibAlazcemriyeta tarhi tasya hiMsApariNAmA'bhAvAdIryApathikyeva kriyA bhavena tu sAMparAyikItyAdyadhikAro'stIti / yazca pUjAyAM puSpAdyArambho dRzyate tasya tvaupacarikatvAt sadbhAvena parihAro bhavati / kiJca yathA munInAM jalottAraNasamaye jalopari karuNAraGgo bhavati tathA zrAvakANAmapi jinapUjAyAM puSpAdyupari karuNApariNAmo bhavatIti hiMsAnubaddhakliSTapariNAmAbhAvAt sAdhUnAmiva teSAmapi na jinapUjA vagere karavI yogya nathI. - ema paNa keTalAka jainAcAryo kahe che. mATe ativistArathI saryuM. [15] vizeSArca - TIkArtha vistArathI jaNAvela ja che. chatAM saMkSepamAM anya udAharaNa e rIte ApI zakAya che. [1] kabajIyAtanA dardIne divela ApavAmAM Ave to te divela kabajIyAtane dUra kare che ane te divelane kADhavA mATe bIjA koI sAdhananI AvazyakatA rahetI nathI. divela dardIne herAna karavAnuM nathI. ahIM divela = jinapUjA, kabajiyAta = azubha AraMbha. azubhAraMbhasvarUpa kabajiyAtane haTAvavA prabhupUjAsvarUpa divelanuM sevana karavAmAM Ave to malina AraMbha svarUpa kabajiyAta dUra thAya che. tyAra bAda svarUpavirAdhanAAtmaka jinapUjA to ApoApa khasI ja jAya che. tenA mATe koI prAyazcitta levuM paDatuM nathI. jinapUjA cAritramohanIyano kSayopazama karavA dvArA cAritrane apAve che. tethI paNa jinapUjA svayaM nivRtta thaI ja javAnI che. [2] jene kabajiyAtano roga nathI tene divela levAnI AvazyakatA nathI. tema AraMbha-samAraMbhathI rahita evA sAdhu bhagavaMtane jinapUjanuM koI prayojana nathI. rogI davA levAno adhikArI hoya, AvazyakatAvALo hoya, nIrogI nahi. dardIne davA levAnuM kahenAra nIrogI DokTara-vaidya svayaM davA na vApare eTalA mAtrathI davA dardI mATe anAvazyaka-asevya na kahevAya. mATe > sAdhu pUjA nathI karatA ane zrAvakane pUjano upadeza Ape che. A kevo nyAya ? jhera te na khAvuM ane bIjAne jhera khAvAnI salAha ApavI -AvuM sajajanane kema zobhe ? - AvI sthAnakavAsInI dalIla barAbara nathI. nIrogI DokTara svayaM davA na levA chatAM kabajiyAtane dardIne divela vagere davA Ape te vyAjabI ja che. tema sarvasAvaghatyAgI sAdhune jinapUjAnuM prayojana na hovAthI teo pUjA na kare chatAM pApamAM gaLADUba evA gRhasthane jinapUjAno upadeza Ape te paNa ucita ja che. sIDI dvArA upara caDela mANasa nIce rahelA mANasane upara AvavA mATe sIDI caDavAno upadeza Ape e samaye nIce ubhelo mANasa upara rahelA mANasane prazna karato nathI ke - "tame Jain Education Intemational Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 navamaM SoDazakam 88 ucitapUjAyAH kartavyatvam * evaM sacodyaparihArAM pUjAmabhidhAya phaladvAreNa nigamayannAha -> 'itI tyAdi / iti jinapUjAM dhanyaH zruNvan kurvastadocitAM niyamAt / bhavavirahakAraNaM khalu sadanuSThAnaM drutaM labhate // 9/16 // iti = evaM jinapUjAM dhanyaH = dharmadhanaH zruNvan arthataH, kurvan kriyayA, tadA = tasmin kAle ucitAM| vo niyamIta = nizcayene magvirahAra kaMAnaM = zomananiSThAnuM drad wtu = prameva tamane |IIS/ 6o. i Duti navamaM pUnAkoDAjIm | | nyANanI tadA duSkarmabandhaH / punaryathA vraNacchedanasamaye prANinAM vedanAsambhave'pi prAnte mahAsukhaM samutpadyate tathA pUjAyAmapi svalpamAtrArambhe satyapi pariNAmavizuddhayA krameNa paramAnandaprAptirjAyate <- [pR.322/prakAza-8] ityevaM prakRtopayoginirUpaNamakAri zrIjinalAbhasUribhirityavadheyam // 9/15 / / ___mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> iti jinapUjAM zruNvan tadA ucitAM kurvan dhanyaH niyamAt bhavavirahakAraNaM sadanuSThAnaM vrata vastu mate 2/ddA ucitAmiti / ata eva tasyAH phalasAdhakatA, yathoktaM paJcAzake -> uciyaM khalu kAyavvaM sabvattha sayA NareNa buddhimatA / ii phalasiddhI NiyamA, esa ciya hoi ANaMti // 6/8] iti / sadanaSThAnabhinnaM tAdazapUjAphalaM ta -> jinendrapUjA sugatiM tanoti dadAti rAjyaJca surendralakSmIm / chinatti daHkhAni ca dehabhAjAM nIrogatAM rAti sususthatAJca / / <- [ ] phatyAtrinA prasiddhameva 2/ddA iti muniyazovijayaviracitAyAM kalyANakandalyAM navamaSoDazaka-yogadIpikAvivaraNam / kema sIDI caDatA nathI ? tame upara kema sthira UbhA cho ?' - e rIte paramAtmAnI pUjA karavA dvArA cAritramohanIya karmanA kSayopazamathI cAritra pAmelA sAdhu svayaM pUjA na karavA chatAM saMsAramAM rahela gRhasthane pUjA karavAno upadeza Ape tyAre - 'tame kema pUjA nathI karatAM ?' - Avo prazna sAdhune gRhastha kare te taddana geravyAjabI ja che. upara caDI gayA pachI sIDIne pakaDavAno ke tenA upara caDhavAno koI matalaba nathI. tema sAdhu thayA bAda jinapUjAnuM sAdhune koI prayojana nathI. gRhasthane mATe prabhupUjA saprayojana che. cAritraprAptinuM sAdhana pUjA che. A eka dizAsUcana mAtra che. [9/15]. A rIte prazna-uttara sahita jinapUjAnuM nirUpaNa karIne phala batAvavA dvArA jinapUjano upasaMhAra karatAM mUlakArathI jaNAve gAthArtha :- A rIte jinapUjAne sAMbhaLatA ane tyAre ucita jinapUjana karatA dhanya jIvo niyamA mokSakAraNabhUta sadanukAnane tarata ja pAme che. [/16]. E; jinapUjA sadag8(nakAraNa E1 TIkArya :- A rIte dharmasvarUpa dhanavALA jIva jinapUjane arthathI sAMbhaLatA ane jinapUjanA samaye ucita evI jinapUjane karatA nizcayathI mokSakAraNIbhUta evA suMdara anukAnane jhaDapathI ja pAme che. [9/16] vizeSArtha :- A zlokamAM pAMca mahattvanI vAta jaNAvela che. [1] jinapUjane mAtra sUtrathI ja sAMbhaLavI nahi paNa bhAvArtha-paramArthasahita sAMbhaLavI; kema ke sUtra karatAM artha baLavAna che. [2] AcAra dvArA jJAna sArthaka-saphaLa bane che ane zraddhA majabUta bane che. mATe arthathI jinapUjAne sAMbhaLIne pUjAnA samaye pUjA karavI joIe. jJAnathI AcAra jaNAya che ane AcArathI zAsana Take che. A AnAthI sUcita thAya che. [3] jinapUjAthI niyamA sadanuSThAnanI prApti thAya. arthAt jinapUjA e sadanukAnanuM amogha = anaMtara ke avyabhicArI kAraNa che. [4] je mokSanuM kAraNa bane te ja vAstavamAM sadanuSThAna kahevAya. je mAtra puSasvarganuM ja kAraNa bane te AcAra vyavahArathI sadanukAna = laukika dharmakriyA kahevAya. pR.82 ane pRka 175 upara najara karavAthI A vAta spaSTa thaze. [5] "bhavaviraha' zabda dvArA A racanA = mULa graMtha zrIharibhadrasUrIzvarajI mahArAje banAvela che. ema dhvanita thAya che. [9/16] Jain Education Intemational Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 kalki graMthane vAgoLIe vITa navamAM poDazakano svAdhyAya (a) nIcenA koI paNa sAta praznanA savistara javAba lakho. 1. jinapUjAnuM svarUpa jaNAvo. traNa bhedathI jinapUjA samajAvo. koNe pUjA karavAnI ? kevI rIte ? 4. stotrapUjA kevI rIte thAya ? vinopazamanI vagere trAga pUjA samajAvo. jinapUjA nidaoNSa kaI rIte ? kUpadaSTAMta samajAvo. sAdhu zA mATe jinapUjAnA adhikArI na bane ? 9, traNa avaMcakayoganuM nirUpaNa karo. 10. jinapUjA sadanukAnanuM kAraNa kaI rIte bane ? (ba) yogya joDANa karo. (1) jinezvara deva (A) paMcAgI pUjA (2) dhUpapUjA (B) pUjAupakaraNa (3) jinezvara namaskAra (c) uccAraNa doSa (4) bhavabhaya (D) gaMbhIra (5) vyatyAgreDita (E) devendrapUjita (6) sUkSmabuddhigamya artha (F) abhyadayasAdhaka (7) sarvamaMgalA (G) utkRSTa guNa ArUDha (8) sAdhu (H) dravyapUjA (9) zubha vastra (1) saMvega (10) vinopazamanI pUjA (4) samakitI (ka) khAlI jagyA yogya rIte pUro. 1. ....... vizeSaNothI viziSTa evA stotro vaDe jinezvara bhagavaMtonI stavanA karavI. (11, 21, 108, 108) 2. mukha prakSAlana ...... snAna che. (deza, sarva, gauNa, pradhAna) mokSanI abhilASA e ...... che. (nirveda, saMvega, vairAgya) manoyogapradhAna pUjA e ....... che. (samaMtabhadrA, sarvamaMgalA sarvasiddhikalA). stotrapUjAnA ....... vizeSAga che. (10, 11, 12) sogAvaMcakavALA jIvane ....... pradhAna pUjA hoya. (kAyayoga, vacanayoga, manoyoga) dharmapada ....... nuM bodhaka che. (puNya, nirjarA, zubhabhAva) jinapUjA e ....... nuM amodha kAraNa che. (samyagdarzana, sadanukAna, sAmAyika) 9. sarvasiddhiphalA pUjA ....... ne hoya. (apunabaMdhaka, parama zrAvaka, samakitI, sAdhu) 10. kriyAavaMcaka yogavALA jIvanI jinapUjA ....... hoya. (AgamapradhAna, vacanayogapradhAna, bhAvapradhAna) noMdha : A prazrapatramAM koIe pena-pensIla vagerethI koI paNa nizAnI vagere na karavA khyAla rAkhavo. Jain Education Intemational Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 navamaM SoDazakam # pratibhAzaktinI parIkSA kaccha * s { 2 (c) : naM je * = 4 che. (kacANakaMdalInI anuprekSA) (a) nIcenA praznonA vistArathI javAba Apo. 1. kevA prakAranA stotrathI jinapUjA thAya ? tenA pAMca udAharaNa darzAvo. khalita, milita, vyatyAgraMDita vagere doSa oLakhAvo. pUjA karatAM stotramAM lAbha zA mATe vadhu thAya ? vaiyAvaccarUpI tapa aviratasamakitIne kevI rIte saMbhave ? apunabaMdhakanI pUjAnuM phaLa zuM hoya ? zA mATe ? jinapUjAnA adhikArInuM lakSaNa samajAvo. sAdhune jinapUjAno adhikAra kema nathI ? pUjAmAM bhAvavizuddhi, mArgavizuddhi ane vidhivizuddhi samajAvo. zrAvaka jinapUjA na kare te zA mATe mUDhatA kahevAya ? jinapUjAkartavyatA vize zrIabhayadevasUrijI ma. no abhiprAya zuM che ? (ba). nIcenA praznonA saMkSepamAM javAba Apo. bhagavAnane na caDAvAya tevA phaLa-phUlonA koI paNa bAra prakAra jaNAvo. trikAlapUjAnA vyakitagata phaLa jaNAvo. aSTavidha pUjAnA be prakAra oLakhAvo. 17 prakArI pUjAne oLakhAvo. 21 prakArI pUjA samajAvo. aSTaprakArI pUjAnA dravya-bhAva phaLa batAvo. 7. kevA prakAranI bhAvavRddhithI jinapUjA karavAnI hoya ? 8. konI trikAla jinapUjA niSphaLa jAya ? 9. kevA vastrathI pUjA na thAya ? tenI ATha rIte oLakhANa Apo. 10. lalitavistarA graMtha mujaba zakastava bolavAnI vidhi jaNAvo. stotrapUjanA lAbha jaNAvo. 12. aSTaka prakaraNa mujaba zuddhapUjA kevI rIte thAya ? 13. snAnanI jayaNA batAvo. 14. jinapratimAnI pUjA-stavanA vagere kevo vinaya kahevAya ? 15. sAdhune doSita gocarI vahorAvanArane tenA nimitte zuM phaLa maLe ? 16. apunarbadhakane zubhAnubaMdha kema nathI hotA ? 17. 'koTi dravyapUjA = 1 stotrapUjA' kahevAno Azaya zuM che ? 8. stotrapUjA upayogapUrvaka zA mATe karavAnI ? 9. stotrapUjAnuM uttarAdhyayanasUtra mujaba zuM phaLa maLe ? 20. 'sarvasiddhiphalA' pUjAnuM svarUpa samajAvo. khAlI jagyA pUro. bhagavAnane eThuM-halakuM naivedha-phaLa dharavAthI ....... karma baMdhAya. (mohanIya, aMtarAya, nIcagotra) gRhasthone apavAdanuM kAraNa ....... che. (AjIvikAcheda, mAMdagI, kauTuMbika samasyA) daridratArUpI pahADane toDavA mATe jinapUjA ...... samAna che. (vijaLI, vaja, tophAna) derAsarano kAjo levAthI .... upavAsanuM phaLa maLe. (1, 100, 100). dravyapUjAmAM dravyazabda ..... arthamAM vaparAyela che. (gauNa, pradhAna, aupacArika). zakastavathI jinapUjA karanAra ..... nI jema sukhI thAya che. (rAvaNa, devapAla, nAgaketu) 1. Jain Education Intemational Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 puNyAnubandhipuNyanyAsa-prazAntavAhitAvicAraH 233 dazamaM sadanuSThAnaSoDazakama 'sadanuSThAnaM labhate (7/16) ityuktam / tatsvarUpamevA''ha -> 'sadanuSThAnamityAdi / sadanuSThAnamataH khalu bIjanyAsAtprazAntavAhitayA / saJjAyate niyogAt pusAM puNyodayasahAyam // 10/1 // sadanuSThAnaM ataH khalu = ucitakramajanitAdeva bIjanyAsAt = puNyAnubandhipuNyanikSepAt, prazAntaM voDhuM zIlaM yasya taddhAvastattA tayA cittasaMskArarUpayA, saAyate = jiSpadyate, niyogAt = abha tayA cittasaMskArarUpayA, sAyate = jiSpadyate, niyogAt = abhyAsAt puMsAM = manuSyANAM puNyodayasahAyaM = 'puNyAjubhAvasahakRtam // 10/1|| tadeva bhedata Aha -> 'tadityAdi / kalyANakandalI __mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> ataH khalu prazAntavAhitayA bIjanyAsAt niyogAt puMsAM puNyodayasahAyaM sadanuSThAnaM saJjAyate // 10/1 // ucitakramajanitAdeva = saddharmakriyAkramagataM yat dravya-kSetra-kAla-dhvanyavasthA'dhikAra-sthApanAdisambandhi aucityaM tajjanitAdeva puNyAnubandhipuNyanikSepAt / etAvatA dravyAdyaucityanirapekSatAyAM tatpratikSepe vA puNyAnubandhipuNyabandhA'sambhava AveditaH, kAraNaM vinA kAryAnudayAt / yadvA ucitakramajanitAdeva = caramAvartapravezA'punarbandhaka-mArgAbhimukha-mArgapatita-samyagdRSTyAdhucitA'vasthAkrameNaiva niSpannAt puNyAnubandhipuNyanikSepAt / etena pApAnubandhipApa-pApAnubandhipuNya-niranubandhapuNya-mandazubhAnubandhipuNyamadhyamapuNyAnubandhipuNya-prabalapuNyAnubandhipuNyabandha ityevaM krameNa karmabandhaH yathAkramaM bhavAbhinandi-grandhyA-sannA'bhavyA'-punarbandhaka mArgAbhimukha-mArgapatita-samyagdRSTyAdInAM prAyazo bhavatIti vidyotitam / etAvatA kAlAbhidhAnaM kAraNamAveditam / puNyAnubandhipuNyanyAsaH prazAntavAhitayA saAyate / prazAntavAhitayA = cittasaMskArarUpayA = vizuddhacitta-saMskArAtmikayA / aSTakavRttikRttu -> sva-paropakArakaraNadharmayA prazAntavAhitayA <- [7/1] ityAcaSTe vyavahAranayena / zrImunicandrasUrayastu lalitavistarApaJjikAyAM -> prazAntaH = rAgAdikSayakSayopazamopazamavAn, vahati = vartate, tacchIlazca yaH sa tathA tadbhAvastattA - [pR.117] ityAcakSate / tattvavaizAradyAM -> vyutthAnasaMskAramalarahitanirodhasaMskAraparamparAmAtravAhitA = prazAntavAhitA - [pA. yo. sU.3/10 ta.vai.pR.288] ityAcaSTe / -> 'prazAntavAhitA = nizcala-nirodhadhArayA vahanaM' - [yo.vA.pR.288] iti yogavArtikakAraH vijJAnabhikSuH / bhojamate tu -> parihRtavikSepatayA sadRzapariNAmapravAhaH = prazAntavAhitA - [rAjamArtaNDa pR.123] | bhAvAgaNezavRttau ca -> prazAntavAhitA = nizcalapravAhaH <- iti proktam / nAgojIbhaTTavRttau tu -> prazAntavAhitA = vyutthAnasaMskArarahitacirakAlavAhitA - [pA.yo.sU.3/10 nA.vR.pR.123] ityuktam / -> zrutvA spRSTvA ca dRSTvA ca bhuktvA ghrAtvA zubhAzubham / na hRSyati glAyati ca sa zAnta iti kathyate / / [4/32] iti mahopaniSadvacanAt harSazokAditaraGgarahitA ekAgravRttidhArA = prazAntavAhitA <- ityapi vadanti / tAdRzaprazAntavAhitayA abhyAsAt = punaH punaH parizIlanAt puNyAnubhAvasahakRtaM = vidhivajjinapUjAdyupArjitavizuddhapuNyavipAkodayalabdhabAhyadharmasAmagrIsAhAyyakaM sadanuSThAnaM saJjAyate / itthaJca prazAntavAhitA = svabhAvAbhidhAnaM kAraNaM, abhyAsaH = puruSArthAkhyaM kAraNaM, puNyAnubhAvaH = karmanAmakaM OM 2tihAyinI 3 9 mAM thoDazakamAM "jinapUjaka sadanukAna pAme che' A vAta jaNAvI. 10 mA thoDazakamAM sadanukAnanA svarUpane mUlakArathI | pe che. gAthArtha :- A rIte ja prazAMtavAhitAthI bIjanyAsa thavAnA kAraNe puruSone puNyodaya sahakRta sadanuSThAna abhyAsa karavAthI bhaNe che. [10/1] DhIkArca - cittasaMskAra svarUpa prazAMtavAhitAthI ucita kramathI utpanna thayela evA ja puNyAnubaMdhI puNyane vAvavAthI abhyAsa dha karavAnA lIdhe puruSone puNyanA prabhAvathI sahakRta evuM sadanuSThAna prApta thAya che. [10/1] ja8 sAta prakAranuM adbhuta ezilya vizeSArtha :- A zlokamAM be vAta vizeSa dhyAna devA yogya che. [1] sadanukAnaprayojaka puNayAnubaMdhI puNyanI vAvaNI 1. mudritapratau -> tadbhAvasta <- iti pAThaH, ha.pratau ca 'tattayA' itipAThaH / 2. ha.pratau -> 'puNyAnubhavasahakRtam' <- iti pAThaH so'pi zuddhaH / Jain Education Intemational Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 dazamaM SoDazakam OM sadanuSThAnasAmAnyasya mokSakAraNatvam tatprIti-bhakti-vacanA'saGgopapadaM caturvidhaM gItam / tattvAbhijJaiH paramapadasAdhanaM sarvamevaitat // 10/2 // tat = sadanuSThAnaM prIti-bhakti- vacajA'saGgA ete zabdA upapadAni = pUrvapadAni yasya tattathA caturvidhaM gItaM |= zabditaM tattvAbhijJaiH = tattvavidbhiH paramapadasya mokSasya sAdhanaM sarvameva etat = caturvidhaM prItyanuSThAnaM, bhaktyanuSThAnaM vacanAnuSThAnamasaGgAnuSThAlaya || 10 / 2 // tatrA''dyasvarUpamAha - 'yatretyAdi / yatrAssdaro'sti paramaH prItizca hitodayA bhavati kartuH / zeSatyAgena karoti yacca tatprItyanuSThAnam ||10 / 3 // kalyANakandalI tArAM, samyakRyAdyavasthA = kAlAbhidhAnaM kAraNaM, niyatinAmakaM paJcamaM kAraNaJca sAmarthyagamyam / etatpaJcakAraNasamavAyaM | vinA darzitasadanuSThAnaM naiva jAyata ityapi sUcitam / prazAntavRttikaM cittaM paramAnandadAyakam / asaMprajJAtanAmA'yaM smaadhifzinAM priyaH || - [2/4] kRti mukttiopaniSaddhadhananA smartavyamatra 50/zA mUlagranthe daNDAnvayastvevam tattvAbhijJaiH tat prIti-bhakti-vacanA'saGgopapadaM caturvidhaM gItam / sarvamevaitat paramapadasAdhanam 50/25 vaM AriAphIkSa dvAtriMziApurAro [kA.kA.28/8] samudbhUtA | etadarthAnupAtinI gAthA sambodhaprakaraNe [1 / 232 ] caityavandanamahAbhASye ca > annaM ca jiNamayammI caubvihaM vanniyaM aNuTThANaM / pIijuyaM bhattijayaM vayaNapahANaM asaMgaM ca // 887 // - iti / yogadIpikA'tirohitArthaiva navaramutpattikrameNa prItyAdi - | sadanuSThAnakramo'vagantavyaH / taduktaM zikSAviMzikAyAM -> paDhamamahaM pIIviU pacchA bhattI u hoi eyassa / AgamamittaM he to saMnattamAMtA | - [o2/27] rUti caturvidhatvamanuSThAnasya | yogaviziSThAyAmapi -> eyaM ca pIibhattAgamANugaM taha asaMgatAjuttaM / neyaM caubvihaM khalu eso caramo havai jogo // - [7/28] phlevamuktam ||20/rA ucita kramathI = kriyAkramagata aucityathI thAya che. kriyAonA kramamAM rahela aucitya e dravyasaMbaMdhI, dezasaMbaMdhI, kALasaMbaMdhI, dhvanisaMbaMdhI, avasthAsaMbaMdhI, adhikArasaMbaMdhI, sthApanAsaMbaMdhI ema aneka prakAranuM hoya che. aucityayukta kriyAone kramika rIte karavAthI puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che. dA.ta. aSTaprakArI pUjAno je krama che te kramathI pUjA karavAmAM ucca uccatara evA dravyano vAparavA, nAnA, madhyama, moTA e rIte puSpa goThavavA, nirmAlya ke halakA dravyano tyAga karavo. te dravyasaMbaMdhI aucitya jANavuM, yogya sthAnamAM rahIne bIjAne darzanAdimAM aMtarAya na thAya te rIte UbhA rahIne pUjA karavI te dezasaMbaMdhI aucitya kahevAya. Agamokta yogya kALe pUjA karavI te kALasaMbaMdhI aucitya jANavuM. madhura, madhyama, mRdu, gaMbhIra, layabaddha svare stuti, stavana bolavA te stotrapUjAgata dhvanisaMbaMdhI aucitya jANavuM. prabhujInI janmAvasthA, rAjyAvasthA ane zramaNAvasthAvALI piMDastha dazA, kevalIavasthAsvarUpa padastha dazA ane siddhAvasthAsvarUpa rUpAtIta dazAnuM yogya rIte bhAvana karI prabhubhakti karavI te avasthAsaMbaMdhI aucitya jANavuM. sAmAyika-pauSadha, upadhAna vageremAM na hoya to pUjakane pUjAno adhikAra maLe che. tethI te adhikArane anusarIne [tenuM ullaMghana karyA vinA] pUjA thAya to adhikArasaMbaMdhI aucitya jaLavAya. te ja rIte dhAtu-Arasa vagerethI nirmita pratimAnI pakSAla pUjA thAya. jyAre caMdana-mATI vageremAMthI banelI pratimAnI pakSAla pUjA nahi paNa vAsakSepa vagerethI pUjA karavI te sthApanAsaMbaMdhI aucitya jANavuM. A rIte ucita kramathI thatI prabhupUjA dvArA puNyAnubaMdhI puNyanI prApti thAya che. athavA caramAvartakALamAM praveza thayA pachInI apunarbaMdhaka, mArgAbhimukha, mArgapatita, samyagdaSTi vage2e ucita avasthAnA kramathI puNyAnubaMdhI puNya utpanna thAya che - ema kahI zakAya. apunarbaMdhaka vagere dazAmAM niranubaMdhI ke maMda zubhAnubaMdhI puNya baMdhAya. samakitIne viziSTa puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya. [2] prazama bhAvane vahana karavAnA svabhAva svarUpa prazAMtavAhitAthI jinapUjA vagerenuM anuzIlana sevana karavAthI puNyAnubaMdhI puNyano baMdha thAya che tema ja ArAdhanAnI sAmagrI ApanAra puNyano udaya thAya che. tenAthI sadanuSThAna maLe. mATe zAMta citte bhagavAnanI bhakti karavI. evuM vidhAna phalita thAya che. [10/1] bheda batAvavA dvArA sadanuSThAnanuM mUlakArathI varNana kare che. gAthArtha :- sadanuSThAnanA svarUpane jANanArAoe prIti, bhakti, vacana ane asaMga zabda jenuM upapada che evuM sadanuSThAna cAra prakAranuM jaNAvela che. A dareka sadanuSThAna mokSanuM sAdhana che. [10/2] sadanuSThAnanA 4 kAra TIkArya :- prIti, bhakti, vacana ane asaMga zabda jenA pUrvapadamAM rahela che te sadanuSThAna cAra prakAranuM che. ema tenA svarUpane jANanArAoe kahela che. tethI tenA nAma thaze prItianuSThAna, bhaktianuSThAna, vacanAnuSThAna ane asaMgaanuSThAna. A badhA ja mokSanA sAdhana che. [10/2] - temAMthI prItIanuSThAnanA svarUpane mUlakArazrI jaNAve che. gAthArtha :- je anuSThAnamAM kartAne parama Adara hoya ane hitakArI udayavALI prIti hoya ane bIjA prayojanone choDIne Jain Education Intemational Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM prIti-bhaktyanuSThAnavicAraH OM 235 yatra anuSThAne AdaraH = yatnAtizayaH asti, prItizca abhirucirUpA, hita udayo yasyAH sA tathA bhavati kartuH = anuSThAtuH zeSANAM prayojanAnAM tyAgeja ca tatkAle yacca karoti tadekamAtraniSThatayA tatprItyanuSThAnaM jJeyam // 10/3|| dvitIyamAha --> 'gaurakhe tyAdi / gauravavizeSayogAd buddhimato yadvizuddhatarayogam / kriyayetaratulyamapi jJeyaM tadbhaktyanuSThAnam // 10/4 // gauravaM = gurutvaM = pUjyatvaM tasya vizeSayogaH = adhikasambandhaH tataH, buddhimataH = vizeSagrAhidhIzAlinaH yadanuSThAnaM 'vizuddhatarayogaM = parizuddhataravyApAra kriyayA = bAhyakAraNena itastulyamapi = prItyanuSThAnatulya - kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam > yatra kartuH parama AdaraH asti hitodayA ca prItiH bhavati yacca zeSatyAgena [kartA] karoti tat prItyanuSThAnam // 10/3 / / iyazca kArikA paJcAzakavRtti-dIkSAdvAtriMzikAvRtti-yogaviMzikAvRttyAdau [paMcA.2/ 40 dvA.dvA.28/8 yo.gA.18 vR.pR.16] samuddhRtA vartate / taduktaM sambodhaprakaraNe mUlakAraiH -> jaM kuNai pIiraso vaDDai jIvassa ujjusahAvassa / bAlAINa va rayaNe pIiaNuTThANamAhaMsu -- // 233 / / etadanusAriNI gAthA caityavandanamahAbhASye -> jaM kuNao pIiraso vaDDhai jIvassa ujusahAvassa / bAlAINa va rayaNe pIiaNuTThANameyaM tu - ||888 / / ityevaM vartate / yatrAnuSThAne paramo yatnAtizayaH = atizayitaprayatnaH = viziSTaprayatnaH = janyatAsambandhenA'nurAga-sanmAnAdiviziSTaH prayatno'sti hitodayA ca prItirutpadyate zeSatyAgena ca yatkriyate tatprItyanaSThAnamiti tAtparyama / paudra nAdimukhyoddezyakatve manaso'nyatra gatatve vA na prItyanuSThAnaM sambhavatIti dhyeyam / zrAddhavidhivRttau ca -> yatkurvataH prItiraso'tirucirUpo vardhate tatprItyanuSThAnam - (zrA.vi.pra.1-gAthA-7-pR.142) ityevamuktam // 10/3|| mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> kriyayA itaratulyamapi gaurava vizeSayogAt buddhimato yat vizuddhatarayogaM tat bhaktyanaSThAna jJeyam // 10/4|| iyamapi kArikA paJcAzaka-dIkSAdvAtriMzikA-yogaviMzikAvRttyAdau paM.2/40 dvA.dvA.gA.18/8 yo.gA.18] |samudbhutA vartate / etadanusAreNa caityavandanamahAbhASye -> bahumANavisesAo maMdavivegassa bhavvajIvassa / pubbilasamaM karaNaM bhattiaNuTThANamAhaMsu / / 889 / / - ityuktam / tasya = pUjyatvasya adhikasambandhaH = AdhikyajJAnaM, tataH = adhikapUjyatvajJAnAt, bAhyakAraNena = bAhyAkAraNa prItyanuSThAnatulyamapi AlambanIyasyA'dhikapUjyatvadhiyA parizuddhataravyApAraM bhaktyanuSThAnamiti tallakSaNaM phalitam / prItyanuSThAne thAya te prItianu4Ana . [40/3] prIti anuSThAna - TIkArya :- te prItianuSThAna jANavuM ke je anukAnamAM anumAna karanArane Adara = viziSTa prayatna hoya ane hitakArI udayavALI abhiruci hoya. tema ja anukAnanA samaye bIjA prayajanone choDIne te anukAnamAM ja mana mUkIne kartA anumAna 33 te prItianuSThAna Punj. [10/3] ' vizeSArtha :- prItianumAnamAM 3 bAbata dhyAna devA yogya che. [1] anuSThAnano lUkho-zuSka Adara na joIe. paNa sakriya Adara joIe. A vAtane jaNAvavA mATe zrImadjIe kahyuM Adara = yatnAtizaya = atizayita prayatna = viziSTa prayatna arthAt anurAga-sanmAnayukta prayatna. (janyatAsaMbaMdhathI anurAga-sanmAnaviziSTa prayAsa.) [2] prastuta sadanukAna saMbaMdhI prIti e anukAnanA kartAne hitakArI udayavALI joIe. paugalika prIti ahitakArI che. tethI anumAnaviSayaka prIti kevaLa paulikasvArthaprerita ke mAtra yazakIrtikAmanAprayukta ke mukhyatayA pAralaukika-svargAdilAbhauddezyaka na hovI joIe. to ja te sadanukAna prItianuSThAna banI zake. [3] prastuta anuSThAna karatI vakhate mana mAtra prastuta anukAnamAM ja rakta = magna hovuM joIe. manamAM bIjItrii stumo-prayojano-vizArI 2matA hoya to manu4Ana prItibhanu4Ana nabhanI zahe. [10/3] bhakti anukAnane mUlakArazrI jaNAve che. gAgArja :- kriyAthI prItianuSThAna jevuM paNa gauravitanA saMbaMdhavizeSathI buddhimAnanuM je viziSTa vizuddhapravRttivALuM sadanukAna kho tene mastimanupAna . [10/4] E] bhaktianuSThAna | TIkArca :- pUjyatvanA caDhiyAtA saMbaMdhathI viziSTa prajJAvALA jIvanuM je ativizuddha pravRttivALuM anuSThAna bAhya AkArathI 11. mudritapratI -> 'vizuddhataravyApAraM' <- ityazuddhaH pATho mUlAnusAreNa / Jain Education Intemational Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 dazamaM SoDazakam % prIti-bhaktibhedakaliGgopadarzanam 08 ||mapi zeyaM tat = evamvidhaM bhaktyanuSThAnam // 10/4|| 'ka: punaH prIti-bhavatyorvizeSaH ?' ucyate -> 'atyante'tyAdi / atyantavallabhA khalu patnI tadvaddhitA ca jananIti / tulyamapi kRtyamanayotiM syAt prIti-bhaktigatam // 10/5 // atyantavallabhA khalu = atyantapriyaiva patnI = bhAryA, tadavat = patnIvat atyanteSTaiva 'hitA ca = hitakAriNI iti kRtvA jananI = mAtA, tulyamapi = sahazamapi kRtyaM bhojanAcchAdanAdi anayoH = janajIpattyoH jJAtaM = udAharaNaM syAt prIti-bhaktigataM = prIti-bhaktiviSayam / prItyA patnyAH kriyate bhaktyA mAturitIyAna vizeSa iti bhAvaH / prItitva-bhaktitve kriyAguNa-mAnorathikaharSagatau jAtivizeSAviti tarkAnusAriNaH // 10/5|| kalyANakandalI pUjyatvasAmAnyabuddhirvidyate vA na vA bhaktyanuSThAne tu pUjyatvavizeSabuddhiH niyamAt vidyata ityanayorvizeSa iti dhyeyam / taduktaM dIkSAdvAtriMzikAvRttau -> sundaratAmAtrA''hitarucipUrvakAnuSThAnamAdyaM, gauravA''hitarucipUrvakAnuSThAnaM dvitIyam - [dvA.dvA. 28/8] // 10/4 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> patnI atyantavallabhA khalu, tadvat ca jananI hiteti / anayo: tulyamapi kRtyaM prItibhaktigataM jJAtaM syAt / / 10/5 / / iyamapi kArikA paJcAzaka-dIkSAdvAtriMzikA-yogaviMzikAvRttyAdau [paM.2/40 dvA.dvA. 28/8 yo.gA.18] samuddhRtA vartate / etadanusAriNI gAthA sambodhaprakaraNe [234] caityavandanamahAbhASye ca -> tullaMpi pAlaNAI jAyA-jaNaNINa pIi-bhattigayaM / pIIbhattijuyANaM bheo neo tahehaMpi / / 890|| - ityuktA / bhojanA''cchAdanAdIti / upalakSaNAt AliGganAdikamapi bodhyam, pariNAmabhedAt kriyAbhedaH / idamevAbhipretyoktaM -> 'savvANa vi suddhINaM maNasuddhI ceva uttamA loe / AliMgai bhattAraM bhAveNaNNeNa puttaM ca // - [ ] iti / taduktaM skandapurANe'pi -> bhAvazuddhiH paraM zaucaM pramANaM sarvakarmasu / anyathA''liGgyate kAntA bhAvena duhitAnyathA / / - [mA.kau.42/62] iti / / prItitva-bhaktitve kriyAguNamAnorathikaharSagatau = santoSya-pUjyasambandhi-kriyA''nuguNyena yo manogato harSaH taniSThau jAtivizeSAviti / santoSya-pUjyasambandhikRtyagocaretikartavyatAbodhajanyo yo mAnasaharSaH tadgatau jAtivizeSAviti yAvattAtparyam / / prItianuSThAna jevuM hovA chatAM paNa tene bhaktianuSThAna jAgavuM. [10/4] . ' vizeSArtha :- prItianukAnamAM bhagavAna pratye priyatvanI buddhi hoya che. jyAre bhaktianukAnamAM bhagavAna pratye pUjyatvanI buddhi hoya che. priyatvabuddhi karatAM pUjyatvabuddhi caDhiyAtI che. prAthamika kakSAnI buddhithI bhagavAnamAM priyatnanuM bhAna thAya che. viziSTa prajJA dvArA bhagavAnamAM pUjyatvanuM bhAna thAya che. tethI ja prItianukAnamAM jevA prakAranI zuddhivALI pravRtti hoya che tenA karatAM vadhAre zuddhivALI pravRtti bhaktianukAnamAM hoya che. A anuSThAna bAhya AkArathI prItianuSThAna jevuM hovA chatAM vastusthitithI bhakitaanuSThAna jAgavuM. zrIharibhadrasUri mahArAje yoganI trIjI daSTimAM prItianukAna batAvela che. cothI daSTimAM bhaktianuSThAna batAvela che. trIjI ane cothIdRSTi prathama guNasthAnaka hovA chatAM mithyAtva maMda che. paraMtu Ano artha evo nahi karavAno ke prIti-bhaktianuSThAna karanArA mithyAtvI hoya. paraMtu prItianuSThAnano AraMbha trIjI dRSTithI thAya ane tene 6/7 guNasthAnaka sudhI Take che. bhakti anuSThAnano AraMbha cothI daSTithI thAya ane 6/7 guNasthAnaka sudhI rahI zake che. gautamasvAmIjInA dRSTAMtathI || yA pAta yogya mAya che. me abhane bANa cha. [10/4] prIti ane bhaktimAM zuM bheda che ?' A praznano javAba ApatA graMthakArazrI kahe che ke - gAthArtha :- patnI atyaMta vahAlI ja che. hitakArI hovAthI mAtA, patnInI jema, atyaMta vahAlI ja che. te banne saMbaMdhI kArya samAna hovA chatAM paNa bhida rahelo che. A prIti-bhakitaviSayaka udAharaNa che. [10/5] prItitatva-bhaktitva jAti che , DhIkArya :- puruSane patnI atyaMta priya ja che. patnInI jema mAtA atyaMta priya che, kAraNa ke te hita karanAra che. bhojana, vastra lAvavA vagere patnI saMbaMdhI ane mAtA saMbaMdhI kArya sarakhA hovA chatAM paNa te banne kAryomAM bheda che. te prastutatamAM prItiviSayaka ane bhaktiviSayaka kamika udAharaNa saMbhave che. kahevAno Azaya e che ke pati patnI saMbaMdhI kArya premathI kare che ane mAtAsaMbaMdhI kArya bhaktithI kare che. A vizeSatA che. tArkika loko ema kahe che ke - prItitva ane bhakti e kriyAanukUla mAnasika pamA khela vizeSa che. [10/5] vizeSArtha :- patnI premano viSaya hovAthI patnIsaMbaMdhI kAryane pati prItithI kare che. mAtA bhaktino viSaya hovAthI mAtAsaMbaMdhI ||1. mudritapratI 'hitA ca' iti nAsti / Jain Education Intemational Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 prItitva- bhaktitvavicAraH tRtIyamAha -> 'vacanetyAdi / vacanAtmikA pravRttiH sarvatraucityayogato tu / vacanAnuSThAnamidaM cAritravato niyogena || 10 / 6 // kriyArUpA sarvatra vacanAtmikA = 'AgamArthAnusmaraNA'vinAbhAvinI pravRttiH sarvasmin dharmavyApAre kSAnti-pratyupekSAdau aucityayogataH deza-kAla- puruSa - vyavahArAdyAnukUlyena yA tu bhavati idaM = evaM pravRttirUpaM vacanAnuSThAnaM cAritravataH = sAdhoH niyogena niyamena bhavati, tasyaiva bhavadurgalaGghanaSaSThaguNasthAnA' = kalyANakandalI = | idamevAbhipretya yogaviMzikAvRttau -> prItitva- bhaktitve santoSya-pUjyakRtya kartavyatAjJAnajanitaharSagatau jAtivizeSau <[gA. 18 vR. pR. 16] ityuktam / yadvA kriyAguNaH = kriyAnuguNaH kriyAnukUlaH = kriyAphalakaH santoSya-pUjyasambandhisvakAryajanako yo mAnasikaharSaH tadgatau jAtivizeSau prItitva- bhaktitve iti na prItyanuSThAnena bhaktyanuSThAnasyopakSaya iti bhAvanIyam / dharmasaGgraha TippaNake tu prastutaTIkAkRtaiva -> vastutaH prItitva-bhaktitve icchAgatajAtivizeSau tadvajjanyatvena prIti - bhaktya - nuSThAnayorbhedaH <- ityuktamiti dhyeyam // 10/5 // = mUlagranthe daNDAnvayastvevam (-> sarvatra aucityayogata: yA tu vacanAtmikA pravRttiH idaM vacanAnuSThAnaM, cAritravato niyamena ||10 / 6 // iyamapi kArikA dIkSAdvAtriMzikA yogaviMzikAvRttyAdau [dvA. dvA. 28/8 yo gA. pR. 17 ] samuddhRtA vartate / etadarthAnupAtinI gAthA sambodhaprakaraNe [1 / 235] caityavandanamahAbhASye ca - jo puNa jiNaguNaceIsuttavihANeNa vaMdaNaM kuNai / vayaNANuTThANamiNaM carittiNo hoi niyameNa // / 891 / / - ityevaM vartate / AgamArthAnusmaraNAvinAbhAvinI = zAstrArthAnusandhAna| pUrvikA kArye kAraNopacArAt vacanAtmikA kSAnti-pratyupekSAdau kSamAdyAntarikanaizcayikayatidharma-pratyupekSaNa-pratilekhana-piNDa| vizodhyAdibAhyavyAvahArikayatidharmasambandhinI deza - kAla - puruSa - vyavahArAdyAnukUlyena kriyArUpA pravRttiH vacanAnuSThAnaM sAdhoH niyamena = upacAraparihAreNa bhavati / vacanAnuSThAnaM sarvatrA''gamAtmakapravRttirUpaM caritriNaH sAdhoH nAnyasya pArzvasthAdeH <- (zrA.vi.pra.1 gA. 7 pR. 143 ) iti zrAddhavidhivRttikAraH / etAvatA -> zAstrArtha pratisandhAnapUrvA bhAvasAdhoH sarvatrocitapravRttiH vacanAnuSThAnamiti paryavasitam / taduktaM dharmasaGgrahaTippaNake -> vacanAnuSThAnatvaM vacanasmaraNaniyatapravRttikatvam <- [dha.saM.gA. 3- pR.6] iti / deza - kAla - puruSa - vyavahArAvasthA pariNAmAdyatikrameNa tu kartavyasyA'pyakartavyatvAt / itthameva jinAjJAyA vyavasthitatvAditi prAguktameva [ 2 / 12 pR. 53 ] | asya sAdhusvAmikatvaM samarthayati -> tasyaiva = sAdhoreva bhavadurgalaGghanaSaSThaguNasthAnAvApteH, tatra ca = SaSThaguNasthAnake Jain Education Intemational 237 = = kArya bhaktithI thAya che. mATe bAhya dRSTie patnI ane mAtAsaMbaMdhI bharaNa-poSaNa vagere kArya sarakhA dekhAvA chatAM vastutaH bhinna che. tema prItianuSThAna ane bhaktianuSTAna bahArathI samAna jaNAtA hovA chatAM vAstavamAM te banne vilakSaNa ja che. kAraNanA bhedathI kAryamAM bheda mAnavo ucita ja che. prIti ane bhakti alaga-alaga ja che. - tArkika vidvAnono Azaya e che ke - prIti ane bhakti e banne kriyAanukUla mAnorathika harSasvarUpa hovA chatAM temAM rahela prItitva jAti ane bhaktitva jAti paraspara bhinna che. prItianuSThAnakAraNatAvacchedaka tarIke prItitva jAti ane bhaktianuSThAnanA kAraNatAavacchedakadharma tarIke bhaktitva jAti siddha thAya che. kAraNatAavacchedaka dharma bhinna hovAnA kAraNe prItianuSThAna ane bhaktianuSThAna svarUpa kArya paNa bhinna = svataMtra siddha thAya che. mATe punarukti doSa nathI. tathA prItianuSThAnathI bhakti anuSThAna yaritArtha = gatArtha siddha dhatuM nathI. [10 / 5 ] mUlakArazrI sadanuSThAnanA trIjA bheda svarUpa vacanAnuSThAnane jaNAve che. gAthArtha :- sarvatra aucityayogathI je vacanAtmaka pravRtti thAya te vacanAnuSThAna jANavuM. A vacanAnuSThAna niyamA sAdhune Doya che. [10/6 ] * sAdhune vayanAnuSThAna ) TIkArya :- kSamA, paDilehaNa vagere sarva dharmavyavahArane vize deza, kALa, puruSa, vyavahAra vagerene anukULa rIte Agamokta arthaviSayaka smaraNathI vyApta evI je kriyA thAya te pravRttisvarUpa vacanAnuSThAna jANavuM. A anuSThAna niyamA munine hoya, 1. mudritapratI ' AgamArthasya' iti pATha: / 2 mudritapratau idamevaM pravR... <- ityazuddhaH padacchedaH / 3 mudritapratau 'bhavadurgalaGgagaM Sa... ' ityazuddhaH pAThaH / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 dazamaM SoDazakam age mArgAnusAriNi vacanAnuSThAnamaMzataH sat vAptestatra ca lokasaMjJA'bhAvAt, nAnyasya, viparyayAt / nizcayanayamatametat / vyavahAratastvanyasyApi mAgAnusAriNo vacane pravartamAnasya dezata idaM bhavatyeveti draSTavyam ||10|6|| turyasvarUpamAha => 'sviAti | | hi lokasaMjJA'bhAvAt = bhagavadvacanapratikUlAyAH prabhUtasaMsArAbhinandisattvakriyAprItirUpAyA lokasaMjJAyA vicchedAt / idamevAbhipretya paJcasUtre pravajyAparipAlanasUtre -> pAyaM chiNNakammANubaMdhe khabara logasaNNaM, paDisoagAmI aNusoanivitte sayA suhajoge < [8/6] tyAghuktam | jJAnasarepi -> prAptaH SaSThaM guNasthAnaM bhavadurgAdilaGghanam / lokasaMjJArato na syAt | munirlokottarasthitiH // <- ( 22 / 1) ityuktam / ayamevA''tmAnamanubhavati pUrNAnandasvarUpeNa / taduktaM adhyAtmagItAyAM -> lokaiSaNAdisaMjJAto muhyAmi na svabodhataH / ityevaM vartanAdAtmA pUrNAnando'nubhUyate ||478 || - iti / vyavacchedamAha -> nAnyasya = na saMsAriNo gRhasthasya, viparyayAt lokasaMjJAsamanvitatvAt / nizcayanayamatametat / vyavahArataH = kAraNe kAryatvopacArAt tu anyasyApi mArgAnusAriNaH upalakSaNatvAt samyagdRSTezca vacane pravarttamAnasya dezataH aMzataH idaM vacanAnuSThAnaM bhavatyeva, prAktanadazAyAM sarvathA'sataH pazcAdapyayogAt / yathoktaM yogaviMzikAvRttI -> apunarbandhakA api ca vyavahArAdihAdhikAriNo gRhyante <- [gA.13 pR.12] / ata eva yogazatake'pi pradarzitaH gRhiNo yogasambhavaH saGgacchate [yo.za.gA. 31] / yuktaHJcaitat mArgAnusAriNoM'zato'pi vacanAnuSThAnAnabhyupagame'gretanAvasthAlAbhAsambhavAt / prAguktarItyA prIti - | bhaktyanuSThAne'pi SaSThaguNasthAnake svIkartavye iti dhyeyam ||10 / 6 || = kalyANakandalI = kAraNa ke sAdhu ja saMsArarUpI killAne oLaMgI gayA che. AnuM kAraNa e che ke sAdhune huM guNasthAnaka prApta thayela che. 6ThThA guNasthAnake lokasaMjJA nathI hotI. [mATe sAdhu sarvatra 'loko A pravRttithI khuza thaze ke nahi ?' te vicAravAnA badale 'zAstra Ama kahe che mATe mAre Ama karavAnu che.' Ama vicArIne pravRtti kare che. mATe vacanAnuSThAna sAdhune ja hoya.] sAdhuthI bhinna koI jIvane vacanAnuSThAna na hoya, kAraNa ke saMsArI gRhasthone huM guNasthAnaka prApta na thayela hovAthI teo lokasaMjJAthI mukta nathI hotA. A nizcaya nayano mata che. vyavahAra nayathI to sAdhu sivAyanA mArgAnusArI gRhastha paNa jinavacanane vicArIne pravRtti kare to tene AMzika rIte A vacanAnuSThAna hoya ja che. ema jANavuM. [10/6] vizeSArtha :- jinavacanane avazya yAda karIne sarva dharmakriyAmAM deza-kAla-puruSa-vyavahArAdi aucitya jALavIne je pravRtti sAdhu kare te vacanAnuSThAna jANavuM. arthAt je dharmakriyA 'bhagavAne Ama karavA jaNAvela che', 'mArA mATe A kSamA vagere kartavyarUpe jinezvara bhagavaMte batAvela che' AvA smaraNapUrvaka thAya nahi te dharmakriyA vacanAnuSThAna na banI zake. tema ja je dezamAM rAjArAjyataMtra-prajA jainadharmanI kaTTara dveSI hoya te dezamAM jAheramAM prabhujInA varaghoDA kADhavA, jAherapravacano karavA vagere kriyAmAM dezaaucityano bhaMga thato hovAthI tene vacanAnuSThAna na kahevAya. asajjAyanA kALamAM svAdhyAya karavo, glAnavaiyAvaccanA avasare bhaNavuM temAM kAla aucityano bhaMga thavAthI te vacanAnuSThAna na gaNAya. mAMDa mAMDa ekAsaNAno tapa karanAra potAnA svAdhyAya vagere yogone choDI aThThAI kare to temAM puruSaaucityano bhaMga thavAthI tene vacanAnuSThAna na kahevAya. bIjAnI bhaktimAM vyAghAta thAya te rIte bUma-barADA pADIne derAsaramAM stavano gAvA, jAhera rastAmAM le-mAtra karavA besI javuM.- AmAM vyavahAra aucityano bhaMga thavAthI te vacanAnuSThAna na kahevAya. vacanAnuSThAnanA adhikArI nizcaya nayathI mAtra saMyamI jIvo ja che. kema ke teo dare guNaThANe ArUDha hovAthI lokasaMjJAvinirmukta hoya che. jana-manaraMjana karavAnI vRttithI-pravRttithI sAdhuo vegaLA hovAthI teo jinAjJA mujaba ja sarva dharmakriyAo kare che. lokone khuza karavAnA AzayathI je dharmakriyA thAya temAM vacanAnuSThAnanA prANasvarUpa jinAjJAsApekSatA, vidhi-jayaNA-bahumAna-vizuddhiyuktatA cAlI javAthI te dharmakriyA vacanAnuSThAna na banI zake. vyavahAra nayano abhiprAya e che ke je jIva mArgAnusArI hoya te jinAjJA anusAre dharmapravRtti karato hoya tyAre te dharmakriyA AMzika vacanAnuSThAna kahI ja zakAya. jema jema te jIva mArgAnusArI kakSAmAM AgaLa vadhato jAya, jema jema AjJAsApekSatA vadhune vadhu sUkSma-saghana-nakakara banatI jAya tema tema vacanAnuSThAnano aMza baLavattara banato jAya che. tAmalI tApasanI jIvanacaryAnI samagratAne najara samakSa lAvatAM A vAta spaSTa thaze. mArgAnusArI avasthAmAM thatI dharmacarcAne vacanAnuSThAnanI abhimukha mAnavAmAM na Ave, AMzika vacanAnuSThAnasvarUpa mAnavAmAM na Ave to te jIva mArgAnusArI kakSAthI AgaLa vadhI ja nahi zake. pUrva avasthAmAM AMzika vastuno svIkAra karavAmAM Ave to ja uttara avasthAmAM pUrNa vastu prApta thaI zake. ema vyavahAra nayanuM maMtavya che. pUrvokta prIti, bhakti anuSThAna paNa sAdhune hoya che. A vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavI. [10/6] Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 upadheyasAGkarye'pyupAdhyasAkaryam 8 yattvabhyAsAtizayAt sAtmIbhUtamiva ceSTyate sadbhiH / tadasaGgAnuSThAnaM bhavati tvetattadAvedhAt // 10/7 // yattu = yatpujaH abhyAsAtizayAt = bhUyo bhUyaHtadAsevanena saMskAravizeSAt, sAtmIbhUtamiva = candanagandhajyAyejA''tmasAdbhutamiva ceSTyate - kriyate saddhiH satpuruSaiH jinakalpikAdibhiH tat = evaMvidha asaGgAnuSThAnam / bhavati tu etat = jAyate pujaretat tadAvedhAt = prAthamikavacanasaMskArAt // 10/7|| kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yattu abhyAsAtizayAt sAtmIbhUtamiva sadbhiH ceSTyate tat asaGgAnuSThAnaM, etattu tadAvedhAt bhavati // 10/7 // iyamapi kArikA dIkSAdvAtriMzikA-yogaviMzikAvRttyAdau [dvA.dvA.28/8 yo.gA.18 pR.17] samuddhRtA vartate / etatkArikAnusAriNI gAthA sambodhaprakaraNe [1/236] caityavandanamahAbhASye'pi -> jaM puNa abbhAsarasA suyaM viNA kuNai phalanirAsaMso / tamasaMgaNuTThANaM vineyaM niuNadaMsIhiM / / 892 / / <- ityevaM vartate / bhUyo bhUyaH tadAsevanena = zAstrArthapratisandhAnapUrvakAnuSThAnA''sevanena saAtAt saMskAravizeSAt = dRDhatarasaMskArAt / idamuktaM bhavati vyavahArakAle jinavacanapratisandhAnA'napekSaM dRDhataratatsaMskArAt candanagandhanyAyenA''tmasAdbhUtaM jinakalpikAdInAM kriyAsevanaM asaGgAnuSThAnam / etattu svarUpamukhena tannirUpaNam / jinakalpikAdibhiriti Adipadena niSpannayogAdigrahaNam / idazca zuddhanizcayanamatamanurudhyAvagantavyam / svabhyastasUtroccArakauzalyApekSayA suparizIlita-satkriyAnaipuNyApekSayA vA vyavahArAnugRhItanizcayanayena sthavIrakalpikAdInAM vyavahAranayamatena ca mArgAnusAryAdInAmapyaMzato'saGgAnuSThAnamavagantavyam / nAnAnayAbhiprAye virodho nodbhAvanIyaH, anyathA 'yogadRSTisamuccaye [kA.8] kSapakazreNyAM prAtibhajJAnamupadarzitaM yogabindau [gA.52-55] tvacaramazarIriNAmapi tadAveditamiti kathaM na virodha ?' ityAdizaGkAjAlapatitaH zabdamAtragrAhI nAnAnayatAtparyAgrAhI kAMdizikaH kAM dizamAzrayet ? ityalaM prasaGgena / prastutaM prastumaH / / yogadIpikAkAro'saGgAnuSThAnasya kAraNamAha - jAyate punaH etat = asaGganuSThAnaM prAthamikavacanasaMskArAt = pUrvakAlInavacanAnuSThAnA''hitasatsaMskAravazAt / prItyAditritayabhinnAnuSThAnatvamasaGgAnuSThAnatvamiti jJeyam / taduktaM dharmasaGgrahaTippaNake -> etattritayabhinnAnuSThAnatvaM = asaGgAnuSThAnatvaM, nirvikalpasvarasavAhipravRttikatvaM vA <- [pR.6] iti / yathAsambhavaM prIti-bhaktyanuSThAnayoricchAyogasya vacanAnuSThAne zAstrayogasyA'saGgAnuSThAne ca sAmarthyayogasya samAveza: kartavyaH / idazcA'saGgAnuSThAnaM satpravRttipadAdibhirabhidhIyate, yathoktaM yogadRSTisamuccaye -> satpravRttipadaM cehA'saGgAnuSThAnasaMjJitam / mahApaMthaprayANaM yadanAgAmipadA''vaham / / 175 / / prazAntavAhitAsaMjJaM visabhAgaparikSayaH / zivavartma dhruvAdhveti, yogibhirgIyate hyadaH / / 176 / / prabhAyAM dRSTau sat asaGgAnuSThAnaM parAyAM dRSTau prakRSyate / etena -> samAdhiniSThA tu parA tadA''saGgavivarjitA / sAtmIkRtapravRttizca taduttIrNAzayeti ca // 178 / / iti yogadRSTisamuccayavacanamapi byAkhyAtam / na caivaM tayorabhedaH zaGkanIyaH, upadheyasAGkarye'pyupAdhyasAkAditi dik // 10/7 // cothA asaMga anumAnanuM svarUpa graMthakArathI jaNAve che. gAzAstra :- vaLI je atizaya abhyAsathI AtmasAna thayela hoya tema puru vaDe karAya te asaMga anuSThAna jANavuM. AsArAmasaMsArathI utpanna thAya cha. [10/7] * asaMgamanuSThAna * TIkArya :- vaLI, vAraMvAra anuSThAnanuM sevana karavAthI je viziSTa saMskAra utpanna thAya tenA lIdhe, jANe ke caMdana-gaMdha dAMtathI, AtmasAna thayela hoya tema, jinakalpI vagere dvArA je [anukAna] karAya te asaMga anuSThAna jANavuM. A asaMga anuSThAna prAthamika = pUrvakAlIna AgamasmaraNanA saMskArathI utpanna thAya che. vizeSArtha :- jema caMdana gaMdhane AtmasAta kare che. tema jinavacanasmaraNapUrvaka vAraMvAra anuSThAna karavAthI evA prakAranA AtmasAna thayela saMskAra dvArA jinakalpIonI dharmakriyAo svAbhAvika thAya che. A asaMga anuSThAna jANavuM. asaMga anuSThAna jinAjJAsmaraNapUrvaka nathI thatuM paraMtu pUrvakAlIna = abhyAsakAlika jinAjJAsmaraNa dvArA utpanna thayela sadanuSThAnaviSayaka AtmasaMskArathI utpanna thAya che. vIra kalpa avasthAmAM paramAtmAprakAzita pravacanagarbhita praNidhAnapUrvaka paDilehaNa, pramArjana, pratikramaNa, prabhubhakti, pravacana vagere karavAnA lIdhe jinAjJAviSayaka dRDha saMskAra utpanna thAya che. jema caMdanamAM gaMdha eka-meka thAya che tema jinavacanaviSayaka susaMskAre AtmasAna thAya che. tyAra bAda jinakalpane svIkAravAthI jinakalpIonI pravRtti pUrvakAlIna saMskAra dvArA ja thAya che; nahi ke pratyeka pravRttimAM jinAjJAsmaraNapUrvaka. mATe jinakalpInI dharmakriyA asaMga anuSThAna kahevAya che. [10/7]. Jain Education Intemational Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 dazamaM SoDazakam 88 bacanA'saGgAnuSThAnabhedavicAraH 88 vacanA'samAnuSThAnayorvizeSamAha -> 'cakre 'tyAdi / cakrabhramaNaM daNDAttadabhAve caiva yatparaM bhavati / vacanAsaGgAnuSThAnayostu tajjJApakaM jJeyam // 10/8 // cakradhamaNaM = kumbhakAracakraparAvarttanaM daNDAt = daNDasaMyogAt tadabhAve caiva yat paraM = anyat bhavati, vacanAsaGgAnuSThAnayoH prastutayoH tu tadeva jJApakaM = udAharaNaM jJeyam / yathA cakrabhramaNamekaM daNDasaMyogAtprayatnapUrvakAdbhavati evaM vacanAnuSThAnamapyAgamasaMyogAt pravartate / yathA cAnyaccakrabhramaNaM daNDasaMyogAbhAve kevalAdeva saMskArA'parikSayAt sambhavati evamAgamasaMskAramAtreNa vastuto vacananirapekSameva svAbhAvikatvena yatpravartate tadasaGgAnuSThAnamitIyAn bheda iti bhAvaH // 10/8|| eSAmeva caturNAmanuSThAnAnAM phalavibhAgamAha -> 'abhyudayetyAdi / abhyudayaphale cA''dye niHzreyasasAdhane tathA carame / etadanuSThAnAnAM vijJeye iha gatApAye // 10/9 // ___ kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> daNDAt cakrabhramaNaM, tadabhAve caiva yat paraM bhavati / vacanA'saGganuSThAnayostu tat jJApakaM jJeyam // 10/8 // iyaM kArikA dIkSAdvAtriMzikA-yogaviMzikAvRttyAdau [dvA.dvA.28/8 yo.gA.18] samudbhutA vartate / etadanusAriNI gAthA sambodhaprakaraNe [1/237] caityavandanamahAbhASye'pi -> kuMbhAracakkabhamaNaM paDhamaM daMDA tao vi tayabhAve / vayaNA'saMgANuTTANabheyakahaNe imaM nAyaM / / 893 / / - ityevaM vartate / yathA cakrabhramaNaM ekaM = AdyaM daNDasaMyogAt = dRDhadaNDavyApArAt prayatnapUrvakAt = prayatnavizeSajanitAt bhavati evaM bhikSATanAdiviSayaM vacanAnuSThAnamapi AgamasaMyogAt = sadAgamavyApArAt prayatnavizeSapUrvakAt pravartate / yathA ca anyat = daNDasaMyogottarakAlInaM cakrabhramaNaM daNDasaMyogAbhAve satyapi kevalAdeva saMskArA'parikSayAt = dRDhasaMskAravazAt sambhavati evaM AgamasaMskAramAtreNa = kevalena vacanA''hitadRDhatarasaMskAreNa vastutaH tadAnIM vacananirapekSameva = jinAgamoktismaraNAnapekSameva svAbhAvikatvena yat bhikSATanAdi pravartate tat asaGgAnuSThAnamiti iyAn bhedaH tayoH / / / etena prIti-bhakti-vacanAnyatamavirahe bhikSATanAdyanuSThAnAnupapattirapi pratyAkhyAtA, AjJAsaMskAramAtrAdapi tadapA na caivaM sAmAyikabhaGga iti zaGkanIyam, tathAvidhakliSTakarmavigamAt abhiSvaGgarahitatayA vizuddhabhAvayogena bhikSATanA'naTanayo: samavRttirevA''jJAyogAdaTatIti svIkArAt, taduktaM yogazatake -> kiriyA u daMDajogeNa cakkabhamaNaM va hoi eyassa / ANAjogA puvANuvehao ceva NavaraM ti ||19|| <- iti / idamevAbhipretya bhagavadgItAyAM -> vAsIcandanakalpatvaM yA kalyANaikazIlatA / candanacchedadRSTAntAt saddharmAtizayAt muneH / / - [bha.gI. 56] ityuktam // 10/8 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> iha etadanuSThAnAnAM gatApAye Adye abhyudayaphale tathA carame ca niHzreyasasAdhane vijJeye| // 10/9 // iyaM kArikA kUpadRSTAntavizadIkaraNAdau [kU.da.gA.6] atidiSTA / vacana anuSThAna ane asaMga anuSThAnanA bhedane graMthakArazrI jaNAve che ke - gAthArtha :- prathama cakramamANa daMDathI thAya che ane anya cakrazvamAga daMDa vinA ja thAya che. A vacanAnukAna ane asaMgAnukAnanuM | Eid . [10/8] TIkArca :- pahelI vAra kuMbhAranA cakranuM bhramaNa daMDanA saMyogathI thAya che ane [apekSita dRDha daMDasaMyoga khasI gayA pachI] anya cakabhramaNa thAya che te daMDasaMyogano abhAva hote chate ja thAya che. te ja prastuta vacanAnukAna ane asaMgAnukAnanuM daTAMta jANavuM. jemAM prathama vAra cakrabhramaNa prayatnapUrvaka daMDasaMyogathI thAya che. e rIte vacanAnukAna paNa AgamasaMyogathI pravarte che. jema anya = uttarakAlIna cakrabhramaNa daMDasaMyoga vinA kevaLa saMskArano = vegano nAza na thavAthI ja saMbhave che tema AgamaviSayaka mAtra saMskArathI ja, vAstavamAM AgamanirapekSa ja, svAbhAvika rUpe je pravarte che te asaMgAnukAna che - Ama ATalo bheda 1yanAnuna ane asaMgAnu4Ana pathye khelo cha - sA Azaya che. [10/8] A cAreya anukAnonA phaLasaMbaMdhI vibhAgane saMthakArazrI jaNAve che, gAthArtha :- prastutamAM A anukAnonI aMdara apAyarahita evA prathama be anuSThAna svargAtmaka phaLane ApanAra tathA chellA me anuhAna bhokSanAM sAyana . [10/-] Jain Education Intemational Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamasya mokSakAraNatAmImAMsA 241 abhyudayaH = svarga:, tatphale eva Adye prIti - bhavatyanuSThAne / niHzreyasaM = mokSaH tatsAdhane tathA carame = | vacanA'saGgAnuSThAne / eteSAM anuSThAnAnAM madhye vijJeye iha = prakrame gatApAye = vighnarahite / ata eva pUrvasaMyamaH svargahituH apUrvasaMyamazca mokSaheturiti siddhAntanayaH // 10/9|| kalyANakandalI prIti - bhaktyanuSThAne vighnarahite vighnarahite -> narakAdyAyurbandhAdizUnye abhyudayaphale = svargaphalake vijJeye tathA vacanAsaGgAnuSThAne Ayurbandha-nidAnA''saGgA'ticArAdizUnye niHzreyasasAdha = mokSaphale vijJeye, tathAvidhasAmarthyayuktatvAt / ata eva = tathAvidhasAmarthyena vighnarahitayoH prIti-bhaktyanuSThAnayorabhyudayaphalakatvAt vacanAsaGgAnuSThAnayozcApavargajanakatvAdeva pUrvasaMyamaH = sarAgasaMyamaH svargahetuH apUrvasaMyamazca = vItarAgasaMyamo hi mokSahetuH iti siddhAntanayaH / taduktaM vyAkhyAprajJaptI * pubvataveNaM puvyasaMjameNaM kammiyAe saMgiyAe ajjo ! devA devaloesu uvavajjaMti - [ 2/5/110] / atra abhayadevasUri| varakRtavyAkhyA -> pUrvatapa: sarAgAvasthAbhAvitapasyA, vItarAgApekSayA sarAgAvasthAyAH pUrvakAlabhAvitvAt / evaM saMyamo'pi | ayathAkhyAtacAritramityarthaH / tatazca sarAgakRtena saMyamena tapasA ca devatvAvAptiH, rAgAMzasya karmabandhahetutvAt / 'kammiyAe' tti karma vidyate yasyAsau karmI, tadbhAvastattA tayA / anye tvAhuH karmaNAM vikAra: kArmikA tayA'kSINena karmazeSeNa devatvAvAptiri| tyartha: / 'saMgiyAe 'tti saGgo yasyAsti sa saGgI, tadbhAvastattA tayA / sasaGgo hi dravyAdiSu saMyamAdiyukto'pi karma badhnAti, tataH saGgitayA devatvAvAptiriti <- / taduktaM nizIthabhASye'pi -> puvvatavasaMjamA hoMti rAgiNo, pacchimA arAgassa / | rAgo saMgo vRtto saMgA kammaM bhavo teNaM ||3332 || - iti / samarAdityakathAyAM mUlakArairapi -> sarAgasaMjameNa saMjamAsaMjameNa | bAlatavokammeNaM akAmanijjarAe devAuyaM kammaM baMdhai <- [bhava. 9 pR. 946 ] ityuktam / -> = iyaJca sAkSAtsambhaviphalApekSayA vyavasthA bodhyA / paramparayA tu caturNAmapi niHzreyasaphalakatvameva, anyathA sadanuSThAnatvavyAhate:, taduktaM zrIharibhadrasUribhireva paJcasUtravRttau 'sadanuSThAnaM hi mokSaphalameva - [4/2 pR. 12] iti / taduktaM sambodhaprakaraNe |[1/239] caityavandanamahAbhASye'pi tamhA cauvvihaMpi hu neyamiNaM paDhamarUvagasamANaM | jamhA muNIhiM savvaM paramapayanibaMdhaNaM bhaNiyaM <- ||895 / / prathamarUpakasamAnaM zuddharUpa-samAhatAkSaropetarUpakasamam / prakRtamUlagranthe'pi -> paramapadasAdhanaM sarvamevaitat <- [10 / 2] iti prAguktam / etena -> dhyAyato'rhatsiddharUpeNa caramAGgasya muktaye / taddhyAnopAttapuNyasya sa evAnyasya bhuktaye / / [6 / 16 ] dhyAnAbhyAsaprakarSeNa truTyanmohasya yoginaH / caramAGgasya muktiH syAt tadanyasya ca kramAt // |<- [ 6 / 42] iti tattvAnuzAsanasya kArike vyAkhyAte / vastutastu ghRtaM dahatI 'tivadupacAreNaiva pUrvatapa: saMyamayoH svargahetutA, taduktaM adhyAtmasAre tapaH saMyamayoH saMyamahetutvaM yacca pUrvayoH / upacAreNa taduktaM syAd ghRtaM dahatItivat // <- [18 / | 147] iti dhyeyam / sadujju - suyANaM nivvANaM saMjamo ceva <- [ 789 ] iti AvazyakaniryuktivacanAdapi saMyamasya | mokSakAraNatvaM lakSyate / pare tu tapastvacAritratvAbhyAmeva mokSahetutA, saGkoce mAnAbhAvAt, sarAgatAkAlInaprazastasaGgAdeva svargotpatteH / vastutaH sarAgatapasaH svargahetutvaM 'savizeSaNau hi vidhiniSedhau vizeSaNamupasaGkrAmataH sati vizeSyabAdhe' iti nyAyena rAgamAtra eva paryavasyati - ityAhuH / -> apare tu mokSoddezena kriyamANayostapa: saMyamayormokSahetutvameva, svargasya cAnuddezyatvAnna tatphalatvam / karmAMzapratibandhAcca = = = = cAreya anuSThAnonA kuLanI vicAraNA TIDArtha :- prastutamAM cAreya anuSThAnonI aMdara narakAyuSyabaMdha vagere vighna(thI)rahita evA prathama be = prItianuSThAna ane bhaktianuSThAna svargasvarUpa phaLane ApanArA che. tathA AyuSyabaMdha, niyANuM, AsaMgadoSa, aticAra vagere vighnathI rahita evA chellA be = vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAna mokSanA sAdhana che-ema jANavuM. AthI ja pUrva saMyama svargano hetu che ane apUrva saMyama mokSano hetu che A prabhAge siddhAntanIti che. [10 / 7] vizeSArtha :- bhagavatIsUtramAM jaNAvela che ke pUrva saMyama = sarAga saMyama ane sarAga tapa svargane ApanArA che. tema ja apUrva saMyama = vItarAga saMyama ane vItarAga tapa mokSane ApanArA che. prItianuSThAna ane bhaktianuSThAna rAga = pUrvaanuSThAnasvarUpa hovAthI svargadAyI che. vacanaanuSThAna ane asaMgaanuSThAna e apUrvaanuSThAna -vItarAgaanuSThAnasvarUpa hovAthI mokSadAyaka che - A vAta barAbara ja che. ahIM svargadAyaka tarIke teno ullekha sAkSAt phaLanI apekSAe karavAmAM Avela che. AthI pUrve 1. 'siddhAntanayena' ityanyatra pAThaH / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 dazamaM SoDazakam * dharmotpatti-sthiti-vRddhi-vinAzakAraNA''vedanam 88 eteSveva caturkhanuSThAneSu paJcavidhakSAntiyojanAmAha -> 'upetyAdi / 'upakAryapakAri-vipAka-'vacana- dharmottarA matA kSAntiH / Adyadvaye tribhedA caramadvitaye dvibhedeti // 10/10 // upakArI = upakArakRtapakArI = duHkhadaH, vipAka: = adRSTakarmaphalAnubhavo dRSTAnarthaparamparA vA, vacanaM = AgamaH, dharmaH prazamAdirUpaH, taduttarA = tatpadottarapadAbhidheyA kSAntiH = kSamA paJcavidhA matA = abhipretA / tatra Adyaddhaye = prathamAnuSThAnayugme tribhedA = triprakArA, caramadvitaye tu = vacanA'saGgarUpe dvibhedeti = dvidhA / 'tatra / kalyANakandalI na tadA mokSotpAdaH / tato gatyantarajanakAdRSTAbhAvAdarthata eva svargotpattiH ityAhaH / sarva evaite sadAdezAH, bhagavadanamatavicitranayAzritamaharSivacanAnuyAyitvAditi vyaktaM syAdvAdakalpalatAyAm [sta.1/22 pR.89] // 10/9 // ___ paJcavidhakSAntiyojanAmAheti / na cAsyA eva kathamatropanyAso na tu taditaraguNasyeti zaGkanIyam, tasyAH sukhamUlatvena taM puSpamAlAyAM -> khaMtI sahANa malaM. malaM dhammassa uttamA khaMtI / harai mahAvijjA iva, khaMtI dariyAI sayalAI // 294|| - iti / kSAnte: dharmasthApakatvena ca prAdhAnyaM, taduktaM mahAbhArate -> satyenotpadyate dharmo dayA-dAnAd vivardhate / kSamayA sthApyate dharmaH krodha-lobhAt vinazyati // - [ma.bhA.zAMtiparva 17/101] iti / yathoktaM vAlmIkIrAmAyaNe'pi -> kSamA yazaH, kSamA dharmaH kSamAyAM viSThitaM jagat - [33/9] / kSamAlakSaNaM tu -> vAcA manasi kAye ca duHkhenotpAditena ca / na kupyati na cAprItiH sA kSamA parikIrttitA || - [1/2/159] ityevaM bhaviSyapurANe proktam / brahmANDapurANe'pi -> AkRSTo nihato vA'pi nAkrozedyo na hanti ca / vAGmanaHkarmabhirvetti titikSaSA kSamA smRtA / / - [pU.a.32/49] ityuktam / zANDilyopaniSadi -> kSamA nAma priyA'priyeSu sarveSa tADana-pUjaneSa sahanam & - [1/1] ityuktam / jAbAladarzanopaniSadi ca -> kAyena manasA vAcA zatrabhiH paripIDite / budbhikSobhanivRttiryA kSamA sA munipuGgava ! / / - [1/17] iti proktam / kArtikeyAnuprekSAyAM tu -> koheNa jo Na tappadi sura-Nara-tiriehi kIramANe vi / uvasagge vi raudde tassa khamA NimmalA hodi / / 394 / / - ityuktam / / mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> kSAnti: upakAryapakAri-vipAka-vacana-dharmottarA matA / Adyadvaye tribhedA, caramadvitaye dvibhedeti // 10/10 // etatkArikA dIkSAdvAtriMzikAyAM khaNDaza udbhUtA dvA.dvA.28/7-8] / etadarthAnupAtinI gAthA yatidharmaviMzikAyAM -> uvagAra-bagAri-vivAga-vayaNa-dhammuttarA bhave khaMtI / sAvikkhaM AitigaM logigamiyare dugaM jaiNo / / <- [11/3] ityevaM vartate / prathamAnuSThAnayugme = prIti-bhaktyanuSThAnayoH triprakArA = upakAryapakArivipAkAbhidhAnA kSamA vacanA'saGgarUpe ca dvidhA [10/2 pRSTha-234] cAreya sadanakAnane mokSanA sAdhana tarIke jANAvela che tenI sAthe pAsa koI virodha nahIM Ave. eka ja vastu mATe judI judI vivekSAthI zAstrakAra paramarSio judA judA sthaLe alaga-alaga rIte vyAkhyA karatA hoya che. mATe yogya tAtparyane pakaDI yathArtha arthaghaTana karavAmAM virodha-vyAghAta-vyabhicAra vagere doSano vilaya thaI jAya. A vAta dareka zAstranA adhyayanamA viza pAyapaNe dhyAnamA khevI. [10/-] A cAreya anukAnomAM pAMca prakAranI kSamAnI saMgatine mUlakArathI jaNAve che. gAthArtha :- upakArI kSamA, apakArI kSamA, vipAkakSamA, vacanakSamA ane dharmottara kSamA- Ama pAMca prakAranI kSamA che. prathama be anukAnamAM prathama traNa prakAranI kSamA tathA chellA be anuSThAnamAM chellA be prakAranI kSamA samAya che - Ama abhipreta cha. [10/10] Bin 4812nI kSabhAnI viyARelE7 dArtha :- [1] 35612 42 // 2 // saMbaMdhI kSamA, [2] 65 henA2 saMbaMdhI kSamA, [3] = nA no anumaya ayA daTa evI anarthaparaMparAsvarUpa vipAka saMbaMdhI kSamA, [4] vacanakSama, [5] pramAdisvarUpa dharmasUcaka dharmapada pachI uttarapada dvArA vAa = dharmottara kSamA - Ama pAMca prakAranI kSamA abhipreta che. prathama be anukAnamAM arthAta prItianumAna ane bhakitaanukAnamAM upakArI kSamA, apakArI kSamA, vipAka kSamA-Ama traNa prakAranI kSamAno samAveza thAya che. tathA chellA be = vacanAnuSThAna ane asaMgAnukAnamAM vacanakSama ane dharmottara kSamAno samAveza thAya che. Jain Education Intemational Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM kSamAyAmaticAravicAraH OM 243 upakAryuktaM durvacanAdyapi sahamAnasyopakArikSAntiH, 'mama prativacanena mA bhUdupakArasambandhakSayaH' iti kRtvA / "mama durvacanAdyasahamAjasyA'yamapakArI bhaviSyati' iti dhiyA kSamAM kurvato'pakArikSamA / 'vipAkaM jarakAdigatakarmaphalAjubhavalakSaNamanupazyataH, duHkhabhIrutayA manuSyabhava eva vA'narthaparamparAmAlocayato vipAkadarzanapurassarA yA kSamA sA vipAkakSamA / 'AsurataM Na gacchejjA succA NaM jiNasAsaNaM' ( ) ityAdyAgamamevA'valambajIkRtya yA pravartate sA vacanakSamA, upakAritvAdihetutrayanirapekSatvena vacanamAtrapUrvakatvAt / ' dharmakSAntistu sA yA candanasyeva zarIrasya ccheda-dAhAdiSu saurabhAdisvadharmakalpA paropakAriNI na vikriyate kintu sahajabhAvamanuvidhatte // 10/10 // etAsvaticArasvarUpamAha -> 'carame'tyAdi / caramA''dyAyAM sUkSmA aticArAH prAyazo'tiviralAzca / Adyatraye tvamI syuH sthUlAzca tathA ghanAzcaiva // 10/11 // caramAyA AdyA : vacanakSAntiH, tasyAM aticArAH = aparAdhAH sUkSmAH = laghavaH prAyazaH 'kAdAcitkatvena ativiralA: = ativyavahitasantAnabhAvAH ca | Adyatraye tu = prathamakSAntitrike tu amI = aticArAH sthUlA: - kalyANakandalI = yathAkramaM vacana-dharmottarAbhidhAnA kSamA samAvizati / pUrvaM yate: bacanakSAntiH pazcAcca dharmakSAntiriti vyavasthA / yathoktaM yatidharmaviMzikAyAM -> tamhA niyameNaM ciya jaiNo savvAsavA niyattassa / paDhamamiha vayaNakhaMtI pacchA puNa dhammakhaMtitti / / <- [11/7] iti / ziSTaM spaSTam // 10/10 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> caramAdyAyAM aticArA: sUkSmAH prAyazo'tiviralAzca / Adyatraye tu amI sthUlAzca tathA ghanAzcaiva syuH // 10/11 // iyaM kArikA dIkSAdvAtriMzikAyAmudbhUtA [dvA.dvA.28/9] / caramAyAH = caramayugalasya AdyA = vacanakSAntiH tasyAM aparAdhAH sUkSmAH aticArAkSepakazaktihrAsAt kAdAcikatvena ativyavahitasantAnabhAvAH = kAlikAtiviprakRSTasantatisambhavinaH / caramacaramAyAM dharmottarakSamAyAM zuklakSamA'parAbhidhAnAyAM tvaticArA na santyeva / ata eva yoga aSTamadRSTau -> niraticArapado hyasyAmaticAravivarjitaH / ArUDhAssrohaNAbhAvagativattvasya ceSTitam // 179 / / 8- ityuktam / prathamakSamAtrike = upakAryapakArivipAkakSamAtritaye aticArAH tatro. / pAMya kSamAnI saM.2 [1] 654ArI hetuM huyana vagere pAsa saDana 42nAranI kSamA = 343rI kSamA. 'maa| sAmA javAbathI upakArasaMbaMdha nAza na thAva' Avo sahana karanArano bhAva hovAthI A upakArI kSamA jANavI. 2] 'kaDavA vacana vagere sahana nahi karatA evA mane A kaDavuM bolanAra] nukazAna karaze' AvI buddhithI kSamA karanAranI apakArIkSamAM jANavI. [3] naraka vageremAM rahelA jIvo karmanA kaTu phaLane bhogave che - evA vipAkane joto athavA duHkhabhIru hovAthI mAnava bhavamAM ja anarthanI paraMparAne vicArato jIva karmavipAkadarzanapUrvaka je kSamAM rAkhe te vipAkakSamAM jANavI. [4] 'jinavacanane sAMbhaLI AsurIvRttino - kayAyapariNatino bhoga na banAya.' AvA jinAgamane avalaMbIne je kSamA pravarte te vacanakSamAM jAgavI, kAraNa ke A kSamA upakArIpaNuM, apakArIpaNuM ane vipAka - A traNa hetuthI nirapekSa hovAthI vacanamAtrapUrvaka hoya che. [5] caMdanane kApavAmAM Ave ke bALavAmAM Ave to paNa paropakAra karanAra sugaMdha vagere potAnA dharmane caMdana vikRta karatuM nathI paNa svabhAvagata ja banAve che. tema zarIrane kApavAmAM Ave ke bALavAmAM Ave to paNa potAnA dharmasvarUpa paropakArI kSamA vikRta na thAya paraMtu svabhAvagata thAya te dharmakSamA vaNavI. [10/10]. vizeSArtha :- [1] upakArI hovAthI enuM durvacanAdi sahana karI le = upakArakSamAM. [2] apakAranA bhayathI sAmAne durvacana natA pAmoza rahe = 1510 kSamA. [3] nAhimag:56 viyA athavA nahI anrthprN52||one jame = vipakSamA. 0i Agamavacana-AjJAne ja mukhya karIne khame = vacana kSamA. [5] cheda-bheda-dAhAdimAM caMdana jema suvAsa, zItaLatA Ape che tema ghora upasargamAM paNa sahaja svadharmasvarUpa karuNA = dharmakSamAM. [10/10]. A pAMceya kSamAmAM aticAranuM svarUpa graMthakArathI banAve che. gAthArtha :- chelethI = chellA yugalamAM prathama kSamAmAM = vacanakSamAmAM sUkSma aticAro hoya che ane prAyaH ativirala hoya che. prathama traNa kSamAmAM te aticAro sthUla tathA niraMtara hoya che. [10/11]. DhIkArya :- chillI dharmakSamA niraticAra hoya che.] chellethI = chellA yugalamAM prathama = vacanakSamAmAM aticAro nAnA hoya che ane kyAreka ja thavAnA lIdhe ativyavadhAna = lAMbA gALe = ghaNA samaya pachI janme che. [aticArono samUha bhego karavAmAM 1. ha. pratI -> 'kAyAcitkatvena' iti pAThaH, sa cAzuddhaH / Jain Education Intemational Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 dazamaM SoDazakam 8 munInAM paJcavidhA'pi kSAntiH 8 bAdarAH ca tathA ghanAzcaiva = nirantarAzcaiva syuH // 10/11|| 'vacanAnuSThAnaM cAritravato niyogena' (10/6) ityuktam / tatra jJAnayojanAmAha -> 'zrute'tyAdi / zrutamayamAtrA'pohAcintAmaya-bhAvanAmaye bhavataH / jJAne pare yathArha gurubhaktividhAnasalliGge // 10/12 // zrutena nirvRttaM = zrutamayaM, tanmAtrApohAt = tadekasattAnirAsAt cintAmaya-bhAvanAmaye jhAne vakSyamANasvarUpe iha pare = prakRSTe yathArha = aucityena gurubhaktividhAnaM sat = zobhanaM liGga yayoste tathA bhavata: cAritriNaH | naya-pramANa-sUkSmayukticintAnivRttaM = cintAmayaM, hetu-svarUpa-phalabhedena kAlatrayaviSayaM bhAvanAmayaya jJAna prAdhAjyena kalyANakandalI bAdarAH prAthamikayogAbhyAsarUpatayA zuddhimAndyAt, tathA akSuNNasvarUpayogyatayA nirantarAzcaiva syuH / vacanakSamAyAmaticArA: sajvalanodayaprayuktAH sambhavanti AdyakSamAtrike tu pratyAkhyAnAvaraNAdyudayAt / yadvA vacanakSAntau mandatamasaJjvalanodayAdaticArasambhavaH prathamakSamAtrike tIvrasaJcalanodayAt / ata eva -> savve vi ya aiyArA saMjalaNANaM tu udayao hoti - [112] iti Avazyakaniyuktivacanamapi na virudhyate / vastutastu yate: vacanakSamAyAM mandasaJjlanodayAdaticArasambhava : gRhiNastu bacanakSamAyAM mandapratyAkhyAnAvaraNAdyudayAdaticArasambhavaH / evaM yateH prathamakSamAtrike tIvrasajvalanodayAdaticArasambhava: gRhiNastu tIvrapratyAkhyAnAvaraNAdyudayAdaticArasambhavaH / na ca yate: vacanAnuSThAnasyaiva prAguktatvAt [So.10/6] kathamAdyakSAntitrikasambhava iti zaGkanIyam, 'vacanAnuSThAnamidaM cAritravato niyogena' [So.10/6 pR.236] ityasya 'cAritravata eva vacanAnuSThAnamidaM' ityevamavadhAraNamavagantavyam; na tu 'cAritravato vacanAnuSThAnamevedaM' ityevam, asaGgAnuSThAnasyA'pi cAritriNi svIkArAt / gRhiNo'pyaMzato vacanAnuSThAnasadbhAvasya prAguktatvAt So.10/6 pR.237] vacanakSAntiranAvilaiva / vastutastu yateH paJcavidhA'pi kSAntiH sambhavati, prItyAdyanuSThAnacatuSkasadbhAvAditi / yadyapi yogadRSTisamuccaye tRtIya-caturthadRSTyoryathAkramaM prIti-bhaktyanuSThAne darzite tathApi tatprArambhApekSayA boddhavyam, tatparyavasAnantu saptamagaNasthAnake'vaseyaM gautamasvAmyAdyadAharaNenetyaramAkamAbhAti / tadaktaM zikSAviMzikAyAM -> jaiNo caubvihaM ciya annehi vi vanniyaM aNaTTANaM / pIi-bhattigayaM khala, tahA'gamA'saMgabheyaM ca / / -[12/11] iti / cikIrSitataTTIkAyAmadhikaM vakSyAmaH // 10/11 // ___ mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> zrutamayamAtrA'pohAt yathArha gurubhaktividhAnasalliGge cintAmaya-bhAvanAmaye jJAne pare bhavataH // 10/12 // zrutena = zAstrazravaNena nirvRttaM = saJjAtaM = zrutamayaM ekAdazaSoDazake vakSyamANasvarUpaM [11/7] tadekasattAnirAsAt cintAmaya-bhAvanAmaye jJAne ekAdazaSoDazake vakSyamANasvarUpe [11/8-9] prakRSTe bhavataH / gurubhaktividhAnamiti / bhaktizcopalakSaNaM bahumAnAdeH / tadbhedastu -> bhattIo hoti sevA, bahumANo bhAvapaDibaMdho <- (13) ityevaM nizIthabhASye darzitaH / sakSepata: dvividhajJAnasvarUpamAha ->naya-pramANa-sUkSmayukticintAnivRttaM = nAnAnaya-nikSepa-pramANagocarasUkSmayuktinikuramba Ave to te samUhanA ghaTakIbhUta pratyeka aticAro vacce kAlika aMtara ghaNuM hoya che. prathama traNa kSamAmAM = upakArI kSamA, apakArI kSamA, vipAkakSamAmAM aticAro bAdara = moTA hoya che tathA niraMtara thatA hoya che. [10/11] vizeSArtha :- asaMgaanuSThAnasvarUpa dharma kSamA niraticAra = nirdoSa hoya che. vacanAnakAnasvarUpa vacana kSamA to lokottara kSamA hovAthI temAM kadAcinka ane nAnA aticAro saMbhave che. vyavahArabhaMganA ke duHkhanA bhayathI janma pAmatI prathama traNa kSamA laukika kSamA banavAnA lIdhe moTA ane satata thanArA aticArothI carasta hoya che. [10/11] vacanAnuSThAna niyamA sAdhune hoya che' [10/6-pRSTha 238] Ama pUrve jaNAvyuM. tyAM = sAdhune vize jJAnanI yojanAne mUlakArazrI jaNAve che. gAthArtha :- kevala zrutamaya jJAnane dUra karI cintAmaya ane bhAvanAmaya zreSTha jJAna sAdhune hoya che. aucityathI gurubhakti karavI te uparokta banne jJAnanuM suMdara liMga che. [10/12]. * sAdhubhAM bAnayonA * TIkArya :- zratathI utpanna thayela jJAna thatamaya kahevAya. ciMtAmaya jJAnAdithI rahita evA kevala dhRtamaya jJAnane dUra karavAthI prakuTa evA ciMtAmaya jJAna ane bhAvanAmaya jJAna sAdhune utpanna thAya che. vizeSarUpe ciMtAmaya ane bhAvanAmaya jJAnanuM svarUpa Jain Education Intemational Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrutajJAnApekSayA'nAdivAsanAyA balavattvam | bhavati / zrutamapi tatprathamabhAvena bhavatyeva, na tu tadvayanirapekSamiti bhAvaH || 10 | 12 || jJAnatrayasya rasabhedaM dRSTAntadvAropadarzayati -> 'udaketyAdi / udaka- payo'mRtakalpaM puMsAM sajjJAnamevamAkhyAtam / vidhiyatnavattu gurubhirviSayatRpahAri niyamena // 10/13 // puMsAM = vidvatpuruSANAM sajjJAnaM evaM uktatrividhasvarUpaM udaka-payo'mRtakalpaM AkhyAtaM gurubhiH = AcAryaiH | vidhiyatnavattu = vidhiyatnavadeva niyamena = avazyantayA viSayatRSamapahartuM zIlaM yasya 'tat tathA / zrutajJAnaM svaccha| svAdu-pathyasalilAsvAdatulyaM, cintAjJAnaM tu kSIrarasAsvAdakalpaM, bhAvanAjJAnaM tvamRtarasAsvAdakalpaM, 'uttarottara| guNavizeSe'pi viSayatRDapahAre sAmAnyataH sarva samarthamiti ||10/13 // - kalyANakandalI niSpAditaM cintAmayaM hetu svarUpa - phalabhedena kAlatrayaviSayaM = atItAnAgatavartamAnakAlagocaraM bhAvanAmayaJca jJAnaM prAdhAnyena bhavati = bhavataH / na ca zrutavirahe yateH kathaM cintAmayAdijJAnasambhava iti zaGkanIyam, yataH yateH zrutamapi = zrutamayamapi | jJAnaM tatprathamabhAvena = cintAmayAdiprAthamyena bhavatyeva; na tu tat = cintAmayAdijJAnaprAthamyA''panaM zrutamayaM jJAnaM dvayanirapekSaM | = cintAmaya - bhAvanAmayajJAnanirapekSam / vizakalitavAcyArthamAtrAvagamasya tu mithyAvAsanA'virodhitvena sadanubandhipravRttyanAvahatvAt yathoktaM sAGkhyasUtre'pi na zravaNamAtrAt tatsiddhiranAdivAsanAyA balavattvAt - [2 / 3] // 10/12 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam viSayatRDapahAri // 10 / 13 // puMsAM sajjJAnaM evaM udaka- payo'mRtakalpaM gurubhiH AkhyAtam / vidhiyatnavat tu niyamena uktatrividhasvarUpaM zrutamaya- cintAmaya - bhAvanAmayajJAnatritayaM udaka- payo'mRtakalpaM = jala-kSIra- sudhopamaM mRdu-madhyAdhikamAtrAvasthaM AkhyAtam / uttarottaraguNavizeSe'pi yathA jalaM zramA'panodana - tRSAzamanAdikAri, payaH puSTikArakaM amRtaJca rogavinAza-viziSTazakti| kAri tathA zrutajJAnaM zrutasAmAyikasampAdakaM cintAjJAnaM jJAnAvaraNavinAzakaM bhAvanAjJAnaJca mohocchedakamiti pratisvaM guNavizeSe satyapi etat tritayaM viSayatRDapahAre viSayatRSNA'panayane sAmAnyataH svarUpataH sarvaM evaM samartham / itthameva = 245 = AgaLa [dho.11/8-9] jaNAvavAmAM Avaze. aucityathI gurubhakti karavI te ciMtAmaya jJAnanuM ane bhAvanAmaya jJAnanuM suMdara liMga che. naya, pramANa ane sUkSma yuktinuM ciMtana karavAthI cintAmaya jJAna utpanna thAya che. jJeya-heya-upAdeyanA pUrva hetu, vartamAnakAlIna svarUpa ane bhAvI phaLa ema traNeya kALane avagAhanAruM bhAvanAmaya jJAna sAdhune mukhyatayA hoya che. zrutamaya jJAna paNa ciMtAdi jJAnanA kAraNarUpe hoya ja che, paNa te ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAnathI nirapekSa nathI hotuM- e tAtparya che.[10/12] vizeSArtha :- cintA jJAna ane bhAvanA jJAnanuM kAraNa zrutamaya jJAna che. sAdhu pAse cintA jJAna ane bhAvanA jJAna hoya che. tethI tenA kAraNarUpe pUrve zruta jJAna paNa hoya ja. paraMtu te zrutamaya jJAnane cintAmaya jJAna ane bhAvanAmaya jJAnanuM kAraNa = ghaTaka samajavuM. ciMtAmaya jJAnAdinuM kAraNa na bane tevuM kevaLa zruta jJAna sAdhu pAse na hoya. AthI ja padArtha-vAkyArthamahAvAkyArtha-aidaMparyArtha prakriyA dvArA sarva zAstravacananI vyAkhyA karavAnuM vidhAna upadezapada vageremAM mUlakArazrIe kareluM che te ghaTI zake che. ciMtAmaya jJAnanI bhUmikAsvarUpa zrutajJAnano sAdhumAM abhAva mAnavAmAM Ave to padArtha-vAkyArtha.... paddhatithI zAstravacananI vyAkhyA sAdhu karI ja nA zake. 16mA zlokane vicAratAM paNa sAdhumAM ciMtAjJAnAdinA kAraNa tarIke zrutajJAna | siddha thAya che. A bAta jyAsamA rAjavI. [10 / 12] mUlakArazrI traNa jJAnanA rasabhedane udAharaNa dvArA batAve che. gAthArtha :- vidvAnonuM samyajJAna pANI, dUdha ane amRta jevuM hoya che ema guruo dvArA kahevAyela che. vidhipUrvaka yatnavALuM ja niyamA viSayatRSNAne haranAruM che. [10/13] chU sabhyajJAnanA AsvAdane oLakhIe cha TIDArtha :- vidvAna puruSonuM samyak jJAna AcAryo dvArA pANI, dUdha ane amRta samAna kahevAyela che. vidhipUrvakanA prayatnavALuM ja samyak jJAna niyamA viSayatRSNAne haravAnA svabhAvavALuM che. zrutajJAna svaccha madhura pathya evA pANInA AsvAdatulya che. dugdharasanA AsvAda jevuM ciMtAjJAna che. bhAvanAtmaka jJAna to amRtarasanA AsvAda jevuM che. traNeyanA uttarottara caDhiyAtA guNo hovA chatAM paNa viSayavAsanAsvarUpa tRSAne haravAmAM sAmAnyathI sarve jJAna samartha che. e graMthakAra zrImadjInuM tAtparya che. [10/13] 1. ha. pratau 'tat' padaM nAsti / 2 mudritapratI -> uttarottaraguNa... iti pAThaH / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 dazamaM SoDazakam OMH khalAnAM jJAnAmRtamapi viSAyate 'zruNvannityAdi / yasya tu durupazamo viSayAbhilASaH sa phalAbhAvAdajJAnyeveti tadayogyatvapratipAdanAyAha -> zruNvannapi siddhAntaM viSayapipAsAtirekataH pApaH / prApnoti na saMvegaM tadApi yaH so'cikitsya iti // 10/14 // zruNvannapi siddhAntaM arthataH tIrthakaroktaM sUtrato gaNadharagrathitaM viSayapipAsAyAH = rUpa-rasa-gandha-sparzazabdAbhilASasya atirekataH = udrekAt pApaH saGkliSTAdhyavasAyaH tadApi = siddhAntazravaNakAle'pi AstAmanyadA, yaH saMvegaM mokSAbhilASaM na prApnoti so'cikitsya iti = cikitsAjahaH, nirupakramadoSavattvAditi bhAvaH = = kalyANakandalI | bhAvanAjJAnavikalo'pyabhavyaH zrutAdisAmathyAt pUrvakoTisaMvatsarakAlInaM dravyacAritraM sunirmalaM paripAlya graiveyake upajAyata ityapyupapadyate, vidhivatgRhItasya zrutasyA'pi tadAnIM viSayavilAsavinAyakatvAt / vastutastu pratiguNamanantapApaparamANvapagamaM | vinA jAyamAnatvena tasya zrutAbhAsatvameva, bAhyA''kRtisAmye'pi bhinnajAtIyatvAt phalabhedopapattiH / taduktaM lalitavistarAyAM -> viSayatRDapahAryeva hi jJAnaM viziSTakarmakSayopazamajaM, nAnyad, abhakSyA'sparzanIyanyAyenA'jJAnatvAt < [pR. 47] / taduktaM | cANakyasUtre'pi -> indriyANAM prazamaH zAstram - [cA. sU. 300 ] / yastu subahu zrutamadhIyAno'pi mahAmohamohitamatiH | bhogajambAlanimagnaH tasminna tattvataH zrutapariNatirastIti vyatirekamukhenApi vibhAvanIyam // 10/13 // saH = anupazAntaviSayAbhilASaH phalAbhAvAt samyagjJAnaphalavirahAt ajJAnI = mithyAjJAnI eva / nizcayato jJAnaphalaM sarvapApaviratiH vyavahAratazca jJAnaphalaM viSayavaimukhyopadhAyikA tattvaruciH / samyagjJAnaM nizcayataH SaSThAdiguNasthAnake | sadbhUtavyavahArataH caturthAdiguNasthAnake asadbhUtavyavahAratazcA'punarbandhAdau / viSaya-kaSAyAdivipAkapramukhatattvajJAnazravaNe'pi |viSayapipAsAvazaH san saMvegazUnyo nAtra kutrApyavataratIti tadayogyatvapratipAdanAya Aha - zruNvanniti / = mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yaH pApaH siddhAntaM zruNvannapi tadApi viSayapipAsAtirekataH saMvegaM na prApnoti saH | acikitsya iti // 10 / 14 || iyaM kArikA yogaviMzikAvRttyAdau [ yo. viM. 15] uddhRtA / = saH = viSayavAsanAviDambitatvena siddhAntazravaNakAle'pi mokSAbhilASavikalaH cikitsA'narhaH, nirupakramadoSavattvAt siddhAntazravaNAnupakramyadoSopetatvAt / ata eva vyAkhyAnavidhau saMvegadvAraM pArthakyenopadarzitam / yathoktaM upadezapade -> maMDali Nisijja akkhA kiikammussagga baMdaNaM jeThThe / uvaogo saMvego pasiNuttarasaMgayattha tti - ||857|| siddhAntArthazravaNe'pyanApannasaMvego hi zrotA zrutA'zrutayoravizeSAt bhavahetupakSapAtitvAt jJAnaphalavirahAcca mithyAdRSTirevA'vagantavyaH / yathoktaM vizeSAvazyakamahAbhASye -> sadasadavisesaNAo bhavaheujahicchiovalaMbhAo / NANaphalAbhAvAo micchaddiTTissa annANaM || - [ vi. A.bhA. upa pada. 444 ] iti / ata eva sa tattvataH siddhAntazravaNasaukhyaM jAtyandha iva rUpaM nopalabhate / taduktaM mUlakAraireva upadezapade jaha cevovahayaNayaNo sammaM rUvaM na pAsaI puriso / taha ceva micchadiTThI viulaM sokkhaM na | pAvei - ||441 // pratyuta siddhAntazravaNamapi tadapAyakAri, mithyAhaGkArajananAt / taduktaM nizIthabhASye -> maddavakaraNaM NANaM | teNeva ya je madaM samuciyaMti / UNagabhAyaNasarisA agado vi visAyate tesiM- ||6222|| ata eva prakRtikuTilAd vidyAbhyAsaH khalatvavivRddhaye - [ vallabhadevakRta subhASitAvalI - 364] iti murArikathanamapi saMvadati / taduktaM sAGkhyasUtre'pi -> na malinacetasyupadezabIjapraroho'javat [ 4/29] iti / prakRte'jAbhidhAno bhAryAmRtyuzokamalinacitto vaziSThenopadizyamAno | nRpo bodhyaH / yAjJavalkyasmRtau api malino hi yathA''darzo rUpAlokasya na kSamaH / tathA'vipakvakaraNa AtmajJAnasya jenI viSayatRSNA zAMta thatI nathI [athavA mahA muzkelIthI alpa kALa mATe ja zAMta thAya che.] te jIva pAse jJAnanuM phaLa na hovAthI ajJAnI ja che. mATe te jJAna mATe ayogya che- ema batAvavA mATe graMthakArathI jaNAve che ke F gAthArtha :- je pApI jIva siddhAntane sAMbhaLavA chatAM paNa te samaye paNa viSayatRSNAnA atirekathI saMvegane pAmato nadhI te abhihitsya che. [10/14] sabhyajJAna levAne aoNane oNLakhIe DhIkArtha :- arthathI tIrthaMkare kahela ane sUtrathI gaNadhare racela siddhAntane sAMbhaLavA chatAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza, zabdasvarUpa pAMceya viSayonI AsaktinA udrekathI saMkliSTa adhyavasAyavALo je pApI jIva siddhAnta sAMbhaLavAnA samaye paNa, bIjA samayanI vAta to javA do, mokSAbhilASAsvarUpa saMvegane prApta nathI karato te nirupakrama = asAdhya doSavALo hovAthI [siddhAntazravaNAdisvarUpa bhAvarogasaMbaMdhI] cikitsA mATe ayogya che. [10/14] Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 10 / 14 // netyAdi / = naivaMvidhasya zastaM maNDalyupavezanapradAnamapi / kurvabhetadgururapi tadadhikadoSo'vagantavyaH // 10/15 // = evaMvidhasya = uktarUpA'yogyasya maNDalyAM arthamaNDalyAM yat upavezanaM zravaNArthaM tatpradAnamapi na zastaM nAnujJAtaM kiMpunaH taddAnAdItyapizabdArthaH / etat = tasya maNDalyupavezanapradAnaM kurvan gururapi = arthAbhidhAtA'pi tasmAt ayogyapuruSAt adhikadoSaH avagantavyaH siddhAntA'vajJA''pAdakatvAt // 10/15 // kalyANakandalI paNDakodAharaNam = 247 na kSamaH / / [ a. 141] <- ityuktam / ayogyamevA'dhikRtya mahAbhArate vyAsenA'pyuktaM -> zAstraM na zAsti durbuddhiM zreyase cetarAya ca < [sabhAparva - 75/7 ] / tatazca saMvegaparatayA bhAvyamityupadezaH || 10 / 14 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam evaMvidhasya maNDalyupavezanapradAnamapi na zastam / etat kurvan gururapi tadadhikadoSaH avagantavyaH ||10 / 15 // iyamapi kArikA yogaviMzikAvRttyAdau [yo. viM. 15] uddhRtA / -> uktarUpAyogyasya tatpradAnamapi = arthamaNDalyupavezanapradAnamapi nAnujJAtamiti / na coktarUpA'yogyasyApi kAlAntare jJAnaM cittadoSanivRttiM kariSyatIti karuNAbuddhyA tadanujJA naucityamatikrAmatIti vaktavyam, paNDakopAkhyAnena tadasambhavAt / | yathA mugdhayA bhAryayA'bhidhIyate svasvAmI paNDakaH 'Aryaputra ! apatyavatI me bhaginI, kimarthaM nA'hamiti / sa tAmAha 'mRto'haM te'patyamutpAdayiSyAmI'ti / tathedaM vidyamAnaM jJAnaM tattvataH samyak cetonirvRtiM na karoti, kAlAntare vinaSTaM kariSyatIti kA pratyAzA ? pratyuta tasya zrutadAne'nekadoSAH / yathoktaM nizIthabhASye uvahammati viSNANe na kaheyavvaM sutaM ca atthaM vA / na maNI satasAhasso Avajjati kocchubhAsassa ||6226 || marejjha saha vijjAe kAleNaM Agate vidU / appattaM ca Na vAtejjA, pattaM ca Na vimANae - ||6230 // idamevAbhipretyoktaM anyatra -> vidyayA saha martavyaM na tu deyA kuziSyake / vidyayA lAlito mUrkhaH pazcAtsaMpadyate ripuH // [] taduktaM puSpamAlAyAM -> samayabhaNieNa vihiNA suttaM attho a dijja juggassa / vijjAsAhaganAeNa huMti iharA bahudosA <- ||26|| iti / - Ame ghaDe nihittaM jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / iya siddhaMtarahassaM appAhAraM viNAsei // <- - [ ni.mA. 6243] iti nizIthabhASye'pi proktam / yathoktaM mUlakArairapi sAvadhAraNaM upadezapade -> - guruNA'vi suttadANaM vihiNA joggANa caiva kAyavvaM <- [29] | dharmaratnaprakaraNe'pi -> suTTuyaraM ca na deyaM eyamapattaMmi nAyatatte hiM [dha. ra. gA. 98 ] ityuktam / etat = zrutopadezAdidAnam / paDivajjiUNa kiriyaM | tI viruddhaM nisevai jo u / apavattagAu ahiyaM sigghaM saMpAvara viNAsaM // <- [ ] iti / ayogyapuruSAt = siddhAntArthazravaNA'yogya zrotuH adhikadoSaH = pApakarturapekSayA tatkArayitA mahAdoSavAn, siddhAntA'vajJA''pAdakatvAcca / avinItAdhyApane tu tao avAyaNijjA pannattA, taM jahA [1] aviNIe [2] vigaipaDibaddhe, [3] aviosaviyapAhuDe [3 / ] iti sthAnAGgasUtrAvajJA'pi spaSTaiva / kiJca viSayapipAsAviSTaH zrotA tu kevalaM veda - cAritramohanIyodaye vartate, gurustu tamAbhogato gUDhArthAn zrAvayan mithyAtvodaye vartata iti tato'dhikadoSa evaM guru / tasmAt vidhinA zravaNarasikaM saMvignaM zrotAramuddizya < vizeSArtha :- dharmazravaNa samaye paNa viSayavAsanAnA atirekathI saMvega-vairAgya na pAme tevA jIvanA rAgAdi doSa asAdhya hovAthI tenI tophAnI vAsanA svarUpa bhAva rogane dUra karavA dezanAzravaNAdirUpa bhAva auSadha ApavA chatAM te jIvane koI lAbha thato nathI. tethI tevA jIva tene mATe ayogya che. [10/14] gAthArtha :- AvA jIvane vAcanAnI mAMDalImAM praveza Apavo paNa sAro [= anujJAta] nathI. tene mAMDalImAM praveza ApatA guru paNa tenA karatAM adhika doSavALA jANavA. [10/15] 4 aogyane mAMDalImAM praveza ApanAra gurU vadhu gunegAra jU DhIkArya :- upara gAthA 14 mAM batAvela ayogya jIvane arthamAMDalImAM sAMbhaLavA mATe besavAnI paNa [chUTa ApavAnI] anujJA [= rajA = phUTa = anumita] nathI. to pachI tene siddhAntanA arthane ApavA vagerenI to zuM vAta karavI ? A prastuta gAthAmAM | raDela 'api' zabdano artha che. A ayogya chapane arthabhAMDasImAM mesavAnI chUTa ApatA siddhAntArthavastA = vAcanAdAtA evA guru paNa te ayogya puruSa karatAM adhika doSavALA jANavA, kAraNa ke te pravacanakAra jinapravacananI avajJA kare che. [10/15] vizeSArtha :- vAcanAnI mAMDalI be prakAranI hoya che. [1] sUtra mAMDalI, [2] arthamAMDalI. sUtramAMDalI karatAM arthamAMDalI 1. mudritapratI 'dAnAditi pAThaH / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 dazamaM SoDazakam 8 siddhAntazravaNayogyanirUpaNam 88 uktavyatirekasyeSTatAmAha -> 'ya' ityAdi / yaH zruNvan saMvegaM gacchati tasyA''dyamiha mataM jJAnam / gurubhaktyAdividhAnAtkAraNametad dvayasyeSTam // 10/16 // yaH kazcit yogyaH zRNvan siddhAntamiti pUrvazlokAdanukRSyate, saMvegaM = mokSAbhilASaM gacchati tasya yogyasya kalyANakandalI vidhiprApaNenaiva guruH tIrthavyavasthApako bhavatItyadhikaM yogaviMzikAvRttau yo.ciM.gA.15] / bheSajavidhiviparyAsavadatra vidhibhaGgo dAruNavipAkatayopa-darzitaH / taduktaM zikSAviMzikAyAmapi -> bhedo'vitthamajogo niyameNa vivAgadAruNo hoi / pAgakiriyAgao jaha nAyamiNaM suppasiddhaM tu / / - [vi.vi.12-14] iti / pazcavastuke'pi -> etthaM ca vitahakaraNaM neaM AuTTiAu saJbaMpi / pAvaM visAitullaM ANAjogo ya maMtasamo - // 999 / / iti proktam / sUtradAnamAzrityApi paJcavastuke -> jaha ceva u vihirahiA maMtAI haMdi neva sijjhaMti / hoti a avayAraparA taheva eyaMpi vineyaM / / 594 / / - ityuktam / anyatrApi -> dharmAnuSThAnavaitathyAt pratyapAyo mahAn bhavet / raudraduHkhaughajanako duSprayuktAdivauSadhAt / / - iti proktam / na caivaM guroH tadupari dveSAtkarmabandha iti zaGkanIyam; AmaghaTanikSiptajalanyAyena tadanugrahadhiyA viziSTasUtrArthA'dAnasya karuNAsvarUpatvAt tasyAzca jinabahumAnadvArA niHzreyasasAdhakatvAt / taduktaM paJcasUtre -> eappiattaM khalu ittha liMgaM ocittapavittivinneaM saMvegasAhagaM niamA / na esA annesiM deA / liMgavivajjayAo tappariNNA / tayaNugAhaTThayAe AmakuMbhodaganAsaNaeNaM / esA karuNatti vuccai, egaMtaparisuddhA avirAhaNAphalA tiloganAhabahumANeNaM nisseasasAhigatti <- [5/7] / etatpriyatvaM = AjJApriyatvaM, eSA = bhAgavatI sadAjJA, ziSTamatirohitArtham // 10/15 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yaH zruNvan saMvegaM gacchati tasya iha AdyaM jJAnaM matam / gurubhaktyAdividhAnAt etat dvayasya kAraNaM iSTam // 10/16 // zrRNvana siddhAntaM saMvegaM gacchatIti / ata eva puSpamAlAyAM -> 'abhikakhaMtehiM suhAsiAI vayaNAI atthasArAI / vimhiyamuhehiM harisAgaehiM harisaM jaNaMtehiM / / 24 / / <- ityAdyuktam / yogyasya prathamaM zrutasaMjJaM zraddhopetaM jJAnaM mataM, samyagdarzanamahimnA upadiSTapravacanasya samyakpariNatatvAt / idamevA'bhipretya uttarAdhyayananiryuktau -> sammadiTTijIvo uvaiTThapavayaNaM tu saddahai / saddahai asabbhAvaM aNAbhogA guruniogA vA // 163 // -- ityuktam / karmaprakRtau api -> sammadiTThI niyamA uvaiheM pavayaNaM tu saddahai / saddahai asaJbhAvaM ajANamANo guruniyogA / / - [ka.pra.upa.karaNa.gA.24] iti proktam / asadbhUtazraddhAnantvanAbhogAdito'pi jJeyaviSayameva, na tu heyAdigocaramapi, samyagdarzanamahimnA heyopAdeyaviparyAsAsambhavAditi dhyeyam / -> tIvrasaMvegAnAmAsannaH samAdhiH mRdumadhyAdhimAtratvAt <- [la.vi.pR.114] iti pataJjaliprabhRtayaH / / ata eva tasmai dAtavyam, anvaya-vyatirekata idameva nizIthabhASye -> appattaM ca Na vAtejA pattaM ca Na vimANae <- [6230] ityevamuktam / siddhAntazravaNayogyAstu -> majjhatthA buddhijuA dhammatthI oghao ime jogA / taha ceva vadhu mahattvanI hovAthI temAM vizeSa prakAranI yogyatA apekSita rahe che. jinapravacananA arthane sAMbhaLatAM pANI jenI viSayavAsanAnA uchALA zAMta thatA nathI tevA jIvane arthamAMDalImAM besavAnI paNa tIrthaMkaroe-zAstrakAroe rajA ApI nathI. tethI tene jaina siddhAntanA arthanI dezanA ApavAnI chUTa to bahu dUra rahI. chatAM tevA ayogya jIvane guru = vAcanadAtA arthamAMDalImAM besADe, artha saMbhaLAve to te ayogya zrotA karatAM vAcanAdAtA gurune vadhAre doSa lAge, kAraNa ke jinAjJA jANavA chatAM guru jinAjJAnI avahIlanA - anAdara kare che. viSayAsakta zrotA vedamohanIya-cAritramohanIyanA udayamAM varte che. jyAre tene jANI joIne arthavAcanA ApanAra guru mithyAtva mohanIyanA udayamAM varte che. vedamohanIya ke cAritramohanIyanA udaya karatAM mithyAtva mohanIyana udaya bhayaMkara che. mATe tevAne arthavAcana ApanAra gurune ayogya zrotA karatAM moTo doSa lAge. tema zrImadjIe kahyuM che. [10/15] uparokta sthiti karatAM UlaTuM hoya to te sAruM che - Ama jaNAvatA graMthakArazrI kahe che ke - gAcArya :- je siddhAntane sAMbhaLatAM saMvega pAme che tenuM jJAna ahIM prathama jJAna che - evuM abhimata che. gurubhakti vagere karavAthI A jJAna be jJAnanA kAraNa tarIke iTa che. [10/16]. DhIkArya :- pUrva gAthAmAMthI 'siddhAnta' evA padanI anuvRtti karavAnI che. tethI artha evo thaze ke je koI yogya jIva siddhAntane = jinapravacanane sAMbhaLatAM mokSanI abhilASAne pAme te yogya jIva pAse ahIM prathama jJAna = zrutajJAna manAyela Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 upAyasyopeyA'vyabhicAritvam & iha AdyaM = prathamaM jJAnaM zrutasaMjJaM matam / etad = asya zrutajJAnaM 'gurau bhaktyAdeH = bhaktivijaya-bahumAnAdeH |vidhAnAt dvayasya = cintAmaya-bhAvajAmayajJAnayugalasya kAraNaM iSTam / tasmAjjAjatraye'pi ratnatrayakalpe paramAdaro vidheyaH // 10/16|| // iti dazamaM sadanuSThAnaSoDazakam // kalyANakandalI ya pattAI suttavisesaM samAsajja ||973 / / cheasuAIesu a sasamayabhAve'pi bhAvajutto jo / piadhamma'vajabhIrU, so puNa pariNAmago Neo / / 978 / / - ityevaM paJcavastukAdavaseyAH / siddhAntazravaNavidhirapi pazcavastuke -> niddA-vigahA-parivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvvaM uvauttehiM suNeavvaM // 1006 / / ahikaMkhaMtehiM subhAsiAiM vayaNAI atthamahurAI / / vimhiamuhehiM harisAgaehiM harisaM jaNaMtehiM / / 1007 / / - ityAdinA pradarzitaH / taduktaM lalitavistarAyAM -> tathA vidhiparatA = maNDali-niSadyA'kSAdI prayatnaH, jyeSThAnukramapAlanam, ucitAsanakriyA, sarvathA vikSepasaMtyAgaH, upayogapradhAnateti zravaNavidhiH / heturayaM kalyANaparamparAyAH / ato hi niyamataH samyagjJAnam / na hyupAya upeyavyabhicArI, tadbhAvAnupapatteH <- [pR.10] || gurau = sUtrArthadAtRguruvarge tadbhakti-vinaya-bahumAnAdeH vidhAnAt = karaNAt / itthameva tattvAvAptisambhavAt / tadaktaM adhyAtmagItAyAM > jJAninAM bhaktisevAta AtmazuddhiH prakAzate / AtmazuddhayA bhavet jJAnaM tato mokSasakhodadhiH / / 223|| garugamaM vinA jJAnaM kadApi naiva jAyate / gurukRpAM vinA satyaM jJAyate naiva paNDitaiH / / 14 / / - iti / taduktaM matsyapurANe'pi -> guruzuzrUSayA caiva brahmalokaM samaznute <- [210/11] / gurugItAyAmapi -> guzabdastvandhakAraH syAt rukArasteja ucyate / ajJAnanAzakaM brahma gurureva na saMzaya // [ ] <- ityevaM guruniruktirAveditA / dvayatArakopaniSadi api -> guzabdastvandhakAra: syAt ruzabdastannirodhakaH / andhakAranirodhitvAt gururityabhidhIyate / / gurureva paraM brahma gurureva parA gatiH / garureva parA vidyA gurureva parAyaNam / / gurureva parAkASThA gurureva paraM dhanam / yasmAttadupadeSTA'sau tasmAt gurutaro|| guruH / / <- [16/17/18] ityevamajJAnanAzakatvAdinA guroH paramopAsyatA''veditA / ->gururbrahmA gururviSNurgurudevo mahezvaraH / / gurudevaH para brahma guruH pUjyaH parAt paraH / / - (2/8/21-22) iti nAradapazcarAtroktirapyatrAnusandheyA / tasmAt = zrutamayajJAnasya gurubhaktivinayAdisahAyasya cintAmayAdijJAnakAraNatvAta. trayANAmapi viSayatuSNocchedakatvAcca jJAnatraye'pi ratnatrayakalpe paramAdaro vidheyaH / itthameva yogavizuddhayutpatteriti vibhAvanIyam / samyagjJAnasya durlabhatvaM tu -> naratvaM durlabhaM loke vidyA tatra sudurlabhA <- [337/3] ityevaM agnipurANe'pi paThyate // 10/16 / / iti muniyazovijayaviracitAyAM kalyANakandalyAM dazamapoDazaka-yogadIpikAvivaraNam / che. gurudevanI bhakti, vinaya, bahumAna vagere karavAthI A yogya jIvanuM zruta jJAna e ciMtAmaya jJAna ane bhAvanAmaya jJAnanuM kAraNa bane che. tethI te ITa che. mATe traNa ratna jevA traNeya jJAnamAM parama Adara karavo joIe. [10/16] vizeSArtha :- jinapravacanane sAMbhaLatAM saMvega-vairAgya thAya to te jIvanuM jJAna e zrutajJAna kahevAya. e jIva je gurudevanI bhakti, vinaya, bahumAna, AzAtanAtyAga, guNAnuvAda vagere kare to te zrutajJAna ciMtAjJAnAdinuM janaka bane. jinavANI sAMbhaLatI vakhate zrotAe vairAgyavAsita thaIne zruta jJAnanA adhikArI banI vyutamaya jJAna meLavavuM. tyAra bAda gurubhakina vageremAM ullAsathI pravRtta thavuM. jethI te zruta jJAna dvArA ciMtAmaya jJAna ane bhAvanAmaya jJAna prApta thAya. ciMtA jJAna ane bhAvanA jJAna to parama AdaraNIya che ja, paraMtu gurubhakita vagere dvArA ciMtAjJAnAdinuM kAraNa hovAthI zruta jJAna paNa parama AdaraNIya che. AthI phalita thAya che ke sAdhune paNa ciMtAjJAnAdipUrve tenA kAraNabhUta kRtajJAna hoya ja che. kAraNa vinA kArya kevI rIte saMbhave ? | mATe pUrve 12mA zlokamAM sAdhumAM zrutajJAnAbhAvanI vAta karI teno artha evo samajavo ke je zrutajJAna ciMtAjJAnAdinuM kAraNa na bane tevuM kevaLa zrutajJAna sAdhumAM na hoya. [10/16]. 1. mudritapratau 'guroH' iti pAThaH, nArthato bhedaH kazcit / Jain Education Intemational Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 dazamaM SoDazakam (a) nIcenA koI paNa 7 praznanA savistara javAba lakho. prIti ane bhakti anuSThAnanuM svarUpa ane te banne vacce taphAvata jaNAvo. vacana ane asaMga anuSThAnanuM svarUpa ane te banne vacce taphAvata samajAvo. pAMca prakAranI kSamA samajAvo. 1. 2. 3. 4. 5. 6. sAdhunA jJAnane oLakhAvo. dharmazravaNane yogya koNa bane ? ayogyane dharma saMbhaLAvavAmAM zuM doSa ? sAticAra-niraticAra anuSThAna-kSamAno bheda jaNAvo. mAinnoskopa dazamA SoDazakano svAghyAya 7. 8. 9. sarva anuSThAnano phaLavibhAga batAvo. prItitva-bhaktitva jAtine oLakhAvo. 10. kSamano vibhAga oLakhAvo. (ba) yogya joDANa karo. (1) prItianuSThAna (2) bhakti anuSThAna (3) vacanAnuSThAna (4) asaMga anuSThAna (5) ciMtAjJAna (6) zrutajJAnaliMga (7) jJAna (8) dharmakSamA (9) zravaNa ayogya (10) apUrva saMyama (ka) khAlI jagyA yogya rIte pUrNa karo. mokSadAyI aticArarahita amRtatulya jinavacana sAMbhaLavA chatAM (A) sAdhuadhikRta (B) daMDarahita cakrabhramaNa (C) saMvegazUnya (D) asaMga anuSThAna (E) mAtA pratyeno bhAva. (F) svargadAyI (G) kSIratulya. (H) gurubhakti. ( / ) tRSNAnAzaka (7) mokSadAyI 1. ... 3. 4. 5. upakArI-apakArI kSamAno 3. 4. 6. 'jinazAsanane pAmI gusse na thavuM'- A bhAvanA vacanakSamAmAM aticAra....... hoya. (ghaNA, thoDA, na) hoya. (na, avazya, ciMtAjJAnaghaTaka) tulya che. (ratnatraya, tattvatraya, bhAvanAtraya) 10. mAtAnuM kArya....... thI thatuM hoya che. (prIti, bhakti, svArtha) sAdhune zrutajJAna -. traNa jJAna noMdha : A praznapatramAM koIe pena-pensIla vagerethI koI paNa nizAnI vagere na karavA khyAla rAkhavo. anuSThAna che. (prIti, bhakti, vacana) kSamA che. (upakArI, apakArI, dharma) jJAna che. (zruta, ciMtA, bhAvanA) nA lIdhe saMvega thato nathI. (anupayoga, viSayatRSNA, mauna) be anuSThAnamAM samAveza thAya. (prathama, chellA) kSamAmAM upayogI che.(dharma, vacana, vipAka) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 cAlo, magajanI taMdurastI keLavIe kucha (kayANakaMdalInI anuprekSA) (a) nIcenA praznonA vistArathI javAba Apo. prazAMtavAhitAne oLakhAvo. nizraya, vyavahAranayathI vacanAnuSThAnanA adhikArI koNa ? zA mATe ? 3. saMyama mokSano ane svargano hetu kaI rIte ? alaga-alaga nathI samajAvo. kSamAnuM mahattva jaNAvo. gRhastha ane sAdhunI vacanakSamAmAM bheda zuM che ? bhAvanAjJAnarahita abhavya jIva navaraiveyakamAM kevI rIte jaI zake ? AgamazravANa vakhate saMgazUnya jIva mithyAtvI zA mATe ? 8. ayogyane na bhaNAvanAra gurune tenA upara Sa che - evuM kahevAya ? zA mATe ? ciMtAdijJAnanuM kAraNa kevuM zrutajJAna bane ? 10. jinAgamathavAne yogya koNa ? nIcenA praznonA saMkSepathI javAba jaNAvo. 6ThThI, 7mI yogadaSTimAM asaMgaanuSThAna hovA chatAM te banne vacce bheda zuM ? 2. bhikSATanamAM sAdhune samabhAva kevI rIte ? anyamate sAdhune keTalA prakAranI kSamA hoya ? sAdhune zrutajJAna kevI rIte saMbhave ? 5. kevaLa zrutajJAnathI sadanukAnanI siddhi kema na Ave ? acaramAvartI jIva pAse vAstavika zrutajJAna hoya ? zA mATe ? saMvegazUnya jIvane paNa zAstrajJAna kAlAMtare zuM lAbhadAyI na bane ? AgamazravANavidhi jaNAvo. 9. AtmajJAna mATe koNa asamartha che ? 10. mithyAtvInuM jJAna zA mATe ajJAna kahevAya ? 11. bhavAbhinaMdInuM jJAna kayA nyAyathI ajJAnasvarUpa che ? 12. samakitI mithyAzrutanI zraddhA kare ? kevI rIte ? 13. samyaka upAya kone kahevAya ? udAharaNa sAthe samajAvo. 14. dharmakriyAbhaMgathI kevI rIte nukazAna thAya ? 15. zrutAdi jJAnanI upamA jaNAvo. 16. ciMtAjJAnanuM lakSaNa jagAvo. 17. prathama traNa kSamAmAM sAdhu ane zrAvakanA aticAramAM zuM bheda hoya ? 18. AThamI yogadaSTimAM aticArasaMbaMdhI vaktavya jaNAvo. 19. sAdhune keTalA prakAranI kSamA hoya ? mahAbhArata mujaba dharmanI utpatti, sthiti, vRddhi, vinAzanA kAraNa oLakhAvo. (ka) khAlI jagyA pUro. prIti, bhakti vagere anuSThAnano kema ..... nI apekSAe che. (utpatti, sthiti, jJapti) asaMgAnukAnane ...... loko vibhAgakSaya kahe che. (bauddha, vedAMtI, sAMkhya) pAparUpI jhera utAravA mATe ..... maMtrasamAna che(AjJAyoga, guruvinaya, tapazcaryA) zrutAdi jJAnamAMthI viSayatRbagAnA uchedaka ..... jJAna che. (1,2,3). dharmazravANa vakhate saMvegazUnya jIvo ..... doSavALA hoya che. (sopakama, nirupakama, ajJAna) 6. ciMtA-bhAvanA jJAnathI vimukha zrutajJAna sAdhune ...... (hoya, na hoya, saMbhavI zake). Jain Education Intemational Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ekAdazamaM SoDazakam zuzrUSAvicAraH ekAdazaM jJAnaSoDazakam 'kiM punaH zrutajJAnasya prAksambhavi liGgam ?' ityAha zuzrUSA cetyAdi / zuzrUSA cehAdyaM liGgaM khalu varNayanti vidvAMsaH / tadabhAve'pi zrAvaNamasirAvanikUpakhananasamam // 11 / 1 // zuzrUSA ca = zrotumicchA ca iha = zrutajJAle AdyaM = prathamaM liGgaM = lakSaNaM, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, varNayanti = kathayanti vidvAMsaH = vicakSaNAH / tadabhAve'pi = zuzrUSA'bhAve'pi zrAvaNaM = zravaNaprayojakakartRtvaM guroH ziSya|viSayamiti gamyate, asirAyAM avanau kUpakhananasamam / ' bodhapravAho hi zrAvaNasya phalaM udakapravAha iva kUpakhajanasya / sa ca zuzrUSAsirA'bhAve na sambhavatIti tatsamatvena bhramamUlazramamAtraphalatvamuktaM bhavati // 11/12|| kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> vidvAMsa iha cAdyaM liGgaM zuzrUSA khalu [ = iti] varNayanti / tadabhAve'pi zrAvaNaM asirAvanikUpakhananasamam // 11 / 1 || iyaM kArikA zrAvakadharmavidhivRttyAdI [gA. 69 vR. ] samuddhRtA / zravaNaprayojakakartRtvaM guroH ziSyaviSayamiti / ziSyaH zRNoti, guruH taM zrAvayatIti ziSyasya zravaNaM prati prayojyakartRtvaM gurozca prayojakakartRtvam / taduktaM kathAratnakoze'pi sussUsA paDhamaM ciya liMgaM jaMpaMti dhammavaMchAe / tadabhAve ca satthatthasAvaNaM kaMThasosakaraM || - [pR. 109 / gA. 2 ] iti / prakRte jijJAsApUrvikA zuzrUSA hi bodhodakapravAhasyA'kSayA'vandhyabIjatvAt sirAtulyA / tataH sa ca = bodhapravAhazca zuzrUSAsirA'bhAve na = naiva sambhavati / idaJca vyatirekata uktam / anvaye ca zuzrUSopetaziSyaM prati guroH zrAvaNaM bodhodakapravAhaphalakameveti dRSTavyam / prakRte zravaNasya kUpakhananatulyatve zuzrUSAyAzca sirAkalpatve'pyasti vizeSo yat kUpakhananavirahe sirAmahimnA na svacchasvAdupathyapayaH pravAho labhyate paraM zravaNavirahe'pi zuzrUSAmahimnA | pradhAnaprekSApravAha prApakaH praguNaH pApaprakSayastu prApyata eva / idamevAbhisandhAya yogadRSTisamuccaye -> bodhAmbhaH srotasazcaiSA, sirAtulyA satAM matA / abhAve'syAH zrutaM vyarthamasirAvanikUpavat / zrutAbhAve'pi bhAve'syAH zubhabhAvapravRttitaH / phalaM karmakSayAkhyaM | syAt parabodhanibandhanam // [53/54] ityuktam / dAnaviMzikAyAmapi -> sussUsAsaMjutto vineo gAhago'vi eyassa / na sirA'bhAve khaNaNAu caiva kUve jalaM hoI // 17 / 3 || <- ityuktam / nyAyavijayenA'pi adhyAtmatattvAloke -> asatyamuSmin | zrutamapyapArthamivoSarAyAM bhuvi bIja vApaH / sati tvamuSmin parasAdhanAni karmakSayAyA'sulabhAni na syuH // - [3 / 101] | ityuktam / amuSmin = tattvAvabodhazravaNAbhilASe / iyaJca zuzrUSA samyagdarzanasyApyAdyaM liGgam / yathoktaM mUlakAraireva yogabindau -> zuzrUSA dharmarAgazca gurudevAdipUjanam / yathAzakti vinirdiSTaM liGgamasya mahAtmabhiH <- / / 253 || paJcAzake ca sussUsa dhammarAo gurudevANaM jahAsamAhIe / veyAvacce niyamo sammaddiTThissa liMgAI // <- [3 / 5] ityuktam / sambodhaprakaraNe'pi -> paramAgama-sussUsA aNurAo dhammasAhaNe paramo / jiNa - guruveyAvacce niyamo, sammattaliMgAI || <- [3/62] iti proktam / | darzanapratimAyAmapi zuzrUSAnivezaH sammataH, yaduktaM zrAvakapratimAviMzikAyAM sussUsa dhammarAo gurudevANaM jahAsamAhIe / | veyAvacce niyamo daMsaNapaDimA bhave esA // <- [viM.viM.10/4], zrAvakadharmavidhau sussUsa dhammarAo gurudevANaM jahA ratidAyinI dharmazravaNanI pahelAM saMbhave evuM zrutajJAnasaMbaMdhI liMga zuM che ? evI zaMkAnuM samAdhAna karatAM mUlakArathI jaNAve che ke, gAthArtha :- vidvAno ahIM zuzrUSAne = sAMbhaLavAnI IcchAne prathama liMga tarIke varNave che. zuzrUSA na hovA chatAM saMbhaLAvavuM te pANInI sera vagaranI jamInamAM kUvo khodavA jevuM che. [11/1] zrutajJAnanA lakSAne azIkhe TIkArtha :- sAMbhaLavAnI IcchA e zrutajJAnanuM prathama lakSaNa che-evuM vicakSaNa puruSo kahe che. sAMbhaLavAnI IcchA na hovA chatAM ziSyane guru saMbhaLAve (arthAt zravaNanA prayojaka kartA guru bane) te sera jalapravAha vagaranI jamInamAM kUvo khodavA jevuM che. jema jalapravAha kUvo khodavAnuM phaLa che. tema jJAnano pravAha vagere dharma saMbhaLAvavAnuM phaLa che. zuzrUSA = dharmezravaNanI IcchA e sirAsthAnIya che. (jema je jamInamAM pANInI sera = jaladhArA na hoya ane te jamInamAM kUvo khodavAmAM Ave to jalapravAha nIkaLato nathI. tema) dharmazravaNaviSayaka IcchAsvarUpa sera na hoya to bodhapravAha vagere saMbhavI na zake. mATe sAMbhaLavAnI 1. mudritapratI 'bodhapravAhAdizrAvaNasya' ityazuddhaH pAThaH / = Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 vividiSAmantareNa tattvajJAnA'sambhavaH 88 zuzrUSAmeva bhedata Aha -> 'zuzrUSA'pI'tyAdi / zuzrUSA'pi dvividhA parametarabhedato budhairuktA / paramA kSayopazamataH paramAcchravaNAdisiddhiphalA // 11/2 // zuzrUSA'pi prAguktA dvividhA = dviprakArA parametarabhedataH - prakRSTetarabhedAbhyAM budhaiH = viddhaddhiH uktaa| tatra paramAt = utkRSTAt 'kSayopazamataH zuzrUSAvaraNasya paramA zuzrUSA bhavati / sA ca zravaNAdeH = zravaNa-grahaNa-dhAraNAdeH siddhiH phalaM yasyAH sA tathA // 11/2 // asyAM sampannAyAM yatsampadyate tadAha -> 'yUna' ityAdi / yUno vaidagdhyavataH kAntAyuktasya kAmino'pi dRDham / kinnarageyazravaNAdadhiko dharmazrutau rAgaH // 11/3 // = kalyANakandalI samAhIe / veyAvacce niyamo, vayapaDivattI bhayaNA u -- // 69 / / , zrAvakaviMzikAyAM ca -> bhAveNa suddhacitto niccaM jiNavayaNasavaNaraI - [9/1] / itthaJca nirmalabodhaM prati pradhAnakAraNatvAt tattvazuzrUSAparatayA bhAvyamityupadezaH // 11/1 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> budhaiH zuzrUSA'pi parametarabhedataH dvividhA uktA / paramAt kSayopazamataH paramA zravaNAdisidbhiphalA|| // 11/2 / / iyaM kArikA zrAvakadharmavidhivRttyAdI [gA.69 vR. ] samuddhRtA / utkRSTAt zuzrUSAvaraNasya kSayopazamataH paramA zuzrUSA yatanAvaraNasya kSayopazamato vyAkhyAprajJaptidarzitarItyA yatanA iva bhavati sA ca = paramA zuzrUSA hi zravaNa-grahaNa-dhAraNAdeH siddhiH phalaM yasyAH sA tatheti / paramazuzrUSAmantareNa sambhavanto'pi zravaNa-grahaNAdayo na bhAvasArAH / paramA zuzrUSA'pi tattvataH jijJAsAparAbhidhAna-tattvavividiSottarakAlabhAvinI bodhyA, tasyAM satyAmeva tadutpatteH / yathoktaM lalitavistarAyAM -> satyAM cAsyAM = vividiSAyAM] tattvagocarAH zuzrUSAzravaNa-grahaNa-dhAraNA-vijJAnohApoha-tattvAbhinivezAH prajJAguNAH / pratiguNamanantapApaparamANvapagamenaite iti samayavRddhAH / tadanyebhyastattvajJAnA'yogAt / tadAbhAsatayaiteSAM bhinnajAtIyatvAt, bAhyAkArasAmye'pi phalabhedopapatteH / sambhavanti tu vastvantaropAyatayA tadvividiSAmantareNa, na punaH svArthasAdhakatvena bhAvasArAH anyeSAM prabodhaviprakarSeNa prabalamohanidropetatvAt <- [pR.47] iti // 11/2 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam --> vaidagdhyavataH kAntAyuktasya dRDhaM kAmino'pi yUnaH kinnarageyazravaNAt adhiko rAgaH dharmazrutau // 11/3 // iyaM kArikA zrAvakadharmavidhi- dharmasaGgraha-paJcAzakopadezarahasyavRttyAdau [zrA.69 dha.saM.gA.22 paM.1/4 upa.23] IcchAthI rahita jIvane dharma saMbhaLAvavo te sera vagaranI jamInamAM kUvo khodavA samAna hovAthI bhramamUlaka kevaLa parizramasvarUpa sezane ApanAra cha - ma . [11/1] prakArane = bhedane AzrayIne zubhUSAne mUlakArathI jaNAve che. gAthArtha :- paMDitoe zubhUSA paNa parama ane itara (= aparama) evA bhedathI be prakAranI jaNAvelI che. parama kSayopazamathI janya parama zubhUSA thavAgAdisiddhisvarUpa phaLane ApanArI che. [11/2] * zuzrUSAnA be ne * TIkArca :- paMDitoe prakRSTa ane apakRSTa- Ama be bhedathI pUrvokata zuSa paNa be prakAranI kahelI che. zubhUSAAvaraNanA utkRSTa kSayopazamathI paramazubhUSA utpanna thAya che. parama zubhUSAnuM phaLa dharmazravaNa, grahaNa, dhAraNA vagerenI siddhi che.[11/2 ' vizeSArtha :- jema bhagavatIsUtramAM jaNAvela che ke tanAvaraNa karmanA kSayopazamathI yatanA pragaTe che. tema zubhUSAvaraNa karmanA kSayopazamathI zubhUSA pragaTe che. teno prakRTa kSayopazama hoya to prakRTa zubhUSA pragaTe che. matalaba ke samakitInuM matijJAna jema kSAyopathamika che. tema prastuta parama zubhUSA kSAyopathamika che. tethI ja parama zuzruSAthI 16mA SoDazakamAM (pRSTha-371) jenuM varNana thaze te thavANa, grahaNa, dhAraNA vagerenI siddhi thavI yuktisaMgata che. pAMcamA zlokamAM jenuM varNana thaze te apara zuzruSA dayika jANavI. te audayika hovAthI ja mokSamArgamAM tenuM koI mahatva nathI. [11/2] parama zuzruSA saMpanna thaye chate je thAya che tene mUlakArazrI jaNAve che. gAcArya :- catura, patnIyukata ane atyaMta kAmI evA pA yuvAnane kinnaronA gItane sAMbhaLavA (mAM je rAga hoya te 21) thI 15 rAga dharmazrArAmA khoya che. [11/3] 1. mudritapratI 'kSayopazamAt' iti pAThaH, sa cArthataH zuddho'pi mUlAnusAreNa na yuktaH / Jain Education Intemational Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ekAdazamaM SoDazakam 8 zramaNasyA'dvitIyasvAdhyAyaratiH 8 yUnaH = 'tAruNyapuNyasya vaidagdhyavataH = cAturIzAlinaH kAntayA = kamanIyakAminyA yuktasya kAmino'pi = anuraktasyA'pi dRDhaM ityarthaH, kinnarANAM geyasya = sarvAtizayitAmRtakalpagAnasya zravaNAt adhikaH = vizeSavAn dharmazrutau = dharmazravaNe rAgaH = abhilASa: paramazuzrUSAyAM bhavati / zuzrUSecchAtmikA rAgastu prazastavAsanAtmaka iti na hetuphalA'bhedaH // 11/3|| kalyANakandalI samRddhRtA / adhikaH dharmazravaNe abhilASaH paramazuzrUSAyAM bhavati, hetu-svarUpa-phalApekSayA kinnarageyAdijinoktyoH tucchatvamahattvAbhyAmatibhedopalambhAt / yogadRSTisamuccaye'pi -> kAntakAntAsametasya divyageyazrutau yathA / yUno bhavati zuzrUSA, tathA'syAM tattvagocarA // 52 / / iti tRtIyadRSTau zuzrUSAsvarUpamAveditam / tadanusAreNa tArAditrayadvAtriMzikAyAmapi -> kAntAjuSo vidagdhasya divyageyazrutau yathA / yUno bhavati zuzrUSA tathA'syAM tattvagocarA !! <- [22/13] ityuktaM TIkAkRtA / adhyAtmatattvAloke'pi -> yUnaH sakAntasya vidagdhabuddheryathA sugeyazravaNe'bhilASaH / imAM dRzaM prAptavatastathA syAt, tattvAvabodha zravaNAbhilASaH / / - [3/100] ityuktam / imAM dRzaM = tRtIyAM balAbhidhAnAM dRSTim / yogabindI api ->na kinnarAdigeyAdau zuzrUSA bhoginastathA / yathA jinoktAvasyeti, hetusAmarthya bhedataH // 254 / / - ityevaM samyagdRSTeH dharmazuzrUSA varNitA / | iyaJca mithyAtvakSayopazamAdijanyA bhavati, yathoktaM mUlakAraireva paJcAzake zrAvakadharmavidhau ca -> micchattakhaovasamA sussUsAI | u hoti daDhaM - [paM.1/3 zrA.68] / tata eva ca samyagdarzanazuddhirapi, yathoktaM dharmaratnaprakaraNe -> savaNakaraNesa icchA. hoi ruI saddahANasaMjuttA / eIi viNA katto suddhI sammattarayaNassa / / 46 / / - iti / yatestu sutarAM grahaNA''sevanazikSAgocarA mahatI prItiH / yathoktaM zikSAviMzikAyAM -> si dagaMmi pII jai jAyai haMdi samaNasIhassa / taha cakkavaTTiNo'vi hu niyameNa na jAu niyakicce / / - [viM.vi.12/5] iti / iyaJca zuzrUSA mahAnirjarAkAraNam / taduktaM sthAnAGgasUtre -> tIhiM ThANehiM samaNe niggaMthe mahANijjare mahApajjavasANe bhavai / [1] kayA NaM ahaM appaM vA bahaM vA suaM ahijjissAmi ? [2] kayA NaM ahaM ekallavihArapaDimaM upasaMpajjittANaM viharissAmi ? [3] kayA NaM ahaM apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjUsaNAjUsie bhatta-pANapaDiAikkhie pAovagae kAlamaNavakhemANe viharissAmi ? evaM samaNasA sakAyasA paDijAgaramANe niggaMthe mahANijjare mahApajjavasANe bhavai <- [sthA.3/4/210] / nanu paramazuzrUSAyAM satyAM dharmazravaNagocaro viziSTarAgo bhavatItyaGgIkAre tUtpattau svAzrayadoSo durvAraH, janya-janakayorabhedAt / na hi tattvazuzrUSA-tattvazravaNarAgayoH kazcidbhedaM vayamupalabhAmaha iti cet ? naivam, zuzrUSA icchAtmikA, rAgastu = dharmazravaNarAgastu prazastavAsanAtmakaH = satsaMskArarUpa iti tayorbhedopalambhAt na hetu-phalAbhedaH, na vA tatprayukta utpattI svAzrayaprasaGgaH / na hi sthANorayamaparAdho yadenamandho na pazyati // 11/3 / / 52bha zuzrUSAno pariyaya TIkArca :- cAturyavALA ane suMdara evI patnIthI yukta ane (patnImAM) atyaMta anurakta evA taruNane kinnaronA sarvotkRSTa amRtatulya gAyanane sAMbhaLavAmAM je rAga hoya tenAthI caDhiyAto dharmazravaNane vize rAga = abhilASa parama zubhUSA upasthita hoya tyAre hoya che. zuzruSA e IcchA svarUpa che, jyAre rAga to prazasta saMskArasvarUpa che. mATe hetu banelI zubhUSA ane phalasvarUpa samAM me 27to cha. [11/3] vizeSArtha :- yuvAnane svAbhAvika rIte gItano zokha hoya. temAM paNa rAga-rAgiNI jANavAmAM je kuzaLa hoya tene to gIta sAMbhaLavAno bhAre zokha hoya. vaLI sAthe sohAmArI patnI hoya tyAre gIta sAMbhaLavAmAM vadhu AnaMda Ave. temAM paNa jo pote patnImAM Asakata hoya to gItazravaNamAM utkaTa abhilASA hoya. tathA je saMgItapriya kinnara vagerenA amRtAsvAda karAve tevA madhura gIto gavAtA hoya to to te yuvAnane te gIta sAMbhaLavAno rAga atiutkaTa banI jAya. prastutamAM zrImadjI kahe che ke prastuta yuvAnane kinnaronA gIta sAMbhaLavAmAM je rAga che tenA karatAM paNa dharmathavANane vize vadhAre rAga paramazubhUSAvALA jIvane hoya che. ciMtAjJAnAdinA kAraNabhUta zrutajJAnanuM lakSaNa banela parama zubhUSAnuM AvuM benamuna svarUpa jANyA pachI dareka ArAdhaka zrotAe dharmathavAnI abhilASA kevI karavI joIe ? tenA vize vadhu kahevAnI jarUra nathI. [11/3] da zraSA ane paganA bhedane nihALIe da |1. mudritapratI 'taruNasya' iti pAThAntaram / 2. mudritapratI -> iti hetu-phalayo daH <- iti pAThAntaram / etaddvapamapi zuddham / Jain Education Intemational Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmunisevAyA amoghaphalatvam 'gurubhaktirityAdi / gurubhaktiH paramA'syAM vidhau prayatnastathA''dRtiH karaNe / sadgranyAptiH zravaNaM tattvAbhinivezaparamaphalam // 11/4 // B gurau bhaktiH paramA pradhAnA asyAM paramazuzrUSAyAM satyAM bhavati / tathA vidhau kSetrazuddhi-maNDali niSadyAdividhiviSaye prayatnaH apramAdaH / tathA AhatiH = AdaraH karaNe = AgamArthakriyAyAm / satI = zobhanA granthAptiH kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> asyAM paramA gurubhaktiH tathA vidhau prayatnaH karaNe AdRtiH, sadgranthAvAptiH, zravaNaM tattvAbhinivezaparamaphalam // 10/4 // gurubhaktiH samyaktvalakSaNaM yathoktaM yogazatake sussUsa dhammarAo gurudevANaM jahAsamAhIe / beyAvacce niyamo sammaddiTThissa liMgAI || 14 || - iti / sA ca pradhAnA = vardhamAnA paramazuzrUSAyAM satyAM bhavati, tasyAH tatkAryatvAt 'kalyANasampadaH paramo hetuH guruH' iti dhiyA gurubhaktirvivardhate / yathoktaM paJcAzake kallANasaMpayA imIi heu jao guru paramo / iya bohabhAvao ciya jAyai gurubhattivuDIvi // <- [ 2/41] iti / itthameva tasya tAttvikabodhopapatteH, yathoktaM zvetAzvataropaniSadi api yasya deve parA bhaktiH yathA deve tathA gurau / tasyaite kathitA hyarthAH prakAzante mahAtmanaH // - [6/23] iti / gurugItAyAmapi -> guruvaktre sthitA vidyA, gurubhaktyA tu labhyate <- [ ] ityuktam / vAlmIkI rAmAyaNe'pi - gurubhaktiratAnAM ca vaktavyaM mokSasAdhanam < <- [5/43] ityuktam / skandapurANe'pi -> guruprasAdAt sarvaM tu prApnotyeva na saMzayaH - [vai.kha. kArtti. mA. 2 / 7-8 ] ityuktam / anyatrA'pi -> gurubhakteH zrutajJAnaM bhavet kalpatarUpamam / lokadvitayabhAvinyastataH syuH sarvasaMpadaH // <- [ ] ityuktam / ata eva sA'moghA bhavati, taduktaM kAdambaryAM bANabhaTTenApi -> amoghaphalA hi mahAmunisevA bhavati - [ ] / tatazca sarvayatnena guruvinayaparatayA bhAvyamAtmahitamicchatA, taduktaM uttarAdhyayanasUtre -> viNae Thavijja appANaM icchaMto hiyamappaNo - [ 1 / 6 ] | -> 255 -> kSetrazuddhi- maNDaliniSadyAdividhiviSaye apramAdaH, ayamavandhyahetuH sajjJAnasya, taduktaM munisundarasUribhiH upadezapadavRttau -> maNDalipramArjanAdinA vidhinA niyogataH = niyamena jJAnaM AgamazravaNapravRttasya zrotuH sampadyate <- [gA. 886] iti / tathA AgamArthakriyAyAM upadhiprekSAdilakSaNAyAM AdaraH, tattvavividiSottarazuzrUSAjanyasya kSetravizuddhi-maNDaliniSadyA-kRtikarmakAyotsargAdividhinA gRhItasya gurubhaktisamupAttasya tattvajJAnasya AgamArthakriyApratibandhakakarmApanodakatvAt / itthameva zrutasAphalyopapatteH / yathoktaM zikSAviMzikAyAM Asevai ya jahuttaM tahA tahA sammamesa suttatthaM / uciyaM sikkhApuvvaM nIsesaM uvahipehAI / / DivattivirahiyANaM na hu suyamittamuvagAragaM hoi / no Aurassa rogo nAsai taha osahasuIo || na ya vivarIeNeso kiriyAjoteNa avi ya vaTTei / iya pariNAmAo khalu savvaM khu jahuttamAyara | [viM.viM.12/11-12-13] iti / itthameva dhIratvopapatteH, yathoktaM uttarAdhyayane kiriaM ca royae dhIro - [ 18 / 33] iti / vinayadvAtriMzikAyAmapi ->> zuzrUSati vinItaH ahIM evI zaMkA thAya ke --> 'parama zuzrUSA hoya tyAre uparokata rIte dharmazravaNaviSayaka utkRSTa rAga utpanna thAya che' - AvuM kahevAno artha e thayo ke parama zuzrUSA e kAraNa che ane dharmazravaNagocara utkRSTa rAga e kArya che. paraMtu dharmazravaNagocara utkRSTa rAganA kAraNa tarIke saMmata parama zuzrUSA paNa dharmazravaNagocara utkaTa IcchAsvarUpa ja che. IcchA kaho ke rAga kaho. banne padano artha eka ja che. mATe kAraNa ane kArya eka thavAnI Apatti Avaze. A doSasvarUpa eTalA mATe banaze ke utpattimAM AtmAzraya doSa prApta thAya che. kAryane utpanna karavA mATe je kAraNanI apekSA che te kAraNa pote ja kAryasvarUpa hovAthI kAryane potAnI utpattimAM potAnI apekSA rahI. AvuM thavAthI kyAreya paNa kAryajanma saMbhavI ja nA zake. <- to tenuM samAdhAna e che ke dharmaSA e IcchAsvarUpa che- e vAta barAbara che. paraMtu rAga e IcchAsvarUpa nathI paNa prazasta saMskArasvarUpa che. kArya ane kAraNa bhinna hovAnA kAraNe utpattimAM AtmAzraya doSane avakAza nahi rahe. [11/3] gAthArtha :- paramazuzrUSA hote chate gurubhakti pradhAna bane che. vidhiviSayaka prayAsa thAya che. dharmakriyA karavAmAM Adara pragaTe che. suMdara graMthaprApti thAya che. tathA evuM sUtrArthaviSayaka zravaNa maLe che jenuM prakRSTa phaLa tattvano abhiniveza hoya che. [11/4] parama zuzruSAnA prabhAvane pichANIe Jain Education Intemational TIkArtha :- parama zuzrUSA hote chate guruviSayaka prakRSTa bhakti pragaTe che. tema ja kSetrazuddhi, mAMDalI banAvavI, vAcanAcAryanuM Asana pAtharavuM vagere vidhine vize apramattatA Ave che. AgamamAM jaNAvelI kriyAne karavAmAM Adara Ave che. suMdara graMthaprApti Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ekAdazamaM SoDazakam vihitAnuSThAnAt jJAnalAbhaH parisphuTasUtrArthA'dhigatiH, sadgranthAnAM = rahasyazAstrANAM AptiH vA, zravaNaM arthasya tattvAbhinivezaH = nizcita| prAmANyakaM tattvajJAnaM paramaM prakRSTaM phalaM yasya tattathA // 11 / 4 || aparamazuzrUSAmupadarzayati -> 'viparIte' tyAdi / viparItA tvitarA syAt prAyo'narthAya dehinAM sA tu / yA suptanRpakathAnakazuzrUSAvat sthitA loke // 11/5 // viparItA tu uktaviparItaiva itarA = aparamazuzrUSA syAt prAyaH = bAhulyena anarthAya = anupakArAya dehinAM sA tu sA punaH itarazuzrUSA 'yA suptaH zayyAvasthito lIlayA svApAya kicicchravaNarato nRpaH = narapatiH, tasya kathAnake vavacidAkhyAyikAyAM yA zuzrUSA = * zravaNavyApRtiH tadvat sthitA = prasiddhA loke = = = kalyANakandalI | san samyagevAvabudhyate / yathAvat kurute cArthaM madena ca na mAdyati // <- [ dvAdvA.29/22] ityuktam / kadAcidanAbhogAdinA'karaNe'pi pareNa smAritastu niyamena sUtroktaM saMpAdayatyeva zaktyanusAreNa, anyathA dharmAdhikArahAne:, taduktaM paJcavastuke | coio jo aNNaM uddisia taM Na paDivajje / so tattavAyavajjho na hoi dhammammi ahigArI - // 1709 // AgamArthakriyAkaraNAddhi jJAnavRddhirnirapAyA, taduktaM paJcAzake -> vihiyAdvANAo pAeNaM savvakammakhaovasamA / NANAvaraNAvagamA niyameNaM bohabuDDhi tti // - [2/40] iti / tatphalamevAha-parisphuTasUtrArthAdhigatiriti / idamevAbhipretya paJcavastuke puSpamAlAyAM ca -> guruparitosagaeNaM, gurubhattIe taheva viNaNaM / icchiyasuttatthANaM khiSpaM pAraM samuvayaMti // <- [paM.va.1008 pu.mA.25] | ityuktam | bRhatkalpabhASye'piviNayAhIyA vijjA deMti phalaM iha pare ya logammi <- [ 5203 ] iti proktam / nizIthacUrNau api -> viNaovaveyassa iha paraloge vi vijjAoM phalaM payacchaMti <- [13] ityuktam / harSaprabandhe'pi -> sarvavidyA'dhigame nimittaM nirastavighnA gurubhaktireva <- ityuktam / * sutteNa mUlagrandhe daNDAnvayastvevam -> viparItA tu itarA syAt / sA tu dehinAM prAyaH anarthAya syAt yA suptanRpakathAnakazuzrUSAvat | loke sthitA || 11 / 5 // iyaM kArikA zrAvakadharmavidhivRttau [gA. 2 pR. 3] samuddhRtA vartate / < thAya che. arthAt sUtra ane arthanuM spaSTa jJAna thAya che. athavA suMdara evA rahasyabhUta zAstronI prApti thAya che. tathA jenA prAmANyano nizcaya thayo che evA tattvajJAnasvarUpa prakRSTa phaLane ApanAra evuM arthazravaNa maLe che. [11/4] vizeSArtha :- dharmazravaNanI prakRSTa IcchA kSAyopazamika hovAthI dharmazravaNanA upAyomAM sacoTa pravRtti thAya che. gurunI prasannatA hoya to ja gurudeva pAsethI tAttvika dharma sAMbhaLavA maLe. mATe te jIva gurudevanI- vAcanAcAryanI pUjyabuddhithI joradAra bhakti kare che. tevA prakAranI udAtta bhakti dvArA te jIvanI dharmezravaNayogyatAno gurune nizcaya thavAthI gurudeva tene AgamanI vAcanA ApavA taiyAra thAya eTale te jIva makAna ane tenI AjubAju 100 DagalAM [matAMtare 60 DagalAM] jeTalI bhUmi mAMsa-IMDApaMcendriyahatyA vagerethI azuddha nathI tenI tapAsa karI tenI gurune jANa karI AgamavAcanA levA mAMDalIrUpe - goLAkAre - vartuLAkAre paryAyanA kramathI samUhamAM goThavAya ane vAcanAcAryane besavA mATe Agamokta vidhithI potAnI kAmaLI vagere dvArA pratyeka AgamazrotA vAcanAcAryanuM Asana (gAdI jevuM pocuM) banAve jethI vAcanAcArya tevA Asana upara besIne lAMbA samaya sudhI prasannatApUrvaka vAcanA ApI zake. Adara-ahobhAvathI AgamavAcanA sAMbhaLavA dvArA jaNAyela je je AcAra-artha pravRttimAM lAvavAnI potAnAmAM zakti hoya tene pramAda karyA vinA jIvanamAM Acare. tevuM thavAthI aMtarAyAdi karmono evo kSayopazama thAya ke durlabha evA rahasyamaya grantharatno potAne prApta thAya. tema ja jJAnAvaraNAdino evo kSayopazama thAya ke sUtra ane arthano bodha spaSTarUpe thavA mAMDe. tethI tevo zrotA je arthazravaNa kare tenAthI evo tattvanizcaya thAya ke pachI tene te bAbatamAM koI bhrama-zaMkA jevuM na rahe. je tattvajJAnamAM prAmANyano nizcaya thayo hoya te saMbaMdhI bhramAdine avakAza ja nathI. A badhAnA mULamAM rahelI che kSAyopamika evI prakRSTa dharmayA. ghaNA badhA sAnubaMdha mahattvanA lAbhonuM kAraNa hovAthI parama dharmamA pragaTAvavA dareka zrotAe prayatna vo rahyo [19 / 4] granthakArazrI aparama zuSAne batAve che. gAthArtha :- upara karatAM viparIta ja zuSA aparama bane che. sutelA rAjAne vArtA sAMbhaLavAnI IcchA hoya tenI jema je zuSA lokamAM prasiddha hoya te aparama zuzrUSA to prAyaH jIvone anartha mATe thAya che. [11/5] aparama zuzruSA anarthakArI TIkArtha :- upara jaNAvI te parama zuzrUSAthI viparIta hoya te ja zuSA aparama zuzrUSA thAya. UMghavA mATe pathArImAM ADA paDelA rAjAne vArtA sAMbhaLavAnI IcchA hoya tenI jema je aparama zuzrUSA lokamAM badhe ja prasiddha che te aparama zuzrUSA 1. ** cihnadvayamadhyavartI pAThaH mudritapratI nAsti, sampAdakapramAdena sa ca bhraSTa ityavasIyate / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrutajJAnasya viziSTaguNa-doSazUnyatvam 88 sarvatraiva / yathA nRpasya kathAnakazravaNe ja mahAj AdaraH atha ca kiJcicchRNoti anuSaGgazravaNamAtrarasikatvAt tathA'paramazuzrUSAvAjapi lIlayA kicicchRNoti, na tu paramA''dareNetyarthaH ||11 / 5 || zuzrUSAjanyAnAM zrutAdijJAnAnAM | vibhAgamupadarzayati -> 'UhetyAdi / hAdirahitamAdyaM tadyuktaM madhyamaM bhavejjJAnam / caramaM hitakaraNaphalaM viparyayo mohato'nya iti // 11/6 // UhAdinA rahitaM AdyaM jJAnaM zrutajJAnasaMjJaM bhavet / UhaH = vitarkaH 'AdinA'pohAdi, tadyuktaM kalyANakandalI = = yathA zayyAsuptasya nRpasya kathAnaka zravaNe na mahAn = mahattvA'vadhAraNaprayuktapraNidhAnalakSaNa AdaraH atha ca kiJcit lezataH zruNoti saMmugdhakathArthazravaNAbhiprAyAt, anuSaGgazravaNamAtrarasikatvAt = nidrA''nayanalakSaNoddezyasiddhau copasarjanabhAvenaiva zravaNAbhilASAt / tathA aparamazuzrUSAvAnapi lIlayA = krIDayA kiJcicchRNoti, na tu paramAdareNa = vismitAssnanAdyabhivyaGgya vaktavyavividiSAnuviddhapraNidhAnena / na caivamiyamanarthAya kathaM syAditi zaGkanIyam, asambaddhatattajjJAnalavaphalAyAH | tasyA daurvaidagdhyabIjatvAt, audayikabhAvarUpatvAt, AgamAnAdarAdigarbhitatvAcca / aparamazuzrUSA ca na zrutamaya cintAmaya - bhAvanAmayajJAnahetu:, tattvapariNaterabhAvAt / yadAha avadhUtAcAryaH nApratyayAnugrahamantareNa tattvazuzrUSAdayaH, udaka- payo'mRtakalpajJAnA'janakatvAt / lokasiddhAstu sRptanRpA''khyAnakagocarA ivA'nyArthA eva <- / na ceyaM samyagdRSTeH sambhavati, taduktaM samyagdRSTidvAtriMzikAyAM -> bhogikinnarageyAdiviSayA''dhikyamIyuSI / zuzrUSA'sya na suptezakathArthaviSayopamA // <- [dvAdvA. | 15 / 2] // 11 / 5 // -> AdyaM jJAnaM UhAdirahitaM bhavet / tadyuktaM madhyamaM, caramaM hitakaraNaphalam / anyo viparyayo 257 UhAdi mUlagranthe daNDAnvayastvevam mohata iti // 11 / 6 // UhAdirahitamiti upalakSaNAt maderSyAdidoSApetamityapi bodhyam / UhAdiguNasametatve yathA zrutajJAnaM cintAmayAdijJAne pravizati tathA maderSyAdidoSakalitatve tat ajJAne nipatati, yadAha tajjJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti rAgAdigaNaH / | prAyaH jIvone anartha mATe thAya che. jema UMghavA mATe pathArImAM paDelA rAjAne vArtA sAMbhaLavAmAM vizeSa Adara nathI chatAM te kaMIka sAMbhaLe che, kAraNa ke AnuSaMgika rIte ja sAMbhaLavAmAM kevaLa tene rasa che. tema aparama zuzrUSAvALo jIva paNa lIlAthI sAMgaNe che, nahi parama AharathI. [11 / 5 ] vizeSArtha :- dharmazravaNanI IcchA hovA chatAM je vyakti gurunI bhakti na kare, vasatizuddhimAM goTALA vALe, vAcanA mAMDalImAM paryAyakramathI na bese, gurunuM Asana na pAthare, je sAMbhaLe teno amala karavAnI zakti hovA chatAM na Acare, athavA anAdarathI kare, evI vyaktinI dharmazravaNaviSayaka IcchA e aparama zuzrUSA che. e prAyaH anartha karanArI che, kAraNa ke te audiyaka bhAvanI che. dharmamanAharathI garbhita che. vinaya, viveDa, vairAgya, zista, maryAdA, bhUlya, sabhyatA vagere sAthai tene azA sevA hevA nathI. pathArImAM paDelo rAjA UMghavA mATe vArtA sAMbhaLe temAM kathAzravaNa gauNa che ane nidrA e mukhya che. tema samaya pasAra karavA ke manoraMjana mATe dharma sAMbhaLavAne Icche temAM dharmazravaNa gauNa che ane manoraMjana, kutUhala vagere mukhya che. mATe prAyaH te dharmazuzrUSA anarthakArI bane che. AthI bhIMtano Teko laIne ke sUtAM sUtAM ke hasatAM hasatAM, ADuM avaLuM jotAM jotAM, mazkarI karatAM karatAM, jhokA khAtAM khAtAM ke, bIjuM kAMI khAtAM-pItAM ke bIjuM kAmakAja karatAM karatAM dharma sAMbhaLe tenI dharmazuzrUSA prAyaH anarthakArI ja saMbhave; kema ke temAM AtmakalyANanI bhAvanAthI pragaTato Adara-bahumAna-zraddhA vagere nathI. UlaTuM temAM dharmano anAdara bhaLela che. je dharmazravaNane pradhAna-mukhya karavuM joIe tene gauNa karIne sAMbhaLavuM- te dharmano anAdara ja kahevAya ne ! sUtAM sUtAM dharmagraMtha vAMcavA ke navakAravALI gaNavI te hitakArI nathI. UMgha na Ave tyAM sudhI ADA-avaLA saMkalpa-vikalpomAM paDavAthI pApakarma baMdhAya. tevuM na bane tevA AzayathI mAMdagI vagere avasthAmAM sUtAM sUtAM navakAravALI gaNavI te eka alaga vAta che. bAkI avAra-navAra kevaLa UMgha lAvavA mATe sUtAM sUtAM navakAravALI gaNavAmAM Ave tenAthI ucita phaLa maLe nahi. evI ArAdhanAthI bhaviSyamAM te-te ArAdhanAne mATe pote ayogya bane. te-te ArAdhanAnA saMyogo na maLe tevA pApakarma baMdhAya. ApAtane pAsa dhyAnamA rAjavI. [11 /4] zuzrUSAthI utpanna thanAra zruta Adi jJAnonA vibhAgane mUlakArathI batAve che. gAthArtha :- prathama jJAna uhApohAdithI rahita hoya, tenAthI yukta madhyama = bIjuM jJAna thAya. hita karavA svarUpa phalane denAra carama jJAna che. AnAthI bhinna jJAna mohanA lIdhe viparyAsa che. [11/6] 1. mudritapratI - AdinA'pohA < iti truTitaH pAThaH / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ekAdazamaM SoDazakam * ekavAkyatAvicAraH 8 yuktaM madhyamaM = cintAmayaM bhavet jJAnaM dvitIyam / carama = bhAvanAmayaM tRtIyaM, hitakaraNaM phalaM yasya tattathA / anyaH = etajjJAnatrayAd bhinno bodha: viparyayaH = viparyAsaH = mithyAjJAjamiti yAvat mohataH = mithyAtvamohanIyodayAt // 11/6|| tatra zrutajJAnasya lakSaNamAha -> 'vAkyArthe'tyAdi / vAkyArthamAtraviSayaM koSThakagatabIjasannibhaM jJAnam / zrutamayamiha vijJeyaM mithyAbhinivezarahitamalam // 11/7 // vAvayArthaH = prakRtavAtyaikavAkyatA''pannasakalazAstravacanArthA'virodhivacanArthaH tanmAtraM 'pramANa-jayAdhigamarahitaM ___ kalyANakandalI tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum / / - [ ] tatazca yat svAmigatohAdiguNasaMskRtaM na bhavati, na vA svAmigatadoSavikRtaM bhavati kintu yathAvasthitaM naya-pramANavarjitaM zAstropadarzitaM sarvazAstrAvirodhinirNItArthaM tadatra zrutajJAnasaMjJaM bhavediti spaSTIbhaviSyati / uhAdiyuktaM cintAmayaM jJAnaM, hitakaraNaphalaM tu bhAvanAmayaM jJAnam / anupadamevaitatsarvaM spaSTIbhaviSyati / itthaJca etajjJAnatrayAda bhinna utkaTamadamadaneArAgAdidoSazatAvilo mithyaikAntavAdAvirbhUtazca bodhaH mithyAjJAnaM, mithyAtvamohanIyodayAt ityapi saGgacchate iti bhAvanIyam // 11/6 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> vAkyArthamAtraviSayaM koSThakagatabIjasannibhaM alaM mithyAbhinivezarahitaM jJAnaM iha zrutamayaM vijJeyam // 11/7 // iyaM kArikA dharmabindapadezapadopadezarahasyavRttyAdI [dha.bi.6/30, upa.pa.888; upa.raha.172] smudbhutaa| tadanusAreNa dezanAdvAtriMzikAyAM -> utpannamavinaSTaM ca bIjaM koSThagataM yathA / parasparavibhinnoktapadArthaviSayaM tu na / <- [dvA.dvA.2/11] adhyAtmopaniSadi ca -> trividhaM jJAnamAkhyAtaM zrutaM cintA ca bhAvanA / AdyaM koSThagabIjA''bhaM vAkyArthaviSayaM matam // 8- [1/65] ityuktaM TIkAkRtA / prakRtavAkyaikavAkyatApannasakalazAstravacanArthAvirodhivacanArthaH = vivakSitavAkyena saha ekavAkyatA''pannaM yat sakalazAstravacanaM etadarthasyA'virodhI vacanArthaH / yathA 'sabbe pANA na haMtavvA' iti vAkyena saha ekavAkyatAmApannAni = ekArthagocarANi 'sacce jIvA vi icchaMti jIviuM', 'pANavaho na kAyaco', 'mA hiMsyAt sarvabhUtAni' ityAdIni sakalazAstravacanAni teSAmarthasyA'virodhI 'jIvahiMsanaM balabadaniSTAnubandhi' iti vAkyArthaH / svArthabodhe samAptAnAM padAnAM parasparAkAmayaikavAkyatA | jAyate / anye tu vAkyAnAmupakAryopakArakAkAGkSAyAmekavAkyatetyAhuH / upajIvyopajIvakabhAvApannabodhajanakatA = vAkyaikavAkyatA iti vaizeSikAH / aGgabodhakavAkyasyAGgibodhakavAkyena sahaikavAkyateti mImAMsakAH / tanmAtraM yathAzrutaM pramANa-nayAdhigamarahitaM VAnanA 3 4812 TIkArya :- uha = vitarka = anvayamukhI vicAra ane apoha = vyatirekamukhI vicAra- A banne prakAranA vicArathI rahita evuM jJAna prathama = zrutajJAna thAya che. uhApothI yukta evuM jJAna cintAmaya = bIje jJAna thAya che. trIje bhAvanAmaya jJAna che jenuM phaLa hitakaraNa che. A traNa jJAnathI bhinna jJAna mithyAtva mohanIyanA udayathI viparyAsa = mithyA jJAna thAya che. [11/6] ' vizeSArtha :- 'dUra je sapheda padArtha dekhAya che te ThaM-sUkuM jhADa hovuM joIe' - A vidhAnAtmaka anvayamukhI vicArane uha = vitarka kahevAya. "dUra je sapheda vastu dekhAya che te mANasa to na ja hoya, kAraNa ke tenI upara kAgaDA vagere paMkhI beThelA che. A pratiSedhAtmaka vyatirekamukhI vicAradhArAne apoha kahevAya. bhuta jJAnamAM uhApoha vagere nathI hotA. uparokta uhApohAdivALuM jJAna cintAmaya jJAna bane. bhAvanAjJAna te bodhane kahevAya je bodhathI sva-paranuM hita thAya tevI pravRtti thAya - A traNeya jJAnanuM savistara nirUpaNa AgaLa karavAmAM Avaze. A traNeya samyajJAna che. paraMtu A traNa jJAnamAM je jJAnano samAveza na thAya te jJAna mithyA jJAna kahevAya che, kAraNa ke te mithyAtva mohanIyanA udayathI vyApta hoya che. [11/1] mUlakArazrI zrutamaya jJAnanA lakSANane batAve che. ___7 zrutAnanI zer vizeSatA 7 gAthArtha :- vAkyarthamAtraviSayaka, koThAramAM rahela bIja jevuM, atyaMta mithyA abhinivezathI rahita evuM jJAna ahIM zrutamaya sAna mag. [11/7] TIkArca :- prastuta vAkyanI sAthe ekavAkyatAne prApta thayela evA sarva zAstravacanonA arthane avirodhI evo je vAkyartha hoya tene ja potAno viSaya karanAra evo bodha ke je pramANa ane nayanA jJAnathI zUnya hoya te zrutajJAna jAgavuM. paraspara |1. mudritapratI 'pramANa-tayA...' ityazuddhaH pAThaH / Jain Education Intemational Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 mithyAbhiniveze zrutamajJAnam OM 250 tadviSayaM = tadrocaraM; ja tu parasparavibhinnaviSayazAstrAvayavabhUtapadamAtravAcyArthaviSayaM, tasya saMzayAdirUpatvenA'jJAnatvAt / koSThake - lohakoSThakAdau gataM = sthitaM yad bIjaM = dhAnyaM tatsannibhaM, avinaSTatvAt, zrutamayaM iha = prakrame vijJeyaM, mithyAbhinivezaH = asadgrahaH tena rahitaM = vipramuktaM alaM = atyarthaM, pdaarthjnyaajotthaapitaajugutanisighaghAne vaI I? 2/7nI kalyANakandalI tadviSayaM dRSTeSTaviruddhatvajJAnaviraheNa aprAmANyajJAnAnAskanditazrutajJAnaM bhavati / etadvyavacchedamAha -> na tu parasparavibhinnaviSayazAstrAvayavabhUtapadamAtravAcyArthaviSayaM = mitho vibhinna viSayANi yAni granthaikadezAtmakAni padAni tanmAtrAbhidheyArthagocaram / atra TIkAkAro hetumAvedayati-tasya = mithovibhinnanaya-nikSepa-pramANa-svadarzana-paradarzanotsargApavAdAdi-vizakalitArthagocarajJAnasya saMzayAdirUpatvena ajJAnatvAt / Adipadena viparyayAdigrahaNam / itthaJca vizakalitavAcyArthamAtraviSayaM zrutajJAnamatra vyavacchidyate, na tu dIrdhekopayogAnusyUtaM pada-vAkya-mahAvAkyaidamparyArthamUrtikaM, tasya upadezapadaprasiddhatvAt / taduktaM upadezapade -> paya-vakka-mahAvakkatyamedaMpajaM ca ettha cattAri / suyabhAvAvagamammi haMdi pagArA viNiddiThThA // 859 / / saMpuNNehiM jAyai suyabhAvAvagamo iharahA u / hoi vivajjAso vihu aNiTThaphalao ya so niyamA / / 860 // <-iti / yadvA tatra svatantrasaMjJAvyavaccheda eveSyata iti na doSa iti vyaktaM dezanAdvAtriMzikAyAm [2/11dvA.dvA.] / avinaSTatvAditi / avinaSTaM sadeva! bIjakalpaM zrutajJAnamaGkurAdisthAnIyacintAjJAnAdijanakaM syAditi dhyeyam / asadgraharahitatve hetumAha - padArthajJAnotthApitAnupapattinirAsapradhAnatvAt = padArthajJAnenopasthApitAyA anupapatteH nirAse pravaNatvAt / mithyAbhiniveze tvajJAnameva syAt, taduktaM upadezapade -> iharA aNNayaragamA diTTeTThavirohaNANaviraheNa / aNabhiniviTThassa suyaM iyarassa u micchaNANaM ti // 882 / / - rUti varnayam 1/ vibhinnaviSayaka ane zAstranA avayavabhUta evA padonA ja kevaLa vAcyArthane viSaya banAvanAra zrutajJAna na hoya, kAraNa ke tevo bodha to saMzayAdisvarUpa hovAnA lIdhe ajJAnasvarUpa che. loDhAnA koThAra vageremAM rahela je anAja hoya tenA jevuM zrutajJAna hoya che, kAraNa ke te vinAza pAmela nathI. (arthAt te sthira che.) padArthanA jJAnathI UbhI thayela anupapattine dUra karavAmAM tatpara hovAthI zrutajJAna atyaMta mithyA kadAcahathI rahita hoya che. [11] hizeSArtha :- "sa navA na daMta kvI' AvA [A] vAkya sAthe ekavAyatAne pAmela evA "sarve navA vi iti nAvika', TTdo Avajo', 'ma sthit sarvabhUtAni' vagere [B] sarva zAstravacanonA arthane avirodhI evA "jIvahiMsA baLavAna aniTane lAvanAra che' arthane ja potAno viSaya banAve te jJAna zrutajJAna kahevAya. te jJAna pramANa-nAyabodhathI zUnya hoya che, kAraNa ke pramANa-nayanA vibhAgathI garbhita evuM jJAna to ciMtAjJAna banI jAya. matalaba e che ke je viSayanuM pratipAdana je [A] vAkya dvArA thaI rahyuM hoya te ja viSayanuM pratipAdana karanAra badhA ja [B] zAstravacano paraspara ekavAkyatAApanna kahevAya. tevA vacanono je viSaya = artha hoya tenAthI aviruddha evA arthanA pratipAdaka evA [A] zAstravacananA arthamAtranuM je jJAna thAya ke jemAM naya-nikSepa-pramANa-saptabhaMgI vagerenI apekSAonuM avagAhana thatuM na hoya te jJAna mRtamaya kahevAya. arthAt sarva zAstravacano sAthe jeno virodha na Ave tevA nizcita arthanuM pratipAdana karanAra evA amuka zAstravAkyanA yathAzruta arthanuM jJAna, jema ke "koI jIvane mAravA nahi" AvuM jJAna, dhRtamaya jJAna kahevAya. AmAM nava-pramANa vagerenuM avagAhana thatuM nathI. paraMtu paraspara vibhinna viSayanuM pratipAdana karanAra evA zAstravacanaghaTaka padonA vArthanuM avagAhana karanAra bodha zrutajJAna na kahevAya, kAraNa ke te saMzayAdisvarUpa banavAnA lIdhe ajJAnasvarUpa che. ahIM to jJAnanA vibhAganI vAta cAle che. tethI temAM ajJAnano aMtarbhAva thaI na zake. dA.ta. koI zAstravacana utsargapratipAdaka hoya, koIka apavAdaviSayaka hoya, koI nizcayanuM vAkya hoya, koIka vyavahAranuM vacana hoya, koI svadarzanaparaka vacana hoya, koI paradarzanapratipAdanaparaka hoya, koI nikSepaviSayaka hoya, koI nathaviSayaka hoya, koI saptabhaMgIviSayaka hoya, koIka vacana dravyArthika nayanuM hoya, koI paryAyArthika nayanuM hoya, koIka kSetraviSayaka hoya, koI kAla-jyotiSaviSayaka hoya, koI karmaviSayaka hoya, koI puruSArthaviSayaka hoya, koI maMtraviSayaka hoya, koIka ArogyazAstravacana hoya, koIka vyAkaraNaviSayaka hoya, koI nyAya-tarkaviSayaka hoya, koIka sAhityaviSayaka hoya-tevA alaga alaga viSayavALA zAstravacanonA koIka koIka padamAtrane pakaDI tenA padArthanuM bhAna thAya te saMzaya-bhramasvarUpa banavAnA lIdhe ajJAnasvarUpa ja hoya. mATe teno ahIM zrutajJAnamAM vaccheda = asamAveza = bAdabAkI karela che. bIjI mahattvanI vAta e che ke zruta jJAna e bhaviSyamAM thanAra ciMtA jJAnanuM kAraNa che. mATe jyAM sudhI ciMtAjJAnAdi na pragaTe tyAM sudhI zrutajJAna TakavuM jarUrI che. jema bhaviSyamAM vRkSo vAvavA ke pAka levA mATe tenuM bIja jarUrI hoya che. kheDUta navo pAka levA bIjane koThAramAM rAkhI mUke. te saDI na jaya ke nAza pAme nahi to ja navI sIjhanamAM te bIjamAMthI pAka ugI Jain Education Intemational Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ekAdazamaM SoDazakam cintAmayajJAnasya lakSaNamAha -> *nti'tyAdri / yattu mahAvAkyArthajamatisUkSmasuyukticintayopetam / udaka iva tailavindurvisapi cintAmayaM tatsyAt // 11 / 8 // yattu = yatpunaH mahAvAkyArthajaM AkSiptetarasarvadharmAtmakavastupratipAdakAnekAntavAdavyutpattijanitaM ati sUkSmAH atizayitasUkSma buddhigamyAH zobhanAH = avisaMvAdinyo yA yuvatayaH sarvapramANajayagarbhAH taccintayA = tadAlocanayA upetaM = sahitaM; udaka iva salila iva tailabinduH tainAta: visarpi - - vintAmayaM tat jJAnaM syAt - mavet ||1/8 vistArayuktaM cintayA nirvRttaM 8 mahAvAkyArthAdinirUpaNam = = = = kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yattu mahAvAkyArthajaM atisUkSmasuyukticintayA upetaM udake tailabinduH iva visarpi tat cintAmaya svAt // 22/85 vaM hrArinA dharmavindraparezaToparerA dRzyavRttvAro [dha.vi.6/30; 31.1.882; 31.ra. 672] samuddhRtA / etadanusAreNa prakRtaTIkAkRtA dezanAdvAtriMzikAyAM mahAvAkyArthajaM sUkSmayuktyA syAdvAdasaGgatam / cintAmayaM | visarpi syAttailabindurivAmbhasi // - [ dvAdvA. 2 / 12] adhyAtmopaniSadi ca mahAvAkyArthajaM yattu sUkSmayuktizatAnvitam / tad dvitIyaM jale tailabindurItyA prasRtvaram // -- [/66] hyum ! AkSiptetarasarvadharmAtmakavastupratipAdakAnekAntavAdavyutpattijanitamiti / saptabhaGgI-sakalAdezAdiparikalitaH anekAnta| vAdo'stitva-nAstitvAdyarpaNayA zabdadarzitA'darzita- parasparaviruddhA'viruddha-sattvA'sattvA'bhilApyatvA'nabhilApyatva-vastutva- prmeyzake. te rIte zrutajJAnanI prApti bAda uhApoha naya-pramANAdinI vicAraNAthI ciMtAjJAna na pragaTe tyAM sudhI te zrutajJAna TakavuM joIe. zrutajJAna ja je nAza pAmI gayuM hoya, bhUlAI gayuM hoya to uhApoha-vicAraNA zenI karavAnI ? je zrutajJAna ciMtA jJAnanuM ghaTaka ja na bane te zruta jJAnanuM mahattva zuM ? pANI pIvA mATe ghaDo kharIdavAmAM Ave. paNa pANI bharatA pahelAM ja ghaDo phUTI jAya to tevo ghaDo Ave ke na Ave temAM koI pharaka paDato nathI. mATe koThAramAM surakSita rahela bIjanI jema zrutajJAna TakavuM joIe. to ja ciMtAjJAna saMbhavI zake. gurubhakti, vidhiparAyaNatA, yathAzaktipAlana, bahumAnagarbhita zravaNa vagerethI zaNagArAyelI kSAyopamika evI parama zuzrUSA pachI thanAra zrutajJAna prAyaH jarUra Take ja che. - A anubhavasiddha bAbata che. trIjI mahatvanI vAta e che ke zrutajJAna e ciMtAjJAna mATe che. mATe padArthajJAnathI utpanna thayela upalaka dRSTie jaNAtI asaMgatine (ke uMDANathI vicAratA jaNAyela virodha vagere doSane) dUra karavAmAM zrutajJAna parAyaNa hoya che. te asaMgati to ja dUra thaI zake jo zrutajJAnavALI vyakti kadAgraha-durAgrahathI taddana mukta hoya. jo tene kadAgraha hoya to te asaMgati vagerene dUra karI na zake. ane to pachI ciMtAjJAna bhaviSyamAM na pragaTe. A mATe ciMtAjJAnakAraNIbhUta zrutamaya jJAna kadAgrahanA kAdavathI sarvathA rahita ja hoya che. AnAthI sUcita thAya che ke jene sAMpradAyika Agraha hoya ke potAnI mAnyatAne magajamAM pahelAM dRDha karIne pachI zAstra bhaNavAmAM ke sAMbhaLavAmAM Ave to te vyaktine ciMtAjJAna ke bhAvanAjJAna thaI na zake. kadAgraha e zrutajJAnamAM rahelI ciMtAjJAnajanana zaktine khalAsa karI nAMkhe che. pachI ciMtAjJAna vagere kaI rIte pragaTe ? bIja sekAI gayA pachI tene vAvavAmAM Ave ke khAtara-pANI-prakAza vagereno sahayoga maLe to paNa temAMthI aMkuro na pragaTe. mATe dareka mumukSue ciMtAjJAna, bhAvanAjJAna pAmavuM hoya to kadAgraharUpI kAdavanA chAMTAthI potAnA zrutajJAnane kalaMkita na karavuM joIe. vartamAna kALane anulakSIne A bAbata para dhyAna rAkhavuM ati Avazyaka che. [11/7] ciMtAmaya jJAnanA lakSaNane mUlakArathI batAve che. ciMtAjJAnanI camaka gAthArtha :- je jJAna mahAvAkyArthathI utpanna thayela hoya, atyaMta sUkSma suMdara yuktionA ciMtanathI yukta hoya tema ja pANImAM vistaratA telanA TIMpA jevuM hoya te ciMtAmaya jJAna bane. [11/8] TIkArtha :- Azcima = zabda dvArA pradarzita ane anAkSipta = sAkSAt zabda dvArA nahi darzAvAyela- A rIte sarva dharmone vastumAM siddha karI sarvadharmAtmaka vastunuM pratipAdana anekAntavAda kare che. tenI vyutpatti vyutpAdana = viziSTa samajaNa e mahAvAkyArtha kahevAya. tenAthI cintAmaya jJAna utpanna thAya che. te atyaMta sUkSmabuddhigamya evI avisaMvAdI ane sarva pramANa tathA nayathI garbhita evI yuktionI vicAraNAothI yukta hoya che. pANImAM telanuM biMdu jema vistAra pAme che tema cintA ciMtanathI utpanna thayela jJAna vistArayukta hoya che. [11/8] vizeSArtha :- ghaDAmAM jema ghaTatva, dravyatva, sattva vagere dharma anvayamukhe rahe che. tema paTatva, matva, guNatva vagere dharmo Jain Education Intemational - Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdRSTerheyopAdeyaviparyAsavirahaH bhAvanAjJAbatakSAmAha -> 'perce'tyAdi / aidamparyagataM yadvidhyAdau yatnavattathaivoccaiH / etattu bhAvanAmayamazuddhasadratnadIptisamam // 11/9 // aidamparya = tAtparya - sarvajJeyaviSaye sarvajJAjJaiva pradhAnaM kAraNaM <- ityevaMrUpaM tadgataM jJAnaM vithyAt = vidhi-dravya-vAtR-pAtrAau uttta: - gatizayena yavat - varamAvayuvataM 'tathaiva' Tamparyavattva tadviSayaM yat = kalyANakandalI tvAdisakaladharmAtmakaM vastumAtraM pratipAdayatIti vyutpattyA utpAditamityarthaH / ayaM bhAvaH ekArthapratipAdakAni padAni vAkyaM padArthacAlanArUpaM, vAkyAnyeva viziSTataraikArthacAlitArthapratyavasthAnarUpaM mahAvAkyaM [ upadezapada 859 vRttiH ] iti vyapadizyate / padArthamAtrAvagamasya zrutamayatvamuktam / padArthamAtrAvagrahottarasya vAkyArthasya kathaM bhAvA''kAGkSAgarbhatvenehArUpatvAnna tadgocarajJAnamatra zrutAdimadhye vivakSitam / vAkyArthavicArottarasya vibhajyavAdavyutpattijanitasya kRtsnaikadezApAyarUpa - sarvapramANanayagarbhacintAyuktasya | visarpaNazIlasya jJAnasya cintAmayatvamatra syAt // 11 / 8 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yat aidamparyagataM tathaiva vidhyAdau uccaiH yatnavat etat tu bhAvanAmayaM azuddhasadratnadIpti - samam // 26/1/ // thamapArijA dharmavindraparerAopave sthavRttvArI [dha.vi.6/30; 31.1.882 35.rad.272] samuddhRtA / etadanusAreNa dezanAdvAtriMzikAyAM -> sarvatrA''jJApuraskAra jJAnaM syAd bhAvanAmayam / azuddhajAtyaratnAbhAsamaM tAtpUrvavRttita: || - [dvA.dvA.2/3] adhyAtmopaniSati 6 -> peTampayaMta yazva vidhyAno yatnavarSe yat / tRtIyaM tavazuddhocaMnAtyaratnavimAnimam || ~ [./67] rUtyuttam / samparka tAtparyaM => * sarvajJeyaviSaye sakalajJeyagocare sarvajJA''jJaiva pradhAnaM kAraNaM <- ityevaMrUpam / ayaM bhAvaH heyopAdeyajJeyabhedena trividhA viSayA bhavanti / tatra heyopAdeyayoraviparyastabodho nirmalasamyagdarzanavatAM mithyAtvakSayopazama- dRSTivAdopadezikIsaMjJAdiprabhAvena paropadezamanapekSyaiva bhavati / paraM jJAnAvaraNodayAdinA nigodAbhavyAdijJeyapadArthagocaraH saMzayAdirapi sambhavati / ataH tannirAsAya sarvajJopadezasya mahatyAvazyakatA, tata eva tadgocarA = = = 261 paNa vyatirekamukhe rahe che. Ama ghaDo anvaya-vyatirekamukhe sarvadharmAtmaka che. tema ja sattva-asattva, abhilApyatva-anabhilApyatva vagere sarve virodhI dharmo paNa ghaDAmAM rahela che, kAraNa ke ghaTa svasvarUpe sat che, parasvarUpe asat che. ghaTapada vaDe ghaDo abhilApya che, paTAdi pada vaDe ghaDo anabhilApya che. jo ghaDAne parasvarUpe asat mAnavAmAM na Ave to ghaDo parasvarUpe paNa sat banavAnI Apatti Ave. tema ghaDAne paTAdipada vaDe anabhilApya mAnavAmAM na Ave to ghaDo paTa, maTha vagere padothI paNa abhilApya thavAnI Apatti Ave. AthI ghaDAne sattva, asattva,abhilASyatva, anabhilASyatva vagere sarvadharmAtmaka mAnavo jarUrI che. AvuM pratipAdana anekAMtavAda kare che. A anekAMtavAdanuM vyutpAdana nirUpaNa = pratipAdana = vyAkhyA mahAvAkyArthe kahevAya che. tenAthI cintAmaya jJAna utpanna thAya che. A ciMtAmaya jJAna e atyaMta sUkSma buddhithI jANI zakAya ane visaMvAda na pAme tevI sarva pramANo ane nayathI garbhita yuktionI vicAraNAthI vyApta hoya che. zrutajJAna pramANa-nayanuM avagAhana karatuM nathI. jyAre ciMtAjJAna to pratyakSa, anumAna, Agama Adi pramANa ane naigama, saMgraha, vyavahAra vagere nayothI garbhita evI sacoTa ane sUkSma yuktionI vicAraNAothI anuviddha hoya che. dA.ta. 'AtmA nitya che' A vAta kayA pramANathI siddha che ? kyA nayanI apekSAe che ? tema ja AtmAmAM nityatva mAnavuM kaI rIte yogya che ? AvI aneka sUkSma yuktionI vicAraNAthI cintAmaya jJAna vyApta hoya che. Jain Education Intemational telanuM biMdu nAnakaDuM hovA chatAM pANImAM te phelAya che. tema ciMtAjJAna paNa aneka zAstra-pramANa-naya-viSaya vageremAM phelAtuM jAya che. sarva pramANa-naya-nikSepa vageremAM ciMtAjJAna vadhua vadhu vyApta thatuM jAya che. sarvavyApI banatuM ciMtAjJAna bhAvanA jJAnane lAve che. [11/8] graMthakArazrI bhAvanAjJAnanuM lakSaNa batAve che. gAthArtha :- je jJAna tAtparyaviSayaka hoya tema ja vidhi vagerene vize atyaMta prayatnavALuM hoya te bhAvanAmaya jJAna jANavuM. azuddha chatAM suMdara evA ratnanI kAMti jevuM A jJAna hoya che. [11/9] bhAvanA jJAnanuM svarUpa TIkArya :- 'sarva jJeya viSayone svIkAravAmAM sarvajJanI AjJA e ja pradhAna kAraNa che' AvA prakAranA tAtparyane potAno viSaya banAvanAra bhAvanAjanya jJAna hoya che. A jJAna vidhi, dravya, dAtA, pAtra vagerene vize atyaMta parama AdaravALuM hoya che. kSAra, mATInA lepa karIne garama karavuM vagere prakriyAnA abhAvamAM azuddhivALuM hovA chatAM zreSTha ratnanI svabhAvathI je prabhA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ekAdazamaM SoDazakam 08 paripUrNaprabodhaprakriyA pradarzanam 08 yatnavattvayoH samuccayArtha 'tathaiva' ityasya grahaNam, etattu = etatpujaH bhAvanayA nirvRttaM = bhAvanAmayaM jJAnaM azuddhasya 'kSAramRtpuTapAkAdyabhAve, apinA zuddhimato'pi sadratjasya svabhAvato yA dIptiH tatsamam / yathAhi jAtyaratnaM svabhAvata evAnyaratnebhyo'dhikadIptimat tathedamapi bhAvanAjJAjamazuddhasadratnakalpasya bhavyajIvasya karmamalinasyA'pi zeSajJAnebhyo'dhikaprakAzakRd bhavati / ajena hi jJAtaM jJAtaM, kriyA'pyetatpUrvikaivA'kSepeNa mokSadeti / atra caikasmAdapi vAkyAt vyutpattivizeSeNa jAyamAnAnAM vAkyArthajJAnAdInAM mahAvAkyArthajJAnAdau avAntaravyApAratvamiti na viramyavyApArAnupapattidoSaH / tathA cAhuH tArkikAH -> 'so'yamiSoriva dIrgha-dIrdhataro vyApArI kalyANakandalI bhrAntajJAnasambhavAditi 'sarvajJeyaviSaye bodhe sarvajJAjJaiva pradhAnaM kAraNam' iti svIkriyate / jJeyAdiviSayo'pi nayAbhiprAyabhedena padArtha-vAkyArtha-mahAvAkyArthadamparyArthabhedena caturdhA bhidyate / padArthAdibhAvanA caivaM bodhyA, yathA 'mA hiMsyAt sarvabhUtAni' ityatra 'sarvajIvAnAM sarvadhA bAdhAM na kuryAt' iti padArthaH / gRhasthasya caityAlayAdau yatnaH katham ? iti cAlanAtmaka vAkyArthaH / avidhikaraNe AjJAvirAdhanAda caityakaraNasya sadoSatvena vidhinA yatitavyamiti pratyavasthAnAtmako maha -> jinAjJaiva dharme sAraH <- iti caidamparyArthaH / taduktaM upadezapade -> hiMsijja Na bhUyAiM ittha payatyo pasiddhago ceva / maNamAiehiM pIDaM sabvesiM ceva Na karijjA / / 865|| AraMbhipamattANaM itto ceihrlockrnnaaii| takaraNameva aNubaMdhao tahA esa vakkattho / / 866 / / avihikaraNammi ANAvirAhaNA duTThameba eesiM / tA vihiNA jaiyavvaM ti mahAvakattharUvaM tu / / 867 // evaM esA aNubaMdhabhAvao tattao kayA hoi / aidaMpajjaM eyaM ANA dhammammi sArotti / / 868 / / - iti / ___anena = bhAvanAjJAnena hi jJAtaM jJAtaM = sujJAtaM bhavati, kriyA'pi sakalA etatpUrvikA = bhAvanAjJAnapUrvikA eva aucityayuktA mokSadA / taduktaM dharmabindau -> ucitAnuSThAnameva sarvatra zreya iti / bhAvanAsAratvAttasyeti / iyameva pradhAnaM niHzreyasAGgamiti / etatsthairyAddhi kuzalasthairyopapatteriti / bhAvanAnugatasya jJAnasya tattvato jJAnatvAditi / na hi zrutamayyA prajJayA, bhAvanAdRSTaM jJAtaM nAmeti / uparAgamAtratvAditi / dRSTavadapAyebhyo'nivRtteriti / etanmUle ca hitA'hitayoH ata eva bhAvanAdaSTajJAtAda viparyayA'yoga iti / tadvanto hi daSTApAyayoge'pyadaSTApAyebhyo nivartamAnA dRzyanta evAnyarakSAdAviti / iti mumukSoH sarvatra bhAvanAyAmeva yatnaH zreyAniti / tadbhAve nisargata eva sarvathA doSoparatisiddheriti <- [dha.bi.6/26-38] / paJcavastuke'pi -> sammaM viAriavvaM atthapadaM bhAvaNApahANeNaM / visae a ThAviyadhvaM bahussuagurusayAsAo // 865 / / - iti proktam / atra = vyAkhyAvidhinirUpaNe ca = hi ekasmAdapi vAkyAt vyutpattivizeSeNa = pramANanayAnugRhItavyutpattivizeSeNa jAyamAnAnAM vAkyArthajJAnAdInAM = zAbdabodhAtmakapadArtha-vAkyArtha-mahAvAkyArthajJAnAnAM mahAvAkyArthajJAnAdau = vAkyArthamahAvAkyArthadamparyArthajJAneSu avAntaravyApAratvaM = dvAritve sati dvAratvam / na caikatra tayorvirodhaH, apekSAbhedena tatparihArAt iti na viramyavyApArAnupapattidoSaH = zabdasya tRtIyakSaNe uparamya = vinazya taduttaraM vyApAra prati janakatvaM kathaM ? iti doSaH sAvakAzo netyarthaH / tathA cAhuH tArkikAH -> so'yaM ipoH = dUradezagAminaH zarasya iva dIrgha-dIrghataro vyApAraH / / hoya tenA jevuM A bhAvanAmaya jJAna hoya che. jema zreSTha ratna svabhAvathI ja bIja ratno karatAM vadhAre kAMtivAnuM hoya che tema azuddha evA zreSTha ratna samAna, karmathI malina thayela, bhavya jIvanuM pAga A bhAvanAjJAna bIjA jJAna karatAM adhika prakAza karanAruM khoya che. [bhavya 71 = zre42.na. dharma = mela. zAna = za-in-hIpti. zre4 ratna = bhavya svarU5 merathI azuddha hovA chatAM bIjA jJAna karatAM bhavyajIvagata bhAvanAjJAna adhika prakAza karanAra hoya che.] bhAvanA jJAnathI jaNAyela vastu ja jaNAvela = jJAta jANavI, kriyA paNa bhAvanAjJAnapUrvaka ja turata mokSa Ape che. ahIM eka ja vAkyathI paNa vyAkhyAvizeSathI utpanna thanAra vAkyarthajJAna vagere, mahAvAkSArthajJAna vageremAM avAjora vyApAra bhane che. mATe viramya = vizama pAmIna = jIne = vinAza pAmIne vyApAra = dAra saMgata nali 212125 ghoSane atha nahi rahe. tArkiko te ja pramANe kahe che ke - te A bANanI jema dIrdha-dIrghatara vyApAra che. jenA pratipAdanamAM zabda pravarte cha te che. - // pramAge anya sthaNe vistAra vo. (mo vizeSArthamA zaMDI-samAdhAna) [11/4] 1. mudritapratau -> 'kSAramRtpuTakAdyabhAve'pi nazuddhimata... <- ityazuddhaH pAThaH / 2. mudritapratI 'jJAnaM' ityazuddhaH pAThaH / 3. mudritapratI > 'mahAvAkyArthazabdajJAnAdI' <- ityazuddhaH pAThaH / Jain Education Intemational Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 iSudRSTAntavimarzaH 263 capara: zabda sa dvArtha:' (vijJArnAmagvRtasAvyapradvamAga pR.22) Dutyavatra vitara: 22/Saa. kalyANakandalI ayamAzayaH atidUradezavartilakSyavedhAya dhanurdharamocite bANe yaH vega prathamamutpannaH sa tu kSaNikatvAt drutameva vinaSTaH punazca navIno vegaguNaH bANe utpannaH; itthaM nAnAvegaguNotpattikrameNa bANo'bhisarpayan lakSyadezena sambadhyate / tatazca yathA bANasya dIrgha-dIrghataro vyApAraH tathA yatparaH = yadviSayakabodhecchayoccaritaH zabdaH sa zabdArthaH = tAtparyArthaH / avisaMvAdino bANasya lakSyadezamaprApyA'nuparamAt tadanyathA'nupapattyA tAvatkAlAvacchinnA zaragatadIrghavyApArasthitiH svIkriyate samyakprayuktasya zabdasya svatAtparyArthamanabhidhAyA'nuparamAt zabdaidamparyArthabodhAnyathAnupapattyA tAvatkAlAvacchinnaH = padArtha-vAkyArtha-mahAvAkyAthaidamparyArthAvabodhavyApiyathocitabahasamayAvacchinnaH zrutopayogakAlo'vazyamevAbhyupagantavyaH / na ca zabdottarakAlInavicArasya mAnasatvaM smRtitvameva veti zabdasya kSaNikatve'pi na kSatiriti zaGkanIyam, tadattaraM 'zabdAdenamarthaM jAnAmI'ti pratItyanupapatteH / upanItabhAnAdau vizeSArtha :- jagatamAM traNa prakAranA padArtho hoya che. heya, zeya ane upAdeya. heya ane upAdeya viSayanuM yathArtha jJAna te dareka samakitIne mithyAtvakSayopazama, dRSTivAdopadezikI saMjJA vagerenA prabhAve svataH ja thAya che. Akha puruSanA upadeza vinA paNa te viSaya-kaSAyane aMtarathI heya = choDavA yogya mAne ane tyAga, titikSA, brahmacarya vagerene aMtarathI upAdeya = cahANa karavA yogya mAne. paraMtu ya padArthanA viSayamAM jJAnAvaraNanA udaya vagerethI kadAca viparyAsa-saMzaya vagere thavA saMbhava rahe, kAraNa ke ya padArtho chaghasya mATe aviparyasta svasaMvedanano svataH viSaya nathI. jema ke "baTATA, nigodamAM anaMtA jIvo che, abhavya | jIvo anaMtA che, anAdi nigodamAM jAtibhavya jIvo anaMtA hoya che." A badhA ya padArthomAM chapasthanI potAnI buddhi bahera mArI jAya tevI hoya che. mATe "sarva zeya padArthonA svIkAramAM sarvajJanI AjJA e ja pradhAna kAraNa che'. A tAtparyaviSayaka je jJAna hoya te bhavanAjJAna kahevAya. A bhAvanAjJAnavALo vidhi vageremAM parama AdaravALo hoya. dA.ta. dAna saMbaMdhamAM dAnanI pUrvokta [.5-gAthA 13] vidhi, dAnanuM utkRSTa dravya, dAna ApanAra dAtAnA pAMca bhUSaNa, dAnanuM sAmenuM yogya pAtra vagere vize atyaMta AdaravALo thaIne bhAvanA| jJAnavALo pravRtta thAya. zaMkA :- eka ja vAkyathI pUrve zrutajJAna utpanna thAya che, ke je mAtra vAyArthaviSayaka che. zrutajJAna = zAbdabodha. arthAt padajJAna e padArthaupasthiti dvArA zAbdabodha = zrutajJAna = vAkyarthajJAna utpanna karaze. tethI dvAra = vyApAra banaze padArtha upasthiti. lArI = vyApArI banaze padajJAna = zabdajJAna. kArya = phela banaze zAbdabodha = kRtajJAna = vAyArthajJAna. pachI ciMtAjJAna utpanna thAya che ke je mahAvAkyarthaviSayaka che. paraMtu te vakhate to padajJAna ane pada = zabda naTa thayela che. arthAt virAma pAmela che. virAma pAmela = naSTa thayela padajJAna ane pada potAnA nAza pachI vyApAra = dvArA utpanna karI na zake. mATe mahAvAkyarthajJAna = ciMtAjJAna e zabdajJAnajanya zAbdabodhasvarUpa banI nahi zake. zabdano jyAM vyApAra na hoya te zAbdabodha na kahevAya. vyApAranuM lakSaNa che tanya sati tanyanatvam ! A doSane dArzanika duniyAmAM 'viramya vyApAra anupapatti' doSa kahevAya che. ciMtAjJAnadima zabdapasaMgati Ez samAghAna :- uparokata zaMkA vyAjabI na hovAnuM kAraNa e che ke zabdajJAna padArthopasthiti dvArA je vAyArthajJAnane = zrutajJAnane utpanna kare che te zrutajJAna = vAkyarthajJAna padajJAnanuM = zabdajJAnanuM phala hovA chatAM mahAvAyArthajJAna = cintAjJAna pratye te zabdajJAnano avAntara vyApAra bane che. arthAt jema zabdajJAna e vAkyarthajJAna dvArA mahAvAkSArthajJAnane utpanna kare che. tema ja AgaLa vadhIne zabdajJAna e mahAvAkyarthajJAna dvArA tAtparyaviSayaka bhAvanAjJAnane utpanna kare che. vAyArthajJAna zabdajJAnajanya hote chate zabdajJAnajanya evA mahAvAyArthajJAnanuM janaka hovAthI zabdajJAnanuM vyApAra banI zake che. tema ja mahAvAyArthajJAna zabdajJAnajanya hovA uparAMta zabdajJAnajanya evA bhAvanAjJAnanuM janaka hovAthI zabdajJAnanuM vyApAra banI zake che. ekanI apekSA e phalasvarUpa hovA chatAM anyanI apekSAe vyApArarUpatAno virodha saMbhavato nathI. apekSAbheda e virodha doSane haTAve che. mATe uparokata "viramya vyApAra asaMgati' doSane avakAza raheto nathI. -> mahAvAkSArthajJAnanI apekSAe vAkyarthajJAna ane bhAvanAjJAnanI apekSAe mahAvAkyArthajJAna zabdajJAnanA vyApAra kema kahI zakAya ? ATalo dIrghakAlIna zabdajJAnano vyApAra kema mAnI zakAya ? <- A zaMkA asthAne che. AnuM kAraNa e che ke jema || bANa potAnA lakSyane viMdhe nahi tyAM sudhI aneka vyApAra = navI-navI gati kriyAo cirakALa sudhI utpanna kare che. najIka lakSya hoya to te alpa vyApAra = gati kiyA utpanna kare che. lakSya dUra hoya to dIrgha kALa sudhI aneka navA navA vyApAra = gamana kriyAo utpanna kare che. lakSya deza je atidUra hoya to dIrghatara kALa sudhI anekAneka navA navA vyApAra = dvAra = gati 6. mudritIta - ' ' - ti huM nApti ! "Jain Education Intemational Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ekAdazamaM SoDazakam 8 pUrvAparavirodhaparihArapradarzanam OM eteSAM trayANAM viSayavibhAgamAha - 'Adha' ityAdi, 'cArItyAdi / Adya iha manAkpuMsastadrAgAddarzanagraho bhavati / na bhavatyasau dvitIye cintAyogAt kadAcidapi // 11/10 // cAricaraka-saJjIvanyacarakacAraNavidhAnatazvarame / sarvatra hitA vRttirgAmbhIryAt samarasApattyA // 11/11 // Adhe - zrutajJAne iha = jagati manAm = ISat puMsaH = tadvataH puruSasya tadrAgAt = zutamayajJAnAnurAgAd darzanagrahaH = asatpakSapAto bhavati yathA -> 'idamatroktaM idameva ca pramANaM jAnyat - iti / asau = darzanagRhaH 'asmadIyaM darzanaM zobhajamanyadIyamazobhanaM' ityevaMrUpo dvitIye = cintAmaye jJAne cintAyogAt = atisUkSma kalyANakandalI / laukikaviSayatAdyabhAvAt 'sAkSAtkaromI ti pratItiparihAre'pi tatra 'zAbdayAmI' ti pratIteH samAdhAtumazakyatvAt / na cAtra zabdaprayojyatvamevopAdhibhUtaM viSaya iti zaGkanIyam; bAdhakaM vinA svabhAvabhUtasyaiva zAbdatvasya tatra viSayatvAt ityamunA prakAreNa padArthAdibhedena pUrNaM jJAnaM kartumuktakramAnuvidbhasUtradezanAtmA upadezo bhavatIti anyatra = upadezarahasyAdau [gA.174/175] vistaraH / nanvekasya zarasya sadRzA eva vyApArAH dRSTAH / tataH tadAharaNenaikasya vAkyasya zruta-cintAdayo mitho vilakSaNavyApArA: kathaM iti cet ? atrocyate, yathA ghaTa-taguNAdigocare savikalpe jananIye ekasyApIndriyasya svasaMyoga-saMyuktasamavAyAdayo mitho vijAtIyAH pratyAsattayo bhavanti tathA prakRte'pi saGgacchate iti vyaktaM dezanAdvAtriMzikAyAm [dvA.dvA.2/13] // 11/9 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> iha puMsaH Aye tadrAgAt manAk darzanagraho bhavati / dvitIye cintAyogAdasau kadAcidapi na bhavati // 11/10 // carame cAricaraka-saJjIvanyacarakacAraNavidhAnataH samarasApattyA gAmbhIryAta sarvatra hitA vRttiH // 11/11 / / etadanusAreNa adhyAtmopaniSadi -> Adye jJAne manAk puMsaH tadrAgAddarzanagrahaH / dvitIye na bhavatyeSa cintAyogAtka 1/68] cArisaJjIvinIcArakArakajJAtato'ntime / sarvatraiva hitA vRttirgAmbhIryAttattvadarzinaH / / 8-[1/69] ityuktam / asan cAsau pakSapAtazca = asatpakSapAta iti karmadhArayasamAso'GgIkartavyaH, na tu 'asataH pakSapAtaH = asatpakSapAtaH' iti SaSThItatpuruSasamAsaH, prakRtapakSapAtasya viSayApekSayA kadAcit zobhanatve'pi svarUpato'zobhanatvasya pratipipAdayiSitatvAt / na ca prAk [11-7] 'mithyAbhinivezarahitaM' ityuktena saha kathaM nAsya virodha iti zaGkanIyam, tatrA'nubandhApekSayA'bhiniveza kriyAo utpanna kare ja che. tema zabdano sAmAnya artha hoya to 1 vyApAra dvArA zAbdabodhasvarUpa phaLa utpanna thAya. zabdano artha thoDo gUDha hoya to zabdajJAna aneka vyApAro utpanna karIne zAbdabodhane janma Ape. jyAre atigUDha arthanuM zabda pratipAdana kare tyAre zabdajJAna anekAneka vyApAra = avAnnaravyApAra utpanna karIne zAbdabodhane pedA kare. te kAryane utpanna karyA vinA zabdajJAna aTakI na jaya; kAraNa ke je arthano bodha karAvavAmAM zabda tatpara hoya, je arthano bodha karAvavAnI IcchAthI zabda prayukta thayo hoya, te ja vAstavamAM zabdArtha kahevAya. tenuM bhAna na thAya tyAM sudhI zabdajJAna apekSita Avazyaka evA aneka vyApAra/ avAjora vyApArane avazya utpanna kare. bANa dUrastha lakSyane na viMdhe tyAM sudhI jema aneka vyApAra = gati kriyAo utpanna kare ja che. gati e kriyA svarUpa = karmasvarUpa che ane te to kSaNika hoya che. tethI bANa pheMkAyA pachI 50-60 bhAga pachI lakSyavedha thAya tyAM aneka vyApAra = gatikriyAo phalabalakathya che. tema zabdasthalamAM aneka vyApAra mAnavAmAM koI doSa nathI. AvuM samAdhAna tArkika buddhithI prApta thAya che. [11/9]. zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAnanA viSayavibhAgane graMthakArathI batAve che. gAthArtha :- ahIM prathama zramaya jJAnamAM tenA rAgathI puruSane kAMIka darzanagraha = khoTo pakSapAta thAya che. bIjA jJAnamAM ciMtananA yogathI kyAreya paNa darzanagraha thato nathI. [11/10]. gAthArtha :- cAro caranAra ane saMjIvanI auSadhi na caranArane carAvavAnuM karavAthI carama bhAvanAjJAnamAM samarasApattijanya gAMbhIryanA lIdhe sarvatra hitakArI pravRtti thAya che. [11/11] Toya vAnano viSayavinAza TIkArya :- A duniyAmAM prathama zrutajJAnamAM vyutamaya jJAnano anurAga thavAthI zrutajJAnavALA puruSane kAMIka darzanagraha = khoTo pakSapAta thAya che. jema ke "ahIM A kahyuM che. ane A ja pramANa che, bIjuM kazuM nahi." "amAruM ja darzana = dharma sAro che, bIjano dharma kharAba che' Avo darzanagraha = dharmano Agraha, ciMtAjJAnamAM atyaMta sUkama ane avisaMvAdI yuktione |1. mudritapratI -> idaM mayoktaM <- ityazuddhaH pAThaH / Jain Education Intemational Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 * paratantroktasya sadvacanasyA'pratikSepyatA OM suyukticintanasambandhAt kadAcidapi kAle na bhavati / dRSTajaya-pramANarUpasiddhAntasadbhAvo hi vidvAn sarva svaparatantroktamartha sthAjA'virodhena pratipadyate, na tvekAntatastatra vipratipadyate iti / tathA cAha sammatau mahAmatiH -> niyayavayaNijja-saccA savvaNayA paraviyAlaNe mohA | te puNa adihasamao vibhayaha sacce va alie vatti' - // (1/28) // 11/10 // kalyANakandalI rAhityasyoktatvAt prakRte ca hetvapekSayA ISad asatpakSapAtasyAbhihitatvAt / yadvA prAk 'kSIyamANaM kSINaM' iti nayenAbhinivezarAhityasyopadarzitatvAt atra ca svarUpato'satpakSapAtasyA''veditatvAt / yadvA pUrvaM udayApekSayA'bhinivezavaikalyasyAviSkRtatvAt iha ca prAdhAnyena sattApekSayA'satpakSapAtasya pradarzitatvAt / yadvA pUrvaM tattattantroktAhiMsAdipadArthe padArthagocaratvenAssadgraharAhityasya vivakSitatvAt atra ca tattattantroktatvenAM'zato'sadgRhasAhityasya sambhAvitatvAt / yadvA pUrvaM prajJApanIyatvAdiguNApekSayA'bhinivezarAhityasya vivakSitatvAt, iha tu svIyazAstrarAgApekSayAMzato darzanagrahasyeSTatvAditi na virodhalezo'pi / etena -> zrutajJAnAt vivAdaH syAt <- [9/1050] iti vairAgyakalpalatAvacanamapi vyAkhyAtamiti / dRSTanayapramANasvarUpasiddhAntasadbhAvo hi = vibhAvitatattatsunaya-saptabhaGgyAdipramANAtmakarAddhAntaparamArtha eva vidvAn sarvaM svaparatantroktaM artha sthAnAvirodhena = tattannayanikSepAdivirodhaparihArapUrvaM pratiniyatavivakSApuraskAreNa pratipadyate / 'paratantroktamapi yat zabdato'rthato vA jinavacanA'virodhi dRSTaM tatsarvaM prAmANikameveti jJeyam / yathA -> ApadAM kathitaH panthA indriyANAmasaMyamaH / tajjayaH saMpadAM mArgo yeneSTaM tena gamyatAm / / paJcaitAni pavitrANi sarveSAM dharmacAriNAm / ahiMsA satyamasteyaM tyAgo maithunavarjanam / / - [ ] ityAdi / na caiteSvaprAmANyaM yuktaM, jinavacanA'bAdhitArthatvAt / na cAndhaparamparApatitatvenAsprAmANyameteSAm, sarvasyaiva sundarArthasya dRSTivAdamUlatvenA'tathAtvAt / vaktravizvAsenA'vikalpatathAkArA'yogyatve'pi vikalpya tathAkAre'naucityA'bhAvAt / itthaM vikalpenaiva samyagdRSTiparigRhItatvAt samyakzrutatvopapattezca / parapraNItatvena tadabhyupagame ekAntabhayaJcAjJAnavijRmbhitameva, yaduktaM mUlakAraireva upadezapade -> jaM atthao abhinna aNNatthA saddao vi taha ceva / taMmi paoso moho visesao jiNamayaviyANa // 693 / / - iti prAk [pR.103] darzitameva / ata eva na tu = naiva ekAntataH tatra = paratantroktArthe vipratipadyate, dvAdazAGgyAzAtanApatteriti prAguktameva [4/11] / itthazca paratantroktatvenA'pi rUpeNa na sadvacanasya pratikSepyatA kiM punaH parasampradAyAbhyupagatatvAdinA rUpeNeti madhyasthatayA vibhAvanIyam / / tathA cAha sammatI = sammatitarkagranthe mahAmatiH zrIsiddhasenadivAkarasUriH - 'niyayeti / zrIabhayadevasUrikatA tadvyAkhyA caivaM -> nijakavacanIye = svAMze paricchedye satyAH = samyagjJAnarUpAH sarva eva nayAH saGgrahAdayaH paravicAlane = paraviSayotkhanane mohAH muhyantIti mohAH = mithyApratyayAH, paraviSayasyApi satyatvenonmUlayitumazakyatvAt, tadabhAve svaviSayasyApyavyavasthiteH / tatazca paraviSayasyAbhAve svaviSayasyApyasattvAt tatpratyayasya mithyAtvameva, tavyatiriktagrAhakapramANasya cAbhAvAt / tasmAt tAneva nayAn, punaH zabdasyAvadhAraNArthatvAt, na iti pratiSedho vibhajanakriyAyAH, dRSTaH samayaH = siddhAntavAcyamanekAntAtmakaM vastutattvaM yena puMsA sa tathA, sa na vibhajate satyetaratayA svetaraviSayamavadhArayamANo'pi tathA tAna na vibhajate api vitaranayaviSayasavyapekSameva svanayAbhipretaM viSayaM satyamevAvadhArayatIti yAvat / 'grAhyasatyA'satyAbhyAM grAhakasatyAsatye' ityevamabhidhAnam / taca dRSTAnekAntatattvasya vibhajanaM 'syAdastyeva dravyArthata' ityevaMrUpam - kAM.1 gA.28 vR.pR.429] / taduktametadanusAreNa dezanAdvAtriMzikAyAM -> Adye'viruddhArthatayA manAk syAt darzanagrahaH / dvitIye buddhimaadhysthyvicAravAnA kAraNe, koI paNa kALe thato nathI. naya ane pramANa svarUpa siddhAntano hArda jeNe joyelo-gelo hoya tevo vidvAna potAnA dharmazAstra ke bIjAnA dharmazAstromAM kahela badhA arthane sthAnavirodhane dUra karIne svIkAre che. [parasthAnaniyogathI = ayogya sthAne ayogya apekSAthI arthane joDavAthI je virodha vagere doSa Ave teno parihAra karavA pUrvaka svasthAnaniyogathI | = yogya sthAne yogya apekSAthI arthane joDavAthI te te sva-paradarzanapradarzita sarva arthano svIkAra pramANa-nayanA rahasyane jANanAra vidvAna kare che.] tevo vidvAna paradarzanokta padArthane vize ekAntathI vipratipatti = vivAda kare nahi. sanmatitarka graMthamAM mahAbuddhizALI zrI siddhasena divAkarasUrijI mahArAje kahela che ke - "sarva naya potAnA vArtha vize satya hoya che. paranayaviSayano tiraskAra karavAmAM Ave to mUDha = mithyA che. jene siddhAnta = jainadarzananA pramANa-nayanA hArda jANela na hoya na yati ' naya sAyo, ne naya moTo cha' zata nayona vimAna 3 cha." <- [11/10] Jain Education Intemational Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ekAdazamaM SoDazakam 28 vairAgyakalpalatAvirodhaparihAra: 28 cAre: carakaH = bhakSayitA 'saJjIvalyA auSadhezca acarakaH = anupabhoktA, tasya cAraNa = abhyavahAraNaM tasya vidhAnataH = dRSTAntAt carame bhAvanAmaye jJAne sati sarvatra = sarvajIveSu hitA = hitahetuH vRttiH = pravRttiH; na tu kadAcit ahitA, samarasApattyA = sarvatrantrasamUharUpasvasamayavyutpattikRtasarvAnugrahapariNatyA gAmbhIryAt = gambhIrAzayAt / dRSTAntazcAyaM -> kAcit strI svapativazIkArAya kAzcitparivrAjikAM tadupAyamapRcchat / 'tayA ca kila kutazcit kalyANakandalI cintAyogAt kadApi na / - [2/14] iti / yattu vairAgyakalpalatAyAM -> syAt matAvezazca cintayA <- [9/1050] ityuktaM tattu cintAjJAnasya prAthamikadazAmapekSya bhAvanAjJAnAtivyavahitA-vasthAmAzrityoktaM, iha tu paripakvacintAjJAnApekSayeti na virodha iti dhyeyam // 11/10 // sarvajIveSu hitahetuH pravRttiriti / yathoktaM upadezapade -> NANI ya NicchaeNaM pasAhaI icchiyaM ihaM kajjaM / bahupa baMdhajuyaMpi hu tahA tahA tayaviroheNa / / 887 // magge ya joyai tahA keI bhAvANuvattaNaNaeNa / bIjAhANaM pAyaM taduciyANaM kuNai eso / / 888|| - iti / dhyAnanirbandhA nRpapatnI upadezapadoktA'tra dRSTAntatvena bhAvanIyA / samarasApattyA = sarvatantrasamUharUpasvasamayavyutpattikRtasarvAnugrahapariNatyA = 'sarveSAmeva darzanAnAM samIcInasaMvalanAtmakaH anekAntavAdarAddhAntaH' iti vijJAnena bhadrakajIvAnAM sarvatantrasthitAnAmAsannadarAdibhAvena vizeSe'pi jinasevakatvAvizeSaparijJAnenopasthApitAyAH sarveSAmevAnurUpatayA'nugrahapariNatyAH prAptyA / gurutattvavinizcayavRttau api -> sarvahitAvahA samApattiH candanagandhasthAnIyA svasvadarzanagrahavimukhasahajamAdhyasthyapariNatiH - [1/39] ityuktam / taduktaM yogadRSTisamuccaye -> tasmAt sAmAnyato'pyenamabhyupaiti ya eva hi / nirvyAja tulya evA'sau tenAMzenaiva dhImatAm ||106|| enaM = sarvajJa, tathA -> yathaivaikasya nRpaterbahavo'pi samAzritAH / durAsannAdibhede'pi tabhRtyAH sarva eva te // 107|| - iti / gambhIrAzayAt = atucchapariNAmAt / AdidhArmikapuruSANAmitthamevotkrAntisambhavAt, yathoktaM pUrvasevAdvAtriMzikAyAM-> cArisaJjIvinIcAranyAyAdevaM phalodayaH / mArgapravezarUpaH syAdvizeSeNA''dikarmaNAm / / - [dvA.dvA.12/9] dezanAdvAtriMzikAyAmapi -> sarvatraiva hitA vRttiH samApattyA'nurUpayA / jJAne saJjIvinIcArajJAtena carame smRtA / / <- [dA.dA.2/15] ityuktam / dRSTAntavAyamiti / yogabinduvRttau tvidamudAharaNamevamA''veditaM sopanayama -> bhAvArthastu kathAgamyaH sA ceyamabhidhIyate / asti svastimatI nAma nagarI nAgarAkulA // 1 // tasyAmAsItsutA kAcid brAhmaNasya tathA sakhI / tasyA eva paraM pAtraM sadA premNo gatAvadheH // 2 // tayorvivAhavazato bhinnasthAnanivAsitA / jajJe'nyadA dvijasutA jAtA cintAparAyaNA // 3 // kathamAste sakhItyevaM tataH prAghUrNikA''gatA / dRSTvA viSAdajaladhau, nimagnA sA tayA tataH ||4|| prapaccha kiM tvamatyantavicchAyavadanA sakhI ? tayoce pApasadmA'haM patyurdurbhagatAM gatA // 5 // mA viSIda viSAdo'yaM nirvizeSo viSAtsakhi ! karomyanaDvAhamahaM, patiM te mUlikAbalAt / / 6 / / tasyAH sA mUlikAM dattvA, saMnivezaM nijaM yayau / aprItamAnasA tasya prAyacchat tAma'sau tataH // 7|| abhUd gaurudbhuraskandho jhagityeva sA hRdi / vidrANaiSa kathaM sarvakAryANAmakSamo bhavet / / 8 / / goyUthAntargato nityaM, bahizcArayituM sakaH / tayA''rabdho baTasyA'dhaH, so'nyadA vizramaM gataH / / 9 / / tacchAkhAyAM nabhazcArimithunasya kathaJcana / vizrAntasya mitho jalpaprakrame ramaNo'bravIt // 10 // nAtraiSa gauH svabhAvena kintu vaiguNyato'jani / patnI pratibabhASe sA punarnA'sau kathaM bhavet ? // 11 // mUlyantaropayogena, kAste ? sA'sya taroradhaH / zrutvaitatsA pazoH patnI pazcAttApitamAnasA / / 12 / / cAro caranAra = khAnAra ane saMjIvanI auSadha na khAnAra vyakitane te khavaDAvavAnA dAMtathI chelle bhAvanAmaya jJAna hoya tyAre sarva jIvo vize hitakArI pravRtti thAya, nahi ke koIne paNa ahitakArI. AnuM kAraNa e che ke sarvadarzananA-dharmanA samUha svarUpa jainadarzananI vyAkhyAthI utpanna thayelI sarva jIvo upara anugrahanI pariNati svarUpa samarasApattithI janya gaMbhIra citta bhAvanAjJAnavALA pAse hoya che. cArisaMjIvanIdaSTAMta A mujaba che. koIka strIe potAnA patine vaza karavA mATe koIka jogaNa bAIne teno upAya pUcho. tagIe koIka maMtrAdinA sAmarthyathI te patine baLadasvarUpa karyo. te strI baLadapatine cAro carAvatI ane pANI pAtI rahe |1. mudritapratI ha.pratau ca -> 'saJjIbinyA' <- iti pAThaH / 2. mudritapratI 'tathA' ityazuddhaH pAThaH / Jain Education Intemational Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cArisaJjIvinInyAyavicAraH 267 | sAmarthyAt sa vRSabhaH kRtaH taM cArayantI pAyayantI cA''ste / anyadA ca vaTavRkSasyA'dhastAnniSaNNe tasmin puruSagave vidyAdharIyugmaM vihAyasastatrA''jagAma / tatraikayoktaM 'ayaM svAbhAviko na gauH / dvitIyayoktaM 'kathaM tarhi svAbhAvikaH | syAt ?' AdyayoktaM 'asya vaTasyAdhastAt saJjIvanInAmauSadhirasti / yadi tAmayaM carettadA sahajapuMrUpatAmAsAdayediti / tacca vidyAdharIvacanaM tayA striyA zrotrapatrAbhyAM pape / tAJcauSadhiM vizeSato'jAnAnayA sarvAmeva tatpradezasthAM | cAriM cAritaH sAmAnyataH patigavaH / yAvadasau saJjIvanImupabhuktavAMstAvadeva puruSaH saMvRttaH / yathA tasyAH striyAH tasmin puMgave hitA pravRttirevaM bhAvanAjJAnAnvitasyA'pi sarvabhavyasArthe'nugrahapravRttasya hitaiva pravRttiriti // 11 / 11 || kalyANakandalI abhedajJAnatazcAriM sarvAM cArayituM takam / pravRttA mUlikAbhogAt sadyo'sau puruSo'bhavat // 13 // ajAnAnA yathA bhedaM mUlikAyAstayA pazuH / cAritaH sarvatazcAriM punarnRtvopalabdhaye ||14|| tathA dharmaguruH ziSyaM pazuprAyaM vizeSataH / pravRttAvakSamaM jJAtvA devapUjAdike vidhau ||15|| sAmAnyadevapUjAdau pravRttiM kArayannapi / viziSTasAdhyasiddhyarthaM na syAddoSI manAgapi / / 16 / / iti idaM nidarzanamuddizya upadezapade'pi tA oheNaM ihayaM uciyatteNamavirohao jatto / kAyanvo jaha bhava- goNavigamao jIvamayattaM // 906 || tosA sAsaNavaNNo pUjA bhattIe bIjapakkhevo / evaM nANI bAhulao hiMyaM ceva kuNai tti <|||907 // ityuktam | 'zAkhAyAM candraH' iti nyAyaH tathA 'azuddhe vartmani sthitvA tataH zuddhaM samIhate' iti nyAyo'pyetadarthasamarthaka eva / idamevAbhipretyoktaM yogazatake'pi evaM ciya avayAro jAyai maggammi haMdi eyassa / raNe pahapabbaTTho'vaTTA vaTTamoyarai |||26|| bhAvanAjJAnAt mAdhyasthyalAbho'pi sammataH / taduktaM vairAgyakalpalatAyAM mAdhyasthyaM bhAvanAjJAnAt sarvatra ca hitArthitA -- [9/1050] | ataH na hiMsyAt sarvabhUtAni nAnRtaM vA vadet kvacit / nA'hitaM nA'priyaM brUyAnna stenaH syAt kathaJcana // <- [16/pR. 553] iti varAhapurANAdivacanamapi tattattantrasthAn zrotRRn prati madhyasthaH bhAvanAjJAnavAn prayuGkte / tatazca zrotRkalyANamapi / ato yogabindau api apunarbandhakAdInuddizya -> sarvAn devAn namasyanti naikaM devaM samAzritAH / jitendriyA jitakrodhA durgANyatitaranti te // 118 // <- ityuktam / ata eva devagurudharmasvarUpapRcchakaM siddharAjaM prati | zrI hemacandrasUribhirapi sarvadevanamanArcanAdikaM dharmatayoktam / saJjIvanIjJAtamupadarzya prabandhacintAmaNau merutuGgasUribhiH -> 'yathA tadajJAtarUpo'pi bheSajAGkuraH samIhitakAryasiddhiM cakAra tathA kaliyuge mohAttadapi tirohitaM pAtraparijJAnaM sabhaktikaM sarvadarzanA|rAdhanenA'niveditasvarUpamapi muktipradaM bhavatI' ti nirNayaH / iti hemacandrAcAryaiH sarvadarzanasammate nivedite sati zrIsiddharAjaH che. eka vakhata te baLada vaDalAnA jhADa nIce beThela hoya che tyAre be vidyAdharI strI AkAzamAMthI te vaDalAnA jhADa upara utare che. eka vidyAdharI strI kahe che ke 'A svAbhAvika baLada nathI.' bIjI vidyAdharI strI pUche che ke 'to A svAbhAvika = potAnA mULasvarUpavALo kevI rIte thAya ?' prathama vidyAdharI strI kahe che 'A vaDalAnA jhADanI nIce saMjIvanI nAmanI auSadhi che. jo tene A khAya to svAbhAvika mAnavIya puruSasvarUpane prApta kare.' te vidyAdharI strInuM vacana baLadapatinI strIe be kAnarUpI paDiyAthI pIdhuM. [arthAt be kAnathI sAMbhaLyuM.] te saMjIvanI auSadhine vizeSarUpe na jANatI evI te strI te jagyAmAM rahela badho cAro baLadane sAmAnyataH = samAna rIte carAve che [khavaDAve che]. jyAM baLadapatie saMjIvanI auSadhi khAdhI tyAM ja baLada manuSya puruSa thaI gayo. jema te patnInI pAchaLathI te baLadamAM hitakArI pravRtti hatI. tema sarva bhavya jIvonA samUhane vize anugrahathI pravRtta thayela bhAvanAjJAnavALA jIvanI paNa hitakArI ja pravRtti hoya che. [11/11] vizeSArtha :- yathAvasthita naya ane pramANano bodha na hovAthI ane zrutajJAnano rAga hovAthI zrutajJAnIne 'A zAstramAM kahyuM te ja sAcuM, bIjuM nahi', 'amAro dharma ja sAro, bIjo dharma kharAba.' Avo kaMIka Agraha saMbhave che. paNa te jIva prajJApanIya hovAthI te Agraha paNa dUra thAya tevo hoya, bhArekhama nahi. ciMtAjJAnavALAne Avo Agraha-kadAgraha nathI hoto. AnuM kAraNa e che ke teNe yathAvasthita naya-pramANane jANelA che. svadarzanamAM je vAta kahevAyelI che te amuka nayanI apekSAe kahevAyela che. tema anya darzanamAM kahevAyela vAta paNa amuka nayanI apekSAe satya hoya che. dA.ta. jaDano rAga ane jIvano dveSa bhavabhramaNanuM pradhAna kAraNa hovAthI saMsAranA bhoga-sukhanI tIvra Asaktine toDavAnI dRSTie 'sarva kSaNikaM' AvI bauddhadarzananI vAta upayogI che. paryAyArthika nayanI apekSAe paNa sarva vastuo kSaNika-vinazvara che ja. jainadarzanamAM paNa anityabhAvanA batAvela ja che. A apekSAe bauddhadarzanokta 'sarva kSaNika' | siddhAntane ciMtAjJAnavANo svIare che. jIbha vo pratye dveSa-dhikAra, tiraskArane tor3A 'sarvaM brahma', 'jIvo brahmaiva netaraH' ityAhi vaidAntIdarzananI vAta paNa svIkAravI jarUrI che. saMgrahanayanI apekSAe vedAntIdarzananI vAta paNa sAcI che. jIvatva-saccidAnaMdamayatva | vagere dharmanI apekSA adhA vo sarayA che. 'appA ceva paramappA' AgAMgasUtramAM parA saMgrahanapanI dRSTiyo 'eMge AyA ' Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 ekAdazamaM SoDazakama * pareSAM cArisaMjIvanInyAyaH sammataH 888 uktaM jJAnatrayasvarUpam / athaitaviparyayasvarUpamAha -> 'gurvAdI'tyAdi / gurvAdivinayarahitasya yastu mithyAtvadoSato vacanAt / dIpa iva maNDalagato bodhaH sa viparyayaH pApaH // 11/12 // - tyA strI : sarvadharmAnArarAdha - [pR.70] ityuktam / sammatazcAyameva nyAyaH pareSAmapi / ata eva bhagavadgItAyAmapi -> ye'pyanyadevatAbhaktA yajante zraddhayA'nvitAH / te'pi mAmeva kaunteya ! yajantyavidhipUrvakam / / - [9/23] ityuktam / ata eva pANDavagItAyAmapi > AkAzAt patitaM toyaH yathA gacchati sAgaram / sarvadevanamaskAraH kezavaM prati gacchati / / - [upasaMhAra-80] iti cArisaMjIvanInyAyAdaktam / etena -> zRNute sarvadharmAMzca sarvAn devAn namasyati / anasUyurjitakrodhastasya tuSyati kezavaH // [1/58] <- iti viSNudharmottarapurANavacanaM tathA -> taistaireva sadAgamaiH zrutimukhairnAnApathaprasthitairgamyo'sau jagadIzvaro jalanidhirvArA pravAhairiva / / - [5/9] iti prabodhacandrodayakRtaH kRSNamizrasya vacanaM vyAkhyAtam, vizeSabodhavirahadazAyAM prajJApanIyakRtasya paramadevadhiyA'paramadevabhaktyAdeH paramadeve vizrAmAditi tAtparya bhAvanIyam // 11/12 / / mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> gurvAdivinayarahitasya tu mithyAtvadoSato vacanAt yo bodhaH sa dIpe maNDalagata iva viparyayaH pApaH // 11/12 / / upAdhyAyAdInAM vinayarahitasya zrutapradAnaniSedha eva, taduktaM nizIthabhASyAdI -> purisammi dagviNIe viNayavihANaM na kiMci Aikkhe / navi dijati AbharaNaM paliyattiyakaNNahatdhassa / / - [ni.bhA.6221 bR.ka.bhA.782] Ama jaNAvela che. anya darzanamAM jaNAvelI vAtano paNa ucita apekSAe svIkAra karavAnI vAta jainadarzana jaNAve che. to pachI bIjA samudAyavALA ke alaga saMpradAyavALa ke anya gacchanA loko je vAta kare tenuM mArI macaDIne khaMDana karavuM e kyAMno nyAya ? mananava paNa je mArI macaDIne khaMDana karavAmAM prayojaka nathI to majamuddAta kevI rIte khaMDana karavAmAM prayojaka bane ? tevuM kare to te vyakitamAM ciMtAjJAna kevI rIte saMbhave ? ciMtAjJAna sudhI na pahoMcI zakanArA bhAvanAjJAna pAse pahoMce tenI to kalpanA paNa na karI zakAya. tethI te jIva mAtra zruta jJAnamAM ja aTavAI jAya. are ! "bIjA samudAyavALA je kahe tenuM khaMDana ja karavuM' A kadAgrahathI kalaMkita vyakti pAse zruta jJAna pAra na ja hoya, kAraNa ke bhArekhama kadAgraha vinAnA jIva pAse ja mRta jJAna hoya-A vAta to 7 mA zlokamAM ja mUlakArazrIe kahela che. 'mAruM te ja sAcuM' AvI manovRtti mithyAtvanI hoya. samakitInI manovRtti to "sAcuM te mAruM' AvI hoya. [11/10] "sarva darzanano yathocita samanvaya karavA dvArA jainadarzananI sAcI jANakArI maLe, kAraNa ke jainadarzana yathocita sarvadharmasamUhasvarUpa che." AvI buddhithI sarva dharmanA jIvo pratye anugraha karavAnI pariNati pragaTe che. svadarzananA jIvo upara anugraha karavAno jevo rasa hoya tevo ja rasa paradarzananA sarva jIvo upara anugraha karavAno hoya che. arthAt svadarzanI ane paradarzanI upara anugrahano samAna rasa bhAvanAjJAnavALA jIvone prApta thayela hoya che, jene samarasApatti kahe che. sama = sarakho, rasa = anugrahapariNAma. Apatti = prApti. mATe bhAvanAjJAnavALA jIvano Azaya gaMbhIra hoya che. svadarzanI ane paradarzanImAM bhedabhAvano Azaya bhAvanA-jJAnavALA jIva pAse nathI hoto. mATe ja svadarzanInI jema paradarzanInuM paNa hita thAya tevI ja pravRtti bhAvanAjJAnavALe kare che. je jIvanuM je rIte, jyAM, jyAre kalyANa thavAnI zakyatA hoya te rIte pravRtti karavAnI bhAvanAjJAnavALAno IrAdo hoya. te mATe kyAreka "zudra varmani thiCI tattaH zudra samI' A nyAyano paNa Athaya bhAvanAjJAnavALo kare. vaidika kuLamAM janmelo hoya ane nAstikanI jema jIvana pasAra karato hoya to tene gAyatrIpATha karavAno upadeza Ape, navakAramaMtrano nahi. tene atithisatkArano upadeza Ape, jainone jamADavAno nahi. tene upAzrayamAM jainamuninA vyAkhyAna sAMbhaLavAno nahi pANA morArIbApunI rAmAyaNa kathA ke pAMDuraMga zAstrInA bhAgavata saptAhamAM javAnI preraNA kare. tenA IdevanA darzana-vaMdanAdinI tene preraNA kare. tevI rIte ja te vyakti dharmapravRtti karI, dhArmika banI, AryasaMskRtine dhabakatI rAkhI, hiMsA-jUTha-corI-vyabhicAraviSaya-kaSAya-vyasanothI mukata rahIne mokSamArge AgaLa vadhe che. tene navakArajA5, jainone bhojana karAvavA, jenapravacananuM ja zravaNa, jinadarzana-pUjA vagerenI ja vAta karavAmAM Ave to te bhaDakI ja jAya; vadhu nAstika bane. jainakuLamAM janmela dharmaparAmukha yuvAnane to navakAra jApa, sAdharmika bhakita, sAdhubhakti, jinapravacanathavANa, jinadarzana-pUjA vagerenI preraNA bhAvanAjJAnavALo kare. tAvika dharmanI jijJAsAvALA siddharAja jayasiMhane zrIkalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrivare sarva devonI upAsanA karavAnuM jaNAvyuM. tathA samakitI banelA paramahaMta kumArapALane kevaLa vItarAga deva ane jaina dharmanI ArAdhanA karavAnuM jaNAvyuM. A rIte sarva dharmanA jIvone hitakArI pravRtti gaMbhIra manavALA bhAvanAjJAnI ja karI zake. A viSaya vAcakavarge paNa zradratA choDI gaMbhIra manathI vicAravo. jinazAsanane AtmAmAM pariNamAvavA mATe sAMpradAyika jaDatA - kadAgrahakaluSitatA choDavI ja paDe. [11/11] saMkSepamAM pAchaLanA koThAmAM traNeya jJAnano paricaya ApavAmAM Ave che. Jain Education Interational Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08 avinItasyA'nAjJApanIyatA 8 269 gurvAdInAM - upAdhyAyAdInAM vijayarahitasya yastu mithyAtvadoSataH = tattvArthA'zraddhAnadoSAt vacanAt = AgamAt dIpa iva maNDalagataH - maNDalAkAraviSayo bodhaH taimirikasyeva / sa = bodho vacanAd bhavannapi doSajatvAt kalyANakandalI paliyattiyatti chinnamiti / ziSTaM spaSTam / avinItAdhyApane kevalaM kleza eva, yaduktaM paJcavastuke - aviNIo na ya sikkhai, sikkhaM paDisiddhasevaNaM kuNai / sikkhAvaNeNa tassa hu, sai appA hoi paricatto - // 45|| taduktaM dAnaviMzikAyAM |-> aviNIyamANavato kilissai bhAsai musaM cevaM / ghaMTAlohaM nAuM ko kaDakaraNe pavattijjA / - [viM.vi.7/5] iti / mithyAtvadoSata iti, ata evoktaM -> madopazamanaM zAstraM khalAnAM kurute madam / cakSuHprakAzakaM teja ulUkAnAmivAndhatAm / / - [subhASitAvalI-27] iti / mithyAtvena zAstrasya zastrIkaraNAt, tasyaikAntena heyatvAt / taduktaM sambodhaprakaraNe ->na vi taM karei aggI neva visaM neva kiNhasappo vA / jaM kuNai mahAdosaM tibvaM jIvassa micchattaM / / - [3/54] iti / / idamevAbhipretyAnyatra > mithyAtvaM paramo rogo mithyAtvaM paramaM tamaH / mithyAtvaM paramaH zatruH mithyAtvaM paramaM viSam // [ ] \ | sati mithyAtva,vanya vanasAranuM mithyAtvaprAbalye pravacanopadezasya samyaka pariNamanA'sambhavAta. tadaktaM karmaprakRtau -> micchAdiTThI niyamA uvai8 pavayaNaM na saddahai / saddahai asabbhAva uvai8 vA aNuvai8 / / - [ka.pra. upazamanAkaraNa-gA.25] iti gurvAdivinayavazAdeva samyaktvasya sthairyaM syAt / idamevAbhipretya rAjapraznIye -> jattheva dhammAyariyaM pAsejjA tattheva vaMdijjA namaMsijjA <-[4/76] ityuktam / tadakaraNe ca pratyavAyo mahAn / ata eva paJcakalpabhASyacUrNI -> jai guruNa cakkhUAloe ya paNAmaM na karei pAyacchittaM visaMbhogo vA <- gA.1498 pazcAt] ityuktam / guruhIlanA tu mahApAyAvahA / taduktaM DhAvaijasfu >na yAvi moravo nahITV ~ [.2/2/7] I vinayakAnniriyAgi - rASa8nA zrutajJAna ciMtAjJAna bhAvanAjJAna (1) uhApohAdithI rahita yathAzruta | (1) naya-pramANa-yukti dvArA (1) hetu-svarUpa-haLasaMbaMdhI evo bodha uhApohAdiyukata bodha AtmahitamAM pravartaka bodha (2) koThAramAM paDela bIja jevuM. (2) pANI para prasaranAra telabiMdu jevuM. (2) zreSTha ratnanI kAMti jevuM. (3) mithyAgraharahita vAkyarthamAtragrAhI. | (3) atisUkSma sacoTa yuktinA (3) vidhi-dAtA-dravya-prAvAdinA ciMtanathI mahAvAkyarthagrAhI prayatnayukta ane audaMparvagrAhI (4) vAdhyArtha = prastuta viSaya sAthe | (4mahAvAkyartha = AkSipta-anAkSipta (4) daMparya = sarva zreya padArthanA ekavAyatAApanna sakala (una ane garbhita) sarva dharmAtmaka svIkAramAM sarvajJanI AjJA ja zAstravacanane abAdhaka evo vastu pratipAdaka anekAntavAdane pradhAna kAraNa che - evuM prastuta prastuta vacanano nirNata artha avalaMbIne prApta thayela prastuta vacananuM aMtima tAtparya. (naya-pramANabodhazUnya) vacanano naya-pramANAdhIna artha. (5) "ahIM A kahyuM che te ja (5) matAjhaharahita naya-pramANa-sUma |(5) sarvadarzanasamUha svarUpa svazAstranA pramANa che' Avo kaMIka sacoTa yukti ciMtanavaza nyAyaprApta gaMbhIra bodhathI janmela bhedabhAva mahAgraha zrutajJAnanA rAgathI sva-para zAstrokta arthane sthAnA- vagaranI sarvAnugraha pariNativaza nukULa svIkAra kare, paraMtu ekAMta bhavyasamudAyanA hitamAM pravRtti pakaDI vivAda-virodha na kare. kare. graMthakArazrIe zrutajJAna, ciMtAjJAna, bhAvanAjJAna- A traNa jJAnanuM svarUpa jaNAvyuM. have jJAnanA viparyAsa ajJAnane jaNAve che. , vinacahita jIvano bogha te ajJAna % gAthArtha :- guru vagerenA vinayathI rahita jIvane mithyAtva doSanA lIdhe AgamathI je bodha thAya che te dIpakamAM maMDalAkAraviSayaka || bodha jevo, viparItabodha thAya che, te pApano hetu che. [11/12]. vinaya vinA jJAna paNa niyama miA 6 TIkArya :- guru-vAcanAcArya - upAdhyAya vagerenA vinayathI rahita evA jIvane tAttvika arthanI azraddhAsvarUpa mithyAtva doSanA lIdhe Agamane AzrayIne je bodha utpanna thAya che te bodha AgamathI utpanna thavA chatAM mithyAtva doSathI janya hovAnA kAraNe rahe che. Jain Education Intemational Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ekAdazamaM SoDazakam * aSTavidhapramAdavicAraH * viparyayaH = mithyApratyayaH padamAtravAcyArthaviSayaH pApaH = pApahetuH // 11/12|| viparyaya eva prastute dRSTAntagarbhamupanayamAha -> 'daNDItyAdi, 'mohe'tyAdi / daNDikhaNDanivasanaM bhasmAdivibhUSitaM satAM zocyam / pazyatyAtmAnamalaM grahI narendrAdapi hyadhikam // 11/13 // mohavikArasametaH pazyatyAtmAnamevamakRtArtham / tadvyatyayaliGgarataM kRtArthamiti tadgrahAdeva // 11/14 // ___ kalyANakandalI - siMhakrodhAtizAyinI / anantaduHkhajananI kIrttitA guruhIlanA / / <- [dvA.dvA.29/11] iti / gurvAdihIlanAkArI paraiH mUDhatayocyate / taduktaM mahAbhArate - vidyAzIlavayovRddhAn buddhivRddhAMzca bhArata ! / dhanAbhijAtavRddhAMzca nityaM mUDho'vamanyate / / - [udyogaparva-38/34] iti / doSajatvAt = avinayaprayuktamithyAtvajanyatvAt mithyApratyayaH padamAtravAcyArthaviSayaH, yathoktaM mUlakAraireva upadezapade -> vihiNA guruviNaeNaM evaM ciya suttapariNaI hoi / iharA u suttagahaNaM vivajjayaphalaM muNeyavvaM <- // 27|| uttarAdhyayanacUrNI api -> na vinayazUnye guNAvasthAnam <- [u.cU.1] ityuktam / vastuto'haGkArasyaiva sarvaguNanAzakatve'pi tasyAvinayAvinAbhAvitvAdidamapi yuktameva / taduktaM nizIthacUrNI -> aviNIto NiyamA ganvito tti - [ni.bhA.6220 bhA.4 pR.259] / idamevAbhipretya jJAnArNave'pi -> jJAnaratnamapAkRtya gRhNAtyajJAnapanagam / gurUnapi jano mAnI vimAnayati garvataH / / - [19/52] ityuktam / mithyAjJAnaM ca pramAdapadenApi pratipAdyate, yathoktaM > pamAo ya jiNiMdehiM aTThahA parivannio / annANaM saMsao ceva micchAnANaM taheva ya / / rAga doso maibhaMso dhammami ya aNAyaro / jogANaM duppaNihANaM aTTahA bajjiyacao || - [ ] iti / viparyayaH doSajanyatayA pApaheturiti / idaM ca sAkSAt, paramparayA tu gurvavinaya eva pApahetuH duHkhahetuzca / idamevAbhipretya dazavaikAlike -> 'vivattI aviNIyassa' <- [9/1/21] ityuktam / vinayasya guNAdikAraNatvaM tu -> viNao saJcaguNANaM mUlaM saNNANadaMsaNAINaM / mukkhassa ya te mUlaM teNa viNIo iha pasattho - // 25 // iti dharmaratnaprakaraNAdinA prasiddhameva / tasya dvipaJcAzadbhedAdikamanyato'vaseyam // 11/12 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> daNDikhaNDanivasanaM, bhasmAdivibhUSitaM, satAM zocyaM, AtmAnaM alaM grahI narendrAdapi hi adhikaM | | pazyati // 11/13 // evaM mohavikArasametaH tadavyatyayaliGgarataM akRtArthaM AtmAnaM tadgrahAdeva kRtArthaM iti pazyati // 11/14 // ne bodha mibA jJAna che. padanA kevaLa vArthanuM ja temAM avagAhana thatuM hoya che. te mithyA jJAna pApano hetu bane che. jema timirarogavALA jIvane dIpakamAM maMDalAkAraviSayaka bhrama thAya che. (dIpakamAM moranA pIchAM jevA AkAranuM mAtmaka jJAna AMkhanA timirogavALA jIvane thAya che. tema mithyAtvadoSagrasta jIvano bodha mithyA hoya che. [11/12] ' vizeSArtha :- guru vagere upakArIono vinaya karavAthI samakita nirmaLa thAya che. upakArI evA guru, vidyAguru vagerenA vinayamAM je pravartato nathI tene mithyAtvano udaya thAya che. tenA kAraNe pachI te vyakti Agama sAMbhaLe to tene AgamathI thato bodha paNa mithyAjJAna svarUpa hoya che. jo ke te vidvAna hoya to tene AgamazravaNathI bodha thAya che kharo, paNa te mAtra padArthano ja bodha hoya che. mahAvAkSArthajJAna thavuM tene mATe muzkela che. tAtparyabodhana = bhAvanAjJAnano to tene mATe asaMbhava || ja che. vArthamAM aTavAyelo te jIva zAstranA rahasyArthane na pAmavAnA kAraNe mokSamArge AgaLa nathI vadhato. UlaTuM, tAtparyArthine kacaDI nAMkhanAruM tenuM jJAna vArthamAtraviSayaka hoya che. mATe te mithyAjJAna ja che. timirarogagrasta AMkhavALo, mANasa dIpakane jue to tene dIvo moranA pIMchA jevo dekhAya che. goLAkAra moranuM pINuM samajIne te tene pakaDe to jema dAjhe che. tema mithyAjJAnavALo jIva zAstrane sAMbhaLyA pachI saMsAra vadhAre che, nukazAnI bhogave che. dA.ta. "brahmacArI puruSe rIMgANA khAvA nahi. kAraNa ke rIMgaNa vikAravardhaka che' AvA tAtparyathI zAstramAM lakhelA "rIMgANA vikAravardhaka che' A vAkyane vAMcI, teno vAcyArtha jANI, mithyAtvagrasta jIva bhogazaktivRddhinA uddezathI rIMgaNA khAvA mATe pravRtti kare to tene uparokta zAstravacanathI thayela vArthamAtraviSayaka bodha mithyAjJAna ja kahevAya ne ! zAstranA tAtparyArthIne mArI nAMkhIne je bodha thAya te saMsAravardhaka / anene ! hopAnya na hona-hopava: / hoya - niyama hI marI 2dyo che. [11/12] viparyAla ja prastuta hote chate daTAMtagarbhita upanayane graMthakArathI be gAthA dvArA jaNAve che. gAcArya :- sAMdhelA ane jUnA kapaDAnA paheravezavALI, zarIra upara rAkha vagere copaDela ane sajajana puruSone dayApAtra | evI potAnI jAtane jema atyaMta kadAgrahI rAja karatAM paNa caDhiyAtI jue che. [11/13]. gAcArya :- tema manovibhramadoSavALo jIva kRtArtha karatAM UlaTA lakSaNomAM magna thayela ane akRtArtha evA potAne manovibhramadoSa grahaNa karavAnA lIdhe ja kRtArtha mAne che. [11/14] Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * samyaktvahetapradarzanam * 271 daNDikhaNDaM = kRtasandhAnavizeSaM jIrNavastraM tannivasanaM = paridhAnaM yasya sa tathA tam / bhasmAdibhiH vibhUSitaM | = vicchuritaM satAM = satpuruSANAM zocyaM = zocanIyaM pazyati = avalokayati alaM = atyartha AtmAnaM grahI = svAgrahavAn narendrAdapi hi = cakravartijo'pi hi adhikaM = atizayitaM yatheti gamyate // 11/13|| mohavikAreNa = majovinamadoSeNa samanvitaH puruSa evaM = grahagRhItarItyA AtmAnaM akRtArtha santaM kRtArtha pazyati / 'kimbhUtaM ?' tasya = kRtArthasya vyatyayena yAni liGgAni teSu rataH yaH sa tathA tam / anena vastuvRttyA akRtArthatvamevAha / 'viparyayadarzane ko hetu: ?' atrA''ha -> iti = amunA gurvanadhInatAdilakSaNena prakAreNa tasya mohavikArasya grahaH = karmazaktirUpeNA''tmanyupAdAnaM, tata eva / 'kRtArthamiti pazyatIti yojanAyAM ca 'iti uktatvena prathamA''pattiH samAdheyA // 11/14|| jJAna-viparyayayoH svAmyupadarzanArthamAha kArikAdvayaM -> 'samyagi'tyAdi, 'loke'tyAdi / samyagdarzanayogAjjJAnaM tadgranthibhedataH paramam / so'pUrvakaraNataH syAjjJeyaM lokottaraM tacca // 11/15 // kalyANakandalI 'daNDikhaNDe' tyAdi kArikAdvayamasmatsammatamapyanyadarzanikartRkamiti dhyeyam [dRzyatAM lalitavistarAyAM 86 tame pRSThe] / grahI = svA''grahavAn = asadabhinivezavAnityarthaH / mithyAtvalakSaNagrahopeta ityanye // 11/13 // __vyatyayena = vyatyayasya = akRtArthasya yAni liGgAni ucchRGkhalapravRttyAdIni teSu rataH / 'tadgrahAvezAdi'ti | pAThAntaram, -> sa eva grahaH = mohavikAraH = tadgrahaH, tasya AvezAt = udrekAt <- iti llitvistraapnyjikaakaarH| nanu 'akRtArthaM santaM AtmAnaM kRtArthaM pazyati' ityAdirUpeNa vyAkhyAnaM na jyAyaH / kintu 'akRtArthaM santaM AtmAnaM kRtArthamiti pazyatI'tyevameva yojanA yuktA / tatazca iteH evaMprakAratvArthasya darzane yojanam, na tu mohavikAragrahe iti cet ? maivam, 'AtmAnaM kRtArthamiti pazyati' iti = evaM rItyA yojanAyAM ca = zabdAnvaye hi kRtArthAdigatasya karmatvasya ityuktatvena = itizabdenaiva pratipAditatvena kRtArthAdipadeSu prathamApattiH = sAdhutvArthAyAH prathamAvibhakteH prasaktiH syAt, anyathA punaruktyApatteH / tatazca kRtArthAdipadeSu prathamApattiH = prathamAvibhaktiprAptiH kimarthamatilacitA ? iti samasyA samAdheyA syAt / ataH 'AtmAnaM kRtArthaM pazyati' ityAdirUpeNoktA yojanaiva saGgatimaGgati / itthameva dvitIyAyAH sAphalyopapatteriti vibhAvanIyaM vaiyAkaraNaiH // 11/14 / / mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> samyagdarzanayogAt jJAnam / grandhibhedataH tat paramam / so'pUrvakaraNataH syAt / tacca | * akSAnInI omuler * rIDArga :- jemAM amuka sAMdhA karela che evA jIrNa vastra jeno paheraveza che ane jenA zarIra upara rAkhanA zaNagAra che. tema ja puruSone dayanIya evA potAne atyaMta AgrahI mANasa jema cakravartI karatAM paNa caDhiyAto jue che. mULa gAthAmAM 'yathA' za6 nathI. teno adhyaa|2 pAnI che. mATe gujarAtI anuvAimA ama' umere che. [11/13] TIpArtha :- manovibhrama doSathI yukta puruSa tema = kadAgrahagrastanI paddhati mujaba kRtArthanA viparIta liMgomAM rakta evo akRtArtha hovA chatAM potAne kRtArtha mAne che. kRtArtha-kRtakRtyanA virodhI lakSaNomAM magna hovAthI vAstavamAM potAnI akRtArthatAakRtakRtyatAne ja te jaNAve che. "akRtArtha hovA chatAM potAne kRtArtha mAnavA svarUpa viparIta darzanamAM koNa hetu che ?' Avo prazna upasthita thaye chate tenA samAdhAna mATe zrImadjI kahe che ke - kAraNa ke gurune AdhIna na rahevuM vagere svarUpe manovibhramanemohavikArane karmazaktisvarUpe AtmAmAM toge grahaNa karela che ane jo potAne "kRtArtha' A pramANe mAne che - A pramANe marthana 42vAma to iti za dAbhatyanepAnAbI prathama vimati 'kRtArtha' zahane sAgavAnI Apatti bhAve. tyane 11 ditIyA vimastinI zI 1 mA115. nathI; rAga va 'iti' zathI pAI gayeta cha. tethI sAdhutva = ziva mans khevA 'kRtArtha' ne prathamA vimati tAvI kome. paraMtu aMdhAre dvitIya vimati sAudacha. mATe TIkAkAre pUrve je rIte arthaghaTana karyuM te ja vyAjabI che. A rIte samAdhAna karavuM. [11/14]. samyaka jJAna ane mithyA jJAnanA svAmIne batAvavA mATe mUlakArazrI be gAthA batAve che. gAcArya :- samyagadarzananA yogathI jJAna thAya che. sthibhedathI samyagdarzana pradhAna thAya che. granthibheda apUrvaka rAgathI thAya cha. te apUrva:21 botta2 . [11/15] Jain Education Intemational Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ekAdazamaM SoDazakam pradhAnA'pradhAnasamyagdarzanopadarzanam lokottarasya tasmAnmahAnubhAvasya zAntacittasya / aucityavato jJAnaM zeSasya viparyayo jJeyaH // 11 / 16 // samyagdarzanasya = tattvArthazraddhAnasya yogAt jJAnaM bhavati / tat = samyagdarzanaM paramaM pradhAnaM granthibhedato bhavati / sa = granthibhedo niyamata evApArddhapudgalaparAvarttAdhikasaMsAracchedI apUrvakaraNataH | vizeSataH syAt / tacca apUrvakaraNaM lokAt sarvasmAdapi uttaraM pradhAnaM, anAdau saMsAre sUtrArthagrahaNAdi| tattaddharmasthAnasampattAvapyajAtapUrvatvAt // 11/17|| yathApravRttottarapariNAma tasmAt lokottarasya lokAtItacAritrasya mahAnubhAvasya = acintyazakteH zAntacittasya upazAntamanasaH aucityavataH = aucityayuktasya jJAnaM jJeyam / kalyANakandalI = = vyaktaM nizcayanayasammataM yathApravRttottarapariNAmavizeSataH | lokottaram ||11 / 15 || tasmAt lokottarasya mahAnubhAvasya zAntacittasya aucityavato jJAnaM jJeyam / zeSasya viparyayo | jJeyaH ||11 / 16 || AsanabhavyatA - karmalaghutAditaH samyagdarzanaM jAyate, yathoktaM AsannabhavyatA - karmahAni-saMjJitva-zuddhibhAk / | dezanAdyastamithyAtvo jIvaH samyaktvamaznute // - [ ] iti / kArttikeyAnuprekSAyAM tu cadugadibhavvo saNNI suvisuddho jaggamANapajjatto / saMsArataDe NiyaDo NANI pAvei sammattaM // 307 // - ityuktam / samyagdarzanasya = tattvArthazraddhAnasya yogAt = sambandhAt mithyAjJAnaM samyak jJAnaM bhavati, upalakSaNAt cAritrAdikamapi prAdurbhavati, tasmin sati ca jJAnAdInAM sAphalyaM, yaduktaM zrIbhadrabAhusvAmibhiH AcArAGganiryuktau -> daMsaNavao hi saphalANi huMti tavanANacaraNAI - [221] iti / sarvazreyomUlatvAdeva zraddhAyA atidurlabhatvaM -> saddhA paramadullahA -- [3/9] ityevaM uttarAdhyayane darzitam / tat = samyagdarzanaM prAk avyaktamapradhAnaM kevalavyavahAranayAbhimataM vA granthibhedataH bhavyAnAM pradhAnaM vA bhavati / granthibhedaH apUrvakaraNataH caramayathApravRttakaraNottarakAlInapariNAmavizeSataH | syAt / atra pariNAmaH sarvatra zubhAtmapariNatilakSaNo bodhyaH / taduktaM saddharmaviMzikAyAM ittha pariNAmo khalu jIvassa suho ya hoi vinneo / kiM malakalaMkamukkaM kaNagaM bhuvi sAmalaM hoi ? || - [ viM. viM. 6 / 9 ] iti / prakRte apUrvaguNAptitvAt | pUrvaM kaMdApyaprAptatvAt apUrvakaraNamucyate / granthibhedaprakriyAdikaJcA''gamikaM vastu, tathA caitatsaMvAdinyo vizeSAvazyakabhASyagAthAH -> karaNaM ahApavattaM apuvvamaNiyaTTimeva bhavvANaM / iyaresiM paDhamaM ciya, bhaNNai karaNaM ti pariNAmo / jA gaNThI tA paDhamaM, gaNThiM samaicchao bhave bIyaM / aNiyaTTIkaraNaM puNa, sammattapurakkhaDe jIve / / gaNThitti sudubbheo, kakkhaDa ghaNarUDhagUDhagaNThi vva / jIvassa kammajaNio, ghaNarAgaddosapariNAmo || bhinnammi tammi lAbho sammattAINa mokkhaheUNaM / so ya | dulabho parissamacittavighAyAivigghehiM | <-[1202/1203/1995 /1996] iti / parairapi duHkhocchedAya samyagdarzanaM zaraNIkriyate, taduktaM vyAsena yogasUtrabhASye -> tadevamanAdinA duHkhasrotasA vyuhyamAnamAtmAnaM bhUtagrAmaM ca dRSTvA yogI sarvaduH khakSayakAraNaM samyagdarzanaM zaraNaM prapadyate <- [ yogasUtra 2 / 15 - pR. 174] iti / upazAntamanasaH iti / paramatAnusAreNa yogArUDhadazAyAM zamasyaivApavargakAraNatvam, taduktaM bhagavadgItAyAM -> - ArurukSormuneryogaM karma kAraNamucyate / yogArUDhasya tasyaiva zama: kAraNa| mucyate // <- [ 6 / 3] iti / na ca paroktatvAdanupAdeyamidamityArekaNIyam, saduktitvenAsmAkamapyabhimatatvAttasya / idamevAbhipretya jJAnasAre -> ArurukSurmuniryogaM zrayed bAhyakriyAmapi / yogArUDhaH zamAdeva zuddhayatyantargatakriyaH / / - [ 6 / 3] iti proktam / | aucityayuktasya jinAjJA''darakalita-tattadravya-kSetra-kAla-bhAvAnurUpapravRttisametasya jJAnaM samyagjJAnaM jJeyam / itthaJcA''sanna = = - gAthArtha :- mATe lokottara mahAnubhAva zAMtacittavALA ane aucityayukta evA jIvano (bodha te) jJAna jANavuM. bAkInAnuM ajJAna bhAgavu. [11/16] = jJAna ane ajJAnanA svAmIne oLakhIe che DhIkArtha :- tattvArthazraddhAsvarUpa samyagdarzananA yogathI jJAna utpanna thAya che, granthibhedathI te samyagdarzana pradhAna bane che. granthibheda niyamA apArdha pudgalaparAvartathI vadhArAnA saMsArano nAza kare che. te granthibheda yathApravRttakaraNa pachI thanAra pariNAmavizeSasvarUpa apUrvakaraNathI thAya che. sarva loka karatAM paNa te apUrvakaraNa pradhAna che; kAraNa ke anAdi saMsAramAM sUtragrahaNa, arthagrahaNa vagere te te dharmasthAnonI prApti thavA chatAM apUrvakaraNa kyAreya paNa pUrve prApta thayuM nathI. [11/15] TIkArya :- mATe lokottara cAritravALA, aciMtyazaktivALA, zAMta manavALA ane aucityavALA jIvanuM jJAna jANavuM. uparokta Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeSasya = ucitAnuSThAnasya karmakSayakAraNatvam uktaguNaviparItasya viparyaya = padamAtra - vAcyArthaviSayo viparyAso jJeyaH ||11 / 16 // // iti ekAdazaM jJAnaSoDazakam // kalyANakandalI siddhikatvamapi vijJAyate / yathoktaM upadezapade Asanna siddhiyANaM liMgaM suttANusArao ceva / uciyantaNe pavittI savvattha jimmi bahumANA ||35|| <- - iti / tAttvikamaucityaM tu sudurlabhameva, taduktaM yogasAre -> aucityaM ye vijAnanti sarvakAryeSu siddhidam / sarvapriyaGkarA ye ca te narA viralA jane // - [ 5/10] iti / aucityavirahe tu na tat sajjJAnaM syAt / idamevAbhipretyAnyatrApi -> aucityamekamekatra guNAnAM koTirekataH / viSAyate guNagrAma aucityaparivarjitaH // <- [ ] ityuktam / > na kayAvi uttamanarA uciAcaraNaM vilaMghaMti - [ ] ityapi smartavyamatra / dharmabindau api ucitAnuSThAnaM hi pradhAnaM karmakSayakAraNam <- [6/13] -> * ucitAnuSThAnameva sarvatra pradhAnam <- [6 / 50 ] ityAdyuktam / upetyA'nucitakaraNe tu niyamena mithyAbhinivezaH, taduktaM dharmavindau -> anucitapratipattau niyamAdasadabhinivezo'nyatrA'nAbhogamAtrAditi <[6/18] iti / 'aucityayuktasya' iti padasyopalakSaNAt kSINapApasyetyapi dRzyam / pareSAmapIdamabhimatam / taduktaM garuDapurANe -> jJAnamutpadyate puMsAM kSayAtpApasya karmaNaH / yathAdarzatale prakhye pazyatyAtmAnamAtmani // - [1/229/6-7] iti / anyatrApi pApakSayAt zuddhamatirApnoti jJAnamuttamam <- [ ] ityuktam // 11/16 // iti muniyazovijayaviracitAyAM kalyANakandalyAM ekAdazaSoDazaka-yogadIpikAvivaraNam / gugadhI viparIta kavano jodha, ne pahonA ThevaNa vAyyArthaviSaya che, viparyAsa-bha-ajJAnasvarUpa bhagavo. [11/16 ] vizeSArtha :- karmagraMtha vageremAM jaNAvyA mujaba apUrva sthitighAta, rasaghAta, guNazreNI, guNasaMkrama, apUrva sthitibaMdha jyAM thAya che te lokottara apUrvakaraNathI thanAra granthibheda dvArA pradhAna samyagdarzana utpanna thAya che. te samyagdarzana ja jJAnanuM kAraNa che. [11/15] A vAta nizcaya nayanI apekSAe karI. paraMtu te aMtaraMga vastu hovAthI teno vyavahAra kevI rIte karavo ? teno AdhAra kayo jIva hoya ? tenA javAba mATe 16 mA zlokamAM zrImadjIe jaNAvela che ke jenI pAse lokottara cAritra hoya, je aciMtyazaktivALo hoya, jenuM mana zAMta hoya ane je aucityanuM sarvatra pAlana karato hoya te jIvano bodha jJAna kahevAya. AthI sabhyajJAnanA arthI vyaktie lokottara cAritranI prApti mATe, aciMtya zakti mATe, manane zAMta banAvavA mATe ane aucityane AtmasAt karavA prayatnazIla rahevuM. bAkI teno bodha mAtra vAcyArthaviSayaka rahe che ke je zAstrakAronA tAtparyane bhaviSyamAM bhayaDI De che. mATe te viparyAsa mithyAjJAna bhAga [11/16 ] 273 ca Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ekAdazamaM SoDazam (a) nIcenA koI paNa 7 praznanA javAba lakho. zuzrUSAnuM svarUpa jaNAvo. zuzrUSAnuM kArya jaNAvo. 1. .. 3. 4. 5. 6. 7. ;:; chuM 4 zrutajJAnanuM svarUpa varNavo. ciMtAjJAnanuM svarUpa batAvo. bhAvanAjJAna oLakhAvo. OM dUradarzana agiyAramA SoDazakano svAdhyAya zuzrUSA ane rAgamAM bheda zuM che ? cArisaMjIvanInyAya samajAvo. ciMtAjJAnamAM zabdavyApAranI upapatti karo. zrutAdi traNa jJAnano phaLavibhAga samajAvo. vinayarahitano bodha ajJAna kaI rIte ? (ba) yogya joDANa karo. (1) zuzrUSA (2) kSetrazuddhi (3) aparamazuzrUSA (4) bhAvanAjJAna (5) jJAnAdhikArI (6) guruavinaya (7) ciMtAjJAna (8) matAgrahajanaka (9) zrutajJAna (10) paramaSA (ka) khAlI jagyA yogya rIte pUro. zuzrUSAnA ....... prakAra che. (2, 3, 4) 'sagranthApti'padanA aparama zuzrUSA uha e zrutajJAna Jain Education Intemational 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. mohavikAra 6. kriyA 9. viramya vyApArAnupapatti doSanI Apatti 10. guruno vinaya e noMdha : A praznapatramAM koIe pena-pensIla vagerethI koI paNa nizAnI vagere na karavA khyAla rAkhavo. (A) zravaNavidhi (B) koThArabIja (C) vistArazIla (D) aucityayukta (E) mithyAtvajanaka (F) Adya jJAna (G) pANInI sera (H) pathArImAM paDela rAjAnuM kathAzravaNa (5) sarvatra hitapravRtti (J) rahasyagraMthaprApaka = artha che. (2, 3, 4) che. (paramazuSAkAraNa, hitakArI, ahitakArI) jJAna che. (anvayamukhI, vyatirekamukhI, mithyA) vinAnuM hoya. (gADha kadAgraha, darzanamamatva, vinaya) thI graMthibheda thAya. (samyajJAna, apUrvakaraNa, carama yathApravRttakaraNa) (mativibhrama, vAsanA, khAvAnI lAlasA) jJAnapUrvaka ladAyI bane. (zruta, ciMtA, bhAvanA) jJAnamAM ApelI che. (zruta, ciMtA, bhAvanA) nuM kAraNa che. (jJAna, abhyudaya, puNya) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka8 RtizaktiparIkSA 275 jayANakaMdalInI anual) (a) nIcenA praznonA vistArathI javAba Apo. 1. zuzruSAzUnya jJAna ajJAnasvarUpa kema ? aparama zuzruSA kevI hoya ? tenuM phaLa zuM ? 3. zrutajJAnane koThAranA bIjanI upamA ApavAnuM kAraNa zuM che ? padArthAdi cAreyanI bhAvanA udAharAgasahita samajAvo. bhAvanAjJAnanuM mahattva jaNAvo. zrutajJAnavALA pAse matAgraha hoya chatAM na hoya - A vAtane pAMca muddAthI samajAvo. cArisaMjIvanI nyAya anya lokone kevI rIte mAnya che ? yogarUDha ane yogAraMbha yogIno bheda jagAvo. guruhIlanAnI bhayaMkaratA varNavo. . paradarzanInA rAcananI avahIlanAmAM zuM vAMdho ? te samajAvo. nIcenA praznonA saMkSepamAM javAba Apo. samakitanA 3 liMga jagAvo, tenI vAta kayA kayA graMthomAM Ave che ? zrAvakanI darzanapratimA eTale zuM ? samakitanI zuddhi zenAthI thAya ? sAdhune kaI be zikSAmAM atiprIti hoya ? gurUbhakti kevA bhAvathI karavAnI hoya ? dhIranuM lakSaNa batAvo ? 7. gurUbhakti prApya zrutajJAna kevuM hoya ? dharmAdhikArI koNa nathI ? 9. zrutajJAna saMzayAtmaka kema nathI ? 10. vAkakavAkayatA' no matalaba zuM ? naya-pramANano jJAtA kema nayomAM satya-mithyAvibhAga na kare ? ciMtAjJAnavALA pAse matAgraha hoya chatAM na hoya - A vAta hetupuraskAra samajAvo. 13. AdidhArmika purUSonI AtmotkrAMti kevI rIte thAya ? 14. 'sAravayAM va:' A nyAya zenuM samarthana kare che ? 15. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUri mahArAje cArisaMjIvanI nyAyano upayoga kevI rIte karyo ? 16. ucita anumAna zA mATe pradhAna che ? 17. avinItane AjJA karavAmAM zuM doSa che ? 18. ajJAnInI oLakhANa Apo. 19. samakita pAmavAnA pAMca lakSaNa jagAvo. 20. samyagdarzana pAmavAnI prakriyA jaNAvo. khAlI jagyA pUro. avinIta niyamAM ...... hoya. (abhimAnI, kodhI, lobhI) aSTavidha pramAdano eka prakAra ...... che. (mithyAjJAna, avinaya, lobha) vinayanA .... bheda che. (5, 12, 36) 4. ...... vALAnA tapa-jJAna vagere saphaLa thAya. (vinaya, samakti, cAritra) ....... atyaMta durlabha che. (zraddhA, jJAna, mAnavabhava) ...... badhA gAgomAM zreSTha che. (aucitya, vinaya, kSamA, udAratA, namratA) Jain Education Intemational Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 dvAdazaM SoDazakam 8 vasantanRpatulyadIkSAvicAra: 888 vdAdazaM dIkSASoDazakam jJAnatrayaM prAk (10/12) uktam / taddhAvAbhAvAbhyAM dIkSAdhikArA'nadhikArau pratipipAdayiSurAha -> 'asminnityAdi / asmin sati dIkSAyA adhikArI tattvato bhavati sattvaH / itarasya punardIkSA vasantanRpasannibhA jJeyA // 12/1 // asmin jJAjatraye sati dIkSAyAH - viratirUpAyA adhikArI = adhikAravAn tattvataH = paramArthato bhavati sattvaH = pumAn / itarasya = anadhikAriNaH punaH dIkSA vasantanRpasannibhA - caitramAsaparihAsakRtarAjatulyA (jJeyA =) viDambanaprAyatveja jJAtavyA // 12/1|| kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> asmin sati sattvaH tattvato dIkSAyA adhikArI bhavati / itarasya punaH dIkSA vasantanRpasannibhA jJeyA // 12/2 / / jJAnatraye = zruta-cintA-bhAvanAjJAnatritaye sati eva dIkSAyAH viratirUpAyAH = sarvapApaviratisvarUpAyAH paramArthataH adhikArI bhavati, mithyAtva-krodhakaNDUtyAdirUpacittamuNDane jJAnina evaM prazAntatvena samarthatvAt, yathoktaM paJcAzake > dikkhA muMDaNametthaM taM puNa cittassa hoi viNNeyaM / Na hi appasantacitto dhammahigArI jao hoi / / - 2/2] iti / / iyamapi jJAnatritayottarakAlabhAvitayA caramAvarte eva tattvato bhavati, yathoktaM paJcAzake'pi -> caramammi ceva bhaNiyA esA khalu poggalANa pariyaTTe / suddhasahAvassa tahA visujjhamANassa jIvassa / / 8- [2/3] iti / itarA tvacaramAvarte'pi bhavatIti dhyeyam / dharmabindau tu -> atha pravajyAI : [1] AryadezotpannaH, [2] viziSTajAtikulAnvitaH, [3] kSINaprAyakarmamalaH, [4] tata eva vimalabuddhiH, [5] 'dulabhaM mAnuSyaM, janma maraNanimittaM, sampadazcapalAH, viSayA duHkhahetavaH, saMyoge viyogaH, pratikSaNaM maraNaM, dAruNo vipAka' ityavagatasaMsAranairguNyaH, [6] tata eva tadviraktaH, [7] pratanukaSAyaH, [8] alpahAsyAdiH, [9] kRtajJaH, [10] vinItaH, [11] prAgapi rAjAmAtyapaurajanabahumataH, [12] adrohakArI, [13] kalyANAGgaH, [14] zrAddhaH, [15] sthiraH, [16] samupasampannazceti <- [dha.bi.3/3] vistarataH dIkSAdhikArinirUpaNamakAri mUlakArairevetyanusandheyam / kAlaparihANidoSAt ekAdiguNavikalAH api bahuguNasampannA yogyA eva, yathoktaM paJcavastuke -> kAlaparihANidosA etto ekkAdiguNavihINA vi / je bahuguNasaMpannA te juggA huti nAyabvA // 37 / / - ityapi vibhAvanIyam / anadhikAriNaH dIkSA vasantanRpasannibhA = caitramAsaparihAsakRtarAjatulyA = phAlgunikarAkAnantarA''gAmizAstrIyacaitramAsopahasita-vasantartukAlIna-phAlgunapUrNimAdivasIya-holikAparvasambandhinRpatisamA viDambanaprAyatvena jJAtavyA, tasya jinavacanAnupakramyatvAt / taduktaM paJcavastuke -> na kayAi khuddasattA kiliTTakammodayAo saMbhUA / visakaMTagAitallA dhammammi daDhaM payaTThati / / 861 / / - iti // 12/1 // E2lAyinI trANa jJAnanuM nirUpaNa 11mAM paDazakamAM karyuM. te jJAnanI hAjarImAM dIkSAnI adhikArItA ane tenI gerahAjarImAM dIkSAnI anadhikArItAnuM pratipAdana karavAnI IcchAvALA mUlakArathI kahe che ke - | gAthArtha :- A traNa jJAna hoya tyAre jIva paramArthathI dIkSAno adhikArI thAya che. bIjAnI dIkSA to vasantarAva = hoLInA rAjA jevI vAgavI [12/1] te dIkSAnA adhikArIne oLakhIe : TIkArya :- zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna - A traNa jJAna hoya tyAre jIva paramArthathI viratisvarUpa dIkSAno adhikArI thAya che. anya = trANa jJAnathI zUnya evA anadhikArI jIvanI dIkSA to citra mAse jenI mazkarI karela che te vasaMtarAja = jogInA kI prAya: vinA 2525 lAvI. [12/1] ' vizeSArtha :- ahIM dhyAna devA jevI vAta e che ke mULa gAthAmAM 'vasaMtakRpa' zabdano prayoga che. teno yogadIpikAkAre "caitramAsaparihAsakRtarAja' Avo artha karela che. kAgaLa-caitra mAsa vasaMtaRtu kahevAya che. hoLI-dhuLeTI parva vasantaRtumAM Ave che. phAgaLa pUrNimAnA divase jainetara loko eka vyaktine hoLIno rAjA banAvI tene gadheDA upara besADe che tathA kALA raMgathI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * pravrajyAyA bhavAntarIyapApaprAyazcittarUpatA * 277 dIkSApadajiruktamupadarzayan jJAnina eva tAM 'niyamayannAha -> 'zreya' ityAdi / zreyodAnAdazivakSapaNAcca satAM mateha dIkSeti / sA jJAnino niyogAdyathoditasyaiva sAdhvIti // 12/2 // zreyasa: kalyANasya dAjAt. azivasya = pratyavAyasya kSapaNAcca satAM = munInAM matA = abhipretA iha = | pravacane dIkSA iti = evamajayA niruktaprakiyayA sA dIkSA jJAnino niyogAt = niyamAt yathoditasyaiva : adhikAriNa eva sAdhvIti = niravadyA vartate // 12/2|| janu yadi jJAnija eva dIkSA sAdhvI tadA kathaM prAguvatajJAnatrayavikalAnAM mASatuSAdInAM samaye sA zreyasI bhUyate ?' ityAzavayA''ha -> 'ya' ityAdi / - kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> zreyodAnAt azivakSapaNAcca iha satAM dIkSA matA iti sA yathoditasya jJAnina eva niyogAt sAdhvI iti // 12/2 // iyaM kArikA dIkSAdvAtriMzikAvRttiprabhRtau samuddhRtA / taduktametadanusAreNa dIkSAdvAtriMzikAyAM > dIkSA hi zreyaso dAnAdazivakSapaNAcca tathA / sA jJAnino niyogena jJAninizrAvato'thavA || -[dvA.dvA.28/1] iti / / pratyavAyasya = pratyavAyajanakaritasya kSapaNAt, dIkSAyA bhavAntarakRtAnAM pApAnAM prAyazcittarUpatvAt, yathoktaM paJcAzake -> savvA vi ya pavvajjA pAyacchittaM bhavaMtarakaDANaM pAvANaM kammANaM <- [16/48] / gautamIyatantre'pi -> dadAti divyabhAvaM cet kSiNuyAt pApasantatim / tena dIkSeti vikhyAtA munibhistantrapAragaiH / / [ ] ityevaM dIkSAniruktiruktA / || vizvasAre'pi -> divyaM jJAnaM yato dadyAt kuryAt pApakSayaM yataH / tasmAt dIkSeti sA proktA sarvatantrasya sammatA // [ ] - ityuktam / laghukalpatantre'pi -> dIyate paramaM jJAnaM, kSIyate pApapaddhatiH / tena dIkSocyate -[ ] ityuktam / / dIkSAvihInasya tvanAthatmeva / taduktaM dattAtreyayAmale'pi -> anIzvarasya martyasya nAsti trAtA yathA bhuvi / tathA dIkSAvihInasya neha svAmI paratra ca || - [ ] iti / tatazca dIkSaiva zaraNIkartavyA mumukSubhiH / dIkSA jJAnino niyamAt, yathoktaM -> nANasahiyaM caritaM, nANaM saMpAyagaM guNasayANaM / esa jiNANaM ANA natthi carittaM viNA NANaM / / - [ ] iti / sA ca pradhAnamapavargakAraNam, yathoktaM bRhadAraNyakopaniSadi api -> dIkSayaiva naro mucyeta - [4/46] iti / kulArNavatantre'pi -> dIkSAgnidagdhakarmA'sau yAyAd vicchinnabandhanaH / gatastasya karmabandho jIvazca zivo bhavet // rasendreNa yathA tenuM moDhuM-kapaDAM vagere raMgI nAkhI tenI viDaMbanA karatA karatA 'hoLInA rAjAnI jaya ho' ItyAdi bole che. kAgaLa punama pachInA divase phAgaNa vada-1 tithi Ave che, je zAstrIya bhASAmAM citravada-ekama kahevAya che. tethI caitra mAsa jANe ke hoLInA rAjAnI = vasaMtarAjAnI mazkarI karI rahyo che - evI ubhekSA zrImadjIe karI che. ahIM kahevAno bhAva e che ke nAma vasaMtarAja = hoLIno rAjA chatAM viDaMbanA pAmavAnI. tema adhikArI vyakti svIkAre dIkSA chatAM tene mATe e viDaMbanArUpa bane che. mATe anadhikArI vyaktine dIkSA na ApavI. [12/1]. dIkSApadanI niyukti = vyAkhyA batAvatA bhUlakArathI "jJAnIne ja dIkSA che' A vAtanuM niyamana karatAM kahe che ke ja dIkSAnI vyAkhyA ja mAthArtha :- kalyANane ApavAthI ane pApane khapAvavAthI ahIM munione dIkSA mAnya che. pUrvokta adhikArI jJAnInI 1 niyama te / niho5 cha. [12/2] TIkArya :- kalyANane ApavAnA kAraNe ane vipnane-pApane khapAvavAnA lIdhe jinazAsanamAM munione dIkSA mAnya che. A niruktinI prakriyAthI te dIkSA pUrvokta adhikArI evA jJAnIne ja niyamAM nirdoSa hoya che. [12/2] vizeSArtha :- dIkSA mA dA pAtu bhane kSi pAtu cha. Apa bhane 15 42vo te mazateno artha cha. zuM Apa? kalyANa. zeno nAza karavAno ? pApano. AvI dIkSApadanI nirukita-vyutpatti-vyAkhyA che. jenAthI kalyANaprApti ane vijJakSaya thAya tenA adhikArI niyamAM jJAnIo ja bane. zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAnathI zUnya vyakti dIkSAnI adhikArI na bhanI the. [12/2] ahIM evI zaMkA thAya ke - jo jJAnInI ja dIkSA suMdara-nirdoSa kahevAya to pachI pUrvokta zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna- A traNa jJAnathI rahita evA mAtuSa vagere munione dIkSA kalyANakArI thaI- ema AgamamAM kema saMbhaLAya 1. 'nigamapanAha' ityazuddhaH pATho'nyatra / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 dvAdazaM SoDazakam OM anAbhogapadArthavicAraH OM yo niranubandhadoSAcchAddho'nAbhogavAn vRjinabhIruH / gurubhakto graharahitaH so'pi jJAnyeva tatphalataH // 12/3 // yo niranubandhAt = vyavacchinnasantAnAt doSAt jJAjAvaraNAdeH zrAddhaH = zraddhAvAn / yastu sAnubandhadoSAnirupakramakliSTakarmalakSaNAjjAtabhAvapratighAtaH kathacicchrAddho bhavati sa ha gRhyate / anAbhogaH = sUkSmadhIgamyagranthArthA'parijJAjamAtraM, sa eva yasyA'sti so'nAbhogavAn / vRjinAt = pApAt bhIruH, bhavaviraktatvAt / guruSu - pUjyeSu bhaktaH, tadbahumAnitvAt / grahaH mithyAbhinivezaH, teja rahitaH, so'pi ya IguktavizeSaNavAna jJAnyeva = jJAnavAjeva, tatphalata: = jJAnaphalabhAvAt, jJAnenA'pi bhavaviraktatvAdi phalaM kriyate, tadasyA'pyastIti kRtvA kalyANakandalI viddhamayaH suvarNatAM vrajet / dIkSAviddhastathaivAtmA zivatvaM labhate priye ! / / - [ ] ityuktam // 12/2 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yo niranubandhadoSAt zrAddhaH anAbhogavAn vRjinabhIruH gurubhakto graharahitaH so'pi jJAnI eva, tatphalataH // 12/3 // iyaM kArikA aSTakaprakaraNavRtti-paJcAzakavRttyadhikAraviMzikAvRtti-lokaviMzikAvRttyAdau [a. pra.7.5/2 paMcA.11/7 a.vi.27 lo.vi.7] samuddhatA / niranubandhAt gurupAratantrya-satkriyAdyupakramyAt, ata eva vyavacchinnasantAnAt doSAt jJAnAvaraNAdeH zraddhAvAn gurvAghupadiSTArthagocarazraddhAvAn / anAbhogaH = sUkSmadhIgamyagranthArthA'parijJAnamAtraM, kvacit tathAvidhAjJAnajanitasadasadapravRttipravRttI ityapi bodhyam / na caivaM tadvataH kathaM cAritramiti zaGkanIyama, AjJArucitvena prajJApanIyatvAccAritrAbhyapagamAta. yathoktaM paJcAzake -> ANAruiNo caraNaM ANAe ciya imaMti vayaNAo / etto'NAbhogammivi paNNavaNijjo imo hoI / / - [11/12] iti / yastu sthUladhIgamyagranthArthAvabodhAyogyaH pravacanamAtRvijJAnazUnyo vA sa iha nAnAbhogapadena bodhyaH, prayojanavirahAt / pApAt bhIruH karmavipAkadarzanAdinA bhavaviraktatvAt tadaktaM AcArAGge -> AyaMkadaMsI na karei pAvaM - [1/3/2] / yathoktaM dharmaratnaprakaraNe'pi -> khaNamittasuhe visae, visovamANe sayA vi mannato / tesu na karei giddhiM bhavabhIrU muNiyatattattho // 64 / / -- iti / etAdRza eva dharmArhaH, yathoktaM dharmaratnaprakaraNe evaM zrIzAntisUribhiH -> iha-paraloyAvAe saMbhAvaMto na vaTTae pAve / bIhai ajasakalaMkA to khalu dhammAriho bhIru / / 13 / / - iti / nAradapabriAjakopaniSadi api -> saMsAradoSadRSTyaiva viraktirjAyate sadA / viraktasya tu saMsArAtsaMnyAsaH syAnna saMzayaH / / - [6/24] ityuktam / viziSTajJAnavikalAnAmapi guruparatantratAzraddhAdeH jJAnaphalasAdhakatvAt / jJAniguruparatantratvAt mASatuSAdInAmapi svAzrayapAratantryasambandhena jJAnamastIti vijJeyam, yathoktaM pazcAzake -> gurupArataMtaM nANaM saddahaNaM eyasaMgayaM ceva / etto u carittINaM mAsatusAdINa NihiTuM / / -11/7] iti prAk (pR.49) darzitameva / jJAnaphalabhAvAt = jJAnajanyabhavavairAgya-sadbhAvAt / idamevAbhipretya sAGkhyasUtre'pi -> viraktasya heyahAnamupAdeyopAdAnaM che ? - to tenuM samAdhAna ApatA graMthakArathI jaNAve che ke - gAthArtha :- niranubaMdha doSanA kAraNe je zraddhAvAna hoya, sUkSma jJAnanA abhAvavALo hoya, pApabhIru hoya, gurubhakitavALa Doya, 2hita hoya te pAn alnI cha, 1121 3 zAnana // tenI pAse . [12/3] E jJAnarahita evo vairAgI-gurUbhakta-pApabhIrU paNa dIkSAdhikArI 25 TIkArya :- jJAnAvarANAdi doSa niranubaMdha = vicchinnasaMtAnavALA (= ucchinnapravAhavALA = jenI paraMparA lAMbI cAle tevI na hoya = sopakama = aklika = nabaLA) thavAnA lIdhe je zraddhAvALo thayo hoya. (tenuM ahIM jJAnI tarIke grahaNa karavuM.) nirupakrama klika karmasvarUpa sAnubaMdha doSanA kAraNe jenA bhAvano pratighAta thayelo hoya tevo kathaMcitazraddhAvALo = maMdazraddhAvALo je hoya teno ahIM (jJAnI tarIke) svIkAra nathI thato. tathA sUkSmabuddhigama evA graMthonA arthono cArebAjuthI jene bodha na hoya te anAbhogavALo (ahIM jJAnI jANavo. sAmAnya buddhigamya evA graMthonA arthano jene sarvathA abodha hoya ke aSTapravacanamAtAnI paNa jene jANakArI na hoya te ahIM anAbhogavALo na jAgavo. tene jJAnI kahevAno prastutamAM koI Azaya nathI.) tathA je saMsArathI virakta hovAnA lIdhe pApabhIru hoya. pUjya evA guruo (saMsAramAM guru tarIke mAtA, pitA, kalAcArya, kuTuMbanA vaDIla, dharmaguru tathA dIkSA jIvanamAM dIkSAdAtA guru, vidyAguru, potAnA gurudeva, AcArya vagere guru) pratye bahumAnavALo (bhAvathI baMdhAyelo) hovAnA kAraNe teono bhakta hoya tathA mithyA kadAcahathI je rahita hoya. AvA jaNAvela (5) vizeSaNothI yukta evo je hoya te paNa jJAnI ja jANo; kAraNa ke tenI pAse jJAnanuM phaLa che. jJAna dvArA paNa saMsArano vairAgya, zraddhA, Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM sadandhanyAyAvedanam OM 279 // 12/3|| phalatulyatAyAmeva dRSTAntamAha -> 'cakSuSmAnityAdi / __ cakSuSmAnekaH syAdandho'nyastanmatAnuvRttiparaH / gantArau gantavyaM prApnuta etau yugapadeva // 12/4 // ekaH kazcit puruSaH mArgagamanapravRttaH cakSuSmAn = jirmalAnupahatanetraH syAt, anyaH andhaH = dRmvikala: tasya cakSuSmato mataM = vacanaM tadanuvRttiparaH = tadanusAre para: = pradhAnaH, mArgAnusAritA-prayojakAdRSTenAnyAnuvRttivyAvartanAt etau dvAvapi cakSuSmatsadandhau gantArau = gamanazIlau anavarataprayANapravRttyA gantavyaM = abhimatanagarAdi yugapadeva = ekakAlameva prApnutaH, tayokhyapRSThabhAveja vrajatorekapadanyAsa evAntaraM na mahat. yadvA tadapi tulyapadanyAsayorekazreNyA bAilamtAyovrajatoH jAstIti dvayoryugapatprAptavyaprAptiH / evaM jJAnyajJAninorapi sanmArgagamanapravRttayormuvitapuraprAptau jAntaramiti garbhArthaH // 12/4|| kalyANakandalI haMsakSIravat - [4/23] ityuktam / upalakSaNAcca dIkSArAga-lokavirudbhatyAgAderapi dIkSAdhikArasampAdakatvam, yathoktaM paJcAzake -> dikkhAe ceva rAgo logaviruddhANa ceva cAutti / suMdaragurujogo'vi ya jassa tao ettha uciotti // 2/4]] iti / Atmaprabodhe -> amandavairAgyanimagnabuddhayastanUkRtAzeSakaSAyavairiNaH / RjusvabhAvAH suvinItamAnasA bhajanti bhavyA munidharmamuttamam / / - [3/96/pR.256] ityevaM jinalAbhasUribhiruktamapyanusandheyamatra // 12/3 / / mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> ekaH cakSuSmAn syAt anyo'ndhaH tanmatAnuvRttiparaH / etau gantArau gantavyaM yugapadeva prApnutaH // 12/4 / / iyaM kArikA lokaviMzikAvRtti-paJcAzakavRttyAdau [lo.vi.gA.7 paMcA.11/7] samuddhRtA / etadanusAreNa dIkSAdvAtriMzikAyAM -> ekaH syAdiha cakSuSmAnanyastadanuvRttimAn / prApnuto yugapad grAmaM gantavyaM yadubhAvapi / / - [dvA.dvA.28/2] mArgAnusAritAprayojakAdRSTena = dRSTAnte sanmArgAnusaraNaprayojakasAtAbhidhAnavedanIyakarmaNA dArTAntike cA'sadgrahavijayena tattvAnusAritAprayojakazubhAdRSTavipAkodayena anyAnuvRttivyAvarttanAt = cakSuSmadanyAnusaraNavyavacchedAt, cakSuSmadanuvRttiparatvAcca / taduktaM paJcAzake -> cArittao ciya daDhaM maggaNusArI imo havai pAyaM / etto hite pavattati taha NANAto sadaMdhobca / / -[11/10] iti / andhatve'pi zobhanatvaJcAsya sajjAkSasahAyanaravacanAnuvartakatvAt / yathAhi sadandhaH sahAyAnuvartanenepsitasthAnaprAptirUpe hite pravartate tathaivA'gItArtho'pi 'jJAtA'yaM hitazca me guruH' ityevaM jJAnAt mArgAnusAritayA gItArthAjJApAlanAdau hite pravartate / ata eva cakSuSmatsadandhau gantArau = gamanazIlI, na tu paGga-gamanaparAGmukhau, pratibandhaviraheNa anavarataprayANapravRttyA abhimatanagarAdi ekakAlameva prApnutaH / yathoktaM pazcAzake -> aMdho'NaMdhovva sadA tassANAe taheva laMghei / bhImaMpi hu bhavakaMtAraM iya agIto || - [11/11] etena SaTakAyaparijJAnavikalAyA'timuktAya kathaM zrIvIreNa dIkSA pradattA ? iti paryanuyogo'pi parihRtaH, sadandhanyAyena mArgAnusaraNe karmavaicitryeNa vaikalyasambhave'pi punaH mArgagAmitvasambhavAt / taduktaM yogabindau -> asAtodayazUnyo'ndhaH kAntArapatito yathA / gAdiparihAreNa samyak tatrAbhigacchati / / 354 / / tathA'yaM bhvpApabhIrutA, gurubhakti, kadAcahazUnyatA vagere phaLa prApta thAya che ane te badhuM phaLa to upara batAvela vyakti (dA.ta. mAlatuSamuni vagaire) pAse ra cha ma. mATe tene pAnI / manAya. [12/3] graMthakArathI phalanI tulyatAne vize dakAntane jaNAve che. gAbhArga :- eka AMkhavALo hoya ane bIjo tenA vacanane anusaravAmAM tatpara evo aMdha hoya. javAnI IcchAvALA evA A banne prApta karavA yogya evA ISTa sthAnane eka sAthe ja prApta kare che.[12/4] TIDA :- raste cAlavAmAM pravRtta thayela evo koIka puruSa nirmaLa ane pIDArahita evI AMkhavALo che. bIjo puruSa AMkha vinAno hovA chatAM AMkhavALA puruSanA vacanane anusaravAmAM tatpara-pravINa che, kAraNa ke mArthAnusArItAnA prayojaka evA karmanA kAraNe bIjA koIne anusaravAnI bAdabAkI kare che. AMkhavALo ane yogya aMdha evA A banne satata cAlavAnI pravRttithI javAnI IcchAvALA hovAnA kAraNe ITa evA nagara vagerene ekI sAthe eka ja kALe prApta kare che. te banne AgaLa-pAchaLa cAlatA hoya to eka ja DagalAnuM aMtara paDe, moTuM aMtara na paDe. athavA eka DagalAnuM aMtara paNa na paDe, jo te banne ekabIjano hAtha pakaDIne eka ja rekhAmAM-sAthe sarakhA DagalAM bhare che. tethI bannene ekI sAthe pahoMcavA yogya nagarAdinI prApti thAya. A rIte sanmArge cAlavAmAM pravRtta thayelA jJAnI ane ajJAnIne paNa mokSanagaranI prAptimAM koI aMtara paDatuM nathI - bhAgalita artha cha. [12/4] 1. ha.pratI -> 'anavarataprayANaprayANapramANapravRttyA <- ityazuddhaH pAThaH / Jain Education Intemational Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. dvAdazaM SoDazakam 888 gRhItadravyadIkSANAmapi mokSagAmitvavicAraH 88 itthaM jJAnivadajJAnino'pyuktarUpasya tulyaphalatvAt dIkSAyogyatvamiti darzayati -> 'yasyetyAdi / yasyAsti sakriyAyAmitthaM sAmarthyayogyatA'vikalA / gurubhAvapratibandhAdIkSocita eva so'pi kila // 12/5 // yasya viziSTajJAnarahitasyApi asti satkriyAyAM = sadAcAre itthaM = anena prakAreNa sAmarthya = samAnaphalajananazaktireva yogyatA = uttamatA avikalA, guruSu = dharmAcAryAdiSu bhAvapratibandhAt = antaraGgasambandhAt so'pi dIkSocita evaM kila iti AptAgamavAdaH, zeSaguNavaikalye'pi saMsAravirakta evAtrAdhikArIti bhAvaH ||12/5|| itthaM dIkSAyAH phalasAmye AdeyatvaM tadvaiSamye cAnAdeyatvamityAha -> 'deyetyAdi / deyA'smai vidhipUrvaM samyaktantrAnusArato dIkSA / nirvANabIjameSetyaniSTaphaladA'nyathA'tyantam // 12/6 // === cAndI - kAntAre pApAdiparihArataH / zrutacakSurvihIno'pi satsAtodayasaMyutaH // 355 / / anIdRzasya tu punazcAritraM zabdamAtrakam / IdRzaMsyApi vaikalyaM vicitratvena karmaNAm // 356 / / - iti bhAvanIyaM tattvametat prAk (pR.39) nirUpitam // 12/4 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yasya sakriyAyAM itthaM sAmarthya yogyatA avikalA asti, so'pi kila gurubhAvapratibandhAt dIkSocita eva // 12/5 // taduktaM dIkSAdvAtriMzikAyAmapi -> yasya kriyAsu sAmarthyaM syAtsamyaggururAgataH / yogyatayA tasya rakSAyAma mApatuSAkRteH che - dviI.dvA.28/3] rUti | sadAcAre = azaThatayA gRhItavratapAlane / samAnaphalajananazaktiH = bhAvajJAnikRtakriyAjanyaphalasadRzaphalAnuguNazaktiH / / zeSaguNavaikalye'pi saMsAravirakta eva atra = dIkSAyAM adhikArI / idamevAbhipretya adhyAtmasAre -> yo budhvA bhavanairguNyaM dhIraH syAt vratapAlane / sa yogyo bhAvabhedastu durlakSyo nopayujyate // 2/18] zuddhamArgAnurAgeNA'zaThAnAM yA tu zuddhatA / guNavatparatantrANAM sA na kvApi vihanyate / / [2/21] - ityuktam / na caivaM dravyadIkSaiva syAditi vAcyam, tato'pi gurupAratantryaprabhAvena siddhiprApteH, taduktaM adhyAtmasAre -> gurvAjJApAratantryeNa dravyadIkSAgrahAdapi / vIryollAsakramAt prAptA bahavaH paramaM padam // & [2/27] iti / paJcavastuke'pi -> pugviM asaMtagaMpi a, vihiNA gurugacchamAisevAe / jAyamaNegesiM imaM pacchA goviMdamAINaM // 911 // - ityuktam // 12/5 // vizeSArtha :- aMdha vyakita pANa mArgAnasaritAprayojaka adaTathI bIjA koI anAma purUSane anusarato nathI ane potAne vivakSita sthAnamAM pahoMcavAnI IcchA hovAthI tyAM pahoMcADanAra AMkhavALA AkhapurUSanA vacanane anusAra cAle che. tethI yogya sthAne pahoMce che. mArgAnusAritAprayojaka adaSTa eTale yogya mArgane anusaravAmAM prayojaka ane unmArge caDAvanAra vyaktine anusaravAthI dUra rahevAmAM bhAga bhajavanAra evuM karma. A ja rIte dAntikamAM paNa zraddhALu, pApabhIru, gurubhakta, kadAharahita evo vairAgI jIva sUkama jJAna na hovA chatAM mokSamArgAnusArI hovAthI unmArge caDAvanAra vyaktinA vacanane anusaravAthI dUra rAkhanAra ane mokSamArge AgaLa vadhAranAra evA karmanA kAraNe gItArtha jJAnI saMyamInA vacanane anusare mokSamArge AgaLa vadhatAM tenI sAthe ja mokSa meLave che. puMDarika svAmIne anusaranAra pAMca karoDa muni bhagavaMto temanI sAthe citra punamanA divase mokSe gayA. drAviDa ane vArikhillane anusaranAra 10 karoDa muni bhagavaMto temanI sAthe kArtika pUrNimAnA divase mukti pAmyA. pAMca pAMDavane anusaranArA 20 karoDa sAdhuo temanI sAthe Aso pUrNimAnA divase siddha banyA. 5 karoDa, 10 karoDa ane 20 karoDa sAdhumAMthI badhA ja sAdhuo 14 pUrva bhaNelA ke 11 aMga bhAgelA ke gItArtha ja hatA-tevuM to koIne paNa mAnya nathI. Ama gItArtha ane gItArthanizrita eka ja bhavamAM mokSe gayAnA ghaNAM daTAMta zAstramAM vidyamAna che. [12/4] A rIte jJAnI ane 3jA zlokamAM batAvela vizeSaNayukta ajJAnI samAna phaLa meLave che. mATe jJAnInI jema uparokta 5 vizeSaNavALA ajJAnI jIva paNa dIkSAne yogya che - A vAta mUlakArazrI jaNAve che. gAthArtha :- jenI sadAcAramAM A rIte sAmarmasvarUpa yogyatA saMpUrNa hoya te paNa guru pratyenA aMtaraMga bahumAnanA kAraNe dIkSAne yogya ja che. [12/5] TIkArya :- viziSTa jJAnathI rahita evA je jIvanI sArA AcArane vize A rIte (pUrvokta rIte) samAna phaLane utpanna karI zake tevI zakti svarUpa uttamatA = yogyatA saMpUrNa hoya te jIva paNa dharmAcArya vagerene vize aMtaraMga bahumAnanA kAraNe dikSAne yogya ja che Avo Apta puruSono AgamavAda che, jene sUcavavA gAthAmAM 'sa' zabda rahelo che. bIja guNo na hovA chatAM saMsArathI virakta thayela jIva ja dIkSAne vize adhikArI che - evo TIkAkAra zrImadjIno Azaya che.[12/5] A rIte phaLa samAna maLe tevuM hoya te dIkSA grahaNa karavA yogya che ane phaLa viSama bane tema hoya to dIkSA tenA mATe | grahaNa karavA yogya nathI - A vAtane graMthakArazrI jaNAve che. Jain Education Intemational Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ayogyadAne dIkSAyA aniSTatvam 281 asmai yogyAya vidhipUrvaM samyak = avaiparItyena tantrasya = zAstrasya anusArato dIkSA deyA, iti = amunA prakAreNa yogyAya dIyamAnA, (eSA) dIkSA nirvANasya = mokSasya bIjam, anyathA = ayogyadAne atyantaM atizayena aniSTaphaladA durantasaMsAraphalA || 12 / 6 || 'kA pujariyaM dIkSA ? ityAha 'deze' tyAdi / deza-samagrAkhyeyaM viratirnyAso'tra tadvati ca samyak / tannAmAdisthApanamavidrutaM svaguruyojanataH || 12/7 // dezAkhyA samagrAkhyA ca iyaM dIkSA viratiH ucyate, dezaviratidIkSA sarvaviratidIkSA cetyarthaH / atra = dIkSAyAM kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> asmai vidhipUrvaM samyak tantrAnusArato dIkSA deyA / iti eSA nirvANabIjam; anyathA atyantaM aniSTaphaladA ||12 / 6 || = vidhipUrva samavasaraNA''gamana-puSpAJjaliprakSepAdividhivat, taduktaM mUlakAraireva paJcAzake raiyammi samavasaraNe evaM bhattivihavANusAreNa / sUibhUo upadese ahigayajIvo ihaM ei // bhuvaNaguruguNakkhANA, tammI saMjAyativvasaddhassa / vihisAsaNamoheNaM tao paveso tahiM evaM || varagaMdhapupphadANaM siyavattheNaM tahacchiThayaNaM ca / AgaigaiviNNANaM imassa taha pupphapAeNa || abhivAharaNA aNNe Niyajogapavittio ya iti / dIvAijalaNabheyA, taduttarasujogao ceva || bAhiM tu pupphapAe, viyaDaNacausaraNasumaNamAINi / kArAvijjara eso vAratigamuvari paDiseho / parisuddhassa u taha pupphapAyajogeNa | desaNaM pacchA / ThitisAhaNamuvabUhaNa harisAipaloyaNaM ceva / / <- [2/23-28] ityAdi / sAmpratantu dIkSAvidhau puSpAJjaliprakSepAdikaM na kasyAmapi sAmAcAryAM vartate iti dhyeyam / zAstrasyeti aparovatAvaM savvahA, sugurusamIve, pUittA bhayavaMte bIarAge sAhU a, tosiUNa vihavociaM kivaNAI, suppauttAvassae, suvisuddhanimitte, samAhivAsie visujjhamANo mahayA | pamoeNaM sammaM pavvajjA loadhammehiMto loguttaradhammagamaNeNa <- iti paJcasUtrAdizAstrasya anusArato dIkSA deyA vratAropaNAdinA taduktaM yajurvede'pi -> vratena dIkSAmApnotIti [1/90/2] / < , mokSasya bIjaM, anuSaGgataH svargAdiphalA ityapi gamyate / anena yo dIkSate sa devatAnAmeko bhavati <- [38 / 1 / 1] iti zatapathabrAhmaNavacanamapi vyAkhyAtam / ayogyadAne atizayena durantasaMsAraphalA, jinAjJAvirAdhanAt taduktaM -> ihaloyammi akittI paraloe duggaI dhuvA tesiM / ANaM viNA jiNANaM je vavahAraM vavaharati // <- [ ] iti / upadezapade'pi AyaparaparicAo, ANAkoveNa iharahA NiyamA <- [ 36 ] ityuktam / anyathA = vidhibhaGge ityapi dRSTavyam, tato'pi mahAnarthodbhavAt esA jiNANamANA | mahAkallANatti na virAhiavvA buheNaM mahANatthabhayAo siddhikaMkhiNA - [ 3 / 6 ] iti paJcasUtravacanAt // 12/6 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> deza- samagrAkhyA iyaM viratiH; tadvati ca samyag avidrutaM svaguruyojanataH tannAmAdisthApanaM | = atra nyAsaH ||12/7 // / etatkArikottarArdha : dIkSAdvAtriMzikAvRttau [dvAdvA. 28/4] samuddhRtaH / etatkArikAyugalamupajIvya dIkSAdvAtriMzikAyAM deyA dIkSA'sya vidhinA nAmAdinyAsapUrvakam / hantAnupaplavazcAyaM sampradAyAnusArataH ||4|| - = gAthArtha H- A yogya jIvane vidhipUrvaka samyak zAstrAnusAre dIkSA ApavI joIe. A dIkSA mokSanuM kAraNa che. bAkI te atyaMta aniSTahAyI jane. [12 / 6 ] DhIkArtha :- A yogya jIvane vidhipUrvaka, viparyAsa vagara (- svArtha-sevA vagere hetu vinA) zAstranA anusAre dIkSA ApavI joIe. A rIte yogya jIvane apAtI dIkSA mokSanuM kAraNa bane che. bAkI, ayogyane dIkSA apAya to te atyaMta aniTa phaLadAyI bane. arthAt duHkhethI jeno nAza thAya evA dIrgha saMsArarUpI phaLane ApanAra bane. [12/6] 'A dIkSA zuM che ?' A praznanA javAbamAM graMthakArathI kahe che ke - gAthArtha :- deza ane samagra nAmanI A virati che. dIkSAyukta jIvamAM samyak upadravarahita te nAmAdinuM potAnA guruo dvArA sthApana karavAthI A dIkSAmAM nyAsa thAya che. [12/7] dIkSAnA be prahAra TIkArtha :- deza nAmanI ane samagra nAmanI A dIkSA virati kahevAya che. arthAt dezivaratidIkSA ane sarvaviratidIkSA. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 dvAdazaM SoDazakam 8 dezaviratyArAdhanAt sarvaviratiyogyatAvirbhAvaH 008 nyAsaH = vratapratijJAkAlavihitAcAra: (sA vidyate yasya sa tavAn tasmin = tadvati ca puruSe dezadIkSAvati sarvadIkSAvati ca samyak = samIcInaM = saGgataM tannAmAdisthApana) teSAM = pravacanaprasiddhAnAM jAmAdInAM catuNNA sthApanaM = AropaNaM avidvataM = vidravarahitaM = anupaplavamiti yAvat / kathaM tannAmAdisthApanaM 'svagurubhiH yojana = svajItAnurodhena vidhAnaM, tataH // 12/7 // 'jAmanyAsasya dIkSAnimittatve ko hetu: ?' ityata Aha -> 'nAme'tyAdi / nAmanimittaM tattvaM tathA tathA coddhRtaM purA yadiha / tatsthApanA tu dIkSA tattvenA'nyastadupacAraH // 12/8 // kalyANakandalI ityuktam / dezaviratidIkSA sarvaviratidIkSA ceti / taduktaM nizIthabhASye -> duviho caraNadhammo ya agAramaNagAriyaM ceva <- [3300] / taduktaM sthAnAGge'pi -> carittadhamme duvihe pannatte / taM jahA - AgAracarittadhamme ceva, aNagAra-carittadhamme ceva - (2/1) iti / samayasAre devAnandasUribhirapi -> sAvajjajogaviraI sammaM cArittaM paNNattaM / taM ca duvihaM / / taM jahA- saJcao desao a - [9] ityuktam / tadaktaM yogabindau api -> dezAdibhedatazcitramidaM coktaM mahAtmabhiH <- [357], idaM = cAritram / kathAratnakoze'pi -> asesasAvajjavajiyA dikkhA / sA puNa samatthaasamatthagAhagAvekkhayA duvihA <- [pR.349/gA.2] ityuktam / etena -> sAvajjajogaviraI caraNaM oheNa desiyaM samae / bheSaNa u davigappaM dese sabve a nAyavvaM // 114 / / - iti puSpamAlAvacanamapi vyAkhyAtam , dIkSA-virati-caraNa-cAritra-saMyamAdInAmanarthAntaratvAt / dezavirati-sarvaviratyadhikAriNoH prAyaH sAmyAtyAgaktadIkSAdhikArivizeSaNasambandha ubhayatra kAryaH. na idamevAbhipretya zrIhemacandrasUribhiH puSpamAlAyAM -> saMvegabhAviamaNo sammatte niccalo thirapainno / vijaiMdio amAI, pannavaNijjo kivAlu ya / / jaidhammami kusalo dhImaM ANAruI susIlo a / vinAyatassarUvo ahigArI desaviraIe / / paae| haMti jogA pabbajAe vi ti cciya maNussA / desakulAisuddhA bahukhINappAyakammasA / / - [120/21/22] ityuktam / / upanyAsazcAsyA yathAkramameva yuktaH, dezaviratyArAdhanAdeva sarvaviratiyogyatAyAH prAyaH prAdurbhAvAd / idamevAbhipretya dharmabindau mUlakArairevoktaM -> padaM padena medhAvI yathA''rohati parvatam / samyaktathaiva niyamAd dhIrazcAritraparvatam // [3/17 stokAn guNAn samArAdhya bahUnAmapi jAyate / yasmAdArAdhanAyogyastasmAdAdAvayaM mataH / / - [3/18] ayaM = zrAvakadharmaH dezaviratirUpaH / -> zrAvakadharmaH aNuvratAyupAsakapratimAgatakriyAsAdhyaH sAdhudharmAbhilASAtizayarUpaH AtmapariNAmaH / sAdhudharmaH punaH sAmAyikAdigatavizuddhakriyA'bhivyaGgyaH sakalasattvahitAzayAmRtalakSaNaH svapariNAma eva, kSAyopazamikAdibhAvarUpatvAdharmasya <- [pR.50] iti vyaktaM lalitavistarAyAm / pravacanaprasiddhAnAM nAmAdInAM = nAma-sthApanA-dravya-bhAvAnAM caturNA AropaNam / svajItAnurodhena = svaguruparamparA''cIrNavyavahArAnusAreNa vidhAnaM = karaNaM, tataH = tasmAt / sAmAcArIprakaraNe ca pUrvAcAryaiH -> 'pucchA vAse cii 'vesa "vaMdaNussaggaH laggaaTThatiaM / "samaitia 'tipayAhiNa 10ussaggo nAma 15aNusaTThI / / - (pR.14) ityevaM dIkSAvidhiruktaH // 12/7 // dIkSAviziSTa vyaktimAM pravacanamAM prasiddha evA nAma, sthApanA, dravya ane bhAva - A cAra nikSepanuM AropaNa samyaka upadravarahita rIte potAnA guruo vaDe potAnA jIta vyavahArane anusAra karavAthI dIkSAmAM vAsa thAya che. arthAt vrata-pratijJAnA samaye vizeSa prakArano je zAstravihita AcAra thAya che te dIkSA kahevAya che. [12/7] 11 dIkSAvAsa che vizeSArtha :- dIkSAnA A be prakAra che -dezavirati ane sarvavirati. -> dIkSAmAM nyAsa karavo eTale zuM ? eTale ke dIkSAmAM vratanI pratijJAnA samaye thanAra zAstravihita AcAra zuM che ? matalaba ke vratapratijJAnA avasare zAstravihita kyo AcAra karavAthI dIkSAvAsa thayo kahevAya ? - A praznano javAba e che ke jenI dIkSA thAya che temAM tenA guruo potAnA jIta vyavahArane | anusAre zAstraprasiddha dIkSA saMbaMdhI nAma, sthApanA, dravya, bhAva - A cAra nipAonuM AropaNa kare eTale dIkSAnyAsa kahevAya. tyAre tAttvika zAstrIya dIkSA thaI kahevAya. arthAt potAnA guru nAmAdinyAsa kare te ja dIkSAnuM nimitta che; tenA kAraNe te vyakti dIkSita thaI kahevAya. nAmAdi nikSepano nAsa na thAya athavA to potAnA gurunA badale game te saMsArI vyakti nAmAdinuM 3 AropaNa kare athavA vyavahAranuM ullaMghana karIne je nAmAdinuM sthApana thAya te dIkSAnyAsa na kahevAya. [12/7] | 'nAmasthApana dIkSAnuM nimitta che' AvuM mAnavAmAM zuM hetu rahelo che ? A prazna upasthita thavAthI graMthakArathI jaNAve che ke - 1. mudritapratI ha. pratau ca ( ) cihnadvayAntargataH pATho nopalabhyate, mUlAnusAreNa yogadIpikAtra truTitA pratibhAti / ataH sugamArthakalpanAvRttigataH pATho'tra yojito'smAbhiH / Jain Education Intemational Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 aGgatvanirUpaNam yat = yasmAt nAmanimittaM = nAmahetukaM tattvaM = 'jAmapratipAdyaguNavattvaM prazAntatAdijananAbhiprAyeNA''ptaprazAntAdinAmnaH prazamAdirUpopalambhAt tattannAmnaiva tattadabhiprAyasmAraNAttattadguNAnukUlapravRttyA tattadguNasiddheH / [ thA tathA ca = teja teja svarUpeNa uddhRtaM = kRtanirvAhaM iha = pravacane purA munibhiH / tasmAt tatsthApanA | = nAmasthApanaiva tattvena paramArtheja dIkSA, anyaH kriyAkalApaH tadupacAraH = nAmasthApanArUpa-mukhyadIkSAkarmaNaH pUrvottarabhAvenA'GgamAtrarUpa ityarthaH // 12/8 // - evaM jAmanyAsasya dIkSAnimittatvaM sAdhitam / sthApanAdinyAsasya tu tattve'vipratipattireveti nAmAdituSTayanyAsasya dIkSAtvAt pRthavaphalapradarzanapUrva tatraiva yatnopadezamAha -> 'kIrtI' tyAdi / kIrttyArogyadhruvapadasamprApteH sUcakAni niyamena / nAmAdInyAcAryA vadanti tatteSu yatitavyam ||12 / 9 // kIrtiH = zlAghA. ArogyaM = jIrujatvaM, prAktanasahajautpattikarogavirahAt, dhruvaM = sthairya, bhAvapradhAnanirdezAt / kalyANakandalI = prazAntatAdiguNaniSpatteH / mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yat nAmanimittaM tattvaM tathA tathA ca purA iha uddhRtam / tatsthApanA tu tattvena dIkSA anyaH tadupacAraH ||12 / 8 | iyaM kArikA dIkSAdvAtriMzikAvRttyAdI [ dvA. dvA. 28/4] samuddhRtA vartate / zAntatAdijananAbhiprAyeNeti / etena dIkSAvasare mUlanAma eva sthApyate, na tu parivartanaM tatreti lumpakamataM pratyAkhyAtam, tadguNoddezena kriyamANatayA nUtananAmanyAsasyA'pi samIcInatvAt prAk prayojanavizeSeNa pitrAdikRta-kacarAdAsa-gAMDAlAlalAbhAI prabhRtinAmnA Ahutasya sAdhoH mano'svAsthyAdayaH pareSAJcA'pratyayAdayo doSAH syuriti dik / tattadguNasiddhiprakAramevAdayati tattannAmnaiva AptakRtaprazAntAdinAmnaiva tadabhiprAyasmaraNAt prazAntatAdijananaprayojanapratisandhAnAt jAtyAdimpannAnAM tattadguNAnukUlapravRttyA tattadguNasiddheH anyaH karayojana-vandana-kAyotsargAdilakSaNaH kriyAkalApaH nAmasthApanArUpamukhyadIkSAkarmaNaH = abhidhAnAropaNAtmakasya dhAnasya dIkSAkarmaNaH pUrvottarabhAvena aGgamAtrarUpaH, pradhAnasyopakaraNaM = aGgam / kecittu anyArthatvamaGgatvamityAhuH / tadIyadhAnaphalA janakatve sati tadIyapradhAnaphalajanakavyApArajanakatvaM aGgatvaM ghaTAdAvativyAptivAraNAya satyantamityanye // 12 / 8 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam nAmAdIni niyamena kIrtyAMrogyadhruvapadasamprApteH sUcakAni [iti] AcAryA vadanti / t teSu yatitavyam / / 12 / 9 || iyaM kArikA dIkSAdvAtriMzikAvRttI [ dvAdvA. 28/5] samuddhRtA / nIrujatvaM prAktanasahajItpattikarogavirahAditi / prAkkAlInA ye sahajAH = sahotpattikAH vat, autpattikAH = abhinavotpannA utpatsyamAnA vA rogAH teSAmabhAvAditi bhAvaH / dhruvaM = dhruvatA = gAthArtha :- pUrve jinazAsanamAM te te svarUpe nAmanimittaka tattva nirvAha karAyela che. tethI nAmanuM AropaNa e ja paramArthathI kSA che jI aghu to mukhya dIkSAno upacAra che. [12 / 8 ] = nAmanyAsa e ja mukhya dIkSA TIkArya :- tattva nAmahetuka che. arthAt nAmathI pratipAdya guNavattA nAmanimittaka che; kAraNa ke prazAMtatA vagere guNo -panna karavAnA abhiprAyathI Apta puruSe jenuM prazAMta vagere nAma rAkhela che temAM prazAMtatA vagere guNo prApta thAya che. prazAMta gere te te nAmathI ja prazAMtatA vagere te te guNone utpanna karavAno Apta puruSano abhiprAya yAda AvavAthI prazAMtatA vagere te guNone anukULa evI pravRttinA kAraNe prazAMtatA vagere te te guNonI siddhi prApti thAya che. jinazAsanamAM pUrva LamAM munio dvArA te te svarUpe nAmanimittaka tattvano nirvAha thayela che. mATe nAmanuM AropaNa e ja paramArthathI dIkSA (vaMdana, hAtha joDavA, kAusagga, muMDana vagere) anya kriyAono samUha to nAmAropaNasvarUpa mukhya dIkSA vidhimAM AgaLachA hovA svarUpe kevaLa aMgasvarUpa -ghaTakasvarUpa teno upacAra che. [12/8] A rIte nAmanuM AropaNa e dIkSAnuM nimitta che - evuM graMthakArazrIe siddha karyuM. sthApanA, dravya ane bhAvanuM AropaNa / dIkSAnuM nimitta che. A vAtamAM to koI vivAda che ja nahi. Ama nAma, sthApanA, dravya ane bhAva - A cArano nyAsa / ja (saMnyAsa =) dIkSA hovAthI alaga-alaga phaLa batAvavA pUrvaka temAM ja prayatna karavAno upadeza graMthakArathI Ape che. nAbhAhi nyAsanuM ina Jain Education Intemational = = 283 2 gAthArtha :- nAma (= dIkSA vakhate nAmakaraNa) vagere niyamA kIrti, Arogya, sthiratA ane padanI prAptinA sUcaka hoya - AyAryo se che. mATe nAmAdimAM (nUtana dIkSitanuM nAma vagere zubha rAjavAno) prayatna uvo ardha. [12 / 8 ] mudritapratI > nAmapratipAdyaguNavattvahetukaM' iti pAThaH / 2 mudritapratI -> tatsthApanaiva tattvena - iti truTitaH pATho vartane / cirapUrvakAlInA iti sthairya, Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 dvAdazaM SoDazakam * dIkSA viSApahAriNI 88 padaM = viziSTapuruSAvasthArUpaM AcAryatvAdi teSAM samprAptiH = aprAptipUrvikA prAptiH, tasyAH sUcakAni = gamakAni niyamena = avazyantayA nAmAdIni = nAma-sthApanA-dravya-bhAvarUpANi AcAryAH = pUjyA vadanti / tat = tasmAt teSu - jAmAdiSu yatitavyaM = tadarthAnukUlyenA'tyAdaro vidheyaH / ayaM bhAvaH anvarthanAmjo hi kIrtanamAtrAdeva zabdArthapratIterviduSAM prAkRtajanasya ca majaHprasAdAt bahujanakRtaguNapravAdarUpA kIrtirAvirbhavati / tathA' sudharmabhadrabAhuprabhRtInAM sthApanA'pi rajoharaNa-mukhavastrikAdyAkArarUpA dhAryamANA bhAvagarbhapravRttyArogyamupajanayati / dravyamapyAcArAdizrutaM sAdhukriyA cA'bhyasyamAjA vratasthairyopapattaye bhavati / bhAvo'pi samyagdarzanAdirUpaH prAgutatapadAvAptaye sampadyate, bhAvAcAryAdipadasya viziSTabhAvanimittatvAt / athavA sarvANyeva lAmAdIni sAmAnyena kiityrigymokssprApta: sUvaIfna ll12/3. 'nAmanu tane pte tIkSAmAM mAgatuM ?' tyata 3 -- 'tatyAdri | __tatsaMskArAdeSA dIkSA sampadyate mahApuMsaH / pApaviSApagamAt khalu samyagurudhAraNAyogAt // 12/10 // teSAM = nAmAdInAM saMskArAt eSA dvividhA dIkSA vratarUpA sampadyate mahApuMsaH = dRDhapratijJasya pApameva viSaM tasyApagamAt khalu = apagamAdeva, 'viSApahAriNI dIkSA' iti keSAzcitprasiddhimanurudhyedamuktaM. samyag - avaiparItyena ro: = vAvAhifsqsyADaDavAryA ghaUL = 3yatve, tene yogAt = satvathAt I1ra/2 || kalyANakandalI bhAvapradhAnanirdezAt = nirdezasya bhAvapradhAnatvAt / ziSTaM spaSTam / etadanusAreNa dIkSAdvAtriMzikAyAmapi -> nAmnA'nvarthena kIrtiH syAt, sthApanA''rogyakAriNI / dravyeNa ca vratasthairya, bhAvaH satpadadIpanaH // 5 // 8- ityuktam // 12/9 / / mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> tatsaMskArAt samyag gurudhAraNAyogAt pApaviSApagamAt khalu mahApuMsaH eSA dIkSA sampadyate TIkArca :- (1) kIrti = zlAghA-prazaMsA, (2) pUrvakAlIna-samakAlIna autpattika roganA abhAvathI Arogya, (3) mULamAM dhruva zabda che. paraMtu teno nirdeza bhAvapradhAna hovAthI dhuva = dhruvatA = sthiratA, (4) pada = viziSTa evI puruSanI avasthAsvarUpa AcAryapaNuM = AcAryapada vagere. * pUrve jenI prApti nathI thayela evI A cAreya cIjanI prAptinuM nAma, sthApanA, dravya ane bhAva - A cAra (yathAkrama = kamika rIte) avazya sUcana kare che - AvuM pUjya AcArya bhagavaMto jaNAve che. mATe nAmAdine vize prayatna karavo joIe. (arthAta nUtana dIkSitanuM nAma vagere zubha rAkhavAno gurue prayatna karavo. tathA abhinava dIkSite guNasUcaka evA potAnA nAmanA arthane anukULa banAya te rIte atyaMta Adara = prayatna karavo joIe.) Azaya e che ke jenuM nAma sAnvartha = sArthaka = viziSTaguNasUcaka hoya tene kevaLa bolavAthI ja zabdArthanuM bhAna thavAnA lIdhe vidvAno ane sAmAnya mANasonA mana prasanna thAya che. tethI tenI kIrti pragaTa thAya che. arthAt aneka loko tenA guNone prakRSTa rIte bole che. jema ke sudharmasvAmI, bhadrabAhusvAmI vagere mahApuruSonI jinazAsanamAM yaza-kIrti phelAI. ogho, muhapatti vagere svarUpa dhAraNa karAtI sthApanA dIkSA paNa bhAvagarbhita pravRtti dvArA Arogyane utpanna kare che. dravya arthAt AcArAMga vagere zruta tathA abhyAsa karAtI sAdhukriyA paNa vratanI sthiratA saMgata karavA mATe thAya che. samyagdarzanAdisvarUpa bhAva paNa pUrvokta AcAryAdi padanI prApti mATe bhAga bhajave che. bhAvaAcArya vagere pada viziSTabhAvanimittaka che. athavA nAma vagere badhA ja = pratyeka sAmAnyathI kIrti Arogya ane mokSanI (= dhruvapadanI) prAptinA sUcaka che. [12 /9] "nAmakaraNa vagerenA vize prayatna karyo chate dIkSAmAM zuM AvyuM ? (dIkSA sAthe tene zuM lAge-vaLage ?)' A zaMkAne samAdhAna mATe graMthakArazrI kahe che ke - gAcArya :- nAmAdinA saMskAra thavAthI sArI rIte gurune AdhIna thavAnA lIdhe pAparUpI jhera nIkaLI javAthI mahApuruSane dIkSA saMpanna thAya che. [12/10]. DhIkArya :- nAma, sthApanA vagerenA (Aropajanya) saMskArathI dezavirati ane sarvavirati - ema banne vRtAtmaka dIkSA | dRDhapratijJAvALA mahApuruSane siddha thAya che, kAraNa ke tenAthI pApasvarUpa jhera dUra thAya che ja. "dIkSA viSApahAriNI = jhera dUra karanAra che' AvI keTalAka maharSionI prasiddha ukitane anusarIne A jaNAvela che. (jhera dUra thavAnuM kAraNa e che ke dIkSita vyakti) pApasvarUpa jheravALA sApane mATe gADika samAna AcAryane AdhIna che. [12/10] vizeSArtha :- vidhipUrvaka nAma, sthApanA, dravya, bhAva-A cAranuM AropaNa karavAthI daDhapratijJAvALI vyaktimAM 'huM dIkSita thayo chuM, have mAre hiMsA, jUTha, corI vagere pApa karAya nahi. jinAjJA-guraAjJA anusAre ja mAre jIvana jIvavAnuM hoya...." | ityAdi saMskAra utpanna thAya che. tenA kAraNe tene bhAva dIkSA = mukhya dIkSA saMprApta thAya che; kAraNa ke tathAvidha zubha saMskAranA 2. mudritaprato da.gata ra 'pathA' zuddha: 8: | Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * kSamApradhAnAH sAdhavaH OM |'dIkSAsampattI kiM syAt ?' ityAha -> 'sampannAyAmityAdi / sampannAyAzcAsyAM liGgaM vyAvarNayanti samayavidaH / dhamaikaniSThataiva hi zeSatyAgena vidhipUrvakam // 12/11 // sampannAyAca = saAtAyAJca, asyAM dIkSAyAM liGga = lakSaNaM vyAvarNayanti = kathayanti samayavidaH = | | siddhAntajJA etaditi zeSaH, etakriyetyapyadhyAhArya, dhamaikaniSThataiva hi = dharmamAtrapratibaddhataiva hi, zeSasya = anupAdeyasya tyAgeja vidhipUrva - zAstrajItyA // 12/1|| asyAmeva sarvaviratidIkSAyAM kSAntyAdiyojanAmAha -> 'vacane tyAdi, 'AkiJcanyamityAdi / vacanakSAntirihAdau dharmakSAntyAdisAdhanaM bhavati / zuddhazca tapo niyamAdyamazca satyaJca zaucaJca // 12/12 // AkiJcanyaM mukhyaM brahmA'pi paraM sadAgamavizuddham / sarva zuklamidaM khalu niyamAtsaMvatsarAdUrdhvam // 12/13 // vacanakSAntiH = AgamakSAntiH iha = dIkSAyAM Adau = prathama, dharmakSAnteH AdisAdhanaM = pradhAnakAraNaM bhavati / idamupalakSaNaM. tejA'syAmAdau vacanamArdavAdikamapi dharmamArdavAdikAraNaM bhavatIti draSTavyam / zuddhaya - akliSTaca kalyANakandalI // 12/10 // yogadIpikottAnArtheti na tanyate // 12/10 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> asyAJca sampannAyAM 'zeSatyAgena vidhipUrvakaM hi dharmaikaniSThataiva' liGgaM samayavidaH vyAvarNayanti // 12/11 // dharmamAtrapratibaddhataiveti / dharmalakSaNaM tu paJcAzake -> dhammo puNa eyassiha saMmANuTThANapAlaNArUvo / vihipaDisehajayaM taM ANAsAraM muNeyavvaM / / - [11/8] ityuktam // 12/12 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> iha AdI dharmakSAntyAdisAdhanaM vacanakSAntiH bhavati / zuddhazca tapaH niyamAt yamazca | satyazca zaucaJca // 12/12 // mukhyaM AkiJcanyaM, brahma api sadAgamavizuddhaM param / idaM sarvaM khalu saMvatsarAt UrdhvaM niyamAt zuklam / / 12/13 // trayodazI kArikA adhyAtmopaniSaTTIkAyAM (2/14) zrIbhadraGkarasUribhiH samuddhRtA / taduktaM yatidharmaviMzikAyAmapi -> tamhA niyameNaM ciya jaiNo saJcAsavA niyattassa / paDhamamiha vayaNakhaMtI pacchA puNa dhammakhaMtitti ||7|| - iti / vacanamArdavAdikamapIti / taduktaM yatidharmaviMzikAyAM -> emeva'ddava-majjava-muttIo huMti pNcbheyaao| puJcoiyanAeNaM jaiNo itthaMpi caramadugaM // 11 // <- iti / / prAdhAnyAt kSamAyA mUle grahaNam, taduktaM viSNupurANe'pi -> kSamAsArA hi sAdhavaH -- [1/1/20] iti / lIdhe pote gurune samarpita rahe che. guruvacanAnusAra jIvana jIve che. tethI pAparuci-pApakriyA-pApakarma nAza pAme che. jema koIne jhera caDyuM hoya te vyakti maMtra dvArA jhera utAranAra gADika mAMtrika puruSane samarpita thAya to tenuM jhera utarI jAya che. tema pApasvarUpa jherane utAravA mATe guru e gAruDikatulya che. mATe upara je vAta karI te ghaTI zake tevI ja che. [12/10] dIkSA saMprApta thaye chate zuM thAya ? A vAtane jaNAvatA graMthakArathI kahe che ke gAthArtha :- A dIkSA saMprApta thaye chate tenuM lakSaNa "bIjuM badhuM choDIne vidhipUrvaka dharmamAtramAM ja nikA' prApta thAya cha - mema sAgamA 525o pAva cha. [12/15] nAvaTIkSAna kSael TIkArya :- dIkSA saMpanna thaye chate jainasiddhAntavettA puruSo tenuM lakSaNa A kriyA kahe che ke - jenuM grahaNa karavA yogya nayI teno tyAga rIne zAstrIya vidhiyI dharmamAtramA pratimal = ni4. mUga AyAmAM 'etat' 56no adhyAbA2 12vo. 'etat' nA vizeSya tarI 'kriyA' // 5.no 5 adhyADAra 42vo. (ni4 - pratisata me liya che.) [12/11] A sarvavirati dIkSAmAM ja kSamA vagerenI yojanAne graMthakArazrI (be gAthA vaDe) batAve che ke - gAthArtha :- dIkSAmAM sau prathama dharmakSamAnuM pradhAna kAraNa evI vacanakSamA prApta thAya che. tathA niyamAM zuddha tapa, saMyama, satya, zauca, mukhya akiMcanatA, brahmacarya paNa pradhAna hoya che. A suMdara evA AgamathI vizuddha hoya che. A badhuM ja eka varSa pachI niyamA zusa = niratiyAra ane che. [12/12-13] | jha eka varSanA dIkSA-paryA pachI gharma niraticAra bane ? TIkArca :- sarvaviratisvarUpa dIkSAmAM dharmakSamAnuM pradhAna kAraNa evI vacanakSamAM sarvaprathama prApta thAya che. A upalakSaNa 1. mudritapratI -> bananamArdavAdikAraNaM bhavatIti <- evamazuddha truTitaH pAThaH / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 dvAdazaM SoDazakam tapaH-saMyama-satya-zauca-brahmacaryAdinirUpaNam 08 tapo dvAdazabhedaM niyamAt = nizcayena yamazca = 'saMyamazca satyatha avisaMvAdanAdirUpaM, zaucaza bAhyAbhyantarabhedam // 12/12|| AkiJcanyaM = niSkiyanatvaM bAhyAbhyantaraparigrahatyAgarUpaM mukhyaM = nirupacaritaM. brahmA'pi = brahmA'pi kalyANakandalI tapo dvAdazabhedaM bAhyAbhyantarabhedAt, tadaktaM dazavakAlikaniyuktau ->aNasaNamUNoariA vittIsaMkhevaNaM rsccaao| kAya| kileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi / / 47|| pAyacchittaM viNao veAvaccaM taheva sajjhAo / jJANaM ussaggo'vi a abhiMtarao tavo hoi / / 48 / / - iti / etaccAzaMsAvipramuktatvAnnirjarAphalamavaseyamatra / taduktaM yatidharmavizikAyAM -> iha-paralogAdaNavikkhaM jamaNasaNAi cittaNuTThANaM / taM suddhanijjarAphalamittha tavo hoi nAyabco // 9 // -- iti / vinayadvAtriMzikAyAmapi -> kuryAttapastathAcAraM naihikAmuSmikAzayAt / kIrtyAdyarthaM ca no kintu niSkAmo nirjarAkRte ||24|| - ityuktam / saMyamazca saptadazavidhaH -> 'puDhavi- daga- agaNi- "mAruya- 'vaNasmai- "bi- "ti- "cau- 'paNiMdi- ajIvA / | "peha- 12uppeha- pamajjaNa- 14pariTThavaNa "maNo- 19vaI- "kAe || - [da.vai.ni.46] iti Avazyakaniyukti-[pagA.sa.1]] dazavakAlikaniyuktivacanAt / prakArAntareNendriyakaSAyanigrahAdirUpo'pi saMyamo bodhyaH, yathoktaM yatidharmaviMzikAyAM > AsabadAraniroho jmiNdiy-ksaay-dNddniggho| pehAtijogakaraNaM taM savvaM saMjamo neo / / - [vi.vi.11/100 iti / satyaJcAvisaMvAdanAdirUpam, upalakSaNAt gurusUtrAnujJAtatvAdikamapyatra bodhyam / taduktaM yatidharmaviMzikAyAM -> gurusuttANunAyaM jaM hiyamiyabhAsaNaM sasamayammi / aparovatAvamaNaghaM taM saccaM nicchiyaM jaiNo ||1|| - iti / zaucaM bAhyAbhyantarabhedaM dvividhaM bhavati jagati, taduktaM yatidharmaviMzikAyAM -> AloyaNAdidasavihajalao pAvamalakhAlaNaM vihiNA / jaM davasoyajuttaM taM soyaM jaIjaNapasatthaM / / 12 / / - iti / jAbAladarzanopaniSadi tu -> 'ahaM zuddha' iti jJAnaM zaucamAharmanISiNaH - [1/20] iti kathitam / zANDilyopaniSadi ca -> zaucaM nAma dvividhaM bAhyamAntarazceti / tatra mRjalAbhyAM bAhyam / manaHzuddhiH Antaram / tadadhyAtmavidyayA lakSyam - [1/1] ityuktam / lobhanigrahaH zaucamityanye / taduktaM tattvArthasAre amRtacandreNa -> paribhogopabhogatva-jIvitendriyabhedataH / caturvidhasya lobhasya nivRttiH zaucamucyate // 17|| <- iti / bhaviSyapurANe tu -> abhakSyaparihArazca saMsargazcApyaninditaH / AcAre ca vyavasthAnaM zaucametatprakIrtitama / / <- [1/2/160] ityevaM vyavahArapradhAnaM zaucalakSaNamAviSkRtam / maitreyyupaniSadi tu -> zaucamindriyanigrahaH <- [2/ 2] ityuktam / sAdhostu prAdhAnyena bhAvazaucamavagantavyaM doSakSAlanalakSaNam, manaso malinatve gaGgAsnAnAdInAmapi zaucAnApAdakatvaM kiM punaH sAmAnyajalasnAnAdInAmapi, taduktaM jAbAladarzanopanipadi -> cittamantargataM dRSTaM tIrthasnAnairna zudhyati / zatazo'pi jalaitaM surAbhANDamivA'zuci / / - [5/54] iti / liGgapurANe'pi -> avagAhyApi malino hyantaHzaucavivarjitaH / / zaivalA jhaSakA matsyAH sattvAH matsyopajIvinaH / / sadA'vagAhya salile vizuddhAH kiM dvijottamAH / tasmAdAbhyantaraM zaucaM sadA kArya vidhAnataH / / <-[8/34-35] ityuktam / dakSasmRtI api -> zaucamAbhyantaraM tyaktvA bhAvazuddhayAtmakaM zubham / / jalAdizaucaM yatreSTaM mUDhavismApanaM hi tat // 8 ityuktam / -> cittaM samAdhibhiH zuddhaM vadanaM satyabhASaNaiH / brahmacaryAdibhiH kAya: zuddho gaGgAM vinA'pyasau / / -[ ] ityapyatra smartavyam / anyatrApi -> sarvajIvadayA zaucaM zaucaM satyaprabhASaNam / acauryaM brahmacaryaM ca zaucaM santoSa eva ca / / kaSAyanigrahaH zaucaM zaucamindriyanigrahaH / pramAdavarjanaM zaucaM dhyAnaM zaucaM tathottamama / / duSTayogajayaH zaucaM zaucaM baravivekitA / tapo dvAdazadhA caiva zaucamAharmanISiNaH / / - [ ] ityuktam / yadapi nAradapurANe --> zauce yatnaH sadA kAryaH zaucamUlo dvijaH smRtaH / zaucAcAravihInasya samastaM karma niSphalam / / <- [pUrvabhAga, prathamapAda, 27/8] ityuktaM tadapi bhAvazaucApekSayA'vagantavyamadaSTam / etena -> adbhirgAtrANi zudhyanti manaH satyena zudhyati / vidyAtapobhyAM bhUtAtmA, buddhiAnena zudhyati // [5/109] - iti manusmRtivacanamapi vyAkhyAtam, dhyAnasyeva zuddheH caturvidhatvakhyApanaparatvAttasyeti / atra ca sAmastyenopayoginyaH zrIzrIpAlakathAgAthA evaM bodhyAH - khaMtI nAma akohattaM maddavaM mANavajaNaM / ajjavaM saralo bhAvo muttI niggaMthayA dahA / / 1087 / / tavo icchAniroho a dayA jIvANaM pAlaNaM saccaM vakkamasAvajaM | soyaM nimmalacittayA / / 1088 / / baMbhamaTTArabheassa ssa vivajaNaM / akiMcaNaM na me kiMci kajaM keNavi tthi ti'NIhayA / / 1089 / / - iti // 12/12 / / che. tethI sarvaviratisvarUpa dIkSAmAM dharmamArdava vagerenuM kAraNa evA vacanamArdava vagere prAthamika dazAmAM maLe che . ema jAgavuM. nizcayathI bAra prakArano akliTa evo tapa ane saMyama tathA avisaMvAdaAdisvarUpa satya tema ja bAhya-atyaMtara banne prakAranI zauca = pavitratA = zuddhi prApta thAya che. [12/12] anaupacArika evI bAhya-atyaMtara parigrahanA tyAga svarUpa niSphacanatA |1. ha.pratI idaM padaM nAsti / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 tejolezyAvRddhiprakAzanam * 287 brahmacaryamapi aSTAdazabhedazuddhaM paraM - pradhAnaM, sadAgamaH = bhagavadvacanaM, tena vizuddha = nirdoSaM, sarvamidaM dazavidhamapi kSAntyAdi zuklaM = niraticAraM, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, niyamAt = nizcayAt. saMvatsarAdUvaM = varSaparyAya kalyANakandalI niSkiJcanatvaM, taduktaM yatidharmaviMzikAyAM -> pakkhIuvamAe jaM dhammovagahaNAilobharegeNa / vatthussA'gahaNaM khalu taM AkiMcannamiha bhaNiyaM / / 13 / / iti / / ___ brahmacaryamapi aSTAdazabhedazuddhaM, 'orAliyaM ca divvaM maNa-vai-kAeNa karaNajogeNaM / aNomoyaNakAravaNe karaNeNa'TThArasAbaMbha // [pagA.sa.18 bra.1] iti AvazyakaniyuktipradarzitA'STAdazA'brahmatyAgAt / upalakSaNAt maithunasaMjJAvijayena indriyapravicAraparityAgAtmakamapi brahmacaryamavagantavyam / yathoktaM yatidharmaviMzikAyAM -> mehaNasannAvijaeNa pNcpriyaarnnaapriccaao| baMbhe maNavattIe jo so baMbhaM suparisuddhaM // 14 // - iti / IzvaragItAyAJca -> karmaNA manasA vAcA sarvabhUteSu sarvadA / sarvatra maithunatyAgaM brahmacaryaM pracakSate / / - [ ] ityuktam / anyamate'STavidhamaithunanivRttiH brahmacarya, taduktaM kaNTharudropaniSadi -> darzanaM, sparzanaM keliH kIrtanaM guhyabhASaNam / saGkalpo'dhyavasAyazca kriyAnirvRtireva ca / / etanmaithunamaSTAGgaM pravadanti manISiNaH / viparItaM brahmacaryamanuSTheyaM mamakSabhiH / / [9/10] - iti / zANDilyopaniSadi api -> brahmacaryaM nAma sarvAvasthAsa manovAkAyakarmabhiH sarvatra maithunatyAgaH <- [1/1] ityuktam / padmAnandipaJcaviMzatikAyAM tu nizcayanayena -> AtmA brahma viviktabodhanilayo yattatra caryaM param / svAGgA''saGgavivarjitaikamanasastad brahmacaryaM mune ! // [ ] <- ityuktam / anagAradharmAmRte'pi -> yA brahmaNi svAtmani zuddhabuddhe caryA paradravyamucapravRttiH / tad brahmacarya vratasArvabhaumaM ye yAnti te yAnti paraM pramodam / / - [4/60] ityuktaM nizcayanayAbhiprAyeNa / sarvasya maithunaheyatA'bhimatA / idamevA'bhipretya haThayogapradIpikAyAM -> maraNaM bindupAtena jIvanaM bindudhAraNAt <- [3/88] ityuktam / taduktaM cANakyasUtre'pi -> puruSasya maithunaM jarA <- [284] / -> brahmacaryaM = upasthasaMyamaH <- iti rAjamArtaNDa-candrikAkArAdayaH [pA.yo.sU.caM.92] / dazavidhamapi kSAntyAdi, 'khaMtI ya maddavajjava muttI tava-saMjame ya boddhavve / saccaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jai|| dhammo / / - [pAriSThApanikAniyukti-pazcAt -3] iti AvazyakaniyuktipradarzitamavadhAtavyam / zuklaM = niraticAraM, nizcayAt varSaparyAyavyatikrame iti / taduktaM vyAkhyAprajJaptI -> je ime ajjattAe samaNA niggaMthA ete NaM kassa teulesaM vItivayati ? goyamA ! mAsapariyAe samaNe NiggaMdhe vANamaMtarANaM devANaM teulesaM vIivayai / evaM damAsapariyAe samaNe NiggaMthe asuriMdavajjiyANaM bhavaNavAsINaM devANaM teulesaM vItivayati / timAsapariyAe samaNe NiggaMthe asurakumAriMdANaM devANaM teulesaM vItivayati / caumAsapariyAe samaNe NiggaMthe gahagaNa-Nakkhatta-tArArUvANaM jotisiyANaM teulesaM vItivayati / paMcamAsapariyAe samaNe NiggaMthe caMdima-sUriyANaM jotisiMdANaM teulesaM vItivayati / chammAsapariyAe samaNe NiggaMthe sohammIsANANaM devANaM teulesaM vItivayati / sattamAsapariyAe samaNe NiggaMdhe saNaMkumAra-mAhiMdANaM devANaM teulesaM vItivayati / aTThamAsapariyAe samaNe NiggaMthe baMbhaloga-laMtagANaM devANaM teulesaM vItivayati / NavamAsapariyAe samaNe NiggaMthe mahAsukka-sahassArANaM devANaM teulesaM vItivayati / dasamAsapariyAe samaNe NiggaMthe ANaya-pANaya-AraNAcuyANaM devANaM teulessaM vItivayati / ekArasamAsapariyAe samaNe NiggaMthe gevijANaM devANaM teulessaM vItivayati / bArasamAsapariyAe aNuttarovavAtiyANaM teulessaM vItivayati / teNa paraM sukke sukkAbhijAtI bhavittA sijjhati <- [vyA.pra.14/9/539] iti / atra ca -> tejolezyAM = sukhAsikAM, tejolezyA hi prazastalezyopalakSaNaM, sA ca sukhAsikAheturiti kAraNe kAryopacArAt tejolezyAzabdena sukhAsikA vivakSiteti - vyAkhyAtaM zrIabhayadevasUribhiH tadvRttau / taduktaM paJcasUtre'pi -> sa evaM tathA 18 bhedathI zuddha evuM pradhAna brahmacarya prApta thAya che. A bhagavAnanA vacanathI (AgamAnusArI hovAthI) doSarahita hoya che. A badhuM ja = dazavidha kSamA vagere nizcayathI 1 varSano cAritraparyAya pasAra thaye chate zukla = niraticAra bane che, kAraNa ke kriyAnA mala = doSa choDavAnA lIdhe 1 varSano cAritra paryAya pUrNa thayA bAda kSamA vagere dazavidha yatidharma zukla = niraticAra yavAnA svamA je. [12/13] vizeSArtha :- kSamA, namratA vagere dazavidha yatidharma prAraMbhamAM vacanakSamA, vacana namratA vagere kakSAnA hoya che, jemAM kyAreka sUkSma aticAra lAge che. dharmakSamA, dharmanamratA vageremAM aticAra na hovAthI te niraticAra = zukla kahevAya che. vacanakSamAM vagere dharmakSamAdinuM mukhya kAraNa che. jema jema cAritraparyAya vadhato jAya tema tema dharmapravRttimAM-kriyAmAM vyavahAramAM aticAra ochA thatAM jAya che. te belezyAvRddhi cittazuddhivRddhi thatI jAya che. 1 varSano cAritraparyAya pUrNa thaye chate anuttaravimAnavAsI Jain Education Intemational Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 dvAdazaM SoDazakam * svadarzanAnusAreNa dhyAnasvarUpamImAMsA 888 vyatikrame kriyAmalatyAgena taduttaraM zuklIbhavanasvabhAvatvAt // 12/13|| asyaiva dIkSAvataH prAguttarakAlabhAviguNayogamAha -> 'dhyAne'tyAdi / dhyAnAdhyayanAbhiratiH prathamaM pazcAtt bhavati tanmayatA / sUkSmArthA''locanayA saMvegaH sparzayogazca // 12/14 // dhyAnaM sthirAdhyavasAnarUpaM, dhayaM zuklaca, yathoktaM -> ekAlambanasaMsthasya sahazapratyayasya ca / pratyayAntara kalyANakandalI paNNe evaMbhAve evaMpariNAme appaDivaDie vaDDamANe teullesAe vAlasamAsieNaM pariAeNaM aikkamai sabvadevateullesaM evamAha mahAmuNI / tao sukke sukkAbhijAI bhavai / pAyaM chiNNakammANubaMdhe... - [4/6] ityAdi / atra 'tejolezyA = cittasukhalAbhalakSaNA / ata evAha - tataH zukla-zuklAbhijAtyo bhavati / tatra zuklo nAmA'bhinnavRtto'matsarI kRtajJaH sadArambhI hitAnubandha iti / zuklAbhijAtyazca etatpradhAnaH prAyaH chinnakarmA'nubandha...' [pR.15] ityAdikaM zrIharibhadrasUribhireva vyAkhyAtam / prakRte tAdRzazuklIbhUta-nirgranthakartRkatvAt kSamAdikamapi zuklamityuktamiti na virodha iti bhAvanIyam / taduktaM paJcavastuke'pi -> bhaNiaM ca paramamuNihiM mAsAivAlasappariyAe / vaNamAyaNuttarANaM viivayaI tealesaM ti // 200|| teNa paraM se sukke sukkabhijAI tahA ya hoUNaM / pacchA sijjhai bhayavaM pAvai sabuttamaM ThANaM // 201 / / - iti / atra -> tejolezyAM = sukhaprabhAvalakSaNAM; zuklaH karmaNA, zuklAbhijAtya Azayena - iti vyAkhyAtaM mUlakArairiti dhyeyam / dIkSAdvAtriMzikAyAmapi -> tato niraticAreNa dharmakSAntyAdinA kila / sarvaM saMvatsarAcaM zuklamevopajAyate / / 10 / / - ityuktam / idazcAtrAvadheyam- yAvantaM kAlaM na mUlottaraguNaskhalanA tAvAneva kAlo nizcayataH pravrajyAparyAyaH parigaNyate, -> na tahiM divasA pakkhA mAsA varisA va se gaNijjati / je mUlauttaraguNaakkhaliyA te gaNijaMti // 499 / / - iti upadezamAlAvacanAt / ayameva paraiH siddhapadenocyate, yathoktaM dhyAnabindapaniSadi -> brahmacArI mitAhArI yogI yogaparAyaNaH / abdArdhvaM bhavetsiddho nAtra kAryA vicAraNA - // [72] iti | -> yadapi tantrAntare guNAtItAdipadenocyate tadapi prakRte yojyam, yathoktaM bhagavadgItAyAM > samasukhadaHkhaH svasthaH samaleSTAzmakAJcanaH / tulyapriyA'priyo dhIrastulyanindAtmasaMstutiH / mAnApamAnayostulyastulyo mitrAripakSayoH / sarvArambhaparityAgI guNAtItaH sa ucyate / / - bha.gI.14/23/25 - mahAbhArata bhISmaparva 38/23/25] iti // 12/13 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> prathamaM dhyAnAdhyayanAbhiratiH; pazcAttu tanmayatA bhavati / sUkSmAlocanayA saMvegaH sparzayogazca // 12/14 // taduktaM yogabindau api -> zubhaikAlambanaM cittaM dhyAnamAhUrmanISiNaH / sthirapradIpasadRzaM, sUkSmA''bhogasamanvitam / / 362 / / iti / taduktaM sambodhaprakaraNe [dhyA.a.2] dhyAnazatake'pi ca -> jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM' - [gA.2] iti prAk [pR.58] nirUpitameva / etadanusAreNa darzanaratnaratnAkare'pi -> yat sthiramadhyavasAnaM tad dhyAnam - [bhAga-2 pR.308] ityuktam / bRhatkalpabhASye'pi -> ajjhavasAo u daDho jhANaM <- [1640] ityuktam / bRhatkalpabhASyavRttau ca -> manaHsthairyarUpaM tad [dhyAnam] <- [u.1-gA.1641-pR.481] ityuktam / AdipurANe'pi zrIjinasenena -> sthiramadhyavasAnaM devonI tolezyA karatAM paNa vadhu vizuddha tejalezyA-cittazuddhi-manaprasannatAne te pAme che. dharmakriyAnA aticAro dUra thAya che. tethI dharmaznamAM, dharmanamratA vagere prApta thAya che. arthAta kSamA, namratA vagere zukla = zuddha = nirdoSa = niraticAra bane che. vacana kSamAmAMthI aticAra dUra thAya eTale te kSamA niraticAra banavAnA svabhAvavALI hoya che. jema sapheda vastra meluM thayuM hoya ane sAbu-pANI dvArA tenA mela dUra karavAmAM Ave to te pachInA kALamAM sapheda banavAna vastrano svabhAva che tema A ghaTanA ghaTAvavI. mela = aticAra-doSa. 1 varSano kALa eTalA mATe jaNAvyo che ke punaHpunaH abhyAsa thavAthI dharmakriyAgata doSanI alpatAmAM vadhAro thato jAya che. dIrgha kALa sudhI niraMtara AdarapUrvaka AcArapAlana thatAM thatAM doSano Avazyaka saMpUrNa hAsa thavAmAM varSaparyAya rAjamArge apekSita bane che. evo zAstrakAra paramarSiono Azaya jaNAya che. [12/13] A ja sarvaviratidharanA pUrvottarakAlabhAvI guNonI yojanAne graMthakArazrI nAgAve che. gAthArtha :- pahelAM dhyAna-adhyayanamAM satata pravRtti hoya che. pachI tanmayatA thAya che. tathA sUkSma arthavicAraNAthI saMvega bhane sparzayo prApta thAya che. [12/14] * sAdhune bAna-dhyAna-saMva-2parzayogAnI G dha * TIkArca :- dhyAnazabdano artha che sthira adhyavasAya/adhyavasAyanI sthiratA. kahyuM che ke "eka AlaMbanamAM = viSayamAM rahela Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 nAnAtantrAnusAreNa dhyAnamImAMsA 88 289 nirmukta: pravAho dhyAjamucyate // ( ) adhyayanaM = svAdhyAyapATha: tayoH abhiratiH = anavaratapravRttiH prathamaM = Adau dIkSAsampannasya bhavati / kalyANakandalI yattad dhyAnam [21/9] ityuktam / dhyAnavicAre 'dhyAnaM = cintA-bhAvanApUrvakaH sthiro'dhyavasAyaH' ityuktam / yogazAstre zrIhemacandrasUribhiH -> muharttAntarmana:sthairya dhyAnaM chadmasthayoginAM - [4/115] ityevamuktam / kArtikeyAnuprekSAyAmapi -> aMtomuttamettaM lINaM vatthummi mANasaM gANaM / jhANaM bhaNNadi samae <- [470] ityuktam / lInaM = layaM prApta = ekatvaM gataM = ekAgratAprAptamiti tadvRttau zubhacandro vyAcaSTe / Avazyakaniryuktau api -> aMtomuttakAlaM cittassegaggayA havai jhANaM <- [1463] ityevaM zrIbhadrabAhusvAmibhiH proktam / adhyAtmatattvAloke nyAyavijayenA'pi -> dhyAnaM punH| syAd dhruvamAmuhUdikAgrasampratyayalakSaNaM tat <- [6/19] / tattvArthaTIkAyAM zrIsiddhasenagaNinA'pi -> ekAgracintAnirodho dhyAnam / agraM = AlambanaM ekaM ca tadagraJca ityekAgraM - ekAlambanamityarthaH / ekasminnAlambane cintAnirodhaH / calaM cittameva cintA, tannirodhastasyaikatrA'vasthApanamityarthaH <-[9/27] ityuktam / tattvArthasUtraM tu-> sthirasaMhananasyaikAgracintAnirodho dhyAnam <- [9/27] ityevam / > vizuddhaJca yadekAgraM cittaM tad dhyAnamuttamam - [8/728] iti upamitibhavaprapaJcAyAM siddharSigaNI / dhyAnaM zubhacittaikAgratAlakSaNaM [1/6] iti aSTakavRttikAraH / -> dhyAnaM = antarmuhUttakAlamAtramekAgracittatA - [pra.89] iti AcArapadIpe proktam / -> dhyAnaM = antarmuharttamAtrakAlamekAgracittAdhyavasAyam | 8- [pra.265] iti Atmaprabodhe nirUpitam / 'dhyAnaM = dhyeyaviSayA ekapratyayasantatiH' [14/8] iti vItarAgastotravivaraNe prabhAnandasUriH / pAtaJjalayogasUtre -> tatra pratyayaikatAnatA dhyAnam <- [3/2] ityuktamiti tu prAk [pRSTha 58] proktameva / / tattvAnuzAsane nAgasenAcAryeNApi -> ekAgracintanaM dhyAnaM <- [38] ityuktam / TIkAkRtApi adhyAtmasAre -> sthiramadhyavasAnaM yattaddhyAnaM - [16/1] ityuktam / yogabhedadvAtriMzikAyAM ca -> upayoge vijAtIyapratyayA'vyavadhAnabhAk / zubhaikapratyayo dhyAnaM sUkSmAbhogasamanvitam / / 8-[dvA.dvA.18/11] iti proktam / kUrmapurANe'pi -> dezAvasthitimAlambya buddheryA vRttisantatiH / vRttyantarairasaMspRSTA taddhyAnaM sUrayo viduH / / [11/40] - ityuktam / yogasArasaGgrahe vijJAnabhikSuNA'pi -> tatra deze dhyeyAkAravRttipravAho vRttyantarA'vyavahito dhyAnam <- [aMza 2 pR.45] iti yogadarzanAnusAreNoktam / yattu 'dhyAnaM nirviSayaM manaH' [sAM.sU.6/25] iti sAGkhyasUtre maitreyyupaniSadi [2/2] skandopaniSadi [10] ca proktaM tat nirvikalpakadhyAnApekSayA nAnAviSayavinirmuktatvA'pekSayA zuddhapuruSasvarUpAtiriktA'viSayakatvApekSayA vA bodhyam / 'rAgopahatirdhyAnam [3/30] iti sAMkhyasUtraM tu kAryakAraNayorabhedavivakSayeti vyaktaM vijJAnabhikSuracite sAGkhyapravacanabhASye / yadapi jJAnArNave zubhacandreNa -> ekacintAnirodho yastad dhyAnaM <- [25/16-pR.256] ityuktaM tadapi ekAlambanatayA pratyayAntaravimuktaM sadRzapratyayapravAhameva dhyAnatayA dyotayati / nAgasenAcAryeNApi tattvAnuzAsane -> ekAgra-cintArodho yaH parispandena varjitaH / tad dhyAnaM nirjarAhetuH saMvarasya ca kAraNam / / - 2/24] ityuktaM tadapi sthiracintanapravAhameva dyotayati / ata evaM tattvAnuzAsane eva -> ekAgracintanaM dhyAnam -[2/6] ityuktam / amRtacandreNApi tattvapradIpikAbhidhAnAyAM pravacanasAravRttI -> ekAgrasaJcetanalakSaNaM dhyAnam - [2/102] ityuktam / bRhadravyasaGgrahe > appA appammi rao iNameva paraM have jhANaM - [56] ityuktaM nemicandreNa / maNDalabrAhmaNopaniSadi tu -> sarvazarIreSu caitanyaikatAnatA = dhyAnam - [1/ 1] ityuktam / trizikhabrAhmaNopaniSadi tu => 'so'haM cinmAtrameveti cintanaM dhyAnamucyate <- [31] ityuktam / jJAnArNave -> vadanti yogino dhyAnaM cittamevamanAkulam - [40/17] ityapyagre proktam / > iSTe dhyeye sthirA budbhiH yA syAt santAnavartinI / jJAnAntarA'parAmRSTA sA dhyAtiAnamIritA / / -[2/40] ityAdilakSaNAntarANi tattvAnuzAsanAdavagantavyAni / vedAntasArakRt sadAnandastu -> tatrAdvitIyavastuni vicchidya vicchidyAntarindriyavRttipravAho dhyAnam - [31-pR.92] ityAha / -> dhyAnaM = cintA -[yo.sUtra 1/48] iti vAcaspatimizraH tattvavaizAradyAM jyAcaSTe / yogavArtikakRto vijJAnabhikSorapyatraiva nirbharaH / tacintyam / vastutastu dhyAnaM na kevalaM mAnasapariNAmavizeSarUpameva, kAyikAdibhedena trividhasya dhyAnasyA'bhyupagamAt / taduktaM Avazyakaniryuktau -> jiNadiLaM jhANaM tivihe'vi jogaMmi <- [1467] / dhyAnaJca dhAraNAsiddhyanantaraM paraiH pratipAdyate / dhaarnnaaane eka sarakhA jJAnano anyajJAnarahita je pravAha hoya te dhyAna kahevAya che." te dhyAnanA prastutamAM be bheda vivakSita che, - dharmadhyAna ane zukladhyAna. adhyayanapadano artha che svAdhyAyano pATha = pArAyaNa, dIkSAsaMpanna jIva prAraMbhamAM dhyAna ane adhyayanamAM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N ATANDARD SOCIA 290 dvAdazaM SoDazakam OM dvAdazAGgasAraH = dhyAnayogaH 8 pazcAttu tanmayatA = dhyeyaguNamayatvaM bhavati / tathA sUkSmAnA arthAnAM bandha-mokSAdInAM AlocanayA saMvegaH / = mokSAbhilASaH sparzaja = tattvajJAna yogaH = sambandhazca bhavati // 12/14|| kalyANakandalI siddhiparijJAnazca viSNupurANe -> cintayettanmayo yogI samAdhAyAtmamAnasam / tAvadyAvad dRDhIbhUtA tatraiva nRpa ! dhAraNA // || etadAtiSThato'nyadvA svecchayA karma kurvataH / nApayAti yadA cittaM siddhAM manyeta tAM tadA / / - [6/7/86/87] ityAdinAujveditam / dhyAnasiddhyupAyA api viSNupurANe -> etadrUpapratyayaikAgyasantatizcAnyaniHspRhA / taddhyAnaM prathamairaGgaiH SaDbhiniSpAdyate nRpaH / / 6/7/91] <- ityuktAH [dRzyatAM-pR.331] / garuDapurANe -> tasyaiva brahmaNi proktaM dhyAnaM dvAdazadhAraNA <- [1/227/24] ityuktam / dvAdazaprANAyAmakAlena dhAritacittasya dvAdazadhAraNAkAlAvacchinnaM cintanaM dhyAnamityarthaH / mokSaphaladatvena dhyAnamabhimatama, yathoktaM dazakAlikaniyukto api -> sajjhAya-saMjama-tave veAvacce a jhANajoge a || jo ramai, no ramai asaMjamammi so vacai siddhiM // 366 / / - iti / yathoktaM nAradapurANe'pi -> dhyAnAt pApAni nazyanti, dhyAnAnmokSaM ca vindati / dhyAnAt prasIdati hariAnAt sarvArthasAdhanam / / [pUrvArdha-33/139] - iti / dhyAnAd vedodayAGkuzo bhavati / taduktaM nizIthacUrNI -> thI-purisA jhANa-niyamovavAsesu uvauttA vedodayaM dhareMti - ni.bhA.3602 bhAga-3 pR.249] / niyamasAre'pi -> jhANaNilINo sAha paricAgaM kaNai saJcadosANaM - [93] ityevaM kundakundasvAminoktam / dhyAnAnAlambane tu sAdhoravasannatvaM -> puvAvarattakAle jjhANaM No jhAyati, asubhaM jhAyati | <- [ ] ityevaM nizIthasUtrAdavaseyam / ataH saMvignena saddhyAnayogAbhyAsa AdaraNIya eva / -> paramAnandasampannaM nirvikAraM nirAmayam / dhyAnahInA na pazyanti nijadehe vyavasthitam / / - ] ityapyatrAnusandheyam / ata eva paJcasUtre'pi -> jhANajjhayaNasaMgayA <- [1/7] ityevaM sAdhuvizeSaNamuktam / yathoktaM upamitibhavaprapazcAyAM kathAyAM api -> tasmAt sarvasya sAro'sya dvAdazAGgasya sundaraH / dhyAnayogaH paraM zuddhaH sa hi sAdhyo mumukSuNA / / - [pra.8 gA.729] iti / vastutastu prathamaM svAdhyAyapATho bhavati tadanantaraM svAdhyAya-bhAvanAprakarSadazAyAM dhyAnapravRttiH, itthameva kramopapatteH / taduktaM dhyAnazatake -> puJcakayabbhAso bhAvaNAhi jhANassa joggayamuvei / tAo ya nANa-daMsaNa-caritta-veragganiyatAo / / 30 // NANe NicanbhAso kuNai maNodhAraNaM visaddhiM ca / nANaguNamayiyasAro to jhAi suniccalamaio // 31 / / - iti / - sajjhAeNa pasatthaM jhANaM - [338] iti upadezamAlAvacanena dhyAnakAraNatvAdapi svAdhyAyasya prAthamyaM yuktam / ata evaM -> sajjhAya-jjhANasaMjute [18/4] iti krama uttarAdhyayane pradarzitaH / nizIthacUrNAvapi -> sajjhAya-jhANaniraesu 8 - [bhA.3-pR.245] ityuktam / na caivaM prakRte 'adhyayanadhyAnAbhiratiH' ityevaM vaktavyaM syAditi vaktavyam, alpAkSaratvAt dhyAnasya pUrvanipAtaH, yadvA'bhyarhitatvAtpUrvanipAtaH, yathoktaM mahAbhArate -> jJAnAd dhyAnaM viziSyate - bhISmaparva-36/ 12, gItA-12/12] / yadvA pazcAnupUrvyA api prajJApanAkramo'stItyetatsUcanArthaM 'dhyAnAdhyayanAbhiratiH' ityevamullekhaH / tadaktaM nizIthacUrNI -> samae tibihA ANupubbI - pucANupubbI, pacchANupubbI, aNANupubbI - [bhAga-3 pR.404] / dhyAnasiddhaye'dhyayanAt na pramaditavyamiti upadezo'pi pradarzitaH, yathoktaM taittirIyopaniSadi -> svAdhyAya-pravacanAbhyAM na pramaditavyam <- [1/11/1] iti / manusmRtAvapi -> svAdhyAye nityayuktaH syAt <- [3/75] ityuktam / nRbhavAdapi samyagjJAnasya durlabhatvaM prasiddhameva, yathoktaM agnipurANe'pi -> naratvaM durlabhaM loke, vidyA tatra sudurlabhA <- [3/337] iti / pazcAt tu tanmayatA = dhyeyaguNamayatvaM bhavati / tatazca sa tatsvarUpamApnoti / tadaktaM jJAnArNave -> ananyazaraNaM sAkSAt tatsaMlInaikamAnasaH / tatsvarUpamavApnoti, dhyAnI tanmayatAM gataH / / - [39/32] iti / yathoktaM bhagavadgItAyAM api -> devAna bhAvayatA'nena te devA bhAvayantu vaH - [3/11] iti / itthamevonmanIbhAvaprApteH taduktaM yogazAstre satata pravRttivALo hoya che. pachI to dhyeya vastunA guNamaya bane che. tathA baMdha-mokSa vagere sUkSma padArthonI vicAraNAthI mokSAbhilASA utpanna thAya cha bhane tyasparzanAno= driannano saMca = sAma thAya che. [12/14] vizeSArtha :- viSayanA saMbaMdhathI eka ja viSayamAM je jJAna rahetuM hoya tema ja te jJAnamAM te viSayanA eka sarakhA ja AkAranuM avagAhana thatuM hoya, to tevA jJAnanI je dhArA hoya che te ja dhyAna kahevAya che. te jJAnadhArAmAM viSayAntarano saMcAra | hoto nathI. dA.ta. mAtra paramAtmAno satata vicAra cAlato hoya tyAre te vicAra viSayanA saMbaMdhathI paramAtmAsvarUpa eka AlaMbanamAM rahelo kahevAya. paramAtmAnuM vItarAgarUpe dhArAvAhI daDha bhAna thAya tyAre viSayatAsaMbaMdhathI paramAtmAmAM rahela te jJAna sadazapratyaya Jain Education Intemational Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08 jJeyaheyopAdeyagocarasparzasvarUpaprakAzanam 8 sparzasya lakSaNaM phalAtizayathAha -> 'sparza' ityAdi / sparzastattattvAptiH saMvedanamAtramaviditaM tvanyat / vandhyamapi syAdetatsparzastvakSepatatphalaH // 12/15 // tasya = vivakSitasya vastunaH tattvaM = anAropitarUpaM tasya AptiH = upalambhaH sparzaH, spRzyate'nena vastu = kalyANakandalI -> bahirantazca samantAt cintAceSTAparicyuto yogI / tanmayabhAvaM prAptaH kalayati bhRzamunmanIbhAvam // 12/25] iyameva || tanmayatA paramAtma-prakAzapadena pratipAdyate, taduktaM tattvAnuzAsane -> svAdhyAyAd dhyAnamadhyAstAM dhyAnAt svAdhyAyamAmanet / / dhyAna-svAdhyAya-saMpattyA paramAtmA prakAzate / / - [3/7] iti / yathoktaM viSNupurANe api -> svAdhyAyayogasampattyA paramAtmA prakAzate <- [6/6/2] / yogaH = dhyAnayogo bodhyaH, anyathA dhyeyasvarUpAnAvirbhAvAt / idamevA'bhipretya bRhadAraNyakopaniSadi api -> brahmaiva san brahmA'pyeti <<- [4/4/6] ityuktam / idazvAvadheyaM sAdhurevottamadhyAnAdhikArI, sarva-sAvadyanivRttatvAt / taduktaM aSTakaprakaraNe -> RSINAmuttamaM hyetanirdiSTaM paramarSibhiH / hiMsAdoSanivRttAnAM vratazIlavivardhanam / / - [2/7] 'etat = dhyAnasvarUpaM bhAvasnAnam' / yogabindau api -> cAritriNastu vijJeyaH zuddhayapekSo yathottaram / dhyAnAdirUpo niyamAt, tathA tAttvika eva tu // 372|| <- ityuktam / adhyAtmatattvAloke nyAyavijayenA'pi -> nirbhItako nizcalanAsikAgradRSTiH prasannAnanapuNDarIkaH / zliSTauSThayugmo radanai radAMzcAsspRzan susaMsthAna itapramAdaH / / spRhAvimukto nijabhUghane'pi prabhUtasaMvegasaronimagnaH / amAtrakAruNyapadaM bhavazrIparAGmukho harSayitekSamANAn // evaMvidho niSThitakarmayogaH zrIjJAnayogena smaahitaatmaa| dhyAne pravezaM kurute sudhArakarmATavIjvAlanadAvavahnau // [6/9-10-11] - iti / jJAnArNave zubhacandreNa -> mumukSurjanmanirviNNaH zAntacitto vazI sthiraH / jitAkSaH saMvRto dhIro dhyAtA zAstre prazasyate || - [4/6] iti yaduktaM tatra mumukSutvena rUpeNa muninirdezo'vagantavyaH / taduktaM tatraivAgre -> dhyAnasiddhirmatA sUtre munInAmeva kevalam <-5/19 jJAnA.) / dhyAnaJcAtra dharmya zuklaJcAvaseyam / te ca tattvArthAdau caturvidhatvenopadarzite saMkSepataH anyatra ca dazavidhaM proktaM dharmadhyAnam / tadyathA - apAyopAyajIvAjIvavipAkavirAgabhavasaMsthAnAjJAhetuvicayAnIti vyaktaM sammatitarkavRtti-syAdvAdakalpalatAdau [saM.ta.3/67 pR.756-syA.ka.sta.9] // 12/14 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> sparzaH = tattattvAptiH / anyat tu aviditaM saMvedanamAtram / etat vandhyamapi syAt / sparzastu akSepatatphalaH // 12/15 // tasya = anAropitasvarUpasya upalambhaH = pramANaparicchedyaiH sarvaiH prakAraiH nizcayaH sparza iti kathyate / ayamAzayaH 'ghaTadravyaM svarUpeNa sat, pararUpeNA'sat, svarUpeNa pararUpeNa ca sadasat, svarUpa-pararUpobhayApekSayA tvavaktavyaH...' ityAdisapta-bhaGgIprakAreNa jJeyanizcayaH tathA deza-kAla-puruSAvasthopayogAdyapekSayA hetu-svarUpa-phalamukhena yathAvasthitotsargApavAdavartI heyopAdeyagocaraH sannizcayaH prakRte sparzapadenAbhimataH / etatkAraNaM sAkSAt tanmayatvaM paramparayA ca vinaya ityavagantavyam / tadaktaM vinayadvAtriMzikAyAM -> itthaM samAhite svAnte vinayasya phalaM bhavet / sparzAkhyaM sa hi = ekAkAra-avagAhI kahevAya. vacce vacce bIjI koI vastuno vicAra na Ave ke paramAtmAnA vItarAgatA sivAyanA anya anaMta jJAna-anaMtazakti-devendrapUjyatA - jagarutva vagere guNa dharmanuM bhAna na thAya evI vItarAgarUpe paramAtmAnA vicAranI je dhArA cAle te tAttvika dhyAna kahevAya. paramAtmAnA aneka guNonuM ke temanA jIvananI aneka ghaTanAnuM UMDANathI bhAna thAya to te paramAtmAnuM ciMtana kahevAya, dhyAna nahi. A dhyAna jyAre abhyAsa dvArA AtmasAt thAya tyAre paramAtmAno je vItarAgatA guNa che tenAthI vyApta = tanmaya = vItarAgatAmaya thavA dvArA paramAtmamaya thavAya che. dhyAnanI paripakava dazAno A anubhava che. ahIM A vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavI ke dIkSA lIdhA pachI prAraMbhamAM pradhAnatayA svAdhyAyapArAyaNamAM satata pravRtti thAya che, kAraNa ke mukhyatayA satata dhyAnanA adhikArI moTA bhAge uparanI kakSAnA yogIo ja hoya che. evuM saMthakAra AgaLa [14/14 By-33] kaheze. mATe sUtra-artha dvArA Agamano abhyAsa thato hoya te divasomAM dharmadhyAnamAM gauNa pravRtti sAdhu jarUra kare paraMtu mukhyarUpe nahi. 12-12 varSa athavA guru AjJA mujabanI samaya maryAdAmAM sUtra-arthano abhyAsa thayA bAda guru AjJA meLavIne pradhAnatayA BbAnamAM satata pravRtti sarvaviratidhara kare. dhyAnathI zramita thAya tyAre pharI svAdhyAyamAM jhUkAve, to topalabdhi thAya.[12/14] [14 mA zlokamAM jenI vAta karavAmAM AvI hatI te sparzanA lakSANane ane phalAtizaya graMthakArazrI jaNAve che. * 2parza = tatvajJAna * gAthArtha :- vastunA svarUpanuM jJAna = sparza. AnAthI bhinna to na jAgelA jevuM = anizcita mAtra jJAna kahevAya. A niSphaLa paNa thAya. sparza to vinA vilaMbe potAnA phaLane Ape che. [1215] TIkArya :- vivakSita vastunuM je anAropita = vAstavika svarUpa hoya teno bodha = yathArtha nizcaya sparza kahevAya, kAraNa Jain Education Interational Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 dvAdazaM SoDazakam 8 susAdhusvarUpaprakAzanam tattvamiti nirukteH / anyattu aviditaM = kathacidvastugrAhitve'pi pramANaparicchedyasampUrNArthA'grAhitvenA'nizcitaM | saMvedanamAtraM = tattvaparAmarzazUnyamasparzAkhyaM jJAnamityarthaH / vandhyamapi = viphalamapi syAt etat = saMvedanamAtraM, | sparzastu sparzaH punaH akSepeNa = avilambena tat svakArya phalaM dadAti yaH sa tathA / ayamanayoH sparzAnyajJAnayovizeSaH // 12 / 15 // saMvegasparzayogena pariNatadIkSAbhAvo yatkaroti tadAha - 'vyAdhItyAdi / vyAdhyabhibhUto yadvannirvviNastena tatkriyAM yatnAt / samyakkaroti tadvaddIkSita iha sAdhusacceSTAm // 12 / 16 // vyAdhinA = kuSThAdinA abhibhUtaH = grastaH 'yadvat = yathA nirviNNaH nirvedaM grAhitaH tena vyAdhinA, kalyANakandalI (tattvAptirbodhamAtraM paraH punaH || akSepaphaladaH sparzaH tanmayIbhAvato mataH / yathA siddharasasparzastAmre sarvAnuvedhataH // - [ dvA. dvA. 29 / 25-26 ] iti / etatsarvaM nizcayAnugRhItavyavahAranayApekSayA'vagantavyam / zuddhanizcayanayena tu vastunaH = AtmanaH | anAropitarUpaM deha-vacana-manaH-karma-zabdavAcyatvAdisakalopAdhisamparkazUnyaM yat svarUpaM tasya = nirupAdhikAtmasvarUpasya nirvikalpAnubhavaH sparza ucyate / upalambhaH = saMvedanamAtraM = mAnasikaparizramamAtra abhavyAnAmapi na durlabham / = -> sparzaH punaH avilambena svakAryaM = svasAdhyaM phalaM dadAti yaH sa tathA / prakRte ca dhyeyaguNamayatvottarakAlInasparzayogyasya phalaM paramAtmabhAvaprAptiravagantavyA, taduktaM yogazAstre zrIhemacandrasUribhiH zrayate suvarNabhAvaM siddharasasparzato yathA | lohaM / AtmadhyAnAdAtmA paramAtmatvaM tathA''pnoti // <- [12 / 11] iti / sUkSmArthA''locanottarakAlIna - sparzayoge caiva praznavyAkaraNasUtroktaM -> se saMjate vimutte nissaMge niSpariggaharuI nimmame ninnehabaMdhaNe savvapAvavirae, vAsIcaMdaNasamANakaNe, | samatiNamaNi-muttA-leDu-kaMcaNe, same ya mANAvamANaNAe, samiyarae, samitarAgadose, samie samitIsu, sammadiTThI, same ya je savvapANabhUtesu, se hu 'samaNe' suyadhAraNa ujjue saMjae susAhU <- - [2/5/9] iti susAdhulakSaNamupapadyate // 12 / 15 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yadvat vyAdhyabhibhUtaH tena nirvviNNaH tatkriyAM yatnAt samyak karoti tadvad dIkSita iha sAdhusacceSTAm // 12/16 // ke 'jenA dvArA vastutattvanI sparzanA thAya te sparza kahevAya' AvI sparzanI vyutpatti che. AnAthI bhinna bodha to kathaMcit koIka svarUpe vastugrAhaka hovA chatAM pramANathI nizcaya karavA yogya saMpUrNa arthanuM grAhaka na hovAthI anizcita evuM te saMvedanamAtra che. arthAt te tattvanizcayazUnya asparze nAmanuM jJAna che. saMvedanamAtra = asparza jJAna niSphaLa paNa thAya. jyAre sparza = tattvanizcaya to vinA vilaMbe potAnA kAryasvarUpa phaLane Ape che. sparza ane asparzajJAnamAM A vizeSatA che. [12/15] vizeSArtha :- jJeya vastuno aneka vizeSa prAtistika dharmasvarUpe tathA heya ane upAdeya vastuno adhikArIvizeSa, deza, kAla, avasthAne AzrayIne tema ja hetu-svarUpa-phalanI apekSAe heyatva ke upAdeyatvasvarUpe pramANa dvArA nizcaya thAya tevA tattvajJAnane sparza kahevAya, kAraNa ke tathAvidha tattvajJAna dvArA vastunA vAstavika svarUpane sparzI zakAya che. uparokta rIte je tattvajJAna na thAya paraMtu yatkiMcit dharmarUpe vastunuM bhAna thAya te asparza kahevAya. jANyA chatAM na jANyA jevuM. dA.ta. 'A ghaDo che' evuM jJAna = ghaTatvaprakAraka ghaTajJAna, AnA dvArA vastunA vAstavika svarUpano nizcaya thato nathI. jyAre 'A svadravya-kSetra-kAla-bhAvanI apekSAe ghaDo che, para vyAdinI apekSAe ghaDo nathI.' AvuM jJAna vastunA vAstavika svarUpano pramANathI nizcaya karAve che. te te 'ghaTaH san' Avo jo = asparzajJAna vastunA yathArtha svarUpano nizraya nadhI zavato. lyAre 'ghaTadravyaM (ghaTatvena) svarUpeNa sat, pararUpeNa asat, svarUpeNa pararUpeNa ca sadasad, svarUpa pararUpobhayApekSayA avaktavyaH...' tyAhi saptamaMtrI rUpe ke tattvajJAna thAya che te vastunA vAstavika svarUpano nizcaya karAve che. A rIte heya ane upAdeya vastunA paNa tattvajJAna = sparza ane atattvajJAna = asparza saMbaMdhI vicAra karavo. sparza ane asparza vacce A bheda = vizeSatA rahela che. 'asparza' zabdamAM 'a' varNa = nama paryudAsapratiSedha arthamAM che, prasajyapratiSedha arthamAM nahi. mATe 'asparza' zabdano artha thaze sparzathI bhinna hote chate sparzasajAtIya, arthAt sparza mitra mevaM jJAna, nahi ghaTapaTAhi vAyamvarge A pAtanI pyAsa rASo. [ 12 / 15 ] saMvega ane sparzanA saMbaMdhathI = lAbhathI jene dIkSAno bhAva pariNamyo che te sAdhu je kare che tene mUlakArathI jaNAve che. mAthArtha H- rogathI nirveda pAmela rogagrasta mANasa jema roganI cikitsA AdarathI sArI rIte kare che tema prastutamAM dIkSita thayela vyakti sAdhunI sArI kriyAne kare che. [12/16] 1. mudritapratI 'yadA ni....' iti pATha: / = Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 888 samyak sacceSTAkaraNAbhidhAnam tasya = vyAdheH kriyAM = pratikriyAM yatnAt = AdarAt karoti samyak = avaiparItyena tadvat = tathA dIkSita iha = prakrame sAdhUnAM sacceSTAM = vinayAdirUpAm // 12/16|| || iti dvAdazaM dIkSASoDazakam // kalyANakandalI vyAdhyabhibhUta iti kevalaM hetumukhavizeSaNaM, tena = vyAdhinA niviNNaH iti phalamukhaM hetumukhaM ca dvArasthAnIyaM vizeSaNam / tatazca vyAdhyabhibhavo nirvedadvAreNa samyak sacikitsAjanaka ityarthaH / taduktaM sopanayaM paJcasUtre -> se jahA nAmae kei mahAvAhigahie aNuhUatabveaNe viNNAyA sarUveNa, niviNNe tattao / suvijjavayaNeNa sammaM tamavagacchia jahAvihANao pavaNNe sukiriaM / niruddhajahicchAcAre tucchapatthabhoI muccamANe vAhiNA niattamANaveaNe samuvalabbhAroggaM pavaDDamANatabbhAve tallAbhaninbuIe tappaDibaMdhAo sirAkhArAijoge'vi vAhisamAruggaviNNANeNa iTThanipphattIo aNAkulabhAvayAe kiriovaogeNa apIDie avahie. suhalesAe vaDDai / vijaM ca bahu maNNai / evaM kammavAhigahie aNubhUajammAiveaNe viNNAyA dukkharUveNaM niviNNe tattao tao / suguruvayaNeNa aNuTThANAiNA tamavagacchia pubuttavihANao pavane sukiriaM pavvajaM niruddhapamAyAyAre, asArasuddhabhoI, muccamANe kammavAhiNA, niattamANiThThaviogAiveaNe, samuvalabbha caraNAruggaM, pavaDDamANasuhabhAve, tallAbhaninbuIe tappaDibaMdhavisesao parIsahovasaggabhAve'vi tattasaMveaNAo kusalAsayavuDDI, thirAsayatteNa dhammovaogAo sayA thimie teullesAe pavaDDai / guruM ca bahu mannai - [paM.sU.4/4-5] / ihalaukikApekSAtantuvicchedAjjJAnakriyApakSAbhyAmArAdhanA''kAze sAdhuvihaga DDayanamanAyAsameva / taduktaM uttarAdhyayanasUtre -> ihaloe nippivAsassa natthi kiMcivi dukkaraM - [19/45] / anyatrApi -> apavargaH phalaM yasya, janmamRtyvAdivarjitaH / paramAnandarUpazca duSkaraM tantra cAdbhutam / / - [ ] ityuktam / sacceSTAM vinayAdirUpAM = gurudevAdivinaya-vaiyAvRttya-sAdharmikaprItyAdilakSaNAM, asyAH samyagdIkSA'vyabhicAriliGgatvAt, yathoktaM pazcAzake mUlakAraireva -> ahigayaguNa-sAhammiyapII-bohagurubhattivuDDI ya / liMgaM avabhicArI paidiyahaM sammadikkhAe / [2/37] <- iti / caraNaguNasthitasAdhusvarUpaJca paJcAzakagAthApradarzanena prAk [1/7 pR.14] praveditameva / evaJcA''rAdhayan dIkSAM bhavASTakamadhye niyamena mukto bhavati nikhilakarmabandhanebhyaH, yathoktaM paJcAzake -> ArAhago ya jIvo sattaTThabhavehi pAvatI NiyamA / jaMmAdidoSavirahA sAsayasokhaM tu NivvANaM || - [7/50] iti dhyeyam // 12/16 // iti muniyazovijayaviracitAyAM kalyANakandalyAM dvAdazaSoDazaka-yogadIpikAvivaraNam / TIkArca :- koDha vagere rogathI grasta mANasa rogathI nirveda = kaMTALo pAme che. mATe te jema roganI cikitsAne, viparyAsa vinA AdarathI kare che. tema prastutamAM dIkSita thayela vyakti [karmasvarUpa vyAdhithI grasta hovAnA lIdhe karmarogathI kaMTALo pAmIne, golamAla karyA vinA AdarathI] vinayAdisvarUpa sAdhukiyAne kare che. [12/16] vizeSArtha :- dIrghakAlIna koDha, kSaya vagere rogathI parAbhUta thayela mANasa rogathI kaMTALIne vaidyadarzita davA samayasara kALajIpUrvaka | le che. parejI pALavAmAM sAvadha rahe che. apavyasevanathI dUra rahe che. satata rogamuktine jhaMkhe che. niyamita davA levAmAM, pramANasara anupAnano upayoga karavAmAM, apathyavarjanamAM lAMbA samaya sudhI te kaMTALyA vinA prayatna kare che. temAM golamAla, ghAla-mela karato nathI. kharA arthamAM koDha, kSaya vagere rogathI te kaMTALela hoya, rogamuktinI prabaLa IcchA rAkhato hoya to uparokta bAbata satya Thare che. phekacara thayA bAda garama pIgALelA mINano seka levAno, pIDA thavA chatAM DokTara pradarzita kasarata karavAnI davA levAnI - A badhuM divaso sudhI niyamita rIte kALajIpUrvaka karanArA ArogyalaMpaTa loko vartamAnamAM dekhAya ja che. vadhu paDatI carabI-vajananA lIdhe hArTaeTeka AvavAnI mAtra zakyatA hoya to paNa loko roja vahelI savAre UThI kaDakaDatI ThaMDInA divasomAM |paNa Morning walk vagere kare ja che ne ! dhanalaMpaTa mANasa dhananI prApti, vRddhi, rakSA vagere mATe kevI tatparatAthI-jhaMkhanAthI prayatna kare che, sAme cAlIne kaSTane sahana kare che. barAbara A ja rIte guNalaMpaTa-nirjarAlaMpaTa sAdhu pAra vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, pratikramaNa, paDilehaNa, vihAra vagerene vidhipUrvaka niyamita rIte yogya kALe Adarasahita kare ja, kAraNa ke karmarUpI rogathI te atyaMta kaMTALI gayela che ane sarvakarmamuktine te satata jhaMkhe che tathA "mukitano upAya zAstrokta vinayAdinuM sevana che' AvuM te jANe paNa che. badhAnA mULamAM vairAgya-karmamuktinI prabaLa IcchA che. te na hoya to ja pratikramaNa, paDilehaNa, vinayAhima moTA thAya. [12/16] Jain Education Intemational Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 dvAdazaM SoDazakam 1. 2. 3. 4. 5. (a) nIcenA koI paNa sAta praznonA savistara javAba lakho. dIkSAnI vyutpatti ane tenA adhikArIne jaNAvo. kevA ajJAnI dIkSAadhikArI bane ? dIkSAnyAsa samajAvo. nAmAdi dIkSAthI zenuM sUcana thAya che ? bhAvadIkSA saMprApta thavAnA lakSaNa zuM che ? sarvaviratilAbha pachI 1 varSa bAda sarvaviratinA pUrvottarakAlabhAvI guNo batAvo. sparza yogane jaNAvo. thAya ? sAdhu kevI rIte paMcAcAra pALe ? dhyAnayoga samajAvo. 6. 7. 8. 9. 10. (ba) yogya joDANa karo. (1) dIkSA (2) vacanakSamA (3) rogacikitsA (4) ayogyadIkSA (5) sthApanAdIkSA (6) sparzayoga (7) dIkSAnAmanyAsa (8) niranubaMdha (9) jJAna (10) aprazasta dIkSA (ka) khAlI jagyA yogya rIte pUro. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. siMhAvalokana para mA SoDazakano svAdhyAya dIkSAnA koIkanA mate dIkSA brahmacaryanA zaucanA........ bheda che. (2, 5, 13) yama = (A) zIghramokSadAyI (B) aniSTaphaLadAyI. (C) ArogyadAyaka (D) nirvANabIja (E) kIrtidAyaka (F) sopakrama (G) asaMgakSamAkAraNa (H) dIkSAdAyaka (I) suMdara sAdhucaryA upamA (7) vasaMtarAjA prakAra che. (2, 3, 5) che. (mokSadAyinI, viSApahAriNI, prItidAyinI) bheda che. (9, 18, 2) (niyama, Indriyanigaha, saMyama) sUkSmArthavicAraNA dvArA ....... maLe che. (saMvega, vidvattA, bhAvanAjJAna) zraddhA vagere vastu ajJAnI pAse hoya to te paNa jJAnI che. (4, 5, 6) vastu maLe. (4, 5, 6) sAdhune jJAnAdi pragaTe. (doSanI maMdatA, abhyAsa, ciMtana) thI zraddhA vacana mArdavanuM dharmamArdava che. (jJApaka, kAraka, rocaka, kArya, kAraNa) noMdha : A praznapatramAM koIe pena-pensIla vagerethI koI paNa nizAnI vagere na karavA khyAla rAkhavo. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI cAlo, buddhidhenunI gozALAmAM pravezIe zae 295 = = 8 + 8 = kalyANakaMdalInI anuprero) (a) nIcenA praznonA vistArathI javAba Apo. sAdhunA zaucanuM nirUpaNa karo. brahmacaryanI alaga-alaga pAMca vyAkhyA jaNAvo. dhyAnanI bhinna-bhinna sAta vyAkhyA batAvo. dhyAnanA mukhya 4 phaLa batAvo. dhyAna-adhyayananA kramanuM prayojana jaNAvo. dhyAnasiddhinA 6 upAyo batAvo. pravyAkaraNa mujaba susAdhunuM nirUpaNa karo. 8. heyopAdeya-ya padArthano sparza darzAvo. sAdhunI dharmacaryA rogInA daSTAMtathI samajAvo. 10. sAdhunI tejalezyAvRddhino kama darzAvo. (ba) nIcenA praznonA saMkSepathI javAba Apo. 1. anadhikArInI dIkSA kevI hoya ? dIkSAadhikArInA 16 guNa batAvo. pApa koNa na kare ? dIkSAdhikArInA vizeSAbhUta 'anAbhoga'nuM vizleSaNa karo. sadUdhanyAya samajAvo. bhAvadIkSAnuM kAraNa dravyadIkSA kaI rIte bane ? dIkSAvidhi jaNAvo. dezavirati pachI sArvavirati batAvavAnuM prayojana zuM ? 9. lalitavistarA mujaba zrAvakadharma ane sAdhudharmane jaNAvo. saMyamanA 13 bheda darzAvo. 11. brahmacaryanA 18 prakAra batAvo. 12. maithunanA ATha prakAra batAvo. 13. saMyamapAlanathI sAdhune prApta thanAra tejalezyAnI vyAkhyA karo. 14. nirvicAra manane dhyAna kevI rIte kahI zakAya ? 15. paramAtmaprakAza zenAthI thAya ? 16, saphaLa dIkSAnA cAra cihna batAvo. 17. sAdhucaryA kone duSkara na hoya ? 18. unmanIbhAvanI prApti kevI rIte thAya ? 19, chabastha jIvanI manasthiratA keTalA samaya sudhI hoya ? 20. dharmadhyAnanA 10 bheda jaNAvo. (ka) khAlI jagyA pUro. dIkSA = ...... (nAmanyAsa, rajoharAgagrahAga, loca) 2. vibagupurANakathana mujaba sAdhuo ..... hoya. (kSamApradhAna, maitrIpradhAna, vinayapradhAna) 3. dIkSAgrahAga bAda 8mAM mahine sAdhu ..... devalokanA devanI tejalezyAne oLaMgI jAya. (5-6, 7-8, 9-10) roja dhyAna na dharanAra sAdhu ..... che. (osannA, pAsasthA, kuzIla) vinayanuM phaLa ..... che. (sparza, saMvedana, satyazravANa) AtmadhyAna ..... jevuM che. (siddharasa, amRta, auSadha) Jain Education Intemational Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 trayodaza SoDazakam 8 gurubahumAnasya mokSarUpatA * prayodazaM sAdhusacceSTASoDazakam 'dIkSitaH sAdhuH sacceSTAM samyakkarotI'tyuktam / tAmevopadarzayati - 'guruvinaya' ityAdi / 'guruvinayaH 'svAdhyAyo 'yogAbhyAsaH "parArthakaraNaJca / 'itikartavyatayA saha vijJeyA sAdhusacceSTA // 13/1 // guruvinayAdirUpA paJcavidhA sAdhUnAM sacceSTA = zobhanabAhyavyApArarUpA vijJeyA // 13/1 // tatra guruvinayasvarUpamAha -> 'aucityAdi'tyAdi / __ aucityAdguruvRttirbahumAnastatkRtajJatAcittam / AjJAyogastatsatyakaraNatA ceti guruvinayaH // 13/2 // aucityAt = 'Urdhva bhUmikApekSayA guruvRttiH = guruviSayaH, 'svajanyavaiyAvRttyapratiyogitvasambandhena guruvRttirvA bahumAnaH = AntaraH prItivizeSo guNAnurAgAtmA, na tu mohodayAt / moho hi sasaGgapratipattirUpaH zAstre nivAryate kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> "guruvinayaH, svAdhyAyaH, yogAbhyAsaH, "parArthakaraNazca "itikartavyatayA saha sAdhusacceSTA vijJeyA ||13/shaa yogadIpikottAnArthava ||13/shaa __ mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> aucityAt guruvRttiH bahumAnaH, tatkRtajJatAcittaM, AjJAyogaH, tatsatyakaraNatA ca iti guruvinayaH // 13/2 // ___ UrdhvaM = uttarakAle bhUmikApekSayA = svabhUmikAnusAreNa guruvRttiH guruviSayaH = gurugocaraH, zakyArthapradarzanAya kalpAntaramAha - svajanyavaiyAvRttyapratiyogitvasambandhena guruvRttiH veti / svapadena bahumAnagrahaNaM, tajanyaM yat gurusambandhi vaiyAvRttyaM tatpratiyogI gururbhavati / ataH gurau bahumAnApekSayA svajanyavaiyAvRttyapratiyogitvaM vartate / yadapekSayA yatra yo dharmo jAyate sa dharmaH tasya tatra vRttau sambandho bhavatIti niyamena bahumAnaH svajanyavaiyAvRttyapratiyogitvasambandhena guruvRttiH bhavati / bahumAnaH = AntaraH prItivizeSaH cintAmaNi-kAmadhenu-kAmakumbhAdito'pi samadhikasyopAdeyatvapariNAmasya parijJAnena kRtajJatAdiparikalito guNAnurAgAtmA, etAdRzabahumAnasya mokSarUpatAbhidhAnAt, kAraNe kAryopacArAt, yadhoktaM paJcasUtre -> Ayao gurubahumANo avaMjhakAraNattaNeNa / ao paramagurusaMyogo / tao siddhi asaMsayaM / eseha suhodae pagiTTatayaNubaMdhe * tihAyinI dIkSita thayela sAdhu sAdhukriyAne suMdara rIte kare che' AvuM 12 mAM paDazakamAM jaNAvyuM. have mUlakArathI sAdhunI suMdara kriyAne or nAve che. - gAthArtha :- [1] suvina5, [2] svAdhyAya, [3] yogAbhyAsa, [4] 5242125, [5] ti yatA jita sAdhunI suMdayA bArAvI. [13/1] TIpArtha :- guruvinayAdisvarUpa pAMca prakAranI sAdhuonI suMdara bAghakriyA svarUpa sacceSTA = sarjiyA jAgavI. have kramazaH pAtheyarnu svarU5 vAze.] [13/1] A pAMcanA ghaTaka svarUpa guruvinayanuM svarUpa mUlakArazrI jagAve che. - gAthArtha :- aucityathI gurUviSayaka bahumAna, gurune vize kRtajJatAbhAva, AjJA yoga ane guruAlAyogane sAco = saphaLa 12vo - guravinaya che. [13/2] 0 82 zuravinaya na TIkArya - [1] puruSanI UMcI bhUmikAnI apekSAe aucitya jALavIne gurUviSayaka bahumAna bhAva e guruvinaya kahevAya. mULamAM guruvRtti pada teno uparokata artha karavAnA badale gurumAM rahenAra = gurunika evo artha paNa thaI zake. arthAt gurumAM rahenAra bahumAna. bahumAnane gurumAM rahevA mATeno saMbaMdha che svajanyavaiyAvaccapratiyogi7. sva = bahumAna. [bahumAna niSkriya nahi paNa sakriya levuM ahIM abhimata che; zuka-lUkho bahumAna bhAva ahIM abhimata nathI. arthAt je bahumAnathI gurunI vaiyAvacce thAya evo bahumAna bhAva. vaiyAvaccanuM kAraNa che bahumAna. vaiyAvacca gurusaMbaMdhI che. arthAta vaiyAvaccenA pratiyogI = saMbaMdhI 1. mudritapratau 'UrzvabhUmikApekSayA' iti pAThaH / 2. mudritapratI 'svajanavaiyA..' ityazuddhaH pAThaH / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * gautamasnehakAraNaprakAzanam OM 297 guruSu gautamasnehapratibandhanyAyena, tasya mokSaM pratyanupakArakatvAt / mokSAjukUlasya tu gurubhAvapratibandhasyA'niSedhAt, tataH sakalakalyANasiddheH |1sh tathA teSu = guruSu kRtajJatAcittaM, yathA -> 'asmAsvanugrahapravRttairbhagavadbhiH svakhedamanapekSya rAtrindivaM mahAn prayAsaH zAstrAdhyApajAdau kRta:' <- iti / / tathA AjJayA = gurunirdezena yogaH = kAryavyApakatvasambandhaH, sarvatra kArye gurvAjJApuraskAritvamiti yAvat / 3 / satyaJca tatkaraNaJca = satyakaraNaM, tasya kalyANakandalI bhavavAhitegicchI / na io suMdaraM paraM / uvamA ittha na vijjhai <- [4/6] iti / AyataH = mokSaH / gautamasnepratibandhanyAyeneti / vIraM prati gautamarAgasya kevalajJAnapratibandhakatvAt, kevalAnutpattyA khinnaM gautamaM prati kevalAnutpAdahetutayA zrIvIreNa vyAkhyAprajJaptau -> goyamA ! cirasaMsiTTho'si me, goyamA ! cirasaMthuo'si me, goyamA ! ciraparicio'si me, goyamA ! cirajusio'si me, goyamA ! cirANugao'si me, goyamA ! cirANuvattIsi me... -[14/7/521] ityuktam / tatazca sneharAgAdirahitatayA'saGgapratipattiguroH kartavyA ekAntAnabhiSvaGgAnuSThAnasya zreyastvAt, anena rUpeNa tatkAtyArAdhanAt / idamevAbhisandhAyAparairapi -> 'tattvAbhiSvaGgasyApi tattvato'tattvAt, vastrAdizuddhividhau aJjanakalpatvAt, dharmarAgAdapi muniramuniH 8- [yo.za.gA.1 vR.pR.30] ityucyate / taduktaM dazavaikAlikacUrNI api -> mamattabhAvaM na kahiM pi kujjA - [2/8] iti / guruSu kRtajJatAcittaM, zaraNatvabuddhyA, yathoktaM yogazatake -> saraNaM gurU u itthaM <-[48] / tatazca sAnubandhavizuddhaguNavRddhiH / / yathoktaM dharmaratnaprakaraNe --> bahumannai dhammaguruM paramuvayAritti tattabuddhIe / tatto guNANa vuDDhI guNAriho teNiha kayaNNU // 26 // 8- iti / praNAmAdityaGgyAt gurubahumAnAt gurvanugraho jAyate, yathoktaM yogazatake -> gurudevayAhi jAyai aNuggaho ahigayassa to siddhI / eso ya tannimitto tahA''yabhAvAo viNNeo / / 62 / / <- iti / ata eva gurukulavAsaH pradhAnopadezaH sAdhUnAM, taduktaM yogazataka eva -> jaiNo uNa uvaeso sAmAyArI jahA savvA / gurukulavAso gurutaMtatA ya uciyaviNayassa karaNaM ca / / - [32/33] iti / guruvinayAdimAhAtmyena na kadApyunmArge pravartate, tathAvidhakSayopazamaprAdurbhAvAt, taduktaM yogazatake eva -> maggeNa gacchaMto sammaM sattIe iThThapurapahio / jaha taha guruviNayAisu payaTTao ettha jogi ti // 7 / / <- iti / ata eva zrutagrahaNottarakAle'pi namanazIlasya medhAvitvaM tattvata upapadyate / taduktaM uttarAdhyayane -> naccA namai mehAvI - [1/ 5] ! AjJayA = gurunirdezena yogaH = kAryavyApakatvasambandhaH = svakArye vyApakatvasaMsargaH, yatra yatra svIyakartavyatA tatra tatra gurunirdezasambaddhatvaM, sarvatra kArye gurvAjJApuraskAritvamiti yAvat / yadvA AjJAyogaH = bhagavadAjJAyogaH = 'yo mAM pratimanyate sa guruM' iti jinAjJApuraskAritvamiti yAvat, taduktaM pazcasUtre -> guruM ca bahu mannai / jahociaM asaMgapaDivattIe nisaggapavittibhAveNa / esA guruI viAhiA bhAvasArA visesao / bhagavaMtabahamANeNaM 'jo maM paDimannai se guruM' ti tadANA <-[4/5] / mUlakArakRtA tadvyAkhyA caivaM -> guruM ca bahu manyate bhAvavaidyakalpam / kathaM ? ityAha-yathocitaM = aucityena, asaGgapratipattyA = sneharahitatadbhAvapratipattyA / kimasyA upanyAsaH ? ityAha nisargapravRttibhAvena = sAMsiddhikapravRttitvena hetunA, guru bane che. bahumAnajanya vaiyAvaccanA pratiyogI evA gurumAM bahumAnajanyavaiyAvaccapratiyogitA dharma rahe che. jenI apekSAe jyAM je dharma utpanna thAya te dharma tene tyAM rahevA mATe saMbaMdha bane - A niyama anusAra bahumAnanI apekSAe gurumAM je svaja vaiyAvaccapratiyogiva dharma utpanna thAya che te dharma bahumAnane gurumAM rahevA mATe saMbaMdha banaze. mATe] bahumAna svajanyavaiyAvaccapratiyogindhasaMbaMdhathI gurumAM rahe che. bahumAna = guNAnurAgavarUpa AMtarika prItivizeSa, mohanA udayathI je prIti thAya te ahIM bahumAnazabdanA artha tarIke na laI zakAya; kAraNa ke moha e saMga-Asaktiyukta pratipatti = mamatva svarUpa che. gurune vize tevo moha zAstramAM niSiddha che. Ano dAkhalo che gautamasvAmIjInI potAnA guru mahAvIra pratyenA snehanI pakakaDa. mohodayajanya guruprema mokSa pratye upakAraka nathI, guru pratye AtaMrika lAgaNI mokSAnukULa hoya to tene zAstramAM niSedha nathI; kAraNa ke mokSane anukULa evI guruprItithI badhA ja kalyANanI siddhi thAya che. 2] tathA guru pratye kRtajJatAsabhara mana, jema ke "ApaNA upara upakAra karavAmAM pravRtta thayela guru bhagavaMte potAnA parizramathAkane gaNakAryA vinA, zAstra bhAgAvavA vageremAM, rAta-divasa ghaNI moTI mahenata karI che' Ama kRtajJatAgarbhita bhAva rAkhavo e guruvinaya che. [3] tema ja gurunA nirdezanI = AjJAnI sAthe kAryavyApakatA joDavI e che AjJAyoga. [kAryanI vyApakatA guruAjJAnI sAthe joDavI eno artha e thayo ke kAryanuM vyApaka guru AjJA bane. tathA kArya e guru AjJAnuM vyApya bane-tema karavuM. Jain Education Intemational Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 trayodazaM SoDazakam 6 svAdhyAyasya paramamokSAGgatvam AjJAyogasya satyakaraNaM = tatsatyakaraNaM, tadeva tattA, svArthe tal, AjJAphalasampAdakatvamiti yAvat |4| eSa sarvo'pi guruvinayaH, guruprItyarthabAhyavyApAratvAt // 13 / 2 // svAdhyAyamAha - 'yattvityAdi / yattu khalu vAcanAderAsevanamatra bhavati vidhipUrvam / dharmakathAntaM kramazaH tatsvAdhyAyo vinirdiSTaH // 13/3 // yattu yatpunaH, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, vAcanAdeH = vAcanA- prazna- parAvarttanAde: AsevanaM = abhivyAptyA maryAdayA vA pravacanoktayA sevajaM = karaNaM, atra = prakrame bhavati = jAyate vidhipUrva vidhimUlaM dharmakathAntaM = dharmakathA'vasAnaM kramaza: krameNa tat AsevanaM svAdhyAyo vinirdiSTaH = kathitaH suSThu = zobhanaM A = = = = = kalyANakandalI eSA = asaGgapratipattiH gurvI vyAkhyAtA bhagavadbhiH / kimiti ? ata Aha- bhAvasArA = tathaudayikabhAvaviraheNa vizeSataH asaGgapratipatteH / ihaiva yuktyantaramAha-bhagavadbahumAnena acintyacintAmaNikalpatIrthakara pratibandhena / kathamayaM ? ityAha- 'yo | mAM pratimanyate bhAvataH sa guruM' ityevaM tadAjJA = bhagavadAjJA / itthaM tattvaM vyavasthitam < -> [paM.sU.4/5-pR.13/14] / AjJAyogasya satyakaraNamiti / taduktaM uttarAdhyayane -> ANANiddesakare, gurUNamuvavAyakArae / iMgiyAgArasaMpanne se viNIe ttitta || [ 1/2] <- iti / taduktaM dharmavindau api -> tathA sadAjJAkaraNamiti - - [ 5/5] / tatraiva dIkSAyA niSThatvAt yathoktaM bRhadAraNyakopaniSadi kasminnu dIkSA pratiSThitA ? satye <- [3/9/23] | mahAbhArate'pi ahiMsA paramo dharmaH sa ca satye pratiSThitaH / satye kRtvA pratiSThAM tu pravartante pravRttayaH // <- [ vanaparva - 207 / 74] | | iti proktam / upalakSaNAt guruNA saha hita- mitAparuSabhASitvAdikamapyatra guruvinayarUpeNAvagantavyam, taduktaM dazavekAlikaniryuktau -> hia-mia-apharusavAI aNuviibhAsi bAio viNIo - [333] iti / gurupAratantryaphalamAhAtmyAdikaM tu prAguktaM | [ So. 2 / 10 pR. 49 ] atrAnusandheyam / uttarAdhyayane * abbhuTThANaM aMjalikaraNaM tavAsaNadAyaNaM / gurubhattibhAvasussUA viNao | esa viyAhio // <- [ 30 / 32] ityevaM paJcavidho vinaya uktaH / dharmaratnakaraNDake zrIvardhamAnasUribhi: gurvAdiSu zubhaM | cittaM vinayo mAnaso mataH / hitaM mitaM priyaM vAkyaM vinayasteSu vAcikaH || 294 || kAyikazca yathAzakti tatkAryANAM prasAdhakaH / | sarvathA''zAtanAtyAgaH sarvadA nIcavartitA // 295 // - ityevaM tridhA guruvinayaH pradarzitaH || 13 / 2 || -> guruvinayakaraNAdeva svAdhyAyagrahaNayogyo bhavatItyavasarasaGgatiprAptaM svAdhyAyamAha / mUlagranthe daNDAnvayastvevam khalu vidhipUrvaM vAcanAdeH AsevanaM dharmakathAntaM bhavati tat atra svAdhyAyo vinirdiSTaH || 13 / 3 | -> yattu = abhivyAptyA maryAdayA veti / avadhi: maryAdA, abhivyAptirapi abhividhyaparAbhidhAnA maryAdAvizeSa eva / iyAMstu | tadbhedaH pravRttasya yatra nirodhaH sa maryAdA, maryAdAbhUtameva yadA kriyayA vyApyate tadA'bhividhiriti [si. he 2 / 2 / 70] vyaktaM siddhahemalaghunyAse / vidhipUrvamiti / tatra zravaNavidhiH prAguktaH [2 / 9+11 / 4] eva / -> dharmakathAvasAnaM dharmakathAntaM, taduktaM vyAkhyAprajJaptI se kiM taM sajjhAe ? paMcavihe sajjhAe patte, taM jahAvAyaNA, paDipucchaNA, pariyaTTaNA, aNuppehA, " dhammakA / se taM sajjhAe - [za.25 u.7 sU. 802 ] / uttarAdhyayane'pi -> vAyaNA pucchaNA caiva tahA ya pariyaTTA / aNuppehA dhammakahA sajjhAo hoi paMcahA // - [ 30 / 34] ityuktam / arthAt potAnA je je kArya hoya te te kArya guruAjJAyukta ja hoya.] matabala ke sarva kAryamAM gurunI AjJAne AgaLa karavI A guruvinaya che. [4] tathA AjJAyogane sAco banAvavo (= gurunuM kaheluM karavuM). mULa gAthAmAM raLatA zabdane je tar pratyaya lAgela che te svArthamAM che. arthAt karaNa e ja karaNatA (jema ke bALa e ja bALaka. ke pratyaya bALa zabdane svArthamAM che. matalaba ke bALa zabdane cheDe lAgela ka pratyaya bALazabdanA arthamAM ja pravRtta thayela che, bhAva arthamAM nahi. tema ta pratyaya = 'tA' karaNa zabdane cheDe lAgela che te karaNapadanA arthamAM ja pravRtta thayela che, bhAva arthamAM nahi.) matalaba ke guru AjJAnuM kArya saMpanna karavuM guruAjJA pALavI e guruAjJAsanyakaraNatA che. A badhAya prakAro guruvinayanA che, kAraNa ke te badhAya prakAro gurunI prIti mATe = guruprasannatAnA uddezathI thanAra bAhya kriyAsvarUpa che. [13/2] = = < E graMthakArazrI [avasarasaMgatithI prApta thayela] svAdhyAyane jagAve che. gAthArtha :- vidhipUrvaka kramazaH vAcanA vagerethI mAMDIne dharmakathA sudhInuM maryAdAthI je sevana karAya e ahIM svAdhyAya kahevAyela che. [13/3] svAdhyAya pratipAdana TIDArtha :- gAthAmAM khalu zabda vAmyanI zobhAmA che. tu yaha 'punaH' pArthapa24 che. vAyanA, pRthchanA, parAvartana ane ApiyA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 * paJcavidhayogAbhyAsaH 88 abhivyAptyA adhyayanaM - svAdhyAyaH, svaM svakIyamadhyayanaM vA svAdhyAya iti vyutpatteH // 13/3|| yogAbhyAsamAha -> 'sthAne tyAdi / sthAnorNAAlambanatadanyayogaparibhAvanaM samyak / paratattvayojanamalaM yogAbhyAsa iti tattvavidaH // 13/4 // sthIyate'jeneti sthAnaM = AsajavizeSaH kAyotsarga-paryaGkabandhAdirUpaH / urNaH = zabdaH / arthaH = tadabhidheyam / / AlambanaM : bAhyo viSayaH pratimAdiH / tasmAt = AlambanAt anyaH = anAlambana iti yAvat / teSAM paribhAvanaM - sarvato'bhyasanaM samyak = samIcIjam / paraM tattvaM mokSalakSaNaM yojayati yattattathA, etada yogAbhyAsa iti tattvavido vidanti, yogasya dhyAnarUpasyAbhyAsa iti kRtvA / kalyANakandalI zobhanaM abhivyAptyA adhyayanaM = svAdhyAya iti / ata eva tasya prakRSTatapodharmatA; yathoktaM bRhatkalpabhASye -> navi atthi navi a hohI sajjhAyasamaM tavokammaM <- [1169] iti / anena tasya pradhAnaM mokSAGgatvamAveditam / yathoktaM | a paramaM mokkhaMgaM sajjhAo teNa vinneo || - [ ] iti / ata eva dhAraNAzaktivikalenA'pi svAdhyAya udyamaH kartavya eva, taduktaM puSpamAlAyAM -> mehA hajja na hajja va loe jIvANa kammavasagANaM | ujjoo puNa taha viha, nANaMmi sayA na motabyo / / jaivi ha divaseNa payaM, dharei pakkheNa vA silogaL / unjhoyaM mA muMcasu, jai icchasi sikkhiuM nANaM / / -[28/29] iti / jJAnaprAptipuruSArthasyehA'mutra jJAnAvaraNakSayopazamAderavandhyakAraNatvAt, -> 'sajjhAeNaM NANAvaraNijaM kammaM khavei' -20/29] iti uttarAdhyayanasUtravacanAt / idamevAbhipretyAnyatrApi -> thevo thevo vi varaM kAyanvo nANasaMgaho nicaM / sariyAo kiM na pecchaha biMduhiM samuddabhUyAo ?|| [ ] ityuktam / -> jJAnadhanAnAM hi sAdhUnAM kimanyad vittaM syAt 5-[1/14] iti vyaktaM sUtrakRtAGgacUrNI / -> svAdhyAyAdiSTadevatAsaMprayogaH - [2/44] iti yogasUtrakAraH / svAdhyAyavirahe pravrajyA nAsti, taduktaM vyavahArasUtrabhASye -> nANaM asaMtaMmi caritaM pi na vijae - [7/2/17] iti bhAvanIyaM tattvametat // 13/3 // mUlagranthe daNDAnvayastvevama -> samyaka sthAnolimbanatadanyayogaparibhAvanaM alaM paratattvayojanaM yogAbhyAsa iti tattvavidaH // 13/4 // iyazca kArikA yogaviMzikAvRttyAdI gA.2 7.pra.4] samudbhUtA vartate / [1] kAyotsarga-paryaGkabandhAdirUpo vakSyamANasvarUpaH [14/15 pR.332] / [2] urNaH = zabdaH, sa ca kriyAdAvuccAryamANasUtravarNalakSaNo bodhyaH / [3] arthaH = tadabhidheyaM = zabdavAcyaM zabdapratipAdyagocaravyavasAya iti yAvat / [4] AlambanaM = bAhyo viSayaH pratimAdiH bAhyapratimAdiviSayadhyAnamiti bhAvaH / [5] anAlambanaH = rUpidravyAtmakAlambanarahito nirvikalpakacinmAtrasamAdhisvarUpa iti yAvat / atrA''dyadvayaM karmayogaH zeSatritayaJca jJAnayogaH, taduktaM yogaviMzikAyAM -> ThANunnatthAlaMbaNarahio taMtammi paMcahA eso / dugamittha kammajogo tahA tiyaM nANajogo u / / 2 / / - iti / nizcayenaitadadhikAritA zrAddha-sAdhvoH jJeyA, vyavahAratastu deza-sarvacAritravyatiriktasyA'punarbandhakAderapyadhikAritA, nizcayastu apunarbandhakAryogabIjamevecchati / tadaktaM yogaviMzikAyAM -> dese savve ya tahA niyameNeso carittiNo hoi / iyarassa bIyamettaM itta ciya anuprathA tathA dharmakathAparyantanuM abhivyAptithI ke zAstrokata maryAdAthI prastutamAM vidhipUrvaka kramasara je sevana thAya te svAdhyAya kahevAyela cha. su + A + adhyAyaH = svAdhyAyaH / su = suM62, A = abhivyatithI asatAthI - mamatAthI] meM adhyayana thA te svAdhyAya kahevAya, kAraNa ke 'potAnuM adhyayana ke saMbaMdhI adhyayana = svAdhyAya' AvI svAdhyAyapadanI vyutpatti che. [13/3] graMthakArazrI yogAbhyAsane kahe che. gAcArya :- sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane anAlaMbana yogane cAre bAjuthI suMdara rIte abhyAsa karavo. kAraNa ke para tattvane atyaMta joDe e yogAbhyAsa che - ema tattvavettAo kahe che. [13/4] yAlo, yogAlyAsa 80 DhIkArya :- [1] jenA dvArA ubhA rahI zakAya ke besI zakAya arthAta sthira rahI zakAya te sthAna kahevAya. kAyotsarga, paryakabaMdha vagere svarUpa vizeSa prakAranA Asano sthAna tarIke jANavA. [2] urga = varNa eTale ke sUtranA zabda. [3] sUtranA padano vAsvArtha. [4] pratimAdisvarUpa bAhya viSaya = AlaMbana. [5] AlaMbanathI bhinna arthAt anAlaMbana [pathudAsapratiSedha]. A pAMceya yogono sarva bAjuthI sArI rIte abhyAsa karavo e yogAbhyAsa kahevAya, kAraNa ke te mokSasvarUpa para tattvane = zreSTha tattvane Jain Education Intemational Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 trayodazaM SoDazakam pAtaJjalayogasUtrasamIkSA yadi cittavRttinirodho yogalakSaNaM tadA sthAnAdInAM yogAGgatve'pi yogatvopacAraH / yadi ca 'mokSayojakavyApAratvamAtraM tadA jopacAra iti dhyeyam // 13 / 4 || kalyANakandalI | kei icchanti // 3 // - iti / yogasya dhyAnarUpasya abhyAsa iti / itthameva vakSyamANAnAlambanadhyAnasiddheH, taduktam abhyAsena jitAhAro'bhyAsenaiva | jitAsanaH / abhyAsena jitazcAsau'bhyAsenaivAnilatruTi: / / abhyAsena sthiraM cittamabhyAsena jitendriyaH / abhyAsena parAnando'bhyAsenaivAtmadarzanam / abhyAsavarjitaidhyanaiH zAstrasthaiH phalamasti no / bhavenna hi phalaistRptiH pAnIyapratibimbitaiH ||[ ] - iti / yadi 'yogaH cittavRttinirodho' [pA.yo.sU. 1/2] iti pAtaJjalayogasUtrAt cittavRttinirodhaH cittaniSThavRttinirodhatvaM yogalakSaNaM tadA ' yama-niyamAsssana-prANAyAma-pratyAhAra-dhAraNA-dhyAna-samAdhayo'STAvaGgAni yogasya' [pA.yo.sU.2/29] iti | pAtaJjalayogasUtreNa sthAnAdInAM yogAGgatve'pi hetu-phalabhAvena yogatvopacAraH iti / sugamArthakalpanAvRttikRtaH zrIyazobhadrasUre: | matamuktvA sAmprataM svAbhipretamAvedayati - yadi ca mokSayojakavyApAratvamAtraM 'mokSakAraNIbhUtA''tmavyApAratvaM yogatvaM' | iti yogalakSaNaM sammataM tadA na sthAnAdiSu yogatvasya upacAraH, zakyArthA'bAdhAt / jyAyAnayameva pakSaH, lakSaNAyA jaghanyavRttitvAt, RjugatyA sidhyato'rthasya vakreNa sAdhanA'yogAt / atra sthAnAdiSu sthAnorNalakSaNaM dvayaM karmayoga eva, sthAnasya sAkSAt | UrNasyA'pyuccAryamANasyaiva grahaNAduccAraNAMze kriyArUpatvAt / tathA'rthAlambanAnAlambanalakSaNaM tritayaM jJAnayoga eva, arthAdInAM sAkSAd jJAnarUpatvAditi / evaM sthAnAdiSu pratyekaM icchA-pravRtti sthairya siddhibhedAnnAnAtvamapi bodhyam / vyavahArato'punarbandhakAdayo hi sthAnAdiyogasvAminaH nizcayanayena tu cAritriNa eveti vivekaH ityAdikaM vyaktaM yogaviMzikATIkAyAm [gA.2/3/ 4] / prakRte 'mukkheNa joyaNAo jogo sabbo vi dhammavAvAro' [yo. viM. 1] iti yogaviMzikAvacanAt samiti guptisAdhAraNaM dharmavyApAratvameva yogatvamiti mImAMsitavantaH TIkAkRtaH 'yogazcittavRttinirodha:' [1 / 2] iti yogasUtraTippaNe / yogaviMzikAvRttau | api mokSakAraNIbhUtA''tmavyApAratvasyaiva yogalakSaNatvamAveditam [[ / yogazatakavRttau nizcayata Atmani jJAnAditritayasambandhasya vyavahAratastu tatkAraNasya yogatvamAviSkRtam [gA. 2] / agre ca tatraiva -> * sarvatrocitAnuSThAnaM yogaH - iti niSTaGkitamiti | [gA. 22] dhyeyam / adhikAraviMzikAvRttau zrIsAgarAnandasUribhistu kecittu 'yogazcittavRttinirodha' ityAhuH yogalakSaNam / tanna cAru, yato'trAzrIyate ko dhAtuH taiH 'yujiMc samAdhau' 'yujUMpI yoge' ityanayoH ? yato naiko'pi tadIyamanorathavratativRddhaye prabhavati / Adau samAdheryogAGgatvena svIkArAd aGgAGgibhAvo bhajyeta / yoga - samAdhyoranyatra tu dhAtvartha eva lakSaNavirodhI, | nirodhaviruddhatvAdyogasya / na caivaM bhavati yogArambhakriyAyA yogatvaM, tadA cittavRtteranirodhAt kAyavAGganirodhayozca yogatvAbhAvApteraniSTataiva / na ca nirvikalpakasamAdhAvapi sarvathA cittavRttinirodhaH, tathA sati jaDatvApAtAt kintu nirodha iva nirodhaH / tathA copacaritameva lakSaNaM, na tattvataH - [gA. 15] ityuktam / 'samatvaM yoga ucyate' [ma.bhA. zAM. pa. 26 / 28 ] iti mahAbhArate / -> AtmA sAthe atyaMta joDe che-ema tattvavettAo jANe che. te dhyAnasvarUpa yogano abhyAsa hovAnA kAraNe Ama jANavuM. jo yoganuM lakSaNa 'cittavRttinirodha' ema mAnya karavAmAM Ave to sthAna = Asana vagere yoganA aMga hovA chatAM temAM yogapaNAno tAdAtmyathI yogano upacAra jANavo. ane jo yoganuM lakSaNa 'mokSayojaka vyApAravattva' mAnya karo to upacAra karavo jarUrI nahi bane [kAraNa ke temAM yogapadano mukhyArtha abAdhita che.] A dhyAnamAM rAkhavuM [13/4] Jain Education Intemational = vizeSArtha :- sthAna vagere pAMcanI yojanA ApaNe caityavaMdanamAM vicArIe. [1] yogamudrAmAM [2] sUtranA padomAM upayoga rAkhIne [3] sUtranA padArthonI dhAraNA karIne, [4] jinapratimA vize dRSTi sthira karIne athavA manamAM jinapratimA-AkAranuM bhAvana karatAM caityavaMdana karavA dvArA atIndriya paramAtmatattvamAM manane joDavAthI sthAna, varNa, artha, AlaMbana ane anAlaMbana A pAMceya yogono sarvatomukhI suMdara rIte abhyAsa = paribhAvana karavAthI mokSa sAthe AtmAnuM joDANa thAya che. dhyAnasvarUpa yoganA abhyAsasvarUpa hovAthI pAMceya yogonI paribhAvanA yogAbhyAsa kahevAya che. [A] pAtaMjalayogasUtramAM 'yogaH cittavRttinirodhaH' Ama gAve che. pataMjali RSitA bhate [4] yama, [2] niyama, [3] Asana, [4] prANAyAma, [4] pratyAhAra, [6] dhAgA, [7] dhyAna ane [8] samAdhi - A Aha yojanA aMgo che. tethI sthAna, varNa vagere yoga nahi paNa yoganA aMga che. tethI sthAnAdino abhyAsa yogAbhyAsa nahi paNa yogAMgaabhyAsa bane, 1. mudritapratau 'mokSayojakabyApAritvamAtraM' iti pAThaH / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 vastra pAtraiSaNAdinirUpaNam parArthakaraNamAha vihitetyAdi / vihitAnuSThAnaparasya tattvatto yogazuddhisacivasya / bhikSATanAdi sarvaM parArthakaraNaM yaterjJeyam // 13 / 5 // vihitaM = zAstroktaM yat anuSThAnaM tatparasya tanniSThasya tattvataH - paramArthena yogazuddhisacivasya | vizuddhamanovAkkAyayogasya bhikSATanAdi = AhAraiSaNAdi, AdinA vastra pAtraiSaNAdigrahaH sarva = niravazeSaM anuSThAnaM = 301 kalyANakandalI bhagavadgItAyAM ca -> yogaH karmasu kauzalam - [2 / 50] ityuktam / mahopaniSadi tu manaH prazamanopAyo yoga ityabhidhIyate - [5 / 42] ityuktam / bauddhamate'pi kuzalapravRtteH yogatvam / daivAsuravRttInAM nirodho yoga iti anye / cittavRtterviSayAntaratiraskAreNAtmasthairyaM yoga iti pare / svarUpA'vasthitihetu-cittavRttinirodho yoga ityapare / kulArNavatantre ca - aikyaM jIvAtmanorAhuryogaM yogavizAradAH <- [30 / 9] ityuktaM, tatra aikyaM = sAdRzyaprakaTIkaraNamiti vibhAvanIyaM paryupAsitagurukulaiH | manISibhiH / svAdhyAya - yogAbhyAsavazAt paratattvaprAptiH, yathoktaM viSNupurANe - svAdhyAyAdyogamAsIta, yogAt svAdhyAyamAmanet / svAdhyAya - yogasampattyA paramAtmA prakAzate // - [6 / 6 / 2] iti // 13 / 4 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> vihitAnuSThAnaparasya tattvato yogazuddhisacivasya yateH bhikSATanAdi sarvaM parArthakaraNaM jJeyam -> // 13/5 // -> AhAraiSaNAdIti / AhArapadena piNDa-pAnakayoH grahaNam / piNDAdyeSaNA saMsRSTAdibhedena saptavidhA bodhyA, taduktaM pravacanasAroddhArAdau saMsaTTamasaMsaTTA udghaDa taha appaleviyA ceva / uggahiyA paggahiyA ujjhiyadhammA ya sattamiyA // [ pra. sAro. 739 ] <- iti / vastra - pAtraiSaNAdigraha iti / vastraiSaNA ca jana tayaTThA kIyaM neva vayaM neva gahiyamannesiM / AhaDapAmiccaM ciya kappae sAhuNo vatthaM ||849 // - ityAdinA pravacanasAroddhArAdau darzitA bodhyA / iyaJca sAmAnyato'vaseyA / nirganthAnAM vastraiSaNAvidhistu bRhatkalpasUtre niggaMdhaM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyavaDiyAe aNupaviddhaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA | kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA kappara se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavettA doccaM pi uggahaM aNuNNavittA parihAraM pariharittae / niggaMthaM ca NaM bahiyA viyArabhUmiM vA vihArabhUmiM vA nikkhataM samANaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappai se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavittA docaM pi uggahaM aNuNNavittA parihAraM pariharittae - [ udde. 1 sU. 40 / 41] iti darzitaH / zramaNAnAM vastraiSaNAvidhiH tadapavAdAdikaJca prakalpagranthebhyo'vaseyam / sAmAnyatastu vastragrahaNAdisamaye kalpanayA nava bhAgAn kRtvA tadavalokanAdikamapi kartavyam / nirdoSe sati ca darzitarItyA tad grAhyam / navabhAgavidhizva vastre nava bhAgakae vatthe cauro koNA ya dunni aNt| ya / do kannAvaTTIo majjhe vatthassa evaM tu // cattAri devayA bhAgA, duve bhAgA ya mANusA / AsurA ya duve bhAgA, majjhe vatthassa rakkhaso // - [ ] ityAdinA bodhyaH / pAtraiSaNAvidhizca sthAnAGgasUtre --> kappara NiggaMthANa vA NiggaMdhINa vA tao pAyAI dhAritae vA pariharitae vA, taM chatAM paNa prastutamAM sthAna vagere pAMceyamAM yogapaNAno - tAdAtmyathI yogano Aropa karavAnA lIdhe te pAMceyanA abhyAsane yogAbhyAsa kahI zakAya. [B] paraMtu yoganuM jainadarzanasaMmata lakSaNa 'yoga = mokSayojakavyApAravattva' svIkAravAmAM Ave to sthAna vagere pAMceya yogasvarUpa ja che, kAraNa ke te pAMceya zailezIkaraNa dvArA AtmAne mokSa sAthe joDI ApavAnA lIdhe mokSayojakazaileSIkaraNasvarUpa vyApAravALA che. mATe jainadarzanasaMmata yogalakSaNane svIkAravAmAM Ave to yogazabdano mukhyArtha abAdhita hovAthI sthAna vagere pAMceyane upacAra vinA ja yoga kahI zakAya. Ano ekAgratApUrvaka zAMtithI vicAra karavo jarUrI hovAthI upAdhyAyajI mahArAje 'dhyeyaM' pahano prayoga rela che. [13/4] graMthakArazrI parArthakaraNane jaNAve che. gAthArtha :- vihita anuSThAnamAM parAyaNa tathA paramArthathI yogazuddhivALA sAdhunuM bhikSATana vagere sarva anuSThAna parArthakaraNa ga. [13/4] ke sAdhunI sarvakriyA pArthakaNasvarUpa TIkArtha :- zAstrokta je anuSThAna hoya temAM parAyaNa tathA paramArthathI vizuddha mana-vacana-kAyAnI pravRttivALA sAdhunI mATana = AhAranI gaveSaNA, vastraSaNA, pAtraiSaNA vagere sarva anuSThAna parArthakaraNa jANavuM, kAraNa ke sAdhu dvArA grahaNa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 trayodaza-SoDazakam * sAmAyikazakteH paropakArArthitAniyatatvam 28 yateH = sAdhoH parArthakaraNaM zeyam; yatinA gRhyamANasyA''hAra-vastra-pAtrAdeH dAtuH puNrAnibandhanatveja paropakArahetutvAt vizuddhayogazaktezvocitapravRttihetusAmAyikazaktyA 'tadarthitAniyatatvAditi dRSTavyam // 13/5|| iti / kalyANakandalI jahA- lAuyapAe vA, dArupAe vA, maTTiyApAe vA <- [3/3/178] ityuktaH / pAtragrahaNa-vitaraNa-dhAraNa-pratyarpaNa-parikama pariSThApanAdividhi-niSedhAdikaM vistarato bubhutsubhiH AcArAGgadvitIyazrutaskandhagataSaSThAdhyayana-nizIthagatacaturdazoddezAdikamavalokanIyaM gItArthagurusannidhAne / manusmRtau tu -> alAcaM dArupAtraJca manmayaM vaidalaM tathA / etAni yatipAtrANi manuH svaayNbhuvo'brviit|| <-(6/54) ityevaM caturvidhaM pAtramuktam / 'vaidalaM = vaMzAdikhaNDanirmitaM' iti tvRttau| etacca jainayatInAmutsargato na klpte| paropakArahetutvAditi / taduktaM aSTakaprakaraNe -> vRddhAdyarthamasaGgasya bhramaropamayA'TataH / gRhidehopakArAya vihiteti zubhAzayAt // [5/3] -> gRhiNAmArambhaparigrahagRhItAtmanAM durgatigamananibandhanakarmabandhavatAM dharmasAdhakakAyopakArakAhAragrahaNadvAreNA''tyantikasukhaphalanirvANatarubIjakalpapuNyasampAdanata upakAra - iti aSTakavRttikAraH / ata eva dvAtriMzikAprakaraNe zrIsiddhasenadivAkareNApi -> doSebhyaH pravrajantyAryA gRhAdibhyaH pRthagjanAH / parAnugrahanimnAstu santastadanuvRttayaH / / -1 [17/16] ityuktam / samarAdityakevalicaritre mUlakArairapi -> mottUNa jhANajoyaM muNao vi jaNassa'NuggahaTThAe / piNDagahaNatthamannaM joyantaramo pavajanti // [navamabhave-pR.896] ityuktam / ata eva tasya bhikSA'pi zuklAhAra ucyate, zuddhAnuSThAnasAdhyatvAt, zuddhAnuSThAnahetutvAt, svarUpataH zuddhatvAca / idamevAbhipretya yogazatake -> sAharaNo puNa vihI sukkAhAro imassa vinnnneo| aNNatthao ya eso u saJcasaMpakarI bhikkhA // 81 / / tadaktaM dharmabindau api iti <- [5/39] ayaM hi yatiH vIryAcArArAdhanArthaM bhikSAmaTati na tu dehavarNAdipoSaNArtham / na ca sAmAyikapariNAme sati kathaM paropakAragarbhA pravRttiH, samatvabAdhAditi zaGkanIyam, vizuddhayogazakteH ucitapravRttihetusAmAyikazaktyA = loka viruddhatyAga-zAsanApabhrAjanA-nivRttyanukUlapariNAmAnuviddha cAritrapariNAmanirvAhakocitacAritrAcArAdisambandhisAmAyikavivekasAmarthena tadarthatAniyatatvAt = paropakArArthitAvyAptatvAt / na hi parArthakaraNaM samabhAvaM bAdhate / pareSAmapIdamabhimatam / taduktaM liGgapurANe -> AtmaprayojanA-bhAve parAnugraha eva hi / prayojanaM samastAnAM kriyANAM parameSThinaH / / 9/49] / na ca sAmAyikazakterucitapravRttihetutvasiddhau tataH paropakAralakSaNocitapravRttiH syAt, tadeva tu kutaH siddhamiti zaGkanIyam, sAmAyikapariNAmasya nirabhiSvaGgatvAttatsiddheH / nirabhiSvaGge hi citte sati prAya ucitaiva pravRttirjAyate, taduktaM pazcAzake'pi -> samabhAvo sAmAIyaM taNa-kaMcaNa-sattu-mittavisao ti / nirabhissaMgaM cittaM uciyapavittipahANaM ca / / [11/5] ataH samabhAvalakSaNasamyagdarzananairmalyavato hi satpravRtti-rucitaiva, taduktaM yogabindau -> asyaucityAnusAritvAt pravRtti satI bhvet| satpravRttizca niyamAd dhruvaH karmakSayo yataH // 340 // na caivaM satIyaM mahAduSkarA syAditi vAcyam, duSkaratve'pi bhavasvarUpavijJAnAdapavargAnurAgAttatsaukaryAt, taduktaM dharmabindau > bhavasvarUpavijJAnAt tadvirAgAca tattvataH / apavargAnurAgAca karAtA AhAra, vastra, pAtra vagere dAyakane puNyabaMdhanuM kAraNa hovAthI paropakArano hetu che ane bhikSATana vagere vizuddha evI mana-vacana-kAyAnI pravRtti e ucita pravRttino hetu bananAra sAmAyika zakita dvArA paropakAranI arthitAne niyata = vyAkha = vyAya che. - the cyAlamA 5g. [13/11] vizeSArtha :- sAdhu saMyamayAtrAnA nirvAha mATe anna-pANI-vastra-pAtrane grahaNa karIne saMyamayAtrAne vadhu vegavaMtI banAve che. tethI temAM AhArAdi dvArA Teko ApanAra gRhasthane puNya baMdhAya che, je tene dravya-bhAva ubhaya rIte hitakArI bane che. gRhasthane sukhI ane guNavAna banAvavAnA lIdhe bhikSAdi levA dvArA sAdhu gRhastha to upara paropakAra kare che. tema ja bhikSAdi grahaNa karanAra sAdhune pANa gRhastha upara paropakAra karavAno bhAva avazya hoya che, kAraNa ke sAdhune bhikSA grahaNa karavA mATe zAstramAM sudhA-vaiyAvacca vagere 6 kAraNo batAvela che. te kAraNo hote chate AhAradigrahaNa karavAnuM sAdhune zAstravidhAna che. zAstramAM batAvela kAraNone lakSamAM rAkhI rasagArava, RddhigArava, zItAgArava, mAyA, dehAdhyAsa vagere doSothI dUra rahIne jinAjJApAlananA ekamAtra uddezathI je mana-vacana-kAyAnI pravRtti thAya te vizuddha kahevAya. vaLI, sAdhu ucita rIte bhikSAgrahaNAdi kArya kare che, anucita rIte nahi. dararoja niSkAraNa phaLa-mIThAI, miSTAnna vagere vahoravA, kaDavA kaTAkSa AkarA zabdano prahAra karIne gocarI levI, eka ja jagyAe badhI gocarI vahorI levI, najIkamAM ja roja gocarI vahoravI, doSita gocarI levI vagere anucita pravRttine choDI 42 doSa rahita bhikSA dUranA sthAnomAM alaga-alaga gharomAM maryAdApUrvaka, gRhasthanA bhAvollAsasAdhubahumAnAdi vadhe te rIte AhAra, pANI, vastra vagere vahoravA svarUpa ucita pravRtti sAdhu kare che temAM kAraNa che sAmAyikanI || pariNati- zakti. vizuddha pravRtti e uparokta sAmAyika zakita dvArA paropakAranI bhAvanAne vyApelI che - vyApta che - vyApya [1. mudritapratI -> 'tadathinA niyatvA....' ityazuddhaH pAThaH / Jain Education Intemational Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyantaparizuddhayogairmokSasiddhiH itikartavyatAmAha 'sarvetyAdi / sarvatrAnAkulatAyatibhAvA'vyayaparA samAsena / kAlAdigrahaNavidhau kriyetikartavyatA bhavati // 13 / 6 // sarvatra yogapravRttiH samAsena sarvasmin kAlAdigrahaNavidhau kAla - svAdhyAyAdigrahaNAcAre kAlavibhAgapratiniyate, kriyA = saGkSepeNa itikartavyatA bhavati, rAtrindivaniyatakramazuddhakriyAsantAnasyetikartavyatA| padArthatvAt / 'kIdRzI sA ? anAkulatayA = atvarayA yatibhAvasya sAmAyikarUpasya avyayaparA = avyapagama| niSThA / bahukAlasAdhyakriyAyAM tvarayA hyapramattatvalakSaNo yatibhAvo vyetItyetadvizeSaNamuktam // 13/6 // = = kalyANakandalI | syAdetannAnyathA kacit // - [ 5 / 3] iti / yogabindau api -> saMsArAdasya nirvedastathoccaiH pAramArthikaH / saMjJAnacakSuSA samyak tatrairguNyopalabdhitaH / muktau dRDhAnurAgazca tathA tadguNasiddhitaH / viparyayo mahAduHkhabIjanAzAcca tattvataH // <- - [341 / | 342] ityuktam / paJcAzake'pi dukkarayaM aha evaM jaidhammo dukkaro ciya pasiddhaM / kiM puNa ? esa payatto mokkhaphalatteNa eyassa // - [11 / 43] iti proktamiti vibhAvanIyam // 13 / 5 // -> 1> mUlagranthe daNDAnvayastvevam - sarvatra kAlAdigrahaNavidhau anAkulatAyatibhAvAvyayaparA kriyA samAsena itikartavyatA bhavati | // 13 / 6 // kAla - svAdhyAyAdigrahaNAcAre iti / kAlagrahaNasvarUpaM oghaniryukteravaseyam, svAdhyAyAdigrahaNavidhistu prAguktaH |[2/9 pR.48+10/6 pR. 248 ] eva / vidhinA svAdhyAyayogaH - [5/60] iti dharmabindusUtramapyatra smartavyam / tadvidhibhaGge tu gRhyamANaM zrutamapyapakArAya bhavati, taduktaM paJcavastuke -> eso ya sayA vihiNA kAyavvo hoi appamatteNaM / iharA hu eakaraNe bhaNiyA ummAyamAIA || 567 | | ummAyaM va labhijjA rogAyakaM va pAuNe dIhaM / kevalipannattAo dhammAo vA vi bhaMsijjA || 568 || - iti / rAtrindivaniyata - kramazuddhakriyAsantAnasya itikartavyatApadArthatvAt / itthaM bhAvasAdhutvAvirbhAvAt, parizuddhaizcaiva pratidinaniyatakriyAdibhireva muktisambhavAt, taduktaM paJcavastuke -> tamhA je iha satthe sAhuguNA tehiM hoI so sAhU / accaMtasuparisuddhehiM mokkhasiddhitti kAU || 1204 || - iti / anAkulatayA = atvarayA = | asambhrAntatayA = samyagupayuktatayA / taduktaM dazavaikAlikavRttau paJcavastukavRttau ca granthakRdbhireva -> asambhrAntaH = anAkulaH < - [ da.vai. 5 / 1/1 gA.vR.paM.va.gA. 1129 vR.] iti / yogazatake api savvattha pavattaNaM pasaMtIe - [34] ityuktam / ete ca paJca sAdhUnAM svadharmAjJeyAH / vayachakka miMdiyANaM ca niggaho bhAvakaraNasaccaM ca / 14khamayA virAgayA 15 vi ya maNamAINaM niroho " ya // kAyANa chakka* jogANa juttayA 5 veyaNA'hiyAsaNayA / taha mAraNaMtiya'hiyAsaNA ya ee aNagAraguNA // <- [A.ni.prati.27] ityevaM bhadrabAhusvAmibhiH Avazyakaniryuktau darzitAH saptaviMzatiryatiguNA iva yatInAM svadharmAH pareSAmabhimatAH / taduktaM nAradaparivrAjakopaniSadi 'ahiMsA satyamasteya' - brahmacarya' parigrahAH 5 / = che. mATe sAdhunI vizuddhiyukta mana-vacana-kAyAnI pravRtti e sAdhumAM rahela paropakAranI bhAvanAne sUcave che. mATe sAdhunA sarva anuSThAna parArthakaraNasvarUpa ja che - e siddha thAya che. [13/5] graMthakArazrI ItikartavyatAne jaNAve che. 303 <-- gAthArtha :- kAlagrahaNa vagere sarva AcAramAM anAkuLatAthI tibhAvane akhaMDita rAkhavAmAM udyata evI pravRtti e saMkSepathI tirtavyatA thAya che [ 13 / 9 ] dha sAdhunI ItikartavyatAne oLakhIe 270 TIDArtha :- alavibhAgamAM yogya kALamAM pratiniyata evA kAlagrahaNa, svAdhyAyaprasthApana vagere sarva AcAramAM manavacana-kAyAnI pravRtti e saMkSepathI ItikartavyatA thAya che; kAraNa ke rAta-divasamAM niyamita-pratibaddha ane kramathI zuddha evI kriyAono samudAya e ItikartavyatApadano artha che. te pravRtti anAkuLatAthI sAmAyikAtmaka yatibhAvane akhaMDita rAkhavAmAM udyata hovI joIe, kAraNa ke dIrghakALe pUrNa thanArI kriyAmAM utAvaLa karavAthI apramattatAsvarUpa yatibhAva khaMDita thAya che. mATe kAyikamaansik vA pravRttinuM 'anAkulatAyatibhAvAvyayaparA' bhevaM vizeSAga zrImaddako khela che. [13/6 ] vizeSArtha :- 'iti' = thepramANe 'urtavya' = jasa urtavya-20, bhemAM athA-nIyA asthira nahi thavAnuM natira patibhAva sAdhupaNuM = sAmAyika = samatA = apramattatA ghavAya. kAlagrahaNa, svAdhyAprasthApana [sajjAya paThavavAnI kriyA] vagere kArya pUrNa thavAmAM ghaNo samaya lAge. temAM utAvaLa-asthiratA, anupayoga-caMcaLatA vagere thavAno saMbhava rahe. tevuM na thAya te mATe zrImadjIe jaNAvyuM ke kAlagrahaNa vagere sarva AcAramAM AkuLatA-vyAkuLatA choDIne apramattatA akhaMDita rahe tevI sAvadhAnI vALI pravRtti karavI te itikartavyatA che. guruvinayAdi dvArA cittanI zuddhi prApta thAya che. tathA ItikartavyatAdhArA cittanI ekAgratA = Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 trayodazaM SoDazakam 8 maNDUkacUrNa-bhasmabhedena rAgAdinAzaH OM uktA sAdhusacceSTA / atha tadvato maitryAdisiddhimAha -> 'iti'ityAdi / iti ceSTAvata uccairvizuddhayogasya sadyateH kSipram / maitrI-karuNA-muditopekSAH kila siddhimupayAnti // 13/7 // iti = uktaprakAreNa ceSTAvataH = pravRttimataH ustaiH = atyartha vizuddhayogasya = vizuddhabhAvasya saghateH = apramattasAdhoH kSipraM = acireNaiva maitrI-karuNA-muditopekSAH pUrvoktAH catasro bhAvanAH siddhimupayAnti = siddhatvAkhyaM vizeSaM labhante kila iti AptAgamavAdaH // 13/7 // etadtameva vizeSamAha -> 'etA' ityAdi / etAzcaturvidhAH khalu bhavanti sAmAnyatazcatamro'pi / etadbhAvapariNatAvante muktirna tatraitAH // 13/8 // etAH = maitryAdyAH caturvidhAH = caturbhedAH, khaluH vAkyAlaGkAre, bhavanti sAmAnyataH = sAmAnyena cataso'pi prastutAH etAsAM bhAvapariNatau = viziSTasvarUpalAbhe ante = sarvotkarSe sati muktiH = nirvRttiH bhavati / tatra = kalyANakandalI 6anauddhatyamadInatvaM prasAdaH 'sthairyamArjavam / / 11asneho 12guruzuzrUSA 13zraddhA 14kSAntirdamaH15 zamaH16 / upekSA "dhairyamAdhurye 20titikSA 2'karuNA tathA // 22hIstathA 23jJAna vijJAne 25yogo 26laghvazanaM 27dhutiH / eSa svadharmo vikhyAto yatInAM niyatAtmanAm // <- [4/10-12] iti // 13/6 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> iti ceSTAvataH uccaiH vizuddhayogasya sadyateH maitrI-karuNAmuditopekSAH kSipraM siddhiM upayAnti kila // 13/7 // nanu yatibhAve sarvatrA prtibddhtaivaa''vshykii| tatazca maitryAdInAM kathaM tatropayoga iti pazamavizeSAdhAnadvArA tAsAM yatibhAvadAryAyopayogAt / idamevAbhipretya paJcAzake -> sabvattha apaDibaddhA mettAdiguNaNNiyA ya |NiyameNa / sattAisu hoMti daDhaM iya AyayamaggatallicchA / / - [11/42] ityuktam / yogadIpikA tu spaSTadaiva // 13/7 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> sAmAnyata etAH catamro'pi khalu caturvidhA bhavanti / etadbhAvapariNatau ante muktiH / tatra etAH na // 13/8 // etAsAM = maitryAdibhAvanAnAM viziSTasvarUpalAme sarvotkarSe sati nirvRttiH bhavati / idamevAbhipretya adhyAtmagItAyAM -> catasro bhAvanA bhAvyAH sarvakarmavinAzikAH [320] ityuktam / yuktazcaitad, yataH tAbhya eva rAgAdimalasya maNDUkabhasmanyAyena nAzAt, kriyAdikRtasya rAgAdivigamasya maNDUkacUrNanyAyena sopaplavatvAt / taduktaM yogazatake -> kAyakiriyAe dosA, khaviyA maMDukkacuNNatulla tti / te ceva bhAvaNAe neyA tacchArasarisa tti / / 86 // maitryAdibhAvopeta eva dharmo bhavati, | taduktaM dharmavindau -> vacanAdyadanuSThAnamaviruddhAdyathoditam / maitryAdibhAvasaMyuktaM taddharma iti kIrtyate / / [1/3]<<- iti / idamevADabhipretya dharmasaGgrahe zrImAnavijayavAcakenA'pi -> vacanAdaviruddhAdyadanuSThAnaM yathoditam / maitryAdibhAvasaMmizraM taddharma iti kIrtyate prApta thAya che. manazuddhi + manasthiratA = 14 yogasidi. [13/6] sAdhunI paMcavidha suMdara ceTA jaNAvI. have graMthakArazrI paMcavidha suMdara ceSTAvALA sAdhune maitrI vagerenI siddhi jaNAve che. gAthArtha :- A pramANe paMcavidha ceSTAvALA atyaMta vizuddha bhAvavALA apramatta sAdhune maitrI, karuNA, muditA ane upekSA apakSI sikha yAya che.-ama AptAmA . [13/7] TIkArya :- uparokta prakAre paMcavidha pravRttivALA tema ja atyaMta vizuddha bhAvavALA apramatta sAdhune TUMkA samayamAM ja pUrvokta 4i/15] maitrI, karuNA, muditA ane upekSA A cAra bhAvanA siddhine pAme che. arthAta te ja bhAvanAo siddhatva nAmanA vizeSa bhane pAmecha - AvI bhAva 52ponI bhAgamavAsI cha. [13/7] graMthakArazrI maitrIAdi bhAvanAmAM rahela vizeSa dharmane jaNAve che. gAthArtha :- sAmAnyathI A cAreya bhAvanA cAra prakAranI thAya che. A bhAvanAonuM hArda pariName chate aMte mokSa thAya cha. bhosamA A maitrI 2 mAranAmo DotI thI. [13/4] mokSamA maitrI sAha bhAvanAo nathI LY TArtha :- mUga mAyAmA 'khalu' 6 payanI zolA mATe che. sAmAnyathI prastuta // matrI vagaire yA35 mApanAmA cAra prakAranI thAya che. [arthAta maitrI vagere cAreya bhAvanAnA pratyekanA cAra cAra bheda che. tethI kula 4 x 4 = 16 bheda thAya. AgaLanI gAthAmAM 16 bhedanuM nirUpaNa karavAmAM Avaze.] A bhAvanAonuM hArda pariName tyAre arthAt A bhAvanAonA viziSTa svarUpano lAbha thAya tyAre aMte A bhAvanAo sarvoTa thatAM mokSa thAya che. mokSamAM A maitrI vagere bhAvanAo saMbhavatI nathI; // 21 // mukti sAMsAri mApothI 52 cha. [13/4] 11. mudritapratau 'vizuddhabhAvasya' iti pAThaH / ha.pratyanusAreNA'smAbhiH pATho gRhItaH / Jain Education Intemational Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 nAlapratibaddhAdinirUpaNam muktau etAH maitryAdyAH na sambhavanti, mukteH sAMsArikabhAvottIrNarUpatvAt // 13/8|| uktameva pratyekaM cAturvidhyaM vivRNvannAha -> 'upakArI' tyAdi / upakAri-svajanetarasAmAnyagatA caturvidhA maitrI | mohAsukhasaMvegAnyahitayutA caiva karuNeti // 13/9|| upakArI ca svajanazcetarazca sAmAnyazca etadgatA caturvidhA = caturbhedA maitrI bhavati / tatropakartuM zIlamasyetyupakArI, tatkRtamupakAramapekSya yA maitrI loke prasiddhA sA prathamA / svakIyo jano nAlapratibaddhAdiH tasminnupakAramana| pekSyApi svajanabuddhacaiva yA maitrI sA dvitIyA / itara upakAri-svajanabhinnaH paricito gRhyate, sAmAnyasya pRthaggraha - |NAt | tatra = pUrvapuruSapratipannasambandhe svapratipannasambandhe voktanimittadvaya - nirapekSA yA maitrI sA tRtIyA / kalyANakandalI ||3|| ityuktam / mukteH sAMsArikabhAvottIrNarUpatvAt = audayika-kSAyopazamikAdibhAvAtikrAntasvarUpatvAt / / 13/8 / / mUlagranthaM daNDAnvayastvebam - -> upakAri-svajanetarasAmAnyagatA caturvidhA maitrI, mohA'sukha-saMvegAnyahitayutA caiva karuNA ||13 / 9 // iyaM kArikA yogasUtra TippaNa - yogabhedadvAtriMzikAvRttyAdau [yo. sU. 1 / 33 dvA. dvA. 18 / 3 4] samuddhRtA TIkAkRtA / = = svakIyo jano nAlapratibaddhAdiH = vallIpratibaddhAdiH / vallI ca dvidhA, anantarA paramparA ca / anantarA ime SaDjanAH ---> mAtA, pitA, bhrAtA bhaginI, putro duhitA ca / taduktaM vyavahArasUtrabhASye -> vallI saMtaraNaMtara, aNaMtarA chajjaNA ime huMti / mAyA piyA ya bhAyA bhagiNI putto ya dhUyA ya / / [ udde. 4 gA. 432] sAntarA punariyaM [a] mAtuH mAtA pitA', bhrAtA', bhaginI c| tathA [ba] pituH mAtA, pitA, bhrAtA bhaginI c| tathA [ka] bhrAtuH apatyaM bhrAtrIyo bhrAtrIyA vA / [ Da] bhaginyA vA apatyaM bhAgineyo bhAgineyI vA / dauhitro dauhitrI pautraH pautrI ca / taduktaM paJcakalpabhASye mAummAyA ya piyA bhAyA bhagiNI eya evaM piuNo'vi / bhAu bhagiNIe vaccA dhUyA - puttANa vi taheva / / [paM.ka. bhA. 2407 ] iti / paramparavallI hyeSA jJeyA / pUrvapuruSapratipannasambandhe svapitR-pitAmaha-kulavRddhAdipUrvapuruSAzrite svapratipannasambandhe vA uktanimittadvayanirapekSA upakAri svajanatvanimittAnapekSA yA maitrI hitabuddhiH sA tRtIyA / etadanusAreNa yogabhedadvAtriMzikAyAM matA maitrI sA krameNa caturvidhA / upakAri svakIya-svapratipannA'khilAzrayA / / [ dvA. dvA. 18/3] ityuktam / -> sukhacintA = = 305 vizeSArtha :- maitrI vagere bhAvanAo prAthamika avasthAmAM auyikabhAvasvarUpa che. tathA te uttara avasthAmAM kSAyopazamika bhAvasvarUpa bane che. maitrI vagere bhAvanAo adhyAtmamArge AgaLa vadhatAM-vadhatAM vizuddha -prakRSTa kSAyopazamikabhAvasvarUpa thatAM mokSa maLe che. mokSamAM AtmAnA auyika ke kSAyopamika guNo hotA nathI. mokSamAM badhA ja AtmaguNo kSAyikabhAvasvarUpa hoya che. saMsArakAlInakSAyopamika evA kSamA, namratA vagere guNo mokSamAM kSAyikabhAva svarUpe pariName che. kSamA vagerenI jema maitrI vagere kSAyika bhAvamAM pariName to te paNa mokSamAM hoya. paraMtu parahitaciMtAsvarUpa maitrI vagere bhAvanAo kSAyika bhAvamAM pariNamatI | nathI. kAraNa ke te cittavRttisvarUpa che. sarvajJa bhagavaMtone citta ja hotuM nathI. cittasvarUpa mAdhyama vinA ja teo sAkSAt AtmAthI ja sarva dravya-guNa-paryAyano sAkSAtkAra kare che. mATe cittavRttisvarUpa maitrI vagere bhAvo mokSamAM saMbhavita nathI. paraMtu kSamA vagere kSAyika AtmaguNomAM aMtargatasvarUpe athavA te kSAyika guNonA avAttara prakAra svarUpe athavA mohakSobharahita zuddhacaitanyamaya nirvikalpakasvarUpe mokSamAM pAga te bhAnI zAya che bheSu viyAra to gAya che. [13/8 ] AThamI gAthAmAM jaNAvela maitrI vagere pratyeka bhAvanAnA cAra bhedanuM vivaraNa karatA graMthakArathI jaNAve che ke | gAthArtha :- 'upahArI, svanana, anyajana tathA sAmAnyajana viSayA maitrI yAra prahAranI che bhane 'bhoDa, sujAbhAva, saMvega tathA anyatithI yukta huegA yAra amaranI che [ 13 / 8 ] maMtrInA cAra bheda TIkArtha :- upakArI, svajana, anyajana ane sAmAnyajana - A cAra saMbaMdhI maitrI cAra prakAranI hoya che. emAM [1] upakAra karavAno jeno svabhAva che evA upakArIe karelA upakAranI apekSAe je maitrI=mitrabhAva lokamAM prasiddha hoya te prathama maitrI jANavI. [2] upakAranI apekSA rAkhyA vinA paNa sagAvahAlAnI buddhithI ja nAlapratibaddha [peTanI duTImAM je mAtAnI nALa hoya che te jenI samAna hoya arthAt eka ja mAtAnI kukhe janmela evA kAkA, phaI, mAmA-mAsI tathA teno je vyakti sAthe paraMparAsaMbaMdha che te bhatrIjA-bhatrIjI, bhANiyA-bhANejI vagere] potAnA sagAvahAlA upara je mitrabhAva hoya te bIjI maitrI jANavI. [3] gAthAmAM rahela Itara zabda dvArA upakArI ane sagA svajanathI bhinna evo paricita mANasa levo, [sarva sAmAnya nahi arthAt paricita-aparicita badhA nahi] kAraNa ke mULakArazrIe cothA bhedamAM sAmAnyano svataMtra ullekha Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 trayodazaM SoDazakam prathamakaruNopekSAbhedopadarzanam sAmAnye sarvasminneva jane paricitA'paricitasAdhAraNyenoktanimittatrayanirapekSA yA maitrI sA caturthI / mohazcAsukhaca saMvegazcAnyahitaJca taiH yutA caiva karuNA bhavati / mohaH = ajJAnaM, teja yutA glAnayAcitA'pathyavastupradAnAbhilASasadRzI prathamA / asukhaM = sukhAbhAvaH, sa yasmin prANijyasti tasmin yA lokasiddhA| hAravastra' zayanA''sanAdipradAnalakSaNA sA dvitIyA / saMvegaH = mokSAbhilASaH tena sukhiteSvapi sattveSu sAMsArikaduHkhatyAjanecchayA chadmasthAnAM svabhAvataH prItimattayA pravarttate sA tRtIyA / yA tvanyahitena = prItimattA| sambandhavikalasarvasattvahitena kevalinAmiva bhagavatAM mahAmunInAM sarvAnugrahaparA anukampA sA caturthI // 13 / 9 // 'sukhamAtra ityAdi / sukhamAtre saddhetAvanubandhayute pare ca muditA tu / karuNA'nubandha - nirveda-tattvasArA pekSeti // 13/10 // kalyANakandalI = tena mohena yutA glAnayAcitA'pathyavastupradAnAbhilApasadRzI prathamA karuNA jJeyA / upalakSaNAt mayyeva | nipatatvetajjagaduduzcaritaM tathA / matsucaritayogAcca muktiH syAt sarvadehinAm || - [ ] iti mAyAputrIyakalpitA'pi karuNA prathamabhede'vagantavyA, mohopetatvAt / taduktaM aSTakaprakaraNe -> tadevaM cintanaM nyAyAttattvato mohasaGgatam <- [29/6] | duHkhiteSu caurAdiSu zAstraniSiddhazastrAdidAnecchA'pi prakRtAdyakaruNAyAmavagantavyA / mA bhUd vyAdhasya duHkhaM' iti buddhayA | mRgAdimArgamRtamAvedayato'pi mohagarbhaiva karuNA / ' mA bhUd durbhikSe pazvAdiH duHkhabhAjanaM' iti karuNayA pazvAdIn vyApAdayato'pi | prathamaiva karuNA / duHkhamocanabuddhyA duHkhazatajarjarakalevarAn manuSyAdIn ghnato'pIyameva jJeyA, sadbhAvAnavagatatve sati paraduHkha| prahANecchAvattvAditi dik / yA tu prItimattAsambandhavikalasarvasattvahitena = prItimattAsambandhazUnyeSu sarveSu eva sattveSu svabhAvAdeva kalyANena yutA | kevalinAmiva bhagavatAM mahAmunInAM sarvAnugrahaparA anukampA sA caturthI karuNA jJeyA / mUlagrandhAnusAreNa yogabhedadvAtriMzikAyAM -> karuNA duHkhahAnecchA mohAd duHkhitadarzanAt / saMvegAcca svabhAvAcca prItimatsvapareSu ca // <- [dvA. dvA. 18 / 4] ityuktam // 13 / 9|| -> mUlagrandhe daNDAnvayastvevam muditA tu sukhamAtre saddhetau anubandhayute pare ca / upekSA hi karuNA'nubandha-nirveda| tattvasArA iti // 13/10 / / iyamapi kArikA yogasUtraTippaNa - yogabhedadvAtriMzikAvRttyAdau samuddhRtA [yo. Ti. 1/33 - dvA. dvA. 18/ karelo che. potAnA pUrvajoe jenI sAthe saMbaMdha rAkhelo hoya athavA pote jenI sAthe saMbaMdha-paricaya-oLakhANa karela hoya te vyaktine vize pUrvokta (1) upakArI ke (2) sagA hovAnA kAraNe je mitrabhAva thAya te banne nimittathI nirapekSa evo [oLakhANa hovAnA lIdhe thato] je mitrabhAva te trIjI maitrI jANavI. [4] paricita-aparicita sAdhAraNarUpe badhA ja lokomAM upakArI hovAnA lIdhe ke sagA hovAnA kAraNe ke paricita hovAnA nimitte je mitrabhAva thAya tenAthI bhinna evo je hitaciMtAsvarUpa mitrabhAva te cothI maitrI jANavI. ka karuNAnA cAra bheda jANIe ka moha, asukha, saMvega ane anya hitathI yukta karuNA cAra prakAranI hoya che. [1] moha = ajJAna, ajJAnathI yukta khevI karuNA e glAna vyaktie mAMgela apathya vastune ApavAnA abhilASa jevI che. [katalakhAnuM zarU karavA IcchatA garIba kasAIne Adhunika yaMtra vasAvavA mATe jarUrI Arthika sahAya karavAnI IcchA e paNa mohagarbhita karuNA jANavI.] [2] je prANI pAse sukha na hoya tene lokaprasiddha AhAra, vastra, Asana vagere ApavA svarUpa bIjI karuNA sukhAbhAvagarbhita jANavI. [3] mokSAbhilASAsvarUpa saMveganA lIdhe sAMsArIka duHkhathI choDAvavAnI IcchAthI sukhI evA jIvone vize paNa chadmastha jIvonI svAbhAvika rIte snehasaMbaMdhathI je karuNA pravarte te trIjI karuNA saMvegagarbhita jANavI. [4] jenI sAthe snehano vyavahAra na hoya evA paNa sarva jIvonA hitathI, kevalInI jema mahAmunionI sarva jIvonA anugrahamAM tatpara evI cothI karuNA hitagarbhita jANavI.[13/9] 4 gAthArtha :- 'sarva sukhane vize, suMdara hetune vize, 'sAnubaMdha sukhane vize ane utkRSTa sukhane vize muditA bhAvanA cAra prakAranI jANavI. 'karuNApradhAna, anubaMdhapradhAna, 'nirvedapradhAna ane tattvapradhAna Ama upekSA bhAvanA cAra prakAranI jANavI. | [13/10 ] 1. 'zayana' padaM mudritapratI nAsti / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM paramArthato viSayANAM rAga-dveSAnutpAdakatA 307 sukhamAtre sAmAjye jaiva vaiSayike'pathyA''hAratRptijanitapariNAmA'sundarasukhakalpe svaparaniSThe prathamA muditA / | san = pariNAmasundarasukhajanana zaktimAn hetuH yasya tAdRze hita- mitAhAraparibhogajanitarasAsvAda-sukhakalpe sva| paragataihikasukhavizeSe dvitIyA / anubandhaH = deva-manujajanmasu sukhaparamparA'vicchedaH tena yute lokadvayasukhe aatmparApekSayA tRtIyA | varaM = prakRSTaM mohakSayAdisambhavaM yatsukhaM tasmin caturthI muditA / karuNA cAnubandhazca nirvedazca tattvaJca etAni sAro yasyAH sA tathA iti = amunA prakAreNa caturvidhA upekSA / | karuNA = mohayutakaruNA tatsArA upekSA prathamA, yathA kazcidAturasya svAtantryAdapathyaM sevamAnasyA'hitaM jAnAjo'pi tannivAraNamavadhIryopekSAM karoti, mA bhUdajukampAbhaGgaH' iti / anubandhaH phalasiddhyantaH ' kAryaviSayaH pravAhapariNAmaH tatsArA dvitIyA, yathA kazcit kutazcidAlasyAderarthArjanAdau na pravartate, taJcA'pravartamAnamanyadA taddhitArthI 'pravartayati, vivakSite tu kAle pariNAmasundarakAryasantAnamavekSamANo mAdhyasthyamavalambata iti / nirvedaH = bhavavairAgyaM, tatsArA tRtIyA, yathA catasRSu gatiSu jAnAvidhaduHkhaparamparAmanubhavato jIvasya kathacinmanuja devagatiSu sarvendriyAhlAdakaM sukhavizeSamanupazyato'pi tadasAratAkAdAcitkatvAbhyAM tasminnupekSA / tattvaM = vastusvabhAvaH, tatsArA caturthI yA manojJAmanojJAnAM vastUnAM paramArthato rAga-dveSAnutpAdakatvena svAparAdhameva mohavikArasamutthaM bhAvayataH svarUpakalyANakandalI 6/6] I mohayutakaruNeti / prathamakaruNAyA mohAnuviddhatve'pi dAnAMzaprAdhAnyAt karuNAtvam / atra tUpekSAprAdhAnyAt upekSAyAmavatAraH, upadheyasAGkarye'pyupAdhyorasAGkaryAditi vibhAvanIyam / -> paramArthato rAgadveSAnutpAdakatvena 'tAnevArthAn dviSataH tAnevArthAn pralIyamAnasya / nizcayato'syAniSTaM na vidyate kiJcidiSTaM vA // 52 // iti prazamarativacanAdinA svAparAdhameva mohavikArasamutthaM bhAvayataH / taduktaM zrIbuddhisAgarasUribhirapi / muditA bhAvanAnA 4 bhedane oNLakhIe DhIkArya :- [1] koI paNa sukhane vize sAmAnyathI potAnAmAM ke bIjAmAM rahela vaiSiyaka sukhane vize, ke je apathya AhArathI thayela tRptithI utpanna thanAra pariNAme kharAba sukha jevuM che, AnaMda thavo te prathama muditA bhAvanA jANavI. [potAnI prakRtine anukULa na hoya - nukazAnakAraka hoya tevI kupathya cIjane khAvAthI thanAra tRptithI je sukha utpanna thAya che te pariNAme kharAba hoya che tema vaiSiyaka sukha bhogavavAmAM majA Ave paNa te pariNAme bhayaMkara sajA che. chatAM potAnA ke bIjAnA vaiyika sukhamAM je AnaMda thAya te prathama muditA bhAvanA jANavI. A audiyaka bhAvasvarUpa che] [2] jeno hetu pariNAme suMdara evA sukhane utpanna karavAnI zaktivALo hoya tevA potAnA ke bIjAnA A lokanA vizeSa prakAranA sukhane vize je AnaMda thAya te bIjI muditA bhAvanA jANavI. eno viSaya bananAra sukha vizeSa e hita-mita evA AhArane vAparavAthI thanAra rasAsvAdanA sukha jevuM che. ki je pariNAme suMdara che, zaktivardhaka che, ArogyadAyaka che, sphUrtijanaka che. jaMbukumAra, zAlibhadra vagerenI samRddhi joIne AnaMda thAya teno bIjI muditAmAM samAveza thaI zake-evuM jaNAya che.] [3] deva-manuSyabhavamAM sukhanI paraMparAno viccheda na thavo te anubaMdha kahevAya. potAnI ane bIjAnI apekSAe Aloka ane paralokanA anubaMdhayukta sukhane vize je AnaMda thAya te trIjI muditA anubaMdhapradhAna jANavI. [4] mohanIya karmanA kSayathI utpanna thanAra prasRSTa sukhane vize je AnaMda thAya [siddha paramAtmAnA sukhane jANIne AnaMda thAya] te utkRSTasukhapradhAna evI cothI muditA bhAvanA jANavI. = cAra prakAranI upekSAne samajIe ka karuNA, anubaMdha, nirveda ane tattva jeno sAra che te rIte cAra prakAranI upekSA jANavI. [1] karuNAzabdano artha che mohayukta karuNA. te jeno sAra hoya tevI upekSA = karuNAsAra upekSA. jema ke svacchaMdatAthI apathyane khAnAra rogInA ahitane jANavA chatAM tene aTakAvavAnuM mAMDI vALIne 'anukaMpAno bhaMga na thAva' evI buddhithI je mANasa tenI upekSA kare. [2] anubaMdha phaLanI siddhi sudhI rahe tevo kAryaviSayaka pravAhano pariNAma. A anubaMdha jeno sAra hoya tevI upekSA = anubaMdhasAra upekSA. jema ke koIka ALasa vagerene lIdhe koI mANasa dhanopArjana vageremAM pravRtti na kare to tevA apravartamAnane teno hitecchu Ama to pravartAve paNa [kAlakSepa karavAthI] pariNAme sArA kAryanI paraMparAne jeto koIka samaye madhyasthatAne - udAsInatAne dhAraNa kare. A anubaMdhasAra bIjI upekSA jANavI. [3] saMsArano vairAgya jeno sAra hoya tevI upekSA nirvedasAra kahevAya. jema ke narakAdi cAreya gatimAM anekavidha duHkhonI paraMparAne anubhavatA jIvane manuSya-deva gatimAM sarva Indriyone khuza kare tevuM . mudritaprato 'siddhAnta' tyaJ; pAda: | 2. 4.vrutI satra 'na" prakSepo vartata / sa vAyuddha: pratimAti / = Jain Education Intemational Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 trayodazaM SoDazakam * dharmaprApti-dhyAnasiddhikRte maitryAdyAvazyakatA * vyavasthitavastvaparAdhamapazyato bAhyArtheSu sukha-duHkhahetutAnAzrayaNAnmAdhyasthyamavalambamAnasya bhavati // 13/10|| keSAM punaretAzcatasraH pariNamantItyAha -> 'etA' ityAdi / etAH khalvabhyAsAtkrameNa vacanAnusAriNAM puMsAm / sadvRttAnAM satataM zrAddhAnAM pariNamantyuccaiH // 13/11 // etA: = prAguktAH khalu = punaH abhyAsAt = punaH punarAvRtteH krameNa = AjupUrtyA vacanAnusAriNAM - = pASANAM saTavattAnAM = saccaritrANAM satataM = anavarataM zrAddhAnA = zraddhAyuktAnA|| pariNamanti = AtmasAdbhavanti uccaiH = atyartham // 13/11|| kalyANakandalI adhyAtmagItAyAM -> vaiSayikapadArtheSu sukhaM dukhaM na vastutaH / tatra mithyAtvabodhena mohI bhavati mAnavaH // 24|| - iti / viSayANAM sukha-duHkhA'hetutA tu pareSAmapISTaiva / taduktaM viSNupurANe -> vastvekameva duHkhAya sukhAyeodbhavAya ca / kopAya ca yatastasmAd vastu duHkhAtmakaM kutaH ? / / tadeva prItaye bhUtvA punarduHkhAya jAyate / tadeva kopAya tataH pramAdAya ca jAyate / / tasmAd duHkhAtmakaM nAsti na ca kiJcit sukhAtmakam / manasaH pariNAmo'yaM sukha-duHkhAdilakSaNaH / / - [2/ 6/45-46-47] iti / ziSTaM spaSTam / caturvidhA api maitryAdibhAvanA yathottaraM viziSTa-viziSTataravivekajanyAH / etatkArikAnusAreNa yogabhedadvAtriMzikAyAM -> ApAtaramye saddhetAvanubandhayute pare / santuSTirmuditA nAma sarveSAM prANinAM sukhe // 5 // karuNAto'nubandhAcca nirvedAttattvacintanAt / upekSA hyahite kAle sukhe sAre ca sarvataH // 6 // -- ityuktam // 13/10 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> etAH khalu krameNa abhyAsAt vacanAnusAriNAM sadvRttAnAM satataM zrAddhAnAM puMsAM uccaiH pariNamanti // 13/11 // iyaM kArikA lokaviMzikAvRtti-yogabhedadvAtriMzikAvRtti-yogasUtraTippaNAdau samuddhRtA [lo.vi.go.7 yo.bhe.98/7 yo.Ti.1/33] / zraddhAyuktAnAM upalakSaNAt saMvegopetAnAJca, teSAmapi AsannasamAdhilAbhAdeH pareSAmapi sammatatvAt, taduktaM yogasUtre -> tIvrasaMvegAnAmAsannaH - [1/21] / AtmasAt bhavanti = phalopadhAyikA bhavanti, phalaJcaitAsAM yathAkramaM sukhIA -duHkhitopekSA-puNyadveSA'puNyatiraskAraparityAgaH / taduktaM yogabhedadvAtriMzikAyAM --> sukhIyA' duHkhitopekSA puNya-dveSamadharmiSu / rAga-dveSau tyajannetA labdhvA'dhyAtma samAzrayet / / - [dvA.dvA.18/7] iti / vAcaspatimizro'pi tattvavaizAradyAM -> sukhiteSu maitrI = sauhArdai bhAvayataH irdhyAkAluSyaM nivartate cittasya / duHkhiteSu ca karuNAM AtmanIva parasmin duHkhaprahANecchAM bhAvayataH parApakAracikIrSAkAluSyaM cetaso nivartate / puNyazIleSu prANiSu muditAM = harSaM bhAvayato'sUyAkAluSyaM cetaso nivartate / apuNyazIleSu copekSAM = mAdhyasthyaM bhAvayato'marSakAluSyaM cetaso nivartate / tatazcAsya rAjasatAmasadharmanivRttau zuklo dharma upajAyate -- [yo.sU.1/33 ta.vai.pR.98] ityAha / prAgukta [12/14] dhyAnasiddhyai maitryAdInAmAvazyakatA prasiddhaiva / taduktaM nyAyavijayena adhyAtmatattvAloke -> dhyAnasya siddhayai dRDhabhAvanAnAmAvazyakatvaM vibudhA vadanti / maitrI pramodaM karuNAmupekSAM yuJjIta tad dhyAnamupaskaroti / / - [6/14] iti / maitryAdivirahe tu dharmaprAptirdarlabhA / taduktaM yogasAre -> dharmakalpadrumasyaitA mUlaM maitryAdibhAvanAH / yairna jJAtA na cAbhyastAH sa teSAmatidurlabhaH / / <- [2/7] iti / praaguktthoDuM-ghaNuM sukha che - evuM jovA chatAM tenI asAratA ane kSaNikatAne lIdhe tenI upekSA karavI-A nirvedasAra 3jI upekSA jANavI. [4] vastuno svabhAva jeno sAra-niSkarSa hoya te upekSA taqsAra jANavI. jema ke sArI ke kharAba vastu vAstavamAM rAga-dveSanuM kAraNa nathI, paraMtu potAnuM mohanIya karma tenuM kAraNa che. mohanIya karmanI vikRtithI utpanna thayela potAnA aparAdhanI vicAraNA karato jIva potAnA =i vastunA svabhAvamAM vyavasthita evI bAhya vastunA aparAdhane jato nathI. tevuM na jovAthI bAhya padArthamAM sukhakAraNatAno ke duHkhakAraNatAno te Azraya nathI karato. Ama bAhya padArthane sukha-duHkhakAraNa na mAnavAthI madhyasthatAne dhAraNa karatA jIvanI upekSA taqsAra jANavI. [13/10]. kevA jIvone A maitrI vagere cAra bhAvanAo pariName che ? Ano javAba jaNAvatA mUlakArazrI kahe che ke - gAthArtha :- A bhAvanAo kramazaH abhyAsa karavAthI Agamane anusaranArA, suMdara cAritravALA ane satata zraddhAvALA puruSone atyaMta parizarAme cha. [13/11] maitrI vagere bhAvanA 8one parAbhe ? rIDArca :- sarvatra kAryamAM] Agamane AgaLa karanArA, suMdara cAritravALA ane sadA zraddhAvALA evA puruSone - jIvone pUrvokana maitrI vagere cAra bhAvanAo vAraMvAra punarAvartana = abhyAsa karavAthI atyaMta AtmasAna thAya che. [13/11] A badhuM yogano AraMbha karanAra ane jeNe yogAraMbha karI dIdhela che tevA yogAbhyAsI yogIone AzrayIne kahyuM. niSpannayogavALA Jain Education Intemational Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 tIrthakarakevalini karuNApratipAdanam etacca yogArambhakArabdhayogAn pratyuktam / jiSpannayogAnAM tu cittaM kIdRzam ? ityAha etadityAdi / etadrahitaM tu tathA tattvAbhyAsAtparArthakAryeva / sadbodhamAtrameva hi cittaM niSpannayogAnAm // 13 / 12 // etadrahitaM tu = nirvikalpasaMskAreNa maitryAdibhAvanAnAzAt tadrahitameva tathA = tena prakAreNa itarA'sambhavinA tattvAbhyAsAt = paramArthAbhyAsAt prakRSTabhAvanA janita - tadvipramukta-tattva 'jJAnA'' hitasaMskArAdityarthaH / parArtha| kAryeva paropakAraikazIlameva / sadbodhaH = nirmalajJAnaM tanmAtrameva hi cittaM niSpannayogAnAm / tallakSaNacedaM 309 kalyANakandalI kSAntyAdikamapi maitryAdyabhyAsalabdhasamatAM vinA nopapadyate tattvataH / taduktaM yogasAra eva ziromaNiH / so'pi sAmyavatAmeva maitryAdikRtakarmaNAm // <- [2/37] iti // 13 / 11 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> niSpannayogAnAM cittaM tu etadrahitaM tattvAbhyAsAtparArdhakAri eva sadbodhamAtrameva // 13/12 // nirvikalpa saMskAreNa = jJAtR-jJeya-jJAnavikalpAnavabhAsapUrvila-svaprakAzabodhAbhyAsena maitryAdibhAvanAnAzAt tadrahitameva | = maitryAdirahitameva / yattu vizeSya-vizeSaNa- saMsargatAnavagAhijJAnaM nirvikalpakamiti naiyAyikopapAditaM tannAtra grAhyam, tasyA'trAskiJcitkaratvAt / anye tu paramArthabhUtaM zuddhavastuprakAzakaM jJAnaM nirvikalpakamityAhuH / jJeyabhedenA'prakAzakatve sati jJAnavedanaM | nirvikalpakamityapare / na ca prAk [13 / 9 pR. 306 ] caturthI karuNA kevalini pratipAditA'tra tu maitryAdivyavacchedaH niSpanna| yogAnAmukta iti virodha iti zaGkanIyam, nirvikalpAbhyAsena savikalpakamaitryAdibhAvanAnAze'pi nirvikalpAtmanA tadanuvRtteriSTatvAt / taduktaM syAdvAdarahasye -> bhagavatAM mohAbhivyaktacaitanyavizeSarUpAyA icchAyA asattve'pi tadanabhivyaktacaitanyavizeSarUpAnujighRkSAdisattvaM na viruddham <- [ma.syA. raha. kA. 7 dvi. kha. pR. 528 ] / atrAnujighRkSA = anugrahapariNAmaH = hitapariNatiH = kalyANA|zayaH = ucitAdhyavasAyaH / yathA caitattattvaM tathA'smAbhirjayalatAbhidhAnAyAM taTTIkAyAmabhihitam / aindrastuticaturviMzatikAvRttau api bhagavataH sarveSvapi jIveSu avizeSeNa kRpAlutvAt kRpA'styeva; anyathA mAdhyasthyahAniprasaGgAt - [6 / 1] ityuktam / bIjajanyavRkSaphaleSu bIjasadbhAvavat nirvizeSaprakRSTavizuddhakaruNopahitatIrthaGkaratvazAlini karuNAsadbhAvo'nAvila evetyapi prAhuH / prAguktamaitryAdiphalasadbhAvAttattvataH tadanivRttirityapi nayAntarAbhiprAyo vibhAvanIyo'tra / itarAsambhavinA = sukhAdicintAnyerSyAdisambhavazUnyena prakAreNa mattaH kAyAdayo bhinnAstebhyo'hamapi tattvataH / nAhameSAM kimapyasmi mamApyete na kiJcana // evaM | samyagvinizcitya svAtmAnaM bhinnamanyataH / vidhAya tanmayaM bhAvaM na kiJcidapi cintayet // <- [ 5/18-19] iti tattvAnuzAsanA| dyuktasvarUpamAlambya paramArthAbhyAsAt prakRSTabhAvanAjanita-tadvipramuktatattvajJAnA''hitasaMskArAt = prakRSTamaitryAdibhAvanAjanitena | maitryAdivikalpAnanuviddhatattvajJAnena upahitAt saMskArAt / paropakAraikazIlaM = mohA'sampRktAnyahitakaraNaikasvabhAvam / tanmAtrameva | = nirmalajJAnamAtrameva hi cittaM niSpannayogAnAm / taduktaM muktikopaniSadi - mAnasIrvAsanAH pUrvaM tyaktvA viSayavAsanAH / maitryAdivAsanAnAmnIrgRhANA'malavAsanAH / / tA apyataH parityajya tAbhirvyavaharannapi / antaH zAntaH samasneho bhava cinmAtravAsanaH // |<- [2/69-70 ] iti / tAdRzanirvikalpadazAyAmeva tattvataH sukhasaMvedanam / taduktaM bRhatkalpabhASye -> nivvikappasuhaM suhaM -> < = [ 5717] iti / paramatAnusAreNa samAdhidazA'trA'vaboddhavyA, taduktaM viSNupurANe -> tasyaiva kalpanAhInaM svarUpagrahaNaM hi yat / manasA dhyAnaniSpAdyaM samAdhiH so'bhidhIyate // <- [6/7/92] tasya dhyeyasya / pareSAmapi sammatamidam / taduktaM bRhatsaMnyAsopaniSadi -> bhraSTabIjopamA bhUyo janmAGkuravivarjitA / hRdi jIvanvimuktAnAM zuddhA bhavati vAsanA || pAvanI paramodArAzuddhasattvAnupAtinI / AtmadhyAnamayI nityA supratiSTheva tiSThati / / [2/59-60] -- iti / Jain Education Intemational yogIonuM citta kevuM hoya ? A vAtane graMthakArazrI jaNAve che. gAthArtha :- niSpannayogavALA yogIonuM citta maitrI vagere bhAvanAothI rahita ja hoya che. tema ja tattvanA abhyAsathI parArtha karanAra ja hoya che. tathA kevala sadbodhasvarUpa ja hoya che. [13/12] OM niSpanna ogInA cittano paricaya kSAntyAdirdazadhA dharmaH sarvadharma TIDArtha :- niSpannayogIonuM citta maitrI Adi bhAvanAothI rahita hoya che, kAraNa ke nirvikalpaka saMskAra dvArA maitrI vagere bhAvanAono nAza thAya che. bIjA koI jIvomAM na saMbhavI zake tevA pAramArthika tattvonA abhyAsathI arthAt prakRSTa maitrI vagere bhAvanAthI utpanna thayela ane maitrI vagere bhAvanAthI taddana mukta banela evA tattvajJAnathI Avela saMskArathI niSpanna yogInuM citta paropakAra karavAnA ja ekamAtra svabhAvavALuM hoya che. kAraNa ke teonuM citta bIjA doSathI rahita jJAnamAtrasvarUpa ja 1. mudritapratI jJAnAdItarasaMskArA... - ityazuddhaH pAThaH / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 trayodazaM SoDazakam 8 dvividhayogilakSaNAni -> doSavyapAyaH paramA ca vRttiraucityayogaH samatA ca gurvI / vairAdinAzo'tha RtaMbharA dhIH niSpannayogasya tu cihnametat // <- / pUrvalakSaNaJcaitat -> alaulyamArogyamaniSThuratvaM gandhaH zubho mUtrapurISamalpam / kAntiH prasAdaH svarasaumyatA ca yogapravRtteH prathamaM hi cihnam || maitryAdiyuktaM viSayeSu cetaH prabhAvavaddhairyasamanvitatha / dvandvairadhRSyatvamabhISTalAbho janapriyatvaJca tathA paraM syAt // <- iti // 13/12 // 'abhyAsakrameNa maitryAdipariNatirbhavatItyuktam (13 / 11) / sa kathaM zuddhaH ? keSAJca syAt ? ityAha'abhyAso'pItyAdi / abhyAso'pi prAyaH prabhUtajanmAnugo bhavati zuddhaH / kulayogyAdInAmiha tanmUlAdhAnayuktAnAm // 13/13 // abhyAso'pi = paricayo'pi prAyaH = bAhulyena prabhUtajanmAnugaH = bahutarabhavAnuvRttaH zuddhaH = nirdoSo bhavati kalyANakandalI yattu bhagavadgItAyAM dharme -> zaknotIhaiva yaH soDhuM prAk zarIravimokSaNAt / kAmakrodhodbhavaM vegaM sa yogI sa sukhI naraH || <- [ 5 / 23] ityuktam, tattu ArabdhayogasyApekSayA bodhyam / niSpannayogasya tu kAma-krodhAdivinirmuktameva cetaH sadA kAlamiti dhyeyam / anyeSAmapi parikSINavikalpatvenA'yamabhimataH, yathoktaM zayyAsanastho'tha pathi vrajanvA svasthaH parikSINavitarkajAlaH / saMsArabIjakSayamIkSamANaH syAnnityamukto'mRtabhogabhogI // - [ ] iti / tathA ca taccittaM saMkalpa vikalpavRttirahitaM zuddhajJAnamAtramityarthaH / idamevAbhipretya mArkaNDeyapurANe'pi yuJjIta yogI nirjitya trIn guNAn paramAtmani / tanmayazcAtmanA bhUtvA cidvRtti| mapi saMtyajet // <- [3/45] ityuktam / etAdRzajJAnayogadagdhakarma-klezAdayo na punarutpadyanta iti pareSAmapi sammatam / taduktaM mokSa* bIjAnyagnyupadagdhAni na rohanti yathA punaH / jJAnadagdhaistathA klezairnAtmA sampadyate punaH // - [211/17] iti / bhagavadgItAyAmapi --> jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAt kurute'rjuna ! <- [ 4 / 37] ityuktam / zArGgadharapaddhatisaMvAdamAha - -> alaulya| mityAdi / taduktaM skandapurANe'pi -> alaulyamArogyamaniSThuratvaM gandhaH zubho mUtrapurISayozca / kAntiH prasAdaH svarasaumyatA ca yogapravRtteH prathamaM hi cihnam // <- [ mAhezvarakhaNDa - kumArikAkhaNDa 55 / 138] iti / taduktaM zvetAzvataropaniSadi -> laghutvamArogya| malolupatvaM varNaprasAdaH svarasauSThavaM ca / gandhaH zubho mUtrapurISamalpaM yogapravRttiM prathamAM vadanti // <- [2/13] iti // 13 / 12 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> tanmUlAdhAnayuktAnAM kulayogyAdInAM iha abhyAso'pi hi prAyaH prabhUtajanmAnugaH zuddho bhavati / / 13/13 / / iyaM kArikA dravyasaptatikAvRtti-lokaviMzikAvRtti-paJcAzakavRttyAdI [dra. sa.gA. 8 lo. viM.gA. 7 paMcA. 1 / 26 vR. pR. 41] samudbhUtA / 1 maitryAdInAM abhyAso'pi = paricayo'pIti / sa ca dIrghakAla - nairantarya - satkArA''sevito dRDhabhUmi: [ 1 / 4] iti yogasUtrakAraH / satataM pravardhamAnaH sadabhyAso hi bhAvanA bhaNyate / yathoktaM yogabhedadvAtriMzikAyAM abhyAso vRddhimAnasya buddhisaGgataH / nivRttirazubhAbhyAsAdbhAvavRddhizca tatphalam // <- [dvAdvA. 18 / 9 ] iti / anyatrApi -> janmAntare yadabhyastaM hoya che. niSpannayogIonuM lakSaNa A pramANe che -> doSarahitatA, 'vizuddha manovRtti, aucityalAbha, *prakRSTa samatA, vairAdino nAtha, RtuMbharA = satyatAavagAhI buddhi - A niSpannayogInuM lakSaNa che yogAbhyAsInA lakSaNa A mujaba che. -> rasasaMpaTatAnI abhAva, Arogya, niThuratAno abhAva, sugaMdha, "bhaNa-mUtranI alpatA, 'aMti-tena, prasannatA ane 'saumya avAja. A yogapravRttinuM prathama cihna che. tema ja jIvonA vize maitrI vagerethI vAsita citta, prabhAvazALI citta, dhairyayukta | vitta, sukha-du:kha, haMDI-garamI, anuNatA pratipuNatA vagere indrothI parAbhava na pAbhavAyAsuMra manovAMchitaprApti ane zreSTha lopriyatA pAga hoya. <- [ 13 / 12] -> vizeSArtha :- niSpannayogInuM citta to tattvAbhyAsathI parArthakArI ja nirdoSa jJAnasvarUpa banI gayuM hovAthI temanAmAM maitrI vagere bhAvanAo hotI nathI. maitrI vagere bhAvo prakRSTa rIte AtmasAt karyA bAda je sUkSma buddhigamya pAramArthika tattvonA jJAnathI janma nirvikalpaka saMskAra dvArA maitrI vagere bhAvanA nAza pAmavA chatAM citta paropakArarasika bane che. tIrthaMkara paramAtmAo vagerenA jIvanamAM dRSTipAta karatAM A vAta barAbara saMgata thaI jAya che. [13/12 abhyAsa dvArA kAlakrame maitrI vagere pariNati AtmasAt thAya che. - A vAta AgalI gAthAmAM jaNAvI. 'e abhyAsa kevI rIte ane kone zuddha thAya ?' A vAtane graMthakArathI jaNAve che. gAthArtha :- prastutamAM maitrI vagerenA bIjanyAsathI yukta evA kulayogI vagereno abhyAsa paNa prAyaH aneka janmomAM anugata hoya to zuddha thAya che. [13 / 13] TIDArtha :- abhyAsa = * salyAsa zuddhi paricaya paNa moTA bhAge ghaNA badhA bhavomAM cAle to zuddha = nirdoSa thAya che. jema seMkaDo vakhatanA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogabhraSTatvasvarUpAkhyAnam 311 zatakSArapuTazodhyaratjanyAyena kulayogyAdInAM = gotrayogivyatiriktAnAM kulayogi-pravRttacakraprabhRtInAM iha = prakrame tAsAM = maitryAdInAM mUlAdhAjaM mArgAnusArikriyA janita puNyAnubandhipuNyalakSaNabIjanyAsaH, tadyuktAnAm / tatra = kalyANakandalI tadadyApyupapadyate / hiMsrAhiMsre mRdukrUre tasmAttattasya rocate / / - [ ] ityuktam / jinAjJAbhyAsa eva hi jinArAdhanopAyaH yathoktaM yasya cArAdhanopAyaH sadAjJAbhyAsa eva hi / yathAzaktividhAnena niyamAtsa phalapradaH / / - [ ] iti / bahutarabhavAnuvRttaH nirdoSo bhavati, tatsaMskAraprakarSAt / idamevAbhipretyaM yogavAziSThe -> viSANyamRtatAM yAnti satatAbhyAsayogataH < 1 - [nirvANaprakaraNe uttarArdhe 67/28] ityuktam / etenedamapi jJAyate yaduta sAticArAdapyanuSThAnAdabhyAsataH kAlena niraticAramanuSThAnaM bhavatIti / bAhyo'pi abhyAso hi karmaNAM kauzalamAvahati / na hi sakRnnipAtamAtreNodabindurapi grAvaNi nimnatAmAdadhAtIti tattvaM vyaktamuktaM dravyasaptatikAvRttau [gA. 8 pR.10] / yathoktaM paraiH abhyAsena kriyAH sarvA abhyAsAt sakalAH kalAH / abhyAsAd dhyAnamaunAdi kimabhyAsasya duSkaram // - [ ] iti / anyatrApi abhyAso hi karmaNAM kauzalamAvahati <- [ ] ityuktam / - jaM abbhasei jIvo guNaM ca dosaM ca ettha jammaMmi / taM pAvai paraloe teNa ya abbhAsajogeNaM // - [ ] ityapi prasiddham / yathoktaM vIrabhadrasUribhiH ArAdhanApatAkAyAM > jaha khalu divasa bhatthaM rayaNIe sumiNayammi picchati / taha iha jamma bhatthaM sevaMti bhavaMtare jIvA // 989 // - iti / iyaJca gAthA yogazatake mUlakRduddhRtA / anyatrApi -> > prAdurbhaved yathAbhyAsaM saMskAro hi bhavAntare - [ ] ityuktam / yogazAstre'pi tadanusAreNaiva -> janmAntarasaMskArAtsvayameva kila prakAzate tattvam / suptotthitasya pUrvapratyayavannirupadezamapi || - [12/13] ityuktaM zrIkalikAlasarvajJena / dRDhAbhyAsA''| hitasaMskArAdevA'gretanaguNaprAptirapi jhaTiti sukarA ca bhavati / yathoktaM bodhicaryAvatAre na kiJcidasti tadvastu yadabhyAsasya duSkaram <- [6 / 14] | abhyAsenaiva jJAnadIpakaprakAzaprasAraH / taduktaM yogakuNDalyupaniSadi -> yathA'gnirdArumadhyastho nottiSThanmathanaM vinA / vinA cAbhyAsayogena jJAnadIpastathA na hi // - [3 / 14-15 ] iti / yathAbhyAsena zAstrANi sthirANi syurmahAntyapi / tathA dhyAnamapi sthairyaM labhate'bhyAsavartinAm || <- [3 / 14] iti tattvAnuzAsanavacanamapyatra smartavyam / bhagavadgItAyAM > prayatnAdyatamAnastu yogI saMzuddhakilviSaH / anekajanmasaMsiddhastato yAti parAM gatim // - [ 6 / 45 ], yogazikhopaniSadi ca - pUrvajanmakRtAbhyAsAt satvaraM phalamaznute - [ 1 / 143] iti proktam / na hyabhyAsavikale vakSyamANa| paratattvaM prApyate, taduktaM bhagavadgItAyAmapi -> abhyAsayogayuktena cetasA nAnyagAminA / paramaM puruSaM divyaM yAti pArthAnucintayan / / - - [ 8/8] iti / etena yogAbhyAsAdihaiva muktyanupadhAne vyarthA yogapravRttirityapi pratyAkhyAtam, iha yogAsamAptI paratra | tadanukUlasAmagrIprAptisambhavAt / idamevAbhipretya bhagavadgItAyAM . * zucInAM zrImatAM gehe yogabhraSTo'bhijAyate / athavA yoginA| meva kule bhavati dhImatAm // <- [bha.gI. 6/41-42] ityuktam / yogabhraSTatvaJca na vidhyAdibhaJjakatvaM kintu yogArambhakatve -> sati vidhivizuddhapravRttyA tatparipAlakatve sati kAlAdisAmagrIvaikalyAt tadasamApakatvam / na ca nAnAjanmavyavadhAnenA'bhyAsazuddhayAdipratipAdanamasaGgatamiti zaGkanIyam, kAlakramasAdhyasyArthasya zIghramanupasthiteH / na khalu nyagrodhabIjAni ahnAyaiva nyagrodhazAkhinaM sAndrazAdvaladalajaTilazAkhAkANDanipItamArtaNDacaNDAtapamaNDalamArabhante kintu kSitisalilAnilasamparkAtparamparopajAyamAnAGkurapatra- kANDa - nAlAdikrameNa / evamihApi yuktyAgamasiddhaH kAlakrama AstheyaH / idaJcatsargikam / tato na marudevyAdinA vyabhicAra udbhAvanIya iti dik / gotrayogivyatiriktAnAM gotrayoginAM zrutazaktivaikalyAt na yogazuddhisambhavaH / kulayogi- pravRttacakraprabhRtInAM prakame maitryAdInAM mArgAnusArikriyAjanita- puNyAnubandhipuNyalakSaNavIjanyAsaH = mArgAnAbhoge'pi sadandhanyAyena mArgAnusArikriyayA / janitasya puNyAnubandhipuNyalakSaNasya bIjasya vapanaM tadyuktAnAm / idaJca hetugarbhavizeSaNam / kulayogyAdInAM zrutazaktisamAvezAt kSAranA puTa-paDo dvArA ratna zuddha thAya che e dRSTAMtathI A vAta samajavI. [kevA jIvono abhyAsa zuddha thAya ? teno javAba e che ke] gotrayogIthI bhinna evA kulayogI, pravRttacakrayogI vagere yogIo, ke jeo maitrI vagere bhAvanAonA mArgAnusArI kriyAthI utpanna thayela puNyAnubaMdhI puNyasvarUpa bIjanA nyAsathI yukta che, teono maitrI vagere saMbaMdhI abhyAsa prastRtamAM vivakSita che. 4 prakAranA oNgIo [yogI 4 prakAra che. [4] gotrayogI, [2] layogI, [3] pravRttayayogI ane [4] niSpanna yogI.] mAM [4] gotrayogI rene jANavA ke je mAtra gotrathI-nAmathI 'yogI' che. paraMtu vAstavamAM yoga sAthe emane kazI nisbata nathI. sAmAnyathI temanA rvajo yoga sAdhatA hovAnA kAraNe teo bhUmibhavya suMdaragotravALA kahevAya. paraMtu pachIthI sAdhanA nIkaLI gaI ne mAtra yogI' gotra-nAma rahyuM. dA.ta. kabIrano azraddhALu avasthAvALo dIkaro. [2] 'kulayogI' temane jANavA ke je yogInA kuLamAM = Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 trayodazaM SoDazakam OM caturvidhayoginirUpaNam gotrayoginaH -> sAmAnyelottamA maLyA: sarvatrADadgaSiA: (?)' -, pcyogina: -> 'ye yonimAM te nAtA: | taddharmAnugatAzca ye / ' - pravRttacakrAzca pravRttarAtrindivAnuSThAnasamUhA jJeyAH // 13/13 // kena prakAreNa kasyAyamabhyAsaH zuti ?' tyAha -> 'virAghanayA' jJatyAdi | avirAdhanayA yatate yastasyAyamiha siddhimupayAti / guruvinayaH zrutagarbho mUlaJcAsyA api jJeyaH || 13/14 // kalyANakandalI -> I | jJAnapUrvakenAbhyAsena zuddhyamAnasya sadanuSThAnasya muktyaGgatA'bhISTA, taduktaM yogadRSTisamuccaye jJAnapUrvANi tAnyeva muktyaGgaM kulayoginAm / zrutazaktisamAvezAdanubandhaphalatvataH || 125 || amRtazaktikalpazrutazaktivirahe na mukhyaM kulayogitvamiti bhAvaH / | iha yoginaH caturvidhA bhavanti, gotrayoginaH, kulayoginaH, pravRttacakrayoginaH, niSpannayoginazca / tatra gotrayoginaH = gotramAtreNa yoginaH sAmAnyena uttamAHbhavyAH = bhUmibhanyA api malinAntarAtmatayA yogasAdhyaphalAbhAvAnna yogaprayogAdhikAriNaH / kulayoginaH -> ye yoginAM kule jAtAH = labdhajanmAnaH taddharmAnugatAzca = yogidharmAnusaraNavantazca ye = prakRtyA'nye'pi dravyato bhAvatazca kulayogina ucyante / taduktaM yogadRSTisamuccaye -> ye yoginAM kule jAtAstaddharmAnugatAzca ye / kulayogina ucyante gotravanto'pi nA'pare || 210 || sarvatrAdveSiNazcaite guru- deva dvija- priyAH / dayAlavo vinItAzca bodhavanto yatendriyAH || 211 || AdyAvaJcakayogAptyAM tadanyadvayalAbhinaH / ete'dhikAriNo yogaprayogasyeti tadvidaH / / [yo.dR. | 213 dvA.dvA.19/24] iti / niSpannayoginastu yogasiddhibhAvAdeva nAdhikAriNaH / taduktaM yogadRSTisamuccaye -> -pravRttapannA ye ta evAsyAdhikAriNaH / yogino na tu sarve'pi tathA'siddhyAdibhAvataH || 209 || adhikaM tu tadvRttyAdito'vaseyam // 13/13 // janmelA hoya ane yogInA prAraMbhika guNone anusaranArA hoya. [3] 'pravRttacakra yogI' temane jANavA ke jemanI rAta-divasa cakramAM = yogacakramAM anuSThAnasamUhamAM pravRtti hoya che. [IcchAyama-pravRttiyamane sAdhanArA hoya che ane svairyayama-sidriyamanI tIvra IcchAvALA hoya che.] [4] niSpannayogI temane jANavA ke jemaNe yoga siddha karela che. [13/13] -> < * anaMtA ghA niSphaLa nathI vizeSArtha :- zrIharibhadrasUripuraMdara lakhe che ke aneka janmo pachI maitrI vagere bhAvanAono abhyAsa zuddha thAya che. AnuM kAraNa e che ke anAdi kALathI mohaparasta AtmAmAM zubha saMskAranI-zuddhinI mUDI ja nathI. ane azubha saMskAra-azuddhi bharacaka che. caramAvarta kALamAM AvyA bAda paNa azubha saMskAra ane azuddhi rahelI to che ja. tethI cAritra vagereno abhyAsa kare to prAraMbhamAM ja te zuddha thAya e zakya nathI. janmojanma sudhI cAritrano-sadanuSThAnano niraMtara Adarasahita abhyAsa kare pachI ja prAyaH te zuddha thAya che. pratyeka cAritra-sadanuSThAnanA abhyAsathI zuddhi thaI rahelI ja che. paraMtu saMpUrNa zuddhi aneka bhavonA abhyAsa pachI ja thAya. jema moTA taLAvamAMthI koI eka ghaDo pANI bahAra kADhe to taLAvanA pANImAM ghaTADo jarUra thAya che. paraMtu te ghaTADo khyAlamAM nathI Avato - AMkha dvArA tenI noMdha thaI zakatI nathI. paraMtu roja 1 ghaDo pANI khAlI karatAM karatAM lAMbA gALe te taLAva saMpUrNa khAlI thAya che. mATe taLAva khAlI karavAno pratyeka prayatna saphaLa kahevAya. te ja rIte anaMta cAritra levA dvArA teno abhyAsa karavAthI dhIme-dhIme zuddhi vadhe ja che. paraMtu te noMdhapAtra nathI hotI. yobiMdu vagere graMthomAM acaramAvartakALamAM paNa pratyeka pudgalaparAvartamAM azuddhimAM ghaTADo avazya thAya che tema jaNAvela ja che.[yobiMdu gA.170] mATe anaMtA oghA ekAMte niSphaLa gayA na kahevAya. hA, acaramAvartI kALanI apekSAe caramAvartI kALamAM cAritraabhyAsa dvArA zuddhi jhaDapathI-vadhu pramANamAM thAya evuM jarUra kahI zakAya. caramAvartamAM paNa cAritra-sadanuSThAnAdino abhyAsa Adara-vidhiyatanApUrvaka thAya to vadhu jhaDapathI sAnubaMdha azuddhihrAsa thAya - e vAta bhUlavI na joIe. ahIM A vAta paNa dhyAnamAM rAkhavI ke pesephika mahAsAgara ke svayaMbhUramaNasamudramAMthI roja 1 ghaDo pANI kADhIe ke darIyAmAM oTa Ave to paNa te kyAreya saMpUrNa khAlI na thAya. tema abhavya jIva cAritranA abhyAsa dvArA thoDI ghaNI [dA.ta. ekAda ghaDA jeTalI] azuddhi ghaTADe yAvat yathApravRtta karaNa sudhInI zuddhine pAme [arthAt dariyAmAM amAsanI rAtre AvatI oTathI thatA pANInA ghaTADA jeTalI azuddhinA ghaTADAthI zuddhi pAme] to paNa te kyAreya paNa saMpUrNa zuddha banato nathI. mUla gAthAmAM 'praya:' pada mUkela che. tethI marudevA mAtA vagere dRSTAMtamAM vyabhicArano parihAra thaI jAya che. [13/13] 'kaI rIte kone A abhyAsa zuddha thAya che ?' A praznano javAba ApatA graMthakArathI jaNAve che ke gAthArtha :- je virAdhanAne choDIne prayAsa kare che tene prastutamAM abhyAsa siddha thAya che. virAdhanAtyAganuM mULa paNa zrutagarbhita Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 AjJAbhaGgabhayasyotsAhavardhakatvam 88 aviyadhanayA = aparAdhaparihAreNa yaH puruSo yatate = prayatnaM vidhatte tasya ayaM = abhyAsaH iha = prakrame siddhimupayAti, AjJAbhaGgabhItipariNAmasya tathAvidhajIvavIryapravardhakatvAt / asyA api avirAdhanAyA mUlaM = kAraNaM guruvinayaH zrutagarbhaH = Agamasahito jJeyaH, tejA''jAsvarUpajJAjasambhavAt // 13/14|| 'guruvinayasya kiM mUlam ?' ityAha -> 'siddhAnte'tyAdi / __ siddhAntakathA satsaGgamazca mRtyuparibhAvanaM caiva / duSkRta-sukRtavipAkAlocanamatha mUlamasyApi // 13/15 // ___ kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> ya iha avirAdhanayA yatate tasya ayaM siddhiM upayAti / asyA api mUlaM zrutagarbho | guruvinayaH jJeyaH // 13/14 // aparAdhaparihAreNa = yatanayA prayatnaM vidhatte tasya abhyAsaH = yogAbhyAsaH siddhiM = siddhatvAkhyavizeSa upayAti -> bhaMge dAruNattaM, mahAmohajaNagattaM, bhUo dallahattaM' -2/1] itipaJcasUtrAdivacanajAtasya AjJAbhaGgabhItipariNAmasya tathAvidhajIvavIryapravardhakatvAt = tathAvidhAbhyAsazudbhayanukUlasya jIvAnAM utsAhasya pravardhakatvAt / avirAdhanAyA api kAraNaM zrutagarbho guruvinayaH, tena = zrutagarbhaguruvinayena AjJAsvarUpajJAnasambhavAt = jinAjJAyogasambandhihetu-svarUpAnubandhagocarasya vijJAnasya utpAdAt, tAdRzavijJAnAcca yatanAvaraNakSayopazamAdhAnAt / taduktaM dazavaikAlike -> je Ayariya-uvajAyANaM sussUsAviNayaM kare / tesiM sikkhA pavavati jalasittA iva pAyavA || - [9/2/12] iti / vizeSAvazyakabhASye'pi -> cittaNNu aNukUlo sIso sammaM suyaM lahai - [937] ityuktam / nizIthacUrNI api -> viNaovaveyassa iha paraloge vi vijjAo phalaM payacchaMti - [ni.cU.13] ityuktam / tatazca vinayaH sarvazreyomUlam, -> kalyANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinayaH - [74] iti prazamarativacanamapyatra saMvadati / taduktaM jJAtAdharmakathAGge -> viNayamUle dhamme pannatte - [1/5] / -> dhammassa mUlaM viNayaM vadaMti - [4441] iti bRhatkalpabhASyavacanamapi smartavyamatra / vizeSAvazyakabhASye'pi -> viNao sAsaNe mUlaM viNIo saMjao bhave / viNaAo vippamukkassa kao dhammo kao tavo ? || - [vi.bhA.3468] ityuktam / TIkAkRtA'pi vinayadvAtrizikAyAM -> itthaJca vinayo mukhyaH sarvAnugamazaktitaH / miSTAnneSviva sarveSu nipatantrikSujo rasaH / / - [dvA.dvA.29/27] ityuktamiti vibhAvanIyaM svasamayavedibhiH // 13/14 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> atha asya api mUlaM siddhAntakathA, satsaGgamaH mRtyuparibhAvanaM caiva duSkRta-sukRtavipAkAlocanam // 13/15 / / siddhAntakathA iti / tatazca parizrAnto yatiHkathAmapi kuryAt, iti / tatazca pArazrAntA yAtaHkathAmApa kuyAt, taduktaM paJcavastuke -> sajjJAyAIsaMto guruvinaya jANavuM [13/14] che azvAsazuddhijanaka avirAdhanAnuM kAraNa zuM che ke TIkArya :- aparAdhasvarUpa virAdhanAno parihAra karIne je puruSa prayatna kare che tene prastunamAM A abhyAsa siddhine pAme che; kAraNa ke AjJAbhaMganA bhayanA pariNAma jIvono tevA prakArano vIrSollAsa prakaTa rIte vadhAre che. avirAdhAnAnuM = virAdhanAnA parihAranuM mULa kAraNa Agamabodhayukta evo guruvinaya jAgavo, kAraNa ke Agama dvArA jinAjJAnA svarUpanuM jJAna saMbhave che. [13/14]. kSa jJAnagarbhita ravinaya 8dApi choDazo nahi vizeSArtha :- AgamanA parizIlanathI jinAjJAnA svarUpanuM tAttvika jJAna thAya che. guruvinayathI AgamavAcanA grahaNa karavAthI jinAjJAno bodha AtmAmAM pariName che. jinAjJAnuM tAtvika jJAna pariNata thavAthI te jIva bahumAna-vidhipUrvaka guruvinayamAM pravRtta thAya che. jema AMbAnA jhADa upara kerI Uge tyAre AMbAnI DALIo mUke che tema tatvajJAna-Agamabodha-jinAjJAjJAna pariNata thAya eTale vyakita vivekapUrvaka vadhu vinamra bane che, guruvinayamAM ughata thAya che. tethI jinAjJAnuM hetu-svarUpa-phala dvArA sarvatomukhI jJAna thAya che. Ama guruvinaya ane AgAmajJAna A banne ekabIjAnA yoga-sema-vikAsane karanArA bane che. Avo jJAnagarbhita guruvinaya AtmAmAM jinAjJAna bhaMga na thaI jAya tenI sAvadhAnIna-bhItinA pariNAma jAgRta kare che, kAraNa ke AjJApAlananA sAnubaMdha utkRSTa lAbho ane AjJAbhaMganA bhayaMkara nukazAnono tene sArI rIte khyAla che. tenA kAraNe jinAjJApAlanano varSollAsa vadhe che, jinAjJAbhaMgano tyAga kare che, Adara-ullAsa-vinaya-aucitya-vidhi-jayANApUrvaka jinAjJAne pALavAnA lIdhe cAritra-sadanukAna, maitrI vagere bhAvanA saMbaMdhI abhyAsa tene siddha thAya che. mATe badhAnA mULamAM rahela che jJAnagarbhita guruvinaya. teno kyAreya tyAga na thaI jAya te mATe dareka mumukSue ghaNI kALajI rAkhavA jevI che. [13/14]. guruvinayanuM mULa kAraNa zuM che ? A praznano pratyuttara ApatA graMthakArazrI jaNAve che ke - gAcArya :- guruvinayanuM paNa mULa che siddhAntakathA, satsaMga, mRtyunI paribhAvanA ane dukRta-sukRtanA vipAkanI vicAraNA [13/15] Jain Education Intemational Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 trayodazaM SoDazakam siddhAntakathA 8 yogatrayaprakAzanam svasamayapravRttiH satsaGgamazca = satpuruSasaGgazca mRtyoH paribhAvanaM caiva sarvadA sarvaGkaSa - tvAdirUpeNa, duSkRtAnAM = pApAnAM sukRtAnAM ca puNyAnAM yo vipAkaH = anubhavaH tadAlocanaM tadvicAraNaM hetu| phalabhAvadvAreNa / atha anantaraM mUlaM kAraNaM asyApi = guruvinayasya sarvametatsamuditaM etadarthasiddherguruvinayamUlatvAt // 13 / 15 || asyaiva sarvasyA''deyatAmupadarzayannAha -> etasminnityAdi / etasmin khalu yatno viduSA samyak sadaiva kartavyaH / AmUlamidaM paramaM sarvasya hi yogamArgasya // 13 / 16 // etasmin khalu = asminneva prAgukte siddhAntakathAdau yatnaH = Adaro viduSA = sudhiyA samyak = samIcInaH sadaiva kartavyaH; AmUlaM = abhivyAptyA kAraNaM idaM siddhAntakathAdi paramaM pradhAnaM sarvasya hi = yogamArgasya // 13/16 // yato = = = // iti trayodazaM sAdhusacceSTA- SoDazakam // kalyANakandalI | titthayarakulANurUvadhammANaM / kujjhA kahaM jaINaM saMvegavivaNaM vihiNA // 902 || jiNadhammasuTThiANaM suNijja cariAI pubva| sAhUNaM / sAhijjai annesiM jahArihaM bhAvasArAI ||903 || - iti / mRtyoH paribhAvanaM caiva sarvadA sarvaSatvAdirUpeNa yathA chAyAmiseNa kAlo sayalajIyANaM chalaM gavesaMto / pAsaM kahavi na muMcai, tA dhamme ujjamaM kurAha // [ ] iti vairAgyazatakAdivacanaiH / uttarAdhyayane'pi -> jaheva sIho va miyaM gahAya maccu naraM nei hu aMtakAle / na tassa mAyA va piyA va bhAyA kAlaMmi taMmi saharA bhavaMti // <- [13 / 22] ityuktam / | AcArAGge'pi -> natthi kAlassa NAgamo - * [ 1 / 2 / 3] ityuktam / taduktaM paJcasUtre'pi dharmajAgarikAyAM bhIsaNo maccU, savvAbhAvakArI, arvinAyAgamaNo, aNivAraNijo puNo puNo'NubaMdhI <- [2/10] ityAdikam / dharmopadezakulake'pi -> niyamatthaovarigayaM jai madhuM pecchaI imo logo / to nAhAre vi ruI karejja kimakajjakaraNammi // -- [8] ityuktam / anyairapi -> gRhIta iva kezeSu mRtyunA dharmamAcaret < [] ityuktam / pApAnAM yo'nubhavaH tadvicAraNaM, yathA -> zakreNA''panniSedhArthaM yaH siddhArtho nyayuJjata / gozAlottaravelAyAM jajRmbhe so'pi nAnyadA / - [ ] iti / evaM sukRtavipAkAlocanamapi bhAvanIyam / prakRtavizeSaNaviziSTaM sadAcArapAlanaM tu paraiH vicAraNAbhilApena varNyate, taduktaM mahopaniSadi -> zAstrasajjanasamparkavairAgyAbhyAsapUrvakam / sadAcArapravRttiryA procyate sA vicAraNA - || 295 || etadarthasiddheH = paramArthataH siddhAntasatkathAdyarthaprApteH guruvinayamUlatvAt, guruvinayaM vinA prAptasya siddhAntazravaNAdeH dhanakIrtyAdivastvantaropAyatve'pi na | paramArthasAdhakatvamiti dhyeyam / idamevAbhipretya bRhatkalpabhASye'pi -> viNayA'hIyA vijjA deMti phalaM iha pare ya logammi / na phalaMti viNayahINA sassANi va toyahINAI || 5203 || - ityuktam / itthaJca yogatrikAvedanamakAri, taduktaM bhAgavate -> yogAstrayo mayA proktA bhakti-jJAna-kriyAtmakA: <- [11/20/6] / paJcamAdiSoDazakeSu bhaktiyogaH pradarzitaH, ekAdaze SoDazake jJAnayoga upadarzitaH, navame SoDazake iha ca kriyAyogo darzitaH iti dhyeyam // 13 / 15 // -> mUlagranthe daNDAnvayastvevam viduSA etasmin khalu sadaiva samyak yatnaH kartavyaH hi sarvasya yogamArgasya idaM paramaM AmUlam // 13 / 16 || yogadIpikA spaSTA // 13/16 // iti muniyazovijayaviracitAyAM kalyANakandalyAM trayodazaSoDazaka- yogadIpikAvivaraNam / * guruvinayanA hAralone apanAvIkhe TIDArtha :- [1] jaina Agamika siddhAntonI kathA = pravRtti karavI. [2] satpuruSono saMga karavo. [3] 'sarvadA sarva jIvone mRtyu potAnA tarapha kheMcI rahyuM che' ItyAdi svarUpe mRtyunI sarvatomukhI bhAvanA-vicAraNA karavI. [4] hetumukhe ane phaLamukhe pApa ane puNyanA vipAkanI = anubhavanI vicAraNA karavI. A cAreya bhegA thayelA guruvinayanA sAkSAt kAraNa che. A cAreyanI arthathI [mAtra zabdathI nahi] siddhi thavI e guruvinayanuM mULa kAraNa che. [13/15] "badhAne mATe A ja upAdeya = grahaNa karavA yogya che' evuM batAvatA graMthakArathI kahe che ke gAthArtha :- vidvAne AmAM ja sadAya samyak yatna karavo joIe, kAraNa ke badhA yogamArganuM A ja parama vyApaka kAraNa che. [13/19 ] DhIkArtha :- pUrvota siddhAntakathA vageremAM ja vidvAne sadaiva samyak Adara karavo joIe. kAraNa ke A siddhAntakathA vagere ja badhA yogamArganuM parama abhivyApta sarvavyApI rAga che. [13/19] 1. mudritapratI ' pradhAnaM' iti nAsti / = = Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (a) nIcenA koI paNa sAta praznonA savistara javAba Apo. 1. guruvinaya varNavo. 2. yogAbhyAsanuM nirUpaNa karo. 3. sAdhunI bhikSAcaryA parArdhakaraNa kaI rIte ? 4. maitrInA cAra bheda batAvo. 5. pramodanA cAra prakAra samajAvo. 6. 7. cAra prakAranA yogIo jaNAvo. abhyAsa kevI rIte zuddha bane ? guruvinayanA kAraNo jaNAvo. zrutagarbhita guruvinayano mahimA jaNAvo. 10. maitrI vagere bhAvanA kone piraName ? 8. 9. (ba) yogya joDANa karo. (1) svAdhyAya (2) guruvinaya (3) kAusagga (4) avirAdhanA (5) svajana (6) itikartavyatA (3) UrNa (8) AlaMbana (9) karmavipAka vicAra. (10) paramAnaMdaharSa (ka) khAlI jagyA yogya rIte pUrNa karo. sAdhunI suMdara ceSTA....... prakAranI che. ula glAnane apathya ApavuM te paricita vyakti sAthe mitratA te apadhyabhakSaNa vize AnaMda te glAnane apathya khAtAM na rokavo te niSpannayogInuM mana 1. 2. 3. 4. 5. 5. 3. .. 9. 10. TelIskopa 13 mA proDakzakano svAghyAya ....... (A) Asana (B) apramAdaparAyaNatA (C) zabda (D) pratimA (E) guruvinayakAraNa (F) paMcavidha (G) caturvidha (H) doSatyAga ( / ) nAlabaddha (3) 3jI cothI bhAvanA (5, 6, 12) karuNA che. (mohayukta, anyahitayukta, suyukta) saMbaMdhImaitrI kahevAya. (svajana, Itara, sAmAnyajana) viSayaka pramoda jANavo. (sukhamAtra, para, anubaMdha) garbhita upekSA bane. (karuNA, nirveda, anubaMdha) hoya. (maitrIyukta, paropakArI, dhairyavALuM) e yogapravRttinuM prathama lakSaNa che. (RtaMbharA buddhi, vairAdinAza, alaulya) nAma mAtrathI yogI hoya, vAstavamAM sadAcArazUnya hoya te ....... yogI kahevAya.(gotra, kula, bhraSTa) garbhita vinaya virAdhanAtyAganuM baLa Ape che. (jJAna, tapa, vairAgya) mokSamAM maitrI vagere bhAvo (hoya, na hoya, prakRSTa hoya) noMdha : A praznapatramAM koIe pena-pensIla vagerethI koI paNa nizAnI vagere na karavA khyAla rAkhavo. 315 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 trayodazaM SoDazakam & cAlo prajJAne vikasvara vIe (jayANakaMdalInI anuperA) (a) nIcenA praznonA vistArathI javAba Apaze. 'nAlapratibaddha' eTale zuM ? udAharAgasahita samajAvo. cittavRttinirodhane yoga kema na manAya ? yoganI alaga-alaga sAta vyAkhyA jagAvo. vasaiSANAvidhi jagAvo.' sAmAyikamAM ucita pravRtti zA mATe thAya ? ItikartavyatAnuM nirUpaNa karo. maitrI vagere bhAvanA kevI rIte AtmasAt thAya ? yogInA nirvikalpa cittane oLakhAvo. abhyAsanuM svarUpa zuM che ? te kevI rIte zuddha bane ? gurUvinayanuM mahattva 10 muddAmAM jogAvo. nIcenA praznonA saMkSepathI javAba Apo. vaiyAvacca guramAM kayA saMbaMdhathI rahe ? te samajAvo. gurubahumAna mokSasvarUpa kaI rIte bane ? khinna thayela gautamasvAmIne bhagavAne zuM jaNAvyuM. AjJA yoga oLakhAvo, vinItanA pAMca lakSAga batAvo. maryAdA ane abhividhino bheda samajAvo. yoganA ATha aMga batAvo. pAvaiSANAvidhi jAgAvo. avidhithI svAdhyAya karavAmAM zuM doSa che ? yogasiddha puruSanA lakSaNa jagAvo. 11. dharmanI vyAkhyA jagAvo. 12, rAgAdinA be prakAranA nAza jagAvo. 13. mohagarbhita karuNA samajAvo. 14. karuNA ane upekSAnA prathama bhedamAM abheda kema nathI ? 15. bAhya vastu rAga-dveSanuM kAraNa kema nathI ? 16, kSamA vagere kone saMbhavI zake ? 13. yogAraMbhanA lakSaNa jagAvo, 18. bhagavAnamAM anugrahanI IcchA kevI rIte saMbhave ? 19. yogI paramArthano abhyAsa kevI rIte kare ? trAga yoganuM svarUpa samajAvo. (ka) khAlI jagyA pUro. Agamabodha ..... che. (namanazIla, uddhatatAyukata, vyApaka) ...... divasamAM aDadho gloka kaMThastha thAya to paNa jJAnapuruSArtha na choDavo. (8, 15, 30) bAnasiddhi mATe ....... nI mukhya AvazyakatA che. (ekAgratA, maitrIAdibhAvanA, yogAsana) 4. svAdhyAyathI thAkelA sAdhuo ... kare. (ArAma, yogAsana, dharmakathA) ...... nuM kayAreya nivAraNa na thaI zake. (mRtyu, karma, kharAba saMskAra) 6, mahopaniSamAM viziSTa sadAcArane .... jaNAvela che. (vicArAgA, kriyAyoga, dharma) Jain Education Intemational Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 sAlambanadhyAnaprayojanaprakAzanam 88 caturdazaM yogabhedaSoDazakam 'AmUlamidaM yogamArgasya (13/16) ityuktam / tatra katividho yoga ityAha -> 'sAlambana' ityaadi| sAlambano nirAlambanazca yogaH paro dvidhA jJeyaH / jinarUpadhyAnaM khalvAdyastattattvagastvaparaH // 14/1 // saha Alambanena cakSurAdijJAnaviSayeNa pratimAdinA vartata iti sAlambanaH, nirAlambanazca AlambajAt viSayabhAvApattirUpAt niSkrAntaH, yo hicchanmastheja dhyAyate ja ca svarUpeNa dRzyate, yogaH = dhyAnavizeSaH paraH = pradhAno dvidhA jJeyaH / jinarUpasya samavasaraNasthasya dhyAnaM - cintanaM khaluzabdo vAkyAlaGkAre AdhaH = prathamo yogaH ___ kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> paro yogaH sAlambano nirAlambanazca dvidhA jJeyaH / jinarUpadhyAnaM khalu AdyaH, apara: tu tattattvagaH // 14/11 // iyaM kArikA yogaviMzikAvRttyAdI [yo. viM. 19] samudbhutA / pratimAdinA vartata iti sAlambanaH yogo rUpasthadhyAnapadenApyucyate / taduktaM yogazAstre -> jinendrapratimArUpamapi nirmalamAnasaH / nirnimeSazA dhyAyan, rUpasthadhyAnavAn bhavet / / - [9/10] iti / prazastAlambanena manaH prazastaM kAryamityupadezaH / taduktaM adhyAtmasAre -> AlambanaiH prazastaiH prAyo bhAva: prazasta eva yataH / iti sAlambanayogI manaH zubhAlambanaM dadhyAt / / - [20/15] iti / zrIzrIpAlakathAyAM zrIratnazekharasUribhirapi -> bhAvo vi maNovisao maNaM ca aijjayaM nirAlaMbaM / to tassa niyamaNatthaM kahiyaM sAlaMbaNaM jhANaM / / 21 / / - ityuktam / nirAlambanazca yogo rUpAtItadhyAnapadenocyate, yathoktaM yogazAstre -> amUrtasya cidAnandarUpasya paramAtmanaH / niraJjanasya sidbhasya dhyAnaM syAdrUpavarjitam / / [10/1] - iti / bhAskaranandinA'pi dhyAnastave -> paramAtmAnamAtmAnaM dhyAyato dhyAnamuttamam / rUpAtItamidaM deva ! nizcitaM mokSakAraNam // 36 // 8- ityuktam / ayameva nirAlambanayogaH tattvAnuzAsane nAgasenenA'pi -> lokAgrazikharArUDhamudUDhasukhasampadam / siddhAtmAnaM nirAbAdhaM dhyAyennidhUtakalmaSam / / <[4/33] ityevamuktaH / bhAvasaGgrahe tu -> Na ya ciMtai dehatthaM dehaM ca Na ciMtae kiMpi / Na sagayaparagayarUvaM taM gayarUvaM NirAlaMbaM / / - [628] ityuktam / jJAnArNave zubhacandreNApi -> cidAnandamayaM zuddhamamUrtaM paramAkSaram / smaredyatrAtmanAtmAnaM tadrUpAtItamiSyatAm [40/16] ityuktam / AlambanAt viSayabhAvApattirUpAt = cakSurAdijJAnagocaratAzAlinaH niSkrAntaH = atikrAntaH / etadeva spaSTayati-yo hIti / na cA'tIndriyAlambanatvenAyamapi sAlambana eva syAdityArekaNIyam, arUpyAlambanasyeSadAlambanatvena 'alavaNA yavAgUH' ityatrevAtra naJpadapravRtteravirodhAt / taduktaM yogaviMzikAyAM -> AlaMbaNaM pi evaM rUvamarUvI ya ittha paramutti / tagguNapariNairUvo suhumo aNAlaMbaNo nAma / / 19 / / - iti / arUpitattvasya iSadAlambanatvAdanAlambanatvamuktam / / viSayatAmAtreNa tasyA''lambanatvamanUdyApi tadviSayayogasyeSadAlambanatvameva prAsAdhIti phalato na kazcidvizeSa iti smartavyam / yogaH = dhyAnavizeSaH adhyAtmabhAvanAyogApekSayA pradhAno dvidhA jJeya iti / prakRtasAlambana-nirAlambanayogAveva paraiH saguNanirguNadhyAnatayeSyate / taduktaM zANDilyopaniSadi -> atha dhyAnam / tad dvividhaM saguNaM nirguNazceti / saguNaM mUrtidhyAnam / * tighAyinI * siddhAntakathA vagere yogamArganuM mULabhUta kAraNo che' - AvuM 13 mA paDazakamAM kahyuM. 'yogamArgano ghaTaka yoga keTalA prakArano che ?' A zaMkAnuM samAdhAna karavA mUlakArathI jaNAve che ke - gAthArtha :- pradhAna yoga be prakArano jANavo - AlaMbana ane nirAlaMbana. jinarUpadhyAna e prathama = sAlaMbana yoga cha. niyamAvagAmI a52 = jIne = nirAjana yon no. [14/1] sAbana ane nibana yoga / TIkArya :- AlaMbana sahita je yoga hoya te sAlaMbana yoga jANavo. AlaMbanazabdano artha che cazna vagere iMdriyathI utpanna thanAra cAkSuSa vagere pratyakSano vinaya bananAra pratimA vagere. cAkSuSAdi pratyakSanI viSayatAnI prApti jemAM che tevA pratipAdisvarUpa AlaMbanathI nIkaLI gayela hoya arthAta AlaMbanarahita hoya te nirAlaMbanayoga jANo. matalaba ke je chastha jIva vaDe dhyAna dharAya paraMtu svarUpathI cakSu vagere dvArA na dekhAya tevo yoga arthAt dhyAnavizeSa. A banne yoga pradhAna jAgavo. [adhyAtmabhAvanAsvarUpa yoganI apekSAe dhyAnayoga pradhAna jANavo. Ama A dhyAnayoga be prakArano jAgevA. samavasaraNamAM beThelA jinezvara-tIrtha:21nA parnu yAna-ciMtana 52 te prathama sAtajana yoga che. bhUNa gAthAmA 'khalu' 56 44nI thonA mATe che. Jain Education Intemational Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 caturdazaM SoDazakam * mAnasAticArasya nirapekSavRttibhaJjakatvam 08 sAlambanaH / tasyaiva jijasya tattvaM = kevalajIvapradezasaGghAtarUpaM kevalajJAnAdisvabhAvaM tasmin gacchatIti tattattvagaH tuH evakArArthe, aparaH = dvitIyaH, zuddhaparamAtmaguNadhyAnaM nirAlambanamityarthaH // 14/1|| 'kathaM punarjinarUpaM dhyAtavyam ?' ityAha -> 'aSTe'tyAdi / aSTapRthagjanacittatyAgAdyogikulacittayogena / jinarUpaM dhyAtavyaM yogavidhAvanyathA doSaH // 14/2 // aSTa ca tAni pRthagjanacittAni = ayogijanamanAMsi, teSAM tyAgAt, yogikulasya = yogipAramparyasya cittaM = manaH tadyogeja = tadabhyupagamena jinarUpaM = paramAtmasvarUpaM dhyAtavyaM yogavidhau = dhyAnAcAre anyathA doSaH = aparAdhaH, nirapekSavRttau mAnasAticArasyApi bhaGgarUpatvAt // 14/2|| / kalyANakandalI nigurNamAtmatAdAtmyam <- [1/8/10] / nirguNatvaJcaudayikAdibhAvApekSayA'vagantavyam / yogavyAkhyA ca viSNupurANe--> AtmaprayatnasApekSA viziSTA yA manogatiH / tasyA brahmaNi saMyogo 'yoga' ityabhidhIyate / / - [ ] ityevamuktA / yogasyaiva karmakSaye viziSTasAmarthyam / tadaktaM mokSadharme -> nAsti yogasamaM balam - [316/2] / prArabdhakarmavaiphalyamapi yogaphalatayA pareSAmapISTam / taduktaM yogavArtike vijJAnabhikSuNA -> yogadvayenAkhilasaMskArakSaye bhogasaMskArAkhyasahakAryabhAvAt prArabdhaM karmA'pi yatphalAkSamaM bhavati / idamapi yogaphalam -- yo.sU.1/2 yogavA.pR.9] iti // 14/1 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> aSTapRthagjanacittatyAgAt yogikalacittayogena jinarUpaM dhyAtavyaM, anyathA yogavidhau dossH| // 14/2 // nirapekSavRttau = AjJA'napekSayogapravRttau tu mAnasAticArasyApi = manomAtrajanyasyApi aticArasya nizcayanayato bhaGgarUpatvAt = asaGgAnuSThAnabhraMzasvarUpatvAt, asaGgadhyAnayogapariNAmavirahAt / yoga-vrata-sadanuSThAna-dhyAnAdipravRttau AjJAsApekSAyAM vacanAnuSThAnarUpAyAM yogAdipariNAmopadhAnavyApyAyAM anAbhoga-zaktivaikalyAdinA jAyamAnasya vaiguNyasya tattvato'ticArarUpataiva, vyavahAranayataH tadAnIM vacanAnuSThAnasyA'bhagnatvAt / yadvopavAsa-pratilekhana-pratikramaNa-pramArjana-pUjana-vihArAdibAhyayogasya zarIrasvAsthya-deza-kAlAdisApekSatayA vidhiparatAyAmapyanAbhogAdinA tadvaikalyasyAticArarUpatA vyavahAranayato'bhimatA / siddhasya tAttvikadhyAnayogasya bAhalyena dehasauSThava-kSetra-samayAdyanapekSatayA tatra mAnasAticArasyA'pi bhaGgarUpataiva, tasya svAparAdhaprayuktatvAt / te ja jinezvaranA kevalajJAnAdisvabhAvavALA kevala jIvanA pradezonA saMghAta = samUhasvarUpa tattvane anusaranAra evuM zuddhaparamAtmaguNadhyAna se bIje nirAjana yoga po. [14/1] ' vizeSArtha - jinapratimAnuM dhyAna ke AMkha baMdha karIne samavasaraNastha tIrthakarane mukhya karIne temanuM adbhuta rUpa, aTaprAtihArya vagerenuM dhyAna e sAlaMbana dhyAna = yoga che. paramAtmAnA kevalajJAnAdi zuddha guNonuM dhyAna, paramANudravya-guNa-paryAyanuM dhyAna vagere arUpI tattvaviSayaka dhyAna nirAlaMbana yoga kahevAya che. ahIM e paNa khyAlamAM rAkhavuM ke yogabiMdu [ga.31 tathA 358 thI 367] graMthamAM adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSaya - Ama pAMca prakAranA yoga batAvela che ke je uttarottara | caDhiyAtA che. adhyAtma ane bhAvanA yoganI apekSAe dhyAnayoga pradhAna hovAthI sAlaMbana dhyAna ane nirAlaMbana dhyAna A anene prastutamA pradhAna va cha. [14/1] jinarUpanuM dhyAna kevI rIte karavuM ? Ano javAba ApatA graMthakArazrI kahe che ke - gAcArya :- sAmAnya mANasonA ATha prakAranA cittane choDI yogIkulanA cittane svIkArIne jinarUpanuM dhyAna dharavuM; bAkI dhyAnanA mAthAramA hopa lAge. [14/2] TIkArca :- pRthajana = yogIthI pRthaphajana = ayogI lokonA ATha prakAranA manano tyAga karIne yogInI paraMparAnA manane svIkArIne paramAtmAnA svarUpanuM dhyAna dharavuM joIe. bAkI dhyAnanA AcAramAM doSa lAge, kAraNa ke nirapekSavRttimAM = dhyAnayogamAM mAnasi atiyAra pAsa maMgas125 che. [14/2] vizeSArtha :- 344AsAhi 55, 50, pAlana, paDikheDA, pramAna, soya, vihAra pore mAha yogo shrii221|285, deza, kALa, sAdhanasAmagrI vagerene sApekSa pravRtti svarUpa hovAthI tenI truTi, khalanA, nyUnatA vagerenA kAraNe, vidhisApekSa rahevA chatAM, kAyika-vAcika-mAnasika nAno doSa lAge to te te bAhya yogono bhaMga nathI kahevAto, pANa aticAra kahevAya che. paraMtu tAtvika dhyAna vagere yogo nirapekSapravRttisvarUpa che arthAt bAhya sAdhanasAmagrIthI mukhyatayA nirapekSa che. mATe ja temAM mAnasika aticAra paNa lAge to dhyAnabhaMga kahevAya che. dhyAnamAM lAgato mAnasika alpa doSa bAhyasAmagrIvaikalyAdiprayukta nathI paraMtu vAparAdha prayukta che. vaLI, bIjI vAta e paNa che ke upavAsAdi paccakhANa, pUjA, paDilehANa vagere pravRtti mukhyatayA vyavahAra nayano viSaya che jyAre tAtvika dhyAna e nizcaya nayano mukhyatayA viSaya kahevAya. vyavahAra nayamAM alpa doSasvarUpa aticArano Jain Education Intemational Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naizvayikapratyAkhyAne'pavAdAgArAdyanaGgIkAraH tAnyeva tyAjyAnyaSTau cittAnyAha -> 'khede'tyAdi / khedodvegakSepotthAnabhrAntyanyamudugAsssaH / yuktAni hi cittAni prabandhato varjayenmatimAn // 14/3 // (1) khedaH = pathi parizrAntavat pUrvakriyApravRttijanitaM uttarakriyApravRttipratibandhakaM duHkham / (2) udvegaH | kaSTasAdhyatAjJAnajanitamAlasyaM, yadvazAt kAyakhedAbhAve'pi sthAnasthitasyaiva kriyAM kartumajutsAho jAyate, kurvANo'pi tato na sukhaM labhate / ( 3 ) kSepaH = antarA'ntarA'nyatra cittanyAsaH / (4) utthAnaM = cittasyA'prazAntavAhitA, | madanaprabhRtInAmudrekAnmadAvaSTabdhapuruSavat / (5) bhrAntiH = atasmiMstadgraharUpA, zuktau rajatAdhyAropavat / ( 6 ) anyamut prakRtakAryAjyakArya prItiH / (7) rug = rogaH pIDA bhaGgo vA / (8) AsaGgaH prakRtAnuSThAne = kalyANakandalI | idaJcAkhaNDaikAkArapadArthagrAhakazuddhanizcayanayAnurodhenoktam / ata evASTAdazasahasrazIlAGgaratho'vikala evAbhyupagamyate nizcayena, tadvaikalyasyA'pi tadbhaGga eva paryavasAnAt / nizcayato yogasyAkhaNDacittapariNAmarUpatayaiva naizcayikapratyAkhyAnAtmake sarvavirati| pratyAkhyAne'pavAdA''gArAdikaM naivA'GgIkriyate, anyathA tAdRzAkhaNDapariNAmasampAdanAnukUlotsAhabhaGgApAtAt / kAlagrahaNAdividhi|raNyetAdRkSanizcayAnugRhItavyavahAranayenAvaseya iti dik // 114 / 2 || mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> matimAn khedodvegakSepotthAnabhrAntyanyamuddrugAsa : yuktAni hi cittAni prabandhato varjayet | || 14 | 3 || iyaJca kArikA sArdhazatatrayapramitasImandharasvAmistavanaTippaNaka - [10 / 12] yogabhedadvAtriMzikAvRtti - [dvAdvA. | 18/12] yogadRSTisamuccayavRttyAdau [gA. 16] samuddhRtA vartate / = [1] khedaH pUrvakriyApravRttijanitaM uttarakriyApravRttipratibandhakaM duHkham / na hi zrAnte zarIre klAnte ca cetasi satpravRttyaupayikaM dArddhaM sambhavati / tadvirahe ca kathaM praNidhAnAdigarbhA satpravRttiH sambhavet / yathoktaM vAlmIkena rAmAyaNe zarIrasya bhavet khedaH kastat karma samAcaret <- [araNyakANDa-50/19] / tatazca kRSikarmaNi vArivat satkarmaNi | praNidhAnamAvazyakamiti dhvanyate / sthAnasthitasyaiva avidyamAnA''yAsasya, evakAro'yogavyavacchedArthaH / na sukhaM labhate, | utsAhasya tatkAraNatvAt / anena anirvedaH paraM sukhaM [suMdarakANDa - 12 / 10] iti vAlmIkIrAmAyaNavacanamapi -> = = < svIkAra che. jyAre nizcaya nayanA mate aticAra hotA ja nathI. kAM to dhyAna kAM to dhyAnabhaMga. sadoSa dhyAna e nizcaya nayane mAnya nathI. nizcaya nayathI vastu akhaMDa hoya che, sakhaMDa nahi. sakhaMDa vastu e avastu che. niraMza-akhaMDa-ekAkAra vastune mAnanAra nizcaya nayanA mate aticAra nathI, tema AgAra-apavAda-chUTachATa paNa nathI. mATe jIvanaparyaMta prAmANika praNidhAnasvarUpa sarvavirati dIkSArthIne uccarAvavAmAM Ave che tyAre sAmAyika sUtramAM paNa koI AgAra vagere rAkhavAmAM Avela nathI. jo AgAra-apavAdachUTachATapUrvaka 'karemi bhaMte' sUtra sAdhune uccarAvavAmAM Ave to sarvaviratipariNAma-sarvaviratipraNidhAna akhaMDanA badale sakhaMDa banI javAthI sarvavirati = sarvathA sarvadA sarvatra viratipraNidhAna ja khaMDita thaI jAya. sarvaviratipariNati AtmasAt thavAno ullAsa maMda-hIna-nisteja banI jAya. sAdhu bhagavaMto apavAdamArge nadI utare tyAre paNa temano sarvapApaviratipraNidhAna to akhaMDa ja hoya che. te vakhate vyavahAra cAritramAM aticAra lAgavA chatAM paNa naiRRyika sarvaviratipariNAmadhArA akhaMDa-askhalita ja rahe che. niraticAra-akhaMDa-abhAga evA dhyAna yoganA puraskartA nizcaya nayane abhimukha evA vyavahAra nayathI pradarzita anuSThAna tarIke kAlagrahaNa, sajjAya paThavavAnI [svAdhyAyaprasthApananI] vidhi, kAla pavevavAnI [kAlapravedananI] vidhi vagere gaNI zakAya, De beno abhyAsa-pAsana-svIra DAlamA paga yogodvahanamAM [ legamAM] sAdhu bhagavaMto mere che. iti dik. [14/2] choDavA yogya te ja ATha ayogIcittane graMthakArathI batAve che. 319 gAthArtha :- buddhizANIce peha, udvega, kSeya, utthAna, "AAnti, 'anyamudda, roga, AsaMga hoSothI yukta sevA cittane pravAsathI [ sAnubaMdha rIte] choDavA ole. [14 / 3] * ATha ghoSane chor3I se * Jain Education Intemational TIDArtha :[1] kheda = mArgamAM thAkelAnI jema pUrva kriyAnI pravRttithI utpanna thayela evuM uttarakAlIna kriyAnI pravRttimAM pratibaMdhaka duHkha-thAka. [2] udvega =kaSTasAdhyatAnuM jJAna thavAthI utpanna thayela ALasa ke jenA kAraNe kAyika kheda na hovA chatAM sthAne beThA beThA ja kriyAne karavAno anutsAha thAya che ane karavA chatAM paNa majA na Ave. [3] kSepa = vacce vacce mana bIje jAya. [4] utthAna = kAma vagerenA udrekathI-AvegathI matta thayela puruSanI jema cittanI aprazAMtavAhitA. [5] bhrAnti = chIpamAM cAMdInA AropanI jema tenA abhAvamAM teno bhrama. arthAt kriyAmAM karyA ke na karyAno bhrama. [6] anya mudde = prastuta kAryane mUkI anya kAryamAM prIti. [7] roga = cittanI pIDA ke manobhaMga. [8] AsaMga = vihita evA anya anuSThAnamAM je prema hoya te karatAM prastuta-vivakSita anuSThAnamAM atiAsakti. A ATha doSathI yukta evA ATha cittano pravAhathI-sAnubaMdha Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 caturdazaM SoDazakam praNidhAnasya yogaphalA'sAdhAraNakAraNatA vihiterAnuSThAnaprItyatizayitaprItiH / etaiH yuktAni hi = sambaddhAni hi cittAni aSTa prabandhata: : pravAhena varjayet - pariharet matimAn = buddhimAn // 14/3| uktAneva khedAdIMzcittadoSAn phaladvArA vivRNvannAha -> 'kheda'ityAdi / khede dAA'bhAvAna praNidhAnamiha sundaraM bhavati / etacceha pravaraM kRSikarmaNi salilavajjJeyam // 14/4 // khede cittadoSe sati dAdAbhAvAt = kriyAsamAptivyApisthairyA'bhAvAt na praNidhAnaM = aikAgyaM iha = prastute yoge sundaraM = pradhAjaM bhavati / etacca praNidhAnaM iha = yoge pravaraM - pradhAnaM = phalAsAdhAraNakAraNamityarthaH, kRSikarmaNi = dhAnyaniSpattiphale salilavat = jalavat jJeyam // 14/4|| ___ udvege vidveSAdviSTisamaM karaNamasya pApena / yogikulajanmabAdhakamalametattadvidAmiSTam // 14/5 // kalyANakandalI vyAkhyAtam, kArya-kAraNayorabhedopacArAt / tatazcotsAho janayitavya iti upadezaH / taduktaM vAlmIkIrAmAyaNe -> utsAhavantaH puruSA nAvasIdanti karmasu <- [kiSkindhAkANDa-1/122] / paJcatantre viSNuzarmaNApi -> anirvedaH zriyo mUlam <- [1/359] iti proktam / ziSTaM spaSTamadhikaJca vakSyate tattaddoSanirUpaNe // 14/3 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> khede dAdAbhAvAt iha sundaraM praNidhAnaM na bhavati / etacca kRSikarmaNi salilavat pravaraM jJeyam / / 14/4 / / iyaM kArikA yogabhedadvAtriMzikAvRttau dvA.dvA.18/13] samudbhatA / etadanusAreNa yogabhedadvAtriMzikAyAM -> pravRttijaH klamaH khedastato dADhyaM na cetasaH / mukhyo heturadazcAtra kRSikarmaNi vArivat ||13|| - ityuktam / kriyAsamAptivyApisthairyAbhAvAt = sakriyApUrNatAM yAvat sthairyasyA'yogAt na prastute yoge pradhAnaM aikAgyaM bhavati, pravRttijanyasya mAnasada:khAnubandhinaH khedasya tadvighaTakatvAt / ataH khedadoSaparihArAya svocitakartavye prema kartavyam / taduktaM premagItAyAM > satkartavyopari prema kartavyaM zuddharAgibhiH / yatra prema bhavet tatra cittaikAgyaM prajAyate // - [512] iti / praNidhAnaM yoge phalAsAdhAraNakAraNam / praNidhAnaliGgaM tu yathAzaktikriyAdi, yathoktaM -> vizuddhabhAvanAsAraM tadArpitamAnasam / yathAzaktikriyAliGgaM praNidhAnaM munirjagau / / - svalpakAlamapi zobhanamidaM = praNidhAnaM], sakalakalyANA''kSepAditi [pR.116] vyaktaM lalitavistarAyAm / yogadRSTisamuccaye prathamadRSTau khedatyAga ukta iti dhyeyam // 14/4 // zata bhuddhizAlI tyA vo . [14/3] ' vizeSArtha :- uparokata kheda vagere ATha doSa cittane malina, asthira kare che, ke unnati karavA mATe asamartha karI de che. mATe zuddha, sthira, samartha citte dareka dharmakriyA karavA mATe A ATha doSane TALavAnA che. [14/3] uparokta kheda vagere cittadoSanuM ja phala dvArA vivecana karatA graMthakArathI jaNAve che ke - gAthArtha :- kheda hote chate daDhatA na rahevAthI yogamAM suMdara praNidhAna thatuM nathI. jema khetIkriyAmAM pANI pradhAna che tema A praNidhAna ahIM yogamAM pradhAna jAgavuM. [14/4] gharmakriyAmAM pedane TALIe : TIkArya :- kheda nAmano cittano doSa hote chate kriyA pUrNa thAya tyAM sudhI TakanArI sthiratA na rahevAnA kAraNe prastuta yogamAM praNidhAna-ekAgratA pradhAna banatI nathI. ahIM yogamAM praNidhAna to phala pratye asAdhAraNa kAraNa che. jema ke dhAnyaniSpaniphalaka kRSikriyAmAM pANI phala pratye asAdhAraNa = pradhAna kAraNa che tema uparanuM samajavuM. [14/4] vizeSArtha - jema lAMbo mArga kApIne musAphara thAkI jAya ane tyAra bAda AgaLa cAlavA mATe utsAhI na rahe. tema pUrvakAlIna dharmakriyAnI pravRttithI thAka lAgatAM pachInI kriyA ke dhyAnamAM pravRtti karavAne AtmAmAM utsAha na thAya, kheda hoya, khinnatA hoya. Ama khinna thayeluM citta pachIthI dhyAna ke kriyAmAM dRDha banatuM nathI. tethI tyAM praNidhAna-ekAgratA-tanmayatA thavAmAM avarodha ubho thAya che. praNidhAna vinA to cAlI zake tema che ja nahi. kema ke jema dhAnyane niSpanna kare tevI khetImAM pANI jarUrI che tema dareka dharmasAdhanAmAM praNidhAna jarUrI che. khedanA lIdhe tanmayatAno raMga Ave nahi. pachI kriyA ke dhyAna kare to paNa zubha adhyavasAya kyAMthI vikasvara thavAnA ? jo zubha adhyavasAya kamAvavA hoya to jema vepArI lAbha karAvanAra ADatiyAnI sarabharA barAbara utsAha-ullAsaumaMgathI kare che tema mahAna zubha adhyavasAyano lAbha karAvanArI kriyAnI upAsanA barAbara raMgecaMge ullAsathI karavI joIe. tyAM khinnatA zA mATe ? rotA rotA kriyA thAya emAM lAkhano mAla pAMca rUpiyAmAM lIlAma karavAnI murkhAI thAya. buddhimAna AvuM na kare. sImaMdharasvAmInA 350 gAthAnA stavanamAM upAdhyAyajI mahArAje jaNAvela che ke - kiriyAmAM khede karI re, daDhatA mananI nAMhi re, mukhya hetu te dharmamAM 2, jima pANI kRSimAMhi re. - yogadaTisamuccayamAM prathama mitrAdaSTimAM kheda doSano tyAga jaNAvela che. [14/4] Jain Education Intemational Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 8 viSTikalpakriyAyA dAsaprAyatvahetubhUtapApaprayuktatvam uddhege cittadoSe jAte vidveSAt yogaviSayAt asya = yogasya kathayit karaNaM viSTisamaM = rAjaviSTikalpaM pApeja = dAsaprAyatvahetubhAveja / etacca evaMvidhaM karaNaM yoginAM kule yajjanma tasya bAdhakam, 'udvignakriyAkA yogikulajanmA'pi janmAntare na labhyate iti kRtvA, alaM = atyartha tadvidAM = yogavidAM iSTaM = abhimatam // 14/5 // 'kSepe'pi cetyAdi / kSepe'pi cA'prabandhAdiSTaphalasamuddhaye na jAtvetat / nA'sakRdutpATanataH zAlirapi phalAvahaH puMsaH // 14/6 // __kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> udvege (sati] pApena vidveSAt asya viSTisamaM karaNam / etat alaM yogikulajanmabAdhakaM [iti] tadvidAM iSTam // 14/5 // iyamapi kArikA yogabhedadvAtriMzikAvRttyAdI dvA.dvA. 18/14] samudbhatA / etadanusAreNa yogabhedadvAtriMzikAyAM -> sthitasyaiva sa udvego yogadveSAttata: kriyA / rAjaviSTisamA janma bAdhate yoginAM kule // 14|| sati zAntirapi vyAhanyate / taduktaM mahAbhArate -> udvignasya kutaH zAntirazAntasya kutaH sukham <- [vanaparva 233/13] / kaSTasAdhyatAjJAnajanitA''lasyAtmake udvege cittadoSe jAte tajjanitAt yogaviSayAt vidveSAt yogasya kathaJcit = pAravazyAdinimittakaM karaNaM rAjaviSTikalpaM = nRpaniyuktAnuSThAnatulyaM dAsaprAra bhAvena = dAsa-kiGkarAdibhAvopadhAyakena pApena = bhAvapApapariNAmena / udvignakriyAkA = anAdarApannamana:karaNaka-satkriyAyAH kartA yogikulajanmApi janmAntare na labhyate, zarIrasukhamAtralipsayA sthAnasthitatva-karAyojanatvAdinA anAdareNa kriyamANAyA yogakriyAyA yogikulajanma-|| bAdhakatvaniyamAt / taduktaM upadezamAlAyAM -> jo puNa niracaNo ciya sarIrasuhakajjamittatalliccho / tassa na bohilAbho na suggaI neya paralogo // 493 / / - iti / ata eva akSyupaniSadi -> yogasthaH kuru karmANi nIraso vA'tha mA kuru <- [khaMDa-2 zlo.3] ityuktam / tArAdRSTAvayaM doSo na vidyate // 14/5 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> kSepe'pi ca aprabandhAt etat na jAtu iSTaphalasamRddhaye / zAliH api asakRt utpAdanata: puMso na phalAvahaH // 14/6 / / iyamapi kArikA yogabhedadvAtriMzikAvRttyAdau [dvA.dvA.18/17] samuddhRtA / gAgArca :- uga doSa hote chate pApanA lIdhe pheSa thavAnA kAraNe jIva yogane veThanI jema kare che. A rIte karavuM te yogInA kuLamAM janma thavAmAM atyaMta bAdhaka bane che - evuM tenA jANakAronuM maMtavya che. [14/5] ja sAdhanAmAM ugano paDachAyo paNa na pADo DhIDAI:- cittano uga nAmano doSa hoya tyAre bhavAMtaramAM prAyaH karIne dAsa-nokara banAve arthAt nIcagotra prApta karAve tevA pApa karmanA lIdhe jIva yogaviSayaka SathI yogane rAjAnI veThanI jema mAMDa mAMDa kare che. A rIte yoganuM karavuM e yogIonA kuLamAM janma thavAmAM atyaMta bAdhaka che. kriyA karanAra udvigna jIva ja anya janmamAM yogInA kuLane prApta karato nathI - evuM yogapettAmone abhimata cha. [14/5] vizeSArtha :- udvega eTale 'kriyA kaSTasAdhya che." evI buddhithI kriyA karavAmAM thatI sustI. jo ke khedamAM jema kAyAne thAka lAge che tevuM ahIM nathI, chatAM e sustIne lIdhe kriyA karavAmAM ullAsa thato nathI. alabatta kriyA to kare paraMtu kriyAmAM koI dhanakharca - bahu samaya lAgavAno ke zArIrika kaSTa lAgavA vagereno udvega rahyA kare che. dA.ta. paphakhI pratikramaNa lAMbu cAle - ajIta zAMti-koI rAgathI bole tyAre kaMTALo Ave. jema majUrane koI rAjA AjJA kare ane IcchA vinA majUra veTha kare tema veTha vALavAnI jema kriyA thAya. yoga pratye A arUci-vela che. ane te kuyoganI jema eTalo badho bAdhaka bane che ke bhavAMtaramAM yogIkuLamAM janma na maLe. aMtaramAM uga hoya | to bhAvollAsa vadhavAnI vAta to dUra rahI UlaTo dveSa Ubho thAya che. Ano parihAra karavA yoga pratye prIti-bhakti keLavavI ja rahI. jema patnI pratye prema-prIti hovAthI ane mAtA pratye apAra bhakitabhAva hovAthI enA mATe kaSTasAdhya kriyA paNa uga vinA prema-bhaktipUrvaka karAya che tema sAdhakane sAdhanA pratye prema-bhakita-Adara hoya to kaSTasAdhya dharmakriyAmAM paNa AnaMdano anubhava thAya. pachI veTha utAravAnuM na thAya. 350 gAthAnA stavanamAM jaNAvela che ke - beThA pANa je upaje re, kariyAmAM uga re. yogadveSathI te kriyA re, rAjaveThasama vega re. - yoganI bIjI tArA daTimAM udvega doSa hoto nathI-ema yogadaSTi samuccaya graMthamAM jaNAvela che. [14/5]. gAthArtha :- zrepa doSa hoya tyAre paNa sAtatya na rahevAnA kAraNe A kriyA kyAreya paNa ITa phalanA abhyadaya mATe thatI 1. mudritapratI idaMpadaM pramAdena luptama / anyatra na 'dAsaprAyatvahetubhUtena' iti pAThaH / 2. mudritapratI -> 'udvignaH kriyAkartA janmAntare na labhate < iti pAThaH / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM yogagatazaktinAzakatA kSepe kSepe'pi cittadoSe aprabandhAt cittasya zithilamUlatvAt iSTaphalasya yoganiSpattirUpasya samRddhaye | abhyudayAya na jAtu = kadAcit etat = karaNaM bhavati / atra dRSTAntamAha na asakRt = anekazaH utpATanAt utkhananAt zAlirapi dhAnyavizeSaH phalAvahaH = phalapradaH puMsaH puruSasya bhavati // 14/6 // 'utthAna' ityAdi / utthAne nirvedAt karaNamakaraNodayaM sadaivA'sya / atyAgatyAgocitametattu svasamaye'pi matam ||14 /7 || utthAne cittadoSe satyaprazAntavAhitayA nirvedAt hetoH karaNaM = niSpAdanaM AyatimAzrityA'karaNasyaivodayo yasmiMstattathA, sadaiva asya yogasya / kIdRzaM tatkaraNaM ?' atyAgaM = azavayatyAgaM, bAhyapratijJAbhaGgasya 322 caturdazaM SoDazakam = = = kalyANakandalI -> yogakaraNakAlasyA'ntarA'ntarA'dhikRtAnyakarmaNi cittanyAsAtmake kSepe cittadoSe sati api cittasya zithilamUlatvAt yogaphalajananazaktilakSaNamUlazaithilyAt yoganiSpattirUpasya iSTaphalasya abhyudayAya utpAdanAya na kadAcit yogasya karaNaM bhavati / na anekazaH = vAraMvAraM utkhananAt zAliH vrIhiH api phalapradaH, asakRdutpAdanena zAleriva kSepeNa yogasya phalajananazaktinAzAnna tataH phalamiti bhAva: / taduktaM yogabhedadvAtriMzikAyAM -> kSepo'ntarA'ntarA'nyatra cittanyA| so phalAvahaH / zAlerapi phalaM no yad dRSTamutkhanane'sakRt // 17 // - iti / balAdRSTI kSepadoSo nAsti || 14 / 6 || mUlagranthe daNDAnvayastvevam - utthAne nirvedAt sadaiva asya karaNaM akaraNodayam / etat tu svasamaye'pi atyAgatyAgocitaM matam // 14 / 7 // iyamapi kArikA yogabhedadvAtriMzikAvRttyAdI [ dvA. dvA. 18 / 16] samuddhRtA / etadanusAreNa yogabhedadvAtriMzikAyAM -> prazAntavAhitA'bhAva utthAnaM karaNaM tataH / tyAgAnurUpamatyAgaM nirvedAdatathodayam ||16|| - ityuktam / aprazAntavAhitayA prazamaikavRttisantAnasyAbhAvena nirvedAt manomAlinyAt yadvA ekavRttibhaGgAt niSpAdanaM yogasya; AyatiM = anAgatakAlaM Azritya akaraNasya yogA'pravRtteH eva udayo = bhAvikAlavipAkaH yasmin tat tathA aprazAntavAhitayA nirvedAt yoganiSpAdanasya anAgatakAlInayogapravRttipratibandhakakarmArjakatvAt / azakyatyAgaM, bAhyapratijJAbhaGgasya nathI. DAMgara paNa vAraMvAra ukheDyA pachI puruSane phalaprada nathI banatI. [14/6] dharmasAdhanAmAM zaeNpa doSane haTAvIe = = = - dIkArtha :- cittano kSepanAmaka doSa hoya tyAre paNa mana zithila thavAthI yogasiddhisvarUpa ISTa phalanA abhyudaya mATe kyAreya paNa A kriyA thatI nathI. ahIM graMthakAra zrImadgha dRSTAMtane jaNAve che. DAMgara nAmanuM dhAnya paNa vAraMvAra ukheDavAthI puruSane isa 1 janatuM nathI. [14/6 ] vizeSArtha :- kSepa eTale cittanI kSipta avasthA. A kSipta avasthAmAM kheda-udvega nathI paraMtu jANe citta bIje mUkAyAnI jema kriyA karatAM vacce-vacce citta bIje ThekANe cAlyuM jAya che. bIjA-trIjA vicAramAM caDhI jAya che. dA.ta. pratikramaNa karatI vakhate paDilehaNamAM mana gUMthAyela rahe, paDilehaNa karatI vakhate derAsara javAnuM mana rahe, prabhusanmukha caityavaMdana karatAM navakArazIsvAdhyAya vagere karavAmAM mana parovAyela rahe. jema DAMgaranA choDane eka kyArAmAMthI ukheDIne bIje rope, bIjAmAMthI ukheDI trIje rope... Ama sthAnAMtara karyA ja rAkhe to e choDa para phaLa-DAMgaraanAja UgatuM nathI. tema cAlu kriyAmAMthI cittane bIjetrIje sArA yA kharAba ThekANe pheravyA karavAthI A kriyAmAM saLaMga cittadhArA- mananuM sAtatya - prastuta kriyAnukULa vardhamAna zubha adhyavasAyano pravAha TUTI jAya che. vaLI, mana bIjA-trIjA ThekANe jAya eTale je dharmakriyA thatI hoya ene anukULa bhAvollAsa paNa pragaTavAmAM vAra lAge che. pariNAme yogasiddhisvarUpa prastuta phaLano udaya-saMyoga thato nathI. 350 gAthAnA stavanamAM jaNAvela che ke > bice bice bIjA kAjamAM re, jAya mana te khepa re. ukhaNatAM jima zAlinuM re, phala nahi tihAM nirlepa re. - yoganI 3 jI balA dRSTimAM kSepa doSa haTI jAya che. [14/6] utthAna doSavALI ArAdhanA ravAnA karIe gAthArtha :- utthAna doSa hoya tyAre nirveda hovAthI haMmezA yogane kare chatAM na karavAnuM ja phaLa maLe che. AvI kriyA azakyatyAgavALI hovA chatAM tyAgane yogya che - evuM ApaNA jainAgamamAM paNa abhimata che. [14/7] TIDArtha :- cittano utthAna doSa hoya tyAre aprazAMtavAhitAthI nirveda-kaMTALo thavAnA kAraNe kAyama yogane kare chatAM bhaviSyakALanI apekSAe na karavAnuM ja phaLa maLe. arthAt karavAnuM phaLa na ja maLe. te AvI kriyA atyAga-tyAgocita che. matalaba ke bAhya pratijJAno bhaMga kare [sAdhu pratikramaNAdi na kare ke sAdhuveza choDe] to te lokinaMdAnuM kAraNa bane ane loko dvArA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvignapAkSikavyavasthArahasyaprakAzanam 323 lokApavAdahetutvAt tasya ca duHsahatvAt tathA tyAgAya ucitaM = yogyaM aprazAntavAhitAdoSaviSamizritatvAt etattu = etatpunaH karaNaM svasamaye'pi abhISTam / ata eva gRhItadIkSasya sarvathA svasiddhAnte'pi mataM mUlottaraguNa nirvahaNA'bhAve vidhinA suzrAvakAcAragrahaNamupadarzyate' / = = atyAgaM kathacidupAdeyatvAt tyAgocitaM ca sadoSatvAditi vyAkhyAyAM tu bhAvavizeSakRtaguNadoSatulyabhAvo draSTavyaH / itthameva saMvignapAkSikAdivyavasthAsiddheriti dig // 14/7|| kalyANakandalI | lokApavAdahetutvAt tasya ca = bahujanakRtasvanindAdeH hi duHsahatvAt / tathA tyAgAya yogyaM aprazAntavAhitAdopavipamizritatvAt / tatazca sarpasyA''khugalanavRttAntAnusaraNametat / etatpunaH aprazAntavAhitayA karaNaM svasiddhAnte'pi akaraNAdayatvena atyAgatyAgocitatvena ca rUpeNa abhISTam / prazAntavAhitayaiva kRto yogaH tattvataH kRto bhavati, tasyAH taddhetutvenopadezAt / taduktaM adhyAtmakalpadrume -> yogasya heturmanasaH samAdhiH <- [ 9 / 15 ] iti / ata eva = aprazAntavAhitAkRtayogasya tyAgocitatvAdeva, gRhItadIkSasya api sarvathA mUlottaraguNanirvahaNAbhAve vidhinA = janma dIkSA-vihArabhUmitritayavarjana-jina - pUjodyama-susAdhusevAdividhinA suzrAvakAcAragrahaNaM upadarzyate, taduktaM upadezamAlAyAM jai na tarasi dhAreuM mUlaguNabharaM sauttaraguNaM ca / muttUNa to tibhUmI susAvagattaM varatarAgaM ||501 || arihaMtaceiANaM susAhupUyArao daDhAyAro / sussAvagAM varataraM na sAhuveseNa cuadhammo ||502 || - iti / vyavahArasUtrAdau darzitaM siddhaputra - sArUpikAdivyavasthApanamapyatra vibhAvanIyam atyAgaM kathaJcit upAdeyatvAt tyAgocitaM ca sadopatvAt = aprazAntavAhitAdoSAt iti zrIyazobhadrasUrikRtAyAM sugamArthakalpanAbhidhAnAyAM vyAkhyAyAM svIkriyamANAyAM tu bhAvavizepakRtaguNadoSatulyabhAvaH = sadanuSThAnakartRgatapariNAmavizeSakRtaH guNadApayoH sAmyabhAvaH dRSTavyaH / yAvatI aprazAntavAhitAzaktiH tAvatyeva nijadoSagarhA'nyasukRtAnumodanAdipariNatyA | guNazaktirapi sambhavatIti syAdupAdeyatA'pyavirudvaiva / itthameva saMvignapAkSikAdivyavasthAsiddheH / zuddhivicAre prathamaH susAdhuH dvitIya : suzrAvakaH tRtIyazca saMvignapAkSika iti vyavasthA siddhAntasiddhA / taduktaM upadezamAlAyAM sAvajjajogaparivajjaNA usavuttamAM jaIdhammo / bIo sAvagadhammo taio saMviggapakkhapaho || 519 || sujhai jaI sucaraNo sujjhai sussAvao'vi | guNakalio / osannacaraNakaraNo sujjhai saMviggapakkharUI ||513|| <- iti | saMvignapAkSikalakSaNAnyapi tato'vaseyAni / |[upa.mAlA.514-518] | ata eva etAdRzAnuSThAnasya sarvathA na heyatA kintu svIyapariNAmavizeSeNa pravacanarAga-nijAcAragarhA Jain Education Intemational potAnI niMdA thAya te sahana thavI khUba muzkela che. mATe te choDI devuM azakya che. tathA [pALI zake tema na hoya ane manamAM satata ajaMpo raheto hoya. tethI] te choDavA yogya che, kAraNa ke aprazAMtavAhitA-ajaMpAnA doSasvarUpa jherathI te mizrita thayela che. A rIte kriyA thatI hoya che. evuM ApaNA jainAgamamAM paNa mAnya che. mATe ja dIkSA grahaNa karyA pachI sarvathA mUla guNa ane uttara guNano nirvAha thaI zake tema na hoya to vidhipUrvaka [dIkSA choDI] sArA zrAvakanA AcAra pALavA - evuM zAstramAM batAvAya che. [potAnA abhiprAya mujaba vyAkhyA karyA bAda SoDazakanI sugamArthakalpanA TIkAnA racayitA zrIyazobhadrasUrijI ma.nA matane jaNAvatA upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke] kathaMcit upAdeya hovAthI tyAga thaI zake tema nathI ane doSayukta hovAthI tyAgane yogya che - evI vyAkhyA karavAmAM Ave to bhAvizeSathI guNa-doSanuM samAna baLa jANavuM. A rIte ja saMvignapAkSika vagere vyavasthA siddha thAya che. yA oDa digdarzana che. [ 14 /7] vizeSArtha :- utthAna eTale cittanI aprazAMtavAhitA - asvasthatAbharyuM citta. jema madonmatta puruSanuM mana ThekANe nathI hotuMzAMta nathI hotuM, tema ahIM prastuta dharmArAdhanAmAM mana svastha-zAMta na rahe. ajaMpo-ucATa rahe. alabatta prastuta ArAdhanAmAM khedaudvega-kSepa ubhA thavA dIdhA na hoya chatAM game te kAraNe citta azAMta-asvastha-udAsa rahevAthI ArAdhanA karAya chatAM chUTI javA jevI te ArAdhanA thAya che. dA.ta. dIkSA lIdhA pachI ene kalyANakArI-upAdeya samajavA chatAM mohodaya vagerethI dIkSAmAM ajaMpo, asvasthatA rahe to ahIM utthAna doSa lAgu paDe che. lokaniMdAnA bhayathI dIkSAno tyAga na kare to paNa te dIkSA tyAgane yogya bane che. dIkSA vyavahArathI pALe chatAM paNa pote dIkSAne yogya nathI raheto. - cAritrAMtarAya bAMdhe. jaMbusvAmInA jIve bhavadevanA bhavamAM pUrve 12 varSa anicchAe dIkSA pALI chatAM ajaMpo-akaLAmaNa A badhA kAraNone lIdhe cAritranA aMtarAya bAMdhyA ane tethI ja zivakumAranA bhavamAM dIkSAnI prApti mATe 12 varSa sudhI tapazcaryA karavA chatAM dIkSA meLavI na zakyA. mATe mahAvrata pALavAnI kSamatA na dharAvanAra sAdhune suzrAvakanA AcAra pALavAno upadeza apAya che. siddhaputra, sArUpika vagere AnA mATe zAstraprasiddha vyavasthA che. arthAt tevA jIvoe dIkSA choDI devI joIe. sAdhuvezane kalaMkita karavo koI paNa hisAbe vyAjabI nathI. mATe to aSADhAbhUti, naMdISeNa vageree dubhAtA dile paNa dIkSA choDI. sAdhu vezamAM rahIne abrahmasevana karavAthI to saMsAra vadhI ja jAya. 1. anyatra ca ... mupadizyate' iti pAThaH / / 2 mudritapratI 'doSatvAditi' ityazuddhaH pAThaH / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 caturdazaM SoDazakam zAntAvi'tyAdri | 8 caturvidhacetaH prakAzanam 888 kalyANakandalI | saMvignAnumodanAdyudyamAt guNazakti: pravardhanIyA, doSoparame ca yatitavyam, na tu svIyapariNAmavizeSajanyaguNatulyaM svadoSamabhyAsa| dazAyAM dRSTvA sadanuSThAnamekAntena tyAjyam / idamevAbhipretya TIkAkRtA'pi nyAyAloke -> asmAdRzAM pramAdagrastAnAM crnnkrdInAnAm / sabhyo pota ve pravacanarAya: gumovAya: || - [pra.rUA.6 rR.334], -> vidhidhana vidhino vidhimAneM sthApanaM vidhIcchUnAM / avidhiniSedhazceti pravacanabhaktiH prasiddhA naH / adhyAtmabhAvanojjvalacetovRttyocitaM hi naH kRtyam / pUrNakriyAbhilASazceti dvayamAtmazuddhikaram / / <- [20/33] kRti 2 adhyAtmamAre proktam / pareSAmapi yogArambhadazAyAM vitarkAdayo'bhimatAH / taduktaM mokSadharme vitarkazca vivekazca vicArazvopajAyate / muneH samAdadhAnasya prathamaM yogamAditaH / - [195 / 15 ] prathamaM yogaM = saMprajJAtaM AditaH = mAt nAyata rUtyartha: / caturthakRSTAputyAndosso na vidyate kintu tatpUrvaM vartate / idamapyatrA'vadhAtavyam-kalikAlasarvajJena zrIhemacandrasUrIzvareNa yogazAstre yoginA gorakSanAthena |ca amanaskayoge granthe vikSipta yAtAyAta viSTa-sulInAbhidhAnAH catvAraH ceta : prakArAH pradarzitA: / abhyAsadazAyAM taralatvaM cittasya | syAt / taduttaraM yogAnandavRddhyA doSahrAsAt paratattvaprAptiH syAt / taduktaM yogazAstre -> [] vikSitaM sahamidaM [2] yAtAyAtazra kimapi sAnandam / prathamAbhyAse dvayamapi vikalpaviSayagrahaM tatsyAt / / [3] liSTaM sthirasAnandaM, [4] sulInamatinizcalaM parAnandam / | tanmAtrakaviSayagrahamubhayamapi budhaistadAmnAtam || evaM kramazo'bhyAsA''vezAt dhyAnaM bhajet nirAlambam / samarasabhAvaM yAtaH paramAnandaM tato'numavet / / -[yo.ga.pra.22/1.rU-4-6, gamanayoga 1-26-27-???] ti / tatazrva prAthamivAyAM vikSiptatvAti| sambhave'pi zuddhabhAvena doSApAkaraNe guNopArjane caiva yatitavyaM yogaprayogadvArA apunarbandhakAdibhiH / yathoktaM adhyAtmasAre > viSaya-kaSAyanivRttaM yogeSu ca saJcariSNu vividheSu / gRhakhelabAlopamamapi calamiSTaM mano'bhyAse / / [20 / 22] vacanAnuSThAnagataM yAtAyAtaJca sAticAramapi / ceto'bhyAsadazAyAM gajAGkuzanyAyato'duSTam ||[20/21] azuddhA'pi hi zuddhAyAH kriyA hetuH jheravALuM bhojana karavuM te karatAM na khAvuM sAruM. bhUkhyA rahevuM sAruM. sarvathA nirapavAda mahAvratane sAdhuvratamAM rahIne toDI na ja zakAya. paNa te tUTe tema ja hoya to sAdhue sAdhuveza choDavo ja joIe- evuM zAstrakAronuM tAtparya jaNAya che. 350 gAthAnA stavanamAM paNa jaNAvela che ke > zAMtavAhitA viNa hove re jo yoge utthAna re - tyAga yoga che tehathI re, aNaiMDAnuM dhyAna re. saMbinapAkSika vyavasthAnuM rahasya -> mUla-uttara guNa arthAt caraNasattarI ane karaNasattarImAM jenI zAstramAM apavAdamArge kAraNika chUTa ApavAmAM Avela hoya tenI ja vinA kAraNe paNa ghaNI vAra chUTachATa le paraMtu pote samaje ke --> 'A sthitimAM mAruM sAdhupaNuM kevI rIte kahI zakAya ? rasa-Rddhi-zAtAgAravane parAdhIna banelo huM kevo abhAgI chuM ke tAraka tIrthaMkaronI kalyANakArI AjJAne tuccha sukhane khAtara kacaDI nAMkhuM chuM ! hAya ! mAruM zuM thaze ? bIjI bAju AMtarika rIte mane sAdhupaNuM game che. sArA sAdhuo paNa mane game che. sAdhuveza choDavAnI mArI IcchA nathI. pharIthI saMsArI banavAnI kalpanA karatAM paNa mane dhrUjArI chUTe che, mArI nasamAM vahetuM pavitra-khAnadAna mAbApanuM lohI evuM che ke huM ApaghAta karavAnu pasaMda karIza paNa sAdhuveza to choDI ja nahi zakuM. lokaniMdA-beAbaru vagerenA kAraNe paNa sAdhuveza choDavAnI mArI taiyArI nathI. rojeroja SaDjavanikAyanI virAdhanAthI UbharAtuM saMsArI jIvana have huM jIvI zakuM tevI mArI sthiti nathI. chatAM bhAre kammapaNAnA lIdhe nAlAyaka huM saMyamajIvanamAM doSa lagADuM chuM. jaMbukumAra thanArA bhavadeva muninI jema cAritra pALavA chatAM huM cAritranA aMtarAya bAMdhI rahyo chuM. he paramAtmA ! mane bacAva. huM zuddha saMyamajIvana jIvuM evuM baLa Apa' - AvI vicAradhArAnA kAraNe guNa ane doSanuM baLa lagabhaga samAna thaI jAya che. tevA jIvo mATe zAstramAM saMvignapAkSika vagere vyavasthA batAvI che. zAstramAM je nirapavAda bAbatonI chUTachATa ApavAmAM Avela na ja hoya tenuM saMvignapAkSika sevana na ja kare. pote saMvigna na hovA chatAM saMvegI sAdhuo pratye pakSapAta rAkhIne jIvana jIve. suvihita sAdhunA vaMdana-sevA vagere nA le... ItyAdi saMvizvapAkSikasaMbaMdhI vizeSa vAto upadezamAlA [514 thI 526 gAthA] vagere graMthamAMthI jANI levI. saMvizvapAkSika potAnI prAmANikatA-khAnadAnI-saMvegI sAdhuno pakSapAta - sAdhubhakti-potAnI jAta pratye dhikakAra, pApano pazcAtApa vagerenA kAraNe karmakSaya karI kAlAMtare pharIthI saMvigna-susAdhu bane tevI pUrNa zakyatA che. tenI pAse sAdhuvezarUpI dUdha hAjara haze to mAtra purUSArtha-bhAvasvarUpa sAkara bheLavavAnI ja jarUra raheze. alpa prayatnathI madhura dUdha pIvAnuM saubhAgya maLI zake. jo te dIkSA choDI de to kAM to ApaghAta kare kAM to kAlAMtare punaH dIkSAno utsAha na jAge. teno AtmavikAsa aTakI na paDe mATe zAstrakAroe saMvignapAkSika mArga paNa batAvela che. je sAdhu niHzukatAthI mahAvrata bhAMge, doSane sevyA bAda nipura banIne doSa svIkAra na kare. bacAva kare. nirlajja banI sAdhumaryAdA toDe. to tevA jIva dIkSAmAM cIkaNA karma na bAMdhe te mATe zAstrakAra bhagavaMtoe temane sAdhuveza choDI paramAtmabhakti vageremAM pravRtta thavAnI suMdara hitakArI salAha ApelI che. [14/7] Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 saGkalanopetakriyAyA iSTaphalahetutvam OM bhrAntau vibhramayogAna hi saMskAraH kRtetarAdigataH / tadabhAve tatkaraNaM prakrAntavirodhyaniSTaphalam // 14/8 // dhAntau cittadoSe sati vizramasya = manovaikalyasya yogAt = sambandhAt na hi = jaiva saMskAraH = vAsanAvizeSaH kratetarAdigata: 'idaM mayA kRtamitaradakRtaM' AdizabdAt 'idaM mayoccaritamidamanuccaritaM' etadgagataH = etadviSayaH, viparItasaMskAreNa satyasaMskArajAzAt / tadabhAve = kRtetarAdisaMskArAbhAve tasya = prastutasya yogasya karaNaM prakAntasya yogasya virodhi, aniSTaphalaM = iSTaphalarahitaM, kRtetarAdisatalajasahitakriyAyA eveSTaphalahetutvAt / atha yatropekSayaiva kRtAkRtasaMskArAbhAvo na tu bhAjtyA, tatra ko'yaM doSaH ? iti cet ? na, bhrAnteH upekSAyA apyupalakSaNatvAt // 14/8|| 'anyamudI'tyAdi / anyamudi tatra rAgAttadanAdaratA'rthato mahApAyA / sarvAnarthanimittaM mudviSayAGgAravRSTyAbhA // 14/9 // = kalyANakandalI sadAzayAt / tAnaM rasAnuvedhena svarNatvamadhigacchati // - [2/16] ityAdisUcanArthaM dikpadopAdAnamakAri // 14/7 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> bhrAntau vibhramayogAt kRtetarAdigataH saMskAro hi na / tadabhAve tatkaraNaM prakrAntavirodhi aniSTaphalam / / 14/8 // iyaM kArikA yogabhedadvAtriMzikAvRttyAdau [dvA.dvA.18/15] samuddhRtA / etadanusAreNa yogabhedadvAtriMzikAyAM -> bhramo'ntarviplavastatra na kRtAkRtavAsanA / tAM vinA yogakaraNaM prastutArthavirodhakRt // 15|| - ityuktam / / / manovaikalyasya sambandhAt naiva saMskAraH kRtetarAdigataH jAyate, vibhramajanyena viparItasaMskAreNa satyasaMskAranAzAt = kRtetarAdigocarayathArthasaMskArapratibandhAt / etena -> na hyayuktena manasA kiJcana samprati zaknoti kartuM -- [6/3/1/14] iti zatapathabrAhmaNavacanamapi vyAkhyAtam, dravyata: karaNe'pi bhAvato'karaNAt / ata eva satyasaMskArAnutpAdaH / kRtetarAdisaMskArAbhAve yogasya karaNaM, prakrAntasya yogasya virodhi / ata eva tattvataH tadakaraNameva / bhrAnte: pAramArthikavRttyA tatkAlInayogapratibandhakatve'pi nAnubandhato yogavirodhitvaM sambhavati, sati vidhi-yatanA''darAdipariNAme / ata eva -> aniSTaphalaM = iSTaphalarahitaM - iti | TIkAkRtA vyAkhyAtam / viziSTatarayogArAdhanAyAM UrdhvabhUmikAyAM svalpasyA'pi doSasya mantravidhAne ivAniSTaphalatvamityAzayena | 'aniSTaphalaM' iti mUlakRduktiH / yogArambhakAlInasvalpadoSayuktayogakaraNasya prajJApanIyatA-vidhiparatAdiguNakalitakartRkasya nA'nAgatakAle viparItaphalatvaM kintu tadabhISTaphalazUnyatvameva, kRtetarAdisaGkalanasahitakriyAyA eva iSTaphalahetutvAdityAzayena 'iSTaphalarahitaM' iti TIkAkRduktiriti na virodha iti dhyeyam / paJcamadRSTau sUkSmabodhAdisadbhAvAt bhrAntirnivartate / upekSAyA api upalakSaNatvAt, saMzayasyApi tata eva grahaNamavagantavyam // 14/8 // che gharmakriyAmAM bhrAMti aniSTakaLadAyaka che mAthArtha :- bhrAMti doSa hoya tyAre vizvamanI hAjarIthI karyuM ke nahi te saMbaMdhI saMskAra nathI rahetA. tevA saMskAra na hoya to te kriyA prastuta yoganuM virodhI aniTa phaLa Ape che. [14/8] TIkArya :- cittano bhrAMti nAmano doSa hoya tyAre manovikalatA-anupayoganI hAjarIthI "A meM karyuM, bAkInuM nathI karyuM.' mULa gAthAmAM rahela 'Adi' zabdathI "A huM bolyo, bIjuM bolela nathI." A saMbaMdhI saMskAra thatA nathI ja; kAraNa ke viparIta | saMskAra dvArA sAcA saMskArano nAza thAya che. karyuM ke nahi tenA sAcA saMskAra na hoya to prastuta yoganI kriyA e prastuta yoganA virodhI evA aniTa phaLane Ape che. ITa phaLa ApatuM nathI. kAraNa ke ATaluM karyuM, bAkInuM karavAnuM bAkI che' AvI saMkalana sahitanI kriyA ja ITa phaLano hetu bane che. -> jyAM upekSAthI ja karyA-na karyAno saMskAra na hoya, nahi ke bhrAMti doSathI tyAM saMkalanano abhAva e kayo doSa kahevAya ? - A praznano javAba e che ke bhrAMti e upekSAnuM paNa upalakSANa che. arthAta bhramanA [viparItasaMskAranA kAraNe ke upekSAudAsInatAnA sitya saMskAranA abhAvanA] kAraNe karyuM ke nahi ? tenI saMkalanA na hoya te brAnti doSa ja jANavo.[14/8]] vizeSArtha :- sini bheTale ahiyA yAna yAnI, amu sUtra olyA-motyAnI mA. gha.ta. hana, muddpttipaDilehaNa karyA ne na karyuM mAne, namutthAmAM sUtra na bolyA ne bolyuM mAnI bese. "kAusagnamAM 4 logassa thayA ke 3 logassa ?' te khyAla na rahe. viparIta saMskAra paDe ke sAcA saMskAra na paDe - A banne avasthAmAM satyasaMkalanA na hovAthI kriyA karavA chatAM kriyAnuM je phaLa maLavuM joIe te na maLe. 350 gAthAnA stavanamAM jaNAvela che ke - bhramathI jeha na sAMbhare re, kAMI matata // 3. tethI zumariyA yahI 2 artha virodhI 11 3. <- [14/8] Jain Education Intemational Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 caturdazaM SoDazakam avasarocitAnuSThAnAnAdarasya mahAdharmavighnakAritvam 88 anuSThIyamAjAdanyatra mut = pramodaH, tasyAM satyAM tatra : anyasmin rAgAt : abhilASAtirekAt tadanAdaratA = anuSThIyamAnA'nAdriyamANatA, arthataH = sAmarthyAt, tatkriyAkAle'nyarAgasya tadarAgAkSepakatvAt / sA ca tadanAdaratA mahApAyA = mahAdharmavighnavatI. tathA sarveSAmanAjAM nimittaM, lezato'pi vihitAnuSThAnA'nAdarasya durantasaMsArahetutvAt / tadanAdaradoSe'pyanyAdaraguNAttulyA''yavyayatvamityAzaGkAyAmAha -> mudviSaye itarAnuSThAne aGgAravRSTyAbhA - aGgAravRSTisadRzI, akAlarAgasya tatphalopaghAtakatvAditi bhAvaH / iyathAnyamutsundareSvapi zAstrokteSu caityavandana-svAdhyAyAdiSu zrutAnurAgAccaityavandanAdikaraNavelAyAmapi tadalAdriyamANasya tadupayogAbhAvena itarAsaktacittavRtteH sadoSA / na hi zAstroktayoranuSThAnayogyaM vizeSo'sti yadekamadaraNIyamanyattu jeti // 14/1 // - kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> anyamudi tatra rAgAt arthataH tadanAdaratA mahApAyA sarvAnardhanimittaM mudviSayAGgAravRSTyAbhA // 14/9 // iyamapi kArikA yogabhedadvAtriMzikAvRttau [dvA.dvA.18/19] samudbhUtA / etadanusAreNa yogabhedadvAtriMzikAyAM vihite vA'rthe'nyatra mutprakRtAtkila / iSTe'rthe'GgAravRSTyAbhA'tyanAdaravidhAnataH // 19|| - ityuktam / kAntAyAM yogadRSTAvanyamuddoSo nAsti / / __anyasmin = anuSThIyamAnabhinne vihite'vihite vA karmaNi abhilApAtirekAt anuSThIyamAnA'nAdriyamANatA takriyAkAle anyarAgasya = prakRtabhinnAbhilASasya tadarAgA''kSepakatvAt = anuSThIyamAnA'rAgopadhAyakatvAt / avasarocitarAgAbhAva-rAgaviSayAnavasarAbhyAM prakRtAnyAbhilASo'tra gADho'vagantavya: / tata evAnuSThIyamAne'pi gaaddhaanaadrtaa'vseyaa| tadanAdaratA = avasarocite vihite sadanuSThAne'nAdatiH mahAdharmavighnavatI = svajanakatAsambandhena tAttvikayogapratipattyantarAyaviziSTA / / akAlarAgasya = svarUpataH kathaJcit prazastasyA'pi anavasarakRtatvenA'nubandhato'prazastasya pracurAbhilASasya tatphalopaghAtakatvAt = gADharAgaviSayIbhUtA'nAgatakAlInA'nuSThAnasAdhyapradhAnaphalasAmagrIvighAtakatvAt / tadanAdriyamANasya = svakAlopasthita-vihita-caityavandanAdyanAdaravataH tadupayogAbhAvena = caityavandanAdivarNAAlambanagocarapraNidhAnaviraheNa itarA''saktacittavRtteH= svAdhyAyAdyAsaktamanovRtte: anyamta sadoSA jnyeyaa| idaJcAtrAvadheyaM vivakSitAnuSThAnaprArambhAta prAk prajAyamAnaM rAtrindivaniyatakramika-svakartavyavRndaviSayasaGkalanaM tadArambhasamAptikAlaparimANAvadhAraNaJca nAnyamuddoSAkrAntaM kintu sh mAmu doSa aMgArAnI vRSTi jevo che ja gAthArtha:- anyamud doSa hoya tyAre anyatra rAga hovAnA kAraNe arthataH prastuta anukAnamAM anAdara thAya che je mahAvidbhakArI che. te mahA anarthanuM nimitta bane che. rAganA viSayabhUta anukAnamAM te aMgArAnI vRSTi tulya bane che. [14/9]. 1 TIkArya :- je anukAna cAlI rahela hoya tene choDIne bIje AnaMda hoya te anyamud doSa che. A doSa hoya tyAre anyatra atyaMta rAga hovAnA lIdhe je anumAna cAlI rahela che temAM anAdara Ave che, kAraNa ke je anuSThAna karavAno kALa che te samaye anya anukAnano rAga e prastuta anukAnamAM arAga-anAdarano AkSepaka [lAvanAra che. A anAdara mahAdharmamAM vighna kare che. ||tema ja badhA anarthonuM e mULa che; kAraNa ke vihita anukAnano AMzika paNa anAdara dIrdha saMsArano hetu che. zaMkA :- prastuta anukAnamAM anAdara doSa hovA chatAM paNa anya anukAnamAM Adara-rAga thavAno guNa hovAthI lAbha ane nukazAna banne samAna thaze. [mATe AvI rIte dharmakriyA kare to paNa nukazAna nahi thAya.]. samAghAna :- prastuta anukAnano anAdara e AnaMdano viSaya bananAra anya anukAnamAM aMgArAnA varasAda jevo che; kArAga ke akALe-anavasare thayela rAga e anya anukAnanA phaLano upaghAta kare che. zAstrokata hovAthI suMdara evA caityavaMdana, svAdhyAya Adi yogomAM caityavaMdana vagere karavAnA avasare paNa mRtanA anurAgathI caityavaMdana vagereno anAdara karanAra vyaktine caityavaMdanAdimAM | upayoga na hovAnA kAraNe vyutAdi anya yogomAM Asakata cittavRttivALAne mATe anyamud = anyatra AnaMda sadoSa che, kAraNake ke zAstrokata evA caityavaMdana ane svAdhyAyamAM A koI viziSTatA nathI ke ekano Adara karavo ne bIjano nahi. zAstramAM asaMkhya tAraka yogo batAvela che. te badhAne ArAdhI zakavAnI zakita potAnI pAse na hovAthI ArAdhanA potAnI zakti mujabanA yoganI karavAnI. paraMtu Adara to zAstrokana sarva yogo para joIe. eka anumAnane ati AdaravAnA lIdhe bIja zAstrokta yogo pratye aruci-anAdara to na ja thavo joIe. eka yoganA rAganA bhoge bIja yogo upara Adara-rAga karavo e jinAjJAthI viruddha hovAthI zubha bhAva nathI. bIja anuSThAnano atirAga e anuSThAnane ArAdhavAnI yogyatA khatama kare che. 350 gAthAnA stavanamAM Jain Education Intemational Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM balAtkAreNa yogakaraNaM moghaprayojanam 8. 'rujI'tyAdi / ruji nijajAtyucchedAt karaNamapi hi neSTasiddhaye niyamAt / asyetyananuSThAnaM tenaitadvandhyaphalameva // 14/10 // ruji = roge cittadoSe sati nijajAteH - anuSThAnasAmAnyasya ucchedAt karaNamapi hi asya = prastutArthasya niyamAt neSTasiddhaye - jAnimatasampAdanAya iti = hetoH ananuSThAnaM = akaraNam / tena kAraNena etat : karaNaM vandhyaphalameva, iSTaphalAbhAvAt / iyaM hi ruga bhaGgarUpA pIDArupA vA anuSThAjajAtyucchedakatvAt sarvakRtAnuSThAnavandhyatvA''pAdiketi vivekinA parihartavyA / atha bhaGgarUpAyAH pIDArUpAyA vA rujaH zaktau satyAmaparihAra: puruSasya svatantraM doSAntaraM tatra 'avyApRtAnAmajuSThAnAnAM tu ko'parAdhaH iti cet ? na, yadanuSThAnavyAsoja puruSasya rukparihAropAyAnupayogastatra - kalyANakandalI - pravahamAne prakRtAnuSThAne prakRtAnya-vihitAvihitakarmagocarodbhUtotkaTAbhilASa evAnyamutpadavAcyaH iti tAvad vayaM vidmaH / / 14/9 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> ruji nijajAtyucchedAt asya karaNaM api hi niyamAt na iSTasiddhaye iti ananuSThAnam / tena etat vandhyaphalameva // 14/10 // iyamapi kArikA yogabhedadvAtriMzikAvRttyAdau [20] samudbhUtA / etadanusAreNa yogabhedadvAtriMzikAyAM -> ruji samyaganuSThAnocchedAd bandhyaphalaM hi tat - [dvA.dA.18/20] ityuktam / _ anuSThAnasAmAnyasya = sadanuSThAnatvasya ucchedAt = pracyavAt prastutArthasya karaNaM kvacit vastvantarasAdhakaM sat api hi niyamAt = nizcayena nAbhimatasampAdanAya = na paramArthasAdhanAya bhavati / 'itizabdaH smRto hetau prakArAdisamAptiSu <- [ha.ko.5/887) iti halAyudhakozavacanAt iti = hetoH bAhyAkRtyA karaNe'pi tattvavRttyA akaraNam / tena kAraNena bahirvRttyA balAtkAreNa karaNaM vandhyaphalameva = moghaprayojanameva, anubandhazaktiviraheNa iSTaphalAbhAvAt / anuSThAnajAtyucchedakatvAt = anuSThAnatvavicchedakAritvAt sarvakRtAnuSThAnavandhyatvApAdikA = sarveSAM kRtAnAmanuSThAnAnAM moghatvAkSepikA / na | hi kAraNatAvacchedakazUnyena kAraNavadAbhAsamAnena kAryotpattiH yuktA, anyathA kAryakAraNabhAvabhaGgApAtAt / iti hetoH iyaM rug vivekinA = kSAyopazamikaguNodayikaguNadoSabhedavedinA sarvAdareNa parihartavyA / prabhAyAM dRSTAvayaM doSo nAsti / atha nizcayanayena sarvato bhaGgarUpAyAH nizcayAnugRhItavyavahAranayena dezato bhaGgarUpAyAH naigamAdinayena ca pIDArUpAyA rujaH svasmin zaktI = rugapanAyakazaktau satyAM aparihAraH puruSasya anuSThAnakArakasya svatantraM doSAntaraM bhavatu / tatra na no virodhaH / kintu tatra = rugdoSe avyApRtAnAM = apravRttAnAM svasAmagrIvazAt utpannAnAM anuSThAnAnAM tu ko'parAdhaH ? yena teSAM vandhyaphalatvamApAdyate anuSThAnatvaJcApAkriyate tatrabhavadbhiH bhavadbhiH iti cet ? na, yadanuSThAnavyAsaGgena = yatkarmAlambanena puruSasya rukparihAropAyAnupayogaH = rugapAkaraNopAyAnAmavyApAra: tatra = AlambanIbhUtAnuSThAne rugdoSasya nyAyaprApta Ave cha -> HinBRA bhAge 2, bI me // 3. 4 arthamA zIme 3, aN||raano 16 3.] <<- [14/4] a upAsanAmAM roga doSa nivAro gAcArya :- roga doSa hoya tyAre potAnI jAtino uccheda thavAthI A anuSThAna kare to paNa niyAmAM ITasiddhi mATe thatuM nathI. mATe te ananumAna = akaraNa ja jAgavuM. te kAraNe A niSphaLa ja che. [14/10] TIkArya :- roga nAmano cittadoSa hoya tyAre anuSThAnasAmAnyano = anuSThAnanI potAnI jAtino = anuSThAnapaNAno uccheda thAya che. mATe prastuta anuTAnane kare to paNa niyama abhimata arthanI siddhi mATe thatuM nathI. e hetuthI e ananuSThAna ja kahevAya. [anukAna na karyuM ja kahevAya.) te kAraNe e niSphaLa ja jANavuM, kAraNa ke enAthI ITa phaLa maLatuM nathI. A roga doSa bhaMgasvarUpa ke pIDA svarUpa che, kAraNa ke karelA sarva anuSThAnomAM anuSThAnapaNAno te nAza kare che ane anuSThAnane niSphaLa banAve che. mATe vivekI vyaktie roga doSano tyAga karavo joIe. zaMkA :- zakti hovA chatAM bhaMgasvarUpa ke pIDA svarUpa roga doSano parihAra na thAya to te vyaktino te svataMtra bIje doSa thayo. paraMtu e doSamAM pravRtta na thayelA anukAnono zuM doSa che ? te anukAno koI prastuta doSane uddezIne thatAM nathI ke jenA lIdhe anuSThAnapaNAno ja uccheda thaI jAya che.]. samAghAna :- tame kahyuM tema nathI. kAraNa ke je anukAnanA oThA nIce sAdhaka puruSa roga doSane TALavAnuM khyAla nathI 1. mudritapratI 'vyA....' iti pAThaH / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 caturdazaM SoDazakam rugdoSasya nyAyaprAptatvAt // 14/10|| 'AsaGge'pItyAdi / tadbhAvapuraskAreNa anavarata pravRttiH AsaGge'pyavidhAnAdasaGgasaktyucitamityaphalametat / bhavatISTaphaladamuccaistadapyasaGgaM yataH paramam // 14/11 // AsaGge'pi cittadoSe sati vidhIyamAnAnuSThAne 'idameva sundaramityevaMrUpe avidhAnAt zAstravidhyabhAvAt pratyutA'nAsaGgabhAvaM puraskRtya vidhipravRtteH, asaGgA = saGgarahitA saktiH = tasyA ucitaM = yogyaM iti kRtvA / aphalaM iSTaphalarahitaM etat = anuSThAnaM bhavati yataH yasmAt tadapi zAstroktatvena prasiddhamapyanuSThAnaM paramaM pradhAnaM asa abhiSvaGgarahitaM uccaiH = atizayena iSTaphaladaM = iSTaphalasampAdakaM bhavati / AsaGgayuvataM hyanuSThAnaM gautamagurubhaktidRSTAntena tanmAtraguNasthAnakasthitikAryeva na | mohonmUlanadvAreNa kevalotpattaye prabhavati, tasmAt tadarthinA''saGgasya doSatA jJeyeti // 14/11 // E 8 sImandharasvAmisannidhau dIkSAlAbhanidAnaniSedhaH = kalyANakandalI. | tvAt / sati sAmarthye yannimittena yatra doSo na parihriyate tasya tatra duSTatvaM tathA'trA'pi vibhAvanIyaM vidvadbhiH // 14/10 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> AsaGge api avidhAnAt etat aphalaM bhavati yata: [ tat ] asaGgasaktyucitaM tadapi paramaM asaGgaM uccaiH iSTaphaladaM bhavati || 14 / 11 / / iyamapi kArikA yogabhedadvAtriMzikAvRttyAdI [gA. 18 ] samuddhRtA / etada| nusAreNa yogabhedadvAzikAyAM -> AsaGgaH syAdabhiSvaGgastatrA'saGgakriyaiva na / tato'yaM hanta tanmAtraguNasthAnasthitipradaH / / - [dvA. dvA. 18/1] ityuktam / aSTamayogadRSTAvAsaGgadoSo nAstIti vyaktaM yogadRSTisamuccaye / vidhIyamAnAnuSThAne 'idameva sundaramityevaMrUpe AsaGge sati api tadbhAvapuraskAreNa = vihitAnuSThAnAntaraviSayAbhilASA|tizayitA'bhilASAtmakAbhinivezaM puraskRtya zAstravidhyabhAvAt / pratyuta iti vaiparItyabodhane / tadevAha anAsaGgabhAvaM = | anabhiSvaGgapariNAmaM puraskRtya vidhipravRtteH = zAstravidhAnasya pravartanAt / kuta etadavagatam ? ityAha- saGgarahitA anavarata - pravRttiH tasyA yogyaM anuSThAnakaraNaM iti zAstravacanopalabdheH iti kRtvA / na cAbhiSvaGgapUrvakamapyanuSThAnakaraNAtkiJcitphalaM tu bhaviSyatIti vAcyam, yataH etat = AsaGgayuktaM anuSThAnaM iSTaphalarahitaM bhavati / idamapi kuto'vasitaM ? ityAha yasmAt | zAstroktatvena prasiddhamapi anuSThAnaM pradhAnaM abhiSvaGgarahitaM niruktAbhinivezazUnyaM atizayena iSTaphalasampAdakaM bhavati / | gautamagurubhaktidRSTAnteneti / taduktaM mitrAdvAtriMzikAyAM pratibandhaikaniSThaM tu svataH sundaramapyadaH / tatsthAnasthitikAryeva | vIre gautamarAgavat || --- [ dvA. dvA. 22/10] iti / tathAsvabhAvatvAt tanmAtraguNasthAnakasthitikAryeva = vivakSitaguNasthAnakasthAnakArakameva, na tu mohonmUlanadvAreNa kevalotpattaye prabhavati / ata eva paratra sImandharAdijinasamIpe dIkSAprAptinidAnaM rAkhato te anuSThAnamAM roga doSa lAgu paDayo nyAyasaMgata che. [14/10] vizeSArtha :- cittanI pIDA athavA cittabhaMga e cittano doSa karmodayathI thavA chatAM sAdhake tene TALavA puruSArtha karavo joIe. puruSArthathI te TaLI zake che. cittapIDA ke cittabhaMga karanArA nimittothI sAdhake dUra rahevuM joIe. ane tevuM prabaLa bhAvanAbaLa vAraMvAra abhyAsa karIne vadhAravuM joIe. enA lIdhe na TALI zakAya tevA viparIta saMyogomAM paNa citta pIDita thatuM nathI, bhagna thatuM nathI. kriyAnA lobhamAM A doSane TALavAnuM lakSa na rAkhavuM e sAdhakano aparAdha hovA chatAM te kriyA-anuSThAnanA nimitte rogadoSanA parihArano upayoga na rahevAthI te kriyA-anuSThAna vAstavamAM anuSThAna ja banI zakatA nathI. dA.ta. koI bhikhArIne zrImaMta pAse karagarato joIne sAdhune manamAM ema thAya ke 'mANasane karmavaza kRpatA kevI naDe che ? ke A lobhI zeTha bicArA garIba bhikhArIne dAna karato nathI !' A manoroga che. UMcuM saMyamajIvana pALavAmAM duniyAnI A mAthAkuTamAM sAdhue paDavAnuM nathI. nahitara emAM potAnI ekadhArI saMyamapariNatine dhakko pahoMce ane nahi denArA kRpaNa zrImaMta upara potAne dveSa thAya. 350 gAthAnA stavanamAM jaNAvela che ke -> roga hoye samannAga binA re, pIDA bhaMgasarUpa re. zuddha dviyA ucchedathI re, te vaMdhya re - ( 10-18) [ 14/10] AsaMgano saMga TALo = gAthArtha :- AsaMga doSa hoya tyAre paNa A anuSThAna niSphaLa bane che, kAraNa ke AsaMgapUrvaka anuSThAna karavAnuM vidhAna nathI. zAstramAM to asaMgapravRttithI thatuM anuSThAna yogya jaNAvela che. kAraNa ke pradhAna asaMga anuSThAna atyaMta ISTaphaLadAyaka bhane che. [14/11] DhIkArya :- cittano AsaMga doSa hoya tyAre paNa anuSThAna niSphaLa bane che. kema ke anuSThAnane vize tevA bhAvane AgaLa karIne anuSThAna karavAnI zAstrIya vidhi nathI. UlaTuM vidhinI pravRtti che. anuSThAna saMga vinAnI satata pravRttine yogya che. [mATe AsaMgajanya hovAnA lIdhe prasiddha anuSThAna pradhAna hovA chatAM paNa evuM asaMga anuSThAna bane to A ja suMdara che' A bhAvathI karAtA anAsaMga bhAvane AgaLa karIne zAstrIya anuSThAna niSphaLa bane che.] zAstrokta atyaMta ISTa phaLanuM saMpAdaka bane che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntodAttavyAkhyAnam evamaSTa cittadoSAnuktvA tattyAgicittasvarUpamAha etadityAdi / etaddoSavimuktaM zAntodAttAdibhAvasaMyuktam / satataM parArthaniyataM saGklezavivarjitaM caiva // 14 / 12 // etairaSTabhizcaittairdoSairviyu (mu ) vataM = rahitaM zAntaH = krodhAdyabhAvavAn udAttaH = nijaparagaNanArUpalaghucittAbhAvela | udAraH tadAdibhAvena saMyuktaM = samanvitaM AdizabdAt gambhIra - dhIrAdibhAvaparigrahaH / satataM = anavarataM parArthaniyataM paropakArajiyatavRtti saGklezena gaLuSyana vinitaM naiva // 4/2aa 'susvapne'tyAdri / kalyANakandalI dazAzrutaskandhAdau niSiddham // 14/11 || mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> => -> // 4/2aa caittaiH = cittasambhavaiH doSaiH khedAdibhI rahitaM 'yoginAM cittamiti vakSyamANamatrAnveti / anena manovizuddhirdarzitA / taduktaM sambodhaprakaraNe -> kheyAidosarahiyA tajjhavasiyA ya maNasuddhI <- [32] | zAntaH = krodhAyamAvavAn / taturuM yogadRSTisamuccayavRttI -> zAntaH = tathAvikendriya-SAyaviAravijjaH <- [o86] / mevAmipratva mAvadgItAmAM vItarAgabhayakrodhaH sthiradhIrmunirucya - [2/6] dyutam | anyatrApi -> na thatra du:vuM na suvuM na karazo na dveSa-moddo nAviviA | rasa: sa rAnto vihito munInAM sarvajI mAvelu sama: praviSTaH || - [ ] dyutam / udAttaH iti 'idaM madIyaM tattu parakIyamityAdivicAraviraheNa = nija paragaNanArUpalaghucittAbhAvena udAraH / yogadRSTisamuccayavRttau | tu -> udAttaH = uccoccatarAdyAcaraNasthitibaddhacittaH - [gA. 186 ] ityevaM pUrvatanabhUmikAmAzrityoktam ||14/12|| AsaMgavALuM anuSThAna to gautamasvAmInI guru mahAvIra pratyenI bhaktinA dRSTAMtathI enA e ja guNasthAnakamAM rAkhanAra che. mohanuM unmUlana karavA dvArA kevaLajJAnanI utpatti mATe te samartha banatuM nathI. mATe kevalajJAnanA arthI vyaktine AsaMgane doSa tarIke jANavo joIe. [14/11] vizeSArtha :- AsaMga = Asakti. A AsaktinA kAraNe ema lAgyA kare ke 'A ja kriyA suMdara che'. AthI vAraMvAra emAM ja pravRtti karavAnuM mana thAya athavA eTalA ja bhAvamAM aTakI rahevAnuM thAya. alabata amuka avasthA sudhI dharmayoga upara athAga rAga joIe ja. to ja pApapravRttinA rAga chUTe. chatAM e koI eka dharmayoga upara evo AsaktirUpa na banavo joIe ke e dharmayoga bIjA dharmayogane bAdhA kare, agara nIcenI kakSAnA e ja dharmayogamAM aTakAvI rAkhe. evo AsaMga doSasvarUpa che, kAraNa ke e guNasthAnakamAM AgaLa vadhavA nathI deto. enA e ja guNasthAnakamAM aTakAvI rAkhe che. A AsaMga doSa mULamAMthI tyAre TaLe ke jyAre asaMga anuSThAna siddha thAya. AsaMga-gADhaAsakti TaLe to ja mohanuM unmUlana thavA dvArA vItarAgatA Ave, kevaLajJAna pragaTe. mATe 'A ja dharmayoga suMdara che' evI Asakti zAstravihita nathI. anekavidha ucca-uccatarauccatama yogone kartavya tarIke batAvanAra zAstra eka ja yogane suMdara kevI rIte jaNAve ? ekamAM ja Asakta thavAnuM kema kahe ? dharmayoga e sIDI-dAdara che. vItarAgatA e dhyeya che, prAptatha sthAna che. sIDI upara Asakti rAkhI sIDI na choDe te ISTa sthAne pahoMcI na zake. dAdaranA mAdhyamathI upara caDavAnuM che tema te te dharmayoganI sAdhanA dvArA vItarAgadazA prApta karavAnI che. AdarapUrvaka satata dharmayogAbhyAsathI upara-uparanI kakSAnI sAdhanA prApta thatI jAya. ekamAM ja Asakta rahe to A na bane. mATe AMdhaLI Asakti choDIne AdarapUrvaka potAnI bhUmikAne ucita anuSThAna sAdhe to te saphaLa thAya ane aMte vItarAgatA - karmarahitatA maLe. 350 gAthAnA stavanamAM jaNAvela che ke > eka ja ThAme raMgathI re, kiriyAmAM AsaMga re, teha ja guNaThANe thiti re, tehathI phala nahi caMga re. - caMga = suMdara. [14/11] A rIte cittanA ATha doSane kahIMne ATha doSanA tyAgI cittanA svarUpane graMthakArazrI jaNAve che. 329 etaddoSavimuktaM zAntodAttAdibhAvasaMyuktaM satataM parArthaniyataM saGklezavivarjitaM caiva 4. gIcittanI 7 viziSTatA gAthArtha :- A doSothI rahita citta 'zAMta-udAtta vagere bhAvathI saMyukta hoya che, satata parArthavyApta hoya che ane saMkalezathI zUnya hoya che. [14/12] = TIkArtha :- cittanA A ATha doSothI rahita evuM citta [1] zAnta krodhAdizUnya, udAtta = 'A potAnuM ane te pArakuM' AvI laghuvRtti [= tucchavRtti = saMkucitavRtti] na hovAnA kAraNe udAratA vagere bhAvothI yukta hoya che. vagere kahevAthI gaMbhIra-dhIra vagere bhAvonuM grahaNa karavuM. [2] te citta satata paropakAravyApta vRttivALuM hoya che, ane [3] saMkalezathI = kaluSitatAthI rahita ja hoya che. [14/12] Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 caturdazaM SoDazakam OM yoginAM zuklasvapnadarzanaparatvam 8 susvapnadarzanaparaM samullasadguNagaNaughamatyantam / kalpatarubIjakalpaM zubhodayaM yoginAM cittam // 14/13 // su' - zobhanAH zvetasurabhi-puSpa-vastrA''tapatra-cAmarAdayo ye svapnAH = svApajJeyAH taddarzanaparaM = tadRrzanapravRttaM, samullasan guNagaNaudhaH = guNanikarapravAho yasmiMstattathA atyantaM = atizayena kalpataroH yad bIjaM tatkalpaM = tattulyaM, zubha udayo yasya tattathA yoginAM cittaM bhavati // 14/13|| 'kasya punarvizeSeNehaka cittaM syAt ?' ityAha -> 'evaMvidhami'tyAdi / evaMvidhamiha cittaM bhavati prAyaH pravRttacakrasya / dhyAnamapi zastamasya tvadhikRtamityAhurAcAryAH // 14/14 // evaMvidhaM = evaMsvarUpaM iha = prakrame cittaM = malo bhavati prAyaH = bAhulyena pravRttacakrasya = pravRttarAtrindivA- || __ kalyANakandalI - mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yoginAM cittaM susvapnadarzanaparaM atyantaM samullasadguNagaNaughaM kalpatarubIjakalpaM zumodayam // 14/13 // svApajJeyAH = ardhasuptajAgRtAvasthA'vaseyAH, yathoktaM vyAkhyAprajJaptau -> goyamA ! no sutte sumiNaM pAsai, no jAgare sumiNaM pAsai, suttajAgare sumiNaM pAsai - [16/5/577] / tadarzanapravRttaM = zuklasvapnAbhivIkSaNapraguNam / yattu zaGkaramizreNa vaizeSikasUtropaskAre -> uparatendriyagrAmasya pralInamanaskasya indriyadvAreNa yadanubhavanaM mAnasaM tat svapnavijJAnam / tacca trividham / [1] kizcit saMskArapATavAt kAmI kruddho vA yamarthamAdRtazcintayan svapiti tasya tasyAmavasthAyAM pratyakSAkAraM jJAnaM purANAdizravaNajanitasaMskAravazAjjAyate 'karNArjunIyaM yuddhamidami' tyAkAram / [2] kiJcid dhAtUnAM vAtapitta-zleSmaNAM doSAt / tatra vAtadoSAdAkAzagamana-vasundharAparyaTana-vyAghrAdibhayapalAyanAdIni pazyati / pittopacayadoSamahimnA vahipraveza-vahnijvAlAliGgana-kanakaparvata-vidyullatAvisphuraNa -digdAhAdikaM pazyati / zleSmadoSaprAbalyAttu samudrasantaraNa-nadImajanadhArAsAravarSaNa-rajataparvatAdi pazyati / [3] adRSTavazAdapi tajanmAnubhUteSu janmAntarAnubhUte vA siddhopaplutAntaHkaraNasya yajjJAnamutpadyate tatra zubhAvedakaM dharmAt gajArohaNa-parvatArohaNa-chatralAbha-pAyasabhakSaNa-rAjasandarzanAdiviSayakam / adharmAttu tailAbhyaJjanAndhakUpapatanoSTrArohaNa-paGkamajjana-svavivAhadarzanAdiviSayakaM svapnajJAnamutpadyate 8-9/2/7] iti proktaM tatra dharmaprabhAvajanyasvapnavIkSaNapravaNaM yogicittamavagantavyam / tatazca saMzayAdinivRttirapi sambhavati / yathoktaM yogabindI -> amutra saMzayApanacetaso'pi hyato dhruvam / satsvapnapratyayAdibhyaH saMzayo vinivartate / / 42 // zraddhAlezAniyogena bAhyayogavato'pi hi / zuklasvapnA bhavantISTadevatAdarzanAdayaH / / 43|| devAn gurun dvijAn sAdhUna satkarmasthA hi yoginaH / prAya: svapne prapazyanti haTAn sannodanAparAn // 44 // <- ityAdi // 14/13 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> prAyaH pravRttacakrasya iha evaMvidhaM cittaM bhavati / asya tu zastaM dhyAnaM api adhikRtaM iti AcAryA AhuH // 14/14 / / dhyAnamapi sampannAdhikAraM = yathAdhikAraM asyaiva = pravRttacakrasyaiva yoginaH prazastam / kulayoginaH japAdiyogaH vizeSArtha:- 350 gAthAnA stavanamAM upAdhyAyajI mahArAje jaNAvela che ke - zAMta te kaSAyaabhAvathI re, je udAra se bhI2 3. riyAho ta baDe 3, te supathama2 thI2 2. - [14/12] - gAthArtha :- yogIonuM citta "sArA svapna jovAmAM pravRtta hoya che, atyaMta vikasatA gaNanA samUhanA pravAhavAnuM hoya che, kalpavRkSanA bIja jevuM hoya che ane zubha udayavALuM hoya che. [14/13]. TIkArya :- [4] sapheda sugaMdhI puSpa, vastra, chatra, cAmara vagere saMbaMdhI suMdara svapno [cittanI sthApa avasthA dvArA jANI zakAya te svapna kahevAya.] jovAmAM yogIonuM citta pravRtta hoya che. tathA [5] te atyaMta vikasatA evA guNonA samUhanA prANu khoya che. tathA [6] 1951kSana bhI hoya tenA hoya che. bhane [7] zuma pANuM khoya che. [14/13] vizeSarUpe AvuM citta kone hoya ? te vAtane jaNAvatA graMthakArazrI kahe che ke - gAthArtha :- prAyaH pravRttacaka yogIne prastutamAM AvuM citta hoya che. Ane ja prazasta dhyAna paNa adhikArathI prApta thayela khoya cha - mema sAyAyoM cha. [14/14] pravRttacakrogI prazarata imAnanA adhikArI TIkArca :- AvuM [= pUrvokata 7 vizeSAthI viziSTa evuM citta prastutamAM prAyaH rAta-divasa sadanukAnonA samUhamAM pravRtta evA pravRttacaka yogIne IcchAyama ane pravRttiyamanI kakSAmAM rahelane) hoya che. pUrvokta [14/1-2] prazasti dhyAna paNa A pravRttacaka yogIne ja adhikArathI prApta thayela hoya che - ema yogAcAryo kahe che. [14/14]. 1. mudritapratI - 'suSTu' iti pAThaH / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM avasthAbhedena dhyAnAsanadeza-kAlAdisvarUpaprakAzanam 88 331 nuSThAnasamUhasya yoginaH zastaM = prazastaM dhyAnamapi prAguktaM asya tu = asyaiva adhikRtaM = sampannAdhikAraM ityAhuH AcAryAH = yogAcAryAH // 14/14|| 'kathaM pujastadhyAnaM dezAdyapekSayA bhavatItyAha -> 'zuddha' ityaadi| zuddhe viviktadeze samyaksaMyamitakAyayogasya / kAyotsargeNa dRDhaM yadvA paryabandhena // 14/15 // zuddhe = zucau vivikte = janA'jAkIrNe deze samyag = avaiparItyena saMyamitakAyayogasya = niyamita = kalyANakandalI - prAdhAnyena, dhyAnAdiyogastvabhyAsarUpatayaiva / sa itthameva tatkalyANamaznute, dhyAnamAtraparAyaNatve tu sa vinazyedeva / gotrayoginastu dhyAnAdhikAra eva nAsti / svasamaye'pi cAritriNa eva dhyAnAdiyogo'bhihitaH prAk [pra.290] / na ca cAritriNo dhyAnAdiparAyaNatvAbhidhAnAt bhikSATanAdikA kriyA dhyAnavyAghAtakatvAdvarjanIyA syAditi vAcyam, asaGgatvena tasyA dhyAnA'bAdhakatvAt / taduktaM adhyAtmasAre -> dehanirvAhamAtrArthA yA'pi bhikSATanAdikA / kriyA sA jJAnino'saGgAnnaiva dhyAnavighAtinI // - [15/11] iti bhAvanIyam // 14/14 / / mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> zuddhe viviktadeze dRDhaM kAyotsargeNa yadvA paryaGkabandhena samyak saMyamitakAyayogasya | // 14/15 // janAnAkIrNe deze dhyAnasya vyAghAto na bhavati, vikSepanimittavirahAt / tadaktaM yogazAstre -> 'tIrthaM vA svasthatAheta yattadvA dhyAnasiddhaye / kRtAsanajayo yogI, viviktaM sthAnamAzrayet / / [94/123] / viviktasthAnAdeH dhyAnAtmakayogasiddhacai upayogaH, yathoktaM mUlakAraireva yogabindI -> utsAhAnnizcayAddhairyAt santoSAttattvadarzanAt / munerjanapadatyAgAt SaDbhiryogaH prasiddhayati // 411|| - iti / iyaJca kArikA jJAnArNave zubhacandreNa [praka.22/1] samudbhatA / evameva tadanuvAdarUpeNa amitagatinA'pi yogasAraprAbhRte > utsAho nizcayo dhairya saMtoSastattvadarzanam / janapadAtyayaH SoDhA sAmagrIyaM bahirbhavA / / - [7/41] ityuktam / idazcAnabhyastayogAnAM jIvAnAmapekSayA bodhyam, taduktaM yogazatake -> pairikke vAghAo na hoi pAeNa, jogavasiyA ya / jAyai tahA pasatthA, haMdi aNabbhatthajogANaM / / 75 / / - iti / nizIthacUrNI api -> ime jhANavAghAyaThANA- gaMdhavaNaTTasAlA, saJcAujjasAlA, cakijaMtAdisAlAo, turagagavasAlAo, rAyapaho ya <-ni.bhA.- 3815-bhA.3, pR.297] ityuktam / adhyAtmasAre ca -> strIpazuklIbada:zIlavarjitaM sthAnamAgame / sadA yatInAmAjJaptaM dhyAnakAle vizeSataH // [16/26] ityuktam / upalakSaNAjjanasaMsargo yoginA tyAjya ityupadezaH / taduktaM samAdhizatake -> janebhyo vAk tataH spando manasazcittavibhramAH / bhavanti tasmAtsaMsarga janaiH yogI tataH tyajet / / 72|| <- iti / etena -> araNyaguhApulinAdiSu yogAbhyAsopadeza: - [4/2/42] iti nyAyasUtramapi vyAkhyAtam / adhyAtmagItAyAmapi -> sthAtavyaM nirjane sthAne prathamAbhyAsasAdhakaiH -[86] ityuktam / jJAnArNave -> yatra rAgAdayo doSA ajasraM yAnti lAghavam / tatraiva vasatiH sAdhvI dhyAnakAle vizeSataH / / [28/8] saMvignaH saMvRto dhIraH sthirAtmA nirmalAzayaH / sarvAvasthAsu sarvatra sarvadA dhyAtumarhati / / 28/21] vijane janasaGkIrNe susthite duHsthite'pi vA / yadi dhatte sthiraM cittaM na tadA'sti niSedhanam / / - [28/22] ityuktam / taduktaM sAGkhyasUtre'pi -> na sthAnaniyamazcittaprasAdAt <- [6/31] iti / -> yatraikAgratA tatrA'vizeSAt <- [4/1/11] iti vedAntasUtramapyatra saMvAdi / tattvAnuzAsane nAgasenAcAryeNApi -> dezaH kAlazca so'nveSyaH sA cAvasthA'nugamyatAm / yadA yatra yathA dhyAnamapavighnaM prasidhyati / / 39 / / <- ityuktam / garuDapurANe'pi -> AsanasthAnavidhayo na yogasya prasAdhakAH - [227/44] ' vizeSArtha :- yogAraMbhaka ane Arabdhayoga evA be yogI prAthamika kakSAmAM hovAthI yogIcittanA je vizeSaNo batAvyA te hoya ja evo niyama nathI, paNa alpa pramANamAM ke vikAsazIla avasthAmAM te hoya. paNa pravRttacayogI vikasita cittavALA hovAthI tenAmAM uparokta 7 vizeSANo avazya hoya che. prAthamika yogaavasthAvALA cittamAM prabaLa zuddhi ane puSTi na hovAthI prazasta AlaMbana ke nirAlaMbana dhyAnamAM pravRtti kare to tenuM mana temAM ja kare evuM banavAnA badale ADA avaLA saMkalpa-vikalpamAM garakAva thaI jAya tevI zakyatA vadhAre che. jyAre pravRttacakayogInuM mana pUrNa svastha hoya che. prabaLa zuddhi ane puSTivAnuM hoya che. mATe te suMdara evA AlaMbana dhyAna ane nirAlaMbane dhyAnamAM pUrNatayA ekAkAra thaIne paramAtmamaya banavAnuM sAmarthya dharAve che. mATe pravRttacayogIne ja moTA bhAge adhikArathI prApta thayela suMdara dhyAna hoya che. AvuM yogAcAryonuM tAtparya che.[14/14] kevI rIte te dhyAna dezAdinI apekSAe thAya ? tevI jijJAsAne saMtoSavA graMthakArathI jaNAve che ke - HE $thAna kevI rIte karazo ? " gAthArtha :- zuddha ane mANasothI rahita evA sthAnamAM dRDhatAthI kAusagga dvArA ke paryakabaMdha AsanathI sArI rIte kAyayogane saMyamita karIne dhyAna dharavuM [14/15] Jain Education Intemational Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 caturdazaM SoDazakam OM dhyAnavidhitatsiddhihetuprabhRtidyotanam sarvakAyaceSTasya kAyotsargeNa UrdhvasthAnarUpeNa DhaM = atyarthaM yadvA paryaGkabandhena AsanavizeSarUpeNa // 14/15|| 'sAdhvityAdi / kalyANakandalI -> 1 -> -> | ityuktam / abhyastayogAnAM nirmalajJAnAdisAmarthyAt janAkuladeze'pi viparIte'pi kAle dhyAnaM labdhAtmalAbhameva / idamevAbhipretya yogadRSTisamuccaye -> dhyAnaJca nirmale bodhe sadaiva hi mahAtmanAm / kSINaprAyamalaM hema sadA kalyANameva hi // 174 | ityuktam / taduktaM dhyAnazatake nicaM ciya juvai - pasU - napuMsaMga - kusIlavajjiyaM jaigo / ThANaM viyaNaM bhaNiyaM visesao | jhANakAlaMmi ||35|| dhirakayajogANaM puNa muNINa jhANe suniccalamaNANaM / gAmaMmi jaNAiNNe suNNe raNNe va na visaso || 36 || kAyotsargeNa UrdhvasthAnarUpeNa yaduktaM tallakSaNaM yogazAstre pralambitabhujadvandvamUrdhvasthasyA''sitasya vA / sthAnaM | kAyAnapekSaM yat kAyotsargaH sa kIrttitaH // - [4 / 133] / paryaGkabandheneti, tallakSaNaJca yogazAstre -> * syAjjaGghayoradhobhAge, | pAdopari kRte sati / paryaGko nAbhigottAnadakSiNottarapANikaH // - [ 4 / 125] itthamuktam / upalakSaNAt vIrAsana vajrAsana| padmAsana-bhadrAsana - daNDAsana - godohikAsanAdInyAsanAni yogazAstroktAni bodhyAni / paratantrAnusAreNa paryaGkAsanAdisvarUpaM yogapradIpAdigrantheSu bodhyam / yenA''sanena vihitena manaH sthiraM bhavati tadaGgIkartavyamiti hRdayam / idamevAbhipretya sAGkhyasUtre sthirasukhamAsanamiti na niyamaH - [6 / 24] ityuktam / yogasUtre'pi sthirasukhamAsanam - [2/46] ityuktam / -> saMvariyAsavadArA avvAbAhe akaMTae dese / kAUNa thiraM ThANaM Thio nisanno nivanno vA // ceyaNamaceyaNaM vA vatyuM avalaMbiUM ghaNaM maNasA / jhAyai suyamatthaM vA daviyaM tappajjae vA vi / <- [1465-66] iti Avazyakaniryuktivacanamapyatra smartavyam / taduktaM guNasthAnakakramArohe'pi -> niSprakampaM vidhAyAtha dRDhaM paryaGkamAsanam / nAsAgradattasanetraH kiJcidunmIlite| kSaNaH ||52 || vikalpavAgurAjAlAd dUrotsAritamAnasaH / saMsArocchedanotsAho yogIndro dhyAtumarhati // 53 // - iti / idaJcAtrAvadheyam -> niSpannadhyAnasya dhyAnasiddhisanmukhasya vA deza - kAlAsanAdiniyamo nAstyeva / taduktaM sambodhaprakaraNe mUlakAraireva -> to jattha samAhANaM hoi maNo vayaNa - kAya - jogANaM / bhUovaroharahio so deso jhAyamANassa || kAlo vi succiya jahiM jogasamAhANamuttamaM lahai / na u divasa - nisAvelAi niyamaNaM jhAiNo bhaNiyaM / / jacciya dehAvatthA jiyANa jhANovarohiNI hoi / jhAijjA tayavattho Thio nisaNNo nivinno vA // savvAsu vaTTamANAsu Nao jaM desa-kAla- ciTThAsu / varakevalAilAbhaM | pattA bahuso samiyapAvA // - [ dharmadhyAna- 37 40] iti / adhyAtmasAre'pi -> sthirayogasya tu grAme'vizeSaH kAnane vane / | tena yatra samAdhAnaM sa dezo dhyAyato mataH // yatra yogasamAdhAnaM kAlo'pISTaH sa eva hi / dina-rAtrikSaNAdInAM dhyAyino | niyamastu na || yaivAvasthA jitA jAtu na syAd dhyAnopaghAtinI / tayA dhyAyenniSaNNo vA sthito vA zayito'thavA / / sarvAsu | munayo deza - kAlAvasthAsu kevalam / prAptAstanniyamo nAsAM niyatA yogasusthatA || <- [16 / 27-30] ityuktam / maNDalabrAhma| NopaniSadi tu sukhAsanavRttizviravAsazcaivA''sananiyamo bhavati - [1 / 1] ityuktam / taduktaM jJAnArNave zubhacandreNA'pi -> yena yena sukhAsInA vidadhyurnizcalaM manaH / tattadeva vidheyaM syAnmunibhirbandhurA''sanam ||[ 28 / 11] saMvignaH saMvRto dhIraH | sthirAtmA nirmalAzayaH / sarvAvasthAsu sarvatra sarvadA dhyAtumarhati // <- - [ 28/21] iti / adhyAtmatattvAloke nyAyavijayenApi -> dhyAnAya kAlo'pi mato na ko'pi yasmin samAdhiH samayaH sa zasyaH / dhyAyenniSaNNaH zayitaH sthito vA'vasthA = -> jitA kApi matAnukUlA // - [6/13] iti kAlAsanAniyamaH pradarzitaH / saGgatyAgAdikaM tu dhyAnasyA''ntarasAmagrI / taduktaM | tattvAnuzAsane saGgatyAgaH kaSAyANAM nigraho vratadhAraNam / mano'kSANAM jayazceti sAmagrIdhyAnajanmane || - [3 / 1] iti / | nAgasenenaiva bAhyAbhyantarahetucatuSTayaM dhyAnasAmaggrantarbhUtabhAveditam / taduktaM tattvAnuzAsane - -> dhyAnasya ca punarmukhyo heturetaccatuSTayam / / gurUpadeza zraddhAnaM sadA'bhyAsaH sthiraM manaH || [ 6 / 36] dhyAnavidhizva -> sukhAsanasamAsInaH suzliSTAdharapallavaH / nAsA|granyastadRgdvandvo dantairdantAnasaMspRzan || prasannavadanaH pUrvAbhimukho vApyudaGmukhaH / apramattaH susaMsthAno dhyAtA dhyAnodyato bhavet // |<- [4/135-136] ityevaM yogazAstre gaditaH / tattvAnuzAsane'pi [ 4 / 1-6] prAya evaMrUpo vizado dhyAnavidhiruktaH / TIDArtha :- pavitra ane nirjana sthAnamAM kAusagga vaDe athavA paryaMkabaMdha Asana vaDe samyak rIte kAyAnI saMpUrNa ceSTAone saMyamita karIne dhyAna dharavuM joIe. [14/15] vizeSArtha :- jyAM pavitratA na hoya te sthAnamAM dRDhatAthI tathA mANasono kolAhala thato hoya tevA sthAnamAM dhyAna siddha thavAmAM aDacaNa-muzkelI UbhI thAya che. sUtAM-sUtAM ke bIjI koI ayogya avasthAmAM kAyA rAkhavAthI dhyAnanI siddhimAM muzkelI thAya che. mATe uparokta 3 vAtanI kALajI rAkhavI. dhyAnAbhyAsa karanAra mATe A vAta che. bAkI jeNe dhyAnane siddha OM cihnadvayAntargataH pAThaH mudritapratI nAsti / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 bhagavati vizuddhacittasthApanam sAdhvAgamAnusArAceto vinyasya bhagavati vizuddham / sparzAssvedhAt tatsiddhayogisaMsmaraNayogena // 14 / 16 // sAdhu yathA bhavatyevaM AgamAnusArAt siddhAntaM puraskRtya cetaH cittaM vinyasya = saMsthApya bhagavati jije vizuddha nirdoSaM, sparzasya tattvajJAnasya 'AvedhAt dRDhatarasaMskArAt tasmin dhyAne siddhAH = labdhAtmalAbhA ye yoginaH teSAM saMsmaraNayogena = sAmastyena smaraNavyApAreNa taddhyAnamiSTaphaladaM bhavati / yo hi yatra karmaNi siddhaH tadanusmaraNasya tatreSTaphaladatvAt ||14 / 16 // // iti caturdazaM SoDazakam // = = = = = kalyANakandalI abhyastadhyAnasya kAyotsargaH yathAvasthito bhavati, tathaiva abhyantaratapaHkramasyApi vyavasthitatvAt, taduktaM sUtrakRtAGge'pi -> jhANajogaM samAhaTTu kArya viusejja savvaso - [ 1 / 8 / 26 ] iti // 14/15 / / 333 = mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> tatsiddhayogisaMsmaraNayogena AgamAnusArAt bhagavati vizuddhaM cetaH sAdhu vinyasya sparzAvedhAt dhyAnaM bhavatIti gamyam ||14 / 16 || jine nirdoSaM tRSNAdizUnyaM cetaH vinyasya bhagavadbhAvopalabdhiH syAt / taduktaM yogakuNDalyupaniSadi -> paramAtmani lInaM tatparaM brahmaiva jAyate < [3/24] / idamevAbhipretya nAradapaJcarAtre'pi - mano nivezya kRSNe vai tanmayo bhavati dhruvam <- [5/10 / 38] ityuktam / yadvA nirdoSaM = brahmabhUtaM cittaM saMsthApya / paraM brahmArpaNamucyate / taduktaM kUrmapurANe -> brahmaNA dIyate deyaM brahmaNe sampradIyate / brahmaiva dIyate ceti brahmArpaNamidaM param | | // - [ 3 / 15] iti / zarabhopaniSadi api brahmArpaNaM brahmahavirbrahmAgnau brahmaNA hutam / brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamAdhinA ||26|| - ityuktam / asmadabhimataJzcedamityabhisandhAya jJAnasAre brahmaNyarpitasarvasvo brahmadRg brahma-sAdhanaH / brahmaNA juhvadabrahma brahmaNi brahmaguptimAn // <- [ 28/ 7] ityuktam / brahmaNi sarvasvasamarpaNaJcAhaGkArocchittaye upayujyate / idamevAbhipretya bhagavadgItAyAM yatkaroSi yadaznAsi yajjuhoSi dadAsi yat / yattapasyasi kaunteya ! tatkurusva madarpaNam / / [9/27] samaM kAya zirogrIvaM dhArayannacalaM sthiraH / saMprekSya nAsikAgraM svaM dizazvAnavalokayan // prazAntAtmA vigatabhIrbrahmacArI vrate sthitaH / manaH saMyamya maccitto yukta AsIta matparaH // - [6 / 13-14] ityuktam / etadbhAvanAsamupajAtaH kevaladRSTabhAvo dhyAnasaMsiddhaye upayujyate / idamevAbhipretya gItAyAmeva mayyeva mana Adhatsva mayi buddhiM nivezaya / nivasiSyasi mayyeva ata UrdhvaM na saMzayaH // atha cittaM samAdhAtuM na zaknosi mayi sthiram / abhyAsayogena tato mAmicchAptuM dhanaJjaya ! abhyAsespyasamartho'si matkarma paramo bhava / / - [12 / 8-9- 10] iti kramo darzitaH / abhyAsayogazca prAguktaH [13 / 11-13] maitryAdyabhyAsayoga ihoktaH dhyAnAbhyAsayogo vA bodhyaH samyagdRSTibhiriti dik / / 14/16 / / -> iti muniyazovijayaviracitAyAM kalyANakandalyAM caturdazaSoDazaka yogadIpikAvivaraNam / karela hoya tene to koI paNa sthAna ke koI paNa avasthAmAM dhyAna nirAbAdha rIte thaI zake che. [14/15] gAthArtha :- dhyAnasiddha yogIonA saMsmaraNa dvArA Agamane anusAre, bhagavAnamAM vizuddha manane suMdara rIte mUkIne tattvajJAnanA AvedhathI dhyAna ISTaphaladAyaka bane che. [14/16] ** yogasiddhanuM smaraNa oNgAnukULatA lAva ** TIkArya :- je rIte suMdara thAya te rIte jaina siddhAMtane AgaLa karIne, dhyAnamAM siddhi meLavanAra je yogIo hoya tenA saMpUrNatayA smaraNa dvArA bhagavAnamAM manane mUkIne tattvajJAnanA AvedhathI = atidaDha saMskArathI je dhyAna thAya dhyAna ISTa phaladAyaka bane che. AnuM kAraNa e che ke je vyakti je yoga-kAryamAM siddha hoya [arthAt jeNe je yoga siddha karyo hoya te vyaktinuM smaraNa te kAryamAM ISTa phaLane Ape che. [14/16] vizeSArtha :- dhyAna dvArA ISTaphaLanI prApti mATe traNa vAta khyAlamAM rAkhavA jevI che. [1] je vyaktie dhyAnane siddha karela hoya te vyaktinuM dhyAnanA prAraMbha pUrve avazya smaraNa karavuM. kAraNa ke bahumAnagarbhita tenA smaraNathI te yoganI siddhine anukULa karmakSayopazama thavA dvArA te dhyAnamAM ISTa phaLa-anukULatA Ape che. tenA lIdhe dhyAnasiddhi sukara-saphaLa thAya. [2] pUrve je tattvajJAna meLavela hoya tenA saMskAra atyaMta dRDha karavAmAM yogasiddha vyaktinA smaraNanI AvazyakatA che. tattvajJAnanA saMskAra atidaDha thavAthI dhyAna jhaDapathI siddha thAya che. [3] samyak rIte jaina siddhAMtane anusAre vizuddha manane bhagavAnamAM mUkI devuM. vizuddha mana bhagavAnane samarpita karI devuM; jethI mana prabhumaya thaI jAya. manamAM paramAtmAne nahi rAkhavAnA paNa manane ja paramAtmAmAM rAkhI devAnuM, jethI manamAM anya koIno praveza ja thaI na zake. basa pachI dhyAna siddha thAya ane ITa phalanI siddhi thAya prabhuno A ayitya prabhAva che [ 14 / 16 ] 1. mudritapratI 'vedhAt' ityazuddhaH pAThaH / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 caturdazaM SoDazakam # cAlo, pArAyaNa karIe kakSa 14 mAM SoDazakano svAdhyAya (a) nIcenAmAMthI koI paNa sAta praznano javAba savistara lakho. anyamud doSanuM nirUpaNa karo. bhrAMti doSa kema parihArya che ? saMvignapAkSika vyavasthAnuM rahasya samajAvo. prazasta dhyAnanA adhikArI koNa ? zA mATe ? yogIcitta kevuM hoya ? dhyAna kevI rIte thAya ? 7. AsaMga doSa kaI rIte bAdhaka che ? roga doSa eTale zuM ? tenuM phaLa zuM ? uga doSa samajAvo. dhyAnamAM mAnasika aticAra pAga bhaMgasvarUpa zA mATe ? (ba) yogya joDANa karo. (1) kSepa (A) aMgArAnI vRTitulya (2) roga (B) thAka (3) bhagavAnamAM cittanyAsa (C) yogIcitta (4) parArthavyApta (D) phlopaghAtaka (5) kheda (E) sadhyAna (6) utthAna (F) sAdhanAmAM veTha utAre (7) anyamudra (G) ananuSThAna (8) akAla utsukatA (H) sAtatyaviraha (1) akarANodaya (10) aniSTala (J) iSTaphalazUnya khAlI jagyA yogya rIte pUro 1. yoganA ....... prakAra che. (2, 3, 5). cittanA doSa ....... che. (4, 8, 64). caityavaMdana karatI vakhate svAdhyAyamAM mana rahe te ...... doSa kahevAya. (utthAna, AsaMga, anyamuda) ....... yogIsmaraNa ISTaphaladAyI che. (kula, siddha, pravRttacakra) AsaMga doSanuM udAharaNa ....... che. (vinayaratna, gautamasvAmI, dRDhaprahArI) ....... doSa hoya to suMdara praNidhAna na thAya. (kheda, udvega, AsaMga) ....... doSanA lIdhe mana azAMta bane che. (udvega, utthAna, kSe5) 8. beThA beThA paNa kriyA karavAmAM manane utsAha na thAya te ...... doSa kahevAya. (kheda, udvega, utthAna)|| samavasaraNamAM beThelA jinezvara bhagavaMtanuM dhyAna dharavuM te ....... dhyAna kahevAya. (dharma, sAlaMbana, prazasta) 10. yogInA cittanI ....... vizeSatAo che. (7, 8, 27) noMdha : A prazrapatramAM koIe pena-pensIla vagerethI koI paNa nizAnI vagere na karavA khyAla rAkhavo. Jain Education Intemational Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (a) nIcenA praznonA vistArathI javAba Apo. 1. paratattvanuM dhyAna nirAlaMbana zA mATe kahevAya ? 2. 3. 4. 5. 6. 1. 2. 3. 4. 5. ... 7. 8. <. nirapekSavRttimAM mAnasika aticAra zA mATe bhaMgasvarUpa bane ? sarvaviratipaccakhANa AgArarahita kema ? 3. .. (.. 10. brahmasamarpaNa samajAvo. (ba) nIcenA praznonA saMkSepamAM javAba Apo. utthAnadoSa samajAvo. dIkSApAlana na thaI zake to sAdhu zuM kare ? zA mATe ? cittanI cAra avasthA jaNAvo. cittanI pAMca dazA darzAvo. kalyANakaMdInI anuprekSA bhrAnti doSa aniSTaphaLadAyI che ke ISTaphaLarahita ? samajAvo. dhyAnamAM bhagavAnamAM mana mUkavAnuM sAlaMbana dhyAnanuM prayojana zuM che ? praNidhAnanuM lakSaNa jaNAvo. anyamudda doSa zA mATe tyAjya che ? 'Iti'zabdanA traNa artha jaNAvo. udAttanI vyAkhyA samajAvo. gatiavarodhaka dhyAna kayAM dharavAnuM hoya ? dhyAnanA Asano samajAvo. zAntarasanA 6 vizeSaNa jaNAvo. sImaMdharasvAmI pAse dIkSA meLavavAnuM niyANuM karAya ? zA mATe ? svapna kaI avasthAmAM jaNAya ? dhyAnAdi yoganA adhikArI koNa hoya ? 10. bhikSATana vagere kriyA dhyAnanI bAdhaka che ? zA mATe ? 11. 12. 13. dhyAnasaMbaMdhI kALa, Asana, sthAna vagere saMbaMdhI niyama kayAre chUTI jAya che ? 14. dhyAnasiddhinA cAra mukhya hetu jaNAvo. 15. dhyAnanI AMtara sAmagrI sUcavo. yogasiddhinA 6 upAya batAvo. (ka) khAlI jagyA pUro. 1. 2. 3. 4. 5. .. kamakSaryanuM prabaLa sAmarthya kalyANanuM mULa anuSThAnamAM 16. 17. abhyAsayoganA prakAra jaNAvo. 18. dhyAnamAM yogasiddhasmaraNa zA mATe jarUrI ? 19. atyaMtara tapamAM dhyAna pachI kAyotsarga zA mATe ? dhyAna mATe nasaMga bAdhaka kaI rIte bane ? 20. Ama kahevAnI pAchaLa zuM Azaya rahelo che ? Jain Education Intemational mAM che. (yoga, jJAna, sadanuSThAna) che. (anivaida, pravRtti, nirvighnatA) vALA puruSa sIdAtA nathI. (dhana, utsAha, purUSArtha) kSepa doSa ..... yogaSTimAM nathI hoto. (prathama, bIjI, trIjI) veTha vALIne dharmakriyA kare to doSa lAge. (kheda, udvega, AsaMga) doSathI parabhavamAM yogIkuLamAM janma na maLe. (kheda, udvega, utthAna) 335 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 paJcadazaM SoDazakam 8 catustriMzadatizayaprakAzanam OM padazaM dhyeyasvarUpaSoDazakam | kiM punastatra dhyAne dhyeyamityAha --> 'sarvetyAdi / sarvajagaddhitamanupamamatizayasandohamRddhisaMyuktam / dhyeyaM jinendrarUpaM sadasi gadattatparazcaiva // 15/1 // sarvasmai jagate = prANilokAya hitaM = hitakAri sadupadezanAt; nAstyupamA saundaryAdiguNairyasya tattathA; atizayAn sandugdhe - prapUrayati yat tat atizayasandohaM atizayasandohavadvA; addhayaH = nAnAvidhA AmarpoSadhyAdilabdhayaH tAbhiH saMyuktaM jinendrarUpaM dhyeyaM sadasi = sabhAyAM gadat = sarvasattvasvabhASApariNAminyA bhASayA vyAkurvANam / __kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevaM -> sarvajagaddhitaM anupamaM atizayasandohaM RddhisaMyuktaM sadasi gadat jinendrarUpaM dhyeyam / tatparaM caiva dhyeyaM bhavatIti yojyam // 15/1 // iyaM kArikA pratimAzatakavRttyAdau gA.99] samuddhRtA / taduktaM zrIratnazekharasUribhiH zrIzrIpAlakathAyAM -> jiaMtaraMgArijaNe sunANe supADiherAisayappahANe | saMdehasaMdoharayaM haraM te jhAeha niccaMpi jiNe'rihaMte // 564 // - iti / ___atizayasandohabadveti / atizayAzca catustriMzat bodhyAH, taduktaM samavAyAGge -> cottIsaM buddhAisesA panattA, taM jahA 1 avaTThie kesa-maMsu-roma-nahe, 2 nirAmayA niruvalevA gAyalaTThI, 3 gokkhIrapaMDure maMsasoNie, 4 paumuppalagaMdhie ussAsa-nissAse, 5 pacchanne AhAranIhAre adisse maMsacakkhuNA, 6AgAsagayaM cakaM, 7 AgAsagayaM chattaM, 8 AgAsagayAo seyavaracAmarAo, 9 AgAsaphAliAmayaM sapAyapIDhaM sIMhAsaNaM, 10 AgAsagao kuDabhIsahassaparimaMDiAbhirAmo iMdajjhao purao gacchai, 11 jattha jattha vi ya NaM arihaMtA bhagavaMto ciTuMti vA nisIyaMti vA tattha tattha vi ya NaM jakkhA devA takkhaNAdeva saMchannapattapuppha-pallavasamAulo sacchato sajjhao saghaMTo sapaDAgo asogavarapAyavo abhisaMjAyai, 12 IsiM piTThao mauDaThANaMmi teyamaMDalaM abhisaMjAyai aMdhakAre vi ya NaM dasa disAo pabhAsei, 13 bahusamaramaNijje bhUmibhAge, 14 ahosirA kaMTayA jAyaMti, 15 uUvivarIyA suhaphAsA bhavaMti, 16 sIyaleNaM suhaphAseNaM surabhiNA mArueNaM joyaNaparimaMDalaM savvao samaMtA saMpamajjijjai tti, 17 juttaphusieNaM meheNa ya nihayarayareNUyaM kijjai, 18 jalathalayabhAsurapabhUteNaM biMTaTThAiNA dasaddhavaNNeNaM kusumeNaM jANussehappamANamitte pupphokyAre kijjai, 19 amaNuNNANaM sadda-pharisa-rasa-rUva-gaMdhANaM avakariso bhavai, 20 maNuNNANaM sadda-pharisa-rasa-rUva-gaMdhANaM pAunbhAvo bhavai, 21 paccAharao'vi ya NaM hiyayagamaNIo joyaNanIhArIsaro, 22 bhagavaM ca NaM addhamAgahIe bhAsAe dhammamAikkhai, 23 sA vi ya NaM addhamAgahI bhAsA bhAsijjamANI tesi savvesiM AyariyamaNAriyANaM duppaya-cauppaya-miya-pasu-pakvi-sarIsivANaM appappaNo hiya-siva-suhayabhAsattAe pariNamai, 24 pubbabaddhaverAvi ya NaM devAsura-nAga-suvaNNa-jakkha-rakkhasa-kiMnara-kiMpurisa-garula-gaMdhavva-mahoragA arahao pAyamUle pasaMtacittamANasA dhamma nisAmeMti, 25 aNNautthiyapAvayaNiA vi ya NamAgayA vaMdaMti, 26 AgayA samANA arahao pAyamUle nippalivayaNA havaMti, 27 jao jao'vi ya NaM arahaMto bhagavaMto viharaMti tao tao'vi ya NaM joyaNapaNNavIsAeNaM ItI na bhavai, 28 mArI na bhavai, 29 sacakaM na bhavai, 30 paracakkaM na bhavai, 31 abuTThI na bhavai, 32 aNAvuTThI na bhavai, 33 dubhikkhaM na bhavai, 34 pucuppaNNAvi ya NaM uppAiA vAhI khippAmeva uvasamaMti [sU.34-1] / -> ghaNaghAikammarahiyA kevalaNANAiguNasahiyA / cottisaadisayajuttA arihaMtA erisA hoti / / - [71] iti niyamasAravacanamapyanusmartavyam / AmarpoSadhyAdilabdhaya iti / taduktaM pravacanasAroddhAre -> Amosahi-vipposahi-khelosahi-jallosahI ceva / sabvosahi 2tAyinI te dhyAnamAM beyapadArtha zuM che ? A jijJAsAne saMtoSavA saMthakArazrI kahe che ke - gAthArca - sarva vizvane hitakara, anupama, atizayanA saMdohavALuM, addhisaMyukata, samavasaraNamAM dezanA detA evA jinezvaranA svarUpanuM dhyAna dharavuM joIe. ane jinendrasvarUpathI zreSTha evA paratavanuM dhyAna dharavuM joIe. [15/1] & izAnamAM acAtacga 21 vizeSaNothI viziSTa ieNcapadArtha che TIkArca - [1] sadupadeza dvArA saMpUrNa prANIlokane - jIvasRSTine hitakArI, [2] sauMdarya vagere guNo dvArA jenI koI upamA nathI tevA anupama, [3] tathA atizayone prakuTa rIte pUrNa karanArA athavA atizaya saMdohavALA [4] AkarSa auSadhi vagere anekavidha labdhiothI saMyukta, [5] sarva jIvone potAnI bhASAmAM pariName evI bhASA dvArA samavasaraNamAM bolatA jinezvaranuM Jain Education Intemational Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dharmakAya-karmakAya-tattvakAyAvasthAsvarUpadyotanam * 337 tasmAt = uktalakSaNAt jinendrarUpAt paraM = muktisthaM ka(dha?)rmakAyAvasthA'nantarabhAvitattvakAyAvasthAsvabhAvaM caiva dhyeyaM bhavati // 15/1|| tatra jinendrarUpamIdRzaM dhyeyamityAha -> 'siMhAsane'tyAdi / siMhAsanopaviSTaM chatratrayakalpapAdapasyA'dhaH / sattvArthasampravRttaM dezanayA kAntamatyantam // 15/2 // siMhAsane = deva-nirmitasiMhopalakSitAsaje chatratrayasahitakalpapAdapasya adhaH = adhastAt (upaviSTaM :) - kalyANakandalI saMbhinne ohI-riu-viulamailaddhI / / [pra.sAro.1492] __ jinendrarUpAt = tIrthaGkarasvarUpadhyAnAntaraM dhyeyaM karmakAyAvasthA'nantarabhAvi-tattvakAyAvasthAsvabhAvamiti / ayamAzayaH || bhagavataH tisro'vasthAH, prathamA dharmakAyAvasthA caramabhave dIkSApratipattyanantaraM viziSTadharmasAdhanAtmikA / dvitIyA tu tathAbhavyatvA''kSiptavarabodhilAbhagarbhArhadvAtsalyopAttAnuttarapuNyasvarUpatIrthakaranAmakarmavipAkaphalarUpA paramaparArthasampAdanI ka zailezyavasthottarakAlabhAvinI samastakApagamasvarUpA tathAbhavyatvaparikSayodbhutaparamajJAnasukhalakSaNA kRtakRtyatayA niSThitArthA paramaphalasvarUpA tattvakAyAvasthA / prakRte tattvakAyAvasthAsvabhAvaM bhagavatsvarUpaM dhyeyaM bhavati / pareSAmapi parAparatattvAbhyupagamaH / taduktaM prazropaniSadi -> etadvai tatparamaparaM ca brahma yadoMkAraH - [5/2] iti / paratattvadhyAnaJca rUpAtItadhyAnatayeSyate, yathoktaM - jaM paramANaMdamayaM paramappANaM niraMjaNaM siddhaM / jhAei paramayogI rUvAIyaM tamiha jhANaM / / - [ ] iti // 15/1 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> chatratrayakalpapAdapasyA'dhaH siMhAsanopaviSTaM, dezanayA sattvArthasaMpravRttaM, atyantaM kAntaM, jinendrarUpaM dhyeyam // 15/2 // iyamapi kArikA pratimAzatakavRttyAdau [gA.99] samuddhRtA / __ siMhAsana iti / anenASTaprAtihAryasUcanamakAri, tAni cemAni -> azokavRkSaH surapuSpavRSTiH divyadhvanizcAmaramAsanaJca / bhAmaNDalaM dundubhirAtapatraM satprAtihAryANi jinezvarANAm / / - [ ] iti / niSaNNaM pUrvadigabhimukhamiti zeSaH / taduktaM yogazAstre -> abhivandhamAnapAdaH surAsuranaroragaistadA bhagavAn / siMhAsanamadhitiSThati bhAsvAniva pUrvagirizRGgam / / - [11/ 45] iti / upadezapade'pi -> saMpunnacaMdavayaNo siMhAsaNasaMThio saparivAro / jhAyabbo ya jiNaMdo kevalavaranANujjalo dhavalo ||89 / / - ityuktam / etAdRzadhyAne jinasya yogamudrAnvitatvamanusandheyam / taduktaM caityavandanamahAbhASye -> siMhAsaNe nisanno pAe ThaviUNa pAyapIDhammi / karadhariyajogamuddo jiNanAho desaNaM kuNai // 84|| svarUpa dhyAta che. tathA AvA lakSaNavALA jinendrasvarUpathI zreSTha mokSamAM rahela, [6] karmakAya [tIrthaMkarapaNAnI] avasthA pachI thanAra tattvakAya avasthA[mokSa)nuM svarUpa dhyAtavya thAya che. [15/1]. | vizeSArtha :- 14 mA SoDazakamAM dhyAnasvarUpa yoganA be prakAra batAvI gayA. sAlaMbana dhyAnayoga ane nirAlaMbana dhyAnayoga. sAlaMbana dhyAnamAM apara tattvanuM dhyAna dharavAnuM che. sAlaMbana dhyAnamAM dhyAtavya te apara tattva = 4 ghAtakarmanA kSayathI ane tIrthaMkaranAma karmanA udayathI 13 mA guNasthAnake rahela tIrthaMkara paramAtmAnuM svarUpa 21 vizeSaNa dvArA graMthakArazrI 4 zlokamAM nirUpaNa karI rahyA che. nirAlaMbana dhyAnayogamAM sarvakarmamuna siddhaparamAtmasvarUpa paratattvanuM = zreSTha tattvanuM dhyAna dharavAnuM che. 13-14-15-16 A cAra zloka dvArA A 15mA SoDazakamAM graMthakArazrI paratattvanuM pratipAdana vistArathI karaze. tIrthakaranA bhavamAM dIkSA pachI dharmasAdhanAyukta avasthA eTale dharmakAya avasthA. kevalajJAnaprApti thAya tyAre tIrthakaranAma karmanA vipAkodayavALI 13 mA guNasthAnakavALI avasthA = karmakAya avasthA. te pachI tIrthaMkara paramAtmA ATha karmathI paNa mukta thaIne siddhasvarUpa banavAnA che te prabhujInI tattvakAya avasthA. jinapratimA vagerenA AlaMbanathI paramAtmAnI karmakAya avasthAnuM dhyAna karavuM te sAlaMbana dhyAnayoga che taqkAya avasthAnA = paratattvanA dhyAnamAM pratimA upayogI nathI, kAraNa ke pratimA rUpI che ane paratattva-arUpI jJAnamaya che. samavasaraNamAM birAjamAna prabhujI sarvakarmamukta thavAnA che evI vicAraNA jinapratimA vagerene avalaMbIne thatI hoya to paNa sAlaMbana yogamAM samAviSTa karavAmAM Avela che. sarvakarmamukta takAya avasthAnuM = paratatvanuM bAna mukhyatayA nirAlaMbana ja hoya che - A vAta dhyAnamAM rAkhavI. [15/1]. sAlaMbana dhyAnayogamAM jinendra svarUpa Avo dhyeya padArtha hoya che tevuM jaNAvatA mUlakArazrI kahe che ke - gAthArtha :- 3 chatra ane kalpavRkSanI nIce siMhAsana upara besela, dezanA dvArA jIvonA kalyANa mATe sArI rIte pravRtta aba bhane atyaMta mano72 tIrtha 22525 dhyAtavya che. [15/2] 1 TIkArca - ]i traNa chatra sahita [8] kalpavRkSanI nIce [9] deve banAvela siMhanA AkArathI sUcita evA Asana [siMhAsana Jain Education Intemational Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 paJcadazaM SoDazakam 28 rUpastha-piNDasthAdidhyAnavicAraH jiSaNNaM sattvAnAM = prANinAM arthaH = upakAraH tasmin samyak pravRttaM dezanayA = dharmakathayA, kAntaM = kamanIyaM atyantaM = atizayena // 15/2|| 'AdhInAmi'tyAdi / AdhInAM paramauSadhamavyAhatamakhilasampadA bIjam / cakrAdilakSaNayutaM sarvottamapuNyanirmANam // 15/3 // AdhInAM = mAnasInAM pIDAnAM paramauSadhaM tadapanetRtvena / avyAhataM = anupahataM akhilasampadAM = sarvasampattInAM bIjaM = kAraNam / cakrAdIni yAni lakSaNAni cakra-svastika-kamala-kulizAdIni taiHyutaM = - kalyANakandalI. atizayena kamanIyaM, sarveSAM rUpANAM tato nikRSTatvAt / tatazca sarvotkRSTatvena bhagavadrUpasyaiva dhyeyatvamityAviSkRtam / / idaJca padasthadhyAnaM vijJeyam / taduktaM yogazAstre zrIhemacandrasUribhiH -> indumaNDalasaMkAzacchatratritayazAlinaH / lasadbhAmaNDalAbhogaviDambitavivasvataH / divyadundubhinirghoSagItasAmrAjyasampadaH / raNadvirephajhaGkAramukharAzokazobhinaH // siMhAsananiSaNNasya vIjyamAnasya cAmaraiH / surAsuraziroratnadIprapAdanakhAteH / divyapuSpotkarAvakIrNAsaGkIrNapariSadbhavaH / utkandharaimRgakulaiH pIyamAnakaladhvaneH / / zAntavairebhasiMhAdisamupAsitasannidheH / prabhoH samavasaraNasthitasya parameSThinaH / / sarvAtizayayuktasya kevalajJAnabhAsvataH / arhato rUpamAlambya dhyAnaM padasthamucyate / / - [navamaprakAzaH gA.2/3/4/5/6/7] iti / anyamatenedaM rUpasthadhyAnamucyate, yathoktaM -> jaM puNa sapADiheraM samusaraNatthaM jiNaM paramanANiM / paDimAi samAroviya jhAyai taM hoi rUvatthaM // - [ ] iti / taduktaM rUpasthadhyAnanirUpaNAvasare zrIzubhacandreNa jJAnArNave -> ArhantyamahimopetaM sarvajJaM paramezvaram / dhyAyeddevendracandrArkasabhAntasthaM svayambhuvam // - [29/1] iti / anyatrApi -> bhAmaNDalAdiyuktasya zuddhasphaTikabhAsinaH / cintanaM jinarUpasya rUpasthaM dhyeyamucyate / / - [ ] ityuktam / digambara-zrIbhAskaranandimate tvidaM piNDasthadhyAnamucyate, taduktaM dhyAnastave -> sarvAtizayasampUrNa prAtihAryasamanvitam / paramAtmAnaM bhavyAnandavidhAyinam / / dahantaM sarvakarmANi zuddheddhadhyAnavahninA / tvAmeva dhyAyato deva piNDasthadhyAnamIDitam / / - [26/28] iti / kArtikeyAnuprekSAvRttI -> atha rUpasthadhyAnamucyate / dhyAnI samavasaraNasthaM jinendracandraM cintayet <- [gA.482 pR.376] ityevaM zubhacandreNoktamiti dhyeyam / -> padasthaM mantravAkyasthaM, piNDasthaM svAtmacintanam / rUpasthaM sarvacidrapaM rUpAtItaM niraJjanam / / - [ ] ityapi vadanti // 15/2 // __ mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> AdhInAM paramauSadhaM, avyAhataM, akhilasampadAM bIjaM, cakrAdilakSaNayutaM, sarvottamapuNyanirmANam // 15/3 // iyamapi kArikA pratimAzatakavRttyAdau [gA.99] samuddhRtA / iha hi yo guNaprakarSarUpamacintyazaktiyuktaM bhagavantaM yena rUpeNa pazyati dhyAyati ca taM prati bhagavAn tattadrUpeNa phaladAyI bhavatIti tAtparya hRdi nidhAya bhavyajanahitAya tattadvizeSaNapuraskAreNa dhyeyaM jinendrarUpamAviSkaroti - AdhInAM paramauSadhamiti / / tadapanetRtvena = Adhi-vyAdhyupAdhyapahartRtvena rUpeNa jinendradhyAnAt tadapanayAnukUlazaktilAbhAt / yadapi bhagavadgItAyAM -> ye yathA mAM prapadyante tAn tathaiva bhajAmyahaM <- [4/11] ityuktaM tadapi darzitarItyA upapadyate / ataH > eko'pi hyanekAM saMjJAM labhate kAryAntarANi karvana - [4/22] iti carakasaMhitAvacanamapi saGgacchate / etena -> samo'haM sarvabhUteSu na upara beThelA, [1] jIvonA upakArane vize sArI rIte dharmadezanA dvArA pravRtta thayela. [11] atyaMta manohara tIrthakara svarUpa dhyAtavya cha. [15/2] ja samavasaraNa9 jinazAna bane ' vizeSArtha :- kalpavRkSapadathI ahIM azokavRkSa levuM ucita jaNAya che. siMhAsana deva banAve che ane temAM siMhanuM cihna hoya che. te besavAnuM sAdhanavizeSa che. jIvopakAra mATe vItarAga bhagavAna dezanA Ape che temAM kAraNa che "savi jIva karuM zAsanarasI' AvI sarva jIvo upara karuNAnI utkRSTa pariNati dvArA chellethI trIjA bhavamAM baMdhAyela tIrthaMkaranAma karmano udaya.[15/2]| vaLI, te rUpa kevuM hoya che ? te jijJAsAne saMtoSavA graMthakArathI kahe che ke - gAthArtha :- mAnasika pIDAonuM te parama auSadha che, avyAhata, sarva saMpattionuM bIja, cakra vagere lakSaNothI saMyukta, sapoTa puzyayI nirmita ye tIrtha4225 Doya che. [15/3] TIpArtha :- [12] mAnasika pIDAone dUra karavAnA kAraNe AdhinuM te parama auSadha che. [13] upaghAtathI rahita che. [14] sarva saMpattimona zrI. cha. [15] 56, svasti [sAthiyo], umaNa, 1% pore samAyothI yuti hoya che. [16] lenA // 2 // Jain Education Intemational Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 88 bhagavadutkRSTarUpaprayojanaprakAzanam 88 sahitam / nimmIyate'neneti jimmaNiM sarvottamaM puNyanirmANaM yasya tat, sarvAtizayitA'dRSTA''kRSTaparamANunirmitamityarthaH // 15/3|| 'nirvANe'tyAdi / nirvANasAdhanaM bhuvi bhavyAnAmagyamatulamAhAtmyam / surasiddhayogivandhaM vareNyazabdAbhidheyaJca // 15/4 // nirvANasAdhanaM - paramapadaprApakaM bhavi - pathivyAM bhavyAnAM - yogyAnAM agyaM = pradhAjaM atUlamAhAtmyaM : kalyANakandalI me dveSyo'sti na priyaH / ye bhajanti tu mAM bhaktyA mayi te teSu cApyaham / / 8- [9/29] iti bhagavadgItAvacanamapi vyAkhyAtam / etena pAralaukikaphalajananasAmarthyamapi dhyAyamAnabhagavato vyAkhyAtam, tathAvidhazaktisadbhAvAt / taduktaM tattvAnuzAsane -> vItarAgo'pyayaM devo dhyAyamAno mamakSabhiH / svargApavargaphaladaH zaktistasya hi tAdazI / / 8-18/80] iti / vItarAgastotre'pi -> aprasannAt kathaM prApyaM phalametadasaGgatam / cintAmaNyAdayaH kiM na phalantyapi vicetanAH / / - [19/3] ityuktam sarvAtizayitA'dRSTA''kRSTaparamANunirmitamiti / idamevAbhipretya zrIbhadrabAhusvAmibhiH Avazyakaniyuktau bRhatkalpaniryuktau ca -> savvasurA jai rUvaM aMguTTapamANayaM viuvijA / jiNapAyaMguTuM pai, na sohae taM jahiMgAlo ||[569/ 1196] - ityuktam / nAmakarmodayAdeva tatsaMhananarUpAdInAM sarvotkRSTatvam / taduktaM bRhatkalpabhASye -> saMghayaNa-rUvasaMThANa-vana-gai-sattasAra-usAsA / emAda'NuttarAI havaMti nAmodayA tassa / / 1198 // na cotkRSTarUpatayA bhagavataH kiM prayojanamiti zaGkanIyam, zrotRSu dharmAdeyatAbuddhijanakatvAdInAM tatprayojanatvAt, yathoktaM Avazyakaniyuktau bRhatkalpaniyuktau ca -> dhammodaeNa rUvaM, kareMti rUvassiNo'vi jai dhammaM / gijjhavao ya surUvo pasaMsimo teNa rUvaM tu // -- 574/ |1202] iti / jinarUpasyApi pratibodhakatvaM dvAtriMzikAprakaraNe zrIsiddhasenadivAkareNA'pi -> tiSThantu tAvadatisUkSmagabhIragAdhAH saMsArasaMsthitibhidaH zrutavAkyamudrAH / paryAptamekamupapattisacetanasya rAgArciSaH zamayituM tava rUpameva / / - [2/15] ityuktam / / audayikabhAvasyApi svaparakSAyopazamikAdibhAvanimittasya kathaJcidupAdeyatAyAH tatra tatra prasiddhatvAditi dik // 15/3 / / mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> nirvANasAdhanaM, bhuvi bhavyAnAM agyaM atulamAhAtmyaM surasiddhayogivandhaM vareNyazabdAbhidheyaJca // 15/4 // iyamapi kArikA pratimAzatakavRttyAdau [gA.99] samuddhRtA / yogyAnAM = AsannamuktAnAM pradhAnam / ata eva lokottamatvaM tasya zakrastave proktam / paramapadaprApakaM prakRSTazuddhipuSTyorAdyodgamasthAnarUpatvAt, barabodhilAbhena tathAvidhaprakRSTabhavyasattvatAraNAdibhAvanopArjitajinanAmakarmavipAkodayavattvAt / taduktaM yogabindI -> anena bhavanairguNyaM samyagvIkSya mahAzayaH / tathAbhavyatvayogena vicitraM cintayatyasau / / 284|| mohAndhakAragahane dukhatA nirmANa thAya te nirmANa kahevAya. arthAt nirmApaka = nirmANakAraka, sarvottama puNya jenuM nirmANa karanAra che tevuM paramAtmAnuM rUpa hoya che. matalaba ke sarvathI caDhiyAtA evA puNya karma dvArA kheMcAyelA paramANuo dvArA paramAtmAno deha/rUpa nirmita thayela Doya che. [15/3] ___ 52mA 80 zata 62 82 vizeSArtha :- Adhi = mAnasika pIDA. upalakSANathI vyAdhi ane upAdhinuM paNa parama = zreSTha auSadha paramAtmAnuM rUpa che. paramAtmA Adhi-vyAdhi-upAdhithI rahita hovAnA kAraNe jo tenuM te svarUpe dhyAna dharavAmAM Ave to dhyAtA puruSanI AdhivyAdhi-upAdhione te dUra kare che. Adhi-vyAdhi-upAdhine dUra karanAra AdhiAdizUnyatvaprakAraka-paramAtmavizayaka jJAnapravAha svarUpa dhyAnanuM AlaMbana paramAtmA hovAthI paramAtmA Adhi = mAnasika pIDA, vyAdhi = zArIrika pIDA ane sAMsArika upAdhione dUra karanAra zreSTha auSadha che- ema zrImadjIe jaNAvela che. rogAdinA nivAraNa mATe vaidyaDokTara vagere pAse javAnA badale paramAtmAnA dhyAnanuM te prakAre Adaragarbhita AlaMbana karavuM joIe. 14 rAjalokamAM deva, iMdra, anuttara vimAnavAsI deva ane tIrthaMkara paramAtmAno deha kramazaH caDhiyAtA prazasta paramANuothI niSpanna thAya che. tevuM tIrthakaronuM puNya hoya che. tethI sAmAnya deva-Indra, anuttaravAsI deva vagerenA zarIrane Takkara mAre tevo tIrthakarano deha ramaNIya-darzanIya-manohara hoya che. [15/3]. gAcArya :- mokSanuM sAdhana, pRthvImAM bhavya jIvomAM mukhya, atula mAhAmyavaMta, deva-siddhayogIothI vaMdya ane vareNya awrtii mAya. [1 // /4] dArtha :- [17] 5256-mokSa pA., [18] pRthvImA yogya sevA bhavya (r)yomA pradhAna, [18] asApAsa prabhAta, 1. ha.pratI -> 'sa taM' ityazuddhaH pAThaH, jinendrarUpasya vizeSyasya napuMsakaliGgatvAt / Jain Education Intemational Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 paJcadazaM SoDazakam OM Izvarasya sarvagatvavicAraH * asAdhAraNaprabhAvaM, surAH = devAH siddhAH = vidyA-mantrasiddhAdayo yoginaH = yogabalasampannAH taiH vandyaM = vandanIyaM, vareNyazabdaiH = arhacchambhu-buddha-paramezvarAdibhiH abhidheyaM = vAcyaM ca jinendrarUpaM dhyeyamiti mahAvAkyasambandhaH // 15/4|| evamAdyaM sAlambanadhyAnamabhidhAya tatphalamabhidhitsurAha -> 'pariNata' ityaadi| pariNata etasmin sati saddhyAne kSINakilbipo jIvaH / nirvANapadA''sannaH zuklAbhogo vigatamohaH // 15/5 // kalyANakandalI - bata / sattvAH paribhramantyucaiH satyasmin dharmatejasi / / 285 / / ahametAnataH kRcchrAd yathAyogaM kathaJcana / anenottArayAmIti varabodhisamanvitaH / / 286 / / karuNAdiguNopetaH parArthavyasanI sadA / tathaiva ceSTate dhImAn vardhamAnamahodayaH / / 287 // tattatkalyANayogena kurvan sattvArthameva saH / tIrthakRttvamavApnoti paraM sattvArthasAdhanam // 288 // - iti / vareNyazabdAbhidheyamiti / taduktaM jinasahasranAmastotre -> zaraNyo vareNyo mahAn dhvAMtahArI - [9] iti / arhacchambhubuddha-paramezvarAdibhiriti vAcyamiti / yathA yogazAstre -> sarvajJo jitarAgAdidoSatrailokyapUjitaH / yathAsthitArthavAdI ca devo'rhan paramezvaraH / / - [2/4] iti arhatparamezvarapadabodhyam / RSimaNDalastotre'pi -> arhamityakSaraM brahmavAcakaM prmesstthinH| siddhacakrAdimaM bIjaM sarvataH praNidadhmahe / / 3 / / - ityevaM arhatpadAbhidheyam / mantrAdhirAjastotre ca -> ajaH sanAtanaH zambhurIzvarazca sadAzivaH / vizvezvaraH pramodAtmA, kSetrAdhIzaH zubhapradaH // 7|| devadevaH svayaMsiddhaH cidAnandamayaH zivaH / paramAtmA parabrahma paramaH paramezvaraH // 3 / / - iti aja-sanAtana-zambhuprabhRtipadapratipAdyam / zakrastave -> OM namo'rhate jinAya jApakAya tIrNAya tArakAya buddhAya... - [3] buddhAdipadavAcyam / -> arhan zivo bhavo viSNuH siddhazcaiva tathA budhaH / paramAtmA | parazcaiva zabdA ekArthavAcakAH // - [pR.63] iti prabandhacintAmaNau / yadacyate bauddhairapi -> bhagnaM mArabalaM yena cUrNitaM bhavapaJjaram / nirvANapadamArUDhaM taM buddhaM praNamAmyaham / / - [ ] iti / viSNupurANe -> paraH parANAM sakalA na yatra klezAdayaH santi parA'pareze / sarvezvaraH sarvagaH sarvavettA samastazaktiH paramezvarAkhyaH / / - [ ] paramezvarapadAbhidheyam / / sarvagatvaM hi sarvajJatvA-pekSayA sarvavettRtvaJca sarvadarzitvavivakSayeti dhyeyam / vizvakarmaNApi -> rAga-dveSavyatikrAntaH sa eSaH -paramezvaraH [ ] ityuktam / zrImAlinIvijayottaratantre ca -> niSprapaJco nirAbhAsaH zuddhaH svAtmanyavasthitaH / sarvAtItaH zivo jJeyo. yaM viditvA vimacyate // 42 / / - iti niSprapaJcAdipadavAcyam // 15/4 // [20] hevo, vidhAsika-maMtrasita vagaire ane yogasaMpanna / yogIbhothI paMdha-vahanIya. [21] 1295 wo = bhArata, zaMbhu, buddha, paramezvara vagere zabdothI vAya evuM tIrthakararUpa dhyAna dharavA yogya che. - A pramANe mahAvAkyano - 4 gAthAono saMbaMdha = anya che. [15/4] vizeSArtha :- bhagavAnanA bhuya 3 2125 7. [1] atizayAtma sva25 [2] sima svarU5 [3] ma svarU5. chatra, siMhAsana, atizayasaMpannatA vagere atizayAtmaka svarUpa che. anupama dehAkRti sauMdarya, atyaMta manohara vagere dehAtmaka svarUpa che. paropakAra, mokSaprApakatva vagere guNAtmaka svarUpa che. mukhyatayA A traNa vibhAgamAM ja 21 vizeSaNono samAveza thAya che. [vistArathI dhyAnamAM ciMtavavA yogya bhagavAnanuM 21 prakAre svarUpa ja gAthAmAM batAvela che tenuM koSTaka nIce mujaba che. (1) sapazathI sarvana hita 42nA2. (tA.2 zAs125) aSasthAnI mAga |(14) sarva saMpatti jI. (2) dehAkRti-sauMdaryAdi anupama. drin (mokSa) asthAyANA 1(14) 25-svastiEiRAIyuta. (3) atizayone 52nA2 athavA 34 (7) ratnasiMDAsane nirAmAna. (56) sarvottama 55thI nirmita. atizayothI saMpana. | (8) bArA chatra yuta. (17) mokSA54. (4) AmapaauSadhi, kSIsa mAhi (5) 4951kSa (azokSa) nIya ThelA.|(18) pRthvImA bhavyomA pradhAna. salyisaMpana. (10) dezanA dvArA sarva jIvane hitamAM (i19) atula prabhAvavaMta ||(1) 12. pahA sarva paziAminI pravartanAra. (20) va vidhA-bhatrasisane yogsbbhASAthI bolatA. (11) atyaMta mano2. - siddha yogIothI vaMdanIya-rastavanIya. (6) dharma (tIrthI -sAdhanA (12) sAbi-yAvinA zre4 au55. (21) 2254thI pAsa arthAt s4irU5) avasthAnI upara karmakAya (13) vyAyAta-upadhAtathI 2Dita. | 12. A rIte prathama solaMbana dhyAnane kahIne tenA phaLane kahevAnI IcchAvALA graMthakArathI kahe che ke - gAcArya :- A suMdara dhyAna pariNata thAya tyAre jIvanA pApo kSINa thAya che. jIva mokSanI nikaTa Ave che. jIva zukla Jain Education Intemational Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 8 apramattaguNasthAnakeM'zataHzukladhyAnasvIkAraH OM pariNate - prakarSaprApte etasmin = prastute saddhyAne = zobhanadhyAne sati kSINakilbiSaH = kSINapApo jIvaH = AtmA nirvANapadasya AsannaH = nikaTavartI zuklAbhogaH = zuklajJAnopayogaH vigatamohaH = apagatamohanIyaH // 15/5|| 'crme'tyaadi| ___ caramA'vazcakayogAt prAtibhasaJjAtatattvasaMdRSTiH / idamaparaM tattvaM tadyadvazatastvastyato'pyanyat // 15/6 // __ kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> etasmin saddhyAne pariNate sati jIvaH kSINakilbiSaH nirvANapadAsannaH zuklA''bhogo vigatamoho bhavatIti zeSaH // 15/5 // prakarSaprApte = prAgukta [14/7] sulInatvAvasthAvati zobhanadhyAne kSINapApaH nirvANapadasya nikaTavartI iti / tatazca sadhyAnapariNAmaprakarSasya pApakSayadvArA muktiprApakatvamiti phalitam / idazcAnvayamukhenoktam / vyatirekamukhena ca tadabhAve kadApi muktirna sambhavati, svAdhyAya-saMyamAdisadyogAnAmapi etatyApakatvenaiva tattvataH sAphalyam / idaJcAtrAvadheyam - prAktanadazAyAM jinarUpadhyAnamevottarakAle samApattidvArA nijarUpadhyAnaM bhavati / iyaM samarasApattireva samarasalaya-sahajAnandatA''tmArAmatonmanIkaraNapadenocyate / tadaktaM yogasAre -> sahajAnandatA seyaM saivAtmArAmatA matA / unmanIkaraNaM tat yat muneH zamarase layaH / / - [3/15] iti / saiva copAdeyA paramArthataH / yadapi -> rUvaM jhANaM davihaM sagayaM taha paragayaM ca jaM bhaNiyaM / sagayaM niyaappANaM paragayaM ca jANa parameTThI / / - [ ] ityevaM rUpasthaM sAlambanadhyAnaM dvividhaM darzitaM tatrApi paragatadhyAnamuttarakAle svagatadhyAnatayA pariNamatyevetyavadheyam / etAvatA sAdhunA'ntaraGgapuruSArthe eva prayatitavyamityupadiSTaM bhavati / idamevAbhipretyA'nyatra 'kuNau tavaM pAlau saMjamaM paDhau sayalasatthAI / jAva na jhAyai appA tAva na mukkho jiNo bhaNai / / - [ ] ityuktam -> tarati zokamAtmavit <- [7/1/3] iti chAndogyopaniSadvacanamapyatra smartavyam / aparatattvadhyAnaprakarSe sati dhyeyaprakAzo bhavati / tadaktaM nAgasenena tattvAnuzAsane -> dhyAne hi bibhrati sthairya dhyeyarUpaM parisphuTam / AlekhitamivA''bhAti dhyeyasyA'sannidhAvapi / / - [4/44] iti / zuklajJAnopayoga iti / zukladhyAnaupayi ktim / kecittu zuklajJAnaM = rajastamovRttinirAsapUrva sattvaikavRttyanvitaM vijJAnamiti vyAcakSate / anye tu --> zuklajJAnaM = jJAnasAmAnyaM = nirAkArajJAnaM = nirvikalpakajJAnamiti yAvaditi - vadanti / vastuto'nAlambanadhyAnamapramattaguNasthAnake pariNamati, tatraiva cAMzataH zuklajJAnopayogaH, taduktaM guNasthAnakakramArohe -> dharmadhyAnaM bhavatyatra mukhyavRttyA jinoditam / rUpAtItatayA zuklamapi syAdaMzamAtrataH ||35|| - iti tathApi prakRte gauNavRttyA tantra virudhyata iti dhyeyam / vigatamohaM dhyAyan apagatamohanIyaH bhagavattulyarUpo bhavati / taduktaM adhyAtmasAre -> upAste jJAnavAn devaM yo niraJjanamavyayaM / sa tu tanmayatAM yAti dhyAnaniSUtakalmaSaH || - [15/62] iti / yathoktaM muNDakopaniSadi api -> niraJjanaH paramaM sAmyamupaiti - [3/1/3] iti / nAradaparikhAjakopaniSadi api -> lAbhAlAbhau samau bhUtvA = jJAtvA] nirmamaH zukladhyAnaparAyaNo'dhyAtmaniSThaH zubhAzubhakarmanirmUlanaparaH saMyamya pUrNAnandaikabodhaH 'tad brahmA'hamasmI' ti brahmapraNavamanusmaran bhramarakITanyAyena zarIratrayamutsRjya saMnyAsenaiva dehatyAgaM karoti sa kRtakRtyo bhavati - [3/92] ityuktam / __idamapyatrAvadheyaM prAk [14/7 pR.324] ye vikSipta-yAtAyAta-zliSTa-sulInAbhidhAnAH catvAraH cetaHprakArA upadarzitAH tato vikSiptAdi tritayamaparatattve sulInaJca paratattve'vaseyam / anyamate gatAgatatvAdayaH catvAraH dhyAnaprakArAH rUpa paratattve bhavanti, taduktaM zrImAlinIvijayottaratantre -> gatAgataM subikSiptaM saGgataM susamAhitam / caturdhA rUpasaMsthaM tu jJAtavyaM yogacintakaiH / / - [adhikAra-2, gA.44-pR.12] iti / yadapi pAtaJjalayogadarzanAnusAreNa adhyAtmasAre -> suviditayogairiSTaM 'kSiptaM mUDhaM tathaiva vikSiptam / "ekAgraM ca "niruddhaM cetaH paJcaprakAramiti / / - 20/3] iti paJcavidhaM cittamuktaM tatra caturthamekAgraM cittamatrA paratattvavicAre paramaprakarSaprAptamavaseyam // 15/5 / / jJAnanA upayogavALo ane mohazUnya bane che. [15/5] mAnapariNamananA 4 phaLa che DhIkArca :- A prastuta suMdara dhyAna pariName - prarSane pAme tyAre jIvanA pApo kSINa thAya che. jIva mokSapadanI nikaTa varte che. zukla jJAnano upayoga Ave che. jIvanuM mohanIya karma cAlyuM jAya che. [15/5] Jain Education Intemational Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 paJcadazaM SoDazakam 8 prAtibhajJAnavicAra: caramA'vaJcakayogAt phalAvaJcakayogAt prAguktAt pratibhaiva prAtibhaM adRSTArthaviSayo matijJAnavizeSaH teja saJjAtA tattva (saM) dRSTiH yasya sa tathA bhavatIti sarvavizeSaNasaGgatA kriyA'dhyAhAryA / idaM = anupadoktaphalaM | sAlambanadhyAnadvArA pratyakSIkRtaM jinendrarUpaM aparaM parasmAdanyat arvAgbhAgavartti tattvaM paramArtharUpaM dhyeyaM tat | vartate yadvazatastu yadaparatattvasAmarthyAt ' ( ato'pi ? ) asti = jAyate ato'pi = 'aparatattvAdapi anyat = kalyANakandalI = mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> caramAvaJcakayogAt prAtibhasaAtatattvasaMdRSTiH / idaM tat aparaM tattvaM yadvazataH tu ato'pi anyat asti // 15 / 6 || prAguktAt = aSTamaSoDazake trayodazakArikAyAM vyAkhyAtAt phalAvaJcakayogAt / pratibhaiva prAtibhaM adRSTArthaviSayo matijJAnavizeSa iti / vastutastu mArgAnusAriprakRSTohA''khyajJAnameva prAtibhajJAnaM, naitacchrutaM, na kevalajJAnaM, na ca jJAnAntaramiti rAtrindivAruNodayavat / aruNodayo hi na rAtrindivAtirikto na ca tayoreko'pi vaktuM pAryate / evaM prAtibhamapyetana kevalajJAnAdirUpaM na vA tadatiriktamapi vaktuM zakyate, tatkAla eva tathotkRSTakSayopazamavato | bhAvAt / zrutatvena tattvato'saMvyavahAryatvAnna zrutaM, kSAyozamikatvAdazeSadravyaparyAyA'viSayatvAnna kevalamiti / iSTaJcaitattArakanirIkSaNAdi| jJAna- zandavAcyamaparairapItyAdikaM vyaktaM yogadRSTisamuccayavRttau [gA. 8 vR. pR. 72] - prAtibhAt sUkSma-vyavahitaviprakRSTAtItAnAgatajJAnam <~ [3/36 pR.354] iti yogasUtrabhASyakAraH / - pratibhA = upadezAdinairapekSyeNa sUkSmAdInAM mAnasaM yathArthajJAnaM, | tatsAmarthyaM = prAtibham <- [yo.sU. 3/36 vA. pR.355] iti yogavArtikakRt / arvAgbhAgavarti = yogaprAthamyakAlInaM tattvaM | vartate / aparatattvasAmarthyAt = sAlambanayoga- zaktyudrekAt paratattvaM jAyate / taduktaM sambodhaprakaraNe - sAlaMbaNajhANAo jhANamaNAlaMbaNaM havijja sayA - [ 126 ] | yogazAstre'pi sthUlAtsUkSmaM vicintayet, sAlambAcca nirAlambam <- [ 10 / 5] | ityuktam / idamevAbhipretya jJAnArNave zubhacandreNa -> alakSyaM lakSyasambandhAt sthUlAt sUkSmaM vicintayet / sAlambAcca nirAlambe tattvavittattvamaasA ||[33 / 4] atha rUpe sthirIbhUtacittaH prakSINavibhramaH / amUrttajamavyaktaM dhyAtuM prakramate tataH // - [ 40 / 15] ityuktam / taduktaM yogazAstre'pi evaM kramazo'bhyAsAssvezAd dhyAnaM bhajennirAlambam / samarasabhAvaM yAtaH paramAnandaM tato'nubhavet // <[ 12 / 5 ] iti / prekSAvatAmapi prathamaM paratattvadhyAnaM duHzakamiti tatprAthamyenA'paratattvaM dhyeyamiti bhAvaH / taduktaM tattvAnuzAsane idaM hi duHzakaM dhyAtuM sUkSmajJAnAvalambanAt / bodhyamAnamapi prAjJairna ca drAgavalokyate / tasmAlakSyaM ca zakyaJca dRSTAdRSTaphalaJca yat / sthUlaM vitarkamAlambya tadabhyasantu dhIdhanAH // - [5/40-41] iti / garuDapurANe yogArambhe mUrttaharimamUrttamatha cintayet / sthUle vinirjitaM cittaM tataH sUkSme zanairnayet // <- [1/229/25] iti yaduktaM tadapyatrAnusandheyam / bhagavadgItAyAmapi zanaiHzanairuparamed buddhyA dhRtigRhItayA / AtmasaMsthaM manaH kRtvA na kiJcidapi cintayet || - [6/25] ityuktam / yadapi paraiH yogena yogo jJAtavyo yogo yogAt pravartate / yo'pramattastu yogena sa yoge ramate ciram // - [ ] ityucyate tadapi 'yogena = upayogena yadvA manoyogena yadvA''dyakAlInayogena yoga uttarakAlIno jJAtavyo, nirAlambano yogo sAlambanAt yogAt pravartate / yo'pramattastu yogena manovAkkAyayogatritayena sa mokSayojanabhAvena yoge ramate ciram' ityAdirUpeNa samyagavaseyam / -> -> -> yattu -> Nayarammi vaNNide jaha Na vi raNNo vaNNaNA kadA hodi / dehaguNe dhuvvaMte Na kevaliguNA dhudA hoMti ||30|| = - gAthArtha :- carama avacaMka yoganA lIdhe prAtibha jJAnathI jene tattvaviSayaka samyak dRSTi utpanna thaI che tevo dhyAtA thAya che. A te apara tattva che ke jenA sAmarthyathI anya = paratattva paNa pragaTa thAya che. [15/6] TIDArtha :pUrvokta [pR.201] phalAvaMcaka nAmanA chellA avaMcakayoganA kAraNe prAtibha jJAnathI jene tattvadaSTi utpanna thaI che tevo te dhyAtA jIva bane che. pratibhA e ja prAtibha jJAna. arthAt aSTaarthaviSayaka = atIndriyagocara matijJAna vizeSa the prati pahArtha che tenA sIdhe dhyAtA puruSane tattvaviSaya dRSTi-joSa utpanna thAya che. he bhUNa gAthAmA 'bhavati' kheSu kriyApada nathI. chatAM badhA ja vizeSaNo sAthe saMbaMdhita kriyAno adhyAhAra karavAno che. [ema TIkAkAra upAdhyAyajI mahArAja jaNAve che. bhUNa gAyAmAM prAtibhasa AtatattvasaMdRSTiH 56 che te bahuvrIhisamAsagarbhita hovAthI teno artha che- 'pratilacI utpanna thardha che jene tattvadaSTi evo dhyAtA puruSa' thAya che. - Ama chelle 'thAya che' AvI kriyA adhyAta samajavI paDe.] A hamaNAM jaNAvela phaLa jineMdrarUpa sAlaMbana dhyAna dvArA pratyakSa karyuM. A apara tattva che. arthAt paratattva karatAM pUrvabhAgavartI che. te pAramArthika dhyeya 1. 'ato'pi' iti padamatrAdhikaM bhAti / 2 mudritapratI 'aparattvAdi'ti truTitaH pAThaH / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 samayasAravacanavyavasthApanam 343 paratattvaM muktistham / idamutataM bhavati sarvasyApi dhyAnaparasya yogino'paratattvavazAt paratattvamAvirbhavati // 15/6 // 'kutaH punaH paratattvamevaM prazasyate ?' ityata Aha 'tasminnityAdi / tasmin dRSTe dRSTaM tadbhUtaM tatparaM mataM brahma / tadyogAdasyApi hyeSA trailokyasundaratA ||15 / 7 // tasmin paratattve siddhasvarUpe dRSTe dRSTaM sarvameva vastu bhavatIti zeSaH, jIvAdyamUrttavastvAlambanasya bodhasya sarvaviSayatvAt / tadbhUtaM tadeva siddhasvarUpaM bhUtaM satyaM saMsArijIvasvarUpasya jJAnAvaraNAdikarmavikAropadrutasya kalyANakandalI -> tasmin dRSTe dRSTaM [sarvaM] / tadbhUtaM tatparaM mataM brahma / tadyogAt hi asyA'pi eSA | iti samayasAre uktaM tattUttarabhUmikApekSayA samyak jJeyaM, na tu prAkkAle / prAktanadazAyAM taddhyAnadvArA'nyacetovRttivilayenottara| kAle paratattvamAvirbhavati apramattaguNasthAnake / taduktaM guNasthAnakakramArohe -> yAvatpramAdasaMyuktastAvattasya na tiSThati / dharmadhyAnaM nirAlambamityUcurjina bhAskarAH ||29|| - iti / idaJca nA'paratattvavat matijJAnavizeSaviSayaH, idamevAbhipretya kenopaniSadi yanmanasA na manute yenAhurmano matam / tadeva brahma tvaM viddhi nedaM yadidamupAsate / / - [1/5] ityuktam / taduktaM pratimAzatakavRttau api dhyAtR-dhyAna dhyeyAnAM trayANAmekatvaprApteH tataH kiJcidagocaraM cinmayaM jyotiH parabrahmAkhyaM sphurati tatsphuraNenaiva sarvakriyANAM sAphalyAt - [pra.za.kA. 99 pR. 539 ] / yathA caitattattvaM tathA prAk [8/4 ] uktameva vakSyate ca [15 / 7-10] / / 15 / 6 / / mUlagranthe daNDAnvayastvevam trailokyasundaratA // 15/7 // paratattve siddhasvarUpe dRSTe kArtsnyena sAkSAtkRte sarvameva vastu dRSTaM = pratyakSIkRtaM bhavati / siddhasAkSAtkAramuddizya jJAnArNave zubhacandreNApi -> yasmiMzva vidite vizvaM jJAtameva na saMzayaH -- [31/30] -- ityuktam / rudrahRdayopaniSadi | api saccidAnandarUpaM tadavAGmanasagocaram / tasmin suvidite sarvaM vijJAtaM syAdidaM zuka ! ||26|| - ityuktam / jJAnArNave mayyeva vidite sAkSAdvijJAtaM bhuvanatrayam / yato'hameva sarvajJaH sarvadarzI niraJjana: || [ 34 / 13] - iti hetu|purassaramuktam / nyAyavizAradaH prakRte hetumAvedayati- jIvAdyamUrttavastvAlambanasya pratyakSAtmakasya bodhasya kevalajJAnarUpatvena sarvaviSayatvAt / yadvA paratattvasya jagati pradhAnatvAt tasmin dRSTe sarvameva dRSTaM bhavatIti kathanaM dRSTavyam / yadvA 'jo egaM jANai so savvaM jANai ' <- [4/4/123] iti AcArAGgavacanAt tattannayAnubhavAnusAreNa tasmin yAthAtmyena dRSTe sarvameva dRSTaM bhavatItyuktirapi na virudhyate iti vibhAvanIyam / saMsArijIvasvarUpasya jJAnAvaraNAdikarmavikAropadrutasya sadbhUtatvaviyogAt, yataH tadraSTau karmavikAropadravaH punaH -> -> = = svarUpa che, kema ke apara tattvanA sAmarthyathI anya paratattva paNa pragaTa thAya che. te paratattva mokSamAM rahela siddhasvarUpa che. kahevAno Azaya e che ke badhA ya dhyAnaparAyaNa yogIne aparatattvanA sAmarthyathI paratattva pragaTa [= pratyakSa] thAya che. [15/6] ) prAtibhajJAnane oLakhIe vizeSArtha :- prAtibha jJAna e aruNodaya jevuM che, jema aruNodaya e rAtrI nathI, kAraNa ke tyAre aMdhAruM nathI tema ja divasa paNa nathI, kAraNa ke haju sUryodaya thayo nathI. tema prAtibha jJAna e kevalajJAna nathI, kAraNa ke te kSAyopazimaka che, sarvadravya-paryAyaviSayaka nathI. jyAre kevalajJAna to kSAyika ane sarvadravyaparyAyaviSayaka che. te zrutajJAna paNa nathI, kAraNa ke te zAstrajanya bodha nathI. paraMtu jema aruNodaya pachI sUryodaya alpa kALamAM avazya thAya che tema prAtibha jJAna pachI alpa kALamAM avazya kevaLajJAna thAya che. pAMca jJAnamAM prAtibha jJAnano samAveza na karavAmAM Ave to chaThThuM jJAna mAnavAnI Apatti Ave. mATe teno matijJAnamAM samAveza upAdhyAyajI mahArAje ahIM karela che. paraMtu te matijJAna sAmAnya nahi, paNa viziSTa koTinuM; prabaLa vizuddha AMtarika zaktinI utkaTatAthI matijJAnAvaraNanA utkRSTa kSayopazamathI prAtibha jJAna pragaTe che. anya darzanamAM A prAtibha jJAnane 'tAraka nirIkSaNa' vagere kahe che. A jJAnathI ja tAttvika tattvadaSTi utpanna thAya che. [15/6] 'zA mATe para tattvanI A rIte prazaMsA karo cho ?' evI jijJAsAne saMtoSavA graMthakArathI jaNAve che ke gAthArtha :- te para tattva jue tyAre sarve joyuM te ja siddhasvarUpa satya prakRSTa brahmatattva manAyela che. paratattvanA yoge A anAlaMbana yoga paNa trilokamAM suMdara bane che. [15/7] kha anAlaMbana oNga sarvotkRSTa jI 1. mudritapratI 'bodhasya' padaM nAsti / 2. mudritapratI 'siddharUpaM' iti padam / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 paJcadazaM SoDazakam 8 brahmagatabRhattamatvaniruktiH sadbhUtatvaviyogAt / tat tadeva paramAtmasvarUpaM paraM = prakRSTaM brahma mataM tato'nyasya bRhattamasyA'yogAt / | tadyogAt = paratattvaviSayakatvasambandhAt asyApi = anAlambanayogasyApi eSA lokalokottaraprasiddhA trailokye = sarvasminnapi jagati sundaratA = zeSavastubhyaH' zobhanatA // 15 / 7 // 'kaH punarajAlambanayogaH kiyantaJca kAlaM bhavatItyAha 'sAmarthyetyAdi / sAmarthyayogato yA tatra didRkSetyasaGgazaktyAdayA / sA'nAlambanayogaH proktastadadarzanaM yAvat / / 15/8|| sAmarthya yogataH -> zAstrasandarzitopAyastadatikrAntagocaraH / zaktyudrekAdvizeSeNa sAmarthyAkhyo'yamuttamaH // kalyANakandalI chidyate, taduktaM yogazikhopaniSadi annapUrNopaniSadi muNDakopaniSadi ca bhidyate hRdayagranthizchidyante sarvasaMzayAH / kSIyante | cAsya karmANi tasmin dRSTe parAvare // -- [yo.zi.5/45- anna. 4 / 31 mu. 2 / 2 / 8] iti / paramAtmarUpaM prakRSTaM brahma, taduktaM taittirIyopaniSadi -> satyaM jJAnamanantaM brahma <- - [3/1/1] iti / -> brahma devo brahma tapo, brahma jJAnaJca [ ] ityapyatrAnusmartavyam / zAzvatam < tataH = paramAtmasvarUpAt anyasya bRhattamasya ayogAt / atra bRhattvaM na pradezasaGkhyApekSayA bodhyam, lokAlokavyApini | gagana eva tAdRzabRhattamatvasambhavAt / nA'pi kAlavyApitvavivakSayA, nityapadArthasAdhAraNyAt / nApi gamanazaktipuraskAreNa, pudgalasAdhAraNatvAt / nApi jJAnazaktirUpeNa, sakalajIvasAdhAraNyAt / nA'pi jJAnAbhivyaktyapekSayA, bhavasthakevalinyapi gatatvAt / | kintu karmAnAvRtacaitanyavivakSayA tad bodhyamityanyairaparizIlito'yaM panthAH / sakalakarmavinirmuktamidameva brahmatattvaM tattvato dhyeyam / taduktaM adhyAtmasAre -> * puNya-pApavinirmuktaM tattvatastvavikalpakam / nityaM brahma sadA dhyeyameSA zuddhanayasthitiH // - [18/ 130] iti / taddarzanAdeva muktiprAptiriti / yathoktaM yogapradIpe mukti: zrIparamAnandadhyAnenAnena yoginA / rUpAtItaM nirAkAraM dhyAnaM dhyeyaM tato'nizam // 107 // - iti / idaJca parairapISyate / yathoktaM zvetAzvataropaniSadi tameva | viditvA'timRtyumeti nAnyaH panthA vidyate'yanAya - [6/15] / -> -> paratattvaviSayakatvasambandhAt upalakSaNena uttamasukhopeta paratattvaphalakatvAcca anAlambanayogasya trailokyasundaratA jJeyA / taduktaM bhagavadgItAyAmapi -> prazAntamanasaM hyenaM yoginaM sukhamuttamam / upaiti zAntarajasaM brahmabhUtamakalmaSam || - [6 / [27] iti / tadapekSayA'nyeSAM sarveSAmeva tattvato'nAdeyatA yadi tadanyebhyo'nAlambanayogopasthApanaM na syAditi pareSAmapi sammatam / taduktaM yAjJavalkyasmRtau sarvadharmAn parityajya mokSadharmaM samAzrayet / sarve dharmAssadoSAH syuH punarAvRttikArakAH || [ 11 / 1] ijyAdhyayanadAnAni tapaH svAdhyAyakarma ca / ayaM tu paramo dharmo yadyogenA''tmadarzanam // -- [11 / 34 ] iti / paratattvadarzanameva pradhAnamiti bhAvaH / yathoktaM yogabindI * yogasyedaM phalaM mukhyamaikAntikamanuttaram / AtyantikaM paraM brahma yogavidbhirudAhRtam ||506|| - iti / etadanusAreNa digambarA'mitagatinA'pi yogasAraprAbhRte -> dhyAnasyedaM phalaM mukhyamaikAntikamanutaram / AtmagamyaM paraM brahma brahmavidbhirudAhRtam || [ 7/30] - ityuktam // 15 / 7 // -> mUlagranthe daNDAnvayastvevam sAmarthyayogato tatra yA asaGgazaktyADhyA iti didRkSA sA tadadarzanaM yAvat anAlambanayogaH proktaH ||15 / 8 | iyaM kArikA yogaviMzikAvRttyAdau [ yo. viM. 19] samuddhRtA / -> TIkArya :- A siddha paramAtmAsvarUpa paratattvanuM darzana thAya tyAre sarva vastunuM darzana thAya che; kAraNa ke jIvAdi amUrta vastuviSayaka darzana sarvAvagAhI bane che. te ja siddhasvarUpa sadbhUta-sattva tAttvika che. jJAnAvaraNAdi karmanI vikRtithI jIvAdi vastunuM svarUpa upadrava pAmeluM hovAthI te sadbhUtatAne gumAve che. te ja siddhaparamAtmasvarUpa prakRSTa brahmatattva manAyela che, kema ke enAthI bRhat-moTuM bIjuM kAMI che ja nahi. paratattva avagAhItAnA yogathI A anAlaMbana dhyAnayoga paNa saMpUrNa jagatamAM anya vastuo karatAM adhika suMdara che. tenI suMdaratA laukika ane lokottara zAsanamAM prasiddha che. [15/7] anAlaMbana dhyAnayoga zuM che ? ane te keTalA kALa sudhI hoya che ? A jijJAsAne saMtoSavA graMthakArazrI jaNAve che kemAthArtha :- sAmarthyayogathI tene jovAnI je asaMgazaktipUrNa evI IcchA te paratattvanuM darzana na thAya tyAM sudhI anAlaMbana yoga sevAye cha. [15/8 ] 1. mudritapratI 'zeSavastunaH' iti pAThaH / Jain Education Intemational 8 anAlaMbana yogano paricaya Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 paratattvasya dRSTasyA'nAlambanayogA'tikrAntatvam 8 - (yo.dR.sa.gA.5) ityevamuktalakSaNAt kSapakazreNIddhitIyA'pUrvakaraNabhAvinaH sakAzAt yA tatra = paratattve dikSA = draSTumicchA iti = evaM svarUpA asaGGgA = nirabhiSvaGgA zaktiH = anavaratapravRttiH tayA ADhyA = paripUrNA sA = paramAtmaviSayadazanicchA anAlambanayogaH proktaH tadvedibhiH / tasya - paratattvasyA'darzanaM = anupalambhaH tayAvat. paramAtmasvarUpadarzaja tu kevalajJAne'nAlambanayogo na bhavati, dRSTasya tasya tadAlambajIbhAvAt // 15/8|| = klyaannkndlii| zAstrasandarzitetyAdi / iyaM ca kArikA yogadRSTisamuccayasatkA, tadvRttizca -> zAstrasandarzitopAya iti sAmAnyena zAstrAbhihitopAyaH, sAmAnyena zAstre tadabhidhAnAt / tadatikrAntagocara iti zAstrAtikrAntaviSayaH / kutaH ? ityAha zaktyudrekAt iti zaktiprAbalyAt / vizeSeNa iti na sAmAnyena zAstrAtikrAntagocaraH, sAmAnyena phalaparyavasAnatvAcchAstrasya / sAmarthyAkhyo'yaM iti sAmarthyayogAbhidhAno'yaM yogaH uttamaH = sarvapradhAnaH, tadbhAvabhAvitvAt, akSepeNa pradhAnaphalakAraNatvAditi yo.da.sa.vR.pR.70] - / ayaJca dharmasaMnyAsa-yogasaMnyAsabhedataH dvidhA / taduktaM yogadRSTisamuccaye -> dvidhA'yaM dharmasaMnyAsayogasaMnyAsasaMjJitaH / kSAyopazamikA dharmA yogAH kAyAdikarma tu // 9 // dvitIyA'pUrvakaraNe prathamastAttviko bhavet / AyojyakaraNAdUrdhvaM dvitIya iti tadvidaH / / 10 / / - iti / kSapakazreNIdvitIyApUrvakaraNabhAvinaH kSAyopazamikakSAntyAdidharmasaMnyAsarUpAt sAmarthyayogataH samyagdarzanaphalakagranthibhedanibandhanaprathamApUrvakaraNavyavacchedArthaM dvitIyagrahaNam, prathame'pUrvakaraNe'dhikRtasAmarthyayogA'siddheH / dvitIye tvasmiMstathAvidhakarmasthitestathAvidhasaMkhyeyasAgaropamAtikramabhAvini niruktadharmasaMnyAsaH tAttviko bhavati / tataH sakAzAt yA paratattve didRkSetyAdi spaSTam / syAdetat -> yadi kSapakazreNIdvitIyA'pUrvakaraNabhAvI sAmarthyayoga evAnAlambanayogo granthakRtA'bhihitaH tadA tadaprAptimatAmapramattaguNasthAnAnAmuparatasakalavikalpakallolamAlAnAM cinmAtrapratibandhopalabdharatnatrayasAmrAjyAnAM jinakalpikAdInAmapi nirAlambanadhyAnamasaGgatAbhidhAnaM syAt iti - maivam, yadyapi tattvataH vakSyamANarItyA [15/10] paratattvalakSyavedhAbhimukhastadavisaMvAdI sAmarthyayoga eva nirAlambanayogastathApi paratattvalakSyavedhapraguNatApariNatimAtrAdarvAktanaM paramAtmaguNadhyAnamapi mukhyanirAlambanaprApakatvAdekadhyeyAkArapariNatizaktiyogAcca nirAlambanameva / ata evAvasthAtrayabhAvane rUpAtItasiddhaguNapraNidhAnavelAyAmapramattAnAM zukladhyAnAMzo nirAlambano'nubhavasiddha eva / saMsAryAtmano'pi ca vyavahAranayasiddhamaupAdhikaM rUpamAcchAdya zuddhanizcayanayaparikalpitasahajAtmaguNavibhAvane nirAlambanadhyAnaM darapahnavameva, paramAtmatulyatayA''tmajJAnasyaiva nirAlambanadhyAnAMzatvAt, tasyaiva ca mohanAzakatvAditi vyaktaM yogaviMzikAvRttI [pra.19] / dRSTasya = sAkSAtkRtasya sataH tasya = paratattvasya tadAlambanIbhAvAt = prAga anAlambanatve sati pazcAt kevalajJAna TIkArca :- zAstroe jenA upAyo sArI rIte batAvela che ane zaktinA udrakathI vizeSa prakAre jeno viSaya tenuM ullaMghana karI gayela che te A uttama sAmarthyayoga che. Avo sAmarthyayoga kSepaka zreNImAM bIjA apUrvakaraNanA kALamAM thAya che. A sAmarmayoganA lIdhe paratavane jovAnI IcchA nirabhivaMga niraMtara pravRttithI paripUrNa bane che. AvI siddhaparamAtmaviSayaka darzananI je IcchA te anAlaMbana yoga che - evuM tenA jANakAroe kahela che, paraMtattvanuM darzana na thAya tyAM sudhI anAlaMbana yoga hoya che. siddha paramAtmAnuM darzana thAya eTale kevalajJAna thaI jAya. tethI tyAre anAlaMbanayoga na hoya; kAraNa ke paratattvanuM darzana thaI javAnA kAraNe te paratatva ja darzananuM AlaMbana thaI jAya che. mATe te anAlaMbana dhyAnayoga na banI zake. [15/8] * sAbharthayozanI sabhave vizeSArtha :- sa na yoga khoya che. [1] yoga, [2] zAstrayoga, [3] sAmarthyayogale yogamA ch| pradhAna hoya, pramAdAdinA lIdhe zAstrAnusAritA alpa hoya te IcchAyoga kahevAya. apramattatAnA lIdhe zAstrakalakSitAthI zAstrIya anukAno thAya te zAstra yoga. teno cira kALathI abhyAsa thavAnA lIdhe AtmAmAM eka vizeSa prakAranuM sAmarthya pragaTe che ke jenA lIdhe jIva zAstrokta yogathI AgaLa vadhI jAya che. te sAmarthya yoga che. jo ke sAmarmayogamAM je prakriyA cAle che tenuM sAmAnya nirUpaNa to zAstramAM Ave ja che, kAraNa ke zAstra aMtima phaLa sudhInuM varNana kare che. tenA lIdhe ja tenA upAyonuM varNana paNa zAstra kare ja che. paraMtu te sAmAnyarUpe kare che, vizeSarUpe nahi; kAraNa ke te upAyone vizeSa rIte zabdamAM utArI zakAtA nathI. te zabdajJAnano zAstrajJAnano nahi paNa anubhavajJAnano viSaya che. zAstra to eTaluM jaNAve che ke "AvI rIte pramAdabhAvano tyAga karavAthI apramattatA Ave, amuka prakAranuM zraddhAbaLa ane saMvedanazAnabaLa vadhatuM ja jAya che. dharmadhyAnanI tIvratA vadhe. niraticAra sAdhanA cAle, pachI kSapakazeNIgata dvitIya apUrvakaraNanI yogyatA pragaTe.' paraMtu zabda dvArA tenA svarUpanuM vizeSa varNana karI zakAtuM nathI. dareka yogasAdhanAnI parAkAkAe sAmarthyayoga pragaTe che. sAmarmayoga e kAMI bIjA dharmayogathI sarvathA bhinna Jain Education Intemational Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 paJcadazaM SoDazakam Re paratattvadhyAnasya nirAlambanatvameva 08 paratattvadikSAyA anAlambajayogatve upapattimAha -> 'to'tyaadi| tatrA'pratiSThito'yaM yataH pravRttazca tattvatastatra / sarvottamAnujaH khalu tenA'nAlambano gItaH // 15/9 // tatra : paratattve apratiSThitaH = alabdhapratiSTha: ayaM = paramAtmadikSAkhyo yogo yataH = yasmAt pravRttazca dhyAnarUpeNa tattvataH = vastutaH tatra = paratattve, tadA''bhimukhyA'pracyavAt / sarvottamasya = yoganirodhAkhyalikhilAtizAyiyogasya anujaH = prAganantaravartI khalu tena kAraNena anAlambanaH = ajAlambanayogo gItaH = kathitaH purA viddhaddhiH / syAdetat paratattvadidRkSAyAH paratattvadarzanaM yAvat anAlambajatte aparatattvadidRkSAyAH apyaparatattvadarzanaM yAvadanAlambanatvApattiH aparatattvasya dRSTatvAbhyupagame ca dhyAnAjupapattiriti, maivam, aparatattve pratimAhAlambanadvArA kalyANakandalI nirUpitaspaSTatvAkhyaviSayatAzAlitvAt, parokSaviSayatAkatvAtmakeSadAlambanatvalakSaNAnAlambanatvasya kevalajJAne virahAt / na hi pAramArthikAparokSaikaviSayatAke kevalajJAne parokSaviSayatAnirUpakatvaM sambhavatIti bhAvaH // 15/8 // __mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yataH tattvataH tatra ayaM apratiSThitaH tatra pravRttazca tena sarvottamAnujaH anAlambano gItaH // 15/9 // iyamapi kArikA yogaviMzikAvRttyAdau [yo.vi.gA.19] samuddhRtA / alabdhaparatattvaH tallAbhAya dhyAnarUpeNa pravRtto hyanAlambanayoga iti kArikAtAtparyArthaH / nanvaparatattve paratattvavat prathamamadarzanaM pazcAcca darzanamityabhyupagamyate yaduta prathamata eva dRSTatvamiti vikalpayugalamatropatiSThata ityAzayena zaGkate syAdetat / prathamavikalpe Aha - paratattvadidRkSAyAH nissaGgAvicchinnapravRttiparipUrNAyAH paratattvadarzanaM yAvat = paratattvasAkSAtkArapUrvakSaNAvacchedena anAlambanatve svIkriyamANe tu nirabhiSvaGgAnavaratapravRttAyA aparatattvadidRkSAyAH api aparatattvadarzanaM yAvat = aparatattvadarzanapUrvakSaNAvacchedena anAlambanatvApattiH, yukterubhayatraiva tulyayogakSematvAt, anyathA pakSapAtamAtrAt / na cA'paratattvasya pradhamato dRSTatvAdeva nAnAlambanatvApattiH, dRSTasya tasya tadAlambanIbhAvAditi vAcyam, itthaM aparatattvasya dRSTatvAbhyupagame ca = hi dhyAnAnupapattiH syAt, dRSTavyasyAparatattvasya dRSTatve tatra manomAtravyApArAsambhavAditi cet ? prathamavikalpo'nabhyupagamAnna doSAvahaH dvitIyavikalpamaGgIkRtyA'pi dhyAnAnupapattimapAkartumAha- maivam, aparatattve prtimaanathI. paraMtu saMyamayoga, tapayoga, jJAnayoga vagere ja prakRTa bane tyAre te ja sAmarmayoga bane che. tenA lIdhe paratattvanI darzanAkAMkSA ane asaMgazakti e anAlaMbana yogasvarUpa bane che. sati = akhalita satata pravRtti. nirAlaMbana dhyAnanA anAsakata avirata | akhkhalita pravRttipravAhathI ITa paratattvanA darzana thAya che. siddhasvarUpa paraMtattvanA darzana pachI anAlaMbanayoga na rahe. kema ke vastunuM sAkSAt darzana thAya eTale tenuM dhyAna dharavAnuM kAMI rahe nahi. ahIM dhyAna karatAM kevaLajJAna pragaTa thayuM e sAlaMbana = saviSayaka hoI parataviSayaka ja hoya, nirAlaMbane nahi. [15/8] 'paratattvane jovAnI IcchA e anAlaMbana yoga che' enI saMgati graMthakArathI jaNAve che. gAthArtha :- vAstavamAM paratatvamAM A yoga, pratiSThita thayela nathI. ane temAM dhyAnarUpe pravRtta thayela che te sarvottama yoganI 51vatA cha. mA rANe te anAsaMbana yoga devAyala . [15/4] TIkArya :- siddha paramAtmAne jovAnI IcchA svarUpa A yoge patitvamAM pratiSThA meLavI nathI. AnuM kAraNa e che ke vAstavamAM te dhyAnarUpe paratatvamAM pravRtta che. jine uddezIne pravRtti thAya te tyAM pratiSThita = sthita = pahoMcI gayela na kahevAya.]. paratatvanI abhimukhatA temAMthI nIkaLI gayela na hovAthI paratatvamAM te dhyAnarUpe pravRtta kahI zakAya che. yoganirodha nAmano yoga badhA yogomAM caDhiyAto che. mATe te sarvottama kahevAya che. tenI pUrve rahenAra anAlaMbana yoga che. te kAraNe te anAlaMbana yoga che - AvuM pUrve vidvAnoe jaNAvela che. zaMkA :- jyAM sudhI apara tavanuM darzana na thAya tyAM sudhI apara tatvane jovAnI IcchA pAga anAlaMbana yoga thavAnI Apatti Avaze. ane je apara tatvane joyeluM mAno to dhyAna banI nahi zake. [matalaba e che ke paratattvadarzananA uddezathI pravRtta thayela yAna jyAM sudhI paratattvadarzana thayuM nathI tyAM sudhI paratatvamAM pratiSThita na hovAthI tene anAlaMbana dhyAna yoga kaho cho ane tenuM darzana thAya pachI te dhyAnasvarUpa na banavAthI tame tene anAlabaM dhyAna nathI kahetA. AvuM kaho to pahelAM cihadvayamadhyagataH pAThaH mudritapratI sampAdakapramAdAt luptaH / Jain Education Intemational Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 nizcaya-vyavahArAbhyAM dhyAnavicAraH 08 sAmAnyato dRSTe'pi vizeSadarzanAya dhyAjopapatteH paramparayA''lambanavattvena ca sAlambajatvavyapadezAtparatattve tu kenA'pi dvAreNa darzajAbhAvAdanAlambanatvopapatteH // 15/9|| 'kiM punaranAlambajAdbhavati ?' ityAha -> 'draagi'tyaadi| drAgasmAttaddarzanamiSupAtajJAtamAtrato jJeyam / etacca kevalaM tajjJAnaM yattatparaM jyotiH // 15/10 // drAk : zIdhaM asmAt = analAlambajayogAt taddarzanaM = paratattvadarzanaM iSupAtasya = bANapatajasya jJAtaM = udAharaNaM tanmAtrato zeyam / etacca paratatvadarzanaM kevalaM = sampUrNa tat = prasiddhaM jJAnaM yat = kevalajJAnaM paraM = kalyANakandalI dyAlambanadvArA sAmAnyato dRSTe'pi = sAkSAtkRte'pi vizeSadarzanAya = tattatparyAyavizeSANAM saMvedanAya dhyAnopapatteH 'dhye cintAyAM' iti dhAtvardhA'bAdhAt / sAmAnyato dRSTatvenA''lambanatvaM vizeSadarzanAyA'navaratamanovyApAreNa ca dhyAnatvamupapadyete iti bhAvaH / yadi ca dhyeyaM jinendrarUpaM sAkSAt dRzyeta tadA taddhyAnAnupapattiH syAt / na caivamatrAsti / na caivaM sAlambanatvamapi kathaM syAditi vAcyam, paramparayA = dhyeyopasthApakapratimAdiviSayakatvasambandhena darzanasya Alambanavattvena = pratimAdiviziSTatvena ca = hi sAlambanatvavyapadezAt / na caivaM paratattve'pi sAlambanatvaprayogApattiriti zaGkanIyam, yataH paratattve tu kenA'pi pratimAdinA dvAreNa darzanAbhAvAt sAlambanatvAnApatteH anAlambanatvopapatteH ca / na hi pratimAdidvArA samavasaraNasthASTaprAtihAryAdisamanvitamarhadrUpamaparatattvAbhidhAnamiva paratattvaM mAnasasAkSAtkAragocarIbhavati, atIndriyatvAt / etena tIrthakRta iva siddhasyA'pi pratimAyAM sthApanAbhyupagamAt pratimAdvArA tIrthakRta iva siddhasyA'pi upasthitatvasambhavAt paratattve'pi sAlambanatvApattiriti nirastam, sAMvyavahArikapratyakSatvenAbhimate mAnasa-cAkSuSAdau pratimAdidvAreNA'pi spaSTatayA atIndriyatattvasphuraNAnupapatteH / parokSatayA tadbhAnantvabhimatamapi na sAlambanatvA''pAdakam / anyairapi paratattvasya laukikapratyakSAgocaratAGgIkriyate / taduktaM taittirIyopaniSadi -> yato vAco nivartante'prApya manasA saha - [2/4] iti / yattu bRhadAraNyakopaniSadi -> manasaivA'nudRSTavyam -- [4/4/19] ityuktaM tatra manaHpadamAtmaparamavagantavyam, dehendriyAdInAmevaivakAreNa vyavacchedAt / etena -> piNDasthaM ca padasthaM ca rUpasthaM rUpavarjitam / caturdhA dhyeyamAmnAtaM dhyAnasyA''lambanaM budhaiH / / [7/8] - iti yogazAstravacanamapi vyAkhyAtam, rUpavarjite paratattve dhyAte'pi cAkSuSAdyagocaratvena paramArthato'nAlambanatvAdeva taddhyAnasya / etena -> dhyeyaM padastha-piNDastha-rUpasthA'rUpabhedataH / dhyAnasyAlambanaM prAzcaturvidhamudAhRtam / / - [15/30] iti zrAvakAcAre amitagativacanamapi vyAkhyAtam, atIndriyasya parokSatayA''lambanatve'pi tattvato'nAlambanataiva / na hi kapardikAmAtreNa dhanavAniti prayujyate / idamapi paratattvadhyAnaM vyavahArato jJeyam / nizcayatastu svAtmAnameva vizuddhaM dhyAyataH paratattvadhyAnaM syAt / taduktaM guNasthAnakakramArohe zrIratnazekharasUribhiH -> AtmAnamAtmanA''tmaiva, dhyAtA dhyAyati tattvataH / upacArastadanyo hi vyavahAranayAzritaH // 110|| - iti bhAvanIyametattattvam // 15/1 / / ___mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> asmAt drAk taddarzanaM iSupAtajJAtamAtrato jJeyam / etacca kevalaM tat jJAnaM yat paraM jyotiH // 15/10 / / iyaM kArikA yogaviMzikA-pratimAzatakavRttyAdI [yo.19 pra.za.gA.99] samudbhatA / aparatattvadarzananA uddezathI pravarteluM sthAna pAme aparatattvanuM darzana nathI thayuM tyAM sudhI aparatamAM pratiSThita thayela nathI. to pachI tene tame anAlaMbana dhyAnayoga kema nathI kahetAM ? ane je kaho ke aparatatvanuM darzana thaI gayuM che to pachI dhyAna karavA jevuM kazuM nahi rahe. tarka to banne pakSe samAna ja che.] samAghAna :- A dalIla barAbara nathI. AnuM kAraNa e che ke apara tattvanuM pratimA vagere AlaMbana dvArA sAmAnyarUpe darzana thavA chatAM paNa vizeSarUpe darzana karavA mATe dhyAnanI pravRtti yogya = jarUrI che. pratimAmAM aparatanya jinendradehanI AkRtirUpe samAnatA hovAthI pratimA dvArA paraMparAe apara tattvanuM AlaMbana raheluM che. tethI e dhyAna sAlaMbana che. jyAre nirAlaMbana dhyAnayoga to arUpI paratattvadarzananI AkAMkSAthI pravRtta thayela che ane arUpI jJAnamaya zuddha siddha paramAtmAsvarUpa paratatvanI koI paNa samAnatA rUpI evI pratimAmAM na hovAthI e dhyAnamAM sAkSAta to zuM paraMparAe paNa paratattva daSTa banatuM nathI. mATene nirAjana yAnayoga janI 7. [55/-] anAlaMbanayogathI zuM thAya che ? A jijJAsAne saMtoSavA graMthakArazrI kahe che ke - gAgArca :- anAlaMbana yogathI tarata paratatvano sAkSAtkAra thAya che. bANapatananA udAharaNathI ja A jANavuM. A paratavadarzana e te kevalajJAna che ke je prakuTajyoti svarUpa che. [15/10]. 1. mudritapratI ha.pratI na 'dRSTo'pi ityazuddhaH pATho vartate / Jain Education Intemational Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 paJcadazaM SoDazakam * iSupAtadRSTAntayojanA * = prakRSTaM jyotiH prakAzarUpam / iSupAtodAharaNacaitad yathA kenacid dhanudharaNa lakSyA''bhimukhyena tada'visaMvAditayA ca bANo vyApArito yAvattasya bANasya na vimocanaM tAvattatpraguNatAmAtreNa tada'visaMvAditvena ca samo'nAlambajayogaH / yadA tu tasya bANasya mocanalakSyA'visaMvAdipatanamAtrAdeva 'sa tadA lakSyavedha evaM yadA'nAlambanadhyAnamocanaM dhyAnAntarikAkhyaM tadaiva paratattvavedhakalpaH kevalaprakAza iti // 15/10|| kIdRzaM pulastatkevalajJAnam ?' ityAha -> 'AtmasthamityAdi / AtmasthaM trailokyaprakAzakaM niSkriyaM parAnandam / tItAdiparicchedakamalaM dhruvaM ceti samayajJAH // 15/11 // AtmasthaM = jIvasthaM sat trailokyasya trilokIvyavasthitasya jJeyasya prakAzakaM niSkriyaM = gamanAdikriyArahitaM - kalyANakandalI jyotiH = prakAzarUpamiti / yathoktaM nAdabindUpaniSadi -> tataH paramayaM zuddhaM vyApakaM nirmalaM zivam / sadoditaM paraM brahma jyotiSAmudayo yataH // 17 / / atIndriyaM guNAtItaM mano lInaM yadA bhavet / anupamaM zivaM zAntaM yogayuktaM sadA bhajet / / 18 / / - iti / iSupAtadRSTAnta-dArTAntikayorevamupamA'vagantavyA, dhanurdharaH = kSapakaH, dhanurdaNDaH = kSapakazreNiH, lakSya = paratattvaM, bANaH = anAlambanayogaH, zaramocanaM = dhyAnAntarikA, lakSyavedhaH = paratattvaprakAzaH kevalaprakAza iti / / tathAhi kSapakeNa dhanurdharaNa kSapakazreNyAkhyadhanurdaNDe lakSyaparatattvAbhimukhaM tadvedhAvisaMvAditayA vyApArito yo bANaH tatsthAnIyo'nAlambanayogaH / yAvattasya na mocanaM tAvadanAlambanayogavyApAraH, yadA tu dhyAnA'ntarikAkhyaM tanmocanaM tadA'visaMvAditatpatanamAtrAdeva lakSyavedha itISupAtakalpaH sAlambanaH kevalaprakAza eva bhavati na tvanAlambanayogavyApAraH, phalasya siddhatvAditi nirgalitArtho vyakto yogaviMzikAvRttI [pR.18] / yogadRSTisamuccaye tu [34] avisaMvAditayA avaJcakatrayamiSulakSyakriyopamamiti varNitam / cittaikAgyaparatayeSukAradRSTAnto bhAgavate -> tadaivamAtmanyavaruddhacitto na veda kizcidvahirantaraM vA / yatheSukAro nRpatiM vrajantamiSau gatAtmA na dadarza pArzve // bhAga.11/9/13] - ityevaM varNitaH / muNDakopaniSadi tu -> praNavo dhanuHzaro hyAtmA brahma tallakSyamucyate / apramattena veddhavyaM zarabattanmayo bhavet / / - [2/2/4] itthamiSukArodAharaNamupavarNitam / dRSTaparatattva eva paraiH niSpannasamAdhipadenocyate, yathoktaM viSNupurANe -> viniSpannasamAdhistu muktiM tatraiva janmani / prApnoti yogI yogAgnidagdhakarmacayo'cirAt // - [6/7/35] iti / / 15/10 // ___ mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> AtmasthaM, trailokyaprakAzakaM, niSkriyaM, parAnandaM, tItAdiparicchedakaM, alaM dhruvaM ceti samayajJAH // 15/11 // AtmasthaM, AtmadharmatvAt / yo hi yasya dharmaH sa tatraiva vartate yathA ghaTIyarUpaM ghaTa eva / gamanAdikriyArahitam / TIkArca :- A anAlaMbana yogathI jhaDapathI paratattvano sAkSAtkAra thAya che. bANapatananA udAharaNathI ja A jANavA jevuM che. A parataqsAkSAtkAra e saMpUrNa evuM prasiddha jJAna = kevalajJAna che ke je prakRTa jyoti che - prakAzasvarUpa che. bANapatananuM dRSTAMta A mujaba che. jema koIka dhanurdhara lakSyane abhimukharUpe ane lakSyathI avisaMvAdI hovAnA rUpe bANane caDhAve ane jyAM sudhI bANane na choDe tyAM sudhI lakSyane abhimukha-lakSyane anukULa hovA mAtrathI ane lakSyane avisaMvAdI hovAthI tenA jevo anAlaMbana yoga che. matalaba ke acUkavedhI dhanurdhara lakSya tarapha bANa tAke ane jyAM sudhI bANa choDyuM nathI tyAM sudhI acUka kAryakArI taiyArI hoya che. enA samAna anAlaMbana yoga che. jyAre te bANane choDe ke tarata ja lakSyane avisaMvAdI rIte paDavA mAtrathI lakSyano vedha thAya enI jema jyAre anAlaMbana dhyAnayogane choDe pUirNa kare ke tarata ja dhyAnAMtarikAmAM paratattvavedhatulya kevalajJAnano prakAza thAya che. [15/10] te kevaLajJAna kevuM hoya ? e jijJAsAne saMtoSavA graMthakArazrI jaNAve che ke - BE kaivalajJAnanI cha vizeSatA jANIe RE gAthArtha :- BAna mAtmAmA 22 cha, 'trAsa bono 51 2 cha, 'yAlita cha, "52mAnahAyI cha, "matIta vagere padArthono nizcaya karAve che. te samartha ane zAzvata che - evuM AgamavettAo kahe che. [15/11]. TIkArca :- kevaLajJAna AtmAmAM rahe che. traNa lokamAM rahela sarva padArthono prakAza kare che. gamana-Agamana vagere kriyAothI 2khita cha. 4 mAnahAya cha athavA tamA 4 AnaMda 27yo 7. 'parAnanyaM' yA mIle maNe che. teno martha cha 1. mudritapratau -> 'sutarAM' <- ityazuddhaH pAThaH / 2. mudritapratI 'dhyAnAntarikAyAM' iti pAThaH / Jain Education Intemational Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM jJAnasya jJeyadezA'gamanasamarthanam siddhadarzanasya sarvavastujJAnavyApyatvam 349 para Anando'smAt asmin veti parAnandam / 'parAnandyamiti pAThAntaram, tatra paraiH = utkRSTaiH AnandyaM = prArthanIyaM ityarthaH / atItArthe tItazabdaH siddhivinizcayAdigrantheSu dRzyate / tataH tItAdInAM = atIta vartamAnA'jAgatakAlatrayavarttipadArthAnAM paricchedakaM = yathAvajjJAtRsvabhAvaM alaM = samartha dhuvaM zAzvataM ceti samayajJAH = AgamajJA abhidadhati // 17 /11 || evaM kevalajJAnasvarUpamabhidhAya tatra paratattvayojanAmAha etadityAdi / etadyogaphalaM tatparA'paraM dRzyate paramanena / tattattvaM yad dRSTvA nivartate darzanAkAGkSA // 15/12 // = tat etat prastutaM kevalajJAnaM parAparaM yogaphalaM parayogasyA'parayogasya ca phalabhUtaM nAnyasvatantra - | vyApArabhUtam / anena - kevalajJAnena tat paraM tattvaM paramAtmasvarUpaM dRzyate / 'tat kiM ?' yad dRSTvA 'darzanAkAGkSA = darzanecchA nivartate siddhasvarUpadarzane sarvasya vastujo dRSTatvAt // 15/12 // kalyANakandalI + -> | kevalasya jJeyadezagamane Atmano niHsvabhAvatA syAt, tatsvarUpatvAdAtmanaH kevalasya cAtmadharmatvaM na syAt Atmavirahe'pi bhAvAditi aSTakavRttikAraH / taduktaM aSTakaprakaraNe mUlakAraiH AtmasthamAtmadharmatvAt saMvittyA caivamiSyate / gamanAderayogena nAnyathA tattvamasya tu // - [30/5] iti / dharmasaGgrahaNyAdau api -> keI kevalanANaM gaMtUNamalogamavagacchatI tanno / jamhA Na ettha kassara divaM addavvaguNagamaNaM || 382 || davvagamaNaMpi jujjai na kahaMcivi tattha dhammavirahAo / tamhA AtatthaM ciya savvaM parichiMdai tayaM pi || 383|| - ityuktam / vastutastu guNatvAdeva tasya niSkriyatvaM sidhyati / zAzvataM dravyArthatayA, kevalajJAnatvena dhvaMsApratiyogItyarthaH / apratihatamityapi dRSTavyam / taduktaM prazamaratau -> zAzvatamanantamanatizayamanupamamanuttaraM niravazeSam / sampUrNamapratihataM samprAptaH kevalaM jJAnam || 268 // - iti / kevalajJAnameva paraiH asamprajJAtasamAdhiprabhRtizabdaiH gIyate, taduktaM yogavindau asamprajJAta eSo'pi samAdhirgIyate | paraiH / niruddhAzeSavRttyAdi tatsvarUpAnuvedhataH || 421|| dharmamegho'mRtAtmA ca bhavazatruH zivodayaH / sattvAnandaH parazceti yojyo'traivArdhayogataH || 422|| - iti dhyeyam // 15/11 || mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> tat etat parAparaM yogaphalam / anena tat paraM tattvaM dRzyate yad dRSTvA darzanAkAGkSA nivartate || 15 / 12 || yad = paratattvaM dRSTvA darzanecchA paratattvapratyakSAbhilASo nivartate / na hi siddhe icchA sambhavati / | etAvatA kevalini anAlambanayogAbhAvaH pradarzitaH pUrvavad bhAvanIyaH / evameva jJeyamAtradarzanAkAGkSA'pi tasya tattvato nivartate eva, siddhasvarUpadarzane sarvasya vastuno dRSTatvAt siddhatvAvacchinnaprakAratAnirUpitapAramArthikasAkSAtkArIyaprakAritAyAH | sakalajJeyanirUpita pAramArthikapratyakSaviSayatAkatvavyApyatvAt / matijJAnAdivyavacchedArthaM pAramArthiketi / anumAnAdivyavacchedArthaM | sAkSAtkAreti vibhAvanIyam / / 15 / 12 // = = = utkRSTa cIjo vaDe te kevaLajJAnanI prArthanA karavA jevI che. mULa gAthAmAM tIta pada che te atIta bhUtakALanA arthamAM siddhivinizcaya vagere graMthomAM dekhAya che. Adi zabdathI bAkInA be kALa levA. tethI bhUtakALa, vartamAna ane anAgata ema traNa kAlamAM rahenArA padArtho. teono nizcaya karAvanAra kevalajJAna yathArtha jANavAnA svabhAvavALuM che. te samartha che. tathA zAzvata che - ema AgamavettAo use che. [15 / 11 ] A rIte kevalajJAnanA svarUpane jaNAvIne tene vize paratattvano saMbaMdha graMthakArazrI jaNAve che. mAthArtha :- te A kevalajJAna parayoganuM ane aparayoganuM phaLa che. AnAthI te paratattva dekhAya che, jene joIne darzananI AAMkSA nIDaNI aya che. [15 / 12] = TIDArtha :- A prastuta kevaLajJAna parayoga ane aparayoganA phaLa svarUpa che, nahi ke anyanA svataMtra vyApArasvarUpa. A kevaLajJAnathI te paramAtmAsvarUpa paratattva dekhAya che ke jene joIne darzananI AkAMkSA IcchA nivRtta thAya che; kAraNa ke siddha paramAtmAnuM svarUpa dekhAya eTale sarva vastu jovAI ja jAya che. [15 12] = paratattvanuM svarUpa cAra gAthA dvArA mUlakArathI jaNAve che. 1. mudritapratI --> 'parAparayogaphalaM' iti pATha: mUlagrandhena saha na saGgacchate / 2 mudritapratI 'paramAtmarUpaM ' iti pATha: / 3. mudritapratau idaM padaM nAsti / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 paJcadazaM SoDazakam dravya-bhAvajyotirnirUpaNam OM paratattvasvarUpameva kArikAcatuSTayejAha -> 'tanukaraNe'tyAdi / tanukaraNAdivirahitaM taccA'cintyaguNasamudayaM sUkSmam / trailokyamastakasthaM nivRttajanmAdisaGklezam // 15/13 // tanuH = zarIraM, karaNaM antarbahirbhedAt dvidhA tatrAntaHkaraNaM mano bahiSkaraNaca paJcendriyANi, AdizabdAt yogAdhyavasAyasthAnaparigrahaH, taiH virahitaM = viyuktaM, tacca paratattvaM acintyaguNAnAM jJAnAdInAM samudayo yasya tattathA, sUkSma = kevalaviraheNA'dRzyatvAt sUkSmasvabhAvaM, trailokyamastakaM = sarvoparivartI 'siddhikSetravibhAgaH tasmiMstiSThati yattattathA, jivRttA janmAdayaH saGklezA yasmAttattathA // 15/13|| 'jyotirityaadi| jyotiH paraM parastAttamaso yadgIyate mahAmunibhiH / AdityavarNamamalaM brahmAdyairakSaraM brahma // 15/14 // paraM = prakRSTaM jyotiH, tamasaH - bhAvadravyarUpAt andhakArAt parastAt = parabhAgavati / ata eva Aditya kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> tacca tanukaraNAdivirahitaM, acintyaguNasamudayaM, sUkSma, trailokyamastakasthaM nivRttajanmAdisaGklezam / / 15/13 // tanukaraNAdivirahitamiti / taduktaM anyairapi -> paraM brahma sarvadehavivarjitam - [ ] iti / trailokyamastakasthamiti, yathoktaM zakrastave- 'caturdazarajjvAtmakajIvalokacUDAmaNaye' [7] iti / -> NaTThaTTakammabaMdhA aTThamahAguNasamaNNiyA paramA / loyaggaThidA NiccA siddhA je erisA hoti / / - [72] iti niyamasAravacanamapyatrAnusandheyam / spaSTamevAvaziSTam // 15/13 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> paraM jyotiH, tamasaH parastAt, AdityavarNaM, amalaM, akSaraM, yad brahmAdyaiH mahAmunibhiH brahma gIyate // 15/14|| paraM jyotiH iti / yattu -> nAsti sUryasamaM jyotiH <- [5/22] iti vAlmIkIrAmAyaNe proktaM tat dravyajyotirapekSayA vijJeyaM prakRte ca sakaladravyaguNAdiprakAzakabhAvajyotirapekSayA'vagantavyamiti na kSatiH / etena -> svayaMjyotirajoDajanmA paraM tejaH paraM mahaH / paramAtmA zamI zAntaH paraMjyotistamo'pahaH // - [2/4] iti arhanAmasahasrasamuccayavacanamapi | vyAkhyAtam, yathoktaM bhagavadgItAyAM -> jyotiSAmapi tajjyotiH -- [13/18] iti / taduktaM yogadRSTisamuccaye -> | abAhyaM kevalaM jyotirnirAbAdhamanAmayam / yadatra tat paraM tattvaM zeSaH punarupaplavaH / / 157|| - iti / premagItAyAM ca buddhisAgarasUribhiH -> zuddhaprema mahAjyotiH parabrahmaiva kevalam / tejassu tanmahAteja eka vizvasya zAsakam / / - [142] ityevamuktamatrAnusandheyam / paraiH brahmajanyajyotiH kakSIkriyate / taduktaM yogacUDAmaNyupaniSadi -> OM nityaM zuddhaM buddhaM nirvikalpaM niraJjanaM nirAkhyAtaM anAdinidhanaM ekaM turIyaM yadbhutaM bhavadbhaviSyat parivartamAnaM sarvadA'navacchinnaM paraM brahma / tasmAjjAtA para zaktiH svayaM jyotirAtmikA -72 | bhAvadravyarUpAta andhakArAditi / yathA ca tamaso bhAvadravyAtmaka masmAbhiH jayalatAyAm [ma.syA.raha.dvi.khaMDa.pR.301-408] / AdityavarNamiti / taduktaM zrIsiddhasenadivAkarasUribhiH zakrastave -> OM namo'rhate paramAtmane paramajyotiSe paramaparameSThine paramavedhase paramayogine paramezvarAya tamasaH parastAt, sadoditAdityavarNAya - ityAdi / yaduktaM mahAdevastotre zrIhemacandrasUribhiH -> jJAnaprakAzakatvenA''dityaH so'bhidhIyate gAthArtha :- paratatva zarIra-Indriya vagerethI rahita, aciMtya guNonA samudAyavALuM, sUkSma, 'trilokanA mastakasthAnamAM 27va, ori mere saMzayI 2Dita cha. [15/13] che paraMtatvanA 23 vizeSaNono paricaya che TIdArtha :- paratatva tanukarAgAdirahita che. tanu = zarIra karANa be prakAranA che. aMtaHkaraNa = mana ane bahi:karaNa = pAMca iMdriya, AdizabdathI yogasthAna ane adhyavasAyasthAna levA. matalaba ke zarIra, mana, iMdriyo, yogasthAna ane adhyavasAyasthAnathI rahita evuM paratatva hoya che. jJAna vagere aciMtya guNonA samudAyavALuM che. kevalajJAnarahita chadmastha jIva vaDe adazya hovAthI te sUkamasvarUpa che. traNa lokanA mastaka samAna sarvathI upara rahela siddhakSetra vibhAgamAM te rahe che. janma vagere sezo temanA nivRtta yetA cha. [15/13] gAthArtha :- 52tatva pradhAna nyoti525 che. ghArathI 52 = 2Dita che. "sUryana vargale ni cha. " 2 che. | brahmA vagere mahAmunio dvArA je brahma kahevAya che. [15/14] TIkArca :- paratatva prakRjha jyoti svarUpa che. dravya aMdhakAra ane bhAva aMdhakAra vinAnuM che. mATe sUryanA tejasvI varga jevuM nirmaLa = rAgAdimalazUnya che. sUrya jevuM bhAsvara rUpa to dAMta mAtrathI levuM, kAraNa ke te arUpI che. potAnA svabhAvathI kyAreya ta na thanAra evuM akSara che. bRhat = moTuM ane bRhaka gigonuM poSaka] hovAthI je brahmA vagere mahAmunio dvAra 1. 'sidbhakSetra...' ityapi pAThaH / Jain Education Intemational Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paratattvasya brahmatvasamarthanam 351 varNa = sUryasadRzaM amalaM malarahitaM na kSarati = na pracyavate svabhAvAt kadAciditi akSaraM brahma bRhattvAt bRMhakatvAcca yad brahmAdyaiH mahAmunibhiH gIyate // 15 / 14 || 'nityamityAdi / nityaM prakRtiviyuktaM lokAlokAvalokanAbhogam / stimitataraGgodadhisamamavarNamasparzamagurulaghu // 15 / 15 // nityaM dhruvaM, prakRtibhiH mUlottarabhedabhinnakarmasvabhAvarUpAbhiH viyuktaM svatantraparibhASayA paratantraparibhASayA ca sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH tayA viyuktam / lokAlokayorAlokale AbhogaH = vistAraH ananta| kAlopayogA'vicchedarUpo yasya tattathA / stimitataraGgaH = nizcalormiH yaH udadhiH tatsamaM, a ( nud ) vRttipUrNakalaza = = kalyANakandalI -> - iti / malarahitaM = -> - [37 uttarArdha] iti / yathoktaM vItarAgastotre'pi yaH parAtmA paraM jyotiH paramaH parameSThinAm / AdityavarNaM tamasaH parastAdAmananti yam // 1 / 1 || - iti / zrIratnaprabhasUribhirapi kuvalayamAlAyAM AdityavarNaM tamasaH parastAda| stAnyatejaHpracayaprabhAvam / yamekamAhuH puruSaM purANaM parAtmadevAya namo'stu tasmai // - ityuktam / bhaktAmarastotre'pi -> tvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsamAdityavarNamamalaM tamasaH parastAt -- [23] ityevaM zrImAnatuGgasUribhiruktam / tattvAnuzAsane'pi tejasAmuttamaM tejo jyotiSAM jyotiruttamam / paramAtmAnamarhantaM dhyAyenniHzreyasAptaye || - [ 4/ [39] ityuktam / zuklayajurvede'pi vedAhametaM puruSaM mahAntaM AdityavarNaM tamasaH parastAt - [18] iti proktam / Rgvede'pi OM nagnaM sudhIraM digvAsasaM brahmagarbhaM sanAtanaM upaimi vIraM puruSamarhantamAdityavarNaM tamasaH parastAt svAhA - - ityuktam / mahAvAkyopaniSadi api brahmaikyaM tat AdityavarNaH tamasastu pAre - [8] ityuktam / taduktaM bhagavadgItAyAmapi sarvasya dhAtAramacintyarUpamAdityavarNaM tamasaH parastAt [ 8/9 ] zuddhamiti / taduktaM samAdhizatake nirmalaH kevalaH zuddho viviktaH prabhuravyayaH / parameSThI parAtmeti |paramAtmezvaro jinaH || 6 || - iti / bRhattvAt bRMhakatvAcceti / taduktaM viSNupurANe bRhattvAt bRMhaNatvAcca tad brahmetyabhidhIyate - [3/22] iti / prabodhacintAmaNau tu -> paramajJAnayogAcca paramabrahmanAmabhAk - [461] itizrIjayazekharasUribhiruktam / idaJca 'mano mahAn matirbrahmA pUrbuddhiH khyAtirIzvara:' [vA. pu. 4/25] iti vAyupurANoktaM mati - brahmapadayoH paryAyatvamadhikRtyA'vagantavyamityAbhAti / yadvA jJAnameva paraM brahma [2 / 3 / 48 ] iti viSNupurANavacanamavalambyApi tat samyak syAt paramate / mahAbhArate viSNunAmasahasre ca paramaM yo mahadbrahma - [ anuzAsanaparva - 149/9- viSNusahasranAma[9] ityuktam / premagItAyAM ca buddhisAgarasUribhiH -> zuddhAtmA zrImahAbrahma < - [ 53 ] ityAveditam / ramaNagItAyAmapi -> tadekaM paramaM vastu zaktimeke pracakSate / svarUpaM ke'pi vidvAMso brahmA'nye puruSaM pare / / - [ 12 / 18 ] iti proktam / zatapathabrAhmaNe -> satyameva brahma <- [ 2/1/4/10 ] ityuktam / gopathabrAhmaNe tu -> mano vai brahma <- [2/5/ 4] ityuktam / zAGkhyAyanA''raNyake tu- sarvA vAg brahma <- [7/23] ityuktam / taittirIyAssraNyake tu | annaM brahmeti vyajAnAt <- [9 / 2] ityuktam / taittirIyopaniSadi ca Anando brahmeti vyajAnAt <- [3/6] ityuktam / | mANDUkyopaniSadi bRhadAraNyakopaniSadi ca ayamAtmA brahma - [mA. 2 bR. 4/4/5 ] ityuktam / dravyArthikanayApekSayedamapi samyak, zuddhAtmadravyArpaNAt / etena -> abhayaM vai brahma <- [ 4/4/25 ] iti bRhadAraNyakopaniSadvacanamapi vyAkhyAtam, bhayAdidoSApetasyaiva tasya zuddhisambhavAditi dik / / 15 / 14 // < -> mUlagranthe daNDAnvayastvevam nityaM prakRtiviyuktaM, lokAlokAvalokanAbhogaM, stimitataraGgodadhisamaM, avarNaM, asparza, agurulaghu / / 15 / 15 / / paratantraparibhASayA = sAGkhyadarzanaparibhASayA / tayA = prakRtyA viyuktaM zuddhamityarthaH / taduktaM yogacUDAmaNyupaniSadi -> nityaM zuddhaM <- [1] iti / anudvRttipUrNakalazasvabhAvatvAt = nibhRtaparipUrNakumbhazIlatvAt nivRttavikalpormikam / varNarahitaM sparzarahitamiti / upalakSaNAdadIrghatvAdikamapyavagantavyam / taduktaM siddhAnAmekatriMzadguNapradarzanAvasare AcArAGgasUtre se na dIhe, na hasse, na vaTTe, na taMse, na cauraMse, na parimaMDale, na kiNhe, na nIle, na lohie, devAya che. [15/14 ] -> gAthArtha :- te "nitya, atiraDita, loDaaloune bhevAnA upayogavANuM, "nistaraMga samudra puM, "vargarahita, "sparzarakSita ane agurulaghu che. [15/15 ] TIDArtha :- paratattva nitya = dhruva che. prakRtithI rahita che. jaina darzananI paribhASA mujaba prakRti mUla-uttara bhedathI vividha prakAranA karma svarUpa che. paradarzana = sAMkhyadarzananI paribhASA mujaba prakRti e sattvaguNa-rajoguNa-tamoguNanI sAmyaavasthA che. [bannenA mata mujaba paratattva prakRtirahita che.] lokAlokane jovAmAM anaMta kAla sudhI upayogamAM viccheda na paDe tevA vistAravALuM che. jenA taraMgo zAMta-nizcala che evA samudra jevuM che; kema ke te nahi ubharAtA - pUrNa kalazanA jevA svabhAvavALuM che. varNazUnya < -> Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 paJcadazaM SoDazakam 888 paratattvasyA'rUpitve'pyAdityavarNopamopapattiH 0 svabhAvatvAt / avarNa - varNarahitaM, asparza = sparzarahitaM, agurulaghu = amUrtadravyatvAt aguru-laghupariNAmopetam // 15/15|| 'sarvetyAdi / sarvA''bAdhArahitaM paramAnandasukhasaGgatamasaGgam / niHzeSakalAtItaM sadAzivA''dyAdipadavAcyam // 15/16 // sarvAbhiH AbAdhAbhiH = pIDAbhI rahitam / paramAnandasukheja mokSasukheja' sarvasAMsArikasukhAtizAyisukhenetyarthaH, saGgataM = yuktam / asaGgaM = sagarahitam / niHzeSA yAH kalAH tathAbhavyatvA'siddhatvayogasaha kalyANakandalI na hAlidde, na sukille, na surabhigaMdhe, na durabhigaMdhe, na titte, na kaDue, na kasAe, na aMbile, na mahure, na kakkhaDe, na maue, na garue, na lahae, na sIe, na uNhe, na niddhe, na lukkhe, na kAe, na ruhe, na saMge, na itthI, na purise, na annahA <- [171/2] ityuktam / idamevAbhipretya dvAtriMzikAprakaraNe zrIsiddhasenadivAkaraiH -> na zabdo na rUpaM raso| nApi gandho na vA sparzalezo na varNo na liGgam / na pUrvA'paratvaM na yasyA'sti saMjJA sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH / / / [[21/15] - ityuktam / taduktaM paJcasUtre'pi -> se na sadde, na rUve, na gaMdhe, na rase, na phAse, arUvI sattA <- [5/2] ityAdi / adhyAtmagItAyAmapi -> nAhaM kRzastathA sthUlo nAhaM kRSNo na pItakaH / rakto nAsmi tathA zveto nIlo nAsmIti vemyaham // 445|| - ityuktam / jinasahasranAmastotre jIvaharSagaNinA'pi -> agandho avarNo asaMsparzanIyaH - [8] ityuktam / paJcAstikAye niyamasAre'pi -> arasamarUvamagaMdhaM - [paM.127 ni.46] ityAdyuktam / brahmavidyopaniSadi api -> azabdo'hamarUpo'hamasparzo'smyahamadvayaHaraso'hamagandho'hamanAdiramRto'smyaham / / 82 / / ityuktam / yogakuNDalyupaniSadi api -> azabdamasparzamarUpamavyayaM tathA'rasaM nityamagandhavacca yat / anAdyanantaM mahataH paraM dhruvaM tadevAvaziSyatyamalaM nirAmayam / / - [3/35] ityuktam / kaThopaniSadi api -> azabdamasparzamarUpamavyayaM tathA'rasaM nityamagandhavacca yat - [1/3/15] ityuktam / bRhadAraNyakopaniSadi api -> asthUlamanaNvahrasvamadIrghamalohitam <-[1/8/8] ityuktam / na ca prAk [15/14] AdityavarNamityuktaM, adhunA tvavarNamiti kathaM nAnayorvirodha iti zaGkanIyama, prakAzakatvasAdRzyAt pUrvaM AdityavarNamityupamoktiH sAmpratantvavarNamityanena vastusthityuktiriti na virodhaH / bAlAvabodhAya AdityavarNopamA'pi dezopamaiva kevalajJAnasya lokAlokaprakAzakatvAta. tadaktaM Avazyakaniyuktau -> caMdAiccagahANaM pahA payAsei parimiyaM khittaM / kevaliyaM puNa nANaM loyAloyaM payAsei // 1115|| - iti / taduktaM mUlakAraireva aSTakaprakaraNe -> yacca candraprabhAdyatra jJAtaM tajjJAtamAtrakam / prabhA pudgalarUpA yat, taddharmo nopapadyate / / - [30/6] iti / taduktaM kevalajJAnaviMzikAyAmapi -> caMdappabhAiNAyaM tu NAyamittaM muNeyadhvaM / jamhA puggalarUvA caMdAINaM pabhA Na taddhammo / / - [18/16-27] iti / yathA caitattattvaM tathA vistarato nirUpitamasmAbhiH jayalatAyAm [khaNDa-3 syA.raha.pU. ] / agurulaghu / prayogastvevaM paratattvaM agurulaghuparimANopetaM, amUrtadravyatvAt, gaganavaditi // 15/15 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> sarvAbAdhArahitaM, paramAnandasukhasaGgataM, asaGgaM, niHzeSakalAtItaM, sadAzivAdyAdipadavAcyam // 15/16 // sarvasAMsArikasukhAtizAyisukheneti / taduktaM prajJApanAyAM -> suragaNasuhasammattaM sabbaddhApiMDiyaM aNaMtaguNaM / na vi pAvai muttisuhaM NaMtAhiM vaggavaggUhiM // - [pra.pada-2.sa.54 gA.163] iti / samayasAre devAnandasUribhirapi -> surAsuranarANaM saJcaddhApiMDiAI sokkhAI jassANaMtabhAge na bhavaMti - [9] ityuktam / bauddhAnAmapi sammatamidaM, taduktaM majjhimanikAye -> nivvANaM paramaM sukhaM - [2/3/5] / dheragAthAyAmapi -> nivvANasukhA paraM natthi - [16/1/478] ityuktam / mUlakAraiH yogabindau api -> ekAntakSINasaGklezo niSThitArthastatazca saH / nirAbAdhaH sadAnando muktAvAtmA'vatiSThate // 504|| - ityuktam / aSTakaprakaraNe'pi -> aparAyattamautsukyarahitaM niSpratikriyam / sukhaM svAbhAvikaM tatra nityaM bhayavivarjitam / / - [32/7] ityuktam / siddhasukhaviMzikAyAmapi -> siddhassa sukkharAsI sabvaddhApiMDio jai havijjA / so'NaMtavaggabhaio savvAgAse Na mAijjA / / - [20/6] iti proktam / che. sparzarahita che. amUrta dravyasvarUpa hovAnA kAraNe agurulaghupariNAmavALuM che. [15/15] gAthArtha :- paratattva "sarva pIDAothI rahita che. 'paramAnaMdasukhathI yukata che. asaMga che. 2"badhI kalAothI rahita , cha. 22sahAthira mAgha 13 zothI amiya cha. [15/16] TIkArya :- paratatva badhI pIDAothI rahita che. sarva sAMsArika sukha karatAM caDhiyAtA sukhathI yukta che. te saMgarahita che. tathAbhavyatva, asiddhatva,yogasahavartI kSAyika cAritra vagere AtmasvabhAvasvarUpa aMzAtmaka kalAothI rahita che; kAraNa ke mukti samaye tenA javAnI vAta zAstramAM kahelI che. temAM sadA ziva = kalyANa hovAthI tene sadAziva kahevAya che. prAraMbhamAM = 1. mudritapratI idaM padaM nAsti / 2. mudritapratau 'asaGga' padaM nAsti / 3. mudritapratI -> tathA bhavyatvasiddhatva... <- iti pAThaH / Jain Education Intemational Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 svAbhAvikasukhasvarUpaprakAzanam OM vatikSAyikacAritrAdhAtmasvabhAvabhUtAMzalakSaNAH, tAbhyo'tItaM; siddhisamaye tannivRttyabhidhAnAt / sadA zivamati sadAzivaM, Adau bhavaM = AdyaM, pradhAjapravAhApekSayA''dibhAvenA'vasthitaM vA, etdaadipdvaacym| AdinA niraanAdigrahaH, paratattvamiti sarvatra sambandhajIyam // 15/16|| // iti paJcadazaM dhyeyasvarUpaSoDazakam // kalyANakandalI asaGgamiti, taduktaM zakrastave -> OM namo bhagavate niHsaGgAya - [6] iti / devendrastave'pi -> ajarA amarA asaMgA ya - [300] ityuktam / jinasahasranAmastotre'pi -> asaGga - [73] ityuktam / aSTAvakragItAyAmapi - -> asaGgo niHspRhaH zAntaH <- [1/12] ityuktam / taduktaM bRhadAraNyakopaniSadi -> asaGgo hyayaM puruSaH - [4/ 3/16] iti / sAGkhyasUtre'pi -> asaGgo'yaM puruSaH - [1/15] ityuktam / niHzeSakalAtItamiti, taduktaM RSimaNDalastotre -> sakalaM niSkalaM tuSTaM - [19] ityAdi / aSTakaprakaraNe mUlakArairapi -> yo vItarAgaH sarvajJaH yaH zAzvatasukhezvaraH / / kliSTakarmakalAtItaH sarvathA niSkalastathA / / - [1/3] ityuktam / siddhisamaye tannivRttyabhidhAnAt = tathAbhavyatvAdivicchedapratipAdanAt / ata eva -> 'siddhe no bhavve, no abhaJce - [ ] iti Agamo'pi saGgacchate / taduktaM vizeSAvazyakabhASye'pi -> tassodaiyAIyA bhAvA bhabyattaM ca viNivattae samayaM <- [3087] / -> "tasya siddhiM gacchata audayikAdayo bhAvA bhavyatvaM ca samakaM = yugapat vinivartate / bhavA = bhAvinI sidbhiryasyAsau hi bhavya ucyate / na ca sA tasya bhAvinI, sAkSAt saJjAtatvAt / tato'sau na bhavya iti bhavyatvaM nivartate" - iti tadvRttau zrIhemacandrasUrayaH / sadAzivamiti / taduktaM yogadRSTisamuccaye -> sadAzivaH paraM brahma siddhAtmA tathateti ca / zabdaistaducyate'nvarthAdekamevaivamAdibhiH ||130|| tallakSaNA'visaMvAdAt nirAbAdhamanAmayam / niSkriyaM ca paraM tattvaM yato janmAdyayogataH / 13 / / - iti / / tadaktaM zakrastave'pi -> sadAzivAya -[6] iti / tadaktaM zrIjayazekharasaribhiH prabodhacintAmaNI -> sarvopaplavamaktatvAdeSa eva sadAzivaH - [459] iti / siddhasahasranAmavarNanacchande nyAyavizAradena yogadIpikAkRtA'pi -> sadAtana sadAziva sadAzuddha svAmI purAtanapuruSa puruSavara vRSagAmI - [2] ityuktam / AdI bhavaM = AyaM, yathoktaM mahAbhArate -> tvamAdidevaH puruSaH - [bhISmaparva 35/38:] iti / pradhAnapravAhApekSayA = RtrusUtrAdezena zuddhaciddhArAvivakSayA AdibhAvena = prAthamyena avasthitaM vA idameva bhagavacchabdavAcyam, yathoktaM viSNupurANe -> vAcako bhagavacchabdastasyA''dyasyA'kSayAtmanaH 4-6/5/68] / yadvA AdimokSapathaprakAzakatvena Adyam dazyatAM mahAdevastotraM gA.40] / niraJjanAdigraha iti / taduktaM zakrastave -> OM namo'rhate niraJjanAya - [8] iti / AdinA nirAkArAdigrahaNamapi bodhyam / yaduktaM RSimaNDalastotre -> niraJjanaM nirAkAraM nirlepaM vItasaMzayam / / 19 / / IzvaraM brahma sambuddhaM zuddhaM siddhaM mataM gurum / jyotIrUpaM mahAdevaM lokAlokaprakAzakam - ||20|| yogapradIpe'pi -> dhyeyaH parapadArUDhaH paramAtmA niraJjanaH - [22] ityuktam / adhyAtmagItAyAmapi -> anantajJAnavAn pUrNo devo vibhurniraJjanaH - [139] ityuktam / arhanAmasahasrasamuccaye zrIhemacandrasUribhirapi -> niSkalaGko niraJjanaH & [2/10] ityuktam / paramAtmadvAtriMzikAyAM amitagatinA'pi -> niraJjanaM nityamanantamekaM taM devamAptaM zaraNaM prapadye - [18] ityuktam / jinasahasranAmastava -> zuddho nistamasko niraJjanaH - [15] ityuktam / taduktaM jJAnArNave'pi -> niSkalaH karaNAtIto nirvikalpo niraJjanaH / anantavIryatApanno nityAnandAbhinaMditaH / / - [42/73] iti / yathoktaM zvetAzvataropaniSadi api -> niSkalaM niSkriya zAntaM niravA niraJjanam - [6/19] / taduktaM yogIndreNApi paramappayAsagranthe -> akhau NiraMjaNu siu <-[ ] iti / yogacUDAmaNyu-paniSadi api -> OM nityaM zuddhaM nirvikalpaM niraJjanaM nirAkhyAtaM -[72] ityAdyuktam / dvAtriMzikAprakaraNe zrIsiddhasenadivAkarairapi-> vyaktaM niraJjanamasaMskRtamekavidyaM vidyAmahezvaramayAcitalokapAlam / brahmAkSaraM paramayoginamAdisaMkhyaM yastvAM na veda na sa vIra ! hitAni veda / / - [2/1] ityuktam / yogasAre'pi -> niSkalo nirmamaH zAntaH sarvajJaH zubhadaH prabhuH / sa eva bhagavAneko devo jJeyo niraJjanaH / / - [ ] iti proktam / yogasAraprAbhRte amitagatinA'pi -> ekAntakSINasaGklezo niSThitArtho niraJjanaH / nirAbAdhaH sadAnando muktA'tmA'vatiSThate / / - [7/29] ityuktam // 15/16 // iti muniyazovijayaviracitAyAM kalyANakandalyAM paJcadazaSoDazaka-yogadIpikAvivaraNam / AdimAM utpanna thavAthI te Adya kahevAya che. athavA pradhAna sukhAdinA] pravAhanI apekSAe AdibhAvarUpe = prAthamika bhAvarUpe rahela hovAthI Adya kahevAya che. gAthAmAM rahela Adi zabdathI niraMjana vagerenuM grahaNa karavuM. arthAta niraMjana vagere zabdo dvArA te vAcya che. uddezya [vizeSa tarIke paratatvano sarvatra saMbaMdha joDavo. je ame chellI cAreya gAthAmAM karela che.[15/16] Jain Education Intemational Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 paJcadazaM SoDazakam B mahAzaktinuM rasaprada rasAyA che | 15 mAM SoDazakano svAdhyAya (a) nIcenAmAMthI koI paNa sAta praznanA javAba vistArathI lakho. 1. samavasaraNI jinanA dhyAnanuM varNana karo. nirAlaMbana dhyAna samajAvo. paramAtmA rogAdi kevI rIte dUra kare ? sAmarthya yogane samajAvo. sAlaMbana dhyAna dvArA sAdhaka kevo bane ? bAgapAta daSTAMta ane tenI yojanA samajAvo. paratavanA koI paNa 15 vizeSaNa samajAvo. 8. aparatattvanA game te 15 vizeSaNa batAvo. nirAlaMbana yoga kayAM sudhI hoya ? 10. kevaLajJAnanuM svarUpa samajAvo. (ba) yogya joDANa karaze. (1) tattvakAyaavasthA (A) mokSa | (2) dharmakAya avasthA (B) tIrthaMkara (3) nitya (C) paratattva (4) niSkala (D) aparatattva (5) niSkriya (E) yoganirodha (6) trilokamastaka (F) akSara (7) sarvottama (G) bhavyatvAdizUnya (8) mokSasAdhana (H) siddhazIlA (9) niraMjana (1) kevalajJAna (10) sAmarthyayoga (J) yogadaSTisamuccaya khAlI jagyA yogya rIte pUro. prazasta sAlaMbana dhyAnamAM ...... prakAre bhagavAnanuM varNana karela che. (11, 21, 27) paratattvanuM ....... prakAre graMthakArazrIe nirUpaNa karela che. (21, 22, 23) 15 mA joDazakamAM prathama ....... zlokamAM apara tattvanuM nirUpaNa che. (3, 4, 5) ....... tattvanA AlaMbanathI ....... tattvano avirbhAva thAya che. (para, apara, dharma, puNya) kevalajJAnanI ....... vizeSatA zrImadjIe batAvela che. (6, 7, 21) 'Adya' zabdanI ....... vyAkhyA karavAmAM Avela che. (2, 3, 4) kilbiSano artha ....... che. (eka prakAranA deva, pApa, bhoga) enAlaMbana yoga paratattvamAM vastutaH ........ che. (pratiSThita, apratiSThita) vareNyazabdathI abhidheya ........ tattva che. (para, apara, nava) jJAna svarUpa che. (mati, zruta, vilakSaNa) noMdha : A praznapatramAM koIe pena-pensIla vagerethI koI paNa nizAnI vagere na karavA khyAla rAkhavo. Jain Education Intemational Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. 4. 5. 6. (a) nIcenA praznonA vistArathI javAba Apo. 1. paramAtmAnA koI paNa 20 atizaya batAvo. paramAtmAnI dharmakAya vagere traNa avasthA jaNAvo. 2. 3. prabhujInA atizayonuM dhyAna e piMDastha, padastha ke rUpastha ? konA matAnusAra ? te darzAvo. 4. zuM bhagavAnanuM rUpa utkRSTa hovuM jarUrI che ? zAstrAdhAre samajAvo. 5. 6. 7. paratattvane jonAra sarva vastu kevI rIte jANe ? 8. jinakalpI vagerene nirAlaMbana dhyAna kaI rIte saMbhave ? paratattvadhyAna zA mATe nirAlaMbana ja kahevAya ? (9. 10. AdityavarNanI upamA paratattvamAM kaI rIte saMgata thAya ? (ba) nIcenA praznonA saMkSepamAM javAba Apo. 1. 2. 3. 4. 5. .. viSNupurANa mujaba paramezvaranI vyAkhyA zuM che ? 7. paramAtmAmAM sarvavyApIpaNuM kaI rIte mAnI zakAya ? 'zukalajJAnopayoga'padano artha batAvo. 8. (9) 10. 11. 12. 13. 14. pratimA dvArA siddhanuM dhyAna sAlaMbana kahevAya ? zA mATe ? dhyeya tattvanI cAra dazA jaNAvo. 15. 16. muMDakopaniSatmAM ISakAraSTAMta kaI rIte jaNAvela che ? 13. bhAgavatamAM IkAra udAharaNa kevI rIte darzAvela che ? 18. kevalajJAna AtmAnI bahAra jAya to zuM thAya ? 19. brahma zabdanA pAMca artha jaNAvo. 20. paratattva Adya kaI rIte ? (ka) khAlI jagyA pUro. koI paNa ATha labdhi batAvo. ATha prAtihArya jaNAvo. kalyANakaMdalInI anuprekSA yogabiMdu mujaba tIrthaMkarapaNuM kaI rIte prApta thAya ? prAtibha jJAna oLakhAvo. vihaMgAvalokana apara tattvanA vizeSa 35 nAma yAda karo. (mULa graMthamAM na batAvela hoya tevA) para tattvanA vizeSa 25 nAma darzAvo. (mULa graMtha na batAvela hoya tevA) paramezvaranI vyAkhyA vizvakarmAnA abhiprAyathI samajAvo. rUpastha dhyAnanA cAra prakAra darzAvo. cittanA pAMca prakAra jaNAvo. sarva kriyAnI saphaLatA zemAM rahelI che ? brahmatattvamAM rahela bRhattamatva zuM che ? saMnyAsanA be prakAra oLakhAvo. sAmarthyayoga no viSaya che. (zAsra, anubhava, samajaNa) apUrvakaraNa vakhate tAttvika dharmasaMnyAsa hoya. (prathama, dvitIya, tRtIya) ne anya darzanakAro asaMprajJAta samAdhi kahe che. (kSapakazreNI, kevalajJAna, samApatti) dehAtIta che. (paratattva, aparatattva, kevalajJAna) aMdhakAra svarUpa che. (bhAva, abhAva, ajJAna) siddha paramAtmAmAM bhavyatva (hoya, na hoya, utkRSTa hoya) 355 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 SoDazaM SoDazakam OM paramAnandaprakAzanam OM SoDazaM samarasaSoDazakam evaM paratattvamabhidhAya taddarzanAnantaraM yaddhavati tadA''ha -> 'etadityAdi / etaddRSTvA tattvaM paramamanenaiva samarasApattiH / saJjAyate'sya paramA paramAnanda iti yAmAhuH // 16/1 // etat = prastutaM paramaM tattvaM dRSTvA anenaiva = paratattveja samarasApattiH = ekatA saAyate asya = dRSTuH kevalinaH, paramA : pradhAnA, paramAnanda iti yAM = samarasApattiM AhuH vedAntavAdijaH // 16/1|| paratattvasyaiva zabdAntarAbhidheyatAmAha -> 'setyAdi / saiSA'vidyArahitAvasthA paramAtmazabdavAcyeti / eSaiva ca vijJeyA rAgAdivivarjitA tathatA // 16/2 // avidyayA = paratantraprasiddhA'jJAnarUpayA rahitA'vasthA sA eSA yA paratattvarUpA paramAtmazabdena vAcyA, iti __kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> etat paramaM tattvaM dRSTvA anenaiva asya paramA samarasApattiH saJjAyate yAM 'paramAnanda' iti AhuH // 16/1 // samarasApattiH = ekatA = jIva-brahmaNorabhedaH / idazcAtrAvadheyam- dvitIyaSoDazake [gAthA-15] navamaSoDazake [gAthA-8] ekAdazaSoDazake gAthA-11] atra ca samarasApattizabdaH mUlakRtprayuktaH tathApi yogadIpikAkRtA sarvatra sandarbhAdyanusAreNa vibhinnA vyAkhyA kRtA / tatazca kadAgrahaM vimucya zabdadarAgrahaM tyaktvA mumukSubhiH sarvatra tAtparyArthaparatayA bhAvyamityupadezo labhyate / samarasApattiM = jIvabrahmaikyaM 'paramAnanda' iti vedAntavAdina AhuH / yathocyate vedAntibhiH -> svayaMjyotiH AtmaiSa paramAnandaH / sa eSa sukhasya parAkASThA / / -[ ] iti / -> yo vai bhUmA tatsukham <- [7/23/1] iti chAndogyopaniSadvacanasyA'pyatraiva tAtparyam, 'bhUmA = niratizayamahAn' iti vAsudevazAstrI [si.biM.vRtti. pR.144] / yathoktaM nAdabindapaniSadi -> tenaiva brahmabhAvena paramAnandamaznute -20] / bRhadAraNyakopaniSadi api -> eSa eva paramAnandaH -- [4/3/33] ityuktam / yadapi jAbAlopaniSadi -> yadA pazyati cAtmAnaM kevalaM paramArthataH / mAyAmAnaM jagat kRtsnaM tadA bhavati nivRttiH / / - [9/12] ityuktaM tatrApi nivRttipadena paramAnanda eva tadabhimataH / madhusUdanenA'pi bhaktirasAyane -> bhagavAn paramAnandasvarUpaH svayameva hi -[1/10] iti vadatA muktisvarUpamevA''veditamiti dhyeyam / taduktaM siddhAntabindI api madhusUdanenaiva -> vidyayA avidyAnivRttau svaprakAzatayA svayameva paramAnandarUpeNa prakAzate -- [zlo.9 pR.146] iti / aSTakaprakaraNe mUlakArairapi -> paramAnandarUpaM tad gIyate'nyairvicakSaNaiH / itthaM sakalakalyANarUpatvAt sAmprataM hyadaH / / - [32/8] ityuktyA anyapadena vedAntigrahaNamakAri / janmAdiviraheNa paramAnandaH vyAptaH, taduktaM zAstravArtAsamuccaye -> janmAbhAve jarAmRtyorabhAvo hetvabhAvataH / tadabhAve ca niHzeSadaHkhAbhAva: sadaiva hi // paramAnandabhAvazca tadabhAve hi zAzvataH / vyAbAdhAbhAvasaMsiddhaH siddhAnAM sukhamucyate / / - [11/51-52] 'tadabhAve = niHzeSadaHkhAbhAve' // 16/1 // __ mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> sA eSA avidyArahitAvasthA paramAtmazabdavAcyA iti / eSA eva ca rAgAdivivarjitA tathatA vijJeyA // 16/2 // paratantraprasiddhA'jJAnarUpayA = vedAnti-bauddhAdidarzanaprasiddhA'jJAna-mAyAdisvarUpayA rahitAvasthA // 16/2 // * 2lAyinI * A rIte 15 mAM paDazakamAM paratatvane jaNAvIne paratavanA darzana pachI je thAya che tene graMthakArazrI jaNAve che. gAthArtha :- A ceka paratatvane joIne tenAthI ja A kevalIne zreSTha samarasaprApti thAya che, jene "paramAnaMda' kahe che. 1 TIkArya :- A prastuta zreSTha paratattvane joIne A ja paratava vaDe tenA daTA kevalIne pradhAna evI samarasaprApti = jIva ane brahmatatvanI ekatA utpanna thAya che ke je samarasApattine vedAMtIo paramAnaMda kahe che. [16/1] paratatva je anya zabda vaDe vAcyuM che tene graMthakArazrI jaNAve che. mAthArtha :- paratatva e ja avighArahita avasthA che. paramAtmazabdathI vAcya che. A ja avasthA rAgAdirahita thatA rAvI. [16/2] paratvanA paryAya zabdo che TIDAI :- anya darzanamAM prasiddha ajJAna svarUpa avidyAthI rahita avasthA te A paratavasvarUpa che. te paramAtmazabdathI Jain Education Interational Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirguNatAyA guNAbhimAnazUnyatAparatvam 357 | zabdaH svarUpadarzane / eSaiva ca avasthA vijJeyA rAgAdibhirvivarjitA tathyaM satyaM rUpamAtmanaH tattA // 16 / 2 sA asyAmevA'vasthAyAM tantrAntaroktamanyadapi saMvAdayannAha - 'vaizeSike'tyAdi / vaizeSikaguNarahitaH puruSo'syAmeva bhavati tattvena / vidhyAtadIpakalpasya hanta jAtyantarA'prApteH || 16 / 3 // vizeSe bhavAH = vaizeSikAH te ca te guNAzca buddhi-sukha-duHkhecchA-dveSa prayatnAstaiH rahitaH puruSo'syAmevAvasthAyAM bhavati tattvena = paramArthena / tenA'khaNDazuddhajJAna- sukhAdyanvayyAtmadravyarUpA'pi azuddhajJAnAdyabhAvarUpA kalyANakandalI mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> tattvena asyAmeva puruSaH vaizeSikaguNarahito bhavati, vidhyAtadIpakalpasya hanta ! | jAtyantarA'prApteH // 16 / 3 // -> vizeSe bhavAH = vaizeSikAH = anityAH karmoMpAdhikA azuddhA iti yAvat / sAsayasukkho dhuvvo mukkho |<- [ 389] iti zrAvakaprajJaptivacanAt, atyakSaM viSayAtItaM niraupamyaM svabhAvajam / avicchinnaM sukhaM yatra sa mokSaH paripaThyate // - [13/8] iti jJAnArNavavacanAt, -> asarIrA jIvaghaNA uvauttA daMsaNe ya nANe ya / sAgAramaNAgAraM lakkhaNameyaM tu siddhANaM // 160 // na vi atthi mANusANaM taM sukkhaM navi ya savvadevANaM / jaM siddhANaM sukkhaM avvAbAhaM | uvagayANaM // 162 || - [pra. pada - 2 sU. 54 ] iti devendrastavaprakIrNaka - [ 294] - prajJApanAvacanAditazca akhaNDazuddhajJAna | sukhAdyanvayyAtmadravyarUpA'pi azuddhajJAnAdyabhAvarUpA = savikalpakajJAna-vaiSayikasukhAdivirahasvarUpA muktiH siddhA / idamevAbhipretya yogabindI -> caitanyaM ceha saMzuddhaM sthitaM sarvasya vedakam / tantre jJAnaniSedhastu prAkRtApekSayA bhavet ||456|| - | ityuktam / prAkRtApekSayA = vikalparUpamAnasajJAnavivakSayA / azuddhajJAnAderajJAnAdirUpatayA karmaprakRtidharmatvAnna muktAvanuvRttiriti tu pareSAmapi sammatameva / taduktaM viSNupurANe -> duHkhAjJAnamayA dharmAH prakRteste tu nAtmanaH <- [ 6 / 7 / 22 ] / zuddhajJAna| sukhAdikantvAtmadharmatvAdapavarge'pyanAvilameva / akhaNDAnantAnupamasukhaM siddhAnAM na vi atthi mANusANaM taM sukkhaM neva sabvadevANaM / jaM siddhANaM sukkhaM avvAbAhaM uvagayANaM // 980 // - ityevaM Avazyakaniryuktau darzitam / tattvAnuzAsane nAgasenenApi -> AtmAyattaM nirAbAdhamatIndriyamanazvaram / ghAtikarmakSayodbhUtaM yattanmokSasukhaM viduH || 242 || yadatra cakriNAM saukhyaM yacca svarge divaukasAm / kalayA'pi na tattulyaM sukhasya paramAtmanAm // 246 // - ityuktam / -> yattu paraiH tasya nirguNatvamucyate tattu guNAbhimAnazUnyatvApekSayA'vagantavyam, bhagavadgItAyAM -> * mAnApamAnayostulyastulyo mitrAripakSayoH / sarvArambhaparityAgI guNAtItaH sa ucyate // - * [ 14 / 25] ityevaMrUpeNa guNAbhimAnazUnyatayaiva guNAtItatvasya pratipAdanAt / taduktaM bRhannAradIyapurANe * parastu nirguNaH prokto hyahaGkArayuto'paraH < [33/57] / tatazca jJAnAdisattve'pi tadanabhimAnAbhimAnAbhyAM nirguNatva - saguNatvasiddheH / muktAvAtmanaH sattve'pi jJAnA'sattve jJAnasvarUpa evAtmA <25] iti saurapurANavacanamapi vighaTeta / etena muktirhitvA'nyathArUpaM svarUpeNa vyavasthitiH -- [2/10/6] iti bhAgavatoktiH vyAkhyAtA / mokSadharme'pi yathA dIpaH prakAzAtmA svalpo vA yadi vA mahAn / jJAnAtmAnaM tathA vidyAdAtmAnaM sarvajantuSu // -- [210 / 39] ityuktamiti / yadapi bhAgavate sukhaM duHkha-sukhAtyayaH <- [11/19/42] ityuktam - [11/ AtmAnuM satya svarUpa. -> = vAcya che. gAthAmAM rahela kRti zabda svarUpadarzaka che. A ja avasthA rAgAdirahita jANavI. tathya AtmAnI satyasvarUpatAnA darzaka tathatAzabdathI te vAcya che. [16/2] Jain Education Intemational A ja avasthAmAM anyadarzanokta bIjuM paNa ghaTAvatA graMthakArathI kahe che ke gAthArtha :- paramArthathI A ja avasthAmAM puruSa vaizeSikaguNothI rahita thAya che. bujhAyela dIpaka jevo to jAnyantara prApta na kurI tha e. [16 / 3] = * muktinI vicAraNA DhIkArya :- vizeSa prakAranI avasthAmAM utpanna thanAra guNo = vaizeSiGa ega. buddhi, sukha, du:kha, 62cha, dveSa, prayatna e vaizeSikaguNa vizeSaguNa che. A badhA vizeSa guNothI rahita evo puruSa A ja avasthAmAM paramArthathI hoya che. tethI akhaMDa zuddha jJAna, sukha vagere svarUpe anvayI = vidyamAna evA AtmadravyasvarUpa mukti paNa azuddha jJAnAdinA abhAvasvarUpa che. evuM siddha thAya che. bauddhane abhimata sarvathA abhAvasvarUpa mukti vAstavika nathI, kAraNa ke bujhAyela = naTa thayela Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 SoDazaM SoDazakam * saudaranandakAvyanirAkaraNam 8 muktiH siddhA, na tu sarvathA'bhAvarUpA bauddhAbhimatA, vidhyAtadIpena kalpasya sarvathAtuccharUpasyA''tmajo hanta iti pratyavadhAraNe jAtyantarasya = doSavataH sato'doSavattvasya aprApteH / na hi kharaviSANAdivat tuccharUpatAmApanno'vidyArahitAvasthAM 'vastusatI bhajate iti jAtyantarA'prAptiH / na ca svA'bhAvArtha kasyacit pravRttiH sambhavatIti puruSArthatvAdanvayyAtmadravyasyoktAvasthaiva muktirghaTate / etena -> sarvathA santAnoccheda iti keSAzcit bauddhAnAM, zuddhakSaNotpAda ityanyeSAM ca mataM nirastaM bhavati, ananvitazuddhakSaNAnAM muktitve 'anyAnyacittazuddhakSaNamuktisAGkarya = kalyANakandalI tadapi vaiSayikasukhocchedaparatayA'vagantavyam, anyathA -> duHkhaM duHkha-sukhAtyayaH - ityapi vinigamanAviraheNa suvacaM syAditi dhyeyam / => sukhamAtyantikaM yatra buddhigrAhyamatIndriyam / taM vai mokSaM vijAnIyAt duSprApamakRtAtmabhiH // [ ] ityapi mokSasukhapratipAdakam / vyavacchedyamAha - na tu savarthA'bhAvarUpA vidhyAtadIpakalpA bauddhAbhimatA muktiH / taduktaM azvaghoSanAmnA bauddhAcAryeNa saudaranandakAvye -> dIpo yathA nivRttimabhyupeto naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcit vidizaM na kAJcit snehakSayAt kevalameti zAntim / / jIvastathA nivRttimabhyupeto naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAzcit vidizaM na kAJcit klezakSayAt kevalameti zAntim // - [16/28-29] iti prAka pRSTha-21] darzitameva / na caitad yuktam, niruktarItyA vidhyAtadIpena kalpasya = tulyasya sarvathA tuccharUpasya AtmanaH svIkAre doSavataH = avidyopaplutasya sato'doSavattvasya = avidyArAhityasya aprApteH = prAptyasambhavAt / etena -> pradIpasyeva nirvANaM vimokSastasya cetasaH - [ ] iti nirAkRtam / vastutaH pradIpa-jIvayoH dravyatvena dhvaMsA'pratiyogitvAt rUpAntareNAvasthitireva sidhyatItyavadAmaH mokSaratnAyAm [bhASArahasya-TIkA. pR.284] / dharmAnandanAmnA bauddhabhikSuNA'pi - zUnyaM vaktuM na zakyate sukhaJcA'sti - ityuktam / yuktazcaitat / na ca svAbhAvArtha kasyacit prekSAvataH pravRttiH sambhavati, anyathA prekSAvattvahAneH / yathA caitattattvaM tathA'bhihitamasmAbhiH nAstikamatanirAse bhAnumatyabhidhAnAyAM nyAyAlokaTIkAyAm [pR.21] / puruSArthatvAt = puruSeNa svavRttitayA'rthyamAnatvAt anvayyAtmadravyasya = manuSyatvAdinA naSTasya sata AtmatvenAnuvRttasya dravyasya uktAvasthaiva = akhaNDazuddhajJAna-sukhAdyAtmikaiva muktiH ghaTate / etena = AtmadravyAnvayapratipAdanena, asya cAgre nirastamityanenA'nvayaH / sarvathA = niranvayaH santAnocchedaH = caitrAdyAtmasantatidhvaMsa iti keSAzcit azvaghoSAdInAM bauddhAnAM, zuddhakSaNotpAdaH = anupaplavacitsantatyutpattiH muktiH iti anyeSAM ca = vijJAnAdvaitavAdinAM saugatAnAM hi mataM nirastam, AtmatvenAtmadravyAnvayasya sAdhanAt / yathoktaM yogasAraprAbhRte'pi -> duritAnIva na jJAnaM nirvRtasyApi gacchati / kAzcanasya male naSTe kAJcanatvaM na nazyati / / na jJAnAdiguNAbhAve jIvasyAsti vyavasthitiH / lakSaNApagame lakSyaM na kutrA'pyavatiSThate / / - [7/21-22] iti / vijJAnAdvaitamatanirAkaraNAyA''ha- ananvitazuddhakSaNAnAM = AtmadravyavinirmuktazuddhajJAnakSaNAnAM muktitve svIkriyamANe anyAnyacittazuddhakSaNamuktisAkaryaprasaGgAt = niranvayanaSTacaitra-maitrAdyAtmA'vyavahitottarotpannanirupaplavavijJAnakSaNAtmakamuktyabhedApatteH / na hyanvayyAtmadravyavirahe zuddhacitkSaNAnAM bhedakamasti kiJcit / na cAtaLyAvRttereva bhedakatvamiti vAcyam, tasyA nirupaplavavijJAnAtmakatve'nyonyAzrayaprasaGgAta, atiriktatve tavA'pasiddhAntApAtAditi dik / dIvA jevI sarvathA tuccharUpatAne pAmela AtmA atyantara = anya avasthA = pUrve doSavAna banyA pachI doSarahita dazA prApta karI na zake; kAraNa ke gadheDAnA zIMgaDAnI jema tucchasvarUpa [AtmA mokSamAM hoya to te vAstavika avighArahita avasthAne pAmI na zake. mATe mokSamAM avidyamAna evo AtmA mAnavAmAM Ave to te anya jAtisvarUpa = avasthA prApta na karI zake. potAnA nAza mATe koI paNa vyaktinI pravRtti saMbhavI na zake. paraMtu mokSa e to puruSArtha = puruSa dvArA prArthanIya-prAptavya che. mATe zuddha akhaMDa jJAna, sukhAdimAM anvayI [sAMkaLasvarUpa] AtmadravyanI uparokta azuddha = kSAyopathamika jJAnAdirahita avasthA svarUpa ja mukti saMgata banI zake che. amuka bauddha loko sarvathA jJAnapravAhanA ucchada svarUpa mokSa mAne che. anya bauddha loko zuddha jJAnakSaNanI utpatti = mokSa'| ema kahe che. A banne mata asaMgata che. AnuM kAraNa e che ke [1] potAnA nAza mATe koNa prayatna kare ? [2] sAMkaLarUpa anvayI Atmadravya vinAnI zuddha jJAnAdikSaNa e ja mukti hoya to eka-bIjanI muktino zaMbhumeLo = sAMkarya thAya. nirAkAra zuddha jJAna kSaNomAM to koI bheda che ja nahi. tithI tenA AzrayIbhUta AtmAno svIkAra karavAmAM Ave to ja AzrayabhedathI muktibheda siddha thaI zake. bAkI to eka-bIjAnI mukti saMkIrNa-abhinna thavAnI Apatti aparihArya ja banI rahe.] 1. mudritapratI 'vastusattAM' iti pAThaH / 2. mudritapratI -> 'anyAyamuktisArya....' - iti pAThaH / Jain Education Intemational Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmasvarUpaprakAzanam 88 359 prasaGgAt / vaizeSikaguNarahita iti vAgbhaGgyA kathaJcinnirguNamuktipakSa AhataH sarvathA nirguNamuktipakSastu | vedAntyAdInAmapAstaH // 16 / 3|| asyAM vastusatyAmavasthAyAM tantrAntaroktaM sambhavitvena darzayannAha - evamityAdi / evaM pazutvavigamo duHkhAnto bhUtavigama ityAdi / anyadapi tantrasiddhaM sarvamavasthAntare'traiva // 16/4 // evaM = uktanItyA pazutvaM = ajJatvaM tasya vigamaH = apunarbhAvena nAzaH, duHkhAnAmantaH, bhUtAnAM pRthivyAdInAM | vigamaH = Atyantiko viyoga ityAdi anyadapi = uktAvaziSTamapi tantrasiddhaM tattatsamayaprasiddhaM sarva niravazeSaM avasthAntare = doSarahita zuddhaguNAvasthArUpe atraiva paratattvasvarUpe yujyate nAnyatra || 16/4 // etacca sarvamapi tantrAntarasiddhaM yathAvidhavastutattvAbhyupagame yujyate tAdRzaM vastu parIkSayannAha tyAdi / -> * 'pariNAminI' pariNAminyAtmani sati tattaddhvanivAcyametadakhilaM syAt / arthAntare ca tattve'vidyAdau vastusatyeva // 16/5|| kenacidrUpeNAnvayitve sati kenacidrUpeNa vyatirekitvaM = pariNAmaH / sa vidyate yasya sa pariNAmI, tasmin kalyANakandalI = 'vaizeSikaguNarahita' iti vAgbhaGgyA kathaJcinnirguNamuktipakSaH aupAdhikaguNocchedAtmakamokSapakSa AdRtaH / sarvathA ekAntena = aupAdhika- svAbhAvikAdisarvApekSayA nirguNamuktipakSaH tu vedAntyAdInAM vedAnti - naiyAyika-vaizeSika-mImAMsa| kAdInAM apAstaH samAnA''yavyayatvena muktiparizramasya vaiyarthyApatteH, guNahAneraniSTatvAcca / taduktaM duHkhAbhAvo'pi nA'vedyaH puruSArthateSyate / na hi mUrcchAdyavasthArthaM pravRtto dRzyate sudhIH // [ ] - ityadhikaM matkRta-bhAnumatyAm [nyAyAlokaTIkA| prathamaprakAze pR. 34 ] // 16/3 // -> mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> evaM pazutvavigamaH duHkhAntaH bhUtavigamaH ityAdi anyadapi tantrasiddhaM sarvaM avasthAntara atraiva, yujyata iti zeSaH || 16 / 4 || spaSTArthaiva yogadIpikA ||16 / 4 || mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> Atmani pariNAmini sati arthAntare ca tattve avidyAdau vastusati eva tattaddhvanivAcyaM etat akhilaM syAt // 16/5 // = = = - = = kenacidrUpeNa = dhvaMsapratiyogitAnavacchedakadharmavattvena anvayitve = uttarakAlavRttitve sati kenacidrUpeNa = dhvaMsapratiyogitAvacchedakadharmavattvena vyatirekitvaM pariNAma iti / yattu yogasUtrabhASye vyAsena avasthitasya dravyasya pUrvadharmanivRttau = vaizeSika guNarahita azuddha jJAnAdiguNathI rahita mukita che. evA prakAranuM kahevAthI kathaMcit " azuddha guNonI apekSAe nirguNa mukti pakSano svIkAra thayo ane vedAMtIone mAnya sarvathA = ekAMte nirguNamuktipakSanuM nirAkaraNa thayuM. [16/3] vAstavika A ja avasthAmAM anya darzanokta vastu saMbhavI zake che. evuM jaNAvatA graMthakArazrI kahe che ke | mAthArtha :- A rIte pazutvano nAza, duHkhano anna, bhUtaviyoga ItyAdi bIjuM paNa darzanaprasiddha badhuM A ja avasthAmAM | saMgata ardha zaDe che. [16/4] = mokSamAM andhradarzanokta vastuno svIkAra / TIDArtha :- uparokta zete [1] pazutvano ajJatvano nAza, } ne irIthI myAreya utpanna na thAya. [2] pono nAtha. [3] pRthvI, pAegI, pavana vagere lUtano AtyaMti viyoga.... ityAhi, uparokta sivAyanuM yAga, te te darzanamAM prasiddha jaghu hoprhitzuddha guNonI avasthAsvarUpa A ja paratattvamAM saMgata thaI zake, bIje nahi. [16/4] anya darzanomAM prasiddha A badhuM ya jevA prakAranA vastusvarUpano svIkAra karavAmAM Ave tyAre ghaTI zake che tevA prakAranI vastunI parIkSA karatA graMthakArathI kahe che ke | gAthArtha :- pariNAmI AtmA ane arthAtarasvarUpa avidyA vagere tattva vAstavika ja hoya tyAre te te zabdothI vAcya A badhuM ghaTI za e. [16 / pa ] pariNAmI AtmAno svIkAra TIkArya :- koIka rUpe anvayI - vidyamAna hoya ane koIka rIte avidyamAnatA svarUpa pariNAma jenI pAse hoya te pariNAmI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 SoDazaM SoDazakam 8 ekAntanityatvAnityatvAdinirAkaraNam = Atmani = jIve sati abhyupagamyamAne sati, muktivAdinAmAtmasattAyAmavipratipatteH 'tannityatvakSaNikatvAdAveva vipratipatteH tannirAsAyedaM vizeSaNam / taiH taiH dhvanibhiH = zabdaiH vAcyaM * abhidheyaM etat = prAguktaM avidyArahitA'vasthA-vaizeSikaguNarahitapuruSa- pazutvavigamAdi athavA taiH taiH dhvanibhiH vAcyaM samyagdarzana - jJAna - sadanuSThAnAdiprakaraNoktaM etat akhilaM syAt = sambhavet / arthAntare ca = Atmabhinne ca tattve = padArthe avidyAdau = avidyA' kalyANakandalI dharmAntarotpattiH pariNAmaH <- - [pAtaM.yo.sU. 3/13 - bhA. pR. 292] ityuktaM, tadapi dravyatva - sattvAdinA dravyasyA'vasthitatvamAveda| yati / ghaTatva-kapAlatva- zivakatvAdi-pUrvadharmavattvarUpeNa dravyasyA'navasthitatvAnabhyupagame tu tanna saGgacchate, 'ghaTatvenAyaM mRtpiNDa AsIt' ityatra laGpratyayAnupapatterityadhikaM nirUpitamasmAbhiH jayalatAyAm [ma.syA. rahasya prathama khaNDa pR. 10] / kecittu prakRteH anyathAbhAvaH pariNAma ityAhuH / upAdAnasalakSaNatve satyanyathAbhAvaH pariNAma ityanye / pUrvarUpaparityAge sati nAnAkArapratibhAsa: pariNAma ityapare / vedAntinastu upAdAnasamasattAkatve sati anyathAbhAvaH pariNAmaH, vivarta - vAraNAya satyantam, ghaTasya tantupariNAmatvavAraNAya vizeSyamityAhuH / tasmin = pariNAmini Atmani etat akhilaM | sambhavediti sambandhaH / taduktaM yogabindau -> pariNAminyato nItyA citrabhAve tathA''tmani / avasthAbhedasaGgatyA yogamArgasya sambhavaH || 490 || - iti / muktivAdinAM naiyAyika-vaizeSika- sAGkhya bauddhAdInAM nAstikavyatiriktAnAM AtmasattAyAM avipratipatteH nAtrAtmasiddhiprayAsaH, naiyAyika- bauddhAdInAM tannityatvakSaNikatvAdAveva vipratipratteH tannirAsAya = Atmana ekAntanityatvaikAntAnityatva prati| kSepAya idaM = 'pariNAmini' iti vizeSaNaM gRhItam / adhyAtmakamalamArtaNDe'pi nityaM trikAlagocaradharmatvAt pratyabhijJatastadapi / kSaNikaM kAlavibhedAt paryAyanayAdabhANi sarvajJaiH // - [ 3 / 25] ityevaM nityatvAnuviddhAnityatvamupadarzitam / ekAntanityatve kartRtva- bhoktRtvAnupapattiH, taduktaM yogabindau evamekAntanityo'pi hantAtmA nopapadyate / sthirasvabhAva ekAntAd yato nityo'bhidhIyate || 478 || tadayaM kartRbhAvaH syAt bhoktRbhAvo'thavA bhavet / ubhayAnubhayabhAvo vA sarvathA'pi na yujyate ||479|| ekAntakartRbhAvatve kathaM bhoktRtvasambhavaH / bhoktRbhAvaniyoge'pi kartRtvaM nanu duHsthitam // 480 || na cAkRtasya bhogo'sti | kRtaJcAbhogamityapi / ubhayAnubhayabhAvatve virodhAsambhavI dhruva ||481 // yattathobhayabhAvatve'pyabhyupetaM virudhyate / pariNAmitvasaGgatyA na tvAgo'trAparo'pi vaH || 482|| - ityAdi / evamekAntakSaNikatve'pi tasya dvitIyakSaNe sarvathocchedena hetorabhAvAnnottarakSaNaprasUtiH sambhavati, anyathA pUrvakSaNasyaiva kathaJcidabhAvIbhUtasyottarakAryatayA bhavanenAnvayaH samADhaukate / taduktaM yogabindI -> kSaNikatvaM tu naivAsya kSaNAdUrdhvaM vinAzataH / anyasyAbhAvato'siddheranyathA'nvayabhAvataH || 468 / / evaM kRtanAzA'kRtAbhyAgamAdi| doSajAlamapyekAntakSaNikatve durvAramityavocAma jayalatAyAm [syAdvAdarahasyaTIkA pra. khaM. pR. 145] | Atmabhine avidyAsdRSTa-saMskArAdipadavAcye / vedAntibhiH avidyApadena, vaizeSikAdibhiH adRSTazabdena, saugataiH saMskArAbhidhAnena, vedavAdibhiH puNyAdyAkhyayA, mImAMsakairapUrvavAcakena, gaNakaiH zubhAdiparyAyeNa, sAGkhyaiH dharmAdinAmnA, zaivaiH pAzA| khyAnena; syAdvAdibhirasmAbhiH karmasaMjJayA, lokaiH daiva-vidhyAdidhvaninA, kaizcit atizayavacanena, anyaiH zaktivyapadezena, paraiH bIjApadezena, aparaiH klezasaGketena, itarai: mAyAprAtipadikena yat pratipAdyate tasmin paramArthato vidyamAne eva prAguktaM akhilaM sambhavet / tacca kAlAntarabhAviphalAnukUlavihitaniSiddhakriyAjanyabhAvavyApArarUpamiti adRSTasiddhivAde [1] proktam / karma ca | kartAramanugacchati / taduktaM zrIsiddhasenadivAkaraiH dvAtriMzikAprakaraNe -> na karma kartAramatItya vartate ya eva kartA sa phalAnya| znute / tadaSTadhA pudgalamUrttiM karmajaM yathA''ttha naivaM bhuvi kazcanA'paraH / -- [1 / 26] iti / vyavacchedyamAha- na tu sAMvRtasattvena kahevAya. jIva Avo pariNAmI svIkAravAmAM Ave to ja pUrvokta avidyArahita avasthA, vaizeSikaguNarahita puruSa, pazudghavigama vagere badhuM ghaTI zake. athavA samyagdarzana, samyajJAna, sadanuSThAna vagere prakaraNomAM jaNAvela te te zabdothI vAcya badhuM saMbhavI zake. AtmAnuM 'pariNAmI' AvuM vizeSaNa lagADavAno matalaba e che ke te loko mokSane svIkAre ja che. paraMtu 'AtmA che ke nahi ?' Avo koI vivAda che ja nahi. sarvamuktivAdIo AtmasattAne svIkAre ja che. paraMtu 'AtmA nitya che ke kSaNika ?' A bAbatamAM ja vivAda che. ekAMta nityatA ane sarvathA kSaNikatAnuM nirAkaraNa karavA mATe 'pariNAmI' evuM AtmAnuM vizeSaNa jaNAvela che. tema ja avidyA, aSTa, saMskAra vagere zabdathI vAcya karma jo AtmAthI bhinna hoya ane vAstavika = paramArthathI vidyamAna hoya to ja uparokta badhuM ghaTI zake. sAMvRtasatyarUpe ke je baudhvasaMmata che] avidyA vagereno svIkAra karavAmAM Ave 1. mudritapratI 'tasminnitya... iti pAThaH / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTa-saMskArAdipadavAcye vastusati eva = kalpitarUpatvena tattvato'sattvAt // 16 / 7 // = tadyogayogyatAyAM citrAyAM caiva nAnyathA niyamAt / paribhAvanIyametadvidvadbhistattvadRSTyoccaiH // 16 / 6 // tena = arthAntarabhUtena tattvena avidyAdinA yoga = sambandhaH = AtmanaH karmabandha ityartha:, tasmin yogyatA jIvasya karmapudralagrAhakasvabhAvatvaM ajAdipAriNAmika bhavyabhAvalakSaNaM sahajamalarUpaM muktisamaye vinivRttimat, kalyANakandalI -> < mithyAtvasaMvalitatve sati vyavahAraupayikasatyatvena vedAntibhiH, apAramArthikatve sati avisaMvAdivyavahArasAdhakatvena ca bauddhaiH abhyupagamyamAne, tasya sAMvRtasatyasya mithyAtvAnuviddhatayA kalpitarUpatvena = kAlpanikatvena tattvataH = paramArthataH asattvAt / asatazca vandhyAputravannArthakriyAkAritvaM sambhavati / yathoktaM sAGkhyasUtre nAvastuno vastusiddhiH <- [1 / 78 ] / | tatazcopAdhijanitatve sati upAdhijanakaM avidyAdi pAramArthikamevAbhyupeyam / yadapi saurapurANe -> nA'sadrUpA na sadrUpA mAyA naivobhayAtmikA / sadasaddbhyAmanirvAcyA mithyAbhUtA sanAtanI // <- [11/28] ityuktam, tadapi tasyAH pAramArthikatve eva ghaTate, anyathA sanAtanatvAnupapatteH / sarvadA mithyArUpatve khapuSpAdivadarthakriyAkAritvAnupapattiH / tathA ca prakRtyA sarvamevedaM | jagadandhIkRtaM [ 303 / 35] iti mokSadharmavacanamasaGgataM syAt / taduktaM AcArAGge'pi kammuNA uvAhI jAyai <- [ 1/3/1] / mAyAM tu prakRtiM vidyAt <- [4/10] iti zvetAzvataropaniSadvacanamapi tattvato mAyAyAH karmaprakRti| rUpatAmAha / yadapi garuDapurANe -> anAtmanyAtmavijJAnamasataH satsvarUpatA / sukhAbhAve tathA saukhyaM mAyA vidyAvinAzinI // - [ ] ityuktaM tadapi mAyAyAH pAramArthikatve eva ghaTate / etena vastutastu jagannAsti sarvaM brahmaiva kevalam | - [ 4/40 / 30] iti yogavAziSThoktirapi nirastA, 'nAbhAvaH, upalabdheH [2/2/28] bhAvaH copalabdheH - [12/ | 1 / 15 ] iti brahmasUtrAbhyAmevAtyantatucchatAyA nirAkaraNAt / yathoktaM sAGkhyasUtre'pi upAdhizcet tatsiddhau punadvaitam - - [ 6 / 46 ] ityAdikam // 16/5 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam tadyogayogyatAyAM citrAyAM caiva nAnyathA, vidvadbhiH etat niyamAt uccaiH tattvadRSTyA | paribhAvanIyam / / 16 / 6 || yogyatA jIvasya karmapudgalagrAhakasvabhAvatvaM tadvirahe karmabandhAsambhavAt anyathA''kAze'pi tadApatteH / taduktaM yogabindI - yogyatAmantareNAsya saMyogo'pi na yujyate / sA ca tattattvamityevaM tatsaMyogo'pyanAdimAn // 10 // - iti / sahajamalarUpaM, taduktaM yogabindau sahajaM tu malaM vidyAt karmasambandhayogyatAm / Atmano'nAdimattve'pi , -> 8 sahajamalavicAraH 361 paramArthato vidyamAne eva na tu sAMvRtasattvenA'bhyupagamyamAne, tasya tathA 'tadyoge tyAdi / = to uparokta vastu ghaTI na zake; kAraNa ke sAMkRtika satya to kAlpanika hovAthI vAstavamAM che ja nahi. [16/5] [u] ekAMtapakSamAM asaMgati [D] vizeSArtha :- AtmA ekAMta nitya hoya, tenA svarUpamAM koI paNa jAtano pheraphAra kyAreya paNa na ja thAya to saMsAra avasthAmAM AtmA avidyAsaMyukta, vaizeSikaguNasahita, pazutva-ajJatvayukta, du:khI hovAthI te kAyama mATe mokSamAM paNa tevo ja raheze, kAraNa ke te jo mokSamAM avidyArahita, vaizeSikaguNazUnya... bane to avidyAsaMyuktatva, vaizeSikaguNasahitatva rUpe AtmAno nAza thaI javAthI 'AtmA ekAMta nitya che' A siddhAMta bhAMgI paDe. tathA AtmAne kSaNika mAnavAmAM Ave to bIjI kSaNe AtmA ja na rahevAthI mokSa kono thAya ? mATe AtmAne nityAnitya = kathaMcit avinAzI ane kathaMcit vinAzI = pariNAmI mAnavo ja paDaze. arthAt avidyAsaMyuktatva vaizeSikaguNasahitatva vagere svarUpe naSTa thayela AtmA mokSamAM avidyArahitatva, vaizeSikaguNazUnyatva vagere svarUpe vidyamAna che - AvuM mAnavAmAM koI doSa nathI. -> * karma Atmabhinna ane vAstavika che vaLI, jo karma nAmanI cIja ja na hoya to jIvano saMsAra ja ghaTI na zake; kAraNa ke saMsAra karmanirmita che. jo karma AtmAthI abhinna hoya to mokSamAM AtmA vidyamAna hovAthI karma paNa vidyamAna ja raheze athavA karmano nAza thavAthI enAthI abhinna AtmAno paNa nAza thaze. mATe karma avidyA vAstavika che ane AtmAthI bhinna che. avidyAno saMpUrNa-sadA mATe viyoga thAya e ja mokSa. avidyArahita zuddhaguNasaMpanna AtmA mokSamAM che khemAna mAthArtha :- avidyAno yoga thavAthI anekavidha yogyatA AtmAmAM hoya to ja uparokta ghaTI zaDe. vidvAnoe A tattva niyamA atyaMta tattvadaSTithI vibhAvana karavuM. [16/6] urmabaMdhanI vividha yogyatA AtmAbhAM che - = paDaze. [16 / 5 ] vastu ghaTI zake, bAkI na ja Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 SoDazaM SoDazakam tathAbhavyatvamImAMsA tasyAM citrAyAM caiva nAnAprakArAyAmeva satyAM nAnyathA, ekasvabhAvAyAM yogyatAyAM phalabhedA'siddheH / dRzyate ca | dravya kSetra-kAla- bhAvaprakrameNa tIrthakarA'tIrthakara pratyekabuddha - svayaM buddhAdirUpaH phalabhedaH / tasmAt tanniyAmakaM | yogyatAvaicitryamavazyamAzrayaNIyamiti niyamAt = niyamena paribhAvanIyaM = sarvaiH prakAraiH cintanIyaM etat = traya jIva-karma bhavyatvarUpaM vidvadbhiH sUribhi: tattvadRSTyA AgamApanItaviparyayamalayA prajJayA uccaiH = atyartham / = kalyANakandalI iti | nAyamenAM vinA yataH || 164 // - iti / ayaM karmabandhaH | yogyatAmantareNA'pi karmabandhAGgIkAre muktasyApi karmasaMyogApattiH / tasmAdavazyameSTavyA svAbhAvikyeva yogyatA / tasyAnAdimatI sA ca malanAt mala ucyate // 168 || | yogabindau vyaktam | yogyataiva paraiH didRkSAdipadenocyate, yathoktaM yogabindI -> didRkSA- bhavabIjAdizabdavAcyA tathA tathA / | iSTA cAnyairapyeSA muktimArgAvalambibhiH || 269 // - iti / muktisamaye vinivRttimat, anyathA muktasyApi karmabandhApatteH / taduktaM yogadRSTisamuccaye * didRkSAdyAtmabhUtaM tanmukhyamasya nivartate / pradhAnAdinaterhetustadabhAvAnna tannatiH || 200|| -- iti / karmA'dRSTapUrvAdyaparAbhidhAnapradhAnapariNatiH karmabandharUpA / -> | tannatiH = I tanniyAmakaM = tIrthakarAtIrthaMkara pratyekabuddhAdirUpaphalabhedaniyAmakaM yogyatAvaicitryaM avazyamAzrayaNIyam / yadi ca yogya| tvamekasvabhAvaM syAt tadA tIrthakarA'tIrthakarAdibhedaH siddhAntokto vighaTeta / na hi RjusUtrAdayaH paryAyanayAH kAraNabhedaM vinA kAryabhedaM manyante, anyathA ekasmAdeva kAraNAt sakalatrailokyakAryotpattiprasaGgena kAraNAntarakalpanAvaiyarthyaprasaGgAt / paribhAvanIyaM | jIva- karma bhavyatvarUpaM = nAnAjIva-vicitravastusatkarma tathAbhavyatvasvarUpam / idamevAbhisandhAya paJcasUtre -> tahAbhavvattAibhAvao, vicittameaM tahAphalabheeNa, nAvicitte sahakAribheo, tadavikkho taotti / aNegaMtavAo tttvaao| sa khalu evaM iharahegaMto micchattameso, na itto vavatthA, aNArihameaM, saMsAriNo u siddhattaM, nAbaddhasya muttI sahattharahiA < - [5 / 3] ityAdi / atra ca zrIharibhadrasUribhireva -> 'samAne bhavyatvAdau kathametadevam ? ityAha- tathAbhavyatvAdibhAvAt, | tathAphalaparipAkIha tathAbhavyatvam / ata evAha vicitraM etat = tathAbhavyatvAdi / kutaH ? ityAha tathA phalabhedena | kAlAdibhedabhAviphalabhedenetyarthaH / samAne bhavyatve sahakAribhedAt phalabhedaH ityAzaGkApohAyAha - nAvicitre tathAbhavyatvAdau sahakAri| bhedaH / kimiti ? ityAha tadapekSaH takaH iti tadatatsvabhAve tadupanipAtAbhAvAditi / anekAntavAdastattvavAdaH sarvakAraNa| sAmarthyA''pAdanAt / sa khalu anekAntavAda evaM = tathAbhavyatvAdibhAve / itarathaikAntaH sarvathA bhavyatvAdeH tulyatAyAm / tataH kimityAha mithyAtvameva ekAntaH / kutaH ? ityAha- nAto vyavasthA, ekAntAt bhavyatvA'bhede sahakAribhedasyA'yogAt, tatkarmatAbhAvAt karmaNo'pi kArakatvAt, atatsvabhAvasya ca kArakatvA'sambhavAditi bhAvanIyam / ata evAha anArhataM etat ekAntAzrayaNam / prastutaprasAdhakameva nyAyAntaramAha - saMsAriNa eva siddhatvaM nAnyasya ko'yaM niyamaH ? ityAha-nAbaddhasya muktiH tAttvikI, ityAha- zabdArtharahitA bandhAbhAvena <- [ pR. 17/18] ityAdi vyAkhyAtam / yogabindau api -> sAMsiddhikamidaM jJeyaM samyak citraM ca dehinAm / tathAkAlAdibhedena bIjasiddhyAdibhAvataH || 275 || sarvathA yogyatA'bhede tada| bhAvo'nyathA bhavet / nimittAnAmapi prAptistulyA yattanniyogataH || 276 || anyathA yogyatA'bhedaH sarvathA nopapadyate / | nimittopanipAto'pi yattadAkSepato dhruvam || 277 || yogyatA ceha vijJeyA bIjasiddhyAdyapekSayA / AtmanaH sahajA citrA tathA | bhavyatvamityataH // 278|| - ityAdikam / yathoktaM upadezapade'pi tahabhavvattaM cittaM akammajaM Ayatattamiha NeyaM / | phalabheyA taha kAlAiyANamakkhevagasahAvaM // 999 // - iti / lalitavistarAyAmapi bhavyatvaM nAma siddhigamanayogyatvam, | anAdipAriNAmiko bhAvaH / tathAbhavyatvamiti ca vicitrametat, kAlAdibhedenA''tmanAM bIjAdisiddhibhAvAt, sarvathA yogyatA'bhede TIDArtha :AtmAthI bhinna avidyA vagere sAthe saMbaMdha = karmabaMdha thavAnI jIvanI yogyatA che. karmanA pudgalone grahaNa karavAno jIvasvabhAva che ke je anAdipArigAmikabhavyatvasvarUpa che. te sahajamalasvarUpa che ane mokSasamaye sarvathA nivRtti pAme che. AvI karmabaMdhayogyatA paNa aneka prakAranI hoya to ja uparokata badhuM ghaTI zake. bAkI nahi; kAraNa ke jIvonI ekasvarUpe karmabaMdhayogyatA hoya to phalabheda ghaTI na zake. paraMtu dravya, kSetra, kAla ane bhAvane AzrayIne tIrthaMkarasiddha, atIrthaMkarasiddha, pratyekabuddhasiddha, svayaMsaMbuddhasiddha vagere svarUpa phalabheda mokSamAM dekhAya to che ja. mATe tenI niyAmaka karmabaMdhayogyatAgata vicitratAvividhatA avazya svIkAravI paDe. AgamathI jeno mala-doSa dUra thayela che tevI prajJAsvarUpa tattvadaSTithI vidvAna AcArya bhagavaMtoe niyamA sarva prakAre jIva, karma ane nathAbhavyatva- A traNa tattvanuM atyaMta ciMtana karavuM joIe. - = - = Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 88 jIvagata yogyatAvizeSasamarthanam 363 nanu tIrthakarasiddhatvAdikaM nIlaghaTatvAdivadartha samAjasiddhamiti tatprayojakatayA yogyatAbhedo na sidhyediti cet ? na, kArye tAvaddharmakatvasya yogyatAvizeSaprayojyatvAt, tatra tathAvidhasAmagrIsamAjasya prayojakatve tatrApi tathAvidhaprayojakAntarA''zrayaNe'navasthAnAt / yadi ceyamanavasthA 'prAmANikI na doSAya tadA'yaM niyatadharmakakAryaniyAmaka kalyANakandalI tadabhAvAt / tatsahakAriNAmapi tulyatvaprApteH, anyathA yogyatA'bhedA'yogAt, tadupanipAtAkSepasyApi tannibandhanatvAt <|[pR. 32] ityuktam / etadanusAreNa zrImunicandrasUribhiH dharmavinduvRttau -> bhavyatvaM nAma siddhigamanayogyatvaM anAdipAriNAmiko | bhAva Atmasatattvameva / tathAbhavyatvaM tu bhavyatvameva kAlAdibhedenA''tmanAM bIjasiddhibhAvAt nAnArUpatApannami [2/68] tyuktam / | taireva upadezapadavRttau -> bhavyatvaM nAma siddhigamanayogyatvaM anAdipAriNAmiko bhAvaH / tathAbhavyatvaM tvetadeva vicitraM dravya| kSetrAdibhedena jIvAnAM bIjAdhAnAdihetuH <- [gA. 163 pR. 139] ityuktam / syAdvAdakalpalatAyAM TIkAkRtA tu muktatvaprayojikA sAmAnyato'bhavyavyAvRttA jAtirbhavyatvamiti gIyate pratyAtma tathAtathApariNAmitayA samupAttavizeSA ca tathAbhavyatvamiti [9/6-pR.67] vyAkhyAtam / tathAbhavyatvameva kAlaniyatipUrvakRtakarmaNAmAkSepakasvabhAvam / < nanu sAmagyrAH kAryatAvacchedakAvacchinnotpattivyApyatvAt tIrthakarasiddhatvAdyavacchinnasyA'nApattireva / na hi tIrthakarasiddhatvAdikaM kAryatAvacchedakaM kintu nIlaghaTatvAdivat arthasamAjasiddhaM = nAnAsAmagrIsampAditam / iti hetoH tatprayojakatayA tIrthakarasiddhatvAdiprayojakatayA yogyatAbhedaH nAnAvidha- tathAbhavyatvaM na sidhyet / tIrthakarA'tIrthaMkarasiddhAdibhedAbhidhA ca vaidharmyamAtrAbhiprAyeNaiveti bhavyatvabhede mAnAbhAva iti cet ? na kArye tAvaddharmakatvasya yogyatAvizeSaprayojyatvAt tIrthakara| siddhatvAdyavacchinne niyAmakasyA'vazyaM vAcyatvAt / na ca tatra tIrthakarasAmaggrA tatra tIrthaMkaratvaM siddhasAmaggrA ca siddhatvamupasthApitamiti sAmagrIdvitayameva tIrthakarasiddhatvaprayojakamiti vaktavyam, darzitarItyA tatra = tIrthakarasiddhatvAdau tathAvidhasAmagrI| samAjasya tIrthakaratvAvacchinnasAmagrI siddhatvAvacchinnasAmaggrAdisamUhasya prayojakatve niyAmakatve tu 'tasminnevAtmani kutaH tathAvidhasAmagrIkUTaH na tvanyasminnAtmani ?' iti paryanuyogApAtAt / tadapAkaraNAya tatrA'pi = tathAvidhasAmagrIsamAje'pi | tathAvidhaprayojakAntarAzrayaNe anavasthAnAt = prayojakakalpanAparamparAnuparamAt / yadi ca iyaM anavasthA prAmANikI = | pramANasiddhakAryakAraNabhAvAdhInA iti na doSAya ityucyate tadA ayaM niyatadharmakakAryaniyAmakaH = kAryagatapratiniyatadharmavizeSa = zaMkA :- tIrthaMkarasiddhatva vagere to nIlaghaTatva vagerenI jema arthasamAjasiddha che. mATe tenA prayojaka tarIke yogyatAbheda siddha thaI nahi zake. [matalaba e che ke ghaTanI sAmagrI dvArA ghaTa utpanna thAya che. nIla rUpanI sAmagrI dvArA ghaTamAM nIla rUpa utpanna thAya che. ghaTasAmagrIprayojya ghaTatva che ane nIlasAmagrIprayojya nIlarUpatva che. mATe nIlaviziSTaghaTatva = nIlaghaTatva e arthasamAjasiddha = sAmagrIyaprayukta che. mATe te guNadharma kAryatAno avacchedaka na banI zake. te ja rIte tIrthaMkara banavAnI sAmagrIthI jIva tIrthaMkara bane che. siddha thavAnI sAmagrIthI jIva siddha bane che. mATe tIrthaMkarasAmagrIthI tIrthaMkaratva prayojya che ane siddhasAmagrIthI siddhatva prayojya che. tIrthaMkaratyaviziSTa siddhatva = tIrthaMkarasiddhatva to arthasamAjasiddha = be sAmagrIthI prayukta che. tIrthaMkarasiddhatva vagere dharma koInA kAryatAavacchedaka na banavAthI tenA prayojaka tarIke jIvamAM yogyatAvizeSa siddha nahi thaI zake. mATe yogyatAvizeSano svIkAra na karavAmAM Ave to paNa koIkamAM tIrthaMkarasiddhatva, anyamAM atIrthaMkarasiddhatva... vagere dharmabheda mokSamAM saMbhavI zakavAmAM koI doSa nathI. mATe jIvamAM karmabaMdhanI vibhinna prakAranI yogyatAno svIkAra karavAmAM na Ave to paNa mokSamAM phalabheda ghaTI zake che.] tIrthaMkarasiddhatva vagere atAvizeSayukta che samAghAna :- kAryamAM jeTalA dharmo Ave te badhA dharmono samUha yogyatAvizeSathI prayojya che. [--> koI jIva tIrthaMkarasiddha thAya to temAM rahela tIrthaMkaravRviziSTasiddhatva dharma pratye tIrthaMkara thavAnI sAmagrI ane siddha thavAnI sAmagrI banne prayojaka banI zake che. koI jIva atIrthaMkarasiddha thAya temAM rahela atIrthaMkara~viziSTasiddhatva dharma pratye atIrthaMkara banavAnI sAmagrI ane siddha thavAnI sAmagrI-banne prayojaka banI zake che. mATe yogyatA vizeSano svIkAra na karavAmAM to paNa tIrthaMkarasiddha - atIrthaMkarasiddha vagere phalabheda saMgata thaI zake che - A zaMkA nirAdhAra hovAnuM kAraNa e che ke] tIrthaMkarasiddhatva vagere pratye tathAvidha sAmagrInA samUhane prayojaka mAnavAmAM Ave to paNa eka jIva pAse tIrthaMkarasiddhatvaprayojaka sAmagrIsamUha ane anya jIva pAse atIrthaMkarasiddhatvaprayojaka sAmagrI samUha maLe emAM koNa niyAmaka = prayojaka banaze ? A samasyAnuM samAdhAna karavA mATe tevA prakAranA 1. mudritapratI -> prAmANikAnAM <- ityazuddhaH pAThaH / = Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 SoDazaM SoDazakam * syAdvAdasamarthanam * stathAvidhasAmagrIsamAja eva kazcidekatvena bhAsamAna: pariNAmibhavyatvarUpa: svIkriyatAm / itthamapi syAdavAdaprakriyayA doSAbhAvAdityadhikamasmatkRta-syAdvAdakalpalatAyAm // 16/6|| etattrayAjAzrayaNe saMsAra-mokSayoranupacaritayorabhAvamApAdayannAha -> 'puruSa'tyAdi / purupAdvaitaM tu yadA bhavati viziSTamaya ca bodhamAnaM vA / bhava-bhavavigamavibhedastadA kathaM yujyate mukhyaH // 16/7 // dvayorbhAva: dvitA, tasyAM bhavaM saiva vA dvaitam / ja dvaitaM = advaitaM, puruSasyA'dvaitaM = puruSAdvaitam / tat tu|| yadA bhavati paratattvamabhyupagataM vedAntavAdibhiH, athavA viziSTaM = rAgAdivAsanArahitaM bodhamAtraM - bodhasvalakSaNaM - kalyANakandalI prayojakaH tathAvidhasAmagrIsamAjaH = tIrthakaratvAvacchinna-siddhatvAvacchinnaprabhRtisAmagrIkalApa eva kathaJcit = sgrhnyaarpnnyaa| ekatvena bhAsamAnaH pariNAmibhavyatvarUpaH svIkriyatAm / itthamapi syAdvAdaprakriyayA = ekAnekatva-bhinnAbhinnatva-nityAnityatvAdidharmayugalasamAvezarItyA doSAbhAvAt = apekSAbhedAdyavalambanena virodhAdidoSaparijharAt / na ca sAmAnyataH klRptakAraNatAkatattavyaktInAmeva tanniyAmakatvamiti vAcyam, tAdRzaniyAmakatvameva hetutvamiti tAvadvyaktivizeSakalpanApekSayA bhavyatvavizeSa evAntaraGgatvAt kalpayituM yukta iti kiM na vibhAvyate ? na ca vizeSarUpeNa tattavyaktInAmanyathAsiddhatvAnna hetutvamiti vAcyam, evaM sati dravyatvena janyabhAvatvenaika evaM kAryakAraNabhAvaH syAditi tantutvAdinA kAraNatvabuddhi-vyapadezayoraprAmANyApattirityadhikaM upadezarahasyavRttI [pra.305 gA.188] / / 16/6 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yadA tu puruSAdvaitaM atha ca viziSTaM bodhamAtraM vA tadA mukhyaH bhava-bhavavigamavibhedaH kathaM yujyate ? // 16/7 // puruSAdvaitamatanirAkaraNantu yogabindI -> yadA nArthAntaraM tattvaM vidyate kiJcidAtmanAm / mAlinyakAri tattvena, na tadA bandhasambhavaH / / 519 / / asatyasmin kuto muktibandhAbhAvanibandhanA / muktamuktirna yannyAyyA bhAve'syA'tiprasaGgitA // 520 // kalpitAdanyato bandho na jAtu syAdakalpitaH / kalpitazcettatazcintyo nanu muktirakalpitA / / 521 / / nA'nyato'pi tathAbhAvAdRte teSAM bhavAdikam / tataH kiM kevalAnAM tu nanu hetusamatvataH / / 522|| muktasyeva tathAbhAvakalpatA yanirarthakA / syAdasyAM prabhavantyAM tu bIjAdevA'GkarodayaH // 523 / / - ityevaM mUlakAraireva kRtam / anya prayojakano Azraya levo paDaze. ke jeno svIkAra karavAthI "tIrthaMkarasiddhatvaprayojaka sAmagrIsamUhano prayojaka jenI pAse haze te jIva tIrthaMkarasiddha thAya ane jenI pAse atIrthakarasiddhatvaprayojaka sAmagrIsamudAya haze te jIva atIrthakarasiddha thAya' - AvI vyavasthA karI zakAya. paraMtu ATaluM mAnavAthI ja vistAra nahi thAya. have AgaLa eka prazna thaze ke -- eka jIva pAse tIrthaMkarasiddhatvaprayojaka sAmagrIsamUhano prayojaka che ane bIjA jIva pAse atIrthaMkarasiddhatvaprayojaka sAmagrIsamudAyano prayojaka che. AnuM vyavasthApaka koNa banaze ? badhA ja jIva pAse tIrthaMkarasiddhatvaprayojaka sAmagrIsamUhano prayojaka kema nathI ? A samasyAnA samAdhAna mATe avavidha prayojakanI kalpanA karavI paDaze. AvuM karavAmAM to tevA aneka prayojakonI kalpanA karavAnI paraMparAno aMta ja nahi Ave. dArzanika paribhASA mujaba A avasthAdoSa kahevAya. matalaba ke) AvI kalpanA karavAthI anavasthA doSa Avaze. jo A avasthA pramANathI pravRtti karanArA vidvAnone mATe doSa svarUpa na banatI hoya [arthAta te anavasthAne pramANabhUlaka kahIne nirdoSa kahevI hoya to niyatadharmaviziSTa kAryano [= kAryagata pratiniyatadharmakatvano] niyAmaka tathAvidha sAmagrIno samudAya ja kathaMcita ekatvarUpe jAgato parimibhavyatvasvarUpa svIkAro. A rIte saMgraha nayanI apekSAe ekasvarUpe jANAto pariNAmibhavyatvasvarUpa tathAvidha sAmagrIsamUha svIkAravAmAM paNa cAdvAdapaddhatithI koI doSa Avato nathI. A viSayano adhika vistAra ame [[mahopAdhyAya yathopiya gagaryazrI] 2yeva sAyalatA (= zAkhadAtAsamukhyaTI) graMthamA vo. [16/1] puruSa, karma ane tathAbhavyatva - A traNane svIkAravAmAM na Ave to tAtvika = vAstavika saMsAra ane mokSano abhAva thavAnI Apatti Ave - evuM jaNAvatA graMthakArathI kahe che ke - gAthArtha :- jyAre purupAdvaita hoya athavA viziSTa jJAnamAtra ja hoya to saMsAra ane mokSano mukhya bheda kevI rIte ghaTI |za ? [16/7] [ advaitavAda asaMgata Us TIkArca - beno bhAva = kitA. te ja drata kahevAya athavA kitAmAM je utpanna thAya te ta. dvita na hoya te ata. puruSAta Jain Education Intemational Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * AtmAdvaita-jJAnAdvaitanirAkaraNam * paratattvamabhyupagataM bhavati bauddhaiH. tadA bhava-bhavavigamayoH = saMsAra-mokSayoH vibhedo mukhyaH = nirupacarita: kathaM || yujyate ? arthAntare hyavidyA-vAsanAdau tattve bhedake sati tadbheda: syAt / tadasattve tu na kathaJcidityarthaH // 16/7 // puruSAdvaite viziSTabodhamAtre vA tattve pratyakSabAdhApItyAha -> 'agnii'tyaadi| agni-jala-bhUmayo yatparitApakarA bhave'nubhavasiddhAH / rAgAdayazca raudrA asatpravRttyAspadaM loke // 16/8 // agni-jala-bhUmayo vaiSayikasukhasyApi duHkharUpatvAt paritApakarA: = tattvato duHkhadA bhave = saMsAre yad kalyANakandalI kiJcA''tmAdvaitamate tvekenApi karmaNyazubhe kRte sarveSAM zubhAnuSThAnavidhAyinAmapi tIvraduHkhAbhisambandhaH syAt, Atmana sUtrakRtAGge -> evamevetti jappaMti maMdA AraMbhaNissiyA / ege kiccA sayaM pAvaM tivvaM dukkhaM niyacchai / / 8- [zruta skN.a.1| su.10] iti / kiJca yadi tAvadadvaitasiddhau pramANamasti tarhi tadeva dvitIyamiti nA'dvaitam / atha / tathApi natarAmadvaitam, aprAmANikAyA asiddherabhAvAt [A.9] iti vyaktamuktaM jayantabhaTTena nyAyamaJjaryAm / arthAntare = puruSa-jJAnavyatirikte paramArthasati hi avidyA-vAsanAdau = vedAntisammate'vidyApadArthe bauddhAdyabhyupagate ca vAsanAdau tattve bhedake sati tadbhedaH = saMsAramokSabhedaH syAt / tadasattve = vastusatkarmavirahe tu na kathaJciditi ! idamevAbhipretya jJAnAdvaitanayanirasane yogabindau -> bodhamAtre'dvaye tattve kalpite sati karmaNi / kathaM sadA'syA bhAvAdi neti samyagvicintyatAm // 477 / / - ityuktam / asyAH = mukteriti, yathoktaM pramANavArttike -> nityaM sattvamasattvaM bAhetoranyAnapekSaNAt / apekSAto hi bhAvAnAM kAdAcitkatvasambhavaH / / 8-[3/3] iti / idamevAbhipretya sAGkhyasUtre'pi -> vAmadevAdimuktau nA'dvaitam <- [1/157] ityuktam / na ca vAmadevAdimuktirasiddheti vaktavyam, 'vAmadevo muktaH zukadevo muktaH' [ma.bhA.zAMtiparva-333] ityAdinA mahAbhArate tatpratipAdanAt / 'puNyavAn svarge jAyate pApI narake' ityAdivyavasthAnurodhAdapi puruSanAnAtvamavyAhatam, yadhoktaM sAGkhyasUtre -> janmAdivyavasthAtaH puruSabahutvam <- [1/149] iti / taduktaM vaizeSikasUtre'pi -> vyavasthAto nAnAtmAnaH - [ ] iti / vijJAnAdvaitakhaNDanamapi -> na vijJAnamAtraM, bAhyapratIteH / tadabhAve tadabhAvAcchUnyaM tarhi - [1/42-43] iti sAGkhyasUtrAdibhyo'vaseyam / etena -> tasmAdvijJAnamevAsti, na prapaJco na saMsRtiH - kU.pu.2/2/39] iti prANavacanamapi pratyAkhyAtam / taduktaM tattvasaGgrahe'pi -> ekajJAnAtmake puMsi bandha-mokSau tataH katham ? - [333] iti / 'AtmaivedaM sarvaM 7/ 25/2] iti chAndogyopaniSadvacanaM 'brahmaivedaM sarvaM' 2/17] iti nRsiMhopaniSadvacanaM 'neha nAnAsti kiJcana' [4/4/ 29] iti bRhadAraNyakopaniSadAdivacanaM tu vairAgyAyopakalpate / idamevA'bhipretya sAGkhyasUtre -> na zruti-virodho, rAgiNAM vairAgyAya tatsiddheH - [6/51] ityuktam / mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> agni-jala-bhUmayaH paritApakarAH yad bhave anubhavasiddhAH, rAgAdayazca raudrAH loke asatyavRttyAspadam // 16/8 // = puruSasaMbaMdhI advaita. [arthAta puruSa sivAya jarAtamAM bIjuM kazuM ja na hoya tevuM] vaidAnI dvArA svIkArAyela paratattva puruSAta ja jyAre vAstavika hoya, athavA bauddho dvArA svIkArAyela patanya rAgAdivAsanAzUnya bodhasvalakSaNasvarUpa ja jyAre vAstavika hoya tyAre saMsAra ane mokSano mukhya = upacArarahita bheda kevI rIte ghaTI zake ? puruSasvarUpa ke jJAnasvarUpa paratattvathI bhinna evuM avidyA-vAsanA vagere bhedaka tatva hoya to ja saMsAra ane mokSano bheda thai zake. [ke avidyAviziSTa puruSa athavA vAsanAviziSTa jJAna = saMsAra ane avidyAzUnya puruSa athavA vAsanArahita zuddha jJAna = mokSa.] paraMtu saMsAra ane mokSano bheda karanAra avidyAvAsanA vagere ja na hoya to koI paNa rIte saMsAra ane mukitane vAstavika bheda ghaTI na zake. [16 /7]. puruSAta athavA vAsanAzUnya kevalabodha ja tattva = vAstavika che - AvuM mAnavAmAM pratyakSabAdhA paNa che - evuM graMthakArazrI | cha. gAthArtha :- agni, pANI, pRthvI paritApa karanAra che. kema ke saMsAramAM te rIte te anubhavasiddha che. ane rAga vagere raudra che, kAraNa ke asatpravRttinA kAraNa tarIke lokamAM anubhavasiddha che. [16/8]. 1 TIkArya :- vaiSayika sukha paNa duHkhasvarUpa hovAthI agni, pANI, pRthvI duHkhadAyI che, kema ke saMsAramAM pratyakSathI te rIte te pratIta - anubhavasiddha che. rAga, dveSa ane moha raudra-dAruNa che, kAraNa ke kharAba pravRttionA mUla kAraNa tarIke te | 1. mudritapratI 'ca' iti pAThaH / Jain Education Intemational Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 SoDazaM SoDazakam vikalpasvarUpavidyotanam yasmAt anubhavasiddhA: pratyakSapratItAH, rAgAdaya: = rAga-dveSa- mohAH ca raudrAH = dAruNAH asatpravRttInAM asacceSTAnAM AspadaM = 'mUlaM pratiSThA loke sarvatraiva anubhavasiddhAH / tataH puruSAdvaite jJAnAdvaite vA pratyakSabAdhaH | ityarthaH / ayaJcA'yukta iti / bAhyArthAnAM 'puruSa' iti 'jJAnamiti vA nAmAntarameva kRtaM syAt vAdibhiriti bhAva: // 16/8 // = parItyAdi / atha sarve'pyete bAhyA AntarAzca bhAvA: parikalpitarUpA evetyAzaGkAyAmidamAha parikalpitA yadi tato na santi tattvena kathamamI syuriti / tanmAtra eva tattve bhava-bhavavigamau kathaM yuktau ? // 16/9 // parikalpitAH = avastusantaH kalpanAmAtranirmitazarIrA bAhyA AntarAzca yadi bhavatA'bhyupagamyante tataH parikalpitatvAdeva na santi = na vidyante tattvena = paramArthena / tathA ca kathamamI padArthAH syuH = bhaveyuH ? na | kathaJcit bhavatA'nabhyupagamAt / iti = evaM tanmAtra eva = puruSamAtre eva tattve = paramArthe'bhyupagamyamAne bhava| bhavavigamau = saMsAra - mokSau kathaM kena prakAreNa yuktau ? na kathaJcidityarthaH // 16 / 9 // parikalpanAyA asambhavAdapi parikalpitA'sambhava ityAha = parItyAdi / parikalpitA'pi caiSA hanta vikalpAtmikA na sambhavati / tanmAtra eva tattve yadi vA'bhAvo na jAtvasyAH // 16 / 10 // parikalpitA = parikalpanetyarthaH / sA api ca eSA bAhyAbhyantarANAmarthAnAM hanta vikalpAtmikA = vastuzUnyanizcayAtmikA na sambhavati = na yujyate, tanmAtre eva = puruSamAtra evaM jJAnamAtra eva ca tattve'bhyupagamyakalyANakandalI = rAga-dveSa- mohAH dAruNAH = AtmadUSakAH karmAbhAve tadasambhavAt / taduktaM yogazatake - rAgo doso moho | etthA''yadUsaNA dosA / kammodayasaMjaNiyA viSNeyA AyapariNAmA // 53 // - iti / na caite kAlpanikAH, abAdhAt / taduktaM sAGkhyasUtre -> jagatsatyatvam, aduSTakAraNajanyatvAt, bAdhakAbhAvAt * [6/52] iti / tatparikalpitatve doSAntaraM |ca vakSyate'nupadameva mUlagranthe || 16/8 || mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yadi parikalpitAH, tataH tattvena na santi kathaM amI bhaveyuH ? tanmAtre eva tattve kathaM bhava bhavavigamau yuktau ? / / 16 / 9 // yogadIpikA spaSTaiveti // 16/9 // - = mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> parikalpitA api ca eSA vikalpAtmikA hanta na sambhavati, tanmAtre eva tattve / yadi vA na jAtu asyAH abhAvaH || 16 / 10 // vikalpAtmakA vastuzUnyanizcayAtmikA, taduktaM pAtaJjalayogasUtre = zabdajJAnAnupAtI vastuzUnyo vikalpaH 'A badhA bAhya ane AMtarika bhAvo parikalpitasvarUpa ja che' - AvI zaMkA thAya to graMthakArathI A vAta jaNAve che ke -> gAthArtha :- jo A parikalpita hoya to pachI paramArthathI che ja nahi, tethI A padArtho kevI rIte ghaTI zake ? puruSa ja kevaLa tattva = pAramArthika hoya to pachI saMsAra ane mokSa kevI rIte ghaTI zake ? [16/9] TIkArya :- bAhya ane atyaMtara padArtha avAstavika = kalpanA mAtrathI nirmita zarIravALA ApanA dvArA svIkAravAmAM Ave to pachI kAlpanika hovAnA kAraNe ja paramArthathI te vidyamAna nathI. to pachI A padArtho kevI rIte ghaTI zake ? kAraNa ke Ape to koI paNa rIte tene svIkArela nathI. AthI puruSamAtra ja tattva svIkAravAmAM Ave to saMsAra ane mokSa kevI rIte yuktisaMgata thaze ? koI paNa rIte niha thAya bhAva che. [16/8] kalpanA paNa saMbhavI na zakavAthI kAlpanika padArthano paNa saMbhava nathI. - A vAtane jaNAvatA graMthakAra kahe che ke ~ gAthArtha :- vikalpAtmaka A parikalpanA paNa saMbhavatI nathI; jo tanmAtra ja tattva hoya to. athavA kyAreya paNa parikalpanAno abhAva nahi thA. [16 / 10] 1. mudritapratI 'mUlapratiSThA' iti pAThaH / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 nAnAtantrAnusAreNa karmasthApanam 8 367 mAne. tadatirekeNetaraparikalpanAbIjapadArthAbhAvAdityarthaH / abhyupagamya parikalpitAM dUSaNAntaramAha - yadi vA abhAvaH = asambhavo na = naiva jAtu = kadAcidapi asyAH = parikalpanAyA: syAt / yadi ji/jA'pIyaM bAhyAbhyantarapadArthaparikalpaneSyate tadA saMsAradazAyAmiva muktAvapIyaM bhavediti bhAvaH / tatazca saMsAramokSabhedAjupapattiH, parikalpanAbIjasadbhAvAbhyupagame tu puruSabodhasvalakSaNavyatiriktavastvantarasidbhayA prastutA'dvaitapakSaddhayahAniH // 16/10|| evaM parapakSaM nirasya svoktatrayasamarthanAyA''ha -> 'tasmAdityAdi / tasmAdyathoktametatritayaM niyamena dhIdhanaiH pumbhiH / bhava-bhavavigamanibandhanamAlocyaM zAntacetobhiH // 16/11 // tasmAt yathoktametat tritayaM = jIva-karma-tathAbhavyatvarUpaM niyamena = niyogena dhIdhanaiH = budbhidhanaiH pumbhiH kalyANakandalI [1/9] yathA -> eSa vandhyAsuto yAti khapuSpakRtazekharaH / mRgatRSNAmbhasi snAtaH zazazRGgadhanurdharaH / / - [ ] ityAdyAkArikA / tadatirekeNa = puruSavyatirekeNa jJAnabhinnatvena vA itaraparikalpanAbIjapadArthAbhAvAt = vAstavikatve sati pRthivIjalAgni-rAga-dveSa-moha-vikalpAdeH kalpanAviSayIbhUtasya padArthasya virahAt / mithyA'vidyAyA vAsanAparAbhidhAnAyA nirAsastu matkRtajayalatAyA avaseyaH // 16/10 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> tasmAt yathoktaM etat tritayaM bhava-bhavavigamanibandhanaM zAntacetobhiH dhIdhanaiH pumbhiH | niyamena Alocyam // 16/11 // jIva-karma-tathAbhavyatvarUpamiti / AdhAntime nirUpite / karmamImAMsA cAdhunA nAnAtantrAnusAreNa kriyate / tathAhi vedAntibhiH brahmasvarUpo jIvastvabhyupagamyate eva / evaM karmA'pi svIkartavyam, yathoktaM zivopaniSadi -> na kazcit kasyacicchaktaH kartuM duHkhaM sukhAni ca / karoti prAktanaM karma mohAllokasya kevalam // 111 / / -, zvetAzvataropaniSadi -> karmAnugAnyanukrameNa dehI sthAneSu rUpANyabhisaMprapadyate - [5/11], praznopaniSadi -> athaikayocaM udAnaH puNyena puNyaM lokaM nayati / pApena pApamubhAbhyAmeva manuSyalokam / / <- [3/7], bRhadAraNyakopaniSadi -> puNyo vai puNyena karmaNA bhavati, pApa: pApena - [3/2/13], -> na sAdhunA karmaNA bhUyAn no evA'sAdhunA kanIyAn - [3/8] iti ca koSAtakyupaniSadi / na ca sarvatraiva pravRttiparaM karmapadamiti vaktavyam, pravRtteH cirakAlA'sthAyitvena phalAdAne'pratyalatvAt, taduktaM nyAyakusumAJjalI udayanena -> ciradhvastaM phalAyAlaM na karmA'tizayaM vinA [1/9] / kiJcaivaM -> 'cittasya hi prasAdena hanti karma zubhAzubham - [6/30] iti maitrAyaNyupaniSadvacanamapi kathaM saGgacchate ? prAk naSTasya punarmanaHprasAdena nAzA'sambhavAt / -> jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute'rjuna ! - [8/37] iti prAk [pRSTha-310] darzitaM bhagavadgItA * 8e4nAnI 8c4nA ayogya * DhIkArca :- bAhya ane abhyAra padArthonI parikalpanA paNa saMbhavatI nathI, je kevala mukhya puruSAta athavA phakta jJAna = jJAnAta ja tattva svIkAro to. kAraNa ke puruSa = brahma athavA jJAnathI atirikta koI cIja ja nathI, ke je parikalpanAnuM bIja = kAraNa banI zake. parikalpanA = kalpanA = vastuzUnya nizcaya. jeima ke "A vaMdhyAputra jaya che' evo nizcaya. vaMdhyAputra duniyAmAM che nahi, chatAM teno nizcaya e vikalpa kahevAya.] parikalpanAno svIkAra karIne zrImajI bIjo doSa Ape che ke athavA kayAreya paNa parikalpanAno abhAva nahi thAya. je kAraNa vagara paNa bAhya-AMtarika padArthonI A parikalpanA mAnya hoya to saMsAra avasthAnI jema mokSamAM paNa A parikalpanA thaze-e Azaya che. tethI saMsAra ane mokSano bheda na ghaTI zake. ahIM advaitavAdI taraphathI evI dalIla karavAmAM Ave ke - saMsAradazAmAM kalpanAnuM kAraNa hovAthI saMsAra avasthAmAM bAhya-AMtarika padArthonI kalpanA thaze. mokSa avasthAmAM kalpanAnuM kAraNa na hovAthI mokSadazAmAM kalpanA nathI hotI. mATe saMsAra ane mokSano bheda saMbhavI zake che. - to te barAbara nathI, kAraNa ke] kalpanAnuM kAraNa vAstavika che evuM svIkAravAmAM Ave to kevala puruSa ke kevaLa svalakSaNabodhathI bhinna anya vastunI = kalpanAkAraNanI siddhi thavAthI prastuta apakSanI hAni = tyAga thaze. nithI avaitasiddhAMtano bhaMga yathe.] [16/10] A rIte parapakSanuM nirAkaraNa karIne pote jaNAvela 3 vastunA samarthana mATe graMthakArathI jaNAve che ke - gAcArya :- mATe yathokata A traNa vastu saMsAra-mokSanuM kAraNa che-evuM zAMta manavALA buddhizALI puruSoe niyamA vicAravuM adhya. [16/11] TIkArya :- mATe yathokta jIva, karma ane tathAbhavyatvasvarUpa traNa vastu saMsAra ane mokSa niI vyavasthA) nuM kAraNa che Jain Education Intemational Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 SoDazaM SoDazakam 8 smRti-purANa-bauddhagranthAdinA'pi karmasiddhiH 8 = puruSaiH bhava-bhavavigamanibandhanaM = saMsAra-mokSakAraNaM AlocyaM = samyaga bhAvanIyaM zAntacetobhiH = aravataddhiSTacittaiH // 16/1|| nanu cAgamaprAmANyamavalambamAnaiH puruSAdvaitaM jJAnAdvaitaM vA yadeSyate tadA ko doSa: ? AgamAnusAreNaiva yuktipravartanasya jyAyyatvAdityata Aha -> 'aidamparyamityAdi / aidamparya zudhyati yatrAsAvAgamaH suparizuddhaH / tadabhAve taddezaH kazcitsyAdanyathAgrahaNAt // 16/12 // = kalyANakandalI - vacanamapi puNyapApalakSaNasyA'dRSTAparAbhidhAnasya karmaNo'nupagame na saGgatimaGget / karma-puNya-bhAgyAdeH paryAyatvAt yathoktaM -> bhAgyAni puNyAni yamaH kRtAntaH paryAyanAmAni purAkRtasya - [ ] iti / itthameva -> tathaivAtmani karmANi tiSThanti bharatarSabha !<- [2/67] iti itihAsasamuccayavacanamapi upapadyate / prakRte -> zubhAzubhaphalaM karma manovAgdehasambhavam / karmajA gatayo nRNAmattamAdhamamadhyamAH / / - [12/3] iti manusmRtivacanaM, -> antyapakSisthAvaratAM manovAkkAyakarmajaiH / doSaiH prayAti jIvo'yaM bhavayonizateSu ca // -- [3/130] iti yAjJavalkyasmRtivacanaM, -> karmaNA badhyate jantuH vidyayA ca vimucyate' - [9/8/53] iti kUrmapurANavacanaM, -> avidyAsazcitaM karma taccAzeSeSu jantuSu -- [2/13/70] iti viSNupurANavacanaM, -> yathA chAyAtapau nityaM sambaddhau ca parasparam / tadvatkarma ca kartA ca susambaddhau parasparam / / - [2/81/51] iti padmapurANavacanaM, -> no mRttikA naiva jalaM nApyagniH karmazodhanaH / zodhayanti budhAH karma jJAnadhyAnatapojalaiH / / -- [38/11] iti matsyapurANavacanaM, -> 'karmaNo hi pradhAnatvaM kiM kurvanti zubhA grahAH / vaziSThadattalagno'pi rAmaH pravrajito bane / / - [araNyakANDa- a.9/15] iti AdhyAtmikarAmAyaNavacanaM, -> 'evaM lokaM paraM vidyAnnazvaraM karmanirmitam <- [11/3/27] iti zrImadbhAgavatavacanaM, -> kazcid dhanI daridrazca kazcideva hi karmaNA - [1/3/22] iti nAradapaJcarAtravacanaM, -> tatrAsya svakRtaM karma chAyevAnugataM sadA / phalatyatha sukhArho vA duHkhArho vA'tha jAyate // - [vanaparva 230/78] iti ca mahAbhAratavacanamapi saMvadanti / tatraiva -> yathA dhenasaharoSa vatso vindati mAta karma kartAramanudhAvati / / - [181/16] ityuktam / evaM -> kRtakarmakSayo nAsti kalpakoTizatairapi / avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubham / / - [ko.saM.23/39] iti zivapurANavacanamapi nikAcitakarmApekSayA saGgacchata eva / bauddhadarzane'pi karma sammatameva, taduktaM dhammapadagranthe -> na antalikkhe na samuddamajhe na pacatAnaM vivaraM pavissa / na vijjatI so jagatippadeso yatraTThito muJceyya pApakammA / / - [9 pApavarga/12], -> kammavipAkena idaM dukkhaM nigacchati - [4/16/7] iti petavatthugranthe -> nAnAkammehi mahArAja ! nibbattAni, na ekena kammena <<- [pari.3 vimaticchedanapaJhopR.68] iti milindaprane, -> kammanA battatI loko kammanA battatI pajA / kammanibaMdhanA sattA rathassANIva yAyato / / - [mahAvagga 3, 9 vAseTThasutta- zlo.60] iti suttanipAte mahAvagge, -> evaM kamme vipAke ca vattamAne sahetuke bIjarukkhAdikAnaM va pubbA koTi na nAyati || - [19/20-pR.426] iti viddhimaggagranthe, -> karmajaM lokavaicitryam -karmanirdeza 4/kA.1] iti abhidharmakoze, -> karmANi hi kuzalAkuzalAdIni bhavanti, tebhya evaM loke vastUnAmutpAdaH, itthaM hetavaicitryAta phalavaicitryam -[pra.85] iti ca abhidharmakozanAlandikAyAM / majjhimanikAye'pi -> kammassa vipAkena bahUni vassAni, bahUni vassasatAni, bahUni vassasahassAni niraye pacceyyAsi - [aGgulimAlasutta-306] ityuktam / evaM -> ita ekanavatau kalpe zaktyA meM puruSo hataH / tena karmavipAkena pAde viddho'smi bhikSavaH / / - [ ] iti svaziSyAn prati bauddhoktirapi karmasAdhikaiveti dika / / 16/11 // ___ mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> yatra aidamparya zudhyati asau AgamaH suparizuddhaH / tadabhAve anyathAgrahaNAt taddezaH kazcit syAt, // 16/12 / / evuM rAga-dveSarahita cittavALA matidhana puruSoe niyama samyam rIte vibhAvana-ciMtana karavuM joIe. [16/11]. ahIM evI zaMkA thAya ke - AgamanA prAmAyanuM avalaMbana karatA puruSo jyAre puruSAta ke jJAnAtane svIkAre tyAre zuM doSa saMbhave ? AgamanA anusAre ja pravartatI yukti ucita che. tithI advaitavAdasthApaka Agamane pratikULa tame je dalIla karI che te vyAjabI nathI.] - te tenA samAdhAna mATe graMthakArathI jaNAve che ke - gAthArtha :- jyAM audaMparya zuddha thAya te Agama suparizuddha jANavA. te na hoya to anya prakAre grahaNa karavAnA lIdhe mUlAgamano te koIka eka deza-bhAga bane. [16/12] Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 parAgamadveSaniSedhaH aidamparyaM = = pramANabhUtaH prakRtArthopapattitAtparyaM yatra Agame zudhyati nirvahati asau Agama: suparizuddhaH tAtparyArthaparyantaM pramANazabdavyApArAt tadabhAve = aidamparyazuddhayabhAve taddezaH = parizuddhAgamaikadezArthagarbhaH kazcit anya Agama: syAt, na tu mUlA''gama evaM anyathAgrahaNAt mUlAgamaikavAkyasya kasyacidvacanasya tadekavAkyatAnApanna vAkyAntaramizritatvena vaiparItyena grahaNAt / ata evaidampayArthajveSiNaH samatAmavalambamAnAH tIrthikA' api tadarthaviruddhavAvayArthAnanupravazena yAvadupapannamicchanti na tu mithyaikAntena // 16/ 12 // janvevamanyathApratipannamU lAgamai kadezagarbhaparatantre dveSa: kAryo na vA ? ityAzaGkAyAmAha -> 'tatrApItyAdi / tatrA'pi ca na dveSaH kAryo viSayastu yatnato mRgyaH / tasyApi na sadvacanaM sarvaM yatpravacanAdanyat // 16 /13 // kalyANakandalI = = = padArthata Arabhya tAtparyArthaparyantaM pramANazabdavyApArAt / iSudRSTAntena prAgeva [11 / 9 pR. 263] vyAkhyAtamidam / |aidamparyazuddhayabhAve = tAtparyArthasya dRSTeSTAbhyAM bAdhitatve parizuddhAgamaikadezArthagarbhaH dRSTeSTabAdhitatAtparyArtha kAgamaikapadArthAdisaMvalitaH anya AgamaH syAt, na tu mUlAgama eva, mUlAgamaikavAkyasya mUlAgamena saha vAkyaikatAmApannasya kasyacid | vacanasya tadekavAkyatAnApannavAkyAntaramizritatvena = mUlAgamaikavAkyatAnApannA'nyavAkyA'ntaH patitatvena vaiparItyena grahaNAt / ata eva = aidamparyazuddhivikalavacanasya parizuddhAgamaikadezatvAdeva, aidamparyArthAnveSiNaH = tAtparyArthagaveSiNaH svetarAgameSu samatAmavalambamAnAH tIrthikA api tadarthaviruddhavAkyArthAnanupravezena mUlAgamaidamparyArthaviruddhavacanAmizritatvena yAvadupapannaM yAvat mArgAnusAriprakRSTakSayopazamagrAhyaM dRSTeSTA'viruddhArthaM icchanti, na tu mithyaikAntena = viparItAbhinivezena / adhyAtmopalabdhau satyAM tatrAviruddhatvabhAnameva syAt / taduktaM adhyAtmagItAyAM parasparaviruddhA yA asaGkhyA dharmadRSTayaH / aviruddhA bhavantyeva | samprApyAdhyAtmavedinam // 221 || - iti / - . yatsAGkhyaiH prApyate sthAnaM tadyogairapi gamyate / ekaM sAGkhyaJca yogaJca yaH pazyati sa pazyati / / [gI. 5/5 paM.da.9 / 134] iti bhagavadgItA - paJcadazIprabhRtivacanamatrodAharaNatayA vibhAvanIyam / aidamparyAgaveSaNAnvitasamatAvalambanamevAbhipretya sadandhanyAyaH yogavindau [ 354 / 355 ] pradarzita iti dhyeyam / viparItAbhiniveze tu tattvabhrAntataiva / idamevAbhipretya yogasAre -> dharmasya bahudhA'dhvAno loke vibhramahetavaH / teSu bAhyaphaTATopAttattvavibhrAntadRSTayaH // svasvadarzanarAgeNa vivadanto mitho janAH / sarvathaivAtmano dharmaM manyante na parasya tu // [2 / 34-35] ityuktam / / 16 / 12|| mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> tatra api ca dveSaH na kAryaH, viSayastu yatnato mRgyaH, yat tasya api sarvaM sadvacanaM na pravacanAt anyat // 16 / 13 // = 369 F mUlAgamanA eka bhAgane jANIe = TIkArtha :- prastuta arthanI saMgati kare tevAM tAtparya-aidaparyano je AgamamAM nirvAha thato hoya te Agama suparizuddha pramANabhUta che; kAraNa ke tAtparyArtha paryaMta pramANabhUta zabdano vyApAra che. jo tAtparyazuddhi na hoya to parizuddha AgamanA eka bhAganA arthathI garbhita koIka anya Agama thaze, nahi ke mUlAgama ja. AnuM kAraNa e che ke temAM anya prakAre arthanuM grahaNa thAya che. matalaba ke mUlAgamanA koIka vAkyane tenI sAthe ekavAkyatAanApanna anya vAkyathI mizritarUpe viparItarUpe pakaDavAnA lIdhe te mUlAgama nahi paNa mUlAgamanA eka bhAgathI garbhita anya Agama svarUpa bane che. [dA.ta. mUlAgamanuM arthavAdaparaka koIka vAkya hoya tene vidhivAdarUpe pakare. apavAdavAkyane utsargavAkya rUpe jagAve to viparItarUpe grahaNa karavAnA lIdhe tene mUlAgama na kahevAya, paraMtu mUlAgamanA eka bhAgathI garbhita anya Agama kahevAya. mATe te mUlAgamanI jema pramANabhUta na kahI zakAya.] mATe ja aidaMparyArthanI gaveSaNA = zodha karatA, samatAne dhAraNa karatA anya darzanIo paNa mUlAgamanA arthane virodhI hoya tevA vAkyonA arthamAM praveza karyA vinA jeTaluM saMgata hoya tene svIkAre che, nahi ke mithyA ekAMtavAdathI-kadAgrahathI. [matalaba ke tAtparyArthanI gaveSaNA karanAra madhyasthavRttivALA anyadarzanIo paNa mUlAgamanA = jainAgamanA arthane virodha na Ave te rIte potAnA darzanazAstramAM kahelA padArthane svIkAre che. yuktisaMgata na hoya ke mUlAgamaviSayaka na ja hoya tevA paNa potAnA zAstramAM kahelA padArthone potAnA darzanazAstramAM kaheluM hovAthI jaDatAthI svIkAre tevuM na kare. te padArtho pratye pote upekSA rAkhe. ramaNamaharSi, araviMdaghoSa, rAmakRSNa paramahaMsa vagere AnA dRSTAMta tarIke levA amane ucita lAge che.] [16/12] -> 'jo AvuM hoya to anya prakAre svIkArela mUlAgamadezagarbhita anya darzana ane paradarzanInA zAstra upara dveSa karavo ke nahi ?' <- A zaMkA upasthita thatAM graMthakArathI kahe che ke - = gAthArtha :- tenA upara paNa dveSa na karavo. paraMtu tenA viSayanI prayatnapUrvaka gaveSaNA karavI, kAraNa ke tenA paNa sArA badhA vacano mUlAgamathI bhinna nathI. [16/13] 1. mudritapratI 'anyatIrthikAH' iti pAThaH / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 SoDazaM SoDazakam 22 parakIyAgamasadvacanAruciH = dRSTivAdA'ruciH %8 tatrApi = tadekadezabhUtA''gamAntare'pi na dveSaH kAryaH, tu = punaH viSayo yatnato mRgyaH = tadarthAnupapatiparihAro yatnataH kartavyaH, 'tathAguNagraharasikAnAM paravacanAnupapattiparihArapravaNasvabhAvatvAt / / nanu vastuta upapannArthavacanasyAnupapattizaGkA parihAryA, na tu sarvathA'nupapannasyeti nirviSayo'yamupadeza ityataH Aha-tasyApi AgamAntarasya sadvavanaM = zobhanaM vacanaM sarva yat = yasmAt pravacanAt = mUlAgamAt anyat na, kintu tadanupAtyeva / tathA ca tasya mUlAgamejaikavAtayatAmApAdyopapattireva karttavyA / itthameva samyagdRSTiparigRhItasya mithyAzrutasyApi samyakazrutatvasiddheH / tadarucistu tattvato dRSTivAdA'ruciparyavasAyinIti suprasiddhamupadezapadAdau // 16/13 // kalyANakandalI tadarthAnupapattiparihAraH = mUlAgamaikadezatAmApannasya paratIrthikAgamasya vAcyArthAdyasaGgativyapohaH yatnataH kartavyaH; tathAguNagraharasikAnAM = mUlAgamaikavAkyatAnApannatA-nirapekSavAkyamizritatva-viparItApekSAbhimukhya-mithyAbhinivezAdiprayuktAthA'saGgatinirAkaraNapUrvaM mUlAgamaikavAkyatApanatva-sAkAkavAkyasambaddhatva-yathArthApekSAprekSitvA'sadabhinivezarAhityAdidvArA mUlAgamaikadazabhUte paratIrthikAgame'rthatathAtvanivandhanaprAmANyaprekSaNapravINAnAM paravacanAnpapattiparihArapravaNasvabhAvatvAt / itthameva dRSTivAdopadezikIsaMjJAyAH samyagdRSTitvavyApakIbhUtAyAH sAphalyAt / tadanupAtyeva = mUlAgamAnugAmyeva, yathA mokSadharme -> yathA nAgapade'nyAni padAni padagAminAm / sarvANyevA'pi dhIyante padajAtAni kauare / evaM sarvamahiMsAyAM dharmArthamapi dhIyate / / - [245/18-19] iti vacanam / bhAgavate --> yamAna'bhIkSNaM seveta - [11/10/5] iti vacanam / viSNupurANe -> yA dustyajA durmatibhiryA na jIryati jIryatAm / tAM tRSNAM saMtyajan prAjJaH sukhenaivAbhipUryate / / - [4/10/22] iti vacanam / bhagavadgItAyAM -> vaze hi yasyendriyANi tasya prajJA pratiSThitA <- [2/61] iti vacanam / dhyAnAdhikAre garuDapurANe -> sthityarthaM manasaH pUrvaM sthUlarUpaM vicintayet / tatra tannizcalIbhUtaM sUkSme'pi sthiratAM brajet / / - [1/227/33] iti vacanam / manusmRtau -> ghore'smin hanta ! saMsAre nityaM satataghAtini / kadalIstambhaniHsAra saMsAre sAramArgaNam / / yaH karoti sa sammUDho jalavubudasannibhe [1/50] <- iti vacanam / tathA ca = paralIrthikA''gamagatasakalasadvacanasya mUlAgamAntaHpAtitvAcca tasya = mUlAgamaikadezAtmakasya parAgamasya mUlAgamena sAkaM ekavAkyatAM = sadapekSAviSkaraNAdidvArA avisaMvAdivAkyatAM yadvA ekavAkyatAM = aGgAGgibhAvaM ApAdya upapattireva krtvyaa| idamevAbhipretya adhyAtmagItAyAM -> jainadharmo nayaiH sarveH yukto vairATa prabhaH svayama / syu pitaM pUrvasUribhiH // 426 / / - ityevaM zrIbuddhisAgarasUribhiruktam / itthameva = paratIrthikAgame'pi mUlAgamaikavAkyatAdvArA prAmANyasattvAdeva samyagdRSTiparigRhItasya mithyAzrutasyApi samyakzrutatvasiddheH, mUlAgamavizakalitatvAdiprayuktamithyAtvapracyavAt / mithyAzrutasya samyakazrutatvabhavanaM tu tatra tatra paratantrasaMvAdasthale zataza ihaivAsmAbhiH pradarzitaM tadabhiprAyAviSkArapUrvakamiti / tadarucistu = mUlAgamaikadezAtmakaparAgamA'rucistu tattvataH dRSTivAdAruciparyavasAyinI iti suprasiddhaM upadezapadAdau / taduktaM upadezapade -> jaM atthao abhiNNaM aNNatthA saddao vi taha ceva / tammi paoso moho visesao jiNamayaThiyANaM // 693|| 9% anya gharmanA zAstro upara paNa dveSa na rAkhavo jha% TIkArya :- mUlAgamanA eka deza svarUpa anyadarzanIonA zAstra-Agama upara paNa pa na karavo. paraMtu prayatnapUrvaka teno viSaya zodhavo. arthAt tenA arthanI anupapatti-asaMgati nI zaMkA]no parihAra prayatnapUrvaka karavo; kAraNa ke guNane pakaDavAnA | rasiyA loko bIjAnA vacananI asaMgatatAno parihAra karavAmAM nipuNa svabhAvavALA hoya che. ahIM zaMkA thAya ke - je vacanano artha vAstavamAM saMgata-upapanna hoya te vacananI asaMgatinI zaMkAno parihAra karavo joIe. paraMtu je vacana sarvathA anupapanna = asaMgata hoya tenI asaMgatino parihAra karavo joIe' - A upadeza nirviSayaka = anucita = nirarthaka che. <- to tenA parihAra mATe zrImad graMthakArazrI kahe che ke anyadarzanInA = dharmInA Agama-zAstranA sArA badhA vacano mUlAgamathI bhinna nathI, paraMtu mUlAgamane anusare ja che. mATe anya dharmInA = jainetaranA Agama-zAstra vacananI mUlAgamanI sAthe ekavAkyatAne lAvIne tenI saMgati ja karavI joIe. A rIte ja samadaSTi jIve grahaNa karela mizyAvRta pANa samyaphathuta bane che. jainetara dharmazAstra uparanI aruci vAstavamAM 12mA aMga dRSTivAda - jainAgama - mUlAgamaviSayaka ja tirakAra-AzAtanAmAM phalita thAya. mATe teno apalApa karavo yogya nathI. A vAta upadezapada vagere graMthomAM prasiddha che. [alabatta jainetara AgamamAM mUla AgamathI juduM-viruddha hoya te badhuM ja savacana-pramANavacana nathI. yathArtha vastuvyavasthAne batAvanAra 11. mudritapratI 'tathA' padaM nAsti / Jain Education Intemational Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 adveSa- jijJAsAdinirUpaNam uktA'dveSasyaiva tattvajJAnAjukUlatAmabhidhAtumAha adveSa' ityAdi / adveSo jijJAsA zuzrUSA zravaNa-bodha-mImAMsAH / parizuddhA pratipattiH pravRttiraSTAGgikI tattve // 16 / 14 // (1) adveSaH = pakSapAtakRtA'prItiparihAraH tattvaviSayaH / (2) jijJAsA tatpUrvikA tattvajJAnecchA / (3) zuzrUSA = bodhazrotaH sirAkalpA tattvajijJAsApUrvikA / (4) zravaNaM' = tattvazuzrUSAnibandhanatattvavacanA''karNanam / (5) bodhaH = zravaNanibandhanatattvaparicchedaH / (6) mImAMsA = bodhAnantarabhAvitattvavicArarUpA, tataH zravaNAdipadAnAM = kalyANakandalI - iti prAk [pR.103, 265 ] nirUpitameva / tattannaya - kAlabhedAdikaM puraskRtya pravartanAt mUlAgamaikadezabhUte parasamaye vaicitryAvabhAse'pi tatpratikSepo na hitAya / taduktaM yogadRSTisamuccaye yadvA tattannayApekSA tattatkAlAdiyogataH / RSibhyo dezanA citrA tanmUlaiSA'pi tattvataH // 138 // tadabhiprAyamajJAtvA na tato'vagdRzAM satAm / yujyate tatpratikSepo mahAnarthakaraH | | paraH || 139 || - ityAdi prAk [pRSTha- 24] darzitameva / tatazca parasamaya ekAntenA'sanneva' iti mohaH vipazcitAM na sambhavati, tattvahAne: / taduktaM yogabindI -> AtmIyaH parakIyo vA kaH siddhAnto vipazcitAm / dRSTeSTA'bAdhito yastu yukta stasya parigrahaH || 525 // - iti / sarvadarzanabhedeSu viruddheSu supaNDitAH / rAgadveSA na kurvanti zuddha - brahmopayoginaH ||63 || parasparaviruddheSu dharmeSu brahmavedinaH / yatsatyaM tatpragRhNanti sApekSanayadRSTitaH ||65 || sarvadarzanadharmeSu satyasya tAratamyatA / vidyate'taH prajIvanti jIvatsvarUpazaktitaH ||66|| - ityevaM adhyAtmagItAvacanAnyapyatrAnusandheyAni / yathA caitattattvaM tathA prAk [4 / 11 pR. 104] nirUpitameva / / 16 / 13 / / mUlagranthe daNDAnvayastvevam adveSaH, jijJAsA, zuzrUSA, zravaNa- "bodha- 'mImAMsAH, parizuddhA pratipattiH, pravRttiH iti tattve aSTAGgikI pravRttiH || 16 / 14 / / iyaJca kArikA yogadRSTisamuccayavRttyadhikAraviMzikAvRttyAdau [yo.gA. 16 viM.gA. 12] samuddhRtA vartate / = [1] adveSaH = pakSapAtakRtAprItiparihAraH tattvaviSaya iti / svAbhimatapadArthagocarAbhilASAtirekaprayuktA yA taditaratattvaviSayiNI aprItiH tasyAH parihAra ityarthaH / [2] jijJAsA tatpUrvikA tattvajJAnecchA iti tattvagocarA'prItiparihArapUrvilA | | tattvagocarayathAvasthitabodhaviSayAbhilASA, adveSata eva tatpratipattyAnuguNyamiti hetoH / jijJAsAyAM vividiSA'parAbhidhAnAyAM satyAmeva zuzrUSAdayaH prajJAguNA bhavanti, yathoktaM mUlakAraireva lalitavistArAyAM -> satyAJcAsyAM tattvagocarAH zuzrUSA- zravaNagrahaNa-dhAraNA-vijJAna - UhApoha - tattvAbhinivezA: prajJAguNAH - [pra.47 ] iti / [3] zuzrUSA prAk vyAvarNitA [ 11 / 1 | pR. 252 ] / [4] zravaNaM tattvazuzrUSAnibandhanatattvavacanA''karNanamiti / tatazca saMvegAdilAbho'pi mahArghyaH saJjAyate / idamevAbhipretya zrAvakaprajJaptiprakaraNe zrIumAsvAtivAcakaiH nava-navasaMvego khalu nANAvaraNakhaovasamabhAvo / tattAhigamo ya tahA | jiNavayaNA''yantraNassa guNA || 3 || navi taM karei deho na ya sayaNo neya vittasaMghAo / jiNavayaNasavaNajaNiyA jaM saMvegAiyA loe ||4|| -- iti / tatazcA'khilaM kalyANaM saJjAyate, taduktaM yogadRSTisamuccaye kSArAmbhastyAgato yadvanmadhurodakayogataH / bIjaM prarohamAdatte tadvattattvazruternaraH ||61|| kSArambhaH tulya iha ca bhavayogo'khilo mataH / madhurodakayogena samA tattvazrutistathA ||62 || | atastu niyamAdeva kalyANamakhilaM nRNAm / gurubhaktisukhopetaM lokadvayahitAvaham ||63 // - iti prAk darzitameva [pR. 25 ] / = -> 371 yattu yogasAraprAbhRte -> kSArAmbhastyAgataH kSetre madhuro'mRtayogataH / prarohati yathA bIjaM dhyAnaM tattvazrutestathA || [ 7/ 50] ityevaM vadatA nagnATAmitagatinA tattvazravaNasya dhyAnaphalakatvamuktaM taccintyam / [5] bodhaH = zravaNanibandhanatattvaparicchedaH = tattvagocarAprItiparihAramUlakajijJAsAsahita-zuzrUSApUrvakazravaNajanitaH sUkSmaH tattvanirNayaH / [6] mImAMsA = bodhaanntrjainapravacanane anusArI hoya te ja sat che. A khyAlamAM rAkhavuM.] [16/13] uparokta adveSa ja tattvajJAnane anukULa che - A vAtane jaNAvatA graMthakArathI kahe che ke - gAthArtha :- [1] adveSa, [2] nijJAsA, [3] zuzrUSA [4] zravAga, [4] jodha, [6] mImAMsA, [7] parizuddha pratipatti, [8] pravRtti - Ama tattvapravRtti aSTAMgiDI che. [16 / 14] tattvamAM aSTAMgapravRtti TIDArtha :- [1] koIka pakSapAtanA kAraNe thayela tattvaviSayaka aprItino parihAra = adveSa. [2] adveSapUrvaka tattvajJAnanI IcchA = jijJAsA. [3] jJAnanA pravAhanI sera jevI tattvajijJAsApUrvaka tattva sAMbhaLavAnI IcchA = zuzrUSA. [4] zravaNa = tattvane sAMbhaLavuM. [5] bodha = tattvajJAna. [6] mImAMsA = tattvavicAraNA. mULa gAthAmAM zravaNa vagere padano dvandva samAsa 1. mudritapratI 1 zravaNamAkarNanaM, bodho'vagamaH, mImAMsA tattvavicArarUpA - iti truTitaH pAThaH / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 SoDazaM SoDazakama * jJAna-kriyAnayamatavicAraH OM dvanddhaH / (7) parizuddhA = sarvato bhAvavizuddhA pratipattiH = mImAMsottarabhAvinI 'idamitthameveti nizcayAkArA paricchittiH tattvaviSayaiva / (8) pravRttiH = parizuddhapratipattyajantarabhAvinI tattvaviSayA kriyA / pravRttizabdo dviH Avartyate / tenAyamarthaH tattve pravRttiH aSTAGgikI = aSTabhiraddheSAdibhiraGganirvattA; teja mUlAgamaikadezA''game dveSo| na kAryaH iti // 16/14 // evaM saddharmaparIkSakAdibhAvAn pratipAdya tatphalopadezamAha -> 'garbhArthamityAdi / garbhArthaM khalveSAM bhAvAnAM yatnataH samAlocya / puMsA pravartitavyaM kuzale nyAyaH satAmeSaH // 16/15 // garbhArtha = hRdayagatArtha, khalu zabdo'vadhAraNe, eSAM - prAvaprakAntAnAM bhAvAnAM yatnataH = prayatnAt samA ___ kalyANakandalI bhAvi-tattvavicArarUpA samyagjJAnaphalatvena hitodayA, taduktaM yogadRSTisamuccaye --> mImAMsAbhAvato nityaM na moho'syAM yato bhavet / atastattvasamAvezAt sadaiva hi hitodayaH / / 169 / / etadvirahe zrutamapi vyarthaM syAt, taduktaM mahAbhArate -> yasya nAsti nijA prajJA kevalaM tu bahuzrutaH / na sa jAnAti zAstrArthaM darvI sUparasAniva / / - [sabhAparva-55/4] iti / yathoktaM sAGkhyasUtre'pi -> nopadezazravaNe'pi kRtakRtyatA parAmarzAdRte, virocanavat [4/17] iti / mUlakArairapi lokatattvanirNaye -> yaH zrutaM na vicArayet sa kAryaM vindate katham ? - [20] ityuktam / tattvavicArarUpA mImAMsaiva tattvaruciprabhRtipadenAbhilapyate, vakSyamANapratipattijanakatvAt, yathoktaM zrIbhadrabAhusvAmibhiH AvazyakaniyuktI -> jaha jaha tattaruI taha taha tattAgamo hoi - [1163] iti / idamevAbhipretya nizIthacUrNI -> uvaujjamANassa ya NANaM bhavati - gA.2155 cU.] iti proktam / [7] sarvataH = hetu-svarUpa-phalApekSayA bhAvavizuddhA mImAMsottarabhAvinI = tattvamImAMsAphalabhUtA 'idamitthameva' iti nizcayAkArA paricchittiH tattvaviSayaiva / tatprAptAveva tattvamImAMsAsAphalyam / [8] pravRttiH = parizuddhapratipattyanantarabhAvinI tattvaviSayA = heyopAdeyaviSayiNI hAnopAdAnAtmikA kriyA / Avazyakaniyuktau tu -> 'sussUsai, paDipucchai, 'suNei, 'giNhai, ya "Ihae vAvi / tatto 6apohae ya dhArei karei vA sammaM / / 22 / / - ityevaM buddheraSTau guNA darzitA iti dhyeyam // 16/14 // mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> eSAM bhAvAnAM khalu garbhArthaM yatnataH samAlocya puMsA kuzale pravartitavyaM eSaH satAM nyAyaH // 16/15 / / samAlocya eva sadanuSThAne pravartitavyamiti, kriyAyA api jJAnasyA'bhyarhitatvAt / ata eva pAtrakAdicAritropakaraNopari pustakAdi jJAnopakaraNaM sthApyate, na tu pustakAdijJAnasAdhanasyopari pAtrakAdicAritropakaraNAnIti jJAnanayavAdinaH / > jJAnAnmuktiH - [3/23] iti saangkhysuutrmpyetdnupaati| --> jJAnAya kRtyaM paramaM kriyAbhyaH [5/25] iti saudanandakRto'. zvaghoSasya vacanamapi jJAnaprAdhAnyakam / kriyAnayavAdinastu vadanti samAlocya sadanuSThAne pravartitavyaM eva, kriyAvirahitasya jJAna karavAno che. [7] mImAMsA pachInA kALamAM "A tatva A pramANe ja che' Avo nizcaya ke je sarva prakAre bhAvathI vizuddha hoya te parizuddha pratipatti. [8] pravRtti = tatvaviSayaka ja pravRtti arthAt parizuddha pratipatti pachI thanAra tavaviSayaka kriyA. tyiAjyane choDavAnI ane upAdeyane grahaNa karavAnI kriyA.) mULa gAthAmAM rahela pravRtti zabdanuM be vAra punarAvartana karavAnuM che. tethI artha evo thaze ke tatvaviSayaka pravRtti aSTAMgikI che. arthAt aSa vagere ATha aMgo dvArA tattvaviSayaka pravRtti thAya che. mATe mUlAgamanA ekadezasvarUpa jainetara dharmazAstra upara dveSa na karavo. [16/14] A rIte saddharmaparIkSaka vagere bhAvonuM pratipAdana karIne tenA phalano upadeza ApatA graMthakArathI jaNAve che ke - gAthArtha :- A bhAvonA garbhita arthane prayatnapUrvaka sArI rIte vicArIne puruSoe kuzala-sadanukAnamAM pravRtti karavI joIe. - mA sanono mArga che. [16/15] graMthakalopadeza 2 TIkArca :- pUrve jaNAvela bhAvonA hArdika garbhita arthane prayatnathI sUkSma buddhithI vicArIne puruSArthamAM pravRtta puruSe kuzalasadanukAnamAM pravRtti karavI joIe. mULa gAthAmAM rahela viSNu zabda avadhAraNa = nizcaya arthamAM che. jJAnanayathI avadhAraNa | Ama karavuM ke -- sUkSma buddhithI vicArIne ja sadanukAnamAM pravRtti karavI. - kriyAnayathI avadhAraNa A rIte thaze ke "sUkSma Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM jJAna-karmasamuccayasthApanam 8 373 locya : 'sUkSmaprajJayA vicArya puMsA = puruSArthapravRttena kuzale sadanuSThAne pravartitavyaM nyAyaH = avicalitamArgaH satAM = satpuruSANAM eSaH vartate, nAnyaH // 16/17|| athaite bhAvAH kuto'bhihitAH kimartha vA ? ityAha -> 'eta'ityAdi / ete pravacanataH khalu samuddhRtA mandamatihitArthaM tu / AtmAnusmaraNAya ca bhAvA bhavavirahasiddhiphalAH // 16/16 // ete = prastutA bhAvAH pravacanataH = dvAdazAGgAt khaluzabdo vAkyAlaGkAre samudadhatAH = ekavAkyatayA pRthak sthApitAH, mandamatInAM = vistRtAvagAhanA'kSamadhiyAM hitArthaM tu = hitAyaiva ca = punaH Atmano'nusmaraNAya, kIdRzAH bhAvAH ? Adita Arabhya bhavavirahaH = mokSa: tasya siddhiH = niSpattiH phalaM yeSAM te tathA // 16/16|| kalyANakandalI syA'kizcitkaratvAt / idamevAbhipretya upadezamAlAyAM -> jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI na hu caMdaNassa / evaM nANI caraNeNa hINo nANassa bhAgI na ha suggaIe // 426 / / - ityuktam / bhadrabAhasvAmibhirapi AvazyakaniyuktI -> na nANamitteNa kanjanipphatI - [151] ityuktam / dvAtriMzikAprakaraNe zrIsiddhasenadivAkareNA'pi -> yathA gadaparijJAnaM nAlamAmayazAntaye / acAritraM tathA jJAnaM na buddhayadhyavasAyamAtreNa / / - [17/27] ityuktam / mahopaniSadi api -> paramaM pauruSaM yatnamAsthAyA''dAya sUdyamam / yathAzAstramanudvegamAcaran ko na siddhibhAk / / - [5/88] ityuktam / bhagavadgItAyAmapi -> sve sve karmaNyabhirataH saMsiddhiM labhate naraH - [18/45] iti kriyAyogasyopAdeyatA''viSkRtA / manusmRtAvapi -> AcAraH paramo dharmaH - [1/108] ityuktam / taduktaM cANakyasUtre'pi -> nA''caritAt zAstraM garIyaH - [471] iti / mahAbhArate'pi -> AcAraprabhavo dharmaH - [anu.parva 104-155] ityuktam / ___ atra sthitapakSastu jJAna-kriyobhayasamuccayakArI / taduktaM vizeSAvazyakamahAbhASye hayaM nANaM kiriyAhINaM, hayA annANao kiriyA / pAsaMto paMgulo daDDo, dhAvamANo a aMdhao // 1159|| saMjogasiddhI a phalaM vayaMti, na hu egacakkeNa raho payAI / aMdho ya paMgU ya vaNae samiccA te saMpaNaTThA nagaraM paviTThA // - [1165] iti / maraNasamAdhiprakIrNake'pi -> nANeNa viNA karaNaM na hoi, NANaM pi karaNahINaM tu / nANeNa ya karaNeNa ya dohi vi dukkhakkhayaM hoi / / - [147] ityuktam / taduktaM yogavAziSThe'pi | -> ubhAbhyAmeva pakSAbhyAM yathA khe pakSiNAM gatiH / tathaiva jJAna-karmabhyAM jAyate paramaM padam // 1/7|| kevalAt karmaNo jJAnAna hi mokSo'bhijAyate / kintUbhAbhyAM bhavenmokSaH sAdhanaM tUbhayaM viduH // 1/8 // - iti / yogazikhopaniSadi api -> yogahInaM kathaM jJAnaM mokSadaM bhavatIha bhoH / yogo'pi jJAnahInastu na kSamo mokSa-karmaNi / / [1/13] &- ityuktam / IzopaniSadi -> vidyAM cAvidyAM ca yastadvedobhayaM saha / avidyayA mRtyu tI| vidyayA'mRtamaznute // [11] & ityevaM jJAnakarmaNoH sAhityamuktam / muNDakopaniSadi api -> AtmakrIDa AtmaratiH kriyAvAneSa brahmavidAM variSThaH - [3/4] jJAnakriyAsAhityaM zrUyate / taduktaM kUrmapurANe'pi -> karmaNA sahitAjjJAnAt samyagyogo'bhijAyate / jJAnazca karmasahitaM jAyate doSavarjitam / / [3/23] iti / viSNupurANe'pi -> tasmAttatprAptaye yatnaH kartavyaH paNDitainaraiH / tatprAptiheturvijJAnaM karma| coktaM mahAmate ! // [ ] ityevaM jJAna-kriyAsamuccaya ukta iti bhAvanIyaM tattvametad gItArthagurusamIpe // 16/15 / / mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> bhavavirahasiddhiphalA: khalu ete mandamatihitArthaM tu AtmAnusmaraNAya ca pravacanataH samuddhRtAH // 16/16 // yogadIpikA spaSTaiva // 16/16 // buddhithI vicArIne sadanukAnamAM pravRtti karavI ja joIe.'] sajjana puruSono A ja avicalita mArga che, bIje nahi. [arthAt | jANayA vinA pravRtti na karavI ane jANyA pachI sArI pravRtti karavI ja.] [16/15]. A bhAva kyAMthI kahyA ? athavA zA mATe kahyA ? Ano javAba detA graMthakArazrI kahe che ke - gAthArtha :- mokSasiddhirUpI phaLane ApanAra A bhAvo maMdabuddhivALA jIvonA hita mATe ane potAnA smaraNa mATe dvAdazAMgImAMthI samuddhAra karelA che. [16/16] A graMtharatranA projana TIkArca :- vistRta arthanA avagAhana mATe asamartha evA maMdabuddhivALA jIvonA hita mATe ja ane potAnA smaraNa mATe A prastuta bhAvo dvAdazAMgIsvarUpa jinapravacanamAMthI ekavAkyasvarUpe =i ekaprakaraNasvarUpa = parasparaarthasaMbaddhavAkyasamUhasvarUpe alaga sthApelA che. pahelethI mAMDIne bhavavirahanI = mokSanI niSpatti svarUpa phaLane A bhAvo Ape che. [16/16] 1. ha.pratI -> 'sUkSmekSayA <- iti pAThaH / so'pi zuddhaH / Jain Education Intemational Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 SoDazaM SoDazakam 8 bahuzrutavyAkhyAnam atha granthakRdgarbhArthaparijJAnAya bahuzrutabhaktimupadizannAha > 'dharmetyAdi / dharmazravaNe yatnaH satataM kAryo bahuzrutasamIpe / hitakAGkSibhirnRsiMhairvacanaM nanu hAribhadramidam // 16/17|| dharmasya = zrutacAritrarUpasya zravaNe yatnaH = AdaraH satataM = anavarataM kAryo bahuzrutasamIpe hitakAGkSibhiH hitArthibhiH nRsiMhaiH = puruSottamaiH vacanaM prAthanArUpaM nanu iti vitarke hAribhadraM = haribhadrasambandhi idaM yadvA nanu = nizcitaM hAri manojJaM bhadraM idaM vaco yad 'bahuzrutebhya eva dharmaH zrotavya' iti; abahuzrutebhyo dharmazravaNe pratyapAyasambhavAt / ziSyakartRkeyamAryetyanye // 16/17 || kalyANakandalI hitakAGkSibhiH nRsiMhaiH bahuzrutasamIpe dharmazravaNe satataM yatnaH kAryaH <- nanu idaM = mUlagranthe daNDAnvayastvevam -> hAribhadraM vacanam // 16/17 // -> bahuzrutasamIpe iti / 'vicittaM bahuyaM ca suyaM bahussuto' <- [bhAga. 3 udde. 10 pR.3] iti nizIthacUrNidarzitabahuzrutasannidhau, | anyathA sUtrArthasya sUkSmadhIgamyatayA bahuzrutenA'vyAkhyAne tadanavabodhAt / taduktaM nizIthabhASye -> niuNo khalu suttatdho, na hu sakko apaDibohito nAuM - [ 5252/5375] iti / paJcavastuke'pi sammaM viAriavvaM atthapadaM bhAvaNApahANeNaM / visae a ThAviyabvaM subahussu agurusayAsAo ||865 || - ityuktam / idamevAbhisandhAya zrAddhadinakRtye devendrasUribhiH -> sammaM viAriyavvaM atthapayaM bhAvaNApahANehiM / visae ya ThAviyanvaM bahusuyaguruNo sagAsAo ||94 || - ityuktam | bahu prabhUtaM aGgopAGgacchedagranthAdibhedabhinnaM svasamaya-parasamayavaktavyatAnugataM 'syAdasti syAnnAstI' tyAdisaptabhaGgikanaipuNyopetaM naigamasaptamUlanaya-nizcayayavyavahAra-dravyAstikaparyAyAstika-jJAnacaraNanayAdyanekavicAracAturyayuktamanekAntavAdAtmakaM sUtrArthobhayarUpaM zrutaM arhatpravacanaM yasya sa bahuzrUtaH iti tadvRttau / etAdRzabahuzrutAdadhyetavyam / upalakSaNAt saMvignatvAdiguNagrahaNaM kAryam, | tAdRzasyaiva jJAnadAnAdhikAritvAt, taduktaM puSpamAlAyAM saMviggo gIyattho majjhattho desa - kAlabhAvanU / nANassa hoi dAyA jo suddhaparUvago sAhU ||20|| - iti / tAdRzo jJAnadAtA sutIrthakalpaH / tatsamIpa evotsargato'dhyetavyam / taduktaM municandrasUribhiH upadezAmRtaprakaraNe -> nANaM ca puNa sutitthe vihiNA siddhaMtasArasavaNeNaM - [19] iti / - jeNaM AyArapagappo Na jhAtito esa abahussuto - [ni. bhA. 5448 bhAga-4 - pR. 73] iti nizIthacUrNi pradarzitebhyaH abahu| zrutebhyaH yadvA'dRSTanayapramANarUparAddhAntaparamArthalakSaNebhyo'bahuzrutebhyaH dharmazravaNe pratyapAyasambhavAt = balavaddoSasambhavAt / tatazcAyaM granthaH saTIkaH sopaTIko guNagrahaNarasikebhyo bahuzrutebhya evAdhyeya iti zam / < kalyANakandalIkRtprazastiH Atma-kamala-vIraprabhRtipaTTAmbare varAH / dAnasUrivarA jAtA bhAskarasamakAntayaH ||1|| = have graMthakAranA garbhita arthano cAre bAjuthI bodha thAya te mATe bahuzruta puruSonI bhaktino upadeza ApatA zrImadjI kahe che ke - gAthArtha :- hitakAMkSI uttama puruSoe bahuzruta vyakti pAse dharma sAMbhaLavAno prayatna satata karavo-A haribhadrasUrijI mahArAjanuM vathana che. [16/17] bahuzruta pAse ja dharmazravaNa karavuM zrI haribhadrasUrijI mahArAja TIkArya :- hitanI IcchA karanArA uttama puruSoe bahuzruta vyaktinI pAse zrutadharma ane cAritradharmane sAMbhaLavAmAM satata Adara-prayatna karavo. A prArthanAsvarUpa vacana haribhadrasUrijI mahArAjanuM che. nanu zabda vitarka - vicAra arthamAM che. athavA kharekhara A vacana manojJa-manohara kalyANakArI che ke - bahuzruta vidvAno pAsethI ja dharma sAMbhaLavo. kema ke abahuzruta puruSo pAsethI dharmazravaNa karavAmAM nukazAnano saMbhava che. koIka kahe che ke A chellI gAthA ziSyoe banAvela che. [16/17] vizeSArtha :- zAstranuM tAttvika arthaghaTana - rahasyodghATana, aidaMparyArthanirUpaNa kharekhara bahuzruta vidvAna ja karI zake, kAraNa ke vartamAna kALamAM vidyamAna sarva zAstragraMthono UMDo abhyAsa bahuzruta vidvAnoe karela hoya che. zAstranuM kevaLa vihaMgAvalokana nahi paNa naya, nikSepa, pramANa, utsarga-apavAda vagerethI UMDuM avagAhana karanAra bahuzruta puruSo sivAya zAstranA tAttvika arthane koNa ughADI zake ? popaTa pATha karanAra pothI paMDita ke adhakacaruM bhaNela, suMThanA gAMgaDe gAMdhI banela evA abahuzruta vidvAna pAse zAstra bhaNavAthI kevaLa zabdArthano bodha thAya, ghaNI vAra arthano anartha thavAthI nukazAna thavAno saMbhava rahe che. bahuzruta vidvAna pAse bhaNavAthI ja zrIharibhadrasUri mahArAja, mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAja vagerenA graMthonA hArda pAmI zakAya. [16/17] Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * kalyANakandalIkRtprazastiH 375 iti mahopAdhyAyazrIkalyANavijayagaNiziSya-mukhyapaNDitazrIlAbhavijayagaNiziSyapaNDita-zrIjItavijayagaNisatIrthapaNDita-zrIjayavijayagaNicaraNakamalacayarika- zrIpadmavijayagaNisahodaropAdhyAya-zrIyazovijayagaNiviracitA yogadIpikAjAmnI SoDazakavRttiH sampUrNA // eSA SoDazakavyAkhyA saMkSiptArthAvagAhinI / siddhA'kSatatRtIyAyAM bhUyAdakSayasiddhaye ||shaa __ kalyANakandalI tatpaTTagagane jAtA mRgAGkasamakAntayaH / premasUrIzvarAH ziSyAdilabdhibhissamanvitAH // 2 // tatpaTTAkAzavidyotakA bhAnusamakAntayaH / bhuvanabhAnusUrIzA ekAntavAdanAzakAH // 3 // yairiSTaphalasiddhyAdayaH siddhAntAH surakSitAH / sAmprataM kalikAle'pi sajhukyAya kRtazramAH / / 4 / / nyAyavizAradairyaSTottarazataulikAH / vardhamAnAbhidhAnasya tapaso'pi kRtA mudA // 5 // rAjante sAmprataM dhanyAH tatpaTTagaganAGgaNe / zrIjayaghoSasUrIzA nizezasamakAntayaH / / 6 / / sakalasaGghamadhye hi sUripadArpaNakSaNe / svagurudattasiddhAntadivAkarapadAn stuve / / 7 / / pramAdaparikalpitaM yadi kizcidAlocitaM tadasti khalu dUSaNaM mama hi naiva cAnyasya tat / yadatra navakalpanAkalitatarkavAgvaibhavaM tadeva jayasundarasphuradamoghazikSAphalam // 8 // paJcaviMzatibhiH sArdhaM pravrajitaH sa me guruH / vijayo vizvakalyANaH puNyazAlI prabhAvakaH // 9 // prasannAsyAya saumyAya caityoddhArodyatAya hi / bhuvanabhAnusUrIzaziSyAya gurave namaH // 10 // anekazAstrasaMvAdaM tatra tatra pradarya hi / svaparadarzanAnAM ca samanvayaM prasAdhya vai / / 11 / / aGguSThAkSAgrarAzipramite [2051] vikramavatsare / ziruranagare jJAnapaJcamyAM hi kRtiH kRtA / / 12 / / yugmam / kRtiriyaM sadA nandyAcchrIyazovijayasya hi / anayA labhatAM loko mithyAtvavijayazriyam / / 13 / / iti SoDazakopari yogadIpikopari ca muniyazovijayakRtA kalyANakandalITIkA / A pramANe mahopAdhyAya zrI kalyANavijaya gaNivaranA ziSya mukhya paMDita zrIvAbhavijaya gaNivaranA ziSya paMDita jItavijaya gaNivaranA gurubhAI paMDita zrI nayavijaya gaNInA caraNakamalamAM bhramaratulya tema ja paMDita padmavijaya gaNivaranA sahodara [bhAI|| upAdhyAyazrI yazovijaya gaNI dvArA racAyelI yogadIpikA nAmanI SoDazakaTIkA saMpUrNa thaI. saMkSipta arthanuM avagAhana karanArI SoDazakanI A vyAkhyA akSaya tRtIyAnA divase pUrNa thaI. te akSaya siddhine mATe thAva.[1] sva. vardhamAnataponidhi nyAyavizArada AcAryazrI bhuvanabhAnusUrIzvarajInA ziSyaratna munirAjazrI vizvakalyANavijayajInA ziSya || muni yazovijaye paDazaka ane tenI yogadIpikA TIkAno gurjara bhASAmAM karelo bhAvAnuvAda sAnaMda saMpUrNa thAya che. ati suha-5, vi.saM.2051, zi92. SE kalyANaM bhavatu zrIsaGghasya OM ** zivamastu sarvajagataH / 1. ha. pratI -> upAdhyAyazrIyazovijayagaNi... <- ityAdiH pAThaH / Jain Education Intemational Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 SoDazaM SoDazakam 88 DUbakI lagAvo chUTTa 16 mAM poDazakano svAdhyAya (a) nIcenA koI paNa sAta praznanA javAba vistArathI lakho. 1. kathaMcita nirguNamukti samajAvo. bujhAyela dIpaka jevI mukti kema asaMgata che ? AtmAne pariNAmI mAnavo zA mATe jarUrI ? avidhAnuM vAstavika svarUpa jaNAvo. tathAbhavyatvano svIkAra zuM Avazyaka che ? zA mATe ? puruSAdvaitanA svIkAramAM zuM doSa che ? jainetara zAstro upara Sa zA mATe na karavo ? advaitavAdamAM kalpanA zA mATe asaMbhavita che ? parizuddha Agamano paricaya Apo. 10. aSTAMgikI tattvapravRtti samajAvo. (ba) yogya joDANa karo. (1) tathatA (A) mArga (2) pazutvavigama (B) kharAba pravRttinuM kAraNa (3) nyAya (c) nizcaya (4) pratipatti (D) dvAdazAMgI (5) bhavavigama (E) tathAbhavyatvaprayukta (6) rAgAdi (F) paratattva (7) tIrthakarasiddhatva (G) paritApakAraka (8) agni (H) mokSa (9) pravacana (!) ajJAnanAza (10) advaitavAda (J) aprAmANika (ka) khAlI jagyA yogya rIte pUro. 1. samarasApattine ....... loko paramAnaMda kahe che. (vedAMtI, bauddha, jaina) ....... pachI zuzruSA Ave. (adveSa, jijJAsA, bodha) sadabhUta evA jainetara zAstranI arUci dvAdazAMgInI AzAtanAmAM pariName che e vAta ....... mAM Ave che. (yogazataka, upadezapada, syAdvAdakalpalatA) advaitavAda svIkAramAM ....... pramANa bAdhaka che. (pratyakSa, anumAna, Agama) nIlaghaTata e ........ che. (arthasamAjasiddha, anyathAsiddha, viziSTadharma) bhavyatva e ....... svarUpa che. (sahajamala, yogyatA, mokSakArAgatA) avidyA....... svarUpa che. (kalpanA, tuM, jIva) 8. bujhAyela dIvA jevI mukti ........ loko mAne che. (vedAMtI, bauddha, naiyAyika) 9. paramAtmazabdathI vAcya ........ che. (tIrthakara, siddha, parameSTI) 10. anyonyamuktisAMkarya doSa ....... matamAM Ave. (vedAMtI, naiyAyika, bauddha) je je 4 che noMdha : A prazrapatramAM koIe pena-pensIla vagerethI koI paNa nizAnI vagere na karavA khyAla rAkhavo. Jain Education Intemational Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 sA8i ukacana 377 kalyANakaMdalInI anuprekSA) (a) nIcenA praznonA vistArathI javAba Apo. AtmAne ekAMta nitya ke sarvathA kSaNika kema na mAnI zakAya ? arthasamAjasiddha eTale zuM ? tIrthakarasiddhatva tevuM che ? zA mATe ? bhavyatva ane tathAbhavyatvamAM bheda zuM che ? yogabiMdu graMtha mujaba puruSAdaitanuM nirAkaraNa karo. aneka darzana mujaba karmano svIkAra samajAvo. Itara darzanazAstronA sarvacananA apalApamAM zuM nukazAna ? jJAna-kiyAno sthitapakSa samajAvo. 8. abahuzruta pAse zA mATe na bhAgavuM ? konI pAse zAstrAbhyAsa karavo ? tenA pAMca vizeSAga oLakhAvo. - koNa zreSTha brahmavettA che ? samajAvo. ) nIcenA praznonA saMkSepamAM javAba Apo. janmAdiviraha paramAnaMdano vyApya kevI rIte bane ? mokSamAM prAkRta dharma na hoya - eTale zuM ? bhAgavata mujaba mukti eTale zuM ? AtmazUnya zuddhajJAnakSaNone mokSa mAnavAmAM kaI vipadA AvI paDe ? pariNAmanI vyAkhyA zuM che ? karmanA paryAyavAcI zabdo jaNAvo. rAhaja mala eTale zuM ? bhavyatvanI traNa vyAkhyA samajAvo. avidhAne kAlpanika mAnavAmAM zuM doSa che ? 10. 'vikalpa'nI vyAkhyA batAvo. 11. gautama buddhane pagamAM kAMTo zA mATe lAgyo ? 12. vidvAno kevA siddhAntane svIkAre ? 13. lalitavistarA mujaba prajJAnA ATha guNo jogAvo. 14. Avazyakaniryukita mujaba buddhinA ATha guNo darzAvo. 15. tattvazravANano lAbha zuM ? 16. mImAMsA eTale zuM ? tenuM phaLa zuM che ? 17. jJAna karatAM AcAra kaI rIte caDhiyAto che ? 18. AcAra karatAM jJAna kaI daSTie baLavAna che ? 19. bahuzrutanI vibhinna vyAkhyA darzAvo. chellA SoDazakanI chellI gAthAnA kartA vize zuM matabheda che ? khAlI jagyA pUro. kSetrajJa = ..... (zarIrI, paramAtmA, kheDUto 2. potAnuM karma ...... nI jema sAthe hoya che. (zvAsa, paDachAyA, jJAna) mImAMsAnuM bIjuM nAma ..... che. (tasvarUci, tattvazravaNa, tattvanizcaya) AcArahIna jJAnI ..... samAna che. (bhAravAhaka gadheDA, ALasu, nAstika) jJAna ane kriyA e be .... tulya che. (pAMkha, AMkha, daMpatI) jijJAsAnuM phaLa ...... che. (jJAna, zravaNa, zuzruSA) Jain Education Intemational Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 pariziSTa - 1 SoDazaka- mUlagAthA - sUcipatra Adya iha manAkUpuMsasta AdyaM bhAvArogyaM bIjaM agnijalabhUmayo yatparitApa atisandhAnaM caiSAM karttavyaM atyantavallabhA khalu patnI atrAvasthAtrayagAmino budhairdohadAH adveSo jijJAsA zuzrUSA adhikaguNasthairniyamAt kArayitavyaM aniyatavihArakalpaH kAyotsargAdi anupakRtaparahitarataH zivadastridazeza anyamuditatra rAgAttada aprItirapi ca tasmin bhagavati abhyAso'pi prAyaH prabhUta abhyudayaphale cAdye niHzreyasasAdhane amRtarasAsvAdajJaH kubhaktarasa avirAdhanayA yatate aSTapRthagjanacittatyAgAdyo aSTau divasAn yAvat pUjA aSTau sAdhubhiranizaM mAtara asmAcca sAnubandhAcchuddhyanto asmin hradayasthe sati hradayastha asminsati dIkSAyA adhikArI asya svalakSaNamidaM dharmasya asyAM satyAM niyamAdvidhi AkiJcanyaM mukhyaM AgamatattvaM jJeyaM AgamatantraH satataM tadvadbhaktyAdi AgamadIpe'dhyAropamaNDalaM AgamavacanapariNatirbhavaroga AtmasthaM trailokyaprakAzakaM AtmA'sti sa pariNAmI Jain Education Intemational 16.8 6.11 10.5 7.9 16.14 7.8 2.6 9.2 14.9 7.7 13.13 10.9 3.14 13.14 14.2 8.16 2.8 3.13 2.14 12.1 3.1 6.1 12.13 1.10 7.13 5.5 5.9 15.11 1.11 AdhInAM paramauSadhamavyAhata Arogye sati yadvad AvAhanAdi sarvaM vAyukumArAdi AzayabhedA ete sarve'pi hi AsaGge'pyavidhAnAdasa ijyAderna ca tasyA upakAraH itaretarasApekSA tveSA iti ceSTAvata uccairvizuddha iti jinapUjAM dhanyaH iti yaH kathayati dharmaM ityAdi sAdhuvRttaM madhyamabuddhe utthAne nirvedAtkaraNamakaraNodayaM udakapayo'mRtakalpaM puMsAM udvege vidveSAdviSTisamaM upakArisvajanetarasAmAnyagatA upakAryapakArivipAkavacanadharmottarA UhAdirahitamAdyaM tadyuktaM madhyamaM RSabhAdyAnAM tu tathA sarveSAmeva etajjinapraNItaM liGgaM khalu etatsacivasya sadA sAdho etadiha bhAvayajJaH sadgRhiNo etaddoSavimuktaM zAntodAttAdi etadyogaphalaM tatparAparaM etadrahitaM tu tathA tattvAbhyAsAt etadvijJAyaivaM yathA etaddRSTvA tattvaM paramamanenaiva etasmin khalu yatno 11.10 5.2 15.3 4.8 8.11 3.12 14.11 8.7 5.16 13.7 9.16 2.16 2.11 14.7 10.13 14.5 13.9 10.10 11.6 8.3 4.16 2.9 6.14 14.12 15.12 13.12 1.16 16.1 13.16 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etAH khalvabhyAsAtkrameNa etAzcaturvidhAH khalu bhavanti ete pravacanataH khalu evaM gurusevAdi ca kAle evaM tvapUrvakaraNAtsamyaktvAmRta evaM pazutvavimo duHkhAnto evaM siddhe dharme 13.11 13.8 16.16 5.15 3.15 16.4 5.1 7.14 evaMvidhena yadbimbakAraNaM tadvadanti evaMvidhamiha cittaM bhavati 14. 14 eSa dvayorapi mahAn viziSTa 7.5 8.10 16.11 eSA ca lokasiddhA ziSTajanA aidamparyaM zudhdayati yatrAsAvAgamaH aimparyagataM yadvidhyAdau audAryaM kArpaNyatyAgAdvijJeyaM aucityAdguruvRttirbahumAna 11.9 4.3 13.2 4.2 9.9 audAryaM dAkSiNyaM pApajugupasA'tha kAyAdiyogasArA trividhA kAraNavidhAnametacchuddhA bhUmirdalaM kIrtyArogya-dhruva-padasamprApteH sUcakAni 12.9 kUpodAharaNAdiha kAyavadho'pi 6.3 9.14 9.15 7.16 14.6 14.4 kRtakRtyatvAdeva ca tatpUjA kRSikaraNa iva palAlaM niyamA kSepe'pi cAprabandhAdiSTaphala khede dADharyAbhAvAnna praNidhAnamiha khedodvegakSepotthAnabhrAntyanya gamyAgamyavibhAgaM tyaktvA garbhArthaM khalveSAM bhAvAnAM guNatastulye tattve saMjJAbhedA gurudoSArambhitayA teSva 14.3 4.10 16.15 gurupAratantryameva ca tadbahumAnA gurubhaktiH paramAsyAM vidha guruvinayaH svAdhyAyo yogAbhyAsaH gurvAdivinayarahitasya yastu 4.11 1.9 2.10 11.4 13.1 11.12 gurvI piNDavizuddhizcitrA gauravavizeSayogAt khalu patnI cakrabhramaNaM daNDAttadabhAve caiva cakSuSmAnekaH syAdandho caramAdyAyAM sUkSmA aticArAH caramAvaJcakayogAtprAti cAricarakasaJjIva (vi) nyacaraka cittavinAzo naivaM prAyaH cintAmaNiH paro'sau tenaiva jinabimbakAraNavidhiH kAle pUjA jinabhavane tabimbaM kArayitavyaM jyotiH paraM parastAttamaso tata evAvidhisevAdAnAdau tatprItibhaktivacanAsaGgeopapadaM tatrApi ca na dveSaH kAryo tatrApratiSThito'yaM yataH tatrAsanno'pi jano tatraiva tu pravRttiH zubhasAropAya tatsaMskArAdeSA dIkSA sampadyate tadyogayogyatAyAM citrAyAM tanukaraNAdivirahitaM tannAsya viSayatRSNA prabhava tasmAccarame niyamAdAgama tasmAdyathoktametritayaM niyamena tasmin dRSTe dRSTaM trailokyasuMdaraM yanmanasApAdayati daNDIkhaNDanivasanaM bhasmAdivibhUSitaM dalamiSTakAdi tadapi ca zuddhaM dazasaMjJAviSkambhaNayoge dAkSiNyaM parakRtyeSvapi yogaparaH dAvapi ca zuddhamiha yatnAnItaM deyaM tu na sAdhubhyastiSThanti deyAsmai vidhipUrva samyaktantrA 2.5 10.5 10.8 12.4 10.11 15.6 11.11 379 7.4 2.15 7.2 7.1 15.14 5.6 10.2 16.13 15.9 6.6 3.8 12.10 16.6 15.13 4.9 5.8 16.12 15.7 9.12 11.13 6.7 5.10 4.4 6.8 6.15 12.6 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16.7 3.4 3.7 3.6 1.1 6.13 9.11 3.5 1.13 2.1 @ @ m bh s 4.6 devaguNaparijJAnAttadbhAvAnugatamuttamaM 5.14 devoddezenaitgRhiNAM kartavyamityalaM 6.12 dezasamagrAkhyeyaM viratiAso 12.7 drAgasmAttaddarzanamiSupAta 15.10 dharmazcittaprabhavo yataH kriyA 3.2 dharmazravaNe'vajJA 4.12 dharmazravaNe yatnaH satataM 16.17 dhyAnAdhyayanAbhiratiH prathamaM pazcAttu 12.14 na praNidhAnAdyAzayasaMvyitireka nAgamavacanaM tadadhaH samyak 5.4 nAmanimittaM tattvaM yathA 12.8 nArpaNamitarasya tathA yuktyA 7.3 nityaM prakRtiviyuktaM lokAlokA 15.15 nirapAyaH siddhArthaH svAtmastho 8.15 nirmalabodho'pyevaM zuzrUSAbhAva nirvANasAdhanaM bhuvi bhavyAnAma 15.4 niSpannasvaivaM khalu jinabimba 8.1 naivaMvidhasya zastaM maNDalyupa 10.15 nyAyAjitavittezo matimAn 6.2 nyAyAttaM svalpamapi hi 5.13 nyAyAjitena parizodhitena nyAsasamaye tu samyasiddhAnu 8.12 paJcopacArayuktA kAciccASTopacArayuktA 9.3 paralokavidhau mAnaM vacanaM 1.12 parahitacintA maitrI paraduHkha 4.15 parikalpanApi caiSA hanta 16.10 parikalpitA yadi tato 16.9 pariNata etasmin sati 15.5 pariNAminyAtmani sati 16.5 parizuddhamidaM niyamAd guru pApajugupsA tu tathA samyak 4.5 pApanivedanaga|H praNidhAnapurassa 9.7 piNDakriyAguNagatairgambhIrairvividha puruSAdvaitaM tu yadA bhavati puSTiH puNyopacayaH zuddhiH praNidhAnaM tatsamaye sthitimattadadhaH praNidhi-pravRtti-vighnajaya-siddhi praNipatyaM jinaM vIraM pratidivasamasya vRddhi pravaraM puSpAdi sadA bAlaH pazyati liGgaM bAlAdibhAvamevaM samyag bAlAdInAmeSAM yathocitaM bAlo jharasadAraMbho bAhya liGgamasAraM bAhyagranthatyAgAnna bAhyacaraNapradhAnA kartavyA bimbaM mahatsurUpaM kanakAdimayaM bIjanyAsaH so'yaM muktI bIjamidaM paramaM yatparamAyA bhavati ca khalu pratiSThA bhAvarasendrAttu tato mahodayA bhRtakA api kartavyA bhrAntau vibhramayogAnna hi madhyamabuddhastvIryAsamitiprabhRti mantranyAsazca tathA praNavanama mithyAcAraphalamidaM muktyAdau tattvena pratiSThitAyA mohavikArasametaH pazyatyAtmAna yaH zRNvansaMvegaM gacchati yatanAto na ca hiMsA yasmA yattu khalu vAcanAderAsevanamatra yattu mahAvAkyArthajamatisUkSma yattvabhyAsAtizayAtsAtmIbhUtamiva yatrAdaro'sti paramaH prIti yadyapi karmaniyogAt 7.12 8.13 8.5 8.4 8.8 6.10 14.8 ___2.7 7.11 8.6 11.14 10.16 6.16 13.3 11.8 10.7 10.3 3.16 1.8 Jain Education Intemational Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadyasya satkamanucitamiha vittaM ybhASitaM munIndraiH pApaM yadsmAtpravarttakaM bhuvi nivarttakaM yasyAsti satkriyAyAmitthaM yAvantaH paritoSAH kArayitu yuktaM janapriyatvaM zuddhaM yUno vaidagdhyavataH kAntAyuktasya yeSAmeSA teSAmAgamavacanaM yo niranuSandhadoSAcchrAdhdo rAgAdayo malAH khalvAgama ruji nijajAtyucchedAt lavamAtramayaM niyamAducitocita lokottaraM tu nirvANasAdhakaM lokottarasya tasmAnmahAnubhAvasya vacanAntirihAdau dharmakSAntyAdi vacanAtmikA pravRttiH sarvatra vacanAnalakriyAtaH karmendhanadAhato vacanArAdhanayA khalu dharmastad vAkyArthamAtraviSayaM koSThakagatabIja vighnajayastrividhaH khalu vijJeyo vighnopazamanyAdyA gItA'bhyudaya vidhisevA dAnAdau sUtrAnugatA viparItA tvitarA syAtprAyo 'narthAya vihitAnuSThAnaparasya tattvato vRttaM cAritraM khalva vaizeSikaguNarahitaH puruSo vyaktyAkhyA khalvekA kSetrAkhyA vyAdhyabhibhUto yadvannirvviNNastena zAstrabahumAnataH khalu sacceSTA zucinAtmasaMyamaparaM sitazubhavastreNa zuddhA tu vAstuvidyAvihitA zuddhe viviktadeze samyak zubhabhAvArthaM pUjA stotrebhyaH Jain Education Intemational 7.10 1.14 2.13 12.5 7.6 4.7 11.3 5.7 12.3 3.3 14.10 8. 14 7.15 11.16 12.12 10.6 8.9 2.12 11.7 3.9 9.10 5.12 11.5 13.5 1.7 16.3 8.2 12.16 6.5 9.5 6.4 14.15 . 9.8 381 11.1 11.2 10.14 zuzruSA cehAdyaM liGgaM zuzrUSApi dvividhA parametarabhedato zRNvannapi siddhAntaM viSayapipAsA zrutamayamAtrApohAccintAmaya bhAvanAmaye 10.12 zreyodAnAdazivakSapaNAcca satAM SaSTASTamAdirUpaM citraM bAhyaM 12.2 2.4 5.3 4.13 sa bhavati kAlAdeva satyetaradoSazrutibhAvAdantarbahizca sadanuSThAnamataH khalu bIjanyA sampannAyAM cAsyAM liGga samyagdarzanayoga 10.1 12.11 11.15 samyaglocavidhAnaM hyanupAna sarvajagaddhitamanupamamatizaya sarvajJavacanamAgamavacanaM sarvatra zakunapUrvaM grahaNAdAvatra sarvatrAnAkulatA yatibhAvA sarvAbAdhArahitaM paramAnandasukha sAdhvAgamAnusArAcceto vinyasya sAmarthyayogato yA tatra sAlambano nirAlambanazca yogaH siMhAsanopaviSTaM chatratrayakalpa siddhasya cAsya samyagliGgaM siddhAntakathA satsaGgamazca siddhistattadhdarmasthAnAvAptiriha siddhezvottarakAryaM viniyogo vandhya sukhamA saddhetAvanubandhayute susvapnadarzanaparaM samullasguNa saiSA'vidyArahitAvasthA sthAnorNArthAlambanatadanya snAnavilepanasusugandhipuSpa dhUpAdibhi snAnAdau kAyavadho na copakAre sparzastattattvAptiH saMvedanamAtra hitamapi vAyoroSedhamahitaM 2.3 15.1 5.11 6. 9 13.6 15.16 14.16 15.8 14. 1 15.2 4.1 13.15 3.10 3.11 13.10 14.13 16.2 13.4 9.1 9.13 12.15 1.15 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 pRSTha 148 165 184 pariziSTa - 2 mUlagranthe spaSTIkRtA arthavizeSAH pRSTha bAhya liGgamasAraM tatpratibaddhA na dharmaniSpattiH sadgRhiNo janmaphalaM idaM (jinabhavana) paramam kaJcakamAtratyAgAna hi bhujago nirviSo bhavati sambandhaM iha kSuNNaM na mithaH santaH prazaMsanti gurupAratantryameva paramaguruprApteH iha bIjam pratiSThA = devatoddezAt svAtmanyeva nijabhAvasyaiva paraM vacanArAdhanayA khalu dharmastadbAdhayA tvadharmaH sthApanam asmin (jinavacane) hRdayasthe sati hRdayasthastattvato munIndraH 56 kRtakRtyatvAdeva tatpUjA (jinapUjA) guNotkarSAt phalavatI dharmaH cittaprabhavaH zreyodAnAt azivakSapaNAcca satAM matA iha dIkSA puSTiH = puNyopacayaH, zuddhiH = pApakSayeNa nirmalatA (dIkSAyAM) prathamaM dhyAnAdhyAyanAbhiratiH pazcAt tanmayatA 69 bhavati audArya = kArpaNyatyAgAt vijJeyaM Azayamahattvam sparzaH = tattattvAvAptiH parahitacintA = maitrI 108 bhikSATanAdi sarva parArthakaraNaM yatejheMyam paraduHkhavinAzinI = karuNA 108 sadbodhamAtrameva hi cittaM niSpannayogAnAm parasukhatuSTiH = muditA 108 abhyAsAda'pi prAyaH prabhUtajanmAnugo bhavati zuddhaH paradoSopekSaNaM = upekSA tasya (AgamAntarasya) api na sadvacanaM sarvaM yat AgamavacanapariNatiH = bhavarogasadauSadham pravacanAdanyat / zAstrabahumAnataH sacceSTAtaH parapIDAtyAgena ca dharmaniSpattiH dharmazravaNe yatnaH satataM kAryo bahazrutasamIpe navyAjAdiha dharmo bhavati 66 223 277 288 Mmmmm 0 0 0 0w 374 bhAttaH 140 146 pariziSTa - 3 yogadIpikAyAM vAkyavizeSAnAM nirdezaH pRSTha bAlAdInAM bAhyadRSTyAdau ca svarUpabheda eva hetuH / 4 / svahetusvarUpAnubandhazuddhaH pravRttyAzayo jJeyaH / gurulAghavajJAnasAdhyakAryAnAcaraNa-sUtradRSTa- mAtrAcaraNAbhyAM 6 alpasyApi vighnasya sattve kAryAsiddheH / / 78 madhyamAcAraH bhAvena vinA ceSTA kAyavAk manovyApArarUpA tucchA, te (budhAH) eva kSIranIravivecakA nAnye dravyakriyAtvena phalAjananI / sAdh-zrAddhAdInAM garhA-pradveSAdezca jJAyate aparizuddhAnuSThAnaM samyamhaSTeH taptalohapadanyAsatulyA pApe pravRttiH asvaarsikii| 86 avazyantayA / bIjAdhAnaM = dharmataroH bIjasya puNyiAnubandhipuNyasya nyAsaH / 96 AmuSmikaphalopadeze svatantrapramANaM AgamaH / sarvasyApi sadvacanasya parasamape'pi svasamayAnanyatvAt / 103 viparItadezanAkaraNaM apariNAmasyAtipariNAmasya vA janapriyasya hi dharmaH prazaMsAspadaM bhavati / jananAt zrotuH unmArganayanaM bhavagahane / 'mahAvratAdipratipAdako madIyAgamaH samIcInaH svayamupadizyamAnAcArAkaraNe vitathAzaGkayA zroturmithyA akaraNaniyamAdipratipAdakAnyAgamo na samIcIna' ityasya tvavRddhiprasaGgAt durAgrahatvAt / sarvatra puraskriyamANAgamasambandhobodhita saMskAra dharmasya zravaNaM = aviparItArthAkarNanam / janitabhagavadha hRdayasthatA samarasApattiH sA (= samApattiH) ca 'mayi tadrUpaM', 'sa evAhami' sambhavatpratIkAreSu (pareSAM) doSeSa sApekSayatinA nopekSA 110 vidheyaa| tyAdidhyAnollikhyamAnavaijJAnikasambandhavizeSarUpA / lakSaNasya kadApyaparAvRtteH / ekakriyA sakalakriyAsApekSA / sarvasyA api satAM pravRtteH upasarjanIkRtasvArtha - kAryAntaravirodhinaH satkAryasyApi laukikatvAt / pradhAnIkRtaparArthatvAt / matimAn = AyatihitajJaH / yatnAtizayaH = apramAdabhAvanAjanito vijAtIyaH prayatnaH / 75 102 " m m mm , Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadviparyayaH pApahetuH sa dharmahetuH / kuzalAzayaH nizcayena janasya bodhihetuH / zubhakarmaNi na vyAjAt dharmaH bhavati kintu zuddhAzayAdeva / dravyastavasyApyasya (= jinabhavanavidhAnasya) uktavidhizuddhidvArajJArA dhanalakSaNabhAvapUjAgarbhitatvAt / yatanA = rAgadveSarahitaH zAstrAjJAzuddhaH prayatnaH / yatanAyAM satyAM bhAvahiMsAnupapatteH / stokasyApi cittabhedasya phalahAnikaratvAt ekAnuSThAnasya vihitAnyAnapavAdakatvAt / phalasya bhAvAnusAritvAt / dRSTanayapramANarUpasiddhAntasadbhAvo hi vidvAn sarvaM svaparatantroktamarthaM sthAnAvirodhena pratipadyate, na tvekAntatastatra vipratipadyate sacchAyapathena asya (= lokottarAnuSThAnasya ) mokSanayanasvabhAvatvAt yadekaguNasiddhyuddezena yadanuSThAnaM vihitaM tatastadekaguNadvArA prAyaH paramAtthasamApattirvyutpannasya sambhavati / karma hi sarva sarvasyopayoga sahazaM prazastaM, na tu kasyacit kiJcit jAtyA pratiniyatam puSpAditaH zubhatarapariNAmanibandhanatvena stotrANAM viziSTapUjAhetutvaM siddham / akhila guNAdhikasya hi pUjA'khilaguNAdhikaM pUjopakaraNaM manasi nidhAya atizayitaparitoSAya buddhimatA vidheyA / kartRpariNAmavazAdadhikArAnadhikArau / 155 155 165 157 166 kAraNAruciH kAryArucimUlA / 167 parakIyavittena svavittAnupraviSTena puNyakaraNAnabhilASAt 171 sarvAzena cittazuddheH / yatra bhAvo'dhikaH tatra phalamapyadhikam / pRthivyAdyupamardabhIroryatanAvataH sAvadyasaMkSeparuceH yatikriyAnurAgiNo na dharmArthaM sAvadyapravRttiryuktA / prItitva- bhaktitve kriyAguNa- mAnorathikaharSagatau jAtivizeSAviti tarkAnusAriNaH pUrvasaMyamaH svargahetuH apUrvasaMyamazca mokSahetuH naya-pramANa - sUkSmayukticintAnirvRtaM = cintAmayaM jJAnam / hetu svarUpa-phalabhedena kAlatrayaviSayaM bhAvanAmayaJca jJAnam / arthAbhidhAtApi ayogyapuruSAt adhikadoSaH, siddhAntAvajJApAdakatvAt / zuzrUSA icchAtmikA rAgastu prazastavAsanAtmakaH / cintAmayaM jJAnaM mahAvAkyArthajaM = AkSiptetarasarva dharmAtmakavastupratipAdakAnekAntavAdavyutpatti janitam / pRSTha 140 141 146 149 173 265 177 184 190 217 221 229 230 236 241 244 247 254 260 haSTanayapramANarUpasiddhAnta sadbhAvo hi vidvAna sarva sva-para tantroktamarthaM sthAnAvirodhataH pratipadyate, na tvekAntatastatra vipratipadyate / bhAvanAjJAnAnvitasyApi sarvabhavyasArthe'nugrahapravRttasya hitaiva pravRttiH / moho hi sasaGgapratipattirUpaH zAstre nivAryate guruSu gautamasnehapratibandhanyAyena / svaM svakIyaM adhyayanaM vA svAdhyAyaH / rAtrindivaniyatakramazuddhakriyAsantAnasya itikartavyatApadArthatvAt / bahukAlasAdhyakriyAyAM tvarayA hyapramattatvalakSaNo yatibhAvo vyeti / mUlAdhAnaM = mArgAnusArikriyAjanitapuNyAnubandhi puNyalakSaNabIjanyAsaH / AjJA bhaGgabhItipariNAmasya tathAvidhajIvavIryapravardhakatvAt / zuddhaparamAtmaguNadhyAnaM nirAlambanam / udvignakriyAkartrA yogikulajanmApi janmAntare na labhyate gRhItadIkSasya sarvathA mUlottaraguNanirvahaNAbhAve vidhinA suzrAvakAcAragrahaNamupadarzyate / kRtetarAdisaGkalasahitakriyAyA eveSTaphalahetutvAt akAlarAgasya tatphalopaghAtakatvAt / na hi zAstroktayoranuSThAnayorayaM vizeSo'sti yadekamAdaraNIyam anyattu neti / AsaGgayuktaM hyanuSThAnaM gautamagurubhaktihaSTAntena tanmAtraguNasthAnakasthitikAryeva na mohonmUlanadvAreNa kevalotpattaye prabhavati / udAttaH = nijaparagaNanArUpalaghucittAbhAvena udAraH / yo hi yatra karmaNi siddhaH tadanusmaraNasya tatreSTaphaladatvAt / paramAtmasvarUpadarzane tu kevalajJAne'nAlambanayogo na bhavati, haSTasya tasya tadAlambanI bhAvAt / siddhasvarUpadarzane sarvasya vastuno dRSTatvAt / tasmin (karmabandhe) yogyatA = jIvasya karmapudgalagrAhakasvabhAvatvaM anAdipAriNAmikabhavyabhAvalakSaNaM sahajamalarUpam / sarvaiH prakAraiH cintanIyaM tattvadRSTyA = AgamApanItaviparyayamalayA prajJayA / niyatadharmakakAryaniyAmakaH tathAvidhasAmagrIsamAja eva kathaJcidekatvena bhAsamAnaH parimANibhavyatvarUpaH / vaiSayikasukhasyApi duHkharUpatvAt / tathAguNagraharasikAnAM paravacanAnu papattiparihArapravaNasvabhAvatvAt / bahuzrutebhya eva dharmaH zrotavyaH, abahuzrutebhyo dharmazravaNe pratyapAyasambhavAt / 383 pRSTha 267 267 297 299 303 303 311 313 317 321 323 325 326 326 329 329 333 346 349 361 362 363 365 370 374 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 4 kalyANakandalyAM sAkSitayA darzitAnAM granthAnAM sUciH pRSTha . . . . . . . . . . ... 289 214 My i 172 mr m 200 360 105 akSyupaniSat . . . . . . . agnipurANa . . . . . . . . . . 249,290 ajitazAntistotra ..... atiriktazaktivAda atharvazikhopaniSat ..... atharvaziraupaniSat ..... 172 adRSTasiddhivAda. . . . . . . 360 adhikAraviMzikAvRtti ....... adhyAtmakamalamArtaNDa ... adhyAtmakalpadruma . . . . . . . . . . . . 8,110,323 11. adhyAtmatattvAloka . . . . . . 103,109,128,221, 252,289,290,308,332 12. adhyAtmabindu. 13. adhyAtmamataparIkSA . . . . . . . . . . . . . . . . 15,54 adhyAtmamataparIkSAvRtti ..... . . . . . . . . . . . . . . 300 15. adhyAtmasAra . . . . . 10,60,102,241,280,289, 317,324,331,332,341,344 16. adhyAtmopaniSat . . . . . . . . 11,24,36,56,103, 260,261,264 17. anagAradharmAmRta..... . . . . . . . 287 18. anuyogadvArasUtra. .. 58,215 annapUrNopaniSat ...... 20. aparokSAnubhUti 21. abhavyakulaka. . . . . . . 22. abhijJAnazAkuntala 23. abhidhammatthasaMgaha .... 110 24. abhidharmakoza .......... 368 25. abhidharmakozanAlandikA..... 26. amanaskayoga............ 27. ayogavyavacchedadvAtriMzikA ..... arhanAmasahasrasamuccaya ........ 103,350,353 29. aSTakaprakaraNa . . . . . . .16, .19,41,69,85,99,111, 120,123,141,175,194,207.221,223, 228,290,302,306,348,352,353,356 30. aSTakaprakaraNavRtti .......... 131,223,227, 233,289,302,348 31. aSTasahasrItAtparyavivaraNa ....... 55 32. AcAradinakara . . . . . . . . . . . . . . . . . 139,190 / 33. AcArapradIpa ..... 34. AcArAgacUrNi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 35. AcArAGganiyukti . . . . . . . 21,43,125,132,272 36. AcArAvRtti . . . ... . . . . 3,4,17,45,55,124 37. AcArAgasUtra . 24,27,31,44. 46, 49,53,69,80,87, 109222278302314, 343352,361 38. AcAropadeza . . . . . . . . . 139,143,150,154, 161,176207,208,211 39. Atmaprabodha . . . .153,174,210,211,229,279,289 40. AtmAvabodhakulaka .. AtmAvabAdhakulaka . . . . . . . . . . . . . . 41. AdipusaNa ... 59.288 42. AdhyAtmika-rAmAyaNa . . . . . . . . . . . . . ......... 368 43. AnandavRndAvana 44. AbhANazataka 45. AyurvedadIpikA 108 46. ArAdhanApatAkA ................ 209,215,311 47. AvazyakacUrNi. 153 48. Avazyakaniyukti...... 9,31,41,44.100, 225, 241,244,286 287, 289,303,332, 339,352,357,372,373 AvazyakaniyuktidIpikA . . . . . . . . . . . 32 50. AvazyakaniyuktibhASya . . . . . . . . . . . 223,227 - AvazyakavRtti (hAribhadrIya)..........38,39,223 52. AvazyakasUtra ........................ 108,302 53. itihAsasamuccaya ....... . ... ... ... 368 54. IzopaniSat . ......... 373 55. uttarAdhyayanacUrNi ......... 30,31,270 uttarAdhyayananiyukti . . . . . . 46,248 57. uttarAdhyayanabRhadvRtti . . . . . . . . . . . . . . 90,132 58. uttarAdhyayanavRtti (bhAvavijaya) ........ ...... 32 59. uttarAdhyayanavRtti (lakSmIvallabha). . . . . . . . . . 131 60. uttarAdhyayanasUtra . . . . . . . . 8,12,28,32,40, 42,43,45,47,79,98, 108,131,147,214, 216, 255,272,290,293,298,299 51. 368 324 28. ahanAma Jain Education Intemational Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61. uttarAdhyayanAvacUrNi 62. upadezataraGgiNI 63. upadezapada. 64. upadezapadavRtti 65. upadezaprAsAda 66. upadezamAlA 132 . 136, 137, 144, 149,150, 153, 154, 161, 176, 189, 204, 209, 225 67. upadezamAlAdoghaTTITIkA. 68. upadezaratnAkara 12,15,25,26,52,53,61,76,78, 96,100102103,104,117,118,122, 123,130,137,156, 246, 259, 262, 265, 266, 267,270,273,281,337,362,370 69. upadezarahasya 70. upadezarahasyavRtti. 71. upadezasAra 72. upadezasAravRtti (nemicandra). 73. upadezAmRtaprakaraNa 74. upamitibhavaprapaJcA kathA 75. Rgveda 76. 77. RSabhastotra 78. RSibhASita RAzikA 132 374 92,109, 289,290 351 214 215 85 340, 353 203 48,57,77, 309 28, 40, 49, 53, 141, 156,157, 166, 303 44, 50, 144 54 115, 211 172, 347, 352 287 189 131 . 42,92,93, 138, 140, 145, 146, 153, 157, 158, 167, 173, 182, 189, 110, 194,208, 212, 217, 227, 228, 252, 282 92 115 79. RSimaNDalastotra 80. aitareyAraNyaka. 81. aindrastuticaturviMzatikAvRtti 82. opanirmukti 83. oghaniyuktibhASya 84. opaniryuktivRtti 85. aupapAtikasUtra 86. kaThopaniSat. 87 kaNTharudropaniSat 88. kathAkozavRtti pRSTha 89. kathAkoSa 90. kathAratnakoza 91. kathAsaritsAgara 92. kammasuta 116,133,151, 255, 261,363 139,144,224 .6, 8, 10, 11, 13, 37, 46, 49, 50, 52, 62, 79, 85, 86, 288, 290, 321, 323 131 38 49, 52, 53, 54 7, 22, 36, 264, 364 150, 161,208 93. karmagrantha 94. karmaprakRti 95. karmaprakRtipUrNi 96. karmaprakRtiTIkA 97. karmavipAka 98. kalpadIpikA 99. kalpadrumakalikA 100. kalpapradIpikA 101. kalpasUtrasubodhikAvRtti 102. kalpasUtrAvacUri 103. kalyANakalikA 104. kalyANamandiravRtti 105. kalyANamandirastotra 106. kAdambarI 107 kArtikeyAnuprekSA 108. kArtikeyAnuprekSAvRtti 109. kAvyaprakAza. 110. kAzahradIyajinastotra 111. kiraNAvalI 112. kundamAlA. 113. kumArasambhava 114. kulArNavatantra 115. kuvalayamAlA 116. kUpadRSTAMtavizadIkaraNavRtti. 117. kUrmapurANa 118. kenopaniSat .. 119. kauSAtakyupaniSat. 120. kSatracUDAmaNi 121. gacchAcAraprakIrNaka 122. gaNividyAprakIrNaka 123. garuDapurANa 124. gItA (adhyAtmagItA) 125. gItA (arhadgItA) 126. gItA (aSTAvakragItA) . 127. gItA (AtmadarzanagItA) 128. gItA (IzvaragItA) 129. gItA (gurugItA). 385 70, 2 pRSTha 140 , 248, 269 70 70 158 148 148 148 30, 149 148 139, 173 104 61,104, 214 86,92,255 194,242, 272, 288 129,338 5,10 190 21 29 92 203, 277,301 351 224 194,289, 333, 365, 368, 373 343 367 119 28 145 273, 289, 331, 342, 361, 370 49, 86, 102238, 249, 304,309,331,369, 352, 353, 370, 371 49, 173, 195, 203 . 98, 353 24, 49, 61. 109,185, 201 287 .2.49, 255 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 pRSTha pRSTha ................... 365 130. gItA (pANDavagItA) . . . . . . . . . . . . . . . . 268 162. jIvAjIvAbhigama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12,118 131. gItA (premagItA) ........49,109,320,350,351 163. jIvAnuzAsana . . . .. 11,121,158,182,190 ,228 132. gItA (bhagavadgItA) . . . . 11,27,75.107.116,136, 164. jIvAnuzAsanavRtti . . . . . . . . . . 182,197 228,240,268,272,288,290,301, 165. jIvopadezapaJcAzikA . . . . . . . . . . 92,114.127 310,311,329,333,338,339.342, 166. jJAtAdharmakathAGga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 344,350,351,357,368,369,370,373 167. jJAtAdharmakathAvRtti 133. gItA (ramaNagItA). ....................... . . . . 61,351 131 134. gItAbhASya 168. jJAnasAra . . . . . . . . . . . .10.55,56,59,133,228, 238,272,333 135. guNasthAnakakramAroha . . . . . . 332,341,342,347 169. jJAnArNava. . . . . . . . 58,78,108,110,270,289, 136. gurutattvapradIpa. u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 290,291,317,331,332, 137. gurutattvavinizcaya ...................17,49,187 338,342,343,353,357 138. gurutattvavinizcayavRtti ............. 28,39,66,266 170. jyotirnibandha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 139. gurvAvalI ........... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 171. tattvAcantAmANa . . . . . . . . . . . . . 186,187,188 140. gUDhArthadIpikA 172. tattvacintAmaNi AlokaTIkA .......... 188 141. gopathabrAhmaNa . . . . . . . . . . . . 351 173. tattvacintAmaNicUDAmaNi 142. gautamakulaka . . . . . 222 174. tattvapradIpikA (pravacanasAraTIkA)............. 289 143. gautamIyatantra ..... 277 175. tattvavaizAradI ........ . . . . . . 233,289,308 144. catuHzaraNaprakIrNaka 110 176. tattvasaGgraha ..... 145. caturviMzatijinastotra (ji. suM.). . . . 214 177. tattvAnuzAsana (nAgasenakRta) . . . . . . 58,241,289, 146. caturviMzatijinastotra (dha. gho.) . . . . . . 290,309,317,331,332, 339.341,342,351,357 147. catuvizAtastAtra . . . . . . . . . . . . . . . . . ... 214 178. tattvAmRta 148. candrikA-vRtti. ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 179. tattvArthaTIkA ....... 149. candrikA .. 180. tattvArthabhASya 109 150. carakasaMhitA . . . . . . . . . . 4,8,17,28,29,30,48, 181. tattvArtharAjavArtika 53,92.98,110,118,121,338 182. tattvArthasAra 151. cANakyasUtra . . . . . . 18,119,129,165,197, 183. tattvArthasiddhasenIyavRtti . . . . . . . 222,246,287,373 . . . . . . . . . . . 108 152. caityavandanamahAbhASya . . . . . . 100,105,115,121, 184. tattvArthasUtra (+ kArikA) . . . . . . . 21,27,30,84, 158,168,174,182,190,208,209, 110,115,156,157,289,291 210,211,215,218,220.221,225, | 185. taittirIyabrAhmaNa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 234,235,236,237,239,240,241,337 186. taittirIyAraNyaka ........................... 203.351 153. chAndogyopaniSat ... 102,172,341,356,365 187. taittirIyopaniSat . . . . . . .203.290,344,347,351 154. chAndogyopaniSadbhASya . . . . . . . . . . . . . . 98 188. trizikhabrAhmaNopaniSat . . . . . para .. . . . . . . . . . . . . 289 155. jayalatA. . . . . . . . 5,21,23,70,126,309, 189. triSa STizalAkApuruSa ................ 30,49,92,127, 350,360,367 164,198 156. jayasaMhitA 190. theragAthA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108,35ra 157. jAbAladarzanopaniSat ...... 209,242,286,356 191. dattAtreya-yAmala ...... 277 158. jinasahasranAmastavana . . . . . . . . . . . . 353 192. dattAtreyasaMhitA . . . . 203 159. jinasahasranAmastAtra . . . . . . . . . . 340,352,353 193. damayantIcaritra . . . . . . 189 160. jItakalpabhASya . 194. darzanaprAbhRta . . . . . . . . .56,87 161. jIvavicAra . 24 / 195. darzanaratnaralAkara . sa la lAkara . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 108 . 287 0 44 ma 108 286 228 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196. darzanazuddhiprakaraNa 197. darzanazuddhiprakaraNavRtti 198. dazavaikAlika 199. dazavekAlikacUrNi 200. dazavaikAlikacUrNi(agastyasihasUri) 201. dazavaikAlikaniyukti 202. dazavaikAlikavRtti 203. dazAzrutaskandha 204. dakSasmRti 205. dAnakulaka 206. devIbhAgavata 207. devendrastavaprakIrNaka 208. dravyasaptatikAvRtti 209. dvayatArakopaniSat 210. A. dvAtriMzadvAtriMzikA (yazo. mArgadvA) B. dvAtriMzadvAtriMzikA (yazo) 1 pRSTha 22,52, 100, 115, 120, 121,131,136, 191,209 191 30, 40, 41, 107, 269,270, 313 92,297 131 26,31,286, 290, 298 303 215. dharmabindu 212. dvAtriMzikAvRtti 213. dvivarNaratnamAlikA 214. dhammapada C. dvAtriMzadvAtriMzikA ( upA. yazo dezanAdvA) 211. dvAtriMzikAprakaraNa (siddhisenasUrikRta). 216. dharmavinduvRtti 115, 328 286 129, 149 137 353,357 100, 311 249 6, 51 5968,70,72,74, 75,79818285869698110, 123,137,138,141,142146, 147, 149,161,162,166, 167,171,172. 173, 181,184185,187,193,208, 209,213,216,221,225227,228, 229,254,255,257, 266, 269,277, 279380 281284286288289291. 305,306,308310,313,321,322,325,326 5,10,17, 23, 25, 28, 35, 36, 37, 40, 43, 44,50, 52, 57,61,62,259, 260, 261, 264, 266 54,104, 117, 169, 302, 339,352, 353, 360, 373 .45, 151, 166, 167, 236 214 6, 8, 10, 12,29,68,98, 108, 150, 194, 222, 368 15, 20, 21, 25, 36, 39, 56, 57, 75, 102, 108, 110, 114, 120, 122, 128, 262,273, 276, 282, 298, 302, 303, 304 12, 25, 29, 36, 75, 104,128, 363 217. dharmaratnakaraNDaka. 218. dharmaratnaprakaraNa 219. dharmaratnaprakaraNavRtti 220. dharmasaMgraha 221. dharmasaMgrahaTippaNaka 222. dharmasaMgrahaNI 223. dharmasaMgrahavRtti 224. dharmopadezakulaka 225. dhavalA 226. dhyAnadIpikA 227. dhyAnabindupaniSat 228. dhyAnavicAra 229. dhyAnazataka 230. dhyAnastava 231. nagarapurANa 232. navatattvaprakaraNa 233. nAgojI bhaTTavRtti 234. nAdabindUpaniSat 235. nAradaparivrAjakopaniSat 236. nAradapaJcarAtra 237 nAradapurANa 238. niyamasAra pRSTha 129, 204, 209, 210, 218,225,298 6,23,27,31,54,92,96, 107, 109, 121, 247, 254, 270, 278, 297 92 241. nizIthabhASya 239 nirvANakalikA 240. nizIthacUrNi 242. nizIthasUtra 243. nItizataka 387 244. nRsiMhapUrvatApinIyopaniSat . 245. nRsiMhopaniSat . 246. naiSadhIyacarita 247. nyAyakusumAJjali 248. nyAyamaJjarI . 26, 31, 110,304 237,239 349 139 314 11,26 60, 110 173, 288 288 24, 58, 148, 288, 290, 331 317,338 57 40 60, 233 348, 356 172, 278, 303, 341 249, 333,368 286, 290 10, 43, 290, 337, 350, 352 139, 163, 173, 190, 198, 200 6,17,21,27,29,31, 32, 41, 43, 47, 65, 107, 108,121,133, 152, 153, 156, 158, 161, 173, 256, 270, 290, 313,331,372,374 6,11,17,22,29,31, 36, 38, 40, 41,42,46,52, 53, 54,77, 106, 132, 141, 144, 156, 204, 214, 241, 244, 246, 247, 248, 268, 282, 374 290,302 102,130 172 365 86 367 365 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 pRSTha pRSTha 324 19. 174 249. nyAyasUtra ........ 250. nyAyAloka 251. paJcakalpacUrNi . . . . . . . ... . . . .1.31,269 252. paJcakalpabhASya ..... . . . 80,100.131,156 253. paJcatantra . . . . . 43,101,320 254. paJcadazI. . . . . . 86,369 255. paJcaliGgiprakaraNa . . . . . . . . . . . . . . . . 101.156 256. paJcavastuka . . . . . . 13,20,30,31,32,36,41, / 42,43,44,48,52,100,109,110,118, 120,222,224,226,228,248,256,262, 269,276,280,288,303,314,374 257. paJcavastukavRtti . . . . . . . . . . . . . 143,288,303 258. paJcasUtra . . . . . . . . 50,238,248,281,287,290, . 292,296,297,313,314,352,362 259. paJcasUtravRtti . . . . . . . . . . .50,241,287,298,362 260. paJcAzaka . . . . . 5611,12,14,17,49,52540291, 94100101108114122.127132137138, 139,141144148149150157158162, 163,164176181198200203,208209, 212,217220,223,224,225,226,227229, 252254255256276277278279, 281285302303,304 261. paJcAzakavRtti . . . . . 11,52,151,208,219,223 262. padmacaritra ... .. ... ... . . . . . . . . . . . 221 263. padmapurANa . . . . . . . . . . . .69.129,207,227,368 264. padmAnandipaJcaviMzatikA ...... 265. paramajyotiHpaJcaviMzatistotra ..... 266. paramaprakAza (paramappayAsa) . . . . . . 353 267. paramAtmadvAtriMzikA (amitagati) . . . . . . . 110,353 268. paramAtmadvAtriMzikA (dvA. dvA) ..... .... 103 269. paramAnandapaJcaviMzati . 26. paramAnanyasavApatAta . . . . . . . . . . . . . . . . 185 270. parAzarapurANa .......... 271. parAzarasmRti . . . . . . . 69,227 272. pANinisUtra ................ . . . . . . . 2,84 273. pAtaJjalayogasUtra ... 58,59,60,78,110,171, 289,299,300,308,332,366 274. pArzvanAthacaritra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 275. pArzvanAthacaritra (bhAvadeva). . . . . . . . . . . . . . 109 276. piNDaniyukti . . . . . . . ... 41,52,54,77,156 277. piNDaniyuktivRtti . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 278. puruSArthasiddhyupAya . . . . . . . . 279. puSpamAlA . . . . . 12,17,46,48,54,85,107,108, 109,128,151,157.164,194,210,212, 223,242,247,248,256,282,299,374 280. pUjAprakaraNa ...... 207,208,210,211.213 281. petavatthu . . . . . . . . 368 282. paiGgalopaniSat .......... 283. prakalpagrantha . . . . . . ........ 26,27 284. prajJApanA . . . . . . . . . . . . . . . 12,124.352357 285. prajJApanATippaNa ... . . . . . . . 125 286. praNavopaniSat . . . . . . . 172 pAnipara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287. pratimAzataka . . . . . . . . . . . . . . . 108,156,196 288. pratimAzatakavRtti . . . . . . . 31,36,51,67,130 ,14 151,177,187,188,191,192, 219.224,228.229,343 289. pratiSThAkalpa ....... . . . . . . . . . . . 198,207 290, pratiSThAkalpa (ajJAtakartRka) . 291. pratiSThAkalpa (umAsvAtijI) ..... 190 292. pratiSThAkalpa (guNaratnasUri)...................... 293. pratiSThAkalpa (sakalacandra) 294. pratiSThAkalpa (samudrAcArya) 295. pratiSThAsAroddhAra.... ..... 138,140 - 296. prabandhacintAmaNi ..... ....... 267.340 297. prabodhacandrodaya ....... ....... 268 298. prabodhacintAmaNi ..... . . . . . . . . 351,353 299. pramANavArtika ........................ 365 300. pravacanasAra ............... 14,53,58,61,195 301. pravacanasAroddhAra 10,42,162,301,337 302. prazamarati . . . . . . . . . . . 25,53,86,150 ,197, 307,313,349 303. prazamaratiavacUri........ 25,149 304. prazamarativRtti . . . . . . . . . . . . . . 305. praznavidyA 139 306. praznavyAkaraNasUtra . . . . . . . . . . . . . . . . 129,292 307. praznopaniSat .. 337,367 308. prAcInasAmAcArIprakaraNa . . . . . . . . . . . . . 190 309. bimbASTaka . ....... 150,177 310. bRhajjAbAlopaniSat . . . . . . . . . . . . . . . . 10 311. bRhatkalpaniyukti 339 312. bRhatkalpabhASya . . . . . . .7,9,24,26,29,37,53,54, 100,106,144,152,156,191,256, 288,299,309,313,314,339 207. bharanApAnapat . . . . . . . . . . . . . . Jain Education Intemational Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha - . . . . . 190 373 211 31 242 313. bRhatkalpabhASyacUrNi...... 348. manusmRtivRtti ............ . . . . . . . 302 314. bRhatkalpabhASyavizeSacUrNi . . . . . . . 349. mantrAdhirAjastotra.......... .............. 214,340 315. bRhatkalpavRtti . . . . . . . . . . 27, 38,189,191,288 350. manvarthamuktAvalI....... ............ 173 316. bRhatkalpasUtra .................... 22,301 351. mayazAstra ............. ...... .. 167,170 317. bRhatsaMnyAsopaniSat ..... 352. maraNasamAdhiprakIrNaka ..... 318. bRhatsaMhitA ................139,144,145,162,198 353. mahAdevadvAtriMzikA 319. bRhadAraNyakopaniSat . . . . . . 207,290,298,347, 354. mahAdevastotra 351,352,353,356,365,367 355. mahAnizItha . . . . . . 7,28,53,136,151,227,228 320. bRhadyogiyAjJavalkya smRti. hadyogiyAjJavalkya smRti . . . . . . . . . . . . 172 356. mahAbhArata . . . . . . . 2,8,19,69,92,98,102, 321. bRhad-bhASya 192 115,128,129,147,163, 322. bRhad-RSimaNDalastava 194,197,242,246,270,290,298, 300,321,351,353,365,368,372,373 323. bRhadrvya saMgraha 289 357. mahAvagga. . . . . ........... 368 324. bRhannAradIyapurANa . 357 358. mahAvAkyopaniSat . . . . . . . . . . . . . . . . 325. bRhannAradopaniSat ..... 351 192 326. bodhicaryAvatAra....... 359. mahopaniSat .............. 36,233,301,314,373 311 360. mANDUkyopaniSat ......... 327. brahmavidyopaniSat .... 351 352 361. mArkaNDeyapurANa 310 328. brahmasUtra 361 329. brahmANDapurANa . ... ... ... 362. mAlavikAgnimitra 330. brahmopaniSat . . . . . . . . . . . . . . . 363. mitAkSarA . . . . . . . 128 173 364. milindaprazna ........ ....... 368 331. brAhmapurANa 213 332. bhaktaparijJA ....... 365. muktikopaniSat . . . . . . . . . . . . . 110,234,309 12,52.85,106,108,150 333. bhaktAmarastotra ........ 366. muNDakopaniSat . . . . . . . . 341,343,348,373 - . . . . . . . . . . . . . 103,214,351 334. bhaktirasAyana ...... 367. mUlazuddhiprakaraNa (sthAnaka) . . . . . . . 368. mUlazuddhivRtti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 335. bhaviSyapurANa ..... 242 ....... 26,108 336. bhAgavata ......... 369. mUlArAdhanA 314,348,357,368,370 337. bhAnumatI (nyAyAlokaTIkA) ............ . 71,118, 370. mRcchakaTika . . . . . . 358.359 371. maitrANyupaniSat ....... .... ... ... 203,367 338. bhAvakulaka . . . . 372. maitreyyupaniSat . . . . . . . manamAnapat. . . . . . . . . . . . . . . . . . 286,289 339. bhAvaprAbhRta . . . . . 10,115,167 373. mokSadharma ............ 115,318,324,357,361,370 340. bhAvasaMgraha . . . . . . . 317 374. mokSaprAbhRta. . . . . . . . . . 341. bhAvAgaNezavRtti . . . . . . . . . . . . . . . . 59,133 375. mokSaralA . . . . . . . . . . . . . . . . 10,21,51.358 342. bhASArahasya ......... 376. mohonmUlanavAdasthAnaka ..... ... ... 190 343. bhuvanasundarIcaritra..... 377. yajurveda 222,281 344. majjhimanikAya . . . . . . . . . . . . . . . . . .352,368 378. yajurvedabhASya 203 345. maNDalabAhmaNopaniSat ... . . . . . . . . . . . 289,332 379. yAjJavalkyasmRti . . . . . . . . . . . 101,102,169, 246,344,368 346. matsya purANa . . . . . . . . . . . 173,197,249,365 380. yAjJavalkyopaniSat ........................ 106 347. manusmRti ......... 3,8,25,40,43,50,87, 101,128,171,173,186, 381. yogakuNDalyupaniSat . . . . . . . . . . 311,333,352 286,290,368,370,373 / 382. yogacUDAmaNyupaniSat . . . . . 173,350,351,353 189 - . . . . . 189 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pRSTha 139 193 . . . . . . . . . . . . . 2E 5 . 108 383. yogadRSTisamuccaya. . . . . . . . 13,23,24,25,36,37, 405. ratnAkarAvatArikA ........ 50,71, 75, 79,82,86,87,94, 406. rAjapraznIya .............. jAtIya ... ...... 210.269 95,99,102,104,115,116,122,123, 407. rAjapraznIyavRtti ... 125,126,128, 130,131,177.194, 200,201,239,244, 252, 254, 408. rAjamArtaNDa (bhojavRtti) .......... 2,59,172,287 266, 312, 320, 328,331, 345, 409. rAjavallabha 348, 350:353,362, 371, 372 410. rudrahRdayopaniSat . . . . . . . 343 384. yogadRSTisamuccayavRtti . . . . . . . 59,127200, 411. laghukalpatantra ......... 277 329342,345 412. laghucaityavandanabhASya 209,210 385. yogapradIpa ...... .5910.3.104185332,344,353 413. laghusaMgrahaNI. 12. layusanahaNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386. yogabindu ......... 613,15,17,18,23,24,25,29, 414. lalitavistarA, .... 27,47,96,116,130,147, 3039,405268737678038790, 149,157,158,161.213.215,217,225, 929596,103,105,110114116117, 126127128129131137140145, 246,247,271,282,320,362,371 213216239252,254267279,282, 415. lalitavistarApaJjikA ........... 32,233,271 288,290302,330331339,344349, 416. liGgapurANa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286,302 352357,36036136236 365.369 417. liGgaprAbhRta ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 387. yogabinduvRtti ......... 47,92,93,95,266 418. lokatattvanirNaya.... . .. 19,103,117,372 388. yogavArtika ........ . . . . . . . . . . . . 233,318,342 419. varAhapurANa . . . ... 389. yogavAsiSTha ..... 13,18,108,311,361,373 420. varAhopaniSat 390. yogavizikAvRtti... 29,30,73,77,79,80,81, 421. vasiSThasmRti ...... 121,237,238,247,300,345,348 391. yogazataka . . . . . . 27,85,110,114,116,117, 422. vasudevahiMDikA . . . . . . . 209 194,215,225,238,240,255,267, 423. vAkyapadIya....... 297,302,303,304,311,331,366 424. vAdamAlA 392. yogazatakavRtti ...... 120,300 425. vAyupurANa .......... . . . . . . . . . . . . . . . . . 351,365 393. yogazAstra. . . . . . . 42,45,46,50,60,61,80, 426. vAlmAkArAmAyaNa. . . . . . . . . . . . 106,165,203, 83,99,109,131,172,185,194, 242,255,319,320,350 207,288,290,292,311,317,324, 427. vAstusAra .................... 139,169,173 31,332,337,338,340,342,347 428. vizikAprakaraNa (dAna, yoga, 30,36,79,116, 394. yogazAstravRtti kevala jJAna, caramAvarta, pajA, 149,153,196,209, 395. yogazikhopaniSat . . . . . . . . 311,343,373 zikSA, yatidharma) 219,220,234,242,243, 396. yogasAra (ajJAtakatRka) . . . . . . . .52,58,102,104, 244,247,248,252,253,254, 109,110,127,192.194,225. 256,269,272,285,286, 273,308,309,341,353,369 287,299,300,318,352 397. yogasAra (yogIndudeva) .. 57 429. vikramorvazIya..... . 108 398. yogasAraprAbhRta . . . . . . . . . 10,23,87,96,331, 430. vicArAmRtasaMgraha ........ 221 344,353,358,371 431. viddhazAlabhaJjikA...... 399. yogasArasaMgraha ........ . . . . . . . . . . . 110,289 432. vivekacUDAmaNi . . . . . . . . . . . . . . . 400. yogasUtraTippaNa ....... . . . . . . . . . . 300 433. vivekavilAsa.................. 137,144,163 401. yogasUtrabhASya . . . . . . . 59,272,342,359 434. vizeSAvazyakabhASya ............ 23,44,58.105, 402. yogezvarodaya . 203 145,246,272,313,353,373 403. raghuvaMza 435. vizeSAvazyakavRtti 404. ranakaraNDakazrAvakAcAra ............ 195,196 / 436. vizvakarmaprakAza ... 23 187 29 Jain Education Intemational Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 437. vizvasAra 438. viSayavilAsa 439. viSNudharmottarapurANa 440. viSNunAmasahastra 441. viSNupurANa 442. viSNubhakticandrodaya 443. viSNurahasya 444. visuddhima 445. vItarAgastotra 446. vItarAgastotravivaraNa 447. vItarAgastotrAvacUri 448. vedAntasAra 449. vedAntasUtra 450. vedhavAstuprabhAkara 451. vairAgyakalpalatA . 452. vairAgyazataka (prAkRta) 453. vairAgyazataka (bhartRhari) 454. vaizeSikasUtra 455. vaizeSikasUtropaskAra 456. vyavahAraprakAza 457. vyavahArasUtra 458. vyavahArasUtrabhASya 459. vyavahArasUtravRtti 460. vyAkhyAprajJapti (bhagavatI) 461. vyAkhyAprajJaptivRtti 462. zakunasAroddhAra 463. zakrastava 464. zatapathabrAhmaNa 465. zatrujayatIrthoddhAraprabandha 466. zatruJjayamAhAtmya 467. zabdakaustubha 468. zarabhopaniSat 469. zAMkhyAyanAraNyaka 470 zANDilyopaniSat pRSTha 277 139 268 351 .103, 108, 285, 289, 290, 301, 308, 309, 318, 340, 348, 351,353, 357, 368, 370, 373 102 207 . 108, 368 52, 53, 54, 87, 149, 214,339, 351 109,289 330 145 136, 323 8. 31,41,54, 151, 161, 174, 191, 194, 204, 299, 305 174 3, 7, 12, 14, 31, 45, 53, 54, 157, 196, 209, 214, 223, 227, 241, 287, 297, 298, 330 158, 215,287 144 339, 340, 350, 353 203, 281,325, 351 146 108 289 331 146, 162,169 108, 265, 266, 267 314 125 177, 365 136, 144, 153, 161, 200,208, 225 130 333 351 242, 286, 287, 318 471. zAntasudhArasa 472. zArGgadharapaddhati. 473. zAstravArtAsamuccaya 474. zikhAsaMhitA 475. zilparalAkara 476. zilpasmRtivAstuvidyA 477. zivapurANa. 478 zivarAtrivratakathA 479. zivopaniSat 480. zuklayajurveda 481. zobhanastuti 482. zrAddhaguNavivaraNa 483. zrAddhadinakRtya 484. zrAddhadinakRtyavRtti 485. zrAddhapratikramaNasUtra 486 zrAddhavidhivRtti 487 zrAvakadharmavidhiprakaraNa 488. zrAvakadharmavidhivRtti 489. zrAvakaprajJapti 497 SaTkhaNDAgama 498. SaDdarzananirNaya 499 SaSTizataka. 500. saMghAcArabhASya. 501. saMjJAkulaka 502. saMyuttanikAya 503. sajjanacittavallabha 504. sandehaviSauSadhi 490 zrAvakaprajJaptivRtti 491. zrAvakAcAra 492. zrAvakASTaka 493. zrImAlinIvijayottaratantra 494. zrIrAmapUrvatApanIyopaniSat 495. zrI zrIpAlakathA 496. zvetAzvataropaniSat 391 pRSTha 70,109, 110 310 108, 115,356 203 146, 187, 198 136, 146 368 195 367 351 214 128 100, 140, 152, 153, 157, 207, 212, 215, 224, 374 32,151, 152,374 86 . 139, 171, 174, 182, 191, 203, 210, 212, 235, 237, 239 .95, 128, 204, 228,252,254 100, 128, 228 46, 53, 54, 94, 115, 153, 158, 194, 216, 224, 225, 357, 371 158 347 153 340, 341 173 286, 317, 336 255, 310, 344, 353, 361,367 225 102 32, 38, 52, 54, 150 32,131 125 30,69 10 148 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 mA . .. . . ... .... ....... 229 sarakanADavatti . . . . . . . . . . . . " 505. samayasAra (kundakunda) . . . . . . . . 3,13,52,86, 87,167,343 506. samayasAra (devAnandasUri)........ 158,282,352 507. samarAGgaNasUtradhAra . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 508. samarAdityakevalicaritra ...... . 24,30,108, 129,241.302 509. samavAyAGga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336 510. samAdhizataka . . . . . . . . . . . . . . 185,331,351 511. sambodhaprakaraNa . . . . . . . . . 1074,100101,104, 110120121130136149157, 174182183,207208209210, 211,213,218220221223,226, 227,234235,236237239,240, 241252269,288329332342 512. sambodhasaptati . . . . . . . . . . . . .54,56,100,106, 120,136,212,213 513. sambodhasaptativRtti tAtAta . . . . . . . . . . . . . . .1.51,227 514. sammatitarka ....... . . . . . 6,7,31,103,265,291 515. sammatitarkavRtti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 516. samyaktvakulaka ..... 191 517. samyaktvaprakaraNa ..... . . . . . . 191 518. sarvArthasiddhi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108.109 519. sAMkhyapravacanabhASya . . . . . . . . . . . . . . 289 520. sAMkhyasUtra . . . . . . . . . . . . 245,246,278,289, 331,332,353,361,365,366,372 521. sAmAcArIprakaraNa (ajJAtakartRka) . 282 522. sAmAcArIprakaraNavRtti .. 523. sAmAnyaguNodezakulaka ...... 127 524. sAmyazataka 4,110 525. sArasamuccaya . . . . . . . . 194 526. siddhaprAbhRtikA . . . . . . 527. siddhasahasranAmavarNanacchanda . . . . . . 528. siddhahemalaghunyAsa siddhahamalaghunyAsa . . . . . . . . ....... 298 529. siddhahemazabdAnuzAsana .... 3,38,81,8499,193 530. siddhAntabindu . . . . . 356 531. siddhAntabinduvRtti ...................... 356 532. siddhivinizcaya . 533. sugamArthakalpanAvRtti . . . . . 8,42,50,75,83,92, 111,121.185,300,323 534. suttanipAta . . . . . . . 162,368 535. subhASitasandoha ............... 110 536. subhASitasUktaratnamAlA 181 537. subhASitAvalI 246 538. suvidhinAthacaritra 539. sUtrakRtAGga. . . . . . . . . . . 6,9,26,28,31,32, 107.108,110,119,128,129,333,365 540. sUtrakRtAGgacUrNi ..... 541. sUtrakRtAGgavRtti . . . . 9,21,28,207 542. sUtrasantAna..... . . . . . . . . . . . 100 543. saudarananda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 ....... . . 12,21 544. saudaranandakAvya. . . . . . . . . . . . . . . . . 358,372 545. saurapurANa ............................... 357,361 546. skandapurANa . . . . . . 96,129.212,236,255,310 547. skandopaniSat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 548. stavaparijJA . . . . . . 101,120,138.140,142.143, 145,147,148,149,156.157,162,164, 176,181,198.200,203.212,223.225 549. stavaparijJAvyAkhyAna. . . . . . . . . . . . . . . . 143 550. sthAnAGgavRtti . . . . . . . . . . . . . . . . . 26,124 551. sthAnAGgasUtra . . . . . . . . . . 247,254,282,301 552. syAdvAdakalpalatA . . . . . . .23,49,51,59,102,108, 110.242,291,363 553. syAdvAdamaJjarI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 554. syAdvAdarahasya . . . . . . . 555. haMsopaniSat 556. haThayogapradIpikA . . . . . . . 50,202,203,287 557. harSacarita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 558. harSaprabandha . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 559. halAyudhakoza .......... 50,57,137.202,327 560. hiMsASTaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561. hitopadezamAlA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562. hradayapradIpaSaTviMzikA . . . . . . . . 309 185 353 WWWG Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 pariziSTa - 5 kalyANakandalyAM nirdiSTA nAmavizeSAH pRSTha 313 119 279 324 280 48 akSapAda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....... 52,104 34. kuvalayaprabha ... agastyasiMhasUri . . . . . 35. kuSNamizra . . . . . . . . . . . . . . . 268 agnizarmA 36. kUragaDuka ......... aGgAramardaka 37. kSemakIrtisUri . 27,189,191 ajanRpa . . . . . . . 246 38. kSemendra .. ajitadevasUri ..... 190 39. gaNaka . . . . . . . . . . . . . 360 atimuktakumAra ..... ... 40. guNaratnasUri (nUtana) 151 anuruddhAcArya ... 110 41. guNaratnasUri (prAcIna) ..... __ abhayakumAra............. 42. guNasena ................... 10. abhayadevasUri . . . . . 151,158,223,241,265,287 43. gopendra . . . . . . . . . . . . . 116 11. amitagati . . . . . . . . . . , 23,96,110,331.344, 44. gorakSanAtha (gorakhanAtha) . . . . . 347,353,371 45. govinda . . . . . . . . . . . . . . . 12. amRtacandra...... sa pana.... . . . . . . . . . . . . . . . . 286.289 46. gozAlaka. 314 13. arhaddatta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......... 78 47. gautama . . . . . . . . . . . . . . . . .94,244,297,329 14. avadhUtAcArya . . . . . . . . . . . . 257 cakrapANidatta ..... . . . . . . . . . . . 108 15. azvaghoSa ...... 11,358,372 49. caNDakauzika . . . . . . . . . . 106,108,209 16. Aryagovinda . . . . . 38 50. candraprabhasUri 131 17. AzAdhara .......... 353 51. cANakya ....... 106 udayanAcArya.... ............... 195,367 52. cAritraratnagaNI ...... mA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 19. umAsvAti (vAcakamukhya). . . . . . . .21,27,115.153, cAritrasundaragaNI . . . . . 139,143,150,154, 157,190,194,207,208, 161176,207,208,211 210,211,212,224,371 54. cArvAka ....... 20. RSabha . . . . . . . . . . . . . . . . 168 55. cilAtiputra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. kaNDarika . . . . . 56. jayaghoSasUrIzvara . . . . . 22. karNapUra ...... 57. jayadevamizra..... 23. karmasAdhu ..... 146 58. jayantabhaTTa . . . . . . . . 365 24. kalApUrNasUri ....... 217 59. jayazekharasUri..... 212,351,353 25. kAlidAsa.......... . . . . . . . . . 27,31,49,92,108 60. jayasiMhasUri ....... 26. kAhaMDikadevI . 158 61. jaranaiyAyika 187 27. kuNika .............. 210,229 62. jinapati ....... ....... 215 28. kundakundasvAmI... ... ... 3,8,10,13,56,87, 63. jinalAbhasUri 210,230,279 115,167,290 64. jinasundarasUri . . . . . . . . . . . 214 29. kumAranandI ...... 65. jinasena . . . . . . . . . . . . . . 288 30. kumArilabhaTTa . . . . . 66. jinezvarasUri . . . . . . . . . . 98,101,123,131,229 31. kulavAlaka . . . . . . 47 67. jIvaharSagaNI........ 32. kulasAragaNI ......... 68. Thakkarapheru 139,173 33. kullUkabhaTTaH . . . . . 173 | 69. tAmalitApasa ...... 18. ratA 97 188 . . . . . . . . . . . 217 29. kumAranandA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 150 W . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 - Jain Education Intemational Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 70. tilakAcArya. 71. tuGgikA 72. dazArNabhadra 73. dahanasura 74. diGnAga 75. devacandrasUri 76. devapAla 77. devabhadrasUri 78. devAnandasUri 79. devendrasUri 80. dhanapAla 81. dhanavijayagaNI 82. dhanezvarasUri 83. dharmaghoSasUri 84. dharmasAgara 85. dharmAnanda 86. 87. nAgasena 88. nAgila 89. nemicandra paMDita 90. nemicandrasUri 91. naiyAyika 92. nyAyavijaya navyanaiyAyika 93. pataJjali 94. padmanAbha 95. pAdaliptasUri 96. pAlaka 97. pAzupata 98. puNyaratnasUri 99. pradyumnasUra 100. prabhAnandasUri 101. prabhAzahUra 102. balabhadramuni 103. bANabhaTTa 104. buddhisAgarasUri 105. bauddha (mAyAputra). pRSTha 191 54 210 78 29 189 116, 216 . 92,93, 138, 158, 167, 189, 190, 217 158, 282, 352 32,100, 151,152, 157, 207, 374 214 105 136, 144, 153, 161 214 191 358 187 289, 317, 331, 332, 341, 357 161 38, 54 132,289 359, 360 103, 110, 128, 221, 289,290, 308,332 19,23, 104, 248 182 139, 190 106 103 214 189 109, 289 146 78 86,93,255 24, 49, 60, 109, 185, 201, 307, 350, 351, 370 21, 30, 103, 114, 301, 306, 340, 356, 358, 360, 368 106. bhaTTArakazrIzuka 107. bhadraGkarasUri 108. bhadravAhasvAmI 109. bharata ... 110. bhartRhari 111. bhAgavata 112. bhAvadevasUri 113. bhAskaranandI 114. bhitramAla 115. bhoja 116. maNiratha 117. maNDalatantravAdI. 118 madanarekhA 119. madhusUdanasarasvatI. 120. mammaTa 121. marudevI 122. malayagirisUri 123. mallinAtha. 124. malliSeNa 125. mahAvIra 126. mANikyasUri 127 mAnatudrasUri 128. mAnadeva 129. mAnavijayavAcaka 130. mImAMsaka 131. municandrasUri 132. munisundarasUri. 133. murAri 134. meghakumAra 135. meghavijayagaNI 136. metArya 137. merutuGgasUri 138. yazobhadrasUriH 139. yazovijaya 140. yahudi 141. yAjJavalkya 142. yugabAhu . 143. yogIndudeva pRSTha 102 285 7,46, 272, 289, 303, 339, 372 68, 100 . 23, 103, 125, 130 102 109 317, 338 190 2,233 106 98 106 11,356 5.10 311 12,32,70 124, 174, 207 229 10 39, 140, 210, 279.297329 144 103, 351 100, 228 110, 304 186, 259, 360 36, 75, 12, 104, 115. 123, 133,151, 233, 363, 374 .8.103, 110, 255 246 78, 111 - 49.173, 195, 203 8 102,267 . 66, 111,300,323 1 106 . 102,103, 107, 246, 344 106 57 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144. yogIndra . 145. ratnaprabhasUri 146. ratnamandiragaNI 147. ratnazekharasUri 148. raviSeNa 149. rAjazekhara.. 150. rAjazekharasUri (nUtana) 151. rAma 152. rohiNeya 153. lakSmIvallabhagaNI 154. lokAyatika 155. vaGkacUla 156. vajrasvAmI 157. varAhamihira 158. vardhamAna 159. vardhamAnasUri 160 valmIka 161. vallabhadeva 162. vaziSTha 163. vAcaspatimizra 164. vAdidevasUri 165. vAmadeva 166. vAsudevazAstrI 167. vikrama 168. vijaya 169. vijJAnabhikSu 170. vijJAnabhikSu 171. vinayarala 172. vinayavijaya 173. vimala 174 virocana 175. vivekadhIragaNI 176. vizvakarmA 177. viSNukumAra 178. viSNuzarmA 179. vIrabhadrasUri 180. vedavAdI 181. vedavyAsa pRSTha 353 351 149, 150 153, 204 54,56, 100, 120, 136, 174, 239, 317, 336, 347 220 94 151, 153 368 25 132 21 111 6 139, 145, 198 168 173, 110,210, 218, 298 203.319 246 246, 368 233, 289,308 152 365 356 158 146 110, 223,289,318 233,318 8, 47 110 210 372 146 169, 340 7.106 320 12, 209, 215, 311 360 19, 102, 104, 108, 246, 272, 359 182. vedAntI 183. vaidika 184. vaizeSika 185. vyAsAnusArI 186. zakaTAla 187. zakra 188. zaGkarAcArya 189. zAntinAtha 190. zAntisUri 191. zAlibhadra 192. zivabhUti 193. zivazarmasUri 194, zIlAGkAcArya 195. zukadeva 196. zukrAcArya 197. zudraka.. 198. zubhacandra. 199. zUlapANi 200. zaiva 201. zobhanadeva 202. zrIcandraprabhasUri 203. zrIdevasUri 204. zrIpAla 205. zreNika 206. sakalacandropAdhyAya 207. saGgama 208. saGgama-deva 209. satyapura 210. sadAnanda . 211. samantabhadrasvAmI 212. samayasundaragaNI. 213. samudrAcArya 214. sarvAnubhUti 215. sAMkhya 216. sAgarAnandasUri 217. siMhasUri. 218. siddharAja 219 siddharSiNa pRSTha 395 21, 102, 114,356, 359, 360 102 21.259,356, 360 102 106 314 29,58,86,98 182 90,132, 168, 182, 209,218,278 111 6 70 4,9,45, 207 365 169 11 58, 78, 108, 110, 129, 289, 317, 331,332, 338, 342, 343 209 360 214 100, 131 158, 182, 190, 197 92 6 60, 110, 174 111 209 190 289 194, 196 104 190 106 21,101,102, 351, 360 26, 125, 126, 207, 300 110 267, 268 109, 289 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 D pRSTha . . . . . . . . . . 289 106 360 220. siddhasenagaNI . 221. siddhasenadivAkara ... ... 6,7,37,54,61,103, 117,168,194,265,302,339, 350,352,353,360,373 222. siddhArtha ..... . . . . . . 314 223. sImandharasvAmI 182,193,328 224. sunakSatra 106 225. subandhu ... 226. subuddhi ...... 227. sUryAbha . 228. somadeva 229. somodayagaNI..... . . . . . . . 108 230. saugata. 52,360 231. saudharmendra ... ..... 211 232. skandakasUri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 on or oom 233. sthUlabhadra 234. syAdvAdI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360 235. svAtmArAma . . . . . . 203 236. haribhadrasUri ........... 25,50,95,143,157, 241,288,353,362 237. harSa........ 238. hiTalara 106 239. hinduka . ...... . . . . . . . . . . . 106 240. hIrasUri . . . . 200 hArasUra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131.192 241. hemacandrasUri (ka. sa.) . . . . . 17,46,49,54,60, 61.83,87,103,109.131, 149,172,185,194,267,268, 282,288,292,311,324,338,350,353 242. hemacandrasUri (maladhAra) . . . . . . . . . . . . 46,212 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMga- agga- bhAvabheyA pupphAhAra aMguSThamAnamapi yaH tatkAlaM pa ao paramaguru akae bIjakkheve aMtamuttame aMdho aMdha pahaM aMdhapaNaMdho aidapajjattho puNa ANA aidapajjattho puNa mokkha aipariNai apariNai duhavi akasiNapavattagANaM akasiNapavattagANaM akasiNapavattagANaM akasiNapavvattagANaM akAreNa bhaved akAlautsukyasya akutAi akusalamaNoniroho akusalavaNaniroho akRto'kAritazca akRtyaM naiva kRtyaM akRtsnaM pravartayantI akkhayabhAve akkhaliyamiliyAu akrodho guruzuzrUSA akSINaH khalu akSepaphaladaH aNiraMja akhaNDataNDulAnAM agandho avarNaH agI atthakusIhiM aGgAre stenabhayaM pariziSTa - 6 kalyANakandalyAM darzitAnAM sAkSipAThAnAM sUciH pRSTha aGguSThaparvA aGguSThamAtrA aGguSThamAtrAma Jain Education Intemational [ upa. sA. 35 ] | A. ni. 1463 | | kA. anu. 470 ] [ sU. kR. 1/1/2/19 ] | paJcA. 11 / 11 ] [ upa. ra. 161 ] [ upa. ra. 171 ] [ pa. sU. 4/6 ] | upa. pa. 224 ] | A. ni. bhA. 194 ] | paMcA. 6/42 ] [ A. ni. 196 ] [ma. ni. 3/38 ] [ ma. sto. 32 ] | dha. bi. 8/55 ] | jIvA. 62 / [ pu. mA. 195 ] [ pu. mA. 199 ] [ a. pra. 6 / 11 ] | paM. ta. 4/42 ] [ A. ni. hA. 194 ] [ vi. vi. 8/18 ] [ pu. mA. 23 | [ ha. ca. 27 ] [ dvA. dvA. 29/26 ] [ pa. pra. ] [ ni. ka. pRSTha 14 ] [ ji. sa. nA. 8 ] [ ga. pra. 48 ] [ bR. saM. ] [ma.pu.] | AcAro. 6/13 ] 211 161 289 288 26 279 51 53 26 50 61, 96 223 6 100 227 103 75 121 47 47 41 43 223 196 48 103 93 291 353 198 352 28 139 173 161 161 acvaMtaM daDDhami accatAjoggaM acchI-nilADasaMdhisu ajaH sanAtanaH ajarA amarA ajJebhyo granthinaH ajJo vai aTTha u goara aTThaTTha lakkhapattAiM ajAnAnA ajjhavasAo ajjhavasANeNa [ sa. sA. 262 ] ajjhasieNa baMdho ajJasyArdhaprabuddhasya. upa. 2/50 maho. 5/105 ajJAtavAgvivekAnAM [ dvA. dvA. 2/5 ] [ma. smR. 12 / 103 | [ma. smR. 2/153 ] [ paM. va. 299 / aTThama-chaTTa avi sami aTThAhiyAya mahimA aDavIpa se veyaDDha aNagArassa NaM samU aNAimantA titthayarA aNAyayaNa aNiyatte aNubhavajuttA bhattI aNuvakayaparANuggaha aNuvI niTThA siddhaM agadavvehi aNaM vA evamAdI aNNAbhAve jayaNAe aNNe bhAMti tivihaM ata eva ata eva zrImahAvIreNa ataH paramaguru atastu niyamAdeva [ da. zu. 14 ] [ dha. ra. pra. 124 ] [ maMtrA. sto. 7 ] | de. sta. 300 ] yo. bi. vR. 119 / [ [ bR. ka. bhA. 1640 | | sa. sA. 265 ] [ bR. RmaM. | [ ni. bhA. 3217 ] [ utta. ni. 24/461 ] [ paJcA. 8/48 ] [ ka. ko. 2 / 2 / vR. ] [ vyA. pra. 18/8 ] da.vai.ni. 47 | sa. ka. bha. 9 / 940 / [ vya. bhA. ] yo. za. 10 / | abha. ku. 7 / [ dhyA. za. 49 ] [ AcA. 2/1/4/1 | - cai. vaM. ma. 68 ] [ [ ni. cU. 3 / pR. 214 | [ jI. ka. bhA. 2465 ) [ paM. va. 102 / [ upa. pa. 949 | | dha. bi. 6/35 | [ gu.ta.vi. 1 / 148 ] [ paM. sU. 4 / 6 / vR. pR. 14 ] yo. sa. 63 ] 397 pRSTha 115 109 190 340 353 267 299 166 52 36 28 8 3 41 211 40 46 204 189 53 286 24 191 116 74 24 31 174 29 228 100 137 262 39 50 25 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 atahAvihe ati viSNu aticArarahitA atIndriyaM guNA atIndriyArtha ato'karaNaniyamAt ato'nyathA pravRttau ato'nyaduttarA attahiaparahia attAnaM uvamaM atthaM bhAsai arahA atyakSaM viSayA atra dravyastave atra sthAnAdiSu atra hi kila atrAvasthitapakSa atha kasmAdu atha cittaM atha dhyAnaM athavA tatra puSpeSu athavA yoginA athaikayordhvaM adRSTa adezakAle ya addhirgAtrANi adhaHsthApitabhAjana adharmarUpo dharmo adhikArivazAt adhikRtetara adhyAtmajJAnato adhyAtmabhAvanojjvala adhyAtmamatra parama adhyAtmayogA adhyApanamadhyayanaM anadhikAriNo anantajJAnavAn anantaraJca kartavyaM | ka. ko. 78/3 | | agI. 25/17 | yo.vi. 1. [ [ nAdabi. 18 ] yo sa. 98 / 1 [ 1 atha pravajyA atha rUpasthadhyAsa kA. anu. vR. 482/pU. 376 atha rUpe jJAnA. 40/15 1 yo. bi. 415 ] yo. dR. sa. 70 ] | ma. ni. vajrArtha 1 [ dha. pa. 10 / 1 ] | vi. A. bhA. 1119 // [ jJAnA. 13/8 ] [ pra. za. 30 / vR. ] yo. vi. vU. 2/3 | [ zrA. dha. vi. vR. 26 ] | pra.za. 92 bR. / I a. zi. 4 ] [ bha.gI. 12 / 9 ] I | zAM. upa. 1 / 8 / 10 ] dha.bi. 3/3] yo. bi. 26 } | bha. gI. 6/42 ] | prazno 3/7 // ] | bR. yo. 2 / 61 ma. bhA. bhI. 41/21 | | ma. smR. 5/109 / | upa. prA. 13/184 / [ma. bhA. zAM. 33/32] | a. pra. | dvA. dvA. 10/12 vR. ] [ a. gI. 188 ] | a. sA. 20 // yo. bi. 68 ] kaTho. 1/2/12/ I [ [ [ma. sma. 1 / 88 ] [ zrA. dha. vi. 3 vR. ] | a. mI. 139 / zi. ra.13/77 ] pRSTha 167 173 79 348 23 73 19 86 7 222 23 357 229 300 100 191 172 333 318 276 338 342 139 311 367 172 129 286 224 19 228 75 86 324 23 347 128 228 353 146 ananyazaraNaM ananyazaraNIbhUya anavabodhe anAtmanyA anAdaro vilamba anikkasAvo anirvedaH paraM anirvedaH zriyo anivRttAdhikArA anIdRzasya anIzvarasya anukUlacAriNI anucita anupAyAttu sAdhya anubandhasya anumatizca anurAgaM jano yAti anekAntaparicchedarUpa anena bhavanairgu antareNopadezara antyapakSi anaM ca jiNa anaM brahme annatthAraMbhavao atrANI vakkhANaM annAdInAmidaM atre avacAra bhati atre a anyajanmAntarakRtaM karma anyatrArambhavAn anyathA yo anyasya yojanaM anyAyadravyaniSpannA anyAyopArjitenaiva anyeSAM zilpinAM anyonya apakAriNi kopa apadesaMmi Na vuDDhI aparAyattamau apariniSThita | jJAnA. 39 / 32 / 1 yo. zA. 10/3 ] [ dha. bi. 2 / 10 vR. | | ga. pu [ gopendra | yo. bi. 356 / [ dha. pa. 1 / 9 / 12 { vA. rA. su. kAM. 12 / 10 / 319 paMta. 1/359 | 320 116 279 277 109 273 120 126 39 93 49 339 30 368 234 351 5, 227. 62 131 210 110 145 227 362 81 137, 162 137 146 169 106 139 352 31 [ | da. yA. ] | upa. bha. 517 ] dha. vi. 6/18 | [ dha. bi. 4 / 23 | yo. 1 | dha. bi. 3 / 10 | | ska. pu. mA. 55/136 | [ syA. ka. la. 7/30 ] yo. bi. 284 // [ | .. 1/2/973 // [ yA. smR. 3 / 130 / cai. vaM. ma. 887 | taiti9/2 / 1 dUsa. 63 / [ paJcA. 4 / 12 | [ hitopa. mA. | [ [ yo. zA. A. | [ cai. vaM. ma. 211 ] [ ca za. 53 // [ bR. saM. 86/5 ] [ dvA. dvA. 5/30] yo bi. 277 // [ drA. drA. 10/15 [vi.vi. | 1 de. bhA. 3/12/8 / zi.ra.13/78 | [ ja. saM. 8 ] [ yAjJa. upa. 29 ] [ paJcA. 7/11 / [ a. pra. 32/7 ] pRSTha mA. sto. 1/17 | 290 60 29 361 129 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparivaDiyasuhaciMtA aparovatAva apavargaH phalaM yasya apAyopA apAstAzeSa api pauruSamAdeyaM api sarvaguNopetaM na apunarbandha apunarbandhakA appaDibaddho ya sayA appattaM na vAe appatiyaM appamANameva appA uddhario vibha appA ya hoi appANamabohaMtA appANNA evaM appAhaNe vi adhyeNa bahumesejjA appo baMdho jayANaM appovahI aprazAntamatau aprasannAt kathaM aprAdurbhAvaH khalu aprItirnaiva abAhya kevalaM abbhujjiyavihArAto anmuTThA abhakSyaparihAra abhayaM abhayadANovambha abhikakhatehi abhijAtamaNikalpasya abhivandyamAna abhivAharaNA abhUd gauH abhedajJAnataH abhyarcanAda abhyAsayogayuktena abhyAsavarjita [ paJcA. 7/48 ] [paM. sU. 3/5 ] | saM. ta. 3 / 67 vR. ) yo. zA. 4 / 199 I 1 [ lalla ] [ yo bi. 251 / [ yo.vi. bR. 13/12 | [ yo. vAzi. ] [ ni. bhA. 6230 ] | ka ko 78/5 ] | jIvA. 248 / [ zrA. di. kR. 101 ] | sta pa. 152 | paM. va. 895 ] [ A. ku. 38 ] [ paJcA. 6 / 14 ] [ paMcA. 6/13] vya bhA.vR. 2-uddhRta | I ni. bhA. 3335 ] [ I da. vai. cU. 2/5 ] [ dvA. dvA. 18 / 28 lo. ta. ] vI. sto. 19 / 3] | pu. si. 44 ] [ | dvA. dvA. 5/4 ] yo. sa. 157 // [ ni. cU. 2415 ] | utta. 30/32 | [ bha. pu. 1 / 2 / 160 ] | bRhadA. 4/4/25 sa. ka. 9/956 | pu. mA. 24 I yo. sU. bhA. 1/41] 1 yo. zA. 11 / 45 ] [ | paJcA. 2 / 26 ] yo bi.vR. 119] yo..vR. 119] [ [ ta. kA. 8 ] [ bha.gI. 8/8 ] pRSTha 148 281 293 291 109 19 145 114 238 42 248 167 11 1953 156 8 176 82 6 156 41 117 339 53 141 350 32 298 286 351 129 248 59 337 281 266 267 157 311 300 abhyAse' pya abhyAsena kriyAH abhyAsena jitAhA abhyAsena sthiraM abhyAso vRddhimAna abhyAsohi karmaNAM amae dehamae amandavairAgya amukhyaviSayo amutra saMzayApanna amUrtasya cidA amRtatvaM viSaM amRtena tRpta amoghaphalA hi ayamAtmA araNyaguhA arasamarUva arasamarUva arahaMtA bhagavaMtA arahA atyaM bhAsai arihaMtace arUparUpamAkAraM arthAdAvavidhAne arthe hyavidyamAne arhan zivo arhatsambandhi arhatsamyagguNa arhamityakSara alakSya la alaGkArAH tathA kAryA alAbharoga alAbuM alUsae No aloluyaM muhA alolyamAro alpapApabahunirjarA alpabAdhavA bahUnAM avagayapattasarUvo avagAhyApi avadyatyAgataH [ dvA. dvA. 18/9 | [ 333 311 300 300 310 311 [ paJcA. 3/12] 122 | A. pra. 3 / 96 / pR. 256 ] 279 yo. bi. 28 ] 105 330 317 108 84 [ [ [ bha. mI. 12 / 10 [ [ yo. bi. 42 ] po. zA. 10 / 1 ] [ yo. vA. ] [ kAda. ] [ mAMDU 2 | [ nyA. sU. 4/2/42 pai. [ paJcA. gA. 127 ] ni. sA. 46 / upa. ] I / cai. vaM. ma. 78 ] [ bR. ka. bhA. 193 ] [ upa. mA. 502 ] [ja. saM. 1 | yo. bi. 223 // | pra. ciM. 63 / | vicA. | | vicA RmaM. sto. 3 [ jJAnA. 33/4 ] 399 pRSTha yo. zA. 1 / 37 ] 255 351 331 352 352 168 24 323 168 27 12 [ na. ta. 28 ] [ma. smR. 6/54 | 302 31 | su. kR. 1/14/26 | utta 25/28 | 108 [ ska. pu. mA. ku. 55/138 ] 310 224 | kUpa. vi. 3 bR. paM.li.] 156 [ dha. ra. pra. 96 ] 31 1 li. pu. 8/34] 286 46 340 222 221 340 342 174 40 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 229 349 357 39 53 95 119 avadhiH maryAdA avandhyaM na kadA avasauNakappaNA avasthitasya avahaTTa rAya avahaNai roga mAri avi ya haNe avijjA aviNIo na ya aviNIto aviNIyamANa avidyAsaM avidhAyApi hiMsA avidheH pratyavAya aviyANiUNa ya vihiM avirahiyA jassa avivekijanAnAM avihikayA varamakayaM avihikaraNaMmi avyayanIvi azabda azabdamasparza azabdo'ha azAstrajJena azuddhApi azubhapariNAma eva azokavRkSaH sura azliSTasandhi aSTakarmavinirmukta aSTaSaSTisu tIrtheSu aSTaSaSTisu aSTasvaGgeSu vA pUjA aSTApAyavinirmukta asai vihiceiammi asaGga asaGgo niHspRhaH asaGgo'yaM pu asaGgo hyayaM asaDhassa aparisuddhA asatodaya [si. la. nyA. 2/2/70] 298 asatyamuSmin / yo. bi. vR. 1 asatyasmin / cai. vaM. ma.105] 158 asadAcAriNaH / yo. sU. bhA. 3/13] 359 asadAraMbhapavattA / da. zu. 33] 210 asamIkSitakAritvaM gurvAdi 181 asamprajJAta | AcA. 1/2/6/103] 27 asambhrAntaH [dha. pa. 18/9] 68 asammohasamu [paM. va. 45] 269 asarIrA jIvaghaNA [ni. bhA. 6220 cU.] 270 asAtodaya vi. vi.7/5] 269 asuhAdo viNivittI suhe [vi. pu. 2/13/70 / 368 asesasAvajja [ a. a.] asthUlama / yo. za. 4 vR.] 120 asneho ni. ka.] 190 asmAdRzAM pramAda asyAM tu [kSa. cUDA asyaucityA 27,121 assi ca loe / upa. pa.867] 262 assIlo Na ya dviA . dvA. 5/10 vR.] 151 aha dhammadesaNatthaM | kaTho. 1/3/15] 352 ahaM niraJjano / yo. kuM. 3/35] 352 ahaM zuddha [ bra. vi. 82] 352 ahametAnataH [sa. sU.] aharagaipaDiyANaM [ a. sA. 2/16] 324 ahiMsA [dha. bi.7/30] ahiMsA satya 337 ahiMsA satya [sa. sU.] 169 ahiMsA satyamasteyaM [dha. ra. ka.61] 210 ahiMsA satyamastainyaM ahiMsA satyamastainyaM cApya [ na. pu.] 57 ahiMsApratiSThA [dha. ra ka.60] 210 ahiMsAsatyAsteya [a. pra. 3/3] 207 ahigaNivitti [bR. bhA.] ahigayaguNasAha [ji. sa. nA.73] 353 ahigAriNA imaM [a. gI. 1/12 353 ahigAriNA khu / sAM. sU. 1/15] 353 ahigAriNo a saDDo / bR. A. 4/3/16] ahigArI u gihattho |cai. va. ma.897] 121 ahigArI puNa / yo. biM. 354 279 | AkArarAhata [a. ta.3/101 252 / yo. bi.520 / yo. sA. 3/28 109 [paJcA. 4/43] 105 / yo. bi. 421 // / da. vai. vR.5/1/1| 303 / yo. i. sa. 126 / [ prajJA. 2/54/160] / yo. bi. 354 14 [ ka. ko. pR. 349/2 [ bRhadA. 1/8/8] 352 | nA. pari. 4/11 nyAyAloka 3/6/334) 324 / yo. i. sa. 163 | / yo. bi. 340 / 126, 302 [ sU. kR. 1/7/4| 28 / sta. pa. 200 / 120 / zrA. di. kR. 146 152 / yo. pra. 49 / [ jA. d.1/20| / yo. bi. 286 [ pu. mA. 225] [ma. bhA. va. 207/74) | a. pra.3/6] 221 | nA. pari. 4/10 / [yA. va. 5/122] 102 102 102 | pA. yo. sU. 2/35 / [pA. yo. sU. 2/30 / 103 [sta. pa. 166 157 [paJcA. 2/37) | paMcA.7/2] | zrA. dha vi. 3 228 [sa. ku| [ paJcA. 7/4) / yo. za.9 116 [ pa. paM. 21 185 185 286 or 0 0 192 293 100 191 137 353 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 185 45 AkArairiGgitairgatyA ceSTayA AkAzAt patitaM AkRSTo AkSipati AkSipyante AkSipyante AkRSyante AkSepaNI AgamaM AyaraMteNaM AgamavihiNA kAriya Agamena ca yuktyA AgamenAnumAnena Agamo hyAptavacanamApta Agamoktena vidhinA AG ISadatheM AcAraH paramo AcAraprabha AcAryAdi AcAryaiH pAThakaizcaiva AjAnulamba AjIvikArthamiha AjJA gurUNAM AjJA tu nirmala AjJArAddhA AjJArucitvasya ADhavaI dIhadaMsI ANaMdapure mUle ANArahiyaM ANAi tavo ANAi ANAe cciya ANAe diTThateNa ya ANAkaraNasAraM ANAkhaMDaNakArI ANAgijjho attho ANAgejjhe atthe ANANiddesakare ANAparataMtehiM ANAruiNo ANoheNANaMtA mukkA AtmakrIDaH AtmAprayalasApekSA ma. smR.8/26 / 25 AtmajJAniguroH | adhyA. gI. 140 / 49 [pAM. gI.80 268 AtmaprayojanA | li. pu. 9/49 / 302 [ba. pu. pU. a.32/49] 242 AtmavinAzaM [cA. sU. 242] 119 [pra. ra. vR. 182 25 Atmastha | a.pra.30/5] 349 [pra. ra. a. 182] AtmA tadabhilASI syAt |yo. bi. 232 // 145 |dh. bi. vR. 2/10 / AtmA brahma / pa. paM. vi. 287 [pra. ra. 182] 25 AtmAdyatIndriyaM / yo. bi. 51 23 [saM. sa. 35] AtmAnamaraNiM [ba. bi. 18 / 173 |vya. bhaa.| 191 AtmAnamAtma / gu. kramA. 110 / 347 / lo. ta. ni. 17] AtmAyattaM / ta. anu. 242) 357 | pataJjali AtmIyaH parakIyo / yo. bi. 525 / 103, 371 24 Atmaiva devatAH [ma.smR.12/119) 186 de. ca. 90 216 Atmaiva paramAtmA'haM |aa. da. gI. 65] | A. cA. 4/1 va. Atmaiva paramAtmeti | A.da. gI. 39 / / ma smR. 1/108 43, 373 AtmaivedaM / chAndo. 7/25/2 / 365 / ma. bhA. anu. 104/155] 373 AdaraH karaNe / yo. dR. sa. 123, 123/130 / yo. dR. sa. 26) 130 AdityavarNa / ku. mA.] 351 / A. di. Adau yathAruci / dvA. dvA. 2/28 / [ bR. saM. 58/45] AdyayoH / dvA. dvA. 5/26 // 221 / a. ka. dru. 13/5] AdyAvaJcaka / yo. sa. 213 [ raghuvaMza 14/46| Adye jJAne | a. upa. 1/68] Adye'viruddhArthatayA / dvA. dvA. 2/14] 266 | vIta. sto. 19/4] AnandAzrUNi romAJco bahumAnaM 129 | upa. ra. 13 vR.| Anando brahme / taitti. 3/6 / 351 |dha. ra. pra. 22) Apattizca tataH / jJA. sA. 30/4 / ni. bhA. 3220 cUrNi] 152 ApadAM kathitaH [Sa. za. 55] 54 ApAtaramye [yo. dvA. 5) 110, 308 [saM. sa. 40] Ame ghaDe [ni. bhA. 6243] 247 | upa. mA. 505] 52 Amosahi / pra. sAro. 1492] 336 |vya. bhA. 10/57] AyaMkadaMsI na [ AcA. 1/3/2| 278 Ayao guru [paM. sU. 4/6] 296 / saM. sa. 33] 213 Ayaparapari [ upa. p.36| 281 / A. ni. 1619) Ayariya uvajjhAe [vyA. pr.5/6/211| [ni. cU. bhA. 3/525] ___31 Ayariya uvajjhAehi [utta. 17/4] / utta. 1/2] 298 AyA guravo / vi. ma. bhA. 2141 / | u. pa. 225] AyA ceva ahiMsA [ o. ni.755] [ paJcA. 11/12] 278 AyANaM jo bhaMjai / da. zu. 55] / paMcA. 14/48 AyANabhaMDamatta / upa. mA. 300 / / muNDako. 3/4] 373 AyAvayaMti / da.vai. 3/12 // [vi. pu.] 318 / AraMbhaI kira [dha ra pra. 119] 312 264 265 Jain Education Interational Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 AraMbhaccAeNaM jANA AraMbhapasattANaM AraMbhavaovi imA AraMbhiSama ArabhyaikA ArAhago ya jIvo ArAhaNAra tI puNaM ArurukSu ArurukSo Arhantyamahimo AlaMbaNaM pi AlaMbaNae a kAle AlaMbaNe ya kAle AlambanaiH AloyaNAdi AvAyAivirahIe Azravo bhavahetuH AsaMsAvirahio AsaGga syAda AsanasthAna AsanAdIni AsanabhavyatA Asatrasiddhi AsannasiddhiANaM AsannAH kaNTakino Amatro'pi janaH AsavadAra Asevaiya Aha gurupyAe AhAkammapariNao AhAra bhaya AhArAINi nANA AhArovahisejjaM iMdaddhayassa sohA ia paMcavihAbhigamo ikkaMgulAI ikkaMpi udagabiMdU ikkAvi sA samatthA ikSoH khaNDaM rasaM icchai ya dekhiyattaM [ [ sta. pa. 142 ] [ upa. pa. 866 ] paM. va. 1306 | saM. pra. 213 ] [ [ paJcA. 7/50 ] paMcA. 7/3 ] | jJA. sA. 6/3 | | bha.gI. 6 / 3 ] ka kali 1/78 | | jJAnA. 29/1 | yo. vi. 19 ] [ [ pu. mA. 175 ] | AcA.ni. 311 | [ a. sA. 20 / 15 ] [ vi. vi. 11/12] | pu. mA. 193 ] [ vIta. sto. 19/6 | | pu. mA. 46 | [ dvA. dvA. 18 / 1 ] | ga. pu. 227 / 44 ] yo. zA. 1 / 39 ] I | upa. pa. 35 ] | saM. pra. devA. 193 ] [ bR. saM. 53/86 ] [ dvA. dvA. 5/5 ] | vi. vi. 11 / 10 / vi. vi. 12/11] [ zrA. pra. 346 ] piM. ni. 207 [ | AcA. ni. 39 ] [paJca. bhA. 1895 cU. ] pu. mA. 190 / saM.pra.48 ] la. bhA. 21 // [ [ vA.sA. 2/43 ] vi. vi. 8/17 ] [ A. pa. 463 ] [ de. ca. 91 ] | upa. mA. 406 | pRSTha 228 157, 227 224 262 173 293 52, 54 272 272 338 318 46 43 317 286 46 54 129 328 331 46 272 273 120 144 141 286 255 224 52 125 131 46 211 210 173 149 209 216 62 ijyAdhyayana ita ekanavatI iti mumukSo itizabdaH itto akaraNaniyamo ittha pari itthaM niSpanna ityaM samAhite itthaJca praNi it vinayo itthaJca vinazya itthaJca samApatti itthaJcaitadyataH itthaJcaiSo'dhika itthamAjJAdaradvArA ityajasvaM smaran ityajasraM smaran ityekaviMzatividhA idaM hi duHzakaM indumaNDala indriyANAM prazamaH [ ru. ko. 5/887 ] ime jhANavAghAya iya kayakiccehiMto iya jahasatIe guru iya pariNAmA iya bahuvihabibAI iya suddhabuddhijogA iyaM nyAyottha iyameva ilikA bhramarI dhyAnAt bhramarI iSTaM hi viduSAM iSTakAdi dala iSTe dhyeye iha khalu jassa iha caivaM sAdhana iha loDa cciya iha logaMmi ya iha loyammi iha-paralogA iha-paraloyA | yA. smR. 11/34 [ u. pa. 692 ] | vi. vi. 6/9 / dvA. dvA. 5/17 | dvA. dvA. 29/25 / | pra.za. vR. 364 ] | dvA. dvA. 29/27 / [ dra. sa. 12vR. ] [ dvA. dvA. 2/ 25 / yo. bi. 154 / [ dvA. dvA. 5/9 ] / vi. 6/36 / 50, 56, 137,202,327 [ dvA. dvA. 2/15] yo zA. 10/2| [ [ dhyA. dI. 174 ] [ pU. pra. 19 [ ta. anu. 5/40 ] yo. zA. 9/2 // | | cA. sU. 300 | 1 ni. bhA. 3815 cU. | paM. va. 1274 | | zrA. pra. 229 / [ cai. ma. bhA. 31 | [ paJcA. 8/7 ] [ dvA. dvA. 5/23 ] dha. bi. 6/28 | [ma. bhA. A. 1/51 / [ dvA. dvA. 5/6 / | ta. anu. 2/40 | [ sU. kR. 2/1/691 | | paJcA 4/42 vR. / | pu. mA. 293 ] | vya. bhA. 3/352 / pRSTha [vi. vi. 11 / 9 | dha. pa. 13 / 344 368 262 103 272 181 291 130 313 100 61 15 149 57 60 60 211 342 338 246 331 226 174 53 190 163 213 262 58 2 142 289 32 223 107 54 281 286 278 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 pRSTha pRSTha 168 46 201 360 125 198 361 341 199 20 373 303 372 w`m 25 242 225 iharA aNNa [ upa. pa.882] 260 upaviSTasya [ja. saM.5 iharA magguccheo / ka. ko.67/13] 153 upasargaprasaGge'pi / yo. zA. 1/43] iharA sattA / paM. va. 1074 / 20 upAdAnanimittAbhyAM [ A. da. gI. 46 / ihaloe dUriAI dUraM gacchati 204 upAdAnasama | vedaantii| ihaloe nippivAsa | utta. 19/45] 293 upAdeyadhiyA [ yo. dR. sa. 25] IzvaraM brahma / maM. sto. 20] 353 upAdeyA zAstraloka [ tri. pa. za. 5/23] ukkosa sattari / cai. vaM. ma.30] 182, 183 upAdhizcet / sAM. sU.6/46] ukkosaM davva / saM. sa. 45 136 upAste jJAna [ a. sA. 15/62] ukkosiyA / paJcA. ji. 29 ubhayanibandhana / dha. bi. 2/37 // ucio jaNovayAro / paJcA. 8/47] 204 ubhAbhyAmeva / yo. vAzi, 1/7| ucitAnuSThAna (dha. bi.6/26] 262 ummaggadesaNA maggadUsaNA (bR. ka. bhA. 1321 / ucitAnuSThAnaM | dha. bi.6/13] 273 ummAyaM va labhi [ paM. va. 568 ucitAnuSThAnameva [dha. bi. 6/50] 273 uvaujjamANa (ni. bhA. 2155 cU. uciyaM khalu / paJcA.6/8] 91, 229 uvaeso vi / yo. sh.36| uciyaM sevai / zrA. dha. vi.7] 127 uvaeso vi hu saphalo / upa. pa. 499 / uccAliyaMmi / zrA. pra. 223] 53 uvaeso'visayammI |yo. za.36] ucchiTTe phala-kusuma 207 uvagAra [vi. vi. 11/3] uttamaguNabahumANo / paJcA. 4/48] 226 uvagArAbhAva [ zrA. pra.348] uttamasya kSaNaM kopaH 107 uvagArAbhAvaMmi vi pujjANaM [ paJcA. 4/44 | uttamA sAttvikI | vicA. 222 uvagArAbhAvammi [zrA. pra.348] utpadyate hi sAvasthA | ca. saM.] 53 uvagArAbhAve vi hu ciMtA (sta. pa. 164] utpannamavinaSTaM / dvA. dvA. 2/11] 258 uvayarai suda. [dha. ra pra.15] utsarge utsarga [praka.] uvasamai duriyavaggaM [ pu. mA. 468 / utsargo'pyaguNAya / aacaa.7/4/212| uvahammati vi | ni. bhA.6226 utsAhavantaH | vA. rA. kiM. kAM.1/122 320 uvehae NaM bahiyA [ AcA. 1/4/3] utsAhAn / yo. bi. 411) 331 ussaggavavAyANaM [paMcA. 11/41 utsAho nizcayo / yo. sA. prA. 7/41 331 ussaggavavAyANaM visaya [dha.ra.53] utsRjya kAya / tatvAnu.] 42 ussaggasuyaM kiMcI [ni. bhA. 5234 udagAdiplavaM / bR. saM. 53/91] 139 ussaggeNa NaM bhaNiA ni. bhA. 5244] udadhAviva sarva | dvA. dvA. 4/15] 104 ussaggeNaM NisiddhAi (ni. bhA. 5245] udAttaH ucco / yo. sa. vR. 186] 329 RNINAmuttama [ a.pra.2/7] uddhaTThANaThiyAo / cai. vaM. ma.79] 168 RSabhAdiparivAre [ ja.saM. 4 udvignasya kutaH ma. bhA. vana.233/13] 321 eIe phalaM eyaM unnayamavikkha / bR. ka. bhA. pI. 321] ee ceva duvAlasa | o. ni.671 ni. bhA.) unmanIbhAvamAsAdya | A. da. gI. 151] eeNa jo / paM. va. 1071] unmArganayanAt / dvA. dvA. 2/2] 28 eeNa na bAhi / paM. va. 1073] upadezaM vinA / yo. bi. 222] eeNaM bAhijjai / paM. va. 1077] upayoge vijA / dvA. dvA. 18/11] 289 eevi sAhuNo [ zrA. di. kR. 154 uparatendriyagrAma / vai. sU. 9/2/7 upa. 330 eehiM jo na suddho [ paM. va. 1024] uparAga / dha. bi. 6/32 262 | ekaH syAdiha [dA. drA. 28/2] 225 194 225 92 212 247 4. 330 mm M0 200 0 101 0 0 20 20 0 0 0 152 0 Jain Education Intemational Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 eka paTTA ekajJAnAtmake puMsi ekamUrttiH ekameva hyanuSThAna ekasyApi bimbasya ekAkSaraM paraM ekAkSaramoGkAraH ekAgraci ekAgracintanaM ekAgracintanaM ekAgracintA ekAgracintAniro ekAgrasaM ekAGgaH ziraso nAma ekAGgulamidaM ekAgulA ekAntakartR ekAntakSINasaM ekAntakSINasaM eko'pinekAM ekaikaM vardha ekkaMpi udagabiMdu ekkaMpi udagabiMdU egaragahaNe gahaNaM egamavi udaga egamegassa Na bhaMte! egammivi jiNabiMbe egegakaNiyAe ego sAhU egA etacca satpraNAmA etatritaya etatsthairyA etadAtiSThato etadAla etad dviguNitaM etaddhyevA etadupapratyayai etadvai tatparama etdhyuba etanmuktadha | zrA. vi. vR. 121 | | ta. saM. 333 | | ma. sto. 20 | I | ma.. smR. 2/83 | | ma. mu. 2/83 ] | ta. anu 2 / 24 | [ta. anu 38 | [ ta. anu. 2 / 6 ] ta. TI. 9/27 / | jJAnA. 25/16 | [ta. dI. 2 / 102 ] | za. mA. 5 / 496 ] [ A. pra. 1 / pR. 36 ] yo. bi. 480 | I I yo. bi. 153 ] 1 yo. sA. prA. 7/29 ] I [ ca. saM. 4/22 ] yo bi. 132 / [ yo. bi. 504 / | paJcA. 4/47 | | paJcA. 4/47 ] [ ni. bhA. 4706 ] | saM. pra. 197 ] [ prajJA. i.31 | cai. vaM. ma. 67 ] [ bR. RmaM. [ saM. sa. pra. 39 ] [ yo. dU.sa. 34 ] [ dha. saM. Ti. gA. 3 ] dha.bi.6/29 / [ vi. pu. 6/7/87 ] ka. u. 1/2/17 / [ ka va 1/2/16 | vi. pu. 6/7 / 91 | prazno 5 / 2] yo. bi. 220 / 1 yo. dR. sa. 190 ] pRSTha 182 365 103 15 174 173 173 289 289 289 289 289 289 209 161 174 360 352 35 338 40 226 149 214 149 12 174 211 121 201 239 262 289 172 174 172 289 337 6 115 etanmUle etanmaithuna etacaiva savicArA etAni gurukRtyAni etAkSaritragAtrasya etairAzayayoge eto a imaM evaM eto cciya eto cciya Nidosa ettha vihI puNa etvaM ca vitaha edAo aTThapavayaNamAdAo ebhirdevAdhi emekva eyaM ca pIibhattA eyamiyattaM eyammi pariNayammi eyassa phalaM bhaNiyaM eyA aTTha samiIo eyA pavayaNamAyA je eyArisaDIe vilagga eyArise paMcakusIla evAhito buddhA evaM esA evaM kammavAhi evaM kamme vipAke evaM kramazo evaM ca hoi evaM ciya evaM ciya avayAro evaM nAUNa sayA evaM nivittipahANA evaM lokaM evaM samyag evaM sarvamahiMsA evaMvidho niSThita evaMvihA u NeyA evaJca prAyo bhagavata evamagIvattho vihu evamekAnta [ dha. bi. 6 / 34 | | ka rudro. 10 / | pA. yo. sU. 1/44 | ka prati I | drA. dvA. 10/16 | paM. va. 1566 | I | sta. pa. 998 / [ sta. pa. 157 | [ ka. ko. pU. 67/5 // paM va 999 / I yo. zA. 1/45 ] | a. pra. 3/7 | 1 vi.vi. 11/11 | vi. vi. 17/18 / | paM. sU. 5/7 | yo. za. 38 / | [ paJcA. 7/44 | | utta. 24 / 3 | | utta. 24/28 | | bR.maM. | utta. 17/20 | | paM. li. 59 / | upa. pa. 868 ] paM. sU. 4/5 | I | vi. ma. 19/20 | yo zA. 12 / 5 / | paJcA. 7/34 | bo. za. 26 / | 1 yo. za. 26 / [ paM. va. 1270 ] | bhAga. 11 / 3 / 27 / [ ta. anu. 5 / 18 ] [ mo. cha. 245/19 // [ a. tattvA. 6 / 11 ] | paMcA. 11/43 | [ dha. bi. 6/43 ] [ upa. mA. 407 / yo [ 478 / pRSTha 262 287 60 190 45 82 32 120 156 140 248 46 221 285 234 248 25 150 46 47 211 28 101 262 292 368 324, 342 157 267 25 149 224 368 309 370 290 14 56 62 360 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 pRSTha 367 24 266 22 301 281 49 368 21 146 368 303 204 272 124 172 306 308 340 172 116 evamevetti / sU. kR. 1/1/10] 365 kaNTaka-jvara eSa eva paramA / bRhadA. 4/3/33| 356 kaNhaM dhamma eSa vandhyAsuto kattha ya maidubballeNa eSA sarvajJAvajJA / pacA. vR.1 kathamAste eSAM saMyaminA nindA madAndhAH kappai niggaMthANa esA jiNANa | paM. sU. 3/6 / kappai niggaMthANa vA. esA ya parA ANA paMcA. 11/13] kapha-mUtra-mala esA ya hoi [sta. pa. 155 / 157 kammanA vattatI eso guddhijogA / paJcA kammayadavvehiM . 7/6] 138 eso ya sayA / paM. va.567 kammayarANa eso samvanuttaM 299 kammavipAkena aikyaM jIvAtma kammuNA uvAhI [ku. ta. 30/9 301 aidamparyagataM | a. upa.1/67 kayamettha pasaMgaNa 261 karaNaM ahA oghasaMjJA avyakta | AcA. TI. omitye | dhyA. bi. 9 karuNA duHkha omityekAkSara karuNAto'nu [pra.u.2 172 omityeta karuNAdiguNope / chA. u.1/1/1| kartavyA jinapUjA orAla-veubbiya-teya-kamma kartavyodAra orAlasarIrANaM | pi. ni. 97 kammassa vipAkena orAliya ca |A. ni. pa.sa.1] 287 karmakarANAM sarveSAM orAliyAi ekkakkabheyao karmajaM loka osakkaNa abhi / pa. v.374| karmaNA badhyate osannAvi | zrA. di. kR. 152 152 karmaNA manasA ohevi uvaeso / dA. vi.4| karmaNA sahitA aucitya paramo / yo sA. 168 126 karmaNo hi aucitya bhAvato / yo. bi. 344 126 karmaNyevAdhikAra aucitya ye vi / yo. sA. 5/10 karmANi hi kuza aucityaM ye vi / yo. sA. 167 karmAnugA aucityamekatra karmaNAvarjitA aucityAd vRttayukta / yo. bi. 358] 126 kalpitAda aucityena pravRttasya | a. pra. 22/8) kalyANAnAM sarve autsukyaM kAMkSA / dha. bi. 8/43 vR.| kallANayatava autsukyaM tvarA | So. suga. 3/8| kallANasaMpayA audArika-vaikriya / u. pa. 434 vR.| . 116 kaSAyanigrahaH auSadhaM zakuna mantraM kaSAyapazu auSadhyaH pazavaH / ma. smR.5/40 kasAyamUDho kasAyodayA kaivihA NaM bhaMte ! / pra. jJA. 8/147] 124 kasAyA jassa no chiNNA kajja icchateNa / paJcA.6/34] 158,228 kasminu dIkSA kajje bhAsai bhAsaM | upa. mA. 297] 46 / kazcid dhanI / yo. bi. 374 / / dha. pa.6/12| |dhyaa. za. 47 | / yo. bi. vR. 119 / bR. ka. sU. 1/2 / sthA. sU. 3/3/178| / yo. zA. 1/40 / / su. mahAva. 3/9 vaase| | AcA.ni. 260 / / ka. ko. 67/10 // | pe. va. 4/16/7] | AcA. 1/3/1| | paJcA. 8/46 / | vi. bhA. 1202 / |dvA. dvA. 18/4 / yo, bhe. drA.6 / yo. bi. 287 / / la. vi.79) / la. vi. 117 ma.ni. aM. pR.306| | ve. vA. pra. 341 / | abhidha. ka. 4/1 / / kU.pu. 9/8/53 | / I. gI. / kU. pu. 3/23 / | A. rAmA. ara. 9/15 | bha. gI. 2/47) |a. dha. nA. 85 / zvetA. 5/11 / | za. tI. pra. 92 / yo. bi. 521 / pra. rti.74| / cai. vaM. ma. 29 / paJcA. 2/41] 149 157 368 116 146 368 41 368 287 373 368 27/75 368 367 126 273 146 m mom mom 175 75 364 313 183 255 286 102 107 145 102 [ma. bhA. zAM.] / ni. bhA. 3700 cU / 298 / bR. A. upa. 3/9/23 / / nA. paM. 1/3/22] 368 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 198 42 0. 0GWAGA wk 298 341 27 kAuM khettavisuddhi kAuMpi jiNAyaNehi [ma.ni.] kAuNaM vihiNA [ zrA. di. kR. 24 kAUNa pANavitti [ mU. zu. 126 / kAo deho [ka, ko. pR. 336/2 kAntakAntA [yo. dR. sa. 52 kAntAjuSo / dvA. dvA. 22/13| kAmaM sabhAvasiddha [ni. bhA. 31 kAmAnuSaktasya ripu kAmiyasiddhi [ka, ko. 91/11 // kAyakiriyAe / yo. za. 86] kAyANa chakka [ A. ni. prati. 27) kAyikazca / dha. ra. ka. 295) kAyena manasA [ jA. da. 1/17) kAraNaviU kayAi | upa. mA. 95) kAraNe caragAdibhAvitesu |ni. cU. 3356 / kArayanti jinAnAM | za. mA. 5/489] kArayanti jinendrANAM / upa. ta. 2/pR. 110 / kArayitavyAH bhagavat [la. vi. 117] kAravaNe viya sti . pa. 12) kAlaMmi kiramANaM / paJcA. 4/4 kAlaH punaH | ca. saM.11/42 kAlaparihANi / paM. vaM. 37 / kAlAdhvanoH / si. he. 2/2/42] kAlAdhvanoratya | pANi kAlAntarabhAvi [a. si. vA. 1 kAlAntarApAya / yo. i.sa. vR. 134 kAle aNAiNihaNe [jI. vi. 49 / kAle abhiggaho / paM. va. 301 kAle caraMta |A.1/2/5 cU.] kAle suibhUeNa visiTuM |pnycaa. 3 puujaa.| kAle'lpamapi dvAdvA. 1/81 kAlo ya tattha [kathA. ko. pR. 91/3] kAlo vi succiya [saM. pra. 38 kASThAdInAM jinAvAse kASThAdInAM. / za. mA. 5/491] kiM kAhadi vaNavAso / ni. sA. 124] kiM te jaTAhi / dha. pa. 26/12) kiM punarupacitadRDha | upa. ta. 2/pR. 125] kiM bahuNA jaha [ama. pa. 283] kiM liMgaviDarI [ upa. mA. 436 / 136 kiM vastratyajanena / sa. ci. v.| 224 kiMcahigAra | jIvA. 280 / 189 kiccaM pi dhamma | Sa. za.45| kiJca dAnena / dvA. dvA. 1/16| 254 kiJcAnya yo. bi. 52 254 kiJcicchuddhaM [pra. ra 146 / 204 kiTaspRSTaM tu yatvastraM 194 kiriaMca royae 1 utta. 18/331 158 kiriyA u daMDa / yo. za. 19 / 304 kITakezApaviddhAni | pa. pu.| 207 303 kIlAdisallajogA / paJcA. 7/13| 139 kuMbhAracakka / ce. vaM. ma.893 / 242 kuggahagahagahio [Sa sh.13|| kuNau tavaM kutarke'bhiniveza / yo. dR. sa. 88] 102 136 kuryAttapa [vi. dvA. 24 286 150 kurvanti na hi zAstrajJAH 144 161 kulapravRtta |yo. sa. 209 / 312 147 kuzIlAH = kutsitazIlAH / sU. kR. vR.88 / kusumakkhayagaMdha / saM. pra.45 210, 211 118 kusumakkhayadhUvehi |da zu. 24 276 kUTaH loha / sAM. ta. ki. kUro kiliTThabhAvo [dha ra pra. 12| 107 kRtakarmakSayo | zi. pu. ko. saM 23/39 / 368 360 kRtsnakarma |t. sU. 10/3 / kRSigaurakSya 24 keI kevalanANaM / dha. saMgra. 382 / kecittu yoga [avi. vR. 151 164 kecittu [a. vi. vR. 212 kenA'pi hariH [(ka maM. vR.18)| 162 kevalaM rAja / haTha. pra.1/2] 208 kevalasya jJeya |a.pra.vR.30/5] 332 kevalAt karmaNo / yo. vAzi, 1/8 / 144 kohAIhiM bhaeNa va / pu. mA. 180 / 143 kohAti aNiggahi | ni. bhA. 5240 / koheNa jo / kA. anu. 394 koho ya mANo ya / da. vai.8/40 kriyAhetuH puSTi [pra. za. 95 vR.| 67 54 ] krUrakarmasu / yo. zA. 4/121 109 162 210 21 84 128 m m m mmm 000000000 m 6 Jain Education Intemational Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 pRSTha 215 25 | cai. vaM. ma.842 ka ko. pR. 91/10 / | zrA. vi. vR. 132 / zrImA. vija. 2/44 217 191 341 198 210 pU. pra. 14] [sU. kR. vR.| / pi.ni. vRtti 207 207 kSArAMbha 210 [ si. he. 2/2/74 [ka ko. pR. 201/2 [pra. za. 38] / vi. A. bhA. 1126 / 156 44 131 49 177 223 116 139 86 krodhAda bhavati [bha. gI. 2/63 107 klAntamapojjhati khedaM kvacittu bAla / zu. krA. 169 kSapakeNa dhanu / yo. vi. vR. 18 348 kSamA nAma [ zA. upa. 1/1 // 242 kSamA yazaH | vA. rA. 33/9] 242 kSamAsArA hi / vi. pu. 1/1/20 285 kSAntyAdirdaza / yo. sA. 237) 309 / yo. prA. 7/50 / 371 kSArAmbhaHtulya / yo. s.62| 25, 371 kSArAmbhastyAga / yo. sa. 61 25,371 kSINaklezA ete na hi prasI 225 kSINavRtteH niruddha | bhA. ga. vR1/41] kSINavRtterabhi [pA. yo. sU. 1/41] kSINA vRttayo / rA. mA. 1/41 bho. vR.| kSINA vRttayo yasya / candri. 1/41 kSIyate sarvathA rAgaH 23 kSetrajJAdhi | vA. pu. 102/37] 365 kSetrarogAbhibhU | gope. kSetrazuddhiyukti / A. di. pR. 148 kSetreSu saptasu | aacaaro.6/24|| kSepo'ntarA [ dvA. dvA. 18/17) 322 kSemAya martyajagataH khaMtI nAma | zrI.zrI.pA. 1087] 286 khaMtI ya maddava | A. ni. pa. sa. 3 khaMtI suhANa | pu. mA. 294] 242 khaNamitta | dha. ra 64] khaNAtItA hi / su. ni.] 162 khaNDita sandhitaM chinnaM raktaM 213 khaNDite sandhite | pU. pr.16|| 212 khaviaM nIAgoaM | zrA. di. kR. 102 khAovasamiga / paJcA. 3/24] khAtiyasammattaM / ka. pra. cU. upa. 32] 70 khuhApivAsA |na. ta. 27] 40 khettaM kAlaM | daza. vai. ni. 215] kheyAidosa / saM. pra. 139] gaMThi tti su / vi. bhA. 1995] 272 gaMThi bhaNaMti / pu. mA. 93] gaMdhavaradhUvasavvo / paJcA.4/14] 208 gaMdhodaeNa pahAvittA jiNe / zrA. di. kR. 25) 207 149 gaMbhIra mahura gaMbhIrapayatthamaha gaNadharasAmAcArI gatAgataM suvi gatAnugatiko lokaH gandha-dhUpAkSataiH sragbhiH gandhAH koSTha gandhAH paTavAsA gandhairmAlyaiH vinirya gamyayapaH garuyAvayAnivAe gartAdaGgavigharSaNai gAmAiyamAiyaM gAme egarAIya gihatthA viNaM gIattho avihAro gIyastha-parataMtA guDajihikayA guNakaramadhikAri guNadosabahu guNapagariso guNabhUiTe davammi guNAdhikeSu guravo devatA guruM ca bahu manai guruM ca bahu manyate gurukammANaM gurukAriyAI kei gurukulavAso gurugamaM vinA guruNA liMgehiM guruNo ajogi gurudeva gurudeMvaH paraM gurudevayAhi gurudoSakRtAM vRtta guruparitosa gurupArataMtaM nANaM gurupAratantryAdinA gurupUyAkaraNaraI 163 174 217 109 131 297 287 297 278 / da. vai. cU. 5/2/42 | o. ni.122 | gu. ta. vi. 1/125] [pra. za. 95 vR.| | la. vi. paM. 81 / upa. mA. 315] | paJcA.8/4| [vya. bhA. 6/188 / [ta. bhA.7/6] / yo. dR. sa. 151 / paM. sU. 4/5| / paM. sU. vR. 4/5] / paM. va. 42] [sa. pra. 25] / yo. za. 33 [ a. gI. 141 / yo. za. 24] / yo. za. 37 / pre. gI. 413 [ nA. paM. 2/8/22 / yo. sh.62|| [ dvA. dvA. 2/8 / [ pu. mA. 25 [paM. cA. 11/7] [pra. za. 15 vR / paJcA.7/5] 118 191 297 249 153 25 132 549 297 17 256 49, 278 85 51 138 Jain Education Intemational Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 pRSTha 198 guruprasAdAt gururbrahmA guruH gurubhaktiprabhAvena gurubhaktiratAnAM gurubhakteH zruta [ska. pu. vai. 2/7-8] / nA. paM. 2/8/21 / yo. i. sa. 64 / [vA. rA. 5/43] 139 | si. za. bR. 1/1/31) / paJcA. ji. 25 / | vA. sA. 1/3| bR. ma.] | Ava. cuu.| | a. gI. 310 255 173 211 153 304 209 gurumantra [dva. tA. 17] |dv tA. 18) (a.gI. 24/15 249 | za. sta.7] 350 301 198 / paJcA. ji. 22 50 / ma. pu. 210/11] / ma. smR. 2/233] / vi. vi. 11/11] / tri.za. pu.2/1/194 [a. sA. 2/27] [ A. da. gI. 45] | dha. ra. ka. 294) [ gu. gI.] [da. tA. 16] 49 255 caH samuccaye 249 cauNArIomiNaNaM cauvIsaMgulabhUmI 255 causaTThI karisahassA causu ThANesu catasro bhAvanAH 249 caturNAM karayoH caturdaza 49 cattAri devayA 255 cattAri puNNa 249 catvAri te tAtagRhe vasantu cadugadibhavvo 286 cayasogamalla caraNakaraNappahANA 280 caraNakaraNassa caraNakaraNassa 298 caraNakaraNassa sAro caranti bAlA 249 caramammi ceva 249 carame pu 25 carame pudgalAvateM 131 caritAnuvAdavihitA caritta dhamme cArittaM khalu dhammo cArittao 314 cArittarakkhaNaTThA 145 cAritriNastu 129 cAritriNastu 31 cArisaMjIvinI 297 cArisaMjIvanI 330 cArupuSpAmiSa ciMtAmaNirayaNAdihiM citeyavvo samma ciimAlina 13 ciivaMdaNa thuivuDDhI 36 citivaMdaNa thuti 337 cittaM samA 189 cittabali-citta 352 cittamantargataM 352 | cittavRttini 276 116 122 gurureva paraM gurureva parAkA gurutraM guruvaktre sthitA guruzuzrUSayA guruzuzrUSayA gurusuttANu gurvAjJAkaraNaM gurvAjJApAra gurvAjJApAratantryeNa gurvAdiSu guzabda guzabdastvandha guzabdastvandhakAraH gRNanti zAmArtha gRhatyAgA ke gRhasthAnAM yad bhUSaNaM gRhiNAmAH mbha gRhIta iva go-kanyA-zaGkha gobhUmisuvanahiranamAidANaM goyamA ! jAhe goyamA ! cira goyamA ! no sutte goyUthA gautama ! asakRt granthibhede'pi sambhA graiveyakAptirapyevaM ghaMTAlohaM nAuM ghaNaghAikamma ghosAvejja amAri caMdappabhAI caMdAiccaga / a. pra. 24/8 vR.] [ dvA. dvA. 2/7] 227 302 | kA. anu. 307) / da. vai. 2/5 / saM. ta. 3/67 / | ni. cU. 5439/pR.71| | vya. bhA. 6/37] |vya. bhA. 6/38] | dha. pa. 5/7| / paJcA. 2/3 / / yo. dR. sa. 31 yo. dR. sa. 24 | saMghA. bhA. 134 / / sthA. 2/1 / [pra. sA. 1/71 [ paJcA. 11/10 / | o. ni. bhA.6 / yo. bi. 371 / / yo. bi. 372 / / dvA. dvA. 12/9 / |a. upa. 1/69) |dha. ra. ka. 49 / / A. ni.| [ cai. vaM. ma. 233 cai. vaM. ma. 95 / sta. pa. 24| / paJcA. ji.32 [a.pra.5/3 vR.] 266 [vyA. pra.16/2/8] / vyA pra. 14/7/521 / | vyA. pra. 16/5/577) / yo. bi. vR. 119] | jIvA. vR. 3/2/22 [paM. da. 6/163 / yo. bi. 145 [vi. vi. 7/5] [ ni. sA. 71 / 12 209 225 215 100 198 286 199 / vi. vi. 18/16] [(A.ni. 1115] / paJcA. ji. 30 [ jA. da. upa. 5/54] / yo. sU. 1/2 300 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittasya hi prasA citte na tyAga cite'ntarbandha citotsAho bhaviSyantyAH cidAnandamayaM cintayet cintA sacchutva cintAmaNyAdikalpa ciradhvastaM cIrAjiNaM nagiNiNAM cutraruhaNaM jiNapuMgavANa cunnAruhaNaM cekulagaNasaMghe vAraM ceivadavvaviNAse cehareNa keI pasaMta ceyaNamaceyaNaM vA caitanyaM ceha caityaM yaH kAra caityagRhe hi caityAnatyarthaM caityAni jina bhailyAni tAvacchA caityAntaH zobhane caityAyatanaprasthApanAni caityAcadivi caityAzrayeNa coeDa cayANaM rUppa bolIsaM chajjIvakAyasaMjamu chajjIvakAyasaMjamo chattacAmara chAyAmiseNa kAlo cheasuAisu jaM aitikkhaM jaM ajjiyaM jaM atyao abhinaM jaM abbhasei jIvo jaM eyavai jaM kuNar3a pIiraso | maitrA. 6/30 ] [ jJA. sA. 25/4 ] | jJA. sA. 40 / 16 vi. pu. 6/7/86 1 [ la. vi. | | yo. sA. 1/30 | | nyA. ku. su. 1/9 / | utta. 5 / 21 | | u. pa. 415 | | sa. pra. 174 | | A. ni. 1466 | yo. bi. 456 / | I | AcAro 6/10 / | paJcA. vR. pR. 44 | | pra. za. 31 vR. / | pra. ra. 305 ava. / | zrI. di. kR. vR. 151 | pra. ra. 305 | [ zrA. vi. 6 / 15 ] ] | upa. pa. 417 vR. | 1 paM. ka. bhA. 1569 / | samavA. 34 / 1 | | A. ni. bhA. 193 ] | pu. mA. 234 | | a. zAM. 32 | I vai. za. 9 / | paM. va. 978 | 149 170 151 100 336 227 151 214 314 248 [ bha. pa. pra.152 ] 107 I ni. bhA. 273 / 106 | u. pa. 693 | 103,265, 370 31 199 235 | paJcA. ji. 26 | | sa. pra. 233 | pRSTha 367 11 10 145 317 289 96 225 367 28 211 211 100 100 208 332 357 143 151 151 149 152 198 jaM kuNao disamma jaM jaM jiNaANA jaM jAyai pari jaM thirama jaM thiramajjhavasANaM jaM davvaligakiriyA jaM na lahai jaM na hu bhaNio jaM paramAnaMdamayaM paNa abbhAsarasA jaM puNa evaviyukta jaM puNa sapADihera jaM saMThANaM tu jaM sakkai taM jaM sakkaitaM kIrai jaM sAsayasuha jaMbU ya cAsamaUre jai guruNa jai na tarasi jai puNa paiTTha jai purNa posaha jai vi na AhAkammaM jaiNo uNa jaiNo cauvvihaM jaM moNaM taM sammaM sA. pa. 61 AcA. 5/3/155 / I caiM. vaM. ma. 81 / | da. prA. 22 | jaidhammaMmi jagatsatyatvaM jagad vicitraM jacciya dehA jattha u pamattayA jattha ca ahisa jattha puNa jattheva dhammA jadAyaMti jeniyA janapriyatvaM ziSTa janapriyatvaguNAt janebhyo vAk janna tayaTThA janmAdivyava I cai. vaM. ma. 888 ] | upa. pa. 233 | | upa. mA. 124 | [ bhA. ku. 18 / 235 | sa. sA. 193 / 86 |Sa. za. 92 / 52 | paJcA. 8/10 | 164 | dhyA. za. 2 / 288 | dhyA. za. 2, saM.pra. dhyA. 2 58, 288 13 86 53 337 239 142 338 46 168 87 1 cai. vaM. ma. 892 / | sta. pa. 38 | | bha. pa. 6 / | | upa. mA. 501 / jIvA. 13 / [ | ka. ko. 100/10 | o. ni. bhA. 84 | paM. ka. bhA. cU. 1498 / | vya. bhA. 9/70 | yo. za. 32 / | [ vi. vi. 12/11 | | pu. mA. 121 / | sAM. sU. 6/52 | | a. ta. 6 / 18 | saM. pra. 39 / I I paM. va. 1076 / - saM.pra.1/201 | | bR. ka. bhA. 1805 | | rA. pra. 4/76 | | ka. ko. 78/ 7 ] | yo. bi. 52 vR / | jayaghoSasUri / 409 | sa. za. 72 / | praya sAro. 849 / | sAM. sU. 1/149 | pRSTha 87 52 144 269 323 190 146 151 297 244 282 366 109 332 20 227 152 269 167 95 97 331 301 365 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 272 156 23 139 185 143 100 336 116 289 314 janmAntarasaMskArA / yo. zA. 12/13| janmAntare yadabhyastaM janmAbhAve jarA | zA. vA. 11/51 japaMzca japakoTyA nAda | haMso 16 / jamhA jiNANa paDimA |sN. pra. 40 / jamhA na mokkhamagge mottUNaM Agama jayaNAi vaTTamANo / paJcA. 7/31] jayaNAe dhareMtassa | ni. bhA. 3335 cuu| jayaNAe vaTTamANo [sta. pa. 154 jayaNeha dhammajaNaNI |st. pa. 153] jalAnalavada dha. bi.6/49| jalAntakasthitaM zalyaM prAsAde jalAhArauSadhasvApavidyo jassa gurummina | upa. mA. 75] jassa vi ya duppa jaha khalu divasa | A. pa. 981 jaha ceva u / paM. va. 594 jaha ceva u mokkhaphalA |pN. va. 119 / jaha ceva maMta / yo. sh.63| jaha ceva rayaNa | upa. pa. 441 / jaha jaha tatta | A. ni.1163] jaha te na piyaM / bha. pa. pra. 90 jaha devANaM / paM. va. 1078 / jaha nAma koI puriso / upa. mA. 405 / jaha paMcasu [paM. va. 1074] jaha paMcahi | paM. va. 1071] jaha bIyammiya [ bhA. prA. 126 // jaha bhoyaNamavihi |sN. sa. 43] jaha maNa-vaya / paM. va. 1069] jaha loammi / paM. va.47| jaha vi hu / pu. mA. 29 / jaha velaMbagaliMga | A. ni. 1149 / jaha sattIe guruM [ ka. ko. 78/14 / jahA kharo caMdaNa | upa. mA. 426 / jahA daDDANa bIyANaM |d. zru. ska. 9/8 / jahA daDDhANaM vIyAtaM [ka. su.| jahA puNNassa katthati AcA. 1/2/6/102) jahA ya aMDa / utta. 32/6] jaheva sIho | utta. 13/22 311 jA gaMThI tA / vi. bhA. 1203 310 jA jayamANassa | pi. ni.671| 356 jA jayamANassa bhave | o. ni. 760 / 172 jANai uppaNaruI | upa. pa. 512| 217 jAti-deza-kAla [pA. yo. sU. 2/31 / 226 jAnAti dAtuM dvA. dvA. 2/31 / jAnumAtraM khaned bhUmimathavA jArisasiddha |si. prA. 156 jAlAntaragate sUrye yatsUkSma 156 jAvaiyA u suNitI [paM. va. 2003 / 156 jAvaiyA ussaggA [vR.ka. bhA. pI. 321 / jAhe gurU NisaNNo | ni. cuu.6218| jiaMtaraMgAri / zrIzrIpA. 564 208 jijJAsurapi [bha gI. 6/44 49 jiNaANAe dhammo [Sa. za. 91 / 13 jiNakappaThThiyassa jA ni. cU. 15/12 / 311 jiNadilaiM [A. ni. 1467 248 jiNadhammasu [paM. va. 903) 30 jiNapUAivihANaM suibhUo | sta. pa. 31 / 225 jiNapUAvigdha / sa. sA. a.3| 246 jiNapUAviggha ka. vi.1/61| 372 jiNapUyaNapatthAve [Sa. sh.89| 108 jiNapUyAe viggha [ni.11/3 cU. jiNapUyAmokkha | jIvA 38 jiNabibapaiTThAvaNabhAva / paJcA. 7/45 | jiNabiMbapaiTThAsu suhakajjesu jiNabibapAya / cai. vaM. ma. 269 / jiNabiMbamaNAyaNaM [vya. bhA.| jiNabhavaNa / saM. pra. 273 / jiNabhavaNa / dA. ku. 20 109 jiNabhavaNa-biMba di. zu. 78 299 jiNabhavaNakAraNa |sta. pa. 3 jiNabhavaNakAraNA / paM. va. 1217 173 jiNabhavaNabiMbapUA cai.vaM ma. 142 373 jiNabhavaNAI je / zrA. di. kR.| jiNariddhidaMsaNatthaM / cai. vaM. ma. 27 / 115 jiNavayaNameva tattaM / paM. va. 1063 / 27 jiNavayaNamosahamiNaM |da. prA. 17| 98 jiNavayaNe aNurattA 314 | jiNANaM pUajattAe 212 158 158 149 158 158 200 20 149 215 115 191 225 138 100 225 153 183 115 158 Jain Education Intemational Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 370 225 150 161 208 m pRSTha jiNANamANA | jIvo. paM. 37) 127 je u taha vivajjatthA [paMcA. 11/37 // jinaH smRto'pi | za. mA. 2/123 225 je kei uvassaggA jinagehaM vidhAyaiva | dvA. dvA. 5/10 / 161 je khalu pamAya [ paM. va. 1075 | jinadharmajuSAM | dhyA. dI. 110 110 je jattiyA ya heU | o. ni.53 jinadharmaprAptiH |la. vi. paM. 32 je je dosAyataNA | ni. bhA. 4105 jinadharmasyAnekAnta | A. pra. 4/322 229 je NaM kei sAhU vA ma.ni.8 jinapUjAM cikIrSuH [pra. za. vR. 36] 228 je daMsaNavAvannA [paM. va. 1039 / jinapUjAsatkArayoH |la. vi.80 158,225 je yA'buddhA / sUtrakR.1/8/22| jinaprajJapto dharmaH / bR. ka. vR. 1135] 27 jeNaM AyAra | ni. bhA. 5448 cuu| 374 jinabibakAraNa | sta. pa. 21] 162 jaina caityAlayaM / prati. sA. 17 140 jinabibapaiTThA |sta. pa. 48 200 jainadhoM nayaiH [a.gI, 426 / jinabhavanaM jinabimba / upa. ta. 2/pR.1071 jo egaM jANai | AcA. 343 jinabhavanaM jinabimbaM | upa. sA. 27] jo kAravei paDimaM jiNANaM jinabhavana nirmApyaM / upa. ta. 2/1/2) 149 jo kira jayaNApuvvo |a.ma. p.16| jinavacanazravaNAdeH |dh bi.3/6| 25 jo cciya suhabhAvo / dvA. dvaa.7/8|| 142 jinasya pUjana hanti |up. ta. 18 pR. 189 / jo jassa u pAoggo jinendrapUjA sugati tanoti dadAti 230 jo jahavAyaM / pi.ni. 186 upa. mA. 504 | 37 jinendrapratimA / yo. zA. 9/10 / 317 jo jANadi arihaMte / pra. saar.1/80| jinendro jalpyate / yo. pra. 34| 103 jo jeNa guNeNa ahio |bR. ka. bhA. 1718 / jinaM vihaDiya / ka. ko. 67/12 153 jo titthavaI jaiyA taiyA |k. ko. 78/10 / 182, 183 jibbhAkusIle | mahA. ni. 3/123 | jo tu guNo dosakaro / ni. bhaa.5877| 133 jiyadu va maradu [pra. va. sA. 3/17] jo duTThagaiMdo | pu. mA. 202] jiNaharakAra [ka ko.78/1 167 jo dei suddha [Sa. za. 101 / jIe bayatarAsa [upa. p.771| 156 jo puNa / cai.vaM. ma.891] 237 jIrNoddhAraH kRto / upa ta. 2/pR.108) 153 jo puNa jataNA |bR. ka. bhA. 3181 / 156 jIvantu jantavaH | jJAnA. 27/7] 108 jo puNa niraccaNo / upa. mA. 493 jIvastathA |sod 16/29 jo pUei tisaMjhaM [saM.pra. 215 208 jIvastathA nivRtti / sauda. kA. 16/29 / jo vi paDirUva | jI. ka. bhA. 2466 / jIvassa Niccatta / ni. cU. bhA. 3/30 / 21 jo sagihaM palittaM / paM. ka. bhA. 1393 // jIvA ceva kAlo | jiivaa| jo hi suhAsaya / ka ko. pR. 196/2] 93 jIvAibhAva / paM. va. 1080 jo heuvAyapakkhaMmi / saM. ta. 3/45 paM. va. 993 / 31 jIvAibhAvavAo / paM. va. 1023 jogo jogo jiNa | o. ni. 178 / jIvAnuzAsana 11,121,158,1 jJAnaM yathA tvayi / bha. sto. 20 / 214 jIvAnuzAsanavRtti 182, 197 jJAnaM viSNuH / ma.sto. 27 103 jIve tisuvi | vyA. pra. 12/7/458] 12 jJAnadhanAnAM hi / sU. kR. cU. 1/14] jIvena sattva / upa. bha.73] 109 jJAnapAlipari [ma. bhA. zAM. 102 jugamittaMtaradiTThI / upa. mA. 296 / jJAnapUrvANi tAnyeva yo. sa. 125 / je Ayariya / da. vai. 9/2/12 / 313 jJAnaprakAzaka / ma. sto. 37] 350 je AsavA te | AcA. 1/4/6) 53/87 jJAnamutpadyate / ga. pu. 1/229/6-7| 273 je ime ajja / vyA. pra. 14/9/539 / 287 / jJAnameva paraM [vi. pu. 2/3/48 351 358 21 118 20 157 299 312 Jain Education Intemational Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 |sthA. 3| 247 357 163 | paJcA. 8/6| | vyA. pr.1/7/62| / yo. bi. vR. 119 215 266 258 249 348 122 122 mom Yr m 288 48 340 jJAnaratnamapA jJAnasya zAkhA jJAnasvarUpa jJAnAgniH sarva jJAnAt jJAnAd dhyAnaM jJAnAya kRtya jJAninAM bhakti jJAnopayoga jJo jJeye kathama jyeSTottama jyotiSAmapi jvAlAbhiH zalabhAH jhANajjhayaNa jhANaNilINo ThANaM pamajjiUNaM ThANunatthA Na ya citei Na ya savno vi pamatto Na vi kici aNuNNAyaM jaMdAdi suho saddo TThaTThakamma Nayaramma vaNNide NANI ya NicchaeNa NANe caraNe NANe Nicca NAlasseNa samaM sokkhaM NiphaNNassa ya samma Nipphanassa ya No kappai asaNaM NhavaNa-vilevaNa-vattha NhavaNavilevaNamaMgaMmi taM girivara taM taha pavattamANaM taM nANa-daMsaNa taM savvaNayavisuddha taiyA taiyAvaMcaka taiyA paratattagayA taiyA sattari taiyA sattarisamahiyA | jJAnA. 19/52 270 tao avAyaNijjA | a.ta. 8/35 103 takkavihUNo vijjo | sau. pu. 11/25| tagguNabahumANA / bha.gI. 8/37 / 310,368 taccitte tammaNe / sAM. sU. 3/23 / 372 tacchAkhAyA [ ma. bhA. bhI. 31/12 / 290 tajjJAnameva na / saudara. 5/25 | 372 taNhA ya jAyatI | a. gI. 223 tataH paramaya tataH paramApA / yo. bi. 432 / 126 tataH zraddhA 139 tataH sadanu / bha. gI. 13/18 / 350 tatastvadhikamA tato niraticAreNa / paM. sU. 1/7 290 tato nirvANagamana [ni. sA. 93 290 tatkartari ca / paM. va. 2002 tatkArI syAt / yo. vi. 2 299 tattatkalyANa bhA. saM.628 317 tatto ya paidiNaM ni. bhA. 92 tatto suha / ni. bhA. pa. 248 | 54 tattvAbhiSva / paJcA. 7/19 // 144 tattha bahumajjha | ni. sA. 72 350 tattha vi ya sAhu / sa. sA. 30 / 342 tatthavi ya sAhudaMsaNa / upa. pa.887 266 tatpadaM sAdhvavasthAna / paJca. bhA. 1895 131 tatprayogazcaivaM | dhyA. za.31] 290 tatra jIveSva | ni. bhA. 5307] 12 tatra deze / paJcA. ji. 16] 198 tatra dhAmni / sta. pa. 23 198 tatra pratyayaikatA |bR. ka. suu.| 22 tatra prathame tattvajJAne 211 tatra prANya 211 tatra bAlo | pu. mA. 96 85 tatra yajamAna / paJcA. 7/7] 138 tatra zuddhAM mahI | bha. pa.7] tatra hyacintyacintA [ A. ni. 1055) 44 tatrAdvitI [vi. vi.8/7 / 219 tatrArthAdau cittaM / vi. vi. 8/5/ 219 tatrAsya sva [ka, ko. 78/11 183 tatsadRzaM 182 / tatsambhava 200 | dha. pa. 15/8 / nAdabi. 17 [dha. bi. 8/23 1 dha. bi. 8/21 | dha. bi. 8/22| 122 | A. di. pR. 145] 173 / dvA. dvA. 28/10 / dha. bi.8/27 122 / dvA. dvA. 5/13| 167 / yo. bi. 240 / / yo. bi. 288 / sta. pa. 30 204 / paJcA. ji. 21 198 / yo. za. gaa.1vR.| 297 | da. ma. c.| 189 | paJcA. 7/46 148 [sta. pa. 49 / yo. dR. s.74| / paJcA. vR.6/42| 223 [ o. ni vR.| [ yo. saM. 2/45 / | zrAvakA. 4 153 [ pA.yo. sU. 3/2 / 58, 289 / yo. zA. 12/15 / | a. pra. 17/3 / / dvA. dvA. 2/6| | ni. k.10| dvA. dvA. 5/31 138 | dha. bi. 6/41 / [ve. sA. 31) 289 | vyA. pra. 1/7/62 vR.| 215 / ma. bhA. vana, 230/78 / 368 / pa. paM. 22 185 | dha. bi. 2/36 / 71 289 3 169 56 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 pRSTha pRSTha 59 241 226 153 303 102 121 145 341 266 353 tatsthatA tatsvarUpA''hita tathA tattvA tathA dharma tathA pariNate tathA'yaM bhava tathA vidhiparatA tathA zraddhAdi tathA sattvAdiSu tathA sadAjJA tathAtmaguruliGgAni tathApIhopa tathaivAtmani tathye dharme dhvastahiMsA tadabhAve tadabhAvA tadabhiprAyamajJAtvA tadayaM kartR tadasya pari.. tadAlambanakA tadekaM paramaM tadetadasau sAdhuH tadeva prItaye tadeva hi tapaH kArya tadevaM cintanaM tadevamanAdinA tadevArthanirbhAsa tadaivamA tadvanto hi tadRSTAdyanusAreNa tadbhAve nisarga tannAze'pi tanvA sattvasatattva tapaHsaMyamayoH tapo'pi ca yathA tapo brahma taptalohapadanyAsa tappate aNeNa tabbibassa paTThA tameva viditvA tameva sacca nisaMke [syA. ka. la. 1/21] tamhA cauviha / saM.pra.895] [dhyA. dI. 173 60 tamhA jiNasAricchA [saM. pra.18 / dha. bi.5/49 tamhA jiNANa [vi. vi.8/19 / yo. bi. vR. 119] 267 tamhA je iha / paM. va. 1204 / / dha. bi. 2/31] tamhA niyameNaM ( vi. vi. 11/7| / yo. bi. 355) 39, 279 tamhA vihisaddahaNaM [ jIvA. 64 |la. vi. 10 248 tamhA svvaannunaa| ni. bhA. 2067 upa. mA. 392 / / de. ca. 92 216 tayabhAve |k, ko. 67/8 / / dha. bi.3/93 110 tarati zoka | chA. upa.7/1/3| | dha. bi. 5/5 298 tayovivAha / yo. bi. vR. 119 / yo. bi. 231 145 tallakSaNAvisaM / yo. dR. sa. 131 / dha. ra. ka.69) 225 tavo icchA [ zrI.zrI.pA. 1088 [ iti. sa. 2/67] 368 tasAijIvarahie [zrA. di. kR. 23 214 tasmAt tatprA. / vi. pu.| / sAM. sU. 1/43] 365 tasmAt vidhinA / yo. vi. 15 vR.| / yo. dR. sa. 139 / 24, 371 tasmAt sadaiva dharmArthI yo. bi. 224 / / yo. bi. 479 / 360 tasmAt sarvasya | upa. bha.8/729 | pANi 5/1/57] tasmAt sAmA / yo. sa. 106 / dvA. dvA. 5/13 vR.| 167 tasmAdavazyame / yo. bi. 168 / | rama. gI. 2/18 // 351 tasmAd duHkhA / vi. pu. 2/6/47] |la. vi.77) tasmAd vijJA | kU.pU. 2/2/39) / vi. pu. 2/6/46] 308 tasmAllakSyaM / ta. anu.5/41] / jJAnasAra. 31/5 / tasya vAcakaH [ pA. yo. sU. 1/27] / a. pra. 29/6] 306 tasya siddhi / vi. bhA. 3087 vR.1 / yo. bhA. 2/15] 272 tasyAH sA / yo. bi. vR. 119 / / pA. yo. sU. 3/3] 58 tasyAmAsIt / yo. bi. vR. 119) | bhAga. 11/9/13] 348 tasyaiva ka / vi. pu. 6/7/92] / dha. bi.6/35] 262 tasyaiva brahmaNi [ga pu.1/227/24] [ yo. bi. 27) 19 tassa vi ya imo Neo sta. pa.9] [dha. bi.6/38 262 tassodaiyA / vi. bhA. 3087 [dvA. dvA. 5/18 // 185 taha annadhammi / paM. va. 1079] / ca. ji. sto. 2 214 taha egasADa [ da. zu.32] / a. sA. 18/147] 241 taha kAsaddaha (jIvA 14 / yo. bi. 131] 40 taha ceva eya / yo. vi.6 tai. A. 9/2] 203 taha vakkhANeavvaM [paM. 1. 991] / dvA. dvA. 15/11] taha saMbhavaMtarUvaM [sta. pa. 168] | ni. cU. 46] 133 tahamavvattaM cittaM | upa. pa. 999] |sta. pa. 140 224 tahAbhavvattAi [ paM. sU. 5/3] / zvetA. 6/15 344 tahArUvaM samaNaM vA [vyA. pra.] | AcA. 5/5/162 / 24, 123 / tahiyaM paMcuvayArA [saM. pra.187] 286 224 373 247 24 290 266 362 308 365 215 342 172 353 266 266 309 289 145 353 20 210 190 79 86 157 362 362 223 210 Jain Education Intemational Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 147 14 351 287 288 287 288 198 11 100 102 356 217 215 | sta. pa.13| | paMcA. 11/40 / [ta. anu. 4/39] / paM. sU. 4/6 vR.] / paM. va. 201 vR.| (vyA pra. 14/9/539 / [ paM. va. 201 // / paJcA. ji. 17/ / a. upa. 3/38 // | a. upa. 1/70 / | nA. bi. 20 | paJcA. 4/25 | A. pa. 465 | yo. sA. 1/40] [pra. ca.5/9] / paMya vaya 995| | saM. pra. 37 [kathA. ko. pR. 86/20] [cai. vi. ma 33 [ upa. pa. 907| / e. stu, ca. 8/1 / 194 268 31 332 tahiyaM paMcuvayArA tA apyataH tA ANANugayaM tA eameva vittaM tA eyaMmi ahammo tA eyagayA tA eyammivi kAle tA oheNa tA Niyaviha tA taMpi aNumayaM tA taMpi aNumayaM tA puSphagaMdha tA bhAvatthayaheU jo tAttvikaH pakSapAta tAttvikA vayamevA tAtsthyaM antarAtmani tAnevArthAn tArisassAbhAve . tAvadeva calatyartho mantuH tAvabimbakA ti-du-iga aMgulabhUmI tittakaDuehi siMbha tini vA kaDyUi tinneva ya pacchAgA tiSThantu tAvada tItthaMkara bhattIe tIrthaM vA sva tIrthakRdAdInAM tIvasaMvegA tIvasaMvegAnA tIhi ThANehi tulyapriyApriyo tullaMpi pAlaNAI tuSTeoca tuSyAmi na tathA tuha vayaNatattarui tRNAdInAM tRSNA ca tRSNA ca sukha tRSNA hi 267 / cai. vaM. ma. 210] 210 te tucchayA varAyA [mu. upa. 2/70] 309 te puNa samiyA | upa. pa. 910] tejasAmuttamaM [sta. pa. 19) 101 tejolezyA | sta. pa. 143] 224 tejolezyAM sukha / sta. pa. 167] 157 tejolezyAM sukhAsiko / paM. va. 1000] teNa paraM | upa. pa. 906 267 teNeva khetta [paJcA. 4/28 / 157 tena ye kriyayA / paM. va. 1218] tena syAdvAdamAla [sta. pa. 35] 157 tenaiva brahma | cai. vaM. ma. 144 208 tesiM atthAhigame / paJcA.6/12) 209 tesiM ArAhaNanAyagANa / yo. dR. sa. 223] 13, 82 tairdoSairdUSito / yo. sA. 2/10] 102 taistaireva to AgamaheugayaM [pra. ra 52] 307 to jattha samAhA sta. pa. 22] 164 to savvasaMghasahi 29 to suttA paDisiddhA [ dvA. dvA. 5/12 vR.] tosA sAsaNa vA. sA. 1/4 / 139 tyaktasaMsArANAmapi tri-paJca-sapta | vya. bhA. 9/73 / 152 trividhaM jJAna | o. ni.670 ni. bhA.] trailokyasampadaH [ dvA. dvA. 2/15] tvaM nAtha ! duHkhi [zrA. pra.105] tvaM zaGkaraH sarva [ yo. zA. 94/123] 331 tvamAdidevaH [ AcA. 7/3/204 / 55 tvAmAmananti / yo. sU. 1/21) 308 tvAmeva vItatamasaM / pataJjali thayathuimaMgaleNaM / sthA. 3/4/210] 254 thirakayajogANaM [ bha. gI. 14/25] 288 thI-purisA / cai. vaM. ma.890] 236 thuithottA puNa / uda.] 195 thuidANa-maMtanAso [zi. rA.] 195 thUlo Na savva thevo thevo vi / yo. biM. 95] daMsaNa-nANa / chA. upa. bhA. 7/23/1] daMsaNanANa [ca. saM.4/1/134] 98 daMsaNapabhAvagANi [ma. bhA. va. 2/35] 98 | daMsaNavao 139 258 161 214 157 103 / a. upa. 1/65 / za. mA. 5/499] / ka. maM. 39| | gurvA, 247 / ma. bhA. mI. 35/38 / | bhaktA. 23 | ka. maM. 18 | utta. sU. 29 / 1 dhyA. za. 36 / / ni. cU. 3602 [ paJcA. 9/10 / 351 WWW WWWWW 104 248 216 331 290 217 190 [ paM. va. 1070 / 299 183 116 [cai. va. ma. 28 [bR. ka. bhA. 4553] [ni. pI. cU. 486 / | A. ni. 221 / 272 Jain Education Intemational Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 pRSTha pRSTha 70 / ku.ta. 277 79 [dvA. dvA. 1/15] [ta. rA.7/11/3/538) 108 [a. ta.6/17] [yo. zA. 4/120 / 109 [ sauda. 16/28] 21, 358 [la. ka. ta. [saM. pra. 49] 211 211 211 [vi. pu. 6/7/22] 357 222 277 / upa. mA. 349) [ta. kA.8 zA. vA. 613] 114 / cai. ma. bhA. 286] 115 / yo. biM. 124 129 129 / yo. zA. A. 131 / gau. ta. 277 |cA. sU. 236) | a. pra. 24/8] / ka rudro. 9 287 / ka. ko. 67/7] 145 / upa. mA. 400] 150 / utta. 24/7] [dha, saMgraha 383) / sta. pa.100 paJcA.6/27] 149 [da. zu. 31] 210 / sta. pa.4| 240 103 [ dhyAsta. 28] 338 / dA. ku.3] / sU. kR. 1/6/23] [pra. vyA. 2/4] 129 / ma. bhA. bhI. 41/20 / cA. sU. 155) 129 359 43 303 349 152 114 dagapANaM puSpha dagdhe bIje daDammi jahA dattaM yadupakArAya dattaH svalpo'pi bhadrAya dattena yena dIpyante dadAti divya dayA dharmasya dayA bhUteSu darzanaM sparzanaM dalamaviya davvaM khittaM kAlaM davvaM tameva manne davvao cakkhusA pehe davvagamaNaM pi davvatthaya-bhAvatthaya davvANa sacittANaM dabve bhAve a dazAkuzalAni tadyathA dahantaM sarvakarmA dANaM sohaggakaraM dANANa seTTha dANANaM ceva dAtavyamiti dAnaM dharmaH dAridaM dohaggaM dAridaM dohaggaM kujAti dikkhA muMDaNa dikkhAe ceva diNe diNe bhikkhaM didRkSA-bhavabIjA didRkSAdyAtma didRkSAbhava divyaM jJAnaM divyadundubhi divyapuSpotkarA divve je uvasa disidevayANa dIkSayaiva dIkSA hi 358 dIkSAgnidagdha dInaM hInaM janaM dInAdidAne dInAnugraha dIneSu dAri dIneSvAteM dIpo yathA dIyate paramaM dIvAiaggi dIvo dhUvukkhevaM dIvo dhUvukkhevaM duHkhAjJAna duHkhAbhAvo'pi dukkarayaM aha dubbhigaMdha dumaMmi puSpaM ca duritAnIva durgahItaM kSiNotyeva durjayA hi durnayAbhiniveze tu durbodhaM yada. durlabhaM trayamevaitat durlabho viSayatyAgo durlabho hi duvihA jiNiMdapUA duvihA pUyA davva duviho caraNa duniho ya hoi dhammo duSTayogajayaH dRSTabAdhaiva yatrA dRSTavada dRSTAnto nAma dedIpyamAnA deyA dIkSA devaguNaparitrANA devagurvAgama devatAdyupavanAt devatAdhupavanAdinA devadevaH svayaMsiddhaH devapAla ivA 129 [ paJcA. 11/43] | vya. bhA. 9/72 | jIvo. paM. 32 / yo. sA. prA. 7/21] | ca. saM. si.12] / nai. ca. 5/109 / [ dvA. dvA. 2/30] (rA. mA.6 [vi. cU. 3) [ ha. yo. pra. 4/9/ [kAda. 53] [saM. pra. 191] [saM. pra. 42] [ni. bhA. 3300 / ni. bhA. 329] 129 129 149 176 161 211 282 52 286 276 279 43 68 362 362 / pazcA. 2/2 // / paJcA. 2/4] ni. cU. 11/85] / yo. bi. 164] / yo. dR. sa. 200 / yo. bi. 269 / vi. sA. / yo. zA. 9/31 / yo. zA. 9/5] / utta. 31/540] / paJcA. ji. 18] [bR. A. 4/46] [drA. drA. 28/1] 262 121 109 281 277 338 / yo. bi. 24 / / dha. bi. 6/33 // [ca. saM. 3/8/34] [ a.ta.6/16] [ dvA. dvA. 28/4| [saM.pra. 203 / [ dhyA. dI. 111 [pa. va. 1117 vR. [pra.za.67vR.] / mantrA. sto. 3 / de. ca. 93] 338 110 198 277 277 143 143 340 216 Jain Education Intemational Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 313 [ ja. saM.7] | paJcA. 8/9] / yo. bi. 44] | yA. va. 179] [bha, gI. 3/11] | dhyA. za. 9) | pu. mA. 154] 168 164 330 102 290 148 194 285 147 203 53 331 133 282 308 289 103 299 227149 331 158 227 369 devasyordhva devassa parIbhogo devAn gurun devAn pitRn devAn bhAvayatA deviMda-cakkavaTTitta devesu vIyarAo devo bhUtvA devaM yajet dezaM kAlaM dezaH kAlazca dezakAlAnurUpaM dharma dezanaikanayAkrAntA dezAdibheda dezAvasthiti dese savve ya dehagihAiyakajje dehanirvAhamAtrA dehAiNimittaM pi hu dehAdiNimittaM do ceva mattagAI do jANU donni doni u pamajjaNAo doSebhyaH dosasahiyaM pi devaM dosA jeNa niru dauhRdasyA dravyapUjocitA dravyaliGgaM hi dvicatvAriMzatA dvitIyApUrvakaraNe dvidhAyaM dvibhujaM caika dviSatAM yat daTuMmi jahA dhanahAnirdAru dhantrANaM vihi dhamma rakkhai veso dhammakahAe NaM dhammatthakAma dhammatthamujjaeNaM 48 209 dhammapasaMsAe taha | sta. pa.14] 147 dhammassa mUlaM [bR. ka. bhA. 4441 dhammu Na paDhi [yo. sA. 47] dhammeNa hoi [ liM. prA. 2 dhammo ANAe | zrA.dha. vi. 3 dhammo puNa / paJcA. 11/8] dhammo vivega [dha. ra. 20 / 54 dhammo suddhassa [ utta. 3/12| dhammodaeNa rUvaM | A. ni. 574 / 339 dhaya-duddha-dahi ya | cai. vaM. ma. 202 / 211 dharma yo bAdhate dharmoM na dharmaH zruto'pi dRSTo'pi 153 dharmakalpadruma / yo. sA. 2/7] dharmadhyAnaM bhava | gu, kramA. 35] 341 dharmamArgA / yo, pra.87 dharmamegho'mRtA / yo. bi. 422 349 dharmasya bahudhA / yo. sA. 2/34] dharmasyAdipadaM / yo. biM. 125] 129 dharmAnuSThAnavaitathyA 27, 248 dharmAya kriya / yo. sA. prA.8/12 96 dharmAyopa / dha. bi. 5/39 / dharmArthaM yasya [ pa.smR. 233 dharmArthaM loka [ yo. bi. 90 dharmArthaM sA zubhA [ dvA. dvA. 10/8| dharmopadezasamaye [A. za.81 dhIrapurisaparihANI [ni. bhA. 5423] dhIrA hi tara [ kAda.] dhIro gahIro [ jIvo. pN.16|| dhuvaloo a jiNANaM vAsAvAsesu dhuvaloo ya / ni. bhA. 3173 / dhairya dhIratA [ sugamA. 4/4] dhairya vyasanA / yo. bi.52 vR.| [ manu. 1/50| dhyAtAntarAtmA [ jJA. sA. 30/2] dhyAtRdhyAna [pra. za. 99/pR.539| 343 dhyAtRdhyAnobhayA / yo. pra.65 dhyAnaM antarmuhU [ Atma pra. 265] 289 dhyAnaM cintA | dhyA. vi.1] dhyAnaM cintA [ta. vai.1/48 dhyAnaM dhyeyavi [vI. vi. 14/8 289 __ 42 [pra. ra. 147] [ta. anu. 39] [utta. cU. 23] [ dvA. dvA. 2/26] [yo. bi. 357] / kU. pu. 11/40] / yo. vi.3| / ka. ko. 100/8) |a. sA. 15/11] / zrA. pra. 349] / paJcA. 4/45] / paM. va. 2004 / paJcA. 3/18 // ni. bhA. 3134] [ drA. dvA. 17/16] [kA. a. 318] ni. bhA. 5250] [ yAjJa. prA. 79] | jJA. sA. 29/8] [a. pa. vR.58] / yo. zA. 1/38] / yo. sa. 10 / yo. sa. 9 / / ja. saM. 2 | vicA. [ zrA. prA. 396 // [bR. saM. [saM. pra. 2/338] [upa. mA. 21 | utta. 29/25] [ pu. mA. 292] [sta. pa.5] 302 194 169 228 345 345 168 222 dhore'smin 370 114 139 121 m Mm 288 32 107 289 140 Jain Education Intemational Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha [dha. pa. 26/11 / / yo. sA. prA. 7/22| / upa. mA. 499) [dha. pa. 19/3] / utta. cUrNi. 1 108 358 288 28 m 0 105 0 0 m [dha pa. 10/13] [A. ni. 151 [ku. ta. 30/9] 373 m 203 0 108 27 290 246 102 / the. gA. 2/140 / [ tattvA . kA. 29 / [ sA. sU. 4/29 / / tai. bA. 1/1/9] [dha. pa. 19/9] [ka ko.78/6] [zrA. pra. 224] [vi. vi. 12/13 / 167 255 329 dhyAnaM nirviSayaM / sAM. sU. 6/25] dhyAnaM punaH | a. tattvA . 6/19 / / dhyAnaM zubha [ a. vR. 1/6] dhyAnaJca nirma [ yo dR. sa. 174 / dhyAnamanta [A. pra.89] dhyAnasiddhi [ jJAnA. 5/19] dhyAnasya ca [ta. anu. 6/36] dhyAnasya si [a. tattvA , 6/14] dhyAnasyedaM [yo. prA. 7/30 dhyAnAgnau / ma. bhA. zAM.] dhyAnAjjineza ! / ka. maM. 15) dhyAnAt pApA [ nA. pu. 1/33/139] dhyAnAbhyAsa [ta. anu. 6/42 / dhyAnAya kAlo [a. tattvA .6/13] dhyAne hi |t. anu. 4/44 // dhyAyato / ta. anu. 6/16] dhyAyato devatAM mantra para gI.7/25] dhyeyaM padastha [zrA. A. 15/30] dhyeyaH parapadA / yo pra. 22 na antalikkhe [ dha. pa. pApa. 9/12] na kayAi khudda [ paM. va.861 na kayAvi na karma kartAra [dvA. dvA. 1/26] na kazcit | zivo. 111 na kiJcidasti / bo. carcA 6/14] na kinarAdi / yo. bi. 254] na kuryAt sandhitaM vastraM na kevalaM zrAddhatayaiva nUyase / siddhasena. / na khalu paramatthadesaNAo [sa. ka. 9/pR. 946 ] na ca caritA | jJAtA. 1/16/125] na ca yAgAdi [Sa. da. ni.] na ca sAmA [ upa. ra vR. 188] na ca snAnAdinA kAya [dvA. dvA.5/27] na cAkRtasya / yo.bi. 481 / na cAyamana [a. pra. 2/5 vR.] na cAspRzya / ta. ciM. A. 2/2) na ceha granthibhedena [ yo. bi. 205] na caitya-sAdharmika [A. pra.75/pR. 230] na caivaM dravya [ dvA. dvA. 5/9 vRtti na caivamalasa [a. sa. tA. 3/pR. 52] 289 na jaTAhi na go 289 na jJAnAdiguNA 289 na tahiM divasA 331 na tena paNDito 289 na dharmakathAmantareNa 291 na dharmo dhArmikaivinA 332 na naggacariyA 308 na nANamitteNa 344 na padmAsanato 102 na bohilAbhA paramatthi 61 na brAhmaNo bahi na bhavati dharmaH 241 na malinaceta 332 na mAMsamaznIyAt 341 na muNDakeNa 241 na ya etto na ya tassa tannimitto 347 na ya vivarIeNeso 353 na yatra duHkhaM 368 na yasyAsti 276 na yAnti dAsyaM 273 na yAvi mokkho 360 na yujyate prati 367 na rAga-dveSa 311 na liGgaM 254 na vi asthi 213 na vi atthi mANusA 104 na vi taM karei 30 na vi muMDieNa samaNo 131 na vijJAnamAtraM 102 na vinayazUnye 364 na viSAde manaH 224 na zabdo na 360 na zuSkaiH pUjayed 229 na zUlaM na cApaM 188 na zraddhayaiva tvayi 73 na zravaNamAtrAt 153 na zrutivirodho 149 / na zvetAmbaratve 55 | na sato na 194 161, 177 269 24 195 8 357 357 269 / dvA. dvA. 21/16 / [ bimbA.5] [da. vai. 9/2/7] / yo. dR. sa. 141] / ratna. zrA.6] |ma. smR.6/66) [prajJA. 2/54/162 [A. ni. 980 / saM. pra. 3/54) [ uttarA. 25/30 // [ sAM. sU. 1/42] [ utta. cU. 1] [ ka. rA. ki. 64/9] [ dvA, dvA 21/15] [vi.] [dvA. dvA. 21/8] [ ayo. vya. 29] / sAM. sU. 2/3] [ sAM. sU. 6/51] 365 270 165 352 207 169 103 245 365 104 [ca. saM.8/23] Jain Education Intemational Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 pRSTha 367 299 331 220 133 133 86 262 77 [ kauSA. 3/81 [ sAM. sU.6/31] [pra. za.51 vR.] [ u. pa.887 vR.| [ AcA. ni. 214] [ kAda. 193] / dha. bi. 6/31 [ aiM. stu. ca. 7/3 vR.| [dha. bi. vR.6/58] [ chAM. upa.8 [va. pu.16] [ya. ve. bhA. 7/1] [ za.pa. bA.6/3/1/14] [A. vR. 12/13] |sta. pa. 10 |bR. ka. bhA. 1567] [vya. prakA.] 75 102 267 203 325 75 145 364 361 na sAdhu karma na sthAnaniyamasAM. na hi kArSApaNa na hi dharmAntarANi na hi bAlataveNa na hi zakyaM na hi zruta na hi sati vyAdhi na hi samyagupAya na hiMsyAt sarva na hiMsyAt sarva na hyadevo na hyayuktena na hyautkaNThyaM naMdAi suho saddo naMdItUraM putrassa nakSatrasya muhUrtasya nagarapurANa nagna naccA namai natthi kAlassa natthi paraloka natthi rAgasamo nandItUraM putrassa nandIzvare tu nanvevaM dharmArthaM nanvevaM puNyabandhaH nanvevaM pratimaikatAM namaskAro nami-vinami namo'rhate OM namo'rhate niraM OM namo'rhate para naya-nikSepa-pramANa nayAntaravyAkhyAnaM naratvaM durlabhaM naratvaM durlabhaM navanavasaMvego navanItAdika navabhAgakae vatthe 144 145 57 351 297 314 168 navaraM sumuhattaMmi puvyuttara navi asthi navi taM karei nA'vastuno nAuM va kheta nAkAryamasti nAkRtvA prANinAM nAcaritAt nAJcalo mukhavastraM nANaM asaMtami nANaM ca puNa nANasahiyaM nANeNa viNA nAtraiSa nAnAkammehi mahA nAnyato nAbhAvaH nAma-nirguNa nAmnAnvartha nAmni nAryA yathAnya nAsadrUpA nAsti yoga nAsti rAga nAsti sUryasama nAstika-ni nAhaM kRzaH tathA niadavvamapuvva niuNo khalu nikaSacchedatApaizca suvarNa niggaMthaM ca NaM gAhA niggaMthaM ca NaM bahiyA niccaM ciya juvai nicchayao nijakavacanIye nityaM [ Rve. [ utta. 1/5] [ AcA. 1/2/3] [dha ra pra.69 [dha. pa.18/17] [ni. bhA. 3020 / 189 |bR. ka. bhA. 1169 / [ zrA. pra.4] 371 [ sAM. sU. 1/78 / 361 / ni. bhA. 4355| [ vA. rA. su. 55/5] 106 / ma. smR. 5/48 / 101 [ cA. sU. 471 / 197, 373 / yo. sA. 2/28 / 51,192 / vya. sU. bhA. 7/2/17 299 [ upa. pra. 19) 374 277 [ ma. sa. 147] 373 / yo. bi. vR. 119 / 266 | mi. pra. 3/vima. 681 368 / yo. bi.522 [ba.sU. 12/1/28] [ ja. saM. 3 [ dvA. dvA. 28/5] 284 | si. he.6/4/172| / yo. bi. 204 / / sau. pu. 11/28 / / mo. dha. 316/2] 318 ma. bhA. zAM. 175/35 / | vA. rA. 5/22] 350 / vI. sto. 3/15 vi. [a. gI. 445) 352 [bha. pa. pra.31 / / ni. bhA. 5252 / 103 [bR. ka. sU. 1/40 / [ pR. ka. sU. 1/41 / | dhyA. za. 35] | upa. pa. 433! [sa. ta. 1/28 vR.| [ yo. cUDA 72 / / yo. cUDA 72 / / yo. cUDA. 1] [pra. vA. 3/3] [a.ka. mA. 3/25] 360 22 87 361 194 144 174 158 194 vi.] 109 70 196 149 102 37 190 340 301 [ vyA. pr.5/6/204| [dvA. dvA.1/14] [pra. za.75] / tai. bA.1/3/1] [ kAza. jina [ za. sta. 3] [ za. sta.8] [za. sta.] [ syA. ka 7/30] [ dvA. dvA. 2/28] [ a. pu. 337/3] | a. pu. 3/337 [zrA. pra.3] / yo. bi. 96] 353 301 350 or m mmm orm m m mm 249 265 350 290 nityaM zuddhaM 353 351 371 nityaM zuddhaM 116 nityaM sattva 301 / nityaM trikAlagocara 365 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha / paM. va. 1006] 248 143 191 [sta. pa.8] [ bR. ka. sU. 1/1] [bR. ka. sU.] [ma. pu. 38/11 / / dvA. dvA. 5/2| [dha. bi. 1/3 vR| | dha. bi. 1/4 | upa. ta. 2/pR. 125 | a. pra. 9/7vR. [sN.pr.169| 314 368 137 127 127 137 123 207 211 341 123 290 351 153 209 209 my / vi.vi.8/11 / | ni. bhA. 103 [la. cai. bhA. 10 / cai. vaM. ma. 209 / / yo.sh.75| [ pu. mA. 97] ni. bhA. 4891] [vi. vi. 11/13 |lo. ta. ni. 38 / 85 niddAvigahA niSphannassa ya nipphanassa ya niSphAiya jayaNAe niSphAviUNa evaM jiNa nimittabhAvataH tasya niyamatthaovari niyameNa saddahato nirajjanaM nitya nirajjanaM nirA niraJjanaH paramaM nirapekSapravR nirbhItako nirmalaH kevalaH nivasijja tattha nivittipahANA nivvANaM parama nivvANasukhA nimvikappasu nizAnAthapratikSepo nizcayataH nizcayanayAnAM bAla nizcayavyavahArA nizrAkRte gaccha niSedhaH sarvathA niSkalaM niSkriya niSkalako niSkalo nirmamaH niSpannasyaivaM niSpakampaM vidhA niSprapaJco nirA niSphAiUNa evaM nissakaDamanissakaDe nissakaDe ThAi natanArhadavarAvAsavidhAne neminAtho neha nAsti naikaM puSpaM dvidhA naikapuSpaM naivaM yatpuNya 309 no avihiNovaNIyaM 182 no kappai 182 no kappai niggaMthANa 181 no mRttikA nyAyArjitadhanaM nyAyena zuddha nyAyopAttaM hi nyAyopArjita 353 nyAyyAdau 353 nhavaNa-vilevaNa nhavaNavilevaNa paMcaTThasavvabheo paMcasamitassa muNiNo paMcuvayArA paMcovayArajuttA 157 pairikke vAghAo 352 paisamayaM 352 paumuppala mAuliMge pakkhIuvamAe jaM 24 pakSapAto na me vIre paccayatthaM ca logassa paccalakasAya paJca yamAH 191 paJca vratAni paJcadazaprakAro paJcaviMzatitattvajJo paJcaitAni pavitrANi paJcopacArapUjA 332 paThakAH pAThakA 340 paDibaMdho viya 181 paDibujjhissaMtatre paDibujjhissaMtanne 152 paDibujjhissaMti 153 paDivajjiUNa 174 paDivattivirahiyA 365 paDiseho a aNunnA 207 paDhai NaDo veraggaM 207 paDhamaM mUlaguNA 70 / paDhamakaraNabheeNa | ka. ko. 78/8] / sta. pa. 20] |s. ku.] | a. pra.7/6] [dha, ku.8] / saM. ta. 3/28 / pa. dvA. 18] / Rma. sto. 19] / muNDa. 3/1/3| | a. pra. 9/3] | a. tattvA . 6/9/ | sa. za.6] [zrA. pra.339] | sta. pa. 161 / / ma. ni. 2/3/5 / the. gA.16/1/478] |bR. ka, bhA. 5717] / yo. dR. sa. 140] / zrA. gu. vi. 57 vR.| | pra. za.65 vR| / dvA. dvA. 2/9] / bR. ka. bhA. 1804 vR.] / dvA. dvA. 3/5] / zvetA. 6/19 / | a. nA. sa. 2/10 / / yo. sA. / su. sU. ra. 101] / gu. kramA. 52] / zrImA. vija. 42 / paJcA. 7/43] / bR. ka. bhA. 1804] | zrA. di. kR. 151 / za. mA. 5/92] [pra. ka.] / bRhadA. 4/4/29] / pU. pra.13] | AcAro. 2/31] [ dvA. dvA. 1/17] 286 103 0 36 / RSa, paM. 28] 0 0 102 0 / yoge. 203 0 353 353 " 353 265 191 148 101 / upa. ta. 2/pR. 175 209 ma. bhA. vana, 313/110] / upa. pa. 261 / 76 / sta. pa. 50 .148 / paJcA.7/47] |sta. pa. 18] 247 [vi. vi. 12/12) 255 | pu. mA. 247] | upa. mA. 474] [A. ni. hA. 1618 39 [vi. vi.8/8] 220 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha / yo. dR. 218 / tri.za. pu. 2 / 881 / 234 33. / pra. sAra. 2/8 / / bhA. prA. 5 / / saM. pra.5/57] | bhA. prA. 116 / / pra. sAra. 2/881 yo. bi. 490 30 21 85 286 or mr 338 110 108 350 paDhamakaraNo / paJcA. 3/281 220 parArthasAdhakaM paDhamamahaM [vi. vi. 12/17] parArthAya mahatAM paDhamA gihiNo / vi. vi. 8/2] 219 pariNamate yena paDhamA puNa | saM. pr.53| 220 pariNamadi jeNa paDhamA samaMtabhaddA / saM. pra. 52 220 pariNAmammi asuddhe paDhamAvaMcaka jogA / vi. vi. 8/6 / 219 pariNAmaviseso paDhamAvatti | jIvA. 46 / 182 pariNAmAdo paNavaNNa-kusuma / saM. pra. 47 211 pariNAmAdo baMdho pattaM pattAbaMdho | o. ni.669- ni. bhaa.| pariNAminya patthareNAhao / upa. mA. 139 / 85 pariNAmo hyarthAntaragamanaM patthareNAhato / bhA. 15/20 paribhogopabhoga padaM padena [dha. bi. 3/17] 282 pariSahAnno sahase padaM sikkhitaM ThitaM [ anu. sU. 13 215 parisuddhassa u padagatizataM 139 parihatavikSepa padasthaM mantra parIkSeta bhayaM padArthAntaramapi / gu. ta. vi. vR. 3/113] 28 pare hitamati pamAo ya jiNi 270 pareSAM duHkhAnu payavakkamahAvakka / upa. p.859| 259 paropakArakaraNa paraM brahma paropakAraparo paraM matAnyeva / da. zu. vR. 25 / 191 paropakArapUrvikaiva paraH parANAM / vi. pu.] 340 paropakArasya svopakAra paradosaM japato / pu. mA. 461 / paropadeze parapIDeha sUkSmA / yo. i. sa. 150 pavayaNamAtAu imA paramaM pauruSaM / maha. 5/88] 373 pavaraM puSphAiyaM paramaM yo [ma. bhA. anu. 149/9] 351 pavarehi sAha paramajJAnayogA prabo. ci.461] pavarehiM sAhaNehi paramarahassamisINaM | o. ni. 1098 53, 166 pAeNa huMti paramAgamasu / saM. pra.3/62] pANavahAIANaM paramAtmani lInaM [ yo. kuM. 3/24 / 333 pANavaho na paramAtmAna [dhyA. kta. 36] 317 pAtAdiparata paramAnandabhAva | zA. vA. 11/52] 356 pAtre dInAdi paramAnandarUpaM | a. pra. 32/8] pAtrebhyo dIyate paramAnandasampanna pApakarturapekSayA paralokavidhau mAnaM / dvA. dvA. 2/19] pApakarmeti paralokavidhau zAstraM yo. sA. prA.8/69] 23 pApakSayAt zuddha paralokavidhau zAstrAt [yo. bi. 221 23 pApasUdanama parastu nirguNaH / bR. nA. pu. 33/57] 357 pApAmayauSadhaM parasparaviruddhA / a. gI. 221] 369 pAyaM ahiNNa parasparaviruddheSu | a. gI. 65) pAyaM chiNNa parasyApi bhavenindA nAnAnartha 18 / pAyacchittaM |t. sA. 17] / a ka dru. 13/4 / [paJcA. 2/28] | rA. mA. 123] 13/4/8 ca. saM. / yo. sA. 2/5 / / sa. si. 7/11/389 / [ upa. bha. pR. 163 / yo. zA. vR. prakA. 1 | utta. bR. vR. pR.1 | | upa. raha. 195 / subhASitaratnamAlA - 22 / | pu. mA. 172 / / cai. vaM. ma. 214 / / paJcA. 4/16] [saM. pra. 167 | pu. mA. 122] / paM. va. 1021 36 128 351 220 174 220 282 20 252 258 [a. pra. 9/4 / yo. biM. 121 |sk pu. mA. 4/56 / / yo. bi. 15 vR.| 123 129 129 356 290 / yo. bi. 135 / yo. bi. 225 / paJcA. 11/38] / paM. sU.8/6| / da. vai. ni. 48 / 103 273 40 24 17,126 238 286 371 Jain Education Intemational Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyamaNakkhea pAvana tivvabhAvA pAvanI paramo pAsaMDIliMgANi va pAsugamaggeNa -leva pAhANa -kaTThA piMDavisohI sami piDolae va piNDakriyA piNDasthaLa pitA ca mAtA ca pIDAgarIvi pucAni paraloka puDhavAiyANa puDhavi-daga puNyapApa puNyApuNya puNyo vai phAI puNphAmisa pupphAmisathuipaDi pupphAhAra pupphesu kIrajuyala pupphehi gaMdhehi purisaMtassuvayAra purisammi purisAbhihANo maMto puruSasya puvyabhA puvvatavasajamA puvyatave puvvadharakAla puvvadharakAlavihiyA puvvAvarata puvvi asaMta puvvi cakkhu puvvuttaguNa puSkarodaravi puSTi- zuddhi puSpAdyaca tadAjJA ca [ u. pa. 232 ] I yo za. 13 paMcA | bR. saM. upa. 2/60 ] | sa. sA. 408 ] ni. sA. 61] 1 | vA. sA. 2/42 | o. ni. 3 | 1 | utta. 5 / 22 / [ dvA. dvA. 5 / 24 | | yo. zA. 7/8 | | a. na. 2/3 | | sta. pa. 141 | | saM. ni. 1 / 12 / 43 ] | paM. li. 58 ] | da. vai. ni. 46 | | a. sA. 18/130 / | a. pra. 7/3 ] | bRhadA. 3/2/13] | ka ko 98/11 | / da. zu. 37 / | saM.pra. 190 // | la. cai. vaM. 10 / | pu. mA. | | zrI. di. kR. 26 / | upa. pa. 237 | 1 ni. bhA. 6221 | | ni. bhA. 4304 cU. ] | cA. sU. 284 | | dhyA. za. 30 / I ni. bhA. 3332 | | vyA. pra. 2 / 5 / 110 / | saM. pra. 1 / 177 ] ni. sU | | e va 991 | | upa mA. 299 | | pu. mA. 466 | |dha saM.3 bR. pRSTha 96 85, 114 309 3 43 173 50 28 216 347 128 224 69 101 286 344 69 367 157115 209 209 209 210 207 130 268 173 287 290 241 241 182 182 290 280 46 157 174 67 210 puSpAmiSa pucchA vAse pUA devassa Ae kAyavaho paDikuDo ijjaijiNapaDimA pUei sAhuNo parAe bhattIe / ka. kau. pUjakoTisamaM stotraM pUjayA paramA pUjayA pUryate pUjA pratiSThitasyetthaM pUjAbalividhAna pUrva ci puNkA pUyamma vIyarAyaM pUyA vaMdaNa pUyAe kAryavaho pUyAe maNasaMtI pUyAe sattavihA pUyAvihivirahAo pUriti samosaraNaM pUrvajanmakRtAbhyA pUrvamuddiSTe upadeza pecchissaM etthaM pauSadhazAlA prakarSasya pratiSThAnaM prakAmaprabhUta prakRtikuTilAd prakRtyA sarva prakRtyArambhabhIru prakSAlanAddhi prakSAlanAddhi paDUsya prajJAnaM praNavo dhanuH zaro praNidhAnaM kriyAniSThaM praNidhAnaM pravRttizca pratibandhe'pi tathA pratibandhe'pi sadanu pratibandhaikaniSThaM pratibhA upadezA [ la. vi. 12 / [ sA. pra. 14 | | vi. vi. 8 / 1 / | dvA. dvA. 5/32 / | upa. sA. 38 | | dvA. dvA. 5/21 / zi. smR. 39 / | va. hiM. 2 | 1 | saM. pra. 1/200 ] | paJcA. ji. 33 | | zrI. pra. 345 / | saM. pra. 199 ] | saM.pra. 130 | saM.pra. 205 | | bR. ka. bhA. 1807 ] I yo. zikha. 1 / 143 | dha.bi.vR. 2/31/ [ sta. pa. 17 / gupra 37 / [ rA. mA. 1/27 ] dha.bi.8/25 | | su. A. 364 | | mo. dha. 303/35 // | dvA. dvA. 5/29 | | a. pra. 4/6 | | pa. pu. 5/16 | ai. A. 2/6/1 | | muNDako 2 / 2 / 4 | | drA. dvA. 10 / 11 / | dvA. dvA. 10/10 / | u. pa. 374 vR. | | a.pra. 9/4 vR. | [ dvA. dvA. 22/10 [ yo. vA. 3/36/355 | 421 pRSTha 217 282 219 225 161 131 217 225 208 209 136 209 227 199 22 221 208 130 152 311 36 101 152 23 172 122 246 361 229 69 227 203 348 72 72 123 123 328 342 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pRSTha 173 174 173 [ma. pu.] [ zrA. vi. vR.6/15/39) / ka, kali. 1/79] | zi. ra. 13/87] / pra.za.76 vR.] [pra. za. 96 vR.] [ zrA. vi.6/41 vR. m Moo 0 0 0 0 WW WWW WW 198 191 189 0 | za. mA. 5/500 / [pra. ka.] [pra. za.75 vR.] [ta. ciM. 2/2/144 dvA. dvA. 5/19] / yo bi. 25] [ sa. sU.] 204 190 190 198 187 188 193 600 mww 215 237 pratimA kASThalepA pratimA mukhya pratimA kASTha pratiSThA vItarAgasya pratiSThAkAraNA pratiSThAjanitA pratiSThAnantaraM pratiSThApyA jinendrANAM pratiSThAmarhatAM pratiSThAvidhiH pratiSThAvidhinA pratiSThitaM pUjayet pratiSThitatvajJAno pratyakSeNAnumAnena pratyaGgahInAM pradIpasyeva pradIrghabhava prapaccha ki prabhAte prathama prabhorguNAnAM pramattayogAt pramANadezanaiveyaM pramAdI tyajati prayatnAdyatamAna prayANabhaGgAbhAvena prayAsaH zuSka pralambitabhuja pravizya vidhinA pravRttacakrA pravRttiH prakRta pravRttijaH klamaH prazastAH zakunAH yAne prazAntaH rAgAdikSaya prazAntamanasaM prazAntavAhitA prazAntavAhitA nizcalani prazAntavAhitA nizcalapra prazAntavAhitA vyutthAna prazAntavAhitAbhAva prazAntavRttikaM 169 358 117 266 208 221 156 prazAntAtmA / bha.gI.6/14 333 prasannavadanaH / yo. zA. 4/136 / prANabhUteSu sarveSu [ dhyA. dI. 108 / prANAghAtAt | nI. za. 26 prANighAtAttu yo. / ma. bhA. zAM.] prANyaGga | a.pra. 17/4| prAtaH prapUjayed vAsaiH madhyA prAtibhAt / yo. sU. bhA. 3/36 | prAdurbhaved yathA prAptaH SaSThaM | jJA. sA. 22/1 / prApyApi tava saM. | vI. sto. 16/5| prArabdhakarmaprAba. / paM. da. 7/143 | prArabhyate 181 78 prIyate bhagavAn prINantu jantujAtaM / R sto. 1 / prItitva-bhaktitve / yo. vi. vR. 18/16] prollasadromAJcaM / yo. bi. 399 / 216 prauDhaprItitaraGga [ upa. mA. do. 240/422] 131 plakSAdrogodayaM [vi. vi. 144 phalaM pradhAnamevAhu 178 phAlakRSTe'thavA 139 phAsuyamaggeNa divA jugaMtara 43 baMdhittA kAsavao | vya. bhA. 9/71] baMbhamaTThAra [ zrIzrIpA. 1089 badhyamAna AtmA | dha. bi. 2/48 bajjhANuThThANeNaM / paM. va. 1022 / bajjho navaviho [ saM. pr.6/50| batthivva vAyupuNNo [upa. mA. 381 / badhAtyapi | a. pra. 23/2 // 16,85 badhAtyapi tadevA [a.pra. 23/2] bahirantarvastu | sA. zata. 25] bahirantazca sama / yo. zA. 12/25] bahu prabhUtaM | zrA. di. kR. 94 vRtti| bahumannai [dha. ra pra. 26] 297 bahumANaM vaMdaNayaM / da. zu. pra. 166 / bahumANavisesAo | cai. vaM. ma.889 bahuvittharamussagaM di. zu. 132] bAyAlamesaNAo | upa. mA. 298| bAlaH ajJaH | AcA. vR.| bAle pAhiM [sU. kR. 1/2/2/21 | 107 [ yo. bi. 73] / yo. bi. vR. 119] [ pU. pra. 9] [a. tattvA . 2/15] |ta. sU.7/8] [ dvA. dvA. 2/27] / yo. sA. prA. 8/31] / bha.gI. 6/45] / yo. i. sa. 20] / yo. sa. 99) / yo. zA. 4/133] / yo. zA. 3/123] [ yo. sa. 212 [ dvA. dvA. 10/12 / dviA. dvA. 18/13] 151 311 177 23 207 312 290 374 | la. vi. paM. 117 [ bha. gI. 6/27] / yo. i. sa. 176] |yo. vA. 288] [bhA. ga 123] [ nA. bha. vR. 123] [ dvA. dvA. 18/16] [mu. upa. 2/54] 74 320 145 233 344 239 233 233 233 322 234 Jain Education Intemational Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pRSTha 309 56 [syA. raha. kA. 7 vR.] [dha. bi.6/42] [pra.za. 99 vR.| [bha. rasA. 1/10] 192 356 340 288 224 211 100 [paJcA. 2/27 [ mo. prA. 97) [ dvA. dvA. 2/20] [su. ka.8/4] [ka. ko. 78/4] [ma. bhA. va. 200/108 | mo. dha. 211/17] | vi. vi.8/4] [au. sU. 111] / bhaktA. 25] [pa. paM. 7 / yo. sA.1/36 [vi. pu. 3/22] / yo. bi. 477] / yo. dR. sa. 53] / zrA. di. kR. 47 vR.] [ utta. vR. 3] [rAja pra. vR.] | A.ni. dI.6] / ni. bhA. 3183 cuu| [saM. bhA. 223 36 161 244 103 183 32 32 32 bAhiM tu bAhirasaMga bAhyakriyApradhAnA bAhyajinabimbA bibaasiddhI bIjAni hyagni bIjAnyagnyupa bIyA u savva bIyANaM aggidaDDANaM buddhastvameva buddho jino hRSikezaH buddho vA yadi vA bRhattvAt bRMhaNa bodhamAtre bodhAmbhaHzrota bodhi ca pretya bodhi jinokta bodhirjinapraNIta bodhilAbhaH bohiNimittaM jiNa bohilAbho u brahma devo brahma brahmacarya brahmacaryaM dayA brahmacaryamahiMsA brahmacaryamupa brahmacArI brahmaNA dIyate brahmArpaNaM brahma brahmaikyaM tat brahmaiva brahmaiva san brahmaivedaM brAhmaNairlakSyate bhaMge dAruNataM bhaktiH za bhakSaNIyaM satAM bhakSitopekSitatvAbhyAM bhagavaMte tappaccayakAri bhagavataH sarveSvapi 182 115 220 281 bhagavatAM bhagavataivamuktaM 35 bhagavabimbe hRdi 185 bhagavAn paramA 167 bhagnaM mArabalaM 115 bhaNiaMca 115 bhaNiyaM teNa mahA 219 bhaNiyaM ca kUva 115 bhaNiyA paMcuvayArA 103 bhaNNai ettha vibhAsA 104 bhaNNai jiNapUyAe 104 bhaNNati sajjhamasajjhaM 351 bhattI maMgala 365 bhattIo hoti 94, 252 bhaI micchAdasaNa 32 bhannai tiviha paiTThA bhayasoga bharahavAsabhAvitti bhava eva mahAvyAdhi 161 bhavaThiibhaMgo 32 bhavantu sarve 344 bhavabIjAGkurajananA 287 bhavasvarUpavijJA 102 bhavAbhinandi 102 bhavAbhinandino 287 bhavAmbhodhisamu 288 bhavopagrAhi 333 bhavyatvaM 333 bhavyatvaM nAma 351 bhavyatvaM nAma siddhi 203 bhavyAmbhojavi 290 bhavye'hani zubhe 365 bhasmadhAraNA 103 bhAgyAni 313 bhAmaNDalAdiyukta 222 bhAvaccaNamuggavi 98 bhAvaNAjoga bhAvanamukkAra bhAvanA mokSadA svasya 309 / bhAvanAnu [ paM. va. 200 / [ma. ni. 28 / [zrA. pra.347] [saM. pra.44] [paM. ka. bhA. 1570] [ paJcA. vR. 4/42] [ni. bhA. 4157] [pra. sA. 659] [ni. bhA. 13 [ saM. ta. 3/69 [ cai. vaM. ma. 26 [ka ko. pR. 207/2| | cai. vaM. ma. 29 / yo. dR. sa. 188 / vi. vi.8/9| [a. ta.6/15] / ma. sto. 33 | dha. bi. 5/3 / yo. bi. 178] [yo. bi.89 [yo. dR. sa. 66] [dha. bi.8/26] [ upa. pa. vR. 163 | la. vi. 32 [dha. bi. vR. 2/68] [ zobha, stu. 1/1] / upa. prA. 13/186] / bR. jA. upa.1/2] 109 103 302 / zA. upa. 1/1] [ yA. va. prA. 312] [vi. bha. caM. [rA. mA. ca.] [ dhyA. bi.72] [kU.pu.3/15] [ zara. upa. 26] [ mahAvA.8] [te. A. 2/2] [ bR. upa. 4/4/6] [ nRsiMho. 2/17] [ yo. pra.33] [paM. sU. 2/1] [vicA. / yo. zA. AM. 3/33] 122 363 362 363 214 139 368 m mr 338 228 [ma.ni.3] [ sU. kR. 15/5] - [bha. p.79| 110 12 204 262 31 [paM. va. 996 ] [eM. stu. ca. 6/1] [dha bi.6/30] Jain Education Intemational Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 262 198 246 147 [ paJcA. ji. 24| [u. pa.857| [sU. kR.3/1/11] [upa. p.888| 156 119 266 62 168 81 208 248 27 211 361 60 bhAvanAsAra bhAvanIyamaudArya bhAvapANAtivAeNa bhAvavisuddhiNimittaM bhAvavisuddhI bhAvavRddhirato bhAvazuddhiH paraM zaucaM bhAvazuddhiH prayo bhAvazuddhinimi bhAvazco. bhAvasAtmye bhAvArthastu bhAvitaM tIvravegena bhAveNa suddha bhAveNaM vavahArI bhAvo vi bhAvo hi paDhamaliMga bhAsAsamitIte bhikSumAMsaniSedho bhicchugA rattapaDA bhidyate hRdayagranthi bhinnagranthestu bhitrammi tao 100 47 255 18 11 [paM. va. 973 / [dha ra pra. 95] [saM. pra. 43] [jJA. sA. 30/3] [dvA. dvA. 20/10 / / sU. saM.] / la. vi. 10 / | upa. pa. vR.886| [ prajJA. 8/147 ma. vR.| [ta. anu. 5/18 / / yo. sA. 2/9] |su. A. 27| |ni. bhA. 6222 // [dvA. dvA. 2/12) / maho. 5/42 / [ba. ka. vR.1641 | zrI. rA. tA. 1/12 / / ni.k.| [bRha. upa. 4/4/19) [vA. pu.4/25] go. bA. 2/5/4] [ nA. paM. 5/10/38 246 [dha. bi.6/27] maMgalapaDisaraNAI [la. vi.] maMDali nisijja [ni. bhA. 15/3 cU. maMdA moheNa | bhA. prA. 3] magge ya joyai / cai. vaM. ma.101 magge ya joyai tahA / yo. bi. 351] majjhaNhe puNaravi [ska. pu. mA. kau. 42/62] 236 majjhatthA [ brA. pu. 29/17] 213 majjhattho desaNaM [a.pra.2/4] 224 maNa-vaya-kAya [ba. sU. 12/1/15] maNAviva prati [ dvA. dvA. 10/24] 81 maNerivAbhijAtasya / yo. bi. vR. 119 266 maNDalaM jAlakaM [ aparo. 140 58 maNDaliniSadyA [vi. vi. 9/1) 252 maNDalipramArjanA [ gu. ta. vi. 2/162] matijJAnAvaraNa [zrI. zrI prA. 21 317 mattaH kAyA [ bhA. prA. 2] madIyaM darzanaM mukhya [ni. cU. 10/bhA. 3] madopazamanaM [a.pra. 17/5] maddavakaraNaM | ni. bhA. pI. 323] madhyamasya punaH / yo. zi. 5/45] 343 manaH prazamano / yo. bi. 203] 87 manaHsthairya [vi. bhA. 1996] 272 mananAt trANanAt [u. pa. 374) 123 mananAt vAyate [paM. sU. 2/10] manasaivA [ paJcA. 2/24] mano mahAn / cai. vaM. ma. 255] 221 manovai (bR. saM. 56/9] mano nivezya [si. bi. vR. pR. 144] 356 manoratho'pi [ka. ka18] 139 manovAkkAyavastreSu [ paJcA. 4/11 manovAkkAyavastrovI [ dvA. dvA. 5/7] 146 mantraH praNava ( mitA. 9/216] 128 mantranyAso [vi. vi. 12/14] mantre deve [sta. pa. 39] 176 mamattabhAvaM / yo. dR. sa. 166 mamaiva devo devaH [ dvA. dvA. 1/18] mayyeva nipa [dvA. dvA. 18/15] mayyeva mana [bR. saM. upa. 2/59) maraNaM bindu [ paJcA. ji. 23) 198 / marejja saha vi 27 301 288 173 bhinne tu 173 314 347 281 351 351 333 m movYN [AcAro. 2/12 208 224 208 bhIsaNo maccU bhuvaNaguru bhuvaNe vi bhUmayo brAhmaNAdInAM bhUmA nirati bhUmi sulakSaNAM bhUmIpehaNa bhRtakA api sa bhRtyA bharaNIyA bhedo'vitthama bhogAdiphalaviseso bhogAn svarUpataH bhogAptirapi bhramo'ntarvi bhraSTabIjopa maMgaladIvA / yo. zA. 8/71 / / dvA. dvA. 5/14 / 248 [ da. vai. cU. 2/8 // [yo. sA. 1/37 w Nov mm 70 325 309 333 | bha. gI. 12/8 / [ ha. pra. 3/88 [ni. bhA.6230] 287 247 Jain Education Intemational Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marmaNyamarmago vA malinasya yathA malinArambhAnubandha malino hi yathA male karmabandha malotsarga mallinemi mahAguNatvAt mahAjino mahA mahAvAkyArthajaM yattu mahAvAkyArthajaM sU mahAvidhAnakalpasya mahAsmRtipari maharAnagarIghare mA kArSita ko'pi mA kIrau pANivaho mA viSIda mA hiMsIH mA hisyAt mAummAyA ya mAtA pitA mAdhyasthyaM mAdhyasthyaM mAdhyasthyamapi mAnam mAnasIrvAsanA mAnApamAnayoH mAyAM tu mAyAtoyopamA bhogA mAyAmbhastattvataH mAyAmbho manyate mArgAnusAra mAsopavAsa micchataM micchattakhao micchattamayasamUhaM micchAdaMsaNamahaNaM micchAdiTThI niyamA miNa goNasaM mittaMpi kuNai sattuM [ bR. saM. yo. bi. 229 ] [ pra.za. 31 vR. ] | yA. va. smR. 141 { [ dvA. dvA. 14/5/ [ zrA. vi. vR. ] | dha. bi. 6/40 ] | a. nA. sa. 6 / 1 / | a. upa. 1 / 66 ] dvA dvA. 2/12 / | e. stu. ca. 20 / 3] aiM. | pA.yo. sU. 1/43 | | bR. ka. bhA. 1776 cU. / 1 yo. zA. 4 / 118 | / yo. bi. vR. 119 / [ ya. ve. 16/3 ] [ [ dvA. dvA. 7/24 ] | bI. sto. 6/13 yo.vi. 110 / vai.ka.la. 9/9050 ] | si. he. 6/4/169 ] | mu. upa. 2/69 / | bha.gI. 14/25 ] belA 4/10/ 1 [ mo. sA. prA. 8/22 // 1 | yo. TU. sa. 165 ] / yo. sA. prA. 8 / 21 ] [ [ yo.sa.vR. 8/ pR.72 | yo.vi. 134 / pra. sAro 721 | | paJcA. 1/3 / [ vi. A. bhA. 954 ] [ zrA. pra. 341 ] | ka. pra. upa. 25 ] | upa. mA. 94 | | pu. mA. 291 / pRSTha 139 25 153 246 68 212 173 56 104 260 260 48 60 189 109 222 266 222 258 305 90 267 98 52 2 110,309 357 361 87 87 87 342 40 10 254 105 216 269 50 107 mittabhAvo mitI me mitrabhAvazca mithyA zaMsan vIra mithyAtvaM paramo mithyAdRzAM mataM midyatIti mImAMsA bhAvato. mukkhatthIhiM kareyavvo mukkhAo vi mukkheNa joyaNA muktasyeva muktiH zrIparamA muktirhitvA mukto buddha muktau dRDhA muktvAto vAda mukhyaM jJAnaM mukhye tu tatra mukhyo ya muditA karuNA munIndraH mumukSurjanma muhuttA sauNo muhUrtAntarmanaH mUDhA u disAvibhAga mUtraM payovanna mUlyantaropayoge mRdvI zayyA prAtarutthAya mettA karuNA mettA vihArino mettAdiguNa melAdI sattA metti bhaesa meta savvesu merorgurugirirnAnyaH mehakumAro evaM mehA huna mehuNasantrA [ ni. bhA. 2734 cU. | A. sU. 49 / | A. da. gI. 26 | | zAM. su. 16 / 3 | [ ta. sU. si. vR. 7/6 ] | yo. sa. 169 / | vi. vi. 4 / 2 | mo. vi. 1 I / | syA. ka. 9/6 ] yo bi. 523 | 1 yo. pra. 107 / | bhAga 2 / 10 / 6 | I | a. sA. 15 / 69 / yo. bi. 342 / I I / dvA. DA. 3/17 vR. yo. bi. 29 / | yo. TU.sa. 189 / I [ va. upa. 1 / 13 ] yo. bi. 388 / [ yo. bi. 69 / | jJAnA. 4/6 | | ga. vi. pra. 80 | yo. zA. 4 / 115 / I 1 ni. bhA. 4306 ] I yo. zA. AM. 3/33 / 10 | [ yo. bi. vR. 119 / | a. dha. saM. | vi. ma. 9/73 [ paJcA. 42 ] [ paM. va. 1673 ] | sU. kR. 1/15/3 | sama. ka. 1/70 | | za. mA. 5 / 497 / [ upa. pa. 263 ] [ pu. mA. 28 / [vi. vi. 11 / 14 ] 425 pRSTha 108 108 109 109 269 26 108 372 222 116 300 363 364 344 357 103 303 23 51 105 115 110 73 291 145 288 77 99 267 36 110 108 108 110 108 108 161 78 299 287 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 102 110 120 / ma. smR. | a. pra. vR. 2/5 / 227 / dvA. dvA. 5/28| 228 / taitti. 2/4 347 ve. sU. 1/1/2| 177 | mai. upa. 6/24 / 203 | bha gI. 9/27 333 [ zrA. vi. vR. 1/7/pR. 1421235 / yo. bi. 482 360 | ma. bhA. bhI. 41/20 / 129 | vA. pa. 1/34 / | zrA. vi. vR.1/7/14|| / a. yo. vya. 31 / 104 [ni. cU. 3332 / 133 | za. mA. 5/504 200 | a.va. gI. | a. sA. 16/28] 332 | jJAnA. 28/8 / 331 108 239 110 110 110 maitrI kAruNya maitrI ca sarva maitrI nikhila maitrI parasmin maitrI parahite maitrI pareSAM maitrI pratyupakAra maitrI pramoda maitrI sattveSu maitrI sattveSu modaM maitrI sattveSva maitrI samasta maitrI samasta maitrI-pramoda maitrI-pramoda maitrI-pramoda-kA maitryA sarva maitryAdivAsanA mokkhapahasAmiyANaM mokSaH karmakSayAdeva mokSamArgapravRttasya mottUNa jhANa mohAndhakAragahane yaM zaivAH yaH kArayettIrthakRtaH yaH kila laukike yaH parAtmA yaH parAtmA sa yaH parArthamu yaH pUjA yaH praNava yaH zAsanasya mAlinye yaH zAstravidhi yaH zrutaM na vicA yaH saMsadi paradoSa yacca candra yacca yadRcchApraNa yaccintyamAnaM yacchabdastU yajJamaNDapayoH [ca. sa. 10/26] 110 [A. va.dI.1/31] 108 / yo. sA. 2/6] 110 | a. ka. 1/11 [ pA. ca. 6/383) 109 [ zA. su. 13/3] 110 | syA. ka. la. 1/6/pR. 55] 108 [syA. ka. la.] 110 | zA.vA.1/6] 108 |su. saM.] 110 [pra. za. 33 | vai.ka. la. 9/368) 108 [vi. pu. 3/8/24] / yo. bi. 402 110 [ pA. yo. sU. 1/33] [ta. sU.7/6] 110 [ dha. saM.] | sA. za. 981 / paJcA. 8/5 163 / yo. zA. 4/113] 178 / ta. ke. 9/896 / / yo. bi. 285] 339 [su. ra. 131 sastuM sAhitya | 103 196 [ jIvA. 42 vR.| / vI. sto. 1/1] / sa. za. 31] 185 [cA. sU. 299] 165 [ utta. vR. 15/5] / nR. pU.5] 172 |a.pr. 23/1] 16,85 / bha. gI. 16/23] 136 / lo.ta. ni. 20] [cA. sU. 147] [a.pra.30/6] 352 [dha. bi. 1/3. vR. 104 [ lo. ta. ni. 16 [ kA. pra.74/52/188] [ve. vA. pra.] yajJArthaM pazavaH sRSTAH yatayo hi sarvathA yatirapyadhikArI yato vAco niva yato'bhyudaya yat sukhaM yatkaroSi yada yatkurvataH yattathobhaya yattu pratyupakArArthaM yatnenAnumito yatpunarabhyAsa yatra tatra samaye yatra tapaH tatra niyamAt yatra yatra pratiSThA yatra yatra bhavet yatra yogasamA yatra rAgAdayo yatra saMsArabhogA yatraikAgratA yatsAMkhyai yat sthirama yathA gadapari yathA chAyAtapau yathA tadajJAta yathA dIpaH prakA yathA dhenusaha yathA nAgapade yathAgniru yathAnabhI yathApratijJama yathAbhyAsena yathAsthAnaM guNo yathaivAvidhinA yadatra cakriNAM yadA tvabhedavijJAnaM yadA nArthAntaraM yadA pazyati cA yadA marutra yadi tAvada 331 369 302 288 373 368 267 | ve. sU. 4/1/11 / | bha. gI. 5/5 / [da. ratna. bhA. 2-pR. 308 / [dvA. dvA. 17/27] / pa. pu. 2/81/51 / pra. ciN.70| / mo. dha. 210/39 / / ma. bhA. vana. 181/16 / / mo. dha. 245/18 / / yo. ku. 3/14-15 / [ bhAga. 11/10/5 / / yo. bi. 387 197 351 357 368 370 311 370 73 131 M 311 372 120 357 192 / dvA. dvA. 2/1 / a.pra.8/4] [ta. anu. 246 // |bR. nA. 31/61 / yo. bi. 519) [jAbA. 9/12) [ vI. sto. 12/4 [ nyA. maM. 9] 364 356 87 162 365 Jain Education Interational Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pRSTha 214 123 268 49 50 259 371 85 / 281 yadi niyatamazAnti [ catu, ji. 16] yuktimadvacanaM yadaihikaphala [vicA. 222 yUnaH sakA yastaraM yadda / ma. smR.11/119] 40 ye kArayanti jinamandira yadyapi niSevyamANA / pra. ra. 107] 86 ye tavASTavidhAM pUjA yadyapi pratimAyA | gu. ta.vi.] 187 ye tu navyanaiyAyikAH yadyapi mithyA / dvA. dvA. 6/4 vR.] ye'pyanya yadyapyatIndriyArthe | syA. ka. la. 2/13] ye yathA mAM yadyekavelaM | za. mA. 5/481 / 208 ye yathoditacaraNa yadvatsahasrakiraNaH / yo. zA. 12/16 / ye yoginAM kule yadvA tatra | drA. dvA. 2/11 vR.] .. ye lubdhacittA yadvA rAgAdi / yo. sA. 1/41] 194 yena doSA nirudhyante yadvA tattatra / yo. dR. sa. 138] yena bhAvena yadrUpaM yanmanasA na | keno. 1/5] 343 yena yena sukhA yamaniyamAsana | po. sU. 2/29 / 300 yena yena hi bhAvena yastu zAsa / drA. dvA 6/30] yeyo lolo yastu zrotA / yo. bi. 15 vR.| yaivAvasthA yastRNamayImapi kuTI kuryyAd / upa.ta.2/pR.125] 136 yo dIkSate yasmizca vidite | jJAnA. 31/30] 343 yo namaskurute yasya kriyAsu / dvA. dvA. 28/3] 280 yo nizcayaH pravartate yasya cArAdhanopAya 311 yo nisRtaca na ca yasya tvanAdaraH zAstre / yo. bi. 228 / yo budhvA yasya deve | zve. upa.6/23| 255 yo vimUDhAtmA yasya dharmArthamarthe [ pa. pu.5/19/252] 69 yo vItarAgaH yasya nAsti ma. bhA. sa. bhA. 55/4] 372 yo vai bhUmA yasya nikhilA | lo. ta. ni. 40 103 yo'sAdhubhyo yasya prabhAvAdAkArAH ___92 yo hi prakR yasya yena prakAreNa / yo dR. sa. 135] yo hi samyak yasyAH zravaNa 26 yoga-kriyA-phalA yA jinapratimA | vya. bhA.6/189 vRtti| 174 yogaH yA dustyajA / vi. pu. 4/10/22] yogaH kalpataruH ra 370 yA brahmaNi | a. dharmA. 4/60 / 287 yogadvayenA yAgaH devapUjanaM / ka. kali. 148 yogastapo yAgazabdena pratimA [kalpa. subo.] 148 yogasthaH kuru yAgAn devapUjAH | kalpa dI. 148 yogasya hetu yAvattiSThati jainendra | upa. ta. 2/110 // yogasyedaM phalaM yAvatpramAda / gu. kramA. 29] 343 yogahInaM kathaM yAvantaH pari / dvA. dvA. 5/12] yogAHtrayo yAvanti pazuromANi 102 yogArambhe yAvannAbheyo | AcA. 1/1/1/pR.7] 128 yogena yogo yujIta yogI / mA. pu. 3/45] 310 | yogo dhyAnaM [vi. pu.3/1820| 103 [ a.ta.] 254 |up. ta. 2/4| 204 210 / dvA. dvA. 5/19 / 187 | bha. gI. 9/23 | / bha. go. 4/11 338 [saM. ta. 3/67 vR.| / yo. sa. 210 / / ha. pra. Sa. 20 / / dvA. dvA. 20/6] / tattvAnu.6/9| / jJAnA. 28/11] 332 [ ghyA. dI. 168 / dvi. ra mA. 13| 214 |a.sA. 16/29] [za. bA. 38/1/1] / devapAlacaritra. 88 216 | gu. ta. vi. 1/38 / saud.7/49| / a. sA. 2/18 / 280 / bha. gI. gU. vR. 3/6-174 / 11 a.pra.1/3| 353 | chAndo 7/23/1 / 356 / ma. smR. 11/19 / 171 |dha ra prvR.| [ca. sN.8/30/340| / yo. i. sa. 34 / 201 | bha. gI. 2/50 301 / yo. bi. 37 / yo. vA. 1/2. pR. 9 / |v. smR.6/20| 108 | a. upa. 2/31 | a. ka. dru. 9/15) 323 / yo. bi.506| / yo. zikho. 1/13 // / bhA. 11/20/6 / [ ga. pu. 1/229/25 342 342 | A. pu. 21/12) 318 321 149 344 373 314 Jain Education Intemational Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 101 174 144 310 154 ratto duhro 54 163 341 42 81 288 194 41 197 317 yogyatA cA | la. vi. 49 yogyatA ceha / yo. bi. 278 yogyatAmantareNA / yo. bi.10] yojanIyAstathA | ve. vA. pra. 342| raiyammi [ paJcA. 2/23| | upa. ra. 2 / ratto baMdhadi kamma [pra. sAra. 2/87) ratnasamudgakaH / zrA. di. kR. vR. 111 / ramyaM yena jinAlayaM / upa. ta. 2/3] ramye snigdhaM [ prati. sA. 28] rayaNIe saMkoco. [saM. ku.4] rasA pagAma / utta. 32/10] rasAnuvedhAttAmra [ dvA. dvA. 10/23] rasendreNa yathA / ku.t.| rAga-dveSa-mohajitAM pratimA rAga-dveSA / kU. pu. 3/20] rAgaM ca dosaM ca / sa. ni. 1/7/22] rAgaddosaviutto [ni. bhA. 6696 rAgaddosANu | vya. sU. 2/136 / rAgadveSavimukta | A. da. gI. 76 rAgadveSavyati rAgavajjio vi [ Sa. khaM. 5/4/26 vRtti| rAgAdayo mahA |saa. sa. 274] rAgAdINamaNuppAo ahiMsakattaM rAgAdyapetaM / jAbA. upa. 218 rAgo doso / yo. za. 531 rAgo doso | sa. sA. 177] rAgo doso [ka. ko. 150/6] rAgo doso moho ee / zrA. pra. 393] rAgo doso moho dosA / yo. za.53] rAgo dveSazca [a.pra.22/2] rAgo dveSo / a. bi. 1/23 rAgopahati | sAM. sU. 3/30] rAjayogaH | zi. saM. 5/17] rAjayogazca sa / da. saM. 439 / rAjyaM bhojyaM ruji samyaga / dvA. dvA. 18/20] rUpiNaH pud rUpyakaccolakasthena [pra. kalpa.] rUvaM jhANaM duvihaM 197 116 rogisirAveho 362 lakSaNa 361 lakkhijjati 146 lakSmInAzakaraH 281 laghutvamAro 38 lajjAto bhayato vitarka 195 laddhaTThA gahiyaTThA 151 laddhitigajutto 149 labdhAnAmapi 138 labdhitrikayuktaH 125 lAbhAlAbho liMgaM jiNapannattaM liMgaM pamANaM 277 liGga mArgAnusA. 161 lInaM layaM levaDamalevaDaM vA lokaH khalvAdhAraH 156 lokAgrazikharA 194 lokAtivAhite mArge 24 lokAyAtrAnuga lokArAdhanaheto 225 loke catu 194 lokaiSaNAdi lokottamAnAM loguttare dhammapahe 366 loge a sAhuvAo 194 lobha-zoka-bhaya 194 loyappio jaNANaM 294 vagdhamuhammi vacanAdaviru 194 vacanAdasya saMsiddhi 195 vacanAdya 289 vacanAdyadanu 203 vacanAnuSThAnaM vacanAnuSThAnagataM 161 vacanAnuSThAnatvaM 327 vacanArAdhanAd vajjeha kusIla vattakkhA khalu 341 / vattakkhA khalu ekkA [ paM. li.60 [vya bhA. 6/189| / ni. bhA. 6483 cuu.| / vi. vi.| | zvetA. 2/13 / upa. ta. [vyA. pra. 2/5/107| | ka. pra.cU. 2 ma. bhA. zAM. 8/31 [ ka. pra. vR. 2 / | nAra. pari. 3/92 [ A. ni. 1131 / | A. ni.] / yo. bi. 353 | kA. anu. 470 vRtti| / paM. va. 298 / [pra. ra 131] [ta. anu. 4/33) / yo. zA. 1/36 / | ma. pu.153/407] / yo. bi. 88 / ta. kA. 25] / a. gI. 478 / / zrA. pra. 350 vRtti| | jIvo.paM. 36 / / sta. pa.15] / ca. saM.7/27 [dha. ra pra.11 [upa. mA. 472| | . saM. 3 / yo. bi. 23 [dha. bi. 1/3 [dha. bi. 1/3] | zrA. vi. vR. 1/7/143 | | a. sA. 20/23| [dha. saM. Ti. 3 | dvA. dvA. 2/24 | o. ni.775 | ka, ko. 78/9 / 340 53 209 194 304 304 108 237 203 237 28 190 182 182 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 pRSTha 182 / 218 313 256 303 60 208 370 vatti paiTThA / cai. vaM. ma. 35 vattiviseso | jIvA. 47] vatthabhattAdi / da. vai. cU. pR. 255 / vada-samidI-guttIo / sa. sA. 273 / vadanaprasAdAdi |sa. si.7/11/349] vadanti yogi / jJAnA. 40/17] vadha-bandhana | dhyA. dI. 109 / vapanaM dharmabIjasya / la. vi.] vapuHkRzatve / haTha. pra. 2/78 vaya-samaNadhamma / o. ni. 2 vayaHkrameNAdhyayana / dvA. dvA. 2/23] vayachakkami | A. ni. prati. 27 varagaMdhapuSpha / paJcA. 2/25 varapuSpagaMdhaakkhaya / saM. sa. 71 / vallI saMtaraNaMtara |vya sU. bhA. 4/432] vavahAraNayaM paDucca / dhavalA. 9/4-1-383] vavahArasuddhI dhammassa mUlaM / zrA. kR. 159 / vavahArANugayaM / bhA. raha. 20] vavahAro pi hu balavaM paM. va. 1016 / vaze hi yasye | bha. gI. 2/61 vasahI sayaNAsaNabhattapANa vastutaH prItitva / dha. saM. Ti. gA.3| vastutastu / yo. vAsi. 4/40/30] vastrairvastravibhUtayaH / upa. sA. 41 / vastvekameva / vi. pu. 2/6/45 / vAcako bhaga. / vi. pu. 6/5/68) vAcA manasi | bha. pu. 1/2/159] vAdAMzca prativAdAMzca / pataJjali vAma-dakSiNa / ja.saM.6 vAmadevAdi | sAM. sU. 1/157) vAmadevo muktaH / ma bhA. zAM. 333 vAyaNA pucchaNA | utta. 30/34) vAsAH zvetavarNAH / prati. ka) vAsIcandanakalpatvaM [ bha. gI. 56] vikalpavAgurA / gu. kramA 53] vikAraM khalu / abhi. zA. 3/7 vikArahetau sati / ku. saM. 1/59 / vikArAnurUpaH / ku. mA. 5/13 / vikkamakAlAo patrarasayapaNhattarI vikSiptaM cala yo. zA. 12/3] vigaI vigai 182 vigghovasamigegA 131 vigdhovasamigege vighnajayo 109 vicittaM bahuyaM 289 viTThANa sUaro 110 viNae Thavijja 96 viNao savvaguNANaM 202 viNao sAsaNe 50 viNaovaveya 44 viNaovaveyassa viNayamUle 281 viNayAhIyA 210 vitarka-vicArA 305 vitarkazca viveka 11 vittikiriyAviroho 140 vittIvoccheyammi 51 vidyayA avi 51 vidyayA saha vidyAM cAvi 131 vidyAzIla 237 vidhApya vidhinA 361 vidhi-brahma-lokeza 208 vidhikathanaM vidhi 308 vidhinA 353 vidhinA zucibhUtena vidhiniSedhau vidhinoptA 168 viniSpannasamAdhi 365 vipakSacintArahitaM vibhajjavAyaM 298 vibhavocitamUlyena 207 vibhAvAnurUpA vimuktakalpanA 332 viraktasya vivattI avi. vivekAndho hi 29 vivekinAM vivekasya viziSTavidheH 324 | viziSTaviveka |ni bhA. 1612 / 42 / saM. pra.194 / cai. va. ma. 213 // 218 / yo. bi. 1 vR.] [ni cU. 3/10 / 374 [paM. va.43 118 [utta. 1/6] 255 [dha ra 25] 270 / vi. A. bhA. 3468 / |ni. cU. 13 313 [ni. bhA. 13 cuu.| [ jJA. dha. 1/5 / 313 [bR. ka. bhA. 5203 | 256, 314 / pA. yo. sU. 1/17) / mo. gha. 195/15 / 324 | cai. vaM. m.876| 208 [ paJcA . 4/7] [ si. bi. 9/146 / 356 247 / Izo. 11 373 ma. bhA. u.38/34| 270 [dha. ra ka. 47] 204 / pa.dvA.7] |a.sA. 20/33) / dha. bi.5/60| 303 [dha. ra ka. 48) [dha. bi. 2/35 / / la. vi. [vi. pu.6/7/35 [yo. dR. sa. 217) / sU. kR. 1/14/22 [ dvA. dvA. 5/11] 162 [ha. ca.106 / yo. zA. 1/41 / 46 [ sAM. sU. 4/23 | 278 [ da. vai. 9/1/21 / 270 / yo. vA. mu. 14/41 / [ tri.za. pu. 3/1/9/ / sA. pra. vR. 57) 67 [AcA. pR. 1 vR.| 324 oom m NOW 218 242 348 79 365 162 240 27 92 13 158 Jain Education Intemational Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 viziSya muktiH vizuddhaM sadanu vizuddhaJca de vizuddhabhAvanAsAraM viSaM garo'nanu viSakaNTaka viSamairaGgulai viSayakaSAya viSayatRpa viSayapratibhAsaM viSayaH kiM pari viSANyamRtatA viSkalaH karaNA visaM ta pIya tu visayapaDihAsa visavappagarisabhAve visiTThavana visuddhabhAvo vihiNA guru vihite'vihite vA vihidANammi jiNANaM vihipUyA sAhe vihiyANudvANa vihiyANu ThANA vihisAraM ciya vItarAgaM smaran vItarAge zrute vIyarAgesu dinnaM vItarAgo'nRtaM vAkyaM vItarAgo'pyayaM vItarAgo'sti sarvajJaH vRkSAn chittvA vRddhAdyartha vRddhau mAtApitarau sAdhvI vedAhametaM vedyaM saMvedyate vItarAgaMhRdi dhyAyan vItarAgabhaya vItarAgamato dhyAyan vItarAgA hi sarvajJA mithyA na | sugamA 3/13 | | dha. biM. 4 / 21 / | upami. 8/ 728 | 1 yo. bi. 155 / | a. pra. 9 / 2 | | A. di. pR. 145 // | a. sA. 20/22 | [ la. vi. 47 // | a. pra. 9 / 1 | [ a. sAra 8 / 2 | yo vA ni.pra.67/28 / | jJAnA. 42/73 | | utta. 20 / 44 | | upa. pa. 373 ] [ paJcA. 9/43 | zrA. di. kR. 32 / I | paM. ka. bhA. 1722 / | upa. pa. 27 / [ dvA. dvA. 18/19 ] paM. va. 796 / [ | saM. pra. 78 ] | sta. pa. 34 ] | paJcA. 2/40 | | 6291 | | jJAnA. 40 / 1 pA. ca. 6/719 / | bha.gI. 2/56 / | bo. sA. 1/42 | | su. ca. | dha. pa. 24/23 ] [ a. upa. 1 / 13 ] [ ta. anu. 8/80 ] paM. tU. 3/107 | | a.pra.5/3 | | zu. ya. 31/18 | | yo. TU. sa. 73 // pRSTha 83 120 289 320 15 123 173 324 246 123 10 311 353 12 123 176 215 156 270 326 120 213 157 256 121 58 58 329 58 24 17 149 24 339 23 102 302 128 351 71 vedyasaMvedyapadataH veyAvacceNaM velaMbagAi vesakaraNaM pamANaM na vesAdhIvarajUyA so vi appamANo vaijJAnikasambandha vaidalaM vaiSayikapadArtheSu vyaktaM niraM vyavasthAto vyAdhi valmI vyutthAnasaMskAra vrajitvA vAmadigbhAgaM vratasthA liGginaH vratena dIkSA zaktyagra zaknotIhaiva zakrAvatAre zakreNApatri zaGkaro vA zaMkhAdi zuci zatazaH sUtradhArA zatruJjaye koTi zanaiH zanairupa zabdajJAnAnu zabdArthajJAna zamo damaH zayanAsananikSepA zayyAsanastho zarIrasya bhavet zareNyo vare zalyAdirahitabhUmI zAntaH tathAvidhe zAntavairebha zAzvatamananta zAsanasAmarthyena zAsanAt trANa yo dR. sa. 71 / | utta. 29/44 | | | pu. mA. 226 / | vya. bhA. 2 / 309 / | ka. ko. pR. 67/6 | | upa. mA. 21 / | ta. ci. cUDA. 10 | | sa. sma. vR. / | a. gI. 24 / | dvA. dvA. 2 / 1 / vai. sU | [ |ta. vai. 3 / 10-288 | | yo. 122 / | ya. ve. 1/90/2 | | dvA. dvA. 29 / 11 / | bha.gI. 5 / 23 | | bhu. su. ca / | I yo. zA. A. 3/33/11 | | za. tI. pra. 90 / | bha.gI. 6 / 25 / | yo. sU. 1 / 9 / pA.yo.sU.1/42 | yo. pra. 24 / | / yo. zA. 1 / 44 / | dha. saM. 59 / yo. sa. vR. 186 / 1 zArIraM mAnasaM / mUlA. 1696/1516 / 13 | | pra. ra. 268 | yo. zA. 9/6 / pRSTha 46 310 | vA. rA. a. kAM. 50 / 19 / 319 | ji. sa. nA. 9 / 340 139 329 338 109 349 [ pra. ra. 188 / | jJAnasAra 24/3 | 86 131 12 8 140 11 60 302 307 353 365 139 233 145 128 281 269 310 189 314 103 99 146 174 342 366 60 128 55 55 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 431 pRSTha 213 129 246 197 126 314 130 197 292 140 11 146 167 170 233 228 zAstraM na zAsti / ma. bhA. sa. bhA.75/7] zAstrapradhAnA | cA. sU. 469] zAstrayogastviha / yo. i. sa. 4 zAstrasajjana / maho. 295 zAstrAtidezaH | zabdako. zAstrAbhAve [cA. sU. 470 / zAstre puraskRte [ jJA. sA. 24/4] zAstre bhakti / yo. bi. 230 / zAstraikadezasambaddha / parA. pu.| ziro muNDitaM tuNDaM [ mR. ka.8/3] zilpinaM pUjayet | zi. ra 13/79 / zilpino manaH ma. zA.3] zilpI naH | ma. zA. 3] zItaspoSNakAle zItoSNakAlayo |dha ra k.68| zuklavittena yo / skaM. pu. mA. 4/6| zucipradeze | AcAro 2/24 zucirvApyazuci [yo. cU. 881 zucInA zrImatAM [ bha. gI. 6/41 / zuddhadezanA hi kSudrasattva |l. vi.] zuddhaprema pregI. 242 zuddhasamAcArA hi sAdhavaH |yo. bi. vR. 42 | zuddhA yogA re | zAM. su.7/7] zuddhA hi buddhiH [vi. zA. bhaM. zuddhAgamairyathA | a. pra.3/2] zuddhAtmA pre. gii.53| zuddho nista (ji. sa. 15 zubhaH prAgazubhaH pazcAt |za. sA. 1/42) zubhAzubhaphalaM / ma. smR. 12/3] zubhaikAla [ yo. bi. 362 zuzrUSati vinItaH [ dvA. dvA. 29/22] zUnyaM vaktuM na [dhrmaa| zRGgAravIrau bIbhatsaM zRNute sarva | vi. pu. 1/58) zailI dArumayI lauhI zaucamAbhyantaraM / da. smR.] zaucaM nAma [ zA. upa. 1/1 zaucamindriya / mai. upa. 2/2] zauce yatnaH / nA. pu. 1/27/81 zaurya tejo 139 225 212 139 173 311 27 350 47 271 zraddhA tuSTiH [ kA. pre.631 vR.| 129 zraddhA nijo [ la. vi.82 zraddhA bhaktiralolatvaM zraddhAlezAn / yo. bi. 43 330 zramamavicintyAtmagataM [ tattvA . kA. 30 30 zrayate suvarNa / yo. zA. 12/11 zrAvakadharmaH [la. vi. 50 282 zrAvakAH kecit [bR. ka bhA. 1792 vR.| 189 zrImacchAsana [u.ta. 2/5 | zrImajjainagRhe [ upa. ta. 2/5] zrIvardhamAna ! / ca. sto. 24) 214 zrutajJAnAt | vai.ka.la. 9/1050 / 265 zrutAbhAve'pi / yo. s.54| 94,252 zrutvA spRSTvA / maho. 4/32 zreyAn dravya [bha.gI. 4/33 zliSTaM sthira / yo. zA. 12/4] 324 sarvahitAvahA / gu. ta. vi. 1/39 / 266 sa eva graha li. vi. paM.86 sa evaM paNNe / paM. sU. 4/6| 287 sa cAsau prabhava / So. 3/2 yazobhadra. TI. 66 sa tu dIrghakAla / pA. yo. sU. 1/14) sa tu bhavati daridro / vai. za. 49 / sa dharmadezanAyogyo [dha. saM. 18 saMkhyAyAH / pANi. 5/1/58 / saMghayaNarUva / bR. ka. bhA. 11981 saMjogasiddhI / vi. bhA. 1165] saMjJAdiparihAreNa |yo. zA. 1/42 // saMjJAyate / sthA. vR.1 saMtaMpi bajjha / sta. pa. 199 / saMtaguNaNAsaNA / ni. bhA. 5429 / saMtassa sarUveNaM / paM. va. 1073 / saMtAsaMta jIve / paM. va. 1072 / raMthAra-sejjAsaNamitta saMnyAso nirmalaM jJAnaM ra gI. 8/5 | saMpai dusamasamae dIsai thovo saMpuNNehiM | upa. pa.860 259 saMputracaMdavayaNo [ upa. p.89| 337 saMlaggamANa [vi.vi.8/10 220 saMvatsaraM kRtAbhyAso / yo. zA. 12/14] saMvariyAsavadArA [A. ni. 1465] 332 125 95 207 339 351 373 353 144 368 288 255 358 214 268 191 286 286 286 286 50 128 / savArayAsava Jain Education Intemational Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 37 374 332 331 282 214 25 301 239 * 203 203 [bR. ka. bhA. 1607] | pu. mA. 20 | jJAnA. 28/21] [ jJAnA. 28/21] [pu. mA. 120] [ utta. 29/10] [pra. ra. 183] [pra. sAre.739] / pu. mA. 98] [bR. ka. bhA. 1135] [ nA. pa.6/24] / bha. pa. pra. 59] / upa. mA. 521] / yo. bi. 341 / 1 upa. sA. 40 / yo. i.sa. 191] [zi. ra. 12/207] / paM. va. 1072] 27 278 85 303 208 194 186 241 20 190 169 286 saMviggabhAviANaM saMviggo gIya saMvignaH saMvRto saMvignaH saMvRto saMvegabhAvia saMvegeNa aNuttaraM saMvedanI ca saMsaTThamasaMsa saMsAragimha saMsAradukkha . saMsAradoSa saMsAramUla saMsArasAgaramiNaM saMsArAdasya saMsArAmbodhibeDA saMsAriSu hi deveSu saMskRte tulite sai apamattayA sai bhujjaitti bhogo sai savvatthAbhAve sakalaM niSkalaM sakAmAH sarAmAH samAnAH sakhAsanavRtti saGgatyAgaHkaSA sacittadavvamujjhaNa sacittANaM davvANaM saccappabhAvao saccittaM jamacittaM saccidAnandarUpaM sacceSTitamapi sajjhAeNa sajjhAeNaM sajjhAyajjhANanira sajjhAyajjhANasaM sajjhAyatava sajjhAyAIsaMto satataM vAsitaM satAM halaMghyA sati hi devadravye satkartavyo [sta. pa. 139] | maM. sto. 19 satta piMDesaNAo (ni. cU. 5241] sattarasabheyabhiNNA / saM. pra. 46 sattIe saMghapUA sta. pa. 25 | sattesu tAva / yo. za. 79 / sattveSu maitrI guNiSu pramoda 110 satpravRtti / yo. i. sa. 175| satyaM jJAna / tai. A. 2/1 satyaM jJAnaM | taitti. 3/1/1 / 344 satyaM brahma tapo satyameka | vA. rAmA. 14/71 203 satyameva / za. pa. bA. 2/1/4/10 / 351 satyameva / za. bA. 2/1/4/10 / satyAM cAsyAM [la. vi. 47| 253 satyAJcAsyAM |la. vi. 47| 371 satyenotpa ma. bhA. zAM. 17/101 / 242 sadanuSThAnaM hi / paM. sU. vR. 4/2 sadasadavisesaNAo / vi. A. bhA. 246 sadaseNa dhavalavattheNa pra. samu.] sadAtana sadAziva | si. sa. nA. 2 353 sadAvagAhya / li. pu. 8/35 / sadAzayenAnugataM / dvA. dvA. 2/23 50 sadAzivaH / yo dR. sa. 130] sadAzivaH paraM brahma / yo. dR. sa. 130 104 sadAzivAya | za. sta.6 353 saddujju | A. ni.789 saddhA parama [ uttarA. 3/9] 272 sadbhiH kalyANa / yo. sa. vR. 219 santApanAdi / yo. bi. 133 / 40 santoSo guruzuzrUSA 103 satrANacaraNa [vya. bhA. sanmRttikA'malazilAtala / upa. ta. ra. pR. 136 / saptadazaM / zrA. di. kR. 224 152 samaM kAya [bha. gii.6/13| samae tivihA / ni. cU. bhAga-3/pR. 505 | samaNaM saMjayaM daMtaM | o. ni. bhA. 86 / 144 samaNIyaM pi | upa. pa. 28 samaNovAsagA |vyA. pra. 17/2| samatvaM (ma. bhA. zA. 26/28 samabhAvo sAmA [paJcA. 11/5] 302 / samayabhaNieNa vihiNA pu. mA. 26| 247 224 353 194 332 332 210 353 241 200 227 41 343 17 [ maM. bA. 1/1] / ta. anu. 3/1] [ la. cai. bhA. 20 [vyA. pra. 2/5/109] [saM.pra.5/56] [paM. va. 743] [rudraha 26 / / yo. bi. 148] [ upa. mA.] [ utta. 20/29] [ni. cU. bhA. 3. pR. 245] [ utta. 18/4] / da. vai. ni. 366] [paM. va. 902) [dha. saM.] / tri.za. 2/3/93 [saM. sa.66 vR.] | pre. gI. 512 / 191 176 290 299 290 290 290 314 110 49 151 91 mo0 0 mm M 320 Jain Education Intemational Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayammi davva samayAvalisuttAo samasukhaduHkhaH samAdhiniSThA samAne bhavyatvA samApattiH dhyAnataH samApattiriha samio niyamA gutto samitI payArarUvA samo'haM sarva samoderbhujala samma viA sammaM viAriavvaM samma viAriavvaM sammattaM suddha sammattadaMsI sammattasuddhakaraNI sammatasuddhakaraNI sammadiTThijIvo sammadiTThI jIvo sammadiTThI niyamA sammaddiTThINa sammohaNaM bhAvaNaM samyaktvajJAna samyakRprayoga samyag jJeyA samyagdhetvAdi samyagdarzanasampatra: samyagdarzanAt samyagloco samajaNe puNa sayamANayeNa saraNaM guru sarAgasaMjameNa sarAgo'pi sarva jilhA sarvajIvadayA sarvajIvAnAmevA sarvajIvAbhayaM sarvajIvaiH saha | paMcA. 6/10 | | bha.gI. 14/23 | I | yo. TU. sa. 178 // ] I | paM. sU. 5 / 3 vRtti | | yo. dU. sa. 64. | | a. sA. 15/ 59 / ni. pI. 37 / | ni. pI. 38 | | bha.gI. 9/29 | | pa. ca. 159 | | zrA. di. kR. 94 / I paM. va 865 | [ paM. va. 865 | gha. za. 22 | AcA. 6/3/2 | saM. pra. 41 / [ saM.pra. | utta. ni. 163 | | zrI. prati 36 / [ ka. pra. upa. 24 | | saM. pra.54 | | bR. ka. bhA. 1326 | | ca. saM. 1/15/4] | sugamA 5/7 | I [ma. smR. 6/74 | gI. bhA. 4 / 39 | | dvA. dvA. 2/ 21 ] I yo. i. sa. 65 / ] | saM. pra. 189 / | yo. za. 48 | | sa. ka. 9/946 / yo. zA. 2 / 14 ma. bhA. zAM. 79 / 21 | I dha. vi. vR. 7/36 ] | dha. ra.ka. 229 / pre. gI. 155 // | pRSTha 82 174 288 239 362 59 60 46 46 338 220 374 374 262 32 87 211 226 248 86 248 220 26 61 30 121 71 87 86 40 209 221 297 241 194 147 286 13 129 109 sarvajJa- siddha-devA sarvajJaH sarvadevezaH sarvajJo jitarAgA sarvajJo bhagavAn sarvajJo bhagavAn sarvajJoktena sarvatra sarvasAmA sarvatrAjJApura sarvatrAdveSiNa sarvatraiva hitA sarvatrocitA sarvathA yogyatA sarvadarzana bhedeSu sarvadarzana dharmeSu sarvadharmAn sarvanayAtmake sarvanayoktata sarvapravAdamUlaM sarvavighnaharo sarvavidyAdhigame sarvazarIreSu sarvasattve dayA sarvastaratu durgANi sarvasya dhAtA sarvA vAg sarvAGgAvayava sarvAtizayayukta sarvAtizayasampUrNa sarvAn devAn sarvAn prANAn sarvAna sarve bhavantu sukhinaH sarveSAmeva dAnA sarveSu dAne sarvopaplava savvaM ca lakkhaNoveyaM savvaM paratthasAhagaM savvaguNAhigavisayA savvajaNava savvajiANaM cia | maM. sto. 5 | yo. zA. 2/4 | [ ghyA. dI. 166 / yo. zA. 9/12 / | I | dvA. dvA. 2/13 | yo. sa. 211 / I | dvA. dvA. 2/15 | yo. za. vR. 22 / 1 yo. bi. 276 / | a. gI. 63 / | a. gI. 66 / [ yo. bi. 435 / | yA. smR. 11 / 1 | | upa. raha. 42 vR. / | a. gI. 117 | | u. pa. vR. 694 | yo. ta. 1 / 64 / | [ ha. pra. | | maM. bA. 1/1 / | tattvAmRta 263 | vi. kra. 5/25 | | | bha.gI. 8/9 / [ zAM. A. 7/23 | [ nika pRSTha 11 / yo. zA. 9/7 / I | dhyA. sta. 26 / yo. bi. 118 / | a. zi. kho. 2 | | a. sA. 16/30 | I | pa.pu. 5/18/438 | prabo. ci. 459 / | | vya. bhA. 7/186 | yo. vi. 6 ] [ vi. vi. 8/3 | 1 | zrI. dha. 11 / | paM. va. 1038 | 433 pRSTha 105 214 340 60 185 52 126 261 312 266 300 362 371 371 344 36 102 104 172 256 289 108 108 351 351 163 338 338 267 172 332 108 129 129 353 161 79 219 95 13 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 savvattha apaDibaddhA savvattha uciyakaraNaM savvattha evaM savvattha pavattaNaM savyatthAmeNa tahi savvovayArajutA savvovayArapUyA saha phalena sahajaM tu malaM sahajAnandatA sahasraM tu sammatAdrau sahiSNoH prayoge sA iha pariNaya sA ca pazopacArA sA ca saMvegakRt sAMsiddhikamidaM savvapANa savvasurA jai savvA vi ya pavvajjA savvANa visuddhINa maNasuddhI savvAsu vaTTamANAsu savviDDhI savva sabbusamaNA mohasseva savve jIvA vi savvepi u ussaggaM savve viya savvesi jIviyaM piyaM savve vikhe sAticArAda sAttvikI rAjasI sAdhAraNo dharma sAdhunindayA sAdhU ivA. sAnubandhasu sAmAiyasaMjae NaM sAmAnyadeva sAmAnyokto vidhiH sAmpratantu sAraM tadeva sAraM niyujyate sArar3I siMha [ | paMcA. 11/42 | pu.mA. 111 | 1 ni. bhA. 4192 / i ' | uta. sU. 28/17 / | A. ni. 569 / | paJcA. 16/48 | | po. za. 34 ] | saM.pra.40 | aupa. 31 / [ ka. pra. upa. 3 | paM. ka. bhA. 1572 | 1 | A. ni. 112 | AcA. 1/2/3 | jIvA 48 | 1 cai. vaM. ma. 212] sa.pra.188 | [ sUtra. vR. 1 / 8 / 22 ] yo. bi. 164 ] | yo. sA. 3/15 | paM. va 2005 | I | dha. bi. 3 / 9 / | sta. e 156 | | dvA. dvA. 5/22 | [ dha. saM. 19 / [ yo. bi. 275 / | | vyA. pra. 25/7/18 ] yo viN.119|| | dravya. sa. vR. gA. 8 ] vicA. 1 [ | kA. pra. sU. 154/101 / | AcA. vR. 1/1/13 I ni. bhA. 14/3/472 cU. dha. bi. 8/24 | pRSTha 14, 304 109 121 | da zu. pra. | | dra. sa. vR. ti. | uta. 2/110 | | jJAnA. 24 / 26 ] 303 100 108 339 94, 277 236 332 211 70 258 48 244 222 182 211 211 9 361 341 174 39 157 209 31 362 311 221 10 17 153 122 45 267 22 191 149 78 sArA puNa ithottA sAlaMbaNajhANA sAvao ko vi sAvajjajoga sAvajjajogapariva sAvajjajogavira sAsaNagarihA loe sAsavaDI vi sAsayasukkho sAhaMti a phuDa sAhammiyammi patte niyagehe sAhAraNo sAhuNA sAgaro iva siMhagirisusIsANaM siMhAsaNe nisatro siMhAsananiSaNNa sia AuvagAro sikkhAdugaMmi siddhatthayadahi siddhyantarasya siddhaveyAvacceNaM siddhassa siddhAnto nAma siddhistAttvika siddhe no caritI siddhe no bhavve siddhyantaraM na siddhyantarAGga saM. siyaviSpi aruNa sIladhammaM sIleha maMkhaphalae suaM me AussateNaM suadhammassa parivarakhA suiNA ya davva sukhaM ca duHkhaza sukhaM duHkhA sukhacintA sukhamAtya sukhAsanasamAsIna sukhAsikAbhirvividhA | pA. 4/24 | sa.pra. 126 | | bR. ka. bhA. cU. 1792 | | pu. mA. 114 / | upa. mA. 519 | [ sa. sA. a. 9 / | paJcA. 7/12 | | sta. pa. 16 / | zrI. pra. 389 / | upa. mA. 471 / | po. za. 89 | vai. cU. / da. | | upa. mA. 93 / cai. mahA. 84 | 1 I yo. zA. 9/4 | | paM. va. 1271 / vi. vi. 12 / 5 / - | paJcA. 4/15 ] | yo. bi. 233 | vya sU / [ vi.vi. 206 | | ca. saM. 3/8/37 | | dvA. dvA. 10 / 14 / [ vyA. pra. | [ yo. bi. 234 / | yo. bi. 235 // | vA. sA. 1/5 | | pu. mA. | 1 | bR. ka. bhA. 1890 / | AcA. 1 / 1 / 1 | | paM. va 1067 / | ka. ko. pR. 91/3 | | mahA. bhA. u. 36/47 | | bhAga. 11 / 19 / 42 | | dvA. dvA. 18/3 / | yo. zA. 4 / 135 ] za. tI. pra. 89 / pRSTha 217 342 181 282 323 282 139 148 357 37 106 302 92 50 337 338 222 254 20829 78 136 353 4 79 14 353 78 78 139 108 100 49 43 212 92 357 305 358 332 146 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 351 110 308 m mm 352 151 69 292 [ta. vai. pR. 98 // / yo. sA. saM. 2/27 / [ dvA. dvA. 18/7| / upa. mA. 513| |dha. pra.98 |vyA. pra. za. 25) [zrA. pra. 350 | dhara 52 [ paM. va. 1709 vi. A. bhA. 3071] / yo. bi. 126 vR.| | upa. mA. 515) [sta. pa. 11 [dvA. dvA. 28/8| 54 256 144 104 212 87 130 152 [ paM. sU. 4/4 / | AcA. 171/2 | paM. sU. 5/2 / / ma.ni. | AcA. 1/3/4/122 / [pra.vyA 2/5/9 / sU. kR. 1/14/27] [za.sA. 11/23] [sN.s.3| [ zrA. di. kR. 4 [ sa. sA. 179 / / nI. za. 58 [ zrA. di. kR. 153 / |sta.6] / paJcA. 4/5 / | tattvAnu. 137| / yo. zA. 10/4 / tri. upa. 31 / / paJcA.8/3| / ka. ko. 91/12 / |d. vai.4/11|| [ pi.ni.669| 140 167 198 59 60 289 352 sukhiteSu sukhiteSu maitrI sukhIyA duH sujjhai jaI suTTyaraM suttattho khalu paDhamo suttabhaNieNa vihiNA sutte atthe a tahA sutteNa sudaDhappayatta sudAkSiNyaM suddhaM susAhudhamma suddhassa vi. gahiyassa sundaratAmAtra supabhAe samaNovAsagassa supasatthavAsa suptAM sagItanRtyai suragaNasuha surAsuranarANaM sulakSaNe'pi bhUbhAge suvarNa-rUpya suviditayogai suviveiapaese susthAnaM punaH sussUsa dhamma sussUsa sussUsa dhammarA sussUsa dhammarAgo sussUsa-dhammarAo sussUsai sussUsA paDhama sussUsAsaMjutto suhaM jogaM paDucca suhumo asesavisao sUkSmabuddhyA sadA sUkSmabhA sUtradhAraH zAstra sUtradhArasUtrAsane se uTThiesu se ki taM sa 162 158 308 se jahA nAmae se na dIhe se na sadde 323 se bhayavaM tahArUvaM. 247 se vaMtA kohaM se saMjate vi 158 se suddhasutte setikA-zarkaro seyaMbaro ya AsaMbaro 58 seyavattha sevaMto vi Na sevai sevAdharmaH 145 sehANa maMda 236 so tAvasAsamAo 208 / so puNa iha so'yaM samarasIbhAva so'yaM samarasIbhAva 352 so'haM cinmA souM nAUNa 139 sokkhaM savvo soccA jANai kallANaM 341 solasa uggama 46 sovanavaTTikujjA 139 sohammIsANesu stutyA api bhagavantaH 252 stokAn guNAn 255 strIpazuklIba 219 sthAtavyaM nirjane 252 sthAna-kAlakramo 372 sthApyate hetu 252 sthitasyaiva sa sthityarthaM manasaH 227 sthirama sthiramadhya sthirayogasya tu 122 sthirasaMhanana 136 sthirasukhamAsanaM 162 sthirasukhamAsanami 31 / sthUlAt sUkSma 298 / sthairya sthira 176 190 | jIvA. 3/2/22| 252 / ka. ko.78/2| bR. saM. 60/15 | pra. jJA. 2/54/163) | sa. sA. a.7] / ka. ka. 19 | AcAro 6/12) | a. sA. 20/3| / upa. mA. 301| | zrA. vi.6/12 | zrA. dha. vi.69] | paMcA. 3/5) / yo. za. 14 / / paJcA. 1/4 / / vi. vi. 10/4 / | A.ni. 22 / ka ko. 109/2] / vi. vi.7/3] [vyA. pra.] / paM. va. 1068] | a. pra.21/1 | dha. bi.8/20] / zi. smR. 29 / | ve. vA. pra. | AcA. 1/6/5/192] vyA. pra. 25/7/802 225 | dha. bi. 3/18 | a. sA. 16/26 / | a.gI. 86 / / yo. bi. 398 114, 282 331 331 m mr 216 321 252 370 289 20 288 332 [dvA. dvA. 18/14 / / ga. pu.1/227/33| | a. sA. 16/1 / [ A. pu. 21/9 / / a. sA. 16/27| / ta. sU. 9/27] / yo. sU. 2/46 / [ sAM. suu.6/24| / yo. zA. 10/5] [ yo. bi.52 vR.| m Mmmmmm 289 332 332 342 Jain Education Intemational Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 pRSTha pRSTha snAtra-vilepana snAtraizca 290 | pU. pra. 18 [ AcAro. 2/35 ] [ yA. va. prA. 313] / de. ca.89 211 211 102 216 226 207 290 301 / tai. upa.1/11/1 [vi. pu.6/6/2| / yo. sU. 2/44| ta. anu. 3/7] / vi. pu. 6/6/2 / / ma. smR.3/75 / zrA. dha. vi.7vR.| / dvA. dvA. 5/8| / bha. gI. 18/45| / vi. bhA. 1159 / 290 103 332 266 290 128 147 373 373 208 m r | AcAro. 2/33] | a. tattvA . 6/10 / yo. pra. 35 / yo. zA. 4/125] / vai. ka. la. 9/1050 / / / pra. za. vR. 21] / yo. bi. 252 / dvA. dvA. 28/15 [ mahA. bhA. va. 3196] | a. pra. 7/1 vR.] / yo. vi. 1 vR.] 139 207 snAnaM mauno snAnaM vilepanaM snAnamudvartanAbhyaGga spRSTaM spRhAvimukto sphaTiko bahurUpaH syAjja syAt matAveza syAdvAdena vastu svatantranIti svadehaM manAk svadharme sthiratA svaparopakArakaraNa svaprAptadharma svayaM jyotiH svayaMjyoti svayamasadAcArama svarUpaM vItarAgatvaM svargastasya svarge yAnti yadi tvayA svarNopavIta svalpakAlamapi svavittasthe svasvadarzanarAgeNa svAdvamla svAdhyAyapravacanA svAdhyAyayogasa svAdhyAyAdi svAdhyAyAd svAdhyAyAdyoga svAdhyAye nitya svAnvayapari svAzayazca sve sve karma hayaM nANaM hariUNa ya paradavvaM hastamAtraM khanitvA hastAt hastAt praskhalitaM hisijjana hia-mia hiyAhArA hInaguNAdveSA heUdAharaNAsaMbhave hetu-kartR-karaNa hemAdinA vizeSa hoti akAla hoi daDhaM aNurAo hRdi sthite ca hrIstathA OM namo bhagavate 207 229 262 356 350 37 | a. nA. sa. 2/4 / | dha. bi. vR. 2/21 [yo. sA. 1/39 / | upa. sA. 42| | AcAro, 2/32 / / pU. pr.12| | upa. pa. 865 / da. vai. ni. 333 | pi. ni.648 / yo. bi. vR.1| | dhyA. za. 48 / si. he. 2/2/44 / / dvA. dvA. 5/15 | u. pa. 431 / | zrA. pr.5| [dha. bi.6/48 | nA. pari. 4/12) / za. sta.6| 298 oo 74 24 80.193 ___ 173 117 94 194 208 102 147 320 57 / za. tI. pr.2/156| / la. vi. pR. 116 [ dvA. dvA. 5/14] / yo. sA. 2/35 / |c. saM. 1/66] 171 304 353 369 29 Jain Education Intemational Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 7 yogadIpikAyAM kalyANakandalyAM ca spaSTIkRtAH padArthavizeSAH pRSTha akaraNaniyamaH akAmapApapravRttiH akAlaprayogaH akSayanIviH akhedopAyaH aGgatvam ajJAnam atidezaH atipariNataH atizayaH adveSaH adhyAtmaM adhyAropaH anatisandhAnaM anAbhogadravyastavaH anityadezanA anizrAkRtacaityaM anubandhaH antarAyahetuH anyamut aparatattvam apariNataH apavAdaH apunarbandhakaH abhigamaH abhigrahaH abhivyAptiH abhyAsaH abhyuccayaH amilitaM arthasamAjasiddhaH am pRSTha 102 86/87 117 151 320 283 246 130 26 336 371 126 119 147 130 37 152 219 158 326 337-8-9 26 22 85/114/127 209 41 298 300 / 311 116 215 364 339 arhaddhyAnam avasarApekSivadhakaH avinItaH avyatyAmreDitaM askhalanaM ahiMsA AkSepaNI kathA AgamaH AgamapariNatiH AgamavAdaH AgamasaMmohaH AjJAyogaH AtmadUSaNaM AtmanAnAtvam AtmapariNatijJAnaM AdhAkarma AnandayogaH AsaGgaH iSTadevArcanaM IryAsamitiH IzvarapUjanam utthAnam utsargaH utsargApavAdatulyatA udAttaH udvegaH unmanIbhAvaH upadhiH upekSAbhAvanA aidamparyazuddhiH aidamparyArthaH oMkAraH oghasaMjJA 5 aucityaM autsukyaM audAryaM 337 269 215 215 52 25 19/20 122 23/31 103 297/8 194 364 / 365 123 41 203 328 130 43 209 322 22 100 329 321 290 / 341 40 109/110/307 24 262 172 kaJcukatyAgaH karaNasaptatiH karuNA karma (adRSTa) karmakAya avasthA kaSaparIkSA kAlakramaH kAlasvarUpam kAlaucityaM kaSAyamUDhaH kAyapAtaH kAyotsargaH kAraNasamavAyasthApanam kASThaparamANuH kASThAnayanavidhiH kulayogI kuzaladharmaH kuzalAzayaH kuzalAzayavRddhiH kuzIlaH kUTasthaH kUpodAharaNam kRcchratapaH kRtakRtyatA kramikazuddhiH kriyAkAraNatA kriyAnayaH kriyAvaJcakayogaH 437 pRSTha 91/127/175/273 124 75 90 10 50 108/110/306 360 / 367 337 20 107 86 __42/332 117 311 118 162 144 143 312 102 141 148 28 21 100/223 40 341 324 82 373 200 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pRSTha 169 krIDanakaM krodhaH kSamA kSamAticAraH 242 244 161 136 kSepaH 322 khedaH P. 2 203 m dArudoSaH 144 dIkSA 233 dIkSAvidhiH 281 dRSTisaMmohAzravaH 105 dRSTisammohaH devatAsannidhAnaM 183/194 devasaMmohaH 103 dezanAyogyaH 26/38 dezanAvidhiH dezaviratipariNAmaH 158 dauhradaH 169 dravyazabdArthaH 176 dravyasamyaktvam dhanasAraH 150 dharmaH 14/108/177/213/305 dharmakAya avasthA 337 dharmadezakaH 27/31/62 dharmadhyAnabhedaH dharmanimittaM 155 dharmalakSaNaM 65/66/67 dharmasthAnaM 73 dharmArthitA 35/31 dharmaruciH dhIraH guruH 123 5.. 362 jinagRhAdhikArI 137 jinadhyAnaM 58/60/61/337 jinabimbaM jinabhavanaM jinAjJA 52 jinAlayaphalaM 136/144/149/150 jinAlayabhUmiH 139 jIrNoddhAraH 153 jJAnakriyAsamuccayaH 373 jJAnanayaH 372 jJAnayogaH jyotiHsphuraNam 343/348/350 tattvakAya avasthA 337 tattvasaMvedanajJAnaM tatsthatA tathAbhavyatvam tadaJjanatA tapaH 40/286 tarakANDaM 154 tAttvikadharmaH tAmasI pUjA tArakanirIkSaNam tIrthakRttvalAbhaH tIrthaGkaradezanA tRSNA 98 tejolezyA tyAjyaguNaH 133 trikAlapUjA 207/208 dalaM 142 dAkSiNyaM 92/93 dAnaguNaH 128 dAnadUSaNaM 129 dAnabhUSaNaM 129 dAnamAhAtmyaM 129 dAnavidhiH 129 319/320 gandhaH 207 gambhIradezanA gamyAgamyavivekaH gAmbhIrya guDajihrikAnyAyaH 177 guNadoSabalAbalam 324 guNAtItaH 357 25/49/90/249 gurupAratantryaM gurupUjanaM gurubhaktiH 255 gotrayogI gauNaphalam 178 granthiH grAhyadoSaH caraNasaptatiH cAndrAyaNatapaH cAritraM cArisaJjIvanIdRSTAntaH 267 cittacAturvidhyam 324/341 cittapaJcavidhatvam 341 cittapAtaH cintAjJAnam 260 caityavAsyupadezaH chedaparIkSA janapriyatvaM janapriyatvalAbhaH jAtivyApAraH jijJAsA 371 291 0 0 dhairya 287 dhyAnakAlaH dhyAnakramaH 58/288 202 331/332 dhyAnaphalam dhyAnam dhyAnayogaH dhyAnavidhiH dhyAnasAmagrI dhyAnasthAnam dhyAnAdhikArI dhyAnAsanam 332 128 331 290 332 Jain Education Intemational Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 pRSTha pRSTha 341 305 149 227 37 162 162 37 173 121/155 318 317/345 168/169 190 318 115 229 212 212 96/311 61 344 bodhaH 371 174 152 286 312 172 161 32/141 287 203/344/351 110 333 184 128 3/7/24 29 pRSTha 116 bAlatA bimbakAraNavidhiH bimbapaJcakaM 207 bimbamAnaM 209/210/211 bimbalakSaNaM 208/211 bimbASTakaM bIjadAhaH bIjanyAsaH bIjAdhAnaM 230 bRhattamatvam 225 128 bodhinimittaM bodhilAbhaH brahmacaryam 72/320 brahmatattvam brahmavihAraH brahmArpaNam 123 bAhmaNaH bhagavatprasAdaH 189 bhagavatsAkSAtkAraH 181 bhagavanmAhAtmyam 198/199 bhavAntaranirNayaH bhAvanAjJAnam bhAvahiMsA 42 bhikSATanam 109/306 bhUmizalyaM 45/46 bhUmizuddhiH 312 bhogopabhogaH 74/372 bhramarakITanyAyaH bhrAntiH 342 maNDUkacUrNanyAyaH 337 madhyamabuddhiH 200/342 mantraH mantrayogaH 3/13 | maryAdA dhyeyaprakAzaH nAlapratibaddhaH nityadezanA niranubandhI doSaH nirapekSavRttiH nirAlambanayogaH nirguNadhyAnam nirmalabodhaH nirvedanI kathA nizcayalakSaNaM nizcayavyavahArAnuvedhaH nizrAkRtacaityaM niSkiJcanatvam niSpannayogI naizcayikapratiSThA nyAyaH paNDitaH padasthadhyAnam padArthaH paratattvaM paratattvadarzanam paramAdaraH paramAnandaH paralokaH pariNataH pariNAmaH paropakAraH paryaDUbandhaH pAtraiSaNA pApajugupsA pApasUdanatapaH piNDaiSaNA pIDAparihAraH puNyAvazyakatA 372 pudgalaparAvarttaH pUjAdvaividhyaM pUjAdhikAritA pUjApuSpavicAraH pUjAprakAraH pUjAphalaM pUjAvadyavicAraH pUjAvastravicAraH pUjAvidhiH pUjaucityaM pUjyatAprayojakaH poSyavargaH prakaraNam praNavaH praNidhAnam pratikAraH pratipattiH pratibandhaH prativastUpamA pratiSThAkArakaH pratiSThAtraividhyaM pratiSThAvidhiH pratiSThottaravidhiH pratyayatrikaH pramArjanam pramodaH pravacanamAtA pravRttacakrayogI pravRttiH pravrajyA prAtibhajJAnam prAtihAryam phalAvaJcakayogaH bahuzrutaH bAlaH 338 262 343 344/348 257 356 204 145 302/331 21/359 7/32 332 169 . M9 341 325 304 3/6/18 " 41/301 140 172 374 202 puNyopAyaH 111 298 Jain Education Intemational Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha vrataM 203 ur Immu 0 0 102 144/145 263 254 139 114 329 262 24/55 126 246 307 140 371 21/71/357 311 262 ww - 25 0 m m 0 oo 108/306 308 101 156 78 malaH mahattvaM mahAdAnaM mahAnirjarAkAraNam mahApUjA mahAvAkyArthaH mahAvrataM mithyAcAraH mithyAzravaNam mImAMsA muktiH mUlAdhAnam mRtyughnatapaH maitrI maitryAdiphalam yajJahiMsA yatanA(jayaNA) yAgaH yogaH yogacihnam yogatrikaH yogaprayogAdhikArI yogabIjazuddhiH yogabhraSTatvam yogahetuH yogAdhikAraH yogAdhikArI yogicittam rasanavakaM rasendravedhaH rAjayogaH rAjasI pUjA rUpasthadhyAnam rUpAtItadhyAnam rogaH lakSaNavyutpattiH layayogaH lokapaMktiH lokasaMjJA 124 lokottaratattvaM locaH laukikAnuSThAnaM vacanopayogaH vastusvarUpam vastraiSaNA 301 vAkyArthaH vikalpaH 366 vikSepaNI kathA vighnajayaH 76/77 vighnabalaM vighnavibhAgaH vicAraNA vijJaH vidhi-niSedhaH 141/156 vidhiH 120 vidhimImAMsA vinayaH 256/296/298/313 vinayakAraNam 314 viniyogaH vipariNatAnvayaH 177 vimuktirasaH 83 vivekaH 4 viSayapratibhAsajJAnaM vItarAgakaruNA 309 vedyasaMvedyapadaM vaijJAnikasambandhaH vyantarAdhiSThAnaM vyavahArapratiSThA vyAkhyA vyAkhyAnabhUmiH GG W0 314 109 149 zakunaH zaradRSTAntaH zalyoddhAraH zAntarasaH zAsanamAlinyaM zAstraM zAstrayogaH zAstrAdaraH zilpidravyArpaNaM zilpilakSaNaM ziSTAcAraH zukladharmaH zukladhyAnam zuklavittaM zuklAbhogaH zuklAhAraH zuddhadezanA zuddhapUjA zuddhavAsanA zuddhitraividhyam zuzrUSA zokasaMjJA zaucam zraddhA zravaNam zravaNayogyaH zravaNavidhiH zrAddhakartavyaH zrutajJAnam zreSThadAnaM saMghaH saMnyAsaH saMyamaH saMvignapAkSikaH 121 175 m mmm or m m 94/253 125 125 81 286 323 299 116 24/213 371 2m 248 47/48/248 214 158 257/258 203 Mr 161 185 221 338/341 317/337/338 327 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pRSTha pRSTha 214 25 saMvegaH saMvedanI kathA saguNadhyAnam satpuruSaH 23 126 218 14/292 215 131 215 318 92/165 218 361 satyam 286 213/214 221 216 303 sarvajJaH sarvajJasiddhiH sarvamaGgalA sarvasiddhiphalA sAMvRtasattvam sAttvikI pUjA sAdhuguNaH sAdhunindA sAdhuvasatiH sAdhvAcAraH sAdhvAcArapAlanahetuH sAmarthyayogaH sAmAyikam siMha-zvodAharaNaM siddhiH sukham 200 153 susAdhusvarUpam sUtroccAradoSaH sevAdharmaH stotrapAThavidhiH stotrapUjA stotrapUjAphalaM snAnavidhiH sparzaH sparzaphalam syAdvAdaH svapnaH svAdhyAyaH svAdhyAyodyamaH svAzayaH haThayogaH hiMsA sadanuSThAnalakSaNaM 130 sadandhanyAyaH sadandhanyAyaH 279/311 sadyogAvaJcakayogaH saptavidhazuddhiH 208 samantabhadrA samarasApattiH 58/192/217/356 samarasIbhAvaH samAdhiH 60/30 9 samAdhiyogaH samApattiH 184/192 samyaktvaliGgam 109/252 samyagdarzanalAbhaH 0 0 0mm m 218 302 AVM 345 299 20 2 78 147 84/309/357 155 sunayaH 272 suvarNaghaTanyAyaH Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 8 SoDazaka svAdhyAyanuM uttarapatra SoDazaka - 1 [B] 1-A, 2-D, 3.F, 4-0, 5-3, 6-H, 7-I, 8-B, 9-E, 10-G [C] (1) mithyAcAra, (2) kArya, kAraNa, (3) paMDita, (4) zrotA, (5) kuzIlatA, (6) Agama, (7) sAMkhya, (8) snigdha padArtha, (9) bodhi, (10) atipariNAmI. SoDazaka - 2 [B] 1-F, 2-G, 3-B, 4-E, 5-7, 6-3, 7-1, 8-8, 9-0, 10-H. [C] (1) pApadezanA, (2) sarvajJadarzana, (3) Agama, (4) sAdhu, (5) jinavacana ArAdhanA, (6) sarvajJa, (7) tANya, taraMjanatA, (8) madhyama, (9) bhagavAna, (10) zAstra. SoDazaka - 3 [B] 1-5, 2-1, 3-H, 4-E, 5-G, 6-8, 7-A, 8-B, 9-D, 10-F [C] (1) vimuktirasa, (2) siddhi, (3) 3, (4) mana, (5) kArya-kAraNa, (6) pariNAma. (7) ceSTA, (8) ausuya, (9) samakita, (10) zuddhi-puSTi. SoDazaka - 4 [B] 1, 2, 3-A, 4-G, 5-6, 7-8, 8-B, 9-0, 10-H. [C] (1) 5, 4, (2) nirbhayatA, (3) pApodvega, (4) zuzruSA, (5) pariNAma, (6) khaMjavALa, (7) bhUta, (8) dAkSiNya, (9) viSayatRSNA, (10) prAthamika. paDazaka - 5 [B] 1-E, 2.F, 3-A, 4-G, 5-B, 6-, 7-D, 8-5, 9-H, 10-.. [C] (1) adhyAropa, (2) gurUpAtaMtrya, (3) ghaTato, (4) sarva, (5) AtmapariNativALuM, (6) poLavarga, (7) avidhisevana, (8) saMjJA, (9) viveka, (10) nirvignatA. SoDazaka - 6 [B] 1-F, 2.A, 3-G, 4-6, 5-D, 6-2, 7-8, 8-, 9-H, 10. [C] (1) samIpavartI loko, (2) ayogya, (3) anadhikArI, (4) vyAkhyAna, (5) zubha adhyavasAya. (6) 3, (7) deva, (8) nathI, (9) anyathAsiddha, (10) jayaNA. SoDazaka - 7 [B] 1-5, 2G, 3-F, 4-5, 5-H, 6-8, 7-B, 8-E, 9-A, 10-D. [C] (1) AnuSaMgika, (2) turata, (3) cittakaleza, (4) nama: (5) paramAtmA, zilpI, (6) vipariNata, (7) vaibhava, 98) kAraNa, (9) upabhoga, (10) bhAvavizuddhi. SoDazaka - 8 [B] 1-G, 2-D, 3.A, 4-6, 5-3, 6-0, 7-E, 8-H, 9, 10-J. [C] (1) jinapratimAnimArNa, 10, (2) 3, (3) arthAnusArI (4) gauNa, (5) mAtA-pitA, (6) 3, (7) vItarAga, (8) 21, (9) maMtra, (10) mamatva. paDazaka : 9 [B] 1-E, 2-H, 3-A, 4-, pa-0, 6-D, 7-F, 8-G, 9-B, 10-J. [C] (1) 11, (2) deza, (3) saMvega, (4) sarvasiddhiphalA, (5) 11, (6) kAyayoga, (7) puNya, (8) sadanuSThAna, (9) parama zrAvaka, (10) vacanayogapradhAna. SoDazaka - 10 [B] 1-F, 2-E, 3-A, 4-5, 5-G, 6-H, 7-I, 8-D, 9-8, 10-J. [C] (1) vacana, (2) dharma, (3) bhAvanA, (4) viSayatRSagA, (5) prathama, (6) vacana, (7) thoDA, (8) ciMtAjJAnaghaTaka, (9) ratnatraya, (10) bhakti. thoDazaka - 11 [B] 1-G, 2-A, 3-H, 4, 5-D, 6-E, 7-8, 8-F, 9-B, 10J. [C] (1) 2, (2) 2, (3) ahitakArI, (4) anvayamukhI, (5) gADha kadAgraha, (6) apUrvakaraNa, (7) mativibhrama, (8) bhAvanA, (9) ciMtA, (10) jJAna. SoDazaka - 12 [B] 1-D, 2-G, 3-I, 4-B, 5-8, 6-A, 7-E, 8-F, 9-H, 10.J. [C] (1) 2, (2) viSApahAriNI, (3) 18, (4) 2, (5) saMyama, (6) saMvega, (7) 4, (8) 4, (9) doSanI maMdatA, (10) kArya. Jain Education Intemational Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazaka - 13 [B] 1-F, 2-G, 3-A, 4-H, 5-, 6-2, 7-8, 8-D, 9-E, 10-J [C] (1) 5, (2) mohayukta, (3) Itara, (4) sukhamAtra, (5) karUNA, (6) paropakArI, (7) alaulya (8) gotra, (9) jJAna, (10) na hoya. paDazaka - 14 [B] 1-H, 2-G, 3-E, 4-8, 5-B, 6-I, 7-A, 8-D, 9-F, 10J. [C] (1) 2, (2) 8, (3) anyamudda, (4) siddha, (5) gautamasvAmI, (6) kheda, (7) utthAna, (8) udvega, (9) sAlaMbana, (10) 7. SoDazaka - 15 [B] 1-A, 2-B, 3-F, 4-G, 5-I, 6-H, 7-E, 8-D, 9-8, 10-J [C] (1) 21, (2) 23, (3) 4, (4) apara, 52, (5) 7, (6) 2, (7) pApa, (8) apratiSThita, (9) apara, (10) mati. SoDazaka-16 [B] 1-F, 2, 3-A, 4-8, 5-5, 6-2, 7-E, 8-G, 9-D, 10-J. [C] (1) vedAMtI, (2) jijJAsA, (3) upadezapada, (4) pratyakSa, (5) arthasamAjasiddha, (6) sahajamala, (7) saMtu, (8) bauchA, (9) siddha, (10) bauddha. (pariziSTa-9 kalyANakaMdalinI anuprekSAnuM uttarapatra) SoDazaka-1 -0 - (1-nAstika), (2-adhyAhAra), (3-apariNata), (4-tRtIya), (pa-sAdhuniMdA), (6-madhyama). SoDazaka-2 - - (1-nizcaya), (2-bAla), (3-12), (4-cAritra), (5-samiti-gupti), (6-hRdayastha). SoDazaka-3 - - (1-cittavicAra), (2-aMdha-paMgu), (3-anyamudra), (4-lairya), (5-noAgama), (6-samakitI). SoDazaka-4 -0 - (1-dharya), (2-gaMbhIra), (3-kAmadhenuM), (4-apramAda), (pa-dhyAna), (6-maMDalataMtravAdI). SoDazaka-5 - - (1-bhUMDa), (2-vizuddha), (3-amRta), (4-aMtarAya), (5-anukaMpanIya), (6-abhayadAna). SoDazaka-1 -0 - (1-zAstrArtha), (2-tulya), (3-mRtyudAyI), (4-derAsara), (5-kharAba), (6-bhAva). SoDazaka-7 - - (1-sA5), (2-deva), (3-3), (4-deva), (5-mahAvIra), (6-pratimA-bhAva). SoDazaka-8 - - (1-gaMgeza), (2-ghaNA hoya), (3-15), (4-maitrI vagere), (5-rAjayoga), (6-asaMkhya kALacakra). SoDazaka-9 -0 - (1-nIcagotra), (2-AjIvikAcheda), (3vaja), (4-1%), (5-pradhAna), (6-devapAla). SoDazaka-10 -0 - (1-utpatti), (2-bauddha), (3-AjJAyoga), (4-3), (5-nirupakrama), (6-na hoya). SoDazaka - 11 - - (1-abhimAnI), (2-mithyAjJAna), (3-52), (4-samakita), (5-zraddhA), (6-aucitya). SoDazaka-12 - - (1-nAmanyAsa), (2-kSamApradhAna), (3-5-6), (4-osannA), (5-sparza), (6-siddharasa). SoDazaka-13 - - (1-namanazIla), (2-15), (3-maitrI Adi), (4-dharmakathA), (5-mRtyu), (6-vicAraNA). SoDazaka-14 - - (1-yoga), (2-anirveda), (3-utsAha), (4-trIjI), (5-udvega), (6-udvega). SoDazaka-15 -c - (1-anubhava), (2-dvitIya), (3-kevalajJAna), (4-paratattva), (5-bhAva), (6-na hoya). SoDazaka-16 - - (1-zarIrI), (2-paDachAyA), (3-tattvaruci), (4-bhAravAhaka gadheDA), (5-pAMkha), (6-zuzruSA). Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intemational Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhahArIricita-saMpAditAjInIvAditAsAhityasUci - nyAyAloke (saMskRta + gujarAtI) rUA. 170-00 bhASA rahasya (saMskRta + hindI) rUA. 160-00 syAdvAde rahasya (bhAga-1) (saMskRta + hindI) rUA. 150-00 syAdvAda rahasya (bhAga-2) (saMskRta + hindI) rUA. 14pa-00 syAdvAde rahasya (bhAga-3) (saMskRta + hindI) rUA. 140-00 vAdamAlA (saMskRta + hindI) rUA. 120-00 SoDazaka (bhAga-1) (saMskRta + gujarAtI) rUA. 100-00 SoDazaka (bhAga-2) (saMskRta + gujarAtI) rUA. 100-00 adhyAtmaupaniSat (bhAga-1) (saMskRta + gujarAtI) rUA. 90-00 adhyAtmaupaniSat (bhAga-2) (saMskRta + gujarAtI) rUA. 100-00 Fragrance of Sensation amUlya dvivarNa ratnamAlikA (saMskRta + gujarAtI) amUlya vAsanA hAre, upAsanA jIte (gujarAtI) amUlya buddhi hAre, zraddhA jIte (gujarAtI) amUlya sAdhanA caDhe ke upAsanA (gujarAtI) amUlya saMvedananI suvAsa (paramAtmA bhakti gujarAtI) amUlya saMvedananI jhalaka (paramAtmA bhakti gujarAtI) amUlya saMvedananI mastI (paramAtmA bhakti gujarAtI) amUlya saMvedananI saragama (paramAtmA bhakti gujarAtI) amUlya saMyamInA kAnamAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) amUlya saMyamInA dilamAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) amUlya saMyamInA romaromamAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) amUlya saMyamInA saMpanAmAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) amUlya yazovijaya chatrIzI (prabhu stuti) amUlya kAtriza dvArnAizikA (saMskRta + gujarAtI) mudraNAlayastha noMdha : adhyayanazIla pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone tathA jJAnabhaMDArone bheTa rUpe maLI zakaze. -: prAptisthAna : divya darzana TrasTa 39, liDa sosAyaTI, dhoLA, ji. amadAvAda. pIna-383810 Jain Ecuan to