Shokshaka Prakarana Part 2

SR No.: 004834
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Divya Darshan Trust
Publication Year: 2000
Total Pages: 250
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 20 MB

Page 83

२७८ द्वादशं षोडशकम्
ॐ अनाभोगपदार्थविचारः ॐ यो निरनुबन्धदोषाच्छाद्धोऽनाभोगवान् वृजिनभीरुः । गुरुभक्तो ग्रहरहितः सोऽपि ज्ञान्येव तत्फलतः ॥१२/३॥
यो निरनुबन्धात् = व्यवच्छिन्नसन्तानात् दोषात् ज्ञाजावरणादेः श्राद्धः = श्रद्धावान् । यस्तु सानुबन्धदोषानिरुपक्रमक्लिष्टकर्मलक्षणाज्जातभावप्रतिघातः कथचिच्छ्राद्धो भवति स ह गृह्यते । अनाभोगः = सूक्ष्मधीगम्यग्रन्थार्थाऽपरिज्ञाजमात्रं, स एव यस्याऽस्ति सोऽनाभोगवान् । वृजिनात् = पापात् भीरुः, भवविरक्तत्वात् । गुरुषु - पूज्येषु भक्तः, तद्बहुमानित्वात् । ग्रहः मिथ्याभिनिवेशः, तेज रहितः, सोऽपि य ईगुक्तविशेषणवान ज्ञान्येव = ज्ञानवाजेव, तत्फलत: = ज्ञानफलभावात्, ज्ञानेनाऽपि भवविरक्तत्वादि फलं क्रियते, तदस्याऽप्यस्तीति कृत्वा
कल्याणकन्दली विद्धमयः सुवर्णतां व्रजेत् । दीक्षाविद्धस्तथैवात्मा शिवत्वं लभते प्रिये !।। - [ ] इत्युक्तम् ॥१२/२॥
मूलग्रन्थे दण्डान्वयस्त्वेवम् -> यो निरनुबन्धदोषात् श्राद्धः अनाभोगवान् वृजिनभीरुः गुरुभक्तो ग्रहरहितः सोऽपि ज्ञानी एव, तत्फलतः ॥१२/३॥ इयं कारिका अष्टकप्रकरणवृत्ति-पञ्चाशकवृत्त्यधिकारविंशिकावृत्ति-लोकविंशिकावृत्त्यादौ [अ. प्र.७.५/२ पंचा.११/७ अ.वि.२७ लो.वि.७] समुद्धता ।
निरनुबन्धात् गुरुपारतन्त्र्य-सत्क्रियाद्युपक्रम्यात्, अत एव व्यवच्छिन्नसन्तानात् दोषात् ज्ञानावरणादेः श्रद्धावान् गुर्वाघुपदिष्टार्थगोचरश्रद्धावान् ।
अनाभोगः = सूक्ष्मधीगम्यग्रन्थार्थाऽपरिज्ञानमात्रं, क्वचित् तथाविधाज्ञानजनितसदसदप्रवृत्तिप्रवृत्ती इत्यपि बोध्यम् । न चैवं तद्वतः कथं चारित्रमिति शङ्कनीयम, आज्ञारुचित्वेन प्रज्ञापनीयत्वाच्चारित्राभ्यपगमात. यथोक्तं पञ्चाशके -> आणारुइणो चरणं आणाए चिय इमंति वयणाओ । एत्तोऽणाभोगम्मिवि पण्णवणिज्जो इमो होई ।। - [११/१२] इति । यस्तु स्थूलधीगम्यग्रन्थार्थावबोधायोग्यः प्रवचनमातृविज्ञानशून्यो वा स इह नानाभोगपदेन बोध्यः, प्रयोजनविरहात् । पापात् भीरुः कर्मविपाकदर्शनादिना भवविरक्तत्वात् तदक्तं आचाराङ्गे -> आयंकदंसी न करेइ पावं - [१/३/२] । यथोक्तं धर्मरत्नप्रकरणेऽपि -> खणमित्तसुहे विसए, विसोवमाणे सया वि मन्नतो । तेसु न करेइ गिद्धिं भवभीरू मुणियतत्तत्थो ॥६४।। -- इति । एतादृश एव धर्मार्हः, यथोक्तं धर्मरत्नप्रकरणे एवं श्रीशान्तिसूरिभिः -> इह-परलोयावाए संभावंतो न वट्टए पावे । बीहइ अजसकलंका तो खलु धम्मारिहो भीरु ।।१३।। - इति । नारदपब्रिाजकोपनिषदि अपि -> संसारदोषदृष्ट्यैव विरक्तिर्जायते सदा । विरक्तस्य तु संसारात्संन्यासः स्यान्न संशयः ।। - [६/२४] इत्युक्तम् । विशिष्टज्ञानविकलानामपि गुरुपरतन्त्रताश्रद्धादेः ज्ञानफलसाधकत्वात् ।
ज्ञानिगुरुपरतन्त्रत्वात् माषतुषादीनामपि स्वाश्रयपारतन्त्र्यसम्बन्धेन ज्ञानमस्तीति विज्ञेयम्, यथोक्तं पश्चाशके -> गुरुपारतंतं नाणं सद्दहणं एयसंगयं चेव । एत्तो उ चरित्तीणं मासतुसादीण णिहिटुं ।। -११/७] इति प्राक् (पृ.४९) दर्शितमेव । ज्ञानफलभावात् = ज्ञानजन्यभववैराग्य-सद्भावात् । इदमेवाभिप्रेत्य साङ्ख्यसूत्रेऽपि -> विरक्तस्य हेयहानमुपादेयोपादानं છે ? – તો તેનું સમાધાન આપતા ગ્રંથકારથી જણાવે છે કે –
ગાથાર્થ :- નિરનુબંધ દોષના કારણે જે શ્રદ્ધાવાન હોય, સૂક્ષ્મ જ્ઞાનના અભાવવાળો હોય, પાપભીરુ હોય, ગુરુભકિતવાળ डोय, २हित होय ते पाn alनी छ, ११२१ 3 शानन ॥ तेनी पासे . [१२/3]
E જ્ઞાનરહિત એવો વૈરાગી-ગુરૂભક્ત-પાપભીરૂ પણ દીક્ષાધિકારી 25 ટીકાર્ય :- જ્ઞાનાવરાણાદિ દોષ નિરનુબંધ = વિચ્છિન્નસંતાનવાળા (= ઉચ્છિન્નપ્રવાહવાળા = જેની પરંપરા લાંબી ચાલે તેવી ન હોય = સોપકમ = અક્લિક = નબળા) થવાના લીધે જે શ્રદ્ધાવાળો થયો હોય. (તેનું અહીં જ્ઞાની તરીકે ગ્રહણ કરવું.) નિરુપક્રમ ક્લિક કર્મસ્વરૂપ સાનુબંધ દોષના કારણે જેના ભાવનો પ્રતિઘાત થયેલો હોય તેવો કથંચિતશ્રદ્ધાવાળો = મંદશ્રદ્ધાવાળો જે હોય તેનો અહીં (જ્ઞાની તરીકે) સ્વીકાર નથી થતો. તથા સૂક્ષ્મબુદ્ધિગમ એવા ગ્રંથોના અર્થોનો ચારેબાજુથી જેને બોધ ન હોય તે અનાભોગવાળો (અહીં જ્ઞાની જાણવો. સામાન્ય બુદ્ધિગમ્ય એવા ગ્રંથોના અર્થનો જેને સર્વથા અબોધ હોય કે અષ્ટપ્રવચનમાતાની પણ જેને જાણકારી ન હોય તે અહીં અનાભોગવાળો ન જાગવો. તેને જ્ઞાની કહેવાનો પ્રસ્તુતમાં કોઈ આશય નથી.) તથા જે સંસારથી વિરક્ત હોવાના લીધે પાપભીરુ હોય. પૂજ્ય એવા ગુરુઓ (સંસારમાં ગુરુ તરીકે માતા, પિતા, કલાચાર્ય, કુટુંબના વડીલ, ધર્મગુરુ તથા દીક્ષા જીવનમાં દીક્ષાદાતા ગુરુ, વિદ્યાગુરુ, પોતાના ગુરુદેવ, આચાર્ય વગેરે ગુરુ) પ્રત્યે બહુમાનવાળો (ભાવથી બંધાયેલો) હોવાના કારણે તેઓનો ભક્ત હોય તથા મિથ્યા કદાચહથી જે રહિત હોય. આવા જણાવેલ (૫) વિશેષણોથી યુક્ત એવો જે હોય તે પણ જ્ઞાની જ જાણો; કારણ કે તેની પાસે જ્ઞાનનું ફળ છે. જ્ઞાન દ્વારા પણ સંસારનો વૈરાગ્ય, શ્રદ્ધા,
Jain Education Intemational