Book Title: Sadhak Sathi
Author(s): Atmanandji Maharaj
Publisher: Shrimad Rajchandra Sadhna Kendra Koba
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001280/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI. maitrI aniSTha, samatala 11nI vsainI. saraLaALL zraddheya zrI AtmAnaMdajI zrImad rAjacandra AdhyAtmika sAdhanA kendra | kobA - 382009 (ji. gAMdhInagara, gujarAta For Private & Personal use Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 sAdhaka sAthI bhAga 1-2 lekhaka : parama zraddheyazrI AtmAnaMdajI prakAzaka : zrI satkRta-sevA-sAdhanA-kendra zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra kobA-382 009 gujarAta Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka: prakAzana samiti (zrI sadbhuta-sevA-sAdhanA kendra saMcAlita) zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra kobA - 382 007. (ji. gAMdhInagara) nakala 3COO pa00 GOO bhAga 1 bhAga 1 bhAga 2 bhAga 1-2 bhAga 1-2 bhAga 1-2 bhAga 1-2 bhAga 1-2 bhAga 1-2 bhAga 1-2 bhAga 1-2 AvRti pahelI bIjI pahelI saMyukta bIjI trIjI caturtha pAMcamI chaThThI sAtamI AThamI sana 1978 1980 1979 1980 1982 1984 1988 1993 1996 2002 2007 20OO 2 5OO 2OOO 1OOO 1OOO 15) 2000 mUlya : va. 80.00 prApti thAna : zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra, kobA-382007. (ji. gAMdhInagara) phona naM. (079-23276 210/483/484/486) tathA anya pustaka vikretAo. bhIkhAbhAI esa. paTela bhagavatI mudraNAlaya, 1pa/sI, baMsIdhara esTeTa, bAraDolapurA, dUdhezvara roDa, amadAvAda-4 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa jeonAM jIvana ane upadeza vacanAmRtathI A graMtha-lekhakanA vartamAna jIvanamAM AmUla parivartana AvyuM, parama pavitratA prApta karavAnI punaH punaH preraNA maLI ane jemano pratyupakAra koI paNa rIte vALI zakAvo saMbhavato nathI, tevI laukika ane lokottara guNothI vibhUSita mahAna tripuTI (1) zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI (2) apramatta yogIzvara zrIkuMdakuMda svAmI (3) parama tattvajJa zrImad rAjacaMdrajI teonA karakamaLa vize sAdara samarpita - dAsAnudAsa lekhaka Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamI AvRtti prasaMge.... AnuSaMgika udbodhana I. sa. 1975 mAM A saMsthAnI sthApanA thaI tyArathI ja te samAjanI sevAmAM sAtvika, saMskArapreraka, rasaprada, ane abhyAsI sAdhakone vizeSapaNe upayogI thAya tevuM sAhitya niraMtara pIrasatI rahI che. amone jaNAvatA AnaMda thAya che ke gujarAtI, aMgrejI, hiMdI ane saMskRta-prAkRta bhASAomAM thaIne lagabhaga 45 uparAMta nAnA-moTA graMtho bahAra pADavAmAM AvyA che; jenI yAdI A graMthamAM anyatra Apela che. bhAvimAM paNa hiMdI-aMgrejImAM nAnI nAnI jIvanopayogI pustikAo, vizeSapaNe navI peDhIne rojabarojanA jIvanamAM vadhAre upayogI thAya tevI, prakAzita karavAnI amArI bhAvanA che. A graMthanI A AThamI AvRtti pragaTa thAya che ane tenI niraMtara mAMga rahyA kare che; je tenI bahumukhI ane vistRta upayogitAnuM sUcaka che. tenuM aMgrejI bhASAMtara 'Aspirant's Guide' nA nAmathI bahAra paDela che ane hiMdI bhASAmAM paNa tene prakAzita karavAnI kAryavAhI cAle che. vAcakamitrone prathama AvRttinI prastAvanA vAMcavA bhalAmaNa che; jemAM graMtha viSe sarvatomukhI prakAza pADela che. AvuM sAtvika ane jIvanane unnata banAvavAmAM upayogI sAhitya vadhu ane vadhu loko sudhI pahoMce tevI amArI bhAvanA che; jethI deza ane duniyAne bhaviSyamAM vadhu sArA nAgariko prApta thAya. A satkAryamAM sauno sahayoga maLI raheze tevI bhAvanA asthAne nahIM gaNAya ema mAnIe chIe. vinIta sAhitya prakAzana samiti Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAnA mukhya uddezo ane pravRttio bhAratIya saMskRtinA zAzvata satyamUlyonuM pratiSThApana, saMrakSaNa ane saMvardhana karavuM. * ziSTa, saMskArapreraka ane AdhyAtmika gujarAtI, hindI, aMgrejI sAhityanuM temaja saMsthAnA AdhyAtmika mukhapatra divyadhvaninuM niyamitapaNe prakAzana karavuM. + adhyAtmazAstronuM ane anekAMtavidyAnuM adhyayana-adhyApana-saMzodhana-anuzIlana - bhaktisaMgItanI sAdhanA temaja satsaMga-svAdhyAyanA kAryakramonuM avAra-navAra Ayojana karavuM. ne deza-videzamAM vaividhyapUrNa jIvanavikAsalakSI zibiro temaja tIrthayAtrAonA Ayojana dvArA umadA saMskAronuM siMcana karavuM. - saMskArasiMcaka-A pravRttio dvArA lokamAnasamAM jIvananA ucca mUlyo pratye abhiruci keLavavI ane Azrama jIvana jIvavA mATe lokone protsAhita karavA. - raktadAna tathA vividha prakAranAM Arogya cikitsA kemponuM avAra-navAra (prasaMgopAta) niHzulka Ayojana karIne samAjanA sAmAnya varganA lokonI sevA karavI. ( saMsthAno paricaya # vidyA-bhakti-AnaMdadhAma, lAyabrerI tathA dhyAnakakSa vighA bhakti AnaMdadhAma, Azare 500 mumukSu bhAI-baheno ekI sAthe bhaktisvAdhyAyano lAbha laI zake tevo ati Adhunika suvidhAsabhara hola che; jemAM vividha parvonA punita divasomAM aneka prasiddha svAdhyAyakAro bhakta-zrotAjanone potAnI vANIno lAbha Ape che. arvAcIna sthApatyanA namUnArUpa A satsaMga dhAmamAM traNa gurudevonAM saumya, zAMta, bhAvavAhI citrapaTonI sthApanAthI A holanI bhavyatAmAM jANe ke ora umero thAya che. holanI nIcenA bhAgamAM lagabhaga 15,000 uparAMta graMthovALuM samRddha graMthAya (lAyabrerI) che tathA tyAM ja vyaktigata ane sAmUhika dhyAnanI sAdhanA arthe bhAIo tathA baheno mATenAM alaga-alaga dhyAnakakSonI vyavasthA che. * AvAsanI suvidhAo satsaMgI bhAI-baheno mATe alaga-alaga raheThANanI ati suMdara vyavasthA kendramAM upalabdha che. kendranA mukhya bilDIMgamAM lagabhaga 100 bhAIo, sAmenA mahilA bhavanamAM paNa lagabhaga 100 baheno rahI zake tevI vyavasthA che. kuTuMba sahita ke grupamAM Avela sabhyo mATe paNa vyaktigata AvAsanI vyavasthA kendramAM upalabdha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu maMdira ane saMtakuTira sAdhanA kendramAM pravezadvAra sAme ja jyAM prabhu pArzva, prabhu RSabha, prabhu mahAvIranI pratimAo vidhivat sthApita thaI che tevuM bhavya maMdirajI Avela che. maMdiramAM Avela A traNe vItarAga pratimAo atyaMta bhAvavAhI, saumya, zAMtidAyaka ane bhavya che. maMdirajInI bAjumAM ja Avela saMtakuTiramAM saMsthAnA sthApaka, preraNAmUrti 52ma zraddheyazrI AtmAnaMdajI birAje che. sva-52 kalyANamAM ahoniza lAgelA rahetAM karUNAmUrti pUjya saMtazrI AtmAnaMdajI, temanA sAdhanApradhAna jIvana ane vizALa zAstrajJAna ane anubhavavANI dvArA aneka sAdhakone mArgadarzana purUM pADe che. $' kAryAlaya ane svAgatakakSa saMsthAnuM kAryAlaya tathA svAgatakakSa pUjyazrI tathA TrasTI maMDaLanA mArgadarzanathI saMsthAnA ja sahayogI kAryakaro, niSThAvAna sAdhakavRMda ane niyukta thayelA karmacArIgaNanA saMyukta sahayogathI khUbaja suMdara-sugama rIte cAle che. vinayI kAryakaro saMsthAnI mulAkAte AvanAra dareke dareka vyaktione temanI jarUriyAta pramANenI suvidhA tathA mArgadarzana puruM pADe che. kAyamI bhojanazALA ekI sAthe 125 mANaso jamI zake tevI susajjita bhojanazALA bAremAsa cAlu rahe che ane temAM kAyamI sAdhako tathA AgaMtuka darzanArthIo mATe zuddhasAttvika bhojananI vyavasthA che. grupamAM AvanAra darzanArthIoe kendrane jamavArahevA mATe AgotarA jANa karavI khAsa jarUrI che. A uparAMta 400 jeTalAM bhAI-baheno svarucibhojana laI zake tevI vyavasthA bhojanazALAnI bAjumAM ja karela che. gurukuLa navI peDhInA sAMskArika ghaDataranA uddezathI, madhyamavarganA vidyArthIomAM vidyAnI sAthe sAthe susaMskAronuM paNa siMcana thAya te hetuthI, A saMsthAmAM eka suMdara gurukuLa paNa nAnA pAyA para cAle che. vidyArthIonI saMkhyA vadhe, teo vadhu tejasvI bane ane A Ayojana dvArA samAjane uccattara nAgarika maLe te mATe, skolarazIpa Adi ApI temane dareka rIte protsAhita karavAnI amArI bhAvanA che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prastAvanA bhAratanI A pavitra bhUmimAM jJAna-dhyAna-tapa ane saMyamanI sAdhanA dvArA potAnA AtmAne pavitra ane AnaMdamaya banAvI anyane paNa tevuM unnata jIvana jIvavAnI preraNA ApanArA saMtonI paraMparA ati prAcInakALathI cAlI Ave che. A paraMparAne anurUpa saMtonuM astitva A bhUmi upara kAyama rahyuM che. sAmAnyapaNe chellAM ekaso varSathI ane vizeSapaNe ApaNo deza svataMtra thayo tyArathI pAzcAtya saMskRtinuM eka pracaMDa mojuM ApaNA deza upara pharI vaLyuM che ane ApaNI adhyAtmasaMskRtine paNa eka khUba moTo dhokho pahoMcyo che. AnI asara ApaNA dezanA vidyArthIo, yuvako, udyogapatio. rAjakAraNIo ane sAmAnya mAnavInA mana upara vadhI che, ane AryasaMskRtinI uttama, sAttvika, paropakArI ane adhyAtmapradhAna AcArasaraNI tema ja vicArazreNIno jhaDapathI rakAsa thaI rahelo dekhAya che. joke sAmAnya sthiti upara varNavyA pramANenI che, chatAM satyanI vATe cAlavAnI bhAvanAvALA ane saMtonI vANImAM vizvAsa karanArA aneka jijJAsuo Aje paNa maLe che jeo AdhyAtmika mUlyone potAnA jIvanamAM UMcuM sthAna Ape che. paraMtu AvA jijJAsuone sAdhanAmArgamAM pratyakSa mArgadarzana ApI zake tevA viziSTa saMto Aje javalle ja dekhAya che jethI teone sanzAstro ane saMtonA sAhitya dvArA mArgadarzana meLavavAnI jarUra UbhI thAya che. AvA jijJAsuomAM nevuM TakAthI vadhAre to evA che ke jemanI pAse jarUrI prajJAbaLa, tulanAtmaka vivekazakti ke viziSTa adhyayanazIlatA nathI, tethI jyAre AvA sAdhako AdhyAtmika mArgadarzana mATe sAstro ke saMtonI vANI pratye vaLe che tyAre keTalIka muzkelIo UbhI thAya che. prathama to, uttama koTinuM ane vizvasanIya sAhitya moTA bhAge saMskRta, prAkRta ane jUnI hiMdI bhASAmAM lakhAyeluM hovAthI teone mATe A sAhityanI vyAvahArika upayogitA nathI. A vAta vaLI vepArapradhAna evA gujarAtane mATe khAsa satya che, jyAM saMskRta vagere bhASAonA paThanapAThanamAM paraMparAthI ja lokone ocho rasa che. joke, mULa zAstronA bhASAnuvAdanA prayatno dvArA koI koI ThekANe A muzkelIone nivAravAno stutya prayatna karavAmAM Avyo che paraMtu evA anuvAdita sAhityamAM paNa Jain Education-International . Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka ja viSayanuM ativistRta pratipAdana, adhyAtmapradhAna vyAvahArika zailInI nyUnatA, pAribhASika zabdonI bahulatA, saMpradAyanuM AdhInapaNuM ane prastuta viSayanI jaTilatA Adi vividha aMtarAyo Ave che. Ama jUnuM sAhitya uttama koTinuM hovA chatAM paNa AjanA sAdhakone tenI upayogitA alpa ja rahe che. vaLI jyAre chellAM so-baso varSomAM thayelA koI saMtamahAtmAnuM sAhitya vAMcavAnuM tamane sUcavavAmAM Ave tyAre te sAhitya paNa tamane agharuM lAge che, junavANI lAge che ane vaividhyavALuM na hovAthI vAMcavAno kaMTALo Ave che. joke Ama lAgavAnuM kAraNa temanI potAnI ja aparipakva jijJAsudazA che to paNa haju navA navA sAdhanAmArga tarapha vaLelA athavA sAdhAraNa sAdhanA karelI che evA A sAdhakavargane sahAnubhUtipUrvakanuM valaNa dAkhavI temane protsAhita karavA te ja yogya che. AvA jijJAsuo dvArA udAra AzayavALA, vizvasanIya, saraLapaNe samajI zakAya tevA ane vyavahArajIvanamAM upayogI thaI zake tevA mArgadarzaka sAhityanI satata mAga thatI rahe che. yogya avalaMbana zodhatA evA A sAdhakone jo samayasara sulabha, saraLa ane sArarUpa uttama vAcanAdinI sAmagrI prApta thavAthI koI viziSTapaNe puSTa karanAruM prerakabaLa maLI jAya to to DUbatAne jema nAva maLe ke bhUkhyAne jema bhojana maLe tema temano AtmA nirAMta ane ullAsano anubhava kare che. Ama thavAthI temanuM jijJAsAbaLa ghaNuM vadhI jAya che ane jo sAcI sAdhanAnA mArge teo caDI jAya to temanA jIvananuM kalyANa thavuM saMbhave che. chellA thoDA dAyakAomAM AvuM suMdara ane upayogI sAhitya saraLa gujarAtI bhASAmAM pIrasavAnuM moTA bhAganuM zreya parama tattvajJa zrImad rAjacaMdrajIne, zrImad buddhisAgarasUri mahArAjane tathA anya keTalIka saMsthAomAM mukhya zrI sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya, zrI zivAnaMda sAhitya samiti, zrImad rAjacaMdra Azrama (agAsa) tathA zrI jaina svAdhyAya maMdira (sonagaDha) che. amuka aMze upayogI sAhitya araviMda Azrama (poMDicerI) taraphathI paNa anuvAdita thayeluM bahAra paDyuM che. A saMsthAo taraphathI pragaTa thayeluM sAhitya joke mukhyapaNe anuvAdarUpe che chatAM amuka sAhitya prathamathI ja gujarAtImAM lakhAyuM hoya tevuM paNa che. mAnavatAvAdanI zikSA ApanAruM ane naitikatAnA pATho zIkhavanAruM amuka ziSTa ane saMskArI sAhitya punita prakAzana maMdira, amadAvAda taraphathI paNa bahAra paDyuM che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna graMthanI prakAzaka saMsthA paNa sAdhakone ane tattvajJAnanA abhyAsIone jIvanasAdhanAmAM upayogI thAya tevA sAhityanA saMpAdanamAM, anuvAdamAM, navasarjanamAM, prakAzanamAM, sAcavaNImAM ane prasAramAM udyamavaMta che. tenI A pravRttinA eka bhAgarUpe A graMtha pragaTa thaI rahyo che jemAM upayogI, saraLa, vyAvahArika ane vizvasanIya AdhyAtmika pAtheya pUruM pADavAno alpa prayatna karavAmAM Avyo che. prastuta graMtha) A graMtha be bhAgamAM vahecAyelo che. AmAMno pahelo bhAga vAcakonA hAthamAM Avelo ane bIjo bhAga paNa thoDA samayamAM pragaTa thayelo. anukramaNikAmAM viSayasUci sahita AnI spaSTatA karavAmAM AvI che. A graMthanA be khaMDa che : (1) adhyayana khaMDa (2) praznottara khaMDa (1) adhyayana khaMDa: A khaMDamAM trepana prakaraNa che. je je prakaraNamAM je je viSayanuM Alekhana karavAmAM AvyuM che te te prakaraNanuM nAma tene anurUpa rAkhavAmAM AvyuM che. prathama, viSayanI sAmAnya vyAkhyA ApavAmAM AvI che, pachI tenI vizeSa vyAkhyA ApI che ane tyAra pachI viSayanuM bahumukhI varNana kareluM che; dA.ta, amuka guNa ke sAdhanapaddhatino jIvanamAM kevI rIte prayoga karavo tenI prApti mATe kayAM AMtarbAhya sAdhano aMgIkAra karavA, temAM zuM vighno AvavA yogya che ane te vighnono pratikAra kaI rIte karI zakAya tathA te sAdhanapaddhatine vividha kakSAe siddha karelI hoya tevA puruSanuM jIvaMta vyaktitva kevuM hovuM saMbhave che e ItyAdi vastuviSayane avatarita karyA che. moTA bhAganAM prakaraNonA aMte te te viSayano mahimA avatarita karyo che. A rajUAta karavAmAM samasta prAcIna tathA arvAcIna bhAratIya vAmano AdhAra levAmAM Avyo che. koI koI jagyAe jyAM guNavattA dekhAI tyAM pAzcAtya vidvAnonAM ke ciMtakonAM sAhityano paNa AdhAra lIdho che. Ama je je zAstro, mahApuruSo tathA anya strotono A vibhAgamAM AdhAra levAmAM Avyo che temano sarvano aMta:karaNapUrvaka AbhAra mAnIne temanI zubha nAmAvali graMthane aMte ApelA pariziSTamAM rajU karI che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta viSayane A pramANe rajU karyA pachI, AgaLanuM vAcana vizeSa rasaprada bane te hetuthI, rajU karela sAdhanApaddhati ke saguNanuM jemAM AcaraNa karavAmAM AvyuM hoya tevA koI mahApuruSonA itihAsaprasiddha banAvane ke kasoTIprasaMgane rajU karavAmAM Avyo che. Ama karavAthI vAcakavargane potAnA nirNayamAM evI niHzaMkatA Avaze ke ahIM batAvelI sAdhanA ke saguNa e mAtra zuSka cacarUpe ke dArzanika vivAdarUpe rajU karela nathI paraMtu eka siddhi vyavahArapUta jIvanapaddhati banI zakavA yogya hovAthI rajU karelI che arthAt A "pothImAMnAM rIMgaNAM' nathI tenI spaSTa pratIti sAdhakane thAya te arthe tenuM Ayojana kareluM che. vaLI A vAcanathI sAdhakane potAnI sAdhakadazAnuM mUlyAMkana karavAnI ane pUrve thayelA mahApuruSonAM jIvanamAM preraNA levAnuM paNa banI zakaze. (2) praznottara khaMDaH A khaMDa nAno che. temAM sAta prakaraNa che. praznottararUpe te te viSayanuM Alekhana karavAmAM nIcenA phAyadA jaNAya che. (3) vAcana saraLa bane che. (1) moTA bhAge pUrvApara saMbaMdha vinA paNa vAcana thaI zake che. (6) navInatAne lIdhe vAcana rasaprada bane che. (6) rajUAtamAM muddAsara spaSTatA AvavA uparAMta nyAyapura:saratAne lIdhe (nyAyane mukhya kAryo hovAne lIdhe) vidhAnanI prAmANikatA vadhAre spaSTa thAya che ane jJAnamAM niHzaMkatA Upaje che. koI koI uttaro vadhAre laMbANavALA thAya che paNa tyAM viSaya khUba agatyano hovAthI vistArabhayanA doSane paNa vahorI levAmAM Avyo che. A graMthanI maryAdA A pramANe graMthamAM prastuta karelA viSayanuM sAmAnya nirUpaNa paNa thayuM. viSayanI rajUAtamAM keTalIka svaicchika maryAdAo svIkArI che, je nIce pramANe jANavAyogya che. (1) AdhyAtmika dRSTinI mukhyatA rAkhavAmAM AvI che. Ama chatAM sAdhanAmaya jIvana jIvavA mATe upayogI evuM je kAMI pAtheya jarUrI hoya tenuM spaSTa ane vividhalakSI Alekhana karavAmAM AvyuM che jethI sAdhaka pote jJAnArjana karI zake ane anyane jJAnArjana karAvavAmAM sahAyaka thaI zake. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1] (2) vastuviSayanI rajUAta madhyamavistAravALI rAkhavAmAM AvI (3) pAribhASika zabdono prayoga bilakula ochA pramANamAM karavAmAM Avyo che. (4) rajUAtanI paddhatimAM binasAMpradAyika dRSTikoNa apanAvavAmAM Avyo che. graMthanuM prayojana graMthanI mukhya upayogitA : A graMthamAM rajU karelA pAtheyanI mukhya upayogitA to prAthamika ane madhyama bhUmikAnA tevA sAdhakone che jeoe jIvananI pUrvAvasthAmAM khAsa sAdhanA karI nathI ane mAtra sAmAnya dharmasaMskAra rUDhigata rIte athavA sAmAnya vAcanathI prApta karyA che. paraMtu have AvA sAdhakone jyAre jIvanamAM koI satsaMgano prasaMga athavA moTA duHkhano prasaMga bane che, tyAre teo dharmasAdhanA pratye vaLavAno dRDha nizcaya kare che. teomAM jo ke sAmAnya vairAgyavRtti UpajI che ane tethI prasaMgopAtta teo saMta ke jJAnIono samAgama kare che chatAM gRhastha dharmanI maryAdAmAM rahIne ja sAdhanA karavA icche che. AvA sAdhakone, sAdhanAmArganI zarUAta kevI rIte karavI tenuM yogya mArgadarzana ghaNuMkharuM maLatuM nathI. joke e satya che ke emAMnA badhA kAMI gaMbhIrapaNe dharmasAdhanA IcchatA nathI ane mAtra gatAnugatika nyAyathI ke lokopacArathI ja dharma pratye valaNavALA hoya che. chatAM paNa AmAMno eka nAno vivekIvarga kharekhara dharmasAdhanane icche che. saMpradAyabuddhithI atIta thaI, Atmazuddhi jenuM mULa che, AtmazAMti jemAM rahelI che ane pUrNa AtmasamAdhi jenuM phaLa che tevA zuddha dharmane AvA sAdhako icche che. AvA vivekI sAdhakane aneka prazno manamAM upasthita thAya che. huM koNa chuM? mAruM sAcuM svarUpa zuM che? jIvana eTale zuM? zuM meM jIvanane kharekhara sArthaka karyuM che ? mane A jIvanamAM sAcI sukhazAMti maLI che ? have bAkI rahelA jIvanane saphaLa banAvavA mATe mAre zuM karavuM joIe ? zuM vAMcavuM ane kevI rIte vAMcavuM ? kono satsaMga karavo ? satsaMga karatI vakhate kaI kaI bAbato dhyAnamAM rAkhavI ? zenuM smaraNa karavuM ? lekhanakArya, bhakti-ArAdhanA, ciMtana-mananano abhyAsa ane bIjAM sAdhano kevI rIte upAsavAM ? kaI kaI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 khoTI Tevo kevI rIte ane kayA kramathI choDavI ane kaI kaI sArI Tevo kevI rIte ane kyA kramathI aMgIkAra karavI ? AvA aneka vicAro jenA cittamAM UgyA che tevA sAdhakane mukhyapaNe sahAyaka hovAthI prastuta graMthane 'sAdhaka-sAthI' evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. ahIM prazna thAya ke alpasaMkhyAvALA sAdhakone upayogI thAya tevA graMtha karatAM bahusaMkhyAvALA sAdhakone upayogI thAya tevI graMtharacanA kAM na karI ? A praznano uttara e che ke zAzvata atIndriya AnaMdanI prApti karAvanAra zuddha dharmanA khapI jIvo A jagatamAM haMmezAM nAnI saMkhyAmAM ja hoya che ane A kaLiyugamAM to vaLI sAva nAnI saMkhyAmAM che. jagatane mAnya dharma ane zuddha dharmamAM ghaNo ja taphAvata che. satyanA anveSakoe to zuddha dharmanI ArAdhanA ane prasAraNamAM ja niSThAvAna thavuM yogya che. janamaraMjanarUpa bahulokamAnya dharma pratye teoe madhyastha banI javuM yogya che. graMthanI upayogitA : upara kahyA tevA sAdhaka jIvo uparAMta A graMthanI anyane paNa upayogitA che. (1) je koI sAttvika guNone abhinaMde che, ane je potAnA jIvanane UMce stare laI jaI svAdhyAyaparAyaNa, zistabaddha, vyavasthita, udAra, zAMta ane nirupAdhika thavA mAge che tevA sajjanone. (2) dharmazAstranA tathA tattvajJAnanA vidyArthIone, AdhyAtmika viSayo upara saMzodhana karatA evA anya abhyAsIone tathA AdhyAtmika pravacanakAra thavA mATenI doravaNI jeo laI rahyA hoya tevA paMDitavargane. (3) AtmajJa saMtapuruSone tathA dazAprApta tyAgIjanone paNa AtmAnA abhyAsano mahimA batAvanAra tathA nirvikalpa samAdhinI prAptimAM vizeSa preraNA ApanAra prakaraNo eka sArA sahAdhyAyInI garaja sAraze tathA AtmabhAvanA bhAvavA mATenuM je pAtheya tenuM A graMthanA adhyayanathI teone eka zIghra punarAvartana thaI jaze. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra ) pUrvAcAryo ane saMtonI AjJAnusAra potAnI adhyAtmasAdhanAnA bhAgarUpe karavAmAM AvelA svAdhyAyazIlatA ane UMDA ciMtana-manananA eka dIrgha prayoganA phaLarUpe prApta thayeluM jIvananuM je anubhavarUpI navanIta, tene svazakti pramANe vyavasthita karIne AlekhavAthI A graMtha banyo che. tethI A graMthamAMnuM koI paNa tathya, zrIguruonI ane saMtonI kRpAprasAdI tarIke ja sajjano svIkAraze ane alpajJatA tathA pramAdathI thayelA mArA doSo pratye aMgulinirdeza karIne mane kSamA karaze tevI vinaMtI che. aNuyuganA A jamAnAmAM aNuthI anekagaNI tAkAtavALA evA zuddha AtmAnI sAdhanAno draDha ane satyArtha saMkalpa karIne jeNe AtmasiddhinI prApti dvArA AtmAnaMdane anubhavavAno sanduruSArtha Adaryo che tevA Atmarasane AsvAdavAnA rasika, sva-para kalyANamAM utsuka, koI paNa manuSyAtmAne A graMthamAMthI preraka mArgadarzana prApta thAo evI bhAvanA bhAvI viramuM chuM. 2. harinagara, kAMkariyA roDa, zAhaAlama TolanAkA pAse, amadAvAda - 380 0028 mukuMda sonejI tA. 10-5-78 hAla : zrI AtmAnaMdajI saMtakuTira zrImad rAjacaMdra A. sA. kendra kobA - 382 OO7 (ji. gAMdhInagara) Te. naM. (079) 23276 219, 23276483, 8486 pheksa naM. (079) 23276 142 E-mail - srask @rediffmail.com E-mail - srask@shrimad-koba.org Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. saMsthAnA vividha prakAzanonI yAdI sAdhanA sopAna dainika bhaktikrama sAdhaka-sAthI sAdhaka-bhAvanA puSpamALA ApaNo saMskAra vAraso bhaktimArganI ArAdhanA saMskAra-jIvanavijJAna ane adhyAtma rAjavaMdanA zrI Atmasiddhi zAstra-hastalikhita tIrthasaurabha zAMtipatha darzana bhAga-1-2 bodhasAra davya saMgraha praznottarI TIkA adhyAtma-jJAna pravezikA adhyAtma tattva praznottarI cAritra - suvAsa arvAcIna jaina jyotirdharo yoga, svAsthya ane mAnavamUlyo zrImad rAjacaMdra-jIvana sAdhanA bRhad-AlocanAdi padya saMgraha adhyAtmane paMthe Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. 27. 28. 30. 33. AtmasmRti graMtha 24. dazAbdI graMtha 25. AcArya kuMdakuMda vizeSAMka 26. zrImad rAjacaMdra vizeSAMka AcArya samantabhadra vizeSAMka pU. zrI gaNezaprasAda varSIjI vizeSAMka 29. tIrthayAtrA-vizeSAMko mAsika divyadhvani 31. divALI pustikAo jevI ke jIvana aMjali, jIvana maMjarI, jIvana lakSa, jIvana saurabha, jIvana saMgIta Adi bhinnabhinna kula 20 - pustikAo. Jain Approach to self-Realization Prayer & Its Power Aspirant's Guide Our Cultural Heritage Adhyatmagyan-Praveshika cAritra suvAsa adhyAtma-jJAna pravezikA bArasa aNuvekakhA ratnakaraMDa zrAvakAcAra 41. tatvasAra prArthanA 43. saMta saurabha vizeSAMka 44. hirademeM prabhu Apa (jIvaMta saMtanI adhyAtmayAtrAnuM jIvaMta Alekhana) tA.ka. : prakAzanonI vistRta mAhitI mATe sUcipatra maMgAvavA vinaMtI che. 34. 35. 36. 37. 38 40. 42. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama prakaraNa 1 kSamA 2dAna 3 dayA 4 brahmacarya 5 sahanazIlatA 6 samayano sadupayoga 7 mauna 8 rasAsvAdajaya 9. samatAnI sAdhanA 10 svAdhyAyazIlatA 11 svacchaMdanirodha 12 nirmohIpaNuM 13 vinaya 14 vibhAvabhAvo 15 saMtoSa 16 satsamAgama 33 vairAgya 34 satzAstrono upakAra 35 niyamitatA 36 tattvajJAnano sAra 37 durjanasaMgatityAga 38 paramapavicAra 39 punarjanma 40 mAdhyasthabhAvanA 41 zraddhA 42 mahattA 43 dezakALano vicAra 54 manuSyabhava 55 viveka sAcA sukhanuM svarUpa pa 57 deva-gurunuM svarUpa sanAtana dharma 58 anukramaNikA bhAga 1 pRSTha 3 (9 krama prakaraNa 17 AtmajAgRti 18 19 karuNA bhaktimArganI tyAgadharma maitrI 94 ArAdhanA 100 106 111 115 120 124 129 134 139 28 saMsA2paribhramaNa 144 29 mitAhAra 149 30 samUhakalyANanI bhAvanA 153 158 163 14 21 29 32 39 44 48 53 59 64 69 75 81 31 saMyama 86 20 21 22 satyaniSThA 23 saraLatA 24 karmanA niyamo dhyAna 25 26 sApekSatAno siddhAMta 27 jIvananI sAcI saphaLatA 32 guNapramoda bhAga 2 169 44 tapa 176 45 mumukSutA 181 46 zarIranuM svarUpa 225 230 236 186 47 nivRttinI 240 245 191 195 49 252 199 50 paMcamahAvratanI ArAdhanA 257 203 51 sahajavANI bhA. 1 263 207 52 sahajavANI bhA. 2 266 213 53 AtmabhAvanA 271 218 48 gRhasthanI sAdhanA pramAda praznottara khaMDa 281 59 285 so 291 293 300 pRSTha 91 upayogitA AtmasvarUpa adhyAtma aMtamaMgaLa pariziSTa-1 pariziSTa-2 305 313 320 321 325 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 zrI devagurudharma-vaMdanA namuM siddha paramAtmane, akSaya bodhasvarUpa; jeNe AtmA AtmarUpa, para jANyuM pararUpa. nirmaLa, kevaLa, zuddha, jina, prabhu, vivikta parAtma. Izvara, 52meSThI ane avyaya te paramAtma. AtmajJAna, samadarzitA, vicare udayaprayoga; apUrva vANI, paramazruta, sadguru lakSaNa yogya. viSayonI AzA nathI jene, sAmyabhAva dhana dhAre che; nija-paranA hita sAdhanamAM, nizadina tatparatA rAkhe che. svArtha tyAganI kaThina tapasyA, khedarahita thaI seve che; tevA sAdhu-jJAnI jagatanA, du:khasamUhane chede che. pamADavA avinAzI pada sadguru viNa koI samartha nathI; bhavano lava jo aMta caho to, sevo sadguru tanamanathI. chUTe dehAdhyAsa to, nahi kartA tuM karma; nahi bhoktA tuM tehano, e ja dharmano marma, e ja dharmathI mokSa che, tuM cho mokSasvarUpa; anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa. zuddha, buddha, caitanyadhana, svayaMjyoti sukhadhAma. bIjuM kahIe keTaluM ? kara vicAra to pAma. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamAM bhUmikA ja Akroza utpanna kare evAM bAhya kAraNono saMyoga thavA chatAM potAnAmAM krodhabhAvane utpanna na thavA devo te kSamA nAmanuM dharmanuM uttama aMga che. kSamA to vIra puruSonuM bhUSaNa che ane sAcI kSamA to tenI ja kahevAya ke je sAmI vyakti ke vastune mArI haThAvavAnI tAkAta hovA chatAM paNa kSamA e to mAro sahaja svabhAva che - mULa svabhAva che - huM tene choDIne tenAthI viruddha eTale ke kSamAguNano ghAta karanArA krodhabhAvane kema AdaruM ema vicAre. AvA satya tattvaciMtanapUrvaka kSamAbhAvane dhAraNa karanAra mahAna saMto A jagatanA bhUSaNa svarUpa che. krodhanuM sAmAnya svarUpa kAma, krodha ane lobha A traNane AryasaMskRtimAM narakanAM dvAra tarIke varNavyAM che, tethI pApabhIru sAdhake avazyapaNe A traNano samyagupaNe nigraha karavA yogya che. jyAre mANasa upara krodha savAra thaI jAya che tyAre te sArAsArano viveka bhUlI jAya che ane AMdhaLAnI mAphaka game tevuM ayogya vartana karI bese che. krodha utpanna thAya tyAre zarIramAM aneka vikriyAo utpanna thAya che. hRdayanA dhabakArA vadhI jAya che, bhaMvara caDI jAya che, moTuM lAlacoLa banI jAya che, parasevo chUTavA mAMDe che, aneka prakAranA apazabdo moDhAmAMthI nIkaLavA lAge che, hAthapaga dhrujavA lAge che ane jenA upara krodha caDyo hoya tenA upara te krodhI manuSya lAzathI, muThThIthI, lAtothI ke anya lAkaDI, daMDo, charI, talavAra ke baMdUka Adi zastrothI prahAra karavA lAgI jAya che. AvA ghora tAMDavanRtyane AdhIna thavuM na hoya teNe prathama bhUmikAmAM ja krodhane oLakhIne tene AdhIna na thavAno prayatna karavo joIe. krodhane jItavAno upAya krodhane jItavA mATe be kakSAnA abhyAsamAMthI pasAra thavAnuM che ? (1) krodhanA sUkSma svarUpanuM jJAna, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI (2) kSamAno dainika jIvanaprasaMgomAM prayoga. (1) krodhanA sUkSma svarUpanuM jJAnaH krodha e zuM che te yathArthapaNe jANIe nahi tyAM sudhI tenA nAzano upAya bane nahi,krodha e AtmAnI avasthAmAM thato vikAra che. te vikAranI utpattimAM traNa kAraNo rahelAM che ? () bAhya vastu athavA vyakti - jeNe ApaNane nukasAna karyuM, gALa dIdhI ke ApaNuM dhAryuM thavA dIdhuM nahi. () aMtaraMga karma(mohanIya)no udaya. AtmA svabhAve nirmaLa hovA chatAM ane kSamAsvarUpa hovA chatAM jyAre karmanA udayane AdhIna thaI jAya che tyAre kSamAnA vikRta bhAvarUpe - krodharUpe - pariNamIne malina thAya che. (4) krodhanI utpattinuM mukhya kAraNa potAnA kSamA svabhAvanuM lakSa na rahevuM te che, eTale ke zraddhAmAM ane smRtimAM "kSamAsvarUpI huM chuM e bhAva chUTI jAya tyAre ja AtmA krodhabhAvarUpe pariNamI jAya che. A pramANe potAnA mULa svabhAvanI asAvadhAnI te krodha utpanna thavAnuM mukhya kAraNa che. (2) kSamAno dainika jIvanaprasaMgomAM prayoga : jeNe potAnA kSamAsvarUpa AtmAno barAbara nirdhAra karyo che teNe krodhabhAva utpanna thatAM jAgRti rAkhavAnI che ane vicAravAnuM che ke A krodhabhAva to mArA mULa svarUpamAM nathI, mAtra A karmanA udayanA nimittathI ja Upaje che, to tevA bhADUtI bhAvane huM mArA AtmAmAM zA mATe jagyA ApuM ? A krodha to apavitra che, mAro (mArA svabhAvano) verI che ane A lokamAM hamaNAM paNa duHkha ApanAro che. vaLI krodha karavAthI je karma baMdhAze te pAchuM udayamAM AvatAM bhaviSyamAM paNa duHkharUpa banaze. Ama, sarva rIte mane hAnikAraka evA A krodhabhAvane choDIne te krodhane utpanna thayA pahelAM athavA utpanna thatAM ja tene jANavAnI zaktivALo evo huM have kSamAbhAvamAM - samatAbhAvamAM - jJAyakabhAvamAM - ja TakuM chuM. A pramANe vAraMvAra prajJArUpI chINInA prayoga dvArA je AtmasvabhAvane ane krodhavikArane judA pADe che tenAmAM mahAna AtmabaLa utpanna thAya che. A AtmabaLa vaDe parama kSamAbhAvarUpa samAdhibhAvamAM te TakI zake che ane karmabaMdhathI na levAto evo te puruSa parama zAMti ane parama zItaLatAno anubhava kare che. AvI dazA prApta karavA dhIrajathI, AtmajAgRtithI satata prayogarUpa abhyAsa karavo te ja kSamAguNa dhAraNa karavAno athavA krodhane jItavAno sAco upAya che, ema he bhavya jIvo ! nirdhAra karo. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamAM jema upavAsa karatI vakhate AhAratyAganI pratijJA karavAmAM Ave che athavA niyama levAmAM Ave che tevI rIte jeNe krodhane kADhavo che te dararoja savAranA "huM Aje krodha nahi karuM' e jAtano abhyAsarUpI niyama le ane sAthe nAnuM evuM prAyazcitta paNa nakkI kare jethI AkhA divasamAM thayelI bhUlonI gaNatarI thaI zake). A rIte jo thoDo vakhata jAgrata rahIne abhyAsa kare to eno svabhAva palaTAI jAya eTalI tAkAta AvA nAnA niyamamAM rahelI che ane tethI sAdhakane mATe A niyamanI khUba upayogitA kSamAnI sAdhanAmAM vino A jamAnAmAM moTA bhAganA loko dharmavimukha che tethI sAdhakane kSamAnI sAdhanAmAM amuka vighno AvavAM saMbhave che, paraMtu dharmavimukha jIvonAM apamAnavighno vagerene potAnuM pUrvakarma khapAvavAno sAro avasara jANI sAdhake temanA pratye krodha na karatAM koI apekSAe temano upakAra mAnavo yogya che. vividha prakAranAM mananAM, vacananAM ke zarIranAM duHkho jyAre paDe tyAre cittamAM ema ja vicAravuM yogya che ke "meM je pUrve kama bAMdhyAM hatAM te ja udayamAM AvyAM che. A duHkha ApanArA manuSyo ke pazuo to nimittamAtra che tethI have huM koI pratye krodha na karatAM kSamAbhAvane ja dhAraNa ' vaLI koI ApaNane nIca-ajJAnI-DhoMgI vagere kahe tethI ApaNe tevA thaI jatA nathI, paraMtu ApaNe jevA bhAva karIe tevA ja ApaNe thaIe chIe evo satyasiddhAMta jANI AvA vividha prakAranA mahAna prayatno vaDe kSamAne dhAraNa karavI ApaNane saune hitakArI che. upasaMhAra kSamAguNane dhAraNa karavAthI mokSamArgamAM jaladIthI bodhisamAdhinI siddhi thAya che, pragaTapaNe zAMtino anubhava thAya che ane aMtaraMga mAnasika duHkha tema ja bAhyamAM kleza, jhaghaDo, gALAgALI vagere na thavAthI bahAramAM paNa zAMtinuM vAtAvaraNa sarjAya che. Ama krodha ane dveSavRttinI nyUnatA thavAthI samAjamAM sarvatra maitrI ane saMpanuM vAtAvaraNa Upaje che. vyaktigata sAdhakane navo karmabaMdha thato aTakavAthI ane pUrve bAMdhelAM kama kharI javAthI AtmAnI vizuddhi thaIne mahAna sAdhakadazA pragaTe che. sva-para kalyANa karanAra Avo uttama kSamAdharma ApaNA jIvanamAM Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI niraMtara jayavaMta varto. kSamAno mahimA (1) kSamA e mokSano bhavya daravAjo che. (2) jyAM dayA che tyAM dharma che, jyAM lobha che tyAM pApa che, jyAM krodha che tyAM kALa (mRtyu) che, jyAM kSamA che tyAM AtmA (Atmika dhama) che. (3) krodhabhAva te apavitra che, AtmasvabhAvathI viparIta che ane duHkhadAyaka che ema nirNaya karIne sAdhake te bhAva choDI devo joIe. (4) A lokamAM zAMti ane paralokamAM uttama gatinI prApti karAvanAra kSamAne hRdayamAM dhAraNa karo. (5) jevI rIte dIpaka pote baLIne paNa anyane prakAza vaDe mArga dekhADe che tema saMta puruSo aneka vipattio sahIne paNa anyane zItaLatA ane zAMti Ape che. (6) jevI rIte khodavuM, gUMdavuM, TIpavuM vagere dharatI sahana kare che ane kApakUpa vagere vRkSo sahana kare che, tevI rIte apamAna-kuvacana vagere jJAnIjano ja sahana karI zake che - bIjAnuM zuM gajuM? (7) sadAcAra ane viziSTa jJAna vaDe vadheluM ane svAdhyAya, tapa ane zraddhAthI siMcAyeluM evuM dharmarUpI vRkSa krodharUpI agnithI sUkA lAkaDAnI jema baLI jAya che mATe krodhane dUrathI ja nivAro. (8) dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya, hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya. (9) krodha utpanna thavAnAM kAraNo banatAM "A mArA jJAnanI sAdhanAnI. parIkSAno avasara che to huM jAgrata kema na rahuM ?" athavA huM mumukSu paNa jo jagatanA A jIvonI jema durvacanAdithI pratyuttara ApuM to huM paNa temanA jevo ja Tharyo. mArA mumukSupaNAnI zuM vizeSatA ?' - evI evI vicArasaraNIne anusarIne mahAna sAdhako pharI pharI kSamA dhAraNa kare che. kSamAdharmanAM jIvaMta dRSTAMto bhAratanA ItihAsamAM samartha svAmI rAmadAsa zivAjInA guru tarIke ane mahAna saMta tarIke prasiddha thaI gayA. - eka vAra teo potAnA ziSyo sAthe zivAjIne maLavA jaI rahyA hatA. unALAnA divaso hatA ane temanA ziSyoe zeraDInA khetaramAMthI sAMThA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA toDIne cUsyA te vakhate khetarano rakhevALa Avyo eTale teo bhAgI gayA. A bAju svAmI rAmadAsa to prabhusmaraNamAM beThA hatA. temane joIne rakhevALe vicAryuM ke A kArastAna karanAra A gosAI ja lAge che. Ama mAnI rakhevALe temane khUba mAryA ane tyAMthI hAMkI kADhyA. samatAdhArI svAmI rAmadAsa kAMI paNa bolyA nahi. A bAju svAmI rAmadAsa jyAre zivAjI pAse gayA tyAre temaNe rAmadAsanA zarIra para aneka ghA joyA. ziSyo pAsethI hakIkata jANI khetaranA rakhevALane turata ja giraphatAra karIne zivAjI samakSa lAvavAmAM Avyo. zivAjI kahe : 'gurudeva ! Ane huM zI zikSA karuM ?" rAmadAsa kahe "ene huM jAte ja zikSA karIza.' Ama kahI temaNe potAno nyAya rajU karyo. 'AjathI A khetara A rakhevALane InAmamAM ApavuM ane jyAM sudhI te jIve tyAM sudhI tenI badhI jamInano kara mApha karI devo.' A nyAya sAMbhaLI khuda zivAjI mahArAja, samasta darabArIo ane svAmI rAmadAsanA ziSyo - sau stabdha thaI gayA ane manamAM vicAravA lAgyA : juo ! mahApuruSonAM dilAvara dila ! apakAra karanArane paNa saMpUrNa kSamAM ApI tenA upara upakAra karyo ! [] paMjAbanA kesarI tarIke prasiddha thayelA rAjA raNajitasiMha ApaNA dezanA eka mahAna rAjavI thaI gayA (I.sa. 1780-1839). eka vAra teo zaheranA bahAranA bhAgamAMthI jaI rahyA hatA eTalAmAM temane eka patharo vAgyo. mahArAjAne takalIpha thaI aMgarakSako doDI AvyA. thoDI vAramAM to eka gharaDI bAIne laIne sipAIo hAjara thayA. bAI DarathI thara thara kAMpatI hatI. teNe potAnI vAta rajU karI : "mahArAja ! mAro A pautra traNa divasathI bhUkhyo che ane kAMI khAvAnuM maLyuM nahotuM tethI meM A AMbAnA jhADa para patharo mAryo ke jethI te pAkuM phaLa mane maLI jAya to A mArA pautranI bhUkha bhAMge. paraMtu mAruM nasIba eTaluM UMdhuM ke jethI patharo nizAna cUkI gayo ane Apane vAgI gayo. mahArAja ! dayA karo, mAro IrAdo Apane patharo mAravAno bilakula nahoto." bAInI vAta sAMbhaLI mahArAjAe kahyuM : "A bAIne eka hajAra rUpiyA ane sIdhuM (khAvAno sAmAna) Apo tema ja AdarapUrvaka tene ghara sudhI pahoMcADI do." Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI sipAIo ane anya mANasoe kahyuM : "mahArAja A bAIe Apane patharo mAravAnI dhRSTatA karI che, tethI tene to kaThora daMDa Apavo joIe.' raNajitasiMha kahe, 'bhAIo ! jo eka buddhi vagaranuM vRkSa paNa patharo mAranArane suMdara phaLa Ape to ApaNe buddhimAna manuSya thaIne tene kevI rIte daMDa ApIe ?' AthI ja mahAna, upakArI ane kSamAvAna mahArAja bhAratanA prathama paMktinA rAjavIomAM sthAna pAmyA che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna ******** saghravRttine sahakAra ane anumodana ApavAnA uddezathI potAnI dhana Adi vastuono parityAga karavo tene sAmAnya rIte dAna kahevAmAM Ave che. A pravRttimAM potAnA mAlikIpaNAno tyAga ane badalAnI icchAno abhAva jyAre bhaLe tyAre te dAnanI kakSA ane mahattA ghaNA ucca darajjAne pAme che ane dAtA vyakti kharekhara dAnezvarInA padane pAme che. jo ke dAnanA ghaNA ghaNA prakAra che to paNa atre adhyAtma sAdhanAmAM upayogitAnI dRSTie mukhya cAra prakAra vicAraNIya che : (1) vinayapUrvaka bhaktisahitanuM dAna, (2) karuNAdAna, (3) abhayadAna, (4) jJAnadAna. (1) vinayapUrvaka bhaktisahitanuM dAna A prakAranA dAnamAM dAtA puruSanA guNo karatAM dAna lenAra puruSanA. guNonI adhikatA hoya che. AvuM dAna samaju ane vivekI puruSo ja kharekhara karI zake che, kAraNa ke A dAnanI pravRtti dvArA dAtA puruSa" potAnA jIvanamAM lobha ghaTADavA mAge che, jethI sAdhaka tarIkenI potAnI pAtratA vadhe ane pAtra puraSanA uttama guNo krame karIne potAnA jIvanamAM paNa udaya pAme. vaLI je puruSa arthe ke je pravRtti arthe te dAna devAmAM Ave che te ucca koTinA AtmajJAnI athavA uttama sAdhako che ane te pravRtti evI che ke jenAthI sAcA jJAna ane sAcA saMyamanI ujvaLa paraMparAonuM dIrgha kALa sudhI poSaNa thayA kare che. jyAM Ama bane tyAM svAbhAvika rIte ja uttama AtmazuddhinA saMskAro vyaktigata stare siMcAya ane susaMskArono lokajIvanamAM sAmUhika stare prasAra ane pracAra thAya. AvA dAnanA prakAramAM lenAra vyakti svArthatyAgI ane lokopakAraka che. tethI teNe guNa-adhikatAne lIdhe tene je dAna ApavAmAM Ave te yogya sanmAna ane + dAtA puruSanAM lakSaNa : zraddhA, saMtoSa, bhakti, vijJAna, alubdhatA, kSamA ane zakti A sAta guNo dAtAnA kahyA che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI AdarapUrvaka apAya te nyAyamukta che. te dAna pachI AhArarUpe, vastrarUpe, auSadharUpe, zAstrorUpe ke AzrayasthAnAdi koI paNa rUpe hoya paNa te paddhatipUrvaka ane Adarasahita hovuM joIe - e svAbhAvikapaNe samajI zakAya che. AtmasAdhakanA jIvanamAM dAnanA A prakAranI mukhyatA hoya che. A prakAranA dAnanA prasaMgomAM pravRtti karavAthI sAdhakane aneka guNavAna, vidvAna, tyAgI, tapasvI vagere uttama puraSonA saMsargamAM AvavAnuM bane che ane jo sAdhaka jAgRta haze to avazya te guNa pramoda ane tenA phaLarUpa guNagrahaNanI vivekapUrNa ane vaijJAnika prakriyAne anusaravAnuM cAlu karI deze. guNapramodathI prerAIne saMtajanonI te dareka prakAre sevA-zuzruSA karaze jema ke temane joIne UbhA thaI javuM, aMjali ke hAtha joDI praNAma karavA, sAme levA javuM, temanI pAchaLa pAchaLa vinayapUrvaka cAlavuM, teone ucca Asana ApavuM, temanI prakRtine anurUpa vartavuM, vidAyanA samaye daravAjA sudhI ke gAmanI sarahada sudhI temane mUkavA javuM ane prAMte temanI AjJAnuM ArAdhana karavuM e ityAdi temanI bhaktinA vividha prakAro bhajaze. jyAM kharekhara Ama banaze tyAM te sAdhaka alpakALamAM pote ja saMta banI jaze. kAraNa ke, pArasameM aura saMtameM baDo aMtaro jAna, vo lohA kaMcana kare, vo kare Apa samAna.' zuM A prakAra ApaNane darekane mAnya nathI ? zuM AvA bhAva vinA ApaNuM sAdhakapaNuM kharekhara nyAyapUrNa kahI zakAya ? A bAbatamAM vivekapUrvaka vicAra kartavya che. (2) karuNAdAna A prakAranA dAnamAM duHkhapIDitonA dardIne dUra karavAnA AzayanI mukhyatA hoya che. ahIM jene dAna ApavAmAM Ave che te vyakti ghaNuM karIne dAna ApanAra vyakti karatAM vizeSa guNavAna hotI nathI. A kAraNathI A prakAranA dAnamAM dAtAnA dilanI anukaMpAno bhAva mukhya che ke jenA vaDe prerAIne vividha prakAranAM duHkhothI duHkhI thaI rahelA manuSyo pratye sahAnubhUti darzAvIne tana, mana ke dhana dvArA dAtA sahAya kare che. nidhanone, bhikhArIone, duSkALapIDitone pUra ke ativRSTithI pIDitone, bhUkhyAMne, tarasyAMne, rogapIDitone, anAthone, vidhavAone garIba vidyArthIone, AMdhaLA-baherA-lUlA-laMgaDA ke anya aMgarahita Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna 11 manuSyone, gAMDAone, asthira magajavALAone ke AvAM bIjAM duHkhadardothI pIDAI rahelAM manuSyo ke prANIone temanuM tAtkAlika duHkha dUra karavA mATe je koI prakAranI sahAya dila dravita thavAthI dAtA Ape te prakArane karuNAdAnano prakAra gaNI zakAya. ahIM nAta-jAtano, deza-paradezano, guNavAna-durguNIno, svadharmI-paradharmIno ke evo koI vyavahArabheda karavAno nathI. mAnavamAtra ke prANImAtranuM duHkha dUra thAya te ja AzayanI ahIM mukhyatA che. ahIM dAna lenAra pratye bahumAna-satkAra-pUjyatAnA bhAvanI mukhyatA nathI, paNa mAtra prema ane maitrIbhAvathI utpanna karuNA ane anukaMpAnA bhAvanI ja mukhyatA che. jene sAmAnya rIte sAmAjika dAna kahI zakAya tevA dAnano paNa AmAM ja samAveza thaI jAya che. jo ke AvA sAmAjika dAnanI zarUAta potAnA kuTumbAdithI thAya che eTale ke bhAIo, baheno, bhANiyA, bhatrIjA ane bIjA kuTuMbIjano sajjana puruSanA puNyodayathI avazya lAbha pAme ja che paNa sAcA puNyazALInuM dAna tyAM aTakI jatuM nathI, te to vistaratuM ja jAya che. haoNspiTala mATenuM dAna, dharmazALA baMdhAvavA mATenuM dAna, kUvAtaLAva-bagIcA banAvavA mATenuM dAna, jJAtinI vADI, TAunahaoNla, zALA-kaoNleja-haoNsTela vagere banAvavA mATe ApeluM dAna vagere vividha prakAranA samAjakalyANane anulakSIne thatAM sarva dAna mukhyapaNe dAnanA A vibhAganA eka peTAvibhAga tarIke gaNI levAM. A prakAramAM samAjautthAna, sAmUhika-kalyANa ane samAjasaMsthAkIya pravRttinA utkarSanI bhAvanA mukhyapaNe rahelI che. (3) abhayadAna sarva prakAranAM dAna madhye abhayadAna te zreSTha dAna che. abhayadAna eTale jagatanA samasta jIvone potAnA taraphathI nirbhayatA prApta thAya tevA prakAranI jIvanacaryA. A prakAranA dAnamAM koI paNa bAhya sAmagrInI AvazyakatA nathI ane tethI AvuM dAna badhA ja manuSyo karI zake che, paraMtu A dAnanI vizeSatA e che ke temAM satata AtmajAgRtinI jarUra che. AvA dAnamAM pravartanAra sAdhaka pote potAnA zarIrathI koIne paNa koI paNa prakAranuM nukasAna na pahoMcADe. vANIthI evuM kAMI paNa bole nahi ke jethI bIjAnuM dila dubhAya ke manathI paNa evuM kAMI ciMtave nahi, jemAM bIjA jIvonuM bUruM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sAdhaka-sAthI hoya. Ama manathI, vacanathI ane kAyAthI koIne paNa koI prakAranuM duHkha na devAya tevo AtmajAgRtipUrvaka prayatna karavAmAM Ave tyAre abhayadAnanI siddhi thAya che. sUkSma dRSTie vicAratAM AvuM abhayadAna saMpUrNapaNe ApavAnI zakti sarvasaMgatyAgI mahApuruSomAM che, chatAM ApaNe saue emAM yathAzakti pravartI Atmazreya sAdhavuM yogya ja che. (4) jJAnadAna je dAna vaDe karIne jagatanA jIvonA janma-maraNano kAyama mATe nAza thaI temane zAzvata AnaMdanI prApti thaI zake te dAnane jJAnadAna kahIe. jo ke sAmAnyapaNe AvuM dAna zAstrajJa vidvAno ke jJAnAbhyAsI sagRhastho karI zake che, to paNa mukhyapaNe A kakSAnuM jJAnadAna karavAnI yogyatA samyagujJAnanA bhaMDArasvarUpa, parama prajJAvAna, zAstrapAraMgata zrI AcArya mahArAja athavA munIzvaromAM che. " A dAnamAM dAtA puruSo bhavya jIvone temanA kalyANa arthe sarvatomukhI ane sUkSma evA tattvavijJAnanuM dAna kare che. A dAna upadeza-pravacana, dharmacarcA vagerenA mAdhyama dvArA ApavAmAM Ave che. A dAna vaDe karIne dAtAra ane dAna lenAra bannenA AtmAone uttama lAbha ane prAMte paramapadanI prApti thAya che. dAnano mahimA (1) bhAratIya samAjamAM traNa paMktinA puruSonuM sthAna uttama che ? bhakta, dAtA ane zUrane janma ApavA mATe mAtAne preraNA karatI nIcenI lokokti samasta gujarAtamAM prasiddha che : "jananI jaNa to bhakta jaNa, kAM dAtA kAM zUra, nahitara raheje vAMjhaNI, mata gumAvIza nUra." mahArAjA zreyAMsa, mahArAjA karNa, zibi rAjA, samrATa harSavardhana, rAjA bhoja, bhAmAzA, jagaDuzA vagere aneka prasiddha dAnavIra puruSoe uttama rIte dAnadharmamAM pravRtti karIne ApaNane paNa dAnadharmamAM pravartana karavA mATe preraNA karI che. (2) dhananI traNa gati cheH nyAyapUrvakano vaparAza, udAratApUrvakanuM dAna ane puNyakSaya thatAM nAza.A jANI vivekI puruSo avazya dAnamAM pravRtta thAya che. bhakta, bhAratIya samA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna 13 (3) dAna te gRhasthadharmano mULa pAyo che. jyAM dAna nathI tyAM bhAratIya paddhati pramANeno sAco gRhasthAzrama kahI zakAto nathI. (4) A jIvanamAM zAMti ane saMtoSane vadhAranAra jagatamAM sarvatra suyazane phelAvanAra, anya jIvone sukha-sagavaDa denAra, paralokamAM uttama gatie pahoMcADanAra ane aMte mokSa rUpI zAzvata padane denAra A dAnadharma che. vivekI puruSo teno saraLa hRdayathI sahajapaNe svIkAra kare che. (5) uttama gRhastha potAnI cokhkhI AvakanA 25 TakA, madhyastha gRhastha 10 TakA ane jaghanya gRhastha 6 TakA dAnakAryomAM vApare che. ATalI kaDaka dAnacaya prAcIna AcAryoe svIkArI che. (6) sazakta zarIranuM saphaLapaNuM tapa ane bhajanathI, zrImaMtAInuM saphaLapaNuM dAnathI ane sattA tathA buddhinuM saphaLapaNuM paropakArathI che tema jANo. | (7) mAgyA vinA ja je dAna kare te sarvazreSTha dAnI jANavo. | (8) dAna samAna koI moTo bhaMDAra nathI, lobha samAna koI duzamana nathI, zIla (cAritra) jevuM koI AbhUSaNa nathI ane saMtoSa jevuM koI dhana nathI. (9) uttama puruSonI saMpattinuM prayojana anya jIvonI vipattino nAza karavo te che ane te kArya karavAne lIdhe ja tenuM lakSmI' evuM nAma paDyuM che. dAnanAM jIvaMta dRSTAMta lagabhaga I.sa. 1900nI vAta. pUjya gaNezaprasAda varNajI buMdelakhaMDanA eka mahAna saMta thaI gayA. teo padayAtrA dvArA tIrthATana karatA karatA nAsika pAse gajapaMthA nAmanA tIrthamAM AvI pahoMcyA. dharmazALAmAM teone eka zeThano bheTo thaI gayo. zeTha bhadrika ane dayALu hatA. A brahmacArIne joIne temaNe kahyuM : "mahArAja ! ApaNe sAthe ja parvata para caDIzuM ane bhojana paNa sAthe ja karIzuM." traNa mahinAnI padayAtrAthI thAkelA varNIjIe e bAbatamAM saMmati ApI. parvata para darzanapUjana karI nIce AvI bhojana laIne taLeTInA maMdiramAM darzana karavA gayA. zeThe to pAMca rUpiyA lakhAvyA. vaNajI pAse eka Ano hato paNa te to 1. te jamAnAmAM dasa AnAnA eka maNa ghauM ane eka rUpiyAnuM ATha kilo tela maLatAM hatAM. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI AgalA divasanA caNA lAvavA mATe rAkhyo hato. vaNajIe vicAryuM : "have zuM karavuM ? dAna to karavuM ja hatuM. mATe "je nasIbamAM haze te maLI raheze" ema vicArI eka Ano ApI dIdho. munImane letAM saMkoca thayo ane zeThe paNa thoDuM smita darzAvyuM. paNa mAro aMtaraMga bhAva dRDha hato tethI A eka AnAnA dAnathI paNa mArA AtmAmAM prasannatA hatI ane dharmabhAvamAM te dAna vaDe karIne mane je dRDhatA thaI te haju paNa barAbara yAda che." A eka AnAnuM dAna ke potAnI samasta rokaDa milakatanuM ghana ? vAcakavarga vicAre ane potAnI dAnazIlatAnuM yathArtha mUlyAMkana kare. | [2] IzvaracaMdra vidyArAgara baMgALanA eka mahAna pratibhAzALI puruSa thaI gayA. eka divasa teo kalakattAnA eka rastA parathI pasAra thaI rahyA hatA. temanI najara eka udAsa mANasa para paDI. teoe tenI pAse jaIne pUchayuM ke te zA mATe ATalo badho udAsa hato. vidyAsAgarajInA dIdAra joIne pelA bhAIe kahyuM, "bhAI, javA do e vAta. tame mane mArA kAmamAM madada karI zakazo nahIM. e vAta bahu moTI che." paNa ema javA de te bIjA. vidyAsAgare to tyAM aDDo jamAvyo. Akhare pelA mANase kahyuM ke potAnI putrInA lagna mATe teNe karaja karyuM hatuM. te karaja cUkavI zakavAnI tAkAta na hovAthI tenA upara kesa thayo hato. vidyAsAgarajIe te kesano naMbara ane korTanuM saranAmuM laI lIdhAM. Akhare kesano divasa AvI pahoMcyo tyAre tene kahevAmAM AvyuM ke tenA karaja peTe nIkaLatI rakama koIe bharapAI karI dIdhI che ane tethI te kesa have patI gayo che. A mANasane zI khabara ke vidyAsAgarajIe ja tenA paisA cUkavI dIdhA hatA ! kevuM guptadAna ! lenArane ja khabara nahIM ke dAna koNe ApyuM ane zA mATe ApyuM ? mAtra sva-paranA sAcA kalyANathI jyAM koI paNa prakAranA badalAnI AzA vinA dAna apAya che te ja dAnanI parAkASThA. WWW.jainelibrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAna 15 I.sa. 1656nI sAla. chatrapati zivAjIe rAyagaDhathI AvI satArAnA killAmAM nivAsa karyo hato. jaya jaya raghuvIra samartha" Avo maMtra mahArAjane kAne paDyo. turata teoe tapAsa karAvI to mAluma paDyuM ke svAmI rAmadAsa pote ja bhikSArthe AvyA hatA. zivAjIe vicAra karyo ke zuM ApavuM ? hIrA-mANeka, sonuM-cAMdI, anna-vastra ke bIjuM kAMI ? temanuM mana kyAMya mAnyuM nahIM. eTalAmAM temane vicAra sUjhayo ane tarata eka ciThThI lakhI te ciThThI rAmadAsa svAmInI jhoLImAM nAkhI. svAmI rAmadAse kahyuM : "zivAjI ! kAgaLanA TukaDAmAM te zuM ApyuM ? kAMI loTa Apyo hota to bhojana paNa banata." zivAjIe kahyuM: 'gurudeva ! meM yogya bhikSA ja ApI che. samarthe uddhavane ciThThI vAMcavA kahyuM. temAM lakhyuM hatuM ? 'Aja sudhI je kAMI meLavyuM te badhuM gurujInA caraNe, sAthe zivAjI ane temanI rAjyamudrA paNa." rAmadAsa : 'zivAjI ! have tuM zuM karIza ?" 'ApanI sevA.' zivAjIe uttara Apyo. "to uThAva jhoLI ane cAla amArI sAthe bhikSA mATe." zivAjIe bhikSuka thaIne gAmamAM bhIkha mAgI, nadIkinAre rasoI banAvI ane badhA jamyA. rAmadAsaH zivAjI ! ame to rahyA vairAgI. amAre rAjyane zuM karavuM che ? tuM ja te pAchuM laI le." zivAjI taiyAra to na thayA, paraMtu AzIvadapUrvaka potAnI pAdukA ane bhagavuM vastra ApI jyAre rAmadAse AjJA karI tyAre guruAjJA mAnavA sivAya zivAjIne bIjo chUTako nahoto. zivAjIe jIvanabhara guruAjJA pramANe nyAyapUrvaka prajAnuM pAlana karyuM. sarvasvanuM dAna ApanAra ziSya ane parama niHspRhI guruno kevo sonA-sugaMdha jevo sumeLa ! Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ dayA dayAnuM sAmAnya svarUpa koI paNa jIvane duHkha na devuM tene sAmAnya rIte dayA kahevAmAM Ave che. uttama ane pUrNa dayAnA pAlaka to teo che ke jeoe jagatanAM rAI prapaMcakAryono tyAga karI saMpUrNa sAdhaka dazA(Full-time Sadhana)ne aMgIkAra karI che, chatAM paNa ApaNe ApaNI zakti pramANe avazya dayA pALI zakIe chIe. dayApAlanano sAmAnya krama ApaNe koI paNa kArya karatA hoIe - gharanuM, dhaMdhAnuM ke samAjanuM - te vakhate jo yatnapUrvaka vartIe to ghaNA niraparAdhI jIvono ghAta thato aTakI zake. khAtAM, pItAM, nahAtAM, rasoI karatAM, copaDIo ke anya vastuo letAM-mUkatAM, jo ApaNe jAgRti rAkhIe to kIDA-makoDA, mAkhI, kaMsArI, viMdA vagere aneka nAnAM jaMtuonI hiMsA aTakAvI zakAya. jo ApaNe kharekhara AvAM nAnAM jaMtuo pratye komaLa bhAva rAkhavA taiyAra thayA hoIe to moTA prANIo jevAM ke kUtarAM, gAya, bheMsa, gheTAM, bakarAM, gadheDAM, ghoDAM ke sauthI uttama evA mAnavajIva pratye kevI rIte nirdayatA rAkhI zakIe ? ahIM vizeSa ema che ke moTA jIvo pratye dayAvALA thavA mATe ApaNe nIce pramANe vartavuM yogya che ? ApaNe koI paNa pazuone pALyAM hoya athavA amuka hetu mATe rAkhyAM hoya to temane samayasara AhArapANI tathA varasAda, garamI, ThaMDIthI yathAyogya rakSaNa ApavAnI vyavasthA karavI joIe. prANIo, nokaro vagere pAsethI vadhAre paDatuM kAma laI temanI pAse veTha na karAvavI ke zoSaNa na karavuM. - vepArI tarIke kALAMbajAra karIne behada napho laIne anyAyapUrvaka bIjAnuM dhana AMcakI laI temane duHkha na devuM. koI garIba grAhaka Avyo hoya ane jarUrI anAja, kApaDa vagere Avazyaka vastu mATe 25-50 paisA khUTatA hoya to haDadhUta karIne tene kADhI , , Teva Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA na mUkatAM jema tenI jarUriyAta pUrI thAya tema vartIne baMnene upakAraka hoya tevo toDa kADhavo joIe. ApaNe, gharamAM bALako, moTerAM, nokarI, DrAIvara, mALI cokIdAra vagere pratye tathA pADozIo, poLanA vAsIo ke sosAyaTInA rahIzo sAthe tathA samAjanAM anya samasta bhAIbaheno pratye komaLa bhAvathI vyavahAra karIe. Ama karavAthI koInI sAthe jhaghaDo-mArAmArI nahIM thAya. bolavA vageremAM paNa apazabdono upayoga nahIM karavo paDe ke apamAnajanaka bhASA vaDe sAmA mANasanuM hRdaya bhedAI javAno prasaMga paNa nahIM Ave. sAdhakane niraMtara bhAna rahevuM joIe ke te koI paNa vyaktine koI paNa prakAranuM nukasAna irAdApUrvaka karavA mAgato nathI tathA tethI te anyanI niMdA vageremAM paNa pravartato nathI tathA bane tyAM sudhI anyanuM manathI paNa bUruM icchato nathI. dayApAlanano vizeSa krama A pramANe jANe sAmAnya dayApAlanano krama thayo. sarvajJa paramAtmAe ane nigraMtha AcAryoe potAnA viziSTa jJAnathI ane jIvanathI jagatanA jIvone dayAno eTalo to sUkSma sacoTa ane vaijJAnika upadeza karyo che ke temanA vaDe praNIta dharmanuM bIjuM nAma dayAdharma" athavA "parama ahiMsAdharma lokamAM pracalita thayuM che. bina zAkAhArI bhojana - pachI te mAMsa, mAchalI ke IDAnA svarUpamAM hoya - te sthaLa saMkalpapUrvakanI hiMsA ane atyaMta krUratAnuM dyotaka che, kAraNa ke koInA prANa ke garbhane baLajabarIthI jhUMTavI lIdhA vinA AvuM bhojana banI zakatuM nathI. DuMgaLI, lasaNa, baTATA, sUraNa vagere kaMdamULanA bhakSaNamAM ghaNA sUkSma jIvono ghAta kahyo che. vaLI te lIdhA vinA kAMI zarIrasvAthyamAM moTI UNapa AvI jatI nathI, tethI vivekI ane zraddhALu puruSoe te vastuono bhojanamAM prayoga na karavo te ja yogya che. rAtre bhojanAdino AraMbha karavAthI aneka sUkSma jaMtuono ghAta thAya che. A pramANe rAtribhojanano paNa yathAzakti tyAga dayApAlanamAM madadarUpa che. sUkSma dayA pALI zakavAnuM sAmarthya Ave te mATe jIvonA utpattisthAna AdinuM jJAna Avazyaka che. ghAsa upara cAlavuM, vinA prayojana aNagaLa pANInuM DhoLavuM, cAlatAM cAlatAM vADanI meMdI toDavI ke phlo toDavAM, prayojana vagara jamIna khodavI, barapha, vAsI loTa, phUga caDelAM phaLAdino AhAramAM upayoga karavo vagere aneka prakAre vartavAthI sUkSma dayApAlana banI zakatuM nathI. mATe vivekI sagRhasthoe A bAbatonuM lakSa rAkhavuM joIe. A Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 sAdhaka-sAthI viSayano vizeSa vistAra "AtmajAgRti' prakaraNamAMthI avalokavAnI vAcakane vinaMtI che. dayApAlananA A sAmAnya gRhasthopayogI prakAronuM kathana thayuM. munidharmamAM to AnAthI paNa vizeSa, ane sUkSma prakAronuM pAlana Avazyaka che, paraMtu viSayanA vistArabhayathI tema ja sAmAnya sAdhakane sIdho saMbaMdha na hovAthI dayApAlananA te atigahana viSayonuM pratipAdana atre choDI devAmAM Ave che. paramArthadayA - nizcayadayA svadayA atyAra sudhI lokaprasiddha dayAnA svarUpano vicAra karyo. A AtmA anAdi kALathI potAnA svarUpanuM yathArtha jANapaNuM na pAmavAthI rAga-dveSaajJAnAdi bhAvone vaza thaIne potAnA uttamottama jJAna-darzana-cAritraAnaMda Adi guNono nAza karI rahyo che. AvI rIte thato sva-AtmAno ghAta rokavA mATe mAre kyA upAyathI A ajJAna-rAga-dveSane utpanna thatA rokavA e Adi sUkSma vicAromAM udyamavaMta thavuM te paramArthadayA athavA svadayApAlanano yogya upAya che. AvI nizcayadayA pALavAno dareka sAdhake potAnI zakti pramANe jarUrathI prayatna karavo joIe. potAnA AtmAmAM rAgadveSAdinI utpatti rokI laIne jeo nizcayadayAnA pAlaka thayA che tevA parama samAdhinA svAmI, mahAsamartha satparuSo ApaNane sarvane sarvathA. vaMdanIya che. dayAdharmano mahimA (1) bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, gharma na bIjo dayA samAna. abhayadAna sAthe saMtoSa, gho prANIne daLavA doSa. satya, zIla ne saghaLAM dAna, dayA hoIne rahyAM pramANa. dayA nahIM to e nahIM eka, vinA sUrya kiraNa nahIM dekha. (2) dayA jagatanI jananI che, dayA satya AnaMdanI saMtati che, dayA uttama gati che ane dayA ja sAcI lakSmI tathA uttamottama guNa che. tenAthI ja svarga ane mokSasukhanI prApti che, te ja AtmAnuM badhI rIte hita karanArI WWW.jainelibrary.org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayA ane sarva kaSTa ane vipattione haNanArI che. (3) vyavahArajIvanamAM jo ApaNe ApaNI putrapautrAdi saMtatinuM khUba prema ane kALajIthI jatana karIe chIe to kyA nyAyathI ApaNe bIjA jIvonI saMtatino ghAta karIe ? (4) tapa, zAstrajJAna, vratAdinuM pAlana, dhyAna, dAna, saccAritranuM sevana - A badhAyanI jananI dayA (ahiMsA) che, mATe sarvadharmasAdhanAnI siddhi mATe dayAdharmanuM mahAna prayatnathI pAlana karavuM joIe. (5) dayALu tathA vinayavAna rahevuM ane saccAritravAna banavuM te ja parama dharmane pAmavAno uttama upAya che. (6) hiMsA te pazutAnI vRtti che, mAnavatAnI nahi. jo ApaNe mAnavane AtmavikAsalakSI svIkAryo hoya, to ApaNe hiMsA AcarI zakIe nahi. (7) dharmarUpI kalpavRkSanuM je bIja che, vizvanAM sarva prANIone je sarva rIte sukha ApanArI che ane anaMta duHkhono je vyuccheda karanArI che te dayArUpI devI jayavaMta varto. (8) vAstavamAM te puruSa ja zreSTha che jenA jIvanamAM dayAdharma niraMtara prakAzato hoya, je amRtavANI bolato hoya ane jenAM netra namratAvaza haMmezAM nIcAM DhaLelAM hoya. | (9) tanathI, manathI ane vacanathI jeo koI paNa prANIne du:kha detA nathI tevA uttama puruSanuM darzana karavAthI aneka pApakarmono nAza thAya che. (10) saghaLA matanAM saghaLAM zAstromAM e ja siddhAMta che ke dharmanuM mULa dayA che. jyAM dayApAlananuM lakSa nathI tyAM pApanI ja pravRtti che. A kAraNathI sAdhaka jIvoe koI paNa bahAnA heThaLa dayAdharmano tyAga karI saMkalpapUrvaka jIvono ghAta karavo joIe nahi. dayAdharmanAM jIvaMta dRSTAMto baMgALamAM IzvaracaMdra vidyAsAgara nAme eka mahAna puruSa thaI gayA. IzvaracaMdra temanA mitra girIzacaMdra vidyAratnanI sAthe kAlanA gAma tarapha jaI rahyA hatA. tyAM temaNe rastAnI eka bAjue eka majUrane sUtelo joyo. tene jhADA-UlaTInI bImArI lAgu paDI hatI ane tethI tenAM kapaDAMmAMthI durgaMdha AvatI hatI. AjubAjuthI pasAra thatA loko moDhuM eka Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 bAju pheravI, mo para rUmAla DhAMkI cAlyA jatA hatA. te majUranuM poTaluM paNa tenI pAse paDyuM hatuM. sAdhaka-sAthI A dRzya jotAM IzvaracaMdra AkhI vAtano marma pAmI gayA. temaNe te majUrane potAnA khabhA upara mUkyo ane girIzacaMdrane peluM poTaluM upADI potAnI sAthe AvavA sUcanA karI. banne jaNA cAlIne kAlanA gAmamAM pahoMcyA. dharmazALAmAM pahoMcI saunA rahevAnI vyavasthA karI ane pelA majUra mATe vaidyane bolAvI lAvyA. barAbara sAravAra thatAM pelo majUra be divasamAM haratopharato thaI gayo. IzvaracaMdra kahe : "bhAI ! mAruM kAma pUruM thayuM. have huM jAuM chuM.' ema kahIne tene thoDA paisA ApyA ane pote girIzacaMdra vidyAratnanI sAthe potAnA kAma mATe cAlI nIkaLyA. pelo majUra to A ajANyA daivI puruSanI udAratA joIne digmUDha ja banI gayo. AvA hatA dayAvatAra zrI IzvaracaMdra vidyAsAgara. dhanya temanI niHsvArtha sevA ane dhanya temano Avo alaukika dayAbhAva !! [2] Arya saMskRtinA mahAna puraskartA ane banArasa hiMdu vizvavidyAlayanA saMsthApaka mahAmanA zrI madanamohana mAlaviyajI ApaNA dezanA eka mahAna puruSa thaI gayA. teo jyAre vidyArthI avasthAmAM hatA tyAranI A vAta che. teonI dRSTi eka divasa eka azAMta kUtarA upara paDI. te ahIMthI tahIM doDatuM hatuM, kAraNa ke tenA kAna upara koI ghA paDyo hato. teo tenI pAse gayA ane khAvAnuM ApyuM. tyAra pachI teo te kUtarAne DhoranA davAkhAne laI gayA. vaighe davA ApI ane pachIthI kahyuM : "madanamohana ! AvA kUtarAone koIka vAra haDakavA lAge che tethI ghaNAMne karaDe che, mATe dhyAna rAkhaje.' mAlaviyajI kAMI ema Dare evA nahotAM. te to barAbara davA lagADIne jyAM sudhI te kUtaro zAMtithI na sUto tyAM sudhI tyAM ja besI rahyA. ApaNe rastAmAM saDelA ke bImAra kUtarAo joIe chIe tyAre ApaNAmAM te kUtarAo pratye kevo bhAva Ave che ? A vAta vicArIe to mahApuruSonA dayAdharmano ApaNane mahimA Ave ane saunI aMdara AtmAne jovAnI anupameya dRSTi pratye ApaNuM lakSa jAya. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya sAmAnyapaNe kahIe to brahma eTale AtmA ane caryA eTale AcaraNa. AtmAne prApta karavA mATe je AcArasaMhitA upakArI che tene brahmacarya kahI zakAya. brahmacaryano viSaya eTalo vyApaka, eTalo sUkSma, eTalo vizALa ane eTalo jaTila che ke tenuM sarvatomukhI vizleSaNa brahmaniSTha, AtmAnubhavI sadguru ja mahad aMze karavAne samartha che. Ama chatAM dezakALane anusarIne, pUrvAcAryonA nyAyAnusAra, svalpa svAnubhava pramANe tenuM saMkSipta vivaraNa karavAmAM Ave che, te atIndriya AnaMdanA icchuka puruSonA AtmAnA pradezone pramoda pamADanAruM nIvaDo ane te uttama vratanI ArAdhanA pratye temano puruSArtha jAgo. bhUmikA Arya saMskRtinA puraskartAoe mAnavajIvananA sAmAnya rIte cAra puruSArtha svIkAryo che : dharma, artha, kAma ane mokSa. A cAra puruSArthanI sAmAnya siddhi mATe teoe brahmacarya, gRhastha, vAnaprastha ane saMnyasta ema cAra prakAranA AzramonI paNa prarUpaNA karI che ane janasAmAnyane khyAlamAM rAkhatAM A vyavasthA bahudhA upayogI sAbita thaI che. eka nAno varga samAjamAM evo paNa che ke je pUrvasaMskAravaza tema ja sagurusatsaMga ane mumukSatAne jore bALapaNathI ja AjIvana brahmacaryano svIkAra karI jIvanasAdhanAmAM lAgI jAya che. jo yathArtha dRSTi saMprApta thAya to AjIvana brahmacaryathI aneka viziSTatAonI ane AtmasiddhinI prApti sahelAIthI thaI zake che, ema aneka saMta-mahAtmA ane AcAryonA jIvanathI pragaTapaNe sAbita thayuM che. brahmacaryanI sAdhanA (1) sAmAnya saddagRhasthanI apekSAe (2) mumukSu ane jJAnInI apekSAe (3) saMpUrNa brahmacarya. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. sAdhaka-sAthI (1) sAmAnya sadguhasthanI apekSAe A kakSAnA sAdhakone potAnA dhaMdhA-rojagAra, kuTuMba-vyavasthA ane samAja-saMbaMdho sAcavIne sAdhanA karavAnI hoya che. teo mAtra ziSTAcAranA nAte athavA dharmagurunA kahevAthI amuka rIte brahmacarya pALavA mATe prayatnazIla hoya che. ahIM to samAjamAM potAnuM nAma sadAcArI tarIke rahe ane lokomAM cAritravAna kahevAya te dRSTithI parastrIgamanano pote tyAga kare che. ahIM adhyAtmadRSTinI taddana gauNatA che, kAraNa ke brahmacaryanuM svarUpa vagere vizeSapaNe jANyAM nathI. sAmAnya rIte janasamAjamAM UMcA sthAnane prApta puruSo pAsethI ja saccAritranI apekSA rAkhavAmAM Ave che tene adhIna thaI, tema ja durAcAranA zArIrika ane sAmAjika geraphAyadAone lakSamAM laIne ahIM sAmAnya rIte ekapatnIvratanuM pAlana hoya (2) mumukSu ane jJAnanI apekSAe ahIM samajaNapUrvakanA brahmacaryanI zarUAta thAya che. brahmacarya te zArIrika, mAnasika, sAmAjika ane AdhyAtmika - sarva prakAranI unnatinuM mULa kaI kaI rIte che tenuM vaijJAnika pRthakkaraNa karIne potAne sarva rIte sukhakara ane upayogI hovAthI ahIM brahmacaryavratamAM sAcI prIti utpanna thaI hoya che. svAdhyAyamAM, bhaktimAM, dharmavAtanA prasaMgomAM, AtmabhAvanAmAM, AsanasiddhimAM, vividha prakAranA dhyAnamAM brahmacaryapAlana viziSTapaNe sahakArI che, ema jANIne tenA vyAvahArika ane pAramArthika svarUpanI sAdhanA ahIM cAlu thAya che. jyAM sudhI niyamathI svadArAsaMtoSa na rahe tyAM sudhI tIvra saMklezanA bhAva maTatA nathI to svAdhyAyazIlatAnI kevI rIte siddhi thAya ? Avo sAdhaka zAstrokta vidhi pramANe krame karIne potAnI jIvanacaryAne goThave che ane nIcenAM je je kAraNo brahmacaryapAlanamAM bAdhArUpa hoya te te sarva kAraNone potAnI zakti pramANe choDIne ane sahAyaka hoya tevA kAraNone aMgIkAra karIne potAnA abhyAsarUpa vratamAM sthira thAya che ? (1) vAraMvAra satsaMgano yoga ane saMta-mahAtmAono paricaya. (2) prazasta kramanuM niyamathI anusaraNa, eTale ke manane jarA paNa navaruM , na rahevA detAM kAMIne kAMI sArA kAryamAM niraMtara joDAyeluM rAkhavuM. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya (3) sanzAstrono paddhatipUrvaka ane niyamapUrvaka abhyAsa. (4) paramAtmAnI bhakti-pUjA-stuti vaDe vinayaguNanI ArAdhanA ane potAnA doSo pratye sajAgatA. (5) sArI Tevo pADIne ane upayogI niyamo dhAraNa karIne vyasanarahitatAnI siddhi ane niyamita jIvana jIvavAnI Teva, jethI indriyo ane mananuM jItavuM saraLa thAya ane sAdhanAmAM mana saheje sthira thaI zake. (6) manane unmatta banAvanAra bAhya sAdhanono paricaya, nATaka, sinemA, bhavAI, kalaba, aziSTa manoraMjanamAM na joDAvuM te. (7) aziSTa sAhityano aparicaya - kAmottejaka vArtAo, phoTAo, navalikAo ke gAyana-nATako na vAMcavA ane te pustako vagere potAnI pAse paNa na rAkhavAM. (8) AhAraviSayaka zistamAM bahu marI-masAlAvALA padArthono ane DuMgaLI-lasaNa vagereno tyAga. mAMsAhAra, dArU ane gAMjo carasa-aphINano sarvathA tyAga. bahu gariSTha padArtho ghI-dUdha-malAI vagerenuM mAtra amuka pramANamAM ja grahaNa jethI sAmAnya zarIra-svAthya jaLavAya, paraMtu indriyo unmatta bane nahIM. roTalI, dALa, bhAta, zAka, kaThoLa, phaLa, chAza, khAkharA, DhebarAM tathA pANI ane pravAhIno pUratA pramANamAM upayoga karavAthI bhojanaviSayaka sAttvikatA tema ja tAttvikatA jaLavAze. zarIra ane mana praphullita raheze ane prasannatAthI svAdhyAyasatsaMga-dhyAnamAM mana lAgI jaze. prasaMgopAtta vacce vacce alpAhAra ane rasAsvAdatyAganA abhyAsathI sAdhanAmAM gatizIlatA Avaze, zarIra halakuM raheze, pramAdano nAza thaze ane AsananI sthiratA vadhaze. A kakSAnI sAdhanAmAM tattvano abhyAsa paNa sAthe sAthe karavAno hoya che. Ama, brahmacaryapAlana te mAtra zArIrika prakriyA nathI, paNa AtmajAgRtinI satata sAdhanA che, ema sAdhakane sadbodha dvArA nizcaya thAya che. ahIM niyamapUrvaka svadArAsaMtoSa varte che eTaluM ja nahIM paNa jyAre jyAre alpapaNe svastrIno prasaMga thaI jAya che tyAre tyAre te vize kheda ane prAyazcita sahita potAnA AtmabaLa vize dhikkAranI bhAvanA Upaje che. pharI pharI sadbodha, satsaMga, tIrthayAtrA ane tattvAbhyAsa dvArA brahmacarya vize bahumAna lAvI sAdhaka pUrve thayelA hanumAna, bhISmapitAmaha, bhagavAna Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 sAdhaka-sAthI neminAtha (ariSTanemi), bhagavAna pArzvanAtha, sudarzana zeTha vagere uttama puruSonAM cAritranuM smaraNa karIne potAnA AtmAne preraNA Ape che. A jamAnAmAM mahAtmA gAMdhIjI ane zrIrAmakRSNa paramahaMse vivAhita jIvanamAM rahIne paNa brahmacaryasAdhanAnAM suMdara ane preraNAtmaka jIvaMta dRSTAMto ApaNI samakSa rajU karyA che. A kakSAmAM mahinAmAM bArathI mAMDIne aThThAvIsa divasa sudhInuM ke tethI vadhu brahmacaryapAlana hoya che, jethI sAdhanA vize paNa sthiratA prApta thavAmAM ghaNI saraLatA rahe che. (3) saMpUrNa brahmacarya pAramArthika dRSTie joIe to A dazA alaukika che. tenI kharekharI prAti virakta AtmajJAnI puruSane ja hoya che. ahIM vratanuM saMpUrNa pAlana hoya che. jo ke paramArthaSTie to nigraMtha munIzvaro A mahAvratanA dhAraNa karanArA che, kAraNa ke jJAnasaMyamanI sAtizaya sAdhanAnA phaLasvarUpe teone ja AtmAmAM kharekharI ramaNatAlInatA-caya hoya che, chatAM paNa kramazaH sAdhanA dvArA jeoe brahmacaryamAM sthiratA prApta karI che tevA manuSyone paNa vacana ane kAyAthI saMpUrNa ane manathI yathAzakti pAlana A kakSAe siddha thAya che. moTA bhAge AvA manuSyo potAnA vratanA nirdoSa nibhAva mATe koI gurukuLa, Azrama ke paramArthasaMsthAmAM rahevAnuM pasaMda kare che, kAraNa ke tevA saMjogomAM potAne satsaMga ane Atmabodhano satata paricaya thaI zake che ane potAnI AtmadazA AgaLa vadhAravAmAM dareka jAtanI madada maLe che. AvA sAdhako ghaNuMkharuM pUrNa-sAdhaka (Full-time Sadhakas) hoya che. koI koIne pUrvanA gRhasthAzrama saMbaMdhI alpa javAbadArI bAkI rahI gaI hoya to te nibhAvavA mATe koI koI vAra ghera javuM paDe che paNa kame karIne te javAbadArI paNa jayAre pUrI karI nAkhavAmAM Ave tyAre nitAnta AtmasAdhanAne vize laya lAge che ane pUrNa-brahmacarya tenA kharekharA svarUpamAM pragaTe che. kahevAnI bhAgye ja jarUra che ke jyAre A sAdhakone khAsa kAraNathI ghera javuM paDe che tyAre teo pote alaga ekAMta oraDAmAM rahe che, potAno nityakrama jALave che ane khAsa jarUrI hoya te sivAyanAM duniyAnAM kAryomAM rasa letAM nathI ane pharI pAchA kAma pate ke turata ja satsaMganA yogamAM cAlyA jAya che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya 25 brahmacaryano mahimA (1) nIrakhIne navayauvanA leza na viSaya nidAna; gaNe kASThanI pUtaLI te bhagavAna samAna. * eka viSayane jItatAM jItyo sahu saMsAra; nRpati jItatAM jatiye daLa-pura ne adhikAra. pAtra vinA vastu na rahe pAtra AtmikajJAna pAtra thavA sevA sadA, brahmacarya pratimAna. (2) te(paramAtma tattva)ne prApta karavAnI icchAvALAo brahmacaryanuM pAlana kare che. (3) sarva cAritra vazIbhUta karavA mATe sarva pramAda TALavAne mATe, AtmAmAM akhaMDavRtti rahevAne mATe, mokSasaMbaMdhI sarva prakAranI sAdhanAnA jaya mATe brahmacarya adbhuta anupama sahAyakArI che. (4) je sarva vratomAM durghaTa hovAthI mukhyapaNAne pAmeluM che, jenA bhaMganuM koI prAyazcita sAdhune mATe kahyuM nathI ane je tUTavAthI ucca sAdhakanuM sarvatomukhI patana thAya che te brahmacaryavratanuM sAdhako atyaMta sAvadhAnIthI tana kare che. (5) brahmacaryane sarvottama tapa kahyuM che. (6) niraticAra satyArthI saMpUrNa brahmacArI puruSa jagata vaDe ja nahIM, paraMtu jagatanA sarva pUjya puruSo vaDe paNa pUjanIya che. (7) jeo alpazaktivALA che. jeo zIlarahita che. jeo dInalAcAra che ane jeo indriyonA gulAma che teo svapnamAM paNa brahmacarya pALI zakatA nathI. mahAna parAkramI puruSo ja A durdhara vratane dhAraNa karavAne zaktimAna bane che. (8) anaMtA jJAnI puruSoe jenuM prAyazcita kahyuM nathI, jenA tyAgano ekAnta abhiprAya Apyo che evo je "kAma" tenAthI je mUMjhAyA nathI te paramAtmA che. (9) brahmacaryathI vIryano lAbha thAya che, dIghAyunI prApti thAya che, citta prasanna rahe che, zarIramAM phUrtino anubhava thAya che, buddhizakti vadhe che, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI smaraNazakti tejasvI thAya che, vANI sumadhura ane prabhAvazALI bane che, AsanasiddhinI prApti thAya che, suvicAradazA laMbAya che, dhyAnamAM thAkano abhAva thAya che ane sarvatomukhI AtmasaMyama pragaTavAthI mahAna AnaMdaprada samAdhinA svAmI banI zakAya che. AthI ema jANIe chIe ke brahmacarya te sAdhakano eka sarvottama sAthI che. brahmacaryanAM jIvaMta dRSTAMto svAmI vivekAnaMdanA aneka ziSyomAM eka hatA svAmI vibhUtAnaMdajI. jevA parAkramI guru tevA ja parAkramI A ziSya. eka vAra eka strIe temanA oraDAmAM khoTA AzayathI praveza karyo. svAmIjInI saumyamUrti ane brahmateja joIne te stabdha thaI gaI. adhUrAmAM para svAmIjIe turata ja kahyuM : "mA, tereko kucha leke hI jAnA paDegA' - ema kahI te bAIne prasAda dharyo. je teNIne svIkAravo paDyo. A bAIe potAne saMbodhIne kahevAmAM Avelo "mA" zabda sAMbhaLyo. ke tarata ja tenI kAmavAsanA bhasmIbhUta thaI gaI. prabhuno prasAda grahaNa karIne azrubhInI AMkhe svAmIjIne page lAgI, ane temanI mAphI mAgI teNe vidAya lIdhI. akhaMDa brahmacarya-sAdhanAno kevo pratApa ! [2] Arya-saMskRtinA mahAna rakSakomAM chatrapati zivAjI ane mahArANA pratApa jevI ja tamannA rAkhanAra ane zivAjI mahArAja dvArA prerita, buMdelakhaMDanA mahArAjA chatrasAla, patrAnI gAdI para lagabhaga 1690mAM AsIna hatA. siMha jevI temanI zUravIratA hatI. to siMhathI paNa vizeSa temanuM brahmacaryanuM teja hatuM. eka to rAjavaMzI lohI ane temAM bharapUra yuvAvasthA. mahArAjAne joI eka sAmaMtanI kuMvarI temanA upara mugdha thaI gaI. kAma AMdhaLo che, te jenA para savAra thAya che tene kAMI sUdhabUdha rahetI nathI. mahArAjAnI pAse te hAtha joDIne bolI : 'mahArAja ! huM bahu duHkhI chuM.' 'Apane zuM kalezanuM kAraNa jIvanamAM banyuM che. devI ?" mahArAje pUchyuM. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya 27 strIe chaLapUrvaka uttara Apyo : "jo Apa mAruM duHkha dUra karavAnuM vacana Apo to kahuM." saraLahRdayI mahArAjAe kahyuM: 'mArAthI saMbhava haze te badhI madada avazya karIza." strIe vicitra hAvabhAvapUrvaka kahyuM : huM saMtAnahIna chuM. mAre tamArA jevo putra joIe." be kSaNa mATe stabdha thaI gayelA mahArAje potAnI jAtane tarata ja saMbhALI lIdhI ane uttara Apyo : "Apane mArA jevo patra joIe to he mAtA ! A chatrasAla tamAro ja putra che,' ema kahI mahArAja tenA caraNomAM jhUkI gayA ane strIne rAjamAtA tarIke svIkArI. juo bharayuvAna rAjaputranA sadAcAranI parAkASThA ! juo temanuM dhairya ane AtmasaMyama !! A mahArAjano rAjyakALa te buMdelakhaMDanA ItihAsano suvarNayuga gaNAya che, jemAM prajAne pUrNa saMrakSaNa ane sarvatomukhI jAhojalAlIno anubhava thayo. (3) sAMprata jaina samAjanA aneka mahAna vidvAnomAM eka che paMDitavarya zrI sumerucaMdra divAkara. teo eka vakhata paryuSaNa nimitte yuvAnonI maMDaLImAM vyAkhyAna karatA hatA. temaNe dharma zikSA ApyA pachI kahyuM : 'mitro ! vyAyAma karo ane saMyamathI raho. Ama karavAthI tamo uttama prakAre taMdurastI jALavI zakazo ane tamAre DaoNkTaranI viTAminanI goLIonI jarUra paDaze nahIM.' paMDitajI keTalo saMyama pALe che te jANavuM rahyuM." Ama yuvakonI aMdaroaMdaranI guphatego sAMbhaLI pAse beThelA paMDita IndralAla zAstrIe kahyuM : "bhAIo, ApaNA AjanA pravacanakAra paMDitavarya bALabrahmacArI che." A sAMbhaLI yuvAnomAM sannATo chavAI gayo. [4] maharSi dayAnaMda sarasvatI kalakattAmAM zrI azvinIkumAra dattane ghera UtaryA hatA. azvinIkumAra : mahArAja ! zuM kAma' tamane koI divasa herAna nathI karato ? Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 sAdhaka-sAthI dayAnaMda sarasvatI : "kAma"? to niraMtara kAmamAM ja rahuM chuM. tethI mane kAma"nI smRti paNa thatI nathI. azvinIkumAra : zuM ApaNuM zarIra hADamAsanuM baneluM nathI ? dayAnaMda sarasvatI : yogAbhyAsa ane prabhubhakti vaDe karIne potAnA manamAMthI je malina saMskArono nAza karI nAkhe che ane bAkIno samaya paropakAramAM lagAvI de che tene AtmAnaMdathI tRpti hoya che ane kAmAdi vikAro pratye tenuM lakSa jatuM nathI. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahanazIlatA AtmazuddhinI prApti mATe samabhAvapUrvaka mana, vacana ane zarIrane lagatI pratikULatAone svecchAe sahana karavI tene sahanazIlatA kahevAmAM Ave che. sAcI sahanazIlatAno abhyAsa AtmazuddhinA lakSa vagara sahana karavuM te paramArthaprApti mATe nathI. vepArI bhUkhyo-tarasyo vepAra kare ke vidyArthI baLapUrvaka ujAgarA karIne abhyAsa kare e ityAdi mAtra vyAvahArika sahanazIlatA che. Ama, svArthaprerita kArya mATe karelI sahanazIlatA e sAmAnya che. paropakArane arthe jo sahana karatA hoIe, potAnuM kAma choDIne paNa bIjAne madada karavA mATe sahana karIe tyAre ucca prakAranI sahanazIlatA. jIvanamAM udaya pAme che. sahana karatI vakhate samabhAvano abhyAsa jArI rAkhavAno che, phariyAda karavAnI nathI, aNagamo lAvavAno nathI ke dhIraja choDavAnI nathI. vaLI svecchAthI sahana karavAnuM che, kAraNa ke mAtra potAnA zreya arthe pote ja A kAryamAM pravRtta thAya che. nirdhana puruSo ke pazuo bhUkha-tarasa, ThaMDI-garamI, apamAna Adi aneka pratikULatAo sahana kare che, paraMtu tyAM to svecchA nathI, parAdhInatA che. paravaza thaIne saMjogavazAtuM sahana karyA vagara chUTako nathI tethI viSamabhAve sahe che, mATe AvI sahanazIlatA e sAcI sahanazIlatA nathI. sahanazIlatAnI kasoTInAM bAhya paribaLo loko taraphathI, pazuo taraphathI ke kudaratI Aphato, ema aneka prakAre sAdhakane duHkha Ave che, jemAM tenI sahanazIlatAnI kasoTI thAya che. jagatanA. sAmAnya mANaso Atmika AnaMdanI zraddhAthI rahita hoya che ane tethI paramArthamArgamAM zraddhAvAna hotA nathI. prathama ane madhyama bhUmikAmAM sAdhakane svajano taraphathI koI vAra asahakAra sAMpaDe che to koI vAra spaSTa virodha paNa sahana karavo paDe che. AgaLa vadhatAM sAdhakane anya loko paNa - WWW.jainelibrary.org Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka sAthI vediyo kahIne tenI hAMsI uDAve che, apamAna kare che, tene samAjamAMthI bahiSkRta kare che athavA keTalAka krUra ane avivekI puruSo sAdhakane AhAra-pANIthI vaMcita kare che. tenA mArgamAM patharA, kAMTA vagere avarodho UbhA kare che to kvacit tenA zarIra upara lAto, tamAcA, lAkaDI ke bIjAM ghAtaka zastro vaDe prahAra paNa kare che. jeone gharanI bahAra ekAMtamAM eTale ke tIrthakSetramAM vana-upavana ityAdi nirjana pradezamAM sAdhanA karavAnI hoya teone kIDI, mAkhI, makoDA, macchara ke nAnI jIvAtanA upadrava AvI paDe che. koIka vAra uMdara, vaMdA, khisakolI ke moTAM hiMsaka prANIo taraphathI paNa trAsa AvI paDe che. zArIrika pIDA upajAvavA uparAMta vividha prakAranAM pazupaMkhIonA avAjo vaDe dhyAnamAM vighna ke bhaya Upaje e paNa eka noMdhapAtra upadrava che. kudaratI paribaLo paNa sAdhakane vighnarUpa banI zake che, jema ke atizaya ThaMDI ziyALAmAM, sakhata garamI unALAmAM ke dhodhamAra varasAda comAsAmAM. vividha prakAranA rogonI zarIramAM utpatti thavI te paNa eka kudaratI Aphata che ane A bAbatamAM sAdhake khAsa samatA rAkhavAnI che. teNe sAcI AtmadazA kaI hada sudhI prApta karI che tenI A sauthI pratyakSa, sauthI vikaTa ane sauthI nikaTanI kasoTI che. zarIranI rogagrasta dazAmAM paNa je sAcI sahanazIlatA dAkhave che te kharekharo saMtapuruSa che. viziSTa sahanazIlatA 30 jeTaluM jeTaluM vastusvarUpanuM yathArtha jJAna dRDha karyuM haze teTalA teTalA pramANamAM sAdhakane koI paNa prakAranuM duHkha ke vighna AvI paDatAM potAno ja doSa dekhAze. sAco sAdhaka saMyogano, bahAranI vyaktiono ke vastuono doSa na kADhatAM potAno ja doSa jue che ane tethI tene viSamabhAvanI utpatti thatI nathI. Ama sAcI sahanazIlatA rahe te mATe banne prakArano abhyAsa karavo joIe. sAcA jJAnano abhyAsa ane viparIta saMjogomAM paNa dhIrajapUrvaka zAMtithI duHkhone sahI levAno abhyAsa. A banne prakAranA abhyAsanI paripakvatAthI sAdhaka siddhayogI eTale ke samatvaprApta sthitaprajJa puruSanI dazAne prApta kare che je adhyAtmasAdhanAnI carama sImA che. - kudaratI rIte AvI paDelA upadravo uparAMta UMcI sAdhaka dazAvALA puruSo svecchAe ziyALAmAM nadIkAMThe besIne, unALAmAM parvatanI zilA upara besIne ke kAMTA-kAMkarAvALA raste cAlIne sthitaprajJa dazAnI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahanazIlatA 31 " madhyasthapaNe parIkSA kare che. upasaMhAra jema khANamAMthI nIkaLelI suvarNarajane aneka bhaThThIomAMthI pasAra thayA vinA zuddha suvarNapaNe prApta thatuM nathI, lokhaMDanA saLiyAne khUba garama karyA vinA jema tene icchelo ghATa ApI zakAto nathI, bahu meluM thaI gayeluM kapaDuM jema khUba masaLyA vinA ke dhoko lagAvyA vinA taddana cokhkhuM thaI zakatuM nathI tema dIrdha kALathI sevelI UMdhI mAnyatA, UMdhuM jJAna ane UlaTuM AcaraNa paNa AtmAne tapAvyA vinA - sahanazIlatA keLavyA vinA - dUra thaI zakatAM nathI. A kAraNathI sahanazIlatAno abhyAsa karavAnI dareka kakSAnA mumukSajananI pharaja banI jAya che. jema jema samajaNapUrvaka sahana karavAmAM Ave che tema tema AtmAnuM baLa vadhe che ane tema tema AtmajJAna-AtmasaMyamano mArga siddha thaI sAdhakane samAdhiphaLa Apato jAya che. adhyAtmasAdhanAnI AdhArazilArUpa A sahanazIlatAno guNa zuM ApaNe ArAdhavA yogya nathI ? arthAtu che ja. sahanazIlatAno mahimA (1) bhalA thaIne sahana karavAno mArga bhale vikaTa hoya to paNa te haMmezAM uttama phaLa ApanAro bane che. (2) jema jema agnimAM tapAvIe tema tema suvarNa vadhAre ujjavaLatAne pAme che, game teTalI vakhata zeraDI pIlIe to paNa te potAno mIThAzano svabhAva choDatI nathI, game teTaluM ghasIe to paNa caMdana potAnI zItaLatA choDatuM nathI tema aneka prakAranI AkarI kasoTIo AvavA chatAM sajjana puruSo potAnI sajjanatA choDatA nathI ane samabhAvapUrvaka sahana karIne potAnA lakSya sudhI pahoMcI jAya che. (3) khANamAMthI nIkaLelA hIrAno caLakATa alpa ja hoya che, paraMtu jyAre tene sApha karIne aneka prakAranA pahelA tenA upara pADavAmAM Ave tyAre ja teno caLakATa vadhI jAya che, tema sAdhakane paNa saMta banatA pahelAM aneka kasoTImAMthI pAra UtaravuM paDe che. (4) sahanazIlatA ane paropakAra sanono svabhAva che. vRkSa pote taDako sahana karI bIjAne chAMyo ja Ape che ane caMdananuM vRkSa potAne kApanAra kuhADInI dhArane zItaLa ane sugaMdhita kare che, tema sajjana puruSo Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 aneka vipattio AvavA chatAM prema ane paropakArano ja vyavahAra kare che. (5) vAdaLAMo samudranuM khAruM pANI laIne jema mIThA jaLanI varSA kare che tema sajjana mANaso Apatti sahIne paNa sajjanatAnI ja varSA kare che. sahanazIlatAnAM jIvaMta dRSTAMto [1] baMgALanA prasiddha vidvAna zrI vizvanAtha zAstrIne bIjA vidvAno taraphathI zAstracarcA mATenuM AmaMtraNa maLyuM hatuM. yathA samaye zAstracarcA cAlu thaI. zAstrIjInA agAdha prajJAbaLa ane sacoTa yuktio sAme, sAmA pakSanA vidvAno eka pachI eka niruttara thavA lAgyA ane temano parAjya nizcita jaNAvA lAgyo. sAkasAthI bIjo upAya na rahevAthI eka vidvAne potAnI sUMghavAnI tamAkunI DabbI ughADI zAstrIjInA moM para badhI tamAku pheMkI. zAstrIjIe potAno rUmAla kADhI, moM lUchI kahyuM : 'A to viSayAMtara thayuM, carcA AgaLa cAlavA do.' samasta sabhA stabdha thaI gaI. vipakSanA paMDitoe to vicAryuM hatuM ke A banAvathI paMDitajI gusse thaIne sabhA barakhAsta karaze, paNa UlaTuM temaNe to jANe kAMI ja na banyuM hoya tema carcA AgaLa calAvavA jeTalI vipakSanA paMDitomAM hiMmata have rahI ja nahotI. teo sarva lajjA pAmyA, zAstrIjInA caraNomAM jhUkI paDyA ane A prAjJa puruSanI kSamA mAgavA lAgyA ! game tevA viparIta saMjogomAM paNa samabhAvathI sahana karavAthI mahAna siddhinI prApti thAya che te A mahApuruSanA jIvanamAMthI ApaNane zIkhavA maLe che. kevI uttama sahanazIlatA ! [2] vartamAna sadInA prasiddha jaina saMta zrI gaNezaprasAda varNI thoDAM varSo pahelAM thaI gayA. temanA dharmajIvananI zarUAtamAM teoe jayapuranI yAtrA karavAno nizcaya karelo ane tema karavA mATe teo ekalA ja nIkaLI paDelA. lalitapura (jillo jhAMsI) thaIne teo sonAgiri pahoMcyA ane khuraI tarapha AgaLa vadhyA. sonAgirithI AgaLa vadhyA tyAre temanI pAse lagabhaga be AnA, eka loTo, eka gaLaNuM ane paherelAM kapaDAM hatAM. datiyA gAme pahoMcatAM pahoMcatAM temanI pAse eka pAI paNa rahI nahIM. be divasathI teo Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahanazIlatA caNA upara hatA, paNa Aja to caNAnA paisA paNa nahotA. temaNe dukAnadArane kahyuM : "bhAI ! A chatrI laI lo. dukAnadAra kahe : "corIno mAla to nathI ne ?" A sAMbhaLI teo cUpa thaI gayA ane AMkhamAM AMsu AvI gayAM. Ama banavA chatAM dukAnadAre kAMI sahAnubhUti batAvI nahIM - mAtra eTaluM ja kahyuM : "lo A chatrInI kiMmata, caNAnA be paisA kApatAM cha AnA Avaze.' teoe kahyuM? bhAI chatrI navI che. kaMIka vadhAre Apo." dukAnadAre kahyuM : "A cha AnA laI jAo nahIM to AgaLa vadho !' cha AnA laIne teoe calatI pakaDI. Ama ghaNI vAra teo cAra-cAra divasa mAtra caNA khAIne calAvatA ane koI oLakhItA zrAvakanuM ghara maLe tyAre rAMdheluM bhojana khAtA. dareka mahApuruSane AvI AkarI kasoTIomAMthI pasAra thaIne ja krame karIne AtmasAdhanAnA baLa vaDe mahAna padanI prApti thAya che. [3] mahAtmA gAMdhIjI je divasomAM caMpAraNamAM hatA te divasanI A vAta eka vAra teo betiyA jaI rahyA hatA. TrenamAM rAtre musApharI karavAnI hatI ane rAbetA mujaba teo trIjA varganA DabbAmAM beThA hatA. jagyA khAlI hovAthI teo sITa upara sUI gayA. madhyarAtrie eka musAphara temanA DabbAmAM caDyo ane temane dhakko mArIne uThADatAM kahyuM : 'tuM to pahoLo pathAro pAtharIne jANe tArI potAnI ja gADI hoya tema sUto che, cAla UTha.' gAMdhIjI to sITa upara pelA musAphara sAthe besI gayA. pelo musAphara gAvA lAgyo : "dhana dhana gAMdhIjI mahArAja, duHkhI ke duHkha miTAnevAle." savAra paDI ane betiyA sTezana AvyuM. hajAro loko gAMdhIjIno jayajayakAra bolAvatA temanA DabbA pAse AvI pahoMcyA. pelo musAphara paNa gAMdhIjInAM darzana karavA ja Avyo hato. jyAre tene khabara paDI ke pote jenuM apamAna karyuM hatuM te ja mahAtmA gAMdhIjI che tyAre te dhrusake dhrusake raDavA lAgyo. gAMdhIjIe tene AzvAsana ApI uThADyo, jANe ke kAMI banAva banyo ja nahoto. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayano sadupayoga ApaNane maLelA manuSyabhavanI eka eka paLa vahI jAya che ane ApaNe sarva mRtyunI najIka pahoMcI rahyA chIe e hakIkata che. thoDA viralA puruSo ja A bAbatano vicAra karI, prApta thayelA A uttama avasarano anaMta AnaMdanI sAdhanAmAM sadupayoga kare che. sarvabhakSaka kALa samaya akhkhalitapaNe vahI rahyo che. tene rokavAne A vizvamAM koI paNa samartha nathI. moTA moTA parvata hatA tyAM Aje UMDA samudro che, jenI hAkathI samasta dharatI dhrujatI hatI tevA samrATonAM moTAM moTAM sAmrAjyonAM khaMDiyeranI paNa kAMI vyavasthA Aje banI zakatI nathI. rAya raMka thAya che, rogI nIrogI thaI jAya che, yuvAvasthA jaladIthI pUrI thaIne ghaDapaNa AvI jAya che. zarIrasauSThava ane sauMdaryano nAza thaI zizilatA ane nistejapaNAno udaya dekhAya che. Ama, jagatamAM sarvatra eka kALarUpI daityanA tAMDavanRtyathI sau jIvo bhayabhIta che. Ano koI yogya pratikAra che ? Ano uttara hakAramAM che. A mahAna kALane jItavAno upAya che ane te che pratyeka paLano sadupayoga karavo te. TIpe TIpe jema sarovara bharAya che, kAMkare kAMkare jema pALa baMdhAya che ane eka eka ITathI jema moTI ImAratanuM nimaNi thAya che tema je vivekI manuSya potAnI pratyeka paLano sadupayoga kare che tene A loka ane paralokamAM vipula samRddhi sAMpaDe che. samayapAlana aMge satata jAgRti vyavahArajIvanamAM samayanA sadupayogathI ISTa dhyeyanI prApti thatI jovAmAM Ave che. je vidyArthI dararoja gharakAma kare che te sArA guNa meLave che, je gRhiNI ALasa choDI gharanI saMbhALa rAkhe che tenuM ghara svacchatAthI ane sughaDatAthI dIpI UThe che ane je kheDUta vAvelA khetaranI niraMtara cokI kare che tene tyAM mabalaka pAka Utare che. Ama, laukika jIvanamAM samayanA sadupayogathI samRddhinI ane ucca padanI prApti joI zakAya che. paramArthanA mArgamAM to AtmajAgRtipUrvaka satata samayanA sadupayoga Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayano sadupayoga pratye sAvadha rahevuM anivArya che ane tethI ja saMtoe zvAse zvAse prabhusmaraNa karavAnI AjJA ApI che. mAtra sAdhanA karatA hoIe tyAre to sAdhanAmaya rahevuM ane bIjA samaye sAdhanAmaya na rahevuM ema jo vartavAmAM Ave to siddhi kevI rIte thAya ? sAdhanAnA samaya daramiyAna to khUba ekAgratAthI sAdhanAmAM tallIna thavAnuM ja che, paraMtu bIjA samaye paNa AtmasudhAraNAnuM ane AtmazuddhinuM lakSa cUkavAnuM nathI. matalaba ke savAre, bapore, sAMje ke rAtre, gharamAM ke bahAra, maMdiramAM, tIrthamAM, svAdhyAyazALAmAM ke bIjuM vyavahArakArya karatA hoIe tyAre paNa satata huM mAro samaya yathAyogyapaNe vitAvuM chuM ke nahIM tenI jAgRti rAkhavAnI che. samayano pUrNa sadupayoga karavAnI kharekhara jo Teva pADavI hoya to prAthamika ane madhyama kakSAnA sAdhake adhyAtma-DAyarI rAkhavI jarUrI che jethI divasa ane rAtrino samaya kevI rIte vaparAyo teno barAbara hisAba rahe, je samaya nakAmo vahI gayo tenI khabara paDe ane te samayanI sudhAraNAno prayatna karIne ApaNA jIvananI UNapa dUra karI zakAya. A jagatamAM sarva kSetre uccatama padavIonI jemaNe prApti karI te sarva mahApuruSonA jIvananuM bArIkAIthI avalokana ane vizleSaNa karavAthI ApaNe saheje kabUla karavuM paDe che ke temanI saphaLatAnI eka sauthI agatyanI kUMcI e temaNe potAnA jIvanamAM karelo pratyeka kSaNano sadupayoga che. jo ApaNe samayanuM sanmAna karIzuM to samaya paNa ApaNuM sanmAna karIne ApaNane mahApadanI prApti karAvaze. samayanA sadupayogano mahimA (1) manuSyabhavanI eka eka kSaNa lAkheNI che. je kSaNa vItI gaI che te kSaNa karoDo upAya karavAthI paNa pAchI maLI zakatI nathI, mATe potAne prApta thayelI pratyeka kSaNano sadupayoga karI laI A jIvanane sArthaka karI levuM. (2) samaya ane samudramAM AvatI bharatI koIne mATe paNa rAha jotAM nathI. 35 (3) aMlimAM (hAthamAM) raheluM pANI jema dhIme dhIme TapakavAthI khalAsa thaI jAya che tema eka eka kSaNa vItavAthI Akhoya manuSyabhava khalAsa thaI jAya che, tethI jo AtmakalyANamAM dhyAna na rahyuM to sarvasva lUMTAyA jevo ApaNo ghATa thaze. (4) badhI vipattione te jItI jAya che, badhA puNyazALI puruSomAM te Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3s sAdhaka-sAthI agraNI bane che. mahAna zAstro racavAnuM sAmarthya tenAmAM pragaTe che. vidvajjanonI sabhAmAM te navI navI suyuktio rajU karI zake che ane karmarUpI mahAna zatruonI senAmAM te bhaMgANa pADavAne samartha bane che - je potAne maLelI pratyeka paLane bahu mUlyavAna jANI tenA sadupayogamAM dattacitta rahe che. (5) je kALanI sattAne vaza thaIne vartavAthI sarva vastuo mAtra smRtirUpe ja rahI jAya che te mahAkALane namaskAra ho ! (6) kALa ema nathI vicArato ke A puruSe potAnuM sukRtya pUruM karyuM ke nahIM te to potAnA sapATAmAM AvelA rAjAne, raMkane, mUrkhane, paMDitane ke sarva koIne koLiyo karI jAya che. mATe kALano bharoso karavo te to pote ja chetarAvA jevuM che. (7) puruSArtha vaDe karIne kALane jItavo joIe ane vinayarUpa saMpatti vaDe vidyAne prApta karavI joIe. (8) ghaDiyALa Taka-Taka-Taka ema avAja karIne ApaNane sUcave che ke tAruM AyuSya kaTa kaTa kaTa thaI rahyuM che mATe je uttama kArya tAre karavuM hoya te jaladIthI karI le. 9) savAranuM kAma sAMja upara ane sAMjanuM kAma kAla upara je mulatavI rAkhe che tene jJAnIoe ALasu, dIrghasUtrI ane mudatiyo kahyo che. tene potAnA jIvanamAM saphaLatA maLatI nathI ane te nAza pAme che. (10) bhagavAna zrI mahAvIra gautamasvAmI jevA mahAsamartha puruSane paNa pratyeka kSaNano sadupayoga karavAnI AjJA karatA hatA to ApaNe zuM pratyeka kSaNe sAvadha na rahevuM joIe ? (11) AtmakalyANanA icchukoe paThana-pAThanamAM, stavanabhaktimAM, dhyAnamAM, zAstrAdhyayanamAM tathA gurubhaktimAM pramAdarahita thaI samayasara vartavuM joIe. (12) je samayane barabAda kare che tene samaya barabAda karI nAkhe che. samayanA saduupayoganAM jIvaMta dRSTAMto [1] parama tattvajJa zrImad rAjacaMdrajInA jIvana saMbaMdhI A prasaMga che. eka divase zrImade munizrI caturalAlajIne pUchyuM : tame saMyama grahaNa karyo tyArathI Aja sudhI zuM karyuM?" Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayano saddhapayoga che. adhura vahI jAya abhava ane zrI caturalAlajIe potAno anubhava ane avalokana rajU karatAM kahyuM : "savAre cA lAvIe chIe te pIe chIe, te pachI AhArano samaya thatAM AhAra vahorI lAvIe chIe te AhArapANI karyA pachI sUI rahIe chIe. sAMje pratikramaNa karIe chIe ane rAtre sUI jaIe chIe." zrImade kahyuM : "cA ane gocarI) bhikSA vahorI lAvavAM ane AhArapANI karI sUI rahevuM te kAMI darzana jJAna-caritra che ?" pachI zrI lallujI mahArAjane saMbodhIne kahyuM ke teoe bIjA muniono pramAda choDAvI bhaNavA tathA vAMcavAmAM ane svAdhyAyadhyAna karavAmAM kALa vyatIta karAvavo ane sau munioe divasamAM mAtra eka ja vakhata AhAra grahaNa karavo. cA tathA chIMkaNI vinAkAraNe haMmezAM lAvavI nahIM. saMskRtano abhyAsa karavo. badho samaya kaMI ne kaMI sAdhana karavAmAM gALavo. amArAmAMthI mahArAja zrI (lallujI svAmI)nI tathA devakaraNajInI to avasthA thaI gaI che to bhaNavAno joga kyAMthI bane ?" munizrI mohanalAlajIe pUchavuM. zrImadda bolyA : yoga banI AbaeNthI abhyAsa karavo ane te banI zake che, kAraNa ke rANI vikaToriyAnI vRddha avasthA che, chatAM paNa anya dezanI. bhASAono abhyAsa kare che. dRDha nizcaya karIne ane ALasane choDIne smaraNa-manana AdimAM samayano sadupayoga karavo yogya che. [2] gaI sadInA Arya-saMskRtinA mahAna puraskartAomAM yogI zrI. dayAnaMda sarasvatI prasiddha che. teonI janmabhUmi TaMkArA, je saurASTranA morabI gAma pAse AveluM che. teoe samasta bhAratamAM paribhramaNa karIne AryasamAjanI sthApanA karI hatI. teo eka vakhata saMyukta prAMtanA zahAjahAMpuramAM hatA tyAre teoe koI moTI saMsthAnA karmacArIo niyata samaya karatAM ardhA kalAka vahelA bahAra AvyA te joIne kahyuM : "juo, Aje ApaNA dezavAsIo samayanI mahAnatAne bhUlI gayA che. samayanI mahattAno tyAre ja ApaNane khyAla Ave che ke maraNanI pathArIe paDelA daradIne joIne DaoNkTara kahe che, "jo mane pAMca . miniTa vahelo bolAvyo hota to kesa bacI jAta. have to game te karIe Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI topaNa bacI zake tema nathI." mahApuruSo samayanA upayoga pratye keTalA sAvadhAna hatA tenAM be vadhu dRSTAMta vicArIe : (1) yuddha cAlatuM hoya te daramiyAna badhA morace nepoliyana pote ja senApatione sucanA ane preraNA ApavA jato. AvA samaye te ghoDA upara ja potAnI UMgha laI leto. (2) maisUrano prasiddha sulatAna haidaraalI mahAna buddhizALI hatI. tenI dhAraNAzakti eTalI tIvra hatI ke savAranA potAnA nityakramanA samaye ja te vividha khAtAMnA maMtrIonI phariyAdo sAMbhaLato ane nirNayo laI je sUcanAo ApavAnI hoya te sUcanAo te te khAtAMnA maMtrIone Apato. Ama divasanuM ghaNuM kAma to te vahelI savAranA ja patAvI deto. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ! mauna AtmakalyANanA prayojana arthe sAcI samajaNapUrvaka vacanaAlApAdino tyAga karavo tene mauna kahevAmAM Ave che. AdhyAtmika sAdhanAnA A agatyanA aMganI prarUpaNA ahIM mAtra tenA rUDhigata arthamAM karavAmAM AvI nathI, paraMtu atyaMta vistRta dRSTikoNathI sAdhakane upayogI thAya tevI rIte karavAmAM AvI che. saddaguru ke sazAstra dvArA prApta thayelA bodhanuM vizeSa manana karavAnA hetuthI mauna sevavAmAM Ave che. mauna dareka kakSAno sAdhaka potapotAnI rIte ane potapotAnI kakSA pramANe pALI zake che. jeo prAthamika ke madhyama bhUmikAmAM che teo bane teTalo potAnI vANIno saMyama kare to ghaNI zArIrika ane mAnasika zaktino saMcaya thAya. A pramANe saMcita thayelI zaktine svAdhyAya-smaraNa vagere sAdhanAmAM lagAvI zakAya. jo Ama karavAmAM Ave to anya dizAmAM vaparAI jatI zaktino AtmasAdhanAmAM upayoga thavAthI sAdhanAnI siddhi tvarita gatithI banI zake che. vacanazaktino sadupayoga zistabaddha vacano bolI zakavAnuM sAmarthya mAtra manuSyajanmamAM ja AtmAne prApta thaI zake che, anya prANI ke jIvajaMtumAM vacanazakti ATalI vikAsa pAmelI hotI nathI. Ama, mahAna puNyanA yogathI prApta thayelI ziktine veDaphI na nAkhatAM jema bane tema potAnuM ane anyanuM kalyANa thAya tevI rIte vacanazaktino sadupayoga karavo yogya che. duHkhIne, rogIne, pIDAthI vyAkuLa thayelAne, svajanaviyogavALAne ke bIjI rIte upAdhimAM AvI paDelA jIvone jo ApaNAthI bIjI rIte madada na thaI zake to hitakArI, komaLa, priya, sAMtvanA ApanArAM vacano vaDe temanI sevA karavI te paNa vacanazaktino eka mahAna sadupayoga hovAthI tene eka prakAranuM mauna kahevAmAM Ave to kAMI khoTuM nathI, kAraNa ke tyAM koI prakAre vANIno vilAsa nathI, paNa saMyama che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 sAdhaka-sAthI khoTI vAtono tyAga samAjamAM ghaNA mANaso evA jovAmAM Ave che ke jeo binajarUrI bolyA ja kare che. je vacanothI koI uttama prayojana siddha na thAya te vacanomAM pravRtta thavAnuM pahelethI ja niSedhavA yogya che. anya manuSyonI niMdA karavI. apazabda bolavA, poLane nAke besIne ke pAMca-dasa mANasone bhegA karIne gappAM mAryA karavAM, koI mANasone karkaza-kaTu-hRdayavedhaka krodhAdi upajAvavAvALAM athavA potAnI mahattA batAvanArAM vagere ayogya vacano bolavAM e sarva, ApaNI vacanazaktino durupayoga sUcave che, je vivekI puruSoe prayatnapUrvaka tyAgavA yogya che. vacanazaktinA durbayano lakSya sAmAnya mANasane raheto nathI, paNa mahAtmAo kahe che ke sAdhakane vIryapAta jevI ja hAni vacanapAtathI paNa thAya che. mATe khUba ja kALajIpUrvaka vacanavyaya thato aTakAvavo joIe. maunanI ArAdhanA ghaNA prAcIna kALathI maunanI ArAdhanA AtmavikAsanA eka agatyanA aMga tarIke thatI AvI che. A ArAdhanAnI zarUAta dara ravivAre (athavA koI paNa eka divase) bapore traNa kalAkanA maunathI karI zakAya. AgaLa vadhatAM sAMjanA 8-0thI savAranA 8-0 sudhI mauna pALavAnI Teva pADavI. vacce prArthanA, stuti ke bhajana mATe ja mAtra bolavAnI chUTa rAkhI zakAya. ghaniSTha AtmasAdhanAmAM traNathI sAta divasa sudhInA maunathI ciMtana-manana ane lekhita svAdhyAyamAM khUba sahAya maLe che. Ama, vidhavidha prakAre potAnI zakti ane saMyogane anusarIne sAdhake maunanI sAdhanAmAM pravartavAnuM che. manana dvArA ane maunanI sAdhanA dvArA ja sAcA muni banI zakAya che. vANIno samyagu nirodha karIne ane saMkalpa-vikalponI jALane chedIne ja samAdhinI prApti thaI zake che. mATe mahAna sAdhako mauna sahita AtmasthiratAno niraMtara abhyAsa kare che. bhagavAna mahAvIre gRhatyAga karyA pachI sADA bAra varSa sudhI mauna pALyuM hatuM. mahAtmA gAMdhIjI dara somavAre ghaNuMkharuM mauna pALatA. maharSi araviMda ghoSe sattara varSa maunanI ArAdhanA karI hatI. ramaNa maharSi manAvasthAmAM huM koNa'nI zodha karavA jijJAsuone vAraMvAra preraNA karatA ane pote paNa maunamAM ja ghaNo samaya gALatA. Ama, aneka mahAna sAdhakonA jIvanamAM maunanI sAdhanAnI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mauna 41 upayogitA pratyakSapaNe dekhI zakAya che. vartamAnamAM ghaNA jaina munio saMdhyAkALa thatAM mauna dhAraNa kare che ane bIje divase sUryodaya thatAM sudhI mauna pALe che. upasaMhAra uparokta nyAyathI vacanazaktinI durlabhatA, upayogitA ane mahattA jene samajAI che tevo viziSTa sAdhaka kharekharI maunanI sAdhanAmAM lAgavAne have samartha thAya che. vacanazaktino samyagu nirodha karavAthI AtmAnI je zakti bahAra vaparAI jatI hatI te have indriya-manano saMyama sAdhavAmAM upayogI thaI AtmasthiratA - dhyAna karavAmAM sahAyaka thAya che. cittanI je vRtti bahAra doDatI hatI te have aMtaramAM rahelA paramAtmapada tarapha vaLe che ane Ama banavAthI vividha prakAranA prazasta dhyAnanI ane chelle rUpAtIta. dhyAnanI - nirvikalpa samAdhinI - prApti thavAthI sarva sAdhananuM saphaLa paNuM thAya che. TUMkamAM, mauna e bahAranA bhAgamAM vAta baMdha karI aMtaramAM potAnA AtmAnI sAthe vAta karavAno amUlya prayoga che. maunano mahimA (1) vastRtva mahAna che paNa mauna tethI paNa mahAna che. mIna ApaNA divya vicAronuM pavitra maMdira che. jo vANI cAMdI che to mauna sonuM che ane jo vANI mAnavIya che to mauna eka divyatApreraka zakti che. (2) huM ema mAnuM chuM ke mauna e vAtacIta karavAnI sauthI moTI ane AgavI kaLA che.' (3) mauna sarvottama bhASaNa che. jo bolavuM ja paDe to ochAmAM ochuM bolo. eka zabdathI kAma thaI jAya to be zabdo bolavA nahi. (4) maunanI avasthAmAM huMno lopa thaI jAya che, to pachI koNa vicAre ane koNa bole ? (5) mauna eka mahAna sAdhana che, paraMtu ApaNAmAMthI bahu ja thoDAne teno sadupayoga karatAM AvaDe che. maunanAM jIvaMta dRSTAMto [1]. zrImad rAjacandranA bhaktomAM agragaNya zrI lallujI svAmI hatA. teoe saM. 1949no cAturmAsa, zrImaddanA samAgamano avAranavAra lAbha Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI maLe te hetuthI muMbaI mukAme karyo hato. eka divasa zrImadbhue 'samAdhi-zataka"nI sattara gAthAono temane svAdhyAya karAvyo ane pachI zAstranA pahelA pAnA para OM Atama bhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevaLajJAna re' e prasiddha maMtra lakhI Apyo. cAturmAsa pUro thavA Avyo tyAre zrI lallujIe pUchyuM : A badhuM mane gamatuM nathI. eka AtmabhAvanAmAM rahuM tevuM kyAre thaze ?" zrImadre kahyuM : bodhanI jarUra che.' zrI lallujIe kahyuM : bodha Apo.' 42 zrImadbhu mauna rahyA. Ama vAraMvAra teozrI maunano bodha ApatA. teono A mahAna bodha grahaNa karIne ja zrI lallujIe muMbaIthI surata tarapha vihAra karyo tyArathI traNa varSa paryaMta maunapaNuM dhAraNa karyuM hatuM. mAtra sAdhuo sAthe jarUra pUratuM bolavAnI ane zrImadbhu sAthe paramArtha kAraNe praznAdi karavAnI chUTa rAkhI hatI. A maunanI sAdhanAthI potAne ghaNo ja moTo lAbha thayelo ema zrI lallujI svAmI ghaNI vAra potAnA bodhamAM kahetA. * ** [2] * gaI sadInI vAta. himAlayanA zAMta vAtAvaraNavALA eka AzramamAM mahAtmA gaMbhIranAtha ekAgra citte dhyAnamAM beThA hatA. temanA darzana ane satsaMgano lAbha levAnA AzayathI thoDA baMgALI sajjano tyAM AvyA. thoDI vAra beThA pachI teoe mahArAjazrIne vinaMtI karI ke teo temanA AtmAnuM kalyANa thAya tevo kAMIka upadeza Ape to sAruM. AgaMtuka sajjanoe jyAre jaNAvyuM ke teo khUba dUrathI khAsa mahArAjazrIno lAbha levA AvyA che ne jo upadeza nahi maLe to nirAzA Upajaze tyAre teo bolyA : "juo ane vicAro.' basa ATalo ja emano upadeza thayo. sAcA mahAtmAone maLavAno kharo lAbha temanI pavitra, saumya ane prasanna mudrAne hRdaya bharIne nihALavI te che. temanuM mauna ema kahe che ke aMtaranI AMkha kholo ane dehadevaLamAM meM jenAM darzana karyAM che te AtmadevanAM tame paNa darzana karo ane te prApta karavA satsaMga, sadbodhanuM zravaNa-manana ane sadAcAranuM sevana karo. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mauna 43 Ama, temanA maunamAM hajAro zAstrono sAra samAyelo hoya che. [3] kalakattAthI dilhI tarapha relagADI purajhaDape doDI rahI hatI. relavenA DabbAmAM be aMgreja musApho aMgrejImAM vAtacIta karI rahyA hatA. eka musAphara bIjAne saMbhaLAvI rahyo hato : "juo, che ne moTo ThagAro ! ATalI nAnI uMmara, taMdurasta zarIra ane kAma karavAnI tAkAta toya sAdhunAM kapaDAM paherI maphatanA roTalA khAvA ane ahIMtahIM rakhaDavuM. AvA to keTalAya bAvA A bhAratamAM che ane loko paNa aMdhazraddhAthI temane poSe che.' Ama aneka prakAranI TIkAo thatI hatI to paNa sAmI sITa para beThelA zAMta mudrAvALA pelA saMnyAsI to ciMtanamagna ja beThA hatA. vAtavAtamAM sTezana AvyuM. sTezana mAstare saMnyAsIne jotAM ja praNAma karI aMgrejImAM ja pUchayuM : "ApanI sevAmAM zuM lAvuM ?" basa, eka pyAlo pANI lAvajo. bIjuM kAMI levuM nathI." saMnyAsIe aMgrejImAM ja javAba Apyo. ATaluM suMdara aMgrejI eka saMnyAsI bole che te jANI pelA be aMgreja musApharo ghUMvAMpUvAM thaI gayA. temane zI khabara ke A saMnyAsI bhaNelo haze ? teoe te saMnyAsInI eTalI badhI niMdA karI hatI paNa saMnyAsI to eka zabda paNa bolyA nahotA. temanI mudrA to pahelAMnA jevI ja prasanna hatI. pelA musApharoe temane pUchayuM : "mahArAja, tame amArI niMdAno pratyuttara kema na Apyo ?" teo kahe : "bhAIo ! huM to mArA jIvanakAryanI vicAraNAmAM ja gUMthAyelo rahuM chuM koInI sAthe vAdavivAdamAM paDato nathI.' saMnyAsInA zAMta svabhAva ane maunavratanI sAdhanAthI pelA musApharone pote karelI niMdA badala khUba pastAvo thayo. A saMnyAsI te svAmI vivekAnaMda Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 rasAsvAdano jaya ApaNane prApta thayelI pAMca indriyomAM ekamAtra jIbha ja evI indriya che ke jene be kAma soMpavAmAM AvyAM che : bolavAnuM ane rasano svAda cAkhavAnuM. A banne khataranAka khAtAMone saMbhALatI jillA-indriyanA kAryakSetranI jema viziSTatA che tema tenA jayanI paNa viziSTatA che, eTale ke eka jillA-indriyano jaya karavAmAM Ave to bIjI badhI indriyono vijaya prApta karavAmAM saraLatA paDe che. rasanA-indriya pratyenI jagatanA jIvonI lolupatA sahaja svAbhAvika jevI dekhavAmAM Ave che. mAtra traNa iMca lAMbI hovA chatAM teNe traNe lokanA jIvone vaza karyA che. zuM manuSya, zuM pazu ke zuM jIvajaMtu - sau tene AdhIna dekhAya che. vartamAnakALamAM to rasanA indriyanI lolupatAe mAjhA mUkI che. aneka prakAranAM nAnAMmoTAM jaMtuomAMthI - mAchalAM, deDakAM, uMdara, vaMdA ane aneka jaLacara jaMtuonI vividha vAnagIo mukhyapaNe mAMsAhArI dezomAM bakarAM, bataka, maraghAM, sasalAM, Dukkara, haraNa, gAya-baLada, bheMsa, pADA ke ghoDA sarve nirdoSa prANIone je hajAronI saMkhyAmAM yamane ghATa utAravAmAM Ave che tenuM mukhya prayojana mANasanI jIbhanI rasalolupatAne poSavAnuM che. = zAkAhArIo paNa rasanAnI lolupatAmAM kAMI pAchaLa nathI. marImasAlA, vividha taLelI vastuo, athANAM, pApaDa, caTaNI ke mIThAInI vAnagIo paNa seMkaDonI saMkhyAmAM navI navI zodhAI rahI che. 17 sAdhakanI dRSTie sAdo ane sAttvika khorAka Avazyaka che. jene banAvavAmAM bahu samaya na lAge ane lAMbI vidhiomAM na rokAvuM paDe tevo AhAra levAthI sahajapaNe UNodarItapa paLAya che. jIvanamAM zAMti rahe che. akarAMtiyA thaIne khAvAnuM banatuM nathI ane tethI sAdhakane adhyAtmasAdhanAmAM je zAMta rasanI ArAdhanA karavI che te nirAMte banI zake che. rasAsvAdajayano prayoga prAraMbhika bhUmikAmAM, pIraselI vastuonI saMkhyAno jo niyama laIe to binajarUrI caTaNI, pApaDa, rAyatAM, athANAM ke pharasANanI lolupatAmAMthI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasAsvAdano jaya 45 bacI zakAze. pAMca ke cha vastuono niyama sAmAnya sAdhakane khUba upayogI che. AgaLanI dazAmAM amuka khAro, khATo ke gaLyo rasa cha mAsa, bAra mAsa ke evI avadhithI choDIe to krame karIne rasaparityAga nAmanA tapanI siddhi thAya.* jIva laMpaTa na bane ane zArIrika svAcya na bagaDe evA vivekapUrvaka karelo vividha rasono tyAga sAdhakane aneka rIte upayogI nIvaDe che. bahu svAdiSTa khorAkathI AhAranI mAtrA vadhI jatAM hojarInA, AMtaraDAnA, yakata (livara)nA ane jIbhanA aneka prakAranA roga thavA saMbhava che, UMgha ane ALasa vadhI jAya che, samasta tAmasika guNonI vRddhi thAya che ane svAdhyAya, jApa, dhyAna, bhajana vagere sAdhano ekAgratApUrvaka banI zakatAM nathI. ahiMsA ane brahmacaryanI sAdhanAmAM paNa aneka muzkelIo UbhI thAya che. kyAM, kyAre, kevI rIte, kevA saMjogomAM, kevI vAnagIo khAvAnI che tenA ja vicAramAM ane vivaraNamAM mana rokAI rahe to prabhusmaraNa, bhakti ke svAdhyAyamAM citta kevI rIte coTe ? vivekI puruSane AhAranI lolupatA hoI zake nahi. je svAdiSTa vAnagIo banAvavAmAM ghaNo samaya, zakti ane kharca lagAvIe chIe teno svAda mAtra te vAnagI moMmAM rahe tyAM sudhI ja rahe che. eka vAra annanaLI ke tenI nIce koI paNa vAnagI gaI tyAra pachI to tenuM eka ja aMtima svarUpa hoya che - ane te che viSTA. mATe vivekI puruSoe samajaNapUrvaka ja AhAra AdimAM pravRtti karavI yogya che. eka eka indriyane vaza thavAthI hAthI, mAchalI, bhamaro, pataMgiyuM ane haraNa potAnA prANa gumAve che. jo vivekane prApta mAnava paNa Ama ja kare to tenI zuM vizeSatA ? vaLI mAnavane paNa zuM te rasalolupatAnuM phaLa nahi bhogavavuM paDe ? Ama vicArI pharI pharI sAdA, sAttvika, niyamita ane sapramANa bhojanane sAdhake svIkAravuM rahyuM. rasAsvAdajayano mahimA (1) yogya AhAravihAravALA puruSane yogasAdhanAthI sarvaduHkhono nAza thAya che. * koI koI divasa je vAnagI khUba bhAvatI hoya te na levAno tatkSaNa nirNaya karavAthI jIbhane mAlUma paDI jaze ke mAruM dhAreluM badhuM have maLaze nahi ane tethI dhIme dhIme te paNa sAdhanAmAM sahakAra Apaze. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4s sAdhaka-sAthI (2) jIvana mATe AhAra che, AhAra mATe jIvana nathI. (3) niyamita AhAravihArathI sAdhakadazAno tvarita vikAsa thAya (4) nathI dharyo deha viSaya vadhAravA. nathI gharyo deha parigraha dhAravA. rasAsvAdajayanAM jIvaMta dRSTAMto [1] khaMbhAta mukAme zeTha tribhuvanabhAI mANekalAlabhAI vagere mumukSuo parama tattvajJa zrImad rAjacandrajI sAthe jamavA beThA hatA. judI judI jAtanAM zAka jyAre pIrasavAmAM AvyAM tyAre tithi hovAne lIdhe mANekalAlabhAIe zAka pIrasavAnI nA kahI. pachI rAyatuM AvyuM tenI paNa nA kahI. tyAra pachI bIjI keTalIka vAnagIo AvI temAMnI keTalIka lIdhI ane keTalIka na lIdhI. chevaTe dUdhapAka pIrasAvA lAgyo. te mANekalAlabhAInI thALImAM pIrasAto hato tyAM to ene aTakAvIne zrImad rAjacandrajI bolyA : 'emane dUdhapAka pIrasavo rahevA do. emane nAnI nAnI vastuone tyAgI potAnI mahattA vadhAravI che, paNa kharekhara rasapoSaka vastuno tyAga karavo nathI !' sAco rasAsvAdatyAga to tyAre karyo kahevAya ke potAne bahu ja bhAvatI vastuo saMpUrNapaNe ane kAyama mATe tyAga karI de. AvA manuSyo ja sAcA tyAgavIra gaNI zakAya. | [2] aDatALIsa varSa pahelAMnI A vAta. madhya pradezanA lalitapura gAmamAM jainAcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAje saMvata 1986mAM cAturmAsa karela. saMghamAM tyAgIonI saMkhyA dasa-bArathI vadhAre hatI. tethI zuddha AhAradAna mATe ghaNA saddagRhasthone taiyArI karavI paDatI hatI. lalitapuramAM nAraMgI, drAkSa vagere phaLonI kiMmata vadhAre rahetI, kAraNa ke te badhAM dilhIthI magAvavAM paDatAM. A vAtanI mahArAjazrIne paNa jANa thaI. teoe bIje divase tyAgIo samakSa Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasAsvAdano jaya vivekabharI rajUAta karI : "mAre AjathI AkhA cAturmAsa daramiyAna badhAM ja phaLono ane badhA ja rasono tyAga che kAraNa ke cAturmAsamAM to vizeSapaNe lIlotarI tathA phaLaphaLAdino tyAga karavo yogya che." jevo emaNe potAno abhiprAya jAhera karyo ke tarata anya tyAgIoe paNa phaLaphaLAdinA tyAgano niyama laI lIdho. Ama, AcAryazrInI vicakSaNatAthI be kAryanI siddhi ekasAthe thaI. tyAgIono tyAgabhAva vadhyo ane sAmAnya saddagRhastho paNa have muni-AhAra karAvavA samartha banI zakyA, kAraNa ke moMghAM phaLaphaLAdi AhAra mATe lAvavAnI jarUra have rahI nahi. Ama, rasAsvAdatyAga ane vivekapUrNa vyavahArathI sarvatra dharmavRddhi ane zAMtinuM vAtAvaraNa vyApI gayuM. amadAvAdamAM jamAlapura daravAjA bahAra zrIjagannAthajInuM maMdira gujarAtanuM eka prasiddha yAtrAdhAma che. tyAMnA mahaMtonI paraMparAmAM aneka ucca koTinA tyAgI puruSo thaI gayA che. vartamAna mahaMta zrI rAmaharSadAsajInI pUrve saMta zrI nRsiMhadAsajI mahArAje A maMdiramAM traNa dAyakAthI paNa vadhu samaya saMtoSa, saMpa ane paropakArathI rahI maMdiranI nAmanA khUba vadhArI. maMdiramAM ghaNI gAyo pALavAmAM Ave che ane niyamita dUdhapAka, pakavAtra vagere vAnagIo jamavAmAM pIrasAya che. zrI nRsiMhadAsajI mahArAjano niyama hato ke badhA mahemAno ane maMdiravAsIo jamI rahe pachI ja pote jame. zuM jame ? bAjarIno roTalo ane bhAjInuM zAka. kyAre ? dararoja. bhaktono game teTalo Agraha hoya, ane vRddhAvasthAmAM zarIranI aneka prakAranI agavaDa hoya to paNa eka ja niyama - sAduM nIrasa, ekasarakhuM bhojana ane te paNa cheka dehavilaya thatAM sudhI. AkhI jiMdagI A ja bhojanathI pUrI karanAra A mahAtmAno rasAsvAdatyAga kevo haze te ApaNe saue vicAravA yogya che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatAnI sAdhanA sukha-duHkha, saMyoga-viyoga, mAna-apamAna, rasa-nIrasa, ThaMDI-garamI vagere jagatanAM DhaMDhothI kSubdha thayA vinA zAMta samarasabhAvarUpe rahevuM te samatA che. samatAnI sAdhanAnI vicAraNA ahIM tAttvika dRSTie karavI yogya che. samatA AtmasAdhanAnI UMcI bhUmikAe prApta thAya che. tenI kharekharI prApti mATe vividha sAdhanA-kakSAmAMthI pasAra thavuM paDe che. samatAnAM sAdhano ane puruSArtha jyAM sudhI AtmajJAna na thAya tyAM sudhI sAdhakane sAcI samatA pragaTI zake nahi, kAraNa ke samatAno AdhAra zuddha bhAva che ane sAcA zuddha bhAvanuM pragaTapaNuM AtmajJAna na hoya tyAM saMbhavatuM nathI. have AtmajJAna pragaTa karavA mATe AtmA ane anAtmAnuM lakSaNabhedathI bhinnapaNuM nakkI karIne teno abhyAsa karavo paDe che, A sAdhanA karavA mATe satsaMga, saguNa saMpannatA ane AtmavicAra - A traNa uttama sAdhano che. AmAMnA pratyeka sAdhanane AtmasAt karIne jema jema A sAdhana-triveNInA saMgama dvArA sAdhakanA jIvanamAM saddhodhano abhyAsa dRDha thato jAya che, tema tema sAdhanAmAM suMdara vikAsa thato jAya che, jenA phaLarUpe suvicAradazA ane AtmajJAna pragaTa thAya che. tethI abhyAsI sAdhake sarva jIvomAM samatAbhAva, indriya ane mananA viSayonI upekSA, kuvicArono tyAga ane tattvanI bhAvanA vaDe A samatAbhAvano abhyAsa niraMtara kartavya che. ATalI dazAne pAmyA pachI paNa jyAre te saMta-sAdhaka AgaLa vadhe che tyAre tene je viziSTa aMtarazAMti ane AtmaniSThapaNAnI prApti thAya che te uttama ane prazaMsanIya samatA che. jJAna-vairAgya AvA mahAsubhaTanA jIvanarUpI rathanA ghoDA che, vinaya tenA rathano sArathi che, viveka teno aMga rakSaka che, kSamA tenuM kavaca che, dhIraja tenI DhAla che, tapa-saMyama tenAM tIra ane bANa che tathA prajJA tenI talavAra che. AvA susajja subhaTanI suvyasthita senA jyAre kAma-krodha, lobha, moha-mada-matsarAdi paripuonA abhedya Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatAnI sAdhanA 49 manAtA killA upara AkramaNa kare che tyAre pahele ja dhaDAke duzmanonI senAmAM bhaMgANa paDI jAya che. eka vAra duzamananA sainiko nAsabhAga karavA mAMDe eTale temano sarasenApati - moha paNa mUMjhAI jAya che. thoDA ja vakhatamAM tene A subhaTanI zaraNAgati svIkAravI paDe che ane pote pacAvI pADelI samatArUpI nagarI A mahAsubhaTane pAchI soMpI daIne (bhADAnI jagyA khAlI kare tenI mAphaka) kAyama mATe cAlyA javuM paDe che. Ama potAnI samatArUpI mULa nagarIne prApta karavA dareka sAdhakane puruSArtha karavo paDe che. te samatAnAM aneka nAma cheH sAmya, svAthya, samAdhi, yoga, cittanirodha, nirvikalpadazA, anubhavadazA, svAnubhUti, svasaMvedana, zuddhopayoga vagere. samadRSTi puruSanuM svarUpa samatAne prApta thayelA puruSanAM neNa ane veNa badalAI jAya che. sarvatra, sarva samaye tenA jIvananA dareka kAryamAM divyatAnAM darzana thAya che. tenA aMtaramAM jagatanA sarva jIvo pratye potAnA AtmA jevo ja je bhAva vase che te tenA jIvanavyavahAramAM paNa pragaTapaNe pratibiMbita thAya che. teNe AtmAne ja sarvottama vastu jANI hovAthI duniyAnI koI paNa vastu pratye tene aMtarathI AkarSaNa thatuM nathI. koI phUlono hAra paherAve ke pagarakhAMno hAra paherAve, bahumAna kare ke haDadhUta kare, suvarNa bheTa Ape ke mATInI tuccha hAMDalI Ape, caMdanano lepa kare ke chANanA lapeDA kare - A badhAthI te rAjI thato nathI ke nArAja paNa thato nathI. jo ke mahela ane smazAna tathA vana ane ghara tene sarakhAM che, to paNa jyAM asaMgabhAva sahelAIthI banyo rahe tevI ekAMta. bhUmikAmAM te ghaNuMkharuM vAsa kare che. potAnA jJAnAnaMdasvarUpanuM sAnnidhya jene kAyama rahe che ane te abhuta svarUpano anubhava jene ghaNI vAra thAya che tevA te mahAjJAnInuM mAhAbhya varNavavAne koI samartha nathI. jo ke te ja puraSa A jagatamAM taraNatAraNa, adhama-uddhAraNa, azaraNa-zaraNa Adi aneka nAmothI saMbodhAya che to paNa tenuM sAcuM svarUpa vacanathI ane manathI agocara che. AvA samatAdhArI. AtmArAmI mUrtimAna mokSasvarUpa avadhUta puraSo jyAM jAya te bhUmi tapobhUmi thaI javAthI tIrtharUpe vikAsa pAme che. teo jyAM hoya tenI AjubAju zAMti, samatA, maitrI ane pavitratAnuM evuM to koI jAdubharyuM vAtAvaraNa banI jAya che ke duSTa puruSo ke ghAtakI pazuo paNa jANe Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 sAdhaka-sAthI potAnI duSTatA choDIne saMpa ane maitrIne dhAraNa karI le che. Ama bane che to pachI je jijJAsu sAdhako AtmakalyANa karavAnI vizudhdha vizaddha bhAvanAthI prerAIne temanA sAnnidhyane seve temanuM kalyANa thAya temAM zI navAI ? aho ! dhanya temanuM jIvana ane dhanya temanI samatA ! zuM AvA puruSonI caraNaraja ApaNane sarvane mastaka upara dhAraNa karavA yogya nathI ? samatAno mahimA (1) he AtmA ! kAma ane bhogothI virakta thavAthI ane zarIra paranI mamatAne choDavAthI samatAnI siddhi thAya che mATe temAM prayatnazIla thA ! (2) samatAbhAvane dhAraNa karavAthI AzAono nAza thAya che. avidyAno vilaya thAya che, ane manarUpI markaTa (vAMdara) paNa vaza thaI jAya che mATe samatAne bhaja. (3) avicaLa sukhanI prApti, avinAzI padano lAbha ane sarva karmabaMdhanano uccheda - A sarva eka samabhAvanuM AlaMbana levAthI prApta thAya (4) je samatAmAM sthita che tevA munine A jagata unmatta jevuM, dizAmUDha jevuM, vibhrAMti pAmeluM athavA sUI gayuM hoya tevuM lAge che. (5) moha ane kSobharahita AtmadazA che te ja paramArthacAritra che, te ja samatA che ane te samatAthI ja nivaNanI prApti thAya che mATe uttama puraSo parama dharmAmRtasvarUpa evI A samatAnI upAsanA kare che. samatAnI sAdhanAnAM jIvaMta dRSTAMto [1] lokamAnya zrI bALa gaMgAdhara TiLaka gaI sadInA ApaNA dezanA eka mahAna puruSa thaI gayA. svadezabhakti uparAMta sAdAI, saraLatA, dhArmika vRtti ane zAstrAbhyAsa Adi aneka guNothI teonuM jIvana saurabhamaya banyuM hatuM. eka vAra teo potAnI oNphisamAM koI agatyanA praznanuM samAdhAna karavAmAM lAgyA hatA. prazna jaTila hovAthI tenuM sahajamAM nirAkaraNa thAya tema nahotuM. khUba ekAgratAnI jarUra hatI. A bAju temanA moTA putranI tabiyata narama hatI tethI paTAvALAe AvIne temane kahyuM ke putra vadhAre Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatAnI sAdhanA 51 bImAra thaI gayo che tethI temane ghera javAnuM che. TiLakajInuM dhyAna to kAmamAM ja hatuM. thoDI vAra pachI temanA eka sahayogIe jAte AvIne temane kahyuM : TiLakajI, chokaro vadhAre bImAra che. tene kyAre zuM thaI jAya te kahI zakAya nahi. mATe jaladIthI ghera javuM jarUrI che.' TiLakajI kahe : bhAI ! huM savAre ja DaoNkTarane badhI hakIkata samajAvI Avyo chuM ane teo ja A kArya to karavAnA che to pachI mArI emAM zuM jarUra che " A uttara sAMbhaLI temanA pelA sahayogI cAlatA thayA. potAnuM oNphisanuM kAma pUruM karIne TiLakajI ghera AvyA tyAre putranuM prANapaMkheruM UDI gayuM hatuM. jANe ke kAMI banyuM ja na hoya tema teo sIdhA ja kapaDAM badalIne smazAna javAnI taiyArImAM lAgI gayA. sauthI moTA putranA viyogamAM zokAtura na thaI javuM te kAMI nAnIsUnI vAta nathI. samatAnI sAdhanAnA abhyAsI AvA koI virala puruSa ja tevo mahAna samabhAva rAkhI zake. 2] orisA prAMtano pradeza. AjathI lagabhaga so varSa pUrve kaTaka ane tenI AjubAjunAM DAku rAmakhAnanA nAmanI dhAka. dhAka te kevI ? koI bhUlathI paNa tenuM nAma na letuM ane tenuM nAma sAMbhaLatAM ja loko tharathara kAMpatA. samasta janatA IcchatI ke jo koI prakAre prajAno A mahAna DAkuthI chuTakAro thAya to sAruM. mahAtmA haranAtha te pradezanA mahAna saMta hatA. teoe kahyuM : 'bhAIo ! koI pApI bUro nathI, mAtra pApa ja bUruM che." Ama, lokone samajAvI teo te vanane raste cAlI nIkaLyA - je vanamAM te mahA bhayaMkara DAku raheto hato. - parama zAMta mudrA, niHspRha ane nIDara najara tathA brahmacaryanuM teja. mahAtmA to cAlI nIkaLyA te jaMgala tarapha jyAM te DAku raheto hato. thoDI vAramAM ja rAmakhAnanI dRSTi A mahAtmA para paDI ane tevI ja jANe ke te palaTAI gaI. manuSyamAtrane jIvatA ja raheMsI nAkhanAra A atyaMta krUra puruSanA bhAvono palaTo thatAM te bolyo : "paramakRpALu saMta ! meM bahu pApa karyo che, paNa have mArA uddhArano samaya paNa AvI gayo che tethI ja mane Apa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI kapALano bheTo thayo." ema kahI te temanA caraNakamaLamAM DhaLI paDyo. mahAtmAe DAkune uThADyo. premathI chAtIsaraso cAMpIne kahyuM : "bhAI ! prabhunA mArganI ArAdhanAthI sarva pApono nAza thAya che ane parama zAzvata AnaMdanI prApti thAya che mATe prAyazcita vaDe jIvanane sudhArI sanmArganI ArAdhanAmAM lAgo." guru-upadeza pAmI rAmakhAne saMnyAsa lIdho ane jIvanano bAkIno kALa prabhusmaraNamAM gALyo. juo samatva prApta puruSonA jIvanathI adhamono uddhAra thAya che ane pApIo pAvana thaI jAya che tenuM A jIvatuM jAgatuM dRSTAMta ! parama tattvajJa zrImad rAjacandrane mahAtmA gAMdhI potAnA AdhyAtmika mArgadarzaka mAnatA. zrImaddane muMbaImAM jhaverAtano vepAra hato, chatAM nivRtti arthe teo vAraMvAra carotara pradezamAM jatA. saMvata 1954nI sAlamAM teo ekAMta sAdhanA mATe kAviThA padhArelA. divasa daramiyAna teo be vAra upadeza detA. paNa sAMja paDe tyAre mauna laI letA ane rAtre kAviThAnI AsapAsanAM khetaromAM ane pAse AvelA taLAvakAMThe ekalA dhyAna karavA besI jatA. * game tevI ThaMDI hoya to paNa zarIra para ekAda vastra ja rAkhatA. dhyAnamagna dazAmAM teone moTA moTA DAMsa-macchara karaDatA chatAM paNa samabhAvathI teo te sahana karI letA, moTA bhAge to temane maccharonA karaDavAnI khabara ja rahetI nahotI. paNa savAre lAla cAmaThAM UpasI Ave eTale khyAla Ave ke macchara karaDyA haze. Ama, sAdhanAnA mArgamAM aneka pratikULa saMjogomAM paNa AtmalakSapUrvaka samatA rAkhIne teozrIe mahAna AtmabaLa pragaTa karyuM ane chelle parama samAdhine pAmyA. AvuM che samatAnuM alaukika baLa ! * thoDA mAsa pahelAM ja A jagyAe eka smArakanI racanA karavAmAM AvI che ane tyAM mahuDAnuM vRkSa hatuM. tethI smArakane "mahuDIsmAraka' nAma ApI tyAM teozrInI caraNapAdukAonI sthApanA thaI che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyazIlatA bhUmikA AtmasAdhanAnAM vividha aMgomAM svAdhyAyanuM sthAna prAthamika jarUriyAtavALuM, anupama, anivArya, tatkALa phaLa denAruM ane anya sarva sAdhanonuM digdarzaka gaNavAmAM AvyuM che. sarva darzanonA sarva AcAryoe tenI apUrva mahattA svIkArI che ane pote praNIta karelI sAdhanApaddhatimAM tene yathAyogya sthAna ApyuM che. pAramArthika dRSTie vicArIe to svAdhyAyazIlatAnuM phaLa to AtmajJAna che. sAcI svAdhyAyazIlatA prApta karavA mATe ghaNuMkharuM te dazAne prApta thayelA puruSano samAgama athavA temaNe batAvelA mArganuM anusaraNa Avazyaka che. svAdhyAyazIlatAne prApta karavAnI sAdhanAne traNa zreNImAM vibhakta karI zakAya ? svAdhyAyazIlatAnI ArAdhanAnI bhUmikAo (1) nivRtti dvArA avakAzanI prApti.. (2) sanzAstronA abhyAsanI bhUmikA. ' (3) prApta jJAna dvArA tattvanA abhyAsanI bhUmikA vaDe pAramArthika svAdhyAyazIlatAnI prApti. prathama bhUmikAmAM sAdhakane satsaMganI AvazyakatA che. jo tenA manamAM ema barAbara besI jAya ke mAre svAdhyAya karavo ja che, to te potAnA dhaMdhA-nokarI, gRhakAryamAMthI eka ke be kalAka phAjala pADe ane prApta thayelA. samayamAM jJAnArjanano prayatna cAlu kare. satata prayatna dvArA A kAryamAM dinapratidina rasa vadhAratA rahIne te vadhAre ne vadhAre nivRtti meLave. bIjI bhUmikA sanzAstronA adhyayana eTale ke adhyAtmavidyAne prApta karavAnI che. ahIM anubhavI puruSoe kahelAM uttama zAstrono keme karIne paddhatisara abhyAsa kare to vadhAre lAbhadAyI che. AvA abhyAsa daramiyAna niraMtara athavA vacce vacce gurukuLamAM nivAsa, banI zake to vidyArthInI jema WWW.Jva Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI vAcana, lekhana, vicAra, smaraNa, mukhapATha, anyane kahevuM, paraspara tattvavArtA vA praznottarI vaDe prApta thayelA jJAnane dRDha karavuM Adi aneka prakAro khUba saphLatAthI ane prasannatAthI ArAdhI zakAya che. Ama karavAthI thoDA kALamAM ghaNuM jJAna prApta thaI jAya che ane A vyavasthita, prayojanabhUta, atyaMta upayogI ane kalyANakArI hovAthI, tema ja anubhavI sAthInA sAnnidhyamAM ane mArgadarzanamAM prApta thayuM hovAthI thoDA kALamAM sAdhakane te chellI (UMcI) bhUmikAe laI jAya che. 54 trIjI athavA chellI bhUmikAmAM, prApta thayelA jJAnanA prayoga dvArA tattvano vizeSapaNe abhyAsa karavAno hoya che. AtmA zuddha caitanyasvarUpa. saccidAnaMda che ema jANyuM to azuddha vicAro ane zokanA vicArone tilAMjali ApavAnI che. kAma, krodha, lobha traNa narakanAM dvAra che tema jANyuM to niSkAmatA, kSamA ane saMtoSarUpI guNonI ArAdhanA karavAnI che. khAvApIvAmAM, nahAvAmAM, vepAramAM, leNadeNamAM, kuTuMbasaMbaMdho vagere vyavahArakAryomAM ke bhakti, satsaMga, svAdhyAya, pUjA, nityapATha, dhyAna vagere dharmakAryomAM satata tattvAnusaMdhAnanI Teva pADavAnI che. 'huM sAdhakaAtmA chuM' e bhAva niraMtara jAgRtimAM rAkhavAno udyama karavAno che ane AnA phaLa rUpe evuM jIvana banAvavAnuM che ke jethI ApaNA jIvananA dareka kAryomAM sadguNonI sugaMdha prasare ane ApaNuM jIvana sva-52 kalyANamaya banI jAya. basa, ATaluM kharekhara thAya to AtmajJAna, AtmasamAdhi ane AtmAnaMda pragaTayA vinA raheze ja nahi, kAraNa ke yogya kAraNonA samanvayathI kAryanI niSpatti avinAbhAvi che. svAdhyAyazIlatAno mahimA (1) mokSano mArga jANyA vinA mokSamArgamAM cAlI zakAtuM nathI, mATe mahAna prayatnathI mokSamArga avazya jJAnI guru thakI vA uttama zAstro thakI jANavo joIe. (2) zuM tyAgavuM ane zuM grahaNa karavuM te kharekhara jANyA vinA sAco tyAga kevI rIte banI zake ? (3) jJAna vinA sAcI dayA pALI zakAtI nathI, mATe sAcI dayA pALavI hoya to prathama jJAnanI prApti karo. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyazIlatA 55 (4) jJAna jevuM pavitra A vizvamAM anya kAMI nathI. (5) koI paNa uttama vastunI prApti puruSArtha vagara thavI saMbhavatI nathI. pAko nizcaya karIne, je sAdhaka satata svAdhyAyanA niyamane ArAdhe che ane bAdhaka kAraNo AvI paDyA chatAM je potAnA abhyAsane choDato nathI tevA mahAna sAdhakane svAdhyAyamAM niSThA prApta thAya che. (6) uparokta vidhithI, karmathI ane abhyAsanA sAtatyathI jene svAdhyAyaniSThA prApta thAya che tene te svAdhyAyanA paramArtha phaLasvarUpa AtmajJAna ane AtmazAMti paNa A jIvanamAM ja svayameva pragaTa thaI jAya (7) svAdhyAyazIlatAthI aneka guNo pragaTe che. satyAsatyanuM bhAna thAya che, buddhi khIle che, saMzaya nAza pAme che. tattvano nirNaya abAdhitapaNe thAya che, kuyuktino Azraya chUTI jAya che ane sarvatra suyaza prasarI jAya (8) abhimAna, krodha, pramAda, roga ane ALasa - A pAMca vidyAsaMpAdana karavAmAM vighnarUpa che. sAdhake udyamapUrvaka A vibone TALIne vidyAsaMpAdana karavA mATe satata prayatnazIla rahevAnuM che. 9) jema vidyAnI prApti mATe vinayanI AvazyaktA che tema vidyA saMpAdana thayA pachI paNa vinaya vaDe ja te zobhe che. mATe sAco vidvAna hamezAM namra hoya che ane namra ja rahe che. svAdhyAyazIlatAnAM jIvata dRSTAMto [1] lagabhaga doDhaso varSa pahelAM jayapuramAM mahArAjA jagateza bahu nyAyI ane prajAparAyaNa rAjavI thaI gayA. temanA rAjadarabAramAM aneka vidvAno AvatA ane yogya satkAra pAmatA. temanA eka maMtrI tarIke paMDitavarya zrI jayacaMdajI chAvaDA paNa hatA, jeonuM agAdha zAstrajJAna adhyAtmasAdhanAthI dIpI UThyuM hatuM. eka vAra eka moTA paMDita digvijaya karatA karatA jayapuramAM AvyA ane DhaMDhero piTAvyo ke dina pAMcanI aMdara mArI sAthe ja zAstrArtha karavA koI taiyAra nahi thAya to huM mArI jAtane vijayI gaNI laIza. rAjA to vicAramAM paDI gayA. koI vidvAna te digvijayI paMDita sAthe zAstrArtha karavA taiyAra Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka sAdhaka-sAthI thayo nahi. keTalAka vizeSajJonI salAhathI, mahArAjA zrI jayacaMdajI pAse AvyA ane rAjayanI AbarU bacAvavA vinaMtI karI. jayacaMdajIe rAjya khAtara potAnA suputra naMdalAlane zAstrArtha mATe mokalI Apyo. - paMDitaputra zrI naMdalAle digvijayI paMDitane sahelAIthI harAvI dIdho eTale rAjAe pitA-putranI paMDitajoDIne moTuM mAnapatra ApavAnuM Ayojana karyuM. A vAta jyAre zrI jayacaMdajInA kAne pahoMcI tyAre temaNe rAjAne kahyuM : "mahArAja ! huM vAdavivAdamAM mAnato ja nathI. A to mAtra rAjyanuM nAka rahe te arthe meM zAstrArthanI vyavasthA karI. mAre to koI mAnapatra na khape. jo tame kharekhara saMtuSTa thayA ho to mane rAjyakAryamAMthI be kalAka vahelA chUTavAnI rajA Apo, jethI AtmasAdhanA ane sanzAstranA adhyayanamAM huM vadhu samaya ApI mArA jIvanane kRtArtha banAvI zakuM." kevA sAcA paMDita ! AvI niHspRhatA ane svAdhyAyaniSThA te mahApuruSanI ati ucca adhyAtmadazAnuM sUcana kare che ! dhanya AtmajJavidvajjanavallabha zrI jayacaMdajI chAvaDA ! [] aDhAramI sadIno samaya hato. baMgALamAM paMDita zrI rAmanAtha takasiddhAMtIe potAnuM bhaNatara pUruM karIne baMgALanA vidyAdhAma navadvIpa nagaranI bahAra potAnuM nAnuM ghara banAvI tyAM nivAsa karyo hato. teo tyAM vividha bhAratIya darzano ane dharmazAstrono vidyArthIone abhyAsa karAvatA. teo rAjya taraphathI koI madada potAnI pravRtti mATe letA nahi. eka divasa temanI dharmapatnIe kahyuM ke, "Aje roTalI mATe bilakula loTa nathI.' tyAre teoe kahyuM. "je hoya te banAvazo.' te divase temaNe thoDA bhAta ane ukALelAM AMbalInAM pattAMnuM bhojana karyuM ane patnIne kahyuM ke, teM ghaNuM ja svAdiSTa bhojana banAvyuM che." te samaye kaSNanagaramAM mahArAjA zivacandranuM rAjya hatuM. teoe A mahApaMDitanI vidvattA ane Arthika sthiti vize loko pAsethI sAMbhaLyuM ane ghaNI vAra teone rAjamahelamAM AvavAnuM nimaMtraNa ApyuM, paNa paMDitajI na gayA te na ja gayo. Akhare eka divasa rAjA pote paMDitajIne ghare AvyA ane temane pUchyuM : paMDitajI, Apane koI prakAranI takalIpha ke agavaDa to nathI ? gharanirvAha to sArI rIte cAle che ne ?" paMDitajIe kahyuM : "gharanI vAta Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyazIlatA to dharmapatnIne ja pUchI lejo.' rAjAe paMDitajInA gharamAM jaI brAhmaNa bAIne namaskAra karyA ane potAno paricaya Apyo. pachIthI rAjAe pUchyuM : 'mAtAjI ! Apane ghara calAvavAmAM koI vastunI saMkaDAza to nathI ne ? jo hoya to tenI pUrti karavAno mane avasara Apazo.' brAhmaNadevI kahe : "mAro sADalo haju phATI gayo nathI. pANInI DhocakI paNa salAmata che ane mArA hAthanI cUDIo haju mojUda che to pachI mAre zuM ochuM che ? ghaNuMkharuM roTalIno loTa paNa maLI jAya che.' rAjA zivacandre A sAMbhaLI A mahAna tyAgI ane niHspRha vyaktitvane joI ja rahyo ane praNAma karI cAlyo gayo. 57 bIje divase rAjAe aneka vastuo mokalI, temAMthI traNa divasano loTa ane thoDI dALa sivAya badhI vastuo pAchI AvI tyAre samasta prajAjano ane rAjAe sarasvatInA mahAna pUjArI evA A RiSa jevAM pati-patnIne manomana aneka zraddhAMjalio ApI. * [3] I.sa. 1927nI sAla. kAzI vizvavidyAlayanA tarkazAstranA prAdhyApaka, snAtakapadavIne prApta thayelA vidyArthIonA vidAyasamAraMbhanA aMte saune pUchatA hatA H "tame jIvanamAM zuM banazo ?' : koI kahe nyAyAdhIza, koI kahe dezanetA, to koI kahe kaoNlejano prinsipAla banIza. jyAre zrI sumerucaMdra divAkarano vAro Avyo tyAre temaNe kahyuM H paramAtmApadane prApta karavuM te mArA jIvananuM aMtima dhyeya che.' prAdhyApaka kahe : 'juo ! A jaina vidyArthInuM jIvanadhyeya keTaluM UMcuM che ! dunyavI padavIone badale tene to AdhyAtmika unnati ja vadhAre zreyaskara lAge che.' jANe ke prAdhyApakanA AvA utsAhapreraka vacananI te vidyArthI upara jAduI asara thaI. AjIvana brahmacaryavrata dhAraNa karI, sarasvatInI ati ugra upAsanA dvArA temaNe dezaparadezamAM Arya-saMskRtino ane jaina dharmanA siddhAMtono pracAra karyo. Aja lagabhaga botera varSanI uMmare paNa teo satata svAdhyAyazIla rahI aneka uttama yuktipUrNa sAhityanA graMthonI racanA kare che. thoDA vakhata pahelAM nyAyamUrti dvavedIe temane jaina zabdano artha Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 aMgrejImAM pUchyo. temaNe jaina zabdano karelo artha temanI jIvanasAdhanA, vidvattA ane UMDA ciMtana-mananane vyakta kare che : J = Just - nyAyI hoya A = Affectionate - sAco premI hoya I = Introspective - aMtaraAtmAno parIkSaka hoya N = Noble - bhadra vyavahAra karanAra hoya. AvA guNo jenAmAM hoya te sAco jaina. sAdhaka-sAthI Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svacchaMdanirodha bhUmikA mana phAve tema vartavuM tene sAmAnya rIte svaccheda kahevAya. Ama svacchaMdapaNe na cAlatAM nirdoSa, aneka guNasaMpanna ane bodhi samAdhinA svAmI evA AcAryo ane saMtonI batAvelI nyAyapUrNa AzA pramANe AtmAnuM kalyANa thAya tema vartavuM tenuM nAma svacchedanirodha. mANasamAtranuM mana patitapariNAmI che. anAdikALathI A jIvane, Indriyo tathA manane AdhInapaNe vartIne jIvavAnI Teva paDI gaI che. te mana, indriyo ane kusaMgane eTalo badho AdhIna thaI gayo che ke potAnA parAdhInapaNAno tene bilakula khyAla ja rahyo nathI. have koI mahAna puNyanA yoge manuSyapaNuM pAmI saMtanA samAgamamAM Avyo che ane kAMI paNa potAnuM kalyANa karavAnI IcchA jene utpanna thaI che tevA puruSe mahAna udyamathI A svacchaMdano parAjaya karavo jarUrI che. svachaMdanirodhano abhyAsa svacchedano yathAyogyapaNe nirodha karavA mATe be vastunI AvazyaktA che : prathama to jarUrata che yathArtha jJAnanI - sAcA bodhanI. ApaNe vicAra karavAno che ke svacchaMdapaNe vartavAthI zuM ApaNe kharekhara sukhI thaI zakIe ? zuM svacchaMdatA te sukha meLavavAno sAco upAya che ? sAmAjika dRSTie vicAra karI to paNa svacchedathI samAjamAM suvyavasthA ane zAMtinI sthApanA thaI zakatI nathI. amuka sArA niyamo, amuka suMdara jIvanarItione apanAvyA vinA jo samAja paNa aMdhAdhUMdhI, kaleza, azAMti ane avyavasthArUpa thaI jAya to vyaktigata stare tema vartavAnuM zuM phaLa thAya teno ApaNe vicAra karavo ghaTe. AdhyAtmika dRSTie vicArIe to kauTuMbika ke sAmAjika stare je sAcuM che te vyaktigata stare paNa sAcuM che. mananA ghoDAone ke indriyonI lagAmone sarvathA chUTAM mUkIne manamojI rIte vartavAthI koI paNa vyakti kharekhara sukhI thaI zakatI ja nathI. game te nyAyathI tolo, durAcArI duHkhI ja Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so sAdhaka-sAthI che, kAraNa ke tenuM aMtara azAMta che, AkuLavyAkuLa che, bhayabhIta che ane atRpta che. mATe ApaNe nirNaya karavo joIe ke svacchede vartavAthI ApaNe sukhazAMti prApta karI zakatA nathI. have jo svacchaMdatA duHkhadAyI che ema nakkI karyuM che to teno virodha kaI rIte thaI zake te vicAravuM svAbhAvika rIte ja Avazyaka thaI paDe che. AnA mATe AvazyakatA che savivekapUrvakanA vartananI. vartamAnakALanA ke prAcInakALanA je mahAtmAoe sukhazAMti prApta karyA che, temanA nyAyayukta vacana pramANe vartavAthI ane jyAM saMbhava hoya tyAM temano samAgama karavAthI dhIme dhIme manuSyamAM eka vikAsalakSI parivartana Ave che, jethI tenA jIvanamAM aneka sAttvika guNo pragaTe che. A pramANenI dazA pragaTa thatAM te manuSyamAM uttama evA AtmatattvanI zraddhA ane bodha sudraDha thAya che ane jema jema AtmazraddhA ane Atmabodha sudraDha thatAM jAya che tema tema svaccheda ghaTavA mAMDe che. Ama, anAyAsa ane sahajapaNe, svacchaMdano nirodha thaI zake che. svachaMdanA nirodhamAM vighno huM moTo chuM, 'samajuM chuM, mArA jevo bIjo koNa che', "Ama vartavAthI mane bAdha nahi thAya' e ItyAdi mithyAbhimAnanA khyAlo jyAM sudhI jIvanamAM che tyAM sudhI manuSya pragatinA paMthe vaLI zakato nathI, paraMtu madhyastha thaIne, jarA thobhIne vicAra kare to kAma thAya. anekavidha kSetromAM mArA karatAM paNa vizeSa evA kevA kevA mahAna puruSo thayA che teno vicAra kare to potAnuM tucchapaNuM samajAya ane potAnA kuLanuM, jJAnanuM, pUjAnuM, kIrtinuM, zarIranuM, rUpanuM, dhananuM, yauvananuM ke riddhisiddhinuM abhimAna dUra thAya. jo Ama namratA, guNagrAhakatA, komaLatA Ave to kAma thAya ane manamojIpaNuM chUTe. Ama jo svacchaMdano khoTo rasto choDI de to thoDA kALamAM ja sarva durguNo nAza pAme ane aneka prakAranA sadguNone prApta thaI uttama sukha pAmI zake. mATe ja kahyuM che : 'HTI, ghamo mATIUtavo - AjJAnuM ArAdhana te ja dharma, AjJAnuM ArAdhana te ja tapa." svacchaMdanirodhano mahimA (1) roke jIva svachaMda to pAme avazya mokSa, pAmyA ema anaMta che bhAkhyuM jina nirdoSa. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svacchaMdanirodha (2) jyAM jeTalo svacchaMda dabAyo che tyAM teTalI bodhabIja yogya bhUmikA utpanna hoya che. (3) pAMca indriyo ane mananA niraMkuza chaMde cAlavAthI A lokamAM roga, nirdhanatA tathA apakIrti ane AgAmI kALamAM nIca gatinAM duHkho sahana karavAM paDe che. (4) jema jema sadgurunAM vacano pramANe cAle tema tema pAtratA vadhe ane jIva krame karIne mokSamArgamAM susthita thaI jAya. (5) khoTI Tevo choDI devI, khoTI vAtomAM rasa na levo, khoTAM kAryo dRDhatApUrvaka tyajI devAM ane potAnA jIvanane aneka sAttvika ane zuddha bhAvovALuM bane tevAM kAryomAM lagAvI devuM te svacchaMda TALavAno vyAvahArika upAya che, je vaDe jIvana pavitra ane unnata banI jAya che. (6) bhavabhayarahitapaNe, jJAnI puruSonI AjJA para paga mUkIne nirdhvasa (tIvra vikArayukta) pariNAma sahita je varte te svacchaMdI bane che. jJAnInI pratyeka AjJA kalyANakArI che. mATe temAM nyUnAdhika ke moTA nAnAnI kalpanA karavI nahi, tema ja te vAtano Agraha karI jhaghaDo karavo nahi. jJAnI kahe te ja kalyANano hetu che ema samajAya to svacchaMda maTe. jo svacchaMda maTe to jIvanuM kalyANa thAya. 1 * * * svacchaMdanirodhanAM jIvaMta dRSTAMto [1] zrImad rAjacandrajIe pote lakhelI AtyaMtara noMdhapothImAMthI amuka upayogI utAro karavA zrI lallujIne* te noMdhapothI ApI hatI. zrI lallujIe kahyA uparAMtano amuka bhAga upayogI lAgavAthI temAMthI utArI lIdhelo ane savAre darzanArthe jaIzuM tyAre AjJA meLavI laIzuM ema vicAreluM, kAraNa ke pote municaryA pALatA hatA tethI rAtre bahAra jaI zakAya tema nahotuM. bIje divase zrI lallujIe noMdha karelAM badhAM pAnAM zrImadbhu pAse mUkIne kahyuM : rAta paDI gaI hatI tethI AjJA levA AvI zakAyuM nahi. AjJA uparAMtanAM paNa A thoDAM pAnAMno noMdhapothImAMthI utAro karI lIdho che.' A sAMbhaLI zrImadbhujIe noMdhapothI ane utAro karelAM badhAM pAnAM zrImad rAjacandranA mukhya sAdhu-ziSya. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka sAthI potAnI pAse rAkhI lIdhAM. zrI lallujIne kAMI ApyuM nahi. zrI lallujIne khUba pastAvo thayo ane A vAta temaNe aMbAlAlabhAIne jaNAvI. aMbAlAlabhAIe paNa AjJA vagara utAro karavA badala zrI lallujIne Thapako Apyo. Akhare, aMbAlAlabhAI dvArA pharIthI utAro karelAM pAnAM parata karavA jyAre zrI lallujIe vinaMtI karI tyAre ja zrImadjIe utAro karelAM pAnAM tathA bIjI upayogI sAmagrI, sArA akSare lakhIne aMbAlAlabhAIne te zrI lallujIne ApavA AjJA karI. - A rIte svacchedanirodhanuM mahA mAhAbhya zrImadUjI potAnA ziSyone avAranavAra samajAvatA ane sarva AtmasAdhana guruAjJAe karavAnI vAraMvAra upadeza karatA. [2] gayA saikAnA baMgALanA prasiddha mahApuruSa bhUdeva mukhopAdhyAyanA pautra somadevanA jIvanano A prasaMga che. te vakhate somadevanI uMmara sAta varSanI hatI. eka-vAra tenAM mAtApitA sAthe kalakattA javA mATe te hugalI sTezane beTho hato. tenA pitAe tene pleTaphaoNrmanA eka bAMkaDA upara besADIne kahyuM : huM AvuM nahi tyAM sudhI ahIM ja besI raheje Ubho thato nahi." pachI tenA pitA to sAmAnanI vyavasthA karavAmAM rokAI gayA. eTalAmAM gADI AvI gaI ane sau temAM besI gayAM. somadeva yAda AvatAM saue joyuM to dUra pelA bAMkaDA para tenI te ja sthitimAM somadeva to beTho hato ane enI AMkho pitAne jANe ke zodhI rahI hatI. tarata ja tenA pitA doDyA ane premathI tene UMcakIne gADImAM besADI dIdho. pitAe tene pUchyuM : 'beTA ! kema tuM gADImAM besavA tArI jAte na Avyo ?' somadeva kahe : "pitAjI, Apa AjJA ApIne gayA hatA tethI ApanA AvyA vinA huM bAMkaDA uparathI kevI rIte UThuM ?" ane AjJApAlanamAM ekkA A putrane joIne sau aMtaramAM prasannatAne pAmyA. potAnA jIvanane niyamabaddha caryAmAM ane zistapAlanamAM rAkhavA * zrImad rAjacandranA eka agragaNya gRhastha-ziSya. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svacchaMdanirodha 3 badala amerikAnA prathama pramukha jaoNrja vaoNziMgTana khUba jANItA hatA. niyata samaye niyata kAma thavuM ja joIe evo temano dRDha Agraha hato. eka divasa teoe amerikana koMgresanA navA cUMTAyelA sabhyo mATe potAne ghera bhojana-samAraMbha goThavyo hato. saune cAra vAgye AvavAnuM AmaMtraNa hatuM. sabhyone AvavAmAM moDuM thayuM. AthI vaoNziMgTane bhojana levAnuM cAlu karI dIdhuM ! A joI sau sabhyo jayAre vismaya pAmyA tyAre vaoNziMgTane kahyuM : "bhAIo ! Apano avinaya thayo hoya to mAphI mAguM chuM. paNa mAro rasoIyo to niyata samaye bhojana pIrasI ja de che, kAraNa ke tene khabara hoya che ke teno sAheba nizcita samaye bhojana levAnuM cAlu karI ja de Ama saMbodhana karI vaoNziMgTane potAnuM bAkI raheluM bhojana levA mAMDyuM ane sau sabhyo paNa temanI sAthe joDAyA. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirmohIpaNuM jagatanA padArthone kharekhara jevA che tevA jANavA te samyagu jJAnarUpa nimahIpaNuM che. AvuM yathArtha jJAna thavAne lIdhe potAnA AtmAmAM Atmabuddhi Upaje che ane anya padArtha bhinna bhAse che. je sAdhakane AvI satya dRSTinI prApti thAya tene krame karIne jagatanA koI paNa padArthamAM moha utpanna thato nathI ane tevA puruSane saMpUrNa nirmohIpaNuM prApta thAya che. eka dRSTithI gaNIe to nirmohIpaNuM sulabha che ane bIjI dRSTithI joIe to durlabha che. sulabha eTalA mATe che ke potAnA ja sAcA svarUpane yathArthapaNe oLakhavuM che tethI temAM anya koI dakhalagIrI karI zake nahi ke chupAvI zake nahi. kAraNa ke potAne potAnI jAtathI anya koNa chupAvavAne samartha che ? durlabha eTalA mATe che ke sAmAnya rIte jagatamAM satyane prApta karavAnI jijJAsA ane taiyArI jIvananI uttarAvasthAmAM utpanna thAya che eTale AkhuM jIvana je UMghI mAnyatA ane abhyAsano paricaya karyo tethI judI mAnyatA ane judo abhyAsa karavAno hovAthI sAdhakane tema karavuM vikaTa paDe che. jema koI paNa kAryanI prathama bhUmikA vikaTa hoya che tema A nirmAhIpaNAnI sAdhanAmAM paNa tevuM ja bane che. vaLI kharekhara to aneka pUrvabhavonI aMdara sevelA kusaMskArono sAmano karI "satu' 'AtmA'nA saMskAra pADavAnA che ane tethI A kArya vikaTa paNa jANIe chIe. sAdhakanI dRSTie nirmohIpaNAnI ArAdhanAnI sAmAnyapaNe traNa zreNIo pADI zakAya ? (1) mumukSu avasthAmAM nimahIpaNuM (2) AtmajJAna sahitanuM nirmohIpaNuM. (3) AtmajJAnI tyAgI ekAMta sAdhakanuM nimahIpaNuM. (1) mumukSu avasthAmAM nirmohIpaNuM jema AtmajJAnI mokSamArgamAM pravarte che tema jeNe AtmajJAnI puruSano sAco Azraya lIdho che tevo mumukSu paNa koI apekSAe mokSamArgamAM pravarte Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirmohIpaNuM 5 che. sAcA bodhanI te niyamita ArAdhanA kare che. jyAM pratyakSa anubhavI gurunuM sAnnidhya prApta che tyAM mumukSune mokSamArgamAM tvarita gatithI saphaLatA sAMpaDe che. temanA samAgamamAM rahI te anAsakta rahevAno prayatna kare che. samayasara svAdhyAyabhaktimAM pravarte che. dAna-tIrthayAtrA dvArA lobha ghaTADe che. deva-guru-dharmano prema vadhAre che. nokarI-dhaMdhA-kuTuMba-parivAra ane zarIrAdinA rakSaNa-poSaNanA samayamAM kApa mUkI vadhAre samaya satsamAgamamAM lagADe che. sAdAI, saMtoSa, saraLatA, madhyasthatA, vinaya, sarva jIvomAM samabhAvano abhyAsa, guNAnurAga ane guNagrAhakatA, niyamita AhAravihAra vagere guNone jIvanamAM utArIne prApta thayelA saddhodhanuM ciMtanamanana kare che ane huM jANanAra-dekhanAra AtmA ja chuM' evo abhiprAya ane zraddhA pAkAM karIne ekAgratAno - dhyAnano yathAzakti abhyAsa kare che. (2) AtmajJAna sahitanuM nirmohIpaNuM A zreNInA puruSe eka mahAna kArya saMpAdita karI lIdhuM che, eTale ke ajJAnano, avidyAno, AtmabhrAMtino, darzanamohano teNe AtmapratIti ane AtmAnubhava dvArA nAza karyo che tethI have huM A jANanAra-dekhanAra AtmA ja chuM' evo bhAva mAtra tenI zraddhAno ja nahi paNa AMzika anubhavano viSaya paNa che. abhUtapUrva ane aciMtya mAhAbhyavALuM je svapada-sva-svarUpa-nija-ghara-Atmapada pAmIne te puruSa prasanna che, niHzaMka che, pavitra che, nirbhaya che. aneka paramArtha-sAdhaka guNo vaDe bhUSita che ane je Atmapada anubhavyuM tenI pUrNa prApti karavA mATe ullasita vIryathI puruSArthavAna che. tenA jIvanamAM sarvatra aMtara-divyatAnAM darzana thaI zake che paNa tene yathArthapaNe oLakhavA mATe mumukSanAM netro athavA sadgurunI maheranI jarUra che. te have potAne prApta thayelA nirmohIpaNAne divase divase vadhAre dRDha ane vadhAre vistRta banAvatA thakI jJAnavairAgyanI zaktine vRddhigata kare che. (3) AtmajJAnI tyAgI ekAMta sAdhakanuM nirmohIpaNuM nimahIpaNAnI sAcI sAdhanAnI A carama sImA che. lokono pratibaMdha, svajanono pratibaMdha, zarIra vagereno pratibaMdha toDIne have nirvikalpa samAdhinI sAdhanAmAM viziSTapaNe rahevAno sAdhakano A parama puruSArtha che. sahakArI bAhya sAdhana tarIke mauna, ekAMtavAsa, dhyAnamAM vizeSa Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI samaya gALavo, sUkSma tattvanuM adhyayana ane manana tathA taddana sAdA jIvanane apanAvavuM vagere A zreNInA sAdhakanI khAsa viziSTatA che. karaNAnA aMzonA alpa saddabhAvane kAraNe A mahApuruSa prasaMgopAtta dharmalobhI sAdhakone potAnA jJAnanuM dAna kare che athavA saMyamanI sAdhanAmAM yogya mArgadarzana Ape che. A sarvottama sAdhako ja yathAsamaye mahAna puruSArtha karI pUrNa evA paramAtmapadane prApta karI le che. nirmohIpaNAno mahimA (1) jeno moha ghaNo ghaTI gayo che, zAMta thaI gayo che te jJAnI che ane jeno moha sarvathA nAza pAmyo che te pUrNa jJAnI paramAtmA ja che. (2) jyAM sudhI AtmabhrAMtirUpI moha nAza na pAme tyAM sudhI A jIvanamAM paNa sAcI zAMti maLe nahi ane paralokamAM paNa zAMti maLe nahi. | (3) jene moha ane mAyA sparzatAM nathI, jenA manamAM dRDha vairAgya utpanna thayo che, jene AtmArAmanI ja laganI lAgI che te puruSa pote ja tIrthasvarUpa che. (4) jema jema mohano nAza thAya tema tema AtmAnA AnaMdanI vRddhi thAya che, mATe AtmAnaMdanA icchuka puruSoe mahAna prayatnathI mohanI senAno nAza karavAnuM parAkrama dAkhavavuM joIe. (5) jeno moha vizeSapaNe nAza pAme che te mahAtmAnA jIvanane vize paramArthasvarUpa evA aneka guNo pragaTe che - jevA ke saMtoSa, vinaya, kSamA, tapa, niHspRhatA, brahmacarya, ekAMtapriyatA jagatanA sarva jIvo pratye maitrI vagere vagere. (Da) (4) maMda viSaya ne saraLatA saha AjJA suvicAra, karuNA-komaLatAdi guNa, prathama bhUmikA ghAra. (va) rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga, jagata ISTa nahi AtmathI, madhyapAtra mahAbhAgya. jItI moha jJAnasvabhAvathI je adhika jANe Atmane; paramArthanA vijJAyako te sAdhu jitamohI kahe. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirmohIpaNuM 39 nirmohIpaNAnAM jIvaMta dRSTAMto [1] gayA saikAmAM baMgALamAM zrIyuta rAmatanu lAhirI nAmanA eka moTA vidvAna thaI gayA. temanA jIvanamAM sAdAI ane saMtoSa jema pragaTapaNe dekhAtA tema satyaniSThA ane niyamita adhyAtmasAdhanA paNa otaprota thaI gayAM hatAM. temane ghera aThavADiyAmAM amuka cokkasa divase satsaMgabhaktino kAryakrama raheto. cha temano moTo putra ema.e.nA chellA varSamAM hato ane ghaNo buddhimAna hovAne lIdhe dara varSe skaoNlarazipa ane InAmo tene maLatAM. bhAgyanuM badalavuM ane ekAeka A putra mRtyu pAmyo. tenuM zaba te oraDAmAM ja hatuM ke jyAM sau satsaMgIo bhegA maLatA. samaya thatAM sau satsaMgIo AvavA lAgyA ane eka satsaMgI te oraDAmAM jato hato tene rokIne paMDitajIe kahyuM : 'ApaNe Ajano satsaMga bIjA oraDAmAM rAkhyo che. temAM to chokarAnuM zaba che.' A vAta sAMbhaLI pelA AvanAra bhAInA hozakoza UDI gayA, paraMtu eTalAmAM to paMDitajIe kahyuM : "ApaNo samaya thaI gayo che, maMgalAcaraNa cAlu karo.' A bAju satsaMga pUro thayo ane A bAju chokarAnI uttarakriyAnI taiyArIo thaI. paMDitajInA mukha uparathI koI kahI zakatuM nahotuM ke temanA moTA putranuM hamaNAM ja avasAna thayuM che. A che sAcI sAdhanAnuM phaLa ! jeTalo moha ghaTyo teTalI sAdhanAnI saphLatA. [2] i.sa. 1952mAM AcArya zAMtisAgarajI mahArAja dahIMgAMva (mahArASTra)mAM virAjamAna hatA. pagamAM khIlI vAgI hovAthI jakhama thayo hato. jo ke bAhya davAno upacAra cAlu hato paraMtu mahArAja to svastha ja rahetA. teo kahetA : zarIranuM kAma zarIra kare, roganuM kAma roga kare ane AtmAnuM kAma AtmA kare.' viveka (bhedavijJAnanI bhAvanA) temano jIvanamaMtra hato. jakhamane rUjha AvatAM paMdareka divasa lAgelA te daramiyAna ja pote sallekhanA lIdhI ane tenA chellA divasomAM paNa koI vAra arere ! oha !' ityAdi khedasUcaka Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 zabdo temanA mukhamAMthI koI paNa vakhata nIkaLyA nahi. AvA mahAna puruSone jagatanA koI paNa bIjA padArtho pratye to moha nathI hoto paNa potAnA zarIra pratye paNa teone sarvathA nirmohIpaNuM hoya che e vAta temanA AvA prasaMgothI ApaNane jANavA maLe che. * [3] sAdhaka sAthI * lagabhaga savAso varSa pahelAMno jamAno. pUnamanI rAta ane gaMgAno kinAro. gaMgAmAM eka nAnI hoDI jaI rahI hatI. mAtra eka nAvika ane eka pravAsI. nAvika AkhA divasanA kAmathI kaMIka thAkelo lAgato hato tethI pravAsIe kahyuM : "bhAI ! thoDI vAra ArAma karIne pachI AgaLa cAlIe.' thAkelA nAvikane A vAta tarata gaLe UtarI gaI ane hoDIne nAMgarIne e jarA ADo paDyo. A bAju pravAsI kinAre UtarI AjubAju AMTA mArI rahyA hatA tevAmAM emanI najara koI vastu upara paDI. teo turata ja nAva tarapha doDyA ane nAvikane kahyuM : bhAI ! jaladIthI AgaLa hoDI calAva.' nAvike pUchyuM : tamane zeno Dara lAgyo te kaho to kharA ?' paNa pravAsI kahe : tame hoDI calAvo pachI kahuM.' banne hoDImAM beThA ane thoDuM aMtara kApyuM eTale nAvike kahyuM : "tame zuM joyuM te vAta have kaho.' pravAsI kahe : 'bhAI ! huM nadIkinAre pharato hato tyAM eka rokaDA rUpiyA bharelI thelI meM joI. mane vizvAsa na AvavAthI barAbara tapAsa karI joI paNa mAruM mana cavicaLa thaI gayuM tethI huM tyAMthI doDyo ane tamane tarata ja hoDI haMkAravA kahyuM. mArA jevA sAmAnya mAnavIne A joI lobha-lAlaca thaI jAya ane adhikAra vagaranI vastu huM laI lauM te mane kema zobhe ? mATe tarata ja saMkalpa karIne tyAMthI bhAgyo.' nAvika to pravAsInI sAme joI ja rahyo. tenA mukha upara dRDha prAmANikatAnI saumyatA hatI. A pravAsI bhAInuM nAma dInadayALa. temanA suputra baMgALamAM nAga mahAzaya nAmanA mahAna puruSa thayA, jeoe zrI rAmakRSNa paramahaMsanA aMtevAsI ziSya tarIke potAnuM jIvana vitAvyuM. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 bhUmikA vinaya eTale pUjya (puruSo ane vastuo) pratye aMtarano AdarabhAva. kharekhara joIe to vinaya eTale namratA ApaNo potAno ja AtmAno ja svAbhAvika guNa che. AtmAmAM je aneka guNo jJAna, zraddhA, saMtoSa, kSamA vagere che temAM vinaya paNa AvI jAya che. ahIM prazna thAya ke Avo vinaya jo svAbhAvika guNa hoya to kema te pragaTa anubhavamAM Avato nathI ? A praznano javAba e che ke prathama to potAnA guNothI jagatanA sAmAnya mANaso ajJAta che ane bIjuM te svAbhAvika guNa tarapha lakSa nahi detAM tenA pratispardhI (mAnamohanIya karmanA udayathI thato) abhimAnarUpI madano je bhAva tenuM niraMtara poSaNa karyA kare che. Ama, ajJAna ane UMdhA abhyAsane lIdhe mANasane vinayaguNanI prApti thatI nathI. vinaya . vinayaguNanI ArAdhanA vinayaguNano nAza karanArA abhimAnanA mukhya ATha prakAra prajJAvaMta AcAryoe prarUpyA che je jANavAthI vinayaguNanI ArAdhanA saraLa banI jAya che ane tvarAthI temAM saphaLatA maLe che. A ATha prakAranA mada nIce pramANe che : sadgurubodha dvArA satsaMganA yogamAM rahI ciMtanamanana dvArA athavA satzAstronA adhyayanathI potAne prApta thayelA vividha prakAranA vipula jJAnane kAraNe potAne mahAna mAnavo ane bIjAne potAthI hIna, tuccha mAnavA te jJAnamada. aneka prakAranA laukika ane lokottara guNo pragaTyA hovAthI ane puSkaLa saMpatti Adino yoga thavAthI jagatamAM potAnI kIrti sarvatra phelAI gaI hoya ane moTA moTA rAjA-mahArAjA zrImaMta-zAhukAra ke vidvAno ane tyAgIo dvArA potAne pUjA, satkAra Adara maLyAM hoya te kAraNathI potAne ucca mAnavo te pUjAmada. potAnA pitA koI nAgara Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 sAdhaka-sAthI brAhmaNa, ucca sisodiyA rajapUta ke anya viziSTa kuLanA hoya te thakI athavA potAnA mosALa pakSe khAnadAnI sahitanuM koI moTuM dIvAnapaNuMnagara-zeThapaNuM ke evuM ucca adhikArIpaNuM paraMparAgatapaNe cAlyuM AvatuM hoya te kAraNe potAnI baDAI mAravI te kuLamada ane jAtimada kahevAya che. purabahAra yuvAvasthAne lIdhe athavA zarIranuM leNuM hoya tene lIdhe khAsa prakAranuM zarIranuM baLa hoya, vacanabaLanI atizayatAne lIdhe hajAro mANasone stabdha karI de evI khAsa prakAranI vastRtvakaLA hoya ane ati madhura raNakAravALo avAja hoya athavA potAnA kAryane vijaya na maLe tyAM sudhI vaLagI rahevArUpa AzcaryakAraka manobaLa hoya to A badhAM baLa vaDe karIne potAne mahAna mAnavArUpa abhimAna te baLamada. viziSTa tyAga ane viziSTa saMyama sahita dharmanI ArAdhanA karI hovAthI riddhi-siddhi (jevI ke dUranuM sAMbhaLavuM. jovuM. AkAzamAM, agnimAM ke pANI upara cAlavuM vagere) utpanna thavAthI potAnuM uccapaNuM mAnavuM te riddhimada. upavAsa-jApa-dhyAnarasAsvAdatyAga vagere prakAranAM tapa karIne mArA jevo bojA koNa tapasvI che ema aMtaramAM potAnuM uccapaNuM mAnavuM te tapamada, AMkha, kAna, nAka, dADhI, kapALa, chAtI, hAtha, paga vagere zarIranAM badhAM aMgo ati suMdara ane sapramANa hovAM ane AkhA zarIranI laMbAI, pahoLAI pramANasara hotAM zarIranuM je viziSTa sauSThava te vaDe potAnI moTAI mAnavI te vadhumada che. Ama ATha prakAranA (jJAnamada, pUjAmada, kuLamada, jAtimada, baLamada, riddhimada, tapamada ane vadhumada) abhimAnathI sAdhakanI sAdhanAmAM bhaMga paDe che tethI A ATha prakAranA madanuM yathArtha jJAna karIne jIvananA vividha prasaMgomAM vartatI vakhate A prakAranA abhimAnano tyAga karI namratA dhAraNa karavAthI thoDA kALamAM uttama vinayaguNanuM pragaTavuM banI zake che. vinayanI ArAdhanAnuM phaLa badhA ja mahAna puruSoe vinayaguNanI ArAdhanA karI che ane tenAM guNagAna paNa gAyAM che. denika vyavahArajIvanamAM ApaNe vaDIlono, mAbApano, zeTha-sAhebono ane bIjA puNyavAna puruSono, zikSakoprAdhyApakono, vidvAno-paMDitono, munio-dharmAcAryono ane paramAtmAno vinaya jeTalA pramANamAM karIe teTalA pramANamAM sarvatra saMpa, zAMti ane samRddhinI vRddhi thAya che. samAjamAM paNa vinamra puruSono suyaza phelAyelo jovAmAM Ave che. paraMparAthI cAlI AvelI "pApa mULa abhimAna', 'tame te Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya 71 saune game, "abhimAna to rAjA rAvaNanuM paNa roLAI gayuM' - AvI AvI lokoktio paNa e ja puravAra kare che ke Arya-saMskRtimAM abhimAnane mahAna durgaNa tarIke ane vinayane mahAna saguNa tarIke sarvatra svIkAravAmAM Avyo che. jema jema sAdhaka potAnI sAdhanAmAM AgaLa vadhe tema tema tenI dRSTi vizALa thatI jAya che ane badhAmAM tene potAnA jevo ja AtmA dekhAya che tethI tene bIjA karatAM potAnuM uccapaNuM-moTAI-baDAza sthApavAmAM rasa raheto nathI. jyAM AvI vaijJAnika ane vivekI dRSTi udaya pAme che tyAM saMtonA sUramAM te paNa potAno sUra purAve che? 'dAsa kahAvana kaThina hai; meM dAsanako dAsa, aba to aisA ho rahuM ki pAMva talakI ghAsa.' have vinayaguNanI ArAdhanAnuM pAramArthika phaLa joIe. je puruSa vinayI hoya te ja sAdhu-saMtono vAraMvAra ane AyojanapUrvaka samAgama karI temano Adara-satkAra karI zake che. jo sAcA saMtano suyoga prApta thaI jAya ane teone sAdhakamAM uttama pAtratA dekhAya to teo AtmabodhanuM dAna de che. AvA bodhamAM vAraMvAra snAna karavAthI tattvavicAranI zreNIe caDavAnuM baLa utpanna thAya che, jenA phaLarUpe sAdhaka AtmAnubhava pAmI saMta banI jAya che. Ama, uttamottama phaLanI prApti vinayaguNanI ArAdhanAthI thaI zake che. sAcA jJAnano vinaya (jJAnavinaya), sAcA darzanano vinaya (darzanavinaya), sAcA AcaraNano vinaya (cAritryavinaya) ane pratyakSa na hoya tevA pUrvAcAryo ke mahApuruSono (temanA citrapaTa ke smArakAdinA avalaMbanathI) vinaya (upacAravinaya), ema vinayanA aneka prakAra sazAstronA AdhAre vizeSapaNe jANIne, saddagurugame, ArAdhavA yogya che. vinayano mahimA (1) koI paNa manuSyanI sAcI mahAnatAnI prathama kasoTI te tenAmAM rahelI namratA che. (2) jyAre ApaNe namratAmAM bahu AgaLa vadhIe chIe tyAre ApaNe mahattAnA zikharanI bahu najIka hoIe chIe. (3) vinayathI ghaNuM badhuM prApta thAya che, chatAM tene mATe kAMI kiMmata cUkavavI paDatI nathI. (4) namratA, premapUrNa vyavahAra ane sahanazIlatAthI jagatanA samasta Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 sAdhaka-sAthI loko ApaNane vaza thaI ApaNA mitra banI jAya che. (5) jyAM ApavaDAIno asta thAya che tyAM sAcI pratiSThAno udaya thAya che. (6) vinaya unnatinuM mULa che, sarva saMpattionuM dhAma che, suyazane vadhAranAra che ane dharmarUpI samudramAM bharatI lAvavA mATe caMdra samAna che. (9) potAthI vizeSa guNavAnano vinaya karavo te ApaNI pharaja che, samakakSano vinaya karavo te sajjanatA che. alpaguNavAnano vinaya karavo te kulInatA che ane sarvano vinaya karavo te samadraSTi prApta thayAnuM dyotaka che. (8) jevI rIte phaLanI prApti thatAM vRkSo namI paDe che ane navA pANIthI bharAyelAM varSARtunAM vAdaLAMo nIce AvI jAya che tevI rIte vividha samRddhine pAmIne sajjana puruSo paropakAra karavAnA svabhAvavALA thaI jAya che. 9) game tevuM mahAna kArya karyuM hoya paNa jo ahaMkArano udaya thAya to jANavuM ke karyuM - karAvyuM sarva vyartha che. abhimAna vaDe saghaLI rUDI karaNI para pANI pharI vaLe che. (10) sonAmAM sugaMdha bhaLe tema vidyAmAM jo vinaya bhaLe to jANavuM ke mahAna padanI prApti thaI che. (11) koIne paNa potAnAthI halako jANI tenI dhRNA na karo. bIjAnI sAthe sarakhAmaNI karI potAne uttama-UMcA-mAnavAnI Teva choDI do. - vinaya-ArAdhanAnAM jIvaMta dRSTAMto lagabhaga eMzI varSa pahelAMnI vAta. zrI AtmArAmajI mahArAja tIrtharAja pAlitANAnI vaMdanA mATe padhAryA hatA. teone samAcAra maLyA ke temanA gurubhAI zrI vRddhicaMdrajI mahArAjanuM zarIra asvastha che ane teo bhAvanagaramAM sthita che. tIrthavaMdanAnuM kArya patAvIne AtmArAmajI mahArAje tarata ziSyaparivAra sahita bhAvanagara tarapha vihAra karyo ane gAmanA lokoe temanuM suMdara svAgata karyuM. A bAju vRddhicaMdrajI mahArAjane khabara paDI ke AtmArAmajI mahArAja kuzaLa pUchavA Ave che eTale teo sAme temane maLavA gayA. baMne gurubhAIonuM vAtsalyapUrNa milana thayuM. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya 73 vRddhicaMdrajI mahArAja : "AtmArAmajI, mAMgalika saMbhaLAvo." AtmArAmajI : "ApanA hotAM huM upadeza kema karuM ?' vRddhicaMdrajI : "ane huM kahuM to?" AtmArAmajI : to ApanI AjJA mAthe caDAvuM." Ama kahI teoe mAMgalika saMbhaLAvyuM ane pachI UbhA thaI vRddhicaMdrajIne praNAma karyA. vRddhicaMdrajI : have to tame moTA AcArya thayA, tamAre vaMdana karavAnI jarUra nathI." AtmArAmajI : "AcArya ? kono AcArya ? e to gRhasthono. Apano to huM sevaka ja chuM." juo AcArya kakSAnA mahAna puruSono parama vinaya ane gurubhAI pratyeno atyaMta Adara !! ri] kAzmIramAM mahArAjA caMdrApIDa rAjya karatA hatA. teo sadgaNasaMpanna dhArmika manovRttinA ane nyAyaparAyaNa hatA. eka vAra rAjAe potAnA rAjyamAM eka dharmasaMsthAna banAvavAno nirNaya karyo ane tene mATe rAjyanA kArabhArIoe eka ekAMta zAMta sthaLa pasaMda karyuM. niyata karelA sthaLanI pAse ja camAranI eka jhUMpaDI hatI. rAjAnA amaladAroe te camArane khUba UMcI kiMmata cUkavavAnI taiyArI batAvI paNa koI rIte jyAre te na mAnyo tyAre teoe camAranI viruddha rAjA para lakhANa mokalyuM. rAjA khuza thavAne badale amaladAro upara nArAja thayA ane temane khUba Thapako Apyo. rAjAe te camArane samajAvavA mATe jyAre khAsa dUtane mokalyo tyAre teNe kahyuM : "mahArAjA jAte AvIne mAge to huM jhUMpaDuM ApuM.' A vAta jyAre dUte AvIne rAjAne kahI tyAre sau lAlapILA thaIne kahe ke zuM A camAranI AvI ayogya zarata ? paraMtu rAjAe to A zarata tarata maMjUra karI. rAjya-abhimAna ane kuLa-abhimAnano tyAga karI pote camArane ghera padhAryA. jhUMpaDInI mAgaNI karI ane pUrA paisA cUkavyA. - A to mahArAjA ke moTA saMta ? uttama vinaya, uttama nyAyaparAyaNatA ane dharmakArya karavA mATe potAnuM tana-mana-dhana-mahattA - badhuM samarpaNa karavAnI kevI bhAvanA !! Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI lagabhaga sane 1915nI sAlanI vAta. jaina samAjanA paMDita zrI ratnarAja mahArAja pote racelo kartavya kaumudI' nAmano graMtha tapAsI rahyA hatA. teo te vakhate cAturmAsa nimitte pAlanapuramAM hatA. teone lAgyuM ke jo A graMtha koI vizeSajJa dvArA eka vAra tapAsI javAmAM Ave to vadhAre zuddha thaI badhAya abhyAsIone upayogI thaI zake. yogAnuyoge A samaye prajJAcakSu paMDita zrI sukhalAlajI pAlanapuramAM ja hatA. teono meLApa thatAM zrIratnarAja mahArAje potAnI bhAvanA vyakta karI. paMDita zrI sukhalAlajInuM makAna gAmanI bahAra hatuM ane kAraNavaza temanAthI zaheranI madhyamAM AvelA upAzrayamAM vAraMvAra AvajA thaI zake tema nahotuM. tethI teoe zrIratnarAja mahArAjane graMthanI tapAsanuM kAmakAja gAmabahAra AvelA potAnA makAnamAM ja rAkhavAnuM sUcana karyuM tyAgI chatAM saraLa svabhAvI ane nirabhimAnI zrI ratnarAja mahArAje A vAta tarata mAnya rAkhI. niyata karelA samaye teo roja gAma bahAra AvelA paMDitajInA makAnamAM jaI graMthazuddhi karatA ane temanA taraphathI je kAMI mIThI TIkATippaNI thAya te noMdhI letA. Ama thoDA samayamAM AkhAya graMthanI samAlocanAnuM kArya pUrNa thayuM. jo teoe paMDita sukhalAlajIne potAnA upAzrayamAM AvavAnI AjJA karI hota to saMgha taraphathI te vyavasthA thaI zake tema hatuM. paNa vinayaguNanI ArAdhanA jemane siddha thaI hoya te potAnA tyAgIpadanuM abhimAna karIne saMghane ane paMDitajIne agavaDamAM kema mUke ? Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vibhAvabhAvo bhUmikA AtmAnA mULa svabhAvamAM rahelA bhAva te svabhAvabhAva. AvA mULa svabhAvane cUkIne AtmAmAM je bhAva thAya tene vibhAvabhAva kahevAya, eTale ke AtmAnA svabhAvagata je kSamA, vinaya, saMtoSa Adi aneka guNo che tenAthI viruddha prakAranA bhAvo AtmAmAM Upaje te sarvane vibhAvabhAvomAM gaNavAmAM Ave che. Ama krodha abhimAna ke lobhanA bhAva AtmA kare tyAre te AtmAe vibhAvabhAvo karyA ema sAmAnyapaNe samajavuM. vibhAvabhAvo jANIne te vibhAvabhAvono AtmAmAMthI abhAva karavo ane zuddhabhAva pragaTa karavo e sAdhakanuM dhyeya che. Avo puruSArtha karIe tyAre AtmAmAM kyA kyA vibhAvabhAvo keTalI zreNInA thAya che teno saMkSepamAM vicAra karI javo e upakArI ane upayogI gaNAze. vibhAvabhAvonA prakAro sauthI moTo ane prathama vibhAvabhAva, jenA vaDe jIva anaMtakALa sudhI saMsAraparibhramaNa kare che te che paravastumAM nikapaNAnI mAnyatA. jyAM sudhI cetanasvarUpa AtmAne potAno na mAnavAmAM Ave ane dehAdi paravastuone potAnI mAnavArUpa ajJAna na choDavAmAM Ave tyAM sudhI bIjA vibhAvabhAvo kharekhara chUTI zakatA nathI. A bhAvane ajJAna, avidyA, AtmabhrAMti, bahirAtmabuddhi, dehadRSTi, mithyAtva vagere aneka nAmothI oLakhavAmAM Ave che. krodhabhAva, judA judA prakAranAM abhimAna, mAyAcAra, lobha, anekavidha kAmavikAro, ISabhAva, zoka, bhaya, jugupsA, khoTuM ALa caDAvavuM, hiMsA corInA bhAva, zikAra ane jugAranA bhAva ema aneka prakAre vibhAvabhAvo kahyA che. vibhAvabhAvonA vilayano krama vibhAvabhAvothI kharekhara rahita thavAnuM je vijJAna ane tene anurUpa te bhAvothI rahita thavAnI je kAryapaddhati te banne sUkSma che. A samagra Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 sAdhaka-sAthI kAryakalApane mokSamArganI ArAdhanA kahe che. te siddha karavA mATe je je saFruSArtha karavAno che te puruSArthanI nIce pramANe zreNI pADI zakAya ? (1) prAthamika bhUmikAmAM rahelA sAdhakane jJAnI puruSo kahe che ke, bhAI ! tArA dehano vilaya thAya te pahelAM ja tArA jIvanamAM rahelA anekavidha doSono vilaya kara ane tema karavA mATe sauthI moTo evo svachaMda nAmano mahAdoSa che, teno satsaMganA yogamAM rahIne vilaya kara ane sadguNasaMpanna thA. Ama, eka bAju svacchedarUpI mahAna doSa ane bIjA anekavidha doSono vilaya karIne satpAtratA pragaTa karavAnI che tyAre bIjI bAju saguru - salphAstra Adi dvArA tattvano bodha pAmavAno paNa puruSArtha karavAno che. A pramANe prApta karavA yogya tattvanA bodhamAM mukhyapaNe prayojanabhUta evAM jIva-ajIva Adi tattvonuM yathArtha jJAna karavAnuM che ane vAraMvAra te bodhanuM manana karIne svarUpane vize Atmabuddhi keLavavAnI che. yathA : maMda viSaya ne saraLatA, sahaAjJA suvicAra, karuNA komaLatAdi guNa prathama bhUmikA dhAra. prathama Atmasiddhi thavA, kariye jJAnavicAra, anubhavI gurune sevIe, budhajanano nirdhAra. (2) Ama, bodhanA satata abhyAsathI je mumukSu sAdhake dRDhapaNe potAnA zuddha AtmasvarUpane ja potAnuM mAnyuM hoya teNe jagatanA deha Adi padArtho ane krodha-mAna Adi vikArI bhAvone potAnA mAnyA nathI te saheje samajI zakAya che, kAraNa ke zuddha dRSTie jotAM A krodhAdi bhAvo AtmAnA mULa svabhAvamAM nathI, paNa karmanimittathI jIvanI asAvadhAnI hotAM potAnI avasthAmAM navA navA utpanna thAya che. Ano artha ema thayo ke sAdhake A krodhAdi bhAvone potAnA svabhAvathI UlaTA - viparIta jANyA che, duHkharUpa jANyA che, apavitra jANyA che ane tethI te bhAvone sarvathA choDavAno teNe nirNaya karyo che. (3) Avo prabuddha sAdhaka jANe che ke jo pote potAnA svarUpanI sAdhanAnuM lakSa choDI duniyAnI vastuomAM potAnuM citta rucipUrvaka lagAve to ja te vibhAvabhAvo Upaje che athavA vardhamAna thAya che. have jo sAdhaka te te vibhAvabhAvone rucipUrvaka aMgIkAra na kare ane je je jIvanaprasaMgo, vArtAlApo, vAcanapaddhatio ke jIvananI bIjI prakriyAomAM bhAga levAthI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAvabhAvo te te vibhAvabhAvo UpajatA ke vardhamAna thatA dekhAya teno krame karIne saMkSepa kare to te vibhAvabhAvonuM jora jIvanamAM ochuM thatuM jAya che. jema nakArAtmaka sAdhanA dvArA sAdhake bAhya prasaMgone jIvanamAM saMkSipta karyA, tema vidheyAtmaka sAdhanA dvArA satsaMga-svAdhyAya, prabhubhakti, mauna, ekAMtavAsa, tattvavicAra AdimAM pravartIne te potAnA nizcayabaLamAM vRddhi kare che. have satata ciMtana-manana dvArA te sAdhaka zuddha-AtmasvarUpanI pratIti ane lakSa vardhamAna kare che. jema jema nizcayabaLanI vRddhi dvArA ciMtana-manananI sAdhanAmAM sAdhaka AgaLa vadhe che, tema tema jIvanamAM sAttvika AnaMdanI vRddhi sahita tAttvika AnaMda tarapha prayANa thAya che. A pramANenA dhyAnanI sAdhanAnA abhyAsa daramiyAna eka vAra tene AtmAno anubhava thAya che, je anubhava thatAM - je sAkSAtkAra thatAM - tenAM samagra jIvanamAM divyatA vyApI jAya che. have te sAdhakamAMthI saMta banI gayo che ane pUrNa jJAna AnaMdasvarUpa evuM je paramAtmapada te pratye prasannacittathI ane ullasita vIryathI AgaLa vadhI rahyo che. AgAmI evA thoDA kALamAM te sthitaprajJanI ke sahaja samAdhinI dazAne pAmIne adhyAtmavikAsanAM aneka durjaya zikharone paNa sara karI le che ane mahAna saMta tarIke svayaM zobhe che. Ama, sAmAnyapaNe vibhAvabhAvone jItavAnI je vidhi ane kama che tenI adhyAtmadraSTithI prarUpaNA thaI. adhyAtmamArganI ArAdhanA' A jamAnAmAM to kAMIka vizeSapaNe vikaTa che, kAraNa ke pUrvabhavonI ArAdhanA alpa che. puruSano samAgama durlabha che, asatyaprasaMgono gherAvo vizeSa che ane sAdhaka jIva paNa tuccha evAM dunyavI sukhono bedhaDakapaNe hiMmatathI aparicaya karavAmAM DolAyamAna thaI rahyo che. A kAraNothI, vibhAvabhAvoe potAnuM sAmrAjya sAdhaka jIvo upara vistAryuM che ema kahI zakAya. bIjA zabdomAM kahIe to anAdikALathI paricita evA vibhAvabhAvonA baLano dRDhapaNe pratikAra karavA mATe vAraMvAra saMkalpabaLane dRDha karavuM paDe che ane Ama karavA mATe khUba sahanazIlatA, dhIraja, hiMmata ane sanmArgamAM naiSThikapaNAnI jarUra che. mATe ema paNa jANIe chIe ke aNuyuganA A jamAnAmAM vibhAvabhAvo sAthenuM sAdhakanuM yuddha lAMbuM che, vikaTa che, vipnovALuM che ane savikalpa tathA nirvikalpa evI banne sAdhanA-bhUmikAomAM suvistIrNapaNe vaheMcAyeluM che. Ama hovA chatA dRDha Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 sAdhaka-sAthI saMkalpabaLa dvArA ane satyasamAgama dvArA temAM jIta meLavavAnuM kAma saheluM che, saraLa che ane svAbhAvika che, kAraNa ke jIvano te svayaMsiddha adhikAra che; ane vAstavikapaNe ema ja che; kAraNa ke nivapadanI prApti e potAno adhikAra kema na hoya ? vibhAvabhAvonAM jIvaMta dRSTAMto | [1] bhagavAna mahAvIranA samayanI vAta che. zramaNa saMghamAM eka vAra jJAnacarcA cAlI. carcAno viSaya hato : "bhavasAgaramAM vadhAre koNa DUbe - kAma, krodha, lobhI, mohI ke abhimAnI ?' upasthita zramaNoe potapotAnAM maMtavyo rajU karyo paraMtu abhiprAya sarvasaMmata na Avyo tethI saue bhagavAna mahAvIra pAse jaI praznanuM samAdhAna pUchyuM. bhagavAna mahAvIre zramaNasaMghane vaLato prazna karyo ke eka sarasa, sUkuM akabaMdha tuMbaDuM hoya ane te pANImAM nAkhIe to te DUbe ke nahi ? zramaNo : nA bhagavAna, AvuM tuMbaDuM to na DUbe. bhagavAna? ane te tuMbaDAmAM kANuM paDe to ? zramaNo H to to DUbyA vinA rahe nahi. bhagavAna ? ane te kANuM kyAM paDyuM hoya to na DUbe ? zramaNo : bhagavAna ! upara, nIce, vacce ke game tyAM jo tuMbaDAmAM kANuM paDe to te DULyA vinA na rahe. bhagavAna : A ja pramANe che zramaNo ! AtmAnuM paNa jANo. A AtmAmAM koI paNa vikAra hoya - kAma, krodha, lobha, moha ke abhimAna - te vikArathI AtmA karmabaMdhanane pAme che ane karmabaMdhanavALo AtmA bhavasAgaramAM DUbe ja che. mATe sAdhakamAtranuM kartavya che ke Atmazuddhine sAdhavA mATe vibhAvabhAvothI (AvA vikArothI) rahita thavAno yatna kare ane te mATe sAcI zraddhA, sAcA jJAna ane sAcA AcaraNanI ekatvarUpa ArAdhanA karI mahAna prayatnathI mokSamArgamAM ArUDha thAya. [] gurukuLanA zAMta vAtAvaraNamAM ekAeka bUma paDI : "gurujIne vIMchI karaDyo che." sau vidyArthIo doDyA. joyuM to eka-be ziSyo gurujIne paMpALI rahyA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAvabhAvo 79 hatA. bIjo eka ziSya pelA karaDanAra vIMchIne lAkaDI nIce dabAvIne Ubho hato. gurujIe sau ziSyone kahyuM : "mane taddana sAruM che. tame sau nizcita thaI potapotAnA kAmamAM lAgI jAo." paraMtu pelo ziSya ke jeNe vIMchIne lAkaDI nIce dabAvyo hato. teNe te vIMchIne dorIthI bAMdhI bhIMta para laTakAvyo. gurujIe khUba samajAvyo tyAre be-traNa divase te vIMchIne choDyo, paraMtu haju paNa ziSyanA hRdayamAMthI vIMchI pratyeno krodha gayo nahoto. thoDA mahinAmAM gurupUrNimAno divasa Avyo. saue utsavanI taiyArIo karavA mAMDI. tyAM gurujIe kahyuM : "A varSe huM dareka ziSya pAse vyaktigata gurudakSiNA jAte ja mAgI laIza." sau ziSyo A sAMbhaLI AnaMdamAM AvI gayA ke gurujI pote ja dakSiNA mAgavAnA che. utsavanI pUrNAhuti thatAM dakSiNA mAgavAno samaya Avyo. lokoe dhAryuM hatuM tenAthI juduM ja gurujIe mAgyuM. jenA jenA moTA doSa hatA - koIkano niMdAno. koIkanI cAvI-cugalIno. koIkano kapaTano to koIkano lobhano - teonI pAsethI te te choDavAnI gurudakSiNA mAgI. chevaTe pelA vIMchIne sajA karanAra ziSyano vAro Avyo. tyAre gurujI kahe : "bhAI ! tAre have krodha na karavAnA niyamanI dakSiNA mane ApavAnI che." Ama aneka ziSyo pAsethI AvI navIna prakAranI gurudakSiNA gurujIe mAgI, ziSyoe AnaMda sahita dakSiNA ApI. ziSyonA vibhAvabhAvono tyAga karAvavAnI A kevI uttama dRSTi ! A gurujI te bIjA koI nahi paNa gaI sadImAM aneka mumukSuone adhyAtma-mArgadarzana ApanAra vaDodarAvAsI zrImad nRsiMhAcAryajI hatA. [3]. ITAlInI rANI kerAIne potAnA garama ane manamojI svabhAva mATe prasiddha hatI. eka vAra te potAnA sainiko sAthe lazkarI aThThAnA vistAramAMthI pasAra thaI rahI hatI. eTalAmAM sainikono kolAhala tenA kAne paDyo eTale rathamAMthI UtarI jAtatapAsa mATe potAnA be-traNa aMgarakSako sAthe avAjanI dizAmAM UpaDI. eka bhoMyarAmAM sainiko aMdaroaMdara potAne paDatI anekavidha muzkelIonI vAto karI rahyA hatA ane A badhA mATe rANI kaeNtherAIna ja mukhyapaNe javAbadAra che ema kahI rANIne khUba dhikkArI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8O sAdhaka-sAthI, rahyA hatA. aMgarakSako ane rANIe A badhI vAto bahAra rahyAM rahyAM sAMbhaLI. rANI zarUAtamAM to potAnI Teva mujaba lAlapILI thaI gaI. paNa koNa jANe kema thoDI vAramAM potAnI jAtane teNe saMbhALI lIdhI ane aMgarakSakone kahyuM : "A sainiko kahe che te sAcuM ja che. meM ja ATalAM varSo krodha ane haThane vaza thaI aneka mANasono anAdara ane hiMsA karyA che, paraMtu lokomAM mArA vize pravartatI A aNagamAnI lAgaNIo jenAthI janmI che tevA A durguNone AjathI huM tilAMjali ApuM chuM ane mArA sainiko tathA prajAjanonI sukhAkArI mATe mArAthI banatuM badhuM ja karI chUTavAno nirNaya jAhera karuM chuM." Ama potAnA jIvanaparivartanane jAhera karI teNe pelA sainikone bolAvyA. sainiko to bhayathI thara thara kAMpatA hatA. paNa rANIe saune AzvAsana ApyuM ane temanI muzkelIo dUra thAya tevo prabaMdha karavAnI sUcanA tatkALa ja temanA uparI lazkarI adhikArIne ApI. rANInA jIvanamAM pazcimamAM sUrya UgyA' jevo A pheraphAra joI samasta prajAmAM Azcarya ane AnaMdanI lAgaNI phelAI gaI. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtoSa - - - - - - - - - bhUmikA jIvananA aneka prasaMgomAM utpanna thatI vidhavidha lAlasAone AdhIna na thavuM ane potAmAM ja tRtino anubhava karavo tene saMtoSa nAmanuM dharmanuM mahAna aMga kahe che. AgaLa kSamAnA pAThamAM jaNAvyuM hatuM tema ahIM paNa samajavuM ke saMtoSa e AtmAno sahaja svabhAva che ane lobhane utpanna karavo ke thavA devo te adhyAtmadRSTimAM asvAbhAvika che, malinatA utpanna karanAra che ane duHkha upajAvanAra che. saMtoSanI sAdhanA ane tenuM phaLa pUrvabhavonI sAdhanA jene vartatI hoya ane tattvadRSTithI AtmasvarUpanuM ane karmasiddhAMtanuM jeNe sAcuM zraddhAna karyuM hoya tevo mahAbhAgyavAna ane parAkramI puruSa saMtoSarUpI dharmane dhAraNa karavAmAM samartha thAya che. dhana, sattA, svajana, kIti vagere duniyAnI vastuonI prApti lAlasApUrvaka temanI pAchaLa doTa mUkavAthI thatI nathI, paNa jo saguNo vaDe pote yogyatA prApta kare ane puNyano yoga hoya to tevI vastuonI prApti sahajapaNe thAya che. AvI sAcI samajaNa ane zraddhA utpanna thaye sAdhakanA jIvanamAM krame karIne uttama saMtoSaguNa pragaTe che. saMtoSa jenA jIvanamAM utpanna thAya che tene vartamAnamAM ja zAMti, nirAMta ane nizcitatAno anubhava thAya che. moTA moTA AraMbha-samAraMbhomAM tenI vRtti jatI nathI. Ama krame karIne aMtarmukha ane sthiratA thatAM, cittanI sAdhanA vaDe uttama atIndriya AnaMdane upajAvanArI nirvikalpa samAdhi te manuSyane prApta thAya che, A sthitinI prApti te ja AdhyAtmika jIvananI saphaLatAnI carama sImA che, te ja yogIonuM dhyAna, bhaktonI parAbhakti ane jJAnIonuM AtmajJAna che. jeTalA pramANamAM saMtoSa pragaTe teTalA pramANamAM nispRhatA pragaTe che ane niHspRhatA pragaTavAthI ekAMta AtmasAdhanAmAM jaladIthI siddhinI prApti thAya che. lobha ghaTavAnI prakriyAmAM Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI viziSTa puNyanA saMcaya vaDe (kaSAyanI maMdatA thavAthI) parabhavamAM uttamagatinI prApti thAya che. Ama, svagadinAM sukhano yoga thavo te to saMtoSanI sAdhanAnuM AnuSaMgika phaLa che. lobhane jItavAno upAya AgaLa kSamAnA pAThamAM je vidhi batAvI hatI te ja ahIM lAgu pADavAnI che, tyAM jema tattvajJAnapUrvaka kSamAguNane dhAraNa karavAthI krodhanA nAzane krama ane vidhi batAvavAmAM AvyAM hatAM tema ahIM saMtoSaguNane dhAraNa karavAthI lobhanA nAzano udyama saphaLapaNe banI zake che ema samajavuM. ahIM vizeSa ema jANavA yogya che ke lobhane kharekhara jItavo te krodhane jItavA karatAM paNa vadhAre kaThina che. lobha to evo lucyo che ke bahAra tenuM khAsa pragaTapaNuM dekhAtuM nathI, jyAre krodha pramANamAM bhoLiyo che ane aneka bAhya cilothI oLakhAI jAya che. vaLI zrIjinasiddhAMtamAM, badhA vikAromAM, AtmAthI chUTA paDavAmAM, lobhano naMbara sauthI chello batAvavAmAM Avyo che, te paNa lobhanA sUkSma prakArone jItavAnI kaThinatA ja darzAve che. pApano bApa lobha', 'tRSNArUpI khADo asIma ane anaMta che', icchA duHkhanuM mULa che' vagere lokoktiothI paNa lobhanuM niMdyapaNuM ane saMtoSaguNanuM uttamapaNuM jagatamAM prasiddha ja che. lobhathI aMdha thayelo puruSa iSTa vastune prApta karavA mATe mAtra chaLa, kapaTa, vizvAsaghAta ke anyAyano ja Azraya nathI leto, paraMtu sAmI vyaktine mArI nAkhatAM paNa acakAto nathI. AvAM adhama kRtyo paNa lobhane AdhIna thavAthI karavAM paDe che. mATe dareka sAdhake mahAna udyama karIne potAmAM rahelA lobhanA sthaLa ane sUkSma prakAro upara niraMtara prahAra karatA rahIne uttama saMtoSarUpI dharmane dhAraNa karavo sarvathA yogya ja che. saMtoSarUpa dharmano mahimA (1) asaMtoSa che te ja moTuM duHkha che ane saMtoSa che te ja moTuM sukha che, evo nizcaya karIne sAdhake niraMtara saMtoSa dhAraNa karavAno udyama karavo joIe. (2) gAyarUpI dhana, hAthIrUpI dhana, ghoDArUpI dhana ane ratnorUpI dhana duniyAmAM prasiddha che. jyAre kharekhara saMtoSarUpI dhana Ave tyAre A badhA prakAranAM dhana dhULa jevAM anubhavAya che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtoSa 83 (3) saMtoSa svAbhAvika dhana che, vilAsitA kRtrima daridratA che. (4) zAMta svabhAva jevuM tapa nathI, saMtoSathI moTuM sukha nathI, tRSNAthI moTo roga nathI ane dayAthI moTo dharma nathI. (5) jenI cAha gaI tenI ciMtA gaI. jenI ciMtA gaI te nizcita che. jene koI vastunI cAha nathI te ja duniyAno betAja bAdazAha che. (6) dhanAdinI spRhAne choDavI vikaTa che. vivekI puruSo paNa lobharUpI kAdavamAM ghaNI vAra phasAyelA jovAmAM Ave che. mATe jema bane tema lobha ghaTavAnAM sarva kAraNono niraMtara abhyAsa karavo joIe. (7) moTA moTA indrAdi devo ane cakravartI rAjAo paNa AzAtRSNAnA pUramAM taNAyelA hovAthI vadhatA parigrahane icche che. jemaNe saMtoSarUpI dharmane dhAraNa karavAthI tRSNAno tyAga karyo che tevA jJAnImunijano potAnA AtmAmAM tRpta thaI AtmAnaMdanA bhogI bane che. AvA mahApuruSo kone vaMdya nathI? arthAt sau jIvo vaDe teo pUjya che. (8) he jIva kyA icchatA atre, hai icchA duHkhamUla, jaba icchAkA nAza hai, miTe anAdi bhUla. (9) taba taka jogI jagadguru, jagase rahe udAsa, jaba jagase AzA kare, jaga guru, jogI dAsa. (10) je samyagu jJAnanA prabhAvathI AzAne choDI de che tenuM mana krame karIne capaLatAne choDI de che. capaLatA javAthI mana ane indriyono jaya thAya che, manojayathI saMkalpavikalponI jALa tUTI jAya che ane sAdhakane parama nirvikalpa samAdhinA AnaMdanI prApti thAya che. (11) saMtoSI te sadA sukhI, sadA sudhArasa lIna, indrAdika tasa AgaLa, dIse duHkhiyA dIna. (12) pUrNa satyanI prApti mATe sarva prakAranI sAMsArika tRSNAone choDavI Avazyaka che. jo AzAne rokavAmAM na Ave to te vadhatI ja jAya che ane bhavasAgarane taravo dustara banI jAya che, kAraNa ke A AzAtRSNArUpI khADo anaMta hovAthI te kadApi pUrI zakAto nathI. mATe dhIra, vIra ane vivekI puruSo saMtoSa vaDe AzA-tRSNAne jItIne svaparakalyANanA mArgamAM potAnA jIvanane lagAvI de che. dhanya che te dharmavIrone ! dhanya che te asaMga munIzvarone !! Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI saMtoSanAM jIvaMta dRSTAMto kAzmIranA brAhmaNa paMDitonI paraMparAmAM aneka mahApuruSo thaI gayA che jemAM mahAbhASyatilakanA kata ane saMskRtanA prakAMDa vidvAna taiyaTajIno paNa samAveza thAya che. teo kharekhara eka RSinuM jIvana gALatA. temanI kuTiramAM eka caTAI kamaMDaLa ane thoDAM vastra tathA vAsaNa ane zAstro hatAM. niraMtara potAnA dhArmika kAryakalApamAMthI je thoDo samaya bacato temAM te lekhananuM kArya karatA. temanI patnI doraDAM gUMthI thoDuM dhana kamAtI. tene pati taraphathI cokhkhI AjJA hatI ke dAnarUpe koInI pAsethI kAMI levuM nahi. kaiyaTajInI A nirdhana avasthAnI khabara janatA dvArA kAzmIranA nareza sudhI pahoMcI. rAjA svayaM kaiyaTajInI kuTira para gayo ane hAtha joDIne kahe : mahArAja ! mArA rAjyamAM vidvAna paMDito nirdhana rahe te mArA mATe zaramajanaka kahevAya.' kaiyaTajIe to potAnuM kamaMDaLa ane caTAI uThAvyAM ane patnIne kahyuM : "cAla ApaNe ahIM rahevuM nathI. ApaNA ahIM rahevAthI rAjAne zaramAvuM paDe che.' rAjA to tarata ja be hAtha joDI temanA caraNe paDyo ane kahe : mahArAja ! kAMI aparAdha thayo hoya to mApha karo. mane ApanI sevA karavAnI kAMI taka Apo.' kaiyaTajIe kahyuM : "jo tuM kharekhara sevA karavA mAgato hoya to tAre ke tArA koI karmacArIe ahIM AvavuM nahi ke dhana jamIna ke bIjI bheTasogAdo mokalavI nahi. huM ekAMtamAM rahI mAruM zAstrAdhyayana, lekhana-kArya ane AtmasAdhanA ja IcchuM chuM anya kAMI paNa nahi." A che sAcA sarasvatI-upAsakanI niHspRhatA ! Aje Avo saMtoSa ane niHspRhatA vidvAnomAM to ThIka, koI sAdhusaMtomAM paNa dekhAvAM durlabha [2] AryasamAjanA saMsthApaka, bhAratIya saMskRtinA mahAna upAsaka, akhaMDa brahmacArI svAmI dayAnaMda sarasvatI ApaNA dezanA gaI sadInA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtoSa mahAna puruSonI prathama paMktimAM gaNAya che. prAraMbhika sAdhanAnA kALamAM teo bahu ja kaDaka caryA pALatA ane vastramAM mAtra eka ja kaupInathI laMgoTI jevuM vastro calAvI letA. eka divasa eka sadagRhasthe AvIne kahyuM : "mahArAja ! ApanI pAse A eka ja laMgoTI che tethI huM eka navI laMgoTI lAvyo chuM." tarata ja dayAnaMdajI bolyA : "bhAI ! mane to A eka laMgoTI ja bojArUpa lAge che tyAM vaLI tuM mane vadhArAnI upAdhi sopavA kyAM Avyo che ? tArI saddabhAvanA mATe huM AbhArI chuM paNa huM te svIkArI zakato nathI, jevI lAvyo tevI ja pAchI laI jA !" AvI hatI tapasvInI niHspRhatA ane saMtoSanI bhAvanA ! * * * zekha sAdI IrAna dezanA eka mahAna dharmaguru hatA. eka vakhata teo bahu ja garIba dazAmAM AvI paDyA ane paheravAmAM pagarakhAM lAvavA mATe paNa temanI pAse paisA na rahyA. raste cAlavAmAM paga baLatA ane kAMkarA paNa vAgatA, jethI manamAM mUMjhavaNa UbhI thatI. A samaya daramiyAna teo kUphAnI masjidamAM namAja paDhavA gayA. tyAM masjidanA dvAra pAse je eka mANasa beTho hato jenA baMne paga kapAI gayA hatA. enI e apaMga ane asahAya dazAno vicAra karatAM ja zekha sAdInI AMkho UghaDI gaI ane teoe Izvarane dhanyavAda Apyo ke : he khudA ! tAro keTalo badho upakAra che ke te mArA be paga to salAmata rAkhyA che !" sAMsArika duHkhanI sthitimAM ApaNAthI vadhAre duHkhI mANasanI sthitino vicAra karavAthI duHkha ghaTe che ane saMjogo anusAra sahajapaNe thayelI prApta sthitimAM saMtoSa rahI zake che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsamAgama ApaNane prApta thayelA manuSyabhavane sudhAravA mATe, saphaLa banAvavA mATe ane pariNAme anaMta sukhane pragaTAvanAra AtmajJAnAdi prApta karavA mATe uttama puruSono ane uttama vastuono ApaNe saMga karIe te satsamAgama kahevAya che. ekasarakhA svabhAvavALA ane lakSavALA AtmArthI puruSono saMga thavo te paNa satsamAgama che. kharA arthamAM laIe to uttama satu-samAgama to AtmajJa saMtonA sAnnidhyamAM rahIne AtmasudhAraNAno prayatna karavo te ja che. prathama bhUmikAnA sAdhake satsamAgamanI sAmAnya sAdhanA mATe aThavADiyAmAM be divasa eka ke be kalAka phAjala pADavA Avazyaka che. jeone vizeSa avakAza che athavA jeo AtmakalyANane vize vadhAre jAgrata che teoe to dararoja satsamAgama karavo Avazyaka che. rojabarojanA jIvanamAM sAmAnya sAdhaka A prakAre satsamAgama karIne lAbhAnvita thaI zake che. satsamAgama amuka amuka samayanA aMtare ghaniSThapaNe paNa ArAdhavo joIe. A prakAra mATe pAMca-sAta divasano samaya koI nivRttikSetramAM, AzramamAM ke gurukuLamAM anubhavI sadgurunA sAnidhyamAM gALavo joIe. ahIM vahelI savArathI moDI rAta sudhI aneka prakAranAM paramArthasAdhaka Ayojano hoya che, jemAM potAnI zakti ane yogyatA pramANe te te AyojanomAM bhAga laI tattvavicAra, tattva-abhyAsa, mauna, prabhubhakti, dhyAna, praznottara-vArtAlApa, saMkIrtana, zAstra-pArAyaNa, lekhana, smaraNa vageremAM citta lagAvIne sAdhanA mArge AgaLa vadhavAnuM che. satsamAgama karavAnI vidhi (1) satsamAgama mATe jaIe te pahelAM ja nirNaya karI laIe ke huM AtmakalyANa arthe jAuM chuM. (2) potAnA jJAnanuM, paisAnuM, sattAnuM, tapanuM ke tyAganuM abhimAna Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsamAgama potAne sthAnake mUkIne ja satsaMga arthe javuM. (3) sAdo sAttvika AhAra, khoTI vAto na karavAno niyama, sahajapaNe AvI maLe tevI sagavaDamAM saMtoSa mAnavo vagere prakAro bhajavA. (4) saMpathI sau sAthe premapUrvakano vyavahAra, guNIjano ane saMto pratye viziSTa vinayabhaktipUrvakano vyavahAra ane niMdA, dveSa, khoTA vAdavivAda vagereno tyAga e saghaLAM satsamAgamamAM upakArI che. (5) vadhAre paDatI UMgha na levI, prayojana pUratuM ja sau sAthe bolavuMcAlavuM, niyamitapaNe ane samayasara pravacana-svAdhyAyano lAbha levA hAjara thaI javuM, svAdhyAyanI avazya noMdha utAravI ane pachIthI vizeSa jJAnIne te sudhAro-vadhAro karavA ApavI ane sAmUhika bhajana-kIrtananA kAryakramamAM joDAvuM e ityAdi zista jarUrI che. (6) vyaktigata ArAdhanAmAM amuka samaya vitAvavo. maunapUrvakanuM adhyayana ane ekAMtamAM vairAgyanAM padonuM raTaNa ane smaraNa tathA tattvavicArano zAMta jagyAmAM abhyAsa, e Adi AgaLa vadhelA sAdhako mATe khAsa Avazyaka ane upakArI che. satsamAgamano mahimA kharekhara sarva AtmasAdhanomAM ziromaNi tarIke satsamAgama che ane sAmAnya sukhathI mAMDIne mahAna ane uttama padanI prApti karAvavAnI sarva zakti A satsamAgamamAM rahelI che, te niHsaMdeha che. jo ke teno pUrNa mahimA kahevAne koI samartha nathI, chatAM aneka mahAna puruSoe tenuM svAnubhavajanata mAhAbhya gAyuM che. tenI mAtra alpa prasAdI sAdhako samakSa nIce rajU karIe chIe ? (1) eka kSaNa paNa sajjana puruSono samAgama saMsAramAMthI taravAne mATe nAva samAna che. (2) satsaMga e sarva sukhanuM mULa che. satsaMgano lAbha maLyo ke tenA prabhAva vaDe vAMchita siddhi thaI ja paDI che. game tevA pavitra thavAne mATe satsaMga zreSTha sAdhana che. (3) avazya A jIve prathama sarva sAdhanane gauNa jANI nivaNano mukhya hetu evo satsaMga ja savaNipaNe upAsavo yogya che ke jethI sarva sAdhana sulabha thAya che evo amAro AtmasAkSAtkAra che. jo eka evI Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 sAdhaka-sAthI apUrva bhaktithI satsaMganI upAsanA karI hoya to alpakALamAM mithyAprahAdi nAza pAme ane anukrame sarva doSathI jIva mukta thAya. (4) cittanI tRSNA ane abhimAnane bujhAve che, duHkho harI le che, A loka ane paralokamAM puNyodayane prApta karAve che, saMpatti vadhAre che ane duHkhono sarvathA nAza karavAvALA nirmaLa phaLane Ape che - A sapuruSonI saMgati zuM zuM nathI karatI ? satsamAgamanAM jIvaMta dRSTAMto zrImad rAjacandrajInA AjJA-upAsaka zrI lallujI svAmIe saMvata 1980no cAtumasi pUnAmAM zeTha zrI mANekajI vardhamAnane tyAM karyo hato. te samaye tyAM aneka mumukSuo temanA satsaMgabhaktino lAbha levA AvyA hatA, jemAM zrIyuta nAhaTA sAheba paNa eka hatA. perisanA zrIyuta hIrAlAla jhaverI, nAhaTA sAhebane temanA ghera maLavA AvyA hatA. satsaMga-bhaktino samaya thatAM zrI nAhaTAe hIrAlAlabhAIne kahyuM : huM satsaMga-bhaktimAM jAuM chuM tyAM sudhI ahIM besajo.' hIrAlAlajI : ApaNe te vaLI bhakti karatI haze ? garIba gurabAM hoya te bhakti kare. nAhaTAjI : nA, nA. A to bahu uttama bhakti-satsaMga che. tamane paNa temAM AnaMda Avaze. hIrAlAlajI : huM temAM joDAu paNa eka zarate. huM koI sAdhusaMtane page lAgato nathI. nAhaTAjI : tamAre mATe besavAnI judI vyavasthA thaI zakaze, tethI tame Avo to tamAro samaya paNa AnaMdamAM jaze ane ahIM ekalA besI rahevuM paDaze nahi. A bAju satsaMga-bhaktino kAryakrama cAlu thayo. adhyAtmapada ane maMtronI evI to dhUna cAlI ke traNeka kalAkano samaya kyAM pUro thayo teno khyAla paNa na rahyo. zrI lallujI svAmInI nirdoSa mukhamudrA bhaktimAM tallInatA ane utsAha joI zrI hIrAlAla jhaverI khUba ja prabhAvita thayA ane sASTAMga daMDavat karIne temanA caraNamAM namI paDyA. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsamAgama jeo paradezamAM rahI paradezI rItarivAjo pALatA thaI gayA hatA. bIDI-dArU vagere aneka vyasana sevatA hatA temanA upara paNa eka ja uttama samAgamathI AvuM parivartana joI nAhaTAjI ane sau mumukSuo navAI pAmyA. satsamAgamanuM kevuM uttama phaLa !! [] paMdaramI sadImAM thaI gayelA zrI caitanyanA ananya bhakta zrI haridAsanA jIvanano A prasaMga che. teo bhaktinI vizeSa sAdhanA te divaso daramiyAna rAtre jaMgalamAM jaIne karatA hatA. rAmakhAna nAmanA eka mANase temane bhaktimAMthI caLAvavA mATe eka vezyAne temanI jhUMpaDI pAse mokalI. pelI bAI ema vicAratI ke hamaNAM jhUMpaDI pAse mokalI. pelI bAI ema vicAratI ke hamaNAM bhajana pUrAM thAya eTale huM temane bhraSTa karIza. paNa zrI haridAsa to bhaktimAM eTalAM badhA tanmaya thaI jatA ke AkhI rAta bhajana cAlu ja rahetAM. Ama be divasa vItI gayA. trIje divase to A bAI pote ja hiMmata hArI gaI ane bhajana pUrAM thatAM mahAtmAnA caraNomAM namI paDI. A traNa rAtrionI bhaktinI divya asarathI bAInuM samasta jIvana palaTAI gayuM. tenAmAM uttama saMskAra UgI nIkaLyA ane te paNa zrI caitanyanA satsaMgIomAM gaNAvA lAgI. have aneka manuSyo te bAInAM darzana karavA AvavA lAgyA; kAraNa ke satsamAgamanA prabhAvathI te patitamAMthI yunita thaI gaI hatI. | [3] zrI jJAnezvara mahArAja mahArASTranA mahAna saMta thaI gayA. pUrvasaMskAranA udayane lIdhe bALapaNathI ja teonI buddhi tIvra hatI ane satata adhyayanathI teoe sAruM jJAna paNa saMpAdana karyuM hatuM paNa bhakti pragaTa nahotI thaI ane jIvanamAM prabhurasano AsvAda nahoto Avyo. eka vAra teone mahAna bhaktarAja zrI nAmadevano paricaya thayo. teoe thoDA divasa temano samAgama karI vinaMtI karI : "nAmadevadajI, mAre ApanI sAthe tIrthayAtrA karavA AvavuM che." nAmadevajIe potAnA sahaja svabhAva mujaba kahyuM ke prabhunI AjJA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 sAdhaka-sAthI laI AvuM." jJAnezvara paNa temanI pAchaLa pAchaLa maMdiramAM gayA. prabhunI AjJA mAgatA mAgatA zrI rAmadevajI to prabhunI stutimAM tallIna thaI gayA ane temanI banne AMkhomAMthI azrudhArA vahevA lAgI. jJAnezvarane to AMkhamAM eka paNa AMsu na AvyuM. A banAva pachI jJAnezvara zrI nAmadevajInI sAthe tIrthayAtrAe gayA, temanI sAthe rahI prabhubhaktinA pratyakSa pATho zIkhyA ane temane paNa prabhubhaktino rasAsvAda prApta thayo. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmajAgRti bhUmikA AtmajAgRti eTale pramAdarahitapaNuM. A guNane yatnA, sAvadhAnI ke apramattatA paNa kahevAmAM Ave che. sAdhanAnA kALa daramiyAna ke bIje samaye paNa Atmazuddhino lakSa ke pratIti rahevI te paNa koI apekSAe AtmajAgRti che. saMpUrNa AtmajAgRtimAM to je kArya karavAmAM Ave te kAryamAM dattacittatA (mananuM-upayoganuM sajAgapaNuM) hoya che. AtmajAgRtinuM sAmAnya svarUpa eka dRSTAMtathI A svarUpa spaSTa thaI zakaze. jyAre pravacana sAMbhaLatA hoIe tyAre pravacanamAM zuM kahevAya che te dhyAnamAM rahe to jAgRti saMpUrNa kahevAya. jo ke smRtinI maMdatA hoya to yAda na rahe paNa je kahevAyuM hoya tenuM sAmAnya tAtparya to samajAya. jo ajAgRtine AdhIna thaI javAya to pravacanamAM zuM kahevAyuM tenuM kAMI paNa jANapaNuM ke sAra lakSamAM rahe nahi. jema pravacanamAM bane che tema svAdhyAyamAM, bhaktimAM, satsaMgamAM, bhAvanAmAM, kIrtanamAM ke dhyAnamAM paNa samajI levuM. have, sAvadhAnIno eka bIjo prakAra vicArIe je sAdhakane atyaMta upayogI che. sAdhanAkALa na hoya tevA samaye paNa sAvadhAna rahevuM jarUrI che. jema ke pharavA jaIe tyAre ApaNA paga nIce koI jIvajaMtu cagadAI jatAM nathI tevI sAvadhAnI rAkhavI joIe. nAhatAM-dhotAM, pANI DhoLatAM, kacaro vALatAM, sagaDI saLagAvatAM, vastuo letAM-mUkatAM jo ApaNe yatnApUrvaka vartIzuM to dhIme dhIme sarva samaye yatnApUrvaka vartavAnI ApaNane Teva paDI jaze ane thoDA kALamAM ucca sAdhakadazA pragaTa thaI zakaze, kAraNa ke have satata jAgrata jIvananI saMprApti thaI che. pAramArthika AtmajAgRti have uttama ane saphaLa sAdhakanA eTale ke saMtanA jIvana samIpa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI AvIe, tapAsIe ke temanA jIvanamAM AtmajAgRti keTalI che, kevI che, kyAre che, kevI rIte pragaTa hoya che ane zuM phaLa Ape che? sAdhaka jyAre saMta thAya che eTale ke AtmasAkSAtkAranI bhUmikAe pahoMcI jAya che tyAre tenuM samasta jIvana eka viziSTa divyatAthI vyApI jAya che. Ama banavAnuM kAraNa e che ke teNe duSTa evI mohagraMthino cheda karyo che tethI te graMthibhedanA kAyamI phaLarUpe amuka aMzanI AtmajAgRti tene rahyA ja kare che. jema koI mANasa hAla kamAto na hoya paNa bhUtakALamAM kamAyelI mUDI uparanA vyAjanI rakama dvArA tene satata Avaka rahyA kare che te nyAye AtmajJa saMtane paNa avidyAnA nAzathI (anaMtAnubaMdhI kaSAyanA abhAvathI) viziSTa jAgRti rahyA kare che. jo ke graMthibhedano nAza thavAthI saMtanuM vIrya ullasita thaI ugra ArAdhanAmAM pravarte che ane aneka kaSTone paNa gaNakAratuM nathI ane tethI temanA jIvanamAM pratyakSapaNe uttama sAdhakadazAnAM darzana thAya che, to paNa koIka saMtane bAhya cAritra pragaTa thatAM vAra paNa lAge che. Ama, bAhya tyAga na hovA chatAM paNa saMtanI AtmajAgRti viziSTa ja hoya che. pUrNa AtmajAgRti pUrNa AtmajAgRtinI dazA te to munidazA che. A avasthAmAM ahiMsA, satya Adi mahAna vratonuM pAlana to che ja, paNa te uparAMta duniyAnA badhAya padArthonA AlaMbana ane mamatAthI rahita thaI, sarva ciMtAothI mukta thaI jJAna ane dhyAnathI samAdhinI prApti mATe niraMtara udyama karavAmAM Ave che. samatAno viziSTa vikAsa thayo hovAthI ane "saba bhUmi gopAlakI' e vAta aMtaramAM vasI hovAthI teo amuka ja jagyAe rahIne sAdhanA karavI tevA pratibaMdhane svIkAratA nathI. AnAthI paNa AgaLa jaIne, jenI prApti mATe vartamAnamAM koI prayatna karavAmAM Avyo nathI tevuM pUrvaprArabdhathI maLeluM je A zarIra, tenI mamatAno paNa tyAga karI AtmajAgRtinA satata ane ghaniSTha abhyAsa dvArA munijano eka evI alakha jagAve che ke jethI vartamAna jIvana AtmAnA AnaMdathI taraboLa thaI jAya che, AjubAju paNa parama zAMti, zItaLatA ane pavitratAnuM vAtAvaraNa banI jAya che ane alpakALamAM pUrNa paramAtmapadanI prApti thaI jAya che. zAstrabhASAmAM AvI dazAne abhakSma jJAnopayoga, apramatta saMyama, sahajasamAdhinI dazA athavA sthitaprajJatA kahe che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmajAgRti 93 zuM ApaNane sarvane AvI uttamottama dazA ane tenuM kAraNa evI AtmajAgRtinI sAdhanA vaMdha nathI ? AtmajAgRtino mahimA (1) aba jAga musAphira bhora bhaI, aba raina kahAM jo sovata hai. jo sovata hai so khovata hai, jo jAgata hai so pAvata hai. (2) janama janamake soye abhAgI, jAgata jAgata jAgegA, raMga lAgata, lAgata lAgegA bhrama bhAgata, bhAgata bhAgegA. prabhukI bhakti, gurujIkI sevA, pAvata, pAvata, pAvegA...raMga lokika lAja, kulakI maryAdA tyAgata, tyAgata, tyAgegA...raMga (3) je jIvo mohanidrAmAM sUtA che te amuni che, niraMtara AtmavicAre karI muni to jAgrata rahe, pramAdIne sarvathA bhaya che, apramAdIne koI rIte bhaya nathI ema zrIjine kahyuM che. koI paNa tathA rUpa jogane pAmIne jIvane eka kSaNa paNa aMtarbheda jAgRti thAya to tene mokSa vizeSa dUra nathI. (4) saMpatti, sAhasa, zIla, saubhAgya, saMyama, upazama ane zAstrajJono saMga, satata jAgRti rAkhanAra sAdhakane prApta thaI zake che. (5) vairAgyanI bhAvanA bhAvavAmAM, tattvanuM ciMtana karavAmAM ane grahaNa karelA vrata-niyamane pALavAmAM niraMtara AtmajAgRti rAkhavI joIe. (6) mAtA je sAvadhAnIthI bALakanuM jatana kare che, sTezananA pleTaphaoNrma para je rIte ApaNe ApaNA sAmAnanuM jatana karIe chIe. ane sarahadanI pharaja para rahelo javAna je sAvadhAnIthI sarahadanI rakSA kare che te sAvadhAnIthI jyAre ApaNe ApaNI sAdhakadazAnuM (Atmazuddhi ane tenAM sAdhanonuM) jatana karIzuM tyAre jarUra ApaNe AtmajAgRtinI ucca bhUmikAne pAmI sAdhanAnA sAcA phaLane pAmI jaIzuM. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI AtmajAgRtinAM jIvaMta dRSTAMto [1] tathAgata zrI buddhadevano upadeza cAlI rahyo hato. jIvananI UMDI anubhUti ane prakhara jJAnaprakAzamAMthI sahajapaNe vahetI temanI jJAnasaritAmAM zrotAo snAna karI rahyA hatA, dharmasabhAmAM aneka prakAranA mANaso hatA. tapasvI bhikSuo, rAjA-mahArAjAo. zrImaMta-zAhukAro, vidvAna-paMDito ane AmajanatA. ekAeka tathAgatanI vANIe mauna dhAraNa karyuM. pratipAdita viSaya adhuro rahevAthI saunI jijJAsA vadhI gaI. paraMtu te samaye buddhadevanI mudrA ane dRDhatA joI koIe temane upadeza baMdha thavAnuM kAraNa pUchavAnI hiMmata karI nahi. dhIme dhIme dharmasabhA vIkharAI gaI. bIje divase aMtevAsI bhikSuoe hAtha joDIne vinaMtI karI : prabhu ! gaI kAle upadeza ekAeka thaMbhI javAnuM kAraNa koIne lakSagata thayuM nathI to kRpA karIne jaNAvo." buddhadeva bolyA : he bhikSuo ! tamoe AtmakalyANa prApta karavAne arthe dIkSA dhAraNa karI che. to jarUrI che ke upadeza samaye atyaMta ekAgratAthI bodhane dhAraNa karavo joIe. tamArAmAMthI be-traNa bhikSuonA paga ane AMgaLIo upadeza daramiyAna satata hAlatI ja rahetI hatI jethI te bhikSuo bodhamAM tallIne nahotA ema jaNAvAthI meM upadeza baMdha karyo.' - jo bhikSuo ja AtmajAgRti ane ekAgratA sahita bodhane dhAraNa na kare to sAmAnya manuSya kevI rIte kare ? buddhadevanI sUkSma ane jAgrata dRSTithI sau Azcaryacakita thayA ane vizeSa AtmajAgRti sahita sAdhanA karavAno bhikSuoe saMkalpa karyo. [2] grIsanA mahAna tattvavettA saoNkreTIsa eka uttama koTinA mahAtmA thaI gayA. teo kahetA : bALapaNathI ja mArI sAthe ne sAthe mAro saMgI banIne eka sadAtmA pharato rahyo che. enuM kAma e rahyuM che ke kya vakhate kyuM kAma mAre karavuM te to te sAmAnyapaNe jaNAve ja che paNa koI anucita kAma hoya to te na karavA mATe mane tarata ja spaSTa cetavaNI ApI de che." temanA ziSyoe eka vakhata temane pUchyuM ke te sadAtmA kyAM che ? temaNe Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmajAgRti 95 tarata ja kahyuM: 'te sadAtmA te mArI aMdara rahelo mArA aMtarAtmAno avAja che, tene ja zAstromAM viveka athavA prajJAzakti kahe che. je je sAdhako A uttama sAthIne sAthe rAkhIne sAdhanAmArge AgaLa vadhe che temano badhAM vinothI bacAva thaI jAya che ane ISTa dhyeyanI siddhi thaI jAya che. [3] lagabhaga pacAsa varSa pahelAMnI A binA. te vakhate paMDita mAlaviyAjIe sthApelI banArasa hiMdu yunivarsiTInA bAlyakALanA divaso. viziSTa guNavAna mANasone je tyAM nokarI maLatI hatI. te vakhate upakulapatipada AcArya narendradeva zobhAvatA hatA. hoddAnI rUe temane baMgalo, moTara, nokara vagere badhI sagavaDo saMsthA taraphathI ApavAmAM AvI hatI. eka vAra teo rikSAmAM besIne koIne maLavA jaI rahyA hatA. temanA eka khAsa mitranI najara temanA upara paDI. mitre hAtha UMco karI rikSA UbhI rAkhI narendradevane pUchayuM : kema mahAzaya ! moTara kyAM mUkI AvyA cho ke rikSAmAM nIkaLavuM paDyuM ?" "bhAI ! huM to atyAre mArA aMgata kAma mATe jAuM chuM to mArAthI saMsthAnI gADI kema vAparI zakAya ? jo ke koI vakhata tAtkAlika aMgata kArya mATe mAre saMsthAnI moTara vAparavI paDe che paNa tenuM peTrola vagerenuM bila huM cUkavI dauM chuM." narendradeve kahyuM ane rikSA AgaLa cAlI. ATalI sUkSma jAgRti joIne pelo mitra to manomana narendradevane abhinaMdana ja Apato rahyo. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuNA bhUmikA ane sAmAnya svarUpa jagatanA jIvone vividha prakAranAM duHkhothI saMtapta joI temane thatuM duHkha jANe potAne ja thAya che tevA bhAvathI dravita thavuM te karuNA che. A lokamAM koIne zarIranuM, koIne svajanAdi ISTaviyoganuM, koIne aniSTa-saMyoganuM ema judI judI jAtanuM duHkha dekhAya che. pote ja karelAM khoTAM karmanA udayanA phaLarUpe jyAre jIvo duHkhI thatA jovAmAM Ave tyAre temanA pratye dayAvAna thaI temanuM te te duHkha dUra karavA mATe tana, mana, dhana ke vacanathI prayatna kare tevA sajjano karuNAvaMta hoya che. AhArapANI ApI temanuM bhUkha-tarasanuM duHkha maTADavuM, dhana Adi vaDe yogya sahAya karavI, komaLa ane priya vacano dvArA roganuM duHkha ochuM karavAmAM sahAyabhUta thavuM, davA vagere ApI roga dUra karavAmAM madada karavI ke zArIrika sevA karavA dvArA zarIrane sukha Upaje tema karavuM vagere aneka prakAre karuNAvaMta puruSo duHkhI jIvone madadarUpa thAya che. karuNA vaDe prerita thaI koI paNa mANasanuM ke prANI-jaMtunuM duHkha dUra karavAno sajjanono svabhAva che. mahApuruSone AvI paDelA duHkhane dUra karavuM te to mahAna puNyopArjananuM kAraNa che ja, paraMtu dIna-hIna-nirAdhAra ke durguNI jIvone paNa jo teo agnimAM baLatA hoya ke pANImAM DUbatA hoya, bhUkha-tarase maratA hoya ke anya tIvra vedanAmAM hoya to karuNAbhAvathI madadarUpa thavuM te hitAvaha ja che. mATe nyAta-jAta-dharma-vADo ke anya koI paNa bhedabhAva pADyA vagara jIvamAtrane karuNAthI madadarUpa thavAya tyAre karuNAnuM viziSTa svarUpa pragaTe che je sAdhakane pAtratA vadhAravAmAM parama sahAyaka che. A jANe lokaprasiddha karuNAnI prarUpaNA thaI. paramArtha karaNAnuM svarUpa pAramArthika karaNA to AtmajJa saMtomAM ane sAcA munijanomAM pragaTe che. te A prakAre ke jagatanA jIvo potAnuM sAcuM svarUpa nahi jANavAthI vividha prakArano baMdha karanArAM karmomAM pravarte che ane te karmonA udayane vaza Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuNA thaI Adhi, vyAdhi, upAdhi, janma, jarA, mRtyu, roga, apamAna, tADana, bhedana, chedana, nirdhanatA, aMgarahitapaNuM, jJAnanI nyUnatA vagere aneka duHkho paDaze je temane veThavAM paDe che. AvAM duHkhothI teo kAyamane mATe chUTI jAya te arthe jarUrI evo AtmajJAna ane AtmasaMyamano mArga teo jagatanA jIvone parama karuNAbuddhithI prerita thaIne Ape che ane jagata-uddhAraka, taraNatAraNa, adhama-uddhAraNa, patita-pAvananA sAcA birudane pAme che. namaskAra ho te AtmajJa saMtonA caraNakamaLane viSe ! ahIM je prakAre anya duHkhI jIvonAM duHkhane pAramArthika dRSTithI nivAravA satyano upadeza karyo tema A saMto potAnA AtmAne paNa janmajarA-maraNAdi duHkhothI bacAvavA parama puruSArtha Adare che ane te siddha karavA potAnA jIvanamAM ajJAna, rAga ane dveSanI utpatti thavA na pAme tevI jIvana-praNAlikAno vikAsa kare che. Ama, potAnA AtmAmAM rAga-dveSa- ajJAnanI utpattino abhAva karavAnI je vidhi tene sva-AtmanI karuNA kahe karuNAno mahimA (1) jema jema jIvanamAM karuNAno vikAsa thAya che tema tema adhyAtmavikAsa mATenI teTalI teTalI bhUmikA baMdhAtI jAya che. (2) karuNAno bhAva sarvodaya samAjaracanAnuM agatyanuM aMga che. temAM be mukhya bhAvo garbhita cheH prathama to e ke bIjAnuM duHkha joI tene dareka prakAre madadarUpa thavAno bhAva rahelo che. A prakAranA jIvanane aMgIkAra karavAthI aMgata mAlikIpaNAnI bhAvanAno saMkSepa thaI jAya che ane jIvanajarUriyAtanI cIjonA svaicchika vitaraNanI bhAvanA vikAsa pAme che. jyAM Ama bane che tyAM jIvanajarUriyAtanI cIjonI achatathI thatI viSamatAno hAsa thavAthI sarvodayane anurUpa samAjaracanAnuM kArya svayaM sAkAra thavA lAge che. (3) jeTalA pramANamAM sAdhake adhyAtmamArgamAM kharekhara pragati karI hoya teTalA pramANamAM tenuM citta anya jIvonAM duHkhone joIne dravita thaI jAya che. A siddhAMtano eTalo sacoTarUpe satyArtha che ke jeTalI bodhisamAdhinA mArgamAM sAcI pragati teTalI jIvanamAM karuNAbhAvanI vRddhi. A siddhAMta pragaTa dRSTAMtono ApaNe uttama saMto ane AcAryonA jIvanamAM pratyakSapaNe joI zakIe chIe ke jyAM nAnAmAM nAnA jIvanA alpa paNa Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 sAdhaka-sAthI duHkhane dUra karavA mATe teoe potAnA jIvananI sauthI kImatI vastu (potAnuM sarvasva) arpaNa karI dIdhI che. karuNAnAM jIvaMta dRSTAMto [1] gaI sadImAM thayelA Arya-saMskRtinA mahAna puraskartA svAmI dayAnaMda sarasvatInA jIvaMnano A banAva che. eka vakhata teo banArasathI dAdupara tarapha saDaka para page cAlIne jaI rahyA hatA. comAsAno samaya hato tethI aneka ThekANe pANI bharAI gayAM hatAM. ghAsanA pULAothI bhareluM eka baLadagADuM tyAMthI pasAra thatAM kAdavamAM phasAI gayuM hatuM. AjubAju aneka loko judI judI sUcanAo gADAvALAne ApI rahyA hatA, paNa jema jema te prayatna karato gayo tema tema gADuM vadhAre ne vadhAre kAdavamAM khUMpatuM gayuM ane baLado hAMphavA maMDyA ane temanA moMmAMthI phINa paDavA mAMDyuM. svAmIjIne baLadonuM A duHkha joI aMtaramAM evo to karuNAno bhAva Upajyo ke tarata ja teo gADA pAse pahoMcI gayA ane baLadonI dhUMsarI chUTI karI nAkhI. dhotIno kachoTo vALI A baLavAna bALabrahmacArI mahAtmAe jotajotAmAM ja baLadonI jagyA laIne te gADAne kAdavanI bahAra kADhI nAkhyuM. pelo gADAvALo ane ekatrita thayelA loko to AbhA ja banI gayA ane svAmIjIno khUba khUba AbhAra mAnavA lAgyA. Ama, baLadonuM ane gADAvALAnuM duHkha sahajamAtramAM dUra karI svAmIjI potAnA raste dAdupara tarapha AgaLa cAlI nIkaLyA. 2] eka dhArmika mahotsavamAM bhAga laIne buMdelakhaMDanA prasiddha saMta zrI gaNezaprasAdajI varNI tathA temanA mitra zrI kamalApatijI sAgara pAchA pharI rahyA hatA. rastAmAM teo alpAhAra mATe eka kUvA pAse rokAyA hatA. jevA tyAMthI nIkaLatA hatA tevAmAM eka dayAmaNA caherAvALo pAMceka varSano chokaro temanI najare paDyo. teoe te chokarAne thoDo nAsto ane pANI ApyAM, tyAM te chokarAnI mA temanI pAse AvIne raDavA lAgI. vizeSa vRttAMta pUchatAM teNIe kahyuM : "mArA pati ATha mAsa upara gujarI gayA che, * mArA diyara khetI kare che paNa amane kAMI hisso ApatA nathI. jo ke huM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuNA punarlagna karI zakuM tema chuM paNa A chokarAne joIne mane tema karavAnI IcchA thatI nathI. chellA upAyarUpe meM mArA pitAne ghera javAno nirNaya karyo che. jevI bhagavAnanI IcchA." ema kahI teNe potAnI vAta pUrI karI. A vAta sAMbhaLI baMne sajajanonuM hRdaya karuNAthI bharAI AvyuM. have zuM karavuM ? A bAju vargIjI mahArAja pAse mAtra eka dhotI, eka du ane thoDAka rokaDA rUpiyA hatA. temaNe tarata ja te traNe vastuo te bAIna ApI dIdhI ane mAtra laMgoTa potAnI pAse rAkhI. kamalApatijI kahe : "are ! mAtra laMgoTI paherIne sAgara kevI rIte jazo ?' teo kahe : "ApaNe tyAM pahoMcIzuM tyAM sudhImAM lagabhaga sAMjanA sAta vAgI jaze. tyAM pahoMcyA pachI to badhI vyavasthA che ja.' kamalApatijI manamAM ne manamAM A mahApuruSanI karuNAnI sarAhanA karI rahyA hatA, jemaNe mAtra laMgoTI sivAya sarva vastuono tyAga karI AkiMcanya dharma vaDe potAnA AtmAnI karaNA karI hatI ane ajANa bAInuM dukha dUra karIne te AtmAnI upara paNa karuNA karI hatI. sva-para AtmA para karuNA karanAra kevA sAcA saMta ! amerikAnA prajAsattAka rAjyanA pramukha abrAhama liMkana eka mahAna puruSa thaI gayA. nAnI uMmaramAM teo divasa daramiyAna eka dukAnamAM nokarI karatA ane rAtre bIjA vidyArthIo pAsethI pustako mAgI laI AgaLa abhyAsa karatA. sAMjanA samaye eka divasa ebarTeTa nAmanA eka puruSane temaNe joyo. ThaMDInA divaso hatA. tethI te TADhathI dhrujato hato ane tema chatAM potAnuM kAma karyA vinA chUTako nahoto tethI lAkaDAM paNa kApato hato. te puruSane joIne abrAhamane atyaMta dayA UpajI. temaNe tenI pAse jaIne tenI kuhADI mAgI - laIne pote ja tenAM badhAM lAkaDAM kApI ApyAM. abrAhamanI kAryakSamatA vadhu hovAthI te kaThiyArAne be divasanI majUrI jeTalA paisA maLyA. kRtajJa hRdaye teNe yuvAna abrAhamane aMtaranA AzIrvAda ApyA. A yuvAna AgaLa jatAM potAnI katavyaparAyaNatA, satyaniSThA, satata udyama ane niHsvArthabhAvane lIdhe amerikA jevA mahAna dezano pramukha banyo. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArganI ArAdhanA bhUmikA AtmasudhAraNA dvArA AtmAnuM utthAna karI tene AtmasAkSAtkAranI bhUmikA sudhI laI javo te sAmAnyapaNe sAdhakanuM lakSa che. A lakSane siddha karavA mATe mukhyapaNe traNa mArgathI ArAdhanA batAvavAmAM AvI che. A traNa paddhatio te jJAnamArga, bhaktimArga ane yogamArga che. jo ke A traNe mArga paramArthadRSTie jotAM to eka ja che, chatAM pUrvasaMskAra, vartamAna abhyAsa, manuSyanA saMjoga, tenI sAdhakakakSA ane tenA vyaktitvanA jhokane anusarIne bhinna bhinna sAdhanA-paddhationo AcAryoe AviSkAra karyo che. bhaktinuM sAmAnya svarUpa potAthI adhika guNavAna puruSonA laukika ane lokottara guNonI oLakhANa karI, bahumAna karI ApaNA cittamAM temanA pratye prazastabhAva upajAvavo tene bhakti kahIe. guNIjanonA guNo pratye AkarSaNa thavAthI temanA Adara, satkAra, vinaya, bahumAna, sevAzraSA, pUjana, kIrtana, guNa stavana Adi karavAM ane te dvArA krame karIne pote paNa potAnA bhAvonI vizuddhi karavI te bhaktimArganI mukhya ArAdhanA che. AmajanatAmAM je bhakti jovAmAM Ave che te tAttvika bhakti nathI. AvA lokomAM to, pote je kuLa ne saMpradAyamAM janmyA hoya tenA kuLaguru ke kuLadevatAnI samIpa jaI amuka prakAranuM rUDhigata vartana karavAmAM Ave che. mukhyapaNe A to eka samAjika rUDhi ke paraMparAgata kuLAcAra thayo. jyAM bhakta, bhakti ane bhagavAnanuM sAcuM svarUpa na jANyuM hoya tyAM sAcI bhaktinI ArAdhanA banI zakatI nathI. mATe samajaNapUrvakanI bhakti ja sAdhakanuM kartavya che. bhaktinuM vizeSa svarUpa je bhakti karavA mAge che te koNa che? je bhakti karavA mAge che te bhakta (sAdhaka-AtmA pote) che. A bhakta, pote jenI bhakti karavA mAge che tevA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArganI ArAdhanA 101 saMta, sadguru ke paramAtmAnA guNonI oLakhANa karavAnI che. jemanAM jJAna ane cAritra nirmaLa che, jeo zAMta, niHspRha, paropakArI ane samAdhiyukta che tevA gurunI bhakti karavI iSTa che. A ja pramANe anaMta jJAna, anaMta AnaMda Adi saMpUrNa AtmaguNo jemanA pUrNapaNe pragaTI gayA hoya tevA vItarAga ane hitopadezaka deva te sAcA paramAtmA che. AvA uttama deva ane gurunI bhakti karavAthI ApaNA doSa maTe che ane vizuddha bhAvonI ApaNane prApti thAya che. Ama je bhakta potAnA iSTadeva athavA guru)nA guNonI oLakhANa yathArthapaNe karI te bhakta have temanA guNone svIkAre che, temanA guNo vaDe pramoda pAme che. temanA guNone grahaNa karavA Icche che ane te mATe te te guNono potAnA jIvanamAM abhyAsa kare che. A pramANe potAnA ISTadeva ke gura)nA guNonI prakarSatAthI prasanna thaI te guNone pragaTa karavAnI je premapUrNa vaijJAnika prakriyA te ja sAcI bhakti che. AvI bhaktinI ArAdhanAmAM lAgelo bhakta kyA kyA vidhavidha prakArone seve che, te have ApaNe joIe. bhaktinA vividha prakAro adhyAtma kavioe zravaNa, kIrtina, ciMtana, vaMdana, sevana, dhyAna, laghutA, samatA ane ekatA ema navavidha bhaktinI prarUpaNA karI che. bhaktinA A badhA prakAro prasiddha che ane temanAM nAma pramANenA bhAvarUpe pravartavAthI bhaktinA te te prakAronI siddhi thAya che. atre to eTaluM ja mukhyapaNe kahevuM che ke jema jema bhaktimArganI tAttvika ArAdhanA thatI jAya che tema tema tAmasika ane rAjasika vRttio jIvanamAM ghaTatI jAya che, prabhupremanI vRddhi thatI jAya che, sarvatra sarva prANIomAM eka paramAtmAnAM ja darzana bhaktane thavA lAge che ane harSAzru, romAMca, dehabhAnanuM vismaraNa, jAheramAM nRtyAdirUpa pravartana, kaMThaavarodha vagere sAtvika bhaktinAM lakSaNono anubhava thavA lAge che ane Akhare bhakta-bhakti ane bhagavAnanuM aikya siddha thatAM parAbhakti ke ananyabhaktinI dazA prakaTe che ane uttama phaLanI prApti thaI jAya che. AvA prakAranI siddhi thavA mATe aneka prakAranI kramabaddha zista, satata abhyAsa, atyaMta prabhuprema, jagatanA padAtho pratye anAsakti, satsaMga vagere anekavidha sAdhanAmAMthI pasAra thavuM paDe che. uttama bhaktonAM jIvanacaritro upara ApaNe dRSTi pheravI jaIe to A vAtano tarata ja ApaNane khyAla AvI jAya che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sAdhaka-sAthI sAcI bhaktinuM phaLa jeNe sAcA bhaktimArganI ArAdhanA karI che tenI dazA alaukika thaI jAya che. tene A duniyAnI ke bIjI duniyAnI koI vastu pratye AkarSaNa rahetuM nathI, niraMtara bhagavadbhaktithI ja te tRpta ane saMtuSTa hoya che. jIvanamAM game tevI sthiti AvI paDe to paNa te sthitine te sukharUpa ja mAne che. uttama parAbhaktine pAmyo hovAthI teno prabhuprema ane prabhupremanI sAdhanA gaMgAnA pravAhanI jema akhaMDapaNe vahyA ja kare che, chatAM tenuM jIvana jotAM to sAmAnya mANasane tenI ucca adhyAtmadazAno khyAla paNa Avavo durlabha che. sarvatra samabhAvane prApta thayelo tevo A bhakta sva-para kalyANamAM rahI potAnuM zeSa jIvana prasannatAthI vitAvIne yogya jIvone bhagavadbhaktino svAda cakhADI temane paNa sAcI bhaktinA mArge vALe che. bhaktimArgano mahimA (1) paramAtmAnI bhaktimAM gUMthAvuM. bahumAna, namrabhAva, vizuddha aMtaHkaraNathI paramAtmAnA guNasaMbaMdhI ciMtavana, zravaNa, manana, kIrtana, pUjA, arcA e jJAnI puruSoe vakhANyAM che, mATe Ajano divasa zobhAvajo. (2) jagatamAM sat paramAtmAnI bhakti-saguru satsaMgasazAstrAdhyayana-samyak dRSTipaNuM ane satuyoga e koI kALe prApta thayAM nathI. thayAM hota to AvI dazA hota nahi, paNa jAgyA tyAMthI prabhAta ema rUDA puruSono bodha dhyAnamAM vinayapUrvaka AgrahI te vastu mATe prayatna karavo e ja anaMtabhavanI niSphaLatAnuM eka bhave saphaLa thavuM mane samajAya che. (3) kAma, krodhI ane lAlacu hoya tenAthI bhakti thaI zakatI nathI. koI zUravIra puruSo lokalAja ane kuLanI maryAdAnI uparavaTa jaIne ja prabhu sAthe laya lagAve che. (4) je satyavAdI hoya. lajjAvaMta hoya, zuddha cittavALo hoya, devaguruno bhakta hoya ane zAstrAbhyAsI hoya tenA upara bhagavakRpA Utare che. (5) je icchArahita che, pavitra che, sAvadhAna che, taTastha che, ciMtArahita che ane saMkalpamAtrano tyAga karanAra che tevo bhakta prabhune atyaMta priya che. (6) ghaNA ghaNA prakArathI manana karatAM amAro dRDha nizcaya thayo che ke bhakti e savoparI mArga che ane te mahApuruSonA caraNa samIpe rahIne thAya Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArganI ArAdhanA 103 to kSaNavAramAM mokSa karI de tevo padArtha che.. bhaktithI ahaMkAra maTe, svaccheda TaLe ane sIdhA mArge cAlyuM javAya; anya vikalpo maTe Avo e bhaktimArga zreSTha che. (7) bhakti kalpatara, kAmadhenu abhimata phaLa dAtAra; kahe prItama seve sadA, nahIM ja duHkha lagAra, prema vinA parapaMca hai, sevA-sumirana-dhyAna, kahe prItama zuddha prema viNa, phIkuM lAge jJAna, jyoM kAmIke kAminI, jyAM lobhIkuM dAma, kahe prItama eka prema zuM raTe niraMtara rAma. (8) zuddha saccidAnaMda svarUpa anaMta siddhanI bhaktithI tema ja sarvadUSaNarahita, karmamalahIna, mukta, nirAgI, sakaLa bhayarahita, sarvajJa, sarvadazajinezvara bhagavAnanI bhaktithI Atmazati prakAza pAme che. taravAra hAthamAM levAthI jema zaurya ane bhAMgathI nazo utpanna thAya che, tema e guNaciMtavanathI AtmA svarUpAnaMdanI zreNIe caDato jAya che, darpaNa hAthamAM letAM jema mukhAkRtinuM bhAna thAya che, tema siddha ke jinezvarasvarUpanAM ciMtavanarUpa darpaNathI AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. bhaktimArganI ArAdhanAnAM jIvaMta dRSTAMto [1]. sattaramI sadImAM thayelA bhaktomAM mahArASTranA saMta tukArAmajI khUba prasiddha che. teomAM nAnapaNathI ja bhaktinA saMskAra hatA ane divase divase temanI bhaktinI ArAdhanA AgaLa ja vadhatI jatI hatI. teo jyAre kIrtana karatA tyAre bhaktimAM tallIna thaI jatA ane temanA mukhamAMthI aneka prakArano uttama bodha 'abhaMganA rUpamAM nIkaLato. tema kIrti ane guNagAna sAMbhaLIne te vakhatanA prakhyAta vedapAraMgata paMDita zrI rAmezvara bhaTTe temane bolAvyA ane 'abhaMga' na racavAnI sUcanA karI tathA racelA abhaMgo IndrAyaNI nadImAM padharAvI devA jaNAvyuM. A bAju zrI tukArAme abhaMgone to nadImAM padharAvyA paNa bhagavadbhakti vinA teonuM jIvana khAruM thaI gayuM. temaNe nizcaya karyo ke kAM to bhagavadarzana prApta karIza. nahi to dehano tyAga karIza. teo to bhagavAnanA maMdiramAM Asana jamAvI bhaktimAM tallIna rahevA lAgyA. Ama Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 sAdhaka-sAthI tera divasa ane tera rAtrio vItI gayAM. Akhare temane hRdaya-maMdiramAM bhagavAnanAM darzana thayAM ane temane parama zAMti ane parama AnaMdano anubhava thayo. AvI dRDha hatI zrI tukArAmajI mahArAjanI bhagavadbhakti. [2] ASADha suda bIjano divasa. orissA prAMtamAM jagannAthapurInA maMdiramAM jagannAthano varaghoDo nIkaLyo hato ane zraddhALuo kIDIonI mAphaka UbharAyA hovAthI cAre bAju sakhata bhIDa hatI. aneka rIte bhakto rathamAM besADelI jagannAthajInI mUrtinAM darzana karavAmAM prayatnazIla hatA. varaghoDAnAM darzana karavA zrI caitanyaprabhu paNa padhAryA hatA. bhakatoe teone evI jagyAe UbhA rAkhyA hatA jethI bhagavAnanAM darzana temane sahelAIthI thaI zake. Ama chatAM bhIDa eTalI vadhI gaI ke temane paNa darzana thavAmAM muzkelI paDI. A bhIDamAM eka vayovRddha mAjI paNa darzana karavA AvelAM. dhUnamAM te mAjI to zrI caitanyaprabhunA khabhA upara caDI gayAM ke jethI rathamAM beThelA jagannAthajInAM darzana thaI zake. A prasaMge keTalAka bhakatajanonI dRSTi zrI caitanyaprabhu tarapha gaI ane temanA khabhA upara caDelAM pelAM mAjIne joI sau koI akaLAI gayA ane mAjIne zrI caitanyaprabhu jevA mahApuruSanA khabhA upara caDavA mATe aneka prakAre Thapako ApavA lAgyA. turata ja zrI caitanyaprabhue temane aTakAvIne kahyuM : "bhAIo ! ApaNA saumAM sAcI bhakti to A mAjInI ja che. prabhudarzananI temanI utkaTa abhilASAthI prerAIne ja teo mArA khabhA para caDI gayAM ane pote zuM kare che tenuM bhAna paNa temane rahyuM nahi. jyAre ApaNane paNa bhagavAnanA darzananI AvI tIvra jhaMkhanA jAgaze ane dehabhAna bhUlI bhagavasmaraNamAM ApaNe tallIna thaIzuM tyAre ja ApaNane bhaktinI parAkASThA prApta thaze ane ane ApaNuM jIvana dhanya banaze." madhyayuganA saMta-bhaktono e jamAno hato. pote prabhupremanI gaMgAmAM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArganI ArAdhanA 105 snAna karI pavitra thavuM ane anyane paNa te vATe cAlIne AtmazAMti ane nizcita prabhuparAyaNa jIvana jIvavAnI preraNA ApavI, evI e saMtabhaktonI jIvanadhArA hatI. jayapurathI pAMceka mAIla dUra eka nAnA makAnamAM eka bhakta rahetA hatA. potAnuM jIvana prabhuprema, paropakAra, sAdAI ane sAttvikatAthI temaNe AdarzarUpa banAvyuM hatuM. dararoja aneka jijJAsuo temanAM darzana ane satsaMgano lAbha levA A nAnA sAdA dhAmamAM padhAratA ane saMtanI anubhavavANI tathA sadguNa-saMpanna jIvanamAMthI uttama pAtheya grahaNa karI potAnA sAdhakajIvanamAM preraNA meLavatA. bApajI ! jayapuranAM mahArANI ApaNA dhAmamAM padhAryA che to temanuM zuM svAgata karIzuM ?" eka aMtevAsIe bhaktarAjane pUchyuM. teoe sahajamAM javAba Apyo : "bhale padhAryA mahArANI, teo paNa ahIM to jijJAsu ja che, koI vizeSa svAgatanI jarUra nathI." aMtevAsI thoDI vAramAM ja mahArANIne laIne satsaMgamaMDaLImAM AvI pahoMcyo ane mahArANIne yogya Asana para besADavAmAM AvyAM. satsaMga-saritAmAM snAna karI prasanna thayelAM mahArANIe bhaktarAjanI vidAya letAM aneka suvarNa-AbhUSaNonI bheTa dharI. bhaktarAjanI ghaNI manAI chatAM ApelI bheTa amArAthI pAchI na laI zakAya ema jaNAvI mahArANIe jayapura tarapha prasthAna karyuM. - bIje ja divase bhaktarAje potAnA ziSyone AjubAjunAM gAmaDAMmAMthI dInaduHkhIone AmaMtraNa ApyAM ane mahArANIe ApelI samasta saMpatti dAnamAM ApI dIdhI. ziSyoe bhaktarAjane pUchavuM : "bApujI ! jo thoDuMghaNuM rAkhyuM hota to dhAmamAM AvatA atithione ApI zakAya !" je ApaNane Ape che te atithione paNa Apaze." - ema kahI bhaktarAja nAbhAjIe potAnI prabhu pratyenI aTala zraddhA vyakta karI. A che bhaktimArganA ArAdhakanuM jIvana. A ja mahAna bhakta lakhelo "bhaktamALa" nAmano graMtha uttara bhAratamAM khUba prasiddha che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 tyAgadharma sAcA tyAganuM svarUpa AtmA sivAyanI bIjI badhI vastuono saMga karavo te sAdhanAmAM bAdhA utpanna thavAnuM nimitta che ema samajIne te te bAdhaka vastuone choDI devI te tyAga nAmanuM dharmanuM mahAna aMga che. jevI rIte lokavyavahAramAM sajjana puruSo 'A bIjAnI vastu che' ema khyAla AvatAM te vastuone vAparatA nathI ane temanI mAlikI choDI de che, tema paramArthamAM mumukSu sAdhako AtmAthI anya evA jagatanA bIjA sarva padArthonI mamatA paNa choDI de che. A pramANe je padArthonI mamatA choDI dIdhI che te vastuono have teo kema prasaMga kare ? Ama hovAthI krame karIne jJAnIonA jIvanamAM sAcA tyAgano udaya thAya che. jIvanamAM tyAganI upayogitA Arya-saMskRtimAM tyAganuM atyaMta mahattva svIkAravAmAM AvyuM che ane AjanA ghora kaLiyugamAM paNa haju ApaNA dezavAsIomAM tyAgI puruSonuM sthAna samAjamAM sarvocca che. lokakalyANa ke paramArtha mArga bannemAM tyAganI AvazyakatA che. eka bAju mahAtmA gAMdhI, vAharalAla neharu, subhASacaMdra bojha, jayaprakAza nArAyaNa ke ravizaMkara mahArAja jevA puruSoe lokakalyANa mATe tyAgane mahattva ApyuM to svAmI vivekAnaMda, svAmI rAmatIrtha, AcArya zAMtisAgara mahArAja, zrI gaNezaprasAda varNIjI, zrImad buddhisAgarajI mahArAja vagere mahApuruSoe svArthatyAgapUrvaka jIvanane adhyAtmasAdhanAmAM joDyuM. TUMkamAM, eTaluM ja kahevuM basa thaze ke hajI paNa Arya-saMskRtimAM bhogI karatAM yogInuM sthAna UMcuM ja che ane UMcuM ja raheze. tyAgadharmanI ArAdhanA sAco tyAga tyAre ja banI zake ke jyAre sAdhakane zuM tyAgavuM teno sAco khyAla hoya. kharekhara to ajJAnano ane vikArI bhAvono tyAga karavAno che. Ama thavA mATe zarIradi jagatanA padArtho mArA che' evI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgadharma 107 mAnyatArUpa ajJAna choDavAnuM che. vaLI, kAma, krodha, lobha, moha, mada, matsara (ISya) vagere vikArI bhAvo mane rojabarojanA jIvanamAM hamaNAM paNa duHkha ane AkuLatA upajAvanArA che ane karmabaMdhananuM kAraNa hovAthI bhaviSyamAM paNa duHkha denArA che, apavitra che, mArA mULa svabhAvathI viparIta che" ema jANI tevA bhAvono tyAga karavo te sAdhakane mATe dhyeyarUpa che. jema A ajJAnAdi bhAvono tyAga sAdhakane mATe jarUrI che tema jemanA saMgamAM, jemanA prasaMgamAM ane jemanA paricayamAM rahevAthI AvA bhAvo UpajavA saMbhave che, poSaNa thavA ke vardhamAna thavA saMbhave che, tevA tevA prasaMgo ane padArthono paNa tyAga karavo ghaTe che. nimittAdhIna buddhivALA jagatanA jIvonuM citta vikAronI utpatti karanArA padArthonI vacce nirvikAra rahe tevo saMbhava nahi jANIne ja karaNAvaMta AcAryoe tyAgano abhyAsa ane Azraya karavAnI sAdhakone preraNA karI che. vidheyAtmaka (CONSTRUCTIVE- racanAtmaka) bhAvono Azraya karyA vinA sAco tyAga paNa saphaLa thaI zakato nathI, tethI huM zuddha caitanya svarUpI AtmA koI paNa bIjA padArthano svAmI nathI evA zuddha AtmaciMtanamAM lAgavAthI bIjA vikArI bhAvonI utpatti thatI aTakI jAya che ane tene ja jJAnIoe paramArthatyAga kahyo che. sAta vyasano (jugAra, dharU, zikAra, vezyAgamana, mAMsAhAra, corI, parastrIgamana)no niyamapUrvaka tyAga karavo. moTAM pApono tyAga karavo, rAtribhojanano tyAga karavo, abhakSya bhojanano tyAga karavo ane krame karIne saMsArIbhAvone upajAvanArI judI judI vAtono, vastuono ane vyaktiono tyAga karavo te paNa kramathI tyAgadharmanI ArAdhanA che. Avo uttama tyAgadharma. abhyAsIoe sadgara dvArA athavA sazAstro dvArA jANIne. parama premathI, dhIrajathI ane khaMtathI AdaravA yogya che. tyAgadharmano mahimA (1) "jANavA-dekhavAnA svabhAvavALA A mArA AtmA sivAya, A jagatamAM nizcayathI jotAM mAruM kAMI ja nathI.' evI zraddhA thavAthI bAhya parigrahane ghaTADe athavA choDe te mahApuruSano tyAgadharma hoya che. (2) bhoganI bhAvanA ane bhoganA padArtho baMdhananAM kAraNo kahyAM che ane sAdhaka to baMdhanane icchatA nathI to teo tevA padArthonA saMgrahane ke mamatvane kema vadhAre ? Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108* * sAdhaka-sAthI (3) "indriyono saMyama sukharUpa che ane indriyono asaMyama duHkharUpa che' evuM jJAnI puruSonuM vacana sAMbhaLIne kayo sAdhaka asaMyamane Adare? je asaMyamane choDe che te tenA bAhya avalaMbanarUpa padArthone paNa choDe che - temano tyAga kare che. () jeTalA pramANamAM sAdhaka saMyama Adare teTalA pramANamAM te tyAga kare che. jema ke sadguhasthane, potAne yogya dhana-suvarNa-cAMdI, dhAtu, vastra, AbhUSaNa vagere (acitta) parigraha tathA strI, putra, mitra, dAsa, dAsI, ghoDA, hAthI, gAya Adi (sacitta) parigraha hoya che, paraMtu jeTalA pramANamAM jJAna jAgrata hoya teTalA pramANamAM A vastuo pratyenI mamatA ochI hoya che. potAnI cittavRttine mokSamArgamAM sthira karavA mATe gRhastha paNa upara kahelA padArthonI maryAdA bAMdhI, te uparAMta vastuono svIkAra karato nathI. (5) dAnadharma che te paNa gRhasthanA tyAgano ja prakAra che. potAnA AtmAmAM lobha ghaTADavA ane anya jIvone sukhasagavaDa vadhAravA mATe potAnI dhana-saMpattino yogya dharmakAryamAM upayoga karavo te dAnarUpa dharma paNa gRhasthanA tyAgadharmanuM ja aMga che. (6) nizcayadRSTithI potAnI khoTI zraddhAno tyAga karavAno che. eTale ke huM deha chuM evI asatya mAnyatAno tyAga karI, huM caitanyasvarUpa avinAzI AtmA chuM' evI zraddhA dRDha karavAnI che. vaLI krodha, abhimAna, lobha, ISyabhAva, niMdA, mAyAcAra vagere vikArI bhAvono tyAga karavo te atyaMtara tyAga che. tyAganA aneka prakAra che : to paNa loka-pratibaMdha. svajana-pratibaMdha, dehAdi-pratibaMdha ane saMkalpavikalpa-pratibaMdha ema cAra prakAre pratibaMdhono tyAga karavA mATe jJAnI puruSoe preraNA karI che, mATe te arthe yogya udyama karavo ane baMdhanarahita thavuM. (7) neharUpI rAgane lIdhe ja manuSya viSayomAM phasAya che, viSayonI. sattAno anubhava kare che, manane malina kare che, karmabaMdhathI lepAya che ane aMte aneka duHkhonI paraMparAne pAme che. mATe rAgano tyAga karavAthI duHkhanI saMtatinI utpatti thatI aTakI jAya che. (8) kharekhara uttama tyAgadharma to sarvasaMgaparityAgI munIzvarono che, jeoe sarva prakAranA laukika pratibaMdhone chedIne AtmajJAnasahita saMyama, tapa, dhyAna ane vairAgyanI sAdhanAmAM khedarahitapaNe potAnuM jIvana joDI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgadharma 109 dIdhuM che. zuM AvA mahApuruSo ja jIvatAjAgatA jaMgama tIrthasvarUpa nathI ? aho ! teo jyAM vicare che te bhUmi svayaM tIrthadhAmarUpa banI jAya che tyAgadharmanAM jIvaMta dRSTAMto | [1] I.sa. 1955nA ogasTa mAsanI A vAta che. prasiddha jainAcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAjane 82 varSanI avasthAmAM AMkhe motiyo Avyo ane zarIramAM paNa ghaNI azakti lAgavA mAMDI. A samaye teozrInI sthiratA tIrthakSetra zrI kuMthalagiri (mahArASTra)mukAme hatI. jaina muniono niyama hoya che ke vihAra karatI vakhate bhUmi joI-tapAsIne cAlavuM. AMkhanI takalIphane lIdhe mahArAjazrIne vihAramAM tathA AhAramAM takalIpha thavA lAgI, jethI temaNe potAnA zarIrane dharmasAdhanAmAM binaupayogI jANIne salekhanA * levAno nirNaya karyo ane tA. 14-8-1955nA rojathI AhArano tyAga karyo. dhIme dhIme temanuM zarIra kSINa thatuM gayuM paNa temano AtmA dRDha saMyamamAM, ghora tapamAM, advitIya niHspRhatAmAM ane addabhuta tyAgamAmAM vikAsa pAmato gayo. samasta bhAratamAMthI lAkhonI saMkhyAmAM jaina ane jainetara janatA temanA darzanArthe UmaTI paDI. tatkAlIna rASTrapati zrI rAjendraprasAda, uparASTrapati zrI rAdhAkRSNana tathA aneka vidvAna, zrImAna ane dhImAnoe paNa temanA darzana-upadezano lAbha lIdho. Akhare, samabhAvapUrvaka ane atyaMta zAMtithI tA. 18-9-1915nA roja AjIvana upavAsanA pAMtrIsamA divase teoe samAdhimaraNanI prApti karI. dharmapAlananI rakSA mATe sauthI vahAlo evo je potAno deha teno svecchAthI ane samabhAvathI AyojanapUrvaka tyAga karavAnI zaktivALA AvA mahAna tapasvIone ApaNA pharI pharI namaskAra ho ! [2] IgleMDanAM rANI IlijhAbethanA amalamAM eka aMgrejI phoja holenDanI * saMkalpapUrvaka, AmaraNAMta bhojana ane icchAono dharmanI rakSA arthe svaicchika tyAga karavo tene sallekhanA kahe che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 sAdhaka-sAthI laDAImAM mokalavAmAM AvI. juTaphena zaheranI pAse je yuddha thayuM temAM prakhyAta yoddho ane senApati sara philipa siDanI ghAyala thayo. tene ghaNI tarasa lAgI hatI. raNamedAnamAM pANI kyAMthI hoya ? Akhare mahAmahenate tene mATe thoDuM pANI lAvavAmAM AvyuM. sipAIoe te pANI potAnA senApati pAse ApyuM. jevuM philipe pANI moDhe mAMDyuM ke te samaye tenI najara bIjA eka ghAyala sainika tarapha paDI, je sainika paNa pANI tarapha Atura najare joI rahyo hato. tarata ja teNe sipAIone te pANI pelA ghAyala sainikane ApI devA kahyuM ane bolyo : "bhAI ! mArA karatAM tAre pANInI vadhAre jarUra che.' bALapaNathI ja philipe svArthatyAganI Teva pADelI hatI ane AvA satata abhyAsathI prApta thayelA manobaLa vaDe te aNInA samaye Avo mahAna tyAga karI zakyo hato. gaI sadImAM thayelA mahAna adhyAtmajJAnIomAM zrImad rAjacandrajInuM nAma prasiddha che. eka vAra temanA mukhya ziSya zrI lallujI svAmIe kahyuM : 'gurudeva. meM sAdhanasaMpatra kuTuMba, vRddha mAtA, be patnIo, eka putra A badhAMno tyAga karI ghaNo puruSArtha karyo. paNa hajI jIvananI sArthakatA anubhavamAM AvatI nathI." zrImadjIe turata ja kahyuM : "zuM tyAkhyuM che ? be strIone choDIne keTalIka strIomAM dRSTi kare che ? eka ghara choDIne bIjAM keTalAM ghara (zrAvakonAM) gaLe nAkhyAM che ? eka putra choDIne keTalAM chokarAMomAM prIti thAya che ?" saraLa svabhAvI zrI lallujIne ekAeka potAnA aMtara-jIvananuM darzana thayuM ane lajjAthI ema lAgyuM ke bhoya mArga Ape to jamInamAM samAI jAuM. tarata ja temaNe kabUlAta karI H gurudeva, meM kAMI ja tyAga karyo nathI." zrImadjIe kahyuM: 'munizrI. have ja tame sAcA tyAgI cho.' jyAM sudhI pote karelA tyAganuM abhimAna rahe athavA tyAgamAM ja kRtakRtyatA manAI jAya ane AtmadRSTi na jAge tyAM sudhI AtmajJAna thatuM nathI ema zrImadjIno abhiprAya hato. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maitrI bhUmikA jevo mAro AtmA che tevo ja mULa dRSTie jotAM sarvano AtmA che, evuM jene kharekhara samajAya che te jIvane pachI jagatanA badhAya jIvo pratye nirverabuddhi pragaTe che. sAdhakanA jIvanamAM anya jIvo pratye thayelo Avo komaLa svAtmatulya bhAva te maitrIbhAva che. sAdhanAnI saphaLatA samAdhithI che, samAdhinI prApti sAcA dhyAnathI che ane dhyAna-prAptinuM eka mahattvanuM aMga sarva jIvo pratye samatAbhAva utpanna thavo te che. A jIvo mArA duzmana che, mane duHkha denArA che, mAro virodha karanArA che, mAruM apamAna karanArA che, tethI mArA pakSanA nathI e Adi prakAranA bhAvo viSamatAvALA che. AvA bhAvo je sAdhakamAM hoya athavA AvA bhAvone ja sIdhI ke ADakatarI rIte poSe tene maitrIbhAva kevI rIte saMbhavI zake ? maitrIbhAvanI sattA jyAM sudhI citta para jAmI nathI tyAM sudhI. te citta, sAcA prabhusmaraNamAM ke sAcA dhyAnamAM pravartI zakatuM nathI. maitrIbhAvanI ArAdhanA maitrIbhAvanI sAcI sAdhanA karavA mATe sAcuM jJAna prApta karavuM joIe ane prApta thayelA jJAnano vyavahAra - jIvananA dainika prasaMgomAM prayoga karavo joIe. sAcA jJAnathI sarva jIvone jo potA samAna jANyA che to te vepArI kyA grAhakane chetarIne halako mAla Apaze ? te DaoNkTara kyA daradIne bhaLatI davA Apaze ? te zikSaka kyA vidyArthI pratye pakSapAta dAkhavaze ? te vakIla kyA asIlane UMdhI salAha Apaze ? te sAdhaka kyA bIjA sAdhakanI niMdA karaze ? Ama, jo sAco maitrIbhAva pragaTe to dainika jIvananA prasaMgomAM paNa viSamatAvALo vyavahAra na banI zake ane krame karIne sAdhakanA jIvanamAM sAmAnya samatAbhAvanI sAdhanA cAlu thaI jAya. A to vAta thaI sAmAnya sajjana ke madhyama sAdhakanA maitrIbhAvanI. uttamottama maitrIbhAva to paramasaMyamadhara munIzvarone hoya che, kAraNa ke Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 sAdhaka-sAthI temano maitrIbhAva to atyaMta ucca kakSA sudhI pahoMcyo hoya che. potAnA dezanA ke AkhA vizvanA samasta manuSyaAtmAo sudhI ja nahi paNa bIjAM sarva pazuo tema ja atisUkSma evAM jaMtuo sudhI paNa temano maitrIbhAva phelAyelo che, jenA pariNAme potAnI jIvanacaryAmAM koI paNa jIvane leza paNa hAni, duHkha, apamAna, ghAta ke anya prakAre bAdhA na pahoMce tenI teo kALajI le che. AvI parama mAhAmyavALI mahApuruSonI jIvanacaryAne kharekhara samajavA mATe sUkSma vivekadRSTi ane satsamAgama Avazyaka che, jenA vinA te uttama bhAvo samajAvA parama durlabha che. jenA jIvanamAM Avo maitrIbhAva parAkASThAe pahoMce che tenA vyaktitvanI AsapAsa nirvera-zAMtabhAvanuM eka viziSTa vAtAvaraNa utpanna thAya che. A ja kAraNathI A dezanA RSimunio ane nigraMtha AcAryo vana-upavanamAM vasatA hovA chatAM, hiMsaka pazuonI vacamAM rahetA hovA. chatAM paNa nirbhayapaNe ane svasthatAthI vihAra karatA; kAraNa ke te mahApuruSonA parama maitrI bhAvanI asarathI hiMsaka pazuo paNa potAnuM janmajAta vera choDI detAM ane saMpa-zAMtithI rahetAM. * AvA uttamottama puruSomAMthI preraNA laI kuTuMbamAM, jJAtimAM, saMpradAyamAM ke samasta samAjamAM vartatI ApaNI saMkucita manodazAne have tilAMjali ApIzuM ? sau manuSyo ane sAdharmIone sAcA premathI svAtmatulya mAnI vAtsalyabhAvane pragaTa karIzuM ? jo Ama thAya to ja ApaNA jIvanamAM sAthI AdhyAtmikatAnI bhUmikA baMdhAI zake. maitrIbhAvano mahimA (1) maitrIbhAvanuM pavitra jharaNuM muja haiyAmAM vahyA kare, zubha thAo A sakaLa vizvanuM evI bhAvanA nitya rahe. (2) 2 Atma tAro, Atma tAro, zIgha tene oLakho, sarvAtmamAM samadRSTi gho, A vacanane hRdaye lakho. (3) sau bhUtamAM samatA mane, ko sAthe vera mane nahi, AzA kharekhara choDIne prApti karuM chuM samAdhinI. * A vAta upalaka dRSTie ke korI takakasoTIthI vicAratAM asaMbhava lAge che, paraMtu sUkSma dRSTie vicAratAM ane parama samAdhistha saMtonAM jIvana jotAM satyArtha puravAra thAya che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 (4) sakaLa lokamAM saune vaMde, niMdA na kare kenI re, vAca-kAcha-mana nizcala rAkhe, dhana dhana jananI tenI re. vaiSNava jana... (5) niraMtara maitrI, pramoda, karuNA ane upekSAbhAvanA rAkhazo. e bhAvanAo kalyANamaya ane pAtratA ApanArI che. maitrIbhAvanAM jIvaMta dRSTAMto vartamAna sadInI zarUAtamAM kalakattA pAse hugalInA sarakArI vakIla tarIke zrI zazIbhUSaNa baMdopAdhyAya kAma karatA hatA. vaizAkha mahinAnI bapore bhADAnI ghoDAgADI karIne teo eka divasa tyAMnA eka pratiSThita mANasane ghera gayA. AvA samaye vakIla sAhebane potAne ghera AvelA joI pelo mANasa AnaMda sahita Azcarya pAmyo. jyAre kAma patI gayuM tyAre te mANase vakIla sAhebane kahyuM : "sAheba ! ahIM sudhI AvA taDakAmAM Apa pote AvyA te karatAM koI nokara sAthe jo ciThThI mokalAvI hota to paNa cAlI jAta." vakIla sAheba kahe : "bhAI ! pahelAM meM paNa evo ja vicAra karyo hato, paraMtu jyAre A bhayaMkara tApa joyo tyAre nokarane mokalavAnI mArI hiMmata cAlI nahi. jo nokara Avyo hota to cAlIne ke sAyakala para ja Avata ane tevI rIte AvavAmAM ane keTalo badho tApa sahana karavo paData ! A vicAra AvavAthI huM pote ja ahIM AvI gayo." mahApuruSono nokara pratye paNa kevo AtmIyatAbharyo vyavahAra ! teo nokarane nokara na gaNatAM mitra tarIke ja gaNe che ! [2] lagabhaga sATha varSa pahelAMnI vAta. te samaye prasiddha jainatIrtha mahuDI (tA. vijApura)nA saMsthApaka zrImad buddhisAgarajI mahArAjanA jIvanakALanAM chellAM varSo. ANaMda. prakhyAta sarjana DaoN. kUpare kahyuM hatuM ke mahArAjazrIno deha vadhAre vakhata TakI zakaze nahi. paraMtu pU. mahArAjazrI to nirbhayapaNe potAnI jJAnadhyAnanI cayamiAM masta ja rahetA. te vakhate mahuDInuM sthAnaka sAva nAnuM hatuM. pU. mahArAjazrIne rAtre dhyAna karavA mATe pAsenI eka guphAmAM besavAnI Teva hatI. koIka koIka Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 sAdhaka-sAthI veLAe A samaya daramiyAna, hiMsaka pazuo temanI guphAnI AsapAsa pharatAM. zrI mohanalAla bhAkhariyA noMdhe che ke : "eka vAra teo dhyAna karavA beThelA tyAre chathI sAta phUTa lAMbo eka kALo nAga Avyo. huM ekadama Ubho thaI bolyo : "kRpAnAtha ! najIkamAM ja moTo sarpa che." pU mahArAjazrIe AMkho ughADI kahyuM : "bIkaNa ! zA mATe kare che ? te to saMta-mahAtmAo pAse AnaMda kare che." je mahAtmAoe potAnA jevA ja AtmAnuM prANImAtramAM darzana karyuM hoya temane zo Dara ? temane to sarva jIvo - pachI bhale te hiMsaka pazuo dhyeya to paNa - parama mitra samAna ja jaNAya che. A che sarva jIvo sAtheno sAco maitrIbhAva !! lagabhaga so varSa pahelAMno prasaMga. hRSikeSamAM dvArakAdAsajI nAmanA saMta rahetA hatA. AtmAnaMdanI mastImAM magna hovAthI teo digaMbara ja rahetA. eka vAra eka aMgreja amaladAra zikAra karavA Avyo. teNe te jaMgalamAM rahetA vAghane to mAryo paNa vAghaNa bacI gaI. dvArakAdAsajI jaMgala bhaNI jatI vakhate pelA amaladArane kahI gayA ke : "Aje vAghaNane mArIza nahi. vAghanA mRtyuthI te bahu duHkhI che.' A bAju thoDI vAramAM dvArakAdAsajI jyAM sUtA hatA tyAM vAghaNA AvI tethI pelA amaladAre tene mAravA baMdUka tAkI ke turata dvArakAdAse mAMcaDA para beThelA te amaladArane IzArAthI tema na karavA kahyuM. A bAju pelI vAghaNa zrI dvArakAdAsa sUtA hatA tyAM AvI. temane suMghIne pAchI jhADImAM cAlI gaI. mAMcaDA para beThelA aMgreja amaladArano jIva A dRzya joI tALave coMTI gayo. teNe nIce AvI dvArakAdAsane pUchayuM : "mahArAja ! pelI vAghaNe tamane kema na mAya ?" mahArAja kahe : "bhAI huM kadI koIne mAravAno bhAva paNa karato nathI. to anya mane kevI rIte mAre ?" saMtanA sAnidhyamAM hiMsaka krUra pazuo paNa potAnuM vera bhUlI jAya che te AnuM nAma ! Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 satyaniSThA bhUmikA satya eTale je kharekhara sAcuM hoya te. tevA satyamAM jene vizvAsa che, kharekharI prIti che, je kharekhara teno svIkAra kare che te puruSane satyaniSTha ane tenA te uttamottama bhAvane satyaniSThA kahIe chIe. satyanuM sAmAnya svarUpa satyano je artha lokamAM prasiddha che tene vyavahArasatya kahe che. je vastu, je samaye, jevI rIte, je saMjogomAM dekhI ke jANI hoya te vastu, te samaye, tevI rIte te saMjogomAM hatI tema kahevuM te vyavahA2satya che. ApaNe thoDAM udAharaNa laIe H I.sa. 1947nA varSanI paMdaramI oNgasTe bhAratane svataMtratA maLI.' 'mArI sarerAza vArSika Avaka rUpiyA paMcyAzI hajAra che.' maisUra (hAla karNATaka) rAjyanA zravaNabelagola gAmamAM AvelI bhagavAna bAhubali svAmInI uttuMga, saumya mUrti sattAvana phUTa UMcI che.' A ane AvI hakIkato satya kahevAya che. A pramANe potAnA jIvananA saMbaMdhita prasaMgomAM ke anya sarva kAryomAM satyanuM anusaraNa karavuM te satyano abhyAsa che ane te prakAre vartavAmAM jene ghaNuM karIne saphaLatA maLI che te puruSa satyaniSTha kahevAya che. A pramANe sAmAnya satyanuM nirUpaNa thayuM. 5ramArthasatyanI ArAdhanA have paramArthasatya tarapha vaLIe. adhyAtmasAdhanAmAM paramArtha-satyanI mukhyatA che, paNa teno pAyo vyavahArasatya che te kahevAnI bhAgye ja jarUra che. AtmAnI sAcI oLakhANa karI tene zuddhapaNe pragaTa karavo te adhyAtmasAdhanAnuM dhyeya che. jeTalo jeTalo AtmA karmabaMdhanathI mukta thAya teTaluM teTaluM tenuM zuddha svarUpa pragaTe che. have, jeNe AtmAne karmabaMdhanathI rahita karavo hoya teNe te karmabaMdhana thavAnAM kAraNo dUra karavAM joIe. Ama karavAnA puruSArthamAM svAbhAvikapaNe ja teNe ajJAna ane asaMyamarUpI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 sAghaka sAthI asatyane tilAMjali ApavI paDaze ane A kevI rIte banI zake te have ApaNe joIe. Atmazuddhino upAya AtmajJAna che ane AtmajJAnano upAya AtmavicAraNA che. have AtmavicAraNAnA abhyAsa mATe anAtma-svarUpa jagatanA jaDa padArthone satyasvarUpe mAne tyAM sudhI vicAranI dhArA AtmA tarapha vaLavI vikaTa che. AthI ema nakkI thayuM ke eka mAro zuddha AtmA ja vAstavika satya che ane duniyAnA sarva padArtho vinAzaka - kSaNabhaMgura hovAthI mArA AtmakalyANanI dRSTie asatya che ema jANe, mAne ane bhaje te sAdhakane paramArthasatyanI dhIme dhIme prApti thAya che. Ama paramArthasatyanuM phaLa AtmajJAna ane AtmazAMti che. paramArthasatyanI prAptinA jijJAsuo mATe eka khAsa vicAraNIya muddo A tabakke lakSamAM rAkhavo hitAvaha che ke sApekSadRSTi vaDe pUrNa satyanI upalabdhi thAya che, kAraNa te dareka padArtha aneka dharmAtmaka (guNAtmaka) che ane je je dRSTikoNa (Facet, point of view)thI vicArIe te te dRSTibiMduthI tenuM teTaluM jJAna thAya che. dRSTAMtarUpe, hAthIne bhIMta jevo kahevo, sAMbelA jevo kahevo, thAMbhalA jevo kahevo, doraDA jevo kahevo ke sUpaDA jevo kahevo te tenI pIThanI dRSTie, sUMDhanI dRSTie, paganI dRSTie, pUMchaDInI dRSTie ane kAnanI dRSTie anukrame satya che. paraMtu tene eka ja rUpe kahevo te ekAMgI jJAna hovAthI apUrNa jJAna che. Ama sarva vastunA jJAnanuM samajavuM. pUrNa athavA pramANajJAna thavA mATe badhA dRSTikoNathI vicAra karavo joIe ane je samaye je dRSTikoNanuM jJAna apanAvavAthI Atmazuddhi vadhe te samaye te dRSTikoNanuM jJAna apanAvI bIjA dRSTikoNathI prApta thayeluM jJAna gauNa karavuM joIe. Ama mukhya ane gauNa ema yathAyogya dRSTikoNane nahi apanAvIe to jJAna ekAMgI raheze ane tethI apUrNa raheze. mATe je sAdhako Atmazreya ane pUrNa jJAnane icche che te vastusvarUpane samajavA mATe sApekSa dRSTikoNane apanAve. prajJAvaMta AcAryoe vastunA svabhAvane ja dharma kahyo che, mATe je je prakAre vastunA svabhAvanI siddhi thAya te prakAre bhajavo te ApaNane saune dharma prApta thavAno upAya che. Avo sahaja dharma - svAbhAvika dharma - satyadharma che; mATe satyanI upAsanA dareka prakAre mumukSunuM kartavya che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyaniSThA 117 satyano mahimA (1) vidyA samAna netra nathI, satya samAna koI tapa nathI, rAga samAna koI duHkha nathI ane tyAga samAna koI sukha nathI. (2) satya to satya ja che, te sanAtana che, ekarUpa che paraMtu sAcI zraddhA ane sAcA jJAnanA abhAvathI, nijakalpanA vaDe anekarUpa bhAse che. 3) zuddha satya che te ja dharma che, asatya kadApi dharmarUpa hoI zakatuM nathI. jyAM asatya kalpanAno Azraya levAmAM Ave tyAM dharma DhaMkAI jAya che, tenA para AvaraNa AvI jAya che. (4) je satyane oLakhe che; manathI, vacanathI ane kAyAthI satyanuM AcaraNa kare che tene IzvaranI oLakhANa thAya che. satya vaDe te trikALadarzI thaI jAya che ane sadehe tene muktinI prApti thaI jAya che. (5) jevI rIte jhaLahaLatI jyotivALA dIpakane aMdhakAramAM chupAvI zakAto nathI, tevI rIte satyane paNa chupAvI zakAtuM nathI, kAraNa ke te pote ja prakAzarUpa che. (6) pUrNa satyavAdI to te che ke jene mATe satya bolavuM te vidhiniSedhano viSaya nathI paraMtu potAno sahaja svabhAva che. (7) satyane jIvanamAM vaNI levAthI zAMtino anubhava thAya che, nirbhayatA rahe che, jagatamAM suyazanI prApti thAya che, samasta vidyAonI siddhi thAya che tathA vizvasanIyatA, pUjyapaNuM ane lokapriyatA prApta thAya che. satya vaDe ja japa-tapa-saMyamAdi sarva dharmasAdhanAnuM saphaLapaNuM chuM; mATe vivekI puruSo satyaniSThAne maraNAMte paNa choDatA nathI. satyaniSThAnAM jIvaMta dRSTAMto [1]. gaI sadImAM baMgALamAM rANAghATanA pAla caudharIomAM mukhya zrI kRSNapAntI nAmanA eka mahApuruSa thaI gayA. potAnA vacanapAlana mATe teono suyaza cAre dizAmAM phelAyelo hato. eka divasa temaNe eka mANasa sAthe mIThAno sodo karyo jenA bAnA peTe te mANasa temane amuka rakama ApI gayo. paisAnI agavaDane lIdhe te mANasa pAchaLathI na to mIThuM laI gayo ke na to bAnAnA paisA pAchA levA Avyo. A arasAmAM mIThAnA bhAva khUba ja vadhI gayA. kRSNapAntIe potAnuM badhuM mIThuM vecI nAkhyuM paNa eTalA mIThA mATe pelo mANasa bAnu ApI Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 sAdhaka-sAthI gayo hato teTaluM mIThuM vecyuM nahi ane tene jeTalo napho thayo te tenA nAme jamA karyo. te mANasa ghaNA samaya bAda temane maLyo tyAre kRSNapAntIe tenA jamA thayelA paisA tene ApI dIdhA ! uparanA jevo ja bIjo eka cokhAno sodo temane eka aMgreja vepArI sAthe thayo hato. sodo mAtra maukhika hato ane keTalo mAla levAno te vepArIe nakkI karyuM nahotuM. thoDA vakhatamAM cokhAnA bhAva traNagaNA vadhI gayA. kRSNapAntIe te aMgreja vepArIne bolAvIne potAnA godAmamAMthI cokhA kADhI ApyA. jyAre cokhAnA thoDA kothaLA vepArI mATe sTImaramAM caDyA tyAre pelA aMgreja vepArIe pote ja kahyuM : 'basa bhAI ! ATalo mAla mArA mATe basa che. tamArA jevA dharmAtmAnI satyaniSThAno vadhAre lAbha levA jaIza to mArI sTImara ja DUbI jaze." Ama, zrI kRSNapAntIe potAnI satyaniSThA ane vacanapAlana mATe potAnA jIvanane samarpita karyuM hatuM. [2] ogaNIsamI sadIno jamAno. te vakhate kalakattA vizvavidyAlayanI AkhA bhAratamAM bolabAlA hatI. judA judA prAMtomAMthI loko tyAM zikSaNa levA AvatA. vizvavidyAlayano niyama hato ke zikSaNa levA dAkhala thanAranI uMmara ochAmAM ochI soLa varSanI hovI joIe. eka vidyArthInI uMmara cauda varSanI hatI, paraMtu teNe to badhA vidyArthIo nI mAphaka potAnI umara soLa varSa lakhI nAkhI. eka varSa pachI kaoNlejanI prathama varSanI parIkSAmAM pAsa thayA pachI tenuM lakSa potAnI bhUla upara gayuM. A asatya bolavAno tene bahu aphasosa thayo tethI te kolejanA prinsipAla pAse gayo ane potAnI bhUlanI kabUlAta karI, paraMtu vItI gayelI A bAbatamAM have sudhAro na thaI zake ema prinsipAle jaNAvyuM. have, te vidyArthI vizvavidyAlayanA rajisTrAra pAse gayo. tyAM paNa tene prinsipAla jevo ja javAba maLyo. koI rIte potAnI bhUla sudhArI zakatI nathI to have zuM karavuM ? Ama ciMtana karatAM te vidyArthIe pote bolelA asatyanA prAyazcittarUpe be varSa sudhI potAnuM vizvavidyAlayanuM bhaNatara baMdha rAkhyuM. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyaniSThA A vidyArthI pAchaLathI baMgALanA eka mahAna keLavaNIkAra ane dezabhakta tarIke prasiddha thayo, tenuM nAma hatuM mahAtmA zrI azvinakumAra datta. * [3] 119 i.sa. 1814nI sAla. baMgALamAM A samaye jamInadAronuM bahu jora. hugalI jillAmAM dere nAmanA gAmamAM rAmanaMdarAya nAmano eka jamInadAra rahe. te kharekhara narAdhama ja hato; abhimAnI, juThTho, anyAyI ane svArthI. ekahaththu sattAthI potAnuM dhAryuM ja badhuM kare. eka vakhata eka sAmAnya mANasa sAthe tene vAMkuM paDyuM, tethI jamInadAre tene potAnA sapATAmAM levAno nizcaya karyo, jamInadAre te mANasa para eka khoTuM ALa caDAvyuM, paNa te mATe koI sAkSI nahoto. have, A gAmamAM khudIrAma nAmano eka nyAyapriya ane satyaparAyaNa mANasa raheto hato. jamInadAre vicAryuM ke jo A mANasa potAnA sAkSI tarIke Ave to turata ja kAma patI jAya. AthI jamInadAre khudIrAmane tyAM jaI tene kahyuM : "are khudIrAma ! eka vAtanI sAkSI ApavAnI che. te ApavA AvIza ne ?" khudIrAma kahe : "sAcI sAkSI ApavA hamezAM taiyAra ja chuM.' jamInadAra kahe : huM kahuM te pramANe ja tAre to korTamAM kahevAnuM che.' A vAta sAMbhaLI khudIrAme sAkSI ApavAnI vAta svIkArI nahi. basa ! khudIrAma upara paNa have to jamInadAra khaphA thaI gayo. cha-bAra mahinAmAM to tenI 150 vIghAM jeTalI jamIna jhUMTavI lIdhI ane ghara paNa harAja karI dIdhuM. khudIrAmane potAnuM vatana choDI kAmArApukura nAmanA gAmamAM rahevAnI pharaja paDI. satyane vaLagI rahevAthI jamIna, AbarU, ghara, paiso ane vatana badhuM khudIrAmane choDavuM paDyuM. tenA hRdayamAMthI saMsAra pratyenI prIti UDI javA lAgI, dharmasaMskAro UgavA mAMDyA ane bhaktiparAyaNa sAduM jIvana te vitAvavA lAgyo. prasiddha bhaktaziromaNi zrIrAmakRSNa paramahaMsanA pitA banavAnuM mahAna sadbhAgye A khudIrAmane prApta thayuM hatuM. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 saraLatA bhUmikA sIdhApaNAno ke sahajapaNAno guNa te ja saraLatAno guNa che. jevuM manamAM hoya tevuM vANI dvArA bolavuM ane jevuM bolIe tevuM AcaraNa karavAno sAco prayatna karavo te saraLatA che, eTale ke mana, vacana ane kAyAnI pravRttimAMthI prapaMcabhAva, mAyAcAra, vakrapaNuM, chetaravAno bhAva, chaLakapaTano bhAva dUra karIne vartavuM te saraLapaNAnuM mukhya lakSaNa che. saraLapaNuM e AtmAno mULa svabhAva che, paraMtu ajJAna ane lobhAdine vaza thaIne mANasa mAyAcAra seve che. te ema samaje che ke mArI vAtanI kone khabara paDavAnI che ? athavA mArA manamAM huM zuM vicArI rahyo chuM tenI koIne paNa khabara nahi paDavA dauM ane khoTI vAto karIne athavA khoTI rIte vartIne vizvAsaghAta karIne mAruM dhAryuM huM pAra pADI daIza. Ama jIvananAM vividha kSetromAM prapaMcanI jALa mANasa eTalI vistArI de che ke satyanuM bhAna thatAM potAnI ja jALamAMthI pote chaTakI zakato nathI ane aneka prakAranAM duHkho tene sahana karavAM paDe che. saraLatAnI agatya saraLapaNuM mumukSumAtrano aMgabhUta guNa che. saraLatA vinA sAmAnya mumukSutA paNa saMbhave nahi. pAtratA vadhAravA mATe dareka mahApuruSoe saraLatAo saMpAdana karavA sAdhakane AjJA karI che. je saraLa nathI teno mokSamArgamAM praveza che ja nahi to tenI vratAdi grahaNa karavAmAM yogyatA kyAMthI hoya ? Ama, aneka prakAre je sAdhanAmAM upayogI che tevo saraLatAno guNa dareka sAdhake game te upAye paNa jIvanamAM vaNI levo anivArya che. je rIte kSamA ane saMtoSanAM prakaraNomAM te te guNonI ArAdhanApaddhati batAvavAmAM AvI hatI te ja rIte saraLatAnI sAdhanAmAM paNa yathApadavI. samajI levI, ke jethI mAyArUpI zatruno abhAva karI AtmAnA saraLatA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saraLatA 121 Arjava (go: mAvaH gArnava) rUpI guNanI siddhi thaI zake. mAyA te eka mahAna zalya che. jema pagamAM kAMTo khUMcI jAya to cena paDatuM nathI; tema jyAM sudhI hRdayamAM mAyArUpI kAMTo haze tyAM sudhI manamAM te khUMcaze ane te manuSyane cena paDavA deze nahi. mAyAcArI manuSyano A lokamAM paNa koI vizvAsa karatuM nathI. tenAM mAtA, pitA, bhAI, patnI ke putra paNa tene zaMkAnI dRSTie niraMtara joyA kare che. game tevAM vacano te Ape to paNa tenA taraphathI koI paNa kSaNe vizvAsaghAta thaze evI niraMtara bhIti rahyA kare che. Avo mANasa samAjamAM ke dharmamArgamAM koInI paNa prIti saMpAdana karI zakato nathI. saraLa manuSyanuM jIvana nizcita che, sahaja che, nirbhaya che, pavitra che ane tethI dharmamaya che. jema jema jIvanamAM saraLatA AvatI jAya che tema tema paramazAMtino anubhava thAya che. mATe sau sAdhakoe A guNanI ArAdhanA kartavya che. saraLatAno mahimA (1) nahi kaSAya-upazAMtatA, nahi aMtara-vairAgya, saraLapaNuM na madhyasthatA, e matArthI durbhAgya. (2) vizALa buddhi, madhyasthatA, saraLatA ane jitendriyapaNuM - ATalA guNo je AtmAmAM hoya, te tattva pAmavAnuM uttama pAtra che. (3) mAyAcArInA bIjA sarva guNo nAza pAme che tethI mAyAcArane vivekI puruSo tatkALa choDI de che. (4) bIjA durguNo hoya to bhagavAna calAvI le che, paraMtu je dharmanA nAme ke anya kAraNathI bhagavAnane ja chetare che tenA upara bhagavAna kevI rIte prasanna thAya ? (5) aneka mahApuruSoe saraLatAnI sAdhanAno abhyAsa bALakonA sAnnidhya dvArA karyo che. zrI tailaMga svAmI eka nAnI gADI rAkhI temAM bALakone besADatA, pote te kheMcatA ane Ama bALakonA bhoLA ane nirdoSa svabhAvane AtmasAtuM karavAno prayatna karatA. briTananA eka vakhatanA mukhya pradhAna glaeNDasTana paNa bALako sAthe ramI nirdoSa AnaMda meLavatA. mahAtmA isu khrista ane mahAkavi nhAnAlAle paNa bALakonA saraLa svabhAvane biradAvyo che. jyAre bhaktisUtramAM uttama bhaktane bALaka jevo kahyo che. Ama, aneka prakAre bALakomAM svAbhAvikapaNe rahelA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 sAdhaka-sAthI saraLatAnA guNano mahimA batAvI mahAtmAoe ApaNane saraLatAnA te uttama guNane prApta karavAnI preraNA ApI che. saraLatAnAM jIvaMta dRSTAMto [1] zrImad rAjacaMdra ane mahAtmA gAMdhIjI muMbaImAM eka vAra dayAdharmanI vAto karatA hatA. cAmaDuM vAparavuM joIe ke nahi te bAbatanI vicAraNAmAM ema nakkI thayuM ke vyAvasAyika ke audyogika prayojanamAM to cAmaDuM vAparavuM paDe paNa vyaktigata upayogamAM cAmaDuM na vAparavuM. gAMdhIjIe jarA cakAsaNI karatAM zrImane pUchayuM : "mAthe paherelI A TopImAM zuM che ?" zrImane to A bAbatano khyAla nahoto ane TopImAM cAmaDuM Ave che ke nahi e temaNe joyeluM nahi. jo ke pote nakkI karelI nIti pramANe cAlatAM koI dUSaNa lAgyuM hoya ane koI vyakti te pratye dhyAna dore to te dUSaNane tarata ja svIkArI levuM joIe ane te dUra karavuM joIe. evI nItimAM mAnanArA zrImade kAMI paNa dalIla karyA vinA TopImAMthI turata ja cAmaDuM kADhI nAkhyuM. potAnA mithyAbhimAnano saraLatApUrvaka tyAga karI bALaka pAsethI paNa zIkhavAnI taiyArI hoya tyAre mahApuruSanuM vyaktitva ApaNA jIvanamAM khIlI UThe che, te AvA nAnA prasaMgamAMthI ApaNane zIkhavA maLe che. [2] lagabhaga sane 1900nI sAlanI vAta che. eka sAmAnya brAhmaNa bALakane vartamAna sadInA eka mahAna saMta banAvavAmAM jemano apUrva phALo hato te premamUrti ciraujIbhAI (pUjya vaNajInI dharmamAtA)nA jIvananA A banAvanI noMdha svayaM te saMte pote ja nIce pramANe karI che : "mAtAjInI zarIraavasthA lagabhaga sATha varSanI thaI hatI. koIka vAra temanI saMbhALa levAmAM rokAvuM paDatuM tyAre mane thatuM ke jo A mAtAjI na hota to huM AtmakalyANanA mArgamAM jhaDapathI AgaLa vadhI zakata. eka divasa to meM kharekhara moTethI kahyuM : "koI koInuM nathI, badhAM svArthanAM ja sagAM che. mArA jIvananA ATalA divaso meM nakAmA khoyA." Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saraLatA ciraujIbAI : beTA, e to huM have gharaDI thaI ane tArA mATe huM upayogI rahI nahi tethI ema lAge che. jo, chellAM lagabhaga trIsa varSathI satata meM tane putravat pALyo che, paraMtu temAM mAro abhiprAya to tArA kalyANano ja rahyo che, bIjo koI nahi. have huM vRddhAvasthAmAM chuM. tane yogya lAge tema karI zake che, paraMtu dhyAna rAkhaje ke mAro tyAga jo dveSathI ke kaMTALAthI karato hoya to tema karavuM te daMbha che.' je tyAgamAM nirAkuLatAnI jhalaka na hoya, jyAM nirmamatvabhAvanI sAdhanA na pragaTI hoya ane mAtra lokomAM moTA dekhAvAnI khAtara ja tyAga karAto hoya tyAM te tyAga ADaMbara ke daMbha kahevAvA yogya che. adhyAtmasAdhanAmAM svAMganI pratiSThA nathI, paNa AtmAnA nirmaLa bhAvonI pratiSThA che.' 123 A satya upadeza sAMbhaLI huM to stabdha ja thaI gayo ane pUjya mAtAjIthI judA thavAno mAro vicAra meM mAMDI vALyo. aMtaramAM to mohane jItyo nahoto ane bahArathI nirmohIpaNuM batAvato hato te mAro daMbha hato. have huM saraLatAnA mArga para AvavA mAgato hato, kAraNa te ja mArA mATe kalyANarUpa hatuM. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanA niyamo bhUmikA bhautika vijJAnamAM sAmAnyapaNe je sthAna gurutvAkarSaNanA niyamanuM che tethI paNa UMcuM sthAna adhyAtmavijJAnamAM karmanA niyamanuM che. pote karelAM karmanuM phaLa jIvane avazya maLe che te siddhAMta sarva Astika darzanakAroe svIkAryo che ane kharuM jotAM to A kamasiddhAMta adhyAtmamArganI karoDarajju samAna ja che. je je dehadhArI, je je kArya buddhipUrvaka kare che temAM tene potAnuM citta to lagAvavuM ja paDe che. ane Ama je je vicArabaLathI prerAIne teNe kAma karyuM hoya te te pramANe te te dehadhArIne karmonuM baMdhana thAya che ane te kamanuM phaLa paNa te te dehadhArIne yathAsamaye bhogavavuM ja paDe che. A vAtane zAstrakAroe aneka prakAre rajU karI che. jema ke : (1) karoDo sadIo jeTalA kalpo vItI jAya to paNa kareluM karma (svayaM) chUTatuM nathI. zubha ke azubha je karma jIve karyuM hoya te teNe avazya bhogavavuM ja joIe. (2) rAma jharUkhe baiThake, sabakA mujarA leta, jaisI jinakI cAkarI, vaisA unako deta. Ama kamasiddhAMtane lagatA niyamo jo ke aneka darzanakAroe prakAzyA che paraMtu tenuM atyaMta sUkSma, atyaMta vistRta ane atyaMta vaijJAnika nirUpaNa ane vizleSaNa vItarAgadarzanakAroe karyuM che. teno mAtra alpa ja bodha A alpajJane che ane tenuM paNa atre Alekhana karavAthI vistArabhaya ane jaTilatAbhayano prasaMga utpanna thavA yogya che tethI mAtra atisaMkSepamAM tenuM vihaMgAvalokana karIe chIe. karmabaMdhananA niyamo jIvane karmabaMdhana thavAnuM mukhya kAraNa tenI potAnI vicAradhArA (upayogadazA) che. je manuSya jevA abhiprAyathI jevA bhAva kare te jIvane tene Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanA niyamo 125 anurUpa kamano baMdha thAya che. jo ke tenuM niyAmaka kAraNa tenA aMtaranA bhAva che to paNa mana, vacana, kAyAnI kriyAo paNa temAM sahakArI kAraNarUpa hoya karmane yogya sUkSma rajakaNo A jagatamAM sarvatra bharelA che. jyAre jIva baMdhanA kAraNane seve che tyAre te rajakaNo karmaja (kAmaNavargaNA) rUpe rUpAMtara pAmI AtmA sAthe eka kSetrAvagAha (AtmAnA pradezo sAthe vizeSapaNe baMdhanarUpa) saMbaMdhe coMTI jAya che. dAkhalA tarIke. koI mANase abhimAna karyuM to tenuM abhimAna karavAno zo abhiprAya che, abhimAnanI keTalI tIvratA che ane te vakhate te mANasa vacana ane kAyAnI kevA prakAranI ceSTAo kare che, tene anurUpa karmanAM rajakaNo tenA AtmAne coMTI jAya che. jema AhAra levAthI te pacIne tenuM lohI, mAMsa, hADakAM, vIrya, majjA vagere rUpe svayaM pariNamana thaI jAya che, tema karmanAM rajakaNo jIvanA bhAvane anurUpa amuka jAtanuM svarUpa laIne te jIva sAthe coMTI jAya che. jema ke jJAnane rokanArA, baLane rokanArA, darzanane rokanArA (prakRtibaMdha) te rajakaNonI amuka kALa sudhI AtmAnI sAthe rahevAnI samayamaryAdA sthitibaMdha). te rajakaNomAM amuka pramANamAM AtmAnI zakti rokavAnI tAkAta hoya che (anubhAgabaMdha). te rakajaNo amuka saMkhyAmAM (jaththAmAM) AtmA sAthe baMdhanane pAme che (pradezabaMdha). Ama sAmAnyapaNe AtmA baMdhananAM kAraNone sevavAthI baMdhAya che. A pramANe baMdhAyelo AtmA te te karmanA udaya pramANe cAra gati ane coryAthI lAkha yoniomAM paribhramaNa kare che. jagatanA ajJAnI AtmAo karmano udaya tathA AtmAmAM jevA jevA bhAvo thAya tevA tevA bhAvo rUpe potAne mAne che. Ama, karmabaMdhananA udayanA nimitta(kAraNa)thI AtmAmAM vibhAvabhAvo thAya che ane AvA vibhAvabhAvo nimitta(kAraNa)thI navAM karmo AtmAmAM baMdhAya che. Ama, saMsAranuM viSacakra cAlyA ja kare che. karmodayanI vicitratAo A jagatamAM je aneka prakAranI vicitratAo dekhAya che te sarva A * AgnabaMdhanAM mukhya pAMca kAraNa siddhAMtamAM kahyAM che ? ajJAna, avirita. (asaMyama), pramAda, kaSAya (krodhAdi vibhAvabhAvo) ane yoga (mana-vacana-kAyAnI pravRtti). abhyAsIe te tattvArthasUtra.' gomaTTasAra,' 'karmagraMtha' Adi zAstromAMthI vizeSapaNe jANavA yogya che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 sAdhaka-sAthI judA judA karmanA prabhAvathI jANavI. manuSyapaNuM, devapaNuM, pazupaNuM ke nArakIpaNuM paNa karmathI ja prApta thAya che. darekanAM zarIra judAM, raMga judA, buddhi judI, aMgopAMga judAM, strI-putrAdinA saMyoga judA, ruci judI, tAsIra judI, UMcAI, jADAI, pahoLAI ke rUpa judAM, rogI-nIrogI avasthA judI, kuLa, judAM, AyuSya ochuM-vadhAre vagere aneka prakAre bhinnatA pratyakSapaNe joI zakAya che. AvI aneka prakAranI vibhinnatAo, jIve, AgalA bhave bAMdhelAM judAM judAM karmonI aneka prakAranI vicitratAonAM phaLarUpe bane che ane nizcayathI jANavA yogya che. karmasiddhAMtanA jJAnanuM phaLa AvA karmasiddhAMtanA niyamone je puruSa sadgurunA yathArtha bodha dvArA sArI rIte jANe che tene vizvamAM banI rahelI aneka prakAranI AzcaryakAraka ghaTanAothI kAMI paNa kSobha ke moha thato nathI, kAraNa ke teNe jagatanA saMcAlana pAchaLa rahelAM sunizcita paribaLonuM vaijJAnika jJAna saMpAdana karyuM che. satsaMganA yoge tattvanuM AvuM parijJAna je avirata puraSArtha dvArA ArAdhe che, tene potAnA eka zuddha Atmatattvane vize ja nijabuddhi Upaje che ane krame karIne dRDha thAya che. jema jema abhyAsa dvArA AtmAmAM Atmabuddhi dRDha thAya che, tema tema paravastuomAM ane karmajanya bhAvomAM paNa nikapaNAnI buddhi ghaTatI jAya che. Ama, karmodayanA nimittathI thatA bhAvomAM je aTakato nathI, te bhAvone je anusarato nathI tene vibhAvabhAvonI hAni thatI jAya che ane eka akhaMDa TaMkotkIrNa-zuddha-vijJAnaghanacinmAtra AtmasattAnI pratIti ane lakSa vadhatAM jAya che. jenA phaLarUpe te sAdhakane te citmAtra tattvano AnaMdadAyaka anubhava thAya che. Ama, samasta dharmasAdhanAnuM navanIta tene prApta thAya che. A krama ane vidhithI jo sAdhakane moha ane mamatAno nAza karavAmAM ane paramazAMta, zuddha samAdhi dazAnI prApti karavAmAM karmanA niyamonuM yathArtha jJAna sahAyaka thAya che to kyo sAdhaka te karma-niyamonuM jJAna prApta karavAmAM pramAda kare ? karmanI vicitratAno mahimA (1) yudhiSThira jevA mahAtmAne paNa rAjya choDI vanamAM rahevuM paDyuM ane chelluM eka varSa to samasta jagatathI chUpA rahevuM paDyuM hatuM e karmanI kevI vicitra gati ? Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmanA niyamo 127 (2) ardhI duniyAne yuvAvayamAM jItI lenAra nepoliyana jevA samrATane ekAkIpaNe nirjana TApu upara asahAyapaNe kaeNnsaranI bImArIthI mRtyune vaza thavuM paDyuM te kyA nyAyathI ? (3) jenI vizALa rAjya para sattA vartatI hatI, jenA hukama mAtrathI anekonI katala thaI jatI ke anekonA prANa bacI jatA tevA mahamada gajhanInA jIvananA chellA divaso pAgalapaNAmAM najarakedanI avasthAmAM vItyA te vicAravA yogya che. (4) sarvazrI jJAnezvara, zaMkarAcArya ane vivekAnaMda jevA bALabrahmacArI mahAtmAonuM yuvAvasthAmAM ja mRtyu thayuM te zuM vicitratA nathI ? (5) mUkhao rAjya kare che ane vidvAno dhakkA khAya che. suMdara ane mITho kaMTha dharAvanArI koyalane kALI joIe chIe ane chaLakapaTathI mAchalAM mAranAra bagalAne suMdara dhavala pAMkho maLI che, karoDapati zrImaMto. aMgUThAchApa che ane Dabala eNjyueTone mAsika rUpiyA pAMcasonI nokarI maLavI paNa durlabha che - A badhI Azcaryajanaka ghaTanAo Aje paNa ApaNI najara samakSa joI zakIe chIe. karmanA niyamone samajAvatuM dRSTAMta eka satyaruSa ane ziSya gAmaDAnI bhAgoLanI pAsenA rastA uparathI jaI rahyA hatA. rastAnI bAjumAM eka ghAyala sApa taraphaDato hato ane hajAro kIDIo tene caTakA bharI rahI hatI. A sApanI dayanIya dazA joIne ziSya kahe : bicAro keTalo duHkhI che ?" gurujI : bhAI ! zuM thAya, darekane potAnAM karelAM karmonuM phaLa avazya bhogavavuM paDe che. ziSya : gurujI, A sApe vaLI evuM te zuM pApakarma karyuM haze jethI tene AvI tIvra vedanA bhogavavI paDe che ? gurujI : jo tane yAda hoya to thoDA samaya pahelAM ApaNe A taLAva pAsethI pasAra thayA hatA tyAre eka mAchImArane teM mAchalIo mAratAM rokyo hato. ziSya hA gurujI, mane yAda che, paNa teNe to mArI vAtanI hAMsI uDAvI hatI. gurujI ? te mAchImAra karIne A janmamAM sApa thayo che ane pelI mAchalIone kIDIono avatAra maLyo che, jethI te badhI sApane coTIne rUbhA jamA karo ane enI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 sAdhaka-sAthI duHkhI kare che. - pUrve karelAM kukarmonuM phaLa bhogavatI vakhate jo duHkhI thaIe chIe to tevuM ja phaLa ApanArAM bIjAM kukarmo to ApaNe nathI karI rahyA ne ? Ama niraMtara vicArato sAdhaka kukarmothI bacI AtmazuddhinA lakSe niSkAmabhAve ja satkAryo kare che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 dhyAna bhUmikA dhyAna eTale cittanI ekAgratA, evo teno sAmAnya artha thAya che. manuSyamAtra kAMIka ne kAMIka viSaya, vyakti ke vastunA ciMtanamAM to rahyA ja kare che, kAraNa ke cittano svabhAva ja caMcaLa che ane ekathI bIjI ane bIjIthI trIjI ema vidhavidha vastunA ciMtanamAM te lAgeluM ja rahe che. ahIM dunyavI vastuonA ciMtanamAM lAgelA cittanI je dazA tene apadhyAna athavA kudhyAna kahevAmAM Ave che. A dhyAna AtmasAdhanAmAM bAdhaka hovAthI te te prakAranAM dhyAna choDavAnAM che tethI saMkSepamAM te prakArone jaNAvIne AgaLa dharmamAM upayogI dhyAnano vicAra karIzuM. apadhyAna athavA kudhyAnanA prakAra (1) gamatI vastuno viyoga thavAthI je dhyAna thAya te. (2) aNagamatI vastuno saMyoga thavAthI je dhyAna thAya te. (3) zarIramAM rogAdinI utpattithI je vedanA Upaje te bAbatanuM dhyAna thAya te. (4) dharmakaraNIthI A lokanI ke paralokanI sukhasAmagrInI prAptimAM rokAya te. (5) hiMsAnA bhAva karI temAM sukha mAne te. (6) corI karIne temAM sukha mAne te. (7) asatya bolI temAM sukha mAne te. (8) viSayabhoganI sAmagrInA saMrakSaNamAM citta lagAvI rAkhe te. adhyAtmasAdhanAmAM dhyAna jgatanI vastuone potAnI mAnavArUpa ahaMkAra mamakAranA je bhAvo che tene ajJAna kahevAmAM Ave che. kAma, krodha, lobha, moha, mada ane matsara irSyAnA je bhAvo te paNa koI apekSAe A ajJAnane lIdhe ja Upaje che. je je dhyAna vaDe karIne uparokta doSo moLA paDe, upazama thAya ane cittanI Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 rAdhaka-sAthI zuddhi tathA sthiratA Upaje ane vRddhi pAme che te sarva prakAranAM dhyAna sAdhakane sahAyakArI hovAthI upakArI che. dhyAnanI sAmagrI 1. dhyAtA, dhyAna ane dhyeyanuM spaSTa parijJAna dhyAna karanAra sAdhaka te dhyAtA che, tethI potAnA AtmasvarUpanuM sarvAgI jJAna sAdhakane mATe Avazyaka che. A mATe satsaMganA yogamAM rahI tathA sanzAstrono abhyAsa karI AtmasvarUpanuM anekamukhI jJAna prApta karavuM joIe. - sAdhaka je prakriyA vaDe potAnA ISTa dhyeyanA ciMtanamAM lAgelo rahevA icche che ane aMte temAM tanmaya thavA Icche che te dhyAnanI prakriyA che - dhyAnano prayoga che. sAdhakanuM je ISTa - prAptavya te tenuM dhyeya che. potAnI sAdhaka avasthA pramANe te dhyeyanuM avalaMbana aneka prakAre hoI zake che. sadgararUpe, paramAtmArUpe, AtmajyotirUpe athavA evA koI paNa eka sAttvika avalaMbanarUpe. AvA je je dhyeya upara sAdhaka potAnuM citta ekAgra kare te te vastunuM yathArtha jJAna Avazyaka che. jo AvuM jJAna spaSTa nahi hoya to cittane dhyeyamAM parovI zakaze nahi, ane te bIje bhaTakavA lAgaze. 2. dainikacaryA divasa daramiyAna aneka prakAranI dhamAlamAM rahevuM ane ekadama cittane sthira karavuM te nahi banavA yogya che. je kAMI khAvApIvAnI, kamAvAnI, samAjasaMbaMdhInI ke manoraMjananI pravRttimAM ApaNe vyakta rahIe te te sarva pravRtti cittanI sAttvikatAne sthaLapaNe hAni upajAvanArI na hovI joIe. mATI, gaMdakI ke kAdavamAM khUba kAma karavAnuM banyuM hoya ane pachI zarIrane cokhkhuM karavuM hoya to te vakhate snAna karavAmAM khUba samaya ane sAdhanazaktinI jarUra paDe che. jyAre sAmAnya jJAna to thoDI ja vAramAM sahelAIthI patI jAya che. jema ahIM zarIrazuddhinI vAta che tema dhyAnamAM cittazuddhinI vAta che. jo divasanI carcA daramiyAna citta khUba malina thaI gayuM haze to tene cokhkhuM karavAmAM khUba samaya ane zakti lagADavAM paDaze. A uparathI ApaNe satata khyAla rAkhavAno che ke ApaNe AyojanapUrvaka mAtra tevI ja pravRtti karIe ke jethI citta moTA doSothI malina na thAya. jo citta ochuM malina haze to tenI zuddhi ane sthiratA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna 131 sAdhavAmAM ApaNane sahelAI ane saraLatAno anubhava thaze. dhyAtA puruSanI yogyatA je AtmA-anAtmAno yathArtha viveka karanAra hoya te vivekI kahevAya che. jene deha, saMsAra ane bhogasAmagrImAM anAsaktabuddhi UpajI hoya te vairAgyavAna kahevAya che. je mokSa sivAya aMtaramAM bIjI IcchA na rAkhato hoya te mumukSa kahevAya che ane game tevI agavaDa veThIne paNa dhIraja ane sahanazIlatA sahita je sAdhanAmAM lAgyo rahe tene titikSA nAmano guNa hoya che. A sAdhanacatuSTayathI saMpanna thaI maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha bhAvanAone vAraMvAra bhAvavAthI, jIvanamAM A bhAvanAono abhyAsa karavAthI viziSTa pAtratA pragaTe che ane dhyAna karavAnI zakti vadhatI jAya che. ahiMsAdi vratone, Indriyo ane mananA nigraharUpa saMyamane ane vividha prakAranAM tapane dhAraNa karanAra viziSTa puruSo uttama prakAranuM dhyAna karavAne samartha thAya che. dhyAnanI sAdhanA jyAM kolAhala na hoya evI ekAMta zAMta tapobhUmimAM dhyAna karavuM vadhAre hitAvaha che. AhAradimAM niyamitatA ane brahmacaryapAlanamAM prIti hoya tevA sAdhakane AsananI siddhi jaladIthI thaI zake che. jyAre AsanasthiratA eka kalAkanI sahelAIthI thaI zake tyAre dhyAnamAM paNa vizeSa ekAgratA AvI zake che ane nidrA ane adhanidrArUpa pramAda(taMdrA)no jaya thaI zake che. Ama AhAra, Asana ane nidrAno jaya karIne, AtmAnuM zuddha svarUpa jeNe jJAnI guru pAsethI sArI rIte jANyuM che tevo sAdhaka krame karIne vividha prakAranAM dhyAnano abhyAsa saphaLatApUrvaka karI zake che. te dhyAnanA aneka prakAra ane tenI vigatavAra vidhi pUrve thayelA mahAna AcAryonA graMthothI jANavI.* atre to tenuM mAtra vihaMgAvalokana atyaMta saMkSepamAM karyuM che ? bhUkuTinI madhyamAM athavA hRdayapradezamAM (chAtInA DAbA bhAgamAM) sadgurunI cinmaya mUrti sthApana karavI ane cittavRttine temanI nirdoSa, * dhyAnanA khAsa abhyAsIoe jJAnArNava. tattvAnuzAsana, yogazAstra, yogapradIpa, yogadRSTisamuccaya, dhyAnazataka, aAMgayogasUtra Adi aneka uttama zAstronuM avalokana karavuM yogya che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 sAdhaka-sAthI nirvikAra mudrAmAM vAraMvAra joDavI. je pramANe sarunI mUrtinuM dhyAna karyuM tema paramAtmAnI paNa zAMta-saumya-svarUpalIna mUrtinuM hRdayamAM sthApana karI temAM cittavRtti lIna karavI. dIpakanI jyotanA AkArarUpe caitanyaprakAzathI bharapUra evI AtmajyotanA dhyAnano abhyAsa AgaLa vadhelA sAdhako karI zake che ane jANe te jyotino prakAza AkhAya AtmAmAM vyApI jato hoya tevI bhAvanA karavAthI ghaNI vAra AtmAnA sAttvika AnaMdanI moja anubhavI zakAya che. | vividha maMtronA akSaronuM dhyAna, nAda-AlaMbana-dhyAna, zvAsocchavAsaAlaMbana-dhyAna vagere dhyAnanA anya prakAra paNa potAnI zakti, saMjoga ane guru pAsethI maLelI keLavaNI pramANe abhyAsI zakAya che. kyA prakAranuM dhyAna karIe chIe te agatyanuM nathI, paNa dhyAna karatI vakhate cittathI keTalI zuddhi ane keTalI ekAgratA prApta karIe chIe te vadhAre agatyanuM che. dhyAnAbhyAsa dIrghakAlIna che. dhIrajathI, khaMtathI, vairAgyathI, tattvAbhyAsathI ane saranA mArgadarzana pramANe zistabaddha abhyAsa karavAthI acUkapaNe AtmAnA AnaMdanI laherono anubhava svazaktipramANa AjanA jamAnAmAM paNa thaI zake che e vAta nirvivAda che, anubhavamAM AvI zake che. dhyAnanuM phaLa dhyAna e sarvottama tapa che, tenuM tatkALa phaLa cittaprasannatA AtmazAMti ane anubhavarasano AsvAda Avavo te che. sAcA dhyAnathI vikAronuM jora nAza pAme che, karmabaMdha tUTe che ane vadhatA ullAsathI sAdhanAmAM AgaLa vadhavAnI preraNA prApta thAya che. sarva AtmasAdhanAnuM phaLa samAdhi che ane samAdhinI prApti dhyAnathI thAya che. mATe dareka sAdhake niyamathI thoDoka paNa dhyAnano abhyAsa avazya karavo joIe. satsaMga, sallAstra ane sadAcAra e traNenuM yathAyogya avalaMbana levAthI dhyAnamAM siddhinI prApti jaladIthI ane sahelAIthI thAya che e vAta anubhavasiddha che. dhyAnano mahimA (1) AtmasvarUpa avalaMbanArA bhAvathI sau bhAvane, tyAgI zake che jIva tethI dhyAna te sarvasva che. (2) karma cittanI zuddhi mATe che. tattvaprApti mATe nathI. tattvasiddhi to vicArathI thAya che, karoDo karmo karavAthI paNa thatI nathI. tethI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna 133 AtmasvarUpanA jijJAsue karuNAsiMdhu evA uttama AtmajJAnI gurune zaraNe jaI AtmavicAra(no abhyAsa) karavo joIe. (3) jyAM sudhI tattvabhAvanA bhAvato nathI, jyAM sudhI (AtmAdi) vicAraNIya tattvono vicAra karato nathI, tyAM sudhI (sAdhaka) jIva janmamaraNathI rahita evA (mokSa)padane pAmato nathI. . (4) AtmadhyAnathI moTuM sukha nathI, AtmadhyAnathI moTuM tapa nathI tathA AtmadhyAnathI moTo mokSamArga kyAMya paNa kadApi nathI. (5) te paramAtmatattvano anubhava thatAM aMtaranI mohagraMthi chedAI jAya che, sarva saMzayo nAza pAme che ane karmono laya thAya che. | (s) karmono kSaya thavAthI ja mokSa thAya che, te (mokSa)nI prApti samyajJAnathI thAya che ane te (samyajJAna)nI siddhi thAya che. mATe te (dhyAna) AtmAne hitarUpa che. (7) citta ane indriyonI saumyatA, ArogyatA, karuNAzIlatA, zarIranuM sugaMdhitapaNuM, maLamUtranI alpatA, kAMtivALuM zarIra, cittaprasannatA ane saumya vANI - A dhyAnArUDha puruSanAM lakSaNa hoya che. (8) gurunA upadezane grahaNa karIne, zAMta cittathI dhyAna karavAvALo, anaMta zaktino svAmI A AtmA mukti ane bhakti baMnene pAme che. jJAna. lakSmI, AyuSya, Arogya, tuSTi, puSTi, tRpti, sauMdarya ane saMsAramAM je kAMI prazaMsanIya gaNAya che te badhuMya dhyAna karanArane AvI maLe che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sApekSatAno siddhAMta jagatanI dareka vastuomAM aneka guNo dekhAya che ane tethI vastunuM sAcuM jJAna prApta karavuM hoya to te dareka guNone grahaNa karavAvALI dRSTi ApaNe keLavavI paDaze. jo ApaNe vastune eka ke be guNo vaDe jANIzuM to tenA bIjA guNonuM jJAna thaI zakaze nahi ane je jJAna sarvatomukhI nathI te jJAna apUrNa hovAthI pramANajJAna prApta karavA mATe sApekSatAno siddhAMta svIkAravo yogya che. ApaNA rojabarojanA vyavahAramAM ApaNe sApekSaSTie varelA ja chIe. ApaNe ekanI eka ja vyakti hovA chatAM koInA putra, koInA pitA, koInA pati, koInA kAkA, koInA mAmA, koInA zeTha ke koInA nokara chIe. koIthI gorA, kALA, UMcA, ThIMgaNA, hoziyAra ke mUrkha paNa chIe. jenI sAthe je vyavahArasaMbaMdha che tenI sAthe te vyavahArasaMbaMdhane anurUpa vartana karIe chIe, paNa kAMI badhA sAthe eka ja sarakho vyavahAra karatA nathI. ghaDapaNa AvatAM milakatanuM je vIla (vasiyatanAmuM) karIe chIe temAM vadhAre to strI-putrAdine ja phALavIe chIe. bAkInuM bhAIone ke bahenone ke bhANiyA-bhatrIjAone phALavIe chIe ane amuka cokkasa rakama dharmakAryo ke anya paropakAranAM kAryo mATe phALavIe chIe. Ama, jenI sAthe jevo vyavahArasaMbaMdha che te anusAra tenI sAthe jagatano vyavahAra karIe chIe. AthI nakkI thAya che ke vyavahArajIvanamAM ApaNe sApekSatAnA. siddhAMtane svIkAryo che. jema vyavahAramAM che tema paramArthamAM paNa sApekSatAno siddhAMta sarva prakAranA haThAgraha ane virodhAbhAsone zamAvIne adbhuta rIte vastuvijJAnane samajAve che. AtmasvarUpane samajavA mATe tema ja mokSamArganuM anusaraNa ke prarUpaNa karavA mATe ApaNane A sApekSadRSTi khUba ja upakArI hovAthI upayogI che. AtmAnuM svarUpa ekAMte zuddha, azuddha, nitya ke anitya mAnavAthI yathArthapaNe mokSamArganI vyavasthA ane sAdhanA banI zakatI nathI. jo AtmA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sApekSatAno siddhAMta sarvathA zuddha hoya to sAdhanA dvArA tenI zuddhino puruSArtha karavo ghaTato nathI ane jo AtmA ekAMte azuddha svabhAvavALo hoya to te kadApi zuddha thaI zake nahi, kAraNa ke vastu potAno mULa svabhAva badale te saMbhavatuM nathI. vaLI A ja sApekSatAno siddhAMta mokSamArganI sAdhanAmAM paNa atizaya upayogI che. keTalAka darzanakAro mAtra jJAna vaDe ja pUrNa mokSa mAne che, paNa ekAMta jJAnathI jo mokSa mAnIe to sadAcAra, saMyama, tapa, tyAga, vairAgyAdi nirarthaka Tharaze. vaLI jo mAtra AcArathI ja mokSa mAnIe to saMyama, tapa, tyAgAdinA yathArtha jANapaNA vinA temanuM grahaNa kevI rIte banI zake ? zIro banAvavA vizenuM jJAna jene na hoya te kaI rIte zIro banAvaze ? loTa-ghI-goLathI ke mATI-pANI-mIThAthI ? vaLI pahelAM ghImAM loTane zekaze ke pahelAM goLanA pANImAM loTa garama karIne upara ghI nAkhaze ? Ama, jJAna vinA saMyama sAdhI zakAto nathI, mATe ekAMta AcArathI mokSamArganI siddhi nathI. vaLI jJAna vaDe je jANyuM tenI jo aMtaramAM kharI zraddhA na thaI hoya to citta zaMkAzIla ane DolAyamAna rahevAthI niHzaMkapaNe mokSamArgamAM pravartana thaI zakaze nahi. mATe mokSamArganI siddhi thavA arthe sAcI zraddhAnI paNa jarUra che. 135 A rIte sApekSatAno siddhAMta mumukSu jIvone AtmakalyANanI sAdhanAmAM ane mokSamArganI prarUpaNAmAM mahAna upakArI che ane te siddhAMtanA pAragAmI puruSo sAcI zraddhA, sAcuM jJAna ane sAcA AcaraNa vaDe mokSanI siddhi kahe che. vaLI 'sAkSAt mokSamArga to nirvikalpa AtmAnubhUtirUpa che to pachI mokSanI siddhi kaI rIte thaI zakaze ?' ema jo prazna pUchavAmAM Ave to tenuM samAdhAna ema che ke sAcAM zraddhA-jJAnaAcaraNa dvArA AtmA upara 'sa'nA saMskAro dRDha thAya che ane te saMskAronI dRDhatAthI AtmAnuM baLa vadhe che. loDhAnA saLiyAne khUba tapAvavAthI tenI game te AkAre vaLavAnI yogyatA vadhe che athavA melAM kapaDAMne sAbumAM palALavAthI, dhokA mAravAthI ke masaLavAthI jyAre te cokhkhuM thaI jAya tyAre ja Tinopola ke gaLI tenA upara ekasarakhI rIte caDI zake che. AvI rIte jema jema bhedarUpa savikalpa jJAna-darzana-cAritranI sAdhanAnA abhyAsathI AtmabaLa vadhatuM jAya tema tema teTalA pramANamAM nirvikalpa samAdhino anubhava jaladI jaladI thato jAya che ane anubhavanI pragADhatA paNa vadhatI ja jAya che. amuka kakSAe pahoMcyA pachI pragADha Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 sAdhaka-sAthI nirvikalpa-samAdhinA baLathI sarva karmakalaMkane dUra karI sAdhaka jIvanamukta thaI jAya che. Ama, AtmalakSe sAdhelA savikalpa sAdhanAnA abhyAsanA baLathI nirvikalpa samAdhinI siddhi ane prAMte sarva karmothI mukta dazA utpanna thAya che. A sAdhanAne bhedabheda ratnatraya' e saMjJAthI vItarAgadarzanamAM saMbodhavAmAM AvI che ane tethI ja vItarAgadarzanane "sApekSadarzana' athavA anekAnta darzana' tarIke oLakhavAmAM Ave che. A pramANe, jIvanavyavahAramAM tema ja paramArthasAdhanAmAM parama upakArI ane parama upayogI evo A sApekSatAno siddhAMta je sAdhakane zrI saranA bodhathI yathArtha rIte samajAya che, tene A lokamAM ane paralokamAM aneka kalyANaparaMparAonI prApti dvArA aMte pUrNa paramAtmapadanI prApti thAya sApekSatA siddhAMtano mahimA (1) je gAyo te saghaLe eka, sakaLa darzane e ja viveka, samajAvyAnI zailI karI, syAdvAda samajaNa paNa kharI. * (2) nizcayathI ekarUpa che ane vyavahArathI anekarUpa che evA nayavirodhane maTADanAra sApekSadRSTi che. sarva vivAdano aMta lAvanAra e uttama anekAMtadRSTino vivekI puruSo Azraya le che. (3) je dRSTi sApekSa che te dRSTi sudRSTi che, je dRSTi nirapekSa che te dRSTi ayathArtha che. jagatanA samasta vyavahAronI siddhi paNa A sApekSatAyukta sudRSTithI ja thAya che. (4) koI naya jyAM dubhAto nathI evA jJAnInA vacanane ame namaskAra karIe chIe. jeNe jJAnInA mArganI IcchA karI hoya evA prANIe nayAdikamAM udAsIna rahevAno abhyAsa karavo, koI nayamAM Agraha karavo nahi ane koI prANIne e vATe dubhAvavuM nahi, ane e Agraha jene maTyo che te koI vATe paNa prANIne dubhAvavAnI icchA karato nathI. sApekSatAnA siddhAMtanAM jIvaMta dRSTAMto eka prasiddha AcAryane eka mumukSue pUchyuM : gurudeva ! mAre mATe sauthI sArI sAdhanA kaI? AcArya : bhAI tamAre niyamita thoDo samaya zAstrasvAdhyAya karavo. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sApekSatAno siddhAMta 137 mumukSuH gurudeva ! mAre ISTamaMtrano jApa karavo ke nahi ? AcArya : te paNa karo, paraMtu lakSa ISTanA guNasmaraNamAM rahevuM jarUrI mumukSu H gurudeva ! mAre konuM dhyAna karavuM ? AcArya : bhAI ! koI paNa uttama cAritravALA AtmajJAnI puruSanuM dhyAna karo, jenA pratye tamArA manamAM khUba prema hoya. mumukSu : gurudeva ! to zuM kiyAnuM kAMI mahattva nathI ? mAtra bhAva ja sAdhanA che ? AcArya : bhAI ! banne ekabIjAnA sahakArI che, paraMtu satata AtmajAgRti dvArA lakSanuM vismaraNa na thavA devuM te ja adhyAtmasAdhanAno sAra che. jo lakSa barAbara raheze to kriyArUpa sAdhanA paNa yathAyogyapaNe AgaLa vadhatI raheze. kahyuM che keH nizcayavANI sAMbhaLI, sAdhana tyajavAM no'ya, nizcaya rAkhI lakSamAM sAdhana karavAM soya. jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM te; tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha. [] I.sa. 1930nI sAlamAM AcArya zAMtisAgarajI mahArAjanuM cAturmAsa lalitapura mukAme madhya pradezamAM hatuM. te samayanI A vAta che. AcAryazrInuM zALAnuM bhaNatara bahu ja sAmAnya hatuM, paNa satata kRtAbhyAsa, adamya laganI ane vAraMvAranA zravaNa-mananathI temanuM buddhibaLa khUba khIlI gayuM hatuM. te samaye prasiddha paMDita zrI devakInaMdana paNa lalitapura padhAryA. teoe AcAryane pUchyuM ke eka prazna mArA manamAM ghaNAM vakhatathI ghoLAyA kare che. jo AjJA hoya to pUchuM. AcAryuM anumati ApI tyAre paMDitajI kahe : 'muninA cothI lAkhA uttaraguNa koInI smRtimAM kevI rIte rahI zake ? jo na rahI zake to temanuM niraticAra pAlana kevI rIte banI zake ?" AcArya kahe : 'tamAro prazna gaMbhIra ane mahattvano che. sAcA munijanone to je rIte jagatanA samasta para-padArtho pratye niSpakSa ane nirIhavRtti rAkhavAnI kahI che. tevI rIte niraMtara AtmadhyAnamAM paNa lIna rahevAnuM kahyuM che. Ama jyAre munino AtmA zAstramAM kahyA pramANe sAcA Jain Education international Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 sAdhaka-sAthI dhyAnamAM lAge che tyAre te ja zAstramAM kahelA A badhAya coryAzI lAkha uttaguNonuM pAlana svayameva thaI jAya che ane te guNono judo judo hisAba rAkhavAnI jarUra paDatI nathI. kahyuM che ke : rahI dhyAnamAM tallIna, choDe sAdhu doSa samastano; te kAraNe basa dhyAna sau aticAranuM pratikramaNa che," niyamasAra : gAthA e) Avo sApekSadRSTiyukta zAstrasaMmata uttara sAMbhaLI paMDita devakInaMdanane harSa thayo ane temanA mananuM samAdhAna thayuM. AvuM uttama phaLa che sApekSa jJAnapaddhatinuM ! madhyayuganA saMtomAM mahAtmA kabIrajInuM nAma khUba prasiddha che. eka vakhata koI mANase moTuM pApa karyuM paNa pAchaLathI tene khUba pastAvo thayo. mitroe tene salAha ApI ke tuM kabIrajInI pAse jaI prAyazcita le. pelo mANasa kabIrajIne ghera Avyo paNa teo bahAra gayA hatA. te mANase kabIrajInAM dharmapatnIne saghaLI hakIkata jaNAvI. kabIrajInAM dharmapatnIe te mANasane khUba bhAvathI prabhunuM nAma-smaraNa traNa vAra karavA jaNAvyuM. pelA mANasane tema karavAthI prabhu pratye prema pragaTyo. A vAta kabIrajInA jANavAmAM AvI. teoe dharmapatnIne pUchayuM : zA mATe teM prabhunuM nAma traNa vAra levAnuM kahyuM? zuM eka ja vAranA sAcA nAmasmaraNathI prabhuprema na pragaTI zake ?" dharmapatnIe javAba Apyo : "manathI. vacanathI ane kAyAthI ema traNa prakAre prabhunuM nAmasmaraNa levAya te mATe meM traNa vAra prabhunuM nAmasmaraNa karavA jaNAvyuM hatuM.' dharmapatnInI AvI viziSTa yuktivALI dRSTithI kabIrajI prasanna thayA ane temane dhanyavAda ApyA. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 jIvananI sAcI saphaLatA bhUmikA A duniyAmAM aneka prakAranA mANaso aneka prakAranAM kAryo karI rahelA ApaNe joIe chIe. dharma, artha, kAma ane mokSa ema caturvidha lakSathI prerAIne, potapotAnI zakti pramANe, saMyoga pramANe, prApta thayelI zista ane mArgadarzana pramANe tathA aMta:preraNA ane buddhibaLane anusarIne mANasa jIvanapravAhamAM AgaLa vahyo jAya che. sAmAnya ane madhyama kakSAnI saphaLatA sAmAnya mANasa to potAnuM ane potAnA kuTuMbanuM bharapoSaNa karI, pazu AdinA bhavomAM jema karyuM hatuM tema - janmavuM, moTA thavuM, vaMzavelo vadhAravo, vRddha thavuM ane mRtyunA mukhamAM homAI javuM - e rUpa sAmAnya prakRti-AdhIna jIvana jIvIne potAnI jIvanalIlA samApta kare che. amArI dRSTimAM manuSyabhavarUpI amUlya avasarane te hArI jAya che. kAMIka vivekI puraSo tethI AgaLa jAya che ane mAtra potAno ja vicAra na karatAM anya jIvonuM paNa kalyANa kema thAya, mAruM vartamAna jIvana kema unnata bane, pAmelo manuSyabhava kevI rIte kaMIka sArthakapaNAne pAme tevA vicArathI prerAIne potAnA jIvanane sAduM, saMtoSI, sadguNasaMpanna, niyamita ane nyAyapUrNa banAvatA thakA yathAzakti paropakAra, dAna sevAparAyaNatA ane sukRta-anumodanA(sArA kAryanuM anumodana karavuM)ne aMgIkAra kare che ane mAnavabhavanuM kaMIka aMze saphaLapaNuM kare che. jo ke upara varNavyA tevA manuSyo paNa A jamAnAmAM pramANamAM ochA dekhAya che. jo tevA puruSo kharekhara potAnuM jIvana dhanya banAvavA mAgatA. hoya to temaNe paNa sUkSma vivekane potAnA jIvanamAM apanAvavAnI AvazyaktA che ane sAmAnyapaNe tevA vivekaprAptinA uttama sAdhana tarIke temaNe satsaMgano athavA AtmajJAnI puruSano samAgama karavo yogya che. uttama saphaLatAnuM svarUpa te manuSya mahAna che, je AtmAnA AnaMdathI tRpta hovAne lIdhe bIjuM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 sAdhaka-sAthI kAMI Icchato nathI, ane jo icche to anya jIvonuM paNa sAcuM sukha ja icche che. Avo AtmAno AnaMda AtmajJAna dvArA saMpanna thAya che, te AtmajJAnanuM mukhya sAdhana pAtratA prApta karI saMta puruSo pAsethI satya tattvano bodha pAmavo te che ane prApta thayelA bodha pramANe potAnA jIvanane eka navIna, divya, suMdara ane svAdhIna DhAMcAmAM DhALavA mATe satata puruSArthamaya rahevuM te che. A kAryane saphaLatApUrvaka pAra pADavuM te A jagatanuM sauthI moTuM parAkrama che, kAraNa ke tema karI zakanAra puruSa sarvottama padane pAme che - jIvanamukta thaI paramAnaMda anubhavI janma-maraNathI rahita thaI jAya che. uttama saphaLatA arthe jIvanamAM prayoga jIvanamAM AvI uttama saphaLatAno prayoga karavo joke ghaNo ja kaThina che to paNa sAthe sAthe te saraLa, svAbhAvika ane svAdhInapaNe saMpAdana karI zakAto hovAne lIdhe dareka manuSya, mULamAM te karavAnI zakti dharAve che evo abhiprAya mahAna puruSoe vyakta karyo che. A kArya karavA mATenAM sAdhanomAM mukhyapaNe jJAnanI, cAritranI ane bhaktinI ArAdhanAnI AvazyakatA che. cAritranI nirmaLatA mATe sAmAnyapaNe AgaLa je saguNasaMpanna puruSanuM varNana karyuM tenA vividhalakSI guNone potAnA dainika jIvanamAM saMpAdana karavA mATe abhyAsa karavAno che ane saMpAdita kareluM sadAcAramaya jIvana kalaMkita na bane te mATe satata jAgRti ane sajjanasaMgatine svIkAravAnAM che. jJAnanI ArAdhanA to AtmajJAnanI prApti mATe anivArya che. sAdhake ALasa, anArogya, abhimAna ane AsaktinAM kAraNono baLapUrvaka pratikAra karIne jJAnanI ArAdhanA karavI paDaze. AvI jJAna-ArAdhanAmAM rasa keLavavA mATe prathama bhUmikAmAM satsaMganI Teva pADavAnI che ane pachI pote ja ardhA kalAkathI mAMDIne traNa kalAka sudhInA vyaktigata svAdhyAyano niyama levAno che. nItimattAnAM, satvaruSonAM nirmaLa caritronAM ane tattva parijJAna karAvanArA pUrvAcAryonAM ke saMtonAM uttama vacanonuM sApekSa dRSTithI AtmakalyANa arthe vAcana, vicAra, lekhana ane smaraNa karavAnuM che. jema jema anubhavI saMtonAM vacano sAdhakane kharekhara samajAtAM jAya che tema tema apUrva ullAsa vadhato jAya che ane AtmavikAsanA paMthe AgaLa vadhavAnuM bane che, jenA pariNAme buddhi vadhe che, durguNo ghaTe che, niHzaMkatA Ave che ane sarvatomukhI AtmasAdhanA bane che. svAdhyAyanI A sAdhanAnI sAthe sAthe Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananI sAcI saphaLatA 141 bhaktinI ArAdhanA mATe paramAtmAnI zravaNa, smaraNa ke pUjana-kIrtinarUpI bhaktino paNa adha ke eka kalAkano niyama levo jarUrI che. Ama karavAthI paramAtmA tathA sadgaranA guNonuM ApaNA jIvanamAM mAhAbhya UgI nIkaLe che ane saheje saheje vinayanI ArAdhanA banatI jAya che. A pramANe jyAre sAdhaka AgaLa vadhe che tyAre sAdhanAnAM vadhAre UMcAM zikharo sara karavA mATe tene moTuM parAkrama karavuM paDe che. khAvApIvAnuM ane paheravA-oDhavAnuM sAduM rAkhavuM, svajana-mitro vaDe vediyA-bhagataDA kahevAtA chatAM samabhAva rAkhavo, ThaMDI-garamI veThIne paNa lIdhelA uttama niyamane nibhAvavo, tIrthayAtrAmAM ke dAnadharmamAM utsAhapUrvaka joDAvuM, satsamAgamamAM rucivAna thavuM, sahanazIlatA keLavavI ane dhanano vizeSa sAhasathI satkAryo mATe sadupayoga karavo, ekAMta adhyayana ke ciMtanamananamAM cittane lagADeluM rAkhavuM, nATakasinemA, rAjakIya carcAo, khAvApIvAnI vAto vageremAM rasa na levo e ityAdi prakAre AtmajAgRtipUrvaka vartavAthI dhIme dhIme eka mahAna adhyAtmavyaktitvano udaya thAya che. jenA baLa vaDe A sAdhaka AtmA siMha-vAghathI Darato nathI, rAjA-mahArAjA-nagarazeThapradhAna-zrImaMta-zAhukAranI zehamAM taNAto nathI, game teTalAM dhana-pralobhano, indriyaviSayanI sAmagrIo ke moTuM jagapUjyapaNuM prApta thavA chatAM aMtarathI DolAyamAna thato nathI ke zarIramAM moTA roga vagere utpanna thAya to paNa gabharATa ke AkuLa-vyAkuLatA anubhavato nathI. Ama, jeNe duniyAmAM AvI betAja bAdazAhI prApta karI hoya, svAdhInapaNe jJAna ane AnaMdamAM niraMtara magna hoya, jagatanA jIvo jANamAM hoya vA jANabahAra hoya topaNa te puruSe AtmarAjya para saMpUrNa vijaya meLavyo hovAthI teNe sarvotkRSTa parAkrama dvArA jIvananI sAcI saphaLatA prApta karI ema ame jANIe chIe ane tevA puruSanA caraNakamaLa pratye pratyakSa ke parokSa dAsatva svIkAravAnA niraMtara prayatnamAM chIe. jIvananI sAcI saphaLatAnAM jIvaMta dRSTAMto AjathI ekaso dasa varSa pahelAM devadivALIne divase saurASTranA morabI rAjyanA vavANiyA gAme eka mahApuruSano janma thayo hato. temanuM nAma rAyacaMdabhAI hatuM. bALapaNathI ja temanI buddhizakti abhuta hatI. teo jAtismaraNa Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 sAdhaka-sAthI jJAna (pUrvabhavanuM smaraNa), zIghrakavitva ane zatAvadhAnathI vibhUSita hovA chatAM paNa AtmajJAnanI prApti mATenA puruSArthane ja jIvanamAM mukhya gaNatA ane tema vartatA. jo ke teone muMbaImAM jhaverAtano dhaMdho hato chatAM nyAyanItithI temAM rahIne paNa pote to vizeSa samaya zAstrAdhyayana ane AtmaciMtanamAM ja gALatA ane prasaMgopAtta satsaMga arthe bahAra paNa jatA. - mahAtmA gAMdhIjI temanA vize kahe che : dekhAva zAMtamUtino hato. khAtAM, besatAM. sUtAM - pratyeka kriyA karatAM temanAmAM vairAgya to hoya ja. koI vakhata A jagatanA koI paNa vaibhavane vize temane moha thayo hoya ema meM joyuM nathI. bAhya ADaMbarathI manuSya vItarAgI nathI thaI zakato. vItarAgatA e AtmAnI prasAdI che. e rAgarahita dazA kavine svAbhAvika hatI. jene Atmakaleza TALavo che, je potAnuM kartavya jANavA utsuka che. tene zrImanAM lakhANomAMthI bahu maLI raheze evo mane vizvAsa che. meM ghaNAMnAM jIvanamAMthI ghaNuM lIdhuM che, paNa sauthI vadhAre koInA jIvanamAMthI meM grahaNa karyuM hoya to te zrIkavinA jIvanamAMthI che. emanA jIvanamAMthI cAra cIjo zIkhIe : (1) zAzvata vastumAM tanmayatA, (2) jIvananI saraLatA, AkhA saMsAra sAthe ekavRttithI vyavahAra, (7) satya, ane (4) ahiMsAmaya jIvana. dharma, artha, kAma ane mokSa e cAreya prakAranA puruSArthane yathAsthAne svIkArI, apakSapAtapaNe AtmajJAnaprAptine ja jIvananuM mukhya dhyeya banAvI, anekavidha saddaguNone potAnA jIvanamAM pragaTAvI ane uttama adhyAtmasAhityanI racanA karI zrImad rAjacandrajIe eka suMdara sAdhakajIvananuM dRSTAMta vartamAna kALamAM ApaNane pUruM pADyuM che. Ama, dharmamaya jIvana jIvIne jIvananI sAcI saphaLatAno rAha temaNe ApaNane dekhADyo che te ApaNA sAdhaka-jIvanane khUba ja preraka banI raho." [2] amerikAnA prathama pramukha jaoNrja vaoNziMgTane potAnA deza mATe jIvana samarpaNa karyuM hatuM ane tenA mukhya senApatipade rahyA pachI saue temane potAnA dezanA prathama pramukha nImIne temanuM yogya bahumAna paNa karyuM hatuM. dezane vyavasthita karyA pachI teoe svaicchika nivRtti svIkArI hatI ane eka sAdhAraNa baMgalAmAM rahI sAdAI, sukha ane zAMtipUrvaka potAnuM Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananI sAcI saphaLatA 143 jIvana prabhusmaraNamAM gALyuM hatuM. jo ke teoe senApatipadanI pharaja nibhAvavA aneka yuddho karyA hatAM, chatAM temana. hRdayamAM koI paNa manuSya pratye jarA paNa dveSa nahoto. teo eka mahAna sadAcArI, vizALa hRdayavALA, sanmArge cAlanArA, dezabhakta, svArtharahita ane Izvara para dRDha vizvAsa rAkhanArA puruSa hatA. temaNe potAnA jIvana vaDe ja aneka dezavAsIone satyam zivam suMdaramano upadeza Apyo hato. [3] eka sabhAmAM eka vAra koIe mahAtmA gAMdhIjIne pUchyuM : bApujI, ApanA jIvananI zakti ane saphaLatAnuM rahasya zuM che ? teoe kahyuM ke, huM je jIvana jIvyo chuM te jIvananA mukhya AdhAra che satya ane ahiMsA. tenI sAdhanAmAM mane nIce pramANe vartavAthI saphaLatA maLI che : zuddha hRdaya. zuddha aMtaHkaraNa, ThaMDo dimAga, IzvaranuM niyamita dhyAna, kAmottejaka Indriyasukhono tyAga, madirA-dhUmrapAna ane masAlAno tyAga, sarvathA zAkAhArI bhojana, sarva mAnava baMdhuo para prema." vartamAnamAM ApaNA dezavAsIo jo gAMdhIjInA mArge cAlavAnI bhAvanA rAkhatA hoya athavA jo temanuM ziSyatva svIkAratA hoya to AmAMnuM tetrIsa TakA (pAsa kalAsa) paNa AcAravAthI ApaNuM jIvana mahAna, saphaLa ane zAMtimaya banI jAya. 10ain Education International Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra - paribhramaNa ajJAna ane asaMyamane vaza thayelA jIva vividha prakAranAM karmabaMdhananA kAraNomAM pravarte che. Ama baMdhAyelAM karmonAM phaLarUpe cAra gatimAM ane coyasiI lAkha yonimAM tene janma dhAraNa karavo paDe che. A prakAranI vividha gati-yonimAM janma jarA-maraNArUpI ane Adhi-vyAdhi- upAdhirUpa duHkha paraMparAone pAmavuM tene saMsAra-paribhramaNa kahIe chIe. manuSyagati. pazugati, devagati ane narakagati ema gatinA prakAra cAra che. yoninA coryAzI lAkha prakAra zAstrakAroe kahyA che jenI gaNatarI nIce mujaba jANavI : nityanigo lAkha itaranigoda . . . . 7 lAkha yoni pRthvIkAya . . . . . . 7 lAkha yoni jaLakAya . . . . . 7 lAkha yoni agnikAya . . . lAkha yoni vAyukAya . . . . . lAkha yoni vanaspatikAya lAkha yoni be-indriya lAkha yoni traNa-indriya lAkha cAra-Indriya . . * * * * * * * . . . 2 lAkha yoni deva . . . . . . * * * * * * * * * . . . 4 lAkha yoni nArakI . . . . . lAkha yoni tiryaMca paMcendriya . . . . . . . . 4 lAkha yoni manuSya . . . . . . . . . . . . 14 lAkha . . . . . . . . . . . . . kula 84 lAkha yoni pazugati ane manuSyagatinAM duHkho pazugati ane manuSyagatinAM duHkho to ughADI AMkhe atyAre paNa che. 0 0 yoni ja Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra - paribhramaNa 145 joI zakAya che. pazupatimAM mukhyapaNe baMdhana che, parAdhInatA che. AhAra-pANI potAno mAlika Ape to ja ane teTalAM ja maLe che. jeTalA pramANamAM jevo AhAra je samaye maLe teTalA pramANamAM tevo AhAra te samaye grahaNa karavo paDe che. kAMI paNa potAnI IcchA mujabanuM maLI zakatuM nathI. apavAdarUpe koI moTA rAjA ke zeThiyAne tyAM pALelA kUtarA ke ghoDAne khAvApIvA bAbatanI sagavaDa hoya che tathApi tyAM paNa parAdhInatAnuM duHkha to rahe ja che. ghoDA, gadheDAM, baLada, UMTa, khaccara AdimAM bhAra vahana karavo paDe che. thAka lAge to paNa sakhata kAma karavuM paDe che. nAka, moTuM, paga AdimAM chedana-bhedana sahana karavuM paDe che ane lAkaDI, paroNI ke cAbukanA mAra sahana karavA paDe che. anya svairavihArI pazu-paMkhIone paNa duHkha che. haraNa, sasalAM, sAbara, ziyALa vagerene niraMtara siMha-vAgha-cittA Adi krUra pazuo taraphathI vadhano bhaya hoya che. nAnAM paMkhI ke mAchalI vagerene moTAM paMkhIo ke magaramaccha tathA anya zikArIo vagerethI niraMtara bhaya rahe che. ThaMDI, garamI, roga vagerethI to samasta pazuone niraMtara arakSAbhaya hoya che. jo ke vartamAnamAM pazucikitsako kaMIka aMze temane madadarUpa thAya che, paraMtu tyAM paNa yathAyogya nidAna ane IlAja, aneka kAraNone laIne mAtra apavAdarUpe ja banI zake che. manuSyabhavanAM duHkho gabhavisthAmAM mAtAnA udaramAM nava mAsa sudhI UMdhe mAthe laTakavuM paDe che ane maLa-mUtra-lohI vagerenI madhyamAM rahevuM paDe che. te pratyakSapaNe ja khUba kaSTadAyaka che. bALapaNamAM mAnava parataMtra che. bolI zakato nathI, cAlI zakato nathI, bhUkha-tarasanuM nivedana mAtra raDIne karI zake che ane rogAdinuM duHkha parAdhInapaNe sahana kare che ; kAraNa ke te kahI zakato nathI. khAvuM-pIvuMnahAvuM, vastrAdi vagerenI prApti paNa parAdhInapaNe ja thAya che. yuvAnImAM IndriyAdinuM baLa vadhe che ane kAMIka svataMtratA che to paNa rogAdi game tyAre humalo karI zake che. parivAra mATe khUba parizrama karavo paDe che. niraMtara dhanavRddhi, kIrtilAbha AdinI ciMtA karyA kare che. IcchA ghaNI moTI hoya che paNa prApti tethI alpabhAge ja hovAthI niraMtara atRpti ane khedakhinnatA rahyA kare che. vRddhAvasthAmAM AMkha, kAna, paga AdinI zakti jatI rahe che. sarva Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 sAdhaka-sAthI gAtronI zithilatA sahita kamara vaLI jAya che. cAmaDIe karacalIo paDI jAya che. AMkha-kAna-nAka-moMmAMthI pANI vahyA kare che. ativRddhAvasthAmAM lagabhaga saMpUrNa parataMtratA ane smRtibhrama paNa ghaNI vAra dekhA de che. A uparAMta kSaya, dama, raktapitta, lakavo, hRdayaroga, lohInuM dabANa, kaeNnsara, madhuprameha (DAyAbiTIsa), bhagaMdara, hojarInI cAMdI vagere aneka moTA rogomAMthI koI paNa roga kyAre lAgu paDI jAya te kahI zakAtuM nathI. jo ke puNyanA udayathI koIka manuSyo bahArathI sukhI dekhAya che, paraMtu tenI saMkhyA alya che ane te sukhanuM kharuM kAraNa paNa pUrvabhavamAM dharmanI ArAdhanAthI saMcita thayeluM puNyakarma ja che. narakagati ane devagatinAM duHkho A be gationAM duHkha jo ke pratyakSapaNe dekhI zakAtAM nathI, chatAM paNa pUrve thayelA mahApuruSonA jJAnanA AdhAre tenuM varNana atre vicArIe chIe. narakagatimAM niraMtara chedana-bhedana-tADana-khaMDana vagerenAM duHkho che. tyAM pUrvabhavanA smaraNathI tathA anya nIca devAdikonI preraNAthI tathA svabhAva ati ugra hovAthI narakanA jIvo niraMtara ekabIjA sAthe laDavAmAM aneka prakAranAM duHkhono anubhava kare che. bhUkha-tarasa, roga, zIta-uSNa vagerethI paNa teo niraMtara duHkhI che. tyAM koI paNa sahAya karanAruM ke zAMti ApanAruM nathI. lAMbA AyuSyathI AvAM duHkho dIrghakALa sudhI narakanA jIvone parAdhInapaNe bhogavavAM paDe che. devagatimAM jo ke bAhya sukhanI sAmagrI kAMIka vizeSa che to paNa lobha, ISa ane ratinI adhikatAthI nIcenA devo, uparanA devonI riddhi-siddhi joIne manamAM baLe che ane lobhAdithI niraMtara AkuLa-vyAkuLa rahe che. uparanA devo ke jyAM AtmajJAna sahitapaNuM che tyAM duHkhanuM vedana ochuM che. kAraNa ke krodhAdinuM maMdapaNuM che, saMtoSa che ane viSayalolupatAnI nyUnatA che, chatAM tyAM paNa svAbhAvika-Atmika sukhano sabhAva mahadaMze nathI eTale parAdhInapaNuM to che ja. A pramANe cAra gatinAM duHkhone jANavAthI saMsAranA sAcA svarUpano khyAla spaSTa thAya che. bhavabhramaNano tIvra bhaya lAge che, vairAgyabhAvanI vRddhi thAya che ane AvAM duHkhothI jaladIthI chUTavAno upAya avazya kartavya che ema nakkI thatAM mumukSudazA vardhamAna thAya che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra - paribhramaNa 147 duHkharUpa saMsAraparibhramaNa (1) janmavuM te duHkharUpa che, ghaDapaNa te duHkharUpa che, punaH punaH bhavATavImAM bhaTakavuM te duHkharUpa che, saMsArarUpa anaMta sAgara dustara ane duHkharUpa che, tethI he buddhimAna puruSo ! jAgo ! jAgo !! (2) A vItarAgano kahelo dhama parama tattva che, teno mane sadAya nizcaya raho, e yathArtha svarUpa mArA hRdayane vize prakAza karo ! ane janma-maraNAdi baMdhanathI atyaMta nivRtti thAo ! nivRtti thAo ! he jIva, A kalezarUpa saMsAra thakI virAma pAma, virAma pAma. kaMIka vicAra, pramAda choDI jAgrata thA, jAgrata thA; nahi to ratnaciMtAmaNi jevo A manuSyadeha niSphaLa jaze. (3) jagatamAM nirAgItva, vinayatA ane puruSanI AjJA e nahi maLavAthI A AtmA anAdi kALathI rakhaDyo, paNa nirUpAyatA thaI te thaI. have ApaNo puruSArtha karavo ucita che. jaya thAo ! (4) bhayaMkara narakagatimAM, pazugatimAM ane mAThI deva tathA manuSyagatimAM he jIva ! tuM tIvra duHkhane pAmyo. mATe have to jinabhAvanA (parama zAMtasvarUpa ciMtavanA) bhAva ciMtava. (ke jethI tevAM anaMta duHkhono AtyaMtika viyoga thaI parama avyAbAdha sukhasaMpatti saMprApta thAya). saMsAraparibhramaNanuM jIvaMta dRSTAMta paMdaramI sadImAM thayelA zrI caitanya mahAprabhunA prasiddha ziSya kavizrI rUpagosvAmInA pUrvajIvanano A prasaMga che : teo baMgALamAM gauDa rAjyanA sulatAna alAuddIna zAhanA vajIra tarIke kAma karatA hatA. sulatAna temanA kAmathI khUba saMtuSTa hato ane rUpagosvAmI paNa vaphAdArIthI temanI sevA karatA hatA. eka vAra evuM banyuM ke navAbanA hukama mujaba savAramAM teo temanA darabAramAM jaI rahyA hatA. comAsAno samaya hato ane dhodhamAra varasAda varasato hato. koI eka bhikhArInI patnI tenA patine bhikSA mAgavA sAru bahAra javAne kahI rahI hatI tyAre bhikSuke javAba Apyo : "A samaye to koI gulAma ke pArakAnI nokarI karanAra hoya te ja bahAra nIkaLe. kUtarA ane ziyALa jevAM paNa atyAre to bahAra na nIkaLe to huM zA mATe bahAra jAuM ?" A zabdo rUpagosvAmInA kAne paDyA ane jarAka UMDo vicAra karatAM temanA AtmAmAM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 sAdhaka-sAthI vairAgya Upajyo ane potAnA AtmAne kahevA lAgyA : "sAmAnya dhanavaibhava ane mAnamaratabAmAM phasAIne huM A parAdhIna jIvana gALuM . uttama manuSyabhava pAmyA chatAM mAruM jIvana pazusamAna ja che. huM kevo mUrkha ke haju sudhI meM mArA sAcA ane zAzvata jIvananI prApti mATe kAMI paNa vicAra karyo nathI. jo Ama ne Ama mRtyu Avaze to mArI zI gati thaze ? have to zeSa jIvana bhagavadbhakti ane AtmaciMtanamAM ja gALIza." AvI suvicAraNAmAM dRDha thatAM teoe te ja divase rAjInAmuM ApI dIdhuM ane satsaMga-bhaktinI ArAdhanAmAM lAgI jaI AgaLa upara eka mahAna kavi, paMDita ane bhaktarAjanI padavI prApta karI. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 jeTalI bhUkha lAgI hoya teTalo ja mAtra AhAra grahaNa karavo athavA tethI kAMIka ocho AhAra grahaNa karavo tene sAmAnya rIte mitAhAra kahevAmAM Ave che. atre vyAvahArika vyAkhyAnA saMdarbhamAM sAmAnyapaNe ema jANavuM ke je bhojana lIdhA pachI svastha rIte zArIrika ke mAnasika kArya karavAmAM khAsa aDacaNa naDe nahi te bhojanane ApaNe mitAhAra gaNIe. mitAhAra mitAhAranA AdhyAtmika jIvana sAthenA gADha saMbaMdhane sarva darzanakAroe ane saMta mahAtmAoe sarvasaMmatithI svIkAryo che. vartamAna zarIravijJAne paNa magajanA jJAnataMtuo ane hojarIno gADha saMbaMdha darzAvyo che (Through Vagus Nerve). jeone agharA ane agatyanA nirNaya levAnA hoya, baporanA samaye jarA paNa ArAma levAno na hoya, sUkSma yaMtronI kAryadakSatA ke samagra khAtAnI javAbadArI adA karavAnI hoya tevA baeNnka ke kaMpanIonA DirekaTaro ke vyavasthApako, moTA DaoNkTaro ke sarjano vagere paNa baporanA alpAhArathI calAvI le che; kAraNa ke peTa bharIne bhojana karyA pachI kAryakSamatAmAM ghaNI nyUnatA Ave che evo temano anubhava hoya che. Ama, aneka anubhavothI sAmAnya zarIranI sphUrti, hojarInI sthiti ane vicAra-manana-dhyAna karavAnI prakriyAo ekabIjA sAthe saMkaLAyelI puravAra thaI che. sAdo, sAttvika, marI-masAlA-tela vagere jemAM ochAM hoya tevo ane sahelAIthI pace tevo AhAra sAdhakane mATe yogya che. bahu ghIvALI, pacavAmAM bhAre hoya tevI tathA mIThAI vagere vAnagIo bhojanamAM levAthI pacavAmAM ghaNo samaya lAge che. tevI vAnagIo lAMbA samaya sudhI hojarI tathA nAnA AMtaraDAmAM rahe che ane te kAraNathI peTa paNa ghaNA kalAko sudhI bhAre rahe che. Ama, bhAre AhAra lIdhA pachI svAdhyAya-dhyAnathI pravRtti ekAgratAthI ke saphaLatApUrvaka thaI zakatI nathI. sAmAnya sAdhakane mATe khorAka jeTalo sAdo haze teTaluM mitAhArIpaNuM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 sAdhaka-sAthI jALavavAmAM saraLatA paDaze. bahu svAdiSTa ane potAne bhAvato khorAka hoya to ghaNuMkharuM mitAhArIpaNuM jALavavuM muzkela paDe che ane dabAvIne jamavAnuM banI jAya che. - dALa, bhAta, roTalI, zAka, khIcaDI, dUdha-dahIM-chAza, maga-maTha vagere kaThoLa, kAMjI, upamA, lIlAM zAkabhAjI, phaLa vagere bhojananI evI vAnagIo che ke je svAthyadAyaka hovAthI pauSTika che, sAdI hovAthI rasanA Indriyane uttejita karatI nathI ane pacavAmAM halakI hovAthI be kalAkamAM hajama thaI javAthI peTa bhAre rahetuM nathI ane tethI ALasa utpanna thatI nathI. AvA aneka phAyadA hovAthI AvI vAnagIovALo AhAra lenArane mitAhArIpaNuM sahelAIthI jaLavAya che. AhAranI atimAtrAthI (AhAra vadhAre levAthI) sAmAnya taMdurastI paNa bagaDe che ane brahmacaryAdinA pAlanamAM muzkelI naDavI saMbhave che. mATe jene gariSTa-AhAra kahevAmAM Ave che tevo bhAre AhAra na levo te brahmacaryanI sAdhanAmAM upakArI che. je AhArathI rAjasika ane tAmasika vRttio uttejita thAya tevo bina-zAkAhArI (Non-Vegetarian) AhAra tathA DuMgaLI, lasaNa, ajANyAM phaLa vagere sAdhake saMpUrNapaNe tajI devAM jarUrI mitAhArano mahimA (1) AhAra-vihAramAM niyamita puruSane manoja karavAmAM saraLatA paDe che. (2) je mitAhArI che tene yoganI sAdhanAthI sarva duHkhono nAza thAya (3) uNadarI tapa, svAdhyAya-dhyAna-maMtrajApa AdimAM mahAna upakArI che. (4) AhAra, Asana ane nidrAno jaya karI, zrI sadguruthI AtmasvarUpanuM jJAna prApta karI te zuddha AtmAnuM dhyAna karo. (5) khAvA mATe jIvavAnuM nathI, jIvavA mATe khAvAnuM che. (6) jeTaluM nukasAna taMdurastIne bhUkhyA rahevAthI thAya che tethI ghaNuM vadhAre nukasAna ati AhArathI thAya che. (7) akarAMtiyA thaIne vAraMvAra khAdhA ja karavuM te bhUMDa AdinI jema pazuvRtti sUcave che. je manuSya vivekI che, mitAhArI che ane sAdhanAnI Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitAhAra dRSTivALo che te AvI nIca pazuvRttine kevI rIte seve ? mitAhAranAM jIvaMta dRSTAMto [1] bhAratanA vAisaraoNya tarIke laoNrDa karjhana hatA te samayanI A vAta che. te vakhate kalakattA hAIkorTanA jaja tarIke sara gurudAsa benarajI hatA. eka vakhata teo 'kalakattA vizvavidyAlaya kamizana'nA sabhya tarIke simalAmAM bharAyelI miTiMgamAM hAjarI ApI vAisaraoNyanI spezyala relagADImAM pAchA pharI rahyA hatA. gADI jyAre kAnapura pahoMcI tyAre vAisaraoNye temane potAnA DabbAmAM bolAvI lIdhA hatA. vividha viSayonI carcAmAM kAnapura AvI gayuM ane khANAno samaya thaI gayo tethI karjhana sAhebe gurudAsajIne khANA mATe taiyAra thaI javA kahyuM. teoe tarata kahyuM : huM sAmAnya rIte relagADImAM kAMI khAvAnuM leto nathI, mAtra pANI ja lauM chuM.' vAIsaraoNye ghaNuM kahyuM paNa gurudAsajI na ja mAnyA. Akhare satyAgraha karIne vAIsaraoNye kahyuM ke AgaLa prayAga sTezane gADI UbhI raheze. tyAM Apa nityakarmathI paravArI tamArI icchA mujabanuM bhojana karazo tyAre pachI ja gADI UpaDaze. 151 - ane thayuM paNa tema ja. gurudAsajI ane temanA putre dALa-bhAta banAvyAM ane potAnuM bhojana lIdhuM, tyAra pachI ja relagADI kalakattA javA ravAnA thaI. khAvApIvAnI bAbatamAM AjakAla ApaNA samAjamAM aneka prakAranA zithilAcAra pravarte che. jyAM anivArya hoya tyAM apavAda rAkhIne bAkInA samaye mitAhAra ane zuddhAhArane apanAvIe to ApaNI sAdhanAne - ane khAsa karIne ciMtanarUpa sAdhanAne puSkaLa vega maLaze e anubhavI jJAnIonuM vacana che. * * [2] IrAnanA bAdazAha bahamana roje eka divasa hakImane pUchyuM ke : dararoja keTaluM bhojana karavuM joIe ?' hakIme uttara Apyo : chavvIsa tolA.' bAdazAha kahe "ATalAthI zuM thAya ?" tyAre uttara maLyo ke : "ATalA AhArathI tame jIvatA rahI zako tema cho. A uparAMta tame jeTaluM khAo cho, teTalo nakAmo bhAra potAnA zarIra para vadhArI rahyA cho.' Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 jeTaluM anna sahelAIthI pacI zake tenA karatAM vadhAre levAthI mAtra carabIno ja vadhAro thAya che paNa vIrya, AnaMda ane AyuSyamAM kAMI vRddhi thaI zakatI nathI. A vAta A jamAnAmAM beThADu jIvana jIvanAra ke mAtra magajanuM kAma karanAra mANasone mATe to khUba ja vicAraNIya che ane vaijJAnika dRSTie paNa temane mitAhArI thavAnI preraNA kare che. sAka-sAthI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samUhakalyANanI bhAvanA ApaNe sau manuSyo samAjamAM rahIe chIe ane ApaNI saunI sAmAnya pasaMdagI paNa samAjamAM ja rahevAnI hoya che. jema ApaNe IcchIe chIe ke mane sukha-sagavaDa ho, zAMti ho tema ApaNI sAtheno dareka manuSya paNa tevI ja bhAvanAvALo hoya che. A kAraNathI samAjamAM rahelA ghaNAbadhA manuSyo sukha-sagavaDane pAme evI bhAvanAthI prerAIne ja catura puruSo samAjamAM rahe che ane temanA vaDe samUhakalyANanI bhAvanAno vikAsa thato rahe che. jo ke adhyAtmapaddhatimAM to vyaktigata vikAsane ja mukhyatA che, chatAM paNa tevA vyaktigata vikAsane upakArI ghaNAM sAdhano samAja vaDe ja arpaNa karavAmAM Ave che ane tethI ja AryasaMskRtimAM gRhasthAzramane bIjA sarva Azramono AdhArasthaMbha gaNIne tenI ghaNI prazaMsA karavAmAM AvI che. ATaluM ja nahi, paraMtu zrI RSabhadeva, zrIrAma, zrIkRSNa ke zrIbuddha Adi aneka mahAna puruSoe A AzramamAM yathAyogya dharmaArAdhanA karIne AgaLa jatAM tapa-tyAga ane saMyamano mArga aMgIkAra karelo. sAmAnya rIte manuSyane mATe jIvanajarUriyAtanI vastuomAM anAja, kapaDAM, ghara ane keLavaNI gaNI zakAya. je samAja sukha, zAMti ane saMpathI rahevA icchato hoya teNe e jovuM jarUrI che ke te samAjanA badhA manuSyonI A prAthamika jarUriyAto pUrI paDe. A AzayathI prerAIne ja bhautika rIte samRddha ghaNA dezomAM samAja-kalyANanI yojanA (Scheme of Social Welfare) dAkhala karavAmAM AvI che ane bIjA dezo paNa e dizAmAM prayatnazIla che. A samUhakalyANanI bhAvanAnuM mULa manuSyanA manamAM sArI rIte dRDha thayeluM jovAmAM Ave che. - Arya-saMskRtinA ciMtakoe samAjamAM baMne prakAre manuSyanA adhyAtmavikAsamAM sahAyabhUta thaI zake tevI vyavasthAno vicAra karelo che. sAmAnya dRSTie vicAratAM saMgha sAdhanAnI mukhyatA hoya tyAM gRhasthadharmanI mukhyatA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 sAdhaka-sAthI che ane vyaktigata (ekAMta) sAdhanAnI mukhyatA hoya tyAM tyAgI jIvana (sAdhujIvana)nI mukhyatA hoya che. jo ke ema paNa bane che ke keTalAka gRhastha-sAdhako sArI ekAMta-sAdhanA kare che ane koIka AcAryanA sAnnidhyamAM ghaNA tyAgI sAdhako sAmUhika sAdhanAmAM AgaLa vadhe che to paNa adhyAtmajIvananI carama sImA samAna mauna, ekAMtavAsa ane dhyAnanI ucca bhUmikAo mATe tyAgI jIvana ghaNuM ja vadhAre upakArI banI zake che, e hakIkata badhA mahApuruSoe svIkArI che. samUhasAdhanAmAM pravacana-satsaMga-kIrtana-dhUna-bhajana zAstronuM pArAyaNa-prArthanA tIrthayAtrA ane sAmUhika vrata-upavAsa vagerenI mukhyatA che. uttama saMtonAM pravacana-satsaMgamAM hajAro manuSyo ekasAthe bhAvavibhora thaI paramAtmAnA guNAnuvAdamAM tallIna thaI harSAzra. romAMca, kaMThAvarodha, stabdhatA Adino anubhava karI potAnI sAttvikatAmAM vadhAro kare che. suMdara bhAvavAhI dhUna-bhajana ke prArthanAmAM ekAgratAnI prApti sahelAIthI thAya che. vrata-upavAsa vagerenA sAmUhika grahaNamAM anya UMcI kakSAnA sAdhakone joIne ApaNane khUba preraNAbaLanI prApti thAya che tathA dharma-ArAdhanAmAM ullAsa ane umaMga vadhI jAya che. ane Ama guNapramoda, vAtsalya. guNagrahaNa, vinaya, sukRta anumodanA* Adi aneka guNono ApaNAmAM vikAsa thAya che. Ama tAttvika samUhasAdhanAne sevI che tevo sAdhaka adhyAtmamArgamAM AgaLa vadhIne evI uttama pAtratA prApta karI le che, jenA vaDe AgaLanI bhUmikAmAM vyaktigata stare te suMdara rIte sAdhanA karI zake che. AvI vyaktigata sAdhanAmAM mukhya aMgo mauna, dhyAna, lekhita jApa, prabhusmaraNa, saMtasevA, rasAsvAdatyAga, kezaloca ityAdi che. A pramANe sAmUhika kalyANamAM vyaktigata vikAsa samAyelo che ane vyaktigata vikAsa thAya to to svayaM sAmUhika kalyANa thAya ja, kAraNa ke vyakti vaDe ja samaSTinI niSpatti che. samUhakalyANano mahimA (1) niHsvArthatA e dharmanI mukhya kasoTI che. je jeTalo niHsvArthI che te teTalo sAco AdhyAtmika che ane te kalyANanI vadhAre najIka che. (2) je koI vyakti lokopakAra, saccAI ane prAmANikatAnA mArga * sArA kAryanI anumodanA karavI te. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samUhakalyANanI bhAvanA upara kharekhara hoya tenI vacamAM kasoTI thAya to paNa Akhare, te zuddha suvarNanI jema nirdoSa ane vijayI puravAra thAya che. (3) mAtra te samAja kharekhara sukhI thaI zake che jeNe naitikatAnA guNone potAnA jIvanakAryamAM vaNI lIdhA che. samUkalyANanI bhAvanAnAM jIvaMta dRSTAMto [1] 155 lagabhaga i.sa. 1935nI sAla. lokasevaka zrI ravizaMkara mahArAje mahesANA jillAnA suNasara gAmamAM praveza karyo. gAmamAM mukhya ThAkoronI vastI corI-lUMTaphATa ane dhADa pADavAno dhaMdho karI A loko jIvana gujAre. mahArAje A gAmane sudhAravA tyAM ja aDDo jamAvyo. gAmanA core besI loko vAto sAMbhaLe, ema thoDA divasamAM loko sAthe AtmIyatA keLavI. 'mahArAja, tame amane kiye dhaMdhe vaLagADo cho ?" "mahenata-majUrInA.' mahArAje jvAba Apyo. ahIM amane mahenata-majUrI kyAMthI maLavAnI ?' lokoe pUchyuM. mahArAja kahe : 'gAmanuM A taLAva che tene UMDuM karavAnuM che, dahADiyuM sarakAra taraphathI apAze. taLAvanI AjubAjunI jamIna sApha karIzuM to zAkabhAjInI vADIo banaze. jarUrI ojAra, baLada ane khAtara huM lAvI ApIza. A dhULamAM ALoTatA chokarAone mATe nAnI nizALa banAvuM chuM, temane lakhatAM-vAMcatAM zikhavADo.' Ama dhIme dhIme lokomAM jAgRti AvatI gaI. sahu koIe aphINadArU-corInA dhaMdhA choDI dIdhA ane gAma pATe caDhyuM. tyAMno 'soniyA' nAmano bahAravaTiyo macaka nahoto Apato. tene pakaDavA gAyakavADa sarakAre moTuM inAma kADheluM. mahArAjane bAtamI maLI ke gAmabahAra vahetI puSpAvatI nadInAM kotaromAM te soniyo chupAyo che eTale savAranA 4-00 vAgye te to ekalA UpaDyA. ajavALI rAte koI mANasane dUrathI Avato joI teNe potAnA sAthI raghAne kahyuM : "alyA pAcho koNa A maravA mATe Ama hIMDyo Ave che ?' bApu ! I to pelA gAMdhIjIvALA mA'rAja AvatA lAge che.' ragho bolyo. 'te zuM mArI bhALa sarakAramAM ApI ine inAma meLavavuM che ? AvavA do eTale bhoMyabhego karI dauM.' soniyo bolyo. mahArAjano rasto rokI sau bahAravaTiyA sAbadA thaI gayA. mahArAja kahe : "bhAI sonAjI ! A nAnI nAnI dhADa pADyA karatAM koI moTAne Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 sAdhaka-sAthI pADavo joIe - pelA aMgarejane. gAMdhIjI paNa enA sAme bahAravaTe caDyA che ne ?" hA...mIMya sAMbhaLyuM che ke mAtmAjI InA sAme paDyA che. soniyo bolyo. ane mahArAje potAnI vAtomAM saune rasa letA karI dIdhA. A banAva pachI be-traNa divase eka dhADa pADavAnI vetaraNamAM tenA sAthIo paDyA hatA. soniyo to sUnamUna eka bAju beThelo. pArako malaka pacAvI pADelA pelA gorAne ja lUMTavA jevA che. gAMdhIjInI vAta sAcI che, A to ApaNA ja lokone lUMTIne zuM karavAnuM... ane soniyo vicAre caDI gayo. cAlo sonAjI, nizAna para trATakavAnI badhI taiyAriyuM thaI gaI che.' sAthIdArae soniyAne bolAvyo. AjathI mArI ne tamAro mAraga judo." soniyo bolyo. eNe potAnI hathiyAra heThAM mUkI dIdhAM. eno mAMyalo AtmA jAgI UThyo hato. pachI to mahArAjane zaraNe AvI gayo. gAmanA sau lokonA AnaMdano pAra nahoto. gAyakavADa sarakAra paNa have khuza hatI. - have te gAmamAM koI corI, lUMTaphATa ke vyasana karanAra nahotuM, majUrI ane khetIthI sau peTa bharatA. A ja soniyAe vinobAjIne bhUdAnamAM zakti pramANe jamIna ApI hatI. eka mANasanI aDaga niSThA ane saunuM kalyANa karavAnI bhAvanAthI AkhuM gAma palaTAI gayuM. [2] sviDana dezanA rAjAnI bahena yujinIe potAne paheravA yogya thoDuMka rAkhIne bAkInAM badhAM jhaverAta-dAgInA vecIne eka dhamAMdA davAkhAnuM baMdhAvyuM hatuM. mAtra dhanathI ja nahi, paNa potAnI jAte hAjara thaIne tanathI paNa te dardIonI yathAsaMbhava sevA karatI ane davAkhAnAno sAmAnya vahIvaTa saMbhALatI. eka divasa rAjakuTuMbanI A mahAna strIne sevikAnA rUpamAM joIne eka daradI bhAvavibhora thaI gayo. ane tenI AMkhamAMthI Tapa Tapa AMsu paDavA lAgyAM. yujinIe A dRzya joyuM ane te tarata bolI UThI : "Aje mArAM hIrA-motIne pharIthI jovAno avasara mane prApta thayo." Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samUhakalyANanI bhAvanA 157 ApaNA dezanAM moTAM zahero udyogIkaraNane pAmatAM have paMcaraMgI banyAM che ane aneka lako pAse puSkaLa dhana che. teo jo Icche to jarUra dAnAdinI pravRtti vaDe samUhakalyANanI bhAvanAmAM joDAIne samAja pratyenuM potAnuM RNa adA karI zake. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama bhUmikA jIvanazuddhi mATe mana ane indriyonI anyAyapUrvakanI vRttione vivekabaLa vaDe rokIne temane aMtarmukha karavI te saMyama kahevAya che. samyagu prakAre niyamavrata AdinuM grahaNa karavAthI jIvanamAM saMyamano udaya thAya che ane dhIme dhIme tenI vRddhi thaI paripUrNatA thatAM paramAtmapadanI prApti thaI jAya che. saMyamanI agatya saMyamanI sAdhanA laukika tema ja pAramArthika unnatimAM khUba ja sahAyaka che. lokamAM paNa koI mahAna kArya karanArAne mATe amuka prakAranuM zistapAlana anivArya banI jAya che, jenuM uttama udAharaNa mahAtmA gAMdhIjInuM jIvana che, jemAM svAda viSayaka, kapaDAM viSayaka, AhAra viSayaka, nidrA viSayaka ke brahmacarya viSayaka khUba ja UMcI kakSAnA saMyamanAM ApaNane darzana thAya che. paramArthanI sAdhanAmAM to saMyamapAlananI AvazyakatA eTalI mULabhUta gaNavAmAM AvI che ke nIvIra: prathama: tho athavA varitra vastu gharmo eTale ke AcAra te ja prathama dharma che athavA cAritra te ja kharo dharma che evA siddhAMtonuM sUtrarUpe pratipAdana thayuM che. AcAranI sudhAraNA vinAnuM game teTaluM jJAna hoya to paNa paramArthamAM jJAnIoe tene zuSka jJAna kahyuM che. jIvanamAM saMyamanI sAdhanA sAmAnya rIte saMyamanI sAdhanAnI traNa zreNI pADI zakAya ? (1) prathama zreNI anyAyapUrvakanA bhogono niyamapUrvaka tyAga karavo te che. A tyAgamAM mukhyatve parastrItyAga ane paradhanatyAgano samAveza thAya che. sparzendriyano nirargaLa niraMkuza hoya tyAre ja parastrIsevana banI zake che, kAraNa ke Avo AcAra mAtra dharmaviraddha ja nahi paraMtu samAjaviruddha paNa che. koI paNa prakAranI kuyuktino Azraya lIdhA vagara ekamAtra potAnI dharmapatnI sAthenA saMbaMdha sivAyanA anya koI paNa strIbhoga-saMbaMdha te Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama 159 parastrIgamana che ane sAdhakane varya ja che. paradhananA tyAganI paNa ATalI mahattA che, kAraNa ke parigraprapaMcane vadhAravAthI saMtoSa, satyaniSThA ane sAdAIno nAza thAya che, lobha ane mUchanI vRddhi thAya che tathA mananI ekAgratAnI sAdhanAmAM bhaMga paDe che. Ama paradhananI icchA, sAdhakane vividha pApavRttiomAM saMDove che jethI sAdhanAmAM AgaLa vadhI zakAtuM nathI. AvA prakAranI sAmAnya vidhithI, moTA vyasano ane moTI hiMsA zikArasaMkalpapUrvakanI hiMsA)no tyAga saMyamanI prathama zreNImAM krame karIne siddha karavo joIe. (2) saMyamanI bIjI zreNImAM nyAyapUrvakanI bhogavRtti upara paNa svaicchika maryAdA lAvavAmAM Ave che, jenA phaLarUpe prasiddha evA ahiMsA, satya, acaurya, kuzIlatyAga ane parigrahamayadAnI uttamadratarUpa pravRttino samyapaNe udaya thAya che. je je prakAro, vyApAro, AraMbho ane prakriyAo aNuvratonuM pAlana na thavA de tevI hoya teno dhIme dhIme saMkSepa karavAmAM Ave che, jethI pApakarmonuM baMdhana ochuM thaI jAya che ane aneka pavitra bhAvanAo jIvanamAM udaya pAme che. vaLI nivRttino vadhAre samaya maLavAthI svAdhyAya-satsaMga Adi sasAdhanomAM zAMtithI citta parovI zakAya che ane krame karIne pUrNa saMyamanI tRtIya zreNInI bhUmikA taiyAra thAya che. jema jema A sAdhanA AgaLa vadhe tema tema svAbhAvikapaNe ja dAna, paropakAranAM kAya. saMtonI sevAzruSA, sarvatomukhI nItimattAnAM UMcA dhoraNonuM jIvanamAM apanAvavuM Adi aneka pravRttiothI AvA sAdhaka vaDe sIdhI ane ADakatarI rIte samAjakalyANanAM anekavidha kAryo thavA mAMDe che. AvAM kAryomAM dharmazALAo, davAkhAnAMo ke haoNspiTalonuM nirmANa vidyAzALAo, svAdhyAyamaMdiro, hAIskUlo ke kaoNlejonuM nimaNi, sadAvrato, saMtakuTiro ke tyAgIonA AvAsonuM nirmANa ke sadvicAra-samitio, dayAmaMDaLIo, pAMjarApoLo, yuvApeDhImAM naitikatAnuM dhoraNa UMcuM laI javA mATenI zibiro AdinuM Ayojana bane che. saMyamanI tRtIya eTale chellI bhUmikAmAM nivRtta jIvananI mukhyatA thaI jAya che ane janakalyANanI pravRttionI gauNatA thaI jAya che, kAraNa ke ahIM vyaktigata adhyAtmavikAsanI carama sImAne siddha karavAnI hoya che. ahIM adhyayana, mauna, ekAMta vicAraNA, dhyAna, maMtrajApa, vairAgyabhAvanAonuM manana, sUkSma tattvonuM anuciMtana, lekhana ane parAbhaktinuM Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 sAdhaka-sAthI sevana mukhya banI jAya che. bAhya AcaraNamAM kaDaka zistano prakAra dRSTigocara thAya che. alpa AhAra, alpa vihAra, alpa nidrA, alpa ArAma, taddana sAdAI, ayAcaka vrata, kaThora tapasyAnA prasaMgo dvArA samatAbhAvanI kasoTImaya sAdhanA vagereno jIvanamAM udaya thatAM mahAvratonuM grahaNa ane saMyamanI carama sImA prati gamana thAya che ane thoDA vakhatamAM te puruSa sahajasamAdhi athatu viziSTa jIvanamukta dazAnI AtmAnaMdanI mastImAM mahAlato thaI jAya che. basa, A te ja puruSa che jene mUrtimAna mokSa, jaMgama tIrtha ke ramatA rAma tarIke bhavya mumukSuo oLakhI zake che ane temanI oLakhANa dvArA, samAgama dvArA, Azraya dvArA ane AjJApAlana dvArA pote paNa nijAnaMdanI sAdhanA ane AsvAdane pAmI jAya che. namaskAra ho te satparaSone ! vaMdana ho pharI pharI te nigraMtha munIzvarone ane AcAryone ! saMyamanI sAdhanAnAM jIvaMta dRSTAMto [1] saMvata 1954nI sAla. parama tattvajJa zrImad rAjacandra AtmasAdhanA arthe carotara pradezanA kAviThA gAmamAM nivAsa karIne rahyA hatA. munizrI mohanalAlajI : mana sthira rahetuM nathI, tene saMyamamAM levA zuM karavuM ? zrImad H eka paLa paNa nakAmo kALa kADhavo nahi. koI sAruM pustaka vairAgyAdinI vRddhi thAya tevuM vAMcavuM vicAravuM. e kAMI na hoya to prabhunA nAmanI mALA gaNavI. paNa jo manane navaruM melazo to kSaNavAramAM satyAnAza vALI de tevuM che, mATe tene savicArarUpa khorAka Apavo. jema Dhorane kaMI ne kaMI khAvAnuM joIe ja - khANano Topalo AgaLa mUkyo hoya to te khAdhA kare, tema mananuM paNa che. bIjA vikalpo baMdha karavA hoya to tene saddavicArarUpa khorAka Apavo. mana kahe tethI UlaTuM vartavuM, tene vaza thaI taNAI javuM nahi." [2] tapAlanamAM dRDhatA rAkhyA vinA koInI sAdhanA siddhi prApta thatI Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama 11 nathI. sevAmUrti zrI ravizaMkara mahArAjanA jIvananA A be prasaMgo saMyamanA pAlananI dRDhatA sUcave che : eka vAra sevAkAryo mATe teozrI rAdhanapura vistAramAM ghUmatA hatA. raNa bAjuno vistAra eTale unALAmAM garamI lagabhaga 120 DigrI paDe. mahArAjazrI pagamAM joDA paheratA nahotA ane rAdhanapura daseka mAIla dUra rahI gayuM hatuM. tarasa paNa puSkaLa lAgI hatI. rastAnI bAjumAM eka maMdira dekhAyuM. mahArAja pANI pIvA gayA. mahaMta mahArAjazrIne oLakhato hato tethI rAjI rAjI thaI teNe khAMDanuM pANI mahArAjazrIne ApyuM. moDhe mAMDatAM ja kogaLo karI mahArAje pANI kADhI nAkhyuM ane mahaMtane pUchayuM : "tame A pANImAM khAMDa nAkhI hatI ?" mahete hA kahI. mahArAje UbhA thaI cAlavA mAMDyuM paNa khAMDa na levAno niyama na toDyo te na ja toDyo. ekAda kalAka pachI rAdhanapura pahoMcyA tyAre pANI pIvAno yoga banyo. je divasomAM zrI ravizaMkara mahArAja vAhana nahotA vAparatA te samayanI A vAta che. eka vakhata temane temanA saMbaMdhIne tyAM ekAeka javuM paDe tevA saMjoga banyo. hAthamAM mAtra chatrIsa kalAkano samaya hato ane aMtara lagabhaga trIsa mAIlanuM hatuM. temaNe to savAre vahelA UThIne cAlavA mAMDyuM. savAra-sAMja thaIne eka ja divasamAM lagabhaga trIsa mAIlanI majala kApI nAkhI ! - vatapAlanamAM dRDha rahyA vinA saMyamamArganI kaThora sAdhanAmAM AgaLa vadhI zakAtuM nathI. mATe sAdhake lIdhelI pratijJAnuM nirvahana karavuM ja rahyuM. lagabhaga poNA baso varSa pahelAMnI vAta. jainAcArya zrI ratnacandrajI mahArAja bikAnera-jodhapuranI AjubAjunAM gAmomAM vihAra karatA hatA. paryuSaNanA parva nimitte AjubAjunAM aneka gAmomAMthI temanA satsaMga-darzanano lAbha levA bhAvika bhakto AvyA. A bhaktasamUhamAM strIonI saMkhyA khUba moTI hatI ane parva nimitte rItarivAja mujaba bahenoe avanavA zRMgAra karelA. eka bhaktajane mahArAjazrIne pUchayuM : "mahArAja ! ATalI badhI zRMgArasahitanI strIone joIne ApanuM citta DolAyamAna nahi thatuM hoya ?" mahArAjazrI bolyA : bhAI ! rakSAbaMdhanane divase aneka bahena Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 sAdhaka-sAthI beTIo tArI pAse Ave ane tArA hAthamAM rAkhaDI bAMdhe tyAre tane kevA bhAva thAya che ? zuM vikArI bhAva Upaje che ?" pelA bhAI kAMI bolyA nahi. mahArAjazrIe AgaLa kahyuM : "jevI rIte tame bahena-beTIone juo cho te ja dRSTie amAre duniyAnI samasta strIonuM avalokana thaI jAya che. vaLI satata zAstrAbhyAsa, kaThora cayaakhAna ane zarIranA saMskArano* abhAva, upavAsa-uNodarI-tapa vagere aneka kAraNothI cittavRttine vikArI thavAno avakAza raheto ja nathI. strIonuM rUpa vikAra UpajavAnuM niyAmaka kAraNa nathI, paraMtu cittamAM rahelI kAmAdinI duSTa vAsanAo ja manuSyane nIce pADe che. amAro tenA para satata pahero hoya che. pelA prazna pUchanAra bhAInA mananuM samAdhAna thayuM ane te mahArAjazrInA caraNomAM namI paDyo. * darpaNamAM jovuM, vALa vyavasthita karavA, telanI mAliza karavI vagerene zarIra-saMskAra kahe che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNapramoda potAthI adhika guNavAna puruSone joIne aMtaramAM viziSTa AnaMdabhAvanuM ane utsAhanuM UpajavuM te pramoda nAmano mahAna guNa che. A jagatamAM vividha kAryakSetronI aMdara aneka nararatno Upaje che, tethI pRthvIne bahuratnA vasuMdharA' kahevAmAM Ave che. koImAM jJAnanI, koImAM saMyamanI, koImAM bhaktinI, koImAM dhyAnanI, koImAM dAnanI, koImAM prajJAnI, koImAM sAhasanI, koImAM dhIrajanI, koImAM aDaga nirNayanI, koImAM sahanazIlatAnI, koImAM zistapAlananI, koImAM niyamitatAnI, koImAM sahaja vinodanI, koImAM prasannatAnI, koImAM aMtarmukhatAnI, koImAM paraNazaktinI, koImAM sayuktinI, koImAM bahuzratapaNAnI, koImAM viziSTa vidvattAnI, koImAM sApekSadRSTinI, koImAM vinayanI, koImAM saraLatAnI, koImAM samarpaNatAnI ke koImAM sevAdharmanI ema aneka prakAranI mahattA ke guNavizeSatA jovAmAM Ave che. AvA uttama guNonI prakarSatAne joIne jenuM mana nAcI UThe che ane phaLasvarUpe te te guNone potAnA jIvanamAM utAravA mATe je sunizcitapaNe mahAna udyamamAM lAgI jAya che te puruSane vize guNapramoda nAmano viziSTa guNa vikAsa pAme che. koI paNa sadgaNane prApta karavA mATe te guNane prathama oLakhavo joIe ane tene oLakhavA mATeno sarvottama upAya te guNa jenA jIvanamAM pragaTyo che tevA puruSano samAgama thAya ane sAdhaka nikhAlasa hRdayathI te guNanuM avalokana kare, tenA jIvananA dainika prasaMgomAM te kaI rIte vartI rahyA che tenI oLakhANa kare ane jo tenA cittamAM te guNa pratye sAcI ruci jAge to sAdhaka te puruSanA te guNane pragaTAvavAnI prakriyAmAM lAgI jAya che. jo ke mahAna guNone pragaTAvavA mATe dIrdhakALa sudhI samyaga-abhyAsarUpI puruSArtha karavo paDe che, paNa dRDha nizcaya, sAcI lagana, aMtaraMga ruci ane avirata udyamathI te guNa pragaTI zake che. sukRta anumodanAthI guNaprAgaTyanI prAthamika bhUmikAmAM ghaNo vega Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 sAdhaka-sAthI maLe che. prathama bhUmikAmAM je guNo pratye ApaNane AkarSaNa hotuM nathI, te samaya daramiyAna jo sukRta anumodanA vAraMvAra karavAmAM Ave to te guNa pratye ruci utpanna thAya che. ane ruci hoya to te ruci dRDha thaI vikAsa pAme che. jyAM dRDha guNaci Upaje tyAM pachI te guNano vikAsa thavAmAM samaya ane satsamAgamanI ja mukhya AvazyakatA rahe che. thoDA kALamAM to te guNa ApaNA jIvanamAM spaSTarUpe pragaTI jAya che. jyAre jyAre guNavAna puruSono bheTo thAya tyAre tyAre te te puruSonA guNAnuvAda karIne dareka rIte temanuM sanmAna karavuM joIe. teo dUra rahetA hoya to kAgaLa ke tAra dvArA teone protsAhita karavA joIe. tanathI temanI sevA karavI, uttama utsAhapreraka vacanothI suMdara yathAyogya stuti karI temane harSa Upaje tema karavuM, puraskAra ane sanmAna vaDe potAnA guNapramodane pratyakSapaNe pragaTa karavo ane temanA guNone potAnA jIvanamAM utAravA vaDe teonuM pAramArthika bahumAna karavuM. Ama sAdhake guNapramodanA kAryakramane vyavasthita ane vaijJAnika rIte apanAvavAno che ane pote navA navA guNone pragaTa ka2vAnI sAthe sAthe pUrve prApta karelA guNone yAda karI karIne punarjIvita karavAnA che. Ama karanAra sAdhaka pote ja aneka guNono bhaMDAra banIne mahAna saMta tarIke zobhe che. guNapramodanuM jIvaMta dRSTAMta lagabhaga nevuM varSa pahelAMnI vAta. i.sa. 1883mAM Arya-saMskRtinA eka mahAna jyotirdhara svAmI dayAnaMda sarasvatIno dehavilaya thayo hato, tethI temanA bhaktomAM temanuM eka suMdara jIvanacaritra AlekhAya te mATenA prayatno cAlI rahyA hatA. svAmIjInA eka bhakta temanA eka mahAna prazaMsaka ane aMtevAsI pAse gayA ane hAtha joDIne prArthanA karI : mahAtman ! ApanA jevo svAmIjInA siddhAMtono jANakAra, temano ananya upAsaka ke temanA jIvanaprasaMgo sAthe gADha paricaya dharAvanAra bIjo koI atyAre bhAratamAM nathI to Apa ja A jIvanacaritra lakhavAnuM kArya karo evI mArI namra araja che. te kArya karavAthI aneka jijJAsuonI vRtti svAmIjInA pAvana prasaMgothI punita thaI mahAna upakAranuM kArya thaze.' aMtevAsI bolyA : bhAI ! A kAryano AraMbha thaI cUkyo che ane yogya samaye te pUrNa paNa thaI jaze.' bhakta kahe : mahAtman ! ame sau ApanA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNapramoda 165 khUba AbhArI chIe. bIjAM badhAM kAma bAjumAM rAkhI jo Apa te kArya jaladIthI karo to amane saune khUba lAbha thAya." aMtevAsI bolyA : "bhAI ! mArA ane tArA dRSTikoNamAM lAkha gADAMno pharaka che. temanuM je caritra lakhAI rahyuM che te to sajIva che. temanA guNone mArI rageragamAM, pratyeka kAryamAM ane jIvanaprasaMgomAM utAravA dvArA huM temanuM caritra lakhI rahyo chuM. tene mATe khUba ja zrama, AtmajAgRti ane tyAganI jarUra che, tema ja lAMbA samayanI paNa jarUra che. mAtra kAgaLa upara temanA jIvanaprasaMgone lakhIne mane saMtoSa thAya tema nathI. A kALe temanA jIvanane anusarI temanuM kArya AgaLa dhapAvanAranI vadhAre jarUra che. mAtra temanA siddhAMtonuM totAraTaNa karanArA vAcALa puruSo dvArA temanA jIvananuM sAcuM smAraka kyAMthI thAya che? juo sAcA ziSyanI daSTi ! Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI bhA. 2 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AASAASA AtmajJAna tenI prApti mATe Avazyaka evuM tattvajJAna tenI upalabdhi arthe sahakArI evA vairAgya, viveka, vinaya, titikSA Adi guNo; tevA guNonI prApti mATenI prayogasiddha vidhi ane tenA phaLasvarUpe prApta thavA yogya Atmazuddhi, AtmasthiratA ane AtmasAkSAtkAra A sarvanI yathApadavI rajUAtano jemAM prayatna karavAmAM Avyo che te che... A graMtha. BARANORA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 vairAgya bhUmikA deha, saMsAra ane bhoga pratye Asakti ghaTe teTalo sAdhakanA jIvanamAM vairAgya pragaTyo kahevAya. saMsAra-paribhramaNano mukhya hetu rAga che ane jethI jeno jeTalo rAga ghaTayo hoya te teTalA pramANamAM saMsArathI mukta thaI zake. hA, e jarUrI che ke vairAgyanI sAthe sAthe satya tattvajJAnanI sAdhanA paNa hovI joIe ke jethI vairAgya paramArtha-prAptinuM kAraNa bane. vairAgyanA prakAro vairAgyanA aneka prakAromAM, vairAgya utpanna thavAnAM kAraNonI dRSTie duHkhagarbhita vairAgya ane jJAnagarbhita vairAgya mukhya che. duHkhagarbhita vairAgya : rojabarojanA jIvanamAM ghaNAkharA manuSyone aneka prakAranI hADamArI paDe che. koIkane zarIra-saMbaMdhI, koIkane dhana-saMbaMdhI, koIkane svajana-saMbaMdhI. koIkane kIrti-saMbaMdhI to koIkane samAja-saMbaMdhI duHkha hoya che. vaLI ghaNI vAra bahAra duHkhanuM kAraNa na hoya to paNa amuka mANasone niraMtara ciMtA ke satata bhaya manamAM rahyA ja kare che. Ama, koI ne koI kAraNosara ekAeka AvI paDelI vipattine lIdhe athavA na nivArI zakAya evA dIrdhakAlIna duHkhadAyI saMyogane lIdhe jyAre saMsAra uparathI prIti ghaTI jAya tyAre te manuSyane duHkhagarbhita vairAgya Upajyo che ema kahevAmAM Ave che. Avo vairAgya utpanna thayo hoya tevI dazAmAM jo koI satpuruSano yoga te manuSyane thaI jAya ane potAnA vairAgyane udyamapUrvaka jALavI rAkhIne tattvano abhyAsa kare to tene vivekapUrvakano vairAgya utpanna thAya ane te kharekhara AtmakalyANa saphaLatApUrvaka AgaLa vadhI zake. jJAnagarbhita vairAgya : jJAnapUrvakano vairAgya A jamAnAmAM durlabha che. ghaNuM karIne Avo vairAgya yuvAvasthAne AMgaNe UbhelA ke yuvAvasthAmAM pravezelA manuSyane prApta thaI zake che. AvA uttama prakAranA vairAgyanI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 sAdhaka-sAthI, utpattinAM mukhya kAraNo nIce mujaba hoI zake che? (1) pUrvabhavanA uttama saMskAro, jene lIdhe sahajapaNe saMsArI kAyAmAM udAsInatA rahyA kare. (2) uttama saMskArovALuM dharmapradhAna kuTuMba ane sAttvikatAne poSaka vAtAvaraNanI prApti thAya. (3) UMcA prakAranuM AdhyAtmika sAhitya vAMcavAno saMyoga banavAthI ane temAM ruci utpanna thavAthI. (4) adhyAtmavettA mahApuruSanA jIvanano pratyakSa samAgama thAya ane tenA pratye vinayabhakti pragaTe, jethI sahajapaNe bIjA sAttvika guNonI sAthe sAthe vairAgyano sAdhakanA jIvanamAM saMcAra thAya. AvA koI paNa prakArathI je mahAbhAgyavAna manuSyane vairAgya Upaje tene pachI AtmajJAnanI prApti dUra rahetI nathI, kAraNa ke AtmakalyANanAM banne mukhya kAraNonI vidyamAnatA hovAne lIdhe thoDA kALanA abhyAsathI ja te manuSya AtmajJAnanI bhUmikAne sara karI le che. A jamAnAmAM, koIka virala apavAdarUpa manuSyane bAda karatAM, Avo vairAgya, gurukuLa ke adhyAtmasaMsthA sAthe saMkaLAyela vidyArthI ke yuvAnanA jIvanamAM udbhavavAnI saMbhAvanA vizeSa che, kAraNa ke tenI utpattinuM uttama nimitta evA satsamAgamano yoga evA vAtAvaraNamAM mukhyapaNe banI zake che. vairAgyanI upayogitA adhyAtmajJAnanI prApti mATe vairAgya anivArya che, mATe ja kahyuM che ke - tyAga virAga na cittamAM thAya ne tene jJAna; aTake tyAga virAgamAM to bhUle nija bhAna. Ama vairAgyabhAva te samasta adhyAtmajIvananI mukhya dharI samAna che. vairAgyanI ATalI badhI agatya kema haze ema jo vicAra udbhavato hoya to tenA samAdhAna mATe nIce batAvelo koTho madadarUpa thaze. A koThAmAM sAmAnyapaNe vairAgyanI utpattinA kAraNathI mAMDIne yathAkrama TheTha paramapadanI prAptinI vividha zreNIonuM Alekhana karavAmAM AvyuM che, je mumukSu sAdhakone upayogI thavA yogya che : Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya duHkhaprasaMgano yoga | viSayabhoganI kSaNabhaMguratA ane asArthakatAnuM yathArtha bhAna | vairAgyabhAvanI utpatti | yamaniyamAdinuM pAlana ane satsaMga-sadguruno Azraya | tattvajJAnanAM zAstronA vAcana-vicAramAM preraNA | vairAgyanI dRDhatA, cittanI nirmaLatA, mohano upazama ane vicArabaLanI vRddhi | tattvavicArano sudRDha abhyAsa | cittasthiratA ane AtmAnubhava | AtmasAkSAtkAra | kramazaH paramapadaprApti 171 vairAgyabhAvanI sAdhanA jo ApaNe kharekhara AtmakalyANane icchIe chIe to vairAgyabhAvane sarva prakAre dRDha karavo ApaNA mATe Avazyaka che. A vairAgyabhAvanI utpatti, saMrakSaNa ane saMvardhana thAya te mATe nIcenI bAbatone jIvanamAM vaNI levI ghaTe : (1) satsaMga-ArAdhana * niyamitapaNe dainika, aThavADika, mAsika ke vArSika kakSAe akhaMDa niSThAthI satsaMganI ArAdhanA karavI joIe. vyaktigata saMjogo pramANe te sAdhanA sadgurunA sAnnidhyamAM ho, jJAnInI samIpamAM ho ke satsaMgI-mumukSuonA saMgamAM ho. (2) satzAstrono niyamita abhyAsa : AvAM zAstromAM mukhyapaNe saMsArabhogonI kSaNabhaMguratA ane tattvajJAna tathA sadAcAranI uttamatAnuM Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAka-sAthI varNana hoya che. AvAM zAstronuM vAcana, manana, smaraNa, lekhana, pArAyaNa, prakAzana, anuvAda, bahumAnapUjA vagere vAraMvAra kartavya che. (3) niyamita bhakti-kartavya : prabhunA ane saMtonA guNonuM, cAritranuM, mAhAtmyanuM zravaNa-kIrtana-raTaNa-smaraNa-pUjana-arcana vagere vividha prakAre bhaktimArganI ArAdhanA karavAthI komaLatA, vinaya, guNagrAhakatA, ullAsa, prasannatA Adi guNono ApaNA jIvanamAM prAdurbhAva thAya che. (4) vairAgya vadhAranArI bhAvanAonuM ciMtana H vairAgyane dRDha karanArI aneka bhAvanAo jJAnI puruSoe kahI che. temAMnI mukhya nIce pramANe che H (1) saMsAranI anityatA darzAvanAra anityabhAvanA. (2) saMsAranuM azaraNapaNuM darzAvanAra azaraNabhAvanA. (3) saMsAra-paribhramaNanuM ciMtavana karI tethI pAra UtaravA mATenI bhAvanA te saMsArabhAvanA. 172 (4) AtmA ekalo ja janmyo, ekalo ja maraze ane ekalo ja karelAM karmanuM phaLa bhogavaze ema anuciMtana te ekatva bhAvanA. (5) saMsAramAM koI koInuM kharekhara nathI ema ciMtavavuM te anyatvabhAvanA. (6) zarIra apavitra che, roga-maLa-mUtra-rakta-mAMsAdithI bhareluM che ema ciMtavavuM te azucibhAvanA. (7) rAga, dveSa, ajJAna vagere bhAvo karavAthI AtmAmAM navAM karmonuM AvavuM thAya che ema ciMtavavuM te AsravabhAvanA. (8) jJAna-dhyAnamAM pravartavAthI navAM karmo AtmAmAM AvatAM aTakI jAya che evuM ciMtavana te saMvarabhAvanA. (9) sAcuM tapa AdaravAthI jUnAM karmo AtmAthI chUTAM paDI jAya che ema ciMtavavuM te nirjarAbhAvanA. (10) Urdhvaloka, madhyaloka ane adholokanA svarUpanuM ciMtavana te lokasvarUpabhAvanA. (11) saMsAramAM paribhramaNa karatA evA AtmAne sAcuM jJAna, sAco saMyama prApta thavAM ati ati durlabha che ema ciMtavavuM te bodhidurlabhabhAvanA. (12) sadgharmanA upadezaka ane zuddha zAstronI prApti thavI parama durlabha che ema ciMtavavuM te dharmadurlabhabhAvanA. A prakAre vairAgyabhAvanI sAdhanA karavA mATe svArthanI vAto ane Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya 173 svArthanAM kAryothI pAchA vaLavuM Avazyaka che. A mATe nokarI-dhaMdhAmAM, khAvA-pIvAmAM, gappAM mAravAmAM, reDiyo-TelivijhanamAM, chApAM navalikA-DiTekiTava-zRMgArAdika bhAvone poSavAvALA sAhitya-vAcanamAM, UMgha-ALasamAM, nATaka-sinemA-kalabamAM vItI jatA samayamAMthI amuka cokkasa samaya, phAjala pADavo joIe. Ama karavAno mahAna puruSArtha sAdhake karye ja chUTako che. vairAgyano mahimA (1) maMda viSaya ne saraLatA saha AjJA suvicAra; karaNA komaLatAdi guNa prathama bhUmikA ghAra. (2) jyAM vairAgya ane upazama baLavAna che tyAM viveka baLavAnapaNe hoya che. vairAgya-upazama baLavAna na hoya tyAM viveka baLavAna hoya nahi athavA yathAvat viveka hoya nahi. (3) pUrve mohavaza thaIne meM A badhAya jaDa padArthone bhogavIne eThanI jema pheMkI dIdhA che. jJAnane prApta thayelo evo huM have te padArthone kema grahaNa karuM ? (4) jo dehadRSTi hoya to ja A jagata ramya ane vizvAsa karavA yogya lAge; AtmadRSTivAna puruSane ahIM zuM ramya che ? zuM vizvAsa karavA yogya che ? (5) viSayane lagI prItaDI, taba hari aMtara nAhiM; jaba hari aMtarameM base, prIti viSayase nAhiM. (6) jagatanAM badhAMya sAmAnya prANIone nIcenI bAbatomAM kAyama atRpti ja rahyA kare che ? dhanalAlasA, jIvanalAlasA, strIlAlasA ane AhAralAlasA. (7) yauvana, AyuSya, citta, chAyA, dhana ane svAmIpaNuM A cha vastuone asthira jANIne dharmanI ArAdhanAmAM lAgI javuM joIe. (8) kAmapIDita manuSyo jaDa ane cetanano bheda karI zakatA nathI. (9) asaMyamI ane viSayAMdha yuvaka potAnA zarIrane kSINa karI ghaDapaNane havAle karI de che. (10) je vAsanAnA sAmrAjyamAM lipta che te duHkhanA sAmrAjayamAM mRtyune zaraNa thaze. (11) jeNe viSaya-AzArUpI pizAcane dRDha vairAgyarUpI talavArathI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 sAdhaka-sAthI mAryo che te saMsArasamudrane nirvighnapaNe tarI jAya che. (12) vairAgyanuM phaLa bodha che, bodhanuM phaLa upazama che ane upazamanuM phaLa potAnA AtmAnA AnaMdanA anubhavathI UpajatI zAMti che. (13) UMca-nIca avatArameM; viSaya koTi vidha kinDa, kahe prItama vairAgyaviNa rahA dInakA dIna. sukha nahi saMsAramAM; rAjA, prajA ne reka, kahe prItama vairAgyaviNa, nara nahi hoya niHzaMka. (14) sarva prakAranA bhayane rahevAnA sthAnarUpa A saMsArane vize mAtra eka vairAgya ja abhaya che. (15) viSayatyAga vairAgya che; samatA kahiye jJAna, sukhadAI sau jIvane evI ja bhakti pramANa. vairAgyanAM jIvaMta dRSTAMto [1] lagabhaga sittera varSa pahelAMnI A vAta. aMgrejonA rAjyamAM keLavaNI khAtAmAM eka bhAI zikSaka tarIke muMbaI mukAme nokarI karatA hatA. badalInA niyamo mujaba pAlanapura rAjyanA DIsA mukAme temanI badalI thaI. te pradezanI taddana sUkI AbohavA temane mAphaka na AvI. dhIme dhIme temanI tabiyata vadhAre bagaDI. temaNe te vakhatanA rAjyanA moTA aMgreja DaoNkTarane tabiyata batAvI. anya upacAra sAthe jo teo livarano sUpa le to ja temanI tabiyata sudhare evI salAha DaoNkTare ApI. "sAheba, mArA dayAdharmane choDIne huM tema karavA taiyAra nathI. jo roga maTavo hoya to maTe ane na maTe to bhale zarIra paDI jAya." sAheba khijAIne bolyA : mArA kahyA mujaba na va to huM sAravAra nahi karuM. . zikSaka : sAheba, jevI ApanI marajI, paNa mArA roganuM sarTiphikeTa to Apazo ne ? DaoNkTara H mArI sAravAra na karo to mAruM sarTiphikeTa paNa nahi maLe. zikSakane to sarTiphikeTa vinA nokarI choDavAno vAro Avyo paNa A dRDhanizcayI zikSake te paNa svIkArI lIdhuM. bhAgyavazAt temanI tabiyata dhIme dhIme sudharI gaI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya AgaLa upara A zikSake niHsvArtha samAjasevA dvArA khUba lokacAhanA prApta karI ane lIMbaDI rAjyanA eDaminisTreTara tarIkenI padavI prApta karI aneka lokonAM duHkho dUra karyAM. dharmarakSA mATe zarIrane ane nokarIne paNa gauNa gaNanAra A mahAnubhAvanuM nAma hatuM karasanadAsa mULajIbhAI. 175 [2] madhyayuganA mahAna saMta tarIke ane suprasiddha 'rAmacaritamAnasa' (tulasIkRta hiMdI rAmAyaNa)nA kartA tarIke mahAtmA tulasIdAsajI samasta bhAratamAM jANItA che. teone yuvAvasthAmAM potAnI patnI pratye atyaMta moha hato. eka vakhata te koI kAraNasara potAnA piyara gaI hatI. tulasIdAsa atyaMta mohAdhIna dazAmAM tene maLavA gayA ane rAtre potAnA sAsare pahoMcyA. jyAre temanAM patnIe joyuM ke AvanAra mANasa to tulasIdAsajI (potAnA pati ja) che tyAre tene khUba kSobha thayo ane te AvezamAM ja teNIe nIcenuM prasiddha pada temane ThapakArUpe kahyuM : asthi caramamaya deha mama, tAmeM aisI prIta, hotI jo zrIrAmameM, to nahi hota bhavabhIta. arthAt hADakAM ane cAmaDIvALA mArA A zarIramAM tamane jevI prIti che tevI jo bhagavAna rAmamAM hota to tamane saMsArano jarA paNa bhaya raheta nahi. pUrvabhavanA saMskArI -A mahAna yuvaka para jANe vajrapAta thayo. tenA susaMskAro jAgI gayA ane A vacano tenA hRdayanI ArapAra nIkaLI gayAM. kSaNabharamAM ja teNe ati duSkara evuM virAgI jIvana jIvavAno nirNaya laI lIdho ane satata abhyAsa, jJAna-ArAdhanA, saMyamamaya jIvana ane dhyeyaniSThAnI kaThora sAdhanAthI A kAmAMdha yuvaka eka mahAna sAhityakAra ane amara rAmabhakta banI gayo. vairAgyano kevo mahimA ! ra Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 satzAstronA upakAra bhUmikA zAstA puruSanAM eTale ke prabuddha puruSanAM vacanonA saMgrahane zAstra kahevAmAM Ave che. jemAM niSpakSabhAvathI, pratyakSa-parokSa pramANane bAdhA karyA vagara, jagatanA jIvonuM kalyANa thAya te AzayathI sadbodhanuM avataraNa karyuM hoya tevA sva-para-upakArI vacanasaMgrahane satzAstra kahevAmAM Ave che. zAstronuM sAmAnya svarUpa je zAstro vAMcavAthI, vicAravAthI ane anusaravAthI sAdhakane zAMta bhAvanI prApti thAya ane viSamasvarUpa evA saMsArabhAvo pratye udAsInatA pragaTe tathA satyArtha tattvonuM parijJAna ane zraddhA Upaje te zAstro vize bahumAna lAvI vAraMvAra tevAM zAstrono paricaya karavo Avazyaka che puruSa-pramANa, vacana-pramANa' e nyAyoktine anusarIne ApaNe tevA puruSanAM vacano vAMcavAM vicAravAM joIe ke jeoe pote ja rAgadveSarahita avasthA prApta karI hovAthI ane paramajJAnanI prApti karI hovAthI rAgAdivaza ke ajJAnavaza zAstraracanA na karI hoya. jeTalA pramANamAM je puruSa rAgarahita che teTalA pramANamAM tenuM vacana vizeSa-vizeSapaNe pramANabhUtatAne prApta thayeluM kahevAya. zAstronuM vizeSa svarUpa sAdhakane samAdhisukha iSTa che, te samAdhinI prApti AtmajJAnathI thAya che, te AtmajJAna pAmavA padArthano aviruddha bodha jarUrI che ane aviruddha bodha thavA mATe pUrvApara virodharahita evI aneka dRSTikoNavALI jJAnapaddhati svIkAravI paDe che. AthI ema jANavuM ke jyAM sudhI sApekSavRSTithI AtmAdi padArthonuM parizAna na karavAmAM Ave tyAM sudhI yathArtha jJAnanI prApti thatI nathI; tethI sAdhake paNa zAstrAdhyapanamAM sApekSadRSTi rAkhI jyAM jyAM je je bodhanI prApti thAya, tyAM tyAM te bodhane te te dRSTikoNathI grahaNa karavo, paNa ekAMtapakSa grahaNa karI haThAgrahI thavuM nahi. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanzAstronA upakAra 177 udAra ane sApekSadRSTisahita jyAre sAdhaka guNagrAhaka thaIne AtmAnI zuddhi arthe zAstrone seve che tyAre tene satya vivekanI prApti thavAthI avazya AtmasamAdhi siddha thAya che. sanzAstronI sAdhanA itara vAcana ane AdhyAtmika vAcanamAM AkAza-pAtALano phera che. pahelAnuM dhyeya laukika-upAdhinI prApti ke manoraMjana ke kALanirgamana (Pastime) che, jyAre AdhyAtmika vAcananuM dhyeya upazama-vairAgyanI vRddhi ane padArthano yogya nirNaya karI Atmazuddhi prApta karavAno che. ghaNA prakAranA svAdhyAdino parizrama dIrghakALa sudhI karyA chatAM jo A phaLanI prApti na thAya to sAdhake satvazAstronI sAcI sAdhanA karI che ema na gaNI zakAya. sanzAstrono upakAra sAdhaka upara amApa che. je je tattva buddhigamya che, tarka vaDe samajI zakAya che, anumAna vaDe pramANita thaI zake che ane abhyAsa vaDe siddha thaI zake che, te te tattvo batAvIne to sanzAstro ApaNA upara upakAra kare ja che, paraMtu dUrakALavatI evA rAma-rAvaNAdi padArtho dUrakSetravartI evA meru parvata, svarga ke narakAdi padArtho ane atisUkSma evA ekendriya jIvo vagerenuM digdarzana karAvI sattAstro ApaNane je trIjuM netra pUruM pADe che teno upakAra ApaNe zuM kharekhara vALI zakIe ema chIe? pUrve thayelA aneka kakSAnA viziSTa mahAjJAnIo ane samasta vizvanA samasta padArthone sahajapaNe jANanAra evA sarvajJa paramAtmAnA bodhano ja e prabhAva che ke ApaNane ApaNA sAcA svarUpanuM, mokSamArganuM ane parokSa evA sUkSma padArthonuM paNa jJAna Aje prApta thayuM che. vartamAna sAdhaka vargamAM sanzAstronI sAdhanA pratye eka prakAranI bedarakArI ane upekSAvRtti dekhAya che. aviveka ane pramAdathI utpanna thayelI sAdhakonI A aruci ApaNI mahAna avanatinuM sUcana kare che. A avanati nivAravA mATe niyamitapaNe ane niyamapUrvaka zAMta citte sAstronuM zravaNa, vAcana, manana, lekhana, smaraNa, anuprekSaNa ane anusaraNa mAtra rAhakArI ane upakArI ja nahi, paNa Avazyaka ane anivArya jANIe chIe, ane te mATe game tevo bhoga ApIne paNa puruSArtha karavo yogya che. tema na karavA mATe koI paNa sAdhake koI paNa bahAnuM batAvavuM te azreyaskara ane AtmaghAtaka che ema nizcayathI jANo. sAMpradAyikatAne AdhIna thaI javAthI anya viziSTa mahApuruSonA graMtho na Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 sAdhaka-sAthI vAMcavA saMbaMdhIno Agraha choDIne jemAMthI AtmakalyANanI prApti ane jIvana-sudhAraNAnI preraNA maLe tevA yogya ane ziSTa graMtho vAMcavA saMbaMdhIno saMkoca choDI devA yogya che. eka khAsa vAta A kakSAe sarva sAdhakoe yAda rAkhavAnI che te e ke jevI rIte parIkSAmAM sittera TakA guNa meLavyA vagara meDikala kaoNlejamAM dAkhala thaI zakAtuM nathI, pAMca varSanA adhyApananA anubhava vinA prophesara banI zakAtuM nathI, tema uttama evA jJAna dhyAna-tapa ane saMyamano mArga batAvanAra adhyAtmazAstro paNa supAtratA vinA kharekhara upakArI thaI zakatAM nathI. te sanzAstrothI lAbhAnvita thavuM hoya to sAdhakanA jIvanamAM zAMtapaNuM, vairAgya, mumukSutA, titikSA, madhyasthatA, satyaniSThA, saraLatA Adi guNo joIze. vartamAnamAM amuka manuSyo zAstrapAThI to thayelA jovAmAM Ave che, paraMtu yathAyogya pAtratA ane gurugama (sadguru dvArA prApta thavA yogya viziSTa jJAnadRSTi) vinA temanA popaTiyA jJAnano temanA jIvana sAthe jANe kAMI ja tAlamela (saMbaMdha) hoto nathI ane tethI temanuM te jJAna (!) temane paramArtha mArgathI khUba khUba dUra ja rAkhe che. AthI ja mahAjJAnIoe kahyuM che : " AtmAdi astitvanAM jeha nirUpaka zAstra, pratyakSa saddaguru yoga nahi tyAM AdhAra supAtra. jina pravacana durgamyatA thAke ati matimAna, avalaMbana zrI sadguru sukhada ane sukhakhANa. upara kahelA A zuSkajJAnI thaI javAnA mahAna doSathI bacavA mATe satsaMga ane aMtara-nirIkSaNa uparAMta vizALa dRSTithI zAstrAvalokana karavAmAM Ave to paNa te mahAna upakArI thaze. prAthamika bhUmikAmAM rahelA sAdhake saMsAranuM asArapaNuM jemAM varNavyuM hoya tevA pUrve thayelA tIrthaMkara-AcArya munIzvara-saMtonA pavitra jIvanaprasaMgonuM varNana jemAM karyuM hoya tevA tathA jemAM kamasiddhAMtAdinuM sAmAnya svarUpa batAvyuM hoya ane AcAra saMbaMdhI spaSTa vivaraNa karyuM hoya tevAM zAstro paNa vAMcavAM yogya che. ekalA AdhyAtmika graMthonA vAcanathI sAcI mumukSatA vikAsa pAmI zakatI nathI. jIvanamAM zuSkatA AvI jAya che, ati vAcALapaNuM ane unmattatA tathA ahaMkArAdi mahAdoSo utpanna thayA che ane jIvanaprasaMgomAM pratyakSapaNe chIcharApaNuM dRSTigocara thAya che, kAraNa ke tevAM mahAna gaMbhIra zAstrone Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAstronA upakAra 179 pacAvavA mATe je yogyatA joIe te navvANuM TakA vartamAna sAdhakomAM hotI nathI. A vArtA mahAna upakArI hovAthI te sahajapaNe sUcita karI che te Asannabhavya jIvone pramoda ane preraNA pamADI upakAraka thAo ! (1) satsaMga, sAstra ane sadAcAramAM dRDha nivAsa AtmadazA pragaTa thavAnAM prabaLa avalaMbana che. (2) aneka saMzayone chedanAra, parokSa padArthone darzAvanAra ane saunAM netra (samAna) zAstra che. jene te (zAstrarUpI netra) nathI te aMdha ja che. (3) zAstra pAparUpI roganuM auSadha che, zAstra puNya upArjana thavAnuM kAraNa che, zAstra sarvane jaNAvanAra uttama cakSu che, zAstra sarva hatuone siddha karanAra sAdhana che, mATe dharmI jIve zAstramAM niraMtara prayatna karavo zreyaskara che. moharUpI aMdhakAravALA A lokamAM zAstrarUpI prakAza ja pathapradarzaka che. (4) zramaNya jyAM aikAgya ne aikAgya vastunizcaye, nizcaya bane Agama thakI Agama pravartana mukhya che. (5) zAstromAM apAyela bodhamAM manISIonAM ciMtana, anubhava, parIkSaNa ane nicoDanAM tattvo samAyelAM hoya che. temAMthI ApaNane jIvanayAtrAmAM skUti, protsAhana ane mAnasika baLa prApta thAya che. jIvananI aMdhakArapUrNa kSaNomAM prakAza kiraNo tarIke kAma karavAnuM saubhAgya AvA uttama bodhane ja prApta thayeluM che. (6) zAstro vaDe pratyakSa AdithI jANato je arthane, tasu moha pAme nAza nizcaya, zAstra samadhyayanIya che. (7) munirAja AgamacakSu ne sau bhUta indriyacakSu che, che deva avadhi cakSu ne sarvatra cakSu siddha che. (8) pratyakSa satparaSono samAgama kavacit kavacit jIvane prApta thAya che. tevA yoganA abhAve sadbhutano paricaya avazya karIne karavA yogya che. zAMta rasanuM jemAM mukhyapaNuM che, zAMtarasanA hetue jeno samasta upadeza che, sarve rasa zAMta rasagarbhita jemAM varNavyA che evAM zAstrono paricaya te satkRtano paricaya che. (9) satkRtano paricaya jIve avazya karIne kartavya che. maLa, vikSepa ane pramAda temAM vAraMvAra aMtarAya kare che, kema ke dIrghakALathI paricita che, paNa jo nizcaya karI tene aparicita karavAnI pravRtti karavAmAM Ave to tema thaI zake che. mukhya aMtarAya hoya to te jIvano anizcaya che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 sAdhaka-sAthI (10) sanzAstronA svAdhyAye zubhadhyAna vize mana rAkho, pramAda, pAtaka to jhaTa chUTe, upazama-amIrasa cAkho. ahoho ! parama zrata-upakAra ! bhavine zrata parama AdhAra. sazAstranA upakAranAM jIvaMta dRSTAMto saurASTramAM AvelA sonagaDhanA jaina svAdhyAya maMdira TrasTanA praNetA adhiSThAtA pU. zrI kAnajI svAmInA jIvananI A vAta che. mULa teoe zrI sthAnakavAsI saMpradAyamAM dIkSA lIdhI hatI. vi.saM. 1978mAM teone AcArya zrI kuMdakuMdaviracita 'samayasAra graMtha prApta thayo. tenA vAcanathI teone zuddha AtmAnuM svarUpa jANIne khUba ullAsa Avyo ane teo samayasAra graMthanA adhikArI vidvAna tathA adhyAtmapremI banyA. Ama satyAstranI prApti thavAthI temanA jIvanamAM eka mahAna parivartana AvyuM. ane teozrInA prabhAvathI aneka uttama adhyAtmagraMthonuM gujarAtImAM bhASAMtara thayuM. [2] lagabhaga aDhAra varSa pahelAMnI vAta. muMbaImAM lAkho rUpiyAnI vArSika AvakavALA eka vepArIne temanA eka mitre eka pustaka vAMcavA mATe ApyuM H A vepArIe prathama tenuM sAmAnya avalokana karyuM. paNa jema jema AgaLa vAMcatA gayA tema tema jANe ke temanA hRdayane te vedhaka vacano yaza gayAM. pote saMgItanA khUba zokhIna hatA ane aneka prakAranA sAgaraMgamAM DUbelA hatA. thoDA ja vakhatamAM A pustakanA vAcananI asarathI teoe badhI pravRtti saMkelI devalAlI (nAsika roDa pAse, mahArASTra)mAM eka suMdara Azrama banAvI, bahmacaryavrata grahaNa karI, bhaktimaya sAduM jIvana aMgIkAra karyuM. A vepArI te bIjA koI nahi paNa zrImad rAjacandra Azrama, devalAlInA mukhya TrasTI AtmArthI zrI jayasiMgabhAI, ane A pustaka te gujarAtI bhASAnA apUrva adhyAtmajJAnakoza-svarUpa "zrImad rAjacandra' A graMthamAM bharelI addabhuta anubhavavANInA jAdue "raMgIna' jayasiMgabhAIne saMgIna' sAdhanAmArga tarapha vALI dIdhA. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamitatA je samaye je kArya karavAnuM che te samaye kArya avazyapaNe karavAnI nItimAM je pAraMgata thayo che te puruSa niyamita kahevAya che ane tenI te niSThA, nItine niyamitatA kahevAya che. vyavahArajIvanamAM niyamitatA niyamitatAno guNa jeTalo paramArthanI sAdhanAmAM upayogI che teTalo ja vyavahArajIvananI saphaLatAmAM paNa upayogI che. gharamAM, nizALamAM, kaoNlejamAM, haoNspiTalamAM, dukAnamAM, milamAM, kArakhAnAmAM, nokarImAM, korTamAM ke bIje game te sthaLe je niyamitapaNe varte che te potAnuM kAma samayasara ane zAMtithI karI zake che, jIvanamAM saphaLatA prApta karI zake che, saunA dhanyavAdane pAtra Thare che ane uttarottara pragati sAdhI potAnA viSayamAM agresara ane niSNAta banI jAya che. A kAraNathI ja ApaNe joIe chIe ke je dukAnadAra niyamita dukAna ughADe che, je DaoNkTara samayasara davAkhAne hAjara hoya che, je selsamena epoinTamenTano samaya sAcave che, je kArIgara samayasara kAma pUruM karI Ape che, je zikSaka ke prophesara samayasara potAnA kAme pahoMcI jAya che, je vidyArthI niyamita abhyAsa kare che ane je goramahArAja samayasara lagnavidhi patAvI Ape che teo ghaNuM karIne lokapriya bane che ane potAnA kAryakSetramAM saphaLatA meLave che. paramArthamArgamAM niyamitatA paramArthamArgamAM to niyamitatAnI ATalI hade AvazyakatA che ke tenuM pratibiMba nIcenI prasiddha aMgrejI kahevatamAM paNa paDyuM che - jyAM niyamitatAnuM sarvocca pAlana karanAra mATe kahevAya che : 'He is religiously regular.' have vicArIe ke adhyAtmasAdhanAmAM niyamitatAnI ATalI badhI AvazyakatA kema batAvavAmAM AvI che. prathama to sAdhanAmAM anAdikALanA paDelA kusaMskAro ane kuTevone susaMskAro ane sAcI TevonA puTa ApavA vaDe Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 DhIlA karI nAkhavAnA che. Ama, jo kusaMskAro ane kuTevonA baLano parAjya karavo hoya to svAbhAvikapaNe ja niyamita rIte tenAthI viruddha bhAvonuM (susaMskAronI sAdhanAnuM) ThIka ThIka kALa sudhI sevana karavuM joIe. vaLI vizeSa ema che ke AtmasAdhanAnI saphaLatA AtmAnubhavathI che, tenI prApti manojayathI che ane tenI prApti samasta jIvananI prakriyAone eka sunizcita DhAMcAmAM DhALavArUpa niyamitatAthI che. jo manane jItavuM hoya to niyamitatApUrvaka pADelI sArI TevomAM niSThAvAna thavuM paDaze. TUMkamAM, sAdhanAnI carama sImA je samAdhi, tenI prApti arthenI be sauthI agatyanI bAbato je sadbodha ane AtmasthiratA te banne mATe niyamitatA Avazyaka che, paraMtu temAM paNa AtmasthiratAno to AdhArastaMbha ja niyamitatA che ema ApaNe upara joyuM. A uparathI sAdhake niyamitatAne keTalI agatya potAnA jIvanamAM ApavI joIe te saheje samajI zakAya che. jJAnIo kahe che H niyamathI kareluM kAma tvarAthI thAya che, dhArelI siddhi Ape che, AnaMdanA kAraNarUpa thaI paDe che. mATe pATha, stavana, dhyAna, svAdhyAya tathA gurubhakti yathAsamaye karavAM joIe.' niyamitatAnI sAdhanA A pramANe kusaMskAronA parAjaya arthe ane dhyAnamAM sthiratAnI prApti karavA mATe niyamita AhAravihAra, niyamita nidrA, niyamita satsaMga, niyamita zAstrAdhyayana, niyamita prabhubhakti, niyamita smaraNa-manana, niyamita Asana, niyamita vAcA ityAdino abhyAsa karIzuM tyAre ja dhyAna daramiyAna mana niyamita thaze ane uttama dhyAnanI prApti thatAM AtmazAMti, prasannatA ane AtmasamAdhinI prApti thaze. sAdhaka-sAthI niyamitatAnI siddhi mATe traNa upayogI bAbato anubhavI puruSoe ApaNane batAvI che : prathama to niyamitatAnI mahAna agatya jIvanamAM svIkArIne tene prApta karavAno atyaMta dRDha nirNaya karavo joIe. bIjuM, A nirNayane sAkAra karavA mATe abhyAsanI prAraMbhika ane madhyama bhUmikAomAM koI susaMcAlita Azrama, paramArthasaMsthA ke gurukuLamAM rahevuM joIe. AvI saMsthAomAM sAdhanAno samaya niyata karelo hoya che ane te mATe ghaNuMkharuM ghaMTa vagADI saune jAgrata karavAmAM Ave che. savAre, bapore, sAMje ane rAtre samaye niyamitapaNe satsaMga-bhakti-pravacana-dhyAna vageremAM javAthI eka ema badhAya Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamitatA 183 jAtanI Teva paDI jAya che ane jo AtmajAgRti haze to te Teva ghera AvyA pachI paNa cAlu rAkhavAmAM Avaze. ane AvA abhyAsa pachI chelle, niyamanuM grahaNa eTale vrata levuM te paNa niyamitatAne dRDha karavA mATe atyaMta jarUrI che. vratagrahaNano evo mahimA che ke jyAre jyAre viruddha prakAranuM kArya karavAno avasara Ubho thaze tyAre turata ja vratarUpI vADa ApaNuM tenAthI rakSaNa karaze ane Ama niyamitatAne dhIme dhIme ApaNA jIvanano eka sahaja svabhAva banAvI deze. A kAraNathI ja ApaNA pUrvAcAryo ane saMta-mahAtmAoe vratanuM adhika mahattva AtmasAdhanAmAM svIkAryuM che. chelle niyamitatAnI sAdhanA bAbata ghaNA mumukSuo taraphathI phariyAda karavAmAM Ave che ke niyamita jIvana jIvavuM temane mATe bahu ja kaThina che. have jo kharekhara vicArIe to sAdhanAmAM jema jema AgaLa vadhIe tema tema vadhAre ne vadhAre kudaratI - svAbhAvika banatA javAnuM che, kudaratanA nyAyamAM niyamitatA dRSTigocara thAya che. sUrya savAre ja Uge che ane sAMje ja Athame che. caMdra sAMje ja Uge che ane savAre adRzya thAya che. ziyALo, unALo ane comAsuM potapotAnA mahinAomAM ja Ave che. phaLa-phUla-zAkabhAjI vagere paNa niyamita samaye ja Ave che ane sAgaramAM bharatI-oTanI vyavasthA paNa niyamita jovAmAM Ave che. Ama, prakRtinA khoLe to padArtho niyamitatA dhAraNa karI rahelA dekhAya che, to pachI je sAdhaka pote kudarata tarapha jaI rahyo che, tenAmAM aniyamitatA kema zobhe ? jo ke gRhasthAzramamAM keTalIka vastuo ane banAvo ApaNA niyamananI bahAra hoya che eTale ekAeka koI mahemAnonuM AvI javuM, koIne akasmAta, roga ke maraNano yoga thaI javo e ityAdi prakArone bAda karatAM niyamitatAnuM sevana prAthamika bhUmikA pachI sahaja, saraLa ane svabhAvarUpa banI jAya che - banI javuM joIe. uttama phaLa denArI AvI niyamitatAne, cAlo ApaNe paNa niyamita rIte ArAdhI svabhAvarUpa karI daIe. niyamitatAnAM jIvaMta dRSTAMto - sAdhanAmAM niyamitatAnI bAbatamAM zrI rAmakRSNa paramahaMsa potAnA guru zrI totApurIjInuM dRSTAMta bhaktone vAraMvAra kahetA. totApurIjI ugra tapasvI hatA ane ucca dazAne pAmelA mahAtmA hatA. pittaLano loTo, Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 sAdhaka-sAthI cIpiyo ane ekAda cAdara ke Asana sivAya teo potAnI pAse kAMI paNa parigraha rAkhatA nahi. Ama chatAM teo khUba ja niyamitapaNe dhyAnamAM besI jatA. eka divasa zrI rAmakRSNa pUchayuM : "Apane to brahmajJAna thaI gayuM che to pachI have zA mATe niyamitapaNe dhyAnamAM besavAno Agraha rAkho cho ?" teoe potAnA pittaLanA loTA tarapha AMgaLI cIMdhIne kahyuM : "jo A sAme loTo che te kevo cakacakATa kare che ! paraMtu te loTAne be-traNa divasa na mAMjIe to te kevo nisteja thaI jAya che ? manuSyanA mananuM paNa evuM ja che. AtmajJAna thavA chatAM paNa sAdhake khUba sAvadhAnIpUrvaka niyamita dhyAna-bhajanAdi sAdhanomAM lAgelA rahevAnI Teva pADavI joIe. jethI sarva prakAranA kusaMskArono nAza thAya ane sahajasamAdhinI dazA pragaTe.' [] je samaye amerikana prajAsattAkanA pramukha jaoNrja voziMgTana hatA te samayanI A vAta che. teone eka aMgata maMtrI hato. tene ophisamAM pahoMcatAM lAgalagATa be divasa moDuM thayuM tethI vaoNziMgTane tene pUchayuM : "bhAI ! tamAre ophisa AvavAne kema moDuM thAya che " teNe javAba Apyo : "sAheba, mArI ghaDiyALa dhImI paDI jAya che." A vAta thayA pachInA divase paNa jyAre te maMtrIne AvavAmAM moDuM thayuM tyAre vaoNziMgTane kahI dIdhuM : "juo bhAI ! tame moDA Avo te mane posAya nahi; kAM to tame tamAruM ghaDiyALa badalo, nahitara mAre mAro maMtrI badalyA sivAya cAlaze nahi !" [3] A jamAnAnA bhAratanA mahAna rAjapuruSomAM saradAra vallabhabhAI paTelanuM nAma khUba ja prasiddha che. teonA jIvanamAM aneka moTA moTA sadguNo pragaTyA hatA, jemAMno eka hato niyamitatAno. je vakhate teo berisTaranI DigrI levA vilAyata gayA tyAranI A vAta che. tyAMnA vizvavidyAlayano je paheregIra hato te A vidyArthIne niyamitapaNe lAIbrerImAM vAMcavA Ave tyAre maLato. savAranA nava vAgye teo lAibrerImAM vAMcavA pahoMcI jatA. thoDA ja samayamAM A paheregIrane temanI acUka niyamitatA bAbata eTalo to vizvAsa besI gayo ke Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamitatA vallabhabhAI Ave tyAre ja te vizvavidyAlayanA TAvarane cAvI Apato ane samaya paNa meLavI leto. jeTalo vakhata vallabhabhAI tyAM rahyA tyAM sudhImAM koI paNa divasa TAvaranI ghaDiyALa vahelImoDI thayAnI eka paNa phariyAda vizvavidyAlayanI oNphisamAM AvI nahotI. juo niyamitatAno jIvatojAgato namUno ! 185 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 tattvajJAnano sAra bhUmikA A jagatamAM je padArtha kharekhara jevo che tevuM tenuM ja svarUpa te te padArthanuM tattva che ane tevA tattvanuM yathArtha jJAna tene tattvajJAna kahIe. AvA samasta tattvajJAnano je sAra te tattvajJAnano sAra che. A jagatanA badhA padArthomAM jJAna ane AnaMdanA guNo dharAvanAra je zAzvata padArtha te AtmA che - cetana che. prANImAtranuM lakSya jJAna ane AnaMdanI prApti hovAne lIdhe te Atmatva pragaTa karavuM te tattvajJAnano sAra che. tattvanuM yathArtha svarUpa je AtmAo jJAna ane AnaMdane pUrNapaNe pAmyA temane paramAtmA athavA sarvajJa kahevAmAM Ave che. teoe potAnA jJAnamAM jo ke anaMta padArtho joyA, paNa te sarvamAM sArarUpa padAthe be prakAranA joyA : jaDa ane cetana. jenAmAM jANavA-jovAnI zakti na hoya, je rUpI hoya ane je sparza-rasa-gaMdhavaNadithI yukta hoya tevA indriyagamya padArthone jaDa kahevAmAM Ave che. parvata, mATI, paththara, dhAtu, lAkaDuM vagere padArtho jaDa tattvanAM dRSTAMto che, kAraNa ke te padArtho bIjA koI dvArA jaNAya che, paNa teo bIjA padArthone jANI-joI zakatA nathI. A jaDa ane rUpI tattvathI judA svabhAvavALuM, jANavA-dekhavAnI zaktivALuM caitanya tattva che. jene AtmA, jIvAtmA, paramAtmA vagere nAmothI oLakhavAmAM Ave che. AvuM caitanya dareka prANImAtramAM raheluM che ane tenI sattAthI ja A samasta vizvamAM ramaNIyatA vyApelI jovAmAM Ave che. jo ke tenA guNono koI pAra nathI. chatAM TUMkamAM tene mahAtmAoe AvA mukhya guNovALuM kahyuM che : samatA, ramatA, UradhatA, jJAyakatA sukhabhAsa; vedaktA caitanyatA, e saba jIvavilAsa." jaDa ane cetana - ema A be padArtho ekabIjAnuM nimitta pAmIne, Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajJAnano sAra 187 potapotAnI yogyatA mujaba aneka rIte pariNamI rahyA che. jagatanA vividha prakAranA sUkSma ke dhULa jaDa padArthono saMyoga pAmIne jagatanA jIvo temAM harSaviSAdanI lAgaNI tanmayapaNe anubhavI rahyA che ane AvA vividha bhAvone vibhAva bhAvo kahe che, je jIvanI saMsArI dazAmAM niraMtara navA navA thayA ja kare che ane jIva AkuLatA anubhavyA ja kare che. tattvajJAnano abhyAsa have mahat-puNyanA yogathI jyAre A jIva pAMca indriyo, viveka karavAnI zakti ane manuSyabhava pAme tyAre te saMsAra-paribhramaNamAMthI chUTavAnI yogyatAvALo bane che. Avo puruSa AtmA-anAtmAno, jaDa-cetanano, sva-parano athavA sArAsArano viveka karavAno puruSArtha kare te ja tattvajJAnano sAra che. je mahAna puruSa AvA sArarUpa vivekane AtmaniSTha sadgurunA bodha dvArA pAme che ane prApta karelA vivekane jIvanamAM niraMtara dhAraNa kare che, te mahApuruSane jagatanA padArthomAMthI Atmabuddhi TaLI jAya che. Ama, eka vAra jagatanA padArthonuM akiMcitkarapaNuM jeNe aMtarathI jANI lIdhuM hoya tene krame karIne AtmA pratye ja parama prIti pragaTe che ane te AtmAno ja lakSa ane anubhava thavAthI te puruSane mokSapadanI siddhi thAya A kakSAe eTaluM jANI levuM Avazyaka che ke Avo je uttama phaLane ApanAro viveka tene aMtaramAM dhAraNa karavA mATe tathArUpa yogyatAnI jarUra che. jo sAdhakamAM aMtara-vairAgya, upazAMtavRtti, madhyasthatA, saraLatA, sahanazIlatA, satya-jijJAsA vagere guNo na hoya to tevo sAdhaka koI paNa saMjogomAM sadguruno upadezelo bodha dhAraNa karI zakato nathI. AvuM pAtratAnuM anivAryapaNuM jANIne sAdhaka jIvo banne puruSArthamAM yojAya che. eka bAju satsaMganA yogamAM rahI saguNasaMpannatAne seve che, to bIjI bAju sadaguru pAsethI tattvajJAnanI prApti karI vAraMvAra ciMtana-manananA abhyAsa dvArA prApta thayelA bodhane dRDha karIne tene AtmasAt karI le che - jIvanamAM vaNI le che. tattvajJAnano mahimA (1) jaba jAnyo nija rUpako, taba jAnyo saba loka; nahIM jAnyo nija rUpako, saba jAnyo so phoka. (2) deha ane AtmAno bheda pADavo te bhedajJAna', jJAnIno te jApa Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI che, te jApathI jJAnI puruSa AtmA ane dehane judA pADI zake che. te bhedavajJAna thavA mATe mahAtmAoe sakaLa zAstro racyAM che. 188 (3) tattvadRSTithI je AtmAne, A apavitra zarIrathI bhinna ane jJAnasvabhAvI jANe che te sarva zAstrone jANe che. je jJAnasvarUpa AtmAne zarIrathI bhinna nathI jANato te aneka zAstrono pAThI hovA chatAM te sAco zAstrajJa nathI. (4) samajyA samajyA eka che, vaNasamajyA sau eka; samajyA te to jANiye, jene hRdaya viveka. (5) dhana bhogonI khANa che, tana rogonI khANa, jJAna sukhonI khANa che, duHkha khANa ajJAna. (6) jJAna jJAna saba ko kahe AtmajJAna so jJAna; kahe prItama pArasamaNi, aura sabai pASANa. (7) hai mumukSu ! eka AtmAne jANatAM samasta lokAlokane jANIza ane sarva jANavAnuM phaLa paNa eka AtmaprApti che; mATe AtmAthI judA evA bIjA bhAvo jANavAnI vAraMvAranI icchAthI tuM nivarta ane eka nijasvarUpane vize dRSTi de ke je dRSTithI samasta sRSTi zeyapaNe tAre vize dekhAze. tattvajJAnano sAra : jIvaMta dRSTAMto [1] madhyama yuvAvasthAvALA eka tyAgI puruSa himAcalanA koI gAmamAMthI pasAra thaI jaMgalanI dizAmAM jaI rahyA hatA. gAmane pAdare lokoe temane rokyA ane kahyuM : svAmIjI, tamAre A raste javuM yogya nathI, kAraNa ke ahIMthI AgaLa jatAM eka bhayAnaka jaMgala cAlu thAya che, jemAM aneka prakAranAM hiMsaka prANIono nivAsa che.' svAmIjIe kahyuM : "bhAI, ame to ramatA rAma, amAre koIno Dara na hoya.' lokoe samajAvyA. chatAM mahAtmA to mAnyA nahi, eTale lokoe temanA hAthamAM eka lAkaDI ApI. mahAtmA to potAne raste AgaLa vadhyA. thoDe AgaLa cAlIne temaNe vicAra karyo ke mArA AyuSyano ane prabhuno bharoso hoya to mAre A lAkaDInI paNa kAMI jarUra nathI. ema nirNaya karI teoe lAkaDI pheMkI dIdhI. AgaLa cAlyA tema jaMgala gIca ane vadhAre bhayAnaka thatuM gayuM. thoDI vAramAM ja eka moTuM kALuM rIMcha mahAtmAnI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajJAnano sAra samakSa AvIne UbhuM. mahAtmA to pratikAra karyA vagara zAMta thaI UbhA rahyA, thoDI vAra A zAMtasvAbhAvI mahAtmA sAme joI rIMcha potAne raste pAchuM cAlyuM gayuM. mahAtmA to nirbhayapaNe AgaLa cAlyA. potAnA sAcA avinAzI AtmAno vizvAsa hovAthI, niHzaMkapaNAne lIdhe teo nirbhaya hatA ane tethI ja Avo ekAkI vihAra ghora jaMgalamAM paNa karI zakatA hatA. tattvono sAra samajavAthI teo niHspRhabhAve ekAMta sAdhanA karatA. A mahAtmA te gaI sadImAM thayelA, mULa TaMkArA(morabI)nA vatanI maharSi dayAnaMda sarasvatI, jeoe AryasamAjanI sthApanA karI bhAratIya saMskRtinI mahAna sevA karI. [2] A sadInA prAraMbhakALanI binA. 189 te samaye atyAre jevI zALA-mahAzALAone badale moTA bhAge to vidyArthIone gurukuLamAM ja zikSaNa ApavAmAM AvatuM. AvA koI gurukuLamAM eka divasa moTI Aga lAgI. sau gabharAI gayA ane potAnA hAthamAM AvyuM te vAsaNa laIne Agane olavavAno prayatna karavA lAgyA, paNa agnideva rUThyA hatA. TAMkImAM pANI pUratA pramANamAM nahotuM, tethI jo kUvAmAMthI reMTa dvArA pANI kADhavAmAM Ave to ja pUratA pramANamAM pANI maLe. reTano baLada bIjA gADA sAthe joDavAmAM Avyo hato ane te gADuM mahemAnane levA gayuM hatuM. A paristhitimAM zuM karavuM ? koIka baLada levA doDyuM, to koIka dUrathI pANI levA doDyuM. gurukuLanA vidyArthIomAM eka dUbaLopAtaLo vidyArthI pelA reTa sAthe joDAI gayo ane potAnuM badhuMya baLa vAparIne reMTa calAvavA lAgyo. TAMkImAM puSkaLa pANI bharAvA lAgyuM. thoDA vakhatamAM to seMkaDo Dola ane ghaDAnA pANIthI Aga kAbUmAM AvI gaI. Aga kAbUmAM AvI jatAM gurujIe pUchyuM : bhAIo ! reMTa baMdha che to pANI AvyuM kyAMthI ?" gurujI, reMTa to cAlu che. eka vidyArthIe baLadanA sthAne potAne jotarI dIdho che.' javAba maLyo. saue jaIne joyuM to te dUbaLopAtaLo vidyArthI haju reTa calAvI rahyo hato. gurujIe turata doDIne tene rokyo, jotarethI chUTo karyo ane aneka dhanyavAda ApI kahyuM : "beTA ! gurukuLamAM jJAna to ghaNAe lIdhuM che paNa te Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 sAdhaka-sAthI jJAnano uttama kAryamAM sadupayoga karI, teM ja enI sArthakatA caritArtha karI batAvI che." A dUbaLopAtaLo vidyArthI AgaLa jatAM bhAratIya saMskRti ane sarvAcananA prakhara himAyatI tarIke bhikSu akhaMDAnaMda kahevAyo. temaNe sastu sAhityavardhaka kAryAlayanI sthApanA karI ApaNane gujarAtImAM uttama sAhitya ApyuM. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 durjanasaMgatityAga bhUmikA duSTa ane pApamaya kAryomAM je pravarte che temane durjana kahevAmAM Ave che. vAraMvAra duSkamamAM pravartavAthI temane tevAM kAmomAM pravRtti karavAnI evI sajjaDa Teva paDI jAya che ke AgaLapAchaLano koI paNa vicAra karyA vinA ke potAne koI lAbha na thato hoya to paNa tevAM duSkarmomAM teo niraMtara pravRtti karyA ja kare che. durjanono svabhAva jema saLagatA agnine game tyAMthI aDakIe to paNa dAjhIe chIe ane kAjaLanI koTaDImAM game tevI caturAIthI cAlIe topaNa thoDuM kAjaLa to lAge ja che, tema aneka prakAranA durguNovALA durjanano thoDo paNa saMga thaI jAya to dUSaNa lAgyA vinA rahetuM nathI. sajjana puruSanA aneka uttama guNone paNa durguNa tarIke ja khatave evo durjananA hRdayano malina Azaya hoya che. ni:spRhI puraSane te abhimAnI kahe che, vinayavAnane te maskAbAja kahe che, saraLa puruSane paNa te luccA tarIke gaNe che ane potAnuM kArya karI Ape tene paNa garajavAna kahe che. bIjAnI vAta to ThIka paNa sagAM bhAI, bahena ke mAbApano paNa vizvAsaghAta karatAM te khacakAto nathI to anya koInA pratye sAruM valaNa te kevI rIte apanAvI zake ? mATe jarUrI che ke bane tyAM sudhI durjanano prasaMga jIvanamAM na pADavo paNa jo na chUTake tema karavuM paDe to prayojana pUruM thaye turata ja tenAthI alaga thaI javuM. jo ke durjanane dhikkAravAno nathI paNa tenI durjanatAno ja bahiSkAra karavAno che, to paNa sAmAnya mANase dUrathI ja durjanano paricaya karavo; nahi to nakkI che ke tenA alpa paricayathI paNa manuSyane A lokamAM bhaya, AkuLatA, zaMkA ane azAMti Upaje che ane duSkAyamAM pravRtti thavAthI BURL Rizsla olet 2014 private & Personal Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 saMga tevo raMga manuSya jenI sobata kare che tenI vatteoche aMze tenA upara asara thayA vinA rahetI nathI. A kAraNathI ja saMtoe niraMtara satsaMgamAM rahevAno ane durjanonA sahavAsathI bacavAno sAdhakane vAraMvAra upadeza karyo che. sAdhaka-sAthI sAmAnya manuSya vivekathI rahita hoya che. jo durjana manuSyano tene saMga thAya to durguNono saMcAra tenA jIvanamAM zIghratAthI ane sahelAIthI thavA lAge che, kAraNa ke patita pariNAmI evuM mana pApakAryomAM pravRtta thavAmAM pAvaradhuM che. jema parvata para UMce caDavuM hoya to ghaNA prayatnanI jarUra paDe che, paraMtu nIce UtaravuM hoya to ghaNI ja sahelAIthI UtarI javAya che tema jIvananI bAbatamAM paNa samajI levuM. eka paNa sArI Teva pADavI hoya to tene mATe lAMbA samaya sudhI niyamita ArAdhanAnI AvazyakatA rahe che, kAraNa ke ALasu manane sArA kAmamAM coMTavuM gamatuM nathI. koI kharAba Teva pADavI hoya to tene mATe koI prayatna karavo paDato nathI. pramAdayukta pApapravRttimAM mana jaladIthI coMTI jAya che. sIDI UtaratI vakhate jo eka pagithayuM cUkI jaIe to aneka pagathiyAM parathI nIce paDavAnuM bane che. tevI rIte jo kusaMganI lata manuSyane lAgI jAya to pachI tenuM anekamukhI adhaHpatana anivArya banI jAya che. akarAMtiyA thaIne khAvApIvAnI Tevo paDavAthI, khoTA ujAgarAothI ane atibhogomAM sapaDAI javAthI tenI zarI2-saMpatti nAza pAme che. vAtavAtamAM apazabdo bolavAnI tathA marmabhedI, karkaza ane kaleza upajAvanArI. bhASA bolavAnI Teva paDavAthI vANInI madhuratA, saccAI ane pavitratA nAza pAme che. niraMtara aneka prakAranAM vyasanonA sevanathI, niMdAthI, lokaviruddha abhiprAyothI, chaLakapaTathI ane kAvAdAvAothI mana malina ane caMcaLa thaI jAya che. thoDA ja vakhatamAM lokamAM paNa apakIrti phelAI jAya che, saMpattino nAza ane durvyaya thavA lAge che, potAnAM svajanono paNa vizvAsa gumAvavAno samaya AvI jAya che. Ama tanano, manano, dhanano, kIrtino ane AtmAnI pavitratAno nAza karanAro evo durjanono saMga ekAMta duHkhadAyI nIvaDe che. sobata ka2vAmAM satata jAgRti A avakAzayugamAM sajjanonI saMkhyA ghaNI ja ghaTI gaI che, tethI jyAM jaIe tyAM kusaMgano bheTo thaI javAnI saMbhAvanA vizeSa che. mATe koI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durjanasaMgatityAga paNa navA mANasa sAthe koI paNa kAraNasara paricaya thAya tyAre khapa pUratI ja vAta karavI. durjanono prema prAraMbhamAM khUba hoya che paNa thoDA ja samayamAM ghaTavA mAMDe che, jyAre sajjanano prema dhIme dhIme vadhe che ane kAyama Take che. navA mANasano paricaya vadhAravo nahi. tenI vAtacIta, rItabhAta, vAcana ane Tevo uparathI jo ema lAge ke A sobatathI jIvana vikAsalakSI banaze to ja sobata karavI ke vadhAravI. 193 hoTala-sinemAmAM, nATakamAM, pArTIomAM ane klabomAM ja laI janArA mitrothI cetatA rahevuM. abhakSya AhAra, ujAgarA, akaraNIya vilAsa hoya tyAM paricaya ekadama ghaTADI devo. jyAM paropakAra, dayA, sAdAI, niyamitatA, sevAbhAva, tattvajijJAsA, sAhitya ke kaLAono prema, suMdara vAcana-manana vagere na dekhAya tyAM rAcavuM nahi. upasaMhAra je manuSya potAnI sobatamAM, potAnA vAcanamAM ane potAnI TevomAM jAgratapaNe varte che tene koI AMca AvatI nathI. je viveka cUkI jAya che ane game tevAnI sobate caDI jAya che te acUkapaNe vinAzamArge ja dorAI jAya che. mATe mahAna prayatna karI durjana puruSonA saMgathI sAdhake bacavAnuM che ane satsaMgano yoga mahAna udyamathI zodhIne tevA yogamAM rahI AtmakalyANa sAdhavAnuM che. durjanasaMgatityAgamAM preraNA (1) kAmavRddhi, krodhavRddhi, lobhavRddhi, satyanuM vismaraNa thaI javuM, vivekazaktino lopa thavo tathA bhajana, smaraNa, tapa ane dhyAnano nAza thavo AvAM aneka kAraNonuM mULa hovAne lIdhe, sAdhakoe durjanono saMga sarvathA ane turata ja choDI devo joIe. (2) krUratA, kAraNa vinAno kalaha, paradhana ane pastrInI icchA, svajanonI saMpattimAM irSyAbhAva AvA mahAna durguNo durjananI sobatathI Upaje che. -- (3) jema ghuvaDa sUryano prakAza hovA chatAM dekhatuM nathI ane koraDuM maga game teTalA agnithI paNa pAkatA (caDatA) nathI tema durjano uttamottama dharmane pAmIne paNa pApAcAra choDatA nathI. (4) kolasAne game teTalA pANIthI dhoIe to paNa te kALo ja rahe tema durjana paNa bAhya dharmakriyA kare to paNa potAnI durjanatA choDato nathI. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 sAdhaka-sAthI (5) niyamitapaNe satsaMga karavo, to kusaMgano tyAga svayameva thaI jaze. | (s) satsaMganI eka ghaDI je lAbha de che te kusaMganAM eka koTayAvadhi varSa paNa lAbha na daI zakatAM adhogatimaya mahApApo karAve che, tema ja AtmAne malina kare che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 paramapada-vicAra uttama bhAvomAM rahe tene 52ma kahe che ane evA uttama bhAvovALuM pada (sthiti) jemaNe prApta karyuM che teone paramapadasthita puruSo athavA paramaguru kahe che. A jagatamAM AvuM uttama pada karyuM che ane kevuM che teno vicakSaNa puruSoe vicAra karavA yogya che. judAM judAM lokonI te aMgenI judI judI mAnyatA 'mahattA' nAmanA prakaraNamAM varNavI che ane te aMgenuM jJAnI ane pratApI puruSonuM je vakatavya te paNa tyAM rajU karyuM che. AtmAne zAzvata AnaMda ane saMpUrNa jJAnanI prApti thaI jAya evuM je pada che te parama pada che, ema uttama puruSoe je satyArtha pratipAdana karyuM che, te tyAM ApaNe joyuM hatuM. paramapadarUpa AtmAnI je sarvathA zuddha dazA che te sAcI sAdhanA dvArA sAdhaka krame karIne pragaTAve che ane tethI te paramapadanA vikAsanI paNa zreNIo paDe che. AryadarzanomAM te padano saMta, sadguru ane pa2mAtmA evA traNa vibhAgamAM sAmAnya rIte samAveza karavAmAM Ave che. A padanuM varNana jo ke aneka darzanakAroe sArI rIte karyuM che, to paNa sva-para upakAranI dRSTie, dravyathI ane bhAvathI tathA viziSTa vaijJAnika paddhatithI jo koIe karyuM hoya to te vItarAgadarzanakAroe karyuM che ane te padanI bhaktino yathAyogya ane sAtizaya evo mahimA paNa temaNe gAyo che. AtmAnA vadhatA jatA vikAsanI je vibhinna zreNIo che temAM paramAtmAnA padanA be ane zrI sadgurunA padanA traNa ema kula pAMca vibhAgo pADavAmAM AvyA che. AtmAnA jJAna AnaMda-vIrya Adi guNone rokanArA evAM (ghAtI) karmono sabhyayoganI ArAdhanAthI jemaNe saMpUrNa nAza karyo che ane tethI te guNo pUrNapaNe anubhavyA che evA dehasahita paramAtmAne arihaMta kahevAmAM Ave che. teone parama Apta paNa kahevAmAM Ave che, kAraNa ke teoe sarva doSono nAza karI sarva guNo pragaTa karyA che ane tethI mokSasAdhaka puruSo vaDe teo sarvathA vizvAsa karavA yogya che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 sAdhaka-sAthI uparokta sarva guNo jenAmAM vidyamAna che paraMtu AyuSyanI pUrNatA thavAthI jeo chellA dehathI kiMcit jUna AkAre vizvanA sarvocca pradeza siddhalokamAM) sAdi-anaMta kALa sudhI paramAnaMda Adi guNothI vibhUSita che ane raheze te azarIrI paramAtmA che. temane siddha paramAtmA kahevAmAM Ave che. jeoe AtmajJAna ane viziSTa AtmasaMyama pragaTa karyo che, jeonuM zraddhAnuM, jJAnanuM ane AcAranuM baLa adbhuta che, jeo ahiMsA Adi pAMca mahAvratonA pAlanamAM tathA kSamAvinayAdi daza dharmonI ArAdhanAmAM tathA bAhyAbhyatara tapa dvArA jJAna dhyAnAdinI sAdhanAmAM pote jAgratapaNe varte che tathA mokSamArgamAM anya dharmalobhI jIvonA parama mArgadarzaka netA tarIke zobhe che, tevA mahatu mahatvaruSane zrI AcArya mahArAja kahIe chIe. - uparokta guNothI jeo sAmAnyapaNe vibhUSita che, paraMtu jJAnabaLanI viziSTa ArAdhanA karI hovAthI jeo sanzAstronA kharekharA pAragAmI banyA che ane sarvatomukhI jJAnapratibhAthI zobhita thayA thakA mahAna vaktApaNAnA guNosahita dharmalobhI jIvone mokSamArga saMbaMdhI jJAnanuM vipula dAna devAne samartha che tevA mahatvaruSane zrI upAdhyAya mahArAja kahIe chIe. AvA mahApuruSo mukhyatve adhyayana ane adhyApanamAM anurakta rahe uparokta sarvaguNothI sAmAnyapaNe vibhUSita hovA chatAM jeo AcAryazrInI rAhabarI heThaLa jJAna-dhyAna-vairAgya-tapa dvArA nija-AtmAnI vizeSa zuddhine sAdhavAmAM ja anurakta che tevA nigraMtha, nirmoha ane sAMsArika prapaMcothI virahita mahatparuSa hoya temane zrI sAdhu mahArAja kahIe chIe. Ama pAMca prakAre AtmAnA vikAsanI vibhinna zreNIonuM je vaijJAnika varNana vItarAgadarzanakAroe karyuM che, tene saraLa bhASAmAM eka taddana sAmAnya prakArathI ja atre avirata karyuM che. A paramapadano mahimA atulya che, avarNanIya che - vAcA dvArA vyakta karI zakAya tema nathI. A paramapadanuM smaraNa-dhyAna karavAthI atyaMta maMgaLanI prApti thAya che. eTale ke pApabhAvono nAza, puNyanI prApti ane zuddhAtmAno lakSa Upaje che. jo ke A padanI prApti A kALe mukhyapaNe AdarzarUpa che, je hakIkata hovA chatAM paNa A paramapadanuM yathArtha ane vaijJAnika jANapaNuM mohano nAza karI uttama evA AtmajJAnAdinI prApti karAve che, mATe pharI pharI prayatnapUrvaka, Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramapada-vicAra niSThApUrvaka ane atyaMta utsAhapUrvaka A paramapadanuM zraddhAna, jJAna, smaraNa ane anusaraNa bhavya jIvonuM sarvatomukhI kalyANa karanAruM che ema jANIe chIe ane te padaprAptinI dizAmAM prayatnazIla chIe. paramapadano mahimA (1) maMgalamaya paramAtmA zuddha bhAva avikAra; namuM pAya pAUM svapada jAcuM yahI karAra. (2) namuM paMcapada brahmamaya maMgalarUpa anUpa; uttama zaraNa sadA lahuM phira na parUM bhavakUpa. (3) deha chatAM jenI dazA varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM ho vaMdana aNita. (4) paramapuruSa prabhu sadguru, paramajJAna sukhadhAma; jeNe ApyuM bhAna nija, tene sadA praNAma. (5) rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga, jagata iSTa nahi AtmathI madhyapAtra mahAbhAgya. (6) Agama vize kauzalya che ne mohadRSTi vinaSTa che, vItarAga caritArUDha che te muni mahAtmA dharma che. paramapada-vicAra : jIvaMta dRSTAMto [1] 197 sAtamI sadInI A vAta. te samaye bhAratamAM samrATa harSanI ANa pravartatI hatI, jevo te zUravIra hato tevo ja te dAnavIra ane dharmavIra paNa hato. aneka vidvAnonuM, saMtonuM ane kaLAkAronuM te sanmAna karato. te samaye vidhavidha saMpradAyo potapotAnI mahattA sthApavA mATe, potAnA dharmanA sAdhu mahAtmAo dvAra kAMIka ne kAMIka camatkAro batAvatA. keTalAka salAhakAroe jainadharmAvalaMbIone paNa potAno camatkAra batAvavA paDakAra karyo. rAjAe AcArya mAnatuMgasUrine vinaMtI karI. AcArye kahyuM : "mAro paramAtmA to vItarAgI che. te kAMI camatkAra kare nahi tenA Azrita devo kAMIka puNyaprabhAva batAvI zake.' temaNe to mAtra potAnA iSTa paramAtmA RRSabhadeva bhagavAnanI stuti, potAnA AtmAnI zuddhi arthe ane dharmanI rakSA kAje ekAgra cittathI zarU Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 sAdhaka-sAthI karI. jema jema temano AtmA zuddha bhaktimAM tallIna thato gayo tema tema temanA AtmAmAM karmabaMdhano tUTavA lAgyAM. sAthe sAthe lokaprasiddha kathAnusAra temane bAMdhavAmAM AvelI lokhaMDanI sAMkaLo paNa tuTI gaI ane dharmano jayajayakAra thayo. lokonI ke samrATanI stuti pratye jemanuM kaMI paNa dhyAna nahotuM evA mahAna saMtaziromaNi AcArya mAnatuMgane to sAmya bhAva ja ISTa hato, kAraNa ke teo paramapadane prApta thayelA lokottara puruSa hatA. [2] turkastAna ane IrAna vacce khUnakhAra yuddha cAlI rahyuM hatuM. dararoja keTalAka mANaso ghavAtA, marAtA ke pakaDAtA. eka vAra IrAnanA prasiddha saMta. pharIduddIna turka senAnA hAthamAM jhaDapAI gayA ane temane jAsUsInA Aropasara dehAMtadaMDanI sajA pharamAvavAmAM AvI. - saMta pharIduddInane amuka divase phAMsInI zikSA thaze e vAta AkhA IrAnamAM prasarI gaI. temanA aneka bhakto turkastAna AvI pahoMcyA ane sulatAnane sonuM, cAMdI, jhaverAta ke bIjI vastuo ApavA lAgyA ke jethI saMtano chuTakAro thAya. keTalAka yuvAno saMtane badale pote phAMsIe caDavA taiyAra thayA paNa sulatAne mAnyuM nahi. eTalAmAM IrAnano dUta sulatAnanA darabAramAM Avyo. teNe potAnA zAhano patra sulatAnane Apyo. IrAnanA zAhe lakhyuM hatuM ke saMta pharIduddInanA badalAmAM tamo AkhuM IrAna laI lo paNa te saMtane choDI do. takano sulatAna vicAramAM paDI gayo ke eka saMtanI ATalI moTI kiMmata ? zuM irAnanA zAha eka saMta mATe AkhuM irAna ApI devA taiyAra thaI gayA ? sulatAne IrAnanA zAhane sanmAna sahita teDAvyA ane A bAbatano khulAso pUchavo. zAhe kahyuM : duniyAnI jaDa samRddhi karatAM eka saMtanA AtmAnI samRddhi vadhAre mahAna che, kAraNa ke te zAzvata ane paropakAralakSI che. potAnA pavitra jIvanathI teo amArA saunAM hRdayamAM vasI gayA che." zAhanI vAta sAMbhaLI sulatAna paNa saMtanA caraNamAM mUkI paDyo. saMtane to pahelethI ja kSamAbhAva hato. temaNe sulatAnane dharmalAbhanA AzIrvAda ApyA. banne deza vacce yuddhavirAmanI nobata vAgI. saMtanA mahimAthI sarvatra zAMti prasarI gaI. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 punarjanma bhUmikA vartamAnamAM ApaNe je dehamAM rahIe chIe te dehanI avidha pUrI thaye ApaNuM astitva naSTa nathI thatuM arthAt A zarIra choDIne paNa bIjuM zarIra dhAraNa karavuM paDe che e hakIkatano je svIkAra kare che tene Astika kahevAmAM Ave che ane punaH dehadhAraNarUpa je avasthA tene punarjanma kahevAmAM Ave che. cArvAka (nAstika) darzana sivAyanA badhA ja A darzanakAroe ekamate punarjanmanA siddhAMtane svIkArIne potapotAnA darzano tenI puSTi karI che. punarjanmanI siddhi eka ja mAtApitAnAM judAM judAM bALakonuM bAhyAMtara vyaktitva juduM juduM spaSTapaNe dekhAya che. badhAyano uchera, keLavaNI ane saMyogo sarakhA hovA chatAM eka hoziyAra ane eka ThoTha hoya che, eka goro ane eka kALo hoya che, eka lUlo, laMgaDo bahero ke ekAda aMga vagarano hoya che, to bIjo saumya, suMdara ane sarvAMgasaMpUrNa hoya che. eka ja varganA e ja zikSako ane e ja vidyArthIo hovA chatAM eka vidyArthI UMcA guNa meLavI uttIrNa thAya che, jyAre bIjo traNa varSa thavA chatAM paNa uttIrNa thaI zakato nathI. pazuomAM aneka prakAranuM janmajAta vera jovAmAM Ave che. uMdara-bilADI, sApa-noLiyo, mora-sApa vagere prANIo sAmA pakSanAM prANIone jotAMveMta ja koI paNa prakAranI bAhya ceSTA ke kAraNa vagara sAmA prANI sAthe verabhAvathI prerAIne laDavA lAgI jAya che. janmathI ja atizaya vicakSaNa buddhi dhAraNa karanArA manuSyo itihAsaprasiddha paNa che ane najIkanA bhUtakALamAM paNa thayelA dekhAya che. je prakAranI ane je pramANanI buddhi amuka vayamAM ke amuka saMjogomAM saMbhavI ja na zake tevI ati virala ane ati viziSTa prazAsaMpannatA dekhI ApaNe Azcaryacakita thaI jaIe chIe. AnAM dRSTAMta have pachI ApaNe joIzuM. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 navajAta zizunAM hAsya, kaMpa ane rudananAM kAryo tenAM vartamAna jIvananA koI paNa zikSaNa ke anubhava vinA paNa thatAM jovAmAM Ave che. A kAryo tenAmAM utpanna thayelAM harSa, bhaya ane zokane pradarzita kare che. jo amuka anubhava pUrvano na mAnIe to anukULa saMjogomAM harSa, moTo avAja Adi thatAM bhaya ane bhUkha lAgatAM zokano anubhava tene kyAM kAraNothI samajI zakAya ? stanapAna karavAnI icchAthI prerAIne ja te zizu bhUkhanI nivRtti arthe saMkalpapUrvaka pravRtti kare che, jethI A kArya bhUkhanivartaka che ema tene pUrvaanubhava hovo joIe tema sAbita kare che. AvA pUrvasaMskAra A jIvanamAM to prApta thayA nathI te pUrvajanmamAM prApta thayA hovA joIe ema svIkAratAM pUrvajanma sAbita thAya che ane tethI punarjanma paNa ApoApa sAbita thaI jAya che. punarjanmane darzAvatA jIvanavRttAMto punarjanmane darzAvatA ane pUrvabhavanuM smaraNa thayuM hoya tevA manuSyone lagatI aneka vAto avAranavAra pragaTa thatI rahe che ane mAnasazAstrIo - Psychologists tathA vartamAnapatronA saMvAdadAtAo aneka prasaMgone rajU kare che. ahIM to ApaNe traNa manuSyonA jIvanaprasaMgono TUMkamAM vicAra karIzuM, jeonI prasiddhi potapotAnAM kSetramAM, bhAratanA ja nahi paNa samasta vizvanA prathama paMktinA puruSomAM thayelI che. sAdhakasAthI punarjanmanAM jIvaMta dRSTAMto [1] vikramanA soLamA saikAmAM bihAramAM zaMkara mizra nAmanA eka vidvAna kavi thaI gayA. temanA bALapaNano A prasaMga che. eka vAra temanA gAma pAsethI tyAMnA rAjAnI savArI pasAra thaI. sAmAnya rIte rAjAnI savArI jovA sau mANaso jAya tevo te vakhate rivAja hato eTale te paNa gAmanI bhAgoLe jaIne Ubho rahyo. te vakhate zaMkaranI uMmara pAMca varSanI hatI, paraMtu zarIra khUba svarUpavAna hatuM. hAthI para beThelA rAjAnI dRSTi A bALaka para paDI. rAjAe te bALakane saMskRtamAM pUchyuM, "vatsa ! kema, ekAda kavitA saMbhaLAvI zakIza ?" bALake uttara Apyo, "rAjan ! mArI potAnI racelI saMbhaLAvuM ke anyanI racelI ?" rAjAe kahyuM. "tane kavitA racatAM paNa AvaDe che ?" bALake uttara Apyo : Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punarjanma 201 "bAlo'haM jagadAnanda na me bAlA sarasvatI / apUrNe paMcame varSe varNayAmi jagatrayam / / arthAt jagatane AnaMda ApanAra he nareza ! huM bALaka chuM paNa mArI vidyA kAMI bALaka nathI. haju to mane pAMcamuM varSa paNa pUruM thayuM nathI. paraMtu huM traNe lokanuM varNana karI zakuM chuM." A zloka sAMbhaLI harSita thayelA rAjAe bALakane anya dvArA racAyeluM pada saMbhaLAvavA kahyuM. te vakhate zaMkara mizra, vedanI eka RcA bolyo ane tenA pUvadhimAM suMdara pada racI rAjAnI stuti karI. pAMca varSanI uMmara pUrI thayA pahelAM vedanI RcAnuM jJAna ane saMskRta bhASAmAM uttama kavitva tene kevI rIte prApta thayuM ? vartamAna jIvanamAM tevA prakAranA zikSaNanA abhAvamAM pUrvabhavanA saMskAra vaDe ja te prApta thayuM ema nyAyathI mAnavuM paDe che. [2]. gaI sadImAM ApaNA dezanA madrAsa rAjayamAM zrInivAsa rAmAnujam nAmanA eka mahApuruSa thaI gayA. temano janma I.sa. 1887mAM thayo hato. atyaMta nAnI vayathI ja gaNita pratye temane agAdha ruci hatI ane sUjha paNa asAmAnya hatI. prasiddha aMgreja vaijJAnika juliyana hakasale (JulianHuxley)e temane A sadInA sauthI mahAna gaNitakAra tarIke biradAvyA che. bhAratIya gaNitajJa sosAyaTI samakSa temaNe rajU karelA sATha praznomAMthI vIsa prazno haju aNaUkalyA ja rahyA che. teo trIsa varSanA thayA tyAre I.sa. 1917mAM temane IMglenDamAM Fellow of Royal SocietynuM mAnada biruda enAyata karavAmAM AvyuM hatuM. koI paNa prakAranI keLavaNI A janmamAM prApta karyA vagara potAnI AgavI buddhipratibhAthI samasta vizvanA gaNitajJomAM sarvazreSTha padavI prApta karanAra A puruSanuM jIvana tenA addabhuta pUrvasaMskAra ane pUrvAbhyiAsane svayaM siddha karI de che. mahAtmA gAMdhIjIe potAnA AdhyAtmika mArgadarzaka tarIke gaNela zrImad rAjacaMdrajI (kavi rAyacaMdabhAI) paNa eka mahAsamartha puruSa thaI gayA 1, e kALe lokabhASAmAM mukhyatve saMskRta bhASAnuM calaNa hatuM. For-Private & Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 sAdhaka-sAthI che. sAta varSanI uMmare temane jAtismaraNa jJAna (AgalA bhavonuM spaSTa smaraNa) thayeluM. temaNe dasa varSanI uMmare lakhelI puSpamALA' ane soLa varSanI uMmare lakhelI mokSamALA' moTA moTA paMDitonA garvane paNa gALI nAkhe tevA jJAnano, nItino, nyAyano, siddhAMtano, bhASAsauSThavano, kavitvano, vacanAtizayano, vicAragAMbhIryano ane pUrvabhavamAM temaNe sAdhelI sAdhanAno spaSTa paricaya karAvI de che. teoe pote ja karelAM keTalAMka vidhAno ApaNane punarjanmanI spaSTa pratIti karAve che. (a) A kALamAM paNa koI koI mahAtmAo gatabhavane jANI zake che, te jANavuM kalpita nahi paNa satya hoya che. utkRSTa saMvega, jJAnayoga ane satsaMgathI paNa e jJAna prApta thAya che, eTale zuM ke bhUtabhava pratyakSAnubhavarUpa thAya che. jyAM sudhI bhUtabhava anubhavagamya na thAya tyAM sudhI bhaviSyakALanuM dharmaprayatna zaMkAsaha AtmA karyA kare che ane zaMkAsaha prayatna te yogya siddhi ApatuM nathI. punarjanma che, ATaluM parokSe pratyakSe niHzaMkatva je puruSane prApta thayuM nathI te puruSane AtmajJAna thayuM hoya ema zAstrazailI kahetI nathI. (ba) jema bAlyAvasthAne vize je kAMI joyuM hoya athavA anubhavyuM hoya tenuM smaraNa vRddhAvasthAmAM keTalAkane thAya ane keTalAkane na thAya, tema pUrvabhavanuM bhAna keTalAkane rahe ne keTalAkane na rahe. na rahevAnuM kAraNa e che ke pUvadeha choDatAM bAhya padArthone vize jIva vaLagI rahI maraNa kare che ane navo deha pAmI temAM ja Asakta rahe che, tene pUrva payayanuM bhAna rahe nahi. AthI UlaTI rIte pravartanArane eTale avakAza rAkhyo hoya tene pUrvano bhava anubhavamAM Ave che. (ka) pUrve ArAdhana karelA evAM nivRttinAM kSetro vana, upavana, joga, samAdhi ane satsaMgAdi jJAnI puruSane pravRttimAM beThA vAraMvAra sAMbharI Ave che. tathApi udayaprApta prArabdhane jJAnI anusare che. satsaMganI rUci rahe che. teno lakSa rahe che, paNa te vakhata atre niyamita nathI... satsaMganuM atyaMta mAhAbhya pUrvabhave vedana karyuM che te pharI pharI smRtirUpa thAya che ane niraMtara abhaMgapaNe te bhAvanA phurita rahyA kare che. () nAnapaNe koI gAma, vastu Adi joyAM hoya ane moTapaNe koI prasaMge te gAmAdinuM AtmAmAM smaraNa thAya che te vakhate, te gAmAdinuM AtmAmAM je prakAre bhAna thAya che te prakAre jAtismaraNajJAnavAnane pUrvabhavanuM bhAna thAya che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 mAdhyastha-bhAvanA bhUmikA dharmabhAvanAthI vimukha, krUra, vyasanalaMpaTa, durjana ke bIjA viparIta bhAvavALA manuSyono saMsarga thatAM athavA teo vaDe avarodha utpanna thavA chatAM paNa teo pratye aMtaramAM malina bhAva na lAvavo ane AtmakalyANamAM lAgyA rahevuM te mAdhyasthabhAvanA che. mAdhyastha-bhAvanAnI sAdhanAmAM vighno vartamAnakALamAM vijJAnakSetre ghaNo vikAsa thayo hovAthI bhautika sukhasagavaDanAM sAdhano puSkaLa pramANamAM vadhI gayAM che. duniyAnA eka khUNethI bIje khUNe covIsa kalAkamAM pahoMcI zakAya che; ane pAzcAtya dezono bhArata sAtheno saMbaMdha avarajavararUpe ane saMskRti-sabhyatAnI Apale-rUpe ghaNo vadhI gayo che. bhautika saMskRti-pradhAna te dezonA rItarivAja, mAnyatAo, raheNIkaraNI vagerenA aMdha anukaraNamAM moTA bhAge ApaNA dezanA prajAjano ane netAo magna che tethI AdhyAtmikatAne athavA sAcI dharmabhAvanAne aMdhazraddhAnA rUpamAM athavA tuccha dRSTithI jovAmAM Ave che. AnA piraNAme AdhyAtmika puruSo ane saMtajano pratye bhAratanI vartamAna peDhInI eka prakAre upekSA che. AvA manuSyo jo ke jagatamAM hamezAM hoya che, paraMtu A kALe AvA manuSyonI saMkhyA ghaNI ja vadhI gaI che. khedanI vAta to e che ke jeo bhaNelAgaNelA che, jeo samAjamAM rAjyavahIvaTamAM ucca hoddAo upara che teomAM AstikatAnI thatI nyUnatA jovAmAM Ave che. jo ke AvA manuSyomAM buddhibaLa sAruM hoya che, paraMtu tenA upayoganI dizA avaLI hovAthI AtmakalyANamAM te buddhino sadupayoga thaI zakato nathI, eTaluM ja nahi paraMtu potAne buddhijIvI mAnanArA A loko tarkane badale atitarkano Azraya levAthI kutarkanA khADAmAM paDI AjIvana sAMsArika kAryomAM phasAI rahI kAMI paNa divyajIvana jIvavAno puruSArtha cUkI jAya che ane A loka-paralokamAM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 sAdhaka-sAthI, sAcA AnaMdanI prAptithI vaMcita rahI jAya che. AvA manuSyo dvArA saMtajanonI thatI upekSA koIka vAra aNagamAnuM rUpa paNa dhAraNa kare che ane tethI saMtajano pratye tucchapaNAno, apamAnano, tiraskArano ke virodhano paNa sUra jAge che. AvA samaye samabhAva rAkhavo, virodhIo pratye paNa komaLa bhAva rAkhavo, temanuM bUruM na IcchavuM paNa rUDuM ja icchavuM ane AtmasAdhanAnA mArgamAM TakI rahevuM te mAdhyastha-bhAvanAnuM svarUpa che. matamatAMtaromAM mAdhyasthatA vartamAna kALamAM vividha dharmAvalaMbI manuSyo jovAmAM Ave che. vaLI kahevAtA eka dharmamAM paNa aneka matabheda ane peTabheda jovAmAM Ave che. have sAco dharma to AtmazuddhinI sAdhanA che, to ApaNe mumukSuoe to te ja AtmAnA zuddhIkaraNanA prayogarUpa dharmane AdaravAno che. Ama karatI vakhate bIjAonA abhiprAya, mAnyatA, rItarivAja ke sAdhanApaddhati ApaNAthI judA hoya to paNa temanI sAthe vyartha vAdavivAda ke jhaghaDAmAM paDyA vinA zAMta cittathI jema vItarAgabhAvanI vRddhi thAya ane te sAdhavAnAM uttama bAhyAMtara sAdhanonuM yathApadavI avalaMbana levAya te prakAra bhajavAno che, paNa huM eka ja pUrNajJAnI ke pUrNa satyavAdI chuM. tame badhA ajJAnI- mithyAdRSTi cho? Avo kaTubhAva aMtaramAM lAvavAno nathI. vizALa dRSTi vaDe jema samyaguyoganI ArAdhanAmAM ApaNe lAgI jaIe ane ApaNI udAra dRSTimAM jIvamAtra samAI zake evo uttama jIvanavyavahAra AdarIe e ja ApaNI sAcI mAdhyastha-bhAvanAnuM jIvatuM jAgatuM pratIka che ane tevI udAravRttinI siddhimAM ja ApaNI kasoTI che. mAdhyastha bhAvanAnAM jIvaMta dRSTAMto kacchanA prasiddha saMta zrI vijayakanakasUri mahArAjano amadAvAdamAM cAturmAsa hato. teozrIno mukAma zAhIbAgamAM jamanAbhAI bhagubhAInA baMgalAmAM hato. koI bIjA kacchanA sAdhu temane vaMdana karavA AvyA hatA. vAtacIta daramiyAna te sAdhue mahArAjazrIne koInI niMdAnI vAta karI. A sAMbhaLI mahArAjazrI to mauna rahyA. AthI AgaMtuka sAdhu krodhe bharAyA ane mahArAjazrIno khUba ja avinaya karyo. sabhAmAM beThelA sau zrotAjano sAdhune Thapako ApavA taiyAra thayA paNa mahArAjazrIe temane rokyA ne kahyuM : ema to duniyAmAM banyA ja kare." mahArAjazrInuM AvuM udAra ane vAtsalyapUrNa Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyastha bhAvanA 205 vartana joI pelA sAdhu to stabdha ja thaI gayA. potAnA uddhata vyavahArano pastAvo thavAthI sAdhue to turata kSamAyAcanA karI mahArAjazrI pAse prAyazcita mAgyuM. mahArAjazrIe saumyabhAvathI kahyuM : "tamo nizcita raho, thavAnuM hatuM te thaI gayuM. mArA manamAM to krodha che ja nahi, paraMtu bhaviSyamAM vadhAre AtmajAgRti rAkhajo, jethI anya koI pratye niMdA ke krodhabhAva na thAya." viparIta mArgamAM vartanAra pratye paNa kevo samabhAva ! [2] vizvakavi ravIndranAtha TAgoranA pitAnuM nAma devendranAtha hatuM. teoe je uttama paddhatithI potAnuM mahAna vyaktitva vikasAvyuM hatuM tene anulakSIne baMgALanA moTA puruSoe temane "maharSi devendranAtha ThAkuranuM mahimAyukta biruda arpaNa karyuM hatuM. eka divasa brahmosamAjanA prasiddha upadezaka pratApacandra majamudAra potAnA sAthIo sAthe temane ghera gayA. maharSinA Tebala upara aneka dharmonAM pustako joI teo DaghAI gayA. jyAre teoe maharSine pUchayuM, A pustako tamArA Tebala upara kyAMthI AvyAM ?" maharSie potAnI sUcaka zailImAM kahyuM. "huM jyAre nIcenA pradezamAM cAlato hato tyAre mane TekarIo ane sapATa jamInano bheda sAlato, paNa have UMcI sthitiethI jouM chuM to tevA bheda gauNa thaI jAya che." A vAta satya che ke vivekI puruSo to Atmazuddhine vadhAranArI sAdhanAno ja lakSa rAkhI AgaLa vadhe che. matamatAMtara ane vAdavivAdane choDI eka sAmyabhAvanI prAptinA uddezathI madhyasthatAno vikAsa kare che ane anyanA vicAro pratye paNa udAratA dAkhave che. temane koI paNa dharma pratye tiraskAranI lAgaNI uddabhavatI nathI. cAlu sadInI zarUAtamAM hugalI jillAnA DepyuTI kalekTara zrIyuta mahamada nabI sAheba hatA. teone eka phakIrano samAgama thayelo. te phakIra kAMI vAhana vAparatA nahi ane padayAtrAthI ja temaNe arabastAna, misara, IrAna tathA bhAratamAM paribhramaNa karyuM hatuM. DepyuTI kalekTara sAhebe temane pUchyuM : kyA tIrthamAM tame sauthI moTI saMkhyAmAM sAcA sAdhuo joyA ?" phakIra kahe : "haradvAranA kuMbhameLAmAM." DepyuTI kalekTara Azcarya pAmI Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 sAdhaka-sAthI bolyA: "tame musalamAna cho chatAM kuMbhanA meLAmAM kevI rIte gayA ?" phakIra potAnuM aMtaHkaraNa kholyuM : "bhAI, UMce parvata upara caDyA pachI taLeTInuM badhuM sapATa jevuM ja lAge che. jeo adhyAtmasAdhanAnI UMcI bhUmikAe pahoMce chetemane to guNagrAhaka dRSTi ja hoya che, pachI te guNo game te saMpradAyanA anuyAyImAM hoya. AvI dRSTine ja jIvanamAM meM sevI hovAthI huM to satsamAgama mATe koI paNa rUDA sthAnamAM jatAM saMkoca anubhavato nathI." "jAti-pAMti nA pUche koya, hariko bhaje so harikA hoya." Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhA bhUmikA zraddhA eTale mAnyatA ema sAmAnya artha che. koI paNa vastu, vyakti, kSetra, samaya ke bhAvane vize ApaNA cittanI aMdara rahelI "A Ama che' evI je dRSTi tene zraddhA kahIe. ruci, aMtaraMga abhiprAya, mAnyatA, darzana, pratIti vagere zabdo paNa zraddhA mATe e kArya vAcaka tarIke pracalita che. ahIM zraddhA' zabda adhyAtmasAdhanAnA saMdarbhamAM mukhyapaNe prayukta karyo hovA chatAM teno artha pUrvApara saMbaMdha pramANe vizALa dRSTithI avadhAravo. zraddhAnuM vizeSa svarUpa jo ke adhyAtmasAdhanAmAM zraddhA e prathama pagathiyuM che, paraMtu A zraddhA. mAtra aMdhazraddhArUpa nathI, - bAbAvacana pramANa' e zraddhA nathI. AvI zraddhA to eka rUDhigata, paraMparAgata sAMpradAyika Agraha che. upalaka dRSTie jotAM zraddhA ane yukti jo ke ekabIjAnAM virodhI lAge che paNa tAttvika zraddhAnI. utpattinA mULamAM rahelAM tattvomAM mukhya to sayukti ane svAnubhava ja che, mATe ema jANIe chIe ke mahatpaSyanA udayavALA koI mahAna parAkramI puruSane ja vastu svarUpanI sAcI zraddhA thAya che. AnuM kAraNa e che ke suyaktine anusaravAmAM vizALa buddhi, prAmANikatA ane anAgrahadRSTinI jarUra che tathA svAnubhava mATe abhyAsarUpa satata parizrama, dhIraja, sabodha ane saguNasaMpannatAnI jarUra che. Ama "zraddhA parama dullahA' evuM zAstranuM vacana kharekhara caritArtha thAya che, kAraNa ke tathArUpa yogyatAvALA virala mahApuruSo ja tevI zraddhAne tattvataH siddha karavAno puruSArtha, saphaLa thavA sudhI jArI rAkhe che. zraddheyanuM parijJAna adhyAtmasAdhanAnuM prayojana Atmazuddhi dvArA Atmasiddhi karavI te che. Atmasiddhi hAMsala karavA mATe rAga, dveSa ane ajJAnathI rahita evA nirdoSa puruSano upadeza grahaNa karavo yogya che, kAraNa ke tevA puruSanAM ja jJAna, AnaMda ane pavitratA paripUrNa hoya che. mATe sarva mata-paMtha-saMpradAyanI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 sAdhaka-sAthI buddhithI rahita thaI tevA uttama svAnubhavI puruSanAM vacanonI zraddhA karavI ApaNA sau mATe zreyaskara che. prayojanabhUta tattvonI yathArtha zraddhA A jagatamAM aneka padArtho che paNa te sarva padArthomAM sAdhakane jenAthI satya tattvanI prApti thAya tevA to be ja mukhya che : AtmA ane anAtmA. "A AtmabhAva upakArI che ane A anAtmabhAva sAdhanAmAM bAdhaka che' evI aMtaraMga zraddhA pragaTe tyAre AtmazuddhinA sAdhaka bhAvo aMgIkAra karavAthI ane bAdhakabhAvono parihAra (tyAga) karavAthI AtmazuddhinA kamanI yathArthI sAdhanA cAlu thAya che ane azuddhinA aMzono sarvathA nAza thatAM, sAdhaka krame karIne, siddhadazAne prApta kare che. kaLikALamAM ApaNe sau alpa buddhi, alpa baLa ane alpa AyuSyavALA chIe tethI satsamAgamano Azraya karI prayojanabhUta vastunuM yathArtha zraddhA karavA ApaNe sau sAdhakoe zIghatAthI. parama puruSArtha karavo yogya che. zraddhAnI agatya mokSamArgamAM jenuM advitIya mahattva che ane jene mokSamArganI prathama sIDI kahI che te A samyaka zraddhA ja che. sAcI zraddhA vinA prApta karavAmAM AveluM vipula jJAna paNa mithyA ane kaThina cAritra paNa kucAritra kahyuM che, tethI game tevo mahA prayatna karIne paNa sAcI zraddhA prApta karavI joIe. anaMtAnubaMdhI (je bhAva karavAthI evuM tIvra karmabaMdhana thAya ke jethI ati ati dIrdhakALa (anaMtakALa) bhramaNa karavuM paDe te) saMsArano bhAva jenAthI tUTI jAya che, tatkALa ja aMtaramAM zAMti, prasannatA ane atIndriya AnaMdarasano AsvAda jenAthI aMze anubhavAya che, je pragaTavAthI viveka(bhedajJAna)nI prakriyA jIvanamAM kharekhara cAlu thaI jAya che, je prApta thavAthI vastu-svarUpano niHzaMkapaNe nirNaya thatAM sva sva-rUpe ane para pararUpe bhAsavA lAge che, jenI upalabdhi thavAthI saMsAranI vAtomAM rasa raheto nathI ane utkRSTa evI dunyavI saMpatti prApta thAya to paNa te vize upAdeya buddhi UpajatI nathI te ja sAcI zraddhA che. AvI zraddhAnA udayathI eka zaddhi AtmA pratye apUrva ruci Upaje che, dvandromAM rokANa thatuM nathI, trividha tApothI uparAma thavAya che, caturvidha gationA trAsathI chUTIne parama paMcamagati pratye premapUrvaka ArAdhanA bane che, cha prakAranA "anAyatanomAM *[anu+Ayatana (ghara)] = jemAMthI dharmanI prApti na thaI zake te. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhA 209 prIti UpajatI nathI tathA sapta bhaya ane ATha madathI rahitapaNuM thaI nava nidhi pratyethI paNa vRtti haThI jAya che. Ama, A samyakUzraddhA ati apUrva ane kalyANa paraMparAnI jananI che; tethI tenI upAsanA sAdhake agrimatAnA dhoraNe karavI rahI evo AtmAnubhavI zrIguruono bhavya jIvone upadeza che. satyArtha zraddhAnI ArAdhanA satyatattvanA bodhano vAraMvAra paricaya karavAthI ane apUrvabhAva sahita satpuruSanA bodhane dhAraNa karavAthI anAdinA dehAtmabuddhinA saMskAra dhIme dhIme ghasAI jAya tyAre AtmAmAM ja Atmabuddhi Upaje che ane jagatanA padArthomAM je mahattA mAnI hatI te krame karIne ghaTe che, jenA phaLasvarUpe jJAna-vairAgyarUpI zItaLatA tenI jIvanasaritAmAM sahajarUpe pragaTa thAya che. AvA abhyAsathI satsaMga-sazAstra-sattattvamAM ci vadhI jatAM krame karIne jenI cittavRtti svatattva pratye rahevA lAge che tevA ziSyane koIka divase svarUpamAM vRtti sthira thaI jatAM svAnubhavadazA pragaTe che ke jene paramArtha-zraddhA kahevAmAM Ave che. AtmAnubhUtinI prAptino A krama che; mATe koTi upAye paNa 'sat' jemAM mUrtimaMta che tevA sadguru-satpuruSa pratye ruci ANavI, to tethI 'sat' evA sva pratye ruci UpajatAM kAryanI siddhi avazya thAya che. zraddhAno mahimA (1) vaMtaLamUto dhammoH (sAcI) zraddhA te dharmanuM mULa che. (2) sarvaguNAMza te samyaktva (sAcI zraddhA). (3) jJAnI puruSanA vAkyanA zravaNathI unnasita thato evo jIva cetana-jaDane bhinnasvarUpa yathArthapaNe pratIta kare che, anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che. (4) zraddhA manuSyanI te zaktiomAMnI eka che je manuSyane jIvaMta rAkhe che, zraddhAnA pUrNa abhAvanuM nAma ja jIvananuM avasAna che. (5) vizvAsa, vizvAsa, potAnA AtmAmAM vizvAsa, izvaramAM vizvAsa, A ja jIvanasaphaLatAnuM rahasya che. (6) mokUM kahAM tuM DhuMDhe baMde meM to tere pAsameM, kahata kabIra suno bhAI sAdho meM to huM vizvAsameM. (7) zraddhAnuM mULa tattva che bIjAnI sAcI mahattAno svIkAra. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 (8) kharekhara to nirAza thaI gayelA hRdayane sAMtvanA, avalaMbana ane navajIvana arpaNa karavAvALI A zraddhA ja che. zraddhAmAM Atma-samarpaNa rahyuM che. (9) jyAM sudhI dehAtmabuddhi TaLe nahi tyAM sudhI samyaktva (sAcI zraddhA) thAya nahi. samakti thayuM hoya to dehAtmabuddhi maTe; jo ke alpa bodha, madhyama bodha, vizeSa bodha jevo hoya te pramANe pachI dehAtmabuddhi maTe. (a) avinaya, (ba) ahaMkAra, (ka) ardhadagdhapaNuM, potAne jJAna nahi chatAM potAne jJAnI mAnI besavApaNuM, ane (Da) rasalubdhapaNuM e cAramAMthI eka paNa doSa hoya to jIvane samakti na thAya. sAdhaka-sAthI (10) zraddhAthI bhraSTa che te jIvo bhraSTa che, temano mokSa thato nathI. cAritrabhraSTa (sudhare to) mokSe jAya che, zraddhAbhraSTa muktine pAmatA nathI. (11) jyAM tarka asta pAme che, tyAM zraddhAno udaya thAya che. (12) AtmavizvAsa te AtmavijayanI pahelI zarata che. (13) zraddhAvAnane jJAnanI prApti thAya che. je saMzaya karyA kare che tene A loka ke paralokamAM sukhanI prApti thatI nathI, te naSTa thaI jAya che. (14) je paramAtmAnA caraNakamaLa vize bhramara samAna utsuka hoya, guNagrahaNa karavAmAM anurakta hoya, uttama sAdhuo pratye parama vinayavAna hoya, potAnA doSone niMdanAro hoya ane AtmArthI mumukSuone joI harSollAsa sahita sAcI prIti karanAro hoya te sAdhaka samyak dRSTivALo - sAcI zraddhAvALo hoya che. zraddhAnAM jIvaMta dRSTAMto [1] - - i.sa. 1934nI sAla. mahArASTranA solApura jillAmAM bALabrahmacArI zrI devacandrajI rahe. nAnapaNathI ja adhyayana ane adhyApanamAM rasa hovAthI kAraMjA nAmanA gAmamAM temaNe I.sa. 1918nI sAlamAM eka brahmacaryAzrama cAlu karyo hato. bhramaNa karatAM karatAM kolhApura jillAmAM lokone sAmAnya zikSaNa ane dhArmika saMskArothI vihIna joI temaNe tyAM sthira thavAno saMkalpa karyo ane kolhApurathI aDhAra mAIla dUra kuMbhoja-bAhubalI nAmanA prAcIna tIrthanI taLeTImAM ekAda oraDI baMdhAvIne rahevAnuM zarU karyuM. prAraMbhamAM AvatA-jatA yAtrIo mahArAjazrInI mulAkAte AvatA. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhA 211 teoe AjubAjunAM gAmaDAMnA pAMca-sAta vidyArthIone dhArmika zikSaNa ApavAnuM cAlu karyuM. akhUTa zraddhA, apUrva dhIraja, satata khaMta, kartavyaniSThA, nispRhatA ane vadhatA tyAga-vairAgyathI dhIme dhIme teonuM nivAsasthAna bAhubalI brahmacaryAzramanA nAmathI oLakhAvA lAgyuM. teonA pratApathI AjubAjunAM gAmanA bhAvika lokomAM dharmasaMskAranI vRddhi thaI ane lagabhaga I.sa. 15ramAM temaNe pote nigraMtha munidIkSA dhAraNa karI. dhIme dhIme temanI kAryapaddhatimAM lokone khUba vizvAsa beTho ane tAlukA tema ja samagra jillAnAM bALako have tyAM zikSaNa levA AvavA lAgyAM. vartamAnamAM bAhubalI vidyApIThamahArASTranI eka viziSTa zikSaNa saMsthA ane jaina tattvajJAnanuM mahAna kendra che. bAraso vidyArthIo tyAM snAtaka padavI sudhInuM zikSaNa ane ucca AdhyAtmika saMskAro prApta kare che. tyAM zikSaNa pAmelA aneka bhAIoe tyAM ja zikSaNa ApavAnuM kArya svIkAryuM che. tyAMnA prAcArya ane mukhya zikSake AjIvana brahmacarya svIkArI A zikSaNa ane saMskArayajJamAM potAnuM jIvana samarpita karI dIdhuM che. A badhuM thavA pAchaLanuM baLa kayuM? e che eka vakhatanA brahmacArI ane hAla municarita zrI samatabhadra mahArAjanI akhUTa - atUTa zraddhA, temanA pratApathI Aje samasta dakSiNa bhArata ane madhyapradezamAM aDhAra jeTalI saMsthAo uttama zikSaNa ane AdhyAtmika saMskArothI hajAro bhAvi nAgarikonA jIvanaghaDataramAM kAryarata che. [] baMgALanA eka mahAna navalakathAkAra. emanuM nAma baMkimacaMdra, emaNe bhAratane rASTragIta vaMde mAtaram' ApyuM. teo mahAna sAhityakAra hatA, temane potAnA pratyeka kAryamAM - pachI te nAnuM hoya ke moTuM - apUrva zraddhA hatI. te ghaNI vAra potAnA mitrone jaNAvatA ke manuSyamAM je divase zraddhAnA tatvanuM vilopana thaze te divasathI te sAcA mANasa tarIke maTI jaze. temaNe potAnI eka navalakathAmAM 'vaMde mAtaranuM kAvya lakhyuM hatuM. navalakathAnA vastune amuka aMze anulakSIne A kAvya lakhAyuM hatuM ane tethI emanA keTalAka mitrone e kAvya khAsa prabhAvita karI zakyuM nahotuM - emanI sAhityapremI putrIne paNa e kAvya paratve vizeSa zraddhA hatI nahi. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 eka vAra te baMkimacaMdra pAse beThI hatI. baMkimacaMdranI tabiyata sArI nahotI. emanuM zarIra naMkhAI gayuM hatuM. roganuM jora vadhyuM hatuM ane ema lAgatuM hatuM ke thoDA divasa have te mAMDa kADhaze. AvI tabiyata rahetI hovA chatAM emano sAhityazokha jarAye ghaTyo nahoto. sAkasAthI potAnI pAse beThelI potAnI putrI sAthe paNa atyAre bIjI vAto choDIne teo sAhityanI vAtoe vaLagyA hatA. e vAto daramiyAna putrIe pitAne pUchyuM : pitAjI, tamAruM vaMde mAtaram'vALuM gIta ghaNA mANasone gamatuM nathI.' pitAe putrInI sAme dRSTi karI. temaNe jarA udharasa khAIne putrIne pUchyuM : "tane e game che ke nahi ?' putrI bolI : mane game ethI zuM ?' zraddhAvAna pitAe kahyuM : "beTI, mane e kAvya para eTalI badhI zraddhA che ke eka veLA e kAvya sarva hiMdIonI AMkho kholI nAkhaze. ekeeka ghera e kAvyano guMjArava thaze. mane AmAM leza paNa zaMkA nathI. tuM nizciMta rahe.' kevI gajabanI AtmazraddhA ! Aje temanI e zraddhAno sAkSAtkAra ApaNe joI zakIe chIe. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 bhUmikA sAmAnya rIte loko mahattA tene kahe che je vaDe anya manuSyone vize potAnA moTA hovApaNAnI mAnyatA hoya. anya manuSyo ApaNane moTA kahe ane tevo vyavahAra ApaNI sAthe kare to sAruM evI jgatanA jIvonI mahecchA hoya che. ane tethI tevI lokamAnyatA utpanna karavAmAM ane TakAvI rAkhavAmAM teo racyApacyA rahe che. mahattA koIka loko tanathI mahattA mAne che, koIka sattAthI, koIka kuTuMbaparivArathI, koIka zArIrika taMdurastI ke saundaryathI, koIka lAMbA AyuSyathI, koIka UMcA kuLathI to koIka bAhya tapa ke zAstranA jANapaNAthI potAnI mahattA mAne che. Ama, judA judA manuSyo judI judI rIte mahattAnI mAnyatA karI te meLavavAmAM prayatnazIla che. sAcI mahattA jJAnIo kahe che ke sAcI mahattA teNe prApta karI che jeNe sAcuM sukha prApta karyuM che. sAcA ane saMpUrNa sukhanI prApti thaI javAthI anya koI prakAranI mahecchA rahI jatI nathI ane kRtakRtyatAno anubhava thAya che. AvI kRtakRtyatA to tyAre prApta thAya jyAre AtmAnAM jJAna, AnaMda Adi guNo pUrNapaNe pragaTe ane ajJAna, rAga ane dveSa saMpUrNapaNe nAza pAme. lokaprasiddha mahattA jyAM jeTaluM satyanuM anusaraNa hoya che tyAM teTalI pAramArthika mahattA avazyapaNe pragaTa thAya che. lokamAM paNa satkAryo ekaniSThAthI ane svArtharahitapaNe kare tene suyazanI prApti thAya che ane te puruSa mahAna gaNAya che. AvA lokakalyANanAM aneka kAryo che ane niHsvArtha samAjasevako, sajjano, mAnavatAvAdIo ane parahita-rata saMto AvAM kAryo karatA rahe che. AvA kAryomAM sadAvrato kholavAM, dharmazALAo baMdhAvavI, bAlamaMdiro, zALAo, vizvavidyAlayonuM nirmANa karavuM, haoNspiTalo, kaoNlejo, Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 sAdhaka-sAthI auSadhazALo, anAthAlayo, mahilAvikAsagRho vagere kholavAM, khAdI-grAmodyoganA vikAsamAM phALo ApI grAmajanatAne upakAraka thavuM vagereno samAveza thAya che. A kAryo karavAmAM dhana, sattA, oLakhANa, lokasaMparka vagerenI jarUra paDe te saheje samajAya tevuM che. AvA prakAranI niHsvArtha sevA dvArA kAMIka cittazuddhi ane sAttvika guNono vikAsa thaI zake che ane AtmAmAM thoDIghaNI sAcI mahattA pragaTe che ema paNa koI apekSAe kahI zakAya. pAramArthika mahattAnI ArAdhanA ahIM to te kakSAthI AgaLa jaI tattvajJAnanA yathAyogya parizIlana dvArA, nivRttimaya jIvanano lakSa rAkhI, satsaMga-svAdhyAyAdi satsAdhanone aMgIkAra karI, AtmajJAna-AtmasamAdhinI ja prApti arthe satata puruSArthayukta thavArUpa je divyajIvana teno lakSa rAkhavAno che. Ama karavAthI sAcI svAdhInatA, sAcI niHspRhatA ane sAcAM jJAna-vairAgya-vrata-japatapa Adi pragaTe che. krame karIne mohano nAza karIne A puruSa je mahattA pAme che te aciMtya mAhAmyavALI ane atIndriya che ane te vaDe zAzvata evA AtmAnA parama AnaMdanI tene prApti thAya che. AvuM jIvana jeNe banAvyuM che te puruSa sarvottama mahattAno dharanAra che ema ame zraddhIe chIe. tevA puruSanAM caraNakamaLanuM yathAyogya avalaMbana ane tenA jIvananuM anusaraNa tevI mahattA pragaTa karavAnuM eka mukhya kAraNa hovAthI ame tenuM vAraMvAra dhyAna karIe chIe. adhyAtmavettA puruSanI mahattA (1) te vyakti sarvazreSTha ane mahAna che je potAnI pratijJAonuM aTalapaNe pAlana karIne satyamArganuM anusaraNa kare che. te AMtarika ane bAhya banne prakAranAM pralobhanono bedhaDaka sAmano kare che ane moTAmAM moTuM kaSTa paNa khuzIthI sahana kare che. aneka prakAranAM tophAno, lAlaco ane dhamakIo vacce paNa nIDarapaNe varte che ane saccAI, nIti tathA paramAtmAmAM aDaga zraddhA rAkhIne potAnA mArge AgekUca cAlu ja rAkhe che. (2) je vizvano upakAra kare che, je kalaMkarahita che, je vratasahita che, je vinayavAna che ane je vivekI che te mahApuruSa kahevAya che. (3) vidyA, zUravIratA, caturAI, baLa ane dhIraja - A pAMcane je mitra banAve te mahApuruSa banI jAya che. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahA (4) jeNe viSayonI AzA choDI dIdhI che, je dunyavI AraMbha ane parigrahathI nivaryo che ane je sAcAM jJAna-dhyAna ane tapamAM prasannatApUrvaka pravarte che te puruSa jagadya che. 215 (5) je jagatanA sarva jIvono sahajapaNe mitra che, je koI paNa anya jIvanuM bUruM icchato nathI, bUruM bolato nathI ke bUruM karato nathI te prajJAvAna paropakArI mahApuruSanA padAviMdane pRthvInA puNyazALI puruSo paNa parama premathI upAse che ane te vaDe pavitratAne pAme che. (6) sAmAnya kakSAnA manuSyo sAthenA uttama vyavahAra vaDe mahAna puruSonI mahattA pragaTapaNe dekhAI Ave che. (7) abhiprAyamAM udAratAno dRSTikoNa, kAryasaMpAdanamAM mAnavatAno dRSTikoNa ane vijayaprAptimAM samatulita dRSTikoNa A traNa cihnothI mahAna puruSanI oLakhANa thaI zake che. - (8) AtmAnI mahattA to satyavacana, dayA, kSamA, paropakAra ane samatAmAM rahI che. zuddha paMcamahAvratadhArI bhikSuke je riddhi ane mahattA meLavI che te brahmadatta jevA cakravartIe lakSmI, kuTuMba, putra ke adhikArathI meLavI nathI ema mAruM mAnavuM che. mahattAnAM jIvaMta dRSTAMto [1] A sadInA eka mahApuruSanA jIvananI A ghaTanA che. nAnI uMmarathI ja jJAna-vairAgyanI ArAdhanAmAM lAgela hovAthI ane Adarza sAdhakanuM jIvana gALatA hovAne lIdhe temanuM ziSyamaMDaLa paNa vistRta hatuM. eka vAra sau ziSyone A mahApuruSanI janmajayaMtI UjavavAno bhAva thayo. tethI saue temanI pAse jaI vinaMtI karI, gurujI ! amArI eka prArthanA svIkArazo ?' gurujIe saMmati ApatAM teoe kahyuM, thoDA divasamAM ApanI janmajayaMtI Ave che to te UjavavAnI saMmati mAgavA ame sau AvyA chIe.' kaMIka aNadhArI binA banI hoya tema te mahApuruSa bolyA, "juo bhAIo ! ApanI prArthanAno huM nIcenAM kAraNosara svIkAra karI zakato nathI. prathama to janmadivasa te AnaMdano viSaya nathI, kAraNa ke Atmazreya prApta karavA maLelA A manuSya avatAramAMthI eka varSa ochuM thayuM, evuM te divase ApaNane bhAna thavuM joIe. bIjuM, je mahAtmAe adhyAtmajIvananI caramasImA prApta karI jIvanamukta dazA pragaTa karI hoya ke jethI pharI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 sAdhaka-sAthI janmamaraNanA pherAmAM na AvavuM paDe tevA lokottara mahApuruSanI janmajayaMtI UjavavI ja yogya che. huM tevI sthitine prApta thayo nathI. vaLI java, vikArI ane vinAzI evA A dehanI janmajayaMtI zuM UjavavI ? jo tattvadRSTie vicArIe to caitanyarUpI. nirvikArI ane ajara-amara evA AtmAnI janmajayaMtI ke mRtyutithi banne samAna ja che. AvA arthagaMbhIra uddabodhanathI ziSyamaMDaLI to stabdha thaI gaI. A mahApuruSa te tiruvannamasaeNnA prasiddha tapasvI zrI ramaNa maharSi. | [2] svAmI dayAnaMda sarasvatI eka vAra bharUca padhAryA hatA. temane samAcAra maLyA ke temanA eka zubhecchaka bhAI zrI kRSNarAma IcchArAmane tAva Avyo che. teo to kRSNarAmabhAInA ghera gayA ane temane mAthAmAM pIDA thatI hatI tethI mAthuM dabAvavA besI gayA. be hAtha joDIne kRSNarAma kahe "svAmIjI ! Apa mArI sevA karo tevI mArI yogyatA nathI, mane mApha karo.' svAmIjI kahe, "are bhAI ! emAM zuM che ? koI nAnuM-moTuM nathI. saue ekabIjAnI sahAyatA karavI te to mAnavadharmanI sAmAnya pharaja che." juo, A mahAtmAnA guNo ! sevAbhAva, maitrI, vinaya ane nikhAlasatA. kevuM mahAna jIvana ! cAlasa bIjo te samaye IMglenDano rAjA hato. sAmAnya janatAnA hakkonuM rakSaNa thAya te hetuthI, lokazAhInI rUe, eka sanniSTha mANasa dara vakhate saMsadamAM cUMTAto. koI paNa navuM bila saMsadamAM rajU karavAmAM Ave tyAre te vaDe lokonuM keTaluM kalyANa thaI zake che tenI evI to sarvAMgasuMdara zailIthI te chaNAvaTa karato ke umarAvo hamezAM tenI IrSyA karatA. eka vAra badhAe maLIne A garIba saMsadasabhyane sIdho karavAno nirNaya karyo. A kArya karavAnuM bIDuM te saMsadasabhyanA nizALanA mitra Dendri nAmanA eka sabhya jhaDapI lIdhuM. bIje divase Dekhei te saMsadasabhyane ghera gayo. ghaNAM varSo pachI bALapaNanA sAthI bhegA maLyA eTale alakamalakanI ghaNI vAto karI ane bhojana paNa sAthe ja lIdhuM. jatI vakhate Dembie te saMsadasabhyanA khissAmAM mAtabara rakamano eka ceka sarakAvI dIdho. thoDI vAramAM ja khissAmAM hAtha jatAM te ceka joIne AkhI vAtanuM rahasya te saMsadasabhyanA khyAlamAM AvI gayuM. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahattA 217 turata ja te sTezana tarapha ravAnA thayo ane gADI mATe rAha joIne UbhelA Dembine ceka pAcho ApatAM kahyuM. "bhAI ! lokoe mArAmAM vizvAsa mUkIne temanuM kalyANa thAya tevAM kAryo karavA mane cUMTIne mokalyo che. Ama paisA levAya nahi. mAre bhale game tevI agavaDa veThavI paDe, paNa huM mArA matadAro sAthe vizvAsaghAta karI zakuM nahI. jo mArA vicAromAM kAMI pheraphAro thAya ane mAre pakSa badalavo hoya to moTI sabhA bharI mArA matadAro samakSa te vicAro rajU karyuM. jo teo sahamata thAya to pakSa badalI zakuM nahitara mAre rAjInAmuM ApavuM joIe. saMsadasabhyo janatAnA pratinidhio che teo jyAM sudhI janatAnA kalyANamAM pravRtta rahe tyAM sudhI ja teo janatAnA pratinidhi gaNI zakAya.' sAdAI, satyaniSThA, paropakAra ane pharaja pratyenI satata jAgRti rahe tyAre ja mahattA prApta thAya. A mahApuruSanuM nAma hatuM enDa mArvela. Aje paNa madhya IMglenDanA hala (full) nAmanA gAmamAM tenuM smAraka zobhe che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezakALano vicAra ApaNe sau I.sa. 179nA varSamAM bhArata dezamAM rahIe chIe. sAmAnya rIte A yugane vIsamI sadI athavA aNuyuga athavA vijJAnayuga kahe che. jo ke lokamAM evI mAnyatA pravarte che ke ApaNe A jamAnAmAM bahu sudharyA chIe athavA ghaNI pragati karI che to paNa A vAta mAtra bAhya sagavaDanI vRddhinI dRSTie ja satyArtha mAnIe chIe. khAvA-pIvAnI, besavA UThavAnI, avarajavaranI ke tAra, Teliphona, reDiyo, Telivijhana vagerenI sagavaDa vadhI che e vAta kharI, paNa tethI ApaNe sudharyA chIe ke kema ? kharekhara sukhI thayA chIe ke kema ? e Adi vicAraNIya che. pahelAMnA jamAnAmAM sAdAI hatI, saMtoSa hato, mukhyapaNe ApaNo vasavATa grAmavistAromAM hato. ApaNI jarUriyAto maryAdita hatI ane tethI ApaNo kharca paNa maryAdita hato. kharca maryAdita hovAne lIdhe khUba Avaka meLavavA mATe moTA moTA AraMbho karavA paDatA na hatA ke dezavidezanI vizeSa musApharInI paNa jarUra paDatI na hatI. rAjyakartAo paNa prajA upara asahya karaboja nAkhatA na hatA, kAraNa ke rAjyanI sAmAnya AvakamAM rAjyakharcano nibhAva thaI raheto hato. chellA eka-doDha saikAmAM vijJAne noMdhapAtra pragati karI. ahIM chellA sAta-ATha dAyakAonI dRSTie vicAra karIe to A samaya daramiyAna vijJAnanI vividha zAkhAo kUdake ne bhUsake AgaLa vadhI. chellAM trIseka varSathI ApaNo deza svataMtra thayo. jo ke have ApaNA dezamAM aneka navI navI vastuonuM utpAdana thavA lAgyuM che ane deze audyogika pragati karI che tathA kRSikSetre paNa anAjanuM utpAdana vadhyuM che, paraMtu ApaNAmAMnA sAmAnya mAnavInI kapaDAM-roTI-makAnanI samasyAno ukela AvI gayo che tema kahI zakAtuM nathI, haju paNa karoDo garIba loko ApaNA dezamAM taddana garIba avasthAmAM ja jIvI rahyA che. jo ke AmAM nirakSaratA, aMdhavizvAsa, junavANI rivAjo vagere aneka kAraNo che te hakIkata che, chatAM paNa ApaNe ApaNA dezabAMdhavone vyavahArajIvananI prAthamika jarUriyAto prApta thAya Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezakALano vicAra 219 tevI lokavyavasthA UbhI karI zakyA nathI ema ApaNe kabUla karavuM rahyuM. Ama, sAmAnya dezakALano vicAra thayo. adhyAtmavikAsanI dRSTie vicArIe to vartamAna kALamAM ApaNe sAmAnya rIte pragati karI nathI ema kahI zakAya, kAraNa ke ApaNuM nItimattAnuM dhoraNa nIce jaI rahyuM che. madhyama ke uttama kakSAnA sapuraSonI saMkhyA ApaNA samAjamAM khUba ja ghaTI gaI che jethI sAdhanAmAM mArgadarzana meLavavuM hoya tevA sAdhakone Aje saMto zodha karyo paNa maLavA durlabha thaI gayA che. moTAM zaheronA dhamAliyA ane vyasanadUSita vAtAvaraNamAM mAMDa be-traNa kalAka paNa kyAMya sAdhanAne yogya zAMta vAtAvaraNanI prApti thavI kaThina banI gaI che. A ane AvAM aneka kAraNono vicAra karIe to ApaNe dilagIrI sAthe kabUla karavuM joIe ke vartamAna dezakALa sAdhanA mArge cAlanAra mATe viparIta gaNI zakAya tevo spaSTapaNe dekhAya che. AthI zaMkA thAya ke maMdiromasjido aneka vadhyAM che, dhArmika pravacanonI saMkhyA vadhI rahI che. saMkartina satsaMganA kAryakramo yojAya che, dharmapariSado maLe che, dIkSAnA varaghoDA ane tIrthayAtrAnA saMgho nIkaLe che, dharmazALAo, Azramo, upAzrayo vagere vistarI rahyAM che, dhyAna-zibiro. ane yoganA tAlImavargo aneka jagyAe khUlI rahyAM che to tame kevI rIte kahI zako ke A jamAnAmAM adhyAtma kSetre ApaNe rakAsa thayo che ! zuM Ama kahevAmAM kAMI asAvadhAnI to nathI thatI ne ? bhAI ! AtmavikAsanI kasoTI mAtra bAhya vartanathI nathI paraMtu ApaNA AcAravicAranI nirmaLatA tathA vartamAnamAM ApaNA jIvanamAM keTalI AtmazAMtino anubhava thaI rahyo che ane sadgaNono vyavahAra ApaNA rojabarojanA jIvanamAM keTalo pratibiMbita thAya che tenA para che. ApaNe satsaMga pravacanamAM ke pUjA-pArAyaNa, baMdagI-prArthanAmAM joDAIe chIe to tenuM kAIka sAruM phaLa ApaNA jIvanamAM dekhAvuM joIe. jo atyAre vyasano je mojazokhanAM sAdhano vadhAranArI kalabo divasodivasa vadhatI jatI hoya to te ApaNA adhapatanane ja darzAve che. jo dANacorI, kALAM bajAra, karacorI, bheLaseLa, bhraSTAcAra, garIbonuM zoSaNa, AMtarika kusaMpa, kuTuMbano ke samAjamAM verajhera, patipatnInA ke pitA-putranA ke yuvAna-vaDIlonA saMbaMdhomAM atyaMta gharSaNa, ahaMkAra, visaMvAda, tochaDAIbharyuM vartana vinaya ane premano abhAva tathA mana moTuM rAkhIne Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 sAkasAthI sahakAra ApavAnI bhAvanAno jo abhAva dekhAya che to ema mAnavuM rahyuM ke ApaNane anekavidha dharmakAryo karavA chatAM kAMI sAco lAbha maLyo nathI. A pramANe mAtra sAmAnya janasamAjamAM ja nahi, paraMtu AzramomAM tathA anya dhArmika saMsthAomAM rahetA mumukSuo ke sAdhakomAM paNa aneka prakAranA vaimanasya upajAvanArA prasaMgo bane ane te eTalI kakSAe pahoMce ke teno ukela lAvavA mATe korTano Azraya levo paDe te adhyAtmasAdhanA karanArAo mATe lajjAspada che. hA, amuka siddhAMtanI bAbatamAM bhale potapotAnA abhiprAya sau mAne paNa te bIjA upara pharajiyAta lAdavAnI vRtti ke jethI matabheda vistAra pAmIne manabhedamAM pariName ane iSabhAva tathA kalahanuM vAtAvaraNa banyuM rahe te khUba ja hAnikAraka che. dharmAcaraNathI vartamAna jIvanamAM paNa zAMtino anubhava thavo jarUrI che. jo ke AgAmI (ucca kakSAnI) dharmasAdhanAmAM kAMIka kaThina sAdhanA vakhate kheMcAIne paNa puruSArtha karavo paDe che to paNa samagra dRSTie vicAratAM to. dharmAcaraNathI sukhazAMti vadhavI joIe, kAraNa ke sAcA dharmanI ArAdhanA ApaNane ApaNA svAbhAvika zAzvata-sahaja-AnaMdamaya svarUpa pratye laI jAya che. jyAM dharma che tyAM saMpa ane zAMti che, sAcA premapUrvaka ekabIjA sAthe atizaya sajjatApUrvakano vyavahAra paNa tyAM che. dharmakaraNIthI saumyabhAva, vinaya, viveka, kSamA, saMtoSa, sahanazIlatA, svAzraya, zIla (cAritra) vagere sadguNonI vRddhi evI rIte thavI joIe ke navA AgaMtukane paNa ApaNA uttama guNonI suvAsa maLe ane teno AtmA paNa zItaLIbhUta thaI ApaNane maLyAno AnaMda mANI zake. A kahyA tevA sadguNo ane zAMti tyAre ja prApta thAya ke jyAre ApaNe ApaNA jIvanamAM ApaNI mULa AryasaMskRtinAM mUlyone mukhya karIe. bAhya dekhAva, akudaratI zRMgAra, khoTA daMbhanI pravRtti, potAnI ApavaDAInuM ja pradarzana, atyaMtapaNe ane anyAyapUrvaka dhanasaMcaya ane khoTA mojazokhanuM AdhInapaNuM jyAM sudhI ApaNA jIvanamAM AgaLa paDatuM raheze, tyAM sudhI ApaNe sAcA arthamAM sukhI thaI zakIzuM nahi. mATe samasta sAMprata samAje ane khAsa karIne yuvAna varge ApaNI Arya-saMskRtinAM sAcAM mUlyone oLakhavAno ane tenI parIkSA karIne temAM rahelI uttama vastuone aMgIkAra karavAno samaya have pAkI gayo che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezakALano vicAra 221 Ajano yuvAna moTA bhAge jIvana-AdarzathI vimukha che. uttama kArya karavuM, jIvanane unnata banAvavuM, kuTuMba-samAja-dezane upayogI thaI pote paNa kAMIka viziSTa jIvanalabdhi prApta karavI tevo koI paNa dRDha nizcaya ghaNuM karIne tenAmAM dekhAto nathI. svataMtratAnI prApti pahelAM gAMdhI-naheru-netAjInA Adarzo sAmAnya yuvaka samakSa rahetA, paNa have svAtaMtryaprApti bAda tevuM kAMI dekhAtuM nathI. jo ke, Aje sAmAjika rAjakIya kSetre paNa viziSTa mahApuruSonI lagabhaga gerahAjarI sAle che ane AdhyAtmika kSetre to atyaMtapaNe sAle che tathA e dRSTie yuvAvarga pAse koI pratyakSa Adarza nathI tenI kabUlAta ApaNe karavI rahI. Ama chatAM jo ApaNe sau sAthe jAgI jaIe ane jAgelA hoI to vadhAre sAvadhAna thaIe te vizeSa AvakAralAyaka che. jo A pramANe vartavAmAM Ave to ApaNuM jIvana ApaNA mahAna pUrvajonAM udAtta ciratra ane jJAnane anusaratuM thayuM ane rastAmAM je vighno Ave tene dUra karatuM thayuM divase divase unnatikAraka ane sadguNasabhara bane tathA uttama zraddhA, uttama jJAna ane uttama AcAranA triveNIsaMgama vaDe sAmAnya jIvanamAM ane khAsa karIne AdhyAtmika jIvanamAM navAM zikharo sara karI ApaNe sAcuM sukha meLavI zakIe evuM anyane paNa te meLavavAmAM madadarUpa thaI zakIe. jo Ama thAya to ja pharIthI sarvazrI RSabhadeva, rAma, kRSNa, mahAvIra ane buddhanI A bhUmine ApaNA jIvaMta vyaktitvathI sAcA arthamAM ApaNe zobhAvI ema kahevAya. OM zubhamastu. sAMprata samAjanuM vihaMgAvalokana (1) 'jyAM paiso tyAM pratiSThA' evI mAnyatA sarvatra dRSTigocara thAya che. vakIla, DaoNkTara ke ijanera keTaluM kamAya che tenA uparathI tenA vyaktitvanuM mUlyAMkana thAya te to ThIka, paNa kyA saMta, sAdhu ke mahArAjanA vyAkhyAnamAM keTalA moTaravALA Ave che ane temanA sAnnidhyamAM thatA dharmaprasaMgomAM keTalA paisA bhegA thAya che tenA pramANamAM te mahArAjazrIne paNa moTA gaNavAmAM Ave che ! (2) niHspRhatA, sAdAI, saraLatA samAjanA dareka varganA manuSyomAM ekadama ghaTI gayelAM dekhAya che. (3) vidyArthIone bhaNavAmAM rasa ocho che. mAtra jarUrI hoya teTalI ja hAjarI vargamAM purAve che (ane te paNa ghaNI vAra to mitro dvArA !). Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 sAdhaka-sAthI adhyApako pratye ziSTAcAranuM vartana prAyaH dekhAtuM nathI. kaoNlejanI bahAra mukhya rastAo upara cAlu piriyaDe Akho vAhanavyavahAra rokAya tevI rIte UbhA rahevuM ane temAM moTAI mAnavI e azista moTA pAyA upara dekhAya che. sArAM sArAM kapaDAM paheravAM, cA-pANI-sigAreTa ane ekasovIsanuM pAna khAvAmAM samaya vitAvavo ane sinemA-nATakanI ja vAto karavI e jANe sAmAnya thaI gayuM che. itara-vAcananI pravRtti, ramata-gamatanI pravRtti, sAmUhika zramanI pravRtti, gharamAM tathA bahAra moTerAo pratye yogya Adara-satkAranI pravRtti ke koI eka UMcA prakAranA jIvana pratye Adarza sthApI tene anurUpa pravRtti Aje javalle ja jovAmAM Ave che. (4) ApaNA gharamAM navA sophAseTa, reDiyo, Telivijhana rephrijareTara ke anya mojazokhanI vastuo vasAvavAmAM jeTalo rasa laIe chIe tenAthI vIsamA bhAgano rasa paNa ApaNe bhUkhyA-tarasyAne anna-pANI ApavAmAM, ziSTa ane saMskArI sAhitya vasAvavAmAM, vidvAna ke saMtono paricaya karavAmAM, niyamitapaNe prArthanA ke jJAnagoSThI karavAmAM ke sArI Tevo pADavAno prayatna karavAmAM dekhADatA nathI. Ama chatAM lokomAM 'AdhyAtmika' kahevarAvavAnI phaeNzana hovAthI tevI phaeNzanamAM rahevA mATe kAMIka AdhyAtmika gaNAtAM pustako moTaramAM ke Tebala upara rAkhIe chIe. A dekhAva mATe che ke jIvanasudhAraNA mATe che teno vicAra bhAgye ja karIe chIe. (5) ema.jI. sAyansa kaoNlejanA eka vidyArthI dhIrena zAhanI tabiyata hiMmatanagara pAsenA eka nAnAsarakhA gAmamAM ekAeka evI kathaLe che ke ene tAtkAlika amadAvAdanI sivila haoNspiTalamAM khaseDavAmAM Ave che. DaoNkTaro nidAna karIne kahe che ke dhIrenane kamaLAmAMthI kamaLI thaI gaI che ane eno jIvanadIpa olavAto bacAvavA mATe ene tAtkAlika raktadAnanI jarUra che. ema.jI. sAyansa kaoNlejanI hosTelamAM A vAta pahoMce che ane AkhI haoNsTelanA vidyArthIo potAnuM lohI ApavA mATe sivila hospiTala blaDa-beMkamAM katAra lagAve che. dardIne bI. Ara. eca. paoNjhiTiva raktanI jarUra hoya che. AvA raktanI badhI maLIne soLa jeTalI boTalo caDAvavAmAM Ave che ane navA divasanuM prabhAta dhIrenane mATe navajIvanano saMdeza lAve Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezakALano vicAra che. dhIrenanI jiMdagI bacI jAya che. raktadAna mATe AvelA vidyArthIone phakta eTalo ja raMja rahI jAya che ke emanAmAMthI mAtra chavvIsa ja vidyArthIonuM rakta dhIrenanA upayogamAM AvyuM ane bIjAone raktadAna karyA vagara ja pAchA pharavuM paDyuM. AjanA jamAnAmAM paNa AvA sAdila ane paropakArI yuvAna vidyArthIo ApaNA samAjamAM che tenuM kevuM jvalaMta udAharaNa ! AvI yuvApeDhImAM ja bhAratanA bhAvi mATe AzAnuM kiraNa che. 5 223 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo tapa. bhUmikA jIvanamAM udbhavatI vividha prakAranI lAlasAomAM lapaTAI na javuM te tapa che. svecchApUrvaka sahanazIlatAno abhyAsa karavo te paNa tapa che. pratikULa saMjogomAM samatAbhAva rAkhIne sahana karatAM zIkhavuM e tapanI ArAdhanA che. AtmA sAthe lAgelAM karmo atyArathI chUTI jAya nirI jAya) te prakAre jIvanamAM vartavuM tene tapa kahIe. AtmabaLathI adhikatA vaDe mananA taraMgone naSTa karI AtmAnuM zobhAyamAna thavuM te mahAna yogIzvaronuM parama tapa che. jevI rIte khANamAMthI nIkaLeluM sonuM (suvarNarajo judI judI bhaThThIomAM nAkhavAmAM Ave to temAM rahelI malinatA tathA vividha azuddhio naSTa thaI jAya che ane zuddha sonAnI prApti thAya che, tevI rIte kAmakrodhAdi vikArovALA jIvanane vividha prakAranI zuddhIkaraNanI prakriyAomAMthI pasAra karavA vaDe karIne AtmA nirmaLa ane nirvikAra thAya tene tArUpI ArAdhanA kahevAmAM Ave che. tapa te zuddhIkaraNa mATenI te prakriyA che, jemAMthI pasAra thayA vinA koI paNa sAdhaka mahAna saMta banI zakato nathI. tapanA prakAro prajJAvaMta pUrvAcAryoe tapanA mukhya bAra prakAro kahyA che - cha bahiraMga ane cha aMtaraMga. bahiraMga tapa . (1) upavAsa, (2) alpa-AhAra (UNo AhAra), (3) vRttionuM niyaMtraNa, (4) rasatyAga, 5) ekAMta-Asana, (6) kAyakaleza. A che prakAranAM bAhya tapa che. tene bAhya tapa eTalA mATe kahevAya che ke te tapanuM AcaraNa bIjAo jANI-joI zake che ane tethI A tapa bahAramAM pragaTarUpe dekhAya che. - pAMca indriyanA viSayo, krodhAdi kaSAya ane cAra prakAranA AhAra (khAdya, svAgha, lehya, peya)no tyAga karavo tene upavAsa kahevAmAM Ave che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta5 225 mAtra bhojanano ja tyAga kare to te kharekharo upavAsa nathI. potAnuM peTa bharAya tethI ocho AhAra levo te uNodarI athavA alpa-AhAra kahevAya che. bhikSA arthe jatA munimahArAja potAnA aMtaramAM evo vikalpa kare ke amuka AhAra maLaze, amuka rIte maLaze, to ja laIza, nahitara AhAra nahi lauM - AvA saMkalpane vRttiparisaMkhyAna kahe che. khATo, tIkho, khAro, gaLyo vagere vividha prakAranA svAdavALA padArthono tyAga te rasatyAga che. amuka ekAMta, zAMta sthaLamAM eka ja Asane jJAna-dhyAna karavuM te viviktazavyAsana che. ThaMDI RtumAM nadIkinAre ne unALAnI RtumAM garama zilA ke patarA para besavuM, UMdhe mAthe laTakavuM vagere kAyAne kaSTa dvArA tapAvatA chatAM samabhAva rAkhavo te kAyakaleza tapa kahevAya. aMtaraMga tapa A prakAranA tapamAM tapa karanAranA aMtaramAM bhAvanI mukhyatA che. tethI te lokonI jANamAM ekadama AvI zakatuM nathI. aMtaraMga tapanA cha prakAro A pramANe che : (1) prAyazcita, (2) vinaya, (3) vaiyAvRtya, (4) svAdhyAya, (5) dhyAna, (6) vyutsarga. potAnA vaDe thayelI bhUlo athavA doSonuM saddaguru athavA paramAtmAnI sAkSIe kabUla karavuM ane tevA doSo pharIthI na thAya te arthe udyama karavo tene prAyazcita kahe che. jenAthI doSonuM zuddhIkaraNa thAya te prAyazcita, pUjya vyaktio ane pUjya vastuo pratyeno aMtarano AdarabhAva te vinaya. zArIrika asvasthatAvALA zrIsAdhu mahArAja ke bIjA mahAtmA ane dharmaniSTha puruSonI sevA-suzruSA karavI te vaiyAvRtya. uttama mahAtmAonAM dharma-mokSa-nirdezaka vacanonuM vAMcavuM, vicAravuM, lakhavuM, pUchavuM raTaNa karavuM ke upadezavuM te svAdhyAya. cittane paramAtmAnA ke puruSonA guNomAM ke cAritryamAM tanmaya karavuM te dhyAna. tathArUpa viziSTa abhyAsa ane prayatnathI cittavRtti zuddhAtmAmAM sthira thaI jAya ane atIndriya AnaMda pragaTe te uttama dhyAna - nirvikalpa samAdhi. zarIra, svajana-kuTuMbAdi, dhanadhAnya. rAcaracIluM, baMgalA, moTara vagere bAhya padArtho tathA kAma-krodha-lobhaajJAnAdi aMtaraMga bhAvomAM ahaMtva-mamatvano tyAga karavo tene vyutsarga nAmanuM tapa kahe che. Ama bAra prakAre, pUrve mahAtmAoe kahelAM vividha prakAranAM tapanuM mAtra vihaMgAvalokana thayuM. teno vizeSa vicAra karatAM bahu vistAra thaI jAya Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 sAkasAthI tethI atre teno saMkSipta sAra batAvyo che. vizeSa abhyAsI sAdhakoe mULa zAstramAMthI sUkSma dRSTi vaDe tapa vize vistArapUrvaka jANavA yogya che.* tapano mahimA (1) manuSyabhava pAmIne je tapa karato nathI, paNa viSayabhogamAM AyuSya vitAve che te pazusamAna halako jANavo. (2) jema buddhinuM phaLa zAstrAbhyAsa karI jIvanane pavitra banAvavuM te che, tema uttama, baLavAna, nIrogI zarIra prApta karIne samyak-tapa vaDe AgaLa vadhavuM te ja yogya che. (3) tapathI indriyo ane manano sahajapaNe saMyama thAya che. vinayAdi bhAvo pragaTa thavAthI satsaMganA yoge uttama jJAna pragaTe che ane samAdhino lAbha thAya che. sAcI (4) mokSaprApti mATenI cAra prakAranI mukhya ArAdhanA che zraddhA, sAcuM jJAna, sAcuM AcaraNa ane sAcuM tapa. A kAraNathI uttama puruSoe svakalyANa mATe avazyapaNe tapa karavuM yogya che. -- (5) deva-guru-vidvAna-brAhmaNonuM pUjana, pavitratA, saraLatA, brahmacarya ane ahiMsA zArIrika tapa che. satya, karuNAmaya hitakArI ane priya vacanonuM bolavuM ane svAdhyAyarUpa abhyAsa karavo te vANInuM tapa che. cittaprasannatA, saumyatA, mauna, AtmasaMyama ane AtmabhAvonI zuddhi te mAnasika tapa kahevAya che. (6) ArAdhanAnA bIjA prakAro karatAM tapamAM eka vizeSatA e che ke tenAthI mAtra navAM karmono baMdha thato ja aTakato nathI paNa janmajanmAMtaranAM baMdhAyelAM karmo AtmAthI chUTAM thaI jAya che. AthI ja tIrthaMkaradi mahApuruSo paNa tapamAM pravarte che, to anya sAmAnya sAdhakoe to tapa karavuM kalyANakArI che te kahevAnI bhAgye ja jarUra che. (7) tapa karatI vakhate potAnI zaktino vicAra karavo joIe. je vivekI puruSa che te atimAtrAmAM tapa karI zarIra ane indriyone sarvathA zithila paNa karato nathI, tema vaLI potAnI zaktine gopavIne pramAdarUpI doSanuM bhAjana paNa thato nathI. AvA mahAna vivekI sAdhakane tapathI uttama padanI prApti thAya che. . juo tattvArthasUtra, bhagavatI-ArAdhanA, AcArarAMga-sUtra tathA ratnakareMDazrAvakAcAranI paMDitapravara sAsukhadAsajIkRta TIkA. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa 227 (8) jema siMhanI garjanAthI gheTAM-bakarAMnA ToLAmAM nAsabhAga thaI jAya che athavA pracaMDa vAvAjhoDAthI vAdaLonA moTA samUho paNa vIkharAI jAya che, tema sAcA tapa vaDe karIne AtmA sAthe coTelA karmonA samUho paNa vIkharAI jAya che ane AtmA zuddhatAne pAme che. A kAraNathI bhavya jIvo tapanI ArAdhanAmAM potAnA AtmAne avazya joDe che. (9) mAnavInI AdatamAM ja evI nabaLAI vaNAI gaI che ke jethI vilAsIpaNuM tene priya lAge che ane tapasyA tathA virakti pratye tene kAMI ja AkarSaNa thatuM nathI. A nabaLAIno pratikAra dRDha saMkalpapUrvaka tapaHpUta jIvanano abhyAsa karavAthI krame karIne banI zake che. tapanAM jIvaMta dRSTAMto I.sa. 1925nI sAla. madrAsamAMthI DaoNkTaranI DigrI prApta karI, lokone aneka prakAre madrAsamAM, siMgApuramAM ane malAyAmAM tabIbI sevAo ApI adhyAtmajIvana jIvavAnI AkAMkSAvALA DaoN. kuyusvAmI hRSIkeza AvyA hatA. ahIM koInI oLakhANa nahi tethI prathama to svagazrimamAM thoDA divaso Utaya paraMtu joIe evI ekAMta jagyA ane zAMti na maLavAthI tyAMthI thoDe dUra eka jUnI jhUMpaDImAM rahevA cAlyA gayA. cAre bAju vanarAji nIrava zAMti, chatAM jherI jaMtuo ane jaMgalI pazuono Dara to kharo ja. paNa A yuvAna saMnyAsI to Akho divasa dhyAna-bhajana ane adhyayanamAM lIna rahe. be-pAMca divaso AhAra vinA vItI jAya to koI vAra AvatA-jatA vaTemArgu kAMI ApI jAya ! TADha vAya to paNa sahana karavAnI ane varasAda Ave to paNa sahana karavAno. Ama bhUkha-tarasa, ThaMDI-garamI, ekAMtavAsa vagere badhuM samabhAvapUrvaka sahana karavAno abhyAsa karIne potAnI kaThora sAdhanAne A yuvAna saMnyAsIe keTalAMya aThavADiyAMo sudhI jArI rAkhI. ghaNAM varSothI karelI sAdhanAnI carama sImArUpa A kaThora tapasyAnA phaLarUpe A mahAna sAdhakane aMtaramAM jJAna ane zAMtino prakAza lAdhyo ane kame karIne teoe divya-jIvana jIvavAno rAha bhAratanA ane dezavidezanA aneka jijJAsuone batAvyo. A yuvAna saMnyAsInuM nAma svAmI zivAnaMda sarasvatI. divyajIvana Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 sAdhaka-sAthI saMghanA teo saMsthApaka. ucca koTinuM lokopayogI ane adhyAtmajIvana jIvavAnI preraNA ApanAruM vipula sAhitya temaNe racyuM che. [2] so varSa pahelAMno jamAno. te samaye dhArmika graMthonAM paThana-pAThananI pravRtti samAjamAM amuka varga ja karI zakato ane dharmagraMthone chApavAno paNa ghaNA loko virodha karatA. A samaye eka jJAnapipAsu yuvAna yogya graMthonI duSkApyatAthI vyAkuLatA pAmyo. te pote saMyukta prAMtanA saharAnapurano nivAsI ane mukhatyAra (vakIla) tarIkeno vyavasAya karato. prekiTasa sArI cAlatI, paNa aMtaramAM dharmajJAnanI jijJAsA niraMtara rahyA karatI hatI. tethI chatrIsa varSanI avasthAmAM ja A vyavasAyane tilAMjali ApI svAdhyAya, jJAnArjana, lekhana, AtmaciMtana, jaina sAhitya saMzodhana ane anusaMdhAna ItyAdimAM lAgI jaI teNe jIvanane eka navo vaLAMka Apyo. bIjI sadImAM thayelA prasiddha jainAcArya zrIyamaMtabhadrAcAryanuM parokSapaNe ziSyapaNuM svIkArIne teNe samaMtabhadrAzramanI sthApanA karI. thoDA kALamAM tene 'vIrasevA-maMdiranuM nAma ApI aviratapaNe uttama graMthonA prakAzanamAM ane adhyayanamAM lAgI, brahmacarya vrata grahaNa karI AtmasAdhanA mATe vividha prakAre IcchAnirodharUpa tapane aMgIkAra karI uttama sAdhaka tarIke jIvana vitAvyuM. jJAna, dhyAna ane tapanI A prakAranI ArAdhanA vaDe eka sAmAnya sAdhakamAMthI A yuvAne thoDAM varSomAM ja eka mahAna siddhAMtazAstrI, anusaMdhAnavettA (research-expert) ane dhArmika mahApuruSanuM pada prApta karyuM. teoe racelI merI bhAvanA' adhyAtmabhAvanuM eka uttama ane suMdara kAvya che. hiMdImAM lakhAyuM hovA chatAM tenI lagabhaga pacIsa lAkha uparAMta prato bhAratanI badhI mukhya bhASAomAM anuvAdita thaIne prasiddha thaI cUkI che. A mahAna sAdhakanuM nAma paMDitavarya zrImAna jugalakizorajI mukhtAra. temaNe sthApelA vIra-sevA-maMdira, dilhI taraphathI uttama koTinuM, suMdara rIte saMzodhita thayeluM vipula AdhyAtmika sAhitya chellAM ghaNAM varSothI prakAzita thaI rahyuM che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa [3] sAMjano jamavAno samaya thayo eTale pati-patnI potAnA dezanA rItarivAja mujaba Tebala upara beThAM. jIvananI paristhiti taddana sAmAnya, eTale Aje jamavAmAM mAtra breDa ja hatI. jyAM khAvAnI zarUAta karavA jAya che, tyAM bAraNe Takoro paDyo ane joyuM to eka bhAIne AvelA dIThA. tarata ja daMpatIe temane bolAvyA ane Tebala upara jamavA mATe besI javA kahyuM. mahemAne ghaNI AnAkAnI karI paNa Akhare tene A premALa daMpatInA Agrahane vaza thavuM paDyuM. breDa sAthe mahemAnane mATe zuM lAvo cho ?' patie patnIne pUchyuM. thoDI vAramAM ardhA glAsa jeTaluM dUdha patnIe lAvIne mahemAna mATe mUkyuM. A bAju mahemAne pUchyuM, "tame paNa mArI sAthe ja besI jAo to kema ?" "haju amAre vAra che' kahI daMpatIe mahemAnane samajAvI dIdhA. 229 bhojana pUruM thatAM thoDI vAra vAto karI mahemAne vidAya lIdhI. A bAju, jema jema mahemAna jamatA hatA tema tema jANe ke daMpatIne potAnuM peTa bharAyAno AnaMda thato hato. dUdha to rAtre potAnI cA banAvavA mATe rAkhyuM hatuM te paNa mahemAnane ApI dIdheluM. potAne Aje atithino satkAra karavA mATe taddana bhUkhyAM rahevuM paDyuM te bAbatano temane kAMI kheda nahoto ! pANI pI laIne tRpti mANI teo nidrAdhIna thayAM. A daMpatI te bIjAM koI nahi paNa raziyAnA tAraNahAra zrI lenina ane temanAM dharmapatnI zrImatI lenina. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSatA bhUmikA koI paNa sAdhaka jyAre evuM jIvana jIve ke aMtaraMgamAM mokSa sivAya tene bIjI koI paNa icchA na hoya tyAre te sAdhaka kharekhara mumukSu kahevAya. matalaba ke, abhiprAyamAM mokSanI prApti sivAya bIjuM kAMI na rahe tyAre jIvanamAM mumukSatA pragaTe che ane tevA mahApuruSane vize sarva prakAranAM duHkhono AtyaMtika kSaya karanAruM evuM AtmajJAna pragaTe che. mumukSatAnI zreNIo aMtaraMga pariNAmonI vizuddhi, sAcA deva-guru-dharmanI bhaktinI taratamatA, mumukSatAjanaka sadgaNonI saMkhyA ane pramANa, AtmajAgRtinuM sAtatya Adi aneka mApadaMDone anurUpa mumukSatAnA jo ke aneka bhedo che, paraMtu sAmAnyapaNe jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema tenA traNa bhedo pADI zakAya. satsaMganA yogathI, sadgurunA atizaya prabhAvathI ke satuM-zAstronA avalokanathI kAMIka dharma pratye ruci Upaje, dharma kharekhara karavA yogya che evI sAmAnya mAnyatA thAya ane mokSanA puruSArthamAM thoDo thoDo paNa joDAya tyAre mumukSutAno prAraMbha hoya che. uparokta dazAmAM jyAre vizeSa dRDhatA Ave, samajaNapUrvaka jyAre saguNone vize ruci Upaje ane temanuM grahaNa thavA lAge, sAmAnya muzkelIo AvavA chatAM paNa dharmanI ArAdhanAmAM lAgyo ja rahe ane parIkSA-pradhAnI thaI saguNa-durguNa, sadAcAra-durAcAra, sadguru-nAmaguru vagerenA bhedapUrvaka mokSanI ArAdhanAmAM AgaLa vadhe tyAre madhyama kakSAnI mumukSutA hoya che. atyaMta. dRDhapaNe jyAre AstikyAdi* bhAvomAM niSThA thavAthI mumukSutAnA aneka guNo prakarSatAthI pragaTI vRddhigata thatA jAya, Akho divasa ane rAta jyAre * AtmA, puNya pApa, dharma punarbhava Adi padArthomAM jene zraddhA hoya te manuSyane Astika ane tenA bhAvane AstikyabhAva kahevAmAM Ave che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSatA 231 paramArtha-paramArthano ja aMtaramAM jApa rahe, sUkSma bodhano aMtaramAM vicAra karavAnI zakti jAgrata thavAthI satyArtha tattvonI pratIti spaSTapaNe thaI jAya tevI aneka guNothI bharapUra tIvra jijJAsudazAne utkRSTa mumukSudazA kahevAmAM Ave che. mumukSutAnI sAdhanA (1vartamAna sthiti H tattvadRSTie vicArIe to mumukSutA kharekhara pragaTa thavAnuM mukhya kAraNa sAdhakanI aMtaraMga ruci ane satyaniSThA che. A aNuyugamAM aMtaraMga rucinI khAmI che, kAraNa ke kahevAtA dharmI jIvo saMpradAyane ke matane seve che, dharmane sevatA nathI. lagabhaga aThThANuM TakA dharma jIvone dharmI thavuM nathI paNa dharmI kahevaDAvavuM che ! vastunA svabhAvarUpa satyadharma ke AtmAnI zuddhirUpa mokSamArga pratye vaLavA mATe jarUrI gaMbhIratA, dRDhatA ane sUkSmatA temanAmAM che ja nahIM to teo kaI rIte satyadharmane pAme ? A vAta dharmI jIvonA eka moTA samudAyanI thaI. bAkI bacyo eka sAva nAno samudAya. te jo ke aMtaraMgathI dharmane icche che ane te arthe prayatnazIla che paNa dRDha niSThAno abhAva, mahAna asatsaMga ane asa...saMgono gherAvo, samartha sapuruSanA yoganI parama durlabhatA, thoDo kALa sAdhanA karavA chatAM kAMI tathArUpa anubhUtinI aprApti, satyaniSThAnI nyUnatAne lIdhe 'amuka dazA' prApta thaI javAthI saMtoSa ane "kareMge yA mareMge' e siddhAMtanA AcaraNanI jIvanamAM nyUnatAne laIne pratibaMdhomAM rokAI javuM Adi vividha kAraNone lIdhe pAramArthika mohagraMthinA bheda sudhI, avidyA ke mithyAtvanA nAza sudhI, zuddha AtmAnubhUtinI kakSA sudhI pahoMcanArA dharmI jIvonI saMkhyA atyaMta alpa che. A ityAdi vivaraNathI mumukSuomAM koI paNa prakAranI nirAzA UpajavI yogya nathI, paraMtu atyaMta dRDha nizcayathI A manuSyabhavanI samApti pahelAM, avazya AtmajJAna prApta karI levuM evA abhiprAyamAM susthita thaI te arthe potAnuM gurutama vIrya sAdhanA vize phoravavA mATe ja A kathana thayuM che ema jANavuM samIcIna che. | (2) ArAdhanAkrama : bahu ja vizALa dRSTie joIe to mumukSatAnI ArAdhanAnI pUrNatA to paramAtmapada pragaTe tyAre thAya che, paraMtu ahIM sAmAnya rIte AtmajJAna pragaTa karavA mATenI yogyatAnI mukhyatAthI kathana karIe chIe. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 (ga) sAmAnya jIvanakrama sAdhaka-sAthI (1) dara varSe eka ke be tIrthayAtrA karavAno saMkalpa karavo. (2) aThavADiyAmAM ochAmAM ochA be divasa satsaMga karavo, banI zake to dararoja karavo. (3) ardho kalAka svAdhyAya ane ardho kalAka bhaktino niyama levo. (4) AhAra ane nidrAmAM niyamitatA jALavavI. (5) sthira citte, pavitra manathI paramAtmAnuM, sadgurunuM ke AtmajyotinuM dhyAna karavAno abhyAsa karavo. (6) potAnI mahattA batAvanAra ke anyanI niMdA karanAra vacano bolavAM nahi. (7) vikathAno pApa vadhAranAra vArtAno aparicaya karavo. rAjakAraNanI vAto puruSoe ane khAvApIvAnI tathA kapaDAMghareNAMnI vAto bahenoe taddana ochI karI nAkhavI. (8) madha (dArU), mAMsa, madhu tathA aMjIra Adi pAMca abhakSya phaLono tyAga karavo. (9) jugAra, zikAra, mAMsAhAra, dArU, parastrIgamana, moTI corI ane vezyAsevanano pratijJApUrvaka avazya tyAga karavo. (1) mumukSunA guNonI prApti saMkSepamAM vicAratAM nIce jaNAvelA mukhya guNono dainika jIvanamAM abhyAsa karavo ane te saMpAdana karI levA, e mumukSu mATe Avazyaka banI jAya che : (1) svacchaMdanirodha, (2) zraddhA, (3) saraLatA, (4) vairAgya, (5) sahanazIlatA, (6) vinaya, (7) vizvaLabuddhi, (8) jitendriyapaNuM, (9) maitrI, (10) pramoda, (11) karuNA, (12) mAdhyastha bhAvanA ityAdi. uparokta mumukSunA guNonuM varNana A pustakamAM te te viSayanA prakaraNamAM ApeluM che ane tethI tenuM vivaraNa tyAMthI vAMcI levA vAcakone vinaMtI che. (6) mumukSutAnI sAdhanAnI vikaTatA mumukSutAnI sAdhanA jeTalI sIdhI, saraLa ane sahaja che teTalI ja khADATekarAvALI, vikaTa ane prayatnasAdhya che. sAmAnya mAnavInuM mana patitapariNAmI che. mANasane paDI rahevuM - pramAda karavo - game tevA ayogya Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumusutA 233 kAmamAM samaya kharcI nAkhavo vagere Teva paDI gaI che. AvA viparIta saMskAro aneka janmonA cAlyA Ave che. have jyAre satsaMganA yogamAM satya-tattvanI vAta sAMbhaLIne mumukSu ucca sadguNo tarapha vaLe che. jAgRtipUrvaka potAnA vicAra ane AcArane zistabaddha ane dharmamaya banAvavAno prayatna kare che, tyAre anAdinA kusaMskAro tema thavAmAM vighna kare che, tethI thoDo vakhata vizeSa puruSArtha karI A kusaMskArono parAbhava karIe tyAre mumukSudazAmAM sthiratA Ave che ane sAdhakadazA dinapratidina khIlatI jAya che. Ama krame karIne vAraMvAra puruSArtha karavAthI ane pUrve thayelA satparaSonAM caritranuM avalaMbana levAthI uttama mumukSutA pragaTe che ane tema karanAra puruSane AtmajJAnaprApti kAMI durlabha nathI. Ama kramika sAdhanAthI mumukSatAnI siddhi sAmAnyapaNe bethI bAra varSamAM thaI zake che. tenAM mukhya sAdhano sAdhakanuM aMtaraMga nizcayabaLa ane tene viziSTa preraNA ApanAra koI puruSa che. sAcI mumukSatA ane teno mahimA (1) kaSAyanI upazAMtatA mAtra mokSa abhilASa, bhave kheda prANIdayA, tyAM AtmArtha nivAsa. dazA na evI jyAM sudhI jIva lahe nahi joga, mokSa mArga pAme nahIM; maTe na aMtara roga. | (2) tyAga, vairAgya, upazama ane bhakti mumukSajIve sahaja svabhAvarUpa karI mUkyA vinA AtmadazA kema Ave ? paNa zithilapaNAthI, pramAdathI e vAta vismRta thaI jAya che. (3) AraMbha ane parigrahano jema jema moha ghaTe che, jema jema tene vizethI potApaNAnuM abhimAna maMda pariNAmane pAme che, tema tema mumukSutA vardhamAna thayA kare che. ne karavA yogya paNa tema ja che ke AraMbhaparigrahane vAraMvAranA prasaMge vicArI vicArI potAnA thatA aTakAvavA, tyAre mumukSatA nirmaLa hoya che. (4) zAMta, jitendriya, uparata, sahanazIla ane indriyamanane ekAgra. karIne zraddhAvAna thayelo mumukSu, AtmAmAM ja AtmAnuM avalokana kare. (5) pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna, pAtra thavA sevA sadA, brahmacarya pratimAna. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 sAdhaka-sAthI te jijJAsu jIvane thAya sadguru bodha, to pAme samaktine varte aMtara zodha. (6) (sata) samAgama niraMtara kartavya che, mahatuM bhAgyanA udaya vaDe athavA pUrvanA abhyAsa yoga vaDe jIvane sAcI mumukSatA utpanna thAya che, je ati durlabha che... mATe vicAravAna jIve te lakSa rAkhI yathAzakti vairAgyAdi avazya ArAdhI, saruno yoga prApta karI, kaSAyAdi doSa cheda karavAvALo evo ane ajJAnathI rahita thavAno satya mArga prApta karavo. nitya evo paricaya rAkhatAM, te te vAta zravaNa karatAM, vicAratAM, pharI pharIne puruSArtha karatAM te mumukSutA utpanna thAya che. te mumukSutA utpanna thaye jIvane paramArthamArga avazya samajAya che. mumukSutAnAM jIvaMta dRSTAMto lagabhaga eMzI varSa pahelAM amadAvAdamAM mahAtmA sarayudAsajI vidyamAna hatA. nAnI vayanI ja satsaMga, bhakti ane paramArthanI ArAdhanA pratye temanuM valaNa hatuM. saraLa svabhAva, udAra dRSTi, niHspRhatA ane sarva pratye AtmadRSTiyukta premapUrNa vyavahArane lIdhe teoe viziSTa mumukSatA pragaTa karI hatI. teonI nIce pramANenI jIvanacaryAnuM avalokana karavAthI A vAtanI sArI rIte pratIti thaI jAya che : savAre lagabhaga traNa vAgye UThI jatA. zaucAdi kiyAthI paravArIne prabhunAmasmaraNamAM lAgI jatA. tyAra bAda darzana-pUjana vagerethI nivRtta thaI pravacana-kathA-satsaMgamAM ane rAtre dhyAnamAM potAno vizeSa kALa nirgamana karatA. cAlatI vakhate khUba sAvadhAnI rAkhatA jethI koI kIDI-makoDI paga taLe cagadAI na jAya. ghaNuMkharuM taDakAmAM cAlatA, chAMyaDAmAM nahi kAraNa ke chAMyaDAmAM jIvajaMtu vadhAre hoya. taDakAmAM khAsa hoya nahi. ziyALAnI ThaMDImAM koI bhaktajana dhAbaLo vagere Ape to te ThaMDImAM dhrujatA koI garIba bhikhArIne ApI detA. pote to eka cAdarathI ja nibhAvI letA. jyAM satsaMga vagereno yoga thAya teve sthaLe vinAsaMkoce cAlyA jatA ane niraMtara tatvajijJAsAne poSatA. Ama ghaNAM varSo sudhI teoe eka viziSTa sAdhakajIvananuM dRSTAMta potAnA jIvanathI mumukSuo samakSa rajU karyuM che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSutA 235 [2] saMvata 197rano prasaMga. prasiddha jaina munizrI cothamalajI mahArAje pAlaNapuramAM cAturmAsa karelo. temanA sarvagrAhI sadupadezanI sugaMdha tyAMnA navAba sudhI pahoMcI ane te paNa pU. mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM AvavA lAgyA. divaso upara divaso vItatA gayA ane cAturmAsa pUro thayo. pU. mahArAjazrInA vihAranI taiyArI thaI * A bAju navAbane aMtaramAM evI bhAvanA jAgI hatI ke pU. mahArAjazrIne koI uttama vastu ApuM ane tethI eka bahumUlya zAla navAbe pU. mahArAjazrInA caraNomAM bheTarUpe mUkI. eka jaina tyAgI puruSanA nAte pU. mahArAjazrIe te svIkAravAnI azakti jAhera karI. tyAre navAbane potAnA durbhAgya pratye duHkhanI lAgaNI UpajI. navAbe pU. mahArAjazrIne kahyuM, "zuM ApanA pravacana-zravaNane badalo koI rIte A sevaka nA vALI zake ?" dIrdhadraSTA munizrIne kahyuM, 'navAba, tame bhAgyazALI cho ke tamane satsaMgamAM ruci jAgI che. have jo kharekhara unnati cAho cho to zikAra na karavo ane dArU tathA mAMsano jIvanamAM prayoga na karavo evo nizcaya karo." vartamAnakALanA rAjAo mATe ati duSkara evA A niyamo pALavAne navAbe kSaNabharamAM nizcaya karI lIdho ane pU. mahArAjazrI samakSa AjIvana A vyasanono tyAga karyo. navAbe satsaMga prabhAvathI potAnA AtmonnatinA nimittarUpa karelo A nizcaya kharekhara prazaMsanIya che ane temanA AtmAmAM rahelI saraLatA ane jIvanasudhAraNAnI bhAvanAnuM te pratibiMba pADe che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zarIranuM svarUpa bhUmikA jagatanA sAmAnya manuSyo zarIra kone kahetA hoya che ? teone mana to A je dekhAya che te be hAthavALuM, be pagavALuM ane mAthuM, gaLuM, chAtI, peTa, keDa ityAdi jenA avayavo che te ja A zarIra che. vaLI khAtuM-pItuM, hasatuM-raDatuM, nAcatuM-kUdatuM, jADuM-pAtaLuM, goruM-kALuM, lIlIvALuM-phIkAzavALuM, svarUpavAna-kadarUpuM Adi aneka guNone (prakArone) bhajavAvALuM je A hAlatuM-cAlatuM pUtaLuM temanA anubhavamAM Ave che tene teo zarIra mAne che. Ama zarIra vize lokonI mAnyatA che. zarIra-racanAnA vijJAnIoe te zarIranI utpattinuM, vRttikramanuM ane tenI aMdara rahelA avayavonuM varNana karyuM che. jevA ke moTuM magaja, nAnuM magaja, karoDarajju, phephasAM, hradaya, yakRta, baroLa, jaThara, AMtaraDAM, mUtrapiMDa, mUtrAzaya, snAyuo, hADakAM, majjA, rakta, jJAnataMtuo vagere. A zarIranI utpatti mAtAnA zoNita (rudhira) ane pitAnA vIryanA saMyogathI thAya che. mAtAnA udaramAM rahelA garbhanI kramazaH vRddhithI dhIme dhIme zarIranAM aneka aMga-upAMgo sarjAya che, tenI utpatti durgaMdhamaya padArthothI che, tene nava mAsa sudhI niraMtara gaMdA sthAnamAM rahevuM paDe che ane mAtAnA udaramAMthI jagatamAM janma letI vakhate paNa tene atizaya duHkha bhogavavuM paDe che. bALapaNanAM ane ghaDapaNanAM duHkho to sarvavidita che ja, jyAre yuvAvasthAmAM paNa zarIra rogAdithI ke ciMtAothI mukta rahe evo niyama nathI. Ama, indriyajanya jJAna vaDe zarIranA sAmAnya svarUpanuM nirUpaNa thayuM. atIndriya jJAnathI zarIranuM svarUpa zarIranA je vibhinna ghaTakonuM varNana upara thayuM te aindrika nimitta jJAnanI apekSAe jANavuM; paramatattvanA jJAtAo potAnA atIndriya jJAna dvArA tenuM svarUpa bhinnapaNe Alekhe che. teo zarIrane sparza, rasa, gaMdha, varNavALA, sUkSma, rUpI ane jaDa 52mANuonA samUharUpe jue ane jANe che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIranuM svarUpa 237 potAnI sattAthI te potAne jANI-joI zakatuM nathI ane tethI jaDa che. jo ke te ApaNA caitanyanI sAthe eka jagyAe raheluM che, chatAM tattvadRSTie te juduM che, kAraNa ke bannenAM lakSaNa judAM che. jema cAMdI ane sonAnA goLAne bhaThThImAM gALIne ekarUpa banAvIne to paNa temAM cAMdInA paramANu cAMdIrUpe che ane sonAnA paramANu sonArUpe che tema deha ane ApaNe (caitanyasvarUpI AtmA) eka jagyAe rahevA chatAM ekarUpa thaI gayA nathI. svabhAvadRSTie jotAM judA chIe. Ama zarIra ane zarIradhArI kathaMcit judAM che. zarIra te ejina che to AtmA te DrAIvara che. zarIramAM rahelI cetanasattA zarIrathI judI che, kAraNa ke maDadAmAM badhuM pUrvavata rahe che, mAtra cetanasattA ja judI thaI jAya che. zarIranI dareka Indriya potapotAnuM kArya karatI jovAmAM Ave che paNa eka indriya bIjI indriyanuM kAma karavA asamartha che. pAMceya Indriyo dvArA prApta thayelA jJAnanuM pRthakkaraNa ane anuzAsana koNa kare che ? e nirNayazakti, vicArazakti, abhiprAya ApavAnI zakti, nyAya ApavAnI zakti, saMvedanazakti jenI che te zarIrathI judI evI cetanazaktinA dharanAra AtmAnI che. jagatanA jIvone deha ane AtmA judA bhAsatA nathI, kAraNa ke janmojanmanA saMskAra dehAtmabuddhinA ja che. pUrvadaha choDatI vakhate temAM ja lakSa rahe che ane navuM zarIra maLe paNa navA zarIramAM ja lakSa rahe che. dehathI judI potAnI cetanasattAnA bhAnasahita jo deha chUTe to A bhavamAM paNa dehathI judI AtmasattAnI pratIti ane lakSa thAya. jo ke AtmA ane deha eka gyAe rahevAthI (eka kSetrAvagAha saMsAra saMbaMdha rahyA hovAthI) ekabIjA sAthe bhaLI gayA hoya tema lAge che, chatAM sUkSma vicAre jotAM ane tema vartatAM temanA judApaNAnI siddhi A aNuyuganA jamAnAmAM ane A dezamAM paNa thaI zake che ema AgamajJAnathI ane anubhavajJAnathI siddha thayeluM jANIe chIe. jema dUdha ane pANI tathA tala ane tela ekarUpa dekhAvA chatAM kaMdoI ane ghANIvALo krame karIne temane viziSTa prakriyA vaDe judAM pADI zake che tema deha ane AtmA bAbata paNa vivekI puruSo tema karI zake che tema jANo. mahAjJAnI puruSoe pAMca prakAranAM zarIrone potAnA jJAnamAM joyAM che. rojabarojanA jIvanamAM ApaNane AMkho vaDe je dekhAya che tene audArika zarIra kahe che. je aneka prakAranI vikriyAo karI zake tevA deva ane narakanA. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 sAdhaka sAthI jIvonAM zarIrane vaikiyika zarIra kahe che, je zarIranI utpattinuM kAraNa che tene kArpaNa zarIra kahevAya che ane jenAthI zarIramAM teja-kAnti pedA thAya che tene taijasa zarIra kahevAya che. RdhdhidhArI munine eka hAthapramANa apratihata zubhra zarIra jarUrata paDye prApta thAya ke je dUra-sudUra kevaLajJAnI (dahasahita paramAtmA) pAse jaI zake, tene AhAraka kahevAmAM Ave che. dehabhinnatAnI anubhUtino abhyAsa anAdikALathI jagatanA lokone A zarIra sAthe ekatvanI pratIti che, ekatvano lakSa che ane ekatvano anubhava che. huM goro, huM kALo, huM jADo, huM pAtaLo, mane dukhe che, mane sAruM lAge che, mAro vaTa paDe che, mAruM sanmAna thayuM, mAruM apamAna thayuM e Adi prakAre jagatanA jIvo zarIranI vibhinna avasthAone potApaNe zraddhe che, jANe che, anubhave che. - have satsaMganA yogamAM rahIne, saragama dvArA, jaDa zarIrathI judo evo jANavA-dekhavAvALo huM A AtmA chuM evo yathArtha nirdhAra karIne, cittazuddhi sahita eka sthira Asane besavuM, zarIrane DhIluM mUkI devuM, hRdayapradezamAM, jyotirUpe AtmasvarUpanI bhAvanA karavI. Ama sthiratAno abhyAsa karatI veLAe zvAsocchavAsanI gati maMda thaze ane jo jJAtA-draSTAbhAva sAthe citta lagADeluM rAkhavAno prayatna udyamapUrvaka jArI rAkhavAmAM Avaze ane sthiratAno prayoga cAlu raheze to thoDA kALamAM huM A caitanyajyoti chuM evo bhAva maTIne 'citmAtrasattAno anubhava thaze. AnaMda AnaMda vyApI jaze. jeno nazo daza-paMdara miniTathI mAMDIne ekAda kalAka sudhI rahevA yogya che. A je vastuno anubhava thayo te ja ApaNuM mULa svarUpa che, je A dehamAM rahevA chatAM kadApi te rUpe thaI jatuM nathI. jema ghaNo lAMbo kALa suvarNaraja (khANiyuM sonuM) paDyuM rahe to paNa sonuM sonArUpe ja rahe che ane mATI mATIrUpe ja rahe che tema ghaNo kALa zarIra ane AtmA eka ja jagyAe rahe to paNa banne potArUpe ja rahe che yathA - jaDabhAve jaDa pariName, cetana cetanabhAva, koI koI palaTe nahi; choDI Apa svabhAva. paramArthadRSTie zarIranuM svarUpa (1) deha acetana preta darI' raja reta bharI mala khetakI kyArI, vyAdhikI poTa, arAdhikI oTa, upAdhithI joTa, samAdhisoM, nyArI. 1. dara, rahevAnuM sthAna. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIranuM svarUpa 239 re jIva deha kare sukha-hAni, ete para tohi to lAgata pyArI, deha to tohi tyajegI nidAna pai; tuhi tyaje kayoM na deDakI yArI. (2) khANa mUtra ne maLanI roga jarAnuM nivAsanuM dhAma, - kAyA evI gaNIne mAna tyajIne kara sArthaka Ama. (3) yadyapi apAvana deha yaha saptadhAtumaya hota, tadapi bhavodavitaranako hai yaha uttama pota. (4) vAta pitta kapha mUtra vITa; carma roga nakha aMta, kahe prItama tAmeM bAMdhyo mUrakha jaDamati jaMta. jaba laga aMdara AtamA, taba laga deha amUla, kahe prItama cetana calA, karamAyA tana phUla. (5) A jagatamAM janmamaraNAdi sarva duHkho AtmAne zarIrano saMyoga thavAthI ja sahana karavo paDe che. jeo A zarIrathI nivRtta thaI jAya che (mukta thaI jAya che, temane pachI AvAM duHkho sahana karavAM paDatAM nathI. | (s) asthi caramamaya deha mama, tAme aisI prIti, hotI jo zrIrAmameM, to hotI nahi bhavabhIti. (7) janma, jarA, maraNAdi bhayaMkara vanacaronI vyApta A agAdha bhavarUpI vanamAM he jIva ! teM A zarIranA saMyogathI aneka khataranAka pApakAryo karyAM che, have kAMIka evuM uttama (mokSasAdhanArUpI) kArya kara ke jethI svapnamAM paNa e duSTano duHkhadAyaka zarIrano) tane pharIthI samAgama na thAya. 1. apavitra. 2. saMsArasAgara taravA mATe. 3. hoja, hojaDI. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivRttinI upayogitA - - - - - - - - - bhUmikA jo jagatanAM vyavahArakayamAM samaya ane zakti kAme lagAvavAM jarUrI che, to mokSarUpI kArya karavAmAM paNa samaya ane zaktine kAme lagAvavA jarUrI che. A nyAyane anusarIne jyAre bahAranAM kAryo karavAmAM vaparAtI zaktine aMtarmukha dizA tarapha laI jaIe tyAre svAbhAvika rIte ja jagatanAM kAryo ApaNA vaDe thatAM ochAM thaI jAya che athavA aTakI jAya che ane AtmazuddhirUpa mokSakArya cAlu thaI jAya che. sAdhakanA jIvanamAM AvI binA banavAthI jyAre te AtmasAdhanAnA puruSArthamAM lAge che tyAre te nivRttimArga tarapha jaI rahyo che ema loko kahe che. anAsakti ane AtmadRSTi | nivRtti eTale sAmAnya arthamAM svArthamaya kAryomAM potAnAM tana, mana, vacana ane dhana na lagAvavAM te. je satkAryo AtmalakSe thAya te paNa krama karIne parama samAdhirUpa nivRtti tarapha laI jatAM hovAthI nivRttirUpa ja che, paNa sAdhanA daramiyAna ApaNe niraMtara vivekapUrvaka vicAravuM ke zuM huM kharekhara anAsaktipUrvaka vartI rahyo chuM ? anubhavI sadgurunA mArgadarzana vagara 'pravRttimArga', nivRttimArga' ane 'paramaauSkarthya mArgano pAra pAmavo durlabha jema jema mokSamArganuM yathArtha avalaMbana vadhatuM jAya tema tema svArthatyAga vadhato jAya che, huM paNuM, "mArApaNuM, ghaTatuM jAya che ane jIvananI dareka pravRtti sAhajika ane vikAsalakSI thatI jaIne AtmazuddhinI vRddhino ja hetu banatI jAya che. A pramANe AgaLa vadhatAM, AtmavikAsanI aneka zreNIone pasAra karIne sAdhaka "svarUpavizrAMtirUpa' parama utkRSTa dazAne pAme che. jyAM sarva rAga, dveSa ane ajJAnano aMta ane pUrNajJAna ane pUrNa AnaMdano zAzvata anubhava rahI jAya che. nivRttimArganI ArAdhanA dharmanI ArAdhanAnI prAthamika ane madhyama bhUmikAomAM tattvono Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivRttinI upayogitA 241 abhyAsa ane sadgaNonuM saMpAdana mukhya che. A banne dhyeyane pahoMcI vaLavA mATe jarUrI che ke na to ApaNe khoTI vAtomAM potAno samaya vitAvavo joIe ke na to ApaNe durguNonA sevanamAM joDAvuM joIe. Ama, A ISTa dhyeyanI siddhi svArthamUlaka pravRttine ghaTADyA vinA thaI zakatI nathI. amuka niyamapUrvakanI satsaMganI - svAdhyAyanI, guNasaMpAdananI ke prabhubhaktinI ArAdhanA karavA mATe dukAnano, oNphisano, beMkano, davAkhAnAno, milano, zALA-kaoNlejano, bajAra-kharIdIno, kuTuMbavyavasthAno ke manoraMjanano samaya ghaTADavo paDaze. A pramANe phAjala pADelA samayane ArAdhanAmAM lagADavo paDaze. sAmAnya rIte, A paddhatine apanAvavAthI dunyavI kAyamAMthI nivRtti ane AtmasAdhanomAM pravRtti thAya che ane tene ja nivRttimArganI ArAdhanA kahevAmAM Ave che. A kAryanI siddhi mATe prathama, zani-ravi daramiyAna satsaMga-svAdhyAyamAM lAgavuM joIe. tyAra pachI varSamAM be vakhata tIrthayAtrA nimitte bahAra nIkaLavuM joIe. tyAra pachI dara mahine cAra-cha divasanI nivRtti laI satsaMganA yogamAM ArAdhanA karavI joIe. ane jema jema yogyatA vadhe tema tema sAdhanAno samaya vadhAre Akhare pUrNa nivRttimaya sAdhakaDA (Stage of full time of Sadhana) pragaTa karavI joIe. A jANe sAmAnyataH nivRttimArganI sAdhanAno krama kahyo. AgalA bhavonI sAdhanAnA baLa ane anusaMdhAnanI yuvAvayamAM ja parama vairAgyanI prApti karI AtmAnubhavI sadgaranA sAMnidhyane svIkArI kharekhara mokSanI ArAdhanAmAM saMpUrNapaNe lAgI janAra virala viziSTa puruSo A kALe mahAna sAdhako tarIke zobhe che. AraMbha ane parigrahamAM lAgyA rahevAthI amuka aMze hiMsA ane mUchabhAva thayA vinA rahetA nathI ane A banne jyAM hoya tyAM viziSTa dharmasAdhanA banI zakatI nathI, mATe jema jema AraMbha-parigraha ochA thAya tema tema nivRttino vadhAre ne vadhAre samaya ApaNane prApta thaI zake che ane jema jema nivRtti mArga tarapha vaLatA jaIe tema tema AraMbha (navAM navAM kAmo karavAnI javAbadArI laI te kAryomAM pravRtta thavuM) ane parigraha (jagatanI vastuomAM moTApaNAnI mAnyatAthI mUcchita thaI javuM) ochA thatA jAya che. A pramANe, satsaMga-ArAdhanA vageremAM jeTalA jeTalA AgaLa vadhAya teTalA teTalA pramANamAM zAMta bhAvanI prApti thaI zake che. zAMta bhAvasahita WWW.jainelibrary.org Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 sAdhaka-sAthI saMkalpa-vikalponI upazAMtatA ane tattvanuM parizIlana jeTalA pramANamAM vadhatuM jAya teTalA pramANamAM cittazuddhi ane cittasthiratA vadhatAM jAya che ane sAdhakane dhyAna daramiyAna AgaLa AgaLanI dazA prApta thaI AtmAnaMdanI uttarottara UrdhvazreNI prApta thAya che. Akhare te uttama samAdhinI prApti karI, sarva karmano kSaya karIne pUrNa padane pAme che. nivRttimArgano mahimA (1) hAthI snAna karIne pharI pAcho kAdavamAM rame to tenuM jJAna saphaLa nathI, tema dharmaArAdhanA karI pharI pharI prapaMcamAM paDavuM te paNa saphaLa nathI. (2) gRhastha ekAMte (sarvathA) dharmasAdhana karavA Icche to te tema karI zake nahi. (3) koI vAra dharmamArgamAM ane koI vAra adharmamArgamAM ema pravartato gRhastha sarvathA Atmazuddhi kema pAme ? ema jANIne samartha mahAtmAoe mana-vacana-kAyAthI te gRhAzramano tyAga karyo. (4) jema kAjaLanI koTaDImAM game tevo buddhimAna praveza kare to paNa te lepAya che, tema duniyAnAM kAryo karanArA game tevA sAvadhAna puruSane paNa alpa lepa lAgyA vinA raheto nathI. (5) jagatanuM koI mahAna kArya karavAmAM paNa kuTuMbAdinI mamatA ane anya sagavaDone gauNa karI devI paDe che, to uttama evA mokSarUpI kArya mATe zuM ekAMta sAdhanAnI jarUra nathI ? (6) anaMta saukhya nAma duHkha tyAM rahI na mitratA ! anaMta duHkha nAma saukhya prema tyAM, vicitratA ! ughADa nyAya netra ne nihALa re ! nihALa tuM, nivRtti zIghrameva dhArI te pravRtti bALa tuM. (7) jo jIvane AraMbha-parigrahanuM pravartana vizeSa rahetuM hoya to vairAgya ane upazama hoya to te paNa cAlyA javA saMbhave che, kema ke AraMbha parigraha te avairAgya ane anupazamanAM mULa che, vairAgya ane upazamanA kALa che... jyAM vairAgya ane upazama baLavAna che, tyAM viveka baLavAnapaNe hoya che. vairAgya-upazama baLavAna na hoya tyAM viveka baLavAna hoya nahi athavA yathAvat viveka hoya nahi. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivRttinI upayogitA 243 nivRttinI upayogitA H jIvaMta dRSTAMto [1] A yuganA prathama paMktinA tattvajJAnI zrImad rAjacaMdrajIne trevIsa varSanI uMmare zuddha AtmajJAnanI prApti thaI hatI. A samaya daramyAna teo muMbaImAM jhaverAtano vepAra paNa karatA hatA. jema jema sAdhanA AgaLa vadhatI gaI tema tema teone spaSTa jaNAvA lAgyuM ke vizeSa Atmonnati mATe nivRtta jIvana vadhAre upakArI che. tyAra pachInAM varSomAM zrImad rAjacaMdrajI ekAMtavAsa mATe vAraMvAra muMbaIthI bahAra nIkaLI jaI iDaranA pahADo, uttarasaMDAnAM jaMgalo ke vaso, kAviThA vagere carotaranA ekAMta pradezamAM jatA. AvAM sthaLomAM paMdara divasa ke mAsa be-mAsa sudhI rokAIne zAstrAdhyayana, AtmaciMtana ane dharmavArtAmAM potAno kALa nirgamana karatA ane Ama pragADhapaNe AtmasAdhanA karatA. potAnA upadezamAM paNa teo satsaMganI sAdhanA ane AraMbhaparigrahanI nivRtti upara khAsa bhAra ApatA ane mumukSuone ekAMta, zAMta sthaLomAM rahI AtmasAdhana karavAnI preraNA karatA. [2] paurastya ane pAzcAtya saMskRtinA saMgamarUpa evA irAna dezanI, thoDI sadIo pahelAMnI A vAta che. eka vakhata te dezamAM bhAre dukALa paDyo. sAmAnya ane madhyama varganA mANaso pAse khAvAnuM kaMI sAdhana bacyuM nahi. bhUkhyA lokoe corI, lUMTa ane dhADa pADavAnA dhaMdhA cAlu karI dIdhA. A samaye tyAMnA eka zAha sodAgara para paNa garIba lokonI dRSTi paDelI, paraMtu nasIbano baLiyo tethI haju lUMTAyo nahoto. kaMIka vicakSaNa hato tethI Akhare te evA nirNaya para Avyo ke A badhI ciMtAnuM kAraNa A saMpatti ane vaibhava ja che. Ama vicArI teNe potAnI saMpatti dInaduHkhIone ApI dIdhI ane thoDI kuTuMbIjanone ApI pote phakIra banI gayo. Ama karavAthI tene kaMIka haLavAzano anubhava thayo. have na rahI ciMtA ke na rahyo bhaya. bhUkha lAge tyAre bhikSA mAgI lAve ane manamAM rAjI thAya, phikarakA phAkA karyA tAkA nAma phakIra.' eka vAra te samayanA prasiddhi saMta Ajhara kaivAna te gAmamAM AvI caDyA. saMte A phakIrane pUchyuM : 'kema, AnaMdamAM che ne ?' phakIre kahyuM, 'have to Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 sAdhaka-sAthI badhuM tyAgI dIdhuM che, phakIrIthI gujarAna calAvuM chuM ane sukhanI nIMdara lauM chuM." saMte turata ja Takora karI, "niyamitapaNe baMdagI ane abhyAsa karo cho ke nahi ? phAjala samayamAM lokone vyasanarahita banAvI paropakAramAM ane kalyANanAM kAryomAM mArgadarzana Apo cho ke nahi ? je samAja ApaNane poSe che tenA pratye ApaNuM RNa na caDI jAya te khAsa jovAnuM che." phakIranA jIvananI AvI mahAna javAbadArI hoya che, jemAM potAnuM ane samAjanuM kalyANa tarata jAgrata rahIne karavAnuM hoya che evo saMtano upadeza sAMbhaLI phakIra temanA caraNamAM paDI gayo. have te sAco phakIra banyo hato. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 gRhasthanI sAdhanA bhUmikA AtmasAdhanA karavA mATe jJAnIoe be paddhationo AviSkAra karyo che. eka gRhasthanI maryAdAmAM rahIne ane bIjI sAdhudharmanI maryAdAmAM rahIne. A bemAMthI game te prakAre sAdhanA karavAmAM Ave, paraMtu eTaluM to nizcita che ke yathArtha samajaNa ane samIcIna dRSTinI baMnemAM jarUra che. jo satyArtha ane jAgrata dRSTi haze to gRhastha sAdhanA mArgamAM sAmAnya sAdhu karatAM paNa AgaLa vadhI jaze. paraMtu je sAdhune satyArtha ane jAgrata dRSTi prApta thaI haze te to avazya badhA gRhastho karatAM AgaLa vadhI jaze, kAraNa ke te potAnI saMpUrNa zakti ane badho samaya te ArAdhanAmAM lagAvI zakaze. gRhasthonA AcAra saMbaMdhInuM vivaraNa pUrvAcAryoe (zrAvakAcAradi zAstromAM) ati vistArapUrvaka kareluM che. atre to mAtra saMkSepamAM vidheyAtmaka dRSTinI mukhyatAthI prAyogika dhoraNe karIe chIe. gRhasthano ArAdhanAkrama Tebalane jema cAra pAyA hoya che tema satsaMga, bhakti, dAna ane svAdhyAya A cAra gRhasthanI ArAdhanAnA mukhya pAyA che. dharmanI ArAdhanAnAM A cAra mukhya aMgone lakSamAM rAkhIne jeNe AtmatvaprAptino dRDha nirdhAra karyo che tevo athavA AtmatvanI prApti thaI gaI che jene tevo gRhastha kalyANanA mArganI vizeSa ArAdhanA karavA potAnA jIvanane AvA DhAMcAmAM DhALavAno abhyAsa kare. (1) satsaMga : sAmAnya mAnavIne dharmamaya jIvana jIvavAthI ja satya sukhanI prApti thaze tevuM manamAM dRDha thavuM jarUrI che ane AvI jAgRti lAvavA mATe tathA te jAgRtine poSIne vardhamAna karavA mATe sAdhake avazya satsaMganI prAptino dRDha puruSArtha karavo joIe. potAnAM gAma ke zaheramAM koI saMta mahAtmA ke vidvAna puruSa mokSasaMbaMdhI tattvanI dharmavArtA kahetA hoya to ravivAre ke aThavADiyAmAM be vAra ke dararoja temano satsaMga karavo joIe. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 sAdhaka-sAthI vyAkhyAnanI noTsa (noMdha) lakhavI joIe ane banI zake to temane sudhAravA ApavI athavA vAMcI javI joIe, jethI lakhavAmAM koI bhUlacUka thaI hoya to teo sudharAvI zake. jo potAnA gAmamAM satsaMgano yoga na hoya to koI tIrthasthAna, Azrama ke paramArtha saMsthAmAM satsaMgano lAbha levA varSamAM eka-be vAra javuM joIe. Ama karatAM thoDuM kharca thAya, AvakamAM khoTa Ave ke zArIrika agavaDa veThavI paDe to paNa avazya tema karavuM ja joIe. koI koI vakhata ghaniSTha satsaMganA kAryakramanI yojanA, zibira Adi dvArA thaI hoya to cAra-pAMca divasa temAM joDAIne sAdhakajIvananA sarvatomukhI kramano paricaya karavo, abhyAsa karavo ane vizeSapaNe AtmabaLa vadhAravuM. satsaMga te gRhastha mATe AtmakalyANanuM sarvoparI ane advitIya sAdhana jANIe chIe. (2) bhakti : vinayaguNanI ArAdhanA mATe, sarvatomukhI pAtratA vadhavA mATe ane saddaguNone oLakhIne temane grahaNa karavA mATe paramAtmAnI tathA sadgurunI bhakti Avazyaka che. bhaktimanI ArAdhanA karyA vinA koI sAdhaka mokSamArgamAM AgaLa vadhI zakato nathI. puSTa avalaMbanathI cittanI vizuddhi tvarAthI thaI zake che, tethI bhaktinI ArAdhanA sarve mahAtmAoe upAsI che, prazaMsI che ane upadezI che. paramAtmA ke saMtonAM jIvanacaritro premathI sAMbhaLavAM ke aMtaranA sAcA bhAvathI kahevAM ene zravaNa ane kIrtanarUpa bhakti kahe che. dharmasthAnakomAM jaI prabhunI samakSa temanI stutithI temanA guNAnuvAda karavA athavA snAnAdithI zuddha thaI bhagavAnanI phaLa, phUla ke anya zuddha dravyathI bhAvapUrvaka pUjA karavI ane e rIte temanA zuddha saccidAnaMda zAMta, samAdhipUrNa svarUpanuM vAraMvAra smaraNa, ciMtavana, bahumAna karavuM, vaMdanA karavI te pUjA, smaraNa ke ciMtanAdirUpa bhaktinA prakAro che. AnAthI AgaLa potAnA prabhu ke saddagurunA aciMtya mAhAbhyavALA guNo joIne ane kharekhara oLakhIne potAnuM samasta vyaktitva temane caraNe dharI devuM ane pariNAme temanI sAthe ekatvano anubhava karavo te ananya athavA parAbhakti kahevAya che. bhaktino A prakAra kramika ArAdhanA dvArA mahAna niSThAvAna bhaktane ja prApta thaI zake che. jene pAmavAthI bhaktinuM jIvana dhanya dhanya banI jAya che. (3) dAna : dAnamAM je gRhastha pravarte nahi tene dharma thAya ja nahi, kAraNa Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthanI sAdhanA ke gRhasthadharmanA mULa pAyA tarIke ja pUrvAcAryoe dAnadharmane svIkAryo che. potAnA AtmAmAMthI lobhavRtti ghaTADavI eTale ke teTalA pramANamAM AtmajJAnaprAptinI pAtratA vadhAravI ane bIjA sAdhakone sAdhanAmArgamAM Avazyaka evI vidhavidha sAmagrI prApta thAya tevI vyavasthA karavI te dAnapravRttinuM mukhya prayojana che. A loka ke paralokamAM koI paNa prakAranA phaLanI prAptinI AkAMkSA vinA dAnamAM pravartavAnuM che. AtmakalyANanA lakSa sahita jeTalA pramANamAM niHkAMkSitapaNuM haze teTalA pramANamAM te dAna vaDe sva-para-kalyANanI vRddhi thatI jaze ane AvA dAna vaDe ja paraMparAe mokSanI prAptinuM vidhAna pUrvAcAryoe zAstromAM prakAzyuM che. uttama pAtrone dAna devAthI, yogya vidhipUrvaka dAna karavAthI ane zuddha, sAttvika tathA yogya vastuonuM dAna ApavAthI dAtAranA bhAvane anurUpa uttarottara vizeSa phaLanI prApti kahI che. mATe vivekI gRhasthoe khUba sAvadhAnIthI ane samIcInatAthI dAnadharmama. pravRtti karavI yogya che. vartamAnamAM to sAdhue ke gurumahArAja jema kahe tema mAtra saMpradAyabuddhithI ke kIrtinI lAlasAthI prAye dAnapravRtti hoya che, paNa te dAna to rUDhigata dAna che, dAnadharma to tethI vizeSa ane ucca kakSAnI sAdhanA che. 247 jo ke dAnanI sAmAnya pravRtti to samAjamAM jovAmAM Ave ja che, paraMtu vizeSa, prajJAvAna puruSoe dAnapravAha tevI rIte vahevaDAvavo joIe ke jethI sAdhakone ekAMta sAdhanAnI suvidhA prApta thAya ane pUrvAcAryoe praNIta karelo bodhi-samAdhino mArga dIrghakALa sudhI sAdhakonA jIvanapaMthane ajavALato rahe ane sazrutanI avicchinnapaNe prabhAvanA thatI rahe. (4) svAdhyAya : AtmasvarUpano abhyAsa karavAnA hetuthI cittathI zuddhi ane ekAgratA sAdhavA mATe satzAstronuM je vAcana, smaraNa, anuprekSaNa, pArAyaNa, pRcchanA ke upadeza karavAmAM Ave te sarva prakAra svAdhyAyanA jANavA. AtmA-anAtmAno viveka ke jaDa-cetananA bhinnapaNAnuM yathArtha jJAna svAdhyAyanI sAdhanA vinA banI zakatuM nathI ane jyAM sudhI AtmAnA svarUpanuM yathArtha jJAna na thAya tyAM sudhI sAcI zraddhA ke cAritra pragaTe nahi. AthI niyamapUrvakanA ane paddhatisaranA svAdhyAyanI sAdhanA sAdhaka mATe anivArya banI jAya che. svAdhyAyanI siddhi mATe jo ke sAdhakanI aMtaraMga jijJAsA mukhya kAraNa che, chatAM sadgurunA sAnnidhyamAM karelo svAdhyAya tvarita AnaMdadAyaka ane Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 sAdhaka-sAthI dhAreluM phaLa Ape che, tethI saMbhava hoya tyAM satsaMganA yoge svAdhyAya karavo. jyAM Avo uttama yoga na banI zake tyAM Atmazuddhi kAje padArthano nirNaya karavA, vinayabhAva sahita, supAtra sAdhake sallAstronuM avalaMbana levuM yogya che. kahyuM che - "AtmAdi astitvanAM jeha nirUpaka zAstra; pratyakSa saguru yoga nahi tyAM AdhAra supAtra, athavA saddagurue kahyAM je avagAhana kAja; te te nitya vicAravAM karI matAMtara tyAja." svAdhyAyanI sAdhanAmAM nIcenA muddAo lakSamAM rAkhavAthI ghaNo lAbha thavA yogya che : (1) dararoja niyamita svAdhyAya karavo. (2) sarvatomukhI bodha prApta thAya tevI rIte zAstrono svAdhyAya karavo. eka bAju saMsAra pratyethI vairAgyAdi jAge tevo, to bIjI bAju AtmAdi tattvono nirNaya karAve tevo bodha prApta karavo. Ama jo eka sAthe jJAnavairAgyanI vRddhi thAya to ja svAdhyAyanuM pAramArthika phaLa evuM je nirmaLa AtmajJAna ane AtmasamAdhi pragaTe. (3) uttama vacano potAnI noTamAM lakhI levAM. (4) vadhAre upayogI ane preraka vacano bIjI nAnI DAyarImAM noMdhavAM ane kaMThastha karavAM. (5) prayojanabhUta tattvonuM vAcana vizeSapaNe karavuM. (6) paMDitAI nahi paNa tattvanirNaya, upazama-vairAgya ane aMtarmukhatAnI siddhino lakSa rAkhavo. (7) zAstro pratye ane zAstrakartA guvadika pratye parama vinayapUrvaka ahobhAva lAvI vartavuM. (8) svAdhyAya vaDe nizcaya karelAM tattvonuM anusaMdhAna divasarAta daramiyAna bane teTalA vadhu samaya sudhI karyA ja karavuM. (9) ALasa, UMgha, ati AhAra, bIjI nakAmI vAto ane anya pratibaMdhono baLapUrvaka pratikAra karIne svAdhyAyarUpI tapamAM pravartavuM. (10) vyaktigata svAdhyAya karatAM pariNAma zAMta ane aMtarmukha thAya to dhyAnanI sAdhanAmAM lAgI javuM. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthanI sAdhanA gRhasthanI sAdhanAnI agatya ane maryAdA (1) gRhasteva hi dharmAnAM sarveSAm mUlamucyate | badhA AzramonI sAdhanAnuM mULa gRhasthAzrama che. (2) jene ghera A divasa kaleza vagarano, svacchatAthI, zaucatAthI, saMpathI, saMtoSathI, saumyatAthI, snehathI, sabhyatAthI, sukhathI jaze tene ghe2 pavitratAno vAsa che. (3) sAcuM ghara te ja che je munionA padhAravAthI pavitra thayuM che, te vinA to te ghara nirjana vana jevuM ja che. (4) jyAM bhagavAnanI bhakti-ArAdhanA thatI hoya, gurujanono AdarasatkAra thato hoya, AtmArthI-sAdhako pratye sAco premapUrNa vyavahA2 hoya, tattvono abhyAsa thato hoya, pote lIdhelA vrata-niyamamAM prIti hoya ane dharma tathA tattvanI nirmaLa zraddhA hoya A badhuM jyAM hoya te buddhimAna puruSono gRhasthAzrama kahevAya che. tethI viparIta to mAtra duHkha devAvALI (ghararUpI) jela che ema jANo. (pa) bhagavAnanI pUjA, bhAvanA, tapazcaraNa ane dAna - 249 -- sAdhusaMtonI bhakti, svAdhyAya, saMyamaA cha gRhasthanAM dainika karmo che. (6) tuM game te dhaMdhArthI ho, paraMtu AjIvikArthe anyAya saMpanna dravya upArjana karIza nahi. (7) AhAra, vihAra, nihAra (maLamUtrAdino tyAga) saMbaMdhI niyamitatA ane sapramANatAne jALavaje. (8) mahAraMbhI hiMsAyukta vyApAramAM Aje tAre paDavuM paDatuM hoya to aTakaje. (9) gRhastha ekAMte dharmasAdhana ka2vA icche to te tema karI zake nahi. (10) seMkaDe Upaje zUra, hajAre pAme vidvattA, lAkhomAM vaktA koIka, dAtA thAya ke thAya nA.' gRhasthanI sAdhanA : jIvaMta dRSTAMto [1] vartamAna sadInI zarUAtano kALa. A jamAnAmAM haju hiMdI bhASAnA pracAra mATe nahivat prayatno thayelA ane aMgrejInI ane urdUnI bolabAlA vadhAre hatI. aMgrejI sAhityanI Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 sAdhaka-sAthI samRddhi joI vicAraka sAhityakArone hiMdI bhASAnuM sAhitya samRddhi pAme tevI niraMtara bhAvanA rahyA karatI. A samaya daramiyAna madhya pradezamAM janmelo ane zikSaka tarIke kAma karato eka yuvAna muMbaImAM eka patranA saMpAdaka tarIke Avyo. tenA aMtaramAM samAjasevA, sAhityasevA ane dharmasevAnI lagana hatI. ahIM potAnA patranA saMpAdanakAryane teNe khUba utsAha, dhIraja ane zramathI upADI lIdhuM ane sAdagI, svAdhyAyazIlatA, saMtoSa tathA utkaTa sAhityapremane lIdhe thoDA kALamAM sAhityakSetre viziSTa sthAna saMpAdana karyuM ahIM paM. pannAlAlajI bAkalIvAla nAmanA mahAna jaina sAhityasevInA aMgata paricayanI A yuvAna para khUba asara thaI ane hiMdI, gujarAtI, marAThI ane saMskRta bhASAonAM vizALa sAhityanA abhyAsa sAthe I. sa. 1912nA sapTembaranI 24mI tArIkhe teNe hiMdI-graMtha-ratnAkara-kAryAlayanI sthApanA karI. eka bAju sAduM jIvana jIvIne potAnI badhI bacatane teNe A saMsthAmAM lagAvI. tyAM paM. sukhalAlajI taraphathI sAhityika ane zeTha mANikacaMdajI taraphathI Arthika sahAya maLatAM dasa varSanA gALAmAM teNe saMsthAne eka ucca kakSAnI prakAzana saMsthA banAvI dIdhI. teNe aneka uttama jaina graMthonuM paddhatisaranuM saMpAdana, saMzodhana ane anuvAda-kArya karyuM ane lagabhaga cha dAyakA sanzAstronI sevAmAM vitAvyA. samAja-sudhAraNAmAM punarlagna, strI-samAjano uddhAra ane paMDitonI saMkIrNa sAMpradAyikatAne teNe paDakAryo. pote adhyayana-zIlatAthI aneka zAstrono sAMgopAMga abhyAsa karIne tathA saraLatA Adi saguNothI ane savyavahArathI thoDA ja vakhatamAM eka ucca vidyAvyAsaMgI tarIke prasiddha thayA. potAnI ghaNIkharI bacatane sAhityasevAmAM dAna tarIke ApI dIdhI ane navodita sAhityakAronI uttama cunAo paNa potAnI saMsthA dvArA prakAzita karI. Ama satata zrama, sAdagI, svAdhyAya. dAna tathA vinayAdithI potAnA jIvanane unnata banAvanAra A puruSa te prasiddha sAhityasevI paMDita zrI nAthurAma premI. [2] A sadInI zarUAtano banAva. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthanI sAdhanA 251 amadAvAdamAM jhAMpaDAnI poLamAM trikamabhAI ane raNachoDabhAI nAmanA kApaDanA be vepArIo rahetA hatA. eka vAra teone satsaMgano yoga banyo ane mahAtmAnI vANInI A saMskArI bhAIo para evI gADha asara thaI ke teo dararoja satsaMga arthe mahAtmA pAse javA lAgyA. thoDA mAsamAM daivayoge moTAbhAI zrI raNachoDabhAInuM avasAna thaI gayuM. jethI svAbhAvika rIte ja trikamabhAInA manamAM paNa vairAgyabhAvanI vRddhi thaI A bAju ema baneluM ke jyArathI satsaMgamAM javAnuM cAlu thayuM hatuM tyArathI A bhAIone vepAramAM khUba lAbha thavA mAMDelo ane poNo lAkha uparAMta rUpiyAnI saMpattinA teo svAmI thayA hatA (vAcakane yAda rahe ke A samaye sonAno bhAva eka tolAno rU. vIsa hato). - jyAre moTAbhAInA avasAnathI kheda pAmelA trikamabhAIe mahAtmAne kahyuM ke, mAre have badho vepAra baMdha karI devo che. tyAre teoe kaheluM, 'trikamabhAI dhIraja rAkho. ema utAvaLe AMbA na pAke. bhakti-satsaMga-tattvajJAnamAM vadhAre samaya gALavA mATe prayatna karo. dukAno koI baMdha nathI karavAnI, vadhArAnA munImajInI nimaNUka karo ane thoDA kalAka vepAramAM paNa dhyAna rAkho. have je navI Upaja thAya tenA pacAsa TakA sIdhA dharmonAM kAryomAM vAparo, khUba udA-vRttinA thAo ane aMgata jIvana sAduM banAvo. AgaLa upara jema jema dharmamaya jIvanamAM rasa vadhe tema tema nivRtti laI pachI saMpUrNa dharmamaya jIvana jIvajo." - ane trikamabhAIe mahAtmAnI AjJAnuM pAlana karI potAnA jIvanane krame karIne dAnathI, bhaktithI ane dharma ArAdhanAthI evuM to raMgI nAkhyuM ke temane jotAM ja eka Adarza saddagRhasthano namUno saunI najara samakSa rajU thaI jato. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAda pramAda eTale ALasa ema teno sAmAnya artha che. dharmapravRtti karavAnuM mana na thAya, emAM utsAha na Ave, emAM Adarabuddhi na Upaje ane UMgha tathA kaMTALo Ave evI je sAdhakanI sthiti che te pramAda che. Ama, AtmasAdhanAmAM aruci ane ajAgRti e adhyAtmaSTithI pramAdanAM mukhya lakSaNa che. upara pramAdanuM ja svarUpa vicAravAmAM AvyuM che te sAmAnya dRSTithI samajavuM. pramAda eTalo agatyano viSaya che ke sAdhake tenuM vizeSa svarUpa jANavuM jarUrI che, jethI dareka prakAre karIne pramAdanAM te te vizeSa svarUpothI paNa nivartI zakAya. pUrvAcAryoe pramAdanA mukhya paMdara prakAra kahyA che : pAMca prakAra : tvacA (cAmaDI), jIbha, nAka, AMkha ane kAna ema pAMca indriyonA viSayamAM lubdha thaI javuM te pAMca prakAra. cAra prakAra : kodha, mAna, mAyA ane lobha - A cAra AtmAnA mahAzatrurUpa vikArone AdhIna thaI javuM te cAra prakAra. cAra prakAra: pApavArtAo arthAta sAdhanAmAM vighna upajAvI sAdhanane jJAna-dhyAnathI vyuta kare tevI strI-viSayaka vAto, khAvApIvAnI vAto, rAjakIya carcAo ane dezavidezanA rItarivAjo, loko, sthaLo vagerenI vAto ema cAra prakAranI vikathAo. eka prakAraH ghaNA mANaso sAthe sneha karI devo. eka prakAra : ayogya samaye ane ayogya pramANamAM UMghavuM - atinidrA. A pramANe pramAdanA A paMdara vizeSa prakAro kahyA che. jo ke A badhAya prakAranA pramAdathI ApaNe nivartavAnuM che, to paNa vartamAnamAM je prakAranA pramAdanuM vadhAre sevana thAya che tene choDavA mATe vyavahArajIvanamAM ApaNe nIcenI Tevo choDI devI joIe : (1) khUba rakhaDavuM, (2) khUba UMghavuM, (3) khUba khAvuM, (4) khUba gappAM Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAda 253 mAya karavAM. gappAM mAravAmAM A jamAnA pramANe bhAIonA samUhamAM sauthI vadhAre vAto rAjakAraNanI, ramatagamatanI ane sinemAnI hoya che. bahenonA samUhamAM A vAto khAvApIvAnI, navI navI vAnagIonI ane navI navI phaeNzanonI hoya che. A choDavAmAM Ave to nevuM TakA gappAM ochAM thaI jaze. jo sAvadhAnIthI A kuTevone krame karIne choDI daIe to pramAdane sAmAnyapaNe jItI lIdho che ema kahI zakAya. pramAdano jaya pramAdano jaya karavo jo ke sahelo nathI, kAraNa ke dIrgha kALathI ApaNe pramAda ja sevatA AvyA chIe ane tethI atiparicayane lIdhe ApaNane tenI sAthe prIti thaI gaI che, paraMtu sarve mahAtmAoe tenI sAthe prIti toDIne AtmasAdhanA dvArA ja uttama samAdhinI prApti karI che ane tethI ApaNe paNa te ja kartavya che. jo ke zarUAtanA sAdhakane tenI sAdhanAmAM ghaNI vAra aneka pralobhano potAnA svajana-mitrAdi taraphathI athavA potAnA mananI nirbaLatAone lIdhe Upaje che, to paNa mULa dhyeyane lakSamAM rAkhIne vAraMvAra udyama karavAthI te pramAdane jItI zakAya che. AdhyAtmika DAyarI niyamitapaNe lakhavAthI pramAda upara cotaraphI humalo thaI zake che. kAraNa ke : (1) keTalA vAgye UThyA, (2) keTalA vAgye sUtA, (3) keTalo vakhata dunyavI kAryomAM vitAvyo, (4) keTalo vakhata sAdhanAmAM vitAvyo. - A cAra bAbato tenAthI nakkI thaze. A DAyarI lakhanArane thoDA mahinAmAM ja potAnI aneka kuTevo sudhAravA tarapha lakSa jaze. sUrya UgatA pahelAM ochAmAM ochA ardhA kalAke UThavAnI ane sAmAnya saMjogomAM rAtre ujAgarA na karavA bhaNI paNa tenI dRSTi turata jaze. Ama UMghanI niyamitatA jALavavA AhAranI ane vihAranI (bahAra javAnI) niyamitatA tene jALavavI paDaze. vaLI divasa daramiyAna konA konA saMgamAM keTalo keTalo samaya gALyo tenI noMdha lakhavAthI kusaMgano tyAga thaze. svAdhyAya-bhaktimAM keTalo samaya vitAvyo teno hisAba rAkhavAthI sAstranuM niyamita vAcana cAlu thaze ane paramAtmA ane saMto pratye Adara-satkAra-bhaktino bhAva vadhaze. chelle AtmazAMtinA virodhI bhAvonuM Alekhana karavAthI keTalI vAra krodha karyo. keTalI vAra abhimAna karyuM, keTalI Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 sAdhaka-sAthI vAra chetarapiMDI karI, keTalI vAra ISya, niMdA ane khoTA ALa caDAvyAM vagerenI noMdha thavAthI dhIme dhIme kSamA, vinaya, saraLatA, maitrI ane samatAnA uttama guNo jIvanamAM khIlavA lAgaze. Ama eka AdhyAtmika DAyarI lakhavAnI Teva pADavAthI adhyAtmasAdhanAmAM kUdake ne bhUsake AgaLa vadhI zakAze ! AdhyAtmika DAyarIno saMkSipta namUno (1) keTalA vAgye UThyA ? (2) keTalI mALAono maMtrajApa karyo ? (3) vyaktigata ke sAmUhika bhaktimAM keTalo samaya pasAra karyo ? (4) zAstra-svAdhyAyamAM, zravaNa, lekhana, smaraNa, upadeza ke pArAyaNa keTalo samaya kayAM ? (5) satsaMga kono ane keTalo thayo ? (6) krodha keTalI vAra thayo ? (7) bIjAnI niMdA keTalI vAra karI ? (8) brahmacaryapAlanamAM keTalI truTI AvI ? (9) sinemA nATaka-hoTala-kalaba, gappAM, reDiyo, TI.vI. ane itara vAcanamAM keTalA samayano durvyaya thayo ? (10) ekAMtamAM - tattvavicAraNAmAM keTalo samaya gALyo ? (11) sAdhanAmAM upayogI kayo navo niyama lIdho ? (12) keTalA vAgye sUtA ? uparokta prakAre DAyarI lakhavAthI ane banI zake to anubhavI saMtane te batAvavAthI pramAdano jaya thaze, thayelA doSonuM prAyazcita sArI rIte banI zakaze, anekavidha jIvanasudhAraNA amalamAM Avaze ane thoDA kALamAM mahAna sAdhakanI dazA pragaTa thaze. jaya thAo ! pramAdajayamAM preraNA (1) ALasu bane to samayano sadupayoga na thaI zake ane jIvananI siddhi paNa na banI zake mATe ALasane mahAna dumana gaNIne ane udyamane parama mitra gaNIne je kartavyaniSTha bane che te puruSane sarva ISTakAryanI siddhi thaI jAya che. (2) mahApuruSoe nidrA ane pramAdane tAmasika sukha kahI halakAmAM halakAM gaNI teno tyAga karavAnI AjJA karI che. nidrAne ALasunI kanyA, Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAda bhogInI priyatamA ane rogInI mAtA kahI che tethI dhyeyaniSTha sujJa puruSe teno saMga choDavo joIe. (3) 'rAta rahe jyAhare pAchalI khaTaghaDI, sAdhu puruSe kadI sUI na rahevuM.' 255 tathA jA jA nidrA huM tane vAruM tuM cho nAra dhutArI re,'' AvA kaDaka zabdomAM nidrAne bhaktakavi zrI narasiMha mahetAe paDakArI che ane tenA niyamana arthe mahAna preraNA karI che. (4) nidrA, ardhajAgrata avasthAmAM paDI rahevuM, bhaya, krodha, ALasa ane DhIlAzane vaza thaI kArya mulatavI rAkhavuM A avaguNono tyAga unnatizIla puruSonuM niraMtara kartavya che. (5) pramAdano jaya karyo teNe paramapadano jaya karyo. (6) UTho ! jAgrata thAo ! ane jyAM sudhI dhyeyaprApti na thAya tyAM sudhI niraMtara udyama karyA karo. (7) udyamathI ja kAryo siddha thAya che, manorathothI nahi; sUtelA siMhanA mukhamAM mRgo pravezatAM nathI. pramAdajayanAM jIvaMta dRSTAMto [a] parama tattvajJa zrImad rAjacandra saMvata 1952mAM naDiyAda uttarasaMDAmAM pradezamAM ekAMtacaryA mATe rahetA hatA. te vakhate naDiyAdanA motIlAla bhAvasAra temanI sevAmAM rahetA. motIlAle potAnI patnIne kaheluM ke lagabhaga 11-00 vAgye savAre tAre bhojana laIne AvavuM ane be-traNa khetara dUra amuka jagyAe besavuM, jyAMthI huM bhojana laI jaIza. eka vAra temanAM patnI bhUlathI nivAsasthAna pAse AvI gayAM jethI motIlAlabhAIe temane bahu Thapako dIdho. jyAre zrImade A vAta jANI tyAre teoe motIlAlane kahyuM, "tame zA mATe khIjyA ? zA mATe dhaNIpaNuM karyuM ? te bAI to pavitra AtmA che ane AThamA bhave mokSe javAnAM che. ahIM ekAMtamAM Avo satsaMgano yoga maLyo che te mahAna sadbhAgya che. Avo suyoga prApta thavo 52ma durlabha che. mATe have jAgrata thAo, jAgrata thAo. UMgha, ALasa, krodha, kaSAya, mAruMtAruM, badhuM Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka-sAthI mUkIne eka AtmabhAvamAM AvavA niraMtara abhyAsa karo. jo pramAdamAM rahezo to hAthamAM Avelo avasara cUkI jazo ane pAchaLathI pastAzo. amAruM to saune jAgrata thavA mATe ja kahevuM thAya che.' [2] 256 yUka oNpha veliMgTana iMgleDanA eka mahAna senApati thaI gayA. teono nidrA upara abhUtapUrva kAbU hato. pathArImAM paDyA ke turata ja te sUI gayA hoya ane savAre UThatAM sudhI temane kAMI vikSepa paDato nahi. eka vAra temane ghera temanA koI umarAva mitra AvelA. sUvA mATe temano taddana sAMkaDo ane sAdo palaMga joI teo bolyA : "are yUka sAheba ! tamArA jevA moTA puruSane Avo palaMga kevI rIte phAve che ? temAM to paDakhuM pheravavuM paNa phAve evuM nathI.' turata ja yUka sAhebe javAba Apyo : huM ema mAnuM chuM ke taMdurasta mANasane jyAre UMghamAM pAsuM pheravavuM paDe tyAre tenI UMgha pUrI thaI gaI che ane teNe turata ja pathArI choDI devI joIe.' jIvananA koI paNa kSetre mahAna padavIne pAmanAra puruSonuM jAgRtibharyuM preraNAtmaka jIvana kevuM hoya che tenuM A jIvatuM jAgatuM dRSTAMta. [3] zabdI zekha nAmanA eka phArasI lekhakano eka putra rAtre UThIne kurAna vAMcato hato. putrane Avo udyamI joI zekhe prasannatA vyakta karI, paraMtu Ama karavAthI pelo chokaro to phulAI gayo ane kahe H bIjA badhA bhAIo to A samaye ghora nidrAmAM paDelA che, mAtra eka huM ja sAvadhAnIthI dharmanI ArAdhanAmAM lAgelo chuM.' zabdI zekhe turata ja pratyuttara vALyo : "beTA ! rAtre UThIne A pramANe potAnI ApavaDAI karavI ane bIjAonI niMdA karavI tenA karatAM to sUvuM ja sAruM che !' pramAdanA aneka prakAra che. temAMthI be-traNa prakAranA pramAdamAM ekasAthe pravartavA karatAM sUI rahevArUpa alpa pramAda karavo sAro, ema ahIM zekhasAhebanuM yuktiyukta kathana sAMbhaLI temanA pelA kurAna vAMcanAra putranI AMkha UghaDI gaI ! Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 paMcamahAvratanI ArAdhanA A kartavya che ane A kartavya nathI ema samajaNapUrvaka ane buddhipUrvika karelo nirNaya te vrata kahevAya che. AvAM vratane jyAre saMpUrNapaNe pALavAmAM Ave tyAre te vrata mahAvrata kahevAya che ane jyAre tevAM mahAvratane pALavAno prAmANika ane prayatnarUpa abhyAsa karavAmAM Ave tyAre te mahAvratanI ArAdhanA bane che. A vratanA mukhya pAMca prakAro che. tethI ahiMsA, satya acaurya, brahmacarya ane aparigraha nAmanAM pAMca mahAvratonI ArAdhanAmAM sAdhako niraMtara udyamavaMta varte che. mahAvratanI ArAdhanAnI yogyatA je vrato pote ja mahAna hovAthI mAtra mahattAvAna puruSo dvArA dhAraNa karI zakavA yogya che, parama pavitra hovAthI sarva jIvo vaDe je pUjanIya che ane AnaMdaparaMparAnuM kAraNa hovAthI je prabuddha satpuruSo vaDe paNa AcaravAmAM Ave che tevAM mahAvratono mahimA kahI zakavAne koNa samartha che ? paraMtu AvAM vrato dhAraNa karavA mATenI yogyatA paNa sAdhakone kramathI ja prApta thAya che. jyAM sudhI AtmajJAna pragaTyuM na hoya, jyAM sudhI aMtaramAM mAyAcArano bhAva hoya ane jyAM sudhI dharmasAdhanA vaDe A lokamAM ke paralokamAM sAMsArika phaLanI icchA hoya tyAM sudhI vratonuM pAlana tAttvika dRSTithI thaI zakatuM nathI. A kAraNone lIdhe samyakdaSTithI prApti karIne ane kramathI aNavratonI ArAdhanAno abhyAsa karyA pachI ja sAmAnya sAdhakamAM mahAvratonI ArAdhanA karavAnuM baLa kharekhara pragaTe che. koI parama vairAgyavAna puruSo ke pUrvabhavanA ArAdhaka viziSTa vIryavAna puruSo laghuvayamAM ke alpaprayatnothI mahAvratonA pAlanamAM samartha bane to te binA alpasaMkhyaka ane apavAdarUpa jANavA yogya che. mahAvratonI ArAdhanAnuM saMkSipta sAmAnya svarUpa* (* phUTanoTa mATe juo pRSTha-258) ahiMsAH sarva jIvone sarva prakAre duHkha devAnA bhAvathI AtmajAgRtipUrvaka nivartavuM tenuM nAma ahiMsAvrata che. mAtra sthULa ja nahi, paNa sUkSma Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 sAdhaka-sAthI, jIvono nivAsa kyAM kyAM che tenuM jJAna paNa A vratane pUrNapaNe pALavA mATe anivArya che. AhAra-vihAra Adi sarva kAryomAM pravartatA chatAM paNa jeo niraMtara jAgrata rahe che tevA mahApuruSone A vratanuM pAlana sArI rIte banI zake che. satya : pakSapAtarahita thaIne jevuM vastunuM svarUpa kharekhara che, tene anurUpa kathana karavuM tene satyavrata kahevAmAM Ave che. AvuM vacana hitakArI, sapramANa ane priyarUpa hoya che. Ama vyavahArajIvanamAM paNa satyavacana ja bolavuM. aMtaramAM paNa satyane anusarIne ja vicAra karavo ane kAyAthI paNa satkArya karavuM, ema jyAre satyanuM anusaraNa karavAmAM Ave tyAre potAnA AtmAnuM kalyANa thAya che ane ApaNA paricayamAM AvanAra vyaktione paNa satya jIvana jIvavAnI preraNA prApta thAya che. acaurya: koI paNa vyakti pAsethI koI paNa vastu tenA mAlikanI pUrvaparavAnagI lIdhA vinA levI nahi athavA vAparavI nahi te vyavahArajIvanamAM acauryavratanI ArAdhanA che. kharekhara to potAnA AtmA sivAya koI paNa vastune potAnI mAnavI ke bhogavavAnI buddhi karavI te acauryavratanA pAlanano bhaMga thayo kahevAya. brahmacarya : A jagatamAM koI paNa strI, devI, tiryacinI (pazunI nArIjAti) ke kASTha-pASANAdinI strI-pratimA pratye vikArabhAvanI utpatti na thavA devI te saMpUrNa brahmacarya kahevAya che. potAno AtmA ja parama AnaMdanuM dhAma che evo aMtaraMga nizcaya karI temAM vAraMvAra tallIna thavuM te kharekhara brahmacarya che - brahmamAM (AtmAmAM) caya (ramaNatA) che. aparigraha : duniyAnI vastuone potAnI mAnavArUpa je mUcha-pariNAma, teno saMpUrNapaNe tyAga karIne jeo jJAna, dhyAna ane tapa dvArA AtmasAdhanAmAM ja magna rahe ane jagatanA koI paNa viSaya-padArthono pramAdapUrvaka saMparka na kare tevA mahAtmAone aparigraha nAmanuM mahAvrata hoya che. temane jagatanA koI paNa padArthomAM - potAnA dehamAM paNa - svAmIpaNAnI buddhi jarA paNa hotI nathI. (pRSTha-257 paranI phUTanoTa) * AcArasAra, niyamasAra, mUlAcAra, bhagavatI-ArAdhanA, AcArAMga Adi graMthomAM A vratonuM vistArathI varNana kareluM che to vizeSa abhyAsIoe tyAMthI vigatavAra avalokana karavuM. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAvratanI ArAdhanA Ama sAmAnyapaNe A pAMca mahAvratonuM svarUpa ApaNe vicAryuM. prAraMbhamAM ja jaNAvyuM hatuM tema A mahAvratonuM pAlana saMpUrNapaNe A jamAnAmAM virala puruSo ja karI zake che, kAraNa ke satata AtmajAgRti dvArA divyajIvananI jemane prasAdI prApta thaI hoya tevA puruSo ja krame karIne saMyamanI ArAdhanAmAM AgaLa vadhatAM vadhatAM mahAvratonI bhUmikA sudhI pahoMcI zake che. dhanya te mahAtmAo ! dhanya te munivaro ! ApaNAM temane aneka vAra vaMdana ho ! mahAvrato ane mahAvratadhArI mahAtmAono mahimA (1) akaSAya udyamI, dAMta che, saMsArathI bhayabhIta che, zUravIra che te jIvane pacakhANa sukhamaya hoya che. 2 (2) zAMtike sAgara aru nItike nAgara neka, dayAke Agara jJAna-dhyAna ke nidhAna ho; zuddha buddhi brahmacArI, mukhabAnI pUrNa pyArI, sabanake hitakArI dharma ke udyAna ho. rAgadveSase rahita parama punita nitya, gunoM khacIta citta sajjana samAna ho; rAyacandra dhairyapAla dharmaDhAla krodhakAla, muni tuma Age mere praNAma amAna ho. (3) zarIrane rokyA vinA manojayanI prApti thatI nathI, paraMtu zarIranA saMyamanI sAthe sAthe mana upara paNa aMkuza rAkhavAno prayatna karavo ja joIe. (4) uttama manuSyabhava pAmIne cAritryapAlanamAM mahAna yatna karavo joIe, saddharmanI uttama bhakti karavI joIe ane upazamabhAvamAM 52ma prIti karavI joIe. 259 (5) hai dhIravIra puruSa ! svacchaMdI ane vikArI thaI rahelA A indriyorUpI hAthIone zIlarUpI vRkSa sAthe vijJAnarUpI doraDAthI dRDhapaNe bAMdhI de, kAraNa ke brahmacarya ane tattvavijJAna ja temane vaza karavAmAM kharAM sAdhana che. 1. indriyonuM damana karanAra, saMyamI. 2. viziSTa tyAga. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 sAdhaka-sAthI (6) je munie IndriyarUpI vAMdarAone jJAnarUpI gALA vaDe bAMdhIne vairAgyarUpI pIMjarAmAM baMdha karI dIdhA che te muni ja muniomAM paNa mahezvara (munIzvara) che. (7) AtamasarUpa dhruva niramaLa tattva jAni mahAvratadhArI jAti jaMgalameM base haiM, mohanajanita je je vikalpa jAla hote tinako miTAI nija aMtaraMga base haiM, manarUpa pavanaso acala bhayo hai jJAna dhyAna lAI tAhike AnaMdarasa rase haiM, tajI saba saMga bhaye giri jyoM aDola aMga teI muni jagatameM jayavaMta lase haiM. (8) nidaka nAhi, kSamA ura mAMhi, du:khI lakhi bhAva dayAla kare haiM jIvako ghAta na, jUThakI bAta na, lehi adAta na, sIla dhare hai, garva gayo gala, nAhiM kachu chala, moha subhAvaso jora hare hai" dehaso chIna he jJAnameM lIna he ghAnata so zivanAri vare haiM. paMcamahAvratanI ArAdhanA : jIvaMta dRSTAMto vrata-saMyamanI ArAdhanA mATe jaina munirAjonI jagatamAM sarvatra prasiddhi che. A sadInI zarUAtamAM evA eka mahApuruSa thaI gayA. bALapaNathI ja vairAgyavAna ane abhyAsI evA A mahApuruSe i. sa. 1919mAM belagAma jillAnA yaranAlA gAme jaina dIkSA grahaNa karI sarva prakAranI mamatAno ane prakAranA parigrahano tyAga karyo ane digaMbara muni thayA. A samayamAM digaMbara muniono vihAra virala ja thato. paraMtu temaNe uttara bhAratanAM aneka zaheromAM pote vihAra karIne muni-vihArane bhAratamAM sarvatra sulabha banAvyo. ahiMsAnA saMpUrNa pAlana mATe teo bhUmi joIne ja cAlatA. koI paNa vyakti ke prANInuM dila dubhAya tevuM kAMI ja karatA nahi, * A padamAM pahelI be paMktiomAM sAdhunA aniMdakapaNAnuM, kSamAdharmanuM ane mahAvratonuM varNana che ane chellI be paMktiomAM abhimAna, mAyA, moha ane dehAsaktinA nAza dvArA tathA jJAnamaya samAdhinA baLa dvArA mokSaprAptinuM varNana che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahAvratanI ArAdhanA 261 bolatA nahi ke evo vicAra paNa manamAM karatA nahi. AvA nimahArAjane brahmacarya ke aparigraha Adi badhAM mahAvratonuM pAlana saMpUrNapaNe hoya te kahevAnI AvazyakatA ja rahetI nathI. jema bahArathI teo mahAvratanuM pAlana karatA tema aMtaraMga kAma-krodha-lobha Adi zatruo para paNa temaNe vijya meLavyo hato. eka vAra madhyapradezanA lalitapura pAse rAjAkheDA gAmamAM koI durjana puruSoe bhegA thaIne mahArAjazrIne mAravAno nirNaya karyo. paraMtu teo to potAnA dhyAnamAM lIna ja rahelA. jyAre polIse AvIne A durjanane pakaDyA tyAre mahArAjazrIe pote ja temane choDavA mATe polIsa para dabANa karAvyuM. AvI kSamA joIne polIsanA mANaso to AbhA ja banI gayA. AvI kSamAmUrti hatA te jainAcArya ! Ama lagabhaga cALIsa varSa sudhI mahAvratonuM cIvaTapUrvaka pAlana karIne I.sa. 1955mAM potAnI AtmasAdhanAnA kaLazarUpe teoe sallekhanA dahAsaktino. krodhAdi bhAvono ane AhArano svaicchika AjIvana tyAga) dhAraNa karIne samAdhimaraNanI prApti karI. A mahApuruSa te bIjA koI nahi paNa prasiddha jainAcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAjA [2] paMcamahAvratadhArI tyAgI puruSone potAnI sAdhanA nirdoSapaNe nibhAvavAmAM aneka prakAranI musIbato AvatI ja rahe che, jene teo samabhAvathI sahana karIne potAnuM AtmabaLa vadhAratA rahe che. munizrI ratnacandrajI mahArAjanuM saMvata 1944nuM cAturmAsa AgrA mukAme thayuM hatuM. te cAturmAsa pUrNa thatAM teo bharatapura thaIne jayapura tarapha javA ravAnA thayA hatA. sUryAsta thavAne adhakalAkanI vAra hatI tethI teoe eka maMdira dekhAtAM tyAM jaIne rAtrivAsa mATe pUchavuM paNa saMmati na maLI. pAse eka cotarA jevI jagyA hatI tyAM AvatA-jatA gADAMvALAo AvatA ane tApaNIo karatA tethI rAkhanA DhagalA paDelA. AvI khullI jagyAmAM ja teoe atyaMta ThaMDI hovA chatAM nivAsa karyo. AvI rIte aneka nAnAM nAnAM gAmomAM nirjana ane hiMsaka pazuo tathA dhADapADuovALAM bhayAnaka sthAnomAM teone rAtrivAsa karavo paDato. paMjAbamAM ane uttara mevADamAM bhikSAmAM paNa aneka prakAranI viparItatAo Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 sahana karavI paDatI tyAre eka ke be vastuothI peTa bharI levuM paDatuM. jemane koInuM kAMI paNa laI levuM nathI ane koI paNa prANIne duHkha devuM nathI tevA mahAtmAo to samatAnI ArAdhanA dvArA potAnA vratapAlanamAM dRDhatA keLavatA thakA AtmamastImAM ja potAnuM jIvana vyatIta kare che. [3] sAdhaka-sAthI lagabhaga i.sa. 1875nuM varSa. yamunA nadIno kinAro. nIrava zAMtimAM eka saMnyAsI dhyAnastha thaIne beThA hatA. tyAM koI bhakta bAI nadImAMthI snAna karIne pAchI pharI rahI hatI. teNInI najara A yogI upara paDI. temanI pavitra mudrA joI teNIne mahAtmAnI vaMdanA karavAnI bhAvanA jAgI. teNIe mahAtmA pAse jaIne namaskAra karyA paNa tenA bhInA mAthAno sparza thavAthI mahAtmAnI AMkho UghaDI ane turata kahevA lAgyA, "are mAtA ! are maiyA !' A zabdo uccAratAMnI sAthe ja teo pAse AvelA parvata upara caDI gayA ane te parvata para AvelA maMdiranA eka khaMDiyeramAM traNa divasa ane traNa rAtri dhyAna ane jApamAM vitAvyAM. abuddhipUrvaka thaI gayelA strI-sparzanuM kevuM prAyazcitta ! AvI hatI A saMnyAsInI brahmacaniSThA. A saMnyAsI hatA bhAratanA mahAna sapUta, AryasamAjanA saMsthApaka svAmIzrI dayAnaMda sarasvatI. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajavANI bhA. 1 mokSamArga (a) (1) potAnA svAdhIna ane zAzvata AnaMdane pAmavAno A parama pavitra paMtha che. (2) tenI prAptithI jagatanAM janma-jarA-mRtyu, Adhi-vyAdhi-upAdhi ane sarva prakAranAM duHkhano AtyaMtika abhAva thAya che. (3) pratyeka jIvAtmA AnaMdanI prApti ane duHkhanI sarvathA nivRtti icchato hovAne lIdhe A paMtha te potAnI AMtara-bhAvanAne ja siddha karavAno mArga che. (4) A mArganI prApti svayaM thaI jatI nathI, paNa mahAna puruSArtha AdaravAthI thAya che. (pa) Avo puruSArtha AdaravAno nirNaya sAdhaka jIva kare to tema karavAmAM te svataMtra che. (6) A mArganI prApti kema karIne thAya che. (7) A mArganI sAkSAt prApti AtmajJAna vaDe thAya che ane A AtmajJAnaprAptinA mukhya upAyo sajanasaMgati, sadAcAra ane sabodha (8) prazasta vastuonI premI hoya tevI sadguNAnurAgI vyaktionA paricayathI ane tuccha vastuomAM rokAI gayelI vyaktionA aparicayathI krama karIne sajjanasaMgatimAM niSThA prApta thaI zake che. (9) nItinA niyamone ane sAmAjika nyAyane anusaravAthI, koI paNa jIvane na dUbhavavAthI tathA svacchaMdapUrvakanI bhogavRttine viveka vaDe nivAravAnA dRDha puruSArthathI sadAcAramAM sthira thaI zakAya che. (10) AtmA-anAtmAne bhinnapaNe anubhavyA che, jemaNe evA AtmaniSTha niHspRhI gurunA sAnnidhyane sevavAthI ane temanA bodhane . Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 sAdhaka-sAthI yathArthapaNe grahaNa karavAthI sabodhanI prApti hoya che. (11) saddabodhane mAtra koIka vAra sAMbhaLavo te mokSamArga nathI, paNa te bodhane vAraMvAra sAMbhaLavo ane samajavo, tenA yathArthapaNA vize vAraMvAra vicAra karavo, tene aMtaramAM dhAraNa karavo ane prAMte te bodhane anurUpa potAnI jIvanacaya ghaDavI -- AvA kramane jyAre abhyAsavAmAM Ave tyAre te bodha sAdhakamAM pariNAma pAmatAM te sAdhaka have saMta banI jAya che. (12) AvA saMtane jJAnI, dharmAtmA, mahAtmA, divyadraSTA, sapuruSa, mahApuruSa, yogI samyagRSTi vagere nAmo vaDe oLakhavAmAM Ave che. (13) AvA jJAnIne vize avazyapaNe jJAna ane vairAgyanI zakti hoya che jenA baLa vaDe te ajJAnabhAvono parAjaya karato jAya che ane svArthI pravRttiothI virakta thato jAya che. (14) A jJAnI jagatanA sarva jIvono mitra banI jAya che, guNavAna puruSo pratye harSabhAvavALo hoya che, duHkhI jIvo pratye karuNAmaya hoya che ane viparIta pravRttivALA jIvo pratye mAdhyasthabhAvavALo hoya che. (15) asaMyama ane pramAdano vizeSapaNe parAjaya karato thakI te mahAjJAnI, sAdhakone anukaraNIya evuM suMdara ane niyamita jIvana banAve che. ahiMsAdi vrato vaDe vibhUSita thayelo te mahAtmA kvacit maunamAM, kvacit svAdhyAyamAM, kvacit bhagavadbhaktimAM, kvacit dhyAnamAM, kvacit guruvinayamAM, kvacit lekhanavAcanamAM, kvacit dharmavArtAmAM ke evI bIjI sva-para kalyANakArI pravRttimAM rahIne AtmazuddhinI AgaLa AgaLanI bhUmikAone sparzato jAya che. tenuM jIvana sahaja che, saraLa che, zAMta che, prasanna che, nirAkuLa che, divyatvathI vyApta che ane samAdhinA sahajAnaMdathI tRpta tRpta che. (16) mRtyu najIka AvatAM te sara ane paramAtmAnuM zaraNa grahaNa kare che. nizcayathI joIe to potAnA jIvana daramiyAna je avinAzI AtmatattvanAM zraddhA, lakSa ane anubhavane teNe ArAdhyAM che tenuM ja te zaraNa grahaNa kare che. Ama karavAthI te nirbhaya hoya che ane mRtyune te samabhAvathI AvakAre che. (17) A pramANe mRtyumahotsavanI ArAdhanAthI dharmakaraNInAM pratyakSa phaLane jagata samakSa sahajapaNe rajU karIne te mRtyune jItI jAya che ane uttama gatine prApta kare che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajavANI bhA. 1 (18) Avo mokSamArga jayavaMta varto. tenI ugra ArAdhanAno bhAva niraMtarapaNe amArA jIvanamAM udyota pAmo. OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH (ba) saMta saMta ja che. saMta sAdA che, saMtoSI che. saMta sahaja che, saraLa che. saMta supratItavaMta che. saMta svAnubhUti sahita che. saMta satyaniSTha che. saMta niHspRhI che. saMta samatAnA dhAraka che. saMta sAmAnya sAdhakone zaraNarUpa che. saMtamAM sajjanatA svAbhAvika che. saMtane sarvAtmamAM samadRSTi che. saMtane sadbodhamAM sthiratA che. saMta zAMtasvabhAvI che, zAMtipriya che. saMta sAcA sAdhakonI caraNaraja che !! saMta zAMti ane samAdhAnanA puraskartA che. saMta sajjanonA ziromaNi che. saMta kramazaH samasta vizvanA ziromaNi (siddha) banI jAya che. saMtanI saMpUrNa ane sAcI oLakhANa thavA sAtizaya satpuruSArtha joIe. samAM niSThA, sajjanasaMgati, sadbodha, satjhA, sadvicAra ane sthiratAnA abhyAsathI saMta thaI zakAya che. sAMta saMsAradazAvALA, sAtizayaguNasaMpanna, samAdhinA svAmI evA saMtanuM sAcuM zaraNuM amane prApta thAo. 265 | Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajavANI bhA. 2 (1) AtmakalyANane icchatA evA A AtmAe vAraMvAra satsaMgano lAbha laIne AtmazuddhirUpI kArya karavuM. (2) koI paNa eka niyata prazasta kramamAM potAnA cittane joDavAthI ane tene anurUpa potAnI pravRtti goThavavAthI sAdhanA mArgamAM sthiratA prApta thAya che. (3) saraLatA vaDe sahelAIthI mokSamArgamAM caDIne AgaLa vadhI zakAya (4) samajaNapUrvaka ane bhAvapUrvaka tIrthavaMdanA karavAthI dhanano lobha ghaTe, satpaSano yoga maLe, dAnadharmamAM pravRtti thAya, zarIranuM zAtAzIbiyApaNuM TaLe ane vAtsalya tathA prabhAvanArUpa guNo vRddhi pAme. (5) niyamita svAdhyAya karavAthI buddhi vadhe, tattvono nirNaya thAya, krodhAdi bhAvo ghaTavAthI AtmA vizuddha bane ane pUrve thayelA AcAryo ane saMto pratye bahumAna Ave. (6) traNe kALamAM mumukSuo khUba ja ochA hoya che. A kALe kharekharA mumukSao atyaMta virala che evo anubhava thAya che. (7) pUrvabhavanA koI viziSTa ArAdhakane bAda karatAM, pAramArthika dRSTinI prApti svayaM thavI parama durlabha che. jo pote prAmANika bane ane saMtano pratyakSa yoga ArAdhe to tevI dRSTi krame karIne udaya pAme. Ama thavA mATe vinaya, khaMta, dhIraja, sahanazIlatA Adi guNonI ArAdhanA karIne uttama mumukSupaNuM pragaTa karavuM joIe. (8) samayanA sadupayoga pratye atyaMta jAgrata rahevuM joIe. thoDo paNa samaya maLye, turata tene paramArtha-sAdhanAmAM lagADI devo joIe. (9) saMtonAM ane AcAryonAM vacano lakhavAnI Teva pADavI. eka moTA copaDAmAM cokhkhA akSare lAla-lIlI zAhIthI zAMtipUrvaka paramapremathI gAthAo ke zloko potAne samajAya te bhASAmAM lakhavA. eka vAra lakhavAthI, dasa vAra vAMcyA jeTalo phAyado thAya che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajavANI bhA. 2 2 7. (10) vinayaguNanI sAmAnya ArAdhanA jo ke ghaNA mumukSuomAM jovAmAM Ave che, paraMtu sallAstro pratye jeTalo joIe teTalo ane jevo joIe tevo vinaya dekhAto nathI. jJAnInAM vacanone jJAnI jevuM mAna ApavAthI jJAnanI vRddhi thaI ullAsabhAva pragaTe che ane lokomAM paNa eka uttama ziSTAcAra-praNAlIno udbhava thAya che. (11) dayAnuM sUkSma svarUpa vItarAgadarzananA mAdhyamathI jANIe to mahAna lAbhanuM kAraNa thAya. AvA svarUpanI yathArtha samajaNa mahAjJAnI dvArA ja kharekhara prApta thaI zake che; chatAM bane teTalo prayatna karavo yogya (12) zAstra-adhyayananI sAthe sAthe tattvaciMtanano abhyAsa paNa. Avazyaka che. ciMtana vagaranuM vAcana viMdhya tara samAna che ane jene sAcuM ekAMtaciMtana karavAnI Teva paDe che tenA jIvanamAM avazya aneka guNo caritArtha thavA lAge che. mokSArthe kareluM tattvaciMtana AtmazuddhinuM sarvottama sAdhana jANIe chIe, paNa AvA ciMtananI duwApyatA paNa teTalI ja prasiddha che. (13) jIvanazuddhithI ciMtanazuddhi, ciMtanazuddhithI cittazuddhi, cittazuddhithI cittasthiratA, cittasthiratAthI parama samAdhi ane parama samAdhithI parama AnaMdathI prApti thAya che. A jANe sAmAnya krama kahyo. vizeSa to AtmAnubhavI guru pAsethI jANavo rahyo. (14) jyAM sudhI sAMpradAyika dRSTino Agraha rahyA kare che ane temAM ja gatAnugatikapaNe vartana thayA kare che, tyAM sudhI vicAronI nirmaLatA upara lakSa jatuM nathI. he sAdhaka ! ghaNAM vidhi-vidhAna karIne, ghaNI kriyAo pALIne. ghaNAM zAstro vAMcIne ke anya sAdhanAomAM pravRtta thaIne paNa AtmAnI nirmaLatA ja prApta karavAnI che. mATe dinapratidina pote prApta karelI nirmaLatAnuM aMtaramAM vizleSaNa karavuM joIe, nahi to lakSanI siddhi thatI nathI. (15) je sthaLe pUrve mahAtmAoe saMyama-tapanI ArAdhanA karI hoya tevAM pavitra ekAMta sthAnomAM, tIrthakSetromAM athavA jyAM sapuruSono ke mumukSuono pratyakSa samAgama sahajapaNe prApta thaI zake tevI AzramAdi paramArthasaMsthAomAM vAraMvAra rahevAnI Teva pADavI joIe. AvAM kSetromAM sAdhakane saheje saheje sAdhanAmAM preraNA maLe che, kAraNa ke ahIM Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 sAdhaka-sAthI saMsAra-prapaMcanI ke evI bIjI nirarthaka vAto hotI nathI. ghaniSTha svAdhyAya-sAdhanA ane brahmacaryanI viziSTapaNe siddhi mATe pavitratAnAM spaMdanothI vyApta evAM A kSetromAM nivAsa karavo mAtra sahAyaka ja nahi, paNa atyaMta Avazyaka jANIe chIe. prAyazcita (16) prAyazcita kaho, prArthanA kaho, AlocanA kaho ke pratikamaNa kaho, mULa muddAnI vAta eka ja che ane te e ke potA vaDe thayelA doSone prAmANikapaNe sadaguru ke paramAtmA samakSa rajU karavA, potAthI thayelA doSonI sAcA bhAvathI mAphI mAgavI ane prAyazcittarUpe teo je AjJA kare te daMDarUpa grahaNa karavI, jema ke eka AhAra choDI devo, eka rasa choDI devo. amuka rakama dAnamAM ApavI ke iSTamaMtranI traNa mALAono jApa karavo ityAdi. - Izvara pratye sAcI samarpaNatAnA bhAva sahita mAphI mAgyA pachI te doSo thavAno kheda vismRta karavo. - pharIthI te doSo na thAya tevo dRDha nizcaya karavo. - je sAdhaka sAcA dilathI potAnA doSonI zuddhinI prArthanA kare che tene mahAna phaLanI prApti thAya che. Ama hovAthI ja pUrvAcAryoe prAyazcitane aMtaraMga tapamAM gaNI te vaDe ghaNAM karmonI nirjarA thavI (ekadezapaNe AtmAthI karmo chUTI javAM te) kahI che. - dareka kakSAnA sAdhaka mATe A eka mahAna upakArI sAdhana che. mahAna phaLanI prApti hovA chatAM emAM koI moTuM kaSTa veThavuM paDatuM nathI tethI ApaNe tene avazya grahaNa karIe. dhyAna (17) dhyAnamAM saphaLatA prApta karavA mATe prathama thoDo samaya bhakti-svAdhyAya karavAM. pachIthI Asana para sthira thaI zarIrane zithila thavA devuM. - sadguru ke paramAtmAnA svarUpanuM, temanA guNonuM ane temanA jIvananA banAvonuM ullAsabhAvathI smaraNa karavuM. - uttama zloko, gAthAo ane padonuM dhIme dhIme uccAraNa karavuM ane temAM varNavelA zuddha AtmatattvanA guNonuM ciMtana karavuM. - AtmAne sthira prakAzamaya jyotirUpe bhAvIne tenA For Private Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajavANI bhA. 2 269 caitanya-AnaMdathI mAruM AkhuM zarIra vyApta thaI rahyuM che, evA bhAvamAM TakatAM AnaMdanI lahera UThe che. - je AnaMdanI lahera UThI temAM paNa cittane na joDIne jo tenA mAtra jANakAra - dekhanAra tarIke rahevAno prayatna jArI rAkhavAmAM Ave to nirvikalpa Atmarasano AsvAda AvatAM samAdhibhAva pragaTe che. zuddhatA vicAre dhyAve, zuddhatAmeM keli kare, zuddhatAmeM sthira haiM, amRtadhArA barase, jJAnadAna ane samAjazAMti (18) dAnadharmanI anekavidha pravRttio ApaNA samAjamAM dekhAya che, paraMtu jJAna ArAdhanAmAM sahAyaka thAya tevI dAnapravRtti pramANamAM ochI dekhAya che. jJAnadAnanI pravRttine vega ApavA mATe - (a) uttama AdhyAtmika graMthonuM vaijJAnika paddhatithI susaMbaddha saMpAdana hiMdI, aMgrejI, gujarAtI, marAThI vagere bhASAomAM karIne tevA graMtho svadeza ane paradezonAM badhAM moTAM graMthAlayomAM mokalavA joIe. (ba) nivRttikSetromAM rahetA sAdhaka, brahmacArI vagere puruSone uttama graMtho vinAmUlya vAMcavA maLe tevo prabaMdha karavo joIe. (ka) keTalAka hastalikhita graMthone potAnI aMgata saMpatti mAnanArA graMthabhaMDAranA vyavasthApakoe te graMthonI phoTosTeTa kaoNpIo karavAnI paravAnagI ApI prakAzaka saMsthAonA kAryamAM sahakAra Apavo joIe, nahitara amUlya graMtho uMdara-UdhaInA peTamAM jaze ane pUrvAcAryonI divya anubhavavANIno kAyamane mATe viyoga thaI jaze. (Da) vartamAna samAjaracanA ane bhautika samRddhinI jhAkajhamALa joIne buddhimAna vidyArthI arthopArjana karAvavAvALI DigrIone prApta karavA pratye ja udyamavaMta che. A praNAlikAne samayasara suyukti vaDe ane suvyavasthita AyojanathI navI dizAmAM jhoka Apavo joIe. darzanazAstramAM tathA AdhyAtmika ane nItisadAcAra saMbaMdhI viSayomAM ema.e. ane pIeca.DI. karanArane khAsa suvidhAo ApavI joIe ane A kAryamAM saphaLatA meLavavA mATe dharmAcAryo ane prabuddha saMtonI samAja paranI vagano upayoga karavo joIe. lokomAM AdhyAtmika sAhitya pratye ruci Upaje tevA prayatno Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 tathA calacitronA niyAmakoe sAdhu-saMtoe, zikSaNa-saMsthAonA vyavasthApakoe ane reDiyo-Telivijhana saue bhegA thaIne karavA joIe. jo Ama karavAmAM Ave to ja adhyAtmapradhAna bhAratIya saMskRtinuM saMrakSaNa thaI zake ane samAjamAM paNa zAMti, paropakAra, satyamaya jIvana, sAdagI ane paraspara premanuM vAtAvaraNa sarjAya ane mahAtmA gAMdhIjInA svapnanuM bhArata sAkAra bane. - sAdhaka-sAthI Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmabhAvanA AtmAno jevo mULa svabhAva che tene anurUpa vicAra karavo, manana karavuM, smaraNa karavuM, maMthana karavuM, nizcaya karavo, anuprekSA karavI - A saghaLuM AtmabhAvanAnA nAmathI oLakhAya che. TUMkamAM kahIe to AtmabhAvanA eTale AtmAnI bhAvanA. je bhAvanAnuM lakSa athavA madhyabiMdu zuddhAtmatattva hoya tevI AtmAne zuddha karavAnA AzayathI bhAvavAmAM AvatI saghaLI vicArasaraNI te AtmabhAvanA ja che. have ahIM AtmabhAvanAnI ArAdhanA bAbata vizeSa e khyAlamAM rAkhavAnuM che ke jenuM smaraNa-manana karavuM hoya tenuM sarvatomukhI jJAna Avazyaka che, kAraNa ke jenAM guNa-lakSaNAdine barAbara na jANatA hoIe te padArthano bhAva ApaNane bhAre nahi ke ApaNuM citta temAM coTe nahi. jemAM citta coTe nahi tenI vicAraNA kevI rIte laMbAvI zakAya ? athata AtmAnA parijJAna vinA AtmabhAvanA yathAyogyapaNe banI zakatI nathI. mULadRSTie vicAratAM AtmA zuddha, zAzvata, saccidAnaMdasvarUpa, sahajAnaMdI ane jJAtA-drApaNe rahevAnA svabhAvavALo che ema lakSaNa vaDe jANIne, jaDa, kSaNabhaMgura ane malina evA A dehathI tenuM spaSTa rIte bhinnapaNuM jANavuM joIe. Ama eka jagyAe rahyA hovA chatAM deha ane AtmA, vastra ane zarIra athavA myAna ane talavAra ke tala ane telanI jema judA che, evo aphara nirdhAra AtmabhAvanA bhAvavA mATe Avazyaka che. ghAMcIe jema ghANI cAlu karatAM pahelAM ja tala ane telanuM judApaNuM potAnI mAnyatAmAM nakkI karI nAkhyuM che ane mAvo banAvanAra kaMdoIne jema dUdha sagaDA para caDAvatAM pahelAM ja dUdha ane pANIno svabhAva judo che evo niradhAra karI lIdho che tema yathAyogya bhedajJAnanI prakriyAnA abhyAsa dvArA (AtmabhAvanAnA abhyAsa dvArA) deha ane AtmAnA judApaNAno anubhava thaI zake che, evo buddhi dvArA mumukSu nizcaya karI le che. A abhyAsane tattvaparijJAna kahevAmAM Ave che ane teno artha, vastunuM yathArtha svarUpa Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 sAdhaka-sAthI jANIne teno nirNaya karavo - evo thAya che. have, dehAdithI bhinna zuddha caitanyasvarUpa huM AtmA chuM evI zraddhA ane nirNaya pAkAM thAya te mATe, tevo nirNaya jemane thaI gayo che tevA saMtapuruSano samAgama vAraMvAra karavo joIe ane temanI pAsethI prApta thayelA bodhane vAraMvAra pAko karavo joIe. Ama, jyAre satsaMga ane sadhdhodhanI ArAdhanAthI guNono AvirbhAva thAya che tyAre tenuM sAdhakapaNuM susthita thAya che ane tenI dinacaryAmAM sAttvika bhAvonI vRddhi thAya che. uparokta guNo pragaTa thavAnI sAthe have tenI jIvanacaryAmAM amuka prakAranI sAdhanA niyamarUpe goThavAI jAya che. A pramANe svAdhyAya, prabhubhakti, dAnavRtti, tattvavicAraNA, saMta-samAgama Adi jema jema sthirapaNAne pAmatAM jAya che tema tema AtmabhAvanA vRddhi pAmatI jAya che. AtmavicAra, AtmasmaraNa, AtmadhyAna ane Atmaanubhava ema sAmAnya rIte cAra prakAre AtmabhAvanAnI sAdhanAnI paripakvatAnI zreNIo che. A prakAranI AtmabhAvanAnI sAthe sAthe prabhu ane sadgurunA svarUpanI ane temanA guNonI paNa ArAdhanA karavAnI jarUra che. zuddha AtmabhAvanAmAM to niraMjana-nirAkara-saccidAnaMdasvarUpa, jJAtA-draSTAsvabhAvavALA AtmAnI bhAvanA karavAnI che, paNa Ama karavuM sAmAnya sAdhakane mATe vikaTa che, tethI vItarAga-sarvajJa jJAna-AnaMdamAM sarvathA lIna evA bhagavAnanuM athavA dehadhArI-sadguNasaMpanna-karuNAvatAra-jJAnAvatAra AtmArAmI guranuM smaraNa karavAthI cittane puSTa ane sAttvika AlaMbana maLe che ane cittanI zuddhi ane sthiratA vadhe che. Ama thaye, krame karIne AtmabhAvanA bhAvavAnI zakti pedA thAya che. A pramANe, koI vAra AlaMbana sahitanI AtmabhAvanA ane koI vAra AlaMbana vagaranI AtmabhAvanA, ema satata abhyAsa karavAthI AtmadhyAnanI bhUmikAmAM praveza thAya che. jene thoDuM thoDuM paNa AvuM AtmadhyAna koI koI vAra thAya che tevA mahAna sAdhakane koI eka vAra AtmAno anubhava thaI jAya che ane jyAre Ama bane tyAre ja ajJAna-avidyAnI graMthino uccheda thaI, jJAnajyotinuM prAgaTya thaI, AtmAnaMdanI eka apUrva-adUbhUta lahera UThe che. jenAthI sAdhaka, saMta banI jAya che ane tenA jIvananI samasta pravRttiomAM divyatA-sAhajikatA dRSTigocara thAya che tathA aneka laukika ane lokottara guNo tenA jIvanamAM pragaTa thaI jAya che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmabhAvanA 273 AtmabhAvanAnA abhyAsIoe upayogI thAya evAM keTalAMka uttama padonA namUnAo nIce uddhata karIe chIe, jenuM avalaMbana levAthI AtmabhAvanAnI sArI evI UMcI zreNIne prApta thayAno amArA jIvanamAM anubhava thayo che : (1) AtmajJAna samadarzitA vicare udaya prayoga, apUrva vANI paramazruta sadguru lakSaNa yogya. (2) viSayonI AzA nathI jene sAmyabhAva dhana dhAre che, nijaparanA hitasAdhanamAM nizadina tatparatA rAkhe che, svAItyAganI kaThina tapasyA khedarahita thaI seve che, tevA sAdhu-jJAnI gatanA duHkhasamUhane chede che. (3) Agama viSe kauzalya che ne mohadRSTi vinaSTa che, vItarAga caritArUDha che te muni-mahAtmA dharma che. (4) nirAbAdhapaNe jenI manovRtti vahyA kare che, saMkalpa vikalpanI maMdatA jene thaI che, paMcaviSayathI virakta buddhinA aMkuro jene phUTyA che; kalezanAM kAraNa jeNe nirmaLa karyA che, anekAMtadRSTiyukta ekAMtadRSTine je sevyA kare che, jenI mAtra eka zuddha vRtti ja che; te pratApI puruSa jayavAna varto. ApaNe tevA thavAno prayatna karavo joIe. (5) jJAna dhyAna vairAgyamaya uttama jahAM vicAra, e bhAve zubhabhAvanA, te Utare bhavapAra. (Da) huM eka zuddha sadA arUpI, jJAnadarzanamaya khare, kaMI anya te mAruM jarI paramANumAtra nathI are ! (7) mAro suzAzvata eka darzanajJAnalakSaNa jIva che, bAkI bIjA saMyogalakSaNa bhAva mujathI bAhya che. (8) sau bhUtamAM samatA mane ko sAthe vera mane nahi, AzA kharekhara choDIne prApti karuM chuM samAdhinI. (9) nija bhAvane choDe nahi parabhAva kaMI paNa nava grahe, jANe jue che te ja huM chuM ema jJAnI ciMtave. (10) e rIte tethI Atmane jJAyaka svabhAvI jANIne, parivajuM chuM huM mamatva, nirmamabhAvamAM huM sthira rahuM. (11) je dRzya te svarUpa nathI, adRzya svarUpa mhAruM, svabuddhi choDI A sahumAM, nija cetana zaraNa grahuM. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 (12) Atama-anubhava-jJAnamAM, magana bhayA aMtaraMga, vikalpa savi dUre gayA, nirvikalpa rasaraMga. (13) zuddhatA vicAre dhyAve, zuddhatAmeM kaili re, zuddhatAmeM sthira hai, amRtadhArA barase. (14) khAtAM pItAM paheratAM, sUtAM beThAM sAra, prItama citta tajIe nahi eka AtmatattvavicAra. (15) vastu vicArata dhyAvahaiM mana pAvai vizrAma, rasasvAda sukha Upajai anubhava yAko nAma. (16) zrI sadgurue kahyo che evo nigraMthamArgano sadAya Azraya raho, huM dehAdi svarUpa nathI ane deha-strI-putra Adi koI paNa mArAM nathI. zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM ema AtmabhAvanA karatAM rAdveSano kSaya thAya. upasaMhAra zAMta-ekAMta dharmasthAnakomAM ane pavitra tIrthadhAmomAM vAraMvAra jJAnAdhyAnano abhyAsa karatA satpuruSono saMga ane siddhAMta ane adhyAtmanAM zAstronuM vAraMvAra vAcana-smaraNa-manana A be vastuo bhakti-vinayapUrvaka ArAdhatAM alpakALamAM AtmabhAvanAmAM sArI evI saphaLatA prApta thAya che. mATe sAdhakone A zreNI apanAvavA dRDhapaNe anurodha che. OM zubhamastu, satsaMkalpoDastu. sAdhaka-sAthI AtmabhAvanAnAM jIvaMta dRSTAMto [1] A sadInA prAraMbhamAM thayelA eka mahAna yogInI A bhAvanAo che. te vakhate temanI zarIra-avasthA madhyapacIsInI hatI. aMtaramAM niraMtara dharma-ArAdhanAnI tIvra jhaMkhanAvALA A yuvAne tyAgI jIvana aMgIkAra karatAM pahelAMnAM cAra-pAMca varSo daramiyAna kevI kevI bhAvanAo bhAvI hatI te preraka che, zreyarUpa che, anukaraNIya che ane tethI ullekhanIya che H (a) troTaka chaMda : pala pala kSaNa kSaNa prabhu deva smaruM nirmala mana-vaca-tanu nitya . Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmabhAvanA sukhamAM duHkhamAM sama bhAva dha. manatanavacathI zuddha kArya karyuM. manaDuM prabhuprIta thakI ja bharuM, bhavasAgarane jhaTa pAra karyuM. nija AtamanI jhaTa zuddhi karuM. paramAtama pada jhaTa zuddha vavuM. 2 (ba) sAruM ane satya to jyAMthI maLe tyAMthI grahaNa karavuM joIe. gacchabhedathI koI AtmajJAnI uttama muninAM pUjA-stavanamAM pakSapAta darzAvavo ucita nathI. 275 1 (ka) mane je satya jaNAze te duniyAne jaNAvIza. indranI padavI karatAM AtmAnA dharmane mahAna gaNIza. Atmadharma pragaTAvavA parama puruSArtha karIza. uttama brahmacarya dhArIza. juvAna strI, bALA sAthe khAnagI piracayamAM nahi AvuM. rAgadRSTi pedA thAya te rIte jAheramAM paNa koI strI sAthe vAta karIza nahi. (Da) satya deva, sAcA guru ane satyadharmanuM mane samyAna thayuM che. game tevA saMyogomAM samyadRSTino upayoga rAkhIza. aneka prakAranA ajJAnI manuSyo para krodha, kleza ke aruci nahi dharuM. sAta nayonI apekSAe aneka darzana-dharmazAstromAMthI sApekSika satya grahaNa karIza ane asatyane asatyarUpe jANIza. (i) tyAgaavasthAnI AtmAno zuddhopayoga dhAraNa karavAmAM ghaNI sahAya maLaze ane nirupAdhika dazA prApta thaze. have huM mArA AtmAnA svarUpamAM ramIza ane sarva vizvajIvonI dayA pALIza." A mahAna yogI te gujarAtanA mahuDI saMsthAnA AdyapraNetA zrIbuddhisAgarasUri mahArAja. [2] A sadInA prAraMbhamAM amadAvAdamAM eka prasiddha mahAtmA thaI gayA. nAnI uMmaramAM lIdhelA gRhatyAgathI, utkaTa vairAgyathI, satsaMgathI, abhyAsathI ane niHspRhatAthI teoe be dAyakAmAM to samasta gujarAtanA eka mahAna saMta ane lokopakArI puruSa tarIkenuM sthAna prApta karI lIdhuM hatuM. jo ke satsamAgama, pravacana ane upakAravRttine lIdhe teone lokono prasaMga paNa ghaNo raheto, chatAM vacce vacce jyAre samaya maLe tyAre teo ekalA kempanA Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 hanumAna tarapha, bhImanAthanA Are, khaDgadhArezvaranI jhADImAM athavA koTezvaranI jhADI vagere ekAMta sthaLomAM dhyAna karavA cAlyA jatA. sAdhaka-sAthI eka divasa dUdhezvaranA ghATa pAsenA kAzmIrI mahAdevanA oTalA para sAMjanA sAta-ATha vAgyAnA sumAre teo gayA ane bahAra oTalA para besIne prabhusmaraNa karavA lAgyA. koI saMnyAsIne A vAtanI jANa thatAM tyAMnA mahArAja pAsethI godaDI laI rAtre vAparavA mATe ApI. mahArAja to prabhusmaraNamAM masta hovAthI temanuM te tarapha dhyAna gayuM nahi. savAre tyAMnA adhiSThAtA AtmAnaMda svAmI bahAra nIkaLyA ane joyuM to A mahAtmAne joyA. turata teo mahArAjazrInI pAse pazcAttApa levA taiyAra thaI gayA paNa A mahAtmAne kyAM moTApaNuM hatuM. temanI lagana to prabhusmaraNamAM Atma-smaraNamAM ja mukhyapaNe hatI, tethI tevuM koI prAyazcita karavAnI jarUra nathI ema jaNAvI UlTuM prabhAtamAM ApanAM darzana thavAthI mane prasannatA thaI' ema temaNe pratyuttara vALyo. A mahAtmA te gujarAtanA prasiddha saMta zrI sarayudAsajI mahArAja. [3] yuropamAM sTIvana nAmanA eka dhArmika puruSa thaI gayA. teo ati udAra, nirbhaya, nyAyaparAyaNa ane satyaniSTha hatA. temanA mitroe eka vakhata temane pUchyuM : "dharmadrohI puruSo tamArA upara humalo kare to tame zuM karo ?" temaNe kahyuM, "huM mArA majabUta killAnI aMdara surakSitapaNe besI rahIza." A vAta temanA zatruone kAne pahoMcI. lAga joIne jyAre eka divasa teo ekalA jatA hatA tyAre temane gherIne teo bolyA, "gurujI ! batAvo, have tame kyAM javAnA cho ? tamAro killo kyAM che ?" A sAMbhaLI mahAtmAe potAnI chAtI upara hAtha mUkI kahyuM, "A mAro abhedya killo che. tame zastro vaDe karIne A kSaNabhaMgura zarIrane kApI nAkhI zakazo, paNa aMtaramAM rahelI nirmaLa Atmajyota to tame koI paNa rIte bujhAvI zako tema nathI. have huM mArA A abhedya killAmAM praveza karuM chuM. tamAre je karavuM hoya te karo." Ama kahI teo dhyAnamagna thaI gayA. AvI nirbhayatA, tejasvItA ane AtmavizvAsapUrvakanI dhArmika vRtti joI zatruo vismayacakita thaI cAlyA gayA ane manamAM temanI prazaMsA karavA lAgyA. I.sa. 1058mAM A mahAtmAno devilaya thayo. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "AtamabhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevaLajJAna re" Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottara-khaMDa Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyabhava prazna : 1 manuSyabhava eTale zuM ? uttara : 1 manuSyanA AkAravALA A zarIramAM jeTalo samaya rahevAno ApaNane paravAno maLyo che te ApaNo vartamAna manuSyabhava che. prazna : 2 manuSyabhava kevI rIte maLe che ? uttara : 2 aneka prakAranI yoniomAM bhaTakato bhaTakato AtamAM mahApuNyanA yoge manuSyabhavane prApta karI zake che. AthI ja jJAnIpuruSoe manuSyabhavanuM durlabhapaNuM ane mahattva samajAvyuM che. jema ke "bahu puNyakerA puMjathI zubha deha mAnavano maLyo." praznaH 3 zuM manuSyabhava badhAno ekasarakho che ? uttaraH 3 nA. je sAcA manuSyapaNAne samaje te sAco manuSya thaI zake. AvI samajaNa sAmAnya lokomAM bhAgye ja jovAmAM Ave che. tethI mANasa ghaNuMkharuM potAnA saMjogo pramANe potAne judA judA rUpe mAnavA lAge che, eTale ke potAne strI, puruSa, yuvAna, vRddha, bALaka, DaoNkTara, vakIla, vepArI, udyogapati, ijanera, kALo, goro, garIba, dhanavAna, kheDUta, suthAra, luhAra vagere rUpe mAne che. praznaH 4 to sAcuM manuSyapaNuM kone prApta thAya che? uttara : 4 jenA vaDe sAcuM manuSyapaNuM prApta thAya che te to viveka che. viveka vaDe pote manuSya zarIramAM rahelo eka avinAzI, caitanyasvarUpa jJAtA-draSTArUpe rahevAnA svabhAvavALo padArtha che ema jANI te mULa padArthanA vikAsa arthe prayatna kare to tevA jIvane sAcuM manuSyapaNuM prApta thAya. prazna : 5 manuSyapaNAnuM sAcuM phaLa zuM che ? uttaraH pa pharIthI koI deha dhAraNa ja na karavo paDe eTale ke janma-jarA-maraNa, tathA Adhi-vyAdhi-upAdhino saMbaMdha ja na thAya evI adbhuta sahaja AnaMdanI dazA viveka-vairAgyanI yathArtha sAdhanA vaDe pragaTa Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ka2vI te ja manuSyapaNAnuM sAcuM phaLa che. prazna; ; ame to khAvuM-pIvuM, haravuM-pharavuM, moja-majA karavI tene ja manuSyabhavanuM saphLapaNuM mAnIe chIe, tenuM kema ? uttara H 6 tamo tema vicArI zako cho, paraMtu A badhI vAta to pazuomAM paNa jovAmAM Ave che. jo te pramANe vartavAmAM Ave to pazupaNAthI manuSyapaNAnI zuM vizeSatA ? sAmAnyapaNe je kArya pazu Adi nathI karI zakatAM evuM potAnA sAcA svarUpanI oLakhANanuM ane sAcA AnaMdanI prAptinuM kArya jo ApaNe karIe to ja ApaNane prApta thayelA manuSyabhavanuM sAcuM saphaLapaNuM siddha thayuM kahevAya, eTale ke tenuM khAsa prayojana (Special mission) siddha thayuM kahevAya. sAcA jJAnanI upAsanA karavI tathA potAnI zakti chupAvyA vagara saMyamanI ArAdhanAmAM lAgavuM A be manuSyabhavanI saphaLatAnA AdhArastaMbha kahyA che. prazna : 9 sAdhaka-sAthI saMsAranAM badhAM kAryo pUrAM karIne pachI ja dharmanI ArAdhanA ghaDapaNamAM karavAnI che ne ? uttara : 7 nA. bALapaNamAM ja dharmanA uttama saMskAra pADavA joIe. paropakAra, sevA, sAdAI, sahanazIlatA, samUhamAM saMpabhAvanA, tattvano abhyAsa ane deva-guru-dharma pratye bhakti-bhAvanA saMskAra bALapaNathI ja pADIe to yuvAvasthA ke prauDhAvasthAmAM te uttama phaLa ApI jIvanane sAttvika ane tAttvika AnaMdathI bharI de che. nahi to ghaDapaNamAM AvA sAcA dharmanI ArAdhanA mukhyapaNe thaI zakatI nathI. mAtra kuLadharmanI thaI zake, paNa kuLadharma ane Atmadharma eka nathI. prazna H 8 ApaNe A manuSyabhavamAM kema vartavA yogya che ? uttara H 8 sAdhakoe potAne maLelA badhA samayano khUba sAvadhAnIthI sadupayoga karavAno che. jo ke A manuSyanuM zarIra maLa, mUtra, kapha, lohI, mAMsa, hADakAM, carabI vagere apavitra vastuothI bhareluM che, chatAM jyAM sudhI A zarIrano yoga che tyAM sudhI mokSarUpI uttama kArya karI zakavAnI sarvottama taka che. A bhavamAM AtmajJAna, munipaNuM, AcAryapaNuM ane viziSTa paropakArIpaNuM Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyabhava 283 siddha karI zakAya che. mATe A dehamAM rahevAno paravAno rada thaI jAya te pahelAM ja AvAM uttama kArya karI levAno mahAna udyama banI zake te pramANe vartavuM yogya che. prazna : 9 manuSyabhavano mahimA zAstronA AdhAre batAvo. uttaraH 9 (1) ghaDI ghaDI pala pala sadA, prabhu sumiranako cAva, narabhava saphalo vo kare, dAna, zIla, tapa bhAva. (2) baMde tuM kara baMdagI, to pAvai dIdAra; ausara mAnuSa janamakA, bahura na vAraMvAra. (3) aMjaliko nira jaise jAvata zarIra taise; dhare aba ghIra kaise bItata tamAma hai jiMdagI sudhAra baMde yahI tero kAma hai, mAnuSakI deha pAyI, prabhuse nA prIta lAyI, viSayoke jAla mAMhi phasiyA nikAma hai jiMdagI sudhAra baMde yahI tero kAma hai. (4) je mUrNa puruSa A durlabha mAnavabhavane pAmIne paNa yatnapUrvaka dharmanuM AcaraNa karato nathI te pramAdathI ciMtAtura thaIne potAne maLelA ratnaciMtAmaNine samudramAM pheMkI denAro (avicArI) che. (5) manuSyajIvanano uddezya Atmadarzana che ane tenI siddhino mukhya ane ekamAtra upAya paramArthaSTi sahita jIvamAtranI sevA karavI te che. (6) manuSyanuM sAcuM jIvana tyAre zarU thAya che, jyAre te anubhave che ke zArIrika jIvana asthira che ane tenAthI sAco saMtoSa prApta thaI zakato nathI. (7) jyAM sudhI A zarIra svastha che, jyAM sudhI ghaDapaNa dUra che, jyAM sudhI indriyonI zakti haNAI gaI nathI ane jyAM sudhI AyuSya pUrNa thayuM nathI, tyAM sudhImAM ja vivekI manuSya AtmakalyANa arthe mahAna prayatna karavo joIe. gharane Aga lAgyA pachI kUvo khodavA besavuM te kevI mUrkhatA. gaNAya ? (8) duranta ane sAravarjita A anAdi saMsAramAM guNasahita manuSyapaNuM jIvanane duSpApya arthAt durlabha che. he Atmana ! teM jo A manuSyapaNuM kAkatAlIya nyAyathI prApta karyuM che to tAre potAmAM potAno nizcaya karIne potAnuM kartavya saphaLa karavuM joIe. A manuSyajanma sivAya Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 sAdhaka-sAthI anya koI paNa janmamAM potAnA svarUpano nizcaya nathI thato. A kAraNathI A upadeza che. (9) saMsAramAM cAra vastuo pAmavI jIvane parama durlabha che H manuSyapaNuM, satzAstranuM zravaNa, zraddhA ane saMyama grahaNa karavAno puruSArtha. (10) ciMtita jenAthI prApta thAya te maNine ciMtAmaNi kahyo che; e ja A manuSyadeha che ke je dehamAM, yogamAM, AtyaMtika evA sarva duHkhanA kSayanI ciMtitA dhArI to pAra paDe che. cakravartInI samasta saMpatti karatAM paNa jeno eka samaya mAtra paNa vizeSa mUlyavAna che evo A manuSyadeha ane paramArthane anukULa evA yoga saMprApta chatAM jo janmamaraNathI rahita evA paramapadanuM dhyAna rahyuM nahi to A manuSyatvane adhiSThita evA AtmAne anaMta vAra dhikkAra ho ! Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viveka praznaH 1 viveka eTale zuM? uttaraH 1 sAmAnyapaNe viveka eTale vizeSapaNe vicAravAnI zakti. ahIM sAdhakanI apekSAe mArA AtmAne zuM hitakara che ane zuM ahitakara che ema vicAra dvArA yathArthapaNe nakkI karavuM te viveka che. prazna : 2 vivekanI vyavahArajIvanamAM upayogitA che ? uttaraH 2 hA. zuM khAvuM, zuM pIvuM, zuM paheravuM-oDhavuM, kevI rIte vAtacIta karavI, keTalA paisA kharcavA, konI sobata karavI, kono kyAM kevI rIte vinaya-satkAra karavo e ItyAdi kAryomAM vicArapUrvaka vartavuM yogya che. vyavahArajIvanamAM AvA vivekasahita vartavAthI mANasa sajjana, mAnavatAvAdI ane saguNasaMpanna thAya che. prazna : 3 paramArthajJAnamAM vivekanuM mahattva kaI rIte che ? uttara : 3 paramArthamArganuM to mULa ja viveka che. jyAM sudhI viveka udaya na pAme tyAM sudhI sAdhake mokSamArgamAM cAlavAnuM kharekhara zarU karyuM nathI. prAthamika bhUmikAmAM ArUDha thayelA mumukSue potAnI dainika caryAne vivekapUrNa banAvavAnI che. A satsaMga che, A kusaMga che, A graMtha lAbhadAyI che. A graMtha nirarthaka che, A bhakSya che, A abhakSya che, AnAthI pramAda vadhaze, AnAthI pramAda nahi thAya, A prasaMgamAM javAthI roga vardhamAna thaze. A prasaMgathI vairAgyane poSaNa maLaze, A cAmaDAnI vastuono vaparAza, rAtribhojana, pANI yatnA. vagara game tyAM DhoLavuM vagere sthaLa hiMsAnAM kAraNo che, sinemA-nATaka, gappAM mAravAM, niMdA karavI, azlIla zabdo bolavA vagerethI samayano durvyaya che. potAnI baDAI karavI, hada uparAMta khAvuM ke UMghavuM, vyasanonuM sevana, khAsa kAraNa vagara kalaba vageremAM javuM, custa-raMgaberaMgI vastro paheravAM, vaDIla-vidvAna-saMta-munIzvarAdino satkAra-vinaya na karavo, sArI Tevo na pADavI vagere svacchedavRttinAM dyotaka che. Ama vividha prakAre aMtarvicAraNA Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 sAdhaka-sAthI karIne jIvana unnata bane tema vartavuM te sAdhakanA jIvanamAM vivekapUrNa dRSTi udaya pAmyAnuM sUcana kare che ane tethI te avazya kartavya che. AgaLanI bhUmikAmAM mAro AtmA kevI rIte vartI rahyo che? huM je zraddhI rahyo chuM ane jANI rahyo chuM tethI mAro AtmA baMdhanane pAmaze ke baMdhanathI chUTaze ? Ama vAraMvAra samaye samaye ane prasaMge prasaMge je potAnA vartananI cakAsaNI karI, pRthakkaraNa karI jema potAne moha-mamatA ghaTe ane viveka-samatA vadhe tema varte te jIvane krame karIne jIvanamAM viveka udaya thAya che. prazna : 4 AvA vivekanI ArAdhanAno krama kevI rIte aMgIkAra karavo ? uttara : 4 vivekanI ArAdhanA dvArA moha-mamatAno nAza karavo te sAdhakanuM lakSa che. te mohano nAza be prakAranA vivekathI che. UlaTuM zraddhAna ane UlaTuM jJAna jenA vaDe nAza pAme te prathama prakArano viveka ane sarva mohamamatAno jenA vaDe nAza thAya te bIjA prakArano viveka (arthAt samatA). viveka ane samatAnI sAdhanA sApekSa che, anyonyAzrita che, ekabIjAnI pUraka che. prathama. aviveka athavA mohano nAza karavA mATe zrI sagaranI pAsethI tattvajJAnano bodha prApta karavo joIe ane maLelA bodhane anusaravAno puruSArtha karavo joIe. deha Adi jagatanA jaDa padArthomAMthI Atmabuddhi choDavAno abhyAsa karavo joIe ane te dRDha karavA satsaMga, zAstrAdhyayana, prabhubhakti ane saNasaMpAdananI ArAdhanAmAM AtmajAgRtipUrvaka lAgI javuM joIe. jema jema A pUruSArthanuM dRDhapaNe anusaraNa thAya che tema tema jIva uparathI mohanI pakaDa DhIlI thatI jAya che. A pakaDa ghaNI DhIlI thaI jatAM tattvavicAranA baLathI te chevaTe chUTI jAya che ane sAdhaka ajJAnano nAza karI jJAnI - saMta bane che. samatAnI vizeSa sAdhanA vaDe mamatAno sarvathA nAza karavA viziSTa vratAcaraNa ane tapanI AvazyakatA che, jemAM ekAMta-sAdhanA, mauna, alpAhAra, brahmacarya. satata AtmajAgRti ane aMte uttama AtmadhyAna dvArA mahAAnaMdaprada samAdhidazAnI vAraMvAra prApti thaI sarva karmabaMdhanano ane mamatAno nAza thavAthI jIvanamukta dazA pragaTe che. Ama sAmAnyapaNe vivekaprAptino krama kahyo. vizeSa guru-gamathI jANavA yogya che. praznaH 5 sAdhanAmAM vivekanI kyAM sudhI jarUra che ? Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viveka uttara H 5 sAdhanAmAM pUrNa samatA pragaTa thatAM sudhI vivekanI jarUra che. AtmajJAna pahelAM tema ja AtmajJAna pachI paNa niraMtara vivekapUrvaka ja vartavuM yogya che. jJAnIne je viveka pragaTa thaI cUkyo che te dvArA bAkI rahelA baMdhanane toDavA mATe jJAnI mahAna vivekathI ane mahAna udyamathI varte che ane tenA phaLa rUpe ja te mamatAno mULathI uccheda karI pUrNapadane prApta kare che. jIvanamAM haraghaDI je jAgratapaNe na vartato hoya te puruSa uttama mumukSu paNa nathI to te jJAnI kevI rIte hoI zake ? zAstrakAra bhagavaMtoe to jJAnIne niraMtara jJAna vairAgyanI zakti dvArA rAganA sarva yogono saMkSepa karI eka zuddha - saccidAnaMdasvarUpa AtmAmAM ja saMtuSTa rahevAnI lIna rahevAnI ane temAM ja tanmaya thaI javAnI AjJA karI che. 287 je AtmajAgRtirUpa vivekane cUke che te sAdhanAmArgathI bhraSTa thaI saMsAraparibhramaNane prApta thAya che pachI bhale te jJAnI hoya ke ajJAnI. Avo parama utkRSTa, aciMtya mAhAtmyavALo, pUrNapadanI prApti karAvanAro zrIsadguruono bodha A kALe virala puruSo dhAraNa kare che ane je dhAraNa kare che tene namaskAra karIe chIe. prazna : pha vivekano mahimA zAstronA AdhAre batAvo. uttara H 6 (1) grahaNa karavA yogya ane choDavA yogya tattvonuM jJAna (viveka) na thayuM to zAstra-abhyAsano zrama niSphaLa gayelo jANavo. (2) AhAra, nidrA, bhaya ane maithuna A cAra to pazuo ane manuSyo bannemAM sAmAnya che. eka vivekajJAna ja evuM che ke jenAthI manuSyanI anya pazuo karatAM adhikatA banI zake che. -- (3) saMsAranAM sukho anaMtIvAra AtmAe bhogavyA chatAM temAMthI haju paNa mohinI TaLI nahi ane tene amRta jevo gaNyo e aviveka che; kAraNa saMsAra kaDavo che, kaDavA vipAkane Ape che, tema ja vairAgya e kaDavA vipAkanuM auSadha che tene kaDavo gaNyo A paNa aviveka che. jJAna, darzanAdi (Atmika) guNo ajJAna, Adarzane gherI laI mizratA karI nAkhI che te oLakhI bhAvaamRtamAM AvavuM, enuM nAma viveka che. (4) je vivekI nathI te ajJAnI ane maMda che. te ja puruSa, matabheda ane Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 sAdhaka-sAthI mithyAdarzanamAM lapaTAI rahe che...aliptabhAvamAM rahevuM e vivekInuM kartavya (5) upAsanA dvArA viveka utpanna thAya che. je vivekI che te kSaNika vastuothI zoka ke sukhano anubhava karato nathI. (6) sAmAnya manuSyo satyArthIne badale mAtra bAhya dekhAva uparathI ja vasturUpano nirNaya kare che. netra to badhA manuSyone hoya che paNa vivekarUpI netranI prApti karanAra manuSyo kharekhara virala hoya che. (7) vivekI puruSoe zoka karavo yogya nathI, kAraNa ke tenAthI jIvanamAM puruSArthahInatA vyApe che. (chaMda drumilA) (8) eka bAta kahuM zivanAyakajI tuma lAyaka Thaura kahAM aTake, yaha kauna vicakSana rIti gahI, binu dekhahi akSasoM bhaTake. ajahU guNa mAno to sIkha kahuM, tuma kholata kyoM na parTa ghaTake* cinamUrati Apu virAjata hai, tina sUrata dekha sudhA gaTake.' (savaiyA ekatrIsA) (9) suna mere mIta tU niciMta cheke kahA baiTho, tere pIche kAma zatru lAge ati jora hai. china china jJAna nidhi leta ati jhIna terI, DArata aMdherI bhaiyA kiye jAta bhora hai. jAgavo to jAga aba kahata pukAre tohi, jJAna-naina" khola dekha pAsa tere cora hai. phoraka zakti nija corako marora bAMdhi, tose balavAna Age cora haike ko rahai. 1. IndriyonA bahekAvavAthI. 2. AtmA upara lAgelAM ajJAnanAM paDaLo. 3. atIndriya AnaMdano anubhava thAya. 4. thaI ne. 5. chetare che. 6. jJAnarUpI cakSa, viveka 7. phurAvIne. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 prazna : 1 sukha eTale zuM ? uttara H 1 jagatamAM je sukha mAnavAmAM Ave che te indriyo ane dehanI anukULatAnuM che. dIrghakALathI jIvane Teva paDI gaI che ke je vastu indriyo mAge te temane ApavI. Ama karavAthI tatkSaNa pUratI AkuLatA maTe che, paraMtu turata ja indriyo pAchI bIjI bIjI vastuo mAge che ane jIva pharIthI AkuLa thAya che ane pharIthI indriyone saMtoSavAno prayatna kare che. Ama saMsArI jIva sukha meLavavA mathI rahyo che. praznaH 2 to zuM A sukhI thavAno mArga nathI ? uttara H 2 sukha prApta karavAnI A prakriyAmAM be mahAna doSo che ane tethI A sukhaprAptino sAco mArga nathI. te doSo kyA kyA che ? prazna H 3 uttara : 3 sAcA sukhanuM svarUpa prazna : 4 uttara : 4 prathama to indriyo ne deha kAyama ekasarakhAM rahetAM nathI. vRddhAvasthAmAM to te zithila thaI ja jAya che, paNa te uparAMta paNa rogAdithI vacamAM game tyAre indriyone viSayanA padArthone bhogavavAmAM vighno naDe che. eTale ke A sukho vighnavALAM, kSaNika ane parAdhIna hoya che. na koIne evAM vighno na Ave to to tene sukhI kahyuM ke nahi ? deha-indriyo svastha rahe to paNa viSayanA padArthonI prApti-aprApti kharekhara karmAdhIna che ane koI jIvanAM karma ekadhArAM hotAM nathI tethI karmaphaLa paNa nyUnAdhika hoya che ane icchita padArtho maLe ja evo niyama ghaTato nathI. jyAM icchita padArtho na maLe tyAM AkuLatA-vyAkuLatA ane aphasosa thAya che ane jIvane sukha-zAMti maLatAM nathI, mATe tene paNa sukhI na kahevo. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 sAdhaka-sAthI praznaH 5 koI puruSane viziSTa puNyodaya hotAM deha-indriyanI svasthatA ane bAhya padArthonI anukULatA hoya to to te sukhI gaNAya ke nahi ? uttara : 5 te bannenI prApti hoya chatAM jyAM sudhI aMtaramAM navA navA bhoganI icchA rahyA kare tyAM sudhI AkuLatA-vyAkuLatA rahyA kare che ane jIva becena thaI jAya che tethI te kharekhara sukhI nathI. prazna : 6 to sAcA sukhanuM zuM lakSaNa kaho cho ? uttaraH 6 je atizaya che, AtmA vaDe ja utpanna thayeluM che, viSayAtIta che, anupama che, anaMta che ane avicchinna (atUTa dhArApaNe) che te sAcuM sukha kahevAya che. tene ja pUrNa AtmAnaMda kahIe chIe. prazna : 9 zuM AvuM sukha A jamAnAmAM pragaTe kharuM? uttara H 7 hA, AvuM sukha atyAre paNa pragaTI zake che. eTale ke A jAtanuM (atIndriya, svasaMvedanathI UpajatuM) sukha AtmajJAna pragaTa karI AgaLa vadhatAM sAtizaya nirvikalpa samAdhine prApta thatAM mahad aMze pragaTI zake che. prazna : 8 sukhaprAptino sAco upAya zuM che ? uttara : 8 evo upAya karavo joIe ke tattvaSTithI icchA ja ghaTatI jAya ane ghaTatI ghaTatI sarvathA nAza pAme. Ama jo karavuM hoya to icchAnI utpattinuM nimitta-kAraNa je karmabaMdhana tene kApavuM joIe ane icchA (viSama bhAva - saMkalpa-vikalponI jALa) jyAM nathI tevuM je ApaNuM sAcuM AtmasvarU5, tenI pratIti, lakSa ane anubhava karavo joIe. jema jema AtmA karmabaMdhanathI. vimukta thato jAya tema tema icchA ghaTatI jAya ane AtmAmAM rahelA AnaMdaguNano, svasaMvedana ane upazamabhAva dvArA vikAsa thAya che, jethI AkuLatA ghaTatI jAya che ane svayaMskRtinA vikAsathI saMtoSa ane niHspRhatAnuM pramANa vadhatuM jAya che. Akhare sarva karmono nAza thatAM sAdhaka-AtmA pote ja pUrNa paramAnaMdarUpa thaI jAya che. prazna : 9 zarIra hotAM zuM pUrNa AnaMda hoya che ? uttara : 9 hA, zarIra hotAM paNa icchAno (mohanIya karmano) sarvathA nAza thatAM ane cAritra (AtmasthiratA) pUrNa-paNe pragaTatAM jIvane Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcA sukhanuM svarUpa 291 pUrNa AnaMda pragaTI zake che, jenuM varNana uparanA praznanA uttaramAM jaNAvyuM che. prazna : 10 A vIsamI sadInA aNuyugamAM te AnaMdanA mArganI prAptino vyAvahArika (Practical) upAya ane krama saMkSepamAM kaho. uttara H 10(1) sadguruno vAraMvAra athavA niraMtara satsaMga karavo. (2) satsaMgano Azraya karI, sAstronuM adhyayana karI AtmasvarUpano yathArtha nirNaya karavo. (3) vyasanarahita, zAMta, saMtoSI, sAdA, vinayavAna, paropakArI, dayALu banIne sAcA mumukSupaNAne potAnA jIvanamAM pragaTAvavuM. (4) mitAhArIpaNuM. alpAraMbhIpaNuM, alpaparigrahIpaNuM - A sarvanA abhyAsa sahita sagaranA ane paramAtmAnA guNonuM, mudrAnuM ane caritronuM vAraMvAra smaraNa karavAno abhyAsa karavo. AvA abhyAsathI vRttine dhIre dhIre nirmaLa ane ekAgra karavI. (5) chelle, zuddha-saccidAnaMda-paramajJAnavAna-akhaMDa-ekAkAraabheda AtmasvarUpanI bhAvanA karI ane pharI pharI temAM ja lIna thavuM. sAcI zraddhAthI, satata abhyAsathI, vairAgyathI, satsamAgamathI, aDaga nizcayathI A kArya yathApadavI siddha thaI zake che, jarUra thaI zake che. prazna : 11 sAcA sukhano mahimA zAstronA AdhAre batAvo. uttara : 11(1) sAhyabI sukhada hoya, mAna taNo mada hoya, khamAM khamA khuda hoya, te te kazA kAmanuM; juvAnInuM jora hoya ezano aMkora hoya, dolatano dora hoya e to sukha nAmanuM. vanitA vilAsa hoya prauDhatA prakAza hoya; dakSa jevA dAsa hoya hoya sukha dhAmanuM vade rAyacaMda ema saddharmane dhAryA vinA jANI leje sukha e to be e ja badAmanuM. (nArAca chaMda) (2) anaMta saukhya nAma duHkha tyAM rahI na mitratA ! anaMta duHkha nAma saukhya prema tyAM vicitratA !! Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 sAdhaka-sAthI ughADa nyAyanetra ne nihALa re ! nihALa tuM; nivRtti zIghrameva dhArI te pravRtti bALa tuM. (caupAI) (3) jimi saritA sAgara mahaM jAhIM, yadyapi tAhi kAmanA nAhIM, tima sukha-saMpati binahi bulAye, dharma zIla pahaM jAhI subhAye. (4) sAta dvIpa nava khaMDa lIM, tini loka jagamAMhi tulasI zAMti samAna sukha aura dusaro nAMhi; (5) je puruSa cittamAM rahelI sarva kAmanAono tyAga karI niHspRha, nirmama ane nirabhimAnI thAya che tene zAMtinI prApti thAya che. (6) judI judI jAtanA kuvicAro ApaNI zAMti, sukha ane vijayanA mahAna zatruo che. (7) saMtoSa vaDe karIne sarvottama sukhanI prApti thAya che. (8) saMsAranI badhI vastuone jyAre anubhavanA trAjave toLavAmAM AvI tyAre te nakAmI nIvaDI eTale te niHsAra pratIta thaI. eka mAtra AtmajJAna ja hRdayane AnaMdadAyaka nIvaDyuM. mATe AtmajJAna prApta karavuM ane AtmAmAM sthira rahevuM te ja manuSyanuM sauthI prathama ane sauthI mahattvanuM kArya che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 prazna : 1 uttara H 1 prazna : ra 'deva' zabda zuM sUcave che ? 'deva' zabda ahIM devagatinA jIvo mATe vAparyo nathI tema ja vaLI. jagatamAM prasiddha aneka prakAranA laukika devo mATe paNa vAparyo nathI. ahIM to mokSamArganA je netA che, jeoe karmazatruono nAza karyo che ane jeo jagatanAM sarva tattvonA jANakAra che temanA mATe 'deva' zabda vAparyo. sAdhanAmArgamAM jemanuM netRtva grahaNa karI zakAya te devanuM zuM lakSaNa che ? deva-gurunuM svarUpa uttara H : 2 sarvajJa, vItarAga ane hitopadezaka hoya te deva che. ajJAnanA ane rAganA sarva aMzo saMpUrNapaNe sadAne mATe nAza karyA hovAthI teo sarvajJa ane vItarAga (saMpUrNa rAgarahita) che. jenAmAM A be guNo vikAsa pAmyA hoya te ja pUrNa hitopadezaka hoya che, kAraNa ke koI paNa kAraNasara (rAga, dveSa ke ajANapaNuM nahi hovAthI) temanAthI ahitano upadeza saMbhavI zakato nathI. AvA devane zA mATe bhajavA ? prazna: 3 uttara H 3 potAne temanA jevuM sarvottama pUrNa jJAna ane pUrNa AnaMdaprada pada prApta thAya te mATe AvA devane bhajatA. prazna : 4 zuM temane bhajavAthI temanA padanI prApti thAya ? uttara : 4 jo temanuM sAcuM svarUpa jANe, temanI AjJAne barAbara oLakhIne tenuM ArAdhana kare to sAdhakanA ajJAnano nAza thAya che ane temanA jevI dazA krame karIne avazya pragaTe che.* prazna H 5zuM sarvajJa-vItarAgatA e hakIkata che ke mAtra Adarza ja che ? * juo pravacanasAra gAthA 80 : "je arihaMta (paramAtmA)ne dravyathI, guNathI ane paryAyathI jANe che, te potAnA AtmAne jANe che ane teno moha kharekhara nAza pAme che." Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 sAdhaka-sAthI uttara : 5 sarvajJa vItarAgatA e hakIkata che. praznaH 6 atyAre to koI evuM dekhAtuM nathI tenuM kema ? uttara : 6 jo ke atyAre ahIM koI evuM dekhAtuM nathI, paNa tethI sarvakALe sarvatra teno abhAva kahevo te nyAyayukta nathI. jo jJAna ane AnaMda AtmAnA guNa svIkAro cho, jo tenuM vizeSapaNuM ke nyAyapaNe joI-anubhavI zako cho to teno pUrNa vikAsa paNa thaI zake tema svIkAravuM e sapramANa che. vaLI sarvajJanAM zAstromAM jIvonI yoni, utpattisthAna, lokasvarUpa, karmasiddhAMta Adi aneka viSayonuM je sUkSmatAthI pratipAdana thayuM che te jotAM tenA kahenAranA AtyaMtika ane atIndriya jJAnIpaNAno nizcaya thaI zake praznaH 7 "guru' zabdathI zuM samajavuM ? uttara H 7 moTApaNuM ane uccapaNuM jenAmAM hoya te sAmAnya paNe guru che. jJAna Ape-keLavaNI Ape-te guru, ane te apekSAe mAtA-pitA, zikSaka, vaDIlo, vidvAno athavA anya vidyA zikhAvanAra guru kahevAya. paraMtu ahIM to sAdhakanI apekSAe samajavAnuM che. prazna : 8 sAdhakanI apekSAe guru eTale zuM ? teo kevA hoya ? uttara : 8 AtmAnI sAcI oLakhANa jemane thaI hoya ane te mArge cAlavA bAbatanuM anyane yogya mArgadarzana ApI zake tevA sAmarthyavALA hoya te sAcA guru kahevAya. (a) AtmajJAna (ba) samatA (ka) niHspRhatA (Da) abhuta satyArtha zAstrajJapaNuM upara darzAvelAM lakSaNo e sAcA gurunAM mukhya lakSaNo che. praznaH 9 A lakSaNone vizeSapaNe samajAvo. uttara : 9 (a) AtmajJAna : AtmAnuM, potAnA sAcA svarUpanuM jene bhAna thayuM hoya, oLakhANa thaI hoya, anubhava thayo hoya te AtmajJAnI kahevAya. (ba) samatA : samatA eTale samapaNuM, AtmAnA bhAvonuM Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva-gurunuM svarUpa 295 aviSamapaNuM. samatAnA mULa srotarUpe potAnA AtmA pragADha paricayanA baLe ThaMDuM-garama, mAna-apamAna, roga-nIroga, sukha-duHkha, ghara-bahAra, sonuM-mATI, sarasa-nIrasa, vagere dvandro vaDe karIne jemanuM mana AkuLa-vyAkuLa thAya nahi, zAMta-sthira-svastha-prasanna rahe te samatAdhArI - samadarzI guru gaNAya. (ka) niHspRhatA : A lakSaNa svArthatyAga ane bhoga-aracinuM ghotaka che. potAnI ke potAnA paricitonI dunyavI sagavaDa ke saMsArI lAbhanI jemane spRhA hotI nathI te puruSa niHspRha che. jenAthI lokomAM potAnI kIrti - nAmanA - moTAI vadhe tevA AzayathI teo koI kArya karatA nathI. ghaNuMkharuM teo ayAcakavRttinA hoya che, AtmasAdhanAmAM rata hoya che ane khapapUrato ja anyano paricaya kare che. (Da) abhuta satyArtha zAstrajJapaNuM: AvA mahApuruSanA bodhano paricaya pAmavo te mahAna sabhAgya che. prathama to teo potAnI sAdhanAnA eka bhAga rUpe ja svAdhyAya-pravacana kare che. temanuM kathana sahajapaNe - saraLapaNe - dhArAvAhI paNe - spaSTapaNe vahe che. te kathanamAM sarvatra pUrvApara avirodha ane arAMdigdhatA hoya che. jo ke bAhyamAM teo koI zAstranuM avalaMbana laIne upadeza * ApatA jaNAya to paNa kharekhara to temano upadeza temanA potAnA ja jIvanamAMthI-vyaktitvamAMthI pharato hoya che. jemAM koInI niMdA nathI ane jemAM sApekSa dRSTiyukta uttama jJAna ane uttama AcAranuM pratipAdana sahajapaNe hoya che tevuM laukika ane lokottara banne dRSTiothI susaMpanna, AtmArthabodhaka, sajjanonA aMtarane prasAda pamADI parama puruSArthane preraka evuM svAnubhavamudrita zAstrajJapaNuM hoya che te jayavaMta vartA! jayavaMta varte !! praznaH 10 AvA guru zuM mokSamArgamAM upakArI che? uttara : 10upakArI ja nahi, parama upakArI che, parama avalaMbanarUpa che, anivArya sAdhana che. prazna : 11 kaI rIte guru parama upakArI che? Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 sAdhaka-sAthI uttaraH 11mokSamArganI ArAdhanAnI taddana prAthamika bhUmikArUpa sAmAnya tattvajijJAsA, te paNa manuSyane ghaNuMkharuM uttama puruSanA satsaMga dvArA ja prathama vAra uddabhave che. Ama anAdithI mohanidrAmAM sUtelA jIvane prathama jagADavAnI zakti AvA sugurunA samAgamamAM, temanAM vacanonAM zravaNa-mananamAM ke temanI prazAMta, saumya mukhamudrAnA darzanamAM ja rahelI che ema kahI zakAya. sAmAnyapaNe tattvajijJAsAne pAmyA pachI paNa potAnA durguNothI. nivRtti thavA ane aneka sadgaNonI vRddhi thavA sadguruno pratyakSa bodha tathA temanuM mArgadarzana upakArI che. vaLI tattvano sUkSma bodha tema ja mokSa mArgamAM AgaLa vadhatAM, mArgamAM udbhavatA ane jaTila praznonuM samAdhAna paNa te mArge cAlelA che evA suguru ja karI zake che. kaI bhUmikAe kyAM sAdhanone kevI rIte ane keTalA pramANamAM aMgIkAra karavAM, jethI AtmazuddhinI vRddhi thatI rahe ane koI amuka dRSTi, naya ke pakSano Agraha na thaI jAya te paNa zrIguru vinA koNa batAve ? chelle, sAdhanAnI maMjila mAtra sudIrgha ja che ema nathI paNa vacce vacce aneka nirAzAonAM vAdaLothI gherAyelI paNa che. temAM sakriya preraNAnI (Positive inspiration) tathA naitika TekA (Moral support)nI jarUra ghaNI vAra paDe che. naitika Teko ApanAra to koIka vAra koIka maLI rahe, paNa sakriya preraNA ApanAra to sajIvana divyadRSTiprApta saMta ja joIe, kAraNa ke te eka ja evA che ke je bolyA vinA paNa mahAna bodharUpa banI rahe che. temanI hAjarImAtra paNa sAdhaka jIvonA olavAtA sAdhanA jIvanarUpI dIvAmAM svataH ghI pUrI tene punarjIvana bakSe che. AvA gurane oLakhavA mahAna pAtratA ane puNyanI jarUra che, bAkI temanAM guNagAna to sarva zAstrakAro ke khuda zAradAdevI paNa karI zakatAM nathI. mAtra eTaluM kahIne rahI jAya che : ""sAhiba saMta kachu aMtara nahi." "sapuruSamAM ja paramezvara-buddhi ane jJAnIoe parama dharma kahyo che." Ama vividha prakAre sAdhakane sadgurunA upakArIpaNAno saMkSepa kahyo, vizeSa to pratyakSa suguruno samAgama karavAthI samajI zakAya ema jANo. praznaH 12 gurune badale ame zAstramAMthI ja mArganI prApti karI laIe to kema ? uttaraH 12 zAstramAM mArga kahyo che paNa marma kahyo nathI. jo ke zAstramAM paNa Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva-gurunuM svarUpa pUjya zrIguruono upadeza ja saMgrahAyelo che, chatAM sAdhakane pratyakSa gurunA caitanyayI vyApta ane sabhara vyaktitva vaDe je sUkSma bodha ane rahasyamaya preraNA tathA ullAsa prApta thAya che te A gatamAM kharekhara ajoDa che ane A vAta mAtra anubhavagamya che, tarkagamya ke vivAdagamya nathI. saMto kahe che : "tattvane yathArthapaNe darzAvanAro zrIguruno bodha jo mArA hRdayamAM jAjvalyamAna che to A zarIranuM jema thatuM hoya tema thAo, mane teno kheda nathI, kAraNa ke guruupadezanA prabhAvathI asAdhAraNa ane utkRSTa AnaMda devAvALI mokSalakSmI zIghra prApta thaI jAya che." binA nayana pAvai nahIM, binA nayanakI bAta, seve sadguru ke caraNa, so pAve sAkSAta.'' 'tenuM svapane jo darzana pAme re, tenuM mana na caDe bIje bhAme re.'' "guru ke upadeza samAgamase jisane apane ghaTa bhItarameM brahmAnaMda svarUpako jAna liyA, unheM sAdhana aura kriyA na kiyA.'' prazna : 13 deva-guruno mahimA zAstrone AdhAre batAvo. uttara : 13 (1) prabhudarzana sukhasaMpadA, prabhudarzana nava nidhi, prabhudarzanase pAmiye sakala manoratha-siddhi. (2) jaLahaLa jyoti svarUpa tuM, kevaLa kRpAnidhAna, prema punita tuja preraje, bhayabhaMjana bhagavAna. avinAzI arihaMta tuM, eka akhaMDa amAna ajara amara aNajanma tuM, bhayabhaMjana bhagavAna. nirAkAra nirlepa cho, nirmaLa nItinidhAna, nirmohaka nArAyaNA, bhayabhaMjana bhagavAna, sacarAcara svayaMbhU prabhu, sukhada soMpaje sAna, sRSTinAtha sarvezvarA, bhayabhaMjana bhagavAna. (3) je devagurunA bhakta che, nirveda zreNI ciMtaveH ne dhyAnarata sucaritra che, te mokSamArge gRhIta che. 1. vairAgyabhAvanAnI paraMparA. 297 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 sAdhaka sAthI (4) yaha tana viSakI belaDI, guru amRtakI khAna, zIza dIe jo guru mile to bhI sastA jAna. (5) zuddha citta seve sadgurune, mUkI manano mela, kahe prItama bhavasAgara bhUMDo, tene taravo sahela. (6) sadguru sama saMsAramAM upakArI kou nAhiM, kahe prItama bhavapAzateM choDAve jagamAMhiM. (7) guru bina jJAna na upaje, guru bina mile na bheda, guru bina saMzaya nA miTe, jaya jaya jaya gurudeva. (8) AtmA aura paramAtmA, alaga rahe bahu kAla suMdara melA kara diyA, sadguru milA dalAla. (9) prathama Atmasiddhi thavA, karIe jJAna-vicAra, anubhavI gurune sevIe, budhajanano nirdhAra. (10) seve sadgurucaraNane, tyAgI daI nijapakSa, pAme te 5ramArthane, nijapadano le lakSa. (11) mAnAdika zatru mahA, ni Mde na marAya, jAtAM sadguru zaraNamAM, alpa prayAse jAya. (12) tIratha nAhe eka phala, guru mile phala cAra, sadguru mile aneka phala, kahata kabIra vicAra. (13) pamADavA avinAzI pada, sadguru viNa koI samartha nathI; bhavano lava jo aMta caho to sevo sadguru tanamanathI. (14) 52mAtmAnA darzanathI pApono nAza thAya che. paramAtmAnA darzanathI svargasukhathI paraMparAonI prApti thAya che ane paramAtmAnA darzanathI yAvat mokSanI paNa prApti thAya che. (15) jeo mokSamArganA netA che, jeoe sarva karmakalaMkano nAza karyo che ane jeo samasta vizvanA jANanArA che temane huM temanA guNonI prApti arthe namaskAra karuM chuM. (16) bhagavAnane paramAtmA athavA Apta paNa kahe che. Apta eTale vizvAsa karavA yogya puruSa... Apta eTale sarva padArthone jANI tenA svarUpano satyArtha pragaTa karanAra. Ama puruSa kSudhA, tRSAdi aDhAra doSarahita hoya che, dharmanuM mULa Apta (bhagavAna) che. Apta (bhagavAna) nirdoSa, sarvajJa ane hitopadezaka che. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva-gurunuM svarUpa 299 (17) je sapuruSoe sadgurunI bhakti nirUpita karI che te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che. je bhaktine prApta thavAthI gurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa dRSTigocara thaI anya svaccheda maTe ane saheje Atmabodha thAya ema jANIne je bhaktinuM nirUpaNa karyuM che, te bhaktine ane te puruSone pharI pharI trikALa namaskAra ho ! (18) vItarAga puruSanA samAgama vinA, upAsanA vinA A jIvane mumukSatA kema utpanna thAya ? samyakajJAna kyAMthI thAya ? samyakdarzana kyAMthI thAya ? samyaphacAritra kyAMthI thAya ? kAraNa ke e traNe vastu anya sthAnake hotI nathI. (19) AtmA ane sadguru eka ja samajavA. jeNe AtmasvarUpa lakSaNathI, guNathI ane vedanathI pragaTa anubhavyuM che ane te ja pariNAma jenA AtmAnuM thayuM che te AtmA ane sadguru eka ja ema samajavAnuM che. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanAtana dharma prazna : 1 sanAtana dharma eTale zuM ? uttara : 1 jenA vaDe jagatanA jIvo duHkhadardathI chUTIne sukha-samRddhine pAme, jenAthI aneka prakAranA durguNo chUTI jaI saguNono vikAsa thaI Atmazuddhi vadhe, jenAthI durgatimAM jatAM aTakI jaI sugati pAmIne aMte janma-jarA-maraNa tathA Adhi-vyAdhi-upAdhithI sarvathA chUTI jaI zAzvata jJAna-AnaMdamaya dazAne pAme tene sanAtana dharma kahIe chIe. prazna : 2 lokomAM dharmanI kevI mAnyatA che ? uttara : 2 jagatamAM aneka prakAre jIvo dharmanI mAnyatA kare che ane dharmanuM AcaraNa paNa kare che. koIka maMdira-masjida-girajAghara-guradvArA javAmAM, koIka amuka zAstro vAMcavAmAM, koIka amuka guru vagerenI bhakti-mAnyatA karavAmAM to koIka amuka kriyAkAMDa, tIrthayAtrA, mAnavatAnAM kAryo ke paropakAravRttimAM, vaLI koIka amuka vastuono tyAga karI devAmAM athavA koIka potAne phALe AvelI pharaja bajAvavAmAM dharma mAne che. prazna : 3 zuM A mAnyatA sAcI che ? uttara H 3 jyAM dehadharmanI mAnyatA dehAzrita buddhithI che, tyAM kuLaparaMparAgata dharma hoya che ema jANavuM. sAmAnya mAnavI sAmAjika buddhivALo hoya che ane tethI moTA bhAge je samAjamAM te janamyo hoya te samAjane AdhIna hoya che. have jyAM dehAzrita mAnyatA ane pravartana hoya tyAM to bApadAdAno dharma te mAro dharma ema mAnyatA hoya che, paNa AtmavikAsazIla dharmanI samajaNa ke mAnyatA hotAM nathI to pachI anusaraNa kevI rIte hoya ? mATe jagatanA jIvone mana je dharma che tene mAtra sAmAjika ke sAMpradAyika dharma jANo. te dharmanA tathArUpa ArAdhanathI jIvane A jIvanamAM samAdhisukhanI ke AgAmI jIvanamAM Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanAtana dharma 301 samAdhisukhanI ke AgAmI jIvanamAM uttama gatinI prApti thaI zakatI nathI. prazna : 4 to zuM amArI mAnyatAone khoTI kaho cho ? uttara H 4 bhAI ! amArI ke tamArI mAnyatAono savAla ja nathI. ahIM to satyanI samajaNa ane satyane anusaravAnI vAta che. sAmAnyapaNe ghaNAkharA, sAMpradAyika dharmomAM paNa satyanA kaMIka aMzo to rahelA hoya che. aMzomAM kAMIka dAnanI, kAMIka paropakAranI, kAMIka prAmANikatAnI, kAMIka saMtoSa-sAdAInI, kAMIka nItimattAnI, kAMIka dayA pALavAnI, kAMika gurubhaktinI ane kAMIka prArthanA, prAyazcita ke dhyAnanI vAto hoya che. AvA keTalAka aMzone jo te mANasa anusare to te kAMIka komaLatAvALo athavA sadguNI paNa banI zake che, paraMtu ahIM to, AgaLa upara ja sanAtana dharma jaNAvyo tenI mukhyapaNe vicAraNA karavI che. tevA satyArtharUpa dharmane kharekhara mAnavA ke jANavA mATe jagatanA moTA bhAganA jIvone jijJAsA ke ruci nathI. teo duniyAnAM kAryomAM eTalA badhA ane evI rIte masta thaI gayA che ke saheja paNa thobhavA ke sAMbhaLavA ja taiyAra nathI. to sAcI samajaNa ke sAcI mAnyatAnI bhUmikA sudhI teo kevI rIte pahoMcI zake ? Ama, pakSapAtarahita thaIne potAnA jIvanamAM vinaya, kSamA, saMtoSa Adi guNo jenA vaDe vikAsa pAme ane krodha, lobha, abhimAna Adi vikAro kharekhara vilaya pAme evA dharma pratye jyAM sudhI sAdhaka vaLe nahi athavA tevo prayatna Adare nahi tyAM sudhI tenI dharma aMgenI koI paNa mAnyatA yathArtha gaNI zakAya nahi, kAraNa ke H svabhAvanI siddhi kare, dharma te ja anukULa '' evuM mahAjJAnI puruSonuM vacana che. prazna H 5 to zuM sadguNo jIvanamAM pragaTa karavA te ja sAco dharma che ? uttara : 5 sadguNo pragaTa karavAthI paramArthadharma prApta karavAnI yogyatA pragaTa thAya che. mAtra sadguNo ja pragaTa kare paNa te sarva sadguNono mULa AdhAra evo je potAno zuddhAtmA tene pratItimAM, jJAnamAM ane anubhavamAM na grahaNa kare to te sAdhakane sadguNasaMpannatAnI bhUmikA dvArA prApta karavA yogya paramArthadharmanI prApti thAya nahi. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 sAdhaka-sAthI mATe dharmasAdhanA bhedabhedarUpa jANo. jyAre vikalpavALI avasthA hoya tyAre saguNonuM AlaMbana laI akhaMDa-abheda - ekAkAra caitanyano lakSa karavo. Ama karavAthI bhedono nAza thaI abheda dazA pragaTaze, paraMtu abheda dazA to thoDI sekaMDo ja Take che tethI temAMthI chUTI jatAM yathApadavI bhedarUpa sadguNonAM saMrakSaNa ane AlaMbana dvArA potAnI dazA TakAvI upara kahyo tema puruSArtha karavo. Ama, sanAtana dharmanI prApti tevA puruSo ja karI zake che, jeo bhedarUpa ArAdhanA tathA abhedarUpa ArAdhanAnI avirodharUpe sAdhanA karI yathAyogya padavIe yathAyogya sAdhanone aMgIkAra kare che. A. pramANe banne sAdhanApaddhationI tIvra maitrIno Adara thakI Atmazuddhi ane AtmabaLane vadhAratA vadhAratA te mahApuruSo paramasamAdhine pAmI jAya che. mATe ja mahAtmAe kahyuM che : (a) je jJAnanayane ja grahIne kriyAnane choDe che te pramAdI ane svacchaMdI puruSane A (akaMpa jJAnabhAvamaya) bhUmikAnI prApti thatI nathI. je kriyAnane ja grahIne jJAnanayane jANato nathI te (vratAdi karavArU5) zubha karmathI saMtuSTa puruSane paNa A paramauSkarma bhUmikAnI prApti thatI nathI. je puruSa anekAntamaya AtmAne jANe che (anubhave che) tathA sunizciLa saMyamamAM varte che (rAgAdika azuddha bhAvo choDe che) te ja puruSa jJAnanaya ane kriyAyanI paraspara tIvra maitrIne sAdhIne A (akaMpa nijabhAvamaya) bhUmikAno Azraya karanAra bane che. (ba) jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM teha, tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha. (ka) nizcayavANI sAMbhaLI sAdhana tajavAM no'ya, nizcaya rAkhI lakSamAM sAdhana karavAM soya. prazna : 6 sanAtana dharma koNa karI zake ? uttara : 6 koI paNa manuSya AvA uttama dharmane pAmI zake che. temAM amuka jAti, deza, veza ke bAhya ADaMbaranI AvazyakatA nathI. jene satyamAM rUci ane niSThA hoya tevo koI paNa AtmA pAtratA pragaTa karIne AvA uttama dharmane pAmI zake che. prazna : 7 gRhastha-avasthAmAM rahIne dharma pAmI zakAya ? uttara H 7 hA, sAcA dharmanI prApti gRhastha AzramamAM rahIne paNa thaI zake che. jema jema cittanI zuddhi thatI jAya tema tema tyAga-vairAgya Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanAtana dharma prazna : 8 uttara H : 6 303 sahajapaNe vadhatA jAya che. mahAtmAono tyAga parANe lAdelo hoto nathI, paNa samajaNapUrvakano ane sAhajika hoya che. dharmanI UMcI bhUmikAo prApta karavAmAM tyAgI jIvana khUba ja madadagAra che ane tethI ja pUrve mahAtmAoe tyAgIjIvanane aMgIkAra karyuM che. sanAtana dharmano mahimA zAstronA AdhAre batAvo. (1) dharma vinA dhanadhAma dhAnya dhULadhANI dhAro dharma vinA dharaNImAM dhikkatA dharAya che. dharma vinA ghImaMtanI dhAraNAo dhokho dhare, dharma vinA dhAryuM dhairya dhUmra thaI dhamAya che; dharma vinA dharAdhara, tAze, na dhAmadhUme dharma vinA dhyAnI dhyAna DhoMgaDhaMge dhAya che dhAro, dhAro dhavaLa sudharmanI dhuraMdharatA, dhanya ! dhanya ! dhAme dhAme dharmathI dharAya che. (2) narka pazud nikAla kare svargamAMhi vAsa, saMkaTako nAza zivapadako aMkura hai dukhiyAko duHkha harai, sukhiyAko sukhI kare vighanavinAza mahAmaMgalako mUla hai gajare siMha bhAga jAya, Aga nAga hU palAya, raNa, roga dadhiOM baMdha saba kaSTa cUra hai, aiso dayAdharmako prakAza Thaura Thaura hou siMhaloka si~huM kAla AnaMdako pUra hai 4 (3) samabhAvI sadA pariNAma thaze, jaDa maMda adhogati janma jaze, zubha maMgaLa A paripUrNa caho, bhajIne bhagavaMta bhavaMta laho. (4) cAritra che te dharma che, ne dharma che te sAmya che, ne sAmya jIvano mohakSobhavihIna nija pariNAma che. (5) te dharma jeha dAvimaLa, dIkSA parigrahamukti je, te deva je nirmoha che na udaya bhavyataNo kare. 1. aMkura = mULa, zarUAta. 2. hAthI. 3. dadhi = samudra, dirayo. 4. jagyAe, Thera Thera, sarvatra. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 sAdhaka-sAthI (6) bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, dharma ne bIjo dayA samAna, abhayadAna sAthe saMtoSa, gho prANIne daLavA doSa. (7) manuSyabhava uttama kuLamAM janma, vistRta vaibhava, lAMbuM AyuSya, taMdurasta zarIra, upakArI mitro, buddhimAna zIlavatI dharmapatnI, paramAtmAmAM bhakti, AtmajJAnIpaNuM, vinayasaMpannatA, indriyavijaya, supAtradAna pratye utsAha - A badhAnI prApti A duniyAmAM viziSTa dharmanI ArAdhanA vaDe ja virala puraSone thaI zake che. (8) aho ! sarvotkRSTa zAMta rasamaya sanmArga. aho ! te sarvotkRSTa zAMta rasapradhAna mArganA mULa sarvajJadeva. aho ! te sarvotkRSTa zAMta rasa supratIta karAvyo evA paramakRpALu sadgurudeva ! A vizvamAM sarva kALa tame jayavaMta varto, jayavaMta varto. (9) AtmapariNAmanI sahaja svarUpe pariNati thavI tene zrI tIrthaMkara dharma kahe che... zrImat vItarAga bhagavatoe nizcitArtha karelo evo aciMtya ciMtAmaNisvarUpa, parama hitakArI, parama abhuta sarva duHkhano niHsaMzaya AtyaMtika kSaya karanAra, parama amRtasvarUpa evo sarvotkRSTa zAzvata dharma jayavaMta vartA, trikALa jayavaMta varte. (10) he bhAI ! tuM niraMtara vicAra karyA kare che ke dhana kevI rIte maLe ? paNa dhana to puNyarUpI dharmathI ja prApta thAya che e vAta samasta jagatamAM prasiddha che. dharma (puNya)thI dhana maLe che, pApa viNasI jAya che, sarva prakAranAM duHkho naSTa thaI jAya che, samRddhinI vRddhi thAya che ane paraMparA mokSa maLe che. A satya jANIne he bhAI ! mana vacana-kAyAthI dharma-ArAdhanAmAM lAgI jA. A ja upAya vItarAga paramAtmAe batAvyo che. (11) dharama dharama karato jaga sahu phire, dharma na jANe ho marma jinesara, gharama jinesaracaraNa grahyA pachI, koI na bAMdhe to karma jinesara. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 AtmasvarUpa prazna : A "AtmA' 'AtmA' ema sau bole che, kahe che, bhaje che te AtmA kharekhara zuM che? uttara 1: A zarIramAM rahelI jANavA-dekhavAnI mukhya zaktivALI je vastu che te AtmA che. potAne ane bIjAne jANavA-dekhavA uparAMta zraddhavAnI, sthira thavAnI, atIndriya AnaMdarUpa thavAnI, vicAra-vivekanI, baLa preravAnI (vIryazakti)Adi aneka zaktio paNa AtmAmAM che.* prazna 2 H A zaktio zarIranI ja che. AtmAnI nathI ema mAnIe to zuM vAMdho ? zarIrathI judo AtmA che te kevI rIte nakkI karI zakAya ? uttara 2: (a) mRtyu thatAM jyAre zarIra emanuM ema rahe che ane AtmA cAlyo jAya che tyAre te jANI-dekhI zakatuM nathI ke sukhaduHkha anubhavI zakatuM nathI mATe te jANavA-dekhavAnI kriyA (je jIvana daramiyAna thatI hatI te zarIramAM rahelA AtmAnI hatI ema pratyakSa pramANathI nakkI thaI zake che. te (ba) dareka indriya mAtra potAnA viSayane ja jANe che - bIjI indriyanA viSayanuM jJAna karavAne te asamartha che. badhA viSayone jANavAnI - eTale indriyajJAnane susaMbaddha ane vyavasthita karavAvALI zarIramAM rahelI je kendriya zaktino dharanAra (Abode of intellect, judgement, memory and discrimination) je che, te AtmA che ema jANIe chIe. (ka) ghaNI vAra evuM jovAmAM Ave che ke dUbaLo zarIravALo ghaNI jJAnazakti dharAve che ane jADA zarIravALo mAtra alpa ja * 'samayasAra'nI AtmakhyAti TIkAnA savizuddhajJAna adhikAramAM AtmAnI mukhya 47 zaktionuM varNana che te abhyAsIoe avalokavuM. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 sAdhaka-sAthI jJAnazakti dharAve che. zarIramAM ja jANavAnI zakti hota to Avo virodhAbhAsa hota nahi. Ama, jJAnanI zakti zarIranI - nathI. te zaktino dhAraka ke je A zarIramAM rahe che te AtmA che ema kahIe chIe. prazna 3H zuM badhA AtmAone ekasarakhA mAnavA ? uttara 3: jo ke badhA AtmAomAM ekasarakhI zakti rahelI che, paNa te zakti jeTalA pramANamAM pragaTI hoya teTalo te AtmA mahAna che, pUjya che; sukhI che. tenA traNa prakAra pUrvAcAryoe prakAzyA che ? bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. jJAna-AnaMda vagere guNo jemanA pUrNapaNe pragaTa thaI gayA hoya ane sarva rAgadveSAdi doSo jemanA naSTa thaI gayA hoya tevA AtmAone paramAtmA kahevAya che. teo dehasahita hoya to sayogI-kevaLI ane deharahita hoya to siddha-paramAtmA (ayogI-kevaLI) kahevAya che. prazna : bahirAbhA' kone kahevAya ? uttara 4 AtmA sivAyanA bahAranA padArthomAM je Atmabuddhi kare te bahirAtmA, eTale ke zarIra vagere paravastuomAM huMpaNAnI mAnyatAthI je vibhramavALo che te bahirAtmA che. zarIrane huMpaNe mAnavAthI zarIranA saMbaMdhIomAM paNa mArApaNAnI mAnyatA thAya che ane Ama AtmapratIti ane AtmaSTino lakSa na rahevAthI ane indriyo tathA mana dvArA jagatanA padArthonA grahaNa-tyAgamAM tatpara ane tallIna thaI javAthI te puruSane asIma moha Upaje che ane dIrghasaMsAraparibhramaNarUpa phaLa prApta thAya che. bahirAtmAnAM ajJAnI, mithyA STi, mUDha, avivekI, bhavAbhinaMdI vagere aneka nAmo che. prazna : aMtarAtmA kone kahevAya ? uttara paH AtmAne je AtmArUpe jANe che, zarIrAdi padArthone potAnA mAnato nathI tathA rAgAdi doSone je doSarUpa jANe che ane Ama jenI AtmabhrAnti eTale ajJAna nAza pAmyuM che tevo tattvavettA puruSa aMtarAtmA che. dehAdimAM huMpaNAnI mAnyatA naSTa thaI hovAthI te puraSo AtmadraSTi vaDe aMtarmukha thaI bodhi-samAdhinA mArgane pAmelA che. Ama hovA chatAM haju teone paripUrNa WWW.jainelibrary.org Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 2-3 307 AtmadazA (kaivalya) proTI nathI. AvA mahAna sAdhaka AtmAone saMta, jJAnI, samyagdaSTi, mahAtmA, sAdhu, muni, AcArya vagere aneka nAmothI saMbodhavAmAM Ave che. prazna : sAdhakane upayogitAnI apekSAe, AtmAnA bIjA vividha prakAro kaho. uttara : eka prakAre H badhA AtmAomAM cetanasattA che te apekSAe badhA jIvo eka prakAre che. be prakAre ? saMsArI - jeo janmamaraNathI chUTayA nathI ? siddha - jeo janmamarathI sarvathA rahita che. traNa prakAre : bahirAtmA (ajJAnI) aMtarAtmA (jJAnI) paramAtmA (pUrNa jJAnI) cAra prakAre narakagati, pazugati, manuSyagati ane devagatimAM rahelA AtmAo. pAMca prakAre ekendriya, dvi-Indriya, tri-indri, catura-indriya ane paMcendriya-jene jeTalI Indriya hoya te pramANe uparyukta pAMca prakAro che. cha prakAre trasa* jIvano eka prakAra ane pRthvIkAya, pANIkAya, vAyukAya, agnikAya ane vanaspatikAya ema sthAvara jIvonA pAMca prakAra ema kula cha prakAra thAya. prazra 7: AtmAnA nityapaNAno nirdhAra kevI rIte thaI zake ? uttara 7H zAMtipUrvaka jIvananI vicitratAo nihALo. ATalAM badhAM manuSyomAM ke prANIomAM koI bilakula eka sarakhAM nathI. eka ja mAbApanAM be bALakomAM eka svarUpavAna, sadAcArI, zrImaMta ane dhImata che; jyAre bIjo kadarUpo, durAcArI, nirdhana ane mUrkha che. bannene jIvana-keLavaNI to sarakhI ja maLI chatAM keTalo badho bheda ! A bheda mAtra Akasmika na mAnI zakAya. dareka kAryanuM koI cokkasa kAraNa hoya che tema ahIM paNa pUrvakarmarUpa kAraNa che jene *tra nAmakarmanA udayanuM nimitta hotAM jeo harIpharI zake te jIvo trasa kahevAya che ane tema karI zake nahi teo sthAvara (eka ja jagyAe sthira rahenArA) kahevAya che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 sAdhaka sAthI avivekI loko just chance, just luck kahe che.) jo A pUrvakarma che to teno karanAro evo AtmA paNa pUrve hovo joIe. A bhava pahelAM AtmA hato tema nakkI thatAM punarjanmano nirdhAra thAya che je AtmAnuM nityapaNuM sAbita kare che. mora-sApa, uMdara-bilADI vagerene janma jAta vera koI paNa prakAranI A janmanI keLavaNI vinA hoya che te pUrvajanmanA saMskAra sUcave che. A uparAMta keTalAMka saMtone athavA anya vyaktione pUrvajanmanuM smaraNa thAya che je spaSTapaNe AtmAnuM nityapaNuM sAbita kare che. prazna 8 AtmA baMdhanamAM che te kevI rIte mAnavuM ? baMdhanamAMthI te chUTI zake ? uttara 8H jagatanA jIvo jJAna ane AnaMdane prApta karavA niraMtara prayatna karI rahelAM dekhAya che te ema puravAra kare che ke temanAM jJAna ane AnaMda UNAM che, adhUrAM che. jJAna ane AnaMda svabhAvamAM to pUrNa che ane pragaTamAM adhUrAM che. mATe A jJAna-AnaMdano pragaTa anubhava rokanAruM koI kAraNa hovuM joIe ane je kAraNa che te ja baMdhana che, te baMdhanane vaza vartavAthI A AtmAno pUrNajJAna-AnaMda svabhAva pragaTa anubhavamAM Avato nathI. sanmArganI ArAdhanA dvArA AtmAnI zaktionuM parijJAna prApta karI temanI upAsanAthI baMdhanarahita dazA pragaTa karI zakAya prazna : sanmArganI ArAdhanA dvArA A Atmika zaktione jANavAthI ane upAsavAthI zo phAyado che ? uttara : 9 jyAre AtmAnI upAsanA karavAmAM Ave tyAre prathama tenI sAcI zraddhA ane oLakhANa thatAM Atmadarzana ane Atma-jJAna pragaTe che ane AtmAno satya AnaMda paNa aMze (svasaMvedana dvArA svAnubhava pragaTa thavAthI) pragaTe che. jema jema upAsanA AgaLa vadhe tema tema vizeSa AnaMda pragaTato jAya che. Ama, AtmazaktinI upAsanAthI krame karIne pUrNa zAzvata AnaMdanI prApti ane sarva duHkhono sarvathA kSaya thato hovAthI te upAsanA vivekI puruSoe sarva prakAre saMmata karI che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasvarUpa 309 prazna 10: AtmAnI zaktio kayA kramathI pragaTe ? uttara 10 AtmAnI anaMta zaktio che te badhI zaktio krame karIne. sAcI sAdhanApaddhatine anusaravAthI, jema jema pratispardhI karmone haTAvavAmAM Ave tema tema pragaTa thAya che. prazna 11 : AtmAnI zaktio je sAdhanApaddhati dvArA pragaTe te sAdhanApaddhati batAvo. uttara 11 sAcI zraddhA, sAcuM jJAna ane sAcuM AcaraNa - A traNanI ekatvarUpa ane aviruddha sAdhanA karavAthI Atmazaktiono. prakAza thAya che. prazna 12 H AvI sAdhanA dainika jIvanamAM kayo krama sevavAthI siddha thaI zake te vigatavAra, vistArathI ane vyAvahArika paddhatithI (by practical methods) jaNAvo. uttara 12 te sAdhanAnI be bhUmikA che : prathama bhUmikAmAM mukhyapaNe. ajJAnanA nAza dvArA AtmabodhanI ane AtmazAMtinI prApti karavAnI che. bIjI bhUmikAmAM sthiratArUpa viziSTa saMyama dvArA AtmAnA sAtizaya, atIndriya ane tAttvika AnaMdanI pUrNapaNe prApti karavAnI che. prazna 13: prathama bhUmikArUpa Atmabodha ane AtmazAMtinI prAptino krama ane upAya savistara batAvo. uttara 13 sau prathama, mAre zAzvata ane satya AnaMda prApta karavo che evo. aphara nirNaya karavo. tyAra bAda tevo AnaMda thoDo ke vadhu jemane prApta thayo hoya tevA sAcA saMta pAse javuM* temanA sAnidhyamAM rahI temano paricaya karavo. temanA pravacana-satsaMgamAM je sAmAnya upadeza hoya che temAM samajaNapUrvaka rasa ane utsAha laIne. tenI noMdha karIne potAnI pAtratA vadhAravI. Ama vAraMvAra temanA samAgamane ane bodhane samajavAthI ane anusaravAthI sAdhakanI bhUmikA eka be varSamAM taiyAra thAya che. A bhUmikA taiyAra thAya tyAre, saMta sAdhakane viziSTa bodha Ape che, jemAM satata AtmajAgRtirUpI mahAmaMtranI dIkSA dvArA svarUpa * deva-gurunuM svarUpa" e nAmanuM prakaraNa. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 sAdhaka-sAthI avalokananI lokottara kaLAmAM tene pravINa banAvavAmAM Ave che. A kaLAnI satata sAdhanA dvArA thoDA kALamAM te satyasAdhaka sAdhanAnI vividha bhUmikAonuM saphaLatA-pUrvaka ArohaNa karI AtmasAkSAtkAra dazAne pAmavAthI saMta banI jAya che. A sAmAnya kramanI ArAdhanAthI te have Atmabodha ane AtmazAMtino svAmI thAya che. prazna 14 : to zuM saMtano samAgama ane Azraya na maLe to AtmabodhanI prApti na thAya ? uttara 14 :sAmAnyapaNe to tema ja che, paraMtu ahIM apavAda paNa che. pUrvabhavanA koIka virala, saMskArI ane ArAdhaka jIvane satzAstranA suyoga dvArA athavA duHkhanA saMyoga dvArA athavA anya kAraNathI sanmArga pratye vaLavAnuM banI zake che ane te paNa mArgArUDha thaI zake che. prazna 15 : AtmasAdhanAnI bIjI bhUmikA kaI che ? uttara 15 HprApta thayelA AtmabodhanuM rakSaNa karavuM, tene vardhamAna karavo ane saMyamanI sAdhanA dvArA AtmaciratAno abhyAsa siddha karavo te AtmasAdhanAnI bIjI bhUmikA che. prazna 16 : te AtmasAdhanAnI paddhati kaMIka vistArathI kaho. uttara 16 HsAcuM jJAna pragaTa thavAthI sAdhakane tAttvika AtmapratIti pragaTe che. tenAM baLa-ullAsa-utsAha ane dhagaza vadhI jAya che. paramAtmatattva pratye tene apUrva prema pragaTe che. prApta thayelA AtmAnA AMzika anubhavanA baLe te niHzaMka ane mahad aMze nirbhaya banI jAya che. tenA jIvanamAM krame karIne aneka parivartana Ave che. pahelAM tene duniyAnI vAtomAM ane prasaMgomAM jevo rasa hato tevo rasa have raheto nathI, kAraNa ke tenA rasanI ane puruSArthanI ghotaka evAM kSamA, vinaya, zAMta svabhAva, sarva jIvo pratye maitrIbhAva ane tethI niSpanna thato karuNAbhAva, nivRttikSetromAM satsaMganI ArAdhanAmAM vizeSa rasa, ekAMtamAM mauna ane dhyAna-smaraNa-ciMtana, sUkSmadRSTisahitanI adhyayanazIlatA, koInI paNa niMdAno abhAva, sAdo-sAttvika mitAhAra, hitakArI, saumya-satya-priya vANI, ayAcakapaNuM tathA dharmalobhI jIvone satyadharmanI prAptinuM kAraNa bane Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasvarUpa 311 tevAM paropakAranAM kAryomAM niSThAvAnapaNuM ityAdi uttama guNo tenA jIvanavyavahAranA pratyeka prasaMgamAM dekhAI Ave che. TUMkamAM, prasannatAsahita ane AtmajAgRtipUrvaka aMtarmukha sAdhanA dvArA jyAM AtmazuddhinI vRddhi thaI rahI hoya evI jIvanapaddhati te AtmasAdhanAnI bIjI bhUmikAnuM mukhya lakSaNa che. bAkI to, badhAya saMto bAhya pravRttimAM ekasarakhI rIte varte tevuM prAye banatuM nathI. - sAdhanAnI A bhUmikAnI pUrNatAe pahoMcanAra sAdhakano AtmA sarvathA zuddha thaI jAya che. tene ja AtmAmAMthI paramAtmA athavA jIvamAMthI ziva athavA puruSamAMthI puruSottama vagere aneka nAmothI saMbodhavAmAM Ave che. te sarvajJa, vItarAga ane anaMta AnaMdano zAzvata bhoktA banI rahe che. prazna 17 : AtmasvarUpa ane teno mahimA zAstronA AdhAre batAvo. uttara 17 : (1) je draSTA che dUSTino, je jANe che rUpa, abAdhya anubhava je rahe, te che jIvasvarUpa. (2) spaSTa svAnubhave vyakta, akSayI dehavyApaka, AnaMdadhAma A AtmA, lokAloka prakAzaka. (3) eka jIvadravyameM anaMta guNa vidyamAna eka eka guNameM anaMta zakti dekhiye; jJAnako nihAriye to pAra yAko kAhU nAhiM; loka o aloka saba yAhimeM vizekhiye darzanakI ora jo vilokiye to vahI jora cho? dravya bhinna bhinna vidyamAna pekhiye; cAritrasa thiratA anaMtakAla thirarUpa, aise hi anaMta guNa bhaiyA saba lekhiye. (4) AtmA che te nitya che, che kartA nija karma; che bhoktA vaLI mokSa che, mokSa upAya sudharma. darzana SaTe samAya che, A SaTa sthAnaka mAMhI, vicAratAM vistArathI, saMzaya rahe na kAMI, 1. dekhIe, joIe. 2. zraddhA. 3. jIva, pugala, dhamastikAya, adhamastikAya, kALa ane AkAza A cha dravyo vaDe ja samasta vizva baneluM che, ema jainadarzanakAro mAne che. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 (5) cetana jo nija bhAnamAM, kartA Apa svabhAva, varte nahi nija bhAnamAM, kartA karma prabhAva. (6) chahauM dravya nava tattvateM, nyAro AtamarAma, ghAnata jo anubhava kare, te pAvai zivadhAma. (7) AtmA, dravye nitya che paryAye palaTAya, bALAdi vaya traNyanuM jJAna ekane thAya. (8) nahi vizuddha anubhava vinA, zuddha svarUpa pamAya; zAstra yuktithI bAhya. atIndriya parabrahma zata (9) aho ! anaMta baLano svAmI evo A AtmA dhyAnanI zaktithI traNe lokamAM khaLakhaLATa macAvI zake tevA samasta vizvane prakAzanArA kevaLajJAnane prApta karI zake che. - sAdhaka sAthI (10) jenuM manana mana dvArA nathI thaI zakatuM, paraMtu jenI zaktithI ja mana manana-vyApAramAM saphLa banI zake che tene tame AtmA (brahma) jANo (11) nirmaLa, atyaMta nirmaLa, parama zuddha caitanyaghana, pragaTa AtmasvarUpa che. sarvane bAda karatAM karatAM je abAdhya anubhava rahe che te AtmA che. je sarvane jANe che te AtmA che. je sarva bhAvane prakAze che te AtmA che. upayogamaya AtmA che. avyAbAdha samAdhisvarUpa AtmA che. AtmA che. AtmA atyaMta pragaTa che, kema ke svasaMvedana anubhavamAM che. te AtmA nitya che, anutpanna amalina svarUpa hovAthI bhrAMtipaNe parabhAvano kartA che. tenA phaLano bhoktA che. bhAna thaye svabhAvapariNAmI che, sarvathA svabhAva pariNAma te mokSa che. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SO prazna 1 : adhyAtma eTale zuM ? uttara 1 : sva-bhAvane svabhAvarUpe yathArthapaNe oLakhI te aMgIkAra karavo ane para-bhAvane 52-bhAvarUpe yathArthapaNe oLakhI tene aMgIkAra na karavo te adhyAtma che. prazna 2 : A adhyAtmanI jIvanamAM zuM agatya che ? uttara 2 : pUrvAcAryoe aneka prakAranI vidyAomAM mukhya cauda vidyAo kahI che. A cauda vidyAomAM zAzvata AnaMdane ApanArI, sarvoparI vidyA te adhyAtmavidyA che, mATe zAzvata AnaMdanA icchuke te vidyA jANavI rahI pAmavI rahI. ame zAstromAMthI AtmAnA zuddha-buddha-saccidAnaMda svarUpane vAMcI ane jANI lIdhuM che, tethI have amane paNa adhyAtmanI prApti kharI ke nahi ? prazna 3: uttara 3: duniyAno sarvottama AnaMda jo ema upalaka jANapaNAthI maLato hoya to to jagatamAM ghaNA jIvone te prApta thaI jAta. jANavAthI mAtra mAhitI prApti thAya. eTalA mAtrathI kArya siddha thatuM nathI. prazna 4 : doraDAmAM sarpanI bhrAMti thaI hoya te dUra thatAM bhaya jato rahe che tema AtmAnA zuddha svarUpanA jANapaNAthI sAcA adhyAtmI banI zakAya ke nahi ? adhyAtma uttara 4: mAtra jANapaNAthI sAcA adhyAtmI na banI zakAya. A jIva anAdi kusaMskArane vaza hovAthI tevuM jANapaNuM turata ja bhUMsAI jAya che, mATe prApta thayelo bodha sAdhakamAM pariNAma pAme te mATe teno vAraMvAra abhyAsa karavo joIe; ane tevo abhyAsa karavA mATe jarUrI evI pAtratAnA viveka, upazama, titikSA, vairAgya Adi je guNo te jIvanamAM pragaTAvavA joIe. Avo abhyAsa to kaSTadAyaka lAge che. tenI zI jarUra che ? prazna 5 : -- Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 uttara 5 : koI paNa uttama kArya karavuM hoya to alpa kaSTa to veThavuM paDe, to A sarvotkRSTa kArya viziSTa parizrama vinA kevI rIte saMpAdana karI zakAya ? sAcI niSThApUrvaka abhyAsa karavAthI pUrva-saMskAranuM baLa ghaTI jAya che, AtmabaLa vadhI jAya che ane prApta thayelo bodha satata smaraNamAM rahevAthI mohadazAnuM jora cAlatuM nathI arthAit yathArtha AtmajJAnano udaya thAya che. A kAraNane lIdhe zAstromAM abhyAsa ane vairAgyathI manojaya karI Atmasiddhi mATe preraNA karI che. abhyAsa vinA sAdhakadazA hoya nahi ane sAdhakadazA vinA siddhadazA pragaTe nahi, mATe zAstromAM kahyo tevo abhyAsa karavo iSTa che, hitakArI che, anivArya che. adhyAtmanI bhAvanA kevI rIte bhAvavI ? sAdhaka-sAthI prazna 6 : uttara 6 : adhyAtmanI prApti te dharmajIvananI sAcI saphaLatA che. jeNe sAcA adhyAtmajJAnI banavuM hoya teNe avazya potAnA jIvanamAM aneka sadguNo pragaTa karI uttama pAtratA pragaTa karavI joIe. pAtratAnI prAptinI sAthe sAthe AvI bhAvanAo bhAvavAthI potAnA AtmAnI zuddhi thaIne adhyAtmamArgamAM vikAsa thaI zakaze. (a) huM mArA svarUpamAM chuM ke nahi ? sadupayogamAM chuM ke nahi ? dharmadhyAnamAM chuM ke nahi ? mArAmAM vItarAgatA, mArdava, saMtoSa, pavitratA, karuNA Adi uttama bhAvo che ke nahi ? ityAdi. (ba) sarva jIvo pratye maitrIbhAva, guNavAna puruSone joIne saharSa temanA guNo grahaNa karavAno bhAva, duHkhI jIvo joIne karuNAthI temanA duHkha dUra karavAno bhAva tathA krUra, nAstika ane durjana puruSo pratye madhyasthabhAva rAkhavAno abhyAsa huM karI rahyo chuM ke nahi ? potAnAmAM pragaTa thayelA guNo gauNa karuM chuM ke nahi ane potAnA doSo jovAmAM apakSapAtI thaI temane dUra karavAnA prayatnamAM chuM ke nahi ? ityAdi. (ka) parama zAMtarasamAM nimagna paramAtmA, AtmajJAnI samAdhiniSTha prabuddha sadguru ane dayAmaya dharmanI ArAdhanAmAM vAraMvAra mAruM citta lAgI rahyuM che ke nahi ane tema karavAmAM pratibaMdhaka kAraNo huM choDI rahyo chuM ke nahi ? ityAdi. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma prazna 7 : (Da) AtmA ja deva, AtmA ja guru, AtmA ja dharma, AtmA ja sukha, AtmA ja mokSa, AtmA ja akhaMDa AnaMdanuM dhAma ane AtmA ja paramAtmA che evI bhAvanAnA AlaMbanathI vRtti aMtarmukha ane nirmaLa karI rahyo chuM ke nahi ? ityAdi. to A thoDA adhyAtmajJAnanA bolo gokhI potAne zAnI mAne te kevA che ? 315 uttara 7H jJAnInI dRSTimAM teo karuNApAtra che. karmabaMdha mAtra potAnI mAnyatA pramANe nathI thato paNa dazA pramANe thAya che. vaLI jIvanamAM anubhUti paNa dazAnI avasthAnI hoya che. mAnyatAnI hotI nathI. jeo mukhyapaNe AtmAnaMdanA bhogI hoya teo viSayAnaMdanA premI hotA nathI. AtmajJAnathI paritRpta puruSa rucipUrvaka sAMsArika viSayomAM rame nahi kAraNa ke te sAcA AnaMdanA denArA nathI, tevuM tene spaSTa ane dRDha aMtarazraddhAna hoya che. vaLI AtmAnaMdanA anubhavathI teonuM citta zItaLa ane zAMta thayuM hoya che, tethI ayogya viSayomAM temanI pravartanabuddhi ghaTatI nathI. mATe anubhavajJAnI te anubhavajJAnI che ane zuSkAnI te zuSka-jJAnI che. prazna 8 : te banne vacce kevI rIte bheda pADavo ? utta2 8 : te kAma saheluM nathI. bAhya dRSTivAna puruSane to banne sarakhA lAge che, paraMtu sAcI sAdhanAnA baLe jemaNe mumukSupaNuM pragaTa karyuM che temane eka aMtaradRSTi prApta thAya che jene mumukSunAM netra' kahe che ane te netro mahAtmAne - sAcA anubhavI puruSane - oLakhI zake che. Ama svacchaMdano nirodha karIne ane satsaMgayoge tattvabodhanI prAptithI jo uttama mumukSupaNuM pote satpuruSArthathI pragaTAve to te sAco jhaverI banavAthI satpuruSarUpI hIrAne pArakhI zake che. atyaMta AtmajAgRti, niHspRhatA, aviruda spaSTa AtmArthabodhaka vANI, aMtarmukha valaNa ane samatvadyotaka nirAgrahI tattvadRSTinuM jIvanavyavahAranAM kAryomAM paDatuM pratibiMba e Adi vaDe anubhavajJAnI zuSka jJAnIthI judA paDI jAya che. ekamAM paramArthadazA pragaTa thavAthI sAhijakatA che, Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 sAdhaka-sAthI bIjAe mAtra svAMga lIdho che tathArUpa dRSTi ke dazA pragaTyAM, nathI. prazna 9H anubhavajJAnIonI saMkhyA zI rIte jANavI ? uttara : A jamAnAmAM atyAre anubhavajJAnIonI saMkhyA AMgaLIne veDhe gaNI zakAya teTalI ja hovI saMbhave che, kAraNa ke mohagraMthino bheda karavA sudhI AtmavIryane vistAravALA satyaniSTha sAdhako virala ja dekhAya che. vaLI duniyAnA lokone anubhavajJAnInuM oLakhANa, ruci ke Azraya hotAM nathI, kAraNa ke dunyavI vastuonI prAptimAM ja temane rasa che ane te ja kharekhara temanuM dhyeya che. sAcA jJAnI te dunyavI vastuo pratye udAsIna che tethI loko jJAnI pratye udAsIna che. moTo lokasamUha bhego karavo ke ghaNA lokomAM potAnI mAnyatA vadhAravI te kAMI jJAnIne iSTa nathI, tene to mukhyapaNe Atmazuddhi ane AtmasamAdhi ja ISTa che. Ama chatAM karuNAnA sAgara evA te mahAjJAnIo koIka yogya dharmalobhI jIvone sahajapaNe satyadharmano upadeza ApI sanmArge caDAve che. prazna 10H to pUrve aneka jJAnI puruSone moTo ziSya-parivAra ke lokamAnyapaNuM hatuM tenuM zuM ? uttara 10 koI koI jJAnIne puNyayogathI tevuM lokamAnyapaNuM ho to ho, paNa te arthe temano vizeSa prayatna hoto nathI. hA, dharmalobhI jIvo satyamArgane pAme ane tethI temane paramAnaMdanI prApti thAya evI karuNAbuddhi temane hoya che. paNa lokakalyANaya pravRtti temanA jImanuM upaphaLa hoya che, mukhya phaLa nahi. jJAna ane cAritranI atyaMta nirmaLatAthI thoDA uttama puruSo temanA pratye AkarSAya che ane teo to sanmArgane pAmI jAya che, paraMtu temanA AvA aMtevAsI ziSyone tyAra pachI sAmAnya loko gatAnugatika nyAyathI anusare che ane mULa anubhavI puruSanA ziSyono samUha A pramANe kALakrame ghaNo vistAra pAmI zake che. mATe moTA ziSya-parivAravALA thayelA pUrvanA mahAjJAnI puruSo vize paNa ema jANavuM ke temanA sAcA ziSyo to pramANamAM thoDA ja hatAH bAkI to nAma-mAtra ziSyonI saMkhyA ghaNI moTI hatI. - prazna 11 : AtmajJAnanI prApti mATe adhyAtmajJAnInA samAgamanuM Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma 317 sahakArIpaNuM sAdhakane kevI rIte hoI zake che ? uttara 11 jo bagIcAne mALInI jarUra che, khetarane rakhevALanI jarUra che, kamaLane khIlavA mATe sUryakiraNonI jarUra che ane saMskArI bALauchera mATe mAtAnI jarUra che to sAdhakadazAnI utpatti, saMrakSaNa, saMvardhana ane saMtotpattikaraNamAM (sAdhakamAMthI saMta thavAnI prakriyAmAM) adhyAtmajJAnInA sAnidhya ane AzrayanI paNa jarUra che ema jANIe chIe. anAdithI aparicita evuM je Atmatattva te A jagatamAM ekamAtra anubhavI saMtamAM ja pragaTapaNe jovA maLI zake che. jo ke temanuM zuddhAtmatva ekadama oLakhAtuM nathI to paNa jema moralInA nAde sarpa jAgIne DolavA lAge che tema, temanI divyapaNAthI vyApta evI mana-vacana-kAyAnI pravRttithI utpanna thatAM pavitra spaMdanonA vAtAvaraNamAM nikaTabhavI supAtra sAdhakajIvanI mohamUcha UtaravA lAge che. jema jhaverIne sAcA hIrAnuM oLakhANa paDI jAya che tema mumukSane paNa sAcA adhyAtmajJAnInuM oLakhANa paDI jAya che. hA, e satya che ke tenuM mumukSapaNuM yathArtha ane ucca koTinuM hovuM joIe. vaLI mokSanI sAdhanA sAmAnyapaNe lAMbI che tethI vacce vacce AvatAM aneka vibothI bacAvavA, mArgamAM AvatI ane muzkelIo dUra karavA, nirAzAnA samayamAM AzAnuM kiraNa prApta karavA ane aMta sudhI lokottara mArganI preraNA prApta karavA jIvaMta adhyAtmajJAnIno samAgama sAdhakane mATe uttama sahakArI kAraNa che. A vAta mAtra tarkagamya nathI, paraMtu tarka sAthe anubhavagamya paNa che ema jANo. kalyANa thAo. prazna 12 H adhyAtmano mahimA zAstrane AdhAre batAvo. uttara 12 : 1. je jANe paramAtmAne ane taje parabhAva, paMDita AtmA jANe che, te choDe bhava sAva. (2) zamAvI citta vikSepo, ekAMte lIna AtmamAM, abhyAse udyama yogI, sahajAtamahattvatA. (3) sabodha sadguru taNo jIva je upAse, che tene nijAtma thakI pudgala bhinna bhAse. 1. pudgala = jaDa, acetana Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 svAnubhave sahaja AtmasvarUpa rAje, pAmI samAdhi zivamaMdira te virAje. (4) dhanya jJAnI bhagavaMta te, je parabhAva tata, lokAloka prakAzaka2, AtmA vimala lahaMta. (5) dAnta zAnta sadA gupta, mokSArthI samakIti je, adhyAtmavRddhine kAje kRti kare nirdabha te. (6) nija svarUpa je kiriyA sAthe, te adhyAtama lahiye re. je kiriyA karI caugati sAdhe, te na adhyAtama kahiye re, nAma adhyAtamaThavaNa adhyAtama dravya adhyAtama ThaMDo re, bhAva adhyAtama nija guNa sAthe, to tehazuM 2Dha maMDo re zrI zreyAMsajina aMtarayAmI, AtamarAmI nAmI re... (7) cittarUpI raNa upa2 adhyAtmarUpI varSA thavAthI yoganuM bIja puSTa thAya che, puNya paraMparAonI prApti thAya che ane sarvatra ghaNI ja zAMtino anubhava thAya che. sAdhaka-sAthI (8) cittarUpI nagarImAM adhyAtmarUpa sUryano udaya thatAM tenA prakhara pratApathI ajJAnarUpa aMdhakAra kyAMthI rahe ? vaLI tenA pratApathI viSayogarUpa kAdava sukAI jAya che ane krodha, mAna, mAyA, lobha vagere coro palAyana thaI jAya che. (9) AnaMdapUrNa samAdhirUpa amRtane phelAvanAra adhyAtmarUpa candranI spRhA jenA cittamAM pragaTI nathI te niSphaLa janmavALo manuSya, manuSyanI AkRtirUpa pazu che. (10) jenI cittavRti AtmasvarUpamAM ramaNa kare che, je saMsAranA prapaMca tarapha madhyastha thaI gayo che ane je adhyAtma-rAjezvaranA anugrahane pAmyo che tene siddhionI ane labdhionI prAptimAM zuM nyUnatA hoI zake ? (11) dhyAna, mauna, tapa ane anuSThAna-A badhuM adhyAtmamArganI sanmukha hovuM joIe, nahi to kalyANakAraka thAya nahi. dareka pragati lakSyavALI hoya to ja yogya gaNI zakAya. (12) mohanA sAmarthyane vaza nahi thayelA evA mahAtmAonI AtmAne lakSIne thayelI zuddha pragatine bhagavAna adhyAtma kahe che. (13) yathArtha samajAye parabhAvathI AtyaMtika nivRtti karavI te Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma 319 adhyAtmamArga che. jeTalI jeTalI nivRtti tacvA teTalA samyaka aMza che... bhAva adhyAtma vinA akSara (zabda) adhyAtmIno mokSa nathI thato. je guNo akSaromAM rahyA che te guNo jo AtmAmAM pravarte to mokSa thAya. AtmA mukhyapaNe AtmasvabhAve varte te adhyAtmajJAna. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtamaMgaLa A rIta tethI pUrNa thAye 'sAthI-sAdhaka' graMtha A; jemAM kahyo che mArga je sau jIvane hitakara sadA. je zrI guruonA mukhethI zravaNa karyuM A janmamAM; ne pUrvasaMskAro taNuM bhAthuM bhaLyuM che jehamAM. abhyAsa alpamati thakI niyo kaMI A jIvanamAM, ne alpa anubhUti thaI je kAMI A narajanmamAM. sarvajJa-sadguru-saMgazubhathI doSa je kaMI pariharyA; ne zAstrasammata rItathI karI tattvanI ArAdhanA, to paNa bharyo avaguNa aneke maMdati huM Atma A; avaguNa joI muja taNA hAMsI na karazo budhajanA. rUDuM kaMI dekhAya ahIM jo saMtajanakRpA gaNo; ne doSasaha je hoya te muja tucchanI truTio gaNo. zubhabhAva arthe thaI ja racanA anya kaMI che kAma nA; sarvajJazAsana zaraNa cAhuM anya nA icchuM kadA. gururAyanA paratApathI pAmuM pUraNa nijasaMpadA; sau jIva varajo e rIte svadravya-zAzvata cetanA. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [A graMthanA adhyayana-khaMDanAM vividha prakaraNonA viSayano mahimA' ane 'jIvaMta dRSTAMto'nA peTAvibhAgamAM jemano AdhAra levAmAM Avyo che te te graMthAdi srotanI kakkAvAra sUci ahIM sAbhAra avatirata karavAmAM Ave che.] 1. adhyAtmatattvAloka (munizrI nyAyavijayajI) 2. adhyAtmasAra (upAdhyAya zrImad yazovijayajI) 3. aSTAMgayogasUtra (marSi pataMjala) 4. abhinaMdanagraMtho (vividha) pa. AtmakathA (mahAtmA gAMdhIjI) 6. AtmasiddhizAstra (parama tattvajJa zrImad rAjacandrajI) 7. Adarza dRSTAMtamALA bhAga-1 (sastuM sAhityavardhaka kAryAlaya) 8. Adarza dRSTAMtamALA bhAga-2 (sastuM sAhityavardhaka kAryAlaya) 9. AnaMdaghanajI (adhyAtmayogI) 10. Imarjhana Ara. Dabalyu. (amerikana dArzanika H (I.sa. 18031882) 11. IzvaranA Azako 12. iSTopadeza (gujarAtI padyAnuvAda, rAvajIbhAI desAI) 13. Isu khrista (Jesus Christ) 14. uttarAdhyayana sUtra 15. upadezachAyA (parama tattvajJa zrImad rAjacandra) 16. upadezapada (zrI haribhadrasUri) 17. upadezAmRta (zrImad laghurAja svAmI, agAsa) 18. kabIravANI pariziSTa 1 19. kArlAila thaoNmasa 20. kAlidAsa (saMskRtanA mahAkavi) 21. kena-upaniSada 22. keniMga (amerikana dharmaguru) Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 23. caturvizatistavana (yogIrAja AnaMdadhanajI) cANakyanItizataka 24. 25. cidAnaMdajI (adhyAtmayogI) 26. cIlo (mahAna grIka tattvaciMtaka) 27. jIvananuM bhAthuM (punita prakAzana) 28. TaoNlsTaoNya liyo (mAtmA) 29. tattvabhAvanA (AcArya amitagati) 30. tulasIrAmAyaNa (saMta tulasIdAsa) taitirIya-upaniSada-bhRguvallI 31. 32. dayAnaMda sarasvatI (svAmI) 33. dazavaikAlikasUtra 34. ghAnatarAyajI (adhyAtma-kavivara) 35. dharma (zrI goyankAjI, IgatapurI) 36. narasiMha mahetA (prasiddha bhaktakavi) 37. niyamasAra (AcArya zrI kuMdakuMdasvAmI) 38. nyAyavaizeSikadarzana (DaoN. nagInabhAI je. zAha) 39. paMcataMtra 40. punitaprasAdI 41. pravacanasAra (AcArya zrI kuMdakuMdasvAmI) 42. prajJAvabodha (zrI brahmacArI govardhanadAsajI agAsa) 43. prItamadAsajInI vANI 44. preraka prasaMgo (mukulabhAI klArthI) 45. banArasIdAsa (prasiddha adhyAtmaka-kavivara) 46. bismArka (jarmana prinsa) 47. buddhisAgarasUri (zrI jayabhikhkhu-pAdarAkara) 48. brahmacarya (muni zrI caMdrazekharajI) 49. brahmavilAsa (vidvarya bhaiyA bhagavatIdAsajI) 50. brahmAnaMdajI (prasiddha bhaktakavi) 51. bRhad-AlocanA (lAlA raNajitasiMhakRta) 52. bhAgavata-ekAdazaskaMdha (zrImad) pa3. bhAvanAbodha (parama tattvajJa zrImad rAjacandrajI) sAdhaka-sAthI Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 54. bhUdharavilAsa (prasiddha adhyAtma-kavivara) 55. malUkadAsa (bhakta-kavi) 56. mahAbhArata (maharSi vyAsa) 57. mArDana o. esa. (aMgrejI dArzanika) 58. mUThI UMcero mAnavI (zrI ravizaMkara mahArAjanuM jIvanavRtta) 59. maeNkiyAvelI (iTAliyana pravaktA H i.sa. 1469-1527) 60. merI bhAvanA (jugalakizora mukhtAra-yugavIrajI) 61. mokSaprAbhUta (AcArya zrI kuMdakuMdasvAmI) 62. mokSamALA (52ma tattvajJa zrImad rAjacaMdrajI) 63. yogasAra (yogIndra yogIndudeva viracita) 64. yogasAprAmRta (AcArya zrI amitagati) 65. ravIndranAtha TAgora (mahAkavi) 66. raskina (vijayapaMtha) 67. rAjapada (parama tattvajJa zrImad rAjacaMdra) 68. rAjasthAnano jaina itihAsa 69. rAmatIrtha (svAmI) 70. vAdIbhasiMha (AcAryazrI) 71. viliyama jemsa (amerikana dArzanika) 72. vivekacUDAmaNi (zrImad zaMkarAcAryajI) 73. vivekAnaMda (svAmI) 74. vyAsa (maharSi) 75. zukla rAmacaMdra (prasiddha hiMdI lekhaka) 76. zrImad bhagavadgItA 77. zrImad rAjacaMdra (gujarAtI-hiMdI lekhaka) 78. saMtonA preraka prasaMgo (sastu sAhityavardhaka kAryAlaya) 79. saMtonuM sadAvrata (punita prakAzana) 80. satyakathA-aMga (kalyANa-hiMdI-gorakhapura) 81. samayasAra (AcArya zrI kuMdakuMdasvAmI) 82. samayasAra nATaka (adhyAtma-kavivara banArasIdAsajI) 83. samAdhizataka (AcArya zrI pUjyapAdasvAmI) 84. sarayudAsa (mahAtmA) (sastu sAhityavardhaka kAryAlaya) 323 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3-6 sAdhaka-sAdhI 8. savarthasiddhi (AcArya zrI pUjyasvAmI) 8. sArasamuccaya (AcArya zrI kulabhadra) 87. sIsaro (prAcIna iTAliyana vaktA) 88. svAmI kArtikeyAnuprekSA (munIzvara kArtikeyasvAmI) 89. haribhAu upAdhyAya 90. hitopadeza 91. jJAnasAra (upAdhyAya zrImad yazovijayajI) 92. jJAnArNava (AcArya zrI zubhacaMdra-bhASAvacanikA sahita) Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 sAdhakane dainika DAyarInI khUba agatyatA che. te kevI rIte banAvavI teno namUno ahIM ApavAmAM Avyo che. atre tA. 3 sudhI batAvyA mujaba tA. 1 thI 31 mI sudhIno cArTa banAvavo. sAdhakanI dainika DAyarI sAdhakanuM nAma 1. keTalA vAge UThyA ? 2. iSTamaMtrano keTalo jApa karyo ? 3. keTalA kalAka sAcana karyuM ? 4. bhaktimAM keTalo samaya gALyo ? 5. keTalo lekhita svAdhyAya karyo ? 6. zuM dAna dIdhuM ? 7. .. 9. 10. paropakAranuM zuM kArya karyuM ? satkathA zravaNa karI ? kSamAnI ArAdhanAmAM keTalI truTi thaI ? abhimAna keTalI vAra karyuM ? saranAmuM tArIkha 1 23 mAsa...varSa uMmara viziSTa prasaMgonI noMdha Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 32 3 tArIkha 11. keTalI vAra jUThuM bolyA? meM 12. satsaMga keTalo kayo 13. AdhyAtmika pada kaMThastha karyo ? 14. niMdA keTalI vakhata karI? 15. reDiyo, samAcArapatra, gappAmAM keTalo samaya vyatIta karyo ? 16. tAmasika abhakSa AhAra karyo ? 17. koInI joDe jhaghaDo-bolAcAlI karI ? 18. divase keTaluM UMdhyA? 19. brahmacarya keTalI zuddhithI pALyuM ? 9 20. khoTI Teva kaI choDI dIdhI? 21. kalyANakArI niyama kayo lIdho ? 22. tattvaciMtana keTaluM karyuM? 23. prAyazcita kSamApanA kayAM ? 24. keTalA vAge sUtA? 25. svapna AvyuM ke kema ? kevuM AvyuM? sAdhaka-sapI Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EDS, AND ACTIONS UGHTS, WO CE IN THOJ THE HIGHE VIOLENC 1-NON TRELIGION parasparopagrahojIvAnAma Live and Let Live www.jainelibrary, rg