________________
સાધક-સાથી
નિરંતર જયવંત વર્તો. ક્ષમાનો મહિમા
(૧) ક્ષમા એ મોક્ષનો ભવ્ય દરવાજો છે.
(૨) જ્યાં દયા છે ત્યાં ધર્મ છે, જ્યાં લોભ છે ત્યાં પાપ છે, જ્યાં ક્રોધ છે ત્યાં કાળ (મૃત્યુ) છે, જ્યાં ક્ષમા છે ત્યાં આત્મા (આત્મિક ધમ) છે.
(૩) ક્રોધભાવ તે અપવિત્ર છે, આત્મસ્વભાવથી વિપરીત છે અને દુઃખદાયક છે એમ નિર્ણય કરીને સાધકે તે ભાવ છોડી દેવો જોઈએ.
(૪) આ લોકમાં શાંતિ અને પરલોકમાં ઉત્તમ ગતિની પ્રાપ્તિ કરાવનાર ક્ષમાને હૃદયમાં ધારણ કરો.
(૫) જેવી રીતે દીપક પોતે બળીને પણ અન્યને પ્રકાશ વડે માર્ગ દેખાડે છે તેમ સંત પુરુષો અનેક વિપત્તિઓ સહીને પણ અન્યને શીતળતા અને શાંતિ આપે છે.
(૬) જેવી રીતે ખોદવું, ગૂંદવું, ટીપવું વગેરે ધરતી સહન કરે છે અને કાપકૂપ વગેરે વૃક્ષો સહન કરે છે, તેવી રીતે અપમાન-કુવચન વગેરે જ્ઞાનીજનો જ સહન કરી શકે છે – બીજાનું શું ગજું?
(૭) સદાચાર અને વિશિષ્ટ જ્ઞાન વડે વધેલું અને સ્વાધ્યાય, તપ અને શ્રદ્ધાથી સિંચાયેલું એવું ધર્મરૂપી વૃક્ષ ક્રોધરૂપી અગ્નિથી સૂકા લાકડાની જેમ બળી જાય છે માટે ક્રોધને દૂરથી જ નિવારો. (૮) દયા, શાંતિ, સમતા, ક્ષમા, સત્ય, ત્યાગ, વૈરાગ્ય,
હોય મુમુક્ષુ ઘટ વિષે, એહ સદાય સુજાગ્ય. (૯) ક્રોધ ઉત્પન્ન થવાનાં કારણો બનતાં “આ મારા જ્ઞાનની સાધનાની. પરીક્ષાનો અવસર છે તો હું જાગ્રત કેમ ન રહું ?” અથવા હું મુમુક્ષુ પણ જો જગતના આ જીવોની જેમ દુર્વચનાદિથી પ્રત્યુત્તર આપું તો હું પણ તેમના જેવો જ ઠર્યો. મારા મુમુક્ષુપણાની શું વિશેષતા ?' – એવી એવી વિચારસરણીને અનુસરીને મહાન સાધકો ફરી ફરી ક્ષમા ધારણ કરે છે.
ક્ષમાધર્મનાં જીવંત દૃષ્ટાંતો
ભારતના ઈતિહાસમાં સમર્થ સ્વામી રામદાસ શિવાજીના ગુરુ તરીકે અને મહાન સંત તરીકે પ્રસિદ્ધ થઈ ગયા.
- એક વાર તેઓ પોતાના શિષ્યો સાથે શિવાજીને મળવા જઈ રહ્યા હતા. ઉનાળાના દિવસો હતા અને તેમના શિષ્યોએ શેરડીના ખેતરમાંથી સાંઠા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
