Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhA. di. jaina-saMdha-granthamAlAyAH prathamapuSpasya SoDazamo dalaH zrIyativRSabhAcAryaracitacUrNimUtrasamanvitam zrIbhagavadguNabhadrAcAryapraNItam ka sAya pA hu DaM bhAga 16 sva. pa. phUlacandraH jI siddhAnnazAstrI, siddhAntAcAryaH vArANasI vi. saM. 2045 ) zrIvIrasenAcAryaviracitA jayadhavalA TIkA (paMcamadazamAdhikAre cAritra mohakSapaNAnuyogadvAram ) mahAvandhasya sampAdaka:. dhavalAyA: sahasampAdaka: dhavalA (pra. saM.) Adi nayozca sampAdana sva. pa. kailAzacandraH jI siddhAntazAstrI, siddhAntAcAryaH syAdvAda mahAvidyAlayasya prAcArya vArANasI dvitIya saMskaraNa prakAzaka : bhA. digambara jaina saMghasya, caurAsI mathurA-28,1004 vIranirvANAbda : 2514 mUlya rupyakapaMzcaviMzAtikama ( I. saM. 1688
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI mathurA dvArA prakAzita zrIyativRSabhAcAryaracitacUrNisUtrasamanvit zrIbhagavadguNabhadrAcAryapraNItam ka sA ya pA hu DaM (jayadhavala, mahAdhavala) tayozca zrIvIrasenAcAryaviracitA jayadhavalA TIkA [paJcamadazamAdhikAre cAritramohakSapaNAnuyogadvAram ] bhAga-16 sampAdakau : vidvataratna sva0zrI paM0 phUlacandraH siddhAntazAstrI, siddhAntAcArya sampAdaka mahAbandha, saha sampAdaka dhavalA Adi vidvataratna sva0 zrI paM0 kailAzacandra siddhAntaratna, siddhAntAcArya siddhAntazAstrI, nyAyatIrtha, pradhAnAcArya syAdvAda mahAvidyAlaya kAzI | dvitIya saMskaraNa prakAzaka 5 bhAratavarSIya di0 jaina saMgha, caurAsI-mathurA (uttarapradeza) Cl
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabvabvabvabva CCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCbalbabbabba Ca prakAzaka: bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI - mathurA (uttarapradeza) kAryAlaya dUrabhASa : 0565-2420711 prathama saMskaraNa : 1988 (vIra nirvANa ) : 2515 dvitIya saMskaraNa : 2004 (vIra nirvANa ) : 2530 mudraka : narUlA oNphaseTa prinTarsa zAhadarA, dillI Ca mUlyaM saMzodhita mUlya 250/- rUpaye [2] 58 Ca AAAAAA OM0 +COCO GO pha la pha ba 50 pha pha CFCO FOGCOGO GO ECO GO FCO K ECO FCO K CO FED FO Qu
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ pha pha pha pha eka saba eka bAba e epha bala EFFECTED & DEED CEO GO 5 5 10 15 5 6 [3] jinavANI ke prAcIna zAstra jayadhavalA jI ke prakAzana meM Arthika sahayoga dIjie hamAre mahAna puNyodaya se mUDhavidrI (dakSiNa) ke zAstra bhaNDAra se bar3I kaThinAI se prApta dvAdazAMga zruta ke mUla aMza 'kaSAya pAhuDa' kI AcArya vIrasenakRta vizAla TIkA jaya dhavalA ke lagabhaga 16 bhAgoM meM jaina saMgha mathurA dvArA prakAzita kiyA gayA thA jisake dhIre-dhIre sabhI bhAga samApta ho gaye / gat 3 varSa pUrva 12 bhAgoM ko punaH prakAzita karAyA aura aba zeSa 4 bhAgoM 1, 14, 15, 16 ko prakAzana hetu presa ko bheja diye haiM / bhAratavarSIya digambara jaina saMgha mathurA ne apane aneka mahatvapUrNa sevA kAryoM meM jaina dharma Adi sarvopayogI granthoM ke sAtha jayadhavalA ke sampUrNa lagabhaga 16 bhAgoM meM se kucha bace hue bhAgoM ke evaM kucha pUrNa prakAzita bhAgoM ke punaH prakAzana kA bhAra samhAle rakhA hai| saMgha kI isa jimmedArI ko pUrNa karane hetu udAra dAnadAtAoM ke Arthika sahayoga kI mahatI AvazyakatA 1 grAyaNI pUrva ke mUla aMza SaTakhaMDAgam kI dhavala mahAdhavala TIkAoM kA do bAra prakAzana ho cukA hai| yaha SaTakhaMDAgam AcArya dharasaina kI racanA hai jisakI TIkA AcArya vIrasaina ne kI hai| AcArya dharasaina se kucha pUrvavartI ukta kaSAya pAhuDa ke jJAta AcArya guNa the| isI ke AdhAra para AcArya kundakunda ne samayasAra Adi dRvya dRSTi pradhAna granthoM kI racanA kI hai| saMgha ke saMsthApaka samAja ke variSTha vidvAna sva0 paM0 rAjendra kumAra jI siddhAntAcArya paM0 kailAzacaMda jI, paM0 phUlacaMda jI ne hI ukta jayadhavalA TIkA kA hindI anuvAda kiyA hai| saMgha ke pUrva pradhAna maMtrI pro0 khuzAlacaMda jI gorA vAlA, jaganmohana lAla jI zAstrI rahe haiN| vartamAna meM akhila bhAratIya stara ke samAjasevI zrI tArAcaMda jI premI, ukta sabhI kriyAzIla vidvAna samarpita bhAva se saMgha samAja aura sAhitya sevAoM meM saMlagna haiM / paM0 aMta meM jisa prakAra samAja meM paMcakalyANakoM evaM maMdira nirmANa meM udAra dAnadAtA apanA Arthika sahayoga dete haiM, usI prakAra unheM isa prAcIna zAstra jayadhavalA jI ke prakAzana meM apanA Arthika sahayoga pradAna karanA cAhie / - - paM0 nAthUlAla jaina zAstrI, indaura Ge phaphaphapha OW TO WWW DWT pha
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] bhAratavarSIya digambara jaina saMgha saMkSipta itihAsa san 1933 meM mahAmanISI vidvAna sva0 paM0 rAjendra kumAra jI nyAyatIrtha ke adamya utsAha aura vilakSaNa sUjha-bUjha ne eka nayI saMsthA ko janma diyaa| nAma thA zAstrArtha saMgha / isa saMgha meM sva0 lAlA sibbAmala jaina kA sahayoga thaa| 1933 meM ambAlA meM sthApita isa saMsthA ke dvArA deza ke aneka nagaroM meM dharma-saMrakSaNa kI bhAvanA se jaina dharma ke AlocakoM se sArvajanika zAstrArtha kiye gaye / usakA pariNAma yaha huA ki AlocakoM ne jaina dharma kI AlocanA banda kara dI / zAstrArtha saMgha ko sabase bar3I vijaya taba milI, jaba AlocakoM ke pramukha sanyAsI svAmI karmAnanda jI ne jaina dharma ko svIkAra kara liyA aura jaina dharma kI pramANikatA meM "Izvara mImAMsA" nAma kI eka pustaka likhI, jisakA prakAzana saMgha ne kiyA hai| san 1940 ke lagabhaga, saMgha kA sthAna ambAlA kI jagaha mathurA meM ho gyaa| caurAsI sthita bhagavAn jambUsvAmI kI nirvANa sthalI ke samIpa paM0 rAjendra kumAra jI aura unake sahayogiyoM ke dvArA bhavya - bhavana kA nirmANa kiyA gayA aura saMgha kA nAma "zAstrArtha- saMgha" ke sthAna para " bhAratavarSIya digambara jaina saMgha" rakhA gyaa| aba saMgha kA kArya dharma pracAra thA / usa samaya saMgha bhavana meM hara samaya 10-12 vidvAna rahA karate the aura pUre deza meM hone vAle sAmAjika, dhArmika utsavoM meM una vidvAnoM ko AmaMtrita kiyA jAtA thaa| unhIM dinoM saMgha meM eka prakAzana vibhAga kI sthApanA huI, jisake dvArA aneka samAjopayogI evaM dhArmika pustakoM kA prakAzana huA, jinameM kailAza candra jI zAstrI dvArA likhA gayA "jaina-dharma" nAma kA grantha aba sAtaveM saMskaraNa ke rUpa meM chapa gayA hai| inhIM ke dvArA "tatvArtha sUtra" kI gauravapUrNa hindI TIkA likhI hai, jisakA tIsarA saMskaraNa prakAzita ho cukA hai| san 1950 ke Asa-pAsa saMgha ne sva0 paMDita hIrAlAla jI zAstrI, amarAvatI (mahArASTra) e.ena. upAdhye kI preraNA se " kasAyapAhuDaM" (jayadhavala, mahAdhavala) graMtharAja ke prakAzana kI yojanA banAyI / Arthika abhAvoM ke hote hue bhI svargIya paM0 phUlacandra jI aura paM0 kailAza candra jI zAstrI ke zrama aura sUjha-bUjha se mUla grantha kA hindI meM saralIkaraNa kiyA gyaa| jise saMgha ne 16 bhAgoM meM prakAzita karAyA hai| uparokta mahAgrantha ke 12 bhAgoM kA dvitIya saMskaraNa pUrva meM prakAzita kara cuke haiM evaM zeSa cAra bhAgoM kA dvitIya saMskaraNa aba prakAzita karA rahe haiN| hamAre vartamAna adhyakSa zrI svarUpa candra jI mArasaMsa, AgarA kA ina prakAzanoM meM hameM bharapUra sahayoga milA hai| hamAre anya dAtAroM kA bhI hameM Arthika sahayoga prApta huA hai| Aja saMgha saMsthApaka paM0 rAjendra kumAra jI tathA unake sahayogI paM0 phUlacandra jI, paM0 kailAza candra jI, paM0 jagamohana lAla jI nahIM haiM aura aba saMsthAnoM ke saMcAlana meM vo utsAha bhI nahIM rahA, phira bhI hamArI bhAvanA hai ki saMgha - bhavana aura usake prakAzana vibhAga ko kisI na kisI prakAra saMcAlita rakhA jaaye| saMgha kA mukha patra "jaina sandeza " pichale 6 dazaka se nirantara prakAzita ho rahA hai| hamArI bhAvanA hai ki samAja ke utsAhIjanoM kA nirantara sahayoga milatA rahe aura saMgha bhavana se yaha Aloka nirantara prakAzamAna hotA rhe| pradhAnamaMtrI tArAcanda jaina 'premI' bhAratavarSIya digambara jaina saMgha caurAsI, mathurA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] -: AbhAra : zrI bhAratavarSIya digambara jaina saMgha, caurAsI, mathurA ko pramukha ArSa grantha " kasAyapAhuDaM" jayadhavala mahAdhavala ko solaha bhAgoM meM prakAzita karane kA gaurava prApta huA hai| isake prakAzana kA zubhAraMbha 6 dazaka pUrva ho gayA thA, jisake antima do bhAga 15 aura 16 ko prakAzita karavAne meM arthAbhAva kI kamI mahasUsa kI gii| bAda meM solahavAM bhAga kA prakAzana bra0 zrI hIrAlAla khuzAlacanda dozI, mAMDave (solApura) ke Arthika sahayoga se kiyA gyaa| 16 bhAgoM kA vitaraNa kramazaH na hone ke kAraNa prathama do aura cAra bhAga ko mathurA meM hI punarprakAzana karAnA pdd'aa| jayadhavalA ke 14 bhAgoM kA prakAzana anivArya samajha kara zrI ratanalAla jI jaina, vandanA pabliziMga hAusa, alavara (rAja.) ke sahayoga aura parAmarza se inakA punarprakAzana varSa 2000 meM kiyA gyaa| zeSa bhAga 1, 14, 15 evaM 16 kA punarprakAzana aba kiyA jA rahA hai| inake prakAzana meM Arthika yogadAna ke liye hamAre nimna dAnadAtAoM ne udAratApUrvaka dAna dekara isa kArya meM apanA amUlya sahayoga diyA hai| isake lie saMgha ina sabhI sadharmI bandhuoM kA AbhAra prakaTa karatA hai| 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. zrI balavaMta rAya jaina, bhilAI (ma. pra.) zrI svarUpa canda jaina (mArasaMsa), AgarA (u. pra.) zrI ratana lAla jaina, (vandanA prakAzana) alavara (rAja.) zrI tArAcanda jaina, alavara (rAja.) zrI omaprakAza jaina, kosIkalA~ (u. pra.) zrI bholAnAtha jaina, AgarA (u. pra.) zrI nirmala kumAra jaina, AgarA (u. pra.) zrI pradIpa kumAra jaina, AgarA (u. pra.) zrI jJAnacanda jI khindUkA, jayapura (rAja.) kAntA bahana manubhAI zAha, sojItrA (gujarAta) zrI manubhAI chagana lAla zAha, sojItrA (gujarAta) aba bhAga 1, 14, 15 evaM 16 ke punaH prakAzana meM jaina saMgha ke rASTrIya adhyakSa zrI svarupa canda jI jaina, mArasaMsa AgarA ke samarpita sahayoga se nimna dAnadAtAroM se Arthika sahayoga prApta huaa| isake lie saMgha parivAra ina sabhI dAnadAtAroM kA AbhAra vyakta karatA hai| 62,000/- zrI svarUpa canda jI jaina (mArasansa), AgarA 62,000/- zrI bholAnAtha jI jaina, AgarA 32,000/- zrI pradIpa kumAra jI jaina, AgarA 11,000/- zrI nirmala kumAra jI jaina, AgarA 15,000/- zrI zAha maganIrAma pannAlAla jI jaina, udayapura 1,100/1,000/ zrI gulajArI lAla jaina, pharma- muralIdhara gulajArIlAla jaina, raphIgaMja (bihAra) zrImatI kusumalatA, dharmapatnI DaoN0 zrI ke0 sI0 bhArilla, sivanI pradhAnamaMtrI tArAcanda jaina 'premI'
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bAlabrahmacArI hIrAlAla khuzAlacandra dozI bhA0 di0 jaina saMgha ke saMsthApaka pradhAnamaMtrI sva0 zArdUla paMDita rAjendra 'kumAra jI dvArA Arabdha jayadhavalA prakAzana kI pUrNatA (arthAt solahaveM khaNDa meM hamAre Arthika sahayogI bAlabrahmacArI zrI hIrAlAla khuzAlacandra dozI kA janma vArabarI ( phalaTana ) ke zrImAn seTha rAmacandra revAjI dozI ke dhArmika evaM udAra parivAra meM 23-8-1928 ko seTha khuzAlacandra ke putra rUpa se huA thA / yaha parivAra di0 jaina mUlasaMdhI, sarasvatI gacchI evaM balAtkAra gaNI bIsAhUmar3a kulIna maMtrezvara gotrI thA / phalataH hIrAlAla jI ko bAlahite vrata-zIla se cAva thA / inake sahodara phUlacanda tathA sahodarAeM so0 sonUbAI kAntilAla gAMdhI (lasurDe) tathA sau0 mathurAbAI ratanacanda dozI (mAMDavI) ko bhI zrAvaka ke ratnatraya ( devadarzana, jalagAlana tathA nizibhojanatyAga ) mAtA mANikabAI dUdha ke sAtha mile the / tatkAlIna vANijya pradhAna kuloM kI paramparA ke anusAra hIrAlAla jI kI laukika zikSA sAtavIM kakSA taka hI huI thI kintu phalaTana kI pAThazAlA kI dhArmika zikSA kA oMkAra aisA huA thA ki vaha kabhI samApta hI nahIM huI / svAdhyAya inakA svabhAva bana gayA / tathA 'NANaM payAsayaM' bhAvanA kA hI yaha suphala hai ki unhoMne pejjadosapAhur3a kI pUrNatA ke lie sAnanda arthabhAra uThAyA hai / jJAnArAdhaka evaM nisargaja virata hIrAlAla jI ne solaha varSa kI vayameM hI zrI 108 nemisAgara mahArAja kA samAgama prApta hote hI vidhivat aSTa mUlaguNa grahaNa kiye the tathA 6 varSa bAda (vi0 ni0 2476) dharmasAgara mahAsAgara se darzana pratimA kI pratijJA kI thI / pUrNa vayaska ho jAne para pitaroM ke Agraha karane para bhI Apane vivAha ko TAlA aura apane Apako puMvedake AkramaNoM se bacA kara calate rahe / tathA do varSa bAda ( vI0 ni0 2478) yugAcArya zrI 108 zAntisAgara mahArAja kA samAgama hote hI gurU AjJA ko mAnate hue 5 varSa ke lie brahmacarya vrata dhAraNa kiyaa| tathA isakI samApti para 29 varSa kI vayameM AjIvana brahmacarya pratimA dhAraNa kI / bAlabrahmacArI jI ne kizora avasthA se hI apane jIvana ko tIrthabandanA, sadguru-samAgama aura antarmukhatA kI ora mor3a diyA thA / tIthaMbaMdanA ke krama meM 1965 I0 meM mAtA-pitA ke sAtha pUre bhArata kI tIrthayAtrA meM tIna mAsa taka rahe / 16-6-1966 ko mAtAjI kA svargavAsa ho jAne ke bAda inhoMne paitrika tathA svopArjita sampatti kA dAna A0 zAntisAgara jinavANI prakAzaka saMsthAna, sanmatinasiMga homa, bAr3hapIDita sahAyaka saMsthAna (mAr3hA), gorakSakamaMDala ( karamAla), mahAvIra jJAnopAsanA samiti (kAraMjA) Adi 16 dhArmika saMsthAnoM ko lagabhaga AdhA lAkha rupayA dekara gRhastha ke Avazyaka dAna kA uttama pAlana kiyA / inakI dAnadhArA kA adhika pravAha jinavANI- prakAzana meM hI huA / aura pitAzrI ke ciraviyoga (24-6-88) taka inakI Arthika preraNA se vartamAna munisaMgha AhAra vicAra sambandhI do hindI pustakeM; tathA bAlaka bAlikA, praur3ha Adi sAdharmI logoM ke Adarza jIvana nirmANa ke lie trikAla devabaMdanA, prAyazcitta, vyantarArAdhAnA pasUte nukasAna, mAtAkA putrIko upadeza pustikAe~ tathA AsAdana, pANyAmadhye jIva, bhakSyAbhakSya, AtmaciMtana, iSTa grantha Adi ke sAta cArTa likhalikhAkara prakAzita kiye haiM / tathA apane isa jinavANI- pratiSThA ke bhavya mandira para jayadhavalA ke anti khaNDa kA prakAzana karAke maNimayI unnata kalaza rakhA hai /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI dozI jI ke aSTAhnikA, ratnatraya, dazalakSaNI, Adi samasta parva upavAsa pUrvaka jAte haiN| varSa meM lagabhaga Adhe dina upavAsI rahane vAle bra hIrAlAla jI kA pUrA samaya cintavana-vAcana meM jAtA hai| Agamaviruddha likhane-bolane vAloM ko aMkuza lagAnA ApakI vItarAgakathA hotI hai| isa spaSTa evaM sAdhAra kathanI-lekhanI ke kAraNa katipaya duSTa logoM ne Apa para zArIrika AghAta hI nahIM kiye, apita mUcchita ho jAne para, mata samajha kara eka bore meM bAMdhakara jaMgala meM pheMka diyA thaa| kintu 'dharmo rakSati rakSitaH' ke anusAra varSA ke kAraNa Apako hoza aayaa| tathA logoM kI paricaryA se ve svastha hokara dharma-samAja sevA ke sAtha 'aMte samAhimaraNaM' ke mArga para agrasara haiN| hameM saMgha ke ina saMrakSaka sadasya kA bahumAna hai| prA0 lIlAvaMtIbahina ke sahayoga se
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhAntazAstrI paM. phUlacandrajI udaya-Adhunika jaina-jAgaraNa ke dhImAna agradUta guruvara gajezavarNI mahArAja ke prasAda se pUrA bhArata di0 jaina pAThazAlAoM kI dIpamAlikA se jagamagA uThA thaa| yaha inakA hI prabhAva thA jisase prerita ho kara bamarAnA ke seTha bandhaoM meM kaniSTa sva0 seTha lakSmIcandra jI ne apanI jamIdArI-jAyayAda ke caudaha AnA kI nidhi (TraSTa) karake 'mahAvIra di0 jaina pAThazAlA' sADhUmala ko sthApita karake sthAyo bhI kara diyA thaa| tathA sva0 paM0 ghanazyAma dAsa ko prAcArya pada para bulA kara isa pAThazAlA ko medhAvI chAtroM ke parama AkarSaNa kA kendra banA diyA thaa| isa pAThazAlA ke Adya chAtroM meM karaNAnuyoga ke mUrdhanya vidvAn siddhAntazAstrI phUlacandra jI bhI the / aura apanI prakhara buddhi tathA tallInatA ke kAraNa guruoM ko vizeSa priya ho gaye the / ApakA janma jhAMsI janapada ke silAvana grAma ke dRr3ha jaina saMskArI sAva darayAvalAla ke tRtIya putra rUpa meM haA thaa| phalataH parivAra ke dharmapAlana kI preraka evaM sAdhaka mAtA jAnakI bAI se zizu phUlacandra ko dharma prema bharapUra prApta huA thaa| zikSA-kArya-gAMva ke madarasA kI prArambhika zikSA pUrNa karane ke pahile hI inheM sAr3hamala pAThazAlA bheja diyA gayA thaa| aura inake sAtizaya kSayomazama ke kAraNa 'syAdvAda mahA vidyAlaya' tathA garu gopAladAsajI ke 'siddhAnta vidyAlaya' meM guruoM evaM unake prathama ziSyoM (sva. paM0 devakInandanajI, vaMzIdharajI, Adi ) ke mukha se dharmazAstra par3hane kA bhI suavasara prApta huA thaa| apane prakhara pAMDitya ke kAraNa inheM jabalapara zikSA mandira meM AmaMtrita kiyA gayA thaa| tathA paM0 ghanazyAmadAsajI ke kharaI pAThazAlA cale jAne para Apane apane prathama gurukUla (mahAvIra pAThazAlA, sADhUmala) kA AcAryatva svIkAra karake usake prati kRtajJatA kA pradarzana kiyA thaa| isI prakAra syAdvAda mahA vidyAlaya-vArANasI ke Adeza kI zirodhArya karake usake prAcAryatva ko samhAlA thA / aura kAzI vizvavidyA0 kI bhAratIya dharma-zikSaNa yojanAntargata jainadharma prazikSaNa kA kArya karake kalA-vijJAna-iMjIniyariMga Adi kakSAoM ke snAtakoM ko dhArmika zikSA dI kii| vArANasI se Apa bInA pAThazAlA meM Aye / aura apanI karaNAnuyoga prakharatA ke kAraNa dakSiNa bhArata se bulAye gaye vahAM nAtepUta-amarAvatI meM bhI apane jJAna kI gaMgA bahAte rahe / tathA 'dhavala' siddhAntagranthoM kA saMpAdana Arambha hone para DA0 evaM paM0 harIlAla-dvaya ke dAMye hAtha bana gye| aura apanI sUkSma pakar3a ke kAraNa samucita padapUrti ko lekara uThe matabheda se haTa kara vANijya kI ora mudd'e| kintu inakI sujha-bUjha ke pArakhI bhA0 di0 janasaMgha ke saMsthApaka tathA inake sahAdhyAyI ko yaha sahana nahIM huA / phalataH inakI kSamatAnusAra jayadhavalA-sampAdana inako hI agrasara karake kiyA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 gyaa| prathama bhAga taka sva0 paM0 mahendrakumAra jI inake sahayogI the aura 'saMgha ke bauddhika stambha sva0 paM0 kailAza candrajI anta taka bhUmikA, parAmarza tathA prakAzana maMtrI rUpa se sahayogI rahe haiM / tathApi isakI pUrNA kI velA meM Apa ekAkI haiM / apane svataMtra cintana ke kAraNa siddhAnta zAstrIjI ko jIvana yAtrA meM aneka viSama ghATiyoM se gujaranA par3A hai| isameM unakI sAhasI patnI sau0 putalI bAI unakI parachAMyI ke samAna rahI haiM / saMghake samparka meM Ane para ApakI vidhAyaka vRtti ne jora pkdd'aa| aura santa guruvara gaNeza varNI ke nAma para sthApita grantha-mAlA dAnavIra seTha bhAgacandra jI Dogaragar3ha tathA unakI patiparAyaNA dharmapatnI narmaMdA bAIjI ke prathama tathA pramukha sahayoga se 'gaNezavarNI zodha saMsthAna' rUpa meM vikasita huA hai / yaha saMsthAna ArSa granthoM ke prakAzana ke sAtha zramaNa-viSayoM meM kAryaM karane vAle zodha snAtakoM kA bhI bauddhika tathA Arthika mArgadarzaka hai| tathA isa pariNata vaya aura kSINa kAyika sthiti meM bhI jinavANI ho siddhAntazAstrI jI kI cintana - lekhana - pravacanakI ekAkI dhArA hai / ratanalAla gaMgavAla adhyakSa bhA0 di0 jaina saMgha
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhAntAcArya paM0 kailAzacandrajI sAmantazAhI rasUka meM pale aura bar3he lAlA musaddIlAlajI ( nahaTora ji0 bijanora ) ko kArtika zu0 12 saM0 1960 ( 1903 ) meM dvitIya putrakA janma huA thaa| jisakA nAma kailAzacandra rakhA gayA thaa| mAtA sau0......"devI kA lAlana-pAlana usa samayako zuddha terApaMthI mAnyatAke vAtAvaraNa meM huA thA / phalataH hastinApura, zikharajI yAtrA prasaMga se zizu kailAza ko guru gopAladAsa tathA ha0-gurukula aura syAdvAda mahA vidyAlaya dekhane para unhoMne bhI apane choTe beTe ko vahIM par3hAnekA vicAra kara liyA thA / kyoMki usa samaya ke pramukha zrImAn devakumAra raIza lAlA jambUprasAda devIprasAda Adi bhI apane putroM ( pradyumrakumArajI, bAbU nirmalakumAra ) anujoM ( umarAvasiMhAdi ) Adi ko dhArmika zikSA ke lie bhejate the| prArambhika zikSA ke bAda bAlaka kailAzacandra jI bhI rA0 ba0 dvArakAprasAda jI ko preraNA se 1954 meM vArANasI aaye| tathA apanI lagana, zrama aura kSayopazamake kAraNa guruoM ke snehabhAjana tathA sAthiyoM ke AdaraNIya hue| rASTrapitA mahAtmAgAMdhI ke vidyAlaya meM nivAsa tathA rASTrIya svAtaMtrya saMgrAma kI chAvanI 'kAzI vidyApITha' kI par3osa ke kAraNa viSaya kaMThastha hone para bhI 1921 meM aMgreja zAsakIya zikSA (parIkSA) kA bahiSkAra karake murenA cale gaye / kyoMki usa samaya syAdvAda mahAvidyAlaya meM murenAdi ke ucca kakSA ke chAtra, vyAkaraNa, nyAya tathA sAhitya kI unnata zikSA ke lie Ate the / aura yahAM ke chAtra guru gopAladAsajo se siddhAnta zAstra par3hane vahAM jAte the| isa prakAra inheM Adhunika pANDitya ke Adi guruvaroM ( gaNezavarNI aura go0 dA0 ) kA ziSyatva prApta huA thaa| adhyApakatva zikSA samApta hote hI 1923 meM inakI niyukti apane gurukula ( syA0 ma0 vi0 ) ke dharmAdhyApaka pada para ho gayI thI kintu asvAsthyake kAraNa ye adhika samaya taka sevA na kara ske| 1927 meM dharmAdhyApaka kA pada rikta honepara Apa ko punaH bulAyA gyaa| to alpavetana hone para bhI apane gurukula-sevA ko dhanya mAnA / aura kucha varSa ke bAda AjIvana yahIM rahane kA vrata kara liyaa| kyoMki yahAM ke paThana-pAThana-pravacanane unakI sahaja kSamatAoM ( sUkSma viSaya jJAna, mohaka vaktatA aura sarala bhASA) ko jaga jAhira kara diyA thaa| yaha vahI dazaka thA jisameM inake agraja sahAdhyAyI paM0 rAjendra kumAra jI AryasamAja ke nigrahArtha morcA samhAla kara zAstrArtha saMgha kI sthApanA kara cuke thii| aura zodhaka-lekhaka-sabhAcaturoM ke sahayoga kI talAza meM the|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 maNikAMcana yoga- apanI udAtta prakRti ke anusAra zArdUla paMDita ( rA0 ku0 ) jo ne guruoM ke AziSa ke sAtha sahAdhyAyiyoM ko zA0 saMghakI kAryakAriNI meM liyA aura pustikA ( Traika ) likhane-sampAdana kA dAyitva siddhAntAcArya para chodd'aa| jise apanI samamajJatA aura samayabaddhatA ke balapara inhoMne aisA samhAlA kI kucha samaya meM ho ye mUrdhanya lekhaka -sampAdaka mAne jAne lage the / tathA jenadarzana aura jainasandeza ke dvArA inhoMne pravAhapatita anya jaina patroM ko bhI sAptAhikAdi ke stara para Ane kI mizAla peza kI thii| AcArya jugalakizora mukhtAra tathA paM0 sukhalAla jI ke Adarza se prerita hokara prAcIna grantha sampAdana ke gaMbhIra kArya ko apane yuvaka sahayogo nyAyAdhyApaka sva0 paM0 mahendrakumAra ko sAtha lekara prArambha kiyA to usameM bhI aisI saphalatA prApta kI thI ki dhavalAdi ke prakAzaka bhI inase parAmarza karake presa kApI ko aMtima rUpa dete the / jaina pANDitya kI parAkASThA siddhAntazAstrI jI kI ukta paripakvatA kA kAraNa unakI 'AttaM pAlyaM prayatnataH' prakRti thI / dubArA prAcArya (syA0 ma0 vi0 ) hone para ve pAThakatva meM itane saphala rahe ki inheM Adhunika 'vidyAlaya kA prANa' kahate the / tathA vAstava meM inakA prAcAryatva syA0 paramaguruvara gaNezavarNI ma0 vi0 kA svarNayuga thA / bhA0 di0 jaina saMgha yadi Arya samAjI zAstrArthaM yuga kA samApaka tathA prAcya paMDitAU - zodhaparihAraka, Adhunika prAcaraka vidvAnoM kA janaka tathA di0 samAja kA Adarza saMghaTana dAyaka; zArdUla paMDita ( rA0 ku0 ) ke kAraNa thA to siddhAntAcAryajI kI bhI lekhino, vaktRtA, evaM zodha ke balapara patrakAritA kA Adarza, zodhakI sarvAMgatA evaM jinavANI ke hArda kI sarala subodha evaM suvAcya vyAkhyA evaM lekhana kA mArgadarzaka ho sakA thA / siddhAnta zAstrI jI kI isa lokapriyatA kA kAraNa unako taTastha evaM jAgarUka darzakatA thI / ve kahA karate the ki maiM dhArmika, sAmAjika pravRttiyoM meM 'dharma' tathA 'adharma dravyake samAna hU~ / mujhe sahayogI banane meM Ananda hai (jaisA ki unhoMne saMgha, vidyAlaya, nyAyakumuda candra - jayadhavala prakAzanAdi meM apane ko pIche arthAt bhUmikA lekhakAdi karake kiyA thA ) aura koI zubha pravRtti ruka jAne para maiM use pratiSThA kA kendra bhI nahIM banAtA huuN| ve khyAti se pare spaSTa jJAnanuja, svalalasaMtuSTa, nirbhIka evaM vizvasanIya sahayogI the / unakI jainadharma, Adi dazakoM sasAra mUla kRtiyoM, sampAdanoM Adi meM 'jaina sAhitya ke itihAsa ko pUrvapIThikA ekAkI hI unako amara karane meM samartha hai / tArAcandra premI pradhAnamaMtrI bhA0 di0 jaina saMgha
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmanivedana mujhe atyadhika AnandakA anubhava ho rahA hai ki adhyAtmapadakI pratiSThA karanevAle karaNAnuyogameM kaSAyaprAbhRta aura jayadhavalAkA prArambhase lekara anta taka ke paramAgama anuyoga kA anuvAda sahita sampAdana karane kA avasara milA | san 1941 meM zrISaTkhaNDAgama se haTane ke bAda mujhe vArANasI zrI di. jaina saMgha mathurAkI ora se bulAyA gayA thaa| usa samaya mAnya sva0 paM0 rAjendra kumArajI zAstrI mathurA saMgha kI vAgDora samhAle hue the / bulAne kA prayojana kasAyaprAbhRta-jayadhavalA ke sampAdana-anuvAda kA thaa| prArambhameM yaha vyavasthA kI gaI ki maiM pUre samaya taka isakA anuvAda va sampAdana kruuN| merI sahAyatA ke liye sva. mAnya paM0 kailAzacandajI zAstrI aura sva0 mAnya paM0 mahendrakumArajI nyAyAcArya Adhe samaya taka rheN| __sva0 mAnya paM0 kailAzacandajI jo maiM anuvAda karatA thA use dekhate the tathA stra0 mAnya paM0 mahendra kumArajI TippaNa kA bhAra samhAlate the| prathama bhAga ke mudrita hone taka yaha krama calatA rhaa| usake mudrita honeke bAda nyAyAcAryajI saMsthAse haTa gye| kintu sva0 mAnya paM0 kailAzacandajI usase jur3e rhe| dvitIya bhAgake sampAdita hokara mudrita hone para kucha samaya bAda ve bho sampAdanaanuvAda karane ke uttaradAyitvase alaga ho gaye / isa vibhAgake mantrI padako ve samhAle rahe / usake bAda meM hI isa kAmake sampAdana-anuvAdameM lagA rhaa| kucha samaya ke bAda maiMne kisI prakArakI ar3acana Aneke kAraNa saMsthA chor3a dii| phira bhI anurodha ko khyAla meM rakhakara isa kAmameM lagA rahA / aba kaSAyaprAbhRta-jayadhavalAke uttaradAyitva se mujhe nivRtta honekA samaya AgayA hai| kyoMki isa mahAn grantha ke sampAdana-anuvAda kA kAma pUrA ho gayA hai / ____ mAnya paM0 kailAzacandajI anta taka saMsthAmeM sAhitya vibhAgakA uttaradAyitva samhAle rhe| isaliye pratyakSa meM unase bAtacIta hotI rhii| unakI icchA thI ki isake 16 bhAgoM kA saMkSipta vivaraNa likhakara mudrita karA diyA jAya aura kaSAyaprAbhRta-jayadhavalAke pratyeka bhAga kA zuddhipatra mudrita karA diyA jAya / - mujhe prasannatA hai ki pratyeka bhAgakA zuddhipatra mudrita honeke liye vArANasI bheja diyA gayA hai aura vaha chapa bhI gayA hai| isameM sva. paM0 ratanacandajI mukhtAra sahAranapura aura zrI paM0 javAharalAlajI si0 zA0 bhiNDara kA sahayoga milA hai| una donoM ke sahayogase yaha kAma maiM pUrA kara sakA huuN| svapaM. ratanacandajI mukhtAra jisa samaya pratyeka bhAga mudrita hotA thA ve bulAkara usakA svAdhyAya karate the aura mudraNake samaya prUpharIDiMga aura presakI asAvadhAnIke kAraNa jo anuvAda yA mUlameM chUTa raha jAtI thI use ve jainagajaTameM mudrita karAte jAte the| ve usa prakAra kI chUTa yA azuddhiko mere pAsa nahIM bhejate the| ve apane jIvana meM bahuta badala gaye the / mujhe unake aura vakIla sA0 nemicandajI ke sAtha rahanevAle purAne sambandhoMkI isa samaya bhI yAda banI huI hai| terApantha zuddhAmnAyako mAnanevAlA yaha vyakti itanA kaise badala gayA hai ? isako mujhe raha-rahakara khabara AtI hai / Aja bhI mAnya vakIla sA0 jIvita haiN| para unase sambandha chUTa gayA hai| ve bahuta gambhIra
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 mAlUma par3ate haiM, bhale hI unake vicAra pahale jaise na rahe hoN| ve apaneko prasiddhi se dUra rakhate haiM, unake isa guNakA jitanA Adara kiyA jAya vaha thor3A hai / ve isa samaya bhI svAdhyAya meM lage rahate haiN| isake liye unhoMne vakIla ke peze se bahuta pahale mukti le lI thii| jisa prakAra sva0 mukhtAra sA0 SaTkhaNDAgama aura kaSAyaprAbhUta ke svAdhyAyI vidvAn the| usI prakAra ve bhI ina donoM mahAn granthoM ke svAdhyAyI vidvAna haiN| ve isa kAraNa dhanyavAdake pAtra to haiM hI, maiM unakA abhinandana karatA hU~ / kaSAyaprAbhRtake 15 anuyogadvAra haiM / para vaha 16 bhAgoM meM pUrA huA hai| isa samaya saMgha ke mahAmantrI zrI mAnya paM0 tArAcanda jI premI haiM / ve sahRdaya vyakti haiN| deza-kAlake jAnakAra haiN| unhIMke saMrakSaNameM kaSAyaprAbhUta- jayadhavalA sampAdita aura anuvAdita hokara pUrA ho rahA hai| isalie maiM unako dhanyavAda detA hU~ / saMsthAke sabhApati mAnya seTha ratanalAlajI gaMgavAla kalakattA haiN| ve zuddhAmnAya terApantha ke ananya netA haiM / ve isa AmnAyake puraskartA haiM / isaliye ve bhI - dhanyavAda ke pAtra haiM / mAnya paM0 jaganmohanalAlajI zAstrI isa saMsthAke kartA-dhartA haiM / unakI rAya sarvopari mAnI jAtI hai / ve sva0 mAnya paM0 kailAzacandajI ke anyatama mitra haiM / aisA lagatA hai ki unake saMsthAkA vartamAna rUpa banA huA hai isake liye ve bhI dhanyavAda ke pAtra haiN| rahane DA0 sudarzanalAlajI jaina rIDara, saMskRta vibhAga, hindU vizvavidyAlaya, vArANasI ne isa bhAga prUpha rIDiMga meM bahuta zrama kiyA hai| jahA~ kahIM mUla aura anuvAdako presakApImeM unheM ar3acaneM AIM to unhoMne unheM svayaM saMzodhita karake samhAla liyA hai| hara kAma chor3akara ve isa kArya meM lage jisase yaha bhAga zIghra chapa skaa| isake liye ve bhI dhanyavAdake pAtra haiM / lagabhaga do varSa se hama yahA~ di0 jaina purAnA mandira meM raha raheM haiM / isake mantrI mAnya bAbU sukamAlacandajI jaina mere haiM / mAnya bAbU haMsAjI meraTha unake sAthI haiN| ve yahA~ rahakara saMsthA ko unnata karanemeM lage hue haiN| donoM vyakti sampanna gharAneke haiN| unake kAraNa yaha saMsthA nirantara pragati kara rahI hai / mAnya haMsA bAbUke parivArake loga meraTha meM rahate haiM / ve isa saMsthAko saba prakAra se unnata banAneke lie yahA~ raha rahe haiM / ve svayaMkA uttaradAyitva svayaM samhAle hue haiM, phira bhI saMsthAke hitameM lage hue haiN| purAne mandirajI ko chor3akara yahA~ usake parisara meM jo nandIzvara dvIpake jinAlayoM kI racanA huI hai, samosaraNa mandirakA nirmANa huA hai vaha saba unake sakriya sahayoga se huA hai / ve ise aisA banA denA cAhate haiM ki hastinApura kSetra eka Adarza saMsthA bana jAya / ve homiyopaithike abhyasta DAkTara haiM / AjU-bAjUke dehAtI bhAI aura saMsthA meM rahane vAle bhAI-bahina sadA unase lAbhAnvita hote rahate haiN| davA muphta vitarita karanemeM ve svayaMko gauravAnvita mAnate haiM / yahA~ kAryAlayakA pUrA uttaradAyitva svatantratA senAnI bAbU zikharacandajI samhAle hue haiM / sahRdaya vyakti haiM / kabhI bhI Apa unake pAsa pahu~ciye ve sevAkeliye sadA taiyAra mileMge / kAryAlaya ke liye jaisA prabhAvaka vyakti honA cAhie, ve haiM / unake sAthI zrI bAbU surendrakumArajI bAhara kA kAma samhAlate haiM / saMsthAkA eka bAga hai / usakI dekharekha unake jimme hai / ve saMsthAke hitameM sAvadhAna haiM / bhAI dattAjI kAryAlayakI likhA-par3hImeM lage rahate haiM / ve milanasAra menejara ke kAmameM hAtha baTAte rahate haiM / isase hameM yahA~ rahane meM koI ar3acana yahA~ raheM yaha kSetra samitikI icchA hai / ve saba dhanyavAda ke pAtra haiM / vyakti haiM / pradhAna nahIM jaatii| hama
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnya paM. bAbUlAlajI jaina phAgulla mahAvIra presa ke mAlika haiN| mere anurodhako khyAlameM rakhakara isa bhAga ko mudrita karanemeM unakA vAMchanIya sahayoga milA huA hai| isake lie ve bhI dhanyavAdake pAtra haiN| . vizeSa kyA nivedana kruuN| isa kAmake pUrA karanemeM mujhe 48 varSa lage haiN| phira bhI mere dvArA yaha pUrA ho rahA hai isakI mujhe prasannatA hai| yaha jIvana isI prakAra bhagavAn mahAvIra kI vANIke lekhanameM vyatIta ho yahI merI antima icchA hai| Namo arihaMtANaM, Namo siddhANaM, Namo AiriyANaM, Namo uvajjhAyANaM, Namo loe savvasAhUNaM / -phUlacandra zAstrI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 prastAvanA lobha saMjvalanakI dUsarI kRSTikA vedana karanevAle jIvake jo prathama sthiti eka samaya adhika eka AvalipramANa zeSa rahatI hai usa samaya saMjvalana lobhakI tIsarI kRSTi pUrIkI pUro sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM saMkramita ho jAtI hai| tAtparya yaha hai ki dUsarI kuSTike eka samaya kama do AvalipramANa navakabandha aura udayAvali meM praviSTa hue pradezapuMjako chor3akara zeSa saba dravya sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM saMkrAnta ho jAtA hai / taba yaha kSapaka antima samayavartI bAdara-sAmparAyika aura mohanIya karmakA antima samayavartI bandhaka hotA hai / usake bAda yaha kSapaka sUkSmasAmparAyika hokara sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgakI udIraNA karatA hai / isake jo anudIrNa aura udIrNa kRSTiyoMkA alpabahutva hotA hai usakA saMkSipta kathana 15vIM pustaka meM kara Aye haiM / isake Age batalAyA hai ki jitanA sUkSmasAmparAyikakA kAla zeSa rahatA hai utanA hI mohanIya karmakA sthitisatkarma zeSa rahatA hai / aisI avasthAmeM isa guNasthAnasambandhI jina gAthAoM kA vizeSa khulAsA kara Aye haiM una gAthAoMkA uccAraNApUrvaka pratyeka padakA khulAsA kareMge / unameM dasavIM mUlagAthA meM batalAyA hai ki mohanIya karmake kRSTirUpameM pariNamA denepara kinakina karmoM ko kitane pramANa meM bA~dhatA hai, kina-kina karmoMko kitane pramANa meM vedatA hai, kina-kina saMkramaNa karatA hai aura kina-kina karmoMkA asaMkrAmaka hotA hai / ina bAtoMkA khulAsA Age pA~ca bhASyagAthAoM dvArA karate hue pahalI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki saMjvalana krodhako prathama kRSTikA vedana karane vAlA antima samayavartI jIva mohanIya karmasahita yahA~ ba~dhane vAle tInaghAti karmoMkA antarmuhUrta kama dasa varSaM pramANa sthitibandha karatA hai / isameM itanI vizeSatA hai ki jina karmoM kI apavartanA hotI hai unako dezaghAtirUpase hI bA~dhatA hai tathA jina karmoMkI apavartanA sambhava nahIM hai una karmoMko sarvaghAtirUpase bA~dhatA hai / ve karma kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNa haiM / zeSa karmoMkA kSayopazama hotA hai, isalie unakI apavartanA hotI hai / ataH unakA dezaghAtikaraNa hone se unakA dezaghAtirUpa hI bandha hotA hai / yaha prathama bhASyagAyAkI prarUpaNAkA sAra hai / dUsarI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki antima samayavartI bAdarasAmparAyika jIva nAmakarma, gotrakarma aura vedanIyakarmakA sthitibandha kucha kama eka varSapramANa hotA hai, tIna ghAtikarmoMkA muhUrta - pRthaktva pramANa hotA hai aura mohanIya karmakA antarmuhUrtapramANa hotA hai / tIsarI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki antima samayavartI sUkSmasAmparAyika jIva nAma, gotra aura vedanIya karmako eka dinake bhItara bA~dhatA hai arthAt ATha muhUrtapramANa bandha karatA hai tathA vedanIya karmako bAraha muhUrta pramANa bA~dhatA hai / cauthI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki tIna mUlaprakRtiyoMkI prarUpaNA karaneke bAda jo matijJAnAvaraNa aura zrutajJAnAvaraNa haiM unake anubhAgako dezaghAtirUpase vedana karatA hai / yahA~ gAthAmeM jo 'ca' zabda AyA hai usase avadhijJAnAvaraNa aura mana:paryayajJAnAvaraNa tathA cakSu, acakSu aura avadhidarzanavaraNako grahaNa karanA cAhiye / inakI kSayopazamalabdhi sambhava hai isalie inakA dezaghAtirUpase vedana karatA hai / isI prakAra pA~ca antarAya prakRtiyoMke sambandhameM jo bhI jAnanA cAhiye / inake sivAya jo alabdhirUpa karma hote haiM, arthAt jina karmoMkA kisI-kisIke kSayopazama sambhava nahIM hai una avadhijJAnAvaraNa, mana:paryayajJAnAvaraNa aura avadhidarzanAvaraNako sarvaghAtirUpase vedana karatA hai,
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 kyoMki saba jIvoM meM ina tIna karmoMkA kSayopazama sambhava nahIM hai / isIprakAra matijJAnAvaraNa aura zrutajJAnAvaraNako dezaghAtIrUpase aura sarvaghAtirUpase vedana karatA hai / yahA~ zaMkAkAra kahatA hai ki avadhijJAnAvaraNa, mana:paryayajJAnAvaraNa aura avadhidarzanAvaraNa karmoMkA anubhAga- udaya kinhIM jIvoMmeM dezaghAti svarUpa hotA hai aura anya jIvoMmeM sarvaghAti svarUpa hotA hai kyoMki saba jIvoMmeM ina tIna prakRtiyoMkI kSayopazamalabdhi hotI hai, aisA niyama nahIM hai / kintu matijJAnAvaraNa aura zrutajJAnAvaraNakA kisIke dezaghAtisvarUpa aura kisIke sarvaghAtisvarUpa anubhAga- udaya honA sambhava hai, isaliye saba kSapaka jIvoMmeM ukta karmo kI kSayopazama labdhi niyamase hotI hai, yaha sambhava nahIM hai / yahA~ isa zaMkAkA samAdhAna yaha hai ki yadyapi saba jIvoMke kSayopazama- labdhisAmAnya sambhava hai kintu kSayopazama vizeSa kI apekSA prakRta artha bana jAtA hai / yathA matijJAnAvaraNa aura zrutajJAnAvaraNa ina donoM prakRtiyoMke asaMkhyAta lokapramANa uttarottara prakRtiyA~ haiM, kyoMki paryAya zrutajJAnase lekara sarvotkRSTa zrutajJAnaparyanta zrutajJAnake bhedoMke utane hI AvaraNa karma haiM / matijJAnake itane hI AvaraNavikalpa bana jAte haiM, kyoMki matijJAnapUrvaka zrutajJAna hotA hai, isaliye jitane bheda zrutajJAnake haiM utane hI bheda matijJAnake bana jAte haiM / isa prakAra zrutajJAnAvaraNake jitane bheda haiM utane hI matijJAnAvaraNa bhI bana jAte haiM / isa kathanameM koI bAdhA nahIM aatii| aisA hone para sarvotkRSTa kSayopazamapariNata caudaha pUrvadhara aura sarvotkRSTa koSThabuddhi Adi matijJAnavizeSase sampanna kSapaka zreNipara ArUr3ha jIva hotA hai usake donoM karmoMkA dezaghAtisvarUpa hI anubhAgodaya hotA hai / kintu vikala zrutadhara aura vikala matijJAnI kSapakazreNipara ArohaNa karatA hai usa kSapakake sarvaghAtisvarUpa anubhAgodaya jAnanA cAhiye kyoMki usake adhastana AvaraNoMkA dezaghAtisvarUpa anubhAgodaya hone para bhI uparima AvaraNoMkA sarvaghAtisvarUpa anubhAgodaya sambhava hai / vikalazrutadhArI kSapakazreNipara ArohaNa nahIM kara sakatA aisA koI niyama nahIM hai, kyoMki dasa aura nau pUrvadhAri jIva bhI kSapaka zreNipara ArohaNa karate haiM aisA AcAryoMkA upadeza pAyA jAtA hai| isI prakAra avadhijJAnAvaraNa Adi zeSa prakRtiyoMke viSaya meM bhI samajha lenA cAhie / itanI vizeSatA hai ki avadhijJAnAvaraNa, mana:paryayajJAnAvaraNa aura avadhidarzanAvaraNako uttarottara prakRtiyoMkI vivakSA ke binA bhI dezaghAti aura sarvaghAti anubhAgakA udaya sambhava hai aisA yahA~ jAnanA cAhiye, kyoMki saba jIvoMmeM ina prakRtiyoMke kSayopazamakA niyama nahIM dekhA jAtA / pAMcavIM bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki yazaHkIrti aura uccagotrakA yaha kSapaka pratisama ananta guNavRddhirUpa se vaMdana karatA hai antarAya karmako yaha kSapaka pratisamaya anantaguNahAnirUpase vedana karatA hai tathA zeSa karmo ko chaha vRddhi aura chaha hAnimeM se koI eka vRddhi aura koI eka hAnirUpase tathA avasthitarUpase vedana karatA hai / gyArahavIM mUla gAthAmeM batalAyA hai ki mohanIya karmake sthitighAta Adi kitane-kitane kriyAbheda hote haiM ? yaha kathana akRSTisvarUpa saMjvalanakarmoM ke kRSTisvarUpa kiye jAne para vivakSita hai / tathA zeSa karmoM ke sthitighAta Adi rUpa kitane-kitane kriyAbheda hote haiM / yahA~ prasaMgavaza isa prarUpaNAko 1 sthitighAta, 2 sthitisatkarma 3 udaya, 4 udIraNA, 5 sthitikANDaka, 6 anubhAgaghAta, 7 sthitisatkarma 8 anubhAgasatkarma, 9 bandha aura 10 bandhaparihAni ina dasa kriyAbhedoMdvArA kiyA gayA hai /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. sthitiSAta-yaha pahalA kriyAbheda hai| isameM sthitikANDaka ghAtakA kAla antarmuhurta vivakSita hai ! 2. sthitisatkarma-yaha dUsarA kriyAbheda hai| isake dvArA sthitisatkarmake pramANakA avadhAraNa kiyA gayA hai| 3. udaya-yaha tIsarA kriyAbheda hai ! isake dvArA kRSTiyoMkA udaya pratyeka samayameM anantaguNAhona hokara pravRtta hotA hai yaha batalAyA gayA hai / 4. udIraNA-yaha cauthA kriyAbheda hai| isadvArA prayogase apakarSita honevAle sthiti aura anubhAgakI prarUpaNA kI gaI hai| .. 5. sthitikANDaka-yaha pAMcavAM vIcArasthAna hai| isake dvArA sthitikANDakake pramANakA avadhAraraNa kiyA gayA hai| 6. anubhAgapAta-yaha chaThA kriyAbheda hai / isake dvArA sthitiSAtakA jo kAla hai vahI isakA vivakSita hai yaha batalAyA gayA hai| 7. sthitisatkarma-yaha sAtA kriyAbheda hai| isake dvArA kRSTivedakake saba sandhiyoMmeM dhAta karanese zeSa rahe sthitisatkarmake pramANakA nirdeza kiyA gayA hai| 8. anubhAgasatkarma-yaha AThavA~ kriyAbheda hai| isake dvArA cAra saMjvalanoMke anubhAga satkarmakA vicAra kiyA gayA hai / 9. bandha-yaha novA kriyAbheda hai / isake dvArA kRSTivedakake saba sandhiyoMmeM sthitibandha aura anubhAgabandhake pramANakA nizcaya kiyA gayA hai| 10. bandhaparihAni-yaha dasavAM kriyAbheda hai| isake dvArA sthitibandha aura anubhAgabandhakI parihAnikA vicAra kiyA gayA hai| isa prakAra ina dasa kriyAbhedoMdvArA mohanIya karmakI vivakSita prarUpaNA pratibaddha hai| zeSa karmokI prarUpaNA isI vidhise jAna lenI caahiye| Age kSapaNAsambandhI cAra mUla gAthAoM aura unase sambandha rakhanevAlI bhASyagAthAoMkI prarUpaNA kI gaI hai / yaha kSapaka kRSTiyoMkA kyA vedana karatA huA yA kyA saMkramaNa karatA huA yA kyA donoM karatA huA kSaya karatA hai ? athavA kyA AnupUrvIse kSaya karatA hai yA AnupUrvIke binA kSaya karatA hai ? isa mUla gAthAkI eka bhASyagAthA hai| usameM batalAyA gayA hai ki krodha saMjvalanakI prathama, dvitIya aura tIsarI saMgrahakRSTiko krodha saMjvalanakI prathama saMgrahakRSTiko vedana karatA huA aura para prakRtirUpase saMkramaNa karatA huA kSaya karatA hai / yaha to sAmAnya niyama hai| vizeSa bAta yaha hai ki saMjvalana krodhakI prathama saMgrahakRSTiko vedana nahIM karatA huA bhI para-prakRtirUpase saMkramaNa karatA huA bhI kitane hI kAla taka kSaya karatA hai| khulAsA isa prakAra hai ki vedaka kAlake samApta ho jAnepara jo do samaya kama do AvalipramANa navakabandha niSeka haiM unakA vedana na karate hue saMkramaNadvArA hI kSaya karatA hai| yaha prathama saMgrahakRSTikI kSapaNAkI vidhi hai| isI prakAra gyAraha saMgrahakRSTiyoM taka isa vidhiko jAna lenA caahiye| . lobhasaMjvalanakI jo bArahavIM saMgrahakRSTi hai usakA apane rUpase vinAza nahIM hotaa| aba usakA kSaya kisa prakAra hotA hai yaha batalAte hue likhA hai ki 'carimaM vedemANo' aisA kahane
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 para usase antima bAdara sAmparAyika kRSTiko grahaNa na kara jo sUkSmasAmparAyika kRSTi hai usakA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki vaha antima hai / isaliye vedana karate huA hI usakA kSaya karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vedana karate hue hI usakA kSaya kyoM hotA hai ? isake do kAraNa haiMprathama to dasaveM guNasthAna meM saMjvalanakA bandha nahIM hotaa| dUsarA usakA pratigrahAntarakA abhAva kAraNa hai / kSapaNAsambandhI dUsarI mUla gAthAmeM batalAyA hai ki jisa saMgraha kRSTikA saMkramaNa karate hue kSaya karatA hai usakA niyamase abandhaka rahatA hai| isI bAtako usakI bhASyagAthAdvArA aura vizeSarUpase batalAyA gayA hai| sAtha hI sUkSma sAmparAyika saMgraha kRSTikA niyamase abandhaka hotA hai yaha bhI batalAyA gayA hai / kSapaNAsambandhI tIsarI mUla gAthA AzaMkAparaka gAthA hai| isameM jina AzaMkAoM ko vyakta kiyA gayA hai unakA dasa bhASyagAthAoM dvArA samAdhAna kiyA gayA hai| unameM pahalI AzaMkA yaha hai ki jisa-jisa saMgraha kRSTikA kSaya karatA hai usa usa saMgrahakRSTiko kisa-kisa prakArake sthiti aura anubhAgoM meM udIrita karatA hai ? dUsarI AzaMkA yaha hai ki vivakSita kRSTiko anya kRSTimeM saMkramaNa karatA huA kisa-kisa prakArake sthiti aura anubhAgoMse yukta kRSTimeM saMkramaNa karatA hai ? tIsarA prazna ki vivakSita samaya meM jisa sthiti aura anubhAgoMse yukta kRSTiyoM meM udIraNA aura saMkramaNa Adi kiye haiM, anantara samaya meM kyA unhIM kRSTiyoM meM udIraNA aura saMkramaNa Adi karatA hai athavA anya kRSTiyoM meM karatA hai ? ye tIna prazna haiN| inakA ukta bhASyagAthAoM dvArA samAdhAna kiyA gayA hai / jaisA ki hama pahale nirdeza kara Aye haiM ki ina praznoMkA samAdhAna dasa mAdhyama se kiyA gayA hai / unameM se pahalI bhASyagAthA kA pUrvArdha bhI pRcchAsUtra hai, uttarArdhameM batalAyA hai ki vivakSita saMgraha kRSTike anubhAgasambandhI sabhI bhedoMmeM parantu udaya aura udoraNA madhyama kRSTirUpase hI hoto hai / pUrvArdhakA khulAsA gayA hai / unameM batalAyA hai ki isa kSapakake sthitibandha cAra mAsa pramANa hI hotA hai, kyoMki prathama samayavartI jo kRSTivedaka hai usake sthitisatkarma ATha varSa pramANa hotA hai, parantu usa samaya itanA sthitibandha sambhava nahIM hai, kyoMki vaha usa samaya saMjvalanakA cAra mAsa pramANa hI hotA hai / sthiti saMkrama. udayAvaliko chor3akara zeSa saba sthitiyoM meM hotA hai / udIraNA bhI udayAvaliko chor3akara saba sthitiyoM meM pravRtta hotI hai / bhASyagAthAoM ke nirdezasUtra nahIM / saMkrama hotA hai / cUrNisUtroM meM kiyA dUsarI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki yaha gAthA bhI pRcchAsUtra hai; isaliye isadvArA pahalo bhASyagAthAmeM kahe gaye arthakA hI vizeSa khulAsA kiyA gayA hai| tIsarI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki sthiti aura anubhAgasambandhI jina karmapradezoM kA pahale samaya meM apakarSaNa karatA hai unakA dUsare samaya meM sadRza aura asadRzarUpase udIraNAdvArA pravezaka hotA hai / sadRzakA artha hai ki jo eka kRSTirUpase pariNamana kara udayameM Ate haiM ve sadRzasaMjJAvAle kahalAte haiM aura asadRza kA artha hai ki jo sthiti aura anubhAgasambandhI karmapradeza ananta kRSTirUpase pariNamana kara udayameM Ate haiM to unakI asadRza saMjJA hai / kintu yahA~ para ananta kRSTirUpase pariNamana kara udayameM Ate haiM aisA artha yahA~ kiyA gayA jAnanA cAhie / cauthI bhASyagAthA bhI pRcchAsUtra hai / usameM utkarSaNaviSayaka pRcchA kI gaI hai / kintu isakA yahA~ prayoga nahIM hai; kyoMki kRSTikAraka jIvake saMjvalana kaSAyakA utkarSaNa nahIM hotA, aisA niyama hai /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 pAMcavIM bhASyagAthAmeM bandha, saMkrama aura udayaviSayaka alpabahutvako batalAte hue kahA gayA hai ki saMkrAmaNa prasthApakake ina viSayoMkA jaisA alpabahutva vahA~ kaha Aye haiM vaisA yahA~ jAnanA caahiye| chaThI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki jo karmapuMja prayogavaza udIraNAdvArA udayameM praviSTa hotA hai usase sthitikA kSaya hokara udayameM praviSTa honevAlA karmapuMja niyamame asaMkhyAtaguNA hotA hai| sAtavIM bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki prayogavaza jo pradezapuMja udayAvalimeM praviSTa hotA hai vaha pradezapuMja udayasamayase lekara udayAvalike antima samaya taka niyamase asaMkhyAtaguNA hotA hai| AThavIM bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki yaha kSapaka jina ananta kRSTiyoMkI udIraNA karatA hai unameM anadoryamAna eka-eka saMkramaNa karatI hai| tathA pahale jo kRSTiyA~ sthitikSayase udayAvalimeM praviSTa hokara udayako nahIM prApta haIM haiM ve ananta kRSTiyA~ eka-eka karake sthitikSayase vedyamAna madhyama kRSTirUpa hokara pariNamana karatI haiN| * nauvIM bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki jitanI bhI anubhAga kRSTiyAM niyamase prayogavaza udIrita hotI haiM unarUpa hokara pahale udayAvalimeM praviSTa huIM anubhAga kRSTiyA~ pariNamatI haiM / dasavIM bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki eka samaya kama antima AvalikI utkRSTa aura jaghanya asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jo anubhAga kRSTiyA~ haiM ve saba asaMkhyAta bahubhAgapramANa madhyama kRSTiyoMke rUpase niyamase pariNama jAtI haiN| . Age kSapaNAsambandhI cauthI mUla gAthAmeM batalAyA hai ki vivakSita saMgraha kRSTi kA vedana karaneke bAda anya saMgrahakRSTikA apakarSaNa karake vedana karatA huA yaha kSapaka usa pUrva meM vedita saMgrahakRSTike zeSa rahe bhAgako vedana karatA huA kSaya karatA hai yA anya prakRtirUpa saMkramaNa karake kSaya karatA hai; kyA hai ? Age usakA khulAsA karaneke liye do bhASyagAthAeM AI haiN| unameM se pahalI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki pichalo saMgraha kRSTike vedana karaneke bAda jo bhAga zeSa bacatA hai use anya saMgraha kRSTimeM niyamase prayogadvArA saMkramaNa karatA hai| parantu pichalI saMgrahakRSTikA kitanA bhAga zeSa bacatA hai isakI prarUpaNA karate hue batalAyA hai ki pichalI saMgraha kRSTikA do samaya kama do AvalipramANa navakabandharUpa dravya zeSa bacatA hai aura ucchiSTAvalipramANa dravya zeSa bacatA hai| isa saba dravyakA anya saMgrahakRSTi meM niyamase prayogadvArA saMkramaNa karake kSaya karatA hai| yahA~ itanA aura vizeSa jAnanA cAhiye ki navakabandharUpa satkarmako adhaHpravRtta saMkramake dvArA saMkramita karake kSaya karatA hai aura ucchiSTAvalipramANadravyako stibuka saMkramakedvArA udayameM pravezita karake kSaya karatA hai| ___ Age dUsarI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki pUrva meM vedI gaI saMgrahakRSTike aura isa samaya vedo jAnevAlI saMgrahakRSTike sandhisthAnameM prathama saMgrahakRSTi ko eka samaya kama eka Avali udayAvalimeM praviSTa hotI hai tathA jisa saMgrahakRSTikA apakarSaNa karake isa samaya vedana karatA hai usakI pUrI Avali udayAvalimeM praviSTa hotI hai / isa prakAra do AvaliyA~ saMkramameM pAI jAtI haiM / yaha sandhisthAnako bAta hai / ise chor3akara zeSa kAlameM dekhA jAya to eka udayAvali hotI hai kyoMki ucchiSTAvalike galA denepara vahA~ aura dUsarA prakAra sambhava nahIM hai|
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha prarUpaNA krodha saMjvalanake sAtha puruSa vedase jo jIva kSapakaveNi para car3hatA hai usako dhyAnameM rakhakara kI hai| Age mAna saMjvalanake sAtha puruSaveda se kSapakazreNi para car3he hue jIvakI apekSA kathana karane para jaba taka antarakaraNa nahIM kiyA taba taka to koI vizeSatA nahIM hai| ukta donoM jIvoM kI apekSA kathana eka samAna hai| ___ antarakaraNa karaneke bAda krodha kI prathama sthiti na karake mAna saMjvalana kI prathama sthiti karatA hai| vaha krodha ko prathama sthiti krodhake kSapaNAkAlake barAbara hotI hai| krodhase car3hA huA jIva jahAM azvakarNakaraNa karatA hai, usa sthAnameM jAkara mAnase car3hA huA jIva krodhako kSapaNA karatA hai| krodhase kSapaka zreNipara car3he hue jIva kA jo kRSTikaraNakA kAla hai, mAnase kSapaka zreNipara car3hA huA jIva usa kAlameM azvakarNakaraNa karatA hai / krodhase ApakazreNipara car3hAhuA jIva jisa kAlameM krodhako kSapaNA karatA hai usa kAlameM mAnase car3hA humA jIva kRSTikaraNa karatA hai| krodhase car3hA huA jIva jisa kAlameM mAnakI kSapaNA karatA hai usa kAlameM mAnase car3hA huA jIva mAnako kSapaNA karatA hai| isake Age krodha aura mAnase zreNipara car3he hue donoM jIvoMkI vidhi samAna hai| mAna saMjvalanako prathama sthiti kA hama pUrvameM ullekha kara Ae haiN| mAyA saMjvalanase kSapaka zreNipara car3he hue jIvakI prathama sthitimeM, krodhasaMjvalanase car3hA huA jIva jisa kAlameM azvakarNakaraNa karatA hai vaha kAla bhI sammilita ho jAtA hai / isI prakAra lobha saMjvalanakI apekSA vicAra kara lenA cAhithe, kyoMki lobhasaMjvalanakI prathama sthiti lobha saMjvalanakI prathama sthiti mAyA saMjvalanase kSapakazreNipara car3he huye jovako apekSA bar3I hotI hai| strIvedase kSapakazreNipara car3he hue jovako apekSA jo bheda hai usakA vivecana mUlameM kiyA hI hai, isalie vahA~ se jAna lenA cAhie / itanA avazya hai ki jo strIvedase kSapakazreNipara car3hatA hai usake napuMsakavedakA kSaya hokara strIvedakA kSaya hotA hai| sAtha hI itanI aura vizeSatA hai ki puruSavedake kSaya karane meM jitanA kAla lagatA hai utanA hI kAla strIvedase kSapakazreNipara caDhe hae jova ko strIvedake kSaya karanemeM lagatA hai| yaha jIva apagatavedI honeke bAda ho sAta nokaSAyoMkA kSaya karatA hai| yahA~ isa vizeSatAko dhyAnameM rakhakara zeSa kathanako jAna lenA caahiye| ___ napuMsakaveda se kSapakazreNipara car3he hue jIva kI apekSA vicAra karane para strIvedase car3he hue jIvakI jitanI prathama sthiti hotI hai utanI bar3I napusakavedase kSapakazreNipara car3he hue jIvakI prathama sthiti hotI hai| yaha antara karaneke dUsare samayameM napuMsakavedakA kSaya karaneke liye Arambha karatA hai| usake bAda strIvedake kSaya karanekeliye Arambha karate hue napusakavedakA kSaya karatA hai| isake bAda donoM hI karma strIveda aura napusakaveda eka sAtha kSayako prApta hote haiN| usake bAda sAta nokaSAyoMkA kSaya karatA hai| yahA~ yaha zaMkA kI gaI hai ki nAnA jIvoMkI apekSA tInoM hI kAloMmeM jo pariNAma jisa jIvake jisa kAlameM hote haiM vahI pariNAma dUsare jIvoMke bhI usa kAlameM hote haiM phira yaha pharaka kyoM hotA hai ? isakA samAdhAna yaha hai ki vedoM aura kaSAyoMkI apekSA karaNa pariNAmoMmeM bheda na hone para bhI yaha bheda bana jAtA hai kyoMki kAraNabhedase kAryameM bheda dekhA jAtA hai| ____ jaba yaha jIva sUkSma sAmparAyako prApta hokara usake antima samayameM sthita hotA hai usa samaya nAma aura gotrakarmakA bandha ATha muhUrta pramANa hotA hai, vedanIya karmakA bandha bAraha muharta pramANa hotA hai, tIna ghAti kokA bandha antarmuhurta pramANa hotA hai tathA mohanIya karmakA bandha nauveM guNasthAnameM samApta hokara yahA~ cAroM prakArake satkarmakA bho abhAva ho jAtA hai|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 usake bAda yaha jIva anantara samaya meM kSINakaSAya hokara kSINakaSAyake eka samaya adhika eka AvalikAla zeSa rahane taka tIna ghAtikarmoMkI udIraNA karatA hai / usake bAda udaya hokara kSINakaSAya ke antima samaya taka ina karmoMkA udaya rahatA hai / terahaveM guNasthAnake prathama samaya meM ina karmoMkA abhAva hone se yaha jIva 'sarvajJa' padako prApta kara letA hai / bArahaveM guNasthAna meM yaha jIva vItarAga to ho hI gayA thA / isa prakAra vItarAga sarvajJa hokara jisa vidhise apane karmoM kA kSaya kiyA usa vidhikA upadeza detA huA vihAra karatA hai / yahA~ pUre viSayako spaSTa karane ke liye mUla gAthAe~ AIM haiN| eka uddhRta gAthAmeM batalAyA hai ki tIrthaMkarakA vihAra lokako sukhakA nimitta to hai, para unakA vaha kArya puNya phalavAlA nahIM hai aura na hI unakA dAna-pUjAkA Arambha karanevAlA vacana bhI karmo se lipta karanevAlA hai / unake jo sAtAvedanIyakA bandha hotA hai vaha yogake kAraNa hI hotA hai / vItarAga hone ke kAraNa vaha sthiti anubhAgakA bandha karanevAlA nahIM hotA / phira bhI usa karmako jo sAtAvedanIya kahA gayA hai vaha bAhya anukUlatAmeM nimitta honeke kAraNa hI kahA gayA hai| ve 18 doSoMse rahita hote haiM aura sadA hI eka samayakI sthitivAle sAtAvedanIyakA udaya banA rahanese asAtAvedanIyakA udaya bhI sAtArUpa pariNama jAtA hai, isaliye unake kSudhA, pinAsA Adi 18 doSa nahIM hote / dUsare asAtAvedanIyakA TaveM Adi guNasthAnoM meM uttarottara hajAroM sthiti kANDakaghAna ora anubhAgakANDakaghAna ho jAnese unake asAtAvedanIyakA avyakA udayahI hotA hai jo pratisamaya sAtArUpa pariNama jAtA hai| yahA~ kramase kisa karmakI kaise kSapaNA hotI hai yaha kSapaNAdhikAra meM batalAyA gayA hai| isa prakAra kathana karaneke bAda kaSAyaprAbhRtakI prarUpaNA samApta kI gaI hai, kyoMki cAritramohanIyakI kSapaNA yahA~ samApta hotI hai / usake bAda pazcimaskandha nAmaka arthAdhikArako prArambha karate hue batalAyA hai ki samasta zrutaskandhake cUlikArUpase yaha arthAdhikAra avasthita hai / usakA vicAra karate hue batalAyA hai ki sabake anta meM honevAle skandhako pazcimaskandha kahate haiM, kyoMki ghAtikarmoM ko kSaya karake isa arthAdhikArakA varNana kiyA jAtA hai, isaliye ise pazcimaskandha kahA gayA hai| isameM aghAtikarmoM ko kSaya karane kI kaisI vidhi hotI hai isakA vivecana kiyA hai| athavA cAra ghAtikarmoMke kSaya karaneke bAda kevalIke taijasa aura kArmaNanokarmake sAtha jo antima audArikazarIra nokarmaskandha pAyA jAtA hai use pazcimaskandha kahate haiM, kyoMki yaha nokarmazarIra sabase antima hai / athavA ayogakevalIke antima karmaskandhake sAtha antima audArika zarIrase sambandha rakhanevAlA jo jIva pradezaskandha hai vaha bhI pazcimaskandha hai, kyoMki usake honepara kevalisamuddhAta kI prarUpaNA yahAM pAI jAtI hai / yahA~ yaha pRcchA kI jAtI hai ki isa pazcimaskandha adhikArako mahAkarma prakRtiprAbhRta meM kiyA gayA hai usakI kaSAyaprAbhRtameM prarUpaNA kyoM kI jA rahI hai ? yaha eka pRcchA hai usakA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki donoM sthAnoM para usakI prarUpaNA karanemeM koI bAdhA nahIM AtI isaliye AcArya mahArAja kahate haiM ki hamane jo yaha kahA ki pazcimaskandha arthAdhikAra pUre zrutaskandhase sambandha rakhatA hai vaha ThIka hI kahA haiM / isaliye prakRta viSaya se sambandha rakhanevAle viSayakI yahA~ prarUpaNAkI jAtI hai
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 Ayuke antarmuhUrta zeSa rahane para AvarjitakaraNa karatA hai| kevalisamuddhAtake sanmukha honekA nAma hI AvajitakaraNa hai / isakA phala aghAtikarmoMkI sthitiko ekasamAna karanA hai| iso samaya nAmakarma, gotrakarma aura vedanIyakarmake pradezapiNDakA kramase apakarSaNa kara yaha jIva sayogakevaloke zeSa bace kAla aura ayogIkevaloke kAlase kucha adhika kAlake barAbara guNazreNizIrSake prApta hone taka jAtA hai| parantu vaha guNazreNizIrSa svasthAna sayogakevalIkedvArA anantara adhastana samayameM vidyamAna rahate hue nikSipta kiye gae guNazreNiyAmase saMkhyAtaguNahona sthAna jAkara avasthita hai, aisA yahA~ samajhanA caahie| itanA avazya hai ki pradezapuMjakI apekSA usase yaha asaMkhyAtaguNa pradezavinyAsase avasthita rahatA hai / isakA jJAna gyAraha guNazreNike nirUpaNa karanevAle gAthAsUtrase jAnA jAtA hai| usa guNazreNizIrSase uparima anantara sthitimeM asaMkhyAtagaNe pradezapUjako nikSipta karatA hai| usake bAda Upara sarvatra vizeSahIna pradezapajako hI nikSipta karatA hai| isa prakAra AjitakaraNake kAlake bhItara sarvatra guNazreNinikSepa jAnanA caahiye| itanA avazya hai ki yaha avasthita AyAmavAlA hotA hai| svasthAna kevalIke yaha AvarjitakaraNake abhimukha hue kevaloke ve antaraMga pariNAmavizeSa antamuhUrtapramANa AyukarmakI apekSAsahita hote haiM, isaliye yahA~ para guNazreNinikSepake visadRza honemeM koI bAdhA nahIM aatii| __ isa prakAra Avajita karaNake kAlake samApta honepara anantara samayameM kevalisamaddhAta karatA hai| usameM jIvake pradeza phailate haiM / usakA phala aghAti karmokI sthitiko samAna karanA hai / isa samuddhAtameM lokapUraNa karane meM cAra samaya lagate haiM aura cAra samaya jIvapradezoMke zarIrapramANa honemeM lagate haiN| prathama cAra samaya taka isa jIvake aprazasta karmapradezoMke anubhAgakI anusamaya apavartanA aura eka samayavAlA sthitikANDakaghAta hotA hai| yahA~ jo kAryavizeSa hotA hai vaha Agamase jAna lenA cAhiye / / ___ itanA vizeSa hai ki lokapUraNa samuddhAtake bAda sthitikANDakakA aura anubhAgakANDakakA utkIraNakAla antamuhUrtapramANa hotA hai| isake bAda yoganirodha karatA hai| pahale bAdara kAyayogadvArA bAdara manoyoga, vacanayoga, ucchavAsa-nizvAsa aura kAyayogakA nirodha karake isI vidhise sUkSma kAyayogadvArA sUkSma manoyoga, vacanayoga, ucchvAsa-nizvAsa aura kAyayogakA nirodha karatA huA ina karaNoMko karatA hai| prathama samayameM pUrva spardhakoMke nIce apUrva spardhakoMko karatA hai / usa kAlameM jIvapradezoMkA bhI apakarSaNa karatA hai| isake bAda antamuharta kAla taka kRSTiyoMko karatA hai| unako karanekA kAla antamuhUrta pramANa hai| usa kAlameM jIvapradezoMkA bhI apakarSaNa karatA jAtA hai| usake bAda pUrvaspardhakoM aura apUrvaspardhakoMkA nAzakara antamuhUrtakAla taka kRSTigata yogavAlA hotA hai| usa kAlameM sUkSma kriyA-apratipAtI dhyAnakA adhikArI hotA hai / usake bAda yogakA nirodha karake antamuhUrtakAla taka zaileza padako prApta karatA hai| terahaveM guNasthAna taka zukla lezyAkA vyavahAra hotA hai| caudahaveM guNasthAnameM lezyAkA vyavahAra samApta ho jAtA hai| isake samucchinnakriyA anivRttirUpa cauthA zukladhyAna hotA hai| yahA~ dhyAnake vyavahAra karanekA kAraNa karmoMkA kSaya karanA hai| isa padake pUre hone para yaha jIva saba karmoMse mukta hokara eka samayameM siddha padakA adhikArI hotA hai| isa prakAra karmoMke kSaya karanekI vidhi samApta hotI hai|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 jayadhavalA-gAthA vedoM meM 'veda-pUrva-jana' Agama granthoM kA uddhAra evaM prakAzana jaina-jAgaraNa kI eka aisI ghaTanA hai jo zramaNa-saMskRti ke itihAsa meM stUpAMka ( laiNDamAkaM ) hai| kyoMki vizva itihAsa tathA saMskRti ke viSezajJoM maiksamyulara, Adi ko bhArata tathA vizva itihAsa ko dRSTi se veda kI duharI upayogitA ke hI samAna yaha bhI mAnya hogii| pAzcAtya vidvAnoM zodhakoM kI isa vItarAga jJAna-kathA ne veda ke vyAkhyAkAroM kA anugamana kiyaa| tathA bhAratIya pariveza se dUra hote hue bhI prAmANikatA ke sAtha vaidika sAkSiyoM ke AdhAra para itihAsa tathA saMskRti kA tAnA-bAnA' kiyA thaa| IsA kI 9 vIM zatI taka avikasita samAja ke; pAzcAtya logoM ke lie, yaha kalpanA bhI sUkara nahIM thI ki kama se kama 1.00 I0 pU0 phailI; vaidika saMskRti se bhI purAnI koI saMskRti bhArata yA kisI bhUbhAga meM rahI hogI / purAvazeSoM ke balapara mizra kI saMskRti ko lagabhaga 3000 I0 pU0 mAnane ko AkRSTa hone para bhI ve zodhaka socate the ki isa ( mizrakI ) saMskRti ne bhI pUrva se kucha liyA hai / kintu taba taka bhAratameM mizrase purAne purAvazeSa aprApta the / ataH vaidika saMskRtiko pazupAlaka, karmakANDI tathA svargakAmI AvrajakoM ( AryoM ) kI samAja-vyavasthA mAnakara bhI, vedoM meM Aye, vedapUrva janoM ( dAsa, vrAtya, paNi, Adi ) ko kRSi-vANijya pradhAna, adhyAtmI evaM mokSakAmI nAgarika jAnakara bho ve purAvazeSa, sAhityAdi maya sAkSiyoM ke abhAvake kAraNa; unheM vaidika samAja kA hI vikasita rUpa mAnane ko vivaza the / jaisA ki prAcya vidvAnoM ne saMhitA, brAhmaNa, AraNyaka evaM upaniSad rUpase vaidika sAhitya kA vikAsa-krama mAnA thaa| kintu vaidika sAhitya ke udAra parizIlana tathA AryasamAjI ahiMsAparaka vyAkhyA ne spaSTa kara diyA hai ki dAsa, vrAtya yA paNi ve jana the, jinhoMne vaidika janoM kA anugamana nahIM kiyA thaa| tathA jinakI dinacaryA, mAnyatA bhASA tathA dhArmika vidhiyAM vaidika janoM se bhinna thiiN| ve sampanna the aura bali yA hiMsAmaya dharmAcaraNa ko nahIM mAnate the / unake ArAdhya vanavAsI 'ziznadeva' the, jo ki 'vAtarazana' hote the| yadi apane pramukhoM ke dAsAntanAmoM ke kAraNa unheM 'dAsa' kahA gayA thA to kRSi-vANijyake kAraNa ve paNi the tathA vratoM (niyamoM-yamoM) ke kAraNa vrAtya the| vrAtya (zramaNa)-vidyA vrAtyoM ke ziznadevoM (aceloM digaMbaroM) kI sAdhanA se moha kI samApti para AtmA kA zuddha evaM pUrNa jJAnamaya rUpa 'Agama' thaa| jise sAdhaka vizeSajana ( gaNadhara ) hI samajhate the tathA zabda rUpa dete the, yaha grantha kahA jAtA thA / vaha bAraha aMgoM (bhAgoM) meM vargIkRta kiyA gayA thaa| tathA isakA paThana-pAThana (vAcana ) guru-ziSya rUpase calatA thA ataH ise 'zruta' nAma milA thaa| yaha krama vrAtyoM ke aMtima ziznadeva mahAvIra ke nirvANa kI chaThI-sAtavIM zatI taka calatA rahA / isake bAda kali (paMcama ) kAlake prabhAva se smRti ghaTatI gayI to bArahaveM aMga dRSTivAda meM pradhAna, saMsArake kAraNa aura mokSake vAdhaka moha-karma ko vivaraNa ko guNadhara bhaTTAraka ne likhita gAthA baddha kiyA tathA dharasenAcArya ke ziSyoM ( puSpadanta-bhUtavali ) ne SaTkhaMDAgama ko bho lipibaddha kiyA isa prakAra Agama ko zAstrarUpa milA thA / aura maurya kAlIna yugameM magadhake dvAdaza varSIya akAlake kAraNa ziznadevoM meM Aye sukhazolatA tathA upAzraya-nivAsa ke kAraNa gautamabuddha kI maJjhimA-vRtti se
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukRta; sacelatA ke Ane para bane vrAtya-sampradAya meM gaNadhara grathita Agama ke AcAra, sUtra, Adi gyAraha aMgoM ke bace-khuce rUpa ko devardhigaNI ne vIra nirvANa kI dazavIM zatI meM smRti rUpa se lipibaddha karAyA thaa| ataH zAstra rUpa meM surakSita vrAtya zramaNa vidyA kA yaha vizAla likhita rUpa, saMbhava hai ki RgvedakI hastalikhita prati kI apekSA, pUrva nahIM to sama-yA kiMciduttarakAlIna siddha ho| kintu isakI bhASA (prAkRta), saMskRti tathA adhyAtma spaSTa saMketa karate haiM ki indra ( ugra ), soma, azva tathA vANoM ke kAraNa AvrajakoMne ahiMsaka, saMyamI, saMpanna, rathayAyI tathA gadA-khaDga dhArI dAsoM yA vrAtyoM para vijaya pAne ke bAda unake samAna grAma-pallI nivAsa, kRSi tathA saMyama ko apanAyA thaa| yajJavidhi sUkta 'brAhmaNoM' ke bAda vanavAsI ziznadevoM ko dekhakara 'araNyaka' vidhi apanAyI / tathA unake nikaTa samAgama ( upa-niSat ) meM Ane para janmAntara maya darzana yA adhyAtma kA vikAsa kiyA thA / isa sAMskRtika AdAna-pradAna kA yaha suphala thA ki pAtaJjali kAla taka zAzvata virodhI kahe jAne vAle zramaNa (vrAtya ) brAhmaNoM ( vaidikoM) meM eka zAzvata samanvaya ho gayA thaa| jise lagabhaga tIna hajAra varSa bAda hue vedake saMskRta TIkAkAra soca bhI nahIM sakate the / aura camatkAra yuga ko cakAcauMdha ke kAraNa 'zizna eva devaH' tathA 'vaidika-vRttAdvAhyaH vrAtyedi' karane ko vivaza hue hoNge| zramaNa-jAgaraNa ukta vedapUrva zramaNa-vidyA ke AdhAra para uttara kAlameM likhita cUNiyoM, vRttiyoM tathA bhASyoM kA svAdhyAya karane ke kAraNa bhAratIya zramaNa (digambaroM) samAjane bhI bhArata ke sAMskRtikajAgaraNa ( rInesAM ) ke lie lagabhaga eka zatI pahile ( vI0ni0 2420 ) kadama bar3hAyA thaa| tathA saMghadharma hone ke kAraNa 'saMghe zaktiH kalauyuge' ko caritArtha karate hue 'mahAsabhA' kA sUtrapAta kiyA thaa| yaha eka aisA maMca thA jo apanI puNya tathA pitRbhUmi meM bauddhika ( apekSAvAda ) tathA zArIrika ( ahiMsA ) saha-astitva kI usa dhArA ko pravAhita rakhanA thA, jo AvrajakoM ke pUrvavartI vrAtyoM ke yugameM janataMtra, janabhASA tathA janakalyANa ke rUpameM pracalita thaa| kintu muslima-vijaya ke sAtha Ayo dhArmika asahiSNutA kA katipaya zramaNoM meM praveza ho cukA thaa| ve bhI dhArmika vidhi-vidhAna ko apekSA apanI mAnyatA ko hI AgamapaMtha mAnane lage the / phalataH 28 varSa vAda ve loga isa saMghaTanase alaga hone ko vivaza hue jo zramaNa-vidyAke mUla AdhAra, kSetra, kAla- dravya ( vyakti ) aura bhAva ( vaicArikatA) kI apekSA purAtana ko samajhate aura pAlana karate the| isa dUsare zramaNa saMghaTana ne zramaNa-pariSad rUpase apanA kArya karate hue samAja ke AdhunikIkaraNa ko lakSya banAyA thaa| kintu AryasamAja ne sanAtana vaidika samAja kI rUDhiyoM Adi para AdhAta ke sAtha sAtha mUrtipUjA, Adi para bhI prahAra karake Adya mUrtipUjakoM (zramaNoM) ko bhI ghera liyA thA / tathA Astika nAstika kI saMkucita paribhASA ( nAstiko veda nindakaH) para mugdha ho kara zramaNa samAja para bhI AkSepa karane prArambha kara diye the| pariSadake utsAhI sadasya sAmAjika-sadhAroM meM vyasta rahane ke kAraNa AkSepa-samAdhAna kI sthitimeM nahIM the / tathA svayaMbhU zramaNavidyA-niSNAta guru gopAladAsa jI ke asta ke bAda inake ziSya dhImAn bhI mUlajJa honeke kAraNa Adhunika vidhikA zAstrArtha (DiveTa) se saMkucAte the| aura inake anuyAyI zrImAn to apanI saMskRti kI uccatA darzAne ke lie kara hI kyA sakate the| saMghovaya prathama vizvayuddhake bAdake dazakoM ne vizvake sAtha bhArata tathA zramaNa-samAjameM aise vicArakoM tathA svAdhyAyiyoM ko diyA thA jo sabhA saMvaTanoM ko cakAcauMdha se bacate hue vItarAga rUpase
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnArAdhanA karate the| aise logoM meM paM0 maMgalasena veda-vizArada, arhAdasa, lAlA zibbAmalajI, Adine paM0 rAjendrakumAra jI ko apanA sukha bnaayaa| aura ina zArdUla-paMDita ne bhI apane dAdAguru gopAladAsa ko yAda karake AryasamAjiyoM ko cakita kara diyA / tathA siddha kiyA ki pattharakI mUrti hI mUrti nahIM hai| apitu vedamaMtroM ke akSara bhI vaidika jJAna-dhvani kI mUrtiyAM haiN| isa prathama vijayake bAda kekar3I, saMbhala, pAnopata, khataulI, gvAliyara, meraTha, jhAMsI, jvAlApura, Adi darjanoM sthAnoM para saphala zAstrArthoM kI lar3I laga gayo / aura guNagrAhI samAjane inako bharapUra sahayoga diyaa| anAyAsa hI 1931 meM 'bhA0 di0 jaina zAstrArtha 'saMgha' zramaNa saMskRti ke saMrakSaka rUpameM sAmane AyA / pratibhA tathA sAhasake dhanI zArdUlapaMDitajI ne 7 varSa taka zAstrArtha kA morcA apane agraja sAthiyoM ke sAtha ekAkI samhAlA / aura AryasamAjI abhiyAna ke daNDanAyaka ne hI karmAnanda rUpa meM zramaNa-dharma svIkAra kara liyaa| tathA zAstrArtha kI cunautiyoM ko Arya samAjiyoM ne bhI vItakAla mAnakara rASTrIya mahAsabhA (krAMgresa ) ke pUrvarUpa meM Akara 'sarva dharme samAnatvaM' ko apanA liyA thaa| sva0 zArdUla paMDitajIne bhI zramaNa samAja ke sthitipAlakoM tathA sudhArakoM kA sahayoga prApta hote hI upadezaka-vidyAlaya, sAhitya prakAzana, upasarga nivAraNa, tIrtha saMrakSaNa ( bijoliyA kesa khekhar3AkAMDa tathA siddhAntoM kI rakSA pUrvaka ruci samanvayI daSTike lie patrikA-patra prakAzana para jora diyaa| isake lie unhoMne apane guruoM ko sammAna dilAyA, sAthiyoM ko unakI kSamatA ke anurUpa trividha sahayoga dekara samAja meM pratiSThita kiyA tathA anujoM ko khoja-khoja kara dezadharma kI sevA kA vratI banA diyA / bhA0 di0 jane saMgha zravaNa-samAja kI kaniSTa bhA0 saMsthA hone para bhI dekhate-dekhate pradhAna kAryAlaya (saMghabhavana, caurAsI-mathurA ), ( mukhapatra, jainadarzana, jainasandeza yadi samasta vidvAna adamya zAstrArthI saMsthApaka pradhAnamaMtrI jI ke 'virodha-parihAra' kA anukaraNa karate hue 'jainadarzana' ke dvArA Agamake nAmapara calI AyI pravAha-patita dhArmika-sAmAjika mAnyatAoM kI zuddha Agamika vyAkhyA karake pravacana tathA pracAra kA Adarza upasthita karate the, to 'jainasandeza' bhI siddhAntAcArya ke sampAdakIyoM ke kAraNa samAjakA yathArtha evaM nirbhIka mArgadarzaka sAptAhika bana gayA thA / aura anajAne hI saMghake yuvaka vidvAnoM (sa0/zrI lAlabahAdura zAstrI, balabhadra nyA0, tI Adi ) ko vyApaka stara kA sampAdaka banA sakA thaa| anajAne hI 'sandeza' ne pAzcAtya DhaMgake udArazikSita vyaktiyoM ko 'zaMkAsamAdhAna, patrAcAra dvArA dharmazikSaNa' Adi stambhoM meM lA kara jahAM anya patroM ko dizA do thI, vahIM ina svayaMbuddha svAdhyAyiyoM ( sva0 ratanacandra mukhtAra, zrI nemicanda vakIla, Adi ) ko sasammAna sAmiyoM kA sevA-vratI banAyA thaa| isa 'guNiSupramodaM" kA carama vikAsa; Ajovana svAntaH sukhAya zramaNa-itihAsa evaM saMskRti ke sAdhaka DA0 jyotiprasAda dvArA sampAdita 'zodhAMka' thaa| jo bauddhika jagata ko bhI mAnya thA aura dazakoM ajaina zodhakoM ko jaina viSayoMkI zodha meM lagA sakA thA), tathA darjanoM tattvopadezakoM aura bhajanopadezakoM kI jIvita evaM karmaTha saMsthA bana gayA thA tathA samasta adhikAriyoM, kAryakartAoM aura karmacAriyoM ne 'bhArata-sevaka-samAja' ke samAna nAmamAtra kA 'yogakSema' lekara AjIvana sevA vrata liyA thA / yaha saMghake saMsthApaka pradhAna maMtrIjI kA hI vyaktitva thA jisane paMcakalyANaka rathotsava karake sAmAjika upAdhi (zrImantaseTha) lene ke lie tatpara zrImAn ko siddhAnta granthaprakAzana kI ora mor3a diyA thaa| tathA unake guru sva050 devakInaMdanajI tathA prazaMsaka DA0 hIrAlAla tathA jaja jamanAlAla kalaraiyA ne isa yojanA ko sotsAha kAryarUpa dilAyA thA / tathA dhImAnoM meM sva0 paM0 hIrAlAla ( sAr3hamala ) ne isa puNya prakAzana kA oMkAra kiyA thaa|
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 tathA sa0/zrI paM0 phUlacandra siddhAntazAstrI evaM bAlacandra zAstrI ke pUrNa sahayoga ne pragati do thii| tathA madhya meM DaoN. A0 ne0 upAdhye bhI DaoN. hIrAlAla ke parama sahayogI ho gaye the| saMgha kA vyApaka rUpa ukta prakAra se sAhasika evaM vivekI jaina-jAgaraNa ke agradUta paMDita jI ( rA0 ku0 ) ke upadezaka-vidyAlaya ke snAtaka sa/zrI paM0 surezacandra jI, indracandra jI, lAlabahAdura zAstrI, dharmacandra, nArAyaNa prasAdAdi tattvopadezaka tathA mAsTara rAmAnanda, bhaiyAlAla bhajanasAgara, paM0 vinayakumAra, (jIvana-dhanadAnI) tArAcandra premI, subhASacandrAdi bhajanopadeza samAja para chA gaye the| paMjAba ke skUloM ko pAThya pustakoM meM mudrita 'jainadharma bauddhadharma ko zAkhA hai, hisAra zikSA vibhAga kA 'jainiyoM ko ucca jAti meM zumAra na karane' kA paripatra, Adi jainatva ko avajJAkara pravRttiyA~ bhI unakI dRSTi se ojhala nahIM rahIM / aura isa prakAra saMgha ne bhAratIya itihAsa saMzodhanAdi bauddhika kAryoM ko anAyAsa hI kiyA thaa| 1932 meM kur3acI ( velagAMva-mubaI prAnta ) meM hue jainoM ke damana aura jinamUrtibhaMjana ke viruddha to saMgha ne jilAdhikArI ko hI nahIM apitu prAntIya sarakAra ko bhI hilA kara nyAya karane ke lie bAdhya kiyA thaa| isI prakAra mAMDavI (sUrata) udagIra (haidarAbAda), indaura (holkararAjya) meM di0 muniyoM ke vihAra para lage sarakArI AdezoM kI dhajjiyA~ hI nahIM ur3avA dI thIM, apitu 'bhagavAna vIra kA acelaka dharma', 'digambaratva evaM jainamuni' Adi TraikTa prakAzana karA ke ziznadevatva ke rahasya kI praviSThA bhI kI thii| prAgvaidika zramaNavidyA ko paThana-pAThana meM lAne ke lie brahmaNatva ke abhedya gar3ha, tathA prAcyaadhyayana ke pramukha kendra gavarnamaiMTa saMskRta ( kvInas ) kAleja ko paMjAba ke saMskRta zikSA vibhAga ke samAna jainadarzana-siddhAnta ke pAThyakrama ko calAne ke lie tatkAlIna prAcArya DaoN0 maMgaladeva zAstrI ke sahayoga se sahamata kiyA thaa| jaina vidyA tathA vidhA kI samasta pravRttiyoM para sva0 paM0 rAjendrakumAra jI apane parama sahayogI puNya zloka bA0 digvijaya siMha jI, sva. paM0 kailAzacandra jI siddhAntAcArya, cainasukhadAsa-nyAyatIrtha, ajitakumAra zAstrI tathA aneka yuvaka vidvAnoM ke sAtha saMgha ke udaya ( 1931 ) ke bAda tIna dazakoM taka chAye rahe / tathA saMgha ko parivAra samajha ke kulapati ke samAna pratyeka sAdharmI kI ulajhana ko apanA samajhate the / tathA sahayogiyoM ( lAlabahAdUra zAstrI bhajanasAgara. pathikajI ke apavayoM ke nivAraka the| zrImAnoM ke jaina-samAja meM dhImAn-netRtva taba ujAgara huA jaba kalakattA ke vIrazAsana jayantI mahotsava meM unakI preraNA se 'di0 jaina vidvat pariSad' sAkAra hokara saiddhAntika viSayoM para adhikRta vaktA bnii| jayadhavala mokSamArga prakAza (khar3I bolI), jainadharma, rAmacarita, varAMgacarita, IzvaramImAMsA, RSabhadeva, Adi saMgha ke prakAzanoM ke zikhara para jayadhavalA ke maNimayI kalaza ko rakhane ke Adya maMgalAcaraNa (jayadhavalasaMpAdana) ne hI ukta bhUmikA ko banA diyA thaa| jise ve karaNAnuyoga ke sarvopari vidvAna apane sahAdhyAyI paM0 phUlacandra jI zAstrI kI vANijyonmukhatA kA nigraha karake AjIvana jinavANI sevAsAdhanA kA suyoga milAkara ke kara cuke the| kyoMki Adhunika jaina samAja saMghaTana ke sUtradhAra, parivAra kI udAtta paramparA ke sarvopari nirvAhaka zrAvaka-ziromaNi sAhu zAntiprasAda jI ne 'jayadhavalA' sampAdana-prakAzana ko mUrtigranthamAlA se bhI bar3hakara apanA kArya mAnA thaa| tathA eka Akasmika-sthiti aura AtmanihnavI svabhAva ke kAraNa AjIvana apanI jayadhavalA-prakAzana kI Adya-srotatA ko aprakaTa hI rakhA hai| 'zreyAMsi bahu vighnAni' ke anusAra prathamakhaMDa ke bAda dvi0
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 khaMDa ko dvi0 vizvayuddha ne vilambita kiyA thaa| isake bAda 1951 meM samAja kI anAvazyaka cintA kA samAdhAna karane ke lie mA0 saMsthApaka pradhAnamaMtrI jI ke avakAza para cale jAne para AyIM sthitiyoM kA Arthika samAdhAna, dAnavIra seTha bhAgacandra jI ( DoMgaragar3ha ) tathA unakI paramasevAbhAvI dharmAtmA patnI narmadAbAI jI ne kiyA thaa| seTha dampatti meM; yadi seThajI saMgha jI sevAoM aura paM0 jagamohanalAla jo ko Adarza mAnate the to sau0 seThAnI bAI paM0 phUlacandra jI ke jIvana se prabhAvita hokara unheM apanA sahodara hI mAnatI thIM / phalataH inake sahayoga se tRtIya khaMDa ke 1955 meM prakAzita hone para yaha yojanA calI thii| tathA aneka zruta bhaktoM evaM bAlabrahmacAro bAlacandra horAcandrajI dozI ke svayaM-datta sahayoga se pUrNApara hai| hama ina sabako sAdara evaM sAbhAra smaraNa karate hue jayadhavalA prakAzana kI pUrNA para mUla-preraka sva0 paM0 rAjendrakumAra jI tathA zrA0zi0 sva. zAntiprasAda jI kA ( sacitra ) smaraNa karate hue unheM bhI namana karate haiM / jo suaNANa sarIro jiNavayaNANugAminAM aggo / jaidhavala vitti kattA guru vIraseNo/seNajino ciraM jayadu // 'saralAgAra' bI 27/87 e, durgAkuMDa maarg| vArANasI-5 khuzAlacandra gorAvAlA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayasUcI prathama sthitikANDakakI antima phAlikA patana honepara dikhAI denevAle pradezajakA prarUpaNAbheda kisa prakAra hai, isakA kathana guNazreNike sAtha eka gopucchA zreNike sAdhanake liye alpabahutvakA kathana saMjvalanalobhakI dUsarI kRSTikA tIsarI kRSTimeM kaba taka saMkramaNa hotA hai isakA kathana saMjvalanalobhakI tIsarI kRSTi sUkSmasAmparAyika kRSTimeM kaba saMkramita hotI hai isa bAtakA kathana tadanantara sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkI kisa kramase udIraNA hotI hai isakA nirdeza antima sthitikANDakake patanake samaya guNizreNike patanakA kramanirdeza 207 saMkhyAka gAthAkA viSayavivecana 207 saMkhyAka mUlagAthAkI prathama bhASyagAthAkA vivecana 209 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthAkA viSayavivecana 210 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthAkA viSayavivecana 211 saMkhyAka cauthI bhASyagAthA kA viSayavivecana 212 saMkhyAka pA~cavIM bhASyagAthAkA viSayavivecana 213 saMkhyAka mUlagAthAkA viSayavivecana kSapaNAsambandhI prathama 214 saMkhyAka mUlagAthAkA vivecana usakI 215 saMkhyAka eka bhASyagAthAkA vivecana kSapaNAsambandhI 216 saMkhyAka dUsarI mUlagAthAkA vivecana usako 217 saMkhyAka eka bhASyagAthAkA vivecana kSapaNAsambandhI 218 saMkhyAka mUlagAthAkA viSayavivecana ukta mUlagAthAkI 10 bhASyagAthAoM meM 219 saMkhyAka prathama bhASyagAthAkA viSayavivecana 220 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthAkA viSayavivecana 221 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthAkA viSayavivecana 222 saMkhyAka cauthI bhASyagAthAkA viSayavivecana 223 saMkhyAka pAMcavIM bhASyagAthAkA viSayavivecana 224 saMkhyAka chaThI bhASyagAthAkA viSayavivecana 225 saMkhyAka sAtavIM bhASyagAthAkA viSayavivecana 226 saMkhyAka sAtavIM bhASyagAthAkA viSayavivecana 227 saMkhyAka nauvIM bhASyagAthAkA viSayavivecana 228 saMkhyAka dasavIM bhASyagAthA kA viSayavivecana 229 saMkhyAka kSapaNAsambandhI cauthI mUlagAthA kA viSayavivecana ukta mUlagAthA kI 230 saMkhyAka prathama bhASyagAthA kA viSayavivecana 231 saMkhyAka dvitIya bhASyagAthAkA viSayavivecana puruSavedake mAnasaMjvalanase kSapaka zreNipara car3hanevAle jIvakA kathananirdeza mAyA aura puruSavedase kSapakazreNipara car3he hue jIvakA kathana nirdeza
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 lobha aura puruSavedase kSapakazreNipara car3he hue jIvakA kathananirdeza strIvedase kSapakazreNipara car3he hue jIvakA kathana nirdeza napuMsaka vedakI pahale hotI hai isakA nirdeza apagatavedI jIva puruSaveda aura chaha nokaSAyakA kSaya karatA hai isakA nirdeza napuMsakavedase kSapakazreNipara car3he hue jIvakA kathananirdeza napuMsaka vedakA kSaya karanepara sAta karmoMkA kSaya karatA hai isakA nirdeza anantara kSINakaSAyI hokara sthiti anubhAgakA bandha nahIM karatA isakA nirdeza vargaNA khaMDake anusAra IrSApathakarmake lakSaNa karanekA kathana nirdeza pahale guNasthAnoM kI apekSA isake guNazreNinirjarA asaMkhyAtaguNI honeke kAraNakA nirdeza ghAtaka kSapaNA samyaktvake samAna honekA nirdeza isake ghAtakI udIraNA kabataka hotI hai isakA nirdeza isake zukladhyAnake prathama do bheda krama se hote haiM isakA nirdeza yaha jIva dvicarama samaya meM nidrA aura pracalAkA nAza karatA hai isakA nirdeza usake bAda antima samayameM tIna ghAtikarmoMkA nAza karanekA nirdeza kSoNamoha se sambandha rakhanevAlI 232 saMkhyAka gAthAkA nirdeza saMgrahaNI mUlagAthA 233 kA kathananirdeza usake bAda yaha jIva sayogakevalI ho jAtA hai isakA nirdeza Age kevalajJAnAdike svarUpakA vistArase kathana karanekA nirdeza kSapaNAdhikAra cUlikA isa anuyogadvAra meM jisa krama se anantAnubandhI Adi karmoMkA kSaya hotA hai isakA nirdeza mohanIyakarmakI AnupUrvIse prakriyAkA nirdeza jIvake saMkrama kisa vidhise kisameM hotA hai isakA nirdeza anubhAga meM guNazreNi kisa vidhi se hotI hai isakA nirdeza pradeza kI apekSA guNazreNI kisa vidhise hotI hai isakA nirdeza isake bandha aura udayake viSayameM bandhakA nirdeza bAdarasAmparAyika jIvake antima samayameM kitanI sthitike sAtha kauna karma baMdhatA hai isakA nirdeza kRSTiyoMke viSaya meM vizeSa nirdeza tIna ghAtikarmoMkA udaya kaba taka hotA hai isakA nirdeza karanevAlI gAthA ke sAtha kaSAyaprAbhRtakI samAptikA nirdeza AcArya paramparAkA nirdeza karaneke sAtha gAthAsUtroMkA pUrI taraha chadyastha vivecana nahIM kara sakatA yaha batalAte hue laghutAkA prakAza karanevAle vacana pacchimakhaMdha -atthAhiyAra AcArya bhaTTAraka vIrasenakI mahattA batalAnevAlA eka zloka pA~ca parameSThiyoMkI upAsanA karanekA nirdeza pazcimaskandha arthAdhikAra samasta zrutaskandhakA cUlikArUpase avasthita hai isakA nirdeza pazcimaskandhakA svarUpa nirdeza 108 112 113 114 115 118 119 121 121 122 123 123 124 125 126 128 130 131 139 141 141 142 142 142 143 143 144 145 146 146 147 147
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAyaprAbhRtameM pazcimaskandhake kathanakA prayojana antarmuhUrta Ayuke zeSa rahanepara AvarjitakaraNa karanekA nirdeza usa samaya nAma, gotra aura vedanIyake pradezapuMjake apakarSakI vidhikA nirdeza Adi kathana samuddhAta kramake sAtha usameM honevAle kAryoMkA nirdeza 31 lokapUraNa samuddhAta ke samaya yogakI eka vargaNA hokara samayoga hotA hai isakA nirdeza usa samaya cAra aghAti karmokI sthiti kitanI hotI hai isakA nirdeza usa samaya aprazasta karmoMke anubhAgakI anusamaya apavartanA honekA niyama sthitikANDakakA niyama utaranevAleke cAra samaya kisa vidhise lagate haiM isakA nirdeza lokapUraNa samuddhAta bAda sthitikANDaka aura anubhAga kANDakakA niyama tInoM yogoMke nirodha karanekI vidhikA nirdeza sUkSma kAyayogIke apUrvaspardhaka karanekI vidhikA nirdeza kitane kAla taka apUrvaM spardhaka karatA hai isakA nirdeza usake bAda yogakI kRSTikaraNa vidhikA nirdeza yaha karate hue jIvapradezoMkA kyA hotA hai isakA nirdeza yogakA nirodha honepara Ayukarmake samAna zeSa karma ho jAte haiM isakA nirdeza tadanantara ayogakevalI ho jAtA hai isakA nirdeza ayogakevalIke dhyAnakA nirdeza kevalIke dhyAna upacArase kahA hai isakA nirdeza isake bAda siddha hone kA nirdeza ayogakevalI dvicarama samayameM 72 prakRtiyoMkA aura carama samayameM 13 prakRtiyoMke kSaya hone kA nirdeza mokSapadArtha kI siddhi * siddha honeke bAda lokAgra meM unake avasthAnakA niyama pariziSTa 1. [a] mUlagAthA aura cUrNisUtra [ba] khavaNAhiyA racUliyA [sa] pacchimakhaMdha-atyAhiyAra 2. avataraNasUcI 3. aitihAsika nAma sUcI 4. grantha - nAmollekha 5. nyAyokti 6. upadezabheda zuddhipatra (1-16 bhAga 148 149 149 151 157 157-58 158 159 160 161 162 166 168 171 176 182 182 184 184 185 186 187 190 197 206 207 209 211 211 211 211 213-249
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri-jaya sahAiriyaviraiya-cuNNisuttasamaNidaM siri-bhagavaMtaguNahara bhaDAraovaiTTha kasAyapAhuDaM tassa siri-vIrasenAiriya viraiyA TIkA jayadhavalA tattha cAritakhavaNA NAma soDa samo atthAhiyAro $ 1 sugamaM / * esa kamo tAva jAva suhumasAMparAiyamsa paDhamaTThidikhaMDayaM carimasamaya NivalevidaM ti * 1 yaha sUtra sugama hai / vizeSArtha -- sUkSmasAmparAyika kSapakake prathama samaya meM jo pradezapuMja dikhAI detA hai usakI zreNi prarUpaNA karaneke prasaMgase udayameM jitanA pradezapuMja dikhAI detA hai dUsare samaya meM usase asaMkhyAtaguNA pradezapu ja dikhAI detA hai, tIsare samaya meM usase asaMkhyAtaguNA pradezapuraMja dikhAI detA hai / isa prakAra yaha krama guNazreNizorSa taka prApta hokara usase Upara eka sthiti ke prApta hone taka jAnanA caahiye| usake bAda antima antarasthiti ke prApta hone taka uttarottara vizeSa hIna hotA huA pradezapu Mja dikhAI detA hai / usase Age eka sthiti meM asaMkhyAtaguNA pradezapu' dikhAI dekara usase Age uttarottara vizeSa hIna pradezapuMja dikhAI detA hai / antameM isI artha ko spaSTa karanevAle sUtra kA ullekha karake 'yaha cUrNisUtra sugama hai' yaha likhA hai ukta kathana kA bhAva hai| aisA yahA~ samajhanA cAhiye / isa prakAra yaha * isa prakAra yaha krama taba taka calatA rahatA hai jaba taka sUkSmasAmparAyika ke prathama sthitikANDaka ke nirlepita ( samApta ) honekA antima samaya nahIM prApta hotA hai /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo. jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA 2 kiM kAraNaM ? edammi avatthaMtare vaTTamANassa payadaseDhiparUvaNAe bhedANuvalaMbhAdo ! saMpahi paDhamaThidikhaMDayacarimaphAlIe NivadidAe dissamANapadesaggassa jo parUvaNAbhedo taNNiNNayakaraNaTThamutaro suttapabaMdho ___ * paDhame TThidikhaMDae Nillevide udaye padesaggaM dissadi taM thovaM / vidiyAe ThidIe asaMkhejjaguNaM / evaM tAva jAva guNaseDhisIsayaM / guNaseDhisIsayAdo aNNA ca ekkA Thidi tti asaMkhejjaguNaM dissdi| $3 sugamaM / * tatto visesahINaM jAva ukkassiyA mohaNIyassa Thidi tti|| 5 4 kiM kAraNaM ? paDhamaTThidikhaMDayacarimaphAlIe NivadidAe guNaseDhiM mottUNa uvarimAsesaTThidivisesesu egagopucchAyAreNa dissmaannpdesggssaavtttthaanndNsnnaado| saMpahi edassevatthassa visesassa kiMci phuDIkaraNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttara mADhavei * suhumasAMparAiyassa paDhamachidikhaMDae paDhamasamayaNillevide guNa $2 isakA kAraNa kyA hai ? kAraNa ki isa avasthA vizeSa meM vidyamAna jIvake prakRta zreNiprarUpaNAmeM bheda nahIM pAyA jaataa| aba prathama sthitikANDakako antima phAlikA patana hone para dikhAI denevAle pradezaja kA jo prarUpaNAbheda hotA hai usakA nirNaya karaneke liye Age ke sUtraprabandhako kahate haiM * prathama sthitikANDakake nilaMpita hone para udayameM jo pradezapuMja dikhAI detA hai vaha sabase alpa hai| dUsarI sthitimeM usase asaMkhyAtaguNA pradezapuMja dikhAI detA hai / isa prakAra yaha krama taba taka calatA rahatA hai jaba taka ki guNazreNizIrSa prApta hotA hai| guNazreNizIrSa se Upara jo anya eka sthiti prApta hotI hai usameM asaMkhyAtaguNA pradezaja dikhAI detA hai| $ 3 yaha sUtra sugama hai| * usase Age mohanIyakarmakI utkRSTa sthitike prApta hone taka uttarottara vizeSahIna pradezapuMja dikhAI detA hai| $ 4 isakA kyA kAraNa hai ? kAraNa ki prathama sthitikANDakakI antima phAlikA patana hone para guNazreNiko chor3akara Ageko samasta sthitivizeSoMmeM eka gopucchAke AkArase dikhAI denevAle pradezapuMjakA avasthAna dekhA jAtA hai / aba isI artha vizeSakA thor3A sA spaSTIkaraNa karate hue Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * sUkSmasAmparAyikake prathama sthitikANDakake nirlepita honeke prathama samayameM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ seTiM motRNa keNa kAraNeNa sesigAsu ThidIsu eyagopucchAseDhI jAdA ti edassa sAhaNaTThamimANi appA bahuapadANi / sugamaM / * taM jahA / 6 sugamaM / * savvatthovA suhumasAMparAiyaddhA / $ 7 sugamaM / * paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa mohaNIyassa guNaseDhiNikkhevo visesAhiyo / 9 8 kettiyametto viseso ? suhumasAMparAiyadrAe saMkhejjadibhAgametto / * aMtaradvidIyo saMkhejjaguNA / 19 sugamaM / * suhumasAMparAiyassa paDhamaTThidikhaMDayaM mohaNIye saMkhejjaguNaM / 3 guNazreNiko chor3akara kisa kAraNa se zeSa sthitiyoMmeM eka gopucchAzreNi ho gaI, isa prakAra isa arthakA sAdhana karaneke liye alpabahutvapada jAnane yogya haiM / $ 5 yaha sUtra sugama hai / * vaha alpabahutva isa prakAra hai / $ 6 yaha sugama hai / * sUkSmasAmparAyikakA kAla sabase alpa hai / 67 yaha sUtra sugama hai / * sUkSma sAMmparAyikake prathama samaya meM mohanIya karmakA guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai| $ 8 vizeSakA pramANa kitanA hai ? sUkSmasAmparAyikake kAlake saMkhgAtaveM bhAgapramANa hai / * antara sthitiyA~ saMkhyAtaguNI haiM / $ 9 yaha sUtra sugama hai / * sUkSmasAmparAyikake mohanIya karmakA prathama sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ caritakkhavaNA $10 sugamaM / * paDhamasamaya suhumasAMparAiyassa mohaNIyassa ThidisaMtakammaM saMkhejja guNaM / $ 11 ko guNagAro ? tappA oggasaMkhejjarUtrANi / saMpahi kadhamedamadhyAbahuaM payadatthasAhaNamidi ce ? buccade -- jeNettha aMtarAyAmAdo paDhamaTThidikhaMDayaM saMkhejja - guNaM jAdaM teNa paDhamaTiThadikhaMDaya carima phAlidavvAdo aMtaradiTThadimettagopucchAo tUNa aMtara disu vidiyaTThidIe saha eyagovucchAyAreNa NisiMciduM davvamatthi - tti jANAvaNamuheNa payadatthasAhaNamedamappAbahuaM jAdaM / aNNahA aMtaraTThadIsu paDhamaTThidikhaMDa yAyAmAdo bahugIsu saMtIsu tattheva gopucchAyArANuvavattIdoti / $ 12 eto pahuDi vidiyaTThidikhaMDayesu vi eso ceva dissamANapadesaggassa seDhiparUvaNA NvviA mohamaNugatavyA, visesaabhaavaado| Navari guNaseDhisIsae dissamANadavvametto pAe asaMkhejjaguNaM Na hodi, vizesAhiyaM cetra hodi / tattha kAraNaparUvaNA jahA daMsaNamohakkhavaNAe sammattassa aTThavassaTThidisaMtakammAdo uvari maggidA tahA caiva maggidUNa geNhiyavvA / evametieNa suttapabaMgheNa suhumasAMparAiya $ 10 yaha sUtra sugama hai / * prathama samayavartI sUkSmasAmparAyikake mohanIya karmakA sthitisatkarma saMkhyAtahai guNA 1 $ 11 guNakAra kyA hai ? tatprAyogya saMkhyAtarUpa guNakAra hai / zaMkA- - isa samaya yaha alpabahutva prakRta arthakA sAdhana kaise karatA hai ? samAdhAna -- kahate haiM - ataH yahA~ antarAyAmase prathama sthitikANDaka saMkhyAtaguNA ho gayA hai, isaliye prathama sthitikANDakake antima phAlidravyase antara sthitipramANa gopucchAoM ko grahaNa karake antara sthitiyoM meM dvitIya sthiti ke sAtha eka gopucchAkArarUpase siMcita karane ke liye dravya hai isa prakAra ke jJAna karAne ke dvArA prakRta arthakA sAdhana karanevAlA yaha alpabahutva ho jAtA hai / anyathA antarasthitiyoMke prathama sthitikANDakake AyAmase bahuta honepara unhIM meM gopucchAkArakI utpatti nahIM ho sakatI / $ 12 isase Age dvitIya sthitikANDakameM bhI yahI dikhanevAle pradezapuMjako zreNi prarUpaNA vyAmohako chor3akara jAna lenI cAhiye kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai / itanA vizeSatA hai ki guNazreNizIrSa meM dikhanevAlA dravya isase prAyaH asaMkhyAtaguNA nahIM hotA hai, kintu vizeSa adhika ho hotA hai / isa viSaya meM kAraNakA kathana jisa prakAra darzanamohanIyako kSapaNA meM samyaktvakI ATha varSa pramANa sthitisatkarma se Upara anusandhAna karake kaha Aye haiM usI prakAra anusandhAna karake yahA~ grahaNa kara lenA cAhiye / isa prakAra itane sUtraprabandhake dvArA sUkSmasAmparAyikake prathama samaya se
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDhamasamayappahuDi dijjamANadissamANapadesaggassa seDhiparUvaNaM kAdUNa saMpahi etto uvari puNe vi suhumasAMparAiyavisayameva parUvaNAvisesamAdodoppahuDi pabaMdheNa parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai __* lobhassa vidiyakihi vedayamANassa jA paDhamahidI tisse paDhamahidIe jAva tiNi AvaliyAro sesAo tAva lobhassa vidiyakiTTIdo lobhassa tadiyakiTTIe saMchanbhadi padesaggaM, teNa paraM Na saMchanbhadi, savvaM suhumasAMparAiyakiTTIsu, saMchanbhadi / 6 13 suhumasAMparAiyaguNaTThANavisayAe parUvaNAe kIramANAe aNiyaTTibAdarasAMparAiyavisayo eso atthaparAmaraso kadhamasaMbaddho Na hojja tti Na AsaMkaNijja, aNiyaTTikaraNacarimasaMdhIe punvamaparUvidatthavivesassa saMbhAlaNaM kAdaNa pacchA suhumasAMparAiyavisayaparUpaNAe kIramANAe maMdabuddhINaM pi suhAvagamo hodi tti edeNAbhippAeNa tahA parUvaNAdo / 14 saMpahi edassa suttassatthe bhaNNamANe ki puNa kAraNaM lobhavidiyasaMgahakiTTIvedagapaDhamahidIe tisu AvaliyAsu sesAsu tatto padesaggaM tadiyakiTTIe sakA lekara diye jAnevAle aura dikhanevAle pradezajakI zreNiprarUpaNA karake aba isase Age phira bhI sUkSmasAmparAyikasambandhI hI prarUpaNAvizeSakA prArambhase lekara prabandha dvArA prarUpaNA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiN| * lobhasaMjvalanakI dUsarI kRSTikA bedana karanevAle jIvake jo prathama sthiti hotI hai usa prathama sthitikI jaba taka tIna AvaliyA~ zeSa rahatI haiM taba taka lobhakI dUsarI kRSTise lomakI tIsarI kRSTimeM pradezapuMjako saMkramita karatA hai| usake pazcAt pradezapuMjako tIsarI kRSTimeM saMkramita nahIM karatA hai| kintu samasta pradezapuMjako sUkSma sAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkramita karatA hai / 613 zaMkA-sUkSmasAmparAyika guNasthAnaviSayaka prarUpaNAke karanepara anivRttibAdara sAmparAyikaviSayaka yaha artha parAmarza asambaddha kaise nahIM ho jAyegA ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki anivRttikaraNako antima sandhima pahale nahIM prarUpita kiye gaye arthavizeSakI samhAla karake pIche sUkSmasAmparAyikaviSayaka prarUpaNAke karane para mandabuddhi jIvoMko bhI sukhapUrvaka jJAna ho jAtA hai, isaprakAra isa abhiprAyase usa prakArasa prarUpaNA kI hai| 14 aba isa sUtrake arthakA kathana karanepara kyA kAraNa hai ki lobhasaMjjalanakI dUsarI saMgraha kRSTi vedakake prathama sthitimeM tIna AvaliyoMke zeSa rahanepara umameM se pradezapuMja tosarI kRSTimeM saMkramita hotA hai, usake pazcAt nahIM, isa prakAra isake kAraNakA kathana karate hai| yathA-lAbhakA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA mijjadi, Na tatto paramidvi edassa kAraNaM vaccade / taM jahA-lobhasya vidiyasaMgahakiTTIdo tadiyabAdarasAMparAiyakiTThIe ubari jaM padesaggaM saMkAmijjadi taM tamhi ceva saMkamaNAvaliyamettakAlamavicalasarUvaM hodaNa ciTThadi / puNo saMkamaNAoggaM hodaNa egAvaliyamettakAleNa taM savvaM cirANasaMtakammeNa saha suhumasAMparAiyakiTTIsu saMkAmijjade / evaM saMkAmide puNo ucchiTThAvaliyamettA paDhamaTThidI parisesA hodaNa ciTThadi / teNa kAraNeNa appaNo paDhamadvidIe jAva tiNNi AvaliyAo semAo asthi tAva lobhamsa vidiyakiTTIpadesaggaM tadiyabAdarasAMparAiyakiTTIe uvari sNkaamijjdi| tatto paraM tattha Na saMchuhadi, savvaM suhumasAMparAiyakiTTIsu ceva saMchubbhadi / tadavatthAe tadiyavAdarasAMparAiyakiTTIe saMketadavvassa suhumakiTTIsarUveNa NiravasesaM pariNAmedaM sNbhvaabhaavaado| dUsarI saMgraha kRSTimeMse tIsarI bAdara sAmparAyika kRSTimeM jo pradezapuMja saMkramita hotA hai vaha usImeM hI saMkramaNAvalipramANa kAla taka calAyamAna na hokara avasthita rahatA hai| punaH saMkramaNake yogya hokara eka AvalipramANa kAlake dvArA vaha saba prAcIna satkarmake sAtha sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkramita hotA hai / isa prakAra saMkramita hone para punaH ucchiSTAvalipramANa prathama sthiti zeSa. rahatI hai| isa kAraNase apanI prathama sthitikI jaba taka tIna AvalipramANa sthiti zeSa rahatI hai taba taka lobhasaMjvalanakI dUsarI kRSTikA pradezapuMja tIsarI bAdarasAmparAyika kRSTimeM saMkramita hotA hai| usake pazcAt usameM saMkramita nahIM hotA, pUrA dravya sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkramita hotA hai, kyoMki usa avasthAmeM tIsarI bAdarasAmparAyika kRSTike saMkramita hue dravyakA sUkSmakRSTirUpase pUrI tarahase pariNamAnA sambhava nahIM hai / vizeSArtha-prakRtameM sakSamasAmparAyikaviSayaka kathana kiyA jA rahA hai| aisI avasthAmeM yahA~ anivRttikaraNa bAdarasAmparAyikasambandhI ukta kathana kisaliye kiyA gayA hai yaha eka prazna hai, isakA samAdhAna karate hue batalAyA gayA hai, ki lobha saMjvalanakI dUsarI saMgrahakRSTikA vedana karanevAle jIvake jaba taka usakI prathama sthitimeM tIna AvalopramANa sthiti zeSa rahatI hai taba taka to lobhasaMjvalanako dUsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja tIsarI saMgraha kRSTimeM saMkramita hotA rahatA hai| parantu dUsarI saMgraha kRSTikI prathama sthitimeM tIna AvalIpramANa sthiti zeSa rahane ke bAda usakA pradezapuMja lobha saMjvalanako tosarI saMgraha kRSTimeM saMkramita na hokara sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkamita hone lagatA hai / isa prakAra isa arthavizeSako sUcita karaneke liye prakRtameM yaha anivRttikaraNako antima sandhi viSayaka prarUpaNA kI hai / yahA~ prakRta arthakI puSTimeM kAraNakA nirdeza karate hue yaha batalAyA gayA hai ki lobhasaMjvalanako dUsarI saMgraha kRSTikA jo pradezapuMja tIsarI bAdarasAMparAyika kRSTimeM saMkramita hotA hai vaha saMkramaNAvali kAla taka tadavastha hI rahatA hai| usake bAda eka AvalipramANa kAlake dvArA vaha pUrA dravya purAne satkarmake sAtha sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkramita ho jAtA hai / isa prakAra saMkramita honeke bAda prathama sthitimeM jo tIsarI Avali bacatI hai vaha ucchiSTAvali hai / yahI kAraNa hai ki yahA~ prasaMgase anivRttikaraNa bAdarasAmparAyikakI carcA A gaI hai| zeSa kathana sugama hai|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 15 evameso pAe suhumasAMparAiyakiTThIsu ceva NiruddhavidiyasaMgahakiTTIe padesaggamokaDDaNAsaMkameNa saMchahamANo tAva gacchadi jAva appaNo paDhamadvidI AvaliyapaDiAvaliyamettA sesA tti / puNo tatthAgAlapaDiAgAlavocchedaM kANa puNo vi samayaNAvaliyamettapaDhamadvidimadhadvidIe gAliya samayAhiyamettapaDhamaTTidIe saha vaTTamANo carimasamayavAdarasAMparAiyo jaado| saMpahi tadatthAe vaTTamANassa jo parUvaNAvisemo taNNiddesakaraNaTThamuttarasuttAvayAro * lobhassa vidiyakiTiM vedayamANassa jA paDhamahidI tisse paDhamahidIe prAvaliyAe samayAhiyAesesoe tAdhe jA lobhassa tadiyakihI sA savvA hiravayavA suhumasAMparAiyakiTTIsu sNktaa| jA vidiyakiTTI tisse do zrAvaliyA mottRNa samayUNe udayAvalipavilu ca sesaM savvaM suhamasAMparAiyakiTTIsu saMkaMtaM / tAdhe carimasamabavAdarasAMvarAino mohaNIyassa crimsmybNdhgo| $ 16 edANi suttANi sugamANi / evamaNiyaTTikaraNaddhaM samANiya se kAle paDhamasamayasahumasAMparAiyayabhAveNa pariNadassa jo parUvaNAviseso taNNiNNayakaraNaTTamuvarimo suttapabaMdho 6 15 isa prakAra yahA~se lekara sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM hI vivakSita dUsarI saMgraha kRSTikA pradezapuja apakarSaNa saMkramaNake dvArA saMkramita hotA huA taba taka jAtA hai jaba taka apanI prathama sthiti Avali pratyAvali pramANa zeSa rahatI hai| punaH vahA~ AgAla pratyAgAlako vyucchitti karake phira bhI eka samaya kama AvalimAtra prathama sthiti adhaHsthitike dvArA galAkara eka samaya adhika prathama sthitike sAtha vidyamAna vaha jIva antima samayavartI bAdarasAmparAyika hotA hai, aba usa avasthAmeM vidyamAna jIvake jo prarUpaNAvizeSa hai usakA nirdeza karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM___* saMjvalana lobhakI dUsarI kRSTikA vedana karanevAleke jo prathama sthiti hai usa prathama sthitimeM eka samaya adhika AvalipramANa kAlake zeSa rahane para usa samaya saMjvalana lobhakI jo tIsarI kRSTi hai vaha saba pUrIkI pUrI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkramita ho jAtI hai / jo dUsarI kRSTi hai usake eka samaya kama do AvalipramANa navakavandha aura udayAvali praviSTa pradezapuMjake chor3akara zeSa saba dravya sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkrAnta hotA hai / usa samaya yaha kSapaka jIva antima samayavartI bAdarasAmparAyika aura mohanIya karmakA antima samayavartI vandhaka hotA hai| $ 16 ye stra sugama haiN| isa prakAra anivRttikaraNake kAlako samApta karake tadanantara samayameM prathama samayavartI sUkSmasAmparAyikabhAvase pariNata hue isa kSapakake jo prarUpaNAvizeSa hai usakA nirNaya karaneke liye Age kA sUtraprabandha AyA hai
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * se kAle paThamasamayasuhumasAMparAiyo / 17 sugamaM / * tAdhe suhumasAMparAiyakiTTIemasaMkhejjA bhAgA udiNNA / $ 18 kudo ? heTTimovarimAsaMkhejjadibhAgaM mottUNa majjhimabahubhAga sarUveNeva tAsimudayaNiyamadaMsaNAdo / tamhA heTThimovarimAsaMkhejjabhAgavisayAo kiDDIo mottUNa sesamajjhimabahubhAga sarUveNa muhumakiTTIo puvvatteNa padesaviNNAsaviseseNa udIremANo eso paDhamavasamaya suhumasAMparAio jAdo tti eso ettha suttatthasanbhAvo / saMbahi ettha heTThimovarimANamaNudiNNakiTTINamudiNNamajjhimakiDINaM ca thovabahuttametthamagugaMtavva midi parUvemANo suttamuttaraM bhaNai * heTThA aNudiraNAo thovAo / $ 19 sugamaM / * uvari aNudiraNAo visesAhiyAo / 20 sugama / [ cAritakkhavaNA * tadanantara samaya meM vaha kSapaka prathama samayavartI sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai / $ 17 yaha sUtra sugama hai / * usa samaya usake sUkSmasAmparAyika kRSTiyokAM asaMkhyAta bahubhAga udIrNa hotA hai / $ 18 kyoMki adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoMko chor3akara madhyama bahubhAga svarUpase hI usake udaya honekA niyama dekhA jAtA hai| isaliye adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgako viSaya karanevAlI kRSTiyoMko chor3akara zeSa madhyama bahubhAgarUpase sUkSmakRSTiyoM kI pUrvokta pradezavinyAsavaza udIraNA karatA huA yaha prathama samayavartI sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai / yaha yahA~ isa sUtrakA mathitArtha hai / aba yahA~ adhastana aura uparima anudIrNaM kRSTiyoMkA aura udIrNa huIM madhyama kRSTiyoMkA alpabahutva jAnane yogya hai, isaliye usakI prarUpaNA karate hue Age sUtrako kahate haiM * adhastana bhAgameM sthita anudIrNa kRSTiyAM sabase anpa haiM / 8 19 yaha sUtra sugama hai / * uparima bhAgameM sthita anudIrNa kRSTiyAM vizeSa adhika haiM / 20 yaha sUtra sugama hai /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 206 ] * majjhe udiNNAo suhumasAMparAiyakiTTI asaMkhejjaguNa / $ 21 sugamamedaM pi sutamidi Na ettha vakkhANAyaro / evamesA suhumasAM parAiyassa paDhamasamaye udIrijjamANakiTTINaM sarUpaparUvaNA kadA, esA caiva vidiyAdisamayesu viNiravasesamaNugaMtavtrA / raft vidiyasamaye puvvodiNNANaM kiTTINamaggaggAdo asaMkhejjadibhAgaM muMcadi, heTThado apuvvamasaMkhejjadibhAgamAghaDade / evaM jAva carimasamayasuhumasAMparAiyo ti / kiTTINamaNusamaya movaTTaNAvihANaM ca puvvaM va parUveyavvaM / ThidikhaMDayAdisesAsesavisesaparUvaNA ca sugamA tti Na puNo pavaMcijjade / evamedIe parUvaNAe suhumasAM parAiyaddhamaNupAlemANassa jAdhe ThidikhaDayasahassANi NANAvaraNAdikammANamaNubhAga khaMDaya sahassAviNAbhAvINi gadANi tAdhe mohaNIyassa apacchimaThidikhaMDa mAgAemANo edeNa vihANeNAgAedi ti paduppAyaNa suttamuttaraM bhaNai - * suhumasAMparAiyassa saMkhejjesu ThidikhaMDayasa hassesu gadesu jamapacchimaM ThidikhaMDayaM mohaNIyassa tamhi TThidikhaMDaye ukkIramANe jo * madhya bhAgameM sthita udIrNa honevAlI sUkSmasAmparAyika kRSTiyAM asaMkhyAtaguNI haiN| $ 21 yaha satra bhI sugama hai, isaliye isa viSaya meM vyAkhyAna viSayaka Adara nahIM hai / isa prakAra yaha sUkSmasAmparAyikake prathama samaya meM udIraNAko prApta hone vAlo kRSTiyoMke svarUpakI prarUpaNA kI / tathA yahI prarUpaNA dvitIyAdi samaya meM bhI pUrI tarahase jAna leno cAhiye / itanI vizeSatA hai ki pahale udIrNa huI kRSTiyoMke agrAgrabhAga se asaMkhyAtaveM bhAgako chor3a detA hai tathA adhastana apUrva asaMkhyAtaveM bhAgako bhalI prakAra ghaTita karatA hai| isa prakAra sUkSmamAmparAyika kRSTiyoM ke antima samaya taka jAnanA cAhiye / kRSTiyoMko pratisamaya apavartanA-vidhiko pahale ke samAna kathana karanA cAhiye / sthitikANDaka AdikI zeSa sampUrNa vizeSaprarUpaNA sugama hai, isaliye usakA punaH vistAra nahIM karate haiM / isa prakAra isa prarUpaNAke anusAra sUkSmasAmparAyikake kAlakA pAlana karanevAle kSapaka jIvake jJAnAvaraNAdi karmoke hajAroM anubhAgakANDakoMke avinAbhAvI hajAroM sthiti kANDaka jaba vyatIta ho jAte haiM taba mohanIyakarmake antima sthitikANDakako grahaNa karatA huA 'isa vidhise grahaNa karatA hai' isa bAtakA kathana karane ke liye Ageke sUtrako kahate haiM * sUkSmasAmparAyikake saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta ho jAne para jo mohanIya kamakA antima sthitikANDaka hai usa sthitikANDakake utkIrNa 2
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA mohaNIyassa guNaseDhiNikkhevo tassa guNasehiNikkhevassa aggaggAdo saMkheJjadibhAgo aagaaido| ___$ 22 edassa suttassa attho vuccade / taM jahA-saMkhejjesu ThidikhaMDayasahassesu jahAvRtteNa kameNa gadesa tado mohaNIyassa carimaTThidikhaMDayameso geNhamANo paDhamasamayasahumasAMparAieNa jo guNaseDhiNikkheve sagaddhAdo visesAhiyabhAveNa Nikkhitto tassa guNaseDhiNikkhevassa aggaggAdo saMkhejjadibhAgamAgAedi / sahumasAMparAiyaddhAmettaM sesaM parisesiya jettio so visesuttaro Nikkhevo taM savvameva kaMDayasarUveNAgAedi tti vRttaM hoi / Na kevalamettiyaM cetra geNhai, kiMtu tatto uvarimAo vi ThidIo guNaseDhisIsayAdo saMkhejjaguNamettIo carimadvidikhaMDayasarUveNa geNhai, tAhiM viNA guNaseDhisIsayassa ghnnaasNbhvaado| so ca sutte tahA Nidde so Natthi tti Na cAsaMkaNIyaM, tssaannuttsiddhttaado| tamhA guNaseDhisIsaeNa saha uvarimAo aMtomuhuttametIo tatto sakhejjaguNAo dvidIo ghettUNa mohaNIyassa carimaTThidikhaMDayametto Nivattedi tti eso ettha suttattha smucco| $ 23 saMpahi carimaTThidikhaMDayassa paDhamasamaye ukkIramANapadesaggassa seDhiparUvaNaM suttasUcidaM vatta issaamo| taM kadhaM ? tAdhe ceva paDhamaphAlIdavvamAkaDDiyUNa udaye kiye jAne para jo mohanIya karmakA guNazreNI-nikSepa hai usa guNazreNi-nikSepake agrAgrabhAgase saMkhyAtaveM bhAgako ghAta karaneke liye grahaNa karatA hai| $ 22 aba isa sUtrakA artha kahate haiM / yathA-saMkhyAta hajAra sthiti-kANDakoMke yathokta kramase bota jAne para pazcAt mohanIya karmake antima sthitikANDakako yaha kSapaka grahaNa karatA huA prathama samayameM sUkSmasAmparAyikake dvArA guNazreNI-nikSepameM apane kAlase vizeSa adhikarUpase jisa dravyako nikSipta kiyA hai usa guNazreNi nikSepake agrAgrabhAgase saMkhyAtaveM bhAgako grahaNa karatA hai| sUkSmasAmparAyikake kAlapramANa zeSako avaziSTa rakhakara jitanA vizeSa adhika dravya nikSipta kiyA hai usa sabako kANDakarUpase grahaNa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vaha kevala itaneko hI nahIM grahaNa karatA hai kintu usase uparima jo guNazreNizorSase saMkhyAtaguNI sthitiyA~ haiM unheM bhI antima sthiti-kANDakarUpase grahaNa karatA hai, kyoMki usake binA guNazreNi-zIrSakA grahaNa karanA asambhava hai / yadyapi sUtrameM usa bAtakA usa prakArase nirdeza nahIM kiyA hai so aimI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki ukta kathana anuktasiddha hai| isaliye guNazreNizIrSake sAtha usase saMkhyAtaguNI uparima antamuhUrtapramANa sthitiyoMko grahaNa karake mohanIya karmake antima sthitikANDakako yaha kSapaka racita karatA hai / yaha yahA~ para isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / 6 23 aba prathama samaya meM antima sthitikANDakake utkIrNa hone vAle pradezapuMjakI sUtrase sucita honevAlI zreNI-prarUpaNA ko batalAveMge / zaMkA--vaha kaise ?
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 206 ] padesaggaM thovaM dedi / se kAle asaMkhejjaguNaM dedi / evamasaMkhejjaguNAe seDhIe NikkhavamANo gacchadi jAva sahumasAMparAiyacarimasamayo ti / evaM ceva eNhi mohaNIyassa guNaseDhisIsayamidi ghettavyaM / tatto uvarimANaMtaravidIe asaMkhejjaguNahINaM dedi / tatto visesahINaM NikkhivamANo gacchadi jAva cirANaguNaseDhisosayaM patto tti / tado uvarimANaMtarAe ekkisse ThidIe asaMkhejjaguNahINaM Nikkhivadi / tatto paraM savvattha visesahINaM ceva Nikkhivadi jAva appaNo carimaTThidimaicchAvaNAvaliyametteNa apatto tti / evaM vidiyAdiphAlIsa vi NivadimANiyAsu erisI ceva dijjamANapadesaggassa seDhiparUvaNA NibbAmohamaNugaMtavvA jAva carimaThidikhaMDayassa ducarimaphAli tti / 6 24 puNo carimaphAlidavvaM ghettaNa udaye padesaggaM thovaM dedi, se kAle asaMkhejjaguNaM / evamasaMkhejjaguNAe seDhIe NikkhivamANo gacchadi jAva suhumasAMparAiyacarimadvidi tti / guNagAro vi ducarimadvidIe NikkhittapadesaggAdo carimaTTidIe Nisittapadesaggasma asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi / edassa kAraNaM jahA dasaNamohakhavagassa carimaphAlIe NivadidAe sammattassa parU vidaM tahA ceva paravedavyaM, visesAbhAdo evamedammi ThidikhaMDae Nillevide tado pahuDi mohaNIyassa ThidighAdAdikiriyAo Na saMbhavaMti, kevalamadhadvidIe ceva aMtomuhuttamettIo ceva ThidIo Nijjaredi tti idamatthavisesaM paTuppAemANo sattamuttaraM bhaNai samAdhAna--kyoMki usI samaya prathama phAlike dravyakA apakarSaNa karake udayameM usake stoka pradezapuMjako detA hai| tadanantara samayameM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai| isa prakAra asaMkhyAtaguNI zreNirUpase nikSipta karatA huA sUkSmasAmparAyikake antima samaya taka jAtA hai| isI prakAra isa samaya mohanIya karmake guNa-zreNizIrSako grahaNa karanA caahiye| usake bAda uparima anantarasthitimeM asaMkhyAtaguNe pradezapujako detA hai| usake Age purAnI guNazreNike zIrSake prApta hone taka vizeSahIna nikSepa karatA huA jAtA hai| usake Age uparima anantara eka sthitimeM asaMkhyAta guNe hIna pradezajakA nikSepa karatA hai| usake Age anisthApanAvaliko prApta kiye binA usake parva apanI antima sthiti taka sarvatra vizeSahIna hI pradezapajakA nikSepa karatA hai| isI prakAra dUsarI Adi phAliyoMke bhI patita honepara dIyamAna pradezapujako zreNiprarUpaNAke vyAmohake binA isI prakArako antima sthitikANDakake dvicarama-phAlike prApta hone taka jAnanI cAhiye / 6 24 punaH antima phAlike dravyako grahaNa karake udayameM stoka pradezapujako detA hai / tadanantara samayameM asaMkhyAtagaNe pradezapUjako nikSipta karatA hai| isa prakAra uttarottara asaMkhyAtaguNita zreNirUpase nikSipta karatA huA sUkSmasAmparAyika guNasthAnako antima sthitike prApta hone taka nikSipta karatA hai| guNakAra bhI dvicarama sthitimeM nikSipta hone vAle pradezapujase antima sthitimeM nikSipta honevAlA pradezaja palyApamake asaMkhyAta prathama vargamUla-pramANa hai| isa kAraNa darzanamohanIya kI kSapaNA karane vAle jovake antima phAlike patanake samaya samyaktva prakRtike viSayameM jisa prakAra prarUpita kara Aye haiM usI prakAra prarUpita karanA cAhiye, kyoMki usake kathanase
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 dhavalAsahide kasA pAhuDe * tamhi ThidikhaMDaye ukkiraNe tadopahuDi ThididyAdo / [ cAritakkhavaNA mohaNIyassa rAtthi $ 25 sugamamedaM sutaM / NANAvaraNAdikammANaM puNa Thidi - aNubhAgaghAdA to urivi paTTeti ceva, tattha paDibaMdhAbhAvAdo / * jattiyaM suhumasAMparAiyaddhAe sesaM tattiyaM mohaNIyassa ThidisaMtakamma sesaM / 6 26 carimahidikhaMDa pillevide suhumasAMparAiddhasesamettaM ceva mohaNIyassa ThidisaMtakammamavasi / taM ca jahAkamamadhaTThidIe Nijjaredi tti evamettie atthavisese parUviya samatte tado suhumasAMparAiyassa parUvaNA samappaiti vRttaM hoi / isake kathanameM koI vizeSatA nahIM hai| isa prakAra isa sthitikANDakake nirlepita ho jAne para vahAMse lekara mohanIya karmakI sthitighAta Adi kriyAe~ sambhava nahIM haiM / kevala prathama sthitikI hI antapramANasthitiyoMkI nirjarA hotI hai| isa prakAra isa arthavizeSakA prarUpaNa karate hue Age sUtrako kahate haiM * usa sthitikANDakake utkIrNa hone para vahA~se Age mohanIya karmakA sthitighAta nahIM hotA / $ 25 yaha sUtra sugama hai, parantu jJAnAvaraNAdi karmoMke sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta isase Age bhI pravRtta rahate hI haiM, kyoMki unake vaisA honemeM pratibandhakA abhAva hai / * isa avasthA meM sUkSmasAmparAyikakA jitanA kAla zeSa rahatA hai utane hI mohanIya karmakA sthiti - satkarma zeSa rahatA hai / SS 26 antima sthitikANDakake nirlepita ho jAne para sUkSmasAmparAyikakA jitanA ka zeSa rahatA hai utanA hI mohanIya karmakA sthiti satkarma-avaziSTa rahatA hai aura vaha kramase adhaHsthiti ke dvArA nirjarita hotA hai| isa prakAra itane artha vizeSakI prarUpaNA karake samApta hone para usake bAda sUkSmasAmparAyika guNasthAnako prarUpaNA samApta hotI hai / yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSArtha - - sUkSmasAmparAyika kSapaka apane antima samayameM cAritramohanIya karmakA samUla abhAva karake agale samaya meM kSoNamoha guNasthAnameM praveza karatA hai, isaliye vaha cAritramohanIya karmake antima sthiti-kANDakameM jina dravyoMko sammilita kara usa sthiti kANDakakA phAlikramase patana karatA hai unakA vivaraNa isa prakAra hai - ( 1 ) dasaveM guNasthAnake prArambhameM jisa guNazreNI kI racanAkA prArambha kiyA thA usakA AyAma dasaveM guNasthAnake kAlase kucha adhika hotA hai, isaliye 1. tA0 pratI uvarIva iti pAThaH /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 206] 6 27 evamettieNa pabaMdheNa sahumasAMparAiya-guNaTThANapajjaMta kiTTIvedagassa parUvaNaM samANiya saMpahi emhi ceva kiTTIvedagaddhAe paDibaddhANaM suttagAhANaM puvvamavihAsidANameNhimavayAraM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * idANiM sesANaM gAhANaM suttaphAso kAyayo / $ 28 ko suttaphAso NAma ? sUtrasya sparzaH sUtrasparzaH / puvvamatthamuheNa vihAsidANaM gAhAsuttANameNhimuccAraNapurassaramavayavatthaparAmaraso suttaphAso tti bhaNidaM hodi / mo idANiM kAyanvo tti suttattho / ettha sesaggahaNeNa kiTTIsu paDibaddhANamekkArasaNhaM mUlagAhANaM majjhe jAo putvaM thavaNiJjabhAveNa ThavidAo do mUlagAhAo tAsiM gahaNaM kAyavvaM, uparyuktAdanyacchezaH iti vacanAt / * tattha tAva dasamI malagAhA / vaha kSapaka usa guNazreNi-nikSepake sabase Ageke bhAgase saMkhyAtaveM bhAgake dravyako usa antima sthiti-kANDakameM sammilita karatA hai, (2) vaha jhapaka isake sAtha hI usa guNazreNizIrSase mohanIya karmakI jo sthitiyA~ saMkhyAtaguNI rahatI haiM unheM bhI usa sthitikANDaka rUpase grahaNa karatA hai| isa prakAra yaha kSapaka isa guNasthAnameM jisa antima sthiti-kANDakakI racanA karatA hai| usakA phAlikramase patana karake kramase prathamasthitimeM sthita antarmuhUrtapramANa sthitiyoMkI adhaHsthitike dvArA nirjarA karake yaha kSINamoha guNasthAnako prApta hotA hai / 6 27 isa prakAra itane prabandhake dvArA sUkSmasAmparAyika guNasthAna taka kRSTivedakakI prarUpaNA samApta karake aba iso kRSTivedakake kAlase sambandha rakhane vAlI tathA pahale vibhASita nahIM kI gaI sUtragAthAoMkA isa samaya avatAra karate hue Agake sUtrako kahate haiM * isa samaya zeSa gAthAoMkA sUtrarUpase spaza karanA cAhiye / 628 zaMkA-sUtrasparza kise kahate haiM ? samAdhAna--satrakA sparza satrasparza hai| pahale artha-makhase vizeSarUpase vyAkhyAta gAthAsatroke isa samaya uccAraNapUrvaka gAthAsUtrake pratyeka padakA parAmarza (spaSTokaraNa) karanA satrasparza kahalAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / use isa samaya karanA cAhiye / yaha ukta sUtrakA atha hai| yahA~ para ukta sUtrameM 'zeSa' padake grahaNa karanese kRSTiyoMke viSayameM sambandha rakhanavAlI gyAraha mUlagAthAoMke madhya sthagita karaneke abhiprAyase jo do mUla gAthAeM sthagita kI gaI thIM unako grahaNa karanA cAhiye, kyoMki pUrvAktase anya zeSa kahalAtA hai| aisA nItikA vacana hai / * unameM sarvaprathama yaha dasavIM mUla-gAthA hai|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe cArittakkhavaNAM $ 29 tattha tAva dasamI mUlagAhA samukkitiyavvA tti vRttaM hoi / * (154) kiTTIkadammi kamme ke baMdhadi ke va vedayadi aMse / saMkAmedi ca ke ke kesu asaMkAmago hodi // 207 / / 6 30 esA dasamI mUlagAhA punvaddheNa kiTTIvedagassa paDiNiyadudde se vaTTamANassa TThidiaNubhAgabaMdhapamANAvahAraNaTuM, tasseva tadavatthAe aNubhAgodayavisesagavesaNaTuM ca samoiNNA / puNo pacchaddheNa vi tadavatthAe tassa payaDi-dvidiaNubhAga-padesasaMkamo keriso hodaNa payadi, kimaviseseNa, Aho asthi ko vi viseso tti imamatthavisesaM paduppAedumoiNNA / 31 taM jahA 'kiTTIkadammi kamme puvamakiTTIsarUve mohaNIyakamme giravasesaM kiTTIsarUveNa pariNa mide, tado kiTTIvedagabhAve payaTTamANo 'ke baMdhadi ke va vedayadi aMse' kesi kammANaM, kiM pamANAo dvidIo aNubhAge vA baMdhadi bededi tti vA pucchidaM hodi / evaM vihANaM pucchANaM visesaNiNNayamuvari bhAsagAhAsaMbaMdheNa vattaissAmo gAhApacchaddhe "ke ke' kammase payaDiAdimeyabhiNNe saMkAmedi / 'kesa vA aMsesa $ 29 una do gAthAoMmeM sarvaprathama dasavIM mUlagAthAkI samutkIrtanA karanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * (154) mohanIya karmake kRSTirUpase pariNamA denepara kina-kina karmoM ko kitane pramANameM bAMdhatA hai, kina-kina karmoMko kitane pramANameM vedatA hai, kina-kina karmoMkA saMkramaNa karatA hai aura kina-kina karmoM ke viSayameM asaMkrAmaka hotA hai // 207 // 30 yaha dasavIM mUlagAthA hai jo apane pUrvAddha dvArA pratiniyata sthAnameM vidyamAna kRSTivedakake sthitibandha aura anubhAgabandhake pramANakA avadhAraNa karaneke liye tathA usIke usa avasthAmeM anubhAgake udaya-vizeSakA anusaMdhAna karaneke liye avatarita huI hai| punaH pazcimAdvArA bhI usa avasthAmeM usake prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezoMkA saMkrama kisa prakArakA hokara pravatta hotA hai ? kyA vizeSatAke binA pravatta hotA hai yA kisI prakArako vizeSatA bhI hai, isa prakAra isa arthavizeSakA pratipAdana karaneke liye avatarita huI hai| 631 yathA-'kiTTIkadammi kamme' pahale AkRSTisvarUpa mohanIya karmake kucha zeSa chor3e binA pUreke pUre kRSTisvarUpase pariNamita hone para, tadanantara kRSTiyoMke vedakapanese pravRttamAna yaha kSapaka jIva 'ke bandhadi ke va vedayadi aMse' kina karmoke kitane pramANavAlI sthitiyoM aura anubhAgoMko bA~dhatA hai aura vedatA hai, yaha pacchA kI gaI hai| isa prakArakI pacchAoMkA vizeSa nirNaya Age bhASyagAthAoMke sambandhase batalAveMge tathA gAthAke uttarAddha meM 'ke ke' kina kina karmoM ke prakRti Adike bhedase 1. pariNAmide pre0 kA0 /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 gA0 207-208 ] asaMkAmago hodi tti suttatthasaMbaMdho / eso ca pucchANidda so ANupuvvIsaMkamAdivisesamuvekkhade / edassa ca visesaNiNNayaM purado kassAmo / evamedIe mUlagAhAe pucchAbhetteNa NihiTThANamatthavisesANaM vihAsaNe kIramANe tattha imAo paMca bhAsagAhAo hoMti tti paduppAemANo suttamuttaramAha * edisse paMca bhAsagAhAmro / 632 sugamaM / * tAsiM samukkittaNA / 633 sagamaM / saMpahiM tAsi paMcaNDa bhAsagAhANaM jahAkamameva samukkittaNaM vihAsaNaM ca kuNamANo tattha tAva paDhamabhAsagAhAe samukkittaNaM kuNai, 'yathoddezastathA nirdezaH' iti nyAyAt / * (155) dasasu ca vassassaMto baMdhadi NiyamA du sesage aMse / desAvaraNIyAI jesiM provaNA asthi // 208 // bhedako prapta hue karma-pradezoMko saMkramAtA hai / sAtha hI 'kesuvA' kina karmoMke kitane bhAgakA asaMkrAmaka hotA hai ? isa prakAra yaha isa mUla sUtra gAthAkA arthake sAtha sambandha hai aura yaha mUla sUtra gAthAmeM kI gaI pRcchAkA nirdeza AnupUrvI saMkrama Adi vizeSakI apekSA karatA hai aura isakA vizeSa nirNaya Age kreNge| isa prakAra isa mulagAthAke dvArA pRcchAmAtrase nirdiSTa kiye gaye artha-vizeSoMkI vibhASA karane para usa viSayameM ye pA~ca bhASyagAthAyeM haiM, isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtra ko kahate haiM * isa mUlagAthA sUtrakI pA~ca bhASya-gAthAyeM haiM / $ 32 yaha sUtra sugama hai| * unakI samutkIrtanA karate haiM / * 6 33 yaha sUtra sugama hai| aba una pA~ca bhASya-gAthAoMkI yathAkrama hI samutkIrtanA aura vibhASA karate hue vahA~ sarvaprathama prathama bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM, kyoMki uddezake anusAra nirdeza kiyA jAtA hai aisA nyAya hai| ___ * krodhasaMjvalanakI prathama kRSTike vedakake antima samayameM mohanIya karmake binA zeSa tIna karmoMkI arthAta tIna ghAtikarmoMkI niyamase dasa varSake bhItara arthAta antarmuhUrta kama dasa varSa pramANa sthitikA bandha karatA hai tathA ina karmoM meM jinakI apavartanA sambhava hai unakA dezaghAtirUpase bandha karatA hai [tathA jina karmoMkI apavartanA sambhava nahIM hai unakA sarvaghAtirUpase bandha karatA hai / // 208 // 1.va saMkAmago pre0 kA0 /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA 6 34 esA paDhamabhAsagAhA / edIe kiTTIvedagassa paDiNiyaduddese vaTTamANassa tiNhaM ghAikammANaM Tidi-aNabhAgabaMdhapamANaNi deso kao daTTayo / saMpahi edisse avayavattho vuccade / taM jahA-'dasasu ca vassassaMto / evaM bhaNide kohapaDhamakiTTIvedagacarimasamaye dasaNhaM vassANamaMto dvidi baMdhadi-aMtomuhuttaNadasavassapamANeNa hidi baMdhadi tti vRtaM hoi / 'NiyamA du' NicchayeNeva 'sesage aMse' mohaNoyavajjANaM tiNhaM ghAikammANamidi vRttaM hoi / mohaNIyassa vi dvidibaMdhapamANaNidda so edeNeva sUcido dtttthvvo| tiNhaM ghAikammANaM pi TThidibaMdhapamANa-Nidde so ettheva sUcido tti ghettavvo, suttassedassa desAmAsayattAdo / 35 saMpahi gAhApacchaddhassattho vuccade / taM jahA-'desAvaraNIyAI' desaghAdINi ceva baMdhadi / 'jesimovaTTaNA atthi' evaM bhaNide ghAdikammesa jesiM kammANamovaTTaNA saMbhavai tesiM desaghAdINaM ceva baMdhago hodi tti vuttaM hoi / jesiM puNa ovaTTaNAai Natthi saMbhavo tANi savvaghAdINi ceva baMdhadi tti eso vi attho ettheva NilINo tti vkkhaanneybvo| ovaTTaNAsaNNA ca putvameva parUvidA tti Na puNo parUvijjade / saMpahi edasseva gAhAsuttatthassa phuDIkaraNaTThamuvarimaM vihAsAgaMthamADhavei * edisse gAhAe vihaasaa| 8 34 yaha prathama bhASyagAthA hai| isake dvArA pratiniyata sthAnameM vidyamAna kRSTivedaka kSapakake tIna ghAtikarmoMke sthiti-bandha aura anubhAga-bandhake pramANakA nirdeza kiyA gayA jAnanA cAhiye / aba isa bhASyagAthAke pratyeka padakA artha kahate haiM / yathA-'dasasu ca vassassaMto' isa prakAra kahane para saMjvalana krodhako prathama kRSTikA vedaka antima samayameM dasa varSoM ke bhItara sthitiko bA~dhatA hai arthAt antarmuhUrta kama dasavarSapramANa sthitiko bA~dhatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| "NiyamA du' nizcayase ho 'sesage aMse' mohanIyakarmako chor3akara tona ghAtikarmokI [dasa varSoM ke bhItara sthitiko bA~dhatA hai ] yaha uka kathanakA tAtparya hai| mohanIyakarmake bhI sthitibandhake pramANakA nirdeza isI vacanase sUcita kiyA gayA jAnanA cAhiye / tIna ghAtikarmoM ke bhI sthitibandhake pramANakA nirdeza isI vacanase hI sUcita ho gayA, aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki yaha bhASya-gAthAsUtra dezAmarSaka hai| 6 35 aba isa bhASyagAthAke uttarArdhakA kathana karate haiM / yathA-'desAvaraNIyAI dezaghAtiyoMko hI bA~dhatA hai / 'jesimovaTThaNA atthi' aisA kahanepara ghAtikarmo meM jina karmokI apavartanA sambhava hai una ghAtikarmoM meM dezaghAtiyoMkA hI bandhaka hotA hai / yaha ukta kathanakA tAtparya hai| parantu jina ghAtikarmoMkI apavartanAkA honA sambhava nahIM hai unheM sarvaghAti rUpase ho bAMdhatA hai / isa prakAra yaha artha bhI isI bhASyagAthAmeM hI bhita hai aisA vyAkhyAna karanA cAhiye / apavartanA saMjJAkA pahale hI kathana kara Aye haiM, isaliye yahA~ usakA punaH kathana nahIM kiyA jAtA hai| aba iso bhASyagAthA sUtrakA spaSTIkaraNa karaneke liye Ageke vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 1. ovaTTaNA pre0 kA /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 208 ] 17 9 36 sugamaM / * edIe gAhAe tinhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho ca aNubhAgabaMdho ca NihiTTo | 6 37 sugamamedaM pi sutaM; pariSphuDamevettha tadubhayaNidda sadasaNAdo / * taM jahA / 938 sugamaM / * kohassa paDhamakiDicarimasamayavedagassa tirahaM ghAdikammANaM TThidibaMdho saMkhejjehiM vassasahassehiM parihAidUNa dasarahaM vassANamaMto jAdo | 9 39 sugamamedaM pi gAhApuvvaddha paDibaddhaM vihAsAsuttamidi Na ettha kiMci vakkhANeyavvamatthi / * athANubhAgabaMdho tirahaM ghAdikammANaM kiM savvadhAdI desaghAditti ? $ 40 sugamamedaM pucchAvakka / 9 36 yaha sUtra sugama hai / * isa bhASyagAthA dvArA tIna ghAtikarmoMke sthitibandha aura anubhAgabandhakA nirdeza kiyA gayA hai / 9 37 yaha sUtra bho sugama hai, kyoMki spaSTarUpase hI isa bhASyagAthAmeM una donoM viSayoM kA nirdeza dekhA jAtA hai / * vaha jaise / 9 38 yaha sUtra sugama hai / * krodha saMjvalanakI prathama kRSTike antima samayavartI vedakake zeSa tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSoMse ghaTakara dasa varSake bhItara ho jAtA hai / 8 39 gAthA pUrvArdhase sambandha rakhane vAlA yaha vibhASAsUtra bhI sugama hai, isaliye yahA~ isa sambandha meM kucha bhI vyAkhyAna karane yogya nahIM hai / * tIna ghAtikarmoMkA anubhAgabandha kyA sarvaghAti hotA hai yA dezaghAti hotA hai / 9 40 yaha pRcchA vAkya- sugama hai /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA * udesiM ghAdikammANaM jesimovaTTaNA zratthi tANi desaghAdINi baMdhadi, jesimovaNA Natthi tANi savvaghAdoNi baMdhadi / 41 sugamaM / 18 * zravaNAsaNA puvvaM parUvidA' / $ 42 yatthamedaM pi suttaM, ovaTTaNA - saNNAe puvvameva suvicAridattado / tado kevalaNANadaMsaNAvaraNIyANamoTTaNAvirahidANaM savvadhAdio cevANubhAgabaMdho, sesANamovaTTaNapayaDINaM khaovasamasattisaMjuttANaM desaghAdio cevANubhAgabaMdho edammi visaye payaTTadi desaghAdikaraNAdo pAye tattha payAraMtarAsaMbhavAdo tti eso edassa vihAsAgaMthassa gAhApacchaddhapaDibaddhassa samudAyattho / evamettieNa vihAsAgatheNa paDhamabhAsagAhAe atthavihAsaNa samANiya saMpahi vidiyabhAsagAhAe samukkittaNaM vihAsaNaM ca kuNamANo uvarimaM pabaMdhamADhavei / * ettI bidiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / 6 43 sugamaM / * ina ghAtikamoMmeM jinakI apavartanA hotI hai unheM dezaghAti rUpase bA~dhatA hai tathA jinakI apavartanA nahIM hotI hai unheM sarvaghAtirUpase bA~dhatA hai / 6 41 yaha sUtra sugama hai / * apavartanA saMjJAkA pahale kathana kara Aye haiM / 9 42 yaha sUtra bhI gatArthaM hai, kyoMki apavartanA saMjJAkA pahale hI acchI taraha vicAra kara Aye haiM / isaliye apavartanAse rahita kevalajJAnAvaraNIya aura kevaladarzanAvaraNIya sarvaghAti hI anubhAgabandha hotA hai, tathA kSayopazamazaktise saMyukta zeSa apavartanA prakRtiyoMkA dezaghAti hI anubhAgabandha isa sthAna meM pravRtta hotA hai, kyoMki dezaghAtikaraNase lekara isa sthAnameM una prakRtiyoMkA anya prakAra sambhava nahIM hai / jina karmoMke dezaghAtispardhaka hote haiM una karmokI apavartanA saMjJA hai| isa prakAra ukta bhASyagAthAke uttarArdhase sambandha rakhanevAle isa vibhASAgranthakA yaha samuccayarUpa artha hai| isa prakAra itane vibhASAgranthake dvArA prathama bhASyagAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna samApta karake aba dUsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA aura vibhASA karate hue Age ke prabandhako Arambha karate haiM * yaha dUsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA hai / 9 43 yaha sUtra sugama hai / puvvaparUvidA tA0
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 208-209] * taM jhaa| 44 sugamaM / * (156) carimo bAdararAgo NAmAgodANi vedaNIyaM ca / vassassaMto baMdhadi divasassaMto ya jaM sesaM // 209 / / $ 45 esA vidiyagAhA aNiyaTTikaraNacarimasamaye mohaNIyavajjANaM samvesiM kammANaM dvidibaMdhapamANAvahAraNaTThamoiNNA, paripphuDamevettha thaavihtthnniddesdesnnaado| edassa ca gAhAsuttassa avayavatthaparUvaNA sugamA / saMpahi edasseva gAhAsuttatthassa phuDIkaraNaTThamuvarimaM vihAsAgaMthamAha / * vihaasaa| 46 sugamaM / * jhaa| 47 sugamaM / * vaha jaise / 644 yaha sUtra sugama hai| * nauveM guNasthAnameM antima samayavartI bAdara sAmparAyika kSapaka nAmakarma, gotrakarma aura vedanIyakarmako eka varSa ke antargata bA~dhatA hai aura jo zeSa tIna ghAtiyAkarma (jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karma) haiM unako eka divasake antargata bA~dhatA hai // 209 // 645 yaha dUsarI bhASyagAthA anivRttikaraNa kSapakake antima samayameM mohanoyakarmako chor3akara zeSa sabhI karmoke sthitibandhake pramANakA avadhAraNa karaneke liye avatarita huI hai, kyoMki spaSTarUpase hI isa bhASyagAthAmeM usa prakArake arthakA nirdeza dekhA jAtA hai / kintu isa gAthAsUtra ke avayavoMkI arthaprarUpaNA sugama hai| aba isI gAthAsUtrako spaSTa karaneke liye Ageke vibhASA granthako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6 46 yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise / 6 47 yaha sUtra sugama hai|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA * carimasamayayAdara sAMparAiyarasa NAmAgodavedaNIyANa hidibaMdho vassaM desUrNa / tihaM ghAdikammANaM muhattapudhatto hidibaMdho / $ 48 edANi do vi sattANi sugmaanni| Navari mohaNIyassa carimo dvidivadho aMtomuhuttametto supasiddho tti Na edammi gAhAsutte parUvido / evaM vidiya bhAsagAhAe atthavihAsaNaM samANiya saMpahi tadiyabhAsagAhAe vihAsaNadvamuvarimaM suttapabaMdhamAha / * etto tadiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / $ 49 sugama / * taM jhaa| 350 sugama / * carimo ya suhamarAgo NAmAgodANi vedaNIyaM ca / divasassaMto baMdhadi bhiNNamuhattaM tujaM sesaM // 210 // 51 esA tadiyabhAsagAhA carimasamayasuhumasAMparAiyassa chaNhaM kammANaM dvidibaMdhapamANamettiyaM hodi tti paduppAyaNaTThamoiNNA / taM jahA-'carimo ya suhuma * antima samayayI bAdarasAmparAyika kSapakake nAmakarma, gotrakarma aura vedanIyakarmakA sthitibandha eka varSase kucha kama hotA hai / / tathA tIna ghAtikarma jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakarmakA sthitibandha muhUrtapRthaktvapramANa hotA hai| $ 48 ye donoM hI sUtra sugama haiN| itanI vizeSatA hai ki mohanIya karmakA antima sthitibandha antamuhUrta pramANa suprasiddha hai, isaliye isakA kathana isa bhASyagAthAmeM nahIM kiyA hai| isa prakAra isa dUsarI bhASyagAthAke arthako vibhASA samApta karake aba tIsarI bhASyagAthAkI vibhASA karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba isase Age tIsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiN| $ 49 yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 650 yaha sUtra sugama hai| * antima samayavartI sUkSma sAmparAyika kSapaka jIva nAmakarma, gotrakarma aura vedanIyakarma ko eka divasake bhItara bAMdhatA hai tathA zeSa jo tIna ghAtikarma jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakarma haiM unheM bhinnamuhUrtapramANa bA~dhatA hai / / 210 / / 651 yaha tIsarI bhASyagAthA antima samayavartI sUkSmasAparAyika kSapakake chaha karmoM ke sthitibandhakA pramANa itanA hotA hai, isa bAtakA kathana karaneke liye avatarita huI hai / yathA-'carimo ya muhama rAgo' antima samayavartI sUkSmasAMparAyika jIva 'NAmA-godANi vedaNIyaM ca' nAma, gotra aura vedanIya ina tIna aghAti karmoko 'divasassaMto bandhadi' saMkhyAta muhUrtapramANa bA~dhatA hai yaha ukta
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 210] rAgo' carimasamayasuhumasAMparAio 'NAmAgodANi vedaNIyaM ca' edANi tiNNi aghAdikammANi divasassaMto baMdhadi, saMkhejjamuhuttapamANeNa baMdhadi tti vuttaM hoi, NAmAgodANayaTTamuhuttamettaTTi dabaMdhadasaNAdo, vedaNIyasma bArama muhuttamettaTThidibaMdhadaMsaNAdo tti / 'bhiNNamuhuttaM tu jaM sesaM, edeNa suttAvayaveNa va ttase sANaM niNhaM ghAdikambhANamaMtomuhuttametto guhumasAMparAiyacarimasamayavisao hidivaMdho hodi tti eso atthaviseso jANAvido / saMpahi edasseva gAhAsuttatthassa phuDIkara NaTThamuvarimo vihAsAgaMtho / * vihaasaa| 6 52 sugm| * carimasamayasuhamasAMparAiyarU NAmAgodANaM hidibaMdho aTTha vedaNIyassa hidibaMdho baarsmuhuttaa|| tivha ghAdikammANaM hidibaMdho atomuhutto / / 6 53 edANi suttANi sugamANi / evamedAhiM tIhiM bhAsagAhAhi 'ke baMdhadi'tti edassa mUlagAhAvayavassa attho bhnnido| saMpahi 'ke va vedayadi aMse / iccedaM mUlagAhAsuttAvayavamamsiyaNa kiTTIvedagassa ghAdikammANamaNubhAgodayavisesagavesaNa? cautthIe bhAsagAhAe samukkittaNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNaikathanakA tAtparya hai, kyoMki nAmakarma aura gotra karmakA ATha muhUrtapramANa sthitibandha dekhA jAtA hai tathA vedanoya karmakA bAraha muhUrtapramANa sthitibandha dekhA jAtA hai| 'bhiNNamuhattaM ca jaM sesaM' isa bhASyagAthA sUtra ke antima caraNase pahale kahe gaye tona aghAti karmoMse zeSa rahe jo tIna ghAtikama unakA antamuhUrta pramANa sthitibandha sUkSmasAmparAyika kSapakake antima samayameM hotA hai / isa prakAra isa arthavizeSakA jJAna karAyA gayA hai / aba gAthA sUtrake isI arthako spaSTa karaneke liye AgekA vibhASA grantha AyA hai * aba isa bhASyagAthAsUtrakI vibhASA karate haiN| . 6 52 yaha sUtra sugama hai / / * antima samayavartI sakSmasAmparAyika kSapakake nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha ATha muhUrtapramANa hotA hai| vedanIya karmakA sthitibandha bAraha muhUrtapramANa hotA hai / tathA tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha antarmuhUrtapramANa hotA hai| 8 53 ye tInoM sUtra sugama haiN| isa prakAra ina tIna bhASyagAthAoM dvArA 'ke bandhadi' isa mUlasUtra gAthAsambandhI avayavakA artha kahA / aba 'ke va vedayadi aMse' isa prakAra isa mUla gAthAsUtrasambandhI avayavakA Azraya karake kRSTivedakake ghAtikarmoM ke anubhAgake udayavizeSakA anusandhAna karaneke liye cautho bhASyagAthAko samutkIrtanA karate hue AgekA sUtra kahate haiM 1. aMtomuhatta pre0 kA0 /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 jayadhavalAsa hide kasA pAhuDe * etto cautthIe bhAsagAhAe samukkittaNA / 654 sugamaM / [ cArittakkhavaNA * (158) adha madi-suda-AvaraNe' ca aMtarAie ca desamAvaraNaM / laya vedayade savvAvaraNaM aladdhI ya // 211 // 9 55 esA cautthI bhAsagAhA NANAvaraNadaMsaNAvaraNa - aMtarAiyANaM tiNDaM mUlapaDaNaM jAo uttarapayaDIo khaovasamasattisahagadAo tAsimaNubhAgodayo edassa kiTTIaaraaree deghAdIo savvadhAdIo vA hodUNa paMyahRdi tti edassa atthavisesassapadupAyaTTamoiNNA / saMkAmaNapaTThavagassa vidiyabhAsagAhAsaMbaMgheNa puvvamevaMviho atthaviseso savittharaM vihAsido ceva, puNo kimadumehimADhavijjaditi NAsaMkA kAyavvA, kiTTIvedagasaMbaMgheNa visesithUNa puNo vi tapparUvaNAe dosANuvalabhAdo / edisse cautthamAsagAhAe kiMci avayavatthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA - athetyaya * isase Age cauthe bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / 8 54 yaha sUtra sugama hai / * jo labdhisaMjJAvAle (kSayopazamasaMjJaka ) matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa aura pA~ca antarAya karma haiM tathA (bhASyagAthAsUtra meM Aye hue 'ca' padase gRhIta avadhijJAnAvaraNa, mana:paryayajJAnAvaraNa, cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa aura avadhidarzanAvaraNa karma haiM) una sabakA dezAvaraNarUpase vedana karatA hai; tathA alabdhi saMjJAvAle jina karmoMkA kSayopazama nahIM huA hai una karmoMkA sarvaghAtirUpase vaMdana karatA hai || 211 / / SS 55 yaha cItho bhASyagAthA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya ina tona mUla prakRtiyoM kI kSayopazamazakti se yukta jo uttaraprakRtiyA~ haiM unake anubhAgakA udaya isa kRSTivedaka kSapaka ke dezaghAtirUpa hokara pravRtta hotA hai yA sarvaghAtirUpa hokara pravRtta hotA hai isa prakAra isa arthavizeSakA pratipAdana karaneke liye avatIrNa huI hai| zaMkA--saMkrAmaNa prasthApakake dUsarI bhASyagAthAke sambandhase pahale ho isa prakArake arthavizeSakI vistArake sAtha vibhASA kara Aye haiM, isaliye isa samaya isako punaH kisaliye Arambha kiyA jAtA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki kRSTivedaka ke sambandhavaza vizeSarUpase phira bhI usake prarUpaNa karanemeM koI doSa nahIM pAyA jAtA ? 1. agha suda- madiAvaraNe di0 / 2. ladvI yaM pre0 kA0 /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 211] nipAtaH pAdapUraNe'thavANuvazamIkaraNe vA draSTavyaH / 'suda-madi AvaraNe ca' evaM maNide sudaNANAvaraNIye madiNANAvaraNIye ca aNubhAgameso vedaMto desamAvaraNaM desaghAdi, sarUvamedesimaNubhAga vededi tti vuttaM hoi / 656 ettha ca saddaNiddeseNa 'ohi-maNapajjavaNANAvaraNIyANaM cakkhu-acakkhuohidaMsaNAvaraNIyANaM ca gahaNaM kAyavvaM, tesi pi khaovasamaladdhisaMbhavavaseNa desaghAdiaNabhAgodayasaMbhavaM paDi visesaabhaavaado| Na kevalamedesiM ceva kammANamaNabhAgameso desaghAdisarUvaM vededi, kiMtu 'aMtarAie'ca' paMcaMtarAiyapayaDINaM pi desAvaraNasarUvamaNubhAgameso vedayade, laddhikammasatta paDi visesAbhAvAdo tti vuttaM hoi / kudo evamedesi kammANamaNubhAgodayassa desaghAdittasaMbhavo jAdo tti AsaMkAe idamAha-'laddhI yaM' jaM jamhA khaovasamaladdhI edesi kammANamettha saMbhavai, tamhA desaghAdisarUvamedesimaNubhAgaM vededi tti bhaNidaM hodi / 657 evamedeNa edesi kammANamaNubhAgodayassa desaghAdittasaMbhavaM paduppAiya saMpahi tadeyaMtAvahAraNaNirAyaraNamuheNa savvaghAdisarUvo vi edesi vuttAsesakammANamaNu aba isa cauthI bhASyagAthAke avayavoMke kiMcit arthakI prarUpaNA kareMge / yathA-isa bhASyagAthA sUtrameM 'adha' yaha nipAta pAdapUraNa arthameM jAnanA cAhiye yA anupazamIkaraNa ke arthameM jAnanA cAhiye / 'suda-madi AvaraNe ca' aisA kahane para zrutajJAnAvaraNIya aura matijJAnAvaraNIyake anubhAgako yaha kSapaka vedana karatA huA dezAvaraNarUpase hI vedana karatA hai arthAt ina karmokA dezaghAti svarUpa anubhAgakA vedana karatA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 8 56 isa bhASyagAthA sUtrameM Aye hue 'ca' zabdake nirdezase avadhijJAnAvaraNa, mana paryayajJAnAvaraNa karmoMkA tathA cakSadarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa aura avadhidarzanA cAhiye kyoMki ina karmoMkA bhI kSayopazamalabdhike sambhava honese dezaghAti anubhAgake udayake sambhava honeke prati vizeSatAkA abhAva hai| kevala inhIM karmoke anubhAgako yaha kSapaka dezaghAtisvarUpase vedana nahIM karatA hai, kintu 'aMtarAie ca' antarAya karmako pA~coM prakRtiyoMkA bhI dezAvaraNasvarUpa anubhAgako yaha kSapaka vedana karatA hai, kyoMki unake uktakarmoMke kSayopazamalabdhi karmAMzarUpa honeke prati vizeSatAkA abhAva hai| yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra ina karmoMke anubhAgakA udaya dezaghAtipaneko kaise prApta ho gayA aisI AzaMkA hone para ukta bhASyagAthAsUtra meM yaha vacana kahA hai-'laddhI ya' yataH ina karmoM kI kSayopazamalabdhi yahA~ para sambhava hai, isaliye ina karmoM ke dezaghAtisvarUpa anubhAga ko yaha jIva vedatA hai, yaha ukta kathana kA tAtparya hai| 57. isa prakAra isa kathana dvArA ina karmoM ke anubhAga ke udaya ke dezaghAtipane ke saMbhava hone kA kathana karake aba una karmoM ke ekAnta ke nizcaya ke nirAkaraNadvArA ina ukta samasta 1. pAdapUraNArthavANuvazamIkaraNe pre0 kA0 / pAdapUraNAtha vANuvazamIkaraNe tA0 / 2. aMtarAye A0 /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA bhAgodayasaMbhavo asthi tti paduppAemANo idamAha-'savvAvaraNaM aladdhI ya / Na kevalamedesi kammANamaNubhAgodayaM desaghAdisarUvaM ceva vedayadi, kiMtu savvAvaraNaM ca' savvaghAdisarUvaM ca edesimaNabhAgaM vededi / kiM kAraNaM ? aladdhI ya, khaovasamaladdhIviraho aladdhI NAma / jado edesi kammANaM khaovasamaviseso kesu vi jIvesu Natthi, tado savvaghAdisarUvo vi edesi kammANamaNubhAgodao katthai Na virujjhadi tti vRttaM hoi / 58 ettha codao bhaNaihou NAma ohi-maNapajjavaNANAvaraNIyANamohidaMmaNAvaraNIyassa ca aNa, bhAgodayo kesu vi jIvesu desaghAdisarUvo aNNesu ca savvaghAdimarUvo hodUNa payaTTadi tti, savvesu jIvesu edAsiM tiNhaM payaDINaM khaovasamaladdhIe nniymaannvlbhaado| kiMtu suda-madiAvaraNadipayaDINaM desa-savvaghAdisarUko aNubhAgodao bhayaNijjasarU, veNedassa khavagassa hodi tti NedaM ghaDade, tosiM khaovasamaladvIe savvajIvesu avassaM, bhAviNiyamadaMsaNAdo tti ? karmoM ke anubhAga kA udaya sarvadhAtisvarUpa bhI sambhava hai isa bAta kA pratipAdana karate hue ukta bhASyagAthA kA yaha vacana kahA hai-'savvAvaraNaM aladdhI ya' ina karmoM ke anubhAga ke udaya ko kevala dezaghAtisvarUpa hI vedana nahIM karatA, kintu 'savvAvaraNaM ca' ina karmoM ko sarvaghAtisvarUpa bhI vedana karatA hai| zaMkA-isakA kAraNa kyA hai ? samAdhAna-kyoMki 'aladdhI ya' ye karma kSayopazamalabdhi se rahita haiM / alabdhikA artha hai ki yataH ina karmoM kA kSayopazamavizeSa kinhIM jIvoM meM nahIM pAyA jAtA isaliye kinhIM jIvoM meM ina karmoM ke anubhAga kA udaya sarvaghAtisvarUpa bhI virodha ko prApta nahIM hotaa| 6 58 zaMkA-yahA~ para zaMkAkAra. kahatA hai ki avadhijJAnAvaraNa, manaHparyayajJAnAvaraNa aura avadhidarzanAvaraNa ke anubhAga kA udaya kinhIM jIvoM meM dezaghAtisvarUpa hokara pravRta hove tathA anya jIvoM meM ukta tIna karmoM kA udaya sarvaghAtisvarUpa hokara pravRta hove, kyoMki saba jIvoM meM ina tona prakRtiyoM kI kSayopazamalabdhi hone kA niyama nahIM pAyA jAtA / kintu matijJAnAvaraNa aura zrutajJAnAvaraNa Adi prakRtiyoM ke dezaghAti aura sarvaghAtisvarUpa anubhAga kA udaya bhajanIyarUpa se isa kSapakake pravRtta hotA hai yaha bAta ghaTita nahIM hotI, kyoMki una prakRtiyoM ke kSayopazamalabdhi ke saba jovoM meM avazya honekA niyama dekhA jAtA hai| 1. savvAvaraNo aa0|
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 gA0 211] 659 ettha parihAro vuccade-saccamedamedesi kammANaM khaovasamaladdhisAmANaM savvajIvesu NiyamA saMbhavadi tti, kiMtu khaovasamavisesamassiyUNa payadatthasamatthaNA itthamaNugaMtavvA / taM jahA-madi-sudaNANAvaraNIyANaM tAva uccde| doNhamedAsi payaDINamasaMkhejjalogamettIo uttarottarapayaDIo atthei pajjAyasudaNANappahuDi jAva sabvukkassasudaNANe tti samavaTTidaNANaviyappesu pddibddhaannmsNkhejjlogmettaannmaavrnnviyppaannmuvlNbhaado| Na ca madiNANassa AvaraNaviyappA ettiyamettA suttaNibaddhA Natthi tti AsaMkA kAyavvA; madipuvvasudaNANamedeNa bhiNNassa madiNANassa vi tettiyamettANamAvaraNaviyappANaM saMbhave virohaabhaavaado| evaM ca saMte tattha jo savvukkassakhaovasamapariNado coddasaputvaharo savvukkassakoTabuddhiAdimadiNANavisesasaMpaNNo khavagaseDhimArUDho tassa desaghAdisarUvo ceva doNhamedAsi payaDINamaNubhAgodao hodi, taduttarapayaDINaM savvAsimeva tattha desaghAdisarUveNa pariNamiya udayavidIe samavaTThANadaMsaNAdo / ___660 jo puNa vigalasudadhArao vigalamadiNANI ca seDhimAruhadi tattha sanvadhAdisarUvo edAsimaNubhAgodao daTThavvo; heTThimAvaraNANaM tattha desaghAdipariNAmasaMbhave vi uvarimAvaraNaviyappANaM savvaghAdisarUvANameva tammi pttidNsnnaado| haMdi jai vi egavakhareNNasayalasudadhArao khavagaseDhimAruhadi, to vi tattha savvadhAdisarUvo 6 59 samAdhAna---aba yahA~para isakA parihAra kahate haiM-yaha bAta saca hai ki ina karmokI kSayopazamalabdhi-sAmAnya saba jIvoMmeM niyamase sambhava hai, kintu kSayopazama-vizeSakA Azraya karake prakRta arthakA samarthana isa prakAra jAnanA cAhiye; yathA-sarvaprathama matijJAnAvaraNa aura zrutajJAnAvaraNakI apekSA kathana karate haiM-ina donoM prakRtiyoM kI asaMkhyAtalokapramANa uttarottara prakRtiyA~ haiM, kyoMki paryAya zratajJAnase lekara sabase utkRSTa zratajJAna taka samavasthita jJAnake bhedoMmeM pratibaddha asaMkhyAta lokapramANa AvaraNake bheda upalabdha hote haiN| yahA~ para matijJAnake itane AvaraNake bheda sUtrameM nahIM kahe gaye haiM, aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki matijJAnapUrvaka zrutajJAnake bhedase bhedako prApta hue matijJAnake bhI utane AvaraNake bhedoMke sambhava honemeM virodhakA abhAva hai| aura aisA honepara usa viSayameM jo sabase utkRSTa kSayopazamase pariNata caudaha pUrvadhara tathA jo sabase utkRSTa koSThabuddhi Adi matijJAna vizeSase sampanna aisA jo kSapakazreNipara ArUr3ha jova hai usake ina donoM prakRtiyoMkA dezaghAtisvarUpa ho anubhAgakA udaya hotA hai, kyoMki una donoM prakRtiyoMke sabhI uttara bhedoMkI vahA~ dezaghAtisvarUpase pariNamana karake udayasthitikA samavasthAna dekhA jAtA hai| 660 kintu jo vikala zrutadhAraka aura vikala matijJAnI jIva kSapakazreNipara ArohaNa karatA hai usake ina donoM prakRtiyoMke uttara bhedoMke anubhAgakA sarvaghAtisvarUpa udaya jAnanA cAhiye / yadyapi ukta donoM prakRtiyoMke adhastana AvaraNoMkA dezaghAtirUpase pariNamana sambhava hone 1. laddhi pre0 kaa|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA suda-madiNANAvaraNIyANamaNabhAgodao Na viruddho; carimAvaraNaviyappassa tattha savvaghAdittadaMsaNAdo tti / Na ca vigalasudadhArayANaM khavagaseDhisamArohoNAsaMbhavo, dasa-Nava-punbahANaM pi seDhisamArohaNe sNbhvovesaado| tamhA sabukkassakhaovasamaladdhipa raNadasayalasudaNANammi ukkassakoDabuddhiAdicaduramalabuddhivisiDhe jIve desAvaraNIyasarUvo edesimaNabhAgodao, tadaNNattha sabaghAdisarUvo tti eso ettha suttatthasamAvo ebamohiNANAvaraNAdisemapayaDINaM pi payadatthajojaNA jANiya kAyavvA / Navari ohimaNapajjaraNANAvaraNIyANamohidasaNAvaraNIyassa ca uttarottarapayaDivivakkhAe viNA vi desa-pavaghAdittamaNubhAgodayassa saMbhavadi tti daDavvaM, sanvesu jIvesu tesiM khovsmnniymaannuvlNbhaado| saMpahi edasseva gAhAsuttatthassa phuDIkaraNaTThamuvarimaM bihAsAgaMthamADhavei * laddhIe vihaasaa| 661 sugama / * jadi savvesimakkharANaM khaovasamo gado, tado sudAvaraNaM madi para bhI uparimaAvaraNoMke bhedoMkA sarvaghAtisvarUpase hI vahA~ pravRtti dekhI jAtI hai / kheda hai ki yadi eka akSarase kama vaha sampUrNa zratakA dhAraka hokara kSapakazreNipara ArohaNa karatA hai to bhI usake zrutajJAnAvaraNIya aura manijJAnAvaraNIyake anubhAgakA sarvaghAtisvarUpa udaya virodhako prApta nahIM hotA, kyoMki antima AvaraNake bhedakA usake sarvaghAtipanA dekhA jAtA hai| aura vikala zrutadharoMkA kSapakAzreNipara ArohaNa karanA asambhava nahIM hai, kyoMki dasa pUrvadhara aura nau pUrvadharoMkA bhI kSapakazreNipara ArohaNa karanA sambhava hai, aisA AgamakA upadeza hai / isaliye sabase utkRSTa kSayopazamalabdhise pariNata sakala tajJAnI jIvake tathA utkaSTa koSThabuddhi Adi cAra nirmala buddhise yukta jIvake ina donoM prakRtiyoMke anubhAgakA dezaghAtisvarUpa udaya hotA hai tathA unase anya kSapaka jIvoMke sarvaghAtisvarUpa hI udaya hotA hai isa prakAra yaha prakRta meM sUtrakA arthake sAtha sadbhAva hai| isI prakAra avadhijJAnAvaraNa Adi zeSa prakRtiyoMkI bhI prakata arthake sAtha jAnakara yojanA kara lenI cAhiye / itanI vizeSatA hai ki avadhijJAnAvaraNa, manaHparyayajJAnAvaraNa aura avadhidarzanAvaraNa kI uttarottara prakRtiyoMkI vivakSAke vinA bhI dezaghAti aura sarvaghAtirUpase anubhAgakA udaya sambhava hai aisA jAnanA cAhiye, kyoMki sabhI jIvoMmeM una prakRtiyoMke kSayopazamakA niyama upalabdha nahIM hotA hai / aba ukta gAthAsUtrake isI arthako spaSTa karaneke liye Ageke vibhASA granthako Arambha karate haiM-- * 'laddhIe' isa pada kI vibhASA isa prakAra hai| 661 yaha sUtra sugama hai| * yadi sabhI akSaroMkA kSayopazama ho gayA hai taba yaha jIva zrutajJAnAvaraNa aura matijJAnAvaraNakA dezaghAtirUpa vedana karatA hai|
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 211] AvaraNaM ca desaghAdi vedydi| adha ekassa vi akkharassa Na gado khovasamo tado suda-madi-AvaraNANi savvaghAdINi vedayadi / $ 62 ettha 'jaI vi savvesimakkha rANaM khaovasamo gado tti bhaNide sayalasudaNANadavva-bhAvakkharANaM cadusaTThiakkharasaMjogajaNidasarUveNegaTThivaggapamANANaM savvesimeva jai khaovasamo jAdo to sayalasudadhArao khavago caduramalabuddhivisesasaMpaNNo sudaNANAvaraNIyaM madiNANAvaraNIyaM ca desaghAdisarUvaM vededi, tattha taduttarapayaDINaM Niravasesameva desaghAdisarUveNa pariNadattAdo tti vuttaM hoi| $ 63 'adha ekkassa vi akkharassa0' evaM bhaNide jai samvesimeva sudaNANakkharANamegakkhareNUNANaM khaovasamo saMjAdo to vi doNhamedAsi payaDINamaNubhAgaM savvaghAdiM caiva vededi ti bhaNidaM hodi, tattha carimakkharAvaraNassa khaovasamAbhAveNa svvdhaadittdsnnaado| __6 64 evamaMtarAiyassa vi jai adhio khaovasamo jAdo to ukkassamaNabalAdiladdhipariNado tadaNubhAgaM desaghAdisarUvaM vededi ceva / jai bahugo khaovasamo Na saMpatte to taM savvaghAdiM caiva vededi tti vattavvaM / saMpahi imamevatthamuvasaMhAramuheNa parUvemANo suttamuttaraM bhnni| * aba yadi eka bhI akSarakA kSayopazama nahIM huA hai taba yaha kSapaka matijJAnAvaraNa aura zrutajJAnAvaraNa ko sarvaghAtirUpa vedana karatA hai| 662 yahA~ para yadyapi saba akSaroMkA kSayopazama ho gayA hai aisA kahane para causaTha akSaroM ke saMyoga se utpannasvarUpa hone se eka hI vargapramANa sampUrNa zrutajJAnake samasta dravyabhAvarUpa akSaroMkA yadi kSayopazama ho gayA hai to vaha sakala zratadhAraka kSapaka tathA cAra amala buddhivizeSase sampanna vaha kSapaka zrutajJAnAvaraNIya aura matijJAnAvaraNIya prakRtiyoMko dezaghAtIrUpa vedatA hai, kyoMki vahA~ usa jIvake una donoM karmoMkI uttaraprakRtiyoMkA pUrI taraha se dezaghAtIrUpa se pariNamana ho gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 663 'adha ekkassa vi akkharassa0' aisA kahane para yadi eka bhI akSara se kama sabhI zrutajJAnasambandhI akSaroMkA kSayopazama ho gayA hai to bhI ina donoM prakRtiyoM ke anubhAga ko sarvaghAtirUpase ho vedatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki upa jIvake antima akSarAvaraNake kSayopazamakA abhAva hone se usake sarvaghAtipanA udayameM dekhA jAtA hai| 664 isI prakAra antarAya karma kA bhI yadi sabase adhika kSayopazama ho gayA hai to utkRSTa manobala Adi labdhise pariNata vaha kSapaka jIva usake anubhAgako dezaghAtirUpa ho vedatA hai / yadi bahuta kSayopazama nahIM prApta huA hai to vaha usa antarAya karmako sarvaghAtirUpa se hI vedatA hai aisA yahAM kahanA cAhiye / aba isI arthakA upasaMhAra dvArA prarUpaNa karate hue Ageke sUtrako kahate haiM
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA ___* evamedesiM tiehaM ghAdikammANaM jAsiM payaDINaM khovasamo gado tosiM payaDINaM desaghAdiudayo / jAsiM payaDINaM khovasamo Na gado tAsiM payaDINaM savvaghAdiudo / 65 gayatthamedaM sUttaM / evamettieNa pabaMdheNa cautthabhAsagAhAe atthavihAsaNaM samANiya saMpahi jahAvasarapattAe paMcamabhAsagAhAe atthavihAsaNaDamuvarimaM suttapabaMdhamAha * isa prakAra ina tIna pAtikarmasambandhI jina prakRtiyoMkA kSayopazama ho gayA hai una prakRtiyoMkA dezaghAtirUpase udaya hotA hai tathA jina prakRtiyoMkA kSayopazama nahIM huA hai una prakRtiyoMkA sarvaghAtirUpase udaya hotA hai / 65 yaha sUtra gatArtha hai| vizeSArthe--yaha sAmAnya vacana hai ki kSapakazroNipara ArohaNa karanevAlA zrutakevalI hotA hai, para isa vacanakA apavAda bhI pAyA jAtA hai| isakA ullekha cUNisUtrake AdhArapara vorasena svAmIne kiyA hai / cUrNisUtrameM yaha vacana upalabdha hotA hai ki zrutajJAnake eka bhI akSarakA AvaraNakarma yadi zeSa hai aura AvaraNakA yadi kSayopazama nahIM huA hai to utane aMzameM vaha zrutajJAnAvaraNake sarvaghAtipanekA vedana karatA hai / yahI bAta matijJAnAvaraNake sambandhameM bhI samajha lenI cAhie / jisa jIvake zrutajJAnAvaraNakA pUrA kSayopazama hotA hai usake matijJAnAvaraNakA bhI pUrA kSayopazamaM hotA hai| zrutajJAnAvaraNake pUre kSayopazamake pAye jAne se jahA~ yaha kSapakajIva zrutakevalI hotA hai vahIM matijJAnAvaraNake pUre kSayopazamake pAye jAne se usake koSThabuddhi, bIjabuddhi, saMbhinnasaMdhotrabuddhi aura padAnusAritvabuddhi ye cAra buddhiyA~ avazya pAI jAtI haiN| aise jIva matijJAna aura zrutajJAnakI apekSA pUre labdhisampanna hote haiM, kyoMki unake mAtra dezaghAti anubhAga kA udaya pAyA jAtA hai / kintu jinake zrutajJAnameM eka akSarakI bhI kamI pAyI jAti hai unake matijJAna bhI utane aMzameM kama hotA hai, kyoMki unake utane aMza meM sarvaghAti anubhAga karma kA udaya niyama se pAyA jAtA hai / yaha matijJAna aura zrutajJAnake sambandhako vyavasthA hai| ukta bhASya gAthAmeM Age hue 'ca' padase yaha bhI jJAta hotA hai ki jo vyavasthA matijJAna aura zrutajJAnake sambandhameM hai vahI vyavasthA cakSudarzana aura acakSudarzanake sambandhameM bhI jAna lenA cAhiye / arthAta jina jIvoMke cakSadarzanAvaraNa aura acakSadarzanAvaraNakA pUrA kSayopazama huA hai, ve labdhisampanna hote haiM tathA jina jIvoMke ina donoM karmoMkA pUrA kSayopazama nahIM huA hai vaha jitane aMzameM kama hotA hai ve utane aMzameM labdhisampanna nahIM hote haiN| yahA~ mAtra dezaghAti karmake udayakI arthAt kSayopazamako labdhi saMjJA hai aura jisa karmakA jitane aMzameM kSayopazama na hokara sarvaghAti anubhAgakA udaya zeSa hai usakI alabdhi saMjJA hai| ___isI prakAra kSapakazreNise jina jIvoMko avadhijJAna, manaHparyayajJAna aura avadhidarzana pUrA pAyA jAtA hai unake mAtra dezaghAti kamakA udaya hone se ve labdhisampanna hote haiM aura jinake ukta karmokA aMzataH yA samagrarUpase sarvaghAti anubhAgakA udaya pAyA jAtA hai ve aMzataH yA pUrI tarahase alabdhisampanna hote haiN| isa prakAra itane prabandha dvArA cauthI bhASya gAthA ke artha kI vibhASA samApta karake aba yathAvasara prApta pAMcavIM bhASya gAthA ke artha kI vibhASA karane ke lie Age ke sUtraprabandha ko kahate hai
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 gA0 212] * etto paMcamIe bhAsagAhAe smukttinnaa| . 6 66 sugamaM / / * (159) jasaNAmamuccagodaM vedayadi NiyamasA aNaMtaguNaM / guNahINamaMtarAyaM se kAle sesagA bhajjA // 212 // 667 esA vi paMcamI bhAsAgAhA 'ke va vedayadi aMse' iccevaM mUlagAhAsuttAvayavamassiyUNa aNubhAgodayavisayameva visesaMtaraM paduppAedumoiNNA / taM kadha ? 'jasaNAmamuccagodaM' evaM bhaNide jasagittiNAmamuccAgodaM ca 'vedayade' aNuhavai, 'NiyamasA' NicchayeNeva 'aNaMtaguNaM samae samae aNaMtaguNavaDDhIe doNhamedesi kammANamaNubhAgaM vededi tti vRttaM hoi / kudo evamidi ce 1 sahANaM payaDINaM visohivaDDIe aNubhAgodayassa aNaMtaguNavaDDhei mottaNa pyaarNtraasNbhvaado| edaM ca jasagittiuccAgodavayaNaM desAbhAsayaM teNa jattiyAo suhapayaDIo pariNAmapaccaiyAo tAsiM savvAsimevANubhAgodayo paDisamayamaNaMtaguNavaDDIe edassa khavagassa payadi tti Nicchao kAyavo / * isase Age pA~cavIM bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / 6 66 yaha sUtra sugama hai| * (159) yazaHkIrti nAmakarma aura uccagotrakarmakA yaha kSapaka pratisamaya niyamase anantaguNavRddhirUpase vedana karatA hai, antarAyakarmako yaha kSapaka pratisamaya anantaguNahAnirUpase vedana karatA hai tathA ukta karmoMse jo karma zeSa bace haiM unako yaha kSapaka pratisamaya majanIyarUpa se arthAt chaha vRddhi, chaha hAni meM se koI eka vRddhi aura koI eka hAnirUpase tathA avasthitarUpase vedana karatA hai // 212 / / 667 yaha pA~cavIM gAthA bhI 'ke va vedayadi aMse' isa prakAra mUla gAthAsUtra ke antima caraNa kA Azraya karake anubhAgasambandhI udayaviSayaka vizeSatAkA hI pratipAdana karaneke liye avatIrNa huI hai| zaMkA--vaha kisa prakAra ? samAdhAna-kyoMki 'jasaNAmamaccagodaM' aisA kahane para yazaHkoti nAmakarma aura uccagotrako pratisamaya 'vedayade' anubhavatA hai, "NiyamasA' nizcayase hI 'aNaMtaguNaM' anantaguNavRddhirUpase, ukta donoM karmoMke anubhAgakA vedana karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA--aisA kisa prakAra hai ? samAdhAna- kyoMki zubha prakRtiyoMko vizuddhikI vRddhi ke kAraNa anubhAga ke udayakI anantaguNavRddhiko chor3akara aura dUsarA prakAra sambhava nahIM hai| kintu yaha yazaHkIrti nAmakarsa vacana aura uccagotrakarma vacana dezAmarSaka hai, isaliye jitanI pariNAmapratyayarUpa zubhaprakRtiyA~ haiM una sabake hI anubhAgakA udaya isa kSapakake pratisamaya anantaguNavRddhirUpase pravRtta hotA hai aisA yahA~ nizcaya karanA caahiye|
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittaksavaNA 668 asahANaM pi asAdAathirAdipayaDINaM pariNAmapaccaiyANamaNubhAgodao aNaMtaguNahANisarUveNedammi visaye payadi tti eso vi attho ettha suttasUcido dvyo| 69 'guNahINamaMtarAyaM' evaM bhaNide paMcaMtarAiyapayaDINamaNubhAgameso paDisamayamaNaMtaguNahANisarUveNa vededi tti sattatthasaMbaMdho / kudo edassa aNaMtaguNahINattaNiyamo ce ? Na, suhapariNAmaviruddhasahAvassa tadaNubhAgassa edammi visaye aNaMtaguNahANiM mottUNa pyaarNtrsNbhvaannvlNbhaado| kevalaNANa-dasaNAvaraNIyANaM pi ettheva saMgaho kAyavvo, suttassedassa desaamaasyttaado| tado tesiM anubhAgameso NiyamA aNaMtaguNahINaM vededi tti ghettavvaM / 670 'se kAle sesagA bhajjA' evaM maNide vRttasesANi kammANi paDisamayamaNaMtaguNahINANubhAgodayeNa bhajidavvANi ti sutttthsNbNdho| kudo evamidi ce ? tesiM chavaDihANi-avaTThidasarUveNedammi visaye annubhaagodypvuttidNsnnaado| tado caduvihassa NANAvaraNIyassa tivihassa dasaNAvaraNIyassa bhavopaggahiyaNAmapayaDINaM ca 6 68 jo pariNAma-pratyayasvarUpa asAtAvedanIya aura asthira Adi azubha prakRtiyA~ haiM una prakRtiyoMke anubhAgakA udaya isa sthAna meM ananta guNahAnirUpase pravRtta hotA hai, isa prakAra yaha artha bhI yahA~ para ukta bhASyagAthA sUtrase sUcita huA jAnanA cAhiye / 69 'guNahINamaMtarAyaM' aisA kahanepara pAMca antarAya prakRtiyoM ke anubhAgako yaha kSapaka pratisamaya anantaguNahAnirUpase vedatA hai, yaha isa bhASyagAthA sUtrakA arthake sAtha sambandha hai / zaMkA-isa jIva ke antarAya karmakA anantaguNahInarUpase anubhava karanekA niyama kisa kAraNa hai ? samAdhAna--nahIM, kyoMki antarAyakarma zubhapariNAmake viruddhasvabhAvavAlA hotA hai, isalie isa kSapakake pAMca antarAya karmake anubhAgakA isa sthAna meM anantaguNahAniko chor3akara dUsarA prakAra sambhava nahIM upalabdha hotA / kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNa prakRtiyoMkA bhI yahIMpara pA~ca antarAya karmoke sAtha saMgraha karanA cAhiye, kyoMki yaha bhASyagAthA sUtra dezAmarSaka hai, isaliye ina do prakRtiyoMke anu. bhAgako bhI yaha kSapaka niyamase anantaguNahInarUpase vedana karatA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / 70 'se kAle sesagA bhajjA' aisA kahanepara pUrva meM kahe gaye karmoMse zeSa rahe karma pratisamaya ananta-guNahIna anubhAgake udayakI apekSA bhajanIya hote haiM, yaha isa bhASyagAthA sUtrake ukta vacanakA arthake sAtha sambandha hai| zaMkA--aisA kisa kAraNa hai ?
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 gA0 212] jahAsaMbhavamettha vedijjamANANaM chavaDDi-hANi-avaTTidasarUveNANubhAgodao edassa khavagassa daTTavvo tti eso ettha sutttthsbbhaavo| saMpahi edasseva gAhAsuttassa kuDIkaraNaTThamuvarimaM vihAsAgaMthamADhavei * vihaasaa| 671 sugamaM / * jasaNAmamuccAgodaM ca aNaMtaguNAe seDhIe vedayadi / $ 72 kudo ? pariNApamaccaiyANaM suhapayaDINamaNabhAgodayassa khavagaseDhIe aNaMtaguNavaDhi mottUNa payaraMtarAsaMbhavAdo / sAdAvedaNIyaM pi aNaMtaguNAe seDhIe vededi tti eso vi attho ettheva suttacidatteNa vakkhANeyavyo, pariNAmappaiyasuhapayaDittaM paDi visesaabhaavaado| saMpahi ettheva NigUDhamaNNaM pi atthavisesaM vihAsemANo pucchA suttamuttaraM bhaNai * sesAo NAmAtrao kadhaM vedayadi / samAdhAna--kyoMki una karmoM ke isa sthAnameM chaha vRddhi, chaha hAni aura avasthita rUpase anubhAgake udayakI pravRtti dekho jAto hai, isaliye yathAsambhava yahA~ vedI jAne vAlI cAra prakAra ko jJAnAvaraNIya, tIna prakAra kI darzanAvaraNIya aura bhavake sambandhase upagRhIta nAmakarma pratiyoM kA isa kSapakake chaha vRddhi, chaha hAni aura avasthitasvarUpase anubhAgakA udaya jAnanA cAhie, isa prakAra yahA~para isa bhASyagAthA sUtrakA arthake sAtha yaha sambandha jAnanA cAhiye / aba isI bhASyagAthA sUtrako spaSTa karane ke liye Age vibhASA granthako Arambha karate haiM * aba isa bhASyagAthA sUtrakI vibhASA kahate haiM671 yaha sUtra sugama hai| * yaha kSapaka yaza kIrti nAmakarmako tathA uccagotrakamako anantaguNI zreNIrUpase vedatA hai| 672 kyoMki pariNAma-pratyayavAlI zubha prakRtiyoMke anubhAgake udayakA kSapaka zreNimeM anantaguNa vRddhiko chor3akara anya prakArase udaya honA sambhava nahIM hai| yaha jIva sAtAvedanIya prakRtiko bhI ananta-guNavRddhirUpase vedatA hai isa prakAra isa arthakA bhI yahIMpara ukta bhASyagAthA sUtrake dvArA sUcita hue rUpase vyAkhyAna karanA cAhiye, kyoMki yaha prakRti bhI pariNAmapratyaya zubha prakRti hai, isa apekSA ukta prakRtiyoM se isa prakRtimeM koI bheda nahIM hai / aba isI bhASya gAthA sUtra meM lona anya arthavizeSakI bhI vizeSa vyAkhyA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * nAmakarmakI zeSa prakRtiyoMko kisa prakAra vedatA hai ?
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ cAritakkhavaNA 9 73 jasagittivajjAo sesaNAmapayaDIo suhAsu meyabhiNNAo kathameso vedayade, kimaNaM guNavaDI hANIe aNNahA vA tti pucchidaM hodi ? * jasaNAmaM pariNAma pancaiyaM maNusa - tirikkhajoNiyANaM / 32 $ 74 deNa saNAmaudaeNa sUcidaM jattiyAo pariNAmapaccaiyAo sumAo mAo tAo savvAo anaMtaguNAe seDhIe vedayadi ti jasagittiNAmaM maNusa - tirikkhajoNiyANaM jIvANaM pariNAmapaccaiyANaM suhapariNAmeNedassA Nu mAgodaya buddhidaMsajAdo / tado edeNeva jasagittiudayeNa suttaNiddidveNa desAbhAsayabhUdeNa eso vi atthaviseso sUcido daduvvo / jettiyAo pariNAmapaccaiyAo subhAo NAmapayaDIo subhagAdejjAo tAo savvAo anaMtaguNAe seDhIe eso khavago vedediti / kiM kAraNaM ? suhapayattiM saMte pariNAmapaccaddattaM paDi bhedAbhAvAdo / Na kevalaM suhANaM paDI maNubhAgodayassANaMtaguNabaDDIe caiva edeNa jasagittiudaeNa sUcidA, kiMtu asubhagANaM pi pariNAmapaccaiyANaM NAmapayaDINamaNubhAgodao anaMtaguNahANIe pahRdi ci edassa vi sUcayamedaM caiva jasagittivayaNamidi jANAvaNaDumidamAha - 9 73 yazaHkIrtiko chor3akara zubha aura azubha bhedase bhedako prApta huI nAmakarmakI zeSa prakRtiyoMko yaha kSapaka jIva kaise vedatA hai ? kyA anantaguNavRddhi rUpase vedatA hai yA anantaguNahAnirUpase vedatA hai yA anya prakArase vedatA hai yaha pUchA gayA hai ? * manuSya jIvoMke aura tiryaJca yonivAle jIvake yazaH kIrti nAmakarmakI prakRti pariNAma- pratyayavAlI hotI hai / $ 74 isa vacana dvArA yazaHkIrti nAmakarmake udayadvArA jitanI pariNAma pratyayavAlI zubha prakRtiyA~ sUcita kI gaI haiM una sabako pratisamaya anantaguNIzreNirUpase vedatA hai, isaliye manuSya aura tiryaJca yonivAle jIvoMke yazaHkIrtise lekara pariNAma pratyayavAlI sabhI zubhaprakRtiyoM kI isa kSapakake anubhAgake udaya kI vRddhi dekho jAtI hai / isalie nirdiSTa dezAmarSakabhUta bhASyagAthAsUtra dvArA nirdiSTa isI yazaH kIrtike udayase yaha artha vizeSa bhI sUcita kiyA gayA jAnanA cAhiye / tAtparya yaha hai ki pariNAmapratyaya jitanI subhaga aura Adeya zubha nAmakarmasambandhI prakRtiyA~ hai una sabako anantaguNI zreNirUpase yaha kSapaka vedatA hai, kyoMki unameM zubhaprakRtipanA honepara pariNAma pratyayapane ke prati yazaHkIrti se inameM koI bheda nahIM pAyA jaataa| yahA~ isa yaza:kIrti udayadvArA kevala zubha prakRtiyoM ke udayako anantaguNa vRdvirUpase hI sUcita nahIM kiyA gayA hai, kintu pariNAmapratyaya nAmakarmakI azubha prakRtiyoM ke anubhAgakA udaya isa kSapakake ananta guNahAnirUpase pravRtta hotA hai yaha yazaHkIrti vacana dvArA sUcita kiyA gayA hai, isa prakAra isI bAta kA jJAna karAneke liye yaha kahate haiM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA* 212] * jAzro asubhAzro pariNAmapaJcahagAo tAro aNaMtaguNahINAe seDhIe vedayadi tti / 6 75 gayatthamedaM suttaM / Navari ettha 'asuhaNAmAoM' tti bhaNide athira-asubhAdipayaDINaM jahAsaMbhava' saMgaho kaayvvo| saMpahi gAhApacchaddhavivaraNahamidamAha-- * aMtarAiyaM savyamaNaMtaguNahINaM vedayadi / 676 kudo ? paMcaNhamaMttarAiyANaM payaDINamaNubhAgassa suha-pariNAmaviruddhasahAvassa khavagavisohIhi aNataguNahANIe udayapariNAmassa baahaannuvlNbhaado| * bhavopaggahiyAno NAmAzro chavihAe vaDDhIe chavihAe hANIe bhajivavvAbho / 677 ettha bhavopaggahiyAo NAmAo ti maNide bhavapaccaiyANaM NAmapayaDINaM maNusagaiAdINaM jahAsaMbhavaM gahaNaM kAyavvaM / ettha edAo mavapaccaiyAo edAo ca pariNAmapaccaiyAo tti eso atthaviseso saMtakammapAhuDe vitthAreNa mnnido| ettha puNa gaMthagauravabhaeNa Na bhaNido / teNa tattha bhaNidaparUvarNa savvamettha bhaNiyaNa geNhiyavvaM / tAsimaNubhAgameso vedemANo chavaDDi-hANi-avaTThidasarUveNa vededi tti suttttho| * jo azubha pariNAmapratyaya prakRtiyAM haiM unheM yaha kSapaka pratisamaya anantaguNahAnizreNirUpase vedatA hai| __675 yaha sUtra gatArtha hai| itanI vizeSatA hai ki isa sUtrameM 'azubha nAmakarma sambandhI prakatiyAM' aisA kahane para asthira aura azubha Adi prakRtiyoMkA yathAsambhava saMgraha karanA cAhiye / aba ukta bhASyagAthAke uttarArdhakA kathana karane ke liye yaha sUtra kahate haiM * antarAyasambandhI saba prakRtiyoMko anantaguNahInarUpase vedatA hai| 676 kyoMki pA~ca antarAyakarma-sambandhI prakRtiyoMkA anubhAga zubhapariNAmoMke viruddha svabhAvavAlA hotA hai, isaliye kSapakazreNisambandhI vizuddhiyoMke dvArA usake anantaguNahAnirUpase udayarUpa pariNAmake hone meM bAdhA nahIM pAI jAtI hai| * bhavake dvArA upagRhIta nAmakamakI prakRtiyAM chaha prakArakI vRddhidvArA aura chaha prakArakI hAnidvArA bhajanIya hotI hai| 77 isa sUtra meM 'bhavopaggahiyAo NAmAo' aisA kahane para bhavapratyaya manuSyagati Adi nAmakarmakI prakRtiyoMkA yathAsambhava grahaNa karanA cAhiye / yahA~para ye bhavapratyaya prakRtiyA~ haiM aura ye pariNAmapratyaya prakRtiyA~ haiM yaha artha vizeSa satkarmaprAbhRtameM vistArake sAtha kahA gayA hai, parantu yahA~para granthake bar3ha jAneke bhayase nahIM kahA gayA hai, isaliye usameM kahI gaI saba prarUpaNAko yahA~ para kahakara grahaNa kara lenI caahiye| unake anubhAgako yaha kSapakajova vedana karatA huA chaha 1. yathAvasaraM vA0 /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuhe [ cArittakkhavaNA kiM puNa kAraNamedAsimaNubhAgassa chavaDDhi-hANi-avaTThidasarUveNa udayasaMbhavo jAdo tti ce ? Na, bhavapaccaiyatteNa visohi-saMkilesaNiravekkhANamedAsiM visesapaccayamassiyaNa tahAbhAvasiddhIe virohaabhaavaado| * kevalaNANAvaraNIyaM kevaladasaNAvaraNIyaM ca aNaMtaguNahINaM vedayadi / 6 78 kudo? suhapariNAmeNedesimaNubhAgodayassa anntgunnhaanni-nniymdNsnnaado| * sesaM cauvvihaM NANAvaraNIya jadi savvaghAdi vedayadi NiyamA aNaMtaguNahINaM vedydi| ___ * adha desadhAdiM vedayadi, ettha chavihAe vaDhIe chabdhihAe hANIe bhajidavvaM / * evaM ceva dasaNAvaraNIyassa ja savvaghAdi vedayadi taM NiyamA praNaMta-guNahINaM / * jaM desaghAdiM vedayadi taM chavihAe vaDDhIe chavihAe hANIe bhajiyavvaM / prakArakI vRddhi, chaha prakArakI hAni aura avasthitarUpase vedana karatA hai, yaha isa sUtrakA artha hai| zaMkA-ina bhavapratyaya prakRtiyoMke anubhAgakA chaha prakArako vRddhi, chaha prakArakI hAni aura avasthitarUpase udaya kisa kAraNase sambhava hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki bhavapratyayapaneke kAraNa vizuddhi aura saMklezase nirapekSa ina prakRtiyoMke vizeSa pratyayakA Azraya karake usa prakArake bhAvakI siddhimeM virodhakA abhAva hai| * kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNako anantaguNahInarUpase vedatA hai| 6 78 kyoMki zubhapariNAma honeke kAraNa ina prakRtiyoMke anubhAgake udayakA anantaguNahAnirUpase niyama dekhA jAtA hai| * zeSa cAra prakArake jJAnAvaraNIyako yadi sarvaghAtirUpase vedana karatA hai to niyamase anantaguNahInarUpase vedana karatA hai / * aba yadi dezaghAtirUpase vedana karatA hai to isa viSayameM chaha prakArakI vRddhi aura chaha prakArakI hAnikI apekSA bhajanIya hai| * isI prakAra darzanAvaraNIyakA yadi sarvaghAtirUpase vedana karatA hai to niyama se anantaguNahInarUpase vedana karatA hai / ___* yadi dezaghAtirUpase vedana karatA hai to niyamase chaha prakArako vRddhi aura chaha prakArakI hAnikI apekSA bhajanIya hai|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 212] 35 $ 79 edesiM suttANamattho vuccade / taM jahA -laddhikammaMsANamedesu niyamA desaghAdi - savvaghAdivase desa - savvaghAdi - udayasaMbhave tattha savvaghAdimaNubhAgamedesi vede - mAmA anaMtaguNahINaM vededi, savvadhAdiaNubhAgassa anaMtaguNa- visohivaseNa tahApariNAmasiddhIe NivvAhamuvalaMmAdo / desaghAdisarUvo paNa edesimaNubhAgodayo aMtaraMgakAraNavaicittiyeNa chavaDDhi - hANi-avaTThidasarUveNa payahRdi, tattha payAraMtarAsaMbhavAdoti / $ 80 evamedAhiM paMcahiM bhAsagAhAhiM mUlagAhAe purimaddho vihAsido / 'saMkAdi ke ke kesa asaMkAmago hodi' tti edeNa gAhApacchaddha eNa kiTTIvisao ANugodikamo Nioi / so ca puvvameva vihAsido ttiNa puNo ettha vihAsido / athavA deNa padeNa khavidakammANi akkhavidakammANi ca bhaNiyUNa geNhiyavvANi / evamettieNa paraMgheNa dasamamUlagAhAe atthavihAsaNaM samAniya saMpahi payAdamatthamuvasaMharemANo idamAha / * evamesA dasasI mUlagAhA kiTTIsu vihAsidA samattA / * esto ekkArasamI mUlagAhA / $ 79 aba ina sUtroMkA arthaM kahateM haiM / yathA - labdhirUpa ( kSayopazamarUpa) kamaukA, ukta jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNarUpa karmoMmeM niyamase dezaghAti aura sarvaghAtirUpa hone ke kAraNa, dezaghAti aura sarvaghAtirUpa puMja kA udaya sambhava honepara vahA~ ina karmoMke sarvaghAti anubhAgakA vedana karatA huA yaha jIva niyamase anantaguNahIna anubhAgakA vedana karatA hai, kyoMki sarvaghAti anubhAgakI anantaguNI vizuddhi ke kAraNa usa prakArake pariNAmakI siddhi nirvAdharUpa se upalabdha hotI hai / parantu ina karmoMkA dezaghAtirUpa anubhAgakA udaya antaraMgakAraNoMkI vicitratAvaza chaha vRddhi, chaha hAni aura avasthita rUpa se pravRtta hotA hai, kyoMki una karmoMke viSaya meM anya prakAra sambhava nahIM hai / - 9 80 isa prakAra ina pAMca bhASyagAthAoM dvArA mUla sUtragAthAke pUrvArdhako vizeSa vyAkhyA kI / aba 'saMkAmedi ya ke ke kesu asaMkAmago hodi' isa prakAra isa mUlagAthA sUtrake pazcimA dvArA kRSTiviSayaka AnupUrvI saMkramakA nirdeza kiyA gayA hai / kintu usakA pahale hI vizeSa vyAkhyAna kara Aye haiM, isaliye yahA~ usakA punaH vizeSa vyAkhyAna nahIM karate haiM / athavA isa pada dvArA kSapita karmoMko aura akSapita karmoMko kahakara grahaNa karanA cAhiye / isa prakAra itane prabandha dvArA dasavIM mUlagAthAke arthakI vibhASA samApta karake aba prakRta arthakA upasaMhAra karate hue yaha sUtra kahate haiM * isa prakAra yaha dasavIM mUlagAthA kRSTiyoMke viSaya meM vizeSa vyAkhyAna hokara samApta huI / * isase Age gyArahavIM mUlagAthA hai /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe - [cArittakkhavaNA 81 dasamamUlagAhAvihAsaNANaMtarametto jahAvasarapatto ekkArasamI mUlagAhA vihAsiyavvA tti vuttaM hoi| * 160 kiTTIkadammi kamme ke vIcAro du mohaNIyassa / sesANaM kammANaM taheva ke ke du vIcAro // 213 / / 682 esA ekkArasamI mUlagAhA kiTTIvedagAvatthAe vaTTamANassa khavayamohaNIyassa NANAvaraNAdisesakammANa ca dvidighAdAdikiriyAviyappA ettiyamettA hoMti tti jANAvaNaTThamoiNNA / saMpahi edisse avayavatthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA'kiTTIkadammi kamme' puvvamakiTTIsarUve cadusaMjalaNANubhAgasaMtakamme giravasesaM kiTTIsarUveNa pariNAmide tadavatthAe paDhamasamayakiTTIvedagabhAveNa vaTTamANassedassa khavagassa 'ke vIcArA du' kettiyA khalu kiriyAviyappA dvidighAdAdilakkhaNA mohaNIyassa saMmavaMti, 'sesANaM vA kammANaM' NANAvaraNAdINaM taheva teNeva payAreNa pAdekkaM NihAlijjamANA 'ke ke du vIcArA kettiyA' kattiyA kiriyAvisesA saMbhavaMti tti eso ettha suttatthasaMbaMdho / ettha 'vIcArA' tti vutte dvidighAdAdikiriyAviyappA ghettavvA / saMpahi edisse suttagAhAe atthavihAsaNaM kuNamANo uvarimapabaMdhamADhavei * edisse bhAsagAhA jatthi / $ 81 dasavIM mUla gAthA kA vizeSa vyakhyAna karane ke anantara Age yathAvasara prApta gyArahavIM mUla gAthAkI vibhASA karanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * (160) akRSTisvarUpa saMjvalana karmoMke kRSTisvarUpa kiye jAnepara kitanemohanIyakarmake sthitighAta AdirUpa kitane-kitane kriyAbheda hote haiM tathA isI prakAra zeSakarmoMke sthitighAta AdirUpa kitane-kitane kriyAbheda hote haiM // 213 / / 82 yaha gyArahavIM mUlagAthA kRSTivedakarUpa avasthAmeM vidyamAna kSapaka jIvake saMjvalana mohanIyake aura jJAnAvaraNAdi zeSakarmoMke sthitighAta AdirUpa itane kriyAbheda Adi hote haiM isa bAta kA jJAna karAneke liye AI hai| aba isa mUlagAthAke pratyeka padake arthakI prarUpaNA kreNge| yathA-pahale cAra saMjvalanoMke akRSTisvarUpa anubhAgasatkarmake pUrA kRSTisvarUpase pariNamA dene para usa avasthAke prathama samayameM kRSTiyoMke vedakarUpase vidyamAna isa kSapakake 'ke viicaar| du' mohanIya karmake sthitighAta Adi lakSaNavAle niyamase kitane kriyAbheda hote haiM tathA 'sesANaM vA kammANaM jJAnAvaraNAdi zeSa karmoMke taheva' usI prakAra se pratyeka ke dekhe gaye 'ke ke du vIcArA' kitane-kitane kriyAbheda sambhava haiM isa prakAra yaha yahA~ para isa mUlagAthA sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| isa mUla gAthAmeM 'vIcArA' aisA kahane para sthitighAta Adi kriyAbhedoMko grahaNa karanA caahiye| aba isa mUla sUtra gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue Ageke prabandhako Arambha karate haiM * isa mUlagAthAstrakI bhASyagAthA nahIM hai|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 213 ] , 9 83 kimaTThamedisse mUlagAhAe sesamUlagAhANaM va bhAsagAhA gAhAsuttayAreNa Na paThidAttiNAsaMkaNijjaM sugamatthaparUvaNAe paDibaddhattAdo / edisse mUlagAhAe bhAgAbhAve va atthapaDiboho kADhuM sakkijjadi tti edeNAhippAeNettha bhAsagAhAe aNuvAdo / tado mUlaMgAhANusAreNeva vihANamedisse kassAmo bhaNNamANo idamAha - * vihAsA / 684 sugamaM / 37 * esA gAhA pucchAsutta / 985 sugamaM / evaM pucchadi, kiTTIsu kadAsu ke vIcArA mohaNIyassa, sesANaM kammANa ke vIcArA, evaMviho pucchANiddeso edammi gAhAsuttammi paribaddho tti jANAvidamedeNa sutteNa / saMpahi evamedIe gAhAe pucchidatthavisaye NiNNaya vihANaTThamuttarasuttaM bhaNai * tado mohaNIyassa puvvabhaNidaM / $ 83 zaMkA- isa mUlagAthAkI zeSa mUlagAthAoMke samAna gAthAsUtrakArane bhASyagAthA kyoM nahIM paThita kI ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki yaha mUlagAthA sugama arthako prarUpaNAse sambandha rakhatI hai, kAraNa ki isa mUlagAthAkI bhASyagAthA nahIM hone para bhI usake arthakA jJAna karanA zakya hai / isa prakAra isa abhiprAyase isa mUlagAthAko bhASyagAthA upadiSTa nahIM kI / isaliye mUlagAthA ke anusAra hI isakA vyAkhyAna kareMge aisA kathana karate hue isa vibhASA sUtrako kahate haiM / -* aba isa mUlagAthAkI vibhASA karate haiM / 9 84 yaha sUtra sugama hai / * yaha mUlagAthA pRcchAsUtra hai / / $ 85 yaha sUtra sugama hai / yahA~ yaha pUchate haiM ki saMjvalana mohanIya karmakI kRSTiyoM meM kitane kriyAbheda hote haiM tathA zeSa karmoMke bhI kitane kriyAbheda hote haiM isa prakAra isa pRcchAkA nirdeza isa gAthAsUtra se sambandha rakhatA hai, isa prakAra isa sUtradvArA isa bAtakA jJAna karAyA gayA hai / aba isa prakAra isa mUla gAthAdvArA pUche gaye arthake viSayameM nirNaya karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM* mohanIya karmake sthitighAta Adi kriyAmeda pahale hI kaha Aye haiM / 1. pucchAdikiTTIsu pre0 kA0 /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA 686 mohaNIyasaMbaMdheNa dvidi-aNubhAgaghAda-vidisaMttakamma-udayodIraNAdiviyappA puvvameva savittharaM parUvidA tti vuttaM hoi / * nado vi puNa imisse gAhAe phassakaeNakaraNamaNusaMvaNNeyavvaM / 6 87 jai vi puvvaM mohaNIyavisaye dvidisaMtakammapamANANugamAdao' viyappA parUvidA, to vi edisse suttagAhAe asthapadaMsaNaTThamettha kiMci saMkhevaparUvaNamaNusaMvaNNeya. vvamidi bhaNidaM hodi / ___* ThidighAdeNa 1, hidisaMtakammeNa 2, udaeNa 3, udIraNAe 4, TThidikhaMDageNa5, aNubhAgaghAdeNa 6, ThidisaMtakammeNa 7, aNubhAgasaMtakammeNa 8, baMdheNa 9, baMdhaparihANIe 10 / 688 saMpahi edesi dasaNhaM vIcArANa mohaNIyavisayANaM kiMciatthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA-"hidighAdeNe' tti vutte eso paDhamo vIcAro aMtomuhutteNa egadvidikhaMDayaghAdakAlamuvekkhade, dvidI ghAdijjadi jeNa kAleNa so dvidighAdo tti ghnnaado| $86 saMjvalana mohanIya karma ke sambandhase sthitighAta, anubhAgaghAta, sthitisatkarma, udaya aura udIraNA Adi bheda pahale hI vistAra ke sAtha kaha Aye haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * isaliye phira bhI isa mUla gAthAsUtrakA 'sparzakarNakaraNa' arthAt sparza karake kucha AgamAnusAra varNana kara lenA cAhiye / $ 87 yadyapi saMjvalana mohanIyake viSayameM sthitisatkarmake pramANakA anugama Adi bheda pahale kaha Aye haiM to bhI isa mUla stragAthAke arthako spaSTa karaneke liye yahA~para AgamAnusAra saMkSepase kucha prarUpaNa kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * baha prarUpaNA sthitighAta 1, sthitisatkarma 2, udaya 3, udIraNA 4, sthitikANDaka 5, anubhAgaghAta 6, sthitisatkarma 7, anumAgasatkarma 8, bandha 9, aura bandhaparihAni 10, inake dvArA kreNge| 588 aba mohanIya viSayaka ina dasa kriyAbhedoMke kiMcit arthako prarUpaNA kareMge / yathA-'didighAdeNa' isa padadvArA aisA kahanepara yaha pahalA kriyAbheda antamaMhartapramANa kAlake dvArA eka sthitikANDakaghAtake kAlakI apekSAse kahA gayA hai, kyoMki jisa, kAlake dvArA sthiti ghAtI jAtI hai vaha sthitighAta kahalAtA hai| aisA yahA~ grahaNa kiyA gayA hai| "TidisaMtakammeNa" sthitisatkarma yaha dUsarA kriyAbheda hai jo sthitisatkarmake pramANake avadhAraNa karanese sambandha rakhatA hai| 'udayeNa' 1. pamANANugamAdao tA0, pamANANugamA udao pre0 kA0 /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 213] 'dvidisaMtakammeNe' tti vidio vIcAro TThidisaMtakammapamANAvahAraNe pddibddho| 'udayeNe' tti tadio vIcAro kiTTINamaNusamayamaNaMtaguNahANIe udayaparUvaNamuvekkhade / 689 udIraNAe tti cauttho vIcAro paogeNokaDDiyUNudIrijjamANadvidi-aNubhAgANaM parUvaNamuvekkhade / 'hidi vaMDayeNe' tti paMcamo vIcAro dvidikhaMDayAyAmapamANamuvekkhade / Na ca dvidighAdasaNNideNa paDhamavIcAreNedassa puNaruttabhAvo tassa dvidighAdakAlavisesapaDibaddhattAdo / 'aNubhAgaghAdeNe' tti eso cha8o vIcAro kiTTIgadANubhAgassa aNusamayovaTTaNAvihANamuvekkhade, mohaNIyANubhAgassa payadavisaye kNddyghaadaasNbhvaado| 690 'dvidisaMtakammeNe' tti sattamo vIcAro kiTTIvedagassa savvasaMdhIsu ghAdidasesahidisaMtakammapamANaNidda samuvekkhade / Na ca edassa vidiyavIcAraNidde seNa puNaruttabhAvo, kiTTIvedagapaDhamasamaye apattaghAdavisesaTThidisaMtakammapamANAvahAraNe tassa paDibaddhasAdo / athavA 'dvidisaMkameNe' tti eso sattamo vIcAro vattavyo, virohaabhaavaado| aNubhAgasaMtakammeNe'tti aTThamo vIcAro caduNhaM saMjalaNANamaNubhAgasaMtakammaNiddese pddibddho| ettha jo paDhamasamayakiTTIvedagassa aNubhAgasaMtakammaparUvaNAvidhI caMdusaMjalaNANaM parUvido so nnirvsesmnnugNtvvo| 'yaMgheNa' evaM bhaNide kiTTIvedagassa savvasaMdhIsu hidi-aNu udaya yaha tIsarA kriyAbheda hai jo pratisamaya kRSTiyoMkI anantaguNahAnidvArA udayakI prarUpaNAko apekSA karatA hai| 689 'udIraNAe' udIraNA yaha cauthA kriyAbheda hai jo prayogavaza apavartanA karake udIryamAna sthiti aura anubhAgako apekSA karatA hai / "dvidikhaMDayeNa' sthitikANDaka yaha pAMcavAM kriyAbheda hai jo sthitikANDaka ke AyAmako apekSA karatA hai| kintu sthitighAtasaMjJaka prathama kriyAbhedake sAtha isakA punaruktapanA nahIM prApta hotA, kyoMki usakA sambandha sthitighAtake kAla vizeSako sUcita karatA hai / 'aNubhAgeNa' anubhAga yaha chaThA kriyAbheda hai jo kRSTigata anubhAgako pratisamaya hone vAlI apavartanA ke vidhAnako apekSA karatA hai, kyoMki saMjvalana mohanIyake anubhAgakA prakRta sthAnameM kANDakaghAta sambhava nahIM hai| 690 'TidisaMtakammeNa' sthitisatkarma yaha sAtavA~ kriyAbheda hai jo kRSTivedakake saba sandhiyoM meM ghAta karane se zeSa rahe sthitisatkarmake pramANake nirdezakI apekSA karatA hai| parantu isakA dUsare kriyAbhedake nirdezake sAtha punaruktapanA nahIM hotA, kyoMki kRSTivedaka ke prathama samayameM ghAtavizeSako nahIM prApta hue sthitisatkarmake pramANake nizcaya karanemeM vaha pratibaddha hai / athavA isake sthAnameM "dvidisaMkameNa' padase gRhIta sthitisaMkrama yaha sAtavAM kriyAbheda kahanA cAhiye kyoMki ise svIkAra karane para koI virodha nahIM aataa| 'aNubhAgasaMtakammeNa' padase gRhIta anubhAgasatkarma yaha AThavA~ kriyAbheda hai jo cAra saMjvalanoMke anubhAgasatkarma kA nirdeza karane meM pratibaddha hai| yahA~ para prathama samayavartI kRSTivedakake cAra saMjvalanoM ke anubhAgasatkarmakI jo prarUpaNAvidhi kahI hai vaha pUrI jAnanI caahiye| 'baMdheNa' isa padadvArA 'baMdha' aisA kahane
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [caritakkhavaNA bhAgabaMdhANaM pamANAvahAraNe Navamo eso vIcAro paDibaddho tti gaheyavyo / 'baMdhaparihANIe' evaM bhaNide Thidi-agubhAgabaMdhaparihANi-pamANAvahAraNe dasamo eso vIcAro paDibaddho ti Nicchao kAyavyo / $ 91 evamedehiM dasahiM vIcArehiM mohaNIyassa parUvaNA edisse mUlagAhANa paDibaddhA tti eso ettha suttatthasamuccao / evaMvihA ca savvA parUvaNA puvyameva pavaMcidA tti Na puNo pavaMcijjade; payAsidappayAsaNe phlaamaavaado| saMpahi sesANaM pi kammANaM NANAvaraNAdINamedehiM vIcArehiM jahAsaMbhavaM maggaNA kAyavyA tti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * sesANi kammANi edehiM vIcArehiM aNumaggiyavANi / 6 92 gayatthamedaM gAhApacchaddhapaDibaddhaM vihAsAsuttamidi Na ettha kiMci vakkhANeyanvamasthi / evamedIe savvamaggaNAe savittharamaNumaggidAe tado ekkArasamI mUlagAhA samappadi tti jANAvaNaTThamuvasaMhAravakkamAha * aNumaggide samattA ekkArasamI mulagAhA bhavadi / para usase kRSTivedakake saba sandhiyoMmeM sthitibandha aura anubhAgabandhake pramANake nizcaya karane meM yaha nauvAM kriyAbheda pratibaddha hai aisA yahAM grahaNa karanA cAhiye / 'baMdhaparihANIe' isa padadvArA bandhapari hAni aisA kahane para sthitibandhako parihAni aura anubhAgabandhakI parihAnike pramANake nizcaya karane meM yaha dasavA~ kriyAbheda pratibaddha hai aisA yahA~ nizcaya karanA caahiye| 691 isa prakAra ina dasa kriyAbhedoMke dvArA isa dasavIM mUlagAthA meM mohanIya karmakI prarUpaNA pratibaddha hai, isa prakAra yahAM para mUlagAthAsUtrakA yaha samuccayarUpa artha jAnanA cAhiye / aura isa prakArakI samparNa prarUpaNA pahale hI vistArake sAtha kaha Aye haiM. isaliye usakA panaH vistAra nahIM karate haiM, kyoMki prakAzita kathana ke punaH prakAzana karane meM koI phala nahIM dikhAI detaa| aba zeSa jJAnAvaraNAdi karmoMkI bhI inhIM kriyAbhedoMke dvArA yathAsambhava gaveSaNA kara lenI cAhiye isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * zeSa karmoMkI mI inhIM kriyAmedoM ke dvArA mArgaNA kara lenI cAhiye / $ 92 mUlagAthAke uttarArdhase sambandha rakhanevAlA yaha vibhASAsUtra gatArtha huaa| isameM kucha bhI vyAkhyAna karane yogya nahIM hai, isa prakAra isa sampUrNa mArgaNAkA vistArasahita anusandhAnakara lene para usake bAda gyArahavIM mUlagAthA samApta hotI hai isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke liye upasaMhAra vacanako kahate haiM-- * ukta viSayoMkI mArgaNA kara lene para gyArahavIM mUlagAthA samApta hotI hai /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 213] 93 sugamaM / evaM ca ekkArasamI mUlagAhAe vihAsiya samattAe tado kiTTIsu paDibaddhANamekkArasaNhaM mUlagAhANamatthavihAsA samattA hodi ti jANAvaNa?muvasaMhAravakkamAha-- * 'ekkArasa hoti kiTTIe' tti padaM samattaM / 693 yaha sUtra sugama hai / isa prakAra gyArahavIM mUla gAthAko vibhASA karake, samApta honepara usake bAda kRSTiyoMse sambandha rakhanevAlI gyAraha mUla gAthAoMke arthakA vizeSa vyAkhyAna samApta hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye upasaMhAra vacanako kahate haiM-- * 'ekkArasa hoti kiTTIra' arthAt kRSTiyoMke viSayameM gyAraha mUla gAthAyeM haiM yaha pada samApta hotA hai / vizeSArtha--prakRtameM vibhASAsahita gyArahavIM mUla gAthAko vibhASAke sAtha TIkA dvArA spaSTa kiyA gayA hai| isameM Aye hue 'vIcAra' padakA artha kriyAbheda hai| ve vIcArasthAna yA kriyAbheda saba milAkara dasa kahe gaye haiN| unake nAma haiM--sthitighAta 1, sthitisatkarma 2, udaya 3, udIraNA 4, sthitikANDaka 5. anubhAgaghAta 6, sthitisatkarma 7. anabhAgasatkarma 8.bandha 9. aura bndhprihaani| ina dasa vocAroMmeM se 'sthitighAta' pada dvArA sthitighAta-viSayakakAlakA grahaNa kiyA gayA hai / 'sthitisatkarma dvArA isa kRSTivedaka kSapakake sthitiviSayaka satkarmake pramANakA jJAna karAyA gayA hai / 'udaya' pada dvArA ukta jIvake udayameM pratisamaya saMjvalana mohanIyako kRSTiyoMmeM anantaguNI hAni hotI rahatI hai yaha spaSTa kiyA gayA hai| 'udIraNA' pada dvArA buddhipUrvaka upayogake svabhAvabhUta AtmAke sanmukha rahane para apakarSaNa hokara saMjvalana mohanIyakI sthiti aura anubhAgakI jo udoraNA hotI hai usakI prarUpaNA kI gaI hai| 'sthitikANDaka' pada dvArA ukta kSapakajIvake sthitikANDakake AyAmakA nirdeza kiyA gayA hai| pahale jo sthitighAta kaha Aye haiM usameM kitanA kAla lagatA hai isakA vicAra kiyA gayA hai aura sthitikANDakameM usake AyAmakA vicAra kiyA gayA hai, isaliye ina donoMke kathanameM antara hai aisA yahA~ samajhanA cAhiye / 'anubhAgaghAta' isa pada dvArA ukta jIvake saMjvalana catuSkake anubhAgakI pratisamaya apavartanA hotI rahatI hai yaha spaSTa kiyA gayA hai, kyoMki isa jIvake saMjvalana catuSkakA anubhAga kRSTigata ho jAtA hai, isaliye isake anubhAgakA kANDakaghAta honA yahA~ sambhava nahIM hai| 'sthitisatkarma' isa pada dvArA kRSTivedakake cAroM saMjvalanoMkI bAraha saMgrahakRSTiyoM-sambandhI jo gyAraha sandhiyA~ hotI haiM una sandhiyoMmeM ghAta honese jo sthitisatkarma zeSa rahatA hai unake pramANakA nizcaya karAyA gayA hai| kintu yaha dUsare kriyAbheda sthitisatkarmase atyanta bhinna hai, kyoMki vaha kRSTivedakake prathama semayameM jo sthitikarma hotA hai usake pramANakA nizcaya karAtA hai aura yaha sthitisatkarma saba sandhiyoMmeM zeSa rahI sthitisatkarmake pramANa kA nizcaya karAtA hai, isalie ina donoMmeM antara hai / yadi kahA jAe ki sthitisatkarma padase donoMkA grahaNa ho jAyagA, isaliye inakA alaga-alaga nirdeza karanekI AvazyakatA nahIM raha jaatii| isa prakAra isI bAta ko dhyAna meM rakhakara 'TThidisaMkameNa' pada dvArA sthitisaMkramarUpa isa dUsare abhiprAya kA nirdeza kiyA gayA hai| ise svIkAra kara lene se ukta virodha ko sthiti samApta ho jAtI hai / 'anubhAgasatkarma' isa pada dvArA kRSTivedaka ke prathama samaya meM cAroM saMjvalanoM kA jo anubhAgasatkarma hotA hai vaha sUcita kiyA gayA hai| 'bandha' isa pada dvArA kRSTivedaka
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cAritakkhavaNA $ 94 evamedamuvasaMhariya saMpahi kiTTIkhavaNaddhAe paDibaddhANaM cauNhaM mUlagAhANaM samAsagAhANaM jahAvasarapattamatthavihAsaNaM kuNamANo uvarimaM vihAsAgaMthamADhavei-- * etto cattAri kkhavaNAe tti / $ 95 edaM saMbaMdhagAhAvayavabhUdabIjapadamavalaMbaNaM kAdUNa caduNhaM khavaNamUlagAhANaM jahAkamametto atthavihAsaNaM kassAmo ti bhaNidaM hodi / tattha tAva paDhamamUlagAhAe samukkittaNaM kuNamANo idamAha * tattha paDhamamalagAhA / 696 sugamaM / * (161) kiM vedeMno kiTiM khavedi kiM cAvi saMchuhaMto vA / saMchohaNamudayeNa ca aNupuSvaM aNaNupuvvaM vA // 214 // ke sampUrNa sandhiyoM meM sthitibandha aura anubhAga bandha ke pramANa kA nizcaya karAyA gayA hai ki isa sandhi meM ina donoM kA pramANa itanA hotA hai aura isa sandhi meM itanA hotA hai| isa rUpa meM vizeSa jJAna karAyA gayA hai / 'bandhaparihAni' yaha antima kriyAbheda hai, isa dvArA ukta kSapaka ke sthitibandha aura anubhAgabandha kI kisa sthAna meM kitanI hAni hotI hai isa prakAra unake pramANa kA nizcaya karAyA gayA hai / isa prakAra ye dasa vIcAra (kriyAbheda) haiM jinakA vizeSa vyAkhyAna isa gyArahavIM mUlagAthA ke antargata kiyA gayA hai| kintu ina dasa kriyAbhedoM kA vizeSa vyAkhyAna usa-usa sthAna para pahale hI kiyA jA cukA hai, isalie yahA~ nahIM kiyA gayA hai aisA yahA~ samajhanA caahie| $ 94 isa prakAra ina mUla sUtragAthAkA upasaMhAra karake aba kRSTiyoMke kSapaNAke kAlase sambandha rakhanevAlI cAra malagAthAoMkI bhASyagAthAoMke sAtha yathAvasara prApta artha kI vibhASA karate hue Age ke vibhASAgranthako Arambha karate haiN| * aba isase Age kSapaNAsambandhI cAra mala gAthAoM kA nirdeza karate hai| 695 aba isa sambandha gAthA ke avayavabhUta bIja padakA avalambana karake kSapaNAsambandhI cAra mUla gAthAoM ke artha kI kramAnusAra vibhASA kareMge yaha ukta kathana kA tAtparya hai| unameMse sarvaprathama prathamamUlagAthAkI samutkItanA karate hue isa sUtrako kahate haiM * una mUla gAthAoM meM yaha prathama mUlagAthA hai / 696 yaha sUtra sugama hai| * (161) yaha kSapaka kRSTiyoM ko kyA vedana karatA huA kSaya karatA hai, yA kyA saMkramaNa karatA huA kSaya karatA hai, yA kyA saMkramaNa aura vedana donoM karatA huA kSaya karatA hai, yA kyA AnupUrvI se kSaya karatA hai, yA kyA AnupUrvI ke binA kSaya karatA hai // 214 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 214-215 ] 97 esA paDhamamUlagAhA bAramasagahakiTTIo khavemANI kadhaM khavedi, kiM vedayamANo khavedi, kiM vA avedayamANo sachuhaMto ceva khavedi, Aho tadubhayeNa khavedi, kiM vA parivADIe khavedi, Aho aparivADIe khavedi tti evaMvihANaM pucchANaM nninnnnyvihaanntttthmoinnnnaa| sugamo ca edisse gAhAe avayavatthaparAmaraso padasaMbaMdho ca / saMpahi edIe gAhAe pucchAmetteNa NihiTThANamedesimatthANaM NiNaye kIramANe tattha imA ekkA bhAsagAhA daTTavvA tti jANAvaNahamidamAha * edisse ekkA bhAsagAhA / 6 98 sugamaM / * taM jhaa| $ 99 sugamaM / * (162) padamaM vidiyaM tadiyaM vedeMto vAvi saMchuhaMto vA / carimaM vedayamANo khavedi ubhayeNa sesAno // 215 / / 697 yaha prathama mUla gAthA bAraha saMgrahakRSTiyoM kI kSapaNA karatA huA kisa prakAra kSapaNA karatA hai, kyA vedana karanA huA kSapaNA karatA hai, yA kyA vedana na karake saMkramaNa karatA huA ho kSapaNA karatA hai, yA vedana karatA huA aura kSapaNA karatA huA ina donoM prakAroM se kSapaNA karatA hai, yA paripATIkrama se kSapaNA karatA hai yA paripATIkrama ko chor3akara kSapaNA karatA hai isa prakAra isa vidhi se pUchI gaI pRcchAoM ke nirNaya kA vidhAna karane ke lie avatarita huI hai| parantu isa mUla gAthA ke avayavoM ke artha kA spaSTIkaraNa aura padoM kA sambandha sugama hai / aba isa mUlagAthA ke pRcchAmAtra se nirdiSTa kiye gaye ina arthoM kA nirNaya karane para usa viSaya meM eka bhASyagAthA jAnanI cAhie isa prakAra isa bAta kA jJAna karAne ke lie yaha sUtra kahate haiM * isa mUlagAthAkI eka bhASyagAthA hai / 6 98 yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise / 699 yaha sUtra sugama hai| * 162 krodha saMjvalanakI prathama, dvitIya aura tRtIya sagrahakRSTi ko vedana karatA huA aura saMkramaNa karatA huA bhI kSaya karatA hai / antima bArahavIM saMgraha kRSTiko vedana karatA huA hI kSaya karatA hai tathA zeSa saba saMgraha-kRSTiyoMko donoM prakAra se kSaya karatA hai / / 215 / /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA 100 edisse bhAsagAhAe puvyuttANamasesANaM pucchANaM NiNNayavihANaM kadaM ti daTThavvaM / taM kadhaM ? 'paDhamaM vidiyaM tadiyaM0' evaM bhaNide kodhassa paDhamakiTTi vidiyakiDiM tadiyakiTTi ca vedeMto vA saMchuhaMto vA khavedi tti padasaMbaMdho / 'carimaM vedayamANo' evaM bhaNide carimasaMgahakiTTi NicchayeNa vedate cava khavedi, Na saMchuhaMto tti suttatthasaMbaMdho / ettha carimasaMgahakiTTi tti vutte su humasAMparAiyakiTTIe gahaNaM kAyavvaM, carimabAdarasAMparAiyakiTTie sagasarUveNa. udyaasNbhvaado| 'ubhayeNa sesAo' evaM maNide sahumamAMparAiyakiTTi mottaNa semAsemasaMgahakiTTIo duviheNa vihiNA khavedi, saMchahato vedeMto ca khavedi tti vuttaM hoi / saMpahi evaMvihamedisse gAhAe atthaM vihAsemANo suttamuttaraM bhaNai / * vihaasaa| 6 101 sugamaM / * taM jhaa| 102 sugamaM / 6 100 isa bhASyagAthAdvArA pUrvokta azeSa pRcchAoM ke nirNaya kA vidhAna kiyA gayA hai aisA yahAM jAnanA caahiye| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--'paDhamaM vidiyaM tadiyaM0' aisA kahane para krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTi, dUsarI saMgraha kRSTi aura tIsarI saMgraha kRSTiko vedana karatA huA athavA saMkramaNa karatA huA kSaya karatA hai aisA yahA~ padoMkA arthake sAtha sambandha hai| 'carimaM vedayamANo' aisA kahane para antima saMgraha kRSTiko niyamapUrvaka vedana karatA huA hI kSaya karatA hai, saMkramaNa karatA huA kSaya nahIM karatA, yaha isa sUtrake arthake sAtha sambandha hai| isa bhASyagAthA meM 'carimasaMgahakiTTi' aisA kahane para sUkSma sAmparAyika kRSTi ko grahaNa karanA cAhiye, kyoMki bAdara saMgraha kRSTikA apane svarUpase udaya honA sambhava nahIM hai| 'ubhayeNa sesAo' aisA kahane para sUkSmasAmparAyika kRSTiko chor3akara zeSa sampUrNa saMgraha kRSTiyoMkA do prakArase kSaya karatA hai, arthAt saMkramaNa karatA huA aura vedana karatA huA kSaya karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isa bhASyagAthAke isa prakArake arthakI vibhASA karate hue AgekA sUtra kahate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6101 yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise $ 102 yaha sUtra sugama hai|
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 215 ] * paDhamaM kohassa kiTiM vedeMto vA khavedi, adhavA avedeto sNchuhNto| 6103 kohassa jA paDhamasaMgahakiTTI taM vedeMto vA khavedi evaM bhaNide vedemANo vA parapayaDisaMkameNa saMkAmemANo vA khavedi ti vRttaM hoi, dohiM mi payArehiM tisse khvnnovlNbhaado| athavA avedeMto evaM bhaNide vedagabhAveNa viNA parapayaDisaMkameNa saMchahaMto ceva kettiyaM pi kAlaM Niruddha kohapaDhamasaMgahakiTTi khavedi tti bhaNidaM hAdi / saMpahi kadamammi avatthAvisese vaTTamANo vedeMto khavedi kadamammi vA avatthaMtare saMchahamANo ceva khavedi tti edassa atthavisesassa phuDIkaraNaTThamuttarasuttaddayamAha-- * je ve AvaliyabaMdhA dusamayUNA te ave to khavedi kevalaM saMchuhaMto ceva / 5 104 sagavedagaDAe khINAe puNo dusamayaNadoAvaliyamettaNavakabaMdhakiTTINamavedijjamANANaM saMchohaNAe ceva khvnndNsnnaado| * saMjvalana krodhakI prathama saMgraha kRSTikA vedana karatA huA kSaya karatA hai athavA vedana na karake saMkramaNa karatA huA kSaya karatA hai / 8 103 saMjvalana krodhakI jo prathama saMgraha kRSTi hai use vedana karatA huA kSaya karatA hai aisA kahane para vedana karatA huA aura paraprakRtisaMkramaNake dvArA saMkramaNa karatA huA kSaya karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki ina donoM prakAroMse usakI kSapaNA upalabdha hoto hai| athavA 'avedeMto' aisA kahanepara vedakapaneke vinA paraprakRtisaMkramaNake dvArA saMkramaNa karatA huA hI kitane hI kAla taka vivakSita krodhako prathama saMgrahakRSTiko kSaya karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba kisa avasthAvizeSameM vidyamAna yaha kSapaka krodhako prathamasaMgraha kRSTiko vedana karatA huA kSaya karatA hai tathA kisa dUsarI avasthAmeM paraprakRtirUpase saMkramaNa karatA huA hI kSaya karatA hai, isa prakAra isa arthavizeSako spaSTa karaneke liye Ageke do sUtroMko kahate haiM * jo do samaya kama do AvalipramANa navakabandha niSeka hai unako vedana na karate hue hI kSaya karatA hai, unako kevala saMkramaNa karake hI kSaya karatA hai / 6104 apane vedakakAlake kSINa ho jAnepara usake bAda do samaya kama do AvalipramANa navakabandhasambandhI kRSTiyoMkA vedana na karate hue saMkramaNa dvArA ho kSaya dekhA jAtA hai / ___ vizeSArtha-prathamAdi gyAraha saMgraha kRSTiyoMkA vedaka kAla samApta honepara dvitIyAdi saMgrahakRSTiyoM kA kAla jaba prArambha hotA hai taba unake kAlameM prathamAdi saMgraha kRSTiyoMke kAlameM bandhako prApta hue do samaya kama do Avali pramANa navakabandha paraprakRtisaMkrama dvArA vede jAte hai aisA niyama hai, mAtra isIliye unakI saMkramaNa hokara hI nirjarA hotI hai, ukta sUtrameM yaha nirdeza kiyA gayA hai|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ cAritakkhavaNAM * padamasamayavedaga pahuDi jAva tisse kiTTIe carimasamayavedago tti tAva evaM kihiM vedeMto khavedi / 105 ki kAraNaM ? edammi avatthaMtare Niruddha kohapaDhamasaMgahakiTTIe vedagabhAveNa saha saMkAmayatamiddhIe NivvAhamuvalaMbhAdo / sahi imamevatthamuvasaMhAramuheNa phuDIkaremANo suttamuttaraM bhaNai * evamedaM pi padamakihiM dohiM payArehiM khavedi kiMci kAlaM vedeto, kiMci kAlamavedeto saMchuhaMto / $ 106 gayatthamedaM suttaM / Na kevalaM paDhamasuMmahakiDDIe esA vihI, kiMtu vidiyAdisaMgaha kiTTINaM pi khavijjamANANameso cetra kamo daTThathvotti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai 46 * jahA paDhamakihiM khavedi tahA vidiyaM tadiyaM cautthaM jAva ekkA - rasami tti / $ 107 jahA kohapaDhamasaMgahakiTTi dohiM payArehiM khavedi evamedAo vidiyAdikiTTIo ekkArasamakiTTipajjaMtAo duviheNa vihiNA khavedi; dusamayUNadoAvaliyameNavakabaMdha kiTTIo saMbuhaMto caiva khavedi, tatto heTThA sagavedagakAlantare vedeMto * tathA krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTike vedakakAlake antima samayase lekara usI saMgraha kRSTike vedakakAlake antima samayake prApta hone taka isa saMgraha kRSTiko vedana karatA huA kSaya karatA hai / 8 105 zaMkA - isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - kyoMki isa avasthAmeM vivakSita krodhasaMjvalana saMgraha kRSTikA vedakapaneke sAtha nirvAdharUpase saMkrAmakapanA siddha hotA hai| aba iso arthako upasaMhAramukhase spaSTIkaraNa karate hue Age ke sUtrako kahate haiM-- * isa prakAra isa prathama saMgraha kRSTiko do prakArase kSaya karatA hai-- kucha kAla taka vedana karatA huA kSaya karatA hai aura kucha kAla taka vedana nahIM karatA huA kSaya karatA hai / $ 106 yaha sUtra gatArtha hai / kevala prathama saMgraha kRSTiko yaha vidhi nahIM hai, kintu kSayako prApta honevAlI dvitIyAdi saMgraha kRSTiyoMkA bhI yahI krama jAnanA cAhiye isa prakAra isa bAtakA kathana karate huye Age sUtrako kahate haiM * jisa prakAra prathama kRSTikA kSaya karatA hai usI prakAra dUsarI, tIsarI aura cauthI kRSTise lekara gyArahavIM kRSTi taka ina saMgrahakRSTiyoMkA kSaya karatA hai / 107 jisa krodhasaMjvalanako prathama saMgrahakRSTikA do prakArase kSaya karatA hai usI prakAra gyArahavIM saMgrahakRSTi paryanta ina dUsarI Adi saMgraha kRSTiyoM kA donoM prakArase kSaya karatA hai; do samaya kama do AvalipramANa navakabandha kRSTiyoMkA saMkramaNa karatA huA hI kSaya karatA hai tathA
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 215 ] saMchuhaMto ca khavedi tti eso edassa suttassa bhAvattho / saMpahi bArasamIe bAdarasAMparAiyakiTTIe keriso khavaNAvihi ti AsaMkAe idamAha-- * bArasamIe bAdarasAMparAiyakiTThIe avvvhaaro| 6 108 kudo ? suhumasAMparAiyakiTTIsarUveNa pariNamiya khavijjamANAe tisse sagasarUveNa vinnaasaannuvlNbhaado| saMpahi 'carimaM vedemANo khavedi' tti imaM suttAvayavamassiyaNa sahumasAMparAiyakiTTIe khavaNAe vihiM parUvemANo uvarimaM pabaMdhamADhavei-- ___ * carimaM vedemANo tti ahippAyo jA suhamasAMparAiyakiTTI sA carimA, tado taM carimakihi vedeMto khavedi; Na sNchuhNto| 109 carimaM vedayamANo tti bhaNide Na carimabAdarasAMparAiyakiTTIe gahaNaM kAyavvaM, kiMtu jA suhumasAMparAiyakiTTo sA ceva carimA tti iha vivakkhiyA; savvapacchimAe tisse tavvavaesovavattIdo tado taM carimakiTTi vedeMto ceva khavedi, Na saMchahato ti suttatthasaMbaMdho / kudo evamidi ce ? tattha NavakabaMdhasaMbhavANuvalaMbhAdo; tisse paDiggahatarANuvalaMbhAdo c|| usase adhastana kRSTiyoMkA apane vedaka kAlake bhItara vedana karatA huA aura saMkramaNa karatA huA kSaya karatA hai isa prakAra yaha sUtrakA bhAvArtha hai| aba bArahavIM bAdara sAmparAyika saMgrahakRSTikI kSapaNAvidhi kisa prakArako hai aisI AzaMkA honepara Ageke vibhASAsUtrako kahate haiM * bArahavIM bAdarasAmparAyika kRSTimeM ukta vyavahAra nahIM hai| 108 kyoMki use sUkSmasAmparAyika kRSTirUpase pariNamAkara kSapaNA honevAlI usakA apane svarUpase vinAza nahIM upalabdha hotaa| aba 'carimaM vedemANo khavedi' isa prakAra isa sUtrake avayavakA Azraya karake sUkSmasAmparAyika kRSTikI kSapaNAko vidhiko prarUpaNA karate hue Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * 'carimaM vedemANo' arthAta antima saMgraha kRSTiko vedana karatA huA isa pada kA abhiprAya hai ki jo sUkSmasAmparAyika kRSTi hai vaha antima hai, isaliye usa antima kRSTiko vedana karatA huA kSaya karatA hai, kSapaNA karatA huA usakA kSaya nahIM krtaa| 8 109 'carimaM vedayamANo' aisA kahanepara antima bAdara sAmparAyika kRSTikA grahaNa nahIM kannA cAhiye / kintu jo sUkSmasAmparAyika kRSTi hai vahI antima hai, yaha yahA~ vivakSita hai, kyoMki vaha sabase antima hai, isalie usakI yaha saMjJA bana jAtI hai| ataH usa antima kRSTiko vedana karatA huA hI usakA kSaya karatA hai, saMkramaNa karatA huA usakA kSaya nahIM karatA yaha isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| zaMkA-aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna--kyoMki usameM navakabandhakA sadbhAva nahIM pAyA jAtA tathA usakA pratigrahAntara upalabdha nahIM hotaa|
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA 6110 maMpahi sesANamekkArasaNhaM saMgahakiTTINaM dusamayaNadoAvaliyamettaNavakabaMdhakiTTIo saMchuhato ceva khavedi tti imamatthavisesaM puvaNiAIlu pi puNo vi phuDIkaremANo suttamuttaraM bhaNai___ * sesANaM kiTTINaM do do zrAvaliyabaMdhe dusamayaNe carime saMchahaMto ceva khavedi, Na vedeNto| ___111 sahumasAMparAiyakiTTi mottaNa sesANamekkArasaNhaM pi saMgahakiTTINaM carime dusamayaNadoAvaliyamettaNavakabaMdhasamayapabaddha saMchhamANo ceva khavedi, Na vedemANo, tAsimudayasaMbaMdhANuvalaMbhAdo tti vuttaM hodi / evamedehiM dohiM suttehiM jAo vedijjamANIo ceva khavejjati, Na saMchabbhamANIo, jAo ca saMchanbhamANIo ceva khavedijjeti, Na vedijjamANIo; tAsiM duvihANaM pi kiTTINaM sarUvaNidde saM kAdaNa saMpahi tavvadirittAo jAo sesAsesakiTTIo tAo ubhayeNa vi payAreNa khavedi tti imamatthavisesaM paduppAemANo uvarimaM suttapabaMdhamADhavei * carimakiTiM vajja do zrAvaliyadusamayaNabaMdhe ca vajja jaM sesakiTTINaM tamubhayeNa khvedi| . 6110 aba zeSa rahI gyAraha saMgraha kRSTiyoMkI jo do samaya kama do AvalipramANa navakabandha kRSTiyA~ haiM unakA saMkramaNa karatA huA hI kSaya karatA hai isa prakAra isa artha vizeSa ko yadyapi pahale prarUpaNA kara Aye haiM phira bhI usakA punaH spaSTIkaraNa karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoMmeM pratyekake antameM jo do samaya kama do-do AvalipramANa navakabandha zeSa rahate haiM unakA saMkramaNa karatA huA hI kSaya karatA hai, vedana karatA huA kSaya nahIM krtaa| 6 111 sUkSmasAmparAyika kRSTiko chor3akara zeSa gyAraha saMgrahakRSTiyoMke antameM jo do samaya kama do AvalipramoNa navakabandha samayaprabandha zeSa rahate haiM unheM saMkramaNa karatA huA hI kSaya karatA hai, vedana karatA huA kSaya nahIM karatA, kyoMki unakA svamukhase udayakA sambandha nahIM upalabdha hotA, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra ina do sUtroM dvArA jo vedI jAkara hI kSapaNAko prApta hotI haiM, saMkramaNa hokara nahIM, tathA jo saMkramaNa hokara hI kSapaNAko prApta hotI haiM, vedI jAkara nahIM, una donoM prakArako kRSTiyoMkA svarUpanirdeza karake aba unase atirikta jo zeSa sapUrNa kRSTiyA~ haiM ve donoM hI prakArase kSayako prApta hotI haiM isa prakAra isa arthavizeSakA pratipAdana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiN| * antima sUkSmasAmparAyika kRSTiko chor3a kara tathA prathamAdi gyAraha saMgraha kRSTiyoMke do samaya kama do AvalipramANa navaka samayaprabaddhoMko chor3akara una zeSa rahI gyAraha saMgrahakaSTiyoMkI jo kRSTiyAM zeSa rahatI haiM unheM donoM prakArase kSaya karatA hai|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 215 ] 112 gayatthamedaM suttaM / saMpahi ettha ubhayeNe tija padaM tassa asthavivaraNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * kiM ubhayeNe tti ? $ 113 ubhayeNe ti kimuktaM bhavatIti ced ? ucyate / * vedeMto ca saMchahaMto ca edamubhayaM / 6 114 vedagamAveNa saMchohayabhAveNa ca khavedi tti eso ubhayasahassattho jANiyavyo tti bhaNidaM hodi / 115 evamettieNa suttapabaMdheNa paDhamamUlagAhAe egabhAsagAhApaDibaddhamatthaM vihAsiya saMpahi jahAvasarapattAe bidiyamUlagAhAe atthavihAsaNaM kuNamANo idamAha 6 112 yaha sUtra gatArtha hai| aba yahA~ ( isa sUtrameM ) 'ubhayeNa' yaha jo pada AyA hai usake artha kA khulAsA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM / * 'ubhaya prakArase' isakA kyA artha hai ? 6 113 'ubhaya prakArase' isakA kyA artha hai ? aisI zaMkA honepara kahate haiM * 'vedana karatA huA aura saMkramaNa karatA huA [kSaya karatA] hai' yaha ubhayapada kA artha hai| 6 114 'vedakabhAvase aura saMkramaNa karaneke bhAvase kSaya karatA hai' yaha ubhaya zabdakA artha jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSArtha-saba milAkara bAraha saMgraha kaSTiyAM haiM aura unameM se pratyeka kI ananta antarakRSTiyA~ haiM / unako kSapaNA kaise hotI hai ? vedana karake kSapaNA hotI hai yA saMkramaNa karake kSapaNA hotI hai, yA donoM prakAra se kSapaNA hotI hai, yaha eka mukhya prazna hai| isakA samAdhAna karate hue batalAyA gayA hai ki prArambha kI jo gyAraha saMgraha kRSTiyA~ aura unakI jo avAntara kRSTiyA~ haiM unameM se pratyeka ke vedana karane ke anta meM jo do samaya kama do AvalipramANa navakabandha samayaprabaddha bacate haiM unakA agalI saMgraha kRSTi meM saMkramaNa hokara hI vedana hotA hai tathA do samaya kama do Avali pramANa navakabandha ke atirikta jitano bho saMgraha kRSTiyoM aura unakI avAntara kRSTiyA~ haiM una sabakA vedana aura saMkramaNa hokara hI kSaya hotA hai| zeSa rahI bArahavIM saMgraha kRSTi aura avAntara kRSTiyA~ so ye kraSTikaraNa ke kAla meM bAdararUpase hI kRSTipane ko prApta hotI hai| parantu isakA anivRttikaraNa guNasthAna meM hI sUkSmakRSTirUpase pariNamana ho jAtA hai, ataH sUkSmasAmparAyika guNasthAna meM vedana hokara hI inakA kSaya hotA hai aisA yahA~ samajhanA caahie| $ 115 isa prakAra itane sUtraprabandha dvArA eka bhASya gAthA ke sAtha prathama mulagAthA ke artha kI vibhASA karake aba yathAvasaraprApta dUsarI mulagAthA ke artha ko vibhASA karate hue isa sUtra ko kahate haiM
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ cAritavakhavaNA * eto bidiyamalagAhA / 116 sugamaM / * (163) jaM vedeto kihiM khavedi kiM cAvi baMdhago tisse | jaM cAvi saMchuhaMto timse kiM baMdhago hodi // 216 // - $ 117 esA bidiya mUlagAhA kiM vedagassa khavagassa vedijjamANAvedijjamANasarUveNa khavijjamANAsu kiTTI kAsiM baMdhasaMbaMdho atthi, kAsiM vA Natthi tti imamatthavisesaM pucchAheNa paduppAedumoiNNA paripphuDamevettha tahAvihatthavisaya pucchANiddasa-daMsaNAdo / taM jahA - 'jaM vedeMto kiTTi' evaM bhaNide jaM khalu kiTTi vedemANo khavedi kiM tisse kiTTIe baMdhago hodi, Aho Na hodi ti gAhApuvvaddhe suttatthasaMbaMdho / edassa bhAvattho - dusamayU NadoAvaliyamettaNavakabaMdhe mottUNa sesAo ekkArasa-saMgahakiDINamaMtara kaTTIo vedemANo khavedi ti vRttaM / evaM ca khavemANo tadavatthAe jaM jaM kiTTiM khavedi tisse kiTTIe kiM NiyamA baMdhago hodi, Aho abaMdhago ceva, kiM vA siyA baMdhago, siyA ca Na baMdhago ti pucchidaM hodi / * isake Age dUsarI mUla sUtragAthAkI samutkIrtanA karate haiM / 116 yaha sUtra sugama hai / * (163) kRSTivedaka kSapaka jisa kRSTikA vedana karatA huA kSaya karatA hai kyA usakA vaha bandhaka bhI hotA hai tathA jisa kRSTikA saMkramaNa karatA huA kSaya karatA hai usakA bhI kyA vaha bandhaka hotA hai / / 216 / / $ 117 yaha dUsarI mUlagAthA kRSTiyoMkA kyA vedana karanevAle kSapakakA vedI jAnevAlI yA nahIM vedI jAnevAlo svarUpase kSayako prApta honevAlI kRSTiyoM ke honepara, kinakA bandhake sAtha kyA sambandha hai athavA kinakA bandhake sAtha sambandha nahIM hai, isa prakAra isa arthavizeSakA pRcchAdvArA pratipAdana karaneke liye avatIrNa huI hai, kyoMki isa gAthA meM usa prakArakI arthaviSayaka pRcchAkA nirdeza spaSTa rUpa se hI dekhA jAtA hai / yathA - 'jaM kiTTi vedato' aisA kahane para niyamase jisa kRSTikA vedana karatA huA usako kSapaNA karatA hai, kyA usa kRSTikA vaha bandhaka hotA hai yA bandhaka nahIM hotA, isa prakAra gAthAke pUrvArdhameM isa sUtra kA arthake sAtha sambandha hai / isakA bhAvArtha-do samaya kama do AvalipramANa navatra bandhako chor3akara zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoM aura antara kRSTiyoMko vedana karanevAlA kSaya karatA hai yaha ukta sUtragAthAmeM kahA gayA hai / aura isa prakAra kSaya karatA huA vaha kSapaka usa avasthAmeM jisa-jisa kRSTi kA kSaya karatA hai-usa-usa kRSTikA vaha kyA niyamase bandhaka hotA hai yA abandhaka hI rahatA hai, athavA kyA kathaMcit bandhaka hotA hai aura kathaMcit bandhaka nahIM hotA, isa prakAra yaha pRcchA kI gaI hai /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 216-217 ] 51 $ 118 'jaM cAvi saMchuhaMto' evaM bhaNide jaM khalu kiTTi saMkAmeM to caiva khavedi, tisse kiM baMdhago hodi Aho Na hodi ti gAhApacchadve suttasthasaMbaMdho / edassa bhAvattho - dusamaNado AvaliyamettaNavakabaMdha kiTTIo saMchuhaMto ceva khavedi, Na vedeMto / evaM ca khavemANo tadavatthAe NiruddhasaMgaha kiTTIe kiM baMdhago hodi Aho Na hoditti pucchA kadA hodi / evamedIe vidiyamUlagAhAe pucchAmeteNa NiddiTThassa atthavisesassa yivihANamettha ekkA bhAsagAhA asthi / tisse samukkittaNaM vihAsaNaM ca kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * edisse gAhAe ekkA bhAsagAhA / 119 sugamaM / * jahA / $ 120 sugamaM / * (164) jaM cAvi saMchuhaMto khavedi kihiM abaMdhago tisse / sumamhi sAMparAe abaMdhago baMdhagidarAsiM // 217 // 118 'jaM cAvi saMchuhaMto' aisA kahanepara niyamase jisa kRSTikA saMkramaNa karatA huA kSaya karatA hai usakA kyA bandhaka hotA hai yA isa prakAra nahIM hotA ? yaha sUtragAthAke uttarArdhameM isa gAthAsUtrakA arthake sAtha sambandha hai / isakA bhAvArtha - do samaya kama do AvalipramANa kRSTiyoM kA saMkramaNa karatA huA hI kSaya karatA hai, vedana karatA huA kSaya nahIM karatA hai / aura isa prakAra kSaya karatA huA usa avasthAmeM vivakSita saMgraha kRSTikA kyA bandhaka hotA hai athavA bandhaka nahIM hotA ? yaha pRcchA kI gaI hai| isa prakAra isa dUsaro mUlagAyA meM pRcchAdvArA kahe gaye arthavizeSa nirNayakA vidhAna karane ke liye isa viSaya meM eka bhASyagAthA AI hai usakI samutkIrtanA aura vibhASAko karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * isa mUla gAthAkI eka bhASyagAthA hai / $ 119 yaha sUtra sugama hai / * jaise / $ 120 yaha sUtra sugama hai / * (164) jisa kRSTikA saMkramaNa karatA huA hI kSaya karatA hai usakA vaha bandhaka nahIM hotA tathA sUkSmasAmparAyika guNasthAna meM sUkSmasAmparAyika kRSTikA vaha abandhaka rahatA hai / kintu zeSa kRSTiyoMkA vedana hokara kSapaNa kAlameM vaha unakA bandhaka hotA hai / / 217 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA ___121 edisse gAhAe atyo vuccade, taM jahA-jaM kiTiM dusamayaNadoAvaliyamettaNavakabaMdhasarUvasaMchohaNAe ceva khavemANo tadavatthAe tisse NiyamA abaMdhago / suhumasAMparAiyakiTTIe ca abaMdhago hAdi, tattha tabbaMdhasattIe accaMtAsaMbhavAdo / sesANaM puNa kiTTINaM baMdhago hodi, bAdarasAMparAiyavisaye khavijjamANakiTTINaM sagavedagaddhAmettakAlaM baMdhasaMbhave virohANuvalaMbhAdo / saMpahi edasseva suttatthassa phuDIkaraNa?muvarimaM vihAsAgaMthamADhavei * vihaasaa| 6 122 sugama / * jaM jaM khavedi kiTTi NiyamA tisse baMdhago mottaNa do ho bhAvaliyabaMdhe dusamayaNe suhumasAMparAiyakiTTIo ca / 6 123 sugamo ca eso vihAsAgaMtho tti Na ettha kiMci vakkhANeyavvamatthi / 6 121 aba isa gAthAkA artha kahate haiN| yathA-do samaya kama do AvalipramANa navakabandhasvarUpa jisa kRSTikA saMkramaNa dvArA kSaya karatA hai usa avasthA meM usakA niyamase abandhaka hotA hai kyoMki vahAM usake bandhako zaktikA honA atyanta asambhava hai| parantu zeSa kRSTiyoMkA bandhaka hotA hai, kyoMki bAdara sAmparAyika guNasthAnameM kSayako prApta honevAlI kRSTiyoMkA apane vedaka kAlapramANa kAlataka unake bandhake sambhava honemeM virodha nahIM pAyA jaataa| aba isI sUtrasambandhI arthako spaSTa karaneke lie vibhASA granthako Arambha karate haiM * aba ukta bhASyagAthAkI vibhASAkI jAtI hai| 6 122 yaha sUtra sugama hai| * jisa-jisa kRSTikA kSaya karatA hai vaha, do samaya kama do-do AvalipramANa navaka-bandhakRSTiyoMko tathA sUkSyasAmparAyika kRSTiyoMko chor3akara, unakA niyamase bandhaka hotA hai| 6123 isakA vibhASAgrantha sugama hai, isaliye isa viSaya meM kucha bhI vyAkhyAna karane yogya nahIM hai| vizeSArtha--isakI gAthA 206 ko vibhASA karate hue batalAyA hai ki krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikA vedana karanevAlA kSapaka cAroM saMjvalanakaSAyoM kI prathama saMgraha kRSTikA bandha karatA hai| isa para yaha zaMkA kI gaI hai ki kyA isa prakAra krodhasaMjvalanako dUsarI saMgraha kRSTikA vedana karanevAlA jova cAroM kaSAyoMkI kyA dUsarI saMgraha kRSTikA bandha karatA hai ? isakA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki jisa saMjvalana kaSAyako jisa saMgraha kRSTikA vedana karatA hai usa kaSAya ko usa saMgraha kRSTikA bandha karatA hai tathA zeSa kaSAyoMkA prathama saMgraha kRSTiyoMkA bandha karatA hai|
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 217-218 ] $ 124 evaM vidiyamUlagAhAe atthavihAsaNaM samANiya saMpahi jahAvasarapattAe tadiyamUlagAhAe atyavihAsaNaM kuNamANo tadavasarakaraNaTThamuvarimaM pacaMdhamADhave -- * etto tadiyA mUlagAhA / $ 125 sugamaM / * taM jahA / $ 126 sugamaM / 53 * (165) jaM jaM khavedi kihiM hidi- aNubhAgesu ke sudIredi / saMhRdi kihiM se kAle tAsu aNNAsu / / 218 / / 127 esA tadiyamUlagAhA kiTTIsu khavijjamANIsu tadavatthAe NiruddhasaMgahakiTTIvisae Didi - aNubhAgodIraNAsaMkamANaM baMdhasahagadANaM pavRttivisesAvahAraNaTThamoiNNA | saMpahi edisse avayavattho vuccade / taM jahA - 'jaM jaM khavedi kiTTi' evaM bhaNide jaM jaM saMgahakiTTi khavedi taM taM TThidi - aNubhAgesu kiMbhUdesu udIredi kimaviseseNa savvesa Thidivisesesu aNubhAgavisesesu ca udIraNA payaTTadi Aho atthi ko vi tattha visesaNiyamo tti pucchidaM hoi / evameso gAhApuvvaddhe suttatthasamuccao | I 24 isa prakAra dUsarI mUla gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna samApta karake aba yathAvasara prApta tIsarI mUla gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue usakA avasara upasthita karaneke liye Age prabandhako Arambha karate haiM * isake bAda tIsarI mUla gAthA hai / $ 125 yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / $ 126 yaha sUtra bhI sugama hai / * ( 165 ) jisa-jisa saMgrahakRSTikA kSaya karatA hai, 'usa-usa kRSTiko kisakisa prakArake sthiti aura anubhAgoM meM udIrita karatA hai / vivakSita kRSTiko anya kRSTa meM saMkramaNa karatA huA kisa-kisa prakArake sthiti aura anubhAgoMse yukta kRSTimeM saMkramaNa karatA hai / tathA vivakSita samaya meM jisa sthiti aura anubhAgayukta kRSTiyoM meM udIraNA-saMkramaNa Adi kiye haiM, anantara samaya meM kyA unhIM kRSTiyoM meM udIraNAsaMkramaNa Adi karatA hai, athavA anya kRSTiyoMmeM karatA hai / / 218 // $ 127 yaha tIsarI mUla gAthA kRSTiyoMke kSayako prApta hote hue usa avasthA meM vivakSita saMgraha kRSTike viSaya meM bandhake sAtha honevAle sthiti aura anubhAgoMkI udIraNA aura saMkramaNakI pravRttivizeSakA avadhAraNa karaneke liye avatorNa huI hai / aba isake pratyeka caraNakA artha kahate haiM / vaha jaise--'jaM jaM khavedi kiTTi' aisA kahane para jisa-jisa saMgraha kRSTikA kSaya karatA hai usa usa saMgraha kRSTikA kisa-kisa prakArake sthiti anubhAgoM meM udIrita karatA hai ? kyA sAmAnya se saba sthitivizeSoM meM aura anubhAgavizeSoMmeM udIraNA pravRtta hotI hai yA vahA~ koI vizeSa niyama hai ? yaha pU~chA gayA hai / isaprakAra yaha gAthAke pUrvArdha meM sUtrakA samuccayarUpa artha hai |
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA 6 128 'saMchuhadi aNNakiTTi' evaM bhaNide NiruddhasaMgahakiTTi maNNakiTTIe uvari saMkAmemANo kathaMbhUdesu ThidiaNubhAgesu vaTTamANANaM Niruddha saMgahakiTTi saMchuhadi kimaviseseNa savvAo dvidIo aNabhAgakiTTIo ca aNNakiTTIsarUveNa saMkAmedi Aho atthi kovi tattha visesasaM bhavo tti esA vidiyapucchA dvidi-aNubhAgasaMkamANaM pvuttivisesmuvekkhde| dvidi-aNubhAgabaMdhavisayo vi pucchANidde so ettheva NilINo vakkhANeyabvo; suttassedassa desAmAsayamAveNa pavutti abbhuvagamAdo / tado Niruddha saMgahakiTTIe khavijjamANAe dvidi-aNubhAgodIraNA tasvisayokkaTTaNA parapayaDisaMkamo TThidiaNumAgabadho ca kathaM payarTeti tti eso era tatthasaMgaho / 6 129 'se kAle tAsu aNNAsu' e bhaNide Niruddhasamaye jAsu dvidIsu aNubhAgakiTTIsa ca baMdhodIraNasaMkamA saMvattA ki tAsu ceva se kAle payadRti Aho tado aNNAsa payada'ti tti eso tadio pucchANiddeso / edeNa Didi-aNubhAga-saMkamodIraNANaM baMdhasahagadANaM samayaM paDi pavutti viseso keriso hodi tti evaMviho atthaviseso sUcido daTThavvo / edeNeva aNNo vi payadovajogio atthaviseso desAmAsayabhAveNa sUcido tti vakkhANeyavvA / saMpahi edisse tadiyamUlagAhAe atthavihAsaNaM kuNamANo tattha paDibaddhANaM bhAsAgAhANamiyattAvahAraNamuttaraM suttamAha-- $ 128 'saMchuhadi aNNakiTTi' aisA kahane para vivakSita saMgraha-kRSTikA anya kRSTi meM saMkrama karatA huA kisa prakArako sthiti aura anubhAgameM vidyamAna unakA vivakSita saMgraha kRSTikA saMkramaNa karatA hai, kyA sAmAnyase saba sthitiyoM aura anubhAga-kRSTiyoMko anyakRSTirUpase saMkramita karatA hai yA isa viSayameM koI vizeSa sambhava hai| isa prakAra yaha dUsarI pRcchA sthiti, anubhAga aura saMkramakI pravRtti vizeSakI apekSA karatA hai tathA sthiti, anubhAga aura bandhaviSayaka pRcchAkA nirdeza bho isomeM lona hai aisA vyAkhyAna karanA cAhiye, kyoMki isa sUtrako dezAmarSakarUpase pravRtti svIkArako gaI hai| ataH vivakSita saMgrahaSTikI kSapaNA hote samaya sthiti, anubhAga aura udAraNA tathA tadviSayaka apakarSaNa, paraprakRtisaMkrama, sthitibandha aura anubhAgabandha kisa prakAra pravatta hote haiM ? isa prakAra yaha prakRtameM sUtrakA samudAyarUpa artha hai / 6 129 'se kAle tAsu aNNAsu' aisA kahanepara vivakSita samaya meM jina sthiti aura anubhAga kRSTiyoMmeM bandha, udoraNA aura saMkrama pravRtta hue haiM kyA unhoMmeM anantara samaya meM pravRtta rahate haiM yA unase anyameM ye pravatta rahate haiM ? isa prakAra yaha tosarA pacchAnirdeza hai| isake dvArA bandha ke honevAle sthiti, anubhAga, saMkrama aura udIraNAkA pratyeka samayameM pravRtti vizeSa kisa prakArakA hotA hai, isa taraha isa prakArakA arthavizeSa sUcita kiyA gayA jAnanA cAhiye / isIke dvArA anya bhI prakRtameM upayogI artha vizeSa dezAmarSakarUpase sUcita kiyA gayA hai aisA vyAkhyAna karanA cAhiye / aba isa tIsarI mUla gAthAke arthako vibhASA karate hue usase sambandha rakhanevAlI bhASyagAthAoMkI saMkhyAkA nizcaya karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 218-219] * edisse dasa bhAsagAhAo / 6 130 sugamamedaM suttN| ettha paDibaddhANaM dasaNhaM bhAsagAhANaM paripphuDameva samuvalaMbhAdo / saMpahi kAo tAo dasabhAsagAhAo tti AsaMkAe jahAkamameva tAsiM samukttiNaM vihAsaNaM ca kuNamANo uvarimaM pabaMdhamADhavei-- * tattha paDhamAe bhAsagAhAe samukttiNA / 6 131 tAsu dasasu mAsagAhAsu paDhamabhAsagAhAe tattha samukkittaNA puvameva kIradi tti vuttaM hodi / * (166) baMdho va saMkamo vA NiyamA savvesu hidivisesesu / samvesu cANubhAgesu saMkamo majjhimo udo // 219 // * isa mUlagAthA sUtrakI dasa bhASyagAthAe~ haiM / 6 130 yaha sUtra sugama hai / isa viSayameM sambandha rakhanevAlI dasa bhASyagAthAeM spaSTarUpase hI upalabdha hotI haiM / aba ve dasa bhASyagAthAeM kauna sI haiM ? aisI AzaMkA honepara yathAkramase hI unakI samutkIrtanA aura vibhASA karate hue Ageke prabandhako Arambha karate hai * unameMse prathama mASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiN| . 6 131 una dasa bhASyagAthAoMmeM se yahA~ sarvaprathama bhASyagAthAkI samutkIrtanA kI jAtI hai, yaha kahA gayA hai 8 (166) vivakSita kRSTikA bandha aura saMkrama niyamase kyA samI sthitivizeSoMmeM hotA hai ? (vivakSita kRSTikA sthitibandha sabhI sthitivizeSoMmeM nahIM hotaa| parantu sthiti-saMkrama udayAvaliko chor3akara sabhI sthiti-vizeSoMmeM hotA hai / ) tathA vivakSita kRSTike anubhAgakA sabhI anubhAga-sambandhI medoMmeM saMkrama hotA hai / mAtra jisa kRSTikA vedana karatA hai usakA madhyama kRSTiyoMke rUpase udaya hotA hai / / 219 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cAritakkhavaNA $ 132 esA paDhamabhAsagAhA pugvadveNa hidibaMdha - TThidisaMkamANaM kiTTIvedagakhavagasaMbaMdhINaM NiNNayavihANa moiNNA 'baMdho vA saMkamo vA niyamA' NicchayeNeva kiM savve TThidivisesesa hodi Aho Na sabvesu tti padAhisaMbaMdhavaseNa pariSphuDamevettha TThidibaMdhasaMkamaNaNiNNayatrihANassa paDibaddhattadaMsaNAdo / edaM ca gAhApuvvaddhaM pucchAsuttameva, NaNidde sasuttamidi uvari cuNNisuttayAro sayameva bhaNihidi / tattheva tavviNiNNayaM kassAma / tamhA pacchadveNa vi aNubhAgasaM kamassa aNubhAgodayassa ca kiTTIvisayassa pavRttiviseso evaM hodi ti NiNNayavihANa mesA bhAsagAhA samoiNNA, savvesu caiva NiruddhasaMga hakiTTIe aNubhAgaviyappesu saMkamo hodi, udayo puNa majjimakiTTIsarUveNeva daTThavvotti pariSphuDameva gAhApacchadve aNubhAgavisayANaM saMkamodayANaM NiNNayavihANadaMsaNAdo / edaM ca gAhApacchaddhaM Nidde sasuttameva, Na pucchAsutta midi tvaM / saMpahi evaMvihattha paDibaddhAe edisse paDhamabhAsagAhAe atthavihAsaNaM kuNamANo puvvameva tAva gAhApuvvaddhassa Ni sasucAbhAvAsaM kANirAyaraNaduvAreNa pucchAsu ttattha samatthaNaTThamuvarimaM pabaMdhamADhave 132 yaha prathama bhASyagAthA, apane pUrvArdhadvArA kRSTivedaka ke kSapakasambandhI sthitibandha aura sthitisaMkramakA nirNaya karane ke liye avatIrNa huI hai / bandha aura saMkrama 'NiyamA' nizcayase hI kyA sabhI sthitivizeSoM meM hotA hai yA sabhI sthitivizeSoM meM nahIM hotA isa prakAra padoM ke abhisambandha vazase spaSTarUpase hI yahA~ para sthitibandha aura saMkramake nirNayake vidhAnakA arthake sAtha sambandha dekhA jAtA hai / aura yaha gAthAkA pUrvArdha pRcchAsUtra hI hai; nirdezasUtra nahIM, yaha Age cUrNisUtrakAra svayaM ho kaheMge, isaliye vahIM usakA nirNaya kareMge / isa kAraNa gAthAke uttarArdha dvArA bhI kRSTiviSayaka anubhAga-saMkrama aura anubhAga- udayakI pravRttivizeSa isa prakAra hotI hai isa bAta kA nirNaya karane ke liye yaha bhASyagAthA avatIrNa huI hai, kyoMki vivakSita saMgraha kRSTike anubhAgasambandhI sabhI bhedoM meM saMkrama hotA hai / parantu udaya madhyama kRSTirUpase hI jAnanA cAhiye isa prakAra gAthA ke uttarArdha meM anubhAga viSayaka saMkrama aura udayake nirNayakA kathana spaSTarUpase dekhA jAtA hai aura yaha gAthAkA uttarArdha nirdezasUtra hI hai, pRcchAsUtra nahIM hai, aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / aba isa prakAra ke artha - ke sAtha sambandha rakhanevAlI isa prathama bhASyagAthAke arthako vibhASA karate hue sarvaprathama gAthAke pUrvArdha meM nirdezasUtrakI abhAvaviSayaka AzaMkAke nirAkaraNa dvArA pRcchAsUtrarUpa arthakA samarthana karaneke liye Ageke prabandhako Arambha karate haiM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 219] * 'baMdho va saMkamo vA NiyamA savvesu hidivisesesu' tti evaM puNa pucchAsuttaM / 6 133 asyArtha ucyate-'edaM gajjadi' evamukte etatparijJAyate kimiti vAyaraNamuttaM ti vyAkhyAnasUtramiti vyAkriyate'neneti vyAkaraNaM prativacanamityarthaH / 'edaM puNa pucchAsutta' etattu pRcchAsUtra meveti pratipattavyaM; gAthAsUtrakArAbhiprAyasya tathAvidhatvAdityuktaM bhavati / kathaM punaridaM vijJAyate praznavAkyamevaitat, na punaH prativacanasUtramini / atrocyate-dvidibaMdhaTThidisaMkamA jahAvuttavihANeNasavvesu dvidivisesesu Na saMbhavaMti; tesiM parimiyesu ceva dvidivisesesa pavuttiNiyamadaMsaNAdo / tamhA pucchAvakkamedameva, Na vakkhANasuttamidi NiccheyavvaM / sAmpratamimamevAtha samarthayitukAma uttaraM prabaMdhamArabhayati-- * taM jhaa| 6 134 sagamaM / * 'vandha aura saMkrama niyamase saba sthitivizeSoMmeM hotA hai kyA ? isase yaha jAnA jAtA hai ki kyA yaha vyAkaraNa (vyAkhyAna) sUtra hai ? parantu yaha vyAkaraNasUtra na hokara pRcchAstra hai| 6 133 aba isakA artha kahate haiM-'edaM Najjadi' aisA kahane para yaha jAnA jAtA hai ki kyA yaha vyAkaraNasUtra hai yA vyAkhyAnasUtra hai / jisake dvArA vyAkriyate arthAt vizeSarUpase pUrI tarahase mImAMsA kI jAtI hai use vyAkaraNasUtra kahate haiM usakA artha hotA hai 'prativacana' / parantu yaha (vyAkaraNasUtra na hokara) pRcchAsUtra hai, yaha to pRcchAsUtra hI hai aisA jAnanA cAhiye, kyoMki gAthAsUtrakArakA abhiprAya usI prakArakA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA--yaha kaise jAnA jAtA hai ki yaha praznavAkya ho hai, kintu yaha prativacana sUtra nahIM hai ? samAdhAna--aba yahAM isakA uttara kahate haiM-sthiti aura sthitisaMkrama jisa prakAra pUrvameM inako vidhi kaha Aye haiM usa vidhike anusAra saba sthiti-vizeSoMmeM sambhava nahIM hai, kyoMki unako parimita sthitivizeSoM meM hI pravRtti honekA niyama dekhA jAtA hai| isaliye yaha pRcchAvAkya hI hai, vyAkhyAnasUtra nahIM, aisA yahA~ nizcaya karanA cAhiye / ____ aba isI arthakA samarthana karane kI icchA rakhane vAle AcArya Ageke prabandhako Arambha karate haiN| * vaha jaise| $ 134 yaha sUtra sugama hai|
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA * baMdho va saMkamo vA NiyamA savvesu hidivisesesu tti evaM Navvadi NiddiDaM tti edaM puNa pacchide kiM savvesu dvidivisesesu, pAho Na samvesu / $ 135 gatArthametat, pUrvoktasyaivArthasyAnena dRDhIkaraNAt / evamedassa gAhApunvaddhassa pucchAsuttatthaM jANAviya pucchAkamaM ca padarisiya saMpahi edisse pucchAe gAhAsuttasUcidaM NigNayavihANaM kuNamANo vihAsAsuttayAro vihAsAgaMtha muttaramADhaveha-- * tado vattavvaM Na savvesu tti / 6 136 tata evaM vaktavyaM na sarveSu sthitivizeSeSviti / kuta evamidi ghet ? Aha * kiTTIvedage pagadaM ti cattAri mAsA ettigAtro hidIno bajjhati, AvaliyapaviTThAo mottaNa sesAzro saMkAmiti / * bandha aura saMkrama niyamase sthitivizeSoMmeM hotA hai isa vacanase yaha jAnA jAtA hai ki isa dvArA yaha nirdeza kiyA gayA hai ki yaha vyAkhyAnasUtra hai kyA ? parantu yaha vyAkhyAnasUtra na hokara pacchAsUtra hai| isa dvArA yaha pUchA gayA hai ki bandha aura saMkrama saba sthitivizeSoMmeM hotA hai yA saba sthitivizeSoM meM nahIM hotaa| 6 135 yaha sUtra gatArtha hai, kyoMki arthako hI isa dvAga dRr3ha kiyA gayA hai / isa prakAra ukta gAthAsUtrake isa pUrvArdhake pRcchAsUtrarUpa arthako jAnakara aura pRcchAkramako dikhalAkara aba isa pRcchAke dvArA gAthAsUtrase sUcita honevAle nirNayasambandhI kathanako karate hue vibhASAsatrakAra Ageke vibhASAgranthako Arambha karate haiM * ukta prazna ke uttarameM kahanA cAhiye ki saba sthitiyoMmeM bandha aura saMkrama nahIM hotA hai| 6136 isaliye yaha kahanA cAhiye ki saba sthitivizeSoMmeM bandha aura saMkrama nahIM hotA hai| zaMkA-aisA kyoM hotA hai ? samAdhAna--kahate haiM * yahA~ kRSTivedakakA prakaraNa hai, isaliye isake 'cAra mAsa' itanI hI sthitiyA~ baMdhatI haiN| tathA Avali (udayAvali) praviSTa sthitiyoMko chor3akara zeSa saba sthitiyAM saMkrAmita kI jAtI haiN|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 gA0 219 ] $ 137 ayamasya bhAvArthaH -- paDhamasamaya kiDIvedagassa saMjalaNANaM TThidisaMtakammamaduvassamettamatthi; kohodayakhavagammi pariSphuDameva taduvalaMbhAdo / Na ca ettiyamettANaM dvidivisesANaM takkAle baMdhasaMbhavo asthi; cadumAsamettasseva tAdhe saMjalANaM dvidibaMdhassa saMbhavovalaMbhAdo / TThidisaMkamo puNa takkAlabhAtrio udayAvaliyapaviTThAo hidIo mottUNa sesAsesaTThidivisesesu payadRdi, tattha payAraMtarAsaMbhavAdo ti / edeNa kAraNeNa Na; savvesu Thidivisesesu ttiNiddihaM / TThidiudIraNA vi udayAvalivajjAsu savvAsu ceva TThidIsu payahRdi ti eso vi attho edeNeva sutteNa sUcido daTThavvo / evamettieNa pabaMdheNa gAhApuvvaddha vihAsiya saMpahi gAhApacchaddhamassipUrNa aNubhAgasaM kama tadudIraNANaM pavRttivisesAbahAraNaTThamidamAha- * 'savvesu cANabhAgesu saMkamo majjhimo udayo' tti evaM savvaM vAkaraNasuttaM / $ 138 sarvamevaitad gAthApazcArddhaM vyAkaraNasUtrameva prativacanasUtrameveti grAhyaM / subodhamanyat / * savvA kiTTIo saMkamaMti / $ 137 isa vibhASAsUtrakA yaha bhAvArtha hai - prathama samaya meM kRSTivedakajIvake cAroM saMjvalanoM kA sthitisatkarma ATha varSa pramANa hotA hai, kyoMki krodhasaMjvalanake udayake samaya kSapaka yaha satva spaSTa rUpa hI pAyA jAtA hai / kintu usa kAlameM etatpramANa sthitibandha nahIM pAyA jAtA, mAtra usa kAlameM saMjvalanakaSAyoM kA sthitibandha cAra mAsa pramANa ho pAyA jAtA hai / kintu usa kAlameM honevAlA sthitisaMkrama udayAvalipraviSTa sthitiyoM ko chor3akara zeSa samasta sthitivizeSoMmeM pravRtta hota! hai; kyoMki usa kAla meM saMkramasambandhI aura dUsarA prakAra sambhava nahIM hai / usa kAla meM sthitiudIraNA bhI udayAvaliko chor3akara zeSa samasta sthitiyoM meM pravRtta hotI hai isa prakAra yaha artha bhI isI sUtra dvArA sUcita huA jAnanA cAhiye / isa prakAra itane prabandhadvArA gAthAke pUrvArdhakI vibhASA karake atra gAthAke uttarArdhakA Azraya karake anubhAga-saMkrama aura anubhAga- udIraNAkI pravRttivizeSakA avadhAraNa karaneke liye yaha sUtra kahate haiM * tathA saMkrama sabhI anubhAgoM meM hotA hai aura udaya madhyamakRSTiyoMkA hotA / isa prakAra gAthAkA uttarArdharUpa yaha saba vyAkaraNasUtra hai / $ 138 yaha pUrA hI ukta gAthAkA vyAkaraNasUtra hI hai arthAt prativacanasUtra hI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / zeSa saba kathana subodha hai / * ukta kSapakake sabhI kRSTiyA~ saMkramita hotI haiM
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA 9 139 vedijjamANAvedijjamANANaM savvAsimeva kiTTINaM samayAviroheNa saMkaMtiNiya madaMsaNAdo / 60 * jaM kihiM vedayadi tisse majjhimakiTTI udiNNA / $ 140 vedijjamANasaMgaha kiTTIe heTTimovarimAsaMkhejjabhAgavisayAo kiTTIo mottUNa sesAsesamajjima kiTTisarUveNa udayodIraNAo payaTTati tti vRttaM hoI / $ 139 ukta kSapakajIvake vedyamAna aura avedyamAna sabhI kRSTiyoMke samaya ke avirodhapUrvaka saMkramakA niyama dekhA jAtA hai| * mAtra vaha kSapaka jisa saMgraha kRSTikA vedana karatA hai usakI madhyama kRSTiyA~ hI udIrNa hotI haiM / 140 ukta kSapaka vedyamAna saMgraha kRSTike adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoM ko chor3akara zeSa samasta madhyama kRSTirUpase unake udaya aura udIraNA pravRta hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSArtha--pahale 165 (218 ) saMkhyA ke gAthAsUtrakA spaSTIkaraNa karaneke prasaMgase usakI 10 bhASyagAthAeM AI haiN| unameM 'baMdho va saMkamo vA' yaha prathama bhASyagAthA hai / usameM sthitivizeSoMko dhyAna meM rakhakara bandha aura saMkramakA tathA anubhAgakI apekSA saMkramakA aura kina kRSTiyoM kI udaya - udIraNA hotI hai isakA vicAra kiyA gayA hai| isakA vizeSa khulAsA karate hue vIrasena svAmIne jo spaSTIkaraNa kiyA hai usakA bhAva yaha hai (1) kSapakazreNimeM krodhasaMjvalanakI prathama kRSTike vedanake samaya saMjvalana kaSAyakA bandha cAra mAha pramANa hI hotA hai, isaliye isase jJAta hotA hai ki ukta gAthAsUtrakA pUrvArdha pRcchAsUtra hI hai / isI prakAra isake saMjvalanakI sattA ATha varSapramANa hotI hai, isaliye isakA saMkrama, udayako chor3akara zeSa saba sthitiyoMkA hotA hai yaha nizcita hotA hai / udayAvali saba karaNoMke ayogya hotI hai, isaliye udayAvali pramANa niSekoMkA saMkrama nahIM hotA, yaha TIkA meM svIkAra kiyA gayA hai / yaha to sthitibandha aura sthitisaMkramakA vicAra hai / (2) anubhAga ke viSaya meM sUtrakArakA kyA kahanA hai ? use spaSTa karate hue batalAyA hai ki saMjvalanako vivakSita saMgraha kRSTike pUre anubhAgakA saMkrama hone meM koI bAdhA nahIM AtI / jitanA bhI vivakSita saMgraha kRSTikA anubhAga hai usakA samaya ke avirodhapUrvaka apane kAlataka saMkrama hotA rahatA hai, yaha spaSTa hai / (3) mAtra udaya - udIraNAke viSayameM yaha niyama hai ki jisa saMgraha kRSTikI udaya - udIraNA hotI hai usakI madhyama antara kRSTiyoM ke rUpase hI udaya udIraNA hotI hai, aisA yahA~ jAnanA cAhiye /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 219-220 ] 6141 evamettieNa suttapabaMdheNe paDhamabhAsagAhAmassiyUNa dvidi-aNubhAgasaMkamodIraNANaM mUlagAhAsuttaNihiTThANaM pavuttivisesaNiNNayaM kAdUNa saMpahi bidiya bhAsagAhAe vihAsaNaM kuNamANo uvarimaM pabaMdhamAha * etto vidiyAe bhAsagAhAe samuktittaNA / 6 142 sugamaM / * jhaa| $ 143 sugamaM / * (167) saMkAmedi udIredi cAvi savvehiM dvidivisesehiM / kiTTIe aNubhAge vedeMto majjhimo Niyamo // 220 // 6144 esA bidiyabhAsagAhA paDhamabhAsagAhANihiTThasseva atthavisesassa puNo vi visesiyUNa parUvaNaTThamoiNNA / tattha NihiTThANaM dvidisaMkama-dvidiudIraNANamaNabhAgodayassa ca kiMci visesiyUNettha Nidde sadasaNAdo / Na ca evaM saMte edisse gAhAe puNaruttabhAvo AsaMkaNijjo, tatthAparUvidahidi-aNubhAgodIraNANamettha pahANabhAveNa 6141 isa prakAra itane sUtraprabandhadvArA prathama bhASyagAthAkA Azrayakara mUla sUtragAthAmeM nirdiSTa sthiti aura anubhAgasambandhI saMkrama aura udIraNAko pravRttivizeSakA nirNaya karake aba dUsarI bhASyagAthAkI vibhASA karate hue Ageke prabandhako kahate haiM * isase Age aba dUsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / 6 142 yaha sUtra sugama hai / * jaise| 6 143 yaha sUtra sugama hai| * (167) yaha kSapaka sarvasthitivizeSoMke dvArA kyA saMkrama aura udIraNA karatA hai ? kRSTike anubhAgoMkA vedana karatA huA niyamase madhyama kRSTiyoMke anubhAgoMkA vedana karatA hai / / 220 // 8 144 yaha dUsarI bhASyagAthA, prathama bhASyagAthAdvArA nirdiSTa kiye gaye arthavizeSakI hI phira bhI vizeSarUpase prarUpaNA karaneke liye avatIrNa huI hai kyoMki usameM kahe gaye sthitisaMkrama, sthiti-udIraNA aura anubhAgake udayakA kiJcit vizeSa karake isa bhASyagAthAmeM nirdeza dekhA jAtA hai| aura aisA hone para isa bhASyagAthAmeM punaruktapanekA doSa AtA hai aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki pUrvakI bhASyagAthAmeM nahIM kahe gaye sthiti-anubhAga aura udIraNAkA isa bhASya 1. A0 pratau 'evamettieNa pabaMdheNa' iti pAThaH /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA pruuvnnovlNbhaado| saMpahi edisse gAhAe kiMci avayavatthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA $145 'saMkAmedi udIredi cAvi' evaM maNide kiM savvehi dvidivisesehi saMkAmedi, udIredi vA, Aho Na samvehiM ti gAhApuvvaddhe pucchAhisaMbaMdho; gAhApuvvaddhassedassa pucchAsuttabhAveNa samavaTThANadaMsaNAdo / tado kiM savve dvidivisese saMkAmedi udIredi vA, Aho Na, tahA vattavvamidi / evaMviho pucchANidda so gAhApuvvaddhapaDibaddho tti NiccheyavvaM / gAhApacchaddhe 'kiTTIe aNubhAge vedeMto NiyamA' majhimakiTTIsarUveNa ceva vededi ti suttatthasaMbaMdhoM / edaM ca gAhApacchaddhaM gidde sasuttameva, Na pucchAsuttamidi puvvaM va vakkhANeyavvaM / saMpahi evaMvihamedisse gAhAe atthavisesaM vihAsemANo uvarimaM pabaMdhamADhavei-- * vihaasaa| 6 146 sugamaM / * esA vigAhA pucchAsuttaM / 6 147 sugamaM / gAthAmeM pradhAnarUpase kathana pAyA jAtA hai| aba isa bhASyagAthAke avayavoMke kiMcit arthakI prarUpaNA kareMge / vaha jaise $ 145 'saMkAmedi udIredi cAvi' aisA kahanepara kyA sabho sthitivizeSoMke dvArA saMkrama karatA hai yA udoraNA karatA hai athavA sabhI sthitivizeSoMdvArA saMkrama aura udIraNA nahIM karatA ? isa prakAra isa bhASyagAthAke pUrvAdhameM pRcchAkA sambandha hai kyoMki isa gAthAke pUrvArdhakA pRcchAsUtrarUpase avasthAna dekhA jAtA hai| isa kAraNa kyA sabhI sthitivizeSoMko saMkramita karatA hai aura udIrita karatA hai athavA nahIM karatA hai, isa prakAra kahanA cAhiye / isa prakAra pRcchAkA nirdeza gAthAke pUrvArdhameM pratibaddha hai, aisA nizcaya karanA cAhiye / gAthAke uttarArdhameM kRSTike anubhAgoMko vedana karatA huA niyamase madhyama kRSTirUpase hI vedana karatA hai isa prakAra sUtrakA arthake sAtha sambandha hai / aura isa prakAra isa bhASyagAthAkA uttarArdha nirdezasUtraho hai, pRcchAsUtra nahIM, isa prakAra pahaleke samAna vyAkhyAna karanA cAhiye / aba isa prakAra isa bhASyagAthAke arthako vibhASA karate hae Ageke prabandhako arambha karate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASAkI jAtI hai| 6 146 yaha sUtra sUgama hai| * yaha bhASyagAthA bhI pacchAsUtra hai| $ 147 yaha sUtra sugama hai| 1. AdarzapratI eso' iti pAThaH /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 220-221 ] 63 * kiM savve TThidivisese saMkAmedi udIredi vA, Aho e vattavvaM / $ 148 sugamaM / * AvaliyapaviddhaM mottRNa sesA savvAo hidI saMkAmedi udIredi ca / 149 sugamaM / * jaM kihiM vededi tisse majjhimakiTTIo udIredi / $ 150 yatthamedaM pittaM / evaM vidiyabhAsagAhAe atthavihAsA samattA | * eto tadiyAra bhAsagAhAe samuttiNA / $ 151 sugamaM / * jahA~ / $ 152 sugamaM / * (168) okaDDadi je aMse se kAle kiSNu te pavesedi / kaTTide ca puvvaM sarisamasarise pavesedi // 221 // * kyA sabhI sthitivizeSako saMkramita aura udIrita karatA hai athavA nahIM ? ise kahanA cAhiye / 148 yaha sUtra sugama hai / * udayAvalimeM praviSTa huI sthitiko chor3akara zeSa saba sthitiyoMko saMkramita karatA hai aura udIrita karatA hai / $ 149 yaha sUtra sugama hai / * tathA vaha kSapaka jisa saMgraha kRSTikA vedana karatA hai usakI madhyama kRSTiyoMko udIrita karatA hai / $ 150 yaha sUtra gatArtha hai / isa prakAra dUsarI bhASyagAthAko arthavibhASA samApta huI / * yahA~ se Age aba tIsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / $ 151 yaha sUtra sugama hai / * jaise / $ 152 yaha sUtra sugama hai / * (168 ) yaha kSapaka jina karmapradezoMkA apakarSaNa karatA hai vaha kyA una karmapradezoMko tadanantara samaya meM udIraNAdvArA pravezaka hotA hai ? jina karmapradezoMkA pahale samaya meM apakarSaNa kiyA hai unakA sadRza athavA asadRzarUpase udIraNA dvArA pravezaka hotA hai || 221 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA 6153 esA tadiyabhAsagAhA puvvaddhaNa dvidIhiM aNubhAgehiM vA okaDidANaM kammapademANamokaDDidANaMtarasamaye ceva kimudIraNAe asthi saMbhavo Aho Natthi tti evaMvihassa atthavisesassa pucchAduvAreNa nninnnnyvihaanntttthmoinnnnaa| pacchaddheNa ca tahodIrijjamANANaM tesiM padesaggANaM kimeyavaggaNAyAreNa pariNamiya savvesi sarisabhAveNudIraNA payadi tti Aho NANAvaggaNasarUveNa visarisabhAveNadIraNApariNAmo tti edassa atthavisesassa phuDIkaraNaTThamoiNNA tti daTThavyA / ettha gAhApuvvaddha avayavatthaparUvaNA sugmaa| pacchaddha evaM pucchAhisaMbaMdho kAyavyo-'okahide ca putvaM' aNaMtarapuvillasamaye okaDide padesagge puNo se kAle udIremANo ki sarisaM pavesedi Aho asarisabhAveNa pavesedi tti / 154 ettha sarisAsarisapadANamatthaviNiNNayamuvari cuNNisuttasaMbaMdheNeva kassAmo / tado kiTTIkhavago jANi kammANi dvidIhiM vA aNubhAgehiM vA okaDadi se kAle kiM puNa tANi okaTTiyUNa udayaM pavesedi AhoNa pavesedi ? pavesemANo ca aNaMtarapunvillasamayammi okaDDidANi tANi kimaNubhAgeNa sarisANi pavesedi Aho visarisANi tti eso ettha suttatthasaMgaho / saMpahi evamedIe gAhAe pucchidatthavisaye NicchayajaNaNa muvarimaM vihAsAgaMthamADhavei-- 6153 yaha tIsarI bhASyagAthA apane pUrvArdhake dvArA sthitiyoM aura anubhAgoMkI apekSA karmapradezoMko anantara samayameM hI kyA udIraNA sambhava hai yA udIraNA sambhava nahIM hai ? isa prakArake arthavizeSakA pRcchA dvArA nirNayakA kathana karaneke liye avatarita huI hai tathA uttarArdha dvArA usa prakAra se udIrita honevAle una pradezoMkA kyA eka vargaNArUpase pariNamana karake sabhI kI sadRzarUpase udIraNA pravRtta hotI hai yA nAnA vargaNArUpase (pariNamana karake) visadRzarUpase udoraNApariNAma hotA hai ? isa prakAra isa arthavizeSakA spaSTIkaraNa karaneke liye [yaha gAthA] avatarita huI hai, aisA yahA~ jAnanA cAhiye / yahA~ isa gAthAke pUrvArdhameM Aye hue avayavoMke arthako prarUpaNA sugama hai| uttarA, meM pRcchAkA isa prakAra sambandha karanA cAhiye-'okaDDide ca puvvaM' arthAt jina pradezoMkA anantara pUrva samayameM apakarSaNa kiyA thA una apakarSita karmapradezoMkI punaH tadanantara samayameM udIraNA karanevAlA jIva unako kyA sadRzarUpase praveza karAtA hai yA asadRzarUpase praveza karAtA hai ? 6154 yahA~para sadRza aura asadaza padoMkA nirNaya Age cUNisUtrake sambandhase hI kreNge| isaliye kRSTiyoMkI kSapaNA karanevAlA jIva jina karmoMko sthitiyoM aura anubhAgoMke dvArA apakarSita karatA hai kyA tadanantara samayameM punaH unakA apakarSaNa karake unako udayameM praveza karatA hai yA praveza nahIM karatA hai ? aura praveza karAtA huA anantara pUrva samayameM kyA apakarSita kiye gaye una karmaparamANuoMko kyA anubhAgake dvArA sadRza ho praveza karAtA hai yA kyA visadRza una karma paramANuoMko praveza karAtA hai yaha yahA~ sUtrakA samuccayarUpa artha hai / isa prakAra isa gAthA dvArA pUche gaye arthake viSayameM nirNaya karaneke liye Ageke vibhASAgranthako Arambha karate haiM
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 221] * vihAsA / $ 155 sugamaM / * esA vigAhA pacchAsutta / $ 156 sugamaM / saMpahi kimesA gAhA pucchaditti AsaMkAe idamAha- * akaDDadi je aMse se kAle kieNu te pavesedi Aho Na ? vaktavvaM kAmyanvotti kuttaM hoi / saMpahi evaM $ 157 gAhApubbaddha pucchA hisaMbaMdho evaM pucchi datthavisaye NiSyavihANaDumidamAha - 65 * pavesedi okaDide ca puSyamaNaMtara puvvageNa / $ 158 anaMtarapubbinlasamayammi bhokaDide kammapadese se kAle caiva pravesedumatthi saMbhavo, Na tattha paDiseho ti buttaM hoi / edeNa ukaDDidasse pradesaggassa nahA bhAvaliyametakAlaM NirutrakkamabhAveNAvadvANaNiyamo, Na evamokaDidassa padesaggassa, kiMtu oDidabidiya samaye ceva puNo okaDDiyUNa pavesedumedassa saMbhavo asthi ti nANAtriddhaM / * aba isa bhASyagAthAkI vibhASAkI jAtI hai / 155 yaha sUtra sugama hai / * yaha bhASyagAthA bhI pRcchAsUtra hai / $ 156 yaha sUtra sugama hai| aba isa gAthAmeM kyA pUchA gayA hai aisI AzaMkA honepara yaha AgekA sUtra kahate haiM * jina karma paramANaoMko apakarSita karatA hai anantara samayameM unheM kyA praviSTa karatA hai yA nahIM praviSTa karatA hai ? kahate haiM $ 157 bhASyagAthAke pUrvArdhameM pRcchAkA sambandha isa prakAra karanA cAhiye, yaha ukta kathanatAtparya hai / aba isa prakAra pUche gaye arthake viSayameM nirNayakA vidhAna karaneke liye isa sUtrako kahate haiM * pUrva samaya meM apakarSita karanepara usase anantara samayameM praveza karAnA zakya hai / $ 158 anantara pUrva samaya meM apakarSita kiye gaye karmapradezoMkA tadanantara samayameM ho praveza karAnA sambhava hai, isa viSaya meM pratiSedha nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isase jJAta hotA hai ki utkarSita kiye gaye pradezapuMjakA jisa prakAra eka AvalikAla taka niruvakramarUpase rahanekA niyama hai usa prakAra apakarSita kiye gaye pradezapuMjakA yaha niyama nahIM hai / kintu apakarSita karaneke 1. oDDidassa A0 prati /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 jayadhavalA sahide kasA pAhuDe [ cAritakkhavaNA ettha 'aNaMtarapuvvageNe' tti bhaNide anaMtarapubvinlasamayammi okaDide kammapade se tti attho gaheyavvo; sattamIe atthe tadiyavihattiNidda sAvalaMbaNAdo / saMpahi sarisAsarisapadANamatthaNiNNayaM kADhUNa gAhApacchaddhaM vihAsemANo uvarimaM pabaMdhamADhaveha - * sarisamasarise tti NAma kA saNNA ? $ 159 kiM pekkhiyUNa sarisattamasarisattaM vA iha vivakkhiyamidi pucchidaM hodi / saMpahi edisse pucchAe NiSNaya vihANadumuttarasuttAraMbho * jadi je aNubhAge udIredi ekkisse vaggaNAe savve te sarisA NAma / adha je udIredi aNegAsu vaggaNAsu, te asarisA NAma / 8 160 evaM - $ 161 bhaNatassA hippAyo -- udayammi NivadamANAo anaMtAo kiTTIo sAo caiva jai ekaTTIsarUveNa pariNamiya udayamAgacchati to tAsiM sarisasaNNA hoi / adha atakiTTIo okaDDiyUNudayammi padidaparamANU jai anaMta kiTTI sarUveNa hoNa ciTThati tado te asarisA NAma bhaNNaMti, aNeyavaggaNAyAreNa pariNadattAdo tti / evamedeNa sutteNa sarisA sarisapadANamatthaM jANAviya saMpahi edesu dosu viyappe su dUsare samaya meM hI punaH apakarSita karake isakA praveza karAnA sambhava hai aisA yahA~ jJAna karAyA gayA hai / yahA~ 'aNaMtarapuvvageNa' aisA kahanepara anantara pUrva samaya meM karmapradezoM ke apakarSita karanepara yaha arthaM grahaNa karanA cAhiye kyoMki saptamI vibhaktike artha meM tRtIyA vibhaktike nirdezakA isa padameM avalambana liyA gayA hai / aba sadRza aura asadRza padoM ke arthakA nirNaya karake gAthA ke uttarArdhaka vibhASA karate hue Age ke prabandhako Arambha karate haiM sadRza aura asadRza isa nAmakI saMjJAkA kyA artha hai ? 159 sadRzapanA yA asadRzapanA kyA dekhakara prakRtameM vivakSita hai, yaha pUchA gayA hai ? aba isa pRcchAkA nirNaya karaneke liye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * * yadi eka vargaNAke rUpameM jina anubhAgoMkI udIraNA karatA hai una sabakI sadRza saMjJA hai / tathA aneka vargaNAoMke rUpameM jina anubhAgoMkI udIraNA karatA hai unakI asadRza saMjJA hai / 160 isa prakAra - 161 kahanevAle kA yaha abhiprAya hai-- udayameM prApta honevAlI ananta kRSTiyA~ yadi sabhI kRSTiyA~ eka kRSTirUpase pariNamana karake udayako prApta hotI haiM to unakI sadRza saMjJA hotI hai| tathA yadi ananta kRSTiyoMko apakarSita karake udayako prApta hue paramANu yadi ananta kRSTa hokara sthita rahate haiM taba ve apaza saMjJAvAle kahe jAte haiM, kyoMki ve aneka vargaNArUpase pariNata hue haiN| isa prakAra isa sUtra dvArA sadRza ora asadRza padoMkA jJAna karAkara aba ina
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 221 ] kadareNa payAreNa kiTTINamudIraNA payahRdi, kiM sarisabhAveNa Aho visarisabhAveNeti AsaMkAe uttaramAha - 67 * edIe saNNAe se kAle je pavesedi te asarise pavesedi / $ 162 edIe aNaMtaraparUvidAe saNNAe payadatthaNiNNaye kIramANe se kAle je aNubhAge pavesedi, te NiyamA asarise ceva pavesedi tti ghettavvaM / udayammi saMchuddhAta kaTTaNamaNubhAgo egaaMtara kiDDIsarUvo Na hodi, kiMtu aNaMtakiTTI sarUvo ho acchaditti bhaNidaM hodi / ettha se kAle tti bhaNide okaDDidANaMtaravidiyasamaye cevetti bhaNidaM hodi / donoM vikalpoM meM kisa prakArase kRSTiyoMkI udIraNA pravRtta hotI hai, kyA sadRzarUpase yA visadRzarUpase aisI AzaMkA honepara uttara kahate haiM - * isa saMjJAke anusAra anantara samaya meM jina kRSTiyoMko udayameM praviSTa karatA hai unheM asadRzI praviSTa karatA hai / $ 162 isa anantara kahI gaI saMjJAke anusAra prakRta arthakA nirNaya karane para tadanantara samaya meM jina anubhAgoMko praviSTa karatA hai unako niyamase asadRzaho praviSTa karatA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / udayako prApta ananta kRSTiyoMkA anubhAga eka antarakRSTisvarUpa nahIM hotA, kintu ananta kRSTisvarUpa hokara rahatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / prakRta meM 'se kAle' aisA kahane para ' apakarSita karaneke anantara dUsare samaya meM hI' yaha kahA gayA hai / vizeSArtha- isa bhASyagAthA meM batalAyA gayA hai ki jina kRSTiyoMkA apakarSaNa hotA hai unakA anantara samayameM kyA udaya - udIraNArUpase pariNamana hotA hai yA nahIM hotA hai / yadi usa rUpa pariNamana hotA hai to vaha sadRzarUpase pariNamana hokara udaya udIraNA hotI hai yA visadRzarUpase pariNamanakara udaya-udIraNA hotI hai / utkarSaNa ke liye to yaha niyama hai ki jina karma paramANuoM kA sthiti aura anubhAgarUpase utkarSaNa hotA hai ve eka Avali kAlataka tadavastha rahate haiM kintu jinakA apakarSaNa hotA hai unakA dUsare samaya meM ho anyarUpa honA sambhava hai / isa niyama ke anusAra yahA~ yaha prazna hai ki jina ananta avAntara kRSTiyoMkA apakarSaNa hotA hai ve kyA anantara samaya meM eka kRSTirUpase pariNamakara avasthita rahate haiM yA kyA anantara kRSTirUpase pariNamakara ve avasthita rahate haiM / yaha eka prazna hai / isakA samAdhAna karate hue cUrNisUtra meM batalAyA hai ki jina ananta avAntara kRSTiyoMkA yaha jIva apakarSaNa karatA hai ve agale samaya meM ananta kRSTirUpase hI avasthita rahatI haiM / 1. pavese A0 /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ [cArittamakhavaNo 68 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6 163 ekmetieNa vihAsAgaMtheNa tadiyabhAsagAI vihAsiya saMpahi cautkabhAsagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsaNaM kuNamANo idamAha * etto cautthIe bhAsagAhAe smukkittnnaa| 6164 sugmN| * taM jhaa| 6165 sugama / * (169) ukkaDDavi je aMse se kAle kieNu te pvesedi| __ ukkaDDide ca puvvaM sarisamasarise pavesedi // 222 // $ 166 jahA okaDDaNamassiyaNa pucillagAhAe avayavatvaparAmaraso kado, tahA ceva ettha vi ukkaDDaNAsaMbagheNa kAyabvo; visesaamaavaado| saMpahi esA vi gAhA pummasuttamevetti jANAvaNaTThamidamAha * evaM pucchAsuttaM / 6 163 isa prakAra itane vibhASAgranthake dvArA tIsarI bhASyagAthAkI vibhASA karake aba cauthI bhASyagAthAkI yathAvasara prApta vibhASA karate hue isa sUtrako kahate haiM * isase Age cauthI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiN| $ 164 yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise / 6 165 yaha sUtra sugama hai| * (169) yaha kSapakajIva jina karmaparamANuoMkA utkarSaNa karatA hai kyA vaha anantara samayameM una karmaparamANuoMko udIraNA dvArA praviSTa karatA hai ? pUrva samayameM utkarSita karane para unakI udIraNA karatA huA sadRzarUpase praviSTa karatA hai yA asadRzarUpase praviSTa karatA hai / / / 222 / / 166 jisa prakara apakarSaNakA parAmarza kiyA usI prakAra prakRtameM bhI utkarSaNake sambandha se parAmarzakara lenA cAhiye, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai / aba yaha gAthA bhI pRcchAsUtra ho hai isa bAtakA jJAna karAneke liye cUNisUtrako kahate haiM * yaha pacchAstra hai| 1. sarUveNa naa|
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA. 222] 6 167 sugamaM / saMpahi edIe gAhAe pucchidatthassa kiTTIvegammi Natthi ceva saMbhavo tti paduppAyaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * evisse gAhAe kiTTIkaraNappahuDi Nasthi attho / 6 168 kiM kAraNaM ? ukkaDDaNAkaraNassa edammi visaye accaMtAsaMbhaveNa parisiddhattAdo, tamhA ukkaDaNAe saMbhave saMte ukkaDDidassa padesaggassa se kAle ceva kimoDDiyaNa pavesedumatthi saMbhavo Aho Natthi tti evaMviho vicAro payaTTade / ettha puNa ukkaDDaNAe ceva accaMtAbhAveNa payadavicArassANavasaro cevetti eso ettha musatthasambhAvo / saMpahi edassevatthassa phuddiikrnnmuttrsuttnniddeso|| ke haMdi kiTIkArago kiTTIvedago vA hidi-aNubhAge Na ukkaDDadi tti| $ 169 haMdi viyANa nizcinu kiTTIkArago kiTTIvedago vA dvidi-aNubhAge ukkaDDidaNuvari Na saMhadi tti / kudo esa Niyamo ce? khvgprinnaamaannmetyttnnaannNtviruddhsruuvennaavtttthaann-nniymdNsnnaado| jo puNa kiTTIkammaMsiyavadiritto 6 167 yaha sUtra sUgama hai / aba isa gAthAdvArA pUche gaye arthakA kRSTivedakake viSaya meM kisI prakArake bhI prayojanakI sambhAvanA nahIM hai isa bAtakA kathana karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * isa gAthAke [arthakA] kRSTikaraNa prakaraNase lekara koI prayojana nahIM hai| 6168 zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna--utkarSaNAkaraNa kRSTikaraNake viSayameM atyanta asambhava hai, isaliye vaha yahAM pratiSiddha hai| isa kAraNa utkarSaNake sambhava hone para utkarSita kiye gaye pradezapuMjakA tadanantara samayameM hoM kyA apakarSaNa karake unakA praveza karAnA kyA sambhava hai yA unakA praveza karAnA sambhava nahIM hai ? isa taraha aisA vicAra khyAlameM AtA hai / parantu yahA~ para utkarSaNakA hI atyanta abhAva honese prakRta vicArakA avasara ho nahIM hai yaha yahA~ isa sUtrakA arthake sAtha sadbhAva hai| aba isI arthako spaSTakaraneke liye Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM___ * kheda hai ! ki kRSTikAraka aura kRSTivedaka sthiti aura anubhAgakA utkarSaNa nahIM krtaa| 6 169 'haMdi' yaha jAno aura nizcaya karo ki kRSTikAraka aura kRSTivedaka sthiti aura anubhAgakA utkarSaNa karake unheM Upara nahIM saMkramita karatA hai| zaMkA-yaha niyama kyoM hai ? samAdhAna---kyoMki yahA~sambandhI kSaSaka pariNAmoMke [utkarSaNako atyanta viruddha svabhAvarUpase avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai| parantu jo kRSTikarmAzikase bhinna jIva hai usake isa
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 [cArittakkhavaNA jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tastha eso atyavicAro payadi tatthukkaDDaNAe pddisehaabhaavaado| so ca puvvameva suvicArido tti paduppAyaNaTThamuttarasuttamAha ___* jo kiTTo kammaMsigavadiritto jIvo tassa eso attho puSvaM parUvido $ 170 gayatthamedaM suttaM; ovaTTaNacarimamUlagAhAsaMbaMdheNedassa asthassa puvvameva suvicaaridttaado| jai evaM esA gAhA gADhaveyavvA edammi visaye asaMbhavadosadusiyattAdo ti NAsaMkA kAyavvA; tadasaMbhavasseva phuDIkaraNaTTameMdisse gAhAe avayArassa maaphlldNmnnaado| tamhA okaDDaNasaMbaMdheNukkaDDaNAe vi saMbhavAsaMbhavaNiNNayavihANaTThamesA gAhA samoiNNA ti Na kiMci vippddisiddh| prakArake arthakA vicAra pravRtta hotA hai, kyoMki usa jovake utkarSaNa hone kA niSedha nahIM hai| aura usakA pahale hI acchI tarahase vicAra kara Aye haiN| isaprakAra isa arthakA kathana karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * jo kRSTikarmAzikase atirikta jIva hai usake isa arthakA pahale hI kathana kara Aye haiN| 6 170 yaha sUtra gatArtha hai, kyoMki apavartanAsambandhI antima mUla gAthAke sambandhase isa arthakA pahalehI acchI taraha vicAra kara Aye haiM / zaMkA-yadi aisA hai to yaha gAthA Arambha nahIM kI jAnI cAhiye, kyoMki isa viSayameM yaha gAthA asambhava doSase dUSita ho jAtI hai ? samAdhAna--aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye kyoMki utkarSaNa prakRtameM asambhava hai, usako spaSTa karane ke liye ho ima gAthAke avatArako saphalatA dekhI jAtI hai| isaliye apakarSaNake sambandhase utkarSaNake bhI sambhava hone aura sambhava na honerUpa nirNayakA vidhAna karane ke liye yaha gAthA avatIrNa huI hai, isaliye prakRtameM kucha bhI niSedhayogya nahIM hai| vizeSArtha-pahale mUla gAthA 111 (164) meM yaha spaSTa kara Aye haiM ki anivRttikaraNameM jaba yaha jIva anubhAgakI apekSA cAroM saMjvalanoMkI kRSTiyoMkI racanA karatA hai aura jaba inakA vedana karatA hai taba una donoM avasthAoMmeM isake apakarSaNa hI hotA hai, utkarSaNa nahIM hotaa| aisI avasthAmeM prakRtameM 'ukADDadi je aMse' yaha gAthA nahIM kaho jAnI thI, kyoMki kRSTiyoMke vedana kAlake samaya isa gAthAmeM pratipAdita viSayakA prakRtameM koI prayojana nahIM dekhA jaataa| yaha eka zaMkA hai, isakA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki prakatameM isa gAthAmeM pratipAdita viSayako sambhAvanA hai yA nahIM, isa bAtako spaSTa karaneke liye yahAM isa gAthAkA avatAra haA hai| aura niSkarSa yaha bAtalAyA gayA hai ki isa gAthAmeM pratipAdita viSayakA prakRtameM koI prayojana nahIM hai|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA0 222-223] 71 $ 171 evamedisse cautthabhAsagAhAe atyavihA saNa muvasaMhariya saMpahi jahAvasarapattA paMcamIe bhAsagAhAe atthavihAsaNaM kuNamANo tadavasarakaraNaGkamidamAha -- * eto paMcamI bhAsagAhA / $ 172 sugamaM / * (170) baMdho va saMkamo vA udayo vA taha pade abhAge / bahugaM te thovaM je jaheva putvaM tahevehiM // 223 // $ 173 esA paMcamI bhAsagAhA kiTTIvedagassa khavagassa padesANubhAgavisayabaMdhodayasaMkamANaM samayaM paDi pavRttivisesassa satyANappA bahua vihiNA parUvaNaDumoiNNA / tatkathamiti cet 1 idameva vivRNmahe -- 'baMdho va saMkamo vA' evaM bhaNide baMdhasaMkamodayA padesANubhAgavisayA samayaM paDi kathaM payaTTaMti, kiM tAva padesavisaye asaMkhejjaguNavaDDI-hANisarUveNa aNNA vA payaTTaMti, aNubhAgavisaye vi kimaNaMtaguNaaritra aorat aaa tti gAhApuJvaddha suttattha saMbaMdho / saMpahi evaM pucchidatthavisaye NicchayajaNaNaGkaM gAhApacchaddho samoiNNo 'bahuaM te thovaM te' iccAdi / bahutve vA $ 171 isa prakAra isa cautho bhASyagAthAke arthakI vibhASAkA upasaMhAra karake aba yathAvasara prApta pAMcavIM bhASyagAthAke arthakI vibhASA karate hue usakA avasara [prArambha ] karaneke liye isa sUtra ko prArambha karate haiM * isase Age pA~cavIM bhASyagAthA AI hai / $ 172 yaha sUtra sugama hai / * (170) kRSTivedaka ke pradeza aura anubhAgaviSayaka bandha, saMkrama aura udaya inakA bahutva yA stokatva jisaprakAra pahale arthAt saMkrAmaka prasthApakake kahA hai usI prakAra isa samaya kahanA cAhiye / / 223 / / $ 173 yaha pA~cavIM bhASyagAthA kRSTivedaka kSapakake pradeza aura anubhAgaviSayaka bandha, udaya aura saMkramasambandhI pravRttivizeSako pratisamaya svasthAna alpabahutvavidhise prarUpaNA karane ke liye AI hai| zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna - Age isakA vivaraNa prastuta karate haiM - 'baMdhI va saMkamo vA' aisA kahane para pradeza aura anubhAgaviSayaka bandha, saMkrama aura udaya pratisamaya kisa prakAra pravRtta hote haiM, kyA pradezoMke viSayameM asaMkhyAta guNavRddhirUpase pravRtta hote haiM yA asaMkhyAta guNahAnirUpase pravRtta hote haiM yA anyathA pravRtta hote haiM ? anubhAgake viSaya meM bhI kyA anantaguNahAnirUpase pravRtta hote haiM yA anantaguNavRddhirUpa se pravRtta hote haiM yA anyathA pravRtta hote haiM / isa prakAra gAthA ke pUrvArdha meM sUtrakA 1. tahevehi A0 /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittassavamA stokatve vA nirye yathApUrva tathaivedAnImapi baMghodayasaMkramAH pradezAnubhAgaviSayAH pratipattavyA ityuktaM bhavati / 6174 edassa bhAvattho-kiTTIkaraNAdo puvAvasthAe jahA saMkAmaNapaTThavagacautthamUlagAhamassiyUNa tIhiM bhAsagAhAhiM padesANumAgavisayANaM baMdhodayasaMkamANaM satthANavisesidaM thovabahuttamaNumaggidaM taheva ehi pi aNumagiyadhvaM, Na eltha kovi visesasaMbhavo asthi tti vRttaM hoi| saMpahi edasseva muttastharasa phuDIkaraNadvamuvarimaM vihAsAgaMthamADhavei * vihaasaa| 6 175 sugamaM / * taM jhaa| 6 176 sugamaM / 8 saMkamage ca cattAri malagAhAo, tattha jA cautthI mUlagAhA, tisse tiNi bhAsagAhAmro tAsiM jo attho so imisse vi paMcamIe gAhAe attho kaayvvo| arthake sAtha sambandha hai| aba isI prakAra pUche gaye arthake viSayameM nizcayako utpanna karamokke liye gAthAkA uttarArdha avatIrNa huA hai-'bahuaM te thovaM te' ityAdi / bahulakA yA stokatvakA nirdhAraNa karane para jisa prakAra pahale pradeza aura anubhAgaviSayaka bandha, udaya aura saMkramakA kathana kara Aye haiM usI prakAra yahA~ jAnanA cAhiye, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 6174 isakA bhAvArtha-kRSTikaraNase pahaleko avasthAmeM jisaprakAra saMkrAmaNa prasthApakake cauthI mUlagAthA (94-147) kA Azrayakara tIna bhASyagAthAoMke dvArA pradeza aura anubhAgaviSamaka bandha, udaya aura saMkramakA svasthAna vizeSatAse yukta arthAt svasthAna-sambandhI almabahutakA anumArgaNa kiyA usI prakAra isa samaya bhI anumArgaNa kara lenA caahiye| yahAM para ukta sthAnase koI vizeSa sambhava nahIM hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isI sUtrake spaSTokaraNake liye vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6 175 yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 6 176 yaha sUtra sugama hai| * saMkrAmaka prasthApakake viSayameM cAra mUla gAthAyeM haiN| unameM jo cauthI mUlagAthA hai usakI tIna bhASyagAthAyeM haiM / unakA jo artha hai vaha isa pA~cavIM gAthAkA bhI artha karanA caahiye|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 223 ] 6 177 edassa suttassattho-- 'baMdho va saMkamo vA udao vA kiM sage sage TThANe' esA saMkamaNapaTThavagassa cautthI mUlagAhA / edigse tiNNi bhAsagAhAo / tAo kadamAo tti vutte 'baMdhodayehiM NiyamA' esA paDhamA bhAsa gAhA, 'guNaseDhiasaMkhejjA ca padesaggeNa' esA bidiyamAsagAhA, 'guNado aNaMtaguNahINaM vedayade' emA tadiyabhAmagAhA / evamedAmi tiNhaM bhAmagAhANaM saMkAmage jo attho puvvaM parUvido so ceva Niravaseso imisse paMcamIe bhAsagAhAe attho kaagyo| jahA jattha aNabhAgaM padesaggaM ca samassiyaNa baMdhodayasaMkamANamappAbahuaM bhaNidaM, tahA ceva ettha vi NiravayavaM vattavyamidi vRttaM hoi / tado paMcamIe mAsagAhAe attha vehAsA samattA / 6 117 aba isa sUtrakA artha kahate haiM-'baMdho va saMkamo vA udao vA kiM sage sage TANe / (94-147) yA saMkramaNa prasthApakako cauthI malagAthA hai| isako tona bhASyagAthAe~ haiN| ve kauna haiM ? aisA kahane para 'baMdhodayehiM NiyamA ( 95-148 ) yA prathama bhASyagAthA hai; 'gaNaseDhi asaMkhejjA ca padesaggeNa' yaha dUsarI bhASyagAthA hai tathA 'guNado aNaMtaguNahINaM ve dayade' yaha tIsarI bhASyagAthA hai| isa prakAra ina tInoM bhASyagAthAoMkA sakramakAsthApakake viSayamaM jo athaM pahale prarUpitakara Aye haiM vahI pUrA isa pAMcavIM bhASyagAthAkA artha karanA cAhiye / tathA jisa prakAra anubhAga aura pradezapuMjakA Azraya karake bandha, udaya aura saMkramakA alpabahutva kahA hai usI prakAra yahA~ para bhI bhedake binA kahanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| tatpazcAt pA~cavIM bhASyagAthAko arthasambandhI vibhASA samApta huii| vizeSArtha-saMkrAmaka prasthApakake bandha, saMkrama aura udaya apane-apane sthAnameM anantaraanantara kAlako apekSA kyA adhika haiM, hona haiM yA samAna haiM ? yaha mUla gAthA ( 94.147 ) meM jAnanekI pRcchA kI gaI hai| Age ina tIna bhASyagAthAoM dvArA ukta pRcchAkA samAdhAna kiyA gayA hai| isakA samAdhAna karate hue prathama bhASyagAthA ( 95-148 ) meM batalAyA hai ki saMkrAmakaprasthApakake prathama samaya meM jo anubhAgabandha hotA hai tadanantara samayameM vaha anantaguNAhIna hotA hai| isI prakAra pratisamaya jAnanA cAhiye / udayake viSayameM bhI isI prakAra jAnanA cAhiye / saMkramake viSayameM yaha vyavasthA hai ki jitane kAlameM eka anubhAgakANDakakA utkIraNa karatA hai taba-taka vaha utane utane hI anubhAgakA saMkrama karatA hai| usake bAda anya anubhAgakANDakakA prArambha karane para usake kAla taka use bhI pratisamaya samAnarUpase anantaguNehona-anantaguNehIna anubhAgakA saMkrama karatA hai| Age dUsarI bhASyagAthA ( 96-149 ) meM batalAyA hai ki prathama samayameM jitanA pradeza udaya hotA hai, usase dUsare samaya meM asaMkhyAtaguNe pradezoMkA udaya hotA hai| isIprakAra Age-Age ke samayoMmeM jAnanA cAhiye / pradeza-udayake samAna saMkramakI bhI prarUpaNA jAnanI cAhiye / pradeza bandhaka viSayameM yaha niyama hai ki vaha cAra vRddhi, cAra hAni aura avasthAnarUpase bhajanIya. hai| tIsarI bhASyagAthA ( 97-150 ) meM jo bAta kaho gaI hai vaha prathama bhASyagAthAmeM hI prarUpita kI jA cukI hai. isaliye usa sambandhameM koI vizeSa vyAkhyAna nahIM hai| saMkrAmakaprasthApakakI apekSA yaha jitanA bho kathana hai vaha saba kRSTiyoMko kSapaNAmeM pravRtta hue jovake bho jAnanA cAhiye, yaha isa pAMcI bhASyagAthAkA samuccayarUpa artha hai / 10
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittakkhavaNA 6178 saMpahi jahAvasarapattAe chaTubhAsagAhAe' atthavihAsaNamidamAha* etto chaTThI bhAsagAhA / 6 179 sugamaM / OM (171) jo kammaMso pavisadi pogasA teNa NiyamasA ahiyo / pavisadi ThidikkhaeNa du guNeNa gaNaNAdiyaMteNa // 224 // 180 esA chaTThabhAsagAhA edassa kiTTIvedagakhavagassa padesudIraNAdo padesodayassa asaMkhejjaguNattaM NiyamapaduppAyaNaTThamoiNNA / taM jahA--'jo kammaMso pavisadi' jaM khalu kammapadesaggamudayaM pavisadi / kadhaM pavimadi tti vutte 'payogasA' paogavaseNa pariNAmavisesakAraNeNudIrijjadi tti vuttaM hoi| 'teNa NiyamasA adhigo' tatto NicchayeNeva bahuvayaro hodi| ko so pavisadi ? dvidikkhayeNa du' DidikkhaeNa kammodayeNa pavisamANo padesapiMDo tti bhaNidaM hodi / so vaNa keNa' guNagAreNa ahio tti pucchide 'guNeNa gaNaNAdiyateNa' asaMkhejjaguNabbhahio hodi tti vuttaM hodi / edassa bhAvattho-aMtarakaraNAdo heTThA ceva asaMkhejjANaM samayapavaddhANa 6 178 aba yathAvasara prApta chaThI bhASyagAthAke arthakI vibhASA karaneke liye yaha sUtra kahate haiM * isase Age chaThI bhASyagAthA hai / 6 179 yaha sUtra sugama hai| * 179 jo karmapuMja prayogavaza udIraNAdvArA udayameM praviSTa hotA hai usase sthitikSayadvArA udayameM praviSTa honevAlA karmapuja niyamase asaMkhyAtaguNA hotA hai / / 224 // 6 180 yaha chaThI bhASyagAthA, isa kRSTivedaka kSapakake pradezoM ko udIraNAse pradezoMkA udaya asaMkhyAtaguNA hotA hai, isa niyamake pratipAdanake liye avatIrNa huI hai| vaha jaise-~~'jo kammaMso pavisadi, jo karmapradezapuMja niyamase udayameM praveza karatA hai / kaise praveza karatA hai ? aisA kahane para 'paogasA' prayogavaza arthAt pariNAmavizeSake kAraNase udIrita hotA hai yaha ukta kathana kA tAtparya hai / 'teNa NiyamasA adhigo' usako apekSA nizcayase ho adhikatara hotA hai| zakA--vaha kauna praveza karatA hai jo adhikatara hotA hai ? samAdhAna--'TidikkhayeNa du' jo sthiti-kSayase arthAt karmake udayase praviSTa hone vAlA pradezapiNDa hai vaha adhika hotA hai| zaMkA--parantu vaha kisa guNakAra se guNA karane para adhika hotA hai ? samAdhAna-aisA pUchane para kahate haiM-'guNeNa gaNaNAdiyaMteNa' arthAt asaMkhyAtase guNA 1. chahabhAsagAhAe A0 /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 gA0 224 ] mudIraNamADhaviya pavesemANo jaM padesaggamudIraNAsarUveNa samayaM paDi pavesedi taM pekkhiyaNa jaM dvidikkhayeNudayaM pavisadi guNaseDhisarUveNa racidadavvaM taM NiyamA asaMkhejjaguNameva daTTavvaM, guNaseDhimAhappeNa tattha tahAbhAvasiddhIe NippaDibaMdhamuvalaMbhAdo ti / saMpahi imameva atthavisesaM phuDIkaremANo vihAsAgaMthamuvarimamADhavei / * vihaasaa| 7 181 sugamaM / * jatto pAe asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIrago tatto pAe jamudIrijjadi padesaggaM taM thovaM / 6 182 sugamaM / 8 jamaghaTidigaM pavisadi tamasaMkhejjaguNaM / 6 183 gayatthamedaM pi suttaM / saMpahi Na kevalamedammiyeva visaye udIrijamANadavvAdo adhaDhidigalaNeNa udayaM pavisamANadabamasaMkhejjaguNaM; kiMtu heTThA vi savvattha asaMkhejjalogapaDibhAgeNudIrijjamANadavvaM pekkhiyaNa kammodayeNa pavisamANaguNaseDhikarane para adhika hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isakA bhAvArtha-antarakaraNa prArambha karaneke pUrva hI asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNAkA Arambha karake praveza karAne vAlA jisa pradezapujako udIraNArUpase pratyeka samayameM udayameM praveza karatA hai use dekhate hue jo karmapuMja sthitikSayase guNazreNisvarUpase racA gayA dravya udayameM praviSTa hotA hai use niyamase asaMkhyAtaguNA hI jAnanA cAhiye, kyoMki guNazreNike mAhAtmyavaza usake usa prakArase siddha honemeM koI pratibandha nahIM upalabdha hotaa| aba isI arthavizeSako spaSTa karate huye Ageke vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba ukta bhASyagAthA kI vimASA kI jAtI hai| 6 181 yaha sUtra sugama hai| * jisa sthAna se asaMkhyAta samayaprabaddhoM kA udIraka hotA hai usa sthAnase lekara jisa pravezapuja kI udIraNA karatA hai vaha pradezaja thor3A hotA hai| 6 182 yaha sUtra sugama hai| * usase jo adhaHsthiti ko prApta hokara udayameM praveza karatA hai vaha asaMkhyAtaguNA hotA hai| 6183 yaha sUtra bhI gatArtha hai| aba iso sthAnameM udorita honevAle dravyase adhaHsthitigaNanAkedvArA udayameM praveza karane vAlA dravya mAtra asaMkhyAtaguNA nahIM hotA hai, kintu isake pUrva bhI sarvatra asaMkhyAta lokapramANa pratibhAgake anusAra udIraNAko prApta honevAle dravyako dekha - 1. kameNa A0 / 2. medammi visaye aa0|
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA govucchadavvamiyaragovucchadavvaM vA asaMkhejjaguNameva hoi; paripphuDameva tattha nahAmAvovalaMbhAdo / evaM ca samuvalabbhamANe kiM kAraNametyeva visesiyaNa udIraNAdavvAdo udayaM pavisamANadavvassAsaMkhejjaguNataparUvaNamADhavijjadi tti AsaMkAe girAregIkaraNaTThamattarasuttamoiNNaM * asaMkhejjalogabhAge udIraNA annuttsiddhii|| 6184 etaduktaM bhavati-jammi visaye udIrijjamANadavvamRdayaM pavisamANadavvaM ca asaMkhejjasamayapabaddha mettaM ceva hoi, tattha kiM thovaM, kiM vA bahugamidi jANAvaNaTuM thovana huttArUvaNaM kAyanvaM, aNNahA tvisyvisesnninnnnyaannuppttiido| heTThA puNa asaMkhejjalogapaDibhAgeNa udIrijjamANadavvAdo kammodaeNa udayaM pavisamANadavAsvAyaMkhejjagu gattamavippaDivattisiddhaM, tattha maMdabuddhINaM pi saMdehAbhAvAdo / tamhA asaMkhejjalogapaDibhAgeNa udIrijjamANadavvAdo jA udIraNA mA aNuttasiddhA tti Na tacisayaM parUvaNaMtaramADhaveyavamidi / atredamAzaMkyate-bidiyadvidIdo NiruddhasaMgahakiTTIe padesaggamokaDDiyUNa paDhamaTThidiM karemANo udayaDhidimAdi kAdaNa jAva kara karmodayase praveza karanevAlA guNazreNisambandho gopucchA-dravya tathA itara gopucchA-dravya asaM. khyAtagaNA hI hotA hai, kyoMki vahA~ para spaSTarUpase usa prakArake dravyakI upalabdhi hotI hai / aura isa prakArase upalabdhi honepara isakA kyA kAraNa hai ki isI sthAna para hI vizeSarUpase udIraNAdravyase udayameM praviSTa hone vAlA dravya asaMkhyAtaguNA hotA hai aisI prarUpaNAko yahA~ Arambha kiyA jA rahA hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke lie AgekA sUtra avatIrNa huA hai * ukta sthAna se pUrva mI asaMkhyAta loka ke pratibhAgase udIraNA hotI hai, yaha anukta siddha hai| 184 isakA yaha tAtparya hai ki jisa sthAnameM udoryamANa dravya aura udayameM praveza karanedavya asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa hotA hai vahA~ kyA vaha alpa hai aura kyA bahata hai ? isa bAtakA jJAna karAneke liye alpabahutvako prarUpaNA karanI cAhiye, anyathA tadviSayaka vizeSakA arthAt ina donoM meM kyA antara hai isa bAtakA nirNaya nahIM ho paataa| parantu isake pUrva asaMkhyAta lokake pratibhAgake anusAra udoryamANa dravyase karmodayadvArA udayameM praveza karanevAlA dravya asaMkhyAtaguNA holA hai yaha binA vivAdake siddha hai, kyoMki usameM mandabuddhi jIvoMko bhI sandeha nahIM hotA, isaliye asaMkhyAta lokake pratibhAgake anusAra udIryamANa dravyameMse jo udIraNA hotI hai vaha anuktasiddha hai, isaliye tadviSayaka dUsarI prarUpaNAke Arambha karaneko AvazyakatA nahIM hai / zaMkA--yahA~ para koI aisI AzaMkA karatA hai ki dvitIya sthitimeMse vivakSita saMgraha kRSTike liye pradezapujakA apakarSaNa karake prathama sthitiko karanevAlA kSapaka use udayasthitise lekara prathama sthitikI antima sthiti taka asaMkhyAta zreNirUpase nikSipta karatA hai / aba prathama samayameM guNazreNirUpase nikSipta kie gae pradezapiNDase dUsare samayameM apakarSaNa karake guNazreNIrUpase nikSipta kiyA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 gA0 224 ] paDhamadie carimadi ti tAva asaMkhejjaseDhisarUveNa Nikkhivadi / saMpahi paDhamasamayama guNaseDhisarUveNa Nitti padesapiMDAdo vidiyasamayammi okaDDiyUNa guNaseDhisarUveNa NisiMcamANapadesapiMDo asaMkhejjaguNo bhavadi pariNAmapAhammAdo | teNa cidiyasamaye udayAdo tammi ceva samae udIraNAdavvamasaMkhejjaguNaM kiM Na hoditi evaM bhaNide Na hodi / kiM kAraNaM, paDhamasamayammi udayaTThidIdo aNaMtarovaramaTTidivisesamma Nisittapadesa piMDAdo vidiyasamaye tammi ceva TThidivisese udIraNAsarUveNa NivadamANapade sapiMDamasaMkhejjadibhAgamettaM hodi / edaM puNa asaMkhejjadibhAgamettadavvaM paDhamasamaye udayammi padidapadesaggAdo asaMkhejjaguNaM bhavadi / teNa kAraNeNa udIraNAsaveNa vidamANapadesapiMDAdo TThidikkhayeNa pavisamANapadesapiMDo savvatthAsaMkhejjaguNo ceva hodi ti Nicchao kAyavvo / saMpahi edeNa vihANeNa paDhamasamayammi Nisittapadesa - piMDasvari vidiyasamayammi NisiMcamANapadesaggaM dvidiM paDi asaMkhejjjadibhAgamettaM caiva jadi bhavadi to guNaseDhipade saggamasaMkhejjaguNaM kathaM hodi ti bhaNide buccade - vidiyasamayammi asaMkhejjaguNakameNa guNaseTiM karemANassa paDhamaTThidIe carimaTThidIdo tadaNaMtara riTTiI saMpahi guNaseDhIe carimA bhavadi / tisse TThidIe padesaviMDo paDhamasama - mi kadaguNasecirimapadesaggAdo asaMkhejjaguNo bhavadi / esa vidhI jattha avadiguDhINikkheva tattha daTThavvo / jAnevAlA pradezapiNDa pariNAmoMke mAhAtmyavaza asaMkhyAtaguNA hotA hai| isa kAraNa dUsare samaya meM udayase usI samayameM udIraNAko prApta huA dravya asaMkhyAtaguNA kyoM nahIM hotA ? samAdhAna -- aise kahanepara asaMkhyAtaguNA nahIM hotA hai, kyoMki prathama samaya meM udayasthitise anantara uparima sthitivizeSameM nikSipta hue pradezapiNDase dUsare samaya meM usI sthitivizeSameM udIraNArUpase nikSipta honevAlA pradezapiNDa asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / parantu yaha asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravya prathama samaya meM udaya meM prApta hue pradezapu jase asaMkhyAtaguNA hotA hai| isakAraNa udIraNArUpa se nikSipta honevAle pradezapiNDase sthitikSayase praveza karanevAlA pradezapiNDa sarvatra asaMkhyAtaguNA hI hotA hai aisA nizcaya karanA cAhiye / zaMkA - aba isa vidhi se prathama samaya meM nikSipta hue pradezapiNDake Upara dUsare samaya meM nikSipta kiyA jAne vAlA pradezapuMja pratyeka sthitike prati asaMkhyAtaveMbhAga pramANa ho yadi hotA hai to guNazreNi pradeza' asaMkhyAtaguNA kaise hotA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA honepara kahate haiM--dUsare samaya meM asaMkhyAtaguNakramase guNazreNi karanevAle jIvake prathama sthitikI antima sthitise tadanantara uparima sthiti vartamAna guNazreNimeM antima hotI hai / usa sthitikA pradezapiNDa prathama samayameM kI gaI guNazreNike antima pradezapu jase asaMkhyAtaguNA hotA hai / yaha vidhi, jahA~ avasthita guNazreNinikSepa hotA hai, vahAM jAnanA cAhiye /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA 185 ettha puNa galidasemo ceva guNaseDhiNikkhetro, teNuvarimadvidimmi NisiccamANAmakhejNaguNapadesaggaM puvillaguNaseDhimIsage cava Nikkhivadi / uvarimadvidIe puNa Na bhavadi, aMtaraM caiva tattha bhavadi / athapabodhaNa?meva uvarimaTThidipadesaggamidi bhaNidaM / evaM ceva samayaM paDi guNaseDhiviNNAsakamo aNugaMtavyo / tado siddhaM udIrijjamANapadesaggAdo kammodaeNa pavisamANadavyamasaMkhejjaguNameva, NANNArisamidi / 186 evamettieNa pabaMdheNa chaTTha bhAsagAhAe atthavihAsaNaM samANiya saMpahi jahAvasarapattAe sattamIe bhAsagAhAe atthavihAsaNaTTamuvarimo suttapabaMdho / ke eto sattamA bhAsagAhA / 6 185 parantu yahA~ para galitazeSa ho guNazreNinikSepa hai, isa kAraNa uparima sthitimeM sIMce jAne vAle asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako pahaleke guNazreNozIrSa meM hI nikSipta karatA hai / parantu uparima sthitimeM vaha nahIM pAyA jAtA, kyoMki usa sthitimeM antara hI hotA hai / yahA~ para arthakA jJAna karAnekelie hI 'uvarimaTTidipadesaggaM' yaha kahA hai| isI prakAra pratyeka samayameM guNazroNi kI racanAkA krama jAna lenA cAhiye / isa kAraNa siddha huA ki udIrita hone vAle pradezapUjase karmake udayase udayameM praveza karanevAlA dravya asaMkhyAtaguNA hI hotA hai, anya prakArakA nahIM hotaa| / aba yahA~ yaha gA gayA hai| asaM karSaNa vizeSArtha-pUrva meM antarakaraNa-kriyA sampanna karaneke pahale yaha batalA Aye haiM ki yaha kSapaka jIva asaMkhyAta samayaprabaddhoMkA udIraNAdvArA kSapaNA karatA hai| aba yahA~ yaha saba aise jIvake udaya kitane samaya prabaddhoM kA hotA hai ? isI prazna kA uttara isa gAthA dvArA diyA gayA isa sUtragAthA meM batalAyA hai ki jitane dravya kI yaha jova udIraNAdvArA kSapaNA karatA hai unase bhI dravyakA isa jIvake udaya hotA hai, kyoMki isa jIvake pratisamaya jitane dravyakA apa usameM asaMkhyAtalokakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha AtA hai usase udayameM AnevAlA dravya asaMkhyAtaguNA hotA hai, kyoMki isameM guNazreNikA dravya bhI hai aura anya dravya bhI hai, aisA yahA~ jAnanA caahiye| yahA~ pratyeka samayameM udoraNA-dravyase udaya-dravya asaMkhyAtaguNA kaise hotA hai ? isake kAraNakA nirdeza karate hue vahA~ batalAyA hai ki prathama samayameM jo udayasthiti hotI hai usase anantara uparima samaya meM jo pradezapuMja nikSipta hue usa pradezajase usI dUsare samayameM usI sthitivizeSameM udIraNA hokara jo pradezaja nikSipta hotA hai vaha asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai, isIliye yahA~ udayasthiti meM prApta huye : dezapuMjako udoraNAkedvArA prApta huye pradezapujase asaMkhyAtaguNA batalAyA hai| 1186 isa prakAra itane prabandhadvArA chaThI bhASyagAthAke arthakI vibhASA samAptakara aba yathAvasaraprApta sAtavIM bhASyagAthAke arthakI vibhASA karanekeliye AgekA sUtraprabandha AyA hai * isase Age sAtavIM bhASyagAthAkA kathana karate haiM /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 225] 79 187 sgmN| * taM jhaa| 188 sugm| * (172) prAvilayaM ca paviTTha pazrogasA NiyamasA ca udayAdI / udayAdi padesaggaM guNeNa gaNaNAdiyaMteNa // 225 / / $ 189 punvillabhAsagAhAe udaye dissamANadijjamANapadesaggANaM saNNiyAsavihI bhnnido| edIe puNa udayAvaliyapaviTThassa padesaggassa udayAdihidIsu edeNa sarUveNa samavaTThANaM hodi tti evaMviho atthaviseso NihiTTho, paripphuDamevettha tahAvihatthaNidde sadasaNAdo / Na ca mUlagAhAe evaMviho atthaNidde so Na paDibaddho tti AsaMkaNijjaM; desAmAsayabhAveNa tatthevaMvihatthassa pddibddhttbbhuvgmaado| tattha NihiTThodIraNasaMbaMdheNa payadatthavihAsaNAe virohAbhAvAdo ca / ____$ 190 saMpahi edisse bhAsagAhAe kiMci avayavatthaparAmarasaM kassAmo / taM jahA-'udayAdi' udayavisesaNA jA AvaliyA udayAvaliyA tti vattaM hodi / taM paviTuM jaM padesaggaM payogasA payogavaseNa okaDDaNApariNAmavaseNe tti vuttaM hodi ! 'NiyamasA' NicchayeNeva 'udayAdi padesaggaM' udayAdo pahuDi taM padesaggaM 'guNeNa gaNaNAdi 6 187 yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise| 6188 yaha sUtra sugama hai| * (172) apakarSaNake kAraNabhUta pariNAmoMke vazase udayAvalimeM jo pradezapuja praviSTa hotA hai vaha pradezaja udayasamayase lekara udayAvalike antima samayataka niyamase asaMkhyAtaguNA hotA hai / / 225 // 6 189 pahaloM bhASyagAthAke dvArA udayameM dikhanevAle aura diye jAnevAle pradezapujakI sannikarSavidhi khii| parantu isa gAthAdvArA udayAvalimeM praviSTa hue pradezapuMjakA udayase lekara sthitiyoMmeM isarUpase avasthAna hotA hai, isaprakAra aisA arthavizeSa yahAM kahA gayA hai kyoMki ukta bhASyagAthAmeM spaSTarUpase usa prakArake arthakA nirdeza dekhA jAtA hai / mUlagAthAmeM isa prakArakA arthavizeSa pratibaddha nahIM hai aisI AzaMkA karanA bhI ThIka nahIM hai kyoMki dezAmarSakarUpase ukta gAthAmeM isa prakArakA artha pratibaddha hai yaha svIkAra kiyA gayA hai tathA ukta gAthAmeM nirdiSTakI gaI udIraNAke sambandhase prakRta arthakI vibhASA ( vizeSa vyAkhyAna ) karanemeM virodhakA abhAva hai| 6 190 aba isa bhASyagAthAke avayavoMke arthakA kiMcita parAmarza kareMge / vaha jaise-udayase lekara udayarUpa vizeSaNase yukta jo Avali hai use udayAvali kahate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya / hai usameM jo pradezapuMja 'payogasA' prayogavaza arthAt apakarSaNarUpa pariNAma vizeSake vaza praviSTa hue
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAya pAhuDe [ cArittakkhavaNA yaMteNa' asaMkhejjaguNAe seDhIe daTThavvaM / etaduktaM bhavati kiDIvedagassa khavagassa udayAvaliyanmaMtare jaM padesaggamuvalabbhadi tamudayaTThidIe thovaM hotRRNa tatto jahAkamamasaMkhejjaguNAe seTIe davvaM jAba carimAvaliyaudayaTTidi tti / kiM kAraNaM ? udayAdi guNaDhI oDiyaNa ttissa tassa tahAbhAvasidvIe NippaDibaMdhamuvalaMbhAdo tti udayAvaliyabAhire va jAba guNaseDhIsImayaM tAva asaMkhejjaguNAe seDhIe padesaggamuvalabbhade | kiMtu tat Na vivayaM; udayAvaliyapaviGkaM caiva padesaggamahikicca payadappA bahuaparUvaNAe avyaaridttaado| ettha gAhApuvvaddhe doNha ca sahANaM paogo pAdapUraNaTTho daTThabvo, tavcadiregeNa tassa paojaNaMtarANuvalaMbhAdo | saMpahi evaMvihamedassa gAhAsuttassa atthaM vihAsemANo uvarimaM vihAsAgaMthamADhave - * vihAsA / * taM $ 191 sugamaM / jahA / $ 192 sugamaM / * jamAvaliyapaviddhaM padesaggaM tamudaye thovaM, bidiyaTThidIe asaMkhejjaguNaM; evamasaMgvejjaguNAe seDhIe jAva savisse AvaliyAe / 80 haiM, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'niyamasA' nizcayase hI 'udayAdipadesaggaM' udayase lekara vaha pradeza'ja' guNa gaNaNA diyaMteNa' asaMkhyAtaguNIse zreNirUpase jAnanA cAhiye / isa kathanakA yaha tAtparyaM hai-- kaSTivedaka kSapakake udayAvalike bhItara jo pradezapuMja upalabdha hotA hai vaha udaya sthiti meM sabase thor3A hokara vahA~se AvalikI antima udayasthititaka yathAkrama asaMkhyAtaguNI zreNirUpase jAnanA cAhiye, kyoMki udayAdiguNazreNimeM apakarSaNa karake nikSipta hue pradezapu kA usa prakAra siddhi honemeM koI pratibandha nahIM pAyA jAtA / udayAvali bAhara bhI guNazreNizIrSataka asaMkhyAta - guNI zreNirUpase pradeza puMja upalabdha hotA hai / kintu usakI yahA~ para vivakSA nahIM hai kyoMki udAvalimeM praviSTa hue pradezapujako hI adhikRta kara yahA~ para prakRta alpabahutvakA avatAra huA hai / yahA~ isa gAthA pUrvArdha meM do 'ca' zabdoM kA prayoga pAdapUraNake liye jAnanA cAhiye kyoMki usake sivAya una donoM 'ca' zabdoMkA dUsarA prayojana nahIM pAyA jAtA / aba isa gAthAsUtra ke isa prakArake arthakI vibhASA karate hue Age ke vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / 191 yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / 192 yaha sUtra sugama hai / * jo pradezapuMja udayAvalimeM praviSTa huA hai vaha udaya (sthiti) meM sabase thor3A hai / dvitIya sthiti meM praviSTa huA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hai / isa prakAra uttarottara asakhyAguNo zreNirUpase sampUrNa AvalimeM jAnanA cAhige / I
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 gA0 225 ] $ 193 gatArthatvAnnAtra kiMcid vyAkhyeyamasti / evametteNa pabaMdheNa 'jaM jaM khavedi kiTTi 0 se kAle' tti edesiM mUlagAhAe padANamattho sattahiM bhAsagAhAhiM forest daTThavvo; tattha 'udIredi' tti edeNa padeNa dvidi-aNubhAgANamudIraNA ghettavvA / 'saMchuhadi' ti vi eNa padeNa saMkamo gaheyavvo / puNo 'saMchuhadi udIredi' tti imesiM (-hiM) ceva padehiM okaDDa ukkaDDuNAvihANamaNubhAgapadesa mastiyUNa baMdhodaya saMkamANamappAcahuaM ca bhaNidamidi NiccheyavvaM / $ 194 saMpahi mUlagAhAe 'tAsu aNNAsu' tti edeNa pacchimapadeNa sUcidamaNubhAgodavihiM tIhiM uvarimabhAsa gAhAhiM maNihidi / tattha tAva aTThamIe bhAsagAhAe avayAraM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * eto aTTamI bhAsagAhA / $ 195 sugamaM / * taM jahA / $ 193 yaha sUtra gatArthaM honese isa viSaya meM kucha vyAkhyAna karane yogya nahIM hai / isa prakAra itane prabandhadvArA mUlagAthA ke 'jaM jaM khavedi kiTTi0 se kAle' ina padoMkA artha sAta bhASyagAthAoMdvArA nirdiSTa kiyA gayA jAnanA cAhiye kyoMki vahA~ para 'udoredi' isa padadvArA sthiti aura anubhAgako udoraNA grahaNa karanI cAhiye / tathA 'saMchuhadi' isa padadvArA bhI saMkramako grahaNa karanA cAhiye / punaH saMchuhRdi udIredi' isa prakAra inhIM padoMdvArA apakarSaNavidhAna aura utkarSaNavidhAnakA aura anubhAga tathA pradezoMkA Azraya karake bandha, udaya aura saMkramakA alpabahutva kahA gayA hai aisA yahA~ nizcaya karanA cAhiye / vizeSArtha - isa sAtavIM bhASyagAthAmeM udIraNA hokara jo pradezapracaya saMcita hotA hai vaha kisa vidhi se saMcita hotA hai isa vizeSatAkA vivaraNa prastuta karate hue batalAyA hai ki uparima sthiti meM udayAdi guNazreNimeM apakarSaNa dvArA nikSipta honevAlA pradezapuMja udayasthitimeM sabase thor3A. nikSipta hotA hai| usase uparama sthiti ( dvitIya sthiti ) meM usase asaMkhyAtaguNA pradezapuMja nikSipta hotA hai| usase uparima tIsarI sthiti meM dUsarI sthitimeM nikSipta hue pradezapuMja se asaMkhyAtaguNA pradezapuMja nikSipta hotA hai / isI kramase udayAvalIke antima samaya taka jAnanA cAhiye / yadyapi udayAvalike bAhara bhI guNazreNizIrSake prApta hone taka uttarottara asaMkhyAtaguNA zreNirUpa se pradezapu Mja upalabdha hotA hai, parantu usakI yahA~ vivakSA nahIM kI hai / zeSa kathana spaSTa hI hai / $ 194 aba mUlagAthA ke 'tAsu aNNAsu' isa antima padadvArA sUcita huI anubhAga ke udayakI vidhiko agalI tIna bhASyagAthAoM dvArA kaheMge / unameM se sarvaprathama AThavIM bhASyagAthAkA avatAra karate hue Age ke sUtrako kahate haiM * isase Age AThavIM bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate hai / $ 195 yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / 11
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA 6 196 sugamaM / * (173) jA vaggaNA udIredi aNaMtA tAsu saMkamadi ekkaa| puvapaviTThA NiyamA ekkisse hoMti ca aNaMtA // 226 // 6 197 esA aTThamI bhAsagAhA NiruddhasaMgahakiTTIe vedijjamANamajjhimabahumAgakiTTImuheTThimovarimAsaMkhejjadibhAgavisayANamavedijjamANakiTTINamedeNa vihANeNa pariNamaNaM hodi ti edasma atthavisesassa NiNNayavihANaTThamoiNNA / tattha tAva gAhApuvvaddhe udIraNAmasvega vedijjamANAsu aNaMtAsu majjhimakiTTIsu ekkakkisse aNudIrijjamANaheTThimovarimakiTTIe pariNamaNavihI NiddiTTho / jAo vaggaNAo udIredi aNaMtAo tAsu ekkekA aNudIrijjamANakiTTI saMkamadi tti padasaMbaMdhavaseNa tattha thaavihtthnniddesovlNbhaado| 6 198 gAhApacchaddheNa vi ekkakkisse vedijjamANakiTTIe sarUveNa aNaMtANamavedijjamANakiTTINaM TThidikkhayeNudayaM pavisamANANaM pariNamaNavihI parUvido tti ghettavyo / saMpaDi edisse gAhAe kiMci avayavatthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-'jA vaggaNA udoredi' evaM bhaNide jAo vaggaNAo udI di tti evaM vidiyAbahuvayaNappaoge pasatte puNo ettha gAhAe chaMdo bhaMgo hodi ti bhaeNa okAralovaM kAdUNa 6 196 yaha sUtra sugama hai| * 173 yaha kSapaka jina ananta vargaNAoM (kRSTiyoM)kI udIraNA karatA hai unameM anudIryamANa eka-eka kRSTi saMkramaNa karatI hai / tathA pahale jo kRSTiyA~ sthitikSayase udayAvalimeM praviSTa hokara udayako nahIM prApta huI haiM ve ananta kRSTiyAM eka-eka karake sthitikSayase vedyamAna madhyama kRSTirUpa hokara pariNamana karatI haiM / / 226 // 6 197 yaha AThavIM bhASyagAthA, vivakSita saMgraha kRSTikI vedyamAna bahubhAgapramANa madhyama kRSTiyoMmeM adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgako viSaya karanevAlI avedyamAna kRSTiyoMkA isa vidhise pariNamana hotA hai, isa prakAra isa arthavizeSakA nirNaya karanekeliye avatIrNa huI hai / yahA~ para sarvaprathama gAthAke pUrvArdhameM udIraNArUpase vedo jAnevAlI ananta madhyama kRSTiyoMmeM anudIryamANa adhastana aura uparima eka-eka kRSTike pariNamana karanekI vidhi kahI hai| jina ananta vargaNAoM ( kRSTiyoM ) kI udIraNA hotI hai unameM anudIryamANa eka-eka kRSTi saMkramita hotI hai, isa prakAra padoMke sambandhase ukta gAthAmeM usa prakArake arthakA nirdeza upalabdha hotA hai| 6 198 gAthAke uttarArdhadvArA bhI eka-eka vedyamAna kRSTirUpase sthitikSayase udayameM praveza karane vAlI ananta avedyamAna kRSTiyoMkI pariNamana karanekI vidhi kahI, aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / aba isa gAthAke avayavoMke arthakI kiMcit prarUpaNA kareMge / yathA-'jA vaggaNA udIredi' jina vargaNAoMkI udIraNA karatA hai, isa prakAra dvitIyA vibhaktike bahuvacanarUpa prayogake prasakta
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 226 ] NidiTuM, tado 'jAo vaggaNAo udIredi tti bhaNide jAo kiTTIo udIredi tti attho ghetavyoH edammi visae kiTTINaM ceva vggnnvvesaarihttdNsnnaado| tAo ca aNaMtAo tti jANAvaNaThaM 'aNatA' idi bhaNidaM / edaM pi vidiyAbahuvayaNaMtameva ghettavyaM / 6 199 'tAsu saMkamadi' ekkA' evaM bhaNide tAsu udIrijamANa kiTTIsu aNaMtabheyabhiNNAsu ekkekkA avedijjamANakiTTI heTThimA uvarimA vA pariNamadi ti vuttaM hodi, sagasarUvapariccAgeNa majjhimakiTTosarUvapariNAmasseva saMkamabhAveNeha vivakkhiyattAdo / tado ekkekA aNudIrijjamANaheTThimovarimakiTTI savvAsu ceva udIrijjamANamanimamakiTTIsu aNaMtasaMkhAvacchiNNAsu saMkamiyUNa parasarUveNa vipaccadi tti eso ettha gAhApuvvaddhe suttatthasaMgaho / Na ca ekkisse kiTTIe aNaMtANaM kITTINaM sarUveNa pariNAmo viruddho ti AsaMkaNijjaM; aNaMtasarisadhaNiyaparamANusamUhappiyAe ekkisse vi kiTTIe aNaMtAsu kiTTIsu samayAviroheNa pariNamaNasiddhIe baahaannuvlNbhaado| 6200 saMpahi ekkisse ca vedijjamANakiTTIe aNaMtANamavedijjamANakiTTINaM saMkamaNasaMbhavo atthi tti jANAvaNaTuM gAhApacchaddhamoiNNaM 'puvapaviTThA NiyamA - hone para to prakRtameM gAthAkA chanda bhaMga hotA hai; isa bhayase okArakA lopa karake ukta vacana nirdiA kiyA hai, tadanusAra 'jAo vaggaNAo udI redi' aisA kahane para jina kRSTiyoMko udIraNA karatA hai, [ uktapadoMkA ] aisA artha grahaNa karanA cAhiye, kyoMki isa sthAnameM kRSTiyoMko ho vargaNA saMjJAke yogya dekhA jAtA hai / aura ve kRSTiyA~ ananta haiM isa bAta kA jJAna karAne ke liye gAthAmeM 'aNaMtA' yaha vacana kahA hai / yaha vacana bhI dvitIyA vibhakti bahuvacanAnta hI grahaNa karanA cAhiye / 6 199 'tAsu saMkamadi ekkA' aisA kahane para 'tAsu' arthAt ananta bhedase bhedako prApta huI una udIryamAna kRSTiyoMke rUpase avedyamAna adhastana aura uparima kRSTi pariNamatI hai; yaha ukta kathanakA tAtparya hai kyoMki ye adhastana aura uparima kRSTi apane svarUpakA tyAga karake madhyama kRSTirUpase pariNama jAtI hai, yaho yahA~ saMkrama kA artha vivakSita hai| isaliye anudIryamAna adhastana aura uparima eka-eka kRSTi ananta saMkhyAse yukta udoryamAna sabhI madhyama kRSTiyoMmeM saMkramita hokara pararUpase phala detI hai / isa prakAra isa gAthAke pUrvArdhameM sUtrakA yaha samuccayarUpa artha hai| zaMkA-eka kRSTikA ananta kRSTirUpase pariNamanA viruddha hai| samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki vaha eka kRSTi hai; sadRza dhanavAle ananta paramANuoMse banI hai; isaliye una ekakA bho ananta kRSTiyoMmeM samayake avirodhapUrvaka pariNamanakI siddhimeM koI bAdhA nahIM pAI jAtI / 6200 aba eka vedyamAna kRSTimeM avedyamAna ananta kRSTiyoMkA saMkramaNa sambhava hai| isa prakAra isa artha kA jJAna karAneke liye gAthAkA uttarArdha avatIrNa huA hai-'pucvapaviTThA NiyamA' 1 saMkamao tA0, A0 /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA iccaadi| jAo pucapaviTThAo udayAvaliyAo aNaMtAoM avedijjamANakiTTIo NiruddhasaMgahakiTTIe hedvimovarimAsaMkhejjabhAgavisayapaDibaddhAo tAo savvAo vi pAdekkamekkakkisse vedijjamANamajjhimakiTTIe sarUveNa pariNamaMti tti vRttaM hoi / saMpahi edasseva gAhAsuttatthassa phuDIkaraNaTThamuvarimaM vihAsAgaMthamADhavei / * vidaasaa| 201 sugama / * taM jhaa| 202 sugamaM / * jA saMgahakiTTI uddiNNA tisse uvari asaMkhenadibhAgo heTThA vi asaMkhejadibhAgo kittttiinnmnndinnnno| 203 giruddhave dijjamANasaMgahakiTThIe heTThimovagmiAsaMkhejjadibhAgavisayAo kiTTIo sagasarUveNa savvattha udayaM Na pavisaMti tti eso edassa bhaavttho| OM majjhAgAre asaMkhejA bhAgA kittttiinnmudipnnaa| 204 NiruddhasaMgahakiTTIe. majjhimabahubhAgA sagasarUveNeva udayaM pavisaMti tti maNidaM hodi / ityAdi / jo niyamase udayAvalimeM pahale praviSTa huI vivakSita saMgraha kRSTisambandhI adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgako viSaya karanevAlI ananta avedyamAn kRSTiyA~ vedyamAna madhyama kRSTirUpase pariNamatI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isI gAthAsUtrako spaSTa karaneke liye Ageke vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 1201 yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 8:02 yaha sUtra sugama hai| * jo saMgrahakRSTi udIrNa hotI hai arthAt udIraNAdvArA udayako prApta hotI hai tatsambandhI antarakRSTiyoMkA uparima asaMkhyAtavAM bhAga aura antarakRSTiyoMkA adhastana bhI asaMkhyAtavA~ bhAga anudIka rahatA hai / 203 vivakSita vedyamAna saMgrahakaSTikA adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgako viSaya karane vAlI kRSTiyA~ sarvatra apane rUpase udayameM praveza nahIM karatI haiM; yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / * antarakRSTiyoMmeMse madhyake AkArase arthAt madhyakI asaMkhyAta bahubhAgapramANa kRSTiyA~ udIrNa hotI haiM / 204 vivakSita saMgrahakRSTiko madhyama bahubhAgapramANa kRSTiyA~ apane svarUpase ho udayama praveza karatA haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 226 ] * tattha jAno aNudigNAzro kiDIo tado ekkekkA kiTTI savvAsu udiSNAsu kiTTIsu saMkamedi / 205 etaduktaM bhavati-vedijjamANasaMgahakiTTIe jahaNNakiTTippahuDi jAva ukkassakiTTi tti okaDiyaNudaye saMchu hamANassa tattha majjhimA asaMkhejjA bhAgA appaNo sarUveNeva udayaM paviTThA / puNo tisse heTThimovarimAsa khejjadibhAge ekkekkA aMtarakiTTI appappaNo sarU veNudayaM Na pavisadi ? taccedamuvarimabhAgakiTTI mavAsimeva sarUveNa pariNamiya udayaM pavisadi pariNAmavisesamassiyaNa tattha tahA pariNamaNasiddhIe NivvAhamuvalaMbhAdo tti / evamedeNa sutteNa gAhApunaddhamassiyUNa okaTTiyaNudaye NisiMcamANapademapiMDassa aNubhAgodayavihI parUvido / saMpahi'imamavatthamuvasaMhAramuheNa pappAemANA sutaputaraM bhgii| ___ * edeNa kAraNeNa 'jA vaggaNA udIredi aNaMtA tAsu saMkamadi ekkA' tti bhnnnndi| 206 gayatthamedaM suttaM / evaM gAhApuvvaddhaM vihAsiya saMpahi gAhApacchaddhavihAsaNaTThamidamAha * ekkisse vi udieNAe kiTTIe kettiyAzro kiTTIo saMkamaMti ? * usa saMgraha kRSTimeMse jo anudIrNa asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antarakRSTiyA~ haiM unameMse eka-eka kRSTi udIrNa honevAlI saba kRSTiyoMmeM saMkramita hotI hai| 205 ukta kathanakA yaha tAtparya hai-vedI jAnevAlI saMgrahakRSTiko jaghanya antarakRSTise lekara utkRSTa antarakRSTi takako kRSTiyoMkA apakarSaNa karake udayameM nikSipta karane vAle kSapakake unameMse madhyama asaMkhyAta bahabhAgapramANa kRSTiyA~ apane svarUpase hI udayameM praveza karatI haiM / punaH ukta saMgrahakRSTika adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgameMse eka-eka antarakRSTi apane-apane svarUpase udayameM praveza nahIM karatI haiM, aura yaha adhastana tathA uparima bhAgapramANa kRSTiyA~ udIrNa hone vAlI sabhI kRSTiyoMke rUpase pariNamakara udayameM praveza karatI haiM, kyoMki pariNAmavizeSakA Azraya karake vahA~ usa prakArako pariNAmakI siddhi honemeM koI bAdhA nahIM pAI jAtI / isa prakAra isa sUtradvArA gAthAke pUrvArdhakA Azraya karake apakarSaNa karake udayameM sIMce jAne vAle pradezapuMjakI anubhAgasambandho udayako vidhi prarUpita kI hai / aba isI arthake upasaMhAramukhase pratipAdana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM___ * isa kAraNase jina ananta vargaNAoM (kRSTiyoM) ko udIrNa karatA hai unameM eka-eka [vargaNA] antarakRSTi saMkramaNa karatI hai / 6 206 yaha sUtra gatArtha hai / isa prakAra gAthAke pUrvArdhako vibhASA karake aba gAthAke uttarArdhakI vibhASA karaneke liye isa sUtrako kahate haiM * eka bhI udIrNa kRSTipara kitanI kRSTiyA~ saMkramaNa karatI haiM ?
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDhe [cArittakkhavaNA 207 pucchAvakkamedaM sugamaM / * jAo zrAvaliyapuvapaviTThAtro udayeNa adhaTThidigaM vipaccaMti tAzro savvAzro ekisse udiNAe kiTTIe saMkamati / 6208 udIraNAsarUveNudayammi vaTTamANAo aNaMtAo kiTTIo atthi, puNo tAsu egakiTTIe sarisadhaNiyasarUveNa kameNudayaM pavisamANANaM takkiTTINaM sarisadhaNiyANi pariNamaMti / evaM pAdekkaM jattiyAo kiTTIo udiNNAo tAsi savvAsi pi sa rasadhaNiyANi hodUNa majjhimakiTTIsarUveNA udayaM pavisaMti tti bhaNidaM hodi / evamedeNa sutteNa kamodaeNa udayaM pavisamANA uvarimadvidi-aNabhAgassa majjhimakiTTIsarUveNa pariNamaNavihI parUvido tti ghettvyo| saMpahi imameva gAhApacchaddhapaDibaddhamatthamuvasaMhAramuheNa padaMsemANo suttamuttaraM bhaNai * edeNa kAraNeNa puvapaviTThA ekkisse aNaMtA tti bhaNNaMti / $ 209 gayatthamedaM suttaM / evamaTThamIe bhAsagAhAe atthavihAsaNaM samANiya sapahi ettheva gAhApacchaddhaNiTTitthavisaye puNo vi visesaNiNNayajaNaNaTuM NavamabhAsagAhAe avayAro kIrade / 6 207 yaha pRcchAsUtra sugama hai| * jo kRSTiyA~ udayAvalimeM pahale praviSTa huI haiM ve adhaHsthitigalana hokara arthAt eka-eka sthiti galakara udayadvArA vipAkako prApta hotI haiM; ve saba eka-eka udIrNa kRSTipara saMkramaNa karatI haiN| 6 208 udIraNAsvarUpase udayameM vartamAna ananta kRSTiyA~ haiM, punaH unameM se eka kRSTi sadRza dhanarUpase kramase udaya meM praveza karanevAlo ananta kRSTiyoMke sadRza dhanarUpa hokara pariNamatI haiN| isa prakAra alaga-alaga jitano kRSTiyA~ udorNa hoto haiM ve sabhI kRSTiyA~ sadRza dhanarUpa hokara madhyama kRSTirUpase ho udayameM praveza karatI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra isa sUtradvArA kramase udayadvArA udayameM praveza karato huI uparima sthiti anubhAgakI madhyama kRSTirUpase pariNamana karanekI vidhi kahI aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / aba gAthAke uttarArdhase sambandha rakhanevAle isI arthakA upasaMhAradvArA pradarzana karate hue uttara sUtrako kahate haiM___* isa kAraNase pahale praviSTa huI ananta kRSTiyA~ eka-eka kRSTipara saMkramaNa karatI huI kahI jAtI haiN| 6209 yaha sUtra gatArtha hai / isa prakAra AThavIM bhASyagAthAke arthako vibhASA samApta karake aba yahoM para gAthAka uttarArdhameM kahe gaye artha ke viSaya meM phira bho vizeSa nirNayako utpanna karanekeliye nauvIM bhASyagAthAkA avatAra karate haiM
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 227] * etto NavamI bhAsagAhA / 6 210 sugamaM / * (174) je cAvi ya aNubhAgA udIridA NiyamasA pogeNa / te yappA aNubhAgA puvvapaviTThA pariNamaMti // 227 // 6211 jAo khalu aNubhAgakiTTIo pariNAmaviseseNa udIrijjaMti tAo samassiyUNa jAo TThidikkhaeNa udayaM pavisaMti puvvamudayAvaliyambhaMtaraM paviTThANubhAgakiTTIo tAo vi tadAyAreNa pariNamaMti, tatthattaNaheTThimovarimAsaMkhejjamAgavisayAo aNaMtAo kiTTIo udIrijjamANamajjhimakiTTIsarUveNa pariNamiya vipaccaMti tti bhaNidaM hodi / Na ca aNNasarUveNAvahidANaM poggalakkhaMdhANamaNNasarUveNa vipariNAmo viruddho, bajhaMtaraMgakAraNavisesamAsejja kammapoggalANaM vicittasattasarUveNa pariNamaNasiddhIe paDisehAbhAvAdo / saMpahi dasseva suttatthassa phuDIkaraNa muvarimo vihAsAgaMtho / * vihaasaa| 6 212 sugamaM / * jAo kiTTIo udiNNAo tAo paDucca aNudIrijamANigAo * isase Age nauvIM mASyagAthA hai / 6 210 yaha sUtra sugama hai| * [174] jitanI bhI anumAgakaSTiyA~ niyamase prayogavaza udIrita hotI haiM unarUpa hokara pahale udayAvalimeM praviSTa huI anubhAgakRSTiyA~ pariNamatI haiM // 227 // 6211 jo niyamase anubhAgakRSTiyAM pariNAmavizeSake kAraNa udorita hotI haiM unheM milAkara jo anubhAgakRSTiyA~ sthitikSayase udayameM praveza karato haiM arthAt pahale udayAvalimeM praviSTa huI jo anubhAgakRSTiyA~ haiM ve bhI usarUpase pariNamato haiM, kyoMki adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa anantakRSTiyA~ udorNa honevAlI madhyama kRSTirUpase pariNamakara phalita hotI haiM; yaha ukta kathana kA tAtparya hai| aura anyarUpase avasthita pudgalaskandhoMkA anyarUpase vipariNamanA virodhako prApta nahIM hotA, kyoMki bAhya aura antaraMga kAraNavizeSakA Azraya karake karmapudgaloMkA vicitra sattArUpase pariNamanarUpa siddhikA pratiSedha nahIM hai / aba isI sUtrake arthako spaSTa karaneke liye Age kA vibhASAgrantha AyA hai * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6 212 yaha sUtra sugama hai| * jo kRSTiyA~ udIrNa huI haiM unakI apekSA anudIryamANa bhI kRSTiyA~ haiM 1 te pacchA muu|
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA vi kiTTIao jAo adhahidigamudayaM pavisaMti tAzro udIrijamANiyANaM kiTTINaM sarisAyo bhavaMti / 6 213 udIraNAsarUveNudayaM pattAo majjhimakiTThIo ceva suddhA bhavaMti / puNo udayaDhidi mottUNa uvarimadvidippahuDi udayAvaliyapaviTThapadesapiMDo jAva udayaM Na pavisadi tAva savyakiTTI visesasaMjutto hodUNa udayaM pavisamANAvatthAe uvarimaheDimAsaMkhejjabhAgakiTTINaM sarUvamujjhiyaNamajjhimabahubhAgasarU veNavida udayakiTTINaM sarUve pariNamiya vipaccadi tti vRttaM hodi / evamedIe bhAsagAhAe kamodayeNudayaM pavisamANINudIrijjamANakiTTINamudIrijjamANamajjhimakiTTIAyAreNa pariNAmo sakAraNo NipiTThodaTThavvo / evaM NavamabhAsagAhAe atthavihAsA samattA / * etto dasamI bhAsagAhA / jo eka-eka adhaHsthitikA galana hokara udayameM praveza karatI haiM; ve udIryamANa kRSTiyoMke sadRza hotI haiN| $ 213 udIraNArUpase udayako prApta huIM madhyama kRSTiyA~ hI zuddha hotI haiN| punaH udayasthitiko chor3akara uparima sthitise lekara udayAvalimeM praviSTa huA pradezapuMja jaba taka udayameM praveza nahIM karatA taba taka saba kRSTivizeSase saMyukta hokara udayameM praveza karanekI avasthAmeM uparima aura adhastana kRSTiyoMke svarUpako chor3akara madhyama bahubhAgarUpase udayakRSTiyoMke svarUpase pariNamakara phala detI haiM, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra isa bhASyagAthAdvArA kramase udayarUpase udayameM praveza karanevAlI udIryamANa kRSTiyoMke udIryamANa madhyama kRSTirUpase kAraNasahita pariNAma kahA hai aisA yahA~ jAnanA cAhiye / isa prakAra nauvIM gAthAkI arthavibhASA samApta huii| vizeSArtha-226 saMkhyAka bhASyagAthAke pUrvAdhameM yaha siddha karake batalAyA gayA hai ki jo pratisamaya madhyama kRSTiyA~ udIrita hotI haiM unameM adhastana aura uparima eka-eka anudoryamANa kRSTisaMkramaNa karatI hai| tathA isI bhASyagAthAke uttarArdhameM yaha batalAyA gayA hai ki vivakSita saMgraha kRSTike jo adhastana asaMkhyAtaveM bhAgapramANa aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyA~ pahale udayAvalimeM praviSTa huI haiM ve saba vedI jAnevAlI eka-eka madhyama kRSTirUpase pariNamatI haiM arthAt ve saba kRSTiyAM eka-eka madhyama kRSTirUpase saMkramaNa karatI haiN| isI bAtakA samarthana karate hue samuccayarUpameM agalI 227 vI bhASyagAthAmeM yaha batalAyA gayA hai ki jo vivakSita saMgrahakRSTikI adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyA~ kramase udayAvalimeM pahale praviSTa huI haiM ve usI saMgrahakaSTikI udorita honevAlI madhyamakRSTiyoMke rUpameM saMkramita hokara udayarUpase pariNata hotI haiN| yahA~ ina donoM bhASyagAthAoMmeM adhastana aura uparima kRSTiyoMke madhyama bahubhAgapramANa kRSTiyoMmeM saMkramaNa karake udayameM AnekI jo bAta kahI gaI hai usa kathanako thiukka saMkramaNakI apekSA jAnanA caahiye| * isase Age dasavIM bhASyagAthA AI hai|
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 228 ] 214 vihAseyavvA tti vRttaM hor3a | vamabhAsagAhAvihAsaNANaMtarametto 89 dasamabhAsagAhA jahAvasara pattA * (175) pacchima zrAvaliyAe samayAe du je ya 'aNubhAgA 1 ukkasa heDimA majjhimAsu piyamA pariNamati // 228 // - $ 215 esA dasamI bhAsagAhA udayAvaliyapavidvANamaNubhAgakiTTINaM majjhimakiTTI sarUveNudayasaMpattIe sudda pariSphuDIkaraNaDamoiNNA / saMpachi edisse avayavattho buccade / taM jahA - pacchimA AvaliyA pacchimAvaliyA udayAvaliyA tti vRttaM hodi / tisse pacchimAvaliyAe samayUNAe udayasamayavajjAe 'je aNubhAgA' je khalu aNubhAgA kiTTIsarUvA 'ukkassa heTTimA' heTTimovarimAsaMkhejjadibhAgavisayapaDibaddhatteNa ukkassa jahaNNavavaesamavalaMcamANA 'majjhimAsu' majjhimabahubhAga kiTTIsu niyamA picchayeNeva pariNamati / kimuktaM bhavati ? udayAvaliyapaviTussa savvakiTTIo jAva udayasamayaM Na dukkaMti tAva appappaNo sarUveNa NivvAhamacchithUNa tado jahAkamamudayaDidimaNupAviya takkAle ceva heDimovarimAsaM khejjadibhAga kiTTI sarUvamujjhiyUNa majjhimesu asaMkhejjesu bhAgesu jAo kiDDIo tadAyAreNa pariNamiya phalaM dAdUNa $ 214 nauvIM bhASyagAthAkI vibhASA karaneke anantara Age yathAvasara prApta dasavIM bhASyagAthAkI vibhASA karanI cAhiye, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * (175) eka samaya kama antima Avali ( udayAvali) kI utkRSTa aura jaghanya asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jo anubhAga kRSTiyA~ haiM ve saba asaMkhyAta bahubhAga pramANa madhyama kRSTiyoM ke rUpase niyamase pariNama jAtI haiM ||228|| 8 215 yaha dasavIM bhASyagAthA, udayAvalimeM praviSTa huIM anubhAga kRSTiyoM ke madhyama kRSTirUpa se udayasaMmpattiko acchI tarahase karane ke liye, avatIrNa huI hai / aba isake avayavoMkA artha kahate haiM / vaha jaise - pazcima jo Avali vaha pazcimAvali hai / pazcima Avali arthAt udayAvali yaha ukta kathanakA tAtparya hai / eka samaya kama arthAt udayasamayase rahita usa pazcima Avaliko 'ukkassaheTThimA ' adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgarUpa viSayake sambandhase utkRSTa aura jaghanya saMjJAkA avalambana karanevAle 'je 'aNubhAgA' kRSTisvarUpa jo anubhAga haiM ve bahubhAgapramANa madhyama kRSTiyoMrUpase 'NiyamA' nizcayase hI pariNama jAte haiM / zaMkA- yahA~ kyA kahA gayA hai ? samAdhAna -- yahA~ yaha kahA gayA hai ki udayAvalimeM praviSTha huIM sabhI kRSTiyA~ jaba taka udayasamayako nahIM prApta hotI haiM taba taka apane-apane svarUpase nirbAdha rUpa se rahakara tadanantara yathAkrama udayarUpa sthitiko prAptakarake usI samaya 'adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoM ke 12
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNAgacchaMti tti vRttaM hoi / Na ca evaMviho pariNAmo tAsimasiddho; paramAgamovaesabaleNa siddhattAdo / evamesA gAhA udayAvaliyapaviTThANubhAgaM pahANaM kAdUrNa tatthattaNakiTTINamudayaM pavisamANAvatthAe udIrijjamANamajjhimakiTTIsarUveNa pariNamaNavihANaM paduppAedi ti pubilladogAhAhiMto edisse gAhAe kadhaMci apuNaruttabhAvo vkkhaanneyvvo| saMpahi evaMvihamedisse gAhAe atthaM phuDIkaremANo uvarimaM vihAsAgaMthamADhaveha * vihaasaa| $ 216 sugmN| * pacchima AvaliyA tti kA saraNA / 6217 sugamaM / * jA udayAvaliyA sA pcchimaavliyaa| $ 218 kudo ? savvapacchimAe tisse tavvavaesovavattIe nnivvaahmuvlNbhaado| * tado tisse udayAvaliyAe udayasamayaM mottaNa sesesu samaesu jA saMgahakiTTI vedijjamANigA, tisse aMtarakiTTIo savvAzrI tAva dharijjaMti jAva Na udayaM paviThThAmo tti / svarUpako chor3akara asaMkhyAta bahubhAgapramANa madhyakI jo kRSTiyA~ haiM usa rUpase pariNamakara phala dekara nikala jAtI haiM, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aura unakA isa prakArakA pariNamana karanA asiddhaH nahIM hai, kyoMki paramAgamake upadezake balase yaha bAta siddha hai| isa prakAra yaha gAthA udayAvalimeM praviSTa hue anubhAgako pradhAna karake usameM rahanevAlI kRSTiyoMke, udayameM praveza karanekI avasthAmeM, udIryamANa madhyama kRSTiyoMrUpase pariNamana karanekI vidhikA pratipAdana karatI hai / isa prakAra pahaleko do gAthAoMse isa gAthAmeM kathaMcit apunaruktapanA hai, isa bAtakA vyAkhyAna karanA cAhiye / aba isa prakAra isa gAthAke arthako spaSTa karate hue Ageke vibhASA granthako Arambha karate haiM * aba isa bhApyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6212 yaha sUtra sugama hai| * pazcima Avali yaha kisakI saMjJA hai ? 6217 yaha sUtra sugama hai| * jo udayAvali hai use hI pazcimAvali kahate haiN| 6218 kyoMki vaha sabase antima hai, isaliye usako usa prakArase upapatti nirvAdharUpase bana jAtI hai| * isaliye usa udayAvalike udaya samayako chor3akara zeSa rahe samayoMmeM jo saMgrahakRSTi vedI jA rahI hai usakI sabhI antarakRSTiyA~ taba taka usI rUpa rahatI haiM jaba taka ve udayameM praveza nahIM karatI haiM /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 228 ] 91 $ 219 sugamaM / * udayaM jAdhe paviTTAo tAdhe caiva tisse saMgahakihIe aggakihimAdiM kA uvara asaMkhejjadibhAgo jahaNiyaM kihimAdiM kADhUNa heTThA asaMkhejjadibhAgo ca majjhimakiTTIsu pariNamadi / $ 220 gayatthamedaM pi suttaM / evamedAo tiSNi vi anaMtarabhAsagAhAo aNubhAgodayameva jahAkamamudIraNApahANaM kammodaya pahANamudayAvaliyapavidvANubhAgapahANaM ca kADhUNa parUrveti tti ghettavvaM / $ 221 evamedAhiM dasahiM bhAsagAhAhiM kiTTIkhavagassa tadiyamUlagAhAe atthavihAsaNaM samANiya saMpahi jahAvasarapattAe cautthamUlagAhAe avayArakaraNaTTamuvarimaM pabaMdhamADhavei-- * khavaNAe cautthIe mUlagAhAe samukkittaNA / 9 219 yaha sUtra sugama hai / * kintu jisa samaya ve udaya meM praviSTa hotI haiM usI samaya usa saMgraha kRSTikI agra antarakRSTi se lekara uparitana asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antarakRSTiyA~ tathA jaghanya antarakRSTise lekara adhastana asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antarakRSTiyA~ madhyama kRSTiyoMrUpase pariNama jAtI haiM / 8 220 yaha sUtra bhI gatArtha hai / isa prakAra anantara kahI gaI ye tInoM hI bhASyagAthAe~ yathAkrama udIraNApradhAna anubhAgodayakA tathA udayAvalimeM praviSTa hue anubhAgapradhAna karmoMke udayakI pradhAnatAkA hI kathana karatI haiM, aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / vizeSArtha -- jo pahale 8-9vIM bhASyagAthAoM meM kauna kRSTiyA~ udIraNAko prApta hotI haiM aura to kRSTiyA~ adhaHsthitikI galanAdvArA kramase udayAvalimeM praviSTa hokara udaya samayameM udIraNA rUpa kRSTiyoM meM saMkramita hokara udayako prApta hotI haiM isa bAtakA spaSTIkaraNa kara Aye haiM / isa bhASyagAthA meM yaha batalAyA gayA hai ki udayAvalimeM praviSTa huIM ve adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kuSThiyA~ eka samaya kama udayAvalipramANa kAla taka tadavastha rahatI haiM tathA antima samaya meM kramase the kRSTiyA~ bahubhAgapramANa madhyama kRSTiyoMrUpase saMkramaNa karake udayako prApta hotI haiM / $ 221 isa prakAra ina dasa bhASyagAthAoM dvArA kRSTikSapakake tIsarI mUlagAthAke arthakI vibhASA samApta karake aba yathAvasaraprApta cauthI mUlagAthAkA avatAra karanekeliye Ageke prabandhako Arambha karate haiM
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA $ 222 sugamaM / * (176) kiTTIdo kiTiM puNa saMkamadi khaeNa kiM payogaNa / ki sesagamhi kiTTIya saMkamo hodi aNNisse // 229 // $ 223 esA cautthamUlagAhA egasaMgahakiTTi vededUNa puNo aNNasaMgahakiTTimokaDDiyaNa vedemANassa kiTTIkhavagasma tammi saMdhivisaye jo parUvaNAbhedo taNNiNNayavihANaTThamoiNNA / taM jahA-'kiTTIdo kiTTi puNa0' evaM bhaNide egasaMgahakiTTi vededUNa puNo tatto aNNasaMgahakiTTi vedemANo tisse puvvavedidakiTTIe sesagaM kadhaM khavedi ? kiM tisse udaeNa Aho paogeNetti evavihA pucchA gAhApumbaddhe NivaddhA / edassa bhAvattho-kiM vedemANo khavedi / Aho parapayaDisaMkameNa saMkAmeMto khavedi ti maNidaM hodi / kadhaM ? ettha kkhaeNe tti bhaNide udayassa gahaNaM hodi tti NAsaMkaNijjaM, khayAhimuhassa udayasseva khayavvavaesasiddhIe nnaaiyttaado| 'ki sesagamhi kiTTIya' evaM 6 222 yaha sUtra sugama hai| * (176) vivakSita saMgrahakRSTikA vedana karaneke bAda anya saMgrahakRSTikA apakarSaNa karake vedana karatA huA kSapaka usa pUrvavedit saMgrahakRSTike zeSa rahe bhAgako vedana karatA huA kSaya karatA hai yA anya prakRtirUpa saMkramaNa karake kSaya karatA hai / / 229 / / 6223 yaha cauthI mUlagAthA eka saMgraha kRSTikA vedana karake punaH anya saMgraha kRSTikA apakarSaNa karake vedana karanevAle kRSTikSapakake usa sandhisthAnameM jo prarUpaNA bheda hotA hai usakA nirNaya karaneke liye avatIrNa huI hai| yathA-'kiTrIdo kiTTi puNa' aisA kahane para eka saMgraha kRSTikA vedana karake punaH usase anya saMgraha kRSTikA vedana karatA haA use pUrva meM vedanako gaI kRSTike zeSa bhAgako kisa prakAra kSaya karatA hai? kyA udayase kSaya karatA hai yA prayogase kSaya karatA hai ? isa prakAra yaha pRcchA gAthAke pUrvArdhameM nibaddha hai| aba isakA bhAvArtha isa prakAra hai ki kyA vedana karatA huA kSaya karatA hai yA paraprakRti saMkrama ke dvArA saMkrama karatA huA kSaya karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yahA~ gAthAmeM 'kkhaeNa' aisA kahane para kyA usase udayakA grahaNa hotA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki kSayake sanmukha hue udayakI hI kSaya saMjJA hai, yaha bAta nyAyase siddha hai| ___ki sesagamhi kiTTIya' aisA kahane para pahale vedo gaI saMgrahakRSTike kitane hI bhAgake avaziSTa rahane para anya kRSTimeM saMkrama hotA hai, isa prakAra gAthAke uttarArdhameM sUtrakA arthake sAtha sambandha karanA cAhiye / parantu yaha pRcchA do samaya kama do AvalipramANa navakabandha aura ucchiSTA 1. bhaNido A0 /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 gA0 229-230 ] bhaNide putvavedidasaMgahakiTTIe kettiyamettAvasese saMte aNNakiTTIe saMkamo hoi tti gAhApacchaddha sutttthsNbNdho| esA vuNa pucchA dusamayaNadoAvaliyamettaNavakabaddhANamucchiTThAvaliyAe ca sesabhAvamuvekkhade / evamesA mUlagAhA kiTTAdo kiTTIaMtaraM saMkamamANassa tammi saMdhivisese dusamayaNadoAvaliyamette kAlammi baddhaNavakabadhasamayapabaddhANamucchiTThAvaliyAe ca khavaNAvihiM paduppAedi tti siddhaM / $ 224 saMpahi evaMvihamedisse gAhAe atthavisesaM dAhi bhAsagAhAhiM vihAsemANo uvarimaM pabaMdhamADhavei ke edisse be bhAsagAhAmro / 6 225 sugamaM / tattha tAva paDhamabhAsagAhAe samuktittaNaM kuNamANo idamAha* (177) kiTTIdo kiTiM puNa saMkamade NiyamasA pogeNa / kiTTIe sesagaM puNa do zrAvaliyAeM' jaM baddhaM ! / 230 // valiko apekSA karatI hai| isa prakAra yaha mUlagAthA eka saMgrahakRSTise dUsarI saMgrahakRSTimeM saMkrama karanevAle kSapaka jova usa sandhi vizeSa meM do samaya kama do AvalipramANakAlake bhItara usa kAlameM bandhako prApta hue navakabandha samaya prabaddhoMkI tathA ucchiSTAvalipramANa samayaprabaddhoMkI kSapaNA karaneko vidhikA pratipAdana karatI hai, yaha siddha huA / vizeSAthe--isa mUlagAthAmeM yaha pacchAkI gaI hai ki agalI saMgraha kRSTikA vedana karate samaya pichalI saMgraha kRSTikA jo do samaya kama do AvalipramANa navakabandha sattAmeM zeSa rahatA hai tathA usake sAtha hI jo ucchiSTAvalipramANa samayaprabaddha zeSa rahatA hai usakA kyA udayadvArA vedana hotA hai yA vedI jAnevAlI saMgrahakRSTi meM saMkramaNa hokara usakA vedana hotA hai| $ 224 aba isa gAthAke isa prakArake arthavizeSakI do bhASyagAthAoMdvArA vibhASA karate hue Ageke prabandhako Arambha karate haiM * isa cauthI malagAthAkI do bhASyagAthAe~ haiM / 6 225 yaha sUtra sugama hai| usameM sarvaprathama prathamabhASyagAthAko samutkIrtanA karate hue isa prathama bhASyagAthAko kahate haiM * (177) pichalo saMgrahakRSTike vedana karane ke bAda jo bhAga zeSa bacatA hai use anya saMgrahakRSTimeM niyamase prayogadvArA saMkramaNa karatA hai| parantu pichalI saMgraha kRSTikA do samaya kama do AvalipramANa navaka-bandharUpa jo dravya hai tathA ucchiSTAvali pramANa jo dravya hai vaha zeSakA pramANa hai / / 230 / / 1. AvaliyAsu tA0 /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA $ 226 edassa suttassattho -- egakiTTIdo vedidasesagaM padesaggaM aNNaM kiTTi saMkAmemANo 'NiyamasA' NicchaeNeva 'payogeNa' parapayaDI saMkAmeMto ceva khaveDa, puNvavedidasaMgaha kiTTIe, sesassa prayAratareNa pillevaNAsaMbhavAdo / tattha puNa sesapamANaM kettiyamidi bhaNide 'kiTTIe sesayaM puNa do AvaliyAsu jaM baddhamidi' NihiM / ettha do AvaliyabaddhANaM dusamapUNattaM sutte jai vi Na NiddihaM to vi vakkhANAdo tAvihavisesapaDivattI ettha daTThavvA, carimAvaliyAe saMpUNNAe ducarimAvaliyAe ca dusamaNAe baddhANaM Navakabaddha samayapabaddhAgaM ettha sesabhAveNa saMbhavadaMsaNAdo / ucchiDAvaliyapadesaggassa ca ettha sesabhAvo aNuttasiddho daTThavvo / saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNamurimaM vihAsAgaMthamADhavei- 94 * vihAsA / 9 227 sugamaM / * jaM saMgahakiTTiM vededUNa tado se kAle aNNasaMgahakihiM pavedayadi, tado tisse puvvasamayavedidAe: saMgaha kiTTIe je do AvaliyabaddhA' SS 226 isa bhASyagAthAsUtrakA artha hai - eka saMgraha kRSTike vede jAneke bAda zeSa rahe pradeza - puMjako anya saMgrahakRSTimeM saMkramaNa karatA huA 'NiyamasA' nizcayase hI prayogase paraprakRtirUpa saMkramaNa karatA huA kSaya karatA hai, kyoMki pahale vedI gaI saMgrahakRSTike zeSa rahe bhAgakA anya prakArase nirlepita honA sambhava nahIM hai / parantu usameM zeSakA pramANa kitanA rahatA hai aisA pUchanepara 'kiTTIe seyaM puNa doAvaliyAsu jaM baddhaM pichalI saMgrahakRSTike do AvalipramANa kAlake bhItara jo bA~dhA gayA vaha zeSakA pramANa hai, yaha kahA gayA hai / yahA~ isa bhASyagAthA meM yadyapi do AvaliyoM meM do samaya kama karake nirdeza nahIM kiyA gayA hai to bhI vyAkhyAnase isa prakArakI vizeSatAkA jJAna yahA~ para kara lenA cAhiye, kyoMki pUrI antima AvalimeM aura do samaya kama dvicarama AvalimeM bA~dhe gaye navakabaddha samayaprabaddhoM kA yahA~ zeSapanese sambhava dikhAI detA hai| tathA ucchiSTAvalipramANa pradezapuMja yahA~ para zeSa rahatA hai yaha bAta yahA~ anuktasiddha jAnanI caahiye| aba iso arthako spaSTa karanekeliye Age ke vibhASAgranthako Arambha karate haiM - * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA kI jAtI hai / 8 227 yaha sUtra sugama hai / * jisa saMgrahakRSTikA vedana karake anantara samaya meM anya saMgrahakRSTikA vedana karatA hai usa samaya usa pUrva samaya meM vedo gaI saMgraha kRSTike jo do samaya kama 1. baMdhA tA0 /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 230] dusamayUNA zrAvaliyapaviTThA ca assiM samae vedijjamANigAe saMgahakiTTIe patrogasA saMkamaMti / $ 228 gayatthamedaM suttaM / Navari paogasA saMkamaMti ti evaM bhaNide ucchihAvaliyapaviTThapadesasaMtakamma thivukkasaMkameNa udaye pavisadi, sesasaMtakamma pi adhApavattasaMkameNa saMkAmijjadi tti eso paogo NAma / edeNa paogeNa kiTTIsesassa kiTTIaMtarasaMkaMtI hodi tti bhaNidaM hoi / evameso paDhamabhAsagAhAe attho vihAsido tti jANAvaNaDamuvasaMhAravakkamAha-- * eso paDhamabhAsagAhAe attho / 229 evamedamuvasaMhariya saMpahi bidiyabhAsagAhAe atthavihAsaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha-- * eto vidiyabhAsagAhAe smukittnnaa| 6 230 sugamaM / do Avalibaddha navaka samayaprabaddha haiM ve isa samaya vedI jAnevAlI saMgrahakRSTimeM prayogase saMkramita hote haiN| 6 228 yaha sUtra gatArtha hai / itanI vizeSatA hai ki 'prayogase saMkramita hote haiM aisA kahanepara ucchiSTAvalipraviSTa pradezasatkarma stivukasaMkramase udayameM praviSTa hote hai tathA zeSasatkarmako bhI adhaHpravatta saMkramakedvArA saMkramita karatA hai| isa prakAra yaha yahA~ prayoga zabdakA artha hai| isa prayogase saMgraha kRSTi zeSakI kRSTi antarameM saMkrAnti hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra yaha prathama bhASyagAthAke arthakI vibhASA kI / isa prakAra isa bAtakA jJAna karane ke lie upasaMhAra vAkyako kahate haiM * yaha prathama mASyagAthAkA artha hai| 6 229 isa prakAra isa bhASyagAthAkA upasaMhAra karake aba dUsarI bhASyagAthAke arthako vibhASA karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * isase Age dUsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiN| 6 230 yaha sUtra sugama hai|
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cAritakkhavaNA * (178) samayaNA ca paviTThA AvaliyA hodi paDhamakiTTIe / puNNA jaM vedayade evaM do saMkame hoMti // 231 // 9 231 esA bidiyabhAsagAhA kiTTIdo kiTTIaMtaraM saMkamamANassa saMdhivisaye puvvuttarasaMgaha kiTTINamA valiyapaviTThassa pavesagassa pamANAvahAraNaTTamoiNNA / tattha tAva gAhApuvadveNa punvavedidAe kiTTIe samayUNAvaliyame tANamucchTTiAvaliyasaMbaMdhINaM guNaseDhigobucchANaM saMbhavo NiddiTTho / pacchadveNavi ehimokaDDiyUNa vedijjamAnA saMpuNNAvaliyamettANaM govacchANamudayAvaliyantare saMbhavo paduppAido daTThavvo / saMpahi edisse gAhAe kiMci avayavatthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA -- ' samayUNA ca paviTThA' evaM bhaNide samayaNA AvaliyA udayAvaliyantaraM paviTThA tti puvvavedidakiTTIe saMpUNNA ca AvaliyA paviTThA bhavadijaM saMgaha kiTTimeNhimokaDDiyUNa vedayadi tisse 'evaM do saMkame hoMti' evaM bhaNide evamedAo do AvaliyAo saMkame bhavaMti, egakiTTiM vededUNa puNo aNNakaTTimokaDDiyUNa vedemANassa tammi saMdhIe doAvaliyAo bhavaMti NANNatthe tivRttaM hoi / athavA saMkame kiTTINaM khavaNAe edammi saMdhivisese edAo do * (178) pUrva meM vedI gaI saMgraha kRSTike aura tatkAla vedI jAnevAlI saMgrahakRSTi ke sandhisthAna meM prathama saMgrahakRSTikI eka samaya kama eka AvalI udayAvalimeM praviSTa hotI hai tathA jisa saMgrahakRSTikA apakarSaNa karake isa samaya vedana karatA hai usakI pUrI AvalI udayAvalimeM praviSTa hotI hai isa prakAra do AvaliyA~ saMkrama meM hoto haiM // 231 // $ 231 yaha dUsarI bhASyagAthA eka saMgrahakRSTise dUsarI saMgrahakRSTike antarameM saMkrama karanevAle jIvake sandhisthAna meM pUrva aura uttara saMgrahakRSTiyoMke AvalimeM praviSTa hue pravezaka jIvake pramANakA avadhAraNa karanekeliye AI hai / usameM sarvaprathama gAthA ke pUrvArdhadvArA pahale vedI gaI saMgraha kRSTike eka samaya kama AvalipramANa ucchiSTAvalise sambandha rakhanevAlI guNazreNi gopucchAe~ sambhava haiM, yaha nirdeza kiyA gayA hai| tathA uttarArdha dvArA bhI isa samaya apakarSaNa karake vedI jAnevAlI sampUrNa AvalipramANa gopucchAe~ udayAvalike bhItara sambhava haiM yaha pratipAdana kiyA gayA jAnanA caahiye| aba isa gAthA ke avayavoMke arthakI thor3e meM prarUpaNA kareMge / yathA - 'samayUNA ca paviTThA' aisA kahane para pahale vedI gaI saMgraha kRSTikI eka samaya kama Avali udayAvalike bhItara praviSTa huI tathA jisa saMgrahakRSTiko isa samaya apakarSaNa karake vedana karatA hai sampUrNa Avali udayAvalimeM praviSTa hotI hai, isa prakAra 'evaM do saMkame hoMti' aisA kahane para isa prakAra ye do AvaliyA~ saMkramameM hotI haiN| isa prakAra eka saMgraha kRSTiko vedana karake punaH anya saMgaha kRSTikA apakarSaNa karake vedana karane vAleke usa sandhimeM do AvaliyA~ hotI haiM, anyatra nahIM, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / athavA saMkrama meM arthAt kRSTiyoMkI kSapaNAsambandhI isa sandhi vizeSa meM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 231 ] 97 AvaliyAo hoMti tti vakkhANeyavvaM / saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNaTTamuvarimaM vidyA sAgaMtha mADhave ' -- * vihAsA / $ 232 sugamaM / * taM jahA / 9 233 sugamaM / * NaM kihiM saMkamamANassa puvvavedidAe samayUNA udayAvaliyA vedijjamANigAe kiTTIe paDivaNNA udayAvaliyA evaM kiTTI vedagassa ukkasseNa do AvaliyA / 6 234 kiTTIdo kiTTIaMtaraM saMkamamANassa tammi avatthaMtare udayAvaliyanbhaMtare do saMgakiTTINaM paDhamaTThidI asthi tti bhaNidaM hodi / tAo puNa do vi AvaliyAo kiTTIdo kiTTisaMkamamANassa samayUNAvaliyamettakAlaM saMbhavati / puNo sesakAlamha samhi ceva ekA udayAvaliyA bhavadi, ucchTThiAvaliyAe gAlidAe tattha payAraMtarassa saMbhavAvabhAdotti jANAvaNaTTamuttarasuttamAha- ye do AvaliyA~ hotI haiM aisA vyAkhyAna karanA cAhiye / aba isI arthako spaSTa karaneke liye Age ke vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba isa gAthAkI vibhASA kI jAtI hai / 6 232 yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / 9 233 yaha sUtra sugama hai / * eka saMgraha kRSTi ke bAda dUsarI saMgraha kRSTikA saMkramaNa karanevAle kSapakake pUrva meM vedI gaI saMgraha kRSTikI eka samaya kama udayAvali aura vartamAna meM vedI jAnevAlI saMgraha kRSTikI pUrI udayAvali / isa prakAra kRSTi vedakakI utkRSTase do AvaliyA~ eka sAtha pAyI jAtI haiM / 9 234 eka saMgrahakRSTi se dusarI saMgrahakRSTimeM saMkramaNa karanevAle kSapakake usa dUsarI avasthA meM udayAvalike bhItara do saMgraha kRSTiyoM kI prathama sthiti hotI hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / parantu ve donoM hI AvaliyA~ eka saMgraha kRSTise dUsarI saMgraha kRSTi meM saMkramaNa karanevAle jovake eka samaya kama eka Avali kAlataka sambhava haiM, punaH zeSakAlameM sarvatra hI (vedI jAnevAlI saMgraha kRSTike vedana kAlataka ) eka udayAvali hotI hai, kyoMki ucchiSTAvalike gala jAne para vahA~ dUsarA prakAra sambhava nahIM upalabdha hotaa| isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke liye Age sUtrako kahate haiM 1. vihAsAgaMthamAha A0 / 13
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA ___tAno vi kiTTIdo kihi saMkamamANassa se kAle ekA udayAvaliyA bhvdi| 6235 gayatthamedaM suttaM / Navari ettha 'se kAle egA udayAvaliyA' ti bhaNide samayaNAvaliyamettagovucchesu tthivukkasaMkameNa vedijjamANakiTTIe uvari saMkaMtesu tadaNaMtarasamayappahuDi ekkA ceva udayAvaliyA hodi tti ghettavvA / eso ca attho savvAsiM kiTTINaM vedagassa saMdhIe pAdekkaM jojeyavyo / evaM vidiyabhAsagAhAe attho smtto| tado kiTTIkhavaNAe cauthI mUlagAhA samappadi tti jANAvaNaphalamuvasaMhAravakkamAha * cautthI malagAhA khavaNAe smttaa| 6 (236) sugamamedamuvasaMhAravakkaM / evametieNa pabaMdheNa suhumasAMparAiyaguNaTThANamavahiM kAdUNa carittamohakkhavaNAe kiTTIvedagassa parUvaNAvihAsaNaM tattheva suttapkAsaM ca kAdUNa saMpahi esA savvA vi parUvaNA purisavedassa kohasaMjalaNodayeNa seDhimAruDhassa khavagassa parUvidA ti jANAvaNamuttarasuttamAha * esA parUvaNA purisavedagassa koheNa uvttttidss| * ve donoM AvaliyAM bhI eka saMgraha kRSTise dUsarI saMgraha kRSTimeM saMkramaNa karanevAle kSapakake tadanantara samayameM arthAt eka samaya kama ucchiSTAvalike gala jAnepara eka udayAvalimAtra raha jAtI hai| 6 235 yaha sUtra gatArtha hai / itanI vizeSatA hai ki isa sUtrameM 'se kAle egA udayAvaliyA' aisA kahane para usakA artha hai ki eka samaya kama udayAvali pramANa gopucchAoMke stivuka saMkramadvArA vedI jAnevAlI saMgraha kRSTimeM saMkrAnta hone para tadanantara samayase lekara eka ho udayAvali hotI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / aura yaha artha sabhI saMgraha kRSTiyoMkA vedana karanevAle kSapakake sandhikAlameM pratyekake yojita karanA caahiye| isa prakAra dUsarI bhASyagAthAkA artha samApta huaa| tatpazcAt kRSTikSapakako cauthI mUla gAthA samApta hotI hai isa bAtakA jJAna karAne. ke phalasvarUpa upasaMhAra vAkya kahate haiM * isa prakAra kSapaNAmeM cauthI mUla gAthA samApta huii| 6236 yaha upasaMhAravAkya sugama hai| isa prakAra itane prabandhadvArA sUkSmasAmparAyika guNasthAnako maryAdA karake cAritramohanIyako kSapaNAmeM saMgraha kRSTivedakake prarUpaNAsambandhI-vibhASA aura usI prasaMgase sUtrasparza karake aba yaha sabhI prarUpaNA krodhasaMjvalanake udayase kSapaka zreNipara car3he hue puruSavedIke kahI hai, isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra kahate haiM___ * yaha prarUpaNA krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue puruSavedI kSapakake jAnanI caahiye|
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 231 ] 99 $ 237 esA savvAvi aNaMtaraparUvidA suhumasAMparAiyaguNaTThANapajjaMtA parUvaNA purisavedodayakkhavagassa kohasaMjalaNodayeNa khavagaseDhimuvaTThidassa parUvidA tti vucaM ho / 9 238 saMpahi purisavedodayassa ceva mANodayeNa seDhimArudassa kerisI parUvaNA ho AsaMkA tavvisayaNANattagavemaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * purisavedayassa' caiva mASeNa uvaTThidassa gANattaM vattaissAmI / $ 237 yaha anantara pUrva sUkSmasAmparAyika guNasthAna paryanta kahI gaI sabhI prarUpaNA krodha saMjvalana kaSAyake udayase kSapakazreNipara car3he hue puruSaveda ke udayavAle kSapaka jIvake kahI gaI hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSArtha -- cauthI mUla gAthAmeM jo kahA gayA hai usakA bhAva yaha hai ki eka saMgrahakRSTikA vedana karake jaba anya saMgrahakRSTikA apakarSaNa karake vedana karanevAle kSapakake sandhisthAnameM pUrva meM vedo gaI saMgrahakRSTikA jo bhAga zeSa bacatA hai usako kSapaNA kaise hotI hai ? kyA udayadvArA usakI kSapaNA hotI hai yA para prakRtisaMkramadvArA saMkramaNa karake usakI kSapaNA hotI hai tathA eka samayakama ucchiSTAvalipramANa jo gopucchA zeSa rahatI hai usakI kSapaNA kaise hotI hai ? yahA~ zeSa padadvArA do samaya kama do Avali pramANa navakabandha aura eka samaya kama eka AvalipramANa ucchiSTAvalikA grahaNa kiyA gayA hai| ina prakAra yaha mUlagAthA pRcchAsUtra hai / Age isakA spaSTIkaraNa karane ke liye do bhASyagAthAeM AI haiM / unameMse pahalI bhASyagAthA meM yaha batalAyA gayA hai ki jo do samaya kama do AvalipramANa zeSa bacatA hai tathA eka samaya kama ucchiSTAvali pramANa jo zeSa bacatA hai usameMse eka samaya kama ucchiSTAvalipramANa gopucchAkA to stika saMkramaNadvArA udayameM nikSepa karake nirjINa karatA hai tathA do samaya kama do Avali pramANa jo navakabandha pramANa gopucchA zeSa rahatI hai usako adhaHpravRttasaMkramadvArA dUsarI saMgrahakRSTimeM saMkramita karake kSapaNA karatA hai / tathA dUsarI bhASyagAthA meM yaha batalAyA gayA hai ki jaba yaha kSapaka eka saMgrahakRSTikA vedana karake dUsarI saMgraha kRSTikA vedana karatA hai taba isake eka to jo eka samaya kama ucchiSTAvalipramANa gopucchA zeSa bacatI hai usakI eka udayAvali hotI hai / dUsare isa samaya apakarSaNa karake vedI jAne vAlI saMgrahakRSTi hai usakI udayAvali hotI hai / isa prakAra saMgrahakRSTiyoM ke saba sandhi sthAnoMmeM do udayAvaliyA~ hotI haiM / mAtra jaba eka samaya kama ucchiSTApramANa gopucchAkA stivuka saMkramadvArA udaya ho jAtA hai taba eka ho udayAvali zeSa bacatI hai aisA yahA~ samajhanA cAhiye / 238 aba mAnasaMjvalana kaSAyake udayase zreNi para car3he hue puruSavedake udayAvali kSapaka jIva kaisI prarUpaNA hotI hai ? aisI AzaMkA honepara usa viSaya meM nAnApana ( bheda) kA anusandhAna karanekeliye Age ke prabandhako kahate haiM * aba mAna-saMjvalana ke udayase zreNi para car3hanevAle puruSavedI kSapakane jo vibhinnatA hotI hai use batalAveMge / 1. pusivedassa tA0 /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA $ 239 sugamaM / * taM jahA / $ 240 sugamaM / * aMtare akade Natthi NANattaM / $ 241 ettha NANattamidi vute medo viseso pRdhabhAvoM ti eyaTTho / tado aMtarakaraNAdo putravatthA vaTTamANANaM koha- mANodayakkhavagANaM Na kotthi medasaMbhavo ti gists | * aMtare kade NANattaM / $ 242 aMtarakaraNe puNa samANide tatto pahuDi kettio vi NANattasaMbhavo asthi tamidANiM bhaNissA moti vRttaM hodi / saMpahi ko so visesasaMbhavo tti AsaMkAe idamAha * aMtare kade kohassa paDhamaTTidI Natthi, mANassa asthi / 1 243 pubvillakkhavago purisavedeNa saha kohasaMjalaNassa paDhamaTThidimaMto muhuttAyAmeNa Thavedi / eso vuNa purisavedeNa saha mANasaMjalaNassa paDhamaTTidi Thavedi tti eda $ 239 yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / $ 240 yaha sUtra sugama hai | * antarakaraNadvArA antara nahIM karane taka koI vibhinnatA nahIM hai / $ 241 isa sUtrameM 'NANatta" aisA kahanevara bheda, vizeSa aura pRthagbhAva ye tInoM ekArthaka haiM / ataeva antarakaraNase pUrva avasthA meM vidyamAna kSapaka jIvoMke krodhasaMjvalana aura mAnasaMjvalanake kSapaNA ke samaya koI bheda sambhava nahIM hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * antarakriyA ke sampanna karane para vibhinnatA hai / $ 242 parantu antarakaraNa kriyAke sampanna hone para vahA~se lekara kitanI hI vibhinnatA sambhava hai use isa samaya kaheMge, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba vaha kauna sA vizeSa sambhava hai aisI AzaMkA honepara isa sUtra ko kahate haiM * antarakriyA ke sampanna karaneke bAda krodhasaMjvalana kI prathama sthiti nahIM hotI, mAnasaMjvalanakI prathama sthiti hotI hai / SS 243 pahaleke kSapaka jIva arthAt krodhasaMjvalanake udayake sAtha kSapaka zreNipara car3hanevAlA kSapaka jIva puruSavedake sAtha krodhasaMjvalanakI prathama sthitiko antarmuhUrta AyAma rUpase
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 231 ] mettha NANattaM suttaNiddiTThabhavahAreyavvaM / kudo evamidi ce ? NiruddhavedasaMjalaNANamaNNA vedagabhAvANuvavattado / saMpahi esA mANasaMjalaNapaDhamaTThidI kiMpamANA hodi, kiM kohasaMjalaNapaDhamaTThidIe sarisA ahiyUNA vA tti AsaMkAe NiNNayavihANaTThamuvarimaM pabaMdhamAha- 101 * sA kemmahaMtI / $ 244 sA mANasaMjalaNapaDhamaTThidI 'kemmahaMtI', kiyanmahatI, kiM pramANeti ? praznaH kRto bhavati / atrottaramAha * jar3ehI koheNa uvaTThidassa kohassa paDhamaTThidI kohassa ceva khavaNaddhA taddehI caiva emmahaMtI' mANeNa uvaTThidassa mANassa paDhamaTTidI | $ 245 jadehI jattiyamettI kohodaeNa caDhidassa khavagassa koissa paDhamaTThidI kiTTIkaraNaddhA pajjatA puNo kohamsa cena tiNDa maMgadakiTTINaM khavaNaddhA ca taddehI tappamANA ceva mANodayakkhavagassa mANasaMjalaNapaDhamaTThidI daTThavvA / emmahaMtIe paDhama sthApita karatA hai / parantu yaha kSapaka arthAt mAnasaMjvalana ke udayake sAtha kSapakazreNipara car3hanevAlA kSapaka puruSavedake sAtha mAnasaMjvalanako prathama sthiti sthApita karatA hai, isa prakAra yaha bheda yahA~ para sUtra meM kahA gayA jAnanA cAhiye / zaMkA- isa prakAra kisa kAraNa se hai ? samAdhAna - puruSavedake sAtha vivakSita saMjvalanakA anyathA vedakapanA nahIM bana sakatA hai / aba mAnasaM jvalanakI prathama sthiti kitanI bar3I hotI hai, kyA krodhasaMjvalanako prathama sthiti ke samAna hotI hai yA adhika hotI hai yA kama hotI hai ? aisI AzaMkAyeM honepara nirNaya karanekeliye Age ke prabandhako kahate haiM * vaha kitanI bar3I hotI hai ? $ 244 vaha mAnasaMjvalanakI prathama sthiti 'ke mahaMtI' kitanI bar3I arthAt kitanI pramANa vAlI hotI hai ? isa prakAra yaha prazna kiyA gayA hai / aba yahA~para isa praznakA uttara kahate haiM* krodhasaMjvalanase kSapakazreNi para car3he hue jIvakI krodhasaMjvalanakI jisa pramANa meM prathama sthiti hotI hai aura jitane pramANameM krodhasaMjvalanakA kSapaNAkAla hai, mAnasaMjvalanase kSapaka zreNipara car3he hue jIvake tatpramANa meM mAnasaMjvalanakI prathama sthiti hotI hai / $ 245 krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue jIvake krodhasaMjvalanakI kRSTikaraNaparyanta tathA krodhasaMjvalanasambandhI tIna saMgraha kRSTiyoMkA kSapaNAkAla hai 'taddehI' tatpramANa ho mAna 1. evaM mahaMtI A0 /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe . [ cArittakkhavaNA dvidIe viNA tavvisayANamAvAsayANaM saMpuNNabhAvANuvavattIdo / evaM paDhamadvidipamANavisaye doNhaM khavagANaM NANattamedaM paduppAiya saMpahi edisse paDha maTThidIe abhaMtare kIramANANaM AvAsayANaM NANattagavesaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * jamhi koheNa uvaDhido assakaNNakaraNaM karedi, mANeNa uvaTTido tamhi kAle kohaM khavedi / __$ 246 kohodaeNa caDido khavago jammi uddese cauNhaM saMjalaNANamassakaNNakaraNamapuvvaphaddayavihANaM ca karedi tamhi uddese eso mANodayakkhavago kohasaMjalaNaM phaddayasarUveNeva khavedi; tattha payAraMtarAsaMbhavAdo tti vRttaM hodi / kudo evamettha kiriyAvivajjAso jAdo tti NAsaMkaNijjaM, mANodayakkhavagammi kohasaMjalaNassa udayAbhAveNa phaddayagadasseva viNAsasiddhIe virohaabhaavaado| Na cANiyaTTiguNaTThANe pariNAmabhedAsaMbhavamassiyUNa payadaNANattavihANaM' samaMjasaM karaNapariNAmANamabhiNNasahAvatte vi saMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapaka jIvako mAnasaMjvalanakI prathama sthiti jAnanA cAhiye, kyoMki itanI bar3I prathama sthitike binA tadviviSayaka AvazyakoMkA pUrA honA nahIM bana sktaa| isa prakAra prathama sthitisambandhI pramANake viSayameM donoM kSapakoMke madhya jo vibhinnatA hai usakA kathana karake aba isa prathama sthitike bhItara kiye jAne vAle AvazyakoMkI vibhinnatAkA kathana karanekeliye Ageke prabandhako kahate haiM___* krodhasaMjvalanake udayase kSapaka zreNi para car3hA huA lapaka jisa kAla meM azvakarNakaraNa karatA hai, mAnasaMjvalanase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka usa kAlameM krodhasaMjvalanakI kSapaNA karatA hai| 6 246 krodhasaMjvalanake udayase kSapaka zreNIpara car3hA huA kSapaka jisa sthAnapara cAroM saMjvalanoMkI azvakarNakaraNakriyA aura apUrvaspardhakavidhiko sampanna karatA hai usa sthAna para mAnasaMjvalanake udayase kSapaka zreNipara car3hA huA yaha kSapaka krodhasaMjvalanako spardhakarUpase mAtra kSaya karatA hai, kyoMki vahA~ para anya koI prakAra sambhava nahIM hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA-yahA~ para isa prakArakA kriyA-viparyAsa kaise ho gayA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye; kyoMki mAnasaMjvalanake udayase kSapaka zreNipara car3hanevAle kSapakake krodhasaMjvalanakA udaya na honeke kAraNa spardhaka avasthAmeM rahate hue ho krodha saMjvalanakA vinAza siddha hotA hai, isalie isameM koI virodha nahIM hai| aura anivRttikaraNa guNasthAnameM pariNAmoMkA bheda sambhava nahIM hai, isaliye isa apekSA prakRtameM bhedakA kathana karanA ThIka nahIM hai, kyoMki isa guNasthAnake karaNapariNAmoMke abhinna svabhAva hone para bhI bhinna kaSAyoMke udayake 1. AtA pratyoH vihadAvaNaM iti pAThaH /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 231] 103 bhiNNakasAyodayasahakArikAraNasaNNihANavaseNa payadaNANattasiddhIe baahaannuvlbhaado| tado tadiyamedaM NANattamidi siddhamaviruddhaM / ___ * koheNa uvaTTidassa jA kiTTIkaraNaddhA mANeNa uvaTTidassa tamhi kAle assknnnnkrnnddhaa| . 247 pubillakhavagassa jammi udde se caduNhaM saMjalaNANaM kiTTIkaraNaddhA payadRdi tamhi edassa mANodayakkhavagassa tiNhaM saMjalaNANamassakaNNakaraNaddhA pavattadi, tattha tisse jahAvasarapattattAdo tti vuttaM hoi / tado cautthameda NANattamedassa mANodayakkhavagassa jAdamidi siddhaM / / __* ko heNa uvaTTidassa jA kohassa khavaNaddhA mANeNa uvaTTidassa tamhi kAle kittttiikrnnddhaa| 248 tubillakhavagassa jammi uddese kohassa tiNhaM saMgahakiTTINaM khavaNakAlo jAdo tamhi edassa khavagassa tiNhaM saMjalaNANaM kiTTIkaraNaddhA bhavadi, puvameva NissaMtIkayakohasaMjalaNasavvaddha-mANa-mAyA-lohasaMjalaNapaDibaddhANaM NavaNhaM saMgahakiTTINaM paripphuDameva NivattaNovalaMbhAdo tti paMcamamedaM NANattamavahAreyavvaM / sahakArI kAraNoMke sannidhAnake vazase prakRtameM nAnApanakI siddhimeM koI bAdhA nahIM pAI jaatii| isaliye yaha tIsarA nAnApana hai, yaha avirodharUpase siddha ho jAtA hai| krodhasaMjvalanake udayase kSapaka zreNipara car3he hue kSapakake jo kRSTikaraNakA kAla hai, mAnasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake usa kAlameM azvakarNakaraNa kAla hotA hai / 6247 pichale kSapakake jisa sthAnameM cAroM saMjvalanoMkA kRSTikaraNakAla pravRtta hotA hai usI sthAna para mAnasaMjvalanake udayase kSapaka zreNipara caDhe hae isa kSapakake tIna saMja azvakarNakaraNakAla pravRtta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki vahA~ vaha yathAvasaraprApta hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa kAraNa mAnasaMjvalanake udayase kSapaka zreNipara car3he hue isa kSapakake yaha cauthA bheda ho gayA hai, yaha siddha huaa| ___ * krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake jo krodhasaMjvalanakA kSapaNA-kAla hai, mAnasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake usa kAlameM kRSTikaraNa-kAla hotA hai| 6248 pichale kSapakake jisa sthAnameM krodha saMjvalanako tIna saMgraha kRSTiyoMkA jo kSapaNA kAla ho gayA hai uso sthAnameM isa kSapakake tona saMjvalanoMkA kRSTikaraNakAla hotA hai, kyoMki jisane pahale hI krodha saMjvalanako niHsattva kara diyA hai usake usa saba kAlake bhItara mAna, mAyA aura lobha saMjvalanase sambandha rakhanevAlI nau saMgraha kRSTiyoMkI spaSTarUpase hI racanA pAI jAtI hai, isa prakAra yaha ina donoMmeM pA~cavA~ bheda jAnanA cAhiye /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA * koheNa uvadissa jA mANassa khavaNaddhA, mANeNa uvaTThidassa tamhi ceva kAle mANassa khavaNaddhA / 104 9 249 kohodaeNa caDhidassa khavagassa jA mANassa tiNDaM saMgahakiTTINa khavaNaddhA tahi ceva kAle eso mANavedagakhavago appaNo tinhaM saMgahakiTTINaM khavaNAe payahRdi, Na tattha kiMci NANattamatthi tti bhaNidaM hodi / etto uvarimasavvattheva dopaha khavagANaM NANatteNa viNA savvA parUvaNA payaTTadi tti | jANAvaNaphalo uttarasuttaNideso * etto pAye jahA koheNa uvadvidassa vihI tahA mANeNa uvaTTidassa / $ 250 gayatthamedaM suttaM / evamettieNa pabaMdheNa purisavedodayakkhavagassa Niru - kANa tattha kohodaya kkhavagAdo mANodayakkhavagassa NANattamaNumaggiya saMpahi tasseva purisavedakkhavagassa mAyodayeNa seDhimArUDhassa jo NANattavicAro taNiNNayavihANamuvarimaM suttapabaMdhamAha * krodhasaMjvalana ke udayase kSapaka zreNi para caDhe hue kSapakake jo mAna saMjvalana kAkSapaNA kAla hai, mAnasaMjvalanase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake usI kAlameM mAnasaMjvalanakA kSapaNAkAla hai / $ 249 krodhasaMjvalana ke udayase kSapaka zreNipara car3he hue kSapakake jo mAnasaMjvalanakI tIna saMgraha kRSTiyoM kA jo kSapaNA kAla hai usI kAlameM yaha mAna saMjvalanakA vedana karanevAlA kSapaka apanI tIna saMgraha kRSTiyoMkI kSapaNAmeM pravRtta hotA hai| isa prakAra isameM koI vibhinnatA nahIM hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isase Age sarvatra hI donoM kSapakoM ke bhedake binA samasta prarUpaNA pravRtta hotI hai, yaha jJAna karAne ke phalasvarUpa Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM * isase Age jisa prakAra krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakakI kSapaNakI vidhi kahI hai usI prakAra mAnasaM jvalana ke udayase kSapaka zreNipara car3he hue kSapakakI kSapaNAkI vidhi jAnanI cAhiye / $ 250 yaha sUtra gatArtha hai / isa prakAra itane prabandha dvArA puruSavedake udayase kSapaka zreNi para car3he hue kSapakako vivakSita kara vahA~ krodha saMjvalanake udayase kSapaka zreNi para car3he hue kSapakase mAnasaMjvalana ke udayase kSapakazra Ni para car3he hue kSakako vibhinnatAkA anusandhAna karake ana puruSavedake udayase kSapakazreNipara car3he hue usI puruSavedo kSapakake mAyAsaMjvalana ke udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake jo vibhinnatAkA vicAra hai usakA nirNaya karaneke lie Age ke sUtra - prabandhako kahate haiM--
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 gA0 231 ] * purisavedayassa mAyAe uvahidassa NANattaM vattaissAmo / 6 251 sugamaM / - * taM jahA / $252 sugamaM / * koheNa uvaTThidassa jammahaMtI kohassa paDhamaTTidI kohassa ceva khavaNaddhA mANassa ca khavaNaddhA mAyAe uvaDhidassa emmahaMtI mAyAe pddhmhidii| 6 253 ettha vi aMtare akade Natthi NANattaM; aMtare kade NANattamidi ahiyAravaseNAhisaMbaMdho kAyavyo / tado aMtaraM karemANo mAyodayakkhavago sesasaMjalaNaparihAreNa mAyAsaMjalaNasseva paDha mahidimaMtomuhuttAyAmeNa hvedi| sA ca kemmahaMtI hodi ttipacchide kohodayeNovaDhidassa khavagassa jammahaMtI kohassa paDhamahidI sagaMtokkhittaassakaNNakaraNakiTTIkaraNaddhA kohassa ceva tiNhaM kiTTINaM khavaNaddhA mANassa ca tiNhaM saMgahakiTTINaM khavaNaddhA saMpiMDidA emmahaMtI ettiyamettapamANavisesovalakkhiyA mAyAe * aba mAyA saMjvalana ke udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake puruSavedIkI vibhinnatAko batalAveMge / $ 251 yaha sUtra sugama hai| * vaha jase / 6252 yaha sUtra sugama hai / * krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake jitanI bar3I krodhasaMjvalanakI prathamasthiti, krodhasaMjvalanakA hI kSapaNAkAla aura mAnasaMjvalanakA kSapaNAkAla hotA hai, mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake mAyAsaMjvalanakI utanI bar3I prathamasthiti hotI hai| 6253 yahA~ para bhI antara nahIM karaneke pahale taka vibhinnatA nahIM hai| antara karalenepara vibhinnatA hai, aisA adhikAravaza sambandha kara lenA caahiye| ataH antara karake mAyA saMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hanevAlA kSapaka zeSa saMjvalanoMko chor3akara mAyA saMjvalanako hI antamahurta pramANa prathama sthiti sthApita karatA hai| kintu vaha kitanI bar3I hotI hai ? aisA pUchane para krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakakI jitano bar3o krodhasaMjvalanako prathamasthiti hotI hai, jisake bhItara azvakarNakaraNakAla, kRSTikaraNakAla tathA krodhasaMjvalanakI tInoM saMgrahakRSTiyoMkA kSapaNA kAla tathA mAna saMjvalanakI hI tInoM saMgrahakRSTiyoMkA kSapaNA kAla milakara garbhita hai utanI bar3I arthAt itane bar3e pramANa vizeSase upalakSita mAyA saMjvalanake udayase kSapaka
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA samavadvidassedassa khavagassa paDhamaTTidI hodi tti tappamANAvacchedo edeNa sutteNa kado dahavyo / kiM puNa kAraNamemmahaMtI edassa paDha maTTidI jAdA tti NAsaMkaNijja, edisse paDhamahidIe abhaMtare kIramANakajjamedANamettiyamettakAleNa viNA sNpunnnnbhaavaannuvvttiido| saMpahi ettha kIramANakajjabhedANaM NANattagavesaNaM kuNamANo uvarimaM pabaMdhamAha / * koheNa uvahido jamhi assakaraNakaraNaM karedi mAyAe uvaTTido tamhi kohaM khvedi| $254 sugamaM / * koheNa uvahido jamhi kivIzro karedi, mAyAe uvaTThido tamhi mANaM khvedi| 6255 sugamamedaM pi suttaM / koha-mANa-saMjalaNANamettha phaddayasarUveNeva kohodayakhavagassa assakaNNakaraNa-kiTTIkaraNaddhAsu jahAkama khavaNasiddhIe paramAgamujjovabaleNa suprinnicchidttaado| zreNipara car3he hue isa kSapakakI prathama sthiti hotI hai| isa prakAra usa arthAt mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakakI prathamasthitike pramANakA isa sUtradvArA kathana kiyA gayA jAnanA caahiye| zaMkA--paratu mAyAsaMjvalanakI itanI bar3I prathamasthiti ho gaI, isakA kyA kAraNa hai ? ___ samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki isa prathama sthitike bhItara kiye jAnevAle kAryabheda itane kAlake binA pUrNatAko nahIM prApta ho skte| aba yahA~ para kiye jAnevAle kArya-bhedoMkI vibhinnatAkA anusandhAna karate hue Ageke prabandhako kahate haiM __* krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hanevAlA kSapaka jisa kAlameM azvakarNakaraNa karatA hai, mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hanevAlA kSapaka usa kAlameM krodhasaMjvalanakA kSaya karatA hai / 6254 yaha sUtra sugama hai| * krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hanevAlA kSapaka jisa kAlameM kRSTiyoMko karatA hai, mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hanevAlA kSapaka usa kAlameM mAnasaMjvalanakA kSaya karatA hai| 6255 yaha sUtra bhI sugama hai / krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNIpara car3he hue jIvake azvakarNakaraNa aura kRSTikaraNa ina donoM meM jitanA samaya lagatA hai; mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake utane kAlameM kramase krodhasaMjvalana aura mAnasaMjvalanakA spardhakarUpase kSaya siddha hotA hai yaha paramAgamake udyotake balase acchI taraha nizcita hotA hai|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 gA0 231 ] * koheNa uvaDhido jamhi kodhaM khavedi mAyAe uvaTThido tamhi assakaeNakaraNaM karedi / $256 kohodayakkhavagassa kohatiNNisaMgahakiTTINaM khavaNaddhAe eso mAyodayakkhavago doNhaM saMjalaNANamassakaNNakaraNavihANamapuvvaphaddayehiM saha payaTTAvedi tti vRttaM hoi / kudo evaM viho kiriyAvivajjAso ettha jAdo tti NAsaMkA kAyavyA, NANAjIvavisayANamaNiyaTTipariNAmANamabhiNNasarUvatte vi kasAyodayabhedasahakArikAraNavaseNa tahAvihabhedasiddhIe bAhANuvalaMbhAdo / tado cautthabhedaM NANattamavahAreyavamidi siddhaM / ____ * koheNa uvaTThido jamhi mANaM khavedi mAyAe uvaDhido tamhi kiTTIao karedi / $ 257 kohodayakkhavaMgassa mANatiNNisaMgahakiTTINaM khavaNaddhAe edassa khavagassa mAyA-lobhamaMjalaNavisayANaM chaNhaM saMgahakiTTINaM NivattaNasiddhIe NippaDibaMdhamuvalaMbhAdo / tado paMcamabhedaM NANattamidi siddhaM / * krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA jisa kAlameM krodhakA kSaya karatA hai, mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNIpara car3hA huA kSapaka usa kAlameM azvakarNakaraNa karatA hai| $256 krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake krodhasaMjvalanakI tIna saMgrahakRSTiyoMkI kSapaNAke kAlameM yaha mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hanevAlA kSapaka krodhasaMjvalana aura mAnasaMjvalanake azvakarNakaraNakI vidhiko apUrvaspardhakoMke sAtha pravartAtA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yahA~ para isa prakArako kriyAko viparItatA kaise ho gaI ? samAdhAna--aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye kyoMki nAnA jIvoMviSayaka anivRttikaraNake sambandhI pariNAmoMke abhinnasvarUpa honepara bhI kaSAyoMke udayameM bhedasambandhI sahakArI kAraNoMke vazase usa prakArake bhedakI siddhimeM koI bAdhA nahIM pAyI jaatii| isa kAraNa cauthA bheda nAnA rUpa jAnanA cAhiye, yaha siddha hotA hai| * krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka jisa kAlameM mAnasaMjvalanakA kSaya karatA hai, mAyAsaMjvalanase kSapaka zreNipara car3hA huA kSapaka usa kAlameM kRSTiyoMko karatA hai| $ 257 krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake mAnasaMjvalanako tIna saMgrahakRSTikI kSapaNAke kAlameM isa kSapakake mAyA aura lobhasaMjvalanaviSayaka chaha saMgrahakRSTiyoMke racanAkI siddhi binA bAdhAke upalabdha hotI hai / isaliye yaha pA~cavoM vibhinnatA hai, yaha siddha huA /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ [cArittakkhavaNA 108 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe ____ * koheNa uvaTThido jamhi mAyaM khavedi tamhi ceva mAyAe uvaDhido mAyaM khvedi| 6258 doNhaM pi khavagANaM mAyA-khavaNaddhAeM'NANatteNa viNA pavattidaMsaNAdo; Na tattha kiMci NANattamidi vRttaM hoi / etto ppahuDi jAva suhumasAMparAiyakiTTIkhavaNaddhA tAva Natthi ceva NANattamidi paduppAyaNaTThamidamAha* etto pAe lobhaM khamANassa Natthi NANattaM / 259 gayatthamedaM suttaM, edammi visaye doNhaM pi khavagANaM NANatteNa viNA pvuttidNsnnaado| evamettieNa pabaMdheNa mAyodayakkhavagassa NANattaparUvaNaM kAdaNa saMpahi lobhodayakkhavagaM ghettUNa kohodayakkhavageNa saha saNNiyAsaM kuNamANo uvarimaM pabaMdhamADhavei / * purisavedayassa lobheNa uvaTThidassa NANattaM vattaissAmo / 6260 sugmN| * krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka jisa samaya mAyA kA kSaya karatA hai usI samaya mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka mAyAsaMjvalanakA kSaya karatA hai / 6 258 donoM hI kSapakoMke mAyAsaMjvalanake kSapaNAsambandhI kAlameM vibhinnatAke binA pravRtti dekhI jAtI hai, vahAM kucha bhI bheda nahIM hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / tathA yahA~se lekara jaba taka sUkSmasAmparAyika kRSTikA kAla hai taba taka koI bheda nahIM hai, isa bAtakA kathana karanekeliye isa sUtrako kahate haiM * isase Age loma-saMjvalanakI kSapaNA karanevAleke koI bheda nahIM hai| 6259 yaha sUtra gatArtha hai, kyoMki isa sthAnameM donoM hI kSapakoMke bhedake binA pravRtti dekhI jAtI hai| isa prakAra itane prabandhadvArA mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakakI vibhinnatAkI prarUpaNA karake aba lobhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakako grahaNakara krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake sAtha sannikarSako karate hue Ageke prabandhako Arambha karate haiM * lobhasaMjvalanake udayase kSapakazreNi para car3he hue puruSavedI kSapakakI vibhinnatAko btlaaveNge| 6260 yaha sUtra sugama hai| 1. khavagANaM khavaNaddhAe A0 /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 231 ] 109 * jAva aMtaraM Na karedi tAva Natthi pANattaM / SS 261 sugamaM / * aMtaraM kare mANo lobhassa paDhamaTThidi Thavedi / 8 262 edaM tAva paDhamaM NANattaM / puvvillakkhavago kohasaMjalaNassa paDhamaTThidimaMtomuhuttAyAmeNa Thavedi / eso vuNa tapparihAreNa lohasaMjalaNassa aMtomuhuttamettiM paDhamaTThidi veditti ! saMpahi edisse paDhamaTThidIe pamANavisesAvaharaNaTThamidamAha - * sA ke mahaMtI ! 9 263 sA kiyanmahattI ? kiM pramANeti praznaH kRto bhavati / * jaddehI koheNa uvaTThidassa kohassa paDhamaTThidI kohassa mANassa mAyAe ca khavaNaddhA taddehI lobheNa uvadissa paDhamahidI / $ 264 kohodayakkhavagassa ko paDha maTThidIe koha-2 i- mANa - mAyANaM khavaNaddhAe ca saMpiMDidAe jaM pamANamuppajjadi tattiyamettI edassa paDhamaTThidI hodi ti vRttaM hoi / * jaba taka antara nahIM karatA hai taba taka bheda nahIM hai / $ 261 yaha sUtra sugama hai / * antara karanevAlA kSapaka lobhasaMjvalanakI prathamasthiti sthApita karatA hai / SS 262 yaha prathama bheda-vizeSatA hai| pahalekA kSapaka krodhasaMjvalana kI prathama sthiti antarmuhUrta - pramANa sthApita karatA hai / parantu yaha kSapaka usake parihArarUpase lobhasaMjvalana kI antarmuhUrta pramANa prathama sthiti sthApita karatA hai / aba isa prathama sthiti ke pramANavizeSakA avadhAraNa karane keliye isa sUtra ko kahate haiM * vaha lobhasaMjvalanake udaya se kSapakazreNipara car3he hue kSapakake prathama sthiti kitanI bar3I hotI hai ? 9 263 vaha kitanI bar3I hotI hai arthAt kitane pramANavAlI hotI hai ? yaha prazna kiyA gayA hai / * krodhasaMjvalana ke udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake jitanI bar3I krodhasaMjvalana kI prathama sthiti tathA krodha, mAna aura mAyA saMjvalanakA kSapaNAkAla hai utanI bar3I lobhasaMjvalana ke udayase apakANipara car3he hue kSapakake prathama sthiti hotI hai / $ 264 krodhasaMjvalana ke udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake krodhasaMjvalanakI prathama sthiti tathA krodha, mAna aura mAyAsaMjvalanake kSapaNAkAlako ekatrita karanepara jitanA pramANa utpanna hotA hai utanI bar3I isakI prathama sthiti hoto hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aura isa prakArakI
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA Na ca evaMvihA paDhamaTThidI ettha NiratthiyA, edisse ceva paDhamadvidIe abbhaMtare kohamANa-mAyANaM khavaNa ddhAo assakaNNakaraNakiTTIkaraNaddhAo ca jahAkamamaNapAlemANassedassa emmahaMtIe paDhamahidIe sppojnnttdNsnnaado| saMpahi edisse paDhamadvidIe abhaMtare koramANa kajjabhedANaM NiNNayavihANaTThamuvarimaM pabaMdhamAha___ * koheNa uvavido jamhi assakaNNakaraNaM karedi, lobheNa uvaDivo tamhi kohaM khvedi| * koheNa uvaTTido jamhi kiTTIo karedi lobheNa uvaTTido tamhi . mANaM khvedi| __* kohega uvaTThido jamhi kohaM khavedi lobhega uvaDhido tamhi mAyaM khvedi| * koheNa uvaDhido jamhi mANaM khavedi, lobhega uvahido tamhi assakaNNakaraNaM karedi / prathama sthiti yahA~ para nirarthaka nahIM hai kyoMki isI prathama sthitike bhItara krodha, mAna aura mAyAsaMjvalanoMke kSapaNAkAloM, azvakarNakaraNakAla tathA kRSTikaraNakAloMko kramase pAlana karanevAle isa kSapakake itanI bar3I prathama sthiti saprayojana dekhI jAtI hai| aba isa prathama sthitike bhItara kiye jAnevAle kAryoMke bhedoMkA nirNaya karanekeliye Ageke prabandhako kahate haiM-- * krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka jisa kAlameM azvakarNakaraNa karatA hai, lomasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka usa kAlameM krodhasaMjvalanakI kSapaNA karatA hai| * krodha saMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka jisa kAlameM kRSTiyoMko karatA hai, lobhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka usa kAlameM mAnasaMjvalanakA kSaya karatA hai / * krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka jisa kAlameM krodhasaMjvalanakA kSaya karatA hai, lobhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka usa kAlameM mAyAsaMjvalanakA kSaya karatA hai| * krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka jisa samaya mAnasaMjvalanakA kSaya karatA hai, lobhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka usa samaya azvakarNakaraNa karatA hai /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 211] 111 * koheNa uvahido jamhi mAyaM khavedi lobheNa uvahido tamhi kiTTIao karedi / ___ * koheNa uvaTThido jamhi lobhaM khavedi, tamhi ceva lomeNa uvaTTido lobhaM khvedi| __6265 edANi suttANi sugamANi / Navari ettha assakaNNa karaNamidi vutte jai vi lobhasaMjalaNassa ekkassa assakaNNakaraNAyAreNa aNubhAgaviNNAso Na saMbhavadi to vi aNubhAgavisesaghAdamapuvaphaddayavihANaM ca pekkhiyaNa assakaNNakaraNaddhAe saMbhavo ettha Na viruddhadi tti ghettavyaM / kiTTIkaraNaddhAe ca lobhasaMjalaNasseva puvvApuvvaphaddayANi ovaTTeyUNa tiNNi bAdarasaMgahakiTTIo Nivattedi tti daTThavvaM, sesakasAyANamettha saMbhavANuvalaMbhAdo esA savvA vi NANattaparUvaNA purisavedodayaM dhuvaM kAdaNa kohodayakkhavagAdo mANa-mAyA-lobhodayakkhavagANaM parUvidA tti jANAvagaTTamuvasaMhAravakamAha * esA savvA saNNikAsaNA purisavedeNa uvaTThidassa / * krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka jisa samaya mAyAsaMjvalanakA kSaya karatA hai, lobhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka usa samaya kRSTiyoMko karatA hai| * krodhasaMjvalanake udayase kSapakavegipara car3hA huA kSapaka jisa samaya lobhakA kSaya karatA hai, lobhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hA huA kSapaka usI samaya lobhasaMjvalanakA kSaya karatA hai / 265 ye sUtra sugama haiM / itanI vizeSatA hai ki eka sUtrameM azvakarNakaraNa aisA kahanepara yadyapi eka lobhasaMjvalanakA azvakarNakaraNarUpase anubhAga kA vinyAsa sambhava nahIM hai, to bhI anubhAgake vizeSaghAta aura apUrvaspardhakavidhAnako dekhakara azvakarNakaraNakI sambhAvanA yahA~para virodhako prApta nahIM hotI, aisA grahaNa karanA caahiye| tathA kRSTikaraNa kAlameM lobhasaMjvalanakI hI pUrva aura apUrva spardhakoMkA apavartana karake tIna bAdara saMgrahakRSTiyoMkI racanA karatA hai, aisA jAnanA cAhiye, kyoMki zeSa kaSAyeM yahA~para sambhava nahIM haiN| yaha sabhI vividhatArUpa prarUpaNA puruSavedake udaya ko dhrava karake krodhasaMjvalanake udayakI kSapaNAke sAtha mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanake udayayakta kSapakoMke kahI gaI hai| isa prakAra isa bAtakA jJAna karAnekeliye upasaMhAravAkyako kahate haiM * yaha saba sannikarSa-prarUpaNA puruSavedake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakakI kahI gaI hai|
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittakkhavaNA ___6266 sugamaM / saMpahi itthIvedeNa uvadvidassa khavagassa NANatANugamaNaM kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamADhavei * itthivedeNa uvaTTidassa khavagassa NANattaM vttissaamo| 267 sugarma / * taM jhaa| $268 sugamaM / * jAva aMtaraMNa karedi tAva gathi jAgattaM / $ 269 kudo ? aMtarakaraNAdo heDimANaM kiriyAvisesANaM dosu vi khavagesu NANatteNa viNA pavuttIe nnibbaahmuvlNbhaado| aMtarakaraNe kade puNa kettio vi medo asthi tti jANAvaNaTThamuttarasutamAha * aMtaraM karamANo itthIvedassa paDhamahidi tthvedi|| kudo evamidi ce ? jassa vedassa saMjalaNassa vA udaeNa seDhimAruhadi tasseva paDhamaTThidimaMtomuhuttAyAmeso Thavedi, Na sesANamidi nniymdNsnnaado| saMpahi edisse ithivedapaDhamaTTidIe pmaannvisesaavhaarnndvmuttrsuttaarNbho| 6266 yaha sUtra sugama hai| aba strIvedake udayake sAtha kSapakazreNipara car3he hue kSapakakI vibhinnatAkA anugamana karate hue Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * strIvedake udayase kSapakazreNipara car3he hue apakake bhedako batalAveMge / 8 267 yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 6268 yaha sUtra sugama hai| * jabataka antara nahIM karatA hai tabataka bheda nahIM hai| 6269 kyoMki antarakaraNa ke pahale donoM hI kSapakoMmeM bhedake binA prakRti nirbAdha pAyI jAtI hai| antarakaraNa karanepara to kitanA hI bheda pAyA jAtA hai, isakA vizeSa jJAna karAnekeliye AgekA kathana karate haiM * antara karanevAlA jIva strIvedakI prathama sthiti sthApita karatA hai| zakA--aisA kisa kAraNase hotA hai ? samAdhAna--jisa veda aura saMjvalana kaSAyake udayase zreNipara ArohaNa karatA hai usIkI prathama sthitiko yaha jova antamuhUrtapramANa sthApita karatA hai, zeSa prakRtiyoMkI nahIM, aisA niyama dekhA jAtA hai| aba isa strIvedakI prathama sthitike pramANa-vizeSakA avadhAraNa karanekeliye uttara sUtrako Arambha karate haiM-- 1. tA0 pratI mesA iti pAThaH /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 231 ] * jaddehI purisavedeNa uvaTThidassa itthIvedassa khavaNaddhA itthavedeNa uvadissa itthIvedassa paDhamaTTidI | 113 taddehI 8 270 purisavedodaya kkhavagassa Nava saya vedakkhavaNaddhA sahagadA itthIvedakkhavaNaddhA jammahaMtI tattiyamettI ceva edassa itthIvedapaDhamaTThidI hoditti bhaNidaM hodi / saMpa ise paDhamadIe anyaMtare Nava sayavedamitthIvedaM ca jahAkamameva khavemANassa Na kiMci NANattamatthi tti paduppAyaNamuvarimaM pabaMdhamAha - * NavaMsayavedaM khavemANasya Natthi pAgataM / 271 sugamaM / * sayavede khINe itthIvedaM khavei | $ 272 sugamamedaM pi suttamidi Na ettha kiM pi vakkhAyantramatthi / * jamprahaMtI purisavedeNa uvadissa itthIvedakkhavaNaddhA tammahaMtI itthavede uvadissa itthIvedassa khavaNaddhA / * puruSa vedake udayase kSapakazreNipara car3he hue jIvake jitane pramANavAlA strIvedakA kSapaNAkAla hotA hai, strIvedake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake utane pramANavAlI strIvedakI prathama sthiti hotI hai / $ 270 puruSaveda ke udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake napuMsakavedakeM kSapaNAkAlake sAtha strIvedakA kSapaNAkAla jitanA bar3A hotA hai utanI bar3I hI isa kSapakake strIvedakI prathama sthiti hotI hai; yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isa prathama sthitike bhItara napuMsakaveda aura strIvedako kramase kSaya karanevAleke koI nAnApana nahIM hai; isa bAtakA kathana karanekeliye Age ke prabandhako kahate haiM / * napuMsakavedakA kSaya karanevAle ukta kSapakake koI vibhinnatA nahIM hai / 6 271 yaha sUtra sugama hai / * ukta kSapaka napuMsakavedakA kSaya honepara strIvedakA kSaya karatA hai / SS 272 yaha sUtra bhI sugama hai, isameM koI bAta vyAkhyAna karaneyogya nahIM hai / * puruSavedake udayase kSapakazreNipara car3hanevAle jIvake jitanA bar3A strIvedakA kSapaNAkAla hai, strIvedake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapaka ke utanA bar3A strIvedakA kSapaNakAla hai / 15
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cAritakkhavaNA 9 273 purisavedodayakhavagassa itthIvedakhavaNaddhAdo edassa itthIvedodayakkhavagassa takkhavaNaddhAe pamANAdo udde sado ca NANattasaMbhavANuvalaM mAdo / * tado avagadavedo sattakammaMse khavedi / 114 $ 274 itthIvedapaDhamaTThadIe jjhINAe avagadavedabhAveNa purisavedachaNNokasAye khavediti edamettha NANattamavahAreyavvaM, purisavedodayakkhavagassa savedabhAveNeva chaNNokasAyapurisavedANaM cirANasatakammassa NillevaNadaMsaNAdo / aNNaM ca thovayaraM NANattametya saMbhavaditti jANAvaNaTThamidamAha - * sattaNhaM pi kammANaM tullA khavaNaddhA / $ 275 tattha chaNNokasAesa purisavedacirANasaMtakammeNa saha nillevidesu puNo samayUNa- doAvaliyamettakAleNa purisavedeNa NavakavaMdhANaM' jillevaNA hodi, ettha puNaNa tahA saMbhavo atthi, avagadavedabhAve vaTTamANassa purisavedabaMdhAsaMbhaveNa tattha NavakabaddhasamayapabaddhANamaccaMtAsaMbhavAdo / $ 273 puruSavedake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake strIvedake kSapaNAkAlase, strIvedake udayase kSapakazreNipara car3he hue isa kSapakake usa ( strIveda ) ke kSapaNAkAlameM pramANakI apekSA aura uddezya kI apekSA kisI prakArakI vibhinnatAkI sambhAvanA nahIM pAyI jAtI / * vaha jIva tadanantara apagatavedI hokara sAta karmoMkA kSaya karatA hai / 274 strIvedakI prathama sthitike samApta honepara vaha kSapaka apagatavedI hokara puruSaveda aura chaha nokaSAyoM kA kSaya karatA hai, isa prakAra yahA~para yaha vizeSatA jAna lenA cAhiye, kyoMki puruSavedake udayase kSapakazreNipara car3hanevAle jIvake savedapaneke sAtha hI chaha nokaSAya aura puruSavedake cirakAlIna satkarmakA nirlepana dekhA jAtA hai| tathA yahA~para anya bhI thor3I vizeSatA sambhava hai, isaliye usa vizeSatAkA jJAna karAneke liye Age isa sUtra ko kahate haiM * kintu usake sAtoM karmoMkA kSapaNAkAla tulya hai / 9 275 usake puruSavedake cirakAlIna satkarmake sAtha chaha nokaSAyoM ke nirlepita ho jAnepara punaH eka samaya kama do AvalipramANakAla dvArA puruSake navakasamayaprabaddhoMkI ni patA hotI hai, kyoMki yahA~ para unakA punaH usa tarahase rahanA sambhava nahIM hai| usakA kAraNa nahIM hai ki apaveda vedarUpase vidyamAna usa kSapakake puruSavedakA bandha sambhava nahIM honese vahA~ para navaka samayaprabaddhoM kA rahanA atyanta asambhava hai / 1. NavakabaddhANaM presakApIpratI /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 gA0 231] * sesesu padesu Natthi NANattaM / * kudo? 6 276 etto uvarimAsesapadesu NANattaleyassa vi saMbhavANavalaMbhAdo / evamettieNa suttapabaMdheNa itthIvedodayakkha vagassa NANattavicAraM parisamANiya saMpahi NavusayavedodayakkhavagaM ghettUNa tattha payadaparUvaNAe NANattagavesaNaTThamuvarimaM suttapabaMdhamADhaveI / * etto NavusayavedeNa uvavidassa khavagassa NANatta vattaissAmo / 6 277 sugamaM / * jAva aMtaraM Na karedi tAva Natthi NANattaM / 6 278 sugamaM / * aMtaraM karemANo Navusayavedassa paDhamahidi havedi / 6 279 edamegaM NANattamettha daTThavvaM, itthi-purisavedaparihAreNa Naqsayavedasseva paDhamaTThidi Thavedi ti| saMpahi edisse NavusayavedapaDhamadvidIe pamANavisesAvahAraNamidamAha * zeSa padoM meM vibhinnatA nahIM hai| 6276 kyoMki isase Ageke zeSa padoM meM vibhinnatAkA leza bho sambhava nahIM hai / isa prakAra itane sUtraprabandhadvArA strovedake udaya se kSapaka zreNipara car3hanevAle kSapakake vibhinnatAke vicArako samAptakara aba napuMsaka vedake udayase kSapaka zreNipara car3hanevAle kSapakako svIkAra kara vahA~ prakRta prarUpaNAkI vibhinnatAkA anusandhAna karanekeliye Ageke sUtra prabandhako Arambha karate haiM * isase Age napuMsakavedake udayase kSapaka zreNipara car3he hue kSapakakI vibhinnatAko btlaaveNge| $ 277 yaha sUtra sugama hai| * jaba taka antara nahIM karatA hai taba taka koI vibhinnatA nahIM hai| 6 278 yaha sUtra sugama hai| * antara karane vAlA kSapaka napuMsakavedako prathama sthiti sthApita karatA hai / 6 279 yaha eka vibhinnatA yahA~para jAnanA cAhiye, kyoMki yahA~para strIveda aura puruSavedako chor3akara eka napusakavedakI hI prathama sthiti sthApita karatA hai| aba isa napuMsakavedakI prathama sthitike pramANavizeSakA avadhAraNa karanekeliye isa sUtrako kahate haiM
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA ___* jammahaMtI ityivedeNa uvaTThidassa itthIvedassa paDhamahidI tammahaMtI Navusayavedeza uvaDhidassa pasayavedassa paDhamahidI / 280 itthIvedodayakkhavagassa itthIvedapaDhamadvidIe saha Navusayavedodayakkhavagassa Nava sayavedapaDhamaTThidI sarisapamANA ceva hodi, NANNArisi tti vuttaM hoi / saMpahi edisse paDhamadvidIe abhaMtare NavaMsayavedamitthIvedaM. ca khavemANo kimakameNa khavedi, Aho kameNetti AsaMkAe NirAregIkaraNadvamuvarimo suttapabaMdho-- * tado aMtaradusamayakade Navu sayavedaM khavedumADhatto / 6 281 sugamaM / * jaddehI purisavedeNa uvaSTidassa gavusayavedassa khavaNaddhA tahehI NavaMsayavedeSa uvaTThidassa Navusayavedassa khavaNaddhA gadA; Na tAva NavaMsayavedo khiiydi| 282 purisavedodayakkha vagassa Navu sayavedakkhavaNaddhAmette kAle gade vi edassa Navusayavedodayakkhavagassa Nasayavedo Na tAva khIyadi, appaNo paDhamaTThidIe * strIvedake udayase kSapakakazreNipara car3he hue kSapakako strIvedakI jitanI bar3I prathama sthiti hotI hai; napuMsakavedake udayase kSapakoNipara car3he hue kSapakake napuMsakavedakI utanI bar3I prathama sthiti hotI hai| 6280 strIvedake udayase kSapakazreNipara car3he hue kSapakake strIvedakI prathama sthitike sAtha napuMsakavedake udayase kSapaka zreNipara car3he hue kSapakake napusakavedakI prathama sthiti sadRza pramANavAlI hI hotI hai, anya prakArakI nahIM; yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isa prathamasthitike bhItara napusakaveda aura strIvedakA kSaya karanevAlA kyA akramase kSaya karatA hai yA kyA kramase kSaya karatA hai ? aiso AzaMkA honepara niHzaMka karanekeliye AgekA sUtraprabandha AyA hai * tadanantara antara karaneke dUsare samayameM napuMsakavedakA kSaya karanekeliye Arambha karatA hai| 6 281 yaha sUtra sugama hai| * puruSabedake udayase bhapakoNipara caDhanevAle kSapakake napuMsakavedakA kSapaNAkAla jitanA bar3A hotA hai, napuMsakavedake udayase lapaka bhoNipara car3hanevAle kSapakake napusakavedakA utanA bar3A kSapaNAkAla vyatIta ho jAtA hai to mI napuMsakavedakA kSaya nahIM hotA hai| 6 282 puruSavedake udayase kSapaka zreNipara car3he hue kSapakake napuMsakavedake kSapaNAkAlamAtrakAlake vota jAnepara bho isa napuMsakavedake udayase kSapakazreNipara car3hanevAle kSapakake napuMsaka
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 231 ] 117 ajjavi aMtomuhuttamettIe uvari saMbhavAdotti vRttaM hodi / etto paramitthIvedassa vi khavaNamADhaviya do vi khavemANo appaNo paDhamaTThidIe carimasamaye jugavameva donhaM pi caramaphAlIo khaveditti jANAvaNamuttaramuttAraMbho- * tado se kAle itthIvedaM khavedumADhatto evaM sayavedaM pi khavedi / * purisavedeNa uvadissa jamhi itthIvedo khINo tamhi ceva Navu sayavedeNa uvadissa itthIveda-Nava sayavedA ca do vi saha khijjaMti' / * tado avagadavedo sattakammaMse khavedi / * sattaNhaM kammANaM tullA khavaNaddhA / * sesesu padesu jathA purisavedeNa uvadissa ahINamadirittaM tattha NANattaM / $ 283 gatArthatvAnnAtra kiMcid vyAkhyeyamasti, anivRttikaraNapariNamanAnnAnAjIvaviSayANAM fasafe kAleSu vilakSaNabhAvAsaMbhave kathamayaM nAnAtvavicArAbhinivezo vedakA to kSaya hotA nahIM, kyoMki antarmuhUrta pramANa apanI prathama sthiti abhI bhI Age sambhava hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isase Age strIvedakI bhI kSapaNAkA Arambha kara donoMkA hI kSaya karatA huA apanI prathama sthiti ke antima samaya meM ekasAtha hI donoM ko bho antima phAliyoM kI kSapaNA karatA hai; isa bAtakA jJAna karAnekeliye Age ke strako prArambha karate haiM * pazcAt anantara samayameM jaba strIvedakA kSaya karanekeliye Arambha karatA hai taba napuMsakavedakA bhI kSaya karatA hai / * puruSavedake udayase kSapaka zreNipara car3he hue kSapakake jisa samaya strIveda kSINa hotA hai napuMsaka veda ke udayase kSapakazra Nipara car3he hue kSapakake usI samaya strIveda aura napuMsaka veda donoM hI eka sAtha kSayako prApta hote haiM / * tatpazcAt apagatavedI hokara sAta nokaSAyarUpa karmoMko kSaya karatA hai / * sAta karmoMkA kSapaNAkAla tulya hai / * zeSa padoMmeM jaisI vidhi puruSavedake udayase kSapakazreNipara car3hanevAle kSapakakI kaha Aye haiM vaisI hI vidhi hInatA aura adhikatA se rahita yahA~ bhI jAnanI cAhiye / 6 283 gatArtha hone se yahA~ para kucha bhI vyAkhyeya nahIM hai, vRttikaraNa pariNAmoMke tInoM hI kAloMmeM vilakSaNapanA asambhava 1. khavijjaMti A0 / kyoMki nAnAjIva viSayaka anihonepara yaha nAnApaneke vicArakA
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA ghaTata ityAzaMkAyAM dattamuttaraM / vedakaSAyodaya bhedamAzritya karaNapariNAmAnAmabhinnasvabhAvAnAmapi yathoktaM nAnAtvaviziSTakAryanirvartane vyApArAvirodhAditi / evametAvatA prabaMdhena sUkSmasAM parAyaguNasthAnaparyaMtaM cAritramohakSapaNAvidhiM prapaMcena prarUpya sAmprataM sUkSmasAM parAya carimasamayaviSayaM prarUpaNAvazeSaM nirUpayitumuttaraM sUtraprabandhamAcaSTe / * jAdhe carimasamayasuhumasAMparAiyo jAdo tAghe NAmAgodANaM dvidibaMdho muhuttA / * vedaNIyassa TThidibaMdho bArasa muhuttA | * tinhaM dhAdikammANaM dvidibaMdho aMtomuhuttaM / * tinhaM ghAdikammANaM dvidisaMtakammaM aMtomuhuttaM / * NAmAgoda vedaNIyANaM dvidisaMtakammamasaMkhejjANi vastrANi / $ 284 gatArthatvAnnAtra kiMcid vyAkhyeyamasti / * mohaNIyassa TThadisaMtakammaM Nassadi / abhiniveza kaise ghaTita hotA hai ? aisI AzaMkA honepara uttara de Aye haiM ki vedoM aura kaSAyoMke udaya sambandhI bhedakA Azraya karake karaNapariNAmoM ke abhinnasvabhAvavAlA honepara bhI yathoktarUpase nAnArUpa kAryoM ke racanArUpa vyApArake honese virodha nahIM AtA / isa prakAra itane prabandhadvArA sUkSmasAmparAyika guNasthAna paryanta vistAra ke sAtha cAritramoha ke viSaya meM kSapaNAdhikA prarUpaNa karake aba sUkSmasAmparAya guNasthAnake antima samaya viSayaka prarUpaNAsambandhI avazeSa kathanakA nirUpaNa karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * jaba antima samayavartI sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai taba nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha ATha muhUrta hotA hai / * vedanIyakarmakA sthitibandha bAraha muhUrta hotA hai / * tIna SAtikarmoMkA sthitibandha antarmuhUrta hotA hai / * tIna ghAtikarmoMkA sthitisattva antarmuhUrta hotA hai / * nAma, gotra aura vedanIyakarmakA sthitisattva asaMkhyAta varSapramANa hotA hai / 9 284 gatArtha hone se yahA~para kucha vyAkhyAna karaneyogya nahIM hai / * mohanIyakarmakA sthitisacca nAzako prApta hotA hai /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 231 ] 119 6 285 suhumasAMparAiyaddhAe saMkhejjabhAgamettAvasese guNaseDhisIsaeNa saha mohaNIyacarimaphAliM ghAdiya tado jahAkamamadhahidIe sagaddhAvasesamettIo guNaseDhigovucchAo aNusamayamovahijjamANasuhumakiTTIsarUvANubhAgasahagadAo gAlemANassa suhumasAMparAiyakhavagassa carimasamaye mohaNIyassa TThidisaMtakammamaNubhAgapadesAviNAbhAvikhavijjamANaM giravasesameva viNassadi tti eso ettha suttatthasaMgaho / edaM ca suttamuppAdANacchedaM dabaTTiyaNayaNibaMdhaNamavalaMbiyaNa payaTTamidi daTTavvaM, suhumasAMparAiyacarimasamaye saMtodayehiM vijjamANasseva mohaNIyassa nnimmlvinnaasovesaado| evaM ca suhumasAMparAiyaguNaTThANamaNupAliya tattheva carima samaye jahAvutteNa vihiNA mohaNIyaM paDhamasukkajjhANapariNAmehiM NimmalaviNAsiya tadaNaMtarasamae khINakasAyaguNahANaM paDivajjadi tti parUvaNaTThamuvarimaM suttapabaMdhamADhavei-- * tado se kAle paDhamasamayakhINakasAyo jaado| 6 286 caritramohanIyaparikSayAnantarasamaye dravyabhAvabhedabhinnAzeSakaSAyavargoparamAta pratilabdhakSINakaSAyavyapadezo yathAkhyAtavihArazudvisaMyamamanuprAptaH prathamasamayanirgranthavItarAga-guNasthAnameSa pratipanna ityayamatra sUtrArthasaMgrahaH / bhavati cAtra kSINakaSAyaguNasthAnasvarUpanirUpaNAya gAthA 6285 sUkSmasAmparAyikake kAlake saMkhyAtaveM bhAgake zeSa rahanepara guNAzreNizIrSake sAtha mohanIryakarma kI antima phAlikA nAzakara tadanantara kramase adhaHsthitikedvArA apane kAlake barAbara avazeSa rahIM guNazreNigopucchAoMko pratisamaya apavartamAna sUkSmasAmparAyikasvarUpa anubhAgakRSTiyoM ke sAtha galAnevAle sUkSmasAmparAyika kSapakake antima samaya meM mohanIyakarmake anubhAga aura pradezoMke avinAbhAvI kSayako prApta honevAlA sthitisatva.rma pUrI tarahase vinaSTa ho jAtA hai| isa prakAra yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| yahA~para yaha sUtra utpAdAnucchedadravyAthikanayakA avalambana lekara pravRtta huA yaha jAnanA cAhiye, kyoMki sUkSmasAmparAyika guNasthAnake antima samayameM sattva aura udayarUpase vidyamAna isa mohanIyakarmake nirmUla vinAzakA upadeza pAyA jAtA hai / isa prakAra sUkSmasAmparAyika guNasthAnakA pAlana karake vahIMpara antima samayameM yathokta vidhise prathama zukladhyAnarUpa pariNAmoMkedvArA mohanIyakarmakA nirmUla vinAzakarake tadanantara samayameM kSINakaSAyaguNasthAnako prApta hotA hai, isa bAtakA kathana karanekeliye Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * usake bAda tadanantara samayameM prathama samayavartI kSINakaSAya ho jAtA hai / 6 286 caritramohanIyakarmake kSaya honeke anantara samayameM dravya aura bhAvake bhedase bhinna jo sampUrNa kaSAyavarga, usake uparama honese jisane kSoNakaSAya saMjJAko prApta kiyA hai aisA yaha jova yathAkhyAtavihArazuddhisaMyamako prAptakara prathama samayameM nirgrantha vItarAgaguNasthAnako prApta huaa| yaha yahA~para isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| yahA~para kSINakaSAya guNasthAnake svarUpakA nirUpaNa karaneke liye eka gAthA pAyI jAtI hai
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [khINakasAyaguNaTThANasakhvaM NissesakhINamoho phlihaamlbhaaynnudysmcitto| khINakasAo bhaNNai NiggaMtho vIyarAgehiM // tadevaM lakSaNaM kSINakaSAyaguNasthAnaM pratipadya tatprathamasamaye vartamAnasyAsya kSapakasya karaNIyavizeSapratipAdanArtha muttarasUtrAvatAra:-- * tAdhe ceva hidi-aNubhAgapadesassa abNdhgo| $ 287 tadavasthAyAmeva sarvakarmaNAM sthityanubhavapradezAnAmabaMdhaka ityuktaM bhavati / kaSAye hi sthityAdibaMdhakAraNaM, tasya tadanvayavyatirekAnuvidhAyitvAt / tataH kaSAyapariNAmasaMzleSApagamAnnAsya sthityAdibaMdhasaMbhava iti sunirUpitametat / payaDibaMdho puNa jogamettaNibaMdhaNo khINakasAye vi saMbhavadi tti Na tassa paDiseho ettha kdo| so vi vedaNIyasseva / sAdAvedaNIyaM mottaNaNNAsi payaDINamettha baMdhANuvalaMbhAdo / so vuNa sukkakuDDupadidapAMsumuTTivyabaMdhANaMtarasamaye ceva galadi , dvidiaNubhAgabaMdhakAraNakamAyasaMsaggAmAveNa Dhakkabidiyasamaye ceva iriyAvahabaMdhassa nnijjrovesaado| ettha jisane sampUrNa mohanIyakarmakA kSaya kara diyA hai, jisakA citta sphaTika maNike nirmala bhAjanameM rakhe hue jalake samAna nirmala hai vaha vItarAga jinadevakedvArA nirgrantha vItarAga guNasthAnavAlA kahA jAtA hai / isa prakAra aise lakSaNase yukta kSoNakaSAya guNasthAnako prAptakara karaNIya vizeSakA pratipAdana karanekeliye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * usI samaya sabhI karmoMke sthitivandha, anubhAgavandha aura pradezabandhakA abandhaka hotA hai| 6287 usI avasthAmeM saba karmoMke sthiti, anubhAga aura pradezoMkA abandhaka hotA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / kaSAya hI sthitibandha AdikA kAraNa hai, kyoMki kaSAyake honepara sthitibandha Adi hotA hai aura usake abhAva meM nahIM hotA hai| eka sthiti AdibandhakA kaSAyake sAtha anvaya-vyatireka sambandha hai, isaliye kaSAyarUpa pariNAma ke saMzleSakA abhAva ho jAnese isa kSapakake sthiti AdikA bandha sambhava nahIM hai / isa prakAra yaha acchI taraha kahA gayA hai / parantu prakRtibandha yoganimittaka kSINakaSAyaguNasthAnameM bhI sambhava hai, isaliye usakA yahA~ pratiSedha nahIM kiyA gayA hai| so vaha bhI vedanIyakarmakA hI hotA hai, kyoMki sAtAvedanIya karmako chor3akara anya prakRtiyoMkA yahA~ para bandha nahIM pAyA jaataa| parantu vaha sUkhI dIvAlapara girI huI muTThI bhara dhUlake samAna bandhake anantara samayameM ho gala jAtI hai, kyoMki sthitibandha aura anubhAgabandhake kAraNa kaSAyoMke saMsargakA abhAva hone se prApta hue dUsare samayameM ho IryApathabandhako nirjarAkA upadeza pAyA jAtA hai / 1. galidadidi presakApIpratI /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 231 ] 121 jahA vaggaNAe iriyAvaha kammassa lakkhaNaparUvaNA vitthareNa kadA tahA caiva savittharamaNumaggiyanvA, visesAbhAvAdo / $ 288 heTThimAse saguNaseDhiNijjarAhiMto edassa guNaseDhiNijjarA asaM khejjaguNA hoNa payaTTadi ti vattavvA, saMkasAyapariNAmaNibaMdhaNaguNaseDhiNijjarAhiMto akasAyapariNAma- NibaMdhaNaguNa seDhiNijjarAe edisse asaMkhejjaguNa tasiddhIe bAhANavalaMbhAdo / $ 289 saMpahi khINakasAyapaDhamasamaye kIramANANaM kajjamedANamedeNa sutteNa sUcidANamaNugamaM kassAmo / taM jahA -- tAghe caiva tiNDaM ghAdikammANa maMto muhuttamettAyAmamaNNaM DidikhaMDayamAgAedi, tesiM ceva ghAdida- sesANubhAgassANaMtA bhAgamettamaNubhAgakhaMDayaM ca . gevhaha / NAmAgodavedaNIyANaM sesaTThidisaMta kammassAsaMkhejjabhAgamettaM dvidikhaMDayaM tesiM ceva appasatthapayaDINa maNubhAgasaMtakammassANaMta bhAgamettamaNubhAgakhaMDayaM ca geNhai / paDhamasamayakhINakasAo chaNheM kammaMsANaM padesapiMDa mokaDDiyUNa guNaseDhi - viSNAsa karemANo udaye padesaggaM thovaM dedi, se kAle asaMkhejjaguNaM Nikkhivadi / evamasaMkhejjaguNAe seDhIe NikkhivamANo gacchadi jAva khINakasAyaddhAe uvari saMkhejjadibhAgamettamadvANaM gaMtUNa guNaseDhisIsayaM jAdaM ti / jisa prakAra vargaNAkhaNDa meM IryApathakarmake lakSaNakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra vistAra ke sAtha yahA~ para jAna lenI cAhiye, kyoMki usa kathanase isa kathanameM koI vizeSatA nahIM hai / 288 pahale kI samasta guNazreNi-nirjarAoM se isa kSapakako guNazreNinirjarA asaMkhyAtaguNI hokara pravRtta hotI hai aisA yahA~ jAnanA cAhiye, kyoMki kaSAyasahita pariNAmoMke nimittase jo guNa-nirjarA hotI hai usase akaSAya pariNAmake nimitase jo yaha guNazra NinirjarA hotI hai usake asaMkhyAtaguNI siddha honemeM bAdhA nahIM pAyI jAtI / $ 289 aba kSINakaSAya guNasthAnake prathama samaya meM kiye jAnevAle aura isa sUtradvArA sUcita honevAle kAryabhedoMkA anugama kareMge / yathA - usI samaya tIna ghAtikarmo ke antarmuhUrtapramANa AyAmavAle anya sthitikANDakako grahaNa karatA hai tathA ghAta karanese zeSa bace unhIM karmoM ke anubhAgasambandhI ananta bahubhAgapramANa anubhAgakANDakako grahaNa karatA hai / nAma, gotra aura vedanIya karmoMke zeSa rahe sthitisatkarmake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitikANDakako tathA unhIM aprazasta prakRtiyoMsambandhI anubhAgasatkarmake ananta bahubhAgapramANa anubhAgakANDakako grahaNa karatA hai / tathA prathama samayavartI kSINakaSAya kSapaka chaha karmoMke pradezapiNDakA apakarSaNa karake guNazreNikI racanA karatA huA udayameM thor3e pradezoMkA nikSepa karatA hai; anantara samaya meM asaMkhyAtaguNe pradezoMkA nikSepa karatA hai / isa prakAra asaMkhyAtaguNI zreNirUpase nikSepa karatA huA jAtA hai, jaba jAkara kSINakaSAya guNasthAna ke kAlake Upara saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAkara guNazreNi zIrSa prApta hotA hai / 1. 'daTThavvA' presakApIprati / 9 F
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA 290 puNo guNaseDhisIsayAdo uvarimANaMtaravidIe vi asaMkhejjaguNaM Nikkhivadi, okaDDidadavvassAsaMkhejje bhAge guNaseDhisIsayAdo uvarimaddhANeNa khaMDideyakhaMDassa tattha NivadamANassa guNaseDhIsIsayadavvAdo asaMkhejjaguNattasiddhIe baahaannuvlNbhaado| tado uvari savvattha visesahINaM caiva Nikkhivadi jAva appappaNo carimaTThidimaicchAvaNAvaliyAmetteNa apatto ti / evaM bidiyAdisamayesu vi avavidaguNaseDhiparUvaNA jANiya kAyavvA / sesaM jahA daMsaNamohakkhavaNAe sammattassa bhaNidaM tahA ceva giravasesamettha vi ghAdikammANaM vattavvaM, visesaabhaavaado| ___$291 evamedIe parUvaNAe khINakasAyaddhamaNupAlemANassa jAdhe khINakasAyaddhAe saMkhejjadibhAgo seso tAdhe tiNhaM ghAdikammANamapacchimaDidikhaMDayamaMtomuhuttAyAmeNa geNhamANo khINakasAyaddhAsesamettaM mottUNa avavidaguNaseDhisIsaeNa saha uvariM saMkhejjaguNAo dvidIo ghettUNa carimaTThidikhaMDayaM Nivattedi tti geNhiyavvaM / tattha dijjamANa-dissamANaparUvaNAe sammattacarimadvidikhaMDayabhaMgo / tado carimaTThidikhaMDaye Nivadide tatto paraM tiNhaM ghAdikammANaM guNaseDhikiriyA Natthi, kevalaM tu udayAvaliyabAhiraTThidipadesaggamasaMkhejjaguNAe meDhIe udIremANo gacchadi jAva samayAhiyAvaliyachamattho ti| tatto paramudIraNA Natthi ; 6290 punaH guNazreNizIrSase uparima anantara sthitimeM bhI asaMkhyAtaguNe pradezoMko nikSipta karatA hai, kyoMki apakarSita kiye gaye dravyake asaMkhyAta bahubhAgako guNazreNizIrSase jo uparima adhvAna (uparitana sthiti) hai usase bhAjita karanepara jo eka bhAga prApta ho usako uparima anantara sthitimeM nikSipta karanepara vaha guNazreNizIrSasambandhI dravyase asaMkhyAtaguNA siddha hotA hai, isameM koI bAdhA nahIM pAyI jaatii| isake bAda Upara sarvatra taba taka vizeSahIna dravyakA nikSepa karatA hai jaba taka atisthApanAvalipramANarUpase antima sthitiko nahIM prApta hotA iso prakAra dvitIyAdi samayoMmeM bhI avasthita guNazreNikI prarUpaNA karanI caahiye| zeSa kathana, jisa prakAra darzanamohanIyakI kSapaNAmeM samyakatvaprakRtikA kahA gayA hai usa prakArase yahA~ para pUrI tarahase ghAtikarmokA bhI karanA cAhiye, kyoMki usase isa kathanameM koI vizeSatA nahIM hai| 6 291 isa prakAra isa prarUpaNAdvArA kSINakaSAya guNasthAnake kAlakA pAlana karanevAle kSapakake jaba kSINakaSAya guNasthAnake kAlameM saMkhyAtavAM bhAga zeSa rahatA hai taba tInoM ghAtikarmoke antamuhUrtaAyAmarUpa antima sthitikANDakako grahaNa karatA huA kSINakaSAya guNasthAnake kAlapramANa zeSakAlako chor3akara avasthita guNazreNizIrSake sAtha uparima saMkhyAta guNI sthitiyoMko grahaNakara antima sthitikANDakako racanA karatA hai, aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| usameM diye jAnevAle aura dikhanevAle karmapradezoMkI prarUpaNA samyaktvaprakatike antima sthitikANDakake samAna jAnanA cAhiye / tadanantara sthitikANDakake patita honepara tatpazcAt tonoM ghAtikarmokI guNazreNiracanA nahIM hotI, kevala udayAvalike bAharakI sthitike pradezapuJjakI asaMkhyAtaguNI zreNirUpase udoraNA, chadmastha. ke eka samaya adhika eka AvalikAla zeSa rahane taka, karatA jAtA hai; usake bAda udIraNA nahIM
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 gA0 231 ] kammodayeNeva Nijjaredi tti ghettavvaM / sapahi edassevatthavisesassa phuDIkaraNaTTamuttarasuttamoiNNaM * evaM jAva carimasamayAhiyAvaliyachadumattho tAva tiehaM ghaadikmmaannmudiirgo| $ 292 evamedIe aNaMtaraparUvidAsesaparUvaNAe uvalakkhio tAva tiNDaM ghAdikammANamudIrago jAva samayAhiyAvaliyacarimasamayachadumattho tti, tatto paraM kammodayaM mottaNa ghAdikammANamAvaliyapaviTThapadesasaMtakammarasudIraNAsaMbhavAdo tti eso edassa suttassa bhAvattho / atrAntamuhUrtakAlaM kSINakaSAyasya prathamazukladhyAnAnusaMdhAnapUrvikA dvitIyazukladhyAnapariNativistarato'nugaMtavyA, suvizuddhazukladhyAnapariNAmamaMtareNa karmanirmUlanAnupapatteriti / atropayoginau zloko zAntakSINakaSAyasya pUrvajJasya triyoginaH / zuklAdyaM zuklalezyasya mukhyaM saMhananasya tat / / 2 // dvitIyasyAdyavatsarvaM vizeSastvekayoginaH / vighnAvaraNarodhArtha kSINamohasya tatsmRtam // 3 // iti hoto, kevala karmoM kI udayarUpase hI nirjarA hotI hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahiye| aba isI arthavizeSako spaSTakarane ke liye AgekA sUtra avatIrNa huA hai * isa prakAra jaba taka chadmasthake eka samaya adhika eka AvalikAla zeSa rahatA hai taba taka tIna ghAtikarmoMkA udIraka hotA hai / 6292 isa prakAra isa anantara pUrva kahI gaI sampUrNa prarUpaNAse upalakSita yaha kSapaka taba taka tIna ghAtikarmoMkA udIraka hotA hai jaba taka ki chadmasthake eka samaya adhika eka AvalikAla zeSa rahatA hai, kyoMki usase Age karmodayako chor3akara ghAtikarmokI udayAvalimeM praviSTha hue satkarmako udIraNA asambhava hai, yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| yahA~ para antamuhUrtakAla taka kSoNakaSAya kSapakake prathama zukladhyAnake anusandhAnapUrvaka dUsare zukladhyAnakI pariNatiko vistArase jAna lenA cAhiye, kyoMki suvizuddha zukladhyAnarUpa pariNAmake binA karmakA nirmUlana karanA nahIM bana sakatA hai| yahA~ para do upayogI zloka haiM jisakI kaSAya upazAnta yA kSINa ho gaI hai, jo pUrvajJa hai, tIna yogavAlA aura zukla lezyAvAlA hai tathA jo Adike tInameM se koI eka saMhananavAlA hai yA mAtra vajrarSabhasaMhananavAlA hai, usake prathama zukladhyAna hotA hai // 2 // tathA jo dvitIya zukladhyAnavAlA hotA hai usake anya saba bAteM pahale zukladhyAna ke samAna hotI haiN| mAtra usake itanI vizeSatA hotI hai ki usake tInameM se koI eka yoga pAyA jAtA hai| isa prakAra antarAya karma tathA jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNa karmakA nirodha karanekeliye yaha saba vizeSatA kSINamoha jinake jAna lenI cAhiye / / 3 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA 6 293 saMpahi etto uvari kIramANakajjamedapaduppAyaNaTThamuvarimo suttapabaMdho* tado ducarimasamaye NiddApayalANamudayasaMtavocchedo / F294 khINakasAyassa carimasamayAdo heDimANaMtarasamayo ducarimasamayo NAma / tamhi doNhamedAsi dasaNAvaraNapayaDINamakkameNa saMtodayavocchedo jAdo tti vuttaM hoi / kadhaM puNa edassa khINakasAyassa bidiyasukajjhANaggiNA dhAdikammidhaNANi dahamANassa edammi avatthaMtare NiddApayalANamudayavocchedasaMbhavo, jhANapariNAmaviruddhasahAvattAdo tti NAsaMkaNijja, avattavvasarUvassa tadudayasya jhANovajuttesu saMbhavaM paDi virohaabhaavaado| tamhA eso khINakasAo sagaddhAe AdIdo pahuDi kettiyaM pi kAlaM paDhamasukkajjhANaM pudhattaviyakkavIcArasaNNidamaNupAliya tado sagaddhAe saMkhejjadibhAgAvasese vidiyasukkajjhANameyattaviyakkavIcArasaNNidamatthavaMjaNajogasaMkaMtivirahidamaNusaMdheyUNa jjhAyamANo avavidajahAkkhAdavihArasuddhisaMjamapariNAmattAdo avavidaguNaseDhiNikkheveNa paDisamayamasaMkhejjaguNaM kammaNijjaraM karemANo apaNo ducarimasamaye NihA $ 293 aba isase Age kiye jAne vAle kAryoMke bhedoMkA pratipAdana karanekeliye AgekA sUtra prabandha AyA hai * tatpazcAt kSINakaSAyaguNasthAnake dvicarama samaya meM nidrA aura pracalAkI udaya aura sattvavyucchitti hotI hai| 6 294 kSINakaSAyaguNasthAnake antima samayase pUrva anantara samayakA nAma dvicarama samaya hai| usa kAlameM ina donoM darzanAvaraNasambandhI prakRtiyoMkI yugapat udaya aura sattvavyucchitti ho jAtI hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-dUsare zukladhyAnarUpI agnikedvArA ghAtikarmarUpo Idhanako jalAnevAle isa kSINakaSAya jIvake isa avasthAvizeSameM nidrA aura pracalA prakRtiyoMkI udayavyucchitti kaise sambhava hai, kyoMki ina prakRtiyoMke udayase honevAle pariNAma dhyAnapariNAmake viruddha svabhAvavAle haiM ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki ina donoM prakRtiyoMkA udaya isa sthAnameM avaktavyasvarUpa hai, isaliye dhyAnameM upayukta hue kSapaka jIvoMmeM usake svabhAva honemeM koI virodha nahIM pAyA jaataa| isaliye yaha kSINakaSAya kSapaka apane kAlameM prArambhase lekara kitane hI kAla taka pRthaktvavitarkavIcAra saMjJAvAle prathama zukladhyAnako pAlana karake tadanantara apane kAlameM saMkhyAtaveMbhAgapramANa kAlake zeSa rahanepara artha, vyaMjana aura yogako saMkrAntise rahita ekatvavitarka-avIcAra saMjJAvAle dUsare zukladhyAnakA anusandhAnapUrvaka dhyAna karatA huA avasthita yathAkhyAtavihArazuddhisaMyamarUpa pariNAmavAlA honese avasthita guNazreNinikSepadvArA pratisamaya asaMkhyAtaguNI karmanirjarA karatA haA apane dvicaramasamayameM nidrA aura pracalAkI sattva aura udayavyucchitti karatA hai / isa prakAra yaha
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 gA0 231 ] payalANaM saMtodayavocchedaM kuNadi tti eso ettha sutttthsNgho| saMpahi khINakasAyacarimasamaye kIramANakajjabhedapaduppAyaNamuttarasuttAvayAro * tado NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANamegasamaeNa sNtodyvocchedo| 6295 tiNhamedesi ghAdikammANameyattaviyakkAvIcArasukkajhANeNa jahAkama khavijjamANANaM khINakasAyacarimasamae akkameNa saMtodayANamaccatucchedo jAdo tti eso ettha sutttthsNgho| ghAdikammANaM va adhAdikammANaM pi ettheva khINakasAyacarimasamaye jimmUlaparikkhao kiNNa jAyade, kammattaM paDi visesAbhAvAdo tti NAsaMkaNijjaM, ghAdikammANaM va adhAdikammANaM visesaghAdAbhAveNa tesimajja vi palidovamassAsaMkhejjadibhAgamettahidisaMtakammassa smuvlNbhaado| Na ca tattha visesaghAdAbhAvo asiddho, ghAdikammANaM va tesi suTTa, appasatthabhAvAbhAvamassiyaNa tattha visesghaadaabhaavsmtthnnaado| tamhA ghAdikammattAvisese vi jahA mohaNIyasseva suTTa, appasatthabhAveNa puvvameva visesaghAdavaseNa suhumasAMparAiyacarimasamaye viNAsasiddhI evaM kammattAvisese vi aghAdikammaparihAreNa dhAdikammANaM ceva bidiyasukkajjhANANalasihAkavali yahA~ para sUtrakA samuccayarUpa artha hai| aba kSINakaSAyaguNasthAnake antima samayameM kiye jAnevAle kAryabhedakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * tadanantara jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karmoMkI eka samayadvArA sattva aura udayavyucchitti ho jAtI hai / 6295 ekatvavitarka-avIcAra dhyAnadvArA kramase kSayako prApta honevAle ina tInoM ghAtikarmoMkI kSINakaSAya guNasthAnake antima samayameM yugapat sattva aura udayakI vyucchitti ho jAtI hai / isa prakAra yaha yahA~ isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / zaMkA-jaise ghAtikarmoMkA yahA~ para kSaya ho jAtA hai usI prakAra aghAtikarmoMkA bhI yahIM kSINakaSAya guNasthAnake antima samayameM nimUla kSaya kyoM nahIM ho jAtA, kyoMki karmapanekI apekSA una donoMmeM koI bheda nahIM hai ? samAdhAna--aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki ghAtikarmoMke samAna aghAtikarmoMkA vizeSa ghAta nahIM honeke kAraNa unakA aba bhI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarma samupalabdha hotA hai| aura ina karmoke vizeSa ghAtakA abhAva asiddha nahIM hai, kyoMki ghAtikarmoMke samAna unameM vizeSa aprazastapanekA AbhAva hai, isaliye isa apekSAse unake vizeSa ghAtake abhAvakA samarthana hotA hai / isaliye ghAtikarmapanekI apekSA vizeSatA na honepara bhI jaise mohanIyakarmake atyanta aprazastapaneke kAraNa pahale hI vizeSaghAtavaza sUkSmasAmparAyikake antima samayameM vinAzakI siddhi hotI hai / isa prakAra karmapanekI apekSA vizeSatA na honepara bhI aghAtikarmoko chor3akara zukladhyAna
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 jayadhavalAsahide kasA pAhuDe [ cArittakkhavaNA yANaM khINakasAyacarimasamaye uppAdANucchedaNayeNa NimmUlaparikkhao tti siddhaM / ettha 'khao' tti vutte kammakkhaMdhANaM jIvAvayavehiM saha baMdhaM paDi eyatteNa pariNadANaM baMdhakAraNapaDivakkhamokkhakAraNa pariNAmajaMtehiM pellijjamANANaM jIvAdo jaM nimmUlado osaraNaM so khao ta ghettanvo, jIvAdo pudhabhAveNa akammasarUveNa pariNadANaM pi kammapoggalANaM poggalasarUveNa parikkhayANuvalabhAdo / tato yathA maNermalAdervyAvRttiH kSayaH, sato'tyantavinAzAnupapattestAdRgAtmano'pi karmaNAM nivRttau parizuddhiH / * etthudde se khINamohaddhAe paDibaddhA ekkA mUlagAhA vihAsiyavvA / 9 296 pattAvasarattAdo / * tisse samuttiNA / * (179) khINesu kasAyesu ya sesANaM ke va hoti vIcArA / khavaNA vA akhavaNA vA baMdhodayaNijjarA vApi // 232 // rUpI agnizikhAkedvArA kavalita hue ghAtikarmoMkA hI kSINakaSAyake antima samayameM utpAdAnucchedanayakI apekSA nirmUla kSaya ho jAtA hai, yaha siddha hotA hai / yahA~ para 'kSa' aisA kahanepara karmaskandha saMsArI jIvoMke samasta pradezoMke sAtha bandhakI apekSA eka rUpa pariNata ho rahe haiM, bandhake kAraNoM ke pratipakSabhUta mokSa ke kAraNarUpa pariNAmarUpa . yantrakedvArA pele jAnevAle unakA jIvase pUrI tarahase apasaraNa ho jAnA, usakA nAma kSaya hai, aisA "yahA~ para grahaNa karanA cAhiye, kyoMki jIvase pRthak hokara akarmarUpase pariNata hue karmapudgaloM kA pudgalarUpase sarvathA kSaya nahIM ho sktaa| isaliye jisa prakAra maNise malAdikakI nivRtti kSaya kahalAtI hai, kyoMki satkA sarvathA vinAza nahIM ho sakatA usI prakAra AtmAse bhI karmoM kI nivRtti para parizuddhi hotI hai / * isa sthAnapara kSINamohake kAlase sambandha rakhanevAlI eka mUla gAthAkI vibhASA karanI cAhiye / 9 296 kyoMki vaha avasaraprApta hai / * usakI samutkIrtanA- * (179) kaSAyoM ke kSINa ho jAnepara zeSa jJAnAvaraNAdikamoMke kitane kriyApariNAma hote haiM ? unakI kSapaNA hotI hai yA nahIM hotI ? bandha, udaya aura nirjarA kyA hotI hai || 232 // 1. tA0 pratau idaM vAkyaM cUrNisUtrarUpeNopalabhyate /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 232 // 127 297 esA mUlagAhA khINakasAyavisayAsesaparUvaNaM pucchAmuheNa paduppAedi / taM jahA-'khINesu kasAyesu ya' evaM bhaNide aNiyaTTisuhamasAMparAiyaguNaTThANesu paDhamasukkassa jhANapariNAmeNa jahAkama kamAyesu puvvatteNa vihiNA khavidesu khINakasAyaguNaTThANaM paviTThassa tadavatthAe 'sesANaM' kammANaM NANAvaraNAdikammANaM' 'ke va hoti vIcArA' kAo vA kiriyAo hoMti ? 'khavaNA vA akhavaNA vA baMdhodayaNijjarA vA' kesi kammANaM kerisI hodi tti suttatthasaMbaMdhavaseNa esA mUlagAhA khINakasAyavisayAsesaparUvaNaM pucchAmuheNa jANAvedi tti ghettavvaM / ___298 edisse mUlagAhAe bhAsagAhAo gatthi, subohttaado| tado edisse atthaparUvaNA-kiTTIsu ekkArasa mUlagAhANaM atthe bhaNNamANe jahA kadA, tahA ceva NiravasesaM kAyavvA, visesaabhaavaado| Navari ettha dvidighAdeNa 1, TThidisaMtakammeNa 2, udayeNa 3, udIraNAe 4, dvidikhaMDaeNa 5, aNubhAgakhaMDayeNa 6, ettiyamettAo kiriyAo vattavvAo / 'khavaNA vA akhavaNA vA' evaM bhaNide evamedaM padaM kasAesu khINesu khINakasAyaguNaTThANe tiNhaM ghAdikammANaM khavaNAvihimaghAdikammANaM ca tAdhe 6 297 yaha mUla sUtragAthA kSINakaSAyaviSayaka samasta prarUpaNAkA pRcchAmukhase kathana karatI hai| yathA-'khINesU kasAesa ya' aisA kahanepara anivRttikaraNa aura sUkSa prathama zukladhyAnasambandhIdhyAnarUpa pariNAmase yathAkrama kaSAyoMke pUrvokta vidhise kSapita ho jAnepara kSINakaSAyaguNasthAnameM praviSTha hue jIvake usa avasthAmeM 'sesANaM' kammANaM arthAt jJAnAvaraNAdi karmoMke 'ke va hoMti vIcArA' arthAt kyA kriyApariNAma hote haiM-'khavaNA vA akhavaNA vA baMdhodayANijjarA vA' arthAt (una karmoMkI) kSapaNA hotI hai yA kSapaNA nahIM hoto, bandha, udaya aura nirjarA kyA hotI hai ? kina karmoMko kisa prakArako hotI hai ? isa prakAra ukta sUtrakA arthake sAtha sambandhake vazase yaha mUla sUtragAthA kSINakaSAyaguNasthAnaviSayaka sampUrNa prarUpaNAkA pRcchAmukhase' jJAna karAtA hai, aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / 6298 isa mUla sUtragAthAkI bhASyagAthAeM nahIM haiM kyoMki yaha sUtragAthA subodha hai / isaliye isakI arthaprarUpaNA karate haiM- kRSTiyoMke viSayameM gyAraha mUla gAthAoMke arthake arthakA kathana karanepara jisa prakAra unakA kathana kiyA hai usI prakArakA isakA pUrA kathana karanA cAhiye / kyoMki ukta kathanase isake kathanameM koI vizeSatA nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki yahA~para sthitighAta 1, sthitisatkarma 2, udaya 3, udoraNA 4, sthitikANDaka 5 aura anubhAgakANDaka 6 itanI kriyAyeM kahanI cAhiye / 'khavaNA vA akhavaNA vA' aisA kahanepara-isa prakAra yaha pada kaSAyoMke kSoNa honepara kSoNakaSAya guNasthAnameM tona ghAtikarmokI kSapaNAvidhiko aura aghAtikarmoMke kSapaNAke abhAvakI 1. A0 pratau NANAvaraNAdoNaM iti pAThaH / 2. A0 pratI mUlagAhAo iti pAThaH /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 [cArittakkhavaNA jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe khavaNAbhAvaM pi uvekkhade / 'baMdhodayaNijjarA vA vi' evaM padaM khINakasAyassa guNaseDhiNijjarAvihANaM tattha dvidi-aNubhAga-padesabaMdhapaDisehaduvAreNa payaDibaMdhasseva saMbhavamudayAdIraNavisesaM ca sUcedi tti ghettavyaM / evamettiye atthe vihAside tado esA khINamohapaDibaddhA malagAhA samattA bhavadi / * saMpahi etthevuddese ekkA saMgahaNamalagAhA vihAseyavvA / ' $ 299 jhaavsrpttttaado| ko saMgaho NAma ? carittamohaNIyassa vitthareNa puvvaM parUvidakhavaNAe dabaTThiyasissajaNANuggahaDhe saMkheveNa parUvaNA saMgaho NAmaH / tado puvvuttAsesatthovasaMhAramUlagAhA saMgahaNamUlagAhA tti bhnnnnde| * tisse smukkittnnaa| * (180) saMkAmaNamovaTTaNa kiTTI khavaNAe khINamohaMte / khavaNA ya prANapuvI boddhavvA mohaNIyassa // 233 // usa samaya apekSA karatA hai| 'baMdhodayaNijjarA vA pi' isa prakAra yaha pada kSINakaSAya jIvake guNazreNi nirjarAvidhiko tathA vahA~ sthitibandha, anubhAgabandha aura pradezabandhake pratiSedhadvArA prakRtibandha sambandhI hI sambhava udaya aura udoraNAvizeSako sUcita karatA hai aisA yahA~ ukta padoMke arthako grahaNa karanA caahiye| isa prakAra itane arthako vibhASA karanepara isake bAda kSINamohase sambandha rakhanevAlI yaha mUla sUtragAthA samApta hotI hai| * aba isa sthAnapara eka saMgrahaNI mUla sUtragAthAkI vibhASA karanI cAhiye / 6 299 kyoMki vaha yathAvasara prApta hai / zaMkA-saMgraha kisakA nAma hai ? samAdhAna-cAritramohanIyakI pahale vistArase prarUpaNA kara Aye haiM usakA dravyArthika ziSyajanoMkA anugraha karanekeliye saMkSepase prarUpaNA karanekA nAma saMgraha hai| isaliye pUrvokta samasta viSayakA thor3emeM upasaMhAra karanevAlI mUla sUtragAthA saMgrahaNI mUlagAthA kahI jAtI hai / aisA yahA~ samajhanA caahiye| ke aba usako samutkIrtanA karate haiN| * (180) kSINamoha guNasthAnake anta honeke pUrva taka arthAt mohanIya karmake kSaya honeke anta taka saMkramaNA, apavartanA aura kRSTikSapaNAke kramase mohanIyakarmakI AnupUrvIse kSapaNA jAnanI cAhiye // 233 // 1. A0 pratau sUtramidaM cUNisUtrarUpeNa nopalabhyate; tA0 pratau tu ca koSThakAntargatamidaM vAkyamupalabhyate cUrNisUtrarUpeNa /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 233 ] 129 9 300 esA aTThAvIsadimA mUlagAhAcaritamohaNIyapayaDINaM parivADIe khavaNAvihiM jANAvedi / taM kadhaM ? 'saMkrAmaNa' evaM bhaNide aMtarakaraNaM kADhUNa jAva chaNNokasAe khavedi tAva edisse avatthAe saMkAmaNA tti vavaeso, Nava sayavedAdiparivADIe NavaNhaM NokasAyANamettha saMkAmayattadaMsaNAdo / 'ovaTTaNA' evaM bhaNide assakaNNakaraNaddhA kiTTIkaraNaddhA ca ghettavvA, tattha cadusaMjalaNANubhAgassa assakaNNAyaNovaNadaMsaNAdo / S301 'kiTTIkhavaNA ya' evaM bhaNide kiTTIvedagaddhA suhumasAM parAiyaguNaTThANapajjatA NiddiTTA tti daTThavvA, tattha jahAkama kohAdikiTTINaM khavaNadaMsaNAdo / 'khINamohaMte' evaM bhaNide khINakasAyaguNaTThANamavahiM kADhUNa tado heTThA ceva cArittamohaNI - yasa khavaNA payadi, Na tatto paramidi vRttaM hoi / evamedesu avatthaMtaresu saMkAmaNo kaTTavaddha saNadesu khINakasAyaddhApajjateSu 'khavaNAe' mohaNIyassa khavaNakiriyAe 'ANuputrI' parivADI boddhavvA si / evamesA saMgahaNa mUlagA hA saMkheveNa mohaNIyassa khavaNaparivAdi parUvedi tti ghettavvaM / edisse vi Natthi bhAsagAhA, sugamatthapaDi baddhAe edisse mAsagAhAhiM viNA ceva atthaNiNNayovavattado / ado S300 yaha aTThAisavIM mUla sUtragAthA caritramohanIyasambandhI prakRtiyoMkI paripATIkramase kSapaNAvidhika jJAna karAtI hai| zaMkA- vaha kaise ? " samAdhAna - kAmaNa' aisA kahane para antarakaraNa karake jaba taka chaha nokaSAyoMkI kSapaNA karatA hai taba taka isa avasthAko 'saMkrAmaNA' yaha saMjJA hai, kyoMki napuMsaka veda Adi paripATIkramase nau nokaSAyoMkA yahA~ para anya prakRtiyoMmeM saMkrama karAnerUpa kArya dekhA jAtA hai / 'ovadRNA' aisA kahanepara azvakarNakaraNaddhA aura kRSTikaraNaddhA inako grahaNa karanA cAhiye, kyoMki usa avasthAmeM cAra saMjvalanoMke anubhAgakI azvakarNakaraNarUpase apavartanA dekhI jAtI hai / $ 301 kiTTIkhavaNA ya' aisA kahane para sUkSmasAmparAyika guNasthAnake anta taka kRSTivedakakAla jAnanA cAhiye, kyoMki usa avasthAmeM yathAkrama krodhAdi kRSTiyoM kI kSapaNA dekhI jAtI hai / 'khINamohaMte' aisA kahane para kSINakaSAya guNasthAnako maryAdA kara usase pahale hI cAritramohanIkI kSapaNA pravRtta hotI hai, usase Age nahIM, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra ina avasthAoM ke madhya saMkrAmaNA, apavartanA aura kRSTikSapaNaddhA saMjJaka kAryoMke hone para kSINakaSAyake kAla anta honeke pUrva taka arthAt dasaveM guNasthAna taka 'khavaNAe' arthAt mohanIya karmako kSapaNArUpa kriyAkI 'ANupuvI' arthAt paripATo jAnanI cAhiye / isa prakAra yaha saMgrahaNI mUla gAthA saMkSepase mohanIya karmakI kSapaNAsambandhI paripATIkI prarUpaNA karatI hai, aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / isa mUlagA thA kI bhI bhASyagAthA nahIM hai, kyoMki sugama arthase sambandha rakhanevAlI isa mUlagAthAkA bhASyagAthA ke binA hI arthakA nirNaya bana jAtA hai / aura isIliye hI cUrNisUtrakArane ina do mUla 17
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cArittakkhavaNA ceva cuNNisuttayAreNa doNhamedAsi mUlagAhANaM samukkittaNA vihAsA ca NADhattA, sugamatthaparUvaNAe gaMthagauravaM mottUNa phalavisesANuvalaMmAdo tti / 6302 adhavA edisse mUlagAhAe attho uvarimacUliyAgAhAhiM buccIhidi tti tattheva taNNiNNayaM kssaamo| evametAvatA prabaMdhana kSINakaSAyacarimasamaye ghAtikamaMtrayasya niravazeSaprakSayamupadizya sAMprataM tadanantarasamaye kevalajJAnamutpAdya navakevalalabdhipariNataH paramasnAtakaguNasthAnaM pratipadya bhagavAn sayogI kevalI sarvajJaH sarvadarzI ca jAyata ityetatpratipAdayitukAmaH sUtramuttaraM paThati * tado aNaMtakevalaNANa-dasaNa-vIriyajutto jiNo kevalI savvaNho savvadarisI bhavadi sajogijiNo tti bhaNNai / / 6303tato ghAtikarmakSayAnantarasamaye bhraSTabIjavanniHzaktIkRtAghAticatuSTayassamudbhutAnantakevalajJAnadarza navIryayuktaH svayambhatvamAtmasAtkurvan jinaH kevalI sarvajJaH savadarzI ca jAyate / sa eva bhagavAnahatparameSThI sayogijinazceti bhaNyate, tatra tadavasthAyAM vAkkAyaparispaMdalakSaNasya yogavizeSasyeryApathabaMdhahetoH sadbhAvAditi sUtrArthaH / gAthAoMko samutkIrtanA aura vibhASA Arambha nahIM kI hai, kyoMki yaha mUlagAthA sugama arthakI prarUpaNA karatI hai, isaliye / yadi inakI bhASyagAthAe~ likhI jAtI to ] granthako gurutA [ bar3ha jAne ] ko chor3akara usase koI phalavizeSa prApta honevAlA nahIM hai| 6302 athavA isa mUlagAthAkA artha Age cUlikA gAthAoMdvArA kaheMge, isaliye vahIM para usakA nirNaya kreNge| isa prakAra itane prabandhakedvArA kSINakaSAyaguNasthAnake antima samayameM tIna ghAtikarmoMke pUre kSayakA upadeza karake aba kSINakaSAya guNasthAnake anantara samayameM kevalajJAnako utpanna karake nava kevalalabdhise pariNata hotA huA parama snAtaka guNasthAnako prApta karake bhagavAn sayogikevala sarvajJa aura sarvadarzI ho jAtA hai / isa prakAra isa tathyake pratipAdanako icchA rakhanevAle paramarSi yativRSabha Ageke sUtrako kahate haiM 8 tadanantara ananta kevalajJAna, ananta kevaladarzana aura ananta vIryase saMyukta hotA huA jina, sarvajJa aura sarvadarzI hotA hai / usoko sayogI jina kahate haiM / 6.303 tadanantara ghAtikarmoMke kSaya honeke anantara samayameM bhraSTa bIjake samAna jisane cAra aghAti karmoMko niHzakta kara diyA hai aura jo ananta kevalajJAna, ananta kevaladarzana aura ananta vIryase saMyukta ho gayA hai; aisA hokara jo svayambhU honese AtmAdhInapaneko prApta hotA huA jina, kevalI, sarvajJa aura sarvadarzI ho jAtA hai, vahI bhagavAn arhatparameSTho aura sayogI jina kahA jAtA hai| vahA~ usa avasthAmeM IryApatha bandhakA hetu honese vacana aura kAyake parispandalakSaNa-yogavizeSakA sadbhAva rahatA hai, yaha isa sUtrakA artha hai| 1. A0 pratI vuvvIhidi iti pAThaH /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 233 ] ___6304 tatra kevalajJAnAdInAM svarUpamucyate / tadyathA-kevalamasahAyamindriyAlokamanaskAranirapekSamityarthaH / kevalaM ca tat jJAnaM ca kevalajJAnam, atIndriyeSvartheSu sUkSmavyavahitaviprakRSTeSvapratihataprasaraM karaNakramavyavadhAnAtivati jJAnAvaraNIyakarmaNo niravazeSaprakSayAdudbhUtavRtti niratizayamanuttaraM jyotiH kevalajJAnamityuktaM bhavati / tasya punarAnantyavizeSaNamavinazvaratvakhyApanArtham, kSAyikasya bhAvaspa ghaTasya pradhvaMsAbhAvavatsAdyaparyavasitasvarUpeNAvasthAnaniyamopalambhAt / sarvadravyaparyAyaviSayasya tasya paramotkRSTAnantapariNAmatvakhyApanArtha vA tadvizeSaNaM pratipattavyam, prameyAnantyaitatparicchedakajJAnazaktInAmapyAnantyasiddharavipratiSedhAnnopacAramAtramevaitat paramArthata eva tadavibhAgaparicchedasAmarthyAnAM sakalaprameyarAzeranaMtaguNAnAmAgamasamadhigamyAnAmupalaMbhAt yathoktamatthitaM bhAyaNaM Natthi taM davamiti tato'syAnupacaritamevAnantyamiti nizcetavyam / uktaM ca kSAyikamekamanantaM trikAlasarvArthayugapadavabhAsi / niratizayamantyamacyutamavyavadhAnaM ca kevalaM jJAnam // 6304 yahA~ kevalajJAnAdike svarUpakA kathana karate haiM / yathA-kevalajJAnameM kevala zabdakA artha hai jo jJAna asahAya hai arthAt indriya, Aloka aura manako apekSAke binA hotA hai| isa prakAra kevala jo jJAna vaha kevalajJAna hai| jo sUkSma, vyavahita aura viprakRSTa arthoM meM apratihata. prasAravAlA hai, jo karaNa, krama aura vyavadhAnase rahita hai tathA jisakI vRtti jJAnAvaraNa karmake pUrA kSaya honese pragaTa huI hai aisA niratizaya aura anuttara jyotisvarUpa kevalajJAna hai; yaha ukta kathanakA lAtparya hai| phira bhI usako jo Anantya vizeSaNa diyA hai vaha usake avinazvarapanekI prasiddhikeliye diyA hai, kyoMki jaise ghaTakA pradhvaMsAbhAva sAdi-ananta hotA hai usI prakAra kSAyika bhAvake sAdianantasvarUpase avasthAnakA niyama upalabdha hotA hai| athavA kevalajJAnakA 'ananta' yaha vizeSaNa samasta dravya aura unakI ananta paryAyoMko viSaya karanevAle usa kevalajJAnake paramotkRSTa ananta pariNAmapanekI prasiddhakeliye jAnanA cAhiye / kAraNa ki prameya ananta haiM, ataH unako paricchedaka jJAnazaktiyoMko bhI ananta siddha honemeM pratiSedhakA abhAva hai| yaha saba kathana kevala upacAra mAtra hI nahIM hai kintu paramArthase hI sakala prameyarAzike ananta guNarUpa aura AgamapramANase jAnane meM AnevAlI aisI kevalajJAnasambandhI avibhAgapraticchedasAmarthya upalabdha hotI hai| isa prakAra yathokta avibhAgapraticchedoMkA astitva kevala kalpanArUpa nahIM hai, vastutaH vaha dravya hai| isaliye isakI anantatA anupacarita hI hai aisA nizcaya karanA cAhiye / kahA bhI hai jo kSAyika hai, eka hai, anantasvarUpa hai, tInoM kAloMke samasta padArthoMko eka sAtha jAnanevAlA hai, niratizaya hai, kSAyopazamikajJAnoMke antameM prApta honevAlA hai, kabhI cyuta honevAlA nahIM hai aura sUkSma, vyavahita tathA viprakRSTa padArthoM ke vyavadhAnase rahita hai vaha kevalajJAna hai|
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAya pAhuDe [ cAritakkhavaNA $ 305 evaM kevaladarzanamapi vyAkhyeyam / tatsamakAlameva svAvaraNAtyantaparikSayAvirbhUtavRtterdarzanopayogasyApi niravazeSapadArthAlokanasvabhAvasyAnantyavizeSita kevalavyapadezapratilamme pratibaMdhAnupalaMmAt / naitadiha maMtavyam / jJAnadarzanopayogayoH sakalAvasthayoravizeSo viSaya medAnupalabdhedveyorapyazeSapadArtha sAkSAtkaraNasvAbhAvye tatraikenaiva kRtatvAditaropayogavaiyarthyAcceti, kasmAdasaMkIrNasvarUpeNa tayorviSayavibhAgasyAsakRdupadarzitatvAt tasmAtsakalavimala kevalajJAnavadakalaMka - kevaladarzanamapi kaivalyAvasthAyAmastyeveti siddham, anyathA''gamavirodhAdidoSANAmaparihAryatvAditi / 132 6306 vIryAntarAyanirmUlaprakSayodbhUtavRtti-zramaklamAdyavasthAvirodhi-nirantarAyabIryamapratihatasAmarthyamanantavIryamityucyate / tatpunarasya bhagavato'zeSapadArthaviSayadhruvopayogapariNAme'pyakhedabhAvopagrahe pravartamAnaM sopayogameveti pratipattavyam / tadbalAdhAnena vinA sAMta tikopayogavRtteranupapatteH, anyathA'smadAdyupayogavattadupayogavadupayogasyApi / sAmarthya virahAdanavasthAnaprasaMgAditi / tathoktaM-- tava vIrya vighnavilayena samabhavadanantavIryatA / tatra sakalabhuvanAdhigamaprabhRtisvazaktibhiravasthito bhavAniti // 1 // SS 305 isI prakAra kevaladarzanakA bhI vyAkhyAna karanA cAhiye, kyoMki kevalajJAnake samAna hI apanA AvaraNa karanevAle darzanAvaraNa karmake atyanta kSaya honese vRttiko prApta honevAle aura samasta padArtho ke avalokana svabhAvavAle darzanopayogake bhI ananta vizeSaNase yukta kevala saMjJAke prApta honepara koI pratibandha nahIM pAyA jAtA / yahA~ aisA nahIM mAnanA cAhiye ki jJAnopayoga aura darzanopayoga meM koI bheda nahIM hai, kyoMki donoM ke viSaya meM bheda nahIM upalabdha hotA tathA donoM samasta padArthoM ke sAkSAtkaraNa svabhAvavAle haiM, isaliye una donoM meM ekase hI kArya cala jAneke kAraNa dUsare upayogako mAnanA vyarthaM hai, kyoMki asaMkIrNasvarUpase una donoMkA viSayavibhAga aneka bAra dikhalA Aye haiM / isaliye sakala aura vimala kevalajJAnake samAna akalaMka kevaladarzana bhI kevalarUpa avasthAmeM hai hI, yaha siddha huA / anyathA Agamavirodha Adi doSoMkA honA aparihArya hai / 6 306 vIryAntarAya karmake nirmUla kSayase udbhUtavRttirUpa zrama aura kheda Adi avasthAkA virodhI antarAyase rahita apratihata sAmarthyavAlA vIrya ananta vIrya kahA jAtA hai / parantu vaha isa bhagavAn ke azeSa padArthaviSayaka dhruvarUpa (sthAyI) upayoga pariNAmake honepara bhI akheda bhAva se grahaNa karanemeM pravRtta hotA huA upayogasahita hI hai aisA jAnanA cAhiye, kyoMki usake balAdhAna ke binA nirantara upayogarUpa vRtti nahIM bana sakatI / anyathA hama logoMke upayoga ke samAna arihanta kevaloke upayogake bhI sAmathyaMke vinA anavasthAnakA prasaMga prApta hotA hai| kahA bhI hai he bhagavan | Apake voryAntarAya karmakA vilaya ho, jAnese ananta vIrya zakti pragaTa huI hai / ataH aisI avasthA meM samasta bhuvanake jAnane Adi apanI zaktiyoMke dvArA Apa avasthita ho || 1 ||
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 233 ] ___$307 etenAtyantikAnantasukhapariNAmo'pyasya vyAkhyAto veditavyaH / kasmAt ? anantajJAnadarzanavIryopabRMhitasAmarthyasya vimohasya jJAnavarAgyAtizayaparamakASThAmArUDhasya paramanirvANalakSaNasya sukhasyAtyaMtikatvena prAdurbhAvopalaMbhAt / na ca jJAnavairAgyAtizayajanitavItarAgasukhAdanyadeva kiMcitsukhaM nAmAsti, sarAgasukhasya nyAyaniSThuraM vicAryamANasyaikAntato duHkharUpatvAditi / tathA coktaM saparaM bAhAsahiyaM vicchiNNaM baMdhakAraNaM visamaM / jaM iMdiehiM laddhaM taM sokkhaM dukkhameva sadA // 2 // virAgahetuprabhavaM na ghetsukhaM, na nAma kiMcittaditi sthitA vayam / sa cenimittaM sphuTameva nAsti tat tvadanyataH sattvayi yena kevalam // 3 // iti / 5 308 tasmAdanantajJAnadarzanavIryaviratipradhAnamanantasukhamanuparatavRtti-niratizayamAtmopAdAnasiddhamatIndriyaM niSpratidvandvamasyeti siddham / etenAsadvadyodayesadbhAvAtsayogakevalinyanantasukhAbhAvaM tadanupAtinI ca kavalAhAravRttimavadhArayan vAdI 307 isa kathanase Atyantika ananta sukhapariNAma bhI isa bhagavAnke vyAkhyAna kiyA gayA jAnanA cAhiye, kyoMki jisakI ananta jJAna, ananta darzana aura ananta vIryase sAmarthya vRddhiko prApta huI hai, jo moharahita hai, jo jJAna aura vairAgya kI atizaya paramakASThA para adhirUr3ha hai, jisakA parama nirvANarUpI vastra hai aise sukhako AtyantikarUpase utpatti upalabdha hotI hai| kintu jJAna aura vairAgyake atizayase utpanna hue sukhase anya sukha nAmakI koI vastu nahIM ho hai, kyoMki jo sarAgasukha hai vaha nyAyapUrvaka niSThuratAse vicAra kiyA gayA ekAntase duHkharUpa hI hai| usI prakAra kahA bhI hai __ jo indriyoMke nimittase prApta honevAlA sukha hai vaha parAzrita hai, bAdhAsahita hai, bIca-bIcameM chUTa jAne vAlA hai, bandhakA kAraNa hai aura viSama hai, vAstavameM vaha sadAkAla duHkhasvarUpa hI hai // 2 // ___jo sukha virAgabhAvako nimitta kara nahIM utpanna huA hai vaha kucha bhI nahIM hai aisA hama nizcaya karake sthita haiN| yadi vaha nimitta hai to Apake sivAya vaha spaSTarUpase anya nahIM hI hai jisase ki ApameM hI kevala nimittarUpase astitva hai // 3 // 6308 isaliye jisameM anantajJAna, anantadarzana, anantavIrya aura anantaviratikI pradhAnatA hai jo anuparata vRttivAlA hai; niratizaya hai, svabhAvabhUta AtmAko upAdAnakarake jo siddha hotA hai, atIndriya hai aura jo dvandvabhAvase rahita hai vaha anantasukha hai| isase asAtAvedanIyake udayakA sadbhAva honese saMyogakevalI bhagavAnmeM anantasukhAbhAva aura usake sAtha honevAlI kavalAhAravRttikA nizcaya karanevAlA vAdo nirAkRta ho gayA hai, kyoMki usameM usa (asAtAvedanIya) kA 1. A0 pratI etena sadvedyodaya iti pAThaH /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 jayadhavalAsahide kasapAhuDe [ cArittakkhavaNA prativyUDhaH, tatra tadudayasya sahakArikAraNavaikalyena paraghAtodaya va dakiMcitkaratvAt / tasmAdanantajJAnadarzanavIryaviratisukhapariNAmatvAnna ke sayogakevalI, siddhaparameSThivaditi siddham / $ 309 anantadAnalAbhabhogopabhogalabdhayazca vIryeNopalakSaNIya niravazeSAntarAyaprakSayajanyatvaM pratyaviziSTatvAt / tAH punarazeSaprANiviSayAbhayapradAnasAmarthyAt trailokyAdhipatitvasampAdanAt sati prayojane svAdhInAzeSabhogopabhogavastusampAdanAcca sopayogA eveti pratyetavyam / tasmAtprAgeva dvitayamohanIyaprakSayAddarzanacAritrazuddhimAtyantikamavagADho jJAnadRgAvaraNamUlottaraprakRtisaMkSayAnantaravijRmbhitakSAyikAnantakevalabodhadarzana paryAyaH, antarAya parikSayAtsamAsAditAnantavIryadAnalAbha bhogopabhogasAmarthyo, navakevalalabdhipariNataH kRtArthatAyAH paramakASThAmadhitiSThannaItparameSThI svayambhUrjinaH kevalI sarvajJaH sarvadarzI sayogakevalI ceti tadA saMzabdyate / jinAdi - saMzabdAnAM padArthavyAkhyA sugameti na punaH pratanyate / bhavati cAtra sayogikevalinaH svarUpanirUpaNe gAthAdvayam -- udaya sahakArI kAraNoM kI vikalatAke kAraNa paradhAtake udayake samAna akiMcitkara hai / isaliye unake anantajJAna, anantadarzana, anantavIrya, anantavirati aura anantasukhapariNAmapanA hone se sayogakevalI bhagavAn siddhaparameSThIke samAna bhojana nahIM karate haiM, yaha siddha hotA hai / SS 309 anantavIryako upalakSaNa karake pUre antarAyakarmake kSayase anantadAna, anantalAbha, anantabhoga aura ananta - upabhogarUpa labdhiyA~ utpanna huI haiM, kyoMki anantavIrya ke samAna una for utpattiprati koI vizeSatA nahIM hai / parantu ve labdhiyA~ samasta prANIviSayaka abhayadAnakI sAmarthyaMke kAraNa, tInoM lokoMke adhipatitvakA sampAdana karanese tathA prayojanake rahate hue svAdhIna azeSa bhogopabhogasambandhI vastuoMkA sampAdana honese upayogasahita hI haiM, aisA jAnanA cAhiye | isaliye pahale hI donoM prakArake mohanIya karmake kSayase jisane Atyantika samyagdarzana aura samyakcaritra kI zuddhiko prApta kiyA hai, jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNarUpa mUla aura uttara prakRtiyoMke kSayake anantara ho jisakI kSAyika anantakevalajJAna aura kSAyika anantakevaladarzana paryAya vRddhiko prApta huI hai, tathA antarAya karmake kSayase jo anantavorya, anantadAna, anantalAbha, anantabhoga aura ananta-upabhogarUpa no kevala - labdhiyoMrUpase pariNata huA hai, vaha kRtArthatAkI paramakASThAko prApta hotA huA arhatparameSThI, svayambhU, jina, kevalI, sarvajJa, sarvadarzI aura sayogakevalI isa rUpase kahA jAtA hai / yahA~ jinAdirUpa sabdoM kI padArtha vyAkhyA sugama hai, isaliye unakA punaH vistAra nahIM karate haiM / yahA~para sayogikevalIke svarUpake nirUpaNa karanemeM do gAthAe~ haiM 1. A0 pratau pratipattavyam iti pAThaH /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0233] 135 kevlnnaanndivaayrkirnnklaavppnnaasiynnnnaanno|| Navakevala-laDuggamasujaNiyaparamappavavaeso // 4 // asahAyaNANadaMsaNasahio idi kevalI hu jogeNa / jutto tti sajogo idi aNAiNihaNArise vutto // 5 // $ 310 yatpunarihAzaGkAntaraM-sarvajJo vItarAgo vA na kazcit puruSavizeSaH samasti, sarvapuruSANAM rAgAdyavidyopadrutasvabhAvatvAdrathyApuruSavadityAdi kaizcinmithyAdarzanAkulIkRtahRdayaiH svaparavidveSibhiranAptairAdRtaM, tadapi zAstrAdAveva sunirlo Thitamiti na punarupanyasyate / tadevaM jJAnAvaraNAdikarmaNAM nizcayavyavahArApAyAtizayAnaMtaramAvibhUtAcintyajJAnadarzanasAmrAjyaprAptyatizayasya paramakASThAmAtmasAtkRtya kRtakRtyatAmapAkRtakRtAntakRtanikRtimakRtiko svasAkurvastridazAsuramanujamunipatibhirabhigamanIyatvAt prAptapUjAtizayabahirvibhUtiH sayogakevalI bhUtvA svayaM niSThitArthopi magavAnahatparameSThI parArthapravRttisvAbhAvyAddharmAmRtavRSTimAsannabhanyajagate hitAya pravarSannabuddhipUrvameva sarvasatvAbhyudvArabhAvanAtizayaprerito bhavyajanapuNyena zeSakarmaphalasa vyapekSeNa vihArAtizayamanubhavatItyetatpratipAdayitukAmaH sUtramuttaraM paThati-- jisane kevalajJAnarUpIdivAkarakI kiraNakalApakedvArA ajJAnakA nAza kara diyA hai tathA nau kevala labdhiyoMkI utpatti honese jisane paramAtmasaMjJAko prApta kara liyA hai| vaha asahAyajJAnadarzanase sahita hotA hai, isaliye kevalI kahA jAtA hai tathA yogasahita honese sayogI kahalAtA hai, aisA anAdi-anidhana ArSameM kahA gayA hai / / 4-5 // 6310 jo yahA~ dUsarI AzaMkA kI jAtI hai ki koI puruSavizeSa sarvajJa vItarAga nahIM hai, kyoMki sabhI puruSa rAgAdi avidyAse upadruta svabhAvavAle haiM, rathyApuruSake samAna; ityAdi rUpase jinakA hRdaya mithyAdarzanase Akulita kiyA gayA hai aura jo apane aura dUsaroMke vairI anApta haiM unakedvArA yaha bAta AdarapUrvaka kahI jAtI hai kintu vaha bAta bhI zAstra AdimeM bhI acchI tarahase khaNDita kara dI gaI hai, isaliye usakA yahA~ punaH upanyAsa nahIM karate / ataH isa prakAra jJAnAvaraNAdi karmoMke nizcaya-vyavahArarUpa apAyAtizayake anantara prApta hue acintyajJAna-darzanarUpa sAmrAjyakI prAptiko atizayako paramakASThAko AtmasAt karake jisane yamakRtachalanAke dUra kiye jAnese akRtika kRtakRtyatAko svAdhIna karate hue devendra, asurendra aura cakravatiyoM aura gaNadharoMke dvArA abhigamanIya honese jisane pUjAtizayarUpa bAhya vibhUtiko prApta kiyA hai, aise jinadeva sayogakevalI hokara svayaM sampanna prayojana hote hue bhI bhagavAn arhatparameSTho parArthapravRttirUpa svabhAvavAle honese Asannabhavya jIvoMke hita ke liye dharmAmRtavRSTikA pravartana karate hue abuddhipUrvaka hI samasta prANiyoM ke saba prakArake uddhArako bhAvanAke atizayase prerita hote hue bhavya jovoMke puNyake nimittase zeSa aghAti karmoMke phalakI apekSA vihArAtizayakA anubhava karate haiM / isa prakAra isa tathyake pratipAdana karanekI icchAse yukta AcAryavayaM Ageke sUtrako kahate haiM
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe [ cArittakkhavaNA * saMkhejjaguNAe seDhIe padesaggaM NijjaremANo viharaditti / $ 311 pratisamayamasaMkhyAtaguNazreNyA karmapradezAneva nidhunvan dharmatIrthapravartanAya yathocite dharmakSetre devAsurAnuyAto mahatyA vibhUtyA viharati prazastavihAyogatisavyapekSAttatsvAbhAvyAditi sUtrArthaH / syAnmatam - - abhisaMdhipUrvaka evAsya vyApAravyAhArAtizayo bhavatumarhati, anyathA yatkiMcana kAritvadoSAnu SaMjanAttadabhyupagame cacchatvAdasarvajJa evAyaM syAt aniSTaM caitaditi ? naitadevamabhisaMdhivirahe'pi kalpataruvadasya parArthasaMpAdana sAmarthyopapatteH pradIpavadvA, na vai pradIpaH kRpAlutayA''tmAnaM paraM vA tamaso nirvartayati, kiMtu tatsvAbhAvyAdeveti na kiMcit vyAhanyate / yathoktaM-himavAdi 136 jagate tvayA na ca vivadiSA kalpataruranabhisaMdhirapi praNayibhya IpsitaphalAni jagadguro / yacchati // * bhagavAn arhatparameSThIdeva asaMkhyAtaguNI zreNirUpase pradeza puMjakI nirjarA karate hue vihAra karate haiM / 311 pratisamaya asaMkhyAtaguNI zreNirUpa se karmapradezoM ko ye bhagavAn dhunate hue dharmatIrthaMkI pravRttikeliye yathAyogya dharmakSetrameM devoM aura asuroMse anugata hote hue bar3I bhArI vibhUtike sAtha prazasta vihAyogatike nimittase yA vihAra karanerUpa svabhAvavAle honese vihAra karate haiM, yaha isa sUtrakA artha hai / zaMkA - - kadAcit yaha mata ho ki ina arhatparameSThI bhagavAnkA vyApArAtizaya aura upadezarUpa atizaya abhiprAya pUrva kahI ho sakatA hai, anyathA yatkicit karanerUpa doSakA anuSaMga prApta hotA hai aura aisA mAnanepara icchAsahita honese ye bhagavAn asarvajJa hI prApta hote haiM / kintu aisA svIkAra karanA aniSTa hI hai ? samAdhAna - - kintu aisA nahIM hai, kyoMki abhiprAyase rahita honepara bhI kalpavRkSake samAna ina bhagavAn ke padArtha ke sampAdanakI sAmathyaM bana jAtI hai / athavA pradIpake samAna ina bhagavAnkI vaha sAmarthya bana jAtI hai kyoMki dopaka niyamase kRpAlupanese apane aura parake andhakArakA nivAraNa nahIM karatA, kintu usa svabhAvavAlA honeke kAraNahI vaha apane aura parake andhakArakA nivAraNa karatA hai / jaisA kahA hai he jagadguro ! Apane jagat keliye jo hitakA upadeza diyA hai vaha kahane kI icchAke binA hI diyA hai, kyoMki aisA niyama hai ki kalpavRkSa binA icchAke hI premIjanoMko icchita phala detA hai / 1. tA0 pratI nirdhanaM (nirdhuvan ) / A0 pratI nirdhana / ma0 pratI nirdhanaM iti pAThaH /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 233 ] kAyavAkyamanasAM pravRttayo nAbhavaMstava nAsamIkSya bhavataH pravRttayo dhIra, vivakSAsannidhAne'pi vAgvRttirjAtu nekSyate / vacchanto vA na vaktAraH zAstrANAM mandabuddhayaH || ityAdi / 6 312 tasmAdasya paramopekSAlakSaNAM saMyamavizuddhimAsthitavato vyApAravyAhArAdayo'tizaya vizeSAH svAbhAvikatvAnna puNyabandhahetava iti pratipattavyam / yathoktamArSe -- munezcikIrSayA / tAvakamacintyamIhitam // titthayarasa vihAro loyasuho Neva tassa puNNaphalo / vayaNaM ca dANapUjAraMbhayaraM taM Na levei / / 137 6 313 sa punarasya vihArAtizayo bhUmimaspRzata eva gaganatale bhaktipreritAmaragaNavinirmiteSu kanakAmbujeSu prayatnavizeSamaMtareNApi svamAhAtmyAtizayAt pravartata iti pratyetavyaM, yogizaktInAmacintyatvAditi / uktaM ca- he mane ! ApakI zarIra, vacana aura manako pravRttiyA~ binA icchAke hI hotI haiM, para isakA artha yaha nahIM ki ApakI mana, vacana aura kAyasambandhI pravRttiyA~ binA samIkSA kiye hotI haiM / he dhIra! ApakI ceSTAyeM acintya haiM / kahane kI icchAkA sannidhAna honepara hI vacanakI pravRtti nahIM dekhI jAtI, kyoMki yaha hama spaSTa dekhate haiM ki mandabuddhi jana icchA rakhate hue bhI zAstroMke vaktA nahIM ho pAte / ityAdi / $ 312 isaliye parama-upekSAlakSaNarUpa saMyamakI vizuddhiko dhAraNakaranevAle ina bhagavAnkA bolanA aura calanerUpa vyApAra Adi atizayavizeSa svAbhAvika honese puNyabandhake kAraNa nahIM hai, aisA yahA~ jAnanA cAhiye / jaisA ki ArSameM kahA hai tIrthaMkara parameSThIkA vihAra lokako sukha denevAlA hai, parantu usakA vaha kArya puNyaphalavAlA nahIM hai / aura unakA vacana dAna-pUjArUpa Arambhako karanevAlA to hai phira bhI unako karmoMse lipta nahIM karatA / 1. A0 pratau vIkSyate iti pAThaH / 2. A0 pratI vaNNa iti pAThaH / 3. A0 pratI mAhAtmyAtizayAm iti pAThaH / 18 SS 313 punaH isa mahAtmAkA vaha vihArAtizaya bhUmiko sparza na karate hue hI AkAzameM bhaktivaza prerita hue deva samUhakedvArA race gaye svarNakamaloMpara prayatna vizeSake binA hI apane mAhAtmya vizeSavaza pravRtta hotA hai, aisA jAnanA cAhiye, kyoMki yogiyoMkI zaktiyA~ acintya hotI haiM / kahA bhI hai
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 [carittakkhavaNA jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe namastalaM pallavayanniva tvaM, shsrptraambujgrbhcaaraiH| pAdAmbujaiH pAtitamAradaparyo, bhUmau prajAnAM vijahartha' bhUtyai / iti 3314 ettha sajoginiNassa paDhamasamayappahuDi jAva samugdhAdAhimuhakevalipaDhamasamayo tti tAva guNaseDhiNikkhevakamo avaDidegarUpo tti ghettavyo; pariNAmesu paDisamayamavaTThidesu taNNibaMdhaNapadesokaDuNAe guNaseDhiNikkhevAyAmassa ca sarisatte mottUNa visrisbhaavaannuvvttiido| Navari khINakasAyeNa guNaseDhiNimittamokaDijjamANadavvAdo sajogikevaliNA okaDijjamANadavvamasaMkhejjaguNaM, tatthataNaguNaseDhiNikkhevAyAmAdo etthataNaguNaseDhiNikkhevAyAmo saMkhejjaguNahINo tti ghettavvo, chadumatthapariNAmehito kevalipariNAmANamaivisuddhattAdo ekkArasaguNaseDhiparUvaNAe tahA bhaNidattAdo ca / tamhA AugavajjANaM tihamaghAdikammANaM padesaggamasaMkhejjaguNAe seDhIe NijjaremANo eso ukkasseNa desUNapuvvakoDimettakAlaM dhammatitthaM pavattemANo viharadi tti suNirUvidaM / hajAra pA~khaDIvAle kamaloMke madhya calate hae caraNakamaloMse AkAzatalako pallavita karate hueke samAna karmabhUmikSetrameM prajAjanoMmeM mokSamArgako samRddhikeliye kAmadevake dapaMkA patana karanevAle Apane vihAra kiyA / iti // 6 314 yahA~para sayogIjinake prathama samayase lekara samuddhAtake abhimukha hue kevalI jinake prathama samaya taka guNazreNike nikSepakA krama avasthita ekarUpa hotA hai aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki pariNAmoMke pratisamaya avasthita rahanepara unake nimittase honevAlA pradezoMkA apakarSaNa aura gaNazreNinikSepakA AyAma sadazapaneko choDakara visadazarUpa nahIM hotaa| itanI vizeSatA hai ki kSINakaSAya jIvakedvArA guNazreNike nimitta apakarSita hue dravyase sayogikevalI jinakedvArA apakarSita honevAlA dravya asaMkhyAtaguNA hotA hai tathA vahA~ hue guNazreNinikSepake AyAmase yahA~ke guNazreNinikSepakA AyAma saMkhyAtaguNAhIna grahaNa karanA cAhiye, kyoMki eka to chadmasthake pariNAmoMse kevalI jinake pariNAma ativizuddha hote haiM tathA dUsare gyAraha guNazreNiprarUpaNAmeM vaisA kahA gayA hai / isaliye Ayukarmako chor3akara tIna aghAtikarmoMke karmapradezoMkI asaMkhyAtaguNIzreNirUpase nirjarA karatA huA yaha kevalI jina utkRSTase kucha kama pUrvakoTipramANa kAlataka dharmatIrthako pravRtta karatA huA vihAra karatA hai, yaha acchI tarahase nirUpaNa kiyA hai| 1. A0 pratI vijaharSa iti pAThaH /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavaraNAhiyAracUliyA $ 315 ettha titthayarakevalINamiyarakevalINaM ca jahaNNukassavihArakAlANaM pamANANugamo titthayarANaM vihArAisao samavasaraNavibhUdivaNNaNaM ca bhaNiyaNa geNhidavvaM / atra sUtraparisamAptAviti zabdopAdAnaM svoktiparicchede draSTavyam, etAvati prarUpaNAprabaMdhe savistaraM prarUpite tataH prakRtArthAdhikArasya parisamAptiriti svoktiparicchedasyAtra vivakSitatvAt / evamettieNa parUvaNApabaMdheNa satthANasajogikevalivisayaM parUvaNAvisesaM parimamANiya saMpahi ettheva carittamohaNIyapurassarANaM ghAdikammANaM khavaNAvihI samappadi tti kayaNicchao edasseva khavaNAhiyArassa cUliyAparUvaNaDamuvarimAo suttagAhAo paDhai-tattha tAva paDhamA suttagAhA * aNamicchamissasamma aTTha esitthivedachakkaM ca / puMvedaM ca khavedi du kohAdIe ca saMjalaNe // 1 // $ 316 esA gAhA saNacarittamohapayaDINaM khavaNAparipADiM puvvuttameva savvovasaMhAramuheNa paduppAedumoiNNA / taM kathaM ? 'aNa' evaM bhaNide aNaMtANubaMdhicaukkassa gahaNaM kAyavvaM, NAmegadesaNiddeseNa vi NAmillavisayasaMpaccayassa supasiddhatta kSapaNAdhikAra-cUlikA 6 315 yahA~para tIrthaMkarakevaliyoM aura anya kevaliyoMke jaghanya aura utkRSTa vihArakAloMke pramANakA anugama aura vihArasambandhI atizayakA tathA samavasaraNavibhUtikA varNana kahakara grahaNa karanA caahie| yahA~para sUtrakI pIrasamAptimeM 'iti' zabdakA grahaNa apanI uktike jJAnarUpa arthameM jAnanA cAhiye kyoMki itane prarUpaNA prabandhake vistArake sAtha prarUpita kara denepara usase prakRta arthAdhikArako parisamApti hotI hai| yaha apanI uktikA pariccheda yahA~para vivakSita hai| isaprakAra itane prarUpaNArUpa prabandhakedvArA svasthAna sayogikevaloviSayaka prarUpaNAvizeSako samApta karake aba yahIMpara cAritramohanIya-pramukha ghAtikarmo kI kSapaNAvidhi samApta hotI hai, aisA kiye gaye nizcaya pUrvaka isI kSapaNAdhikArakI cUlikAkA kathana karanekeliye Ageko sUtra gAthAoMko par3hate haiN| unameM prathama sUtragAthA yaha hai ___ * yaha mokSamArgapara ArUr3ha huA jIva anantAnubandhIcatuSka, mithyAtva, samyagmithyAtva, samyaka prakRtimithyAtva, madhyakI apratyAkhyAnAvaraNa catuSka aura pratyAkhyAnAvaraNacatuSka ye ATha kaSAya, napusakaveda, strIveda, chaha nokaSAya, puruSaveda aura krodha, mAna, mAyA tathA lobha ye cAra saMjvalana kaSAya inakA kramase kSaya karatA hai| 8 316 yaha sUtragAthA darzanamohanIya aura cAritramohanIyakI pahale kahI gaI hI kSapaNAkI paripATIkA sabakA upasaMhAradvArA kathana karanekeliye avatIrNa huI hai| zakA--vaha kaise ?
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [khavaNAhiyAracUliyA dNsnnaado| tado agaM tANubaMdhicaukkaM visaMjoyaNakiriyAe puvvameva NAsedi tti bhaNidaM hoi / 'miccha' evaM bhaNide tado dasaNamohakkhavaNamADhaviya puvvaM micchattaM khavedi tti vRttaM hoi| 'missa' evaM bhaNide tado pacchA sammAmicchattaM khavedi tti ghettavvaM / 'samma evaM bhaNide tado pacchA sammattaM khavedi ti maNidaM hodi / 'aTTha' evaM maNide puvvuttasattapayaDIo heTThA ceva appappaNo ThANe khaveyUNa tado khavagaseDhimArUDho saMto aNiyaTTiguNaTThANe aMtarakaraNAdo heTThA ceva aTThakasAye Niduvedi tti vuttaM hoi / evaM gatsayavedAdipayaDINaM pi khavaNAparivADIgAthANusAreNa vattavvA / etto vidiyA suttagAhA * atha thINagiddhikammaM NihANiddA ya payalapayalA ya / adha piraya-tiriyaNAmAM jhINA saMchohaNAdIsu // 2 // 6317 esA vidiyA sutta gAhA aTThakasAyakkhavaNAdo pacchA khavijjamANANaM thINagiddhiAdisolasapayaDINaM NAmaNiddesakaraNaTThamoiNNA sugamA ca / edisse astha samAdhAna-'aNa' aisA kahanepara anantAnubandhIcatuSkakA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki nAmake ekadezake nirdezadvArA bhI nAmavAle viSayake ThIka jJAnakI prasiddhi huI dekhI jAtI hai| isaliye anantAnubandhIcatuSkakA visaMyojanakriyAdvArA pahale hI nAza karatA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 'miccha' aisA kahanepara tadanantara darzanamohanIyako kSapaNAkA Arambhakara pahale mithyAtvakI kSapaNA karatA hai, yaha kahA gayA hai| 'missa' aisA kahanepara usake bAda sAmyagmithyAtvakI kSapaNA karatA hai, aisA grahaNa karanA caahiye| 'samma' aisA grahaNa karanepara usake bAda samyaktvakI kSapaNA karatA hai, yaha kahA gayA hai| 'aTTha' aisA kahanepara pUrvokta sAta prakRtiyoMke bAda hI apaneapane sthAnameM ATha kaSAyoMko kSapaNA prArambha kara tadanantara kSapakazreNipara ArUr3ha hotA huA anivRttiguNasthAnameM antarakaraNakriyAke karaneke bAda hI ATha kaSAyoMkI kSapaNAkA niSThApana karatA hai, yaha kahA gayA hai| isaprakAra napuMsakaveda Adi prakRtiyoMkI bhI kSapaNAsambandhIparipATI gAthAke anusAra karanI cAhiye / aba Age dUsarI sUtragAthA kahate haiM * aba madhyakI ATha kaSAyoMkI kSapaNA karaneke pazcAt styAnagRddhikarma, nidrAnidrA aura pracalApracalA tathA narakagati aura tiryaJcagati nAmavAlI teraha prakRtiyA~, isaprakAra ye solaha prakRtiyA~ saMkrAmakaprasthApakakedvArA antarmuhUrta pUrvahI sarva saMkramaNa AdimeM kSINa kI jA cukI haiM // 2 // 317 yaha dUsarI sUtragAthA ATha kaSAyoMko kSapaNAke anantara kSayako prApta honevAlI styAnagRddhi Adi solaha prakRtiyoMkA nAmanirdeza karanekeliye avatIrNa huI hai aura isakI artha 1. (75) 128 bhA0 15.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 233 ] parUvaNA, puvvameva vihaasiyttaado| eto aMtarakaraNe kade mohaNIyassANupuvvIsaMkamo rate parivADI paTTadi tti jANAvaNadvamuvarimAo tiSNi suttagAhAo paDhai * savvassa mohaNIyassa ANupuvvI ya saMkamo hoi / lobhakasAye NiyamA asaMkamo hoi boddhavvo // 3 // * saMchuhRdi purisavede itthavedaM Nava sayaM ceva / sapteva NokasAye NiyamA kopamhi saMchuhadi // 4 // * kohaM saMchuhai mANe mANaM mAyAe niyamasA chuhai / mAyaM ca chuhai lohe paDilomo saMkamo Natthi // 5 // $ 318 gatArthatvAnnAtra kiMcid vyAkhyeyamasti etto chaTThI suttagAhA- 141 * jo jamhi saMchuhaMto NiyamA baMdhamhi hoi saMchuhaNA / baMdheNa hINadarage ahiye vA saMkamo Natthi || 6 || prarUpaNA sugama hai, kyoMki isakI pahalehI vibhASA kara Aye haiM / isake Age antarakaraNa karalenepara mohanIya karmakA AnupUrvI saMkrama isa paripATIse pravRtta hotA hai, isa bAtakA jJAna karAnekeliye Age tIna sUtragAthAoM ko par3hate haiM * Age mohanIyakarma kI saba prakRtiyoMkA AnupUrvI saMkrama hotA hai / kintu arretreat niyamase saMkrama nahIM hotA, aisA jAnanA cAhiye || 3 // * strIveda aura napuMsaka vedakA niyamase puruSavedameM saMkramaNa karatA hai / tathA puruSaveda sahita sAta nokaSAyakA niyamase krodhasaMjvalana meM saMkramaNa karatA hai ||4|| * vaha kSapaka krodhasaMjvalanako niyamase mAnasaMjvalana meM saMkrAnta karatA hai, - mAnasaMjvalanako niyamase mAyAsaMjvalanameM saMkrAnta karatA hai / tathA mAyAsaMjvalanako niyamase lobhasaMjvalanameM saMkrAnta karatA hai / inakA pratilomavidhise saMkrama nahIM hotA ||5|| 318 ina sUtragAthAoM kA artha jJAta ho jAnese inake viSaya meM kucha vyAkhyAna karane yogya nahIM hai / aba isake Age chaThI sUtragAthA kahate haiM * jo jIva jisa badhyamAna prakRtimeM saMkramaNa karatA hai usakA niyamase bandhameM hI saMkramaNa hotA hai / tathA usakA bandhase hInatara sthiti meM bhI saMkramaNa karatA hai, kintu bandhase adhikatara sthitimeM saMkramaNa nahIM hotA || 6 || 1. kohassa tA0 /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ khavaNAhiyAra cUliyA 6 319 esA vi sutagAhA ANupuvvI saMkamAtrasare puvvameva ukkaDaNAsaMkarma parapayaDisaMkamaM ca samassiyUNa vihAsidA tti Na ettha kiMci vakkhANeyavvamatthi / etto khavagassa aNubhAgapadesavisayANaM baMdhodayasaMkamANaM thovabahuttAvahAraNamuvarimANaM tinhaM suttagAhANamavayAro -- 142 * baMdheNa hoi udayo ahi udayeNa saMkamo hi / guNaseDhi anaMtaguNA boddhavvA hoi aNubhAge // 7 // * baMdheNa hoi udo ahio udaeNa saMkamo hi / guNase asaMkhejjA ca padesaggeNa boddhavyA // 8 // * udayo ca anaMtaguNo saMpahi baMdheNa hoi aNubhAge / se kAle udayAdo saMpahi baMdho anaMtaguNo ||9|| vihAsido tahA ceva puNo savvakammANaM dvidibaMdha - 9 320 edAsiM tihaM suttagAhANamattho jahA punvaM vi aNubhAsiyo / etto carimasamayabAdarasAM parAiyassa pANAvahAraNaGkaM dasamI gAhA samoiNNA -- $ 319 isa sUtra gAthAko bhI AnupUrvI saMkramake avasarapara pahalehI utkarSaNa saMkrama aura paraprakRti saMkramakA Azraya karake vibhASA kara Aye haiM, isaliye yahA~para kucha bhI vyAkhyAna karaneyogya nahIM hai / Age kSapakake anubhAga aura pradezaviSayaka bandha, udaya aura saMkramake alpabahutvakA nizcaya karanekeliye Age tIna sUtragAthAoMkA avatAra karate haiM * bandhase udaya adhika hotA hai aura udayase saMkrama adhika hotA hai / isaprakAra anubhAga meM guNazreNI anantaguNI jAnane yogya hai ||7|| * bandhase udaya adhika hotA hai aura udayase saMkrama adhika hotA hai / isaprakAra pradeza kI apekSA guNazreNi asaMkhyAtaguNI jAnanI cAhiye ||8|| * anubhAgake viSaya meM sAmpratika bandhase sAmpratika udaya anantaguNA hotA hai tathA tadanantara samaya meM honevAle udayase sAmpratika bandha anantaguNA hotA hai || 9 || 320 ina tInoM sUtragAthAoM ke arthakI jaise pahale vibhASA kara Aye haiM usIprakAra unakI phira bhI vibhASA karanI cAhiye / aba bAdarasAmparAyika jIvake antima samayameM saba karmoke sthitibandhake pramANakA avadhAraNa karanekeliye dasavIM gAthA avatIrNa huI hai 1. (90) 143 bhAga 15 / 2. (91) 144 bhAga 0 15 / 3. (92) 145 bhAga 15 /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 213] * carime bAdararAge NAmAgovANi vedaNIyaM ca / vassassaMto baMdhadi divasassaMto ya ja sesaM // 10 // 6 321 gtaarthtvaannaitdgaathaasuutrmnuttiikyte| cUlikAprarUpaNArthaM tu punaruktagAthopanyAse'pi na kiMciduSyatIti pratipattavyam / etto ekkArasamI suttagAhA-- * jaM cAvi saMchahaMto khavei kihiM abaMdhago tisse / suhumamhi saMparAye abaMdhago baMdhagiyarANaM // 11 // 6 322 esA vi gAhA puvvameva suNiNNIdatthA tti Na ettha kiMci vakkhANeyadhvamatthi / evamedAo ekkArasa suttagAhAo suhumasAMparAiyaguNaTThANapajjaMtAe carittamohakkhavaNAe cUliyAbhAveNa dtttthvvaao| etto khINakasAyaddhAe tiNhaM ghAdikammANamudayodIraNAdivisesapaduppAyaNamuheNa tesiM khavaNavihANaparUvaNaTuM sajogikevaliguNaTThANasarUvaNirUvaNaTuM ca bArasamIe suttagAhAe samoyAro-- * bAdararAgake antima samayameM kSapakajIva nAma, gotra aura vedanIyakarmako eka varSake bhItara bA~dhatA hai tathA zeSa rahe tIna ghAtikarmoM ko eka divasake bhItara bAMdhatA hai // 10 // 6221 gatArtha honese isa gAthAsUtrakI TIkA nahIM karate haiN| cUlikAkA prarUpaNa karanekeliye to ukta sUtragAthAoMkA punaH kathana karanepara bhI koI doSa nahIM hai, aisA yahA~ jAnanA cAhiye / aba Age gyArahavIM sUtragAthA kahate haiM * jisa kRSTiko saMkramaNa karatA huA kSaya karatA hai usa kRSTikA vaha kSapaka bandhaka nahIM hotA tathA sUkSmasAmparAyameM tatsambandhI kRSTiyoMkA abandhaka hotA hai| kintu itara kRSTiyoMkA [vedana yA kSapaNakAlameM] vaha bandhaka hotA hai // 11 // 6 322 isa sUtragAthAke arthakA bhI pahale hI acchI tarahase nirNaya kara Aye haiM, isaliye yahA~para kucha bhI vyAkhyAna karane yogya nahIM hai| isaprakAra ye gyAraha sUtragAthAyeM sUkSmasAmparAyika guNasthAnataka cAritramohanIyako kSapaNAmeM cUlikArUpase jAnanA caahiye| Age kSINakaSAyake kAlameM tIna ghAtikarmo kA udaya aura udIraNA AdirUpa vizeSake pratipAdanadvArA unakI kSapaNAvidhike prarUpaNa karanekeliye sayogikevalo guNasthAnake svarUpakA pratipAdana karanekeliye bArahavIM sUtragAthAkA avatAra karate haiM 1.ka0 pratI carimo bAdararAgo (156) 209 iti pAThaH /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe [ khavaNAhiyAracUliyA * jAva Na dumatthAdo tinhaM ghAdINa vedago hoi / adha NaMtareNa khaiyA savvaNhU savvadarisI ya // 12 // $ 323 yAvat khalu chamastha paryAyAnna niSkrAmati tAvattrayANAM ghAtikarmaNAM jJAnadRgAvaraNAntarAyasaMjJitAnAM niyamAdvedako bhavati, anyathA chadmasthabhAvAnupapatteH / athAnantarasamaye dvitIyazukladhyAnAgninA nirdagdhAzeSaghAtikarmadra umagahanaH chadmasthaparyAyAnniSkrAntasvarUpaH kSAyikoM labdhimavaSTabhya sarvajJaH sarvadarzI ca bhUtvA viharatItyayamatra gAthArthasaMgrahaH evamedAsiM bArasahaM suttagAhANa matthe vihAsiya samatte tado caritamokkhavaNAe cUliyA samattA bhavadi / tado caritta mohakkhavaNAsaNNido kasAyapAhuDassa pArasamo atthAhiyAro samapyaditti jANAvaNaTTamuva saMhAravakkamAha- 144 * caritta mohakkhavaNA tti samattA / $ 324 evaM kasA pAhuDasuttANi saparibhAsANi samattANi / savvasamAseNa sadatIsANi / evaM kasA pAhuDaM samattaM / * yaha kSINakaSAya guNasthAnavAlA kSapaka jaba taka chadmastha avasthAse nahIM nikalatA hai taba taka jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya ina tIna ghAtikarmoM kA vedaka hotA hai / tadanantara ukta tIna ghAtikarmoM kA kSaya karake sarvajJa aura sarvadarzI hotA hai ||12|| 9 323 yaha kSapaka jabataka chadmastha paryAyase nahIM nikalatA hai tabataka vaha jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya saMjJAvAle ina tIna ghAtikarmoM kA niyamase vedaka hotA hai, kyoMki anya prakAra se chadmasthapanA nahIM bana sakatA hai| isake anantara samaya meM dvitIya zukladhyAnarUpI agni samasta ghAtikarmarUpI vRkSoMke vanako jalAkara aura chadmastha paryAyase nikalakara kSAyikI labdhikA avalambanakara sarvajJa aura sarvadarzI hokara vihAra karatA hai, yaha yahA~para gAthAkA samuccayarUpa artha hai / isaprakAra ina bAraha sUtragAthAoMke arthakI vibhASA karake samApta honepara tadanantara cAritramohakSapaNA nAmaka anuyogadvArako cUlikA samApta hotI hai| isaprakAra cAritramohakSapaNA nAmaka kaSAyaprAbhRtakA pandrahavA~ adhikAra samApta hotA hai, isa bAtakA jJAna karAnekeliye upasaMhAra vacanako kahate haiM * isa prakAra cAritramohakSapaNA nAmaka anuyogadvAra samApta huA / 9 324 isaprakAra paribhASAoMke sAtha kaSAyaprAbhRtake sUtra samApta huye / yoga 233 hai / isaprakAra kaSAyaprAbhRta samApta huA / una sabakA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ gA0 1-7] 145 gaNaharadevANa Namo godama-lohajja-jaMbusAmINaM / jiNavaravayaNa viNiggayadivvajjhuNI vivariyA jehiM / / 1 // te usahaseNapamuhA gaNaharadevA jayaMti savve vi / / sudarayaNAyarapAro dUro vi parAiyo jehiM // 2 // iya suhumadurahigamabhaMgasaMkulaM Na yasahassagaMbhIraM / gAhAsuttatthamiNaM NissesaM ko bhaNejja chadumattho // 3 // taha vi gurusaMpadArya maNammi kAUNa puzvasUrINaM / AdarisadasaNeNa ya darisiyamedaM disAmettaM / / 4 // abbhapaDalaM va suttaM bahubhaMgataraMgabhaMguraM jamhA / vitthArajANaehiM vitthariyavvaM have tamhA // 5 // jaM etthatthakkhaliyaM saddakkhaliyaM ca jaM have kiMci / taM tu mahatA micchA me dukkaDaM tassa // 6 // hoi sagamaM pi duggama-maNivaNavakkhANakAradoseNa / jayadhavalAkusalANaM sugamacciya duggamA vi atthagaI // 7 // jinhoMne jinavarake mukhase nikalI huI divyadhvaniko vistArase kahA una gautamasvAmI, lohAryA aura jambUsvAmI [Adi| gaNadharoMko hamArA namaskAra hoo // 1 // jinhoMne zrutaratnarUpo sAgarase pAra hokara use dUrase ho parAjita kara diyA hai aise jo vRSabhasena pramukha gaNadhara ho gaye haiM ve saba bhI jayavanta hoveM // 2 // ___ ina gAthAsUtroMkA artha sUkSma hai, duradhigamya hai, bhaMgoMse saMkula hai aura hajAroM nayoMse gambhIra hai; ataH aisA kauna chadmastha hai jo usakA pUrI tarahase kathana kara sake / / 3 / / to bhI pUrvameM hue AcAryo kedvArA cale A rahe gurusampradAyako manameM dhAraNa karake Adarzake dekhaneke samAna isakA dizAmAtra kathana kiyA hai / / 4 // yataH yaha sUtragrantha meghapaTalake samAna bahuta prakArako taraMgoMse bhaMgura hai; ataH vistArako jAnanevAle puruSoMkedvArA isakA vistArase varNana kiyA jAnA cAhiye / / 5 / / isake kathanameM mere dvArA jo kucha bho arthakA skhalana huA hai yA jo kucha zabdoMkA skhalana huA hai use mahApuruSa pUrA kareM / usa sambandhaviSayaka merA duSkRta mithyA hoo // 6 // jo mahAnubhAva isake vyAkhyAna karane meM nipuNa nahIM haiM unake usa doSake kAraNa isakA vyAkhyAna sugama hokara bho durgama ho jAtA hai| tathA jo jayadhavalAkedvArA isakA vyAkhyAna karane meM kuzala haiM unakeliye isa kaSAyaprAbhRtake arthakA jJAna durgama hote hue bho sugama ho jAtA hai / / 7 / / 19
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacchimakhaMdha-pratthAhiyAra zabdabrahmeti zAbdairgaNadharamunirityeva rAddhAntavidbhiH, ___ sAkSAtsarvajJa evetya vahitamatibhiH sUkSmavastupraNItau / yo dRSTo vizvavidyAnidhiriti jagati prAptabhaTTArakAkhyaH, sa zrImAnvIraseno jayati paramatadhvAntabhittaMtrakAraH // 1 // je te tiloyamatthayasihAmaNI guNamayUhaviSphuriyA / siddhA jayaMti savve laddhasahAvA vibuddhasavvatthA // 2 // jesiM NavappayArA kevalaladdhippahA paripphurai / bhaviyajaNakamalabohaNa divAyarA te jayaMti arahaMtA / / 3 // paddhoriya dhammapahA nniddhoyklNk-dhvlcaarittdhyaa| saddhammadhoriyA te suddhiM me deMtu mUrivarasatthavahA // 4 // ajjhappavijjaNivaNAM smaayjhaannjogsNjuttaa| sajjaNakamalavibohaNasujjA pasiyaMtu me uvajjhAyA / / 5 / / pazcimaskandha arthAdhikAra [ aba pazcimaskandha nAmakA adhikAra prArambha hotA hai / ] jo vIrasenasvAmI vaiyAkaraNoMkedvArA zabdabrahma mAne gaye haiM, siddhAntake jJAtAoMkedvArA jo gaNadhara muni mAne gaye haiM, avahita mativAloMkedvArA sUkSma vastukI racanAmeM jo sAkSAt sarvajJa ho svIkAra kiye gaye haiM, jo vizva-vidyAnidhike dRSTA haiM tathA jinhoMne lokameM bhaTTAraka saMjJAko prApta kiyA hai ve paramatarUpI andhakArako bhedanevAle siddhAntakAra zrImAn vIrasenasvAmI jayavanta hove // 1 // jo tIna lokake mastakake zikhAmaNike samAna haiM, jo guNarUpI kiraNoMko visphurita karanevAle haiM, jinhoMne AtmasvabhAvako prApta kara liyA hai aura jo tInoM kAloMke samasta padArtho ke jAnakAra haiM ve saba siddha jayavanta raheM / / 2 / / jinakI nau prakArako kevala-labdhiyoMkI prabhA sphurita ho rahI hai tathA jo bhavyajanarUpI kamaloMko vikasita karanekelie divAkarake samAna haiM ve arahantaparameSThI jayavanta raheM // 3 // jinhoMne dharmapathakI dhurAko acchI tarahase dhAraNa kiyA hai, jo antaraMga aura bahiraMga kalaMkako dhokara ujjvala cAritrarUpI dhvajA dhAraNa karanevAle haiM aura jo saddharmake dhAraNa karanevAloMmeM agraNI haiM ve sUrivararUpI sArthavAha hameM zuddhi pradAna kareM // 4 // jo adhyAtmavidyAmeM nipuNa haiM, jo svAdhyAya, dhyAna aura yogase saMyukta haiM tathA jo sajjanarUpI kamaloMko vikasita karane meM sUryake samAna haiM ve upAdhyAyaparameSThI hamapara prasanna hoM // 5 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 pacchimakkhaMdhamaggaNA je mohaseNNapacchimakkhadhaM bhettRNa aggimakkhaMdhe / laddhajayA suddhaguNA jasubbhaDA te jayaMti muNisuhaDA // 6 // iti paJca gurUnetAn praNamya kRtamaGgalaH / / vakSyAmi pazcimaskandhaM zrutaskandhAnacUlikAm / / 7 / / * pacchimakkhaMdhe tti aNiyogahAre tamhi imA maggaNA / $ 325 pacchimakkhadhe tti jo so athAhiyAro sayalasudakkhaMdhassa cUliyAbhAveNa samavavido tammi vakkhANijjamANe tattha imA maggaNA ahikIraditti vuttaM hoi / pazcAdbhavaH pazcimaH, pazcimazcAsau skandhazca pazcimaskaMdhaH / khINesu ghAdikammesu jo pacchA samuvalabbhai kammaiyakkhaMdho aghAicaukkasarUvo so pazcimakkhaMdho tti bhaNNade, khayAhimuhassa tassa savvapacchimassa tahA vavaesasiddhIe gaaiyttaado| ahavA khINAvaraNijjesu kevalIsu jo samuvalabbhai carimorAliyasarIraNokammakkhaMdho tejokammaiyasarIrasahagado so vi pacchimakkhaMdho tti ghettavvo, savvapacchimattAdo / pacchimakammaiyakkhaMdhacarimorAliyasarIrakkhaMdhasaMbaMdho sajogikevalINaM jo jIvapadesakkhaMdho so vi pacchimakkhaMdho tti ettha vakkhANeyavyo; kevali samugghAda jogaNirohAdikiriyANaM tavvisayANa jinhoMne moharUpI senAke antima skandhako bhedakara agrimaskandhameM jayako prApta kiyA hai, jo zuddha guNoMse yukta haiM aura jo akSuNNakIrtike dhanI haiM ve muni subhaTa jayavanta hoM / / 6 // isaprakAra ina pA~ca guruoMko praNAma karake maMgalAcaraNako sampanna karanevAlA maiM zrutaskandhakI mukhya cUlikAsvarUpa pazcimaskandhakA vyAkhyAna karUMgA // 7 // * pazcimaskandha nAmaka anuyogadvArameM yaha mArgaNA adhikRta hai / / 6325 pazcimaskandha nAmakA jo yaha arthAdhikAra hai vaha samasta zrutaskandhako cUlikArUpase avasthita hai, usakA vyAkhyAna karanepara usameM yaha mArgaNA adhikRta hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / jo antameM hotA hai vaha pazcima hai / pazcima jo skandha vaha pazcimaskandha hai| ghAti karmoke kSINa ho jAnepara jo aghAticatuSkasvarUpa karmaskandha pazcAt upalabdha hotA hai vaha pazcimaskandha kahA jAtA hai, kyoMki kSayake abhimukha hue sabase antima usako usa prakArako saMjJAkI siddhi nyAyaprApta hai| athavA jinake AvaraNa karma kSINa ho gaye haiM aise kevaliyoMke jo taijasa zarIra aura kArmaNa zarIrake sAtha prApta honevAlA antima audArika zarIra nokarmaskandha hotA hai so vaha bhI pazcimaskandha hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye. kyoMki vaha sabase antima hai| tathA ayogikevalIke antima kArmaNaskandhake sAtha antima audArika zarIraskandhase sambaddha jo jIvapradezaskandha hai vaha bhI pazcimaskandha hai aisA yahA~ vyAkhyAna karanA cAhiye, kyoMki tadviSayaka kevalisamudrAta aura 1. A. tA. pratyoH jasubbhadA iti pAThaH / 2. A0 tA. pratyoH suhadA iti pAThaH /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atthAhiyAra mesthAhiyAre nniruuvnnovlNbhaado| tado evaM vihassa savvassa pacchimakkhaMdhassa parUvaNAdo eso asthAhiyAro pacchimakkhaMdho tti ghettavyo / 326 NedametthAsaMkaNijjaM; paNNArasamahAhiyArehiM asIdisadamUlagAhAsu sabhAsagAhAsu paDibaddhatthavattavvaehiM kasAyapAhuDe vitthAreNa parUviya samatte saMte puNo kimaTTamedamsa pacchimakkhaMghasaNNidassa asthAhiyArassa samodAro ti / kiM kAraNaM ? khavaNAhiyArasaMbadheNeva pacchimakkhaMdhAvayArambhuvagamAdo / Na cAdhAdikammANaM khavaNAe viNA khavaNAhiyAge saMpuNNA hoi, virohAdo / tamhA khavaNAhiyArasaMbaMdheNavatassa cUliyAbhAveNeso pacchimakkhaMdhAhiyAro parUvijjadi tti susaMbaddhamedaM / mahAkammapayaDipAhuDassa cauvIsANiyogaddAresu. paDibaddho eso pacchimakkhaMdhAhiyAro kadhamattha kasAyapAhuDe parUvijjadi tti, NAsaMkA kAyavvA, uhayattha vi tassa paDibaddhattambhuvagame baahaannuvlNbhaado| $ 327 tataH sUktamevaM prasiddhasaMbaMdho yaH pazcimaskandha ityadhikAraH samastazrutaskandhasya cUlikAbhAvena vyavasthitastamidAnoM vyAkhyAsyAmaH / tatra ceyamarthamArga yoganirodha Adi kriyAoMkA isa adhikArameM nirUpaNa upalabdha hotA hai| isaliye isa prakArake pUre pazcimaskandhakA prarUpaNa karanevAlA honese yaha arthAdhikAra pazcimaskandha hai aisA grahaNa karanA caahiye| $ 326 yahA~para aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye ki bhASyagAthAoMke sAtha eka sau assI mUlagAthAoMke sAtha sambandha rakhanevAle arthake vyAkhyAnadvArA kaSAyaprAbhRtake vistArase prarUpaNa karake samApta honepara phira kisaliye pazcimaskandha saMjJAvAle isa arthAdhikArakA avatAra kiyA jA rahA hai, kyoMki kSapaNAdhikArake sambandhase hI pazcimaskandhakA avatAra svIkAra kiyA hai / aura aghAtikarmoMko kSapaNAke binA kSapaNAdhikAra sampUrNa nahIM hotA hai, kyoMki aisA svIkAra karane meM virodha AtA hai, isaliye kSapaNAdhikArake sambandhase hI usako cUlikArUpase isa pazcimaskandha adhikArakA prarUpaNa kiyA jA rahA hai, isa prakAra yaha saba susambaddha hI hai| zaMkA-mahAkarmaprakRtiprAbhRtake cauvIsa anuyogadvAroMse sambandha rakhanevAle isa pazcimaskandha nAmaka adhikArakA yahA~ kaSAyaprAbhRtameM kaise prarUpaNa kiyA jA rahA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki mahAkarmaprakRtiprAbhUta aura kaSAyaprAbhRta donoM ho AgamoMmeM usakA sambandha svIkAra karanemeM bAdhA nahIM upalabdha hotii| 6 327 isaliye hamane yaha acchA ho kahA hai ki prasiddha sambandhavAlA jo pazcimaskandha nAmaka adhikAra hai vaha pUre zrutaskandhakA cUlikArUpase vyavasthita hai, usakA isa samaya vyAkhyAna 1. A0 pratI NirUvamANAvalaMbhAdo iti pAThaH /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalisamugdhAda] 149 NAdhikriyata iti / sA punararthamArgaNA itthamanugaMtavyA iti pratipAdayitukAmaH sUtraprabaMdhamuttaraM prAha * aMtomuhutte Auge sese tado AvajjidakaraNe kade tado kevalisamugghAdaM karedi / $ 328 kevalaNANamuppAiya satthANasajogikevalI hodaNa desUNapuvvakoDimukkasseNa vihariya tado aMtomuhuttAvasese Auge adhAdikammANaM ThidisamIkaraNaTuM puvvamAvajjidakaraNaM NAma kiriyaMtaramADhavei / kimAvajjidakaraNa NAma / kevalisamugdhAdassa ahimuhIbhAvo AvajjidakaraNamidi bhnnnnde| $ 329 tmNtomuhuttmnnupaaledi| aMtomuhuttamAvajjidakaraNeNa viNA kevalisamugyAdakiriyAe ahimuhiibhaavaannuvvttiio| tAdheva NAmAgodavedaNIyANaM padesapiMDamokaDDiyUNa udaye padesamgaM thovaM dedi, se kAle asaMkhejjaguNaM / evaM asaMkhejjaguNAe seDhIe NikkhimANo gacchai jAva sesasajogiaddhAdo ajogiaddhAdo ca visesAhiyabhAveNa samabaTTidaguNaseDhisIsayaM ti / edaM puNa guNaseDhisImayaM satthANasajogikevaliNA tadaNaMtaraheTThimasamaye vaTTamANeNa NikkhittaguNaseDhiAyAmAdA saMkhejjaguNahINamaddhANaM heTThA kreNge| usameM yaha arthamArgaNA adhikRta hai| parantu vaha arthamArgaNA isa prakAra jAnanI cAhiye aisA pratipAdanakI icchA rakhanevAle AcArya yativRSabha isa sUtraprabandhako kahate haiM * Ayukarmake antarmuhUrta zeSa rahaneke bAda Avarjita karaNake kiye jAnepara tadanantara arahantadeva kevalisamuddhAta karate haiM / $328 kevalajJAnako utpanna karake tathA svasthAnasayogikevalI hokara utkRSTase kucha kama eka pUrvakoTi kAlataka vihAra karake tatpazcAt Ayukarmake antamuhUtaM zeSa rahanepara aghAtikarmoMkI sthitiko samAna karanekeliye pahale Avajita-karaNa nAmakI dUsarI kriyAko Arambha karatA hai| zaMkA--AvajitakaraNa kyA hai ? samAdhAna-kevalisamuddhAtake abhimukha honA AvarjitakaraNa kahA jAtA hai| 1329 use yaha antarmuhUrta kAlataka pAlana karatA hai, kyoMki antamuhUrta kAlataka AvajitakaraNa hue binA kevalisamuddhAtakriyAkA abhimukhIbhAva nahIM bana sakatA / usI kAlameM hI nAma, gotra aura vedanIya karmake pradezapiNDakA apakarSaNa karake udayameM thor3e pradezapuMjako detA hai| anantara samayameM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai| isa prakAra asaMkhyAtaguNI zreNirUpase nikSepa karatA huA zeSa rahe sayogIke kAlase aura ayogIke kAlase vizeSarUpase avasthita guNazreNizIrSake prApta honetaka jAtA hai| parantu yaha guNazreNizIrSa svasthAna sayogikevalIdvArA usake anantara adhastana samayameM vartamAna rahate hue nikSipta kiye gaye guNazreNi AyAmase saMkhyAtaguNahIna sthAna jAkara
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ pacchimakhaMdha -atyAhiyAra osaridUNa ciTThaditti daTThavvaM / padesaggeNa puNa tatto asaMkhejjaguNapadesaviNNAsovalakkhiyamedamidi vattaM / kudo evaM paricchijjade ? ekkArasaguNa se DhisarUvaNirUvayagAhAttAdo / $ 330 tado guNa-seDhisIsayAdo uvarimANaMtaraTThidIe vi asaMkhejjaguNameva NisiMcadi / tato uvari savvattha visesahINaM Nikkhivadi / evamAvajjidakaraNa kAlavyaMtare savvattha guNase DhiNikkhevo NAyavvo / ettha dissamAgaparUvaNA jANiya NedavvA / kimeso kiriyA himuhasajogikevalissa guNaseDhiNikkhevo satthANasajogikevalisseva aTThAyAma Aho galidasesAyAmo ti? NikkhevakaraNAe avaTTidAyAmo ti Nicchayo kAvvo / 9 331 eto pahuDi jAva sajogiducarimahidikaMDaYacarimaphAli tti tAva edammi visaye avaTThidasarUveNedassa guNaseDhiNikkhevAyAmassa pattiniyamadaMsaNA do / Na cedamasiddhaM suttAviruddhaparamagurusaMpadAyabaleNa supariNicchidattAdo / dametthAsaMkaNijjaM, satthANakevaliNo kiriyA himuhakevaliNo ca avaTThidegasarUvapariNAmatte saMte kudo avasthita hai aisA jAnanA cAhiye / parantu pradezapuMjakI apekSA usase yaha asaMkhyAtaguNe pradeza vinyAsa - se upalakSita hotA hai aisA kahanA cAhiye / zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA ? samAdhAna --yaha gyAraha guNazreNiyoMke svarUpakA nirUpaNa karanevAle gAthAsUtrase jAnA jAtA hai / 9 330 usa guNazreNizIrSase uparima anantara sthiti meM bhI asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako hI sIMcatA hai / usake bAda Upara sarvatra vizeSahona pradezapuMjako ho nikSipta karatA hai| isa prakAra Avajita karaNakAlake bhItara sarvatra guNazreNinikSepa jAnanA cAhiye / yahA~ para dRzyamAna prarUpaNA jAnakara le jAnA cAhiye / zaMkA - Avarjita kriyAke abhimukha hue sayogIkevalIke yaha guNazreNinikSepa svasthAna sayogikevalIke samAna avasthita AyAmavAlA hotA hai yA galitazeSa AyAmavAlA hotA hai ? samAdhAna - nikSeparUpa karanekI kriyAmeM yaha avasthita AyAmavAlA hotA hai, aisA nizcaya karanA cAhiye / SS 331 isase Age sayogIkevalIke dvicarama sthitikANDakI antima phAlike prApta hone taka isa viSaya meM avasthita rUpase isa guNazreNinikSepa sambandho AyAmako prakRtikA niyama dekhA jAtA hai / aura yaha asiddha nahIM hai, kyoMki yaha sUtra se aviruddha parama guruoMke sampradAyake balase sunizcita hotA hai /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalasamugvAda ] 151 evametyudde se guNaseDhiNikkhevassa visarisabhAvo jAdo tti 1 kiM kAraNaM ? vIyarAgapariNAmamedAbhAve vi aMtomuhutta sesA usavvapekkhANamaMta raMgapariNAma visesANaM kiriyA bhedasAhaNabhAveNa payaTTamANANaM paDibaMdhAbhAvAdo | $ 332 evamaMtomuhuttametta kAlamAvajjidakaraNavisayaM vAvAravisesamaNupAliya tammi NiTThide tado se kAle kevalisamugdhAdaM karedi ti suttatthasaMbaMdho ko kevalisamugdhAdo nAma ? vuccade udgamanamuddhAtaH, jIvapradezAnAM visarpaNamityarthaH / samIcIna udghAtaH samudghAtaH / kevalinAM samuddhAtaH kevalisamudghAtaH / aghAtikarma sthitizamIkaraNArthaM kevalijIvapradezAnAM samayAvirodhena Urdhvamadhastiryak ca visarpaNaM kevalisammuddhAta ityuktaM bhavati / atra 'kevali' vizeSaNaM zeSAzeSasamuddhAta vizeSavyudAsArthamavagaMtavyam, teSAmihAnadhikArAt / sa eSa kevalisamuddhAto daMDa- kapATa- pratara- lokapUraNamedena ca caturavasthAtmakaH pratyetavyaH / tatra tAvaddaMDasa muddhAtasvarUpanirUpaNArthamuttarasUtramAha * paDhamasamaye daMDa karedi / - zaMkA --- svasthAnakevalIke yA Avarjita kriyAke abhimukha hue kevalI ke avasthita eka rUpa pariNAmake rahate hue isa sthAnameM guNazreNinikSepakA isa prakAra visadRzapanA kaise ho gayA hai, isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna -- yahA~ para aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki vItarAga pariNAmoM meM bhedakA abhAva hone para bhI ve antaraMga pariNAmavizeSa antarmuhUrtapramANa AyukI apekSA sahita hote haiM aura AvarjitakaraNa kriyA ke bhedarUpa sAdhanabhAvase pravRtta hote haiM, isaliye yahA~ para guNazreNinikSepake visadRza hone meM pratibandhakA abhAva hai / $ 332 isa prakAra antarmuhUrta pramANakAla taka AvarjitakaraNaviSayaka vyApAra vizeSakA anupAlanakara usake samApta honepara isake bAda anantara samayameM kevalasamuddhAtako karatA hai yaha isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai | zaMkA - kevalisamuddhAta kisakA nAma hai ? samAdhAna - kahate haiM, udgamanakA artha uddhAta hai / isakA artha hai - jIvake pradezoM kA phailanA / samIcIna uddhAtako samuddhAta kahate haiM / kevaliyoMke samuddhAtakA nAma kevalisamuddhAta hai / aghAtikarmoM kI sthitiko samAna karaneke liye kevalI jIvake pradezoM kA samayake avirodhapUrvaka Upara, nIce aura tirache phailanA kevalisamuddhAta hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~ kevalasamuddhAta padameM 'kevali' vizeSaNa zeSa samasta samuddhAta vizeSoMke nirAkaraNa karaneke liye jAnanA cAhiye, kyoMki una samuddhAtoM kA prakRtameM adhikAra nahIM hai / vaha yaha kevala samuddhAta daNDa, kapATa, pratara aura lokapUrANake bhedase cAra avasthArUpa jAnanA caahiye| una bhedoMmeMse sarvaprathama daNDasamuddhAtake svarUpakA nirUpaNa karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * kevalI bhagavAn prathama samaya meM daNDasamuddhAta karate haiM /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDhe picchimakhaMdha-atyAhiyAra 6333 prathamamamaye tAvaiMDasamuddhAtaM krotiityrthH| kiMlakSaNo so daMDasamuddhAta iti ceducyate-aMtomuhuttAuge sese kevalI samuddhAtaM karemANo puvvAhimuho uttarAhimuho vA hodaNa kAussaggeNa vA karedi paliyaMkAsaNeNa vaa| tattha kAussaggeNa daMDasamuddhAdaM kuNamANasma mUlasarIrapariNAheNa desUNa coddasarajjuAyAmeNa daMDAyAreNa jIvapadesANaM vimappaNaM daMDamamugdhAdo NAma / ettha 'desUNa' pamANaM heTThA uvariM ca loyaperaMtavAdavalayaruddhakhettamettaM hodi ti daduvvaM; sahAvado ceva tadavatthAe vAdavalayabhaMtare keva lijIvapadesANaM pavesAbhAdo / evaM ceva paliyaMkAsaNeNa samuhadassa vi daMDasamugghAdo vttvyo| Navari mUlasarIrapariTThayAdo daMDasamugghAdapariduo tattha tiguNo hodi / kAraNametya sugama / evaM viho avatthAviseso daMDasamugghAdo tti bhaNNade / anvarthasaMjJAvijJAnAt daMDAkAreNa yathoktavidhinA jIvapradezAnAM vimarpaNaM daMDasamuddhAta iti / edammi puNa daMDasamagpAde vaTTamANassa orAliyakAyajogo ceva hoi; tattha sesjogaannmsNbhvaado| saMpahi edammi daMDasamugdhAde vaTTamANeNa kIramANakajjabhedapaduppAyaNaTThamuttarasuttamAha-- * tamhi TThidIe asaMkhejje bhAge haNai / 333 sarvaprathama prathama samayameM daNDasamuddhAta karate haiM, yaha isakA bhAva hai| zakA--vaha daNDasamuddhAta kyA lakSaNavAlA hai ? samAdhAna--kahate haiM, antamuhUrtapramANa Ayukarmake zeSa rahanepara kevalI jina samuddhAta karate hue pUrvAbhimukha hokara yA uttarAbhimukha hokara kAyotsargase karate haiM yA palyaMkAsana se karate haiN| vahA~ kAyotsargase daNDasamuddhAtako karanevAle kavaloke mUla zarIra kI paridhipramANa kucha kama caudaha rAju lambe daNDAkArarUpase jovapradezoMkA phailanA daNDasamuddhAta hai| yahA~ kucha kamakA pramANa lokake nIce aura Upara lokaparyanta vAtavalayase rokA gayA kSetra hotA hai aisA yahA~ jAnanA cAhiye, kyoMki svabhAvase hI usa avasthAmeM vAtavalayake bhItara kevalo jinake jIvapradezoMkA praveza nahIM hotaa| isI prakAra palyaMkAsanase samuddhAta karanevAle kevalI jinake daNDasamuddhAta kahanA caahiye| itanI vizeSatA hai ki mUla zarIrakI paridhise usa avasthAmeM daNDa samuddhAtakI paridhi tiguNI ho jAtI hai| yahA~ kAraNakA kathana sugama hai| isa prakArako avasthAvizeSakA nAma daNDasamuddhAta kahA jAtA hai, kyoMki sArthaka saMjJAke jJAnavaza yathoktavidhise daNDAkArarUpase jovake pradezoMkA phailanA daNDasamuddhAta hai| parantu isa daNDa-samuddhAtameM vidyamAna kevalI jinake audArikakAya-yoga hI hotA hai, kyoMki usa avasthAmeM zeSa yogoMkA abhAva hai| aba isa daNDasamuddhAtameM vidyamAna kevalI jinake dvArA kiye jAnevAle kAryoMke bhedoMkA kathana karanekeliye Age kA sUtra kahate haiM * kevalI jina daNDasamuddhAtameM ( Ayu karmako chor3akara ) zeSa adhAtikarmoM ke asaMkhyAta bahubhAgakA hanana karate haiM /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalisamugdhAda] 153 $334 tamhi daMDasamugghAde vaTTamANo AugavajjANaM tihamaghAikammANaM palidovamassAsaMkhejjadimAgamettahidisaMtakammassa takAlamuvalabbhamANassa asaMkhejje bhAge ghAvedaNAsaMkhejjadimAgaM Thavedi tti vRttaM hoi| kudo evamekkasamayeNeva evaMviho dvidighAdo jAdo tti NAsaMkiyavvaM, kevalisamugdhAdapAhammeNa taduvavattIe baahaannuvlNbhaado| 335 saMpahi etthevANubhAgadhAdamAhappapadaMsaNamidamAha-- * sesassa ca aNubhAgassa appasatthANamaNaMtA bhAge haNadi / $336 khINakasAya ducarimasamaeM ghAdidaNa parisesido jo aNubhAgo tassa aNaMte bhAge dhAdidUNa aNaMtimabhAge appasatthapayaDINamaNabhAgasaMtakamma Thavedi tti vuttaM hoi / pasatthapayaDINamettha dvidighAdo ceva, aNubhAgapAdo patthi tti ghettavvaM / ettha guNaseDhiNijjarA jahA AvajjidakaraNe parUvidA, tahA ceva vattavvA, visesAbhAvAdo / evaM daMDasamugpAdaM kAdaNa tado se kAle kavADasamugdhAdeNa pariNamamANassa sarUvavisesaNiddhAraNaTTamuttarasuttAvayAro-- 3334 usa daNDasamuddhAtameM vidyamAna kevalI jina AyukamaMko chor3akara tIna AghAtikarmoM kI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarmakI tatkAla upalabhyamAna sthitike asaMkhyAta bahubhAgakA ghAta karake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiko sthApita karate haiM, yaha ukta kathana kA tAtparya hai| zaMkA--isa prakAra eka samayadvArA hI isa prakArakA sthitighAta kese ho gayA ? samAdhAna--aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki kevalisamuddhAta kI pradhAnatAse usakI upapatti hone meM koI bAdhA upalabdha nahIM hotii| $ 335 aba yahIMpara anubhAgaghAtakA mAhAtmya dikhalAnekeliye isa sUtrako kahate haiM * tathA zeSa anubhAgasambandhI aprazasta anubhAgoMke ananta bahubhAgoMkA ghAta karate haiN| 336 ukta kSapaka kSINakaSAya guNasthAnake dvicarama samayameM ghAta karake jo anubhAga zeSa rahA usake ananta bahubhAgakA ghAta kara anantaveM bhAgameM aprazasta prakRtiyoMke anubhAga satkarmako sthApita karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| prazasta prakRtiyoMkA yahA~para sthitighAta hI hotA hai, anubhAgaghAta nahIM hotA aisA grahaNa karanA cAhiye / guNazreNinirjarAkA jisa prakAra AvajitakaraNameM prarUpaNa kiyA hai usI prakAra yahA~para bhI prarUpaNa karanA cAhiye, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai| isa prakAra kevalo jina daNDasamuddhAta karake usake bAda anantara samayameM kapATasamuddhAtase pariNamana karanevAleke svarUpavizeSakA nirdhAraNa karanekeliye uttara sUtrakA avatAra hotA hai1. presakApIpratI saMkhejje iti pAThaH / tA0 pratyanusAreNa saMzodhanamidaM vihitam / 2, A0 pratI khINakasAyacarimasamae iti pAThaH / 20
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-matthAhiyAra * tado bidiyasamae kavADaM karedi / 6337 kapATamiva kapATaM / ka upamArthaH ? yathA kapATaM bAhalyena stokameva bhUtvA viSkaMbhAyAmAmyAM parivarddhate, evamayamapi jIvapradezAvasthAvizeSaH mUlazarIrabAhalyena tantriguNabAhalyena vA desUNacoisarajjuAyAmeNa sattarajjuvikkhaM meNa vaDhi-hANigadavikkhaMmeNa vA vaDDiyUNa ciTThadi tti kavAusamugdhAdo tti bhaNNade, paripphuDamevettha kavADasaMThANovalaMbhAdo / estha puvvuttarAhimuhakevalINaM kavADakhelassa vikkhaMbhamedo avahAriya puvvAvarANaM suboho / edammi puNa avasthAvisese vaTTamANassa kevaliNo orA-. liya-missakAyajogo hodi, kArmaNaudArikazarIradvayAvaSTammenatatra jIvapradezAnAM parispaMdaparyAyopalaMbhAt / saMpahi edammi avatthaMtare vaTTamANeNa kIramANakajjamedapadaMsaNa?muttarasuttAraMbho-- * tamhi sesigAe hidIe asaMkhejje bhAge haNai / * usake bAda dUsare samaya meM kevalI jina kapATasamuddhAta karate haiM / 337 jo kapATake samAna ho vaha kapATa hai / zaMkA-upamArtha kyA hai ? samAdhAna-jaise kapATa moTAIkI apekSA alpa hI hokara caur3AI aura lambAI kI apekSA bar3hatA hai usI prakAra yaha bhI mUla zarIrake bAhalya kI apekSA athavA usake tiguNe bAhalyakI apekSA jIvapradezoMke avasthAvizeSarUpa hokara kucha kama caudaha rAjupramANa AyAmakI apekSA tathA sAta rAjupramANa vistArakI apekSA vRddhi-hAnigata vistArakI apekSA vRddhiko prApta hokara sthita rahatA hai vaha kapATasamuddhAta kahA jAtA hai, kyoMki isa samuddhAtameM spaSTarUpase hI kapATakA saMsthAna upalabdha hotA hai| isa samuddhAtameM pUrvAbhimukha aura uttarAbhimukha kevaliyoMke kapATakSetrake viSkambhake bhedakA avadhAraNakara pUrvAbhimukha aura uttarAbhimukhakevaliyoMkA acchI taraha jJAna ho jAtA hai| parantu isa avasthAvizeSameM vidyamAna kevaloke audArikamizrakAyayoga hotA hai, kyoMki unake kArmaNa aura audArika ina do zarIroMke avalambanase jIvapradezoMke parispandarUpa paryAyakI upalabdhi hotI hai| aba isa avasthAvizeSameM vidyamAna jIvakedvArA kiye jAnevAle kAryabhedaka dikhalAneke liye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * kapATasamuddhAtake kAlameM zeSa rahI sthitike asaMkhyAta bahubhAgakA hanana karatA hai|
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke ilasamugdhAdo] 155 ka sesassa ca aNubhAgassa appasatthANamaNate bhAge hnni| $ 338 sugamatvAnnAtra sUtradvaye kiMcid vyaakhyeymsti| ettha vi guNaseDhiparUvaNAe aavjjidkrnnbhNgo| evameso vidio kevalisamugghAdassAvatthAviseso parUvido / saMpahi tadiye avatthAvisese vaTTamANassa sarUvaNirUvaNamuvarimaM sutta pabaMdhamAha-- * tado tadiyasamaye maMthaM karedi / $ 339 mathyate'nena karmeti mnthH| aghAdikammANaM dvidiaNubhAgaNimmahaNaTTho kevalijIvapadesANamavatthAviseso padarasagNido maMtho tti vuttaM hoi / edammi avasthAvisese vaTTamANassa kevaliNo jIvapadesA caduhimmi pAsehiM padarAgAreNa visappiyaNa samaMtado vAdavalayavadirittAsesalog2AgAsapadese Avariya ciTThati tti daTThavvaM, sahAvado ceva tadavatthAe kevalijIvapadesANaM vAdavalayabhaMtare sNcaaraabhaavaado| edassa ceva padarasaNNA rujagasaNNA ca AgamarUDhivaleNa daTThavyA / edammi puNa avatthaMtare kammaiyakAyajogI aNAhArI ca jAyade, tattha mUlasarIrAvaTThabhajaNidajIvapadesaparipphaMdA saMbhavAdo, zarIraprAyogyanokarma pudgalapiNDagrahaNAbhAvAcca / saMpahi ettha vi dvidi-aNubhAge puvvaM va ghAdedi ti paduppAyaNaTThamuttarasutamoiNNa-- * aprazasta prakRtiyoMke zeSa rahe anubhAgake anantabahumAgakA hanana karatA hai / 8 338 sugama honese yahA~para ukta donoM sUtroMmeM kucha vyAkhyAna karane yogya nahIM hai / yahA~para bhI guNazreNi-prarUpaNA AjitakaraNake samAna hai| isa prakAra kevalisamuddhAtakI tIsarI avasthAvizeSameM vidyamAna kevaloke svarUpakA prarUpaNa karanekeliye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * tatpazcAt tIsare samayameM mantha nAmake samuddhAtako karatA hai| 6 329 jisake dvArA karma mathA jAtA hai use mantha kahate haiM / aghAtikarmoM ke sthiti aura anubhAgake nirmathanakeliye kevaliyoMke jIvapradezoMkI jo avasthA vizeSa hotI hai, pratara saMjJAvAlA vaha mantha samuddhAta hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa avasthA vizeSameM vidyamAna kevaloke jIvapradeza cAroM ho pArzvabhAgoMse pratarAkArarUpase phailakara sarvatra vAtavalayake atirikta pUre lokAkAzake pradezoMko bharakara avasthita rahate haiM aisA jAnanA cAhiye, kyoMki usa avasthAmeM kevaloke jIvapradezoMkA svabhAvase hI vAtavalayake bhItara saMcAra nahIM hotaa| isIkI pratarasaMjJA aura rucaka saMjJA AgamameM rUDhike balase jAnanI cAhiye / parantu isa avasthAmeM kevalI jina kArmaNakAyayogI aura anAhAraka ho jAtA hai, kyoMki usa avasthAmeM mUla zarIrake Alambanase utpanna hue jIvapradezoMkA parispanda sambhava nahIM hai tathA usa avasthAmeM zarIrake yogya nokarma pudgalapiNDakA grahaNa nahIM hotA / aba iso avasthAmeM sthiti aura anubhAgakA pahaleke samAna ghAta karatA hai isa bAtakA kathana karanekeliye uttarasUtra avatIrNa huA hai
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchiyakhaMdha-atthAhiyAra * Tidi-aNubhAge taheva Nijjarayadi / 340 dvidIe asaMkhejje mAge appasatthapayaDINamaNabhAgassa ca aNate bhAge puvvaM va ghAdedi tti bhaNidaM hodi / ettha padesaggaM pi taheva Nijjarayadi tti vakkaseso kAyavvo, AvajjidakaraNAdo pahuDi satthANakeva liguNaseDiNijjarAdo asaMkhenjaguNaseDhiNijjarAe avaDidaNikkhevAyAmeNa pavRttisiddhIe baahaannvlNbhaado| evameso tadio kevalisamagghAdabhedo parUvido / saMpahi cautthasamaye logapUraNasaNNidaM samugdhAdaM sagasavvapadesehiM savvalogamAvariya payaTTAvedi tti jANAvaNamattarasuttAraMbho * tado cautthasamaye loga paredi / 6 341 vAdavalayAvaruddhalogAgAsapadesesu vi jIvapadesesu samaMtado NiraMtaraM pavidvesu logapUraNasaNNidaM cautthaM kevalimamugdhAdameso tadavatthAe paDivajjadi tti maNidaM hodi / ettha vi kammaiyakAyajogeNANAhArao ceva hodi; tadavatthAe sarIraNivattaNaTThamorAliyaNokammapadesANamAgamaNassa girohdNsnnaado| evaM ca logamAvariya turiyAvatthAe kammaiyakAyajogeNa vaTTamANassa tadavatthAe samvesi jIvapadesANaM samajogattapaduppAyaNaTThamuttarasuttAraMbho * sthiti aura anubhAgako usI prakAra nirjarA karatA hai| 6 340 sthitike asaMkhyAtabahubhAgakA aura aprazasta prakRtiyoMke ananta bahubhAgakA pahaleke samAna ghAta karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~para pradezapuMjakI bhI usI prakAra nirjarA karatA hai yaha vAkyazeSa karanA cAhiye, kyoMki Avajita karaNase lekara svasthAna kevalIko guNazreNinirjarAse asaMkhyAtaguNI guNazreNinirjarAko avasthita nikSeparUpa AyAmake sAtha pravRttikI siddhi meM bAdhA nahIM upalabdha hotii| isa prakAra yaha kevalisamuddhAtake bhedakA kathana kiyA / aba cauthe samayameM lokapUraNasaMjJaka samuddhAtako apane sampUrNa pradezoMdvArA samasta lokako pUrA karake pravRtta karatA hai, isakA jJAna karAnekeliye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * tatpazcAt cauthe samayameM lokako pUrA karatA hai| 6341 bAtavalayase ruke hue lokakAzake pradezoMmeM bhI jIvake pradezoMke cAroM orase nirantara praviSTa honepara lokapUraNa saMjJaka cothe kevalisamuddhAtako yaha kevalI jina usa avasthAmeM prApta hote haiM, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~para bhI kArmaNakAyayogake sAtha yaha anAhAraka hI hotA hai, kyoMki usa avasthAmeM zarIrakI racanAkeliye audArikazarIra nokarmapradezoMke AgamanakA nirodha dekhA jAtA hai| isa prakAra lokako pUrA karake cauthI avasthAmeM kArmaNakAyayogake sAtha vidyamAna kevalojinake usa avasthA meM samasta jovapradezoMke samAna yogake pratipAdana karaneke liye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ hafosamugdhAda]] 157 * loge puNe ekkA vaggaNA jogassa tti samajogo ti NAyavvo / 9 342 logavaraNa - samugdhAde vaTTamANassedassa kevaliNo logamettAsesajIvapadesesu jogAvibhAgaparicchedA vaDhi -hANIhiM viNA sarisA caiva hotRRNa pariNamaMti, teNa savve jIvapadesA aNNoSNaM sarisadhaNiya sarUveNa pariNadA saMtA eyA vaggaNA jAdA / tado samajogo ti eso tadavatthAe NAyavvo, jogasattIe savvajIvapadesesu sarisabhAvaM mottUNa visarisabhAvANuvalaMbhAdo tti vRttaM hoi / eso ca samajogapariNAmo maNigodajahaNNavaggaNAdo asaMkhejjaguNattappA oggamajjhimavaggaNAsarUveNa hoditti Nicchao kAyo / apunvaphaddayavihANAdo puvvAvatthAe savvatthamaNubhAgANamasaMkhejjANaMte bhAge ghAdedi; tagvAdaNameva samugdhAdakiriyAe vAvadattAdotti vRttaM hoi / evamedammi loga pUraNasamugdhAde vaTTamANeNa dvidIe asaMkhejjesu mAgesu dhAdidesu ghAdidasesaTThidisaMtakammaM suDDu thovabhAveNa ciTThamANamaMtomuDuttamettAyAmaM hoNa ciTThadi tti jANAvaNamuttaramuttAvayAro ! *loge purANe aMto muhuttaM dvidiM Thavedi / 9 343 sugamaM / saMpahi kimedamaMto muhuttapamANamAuTThidIe samANamAho saMkhejjaguNamaNNArisaM vAtti AsaMkAe NirAgIkaraNaTThamidamAha - * lokapUraNa samuddhAta meM yogakI eka vargaNA hotI hai, isaliye vahA~ samayoga aisA jAnanA cAhiye / 8 342 lokapUraNa samuddhAtameM vidyamAna isa kevalI jinake lokapramANa samasta jIvapradezoM meM yogasambandhI avibhAgapraticcheda vRddhi hAnike binA sadRza hI hokara pariNamate haiM, isaliye sabhI jIvapradeza paraspara sadRza dhanarUpase pariNata hokara eka vargaNArUpa ho jAte haiM / isaliye yaha kevalI usa avasthA meM samayoga jAnanA cAhiye, kyoMki samasta jIvapradezoM meM yogazaktike sadRzapaneko chor3akara visadRzapanA nahIM upalabdha hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aura yaha samayogarUpa pariNAma sUkSma nigodajovakI (yogasaMbandho) jaghanya vargaNAse asaMkhyAta guNatvake yogya madhyama vagaNArUpase hotA hai aisA nizcaya karanA cAhiye / apUrvaM spardhakakI vidhi se pahale kI avasthA meM sarvatra anubhAgoMke asaMkhyAta aura anantabahubhAgoM kA ghAta karatA hai, kyoMki usake ghAtakeliye hI samuddhAta kriyAkA vyApAra hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra isa lokapUraNa samuddhA meM vidyamAna kevalo jinadvArA sthitike asaMkhyAta bhAgoMke ghAtita honepara ghAta honese zeSa rahA sthitisatkarma bahuta alparUpase sthita hokara antarmuhUrtapramANa AyAmavAlA hokara sthita rahatA hai isa bAtakA jJAna karAnekeliye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * lokapUraNa samuddhAtameM karmokI sthitiko antarmuhUrtapramANa sthApita karatA hai / SS 343 yaha sUtra sugama hai / aba kyA yaha antarmuhUrtapramANa sthiti Ayukarmako sthiti samAna hai yA saMkhyAtaguNI hai yA anya prakArakI hai; isa AzaMkA ke honepara niHzaMka karanekeliye isa sUtrako kahate haiM
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ pacchimakhaMdha-atthAhiyAra * saMkhejjaguNamAuAdo / 9 344 NAjjavi AuTThidIe samANamedesiM TThidisaMtakammaM jAyade, kiMtu tatto saMkhejjaguNameveti NiccheyanvaM / ettha duve uvaesA asthi tti, kevi bhaNati / taM kathaM ? mahAvAcayANamajjamaMkhukhamaNANamuvadeseNa loge pUride AugasamaM NAmAgodavedaNIyANaM dvidisaMtakammaM Thavedi / mahAvAcayANaM nAgaitthikhavaNANamuva eseNa loge pUride NAmAgodavedaNIyANaM TThidisaMtakammamaMtomuhuttapamANaM hodi / hoMtaM pi AugAdo sakhejjaguNamettaM Thavediti / Navari eso vakkhANasaMpadAo cuNNisuttaviruddho, caNNisute muttakaMThameva saMkhejjaguNamAuAdo tti niTThittAdo / tado pavAijjatova - esI eso ceva pahANabhAveNAva laMbeyavvo, aNNahA sutta paDiNiyattAvattado / evamedesiM daMDa-kavADa-padara- loga pUraNasamugdhAdANaM sarUvavisesaM tattha kIramANakajjabhedaM ca NirUviya saMpati imamevatthamuvasaMhAramuheNa phuDIkaremANo uvarimasuttaddayamAha - * edesu cadusu samaesa adhpasatthakammaMsANamaNubhAgassa aNusamaya zravaNA / * zeSa aghAtikarmoM kI sthiti AyukarmakI sthitise saMkhyAtaguNI hai / 8 344 isa samaya bhI AyukarmakI sthitike samAna ina aghAtikarmoMkA sthitisatkarma nahIM hotA hai, kintu usase saMkhyAtaguNA hI hotA hai aisA nizcaya karanA cAhiye / yahA~ isa viSayameM do upadeza pAye jAte haiM / kitane hI AcArya kahate haiM zakA - - vaha kaise ? samAdhAna- mahAvAcaka AryamakSu kSamaNake upadezake anusAra lokapUraNa samuddhAtake honepara Ayukarma kI sthiti samAna nAma, gotra aura vedanIyakarmakA sthitisatkarma sthApita karatA hai / mahAvAcaka nAgahasti kSamaNake upadezake anusAra lokapUraNa samuddhAta honepara nAma, gotra aura veda karmakA sthitisatkarma antarmuhUrta pramANa hotA hai / itanA hotA huA bhI Ayukarma kI sthiti se saMkhyAtaguNA sthApita karatA hai / parantu yaha vyAkhyAna - sampradAyacUrNike viruddha hai, kyoMki cUrNisUtra meM spaSTarUpase hI AyukarmakI sthitise zeSa aghAtikarmoMkI saMkhyAtaguNI nirdiSTa kI hai / isaliye pravAhyamAna upadeza yahI pradhAnarUpase avalambana karane yogya hai, anyathA sUtrake pratiniyata honemeM Apatti AtI hai / isa prakAra ina daNDa, kapATa, pratara aura lokapUraNa samuddhAtoMke svarUpavizeSakA aura vahA~ kiye jAnevAle kAryabhedoM kA nirUpaNa karake aba isI arthako upasaMhArarUpase spaSTa karate hue Age ke do sUtroMko kahate haiM * kevalisamuddhAtake ina cAra samayoM meM aprazasta karmapradezoMke anubhAga kI anusamaya apavartanA hotI hai /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalisamumbAda ] 159 6 345 kudo edesu cadusu samugdhAdasamayesu appasattthANaM kammANamaNusamayovaTTaNApAdassANaMtaraparUvidANubhAgaSAdavaseNa paripphuDamuvalaMbhAdo / * egasamaio hidikhaMDayassa ghAvo / 6 346 cadusu vi samaesu payaTTamANassa dvidipAdassa eyasamayeNeva NivattIe aNaMtarameva pduppaaiyttaado| tamhA AvajjidakaraNANaMtaramevaM vihaM kevalisamugdhAdaM kAdUNa NAmAgodavedaNIyANamaMtomuhuttAyAmeNa dvidi parisesedi tti eso edassa aikkaMtAsesasuttapabaMdhassa samudAyattho / saMpahi logAvaraNakiriyAe samattAe samagyAdapajjAyamuksaMharemANo kevalI kimakkameNa uvasaMhariya satthANe Nivadai, Aho atthi kovi odaramANassa kamaNiyamo ti AsaMkAe NirAyaraNaTThamodaramANayassa kiMci parUvaNaM suttasUcidaM kssaamo|| 6347 taM jahA-logapUraNamuvasaMharemANo puNo vi maMthaM karedi; maMtha-pariNAmeNa viNA tduvsNhaaraannuvvttiido| logapUraNovasaMhAraNAtarameva samajogapariNAmo NassiyaNa puvvaphaddayANi savvANi samayAviroheNa ugpAdidANi tti daTThanvANi / puNo maMthamavasaMharemANo kavADaM paDivajjadi; kavADapariNAmeNa viNA tduvsNhaarnnaannuvvttiido| tado aNaMtarasamaye daMDasamugdhAdeNa pariNamiya kavADamuvasaMharai; tassa 6345 kyoMki ina cAra samuddhAtake samayoMmeM aprazasta karmoMkA pratisamaya apavartanAghAta anantara kahe gaye anubhAgake vazase spaSTarUpase upalabdha hotA hai / * tathA eka samayavAlA sthitikANDakaghAta hotA hai / $ 346 cAroM hI samayoMmeM pravRttamAna sthitighAta eka samayakedvArA hI sampanna ho jAtA hai yaha anantara hI kaha Aye haiN| isaliye AvarjitakaraNake anantara isa prakArake kevalisamuddhAtako karake nAma, gotra aura vedanIya karmoMko antamuhUtaM AyAmarUpase sthitiko zeSa rakhatA hai| isa prakAra yaha atikrAnta samasta sUtraprabandhakA samudAyarUpa artha hai| aba lokapUraNa kriyAke samApta honepara samuddhAtaparyAyakA upasaMhAra karanevAlA kevalI jina kyA akramase upasaMhAra karake svasthAnameM nipatita hotA hai yA utaranevAlekA koI kramaniyama hai; aisI AzaMkAke nirAkaraNakeliye utaranevAlekA sUtrase sUcita honevAlA kiMcit prarUpaNa kareMge 347 yathA-lokapUraNa-samuddhAtakA upasaMhAra karatA huA phira bhI mantha-samuddhAtako karatA hai, kyoMki mantharUpa pariNAmake binA kevalisamudAtakA upasaMhAra nahIM bana sktaa| tathA lokapUraNasamuddhAtakA upasaMhAra karaneke anantara hI samayoga pariNAmako nAza karake sabhI pUrva spardhaka samayake avirodhapUrvaka udghATita ho jAte haiM aisA jAnanA cAhiye / punaH manthasamuddhAtakA upasaMhAra karatA huA kapATa-samudghAtako prApta hotA hai, kyoMki kapATa pariNAmake binA usakA upasaMhAra karanA nahIM bana sktaa| tatpazcAt anantara samayameM daNDasamudAtarUpase pariNamakara kapATasamuddhAtakA upasaMhAra
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe pacchimakhaMdha-atyAhiyAra tdnnNtrbhaavittnniymdNsnnaado| tado se kAle satthANakevalibhAveNa daMDamuvasaMharai / tAdhe mUlasarIrapamANeNANUNAdiritteNa kevalijIvapadesANamavaTThANaNiyamadaMsaNAdo / evamede odaramANassa tiNNi samayA, cautthasamayassa satthANaMtabbhAvittadaMsaNAdo / 348 ahavA teNa saha odaramANassa cattAri samayA tti kesi pi vakkhANakamo / tesimahippAo--jammi samaye ThAidaNa daMDamuvasaharai so vi samugdhAdaMtabmAvio ceve tti tattha odaramANayassa padaragadassa puvvaM va kammaiyakAyajogo, kavADagadassa orAliyamissakAyajogo, Dagadassa orAliyakAyajogo hodi tti ghettavvaM / etthuvaujjatIo ajjAo-- daMDaMprathame' samaye kavATamatha cottare tathA samaye / maMthAnamatha tRtIye lokavyApI caturthe tu // 1 // saMharati paMcame tvaMtarANi maMthAnamatha punaH sssstthe| saptamake ca kavATa saMharati tato'STame daMDam / / 2 // tado samugdhAdaparUvaNA samattA bhavadi / karatA hai, kyoMki daNDasamuddhAtakA usake anantara hI honekA niyama dekhA jAtA hai / usake bAda tadanantara samayameM svasthAnarUpa kevalIpanese daNDasamuddhAtakA upasaMhAra karatA hai| usa samaya nyUnatA aura atiriktatAse rahita mUlazarorake pramANase kevalo bhagavAnke jIvapradezoMke avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai / isa prakAra kevalisamuddhAtase utaranevAle kevalo jinake ye tIna samaya hote haiM, kyoMki cauthe samayameM svasthAnameM antarbhAva dekhA jAtA hai| 6348 athavA cauthe samayake sAtha kevalisamuddhAtase utaranevAle kevalIke cAra samaya lagate haiM, aisA kinhIM AcAryoM ke vyAkhyAnakA krama hai| unakA abhiprAya hai ki jisa samayameM kapATasamuddhAtameM Thaharakara daNDasamuddhAtakA upasaMhAra karatA hai vaha bhI samuddhAtameM antarbhUta ho karanA cAhiye, isaliye samuddhAtameM utaranevAle prataragata kevalI jinake pahaleke samAna kArmaNakAyayoga hotA hai, kapATasamuddhAtako prApta kevaloke audArika-mizrakAyayoga hotA hai, tathA daNDasamuddhAta ko prApta kevalIke audArika kAyayoga hotA hai, aisA grahaNa karanA caahiye| yahAM para upayukta par3anevAlI AryA gAthAe~ haiM kevalI jinake prathama samayameM daNDasamuddhAta hotA hai, uttara arthAt dUsare samayameM kapATasamuddhAta hotA hai, tRtIya samayameM manthAnasamuddhAta hotA hai aura cauthe samayameM lokavyApI-samuddhAta hotA hai // 1 // pAMcaveM samayameM lokapUraNa-samuddhAtakA upasaMhAra karatA hai, punaH chaThe samayameM manthAnasamuddhAtakA upasaMhAra karatA hai sAtaveM samayameM kapATasamudghAtakA upasaMhAra karatA hai aura AThaveM samaya meM daNDasamuddhAtakA upasaMhAra karatA hai / / 2 / / isake bAda kevalisamuddhAta prarUpaNA samApta hotI hai / 1. A0 pratau daNDaprathame iti paatthH|
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ joga nirohakiriyA ] 161 $ 349 saMpahi odaramANapaDhamasamayappaDuDi TThidi-aNubhAgaghAdANaM pavattI kerisI hodi tti AsaMkAe NirAgIkaraNaTTamuvarimaM suttamAha- * etto sesigAe dvidIe saMkhejje bhAge haNai / 9 350 etto odaramANapaDhamasamayAdo pahuDi sesigAe TThidIe aMto muhuttapamANAe saMkhejje bhAge kaMDayasarUveNa gheNa dvidighAdaM Nivvattedi, tattha payAratarAsaMbhavAdotti vRttaM hoi / * sesassa ca zraNubhAgassa anaMte bhAge haNai | $ 351 puvaghAdidasesANubhAgasaMtakammassa anaMte mAge kaMDayasarUveNAgAedUNAbhAdaso kuditi bhaNidaM hodi / * eto pAe TThadikhaMDayassa aNubhAgakhaMDayassa ca aMtomuhutiyA ukkIraNaddhA | $ 352 loga pUraNAnaMtara samaya pahuDi samayaM paDi vidi- aNubhAgadhAdo Natthi, kiMtu aMtomuhuttio caiva vidiaNubhAgakhaMDaya ghAdakAlo payahRdi ci eso ettha $ 349 aba utaranevAle kevalI jinake prathama samayase lekara sthitighAta aura anubhAgaghAtakI pravRtti kaisI hotI hai ? aiso AzaMkA honepara nizaMka karanekeliye Ageke sUtrako kahate haiM * kevalisamuddhAtase utaranevAleke prathama samaya se lekara zeSa rahI sthiti ke saMkhyAta bahubhAgakA hanana karatA hai / SS 350 etto arthAt utaramevAle ke prathama samayase lekara zeSa rahI antarmuhUrtapramANa sthiti ke saMta bahubhAgako kANDakarUpase grahaNakara sthitighAta karatA hai, kyoMki vahA~ anya prakAra sambhava nahIM hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * tathA vahA~ zeSa rahe anubhAga ke ananta bahubhAgakA hanana karatA hai / $ 351 pahale ghAta karanese zeSa bace anubhAgasatkarmake ananta bahubhAgakA kANDakarUpase eka samayadvArA anubhAgaghAta yaha jIva karatA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * isake Age sthitikANDaka aura anubhAgakANDa kakA utkIraNakAla antarmuhUrta - pramANa hotA hai / $ 352 lokapUraNasamuddhAta ke sampanna honeke anantara samayase lekara pratyeka samaya meM sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hotA / kintu sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAtakA kAla antamuhUrtapramANa pravRtta hotA hai / isa prakAra yaha yahA~ sUtrakA samuccayarUpa artha hai / isa prakAra itanI 21
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe (pacchimakhaMdha-atthAhiyAra sutttthsbbhaavo| evamettieNa vihAgeNa samugdhAdaM uvasaMhariya satthANe vaTTamANassa dvidi-aNubhAgakaMDaesu saMkhejjasahassamettesu samayAviroheNa gadesu' tado jogaNiroha kuNamANo imANi kiriyaMtarANi Nivvattedi tti jANAvaNaTThamuvarimaM suttapabaMdhamADhaveDa / * etto aMtomuhattaM gaMtUNa bAdarakAyajogeSa bAdaramaNajogaM Ni bhi| 353 maNa-vayaNa-kAyaceTThANivattaNaTTho jIvapadesaparipphaMdo kammAdANaNibaMdhaNasattisarUvo jogo tti bhaNNade / so vuNa tiviho, maNajogo vacijogo kAyajogo cedi / edesimattho sugamo / tatthekkeko duviho, bAdaro suhumo cedi / jogaNirohakiriyAdo heTThA savvattha bAdarajogo hodi / etto paraM suhumajogeNa pariNamiya jogaNirohaM kuNai, bAdarajogeNeva payaTTamANassa jiignnirohkrnnaannvvttiido| tattha tAva puncameso kevalI jogaNirohaNaTThamIhamANo bAdarakAyajogAvaTuMbhavaleNa vAdaramaNajogaM Nirubhadi, bAdarakAyajogeNa vAvarato ceva eso bAdaramaNajogasatti NirubhiyUNa suhumabhAveNa saNNipaMciMdiyaapajjattasancajahaNNamaNajogAdo heTThA asaMkhejjaguNahINasarUveNa taM Thavedi tti vuttaM hoi / vidhise kevalisamaddhAtakA upasaMhAra karake svasthAnameM vidyamAna kevalI jinake saMkhyAta hajAra sthitikANDaka aura anubhAgakANDakake samayake avirodhapUrvaka ho jAnepara tadanantara yoganirodha karatA huA ina dUsaro kriyAoMko racatA hai, isakA jJAna karAnekeliye Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * Age antarmuhUrta jAkara bAdara-kAyayogakedvArA bAdara-manoyogakA nirodha karatA hai| 6 353 mana, vacana aura kAyakI ceSTA pravRtta karanekeliye karmake grahaNake nimitta zaktirUpa jo jIvakA pradezaparispanda hotA hai vaha yoga kahA jAtA hai| parantu vaha tIna prakArakA haimanoyoga, vacanayoga aura kaayyog| inakA artha sugama hai, unameMse eka-eka arthAt pratyeka do prakArakA hai-bAdara aura sUkSma / yoganirodhakriyAke sampanna honeke pahale sarvatra bAdarayoga hotA hai| isase Age sakSmayogase pariNamanakara yoganirodha karatA hai. kyoMki bAdara yogase hI prava kevalI jinake yogakA nirodha karanA nahIM bana sakatA hai| usameM sarvaprathama yaha kevalI jina yoganirodhakeliye ceSTA karatA huA bAdarakAyayogake avalambanake balase bAdara manoyogakA nirodha karatA hai, kyoMki bAdara kAyayogarUpase vyApAra (pravRtti ) karatA huA hI yaha kevalI jina bAdara manoyogako zaktikAnirodha karake sUkSmarUpase saMjJI paJcendriya aparyAptake sabase jaghanya manoyogase ghaTate hue asaMkhyAta guNahInarUpase use sthApita karatA hai, yaha ukta kathana kA tAtparya hai / 1. tA0 pratI Agadesu iti pAThaH / 2. A0.pratI0 jogassatti iti pAThaH /
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ joganirohakiriyA ] 163 6 354 evamaMtomuhuttamettakAlaM bAdarakAyajogeNa vaTTamANo bAdagmaNajogasatti NirubhiyaNa tado aMtomuhutteNa tameva bAdarakAyajogamavaTThabhaNaM kAdaNa bAdaravacijogasattiM pi NiruMbhadi ti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai-- ___* tado aMtomuhuttaNa bAdarakAyajogeNa bAdaravacijogaM Niru bhi| 6355 ettha bAdaravacijogo tti vRtte bIiMdiyapajjattassa savvajahaNNavacijogappahuDiuvarimajogasattIe gahaNaM kAyavvaM / taM rubhiyaNa bIidiyapajjattajahaNNavacijAgAdo heTThA asaMkhejjaguNahINasarUveNa suhumabhAveNa Thavedi tti eso edassa suttassa maavtyo| ___ * tado aMtomuTuttaNa bAdarakAyajogeNa bAdaraussAsaNissAsaM Ni bhi| 6 356 ettha vi bAdaraussAsaNissAso tti bhaNide suhumaNigodaNivvattipajjattayassa ANAvANapajjattIe pajjattayassa savvajahaNNaussAsaNissAsasattIdo asaMkhejjaguNasaNNipaMcidiyapAoggaussAsaNissAsaparipphaMdassa gahaNaM kAyavvaM / taM NiraMbhiyaNa savvajahaNNasuhumaNigodaussAsaNissAsasattIdo heTThA asaMkhejjaguNahANIe suhuma 6354 isa prakAra antamuhUrtapramANa kAlataka bAdara kAyayogake rUpase vidyamAna kevalI jina bAdara manoyogakI zaktikA nirodha karake tadanantara antamuhUrtapramANa kAlakedvArA usI bAdara kAyayogakA avalambana karake bAdara vacanayogako zaktikA bhI nirodha karatA hai aisA pratipAdana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * usake bAda antarmuhUrta kAlase bAdarakAyayogadvArA bAdara vacanayogakA nirodha karatA hai| 1355 yahA~para bAdara vacanayoga aisA kahanepara dvIndriya paryAptake sabase jaghanya vacanayoga Adi uparima yogazaktikA grahaNa karanA caahiye| usakA nirodha karake use dvIndriya paryAptake jaghanya vacanayogase nIce asaMkhyAta guNahIna sUkSmarUpase sthApita karatA hai, isa prakAra yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| * usake bAda antamuhartakAlase vAdara kAyayogadvArA bAdara ucchavAsa-niHzvAsa kA nirodha karatA hai| 8 356 yahA~para bhI bAdara ucchvAsa-niHzvAsa aisA kahanepara sUkSma nigoda nivRttiparyApta jIvake anApAnaparyAptise paryApta hue sabase jaghanya ucchvAsa-niHzvAsazaktise asaMkhyAtaguNo saMjJIpaJcendriyake yogya ucchavAsa-niHzvAsarUpa parispandakA grahaNa karanA cAhiye / usakA nirodhakara use sabase jaghanya sUkSmanigodakI ucchvAsa-niHzvAsazaktise nIce asaMkhyAtaguNI hIna sUkSmabhAvase sthApita karatA hai, isa prakAra yaha yahA~ sUtrakA samuccayarUpa artha hai /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atthAhiyAra bhAveNa Thavedi ti eso ettha sutttthsmbhaavo| sutte aNihiTTho evaMviho viseso kadhamavagammai tti NAsaMkA etya kAyavvA ! vakkhANAdo tahAvihavisesapaDivattIdo / * tado aMtomuhuttega bAvarakAyajogeNa tameva bAdarakAyajogaM Niru bhi| 6 357 estha vi bAdarakAyajogeNa vAvaraMto ceva aMtomuhutteNa kAleNa tameva bAdarakAyajogaM suhumaviyappe Thavedga Niru bhai tti suttatthasaMbaMdho, suhumaNigAdajahaNNajogAdo vi asaMkhejjaguNahINasattIe pariNamiya suhumamAveNa tassa edammi visaye pavRttiNiyamadaMsaNAdo / atropayoginau zloko paMcendriyo'pyasaMjJI vaH paryApto japanyayogI syAt / NiruNaddhi manoyogaM tato'pyasaMkhyAtaguNahInam // 1 // dvIndriyasAdhAraNayorvAgucchvAsAvadho jayati tadvat / panakasya kAyayoga jaghanyaparyAptakasyAdhaH // 2 // iti / zaMkA-sUtrameM nirdiSTa nahIM kiyA gayA isa prakArakA vizeSa kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-isa prakArakI AzaMkA yahAM nahIM karanI cAhiye, kyoMki vyAkhyAnase usa prakArake vizeSakA jJAna hotA hai| * usake bAda antama hartakAlase bAhara kAyayogakedvArA usI bAdara kAyayogakA nirodha karatA hai| 6 357 yahA~para bhI bAdara kAyayogase vyApAra karatA huA hI antamuhUrta kAladvArA uso bAdarakAyayogako sUkSmabhedameM sthApitakara nirodha karatA hai; yaha sUtrakA arthake sAtha sambandha hai, kyoMki sUkSma nigodake jaghanya yogase bhI asaMkhyAtaguNI hona zaktirUpase pariNamakara sUkSmarUpase usakI isa sthAnameM pravRttikA niyama dekhA jAtA hai / yahA~para upayogI do zloka haiM jo asaMjJo paJcendriya paryApta jIva jaghanya yogase yukta hotA hai usase bhI asaMkhyAtaguNe hona manoyogakA kevalI jina nirodha karatA hai // 1 // dvIndriya jIva aura sAdhAraNa kramase vacanayoga aura ucchavAsako jisa prakAra dhAraNa karate haiM unake samAna unase bhI kama donoM yogoMko kevalo bhagavAn jItate haiM ? jaghanya paryAptaka jisaprakAra kAyayogako dhAraNa karate haiM usase bhI kama kAyayogako kevalI bhagavAn jItate haiM // 2 // 1. A0 pratI bhAgeNa iti pAThaH /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ joganirohakiriyA 165 9 358 evaM jahAkamaM bAdaramaNajoga - bAdaravacinoga- bAdara usmAsaNissAsa- bAdarakAyajogasattIo NirubhiyaNa suhumapariSkaMdasattIo edesimavattasarUveNa parisesiya puNo suhumakA jogavAvAreNa suhumasattIo vi tesimedIe parivADIe Nirubhadi jANAvaNamurimaM suttapabaMdhamAha - * tado aMnomuhuttaM gaMtUNa suhumakAyajogeNa suhamamaNajogaM Niru bhai / 9 359 ettha suhumamaNajogA ti maNide saNipaMcidiya pajjattayassa savvajahaNNamaNajoga pariNAmAdo asaMkhaMjjaguNahINassa avattavvasarUvassa davvamaNoNibaMdhaNajIvapadesapariSkaMdassa gahaNaM kAyavvaM / taM jirubhadi viNAsediti vRttaM hAi * tado aMtomuhutteNa suhumakAyajogeNa suhumabacijogaM Niru bhai / $ 360 ettha vi suhumavacijogo tti bhaNide bIi diyapajjattayassa savvajahaNNavacijogasattIdA heTTThA asaMkhejjaguNahINasarUvo gaheyavvo / sugamamaNNaM / * tado aMtomuhuttaNa suhumakAyajogeNa suhumaussAsaM Niru bhai / 358 isa prakAra yathAkrama bAdara manoyoga, bAdara vacanayoga, bAdara ucchvAsa- niHzvAsa aura bAdara kAyayogakI zaktiyoMkA nirodha karake ina yogoMko sUkSmaparispandarUpa zaktiyoMko zeSa karake punaH sUkSma kAyayogake vyApAradvArA sUkSma zaktiyoM ko bhI unakA isa paripATI ke anusAra nirodha karate haiM, isa bAtakA jJAna karAnekeliye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * usake bAda antarmuhUrta jAkara sUkSma kAyayogakedvArA sUkSma manoyogakA nirodha karatA hai / 359 yahA~para sUkSmayoga aisA kahanepara saMjJI paJcendriya paryApta ke sabase jaghanya manoyoga pariNAmase asaMkhyAtaguNA hIna avaktavtrasvarUpa dravya mananimittaka jIvapradeza parispandakA grahaNa karanA cAhiye / usakA nirodha karatA hai-nAza karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * usake bAda antarmuhUrta kAlase sUkSma kAyayogakedvArA sUkSma vacanayogakA nirodha karatA hai / SS 360 yahA~para bho sUkSma vacanayoga aisA kahanepara dvIndriyaparyAptaka ke sabase jaghanya vacana yogazakti se nIce asaMkhyAtaguNo honarUpa vacanazakti grahaNa karanI cAhiye / anya zeSa kathana sugama hai / * usake bAda antarmuhUrta kAlase sUkSmakAyayogakedvArA sUkSma ucchvAsakA nirodha karatA hai /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ pacchimakhaMdha -atyAhiyAra $ 361 ettha vi ussAsamattIe suhumabhAvo suhumaNigodapajjattayassa savvajahaNNaM / tappariNAmAdo heTThA asaMkhejjaguNahANIe daTThavvo / evameso jogaNiroha kevalisuhumakAyajogeNa vAvaraMto maNa vayaNa - ussAsaNissAsANaM suhumasattIo vi jahAutteNa kameNa NirubhiyUNa puNo humakAyajogaM pi NirubhamANo imANi karaNANi jogaNirohaNibaMdhaNANi karoditi padupAyaNamuvarimo suttapabaMdho 166 * tado aMtotaMtUNa suhumakAyajogeNa suhumakAyajogaM NirubhamANo imANikaraNANi karedi / $ 362 tato'ntarmuhUrtaM gatvA sUkSmakAyayogAvaSTamena tameva sUkSmakAyayogaM niroddhukAmaH tatra tAvadimAni karaNAnyanantara - nirdezyamANAnyabuddhipUrvameva pravartayatItyuktaM bhavati / kAni punastAni karaNAnItyAzaMkAyAmAha - * paDhamasamaye apavvaphaddayANi karedi puvvaphaddayANaM heTThado / 9 363 ettopuvvAvasthAe puhumakAyapariSkaMdasattI suhumaNigodajahaNNajogAdo asaMkhejjaguNahANIe pariNamiya puvvaphaddayasarUvA ceva hodUNa payaTTamANA eNDiM tatto vi suTTu ovaTTheyUNa apuvvaphaddayAyAreNa pariNAmijjaditi / edisse kiriyAe anva 8 361 yahAM bhI ucchvAsa zaktikA sUkSmapanA sUkSma nigoda paryAptaka jIvake sabase jaghanya hotA hai / usarUpa pariNAmase nIce isa sayogi kevalIkI ucchvAsazakti asaMkhyAtaguNI hInarUpase jAnanI cAhiye / isa prakAra yaha yoganirodha karanevAlA kevalI jina sUkSma kAyayogakedvArA parispandAtmaka kriyA karate hue mana, vacana aura ucchvAsa - niHzvAsakI sUkSma zaktiyoM kA bhI yathoktakramase nirodha karake punaH sUkSmakAyayogakA bhI nirodha karate hue yoganirodhanimittaka ina karaNoMko karatA hai, isa bAtakA jJAna karAnekeliye agalA sUtraprabandha AyA hai * usake bAda antarmuhUrtakAla jAkara sUkSmakAyayogakedvArA sUkSmakAyayogakA nirodha karatA huA ina karaNoMko karatA hai / SS 362 usake bAda antarmuhUrtaM kAla jAkara sUkSma kAyayogake balase usI sUkSma kAyayogakA nirodha karatA huA vahA~ sarvaprathama anantara kahe jAnevAle ina karaNoMko abuddhipUrvaka hI pravRtta karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / parantu ve karaNa kauna haiM aisI AzaMkA honepara kahate haiM* prathama samaya meM pUrva spardhakoM ko nIce karake apUrva spardhakoM ko karatA hai I 9 363 pUrva spardhakoMse nIce isase pUrva avasthA meM sUkSma kAyayogakI parispandarUpa zaktiko sUkSma nigodake jaghanya yogase asaMkhyAtaguNI hAnirUpase pariNamAkara pUrva spardhakasvarUpa hI hokara pravRtta hotI huI isa samaya usase bhI acchI taraha apavartanA karake apUrvaM spardhaka rUpase pariNamAtA hai| isa kriyAkI apUrva - spardhakakaraNa saMjJA hai / aba isa karaNakI prarUpaNA karanekeliye yahA~para
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ joganirohakiriyA ] 167 phaddayakaraNasaNNA / saMpahi edassa karaNassa parUvaNaTThamettha tAva puvvaphaddayANaM seDhIe asaMkhejjadibhAgamettaM racaNA kAyavvA / eva kade suhumaNigodajahaNNaTThANapaDibaddhaphaddaehiMto edANi phaddavANi asaMkhejjaguNahINANi hodUNa ciTuMti, aNNahA tatto edassa suhumabhAvANa vvttiido| evaM dRvidANamedesi puyaphaddayANaM heDhado asaMkhejjaguNahANIe ohaddedUNa apuvvaphaddayANi NivattemANassa parUvaNApabaMdhamuvarimasuttANusAreNa battaissAmo * AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedA masaMkhejjadibhAgamokaDadi / $ 364 puvaphaddaehito jIvapadese okaDDiyUNa apuvvaphaddayANi NivvattemANo putraphaddayANamAdivaggaNAe avibhAgapaDicchedANamasaMkhejjadibhAgasarUveNokaTTadi tti suttatthasaMbaMdho / puvvaphaddayAdivaggaNAvibhAgapaDicchedehito asaMkhejjaguNahINAvibhAgapaDicchedasarUveNa jIvapadese okaDDiyaNa apuvvaphaddayANi Nivvattedi tti vuttaM hodi, apuvaphaddayacarimavaggaNAvibhAgapaDicchedANaM pi puvvaphaddayAdivaggaNAdo asaMkhejjaguNahANi-NiyamadaMsaNAdo / ettha hANibhAgahAro palidovamassa asaMkhejadimAgametto / * jIvapadesANaM ca asNkhejvibhaagmokdddddi| sarvaprathama pUrva spardhakoMkI jagazreNike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa racanA karanI cAhiye / aisA karanepara sUkSma nigoda jovake jaghanya sthAnase sambandha rakhanevAle spardhakoMse ye spardhaka asaMkhyAtaguNe hona hokara avasthita haiM, anyathA usase ( sUkSmanigodajIvake jaghanya sthAnasambandhI spardhakoMse ) isakA (sayogikevalIke apUrva-spardhakoMkA) sUkSmapanA nahIM bana sktaa| isa prakAra sthApita ina pUrvaspardhakoMke nIce asaMkhyAtaguNahAnirUpa apakarSitakara apUrva spardhakoMkI racanA karate hue yoganirodhakaranevAle isa sayogikevalI jinake prarUpaNAprabandhako agale sUtrake anusAra batalAveMge - * [yoganirodha karanevAlA yaha sayogikevalI jIva] pUrva spardhakoMkI Adi vargaNAke avibhAgapraticchedoMke asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karatA hai| 6364 pUrvaspardhakoMse jIva-pradezoMkA apakarSaNa karake apUrva spardhakoMkI racanA karatA huA pUrva spardhakoMkI Adi vargaNAke avibhAga praticchedoMkA asaMkhyAtaveM bhAga rUpase apakarSaNa karatA hai / isa prakAra isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| pUrva spardhakoMkI Adi vargaNAke avibhAgapraticchedoMse asaMkhyAtaguNe hIna avibhAgapraticchedarUpase jIvapradezoMkA apakarSaNa karake apUrva spardhakoMko racanA karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki apUrva spardhakoMkI antima vargaNAke avibhAgapraticchedoMmeM pUrva spardhakoMkI Adi vargaNAse asaMkhyAta gaNahAnikA niyama dekhA jAtA hai| yahA~para asaMkhyAta guNahAnikA bhAgahAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai * aura vaha jIva jIvapradezoMke asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karatA hai|
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ pacchimakhaMdha-atyAhiyAra 6365puvvaphaddayasavvavaggaNAhiMtojIvapadesANamasaMkhejjadimAgamokaNAmAgahArapaDibhAgeNokaTTiyaNa punvattAvibhAgapalicchedasattIe pariNAmiya tANi apuvvaphaddayANi Nivattedi tti bhaNidaM hodi / evaM ca okaDidANaM jIvapadesANamapuvvaphaddayesu NisegaviNNAsakkamo vaccade; taM jahA-paDhamasamaye jIvapadesANamasakhejjadibhAgamokaDDiyUNa apuvvaphayANAmAdivaggaNAe jIvapadesabahuge NisiMcadi, savajahaNNasattIe pariNamaMtANaM bahuttasaMbhave virohAbhAvAdo / bidiyAe vaggaNAe jIvapadese visesahINe NisiMcadi seDhIe asaMkhejjabhAgapaDibhAgeNa eva NisiMcamANo gacchai jAva apunvaphaddayANaM carimavaggaNA tti / puNo apuvvaphaddayacarimavaggaNAdo putraphaddayANamAdivaggaNAe asaMkhejjaguNahINe'lIlapadese nnicidi| ettha hANiguNagAro palidovamassa asaMkhejjadi bhAgo hoto vi sAdireo okar3aDukkaDDaNamAgahArapamANo tti daTThanvo / edassa kAraNagavesaNA sugmaa| tatto uvari samayAviroheNa visesahANI--jIvapadesaviNNAsakamo aNugaMtavyo / evamesA apuvvaphayakAragapaDhamasamaye pruuvnnaa| evaM bidiyAdisamayesu vi jAva atomuhuttaM tAva apuvaphaddayANi samyAviroheNa Nivattedi tti imamatthaM phuDIkaremANoM muttamatta bhaNai-- * evamaMtomuhuttamapuvvaphaddayANi karedi / 6 365 pUrva spardhakakI saba vargaNAoMse jIvapradezoMke asaMkhyAtaveMkA apakarSaNa bhAgahArarUpa pratibhAgase apakarSaNa karake pUrvokta avibhAgapraticchedazaktirUpase pariNamAkara una apUrva spardhakoM kI racanA karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aura isa prakAra apakarSita kiye gaye jIvapradezoM kA apUrva spardhakoMmeM niSeka-vinyAsakA krama kahate haiM / yathA-prathama samayameM jIvapradezoMke akhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karake apUrvaspardhakoMkI Adi vargaNAmeM jIvapradezoMke bahubhAgakA siMcana karatA hai, kyoMki sabase jaghanya zaktimeM pariNamana karanevAle jIvadezoMke bahuta sambhava honemeM virodhakA abhAva hai| dUsarI vargaNAmeM vizeSahIna jIvapradezoMko jagazreNike asaMkhyAtaveM bhAgarUpa pratibhAgake anusAra siMcita karatA hai| isa prakAra siMcana karatA huA apUrva spardhakoMkI antima vargaNAke prApta hone taka jAtA hai| panaH aparva spardhakakI antima vargaNAse pUrva spardhakoM kI Adi vargaNAmeM asaMkhyAtagaNahIna jIvapradezoMko siMcita karatA hai| yahA~para hAnikA gaNakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA huA bhI sAdhika apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArapramANa hotA hai, aisA jAnanA cAhiye / isake kAraNako gaveSaNA sugama hai| usase Age samayake avirodhapUrvaka vizeSa hAnirUpa jIvapradezoMke vinyAsakramako jAnanA cAhiye / isa prakAra yaha prarUpaNA apUrva spardhakoMko karanevAleke prathama samayameM hotI hai| isI prakAra dvitIya Adi samayoMmeM bhI antamuhUrta kAlataka apUrva spardhakoMko samayake avirodhapUrvaka racanA karatA hai| isa prakAra isa athako spaSTa karate huye Ageke sUtrako kahate haiM * isa prakAra antamuhUrta kAlataka apUrva spardhakoMko karatA hai| 1. presakApIpratI-hoNo iti paatthH|
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ apuvvaphaddayakaraNaM ] 6366 sugamaM / tANi ca paDisamayamasaMkhejjaguNahINakameNa Nivvattedi tti jANAvaNamidamAha * asaMkhejaguNahINAe seDhIe jIvapadesANaM ca asaMkhejaguNAe seDhIe / 367 e dasma bhAvattho--paDhamasamaye Nivvattida-apuvaphaddae hito asaMkhejjaguNahINANi apuvvaphaddayANi bidiyasamae tatto heTThA Nivattedi / puNo bidiyasamaye Nivattida-apuvvaphaddae hito asaMkhejjaguNahoNANi aNNANi apuvANi tatto heTThA tadiyasamaye Nivattedi / evamasaMkhejjaguNahINAe seDhIe NedavvaM jAva aMtomuhuttacarimasamayo tti / jIvapadesANaM puNa asaMkhejjaguNAe seDhIe okaDaNA payadi paDhamasamayokaDDidapadesehito vidiyasamae okaDDijjamANajIvapadesANamasaMkhejjaguNapamANeNa pavattidasaNAdo / evaM tadiyAdisamaesu vi asaMkhejjaguNAe seDhIe jIvapadesANamokahuNA aNugaMtavvA tti / 6368 saMpahi bidiyAdisamaesu vi okaDDidajIvapadesANaM NisegaseDhiparUvaNA evamaNugaMtavvA / taM jahA--paDhamasamayamokaddhidajIvapadesehiMto asaMkhejjaguNe jIvapadese eNhimokaTTiyaNa bidiyasamaye NivvattijjamANANamapuvaphaddayANamAdivaggaNAe bahue jIvapadese Nikkhivadi / tatto visesahINaM jAva apuvvANaM carimavaggaNAdo tti / puNo 6 366 yaha sUtra sugama hai| parantu una spardhakoMko pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNahInakramase racatA hai / isa bAtakA jJAna karAnekeliye isa sUtrako kahate haiM * una apUrva spardhakoMkI asaMkhyAtaguNahInazreNIrUpase aura jIvapradezoMkI asaMkhyAtaguNIzreNirUpase racanA karatA hai| 6367 isa sUtrakA bhAvArtha-prathama samayameM race gaye apUrva spardhakoMse asaMkhyAtaguNe hIna apUrva spardhaka dUsare samaya meM unase nIce racatA hai / punaH dUsare samayameM race gaye apUrva spardhakoMse asaMkhyAtaguNe hIna anya apUrva spardhakoMko unase noce tosare samayameM racatA hai / isa prakAra asaMkhyAtaguNahIna zreNirUpase antamuhUrtakAlake antima samaya taka jAnanA cAhiye / parantu jIvapradezoMkI asaMkhyAtaguNI zreNirUpase apakarSaNA pravRtta hotI hai, kyoMki prathama samayameM apakarSita kiye gaye pradezoMse dUsare samayameM apakarSita kiye jAnevAle pradezoMkI asaMkhyAtaguNahIna pramANase pravRtti dekhI jAtI hai| isI prakAra tIsare Adi samayoMmeM bhI asaMkhyAtaguNI zreNirUpase jIvapradezoM kI apakarSaNA jAnanI caahiye| 36 aba dvitIyAdi samayoMmeM bhI apakarSita kiye gaye jovapradezoMko niSekasambandhI zreNiprarUpaNA isa prakAra jAnanI cAhiye / yathA-prathama samaya meM apakarSita kiye gaye jovapradezoMse asaMkhyAtagaNe jIvapradezoMko isa samaya apakarSita karake dUsare samayameM race jAnevAle apUrva spardhakoMko Adi vargaNAmeM bahuta jIvapradezoMko racatA hai| usake Age apUrva spardhakoMkI antima vargaNAke prApta hone taka vizeSahIna-vizeSahIna racatA hai / punaH prathama samayameM race gaye apUrva 22
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimAkhaMdha-atthAhiyAra paDhamasamayaNivatti dANamapuvaphayANaM jaM jahaNNaphaddayaM tadAdivaggaNAe asaMkhejjaguNahINe nnikkhivdi| tatto uvari savvattha visesahINaM / evaM tadiyAdisamayesu vi okaDiDajjamANajIvapadesANameseva NisegaparUvaNA edIe disAe NedavvA / saMpahi edeNa savveNa vi kAle NivvattidANamapuvvaphaddayANaM pamANamettiyamidi paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai * apuSvaphaddayANi seDhIe asaMkhejadibhAgo / 6 369 sugamamedaM / * seDhivaggamalassa vi asaMkhejjadibhAgo / $ 370 kiM kAraNaM ! etto asaMkhejjaguNaM puvvaphahayANaM pi seddhipddhmvggmuulssaasNkhejjdibhaagemaannttvinninnnnyaado| saMpahi pucaphaddayANaM pi asaMkhejjadibhAgamettamedesi jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * puvaphahayANaM pi asaMkhejadibhAgo savvANi apuvvaphaddayANi / $ 371 gayatthamedaM suttaM / Navari puvvaphaddayesu palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettaguNahANIsu saMbhavaMtIsu tattheyaguNahANiTThANaMtaraphadaehito vi edesimasaMkhejjaguNahINa spardhakoMmeM jo jaghanya spardhaka hai usakI AdivargaNAmeM asaMkhyAtaguNahIna jIvapradezoMko nikSipta karatA hai| usase Age sarvatra vizeSahIna jIvapradeza nikSipta karatA hai| isI prakAra tRtIyAdi samayoMmeM bhI apakarSita kiye jAnevAle jIvapradezoMkI yahI niSekaprarUpaNA isI rUpase jAnanI cAhiye / aba isa saba kAlakedvArA race gaye apUrva spardhakoMkA pramANa itanA hotA hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * ye saba aparva spardhaka jagazreNike asaMkhyAtaveM mAgapramANa haiM / 6 369 yaha sUtra sugama hai| * ve saba apUrva spardhaka jagazreNike vargamUlake bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| 6 370 kyoMki inase asaMkhyAtaguNe pUrvaspardhakoMke bhI jagazreNike prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANapanekA nirNaya hotA hai / aba ye apUrva spardhaka pUrva spardhakoMke bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM isa bAtakA jJAna karAnevAle Ageke sUtrako kahate haiM * ye sampUrNa apUrvaspardhaka pUrvaspardhakoMke bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / 6371 yaha sUtra gatArtha hai| itanI vizeSatA hai ki pUrva spardhakoMmeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guNahAniyA~ sambhava haiN| unameM eka guNahAnisthAnameM jitane spardhaka haiM unase bhI ye apUrvaspardhaka asaMkhyAtaguNahIna pramANa jAnane cAhiye /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 apunvaphaddayakaraNaM ] pamANattamaNugaMtavvaM / suttaNiddeseNa viNA kadhamedaM paricchijjadi ti NAsaMkaNijja suttAviruddhaparamagurusaMpadAyabaleNa tahAvihattha siddhIe virohAbhAvAdo, vyAkhyAnato vizeSapratipattiriti nyAyAcca / evamedIe parUvaNAe aMtomuhuttamettakAlamapuvvaphaddayakaraNaddhamaNupAlemANassa tadaddhAcarimasamae apuvaphaddayakiriyA samappai / Navari apuvvaphaddayANaM kiriyAe NiTThidAe vi puvaphaddayANi savvANi tahA ceva ciTThati, tesimajja vi vinnaasaabhaavaado| ettha savvattha hidi-aNubhAgakhaMDayANaM guNaseDhINijjarAe ca parUvaNA puvutteNeva kameNANamaggiyavvA jAva sajogikevalicarimasamayo ti tAva tesiM pavuttIe pddibdhaabhaavaado| tado apuvvaphaddayakaraNaM samattaM / evamaMtomuhuttamapuvvaphaddayakaraNaddhamaNapAliya tado paramaMtomuhuttakAlaM puvApuvaphadayANi okaDDiyaNa jogakiTTIo NivattemANassa parUvaNApabaMdhamuttarasuttANusAreNa vattahassAmo / * etto aMtomuhuttaM kiTIo karedi / $ 372 pUrvApUrvasparddhakasvarUpeNeSTakApaMktisaMsthAnasaMsthitaM yogamupasaMhRtya sUkSmasUkSmANi khaMDAni nirvartayati, tAo kiTTIo NAma vuccaMti / avibhAgapaDiccheduttara zaMkA--sUtrameM aisA kathana to nahIM kiyA gayA hai / isake binA yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna--yaha AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki sUtrake aviruddha parama guruke sampradAyake balase usa prakArase arthako siddhimeM virodhakA abhAva hai aura vyAkhyAnase vizeSakA jJAna hotA hai aisA nyAya hai| isa prakAra isa prarUpaNAke anusAra antamuhUrtapramANa kAla taka apUrva spardhakoMko karaneke kAlakA pAlana karanevAle jIvake usa kAlake antima samayameM apUrva spardhakakriyA samApta hotI hai| itanI vizeSatA hai ki apUrva spardhakoMkI kriyAke samApta honepara bhI pUrvaspardhaka sabake saba usIprakAra avasthita rahate haiM, kyoMki unakA abhI bhI vinAza nahIM huA hai| yahA~ sarvatra sthitikANDaka aura anubhAgakANDakoMkA tathA guNazreNinirjarAko kathana pahale kahe gaye kramase hI jAnanA cAhiye, kyoMki saMyogikevalIke antima samaya taka una tInoMkI pravRtti honemeM pratibandhakA abhAva hai| isake bAda apUrva spardhakakaraNavidhi samApta huii| isaprakAra antarmuhUrta kAla taka apUrva spardhakakaraNake kAlakA pAlanakara usake bAda antamaharta kAla taka pUrvaspardhaka aura apUrva spardhakoMkA apakarSaNa karake yogasambandhI kRSTiyoMkI racanA karanevAle sayogikevalI jinake Ageke prarUpaNAprabandhake anusAra batalAveMge * isake bAda antarmuhUrta kAla taka kRSTiyoMko karatA hai| 6372 pUrva aura apUrvaspardhakarUpase IToMkI paMktike AkArase sthita yogakA upasaMhAra karake sUkSma-sUkSma khaNDoMkI racanA karatA hai, unheM kRSTiyAM kahate haiM / avibhAgapraticchedoMke Age kramavRddhi 1. presakApIpratI-phayANi iti pAThaH /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atthAhiyAra kamavaDihANINamabhAveNa phaddayalakkhaNAdo kiTTIlakkhaNassa vilakkhaNabhAvo ettha dahavvo, asaMkhejjaguNavaDihANIhi ceva kiTTIgadajIvapadesesu jogasattIe samavaTThANadaMsaNAdo / evaM lakkhaNAo kiTTIo eso jogaNirohakevalI aMtomuhuttakAlaM karedi tti eso ettha suttatthasamuccao / saMpahi edasseva kiTTIlakkhaNassa phuDIkaraNaTThamuvarimasuttAvayAro-- * apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe avibhaagpddicchedaannmsNkhejjdibhaagmokddddijjdi| ___6 373 puvvuttANamapuvva phaddayANaM jA AdivaggaNA savvamaMdasattisamaNNidA tisse askhejjdibhaagmokdddddi| tatto asaMkhejje-guNahINAvibhAgapaDicchedasarUveNa jogasattimovaTTeyaNa tadasaMkhejjadimAge Thavedi tti vRttaM hoi / ettha kiTTIphaddayANaM saMdhiguNagAro avibhAgapaDicchedAvekkhAe palidovamassa asaMkhejjadibhAgametto / evamavibhAga paDicchede asaMkhejjaguNahANIe ovayaNa kiTTIo karemANo paDhamasamaye kettiyamettejIvapadese kiTTIsarUveNokaDDadi tti AsaMkAe girAregIkaraNadvamuttarasuttAraMbho * jIvapadesANamasaMkhenadimAgamokaDDAdi / aura hAniyoMkA abhAva honeke kAraNa sparddhakake lakSaNase kRSTike lakSaNakI yahAM vilakSaNatA jAnanI cAhiye, kyoMki asaMkhyAtaguNI vRddhi aura hAnikedvArA hI kRSTigata jIvapradezoMmeM yogazaktikA avasthAna dekhA jAtA hai| isa prakArako lakSaNavAlI kRSTiyoMko yaha yogakA nirodha karanevAlA kevalI antamuhUrta kAla taka karatA hai / isaprakAra yahA~para yaha sUtrakA samuccayarUpa artha hai / aba kRSTiyoM ke isI lakSaNako spaSTa karanekelie Ageke sUtrakA avatAra huA hai____ * apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAke avibhAga praticchedoMke asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karatA hai| 373 pUrvokta apUrva spardhakoMkI sabase manda zaktise yukta jo Adi vargaNA hai usake asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karatA hai| usase asaMkhyAta guNahIna avibhAgapraticchedarUpase yogazaktikA apakarSaNa karake usake asaMkhyAtaveM bhAgameM sthApita karatA hai| yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~para kRSTiyoM aura spardhakoMke sandhisambandhI guNakAra avibhAga praticchedoMkI apekSA palyopamake asaMkhyataveM bhAgapramANa hai| isa prakAra avibhAgapraticchedoMkA asaMkhyAta guNahAnike dvArA apavatana karake kRSTiyoMko karatA huA prathama samayameM kitane jIvapradezoMko kRSTirUpase apakarSita karatA hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karanekeliye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * jIvapradezoMke asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karatA hai| 1. tA0 pratI asaMkhejjadi iti pAThaH /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiTTokaraNaM ] 173 6 374 puvApuvvaphaddaesa samavadvidANaM logamettajIvapadesANaM asaMkhejjadi bhAgamettajIvapadese kiTTIkaraNamokaDDadi tti vuttaM hodi| ettha paDibhAgo okaDDukaDDaNabhAgahAro / evamokaDDidajIvapadese kiTTIsu kadameNa viNNAsaviseseNa Nikkhivadi ti ce vuccade--paDhamasamayakiTTIkArago puvaphadaehito apuvvaphaddaehito palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgeNa jIvapadese okaDDiyaNa paDhamakiTTIe bahue jIvapadese Nikkhivadi / bidiyAe kiTTIe visesahINe NisiMcadi / ko ettha paDibhAgo 1 seDhIe asaMkhejjadibhAgametto nnisegmaaghaaro| 6375 evaM NikkhimANo gacchadi jAva carimakiTTi tti / puNo carimakiTTIdo apuvvaphaddayAdivaggaNAe asaMkhejjaguNahINaM NisiMcidUNa tatto visesahANIe NisiMcadi tti NedavvaM / puNo bidiyasamae paDhamasamayokaDDidajIvapadesehito asaMkhejjaguNe jIvapadese okaDDiyaNa paDhamAe takkAlaNinvattijjamANIe apuvakiTTIe bahuge jIvapadese NisiMcadi / vidiyAe visesahINe asaMkhejjadibhAgeNa / evaM NikkhivamANo gacchadi jAva bidiyasamae kIramANINamapuvakiTTINaM carimakiTTi tti / puNo carimAdo bidiyasamayapuvakiTTIdo paDhamasamaye NivvattidANamapuvakiTTINaM jA jahaNiyA kiTTI tisse 8 374 pUrva aura apUrva spardhakoMmeM avasthita lokapramANa jIvapradezoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIvapradezoMkA kRSTi karanekeliye apakarSita karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~ pratibhAga apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArarUpa hai / zaMkA-isaprakAra apakarSita kiye gaye jIvapradezoMkA kRSTiyoMmeM kisa racanA vizeSarUpase nikSipta karatA hai ? samAdhAna-kahate haiM-prathama samayameM kRSTiyoMko karanevAlA yoganirodha karanevAlA jIva pUrva spardhakoMmeMse aura apUrva spardhakoMmeM se palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa pratibhAgase jIvapradezoMko apakarSitakara prathama kRSTimeM bahuta jIvapradezoMko nikSipta karatA hai| dUsarI kRSTimeM vizeSahIna jIvapradezoMko nikSipta karatA hai / zaMkA--yahA~para pratibhAgakA pramANa kyA hai ? samAdhAna-yahA~para jagazreNike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa niSeka bhAgahAra pratibhAgakA pramANa hai| 6375 isaprakAra nikSepa karatA huA antima kRSTike prApta hone taka nikSepa karatA jAtA hai| punaH antima kRSTise apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAmeM asaMkhyAta guNahIna jIvapradezoMko siMcitakara usase Age vizeSa hAnirUpase siMcita karatA hai aisA jAnanA cAhiye / punaH dUsare samayameM prathama samayameM apakarSita kiye gaye jIvapradezoMse asaMkhyAtaguNe jIvapradezoMko apakarSita karake usa kAlameM racI jAnevAlI prathama apUrva kRSTi meM bahuta jIvapradezoMko siMcita karatA hai| dUsarI kRSTimeM asaMkhyAtaveM bhAgapramANa vizeSahIna jIvapradezoMko nikSipta karatA hai| isa prakAra nikSepa karatA huA
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atyAhiyAra uvari asaMkhejjadibhAgahINaM NisiMcadi, tattha puvvaNisittajIvapadesametteNa egakiTTIvisesametteNa ca / eto uvari savvattha visesahINe ceva Nikkhivadi jAva carimakiTTi ti / kiTTIphaddayasaMdhIe puvvatto ceva kamo pruuveyvvo| evamaMtomuhuttamettakAlamasaMkhejjaguNahANIe seDhIe apuvakiTToo Nivattedi / jIvapadese puNa asaMkhejjaguNAe seDhIe okaDDiyUNa kiTTIsu NisiMcadi jAva kiTTIkaraNaddhAe carimasamao tti / saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNadvamuttaro suttapabaMdho-- * ettha aMtomuhuttaM karedi kiTTIyo asaMkhejaguNAe seDhIe / 6 376 sugamaM / * jIvapadesANamasaMkhenaguNAe seDhIe / $ 377 sugamamedaM pi suttaM / saMpahi evaM NivvattijjamANIsu kiTTIsu heTThimaheDimakiTTIdo uvarimauvarimakiTTINaM kevaDio guNagAro hodi ti AsaMkAe NirAyaraNaTuM kiTTIguNagArapamANamuvarimasutteNa Nidisai-- * kiTTIguNagAro palidovamassa asNkhejdibhaago| dUsare samayameM kI jAnevAlI apUrva kRSTiyoMkI antima kRSTi taka nikSipta karatA jAtA hai| punaH dUsare samayameM pahalekI antima kRSTise prathama samayameM racI jAnevAlI apUrva kRSTiyoMkI jo jaghanya kRSTi hai usake Upara asaMkhyAtaveM bhAgahIna jIvapradezoMko siMcita karatA hai, kyoMki usameM pUrvameM nikSipta kiye jIvapradezamAtra aura eka kRSTi vizeSamAtra nikSipta karatA hai| isase Age sarvatra antima kRSTike prApta hone taka vizeSahIna hI jovapradezoMko nikSipta karatA hai| kRSTi aura spardhakakI sandhimeM pUrvokta krama hI kahanA cAhiye / isaprakAra antarmuhUrta kAla taka asaMkhyAtaguNI zreNirUpase apUrvakRSTiyoMko racatA hai| parantu kRSTikaraNa kAlake antima samaya taka kRSTiyoMmeM asaMkhyAtaguNI zreNirUpase jIvapradezoMko siMcita karatA hai| aba isI arthake spaSTIkaraNa karanekeliye AgekA sUtraprabandha AyA hai * yahA~para asaMkhyAtaguNI zreNirUpase kRSTiyoMko antarmuhUrtakAla taka karatA hai| 6 376 yaha sUtra sugama hai| * asaMkhyAtaguNIzreNirUpase jIvapradezoMko karatA hai / 6377 yaha sUtra bhI sugama hai| aba yahA~para racI jAnevAlI kRSTiyoMmeM adhastana-adhastana kRSTiyoMse uparima-uparima kRSTiyoMkA kitanA guNakAra hotA hai aisI AzaMkAkA nirAkaraNa karanekeliye Ageke sUtradvArA kRSTiyoMke guNakArake pramANakA nirdeza karate haiM * kRSTiguNakAra panyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiTTokaraNaM ] 175 5 378 etaduktaM bhavati--jahaNNakiTTIe sarisaghaNiyakiTTIo asaMkhejjapadaramettIo atthi, tattha egajahaNNakiTTIe jogAvimAgapaDicchede palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa guNide egajIvapadesamassiyaNa tadaNaMtarovarimaegakiTTIe jogAvibhAgapaDicchedA hoti / evaM bidiyAdikiTTIsu vi guNagAraparUvaNA NedavvA jAva carimakiTTi ti / puNo egacarimakiTTIe jogAvibhAgapaDicchede palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa guNide apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe egajIvapadesAvibhAgapaDicchedA hoti / tado uvari jIvapadesA phaddayasamayAviroheNa avibhAgapaDicchedehiM visesAhiyA bhavaMti tti daTTatvaM / evamegajIvapadesamassiyaNa bhaNidaM / $ 379 athavA jahaNNakiTTIe palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa guNidAe bidiyakiTTI bhvdi| evaM guNagAro Nedavvo jAva carimakiTTi ti / esa guNagAro jAva sarisadhaNiyANi pekkhiyUNa mnnido| puNo carimakiTTIe sarisadhaNiyasavvAvibhAgapaDicchedasamudAyAdo apuvvaphaddayAdivaggaNAe sarisadhaNiyasavvAvibhAgapaDicchedasamUho asaMkhejjaguNahINo tti vattavyo, uvarimaavibhAgapaDicchedaguNagArAdo heTThimajIvapadesaguNagArassAsaMkhejjaguNattadaMsaNAdo / ko ettha guNagAro ? seDhIe asNkhejjdibhaago| sesaM jANiya vattavvaM / evaM kiTTIguNagArapaduppAyaNamuheNa kiTTIlakkhaNa 6378 ukta kathanakA yaha tAtparya hai-jaghanya kRSTike sadRza dhanavAlI kRSTiyA~ asaMkhyAtajagapratarapramANa haiN| vahA~ eka jaghanya kRSTike yogasambandhI avibhAga praticchedoMko pAlyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karanepara eka jIvapradezake Azrayase jaghanya kRSTike anantara uparima eka kRSTimeM yogasambandhI avibhAga praticcheda hote haiM / isI prakAra dUsarI Adi kRSTiyoMmeM bhI antima kRSTike prApta hone taka guNakAra prarUpaNA jAnanI cAhiye / punaH eka antima kRSTike yogasambandhI avibhAga praticchedoMko palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karanepara apUrva spardhakoMkI AdivargaNAmeM eka jIvapradezake avibhAgapraticcheda hote haiM / isake Age jIvapradeza AgamAnusAra avibhAgapraticchedoMkI apekSA vizeSa adhika hote haiM aisA jAnanA cAhiye / isa prakAra eka jIvapradezakA Azrayakara kahA hai| 6 379 athavA jaghanya kRSTiko palyopamake asaMkhyAta bhAgase guNita karanepara dUsarI kRSTi hotI hai| isa prakAra antima kRSTike prApta honetaka yaha guNakAra jAnanA cAhiye / yaha guNakAra jabataka sadRza dhanavAlI kRSTiyA~ haiM unako dekhakara kahA hai / punaH antima kRSTike sadRza dhanavAle pUre avibhAgapraticchedasamudAyase apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAmeM sadRza dhanavAle saba avibhAgapraticchedoMkA samUha asaMkhyAta guNahIna hotA hai aisA kahanA cAhiye, uparima avibhAgapraticcheda guNakArase adhastana jIvapradezaguNakAra asaMkhyAtaguNA dekhA jAtA hai / zaMkA-yahA~para guNakArakA pramANa kyA hai ? samAdhAna yahA~para guNakArakA pramANa jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAga hai|
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atthAhiyAra parUvaNaM kAdUNa saMpahi jogakiTTINamedAsimaMtomuhutta mettakAleNa NivvattijjamANANaM pamANavisesAvahAraNaTuM uttarasuttAraMbho-- * kiTTIo seDhIe asNkhejdibhaago| $ 380 kudo ? seDhipaDhamavaggamUlamsa vi asaMkhejjadibhAgabhUdANamedAsiM seDhIe asaMkhejjadimAgamesiddhIe nnivvaahmuvlNbhaado| saMpahi apuvvaphaddaehito vi asaMkhejjaguNahINapamANattamedAsimaviruddhamidi jANAvaNaphalamuttarasuttaM* apuSvaphaddayANaM pi asaMkhejjadibhAgo / 381 eyaguNahANiTThANaMtaraphaddayasalAgANamasaMkhejjadibhAgamettANi apunvaphaddayANi hoti / puNo edesi pi asaMkhejjadimAgametIo edAo kiTTIo eyaphaddayavaggaNANamasaMkhejjadimAgapamANAo davAo tti eso edassa suttassa bhaavttho| evamaMtomuhattaM kiTTIkaraNaddhamaNupAlemANassa kiTTIkaraNaddhAe jahAkama NividAe tado se kAle jo parUvaNAviseso taNNiNNayavihANaTTamuttaro suttapabaMdho * kiTTIkaraNaddhe NiTThide se kAle puvaphaddayANi apuvvaphadda yANi ca nnaasedi| _zeSa kathana jAnakara kahanA cAhiye / isa prakAra kRSTiguNakArake pratipAdanadvArA kRSTiyoMke lakSaNakA prarUpaNa karake aba antamuhUtaMpramANakAlakedvArA racI jAnevAlI ina yogasambandhI kRSTiyoMke pramANavizeSake avadhAraNakaranekeliye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * yogasambandhI kRSTiyAM jagazreNike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| $ 380 kyoMki, jagazreNike prathama vargamUlake bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa inake jagazreNike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kI siddhi nirbAdharUpase upalabdha hotI hai| aba inakA aparva spardhakoMse bhI asaMkhyAta guNahInapanA aviruddha hai isa bAtakA jJAna karAnekeliye AgekA sUtra kahate haiM * ve yogasambandhI kRSTiyA~ apUrva spardhakoMke bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / 6 381 eka guNahAni sthAnAntarakI spardhakazalAkAoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa apUrva spardhaka hote haiM / punaH inake bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ye yogakRSTiyA~ eka spardhakasambandhI vargaNAoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jAnanA cAhiye / isa prakAra yaha isa satrakA bhAvArtha hai| isa kaSTiyoMko karanekeliye antamuhUrta kAlakA pAlana karanevAle isa jIvake kRSTikaraNakAlake yathAkrama samApta honepara usake bAda anantara kAlameM jo prarUpaNAvizeSa hai usakA nirNaya karanekeliye AgekA sUtraprabandha AyA hai * kRSTikaraNakAlake samApta honepara anantara samayameM pUrva spardhakoM aura apUrva spardhakoMkA nAza karatA hai|
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiTTIgadajoga] 177 6 382 jAva kiTTIkaraNaddhAe carimasamao tAva puvvaphaddayANi apuvvaphaddayANi ca aviNadusarUvANi dIsaMti, tadasaMkhejjadibhAgamettANaM ceva sarisadhaNiyajIvapadesANaM samayaM paDikiTTIkaraNayarUveNe prinnmnnmuvlNbhaado| puNo se kAle puvApuvaphaddayANi savvANi ceva appaNo sarUvapariccAgeNa kiTTIsarUveNa pariNamaMti jahaNNakiTTippahuDi jAva ukkassakiTTi ti tAva edAsu kiTTIsu sarisadhaNiyasarUveNa tesiM takAlameva prinnmnnnniymdNsnnaado| evaM kiTTIkaraNaddhA smttaa| saMpahi etto pAe aMtomuhuttakAlaM kiTTIgadajogo hodUNa sajogi addhAvasesamaNupAledi tti jANAvaNaTThamuttarasuttamoiNNaM * aMtomuhuttaM kiTTIgadajogo hodi / gayatthamedaM suttaM / $ 383 saMpahi kiTTIgadajogameso vedamANo kimaMtomuhuttamettakAlamavaTThidabhAveNa vededi, Aho aNNahA tti evaMvihAe AsaMkAe NirAkaraNaM kassAmo / taM jahA-paDhamasamayakiTTIvedago kiTTINamasaMkhejje bhAge vededi / puNo bidiyasamae paDhamasamayavedidakiTTINaM heDimovarimAsaMkhenjabhAgavisayAo kiTTIo sagasarUvaM chaMDiya majjhimakiTTIsaruveNa vedijjaMti tti paDhamasamayajogAdo bidiyasamayajogo asaMkhejjaguNahINo hoi / evaM tadiyAdisamaesu vi NedavvaM / tado paDhamasamae bahugIo kiTTIo vededi, bidiya 6382 jaba taka kRSTikaraNake kAlakA antima samaya hai taba taka pUrvaspardhaka aura apUrva spardhaka avinaSTarUpase dikhAI dete haiM, kyoMki unake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI sadRza dhanavAle jIvapradezoMkA pratyeka samaya meM kRSTikaraNarUpase pariNamana upalabdha hotA hai| punaH tadanantara samayameM sabhI pUrva aura apUrva spardhaka apane svarUpakA tyAga karake kRSTirUpase pariNamana karate haiM, kyoMki jaghanya kRSTise lekara utkRSTa kRSTike prApta hone taka una kRSTiyoMmeM sadRza dhanarUpase unakA usa kAlameM pariNamanakA niyama dekhA jAtA hai / isa prakAra kRSTikaraNakAla samApta huaa| aba isake bAda antarmahUrtakAla taka kRSTigata yogavAlA hokara sayogikAlameM jo avazeSa kAla rahA usakA pAlana karatA hai, isa bAtakA jJAna karAnekeliye Ageke sUtrakA avatAra huA hai * antamuhUtekAla taka kRSTigata yogavAlA hotA hai| 6 383 aba kRSTigata yogakA vedana karanevAlA yaha sayogIkevalI kyA antarmuhUrta kAlataka avasthita bhAvase vedana karatA hai yA anya prakArase vedana karatA hai? isa taraha isa prakArakI AzaMkAkA nirAkaraNa kareMge / yathA-prathama samayameM kRSTivedaka kRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgakA vedana karatA hai| punaH dUsare samayameM prathama samayameM vedI gaI kRSTiyoMke adhastana aura uparima asaMkhyAta bhAgaviSayaka kRSTiyA~ apane svarUpako chor3akara madhyama kRSTirUpase vedI jAtI haiN| isa prakAra prathama samayasambandhI yogase dUsare samayasambandhI yoga asaMkhyAta guNahona hotA hai / isa prakAra tRtIya Adi samayoMmeM bhI jAnanA cAhiye / isaliye prathama samayameM bahuta kRSTiyoMkA vedana karatA hai, dUsare samaya1.presakApIprato kiTTIsarUveNa iti pAThaH / 23
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe - [pacchimakhaMdha-atyAhiyAra samae visesahINAo vededi, evaM jAva carimasamao tti visesahINakameNa kiTTIo vededi tti vattavvaM / $ 384 athavA paDhamasamae thovAo kiTTIo vededi, heTThimovarimAsaMkhejjadibhAgavisayANaM ceva kiTTINaM paDhamasamaye viNAsijjamANANaM pahANabhAveNa vivakkhiyattAdo / bidiyasamaye asaMkhejjaguNAo vededi, paDhamasamae viNAsidakiTTIhito bidiyasamae asaMkhejjaguNAo kiTTIo heDimovarimAsaMkhejjadimAgapaDibaddhAo viNAsedi tti bhaNidaM hodi| evamaMtomuhuttamasaMkhejjaguNAe seDhIe kiTTIgadajogameso vededi, samayaM paDi manjhimakiTTiAdhAreNa pariNAmijjamANANaM kiTTINapasaMkhejjaguNabhAveNa pttidsnnaado| paDhamAdisamaesu jahAkama vedidakiTTINaM jIvapadesA vidiyAdisamaesu NipphaMdasarUveNAjogA' hodaNa ciTuMti ti kiNNa icchijjade ? Na, ekkammi jIve sajogAjogapajjayANamakkameNa pttivirohaado| 5 385 tado samayaM paDi heTThimovarimAsaMkhejjadimAgakiTTIo asaMkhejjaguNAe seDhIe majjhimakiTTIAyAreNa pariNAmiya viNAsedi tti siddhaM / Na ca evaMviho attho sutte Natthi ti AsaMkaNijjaM, 'kiTTINaM carimasamayaasaMkhejje bhAge NAsedi' tti uvari meM vizeSahIna kRSTiyoMkA vedana karatA hai / isa prakAra antima samayataka vizeSahInakramase kRSTiyoMkA vedana karatA hai aisA kahanA caahiye| 6384 athavA prathama samayameM stoka kuSTiyoMkA vedana karatA hai, kyoMki prathama samayameM adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgaviSayaka kRSTiyA~ hI vinAza hotI huI pradhAnarUpase vivakSita haiM / dUsare samayameM asaMkhyAtaguNI kRSTiyoMkA vedana karatA hai, kyoMki prathama samayameM vinAzako prApta huIM kRSTiyoMse dUsare samayameM adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgase sambandha rakhanevAlI asaMkhyAtaguNI kRSTiyoMkA vinAza karatA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra antamuhUrta kAlataka asaMkhyAtaguNI zreNirUpase yaha jIva kRSTigata yogakA vedana karatA hai, kyoMki pratyeka samayameM madhyama kRSTirUpase pariNamana karanevAlI kRSTiyoMkI asaMkhyAtaguNarUpase pravRtti dekhI jAtI hai| zaMkA--prathamAdi samayoMmeM kramase vedI gaI kRSTiyoMke jIvapradeza dvitIyAdi samayoMmeM aparispandasvarUpase ayogI hokara sthita rahate haiM, aisA kyoM nahIM mAnate ? samAdhAna nahIM, kyoMki eka jIvameM akramase sayogarUpa aura ayogarUpa paryAyoMkI pravRtti honemeM virodha AtA hai| 6385 tadanantara pratisamaya adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoMko asaMkhyAtaguNo zreNirUpase madhyama kRSTiyoMke AkArase pariNamAkara vinAza karatA hai, yaha siddha huA / isa prakArakA artha sUtrameM nahIM hai aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki 'antima samayameM kRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgakA nAza karatA hai' isa prakAra Age kahe jAnevAle sUtra meM spaSTarUpase 1. presakApIpratI jogI iti pAThaH /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 sayogijhANa ] bhaNNamANasutte paripphuDamevedassatthavisesassa paDibaddhattadaMsaNAdo / evamaMtomuhuttamettakAlaM kiTTIgadajogamaNuhavaMtassa suhumayarakAyajoge vaTTamANassa sajogikevaliNo tadavatthAe jhANapariNAmo keriso hodi tti AsaMkAe NirAregIkaraNamuttarasuttAraMbho * suhumakiriyApaDivAdizANaM jhAyadi / $386 sUkSmakriyAyogo yasmistatsUkSmaniyaM, na pratipatatItyevaM zIlamapratipAti, sUkSmatarakAyayogAvaSTambhavijambhitatvAt sUkSmakriyamadhaH pratipAtAbhAvAdapratipAti tRtIyaM zukladhyAnaM tadavasthAyAM dhyAyatItyuktaM bhavati / kimasya dhyAnasya phalamiti ced ? yogAsravasyAtyantanirodhanaM sUkSmatarakAyaparispandasyApyatra niranvayanirodhadarzanAt / tathoktaM-- tRtIyaM kAyayogasya sarvajJasyAgutAsthiteH / yogakriyAnirodhArtha zukladhyAnaM prakIrtitam / / 1 // iti / sakalapadArthaviSaya, vopayogapariNate kevalinyekAgraciMtAnirodhAsaMbhavadhyAnAnupapattirityabhISTatvAt iti cet ? satyametat, sakalavidaH sAkSAtkRtAzeSapadArthasyAkramopayogapariNatasyaikAgracintAnirodhalakSaNadhyAnAnupapattirityabhISTatvAt / kiM tu yoganirodhamAtrakarmAsravanirodhalakSaNadhyAnaphalapravRttimabhisamIkSya tathopacAraprakalpanamiti na isa artha vizeSakA sambandha dekhA jAtA hai| isa prakAra antamuhUrta kAlataka kRSTigata yogakA anubhava karanevAle atisUkSma kAyayogameM vidyamAna sayogikevalIke usa avasthAmeM dhyAna pariNAma kaisA hotA hai ? aisI AzaMkA honepara niHzaMka karanekeliye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * tathA sUkSma kriyArUpa apratipAtI dhyAnako dhyAtA hai| 386 jisameM sUkSma kriyArUpa yoga ho vaha sUkSmakriyArUpa tathA nIce pratipAta nahIM honese apratipAti; aise tIsare zukladhyAnako usa avasthAmeM dhyAtA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-isa dhyAnakA kyA phala hai ? samAdhAna-yogake AsravakA atyanta nirodha karanA isakA phala hai, kyoMki sUkSmatara kAyaparispandakA bhI yahA~para anvayake binA nirodha dekhA jAtA hai| kahA bhI hai kAyayogI aura adbhuta sthitivAle sarvajJake yogakriyAkA nirodha karanekeliye tIsarA zukladhyAna kahA gayA hai / / 1 // zaMkA-samasta padArthoMko viSaya karanevAle dhruva upayogase pariNata kevalI jinameM ekAgra cintAnirodhakA honA asambhava hai isaliye iSTa honese dhyAnako utpatti nahIM ho sktii|
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ pacchimakhaMdha-atyAhiyAra kiMcid vyAhanyate, cintAhetutvena bhUtapUrvatvAccintA yogaH, tasyaikAgrabhAvena nirodhanamekAgracintAnirodha iti vyAkhyAnasamAzrayaNAdvA na kazciddoSaH / tathA coktaM aMtomuhuttamaddhaM ciMtAvasthANameyavatthummi / chadumatthANaM jmANaM jogaNirodho jiNANaM tu // 1 // 6 387 tasmAtsUktaM sUkSmakriyApratipAtisaMjJitaM paramazakladhyAnamevaM lakSaNamasmiavasthAMtare yoganirodhakevalI karmAdAnasAmarthya niranvayanirodhArtha dhyAyatIti / evaM dhyAyato'sya paramarSeH parabhazukladhyAnAgninA pratisamayamasaMkhyAtaguNazreNyA karmanirjarAmanupAlayataH sthityanubhAgakAMDakAni ca yathAkramaM nipAtayato yogazakti krameNa hAyamAnA sayogakevaliguNasthAnacarimasamaye nimUlataH praNazyatItyetatpratipAdayitukAmaH sUtramuttaraM paThati-- * kiTTINaM carimasamaye asaMkhejje bhAge NAsedi / samAdhAna--yaha kahanA satya haiM, kyoMki jinhoMne samasta padArthoMkA sAkSAtkAra kiyA hai aura jo kramarahita upayogase pariNata haiM aise sarvajJadevake ekAgracintAnirodhalakSaNa dhyAna nahIM bana sakatA, kyoMki yaha abhASTa hai| kintu yogake nirodhamAtrase honevAle karmAsravake nirodhalakSaNa dhyAnaphalakI pravRttiko dekhakara usa prakArake upacArako kalpanA kI hai, isaliye kucha bhI hAni nahIM hai / athavA cintAkA hetu honese bhUtapUrvapanekI apekSA cintAkA nAma yoga hai, usake ekAgrapanese nirodha karanA ekAgracintAnirodha hai| isa prakArake vyAkhyAnakA Azraya karanese yahAM dhyAna svIkAra kiyA hai, isaliye koI doSa nahIM hai / usa prakAra kahA bhI hai ___ * chadmasthoMkA eka vastumeM antama hUta kAlataka cintAkA avasthAna honA dhyAna hai, parantu kevalI jinoMkA yogakA nirodha karanA hI dhyAna hai| 38. isaliye ThIka kahA hai ki yogakA nirodha karanevAle kevalI bhagavAn karmake grahaNakI sAmarthyakA niranvaya nirodha karanekeliye sUkSmakriyApratipAtI saMjJaka parama zukladhyAna aise lakSaNavAle dhyAnako dhyAte haiN| isa prakAra dhyAna karanevAle, parama zukladhyAnarUpa agnikedvArA pratisamaya asaMkhyAtaguNI zreNirUpase karmanirjarAkA pAlana karanevAle tathA sthitikANDakakA aura anubhAgakANDakakA kramase patana karanevAle isa parama RSike yogazakti kramase hIna hotI huI sayogakevalI guNasthAnake antima samayameM pUrI tarahase naSTa hotI hai| isa prakAra isa bAtake pratipAdana karaneko icchAse Ageke sUtrako kahate haiM * kRSTivedaka sayogikevalI jIva kRSTiyoMke antima samayameM asaMkhyAta bahubhAgakA nAza karatA hai| 1.presakApIpratI asaMkhejjA iti pAThaH /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajogakevalo] 181 $ 388 kiTTIvedagapaDhamasamayappahuDi samae samae kiTTINamasaMkhejjadimAgamasaMkhejjaguNAe seDhIe khavedaNa NAsemANo sajogiguNaTThANacarimasamae kiTTINamasaMkhejje bhAge viNAsedi, tatto para jogapavuttIe accaMtucchedadaMsaNAdo tti eso ettha sutttthsmucco| ___389 saMpahi NAmAgodavedaNIyANaM carimaTThidikhaMDayamAgAeMto jettiyasajogiaddhA sesamajogikAlo ca savvo, ettiyametadvidIo mottUNa guNaseDhisIsaeNa saha uvarimasavvadvidIo aagaaedi| tAghe ceva padesaggamokaTTiyaNa udaye thovaM dedi / se kAle asaMkhejjaguNaM, evamasaMkhejjaguNAe seDhIe NikkhivamANo gacchai jAva dvidikhaMDayajahaNNahidIdo heDimANaMtarahidi tti / 6 390 saMpahi edaM ceva guNaseDhIsIsayaM jAdaM / imAdo guNaseDhIsIsayAdo DidikhaMDayasya jA jahaNNadvidI tisse asaMkhejjaguNaM dedi| tatto uvarimANaMtaraTTidippahuDi visesahINaM NikkhivamANo gacchadi jAva cirANa guNaseDhisIsayaM ti / puNo cirANAdo guNaseDhisIsayAdo uvarimANaMtaravidIe asaMkhejjaguNahINaM dedi / tado uvari samvattha visesahINaM saMchuhadi / etto ppahuDi galidasesaguNaseDhI ca jAyade / evaM NedavvaM jAva carimadvidikhaMDayaducarimaphAli tti / 6388 kRSTivedakake prathama samayase lekara samaya-samayameM kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgakA asaMkhyAtaguNI zreNirUpase kSaya karake nAza karatA huA sayogikevalI guNasthAnake antima samayameM kuSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgakA nAza karatA hai, kyoMki usake bAda yogapravRttikA atyanta uccheda dekhA jAtA hai isa prakAra yaha yahA~ sUtrakA samuccayarUpa artha hai / $ 389 aba nAma, gotra aura vedanIyakarmoMke antima sthitikANDakako grahaNa karatA huA jitanA sayogIkAla zeSa hai aura saba ayogIkAla hai tatpramANa sthitiyoMko chor3akara guNazreNizIrSakake sAtha uparima saba sthitiyoMko grahaNa karatA hai / usI samaya pradezapuMjakA apakarSaNa karake udayameM alpa pradezapuMjako detA hai, anantara samayameM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai / isa prakAra asaMkhyAtaguNI zreNirUpase nikSepa karatA huA sthitikANDakako jaghanya sthitise adhastana anantara sthitike prApta hone taka jAtA hai| 63 * aba yahI guNazreNizIrSa ho gayA / isa guNazreNizIrSase sthitikANDakakI jo jaghanya sthiti hai usameM asaMkhyAtaguNA detA hai / usase uparima anantara sthitise lekara vizeSa hIna pradezapUMjakA nikSepa karatA huA pUrAnI guNazreNizIrSa taka nikSepa karatA jAtA hai| pUnaH purAne guNazIrSase lekara uparima anantara sthitimeM asaMkhyAta guNahIna pradezapuMja detA hai / usase Age sarvatra vizeSahIna pradezapuMja nikSepa karatA hai| yahA~se lekara galitazeSa guNazreNi ho jAtI hai| isa prakAra antima sthitikANDakako dvicaramaphAli ho jAnA cAhiye / 24
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atyAhiyAra 391 puNo carimaTThidikhaMDayacarimaphAlIdavvaM ghettUNa udaye padesaggaM thovaM dedi / se kAle asaMkhejjaguNaM dedi / evamasaMkhejjaguNAe seDhIe NikkhivamANo gacchadi jAva ajogicarimasamayo tti| saMpahi edammi ceva samaye jogaNirohakiriyAe sajogiaddhAe ca parisamattI / etto pAe Natthi guNaseDhI Thidi-aNubhAgapAdo vA / kevalamadhaTTidIe kammaNijjaramasaMkhejjaguNAe seDhIe aNupAledi tti ghettavvaM / ettheva sAdAvedaNIyassa payaDibaMdhavocchedo, UNacAlIsapayaDINamudIraNAo vocchedo ca dduvvo| tAdhe ceva AuasamANi NAmAgodavedaNIyANi hidisaMtakammeNa jAdANi tti jANAvaNaTThamuttarasuttAraMbho-- * jogamhi Niruddhamhi AuasamANi kammANi hoti / 6 392 kevalisamugdhAdakiriyAe jogaNirohakAlabhaMtaraTThidiaNubhAgaghAdehi ya ghAdidasesANi NAmAgodavedaNIyANi eNhimAugasarisANi hodaNa ajogiaddhAmettaTThidisaMtakammANi jAdANi tti vuttaM hoi / evamettieNa parUvaNApabaMdheNa sajogiguNaTThANamaNupAliya tadaddhAe parisamattAe jahAvasarapattamajogiguNaTThANaM paDivajjadi tti paduppAe*mANo suttamuttaraM bhaNai / * tado aMtomuhuttaM selesiM ya paGivajjadi / 6 391 punaH antima sthitikANDakako antima phAlike dravya ko grahaNa karake udayameM stoka pradezapuMjako detA hai / tadanantara samayameM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai / isa prakAra asaMkhyAtaguNI zreNirUpase nikSepa karatA huA ayogi kevalIke antima samaya taka jAtA hai| aba isI samayameM yoganirodhakriyA aura sayogikevaloke kAlakI samApti hotI hai| isase Age guNazreNi aura sthitighAta tathA anubhAgaghAta nahIM hai| kevala adhaHsthitikedvArA asaMkhyAtaguNI zreNirUpase karmanirjarAkA pAlana karatA hai, aisA grahaNa karanA caahiye| yahIMpara sAtavedanIyake prakRtibandhakI vyucchitti hotI hai tathA unatAlIsa prakRtiyoMkI udIraNAvyucchitti jAnanI caahiye| usI samaya Ayuke samAna nAma, gotra aura vedanIyakarma sthitisatkarma rUpase ho jAte haiM, isa bAtakA jJAna karAnekeliye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * yogakA nirodha honepara [sthitikI apekSA] Ayuke samAna karma hote haiN| 6 392 kevalisamuddhAtakriyAdvArA yoganirodharUpa kAlake bhItara sthitighAta aura anubhAgaghAtakedvArA ghAta karanese zeSa rahe nAma, gotra aura vedanIya karma isa samaya Ayukarmake samAna hokara ayogikevaloke kAlake barAbara unakA sthitisatkarma ho jAtA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra itane prarUpaNAprabandhadvArA sayogikevalI guNasthAnakA pAlana karake usa kAlake samApta honepara yathAvasara prApta ayogikevalI guNasthAnako prApta hotA hai, isa bAtakA pratipAdana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * tadanantara ayogakevalI jina antarmuhUrta kAla taka zaileza padako prApta karate haiN|
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajogakevalo ] 183 9 393 tato'ntarmuhUrtamayogikevalI bhUtvA zailezyameSa bhagavAnalezyabhAvena pratipadyata iti sUtrArthaH / kiM punaridaM zailezyaM nAma ? zIlAnAmIzaH zIlezaH, tasya bhAvaH zailezyaM, sakalaguNazIlAnAmaikAdhipatyapratilambhanamityarthaH / yadyevaM nArambhaNIyamidaM vizeSaNaM; bhagavatyarhatparameSThini sayoga kevalyavasthAyAmeva sakalaguNazIlAdhipatyasyAvikalasvarUpeNa pariprAptAtmalAbhatvAt, anyathA tasyAparipUrNaguNazIlatve'smadAdivatparameSThitAnupapatteH iti ? satyametat sayogakevalinyapi pariprAptAtmasvarUpAzeSaguNanidhAne niSkalaMke paramopekSAlakSaNayathAkhyAtavihArazuddhisaMyamasya paramakASThAmadhitiSThitaratisakalaguNazIlabhArasyAvikalasvarUpApekSaNAvirbhAva ityabhyupagamAt / kiMtu tatra yogAstravamAtrasaccApekSayA sakalasaMvaro niHzeSakarmanirjaraiMkaphalo na samutpannaH / sa punarayogikevalini niruddha niHzeSAsravadvAre niSpratipakSasvarUpeNa labdhAtmalAbhaH parisphuratItyanenAbhiprAyeNa zailezyamatrAbhyanujJAtamiti na kazciddoSAvasaraH / atrAyogikevaliguNasthAnasvarUpanirUpaNo gAthAsUtram - 6 393 usake bAda antarmuhUrta kAla taka ayogikevalI bhagavAn hokara alezyabhAvase zaileza padako prApta hote haiM yaha isa sUtra kA artha hai / zaMkA- yaha zailezapada kyA hai ? samAdhAna-zIloMke Izako zIleza kahate haiM / usakA bhAva zailezya hai / 'samasta guNa aura zIloMke ekAdhipatipanekI prApti' yaha isakA bhAva hai / zaMkA -- yadi aisA hai to isa vizeSaNakA Arambha nahIM karanA cAhiye, kyoMki bhagavAn arhanta parameSThI ke sayogakevalI avasthA meM hI sakala guNoM aura zIloMke adhipatipaneko avikalarUpase prApta karake AtmalAbha kiyA hai, anyathA unake adhUre guNa aura zolapaneke honepara unameM hama logoMke samAna parameSThipanA nahIM bana sakatA hai ? samAdhAna - yaha kahanA satya hai, kyoMki AtmasvarUpa samasta guNoM ke samUhako prApta karanevAle aura niSkalaMka aise sayogikevalI bhagavAn haiM, ataH parama upekSA lakSaNa yathAkhyAta vihArazuddhi saMyamakI parAkASThApara ArUr3ha hue tathA samasta guNoM aura zIloMko vahana karanevAle unake pUrI tarahase svarUpa IkSaNa- avalokanakA AvirbhAva huA hai aisA svIkAra kiyA jAtA hai| kintu unameM yogake nimittase honevAle AsravamAtrake sattvakI apekSA pUrA saMvara aura samasta karmoMko nirjarArUpa phala nahIM utpanna huA hai / parantu ayogikevalI bhagavAnmeM pUrI tarahase AsravadvArake ruka jAnepara pratipakSa ke binA svarUpase AtmalAbha kI prApti sphurAyamAna ho jAtI hai| isa prakAra isa abhiprAyase unameM (ayogikevalI bhagavAn meM) zIlezapanA svIkAra kiyA gayA hai, isaliye koI doSakA avasara nahIM hai / yahA~ AyogikevalI guNasthAnake svarUpakA nirUpaNa karate hue gAthAsUtra kahate haiM 1. A0 pratau zailezya nAma iti pAThaH /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atthAhiyAra selesi saMpatto NiruddhaNissesa Asavo jiivo| kammarayavippamukko gayajogo kevalI hoi // 1 // $ 394 evamantarmuhUrtamalezyabhAvena zailezyamanupAlayati bhagavatyayogi-kevalini kIdRzo dhyAnapariNAma ityata Aha * samucchiNNakiriyamaNiyaTisukajjhANaM jhAyadi / 6395 kriyA nAma yogaH / samucchinnA kriyA yasmistatsamucchinnakriyaM, na nivartata ityevaM zIlamanivarti, samucchinnakriyaM ca tadanivarti ca samucchinnakriyAnivarti samucchinnasarvavAGmanaskAyayogavyApAratvAdapratipAtitvAcca samucchinnakriyasyAyamantyaM zukladhyAnamalezyAbalAdhAnaM kAyatrayabandhanirmocanaikaphalamanusaMdhAya sa bhagavAn dhyAyatItyuktaM bhavati / pUrvavadatrApi dhyAnopacAraH pravartanIyaH, paramArthavRtyA ekAgracintAnirodhalakSaNasya dhyAnapariNAmasya dhruvopayogapariNate kevalinyanupapatteH / tato niruddhAzeSAstravadvArasya kevalinaH svAtmanyavasthAnamevAzeSakarmanirjaraNakaphalamiha dhyAnamiti pratyetavyam / uktaM ca jo zIlezapaneko prApta haiM, jinhoMne samasta AzravakA nirodha kara liyA hai aisA jIva karmarajase mukta hokara ayogikevalI hotA hai // 1 // 6 394 isa prakAra antarmuhUrta kAlataka alezyabhAvase zIlezapaneko pAlana karate hue bhagavAn ayogikevalImeM kaisA dhyAna pariNAma hotA hai, isalie Age kahate haiM * ayogikevali bhagavAn samucchinna kriyA (yoga) rUpa anivRtti (apratipAtI) zukladhyAnako dhyAte haiN| 6 395 kriyA nAma yogakA hai jisa dhyAnameM kriyA (yoga) samucchinna ho gaI vaha samucchinnakriyArUpa dhyAna hai tathA jo prApta honepara nivartana honerUpa svabhAvavAlA nahIM hai vaha anivarti dhyAna hai / jo samucchinnakriyArUpa hokara anivati dhyAna hai vaha samucchinnakriyAniti dhyAna kahalAtA hai| samasta vacanayoga, manoyoga aura kAyayogake vyApArake nAmazeSa ho jAnese tathA apratipAtI honese samucchinnakriyApaneke sAtha tathA lezyAke abhAvarUpa balAdhAnase yukta isa antima zukladhyAnako kAyatrayanimittakabandha nirmocanarUpa eka phalakA anusandhAna karake ve bhagavAn dhyAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| pahaleke samAna yahA~para bhI dhyAnakA upacAra pravRtta karanA cAhiye, kyoMki paramArthavRttise ekAgracintAnirodhalakSaNa dhyAnapariNAma dhruvopayogase pariNata kevalI bhagavAnameM nahIM bana sktaa| isaliye samasta AsravadvAra jinakA niruddha ho gayA hai, aise kevalI bhagavAnke azeSa karmoMkI nirjarArUpa eka phalavAlA apanI AtmAmeM avasthAna ho yahA~, dhyAna hai aisA nizcaya karanA cAhiye / kahA bho hai
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhasarUvaM ] caturthaM syAdayogasya zeSakarmacchiduttamam / phalamasyAdbhutaM dhAma paratIrthyadurAsadam || 1 || iti / 185 $ 396 sa punarayogikevalI tathAvidhena dhyAnapariNAmAtizayena nirdegdhasarvamalakalaMkabandhano nirastakiTTidhAtupASANajAtya kanakavallabdhAtmasvabhAvastathAgatipariNAmasvAbhAvyAt pradIpazikhAvadI haiva siddhayan siddha ekasamayenordhvaM gacchatyAlokAntAdityetatpratipAdayitukAmaH sUtramuttaraM paThati * selesiM zraddhAe bhINAe savvakamma vippamukko egasamaeNa siddhiM gacchai $ 397 ayogikevaliguNAvasthAnakAlaH zailezyaddhA nAma / sA punaH paMcahnasvAkSaroccAraNakAlAvacchinnaparimANatyAgamavidAM nizcayaH / tasyAM yathAkramamadhaH sthitigalanena kSINAyAM sarvamalakalaMka vipramuktaH svAtmopalabdhilakSaNAM siddhiM sakalapurupArthasiddheH paramakASThAniSThAmekasamayenaivopagacchati, kRtsnakarmavipramokSAntarameva mokSaparyAyAvirbhAvopapatteH / uktaM ca 1. ayogikevalI jinake zeSa karmoMkA cheda karanevAlA vyuparata kriyAnivarti nAmakA cauthA uttama zukladhyAna hotA hai jo mithyAtIrthavAloMko durAsada hai, adbhuta mokSa dhAmakI prApti isakA phala hai / / 1 / / 9 396 vaha ayogikevalI jina usa prakArake dhyAnapariNAmake atizaya se samasta mala aura kalaMkabandhanakA nAzakara kiTTarUpa dhAtu aura pASANake nikala jAnepara zuddha soneke samAna AtmasvarUpako prAptakara usa prakArakI gatipariNAmarUpa svabhAvake kAraNa jisa prakAra pradIpakI zikhA anya paryAyarUpa pariNama jAtI hai usI prakAra yaha ayogikevalI jina yahIM siddha hotA huA siddha svarUpa vaha eka samaya dvArA lokake antataka Upara jAtA hai / isa prakAra isa bAtakA pratipAdana karate hue Ameke sUtrako kahate haiM * zaileza padake kSINa ho jAnepara samasta dravya-bhAva karmoMse mukta hotA huA yaha jIva eka samayadvArA siddhiko prApta hotA hai / 6 397 ayogikevalI guNasthAnakA kAla zailezapadakA kAla hai / parantu vaha a, i, u, R, la ina pA~ca hrasva akSaroMke uccAraNameM jitanA kAla lagatA hai utanA hotA hai, aisA Agamake jAnakAroMkA nizcaya hai / isa avasthAmeM yathAkrama adhaHsthitike galanese zeSa karmoMke kSINa honepara samasta mala aura kalaMka se mukta hotA huA sakala puruSArtha kI siddhi hone se paramakASThAko prApta apane AtmAko upalabdhilakSaNa siddhiko eka samayake dvArA hI prApta kara letA hai arthAt siddha padako prApta eka samaya meM lokAgrako prApta kara letA hai, kyoMki samasta karmoke kSaya honeke anantara hI mokSaparyAyakI utpatti banatI hai / kahA bhI hai
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 jaya dhavalAsa hide kasA pAhuDe karmabandhanabaddhasya sadbhUtasyAntarAtmanaH / kRtsnakarma vinirmokSo mokSa ityabhidhIyate / / 1 / / yathA bIjAstitve yavatilamasUraprabhRtayaH, prarohaMti kSiptvA bhuvi bahuvidhapratyayavazAt / tanorbIjaM karma kSayamupagate karmaNi tathA, prasUtirdehAnAmasati bhavabIje na bhavati / / 2 / / iti / [ pacchimakhaMdha-atthAhiyAra 9 398 atrAyogikevalI dvirimasamaye anudaya vedanIya- devagatipurassarAH dvAsaptatiH prakRtIH kSapayati, carimasamaye ca sodaya vedanIya manuSyAyurmanuSya gatikAstrayodaza prakRtIH kSapayatIti pratipattavyam / tAsAM ca prakRtInAM nAmanirdezastu paribodhaH / tataH sUktaM -- kRtsnakarmakSayAdavi kalAtmasvarUpopalabdhiranantajJAnAdInAM paramakASThA mokSa iti / 9 399 etena pradIpanirvANavatskandhamantAnocchedAdabhAvamAtraM nirvANaM parikalpayan vAdI pratikSiptaH, sarvapuruSArthasiddheH paramakASThAlakSaNasya tasyAbhAvamAtratvavirodhAt / abhAvamAtratve ca prekSApUrva kAriNAM tadarthaprayAsavaiyarthyAt / na hi kazcitsacetanaH puruSaH AtmAbhAvAya pratIyate na ityasamajjaso'yaM mokSaprakriyAvatAraH / karmabandhanase baddha vidyamAna antarAtmA ke samasta karmoMse mukta ho jAnekA nAma mokSa hai aisA kahA jAtA hai // 1 // jaise bIja astitvameM jau, tila aura masUra Adi pRthivImeM nikSipta kara aneka kAraNoM ke vazase aMkuroMko utpanna karate haiM / usI prakAra saMsAra meM zarIrakA mUla kAraNa karma hai usa karmake kSayako prApta honepara zarIradhAriyoMke bhavabIjake nahIM rahanepara navabIjakI utpatti nahIM hotI hai // 2 // $ 398 yahA~para ayogikevalI dvicarama samaya meM anudayarUpa vedanIya aura devagati Adi bahattara prakRtiyoMkI kSapaNA karatA hai aura antima samaya meM udaya sahita vedanIya, manuSyAyu aura manuSyagati Adi teraha prakRtiyoM kI kSapaNA karatA hai aisA jAnanA cAhiye / tathA una prakRtiyoMkA nAma nirdeza subodha hai / isaliye zAstrameM ThIka hI kahA gayA hai ki samasta karmoMkA kSaya honese zarIrarahita * ananta jJAnAdikI parama kASThArUpa AtmasvarUpakI prApti mokSa hai / SS 399 isa prakAra isa kathanase pradIpake nirvANake samAna skandhasantAnakA uccheda ho jAne se AtmA abhAvamAtrakA nAma nirvANa hai aisI kalpanA karanevAlA vAdI nirAkRta ho gayA, kyoMki samasta puruSArtha kI siddhi honese parama kASThAlakSaNa mokSako abhAva mAnanemeM virodha AtA hai tathA mokSako abhAvamAtra mAnanepara prekSApUrvaka kArya karanevAloMkeliye mokSakelie puruSArtha karanA vyartha ho jAtA hai aura koI bhI sacetana puruSa AtmAkA abhAva karanekeliye pratIta nahIM hotA hai / isa prakAra mokSakA abhAva mAnanepara mokSaprakriyAkA avatAra karanA asamaMjasa nahIM ThaharegA /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrAthasaMgrahaH ] 187 6400 buddhisukhaduHkhecchAdveSaprayatnadharmAdharmasaMskArANAM navAnAM AtmaguNAnAM malodvartenocchittau satyAM guNairviyuktasyAtmanaH svAtmanyavasthAnaM mokSo niHzreyasamityapare parikalpayanti, tadapyanenaiva prativihitaM draSTavyam, tatrApi puruSArthavibhraMzanaM muktvA puruSArthasiddharatyantamanupalabdhervizeSalakSaNazUnyasyAvastutvAt kharaviSANavanmuktAtmanAmabhAvaprasaMgAcca na samIcInametaddarzanam 401 uparatakAryakAraNasaMbaMdhasyAtmanaH suSuptapuruSavadavyaktacaitanyasvarUpeNAvasthAnamapareSAM nirvANam / tadapyasat, tatrApi pUrvoktadoSAnuSaMgasyApariharaNIyatvAdityalamasaddarzanopanyAsena / tataH svAtmopalabdhireva siddhiriti siddho naH siddhAntaH parasiddhAntavyAghAtazca / $ 402 tadevamanAdikarmasambandhaparataMtraH saMsAracakre paribhramannAtmA mohodayosthApitaM rAgadveSaparyAyaM preyo-dveSasaMjitaM' muhurmahurAskandastatpUrvikA prakRtisthityanubhavapradezapravibhaktAM catuSTayI savasthAM mohanIya syetarakarmaNAM ca malottaraprakRtibhedabhinnAM sAtatyena vibhrANestabaMdhasaMkramodayodIraNApariNAmAMzca satatamAtmasAtkurvan krodhamAna $ 400 buddhi, sukha, duHkha, icchA, dveSa, prayatna, dharma, adharma aura saMskAra ina nau AtmAke guNoMkA mUlase udvartana hokara uccheda ho jAnepara gaNoM se rahita AtmAkA apanI AtmAmeM avasthAna honekA nAma mokSa hai, nizreyas usIko kahate haiM / isa prakAra dUsare manavAle (vaizeSika) kalpanA karate haiM so unakI usa kalpanAkA pUrvokta kathanase hI nirAkaraNa jAnanA cAhiye, kyoMki ukta kathanameM bhI bhraSTa puruSArthako chor3akara puruSArthakI siddhikI kisI bhI prakArase upalabdhi nahIM hotI, kyoMki vizeSa lakSaNase zUnyako vastupanA nahIM prApta hotA tathA gadheke sIMgoMke samAna muktAtmAoMke abhAvakA prasaMga AtA hai, isaliye yaha darzana samIcIna nahIM hai / 401 jisa AtmAkA kArya-karaNa sambandha uparata ho gayA hai aise AtmAkA soye hue puruSake samAna cetanAke avyakta svarUpase avasthita rahanA mokSa hai aisA anya matavAle mAnate haiM, paranta una matavAloMkA aisA kahanA bhI asata hai. kyoMki isa mAnyatAmeM bhI aparihAryarUpase pUrvokta doSa prApta hote haiM, isaliye asamocIna darzanoMke kathanako pUrva meM jitanI carcA kI hai vaha paryApta hai| inake kathanakI aba aura AvazyakatA nhiiN| ataeva apane AtmAkI upalabdhikA nAma hI siddhi (mokSa) hai, isaliye ukta kathanase hamArA siddhAnta siddha huA aura dUsaroMke dvArA mAne gaye siddhAntoMkA vyAghAta ho gyaa| 6402 isa kAraNa isa prakAra anAdi karmasambandhase paratantra haA tathA saMsAracakrameM paribhramaNa karatA huA yaha AtmA mohake udayase upasthita hae prema aura dveSa saMjJAvAle rAga aura dveSa rUpa paryAyako bAra-bAra prApta hotA huA tatpUrvaka mohanIya aura itara karmokI mUla aura uttara prakRtiyoMke bhedase nAnArUpa sthiti, anubhAga aura pradezoMkI apekSA vibhakta cAra prakAra kI sattArUpa 1. mu0 pratau preya-dveSasaMjJitaM iti pAThaH / 2.presakApIpratau catuSTayI iti pAThaH /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atyAhiyAra mAyAlobhakaSAyopayogAMzca paunaHpunyena kAlabhAvopayogavargaNAbhiH pariNamamANaH latAdArvasthizailasamAni ca karmAnubhavasthAnAni mandamadhyamotkRSTapariNAmavazAdasakRtpravartayan bahuvidhaparivartanairanantakRtvaH parivRtya tato'ntarlInabhavyatvazaktisahAyaH kathaMcitkarmabaMdhaneSu dravyAdibAhyakAraNacatuSTayApekSayA zithilatAmApadyamAneSu saMz2ipaJcendriyaparyAptakatvAdilakSaNAM prAyogyalabdhimAtmasAtkurvANaH dezanAlabdhi kSayopazamavizuddhikaraNalabdhIzca' yathAkramamAsAdya tato darzanamohopazamapratilambhAnnisargAdhigamayoranyatarajaM tatvArthazradvAnAtmakaM zaMkAyatIcAravipramuktaM prazamasaMvegAstikyAbhivyaktalakSaNaM vizuddhasamyagdarzanapariNAmamutpAdya tatsamakAlameva vizuddhaM ca jJAnamadhigamya samupalabdhabodhilAmonikSepanaya-pramANa-nirdeza-satsaMkhyAdibhirabhyupAyairjIvAdipadArthAnAM svatattvaM vidhivatparijJAya cetanAcetanAnAM mogopabhogasAdhanAnAmutpattipralaya-svabhAvAvagamAdvirakto vitRSNastriguptaH paMcasamiti-dazalakSaNadharmAnuSThAnAtphaladarzanAcca nirvANaprAptiprayatanAyAbhivadhitazraddhAno bhAvanAbhirbhAvitAtmAnuprekSAbhiH sthirIkRtaviSayAnabhiSvagaH saMvRtAtmA nirAstravatvAd vyapagatAbhinavakarmopacayaH parISahajayA bAhyAbhyantaratapo'nuSThAnAdanubhavAcca avasthAko nirantara dhAraNa karatA huA una karmoM ke bandha, saMkrama, udaya aura udIraNArUpa pariNAmoM ko nirantara apane rUpa karatA huA, krodhopayoga, mAnopayoga, mAyopayoga aura lobhopayogarUpase kAlopayoga evaM vargaNAoMdvArA aura bhAvopayogarUpa vargaNAoMdvArA punaH-punaH pariNamana karatA huA, latA, dAru, asthi aura zailake samAna karmoke anubhAga sthAnoMko manda, madhyama aura utkRSTa pariNAmoMke vazase nirantara pravartAtA huA, nAnA prakArake parivartanoMdvArA ananta bAra paribhramaNa karake tatpazcAt bhItara yogyatArUpase prApta bhavyatva zaktikI sahAyatAvaza kisI prakAra karmabandhanoMke dravyAdi bAhya cAra prakArake kAraNoMkI apekSA zithilatAko prApta honepara saMjJI paJcendriya paryAptakAdi lakSaNavAlI prAyogyalabdhiko AtmasAt karatA huA, dezanAlabdhi, kSayopazamalabdhi, vizaddhilabdhi aura karaNalabdhiko kramase prApta karake unake balase darzanamohanIyakarmake upazamake prApta honese nisargaja aura adhigamaja anyatara tattvArthazraddhAnarUpa, zaMkAdi atIcAroMse rahita, prazamasaMvega-AstikyakI abhivyakti (jJApaka) lakSaNavAle vizuddha samyagdarzana pariNAmako utpannakara, usIke samAna kAlameM vizuddha (AtmAnubhUtirUpa) jJAnako prAptakara, isa prakAra bodhilAbhako prApta karatA huA nikSepa, naya, pramANa tathA nirdeza astitva saMkhyA Adi upAyoMse jIvAdi pradArthoke svatattvako vidhivat jAnakara bhogopabhogake sAdhanarUpa cetana aura acetana padArthoMkI utpattisvabhAva aura pralayasvabhAvakA jJAnahonese virakta va tRSNArahita hotA huA, tIna guptiyoMse gupta (surakSita) huA, pA~ca samitiyoM aura dazalakSaNa dharmake anuSThAnase yukta saMsAra aura unake kAraNoMse prApta hue caturgatiparibhramaNarUpa phalake zraddhAnako prApta huI vizuddhidvArA bar3hAtA huA, bhAI-gaI AtmAnuprekSArUpa bAraha bhAvanAoMkedvArA viSayoMkI abhilASAse rahitapane ko jisane sthira kara liyA hai aisA saMvRta 1. presakApIpratI labdhizca iti paatthH| 2. A0 pratau parISahacayAt iti pAThaH /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrArthasaMgrahaH ] pUrvopacitaM karma nirjarayan zreNyArohaNAtpUrvameva kSapitasaptaprakRtikaH saMyamAnupAlanavizuddhisthAnavizeSANAmuttarottarapratipatyA ghaTamAno'tyanta prahINArttaraudradhyAnAzubhalezyApariNAmaH suvizuddhalezyAdharmadhyAnaparicayAdavAptasamAdhibalaH, uttamasaMhananacarimottamadehadhArI mavan upazamazreNi prAyogyAn pariNAmAn yathAkramamullaMghya mokSaniHzreNinivizeSAM kSapakazreNimArohaMstatrApUrvAnivRttikaraNa-sUkSmasAmparAyakSapaka- guNasthAneSu prathamazukladhyAnena pravartamAnaH pUrvoktenAnukrameNa mohanIyaM kSayaM nItvA tataH kSINakaSAyabhAvamAsthAya tatra dvitIya zukladhyAnAgninA jJAnadRgAvaraNAntarAyaprakRtIrapunarbhavAya pUrvoditena vidhinA bhasmasAdbhAvamAnIya svayaMbhUtvaparyAyeNa pariNataH sarvajJeyajJAnalakSmImanubhUya tato yathAkramamasaMkhyAtaguNazreNyA karmapradezAnnirjarayan bhavyajanahitopadezAya vihRtyopasaMhRtavihAro'ntarmuhUrta zeSAyuSko yadA bhavati tadA tIrthakara kevalI itarakevalI vA samuddhAtenAnyathA vA samIkRtAghAticatuSTaya sthiti vizeSastRtIyazukladhyAnena vizuddhayogatvAdantarmuhUrtamayogiguNasthAne zailezya malezyabhAvena pratipadya tataH zeSakarmakSayAdbhavabaMdhananirmuko nirdagdhapUrvopAdAnendhano nirupadA iva vahniH pUrvopAttabhavaviyogAt hetvabhAvAccottarasyAprAdurbhAvAdananta saMsAraduHkhamatikrAntazcaramadehAt kiMcinnyUnajIvadhana pari 189 AtmArUpa hotA huA nirAsrava honese naye karmoMke upacayase rahita hotA huA, parISahajaya aura bAhyAmyantara tapake anuSThAna ke anubhavase pUrva meM upacita hue karmoMkI nirjarA karatA huA, zreNipara ArohaNa karaneke pUrva hI darzanamohanIyakI tIna aura cAra anantAnubandhI ina sAta mohanIyakarmasambandhI prakRtiyoM kA kSaya karake saMyamakA anupAlana aura vizuddhisthAna vizeSoMkI uttarottara prAptise ArtadhyAna, raudradhyAna aura azubha lezyA pariNAmoMko atyanta kSINa karake suvizuddha lezyArUpa dharmyadhyAna pariNAma se samAdhiko prApta hokara uttama saMhanana, uttama cAritra aura uttama dehakA dhArI hotA huA upazamazreNake yogya pariNAmoMko kramase ullaMghana karake mokSakI zroNirUpa bhedarahita kSapaka zreNipara ArohaNa karatA huA usameM apUrvakaraNa, anivRttikaraNa aura sUkSmasAmparAyarUpa kSapaka guNasthAnoM meM prathama zukladhyAnarUpase pravartamAna hotA huA pUrvokta kramase mohanIya karmakA kSaya karake usake bAda kSINakaSAyabhAvako prAptakara vahA~ dUsare zukladhyAnarUpa agnikedvArA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karmakI prakRtiyoMkA punaH ve utpanna na ho jA~ya isaliye pUrvokta vidhise bhasmasAdbhAvako prApta karake svayambhUrUpa apanI paryAyapariNata hotA huA samasta jJeyarUpase jJAnalakSmIkA anubhava karake tatpazcAt kramase asaMkhyAta guNazreNidvArA karma pradezoM kI nijarA karatA huA bhavyajanoM ko hitakA upadeza denekeliye vihAra karake anta meM vihArakA upasaMhAra karatA huA jaba antarmuhUrta pramANa Ayu zeSa rahatI hai taba tIrthaMkara kevalI yA sAmAnya kevalo yA samuddhAtase yA anya prakAra cAra aghAti karmoM kI sthiti vizeSako samAna karake tRtIya zuladhyAnakedvArA vizuddha yogarUpa honese antarmuhUrtaM kAlataka ayogikevalI guNasthAnameM alezyapane aura zolake Izvarapaneko prAptakara usake bAda zeSa karmoMkA kSaya honese bhavabandhanase mukta hotA huA, pahale prApta kiye gaye IMdhanako pratipakSarahita vahnike samAna jalAkara pahale prApta hue bhavakA viyoga honese, hetukA abhAva honese aura uttara bhavakI utpatti na honese ananta saMsAra sambandhI duHkhoMse mukta hotA huA tathA antima deha 25
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19. jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atthAhiyAra NAmastadAkAra evamUrtiH samayena lokazikharamadhitiSThannAtyaMtikamaikAntikaM niratizayaM nirupamaM nirvANasukhamavyAbAdhamacalamanAmayamavApya zItIbhRto nivRtIti zAstrArthasaMgrahaH / uktaM ca-- anAdikarmasambandhaparataMtro vimUDhadhIH / saMsAracakramArUDho vaMbhramItyAtmasArathiH // 1 // sa tvantarbAhyahetubhyAM manyAtmA labdhacetanaH / samyagdarzanasadratnamAdatte muktikAraNam / / 2 / / mithyAtvakaImApAyAtprasannataramAnasaH / tato jIvAditattvAnAM yAthAtmyamadhigacchati // 3 // ahaM mamAtravo bandhaH saMvaro nirjarA kssyH|| karmaNAmiti tatvArthastadA samavabudhyate // 4 // heyopAdeyatattvajJo mumukSuH zubhabhAvanaH / saMsArikeSu bhogeSu virajyati muhurmuhuH // 5 // 'evaM tattvaparijJAnAdviraktasyAtmano bhRzaM / nirAsravatvAcchinnAyAM navAyAM karmasantatau / / 6 // kiMcit nyUna jIvadhanapariNAmavAlA tadAkAra hI amUrtirUpase lokake zikharako prApta hotA huA Atyantika, aikAntika, niratizaya, nirupama, avyAbAdha, acala aura Amayarahita nirvANa sukhako prAptakara paramazAnta dazAko prApta hotA huA nirvANako prApta hotA hai, yaha pUre zAstrakA samuccayarUpa athaM hai| kahA hai anAdi kAlase eka kSetrAvagAharUpase cale A rahe karmoM ke sambandhase paratantra huA yaha ajJAnI jIva sArathi banakara saMsArarUpI cakrapara Arur3ha huA ghUmatA rahatA hai // 1 // kintu jo bhavyAtmA hai aura jisane AtmAke astitvako prApta kara liyA hai vaha antaraMga aura bahiraMga hetuoMkedvArA muktike kAraNarUpa samyagdarzanarUpI sacce ratnako prApta karatA hai // 2 // mithyAtvarUpI kIcar3ake dUra honese jisakA mAnasa atyanta prasanna huA hai vaha isa kAraNa jIvAdi padArthoke yathArthapaneko jAnanemeM samartha hotA hai / / 3 // meM jJAna-darzanarUpa cetanamUrti AtmA hU~, mere karmoMkA Asrava, bandha, saMvara, nirjarA aura karmoMkA pUrA kSayarUpa mokSa ye sAta tattvArtha bhale prakAra jAnane meM Ate haiM // 4 // jisa mumukSune heya aura upAdeya tattvako jAna liyA hai tathA jo zubha bhAvanAvAlA hai vahI sAMsArika bhogoMse bAra-bAra virakta hotA hai / / 5 / / isa prakAra tattvake parijJAnavaza virakta hue AtmAke nirAsrava ho jAneke kAraNa naI karmaparamparA chinna ho jAtI hai arthAt naI karmaparamparAkA Asrava ruka jAtA hai / / 6 / / 1. ita AramyAnetanAH zlokAH tattvArthasAre mokSaprakaraNe 20 tamAGkAdupalamyante /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrArthasaMgrahaH ] 1 pUrvAjitaM kSapayato yathoktaiH kSayahetubhiH / saMsArabIjaM kAtsyeMna mohanIyaH prahIyate // 7 // tato'ntarAyajJAnaghnadarzanaghnAnyanantaram prIyante'sya yugapattrINi karmANyazeSataH // 8 // garbhasUcyAM vinaSTAyAM yathA bAlo' vinazyati / tathA karmakSayaM yAti mIhanIya kSayaM gate // 9 // tataH kSINacatuSkarmA prApto'thAkhyAtasaMyamam / bIjabandhananimuktaH snAtakaH paramezvaraH / / 10 // zeSakarmaphalopekSaH` zuddho buddho nirAmayaH / sarvazaH sarvadarzI ca jino bhavati kevalI // 11 // kRtsnakarmakSayAdUrdhvaM nirvANamadhigacchati / yathA dagvendhano vahnirnirupAdAnasantatiH // 12 // tadanantaramevordhvamAlokAntAtsa gacchati / pUrvaprayogAsaGgatvAdbandhacchedordhvagauravaiH // 13 // 191 tathA yathokta karmoke kSayameM heturUpa kAraNoMkedvArA saMsArakA mUla kAraNa mohanIya karma pUrI taraha naSTa ho jAtA hai // 7 // tadanantara isa jIvake antarAyakarma, jJAnAvaraNakarma aura darzanAvaraNakarma ye tInoM karma eka sAtha pUrI taraha kSayako prApta ho jAte haiM / / 8 / garbhasUcI ke vinaSTa ho jAnepara jaise bAlaka mara jAtA hai vaise hI mohanIya karmake kSaya ho jAnepara samasta karma kSayako prApta ho jAte haiM / / 9 // usake bAda jisane cAra ghAtikarmoMkA kSaya kara liyA hai aura jo athAkhyAta saMyamako prApta huA hai vaha bojabandhanase nimukta, snAtaka evaM paramezvara ho jAtA hai // 10 // tathA vaha zeSa karmoM ke phalakI upekSAsahita hotA huA zuddha, buddha, nirAmaya (nIroga) sarvajJa aura sarvadarzI kevalI jina hotA hai // 11 // usake bAda yaha jIva zeSa karmoMkA kSaya ho jAnese nirvANako prApta hotA hai jaise ki IMdhana ke dagdha ho jAnepara upAdAna santatise rahita agni bujha jAtI hai / / 12 / / tadanantara hI vaha jIva pUrvaprayoga, asaMgapanA, bandhaccheda tathA UrdhvagauravarUpa dharmake kAraNa lokake anta taka jAtA hai // 13 // 1. A0 pratI 0 nAlo iti pAThaH / 2. bhA0 kha0 pratyoH phalApekSaH iti pAThaH /
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atthAhiyAra kulAlacakre dolAyAmiSau cApi yatheSyate / pUrvaprayogAtkarmeha tathA siddhagatiH smRtA / / 14 / / mallepasaMganirmokSAyathA dRSTA'psvalAcunaH / karmasaMgavinirmokSAttathA siddhagatiH smRtAH // 15 // eraNDayaMtraphelAsu bandhacchedAyathA gatiH / karmabandhanavicchedAt siddhasyApi tatheSyate // 16 / / UrdhvagauravadharmANo jIvA iti jinottamaiH / adhogauravadharmANaH pudgalA iti coditam / / 17 // yathA'dhastiyaMgUdhvaM ca loSThavAyvagnivIcayaH / svabhAvataH pravartante tathovaMgatirAtmanAm // 18 // atastu gativaikRtyaM teSAM yadupalabhyate / karmaNaH pratighAtAcca prayogAcca tadiSyate // 19 // adhastiryagAvaM ca jIvAnAM karmajA gatiH / Urdhvameva svabhAvena bhavati kSINakarmaNAm // 20 // utpattizca vinAzazca prakAzatamasoriha / yugapadbhavato yadvattathA nirvANakarmaNoH // 21 // jisa prakAra kramhArake cakrameM, hiMDolAmeM aura vANameM pUrvaprayoga Adi kAraNavaza kriyA hotI hai usI prakAra siddhagati jAnanI cAhiye // 14 // jisa prakAra pAnImeM siTroke lepakA sambandha chUTa jAnese, tUMvaDIkI Urdhvagati dekhI jAtI hai usI prakAra karmoMke bandhanake pUrI tarahase vicchinna ho jAneke kAraNa siddhoMkI Urdhvagati jAnanI cAhiye // 15 // eraNDako boMDoke phUTanepara bandhanake chinna honese jisa prakAra eraNDake bIjako Urdhvagati hotI hai usI prakAra karmabandhanakA viccheda honese siddhoMko bhI urdhvagati svIkAra kI gaI hai / / 16 / / jinendradevane jIvoMko UrdhvagoravadharmavAlA aura pugdaloMko adhogauravadharmavAlA kahA hai||17|| jisa prakAra DhelA, vAyu aura agnijvAlAkI kramase nIcekI ora, tirachI aura UparakI ora svabhAvataH gati hotI hai usI prakAra AtmAoMko [mukta honepara] svabhAvataH Urdhvagati hotI hai // 18 // isaliye una vastuoMmeM jo gatikI vikRti upalabdha hotI hai vaha karmoMke kAraNa, pratighAtavaza yA prayogavaza kahI jAtI hai // 19 // karmoke vipAkake kAraNa jIvoMkI nIcekI ora, tirachI aura Uparako ora [aniyamase] gati hotI hai kintu jinakA karma kSoNa ho gayA hai aise jIvoMko gati svabhAvase hI UparakI ora hotI hai / / 20 / / ___ jisa prakAra isa lokameM prakAzako utpatti aura andhakArakA vinAza eka sAtha hote haiM usI prakAra jIvakA nirvANa aura karmokA vinAza eka sAtha hote haiM // 21 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrArthasaMgrahaH] 193 dagdhe bIje yathAtyantaM prAdurbhavati nAGkuraH / karmabIje tathA dagdhe na rohati bhavAGkuraH // 22 // tanvI manojJAM surabhiH puNyA paramabhAsvarA / prAgbhArA nAma vasudhA lokamUrdhni vyavasthitA // 23 // nRlokatulyaviSkambhA' sitacchatranibhA zubhA / UrdhvaM tasyA kSiteH siddhA lokAnte samavasthitA / / 24 // tAdAtmyAdupayuktAste kevalajJAnadarzane / samyaktvasiddha tAvasthA hetvabhAvAcca niSkriyAH // 25 // tato'pyUrdhvagatisteSAM kasmAnnAstIti cenmatiH / dharmAstikAyasyAbhAvAtsa hi heturgateH paraH / / 26 / / saMsAraviSayAtItaM siddhAnAmavyayaM sukham / avyAbAdhamiti proktaM paramaM paramarSibhiH // 27 // syAdetadazarIrasya jantonaSTASTakarmaNaH / kathaM bhavati muktasya sukhamityatra me zRNu / / 28 / / jisa prakAra bIjake dagdha ho jAnepara usase aMkura sarvathA utpanna nahIM hotA usI prakAra karmarUpI bIjake jala jAnepara bhavarUpI aMkUrakI utpatti nahIM hotI // 22 // lokake agrabhAgameM jo pRthivI avasthita hai vaha choTI hai, manojJa hai. sugandhita hai, pavitra hai aura atyanta dedIpyamAna hai / usakA nAma prAgbhAra hai // 23 / / manuSyalokake samAna vistAravAlI hai, sapheda chatrake samAna hai aura zubha hai| usa pRthivIke Upara lokake agrabhAgameM siddha bhagavAn virAjamAna haiM / / 24 / / tAdAtmya sambandha honeke kAraNa ve siddha parameSThI kevalajJAna aura kevaladarzanase sadA upayukta rahate haiM tathA samyaktva aura siddha avasthAko prApta haiN| isake sAtha ve hetukA abhAva hone se parispandarUpa kriyAse rahita arthAt niSkriya haiM // 25 // lokake agrabhAgake Upara una siddha bhagavantoMkI gati kisa kAraNase nahIM hotI aisI yadi ApakI pRcchA hai to usakA dharmAstikAyakA abhAva kAraNa hai kyoMki gatikA vaha nimittakAraNa hai / / 26 // siddhoMkA sukha saMsArasambandhI viSayoMse rahita, avinAzIka, avyAbAdha aura sarvotkRSTa hotA hai aisA parama RSiyoMne kahA hai // 27 // koI pRcchA kare ki zarIrarahita aura ATha karmoMkA nAza karanevAle muktajIvake sukha kese ho sakatA hai to isa pRcchAkA uttara suno |28|| 1. A0 pratau0 anantAnantaviSkambhA iti pAThaH /
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ * [ pacchimakhaMdha -atyAhivAra jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe loke catuSvihArtheSu sukhazabdaH prayujyate / viSaye vedanA mAve vipAke mokSa eva ca / / 21 / / sukho vahniH sukho vAyuviSayeSviha kathyate / duHkhAbhAve ca puruSaH sukhito'smIti bhASate // 30 // puNyakarma vipAkAcca sukhamiSTendriyArthajam / karmaklezavimokSAcca mokSe sukhamanuttamam || 31 // suSuptyavasthayA tulyAM kecidicchanti nirvRtim / tadayuktaM kriyAvatvAtsukhAtizayatastathA / / 32 / / zramaklamamadavyAdhimadanebhyazca saMbhavAt / mohApattervipAkAcca darzanaghnasya karmaNaH / / 33 // loke tatsaddazo'hyarthaH kRtsne'pyanyo na vidyate / upamIyeta tadyena tasmAnnirupamaM smRtam / / 34 / / isa loka cAra arthoM meM sukhazabda prayukta hotA hai| eka iSTa viSayakI prApti meM, dUsarA vedanAke abhAvameM, tIsarA sAtA vedanIya Adi karmoke vipAkameM aura cauthA mokSakI prAptimeM ||29| agni sukharUpa hai, vAyu sukharUpa hai| yahA~ iSTa viSayoMkI prAptimeM sukha kahA jAtA hai / duHkhake abhAva honepara puruSa kahatA hai ki maiM sukhI hU~ / yahA~ vedanAke abhAva meM sukha zabdakA prayoga huA hai ||30|| puNya karmake udayase indriyA~ aura iSTa padArthoM kI anukUlatAse sukha utpanna hotA hai / yahA~ vipAka arthameM sukha zabdakA prayoga huA hai| tathA karmaklezake abhAvase mokSameM sarvotkRSTa sukha hotA hai| yahA~ mokSameM sukha zabdakA prayoga huA hai ||31|| kitane hI puruSa mAnate haiM ki nirvANa suSupta avasthAke samAna hai kintu unakA vaisA mAnanA ayukta hai, kyoMki sAMsArika sukhakI prAptimeM kriyA dekhI jAtI hai jabaki mokSasukha niSkriya AtmAkA dharma hai / sAMsArika sukhake prApta honeke bAda pazcAttApa evaM akulatA dekho jAtI hai jabaki mokSasukha AkulatAse rahita hai ||32|| suSupta avasthAkI utpatti zrama, kheda, nazA, vyAdhi aura kAmake adhona honese aura inake sambhava honese hotI hai / tathA usameM darzanAvaraNa, nidrAdi karmoMke vipAkase mohakI utpatti hotI rahatI hai ||13|| samasta lokameM mokSasukhake samAna anya koI bhI padArtha nahIM pAyA jAtA jisake sAtha usa mokSasukhakI upamA dI jAya, isaliye vaha nirupama ( upamArahita) sukha hai ||34|
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrArthasaMgrahaH ] pratyakSaM tadbhagavatAmahaMtAM taizca bhASitam / gRhyate'stItyataH prAjJairna chadmasthaparIkSayA ||35|| iti / evamettieNa pabaMgheNa NivvANaphalapajjavasANaM khavaNAvihiM sacUliyaM parisamANiya tado pacchimakkhaMdhe samatte khavaNAhiyAro samappai tti jANAvaNaTTamuvasaMhAramAha * khavaNadaMDa samatto / // iti // 195 vaha mokSasukha arahanta bhagavantoMke pratyakSa hai tathA unake dvArA usa sukhakA kathana huA hai, isaliye vidvajjanoMke dvArA 'vaha hai' isa prakAra svIkAra kiyA jAtA hai / kintu chadmasthoMkI parIkSAke dvArA vaha svIkAra nahIM kiyA jAtA ||35 // isa prakAra itane prabandhakedvArA nirvANaphalako prApti taka cUlikA sahita kSapaNAvidhiko samApta kara tadanantara pazcimaskandhake samApta honepara kSapaNA nAmakA adhikAra samApta hotA hai, isa bAtakA jJAna karAne ke liye upasaMhAraparaka sUtrako kahate haiM * isa prakAra 'kSapaNAdaNDaka' samApta huA / // iti //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. [ a ] mUlagAthA aura cUrNisUtra 'esa kamo tAva jAva suhumasAM parAiyassa paDhamaTThidikhaMDayaM carimasamayaaNillepidaM / paDhame dikhaMDa pillepide udae padesaggaM dissadi taM thovaM / vidiyAe hidIe asaMkhejjaguNaM / evaM tAva jAva guNaseDhisIsayaM / guNaseDhisIsayAdo aNNA ca ekkA Thiditti asaMkhejjaguNaM dissadi / tatto visesahINaM jAva ukkassiyA mohaNIyassa Thiditi / suhumasAM parAiyassa paDhamaTThidikhaMDae paDhamasamayaNillevide guNasesi mottUNakeNa kAraNeNa sesigAsu ThidIsu egagovucchAseDhI jAdA ti edassa sAhaNaTThamimANi appA bahuapANi / pariziSTa paDhamasamaya suhumasAMparAiyassa mohaNIyassa guNaseDhiNikkhevo visesAhio / aMtaraSTThidIo saMkhejjaguNAo / suhumasAMparAiyassa peMDhamaTThidikhaMDayaM mohaNIye saMkhejjaguNaM paDhamasamayasuhumasAM parAiyassa mohaNIyassa ThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / "lobhasa vidiya ki vedayamANassa jA paDhamaTThidI tisse paDhamaTThidIe nAva tiNi AvaliyAo sesAo tAva lobhassa vidiyakiTTIdo lobhassa tadiyakiTTIe saMbhadi padesaggaM, teNa paraM Na saMbhadi, sambaM suhumasAMparAiyakiDIsu saMchumbhadi / 'lobhassa vidiyakaTTi vedayamANassa jA paDhamaTThidI tisse paDhamaTThidIe AvaliyAe samayAhiyAe sesAe tAghe jA lobhassa tadiyakiTTI sA savvA NiravayavA suhumasAMparAiyakiTTI saMpattA / jA vidiyakiDDI tisse do AvaliyA mottUNa samayUNe udayAvaliyapaviddhaM ca sesaM savvaM suhumasAMparAiya kiTTIsu saMkataM / tAghe carimasamayabAdarasAMparAo mAhaNIyassa carimasamayabaMdhago / se kAle paDhamasamayahumasAMparAo / tAce suhumasAMparAiyakiTTINamasaMkhejjA bhAgA udiNNA / heTThA aNudiNNAo thovAo / uvari aNudiNNAo visesAhiyAo / 'majhe udiNNAo suhumasAMparAiya kiTTIo asaMkhejjaguNAo / 3. pR0 3 / 4. pR0 4 / 5. pu0 5 / 6. pR0 7 // 1. pR0 1 / 7. pR0 8 / 26 2. pR0 2 / 8. pR0 9 /
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasA pAhuDe [ mUlagAthA aura cUrNisUtra suhumasAM parAiyassa saMkhejjesu ThidikhaMDaya sahassesu gadesu jamapacchimaM ThidikhaMDayaM mohaNIya tahi khiMDaye ukkIramANe jo 'mohaNIyamsa tassa guNaseDhiNikkhevassa aggaggAdo saMkhejjadibhAgo AgAido / tahi ThidikhaMDaye ukkaNNe tado pahuDi mohaNIyamsa Natthi ThidighAdo | jattiyaM suhumasAMparAiyaddhAe sesaM tattiyaM mohaNIyassa ThidisaMtakam sesaM / 'idANi sesANaM gAhANaM suttaphAso kAyavvo / tattha tAva dasamI suttagAhA / ( 154) kiTTIkadammi kamme kaM baMdhadi kaM ca vedayadi aMse / saMkAmedi ca ke ke kesu kAmago hoi // 207 // . "edisse paMca bhAsagAhAo / tAsi samukkittaNA / (155) dasasu ca vassassaMto baMdhadi niyamA da sesage zraMse / desAvaraNIyAI jesiM zravaNA asthi || 208 || 'edisse gAhAe vihAsA / edIe gAhAe tiNDaM ghAdikammANaM dvidibaMdhoM ca aNubhAgabaMdho ca NiddiTTho / taM jahA / kohassa paDhamakiDicarimasamaya vedagassa tinhaM ghAdikammANaM dvidi baMdho saMkhejjehiM vassasahassehiM parihAidUNa dasahaM vassANamaMto jaado| athANubhAgabaMdhI tinhaM ghAdikammANaM kiM savvadhAdI desaghAditi / edesiM ghAdikammANaM jesimovaTTaNA atthi tANi desaghAdINi baMdhadi, 'jesimovaTTaNA Natthi tANi savvaSAdINi baMdhadi / ovaTTaNAsaNNA puvvaM parUvidA | to vidiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / taM jahA | ( 156) carimo vAdararAgo NAmAgodANi vedaNIyaM ca / vassassaMto baMdhadi divasa saMto ya jaM sesaM // // 209 // "vihAsA / " carimasamayabAdarasAMparAiyassa NAmA - goda-vedaNIyANaM dvidibaMdho vassaM deNaM / tiDaM ghAdikammANaM muhuttapudhatte TThidibaMdhoM / etto tadiyAe bhAsagAhAesamuttiNA / jahA / 198 (157) carimo ya suhumarAgo NAmA-godANi vedaNIyaM ca / divasa saMto baMdhAdi bhiSNamuhuttaM tu jaM sesaM // 210 // vihAsA / carimasamaya suhumasAM parAiyassa NAmA - godANaM TThidibaMdho aTTamuhuttA / baMdha bArasamuhuttA / tinhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho aMtomuhutto / etto utthIe bhAsagAhAe samukkittaNA / aritrea 1. pR0 10 / 6. pR0 16 / 11. pR0 20 / 2. pR0 12 / 7. pR0 17 / 12. pR0 21 / 3. pR0 13 / 8. pR0 18 / 4. pR0 14 / 9. pR0 19 / 5. pR0 15 / 10. pR0 19 /
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa ] ( 158) adha madi-sudayAvaraNe ca aMtarAie ca desamAvaraNaM / laddhI ya vedayade savvAvaraNaM aladdhI ya // 211 // ate vihAsA / jadi savvesimakkharANaM khaovasamo gar3ho tado sudAvaraNaM madiAvaraNaM ca desaghAdiM vedayadi / adha ekkassa vi akkharassa Na gado khaovasamo tado suda-madi -AvaraNANi savvadhAdINi vedayadi / evamedesiM tiNDaM ghAdikammANaM jAsaM payaDINaM khaovasamo gado tAsiM payaDINaM desaghAdiudayo / jAsi payaDINaM khaovasamo Na gado tAsi payaDINaM santraghAdiudao / eto paMcamIe bhAsagAhAe samukkittaNA / (159) jasa - NAmamuccagodaM vedayadi niyamalA anaMtaguNaM / guNahINamaMtarAyaM se kAle sesagA bhajjA / / 212 // "vihAsA jasa - NAmamuccagodaM ca anaMtaguNAe seTIe vedayadi / sesAo mAo kadhaM vedayadi / 'jasaNAmaM pariNAmapaccaiyaM maNusatirikkhajoNiyANaM / jAo asuhAo pariNAmapaccaigAo tAo anaMtaguNahINAe seTIe vedayadi ti / aMtarAiyaM savvamaNaMtaguNahINaM vedayadi / bhavopaggahiyAoM NAmAo chavvihAe vaDDIe chavvihAe hANIe bhajidavvAo / 'kevalaNANAvaraNIyaM kevaladaMsaNAvaraNIyaM jadi savvadhAdiM vedayadi NiyamA anaMtaguNahINaM vedayadi / sesaM cauvvihaM NANAvaraNIyaM jadi savvadhAdiM vedayadi niyamA anaMtaguNahINaM vedayadi / adha desaghAdiM vedayadi, ettha chavvihAe vaDDIe chavihAe hANIe bhajidavvaM / evaM ceva daMsaNAvaraNIyassa jaM savvadhAdiM vedayadi taM NiyamA anaMtaguNahINaM / jaM desaghAdi vedayadi taM chabihAe vaDDIe chavvihAe hANIe bhajidavvaM / evamesA dasamI mUlagAhA kiTTIsu vihAsidA samattA / etto ekkArasamI mUlagAhA - (160) kiTTIkadammi kamme kaM vIcAro du mohaNIyassa / sesAgaM kammANaM taheva ke ke du vIcAro // 213 // edissa bhAsagAhA Natthi / "vihAsA / esA gAhA pucchAsuttaM / tado mohaNIyassa puvvabhaNidaM / tado vi puNa imisse gAhAe phassakaNNakaraNamaNusaMvaNNeyavtraM / ThidighAdeNa 1, TThidisaMtakammeNa 2, udaeNa 3, udIraNAe 4, TThidikhaMDageNa 5, aNubhAgaghAdeNa 6, ThidisaMtakammeNa 7, aNubhAgasaMtakammeNa 8, baMdheNa 9, baMdhapari 1. pR0 26 / 6. pR0 32 / 11. pR0 37 / 2. pR0 27 / 7. pR0 33 / 12. pR0 38 / 3. pR0 28 / 8. pR0 34 / 4. pR0 29 / 9. pR0 35 / 199 5. pU0 31 / 10. pR0 36 /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ mUlagAthA aura cUrNisUtra hANIe 10 / seANi kammANi edehiM vIcArehiM aNumaggiyavvANi / aNumaggide samatA ekkArasamI mUlagAhA bhavadi / ekkArassa hoMti kiTTIe ti padaM samattaM / 'etto cattAri kkhavaNAe ti / tattha paDhamamUlagAhA - ( 161) kiM vedeMto kiTiM khavedi kiM cAvi saMchuhaMto vA / saMchohaNamudayeNa ca aNupuvvaM zraNaNupuvvaM vA // 214 // edisse ekkA bhAsagAhA / taM jahA / (162) paDhamaM vidiyaM tadiyaM vedeMto vAvi saMchuto vA / carimaM vedayamANo khavedi ubhayeNa sesA // 215 // "vihAsA / taM jahA / 'paDhamaM kohassa kiTTi vedeto vA khavedi, adhavA avedeMto saMchuto / je ve AvaliyabaMdhA dusamapUNA te avedeto khavedi kevalaM saMchuhaMto ceva / "paDhamasamayavedaga pahuDi jAva tisse kiTTIe carimasamayavedago tti tAva edaM kiTTi vedeto khavedi / evamedaM pi paDhamakiDi dohiM payArehiM khavedi kiMci kAlaM vedeto kiMci kAlamavedeMto saMchuto / jahA paDhamakiTTi khavedi tahA vidiyaM tadiyaM cautthaM jAva ekkArasamiti / 'kohaNI bAdara sAMparAiyakiTTIe avvahAro / carimaM vedemANo tti ahippAyo jAmasAM parAi kiDI tA carimA, tado taM carimakiTTiM vedeMtoM khavedi, Na saMchuhaMto / "sesANaM kiDINaM do do AvaliyabaMdhe dusamapUNe carime saMchuhaMto caiva khavedi, Na vedeMto / rimakiDiM vajja do AvaliyadusamapUNe ca vajjaNaM sesakiTTINaM tamubhayeNa khavedi / "kiM ubhayeNetti vedeto ca saMchuhaMto ca evamubhayaM / "eto vidiyamUlagAhA / (163) jaM vedeMto kihiM khavedi kiM cAvi baMdhago tisse / jaM cAvi saMchuhaMto tisse kiM baMdhago cAvi // 216 // "edisse gAhAe ekkA bhAsagAhA / jahA / (164) jaM jAvi saMchuhaMto khavedi kiTTi abaMdhago tisse / sumamhi sAMparAe abaMdhago baMdhaniddaesiM // 217 || "vihAsA / jaM khavedi kiTTi NiyamA tisse baMdhago mottUNa do AvaliyabaMdhe dusamapUrNa humasAM parAiya kiDIo ca / * etto tadiyA mUlagAhA / taM jahA / 1. pR0 40 / 6. pu0 45 / 11. pR0 50 / 2. pR0 41 / 7. pR0 46 / 12. pR051 / 3. pR0 42 / 8. pR0 47 / 13. pR0 52 / 4. pR0 43 / 9. pR0 48 / 14. pR0 53 / 5. 50 44 / 10. pR0 49 /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa ] 201 (165) jaM jaM khavedi kiDiM hidi-aNubhAgesu kesudIredi / saMchuhadi aNNakiTiM ke kAle tAsu aNNAsu // 218 / / 'edisse dasa mUlagAhAo / tattha paDhamAe bhAsagAhAe samukkittaNANa / (166) baMdho va saMkamo vA NiyamA savvesu hidivisesesu / savvesu cANubhAgesu saMkamo masino udao // 219 // 'baMdho va saMkamo vA NiyamA savvesu hidivisesesu' ti edaM pucchAsuttaM / taM jahA / 'baMdho va saMkamo vA NiyamA savvesu hidivisesesu tti edaM Navvadi Nighi8 tti edaM puNa pucchide kiM savvesu dvivivisesesu, Aho Na savvesu / tado vattavvaMNa savvesu tti| kiTTIvedage pagadaM ti cattAri mAsA ettigAo dvidIo vanaMti / AvaliyapaviTThAo mottaNa sesAo saMkAmijjati / 'savvesu cANubhAgesu saMkamo majjhimo udayo tti edaM savvaM vAkaraNasuttaM / savvAo kiTTIo saMkamaMti / "ja kiTTi vedayadi tisse majjhimakiTTIo udinnnnaao| etto vidiyAe mAsagAhAe samukkittaNA / jahA(167) saMkAmedi udIredi cAvi savvehiM hidivisesehiM / kiTTIe aNabhAge vedeto majisamo NiyamA / / 220 / / "vihaasaa| esA vi gAhA pucchAsutaM / 'kiM savve dvidivisese saMkAmedi udIredi vA Aho Na vattavvaM / AvaliyapaviTuM mottUNa sesAo savvAo dvidIo saMkAmedi udIredi ca / jaM kiDhi vededi tisse majjhimakiTTIo udIredi / etto tadiyAe bhAsagAhAe smukkittnnaa| (168) okaDDadije aMse se kAle kiNNu te pavesedi / prokaDDide ca puvvaM sarisamasarise pavesedi // 221 // __. 'vihAsA / esA vi gAhA pucchAsuttaM / okaDadi je aMse se kAle kiNNu te pavesedi Aho Na ? vattavvaM / pavesedi okaDDide ca puvamaNaMtarapuvvageNa / degsarisamasarise tti NAma kA saNNA / jadi je aNabhAge udIredi ekkisse vaggaNAe savve te sarisA NAma | adha je udIride aNegAsu vaggaNAsu te asarisA NAma / "edIe saNNAe se kAle je pavesedi te asarise pvesedi| "etto cautthIe bhAsagAhAe smkkittnnaa| taM jhaa| 1. pR0 55 / 6. pR0 61 / 11. pR0 67 / 2. pR0 57 / 7. pR0 62 / 12. pR0 68 / 3. pR0 58 / 8. pR0 63 / 4. pR0 59 / 9. pR0 65 / 5. pR0 60 / 10. pR0 66 /
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAya pAhuDe (169) ukkaDDadi je aMse se kAle kiSNu te pavesedi / ukkaDriDade ca puvvaM sarisamasarise pavesedi // 222 // 202 edaM pucchAsutaM / 'edisse gAhAe kiTTIkaraNa pahuDi Natthi attho / haMdi kiTTIkArago kiTTIvedago vA TThidi-aNubhAgeNa ukkaDDuditi / jo kiTTI kammaM sivadiritto jIvo tassa eso atyo puvvaM paruvido / 'eto paMcamI bhAsagAhA / (170) baMdho va saMkamo vA udayo vA taha padesu abhAge / thovaM je aheva puvvaM tahevehi // 223 || bahugaM vihAsA / taM jahA / saMkAmage ca cattAri mUlagAhAo tattha jA ca mUlagAhA tisse tiNi bhAsagAhAo tAsi jo attho so imisse va paMcamIe gAhAe atho kAvvo / etto chaTThI bhAsagAhA / ( 171 ) jo kammaMso pavisadi patrogasA teNa niyamasA ahio / pavisada ThidikkhaeNa du guNeNa gaNaNAdiyaMteNa // 224 // " vihAmA | jatto pAe asaMkhejjANaM samayabaddhANamudIrago tatto pAe jamudIrijjadi padesaggaM taM thAvaM / jamaghaTThidigaM pavisadi tamasaMkhejjaguNaM / asaMkhejja - loga bhAge udIriNA aNuttasiddhI / 'etto sattamI bhAsagAhA / taM jahA / [ mUlagAthA aura cUrNisUtra ( 172) AvaliyaM ca pavidvaM pacagasA niyamasA ca udayAdI | udayAdi padesaggaM guNeNa gaNaNAdiyaMteNa || 225 // "vihAsA / taM jahA / jamAvaliyapaviGkaM padesaggaM tamudaye thovaM / vidiyaTThI asaMkhejjaguNaM / evamasaMkhejjaguNAe seDhI jAva savvisse AvaliyAe / "e to aTThamI bhAsagAhA / taM jahA | (1973) jA vaggaNA udIredi anaMtA tAsu saMkamadi ekkA / punvapaviTThA NiyamA ekkisse hoMti ca anaMtA // 226 // vihAsA / taM jahA / jA saMgaikiTTI udiNyA tisse uvari / asaMkhejjadibhAgo heTThA vi asaMkhejjadibhAgo kiTTINamaNudiNNo / majjhAgAre asaMkhejjA bhAgA "tattha jAo aNudiNNAo kiTTIo tado ekkekkA kiTTI 13 kaTTaNamudiNA / 1. pR0 69 / 6. pR0 75 / 11. pR0 81 / 2. pR0 70 / 7. pR0 76 / 12. pR0 84 / 3. pR0 71 / 8. pR0 78 / 13. pR0 85 / 4. pR0 72 / 9. pR0 79 / 5. pR0 74 / 10. pR0 80 /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 pariziSTa ] savAsu udiNNAsu kiTTIsu saMkamadi / edeNa kAraNeNa jA vaggaNA udIredi aNaMtA tAsu saMkamadi ekkA ti bhnnnndi| ekkisse vi udiNNAe kiTTIe kettiyAo kiTTIo saMkamaMti / 'jAo AvaliyapuvapaviTThAo udayeNa adhaTThidigaM vipaccaMti tAo savvAo ekkisse udiNNAe kiTTIe saMkamaMti / edeNa kAraNeNa puvvapaviTThA ekkisse aNaMtA tti bhaNNaMti / etto NavamI bhAsagAhA / (174) je cAvi ya aNubhAgA udIradA NiyamasA pazrogeNa / teyappA aNubhAgA puvapaviTThA pariNamaMti // 227 // vihaasaa| jAo kiTTIo udiNNAo tAo paDucca aNudIrijjamANigAo vi kiTTIo jAo adhaTTidigamudayaM pavisaMti tAo udIrijjamANi yANaM kiTTINaM sarisAo bhavaMti / etto dasamI bhAsagAhA / (175) pacchima AvaliyAe samayUNAe duje ya annubhaagaa| ukkassa hehimA majjhimAsu NiyamA pariNamaMti // 228 / / "vihAsA / pacchimaAvaliyA ti kA saNNA ? jA udayAvaliyA sA pcchimaavliyaa| tado tisse udayAvaliyAe udayasamayaM mottaNa sesesu samayesu jA saMgahakiTTIvedijjamANigA tisse aMtarakiTTIo savvAo tAva dharijjaMti jAva Na udayaM paviTThAo tti / 'udayaM jAdhe paviTThAo tAdhe ceva tisse saMgahakiTTIe aggakiTTimAdiM kAdaNa uvari asaMkhejjadibhAgo jahaNiyaM kiTTimAdi kAdaNa heTThA asaMkhejjadibhAgo ca majhimakiTTIsu pariNamadi / khavaNAe cautthIe mUlagAhAe samukkittaNA / (176) "kiTTIdo kiTiM paNa saMkamadi khaeNa kiM payogeNa / ki sesagamhi kITTIe saMkamo hodi aNisse / / 229 / / 'edisse ve bhaasgaahaao| (177) kiTTIdo kiDiM puNa saMkamade NiyamasA pogeNa / kiTTIe sesagaM puNa do zrAvaliyAe jaM baddhaM // 230 / / 'vihAsA / jaM saMgahakiTTi vedeNa tado se kAle aNNasaMgahakiTTi pavedayadi, tado tisse puvvasamayavedidAe saMgahakiTTIe je do AvaliyabaddhA dusamayaNA AvaliyapaviTThA ca assi samae vedijjamANigAe saMgahakiTTIe paogasA saMkamaMti / 1.50 86 / 6. pR0 91 / 2. 10 87 / 7. pR0 9 / 3. pR0 88 / 8. pR0 93 / 4. pR0 89 / 9. pR0 94 / 5. pR0 90 / 10. pR0 95 /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ mUlagAthA aura cUrNisUtra eso paDhamabhAsagAhAe attho / ettA vidiyabhAsagAhAe samukkittaNA( 178) 'samaNA ca paviTThA AvaliyA hodi paDhamakihIe / puNNA jaM vedayade evaM do saMkame hoMti // 231 // 204 vihAsA / taM jahA / aNNaM kiTTi saMkamamANassa puNvavedidAe samayUNA udayAvaliyA vedijjamANigAe kiTTIe paDivuNNA udayAvaliyA; evaM kiTTIvedagassa ukkaNa do AvaliyAo / 'tAo vi kiTTIdo kiTTi saMkramamANassa se kAle ekkA udayAvaliyA bhavadi / cautthI mUlagAhA khavaNAe samattA / esA parUvaNA purisavedagassa koNa uvadissa / purisa vedayassa caiva mANeNa uvaTThidassa NANattaM vattahassAmA / "taM jahA / aMtare akade Natthi NANattaM / aMtare kade NANattaM / aMtare kade kohassa paDhamaTThidI Natthi, mANassa asthi / 'sA kemmahaMtI / jaddehI koheNa uvadissa kohassa paDhamaTThidI, kohassa caiva khavaNaddhA taddehI caiva emmahaMtI mANeNa uvadissa mANasa paDhamaTThI / "mhi koheNa uvaTThido assakaNNakaraNaM karedi, mANeNa uvaTThido tamha kAle kohaM khavedi / 'koheNa uvadissa jA kiTTIkaraNaddhA mANeNa uvadissa tamhi kAle assakaNNakaraNaddhA / 'koheNa uvaTThidassa jA kohassa khavaNaddhA mANeNa uvaTThidassa tamhi kAle kiTTIkaraNaddhA / koheNa uvaTThidassa jA mANassa khavaNadvA, mANa disa tamhi ceva kAle mANassa khavaNaddhA / to pAe jahi jahA koheNa uvadissa vihI tahA mANeNa uvadissa / "purisavedassa mAyAe ubaTThidassa NANattaM vattaissAmo / taM jahA / koNa Tags jammahaMtI kohassa paDhamaTTidI | kohassa caiva khavaNaddhA mANassa ca khavaNaddhA mAyAe uvaTThidassa emmahaMtI mAyAe paDhamaTThidI / "koheNa uvaTThido jamhi assakaNNakaraNaM karedi, mAyAe uvaTThido samhi kohaM khavedi / koheNa uTThado jamhi kiTTIo karedi, mAyAe uvaTThido tamhi mANaM khavedi / " koheNa uvaTThido jamhi kohaM khavedi, mAyAe uvaTThido tamhi assakaNNakaraNaM karedi / koheNa uvaTThido jamhi mANaM khavedi, mAyAe uvaTThidoM tamhi kiTTIo karedi / "koNa uvaTThido jamhi mAyaM khavedi tamhi ceva mAyAe uvaTThido mAyaM khavedi / etto pAe lobhaM khavemANassa Natthi NANattaM / 1. pR0 96 / 6. pR0 101 / 11. pR0 106 / 2. pR0 97 / 7. pR0 102 / 12. pR0 107 / 3. pR0 98 / 8. 50 103 / 13. pR0 108 / 4. pR0 99 / 9. pR0 104 / 5. pR0 100 / 10. pR0 105 /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa] 205 purisavedassa lomeNa uvadvidassa NANattaM vttissaamo| jAva aMtaraM Na karedi tAva Natthi NANattaM / aMtaraM karemANo lobhassa paDhamahidi Thavedi / sA kemmhNtii| jaddehI koheNa uvavidassa kohassa paDhamadvidI, kohassa mANassa mAyAe ca khavaNAddhA taddehI lomeNa uvaDidassa paDhamadvidI / koheNa uvadvido jamhi assakaNNakaraNaM karedi, lobheNa uvaDhido tamhi mANaM khavedi / koheNa uvaDhido jamhi kohaM khavedi, lomeNa uvadvido tamhi mANaM khavedi / koheNa uvadvido jamhi mANaM khavedi, lobheNa uvadvido tamhi assakaNNakaraNaM karedi / 'kohae uvadvido jamhi mAyaM khavedi, lobheNa uvaTThido tamhi kiTTIo karedi / koheNa uvadvido jamhi lobhaM khavedi, tamhi ceva lobheNa uvaTThido lobha khavedi / esA savvA saNNikAsaNA purisavedeNa uvavidasma / ithivedeNa uvadvidassa khavagassa NANattaM vattaissAmo / taM jahA jAva aMtaraMga karedi tAva gasthi NANattaM / aMtaraM karemANo itthIvedassa khavaNaddhA tadde hI itthIvedassa uvadvidassa itthIvedassa pddhmhidii| Nava sayavedaM khavemANassa patthi NANattaM, Navusayavede khINe itthIvedaM khavei / jammahaMtI purisavedeNa uvaTThidassa itthIvedakhavaNaddhA tammahaMtI itthIvedeNa uvadvidassa itthIvedassa, khavaNaddhA / tado avagadavedo sattakammase khavedi / sattaNhaM pi kammANaM tullA khavaNaddhA / sesesu padesu Natthi NANattaM / etto NavusayavedeNa uvaDhidassa khavagassa NANattaM vattaissAmo / jAva aMtaraM Na karedi tAva gatthi NANattaM aMtaraM karemANo Nava sayavedassa paDhamahidi Thavedi / 'jammahaMtI itthIvedeNa uvadvidassa ithivedassa paDhamadvidI tammahaMtI NavusayavedaNa uvaDhidassa NavaMsayavedassa paDhamahidI / tado aMtara-dusamayakade NavusayavedaM khavedumADhatto / jadde hI purisavedeNa uvaTThidassa Navusayavedassa khavaNaddhA tadde hI gavusayavedeNa uvaTTidassa Nava sayavedassa khavaNaddhA gadA, Na tAva Na sayavedo khIyadi / tado se kAle itthIvedaM khavedumADhatto, Nava'sayavedaM pi khavedi / purisavedeNa uvaTTidassa jamhi itthIvedo khINo tamhi ceva NavaMsayavedeNa uvaTThidassa itthaveda-NavusayavedA ca do vi khijjati / tado avagatavedo satta kammaMse khvedi| sattaNhaM kammANaM tullA khavaNavA / sesesu padesu jadhA purisavedeNa uvaDhidassa ahINamadirittaM tattha NANattaM / "jAdhe carimasamayasuhumasAMparAio jAdo tAdhe NAmA-godANaM dvidibaMdho atttthmuhuttaa| vedaNIyassa tttthidibNdhobaarsmuhuttaa| tiNhaM pAdikammANaM dvidibaMdho aMtomuhuttaM / 1. pR0 109 / 6. pR0 114 / 11. pR0 118 / 2. pR0 110 / 7. pR0 114 / 3. pR0 111 / 8. pR0 115 / 4. pR0 112 / 9. pR0 116 / 5. pR0 113 / 10. pR0 117 / 27
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ mUlagAthA ora cUrNisUtra tiNDaM ghAdikammANaM TThidisaMtakammaM aMtomuhuttaM / NAmA-goda - vedaNIyANaM TThidisaMtakammamasaMkhejjANi vassANi / mohaNIyassa dvidisaMtakammaM Nassadi / 'do paDhamasamayakhINa kasAyo jAdo / tAdhe ceva hidi-aNubhAga- padesassa abaMdhago / ' evaM jAva carimasamayAhiyAvaliyachdumattho tAva tiDaM ghAdikammANamudIrago / 'tado durimasamaye NiddA - payalANamudayasaMtavocchedo | "tado NANAvaraNadaMsaNAvaraNa-aMtarAiyANamegasamayeNa saMtodaya vocchedo | etthu se khINamohaddhAe useddhA ekkA mUlagAhA vihAsiyavvA / tisse samukkittaNA / ( 179) khINesu kasAyesu ya sesANaM ke va hoMti vIcArA / khavaNA vA akhavaNA vA baMdhodayaNijjarA vApi // 232 // saMpatthu se ekkA saMgahaNamUlagAhA viddAsiyanvA / tisse samukkittaNA (180) (saMkAmaNamovaTTaNa - kiTTIkhavaNAe khINamohaMte / khavaNAya zraNupuvI boddhavvA mohaNIyassa // 233 // | tado anaMta kevala NANadaMsaNa-vIriyajutto jiNo kevalI savvaho savvadarisI bhavadi sanogijiNo tti bhaNNai / " asaMkhejjaguNAe seTIe padesaggaM NijjaremANo biharaditi / "caritamohavakhavaNAti samattA / tado - anaMta kevalaNANa- daMsaNavIrijudo jiNo kevala savvaNDo savvadarisI bhavadi sajogijiNo tti bhaNNai / 1. pR0 119 / 6. pR0 126 // 11. pR0 144 / [ba] khavaNAhiyAracUliyA 13 " aNamicchamissasammaM aTTha va sitthavedachakkaM ca / puMvedaM ca khavedi du kohAdIe ca saMjalaNe // 1 // 14 'atha thINa giddhikammaM NiddANiddA ya payalapayalA ya / atha Niraya-tiriyaNAmA jhINA saMchohaNAdIsu || 2 || 15 "savvassa mohaNIyassa ANupuvvI ya saMkamo hoi / lobhakasAye niyamA asaMkamo hoi boddhavvo // 3 // saMhadi purisaveve itthavedaM Nava sayaM ceva / satteva NokasAye NiyamA kohi saMchuhadi || 4 || 2. pR0 120 / 7. pR0 128 / 12. pU0 130 / 3. pR0 123 / 8. pR0 128 / 13. pR0 139 / 4. pR0 124 / 9. pR0 130 / 14. pR0 140 / 5. pR0 125 / 10. pR0 136 / 15. pR0 141 /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa ] kohaM saMchui mANe mANaM mAyAe niyamasA chui / mAyaM ca chaha lohe paDilomo saMkamo Natthi // 5 // 1. pR0 142 / 6. pR0 151 / 11. pR0 156 / jo jamhi saMchuhaMto NiyamA baMdhamhi hoha saMchuhaNA | baMdhe hINadarage ahiye vA saMkamo Natthi || 6 || 'baMdhe hoi udayo ahio udayeNa saMkramo ahio / guNaseDhi anaMtaguNA boddhavvA hoi aNubhAge ||7|| baMdhe hoi udayo ahio udayeNa saMkamo ahio / guNaseDhi asaMkhejjA ca padesaggeNa boddhavvA ||8|| udayo ca anaMtaguNo saMpahi baMdheNa hoi aNubhAge / se kAle udayAdo saMpahi baMdho anaMtaguNo || 1 || carime vAdararAge NAmAgodANi vedaNIyaM ca / vassassaMto baMdhadi divasa saMto ya jaM sesaM // 10 // jaM cAvi saMchuhaMto khavei kiTTi abaMdhago tisse | suDumamhi saMparAye abaMdhago baMdhamiyarANaM // 11 // "jAva Na chadumatthAdo tiNDaM ghAdINa vedago hoi / atha aMtareNa khaiyo savvaNhU savvadarisI ya // 12 // [sa] pacchimakhaMdha - atthAhiyAra 4 * pacchimakkhaMdhetti aNiyogaddAre tamhi imA maggaNA / "aMtomuhutte Auge sese tado AvajjidakaraNe kade tado kevalisamugdhAdaM karedi / paDhamasamaye daMDa karedi / "tamhi dvidIe asaMkhejje bhAge haNai / 'sesassa ca aNubhAgassa appasatthANamaNatA bhAge hadi / tado vidiyasamae kavADaM karedi / tamhi sesigAe dvidIe asaMkhejje bhAge haNai / " " sesassa ca aNubhAgassa appasatthANamaNaMte bhAge haNai / tado tadiyasamaye maMthaM karedi / "TThidi-aNubhAge taheva Nijjarayadi / tadotthasamaye logaM pUredi / loge puNe ekkA vaggaNA jogassa tti samajogo ti NAyavvo / loge puNe aMtamuttaM dvidaM vedi / "saMkhejjaguNamAuAdo / edesu cadusu samaesa appa - 12 2. pR0 143 / 7. pR0 152 / 12. pR0 157 / 3. pR0 145 / 8. pR0 153 / 158 / 13. pR0 207 4. pR0 147 / 9. pR0 154 / 5. pR0 149 / 10. pR0 155 /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [pacchimakhaMdha-atthAhiyAra satthakammaMsANamaNubhAgassa aNusamaya-ovaTTaNA / 'egasamaio dvidikhaMDayassa ghaado| etto sesigAe dvidIe saMkhejje bhAge haNai / sesassa ca aNubhAgassa aNaMte bhAge haNai / etto pAe dvidikhaMDayassa aNubhAgakhaMDayassa ca aMtomuhuttiyA ukkIraNaddhA / eto aMtomuhuttaM gaMtUNa bAdarakAyajogeNa bAdaramaNajogaM NiruMbhai / 'tado antomuhutteNa bAdarakAyajogeNa bAdaravacijogaM NiraMbhai / tado antomuhutteNa bAdarakAyajogeNa bAdara-ussAsaNissAsaM NiruMbhai / tado antomuhutteNa bAdarakAyajogeNa tameva bAdarakAyajogaM nniruNbhi| tado antImuhuttaM gaMtUNa suhumakAyajogeNa suhumamaNajogaM NiruMbhai / tado aMtomuhutteNa suhumakAyajogeNa suhumavacijogaM nnirNbhi| tado aMtomuhutteNa suhumakAyajogeNa suhumaussAsaM NiruMbhai / tado antomuhuttaM gaMtUNa suhumakAyajogeNa suhumakAyajogaM NiruMbhamANo imANi karaNANi karedi / paDhamasamaye apujvaphaddayANi karedi puvaphaddayANaM hehrdo| 'AdivaggaNAe avibhaagpddicchedaannmsNkhejjdibhaagmokdddi| jIvapadesANaM ca asaMkhejjadibhAgamokaDDadi / "evamaMtomuhuttamapuvvaphayANi karedi / 'asaMkhejjaguNahINae seDhIe jIvapadesANaM "ca asaMkhejjaguNAe seddhiie| "apuThavaphaddayANi seDhIe asaMkhejjadimAgo / seDhivaggamUlassa vi asNkhejjdibhaago| puvvaphaddayANaM pi asaMkhejjadimAgo savvANi apuSaphahayANi / "etto antomuhuttaM kiTTIo karedi / "apunvaphaddayANamAdivaggaNAe avibhaagpddicchedaannmsNkhejjdibhaagmokddddijjdi| jIvapadesANamasaMkhejjadibhAgamokaDDadi / "ettha antomuhuttaM karedi kiTTIo asaMkhejjaguNAe seDhIe / jIvapadesANamasaMkhejjaguNAe seDhIe / kiTTIguNagAro palidovamassa asNkhejjdibhaago| "kiTTIo seDhIe asNkhejjdimaago| apuvvaphaddayANaM pi asNkhejjdibhaago| kiTTIkaraNaddhe NiTThide se kAle puvvaphahayANi apuvvaphahayANi ca gAsedi / antomuhuttaM kiTThIgadajogo hodi| suhumakiriyApaDivAdidmANa prAyadi / "kiTTINaM carimasamaye asaMkhejje bhAge NAsedi / "jogamhi Niruddhamhi Aua-samANi kammANi hoti / tado antomuhuttaM selesi ya privjjdi| "samucchiNNakiriyamaNiyaTTisukkajmANaM jhAyadi / selesiM addhAe jhINAe savvakammavippamukko egasamaeNa siddhiM gacchai / . 1. pR0 159 / 6. pR0 165 / 11. pR0 169 / 16. pR0 176 / 2. pR0 161 / 7. pR0 166 / 12. pR0 170 / 17. pR0 180 / 3. pR0 162 / 8. pR0 167 / 13. pR0 171 / 18. pR0 182 / 4. pR0 163 / 9. pR0 168 / 14. pR0 172 / 19. pR0 184 / 5. pR0 164 / 10. pR0 169 / 15. pR0 174 /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. avataraNasUcI pRSTha saMkhyA pRSTha saMkhyA ja ajjhappavijjaNipuNA atastugativaikRtyaM adhastiryagadhovaM anAdikarmasambandha abbhamaMDalaM va suttaM asahAyaNANadaMsaNa ahaM mamAsravo bandhaH aMtomuttamaddhaM 146 jagate tvayA hitamavAdi 192 je te tiloyamatthaya 192 je mohaseNNapacchima 190 jesi NavappayArA 145 jaM etthatthakkhaliyaM 135 136 146 147 146 145 190 80 iti paJcagurUnetAn 147 193 191 193 132 145 iya suhumadurahigama 145 tato'ntarAyajJAnaghna tato'pyUvaMgatisteSAM tataH kSINacatuSkarmA tanvI manojJA surabhiH tava vIryavighnavilayana tahavigurusaMpadAyaM tAdAtmyAdupayuktAste titthayarassa vihAro tRtIyaM kAyayogasya te usahaseNapamuhA utpattizcavinAzazca 193 137 UrdhvagauravadharmANo bhava 179 145 eraNDayantraphelAsu evaM tattvaparijJAnAd 160 daNDaprathame samaye dagdhe bIje yathAtyantaM 193 karmabandhanabaddhasya karmabandhanavicchedA kAyavAkyamanasAM kulAlacakradolAyA kRtsnakarmakSayAdUvaM kevalaNANadivAyara kSAyikamekamanantaM nabhastalaM pallavayanniva nRlokatulyaviSkambhA 138 193 192 146 195 194 ga paddhoriyadhammapahA 131 pratyakSaM tad bhagavatA puNyakarmavipAkAcca 145 pUrvAjitaM kSapayato 191 mithyAtvakardamApAyAt 185 mallepasaMganirmokSA gaNaharadevANa Namo garbhasUcyAM vinaSTAyAM 191 190 192 caturthasyAdayogasya
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 safai vaM yathAbIjAstitve loke catuSvirtheSu loke tatsadRzohyarthaH garbhasUcyAM vinaSTAyAM virAgahetu prabhavaM vivakSAsannidhAne'pi zabdabrahmeti zAbdaH zramaklamamadavyAdhi zeSakarma phalopekSAM ya la va za jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe pRSTha saMkhyA 192 186 194 194 191 133 137 satvantarbAhyahetubhyAM saparaM bAhAsahiyaM sukho vahniH sukho vAyuH suSuptyavasthA tulyA selesi saMpatto saMsAra viSayAtItaM saMharati paMcame syAdetadazarIrasya 146 194 heyopAyatattvajJo 191 hoi sugamaMpi duggama sa ha [ 2. . avataraNasUcI pRSTha saMkhyA 190 133 194 194 184 190 160 193 190 145
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 aitihAsika-nAmasUcI pRSTha 156 pRSTha 145 145 145 145 usahaseNa (gaNahara) gaNaharadeva gAhAsuttayAra godama (gaNahara) cuNNisuttayAra jayadhavalAkusala 158 bhaTTAraka (vIraseNa) bhaNaMta mahAvAcaya ajjabhaMkhukhamaNa mahAvAcaya NAgahatthikhamaNa vihAsAsuttayAra vIraseNa taMtakAra 4. grantha-nAmollekha pR0 ka kasAyapAhuDa cuNNisutta 148 ma 147, 158 va mahAkammapasaDipAhuDa vaggaNA 22-23 laka 5. nyAyokti athetyayaM nipAtaH pAdapUraNe'thavANuvasamIkaraNe iti zabdopAdAnaM svoktiparicchede draSTavyam upayuktAdanyacchedaH iti vacanAt yathoddezaH tathA nirdezaH iti nyAyAt 6. upadezabheda 158 etya duve uvaesA atthitti ke vi bhaNaMti / taM kathaM ? mahAvAcayANamajjamakhukhamaNANamuvadeseNa loge pUride AugasamaM NAmA-godavedaNIyANaM ThidisaMtakammaM Thavedi mahAvAcayANaM NAgahatthikhavaNANamuvaeseNa loge pUride NAmA-goda-vedaNIyANaM dvidisaMtakammamaMtomuhuttapamANaM hodi / hotaM pi AugAdo saMkhejjaguNamettaM Thavedi tti / Navari eso vakkhANasaMpadAo cuNNisuttaviruddho / cuNNisutte muttakaMThameva saMkhejjaguNamAuAdo tti nnitthtthittaado| tado pavAijjatovaeso eso ceva pahANabhAveNAvalaMveyavvo, aNNahA suttpddinniyttaavttiido|
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAnA saMskaraNa pRSTha paMkti 9 24 58 zuddhipatra jayadhavalA bhAga 1 prazna yA sujhAva 16 " so aisA bhI nizcaya nahIM karanA cAhie", isakI jagaha ' so aisA bhI nizcaya nahIM karanA cAhie ki sarAgasaMyama hI guNazreNinirjarA kA kAraNa hai / ' aisA pATha cAhie / ( navIna saMskaraNa pR0 8 paM0 15 ) 14 " kevalajJAnAvaraNa karma kevalajJAna kA pUrI taraha se ghAta nahIM kara sakatA hai, " isa kathana kI jagaha 'kevalajJAnAvaraNa karma jJAna kA pUrI taraha ghAta nahIM kara sakatA hai'; aisA ho to ThIka hai / ( navIna saMskaraNa pR0 21, paM0 26-27 ) 19 " yadi jIva aura zarIra meM eka kSetrAvagAharUpa sambandha nahIM mAnA jAyagA to jIva ke gamana karane para zarIra ko gamana nahIM karanA cAhie / " yahA~ 'eka kSetrAvagAharUpa sambandha' kI jagaha 'bandha-sambandha' ; aisA honA cAhie / ( navIna saMskaraNa pR0 52, paM0 27-28 ) 28 samAdhAna yaha vAkya AcArya ne isa apekSA se likhA hai ki sarAgasaMyama ke kAla meM jo ratnatrayarUpa AtmapariNAma hotA hai vaha asaMkhyAtaguNI karmanirjarA kA kAraNa hai / usa saMyama meM jitanA rAgAMza hai vaha bandha kA hetu hai, isalie upacAra se sarAgasaMyama ko bhI karmanirjarA kA kAraNa kahA gayA hai / paramArtha se dekhA jAe to ratnatraya - pariNAma svayaM hotA hai aura usa samaya karma- nirjarA svayaM hotI hai, aisA inameM avinAbhAva sambandha hai / isa apekSA se ratnatraya karmanirjarA kA kAraNa hai, yaha yahA~ vivakSita hai / usameM upacAra karake yahA~ sarAgasaMyama ko bhI karmanirjarA kA kAraNa kahA gayA hai / sAmAnya jJAnazakti kA kabhI ghAta hotA nahIM, isIlie mUla meM jo kathana AyA hai, vaha ThIka hai / usI ke anusAra hamane ukta vAkya likhA hai / usameM vivAda nahIM honA cAhie / yahA~ eka kSetrAvagAha ke viSaya meM jo zaMkA upasthita kI gaI hai vaha ThIka hokara bhI prakaraNa ke anusAra usakA khulAsA ho jAtA hai| vaha isa prakAra hai ki nimita- naimitikarUpa se eka kSetrAvagAha sambandha hai, itanA yahA~ vizeSa jAnanA cAhie / yahA~ jIva kA karma ke sAtha bandha, udaya Adi rUpa nimitta naimittika eka kSetrAvagAha sambandha hai aura dharma, adharma, AkAza dravyoM kA jIva pudgala ke gati, sthiti aura avagAha meM nimitta naimittikarUpa se eka kSetrAvagAha sambandha / yahA~ kAladravya kI apekSA kathana nahIM kiyA / prakaraNa ke anusAra yaha ukta saMzodhana kA khulAsA hai / jIva aura karma kA bandha kI apekSA jo ekatva kahA gayA hai vaha asadbhUta vyavahAra naya se hI kahA gayA hai, paramArtha se nahIM /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [jayadhavalA bhAga 1 purAnA saMskaraNa pRSTha paMkti prazna yA sujhAva samAdhAna 63 14 yahA~ "arthAt sthitibandha kA abhAva" ke zaMkAkAra ne jo zaMkA upasthita kI hai vaha isa sthAna para 'arthAt sthiti kA kSaya', apekSA se ThIka nahIM hai| kyoMki vahA~ mUla meM uddhRta honA caahie| isI taraha paM015-16 gAthA kA artha mAtra kiyA gayA hai| yahA~ bhAI kahanA meM "arthAt navIna karmoM meM sthiti nahIM cAhate haiM ki sthiti ke kSaya se karmoM kA kSaya hotA par3atI hai", isake sthAna para 'arthAt hai. so kevala sthiti ke hI kSaya se karmoM kA abhAva sthiti kA kSaya hotA hai', aisA caahie| nahIM hotaa| parantu prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezoM ke bandha ke abhAva se karmoM kA kSaya hotA hai / yahA~ bandha se matalaba nimita-naimittikarUpa se jIva ke sAtha cirakAla se bandha ko prApta hue karma lenA cAhie; yahA~ navIna bandha se matalaba nahIM hai / 67 10 "yadi kahA jAya ki kevalI abhUtArtha yahA~ abhUtArtha zabda asatya ke artha meM hI AyA kA pratipAdana karate haiM ....." / " yahA~ hai, isalie jijJAsuoM ko vaisA hI samajhanA cAhie / 'abhUtArtha' ke sthAna para 'asatya' honA sujhAva pradAtA ne jo samayasAra gAthA 46 kA udghcaahie| raNa dekara apane kathana kI puSTi karanI cAhI hai vaha | navIna saMskaraNa pR0 6050 20] ThIka nahIM hai| kyoMki kevalI bhagavAn ne jaisA jJeya hai vaisA hI jAnA hai| 105 14 yahAM isa paMkti meM 'zuddhayoga' zabda jo chapA hai vaha nahIM honA caahie| [ navIna saMskaraNa pR0 96 paM0 13 ] isa sambandha meM "zuddhamanovAkkAyakriyAH" isa vAkya ke AdhAra para zuddha-yoga yaha artha [gAthA kA artha karate hue ] kiyA gayA hai| yaha to hama jAnate haiM ki yoga zubha yA azubha do hI prakAra kA hotA hai tathA vaha audayikabhAva svarUpa hai, yaha bhI hama janate haiN| para prakRta meM zubha upayoga ke sAtha zuddha yoga yaha artha gAthA se phalita hone se hamane vaisA hI artha kiyA hai| 232 17-21 "eka samayavartI paryAya arthaparyAya isa viSaya meM hamArA itanA kahanA hai ki hai aura cirakAlasthAyI paryAya paryAya cAhe arthaparyAya ho yA vyaJjanaparyAya ho, vaha vyaJjanaparyAya hai"; kyA yaha hamArA pratyeka samaya meM badalatI hai| vyaMjanaparyAya ko jo cintana ThIka hai; saMkSepa meM smjhaae| cirasthAyI kahA gayA hai vaha pratyeka samaya meM hone [navIna saMskaraNa pR0 211 vAlI paryAyoM meM sadazapane kI vivakSA se hI kahA .0 19-23 ] gayA hai| aisA ho anyatra jaannaa|
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatra ] purAnA saMskaraNa pRSTha paMkti prazna yA sujhAva 251 5-6 " kArya kI pUrvavartI paryAya ko prAgabhAva aura uttaravartI paryAya ko pradhvaMsAbhAva kahate haiM "; isakI jagaha aisA likhanA ucita hogA : - ' kArya se pUrvavartI paryAya meM kArya kA prAgabhAva rahatA hai tathA kArya se uttarakAlavartI paryAya meM kAryaM kA pradhvaMsAbhAva hotA hai' / [ navIna saMskaraNa pR0 227 paM0 31-32] 262 9-10 dravyArthika nayoM kA viSaya mukhyarUpa se dravya hote hue bhI gauNarUpa se paryAya bhI liyA gayA hai / sujhAva : - dravyArthika naya kA viSaya gauNarUpa se bhI paryAya nahIM hai / [ navIna saMskaraNa pR0 2370 30-31] 2645 meM "suddhe" ke sthAna meM 'asuddhe' honA cAhie / [navIna saMskaraNa pR0 240 paM0 4] 266 4 6 216 se nayA perA nahIM honA cAhie [ navIna saMskaraNa pR0 241 ] 294 29 " padArtha kI" ke sthAna para 'kArya kI' honA cahie / [ navIna saMskaraNa pu0 268 paM0 2-4 ] paMkti 1 meM " AvaraNassa" ke sthAna para 'AvArayassa' pada cAhie tathA paMkti 11 meM " AvaraNa kA" kI jagaha 'AvAraka kA'; aisA pATha honA ThIka lagatA hai / [navIna saMkaraNa pR0 326-27-28 ] 359 215 samAdhAna jo pustaka meM chapA hai vaha saMkSipta hai / vistRta khulAsA isa prakAra hai- avyavahita pUrvavartI paryAyayukta dravya ko prAgabhAva kahate haiM aura avyavahita uttaraparyAya yukta dravya ko kArya kahate haiM / pUrvavartI paryAyayukta dravya kA avyavahita uttarakAlavartI paryAyayukta dravya pradhvaMsAbhAva hai / hai / 2894 mUla pATha meM 'bhavA' hai, kintu bhavA ke pazcAt koSThaka meM "bhAvA" bar3hA diyA hai / artha karate hue paMkti 21 meM bhavana likhakara bhAva likha diyA hai; so kyoM ? [ navIna saMskaraNa pR0 263 paM0 2] vartamAnagrAhI naMgama naya kI dRSTi ko bhI saMgRhIta karane ke abhiprAya se hI hamane yaha vAkya likhA hai ki dravyArthika naya kA viSaya mukhyarUpa se dravya hote hue bhI gauNarUpa se paryAya bhI liyA gayA hai / sujhAva ThIka hai / para pratiyoM meM suddhe pATha upalabdha huA, isaliye vaisA rahane diyA hai viSaya sphoTa kA hone se nayA perA kiyA gayA yahA~ prAgabhAva ke vinAza kI vivakSA hone se dravya, kSetra kAla aura bhAva kI apekSA kathana karanA mukhya hai / isalie bhava ke sthAna meM bhAva, yaha saMzodhana kiyA hai / aisA karane para gAthA se koI virodha bhI nahIM AtA; kyoMki gAthA meM jina prakRtiyoM kA udaya bhava ko nimitta karake hotA hai, yaha dikhAnA mukhya hai / yahA~ vaha vivakSA nahIM hai / dRSTAnta ko dhyAna meM rakhakara 'padartha' artha kiyA hai / usake sthAna meM kArya pada svIkAra karane meM hameM koI Apatti nahIM hai / prakRta meM AvaraNa se hI AvaraNa karane vAle kA grahaNa ho jAtA hai, isalie mUlapATha meM saMzodhana nahIM kiyA; mUla prati ke anusAra hI pATha rahane diyA hai /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [jayadhavalA bhAga 1 purAnA saMskaraNa pRSTha paMkti prazna yA sujhAva samAdhAna 401 13-15 "sanAlI ke caudaha bhAgoM meM se kucha mAraNAntika samudghAta tathA upapAda kI apekSA kama 6 bhAga aura eka bhAga, do bhAga yaha atItakAlIna sparzana jAnanA cAhie / Adi rUpa jo sparza kahA hai vaha krama se sAmAnya nArakI aura dUsarI, tIsarI Adi pRthviyoM ke nArakiyoM kA atItakAlIna sparzana jAnanA caahie|" [navIna saMskaraNa pR0 366 paM0 19) prazna-yaha atItakAlIna sparzana kisa apekSA se banegA ? 403 14-15 "mAraNAMtika aura upapAda-pada-pariNata khulAsA isa prakAra hai-mAraNAMtika samudghAta ukta jIva hI trasa nAlI ke bAhara aura upapAta pariNata ukna jIva vasanAlI ke bAhara pAya jAtaha, isa bAta kA jJAna karAne bhI pAe jAte haiM isakA jJAna karAne ke liA ukta ke lie ukta jIvoM kA atItakAlIna jIvoM kA atItakAlIna sparzana sarva loka kahA hai sparzana do prakAra kA kahA hai"| aura vihAravatsvasthAna kI apekSA trasanAlI ke caudaha nivIna saMskaraNa pR0 368] bhAgoM meM se 8 bhAga sparzana kahA hai| isa prakAra kRpayA isakA khulAsA kareM atItakAlIna sparzana do prakAra kA kahA hai| 403 26-29 yahA~ dUsare vizeSArtha meM likhA hai- bAta yaha hai ki vaikriyika zarIra vAloM dvArA "vaikriyikazarIra nAma karma ke udaya se mAraNAMtika samaghAta kI apekSA trasanAlI ke bhItara jinheM vaikriyika zarIra prApta hai unakA madhyaloka se nIce 6 rAja aura Upara 7 rAja; isa mAraNAMtika samudvAta asa nAlI ke taraha teraha rAjU sparzana banatA hai| tathA vihAravat bhItara madhya loka se nIce 6 rAjU aura svasthAna kI apekSA sparzana kucha kama 8 rAjU [Upara Upara 7 rAjU kSetra meM hI hotA hai, 6 rAja, nIce 8 rAz2a ] banatA hai| isa taraha kucha isa bAta kA jJAna karAne ke lie kama 13 rAjU tathA kucha kama 8 rAjU / isa taraha yahA~ atItakAlIna sparzana do prakAra atItakAlIna sparzana do prakAra kA bana jAtA hai| kA kahA hai| zeSa sugama hai| navIna saMskaraNa pR0 368 paM0 26-29] kRpayA spaSTa khulAsA krie|
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti 36 51 56 azuddha 22 maraNa aura vyAghAta kI 6 jayadhavalA bhAga 2 vaNaphadi' ke 5 'suhumavAu0 apajja0 sthAna meM sujhAva :"suhumavAu0 apajja0 bAdaravaNapphadipatteya0 bAdaravaNapphadipatteya apajja0 bAdaraNigodapadidi0 bAdaraNigodapadidi - apajja0 / vaNaphadi" aisA pATha cAhie / 63 4 sujhAva - " saMjadA0 vattavvaM" ke sthAna para 'saMjadA0 ( jahAkkhAda0) vattavvaM' cahie / 58 10 manuSyoM meM mohanIya vibhakti vAle manuSya paryApta aura manuSyanI kitane 68 4 "suhumapuDhavi0" ke sthAna meM sujhAva -- '[ bAdaravaNaphadi patteya0 bAdaravaNapphadi patteya apajja0 bAdaraNigodapadiTThida0 bAdaraNigodapadiTTida apajja0 ] suhumapuDhavi0' aisA pATha cAhie / "khettabhaMgo / " ke sthAna meM sujhAva 'khettabhaMgo [veubviya vihatti0 kevaDiya0 khe0 posidaM ? logassa asaMkhejjadibhAgo; aTTha-teraha coddasa bhAgA vA desUNA ] ' -- zuddha maraNa kI / mUla prati meM saMjadA0 aisA pATha / usake sthAna meM yaha sujhAva hai / samAdhAna yaha hai ki maNapajjava 0 saMjadA0 aisA pATha hai| isameM maNapajjava ke Age '0' aisA saMketa hai / usase jaise kevalajJAniyoM kA grahaNa ho jAtA hai usI prakAra saMjadA0 ke Age jo '0' aisA saMketa hai usase apanI vizeSatAsahita saMyata ke uttarabhedoM kA bhI grahaNa ho jAtA hai; kyoMki yahA~ ukta jIvoM meM yathAsambhava sabhI mArgaNAoM meM mohanIya kI vibhakti aura avibhakti se yukta saMkhyAta jova hI hote haiM / sujhAva ThIka hai / mUlatAr3a pratiyoM se hI isakA nirNaya ho sakatA hai ki yaha sujhAyA gayA aMza jor3anA ThIka hai, athavA anya mArgaNAoM meM inheM garbhita samajhA gayA hai / sAmAnya manuSya, manuSya paryApta aura manuSyiniyoM meM mohanIya vibhakti vAle kitane pRSTha 56 paM05 ke sujhAva kA jo samAdhAna kiyA hai vahI yahA~ para samajhanA caahie| mUla tAr3apatrIya pratiyoM meM sujhAva ke anusAra pATha honA cAhie tabhI vaha grAhya ho sakatA hai / anyathA ogha ke anusAra jAnanA caahie| kintu sparzana prarUpaNA meM vaikriyikakAyayogiyoM kA sparzana mUla meM chUTA huA mAna leM to sujhAva ke anusAra "vaivviya vihatti0 keva0 khettaM phosidaM ? logassa asaMkhejjadi bhAgo, aTTha- terasa coda sabhAgA vA desUNA", yaha sparzana bana jaaygaa| yaha tAr3apatrIya pratiyoM se vizeSa mAlUma par3a sakatA hai /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe zuddha puruSavedI ke samAna hai / sAsAdana ko X 218 pRSTha paMkti 95 12 101 29 mithyAtva ko 108 24-25 vizeSa kI apekSA antarmuhUrta haiM / 126 1 130 14 134 10 134 20 151 4 151 22 azuddha puruSa veda ke samAna hai / evaM maNusapajja0 puruSaveda ke kRSNa Adi tIna zeSa kA evaM kAyajogi orAliyamissa 0 isI prakAra kAyayogI, audArika mizrakAyayogI evaM paMcidiya isI prakAra paMcendriya 158 4 158 22 180 23 194 4 194 20 228 23 229 9 229 31 242 22 242 25 242 28 243 28 243 30 243 31 249 26 255 18 258 5 258 11 260 16 260 29 261 1 265 4-5 275 24 mithyAtva meM 287 14 tInoM 287 18 tInoM 287 22 tInoM 292 23 tInoM lezyA vAloM ke avibhakti vAle [ aTuka0 ] ATha kaSAya kisI bhI jIva ke evaM sAmAiya-chedova 0 isI prakAra sAmAyika strI veda ke kisI eka ke strIveda ataH anya veda yA napuMsaka veda do samaya do samaya Ayu ke jIva asaMkhyAtaveM samyak prakRti kI samyagmithyAtva kI kAla ogha ke samyagmithyAtva samyagmithyAtva kI ogha ke samAna X X evaM maNusa - maNusapajja0 puruSavedI ke kApota, pIta, padma; ye tIna zeSa do kA evaM kAyajoga - orAliya-orAliya- missa 0 isI prakAra kAyayogI, audArikakAyayogI, odArika mizrakAyayogI evaM paDhamapuDhavi-paMcidiya isI prakAra prathama pRthivI, paMcendriya vibhakti vAle bArasaka 0 bAraha kaSAya kisI bhI mithyAdRSTi jIva ke evaM saMjada - sAmAiya-chedova0 isI prakAra saMyata sAmAyika [ jayadhavalA bhAga 2 puruSa veda ke strIveda yA napuMsakaveda ataH puruSaveda X eka samaya eka samaya kAla ke jIva palya ke asaMkhyAtaveM samyagmithyAtva prakRti kI samyaktva prakRti kI kAla tiryaJca ogha ke samyaktva va samyagmithyAtva samyak prakRti kI deva ogha ke samAna sAsAdana meM saba saba saba x
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatra ] pRSTha paMkti 312 3 saMjadAsaMjada 312 9 saMyatAsaMyata 315 11 anAhAraka kAyayogiyoM meM 315 24 49049 315 30 320 23 15 yonimatI 320 328 30 19 jyotiSI devoM taka strIvedI manuSyoM 328 11 kRtakRtyavedaka samya0 22 328 12 345 25 aura napuMsaka veda tevIsa-terasa 348 3 348 14 397 azuddha 348 26 teIsa teraha 349 23 aura napuMsaka vedI 349 24-25 tathA napuMsakavedI jIva varSaM pRthaktva 354 31 21 355 8 sAta 364 20 do tIna 376 11 tathA saudhamaM 379 3 379 382 eka mAsa pRthaktva saMkhejjaguNA 15 saMkhyAtaguNe 67 savvatthovA ekavi0, cauvIsavi0 23 hai / avasthita X X 31 aTThAIsa prakRtiyoM kI satA rUpa se anAhArakoM meM 59049 zuddha 13 yoninI ( isI prakAra sarvatra yonimatI ke sthAna meM yoninI samajhanA, kyoMki 'tiryaca' pada ke sAtha 'yoni' pada lagAne kA niyama hai / ataH strIvedI tiyaMcoM ke liye tiryagyoninI kahA jAyegA / labdhyaparyAptakoM ko chor3akara jyotiSI devoM taka manuSyaniyoM (strIvedI manuSyoM kI saMjJA hI manuSyanI hai / Age bhI isI prakAra samajhanA cAhiye / ) kRtakRtyavedaka aura kSAyikasamya0 22 va 21 X X saMkhe0 guNA, ekavIsa 0 382 24-25 eka vibhakti vAle inase ikkIsa ikkIsa vibhakti vAle inase eka0 386 4 sattama 386 17 sAtavIM pRthivI ke 393 27 aparyApta 397 tevIsa-bAvIsa-terasa ( strIvedI kA arthaM dravya se puruSa ho aura bhAva se strIvedI, aisA jAnanA / ) mAsa pRthaktva ( eka mAsa pRthaktva kA bhI vahI artha hai / phira bhI spaSTatA ke liye saMzodhana meM le liyA hai / ) teIsa - bAIsa - teraha X 219 X chaha tIna do tathA sAmAnya deva va saudharma asaMkhejjaguNA / asaMkhyAtaguNe savvatyovA ekavIsa 0 cauvIsavi0 saMkhe0 guNA eka viha0 satta0 sAtoM pRthiviyoM ke paryApta X hai / alpatara vibhakti kA jaghanya antara do samaya kama do Avali aura utkRSTa antara kucha kama ardhapudgalaparivartana pramANa hai / avasthita
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddha 220 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [jayadhavalA bhAga 2 pRSTha paMkti azuddha 407 18 kRSNa Adi tIna pIta Adi tIna 410 10 apajja apajja0 tasaapajja 410 31 aparyAptaka jIvoM meM aparyAptaka tathA trasa aparyAptaka jIvoM meM 411 8 maNapajjava0 sAmA maNapajjava0 saMjada0 sAmA411 28 manaHparyayajJAnI manaHparyayajJAnI, saMyata, sAmA416 8 aMtomahattaM aMtomahattaM / evaM apgdve0| Navari appa0 jaha0 egasamao, ukka0 saMkhejjA samayA / 416 28 antarmuhUrta hai| antarmuhUrta hai / isI prakAra apagatavedI ke jAnanA caahie| itanI vizeSatA hai ki alpatara vibhakti sthAna vAle jIvoM kA jaghanya eka samaya aura utkRSTa kAla saMkhyAta samaya hai| 422 29, paMcendriya tiryaJca, sAmAnya paMcendriya tiryaMca sAmAnya 427 4 saNNi asaNNi 427 13 saMjJo asaMjJI 428 15. deva0 vikalendriya deva, sabhI ekendriya, sabhI vikalendriya, 442 29-30 prArambha meM palya....udvelanA karAveM prArambha meM anantAnubandhI kI visaMyojanA karAveM 450 5 aura palya kA asaMkhyAtavA~ bhAga kama x 451 7 paJjatta-aurAliyamissa pajjatta-tasa apajja0 orAliya 451 23 aparyApta audArika-mizra aparyApta, basa aparyApta, audArika-mizra 454 3 saMkhejjabhAgahANI jahaNNukka0 saMkhejjabhAgahANI-saMkhejjaguNahANI jahaNNukka0 454 15 saMkhyAtabhAgahAni kA jaghanya saMkhyAtabhAgahAni aura saMkhyAtaguNahAni kA jaghanya 455 3 maMjadAsaMjada0 / cakkhu0 saMjadAsaMjada0 / asaMjada tirikkhabhaMgo cakkhu 455 15 cAhie / cakSudarzanI cAhie / asaMyata jIvoM kA tiryaMcoM ke samAna bhaMga hai| cakSudarzanI 460 3 evaM maNapajjava0 evaM apagadavedI-maNapajjava0 460 15 isI prakAra manaHparyayajJAnI isI prakAra apagatavedI. manaHparyayajJAnI 462 8 saNitti0 sukka0 saNitti0 462 24 saMjI jIvoM kA zukla lezyA vAle aura saMjJI jIvoM kA 464 8 saNNi asaNNi 464 26 saMjJI asaMjJI 464 30 asaMkhyAtaveM bhAga saMkhyAtaveM bhAga 468 9 missa0-AhAra-missa0 akasA0 missa0 AhAra0 AhAramissa0 apagadaveda0 akasA. 468 28 yogI, AhAramithakAyayogI, akaSAyI yogI, AhArakakAyayogo, AhArakamizrakAyayogI apagatavedI, akaSAyI 460. 11 zrutajJAnI zruta ajJAnI 428 10 jahAkkhAda0 uvasama0, jahAkkhAda0 abhavasi0 uvasama0 428 26 yathAkhyAtasaMyata-upazama yathAkhyAtasaMyata abhavasiddhika, upazama 428 29-31 abhavyoM ke....nahIM kiyA hai|
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA bhAga 3 STha paMkti 10 4 azuddha patteya apajja0- teu 10 14 jalakAlika 10 15 agnikAyika, vAyukAyika 11 3 bAdare iMdiyapajja0- bAdarapuDhavi0 bAdara puDhavipajja. 11 11 saMyatAsaMyata 11 20 paryApta, bAdara pRthivIkAyika 11 21 kAyika paryApta, bAdara jalakAyika 12 27 utkRSTa 18 18 bAdara aikendriya paryApta 18 27 utkRSTa kisake. 19 14-15 mohanIya kI sthiti 19 31 ghAta karake 31 21 sattvakAla eka samaya kama zuddha patteyaapajja- [suhumapuDhavi0 pajjattApajjatta-suhumaAu0 pajjattApajjatta0] teujalakAyika sUkSma pRthvIkAyika, sUkSma pRthvIkAyika paryApta, sUkSma pRthvIkAyika aparyApta, sUkSmajalakAyika, sUkSma jalakAyika paryApta, sUkSma jalakAyika aparyApta, agnikAyika, vAyukAyika bAdare iMdiyapajja0- puDhavi, bAdarapuDhavi0- bAdarapuDhavi pajja0- Au0asaMyata samyagdRSTi yA saMyatAsaMyata paryApta, pRthvIkAyika, bAdarapRthvIkAyika kAyika paryApta, jalakAyika, bAdarajalakAyika, jaghanya bAdara ekendriya tathA usake paryApta utkRSTa sthiti kisake mohanIya kI utkRSTa sthiti ghAta na karake satvakAla eka samaya hai, anutkRSTa sthiti kA jaghanya sattvakAla eka samaya kama sthiti kA sasvakAla sAsAdana samyagdRSTi isa prakAra kAlAnugama samApta huA / 42 15 sthiti kA jaghanya sattvakAla 46 31 zeSa 46 32 mithyAdRSTi 47 32-33 (bIca meM) x 48 4 kAyajogi0 48 14 kAyayogI 50 14 sattA54 34 matyajJAnI, zratajJAnI 72 7 evaM paMcakAya-suhuma72 30-31 pAMco sthAvara kAya 77 11 saMyatAsaMyata ke....ina guNasthAnoM ko pacA matyajJAnI zrutAjJAnI evaM suhuma 83 21-22 aura yahA~ manuSya jIva hI marakara utpanna hote haiN| 84 6 cakkhu0- ohidasaNadeg 84 28 cakSudarzanI avadhi / 110 12 sAmAnya tiryaJcoM meM 29 saMyatAsaMyata va zuklalezyA vAloM ke .... ina mArgaNA sthAnoM ko aura yaha utkRSTa sthiti mithyAdRSTi manuSyoM se marakara utpanna hone vAle jIvoM ke hI saMbhava haiM / cakkhu0- acakkhu0- ohidasaNa. cakSudarzanI, acakSudarzanI, avadhi sAmAnya paMcendriya tiryaJcoM meM
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 pRSTha paMkti azuddha 134 25 hAnivAle jIva sabase....avasthAna ina donoM vAle jIva samAna hote hAnivAle jIvoM se vizeSa avasthAna vAle jIva sabase hAnivAle jIva saMkhyAta guNe haiM / avasthAna vAle jIva sabase 134 26 134 32 33 135 22 - 134 135 23 135 29 142 28. antima kANDaka kI 143 32 antima kANDaka ko hAnivAle jIva asaMkhyAta guNe haiM / avasthAna ina tInoM vAle jIva samAna haiM / 147 10 147 29 150 18 209 15 do mahinA meM 235 32 agnikAyika, bAdara agnikAyika 254 4 254 16 264 20 280 27 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe asaMkhe0 bhAgahAgI asaMkhyAtabhAga hAni kA antima sthiti-kANDaka kI paryApta 235 33 vAyukAyika, vAdara vAyukAyika paryApta bhavasi0- AhArae. bhavya aura asaMjJI paJcendriya ke samaya antarmuhUrta 377 21 paMcendriya tiryaJcoM ke 377 28-31 tathA strIveda.... kara lenA cAhiye 499 5 [ aja0 ] 500 10 . 499 19 jIva ke apratyAkhyAnAvaraNa 499 20-21 niyama se........ yA ajaghanya ? 499 34 asaMkhyAtaguNI ki ja0 aja0 ? aja0, zuddha hAni sabase.... avasthAna donoM samAna hote hAni se vizeSa avasthAna sabase hAni saMkhyAta guNI hai / avasthAna sabase hAna asaMkhyAtaguNI hai / avasthAna, ye tInoM samAna haiM / kANDaka kI kANDaka kI [ jayadhavalA bhAga 3 "yadi antima kANDaka kI antima phAli ) ke samaya hI saMkhyAtabhAga hAni hotI to apagatavedI ke saMkhyAtabhAga hAni kA * antara antarmuhUrtaM na kahate / saMkhe0 bhAgahANI saMkhyAtabhAga hAni kA sthiti kANDaka kI X agnikAyika, bAdara agnikAyika, bAdara agnikAyika paryApta vAyukAyika, bAdara vAyukAyika, bAdara vAyukAyika paryApta ( bhavasi0 saNi0 AhArae bhavya, saMjJI, aura asaMjJI ke samaya kama antarmuhU paJcendriyoM ke tathA strIvedI aura puruSavedI jIvoM kA sparza paJcendriyoM ke samAna hai / x ["taM tu" kA arthaM mahAbaMdha pustaka 3 meM yaha kiyA hai " jaghanya bhI hotI hai ajaghanya bhI / yadi ajaghanya hotI hai hai to eka samaya se lekara palya ke asaMkhyAtaveM bhAga taka ] jIva ke mithyAtva aura apratyAkhyAnAvaraNa X asaMkhyAtaveM bhAga ki ja0 aja0 ( bhaya evaM jugupsA ke sambandha meM [aja] patra 503, 504, 507, 509, 514 para bhI bar3hAyA gayA hai, saba sAtoM jagaha ( aja0) lekhaka se rahA gayA ho aisA asaMbhava pratIta hotA hai / aura ( aja0 ) ke binA bhI artha ThIka ho jAtA hai )
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatra 1 pRSTha paMkti azuddha 500 30 niyama se ajavanya hotI | jo 502 19-20 sthiti jaghanya hotI hai jo apanI 503 12 504 11 504 14 509 10 509 30 504 32-33 niyama se ajaghanya hotI hai, jo apanI saM0 guNa bhahiyA 514 4 514 21 531 23 537 9 ki0 ja0 aja0 537 jaghanya bhI hotI hai ajaghanya bhI / yadi ajaghanya hoto hai to vaha apanI 505 3 asaMkhe guNabhahiyA asaMkhyAtaguNI 505 18 saMkhyAtaguNI 507 8 tu kiM0 ja0 aja0 1, taM tu ki0 ja0 (aja0 ) ? aja0, taM 507 28 niyama se ajaghanya hotI hai / jaghanya bhI hotI hai / ajaghanya bhI / yadi ajaghanya hotI hai to vaha phira bhI vaha ki0 ja0 [aja] ? aja0, kiM0 ja0 aja0 ? niyama se ajaghanya hotI hai phira bhI jaghanya bhI hotI hai ajavanya bhI / yadi ajaghanya hotI hai to vaha kiM ja0 ajaha0 ? taM tu jaghanya bhI hotI hai, ajaghanya bhI / yadi ajaghanya hotI hai to vaha apanI asaMkhyAtaguNI X yatsthiti vizeSa adhika hotI hai saMkhyAtaguNI nahIM hotI / yahA~ para to vaha hI zabda hai jo patra 537 paMki 11 va patra 538 paMkti 1 meM haiM jinakA artha 535 paMkti 4 ke anusAra nIce zuddha kiyA jA rahA hai / yahA~ para isakA koI prayojana nahIM / X 537 27 isase yatsthiti vibhakti saMkhyAtaguNI hai| 31 para yatsthiti saMkhyAtaguNI hai / 543 14 543 33 vaha ki ja0 ( ajaha0 ) ? ajaha0 taM tu 0 niyama se ajaghanya hotI hai / jo apanI saMkhyAtaguNI ja0 TTidi0 saMkhe0 guNA / ki ja 0 ( aja0 ) ? aja, niyama se ajavanya hotI hai jo apanI jaghanya bhI hotI hai ajaghanya bhI / yadi ajaghanya hotI hai to vaha apanI 538 15-16 11 223 13 zuddha javanya bhI hotI hai, ajaghanya bhI / yadi ajaghanya hotI hai to cakkhu0 ohidaMsa 0 cakSudarzanavAle, avadhi - sthiti jaghanya bhI hotI hai ajavanya bhI / yadi ajaghanya hotI hai to vaha apanI ("taMtu" mUla meM hai / patra 501 1849 kahA hai ki mithyAtva kI jaghanya ke ) kiM0ja0 aja0 ? ( sabhaya bAraha kaSAya, bhaya jugupsA javanya bhI hote haiM arthAt bhaya jugupsA bAraha kaSAya tInoM eka sAtha jaghanya bhI hote haiM) kiM ja0 aja 0 ? para yaha sthiti vibhakti saMkhyAtaguNI hai, kyoMki isameM niSekoM ke samayoM kA grahaNa kiyA hai| 11 noTa - pRSTha 535 paMkti 4 kA jo abhiprAya haiM vaha hI yahA~ para hai, kintu yahA~ para saMkSepa kara diyA hai / kintu jo artha 535 paMkti 19 meM kiyA hai vaha yahA~ para honA cAhie / cakkhu 0 [ acakkhu0-] ohidaMsa 0 cakSudarzanavAle, acakSudarzanavAle, avadhi
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA bhAga 4 paSTha paMkti azuddha zuddha 30 34 bhaMga tiryacoM ke bhaMga paMcendriya tiryacoM ke 31 4 Navari maNusapajja0 Navari maNusa-maNusapajja 31 12 manuSya ina manuSyanI ina 31 15 manuSya paryAptakoM meM manuSya va paryAptakoM meM 33 3 asaMkhe0 bhAgo / sammatta asaMkhe0 bhAgo / avaTTi0 oghaM / sammatta33 20 bhAgapramANa hai / samyaktva bhAga pramANa hai| avasthita sthitivibhakti kA kAla ogha ke samAna hai / samyaktva 36 27 aura alpatara x 36 28 do tIna 55 9 asaMkhejjA bhAgA saMkhejjA bhAgA 55 36 asaMkhyAta saMkhyAta 89 12 (koSTaka 5) nahIM haiM / yadi haiM to nahIM haiM / yadi haiM to bhuja0 alpa0 ava0 avaktavya bhuja0 alpa0 ava0 89 17 (koSTaka 3) ,, 144 20 eka sAgara pRthaktva sAgara pRthaktva 148 16 mithyAtva kI sthiti mithyAtva kI jaghanya sthiti 167 25 saMkhyAtabhAga hAni asaMkhyAtabhAga hAni 168 18 asaMkhyAtaveM saMkhyAtaveM 177 17 aparyAptakoM ke samAna paryAptakoM ke samAna 216 12 micchatta0 asaMkhe0 guNahANI0 jahaNNukka0 aMtomu0 216 12 saMkhejjaguNahANI0 asaMkhejjabhAgahANI 216 13 ukka0 aMttomu0 / aNaMtANu ukka0 aNtomu0| micchatta0 asaMkhe0 guNahANI. jahaNNukka0 aMtomu0 / aNaMtANu 216 32 saMkhyAtaguNahAni kA asaMkhyAtabhAga hAni kA 231 4 savvediya puDhavi0 savve iMdiya [sanvasuhuma]-puDhavi0 231 16 saba ekendriya, pRthvikAyika saba ekendriya, saba sUkSma, pRthvIkAyika 281 26 svasthAna meM zaMkA-svasthAna meM 281 29 zaMkA-aisA rahate hae saMkhyAta bhAga aisA rahate hae hAni vibhakti vAloM se 296 28 tathA saba uparima bhAga bhI usase saba uparima bhAga 300 23-24 asaMkhyAtaveM bhAga pramANa asaMkhyAta bahubhAga pramANa 319 34 sthitisatkarma sthiti satkarmasthAna 322 22 sthitisatkarma prApta sthitisatkarmasthAna prApta
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti 15 12 16 21 17 27 19 8 21 27 45 * 22 19 28 34 31 13 32 20 22 39 39 22-23 sAtha rahakara ajaghanya anubhAga kara letA hai / azuddha jisake zarIragrahaNa ke zarIragrahaNa ke upariya graiveyaka meM sa paryAptaka 82 5 82 19 99 20 100 21 111 19 20 paMcendriya paryAptakoM meM avagata vediyoM meM 46 21 71 4 saNakkumAra 71 27 sanatkumAra 71 35 sanatkumAra Adi 80 27 162 162 anutkRSTa utkRSTa kAla apanI apanI anubhAga se adhika kA ba~dha kara liyA anubhAgabandha kara maraNa kara liyA anantara nIce utara kara anantara nIce sAsAdana meM utarakara sAtha rahakara mara jAtA hai anubhAga ke kAla meM eka samaya zeSa ho jaha0 jahaNeNa jaghanya se antarmuhUrta hai jayadhavalA bhAga 5 zuddha kAla taka samAna anubhAga o se tInoM hI saba sabase thor3I hai / 120 20 manuSya aparyApta 124 32-33 saMkhyAtaguNe haiM / asaMkhyAta guNavRddhi vibhakti vAle 132 17 aura krodha 143 18 bhI nAza karake 153 17 anunaga 19 kyoMki jaghanya 23 vizuddha se kisake zarIraparyApti ke grahaNa ke zarIraparyApti ke grahaNa ke devoM meM aparyAptaka utkRSTa jaghanya kAla apanI paMcendriya aparyAptakoM meM apagatavediyoM meM sahassAra sahasrAra sahasrAra Adi anubhAga kA baMdha huA, ve agale samaya meM maraNa ko prApta hokara ekendriya Adi meM utpanna hoMge jaha0 jahaNNukkasseNa jaghanya va utkRSTa se antarmuhUrta hai kAla taka asaMjJI ke samAna anubhAga odha se tathA sAmAnya tiyaMcoM meM tInoM hI sabase thor3I hai / manuSya paryApta saMkhyAtaguNe haiM / saMkhyAtaguNavRddhi vibhakti vAle jIva saMkhyAtaguNe haiM, asaMkhyAtaguNavRddhi vibhakti vAle krodha bhI nAza karane ke pUrva anubhAga kyoMki navIna baMdha jaghanya vizuddhi se
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 jayadhavalAsahide kasAyapAhaDe [jayadhavalA bhAga 5 pRSTha paMkti azuddha 180 9 evaM par3hamAe 180 33 samAna hai / isI prakAra 183 7 tappAoggavisuddhassa / 183 25 hotA hai| 194 21 arthAt yadyapi 198 20 samyagmithyAtva meM samyaktva ke 199 9 sagahidI / aNaMtANu 199 27 sthiti pramANa hai / anantAnubaMdhI catuSka ke 202 16 prakRti ke 221 34 345 222 206346 222 30 sarvArthasiddhi taka ke 222 33 anubhAga hI pAyA 222 35 6 347 aba 231 9 desUNA : aNavANu [Navari sammAmicchattassa aNukkassANabhAgo Natthi ] evaM paDhamAe samAna hai| kintu itanI vizeSatA hai ki samyagmithyAtva kA anutkRSTa anubhAga satkarma nahIM hotA] isI prakAra tappAoggavimuddhassa / [ sammatta0 sammAmiccha0 jaha0 Natthi ] hotA hai| samyaktva aura samyagmithyAtva kA jaghanya anubhAga satkarma nahIM hotaa| arthAt samyagmithyAtva ke samAna samyaktva kA sgdvido| [sammAmi0 ukkassa bhaMgo] aNaMtANu0 sthiti pramANa hai [samyagmithyAtva kA utkRSTa ke samAna bhaMga hai] anaMtAnubaMdhIcatuSka ke prakRti vibhakti ke 8 346 6347 sarvArthasiddhi ke utkRSTa anubhAga hI pAyA 6348 aba desuunnaa0| (sammAmicchattANaM evaM ceva / Navari jahaNaM Natthi) aNaMtANu sparzana kiyA hai| samyagmithyAtva meM bhI isI prakAra jAnanA cAhie / kintu jaghanya anubhAga vibhakti nahIM hai / anaMtAnubaMdhI catuSka kI sammatta0 (sammAmiccha0) siyA zeSa tIna anantAnubaMdhI kaSAyoM kI samyaktva va samyagmithyAtva kadAcit hotA hai sammatta0 (sammAmiccha0)- bArasaka0 samyaktva, samyagmithyAtva, bAraha kaSAya navaka baMdha ke spardhakapane ko usase anantAnabaMdhI lobha kA bhItara aura utkRSTa kAla chabbIsa pariNAmavAle do AvalI hai| bhNgaa| [tiNNi maNusesu sammAmi0 bhaMgA Nava] paMci0 hote haiN| [tIna manuSyoM meM samyagmithyAtva ke 9 bhaMga hote haiM ] paMcendriya 231 30 sparzana kiyA hai / anantAnubaMdhI catuSka kI 253 11 sammatta0 siyA 253 18 zeSa tIna kaSAyoM kI 253 33-34 samyaktva kadAcit hotA hai 254 3 sammatta0 bArasaka0 254 17-18 samyaktva, bAraha kaSAya 261 15 narakabaMdha ke 261 23 spardhaka apane ko 264 32 lobha kA 277 14 bhIrata 278 28 aura chabbIsa 302 27 pariNA vAle " 310 30 eka AvalI hai 317 7 bhNgaa| paMciM0 317 24 hote haiM / paMcendriya
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 zuddhipatra ] pRSTha paMkti azuddha 333 15 anubhA sthAna 333 28 saMjJA hai ? 340 31 hotA, kyoMki 340 32 abhAva hai| 345 12 Ata 347 24 pramANa parUvaNA 351 14 baMdhane vAlA anubhAga 352 28 utkaSTa 354 15 prathama kRNa hAni 354 35 prasANa se 388 23 paJcAdAnupUrvI 389 3 TANANaMpa mANuppattIdo / 389 22 sarvotkRSTa pariNAmoM ke anubhAga sthAna saMjJA kaise hai ? hogA, kyoMki abhAva hai, kintu aisA hai nahIM sAta pramANa-prarUpaNA baMdhane vAlA jaghanya anubhAga utkRSTa prathama guNahAni pramANa se pazcAdAnupUrvI TThANANaM pmaannuppttiido| sarvotkRSTa vizuddhi-pariNAmoM ke jayadhavalA bhAga 6 pRSTha paMkti azuddha zuddha 36 33 pradeza vibhakti pradeza vRddhi 65 35 bhava 8 hotA haiN| bhAga 8 hotA hai| 119 3 saMjala-purisa veda saMjala0- [itthi0] -purisaveda0 119 4 itthi NavaMsa0 Nasa0 119 20 kaSAya aura puruSavedakI kaSAya, strIveda aura puruSaveda ko 119 21 strIveda aura napuMsaka veda kI napuMsakaveda kI 137 3 utpakarSita utkarSita 143 32 anyonyAnyAsa anyonyAbhyAsa 143 33 utsanna utpanna 156 26 gopudchA gopucchA 158 26 anusaraNa ananusaraNa 221 30 ema niSeka ko eka niSeka ko 258 33 visaMyonArUpa visaMyojanArUpa 258 27 kaye dravya ke gaye dravya ke 276 9 odAreda Ni odAreda-vANi 276 25 napuMsakaveda kI do samaya kI napuMsakaveda kI eka samaya kI 285 29 kSapirukarmAza kI kSapitakarmAza kI
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 pRSTha paMkti 291 30 294 carama paMkti 295 24 dvicarama 298 19 vedavale 306 29 34012234 306 29 84 4251428 = 34012334 306 300 x 64251528 376 15 sadrapa 387 34 bandha kara punaH pRSTha paMkti viSaya paricaya : azuddha isalie isase eka samaya pIche jAkara 42 31 48 25 48 27 13 9 taka nyUtana 13 22 ( eka sanaya mUla grantha : 48 29 49 6 49 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe zuddha isalie isa AvalI ke anta se eka samaya pIche jAkara cAra aMtima samaya 63 18 65 8 65 22 65 22 65 25 azuddha jaghanya pradeza vibhakti vAle vara atA 27 ki anaMtAnubandhI catuSka ko bArahaveM kalpa taka tiyaMca bhI kI jaghanya pradeza - vibhaktivAle jIvoM ne loka ke catuzcarama samaya tricarama vedavAle jayadhavalA bhAga 7 zuddha niyama se adhika bhAgabbhahiyA / pradeza vibhakti hotI hai| pradeza vibhakti hotI hai| asa~khyAtveM bhAga adhika 34012224 8x4251528 = 34012224 36 8 x4251528 sadrUpa visaMyojanA kara puna: taka nUtana ( eka samaya [ jayadhavalA bhAga 6-7 bArahaveM kalpa taka midhyAdRSTi tithaMca bhI kI jaghanya aura ajaghanya pradeza vibhakti vAle jIvoM ne loka kA asaMkhyAtavA~ bhAga sparza kiyA hai / ajaghanya pradeza - vibhakti vAle jIvoM ne loka ke jaghanya aura ajaghanya pradeza vibhakti vAle vari [samma0 sammAmi0] anaMtANu0 ki samyaktva, samyagmithyAtva aura anantAnubandho catuSka kI niyama se vizeSa adhika guNabhahiyA / pradeza vibhakti bhI hotI hai| pradeza vibhakti bhI hotI hai / asaMkhyAtaguNI adhika
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddha kI zuddhipatra ] 229 pRSTha paMkti 70 22 pradeza vibhakti hotI hai / pradeza vibhakti bhI hotI hai| 104 24 pradeza guhAni sthAnAntara pradezaguNahAni sthAnAntara 112 18 usakA saMjvalanoM kA usakA cAroM saMjvalanoM kA 113 32 vibRti vikRti 135 14 sammAmi / appa0 kassa0 aNNada0 / sammAmi0 appa0 kassa ? aNNada0 / 135 34-35 anyatara samyagdRSTi aura anyatara ke hotI hai / samyaktva tathA samyagmithyAtva kI samyagmithyAdaSTi ke hotI hai 137 23 upazama samyaktva ke samaya upazama samyaktva ke aura kSapaNA ke samaya 138 14 bhI 148 19-22 yA adhika se adhika....pRthaktva pramANa kahA hai| 148 28 antara vahI hai / anaMtAnubaMdhI catuka antara vahI hai (arthAt dezona 31 sAgara hai) anantAnu bandhI catuSka kI 151 28 inameM avasthita vibhakti inameM chaH no kaSAyoM kI avasthita vibhakti 161 20 ATha baTe caudaha ATha baTe aura kucha kama nau baTe caudaha 166 9 bhuja0 jaha bhuja0 [avatta0] jaha 166 27 bhujagAra vibhakti kA jaghanya bhujagAra vibhakti aura avaktavya vibhakti kA jaghanya 178 33 guNitakauzika kSapitakarmAzika 184 15 guNa zreNiyoM ke stibuka saMkramaNa ke guNazreNiyoM meM stibuka-saMkramaNa ke dvArA udaya meM A dvArA udaya meM A gaI hai 185 13 AdeseNa micchatta AdeseNa [raiya0] micchatta185 14 ukka0 vaDDI / hANI ukka0 hANI / vaDDI 185 31 Adeza se mithyAtva Adeza se nArakiyoM meM mithyAtva 185 33 utkRSTa vRddhi utkRSTa hAni 185 33 utkRSTa hAni utkRSTa vRddhi 187 18 jugupsA kI jaghanya hAni jugupsA kI javanya vRddhi, hAni 187 26 avaktavya vRddhi hai / avaktavya vibhakti hai| 191 10 AdeseNa miccha0 AdeseNa [geraiya0] miccha0 191 27 Adeza se mithyAtva kI Adeza se nArakiyoM meM mithyAtva kI 191 33 taba usake taba taka usake 203 6 bhAgavaDDI0 avaTThi bhAgavaDDI hANI0 avaTThi0 203 22 bhAgavRddhi aura bhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgahAni aura 206 8 asaMkhe0 guNavaDDo0 Natthi saMkhe0 guNavaDDI Natthi 206 26 asaMkhyAtaguNavRddhi kA / saMkhyAtaguNavRddhi kA 206 30 puruSaveda kI asaMkhyAtaguNahAni puruSaveda aura napuMsakaveda kI asaMkhyAtaguNahAni 207 1 palido0 asaMkhe0 bhAgahA0 palido0 / asaMkhe0 bhAgahA0 207 17 aura eka samaya hai aura asaMkhyAtabhAgahAni kA eka samaya hai 30
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddha jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [jayadhavalA bhAga 7 pRSTha paMkti 216 13 guNahANi0 aNaMtAgu0 guNahANi0 [sammatta-sammAmi0 avatta0 asaMkhe0 guNavaDDi0 asaMkhe0 bhAgavaDDi] aNaMtANu 216 33 vAle aura anantAnubandhI vAle samyaktva va samyagmithyAtva kI avaktavya, asaMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi vAle aura anantA nubandhI 217 13 avaThi0-asaMkhe0 avaTThi-saMkhe0 217 35 asaMkhyAtaguNavRddhi vAle saMkhyAtaguNavRddhi vAle 218 4 savvapadA [samvadeva.] savvapadA 218 19 tiryaJca aura saba manuSyoM meM tiryaJca, saba manuSya aura saba devoM meM 221 26 napuMsakaveda kI puruSaveda kI 226 13 guNavaDDi-hANi0 guNahANi 226 34 asaMkhyAtaguNavRddhi 235 29 'jhImajhINaM' 'jhINamajhINaM' 254 28 nakaka baMdha ko navakabandha kI 256 20 Upara prathama sthiti meM Upara dvitIya sthiti meM 285 28 AvalI pramANa gopucchA AvalI-pramANa guNazreNIrUpa gopucchA 293 14 anantAnundhI anantAnubandhI 301 12 yaki yadi 301 18 amtima antima 323 29 svAmisva svAmitva 342 26 kAla laka kAla taka 358 22 utkRSTa dravya jaghanya dravya 360 17 kyoM vaisA kyoMki vaisA 367 31 adhaHniSeka sthiti prApta yathAniSeka-sthiti prApta 401 33 yathAnikakAla yathAniSeka saMcayakAla 401 34-35 yathAniSeka kAla yathAniSeka saMcaya kAla 401 35 // 430 17 jaghanya satkarma ke jaghanya sthiti satkarma ke 440 28 udayasthiti prApta anantAnubandhI ke udaya sthiti prApta 442 26 yathAniSeka-sthiti prApta bAraha kaSAya ke yathAniSeka sthiti prApta
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA bhAga 8 zuddha pRSTha paMkti azuddha 1. eka samaya bAkI hai 72 21 cAhiye / kintu itanI eka samaya adhika udayAvalI bAkI hai cAhiye / dUsarI se saptama pRthvI taka bhI isI prakAra jAnanA cAhie / kintu itanI tIsarA sthAna caubIsa prakRtiyoM saM0 krodha aura do mAna ke binA maM0 mAna aura do mAyA ke binA pratigrahasthAna mAna saMjvalanarUpa jIva ne kramazaH tIna prakAra ke krodha tathA jo antarakaraNa taka tathA mizraguNasthAna meM jAnanA parimANAnugama kI hone para pUrI AvalI kA 112 29 tIsarA sthAna ikkIsa prakRtiyoM 123 12 do mAna ke binA 123 13 do mAyA ke binA 126 17 pratigrasthAna 135 19 mAna saMjvalana kA 136 23 jIva ne tIna prakAra ke krodha 136 25 kyoMki jo 165 24 antakaraNa 178 26 taka jAnanA 233 13 pariNAmAnugama kI 245 30 hone taka pUrI 250 26 Avati kA 251 34 15 -1 = 15 254 20 asaMkhyatavA 258 17 sthiti kA 264 32-33 jaghanya sthiti saMkrama addhAccheda hone ke bAda 284 18 mohanIya kI sthiti kA 335 13 upArdhapudgala parivartana 345 34 sampanna bhaMga hai| 350 21 vizeSa adhika 350 28 sithyAtva kA 371 24 kula vizeSatA 383 11 vassasahassANi 383 28 hajAra 386 30 jIvarAzi ke saMkhyAtaveM 411 30 sarvArthasiddhi taka ke 428 23 hai kintu inameM asaMkhyAtavA~ agrasthiti kA asaMkrAmaka hokara mohanIya kI utkRSTa sthiti kA kucha kama do chyAsaTha sAgara samAna bhaMga hai| asaMkhyAtaguNI mithyAtva kA kucha vizeSatA vassANi jIvarAzi ke asaMkhyAtaveM navaveyaka taka ke hai ki inameM
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti azuddha 184 33 anubhAgavibhakti ke 33 185 23 185 26 anubhAga vibhaktisambandhI 193 26 Anarata 193 28 195 15 205 26 208 29 "} 216 33 anudizale 216 33 lekassarvArthasiddhi manuSvoM meM satkarbha ke kSapitakarmAzika vidhi se aMtima samaya meM dvicarama sthiti kANDaka kA 217 13 samyaktva ke 217 32 nnaura 218 20-21 utkRSTa kAla kucha kama tetIsa sAgara hai / 218 27 isI prabAra 218 32 samyaktva kA mithyAtva meM rakhakara 219 12 219 31 nokabAyoM kA 220 34 maya aura 221 8 samyaktva 221 16 sanyaktva 221 21 221 25 pizeSa 221 28 15 222 222 17 222 31 224 22 227 27 samyagmithyAtva bhokaSAyoM nArakI ke prathama pravRttiyoM ke jayadhavalA bhAga 9 zuddha pradezavibhakti ke samaya eka samaya kama jo sUtrakAra ne utkRSTa anta jaghanya antara kAla 234 15 235 16 17 sanyagmithyAtva 235 27 antara kucha kama tIna pUrva 237 32 anantaguNAhIna 240 23 asaMkhyAguNe 331 15 savvalahuM gaMtuNa 332 15 jaghanya udvelanA " 11 pradeza vibhaktisambandhI Anata manuSyoM meM satkarma ke karmAzika vidhi se dvicarama sthitikANDaka ke aMtima samaya meM anudiza se lekara sarvArthasiddhi samyaktva ke aura utkRSTa kAla eka samaya hai / kA jaghanya kAla antarmuhUrta hai kama tetIsa sAgara hai / isI prakAra samyaktva kA X nokaSAyoM kA bhaya aura samyaktva samyaktva samyagmithyAtva vizeSa nokaSAyoM devoM ke prathama prakRtiyoM ke samaya kama jo cUrNisUtrakAra ne utkRSTa antara antarakAla samyagmithyAtva antara kucha kama pUrva asaMkhyAtaguNAhIna asaMkhyAta bhAga savvalahu micchattaM gaMtUNa jaghanya kAla dvArA udvelanA ajaghanya pradeza saMkrAmaka aura utkRSTa kAla kucha
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatra ] pRSTha paMkti azuddha 345 28 kucha kama tIna palya sAdhika tIna palya 355 16 aura eka nAnA aura nAnA 258 20 saMkhyAta bahubhAga pramANa haiM / avasthita x aura avaktavya saMkrAmaka jIva 358 32 kitane haiM ? solaha kitane haiM ? asaMkhyAta haiN| solaha 360 2 avaTThi0 1 akta0 360 17 avasthita aura avaktavya saMkrAmaka avaktavya saMkrAmaka aura asaMkrAmaka jIvoM ne jIvoM ne 362 30 samyagmithyAtva kI samyaktva kI 362 31 tathA 362 33 samAna hai / isI prakAra samAna hai / anantAnubandhI catuSka ke bhujagAra, alpatara aura avasthita saMkrAmakoM kA kAla sarvadA hai / avaktavya saMkrAmakoM kA bhaMga mithyAtva ke samAna hai| isI prakAra 363 33 samyaktva samyaktva 365 15 alpatara saMkrAmaka avaktavya saMkrAmaka 415 26 thoga ke dvArA yoga ke dvArA 427 21 viroSAdhika kA vizeSAdhika kA 455 24 phira chAsaTha sAgara phira do chyAsaTha sAgara 455 31 akarSaNa apakarSaNa 481 23 zreNi meM samyaktva meM 481 31 aspabahutva alpabahutva 482 26 tasI ke utkRSTa usI ke utkRSTa 482 31 samyastva samyaktva 482 33 hIna hItA hIna hotI 483 25 jatinma antima 504 22 asaMkhyAta lAka asaMkhyAta loka zuddha jayadhavalA bhAga 10 pRSTha paMkti azuddha 31 8 aNaMtANu0 4 aNaMtANu0 krodha 31 27 anantAnubandhI catuSka, anantAnubandhI krodha, 105 33 yArgaNAtaka mArgaNA taka
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [jayadhavalA bhAga 10 pRSTha paMkti azuddha 106 8-9 antarmuhUrta ke bhItara....karane antarmuhUrta ke bhItara 10 kA udIraka hokara vedaka lagatA hai| samyaktvasahita saMyamI ho pAMca kI udIraNA karane lagatA hai| 134 18 jaghanya kAla jaghanya va utkRSTa kAla 135 32 vevaka samyakttva ko vedaka samyaktva ko 135 33 pakcIsa paccIsa 191 20 so kSapaka so upazamaka yA kSapaka 193 29 Adeza se mohanIya kI Adeza se nArakiyoM meM mohanIya kI 215 1 puvakoDipudhattaM / puvakoDipudhattaM / appa0 oghaM / 215 12 purvakoTipRthaktva pramANa hai / pUrvakoTipRthaktva pramANa hai / alpatara ogha ke samAna hai| 232 23 strIveda kI napusakaveda kI 233 21 eka sAgara kI eka hajAra sAgara kI 237 21 utkRSTa jaghanya 239 19-20 bhaya aura jugupsA kI arati aura zoka kI 256 1 sammAmi samma0 256 19 samyagmithyAtva samyaktva 276 2 evaM purisave0 evaM purisave0 NavUsa0 276 17 isI prakAra puruSa veda kI isI prakAra puruSaveda va napuMsakaveda kI 289 31 strIveda kI napuMsakaveda kI 291 18 kitane hai ? asaMkhyAta hai| kitane haiM ? saMkhyAta haiN| anutkRSTa sthiti ke udIraka jIva kitane hai ? asaMkhyAta haiN| 292 7 saMkhejjA asaMkhejjA 292 25 saMkhyAta hai| asaMkhyAta hai| 294 12 asaMkhyAtaveM saMkhyAtaveM 299 1 jaha0 ajaha jaha0 khettaM0 / ajaha. 299 35 jaghanya aura ajaghanya jaghanya sthiti ke udIrakoM kA sparzana kSetra ke samAna hai, ajaghanya 306 9 asaMkhejjA saMkhejjA 306 29 asaMkhyAta saMkhyAta 313 15-16 utkRSTa aura anutkRSTa jaghanya aura ajaghanya 319 29 alpatara anyatara 329 30 ogha ke strIveda ke 333 16 anantAnubandhI catuSka aura anantAnubandhI catuSka, cAra saMjvalana aura 337 5 sammAmi0 samma0 sammAmi0 337 21 samyagmithyAtva samyaktva aura samyagmithyAtva 338 9 miccha0 sammAmi0 miccha0 samma0 sammAmi0 338 29 mithyAtva, sambagmithyAtva mithyAtva, samyaktva, samyagmithyAtva
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatra] 235 zuddha pRSTha paMkti azuddha 341-34-35 jo tiryana....utpanna hote haiM ve jo sAsAdana tithaMca Upara kI pathivI meM mAraNAntika samudghAta kara rahe hai aura vahA~ sAsAdana se cyuta hokara mithyAtva meM A jAte haiM ve samyaktva aMgula ke ogha aura guNahANi 345 24 samyagmithyAtva 346 20 Avalike 356 30 aura aura 358 11 guNavaDi-hANi. 358 29 asaMkhyAtaguNa vRddhi aura 366 24 do sthiti 367 14 bhava 368 22 jaghanya 370 19 guNavRddhi 371 22 mithyAtva 374 29 sthiti udIraNA nahIM hai| 381 9 aTTha381 27 ATha bhAga 384 25 palya ke 390 7 avatta0 saMkhe0 guNA 390 23 unase avaktavya....haiM / 392 22 guNahAni do hAni sthiti bhaya utkRSTa guNahAni mithyAtva kI sthiti udIraNA kA antara nahIM hai| aTTha-NavaATha tathA nau bhAga Avalike x bhAgahAni jayadhavalA bhAga 11 pRSTha paMkti azuddha 6 20 udIraNA aura ajaghanya udoraNA, jaghanya anubhAga udIraNA aura ajaghanya 35 36 asaMkhyAta guNe haiM / saMkhyAtaguNe haiM / 39 17 vedoM ko vedoM kI 55 20 yizuddha 78 15 jIba jIva 80 8 vesmyaa| besamayA 80 8 sammAmi0 samma0-sammAmi0 80 27 hai| samyagmithyAtva ke hai / samyaktva va samyagmithyAtva ke 95 17 lokaSAyoM ke nokaSAyoM ke vizuddha
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 jayadhavalAsahide [jayadhavalA bhAga 11 pRSTha paMkti azuddha 96 15 cAhie / pahalI zuddha caahie| kintu apanA-apanA sparzana kahanA cAhie / pahalI tIna kaSAyoM ko isI prakAra samyaktva ke sAtha puruSaveda ke viSaya meM 113 34 tIna krodhoM ko 121 16-17 isI prakAra puruSaveda kI mukhyatayA se 121 23 isI prakAra tIna 138 19 pravaktavya 147 17 aura upapAda pada kI 148 27 kimA 151 12 kAla sarvadA hai| 155 33 hAni aura 179 33 samyaktva anubhAga ke 188 24 kAyasthiti pUrva koTi pRthaktva 192 14 bhAgagamANa 226 15 dvicarama samaya meM 232 32 tiryaMca paryApta; sAmAnya 243 35 kula kama 252 32 kalpa meM hote haiM, 270 27 antarakAla varSa pRthaktva pramANa 271 13 kahA hai / kSapaka zreNi ke 271 19 varSa pRthaktva pramANa 298 19 asaMkhyAtaguNI 303 15-16 anantaguNa bRddhi tathA anantaguNa hAni ke 305 35 antarmurta pramANa 307 25 karmabhUmija tiryaMcoM meM hI prApta hone se 322 21 apekSA jo 329 18 kSapaka mithyAdRSTi jIva ke ge 338 28 kSapaka ke jaghanya 342 29 anantaguNI dekhI 346 22 yahAM pada kAraNa kA 349 17 utkRSTa anubhAga udIraNA 349 19 utkRSTa anubhAga bandha 364 22 devoM aura devoM meM isI prakAra mAnAdi tIna avaktavya xxx [upapAda pada nahIM hotA hai / ] kiyA kAla saMkhyAta samaya hai| utkRSTa hAni aura samyaktva ke avaktavya anubhAga ke kAyasthiti se adhika pUrva koTi pRthaktva bhAgapramANa carama samaya meM tiryaJca paryApta, manuSya paryApta, sAmAnya kucha kama kalpa taka hote haiM, antarakAla sAdhika eka varSa pramANa kahA hai / darzanamoha kSapaka aura kSapakazreNi ke sAdhika eka varSa pramANa vizeSAdhika asaMkhyAtaguNavRddhi tathA asaMkhyAtaguNahAni ke antarmuhUrta pramANa napuMsakaveda ke utkRSTa kAla kI apekSA apekSA utkRSTarUpa se jo kSapaka jIva ke mithyAtva kI do kSapaka ke carama anantaguNI hIna dekhI yahAM para kAraNa kA utkRSTa pradeza udIraNA utkRSTa pradezabandha deviyoM aura devoM meM
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti 13 35 saMkhyAta hajAra 37 26 saMkhyAta hajAra 38 14 saMkhyAta hajAra 57 18 gatiyoM meM 24 azuddha 10 saMkhejjavAramuppajjiya sh 57 29 saMkhyAtabAra 77 3 kasAyova 77 20 aura kaSAya 84 24-25 mAnopayoga kAla meM 158 7 ruveMtassa 186 23 jhaMjJA 186 27 saMjJA 189 27 zAsvata 207 13 yaha kara thadi deva hai to 228 32 261 14 - 20 vizeSArthaM ....yahAM para ..... sthitiyoM vAle bana jAte haiM / sthitikatkarma jayadhavalA bhAga 12 296 19 310 17-18 mithyAtva aura samyargamathyAtva yA tInoM karmaprakRtiyoM 321 17 samma dRSTi 321 29 SaramArthaM 322 11 svIkAra karatA hai 323 26 abasthA meM 30 zuddha gatiyoM meM bahuta saMkhyAta bahuta hajAra bahuta saMkhyAta asaMkhejjavAramuppajjiya asaMkhyAta bAra ukkasakasAyova aura utkRSTa kaSAya mAyopayoga kAla meM parvatassa jhaMjhA jhaMjhA zAzvata yaha yadi deva hai to X X X sthitisatkarma X X X samyagdRSTi paramArtha svIkAra nahIM karatA hai avasthA meM noTa :- isa ukta jayadhavalA bhAga "12" meM kucha zuddha-azuddha javAhara lAla jI zAstrI [bhINDara ] ke bhI nihita hai /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti 2 * 6 31 34 23 41 12 41 31 45 6 45 21 45 31 48 15 48 32 48 32 63 18 7 10-11 tejolezyA ke jaghanya aMza rUpa 9 10 9 18 11 26 31 15 azuddha 74 16 102 37 103 5 114 21 123 13 anubhavA darzana monanIya 130 25 130 33 136 25 148 25 midhyAtva kA pUrA saMkrama jahA~ yaha jIva samyagmithyAtva meM jayadhavalA bhAga 13 ita bandha tabhI antara se eka bhAga pramANa hai / 63 30 hona hotA hai / isa prakAra isa krama ko upakarSaNa koTipRthaktva sAgaropama pramANa saMkhejje bhAge satkarma meM se saMkhyAta bahubhAga ko 64 19 pratyeka 66 32 guNazreNizIrSa ke aghastana samaya ke 72 28 ora prahaNa 20000 : 5= 40000 dvArA mithyAtva ke sthiti kANDaka ko anantaguNAhIna hai / isa prakAra jaba taka ki jaghanya antarmuhUrta kama eka jaghanya aura utkRSTa kAraNa pariNAma sthitibandha tathA saMyata hotA hai| saMkhyAtabhAga hAnirUpa sthitikANDaka kA saMyatAsaMyata ke apratipAta zuddha dekhA darzana mohanIya samyagmithyAtva kA pUrA saMkrama jahA~ yaha jIva samyaktva meM jaghanya se tejolezyArUpa ina bandha sabhI antara se saMkhyAta bhAga pramANa hai / utkRSTa sthiti satkarma se upasthita jIva ke sAgaropama - zatapRthaktva pramANa sthitikANDaka hotA hai / utkarSaNa koTi lakSa pRthaktva sAgaropama pramANa asaMkhejje bhAge satkarma meM se asaMkhyAta bahubhAga ko grahaNa 20000 / 5 = 4000 dvArA jaba taka mithyAtva ke sthiti kANDaka ko nahIM prApta hotA anantaguNAhIna hai / isase bhI udaya samaya meM praveza karane vAlA anubhAga anantaguNAhIna hai / isa prakAra hIna hotA hai / isase bhI udaya samaya meM praveza karane vAlA anubhAga anantaguNAhIna hai / isa prakAra isa krama ko pratyeka aghastana samaya ke guNazreNizIrSa ke arthAt jaba taka ki sthitikANDaka kI jaghanya mo jaghanya eka palya aura utkRSTa karaNa pariNAma sthitibandhApasaraNa tathA saMyatAsaMyata hotA hai| saMkhyAta bhAgavRddhirUpa sthitibandha kA saMyatAsaMyata ke jaghanya apratipAta
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatra ] pRSTha paMkti 172 13 172 31 173 35 sAmAyika - chedopasthApanA zuddhi saMyata aura Adara ba pratibaddha hai / 223 30 223 30 223 33 223 34 231 21 234 25 238 16 azuddha mAyAkasAya0 / teu0 190 21 191 28 203 31 205 27 206 3 211 29 saMkhyAtaguNahAni aura ananta guNA 217 3 zuvizuddha 221 18 tiryaMcagati devagati ina tInoM ke 221 19-21 karma kI narakagati.... sAdhAraNa prakRtiyA~ tathA sthitikANDaka kA 248 23 276 19 317 27 320 18 jAnanA cAhie / 320 22 320 33 331 24 aprasta vahA~ se lekara satyANe vaha sthitikANDaka jisa sthitikANDaka kA vaha kANDaka bhI akarSita mohanIya kamoM kA grahaNa kiyA sthitibandhAparaNa asaMkhya guNa sthiti ko eka samaya AvalI pramANa do tribhAga pramANa kucha kama do bhAga pramANa sarvaprathama prathama samaya meM inakA kadAcit zuddha | evaM lohakasAya0 / Navari suhuma0 mAyAkasAya 0 atthi / teu0 jAnanA cAhie / isI prakAra lobhakaSAya meM bhI jAnanA cAhie / kintu vahA~ para sUkSmasAmparAya saMyata bhI hotA hai / sAmAyika - chedopasthApanA zuddhisaMyata parihAravizuddha saMyata aura Adara na pratibaddha hai / aprazasta usake bAda satthANe saMkhyAta guNAhIna aura anantaguNA hIna suvizuddha tiryaMcagati ina donoM ke karma tathA 239 sthiti samUha kA vaha sthiti samUha jisa sthiti samUha kA vaha sthiti samUha bhI apakarSita antarAya karmoM kA grahaNa kiyA sthitibandhApasaraNa asaMkhyAtaguNA hIna ho dravya ko eka AvalI pramANa dUsare bhAga (12) pramANa kucha kama arddha bhAga pramANa prathama samaya meM inakA kadAcit vedaka aura kadAcit
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti 10 26 upazama 10 28 upazama 19 16 23 12 24 8 cava 24 16 udayAvali 28 22 29 13 29 14-15 do chAsaTha sAgaropama, nAnA guNahAniyoMkI anyonyAbhyasta rAzi 29 16 29 18 29 23 azuddha guNasaMkramaNadvArA NANatapamANatta guNazreNi gopucchA se samayabaddhoM kA 29 24 31 9 jANidU Na 33 19-20 nahIM hotA hai isakA 95 96 97 aura guNasaMkramabhAgahAra ke utkarSaNa - apakarSaNa se jJAta nahIM hotA ? use udaya meM 32 guNakAra se guNA 41 4 NAtthi 54 carama paMkti nIce utkRSTa 55 27 zreNi kI prarUpaNA kI apekSA apane 56 22 anAnupUrvI 59 carama paMkti asaMkhyAtavA~ 63 27 prApta na hone ke 66 13 kAyavvo / 66 jAtA hai / 72 74 28 28 duguNA 1 28 hote samaya yahA~ se 83 21 sthitibandha jAkara 84 28 sthiti bandha jAkara 95 12-13 mAyAmokaDide mANassa 95 15 avasthitapane kA 29 19 jayadhabalA bhAga 14 zuddha karane para mAna kA apUrvakaraNa jIva prathama samaya se lekara upazAmaka upazAmaka aghaH pravRta saMkramadvArA NANaM tappamANatta ceva udayasthiti gopucchA se jaghanya samayaprabaddhoM kA do chAsaTha sAgaropama kI nAnAguNahAniyoM kI anyonyAbhyasta rAzi ke utkarSa - apakarSaNabhAgahAra se jJAta nahIM hotA, kyA kAraNa hai ? use atisthApanAvali ko chor3akara udaya taka saba sthitiyoM meM bhAgahAra se bhAjita jANidUNa nahIM hotA hai, isa prakAra isa artha vizeSa ko mUla prakRtiyoM kA Azraya kara Natthi nIce chor3e gaye isa prarUpaNA ke tulya AnupUrvI saMkhyAtavAM prApta hone ke kAyavvo ? jAtA hai ? dvitIya bhAga pramANa hai / hote samaya eka sthAnika bandha samApta ho gayA / yahA~ se sthitibandhotsaraNa karake sthiti-bandhotsaraNa karake mAyAmokaDa mANasa anavasthitapane kA karane vAle ke aghaH pravRttakaraNa saMyatajIva apUrvakaraNa ke prathama samaya se lekara
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatra ] pRSTha paMkti azuddha 103 11 koheNo baTThidassa 120 21 puruveda 120 caramapaMkti samayasambandhI 120 antarakaraNa karane para 27 124 29 sUkSmasAmparAyika kA 125 10 bAdara lobhavedagaddhAe 126 25 nirdeza dekhA jAtA hai 126 taNidde sadaMsaNAdo / 7- 8 132 6 asaMkhejjadi bhAgapaDibhAgattAdo 132 22 asaMkhya / taveM 134 carama paMkti cAhiye / yaha 135 12 Na, mohaNIyasseva 135 13 maraNava seNa 135 31 nahIM, kyoMki 135 31 samAna hI hai, 135 32 maraNa 136 19 antarmuhUrtaM 151 5 asthi 153 29 kAla ke bhItara sthitibandhApasaraNoM ko antara karatA hai| nahIM hotA / 166 21 167 21 171 172 12 sthitikANDaka kI 27 hotA hai / aisA samajhakara bhAga pramANa hotA hai / sadasahassa / zuddha koNovaTThadassa 213 25 sthitikANDakoM ke jAne para 215 9-10 jahAkamamasaMkhejjaguNahANIe (1) puruSaveda X antarakaraNa kiye jAte samaya bAdarasAmparAyika kA lobhavedagaddhAe nirdeza nahIM dekhA jAtA hai / sAsaNAdo | saMkhejjadibhAgapaDibhAgattAdo saMkhyAtaveM cAhie, parantu mohanIya karmakI anivRttikaraNa upazAmaka ke antima sthitibandha kI jo AbAdhA hai use grahaNa karanA cAhie / Na mohaNIyasseva karaNavaseNa X samAna nahIM hai, karaNa 241 muhUrta atthi kAla ke bhItara saMkhyAta hajAra sthitibanvApasaraNoM ko 180 23 182 12 183 15 lakSaNa lakSa 187 18 19 alpabahutva isa alpabahutva vidhi se sthitibandha 213 24 jAtA hai / aba antara karegA nahIM hotA / anantara samaya meM ye donoM hI ghAtapravRtta hoMge / sthiti-satkarma kI hotA hai, kyoMki isake upazamazreNisambandhI ghAta nahIM prApta huA hai / aisA samajhakara bhAgapramANa adhika hotA hai / sadasahassassa / ho jAtA hai, yaha ukta kathana kA tAtparya hai / isa prakAra isa sthAna para samasta karmoM kA sthiti-bandha yathAkrama saMkhyAtavarSaM pramANa ho gayA / aba . sthitikANDaka pRthaktva ke jAne para jahAkamaM saMkhejjaguNahANIe
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 pRSTha paMkti azuddha 215 25 asaMkhyAtaguNahAni 220 17 pratibaddha hai / isa prakAra 221 carama paMkti samasta dravya ke anaMtaveM 225 18 aba jisane eka AvalipramANa 225 21 hai / dvitIya sthiti jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe zuddha saMkhyAtaguNahAni pratibaddha hai / saMkrAmaNa prasthApaka ke pUrvabaddha karma kaise anubhAga meM pravRta hote haiM / isa prakAra samasta dravya ke anubhAga ke anantaveM aba jisane antarakaraNa sampanna karane ke bAda eka Avali pramANa hai / sAmAnya se vaha avaziSTa prathama sthiti bhI antamuhUrta pramANa hI hone se vaha yahA~ antarmuhUrtaM kahI gayI hai / dvitIya sthiti 228 235 15 17 nirjarita huI aura nahIM nirjarita huI saMkrAnta huI athavA sakrAnta nahIM huI AyA hai, kyoMki unakA saMkramadravya saMkrama meM alpabahutva tIsarI gAthA anubhAga prakRti kA utkarSaNa 264 22 270 20 274 16 278 17 do tIna 294 20-21 chor3akara Upara chor3akara tathA Upara 295 18-22 noTa -- mUla cUrNisUtra ke artha ko 9361 ke bAda par3hanA hai / 310 28 jitanI sthiti 310 28 310 34 anusAra prarUpaNA 323 18-19 arthAt mUla se lekara 323 20 hIna anubhAga ke 323 22-23 DiDole ke khambhe aura rassI anta rAla meM trikoNa hokara karNarekhA ke AkArarUpa se dikhAI dete haiM / vahA~ se lekara krodhAdi lobha kA anubhAga satkarma 323 35 328 30 331 carama paMkti pahalI 335 10 aNaMtA bhAgA anaMtAbhAgA 336 27 avizeSa 337 25 do bhAga 337 26 do bhAga 337 30 do bhAga adhika 337 31 tIna 337 32 cAra 338 17 saMkhyAtabhAga AyA hai, athavA vaha anukta ke samuccaya ke lie AyA hai, kyoMki [ jayadhavalA bhAga 14 unakA guNasaMkramadravya saMkrama meM svasthAna alpabahutya tIsarI bhASyagAthA pratisamaya anubhAga do tribhAga jitane anubhAga prakRti kA anubhAga utkarSaNa anusAra artha - prarUpaNA mUla taka hIna anubhAga spardhaka ke hiNDole ke stambha aura rassI ke antarAla meM trikoNa hokara karNAkAra rUpa se dikhatA hai / vahA~ se lekara kANDakaghAtadvArA krodhAdi mAna kA anubhAga satkarma pahale spardhaka kI anaMtA bhAgA anaMtabhAgA avazeSa dvitIya bhAga dvitIya bhAga dvitIya bhAga adhika tRtIya caturtha saMkhyAtaveM bhAga
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 zuddhipatra ] pRSTha paMkti azuddha 338 21 asaMkhyAtAsaMkhyAta bhAga 340 30 nirjarA 343 31 6680 344 7 vaggaNAbhAgahAramettaM 344 22 21/105 347 18 eka guNahAni 348 17 jAnanA caahie| 349 26 eka guNahAnisthAnAntara ke 349 30 vargaNAe~ nikSipta 351 31 punaH dvitIya 354 31 bhAgahIna hai, kintu 357 22 udaya eka sthAnIya rUpa se unameM 358 30 ke asaMkhyAtaveM 396 2 pRSTha 159 401 28 pRSTha 343 zuddha asaMkhyAtA saMkhyAtaveM bhAga saMkramaNa 1680 vaggaNA bhAgahArametaM 105 eka pradezaguNahAnijAnanA cAhie / vaha kaiseeka pradezaguNahAnisthAnAntara ke vargaNA meM nikSipta punaH pUrvokta dvitIya bhAgahIna nahIM hai, kintu udaya meM eka sthAnIya rUpa se ke spardhakoM ke asaMkhyAtaveM pRSTha 129 pRSTha 342 jayadhavalA bhAga 15 pRSTha paMkti azuddha zuddha 2 38 yathA samaya yathA Agama 3 14 saMkhyAtaguNA hotA hai| saMkhyAtaguNAhIna hotA hai| 3 31 satkarma ke kANDaka ke 11 33 ataH 11 34 ananta kahe jAte haiM antara kahe jAte haiM 15 20 ananta antara 15 24 antima antara kRSTi antima kRSTi 17 25 prathama kRSTi kA prathama saMgraha kRSTi kA 25 25 gopucchAoM spardhakoM 26 24 kRSTiyoM ko niSpAdita kRSTiyoM ko dvitIya samaya meM niSpAdita 27 33 pUrva aura apUrva kRSTiyoM kI apekSA pUrvAnupUrvI kI apekSA 56 21 rahane hai taka rahane taka 74 25 dravya kucha dravya kA kucha 80 21 prathama saMgraha prathama athavA dvitIya saMgraha 97 27 car3hA huA jIva car3he hue jIva ke
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ jayadhavalA bhAga 15 pRSTha paMkti azuddha zuddha 103 24 kyoMki gopucchAvizeSoM kA kyoMki utare hue adhvAna pramANa hI gopucchAvizeSoMkA 109 24 vedaka avasthita vedaka hokara avasthita 109 34 azvakaraNakAla azvakarNakaraNakAla 111 18 zaMka zaMkA 112 31 adhika hai usase napuMsakaveda kA adhika hai usase strIveda kA kSapaNAkAla vizeSAdhika hai| usase napuMsakaveda kA 113 26 pradezoM tathA 136 21 AgatA asAtA 145 22 abhanIya abhajanIya 152 26-27 kA paramANu isa kSapaka ke udaya ke paramANu (kucha paramANu hI) isa kSapaka ke udaya meM meM sakSubdha hotA hai, saMkSubdha hote haiM to bhI vaha bhavabaddha nizcaya se udaya meM saMkSubdha hotA hai, (arthAt vaha bhavabaddha udaya meM AyA, aisA kahalAtA hai) 155 19 uccAraNA karake dUsarI bhASyagAthA uccAraNA nahIM karake dUsarI bhASyagAthA ke arthake saMbaMdha se sambandha se 157 26 uccAraNA karake usake artha kI uccAraNA nahIM karake usake artha kI hI dUsarI dUsarI 160 36 vizeSoM meM hote vizeSoM meM kiyatsaMkhyaka (katane) hote 163 25 zeSa asaMkhyAta zeSa utkRSTataH asaMkhyAta 164 27 jo pradezapuMja jo zeSa pradezapuMja 171 21 sthiti meM zeSa samaya meM zeSa 175 34 sAmAnya sthiti nahIM pAyI jAtI samayaprabaddhazeSa nahIM pAyA jAtA 178 31-32 isase Age jisa krama se ve sthitiyA~ x bar3hI haiM usI krama se .... 178 33 vahA~ asaMkhyAta vahAM se Age asaMkhyAta 184 31 bhASyagAthA kI bhASyagAthA ke avayavoM ke arthoM kI 184 33 bhAgapramANa antara bhAgapramANa utkRSTa antara 185 18 jAnane cAhie jAnane cAhie, aisA sUtra ke artha kA sambandha hai| 185 23 samayaprabaddhazeSa niyama se samayaprabaddhazeSa aura bhavabaddhazeSa niyama se 186 31 sthitiyoM kA sthiti kA 188 28 samayaprabaddhoM ke samayaprabaddhazeSoM ke 193 23 nirlepana sthAnoM samayaprabaddhoM 195 25-26 pratyeka atIta pratyeka ke atIta 199 23-24 AcArya vyAkhyAna karate haiM / vyAkhyAnAcArya kahate haiN| 200 35 alpabahutva kA stokatva kA 204 24 sAmAnya aura asAmAnya donoM samayaprabaddhazeSa evaM bhavabaddhazeSa sthitiyA~
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatra ] pRSTha paMkti 207 22 211 33 212 26 212 34 214 29 214 34 215 19 217 11 azuddha samAdhAna -- isI sUtra se jAnA jAtA hai / jAte haiM samayabaddha kI sthiti ke bhI tatprAyogya adhika pUrva meM ki pUrva meM hae haiM eka sAtha udayaTThidI udayasthiti 217 28 218 27 nirlepana kAla hai vaha 222 31 dviguNa vRddhirUpa 226 17 dviguNavRddhi 233 12 aNusiddhIdo 235 14 mahA pramANa 236 21 tInoM hI aghAti karmoM kA 237 20596 237 30 239 20 kAla taka 239 21 239 31 240 16 32 paribhASArUpa prarUpaNA rakhane vAlA saMjvalana anubhAga kI apavartanA hotI hai / 242 15 sambhava hai / 245 32 pradeza ke agrabhAga 246 24 kyoMki prathama 251 22 sthAnarUpa 253 18-19 prApta hone taka 257 22 asaMkhyAtAsaMkhyAtaveM 263 21 asaMkhyAta 264 21 prathama samaya meM 272 28 rasa sthAna 274 29 jIda 278 24 puna: isameM krodha kI dvitIya saMgraha kRSTi kA zuddha samAdhAna -- isI sUtra se jAnA jAtA hai| aura sUtra anyathA nahIM hotA; kyoMki sUtra ke anyathAtva kA vipratiSedha hai / jAyeMge samayabaddha kI karmasthiti ke bhI niyama se tatprAyogya adhika kAla vAle nirlepana sthAna meM pUrva meM ki samasta nirlepana sthAnoM meM pUrva meM hue haiM aise ananta haiM; eka sAtha udayadI [ udayAvali ] udayAvali nirlepana kAla hai vaha anusamayanirlepanakAla kahalAtA hai / vaha X dviguNahAni aNuttasiddhIdo mAha pramANa tIna aghAtiyA karmoM kA tathA tIna zeSa ghAti karmoM kA 6597 paribhASA ke artha kI prarUpaNA 245 kAla pramANa rakhane vAlA anubhAgakANDakaghAta saMjvalana anubhAga kI anusamaya apavartanA hotI hai usase usI samaya badhyamAna utkRSTa kRSTi anantaguNI hona hotI hai / asambhava hai / pradeza samUha kyoMki cAroM prathama adhvAnarUpa nahIM prApta hone taka asaMkhyAtA saMkhyAta ananta dvitIya samaya meM isa sthAna jIva punaH krodha kI dvitIya saMgraha kRSTi meM prathama saMgraha kRSTi kA
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [jayadhavalA bhAga 15 pRSTha paMkti zuddha azuddha Age jaisA sthitibandha krama se hIna hotA haA isa samaya 3 varSoM se Upara jaisA vibhAga taba tIna 25 tIna bhAga 287 31 taba ina 297 26 zaMkA 297 28 anantaguNIhIna 298 12 saMchuddhamANassa 298 24 dravya ko saMjvalana 298 31 krodha meM saMkramita hone vAlo 300 16 antara kRSTiyA~ 302 16 asaMkhyAtaveM bhAga 302 22 dvArA eka 302 27 bAdarasUkSmasAmparAyika 302 28 saMkhyAtaguNAhIna 305 18 asaMkhyAtabhAga 307 21 hIna hai| 307 27 ke antima samaya taka binA anantaguNI saMchuddhe mANassa. dravya ko kroSa-saMjvalana krova ke mAna meM saMkramita hone para mAna kI antara kRSTiyoM ke asaMkhyAta bahubhAga dvArA khaMDita karane para landha eka bAdara sAmparAyika asaMkhyAtaguNAhIna asaMkhyAtaveM bhAga 313 33 asaMkhyAtaguNA 315 31 ukkhedi do' 322 20 asaMkhyAtarUpoM 323 19 asaMkhyAtaveM 324 33 antara 326 18 anantara 328-29 34 kyoMki pravRtta 329 20 asaMkhyAtaveM bhAga meM 329 24 aMtimasthiti kANDaka kRSTikAraka ke prathama samaya se lekara carama samayavartI bAdarasAmparAyika hone taka binA asaMkhyAtaguNAhIna ukkhedido' saMkhyAtarUpoM saMkhyAtaveM anantara antara kyoMki guNazreNi ke pravRtta asaMkhyAta bahubhAga ko dvicaramasthiti kANDaka
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha 1 4 6 7 7 w990vv 8 8 9 9 10 11 11 11 11 12 12 13 13 14 14 14 19 20 21 22 22 23 23 23 24 24 25 26 26 27 27 28 29.. 31 32 32 33 34 35 36 6 X ke ke ke 1 3 ca 43 44 44 46 47 47 48 50 paMkti 8 11 1 11 27 17 3 8 15 1 23 25 31 4 12 22 27 10 27 31 6-7 10 15 10 11 2 3 8 9 10 1 2 12 13 19 21 11 9 7 22 6 8 11 6 25 4 6 12 11 24 10 20 azuddha soDasamo - maNugaMtavyA lobhasya caramasamavabAdarasAMvarAio pradezapuMja ke TTima paDhamavasamaya kRSTiyo kAM sarUpaparUvaNA ThidikhaDaya mAkaDDiyUNa Nikkhava anisthApanAvali zreNirUpaNa palyApama viM nijarA atha mukha se pUvAkta pariNamide pariNamita hone para ? pariNAmide pre0 kA0 NiddesadesaNAdo * caramo ya gavasaNa dosANuvalabhAdo athetyaya desaghAdi, vutta laddhikammasatta madiAvaraNadi bhayaNijjasarU, veNedassa sAmANaM samArAhoNAsaMbhavo sugama saMpatte eka hI jAti desAbhAsayaM pariNAmappaiya desAbhAsaya dekho jayadhavalA bhAga 16 zuddha paNNArasamo - maNugaMtavvA lobhasa paMcaNhamaMttarAiyANaM desadhAdiM payAda kammANa saMgrahakRSTi vedeMte kiTTie rasami tti / carimakiTTi kSapaNA khavedijjati kyA caramasamayabAdarasAMparAio pradezapuMja ko heTThimo paDhamasamaya kRSTiyoM kA sarUvaparUvaNA ThidikhaMDaya davvamokaDDiNa Nikkhiva atisthApanAvali zreNiparUpaNA palyopama vi nirjarA arthamukha se pUrvokta pariNAmide pariNamA dene para X NidesadaMsaNAdo (157) * carimo ya vesa dosANuvalaMbhAdo athetyayaM desaghAdi vRttaM laddhikammaMsattaM madiAvaraNAdi bhayaNijjasarUveNedassa sAmaNNaM samArohaNAsaMbhavo sugamaM saMpatto ekaTThI ke jAtI desAmAsayaM pariNAmappaccaiya desAmAsaya dekhI paMcaNhamaMtarAyANaM desaghAdiM payada kammANaM saMgrahakRSTi vedeMto kiTTIe rasamitti / carimakiTTaM saMkramaNa khavejjati X
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 52 52 54 54 59 59 59 60 61 65 67 68 69 69 70 71 72 78 82 84 85 87 88 89 90 92 93 97 98 103 112 112 113 115 115 119 120 123 126 133 137 139 145 148 149 150 154 159 160 174 177 183 185 193 194 3 7 9 15 6 0 0 m 10 20 www.s 9 3 25 6 1 25 3 12 12 8 14 9 2 4 24 3 13 14 2 22 9 11 10 14 7 2 3 3 12 1 6 2 19 18 13 7 12 6 5 11 29 8 24 3 23 3 11 hAdi sugama e bhaNide bhAsAgAhANa Na, aNabhAge saMbhava nahIM hai| usa kAla meM majjima niyamo pacchAsutaM kyA anantara sugama kiTTI vegamma kheda hai ! ki kiTTI kammaMsi vaDhDhIe saMkamage sattamA udI di uddIpaNA saMkamedi te yappA pariNamartA samayaNAe vedijmANigA, pUrvavedit dusabhayUNa jAna evametieNa tuvvilla sutamAha paDhamaTTI khavemANasya kudo 6 276 etto aNusamayamoTTijjamANa Dhakkabidiyasamaye sapahi kammodaya jJAnavarAgyAtizaya jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe hodi sugamaM evaM bhaNide bhAsagAhANa hI pIrasamApti meM duggama-maNivaNa saMbaMdheNava NikkhimANo dissamAga kavAu mavasaMharemANo samaya meM lokapUraNa hodi / yatthamedaM suttaM / 9 383 aba kRSTigata zIlAnAmakAdhipatya pada ke manojJAM tatsaddazo Na aNubhAge saMbhava nahIM hai| isa kAraNa se "Na savvesu Thidivisesesu" aisA kahA gayA hai| majjhima NiyamA pucchAsuttaM kyA ananta sugamaM kiTTI vedagammi yaha jAnanA cAhie ki kiTTI kammaMsi vaDDI saMkAmage sattamI udIredi udiNNA saMkamadi teyappA pariNamatI samayUNAe vedijjamANigA pUrvavedita dusamayUNa jAne evamettieNa puvvilla suttamAha paDhI khavemANassa X 8 276 kudo? etto aNusamayamoTTijjamANa Dhukka diya saMpi kammodayaM jJAnavairAgyAtizaya bhI parisamApti meM duggamamaNivaNa saMbaMdheNeva [ jayadhavalA bhAga 16 zuddhipatra NikkhivamANo dissamANa kavADa muvasaMharemANo samaya meM antara arthAt lokapUraNa hodi / 6 383 yaha sUtra gatArtha hai / aba kRSTigata zIlAnAmekAdhipatya kAla ke manojJA tatsadRzo
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
_