Book Title: Jagatsheth
Author(s): Sushil
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002065/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ija gazeTha adall I WARS BRUI - H US. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - jagazeTha : lekha..ka... : su zIla : prakAzaka : zrI zrutajJAna prasAraka sabhA - amadAvAda. ( 0 ) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha lekhaka : prakAzaka prati mUlya pRSThasaMkhyA : punaHmudraNa : suzIla zrI zrutajJAna prasAraka sabhA - amadAvAda. 1250 rUA. 50 16 + 169 saM. 2064 (I. sa. 2008) : prAptisthAna : jitendrabhAi kApaDiyA C/o. ajaMtA prinTarsa 14-bI, sattara tAlukA sosAyaTI, poSTa : navajIvana, amadAvAda-14. phona : (o) 27545557, (rahe.) 26600926 zaradabhAi zAha 102, vI.TI. epArTamenTa, dAdAsAheba pAse, kALAnALA, bhAvanagara-364001. phona : 2426797 | vijayabhAi bI. dozI sI-602, dattANInagara, bilDIMga naM.-3, esa.vI. roDa, borIvallI (vesTa) muMbaI-92 mo. 9320475222 mudrakaH kirITa grAphIksa - amadAvAda. phona : 25352602 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavRttinuM nivedana rAjakIya kSetramAM je vakhate mahAkrAMtinA paDaghA guMjI rahyA hoya, ane daze dizAmAM gherAyelAM vAdaLa vacce Aghe Aghe muktinI vidyuta rekhA prajAnA jIvanamAM AzA ane AlAda bharI rahI hoya, evA vikaTa ane mAMgalika avasaramAM, jaina prabhAvako ane rAjanItinipuNa dhuraMdharonI smRti thaI Ave e svAbhAvika che. jaina jagatanA tapasvIo, sAhityasevIo ane upadezako jema vizvavikhyAta che, tema jaina jagatanA musadIo hajI vizvanA prakAzamAM bahAra AvyA nathI. kALabaLa Aje anukULa banatuM jAya che. ane dhIme dhIme jaina samAjanA itihAsasraSTAo sAhityamAM sthAna meLave evuM vAtAvaraNa sarajAya e dRSTie vartamAna paristhitimAM jagatuzeThano ItihAsa vadhAre baMdhabesato thaI paDaze. baMgALanI aDhAramI sadI e kharekhara eka bhISaNa krAMtikALa hato. prapaMco ane svArthodhatAne lIdhe AkhuM rAjadvArI kSetra kaMTakamaya banyuM hatuM. sagAM-snehIo ane svAmI-sevako vacce svArtha-lobha-lolupatA ane vAsanAonAM kanvayuddha cAlatAM hatAM. evA vikaTa saMyogomAM baMgALane bacAvI lenAra jagazeThano vyavasthita itihAsa Aje ApaNI pAse nathI. mAtra sarakArI khAnagI dastAvejo, chuTAchavAyA patravyavahAro ane paTTAomAMthI e jaine jyotirdharanI kAryakuzaLatA, prajAhitasvitA jhaLakI rahe che. lorDa klAIvanA zabdomAM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahIe to e eka evo prabhAvI mANasa che ke dezanI sahIsalAmatI ane bhalAne mATe te tamane ucita salAha ja Apaze.'' baMgALanA A mahApuruSanI yazagAthA vyavasthita prakAza pAme ane e gauravabharyA itihAsane ukelatAM jaina jagatanI ujjvaLa rASTrasevAno janatAne paricaya thAya, e mATe 'jagatazeTha'nI navalikA janatA samakSa mUkavAnI icchA vyakta karatAM, bhAI suzIle, cha mAsanI jela-yAtrA ane te pachInI nAdurasta tabiyata vacce paNa UMDA UtarIne banatI tvarAe A kathAnaka taiyAra karavAmAM je jahemata uThAvI che ane aitihAsika sAhityanI apUrNatA chatAM pariNAme AjanA rASTrIya navasarjanamAM je prAbhAvika sAdhana pUruM pADyuM che, te mATe temane abhinaMdana ghaTe che. prAbhAvika puruSonA jIvanaprasaMgone saMskArI rocaka bhASAmAM taiyAra karI 'jaina'nA vAcakone aitihAsika bheTa ApavAnI amArI cAlu praNAlikA A pustakathI vadhu bara Ave che, te mATe harSa vyakta karatAM eTalI umeda rAkhIza ke jagatzeThanI bhaLatI TopI nIce oLakhAtA amIcaMdo ane mANekacaMdo sAthe jaina-jagatzeThanI vaMzavelAne kAMI nisbata nathI; e spaSTa vastu A sAhityamAMthI janatA samaje ane prabhAvazALI vaibhava ane musaddIpaNAthI baMgALanA itihAsamAM eka mahattAbharI noMdha levarAvanAra jagatzeThanI yazagAthAne ukelI temAMthI navuM cetana prApta kare. jaina ophIsa-bhAvanagara tA. 1-3-1931 devacaMda Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ le..khaka nuM......ni..ve..da.... anAvazyaka (anAvazyaka eTale binajarUrI. ghaNIvAra vRddho, vaDIlo ane vadhu sujJo phariyAda kare che ke A jamAnAmAM have "Avazyaka'no koI bhAva pUchatuM nathI. mane thayuM ke AvazyakonA bhAva besI gayA hoya to ekavAra "anAvazyaka"ne enA Asane besADI bhAgya ajamAvavAnI taka kema na ApavI ? "anAvazyaka" dhIme dhIme baLavAna bane to Avazyaka"no garva gALI de ! anAvazyakanuM eka moTuM sukha e ke te AvazyakanI jema jahAMgIrI hukama na kare ! e bicAruM zaramALanI jema eka kore saMkocAIne besI rahe ! vAMco toya ThIka ane na vAMco toya ThIka, anAvazyaka to che ja. bhAgyayoge vAcakanI najare caDe ane potAnAM rUpa-guNathI vAcakane mugdha kare to te potAnI lajA, namratA ane raMjakatAne lIdhe kadAca Avazyaka karatAM ya vadhu vhAluM thaI paDe!) "jagatuzeTha" lakhavAno vicAra karyo tyAre to "navalakathA" ja lakhAze ema mAnI lIdheluM ane aitihAsika AdhArane lIdhe kathA paNa aitihAsika ja banaze, e paNa lagabhaga cokkasa hatuM. e baMneno subhAgye meLa maLI jAya to "eka rasabharI aitihAsika navalakathA" ApoApa UgI nIkaLe, emAM kAMI pUchavApaNuM ja na hoya. jagaDuzeTha"nI A kathA e rIte jo koI mAsikamAM krame krame lakhIne chapAvavI zarU karI hota ane upara kahyA tevA manorathothI doravAyo Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hota to huM kadAca vArtAnA mathALe, haMmezAM sthApita niyama tarIke chapAtAM vAkyo lakhI nAkhata ke, "jagat zeTha" (eka rasabharI aitihAsika navalakathA) ane taMtrI sAheba, mane khAtarI che ke, 'rasabharI' pAse "ati' zabda umerI 'ati rasabharI' banAvI vAMcanArane ghaDIbhara bhramamAM nAkhI zakata. paNa mArA bhAgyamAM pustaka lakhavAnuM sarjAyuM haze ane eTalethI chUTako thavAno na hoya tema chapAyeluM pustaka vAMcI pAchuM prastAvanA lakhavAnuM paNa nirmAyuM haze; eTale ja mane mAruM chapAyeluM pustaka vAMcavAnI pharIthI pharaja paDI. dareka lekhaka jema pote potAno samAlocaka hoya te dRSTie vAMcavAnI pharaja paDI ane mAro moha "kamaLapatra paranA jaLabiMdu''nI jema sarI gayo. bhAre bhavya svapna nihALanAra dardIna daridrI svapnadraSTAnI jema mane thayuM ke A '"jagatzeTha" nathI zuddha itihAsa ke nathI narI kathA ane e bemAMnuM kaMI na hoya, chatAM rasabharI aitihAsika kathA kahevA jAuM to bIjIvAra thANAnI bIjI jelane ja lAyaka gaNAuM ne ? eTaluM chatAM mane eka AzvAsana maLI rahe che, "pRthvI vizALa che ane kALa niravadhi che.'' game tyAre game tyAM paNa koIka samAnadharmI udbhavaze ane kaheze ke 'jagatzeTha'nA lekhake itihAsanI sAthe ramata nathI karI, 'rasa' ANavAnI khAtara moTerAonI maryAdA nathI mUkI ! aitihAsika prasaMgone kathA khAtara saheja AghApAchA karyA haze, paNa cheka vikRta nathI karyA. mAro samAnadharmI ATaluM kahe topaNa mAre mana Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ basa che. virodhI ke vidharmInI koI darakAra nathI rAkhatuM, to pachI mAre ekalAe zA sArU rAkhavI ? jagaDuzeTha vAMcatAM pahelAM koI koIne ema lAgaze ke- "aMgrejI rAjya sthApavAmAM jeNe sahAya karI, tenI vAtamAM mAla zuM hoya ? ane mAla hoya topaNa jenA pApe doDhaso varSa thayAM gulAmI bhogavavI paDatI hoya tenI kathA kAne paDavA devI e paNa pAtaka nathI ?" jagatuzeTha" IsTa-InDiyA kaMpanInA aMgabhUta banyA hatA, ema kahenArAo jagatuzeThane kharekhara bhAre anyAya Ape che ane eTaluM paNa umeravuM joIe ke dareka aitihAsika nAyaka enA jamAnAthI paraati para hovo joIe, ema mAnI lenArAo potAne vadhAre paDato nyAya ApI de che. aMgrejo athavA aMgrejanI rAjapaddhati ApaNane Aje AkarI thaI paDI che. paNa isTa-InDiyA kaMpanInA samayano navAbI-mogalAI amala jemaNe vicAryo che, temane to soLe soLa AnA khAtarI thaI cUkI haze ke vividha rIte pIDAtI-daLAtI ane vRMdAtI prajAne, aMgreja vepArIo-amaladAro tAraNahAra rUpa ja lAgyA haze. e vakhate paNa aMgreja vepArIo kaMI ochA khepAnI na hatA, paraMtu ribAtI raiyate emanuM bahAranuM rUpa ja joyuM. be aniSTomAMthI ekanI pasaMdagI karavAnI anivArya pharaja AvI paDI, tyAre prajAe ane prajAnA netAoe aMgreja vepArIo sAme AMsubharI AMkhe nihALyuM. aMgrejoe AMsu lUchatyAM to kharA, paNa samaya jatAM emanuM zuddha ke azuddha paNa kharuM rUpa pragaTyuM, ajANI bAju hatI, te AMkha sAme AvI ane hiMdI prajAne thayuM ke nadIthI bacavA ApaNe "vAva'nA pAMjarAmAM bharAI paDyA hatA. " kema ke mAna che ke, St & (c) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa A uparathI huM jagatzeThano bacAva karuM chuM, ema koI na mAne. aMgrejonI kUTanItino bacAva karI zakuM to ja temanA kaMIke sahAyaka-uttejaka ke salAhakAra gaNAtA jagatzeThano bacAva karI zakuM. kharI vAta to ethI jUdI ja che ane huM mAnuM chuM ke 'jagatzeTha' ekavAra vAMcaze, tene e samajAyA vinA nahIM rahe. chatAM vAcaka ane vArtA vacce aMtarAyarUpe na chUTake AvIne Ubho chuM, tyAre to kahI ja lauM ke jagatzeTha aMgrejone AmaMtraNa ApavA nathI gayA athavA to vera vALavAnI durAzAe ke rAjapATa paDAvI levAnI durbuddhie temane kadI nathI preryA. vepArI tarIke temane aMgreja peDhI sAthe saMbaMdha hoya e svAbhAvika che. Aje paNa aMgreja amaladAronA hAthano maraNatola lAThImAra bALako ane bairAo upara paDato vepArIo jue che. yuvako ane dezanetAone kArAvAsanI sakhata sajAo veThatA sAMbhaLe che ane jagatanA eka mahApuruSane kArAvAsanI divAlo pAchaLa 'jIvatA daphanAvavA' jevuM karuNa dRzya saunAM dilane vyathita banAve che, chatAM A dezanA vepArIo, rAjIkhuzIthI akkalahoziyArIthI potAnI meLe vilAyata sAtheno vepArI saMbaMdha toDI zakyA che ? vepArI saMbadhathI joDAvA chatAM jagatzeThe aMgreja vepArIonI khuzAmata nathI karI, paNa jyAre jyAre anyAya thato lAgyo che tyAre tyAre temaNe spaSTa zabdomAM kaThora satya saMbhaLAvyuM che. sirAja-uddaulA jyAre kalakattAnA aMgrejo upara krodhe bharAyo ane muThThIbhara aMgrejonA mAthe yuddhanAM nagArAM vAgatAM hatAM, tyAre barAbara sirAjaud-daulAnI jema ja jagatzeThe paNa aMgrejone lakheluM ke Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "tame je jorajulama vAparI kalakattA pacAvI beThA cho ane hugalI zaheranuM satyAnAza vALyuM che, te jotAM to laDavA sivAya tamArI bIjI kAMI dAnata hoya ema jaNAtuM nathI...'' ''e jAtanI cAlacalagata baMdha karo, tamArI mAgaNIo lakhI mokalo. mArA upara zraddhA rAkhajo. huM A khunAmarakI aTakAvI mArAthI banatuM karIza. "bAkI tame amArA rAjA-mahArAjA ane navAbo sAme baMduka tAkI UbhA raho ane amArA navAba adaba vALIne besI rahe e kema bane? tame ja tamArA manamAM A bAbatano vicAra karI jozo.* *11 eTaluM ja nahIM, paNa yuddhanA avasare jagatzeThane temanA sainya sAthe sirAjanI pAse aMgrejonI sAme laDAyaka vahANamAM UbhelA ApaNe joIe chIe. 99 jUnAM daphataro ane kAgaLomAMthI, jhINI tapAsa karIe, to AvA aneka purAvA maLI Ave. paNa vaLI pAchuM manamAM ema thAya che ke jagatzeThano ATalo ya bacAva zA sArU karavo ? je samaye dilhInA moTA zahenazAhathI mAMDI nAnAmAM nAno jamAdAra, lobha ke lAlacano mAryo kaMpanI sarakAranI soDamAM bharAto hoya te vakhate kadAca jagatzeTha * You have acted the very reverse part and possessed yourselves of Calcutta by force, after which you have taken and destroyed the City of Hugly and by all appearances, you seem to have no design but that of fighting. In what manner, then, can I introduce an application for accomodating matters between Nabob and you? What your intentions are it is impossible to find out by these acts of hostility. "Put a stop to this conduct and let me know what your demands are. You may then depend upon it. I will use my interest with the Nabob to finish these troubles. How can you expect that the Nabob will pass by or over look your conduct in pretending to take up arms against the princes or Subah of the country. Weigh this within yourself." 14-1-1757 Indian Records Series, Bengal-in 1756-57 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mr. Sta . dha jevA be-cAra puruSo ane rANI bhavAnI jevI ekAda devI, e cepathI potAnI jAtane thoDI bacAvI zakyAM hoya to paNa zuM thayuM ? ema na bane ke Aje atyAranA rAjazAsana sAme huM ane tame asaMtuSTa banyA chIe, ene lIdhe jagatuzeTha paNa ApaNI atyAranI najare ApaNA jevA ja ApaNane gamatA hoya ? dhAro ke ema hoya ane dhAro ke keTalAkoe utAvaLamAM kahI nAkhyuM che, tema jagatuzeTha aMgreja rAjyasthApanAmAM bhAgIdAra hoya, to eTaluM cokkasa ke jagatuzeTha vastutaH A taraphe nahIM ane pelI taraphe nahIM, kyAMka madhyamAM hovA joIe. abhaNa mANasanA sAdI-sIdhA toDa jevuM to nathI thatuM ? duniyAmAM badhA ApaNA jevA vicAranA nathI hotA. keTalAka evA paNa haze ke jene A badhI rAjanItinI chaNAvaTa, nakAmI kaDAkUTa lAgaze. keTalAka to musalamAnI nAmonI paraMparA joIne bolI UThaze ke A to jaina jagatuzeThanI kathA che ke AmadabhAI ne mAmadabhAInI ja badhI lamaNAjhIka che ? AvI badhI nakAmI ciMtAo karuM chuM tyAre ema thAya che ke jagatuzeTha jo mahArAjA zreNika, khAravela ke amoghavarSAnA jamAnAmAM janmyA hota to temanI AsapAsa phUlamALAnI jema kevAM sarasa nAmo guMthAta ? emanA vaibhavane devatAonI Rddhi ane samRddhi sAthe sarakhAvavAnI kevI sagavaDa maLata ? paNa ema nathI banI zakyuM, eTalA mATe lekhake dilagIra thavAnI jarUra nathI. jagazeTha aDhAramI sadImAM mogalonI paDatImAM aMgrejonI UgatI avasthAmAM janmyA emAM koI zuM kare ? vairAgyane badale bhUharacanA ane vimAnane badale vahANa na Ave to pachI paMcamakALa zA kAmano ? Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM jagazeThe maMdiro baMdhAvyAM che, saMgha kADhyA che ane tIrthonA khAsa hakka meLavI jainazAsananI amUlya sevA bajAvI che. anAvazyaka vastuonA pradarzanamAM bIjI paNa eka-be vAta umeruM: jagatuzeTha e koI eka vyaktinuM nAma nathI. e eka bAdazAhI padavI che ane te lagabhaga eka saikA sudhI peDhI dara peDhI UtaratI AvI che, eTale A pustakamAM eka nAyakane badale adhika nAyaka jovAmAM Ave to koI Azcarya na pAme. jagaDuzeTha ane amIcaMda vacceno bheda paNa A kathAnakamAM eka sthaLe khullo karyo che. keTaleka sthaLe ItihAsa-lekhakoe paraspara virodhI vigato noMdhI che. koIe amIcaMdane jagaDuzeThano samovaDiyo, koIe tene jagatuzeThano ADatiyo, koIe tene bhAre vaibhavazAlI, koIe moTA kinnAkhora tathA harAmakhora tarIke cItaryo che. paNa jagaDuzeTha ane amIcaMdanA vyaktitva vacce eka mahAsAgara jeTaluM aMtara hatuM. A badhuM eka yA bIjI rIte A pustakamAM to kahyuM che, paNa punarukti na karu to Avazyaka nAma zI rIte zobhe ? prastAvanAne aMte je je graMthonA AdhAra lIdhA hoya temano AbhAra mAnavAnI eka ziSTa paraMparA cAle che. jagatazeTha vize aMgreja amaladAroe, phreMca pravAsIoe ane musalamAna tavArIkha-navezoe chUTuM chavAyuM ghaNuM ghaNuM lakhyuM che. eka to e badhA graMthonA AdhAra ApavA pAchA emAM jAtabhAIone vagovavA ane upara jatAM temano AbhAra mAnavo e keTaluM vicitra che ? paNa mane to eka bIjo tarka Ave che. emaNe kaMI mArA mATe thoDuM ja lakhyuM che ? mAre emano Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhAra zA sAru mAnavo ? ane mAnuM to paNa je sAda saMbhaLAya nahIM tenI kiMmata keTalI ? araNyarudanathI kaMTALIne to hiMdIo yuddhanA medAne paDyA che. araNyarudanano punaruddhAra bhale be divasa moDo thAya! chatAM cheka akRtajJI na gaNAuM eTalA mATe je je mahAzaye mane jagarazeTha saMbaMdhI sAhitya pUruM pADyuM athavA sUcavyuM. temanI udAratA huM bhUlavA mAguM to paNa bhUlI zakAya evI vastu nathI, eTaluM kahI dauM. lUMTArA pAchaLa paDyA hoya ane bhAre zarIravALo zarApha jeTalA jorathI bhAge teTalI ja utAvaLathI A pustaka pUruM karyuM che, eTale bhUlacUkanI mAphI mAgavAnuM mana thAya che. paNa pAcho vicAra Ave che ke meM keTalAne mAphI ApI che ke huM mane potAne evI mAphIno adhikArI samajuM ? mane khAtarI che ke koI vAcake hajI sudhI evI mAphI ApI nathI ane tenI sAthe vadhAre sArI khAtarI to e che ke mAphI nahIM ApanAra pAse paNa evI kaMI sattA baLI nathI ke niyamanA anAdara badala lAThImAra calAvI zake ane jenI pAse sajA karavAnI kaMI sattA nathI, tenI mAphI mAgIe to paNa zuM ? ane mAgyA chatAM na maLe to paNa zuM ? paraMtu viveka e jo zobhA gaNAtI hoya to bakarInA gaLe laTakatA AMcaLanI jema evI mAphI mAgavAmAM mane khAsa vAMdho nathI. - suzIla bhAvanagara tA. 21-2-1931 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pv$${@ namo namaH zrIguru nemisUraye thoDIka vAta A jagatazeThanuM jIvana caritra varSo pahelAM jaina sAptAhikanA agralekho je lakhatA hatA te zrI bhImajI harajI suzIle lakhyuM ane vi.saM. 1987mAM prakAzita thayuM. te pachI ghaNI peDhI badalAI gaI. atyAranA 20/25 varSanA yuvAne suzIlanuM nAma suddhAM sAMbhaLyuM nathI hotuM. tevA yuvAno suzIlanI kalamathI paricita thAya e hetuthI A prakAzana varSo pachI navI peDhInA hAthamAM mUkatAM AnaMda thAya che. A pustaka punaHprakAzita karavAnI preraNA karanAra paMDita pUnamacaMdabhAi (goregAMva-muMbaI) che teo e bhArapUrvaka kahyuM ke jagatzeThanI vAta loko jANe tevuM karo ane temanI preraNA kAragata nIvaDI pustaka tamArA hAthamAM che. A peDhI A pustaka khUba khUba vAMce, ane eka Adarza jIvanamAM rAkhe pra vicAre tevI IcchA. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hi ke ....ca** *...kra. viSaya pRSTha 1 prakaraNa - paheluM ..................... ******. 1-6 2 prakaraNa - bIjuM ..... 7-12 3 prakaraNa - trIjuM. ................13-18 4 prakaraNa - cothuM ............................. 19-26 5 prakaraNa - pAMcamuM .......... ra7-36 6 prakaraNa - chaThuM ... 37-42 7 prakaraNa - sAtamuM ...........43-47 8 prakaraNa - AMThamuM... ..48-56 9 prakaraNa - navamuM . ................57-65 10 prakaraNa 6 6-74 11 prakaraNa - agiyAramuM ................ 75-80 12 prakaraNa - bAramuM .....................81-94 13 prakaraNa - teramuM . ..95-98 14 prakaraNa - caudayuM ........ 99-107 15 prakaraNa - paMdaramuM 108-121 16 prakaraNa - soLamuM. 122-129 17 prakaraNa - sattaramuM 130-147 18 prakaraNa - aDhAramuM . 148-153 19 jagazeTha : vaMzavRkSa .... .... 154-155 20 pharamAnanI bIjI bAju ..................... .................. 156 21 jagatazeTha mahatAbacaMdanuM pharamAna ............................................ 157 22 mANikadevI ..... .... 158-163 23 In the name of the purest, Highest in Station ......... 165-166 24 ahamadazAha bAdazAhanuM 17SaranuM pharamAna ................ 166-167 24 Aboo Ali khan Bahadur Emperor and.... ............. 168 26 abu alIkhAna bahAduranA rAjyanA trIjA varSanI sanada 169 5 ) m *mAM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * 5. 7777777 2) mu.ta. lA. traNa mitro 777777777777777777777777777777777 7 zrImatI pArulabahena pravINacaMdra zeTha (agIyALIvALA) mAtuzrI lIlAvatIbahena kAMtilAla zAha (koLIyAkavALA) zrI kanaiyAlAla kezavalAla boTAda (bhaDI-bhaMDAriyAvALA) / ````````````````````````````````` Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagata zeTha -suzIla 0 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha navakAra maMtranuM smaraNa karato hIrAnaMda gharanI bahAra nIkaLyo. paMca parameSThInAM dhyAna tathA smaraNathI AtmA nirmaLa bane che, ema te jANato hato. paNa Aja to AtmA karatAM ya dehano nibhAva tene mana vadhu agatyano viSaya hato. svarganAM sukha ghaNIvAra teNe vyAkhyAnomAM sAMbhaLyAM hatAM. paNa vartamAna jIvananAM duHkha-dAritrya ane apamAnathI kaI rIte bacavuM e tene nahotuM samajAtuM. navakAra maMtranA smaraNathI du:khamAtra dUra thAya che, vino badhAM TaLI jAya che ane aNadhArI rIte devatAo dhana-dhAnya vaDe AvArA ubharAve che, ema te zraddhApUrvaka mAnato. nAgorano gaDha vaTAvI eka jIrNa maMdiranI pAse AvI ubho rahyo. sAMja paDI gaI hatI. divase paNa A sthAna bhayaMkara bhAsatuM. saMdhyAnA AchA tejamAM hIrAnaMde AsapAsa nihALyuM. maMdiranA saMbaMdhamAM bhUta-vyaMtaranI cAlatI vahemavArtAonuM smaraNa thatAM te jarA camakyo. eke eka vRkSamAM vyaMtarano vAsa hoya ane bhAMgalA maMdiranA chUTAchavAyA paththaro jANe hamaNAM ja bhUtAvaLanuM rUpa dharI bhayaMkara nRtyalIlA Adaraze, evI kalpanAmAM taNAyo. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha keTalIka vAre tene potAnI sthitinuM bhAna thayuM. mRtyuno bhaya to nAgoramAM mUkIne ja nIkaLyo hato. jIvanamAM evuM zuM sukha hatuM ke mRtyuthI bhaya pAme ? mAtra eka ja ciMtA tene vyathA ApI rahI hatI. pote nirdhana hovA chatAM lakSAdhipatine paNa lajAve evI manorathasuSTimAM te ahoniza vasato. svapnasRSTino ja e eka zaherI hato. zeThanI vANotarI karatI vakhate paNa te svapnalokanI duniyAmAM viharato. aDhaLaka dhana ane ananya adhikAra kyAMka potAnI rAha jotAM haze, ema te mAnato. akALa mRtyu AvIne A AkhI svapnasRSTi bhAMgI nAkhe, e kalpanA tene mRtyu karatAM paNa asahya lAgatI. duHkha ne thAkane lIdhe te eka patthara upara beTho. pharI pharIne navakAra maMtra uccAratAM chellAM traNa padanA ekeeka akSara upara bhAra mUkyo. "sarva pApono vinAza karanAra, sarva maMgaLamAM prathama maMgaLa" e zabdomAM maMtranuM saMpUrNa rahasya samAI jatuM hoya tema tyAM tenI samasta cittavRtti rokAI rahI. zraddhAbaLe te svastha banyo. chupAyeluM manobaLa tenAM netromAM taravaravA lAgyuM. bhUta-pretano bhaya dUra thayo. paNa e bhaya dUra thatAM ja tene potAnI rojanI sthiti yAda AvI. pote garIba hato, nAgoranA asaMkhya dhanikonI vacce kevaLa sevaka thavAne ja nirmAyo hato ane saMmUcchima jaMtunI jema janmI, ghaDIbhara jIvI, pAcho agamya bhAvalIlAmAM bhaLI javAno hato, e badhuM yAda AvyuM. ATalA badhA dhanikomAM pote ekalo ATalo garIba ane parAdhIna kema janmyo ? AsapAsanA A zrImaMto, adhikArIo Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha ane vaibhavIo karatAM pote ocho udyogI, ocho zraddhALu ke ochI akkalavALo hato ? bhAgyanI AvI krUra mazkarI sAme tene tiraskAra chUTyo. nAgorIonAM maraNa nIce chuMdAI maravuM te karatAM, dUranA koI pradezamAM jaI mANasanI mAphaka jIvavAnI tenI abhilASA vadhu ugra banI. paNa jenI pAse jhera ghoLI pIvAne mATe rAtI pAI na hoya te AvuM sAhasa zI rIte karI zake ? nirAzAmAM DUbelo hIrAnaMda kyAMya sudhI tyAM ne tyAM ja besI rahyo. rAtrino adhikAra jAmato cAlyo. AkAzamAM krame krame UgatA tArAo hIrAnaMda tarapha mITa mAMDI rahyA. bhaya ane zAMtinuM mizraNa ghoLAI rahyuM. hIrAnaMdanI AMkhamAM ugha na hatI. te ughavA mATe A tarapha ghasaDAI Avyo na hato. eTaluM chatAM taMdrAe AvI tenI upara potAno kAbU jamAvyo. jo A badhuM ema ne ema cAlyuM hota to hIrAnaMda kadAca tyAM ne tyAM ja AkhI rAta vItAvI deta, paNa bhAgyadevI Aje eka paDado UMcakavA mAgatI hatI. hIrAnaMda sUto rahe e tene maMjUra na hatuM. A AkhIye lIlAmAM hIrAnaMda mukhya nAyaka hato. tethI ja tene nAgoranI bajAramAMthI ghasaDI ATale sudhI bolAvavAmAM Avyo hato. hIrAnaMdane potAne to e vAtanI kaMI ja khabara na hatI. svapnasRSTimAM vasato e sAmAnya nAgorI bhale ema mAne ke pote jANI joIne A tarapha kheMcAI Avyo che, paNa kharuM jotAM to emAM bhAgyadevIno gUDha saMketa hato. madhyarAtrI vItyA pachI hIrAnaMde koIno ArtanAda sAMbhaLyo. pahelAM to e avAja, vananA koI pazu-pakSIno haze ke mAnavIno Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha teno te nizcaya karI zakyo nahIM. bhUtAvaLanI bhramaNA hoya ema paNa ghaDIbhara lAgyuM. hIrAnaMda jarA vadhu sAvadha banyo. A ghora jaMgalamAM madhyarAtrIe koI mANasa hoya ema mAnavAnuM tene mana na thayuM. eka to te pote ja aMdhakAra ane vananI bhISaNatAthI bhayabhIta hato. kadAca koI mAnavI du:khathI rIbAtuM hoya to paNa pote tyAM jaIne tene kevI rIte sahAya karI zake ? tenI pAse nahotuM zastrabaLa ke nahotuM zarIrabaLa. vanapazu koI mANasano zikAra karI AvyuM hoya ane te maratI vakhatano chello zvAsa choDato hoya ema kAM na hoya ? ane ema ja hoya to koI prakAranA zastra ke prakAza vinA maratA mANasane kaI rIte bacAvavo ? - hIrAnaMda vaNikonI duniyAmAM vasyo hato, temanA saMskAromAM ja Ucharyo hato. chatAM tenI nasomAM eka vIra rAjapUtanuM lohI vahI rahyuM hatuM. bhasmanA thara nIce chupAyelA agninI jema tenI rAjapUtI dhIme dhIme jAgRta thaI. upasarga karanArA stotranuM smaraNa karato, aMdhArAmAM te ekalo AgaLa cAlyo. vanano mArga aparicita hato, kAMTA ane jALAMthI chavAyelo hato. pagale pagale mRtyunI AzaMkA bharI hatI. lohImAM bhaLI gayelI rAjapUtI ane hRdayamAM adhikAra jamAvI beThelI dayA tene doratAM hatAM. saheja dUra jatAM eka nAnI zI jhUMpaDImAM dIpakano prakAza dekhAyo. hIrAnaMda jiMdagImAM pahelI ja vAra gAmanI bahAra nIkaLyo hato. araNyamAM mANaso vasI zake, e tenI buddhine agamya hatuM. cheka najIka AvatAM koI eka mumukno spaSTa svara Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha saMbhaLAyo. madhyarAtrIe A ekAMta jhUMpaDImAM kevI bhedabharI lIlA khelAI rahI haze, teno vicAra AvatAM, tenA kapALe prasvedanAM biMdu bAjhayAM. lUMTano mAla vahecatAM ghaNIvAra lUMTArAo parasparamAM kApAkApI calAve che, evI vAto teNe dukAne besI sAMbhaLI hatI. evo ja koI prakAra atyAre A sthaLe cAlI rahyo hoya to pote zuM kare ? tenI cAla dhImI paDI. pAchA pharavAno vicAra Avyo ane UDI gayo. saMkocAto, kaMpato te jhUMpaDI tarapha dhakelAyo. jhUMpaDInuM bAraNuM aDadhuM khulyuM hatuM. kSINa prakAzamAM jeTaluM joI zakAya te uparathI jhUMpaDI prAya: nirjana hoya ema lAgyuM. paNa dIvAno prakAza, jhUMpaDInI AsapAsanI svacchatA ane bIjAM keTalAMka cilo jotAM jhUMpaDImAM manuSyano vAsa hoya evo nirNaya bAMdhyo. pahelAM je Artasvara saMbhaLAtA hatA ane jene lIdhe hIrAnaMda A tarapha AkarSAI Avyo hato te svara saMbhaLAtA lagabhaga baMdha paDyA hatA. teNe kAna mAMDIne sAMbhaLyuM to zayyAmAM sUtelo eka puruSa zAMta ni:zvAsa laI rahyo hato. hIrAnaMdano bhaya dUra thayo. te dhIme dhIme pelA puruSa pAse Avyo. e puruSa koNa hato ? hIrAnaMda tene oLakhI zakyo nahIM. dIpakano prakAza paNa puruSane barAbara oLakhavAmAM pUrI sahAya ApI zake tema na hatuM. dIpakanuM tela khUTyuM hatuM. bIjI tarapha pathArImAM paDelA puruSano jIvanadIpa paNa olAvAnI taiyArI karI rahyo hato. jALavIne hIrAnaMda pelA mumunA mAthA pAse beTho. tenA kapALa upara hAtha pheravyo. vRddhe AMkha ughADIne navA AvanArane oLakhavAno prayatna karyo. paNa temAM te niSphaLa nIvaDyo. thoDI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha vAra sudhI baMne ekabIjA sAme joI rahyA. aMte mumue eka lAMbo ni:zvAsa nAkhyo ane jANe potAnI chellI IcchA vyakta karato hoya tema kahyuM, "ThIka thayuM, tame samayasara ja AvI pahoMcyA." jhUMpaDInA eka khUNA tarapha IzAro karI "tyAM khodajo." ethI vadhu kAMI tenAthI bolI zakAyuM nahIM. vRddhe AMkho mIMcI lIdhI. hIrAnaMda tyAMthI UThIne mumurSanA paga pAse beTho. potAno koI upakAraka hoya evI zraddhAthI te tenI sevA karavA lAgyo. prAtaHkALa thatAM pahelAM vRddha eka-be vAra hIrAnaMdanI sAme joI, kaMIka bolavAno prayatna karyo. paNa have to tenI chellI ghaDIo gaNAI rahI hatI. hIrAnaMde paNa mumurSanI chellI sevA karavAmAM jarAya saMkoca na karyo. janazUnya araNyamAM Azrama bAMdhI rahelo A vRddha puruSa koNa haze te jANavA hIrAnaMda ghaNo Atura hato. paNa prAta:kALa thatAM sudhImAM vRddha uparAuparI ni:zvAsane lIdhe kaMI bolI zakyo nahIM. tenI jijJAsA atRpta ja rahI. mumurSa potAnA jIrNa phlevarane tajI paralokanI yAtrA karavA cAlI nIkaLyo. hIrAnaMde pUjyabhAve jhUMpaDInI pAse ja tenI chellI kriyA pUrI karI. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazeTha mane lAge che ke have ApaNe DhAkAnI bhUmino moha choDI devo paDaze. DhAkA Aje manuSya rahita banatuM jAya che. navAbanA darabAramAM ane darabAranI bahAra eka eka mANasane jouM chuM ne mane vAgha, varU, rIMcha ke cittAnuM smaraNa thaI Ave che. e naradehadhArI pazu kyAre vikarALa banI, acAnaka thApo mAraze te kaMI kahI zakAya nahIM." mANekacaMde baMgALanI rAjadhAnI DhAkAnI tAtkAlika sthitinuM citra doratAM A zabdo uccAryA. tenI sAme baMgALano dIvAna murzida-kulI-khAM najara nIcI rAkhI nirAMte beTho hato. bahArathI te jeTalo svastha hato, teTalo ja aMtaramAM udvigna hato. mANekacaMda zeThanI salAhane AjJArUpa mAnavAne te TevAyelo hato. baMne jaNA Aje potAno bhaviSyano krama nakkI karavA, bhAgIrathInA tIre AvelA mANekacaMda zeThanA vizALa prasAdabhuvanamAM ekaThA maLyA hatA. baMne jaNa baMgALanI AjanI khaTapaTa ane kAvAdAvAthI kaMTALyA hatA. dilhInA dUjatA siMhAsane temane paNa asthira banAvI dIdhA hatA. baMne upara bhAgyadevInI ekadhArI kRpA varasatI. eka lakSmIno lADakavAyo hato, to bIjo sattA ane adhikAranI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha mUrtirUpa hato. haidarAbAdanA mukhya dIvAna tarIke murzida-kulI-khAMe je kuzaLatA ane sAhasa batAvyAM hatAM, tene lIdhe dilhInA zahenazAha auraMgajhebe tene baMgALano dIvAna nImyo hato. ajImuzAna e vakhate baMgALano navAba hato. navAba ane murzida-kulI-khAM vacce vAraMvAra vicArabheda thato. koNa jANe kema, paNa murzida-kulI-khAMe DhAkAmAM AvatAM ja mANekacaMda zeThanuM udAra ane snehALa aMtara parakhI lIdhuM. navAbanA asaMkhya darabArIo vacce mANekacaMda ane murzida-kulI-khAM judA tarI AvatA. raMgarAga ane AmodanA UchaLatA taraMgo vacce paNa teo nirlepa rahI zakatA. AmodanA bahArathI dekhAtA mohaka pravAho nIce cheka taLiye kArasthAna, dAvapeca ane khaTapaTa potAnI bhUmikA taiyAra karI rahyA hatAM. koI darabArI ke adhikArInuM khUna e vakhate mAmUlI vAta manAtI. je siMhAsananA pAyAmAM ja AvAM kapaTa ane pazutA bharyA hoya tyAM prAmANika ke nItiparAyaNa rahevAnI hiMmata koNa kare ? | murzida-khAM ane mANekacaMda zeTha A badhI pApalIlA najare nihALatA ane manamAM samajI zAMta besI rahetA. ekAMta maLatAM. teo potAnA anubhava sarakhAvatA, mArga paNa zodhatA. - Ajano prasaMga evA ja prakArano hato. murzida-phulI-khAM, koI divasa nahIM anubhavelI A khaTapaTathI gaLe Avyo hato. navAbanI caMcaLatA ane indriyAsakti joI teNe navAbane sudhAravAnI badhI AzA mUkI dIdhI hatI. ghaNI vakhata ema thAya che ke ajImuzAnane baMgALanI gAdI uparathI ukheDIne pheMkI dauM. dilhInI zahenazAhata pAse Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha mANasanuM mUlya mAtra nAmanuM che. baMgALanI gAdI upara ajImuzAna hoya ke murzida-khAM hoya e badhuM sarakhuM ja che.'' murzida-kulIkhAMnI musaddI AMkha asvAbhAvika AvegathI vadhu tejasvI banI. mANekacaMda zeTha eno artha samajI gayA. "navAbanuM nAma-nizAna miTAvI devuM e tamArA jevA lazkarI mANasane ramata jevuM che. paNa ekavAra tenAM pariNAmano vicAra karo. navAbanI gAdI paDAvyA pachI te sahIsalAmata rAkhI zakazo? di Ugye bhAratavarSanA uttara, dakSiNa pradezomAMthI je samAcAro maLe che, te ja zuM ema batAvavAne basa nathI ke eka moTo dharatIkaMpa cAlI rahyo che ?'' 9 "e dharatIkaMpanI asaramAMthI tame ke huM thoDA ja mukta rahI zakavAnA hatA ? ochAmAM ochI hAni ane vadhAremAM vadhAre lAbha maLato hoya to pachI zA mATe na meLavI levo ? ane tame kaho cho tema navAbanA darabAramAM ane bahAra paNa kevaLa narapazuo ja vase che. mAro eka ja ugra dRSTipAta ane A talavAra zuM temanA mATe basa nathI ?" mANekacaMda zeTha murzida-kulI-khAMno rAjalobha joI zakyA ane chellAM thoDAM varSo thayA baMgALanI gAdI mATe je jAtano jugAra khelAto hato, te jotAM mANekacaMda zeThane mATe A vAta taddana navIna ke Azcaryajanaka na hatI. dareke dareka musalamAna saradAra, potAne zahenazAhano samovaDayo samaje che ane taka maLatAM koI paNa prAMta ke pragaNuM gaLI javA mAge che, e badhI ughADI ramata hatI. bAdazAha auraMgajhebano mAnIto ane tenI ja rAjanItimAM Ucharelo murzidakulI-khAM jevo dIvAna talavAranA jore baMgALanI gAdI pacAvI pADavA taiyAra thAya, e mANekacaMda zeThane bahu svAbhAvika lAgyuM. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha paNa mANekacaMde atyAra pahelAM baMgALanI AsamAnI sulatAnI joI hatI. temaNe nATakanAM pAtronI jema navAbo, vajIro, dIvAno ane saradArone caDatA paDatA tathA taraphaDI maratA nihALyA hatA. murzida-kulI-khAM jevo buddhizALI ane vIra puruSa e 2matano bhoga na bane, kSaNika AvezamAM AvI jaI akArya na karI bese e tene jovAnuM hatuM. murzida-kulI-khAM kadAca baMgALano uddhAra kare ane tophAnI pavanamAMthI rAjataMtrane bacAve evI temane AzA hatI. talavAranA jhaTake gUMcavAyeluM kokaDuM na Ukale e ja vAta mANekacaMda zeTha murzida-kulI-khAMne Aje samajAvavA mAgatA hatA. na "prajAne mAthe nAmano paNa navAba to joze ja. e navAba ajImuzAna ho ke eno bApa ho, game te ho. jyAM sudhI sainyanuM baLa tamArI pAse che ane mAre tyAM baMgALanuM mahesUla saMgharAya che, tyAM sudhI ApaNe bIjI ciMtA ja zA sAru karavI ? eka vakhata DhAkAno moha mUko ane juo ke A mANekacaMda, eka ja varasamAM murzida-kulI-khAMnA akhaMDa smaraNarUpa eka murzidAbAda ubhuM kare che ke nahIM ? jyAM saMpatti che ane parasparamAM zraddhA che, tyAM zuM azakya che ?' 10 gamagIna dIsatA caherA upara navuM lohI pharI vaLyuM, murzidakulI-khAMne potAnA nAmanA nagaranI kalpanA adbhuta lAgI, mANekacaMda zeThanI salAha dhyAnapUrvaka sAMbhaLI lIdhA pachI te vicAramugdha besI rahyo. mANekacaMda zeThe mAnyuM hatuM ke murzidAbAdanI kalpanA khAMsAhebane AMjI deze. ghaDIbhara evo bhAsa Avyo paNa kharo, paraMtu bIjI ja kSaNe murzida-kulI-khAM jANe duHkhanA koI dariyAmAM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha DUbI jato hoya evo dekhAyo. zeThe tenI AvI sthiti ghaNIvAra anubhavI hatI. tenA moM uparanA kSaNe kSaNe palaTAtA raMgono teNe eka rIte abhyAsa karI lIdho hato ane te uparathI teNe nizcaya karyo hato ke murzida-kulI-khAM jevA vIra gaNAtA puruSanA hRdayamAM koI eka ThekANe zalya khUMce che. "juo, murzida-kulI-khAMnuM mAnItuM murzidAbAda eka divasa baMgALanI rAjadhAnI banaze, gaMgAne tIre eka TaMkazALa UbhI thaze. aMgrejo, phreMco ane Daca loko paNa tamane kurnIza karatA tamArA paga pAse khaDA raheze ane dilhIno zahenazAha to bicAro paisAno ja bhUkhyo che. tene dara varase mahesUlanA eka karoDa ne trIsa lAkha rUpiyA mokaluM chuM, tene badale be karoDa mokalIza ane kahIza ke murzida-phulI-khAMnA ja pratApe baMgALanI samRddhi dinaparadina vadhatI jAya che. ATaluM thAya to pachI navAbInI mRgatRSNA tamane zA sAru joIe ?'' mANekacaMda zeThe murzidakulI-khAMnA utsAhamAM navuM cetana pragaTAvyuM. navAba karatAM paNa pote dazagaNo mahAn che. mANekacaMda zeThanI buddhi tathA saMpattinI sahAya hoya to dilhIno tAja paNa mAthe mUkI zakAya evI manorama manorathasRSTi tenA cakSu AgaLa khaDI thaI. 11 mANekacaMda zeThanI zakti upara murzida-kulI-khAMne prathamathI ja vizvAsa hato. temanI satyaparAyaNatA ane sAhasikatA paNa tenAthI ajANI na hatI. navAbanA bharyA darabAramAM A ja eka mANasa che ema te zraddhAthI mAnato. te ja divase baMnee DhAkAnI prapaMcI raMgabhUmi tajI javAno nizcaya karyo. DhAkAvAsI koI e pheraphArano artha samajI zakyuM nahIM. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 12 mANekacaMda zeThanA atula vaibhave, gaMgAnA pUranI sAthe spardhA karatA temanA dhanapravAha, bhAgIrathInA kAMThe jotajotAmAM murzidAbAda UbhuM karI dIdhuM. ATale divase hIrAnaMdanI tapazcaryA phaLIbhUta thaI. nAgorathI niHsahAya nIkaLelA hIrAnaMdano putra, baMgALa ane dilhInA rAjataMtramAM eka tejasvI nakSatranI jema prakAzI rahyo. bhalabhalA navAbo, dIvAno, saradAro ane aMgrejI kaMpanInA AgevAno tenI salAha ane kRpA mATe jhaMkhatA. hIrAnaMde je svapnasRSTi racI hatI, te mANekacaMde yathArtha karI batAvI. aDhAramI sadInA baMgALanA ItihAsamAM jagatzeThanI joDIno koI bIjo puruSa jaDato nathI. garIba pitAno e kuberabhaMDArI samo putra, alakSapaNe baMgALa, bihAra ne orIsAno bhAgyavidhAtA banI rahyo. hIrAnaMdane bIjA pAMca putro tathA eka putrI hatI. eka mANekacaMda ane tenI bahena dhanabAI sivAya jagazeThanI vaMzAvalI lagabhaga mauna che. caMdranA tejamAM tAraka teja jema niprabha jaNAya, tema mANekacaMda ane bahena dhanavatInA tejamAM bIjA bhAIo AcchAdita thaI gayA hoya e saMbhavita che. jagatuzeThanA vaMzajoe itihAsanA aDhAramA saikAmAM, hiMdustAnanA dUra dUranA pradezomAM je zarAphI peDhIo kholI hatI ane e peDhIonA pratApe jagazeTho je rAjadvArI sanmAna, hakka ane gaurava bhogavatA hatA, temAM mANekacaMda zeThanA bhAIono paNa pUrNa sahakAra hovo joIe. keTalAya Atmabhogo ItihAsanA pAnAno Azraya meLavI amara banI zakatA nathI. hIrAnaMdanA bIjA putrono nIrava Atmabhoga nIrakhI ItihAsa AnaMdamugdha banI thaMbhI gayo hoya ema kAM na bane ? Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatoTha mANekacaMda zeThanI yojanA phaLI. DhAkAne badale murzidAbAda baMgALanI rAjadhAnI banyuM. ajImuzAna mAtra nAmano ja navAba rahyo. murzida-kulI-khAM ane mANekacaMdane baMgALa, bihAra ane orIsAnI prajAe vinA abhiSeke sarvoparI sattAdhikArI sthApyA. jAgIradAronA kheDUto uparanA julamo ochA thatA cAlyA. paisA khAtara garIba raiyata upara gujaratA atyAcAro mANekacaMda zeTha pote jAte dUra karavA lAgyA. 13 paNa A sthiti lAMbo vakhata na TakI. jyAM cotarapha dAvAnaLa saLagI rahyo hoya tyAM A be adhikArIo zuM karI zake ? aMgrejo, phreMco, valaMdAo ane sattAlolupI musalamAno tathA hiMduo baMgALanuM jaLonI jema lohI cUsatA hatA. zarUAtamAM murzidakulI-khAMe mANekacaMda zeThane, baMgALanI sthiti sudhAravAmAM pUrato sAtha Apyo. paNa aMte te kaMTALyo. tenI najara AgaLa aMdhakAra tarI rahyo. te samajyo ke jyAM sudhI dilhInI zahenazAhata sthira na thAya, valaMdA vepArIo rUpI gIdhanAM ToLAM na TaLe tyAM sudhI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. jagazeTha baMgALanuM rAjataMtra nakhazIkha na sudhare. be-cAra ahIM tahIM thIgaDAM mAravAthI thoDo saMtoSa kadAca meLavI zakAya, paNa emAM je zaktino vyaya thAya che, tenI sarakhAmaNImAM e saMtoSanI kaMI vadhu kiMmata na aMkAya. A nirAzAnuM eka bIjuM paNa kAraNa hatuM. murzida-kulI-khAM aputra hato. baMgALane bacAvyA pachI, baMgALanI samRddha ane rasALa bhUmino adhikArI koNa ? e ciMtA tene nirutsAha banAvI detI. mAtRbhUmi jevI koI vastu tenI kalpanAmAM AvI zake tema na hatuM. te musalamAna hato, eTale ja mAtRbhUminI ciMtAthI vimukha raheto ema mAnavAnuM paNa kaMI kAraNa nathI. te janmathI ja vicitra saMyogomAM Ucharyo hato. tene jema bhaviSyakALa aMdhakAramaya lAgato, tema bhUtakALa paNa eTalo ja agamya ane timirAcchAdita bhAsato. keTalIkavAra te mANekacaMda zeThanI sAthe vAta karatAM anyamanaska banI jato. bhaviSyanI kalpanA karatAM uSNa niHzvAsa mUkato. dilanuM darda te koInI pAse khulluM karI zakato nahIM. mANekacaMda paNa e vize sIdho savAla pUchavA jeTalI hiMmata karI zakatA nahIM. - aMgreja ItihAsakAroe tene bIjA ToDaramallanA vizeSaNathI vadhAvyo che. mANekacaMda zeThanI adazya zakti ane buddhi temAM mukhya bhAga bhajavI rahI hatI. mahesUlI vahIvaTa sarvane anukULa tathA sukharUpa bane te sAru mANekacaMda zeThanI salAha pramANe murzidakulI-khAMe baMgALane judA judA bhAgomAM vaheMcI nAkhyuM hatuM. hiMdu tathA musalamAnanA bheda lagabhaga bhuMsAI gayA hatA. yogyatA ane kSamatAno ja Adara thato hato. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 15 AgrA ane dilhImAM jyAre rAjakAMti jozabhera cAlatI hatI, te vakhate baMgALa ne bihAra murzida-kulI-khAMnI kSamatAne pratApe ja lagabhaga svastha rahI zakyA. aMgreja vepArIo je vakhate kuTila nItine avalaMbI karNATaka, madrAsa ane surata vageremAM koThIo sthApI, bhUmino kabajo laI rahyA hatA, te vakhate mAtra murzidakulI-khAMe potAnA bAhubaLe temane baMgALanI bahAra rAkhyA. eTalAmAM pharUkhasIyara aNadhAryo dilhInA takhta upara caDhI beTho. bahAdurazAhano putra jahAMdArazAha, je gAdIno vArasa hato tenuM khUna thayuM. mogala sAmrAjyano sUrya astAcale caDhato hato, te vadhu vegathI nIce kheMcAto cAlyo. saiyada bhAIo paNa sAmrAjyane taLiye laI javAmAM potAno pApabhAra vadhArI rahyA, e bhAIone lIdhe mogala saltanatanI AsapAsa prapaMcajALa patharAI bAdazAha pharUkhasIyara eka rAjapUta kanyAne paraNavA mAgato hato. paNa lagnane Agale divase ja te bimAra thayo. koI rAjavaidya e roga maTADI zakyA nahIM. pharUkhasIyare dilhInA takhta upara bhAgye ja eka varasa vItAvyuM haze, tyAM to yamano saMdeza teNe sAMbhaLyo. lagnanI paLomAM mRtyunI karALa pAMkha upara besI UDI javAnuM kone dila thAya ? svAthyanI khAtara te potAnuM sarvasva ApI devA taiyAra hato. eTalAmAM aMgrejI kaMpanIno hemIlTana nAmano eka hakIma bAdazAhane bheTyo. teNe pharUkhasIyarane pathArImAMthI harato-pharato karyo. hemIlTane potAnI mahenatanA badalAmAM baMgALanA nadIkinArenAM thoDAM gAma InAma rUpe mAgyAM. rAjapUta kanyAnA rUpathI unmatta banelo ane navA jIvananA kephamAM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 16 AMdhaLo banelo zahenazAha, hemIlTanane korA kAgaLa upara sahI ApavA taiyAra thayo. teNe gaMgAnA kinArA upara AvelAM dasadasa gAu sudhInA vistAravALA cAlIsa paragaNAM aMgreja peDhIne sopavA baMgALanA dIvAna murzida-kulI-khAMne pharamAvyuM. aMgreja-phreMca ane valaMdA vyApArIonAM tarakaTo have koIthI chUpA rahI zakyAM na hatAM. murzida-kulI-khAM ane mANekacaMda zeTha jevA kuzaLa puruSo to emanI dareka ramatanuM rahasya pAmI gayA hatA. baMgALa vyavasthita thAya te pahelAM ja kaMpanI rUpI ajagaranA gaLAmAM jaI paDe, e murzida ane mANekacaMda zeThane ApaghAta jevuM lAgyuM. murzida-kulI-khAM bAdazAhanA pharamAna sAme paNa aDaga rahyo. teNe bAdazAhane lakhI mokalyuM ke baMgALano dIvAna, baMgALanI bhUminI eka tasu paNa paradezI vepArIne soMpavA nAkhuza che ane bIjI tarapha baMgALanA jamInadArone paNa kahI dIdhuM ke zahenazAhanuM pharamAna chUTe to paNa koIe aMgreja vepArIne jamInano kaTako sarakho paNa na Apavo. aMgreja peDhInA adhikArIo murzidAbAdanA rAjataMtramAM mANekacaMda zeThano keTalo prabhAva che te bahu sArI rIte jANatA hatA. temaNe mANekacaMda zeThane samajAvI, zahenazAhanuM pharamAna mAnya rAkhavA Agraha karyo. murzida-kulI-khAMne zeTha vinA bIjuM koI samajAvI zake ema na hatuM. aMgreja vepArIoe vyApAranA vistAra sAthe baMgALanI Rddhi-samRddhi keTalI badhI vadhaze te saMbaMdhI suMdara citro mANekacaMda zeTha AgaLa dorI batAvyA. murzida-kulI-khAMnI jema mANekacaMda zeThe mi.hemIlTanane sApha nA to na saMbhaLAvI, paNa e viSayamAM potAthI banatuM karavAnuM AzvAsana ApyuM. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jagazeTha kharuM jotAM videzI vepArIonAM zULa, A dezanA vaizyonA dilamAM ja bhokAvAnAM hatAM, ema samajavA chatAM mANekacaMda zeThe aMgreja peDhInAM AMsu lUchaDyAM, enuM kAraNa spaSTa hatuM e vakhate koInI zahenazAhata, koInI navAbI ke koInI dIvAnagIrI sthira ke kAyamI na hatI. AkhA dezamAM uthalapAthala cAlatI hatI. AvA saMjogomAM aMgrejone khullA zatru banAvavAnuM mANekacaMda zeThe pasaMda na karyuM. pharUkhasIyarano amala keTalo nabaLo che ane aMgrejone rAjI rAkhavA jatAM phreMca ane valaMdAnI vyApArI peDhIo keTalI uzkerAze te samajAvI bAdazAhanA pharamAnane dabAvI devAnI temanI dhAraNA hatI. A vAta bAdazAha pharUkhasIyara pAse pahoMcI. murzida-kulIkhAMnI uddhatAI sAMbhaLI te krodhathI lAlacoLa banI gayo. pharUkhasIyara jayAre rakhaDato hato, tyAre dilhInuM siMhAsana meLavavAmAM mANekacaMda zeThe ja paisAnI madada karI hatI. murzidakulI-khAM ane mANekacaMda zeThanI vacce pharamAnanA amala vize matabheda che, ema paNa te aMgreja vepArIo mAraphata jANI zakyo hato. tene mANekacaMda zeThano upakAra vALavAnI ane murzida-kulIkhAMne sajA karavAnI taka maLI. zahenazAhanuM bIjuM pharamAna chUTyuM. temAM murzida-kulIkhAMne dIvAnapada khAlI karavAnI ane zeTha mANekacaMdane te sthAne sthApavAnI spaSTa udyoSaNA hatI. te sAthe zeTha mANekacaMdane ane temanA vaMzajone "jagatu zeTha"nI padavIthI vibhUSita karavAnI zahenazAhe potAnI IcchA darzAvI hatI. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jagazeTha mANekacaMda zeThane jyAre A pharamAna maLyuM. tyAre temanI ajAyabIno pAra na rahyo. e vakhate hiMduonA jIvana ane dhanamAlanI paNa pUrepUrI sahIsalAmatI na hatI, jhanUnI amaladAro je vakhate hiMdu dhanikonI AbarU ane milkata lUMTavAmAM IslAmanA AdezanuM pAlana samajatA hatA, te vakhate dilhIno zahenazAha eka jainane samasta baMgALano dIvAna athavA sUbo nIme e eka adbhuta ghaTanA hatI. e vAta kharI che ke adhikArIonAM Asana eTalAM DolAyamAna rahetAM ke adhikAranI sArthakatA sAdhavAnI ghaDI sAMpaDe te pahelAM ja temane pRthvI upara pachaDAvuM paDatuM. eTaluM chatAM padavI ane Rddhino moha koI mUkI zakatuM nahIM. jagaDuzeThanI pariNAmada buddhine A pharamAnanuM pariNAma kaLAyuM. zahenazAhanuM keTaluM upajaNa che ane musalamAna adhikArIonI vacce sUbAgIrI sAcavI rAkhavAmAM keTaluM jokhama che, te teo kaLI gayA. chatAM prApta thayelo adhikAra vyartha javA na devo evo nizcaya karyo. murzida-kulI-khAM, game tema paNa potAno mitra hato. baMgALabhUminA kalyANArthe ja te bAdazAhanI viruddha paDyo hato ane murzidakulI-khAM na hoya to atyAre baMgALa narapazuthI bharelA bhayaMkara araNya jevuM banI jAya e paNa ughADI vAta hatI. paraMtu bAdazAhano krodha kaI rIte zAMta karavo, sUbAgIrIno anAdara karavA chatAM pharUkhazIyaranI AjJAnuM sanmAna zI rIte vadhAravuM ane bIjI tarapha murzida-kulI-khAM jevA puruSane kaI rIte rAjI rAkhavo, e jagatuzeTha mANekacaMdane eka moTo prazna thaI paDyo. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 jazeTha pharUkhazIyaranuM pharamAna murzida-kulI-khAMne mana eka ulkApAta hato. tenI ane mANekacaMda zeThanI maitrI game teTalI zraddhAbharI ane acaLa jevI dekhAtI hoya topaNa A AkhAye kArasthAnamAM mANekacaMda zeThano ja hAtha hovo joIe, ema te potAnA manane manAvavA prayatna karI rahyo. je darabAromAM paLe paLe prapaMcanA pAsA pheMkAtA hoya tyAM mANekacaMda zeTha kyAM sudhI vimukha rahI zake ? dhana, saMpatti ane rAjanA lobhe eka vepArI potAnuM haiyuM kyAM sudhI sAbUta rAkhI zake ? mANekacaMda zeThe pote A kAvataruM na racyuM hoya to bAdazAha bIjA koInI nahIM ane baMgALanA sUbA tarIke mANekacaMdanI ja zA sAru pasaMdagI kare ? aMgreja vaNiko karatAM paNa hiMdu vepArI vadhu kAvatarAkhora hoI zake che. phUlanI zayyAmAM sUtelA puruSane acAnaka sarpa daMze tema murzidakulI-khAMnuM aMtara Akasmika pharamAnathI dhrUjI UThyuM. DhAkAnI rAjadhAnI badalavAmAM ane murzidAbAda vasAvavAmAM paNa e ja mANekacaMda mukhya preraka hato. baMgALanI jamAbaMdhI vyavasthita karavAmAM ane raiyatanI zAMti sAru murzidanI paDakhopaDakha Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jagazeTha besI ujAgarA sevavAmAM paNa eno e ja mANekacaMda hato. chatAM Aje te pApanA pralobhanamAM paDyo. khullI rIte teNe baMgALanI sUbedArI mAgI hota to zuM murzida-kulI-khAM eka ghaDIno paNa vilaMba karata? ane A nAmamAtranI navAbImAM evI kaI vastu che ke samajadAra mANasa tene tajavAmAM AnAkAnI kare ? bAdazAho nAmanA che, navAbo nAmanA che, e badhAnI pAchaLa koI judI ja vyakti ane judI ja sattA kAma karI rahI che. Aje to kharekharA kAryadakSa koI hoya to aMgreja vepArIo che. e vepArIo ja rAjataMtrane svecchA pramANe calAvI rahyA che. mANekacaMda paNa zuM aMgreja vepArI jevo svArthI ane dagAbAja nIvaDyo ? murzida-kulI-khAMnA prAsAdabhuvananA paga pakhALatI bhAgIrathI vahetI hatI. sArI vizvaprakRti stabdha banI e kalakalanAda suNatI. murzida-kulI-khAM Aje e tarapha beparavA hato. teNe bhAgIrathInA kalakala zabdamAM paNa koI nirAza mitranA karuNa rudanasvara sAMbhaLyA. bAganAM puSponI suvAsa vaheto vAyu paNa jANe prapaMcanI badabothI bharelo hoya evo bhAsa thayo. te baMgALa ne bihArano svAmI hovA chatAM, tene ghara ke kuTuMba jevI koI vastu na hatI. tenI vIratA ane buddhi jeTalI keLavAyelI hatI, teTaluM tenuM aMtara sneha ke vAtsalyathI bhIMjAyuM na hatuM. tenA mAtApitA koNa hatA ane Aje kyAM haze te paNa pUrvabhavanA jevuM ja rahasyamaya banI gayuM hatuM. tene mAtra eka ja putrI hatI. te dAsa-dAsIo vacce UcharatI. murzida-khAMe tenI ciMtA lagabhaga mUkI dIdhI hatI. murzida-khAM prAsAdabhuvananA A bhAgamAM bhAgye ja Avato. te moTe bhAge adhikArIo ane jamInadArothI vIMTaLAyelo raheto. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagoTha Aje te ekalo paDyo hato, gRha zUnya bhAsavAthI te nadIkinArA uparanA potAnA bAgamAM jarA ArAma levA Avyo hato. tene Aje jeTalA ArAma ane AzvAsananI jarUra hatI, teTalI koI divasa nahIM paDI hoya. aMtaHpuramAMthI sAMjanA vakhate Amoda arthe bahAra pharavA nIkaLelI traNa kanyAoe acAnaka murzida-khAMnI hAjarI bAgamAM joI ane jANe ke pAMjarAmAMthI chUTI gayelo vAgha bAgamAM Tahelato hoya evA bhAvathI be musalamAna kanyA tyAM ja kyAMka chUpAI gaI. 21 eka kanyA dhIme dhIme saMkocAtA pagale murzida-khAM pAse pahoMcavAno prayatna karI rahI. jyotsvAnA prakAzamAM murzida-khAMe joyuM to maratI vakhate mAtAe mUkelI nirAdhAra bAlikA Aje yauvanane uMbare AvI UbhI hatI. soLa soLa varasanI vasaMtanI chApa tenA aMge aMge AlekhAI hatI. sukumAra yauvananI pratimA samI te, murzida-kulI-khAMnI barAbara sAme AvI UbhI hatI. tenI AMkhomAM, potAnI svargavAsa pAmelI priyatamAnuM AbAda pratibiMba murzida-khAM ghaDIbhara joI rahyo. mANekacaMda zeThanA viSayamAM vicAro ane zaMkAthI valovAtuM hRdaya jude ja pATe caDyuM. tene potAno bhUtakALa yAda Avyo. auraMgajheba aMtaHpuramAM jatI-AvatI eka umarAvanI putrI sAthe kevI rIte pyAra baMdhAyo ane bAdazAhanA jANavAmAM AvatAM te keTalo roSe bharAyo, eTaluM ja nahIM paNa te pachI hiMdu jAtinA itihAsamAM kevI jAtanuM eka kalaMka umerAyuM te badhuM tenA smaraNapaTa upara tarI AvyuM. te jANe smRtipaTane be hAthathI bhUMsI nAkhato hoya tema AMkha ADo hAtha dharyo. pazcAttApanI eka tIvra jvALA tenA AkhA dehane kaMpAvatI pasAra thaI gaI. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 2 2 bApu, ame nahotuM jANyuM ke Apa ahIM hazo. roja ame A tarapha pharavA AvIe chIe." pitAnA snehathI ajANI kizorIe kSamAnA svaromAM kahyuM. e svaromAM paNa pacIsa upara sAMbhaLelA sUranI mIThAza ramI rahI. te jyAre yuvAna hato ane potAnA AzrayadAtAne tyAM Ucharato hato, tyAre kaMIka A ja prakAranA sUranA ghenamAM te AkhI rAta jAgato besI raheto. sAme UbhelI kanyA ane tenI mAtAmAM ATaluM asAdhAraNa sAdRzya joI vartamAnakALa bhUlI bhUtakALanI aMdhArI chatAM Aje UjaLI bhAsatI duniyAmAM viharI rahyo. pharUkhazIyaranA pharamAnathI saMtApa pAmelo, mANekacaMda zeThathI khIjAyelo ane umare pahoMcelI kanyAne joI ciMtAtura banelo baMgALano sUbo keTalIkavAre tyAMthI UThayo. eka ja divasamAM tene pacIsa varasano thAka lAgyo hoya tema ati dhIme pagale potAnA dIvAnakhAnA bhaNI cAlyo. putrI paNa pitAnI pAchaLa cAlI. dIvAnakhAnAmAM dAkhala thatAM ja murzida-khAMe mANekacaMda zeThane svasthapaNe beThelA joyA. jenI sAthe prapaMca ramAyo che, tenA ja gharamAM dagAbAja ATalI zAMtithI ekalo besI zake e tene azakya lAgyuM. teNe dUra rahIne zeThanI mukhamudrAnuM barAbara nirIkSaNa karyuM. e ja zAMti, e ja niSkapaTa puNyaprabhAva ane e ja maitrInA bhAvo tenA vadana upara laharatA hatA. vizvAsaghAta ATalo zAMta ane svastha na hoI zake. AvatI kAle jenI pAsethI baMgALanuM siMhAsana jhUMTavI levAnuM che, tenA gharamAM teno ja pratispardhI A rIte ekalo ane zastrahIna na Ave. paraMtu bahAranI dekhAtI bhakikatA e paNa ramatano eka prakAra na hoI zake ? murzida-khAMnuM vIra hRdaya muMjhAyuM. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 23 bApu, mane rajA che?" AjJA mAgatI hoya tema ati dInabhAve putrIe pUchayuM. | murzida-khAMe jarA vicAra karyo ane kahyuM, "tArI paNa jarUra paDaze. Aje A mANekacaMda zeTha ane tArI pAse badho hisAba samajI levAno che." paNa kaMIka bIjo tarka AvatAM teNe potAno nizcaya pheravyo. "kaMI nahIM, tuM jaI zake che." pitA-putrI vaccenI vAtacIta sAMbhaLI mANekacaMda zeTha murzidakhAMnI sAme AvyA ane haMmeza pramANe salAma bharI UbhA rahyA. Aje to Apa mane salAma karo cho, paNa AvatI kAle mArA jevA seMkaDo adhikArIo ApanA caraNamAM potAnAM zira jhukAvaze. AvatI kAle Apa baMgALanA zAsaka banazo. bAdazAha pharUkhazIyaranuM e ja pharamAna che." mANekacaMda zeThane mATe A vAta navIna na hatI. temanA moM uparanI eka rekhA paNa na badalAI kutUhala ane hAsyayI dIpti temanA vadana maMDaLa upara khIlI UThI. gaI kAle na hato, Aje nathI ane AvatI kAle ja pharUkhazIyaranA pharamAnathI baMgALano zAsaka banIza, ema koNa kahe che ? murzida-khAM ane mANekacaMda vacce bheda kyAM che ? meM jyAre jayAre murzida-khAMne salAma bharI che, tyAre tyAre huM pote mane potAne sanmAnato houM ema ja mAnyuM che." murzida-khAMno. AzaMkArUpI aMdhakAra, mANekacaMda zeThanA saraLa hAsya ane svAbhAvika gAMbhIrya pAse ogaLato hato. tenI upara AthI tIvra kiraNa paDyAM. murzida-khAMnA aMtaramAM jUnI maitrIno puna: aruNodaya thayo. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 24 to pachI bAdazAha pharUkhasIyara Apane ja baMgALanA sUbA tarIke zA mATe nIme che?" murzida-khAMe sIdho savAla pUchaDyo. "bAdazAha pharUkhasIyara ? dilhIno zahenazAha?" mANekacaMda zeTha kaTAkSa karatAM moTethI hasyA. "murzida-khAM ? zahenazAha e vastu to kyAranI ye bhUMsAI gaI che. bAkI tenI chAyA Aje takhta upara paDI rahI che. bhUlecUke e mAyAne sAcI zahenazAhata na mAnazo. garoLInI pUMchaDI kapAI gayA pachI paNa thoDIvAra taraphaDe che. emAM jIva nathI hoto. Aje mogala zahenazAhatanI lagabhaga evI ja dazA che. je mANasa gAdInA kharA hakkadAranuM khUna kare che ane be saiyada bhAIonI kapAthI pUtaLAnI jema nAce che tene jo zahenazAha kahevAto hoya to paNa huM tenA khUnathI raMgAyelA hAthanI bheTa svIkAravA khuza nathI. mAro aMtarAtmA tene bAdazAha mAnavAnI sApha nA pADe che." "jagatzeTha, tamArI upara bAdazAhanI pasaMdagI UtarI rAjakAjamAM pagale pagale prAmANikatA ke nItizAstranA siddhAMta na tapAsAya. badhAM nItisUtro-siddhAMto avakAza maLe tyAre vicArajo. adhikArapadethI, mArI jema nIce Utaro tyAre mahelamAM beThAM beThAM pApa-puNyanI carcA karajo. Aje baMgALanuM rAjaya bhogavo, duzmanone dabAvo ane nIti ke paraloka jevI koI cIja hRdayane pIDatI hoya to tene paNa ukheDI pheMkI dyo." murzidakhAMe mANekacaMda zeThane baMgALanI gAdI mATe lalacAvavAnI ane rAjanItinI tAlIma ApavA mAMDI. baMgALanI sUbAgIrI mArAmAM adhika zuM umerI zake ema che? sArI ye mogala-saltanatamAM evI kaI vastu che ke je sonAmahora Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 25 athavA rUpiyAthI na kharIdI zakAya ? ane gaMgAne kAMThe jyAM sudhI mAruM mahimApura hayAta che ane mahimApuranI TaMkazALa AbAda che tyAM sudhI mArA vaibhava, mArI sattA ke mArA vyApAranI sAme UMcI AMgaLI karavAnI paNa hiMmata koNa karI zake ema che ? pharUkhazIyara pote ja eka divase yAcakanI jema rUpiyAnI bhIkha mAgato A zeThane AMgaNe nahoto Avyo ? Aje e bAdazAha banyo che, paNa huM barAbara mAnuM chuM ke amArA dhanathI ja e rAjamukuTa kharIdI zakyo che ane je ghaDIe ApaNe nANAM mokalavAnuM mokUpha karIe te ghaDIe ja teno mukuTa tenA mAthethI khasI paDavAno. rAjakAjamAM nIti-anItinA vicArane bhale sthAna na hoya, paNa amArA vyApAra ane vahevAra to enI upara ja nabhe che. vepArI jo potAnI nIti bhUle to bIjI ja paLe te jaDamULathI UkhaDI jAya." "tyAre zuM tame pharamAnane pAchuM vALazo? murzida-khAMnI AMkha AzA ane AnaMdathI camakI rahI." evI khUbIthI pAchuM vALIza ke pharUkhasIyarane jarAya apamAna na lAge, eTaluM ja nahi, paNa murzida-kulI-khAM jevo ustAda, bAhoza ane saltanatano asAdhAraNa hiteSI bIjo koI nathI, evI tene pAkI khAtarI thayA vinA na rahe." mANekacaMda zeThe A zabdo eTalA AtmavizvAsathI uccAryA ke murzida-kulI-khAM jANe bIjIvAra baMgALanA siMhAsane besato hoya evo bhAsa thayo. mANekacaMda zeThe vadhumAM khulAso karatAM kahyuM, "bAdazAhane huM lakhI jaNAvIza ke Apano hukama huM mAthe caDAvuM chuM ane mane maLelI baMgALanI sUbAgIrI huM pharIvAra murzida-kulI-khAMnA mastake mUkuM chuM. mArA karatAM paNa murzida-kulI-khAMne huM vadhu yogya mAnuM chuM. A prakArano mAro ekarAra ane araja zuM bAdazAha kabUla Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 26 nahIM kare ? eka hiMdu UThIne potAnI sattA musalamAna adhikArIne rAjIkhuzIthI soMpavA taiyAra thAya tyAre zuM tene ocho AnaMda thaze ? mogala sAmrAjyanA ItihAsamAM A prasaMga sonerI akSare noMdhAze. pharUkhasIyarane paNa thaze ke prapaMcathI chavAyelA ghora aMdhakAravALA vAtAvaraNamAM murzida-khAM ane mANekacaMda jevA mitro vase che ane jyAM sudhI AvI maitrI hayAta che, tyAM sudhI baMgALano vAMko vALa paNa koI karI zake ema nathI. chellA zabdo upara mANekacaMda zeThe khAsa bhAra mUkyo. baMgALanI mAtRmUrti temanI AMkha sAme khaDI thaI baMgALanA zreya mATe A bhoga kaMI visAtamAM nathI, evo AMtarika saMtoSa teo anubhavI rahyA. "paNa aMgreja vepArIone je paragaNA sopavAnuM pharamAvyuM che tenuM kema ?" murzida-khAM jANe eka pATha pUro karI bIjo pATha bhaNato hoya tema pUchyuM. "aMgrejo vepArIo che, laDavaiyA che, temane duzmana banAvavA atyAre posAya tema nathI. bAdazAhanI AMkhe teo pATA bAMdhI zake che, aMdara aMdara khaTapaTa karAvI jANe che. vakhata Avye sahAya paNa Ape che. emanI sAthe jarA samAdhAnI ane DahApaNathI kAma levuM paDaze. paragaNAMnI mAlikI nahIM, paNa e bhAgamAM aMgrejI peDhInA vepArIo vagara jakAte vepAra karI zake evI vyavasthA karazuM." eTaluM kahI mANekacaMda zeTha UDyA. murzidAbAdanAM nara-nArIo je vakhate ArAma ke Amodano upabhoga karatAM hatAM te vakhate mANekacaMda zeTha kapALa uparano parasevo lUchatAM ekalA potAnA AvAsa tarapha vidAya thayA. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. phI , Oliviele mANikadevI eka divasa kahetAM hatAM ke bhAgIrathInA kinAre eka maMdira baMdhAya che. maMdira pUruM thayA pachI amArAthI tyAM paga paNa nahIM mukAya. te pahelAM ApanI sAthe AvI bAMdhakAma ane yojanA joI lauM ema manamAM thAya che." chellA keTalAka divaso thayA, murzida-khAM pathArIvaza che. tenI vaja jevI kAyA vRddhAvasthA ane keTalIka mAnasika vyathAne lIdhe paravaza banI che. navuM maMdira murzida-khAMthI na baMdhAya, paNa koI zraddhApUrvaka maMdira caNAvatuM hoya to temAM yathAzakti sahAya ApavAnI bhAvanAthI teNe mANekacaMda zeThane kahyuM. - mANekacaMda zeThane be strIo hatI. eka mANikadevI ane bIjI sohAgadevI. eTaluM chatAM mANekacaMdane koI saMtAna na hatuM. mANikadevI uMmare moTAM hatAM. teo parama bhadrika ane zraddhAsaMpanna hatAM. temaNe ja zeThane kahI eka suMdara jinamaMdira baMdhAvavAnI preraNA karI hatI. murzida-khAM mANikadevIne potAnI bahena karatAM paNa adhika mAnato. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jagazeTha zeThane paisAnI khoTa na hatI. baMgALanA kuzaLa zilpIone AmaMtrI, maMdiranI yojanA taiyAra karI. bhAgIrathInA tIra upara ja, kasoTInA virala zyAma paththara vatI AkhuM maMdira nirmANa karavAno nizcaya thayo. paNa e vakhate baMgALanI zilpakaLA AzrayadAtAnA abhAve mUcchita avasthAmAM hatI. saune paisAnI ja paDI hatI. Akasmika humalA ane lUMTaphATathI AtmarakSaNa zI rIte karavuM e ciMtA jayAM mukhya hoya tyAM zilpa ke kaLAno bhAva koNa pUche ? kalAkAro rAjA ke jamInadAranA aMgabhUta banavAne badale veThe pakaDAtA athavA majUrI karIne temane potAnI AjIvikA calAvavI paDatI. eTaluM chatAM mANekacaMda zeThe potAnI lAgavaganA jore zilpIone mahimApuramAM bolAvyA. kharcanI ciMtA na karatAM sArAmAM sAruM devamaMdira UbhuM karavAno Adeza Apyo. samasta baMgALa, bihAra ane orIsAnI mahesUla jagatuzeTha mANekacaMdane tyAM ekaThI thatI ane e traNe pradezamAM jagaDuzeThanI TaMkazALanA ja rUpiyA vaparAtA. musalamAna lakhanArAo lakhI gayA che ke jagatzeThane tyAM eTaluM nANuM hatuM ke jo teo dhAre to gaMgAjIno pravAha rokavA sonA-rUpAnA baMdha bAMdhI zake. baMgALanI jamA thayelI mahesUla dilhImAM bharavA mATe jagazeThanA hAthanI eka hUMDI basa thatI. mutammarInano lekhaka ke je e ja jamAnAmAM mogala-samrATano mAnIto hato te kahe che ke hiMdustAnabharamAM jagatuzeThanI sAthe sarakhAmaNI thaI zake evo bIjo zeTha ke vepArI na hato. keTalIya vAra jagatuzeThanA bhaMDAro lUMTAyA, marAThAoe ekavAra to e peDhIne nirdayapaNe cUsI lIdhI, chatAM jagatuzeThanI pratiSThA ane samRddhi acaLa ane akhaMDa rahI. ATaluM amApa dhanabaLa hoya tyAM dharmamaMdira pAchaLa lakhalUTa kharca Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 29 thAya e svAbhAvika che. lokakathA to evI che ke jagatuzeThe sonAmahoro vaDe ja maMdiranA pAyA dharavyA hatA. bIjI rIte kahIe to e kasoTIno paththara ja eTalo durlabha ane duSyApya hato ke sonA karatAM paNa tenI kiMmata vadhI jAya. e maMdira baMdhAyuM tyAre jagatuzeThano bhAgyaravi sahastrakaLAe prakAzato hato. - kamanasIbe kaLAe lakSmIne pUrato sAtha na Apyo. je suvarNamudrA bhAgIrathInA josabaMdha vahetA pravAhane khALavA samartha hatI, te ja suvarNamudrAothI sarjAyelA jinabhavanane te ja pravAhe, thoDA ja samayamAM potAnA peTamAM samAvavA mAMDayuM. Aje te bhagna avasthAmAM jagatuzeThanA vaMzanI lupta kIrtikathA ahoniza uccAratuM UbhuM che. jagatuzeThanA gaurava sAthe maMdiranI manoharatA paNa mAtra eka smRtirUpe rahI gaI che. murzida-khAM eka agragaNya musalamAna amaladAra gaNAvA chatAM maMdiranA nirmANamAM ATalo rasa le e mANekacaMda zeThane AzcaryakAraka lAgyuM. temaNe murzida-khAMmAM eka hiMdu bhaktane chAje tevI paropakAritA, namratA, saraLatA Adi saguNo anekavAra anubhavyA hatA, ane evI mAnavatA hiMdu-musalamAnamAM eka sarakhI ja hoI zake, ema teo mAnatA. murzida-khAMmAM musalamAna saMskRti paripAka pAmI che, ema jagatuzeTha samajatA, paraMtu Aje maMdiranI vAta nIkaLatAM jagatuzeThe snehabharI, chatAM zaMkAzIla najare evI Dhabe nihALyuM ke murzida-khAM teno artha tarata ja samajI gayo. "musalamana amaladAra chuM, chatAM zilpa ane kaLAnA rasathI cheka ajJAta nathI. mArI bAlyAvasthA meM maMdironA abhyAsa ane darzanamAM ja vItAvI che. tame e hakIkata nathI jANatA. mArA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 30 jIvananuM e prakaraNa aNaukelyuM ja rahI jaze ane Aje ATale varase ukelavAmAM lAbha paNa zuM che ?" murzida-khAMno phikko cahero sateja banyo. dardabharyA eka dIrgha niHzvAsa sAthe bhulAI gayelI vedanA pharI anubhavato hoya tema teNe chAtI upara nirAza hAtha mUkyo. mANekacaMda zeThe murzida-khAMnI A prakAranI dazA ghaNIvAra joI hatI. pUchavAnuM mana thavA chatAM spaSTa zabdomAM pUchavAnI hiMmata karI zakatA nahIM. Aje temanAthI na rahevAyuM : rAjakAjanI carcA karatAM meM tamane ghaNIvAra anyamanaska banatAM ane aMtaramAM zalyanI vyathA anubhavatA joyA che. ATalI sattA, vaibhava ane sukhanAM sAdhano hovA chatAM Apa kayA aMzamAM vyathita cho, te huM mitra hovA chatAM jANI zakyo nathI. kAM to Apano eTalo vizvAsa meLavI zakyo nathI athavA to huM Apane samajI zakyo nathI." mitranA duHkhamAM bhAga levA AtmA UkaLato hoya tema mANekacaMda zeThe mIThAzathI kahyuM, tUTu tUTu thatAM saMyamanAM baMdhano bhAMgIne bhUko thatAM hoya tema murzida-khAMe kahevA mAMDyuM : punarjanma to hiMdu mAtra mAne, paNa huM e karatAM ye eka DagaluM Aghe gayo chuM. eka ja jIvanamAM meM pote punarjanma joyo che. tame zraddhAthI e siddhAMta mAnatA hazo, paNa meM to mAro janmAMtara najaronajara nihALyo che." punarjanma zabda jagatuzeThane cakita karyA. zavyAvaza banelo mAnavI nabaLAIne lIdhe AkAzamAM UDe e temane saMbhavita lAgyuM. paraMtu sipAIgIrImAM kuzaLa gaNAtA mogala adhikArInA momAM A carcA asthAne lAgI. jagatzeTha kaMIka bolavA jatA hatA, paNa khurzida-khAM emano Azaya kaLI gayA. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 31 '"eka mAtra mANasajAtane ja sarjanahAre ATalI durbaLa kema banAvI ? jagatnI raMgabhUmi upara prakRtinA asaMkhya sattvo potapotAnA bhAva bhajavI jAya che, paNa koImAM pAchuM pharIne nihALavAnI nabaLAI nathI. parvatamAMthI vahetuM jharaNa potAnA bhaviSyane ja bhAkhe che, eka vAra chUTyA pachI te pAchuM vALIne jotuM nathI. caMdra ane sUryanAM kiraNo varase che, paNa temane pAchAM sUrya ke caMdramAM samAvAnI utAvaLa nathI. kevaLa mANasanA haiyAmAM ja AvI tAlAvelI kema rahetI haze ?'' jagatzeTha joI rahyA ke murzida-khAMne koI aNaciMtavI vyathAe kavitva preryuM hatuM. yuddha ane mahesUlanA vAtAvaraNamAM jiMdagI gALanAra puruSa Aje AkAzamAM UDavA kalpanAnI pAMkha phaphaDAvato hato. murzida-khAMnuM kavitva barAbara na samajAyuM. paNa zabdane bhedI, murzidanA sArAya dehane kaMpAvatI vyathA chUpI rahI zake ema na hatuM. "maMdira, punarjanma, prakRti e badhA viSayo ApanI pAsethI huM A pahelI ja vAra sAMbhaLuM chuM. yauvana ane kavitAno meLa to maLe, paNa A vRddhavaye, A mAMdagInA bichAnAmAM kaMIka adbhuta jevuM bhAse che.'' "jagatzeTha ? tamane emAM kavitva lAgaze. kAraNa ke tame hiMdu tarIke janmyA cho ane hiMdu tarIke jIvI zakyA cho. tamane amArI jIvanakathA adbhuta bhAsaze, kAraNa ke tame janmIne evI koI vastu nathI gumAvI ke jene lIdhe tamane tamAruM jIvana AkaruM thaI paDe. A hRdaya cIrIne juo : tamane jaNAze ke tyAM ekI sAthe so vIMchI DaMkha mArI rahyA che. kIDIno caTako jeNe anubhavyo nathI, te vIMchInA DaMkhanI vedanA kaI rIte samajI zake ?"" murzida Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 32 khAM jevA maradanuM haiyuM paNa pIgaLavA lAgyuM. AMsuno vega te khALI zakyo nahIM. raNamedAnamAM hajAro sainikone svargano rAha dekhADanAra senApati eka bALakanI jema roI paDyo. "A murzida-khAM pahelI ja vAra kahe che ke huM hiMdu hato ane Aje paNa banI zakyuM tyAM sudhI hiMdu ja rahyo chuM. be divasa upara meM mArI ekanI eka putrIne bagIcAmAM pharatI joI ane mahAmahenate chupAvI rAkhelI vyathA so gaNA jorathI bhabhUkI UThI. hakImo kahe che ke ati azaktine lIdhe vakhatovakhata mAruM magaja ane zarIra tapI jAya che. paNa e bicArA AtmAno saMtApa zuM samaje ?"' jagatzeTha adhIrA thayA. murzida-khAM potAno ja jAtibaMdhu che e jANyA pachI tene bheTavA temanA hAtha talapI rahyA. kahyuM, "huM A zuM sAMbhaLuM chuM ? mAro priya mitra murzida hiMdu che ? ane jo ema ja hoya to pachI zA sAru musalamAna banyo ?'' "e kathA lAMbI che ane kharuM jotAM eTalI badhI aspaSTa che ke huM pote ja te ukelI zakuM evI sthitimAM nathI. chatAM mArI bAlyAvasthA hajI ya mArI najara sAme tare che. dakSiNanA pahADI pradezomAM mArA dosto sAthe divasonA divaso sudhI rakhaDato ane mArI vRddha mAtA mane gharamAM Avelo joI vAtsalyathI ghelI jevI banI jatI. mAre eke bhAI ke eke bahena na hatI. mArI mA sAthe huM maMdire maMdire AthaDato ane mAtAnA anukaraNamAM deva-devIone sASTAMga daMDavat praNAma karato enuM mane barAbara smaraNa rahI gayuM che. maMdiro amArA 2mavAnAM ane chupAvAnAM sthaLo hatAM. bIkathI ajANyo huM ghaNIvAra maMdiranA zikhara sudhI pahoMcI jato ane tyAM beTho beTho AsapAsanA dUradUranA pradezo Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S. jagazeTha (33 nIrakhato." AMsuthI bhIMjAyelA azakta netromAM satyayuganI AbhA khIlI nIkaLI ane jagaDuzeThe jo vacamAM vikSepa na nAkhyo hota to murzida-khAM kyAM aTakata te kahI zakAya nahIM. paNa tame musalamAna zI rIte banyA ?" jagaDuzeThe sIdho savAla pUchyo. huM zuM jANuM ke zI rIte musalamAna banyo ? mane jhAMkhu jhAMkhuM paNa eTaluM yAda Ave che ke eka divasa khare bapore amArA gAmaDAmAM dhADapADuonAM ToLAM UtaryA, amArAM gharabAra lUMTAyAM, je javAMmardo gaNAtA hatA, temanAM zaba zerIo vacce paDyAM ane jema jAnavarane bAMdhe tema amane bAMdhyA. bhUkha, tarasa ane thAkathI huM jyAre behoza banato hato tyAre paNa uparathI cAbUka paDatA hatA. Akhare eka IspAhAnanA zrImaMta vepArIne tyAM vecAyo. pazunI jema mANaso vecAtA hoya tyAM dharma ke AcAranI paravA koNa kare ? janme jema hiMdu hato, tema kharIdAyA pachI musalamAna banyo. paNa e pachI tarata ja huM unnatinAM pagathiyAM caDato gayo. bAdazAha auraMgajhebano mAnIto thayo. dakSiNano dIvAna thayo ane tyAMthI ahIM sudhIno itihAsa to tame jANo cho ja." A vedanAno upAya jagatuzeThanI zakti ane buddhi bahArano hato. murzida-khAMe kahelI maMdira, punarjanma ane prakRtinI vAtonuM rahasya samajAyuM. murzida-khAM pote to bhUtakALanA A bhaDakAthI nakhazikha baLI rahyo hato, paNa tenI javALA jagatuzeThanA aMgane bALI rahI. "mANasa potAno bhUtakALa bhUlI zakato hota to keTalo sukhI thAta ? badhI rIte baLavAna gaNAtA mANasanA jIgaramAM ATalI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 34 nabaLAI zA sAru bharavAmAM AvI ?" eka lAMbo niHzvAsa nAkhyA pachI murzida-khAMe Avegane zamAvI kahyuM : "mane musalamAna banyAno muddala pazcAttApa nathI, kAraNa ke IcchApUrvaka meM dharma badalyo nathI, paraMtu mane kharekhara je kAMI lAgI Ave che, te to eja che ke tamArA samAjanAM dvAra ama jevA mArga bhUlyA musApharane mATe paNa UghaDI zakatAM nathI. huM to e jhera ghoLIne pI jaIza, paNa mArI A putrIe zuM gunho karyo ? baMgALano koI hiMdu yuvAna enuM pANigrahaNa kare to mArA uttarAdhikArI tarIke huM tene baMgALano zAsaka nImavA taiyAra chuM. tamAre jo putra hota to mArI pahelI pasaMdagI tenI upara ja Utarata. dakSiNa ane baMgALanA lohImAMthI eka apUrva saMskArasvAmI avatarata ane baMgALa, bihAra, orIsA uparAMta uttara ane dakSiNamAM paNa potAnI ANa phelAvata. akasmAtanA yoge maLelA mANekacaMda ane murzida-khAM jo pUrvanA pradezomAM potAnI chApa pADI zake che, to e sahaja saMskAra zuM na karata?" jagazeTha niruttara rahyA. baMgALanA ekAdhipatyanI madhurI kalpanA svargasukha karatAM paNa temane vadhu ramya lAgI. murzida ane mANeka maitrImAM eka che, tema jo lohImAM eka hoya to baMgALanuM bhAvi kevuM ujjavaLa bane ? Arya sAmrAjayano vijayadhvaja prAsAdanA zikhare pharakato hoya e dazya nayana sAme khaDuM thayuM. paNa thoDIvAre mohamAMthI jAgatA hoya tema jagata zeTha sahAnubhUtisUcaka svaramAM kahyuM "dharma pAse sAmrAjyasattA paNa tuccha che. rAjya ke vaibhavanI lAlaca koI hiMdu yuvAnane AkarSI zake ema huM nathI mAnato. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 35 vaibhava ane dhana to kSaNika che, dharma ajara-amara che. adharmathI kadAca IdranuM IndrAsana maLatuM hoya topaNa dhArmika hiMdu tenI sAme UMcI AMkha na kare." jagatzeThe sanAtana vicAra ane vANIno nirjIva anuvAda saMbhaLAvyo. mane paNa e ja du:kha sAle che. mAro eka hiMduno putra, putra nahIM to pautra ane pautra nahIM to dauhitra AvatI kAle tamArAM ja maMdiro toDaze, tamArAM kuTuMbo upara sIlama gujAraze, tamArA zilpa ane sAhityano nAza karaze ane chatAM tame mAnazo ke "ame dharmanuM pAlana karI rahyA chIe." jagatuzeTha ! e tamAro doSa nathI. bhAratanuM bhAgya ja kaMI evA AchA kuMkume lakhAyuM che. tame ke huM zuM karI zakavAnA hatA ?" atizaya Avegane lIdhe murzida-khAMthI vadhu bolI zakAyuM nahIM. bichAnA upara jALavIne paDakhuM pheravyuM ane jANe ke have kahevAnuM kaMI bAkI na rahyuM hoya tema AMkho mIMcI lIdhI. temanA pratyeka niHzvAsamAM saMtApanA DuMgara ThalavAtA hoya tema jagazeTha joI rahyA. potAnA mitranI AvI karuNAjanaka dazA nihALI temane bhAre AghAta thayo. ATaATalA varasa sudhI A prakAranI asahya vyathA mUMge moDhe je sahI zake che, tenuM manobaLa keTaluM majabUta hovuM joIe. e vicAre temanA hRdayamAM mitra pratyenuM mAna ubharAvA lAgyuM. paNa teo nirupAya hatA. kudaratano Akho krama pheravyA vinA murzida-khAMnA darda upara malamapaTo bAMdhavo temane azakya lAgyo. : : : Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 jagazeTha sUryAstane hajI vAra che. paNa aMdhAru thaI jaze to rastAmAM ja rokAI javuM paDaze, e ciMtAthI eka yuvAna mArate ghoDe murzidAbAda tarapha dhasI Ave che. tenuM gaura vadana tApa ane zramane lIdhe lAlacoLa dekhAya che. pagathI mAthA sudhI teNe eka yoddhAne zobhe tevo mogalAI veza paheryo che. caherA uparanI vyagratA tenI svAbhAvika saraLatAne AkarSaka opa ApI rahI che. AzAnA tejathI dIptimAna banelAM netro koI Aptajano nihALavA, rastA uparanI vRkSaghaTAne bhedI pelI pAra dRSTi pheMkavA mathe che. A UgatI avasthAmAM evuM te zuM ciMtAnuM vAdaLa tenI upara tUTI paDyuM haze ke te ATalo vihaLa ane vyagra dekhAto haze ? murzidAbAdamAM pahoMcyA pachI murzida-khAMnA pramodabhavana pAse te ghoDA uparathI nIce Utaryo. daravAnanA hAthamAM lagAma soMpI, eka akSara paNa bolyA vinA te saDasaDATa dIvAnakhAnA tarapha cAlyo. koI tene rokI zakyuM nahIM, tema koIne kaMI pUchavAnI paNa tene jarUra na lAgI. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 dIvAnakhAnAmAM joyuM to murzida-khAM ane mANekacaMda zeTha vAta karatA beThA hatA. tarata ja te tyAMthI pAcho pharyo. jarA thaMbhyo. kaMIka vicAra karyo ane pramodabhavananA pAchalA bhAgamAM jyAM ahoniza gaMgAno kalakala nAda guMjato ane puSponI sugaMdha satata vahetI, tyAM AvI saMgemaramaranI eka beThaka upara beTho. A sthAna tenuM ati paricita hoya ema tenI rItabhAta parathI koIne paNa lAgyA vinA na rahe. jagatzeTha kyAMya sudhI te tyAMne tyAM ja besI rahyo. rAtrI paDatI hatI ane dizAomAM aMdhakAra vyApato hato, paNa tenI A yuvAnane jhAjhI paravA hoya ema na lAgyuM. sAdhakanI dazA ane yuvAnanI atyAranI sthiti lagabhaga samAna hatI. "koNa zujA ? tuM ahIM kyAre Avyo ? ayodhyA choce keTalA divasa thayA ? bApune maLyo ?'' iSTadevano sAkSAtkAra thatAM bhaktajana gadgad citte animeSa netre nihALI rahe tema zujAe UMcu joyuM. tenI sAme baMgALanA navAbanI mAnItI kanyAmayanA UbhI hatI. yuvAna niruttara rahyo. vIjaLInA vega jeTalI tvarAthI tene keTalAka taraMgo AvyA ane UDI gayA. be varasa pahelAM je mayanAne joI hatI, temAM ane Aje sAme UbhelI mayanAmAM AkAza-pAtALa jeTaluM aMtara paDI gayuM hatuM. mayanA kizorI maTI yuvatI banI hatI. jene nayana bharIne nihALavA te ATalo vyagra hato tenAmAM cAMcalya ke capaLatAne badale gAMbhIrya ane sahaja saMyama AropAyA hatA. te mAnato hato ke mayanA pAse AvatAM ja harSonmatta banI, hAtha pakaDI pahelAMnI jema bhavananI aMdara tANI jaze ane evA artha Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 38 vagaranA prazno uparA uparI pUchaze ke kevaLa hAsya sivAya teno bIjo koI uttara na saMbhave. ayodhyAnAM parAkramo eka pachI eka varNavavAnI paNa teNe goThavaNa karI rAkhI hatI. paraMtu mayanAnA gAMbhIrya ane aDaga dheryuM tenI manoratha sRSTimAM pralayakALa ANyo. zujA ? bApu be aThavADiyA thayA bimAra che. tuM kema kaMI bolato nathI ?" mayanA kaMIka vadhu utsuka dekhAI "hamaNAM ja tyAM jaI Avyo. jagatuzeThanI sAthe vAta cAlatI hatI, eTale meM temAM vikSepa na nAkhyo. sIdho ahIM AvI tamArI rAha joto besI rahyo." zujAnI nirAzA tenI vANImAM vadhu spaSTa banI. "ThIkacAla, jarA svastha thA. bahu thAkI gayo jaNAya che. paNa hA, tane ayodhyA kevI lAgI ? janaka, rAma ane sItAnI e lIlAbhUmi kharekhara ramaNIya haze. eka dAsI roja mane thoDuM thoDuM rAmAyaNa saMbhaLAve che. tuM to e ayodhyAmAM ja vase che. tArA bhAgyanI kone IrSyA na Ave ?" zujA A kuTuMbamAM ja nAnethI moTo thayo hato. mayanA ane zujAe nirdoSa bAlyAvasthAnA sonerI divaso eka sAthe ramIne gALyA che. paNa te Aje mayanAne kevI rIte kahI zake ke ayodhyAnI tIrthabhUmi mayanA vinA tene nirjana jevI bhAsatI ? game tema paNa te murzida-khAMno Azrita hato. khorAsAnane bhUlI murzidAbAdane ja potAnuM vatana mAnato thayo hato. murzidano Azaro na hoya to zujA mArganA eka bhikhArI karatAM vadhu sArI sthitimAM na hoya. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 39 vaLI ayodhyAne tIrthabhUmi mAnavA jeTalA saMskAra gujAmAM na hatA. te pAko musalamAna hato. murzida-khAMnA sahavAse tenAmAM udAratA ane guNAnurAga khIlavyA hatA. mayanAnI sAthe rahevAnuM thAya to pote paNa sAro saMskArI ane abhyAsI banI zake, ema te mAnato. kamanasIbe temane acAnaka chuTuM paDavuM paDyuM. ayodhyAmAM koI vizvAsapAtra amaladAra na hovAthI murzida-khAMe tene tatkALa tyAM mokalI dIdho. ayodhyAmAM teNe be varasa zI rIte gALyAM, te teno aMtarAtmA jANe che. murzidAbAda ane mayanA have tenI sAdhanAno viSaya banyo hato. "jo tuM pAchI hatI tevI bAlikA bane to huM tane ayodhyA laI javA taiyAra chuM" ema tene kahevAnuM mana thayuM. paNa zujA potAnI sthiti samajato hato. mAlikanI kanyAne lobhAvavAmAM keTalo anartha che, tenI kalpanA te karI zakyo. - "ayodhyA murzidAbAda jeTaluM suMdara na lAgyuM. A ArAma, A vinoda ane vaibhave tyAM na hatAM ane sAcuM kahuM to mayanA! mane tyAM koI mANasa haiyAvALuM na lAgyuM. jyAM jauM tyAM mAtra svArthanI ja gaDamathala cAlatI. bApu jo nAkhuza na thAya to huM have tyAM muddala javA nathI mAgato. bApunI bimArInuM bahAnuM maLatAM tarata ja A tarapha doDI Avyo." zujA bhale potAnA manobhAva chupAve, paNa mayanA samajatI hatI ke ayodhyA karatAM murzidAbAdane suMdara mAnavAmAM eka sabaLa kAraNa che ane ayodhyAnAM naranArI tene haiyAsUnAM lAgyAM hoya Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 40 to te mayanAnI snehazaktino ja pratApa che. tenuM nArIhRdaya AthI jarA vadhu abhimAnI banyuM. eTalAmAM eka dAsI suvarNapAtramAM zarabata jevuM kaMIka laI AvI. mayanAe te pAtra potAnA hAthamAM laI zujA pAse dharyuM ane kahyuM : "ayodhyAmAM AvuM zarabata haze, paNa ATalo mamatALu hAtha nahIM hoya. le !" zujAne lAgyuM ke mayanA mAtra gaMbhIra ja nathI banI, thoDI niSphara paNa banI che. AnA karatAM khurAsAnamAM hota to keTalo sukhI hota ? keTalI sahelAIthI ramaNIno sneha jItI zakyo hota ? AvatI kAle murzida-khAMnI AMkho mIMcAya to ahIM mAruM koNa ? mayanA jo na maLe to jIvanamAM zUnya sivAya bIjuM zuM rahe ? teno cahero plAna banyo. hatAza hRdayamAMthI eka dardabharI Aha chUTI. mayanA camakI UThI. te kaMIka bolavA jatI hatI, eTalAmAM tyAM koIkanAM pagalAMno avAja saMbhaLAyo. baMnenAM Atura netro te tarapha vaLyAM. joyuM to mANekacaMda zeTha temanI tarapha ja AvatA hatA. zujA vinayapUrvaka temanI sAme gayo. mayanA saMkocane lIdhe eka tarapha UbhI rahI. ayodhyAnA zuM samAcAra che ? jAgIradAro paNa navAbanA mAthAnA maLyA che, kharuM ne ?" jagatuzeThe zujAnI pITha upara hAtha pheravyo ane jANe murzida-khAMno potAno bALaka hoya tema snehathI abhinaMdyo. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 41 hamaNA to koI UcuM mAthuM karI zake ema nathI. baMgALanA pratApa pAse temane namavA sivAya chUTako ja nathI." zujAnI kIrti ane zakti vize jagaDuzeThe pahelAM paNa sAMbhaLyuM hatuM. temane zujAno A uttara kevaLa nirabhimAna lAgyo. A zubha saMvAda murzida-khAne pahoMcADavA jagazeTha zujAne laI temanI pAse gayA. zujAne jotAM ja murzida-khAMno cahero sateja banyo. "beTA zujA ! ThIka thayuM ke tuM AvI pahoMcyo. have kadAca mota Avaze to huM khuzIthI AtmasamarpaNa karI daIza." jagatuzeTha tarapha joI uccAryuM - "mArI badhI AzA A yuvAna upara avalaMbI rahI che." jagatuzeTha murzida-khAMnI snehadurbaLa sthiti barAbara samajI gayA hatA. emanI AzA ane zraddhA e badhuM emanI eka putrImAM ja samAya che. e vAta paNa temaNe hamaNAM ja murzida-khAM pAsethI jANI hatI. temane khAtarI thaI ke murzida-khAMnI pasaMdagI koI apAtra upara nathI UtarI. mayanAno pati thavAne jema te yogya che, tema jo sArA salAhakAro maLe to ayodhyA ane baMgALano svataMtra zAsaka paNa banI zake evuM pANI A yuvAnamAM che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmazeTha cha auraMgajhebe suraMgo khodI rAkhI hatI, aMdara dArUgoLo paNa bharapUra bharyo hato. mAtra eka cinagArInI ja rAha jovAtI hatI. auraMgajhebanuM mRtyu thatAM bharatakhaMDanI cAre dizAmAM jvAlAmukhI phATI nIkaLyo. mayUrAsana to sahIsalAmata na rahyuM, paNa vajIro, sUbedAro ne navAbonA paga nIcenI dharatI paNa dhrUjI UThI. aDhAramA saikAnuM prabhAta ja raktaraMgI haze ! e vigraho khullA ane sakAraNa hota to itihAsanAM pAnAM ATalAM kalaMkathI raMgAyAM na hota. bhAI-bhAInI vacce, pitA-putranI vacce, Azrita ne AzrayadAtAnI vacce chUpAM kAvatarAM racAyAM ane anekonAM aNadhAryAM balidAna levAyA. e saikAnA skUla itihAsane nIcovIe to Aje paNa temAMthI lohInAM be TIpAM nItare. pRthvI mArga de ane raste jato pravAsI aMdara samAI jAya, tema keTalAya mukuTadhArIo, vajIro, navAbo, dIvAno, sUbAo, zarApho ane sipAhasAlAro jotajotAmAM e bhISaNa krAMtinA bhoga thayA. 42 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S jagazeTha auraMgajheba pachI tenA putro vacce samazera cAlI. traNa bhAIone mArI cotho putra bahAdurazAha gAdIe Avyo. tenA putro paNa pitAnA pagale cAlyA ane jahAMdarazAhe potAnA traNa bhAIonA khUnathI raMgAyelA hAthe rAjadaMDa dIdho. eka varasamAM ja tenA bhatrIjAe e rAjadaMDa AMcakI lIdho ane jahAMdera tathA jhulaphIkArakhAMnA lohIthI mogala mahela raMgAyo. jahAMdaranA e bhatrIjAnuM nAma pharUkhasIyara. pharUkhasIyara paNa sukha ke zAMtinuM jIvana jIvI zakyo nahIM. be saiyada bhAIoe tene ukheDIne pheMkI dIdho. te pachI raMgabhUmi upara sUtradhAranI dorIthI hAlatA-cAlatA pUtaLA jevA bAdazAho AvyA ane mAtra nAmanizAna mUkI cAlatA thayA. Akhare mahamadazAha sattara varasanI vaye gAdIe Avyo. teNe ogaNIsa varasa lagI rAjamukuTa paheryo, paNa e mukuTamAMnA kAMTAnI vedanAthI bacI zakyo nahIM. AtmA vinAnA dehanI jema mogala sAmrAjyanA aMgopAMga saDatA, paDatA ane vikherAtA jovAnuM durbhAgye ja tenA lalATe lakhAyuM hatuM. mANekacaMda zeTha ne murzida-khAM jIvyA tyAM sudhI baMgALa, bihAra ne orIsAnuM rAjataMtra, javALAmukhInA utpAta ane dharatIkaMpanA AMcakA vacce paNa niSkapa rahI zakyuM. baMgALanA nAmadhArI navAbane badale murzida-khAM sAco navAba banyo hato. e vakhate dilhInA takhtane vaphAdAra kahevarAvanArA vajIro ane navAbo vyavahAramAM viruddhatA dAkhavI rahyA hatA, te vakhate mAtra baMgALa niyamitapaNe mahesUlano moTo bhAga zahenazAhanI sevAmAM dharI jUno saMbaMdha jALavI rahyuM hatuM. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 44 pharUkhasIyarano mANekacaMda zeTha pratye khullo anurAga athavA pakSapAta hato. zeThe pote ja jyAre AgrahapUrvaka baMgALanI navAbI svIkAravAnI sApha nA pADI ane murzida-khAMnI mahattA mAnya karI, tyAre e pakSapAtamAM sabhAva ane sanmAna umerAyA. mANekacaMda zeThanI salAha tene amUlya lAgI. zahenazAha mahaMmadazAhe paNa e hakIkata jANI ane teNe samrATa tarIke mANekacaMda zeThane ""jagazeTha"nA birudathI bIjIvAra abhinaMdyA. ItihAsa lekhako mAne che ke mogala darabAre sauthI pahelAM jagatuzeThane A pramANe bAdazAhI padavIthI navAjyA ane te pachI IlkAba ApavAnI praNAlikA goThavAI "jagatuzeTha"nI padavI uparAMta temane navAbanI gAdI pAse DAbI bAju besavAno hakka maLyo. jagatuzeThane e jamAnAnI rAjarIta pramANe motInAM kuMDala, hAthI ane pAlakhI paNa saltanata taraphathI pahoMcADavAmAM AvyAM. ullekhayogya vizeSatA to e che ke baMgALanA navAbane vakhato vakhata samrATa taraphathI bhArapUrvaka pharamAvavAmAM AvatuM ke jagatuzeThanI salAha athavA anumati vinA rAjazAsananuM koI paNa mahattvanuM kAma na thavuM joIe. jagatuzeTha svataMtra rahevA chatAM A rIte zahenazAhatanA hRdayarUpa banI rahyA. | murzida-khAMnA mRtyu pachI teno jamAI zujAudIna baMgALanI gAdI upara Avyo. zujAne murzida-khAMe potAnI hayAtI daramyAna judA judA prAMtomAM mokalI rAjavahIvaTa zIkhavyo hato. mayanAnA premamAM tenuM svarga samAyuM hatuM. mayanA pote ja baMgALanI bhAgyalakSmI hatI. zujA ane mayanA jagazeThanuM gaurava samajatAM. jagatuzeTha paNa temane putravatuM mAnatA. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 45 paraMtu paMdara varasa vItyAM na vItyAM eTalAmAM baMgALanA ItihAsano krama palaTAyo. murzida-khAM ane mANekacaMda thoDe thoDe aMtare kALanI AjJAne AdhIna thayA. mANekacaMda zeThanI gAdIe temano bhANeja phattehacaMda zeTha Avyo ane zujAudIna pachI teno putra saraphakhAM baMgALanA siMhAsane beTho. mayanA ane zujA jevA premI daMpatInA lADamAM Ucharelo sarapha viveka, nIti ane pUrvasaMbaMdhane vIsarI gayo. rAjakrAMtinuM pralayacakra cAre kora mahAvegathI ghUmI rahyuM hatuM, tenuM tene bhAna na rahyuM. jabbara jahAja dariyAmAM DUbe ane AsapAsa parvata pramANa mojAM UchaLe tema dilhInI DUbatI zahenazAhata dezabharamAM tophAnanAM moTAM mojAM upajAvyAM hatAM. baMgALa paNa saraphanA bevakUphIne lIdhe e vamaLamAM vaheluM sapaDAyuM. jagatuzeTha sAthe phleza karI, teNe baMgALano vinAza vahorI lIdho. baMgALanA pagamAM parataMtratAnI jaMjIro paherAvavAno prasaMga najIka Avyo. murzida-kulI-khAMno bhaya tadana asthAne na hato, ema saraphaudIne siddha karyuM. murzida bhale vicitra saMyogomAM musalamAna banyo hoya, paNa tenuM hiMdu hRdaya ghaNIvAra AkraMda karatuM : "mArAM ja saMtAno AvatI kAle potAne paradezI mAnI A dezanAM durbaLa nara-nArIone pajavaze, emanI dardabharI cIso sAMbhaLI Amoda anubhavaze, jemanAM bahumAna thavAM ghaTe temane apamAnita karaze." e ja ciMtA murzida khAne keTalIye vAra udAsa ane becena banAvI mUkatI. potAnI putrI mATe pUrI parIkSA pachI zujAudIna pAtra pasaMda karyuM hatuM. murzida-khAM jIvyA tyAM sudhI sarbhAgyanA baLe temaNe eka besUro avAja na sAMbhaLyo, temano AtmA saMtoSAyo. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 46 paNa zujA-udInanI jIvanalIlA saMkelAtAM ja bhayanA paDaghA guMjI rahyA. zujA pote murzida-khAMnA sahavAsamAM saMskAra pAmyo hato ane vadhumAM mayanAnA nirmala snehe tenA hRdayanA divya tAra jhaNajhaNAvyA hatA. paraMtu eka ja paDado UMcakIe to zujAnA pitA sAdata-khAMnuM caritra sAMbhaLatAM koIne paNa zaramathI mAthuM namAvI devuM paDe. sarapha-khAM pitAnA guNano adhikArI na thayo, paNa vidhinI koI ajaba lIlAthI sAdatanA durguNono uttarAdhikArI banyo. tenA jevo mijAjI, viSayI, vilAsI ane vyasanI navAba baMgALanI masanada upara bhAgye ja koI Avyo haze ! saraphanI viSayavAsanA ane pAmaratAe baMgALa upara arAjakatAnAM gherAM vAdaLa utAryAM. bIjI tarapha e vAdaLane vikheravAmAM jagatzeThe je sAmarthya vAparyuM, tenuM mUlya paNa kaMI jevuM tevuM nathI. jagatzeTha phattehacaMde e aMdhakAra yugamAM paNa potAnI jyota jALavI rAkhI ane mArga bhUlelAone sAco rAha batAvyo. baMgALanA itihAsamAM jagatzeThanuM nAma eka jyotirdhararUpe mahAjanonI mokhare Aje paNa jhaLakI rahyuM che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. QLEDICE 11 jagaDuzeThanuM makAna baMgALanA jamInadAro ane amaladAronuM maMtraNAgRha banyuM hatuM. baMgALa, bihAra ane orisAnuM bhAgya jagatuzeThane tyAM ghaDAtuM. Aje to e makAna gaMgAnA garbhamAM maLI gayuM che ane je khaMDero hayAta che, te paNa jhADa ane velAothI DhaMkAI gayAM che. pravAsIo kahe che ke e sthAne paga mUkatAM ja AMsu khALI zakAtAM nathI. Aje baso varasa pachI paNa jANe e pratiSThA ane vaibhavamAMthI viSAdano uSNa vAyu vaheto ApaNe anubhavIe chIe. e aizvarya koInA maMtrabaLe retInA tharanI mAphaka UDI gayuM che. mahimApurano e ujjavala mahimA paNa koNa jANe konA zApane lIdhe Aje vikaTa mUrti dharI rahyo che. je rAjabhavananamAM ratnakhacita dIpamALa prakAza relAvatI tyAM Aje sAdhAraNa dIvo karanAra paNa koI nathI. nAdIrazAhanuM lazkara jyAre tIDanA ToLAnI jema dilhInI AbarU ane aizvarya zoSI rahyuM hatuM, tyAre baMgALanA jamInadAro jagaDuzeThanA bhuvanamAM ekatra thaI baMgALane bacAvavA maMtraNA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 48 calAvI rahyA hatA. bardavAnanA mahArAjA tilokacaMdajI, DhAkAno navAba rAjavallabha, rAya AlamacaMda tathA hAjI ahamada paNa e maMtraNAmAM sAmela hatA. nAdIrazAha dilhIthI pAcho vaLe e mAnI zakAya nahIM. IrAna jeTalA dUra dezamAM beThA jeNe dilhInI samRddhinI kalpanA karI, te baMgALa ne bihAranI dolatathI cheka ja ajANyo raheze ? ane zahenazAhanuM sammilita baLa jenI sAme rodha na karI zakyuM tenI sAme ApaNuM sainya UbhuM rahI zakaze ?" hAjI mahaMmadanA caherA upara ciMtA ane glAninI plAna chAyA patharAI. dilhInA lUMTAyelA bhaMDAra ane khunAmarakIe tene zokasAgaramAM dhakelyo hato. jamInadAro karatAM paNa tene adhika gumAvavAnuM hatuM. nAdIrazAha sAme niSphaLa nIvaDe to te AkhI jiMdagI hArI jAya evI sthiti hatI. eka to marAThAo baMgALane chUTAchavAyA chuMdI rahyA che, sarahadanAM gAmaDAM temanA trAsane lIdhe ujjaDa banatAM jAya che. pUrI mahesUla paNa maLI zakatI nathI. AvI sthitimAM nAdIrazAhano eka ja divasano mukAma, sArAya baMgALane verAna banAvI mUkaze." bardavAnanA mahArANA tilokacaMdajIe jamInadAronA pratinidhi rUpe potAnuM du:kha niveDyuM. rAjavallabha AvI kaMI avyavasthA athavA rAjyakrAMti thAya to potAne vadhu lAbha thAya, ema mAnato hato. te DhAkAno kAyamI navAba na hato. tene potAnI zakti ane nipuNatA batAvavAnA koDa hatA. teNe kahyuM, "je banavAnuM hoya te bane, ApaNe to ApaNI sainya saMbaMdhI taiyArI karI vALavI joIe." Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 49 rAya AlamacaMda mauna rahyo, tene jagatuzeTha upara zraddhA hatI. saunI zokakathA sAMbhaLyA pachI teNe phattehacaMda sAme nihALyuM. jagatuzeTha kaMI mArga batAve che ke nahIM te jANavA sau Atura banyA. kAM to laDI levuM ane nahIM to rAjIkhuzIthI lUMTAvuM, e sivAya bIjo mArga dekhAto nathI." jagazeTha na chUTake bolyA. "lUMTAvuM ane te rAjIkhuzIthI ?" jagatuzeTha jevo javAbadAra mANasa Ama bole tyAre kone duHkha na thAya ? hAjI ahamadanI najara baMgALanI masanada upara TharI hatI. tenA hRdayamAM jagatuzeThanA A ThaMDA javAbathI khaMjara bhokAyuM. "baMgALane lUMTAvuM emAM kaMI navInatA nathI. dararoja lUMTAya che, mahine mahine chuMdAya che. nAdIrazAha AvIne bhale baMgALanuM hADapiMjara cUsI jAya !" rAjA tilokacaMdajIno avAja AvezathI dhrujI rahyo. saune potAnI nabaLAInuM pUrepUruM bhAna hatuM. baMgALanA gaNyAgAMThayA jamInadAro ane sUbedAro sivAya nAdIranI sAme chAtI kADhIne UbhA rahevA koI taiyAra na hatuM. jagatuzeTha saunI zaktinuM mApa kADhavA mAgatA hatA. baMgALanI bhUmi upara nAdIra Ave to sau pahelAM DhAkAmAMthI ja huM be hajAra sipAIo sAthe sAmano karavA taiyAra chuM. bIjA jamInadAro mane zuM madada karaze, e mAre jANI levuM joIe." rAjavallabhe mULa muddAnI vAta zarU karI. rAjavallabha ! tame haju baMgALIo, tAmilo ane marAThAonAM ja yuddha joyAM che. paMjAbanI pelI pAranA pahADI, jamadUta jevA khakhaDadhajanA pralaya nathI joyA. eTale ja be hajAra Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 5) mANasa sAthe medAnamAM paDavAnuM sUjhe che. zahenazAha pAse lazkara ochuM hatuM ? chatAM te kema hAryo ?" hAjI ahamadanA A spaSTa khu lAsAthI rAjavallabha zaramAyo. anubhavI ane pIDha rAjadvArIonI vacamAM A prakAranuM sAhasa karavA badala tene manamAM pazcAttApa paNa thayo. hAjI ahamadanI sthiti kaDhaMgI hatI. tene laDI levuM pAlave tema na hatuM. murzidAbAdanI navAbI maLe to laI levA utsuka hato ane te mATe lohI reDavAM paDe to paNa tene vAMdho na hato. paNa nAdIrazAha sAthe laDatAM maravuM, e tenA aMta:karaNane anukULa na hatuM. jagaDuzeThe joI lIdhuM ke A rIte carcAno pAra Ave ema nathI. dilhIno khajAno lUMTyA pachI nAdIrazAhano AtmA tRpti pAme e azakya vAta hatI. eTale vaheluM, moDuM, mane yA kamane paNa baMgALane thoDo bhoga Apavo paDaze. paNa e to bhaviSyamAM joI levAze. te ema paNa samajatA ke jeo Aje nAdIrazAhanI sAme thatAM saMkocAya che, teo vakhata Avaze tyAre zarama ke AbarUnA mAryA myAnamAMthI zamazera kheMcyA vinA nahIM rahe ane eTaluM chatAM hAraze to saMgharI rAkhelAM dhanadhAnya lUMTAze, e paNa dIvA jevI vAta hatI. e rIte vartamAna sthitino AMka nIkaLyA pachI jANe badhI rakamono saravALo karatA hoya, tema ekatra thayelA mutsadIone saMbodhI kahyuM ApaNe rAjIkhuzIthI lUMTAvuM nathI, tema sAme jaIne nAdIrazAhane yuddhanuM AmaMtraNa paNa ApavuM nathI. vakhata Avye Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 jagazeTha badhuM joI levAze. chatAM jo mArA jevA eka vepArI upara ApanI zraddhA hoya to salAmatIno eka rasto sUcavuM." jagazeThane potAnA adhikAranA viSayamAM paNa AvI namratA batAvavAnI Teva hatI, jamInadAroe ene bahu mahattva na ApyuM. salAmatIno rasto jANavA saunI najara punaH jagatuzeTha para paDI. "A vepArIno rasto che. pUruM sAMbhaLyA vinA koIe utAvaLa na karavI. saune ruce to ja ApaNe e mArge jaIzuM." jagatuzeTha saheja thaMbhyA. saunA moM uparanI rekhAo ukelI. "nAdIrazAha nANAMno bhUkhyo che. tene rAja ke tAja sAthe kaMI saMbaMdha nathI. huM ema mAnuM chuM ke jo baMgALa IcchApUrvaka eka lAkha jeTalI sonAmahora sAme jaIne dhare to ene ATale sudhI AvavAnI jarUra na rahe. eka to enuM lazkara thAkeluM che. chellI kalamAM tenA ghaNA mANaso kapAI mUA che ane ghaNuM karIne bAdazAha mahaMmada sAthe tene kaMI vaira nathI. eka lAkha sonAmahora baMgALanA rAjabhaMDAra mATe bahu moTI vAta nathI." jamInadAronI sabhA kaMI nirNaya Ape te pahelAM ja rAya AlamacaMda saheja uzkerAIne bolyA : "A badhI vANiyAzAhI che. e to vAghane sAme jaIne potAnuM lohI cakhADavA barAbara che. mANasanA lohIno svAda lIdhA pachI vAgha jo saMtoSAya to ja baMgALanI lAMcathI nAdIrazAhanI bhUkha bhAMge. AvI vAto karavAmAM ApaNe buddhinuM ja lIlAma karIe chIe." lAlaca ApI nAdIrane baMgALamAM Avato aTakAvavo e vAta kayA vIrane ruce? jagatuzeTha paNa e vAta uccAratAM saMkocAtA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 52 hatA. lAlaca e yuddhanuM Aje chellAmAM chelluM zastra hatuM. teno upayoga karI chUTavAnI temanI dhAraNA hatI. hA, paNa eka vAta kahevAnI rahI jAya che." jagatuzeThe jUno tAra sAMdhatA kahyuM : "eka lAkha sonAmahora mArI TaMkazALamAM ja DhaLaze ane tenI upara nAdIrazAnuM nAma tathA skoruM raheze." eno artha e ja ke ame Apane amArA zahenazAha tarIke svIkArIe chIe, ema ADakatarI rIte nAdIrazAhane jAhera karavuM ane tenA gayA pachI jema atyAre cAle che, tema calAvavuM. vakhata joIne pITha pheravavAnI vidyA vaizya sivAya kone varI che ?" hajI ahamada jagazeTha upara ApharIna thatA hoya tema tenI vikarALa dekhAtI AMkhomAM AnaMdanI prabhA patharAI. rAya AlamacaMda ane rAjavallabha uMdhA na Utare eTalA sAruM jagazeThe umeryuM: "A vaizyano mArga che. yuddhavIranA mArga nirALA hoya che." "yuddhavIra hoya ane vaizyavIra na hoya ? Apano mArga vaizyavIrano mArga che ane Aje kaMgALa baMgALane maratuM bacAvavAne e ja auSadhanI jarUra che." rAjA tilokacaMdajI paNa jagatuzeThane saMmata thayA. mArI eka bIjI paNa darakhAsta che." hAjI ahamade uccAryuM. sonAmahora sAthe eka bIjI araja gujAravI, baMdagImAM A dezanA bAdazAha tarIke ApanuM ja nAma uccArAya che, ema nAdIrazAhane jaNAvavuM." Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha pa3 rAjavallabhane e na gamyuM. paNa Aje to harakoI raste AtmarakSaNa karavAnuM hatuM, baMdagImAM nAdIrazAhanuM nAma rahe ke mahaMmadazAhanuM, enI sAthe koIne lAMbI nisbata na hatI. vidAyagIrInA darabArI viveka tarIke jagatzeTha hAjI ahamadanI sAme pAnadAna dharyuM. rAjA tilokacaMdajI ane jamInadAro paNa uThavAnI taiyArImAM ja hatA. rAtrInA bIjA pahorano amala zarU thaI cUkyo hato. jagazeThanA mahelamAM je prakAza hato, tenI spardhAmAM mahela bahArano aMdhakAra potAnuM jora jamAvato hato. bhAgIrathIno nAda, koI yogIzvaranA mukhathI uccArAtA 3OMkAranuM smaraNa karAvato. eTalAmAM mahollAnAM nara-nArIonI, AkAza ane aMdhakAranI chAtI vIMdhatI hoya evI kAramI kIkIArI saMbhaLAI nirAMte sUtelA paMkhInA mALAmAM koI pAradhI hAtha nAkhe ane uMghamAMthI jhabakelAM nirdoSa paMkhIDAM ekAeka cIcIArI karatAM pAMkha phaphaDAvI aMdhArAmAM paNa UDavAno prayatna kare tema Akho divasa mahenata-majUrI karI zAMtithI ughatAM mahimApuranAM naranArIoe ekAeka gharanI bahAra nIkaLI, jANe koI moTo akasmAtu thayo hoya evo kolAhala karI mUkyo. koI koI vAra mahollAomAM AvA prasaMgo banatA. e vakhate rudana ja jenuM baLa che, evAM strI-puruSo gharanI bahAra nIkaLI potAnI nabaLAInuM pradarzana karAvatAM. ghaDIno paNa vilaMba karyA vinA jagatuzeTha sabhAvALA gharanI bahAra AvyA. jagatuzeThane jatAM joI hAjI ahamada paNa temanI pAchaLa pAchaLa cAlyo. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 54 - thoDe dUra gayA nahIM. eTalAmAM jagatuzeThano eka nokara sAme doDato Avyo ane zeThane kAnamAM kaMIka kahyuM. hAjI ahamada Ave hovAthI te kaMI sAMbhaLI zakyo nahIM. paNa nokaranI vAta sAMbhaLyA pachI jagatuzeThanuM mo krodhathI ugra baneluM te barAbara joI rahyo. jANe kaMI ja na banyuM hoya tema jagatuzeThe potAnA mana upara saMyama sthApavAno prayatna karyo. paNa temAM teo niSphaLa nIvaDyA. je vAta sAMbhaLI romeromamAM prakopanI jhALa saLagI UThe tene manuSya kyAM sudhI dabAvI zake ? zabdoccAra kare to ja mANasa potAnA aMtaranA bhAva samajAvI zake ema haMmezAM nathI banatuM. jagat zeThano vANI uparano saMyama hRdayanI javALAne bujhAvI to na zakyo, paNa bIjI aneka rIte teNe potAno mArga zodhI kADhyo. koI jamInadAre jagazeThanuM AvuM gaMbhIra ane bhISaNa rUpa nahIM nihALyuM hoya. kyAMya Aga lAgI haze kema ?" jagatuzeTha sAme joI rAya AlamacaMde pUchyuM. A prazna saMyamano eka baMdha toDyo. "hA, Aga lAgI che, paNa kyAM lAgI che ane keTalI vinAzakAraka nIvaDaze tenI kalpanA thaI zakatI nathI. e Agane have to gaMgAnuM pANI paNa ochuM paDaze. kadAca e AgamAM AkhuM baMgALa homAI jaze, mArA tamArA jevA e AgamAM evA to baLI jaze ke Akhare rAkhano paNa patto nahIM maLe." jagatuzeThano A prakArano Aveza kadAca saMyamanAM badhAM baMdhano toDI nAMkhata. paNa hAjI ahamada vacamAM ja bolI UThaco : paNa kharI vAta zuM che ? Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha kharI vAta e che ke jene mATe ApaNe rAtanA ujAgarA karIe chIe, jene bacAvavA ApaNAM lohI reDavA taiyAra thayA chIe, e ja mANasa Aje manuSya maTI hevAnathI paNa badatara banato jAya che. pelo nIca sarapha ?'' jagatzeTha ethI vadhu kaMI bolI zakyA nahIM. ATaluM paNa asAvadha dazAmAM bolAI javAyuM hoya ema mauna rahyA. sarapharAjane badhA oLakhatA hatA. tenuM nAma ja tenA atyAcAra mATe basa hatuM. 55 Apa sau jaI zako cho. Apane takalIpha paDI hoya to daragujara cAhuM chuM. sabhyonI sAme vinayapUrvaka hAtha joDI jagatzeThe vidAya mAgI ane 'latIpha-khAMne kaho ke baso ghoDesvAra sAthe taiyAra thAya !'' potAnA eka anucarane AjJA karI. jagatzeTha saune mukhya daravAjA sudhI vaLAvI pAchA pharyA. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha nArInuM eka prakAranuM rUpa viSayAMdha koI divasa joI zakato nathI. jene amRta mAnI oDhe lagADavA jAya che, te ja tenI adhamatAnA sparze haLAhaLa jhera bane che, jene svarganI divyatA samajI grahavA mathe che, te ja tenA paDachAyA mAtrathI abhaDAI nArakInA rUpamAM palaTAI jAya che. 56 sarapharAje to kevaLa te cauda varasanI bALAnI khuzAmatIAonA mukhathI sauMdaryakIrti sAMbhaLI hatI. e bicArAne sauMdarya samajavAno kadI avasara paNa nahoto maLyo. rUpajIvI vezyAonA hAvabhAva, madirAnA mohaka phuvArA ane vAsanAnA vamaLa vacce te pAmara jIvana gALato. zikArI tAjA lohInI zodhamAM rajhaLe tema tenI vAsanA nitya navI uttejanA zodhatI. tenA Azrito ne svArthIo pApanI bane teTalI sAmagrI ekaThI karI saraphanA A sadA saLagatA agnikuMDamAM homatA. e akarmIe eka vAra paNa UMcI AMkha karIne A abaLA sAme na joyuM. AvI abaLAone sarapha, rAtrI vItyA pachI pheMkI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 jagazeTha devAtA phUlahAra jevI ja samajato. tenI AMkho atyAre madirAnA ghenathI gherAtI hatI. yamadUta jevA cAra sipAIo citranI jema stabdha banI thoDe aMtare UbhA hatA. jagatuzeThanA mahollAmAMthI eka abaLAne upADI ahIM laI AvanAra A ja pizAco hatA. InAmanI moTI AzAe koIpaNa prakAranuM apakarma karavAne teo TevAyelA hatA. niSkapa dIpazikhAnI jema nIrU saraphanI sanmukha UbhI rahI. AraMbhamAM teNIe potAnA bacAva sAruM valakhAM mArI joyAM. paNa have te barAbara samajI ke A mANasa jevA dekhAtA pazunA paMjAmAMthI chUTavuM e sahaja nathI ane pazunI sAme lajajA ke saMkoca paNa zA kAmanAM ? nIrUnuM durbhAgya mAtra eTaluM ja ke tene paramAtmAe sauMdarya ane lAvaNya pUrA pramANamAM ApyuM hatuM. koI zrImaMtane tyAM janmIne moTI thaI hota to kadAca aMtaHpuranI cAra dIvAlo vacce vidhavidha varNanI AvI AchI pAtaLI rekhAo tenI mukhamudrA upara na aMkAta. svargIya paTa upara saMsAra rAtadivasa avizrAMtapaNe je pIMchI pherave che, tenuM mUlya nIrUne nathI joI te kadI nahIM samajI zake. sarapha sAvadha hota to devatAe dIdhelA nArI-saudaryamAM saMsAranuM dainya keTalI kaThinatA upajAve che, te joI zakata. svAvalaMbananA AtApa nIce UcharatI abaLAnA AtmAmAM keTalI nirbhayatA ne aDagatA bharI hoya che, te joI zakata. kamanasIba sarasa ! tArA pApano pyAlo bharacaka bharAyo haze, nahIMtara tuM avaLe mArge na Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha Utaryo hota ane navAbInA temaja juvAnInA madamAM kadAcit ADe mArge UtarI gayo hota to paNa tapa tejathI maDhelI AvI eka abaLAno Aga jharato dRSTipAta tAre mATe basa thAta. tane bhAna hota to tuM A sukumAra nirdoSa pavitratAnA puMja pAse mastaka namAvI, bIje ja divase murzida-khAMnA kuLane dIpAvavA udyata thAta. paNa tuM zuM kare ? vidhAtAnI ja e viDaMbanA ke zujA ane mayanA jevA premIyugalane tyAM avataravA chatAM tuM ATalo vAsanAvaza ane svacchaMdI nIvaDyo ! baMgALanuM ja e dudaiva ke tAro svecchAcAra ATalA divasa nabhAvI lIdho ane vadhu duHkhanI vAta to e ke tArA siMhAsananI pAse besanAra, sAmrAjyanA staMbharUpa, rAjamAnya puruSa jagatzeThanA sAgara samA aMtaHkaraNane teM Aje saMkSubdha karyuM ! thAkIne lotha thayelA ghoDAne cAbUka mArI sateja karavAmAM Ave tema thoDI paLomAM saraphe mahAmahenate tenI mUrchita pazuprakRtine uttejita karI. saheja UbhA thavAno prayatna karatAM teNe pUchyuM. "tArUM ja nAma nIrU ?' nIrU mauna rahI. raiyatano rakSakaM gaNAto yuvAna navAba ATalo nirlajja ane duSTa haze evI to teNIne kalpanA paNa kyAMthI hoya ? je mANasa A rIte lAlasAnI dhagadhagatI AgamAM potAnI mANasAI homI rahyo hoya, tene javAba paNa kaI bhASAmAM vALavo? 58 ''sAMbhaLyuM che ke navAbano kara tame A vakhate nathI bharyo.' meMDhAnuM lohI pIvA varU je yukti vApare tenuM anukaraNa karato hoya ema eka yamadUta bolyo. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 59 "ame garIba mANasa chIe. jagatzeThanA Azare gujarAna karIe chIe. have huM jauM chuM.'' jarAya saMkoca ke bhaya vinA dRDhatApUrvaka nIrUe uttara Apyo ane A narakAgAramAMthI chUTavA be DagalAM pAchI pharI. saraphano pALelo eka pIzAca nIrUnI ADe AvI Ubho rahyo. loDhAnA majabUta saLiyA vacce sapaDAyelo zikAra kadAca chaTakI zake, paNa A pApabhUmimAM eka vAra paga mUkyA pachI koI strI sahIsalAmata na rahe, ema te judI rIte sUcavavA mAgato hato. "jagatzeThanA Azare rahe ke navAbanA aMtaHpuramAM rahe emAM kaMI taphAvata nathI. navAbanI seMkaDo begamo sAthe tAruM sthAna paNa thaI jaze.'' navAbanA pratinidhi rUpe pelA kALamukhAe mULa vAta kahI. nIrUe AsapAsa nihALyuM. saraphe ane tenA nokaroe vicAryuM ke jALamAM phasAyeluM haraNa have hatAza thavAnI taiyArImAM che. nIrU vicAravA lAgI ke, "huM ahIM rakajhaka karavA jauM to mAruM koNa?'' eTalAmAM acAnaka tenI najara saraphanA ozIkA upara paDI. nIrUnI kSINa thatI AzAmAM vIjaLIno taraMga vahyo. jANe ke jene zodhatI hoya te sAme AvIne hAjara thatuM hoya tema te saMbhALapUrvaka zayyA pAse gaI ane tyAM ja saraphanA mAthA pAse besI gaI. pAsavAnonAM moMmAMthI vikaTa hAsya chUTyuM. nIrU ATalI sahelAIthI vaza thaze ane saraphanI zayyAsahacarI banaze. ema koIe nahotuM mAnyuM. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 60 saraphane to hathelImAM cAMda meLavyA jeTalo AnaMda thayo. tenI pILI paDI gayelI, nisteja mukhamudrA upara lAlimA relAI paNa nIrUno sparza karavA te potAno hAtha pasAre te pahelAM ja AMkhanA eka palakArAmAM saraphanA ozIkA nIce chupAyelI charI nIrUe kheMcI saraphanI AMkha sAme dharI. nIrUno deha phUMphADA mAratI jherI nAgaNanI jema tharatharI UThyo. sarapharAje Aja sudhImAM ramaNIo, kAminIo ane komalAMgIo ja joI hatI. abaLAnuM caMDIrUpa tenA nityanA anubhava bahAranI vastu hatI. saMsAra Aje tene judA ja svarUpamAM dekhAyo. navAbanA gulAmo jo A paLe nIrUnI pAse dhasI AvyA na hota to saraphanA lohIthI baMgALanI sanada uparanuM kalaMka kadAca dhovAI jAta. dArU ane durAcAranA dariyAmAM gaLaphAM khAto eka duSTa navAba, nIrUnA hAthe vahelo sadgati pAmata. paNa nIrU jarA utAvaLI thaI gaI. Aghe UbhelA sipAIonI hAjarI bhUlI gaI saraphano nazo e ja paLe UtarI gayo. sipAIoe doDI AvI nIrUnA hAthamAMthI charI khUMcavI lIdhI ane eka jaNe evo jhaTako mAryo ke te paDatAM paDatAM sahejamAM bacI. nIrane bacavAno have koI upAya na rahyo. durbaLo upara sItama gujArIne rIDhA thaI gayelA A narAdhamoe koNa jANe nIrU upara keTalo ya atyAcAra karyo hota. paNa nIrUnA sabhAgye jora karyuM. sarapha ane tenA sipAIo svastha bane te pahelAM ja raMgabhuvananAM pagathiyA upara koInA paga paDatA saMbhaLAyA. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 61 sarapha phATI AMkhe A navA AvanAra sAme joI rahyo. e jagatzeTha phatehacaMda hatA. koI divasa nahIM ane Aje ja moDI rAte vilAsamAM vighna nAkhavA sivAya jagatzeThanA Agamanano bIjo zuM Azaya hoI zake ? sarapha potAnA svacchaMdamAM potAne svataMtra samajato. vilAsanA viSayamAM koIne javAba ApavAno hoya e tene hajI samajAyuM ja na hatuM. vahIvaTa ke vyavasthA saMbaMdhI jagazeThanI hAjarI ke salAhanI jarUra hoI zake, paNa bhogavilAsamAM jagatzeTha jevo zaherI mAthuM mAre e tene asahya lAgyuM. navAbI eTale ja raMgarAga ane niraMkuzatA, ema te nAnapaNathI zIkhyo hato ane e abhyAsanA doSane lIdhe teNe janAnakhAnAmAM eTalI badhI begamo bharI hatI ke vIza varasa pachI aMgrejoe jyAre e janAnakhAnAno kabajo lIdho ane begamone varSAsana bAMdhI ApavAno TharAva thayo, tyAre aMgreja adhikArIo saraphanI begamonI saMkhyA joI digmUDha banI gayA hatA. viSayanA AvA jaMtune jagatzeThanI Akasmika hAjarI trAsarUpa thAya e svAbhAvika che. eka to niraMtaranI niraMkuzatAne laIne te nabaLo paDyo hato, bIjuM nIrU jevI eka sAdhAraNa strIe tenI sAme tenI potAnI ja charI ugAmI hatI ane e badhuM adhUruM hoya tema jagazeTha phatehacaMda, akALe caDI AvatA vAvAjhoDAnI jema caDI AvyA. sarapharAjanA dilamAM dhagadhagatuM tela reDAyuM. te saphALo beTho thayo ane aMtaHpuramAM ekadama dhasI AvavAnuM kAraNa pUchavA jato hato, eTalAmAM ja jagatzeThe nIrUne saMbodhIne kahyuM : Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 62 tuM jaI zake che. tane sahIsalAmata pahoMcADavAno baMdobasta karIne ja huM Avyo chuM." latIphane bolAvIne Adeza Apyo : "dasa ghoDesvAra sAthe nIrUnI pAlakhI atyAre ne atyAre ja mahimApuranA bhuvanamAM pahoMcI jAya !" latIpha, jagatuzeThano senAnAyaka hato. be hajAra ghoDesvAronuM daLa tenA tAbAmAM hatuM. e sainya ane senAnAyakanA pagAra jagatuzeTha taraphathI cUkavAtA. dilhInA zahenazAhanI saMmatithI ja e sainya jagazeThanA Adezane anusaratuM. sarapharAja eka prekSakanI jema A dRzya joI rahyo. tene thayuM ke "navAba koNa? jagatuzeTha ke huM? jagatuzeTha mArA aMtaHpuramAM vagara saMkoce ghUsI Ave che ane kSamAno eka zabda paNa uccAryA vinA, zikArane nasADI mUke che, eno artha to eTalo ja ke jagatzeTha baMgALanA navAba che ane huM temanA Azrita jevo chuM!" - "mArA aMtaHpuramAM AvelI strI laI javAno tamane kaMI ja hakka nathI !" niraMkuza navAbIno bhokatA Akhare eka phariyAdInI jema babaDyo. navAba sAheba ! eTaluM paNa na bolyA hota to sAruM thAta. baMgALanI dIna raiyata A badhA atyAcAra bhUge moDhe sahI le che, tyAM sudhI ThIka che. bAkI hakkanuM ghamaMDa bharAyuM hoya to ATaluM cokkasa mAnajo ke vinAzane be dahADA vahelo bolAvazo." peDhImAM gharAkane samajAvatA hoya eTalI dhIraja ane mIThAzathI jagatuzeThe javAba Apyo. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 jagazeTha e dhIraja ane mIThAza mAtra sapATI upara ja taratI hatI, temanA aMtaramAM e veLA vaDavAnaLa saLagato hato. bane tyAM sudhI navAbanuM mAna jALavavuM ane A prasaMgane kolAhala vagara pasAra thavA devo, e temanI AMtarika IcchA hatI. ema karavAmAM bIjuM eka kAraNa hatuM. nIrU jagatazeThanA Azraye mahimApuranA eka mahollAmAM vasatI. jagatuzeThe e kanyA sAthe potAnA putrano vivAha saMbaMdha yojavAnI dhAraNA rAkhelI. nirupamAnA haraNano prasaMga prasiddha thAya to temAM potAnI paNa apakIrti thoDe ghaNe aMze thayA vinA na rahe. ' ardhanidrAmAM cAlato hoya tema sarapha jagatuzeThanI sanmukha AvI Ubho rahyo. bIjuM to kaMI baLa na hatuM, paNa kamajorI sAthe jaDAyelA gussAno chellIvAra upayoga karI leto hoya tema teNe jagatuzeThanI sAme hAtha upADyo. "eka to mArA bApanA eka karoDa rUpiyA rAkhI beThA cho ane upara jatAM ATalI zirajorI karavA AvyA cho ?" ema kahI jagatuzeThanA moM upara eka lapaDAka lagAvI dIdhI. jagazeTha e karatAM paNa vadhu kharAba pariNAma mATe taiyAra thaIne AvyA hatA. eka abaLAnuM rakSaNa karavA jatAM kadAca bepAMca mANasonuM lohI reDavuM paDe ema nIkaLatI vakhate mAneluM. zULInI sajA kAMTAthI patI jatI hoya to ATaluM apamAna mUge moDhe pacAvI levuM temane vadhu ThIka lAgyuM. teo dhArata to saraphanI sAna ThekANe lAvI zakata. sarapha bephAma ane sAdhanahIna hato. jagaDuzeTha badhI rIte taiyAra hatA. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 64 sarapha baMgALanI raiyata ane jamInadAronI AMkhamAM kaNAnI jema khUMcato, jagatazeTha eTalA ja lokapriya hatA. saraphane zAsana karyuM hota to baMgALa ane baMgALa bahAra temanI prazaMsA thAta. paNa te vakhate temaNe mana upara saMyama rAkhyo. sAmAnya zArIrika sajA karatAM, julmagAronI duniyA jiMdagIbhara yAda kare evI svAbhAvika sajA karavAno nizcaya karyo ane jANe kaMI ja thayuM nathI, ema zAMtipUrvaka saraphanA pApagRhamAMthI pAchA pharyA. jagatuzeTha jatAM saraphanuM, dIpakhacita pramodabhuvana nisteja banyuM. sarapha paNa potAnA niSphaLa krodhane pariNAme ghavAyelA jevo pathArImAM paDyo. jiMdagImAM A pahelI ja vAra, traNa moTA prAMtono navAba hovA chatAM pote keTalo nirAdhAra che, te samajyo. jagatu tene akAruM thaI paDyuM. AkAza ane dharatI ekAkAra thaI jatAM hoya tevI becenI anubhavI rahyo. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamazeTha 20 65 '"e vAta to have lagabhaga bhulAI gaI haze, kema latIpha?"' jagatzeThe paMdareka divasa pachI kaMIka prasaMga nIkaLatAM yAra latIphane pUchyuM. latIpha jagatzeThano kuTuMbI jevo ja banI gayo hato. keTalIya vAra teNe jagatzeThanA gharabAra ane kuTuMbanuM jIvanA jokhame rakSaNa karyuM hatuM. jagatzeThano te bahu ja vizvAsapAtra hato. latIpha laDavaiyo hato, tevo ja avakAzane vakhate vAcALa banI jato. tene potAnAM parAkramo varNavavAnI Teva hatI, paNa e Teva karatAMya vadhu to pote marmajJa ane sAhityavettA che, ema batAvavAnI hoMza rahetI. jagatzeThane te sAMbhaLelA kissAo laherathI saMbhaLAvato ane e rIte zeThane salAha ApavAnuM tathA dila bahalAvavAnuM kartavya bajAvato. 'duniyAnuM e ja duHkha che nAmavara! ke je bhUlI javuM joIe te pakaDI rAkhe che ane je yAda rAkhavuM joIe te bhUlI jAya che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha te divasanI ghaTanAne loko judAM judAM rUpa ApI, chAnI chAnI guphatego kare che ane meM to ema paNa sAMbhaLyuM che ke bAvA, phakIra ane bAuloe tenAM gAna racyAM che ane saraphanI duSTatA tathA ApanI khAmozI gAmaDe gAmaDe gavAya che." latIphe kahyuM. jagazeThane Aje avakAza hato. pAse lAMbI naLIvALo rUperI hokko paDyo hato. hokAnI naLImAMthI dhUmADAnA goTA kADhatAM jagatuzeThe pUchayuM : "evI namAlI vAto saMgharI rAkhavAmAM lokone zI moja maLatI haze ?" latIpha potAnuM pAMDitya darzAvavAno lobha kAbUmAM rAkhI zakyo nahi. te bolyo : "amArA parsIyana sAhityamAM eka vArtA che. teno matalaba evo che ke hasana nAmano eka sAro sodAgara hato. te juvAna hato. tenA lagna bAdazAhI ThAThamAThathI thavAnAM hatAM. seMkaDo khAnadAna kuTuMbanAM strI-puruSo lagnane divase hasanane tyAM bIjamAna tarIke padhAryA. khudAe daulata to joIe te karatAM paNa adhika pramANamAM ApI hatI. jhaLahaLatI rozanI, bhAtabhAtanAM khAna-pAna, attara, gulAbajaLa ane DhagalAbaMdha puSponI suvAsathI hasananuM ghara svarga jevuM banI rahyuM hatuM. saunI vacce hasana hasate mukhaDe pharato ane nirmaLa hAsyanA phuvArA uDADato hato. eTalAmAM kamanasIbe hasanano pAyajAmo UtarI gayo ane paroNAo eTalA jorathI khaDakhaDATa hasI paDyAM ke hasanane to dharatI mAraga Ape to saMtAI javA jevuM thayuM. e bicAro eTalo badho zaramAyo ke e ja vakhate tyAM eka ghoDo bAMdhyo hato, tenI upara savAra thaI mArate ghoDe gAma bahAra Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha nIkaLI gayo ane gAma bahAra gayA pachI paNa zAMta na rahyo. kosonA koso sudhI AgaLa nIkaLI gayo." hasananI kamanasIbI sAMbhaLI jagazeThanA gaMbhIra mukha upara smita pharakyuM. "bicAro zaramALa juvAna ! paroNAonI mazkarIno bhoga thaI paDyo !" jagatuzeThanA mukhamAMthI ApoApa udgAra nIkaLI gayA. paNa nAmavara ! mULa vAta to hajI Ave che." latIpha jarA adhIro thato hoya tema bolyo. barAbara e ja vakhate hAjI ahamada ane rAya rAyAna padhAryA. jagaDuzeThe temanI sAme be DagalAM cAlI temanuM sanmAna karyuM. ApanI yukti AbAda phatehamaMda nIvaDI, e sAru Apane mubArakabAdI ApavA khAsa ApanI rUbarU Avyo." jagazeThanI paDakhe gAdI upara besatAM hAjI ahamade kahyuM, hAjI ahamada ajImAbAdano sUbo hato, te jagazeThanI kRpAthI baMgALano navAba banavAnI mahattvAkAMkSA rAkhato. jagatuzeThe kaMI javAba na Apyo. mAtra AgrahapUrvaka tenI sAme joI rahyA. latIphane to jANe loDhAnA pAye panotI besatI hoya evI vyathA thaI. "hakIkata evI che ke dilhIthI chellA samAcAra AvI gayA che. nAdIrazAhanI chApavALA ApaNA sikkAthI te eTalo badho khuzakhuzAla thaI gayo ke teNe baMgALa tarapha savArI vALavAnuM ekadama mAMDI vALyuM ane zahenazAha mahamadazAhanI saltanatamAM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 68 AvA bAhoza tathA bahAdurInI kadara karanArA mahAjano che, ema jANI teNe bAdazAha sAthe maitrI bAMdhI ane je tAja nAdIranA potAnA mAthe mukAvo joIe te tAja teNe bhara darabAramAM ApaNA bAdazAhane mAthe mUkyo. khuda bAdazAhanA hajuriyAo A vAta lAvyA che ke jagatzeThanI kuzaLatA upara zahenazAha mahamadazAha ApharIna banyA che.' hAjI ahamadanA mukhathI A samAcAra sAMbhaLI jagatzeThanA moM upara saMtoSa ane prasannatA chavAyAM. nAdIrazAhanI lUMTamAMthI baMgALa bacI gayuM. emAM jANe jIvananI eka sArthakatA siddha thaI hoya eTalo Atmapramoda anubhavyo. "amArI vAta pUrI thAya che. Apa khuzIthI AgaLa calAvo.'' rAya rAyAne yAra latIpha tarapha daSTipAta karyo. "beadabI mApha karajo, paNa latIphane enI vAta pUrI karavAnI taka maLavI joIe'" baMgALanA baMne adhikArIone uddezI jagatzeThe AchAM smita sAthe uccAryuM. '"kaI vAta !'" ahamade utsAhathI pUchyuM. "e kaMIka hasananI vAta lAvyo che. tame paNa sAMbhaLI zakazo.'' jagatzeThe kahyuM. "oho ? hasananA pAyajAmAvALI ?' hAjI ahamadanI dADhI ane mUchathI DhaMkAI gayelA moMmAMthI khaDakhaDATa hAsya chUTyuM. kahyuM.' '"hAM, nAmavara ! latIphe jUnA dora sAthe navo tAra sAMdhatAM '' ''hasana to beAbarUmAMthI bacavA deza choDIne cAlyo gayo. gharabAra dolata tajI ati dUranA bIjA zaheramAM jaI vasyo. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha tyAM paNa kudarate tene sArI yArI ApI. lAkho rUpiyA kamAyo. dasa-paMdara varase pAcho dezamAM AvavAno vicAra karyo." eNe mAnyuM ke have loko e vAta bhUlI gayA haze. je gAmamAMthI paherele kapaDe nATho hato, te ja gAmamAM pAcho Avyo. sAMja thaI gaI hatI. sIma ane khetaramAM gayelA majUro pAchA pharatA hatA. eTalAmAM majUra jevI bAIo vacce A pramANe vAtacIta thatI teNe sAMbhaLI - bahena ! A chokarAnI uMmara keTalI haze ?" eka bAIe bIjI bAIne pUchayuM. ""uMmaranI to khabara nathI, paNa je divase hasanano pAyajAmo Utaryo ane nATho e divase teno janma thayo che. te ja varasa gaNI le !" bIjI bAIe javAba Apyo. A vAtacIta sAMbhaLatAM ja hasananuM moM UtarI gayuM. e bicAro e ja rAte gAmamAMthI pAcho pharyo ane vatanamAM AvIne rahevAno vicAra kAyamane mATe mAMDI vALyo, hajura ! lokavAyakA to koI ajaba jevI cIja che. pRthvInA paDa uparanI vastu bhUMsAya paNa eka vAra lokajIbhe caDelI cIja koI kALe bhUMsAtI nathI. latIpha jANe mULa sUtra upara moTuM bhASya racI rahyo hoya, evA abhimAnathI jaMgazeTha sAme nihALato bolyo. loko bhUlatA to nathI, paNa UlaTA tenI sAthe sAlavArI zarU kare che. kharekhara duniyA eka ajAyaba vastu che." latIphane uttejana ApatAM jagatuzeThe umeryuM. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 70 hAjI ahamada cakora mANasa hato. prasaMgano lAbha levAnI tenI zakti tathA buddhi khUba keLavAI hatI. mULa to e zujAuddInanA Azare AvIne rahelo. hAjI ahamadano bhAI alIvardIkhAM karIne hato. te paNa zujAnA vakhatamAM eka mAmUlI sipAI hato. baMne bhAIo buddhibaLa ane bAhubaLanA pratApe judA judA prAMtanA sUbA banyA hatA. alIvardIkhAM paTaNAno sUbo hato ane hAjI ahamada ajImAbAdanuM zAsanataMtra calAvato. 'loko atizayokti kare e khoTuM, bAkI baMgALanA darabAramAM evo kayo amaladAra ke jAgIradAra che, jenuM sarapharAje khulluM apamAna na karyuM hoya ?'' hAjI ahamade e rIte cakamakano eka taNakho pADyo. tene khAtarI hatI ke jagatzeTha jevA adhikArIonA AtmAmAM prakopano je dArU dabAI rahyo che, te dhImedhIme saLagI UThavo joIe. rAya rAyanAnuM paNa eka vakhate A karatAM ya vadhu AkaruM apamAna thayuM hatuM. te jarA tattvajJAnInI bhASAmAM bolyo, ''vastutaH sarapharAja pote ja potAnI kabara khodI rahyo che. amaladArone apamAnI e keTalA divasa baMgALanI navAbI bhogavI zakavAno hato ? badhAM apamAno jyAre ekI sAthe baLa karaze tyAre sarapha ApoApa uthalI paDaze." e AghAta jagazeThanA ati ALA bhAga upara paDatA hatA. mahAna puruSone apakIrti mRtyunA sahodara jevI ja lAge che. jagatzeTha e nabaLAIthI para na hatA. teo mANasa hatA ane svAbhAvika mahattA temane svayaM varI hatI. sarapha jevo eka Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 71 viSayI durbaLa navAba temanuM apamAna kare, jagatazeThanA mahimApuranA mahollAmAMthI temanI ja Azrita eka kanyAne upADI jAya ane eno pazcAttApa karavo to eka bAjue rahyo, paNa UlaTo sAme dhasI AvI ziMgaDAM mAMDe e temane mATe asahya thaI paDyuM hatuM. eTaluM chatAM navAbonI sAthe parApUrvathI je sadbhAva cAlyo Ave che, temAM avicAra ke utAvaLane aMge vikSepa na paDe e paNa temane jovAnuM hatuM. teo A apamAnanuM jhera pI javA prayatna karI rahyA hatA. paMdara paMdara divasa thayA, paNa e jhera na pacyuM. "jagaDuzeThane saraphe lapaDAka mArI kADhI mUkyA. jagazeThanI putravadhU upara atyAcAra thavA chatAM jagazeTha phatehacaMda lamaNe hAtha mUkI besI rahyA. saraphane jagatzeThanuM chUpuM uttejana na hoya to Ama bane ja nahIM." evI evI koI pAra vinAnI citravicitra vAto ghATe, vATe ne cauTe cAlatI hatI. latIphe to hasananI vArtA prAstAvika rUpe kahI, paNa jagatuzeTha joI zakyA ke Ano pratikAra samayasara nahIM karavAmAM Ave to jagatuzeThanA vaMzanA kapALe eka evuM kalaMka coMTaze ke je koI divasa nahIM bhUMsAya. ATalI jAhojalAlI, ATaATalI lAgavaga e sarva A kalaMkamAM dabAI jaze. kIrti karatAM kalaMka virATa rUpa dharaze. latIpha, hAjI ahamada ane rAya rAyAnanI vAtomAMthI paNa jagaDuzeThe e ja sAra kheMcyo. "sarapha sarakhA maccharane masanada uparathI uDADavo e jagatuzeThane mATe kaI moTI vAta hatI ?" vaDavAnalanI jema e prazna jagatuzeThanA aMtastalane khaLabhaLAvI rahyo. hukkAnI naLI hAthamAMthI sarI paDI. moM upara vilasatA zAMti, sthiratA ane vinodanA bhAvo dhIme dhIme adRzya thayA. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 72 sarapha eka karoDa rUpiyA mArI pAse leNA kADhe che, e vAta paNa tame sAMbhaLI to haze." apriya prakaraNanA pAnA palaTAvI nAkhavAnI IcchAthI jagazeTha bolyA. "e bahAne eka karoDa maLI jatA hoya to khoTuM zuM? enI badadAnata to pagale pagale khullI paDe che. hAjI ahamade uccAryuM mAre enA karoDa rUpiyA rAkhIne zuM karavuM che? evA khoTA ALa na mUkato hoya ane sIdhI rIte mAMgato hoya to tene koNa nA pADe che ? enAmAM mANasAI hota to A TaMkazALa enI nahIM to bIjA konI che ?" pitA, putrane udezI vAta kaheto hoya evI sthira gaMbhIra Dhabe jagatuzeThe aMtarano ubharo ThAlavyo. e ja badhA duHkhanuM mULa che, nAmavara !" latIpha AzvAsana Apato bolyo. vinodathI AraMbhAyela vAta viSAdanA pahelA pagathiyA sudhI AvI pahoMcI. sarapha sAme TheraThera asaMtoSa phATI nIkaLyo che, eno A eka sabaLa purAvo hato. samayasara cetavAmAM na Ave to rakhe baMgALa vidrohano bhoga thaI paDe. duzmanonAM AkramaNa karatAM paNa A AMtaravigraha baMgALane hajAragaNo vadhu kaMgALa banAvI de. grAmanA meyara zautanA baMgAla-jananI pharI saikA-be saikA sudhI pagabhara banI zake nahIM. jagatzeThanA manamAM A pramANe ciMtAnuM tumula tophAna cAlI rahyuM. baMgALanA badhA mukhya jamInadArone bolAvI, temanI salAha laI kaMIka rasto to zodhavo ja paDaze." anukrame hAjI ahamada Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha ane rAya rAyAna bhaNI joI jagazeThe upasaMhAra karyo. jamInadAro ane raiyata mAtra Apane ja oLakhe che. Apano nirNaya e ja samasta baMgALano nirNaya. koI evo jamInadAra nathI, raiyatano koI evo mukhI nathI ke je ApanA upakAra nIce nahIM dabAyo hoya. varasatI cAMdanI jevI ApanI karuNA mahelathI mAMDI garIbanI jhUMpaDI sudhI pahoMcI cUkI che. loko to mAne che ja ke baMgALano uddhAra Aje nahIM to kAle, ApanA hAthe ja yojAze. Apa zAMta cho eTale ja baMgALa zAMta che. Apa je divase bahAra AvI eka paDakAra mAtra karazo te divase hajAro baMgALIo medAnamAM AvI UbhA raheze." hAjI ahamada AgaLa bole te pahelAM ja jagatuzeTha bolI UThyA : mAre vidroha nathI joIto. baMgALanuM eka taraNuM paNa na dubhAya evI rIte mAre rAjapalaTo lAvavo che. eTale ja ApaNe saue sAthe besIne vicAra karavo joIe." jagatuzeThanI A sUcanA sAthe sau saMmata thayA. para ko : Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jagata zeTha uSA roja karatAM Aje vahelI UThI, bhAgIrathInA nItaryA jaLamAM potAnuM pratibiMba nihALatI stabdha banI Abhane Are UbhI rahI. anaMta yauvananA abhimAne tenA mRdutAbharyA mukha upara lAlimA chavAI. mahimApurano ghATa e vakhate nirjana hato. ramatiyALa zizu jevI laharIo ghATanA paricita paththarane paMpALatI pravAhamAM pAchI maLI jatI. laharInA aMgulIsparze nirmaLa ghATa ghaDIbhara rasika banato ane mahimApuranA subhAgI naranArIonA kAnamAM sanAtana gItanA sUra reDato. arIsAmAM moM nIrakhatI yuvatInI jema uSA paNa potAnuM bhAna bhUlI gaI. lajjA, garva ane tRptinA kuMLA raMgo tenA vadana upara relAI rahyA. uttara taraphathI pavanavege vahI AvatI naukA upara tenI dRSTi na paDI hota to koNa jANe kyAMya sudhI te tyAM ne tyAM ja thaMbhIne UbhI raheta. naukAno ArohI rakhene joI leze evA bhayathI, zithila vastrone saMkoratI uSA AkAzanA aMtaHpuramAM utAvaLe cAlI gaI. aruNarAja enAM pagalAM sAMbhaLI camakyo ane alasanetra kholI AsapAsa joI rahyo. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 75 jotajotAmAM eka pachI eka paMdara-vIsa jeTalI naukAo AvI, ghATa pAse UbhI rahI. mahimApuranA ghATe ghaNIvAra AvI naukAonI bhIDa jAmatI. jamInadAronI samRddhi ane kalApriyatA A naukAomAM paNa spaSTa dekhAI AvatI. koI mayUra AkAre, koI garUDa AkAre to koI devavimAnanA anukaraNe racAyelI naukAo bhAgIrathInA taTane dIpAvatI. mahimApura paNa roja karatAM Aje kaMIka vadhu gaMbhIra hatuM. jagatuzeThanA vizALa maMtraNAbhuvanane pahelethI ja rAjabhuvananI Dhabe zaNagAravAmAM AvyuM hatuM. sAmAnya divasomAM je prAsAda asaMkhya arajadAro ane karajadArothI bharapUra raheto, temAM Aje judI ronaka dekhAtI hatI. krame krame baMgALa, bihAra ne orisAnA lagabhaga badhA mukhya jamInadAro jagaDuzeThanA maMtraNAgRhamAM potapotAnA sthAne goThavAI gayA. jagazeTha phattehacaMdanuM Agamana thatAM saue UbhA thaI temanuM svAgata karyuM. jagaDuzeTha jamInadAra na hatA, jamInadAronA ekalA AdhArarUpa hatA. saune rAjakara bharavA jagazeThane tyAM vakhatovakhata AvavuM paDatuM ane have to kara paNa eTalA vadhI paDyA hatA ke kara pUratI rakama ekaThI karatAM jamInadAro nAkalIMTI kheMcatA. vakhatasara kara na bharI zake emane mATe sajAo paNa eTalI ja sakhata hatI. eka aMgreja lekhaka kahe che ke murzidAbAdanI pAse eka UMDI khAI taiyAra karavAmAM AvI hatI ane temAM durgadha mAratA padArtho bharavAmAM AvyA hatA. je koI jamInadAra ke kheDUta samayasara rAjakara na bhare tene e khAImAM DubADavAmAM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 76 Avato. musalamAna amaladAro A khAIne "hiMduonuM vaikuMThadhAma" kahetA. A vaikuMThadhAmanI zikSAmAMthI eka mAtra jagazeTha ja bacAvI zakatA. jamInadAro vaikuMThadhAmanuM nAma sAMbhaLatAM ja kaMpI UThatA. baMgALanA jamInadAromAM hiMduo hatA, tema musalamAno paNa hatA. DhAkA, purNiyA, paTaNA, rAjazAhI tathA bardavAnanA pratinidhio A maMtraNAmAM khAsa bhAga levA mahimApura AvyA hatA. maMtraNA saMbaMdhI eka akSara paNa bahAra na jAya te sAru saMbhALapUrvaka sAvacetI rAkhavAmAM AvI hatI. mahimApuranuM vAtAvaraNa ciMtA ane gAMbhIryathI otaprota banyuM hatuM. "baMgALanA AjanA navAba vize ApanA vicAro jANavA meM Apa sau bhAIone ahIM AmaMtryA che. takalIpha to jarUra paDI haze, paNa huM mArA ekalAne zire javAbadArI levA taiyAra na hato. jamInadAronuM hita jaLavAya, yatanI zAMti abAdhita rahe ane saune sAmAnya evI aDacaNono ukela thAya te sAru ApaNe ekavAra ekaThA thavAnI jarUra hatI." jagazeThe maMgalAcaraNa karyuM jamInadAronA jIgaramAM, sarapharAja sAmeno asaMtoSa dhuMdhavAI rahyo hato, te hutAzanA rUpamAM pragaTI nIkaLyo. mahesUla paNa mAMDa mAMDa bharI zakIe chIe ne te uparAMta "najarANA mokarabI, jAramAthaTa, mAthaTa, phIlakhAnA, AbavAba phojadArI" jevA khAsa karo garIba raiyatanA baraDA upara cAmaDe maDhelA cAbUkanuM kAma kare che. jamInadAronI khAtare nahIM to mUMgI raiyata khAtara baMgALanI gAdI upara dayALu navAbane besADavo joIe." DhAkAnA pratinidhie potAno abhiprAya uccAryo. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha "ekalA dayALu navAbathI nahi cAle. baMgALa upara marAThAo tUTI paDavAnI taiyArIo ja karI rahyA che. paradezIono pagapesAro paNa kaMI upekSA karavA jevo nathI. nakhanI phAMsa paNa jo baLavAna dehane bimAra banAvI mUke to pachI paradezIonA trizUla jyAre baMgALanI chAtI vIMdhaze tyAre kAcApocA navAbathI A baMgALanuM rakSaNa nahIM thAya.'' bardavAnanA rAjAe vastusthiti vadhu spaSTa karatAM kahyuM. saraphanI nabaLAI ane duSTatA vize koIne matabheda hoya ema na lAgyuM. jagatzeTha pote saraphanI viruddha che, ema saue AgaLathI ja mAnI lIdhuM hoya athavA bIjuM game te kAraNa hoya, paNa saraphane padabhraSTa karavAnI vAtamAM jagatzeThanI sAthe sau ekamata thayA. itihAsa saraphane padabhraSTa karavA mATe ekalA jagatzeThane ja javAbadAra mAne che, paNa baMgALanA jamInadAronI sabhAmAM ja e nirNaya thayo hato, enI noMdha e ja itihAsamAM maLI Ave che. jagatzeThanuM saraphe apamAna karyuM hatuM ane temanA Azraye rahelI eka kanyAne raMjADI hatI, e bAbata bhale bahu matabheda na hoya, paNa baMgALanuM bhaviSya svataMtra parIkSAnI eraNa upara ghaDAyuM hatuM e niHsaMdeha che. sarapharAja apriya thaI paDyo hato. paraMtu tenI jagyAe kone besADavo e vize jamInadAro eTalI sahelAIthI ekamata thaI zakyA nahIM. baMgALane Aje eka evA adhikArInI jarUra hatI ke je raiyata uparano karabhAra ocho kare, prajAnuM putravat pAlana kare ane te uparAMta samaya Avye koInI upara AdhAra na rAkhatAM, AkramaNakArIonI sAme talavAra pakaDI Ubho rahe. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha jamInadAromAM paNa keTalAka evA jorAvara hatA ke saraphanuM Asana jhUMTavI levuM e temane mana bahu moTI vAta na hatI. paraMtu teo jagazeThanI dhAkane lIdhe e prayoga ajamAvavAnuM sAhasa karI zakatA nahIM. jagatuzeTha, dilhInI zahenazAhatanA pratinidhirUpa che ane teo manamAM le to ja zahenazAhano paravAno meLavI Ape e vAtanI saune khAtarI thaI cUkI hatI. paTaNAno hAjI mahamada ane DhAkAno rAjavallabha, baMgALanI masanada mATe umedavAra hatA. paNa navAbanI yogyatAno prazna upasthita thatAM teo mauna dharI rahyA. baMgALano navAba musalamAna ja joIe, evo Agraha huM nathI rAkhato. jo koI hiMdu vIra "masanada' mATe bahAra paDe to teno pakSa levA huM taiyAra chuM." jagatuzeThe DhAkAnA rAjavallabha sAme joI A zabdo uccAryA. hiMdu jamInadAro AthI utsAhamAM AvyA. rAjavallabhanA paricayamAM AvanArA tene eka kuzaLa rAjaprakaraNI puruSa tarIke oLakhatA, te jeTalo kuzaLa hato, teTalo ja khelADI hato. te kyAre pharI jAya ane droha karI bese, e kaMI kahI zakAya nahIM. rAjavallabha potAnI yogyatA jagatuzeThanI rUbarU siddha karatAM saMkocAyo. ema paNa hoya ke tene potAnI prapaMcakuzaLatA upara eTalI badhI zraddhA hatI ke khullI sabhAmAM umedavArI noMdhAvavI e tene na rucyuM hoya. "ane ApaNA ahamada sAhebane to utkala sivAya bIjo pradeza pasaMda nahIM Ave." jagaDuzeThe kaTAkSa karatAM kahyuM, jamInadAro Ano artha samajI gayA ane sabhyatA khAtara paNa AvI sabhAmAM hasavuM e ThIka nahIM, ema mAnI parANe hoTha dAvyA. hAjI ahamadanI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 79 navAba padavInI AturatA eka paLamAM pIgaLI gaI. jagaDuzeTha mAtra kArabhAra karI jANe, chupI vAtonAM marma zuM samaje ? e prakArano teno bhrama UDI gayo. baMgALa ne utkala kyAM judAM che?" hAjI ahamade zaramAtAM zaramAtAM kahyuM. "bhale jUdAM na hoya ? paNa eka ramaNInI khAtara utkalanAM aMtara ukALanAra amaladAra pAsethI baMgALanI raiyata InsAphanI AzA zI rIte rAkhI zake?" jagaDuzeTha phatehacaMdanI haiyAtImAM sIdhI rIte baMgALanI masanada meLavavAno hAjI ahamadano AzAtaMtu eTalethI ja tUTI gayo. utkalanA eka khUNAmAM gujarelo julama jagazeTha sudhI pahoMcI zake che e jANI tenuM hoM UtarI gayuM. 'navAba' padane mATe nAlAyaka umedavArono nirNaya to thayo, paNa ajJAta maMDaLamAMthI lAyaka puruSane zodhI kADhavAnuM kAma Akhare jagaDuzeTha upara AvI paDyuM. kAcanA TukaDAomAMthI hIro pArakhI levo e mAtra jaMgazeThathI ja zakya banI zake ema saune lAgyuM. "mArI najare eka mANasa caDe che. keTalAkone to e nAma tadana aparicita haze. te jAte musalamAna hovA chatAM eka hiMdu saMnyAsInA saMskArI vAtAvaraNamAM ucharyo che. hiMdu ane musalamAnane eka AMkhe joI zake evI tenAmAM zakti che. tenuM Aja sudhInuM caritra eTaluM ja niSkalaMka che. zujA-udIna paNa tenA pratye khUba zraddhA dharAvato. yuddhamAM te koIthI gAMjyo jAya tevo nathI." aMdhAra aTavImAM dIpakano prakAza pADatA hoya ema jagatuzeThe prastAvanA racI. jamInadAro adharazvAse e puruSanuM nAma sAMbhaLavA jagatuzeTha Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 80 sAme mITa mAMDI rahyA.hAthaNI kaLaza DhoLatI hoya evI Dhabe temaNe dhImethI uccAryuM - "enuM nAma alIvardI-khAM." hAjI ahamadano e sago bhAI thato hato. A nAma sAMbhaLatAM ja ahamada utsAhamAM Avyo. rAjavallabha ane tenA anurAgIone kaMI khAsa virodha darzAvavAnuM kAraNa na hatuM. alIvardI-khAMne jeo oLakhatA hatA, temane jagaDuzeThanI pasaMdagI gamI ane jeo aparicita hatA, temaNe jagatuzeTha upara zraddhA rAkhI potAnI saMmati ApI. sabhAno vidhi e rIte samApta thayo. alIvardI-khAMne baMgALanI gAdI upara besADavAne, dilhIzvarano paravAno meLavavAno ane sarapharAja jo tophAna jagAve to tene pahoMcI vaLavAno badho bhAra jagatuzeThane mAthe AvI paDyo. vastuta: lokamata jANavA sivAya AvI sabhAo bolAvavAno jagazeThano bIjo hetu na hato. dilhIzvare jagaDuzeThamAM je vizvAsa mUkyo hato, te asthAne nathI ema pUrve paNa temaNe ghaNIvAra siddha karyuM hatuM. Aje paNa evo ja eka prasaMga hato. navAbo ke dIvAno karatAM baMgALanI rAjanIti ghaDavAmAM jagazeTha potAne vadhu javAbadAra mAnatA. rAjA ane prajA vacce UbhA rahI, baMnene akRtrima sneha-sAMkaLathI jakaDI rAkhavA ane jamAnAe svIkArelI naitika maryAdAnA baMdhanamAMthI koIne paNa casakavA na devA, e temanuM vyavahArasUtra banyuM hatuM. anicchAe-aliptabhAve temane AvI aneka maMtraNAomAM dorAvuM paDatuM. pratibhA, lAgavaga ane samRddhinuM saMghaTita baLa temane haMmezA AvI ja yazakalagI paherAvatuM. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamazeTha ka. 1 72 jagatzeThanI eka dhAraNA khoTI paDI. temaNe mAneluM ke maMtraNAno bheda chato nahIM thAya, paraMtu sarapharAjane koIe cetavyo. jiMdagImAM pahelI ja vAra hAthamAM hathiyAra laI alIvardI-khAnI sAme laDavA nIkaLyo. gherIAnA medAnamAM sarapha ane alIvardI-khAM laDyA. sarapha marAyo. saraphanI pAchaLa koIe AMsunuM TIpuM na pADyuM. 81 jagatzeThano hAtha pakaDI, alIvardI-khAM baMgALanI masanada upara beTho. te jyAre paTaNAmAM hato tyAre eka sAdhujane, tene baMgALanuM rAjya maLaze, evuM bhaviSya bhAkheluM. jagatzeThanI amIdRSTi e svapnasiddhimAM nimittarUpa banI. alIva ane bApudeva zAstrI nAmanA e vakhatanA eka prasiddha paMDita vacce gADha mitrAcArI hatI. e zAstrInA zikSaNanA pratApe alIva hiMduo ane musalamAnomAM eka sarakho priya banI zakyo. itihAsa uccAre che ke alIvardI-khAMnA dhArmika jIvananA prabhAve murzidAbAdano rAjaprAsAda pavitra tapovana jevo banyo hato. masjide masjide namAja ane maMdire maMdire yogya samaye Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 82 pUjApATha thatAM. garIbone chUTathI anna tathA vastra vahecAtAM. adAlatamAM nyAya ane nItinuM ja pAlana thatuM. avakAzanA samayamAM maulavIo tathA zAstrIone bolAvI alIvardI-khAM zAstranuM rahasya samajavAno prayatna karato. vezyAo bAraNAM pAse pharakI zakatI nahIM. nAcaraMgane rAjakAryamAM kalaMka lagADavAno talamAtra avakAza maLI zakato nahIM. enuM kuTuMba moTuM hatuM. bhAI, bahena, banevI, putrIo ane putrIonAM saMtAnone lIdhe tene bhAgyazALI mAnavAnuM koIpaNa gRhasthane mana thAya. alIvardI-khAM pote paNa vistRta kuTuMbamAM abhimAna leto. "saMsAra e ja sAcuM yuddhakSetra che ane e yuddhabhUminI aMdara je mANasa snehIonA atyAcAra sahana karI zake che, te ja kharo vIrapuruSa che" e teno mudrAlekha banyo hato. baMgALanA kamanasIbe e saubhAgya palaTo khAdho. rAjalobhe sagAMonI aMdara phlezanI hoLI saLagAvI ane Akhare baMgALanI tathA krame krame samasta bhAratamaiyAnI svAdhInatAnuM balidAna devAyuM. alIvardI-khAM baMgALanI gAdIe Avyo ke tarata ja marAThA sainyonAM uparAuparI AkramaNa zarU thayAM. eka varasa pUruM nahIM thayuM hoya eTalAmAM saltanatanI pAmara sthitino lAbha levA eka tarapha bAlAjIe ane bIjI tarapha rAghojIe lUMTaphATa zarU karI dIdhI. e vakhate alIvardI-khAMnI uMmara lagabhaga paMcAvana varasanI hatI. eTaluM chatAM AkramaNa, vigraha ke baLavAnA samAcAra maLatAM, eka kSaNano paNa vilaMba karyA vinA lazkarane mokhare AvI Ubho raheto. pacIsa varasa te masanada upara rahyo. paNa eka varasa evuM khAlI nahIM gayuM hoya, jemAM alIvardI-khAMne zatruno sAmano karavo paDyo na hoya. marAThAo je vakhate marAThI sAmrAjya sthApavA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 83 sArAya bhAratavarSane khuMdI rahyA hatA. te vakhate baMgALano tAraNahAra jo koI hoya to eka alIvardI-khAM. alIvada-khAMne baMgALano AMtara vahIvaTa saMbhALavAno avakAza maLyo hota to kaMpanI sarakArano ItihAsa kaMIka juduM ja svarUpa dharata. eka taraphathI marAThAono upadrava zarU thayo, bIjI taraphathI aMgrejo-phreMco ane Daca vepArIo potAnAM thANAM jamAvavA mAMDyA, trIjI tarapha alIvardI-khAMnA sagAsaMbaMdhIo rAjalobhamAM bhAna bhUlI aMdara aMdara AthaDyA ane sauthI bhayaMkara aniSTa vAta to e banI ke alIvardI-khAM potAnA bhANeja sirAja-ud-daulAno moha keme mUkI zakyo nahIM. A badhAM sAmaTAM aniSToe eka sAmaTo hallo karyo. baMgALanI gAdI to rUnI jema pIMkhAI, eTaluM ja nahIM paNa vAmana svarUpamAM dekhAtI kaMpanI sarakAre ahIMthI ja potAnuM virATa svarUpa prakAzavA mAMDyuM. - baMgALanA itihAsamAM "baganAM tophAno" khAsa sthAna roke che. bAdazAha auraMgajheba jemane parvatanA udaraDA kahI apamAnato ane hajurIAo jemane kIDInI mAphaka chuMdI nAkhavAnuM abhimAna dharatA hatA, te ja marAThAo samaya jatAM kokaNanA DuMgarAonI bahAra nIkaLyA ane barAbara DuMgarAonA prabaLa jaladhodhanI mAphaka baMgALa, bihAra ane orisAmAM pharI vaLyA. dilhIno bAdazAha sama khAvA pUrato rahyo hato. hiMdustAnanA judA judA bhAgomAMthI "cotha" ugharAvavAnuM pharamAna e bAdazAhe ja marAThAone lakhI ApyuM. bAhubaLa vaDe e kara ugharAvatA teo baMgALamAM AvI pahoMcyA. emaNe baMgALamAM je khuvArI karI, te 'bargInA tophAnanA nAmathI prasiddha che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 84 bhAgIrathIno pazcima kinAro hajI e tophAnothI aNasparyo rahyo hato. DhAkA ane murzidAbAda jevI rAjadhAnImAM paga mUkavAnI A marAThI sainya hiMmata karI zakatuM nahIM. eTalAmAM eka divase pazcima kinArA upara baMgALIonuM gaganabhedI AkaMda saMbhaLAyuM. marAThAo bhAgIrathInI AsapAsanAM gAmo lUMTatA, gharo saLagAvatA, ghoDAnI kharIothI Ubho pAka chaMdatA lagabhaga murzidAbAda pAse AvI pahoMcyA. strI, puruSo, bALako ane vRddhonAM ToLeToLAM bhAgIrathInA sAme kinAre pahoMcavA ane harakoI prakAre jIva bacAvavA doDAdoDI karI rahyA. alIvardI-khAMne jevA e samAcAra maLyA ke tarata ja te jagazeTha phatehacaMdanI pAse gayo. bhUkhyA varUnA ToLA jevA marAThA, pazcima kinAre AvyA che. murzidAbAdane bahu bIka nathI. chatAM tame ApaNAM kuTuMbone koI eka salAmata sthaLe rAkhI Avo." alIvardI-khAM potAnA sagA snehIo ane asaMkhya dAsa-dAsIo karatAM paNa jagaDuzeTha upara adhika zraddhA rAkhatA. kuTuMbanA rakSaNanA viSayamAM Apa nizciMta rahezo. paNa murzidAbAda kone bhaLaze ?' jagatuzeThe pUchayuM. mIra habIbanI pAse thoDuM lazkara mUkato jauM chuM. te badhAne pahoMcI vaLaze." navAbe utAvaLe uttara vALyo. - mIra habIbanI murzidAbAdamAM hAjarI hoya to jagatuzeThane bahAra nIkaLavAmAM kaMI ciMtA jevuM na rahe ema navAba mAnato. jagatuzeTha paNa ene thoDe aMze oLakhatA. jagatzeTha bAdazAhI parivArane "godAgADI' nAmanA sahIsalAmata sthaLe mUkI AvyA. A te ja sthaLa che ke jyAM mahAnaMdA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 85 ane padmAnA baLavAna mojAMo niraMtara nirbhayatAnA gherA nAda suNAve che. be mahAnadIonAM nIra jANe koI janmajanmAMtaranA vijogI AtmAne AliMgatAM hoya tema abhinna banI mahAsAgaramAM samAvA utAvaLA vahyAM jAya che. ahIM eka nAno sarakho killo paNa hato. jagaDuzeThane thayuM ke Avo ja eka killo murzidAbAdanI AsapAsa hoya to murzidAbAda keTaluM nirbhaya bane? alIvardIkhAMno jamAI navAjesa mahaMmada ane jagazeTha godAgADImAM rahyA. alIvardI-khAM pote jabbara raNajoddho hato. teNe mAneluM ke marAThA-sainyano parAbhava karavAmAM tene bahu baLa vAparavuM nahIM paDe ane marAThA-sainyanI saMkhyA jotAM alIvardI-khAM evuM anumAna karavAmAM vAjabI hato. paNa A marAThAo rAjyo jItavA nahotA nIkaLyA. temane to harakoI prakAre lUMTa calAvavI hatI, lokonAM makAna saLagAvavAM hatAM ane e rIte marAThI sainyanI dhAka besADavI hatI. DuMgarAomAM je yuddhanItine teo anusaratA te ja nIti A sapATa pradezamAM paNa temaNe svIkArI. alIvardI-khAMnuM sainya jevuM sAme AvI UbhuM rahyuM ke tarata ja marAThA sainya be bhAgamAM vaheMcAI gayuM. eka bhAga alIvardInI sAme laDavAmAM rokAyo ane bIjo bhAga bhUkhyA varUnI jema murzidAbAda tarapha dhasI gayo. alIvada-khAM e bAjI tarata samajI gayo, paNa bhUhamAMthI nIkaLI chUTavAnI tene koI taka na maLI. lUMTaphATa khAtara murzidAbAdamAM AvelA marAThAone mIra habIbe jo dhAryuM hota to mArIne pAchA kADhI zakata. paNa chevaTanI ghaDIe te bevaphA nIvaDyo. alIvardIe mUkelo vizvAsa mAtra AMdhaLA nehamAMthI janmyo hato, ema teNe puravAra karyuM. mIra Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 86 habIba lUMTamAM bhAga meLavavAnI AzAe marAThAo sAthe maLI gayo. murzidAbAda gaDha vinAnuM khulluM paDyuM hatuM. mIranI zIkhavaNIthI marAThAo pahelo ja hallo jagatuzeThanI peDhI upara laI gayA. Akho deza lUMTavAthI temane je sonuM-rUpuM na maLI zakata teTaluM ahIM temane prApta thayuM. jagatuzeTha ane temano parivAra, bAdazAhI kuTuMba sAthe hovAthI marAThAonI sAme bacAva karavA koI bahAra na paDyuM. jagazeThanI peDhI lUMTAya che ane murzidAbAda ujajaDa banyuM che, e samAcArathI vihvaLa banelo alIvardI ekadama murzidAbAda tarapha doDyo. paNa lUMTavAnI, nAsavAnI ane chupAvAnI kaLAmAM pUrA pAvaradhA gaNAtA marAThAone te yogya zAsana karI zakyo nahIM. je jagatuzeTha navAba-parivAranuM rakSaNa karavA potAnI peDhI choDIne gayA hatA, temane ja tyAM AvI lUMTa thayelI jANI navAba ghaNo gusse thayo. jagatuzeTha jyAre pUchaze tyAre pote zuM javAba Apaze ? tapAsa karatAM mIra habIba paNa deza tajIne nAsI gayo hoya evI bAtamI maLI. bIjAM badhAM vera bhUlI javAze, paNa navAbanA AtmIya jevA jagazeThanI peDhI lUMTAI e vaira to koI kALe paNa na bhUlavAnI ane tene yogya badalo levAnI alIvardI-khAMe potAnA mana sAthe majabUta gAMTha vALI. - punaH zAMti sthapAtAM alIvada-khAM jagaDuzeThanI jANe mAphI mAgatA hoya tema peDhI lUMTAyAnI vAta karI. paNa e vAta sAMbhaLI lIdhA pachI jagatuzeThanA moM upara vismaya, ciMtA ke khedanI eka paNa rekhA na aMkAI. e lUMTa jagatano eka ati sAmAnya prasaMga hoya evI beparavAIthI kahyuM - "pAtALa kUvAnuM pANI, koI divasa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha tarasyA pInArAo khUTADI zakyA che ? peDhI eka evo kUvo che ke jemAM kyAMthI keTalI sara vahe che, tenuM mApa hajI koI kADhI zakyuM nathI. marAThAo to kUvAmAMthI nahIM, paNa kUvA pAsenA khAbociyAmAMthI ja thoDuM pANI pIne nAsI gayA ! emAM aphasosa karavA jevuM zuM che ?" alIvardI-khAMne thayuM ke potAne rIjhavavAne ja sAru jagatuzeTha A pramANe bahArano dekhAva kare che. bAkI mahAmahenate ekaThuM kareluM nANuM lUMTAI jAya to kone AghAta na thAya? samakAlIna mutammarInano lekhaka kahe che ke peDhInI lUMTa jagaDuzeThane mana eka najIvI vAta hatI. lUMTane bIje ja divase teo daza karoDanI darzanI hUMDI lakhI ApavA zaktimAna hatA. jagatuzeThanI samRddhi, hiMdustAnamAMthI cAlatI asaMkhya AzcaryakathAo paikInI eka kathAvastu banI hatI. marAThAonI dhADa pachI paNa jagatuzeThano vepAra pahelAMnI jema ja cAlato. e banAvane eka varasa vItyuM nahIM hoya eTalAmAM be sabaLa zatruo baMgALa upara caDI AvyA. eka tarapha bAlAjI ane bIjI tarapha bhAskara paMDita. be duzmanonI sAme ekI sAthe zI rIte laDavuM e muMjhavaNa UbhI thaI. bAlAjIne jo baMgALanI cothanA badalAmAM dasa lAkha rUpiyA ApavAmAM Ave to te laDyA vinA pAcho javA taiyAra hato. alIvardI pAse eTaluM nANuM na hatuM. jamInadAronuM karaja karIne paNa bAlAjInuM mana saMtoSya. 1. klAIve potAnI upara mUkAyelA lAMcanAtahomatano pratikAra karatAM umarAvo samakSa kaheluM ke "huM jyAre murzidAbAdamAM gayo ane tyAM sonA-rUpA tathA jhaverAnA moTA gaMja joyA tyAre huM mArA manane kevI rIte kAbumAM rAkhI zakyo e mAtra mAro aMtarAtmA jANe che!" Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha bhAskara paMDitane samajAvI pAchA vALavAnI javAbadArI jagatzeTha upara AvI. mAnakarAnA medAnamAM, jyAM bhAskara paMDitanuM sainya paDyuM hatuM, tyAM tenI sAthe vATAghATa calAvavA jagatzeTha gayA. alIvardI-khAM judI chAvaNI jamAvI pariNAmanI rAha joI rahyo. bhAskara paMDita, marAThA sainyano koI kadAvara, vAgha jevo vikarALa ane mahA musaddI senAnAyaka haze, ema jagatzeThe mAneluM. paNa tene jotAM ja jagatzeThanI e bhramaNA bhAMgI gaI. bhAskaranuM khIlatuM yauvana, dakSiNanA pahADI sauMdarya jevuM ja manorama ane AkarSaka hatuM. vaMzaparaMparAthI UtaratuM gRhasthocita gAMbhIrya tenA moM upara taravaratuM. tenI AMkhomAM guNarAgane badale vizeSe to nirdoSatA ja nItaratI hatI. duzmanone paNa priya thaI paDe evA A yuvAnane enAM mA-bApe ATale dUra yuddhanA medAnamAM mokalavAnI hiMmata kayA hisAbe karI haze ? jagatzeThane bhAskara vize potAnA saMtAna jeTalo ja anurAga udbhavyo. je deza potAnA AvA amUlya dhanane, ramatanA eka pAsA tarIke medAnamAM pheMkI zake che, te potAno bhagavo jhuMDo samasta bhArata varSa upara pharakAvavAnA mahAbhilASa kema na rAkhe ? AvA kaMI kaMI vicAro jagatzeThanA aMtaramAM ramaNIya muMjhavaNa upajAvI rahyA. 88 jagatzeTha bhAskara paMDitane lAMca ApI, pAcho ravAnA karavA AvyA hatA. paMDita baMgALanA kALarUpe baMgALanI chAtI upara Ubho hato. vATAghATa paDI bhAMge to e ja bhAskara asaMkhya nArIone gharabAra vinAnI banAvavA, bALakone nirdayapaNe rajhaLAvavA ane gRhasthonuM satyanAza vALavA taiyAra hato. AvA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 jagazeTha mAtRbhUminA eka duzmana tarapha thoDo paNa sneha drave e zuM nabaLAIno eka prakAra na gaNAya ? kharekhara, jagatzeTha e ja kSaNika nabaLAInA bhoga banyA. teo vayovRddha hatA. temane tyAM dIkarAnA dIkarAo khelatA. bhAskarane joyA pachI temanuM snehALa aMta:karaNa avaza banyuM. temane thayuM ke mArA pautra jo A rIte paradezamAM laDavA javAnI haTha pakaDe to A durbaLa hRdaya bIjI ja kSaNe dhabakatuM baMdha paDI jAya. parivAra pratyenA ubharAtA nehamAMthI ja A nabaLAI janmI hatI. bhAskara samajato hato ke jagaDuzeTha baMgALanA kartAhartA che. alIvA~ karatAM paNa jagazeThano mobho caDiyAto che. teNe vivekapUrvaka jagazeThane sanmAnyA ane potAnA koI AtmIyane maLato hoya teTalA bahumAnathI potAnI pAse besADyA. navAbanA mANaso jagatuzeTha pratye je adaba rAkhatA te karatAM bhAskaranA A vivekamAM temane vadhu svAbhAvikatA samAyelI hoya ema lAgyuM. "dakSiNanA navajuvAnonAM lohIthI baMgALanI bhUmi raMgAya ema ame nathI IcchatA. tama jevA juvAno mAbApone mana vhAlA hoya te karatA baMgALa mAtane tame vadhu vhAlA lAgo cho." jagatuzeThanA haiyAmAM je manobhAva hatA, te hoThe AvyA. amArAM mA-bApone amArAM zarIra vhAlAM nathI. amArI raNabherInA nAda temane unmatta banAve che. marAThI-sAmrAjyanA manoratha temane putra tathA prANa karatAM paNa adhika priya che." bhAskara enI svaccha daMtapaMkti samuM nirmaLa hAsya hasyo. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 jagazeTha zahenazAha pote jo marAThAonI cotha maMjUra rAkhatA hoya to pachI amArAthI enI sAme zI rIte vAMdho laI zakAya? bolo, baMgALa, bihAra ne orisAnI cothanA badalAmAM Apa keTalI rakama levA taiyAra cho?" jagatuzeThe samAdhAnanI zarUAta karI. "bAlAjIne tame dasa lAkha ApI pAcho kADhyo, paNa rAghojIno A pratinidhi ema nahIM chetarAya." pitAmahanI pAse bALaka lADa laDato hoya eTalI madhuratAthI bhAskare potAno aspaSTa nizcaya darzAvyo. ame to samajatA hatA ke amArA baMgALanA jamAIomAM ja AvI manodazA haze." jagatuzeThe dhImethI uccAryuM. eTale ?" bhAskare AturatAthI pUchyuM. "eTale ema ke amArA jamAIo, sAsarAnI garaja joIne eTalA paisA paDAve che ke sAsaro gharabAra vinAno thaI jAya, karajamAM DUbI jAya ke bhUkhe marato thaI jAya tenI paNa temane darakAra nathI hotI. traNa-cAra kanyAno bApa thayo eTale amArA baMgALamAM kanyAnA bApane bhIkha ja mAgavI paDe !" jagatzeThe ADakatarI rIte baMgALanI sthiti samajAvavA mAMDI. bhAskara kaMIka samajyo paNa kharo, paraMtu te baMgALanI "cotha'ne kuberano bhaMDAra samajato hato. teNe kahyuM, "to kaMI nahIM. baMgALanAM be sArAM zahera lUMTazuM to paNa dasa lAkha karatAM vadhu mAla to avazya maLI raheze." lUMTaphATa"nuM nAma sAMbhaLatAM ja jagatuzeThanA kAna camakyA. temano cahero phikko paDyo. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 91 baMgALane lUMTazo ane chatAM marAThI-sAmrAjya sthApavAnA abhilASa rAkhazo ? jagatamAM kyAMya lUMTArAoe sAmrAjaya sthApyAM jANyAM che ? zivAjI mahArAjanA bhagavA jhuMDAne samasta bhAratavarSa name che, paNa e jhuMDo Aje tamArI lUMTaphATathI kalaMkita banyo che. evA jhuMDAnA Azare UbhuM rahevuM te karatAM paradezIno Azaro loko vadhu pasaMda karaze." marAThAonAM uparAuparI AkramaNonuM smaraNa thatAM jagaDuzeTha Avezane vaza thayA. "baMgALanI dazA Aje to tenA duzmanonA dilamAM paNa dayA Ave evI che. tenuM koI dhaNIdhorI nathI. dilhImAM beTho beTho zahenazAha dezane lUMTAvI rahyo che. Aje bAlAjIne, kAle rAghojIne, to parama divase aMgreja vepArIne navA navA karAro ane dastAvejo lakhI Ape che. bIjI tarapha jamInadAro svataMtra thatA jAya che. nAnA nAnA sipAIo paNa jANe samrATanA sagA bhAI hoya evA svacchaMda mANe che. baMgALanI ja vAta huM kahI rahyo chuM. baMgALa Aje cAre korathI cUsAya che. baMgALanA lohIthI tame mahArASTrane samRddha banAvavA mAgo cho ? nirbaLa baMgALanA nizvAsa upara tamArAM aizvarya zobhaze ? ane cirasthAyI raheze ?" bhAskara paMDita jhaMkhavAyo. vRddha vaizyanuM haiyuM mAtRbhUminI kaMgAliyata joI bhItara ne bhItara saLagI rahyuM che, ema te spaSTa joI zakyo. thoDIvAra pahelAnA ane atyAranA jagatuzeThamAM jANe jAduI pheraphAra thaI gayo hoya tema tene lAgyuM. bhAskara baMgALanI cothamAMthI ochuM karavA taiyAra thayo. paNa keTaluM ochuM levuM teno nirNaya na karI zakyo. kahyuM, "AvatI kAle ApaNe vadhu vicAra karazuM-navAba alIvada-khAM paNa bhale Ave" Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 92 jagazeTha saMmata thayA. te divasa to emane ema pasAra thaI gayo. vagara yuddha jo baMgALanI tijorImAMthI thoDuM ochuM nANuM maLatuM hoya to te levA bhAskara paMDita lalacAyo. jagaDuzeThanI vAta sAMbhaLyA pachI tenuM hRdaya jarA kUNuM banyuM hatuM. bIjA divasanuM prabhAta UgyuM. mAnakarAnA medAnamAM saMpUrNa zAMti prasarI hatI. e zAMti upara aTTahAsya karatI hoya tema tAlavRkSonI paMkti kaMpatI UbhI hatI. bhAskara paMDitanuM sainya yuddhanI AzaMkA vagara nizcita hatuM. jagazeTha sAthe saMghonI zarato ghaDAyA che, e vAta koIthI chUpI rahI na hatI. pahora karatAM paNa kaMIka adhika divasa caDyo haze. jagatuzeTha ane alIvada-khAM potAnI chAvaNImAMthI bahAra nIkaLyA. jagazeThe alIvada-khAM sAme joyuM. tenI AMkho nazAthI lAla banI hoya ane sUkA oThane paLe paLe pIsato hoya ema lAgyuM. yuddhanA medAnamAM rojanI zAMta nidrA na maLI hoya evI jagatuzeThe kalpanA karI. baMgALanA baMne bhAgyavidhAtA AgaLa cAlyA. paMDitanI chAvaNI pAse pahoMcyA. paheregIroe jagatuzeThane oLakhyA ane senApati pAse javAno mArga karI Apyo. paMDita paNa taiyAra ja hato. tene alIvardI-khAM jevA baMgALanA eka zAsakane nihALavAno umaMga hato. jagatuzeTha jevo puruSa madhyastha hoya tyAM saMdhInI zarato baMnene anukULa ja nIvaDe evI tene gaI kAlathI zraddhA baMdhAI hatI. yuddhanuM medAna yuddha pahelAM ane pachI paNa sneha ane svAgatamAM premIonA virala vihAra tathA saMketasthAna jevuM ja Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 93 hoya che. A ja bhUmi upara vIro paraspara bheTe che ane aMte tyAM ja sthAyI maitrI baMdhAya che. bhAskara paMDita yuvAna hato, vIratAnA sahaja guNo tene varyA hatA. keTalIka prAstAvika vAtacIta pachI bhAskara paMDitane pezvAnA pratinidhirUpe baMgALa keTalI cotha bharI zake e mULa prazna upasthita thayo. alIvardI-khAM A badho vakhata kaMI UMDA vicAramAM nimagna hato. rojano ullAsa teNe gumAvyo hato. daze dizAo tene khAvA dhAtI hoya evI gabharAmaNa tenA moM upara patharAI hatI. saMsAranI upAdhi, rAjyanA prapaMco ane mAthAjhIkathI kaMTALIne jANe jIvanA chellA sUtrane toDI nAkhavA utAvaLo thayo hoya evI kalpanA thaI zake. - bhUtanA AvezathI vihvaLa banelo paravaza mANasa ekadama UThe tema alIvardI-khAM bebAkaLo UDyo ane vIjaLInI jhaDape dhyAnamAMthI zamazera kheMcI bhAskara paMDitanuM mAthuM dhaDathI juduM karI nAkhyuM ! eka paLavAra to jagazeTha kaMI samajI ja zakyA nahIM. AkAzamAMthI vIjaLI paDe ane mANasa mUcchita banI jAya tema jagatuzeThanA hozakoza UDI gayA ! alIvardI-khAM jevo sajjana mANasa A prakArano vizvAsaghAta kare evI to teNe svapnamAM paNa kalpanA karI nahotI. ene atyAre A zuM sUjhayuM ? alIvardI-khAM ? vizvAsaghAta ?" pAtALamAMthI karuNa AkraMda AvatuM hoya tema jagatuzeThe kahyuM. marAThAo murzidAbAda lUMTI gayA tenI sajA !" alIvardI aparAdhInI jema potAnA mananI sAthe babaDyo. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 94 AsapAsa badhe zAMti hatI. bhAskarane eka cIsa nAkhavA jeTalo avakAza maLyo hota to paNa jagazeTha ke alIvardI-khAM ATalA sahIsalAmata na raheta. marAThI-sainya A vizvAsaghAtathI tadana ajJAta hatuM ane tethI ja sukhI hatuM. samAdhAnanI kSaNo gaNAtI hatI, teTalAmAM ja alIvardI-khAM dago ramI gayo. mAnakarAnA medAnamAM e rIte baMgALanA navAba alIvardIkhAMe potAno kalaMka-staMbha ropyo. tenI AkhI jiMdagInI saraLatAsAdhutA upara pANI pharyuM ! A bhayaMkara vizvAsaghAta joyA pachI jagatuzeTha phatehacaMdanuM haiyuM cIrAI gayuM. alIvardInI sAme UMcI AMkha karIne jovAnI paNa hiMmata na cAlI. rAjaprakaraNI kAmakAjamAMthI temaNe sadAne mATe maunavrata svIkAryuM. emaNe nizcaya karyo ke - "baMgALanA bUrA bhAgye ja alIvada pAse A bhayAnaka bhUla karAvI che. sArIya zahenazAhatane tenuM jhera caDyA vinA nahIM rahe. pralayakALanA paDachAyA A rIte ja paDe !'' jagatuzeTha e banAva pachI vadhu samaya jIvI zakyA nahIM. alIvada-khAM to eka rIte mAnakarAnA medAnamAM ja marI gayo hato. bhAskara marIne amara thayo ane alIvada jIvatA mRtyunI yaMtraNA vedI rahyo. traNa-cAra varasanA aMtare baMgALanA e bhAgyavidhAtA anaMtatAmAM maLI gayA. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmazeTha 16 alIvardIne traNa putrIo hatI, eke putra na hato. alIvardInA bhAI hAjI mahaMmadane traNa putro ane eka putrI hatI. alIvardInI traNe putrIo hAjI mahamadanA putro sAthe paraNI hatI. e traNe jamAIo anukrame paTaNAmAM pUrNiyAmAM ane DhAkAmAM navAba nimAyA hatA. alIvardIne eka bahena hatI, tenA lagna mIrajAphara sAthe thayA hatA ane mIrajAphara baMgALano sipAhasAlAra hato. hAjI ahamadanI putrI AtAullA sAthe paraNI hatI. 95 alIvardIe potAnI hayAtImAM ja, sirAja-ud-daulAne (putrInA putrane) potAnA poSyaputra tarIke ucherI moTo karyo hato. alIvardIe tene nAnapaNathI ja eTalA lADamAM rAkhyo hato ke jo sArI sobata ane saMskAra na maLe to baMgALanI masanada upara te vadhu samaya TakI na zake, ema rAjadvArIo pahelethI ja mAnatA. eka vakhate, sirAja jyAre cauda varasano hato tyAre teNe alIvane - baMgALanA navAbane, eka oraDAmAM pUrI pUrA pAMca lAkha rUpiyA Ape to ja oraDAmAMthI bahAra kADhavAno durAgraha dAkhavyo hato. alIvardI pAse gajavAmAM eTalA paisA - Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha kyAMthI hoya ? jamInadAro ane jagatuzeTha eTaluM nANuM ApavA kabUla thayA tyAre ja alIvada oraDAnI bahAra AvI zakyo. jamInadAroe potAnA navAbane choDAvavA mATe je paisA sirAjane te samaye ApyA teTalAthI te saMtoSAyo nahIM. teNe eka vadhArAnA kara tarIke dara varase eTalA ja nANAM jamInadAro pAsethI kaDhAvavAnuM navuM dhoraNa zarU karyuM. A tenA bALapaNanAM lADa hatAM. alIvadanA bhAI hAjI ahamade ajImAbAda ane paTaNAnI sUbedArI bhogavI hatI. sarapharAja pachI tene murzidAbAdanA siMhAsana upara besavAnI hoMza hatI. paNa te phaLIbhUta na thaI. chatAM potAnA bhAI upara e kaLaza DhaLe che ane potAno putra, putra nahIM to pautra baMgALano bhAvi navAba banaze, evI AzA rAkhI rahyo. alIvardI-khAM potAnA sthAne sirAja-ud-daulAne sthApavAnA che, evI vAta phelAtAM sirAjanI mAsInA putro, mIrajAphara, AtAullA vagere vaccaca baMgALanI gAdI mATe harIphAI cAlI. sirAjanI rAjanIti ane tenA aMgata cAritra vize ItihAsavivecakomAM puSkaLa matabheda che. koI tene ati kuzaLa rAjadvArI puruSa tarIke oLakhAvavAno prayatna kare che, to koI vaLI tene narAdhama kahI vagove che. koI kahe che ke sirAja aMgrejono virodhI hato, tethI aMgrejoe tene bhayaMkara mANasa cItaryo. koI kahe che ke jagazeTha ane bIjA jamInadAronA svArtha na sadhAyA, tethI temaNe sirAjanI svAbhAvika mahattA, apavAdanAM gherAM vAdaLavatI gherI rAkhI. koI koI to tenA dekhItA durguNono bacAva karavAnI paNa dhRSTatA kare che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha eTaluM chatAM te pUro vilAsI, svacchaMdI ane abhimAnI hato e vize bahu matabheda nathI. sirAjanA dareka durguNano bacAva zodhanArAo paNa e vAtanI nA pADI zakyA nathI. sAmAnya divasomAM prajA e badhuM nabhAvI leta. paraMtu e saMkrAMtino kALa hato. bhAratIya saMskRti prasUtinI pIDA vedI rahI hatI. eka tarapha alIvardInAM sagAo, sirAjanI mAsInA putro, temanA adhikArIo, potapotAnI pasaMdagInA navAba sthApavAnAM kArasthAno racatA hatA, bIjI tarapha jagatzeTha, jamInadAro ane vepArIonAM dila, judAM judAM kAraNone lIdhe becena banyA hatA. eTalAmAM sirAje dhoLe dahADe, husenakulI-khAM nAmanA eka saradAranuM murzidAbAdanI zerImAM khUna karyuM ! tenuM zaba bUre hAle zerIomAM rajhaLAvyuM ! potAnA ja eka pratinidhi-jAnakIrAmanuM teNe chaDecoka apamAna karyuM ! mohanalAla nAmanA eka gRhasthanI bahena, baMgALamAM je sauthI adhika suMdarI ane kSINAMgI manAtI hatI, tene potAnA aMtaHpuramAM ANI, mohanalAlanuM moM lAlacathI baMdha karI dIdhuM. rANI bhavAnI nAmanI eka bahu ja pavitra ane pUjya gaNAtI vidhavAnI putrI, tArAne sirAje potAnI zayyAsahacarI banAvavAnI prapaMcajALa pAtharI ! tArA vidhavA hatI. tene A prapaMcanI jANa thatAM gaMgAkinAre citA saLagAvI, jIvatI baLI mUI ! A badhAM kAraNone lIdhe sirAja baMgALanuM dila jItI zakyo nahIM. jagatzeTha phattehacaMdanA be pautro mahatAbacaMda ane sarUpacaMda, rAjaprapaMcathI alipta rahI potAnA vepAra tarapha adhika lakSa ApatA hatA. jagatzeTha phattehacaMde ja potAnA chellA divasomAM mRtyuzayyA upara kaheluM ke "baMgALanA durbhAgye ADA have koIthI 62 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 jagazeTha hAtha daI zakAya ema nathI. bane tyAM sudhI koI rAjaprapaMcamAM mAthuM na mAratA." e vakhate mogala saltanatano sUrya astAcalanI chellI kSitijarekhA upara thaMbhIne Ubho hato. maraNapathArIe paDelA mANasanI dardabharI dRSTi jevo teno Acho prakAza, dilhInI cAra dIvAlo vacce pUrAI rahyo hato. ahamadazAha ane AdIlazAha, mogala sAmrAjyanAM evAM ja chellAM be kiraNo hatA. abdallInI uparAuparI svArIone lIdhe e kiraNa paNa olavAI gayelA aMgArA jevAM banyAM hatAM. eTaluM chatAM e zahenazAho jagazeThanA pautra mahatAbacaMdane jagatuzeThanI padavIthI sanmAnavAnuM na bhUlyA. mahatAbacaMda jagazeThanA pade sthapAyA, eTaluM ja nahIM, paNa temanA bhAI sarUpacaMda zahenazAhanI svecchAthI "mahArAjA' banyA. baMgALanA prasiddha jaina tIrtha "pArasanAtha TekarI"nuM saMpUrNa svAmitva paNa A ja bhAIone zahenazAhI pharamAnathI soMpAyuM hatuM. jagatuzeTha mahatAbacaMde uttara hiMda jeTalI ja dakSiNa hiMdamAM paNa vyApArI pratiSThA meLavI hoya evA keTalAka aitihAsika AdhAro maLI Ave che. IcchAe ke anicchAe paNa temane baMgALanA rAjaprakaraNamAM taNAvuM paDatuM. sirAja-ud-daulAnA samayamAM, ApaddharmanA AvA ja keTalAka vikaTa prasaMgo vaccethI temane pasAra thavuM paDyuM. baMgamaiyAnI sevA karavA jatAM temane kevaLa saMpattinAM ja nahIM paNa dehanAM ya balidAna dharavA paDyAM. eka kAra koka Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagata zeTha 14 saubhAgya ane sauMdarya je thoDAghaNAM nAmone itihAsamAM amara karyA che, temAM eka 'motIjhIla'no paNa samAveza thAya che. DhAkAnA navAba navAjesa mahaMmade khUba dravya kharcI A mahela banAvyo hato. mogala rAjadarabArIono udyAnavilAsa jagajAhera che. navAjese motIjhIlanA mahela tathA udyAna pAchaLa DhAkAno rAjabhaMDAra Thalavyo hato. navAjesa karatAM tenI begama-ghasITA, ghaNI ja kalApriya ane ullAsabharI hatI. ghasITA-begamanI nArIhRdayanI kumAza A motIjhIlamAM mUrtimaMta banI hatI. sAroye mahela kALA saMgemaramarano banyo hato. udyAnanAM nAnAM-moTAM asaMkhya jharaNo ghaDIno paNa thAka lIdhA vinA varSARtunA svAbhAvika sUra AlApatAM. kuMjo ane latAmaMDapomAM bAre mAsa vasaMta viharatI. rAtrIe jyAre khaMDai khaMDe dIpamALa pragaTatI, sugaMdhI dhUpathI daze dizAo ubharAtI ane udyAnamAMthI tAjAM khIlelAM puSponI suvAsa bahekatI tyAre '"motIjhIla''mAM mAnavIno vAsa haze ke vArtAmAMnI parIonuM vilAsarbhavana haze, evo prazna udbhave. 99 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha, 100 navAjesa DhAkAno navAba hato, paNa te rAjavallabha upara kArabhArano badho bhAra sopI nizciMta banyo hato. navAjesa ane ghasITAnuM milana, kudaratano eka akasmAtu hato. navAjesa bhagavAnanuM mANasa hato. rAjavallabha DhAkAthI je rAjakara mokalato hato, teno upayoga garIba-garabAMone anna, vastra pUrA pADavAmAM tathA maMdira ke masjida baMdhAvavAmAM ja karato. ghasITA e dhArmika vRttine eka prakAranI ghelachA gaNI kADhatI. yauvananI udAmatA ane vaibhavano ghamaMDa tenA vyavahAramAM tarI AvatAM. "motIjhIla" e rIte sevA ane vaibhavanuM eka vicitra saMgamakSetra banyuM hatuM. navAsa jeTalo lokapriya hato, teTalI ja ghasITA-begama lokabatrIsIe caDI hatI. eka rAtre mahimApuranI zerIomAMthI eka bAdazAhI pAlakhI pasAra thaI ane kyAMya aTakyA vinA sIdhI motIjhIla tarapha cAlI gaI sirAjanA 'hIrAjhIla"nI jema ahIM habasI ke turakIno sazastra pahero na hato. navAjesanA "motIjhIla'mAM garIbamAM garIba gaNAto phakIra ke bhikhArI vagara pUchaLe jaI zakato. navAjesanA bAraNAM ahoniza saune mATe khullAM ja rahetAM. tene koIno bhaya na hato, kAraNa ke tene eka paNa zatru na hato. pAlakhI tenA ArohI sAthe motIjhIlanA udyAnane vIMdhI, raMgabhavana pAse AvI pahoMcI. pAlakhImAMthI eka puruSa bahAra Avyo. dhIme dhIme saMkocAtA dile te pagathiyAM caDyo. raMgabhavananA sugaMdhI telathI bharelA dIpako pUrNimAnI jyonnA sAthe spardhA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 jagazeTha ramI rahyA hatA. pAlakhI UMcakI lAvanArA bhaiyA tarata ja UMcI AMkha karyA vinA tyAMthI cAlyA gayA. padhAro, jagatuzeTha !" vINAnA jhaMkAra jevA zabdo saMbhaLAyA. mahatAbacaMde joyuM to navAjesa mahamadanI begama-ghasITo pote atithine AvakAra ApavA sAmethI cAlI AvatI hatI. tene dUrathI jotAM ja jagazeThane thayuM ke "motI-jhIla' jevuM bhavya che, tevI ja tenI adhiSThAtrI paNa jAjavalyamAna che. ghasITA yauvananI sImA oLaMgI gaI hatI, chatAM teno vilAsa e UNapa pUravA satata maMthana karato. olAtA agnine chUTAMchavAyAM taraNAM saLagato rAkhe tema vividha vastrAlaMkAra, ghasITAnA rUparAzine uchIno ujAza ApatAM. je keTalAka damAma prekSakane jotAM ja AghAta kare, te A begamamAM pUrepUruM Adhipatya jamAvI rahyA hatA. jagazeTha, prayatna karavA chatAM begamanI sAme mITa na mAMDI zakyA. daSTiviSa sarpanI sAme AvI UbhA hoya ane aMtaramAM AchI Aga anubhavatA hoya tevI becenI anubhavI rahyA. ghasITA begama ane jagazeThano A pahelo ja paricaya hato. baMnee ekabIjA vize ghaNuM ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM. ghasITA mAnatI ke mahatAbacaMda mAtra vepArI nathI, zahenazAha tenI salAha sAMbhaLe che. mahatAbacaMda paNa begamanA rAgaraMga ane vilAsathI ajANyA na hatA. "jarUrI kAma mATe mAre Apane ahIM bolAvavA paDyA che." begama sAhebe eka suzobhita pATa upara besatAM kahyuM ane te sAthe ja sAmenI taiyAra beThaka upara besavAnuM jagatuzeThane hAthanA izArAthI sUcavyuM. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 102 baMgALanA Apa eka hitaciMtaka cho, zahenazAhatanA paNa eka mahArathI cho, chatAM najara sAme gujaratA anyAyo sAMkhI lo. ene Azcarya kahevuM ke kamanasIbI kahevI e samajAtuM nathI. begama prazaMsAnI sAthe snehamizrita Thapako ApatI hoya ema bolI. mahatAbacaMde bAdazAhI raMgamahelanAM rahasyo mAtra kAnethI sAMbhaLyAM hatAM. AvA mAyAmaMdiromAM AvatAM pahelAM kevAM abhedya kavaca paheravAM paDe te temane samajAyuM. sneha, prIti, prazaMsA ane ThapakAnA je je tIra chUTe te jhIlavA teo savizeSa sAvadha banyA. sirAjanI A hevAniyata kyAM jaI aTakaze te kaMI kahI zakazo ?" begama jANe potAnA AtmIya pAsethI AgrahapUrvaka javAba mAgatI hoya tema mahatAbacaMda sAme tAkI rahI. e bicAro hajI navo nizALiyo che. alIvardI-khAMnA upadeza pramANe cAlavAno prayatna kare che. paDato, AkhaDato paNa rAjadhurA UMcakaze ane ApanA jevA sagA-snehIonI sahAya haze to kAle badhuM thALe paDI jaze. hajI gaI kAla sudhI je mAtAmahanA khoLAmAM besI lADa ja laDyo che, svArthIonA sahavAse mAtra mojazokha ja zIkhyo che, tenI pAsethI ApaNe vadhu zI AzA rAkhI zakIe ? sudharavAnI taka to ApaNe ApavI joIe ne ?" jagatuzeTha mahatAbacaMde niSpakSabhAve uccAryuM. "tamane atyAre AzAvAda sUjhe che ! ane tame jene AvatI kAla mAno cho te eka mahinA pachI Uge ke ekaso varasa pachI Uge tenI ciMtA tamAre zA sAru rAkhavI joIe ? tamArA karoDonA vepAramAM eka pAInIye khoTa jatI hoya ane Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 103 AzAvAdanA zikhara upara Ama nizcitapaNe UbhA raho, to huM tamane zAbAza kahuM ! bhalene bhalabhalI kuLavadhUonI lAja lUMTAya, bhale murzidAbAdanI zerIo vagara kAraNe lohIthI chaMTAya, bhale AkAza-pAtALa ekAkAra thaI jAya, tamArI peDhIo sahIsalAmata rahe tyAM sudhI dezanI ke rAjyanI tamane zuM paDI hoya ? tamArA upara dezanI zAMtino AdhAra che, ema mAnavAmAM ame ja bhUla karI hatI, ema ja ne ?"' kuzaLa naTane paNa zaramAve evI chaTAthI ghasITA-begame vyartha Akrozano abhinaya zarU karyo. mahatAbacaMda kaMIka bolavA jatA hatA, paNa game te kAraNe gaLAmAM zoSa paDyo. je vakhate cotarapha nAnI moTI rAjyakrAMtio cAlatI hatI, te vakhate paNa jagatzeThanI peDhInI AbarU akhaMDa rahI zakI hatI, eTaluM ja nahIM paNa paradezI vepArIo jagatzeThane vepArIonA eka cakravartI jevA ja samajatA, e vAtano inkAra karI zakAya evI sthiti na hatI. ghasITA-begame jagatzeThanA barAbara marmabhAga upara ja ghA karyA hatA. emane e vakhate be vicAra AvyA : begamane spaSTa zabdomAM saMbhaLAvI devuM ke, 'huM A rAjakAraNamAM muddala bhAga levA nathI mAgato' athavA to 'sirAja ane peDhInA vyApAra e be svataMtra vastu che' evI matalabano phoDa pADavo, paNa bane tyAM sudhI mauna rAkhavAnI vRttie aMte jora karyuM. jagatzeThane vicAramugdha joI ghasITA vadhu AzAvaMta ane makkama banI. strIyocita mRdutAnI madada letAM teNIe kahyuM, ''sirAja alIva-khAMno sago che, to zuM ame AkAzamAMthI pUMchaDiyA tArAnI jema dharatI upara AvI paDyA chIe ? huM paNa alIvardI-khAMnI ja nAnI ane lADIlI putrI hatI ane chuM, huM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 104 putrIrUpe janmI e ja mAro vAMka ane e vAMkanI khAtara sirAja amArA khajAnA lUMTe, amArA mANasone kUtarAnA mote raheMsI nAkhe ane ema chatAM ApanA jevA samartha puruSonA peTanuM pANI paNa na hAle !" ATaluM kahetAmAM begamanI pAMpaNo AMsuthI bhIMjAI. tenA patino bhaMDAra, sirAje paisAnA lobhe lUMTyo hato ane begamanA potAnA eka vizvAsu kArabhArIno ziraccheda karyo hato, e baMne prasaMgonuM smaraNa thatAM tene rovuM AvyuM. Akroza ane abhimAna jyAM niSphaLa nIvaDyA tyAM A Akrade vijaya vartAvyo ! mahatAbacaMdanI sahAnubhUti pIgaLavA lAgI. "navAjesane baMdagI, kherAta ane mauna sevAnA kSetramAMthI khecI, baMgALanI masanada upara besADavo, e tenI upara julama gujAravA jevuM nathI ? evA phakIra puruSathI atyAranA vikaTa saMyogomAM traNa moTA prAMtono kArabhAra thaI zakaze ? enuM hRdaya puSpa jevuM komaLa che, paNa vaja jevo hAtha joIe te kyAMthI lAvazo ?" mahatAbacaMda, ghasITA-begamanA pati navAjesa mahamadane oLakhatA hatA. enI udAratA, AtithyasevA, bhadrikatA ane zAMtipriyatA ghera ghera gavAtI hatI. te DhAkAnuM rAjataMtra paNa barAbara calAvI zakato nahIM, tethI ja te rAjadhAnI murzidAbAdamAM AvIne rahyo hato. sAdhuo, phakIro, bhikSukonI sevAbhaktimAM ja te potAnA divaso gALato. "navAbo janamatA nathI, tamArA ane mArA jevA ja taiyAra kare che. dilhInuM pharamAna navAjesane meLavI Apo ane juo ke Ajano navAjesa alIvardI ke murzidane bhulAve che ke nahIM ? begame jagatuzeThane ATalI moTI rAte zA sAru bolAvyA hatA, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 105 te bheda khullo thayo. mahatAbacaMda dilhInA zahenazAhane bhalAmaNa karIne baMgALanI navAbIno paravAno meLavI Ape e sivAya maMtraNAno bIjo kaMI artha na hato. "pUrNimAno zaukatajaMga paNa e ja khaTapaTa karI rahyo che, sirAja, zaukata ane navAjesa evA traNa pakSo paDI jaze. dArUDiyAnA dAva jevI ramata maMDAze. emAM koInuM bhaluM nahIM thAya." mahatAbacaMde potAno abhiprAya Apyo. "kharuM, pakSothI bIvAnuM nathI." dIvAla paNa na sAMbhaLI zake eTalI dhImAzathI begame kahyuM : "ApaNo pakSa jeTalo baLavAna che, teTalo bIjA koIno nathI. jANo cho ke DhAkAno amAro rAjavallabha, cha cha mahinA thayA keTalI ane kevI taiyArIo karI rahyo che ? eno sago bhAI Aje kalakattAmAM jaI vasyo che, tyAM te aMgrejonI madada meLavaze. sirAja ene pakaDavA mAMge che, paNa kRSNavallabha pakaDAtAM pahelAM to sirAja pote ja jaMjIrothI jakaDAI aMdhArA bhoyarAmAM jaI paDyo haze !" sUryano prakAza na pahoMcI zake evA eka aMtaHpuramAM vasanArI bAI ATalA UMDA pANImAM rame che, e joI jagazeTha mahatAbacaMda dimUDha banyA. baMgALanI masanadanI AsapAsa keTakeTalAM kAvatarAM racAI rahyAM che, tenuM temane bhAna thayuM. "bolo, tame zuM sAtha Apazo ? zahenazAhanuM pharamAna lAvI Apazo ?" eTaluM kahI ghasITA cUpa rahI. mahatAbacaMda muMjhAyA. teo sirAjane mATe nahIM, paNa pUrNiyAnA zaukatajaMga mATe navAbIno paravAno meLavavAnA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha vicAramAM hatA. ghasITA-begama, kalakattAnI koThIvALA aMgrejonI madada meLavI rahI che. e jANyA pachI zaukata ane navAjesa vacce kone pasaMdagI ApavI, e eka guMcavaNa UbhI thaI. 'eTaluM banI zake, huM sAme jaIne koIne mATe zahenazAhane bhalAmaNa na karuM.' sirAjane mATe nahIM tema zaukata mATe paNa nahIM. jagatzeThe vacalo toDa kADhyo. 106 "tamAre amane aMdara aMdara laDAvI mAravA che, ema ja kahI nAMkhone ?'' motIjhIlanI adhiSThAtrI jarA bhISaNa rUpa dharI rahI. mahatAbacaMda e vize bedarakAra rahyA. khaTapaTanAM ATalAM UMDAM mULa UtaryAM hoya tyAM AMtaravigraha anivArya che, ema samajavA chatAM temaNe vAtane saheja palaTAvI. "paNa sabaLa pakSane paravAnAnI paravA zA sAru hoya ? dilhInI zahenazAhata ane teno paravAno e badhuM pUchavA ke jANavA loko zuM navarA beThA che ? sau samaje che ke zahenazAhano paravAno kevaLa kAgaLane ja zobhAvavA pUrato che. prajAnI prasannatA jenI upara Utare te vagara paravAne paNa baMgALano navAba banI zake che.'' "ThIka che. sirAjane mATe paravAno nahIM meLavo to paNa amAre mana tame amArA ja cho ema mAnazuM.'' ghasITA kaDavI davA gaLA nIce utAratI hoya ema bolI ane akaLAmaNa tathA ukaLATane lIdhe thAkI gaI hoya tema pAchaLa rahelA UMcA takiyA upara mAthuM nAkhyuM. dIpamALAnAM sIdhAM kiraNo tenA zramita vadana ane AbharaNone vadhu jhalakadAra banAvI rahyAM. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagaTha 107 jagatzeTha matAbacaMda ane ghasITA-begamano te divasano vArtAlApa e rIte pUro thayo, paNa te pachI jagazeTha vadhu sAvadha thayA. divaso vahetA gayA tema tema aNakalpyA chupA bhedo temanI pAse pragaTa thavA lAgyA. zaukatajaMga khullI rIte sirAja viruddha paDyo hato. rAjavallabha chupI rIte aMgrejo sAthe masalata karato hato. mIrajAphara bahArathI vaphAdArIno daMbha rAkhavA chatAM sirAjanuM satyAnAza vALavAno nizcaya karIne ja beTho hato. phattehacaMda jagatzeTha kahetA hatA, tema sArA ye navAbI rAjataMtranI rageragamAM chUpuM kAtila jhera prasaratuM hatuM. jamInadAronI akaLAmaNa paNa vadhatI jatI hatI. temane eka yA bIjA kAraNe ekAda pakSamAM bhaLyA vinA chUTako na hato. jagatzeThano aMgreja vepArIo sAtheno paricaya vadhato jato hato. aMgrejo ane phreMco paNa nANAMnI jarUra paDatI tyAre jagatzeThanAM pagathiyAM ghasatA. rAjadvArI khaTapaTa mahatAbacaMdane pahelethI ja pasaMda na hatI. videzI vepArIo sAthe vyApAranA sUtrathI baMdhAvA chatAM rAjaprakaraNI cepathI bacI zakAya evo koI ilAja na rahyo. rAjamahelomAM UcharelI e mahAmArI jotajotAmAM vepArI peDhIo ane jamInadAronI kacerIo sudhI vyApaka banI. mANasa zvAsocchvAsathI bacI zake to ja baMgALanI atyAranI khaTapaTathI bacI zake, evI sthiti utpanna thaI ! Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 - ', jagazeTha thI tA. che ' . e divasomAM eka sAMje, kalakattA taraphathI eka hoDI mahimApuranA ghATa pAse AvI UbhI rahI. thoDIvAre aMdarathI eka mANasa Utaryo. ghATa upara bahu bhIDa na hatI. aMdhakAra Utarato hato, tema ghATa uparanAM strI-puruSo jhaTa jhaTa ghara tarapha javAnI taiyArI karI rahyAM hatAM. A navA AvanArane jANe kaMI ja utAvaLa na hoya ema te pAcho hoDI upara gayo ane bhUlathI koI vastu rahI gaI hoya tema potAno sAmAna tapAsavA beTho. kyAMya sudhI teNe ekanI eka cIja be-traNa vAra joI. ghATa prAyaH nirjana thayo ane aMdhArAmAM dUrathI koI oLakhI zake nahIM ema lAgyuM tyAre teNe ghATa upara pharIvAra paga mUkyo ane saMkocAtA dile AgaLa vadhyo. e musAphara mAnato ke mahimApuramAM ke murzidAbAdamAM tene koI oLakhatuM nahIM hoya, paNa lokavAyakA ene judI judI rIte oLakhAvatI. koI kahetuM ke "e jAsUsa che, ATha-paMdara divase veza palaTIne Ave che." koI nizcita rUpe kahetuM ke "e mULa paMjAbI che, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 109 jagatuzeThanI kRpAthI vepAramAM pAMca paisA kamAyo che. jarA khepAnI che, eTale loko vahemAyA che, eTaluM ja." koI ema paNa mAnatuM ke "sirAjane gAdI uparathI uThADavA mATe ja te Ava-jA kare che ane aMgrejI peDhIno pagAra khAya che." Aje to e anizcita aphavAono ukela ItihAse karI nAkhyo che. e musApharanuM kharuM nAma umAcaraNa. nizALanA vidyArthIo tene amIcaMdanA nAme oLakhe che. mULa to e paMjAbano vatanI hato. paNa vepAra-dhaMdhAne lIdhe kalakattAmAM AvI vasyo hato. keTalAkoe tene ja jagatuzeTha tarIke oLakhAvI jaina jagatuzeThamahatAbacaMda ane phatehacaMda vagerenA nirmaLa jIvana upara meza bhUsI che. keTalAkoe "amIcaMda"nA mitra "mANekacaMda"ne jagatuzeTha mAnI jaina jagatuzeTha vize khoTAM ALa phelAvyAM che. A mANekacaMda vastutaH alInagara (kalakattA)no eka phojadAra hato. pAchaLathI te aMgrejonA pakSamAM jaI maLyo hato. e mANekacaMda jUnA graMthonA mahArAja mANekacaMda tarIke prasiddha thayo che. umAcaraNa athavA amIcaMdanA saMbaMdhamAM je pramANabhUta hakIkato maLI AvI che, te jotAM tene rakhaDu ke sAmAnya vepArI kahI zakAya nahIM. phreMca musAphara orma kahe che ke tenuM vizALa makAna eka rAjamahelanI upamAne yogya hatuM. tenI aMdara sekaDo oraDAo hatA. tenA puSpodyAnamAM phUlajhADa pAra vinAnAM UgatAM ane hathiyArabaMdha praharIo tenA makAnanI AsapAsa ahoniza pahero bharatA. aMgrejoe paNa zarUAtamAM tene eka mahArAjA ja mAnelo. A pramANe vaibhava saMpanna hovA chatAM te aMgrejonA Azraye jaI rahyo. aMgrejonA abhyadayamAM potAno abhyadaya samAyelo che, Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 110 ema mAnavA lalacAyo. "dhananI apAra tRSNA" sivAya e vartanano bIjI koI rIte bacAva thaI zakato nathI. umAcaraNane Avato joI jagazeTha saheja levAyA. apriya atithine yogya ThaMDA AvakAranA zabdo temanA moMmAMthI sarI paDyA. amIcaMdanA saMdezamAM lohIukALA vinA bIjuM zuM hoya, ema temane thayuM. pahelAMnI jema te Aje navAbanA mANasonI najara na paDe evI rIte corI chupIthI Avyo hato, tema tenuM bhayagrasta mAM kahI ApatuM hatuM. klipeTrIka sAhebe kahevaDAvyuM che ke have badho AdhAra ApanI upara che. navAbane samajAvI zAMta karavA e ApanA vinA bIjA koIthI banI zake ema nathI." amIcaMde koI paNa jAtanI prastAvanA vagara, kalakattAnI koThIvALA aMgreja amaladArono saMdeza saMbhaLAvyo. be varasa pahelAM ema hatuM. klipeTrIka sAhebane kahejo ke have jagatuzeThanuM to mAtra khoLiyuM ja rahyuM che, aMdarano AtmA UDI gayo che. khojA vAlIda ke mahArAjA mANekacaMdathI na banyuM te jagatuzeThathI banavuM azakya che. sirAja Aje gavAyelI siMhaNanI jema chaMcheDAyo che. kalakattA ane kAsIma bajAranI vAta dUra rahI, AvatI kAle murzidAbAda ke mahimApuranI zI dazA thaze te paNa koNa kahI zake tema che ? sirAjane pAko vahema gayo che ke aMgrejo, sirAjanA duzmanone madada ApI rahyA che. AvI sthitimAM aMgrejonI vakIlAta karavI e sirAjano krodha vinA kAraNe vahorI levA barobara che." jagatuzeThe sApha zabdomAM saMbhaLAvI dIdhuM. aMgrejo sAthe zatrutA dAkhavI sirAja, baMgALanI masanada keTalA divasa jALavI zakaze?" amIcaMde aMgrejanI vakIlAta AdarI. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 11 jagazeTha zatrutA ? enI zarUAta koNe karI ? bardavAnanA mahArAjA tilokacaMdajInA mahelane aMgreja amaladAre tALAM lagADyAM ane tilokacaMdajIe bardavAna pragaNAmAMthI aMgreja mAtrane hAMkI kADhyA, tyAre aMgrejonA pakSamAM UbhA rahI tilokacaMdajIne Thapako ApanAra koNa hatuM ? e sirAja aMgrejone duzmana zA sAru banAve ?" mahatAbacaMda zeThe UkaLatA aMtare udgAra kADhyA. amIcaMda bicAro ciThThIno cAkara hato. tene potAnA thoDA svArtha sivAya bIjI kaMI lAMbI gatAgama na hatI. bardavAnanA mahArAjA tilokacaMdajIvALA prakaraNe vadhatA-ochA aMze badhA jamInadAro ane vepArIonA dila upara jujavI asara karI hatI. kharI rIte mahArAjA tilokacaMdajIno kaMI ja aparAdha na hato. mahArAjAno eka sAdhAraNa nokara, aMgreja peDhI sAthe vepAra karatAM khoTamAM AvI paDyo, peDhInA nokarone mudatasara paisA cUkavI zakyo nahIM. AthI aMgreja peDhInA amaladAro AghopAcho vicAra karyA vinA mahArAjanA mahela upara japatI laI gayA. e vakhate tilokacaMdajI bardavAnamAM rahetA hatA, mahela khAlI paDyo hato. paNa mahArAjAne jyAre e vAtanI khabara paDI tyAre teo khUba gusse thayA ane bardavAnanA pragaNAmAM jyAM jyAM aMgreja peDhInI dukAna hoya tyAM tyAM tALAM lagADavAnA pharamAna choDyAM. aMgrejo muMjhAyA. teo baMgALanA navAba sirAjanA zaraNe gayA. sirAje aMgrejono pakSa lIdho. tilokacaMdajIne Thapako Apyo ane peDhInI dukAno kholAvI. jamInadAro Ano artha samajI zakyA nahIM. tilokacaMdajI dekhItI rIte nirdoSa hatA, chatAM aMgrejono pakSa laI sirAje mahArAjane zA sAru dhamakAvyA ? jamInadArone e vAta na rucI. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatazeTha 112 paNa amIcaMda kaMI nyAya toLavA nahoto Avyo. enI dRSTi ADe dravyamohanAM paDaLa pharI vaLyAM hatAM. aMgreja peDhIno te bacAva karI zakyo nahIM. kahyuM : ''aMgrejo vepArIo che. emanuM hita jaLavAze to ApaNA vepAraudyoga adhika pramANamAM khIlaze. A navAbo ane sUbAono zo bharoso rAkhI zakAya ?'' amIcaMde AkhI vAtano gUDha marma ukelyo. "e AMka huM nathI bhaNyo. eka vepArI bIjA vepArInuM hita ciMtave e mAtra moDhAnI vAto che ane videzI vepArIo A dezanA vepArIonuM kalyANa kare e to kasAI kUkaDA ke bakarAnuM kalyANa ciMtave enA jevuM che. paNa e to joyuM jaze, saunA bhAgya saunI pAse che.'' jagatzeTha mahatAbacaMda Aje ghaNA divase potAnuM yathArtha svarUpa darzAvatA hoya ema amIcaMdane lAgyuM. udAsa, ciMtAtura ane taTastha jevA lAgatA jagatzeThe akasmAta AtmAno avAja sAMbhaLyo hoya ane teno ja anuvAda karatA hoya evI tenI para chApa paDI. amIcaMda bolI UThyo, ''e vAta barAbara che. paNa huM pratijJA upara kahuM chuM ke aMgrejo ApanA pratye bahu ja mAna ane zraddhAnI najare jue che, vAtavAtamAM ApanuM nAma bole che, ApanI upara ja badhuM nirbhara che.' "amIcaMda ? huM tamane ATaluM ja zIkhavI rAkhuM chuM ke zabdonI indrajALano moha mUkI dejo. ApaNe to vastuonA vyApAra karIe chIe, paNa A gorA vepArIo vAkyonA vepAra karI jANe che. tame kaho cho, tema jo mArI upara ja AdhAra rAkhatA hoya to mArA paga upara ja peDhInA amaladAro kuhADo ugAmI rahyA che, e vAta mAnI zakazo ?'' Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 113 jagatuzeThanA A zabdo sAMbhaLI amIcaMda camakyo. "Apane koIe khoTI bAtamI ApI che. aMgrejo Apane potAnA ja samaje che." "tame mane moMmAM AMgaLAM nAkhIne bolAvo cho, tamArA kalakattAnA gavarnara holTela sAheba murzidAbAdanI amArI TaMkazALa toDAvI, tene badale potAnI TaMkazALa kalakattAmAM sthApavA dilhInA zahenazAha sAthe saMdezA calAvI rahyA che. emane ekalo vepAra nathI vadhAravo, nANAM paNa potAnAM ja calAvavAM che. A to ThIka che ke amArA pUrvajonI pratiSThA upara Aje nabhI rahyA chIe, nahIMtara emanuM cAle to sau pahelAM ApaNI ja hararAjI bolAve. dilhInA darabAramA lAMca-rUzvata ApavA be lAkha rUpiyA to e loko verI cUkyA che." amIcaMda mATe A vAta tadana navI hatI. te aMgreja vepArIone devadUta samajato. jagaDuzeThanA zabdo vize te zaMkA karI zakyo nahIM tema bIjI tarapha gorA vepArIo vize azraddhA paNa lAvI zakyo nahIM. eka tarapha zraddhA ane bIjI bAju svArtha. amIcaMdanI sthiti trizaMku jevI banI. "tyAre Apa zuM amane koI prakAranI sahAya nahIM ApI zako ?" amIcaMde chello prazna mUkyo. "eka zarate mAruM badhuM vajana aMgrejonA chAbaDAmAM mUkavA taiyAra chuM." jagazeThe kahevA mAMDyuM, "pahelAM to perIna nAmano killo toDI nAkhavo, bIjuM navAbanA duzmanone kalakattA ke kAsIma bajAramAM Azraya na Apavo ane trIjuM e ke kaMpanInA mANaso paravAnAnA nAme prajAne chetare che, dhamakAve che e baMdha karavuM. A Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatazeTha 114 zarata kabUla hoya to sirAjane samajAvavAnuM sAhasa karuM.'' jagatzeThe potAno nirNaya saMbhaLAvyo. '"paNa sirAja keTalA di TakavAno hato ?'' amIcaMde pAchaLa joyuM. sadbhAgye tenI vAta sAMbhaLanAra bIjuM koI na hatuM. '"e khaTapaTamAM huM paDavA nathI mAgato. bAkI tame ema mAnatA ho ko sirAja phUMka bhego UDI jaze ane ene A vAtanI kaMI ja khabara nathI; to e tamArI bhUla che. tenA jAsUso ThekaThekANe phare che ane hamaNAM hamaNAM to te eTalo sAvaceta banI gayo che ke dArU ne gAnatAnane paNa tilAMjalI ApI beTho che. te potAnI sthiti barAbara samaje che.'' jagatzeThe paristhitino kaMIka khyAla ApatAM kahyuM. nirAza banelo amIcaMda vadhu vAtacIta karI zakyo nahIM. potAnA gaurAMga devone vastusthiti samajAvavA teja rAtre kalakattA ravAnA thayo. paNa bIjA divasathI jagatzeThanI upara rAhunI karaDI najara paDI. sirAjane khaTapaTanI gaMdha AvI. teNe tatkALa jagatzeThane darabAramAM bolAvyA. sirAja Aje saLagatA dAvAnaLanI vacce beTho hato. tene koI aMtaranuM saguM na hatuM, tema koI mitra paNa na hato. alIvardIkhAMe mRtyuzayyA upara sUtAM je salAha ApI hatI te hajI tenA kAnamAM guMjI rahI hatI. kamanasIbe e salAha pramANe cAlavAno tene avakAza na maLyo. snehIonA julama sahavA te taiyAra hato, paNa e snehIo sirAjanA lohInA tarasyA haze ema tene nahotuM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 115 samajAyuM. tenI mAsIno dikaro bhAI zaukata pUrNiyAmAM rahIne viplava jagAvI rahyo hato. sirAja ekale hAthe A badhA zatruonI sAme zI rIte thaI zake ? Aje to teNe nizcaya karyo hato ke "zakadAra mAtrane kAMTAnI jema ukheDIne dUra karavA.'' 'cha-cha mahinA thayA, dilhIno paravAno meLavavAno tame kaMI prayatna nathI karyo.'' sirAjane paravAnA vinA kaMI aTakI rahyuM na hatuM. paravAnA vinA paNa te baMgALano navAba hato. paravAnAmAM evI koI gupta zakti na hatI ke sirAjane dAvAnaLamAMthI bacAvI le; paraMtu have te musadI banavA mAgato hato. jagatzeTha upara khullo AkSepa mUkavAne badale ADakatarI rIte temane aparAdhI TharAvavAnI ane nyAyanuM nATaka bhajavavAnI yukti vAparI. e vakhate bIjo AlamagIra dilhInI gAdIe hato. paNa te vRddha ane nabaLo hovAthI mahamahazAhanI vidhavA rAjataMtra calAvatI. yuvAna vajIro janAnakhAnAnI khaTapaTano bhoga thaI paDyA hatA. paMjAba ane rohilAnI raiyata marAThA temaja abdAllInA julmothI ribAtI hatI. pANipatanA yuddhanI bhUmikA dhIme dhIme taiyAra thatI hatI. A sthitimAM bAdazAhane baMgALanI zI paDI hoya ? jagatzeTha, sirAjane zahenazAhatanI chinnabhinna sthiti samajAvI paravAnAnA vilaMba mATe bacAva karavA mAgatA hatA, temaNe kahyuM, "Aje paravAnA upara sahI karavA jeTalo samaya zahenazAha pAse nathI. jUnI praNAlikAo tUTatI jAya che. baLa ane buddhi hoya to paravAno pANI bhare !'' sirAja e badhuM samajavA jeTaluM dhairya khoI beTho hato. vastutaH samajavA paNa nahoto mAMgato. ghasITA begama, rAjavallabha, Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 116 zaukatajaMga ane aMgrejonI hilacAlanA bhaNakAra te sAMbhaLI cUkyo hato. jagatuzeThanA khulAsAthI tene saMtoSa na thayo. hajI thoDA divasa upara ja zaukataaMge, pUrNiyAthI eka patra lakhI sirAjane kaThora zabdomAM sUcaveluM ke - bAdazAhI sanada meLavI huM ja baMgALa, bihAra ne orisAno navAba banavAno chuM. tuM mAro kuTuMbI che, eTale tane sAvaceta karuM chuM. tAro jIva levAnI mane mudala IcchA nathI. pUrvabaMgALanA koI gAmaDAmAM zAMtithI jIvavuM hoya to mArI nA nathI. tane anna tathA kapaDAM pUrA pADavA huM baMdhAuM chuM. bAkI tijorImAMthI eka pAI lIdhA vinA, A patra vAMcI nAsI jaje. vakhata vItAvavAno nathI. AMgaNAmAM ghoDo haNahaNe che. pegaDAmAM paga mUkuM eTalI ja vAra che." zaukatajaMgane Avo patra lakhavA koNe preryo ane tene sanadanI AzA koNe ApI, e jagaDuzeTha ke maMtrImaMDaLamAMthI koI nakkI karI zakyuM nahIM. sirAje mAnI lIdhuM ke jagatuzeThanI saMmati vinA zaukata ekalo AvuM sAhasa na karI zake. teNe tatkALa AvezamAM AvI jagatazeThane udezI kahyuM : "huM mAnuM chuM ke tame IrAdApUrvaka mArA mATe paravAno nathI meLavyo. e uddhatAI badala huM tamAro traNa karoDa rUpiyA daMDa karuM chuM." maMtrIo ane jamInadAro daMDano AMkaDo sAMbhaLatAM ja vajAta jevA banI gayA. jagatuzeTha jevA puruSone jyAM A rIte sajA thAya tyAM pachI bIjuM koNa surakSita rahI zake ? jagatuzeThane daMDanI rakama baMgALanI raiyata pAsethI ja meLavavAnI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 117 hatI. jamInadAronuM chelluM TIpuM cUsavuM paDe to paNa sirAja saMmata hato; chatAM jagatuzeThe e daMDano pratikAra karyo. "mAro potAno deha bacAvavA huM rAMka raiyatane pIDavA nathI mAgato. mAro aparAdha lAgato hoya to tene mATe ekalo sajA sahana karavA taiyAra chuM." "daMDa na bharavo hoya to tame atyArathI ja mArA baMdIvAna cho." jugArInA chellA dAvanI jema sirAja tADukyo. maMtrIo ane jamInadAronI chellI AzA jhAkaLanA biMdunI jema adazya thaI. sirAjanA pakSakAro paNa A vAta sAMbhaLI kaMpyA. jagatuzeThane sajA e samasta jamInadAro ane pratiSThita vepArIonA nAka kApavA jevo bhayaMkara prasaMga hato. have koIne zaMkA na rahI ke sirAja pote ja potAnI kabara khodI rahyo che. mIrajAphara A vakhate mauna besI rahyo hota to palAsInA yuddhanI lIlA kadAca murzidAbAdamAM ja bhajavAta. teNe joyuM ke jagaDuzeTha ane jamInadAro upara upakAra karavAno ane e rIte potAnuM mahattva sthApavAno A lAga jato karavA jevo nathI. jagazeThano kArAvAsa baMgALanI prajAne keTalo saMkSubdha banAvaze, tenI kalpanA te karI zakyo. jagatuzeTha jo baMdIkhAne paDatA hoya to mIrajAphara sogana khAIne kahe che ke baMgALanA navAbane A hAtha ke A zamazera svapnamAM paNa sahAya nahIM kare." mIrajAphare kamarabaMdha sahita samazera sirAja pAse dharI dIdhI. aNadhArI dizAmAMthI jhaTako paDyo hoya tema sirAja camakyo. pheMkAyelo pAso pAcho kheMcavA te vimAsaNamAM paDyo. pote navAba Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 118 che ane navAbanuM pharamAna vajalepa jevuM ja rahevuM joIe, e AMTIno ukela karI zakyo nahIM. mIrajAphara jevA eka sagA ane sipAhasAlAranI khAtara te jagaDuzeThane ja nahIM, paNa baMdIkhAnAnA badhA kedIone choDavA taiyAra hato. paNa jo bharadarabAramAM ema kare to pote keTalo pAcho paDe ? "samazera pAchI lyo. jagatzeTha musalamAna banatA hoya to huM temanA badhA aparAdho mApha karI dauM." mIrajApharane manAvavA sirAje islAmanA gauravanI lAlaca ApI. jagatuzeTha vagara zarate chUTavA joIe. rAjaprakaraNamAM majhahabanI vAta na AvavI joIe." mIrajAphare sirAjanI yukti aphaLa banAvI. darabArIo mIrajAphara upara niHzabda sneha ane zraddhA siMcI rahyA. atyAre mAruM pharamAna rada nahIM thAya. pAchaLathI joI levAze." kaMTALIne sirAje kahyuM, te divasano darabAra e rIte visarjana thayo. jagazeThane sirAje potAnA mahelamAM sukhapUrvaka rAkhyA. paNa murzidAbAda, mahimApura ane DhAkAmAMthI je samAcAra AvyA, tethI sirAja nirAMte UMghI zakyo nahIM. jamInadAro ekI sAthe kadAca AvatI kAle ja baLavo pokAre ema lAgyuM. madharAte teNe mIrajApharane bolAvavA mANasa mokalyo. paNa mIrajAphara na Avyo. teNe kahevaDAvyuM : "sirAjano zo vizvAsa?" eTaluM chatAM sirAja krodhathI gAMDo na banyo. tene bagaDelI bAjI sudhAravAnI hoMza hatI. "navAbI"nuM mithyAbhimAna mUkI te ekalo Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha pAlakhImAM besI ''jApharAgaMja'mAM gayo. jApharAgaMja murzidAbAdano ja eka bhAga hato. "hIrAjhIla"nI jema 'jApharAgaMja' paNa baMgALanA itihAsanuM eka nAmacIna avazeSa che. mIrajAphare ahIM puSkaLa paiso kharcI potAno mahela banAvyo hato. mIrajAphare jANyuM ke sirAja potAne tyAM vagara bolAvyo Avyo che, tyAre tene saheja Azcarya to thayuM. tene lAgyuM ke emAM paNa kaMIka chUpo bheda haze. chatAM teNe sirAjanuM yathAvidha svAgata karyuM. 119 baMne eka dIvAnakhAnAmAM gayA. sirAja atyAre navAba nahIM, paNa eka bALaka banIne potAnA phuvA pAse Avyo hato. tenI pAMpaNa AMsubhInI banI. gaLagaLA svare te kahevA lAgyo : jApharaalI-khAM, sirAja Aje nirAdhAra che.'' pavitra kurAnane nAme eka vAra kahI tho ke, "huM tamAro chuM, aMgrejo ke anya koIno nahIM thauM.'' to tame kaho te pramANe karavA taiyAra chuM. islAmanA gauravanI khAtara paNa manamAMthI mela kADhI nAkho ane mArI paDakhe AvI UbhA raho.'' eka vakhatano unmatta, vilAsI, vyasanI sirAja Aje paga nIce chUMdAtA taNakhalA karatAM paNa vadhu namra banyo hato. mIrajAphara A karuNAbharyuM dRzya na joI zakyo. savAranA ane rAtanA sirAjamAM jANe jugAMtara vahI gayA hoya, ema tene lAgyuM. paNa AMsunAM be-cAra TIpAMnI khAtara pAka kurAnanA nAme sogana khAtAM mIrajApharanuM dila baLavAkhora banyuM. tene potAnI nabaLAI vize bhAgye ja koI divasa vicAra Avyo haze. eka Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 120 tarapha sogane ane bIjI tarapha baMgAla, bihAra ane orisAnuM sAmrAjya ! bemAMthI kone vadhu pasaMdagI ApavI ? madhyarAtrInI manohara zAMti vilasatI na hota, mIrajApharanI sAme sirAja AMsubhIno Ubho na hota, to ame khAtarIthI kahIe chIe ke sogananI nahIM paNa sAmrAjyanI ja jIta thAta ! paNa atyAre to mIrajAphara enA jIvananI nabaLI paLomAMthI pasAra thaI rahyo hato. bALaka sirAjane khuza karavA sogana levA paDatA hoya to ekavAra nahIM, be vAra sogana levA taiyAra thayo. sogana lIdhA pachI. sogananA bhoge siMhAsana upara besanArA ghaNA adhikArIonAM jIvana teNe anubhavyA hatAM. jagatu soganane nahIM, paNa sAmrAjyane, sattAne, vaibhavane ja mAne che, pUje che ema te aMta:karaNanA UMDANamAM mAnato thayo hato. sogana jevA ramakaDAthI sirAja rIjhato hoya to zA sAru vilaMba karavo ? te ja rAtre mIrajAphare nirNaya saMbhaLAvyo : "pAka kurAnanA nAme huM tamAro ja rahIza." sirAja snehathI mIrajApharane bheTI paDyo. bIje ja divase jagazeThane mAnapUrvaka mukta karavAmAM AvyA. sirAjano pharIthI AtmIya banelo mIrajAphara sirAjanA jamaNA hAtha rUpe baMgALanuM rAjataMtra calAvavA lAgyo. mIrajApharanI vaphAdArInA pratApe ja pUrNiyAno zaukata parAbhava pAmyo. sirAja-ud-daulA jANe punarjanma pAmyo hoya, eTalo ullAsa anubhavI rahyo. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 21 jazeTha jagazeTha chUTIne ghera AvyA. mIrajAphare maitrIno svAMga paheryo. zaukatajaMga pUrNiyAnA medAnamAM zarAba ne saMgItanI soDamAM sadAne mATe sUto. ghasITA-begama sirAjanI mA pAse aMtaHpuramAM AvI vaidhavya pALI rahI. e rIte pralaya jagavanArAM tophAnI vAdaLAM eka pachI eka vikharAtAM cAlyAM, sirAjanI zaDhavihoNI naukA madhadariye DUbavAne badale anukULa pavananA yoge kinAre pahoce, evI AzA baMdhAI. paNa A badhuM sIdhI gatie, gaNitanA dAkhalAnI jema cAle to ItihAsa kevo nIrasa ne zuSka bane ? eTale ja bhAratanI bhAgyavidhAtrIe dhIme dhIme cAlatAM ghaTanAcakromAM vIjaLIno vega pUryo. aDhAramI sadIno aMta jema jema najIka Avato gayo, tema tema madhyayuganA aMdhakArane ulecI nAkhavA te kamara kasIne kAma karavA maMDI gaI ! prakRtinI e bhISaNa lIlAmAM sirAja sapaDAyo. teNe saradAro, sUbAo, aMgrejI, phreMco ane vepArIo sAme samAdhAnI ane saMdhI karavAnA tanatoDa prayatno karyA. paNa karuNAMta nATakano AraMbha Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 jagazeTha kyArano ye thaI cUkyo hato. sirAjanI AsapAsa klAIva, voTasa, moM. lo, amIcaMda, mANekacaMda Adi pAtro kheMcAI AvyA. I.sa.1757nA jUna mAsanI tA.23mIe palAsInA medAna upara chelluM dRzya bhajavAyuM. e dazya "palAsInuM yuddha" nAme prasiddha thayuM. e yuddhanA aMgreja vijetA klAIvanAM yazagAna aMgreja lekhakoe lalakArI lalakArIne gAyAM che. paNa pahelethI ja mIrajAphare ane amIcaMde klAIvane sirAjano vizvAsaghAta karavAnI khAtarI na ApI hota to palAsIno Ajano aMgreja vIra palAsInA medAnamAM paga mUkavAnI paNa hiMmata na karI zakyo hota. mIrajAphara ne rAyadurlabhanA sainyanI paravA karyA vinA, sirAjano eka mAtra vizvAsu saradAra mIramadana jyAre aMgreja senA sAme topanA goLA choDI rahyo hato, tyAre paNa lAkho AMbAothI chavAyelI AmraghaTAmAM chupAyelo klAIva prUjato hato. mIrajAphare tene spaSTa zabdomAM kahI rAkhyuM hatuM ke "ame to mAtra yuddhano dekhAva ja karazuM, tamAre koI rIte gabharAvAnuM nathI, chatAM tenuM vairya pIgaLatuM hatuM. Aje tenA vIratvanI yazagAthA gavAya che, kIrtistaMbho sthapAya che. sirAja kAyara ane bhIru manAya che. paraMtu svataMtra bhAratano itihAsa racAze tyAre klAIvanAM gIta kaMIka judA ja rAgamAM gavAze. plAsInA yuddha pachI pahelI sabhA jagazeThane tyAM maLI. klAIva ane mIrajAphara jagatzeTha pratye bahumAna rAkhatA, paNa bahAranA bhapakA ke vAgADaMbarathI jagatuzeTha chetarAI jAya evo saMbhava na hato. sirAja paNa, chellA eka apavAda sivAya, jagazeThanuM mAna barAbara jALavato. aMgreja amaladAro to "jagatuzeThanI salAha lIdhA vinA koI paNa kArya na thavuM joIe" Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 123 evI dareka prasaMge Agrahayukta bhalAmaNa karatA ane paisA saMbaMdhI leNa-deNamAM to jagatuzeThanI daramyAnagIrI hovI ja joIe, ema teo vAraMvAra kahetA. eTaluM chatAM e aMgreja amaladAro ja jagatuzeThanI TaMkazALa baMdha karAvavA ane potAnI TaMkazALa cAlu karavA chUpA prayatno karI rahyA hatA, e vAta jagazeThanA lakSa bahAra na hatI. sirAja-ud-daulA jyAre jyAre moTI laDAIo laDyo che, tyAre tyAre te paNa jagaDuzeTha ane temanA sainyanI sahAya lIdhA vinA nathI rahyo. bahAranA A badhA viveka ane vAha-vAhanA bArIka paDadA pAchaLa kevI kUTanIti krIDA karatI hoya che, te jagatuzeTha svAnubhavathI joI zakyA hatA. sirAja pachI mIrajAphara ja masanada upara Avavo joIe, ema sau mAnatA. kAraNa ke mIrajAphare ja jagazeThane kArAgrahanA baMdhanamAMthI mAnapUrvaka choDAvyA hatA. mIrajApharanI AkhI jiMdagImAM jo koI sAro bhAga hoya to eTalo ja. e eka ja kartavya teNe evuM karyuM ke jethI te baMgALanA dilamAM thoDuM paNa sthAna meLavI zakyo. alIvardI-khAMnA samayamAM eka-be vAra mIrajApharanI kasoTI thaI hatI ane temAM kaMcanane badale kathIra rUpe ja puravAra thayo hato. medinIpuranA medAnamAM, marAThAo jyAre baMgALI sainyamAM hAhAkAra vartAvI rahyA hatA, tyAre A sipAhasolAra-mIrajAphara, vilAsanA taraMgamAM taNAtA hatA. AtA ullA ane mIrajAphare maLI alIvardI sAme kAvataruM raceluM, e vAta paNa baMgALanA rAjadvArIothI ajANI na hatI. palAsInuM yuddha patI gayA pachI uparAuparI traNa divasa, jagatuzeThanA mahimApura-bhavanamAM maMtraNA cAlI. jagatuzeThe prasaMgopAta kahI dIdhuM : Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 124 "je rAjanIti sAthe asaMkhya mANasonAM jAna-mAla ane sukha-du:kha saMkaLAyelAM hoya teno nirNaya karatI vakhate vyaktigata upakAra ke apakAranI vAta eka kore ja rAkhI mUkavI joIe. sirAja hajI marI gayo nathI, baMgALanI janatA kone mAthe rAjamugaTa mUkavA mAge che, te nakkI karavAnI javAbadArI ApaNI upara AvI paDI che.'' jamInadAro mAnatA ke jagatzeTha pote ja mIrajApharane mATe Agraha karaze ane jagatzeThanA avAjamAM bIjAnA avAja DUbI jaze, paNa emanI e dhAraNA khoTI paDI. jagatzeTha madhyasthatAmAMthI eka tasu paNa na khasyA. pahelA divasanI sabhA mulatavI rahI. bIje divase paNa khUba carcA cAlI. nadIyAnA mahArAjA kRSNacaMdre potAnA dIvAna kAliprasAdasiMhane khAsa A maMtraNAmAM bhAga levA 2vAnA karyA. paraMtu kokaDuM eTaluM badhuM guMcavAyuM hatuM ke dIvAna kAlIprasAdasiMha paNa kaMI cokkasa nirNaya ApI zakyA nahIM. trIje divase mahArAjA kRSNacaMdra pote AvyA. rAjazAhInI mahArANI bhavAnI ke je ardha-baMgezvarI tarIke sArAya baMgALamAM pUjAtI, temaNe paNa potAno saMdeza pAThavyo. e saMdezo Aje paNa itihAsamAM amara rahI gayo che. ''baMgALanuM bhAgya videzI vepA2IonA hAthamAM mUkavAnI jo koI bhalAmaNa kare to tene A sAthe mokaleluM siMdura, cuMdaDI ane baMgaDI mArA vatI Apajo. "" Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 125 maMtraNAnA traNa divaso varasa jevA vItyA. eTaluM chatAM sabhA kaMI nizcaya karI zake ema na lAgyuM. Akhare mahArAjA kRSNacaMdre kaMTALIne kahyuM : "je sabhAmAM mIrajAphara jevA mANaso hoya e sabhAmAM navAbIno aMta ANavAnI carcA thaI zake nahIM. je sabhAmAM rAyadurlabha ne amIcaMda jevA mANaso hoya tyAM aMgata mahattvAkAMkSA ADe AvyA vinA na rahe. A sthitimAM mIrajApharane ja baMgALanI masanada soMpavI e ThIka che. ' klAIva ane mIrajApharane A nirNaya sAMbhaLI saMtoSa thayo. paNa keTalI muzkelI pachI, kevA vilakSaNa saMyogomAM A nirNaya thavA pAmyo, te paNa temanI jANa bahAra na rahyuM. mIrajAphara jo DAhyo hota to masanada maLyA pachI kaMIka vadhu sAvadha athavA vicArazIla banavAno prayatna karata; paNa enA nasIbamAM ''klAIvanA gadheDA''' banavAnuM sarjAyeluM te zI rIte mithyA thAya? 1. mIrajApharanA darabAramAM mIrajA-zamazera-udIna nAmano eka umarAva hato. te svataMtra mIjAjano ane mazkaro hato. ekavAra tene klAIvanA eka gorA amaladAra sAthe jhaghaDo thayo. mIrajApharane e vAtanI jANa thatAM teNe tarataja mIrajA sAhebane bolAvyA ane kahyuM :- "tame laoNrDa klAIvanA mANasanuM apamAna karo cho ? tamane khabara che e klAIva koNa che ?'' mIrajA-zamazera-uddIne javAba Apyo :- "Apa zuM bolo cho ? huM klAIvane na oLakhuM ema bane ? klAIvane to zuM paNa klAIvanA gadheDAne paNa huM roja traNavAra salAma bharuM chuM.'' mIrajA-zamazera, mIrajApharane roja je traNa salAma bharato te baMgALanA navAba mIrajApharane nahIM, paNa klAIvanA gadheDA mIrajApharane ja bharato ema teNe prakArAMtarathI kahI nAkhyuM. te divasathI mIrajAphara ItihAsanA pAnA upara klAIvanA gardabha' tarIke prasiddha thayo. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 126 mIrajApharanA klAIva sAthenAM chupA kAranAmAM paNa e ja samaye khullAM thayAM. jagatuzeThane tyAM ja baMgALano dravyabhaMDAra dhoLe divase lUMTAyo. klAIve potAno vIsa lAkhano phALo judo tAravI kADhyo. e ja pramANe vaoNTsa, klipeTrIka, menIMgahAma, bicara, vaoNlsa, sTreTana, grAMTa tathA kAunsIlanA bIjA cha membaroe maLI ekaMdare cha karoDanI lUMTa vaheMcI lIdhI. abhAgI amIcaMda emAMthI eka pAI paNa na meLavI zakyo. aMte te gAMDo thaIne mUvo. e rIte chUpA karAro, bhISaNa dravyalAlasA ane khoTA dastAvejo upara aMgrejI saltanatano mULa pAyo paDyo. murzidAbAdano rAjabhaMDAra taLiyAjhATaka - sApha thayo; paNa aMgreja vepArIonI sudhA na zamI. mIrajAphare mAneluM ke thoDA IdhaNa nAkhavAthI e Aga olavAI jaze, paNa jema jema divaso vItatA gayA tema tema e Aga vadhu ne vadhu ugra rUpa dharI rahI. jagaDuzeTha pAse nANAMnI uparAuparI mAgaNIo thavA lAgI; paraMtu jagatuzeTha kaMI kuberabhaMDArI na hatA. vahIvaTanI avyavasthAne lIdhe have pUruM mahesUla paNa vasUla thaI zakatuM nahIM. bIjI tarapha niyamita pagAra nahIM maLavAthI rAjyanA nokaro ane sipAIo paNa dhUMdhavAI rahyA hatA. - mIrajAphara hAryo jugArInI jema AMkho mIMcIne dAva pheMkI rahyo. klAIva vagere gorA adhikArIone tRpta karavA teNe jAgIro, pragaNA ane hakkapatronA paravAnA upara sahIo mUkavA mAMDI. eka paravAnAmAM to teNe eTale sudhI jAhera karI dIdhuM ke "A parathI hugalI vibhAganA jamInadAro, codharIo ane bIjA badhAne jaNAvavAmAM Ave che ke tame have aMgreja kaMpanInA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 127 tAbAmAM gayA cho, kaMpanI tamArI sAme game te rIte varte to paNa tamAre jarA paNa babaDavuM nahIM. amArI khudanI e jAtanI AjJA che." | bicAro mIrajAphara zuM samaje ke potAnI rAMka raiyatane videzI vepArIonA hAthamAM vecavA jatAM te pote ja potAnI hararAjI bolAvI rahyo hato. te pachI tarata ja teNe bIjo dAva pheMkyo ane aMgrejo lAkho rUpiyA veravA pachI paNa je hakka meLavI zakyA na hatA, te temane mIrajAphara pAsethI saheje maLI gayA. baMgALanA A nAmanA navAbe lakhI ApyuM - kalakattAmAM eka TaMkazALa kholavAnI ane tyAM sonA-rUpAnA sikkA DhALavAnI AthI aMgreja kaMpanIne paravAnagI ApavAmAM Ave che. aMgreja kaMpanI murzidAbAdanI TaMkazALanA jevA ja mApa ane vajananA sikkA "kalakattA"nI chApavALA havethI pADI zakaze. baMgALI, bihAra ane orIsAmAM tenuM calaNa raheze. khajAnAmAM paNa tenuM bharaNuM thaI zakaze. aMgreja peDhInA sikkA badala jo koI kasara athavA vaTAva leze to te sajAne pAtra thaze." A ghA jagatuzeThanI peDhI upara paDyo. te divasathI jagazeThano vaibhavasUrya astAcaLa tarapha DhaLyo. mIrajApharanI mUrkhatAe baMgALanA bIjA asaMkhya vepAro e ja rIte barabAda karyA. aMgreja vepArIoe kulamukhatyArI meLavI, nAnI nAnI cIjonA vepAra paNa ekahaththu karavA maMDI gayA. mULa pAyAmAM ja kuTila nIti dharabI hoya tyAM bIjI AzA zI rIte rAkhI zakAya ? Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 128 e vakhate kalakattAmAM holvala nAmano peDhIno mukhya maheto hato. teNe jagatuzeTha pAsethI rUpiyA mAgyA. jagatuzeTha kaMpanInAM kArasthAno sArI rIte samajatA. temaNe holvelane cokhkhI nA parakhAvI. AthI helvela sAhebano mijAja gayo. gussAmAM ne gussAmAM ja te bolI UThyo : bhaviSyamAM jagazeThanA vaMzanuM satyAnAza na vALuM to huM holvala nahIM !" zaMkhaNInA zApanI jagatuzeTha jevA sajjane paravA na karI. holvala vadhu uzkerAyo. teNe murzidAbAdamAM vorana hesTiMgsane tA. 7mI me, 1760nA roja eka patra lakhyo : "A time may come when they stand in need of the Company's protection, in which case they may be assured, they shall be left to satan to be buffeted." je aMgreja amaladAro prAraMbhamAM jagatuzeThanI salAha vinA eka DagaluM paNa bharavAnI nA kahetA te ja amaladAro, adhikAra ane pratApanI paLomAM keTalA madonmatta banI zake che, te ATalA uparathI ja jagazeThe AbAda joI lIdhuM. A prakAranI mANasanA manane muMjhavI nAkhanArI anekavidha upAdhiomAMthI chUTavA jagazeTha mahatAbacaMde tIrthayAtrAno nirdoSa ane pavitra mArga pakaDyo. moTA samAroha sAthe teo zrI sametazikhara tarapha cAlI nIkaLyA. emanA sIdhA Adhipatya nIcenuM be hajAra sipAIonuM sainya paNa temaNe sAthe lIdhuM. : : 1. "evo paNa vakhata Avaze ke jyAre jagazeThane kaMpanIno Azraya levo paDaze. te vakhate temane zayatAnanA hAthamAM sapaDAvuM paDaze, ane bhAre pIDA bhogavavI paDaze." (je.ela. holvelano vorna hesTIMgsa uparano patra) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 OLEPIC! 17 jagaDuzeTha athavA temanuM kuTuMba holvala sAhebanA zApe, zaitAnanA paMjAmAM sapaDAya tyAre kharuM, paNa mIrajAphara to zaitAnanI senA vaDe cotaraphathI gherAyo hato, e vAta pratyeka itihAsalekhake samasvare svIkArI che. jagatuzeTha yAtrAe gayA ane mIrajAphare pUrA aDhI varasa paNa bhAgye ja navAbI bhogavI haze, eTalAmAM to baMgALanI masanada uparathI nIce gabaDI paDyo. itihAsanI e kAjaLagherI amAvasyA hatI. nAnI zI sUbedArI, vajIrI, dIvAnI, jamInadArI ke navAbI mATe vizvAsaghAta karavo, sagAM-snehIonAM lohI reDavAM ke nirdoSone rIbAvavA e eka sAmAnya vAta hatI. nItinAM sUtro ane upadezo pAnAmAM ja samAyAM hatAM. kudaratano koraDo paNa eTalA ja jorathI pharato. karmonA vipAkanI e bhayaMkara Rtu hatI. alIvardI-khAM bhAskara paMDita sAthe dago racyo ane maratAM maratAM pApanuM prAyazcitta karato hoya tema rAtA pANIe royo ! sirAjane saMbodhI teNe Akhare kaheluM - arere ! meM A badhuM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 130 kone mATe karyuM? kuTila nItine avalaMbI A rAjayanuM rakSaNa karyuM te kone mATe ? meM keTalI durgati vahorI ?" sirAja, husenakulI-khAnuM khUna karIne sukhI thaI zakyo nahIM. mahaMmadI bega jyAre teno vadha karavA talavAra laI sAme Avyo tyAre sirAjane sau pahelAM husenakulI yAda Avyo ne bolI UThyoH husenakulI! meM ja tane mArI nAkhyo che. tenA prAyazcitta tarIke A jIvana bhale arthethI ja saMkelAya!" lohIthI kharaDAyelA zarIre jyAre te taraphaDato hato, tyAre paNa tenA moMmAM e ja zabdo hatA basa! basa! husenakulI! tAro AtmA have jarUra saMtoSAze! mIrajApharanA pApanuM viSavRkSa paNa tarata ja phaLyuM ! baMgALanI masanada upara besatAM ja teno hAlo putra-mIrANa kaDakaDatI vIjaLI paDavAthI ociMto mRtyu pAmyo ! vRddha mIrajApharano deha apaMga banyo! bhUtAvaLanI jema leNadAro rAtadivasa tenI sAme tAMDavanRtya khelI rahyA. mIrajApharano jamAI mIrakAsIma, mIrajApharane padabhraSTa karavA kaTibaddha thayo. apaMga mIrajAphara aNaciMtavI Apattione lIdhe akaLAto hato. aMgrejone mudatasara haptA bharI zakyo nahIM. uparAuparI ugharANIo thavA lAgI. aMgrejanA niraMkuza vepArane lIdhe jakAta AvatI baMdha paDI. DhAkAnA mahesUlamAMthI rAtI pAI na maLI. mahinAo sudhI pagAra na maLavAthI sipAIo baLavo karavA taiyAra thaI rahyA. jagatuzeTha jAtrAe gayA hatA. mUrkha mIrajAphara, jamAI upara AdhAra rAkhI besI rahyo. e jamAI Akhare 1. Enough ! Enough ! Hussin Cooly ? Thou are revenged ! Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 131 sAsarAnA ja pagale cAlyo. teNe vensITArTane aThThAvana hajAra, holvelane trIsa hajAra, sumerane aThAvIza hajAra ane bAkInA sAta membaromAM koIne paMdara hajAra, koIne vIsa ane koIne pAMca hajAra azaraphIo ApavAnuM kabUlI baMgALano tAja kharIdyo. e vakhatanI mIrajApharanI manodazA citrapaTamAM A rIte utArI zakAya. palAsInA medAnamAM sipAhasAlAra mIrajAphara Ubho che, tenA kadamamAM mAthuM jhukAvI sirAja AMsu vahAvI rahyo che. mIrajAphara dharma ane IzvaranA nAme tenuM siMhAsana bacAvavA pratijJA kare che. tarata ja bIjuM citra khaDuM thAya che. paththaranI pratimA jevo mIrajAphara sthira Ubho che. aMgrejo taraphathI topanA goLA varase che. mIrajApharanuM rUMvADuM paNa nathI pharakatuM. murzidAbAdanI rAjalakSmI koI mAyAvinI DAkaNanI jema tene mohamugdha banAvI rahI che. je upAye, je kiMmate, je dukAnamAM teNe sirAjane vecyo e ja upAya, e ja kiMmate, e ja dukAnamAM jANe pote potAnA ja jamAInA hAthe vecAto hoya, hRdaya cIrAtuM hoya ane dhIme dhIme paDato sarato hoya e enuM chelluM dRzya ! mIrakAsIma yuvAna hato. teNe baMgALanI gAdI upara AvatAM ja joI lIdhuM ke khajAno khAlI thaI gayo che, sipAIo baLavo jagAvavAnI ghaDI-paLa gaNI rahyA che. aMgreja vepArIo paravAnAnA nAme dezI vepArIone dabAvI rahyA che. mIrakAsIme majabUta hAthe kAma levAno nizcaya karyo. aMgata kharca ochA karI, sipAIone saMtoSyA. ArAma ane vilAsane Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jagazeTha * bAjue mUkI jAte vahIvaTa saMbhALavA lAgyo. dezI sipAIone aMgreja ane phreMca sainyanI paddhatie keLavavAnuM zarU karyuM. aThavADiyAmAM be divasa darabAramAM besI jAya cUkavavA lAgyo. aMgreja vepArIo sAthe sAvacetIthI kAma levAmAM na Ave to divasa jatAM teo baMgALanA svAmI banI besI jAya, e vize tene koI jAtanI zaMkA na paDI. mIrakAsImanI A badhI taiyArIo jotAM, tene je niSphaLatA maLI emAM vidhino ja chupo hAtha hoya ema lAge che athavA to bAdazAhI rAjataMtramAM ja tenA vinAzanA sUkSma aNu bharyA hoya evuM anumAna kADhI zakAya. chatAM vipAkanI veLAne pAchI vALavA mIrakAsIma potAnI badhI zakti, buddhi ane vIratA vAparavA taiyAra thayo. teno thanathanATa jotAM ema thAya ke "kamanasIba kAsIma! tuM dasa varasa vahelo jabhyo hota to kadAca muslIma mahArAjaya sthApavAnA tArAM svapna siddha karI zakyo hota !" yuga palaTAto hato. kAsIme e kALacakrane pAchuM ThelavA tapa AdaryuM. paNa zahenazAhatanAM jUnAM pApa pokArI rahyAM hatAM. e pApane lIdhe ja te sIdho rAha bhUlyo. jagatuzeThane yAtrAe jatAM aTakAvavAnuM teNe pharamAna choDyuM. paraMtu jagatuzeThe teno anAdara karyo. teo samajatA hatA ke baMgALano navAba paisA saMbaMdhI moTI muzkelImAM AvI paDyo che. vepAra ane mahesUla je rAjyamAM barabAda thaI rahyA hoya, tyAM jazeTha paNa navAbane kaMI sahAya ApI zake ema na hatuM. temaNe potAnI senAnA baLe mIrakAsImanI sAme thaIne paNa yAtrA pUrI karI. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 133 e vakhate to mIrakAsIma gama khAI gayo, paNa DaMkha na bhUlyo. e ja vakhate durbhAgye bamaNuM baLa karyuM. eka to aMgrejI peDhInA svacchedathI te guMgaLAto hato. eTalAmAM zAhajAdo zAhaAlama nirAdhAranI jema rajhaLato rajhaLato baMgALamAM Avyo ane aMgrejonA zaraNe gayo. mIrakAsIme mAnyuM ke zAhajAdo baMgAla, bihAra ane orIsA aMgreja peDhInA caraNamAM dharI de ane aMgrejonI madadathI dilhInI gumAvelI gAdI meLave to potAne mATe kyAMya sthAna na rahe. baMgALanI dIvAnI jo zAhajAdo pote aMgrejone sope to pachI mIrakAsImane to bhIkha ja mAgavI paDe. teNe aMgrejonI sAme have khullA duzmanAvaTa batAvavA mAMDI. je koI vepArI, adhikArI ke jamInadAra sIdhI yA ADakatarI rIte aMgrejone madada karato hoya tenI upara teNe rAjadaMDa ugAmavAno nizcaya karyo. potAnA ane parAyAno bheda te bhUlI gayo. bhIDane vakhate ADA dharI zakAya evA mANasone teNe eka mAtra saMdehane vaza thaI baMdIkhAne nAkhavA mAMDyA. rAjavallabha ane kRSNacaMdra jevA puruSo baMdIvAna banyA. aMgrejo sAthe laDatAM, kaTavAnA medAnamAM mIrakAsIma hAryo. gherIyAnA medAnamAM paNa vijaya maLe evAM kaMI cihna na hatAM. murzidAbAda aMgrejo sara karI beThA hatA. mIrakAsIma mAMgIramAM paDAva nAkhI paDyo hato. mIrakAsIme, vIrabhomanA phojadAra mahaMmada takIkhane hukama karyo: "jagatuzeTha mahatAbacaMda ane mahArAja svarUpacaMdane tAkIde mAMgIramAM hAjara karo." Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 134 aMgrejonI sAthe laDAImAM guMthAyelo navAba AvA hukama choDe teno artha jagatuzeTha ane bIjAo paNa samajI gayA. phojadAra takI-khAMe pUrepUrA sanmAna sAthe mahatAbacaMda ane svarUpacaMdane "motIjhIla"mAM AmaMtryA ane tyAMthI sIdhA mAMgIra mokalI dIdhA. jagazeTha ane mahArAja svarUpacaMda paNa rAjavallabha ane kRSNacaMdranI ja dazAne pAmaze, evI lokavAyakA cAlI. ghaNA mahinA pachI jagazeThe mIrakAsImane A bIjI vAra joyo. satata pravRtti ane udvegane lIdhe tenuM prathamanuM svAthya te khoI beTho hato. chatAM tenI dRSTimAM kaMI ora camaka teo joI zakyA. navAbInA vaibhavanI jaDatA lopa pAmI hatI, tene sthAne karmadhIranuM caitanya tenAmAM abhiSekAyuM hatuM. jagazeThane thayuM ke baMgALanA navAbomAM jo koIne vyaktitva hoya to A mIrakAsIma mATe ja nirNAyuM hatuM. A ja mANasa kadAca muslima sattAne maratI bacAvI zake. vinaya ane vivekamAM paNa te pahelA karatAM kaMIka adhika keLavAyo hato. jagatuzeThane kAsIme mAnapUrvaka Asana upara besADyA. sirAja ke mIrajAphara hoya to pahelI vAta paisAnI ja kADhe. paNa kAsIma evI bhUla kare evo mANasa na hato. thoDA anubhave tene rAjanIti ane rAjarItano kakko zIkhavI dIdho hato. - "Apane jAtrAe jatAM rokavAno mane kaMI ja adhikAra na hato. Ape mArI bhUla sudhArI lIdhI, e bahu ThIka karyuM." mIrakAsIme, murabbInI pAse mAphI mAgato hoya evo dekhAva karyo. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 135 "baMgALano svAmI, adhikAranI maryAdA bAMdhe e na zobhe. paNa meM to nizcaya ja karyo hato ke AsamAnamAMthI aMgArA varase toye zikharajInI yAtrA to karavI ja. jiMdagIno zo bharoso? yathAzakti dAnapuNya ke tIrthayAtrA karyA hoya to paramAdhAmIno bhaya ocho." zAMtithI jagatuzeTha mahatAbacaMde uttara Apyo. "e vAta nathI mAnato. baMga-jananIne duzmanonI dayA upara choDIne tIrtha karavA nIkaLavuM ane paralokane sudhAravAnuM abhimAna levuM e vAta hajI mAre gaLe UtaratI nathI. tIrthanA rakSaNa mATe jo tame koI duzmana sAme doDI gayA hota to huM tenI moTI kiMmata AMkata." mIrakAsIme potAnA viSayane yogya bhUmikA taiyAra karavA mAMDI. jagazeTha mIrakAsImane madada karavAnA kharA avasare khasI gayA ane tIrthayAtrAnA avasaramAM ja baMgALanuM rAjataMtra guMcavAyuM, ema te sUcavavA mAgato hato. vastuta: baMgALanA vyApAra tathA rAjataMtranI sthiti jagaDuzeTha barAbara samajatA hatA. teo sevAthI kaMTALIne nahIM paNa prapaMcomAM bhAgIdAra banavAnI anicchAthI yAtrAe gayA hatA. mIrakAsImane e vAta zI rIte samajAvavI? keTalAka prasaMgo evA paNa Ave ke je vakhate apavAdane mAthAno mugaTa mAnI levo paDe. evA paNa avasara saMbhave ke je vakhate mana upara saMyama rAkhI zAMta besI rahenAra, rAjyanI bhAre bhakti karI rahyo hoya. kyAre kaI nIti svIkAravI e vize sau svataMtra hoya che." jagatuzeThe mIrakAsImanI vAtane toDyA vinA, sIdhI rIte potAnI nItinuM pratipAdana karyuM. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 136 'aMgreja vepArIo sAthe maLI janAra ane uparathI taTasthapaNAno dekhAva karanAra, baMgALano hitaciMtaka hoI zake ema ja kahevA mAgo cho, kharuM ne ?' mIrakAsIme navAbI nItinuM pradarzana karyuM. jagatzeThane yuddhanuM A spaSTa AhvAna gamyuM. mIrakAsIma mAtra vahemane vaza banI, potAnA ja paga upara kuhADo mArI rahyo che, e hakIkata sau koI jANatuM hatuM. paNa navAbanA khophanA bhayathI koI spaSTa vAta kahevAnI hiMmata karI zakatuM nahIM. jagatzeTha e sAhasa kheDavA taiyAra thayA. "Aje aMgrejo Apane duzmana jevA dekhAya che. emanI sAthe nAmano paNa saMbaMdha dharAvanArane Apa daMDo cho, paNa e rIte Apa aniSTane AgaLa vadhatuM nahIM aTakAvI zako. e loko vepArI che. ApaNe ja emane lAMca-rUzvata ne lAlaca ApI kartAhartA banAvyA che. ApaNA aMdara-aMdaranA virodhe ja temane baLavAna banAvyA che. jo emane ApaNe vepArI ja rAkhI zakyA hota athavA hajIpaNa vepArI rAkhI zakIe to emanI sAthenA saMbaMdhathI ApaNane koI jAtano bhaya na rahe. traNa peDhInI bhUla hajI paNa sudharI zake.'' jagatzeThanA zabde zabdane pI jato hoya eTalI AturatAthI mIrakAsIma sAMbhaLI rahyo. ''zAhajAdAnI navI Aphata AvI na hota to game te raste nikAla karI leta.'' mIrakAsIma nirAzabhAve bolyo. 'zAhajAdo be divasa pachI cAlyo jaze. aMgreja vepArIone e game tevA hakka Ape, paNa emane navAbonI sAthe ja kAma Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 137 levuM paDaze. bahu bahu to gorA vepArIone vagara jakAte vepAra karavAnI chUTa maLaze; paNa dhIme dhIme navAba, A dezanA vepArIone evA hakka ApavA svataMtra che. aMgrejo tenI sAme vAMdho laI zake nahIM ane eka vakhate roga parakhAyo eTale tenA upacAra paNa maLI Avaze." jagazeThe vaNikanI vANijyanIti samajAvavA mAMDI. gherIAmAM vAMdalI nAlA pAse ApaNuM sainya paDyuM che. eka jamAdAra ghavAyAnA khabara maLyA che. mArI mukhya AzA enI upara hatI. tyAM paNa jo na phAvIe to chellI udhUyAnAlAnI eka laDAI laDI levI ane te daramiyAna Ape kahyuM tema atyArathI ja vagara paravAne badhA vepArIone vepAra calAvavAnI chUTa ApavI, ema baMne bAjuthI duzmanane haMphAvavo." mIrakAsIma ekIsAthe badhA IlAja ajamAvavA utAvaLo thayo. laDAInI vAtamAM mAro abhiprAya nakAmo gaNAya. eno artha e nathI ke yuddhamAM huM azraddhA dharAvuM chuM. ema hota to meM mArA be hajAra sainikone kyAranA ye chUTA karI dIdhA hota. paNa hakIkata evI che ke Aje konI upara vizvAsa mUkavo e ja nathI sUjhatuM. senApati ke phojadAra, aNIne vakhate pharI bese to lAbhane badale hajAragaNI vadhu hAni vahoravI paDe ! chellAM vIsa varasamAM evuM eka paNa yuddha batAvazo ke jemAM aMgrejI sainya, ApaNA mANasone phoDyA vinA, kevaLa bAhubaLathI vijaya vartAvyo hoya?" jagaDuzeThe krame krame eka eka viSaya carcavA mAMDyo. kaThora satya saMbhaLAvavAno prasaMga pAse Avyo hoya tema temaNe vizeSamAM kahyuM paNa emAM e bicArA senApatio ke phojadArono vAMka Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 138 ApaNe kaI rIte kADhI zakIe ? ApaNe pote ja jo e kuTila nItine anusarIe to pachI bIjA mANaso tenuM anukaraNa kema na kare ? na chUTake yuddha karavuM paDe e judI vAta. paNa yuddhanA vijaya upara baMgALanI svataMtratAno AdhAra rAkhavo have nakAmo che." mIrakAsImane jagatuzeThanI salAha mAnavAnuM mana thayuM. chatAM pote ja upajAvelA navAbInA vahemI vAtAvaraNathI para jaI zakyo nahIM. chUpA karAro, chUpI maMtraNA, chUpA prapaMco, chUpA jAsuso, e pramANe chUpApaNAne lIdhe badhuM ja viSamaya banyuM hatuM. jagatuzeTha chUpI rIte aMgrejo sAthe maLI gayA hoya ane khoTe raste doratA hoya to zuM thAya ? mIrakAsImane kamaLAnA rogane lIdhe jagatuzeTha paNa pILA raMganA dekhAtA hoya evI zaMkA upajI. mane ApanI salAhanI vakhatovakhata jarUra paDaze. zAMti thatAM sudhI Apa muMgeramAM raho, evI mArI icchA che." mIrakAsIme jagazeThanI kasoTI karavA darabArI bhASAmAM darakhAsta mUkI. peDhI murzidAbAdamAM rahe ane ame ahIM rahIe e kema bane?" "murzidAbAda jevI ja peDhI ahIM sthApI zako ane rAjIkhuzIthI nahIM raho to mAre tamane parANe ahIM rokavA paDaze." mIrakAsIme dRDhatAthI javAba Apyo. parANe rokavA"no artha jagatuzeTha samajI gayA. te divasathI jagatuzeTha mahatAbacaMda ane svarUpacaMda mahArAja, mIrakAsImanA 'najarabaMdI banyA. moMgIranI sImamAMthI eka pagaluM Aghe na jAya e mATe jAsUso rokavAmAM AvyA. jagazeThanI jarUriyAto upara navAba jAte dhyAna ApavA lAgyo. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 139 eka aThavADiyuM vItyuM nahIM tyAM to gherIAnA medAnamAM mIrakAsImanuM sainya hAryuM. e samAcAra sAMbhaLatAM ja mIrakAsIme, jagazeThanI prathamanI salAha pramANe eka jAheranAmuM bahAra pADyuM: - "amane evI pAke pAye khabara maLI che ke A dezanA vepArIono moTo bhAga bhAre khoTamAM AvI paDyo che. vepAradhaMdho nAza pAmato jAya che ane loko nirudyogI temaja ALasu banI beThA che. eTalA mATe lokonA bhalAne sAru badhI jAtanA kara, verA, jakAta, cokIdArInA ugharANAM be varasa sudhI mApha karavAmAM Ave che." aMgreja vepArIone A jAheranAmuM topanA goLA karatAM paNa vadhu bhayaMkara lAgyuM. yuddhamAM racyopacyo rahenAra mIrakAsIma pote vepArI nItimAM ATalI kuzaLatA batAve e temane asaMbhavita lAgyuM. aMgreja vepArIo paravAnAnA baLe athavA to banAvaTI paravAnAnA jore vagara jakAte vepAra calAvI zakatA ane tethI dezI vepArIono tathA kArIgarono bevaDo maro thato. tenI sAme mIrakAsIma bamaNI khoTa veThIne paNa A pramANe potAno bacAva karaze, ema koI aMgreja vepArI mAnI zakyo nahIM. temane A jAheranAmAmAM jagaDuzeThanI buddhino pratApa hoya evI khAtarI thaI svAbhAvika rIte ja gorA vepArIo mIrakAsImanA chellA jAheranAmAthI khUba khIjAyA. temaNe mIrakAsImane padabhraSTa karavA ane tema na bane to jagatuzeThathI chUTA pADavAno nizcaya karyo. mIrakAsIma paNa chellA pariNAma mATe taiyAra thaI rahyo hato. te "udhUyAnAlA" upara moTo AdhAra rAkhato ane yuddhanItinA anubhavIo kahe che ke e sthAna laDAI mATe pasaMda karavAmAM Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 140 mIrakAsIme bhAre kuzaLatA batAvI hatI. palAsInI jema A 'udyAnAlA" paNa baMgALanA ItihAsamAM amara banyuM che. hiMdustAnanA bhAgyapalaTAnAM thoDAM yuddhakSetromAM A "udhUyAnAlA" eka agrasthAna roke che. aMgreja senApati mejara eDamsanA pAMca hajAra sipAIoe, navAba mIrakAsImanA cAlIsa hajAra sipAIone zI rIte harAvyA, e jema eka AzcaryakathA che, te ja pramANe eka zaramakathA che. covIsa karatAM paNa vadhu divaso nIkaLI gayA. aMgreja sainya potAnI pracaMDa topo vatI killAnI ekeka kAMkarI khoravI zakyuM nahIM. aMgrejono utsAha narama paDato hato. bIjI tarapha navAbI sainya nAca-raMgamAM mazagUla banyuM hatuM. Akhare eka jANabhedu phUTyo. mIrakAsImanA sainyamAMthI chAnomAno nIkaLI aMgrejo bhego maLI gayo. teNe kahyuM : killAnI AsapAsanuM kAdavanuM sarovara badhe sthaLe sarakhuM UMDuM nathI. eka ThekANethI AbAda oLaMgI zakAya ema che." kSaNano paNa vilaMba karyA vinA aMgreja senA kAdava khUMdI, killA pAse pahoMcI ane navAbanA paheragIrone mArI, pANInA pUranI jema killAmAM peThI ! navAbasenA nazAmAMthI jAgI ane joyuM to ekeeka sipAI kALanI cakkImAM pIsAI rahyo hato. mIrakAsImanI chellI AzA paNa parapoTAnI jema phUTI gaI! eka jaNano vizvAsaghAta eTale baMgALanI muslIma rAjasattAno saMhAra. tripurArinI jema tene trIjuM locana hota to te atyAre sArI sRSTimAM pralayanI Aga varasAvata ! tene mANasa mAtramAM Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 141 khudAI nUrane badale zayatAniyatano ja vAsa hoya ema lAgyuM. jagaDuzeThanAM upadezavAkyo tene yAda AvyAM : "A kALamAM vizvAsa mUkavAnA ane laDAIo laDavAnA divaso vItI gayA che." tene bIjo tarka phuryo : "jagatuzeTha ATalA nizcayathI laDAInuM pariNAma joI zakyA, emAM kaMI chupo bheda nahIM hoya ?" e ja saMkalanA laMbAtI cAlI : jo ema na hoya to kalakattAno gavarnara vensITArTa, jagatuzeThane mAMgIramAMthI choDAvavA ATaluM badhuM dabANa zA mATe karI rahyo haze ?" paNa moMgIramAM AvyA pachI jagaDuzeThanuM je vartana mIrakAsIme joyuM, te uparathI tene jarA paNa zaka na rahyo ke "jagatuzeTha koInA pakSamAM nathI. jonAranI AMkhamAM je raMga hoya te ja raMga jagatuzeThamAM dekhAya, evI temanAmAM kaMIka vizeSatA che." "udyAnAlAnI hAra pachI mIrakAsIma duniyAmAM mAM batAvI zake ema na rahyuM. teNe ekadama paTaNA upara thApo mAravAno nizcaya karyo ane bane teTalA aMgreja sainikonAM lohIthI veranI tRSA chIpAvI, asahya thaI paDelI jiMdagIno aMta ANavo evo nizcaya karyo. paNa jagaDuzeThanuM zuM karavuM ? murzidAbAda pAchA mokalavA ? aMgrejone soMpavA ? paTaNAnA tophAnamAM sAthe levA ke baMgALanI navAbI pAchaLa bIjAnI jema emanuM ye balidAna daI devuM ? aMdhArI nirjana aTavImAM mIrakAsIma bhUlo paDyo hoya evI manodazA anubhavI rahyo. vera, vahema, mahattvAkAMkSA, vizvAsaghAta, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 142 nirAzA, e badhAM sattvo potapotAnI bhASAmAM mIrakAsImane jude jude mArge kheMcI rahyA. thoDA divaso thayA buddhi ane hRdayanuM baLa te khoI beTho hato. AtmAno avAja saMbhaLAto baMdha thayo. aMtaramAMthI veranI vAsanAno eka dhvani nIkaLyo. tarata ja mIrakAsIme jagatzeThane potAnI rUbarU bolAvyA. "jagatuzeTha ! mIrakAsIma have chellI rajA le che. muslIma sAmrAjya sthApavAnA mohe meM pApa karatAM pAchuM vALIne nathI joyuM. hajI paNa keTalAMya pApa A khUnI hAthanI rAha joI rahyAM haze." vIMdhAyelA vAghanI jema mIrakAsIma vikarALa banyo. aMtaranA tophAnane zamAvavA te be ghaDI zAMta rahyo. have to duniyAbharanuM mahArAjaya maLatuM hoya to paNa mane nahIM joIe ! marI khUTavAnI pratijJA sAthe Aje ja moMgIra mUkuM chuM. kharekhara mane mArA sipAIonA vizvAsaghAta upara AMsu pADavAno kaMI ja adhikAra nathI. navAba na hato tyAre huM keTalo sukhI hato ? navAbInI mRgatRSNA pAchaLa doDyo-bhAna bhUlIne doDyo, enuM pariNAma je AvavuM joItuM hatuM, te ja AvyuM. paNa huM pazcAttApa nahIM karuM. A hRdaya cIrIne jozo to jaNAze ke tyAM veranI Aga saLagI rahI che, baLuM chuM ane bIjAne paNa bALIza tyAre ja A hRdaya kaMIka zAMti pAmaze." jagazeTha bolavA jatA hatA : "navAba-" basa, navAba ane navAbIno AjathI ja aMta Ave che. mane have koInI salAhanI jarUra nathI. salAha laIne have huM zuM karI zakavAno hato ? baMgALanI navAbIne bahu bahu to be divasanI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagaTha 143 vadhu jiMdagI ApI zakuM eTaluM ja. ene bacAvavAno prayatna na karazo. kudaratI nirmANane enA sIdhA mArge javA do. tame paNa vacamAMthI khasI jAo ane huM paNa khasI jauM... paNa mAre mAthe hajI eka karaja che. mAre mArA zatruonA lohImAM DUbavuM che. tamane ekavAra mArI najara sAme A bhAgIrathImAM DUbatAM jouM...'' mIrakAsIma atizaya Avegane lIdhe AgaLa bolI zakyo nahIM. "mRtyunI badhI taiyArI karIne ja Avyo chuM. zA sAru saMkocAo cho ? baMgamaiyAnAM lAkho saMtAna, mAtra mArA khasI javAthI sukhI thatAM hoya to A tuccha jIvananuM samarpaNa e kaI moTI vAta che ? ApanI khAtara nahIM, tema mArI khAtara nahIM, mAtRbhUminA kalyANanI khAtara abhimAnathI-sukhathI ane ullAsathI marIza. nirmANanI vacamAM amArAM jIvana ADAM AvatAM hoya to mRtyu paNa amAre mana manohara banaze. punarjanmane vize jene pUrNa vizvAsa che, AtmAnI amaratA ane Urdhvagatine vize jene saMpUrNa zraddhA che, te zuM mRtyuthI bI jaze ? tuccha jIvana khAtara bhikhArInI jema karagaraze ? baMgALano navAba najaronajara joI zakaze ke je jagatzeTho potAnA bhaMDAra udAratAthI uDAvI jANe che, te potAnAM jIvana paNa eTalI ja sahelAIthI samarpI zake che !'' jagatzeThe bhAgIrathInA zAMta vahetA jaLa sAme joyuM. jIvananI chellI sArthakatA sadhAtI hoya tema temanA caherA upara praphullatA patharAI. "ema na samajatA ke tamane jaLazayyAmAM suvADI huM navAbIno vaibhava mANavA jIvato rahIza. huM paNa tamArI pAchaLa ja AvuM chuM. navAbItaMtra paNa tamArA balidAnathI eTaluM badhuM bhAre banaze Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 144 ke te paNa ApanI sAthe ja taLiye pahoMcI sadAne mATe virAma leze." mIrakAsIme gaLagaLA avAje kahyuM. baMgALanA be vIro e vakhate mRtyunA kAMThe AvI UbhA hatA. jagaDuzeTha mahatAbacaMda ane mahArAja svarUpacaMda, mIrakAsImanI najara sAme, devamaMdiramAM pravezatA hoya eTalA ja utsAhathI bhAgIrathInA UMDA jaLamAM UtaryA. cunI nAmano eka nokara temanI pAchaLa bUDI maravA taiyAra thayo. paNa mIrakAsIme tene aTakAvyo. jagatuzeThathI eka paLano paNa viyoga te sahI zakyo nahIM. tyAM ne tyAM ja te eka UMcI TekarI upara caDyo ane saunI sAme teNe potAno deha jhaMpalAvyo. mIrakAsIme mAnyuM ke have pote nizcita mane baMgALano tyAga karI zakaze. jagatuzeTha jevo buddhi ane lakSmIno bhaMDAra, duzmanone mATe khullo rahe ane teo teno upabhoga kare e karatAM to potAnI najara sAme ja sAgaranA anaMta jaLamAM samAI jAya e zuM khoTuM ? rajapUto potAnA aMtaHpuramAM Aga mUkyA pachI raNamedAne jhUkatA, emAM krUratA karatAM paNa adhika to sahIsalAmatI ane sarvasvano tyAga samAyelAM hoya ema tene lAgyuM. e rIte buddhine chetaravA chatAM mIrakAsImanA aMtarano viplava na zamyo. veranI vAsanA Aghe UbhI rahI. jANe aTTahAsya karatI hoya ema bolI : "A ja jagatuzeTha, eka vAra tArA pharamAnanI sAme thaI jAtrA karavA jatA hatA te yAda che ? enI upara dayA ke mamatA siMcatAM tuM zaramAto nathI ? keTalo buddhihIna che ?" mIrakAsIma vyAkuLa citte AsapAsa joI rahyo ! vRkSo kaMpatAM Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 145 hatAM, vAyunA aNu aNumAM bhayaMkara audAsInya bharyuM hatuM. teNe potAnI najara pAchI vALI lIdhI. paNa tarata ja eka sAthe asaMkhya mAyAvinIo, mIrakAsImane vIMTaLAI vaLI hoya ema tene thayuM ! tenuM vajakaThora haiyuM hamaNAM ja bhAMgIne bhukko thaI jaze ema lAgyuM. teNe be hAtha vatI jorathI mAthuM TALyuM. pRthvI pharatI hatI, AkAza paNa jANe tUTI paDavAnI aNI upara AvI UbhuM hatuM. eka mAyAvinIe, AtmIyanI jema barAbara kAnamAM kahevA mAMDyuM - "jagatuzeThane mATe kheda karavo mUkI de ! A jagatamAM koI koInuM nathI. tuM jene tArA mAne che, te ja tArA AhAramAM jhera nahIM bheLavatA hoya tenI zI khAtarI ?" mIrakAsImane A adezya vANIe saheja svastha ane uttejita karyo. paNa te have vadhu vakhata tyAM Ubho rahI zakyo nahIM. jagazeTha ane mahArAjA sarUpacaMdane chellI vAra teNe joyA ane tenI lAlacoLa lAgatI AMkhamAMthI AMsunAM be TIpAM sarI paDyAM ! basa, have baMgALa bhale smazAnabhUmi bane ! aMgrejo paNa dhanadhAnyane badale bhale rAkhanI be mUThI bharI rAjI thAya ! mIrakAsIma manamAM babaDyo ane ardhagAMDAnI jema vijayano mada mANato, jhapATAbhera tyAMthI cAlI nIkaLyo." jagatuzeTha mahatAbacaMda, mahArAjA sarUpacaMda ane cunInAM AtmasamarpaNa nihALI bhAgIrathInAM jaLa khaLabhaLyAM. Aje paNa bhAgIrathInI daivI vANI samajanArA saMto ane kavio kahe che ke, "bhAgIrathInA saMgItamAM jagatzeThanA AtmasamarpaNano ja mahimA saMbhaLAya che." Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jagatzeTha jagazeTha jatAM baMgALanI aMdhArI rAtanuM eka ujajavaLa nakSatra AthamI gayuM. baMgALanAM lAkho strI-puruSoe te divase anna tyajyAM. baMgALanA moTA zaherathI mAMDI nAnAM nAnAM gAmaDAM sudhI zokanuM eka moTuM mojuM pharI vaLyuM. maravAne mATe ja moMgIrathI nIkaLelo mIrakAsIma, jagatuzeThanI pAchaLa zI rIte pahoMcyo te koI kahI zakyuM nathI. mAtra eTaluM ja maLI Ave che ke paTaNAmAM aMgrejonA lohIthI nAhyA pachI acAnaka eka divase dilhInA pAdaramAM eka tUTIphUTI jhUMpaDI pAse ajANyA puruSanuM zaba dhULamAM ragadoLAtuM maLI AvyuM. tene kabaramAM dATavA jeTalI sAmagrI paNa e jhUMpaDImAM na hatI. bahu tapAsa karatAM jhUMpaDImAMthI eka jUnI gaMdhAtI zAla maLI. te vecI je kaMI UpajayuM, tenAthI zabane dATavAnI kriyA dilhInA nAgarikoe pUrI karI. dATatI vakhate ekAeka koI raDI paDyuM. raDatAM raDatAM tenAthI bolAI javAyuM ke "arere ! A te ja mIrakAsIma !" A ArtanAda paNa AkAzamAM maLI gayo ! kAra che : Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatoTha 18 jagatzeTha mahatAbacaMda ane mahArAjA sarUpacaMda jatAM ja jagatzeThanA vaibhava ane pratApa jhaMkhavAtA cAlyA. bAdazAha zAhaAlamanA samayamAM e kuTuMbanI pratiSThA barAbara jaLavAI, paNa prathamanuM ojasa UDI gayuM. madhyAhnanA namatA pahoranI jema, badhuM pUrvavat cAlavA chatAM enI gati badalAI cUkI hatI. 147 mahatAbacaMdanA jyeSTha putra khuzAlacaMdane ane mahArAjA sarUpacaMdanA jyeSTha putra udAyatacaMdane bAdazAha zAhaAlame, anukrame jagatzeTha ane mahArAjAnA padathI sanmAnyA. baMne bhAIo sAthe maLIne peDhIno kArabhAra karavA lAgyA. paNa peDhIno kasa UDI gayo hato. ayodhyAnA vajIre ekavAra moTI lAlaca ApI temane potAnI pAse bolAvyA. paNa vajIrano svArtha na sadhAyo. murzidAbAda choDIne ayodhyAmAM rahevAnuM temaNe na svIkAryuM. navAba-vajIre khUba dravya cUsI e be bhAIone choDI dIdhA. mIrajApharano putra najuma-ud-daulA, aMgrejonI maherabAnIthI murzidAbAdanI masanada upara Avyo. kaMpanInA nokaronI dravyalAlasA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 148 pahelA karatAM adhika pramANamAM baLavatI banI hatI. kAunsilanA sabhyo-jonasTana, mIDalaTana ane lesesTare najuma-ud-daulA pAse eka lAkha ne pacIsa hajAra rUpiyAnI mAgaNI karI. jagatuzeThe te kabUlyA to kharA, paNa samayasara ApI zakyA nahIM. AthI e gorA devo kopAyamAna thayA ane baLajabarIthI rakama vasUla karI. najuma-ud-daulAe pahelAM mahamada rejA-khAMne nAyaba-sUbo nImyo hato. paNa klAIve bIjIvAra hiMdustAnamAM paga mUkyo ke tarata ja teNe e vyavasthA nAmaMjUra karI ane najumane rAjakAjamAMthI temaja sainya saMbaMdhI vyavasthAmAMthI rAjInAmuM ApI chUTA thavAnI pharaja pADI. mAtra nAmanI keTalIka sattA rahevA dIdhI, temAM paNa mahamada rejA-khAM, rAjA durlabharAma ane jagatuzeThanI salAha vinA kaMI kAma na karavAnuM dabANa thayuM.' e sthiti paNa 1765mAM palaTAI gaI. kaMpanI sarakAre baMgALanI dIvAnI potAnA adhikAramAM lIdhI ane te divasathI kaMpanI dezamAM kartAhatA banI. klAIve jagaDuzeTha khuzAlacaMdane kaMpanInI zarAphI soMpI. khuzAlacaMda bahu nAnI uMmaranA hatA, bhAgye ja aDhAra varasa thayA haze. jagazeThanA kuTuMbanI pUrepUrI paDatI ahIMthI AraMbhAI. jagazeTha khuzAlacaMde, e arasAmAM, klAIvane eka patra lakhI potAnI keTalIka muzkelIo nivedI. paNa klAIve sabhyatApUrvaka teno javAba vALavAne badale jANe jUnuM vera vALato hoya tema kaThora vANImAM saMbhaLAvI dIdhuM ke : 1. Burk's Impeochment of W.H. (Bohn) Vol. I P. 246 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 149 tamArA pitA sAthenA vyavahAramAM huM keTalI maherabAnI rAkhato ane kevI madada karato te tamArI jANa bahAra nahIM hoya. tamArI ane tamArA parivAranI sAthe paNa evo ja AMtarika saMbaMdha dharAvI rahyo chuM. chatAM khedanI vAta che ke tame tamArI pratiSThAno ane javAbadArIno kaMI khyAla nathI rAkhatA. pahelAM ApaNI vacce evI samajUtI thaI hatI ke tijorInI traNa cAvIo jude jude ThekANe rAkhavI, paNa tema karavAne badale tame ekalA tamArI pAse ja badhA paisA rAkhI lo cho. IjArA paNa tame banI zake teTalA ochA dare Apo cho, rAjyanuM karaja pahelAM vasUla karavuM joIe tema na karatAM tame tamAruM leNuM, jamInadAro pAsethI paheluM patAvo cho, evA samAcAra mane maLyA che. tamArI A vartaNUMkano koI rIte bacAva thaI zakato nathI. hajI paNa tame prathamanA jeTalA ja paisAdAra cho. vadhAre lobhane lIdhe tamane asaMtoSa raheto haze, paNa tame tamArI javAbadArIthI nIce paDatA jAo cho ane amAro tamArA pratyeno vizvAsa UThato jAya che." A patramAM klAIvano huMkAra garjI rahyo che. khoTA dastAveja banAvI potAnA AzritonA ni:zvAsa letAM jene jarAya arekAra na thayo, tenI pAsethI jagatuzeThanA putrone Avo uddhata javAba maLe, e vize koIne Azcarya na thAya. - 1766nA eprila mahinAmAM jagatuzeThe, kaMpanI pAse potAnA leNA 50 thI 60 lAkha rUpiyAnI ugharANI karI. jagaDuzeThe e rUpiyAmAMthI 30 lAkha jamInadArone ane 21 lAkha mIrajAphara tathA aMgrejone sainyanA nibhAvane aMge dhIryA hatA. 14mI eprile kaMpanInI kAunsile TharAvyuM : 1. Hunter's Statistical Account of Murshidabad P. 263 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 1pa0 jamInadAronA deNA mATe ApaNe javAbadAra nathI. bAkInA 21 lAkha, kaMpanI ane navAba sarakhe bhAge, dasa varasanI aMdara bharI deze." te pachI kaMpanInI sattA ane Avaka vadhatI cAlI. klAIvane thayuM ke rAjakArabhAramAM jagatuzeThanI mudala daramyAnagIrI zA sAru hovI joIe ? tene jagazeTha naDatararUpa lAgyA. jagatuzeThane teNe kahevaDAvyuM : "jo varasa divase traNa lAkha rUpiyA laI chuTA thavA mAgatA ho to ame eTaluM varSAsana bAMdhI ApavA taiyAra chIe." jagatuzeTha khuzAlacaMde e mAMgaNI na svIkArI. temaNe javAba Apyo ke "ochAmAM ochuM kharca karuM to paNa traNa lAkha rUpiyA mane ochA paDe." vorana hesTIMgTanA amalamAM khuzAlacaMdanI sthiti vadhu bagaDI. rAjavahIvaTanAM keTalAMka khAtAM murzidAbAdathI kalakattA gayAM. AthI jagatuzeTha moTI muzkelImAM AvI paDyA. temaNe te vize TesTIMgsane eka patra lakhyo ane parApUrvathI je vahIvaTa peDhI saMbhALatI te pAcho peDhIne soMpavA araja karI. hesTIMgjha e vakhate rAjadhAnIthI bahu dUra hato. teNe rAjadhAnImAM AvyA pachI e vize saMtoSakAraka niveDo lAvavAnI potAnI IcchA darzAvI. kamanasIbe hesTIMjhe pAcho Ave te pahelAM ja akasmAtu khuzAlacaMda gujarI gayA. sametazikhara upara temaNe ja keTalAMka jaina maMdiro baMdhAvyAM hatAM. bAdazAha mahamadazAhanA vakhatathI zikharajInI saghaLI tIrthabhUmi jagatuzeThanA kuTuMbane vagara kare suprata karavAmAM AvI hatI. zikharajI uparanAM maMdiromAM ghaNekhare sthaLe zilAlekhomAM jagatuzeTha khuzAlacaMdanA nAmano ullekho che. 1. Long's Selection P. 437 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 151 te uparAMta khuzAlacaMde sArvajanika hitanAM paNa ghaNAM kAryo karyA hatAM. ema kahevAya che ke je jagatuzeThe lagabhaga 108 jeTalAM taLAva baMdhAvyA hatAM, te A khuzAlacaMdajI ja hovA joIe. jagatuzeThanA rahevAnA makAna pAse Aje eka bhAga che, tenuM nAma "khuzAlabAga" che, te paNa emaNe ja niryo haze. lokavAyakA to evI che ke khuzAlacaMdajIe potAnI ghaNIkharI saMpatti jamInamAM dATI rAkhI hatI. paraMtu temanuM akasmAta mRtyu thavAthI ane vAcA baMdha paDI javAthI e vize koIne kaMI kahI zakyA nahIM. khuzAlacaMdajIne saMtAna na hatuM. temaNe potAnA bhatrIjA harakhacaMdajIne khoLe lIdhA. vorana hesTajhane paNa khuzAlacaMdajInA mRtyuthI bahu kheda thayo. uttarottara cAlI AvatI rIta pramANe hesTIMgsa harakhacaMdane jagat zeThanI padavI ApI. kaMpanInA itihAsamAM padavI ApavAno A prasaMga pahelavahelo banyo. hesTIMgsa kahevaDAvyuM ke "harakhacaMdajI uMmaralAyaka thaze tyAre khuzAlacaMdajInI arajano amala karavAmAM Avaze." paNa te pachI tarata ja tene vilAyata javuM paDyuM. jagatuzeThanA kuTuMbanI durdazA divase divase vadhu zocanIya banI. AvakanAM badhAM dvAra baMdha thavAthI jagaDuzeTha harakhacaMdane pagale pagale muMjhavaNa thavA lAgI. ghaNuM dhana to khuzAlacaMdajInI hayAtImAM ja kharcAI gayuM hatuM. harakhacaMdajInA samayamAM, jagatuzeThanuM dhArmika valaNa badalAyuM. ema kahevAya che ke harakhacaMdane koI saMtAna na hatuM. tethI te haMmezAM udAsa rahyA karato. eka vaiSNava saMnyAsIe saMtAnanI lAlaca ApI, vaiSNava dharmamAM dIkSita karyo. teNe eka viSNu maMdira paNa potAnA ghara pAse baMdhAvyuM. A rIte dhamatara karavA chatAM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha upara jagatuzeThanA parivAramAM Aje paNa jaina AcAra-vicAranuM ja prAdhAnya jaLavAI rahyuM che. harakhacaMdajI pachI IdracaMda ane bizanacaMde be bhAgamAM mAlamilakata vaheMcI lIdhI. rAjakArabhArane lagato saghaLo saMbaMdha sadAne mATe baMdha thayo. aMgreja sarakAre IdracaMdane paNa jagatuzeThanI upAdhithI navAyA; paNa have pUratI Avaka vinA upAdhi e kharekhara upAdhirUpa banI ! sarakAre paNa te pachI e padavI ApavI baMdha karI. itihAsanA pAnA upara IdracaMde "jagatuzeTha"nI chellI padavI kevaLa zobhA pUratI dIpAvI. - IdracaMda pachI goviMdacaMda jagazeThanI gAdIe Avyo. paNa te eTalo badho uDAu hato ke teNe bAkI rahelAM ghareNAM ane vastro paNa vecI nAkhyAM. Akhare AjIvikAno savAla Ubho thayo tyAre teNe aMgreja sarakAranuM zaraNuM lIdhuM keTalIya mAthAkUTa pachI mahAmahenate sarakAre mAsika 1200 rUpiyA jIvanaparyata ApavAnuM TharAvyuM. - pachI to dInatA potAnI sAthe je gRhaphleza letI Ave che, teNe potAno adhikAra jamAvyo. eka ja kuTuMbanI judI judI zAkhAe varSAsana vize judA judA dAvA noMdhAvyA. sarakAre paNa tenA evA ja uDAu javAba vALyA. paraMtu "jagatuzeTha"nA itihAsa sAthe ene kaMI saMbaMdha nathI. TUMkAmAM, eTaluM kahI zakAya ke je sthaLe pratApa, vaibhava ne adhikArano prakhara sUrya potAnAM hajAro kiraNo pheMkI rahyo hato, tyAM Aje koDiyAnA dIvAno ati sAmAnya prakAza paNa nathI rahyo. eTaluM chatAM jagatzeThanA nAma sAthe je atIta gaurava ane bhavyatA saMkaLAyAM che, tene karALa kALa bhUMsI zakyo nathI. vyakti zudra che, tenuM baLa vyakti karatAM paNa mahAna che, cirArAdhya che, ajara-amara che ! Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 153 jagazeTha H vaMzavRkSa siMgharAja akhayarAja karamacaMda zAha hIrAnaMda vida nomana paddha . e apI. tapa, dhanabAI gulAbacaMda goradhanacaMda malekacaMda sadAnaMda dIpacaMda dhanabAI zeTha amIcaMda mANekacaMda (1) mANekadevI (2) sohAgadevI (1) jagazeTha phattecaMda (dattaka) ||(1) supara devI zeTha ANaMdacaMda zeTha dayAcaMda (2) jagaTha mahatAbacaMda (1) zrInagara devI mahArAja sarUpacaMda mahArAja udAyatacaMda abhayacaMda mihIracaMda zeTha sumeracaMda (3) jagazeTha khuzAlacaMda jagadIdra zeTha gulAbacaMda sukhalAlacaMda harakhacaMda (4) jagazeTha harakhacaMda (dattaka) (5) jagazeTha iMdracaMda (6) jagazeTha goviMdacaMda mahArAjA gopAlacaMda (dattaka) jagazeTha gulAbacaMda (dattaka) jagazeTha phatehacaMda Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 154 jagazeTha H vaMzavRkSa (2) zAha hIrAnaMda putrI-dhanabAI zobhAcaMda phattehacaMda (dattaka gayA). amaracaMda rAjA dAlacaMda rAjA uttamacaMda gopIcaMda rAjA zivaprasAda sI.esa.AI. rAjA sacitaprasAda rAjA AnaMda prasAda rAjA nityAnaMdaprasAda rAjA satyAnaMdaprasAda kumAra priyanaMda kumAra kRSNAnaMda Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 155 (pharamAnanI bIjI bAju) je A mahAmAnavaMtA rAjayanA mukhya AdhArarUpa che, saltanatanA jeo vizvAsapAtra che, khAnadAna kuLanA che, UMcA padanA che, zaktizALI che, rAjya ane dhana saMbaMdhI sArI vyavasthA karI jANe che, je kalama ane talavAra vAparavAmAM kuzaLa che, dhajAne pharakatI rAkhe che, sArAmAM sArA niSpakSapAta vajIra che, saltanatanI muzkelImAM AdhArarUpa che, vajIromAM paNa je bahu ja vizvAsapAtra ane mitra che, te minudaulA bahAdura jApharajaMga sipAhasolAra senAnivezanI rUbarUmAM. (mahora) mahammada pharUkha zAnuM bAdazAha gAjhI khAlA dUllAha zepAsAlAra IyAra bAvA phidArI kUtabala mulka aminuddaulA saiyada Abada khAM bAhAdUra jApharajaMga Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jazeTha 156 jagazeTha mahatAbacaMdanuM pharamAna paramezvaranuM nAma (lAla zAhImAM) (goLa mahora) IzvaranuM nAma 13 12 putra mIranazAha putra amIra taimura sAheba kerAna putra jahAnazAha dastakhata (lAla zAhImAM) putra sulatAna mahaMmada zAha bAdazAha zAhaAlama putra ahamadazAha bahAdura, putra mahaMmadazAha, majhAhedIna sAhebe kerAna, zAnI bAdazAha gAjhI sulatAna AbUsaiyada zAha 10 ahammadazAha bahAdura, putra mahaMmadazAha, AbUla nAsIra majhAhedIna sAhebe kerAna, zAnI bAdazAha gAjhI sana eka. bAdazAha AlamagIrI bAdazAha zAhajahAna s umarazekha zAha all Bh anke kefe all apc! k kh k A zubha ane AnaMdanA avasare A cirasthAyI sAmrAjyanA jagatmAnya ane jagatane tAbe karanArA pharamAnavatI, mahatAbarAya-vizvAsa ane gauravanA mULa dhanarUpa jagatazeThano khitAba meLave che. amArA tAbAnA rAjyamAM dareka haiyAta tathA have pachI thanArA hAkImo, amaladAro tathA musadIo vageree temanuM jagazeTha mahatAbarAya nAma lakhavuM. A bAbatamAM khAsa kALajI ane koziSa karavI. tArIkha 21 jelahajja A pharamAnanI pAchaLanI bAju DhaMkAI javAthI vAMcI zakAtI nathI. (murzidAbAda-kAhiNI) Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 jagazeTha mANikadevI (mANikadevIjI rAsanA AdhAre) mANikadevInA pitA zAhajAdapuramAM rahetA, temanuM nAma pUraNamallA hatuM ane osavAla vaMzanA hatA. temanI patnInuM nAma gulAbabAI "madhya deza medipati, vatsa deza ati caMgA re, nagarI kosaMbI bhalI, nadI vahe jahAM gaMgA re. caMdanabAlikA jahAM bhaI satIyAMmeM siradArI re; nAma jayaMtI zrAvikA, mRgAvatI sukhakArI re. sAdhu anAthI jihAM huA, zrAvaka sAdha pavitro re; padamaprabhu jihAM janamIyA, kahAM lagI kahuM caritro re. tasa nagarI pAse bhalo, sAhijAdapura sAro re; nikaTa vahe gaMgA nadI, vase varana aDhAro re. surapuravarakI upamA, nagara nirUpama dekho re; vAta corAsI jahAM vase, usavAla suvisekho re. pUraNamala puNyAtmA, zrAvaka parama sujJAnI re; gotra bIrAMNI paragaDA, dharmavaMta ati dAnI re. tasuM gharaNIvaraNI satI, guloba huI ti nAme re; jaina bhagati douM Adare, dinadina caDhata praNAme re. tAsa kukhase upanI svargalokathI AI re; saMvata sattarase tIsame, zrAvaNa mAsa udAro re; kRSNapakSa ekAdazI janama bhayo suvikAro re. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 158 mANikadevInA zvasura tathA pati e vakhate paTaNAmAM rahetA ane bahu ja dhanavAna hatA : nagara suvasa paTaNe vase, usavaMsa siradAra; gotra gahilaDA jaga pragaTa, dolatavaMta dAtAra. hIrAnaMda nariMda sama, mAne sahu koI ANa; sAta putra tehane pragaTa, adabhuta guNamaNikhANa. mANikacaMda nariMdra sama, caude vidyA bhaMDAra; laMchana aMga batIsa tasu, kAmaNo avatAra. puraNamallanI putrI kizorakuMvarI, mANekacaMdane tyAM mANikadevInA nAme oLakhAI tenAM pagalAMthI hirAnaMdane tyAM lakSmI vadhatI cAlI. puNyavaMtane pagaparaveza, kIrata vAdhI dezodeza; vAdhe putra potra parivAra, vAdhI lachamI bahuta bhaMDAra. naradehI dharI AI vahu, parata chalachalI bhAkhe sahu; mANikadevI dInhA nAma, adbhuta rUpavaMta abhirAma. paTaNAthI mANikacaMda murzidAbAdamAM AvyA. murzidAbAdanA vaibhavanuM varNana kavi A pramANe Ape che : rAjA parajA arU umarAva, phojadAra subA navAba; sahu koI mAne hukama pramAna, dilIpati de ati sanmAna. bAdasyAha zrI phArUkazAha, zeTha padastha dIyo uchAha; mANikacaMda zeTha bhae nAma, phirI duhAI ThAmaThAma. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 159 deza baMgAla kere dhanI, dinadina saMtatI saMprati ghaNI; jAke putra sureMdra samAna, pragaTe phattecaMda sujJAna, dillI jAya dilIpati bheTa, nAma khitAba bhayo jagatazeTha. saMvata-1771nAM mAgha mAsanI dazamI ne guruvAre mANekacaMda zeTha sAro putra-pautrAdi parivAra mUkI svargavAsa pAmyA. jagatazeTha phatehacaMde, mAtAnI zrI zikharajIe yAtrA javAnI IcchA sAMbhaLI moTA pAyA upara tIrthayAtrAnI taiyArI karavA mAMDI. manasubA mAtAtaNA jANyA zrI jagatazeTha; karI sajAI saMghanI, bheje loka paceTa. ghATa vATa saba sajI karo, saMgha Ave jIha rAha; hukUma suNata saba bhUpati, lAge karana uchAha. deza videza paTTaI, patrI parama hulAsa; covIha saMgha bulAIyA, kharacI bhejI khAsa. asavArI vAhana dIe, jIha jIha mAMgI tema; DerA taMbU pAla bhalA, dInhA sabako tema. saMgha sahu ekaThA thayA, mUluka mUluka so Aya; turata bolAyA jotaSI, muharata dIyA batAya. saMghanI taiyArI arthe karNATakI lAla banAtanA taMbu, airAvata jevA hAthI, tejI ghoDA ane phoja tathA sAmaMtonuM varNana ApyA pachI kavie vardhamAna nagarI ane caMpApurInI sparzanAno AnaMda varNavyo che. zikharajI pahoMcyA pachI traNa divasa ane traNa rAta girizikhara upara rahyAM ane snAtra, pUjA tathA AMgI vagere khUba dhAmadhUmathI karAvyAM. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 16) zikharajInI yAtrA karI AvyA pachI mAtA mANikadevIe mukhyatAe dharmakaraNImAM ja citta parovyuM : jinamaMdira rUpAtaNA, gRhameM sarasa banAya; pratimA sonA rajatanI, thApI zrI jinarAya. pahara eka pUjA kare, jape maMtra navakAra; dAna dehI java hAthaso, tava hI kare AhAra. chaTha chaTha arU pAraNo, jo kahuM tima baDha jAya; tabatelA nihae, kare, eka Teka na mITAya. doya pahara zAstra suNe, saMjhA kare tRkAla; posaha aSTamI caudasI, paDikamaNA bIhu kALa. sacitta vastu chue nahIM, dIna hIna prati dAna; kuNa sarabhara tehanI kare, sake na rAjA rANa. deza baMgAle nahi hutA, deharA arU posAla; puNya prasAda mAtAtaNe, ghara ghara thayA vilAsa. jainI hote nagrame, Age ghara doya cAra; so prAsAda mAtAtaNe, zrAvaka bhae hajAra. krame krame mAtA mANikadevIe khUba ugra tapazcaryAo AdarI. uparAuparI tapazcaryAthI temanuM zarIra hADapiMjara jevuM banI gayuM. chatAM vrata-paccakakhANa na tajyAM. tapazcaryAnI jema dAnamAM paNa teo eTalAM ja muktahasta hatAM : lAkho dAna dIyA satI re lolAkha kIyA upagAra re... Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 jagazeTha lAkha jIva pratipALIyA relAkho bheja saMsAra re... moha nahIM mamatA nahIM re lorAga nahIM kahu rosa re... kSamA dayA samatA bharI re harakha nahIM apasosa re.. tapasvinI mAtAno putra paNa keTalo mAtRbhakta hato ? hukuma kabahu maTe nahIM, mAtataNo jagatuzeTha; tIne vAra dina prati kare, caraNakamalakI bheTa. zata mAge navasahasa dIe, sahastra kahe lakSa; mAtAne mAne sadA, paramezvara pratakSa. mRtyune eka varasa bAkI hatuM, te vakhate meghanI jema mAtA mANikadevIe dAna varasAvyAM, vakhato vakhata lhANIo karI ane kavi kahe che ke AvI dharamakaraNI to "dUrja kiNahI na kIna'bhAgye ja bIjA koIe karI haze. putra pautrAdine bolAvI AzIrvAda ApyA ane chevaTe potAnA zrImukhathI aNazaNa vrata ucaryA ane aMte "sUNatA sugurU vakhANa-savaso kInho khAmaNAM; kari prabhujIno dhyAna, mANikadevI mAtA satI pahUtI amaravimAna." svargavAsanI saMvata, mAsa, pakSa, tithi, vAra ne nakSatra A pramANe : saMvata satre aThAvai, posa kRSNa ravivAra; paDivA puSya nakSatramai, pahutA svargamajhAra. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 16 2 kavi kahe che ke mahAsatI caMdanabALA, mRgAvatI ane subhadrAdevIe ja jANe paMcamakALamAM avatAra lIdho hoya eTalI mAtA mANikadevIe zAsananI prabhAvanA karI ane potAno janma sArthaka karyo. sAdhvI-satIonAM caritra Aja sudhI mAtra zAstromAM ja vAMcyAM hatAM, paNa kavi potAne mANikadevInA darzanathI kRtArtha mAnatA hoya tema ullAsathI uccAre che ke - zAstramAMhI suNatA hatA re, sAdha satInI vAta re; paratakha dekhI khIso re, mANikadevI mAta re... A rAsa pArjacaMdra gacchanA muni nihAlacaMdajIe, mANikadevInA svargavAsa samaye arthAt 1798mAM ja, murzidAbAda mukAme racyo che. rAsakAranA potAnA zabdomAM kahIe to - pAsacaMdra gaccha paragaDA re, vAcaka zrI harSacaMda tAsa anuja jasa ucare re, nAma muni nihAlacaMda. saMvata sattare aThANave re, poSa kRSNapakSa sAra re; titha terasa jasa jaMpIyo re, magajudAbAda majhAra re. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 163 * (Firman of Emperor Ahmedashah 1752) In the name of the purest, Highest in Station (Seal) Be it known to the Officers and Managers of the present and future affairs of the province of Bengal and the other provinces under dominion that Jugut Sett Mahtaub Roy represented to us, the high in dignity, that mountain Paresnathjee, situate in the country of Bengal, the place of worship according to the Jain Setamburee religion; also the Cotee at station Mudhooban on a rent-free (lakheraj) ground butted and bounded by four boundaries belong (to the followers of) the Jain Setamburee religion and that he, the devoted supplicant is a follower of the Jain Setamburee religion, he therefore, is hopeful of the royal bounty that the mountain and the Cotee aforesaid be bestowed by the resplendent Huzoor on that obedient supplicant, so that, composed in mind, he may devote himself to pray according to that religion. Whereas the person aforesaid deserves Royal favour and bounty, also as it appears that the property he asks for has a particular connection with him, and (as) it appeared on inquiry instituted by this High in Dignity that mountain Paresnath and the Cotee aforesaid have from a long time appertained to the (followers of the) Jain Setamburee religion, therefore the whole of the mountain and Cotee at Mudhoobun butted and bounded by four boundaries, are bestowed by the Royal Court on the aforesaid person. It is required that he should always devote to pray himself for the welfare and prosperity of the state; and no one should offer opposition respecting the mountain Pareshnath and the Cotee at Mudhoobun. *. zrIyut bAbU pUraNacaMda nAhara ane zrI kRSNacaMda ghosanA "epIToma opha Orll054" hiell : Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 164 Knowing this to be very urgent matter let them act as directed The whole of mountain Paresnath situate in the country of Bengal. Three hundred and one Beeghas of Lakheraj land of Mudhoobun, situate in the country of Bengal, butted and bounded by four boundaries specified below : On the west : The water course of Joypariah alias Jaynugger. On the east : The old water course (nala). On the north: The koond or reservoir (called) Julhurrey prepared by the (followers of the) Jain Setamburee religion. On the South : The base of mountain Paresnath. Written on the 27th day of the month of Jemadeeoolawal, the fifth year of the king's reign. On the back The Khan of Khans Kumirooddeen Khan Bahadur, Victorious in War, the Vizier of Territories, Manager of affairs, Noblest of Nobles, the Head of the country, Commanderin-chief, a faithful friend and servant of the King Ahmud Shah, the Hero. (True translation of the persian document.) (Sd.) Shamacharan Sircar The 19 March Chief Interpreter and Translator 1868 High Court, Original Jurisdiction. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 165 (ahamadazAha bAdazAhanuM 175ranuM pharamAna) (sikko) (pAka-paravaradigAranI rAhabarImAM) saltanata nIcenA baMgALa tathA bIjA prAMtonA hAlanA tathA bhaviSyanA rAjayakArabhAra calAvatA amaladAro tathA tahasIladArone mAluma thAya ke - baMgAla dezamAM Avela jaine zvetAMbara dharma anusAra tIrthasthaLavALo pArasanAthajIno parvata tathA madhuvana pAsenI cAra sImADAbaMdha mahesUla-mApha jamIna (lAkherAja) upara AvelI koThI jaina zvetAMbara dharmanA anuyAyIone tAbe hovAnuM tathA te rAjayaniSTha arajadAra jaina zvetAMbara dharmanA anuyAyI hovAnuM jagatazeTha mahatAbarAye amo nekanAmadAra pAse nivedana karela che ane te AzA rAkhe che ke bahAdura nAmavara hajuranA hAthe upara kahela parvata tathA koThI sadarahu AjJAdhIna arajadArane bakSisa karavAmAM Ave ke jethI te nizciMta ane sadarahu dharmAnusAra prArthanA vagere kare. sadarahu zakha bAdazAhanI kRpA tathA bakSIsane lAyaka hovAthI tathA je milkatanI te mAgaNI kare che tenI sAthe potAne khAsa saMbaMdha che, tema jaNAyAthI tathA nekanAmadAra taraphathI tapAsa karavAmAM AvatAM, upara darzAvela pArasanAthano parvata tathA koThI sAthe lAMbA vakhatathI jaina zvetAMbara dharmanA anuyAyIone saMbaMdha hovAnuM jaNAyAthI samagra parvata tathA cAra sImADAbaMdha madhuvana pAsenI koThI bAdazAha hajurathI sadarahu zapsane bheTa ApavAmAM Ave che. e jarUranuM che ke rAjyanA hita tathA AbAdI mATe teNe haMmezAM prArthanA karavI ane koIe paNa pArasanAthanA parvata tathA madhuvana pAsenI koThI saMbaMdhe virodha Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatzeTha 166 karavo nahi. A ghaNI agatyanI bAbata samajIne teoe sUcanAnusAra vartana rAkhavuM. baMgALa dezamAM Avelo pArasanAthano parvata baMgALa dezamAM Avela nIce darzAvyA mujaba cAra sImADAbaMdha madhuvananI traNaso eka vighA lAkherAja jamIna : pazcima dizAe jayapArIyA athavA jayanagaranuM nALuM. pUrva dizAe prAcIna nALuM. uttara dizAe jaina zvetAMbara dharmanA anuyAyIoe taiyAra karela jalahurInA nAmathI kahevAto phaMDa athavA TAMku. dakSiNa dizAe pArasanAtha DuMgaranI taLeTI. bAdazAhanA rAjyanA pAMcamA varSamAM jamAdIlavAla mAsanA 27nA roja lakhavAmAM AvyuM. pAchaLano bhAga zUravIra bAdazAha ahamadazAhano nimakahalAla mitra tathA sevaka, senAdhipati, dezAdhikArI amIrono amIra, rAjyakArobArano vyavasthApaka rAjya mulakano vajhIra, laDAImAM yazasvI khAnakhAnA kamarUdInakhAna bahAdura. (parzIyana bhASAnA dastAvejanuM kharuM bhASAMtara) (sahI) zAmAcaraNa sarakAra 19-mArca, 1868, mukhya dubhASiyo tathA bhASAMtarakAra asala hakumata hAIkorTa Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 1 6 7 (Sunnud of Aboo Alikhan Bahadur, dated the third year of reign) Aboo Ali khan Bahadur Emperor and Champion of Faith (Seal) To, The Motsuddees of the present time and of future of Pergunnah Bissoonpore Pachrookhy in the province of Behar. Take notice that, Since Mouzah Palgunge in the aforesaid Purgunhah has been as heretofore exempted from all liabilities in the name of Raja Padmansingh as a charitable endowment to all the temples of Pareshnath made by Juggut Sett, the same is therefore upheld and confirmed in the year 1169 fusli (1755 A.D.). You shall raise no objection and offer no opposition in any way whatever in respect of the said Mouzah and shall release and leave it to the use and possession of the above named Rajah so that he may apply the profits therefore to necessary purposes and continue to pray for the welfare of the empire to last for ever. Written on the 27th day of Jamadi-us-sani in the third year of reign. 21-1-89 (True translation) Sd/- Iswaree Prasad. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagazeTha 168 abu alIkhAna bahAduranA rAjyanA trIjA varSanI sanada bAdazAha tathA dharmarakSaka abualIkhAna bahAdura (sikko) bihAra prAMtanA bIsanapura pAcarUkhI paragaNAnA hAlanA tathA bhaviSyanA mutsadIo joga mAluma thAya ke upara darzAvela paragaNAmAM pAlagaMja gAma te rAjA padamanasiMhanA nAme jagatuzeThanAM banAvelAM pArasanAthanAM sarva maMdirone dhArmika sakhAvata tarIke badhA karaverAmAMthI mukta karavAmAM AvyuM che. tethI teno svIkAra karI phajhalI-1169 (I.sa.17papa)nI sAlamAM maMjura karavAmAM Ave che. tamo sadarahu gAma bAbata koIpaNa jAtano vAMdho virodha nahi karatAM upara darzAvela rAjAnA kabajA bhogavaTA mATe te khulluM rAkhazo ke jethI te jarUrI bAbata mATe temAMnI Avakano upayoga karI zake ane kAyama cAlu rahenAra saltanatanA hita mATe prArthanA kare. rAjyanA trIjA varSamAM jamAdIusa-sAnI tA. 27nA roja lakhavAmAM AvyuM. 21-2-89 (kharuM bhASAMtara) (sahI) IzvarIprasAda Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :21 zeThalano vaibhUva ja marau5cnI pAse dolata to eTalI badhI ( -ro ke che ke je te hiMdu mAM ci[.mAM - 3 : de che da kekAra ne namba nI joDI . mAM hAra moTo paNa hameM ja. A zake che. badhA zAra! kAM to tenuM 2ARDatiyAM mane kAM to te ne rAgI utA . kAramo (19 dag Ad, mIra huc raka lo ja maeNroLI ke emai2 vo karake rokaDada sikkA u99 vI gayo, eTalI dags : rakama . lUMTAvuM to Y55 ! bhAIne rRnuM. to jANe. EladLA be te gayo hoya TIma ja liAgyuM cherI lUMTa pachI pahelI phila.nI je 8: teo dilhInI sarakArane daranI huMDI baMghI eka jhapATe da ka karoDa rUpti 2 siTI ukad, TuMkamAM zeThanAM vaibhavanI ClictuM jarA to oiIne paNa atizayokti lAgyA vinA nai rahe. 'koIve to daMDadjallA jevuM paDyuM lAge. 25 paikI 'nokarI karanArATano paNa moTI jabbIra-jamI darIdI zakatI. rAine adA ane mArse khiI viecu doia &zladi. (seTa-dArI kaI jI. bikAnera biSJ-, . 22-ro pha9;